Geeta Bhavarth

Shri. Sudhir K. Shah

kekk kkko
kkLkwk fkko
e. Mkweh fu. kn

yu{. yu{. Mkkrn fkLk

kwMkf fkf yLku rukk
{nkeh {kko, ykt - 388 001, kk.S.ykt

ufe
kekk kkko
e. Mkweh fu kn
k{ yk]rk : 2010
Lkf : 1000
f{k : Yk. 150/ykh
rke [kink, kkfhku
Mkx
kwsohe Mkkrnk, zkfkuh
{wf
[hkukh Mkkrnk, Lkzek
fkf
yu{.yu{.Mkkrn fkLk
kwMkf fkf yLku rukk
{nkeh {kko, ykt.

yko

M.e fkLkk rkkukMk kn

suykuLkk rLkr{k kekk kXLkLkk MktMfkhu {Lku
yk kwMkf kLke uhk ykke kuk
M. rkkkeLkk MkkrLk{kt
yk kwMkf Mkkh
Mk{kk Au.

MkkLkk
irf Vf kh e{T kTkekkLkwt MkkLk yrke
Au. fkh fu ku{kt ukuLkk Mkkh Yk yuk WkrLkkkuLkk MkkhktLku
fuL{kt hkeLku {Lkw{kkLku M, Mkkf SLk SkLke yLku
yk{kLkwqrkLku {kkLke fk ekku ktk Au. Lkke ku{kt fkuR
yuf oLkk{fk fu Lkke fkuR yuf {oLkwt rkkkLk, kuke ku u
fk fu MktkLke {kokke kh Au.
kekk Mkku {kLku Au fu kLku kuLkk f{oLkk ykkhu
kuLku f]rk (Mk) yLku kh (k) k kk Au. yu
f]rk yLku kh yLkwMkkh yuLkwt f{o yLku SLk rLkrk kk
Au. suLkk ykkhu ku kkLk, f{o yLku kLku k fhu Au. kwr
yu x u kkLk, RAk yu x u f{o yLku k yu x u k yk
kuLkk Mk{Lke {Lkw kuLkk rLkk Mkwe knkU[e fu Au.
ykLkkke rkrhk krhMkrk yu x u fu ykkLkke yt fkh,
yrLkAkke ykMk, szkk yLku ykke yrkMk (ZkkLkku
yk) k kk Au. suke kh{kLke (Lke) ke{kt
yhkuku yku Au. ykku Lkke ytfkh{kt hnuk {ktkkk, Lkke
krk khLke yrLkAk{kt hnu k {kt kkk, Lkke ykMk fu
szkk{kt Sk {ktkkk fu Lkke kkeqL krrnk skk{kt
Sk {ktkkk.
yk Mkto{kt ykkLku kkLk, f{o yLku k kuLke
sYh Au. yk kuLkk Mk{Lke MkktMkrhf, ykk{f SLk
kezkhrnk Sewt. yk kkLkku r[kh fhkkt kekkLkwt kkkLk
kwrwk yLku nkhwt Au. su kk kkLku Mefko kLku Au.

kekk yuwt k {kLku Au fu kwrLku [kk {kxu kkLkLke,

nkk kk [kk {kxu f{oLke yLku Lku [kk {kxu kLke
yk~kk Au. khtkw yk kuLku rLktrkk fhk {kxu, ytfwrk
fhk {kxu fu yk kuLku k ykkk {kxu, rLkckLke, rkMkLke
sYh Au. suLku hkkrk fu kkuk fnuk{kt yku Au. k{u su
ftR fhku, kqhe rLkXkke fhku, rkMkke fhku, rLk:Mkko ku
fkokkLke kLkkke fhku, kku s ku k{Lku yk{Mktkkuk ykku,
kkLkLku k ku. kkLkLku r kku, ku Mkk[ku kkuk
Au. yk ryu k yLku k rk rk k kLku Au. Mkk[ku
kkuk yuxu hkuk.
ykku ykke k Mkk{o ke fw t fhkk Lkke.
kkLkLke RAk, f]kkke kw fheyu Aeyu. khu kkLkLke
RAk fu f]kk kqhe ku khu yk skk{kt ykkwt yMk s
Lkn nku. suke Mkk f{kuo fu RhLku ykrLk Au. ku{
{kLkeLku [kwt. yu kekkLkku {w Mktu Au.
yk {w MktuLku {kt hke, kkLkLku {Lku su
k Mkk{o ykk, ku Wkhktk rkkke hhkus rLkr{k kekkLkwt
kXLk fhkk nkk, suLku RLku {Lku kekk{ MktMfkh {k, ykke
nwt yk kekk kkko kwMkf k k{kLk kLku Awt. yk
kT kekk rku r{kt wt kwt kwt Au. kkwt hnuu,
ku{kt yk yuf khkLkku W{uhku fhkLkwt, {Lku e k Wr[k Lk
kwt. khtkwt Rhk {khe MksoLkk{f MktuLkkykuLku k[k
ykkeLku ftR fkoLkku Mktkkuk {ukLke k[ Lk hkufe ku.
ft R fko L kku Mkt kku k {u kLke k[Lke k{kt
Mkke MkLkk fkhu, ykMkLku fkhu, kko fhkk yk

kwMkfLkwt k ku ktkku Mk{ Mkwe [kwt, suke kLke

ie{kt kkf kVkk uk {u, kuLkk yko, k{kt ftR krk
hne kR nku, kku kuLkku rLkkkkqof Mefkh fhwt Awt. yLku ykk
Mko kt[fku k kuLku kB keLku k{k fhku.
{khk yk kwMkf{kt hnu uze rkf qku, k
h[Lkk sYhe Mkwkhk. khk fhe ykkk {kxu {khk {okLk
k]rkkuLk kn Lkku k Mefkhe ykkh k fhwt Awt. Mknus
k rtk kh yk kwMkf fkLkLke skkkhe Mefkhe {Lku
Mkkk ku Mkkrnk fhLkkh kw M kf fkf yu { .yu { .Mkkrn
fkLkLkku Mefkh fhkk krqk kLke sk Au.

kn MkwehkR fkLkk

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

uf krh[
uf e MkwehkR fkLkk kn, ykt rskLkk
W{hu X kk{Lkk kLke ku { s nk yk rskLkk
rkLkkhLkk hnukMke Au. kuyku e kkkke {o, hksfe,
Mkk{krsf kkkkku{kt [kLke hkkt, yuxwt s Lkn ku{Lke
kkMkns h{kku k yk rkkuLkk kwo{kt hnuk kk{e, suke
kirff rk khu ruk Y[e Lk nkuk Akkt MA (Econom-

kekk kkr[kh
(kwr Mkto{kt)

ics), M.Lib & Inf. (Master of Library & Information

Science) yLku PGDCA (Post Graduate Diploma Computer Application) suwt W[ rk Mkkhe xfkkhe Mkkku

kekkyu kwr kkih

wkik uktk{kt [kh {k Mefkhk{kt ykkt Au. (1)
u, (2) kMkqk, (3) kekk yLku (4) kkk. yk [kh MkkLkkuLku
ykkhu e yk[ko[hu kkukkLkk kkkLkLke R{khk [e Au. yuf
irf MkkLk Au. suLku WkrLkk fnu Au. yuf korLkf MkkLk Au.
suLku kMkqk fnu Au yLku yuf M{kko MkkLk Au. suLku kkTkekk
fnu Au. WkrLkkku{kt {tk Au, kMkqk{kt Mkqk Au. yLku kTkekk{kt
&kuf Au. kTkekk{kt &kufku nkuk Akkt k kqo kwhwkkuk{
kkLk ef]Lke ke nkukke &kufku {tkku kLku Au. suLkk swk
yko nkukLku fkhu yu Mkqkku k fne fk Au. uku yLku WkrLkkku
yrfkhe SLkk fk{Lke [es Au. yLku kMkqk rkLkkuLkk fk{Lke
[es Au. khu kTkekk kkLkk fk{Lke [es Au.

kkBk. Wkhku k rk kkBk kAe Mkke hku s kkhe k

fhkLkk [kkkLkk Mk{ hBkLk ruk ykkf kLke
k[ Akuze rkLkkhLke yLkuf ikrf MktMkkyku{kt
Mkuk kLkkke Mkuk ke. nk kuyku e rkLkkhLke
ke.e.yu{.yuLSLkehk fkuusLke kkuhe{kt Vhs ke
hkkt Au. yk Wkhktk sYrhkk yLkwMkkh k{f yLku ikrf
MktMkkyku{kt MkukkLkkke kkukkLke Mkukyku ykke hkkt Au.
yk ufLkk ykkk{e yL fkLkku
1.

kekk xqtfku Mkkh

2.

kekkLkku kkuk

3.

kwr kk

4.

kkuz ktk

5.

kwr{kkeo kkuhe ktk keofh

kTkekkLkk yk Mkk{uo khke MktMf]rk yLku irf

MkkrnLku [kh [kt kke ek Au. kuLkku kkukku kwhkku uRyu
kku. khu kTkekkLkku k{ ytkuS yLkwk Mkh[kMkuo rfLMku
fkuo yLku khk{ktLkk knuk rkrx koLkh sLkh kuhLk nukMxLke

2
kekk kkko kkLkwk
MkkLkk Mkkku rkrx RMx RLzk ftkLkeyu fkrk fkuo nkku.
yu{kt yu{Lku Lke[u {ku yk{ke kke nke.

3
khtkwt Mkk[ku yLku Mkh {kko yu k{kko Au. e
yk[ko[hLkk {ku kekk{kt k{kkoLke W[kk yLku kuLkwt kkL
kkkk{kt ykwt Au. kekkLkk Ak yk{kt Auk ku &kuf{kt
kkLk e f] M{wu fnu Au. kkMe fhkkt kkkukuke Wk{ Au.
kkkukuke fhkkt f{o fhLkkh Wk{ Au. f{o fhLkkh fhkkt f{okuke
Wk{ Au. khtkwt Mkk kukeyku{kt su kkLk k {khk{kt keLk
kuk {Lk zu {khwt sLk fhu Au ku {khk {k{kt Mkoc Au. yk{
kkLk ef] fnu Au fu kk {kkkuo uc Au, khtkwt k{kko yu
Mkouc Au. yk{ kekkLkku fuLkeo r[kh {kk kkukLke keLkku
Au. kuke kkLk ef] yk yZkhLkk AkMkXLkk &kuf{kt yswLo kLku
fnu Au fu Mkk {kuoLkku yk AkuzeLku kwt fu {khu hu yke
. nwt kLku Mkkt kkkkuke {wk fhe R. [kk Lkk fhe. yk{
h khk k {kkoLkku Wku yu kekkLkku kLk Mkqh Au.

kekk kkko kkLkwk

khk{ktke rkrx Mkkk yMk kk{e nu yLku yu MkkkLku

Mk{]r yLku Mkk{o kkkk kukku M{]rk kuk nu khu k khke
oLkkuLkk ufku xfe hkkt nu.
Mk{e ru f kLkt u k khkq o f fkw t Au fu e{T
kTkekk yu ukLk WkhLkku Wk{{kt Wk{ {k ktk Au. su{kt
ukLkLke kk yke rVMkqVe Mk{kue Au. kuke kT kekkLku
Mkkt khke MkkrnLkku [qzk{r uk{kt yku Au.
yk{ kekk ukLkYke y{]k Au. ukLk{kt 32 suxe
krkyku Mk{k{kt yke Au. ku kktLkku Mkkh kekk{kt Au.
kekkLkk fw 18 yk Au. su {kuxkkku yswoLk kkLk ef]Lkk
Mktk Yku Au. yswoLkLkk &kuLkk Wkh{kt kkLk e f]u 18
suxk swk swk kuk ysowLkLku ek Au. {kxu huf yk yuf
kukLkk Lkk{u rMk Au. yuf ke A MkweLkk ykku{kt f{o{kkoLke,
Mkkkke kkh MkweLkk ykku{kt k{kkoLke, khu kuhke yZkh
MkweLkk ykku{kt kkLk{kkoLke rkkkh Mk{s Au.
yk{ kekk{kt f{o, kkLk yLku kLku Mk{kLk {knk{
ykkk{kt yku Au. {oLkk yk rr {kkkuoLkku Mk{L yu kekkLkwt
{w kkko Au. kekk fkuR kLku RLku Lkke [ke, fu Lkke fkuR
yuf MktkLkk rMkktkLku RLku [ke, kekkLkwt nt{uk yuf kkko
hkwt Au fu SLkwt fkuR k krhMkrk{kt fk kk, ku fkuR k
krhMkrk{kt kh{k{kke tr[k Lk hnu. yk{ f{o, kkLk yLku kLkk
{kkkuo khk kh{k{kLke ke yk~f kk Au.

ykku yn kMk yu kkLkwt kLk hkwt uRyu fu kekk{kt

{kk f{o, kkLk yLku k{kkoLkwt oLk kwt Au. kue kk k Lkke,
khtkwt yk k {kkkuo rMkk k, kLk, kk, kLkkuk, kkk{,
nXkuk, kuk kuhu MkkkLkkLkwt k oLk fhk{kt yku Au.
fkh fu {w Wu kku ykk Wkh kkkwt ku{ SLkwt fkuR k
krhMkrk{kt fk kk, ku fkuR k krhMkrk{kt kh{k{kke
tr[k Lk hnu ku Au.

ykke ykrtfhk[koSke {ktzeLku yksMkweLkk Mko

yk[kkuo rkLkku, Mktkkuyu kkk kr{Lkk [kfkuyu k yk ykk
kekk Mkkkh{kt zk WkheLku yLkuf kwkk{ y{q hLkku kue
SLkk fk ykuo skk Mkk{u hsq fkuo Au.

5
yk{ kwr{kko{kt kekkSLkwt MkkLk Mkkuo[ Au. ku{ Akkt
kwrLkk kkkLkk rMkktkkuLke ykkLkkkLku fkhu kekkSLkk ykMk
[kLk khV Wkukk hkkk hkkt Au. khu rrkk i kuZe
kwr{kko{kt kekkLkwt Mkk[w MkkLk Mk{SLku kuxe kuh Mk{s qh fhu.
kku {khku yk kekkS kh k kLkku nukwt rMkr ku.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

khtkwt e yk[kohu kekkS Wkh Mktk xefk kLke

h[Lkk fhe Lkke. k kkkoek rLkkt Lkk kkko fh{kt kekkSLkwt
s hnM Mk{wt Au. rkk]h e rLkkkS (e kwtMkkRS) yu
kekk kkko Lkk{Lkku yuf wkt k ku Au. e kwhw kkuk{Syu kekkS
kh y{]k khtrke Lkk{Lke xefk e Au. yk rMkk kh kAeLkk
kk kk s fwLkk kkfkuykuyu k kekkS kh
MktkuLkk{f, ru[Lkk{f kku kkt hkkt Au.

kekk kqoqr{fk
kekk{kt kkLk ef]u kkLkLkku Wku knw Mk heku
fkuo Au. kuke kekkLku Mkkt uLk MkkrnLkku [qzk{r uk{kt
yku Au. su uku khkwt yu yuf fkhLkwt k Au. su Mk heku kkku
Au fu {o{kxuLkwt w ze uwt uRyu. yLku ku w k {o Au. yu{
k Mk heku k fhu Au suLkk Mk{ko{kt ku Mkk{okLk &kuf
uRyu :- su Mkoqkku{kt hnuk Mkko{kLku swyu Au, su rLkke
Mkwyku{kt hnuk yrLkkeLku swyu Au, ku s hwt swyu Au. fkh fu
Mkok kke hnuk yu s Mkko{kLku ku yk{kke nkku Lkke, yLku
yk {ku ku Mkkuo[ uu knkU[u Au. yk{ hqr{ k kkLk
ef] yuf kAe yuf fhku{kt ef] yswoLkLku {o yLku
kkkLkLkkt w W[ MkkuLkku Wku ykku Au. su yuxk yTqk
Au fu su{kt ukLkLke kk yke rVMkqVe Mk{kue Au.

e yk[ko[h skkkkkwhe kkko, khu kkLk e

skkkkSLkk {trh{kt, kwheLkk hk khVke {oMkk [kke nke.
yk Mkk Mkk{u [kh &ku nkk :- (1) Mkkike {w u k? (2)
Mkkike {w k wt? (3) Mkkike {w {tk ku? (4) Mkkike {w
f{o wt?
yk &ku Wkh ktke [[ko kk Akkt yuf{ke Lk Mkktkk,
e yk[ko[hLke Mkq[Lkkke {trh{kt kkLk Mk{k fkk, f{
rzku {wfkkt, yLku yk fkk{kt kkLk skkkkS su skk
ykku ku Mkkiyu Mefkhk, kuwt Lke kwt. kh kAe {trhLkk kh
kt fko. yLku kkuzekh kAe kuk{kt ykk. ku{kt Lke[u {ku
&kuf fkk Wkh kuku nkku.
yuf k ufe kwk kek{ufku uku ufekwk yu >
{tkkufu MkM Lkk{krLk krLk f{ou kM uM Mkuk >>

yk{ yue kekkLkku sL{ kt yLku fuk Mktukku{kt kku, ku

kLke SkkMkk MkuoLku nku, ku Mkkrf Au. kku [kku ykku
Mkki uRyu fu kekkLkku sL{ fue heku kku.

ykkokT
Mkkike {kuxk u ef], Mkkike {kuxku ktk ef]u kkue
kekk, Mkkike {kuxku {tk ef]Lkwt Lkk{, yLku Mkkike {kuxwt f{o kkLk
ef]Lke Mkuk.

{nkkhk{kt fw yZkh kkuo Au. yu kkuo{kt fuxkf kuxk

kkuo k Au. ku{kt e{ko{kt kekk ko yku Au. e{ koLkk
13{k ykke RLku 42{k yk MkweLkk 30 ykku{kt

6
kekk kkko kkLkwk
wLkwt oLk yku Au. 25{k ykke kekkSLkku kht kk Au.
kuLke kqkonwrk 42{k yk{kt kk Au.

7
fkihku w w {kxu fwYkuk{kt ukk kk Au. khu {nk ukMkLku
]khkx Wkh kuu MLkun nkku. yu MLkunLku eu yu{u ]khkx kkMku
ykeLku fkwt fu w kwt yLku ku{kt kwLkku Mktnkh kku yrLkko Au.
yuLku fkuR hkufe fkLkwt Lkke. u w ukLke k{khe RAk nku kku
nwt k{Lku r r ykkwt Awt. suLkkke k{u yn kuXk kuXk wLku Mkkhe
heku uR fku. ykke ]khkxu fkwt fu yk SLk{kt nwt {khk
fwLkku rfkMk uR ku Lkke. nu yu fwLkku rLkk uk r
RLku wt fhwt? nwt {khk fwLkku MktnkhLku uk RAkku Lkke. khtkwt w
fue heku kR hkwt Au. yu kLke SkkMkk sYh Au. khu kMkSyu
fkwt fu, nwt MktsLku rr ykkwt Awt. kuLkkke wLkk kk s Mk{k[kh
e fku.
kekk kkko kkLkwk

Lkerk yLku {oLke rhw sRLku nMkeLkkkwhLkk Mkk[k

khMkkhku kktzku nkkt. khtkw ku kkfku nkkt yuxu yu hk ]khkxu
kzke ewt. yuxwt s Lkn khtkw kktzku {kuxk kkkt, ku{Lku ku{Lkwt
hk kkAwt MkkUkwt uRyu. k ]khkx yu MkkUkkku Lkke, ]khkxLkku
w kwk wkuoLku yzwt hk kku wt, ke MkkuLke ye suxe
s{eLk k w rLkk ykkkLkku Mk RLfkh fkuo ykke kktzkuyu
fwtkk {kkkLke ykkk {ku w fhkLkwt MefkwO.
{nk ukMk k kk nkkt fu fkihku yLku kktzku [u
yk w rLkrk Au. kuLku fkuR hkufe fkLkwt Lkke. kkLk ef]
k kuLku hkufe fkLkk Lkke, fkh fu fk[{kt MksoLk yLku rMksoLkLke
xLkkykuLke x{k rLkrk nku Au. Mk{Lku fkuR hkufe fkwt Lkke.
kLke ke {hLku fkuR hkufe fkwt Lkke. fu kuLku fkuR xkze fkwt
Lkke. suLkwt MksoLk Au. kuLkku rfkMk yLku rLkk ktku rLkrk nku Au.
ekh e kyku kkukkLkk MksoLk yLku rfkMkLkk fkkuoyu k[ke
fkk Lkke. kuke ku kuVk{ kLkeLku ke rkMk khk fu kkukkLku {u.
Lk, Mktkrk fu MkkkLku uhu {o yLku Lkerk rhw nkh fhkkt Au.
khu Mk{sw {kMk kuk {kMkLke kLk Xufku kk fnu Au fu huf
kLkku fku nku Au. yke krhMkrk{kt k kktzku yLku fkihku
[u w rLkrk nkwt.
MksoLkLke rk e{e k r[Mke nku Au. khu kuLke
Mkhk{e{kt rMksoLkLke rk zke yLku Wkukk rhwLke nku
Au. yk{ rMksoLk yLku rLkkLke rkLkk kkYku kktzku yLku

{wfhh fhu Mk{u fwhwkuk{kt w Y kwt. Mk rMk Mkwe

Mkts wLkk Mku s hkk, khu e{rkkk{nLku kkku zu hk
Wkhke kkze uk{kt ykk, khu Mktsu nMkLkkkwh{kt ykeLku
]khkxLku yu Mk{k[kh Mktku Au. yu Mk{k[kh MkkteLku ]khkxLku
khu w: kwt yLku kuyku rkk fhk kk. kAe ku{u MktsLku
wLkku kqhku ]kktk Mktkk fkwt. e{koLkk 24{k yk Mkwe
Mktsu w Mktkte kkku ]khkxLku Mktke. 25{k ykke kekk
Lkku ykht kk Au. e{koLkku 25{wt yk yu kekkSLkku k{
yk kk Au.

kekk kek Wkhke kLku, kek yuxu kkLk fu fk.

kkLk fu fk yuxu Mknukwf k kuLkku Mk{wn, fu su kwZkko{kt
hnuk Akkt {q k fu r[khLku Mk heku k fhu Au. ykk
kekLkk Mk{qnLku knw[Lk{kt kekk fnuk{kt yku Au.

8
kekkLkku kuk

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kekk{kt kuk Lkku kkf kuk ku Au. yLku

rrk ykkuo Au. kuk MktMf]k Au suLkku yko kk Au. uzk,
yLku ku kkk [ukLkk kkk kh{ [ukLkk, yk{k kkk kh{k{k,
yk{k kkk kkLk [uLkk u{{ uzkLkku rLkuo fhu Au.

yk : 1

yk{ kekk{kt ou kuk Lkk ykoLku k rkk{kt

nU[e fk.
(1)

wrsh kuku kkwke kLkuku kuk , suLkku yko Au.

Mk{Yk kh{k{kLke Mkkku rLkrk Mktkt.

(2)

ws Mk{kkuo kkwke kLkuku kuk , suLkku yko Au.

r[kLke Mkhkk ykkokT Mk{kr{kt Mkrk.

(3)

ws Mkt{Lku kkwke kLkuku kuk suLku Mkt{Lkk Mkk{o

k.

kekkSLkk k{ ykLku yswoLk rkkkuk fnuk{kt

yku Au. ykk Wkh uwt ku {ku kuk yuxu uzwt, yLku yk
ykoLkk Mkto{kt rkk Lke Mkkku kuk {wfk{kt ykku Au.
khu w rr[k kku Au. kekk{kt kuk Lkk k rr[k
rr[k ykkuo Au.
rkk yuxu WMkkn, W{tk fu nkU rLkkLkwt {Lk, yke
krhMkrk{kt k [kuMk rLko fhe fke Lkke, khu ku LkkMkekkMk
kRLku keAu nX fhu Au yLku [kuMk rLko kh ykk {kxu fkuRLkk
{Lke sYh kzu Au. khu yswoLkLku kuLkk Mkkhke kkLk ef]Lke
{ {e, yk{ rkkLkk {k{ khk yswoLkLku kkLk Mkkku
yk{kk ktk Au. kuke yk rkkLku kuk fnuk{kt yku Au. u
yswoLkLku w {kxu rkk Lkk kku nkuk, kku fk[ kekk yMk{kt
s Lk yke nkuk, kekkLkk yMkLkwt fkh yswoLkLkku rkk s Au.
yLku yk kekk khk s Mk{k SMk]r kh{k{k Mkkku uzkk
k{kLk kLke. ykke yn rkkLke Mkkku kuk Lku {wfk{kt
yku Au.
8

rkkyu kr fkLkkLku fkhu WkLk , kef fu zh Au.

{nk{k kkteLku LkkLkk{kt ytfkh{kt kef kkke nke khu yk

10
kekk kkko kkLkwk
kefLku qh fhk nrhLkk{ ukk yk , kef fu zhLku kwhk s qh
fhk fkuR Wkk fhku uRyu, Lkn kku ku rkk [kk{kt krhkk
kk Au. [kk Mk{k kLku ne u Au. ykke e yk[kohu
LkhLk ktk{kt ykkk fhe Au fu [kk fkrk Lk fkkuo rLkurkk{rLk:
fkke ykkokT su{Lku kkLkLkku yk Mefkhu Au. ku{u fkrk
ftR k [kk Lk fhe.

kekk kkko kkLkwk

yuxu ]khkxLku [kk kR.

yk &kufLke Yykk{kt {okuku fwhwkuku k yku Au suLkku
yko yu kk Au fwhwkuk {oqr{ Au fkh fu fwhwkuk{kt ukuyu k
fko nkk. fwhw hkyu k yn kk fwO nkwt. kk, k kuhu {o{
fko nkukke fwhwkukLku {oqr{ fnuk{kt yku Au.
yke {oqr{Lku kkukkLkk rLkS Mkko {kxu y{oLkku yk
RLku kRyku kRyku yufkeLkkt kune kek khMk kLkeLku ze
hkkt Au. kkukkLkk s tLkk yMkLku r{xke uk kkkkz kR
hkkt Au. khu u kuhze ku k Lk Akuzu yu fnukLku kkko
fhe hkkt Au.

yswoLkLku w Mk{u su rkk ku, kuku rkk e

yk[ko[hLke kkt[{e kuZe{kt kxu e nrhhkS {nkwLkk
LkkLkkkR kkukuhLkk nwS ek{kt kkhu, khu ku, kuke
ku{Lku {kkooLk ykkk e nrhhkSyu rkk kkku u Au. su
ykkk yk kwr{kkoLkku y{q ktk kLku.

nu ykk{f ryu uRyu kku ykkwt yk heh kkt[

k, kkt[ kkLkurL, kkt[ Mkq{ qkku, {Lk yLku kwr suk Mkkh
kkuke kLku yu fwhwkuk Au. suLku fk{, ku, ku, {kun, { yLku
{Mkh suk kwke zkeLku wkuk kLkke hkkt Au. khtkw yk
fwhwkukLku khu {okuk kLkkk, heh{ktke Wtzkk yLku
yr{kLkLkku Lkk kk khu kAe kekkLkku sL{ kk Au yu rMkk
Lkn.

yk kekkLke Yykk [kkke kR Au. Mk rMk Mkwe Mkts

wLkk Mku hkkt, e{ rkkk{n kkku zu nkk. ku Mk{k[kh
MkkteLku khu w: kwt. yLku kwhk s ]khkxu MktsLku kkukeLku
Lke[u {ku &ku fhu Au.
{okuku fwhwkuk Mk{ukk w[wMkk: >
{k{fk: kktzki rf{wok Mkts: >>
nu! Mkts, {oqr{ fwhwkuk{kt wLke RAkke yufk kuk
{khk yLku kktzwLkk kwkkuyu wt fwO?
yk &Lke kkA ]khkxLke [kk kx kk Au. fkh
fu ]khkx kkMku Mkkk nke, u w{kt nkh kk kku ]khkxu kw{kkLkqwt
nkwt, kktzku kkMku Mkkk Lkke, ykke fk[ yu w{kt nkhe , kku
kuLku kt Mkkk kw{kkLke nke? Sku kku yu{Lku {kLkwt nkwt. nkhu
kku kw{kkLkwt f$ Lkke. ykke u fkih kk nkhu kku kw{kkLkwt nkwt

11

]khkx yktk nkk, ykke Mkkk k[ke yku

ukkLku fkhu ku{Lke kwr knuh {khe kR. kktzku ]khkxLku kkukkLkk
rkkkLkk {kuxkkRLku kkuku rkkkkw {kLkkk nkk. ykke ]khkx
khVke {ke Wr[k yLku yLkwr[k ke ykkkLkwt kkLk fhkk. yk
ryu {k{fk kLke ytkkok fkih yLku kktz ktku yke ,
ku{ Akkt kRLkk rfhk Mkkku u fkuR Mktkt Lk nku yu{ ]khkx
kktzku {kxu kktzk fnu Au su ]khkxLkku ukk fx fhu Au.

12

13
Mkwk &kuf{ktke Wk{ Manegement Lkkt {qqk kkMkkt
suk fu ror, Mk{Mkq[fkk, Mkkkeyku Mkkku Mk{k yLku
MkkkeykuLku kuMkkrnk fhk kuhuLkku Mk{ku ku Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yuf s fwxwtk{kt khu {khk kkhkLkku uk ku Au. khu

yu fwxwtk{kt rkkk kuk kk Au. kt Wkhkk nku Mk{kLk Lk,
Mk{kLk r nku kku fkuR {w~fue ykke Lkke. u k Vhs u
WkMkeLkkk fuu Au. yuxwt s Lkn yk uk w~{LkkkLke kLkk
kuk fhu Au. ykke ukLke kLkk qe Mktk kt stkLke kLkk
hkeLku fk{ fheyu fu hneyu khu khu fwxwtk yLku hkx ktku krk
fhu, Mk{kLk Lk Lkn nku kku zk ku. ykke Ak{kt {k
yLku nw Vqz fnuk. kuku kx ku, ykkokT LkwfkLk {wtLku
{wh ukwt. kuwt ku.

kktzMkuLkkLke qnh[LkkLku rhk uRLku kuLku {qkLke k

wkuo Lk{kt Au. yn nrhVLke k, fkokLku kkhwt yLku ku {ku
ykke qnh[Lkk kkuXe uRyu kuLkku rLkuo fhu Au.
wkuoLk kktzLke qnh[Lkk uRLku kwhk s MkuLkkkrk kwhw
kuk[ko kkMku Au su wkuoLkLke Mk{Mkq[fkk kkku Au. yLku
wkuoLk hk nkuk Akkt ku MkuLkkkrk kkMku Au. fu yu kou Au fu
Mkkke kkMku kuxe {kuxkR kkkk kh Mk{kLkk fue.

]khkxu {k{fk Lku kktzk sue ur hkeLku

{nkkhk w uwt. suke ku{Lku hkMkkk kw{ke yLku Mkk[u
kkukkLkk fwLkku rLkk fkuo, khtkwt u kktzkuLku Lk {wsk ku{Lkk
nfLkwt ykke ewt nkuk, kku kktzku [u Mktkt skk yuxwt Lkn
hksfwxwtk khefu ku{Lku {kLk kkLk k {k, ykkku kkkLku ku kkzkt.

yk k{ ykLkk &kuf 1 ke 10{kt wkuoLk kkukkLke

MkuLkk{k kuk, ku{Lkk khk{ku kuhu kkkk MkuLkkkrkLku kuMkknLk
ykku Au. Mkkhk Manegement {kt kuMkknLk ykkwt wt sYhe
nku Au.

k kw kktz yLkef{ ykkokT kktzwkwkkuLke MkuLkkLku

wnh[Lkk{kt kkuXkue uRLku hk wkuoLk kwhw kkMku kk.
yn k ]khkxLke su{ wkuoLkLku k [kk Au ku kkku
Au. kktz MkuLkkLke wnh[Lkkke ku khkx{kt yke kku. kukkfku
kLke. kkukkLke MkuLkkLkk MkuLkkkrk kwhw kuk[ko kkMku kk.
yk ykku yuf Mkk{kL kkkk kku Au, khtkw kMk{kt yn
nkrhf Manegement Lkkt W[kwku hkkt Au. Mk{k kekk{kt
nkrhf yLku ykk{f Manegement Mk{kutw Au. kuke yksu
22{e Mke{kt k Manegement Mfwku{kt Manegement Lkkt
rMkktkku k yLku kLkk, kekkLku ykMk{{kt Mkk{u fhu Au.

10

wkuoLkLku kktz MkuLkkLke qn h[Lkk uRLku kwt Mktk

kLke ryu {khe kkMku rk MkuLkk Au kuke kuLku yu kef kke fu
kktzkuLkk MkiL{kt su Qk Au yu kk s yuf kkkkke Au. yuxu fu
yuLkwt yuf s u Au. {khk MkiL{kt su Au yu kk Q kkkkke
Au. khtkw ythke kk u Au fu ykku wt fhe hkkt Au? yn w
kk{kt ykwt Au. kuke wkuoLkLke MkuLkk{kt WMkkn yLku W{tk ykuAku
Au, kuke ku{Lku kuMkknLk ykkwt kMk sYhe Au. wkuoLkLku ythke
kh Au fu ku y{oLkku yk RLku w fhe hkku Au. kuke kuLkku
khks rLkrk Au. wkuoLkLku [kk{Lk uRLku e{rkkkyu khk
s tLkk fkuo. kAe yLkw{u fkihkuLkk MkiL{kt t kkk {ktzk.

14
kekk kkko kkLkwk
kku Mkk{kkk{kt knukt kkLku t kkzku. kAe yswoLk, e{,
wrrchu ]wBLku kkzku.

15
kLkku {kun fuxe nu Au. yswoLkLku {kk kkukkLkk
MsLk yLku r{kkuLke rVfh Au. u fk[ w{kt kkukkLkk yuf k
{kMk Lk nkuk. kku kuLku ykku rkk Lk k kku nkuk. yn &
kk fu yswoLkLkku {kun k {kxu kkkk{kt ykku Au.

kekk kkko kkLkwk

yn Vhe yMkhfkhf Manegement Lkku Wu uk

{u Au. wkuoLk kk{kt su t kk yu{kt yLkw{ Au. rMk Au
fkh fu MkhMkuLkkrkrkyu knuku t kkzku Au. khu kktz
kk{kt su{ Vku yu{ kkyu kkzk. kkLku kkzwt yu kku
Mk{k k kkA yswoLku, kAe e{u, kAe wrrchu, Mknuu
yLku ykX{ku Lktkh yku Au MkuLkkrkrkLkku.

hw fneyu kku kekkLku Mk{sk {kxu {kMkLke yk Stke

ykuAe kzu. yn yswoLkLkk {kunLkk {k{ khk huf SLkku {kun
kkkk {ktku Au. ekh kku kkukkLku Lkk{koRLku Awkkk {kxu Lkhkt
fheyu Aeyu. MsLk yLku r{kku rMkkLke k{kt wt S Lkke?
ykku huf fko{kt Mkko fhkkt kh{kkoLku kMk {n ykkwt uRyu.

yk{ fu{, kuLkku Wkh kekkSLkku Mkq{kkke ykMk fhkkt

kh kzu Au. wkuoLk kku rk MkuLkk Au. ku{kt rMk yLku kke{
Au. khu Mkk{u kku kktzMkuLkk{kt yue fkuR kkk Mkk fu rMk
Lkke. k kk{f yufkk Au fu kw kkz fu nwt kkz fktR ktku
Lkke, ykku kk yuf Aeyu khu wkuoLkLkk kku kufkLkk ku kuwt
rMk Au.

yswoLk fnu Au fu {Lku hk uRkwt Lkke. {Lku Mkw uRkwt

Lkke. {Lku yk hke uRke Lkke. {khu rsLke fkuR sYh Lkke.
yuxu fu {khu fkuR Mkko Lkke. u Mkko Lk nku kku ykh Mkwe
ykxe ke {k k {kxu fhe. Mkko Au MsLk yLku r{kkuLku
Skkt ukLke. yLku u fk[ Mkko Lkk k nku kku k w sYhke
fhwt uRyu. rLkMkko ku w fhku. kkLk ef] yswoLkLku
Mk{kLke kikhe fhu Au yuxu fu kekk kkLkLke Yykk kk Au.

yn rMk fhkkt kk{f yufkkLke kMk sYh Au. kuLkku

rLkuo fhu Au u kk{f nu kku kkukkLke VhsLke MkkLkkk yku.
yk MkkLkkk ykkkuykk rMk{kt Ykktkrhk ku.

w ykkokT nMkk kMk{kt kkk{ f{o Au. ykku fkuRLku

S ykke fkk Lkke. kku S fR heku R feyu? ku{ Akkt
nh Wkk fhk Akkt w yrLkko kLku kku wt ykku nkk uzeLku
kuMke hnuwt?

ysowLkLkku hku rkk yk ykLkk yXke{kt &kufke

kk Au. yxke{kt &kuf{kt yswoLk ktku kkLke MkuLkkLkwt rLkhek
fkO kAe yswoLk kkLk ef]Lku fnu Au fu r f], yk heku
w fhkLke RAkkk {khk r{kku kkk MsLkkuLku {khe Mkk{u
WkMkk kuk uR {khkt ytkku wsk kkt Au yLku {khwt {w
k MkwfkR hkwt Au.
11

yksu ykkk u{kt ykw s kLke hkwt Au. MksLkku rLkr

kLk Au. kuke [khu khV ykktfk Vukku Au. fkh fu ykku
te, k[w kLk Au. ykke fkhkkyu yLk, yLkerk yLku
k[kh ykk {kiLk kh fwO Au. Lkerk yLku {oLke kkku

16
kekk kkko kkLkwk
fhk{ktke [k ykkk Lkke. ke [ku kku ku, sue ykke
k Au.

kekk kkko kkLkwk

17

ykke whehkk rLkkuo kLku nuhkLk fhk{kt kkheyu Aeyu. u

ykku hk zeh fkuRyu kku kkLk Mkk{u {kkw [feyu, kku hk.
yn ysowLk Lkkku fu fkh Lkke. MsLk yLku r{kku uLkk
{kunLku fkhu kuLku rkk yLku ihk Au. khu ku ef]Lku fnu Au :
nu krLkr, f]kk fhku, {Lku yk h{ukLk{ktke kkAku sk ku. {khu
w Lkke fhwt.

yk : 2
yswLo k kkukkLkk kw wkuo LkLkk MkiLLke rMkrkLkwt rLkhk fhk
hk{kt Qku kku kku. khtkw {kunuke yu yuxku kuf{Lk yLku
Mktkk kku fu kkukkLkk Lkwkk yuf khV {wfe hkLke kkALke
Mkex Wkh kuMke kku. ykku kw kkk fku{ kku kwhwk
yk{kkLk fhk {kxu Mkwku Mkkke kkLk ef]yu kke
knukt, kk kkte Lku yswoLkLkk rkk yLku ihk, {kun yLku kufLkku
Wkh ke yk{kt ykku Au.

khu kkLk k kt kktek , yuk Au. ysowLk

Mkk{u k ykt fhe. ehkteh Mhu fnu Au. k{ku, yswoLk
eh kRLku yke Lkk{koR k {kxu? wt kwt fkh Au? yke Lkk{koR
kuLku kuke Lkke. SLkLkk Mktko{ktke yk{ kke swt, yu wt Wr[k
Au? Lkk, yswoLk kkhu yk w fhwt kzu, kkhu {kxu Lkn kku {oLku
{kxu kkhu zwt kzu. wsoLkkkLkku Mkk{Lkku fhku yu hku {o Au.
kkhku {kun, ykk kkhku {kuxk{kt {kuxku w~{Lk Au. su kLku {o fkoke
[rk fhu Au. yk {kun yLku ykk Akuzku kzu. yswoLkLkk {k{
khk ef]u ykku fnu Au. huf kyu {kun yLku ykkLkk
rkk{ktke knkh ykwt kzu s! n{k yLku ehkk k{khu
kkkkLke Au. kAeLkwt fko nwt fhe, ykke kku fnuk kze Au fu
n{ku {ko kku {u wk

rkkke k yswoLkLkwt {kU uk suwt Au. yswoLkLke fhwkyu

kuf yLku yktMkwLkwt Yk kh fwO. su yswoLk suk qhehLku kuu
hwt? yswoLkLku MsLk yLku r{kku kkMkuLkku {kun yLku ykk {o
khV sk ukku Lkke. yswoLk sue Mkrk kk ykku kkLke Au.
{kun yLku ykkLku fkhu ykku Mkku yk{kLkk yksLku kkeyu
Aeyu. yLk yLku yLkerkLku MknLk fheyu Aeyu.

nu ke ykke kkLk ef] ysowLkLkk {k{

khk rkk wt Au yLku kuLku fue heku qh fhku kuLku Wku ykku.
12

kMk{kt kirffrkw wk fhwk, kuf kkk yw yu

Mko yk{k ruLkk ykkLkLkkt kku Au. w yswoLk k yk u Au
khtkw Mk{ yLku krhMkrkLkku kuk kLku Au. khu kkuku RAu Au fu su
ykMkk yLku {kun kuLku SLk{kt Mk {kkuo sk uke Lkke. fko
r{w fhu Au. ku {kun{ktke knkh ykk ef] kuLku { fhu.

18

19
kwshkke{kt fnuk Au fu k kh kku Lk kuxu yu
Mk{ksLkk kirkf r kwke yswoLkLke kk{kt k Au. yswoLkLkwt
{kLkwt nkwt fu y{u kufku {oLku eyu Aeyu, khtkwt wkuoLk kuhu
{oLku Lkke kk, kuke kuyku Lk yLku hkLkk kuke w fhkLku
{kxu kikh kRLku Qk Au. k {khu yu Lkke fhwt yLku u ykkLke
ykkkke w fhwt. kuLkk V MYku MsLkkuLkku kwhwsLkkuLkk kuneke
hzkuk Lk hkLku {ueLku wt k! yk{ yswoLkLku w{kt {kk
kwhkR s kwhkR s uk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yswoLkLkk {k{ khk kkLk ef] ykkLke {LkwLkk

{kun yLku rkkLku Lk fhu Au. yLku yk s nukw {kxu ku{u
kTkekk Lkku Wku ykku Au. yk yk kirkf heh kkk
yk{Lkk k]khk{f ykLk khk yk{ Mkkkkfkh fue heku
fhku, kuLkwt Mkefh kkLk ef]u fhu Au. yk yk{ Mkkkkfkh
khu s kLku, khu {Lkw -- f{kuo{kt V u ykk hne
f{o fhu.
yswLo k k{wt yLku rkk kwt {kU fhe kkLk ef]Lku
{ {kxu hu Au. khu kkLk ef]yu yuLku xkuku : nu
yswoLk! kkhkt {Lk{kt yke {kunktkk ktke yke? kwt {kLkrMkf heku
ykku Mkk rk{kh fu{ kku? ykhu yk ku Mktk Au? wt fhk
ukk kk Aeyu? kLku kh Lknkuke fu zkR fhkLke Au? yke
rk{ krhMkrk{kt kkhe ykt{kt yktMkwt? kwt {kkk fwtkeLke ykkk
qe kku? knukt kLku kh Lkke fu Mkk{k kk{kt fku fku Au?
zhkkuf kk {k? yk rkk WukLke kuxe hR kkhk {ks{kt hkR
kR Au. suLku {khu fkZe kzu.
ykxwt fkk kAe kkLk ef] yswoLkLkk fkLke
rke s fkhkk SLku w {kxu Wk kkLke ykkk ykke nke.
khu yswoLkLku yu{ kwt fu kkLk hk kukkLke rke s
wLke ykkk ykku Au. Mk{ks{kt huf kLkk {Lk{kt Mkko, kuLku
fkhu {Lk yuxwt fwrkk kLwt Au. huf rk fu kkLku kqhe Mk{k
rLkk {Lkrxk yko fkZeLku Mkk{uLke kLke eh kteh kkLku
nMkk{kt fkZu Au. kuke Mk{ks{kt Mkkhk MksLk {kMk Mk{ks fu
hkxLkk kR kk AkuzeLku [kke kkze{kt kuMke Au.

kwhkR, kwhkRLkk Yk{kt nku kt Mkwe kuLku qh fhwt Mknuwt

nku Au. khtkw kwhkR {o yLku Mkk[khLkku yk RLku yku khu
kuLku qh fhe {w~fu nku Au.

13

yksu fuxkf fnukkk {okwhwyku kkukkLkk {oLkwt Mktkk

khk ku, k[, kf{feLkku yk RLku {kokhLke ]rkLku
WkusLk ykku Au Akkt yk kwhkR wLkwt fko Au yu{ Mk{su Au khu
ku{Lke yk kwhkRLku kuyku kwhkRLkk Yk{kt Mk{skk Lkke, kuke hkxLke
yufkk kqxu Au. {oLkk Lkk{u zk fhu fu kwhkR fhu, khu ku Lkke
rnLw fu Lkke {wMk{kLk fu Lkke rMke, {oLkk Lkk{u khu uhk
nkuR s fu Lkn kkk {oLkk Vukkk fhkk Mkk[kh, Lkeke suxk
MkTkwku, VukkLke sYh Au. kku ku {oLkwt Mkk[wt yLku Mkkhwt fk{ kwt
kku. yn yswoLk{kt k {oLku Lkk{u kwhkR yke Au yu fnu Au fu
e{, ku kuhu {nkLkwkkuLku fue heku {khe feyu? fkh fu
y{ku kku {oLku Lkkhk Aeyu, khtkwt yswoLkLke yk {kLkk q
hue Au. yswoLk suLku kR {kLku Au ku kMk{kt kwhkR s Au.
khtkw kuLke {kLkk kRLke nkukke ku kwhkRLkk Yk{kt ukke Lkke.

20

21
fkokukkuknk Mk: k]Ak r{ kt {oMkt{qZ [ik >
Au: Mkrkrkt krq n kL{u, rMkun kr{kt kt kk{T >

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yswoLk nu hku {wtk Au. wt fhwt? w fhwt fu Lkn,

kk kMkku fko Au wke qh hnuk {kxu khtkw nu w {oLke
ryu w yke kzwt Au.

fkhkk yu {khk MkLke LkkkR Au. yLku nwt {oLkk

rk{kt {kurnk ytk:fh kku kku Awt. kuke ykkLku kqAwt Awt fu
{khk {kxu fkfkhe wt Au? ku ykk f]kk fheLku fnku. nwt k{khku
r Awt. yLku k{khu hu ykku Awt. kuke ykk {Lku {kkooLk
ykkku.

hk{kLkku kMkeo ykMk fhku kku yu MkwLkku k

yku hk r k nkku yuxwt Lkn k ku rLkr{k rkfk
Mktk k fhkku nkku. khtkw ku{k Mkk[kh, Lkerk suk MkTkwku Lk
nkk kuke ku hkkMk fnukku. yLku kuLkkke rkrhk wkuoLkLkwt kkk
uRyu kku wkuoLk Mkkhku hk nkku. kuLkk hk{kt sLkku Mkwe
nkk. khtkw ku yuxku yntfkhe nkku fu kuke kkLku fnukku fu k{Lku
uLkwt w: Au? w: Lkke kku kkLkLku skLke e sYh Au? k
{kxu kkLkLku [u kku Au? khu kktzkuLkku yuku {k nkku fu
Mkw fu w: yu Mkh Lkke. Rh k Au. SLk{kt RhLke sYh
Au. yk rMkktkLke zkR nke. yu rMkktkkuLke zkR Lk nkuk kku kkLk
[u Lkk kzk, kkLk fnuk fu k{u k{khwt Vkuze ku, [{kt {Lku
kkzku {k, khtkw yk rMkktkLke zkR nke.

Mkk[w yLku Mkkhwt kkLk fkuLku k kk Au? suLku k, rkMk

yLku hw[e nku kuLku, suLkk{kt shk k {kun fu ykMkk nku kku kuLku
k kh Mk{ku. Akkt ku Mk{su Lkn Lku keze, kYLke k kke
nku kuk MkLkeLku k kh Mk{sku Akkt ku Mk{su Lkn fkh
fu keze fu kY u kuLkku {kun yLku ykMkk ktkR Au.
xqtf{kt fneyu kku fkuR k rMkktkLku Mk{sk {kxu k,
rkMk yLku rMkktkLkk kkkk u eLkkk uRyu. e nrhhk wyu
rkkkk 14/7{kt fnu Au. u uR kwr{kkeo S eyk[ko
hLkkt [hkuLkku Z yk fhu kku, kwr{kkoLkku Mkkuokrh rMkktk
kuLku [kuMk kYZ kk Au. [hkuLkku Z yk yuxu SLkku
i k {khk {kt ftR kkLk Lkke ykk su fnku ku hwt.

yn yu MkwLkwt kLk hkwt uRyu fu Mkk[kh, Lkerk{

SLk yLku Mkkku kkLke Lkh k khk wLkku Mkk yk
fhku ku Mkk[ku {o Au. ktku{ktke yufk kkMkktLke r{wkk Mkk[k
{oLkku kuk Mk{kLk Au.
kkLkLkkt [LkkuLke rkkk kku swyku, w {kxu
ykLkkfkLke fhkku yswoLk kkuzkuf Zeku kzku, ku {Lk{kt {wtk Au. fu
{o{ rMkktkLku {n ykkwt fu Mkkk MsLkkuLku {n ykkwt,
kkukkLkk fko kkLk{kt yrLkok yswoLk kkukkLku kLku yk kkkk{kt
yMk{ko eLku kkLkLku kfwkkkqof kkoLkk fhu Au.

14

Mktk 1589Lkk k Mkw 11Lku rMku Mkkkkk kqo kwhw kkuk{

ekkufwLkkkS MYku fx kRLku eyk[ko[hkuLku k Mktkt {tk
ykku. khu ku{Lkk ytkhtk Mkuf e k{kuhkMk k kt Mkqkk nkk,
khtkw kMk{kt k{kuhkMk kkk nkk, ku{Lku w yLku yk[ko[h
[uLke Mktkqo kk[ek Mkkte nke, khtkw khu Mkk[ko[hu ku{u
nue khkuZu skkzeLku kqAwt {k kILku fAT MkqLku?

22

23
iektke yLku iktk Mk{u Au fu rw yLku r
{kuk {uk, ku{Lke f]kk yk~f nku Au kuLku khk! {kuk keLkk
Lkke {kku {kuk fkku Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kwhwf]kkke ku{Lku wLkkt r oLkLkku k kku yLku kuLke

Mkkku kTykkkLkwt kwt nkw,t khtkw k{kuhkMk {kt eLkkk nke.
kuyku kk nkkt fu wLkkt [Lkk{]k Mk{skLke k SLke Lkke.
kwhw yLku wLke f]kk nku kku s wLkkt [Lkk{]k {kt ytrfk kk
yLku kuLkwt hnM fkrk kk. ykke k{kuhkMku ku nkk uze, rLktke
fhe : {nkhks! MkwLku kku Mkne krh Mk{wku Lkkn.

uLkkt A oLkku{kt Mkkt yuf oLk Au Mktk Wkhke

Mkkt kLku, ku{kt f]rk{kt kkuLke MktkLkku r[kh Au. kuke
kuLku Mkkt k fnuk{kt ykku.

r{kt eLkkk yk~f Au. r{kt u {Lkke k

kkukkLkk kwhw u Mkns k fu yY[e Qe kk kku yu r
{o{ktke kzu Au. ykke yswoLk fnu Au. kkLk, nu nwt k{khku r
yLku kMk Awt. ykkLkk [hku rMkk keu fkuR {khku yk Lkke,
kuke ykk {khw fk u{kt Au ku kkkku.

kkLk f] yswoLkLku Mk{u Au fu MkLke {skqheke

sL{kk yntkk {{kkLkk r{k kku yLkk{kku Au yLku kuLkku
Mktkt yk{ Mkkku rkfw Lkke, un Lkktk Au. yk{Lku kt Mkwe
{kuk k Lk kk kt Mkwe keu sL{ u Au. yn ysowLk yntkk
{{kk AkuzeLku wLku [hu ykku yLku w kkMkuke yk{k{ wt Au.
rLkkrLk ruf wt? wt rLk yLku w yrLk, yrLk ykkokT
Lkktk, ytku kkLk yk yk{kt k fhu Au. ykk kkLkLku kLke
r MkktoLk fnuk{kt yku Au. kuke kekkLkk yk ke ykLku
Mkktkuk fnuk{kt ykku Au.

kMk{kt he kekkLkku ykht ynke kk Au. yr{kLk,

t ykeLkku kk, kkLkLke ryu rke kkrkwt Au. suLku kku{kt
kLk fnu Au. kekkyu SLkk fk {kxu W[k{ kkLk ykwt Au.
ykw kkLk yr{krLkfLkk kkke k kk Au. kkuLke x
SLkwt fk yuxu {kuk, yswoLk kkLk kkMku yk{Lkk fk
Yke {kuk k fhk RAkku nkku.
{kuk ke{kt {w [kh kku Au (1)Mkkt, (2)kuk,
(3) iektk, (4) uktk.
Mkkt yLku kuk {kuk {uk {kxu {kkooLk ykku Au.
Mkkt yLku kuk kLkk {kkooLk {wsk {kuk {uk RAk
kyu MLkku fheLku {kuk {ukLkku nku Au. kuke kuLku M
Lkkuke {uuku {kuk fnuk Au.
15

keS ryu r[kheyu yswoLk yLku kkLk f] [u

Mkt Mktkt ykkokT r{kkkkLke erk, yk{ r{kkkkLkwt uzk
yuxu Mkktkuk, yswoLk khu fnu Au fu rMLkun, nwt k{khku
r Awt. khu knw LkkR kku Au fkh fu yuf r{k ku{Lkku r
fue heku kLku, yswoLk Mk{skku nkku fu r{kk{kt kkeo ykuAwt
nku Au. su kkLk {uk {kxu khuf yz[Yk kLku Au. khu
rk{kt eh kteh kk Au kuke ysowLk fnu Au nu nwt k{khku
r kLku Awt. {khwt fk fhku. yk{ yswoLku kkukkLkk fk {kxu
ef]Lkk r kLk Au. khtkw kkLk ef]Lku khu k yswoLk

24
kekk kkko kkLkwk
Mkkku kwhwk fuku Lkn. ku{Lku yuf r{kku yswoLkLku Xkfku ykku
Au. kuLku yLkwkMkLk{kt hkkk fzf ku fnu Au. ef] yswoLkLkk
hk ktw nkukke khkkheLkk stk{kt k kzu hkkt Au. khuf
yswoLkLku zkt Au kuLku kkku yLku zhkkuf k fnu Au. khtkw yk
kw yswoLkLku rkkLkk ktku kuhe sk {kxu fnu Au.

25
(4) nkLkkukk yntkk{{kkke Wkk ykkLkLku qh fhe,
yk{kLkk Mkk[k ykuke w:kuLku qh fhkLke kkkkLkku yn
Mk{ku kk Au. ykkokT M{o yuxu yk{{oLke yku, suLku
kuLku kkLk fhwt kzu, M{oLku hkufe fk Lkn.
kekk kkko kkLkwk

yk [kh kkkkku ke yk{kt kkLk ef] yswoLk

yLku Mk{kLkk Au. knue kkkk uLk kkke su kuLkku {kun qh
fhu. keS kkkk nkLk kkke yk heh Lkktk Au. ku kkkeLku
kuLkku kuf qh fhu. keS kkkk nunukw yk{ y{h Au yLku
yk{Lkk fk {kxu un Mktkte w:kuLku qk kzu. [kuke kkkk
nkLkkukk kkkeLku SLkk kwr [kkwoLku qh fhu.

ykk r{k yLku rku ef] yswoLkLku fnu Au kwt {kuxe

{kuxe rLkkkhe kkku fhu Au, khtkw suLkku kuf fhk suku Lkke,
kuLkku kuf k {kxu fhu Au? ku {Lku Mk{kwt Lkke. suyku rkLk nku
kuyku khu Srk fu {]k {kxu kuf fhkk Lkke.
yn kkLk ef] yswoLkLku Mkktkwr ykkk kkh
nkukke yswoLkLku Wkhkuk rkLk fnu Au. Mkktk{kt {wu
[kh kkkkkuLkku r[kh fhk{kt yku Au.
(1) nu su{kt yk{k rMkkLke Mko yLkk{ MkwykuLkku
kk sYhe Au. yn yk{k rLk ykkokT y{h Au suLku fkuR {khe
fkku Lkke.
(2) nkLk yntkk{{kkke k ykkLk, nwt fhwt Awt, nwt
[knwt Awt {khk MsLkku yLku kwhwykuLku {kwO Awt. ykwt yntkk{{kkke
k ykkLk nkLkLkk kkLkke k kk Au.
(3) nu nukw yn nk yuxu w: yLku ku rLkkLkk nukw
ykkokT fkhkuLkku r[kh fhk{kt ykku fu yswoLk knw rkLk Lk
nkku. kuke ku kuf fhk {kxu Mkokk yku Mkw {kxu kuf fhe
hkku nkku. yk heh sL{u Au yksu fu ykke fku kuLkku rLkk
[kuMk Au. kuke yk{k suxku {nLkku Au. kuxw heh {nkqo
Lkke. w: fkh, un yLku yntkk {{kk Au.

16

kkLk yswoLkLku fnu Au fu, Mkw yLku w:Lke kwt su kkku

fhu Au fu {khu Mk{]r Lkke uRke. {khu Mkw Lkke uRkwt. k kuLku yu
kh Lkke fu RrLkuLkk Mkoke k Mkw yu yuf ktrk Au yu Mkw
Lkktk Au. ykske ku kfk knuk k {kxu VkWLzLkkuLkLkku
Wkkuk kkku nkku. yk VkWLzLk kuLk{kt fMkLke ykke su{kt kLke
kne hnuke. k {kxu yekku Mxe ykke, yk MxeLkk
ykkh {kxu kuLkk suwt kMxef fu VkRhke kLkku Mkw, suLku
S khefu yku uk{kt ykke. yk{ yk ke Mkwke VkWLzLk
kuLk kLkkk{kt ykke nke. yk ke VkWLzLk kuLkke kkw Lkke.
khtkw yu{kt kneLke sYh kzu, yk{ heh rr RrLkuke kLku
yuf Mkq Mkw Au. ke heh yu kne khLkwt ke kuwt Au.
ku{ yk{rLkk heh k Lkfk{wt Au. ykku fneyu Aeyu fu nwt
kuLkke wt Awt Lku kuxwt kuLk{kt hnu kne kke k Au. yk{
ke kuLkke eyu Aeyu ku yuf ktrk Au. yk{ RrLkuLkk Mkoke
Mkw, w:Lke ke yu {kk ktrk Au. yk VkWLzLk kuLk rMkk

26
kekk kkko kkLkwk
yeke fkuR k Mkwke ykku e feyu Aeyu. knuk Lkk
s{kLkk{kt kk suk kfzkke yekk kLkku f{ke
k{kt ykkwt nkwt. yk{ k {kxu su{ kne ykLke Au.
VkWLzLk kuLk, heVe fu f{ kuhu yu kki Au. yu{ yk heh k
kki Au. kuke heh nkuk, Lk nkukLkku kuf fhku Lkfk{ku Au.

kekk kkko kkLkwk

27
yk{k {kxu fkuR sL{ Lkke fu {h k Lkke, ku ysL{k, MkLkkkLk,
r[hMkke kkk kwhkkLk Au. heh sYh nk Au. khtkw yk{k
khu nkkku Lkke. sL{ Lku {h unLkk kuku Au. yk{kLku
khkkT MknLk fhwt kzu Au. kh ykku kkuku Wk fheyu
Aeyu yLku kAe Mkw yLku w:Lke kq{ku kkzeyu Aeyu.

yk{ kkLk ef]Lku yswoLkLku Mk{u Au fu yswoLk, kwt

yuf {kLk Au. yk Mkq{un yu kkt[ k, kkt[ MkkLkurL, kkt[
Mkq{ qkku, {Lk yLku kwr yu Mkkh MkwLkwt kLkuwt heh Au. su{kt
yk{k Au yk yk{k MkLkkkLk Au. ykkku yk yuf sL{ Lkke. kkhk
yLku {khk yLktk sL{ku yk kquo kuk Au. ykkk yk sL{kuLkku kwt
r[kh fh. kwt yk{Lku Mk{s. su y{h Au.

yMk yLku rfkMkLke Mkkku Mkw, w: uzkuwt Au.

kkeLkk Lkk MYku yMk{kt yku MkkuLkwt, Yykk{kt kku qMkrh
VuhVkhLku fkhu s{eLkLkk kkuke kLku fkuLkku kkko nku Au. ykk
fkuLku ukk fhe, fk[k MkkuLkkYku kzeyku kLkkk{kt yku Au.
yk kzeyku{kt ykkkt knukt y{wf Wkk{kLk Mkwe kuLku kh{e
MknLk fhe kzu Au. yuxwt s Lkn k kkeLkk{kt Ykktkh kke ku
k kuLku kh{e yLku nkkuzeykuLkk {kh MknLk fhku kzu Au. khu s
kuLke f{k ytfk Au. yLku {e khefu MkkLk kk{u Au. u kuLku fkuRk
fkhLke kh{e fu nkkuzeykuLkk {kh MknLk Lk fkuo nkuk, kku ku hMkku
Mkwe kke{kt kh{e, Xtze yLku kko s MknLk fhe kzk. yMk
yLku rfkMkLke Mkkku Mkw yLku w: uzku Au. yk{ ykkLkwt kh
kLkkk {kxu Mkw yLku w: kukk kzu Au.

nu yswoLk! kwt fu heh Lkke. yLku kwt fu yk{k Lkke.

kkhwt yk heh Lkk kk{u yLku {kk yk{k k[u, khu fu yk{kke
kwt yswoLk khefu Lkn ykuk, kkhku yk{k [ke kk kAe fu
heh kze hnu, kku yu heh k yswoLk Lkn, fnuk.
ykku khu k kuMkeyu khu VkWLzkuLk {ktkeyu yLku
kne khLke VkWLzkuLk ykku kku ykku fneyu Aeyu fu yk ke
kukLke {khu e sYh Au? yLku u fkuR {kk kne yufe ykku
kku ykku fneyu Aeyu fu wt, nwt kkhk {kkk khk kLkku Awt.
kneLke Mkkku VkWLzkuLk k ykk. yk{ yk{k yLku heh ktku
khk S kLku Au.
kkLk ef] yswoLkLku kkke hkkt Au, fu nu yswoLk! su
yk Sk{kLku nLkkhku Mk{su Au. kkk su yuLku nkuku {kLku Au ku
ktLku ykkLke Au. fkh fu yk{k khu Lkke nkku fu Lkke nkkku,

su{ s{eLk{kt k MkkuLkwt fkuLkk Yk{kt Au. ku{ yk Mk{k

heh{kt k yk{k Au. kuke kkLk ef] yswoLkLku yk ke
ykLkk Mkkh{kt &kuf{kt Mk{u Au fu
yrLkkr kw kT rr uLk Mkor{t kk{T >
rLkk{MkkM Lk frk fkwo{nork >>
17

nu yswoLk! su Mk{k heh{kt k Au. kuLku s kwt yrLkke

. ku yrLkke yk{kLkku Lkk fhk fkuR s Mk{ko Lkke.

28

29
ykk krhkoLke yk{k {kxu kuf kLkku! yk{kkku
y{h yLku ysh Au. kuLku fkuR fkkkwt Lkke. yLk ke fkku
Lkke. kLk Mkqfe fkku Lkke. kke se fkku Lkke. {kxu nu
yswoLk! kwt kMkeo kLk, kwt kkLke nkukke Mkk[e rke r[kh fh.
kwt {khk kku fku? w{kt khk heh fkkR sk Akkt k
yk{k fkrk fkkkku Lkke, fu {hkku Lkke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk yrLkke k su Mk{k heh{kt k Au. kku [ukLkk

Au. yk [ukLkk yuf yk{kLke WkMkrkLkwt k Au.
ukkkh WkrLkk (5.9){kt yk{kLkwt MYk kkkwt Au.
ku {ku yk{kLkk kh{kwykuLkk ykrk f Au, su f{kt kLkk
ykkkLkk nh{k kk khkkh Au.
su{ kke{kt H2O yuxu fu ku nkRzkusLk yLku yuf
ykuMkesLk nku Au. suLku ykku Lkhe yktu {krk fhe fkk
Lkke, Akkt kuLkku ykku Mefkh fheyu Aeyu. ku s heku yk{kLkk
yMkLkku k Mefkh fhku uRyu ku{kt ku {k Lkke.

kq x u e ku e, kt ke ku e, Lkfk{e kR ku e
VkWLzkuLkLku Lkkte ukkt. rk ykkkk ykkLku fkuR w: kkwt Lkke.
kku wf{o, kkkf{oke uhku, So, ke ku hehLkkt rkke
ykkLku k {kxu w: kwt uRyu? ykke fkuR k krhk{Lke
[kk kh nu yswoLk! kkhku {o k.

yk{kLkk yrLkkkkLku ktk Yku yswoLkLku Mk{kk

ef] fnu Au fu

sue heku {Lkw sqLkkt ku SLku Lkk ku kh fhu

Au, kue s heku yk{k ] kkk Lkfk{kt hehku SLku Lkkt kirkf
heh kh fhu Au.

nu yswoLk! kwt yu Mk{s fu su sLBk Au. yu kk {hkLkk

Au. yLku yu {he kuk Vhe sYhke sL{u, yk rLkrk Lke fhu
MkkLku fkuR hkufe fu Lkn. yk ]khkxLkk kwkku sLBk Au. kku
sYh {hu. k{khe kkMku yuku fkuR Wkk Lkke, suLkk zu k{u yu{Lku
k[ke fku. suyku {he su, kuyku sYh sL{u. yu{Lku k k{u
hkufe Lkrn fku. kAe kuf fR kkLkku?

ykk Wkh ykku su VkWLzkuLkLkwt ktk eu, kuLku

ykk kheyu kku ktke kue, hkk kue, VkWLzkuLk{kt kne
kqhk Akkt ku khkkh e fkkwt Lkke, kuke Lke kuLk RLku kne
kqhk{kt yku Au. yk{ kLke rk e hkk {kxu swLke
kuLkLku VufeLku Lke kuLk{kt kne kqhk{kt yku Au ku heku yk{kLkk
kuLkk f{kuoLku kukkLke rkLku e hkk {kxu Lkk hehLke
sYh kzu Au.

yswoLk r[kh{kt kzku. khu kkLk ef]u ykk fkwt

nu yswoLk! kw r[kh kwt fku Au? kwt kkhku kkukkLkku {o uR u, kwt
krk Au. kkhku kkk {o Au fu yLk, yLkerk, yMkLke Mkk{u
w fhwt yu krkLkku {o Au. {kxu kkhku {o Mktke u. yLku kwt
kikh kR . kkhu kkhk {kxu zkLkwt Lkke. kkhe MktMf]rk, MktMfkh
yLku {o {kxu zkLkwt Au. yLku fk[ kwt yk w Lk fhu yLku hu skku
hnu kku yk w u kkLkwt nu kku kkLkwt s Au. yuLku fkuR r{k fhe

kMkktrMk SkorLk kk rk, LkkrLk k]nrk Lkhkuzkhkr >

kkk hehkr rk SkoL, yLkrLk Mktkrk Lkktk une >>

18

30
kekk kkko kkLkwk
fu Lkn khtkw, kwt kkku, zhkkuf Au kue Lkk ku kku khk{kt
yke Lkk Mkkku kwt fkuR heku Se fe?

kekk kkko kkLkwk

yrfkh nkukku Lkke. ku s heku Su rLkfk{ ku f{o fhkLkwt Au.

yuf Mkekuh koLkk ] [ku{kMkk{kt fuheLkk kkuxk hkukkk nkk,
khu ktke yuf swkLk ktke Lkefku, yLku yu ]Lku fnu fu yu fkfk,
yk {hu yktkk hkukeLku k{Lku wt {u, yktkk kh fuhe kkkt Mknus 10
ke 12 ko ku. wt kt Mkwe k{u SkLkk Aku, hk?

yn yswoLk wrk{kt kzu Au fu w{kt SLke nk fhkke

kkk kku khu kkLk fnu Au fu kkkLkwt uhf k w Lkn, khtkw
kkukkLke fk{Lkk Au. ykke fk{LkkLkku kk fheLku kwt wLku {kxu Wk
kk, Mkw fu w: nkrLk fu k kkk s fu khks Lkku r[kh fko
kh u kwt w fhe kku kuLku fkrk kkk kku Lkn, kwt n{kt s
kkuku Au fu k{u {khk kwhw Aku. nwt k{khku r Awt. kku kwhw khefu
{khk [LkkuLkku rkMk fh.

]u fkwt kuxk, yk yktkk uk Au ku fR {U Lk nkk hkuk

Akkt kuLkk V {U kk, nu {khe kAeLke kuZe {kxu yk yktkk kwt Awt.
u ] VLke ykk hkeLku f{o fhu, kku yu w:e kk.
Rhu k{Lku su f{o fhk ykwt Au. ku fwkk yLku WMkkn
fhwt yuLkwt Lkk{ kuk Au.

kkLku ysoLw kLkk {k{ khk MkktLkku rk fne eku, kwt

fku? kkhwt fku? skk{kt hehke fkuR Mkh Lkke. heh yMkke Au.
Mkke Au kku {kk yk{k, yk kirff Mktkt {kk yuf kkze{kt kuX
u k
{wMkkVh suku Au. su ykk Au. ku skLkk Lkn, yk{ yswLo kLku su kk
fne, ku kkLkku ef] kwrkqfo skk ykku. yk{k rLk (fk{e)
Au. khu heh yrLk (Lkktk) Au, ku Mk{wt nu kkLk yswLo kLku
fnu Au fu yk MkktkukLku kwt f{okukLkk rk{kt Mkkt.

yk f{oLke ryu kukLke krhkkk Mk fhkkt kkLk

yswoLk fnu Au fu Lkts! hkkuk, fk{Lkk, kMkLkk, {{kk kuhuke
kh hneLku Mk{kkke ruf yLku r[khkqof fhuk f{o Sk{kLku
ktLk fhkwt Lkke. su{ Mkokke kh{k{kLku kkkkq Lkke kkkt,
ku{ ykk {{kkke fhu f{oLku k kkkkq Lkke kkk, khtkw
Mk{kk rLkk fhu f{oLkk V MYku sL{ {h yLku w: kukk
kzu Au. ykke nu Lkts, rMkrMkku: Mk{ku qkt rMkr
yrMkr{kt Mk{kLk hneLku rLkhtkh yx, Mkh hnuwt yu Mk{tkuk
Wku yu Mk{kk kuk Au.

kkLk yswoLkLku fnu Au fu su{ yuf khekkkeoLku khekk

ykkkLkku yrfkh Au. khtkw kuLkk krhk{ Wkh kuLkku yrfkh Lkke.
ku{ kLku kkhwt rLkk f{o fhkLkku yrfkh Au. khtkw kLku f{oLkkt Vku kh
yrfkh Lkke. {kk kkhu kku, M{o kkLkku Au yk{ kkhk M{oLkku
r[kh fhkkt k w Lk fhkLke kk kLku kuke Lkke. yk eyu
w{kt Mknkke Lk nkuwt yu k ykk fu ihk fnuk.
kuhkf uku yu SLkwt fko yLku yrfkh Au. khtkw eu kuhkfLku
k[ku, yu SLkk hehLke kkrMkh kh rLkoh Au. ku{kt SLkku fkuR k

31

19

u yswoLk kkMku Mk{kkkku rkk yLku ihk nkuk, kku

kkLk ef]Lku yk Wku ykkkLke sYh Lk kzk, Mk{kkkku
ihkLkwt MYk yu Au fu ku S Mkkhk LkhMkkLkku u Mk{su, yuxu
su{kt Mk ykkokT rLk Au kuLku kfzu yLku su yMk, yLke ykkokT

32
kekk kkko kkLkwk
yrLk Au. kuLku Akuze u Au. kkLk {kLkLku ruf ykku Au ruf Lkk
r&uk khk Mkk[ku ihk ku kuLkwt Lkk{ yLkwhkk, khtkw krhhef
MktMkkhef krhMkrk yMkk kLkkk MktMkkh{ktke {Lk WXe kuLku ihk
fnuk. yk{ Mk{kk ku R yLku yrLkLku Mk{SLku Mk{S fu
Au.

kekk kkko kkLkwk

33
rALku kke{ktke knkh fkZk Lk fkuo, kku khk s rA zt
{khe kkAwt kke{kt skku hnukku. yk ~ uR hnuk rke hnukwt
Lkn. kuke kuLku kwhwLku fkwt Ae k{Lku zt {khu Au Akkt kuLku k {kxu
kke{ktke knkh fkZkLkku Lk fhu. khu Mktku fkwt : rALkku
zt {khkLkku Mk, {khku kuLku k[kkLkku Mk Au.

rMkrMkku: Mk{ku qk rMkr yrMkr{kt Mk{kLk kwr

hkLkkhLku kkLk MkkMk kwhwk khefu ykuku Au. khu ykk
Mkk kMkkk SLkwt k k {kxu yswoLk kkLkLku fnu Au :
nu fu! yke Mk{kLk kwrkkLkwt k wt? ykku Mk{kLk
kwrkku {Lkw fue heku kkuu Au fue heku kuMku Au yLku fue heku
[ku Au?

ykk fkokLk kwhwkLku fku fkoke r{w fhe fu.

k{u kue rkrk yku kku k kuLke Mkkku kk r{keLku Se u ku
Mkk[ku Mkkk fnuk.

kuLkk wkh{kt kkLk yswoLkLku fnu Au fu nu k]kkLktLk!

khu S kkukkLkk {LkLke Mkofk{Lkku kk fhe, Mkk yk{Mktkw
hnu, khu ku Mkk k fnuk. Mkw fu w:{kt suLkwt {Lk r[rk
kkwt Lkke. yuk hkk, ukke kh SLkku Mkhkwrkku fnuk.

k rMkLke kuku kAe ShLku yuf {kMk kBku.

yuf rMk yuf kkknu kkukkLkk ShLku fkwt {khu

yuf {kMkLke sYh Au. k{khe Lksh{kt fkuR yku kku R yku,
k yuxwt kLk hku fu {kMk nikLkku Mkk[ku nkuku uRyu.
Shu yuLke kkMkuLke Lkkufhe Akuzke ee. Lku Mkkhk rLke
ykk ykke yuLku kkknLke Mkuk{kt nksh fkuo.
kkknu shk r[kh fheLku fkwt

su{ fk{kt f{ kk Akkt f{Lku fkLkku Mko kkku

Lkke, fk{kt hnuk Akkt f{ kuLkwt MkkIo Akuzkw Lkke. kue s heku
Mkkk S k{u ku krhMkrk{kt kuLkku Mk Akuzkku Lkke.
yuf Mktk kkukkLkk r RLku kk{Lkk kk Wkh MLkkLk
fhk kk, khu [ku{kMkkLkk rMkku nkk, yk Mktk suk kk{kt
MLkkLk fhk skkt nkk. khu ku{Lku uwt fu yuf rA kke{kt
khVrzkt {khkku nkku, kuLkk k[kkLkk nukwke Mktk kuLku kfzeLku knkh
fkZku, kku khk s rA zt {kheLku Vhe kkAwt kke{kt kze khVrzkt
kk kku. yu Mktku kuLku Vhe knkh fkZku yk{ ku k kh Mktk

{khe kkMku kku ykhu ftR fk{ Lkke, k k{khku ykkn

nku kku ykkk fkko{kt [khkeLkwt fk{ ykkeyu. kkkh kth
Yrkk {u.
ShLku {kXwt kwt, k kuk wfu fkwt {khu {kxu kku
kkknLke [kfhe fhkLke kf {u yu Mkkike {kuxku kkkh Au.

20

yu kku yuLku {kxu kikh kR kku. Sh yuLku kkknLke f[uhe

kkke kku, kt kku Lkhe q s q Akue nke, fkh fu kt k rMkku
Mkwe kuMkeLku kkkn Lk kku fk{ fhkk nkk, fu Lk kku fe kt skk nkk.

34

rMkku Mkwe kuk wkLku f[uhe MkkVMkqV fhe, ke MkwykuLku

XefXef kkuXe yLku kkknLke ykkYLku Aksu yue f[uhe yuu
kLkke ee.

35
heku kuMku Au? yu ke &Lkk Wkh Yku kkLk fnu Au fu nu yswoLk!
u kkhu Mkkk kLkwt nku, kku su heku fk[ku kkukkLkk A ytkku
suk fu [kh kk, yuf kqtAze yLku yuf {Mkf, yu kkt khu kkukkLkk
Mk{uxe u Au, khu fu kuLke keX s uk Au. kue s heku Mkkk
kwhwk kkt[ RrLku yLku yuf {Lk yk f{oLku kkukkkukLkk rkkuke
nXke u Au yLku Mkt{e kLku Au ku{ kkhu k Mkt{e kLkwt kzu.

yuf rMk kkkn ktke Lkefk kku ykue s Lk k

fu yu{Lke f[uhe Au! u fu yue Mkw f[uhe uR ku{Lku ykLkt kku.

RrLkuLkku rLkkn fue heku fhku, ku kkLk ef] nu

{kt &kuf{kt kkku Au.

ykk Mkk kwhwkku SLkLkk MktkkuoLkku Mkns heku Mefkhe

kuLkku ku Wkkuk fhu yLku ku{ktke ykLkt {uu Au. k{u kuk w:ku
kzu, khu ku{ktke kke skLkwt hkk fhkkt ku{ktke ku
hMkku fkZku uRyu. su {kMk yk skeLke xh ee fkku
Lkke, ku{kt kqxe Au. ku kkLk ke Au. Mkk[ku Mkk kwhwk k{u
ku krhMkrk{kt rn{kLke su{ yzk hnu.

kkLk e f] fnu Au fu Mkkk kLkwt nku, kku Mkt{e

kLkwt kzu. yLku Mkt{e kLkwt yu kheyu kuxwt Mknuwt Lkke. Mkt{e
S {Lk Au. RrLku Mkt{e kku kLku Au k rk hMk Aqxkku Lkke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

ShLkk rLku knw w: kwt, k kuk wkLku kku ykw

Mkkhwt fk{ ykkk k yuLkku ykkh {kLku, yuLku yk fk{ {wt
kuLkku Mktkkuk.

Mkh yLku rLk hnu yuwt k zk kkLk {kkkk

nkk kuke ku{Lku ysowLkLku rLkr{k kLkke yk kekkLkwt kkLk kehMwt Au.
kkLk ef] yswoLkLku ZtZkuheLku fnu Au fu nu yswoLk! Mkw
yLku w: ktku{kt kwt Mk{ kLke . SLk{kt khuf Mkw k yku
yLku khu w: k yku. khuf kLku k ku fu khuf kuhk
k ku. khuf rs kku khuf khks k ku.ykke yuf
kuk khefu kkhu kqo Mk{kk kukke kkhwt fko kkhu kqo fhkLkwt Au.
Mk{kkkuke rke nku Au su f{oLke rMkr yrMkr{kt
rLkMk]n yLku Wukhrnk hnu Au. Mk{kkkuke Mkkk kwhwk fue

21

yuf Mktk ku rhk, kke nkk. kiMkkLku yzfkk Lk nkk.

yLku yufktk{kt sLk fhkk nkk yuf MksLk kR MktkLke Mkuk fhkk,
yufkh yuf kRLku fkuR fk{Mkh knkh skLkwt kwt kuke MktkLku fkwt
fu {nkhks, nwt kku sR hkku Awt. kku Mktku fkwt kR, y{khe Mkuk
k{khu ykeLk Lkke. k{u Mkwuke yku. yuu fkwt {nkhks,
kkAke fkuR Mkuk fhu fu Lk fhu, Mkk{u nwt eMk Yrkk kxe Awt.
fk{ kzu kku fkuRLku fnuu. kkkS Lkk Lkk fhkk hkk, k kuku kku
eMk Yrkk kxe s kku. nu yu kku kku. kkAke kkkS {ktk
kzk yLku {he kk. {heLku qk kk! nu kt hkku fkuR hnu kku
yuLku [k{zeLkku xx yks Mktk. kufku r[khk kk fu
kk e Au. khu kuku kR ykku khu yuLku fnuk{kt ykwt fu
kt hkku [kzeLkku yks yku Au. fkuR qk uk Au. khtkw fkuRLku
w: ukwt Lkke. hkku yu kt hkku. yuLku khu w: kwt. yuu kkoLkk

36
kekk kkko kkLkwk
fhe kku kkkS uk{kt ykkt. yLku yuyku fnuk kkt fu {hke
uk kkhk Yrkkyku khV {Lk kwt. nu kwt yuLke ktf Mkk fhe
u kku nwt Awxfkhku kk{wt.

37
e yk[ko[hu kku kkukkLku hu ykuk SkuLku yt
kkLk{ktke k[kk, ykkk ykke Au fu f]Mkuk Mkk fkko
ef]Lke Mkuk Mkk Mkok fhe. Mkuk yuxu w{kt r[kLku khkuwt,
MktLk fhwt, yufkk fhwt, yLku yu heku kLk{ kLke swt.
kkT{ kLke swt. kkT{ kLk rMkk yntkk {{kk ske
Lkke. kt Mkwe yntkk {{kk Lkn kt Mkwe. tLk kkLkkt Au.
rkku AkuzkLke sYh Lkke. h AkuzkLke sYh Lkke. fwxwtk AkuzkLke
sYh Lkke. khtkw yk kk {ktke ykk AkuzkLke Au. f{o fhku
Akkt yu{ktke ykMkk Akuzku.

kekk kkko kkLkwk

yuxu rkku Mkt{e hnu, khtkw rk hMk Aqxkku Lkke,

kuke e yk[ko[h koLke ktk{kt fnu Au. yntkk {{kkke
rk kMkLkk Wkk kk Au. Mkk[ku Mkkk kwhw k k{u ku krhMkrk{kt
rkLku kukk Lkn kukk kkkku Mk{r fuu Au. irnf
rkyku {kxu rkLku kuku Au. hku, khtkw kuLkk Wkh shk k
{{ nkukwt Lkke. ykk k]nMk kkeyku kLku kf kk
nku Au.

rkku{ktke ykMkk Akuzk {kk {LkLkku Mktfk Lkn. khtkw

eyk[ko[hu kkku {kko {wsk f]Mkuk Mkk fkoke Mkkk
kkLk{kt { hkkLkwt. ykw wkhk {Lk {kxu, {LkLku kirff
ykMkk{ktke {wk fhk {kxu eyk[ko[h yn ykkk fhu Au
fu nwt yntkk {{kkLku ytfw{kt hkk RrLkuLkku rLkkn sYhe Au.
RrLkuLku fkkq{kt hkk eyk[ko[hu Mkuk fekoLkLkkt MkkLkku
kkkkt. su yntkk {{kkLkku Lkk Lkke, ku yntkk {{kk w
Mkkku Mkuk yLku fekoLkLkk {k{ke uze RLku k fnu nu w!
k{khku Awt yLku k{u {khk Aku. khu kuLke ke RrLku ykkku ykk
w Mkkku uzkR w{kt ykk kk Au.

kkLku [kh [eu{kt kk kkkkt Au. su k Lkke.

kuLke fk{Lkk. su k Au ku{kt {{kk, h kkukLkkt, Mk]nk yLku nwt
ykku Awt yue yntkk suLku fkhu keLke MkkkuLke Mkhk{e{kt
kkukkLke rukkk uk Au.
k kwhwk {okkLk {kxu yntkk {{kk fuu Au fu k
kuLku Mkk[k ihkke yr fhu Au. e{T kkS{kt hk
hkLkku Mktk Au. [keo Mk{kx hk hku MktLkMk eku. khtkw
kkke yuf nheLku k[kk skkt kuLkk k[kLke ykMkk
ke, krhk{u MktLkMke rk hkLku ke ku sL{ uk kzk.
yk{kLku kMkLkk{ fkh hehke yr hkwt nku
kku yuf s Wkk Au. khk kh{k{kLkwt kLk. kLk yuxu
{LkLke Mkhkk yLku yufkkkk, yk Mkhkk yLku yufkkkk kkukke
ykke Lkke. khtkw {LkLku ku khV kk [kuMk nukw MkkkuLkku Lk
fhku uRyu.

22

ykkokT kirff kuk yLku kirff WukLkk Lkzkhku, ke

ku{kt yntkk {{kk, ykke kwr yLku ykkk Lkkuke
nxkkk, Mkuk{kt ku{Lke hwfkx Lk kk ku {kxu Mkk hnuwt, yke
heku su Mkuk{kt kkh kLkeLku hnu Au. e{u e{u eXkfkuhS{kt u{
khu Au. yLku yufr[k kLkeLku Mkuk fhu Au kuLku f{okuk rMk ku.

38

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

39

yk{ yk ykLku ytku kkLk ef] yswoLkLku su

Mk{u Au ku kk eyk[ko[h MktLkMk rLko{kt kkku Au.
rnk fk{kL: MkkoLw{kthrk rLk: Mk]n :
rLk{o{ku rLkhntfkh: Mk kLk{rkArk >>
su kwhwk ke s fk{LkkykuLkku kk fhe {{kk hrnk,
yntfkhhrnk yLku Mk]nkhrnk kRLku r[hu Au ku H ktrkLku k
fhu Au.

yk : 3
yswoLkLku w Lkn fhkLkku rkk knuuke s nkku. knuk
ykLkk yufkeMk{k &kuf{kt yswoLk fnu Au. w{kt kkukkLkk fwLku
{kheLku nwt kkukkLkwt rnk Lkke ukku kAe rkMkkeMk{k &kuf{kt kuyku
fnu ynku! u fu y{u kufku kwr{kLk nkuk Akkt k w Yke
{nkLk kkk fhkLku kikh kR kk Aeyu. ykk ke yk{kt
kkt[{k &kuf{kt yswoLk fnu Au nwt rkkLkwt yk kkLkwt uc Mk{swt Awt.
k w fhkLkwt Lkn yLku Lk{k &kuf{kt kku kkLk ef]Lke
ykkkLke rhw kkukkLkku rLko s Mktke u Au fu nwt w Lkn fhwt.

yntkk {{kkLkk kkke s f{okuk rMk ku. ykk

f{okuk khk rMkr kkMkuLkk kwhwkLkwt Lkk{ Mkkk Au. yuLkkt k
kkkke ukt ykht{kt yLku ytk{kt fk{LkkykuLkk kkLke kk fne
Au. yntkk {{kkLkk kk kAe [ukMktt Mkuk r[k w{kt
khkukR hnuwt hnu Au.

yk{ yswoLkLkk ykkn yLku whkkn [u kkLk ef]

yswoLkLku Mk{u Au fu nu yswoLk! kwt fkuRLku {khkku Lkke, fu kkhk
{khkke fkuR {hkwt Lkke, yk kirkf hehLkk kk {kxu Mkouwt
Au kuLkku Lkk kk Au. su{ heh{kt kh fhu fkzkt Vkze Au.
sqLkk kR Au khu kuLku kkLke sYh kzu Au. ku{ heh{kt
yuf yk{kLku heh kkLke sYh kzu Au.

23

ke yk{kt f{o yLku kkLk rku kkLku fnue kkku

yswoLk Mk{S ku Lkn. yswoLkLku kkLkLkkt [Lkku r{ sukt
kkk kkt yuxu ke ykLke Yykk{kt yswoLk kkLkLku
kqAu Au fu yk k{u wt fnku Aku? k{u kkLkLke MkhMk kkku fnku Aku. knw

40
kekk kkko kkLkwk
Wk{ fkkLkwt kkLk yLku Mkkk MkrkLkwt k{u oLk fhku Aku k {Lku
kku k{u tfh fk{{kt uze hkkt Aku, kku ykkLkku yrk wt Au?
{khk fk {kxu wt MkkLk uc? kuhu yswoLkLkk {Lk{kt kuk
&kuLkk wkh {uk ke ykLke Yykk{kt yswoLk
kkLkLku & fhu Au.

41
nku, kkLke nku fu MkLkMke nku, f{o fko rMkk fkuR hne fkwt
Lkke. kkLke kLkk {kxu kkLk keLkwt f{o kkuu fhwt s kzu Au ku s heku
kkLkLkk {k{ khk f{oLke kukkLkku ruf [ku Au. ykkokT kkLkke
f{oLku Mkkhk LkhMkkLkk kksu kkueLku f{o fhkLkwt nku Au.
kekk kkko kkLkwk

yuf k, yuf r{rLkx k fkuR f{o fko kh hne fkwt

Lkke. yk w f{o, {kLkrMkf f{o, k{u yktke swyku. yu k yuf
f{o, fkLkke Mkktku yu k yuf f{o fhe hkk Aku. {kuZktke kkuwt
yu k f{o Au. ykkokT f{o rMkk kku yuf r{rLkx k hne fkwt
Lkke, ykke fkuR yu{ fnukwt nku fu nwt f{o Lkke fhkku, kku kk s
kuxe, su {Lkw RrLkuLke rkLku kkqfo hkufeLku k kkukkLku rLkr
{kLku Au ku kkukkLke kLku Aukhu Au.

kMke [ufkoMku {kk kwrsoLkkoLk >

ff fkork kuhu{kt rLkkurMk fu >>1>>
kr{ uu kuLk kwr {kukMke {u >
ku rLk uLk uku f[kLkwk{T >>2>>
nu sLkkoLk, nu fu, u k{u kwrLku yfk{ f{o fhkkt uc
{kLkkk nku, kku kAe k{u {Lku yk kuh w fhk k {kxu uhe hkk
Aku? k{u fnku Aku ftR yLku {khe kkMku fhku Aku ftR, k{u fuxe
MkhMk kk fnku Aku fu Mkwe kwt nku kku kkLk uRyu. ktrk uRke
nku kku Mk{skqofLkwt kkLk uRyu. yuf kksw k{u {Lku kkLk ykkku
Aku, kku keS kksw w fhkLkwt fnku Aku. kku ykk f]kk fheLku fnku fu
kkLk yrf fu f{o yrf Au? ku {ktke uc wt? kkLke kwt Mkkhwt fu
f{okuke kwt Mkkhwt?
kkLk fnu Au : nu rLkkkk yswoLk, f{o yLku kkLk yuf
rMkkLke ku kksw Au. f{oLkku kk fheLku fkuR kkLke kR fkwt Lkke.
f{o fkuRLku Akuzkwt Lkke. uf kLku kuu kirkf f]rkyku khk
{uuk kwku yLkwMkkh r kRLku f{o fhwt s kzu Au, f{o yu
MkSkkLkku Mk Au. yuxu f{oyu yk{kLkku Mk nkuR
yk{k f{o {kxu nt{uk Mkr hnu Au. yk Lku ykku fne feyu
fu f{o fko rMkk fkuR hne fkku s Lkke, [knu LkkLkku nku, fu {kuxku

yktku kt fhe ukke yktLkk rkkuLkwt [kLk ythke

[kw s hnu Au. kue heku k[ok kkLku hkku MLk{kt rke
kkkLku nuhkLk fhu Au khu MLk{kt kkfkh k fhe kuMku Au.
yk{ RrLkuLku huh Mkt{{kt hkwt yuxu kuZkLkk [k
[kk khkkh Au. RrL kku kuLkwt f{o fko fhu Au. kkuku Mkt{e Au ku
{kLkwt yuLku r{k[kh fnuk, ykk kuxk r{k[khke yk{kLke
khuf Wokrk Lk kk.

24

Mk{e rufkLkt yk kufLkku {{o Mk{kk fkwt Au fu

{kuZkLke kkkuLkku fkuR yko Lkke, kkukx k ku{ fhe fu Au. yk
ykkhrnk f{kuo fhkke s kqokk k kk Au. kkLk ef]
khu k f{o kkLke kk fhkkt Lkke, khtkwt f{o{kt hnu
ykkLkk kkLke kk fhu Au. f{okuk{kt f{o nt{ukt kufkuLkk
rnkLku {kxu s nku Au. yLku kuk kkukkLku {kxu nku Au.

42

43
f]{qkyu k MkkfLkk MkkLkkfk hBkLk Mk]kh
Wkh ku kh {w ku Au . su ku { Lkk ku { kt u R yu kku
Mk]khLkk ykht{kt u kkuze nkkk yku, k yuLke he
rk e hkk{kt yku kku yu SLk{kt WMkknLkkt Lkkt kwh
ke fu ku{ Au. ykke yk kLkku Wkkuk kku uRyu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yswoLk f{oLku kkukkLku {kxu {kLku Au, yuxk {kxu kuLku w

Yke fko f{o tfh kku Au. kuke kkLk yswoLkLku ykk
hkk rLkk f{okuke kLkkLkku Wku ykku Au. kkteS yk
f{okukLku yLkkMkk f{okuk fnukk, yn kkLk yswoLkLku kwrLkk
ruf khk yswoLkLku yLkkMkk f{oLkwt MYk Mk{wt.
f{okuke ykkLku f{o {kxu s f{o - ykMkkhrnk f{o
fkuLku { fhk Au yLku k {kxu fhk Au kuLkku k fko rMkkLkwt
f{o fhkLkwt eu Au. f{okuke fko fhu Au fkh fu kuLkku Mk
Au. ykke kkLk yswoLkLku yLkkMkk kke w fhkLkwt fnu Au.

ykke kkLk fnu Au. Mkkhk LkhMkkLkku ruf fuku, hu

yu{ {kLkkk fu f{oLkku kk fhkke f{oLkk krhk{{ktke {wk
{u. khtkw yLkkMkk kke kkukkLku Vku yku f{o fhkke
Mkk[k SLkLkku ykLkt {e fu. f{ornLkkk yu fkhkk Au. f{o
khLkku hehrLkkon k Lkke. huf ykMkkhrnk f{o krk
Au. yLku ykw f{o s uckkLke rk Au.

kkLk ef] yswoLkLku fnu Au SLk{kt yLkkMkk nku

kku kMkLkkLkku kk kR fu Au. nu yswoLk! nwt khuf yu{ Lkke fnukku
fu {kMku RrLkuLku rLkr{k fhwt yLku Mkt{ Lk hkku. f{okukLke
Yykk{kt Mkt{ sYhe Au. Lk rLkk {Lkw fwt s k fhkku
Lkke. ykke {LkLku Mkt{ hkkLkku {Lkwu Lk fhku uRyu. ykk
Lkke ku Mkt{Lke rk{kt ykk e fu Au. khu kuLkwt {Lk
ykMkk Mkukwt nku fu rk kMkLkkLkwt [kLk fhkwt nku yuwt kLku.
ku Mkrk{kt ku tzLku kkk Lkke. k Mkwe {kMk MkkfLke Mkrk{kt
Au. kt Mkwe ykwt kLku. kuLku t Lk fnuk.
{Lkw khu kkukkLkwt fk fhkLkku r[kh nku Au khu
ku f{kuoLku MkkLkk{kt rLk Mk{SLku ku{Lkkke kh kk RAu Au.
khtkw f{kuo{kt fk{k nkuku, yu kurkk Au. ykke kkLk fnu
Au fu knkhke RrLkuLkku Mkt{ fheLku {Lk{kt rkkuLkwt [kLk
fhkkk fhkkt ykMkk hrnk kRLku keykuLkk rnk {kxu f{o
fhkLkku nku Au.

ykkk nkk{kt ykuk kk s f{kuo Mkkhe heku fhk uRyu

yLku yu heku ykkwt k khkk sRyu, yk{ fhkke ykku
yuf rMk yue yMkkyu knkU[eyu fu khu SLk{kt yLku
Mk{ks{kt suLke qk yrkkk Mkukk nkuRyu kukt {kLkkf f{kuo
kkLku ykku nfkh kLkeyu. k{u su fkuR f{o fhkkt nku khu
kuLkk krhk{ khV Lk uku. su fko fhku ku WkkMkLkk khefu, uc
WkkMkLkk khefu fhku, yLku yu Mk{ hr{kLk k{khk Mk{k SLkLku
yu{kt ykukkuk hkku.
ykk ykukkuk yLku ykMkkhrnk kLkeLku fhk{kt yku
f{oLku kkLku kk[f f{kuo fkkt Au. keykuLku Mkw knkU[kzk
kkk kuykuLkwt rnk fhkLku {kxu su k f{kuo fhkke ykMkk knw s
e qh kR Au.
25

44

45
yk{ r[khe yu fezkLku kkukkLkk [ktkLkk k{kt s {qfe eku.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

ykk{ktke yLkkMkk k fuku yu {kk un Mkkku

Mktkt Lkke, ykMkk k nwt yLku {khwt, {khkke kLkk Awkkue
Au. ykkokT M yLku M Mkkku Mktktrk f{o yuxu ykMkk f{o
kLku, khtkw u rr Mkk{krsf Mkrk kkk kwLku kLk{kt hkeLku
rLkkf{o fhk{kt yku ku f{oLkku yLkkkk kku. ykk f{o
kk{f MYk kh fhu Au.

yk s heku ufkqh suk keykuLku Mkw knkU[kzk kkk

kuykuLkwt rnk fhkLku {kxu su k f{kuo fhk{kt yku ku kkt kkko
f{kuo Au.
kekkS{kt k yLku Mk{ksLkku Mk{L Au. kekkS
Mk{k, Mk{LkLkku ktk Au. ykkokT kkLku Mkkku RLku [kwt,
szkk Lkn yLkkMkk f{oLke sYhe Au. kyu kkukkLkk {kxu
SkLkwt Lkke. Mk{ksLkk {kxu SkLkwt Au. kyu Mk{r Mkkku
Mk{L MkkkLkku Au. {oLke szkk Mkkku Mkk[k kYke f{oLku
f[zkLkku Lkke.

e yk[ko[hu eXkufkuhSLke Mkuk {kxu ufkwhLku

sMkukLkwt fk{ MkkUkk{kt ykuwt. nue khkuZu WzeLku rLkf{oke
khkheLku ku {Lke kkkh{kt s heLku fkz{kt {wfeLku k{kt
LkkeLku eXkufkuhSLke Mkuk{kt knkU[kzu, sLkkh kkkhku [fe
[feLku k kh [ktw kze kwt. ufkqh Mkuk{kt yuxk ykukkuk
kR kuk yuxu MkukLke k{kk{kt keX kh knuk [ktkLke khk s
Lkk fhe. [ktw kku e{u e{u fhkwt kwt. yu{kt kku Skk kze. kkuzk
rMk{kt kku fezkkeyu kk kwt.

{oLkwt {w fko {kLk {LkLke ]rkyku kkLkwt Au. yu

sz kLku. Mktfwr[k kLku. Mkkeo kLku. yuxu yuLkk{ktke {o [rk
kku fnuk.
yuf kwhw yLku r Lke kkh fhkk nkk. kt yuf wke k
yu{Lke kR kR. Mktukk ku kMkkkt, yu kkk {ktze. khe
Mko Lk kk yu rLk{kLkwMkkh, yk kwt uk Akkt, r ykk
[kku. k yuLkk kwhwyu MkknMk fheLku kkRLku nu{ktke [fe ee
yLku Mkk{u rfLkkhu [k zf Wkh {wfe. MkTku yu kukLk Lknkuke
kR yuxu kkuze kh{kt MMk kR, ] MktLkMkeLku ykkh tLk fhe
kkukkLku {khku [kke kR, kwhw r kkukkLku ktku kzk.

yuf rMk yke Mkrk{kt kuyku {wLkkS{kt s hk

Lke[k kk. s hk kt Lkek k kt. knuk [kt{ktke xk
fhkku yuf rfzku Lke[u kzku, rfzkLku ukkt s uk fkqhLkwt fku{ fkswt
ftke WXwt : yhu...yhu...yk S n{kt {he su, Lkk...Lkk, yuLku
{hk kku fu{ uk? yk S kku {khk hwrhke kkukkku Au.
khk s khVze hnuk yu fezkLku yuf kkLk Wkh WXke
eku. ykLku kt {qfku? r[khu [zk. ktf {qfe yuxu kuhkf
rLkk yu {he s skLkku. {kLkLkwt hwrh yLku {ktMk s yuLkku kuhkf
Au. {khk Skkt yuLku {hk fu{ uk? kkhfk SLku w:e fhwt kku
{khe ikk ksu.

26

Mkuf {kR [keLku hkrkrLkkMk {kxu yuf kk{Lku kkUhu

kzk Lkkku, MMkkkke kuXk kAe k rLku ythke ftRf
yfkkku uR kwhwyu kqAwt ftR khkz Au? k{khe kku! ru
n{kke fne ewt. {Lku Lkke kBku k{khku yk wonkh.

46

47
rkk][h e kwMkktRSLkk Mkuf f]Lke yk kk Au.
yuf k e f] eLkkkSLkk rkhek ukk Lkkkk yLku Mko
Mkuk fhk kk, k [hMko Lk fkuo. kuke eLkkkSyu ykkk
fhe. f], [h Mko fhku khu f]u rLktke fhe. ekLkk
oLk kk kku [h Mko fhwt khu eLkkkSyu fkwt, ekLkk
o L k u n kt k{kt ku . Mkkt e f] WkMk kk. khu
ekwMkktRSyu kqAwt f], WkMk fu{ Aku? khu f]u
fkwt eLkkkSyu [hMkoLke ykkk fhe Au. k ekLkkt
oLkLke Lkk fnu Au. khu e kwMkktRSyu fkwt eLkkkS kku
kkf Au. kwt k {kxu WkMk kk Au? ykxwt fneLku ekwMkktRSyu
f]Lkku nkk kfzeLku [h Mko fhkkt yLku eLkkkSLke ekLkkt
oLk fhkkt.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

ku wonkh? yke wrLkk u Au. k{khe kLku s

kqAku MktLkMke nkuk Akkt eLku Mko fkuo, yuxwt s Lkn, yuLku
[feLku Lke kkh fhe.
ykunku yu{ kk Au! efhk, nwt kku kuLku LkeLku kuu kkhke
yk kkh R kku yu khk s qe kku. k kwt kku yuLku Auf yn
Mkwe [fe kku Au yuLkwt wt?
{okkLkLke szkkke huh r y{o yk[he hkku
nkku. yuxwt s Lkn kkukkLke szkkLkk {kktzke keLkku {o {kku
yu fuxu ytu Wr[k fnuk.
kekkS ykk szrnLk. f{kuoLku {nkk fnu Au. ykwt f{o
khu s Mktu Au khu {oLku Mkk[e heku Mk{k nkuRyu, Mk{k
khLkwt yk[h yu {oLkku t fnuk. khMkhLke MkTkLkk{kt
s fk Au. khMkh kLk yufke u MkTk hkkk
eewt kku {kLk {kLk [u u{, yk{ekk, MkTk u.

yn fnukLkwt kkko yuxwt s fu rLkfk{ kke fhuk

f{oke kkLk kw s ykku Au. yuxwt s Lkn kkLk hkS hnu
Au. f{oLkku khu Mkkuku Lk fhku uRyu. f{o{kt ukkhe]rk yksu
yuxe ke uk Au. suke kku f{o{kt {eXkMk hnuke Lkke. yksu kku
VLke ykk knuk, yLku kAe f{o. nu kkLk! {khwt Vkwt Zufwt
fk{ kku kku nwt kku [keLku kkhk oLku yke. 10 LkkruhLkk
[kuh ktke. kuhu MYkLke kktk fheyu Aeyu. yk kku Lkhe
Aukhkze fnuk. ykke kkk, ykze yu Mktkqo yikkrLkf yLku
rkLk ykk{f Au.

ykkokT f{okuke {nkk khu rMk kk fu {Lkw kkukkLkk

fkoLkk kkLk ykuo keLkk yrfkhLke hkk fhu Au. su{ fu {kkk
rkkkLke Mkuk fhe yu kwkLkwt fko Au yLku {kkk rkkkLkku yrfkh Au.
su keLkku yrfkh Au ku ykkwt fko Au. keLkwt wt fko Au? ku
ukLkwt Lkke. keLkwt fko ukke {Lkw kkuku fkor{w kk Au.
kYke f{o{kt khu rLk Lkke ykkk. Wxwt k{khk yk
f{oke uku k Mkk hnu Au khtkwt yu f{o kkLkLku ykk fhuwt
nkuwt uRyu.

ukLkT kkkLkuLk ku uk kLkw : >

khMkht kLk: u: kh{kM >>
27

48

49
ykk rMkLke {khe fke {sqheLkk kiMkk yk heku Lkkte ukk w:
kkwt Lkke. LkkLku fkwt kuxk, nwt kLku ku Mk{k yk{ fwO. {u
kuLku yuf rMkLke {sqheLkk kiMkk Lkkte ukk w: kk Au. khu kwt kku
{khe yke StkeLke f{ke yk heku uzVe Lkktu Au kku kuLkwt {Lku
w: Lk kk, Lk MktkkeLkku MkwMkk heku kkhkk eeyu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kku khk Mkk kRLku, uku k{Lku k Mkk fhu yLku yu

heku {kLkku kkk uku [uLkk Mknfkhke MkkiLkku yw ku.
kkLk ef] yuf Mkk[k kkohke nkk. S skk
{kxu sYhe nk, kke, fk kuhu rLkr{k {u ku {kxu yk,
kw, kke yLku k]e kuhu {kxu ukuLke rLk{wtf fhe. suke SLku
sYhe nk, fk, s kuhu sYhe ku{Lkk khk {u. yk{ kkt
hkLk yk ukuLkk yrfkh kuk{kt yku Au. ykke ku{Lkk Mkk
MkTWkkukke yk uku Mkk kk Au. yksu ykku nk, kke
yLku k]eLku yuxk kk wrkk fko fu suke yk uku Lkkhks kk
yuxu yrkkh{e, ykkuku xkw WkkLk, yLkuf fkhLkk LkeLk
hkukku kuhuLkku yk ukuLkku fkuk MknLk fhku kzu Au.

ykkk MkkTf{kuoYke kkuke fwhke kkoh e

hkeyu kku yk uku sYh hkS kk Au. suke skkLkwt fk kk
Au. ku khu s Mktu fu khu uku yLku {kLkku [u Mknfkh nku.
ykku uR kk fu rLkfk{ f{o {LkwLku ktLk fkko kLkkwt
Lkke. kuke ruk kku Mko {LkwLkwt su {wk, MkeLkkkLku rLk:Mkko
fko zu k fhkLkku kk{f f{oLkku Wu Au. kk{f f{o{kt
rLk:Mkko nkukke ku fe k ktLkfkko kLkkwt Lkke. kk{f f{o{kt
Mk{rLkwt rnk nku Au, su{ fu ukh{kt uke fhkkt uzqkLku Mkkhku kkf
{uk {kxu yLkuf S stkwLke nMkk fhe kzu Au. k yk nMkk
{kk kkukkLku {kxu Lkn k Mk{k Mk{ksLku {kxu fhu Au. kuke kuLku yk
nMkkLkwt V kuLku ktLk fkko hnukwt Lkke. kue s heku w {ukLk{kt
MkirLkfLku yLkuf w~{Lk MkirLkf {khk kzu Au. yk nkLkwt kkk MkirLkfLku
kkkwt Lkke. fkh fu ku{kt Mk{rLkwt rnk Au.

yuf LkkLkLku yufLkku yuf kwk qk kzfkuz{kt WAkuo nkku.

yk LkkLk yk kwkLku su {ktku ku ykku. fe MkwLkeLkk Lkk kkzu. kuke yk
kwk yuxku kku kkze kku nkku, furkLk sYhe kiMkk [uo, yuxu yk
LkkLkLku [kk kR. u nwt kuLku Lkn hkufw, kku yuf rMk fwkuhtzkh
ke fhe Lkku. kuke kuLku Mkek hMku kk r[kh fkuo.
yuf rMk kwk khu kiMkkLke {ktke fhe khu yk LkkLk
rkkkyu fkwt yk kw kkhwt, nwt kLku kiMkk sYh ykke, k yuf
hk yuf rMkLke f{ke fheLku kkhu {Lku ykkkLke. kwku yk hk
{kL hkeLku Lkefku f{ke fhk {kxu, f{kk {kxu fuxk {Lkk
kkhk [k, qh qhke kke he kku, qh qh Mkwe kkt[ {Lke
kwku [fe ku {qfe khu {ktz Mkku Yrkk {k. ku RLku ku rkkk
kkMku kku yLku fkwt ku {khe f{keLkk yk kiMkk, LkkLku kiMkk
RLku khk s fwk{kt VUfe ek, khu kwk kwMMkk{kt ykeLku kkuku

28

kkLk ef]Lkk f{okukLku Mk{sku nku kku, kuLke kkA

hnu kLk kkeLku Mk{se kzu. {]w kh zkkwt nku, khu
k fkuR & kqAk kh nhfkuRLku Mknk fhe yuxu f{okuk, yk
ryu Mkk[k f{okuke MkirLkfku fnuk. k{u ku Mkrk{kt k{u nku, LkkLkk nku
fu {kuxk, kkLke nku fu ykkLke, e fu kwhw k k f{o fhwt uRyu. rLkfk{
f{o fhwt yu {o Au. yLkkMkk kLkeLku f{o fhwt yu k Au. Mrnk Lku

50
kekk kkko kkLkwk
{kxu f{o fhwt yu k Lkke. khtkwt kh{kko {kxu f{o fhwt yu k Au.
k{u fkuRLku fhu { {kxu yu{Lke kkMku f]kkkkLke ykk Lk hkku. Wxwt
yu{u ykku kf k k{u yu{Lkk f]kk kLkku, ykkokT, ynt fkko nwt
f{o fhwt Awt ku qkLkwt Au. su heku ykku nk Ryu Aeyu. ku{ Akkt
nk ukLkwt f{o ykku fheyu kuLke Mkns ykku hnuke Lkke. yue
heku Mkns ku kk f{kuo fhkLkk Au. yk Mkns f{o khu Mktu fu
ynt fkkoLkku k [kku . kuLku MkkLku Mko nkko fkko kkLk kkMku
Au. kue kLkk We kk, nwt su ftR fhe hkku Awt ku kkLkLke kLku
eu fhe hkku Aw.t kkLkLke f]kkLku eu fhe hkku Aw.t kkLkLke RAk
rLkk kzLkwt kkLk k Lkk nku, kku kAe nwt fhLkkh fku?

51
kh{k{kLkku fkuk yuxu yktrk, ykLkt rnLk SLk, hkuk
yLku zk Yku Wkhu.

kekk kkko kkLkwk

ykke ykkk kwr Mktk{kt Mkuo fkuR kh{k{kLku

Mk{ko fheLku kkhkLkku rMkktk Au. yn {nk{k kkteLkku xMxek
rMkktk fk{ fhu Au, ykku ykke MktkrkLkk {krf Lkn, huk
yLku xMxe Au. suLku kT fko {kxu kkhkLkwt ykkusLk fhkLkwt
Au. ykkLkk SLkrLkkon {kxu sYhe Mktkrk kh{k{k kkMkuke {ktkeLku
ukLke Au.
kh{k{kLke yk Mktkke kh kh{k{kLkk kk s MktkkLkkuLku
Mk{kLk nf Au. ku nf ku{Lku {ku uRyu kku s Rh hkS hnuu.

f{okukLkk rMkktk {ku f{o {kxu k Mkk{ke, Mkk{o,

Mk{, kwr, Mk{skhe yu su ftR Au yu wLke kkMkuke k ku
Mkke Au. yu k MkkeLkku MkTWkkuk fhku yu {khwt k fko
Au. yuLkku khu k, {kk {khk Wkkuk {kxu Lkn fhwt, u nwt ykwt
fhe kku wLkku kwLkukkh kLke. wLke Lkshu [kuh kLke.
WkrLkkLkku {tk Au. kuLk fkuLk wskk, k{Lku su fktR
{u Au yu u ykku Au. kku uLkk ykuo kk fhku, yLku kAe kuku,
suxw {Lku {wt yuxwt {khwt Au yu{ Lkn, yu{kt uLkku kk Au.
ykke rLkk huf {o kkuuyu kkukkLke ykfLkku y{wf rnMMkku
{o kkA kkhkLke ykkk fhu Au. k{u su fktR f{kku Aku, su
fktR k fhku Aku, kirkf fu keS fkuR k [es yu{kt uLkku kk
Au s. u yuxw Mefkhku kku ukk k{khk Wkh Mkk hnuu, k{u
Mkwe kku. yLku u kkLku Lkrn Mk{u kku khuf kh{k{kLkku fkuk
Wkhu.

kekkS ykk yuxu Mkwe fnu Au fu Rh, ukuLku hkS

hkkLkku k rLkk f{kuo Wkh ykkrhk Au su heku kk Sku yk
kRLku kkuk kk{u Au. yLku yk hMkkke Wkk kk Au. hMkk
k fhkke hMku Au. kekkSyu fuxwt Mk[kux Wknh ykwt Au.
yk{kLkwt kkuk {o Au yLku {o f{oke Wkk kk Au f{o rr
krhMkrkLku ykrLk Wkk kk Au.

29

f{oLke fkuR Mk kk ykke yu Mkk y Au.

ku{ Akkt f{o fhLkkhLke r{kt f{oLkku yko nku Au. su f{oke
ykke krk Rh e kk ku f{o w, yu ykkwt Mkk[w f{o, su
f{o{kt ykkwt kkLk kk ku f{o yw, yLku yu ykkwt yf{o,
uku f{oLkku ruf kkku Au. f{oLkku yko kx fhu Au, f{o kkLkLke
rr kou Au. {Lkw ku f{oLkwt rrkqof kkLk fhu. ukuyu kkku
ykof{kuoLkwt kkLk fhu kku yu f{o k kLku Au. yLku kLke kko
kk Au. kkoke yk kk Au. ykke k kk Au yLku ku s k{ktke

52
kekk kkko kkLkwk
{Lkw fkof{oLkk kkLkke k fhu Au. yk heku Mk]r [ [ke
hkwt Au.

53
~fhLkk yk MkirLkfLku {kk yk rLkkf{o {kxu {wk {e
Au. khtkw kuLku kuLkk fwxwtk, Mk{ks {kxu kku ke rLkk ku f{kuo fhk
kzu. kuke f{oLkkt V{kt ykMkk kk kh {Lkwu kkukkLkwt fko
Mk{SLku rLkhtkh f{o fhkk hnuwt uRyu. fkh fu ykMkk hrnk
kRLku f{o fhkke Mkw yLku ykLktYke kh{k{kLke ke kk Au.

kekk kkko kkLkwk

yk heku Mk{k SMk]r{kt ukuLke Mkkuokrhkk Mkkrkk kR,

ukuLke yk Mkkuo krhkkLkwt fkh f{oLke Wkrk uku Au. yu{ uku WkrkLkwt
fkh e Lkkhk Au fkh fu u Lkkhkke Wkk kuk Au.

yk s heku yk{ Mkkkkfkh kk{u rLkk fhkLke sYh

Lk nkuk Akkt sLk Mk{ks{kt yk[hLkku kku kuMkkzk {kxu kuLkk
rLkk f{kuo fhk uRyu. sLkf suk hkyku yk{ Mkkkkfkhe
nkukke kuyku ukuk f{o fhk ktkuk Lk nkk. ku{ Akkt Mkk{kL
sLkkkLku Wknh kwhwt kkzkLkk Wuke kuyku kkukkLkk kkt rLkk
fko f{o fhkk hkk.

yk{ Mk{k Mk]r[Lku [kkLke skkkhe uku{kt

rLktrkk f{kuo kh ykkrhk Au. kuke huf {LkwLke kirkf Vhs
kR kzu Au ku rLkk f{o fhk uRyu. ykke su {Lkw kkukkLkk
fkoLkwt kkLk Lkke fhkku. kuLku Vxfkhk kkLk fnu Au.
nu kkko! su {Lkw yk kuf{kt yk Mk]r[ {ku Lkke
[kkku, ku RrLku khk kukku{kt h{ fhkkku {Lkw kkk{
SLk kek fhe MktMkkh{kt rLkkof Su Au.

eyk[ko[h yLku rkk][hekwMkktRS kT MYk

nkuk Akkt kkLkkt kk s rLkk f{kuo fhkkt nkk. e
yk[ko[hLke RAk Lk nkuk Akkt kT RAkke (ykkkke)
Mk{ks{kt k]nk{Lkku kku kuMkkzk {kxu k]nk{Lkku Mefkh fkuo.

yk{ skkLkk fk ykuo huf {Lkwu kkukkLkk kku

yku rLkk f{o fhk uRyu, su{ uzqk ukkh kRLku kkukkLke
uke fhkLkwt f{o Akuzkku Lkke, ku{ fkuR k Mktukku{kt {Lkwu kkukkLkwt
f{o kku fhkLkwt Au. hu yu{ {kLkkk fu k{u rLkk f{o Lkn fhku
yuxu yk Mk]r[ yxfe su. {khku kkukkLkku yLkw yu{ fnu Au
huf kuk{kt yLkuf rLkk f{o rnLk {Lkw [u yufk rLkkf{oLku
{o Mk{S fko fhk kku {Lkw Rhu {qku Au.
su {Lkwu rLkk f{o fheLku rLk]k ku Au. kuLku ku f{o
fhk {khu fkuR tLk Lkke. suLku MkirLkf kuLke rLkk {hu rLk]k kk
Au. yuxu fu kzkLkk rLkk f{o{ktke kuLku {wk {e Au. kuLku yk
rLkk f{o fhk {kxu nu kAe fkuR fko hnukw Lkke.

yk rLkk f{o fhk{ktke w kkLk k {wk Lkke.

yk kk Mk{sk kkLk yswoLkLku fnu Au :

30

nu kkko! {khu ku kuf{kt Lk fkuR fko Au yLku Lk fkuR

k fhk ku Mkw yk Au. Akkt nwt rLkk fko f{o fhk{kt
fkohk hnwt Awt. {khu f{oLke fkuR ykk fu k]k Lk Akkt k kwt swyu
Au nwt kkhku hk [kwt Awt k {kxu? yk{kt ftR {khe kkekhe Au fu
kwt rs k fhu kku y{wf xfk {khk? yuwt fktR Lkke. Akkt nwt yk
kkhku hk [kwt Awt. kkhku Mkkhke kLkeLku kuXku Awt. yk f{o fhe hkku
Awt. {khu yk{ktke wt {ukLkwt Au fu nwt yk zkR{kt kkekh kLku

54
kekk kkko kkLkwk
Mkkhke kLkwt Mknuwt Lkke. fkh fu Mkkhkeyu Mkk{uke ykkk kkkuLkku
{wfkkku fhkLkku nku Au. {nkkhk{kt Wu Au fu e{ rkkkyu
kh{k{k ef]Lku yuxkt kk {kkO fu yu{Lkwt heh [khe suwt
fhe Lkkwt. wyu ykxkt kk MknLk fkO, fkuLkk {kxu. skkLkk
rnk {kxu {kxu rLkfk{ f{o fhwt yu Wku ykkk {kxu Au.

55
y{wf krhMkrk, Mktukku{kt rkykuLkku ykht yLku Mk{kr rLkk
ku Au. kuLku rLkk kLkkkLkwt fko w fhu Au. fkuRLkk nkku wt
fk{ fhkwt yu wLku ykeLk Au.
kekk kkko kkLkwk

{kxu nu yswoLk! kkhkt Mko f{kuo {Lku Mk{kk fheLku, fkuR

k fkhLkkt kLke RAk rLkk, fkko kkLkku kku fko rLkk ykMk
hrnk kRLku kwt w fh.

yksu Mk{ks{kt Xuh Xuh k[kh, [kuhe qtxVkx, ykktfk

Vukku Au. kuLke kkku {kk fnukkk kwrSeyku fhu Au khtkwt kuLke
Mkk{u {wfkkku fhk fkuR kikh Lkke. yk kwr Seyku hkxLke
[qxe rk{kt kkekh kLkeLku hkxLke hk Mktku kku hkxLkwt
r[k fktR sww kk.

kkLku {r Mkkoe f{kor MktLM k zu Mkk

f{kuoLku yko fhkLke kk yuxk {kxu fne Au fu {Lkwu heh
RrLku, {Lk kwr, k kkukkLkk {kke ek Au yLku ku{Lkkke kke
Mke rkyku k kkukkLke {kLku Au. {LkwLkku yk { Au. yk
heh kuLkwt Lkke, kuke heh khk Wkk kk f{kuo kh ku{Lkku yrfkh
Lkke. nwt fhwt Awt kuku kku fko rMkk wLku yko fheLku f{o
fhk uRyu.

fuxktf MksLkku ykw kkukkLkwt rLkk f{o Mktku hk,

khtkwt Mk{ks{ktke ykkk ykhkukku, rkykhkukkuke zhe sRLku keAunx
fhu Au. kkukkLkwt f{o Akuze u Au. ku yswoLk sue k k fhu Au. ykke
ykk rLkk k{ktke tr[k hkk {kxu ku rLkr{k kLku Au. yLku
yf{oLkk VLke ke fhu Au. yke krhMkrk{kt f{oe {Lkwu
yLLke Mknk {ke kkukkLkwt rLkk f{o [kw hkwt uRyu. yLku
MkwMktMf]k Mk{ksu ykk f{oe {Lkwyu {LkLku r[rk fhkt
uRyu Lkn. Wxw ku{Lku Mk{Mk f{kuoLku Mkkhe heku fhkk hneLku kuykuLke
kkMku k kue s heku fhkk, ykkokT ku{Lku f{o{kt Mk hnukLke
uhk ykke uRyu.
ykk MksLkku f{o kku fhu Au khtkwt kuLkk{kt nwt kkLkku
yntfkh yku Au. kuyku yu{ Mk{su Au fu Mk{k fkkuoLkku fkko nwt Awt.
{khk rLkk qL yfk ku. khtkwt ykk {Lkw Mk{skk Lkke fu
kw yLku f{o ykkokT kkkkuo yLku rkyku rLkhtkh krhkoLke Au.

eyk[ko [ hLkk yt k erkkkk Mku f e

fwtLkkMkSLke yk kk Au.
e yk[ko[hLke ykkkke kuyku eLkkkSLke fekoLkMkuk
fhkk nkk, eLkkkSLkkt ]tkkh Mktkte kkuLke h[Lkk{kt yu{Lku qk
s yrhw[e nke. ku{Lkk kku{kt kMk{]Lku fkhu kuyku qk
kufr kLk. ykke {kuxk {kuxk {nk{k ku{s hrMkf {nkLkwkku
yLku hk{nkhkyku k yu{Lkk MkMktkLke ykukk hkkk. ku{
Akkt kuykuyu fe k kkukkLke kLku MkktMkkrhf fko{kt uze Lkke.
eLkkkS rMkk keLkkt k hk Lkke.
31

yuf k hk {kLkMknu ku{Lkwt fekoLk Mkktwt. khu ku{Lku

fwtLkkMkLke {wkftXu Mktk fhkk fkwt kn khks! ykk kku

56
kekk kkko kkLkwk
qk {wh heku fekoLk kkyku Aku, wt kesw yuf fekoLk MktkkLke
f]kk fhku?

57
MkoM kko fko kk knkrLk, {kLk yk{kLk,
Mkww: kuhu su ftR yku kuLku k k kkLkLkkt s {kLku yLku
ku{Lke Mkkku kkukkLkwt fkuR kusLk Lk hku, fko {kk k krhMkrkLku
yLkwYk nku Au, krhMkrkLku yLkwYk Mkkkkkqof kkukkLkk fkoLkwt
kkLk fhkkt hnuwt. su kT ykkk Au.

kekk kkko kkLkwk

khu fwtLkkMku skk ykku : k{k fhu, {nkhks!

yn {khk Mk{e hrMkf rhku{r LktLktLke Mkkkk {kxu fekoLk
kk Awt. ykkLke Mkkkk {kxu Lkke kkkku, nu kku Mkkkkk hkMkrnkhe
~k{ Mkwth ykkk fhu kku s keswt k kk.

{wLku kurk f{or: kke kkLk ysowLkLku u yu{

fnu Au fu nwt k{Lku kku MkoM {Lku yko fheLku fko f{o fhkLke
Mk ykkk R hkku Awt. ykke {khe ykkkLkwt kkLk fhkke k{khu
{wk kk{kt fkuR Mktun Lkke. khtkwt su{Lku yk fkhLke ykkk Lkke.
khtkwt kuyku {khku {k MefkheLku f{o fhu, kuykuLku k {wk {u.

yfkh kkknu k yu{Lkkt kku Mkktkk ykfkkoR

kkukkLkk Vkunkwh rMkrLkk {wfk{u kkukk, kTk{kt kMk
fw
t LkkMkLku yk Lk kBw Akkt kkkn nkukLku Lkkku swt kzw.t kkknu
k kkk fnukk yu{u kkwt fu

kkukkLkk ytkh yk{kLkk yks {ku huf {Lkwu kkukkLkwt

f{o fhwt uRyu. ykkokT ku{kt fkuR szkk fu yLkwfh Lk nkuwt uRyu.
sz yLku yLkwfhe wk f{o nkMMk kLku Au. f{o{kt Mkkhk
LkhMkkLkku ruf ykfko Au. k {kMkku f{o fhkLke kkA yuxk
sz kR Au. kkukkLkku ruf r[kh Akuze u Au.

kLkfkU fnk rMkfheMkkU fk{?

ykk k kLnikO xwxe, rkMkhe kku nrhLkk{ >
fku {w uk w: Wksu kkfkU fhLkku khku k{ >
fwtLkkMk k rkrhh rkLkw hkn Mkk sqfku k{ >>
kLku rMkeLkwt wt fk{? kt ykkkt skkt k kqxu w:u
yLku nrhLkk{ qk, e suLkwt {w ukkt w: kk kukykuLku k{
fhk kzk. huh nwt kku yuxwt s fnwt Awt fu w rLkk kk s
Lkfk{k Au.
yk{ Mkk[k f{oeLku fek, Lk kukLke ykukk nkuke
Lkke. yuxwt s Lkn ku{Lku w rMkk ke fkuRLke kef k kkke
Lkke. ku{Lku kkukkLkk f{o wLku yko fhu nkukke yntfkh k
nkukku Lkke.
k, yk{rkMk yLku kkqo fhu huf f{oLku u wLku
yko fhk{kt yku kku ku SLku ktLk fkko Lkke.

32

e kwMkktRSLkk Mkuf rLkft[Lk khek zkuMke hkus kke

XkfkuhSLke Mkuk fhu. ku{Lkk h{kt [{[ku k Lknkukku kuke Mkk{ke
Xtze fhk kkLkku Wkkuk fhkkt nkk, yuf rMk yk zkuMkeLkk
kk{{kt e kwtMkkRS kkko, kuke ku{Lkku e kwMkktRSLkk oLk
fhkLke Wkk nkukke eXkfkuhSLku kh{ Mkk{ke kuk{kt he
yLku [{[kLku ku kk he rLktke fhe fu ykk yk Mkk{ke
kkke Xtze fheLku ykhkuku. nwt e kwMkktRSLkk oLk fheLku ykwt
Awt. e XkfkuhSLke ykkk RLku oLk fhk kkt. e kwtMkktRS
oLk fheLku kkAk Vhke ku ku [kh i k ku{Lke Mkkku nkk.

58
kekk kkko kkLkwk
zkuMkeyu yk iLku oLk fhkk. yk ikuyu uwt fu kkMk{kt
kk hu Au. yk ikuyu uh sRLku fkuRyu yuf, fkuRyu ku,
fkuRyu kkt[ yu{ kkukkLke {hS {ku ko. yk {ku ykk
kk{{kt kk kw.t khu kwMkktRS Vhe yk kk{{kt kkkO ku{u
ykwt, ku{u kkkMk fhkk {kq{ kzwt fu zkuMke kk hkkkt
nkkt ku uRLku keykuyu yLkwfh fwO kuke e kwMkktRSyu ykkk
fhe : zkuMkeyu su fwO yu kkqof fhu Au. k{khu yu {ku fu{
fhwt kzwt? Mkuk{kt MkkLkLke sYh Au. yu kk Mkk[e,khtkwt kwk
MkkLkLke sYh Au. huf rk yLku MkkLk kkALkku k Mk{skLke
sYh Au. yk zkuMkeyu [{[kLkk kke kk wO. k{khu ku fhkLke
sYh Lk nke. yk Mkkte iu Akuekt kze kkt, Mkkiyu e
kwMkktRSLke {kVe {ktke yLku fkwt, {nkhks yks kAe y{u
ukue Lkn fheyu. fkuR kk{kt Mk{s Lkn kzu kku y{u kqAewt.
k kh Mk{su fwt fhewt Lkn.

kekk kkko kkLkwk

59
ruf yuxu f{oLku yLkwYk Z r[khMkhe kikh fhe.
yLku yke r[khMkhe xk {kxu e yk[ko[hu Lk fkhLkk
ruf kkkk Au.

f{oLke kkA hnu rLkfk{ yLku kh{kkoLku Mk{S f{o

fhk{kt yku kku ku f{o Vke hnu Au. kkLk ykk yuxu
Mkwe fnu Au fu rLkfk{ yLku kh{kkof {kko{kt u kLku kkukkLkku
Mk [u yku kku kuLku k Lkrn kwt uRyu.
ykkLku Mkk kk fu f]rk MkLku Lk kRyu, kku
w t fheyu ? ku L kku Wkk w t ? ykLkku Wkk e yk[ko [ hu
rufiko yLku LkhLk ktk kLkkku Au. e yk[ko[h
{ku f{o yLkwMkkh kkukkLke f]rk kLkkk {kxu ruf, io yLku
ykLku kkkLke sYrhkk ke uRyu.
33

(1)

huf f{oLkku fkko e nrh Au. yn fkkoLkku ynt{ k

Akuzku.

(2)

huf f{oLke MkVkkLkku ykkh e nrh RAk Au. kuke VLke

ykk hkk rLkk f{o fhwt. yn rLkfk{ku f{o
fhkLke kk Au.

(3)

f{o{kt rLkfk{k yku khu MkV ku fu khu f{o

kkA hnu {o VhsLku Mk{k nkuRyu. yn f{o u
MkkLkkk fukLke kk Au.

(4)

u f{oLkku fkko e nrh nku fku ku f{o{ktke k Mkw, w:

e nrhLkk Au. yuxu Mkw yLku w:{kt Mkkk hnuwt.

(5)

f{o fkko wLku ykeLk Au. {kxu f{o fkkoyu eLkkk hke.
f{o fkko kkukkLku f{o {kxu rLkr{k fu MkkLk {kLku.

(6)

e nrh Mkok Mkok Au ku{ e f{o{kt kxMkkk hke.

(7)

yMkk{kL krhMkrk{kt kuxku nXkkn fu whkkn Lk hkku.

yn kkukkLke k Mkk{oLku ykueLku f{o fhkLke kk
Au. kkukkLkk k Mkk{oLke knkh f{o fhkLkku nXkkn
fu whkkn Akuzku.

(8)

f{o fhke ku kirff {LkkuMkrk , ku, k[ kuhu

[u Lk kk.

(9)

{o y{oLkku r[kh fheLku huf fko fhwt.

60

61
ykke yk ykLkk 35{kt &kuf{kt kkLk fnu Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

fkuRk ]rk fhkkt knuk kuLkk krhk{Lkku r[kh fhku.

Wkk{kt fu yku{kt yke sRLku kneLk fkuR ]rk fe k Lk
fhe. ku ]rk fhk {kxu su yk[h fhwt kzu, su keLkku Wkkuk
fhku kzu, su nkh fhku kzu ku MkoLkku {o y{oLke ryu
r[kh fhku kzu Au.

ukLM{kuo rkw: kh{koMLkwrckkk >

M{u o rLkLkt u : kh{ku o kn: >>
Mkkhe heku yk[h{kt kuk keLkk {o fhkkt kwkuLke
Wkkku kkukkLkku {o uc Au. kkukkLkk {o{kt kku {hkLkwt k
fkfkhf Au yLku keLkku {o ukkku Au.

ekh SLk{kt kuLkku yku khu {Lkw Mkko {kxu

{o Akuze, y{o fhk kkh kLku Au. khu {Lkwu yu Mkkk kLk
hkwt uRyu fu ku{ fhkkt {okku trzk kkku Lkke Lku? ykku
y{oLkku kuk kLkkk Lkke Lku?

yk{ e yk[ko[h rufi

o kt k{kt f{oLku yLkwYk
Mk xk {kxu Mkkk MkkkLk hnukLke kk fne Au. u kqhu kqhe
kYkk yku kku Mk e{u e{u f{o yLku kLku yLkwYk kLku Au.

{Lkwu yL kufku {kxu rLkk fhukt f{kuo fhk fhkkt kkukkLku

{kxu rLkk kuk fko f{kuo fhkt uRyu. kirff rke rLkk
fko f{kuo, {LkwLke {Lkkuirnf Mkrk {ku f]rk MkLkk
kwkuLkk k nuX rLkk kukt f{kuo nku Au. khu ykk{f
f{kuo kT Mkuk ykuo Mkwhwyu ykku ykkk {ku nku Au. f{o
kirkf nku fu ykk{f, khtkw {Lkwu yL {kxu rLkk kukt
fko f{oLkwt yLkwfh Lk fhkkt {]w Mkwe kkukkLku {kxu rLkk kuk
f{kuoLku s ke hnuwt uRyu. kk khefu fkuR {Lkw kkukkLke
kkirf k{kk yLkwMkkh yuLSrLkh kku. yuxu yuLSLkehk kuku
f{o fhwt yu kuLkku {o kku. khtkw khuf yue krhMkrk rLk{ko
kk fu yk kuk{kt kuLku kqhe kfku Lk {u, khu kuLkku yuLSLkehk
Mkk AkuzeLku zkxhLkwt kkLkwt kuu khu ykkLke eoyku {kxu
ku fuxwt khLkkf kn kLke fu Au ku r[khe fk Au.

f{o{kt {o yLku y{oLkku r[kh fheyu khu kkukkLkk {o{kt

Z rkMk nkuku uRyu, fu nwt su Awt yu khkkh Awt. Rhu {Lku su
Mkrk ykke Au ku {khk Mkw {kxu Au. yuLkwt Lkk{ M{o.

ykke kekk fnu Au fu kkukkLkk {o{kt s kh{ fk Au.

kkukkLkk {o{kt {]w kR kku k fk Au. fkuR k
krhMkrk{kt M{o AkuzeLku kh{oLkwt yk[h Lk fhwt.

f{o fhke ku Mko Mkw yLku w:{kt io hkwt.

fwxwtkesLkku, r{kku, Mk{kLk kufku, Lkkufhku kuhuke ykkk kh ke
kuhu su yk{ kk khu ehs hke. kkLk ef]u
rwkkLke Mkku kkku Mkwe io hkwt nkwt. kuwt io huf {Lkwu
hkwt uRyu.
yk yuxu w{kt Zkk, huf f{o fhke ku w{kt
Z rkMk sYhe Au.

34

yk ryu yk{f kuku{kt ykkk kwr Mktk{kt

M{o{kt Zkk fuk {kxu yLkL yLku yLkLkk kk Lkku

62
kekk kkko kkLkwk
rMkktk Au. yn yufLku ke hnukLke kk Au. yuf {k nku, yuLkwt
u Au. kk {k rLkkk{kt fkuRLkwt u kkwt Lkke.

63
fk{ yuk ku yuk fk{ke ku kk Au fk{ yuxu
{Lkk{kwt kqo fhkLke RAk, Wkrk r[khe sz kkkkuoLkk
MktknLke RAk, MktkuksL MkwLke RAk MkwLke ykMkk, ykkokT
fk{ yuxu RAk.

kekk kkko kkLkwk

k {Lkw M{o {ku SLk SkLke RAk hkkk

nkuk Akkt M{o{kt ]k hnukkw Lkke. kue {wt Mkkk hnuke
nku Au. ykLke kkA wt krhk fk{ fhu Au? kuLku Mk{sk ysowLk
kkLkLku kqAu Au fu

fk{ kqo kkk Vhe yu s fk{ Wkk kk Au. su fk{ ku

fnuk. fk{Lkk{kt rLk knkU[kk ku Wkk kk Au. u rLk
knkU[kzkkku kkukkLkkke yrf kkLk nku kku kuLke Mkkku
Wkk kk Au.

nu kuo! {LkwLke RAk Lk nkuk Akkt fkuLke uhkke

kkkLkwt yk[h fhu Au? kuLku fku skhsMkeke kkk f{o khV kuhe
Au?

fk{ yLku ku ykkk {nkLk kw Au. hkk{ktke fk{ sL{u

Au. uk{ktke ku sL{u Au. ykkLku su k{u Au. ku{kt hkk ku Au. su
Lkke k{kwt ku{kt uk sL{u Au. su k{u Au kuLku kk{k {keyu Aeyu, su
Lkke k{kwt kuLkku rkhMfkh fhk, kuLku khAkuzk {keyu Aeyu. yk ktku
]rkyku {kMkLkkt {Lk heh yLku kwrLku kskheke ku{Lke khV
R Au. hkkYke kMkLkk yLkuf MYku {kMkLku Mkze Au.
yLku kkukkLkk ykh Lke[u Zktfe u Au. su{ w{kzkke yLk ZtfkR
, {uke fk[ ZtfkR , ku{ yk Sk{k fk{ke ZtfkR Au.

yswoLkLke su{ wkuoLkLku k yke {wt nke kuke kuLku

fkwt Au fu
LkLkkr{ {o Lk [ {u ]rk{oLkkB{o Lk [ {u rLk]k >>
fu{krk uLu k nr MkkuLk k rLkwfkuM{ kkk fhkur{ >>
(kkoMktrnkk, {u 36)
nwt {oLku Mkkhe heku wt Awt ku{ Akkt ku{kt {khe ]rk
Lkke kke yLku y{oLku k Mkkhe heku wt Awt. ku{ Akkt ku{ktke
{khe rLk]rk Lkke kke. {khk {kt hnuku fkuR u Au su {khe
kkMku suwt fhkzku, kuwt s nwt fhwt Awt!

nu yswoLk {Lk, kwr yLku RrL yu fk{Lkkt rLkkMk MkkLkku

Au. ku{Lkk khk yk fk{, Sk{kLkk kMkrf kkLkLku Zktfe u Au.
yLku kuLku {kurnk fhu Au. nu yswoLk! yk{ fk{ yLku ku hukwe Au.
kuke kwt yu ktkuke {wk kLkeLku f{o fh. fkuRLkk {kxu hkkwk, fkuRLkk
{kxu ukwk Lk kLkwt uRyu. hkkukke kh hneLku f{o fhwt uRyu.

yswoLk, wkuoLk yLku ykkk MkkiLke yk {qtLku qh fhk

kkLk skk ykku Au : nu yswoLk, yk k kesw fkuR Lkn, k
hukwkke Wkk ku fk{ s Au, su kAe kuLkwt Yk kh fhu
Au yLku su yk skkLkku Mkoke, {nkkkke kw Au.
35

yksu ykke ]rkyku hkk ukke yuxe ke hue Au

fu ku ku [u u kkhku y kLku Au. hkkke ykku suLku
ykkk {kLkuk Au kuLku ykku rskkzk Lk fheyu Aeyu, ykke

64
kekk kkko kkLkwk
RAkyku kqo fhk{kt Mknfkh ykku, yu ykkk MsLkku, r{kku Au
yu{ ykku {kLkeyu Aeyu. yLku su ykke RAkyku kqo fhk{kt
rLkYk Au kuLkk khV ykku uk sL{u Au.

kekk kkko kkLkwk

65
Lk yku, k yth s Qk hnku yLku fkoLkwt hnM ku. yth hne
ku fko fhkke, knkh ykkLkwt k kLku. yk tk{ktke
knkh ykkLkku yu s {kko Au.

hkk ukke kh hneLku fhk{kt yku f{o {o kLku Au su

{LkLku ktrk ykku Au.

{Lk, kwr yLku RrLke kh hneLku yuf {kk kkhk{kt hnu

k, Mkk{ooLku ykueLku f{oLke ]rk{kt uzk, suke ykke
kLku {skqk kLkke feyu yLku yu heku zkuLku kku ykkwt
k khk uRyu yLku ykku yuf yue yMkkyu k knkU[eyu
fu SLk{kt ftR fkoLkku Mktkkuk {ueyu.

nu yswoLk! {LkLke Mkk[e ktrkLku nhLkkhk, hkk uk Wkk

fhLkkh RrLLkku kwt rLkkn fh, yu RrLkuLku Mkf{o fu w khV k.
nu {kMk! kwt kkhe kLku yku, {Lk, kwr yLku RrLLkk
khMkh MktktLku yku, kuLke WkkukekkLku Mk{s, kwt huh fku
Au? wt, kwt heh Au, kwr Au. {Lk Au fu RrLku Au? yuLkwt [kLk
fhkkt kLku Wkh {u. Au fu kMk{kt kwt heh Lkke, kwr Lkke,
RrLku Lkke, kwt kku yk{k Au. Mk kuLkk rkkuLku Mkuu Au, {kxu
MkLku qh fh. u MkLku yuf{ Mkwkhe Lk fk. kku {Lk,
kwr yLku RrLkuLku Mknukwf rLk{{kt hkeLku ku MkkiLku kwt w Mkkku
uze u.
ykke ykkk Mktk{kt krkk ku SkuLku ku{Lku RrL
h{ke {wk fhk kMktkt ykke, ku{Lke ]rkykuLku kkLk Mkkku
uze uk{kt yku Au. kkLk f]kkke fk{Yke kwLku Ske fk Au.
kuLku {kxu kkuzk qheh kkLke sYh Au. su {kMk nkk Au. suLkk{kt
yk{kLkku yk Au. ku wt fhe fkLkku Au. n{ku {ko kku {u
wk krhMkrkLkku {wfkkku fhk {kxu Lkirkf n{k uRyu. nkkkke
{Lkw kirkf krhhef heku w:e kk Au. k{khk{kt yk{k nu
kku skkLke fkuR kkfkk fu w: k{Lku zkke Lkn fu. Mk{e rufkLktu
yk kkkk Wkh kh {wfkk fkwt Au : skktkLkk [ke zheLku LkkMke

f{oLkku fkko RrL k yk{k Au. ykke s kkLk

fnu Au fu hehke RrLku uc Au. RrLkuke {Lk kh Au. {LkLkku
Wkhe kwr Au. yLku kwrLkku Wkhe yk{k Au. yuxu {Lk, kwrLku
RrLku yu yk{kLkk Lkkufh Au. yk{kyu kkLkku Wkhe Au. rLkk{f
Au. {khe ytkh RAk {ku kokLkwt Au. {kxu kwt qheh kk.
u ykku ykxwt Mk{S kku fk{Yke kwLku {khe fku.
su ykxwt Lk Mk{su, yk kkLkLku Lk k[ku. yu kAe k{u kuxk kk,
kuk fu sk fhu kku k fk{Yke kw kkku Lkke, k {Lk u
rufwk ykk{f kwrke Mkh fheLku yk{kke Mkk
yk] fu yMktkkuke fk{Yke kwLku Ske fk Au.

36

66

67
kkLku ke ykLkk MkwzkkeMkLkk &kuf{kt f{oLku w
Mkkku uzkLke kk fhu Au. yk heku f{oLku kukrLkc kLkkkLke
kk fne Au. kuk kukrLkcf{o kukLke e kkku wyu yk
yk{kt fhu Au kuLku uRyu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

nu yswoLk! {U k{Lku ke yk{kt su w kkLkkuk fkku

yk kuk {U knukt MkqoLku fkku nkku. Mkquo kAe yk rw f{okuk
{LkwLku fkku, {Lkwyu RLkfwLku fkku yu{ khtkhkke yk kuk kAe {kuxk
{kuxk {nk kk nkk. yu {nkykuyu kkukkLke k {ku yk
rLkfk{ f{okukLku yk hke Wkh Mkhkku khtkwt e{u e{u ktkk
Mk{ kAe ykku krk f{okuk yk hke Wkhke Lkk kkBku.

yk : 4
kkLk ef]yu yswLo kLku wf{o{kt ]k fhk {kxu ke
yk{kt fko f{o,ruf yLkwMkkh r[khkqof [kkke su
Mk{kwrLke ke kk Au. ku kkke Au. kAe ysowLkLkk &Lkk wkh
Yku MkkkLkk kku kkkeLku yk ykLkku rk Mk{k fkuo.
ke ykLkk ykht{kt yswLo kLkku & fu ykkLku {ku kwr
uc Au? kku kAe {Lku k {kxu w{kt ]k fhku Aku? yk &Lkk
WkhYku [kukk &kufke ykukkeMk{kt &kuf Mkwe rr heku fkof{o
fhkLke yk~fkk kkke, kAe keMk{k &kuf{kt kT rLkXkke
fkof{o fhkLke rr kkku Au yLku kktkeMk{k &kuf{kt f{oLke Zkk
kkke f{o fhkLke uhk ykku Au. AkeMk{k &kuf{kt fkuLke uhkke
{Lkw kkkf{o fhk kikh Au. kuk yswoLkLkk &Lkku wkh Mkkk
ykzkeMkLkk &kuf Mkwe ykku Au. kUkke{k &kuf{kt yswLo kLkk &Lkku
Wkh Mk{k kk Au. yLku Lkk ykLkku ykht kk Au. khu kuLkku
yuku yko kku fu yswLo kLkk &Lkk Wkh Mk{k kkkt, yswLo kLke {wkf]rk
uRLku kuLku w Mktkkukfkh skk ykkk su ke ykLkk
MkwzkkeMk{kt &kuf{kt ywhk Akuzuk f{o rkLkwt yLkwMktkLk [kukk
ykLkk k{ &kuf{kt A{Lk k zu Vhe ykht fhu Au. ykke
[kukk ykLku ke ykLkku krhr {kLkk{kt yku Au.

rLkfk{ f{okukLkwt {n rkkkLk fhk {kxu kkLk

ef]u yk &kufke yk ykLke Yykk fhe Au. kkLk yk
yk{kt fnu Au fu ykkwt huf f{o r[khwk nkuwt uRyu. kuke
yk yk kwrkuk yLku kkLkkukLku {n ykku Au. kkLk yLku
kwrLke fMkkuxe{ktke kkh Wkhu f{oLku {n ykkwt uRyu. yku
fu ykuk{kt ykeLku Wkku fhuwt f{o Lk nkuwt uRyu.
kkLkLke yk qr{fk ykkk Mk{k f{okukLku r {kxu
{tkfkhe kLkku Au. yLku {Lkw fk{Yke MkktMkkrhf ktLk{ktke
Wkkhe fu. ykk r{tkfkhe wLkk ykk{f kkLkLkwt MktoLk
fhwt, yu ykkk MkoLkku Wu nkuk uRyu. wLkk ykk{f
kkLk [khrnLk kLkkk yLkuf yLkkkuo Mkko, ykke yk LkkkRLkku
k kh{eoyu eku, suke ykku kh{eoykuLku nu{ Lkshu ukLkwt
[kwt fwO su Mktko{kt krhBku.
37

68

69
ryu s & fhu Au. fu{ fu kkukkLkk sL{ Mktkte hnMLku kx
fhk{kt kkLk s Mkokk Mk{ko Au, yksu wkko su kkukkLku
kwrke {kLkkku ko su k&ku kqAu Au. ku{kt Lkke kfo fu Lkke rskkMkk,
ku{kt Mkk{k kkLku kzfkhkLke k w Au. suke kuyku {oLkk Mkk[k
hnMLku Mk{S fkk Lkke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yn yu LkkUwt uRyu fu ykkk {o{kt ke {oLke kwLkk{kt

fkk kkkoLkku MkMktk w uk {u Au. khtkwt ku{kt wkkoLke Mktk
Lknk nku Au suke ku yMkhfkhf kLke fke Lkke. ykwt yMkhfkhf
fk{ e kktzwhtkke yu MkkLke ]rk khk fhu Au. kuwt Mkkk
fhk{kt yku kku sYh rnLw{o rLku {kkooLk ykke fu. {oLkk
MkwMkk [khLkk yku ekh rkLk sYhe tfkyku Wkk kk
Au. yswoLk suk kkLkeLku k tfk We kk Au fu,

kkLk yswoLkLku ykkLkk ke &kuf{kt kkukkLkku k

yLku r Mkk fkku yLku yk MktktLku Lkkku fuxef hnMLke kk
kuLku kkku Au. yn kkLk Mk kk kLku Au. yLku fnu Au fu
kukkLkk {k{kt ku kk fhk, ytkwLku {oLke ze
kk fhk kku kuLku ku kfkMk kku. knuk ytkwLku shk k
yfk{ yLkwk rMkk &kuLkku kfo ytkk Wkh ykkku yLku
yu heku ehu ehu kuLkk{kt k skkzke. kAe khu kuLkk{kt {oLku
w kLke rskkMkk ku khu s k{fLkk hnMku kx fhk.

ykht kku sL{ kht rMk: >

fk{ukT rLkekt {ki kukrLkrk >>
yswoLku fkwt : kLkT, {Lku Mk{kwt Lkke fu ykkLkku sL{
kku nkLkku Au yLku MkqoLkku sL{ knw s kwhkku Au. ykke ykku s
Mk]rLkk ykr{kt MkqoLku yk kuk fkku nkku, ku fue heku kLke fu.
kkLk yswoLkLkk yk &LkLkk wkh{kt fnu Au fu
nu khtkk yswoLk! {khk yLku kkhk ykrk sL{ku kR [qk
Au. yu kk s nwt wt Awt k kwt kku Lkke.

yswoLkLkk Mkwk &Lkk Wkh{kt kkLk fnu Au nu khtkk

yswoLk! {khk yLku kkhk k s sL{ku kR [qk Au fu kkLku nwt wt
Awt khtkw kwt Lkke kku.

yk &kuf{kt kwLksoL{Lkku rMkktk hsq kku Au. ykkLku Mkns

& kk fu yswoLk kkLke nkuk Akkt Mko kkuLkku ykMk fhu
nkuk Akkt, kuLku ykku & k {kxu WTku? kkLk yswoLkLkk
{k{ khk, suku kMkk Lkke kuk sLk Mkkkh {LkwLku kwLksoL{Lkwt
hnM Mk{sk {kxu kwr uhf ef]Lku Lkku kkLk yswoLkLke
kwr{kt yk & Wkk fhu Au.

kkLku yn SLke {kokLkku Wu fkuo Au. SLkk

ytk:fh{kt LkkkLk kkkkuoLkwt ykfko yLku {n hnu nkukke
kuLkwt kkLk rfrMkk kkwt Lkke. e rLkkukkuyu SLke yk {kokLkku
Mk Wu fhkkt fnu Au fu {LkwLku kuLkwt kkk k Lkke, kku
kwLk-sL{ fue heku k hnu?

yswoLkLkk yk &{kt kfo fu ykkuk Lkke. khtkw rskkMkk

Au. kuyku kkLkLkk sL{Mkkte hnMLku Mkwk{kkkqof Mk{skLke

38

nk, fuxkf kkLkLke f]kkkk Sku kkukkLkk kwLk:sL{Lku

e fu Au. kuLkk ykh Lkkh Wknhku ko{kLk kk{kt yku Au.
khtkw ku {kk kkukkLkk ykkk sL{Lku u Au Mkk sL{kuLku Lkrn,

70
kekk kkko kkLkwk
khu kkLk kkukkLkk s Lkn k Mkk SkuLkk Mkk sL{
{hLku u Au fkh fu kkLk Mkok Au. khtkw S Mkok Lkke.

71
hk hnukLke ]rk, (3) kku kh rLk f]kk r, (4) kkuLku
kkukkLkk r kusLkku krh[ fhke kkuLku ekLkwt kLk fhwt,
(5)kkuLkk Mkw, w: nhLkkhk, (6) kkuLku ykLktLkwt kLk
fhLkkhk, (7) kkuLkk kLke ]r fhLkkhk, (8) kkuLke RAkLku
krhkqo fhLkkhk, (9) kku Mkkku nt{uk ek{kt {Lk hnuLkkhk,
(10) kkuLke kkMku Mt kkhLkkhk.
kekk kkko kkLkwk

kkLk Mkok fu{ Au, kuLkku hnMVkux fhkkt kkLk fnu

Au. nwt ysL{k Awt yuxu fu {khku r un fe Lkk kk{kku Lkke.
yuxwt s Lkn nwt MkoSkuLkku Mk{e nkukke, SLkk fk {kxu
f]rkLku ykeLk hneLku {khk r {qYk{kt kx kk Awt.

yk{ yk fkhu su kkukkLke rkk fx fhu ku khk

kh{k{k, kh{k{k kkukkLke yk rkkLku khu kke kLkku
Au. kuLkku Wu fhkkt kkLk ef] yswoLkLku fnu Au fu hkte,
khu khu {oLke nkrLk yLku y{oLke ]r kk khu kkuLkku
Wkh fhk yLku wkuLkku rLkk fhk, {oLke kwLk:MkkkLkk fhk nwt
huf wk{kt kx kk Awt.

yurk Mkkk{k yk k zu kkLkyu kkku Au

fu Mkkkh {LkwkuLke su{ Lk kku {khku sL{ Au. yLku Lk {khwt {h
Au. {Lkwku sL{ u Au yLku {he Au. khtkwt nwt sL{k nkuk Akkt
SkuLkk fk {kxu kx kwt Awt. yLku {khwt fko kqo kkkt yrLkke
nkuk Akkt ytkkoLk kwt Awt. su kku {khe ykirff ekyku Au.
kkLk ykk fnu Au fu f]k Mkkrck yk ekyku f]rkLku
ykeLk hneLku fhe kzu Au. MkkT, [k yLku ykLkt yu kkLkLkk
MkkkT kwku Au ykkokT kkLkk, kkLk yLku ykLkt kkkk
yu yLkkr yLku yLktkLkk Mkto{kt yuxu kh{k{k ykr yLku yLktk
fu kkLk yuxu Mkok, ykLkt yuxu Mk[kLkt, yk{ kh{k{k
Mkk, [k yLku ykLktke hkqh rYk hku Au. kuyku r yuxu
kirkf f]rkLkk kwkuke kh Au. ke ku{kt kuyku Mkkuo[, MkoLkk
rLktkk, Mkok{kLk yLku MkkLkt Au. yLku Mktk Au.
e yk[ko[h Mk{u Au fu kh{k{k e f] khk
Au u{kt ku{Lku Mk[kLktLkMYk fkk Au. WkrLkkkuyu ku{Lku
f] fkkt Au. f] yuxu ykLktLkwt MYk, f] hMkk{f yLku
Vk{f kh{ k Au. f] r Au. r yuxu u, uLkk
kwku e yk[ko Mk{u Au. (1) f]kk {kxu rzk, (2) rzk{kt

39

e yk[ko[h kh{k{kLkk kkxLkk ku nukw xwtf{kt fnu

Au. (1) {o Lkk hk {kxu (2) kkuLku {eoMYkLkwt kLk uk
{kxu eyk[ko[h Zku {kLku Au. kh{k{kLkwt ykkh kh
fhkLkwt {w kusLk kku {eoMYkLkwt Au. {oMYk kku kki Au.
ykkokT {eoMYkLkk fkoLku Mkkfkh fhk {oMYkLkwt fko fhwt kzu
Au. yk kekkLkk Lk{k ykLkk ykukkeLkk &kuf{kt fnu Au fu
nwt kk keyku{kt Mk{kwk Awt. kuke nwt kuLkku uk fu kkkkk
fhkku Lkke. fkh fu Mk{k SMk]r {khk ytk Mk{kLk Au. kku kAe
wkuLkku rLkk fu{ fhu? kkLk khu k wkuLkku rLkk fhkkt
Lkke khtkwt ku{Lkk{kt hnue w]rkLkku rLkk fhu Au. wkuLkk kk
skkt kkkkuLku yxfkk {kxu ku{Lkku fhe ku{Lku {wk ykku Au.
kqkLkk kkLkLkku fhkLkk Rhkkke yku Akkt kkLku kqkLkkLkku
fhe {wk ykke nke. kuke kqkLkkLkk {] hehLku yLkknLkk

72
kekk kkko kkLkwk
Mk{u {]kun{ktke {eXe Mkwkt Mkhe nke. ku s heku ftMkLkku
fhe rLkuk kkurk{kt Mk{ku fkuo. yk{ wkuLkku Mktnkh fhe
rr f]kk fhe ku{Lku fkLkk {kkuo R kk Au.

73
Mkk yLku MktMkkhLke khkus{kt rwt, khtkwt SLkLke kkAe
yMkk{kt kT Mkuk yLku kT M{h [kw fwO. khu
{]wGk kh Mkqkk Mkqkk SLkLke ytrk{kku kkkt nkkt khu yk
kT fko fhkLke ku{Lke tLkk khkfkckyu knkU[e.
kekk kkko kkLkwk

yn tfk kk Au fu kkLk kku MkoMk{ko Au, kku wku fu

w]rk Lkk rLkk {kxu ku{Lku ykkh ukLke k {kxu sYh Au?
yk fk{ kuyku ykkh ek rLkk Lkke fhe fkk. yuLkwt Mk{kkLk
yu Au fu kkLk ykkh ek rLkk k yLkkkMk s kwt fhe fu
Au. yLku fhkk k hnu Au. k e{T kkT{kt kkkk {ku
yLkwknk qkkLkkt {kLkwkt un{kMkk: > ku kkTe: ezk k:
]k kkhku ukT kkLk Sku Wkh ruk f]kk fhk {kxu s
kkukkLku {LkwYk{kt kx fhu yLku yue ekyku fhu Au. suLku
MkkteLku S kkhk kR .

{]wLke ykke Mkkhu yku[ke s krkk kkze.

LkknekuRLku kkkhe{kt Mkqkk, kT Mkuk fhkLke k kw{ke kuXk
yLku yuLku fkhu kuku rkk khu khu, Mkuk fhkLke kkfe Au.
{khe Mkuk ykkku...Lkk ku yu{Lke kkMku W[khkkku nkku, kkuze
khu e {wLkkfLkk kkXku kkukLkku Lk fhkkt, kku kkuzekhu e
Mkkuok{ kukLkku kkX [kk {ktzkku.
MktMkkhLke ykMkk kqxk {ktze nke. fkh fu, kkLkLke
rkkLkku krh[ fuk yk{k te hkku nkku.

kkukkLkk kh{ kTe Sku kh ruk f]kk fhk, ku{Lku

kkukkLke ekykuLkwt kLk fhk kkLk kkuku ykeo kk Au.
ykkh fk{kt kkLkLkkt oLk Mko, kuhuke r{kt ku{Lke
r ekykuLkk , [kLk {LkLk fhkke SLkku Mkns Wkh
kR Au. yk heku kufku{kt Mkk {o Stk hnu Au. kuke kkLk
ykkh kh fhu Au.

ykku rMk yu s krhMkrk{kt kMkkh kR kku, yLku {kuze

Mkktsu krkk w kkzkk {wtkR nkuMkx{kt k fkO. kt k
fkuR Mkwkhku Lk kku. yu{Lku yu hkku ku ku Vhe e {wLkkf Y
fkuo. yk Mk{u ku{Lku ytkk fkuR Mktkteyku k Lk ykk. e
{wLkkf kqhwt kkkt s yu Lku yu s k{kt un kk fkuo ykkokT Mkki
fkuRLkk Mktktku kkuze, kkLk Mkkku Mktkt uzk [ke Lkefk.

ykke kkLk ysowLkLku kh RLku fnu Au fu, nu yswoLk!

{khk sL{ku yLku f{oLke kkA hnu rkkLke ykue {khwt {LkLk
[kLk fheLku kkukkLkk f{kuo fhu, kku kuLku kwLkosL{Lku k kkku Lkke.
khtkwt {Lku k fhu Au.

yk{ kku yk yuf Mkk{kL kLkk kku, khtkw yu SLku

wLkwt yLkwMktkLk kwt Au. kuLke kerk {kufkku yuf Mktuku hksfkux{kt
rkhkskk ku{Lkk kwhw kS {nkhksu {kufku. yu s hkku
k kku khu nkuMkx{kt yu{u un Akuzku khu yu s ku
hksfkux{kt ykhk{ke rLkk{kt kkuZuk yu{Lkk kwhw yku[kk ke
QZk. Lksh Mkk{u uhkuk ytfkh{kt kus{qk suwt fwtf ukwt.

yk kk Au ykske kUkkeMk hMk knukLke, yuxu fu

kk.25-4-1966 Lkk hkus MkoMk e[wLkek {kLkk {nukk
(kfzkkk)Lkk SLkLke Mk xLkkLke. ku{Lkwt Mk{k SLk

40

74

75
yuLkku Wfu {khk skk{kt yke Au. ythLke fu
knkhLke fkuR k krhMkrkLku kk {kxu yLku & Wfuk {kxu
kh{k{k khV s rLkkkn {ktze uRyu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

MkoMk kfzkkkLke ykf]rk yu{ktke WkMke yke yLku

yu s eLkku Lkk{Mkfu u h Lk {kkkk nku : nwt Awt.
w[hu, kwhwu, h ykkku! Lkku k {w khkku yu{u rLknkku.

kkLkLkk sL{ yLku f{oLke kkA hnu rkkLku Mkkhe

heku su Mk{su kuLku Vheke sL{ hku kzkku Lkke. sL{ yLku {hke
{wk Au yLku yu ykhu yu S k ytkhk{e kLke Au.
ykk SLke kukk ytku kkLk fnu Au : suLku MktMkkh{ktke hkk,
ykMkk {xe kk Au, MktMkkh{kt SLk kh fkLkku {kun Lkke. Mkw,
w: fu {kLk yk{kLk kwt s Mk{kLk kku. yuk hkk, yLku
kuke {wk {khwt hwt Mefkhu kuLku nwt y[qf Mefkh fhwt Awt.

w {nkhkse ftR r[khu yu knukt Lkku ykf]rkLkwt

reLkefh kR kwt!
frwk{kt fkLkk{kt k Lk yku kuku yk yLkw Mktk
nkku. wLke rkkLku ykue Mkkk ku{Lkwt M{h {LkLk fhkke SLke
[kuMk krk kk Au ku ytku [kuMk fkuR tfkLku MkkLk Lkke ku yk
yLkw Mktk fne Au.
r f{oe kh{k{k Mkkku kkkB kkLku fkhu {LkwLkk
f{o{kt uk yku Au. Sku kh {nkLk f]kk s kh{k{kLkwt kkxLkwt
fkh Au. yk heku kkLkLkkt f{kuLo ke rkkLku kke ykkk f{kuo
k r kLke Au. {kk rLkfk{ f{kuo s rkkLku k fhu Au.

kkLkLke RAk rLkk kzLkwt kkLk k nkkwt Lkke. kzLkk

kkLk nkkLkwt fkh kh{k{k Au. ykke k ku{ktke uhk RLku
su heku kzLkk kkLkLke su Mkrk Au ku Mkrk {khe k Au. suLke
RAk {ku ykwt SLk [ku Au. {khwt SLk kh{k{kLke RAkLku
ykrLk Au. kku kAe yu{kt yr{kLk kLkwt?

kh{ntMk kukkLkt rLkr{k heku kkoLkk fhkLkku ykkn

hkkk. yu{u {kWLx kuxLk Wkh knue kh kukfuL Y fwO
khLke yk kk Au. yu ku kke k {kkk yu{Lke kkMku kikh
kkkt nkkt.
ykLktkf kk Au. kukkLktu fkwt, kAe {Lku knw
{w~fueyku Lkzu Au.

k{u zkxh yuLSrLkh kLk kku yuLkwt yr{kLk kLkwt, yu

kku kkLkLke uhkLkwt krhk{ Au. k{u k{khwt fko fhku Aku. yuLkwt
yu V Au. ykku khu kwhwLku tLk fheyu Aeyu, khu yu{Lkk
{Lk{kt yu{ Lkke kkwt fu yk kk {Lku kku kku Au. nwt fku! yk tLk
kku kh{k{kLku kk Au. kuke fw{kt kkuLku ykeko
ykkkLke kk Lkke.

kkukkLkk Wkh ykkh hkkke Lkzu s. uhk {kxu

kh{k{kLkk fk khV rLkkkn {ktzkke yk & n su. yk
{kxu wt fhwt?

WLkkkLke yMkk kh{e{kt yuf uzqk ukh{ktke kkzk{kt

yLkksLke kwku he, kkzk{kt k uzeLku kkukkLku uh skku nkku.
yk ku yuf fqkhwt kkzkLke Lke[u Akk{kt Qwt nkwt. khu uzqku

yu fnu : nwt rLkfk{ f{okuk{kt {kLkwt Awt.

41

76
kekk kkko kkLkwk
kkzwt ntfkwO, khu kkzkLke Lke[u Akk{kt fqkhwt k [kwt. kkuzuf qh
kk kAe fqkhkLku yu{ kwt fu kkzkLkku kh nwt nLk fhw Awt.

77
yk heku suLku {]wLke kef xe yu skk Ske kku.
Sku {wwLku {kuxk{kt {kuxwt w: {kLku Au. k kkkLkeyku yu{ fnu
Au fu {]w yu SLkLkku ytk kk Lkke.

kekk kkko kkLkwk

Mkkw Mktkku yu{ Mk{su fu yk kk {Lku kku kku Au. kku yu

yuf {kk kMk Au. kkzkLkku hku kh k nLk fhu Au. ku{ wLke
uhkke Mkkw Mktkkuyu fhu rLkfk{ f{o, k, kkLku kk kku
kku Au. ykku kku wyu MkkUkue skkkhe kqhe fhkLke Au.
kuke kuLkwt yr{kLk ko uLkku? Mkk[k {kMkLku Lk nku yu rLko
kLku Au.

{]w yu SLkLke kqkonwrk Lkke. khtkwt Mktkkuk, k]r, ktrk,

rLkokk StkeLke Mk{kr Au.

ykske MkkMkku ko knuktLke kk fALkk yuf uzqkLku

MkLkk Mkqkkyu fu fkuo.

nu kk yku Au kuLke. ku yu yuwt kkkwt Au suLku {kMk

kkuku s kkukkLke yth Mkkku Au. yuLkk kkuzk kk s knkh uk
Au. k ekh su zfk Mkkkk hnu Au yuLkku k {kk yth s
yku Au. ythkk yu tfh kkkeyku kkku Au. Lku ythkku
Mkk fhu Au.

yu{u yuLku VMkkkkt fkwt : kkhk uLkk hnMku y{Lku fne

u. kLku Mkku ekt s{eLk {Vk ykkewt. {khe kkMku kMkku ekt s{eLk
Au. k yu kku h sue Au Lku? y{u kwze nrhke hke ykkewt.

ku yu {kLkrMkf ]rk Au. yuLku fkuR se Ske fkwt Lkke.

wkoMkk kh{ ] kwhwk nkk. Akkt kuLku Ske k Lkke, kuLku
Skku yu {kuxk uLku Skk fhkkt khu {nLkwt Au.

su s{eLk{kt k{khk suk ktr[k y{khku kkfu yu s{eLk

{khu kuu h{u Lkke uRke! {khe Lkkku kku Lkrn s Lkrn.

kuLku SkkLkku Wkk k kkLk kekkS{kt kkkku

Au. hkkke {{kk yLku ykLke fk{Lkk Wkk kk Au. hkkkk
kkkkuoLke kr kkktLkku k kk Au, khtkw ku{Lke kr{kt rLk
knkU[kke ku kk Au. u rLk knkU[kzLkkhe k kkukkke w
kke nku kku Wkk kk Au. yk{ LkkkLk kkkkuoLkk
hkkke , ku, {{kk, fk{Lkk kuhu Wkk kk Au. hkk qh
kkkt yk Mkk kukku qh kk Au. yk khu s kLku fu khu
wLkku Z ykhku Ryu, ykhku fkuLkku nku? su k Mkk{okk
nku kuLkku nku!

k{khe hke{kt fuk {kLke kkfu Au yuLkku fkuR ytks

ykkku?
keLke kku kh Lkke, {khk Wkhke ytks kktku nku
kku kuzf kktku.
yk{ fneLku yu fAe Akufhku kkukkLkk kux{kt fxkh kRLku
kt Ze kzku.
42

ykke kkLk ykk fnu Au nu k]kkLktLk! {Lkw suk

fuk kke {khe kkMku yku yuLku nwt yuk kke {wt Awt. kLke

78
kekk kkko kkLkwk
kke fkuR kkMku yku yuLku nwt krk kke {wt Awt. r{k kke
fkuR yku kku yuLku r{kkkLkk kke {wt Awt.su rkk]kke yku
kuLku nwt yuLkku rkkk, kwk kke yku Lku nwt yuLkku kwk kLke Awt.
k{u suku k hkku, yu kke kkLk k{Lku Mkk{k {u.
k{u su MYku {khe k fhku yu MYku ku MYku k{Lku {e.
ykke Zkkke {khwt h Mefkhu.

kekk kkko kkLkwk

79
kkLkLke yk oMkk yu kzkkte Lkke, khtkwt Mk]rLke
h[LkkLkwt Mkkktk Au. yksu {kuxk{kt {kuxk {uLkus{uLx keyku
k kukkLku ykkhu fko rksLkLkkt rMkktk {kLku Au. MkkwLke
kLkkkke kkkuLke hukwLke kLkkk kkk MkkwLke kkikkke
krkkuLke, hukwLke kLkkk kkk k{kukwLke kkikkke i~kuLke
yLku k{kukw kLkkkke wkuLke h[Lkk fhk{kt yke Au.

{khe kr Mkh yLku Mkwk{ nkuk Akkt S kkukkLke

ykMkkLku ykkhu {khu hu yku Au. suLku rLkfk{{kt ykMkk
nu kuk Sku {khu fkhu se yku. khtkwt fkuR {ukLke ykukk
kk Sku ue ukkykuLke WkkMkLkk fhu.

yk oMkk kue Lkke. RhLke yk yTqk

MkkLkku Mefkh kkkukuS MkkLMkLkk sLkLke keyku (sLkLke yuxu
SLke WkrkLkk {qkkuLkku ykMk fhkkt rkLkku) Zku {kLku Au.
huf {LkwLkk sLkLke{kt khu MkkB uk {kwt Lkke. ykLku fkhu
huf {LkwLke rr k{kk{kt rrkkk WTu Au. Lku rkkLkrMk
oMkk, yk sLkLkeLkk fkukku yuxu ykke f]rk Mk.

kkLk yn yuxu Mkwe fnu Au fu nwt f{oLku ykrLk Lkke.

nwt Mkok krhkqo yLku rLk Awt. {khe ke MkktMkrhf fk{LkkykuLke
krLkku rLk{ Lkke. {khe ke fu Wfx yrkkkke kk Au.
yke Wfx yrkkk kx Lk kk{kt fkh MkktMkkrhf kukkuLke
fk{Lkk s Au.

yk [kkwoyu kkLkLkwt MYk Au. kuke kekk{kt kkLk

kh RLku fnu Au fu yk o {khk kfe Wkk kk Au. wswuo{kt
fnukwt Au fu kkLke Wkrk kkLkLkk {w{ktke, krkLke Wkrk
kkLkLkk kknw{ktke, i~Lke Wkrk kkLkLkk {ktke, wLke
Wkrk kkLkLkk kk{ktke, yk{ yk [khu kuo yu kkLkLkk
{nLkk ytkku Au. ykkokT Mk{ksLkk [kh ytkku {w, , nkk
yLku kk Au. yuf k ytkkuLke kuhnkshe fkLkk fhku, kku Mk{ksLke
e k kk Au.

kkLk yn yu kkkk {ktku Au fu nwt {kk f{osLke

Lkn k f{okukke k kk Awt. ykkokT rLkfk{ f{oke k kk
Awt. f{okuk{kt f{kuoke yLku f{oMkk{keke Mktkt kkuzk {kxu f{kuo
fhk{kt yku Au. yLku w Mkkku Mktkt uzkk{kt yku Au.
f{okukLkku yo f{okuk, kuk yuxu zwt f{okhk kkLk Mkkku
uzkR ku f{okuk.
kkLk fnu Au nwt yk Mk]rLkku Mksof Awt. huf SLkku
yu{Lkk kqo f{oLku ykrLk kuLke kukkLku kLk{kt hkeLku kuLkwt fw
yLku o Lke fhwt Awt.

43

fwLkk sL{ fhkkt f{oLke kkfkk e Au. hk kk

fw{kt sLBku Akkt kuLkk f{kuo{kt kk Lk nkwt. khu rkr{k
krk nkk. k ke kkko fhe ke k kk{e yk sL{u kk
kLk. yk{ o fwLkk sL{Lku ykkhu Lkn, k f{oLku ykkhu
rLk{k kk Au ku nrffk Mefkhe hne.

80

81
kkLk yuk f{oLkwt yknTkLk fhu Au fu su k yLku
Mk{ksLkku Mk{L fhu. yk ryu kekk Mk{k, Mk{LkLkku
ktk kLku Au. kyu {kk kkukkLku {kxu SkLkwt Lkke. Mk{ksLkk
{kxu SkLkwt Au. kyu Mk{k Mk{ks Mkkku Mk{L MkkkLkku
Au. ykke heh, {Lk, kwr kuhu RrLkuLku kkukkLke {krfe Lk kkkt,
Mk{ksLke {krfe kku kku f{kuo Mkkku ykku yr hnukk,
ykkk f{o, f{okuk kLke Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkLk f{oke kh Au. ku{Lku Lkke fkuR f{oLke ykukk fu

f{oLkk VLke ykukk. kuke yk [kkwo Mkk Mkkku ku{Lku fkuR
Mktkt Lkke, kuke kkLk fnu Au sue heku {Lku f{o{kt Mk]nk Lkke
yue s heku k{khe k f{o{kt Mk]nk Lk nkue uRyu. kkLk
fnu Au ykke f{o, rf{o yLku Mkf{o. yk k Mk{SLku fhk{kt
yku ku sYhe Au. f{o yuxu w ke {kxu su ftR fheyu ku, rf{o
yuxu MktMkkhLke Vhs Mk{SLku fhk{kt yku ku yLku Mkf{o yuxu
kkLkke nwt ftR k fhkku Lkke, kue Mk{s MkkkuLkwt f{o. yk ku khMkh
yuf ke Mkkku yue heku kqtkkuk Au fu yk ku kfe kh{kLku
kk{e fk Au. k{ kku Su rf{o MktMkkrhf f{o ku. nwt fkko
Lkke. nwt su ftR Awt. ku kh{k{k kfe Awt. f{o{kt kku nwt rLkr{k {kk
Awt. yke Mkf{oLke kLkk fue, f{o fhkke kh{k{kLke kke
Mkwo kLku Au. yk{ rf{o yu Mkf{o kLku yLku Mkf{o yu f{o kLku Au.

f{ku o { kt ke rLk yLku y hnu kLkw t kkko Au .

f{oV{ktke rLkksrk [t[kkke qh hnuwt. f{o fhkke {kku s
yLku yks ku Mk{r fue ykkokT s ku Mk{ks
k{khk fkoLkk k fhu, k{Lku Mkkhk {kLku, yue ykukk hke
Lkn. yLku yks ku k{khk f{kuo{kt Lkirkfkk, {krfkk nkuk
Akkt k{khk {kku {kAkt kuk, Akkt k{khk yu f{kuo{ktke
kkLkk Lk fuku. f{kuoLkku kk fhkke {kLk, ykh, kuk,
hehLku ykhk{ kuhu {u yue RAk khu k Lk hke uRyu.
yk Au f{o{ktke rLk yLku y hnukLkwt kkko.

ykke kkLk fnu Au su {Lkw f{o{kt Mkf{o swyu Au yLku

s Mkf{o{kt f{o swyu Au ku Mkk[ku kkLke,kuke Au. ykk kukeLku f{oLke
fkuR yMkh Lkke.
Mkk[ku f{okuke f]rkLku ykeLk f{o fhu Au. su{ fu nk
ue, kuhkf uku, ue kuhu yLku kuLke Mkkku Mktktrk su ftR
f{kuo fhu Au ku {kk f]rk ykrLk hneLku fhu Au. kuke kuLku f{oVLkwt
ktLk hnukwt Lkke. suLku f{oVLkwt ktLk Lkke, kuLku kuLkk krhk{Lkwt k
ktLk Lkke ykkokT f]rkLku ykrLk yuxu fu heh Mktkte f{kuo fhu
Au. Akkt ku{ktke Wkk fkuR k kkk fu kuk kuLku Lkzkk Lkke. khtkwt
yk hehMktkte f{oLke yuf {kok Au. fu ykk f{kuo khu k
kukkwrke Lk kuk nkuk uRyu. Mkk[k f{okuke{kt kukkwr
Lkke. yu kku Mkk f{kuo u rLk hnu Au.

zk yLku kukkhkukLkk ske f{o Lk fhwt yu hksMk kk

Au. yLku {kun ykMk yLku {kLku fkh f{o Lk fhwt yu kk{Mk
kk Au. yk ktku kk{kt kkLkk Au. yk kkLkk ykke
yk{kLku Lkke kkzu Au kuke ktku kk Mkokk k Au.

44

yk{ f{o, rf{o yLku Mkf{o{kt rLk yLku ykLkk

f{oLku kk{f kLkku Au. k{kt k Mkw {w Au. , ukk
yLku {tk. yuxu Mk{ko, ukk yuxu k yLku {tk yuxu
k, ykkokT w kh k hkeLku wLku Mk{kk ykkokT f{kuo{kt
kkukkLke k {wfeLku fko fhwt yuxu kk{ff{o.

82

83
Mkf{kuo fhk {kxu fhku uRyu. khtkwt ykLkkke rkrhk heh,
RrLku Lkkk kzkt nku kku {LkLke WoLkku Wkkuk yk{k
khk fhku uRyu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kh{k{kyu ykkue krhhef kLku Mkf{o{kt kkhku

yLku Mkf{kuoLku w [hu yko fhe ku. ykk Mkf{o kk{f f{o
kLku Au. ykke kkMku fwt s Lkke kuku ktrk]rk Akuze ku.

rskwhLkk Mk{e Lkh{koLke hksMkk{kt yLkuf hLkku

nkku. yu Mkk{kt qh[t Lkk{Lkku rf yu yuku qheh fu kuLke
qhehLkk ykk krkku k kke hkk. yuLke yke rkkk
yLku kioke ku e{u e{u yr{kLke kLku.

yuf wkLk Mk{e rufkLkt kkMku ykku yLku fnukk kku

: nwt khek Awt. {khe khekkR qh fhk ftR Wkk kkkku, Mk{e
rufkLktu fkwt kkhe kkMku f{ke [esMkwyku Au kuLkku Wkkuk fh.
wkLk fnu ykk fkku Aku. ku{ktke fkuR [es {khe kkMku Lkke. Mk{e
rufkLkt fnu Xef Au! kkhku s{ku nkk fkkeLku {Lku ykk nwt kLku Mk
nh Yrkk ykke. kku zkkku nkk fkkeLku ykk kku kth nh
ykke. wkLk fnu ku nkk kh hkurswt fko fue heku fhe, nwt
{khk ku nkk khu k Lkn ykkwt. Mk{e rufkLkt fnu kku kAe ku
kk ykk kku, k[eMk nh Yrkk ykke. wkLk fnu ku kk
{khku ykkh Mkt Au. suLkkke nwt Qku hne fwt kuke ku kk k
ykke fwt ku{ Lkke. Mk{e rufkLkt fnu kku kkhe ku ykt ykke
kku k Yrkk ykke. wkLk fnu yu k Lkke fkh fu ku
yktku zu Mk{k wrLkkLku yLkwe fwt Awt ku su {khk ku y{q
hLkku Au.

yuLkk yk koLku kku yuk, k yLku Mkk{oke Mkh

yuk {wrLkLkku uxku kku. yu kkke MkkwLku ukk. qh[LLkku ko
ykukke kku.
yk {wrLkyu u{he ke W[khe : ehk! kkhe yk
yTqk rkk, yLku k hkku rskkzk{kt yLku hkkuk
khk{kt kkhe. nu yk{k {kxu ftR s Lkrn fhu?
{wrLkLkwt yk [Lk ykkk Mko {kxu Wkkuke Au. ykke
yTqk k {LkLku w khV kk{kt yku kku rLk]rkLkku
qL hnuu Lkn. yuxwt knuk fhuk wf{kuo k ykkku keAku
Akuzu. yk{ rLk]rkfk{kt Mkk[k f{okuke kLke hnukLkwt Au.

Mk{e rufkLkt fnu kku kkhe kkMku ykxe ke f{ke Mkwyku

Au. ku hLkku Au. ku{ Akkt kwtw yu{ fu{ fnu Au nwt khek Aw.t {khe kkMku fwt
s Lkke. kkhe kkMku hnue yk MkwLkku Wkkuk fh. ykMk yLku {kke
fwt s {u Lkn. kku s wLke f]kkLkku Wkkuk fh.
ykMk{kke fwt s k kkwt Lkke. rLk]rkkhk nkuk
Akkt k f{okuke fe ykMk{k Lkke fhkku. kt Mkwe heh,
RrLku yLku ytk:fh ykkLkk t{kt Au. kt Mkwe kuLkku Wkkuk

45

f{okuk{kt {{kk Lkku kk yLku kkLkkuk{kt yntkk

Lkku kk {w Au. f{o{kt {{ yuxu {khk kkLkku kLkku kk
fhk{kt yku kku yntkk ykkkuykk qh kR Au. yntkkLke
Mkkku {{ nku Au. ynkk yLku {{kk yuf rMkkLke ku kksw Au.
ykke kkLkkuk{kt knuk yntkk qh kR Au kuLke Mkkku Mkkku
{{kk k ykk{uu qh kR Au.

84

85
yk{ ykku k {kMkLku fuL{kt hkeLku Mk{ks rnkLkwt
fko fhkLkwt Au. yuxu kLkk WkkLk {kxu Mkk{krsf xMxkuLke
yk~kk Lkke. khtkwt ykke Lksh{kt kLku su {Lke sYh
nku, ku kkk kuhu kqhe kkze ku{kt w zknk Au. xMxku{kt
kke U[kU[ kk{f f{oLke kLkkLku Lk fhu Au. khtkwt kt
Lkk]rk, Lk WkkLkLke sYh nku khu MktkXk{f kkfkkLke sYh
kzu Au. khu xMxku yk~f kR kzu Au. kt ykku Mk{ks yuf
k kLke , yuf ue kLke yLku kk yuf s ue{kt
kkukkkukkLke yknwrkyku ykku, khu Mk{ksLkwt Mkk[wt MktkXLk Mkk.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

f{okukLku kk{f f{kuo kLkkkLkk Au. kk{f f{oyu

f{o{kt Mkf{o ukLkku fkh Au. ykk Wkh ykku uwt ku{ Rh
{kxu SLkLke yknwrk ykkeLku kkkt f{kuo yuxu kk{f f{o, yk
kk{f f{o. yk kk{f f{o{kt ykku Mkf{oLkk fkko yLku kukk
kLkkLkwt Lkke. SLkh su ftR Mkkhk f{kuo fheyu, ku wLku yko
fhe ukke, f{oLkwt ktLk Lkzkwt Lkke. su kLku {kxu f{kuo Lkke fhkku
ykkokT kkukkLku {kxu f{kuo fhu Au, ku f{kuo zu ktkR Au. kk{f
f{o yuf k khk kuk Mkk{qrnf rnkLkwt f{o Au. ykke kk{f
f{o fhk Mk{qn SLk Swt kzu. fkh fu k Mk{qnSLkLkku
kk Au. kykuLke MktkXkLkk{f kkfkk yu Mk{ksLke fu hkxLke
kkfkk Au. ykke kLku Lksh{kt hkeLku f{kuo fhkLkk Au.

yn {w kk kfkkoLkk kk f{o Mkf{o kLke sk

uRyu. yuxu ku{kt kkk ykfktkk fhkkt Mk{ks rnkLke ykfktkk
ruk nkue uRyu. su{ k fu kkhtkhkLkk hkLku {kxu
fhk{kt yku Au. ku{ kk{f f{o k Mk{ksrnk Lkk hk {kxu
fhk{kt yku Au.

yuf kkuVkLku AkufhkLku ]k hkk {kxu fk{{kt hkufkuk

yuLkk rkkkyu khkLkk LkfkLkk xwfzkyku ykke fkwt yk{ktke kwt
khkLkku Lkfku kkAku kLkke u. rkkkyu r[kwO fu AkufhkLku qkkuLkwt
ftR kkLk kku Au Lkn, yuxu ykku Lkfku kikh fhk ku ykku
rMk hkufkuku hnuu. suke ku kuLkk fk{{kt Lkn fhu, khtkwt
Akufhku kkuzekh{kt Lkfku kikh fheLku kkAku ykku yLku kkuku
ku yk ykku khkLkku Lkfku kikh! rkkkyu ykoke kqAwt
kuxk, ykuxku se Lkfku fue heku kLke kku. khu kuLkk skk{kt
Akufhkyu fkwt nwt LkfkLkk swk swk kkkuLku uzkku nkku. khu
y[kLkf {khe Lksh LkfkLkk kkALkk kk{kt kze kkA kku
{LkwLkwt r[k nkwt. kAe {U {kMkLkk hehLkk kk kkkuLku khkkh
uze ek Lku Mktkqo {kLk kLke kku. kku kkALke kkswyu uwt kku
kkhkLkku Mkk[ku Lkfku kikh kR kku.
46

kk{f f{o{kt k yLku f{o yu ktku kh{k{k Mkkku Mkekt

uzkuk nkuk uRyu. kkLk ef]Lkk ku{kt fneyu kku
kkko {Mkw k{u su fkuR kk{f f{o fhku, fkuR kLk ykkku,
kkLku rkk ykkku khu kkko{T wLku ykkwt Aw.t kue kLkk
k nkue uRyu. yk kke yko fhkLke rk yu k Au.
ykke kkLk ef] [kueMk{kt &kuf{kt fnu Au fu : f{o{kt suLke
kkLkk kR kR Au. kuLku {kxu nku{kLkku kkko k, yrLk k
k, nku{uwt k k. yk{ suLke kLke Mk{k r k{ Au.
ku {LkwLke k{kt s f{o Mk{kr kR kR Au. kuke ku k Mk{krke
kLku kk{kkLkku.

86

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kekkS{kt kkLk ef] k[eMk ke keMk{k &kuf Mkwe

su kkh kku Au. ku kkkk Au nu kuLke kk fheyu.

Au. kkLkLku kwr Mkkku fkuR Mktkt Lkke.

Mke rkyku kkk kkkkuoLku kkukkLkk Lk {kLkkk, wLkk

{kLku, yu uk, fuxkf kh{k{k Mkkku kkkB fuk {kxu Mkkk
kh{k{kLkwt M{h fhu Au yLku ku{kt SLk kek fhu Au ku
Sk{kYke k. RrLkuLku Mkt{{kt hku ku RrLk, yn
fk{Lkkykuke {wk kR f{o fhkLke kk Au. Mk{krk, f{o {kxu
Lkku Wkkuk fhu yu k, ke kk fhu ku kkk, kukMkkLkk
fhu ku kukk, k{f ktkkuLkwt khk fhwt yu Mkk k, fuxkf
kk{ fhu yu k yuf k Au. {q kkuLku kLkku Lk
yuxu kkLkk, yk rMkk k kku Au. yk kk k huf {Lkwu
kk ykuAk fhu fhk uRyu kku yu kh{k{kLku k fhe fu Au.
yk kk kku{kt uc k ku? kuLkk wkh{kt kkLk
fnu Au.
nu khtkk! k fhkkt kkLk k Wk{ Au fkhfu Mkk
f{kuo yLku kkkkuo kkLk{kt Mk{k kR Au.
su f{o{kt yuxu Mktkrk, yu kAe kirkf kkko
MYkLke nku fu hehLke RrLYke nku, ku kk kku k
k fnuk. khu kkLk {kxu yk{kLke sYh nku Au. yLku yk{k
ykirff Au. kuke kkLkk rMkkLkk ke kk k {k
Au. khu kkLkk yk{ Mkkku Mktktrk nkukLku fkhu kk k{kt
kkLk{ Mkouc Au.
kkLk MkLkku fk Au. yMkLkk ytfkh{kt su hkkx
kk Au. khu kkLk eku kLku Au. kkLk SLk{kt qxke fzeyku uzu

87

47

yuf Lkke ykk{kt Lk kkuu khu ku{Lku yuk

k yLkwku kuk fu k kwLkukkhku huh kwLkukkh nkuk Akkt.
kwLkukkhLke wk wk fkk kkke kwhkkLku hVuVu fhe Lkkkk
nkkt. ykke Mk[kux kwhkkLkk yku kwLkukkhLku rLkkuok Akuze {qfk
kzkk nkk. LkLke yk wok uRLku Lke w:e kkkt nkkt,
ykke yuf k hkSLkk{w ykkkLke kikhe Mkwe knkU[e kk.
khu ku{Lke Mk{fk ke Lkkeu kuLku ykkMkLk ykkkk fnwt fu
u huh Mkk[k kwLkukkhLku rLkkuok Aqxk Lk u nku, kku y{u yuf
kLkke ykk [keyu Aeyu. ku{kt kwt uzk, yu ykk{kt
ykkk suk LkLkk Lkke su{Lku Lk{kt Lk Lkke
{ku, kuk fuMkkuLkku rLkfk ke kwLkukkhLku kLkke hknu nk fhke
kuLku Mk ykku Au. Mkke Lkkhku ykk yMkLkk ktkLkku kk
ukLke ykLkkfkLke fhe, khu kuLkk Mkkke Lke r{ku kuLku e
fhkkt Mk{wt fu u wr {kxu sYh kzu kku ywr MkkLkLkku
Wkkuk fhwt kkk Lkke. {nkkhk{kt Mkke wrrchu Lkhku k
fwtshku k fneLku yMk Lkku kk Lknkukku eku? yhu kkLk! ef]u
k {nkkhk w{kt nrkkh Lkn ukLke rkkk ee nke.
Akkt r{Lku {khk hkLkwt kizwt Lkkk kuzkt? wkuoLkLku k fkxke
{hk{kt ykuk kuLku kwt fu{ qu Au? yke kkfk eku khk
Mkke LkeLku nkhwt Mk Mk{eLku kkukkLkk{kt kk{kt
U[e eku. khtkw yuf rMk yk Mkke LkeLku kkukkLkku yk
rLko ykrhk kku. kuke kuLku yk kLkke ykkLke kk
fkuxo{kt nuh fhe, khtkw kuLkk Mkkke Lkeeykuyu yk {kxu kqhkk
hsq fhk skwt, khtkw kqhkk hsq Lk fhkk, yu kLkke LkkLkk

88
kekk kkko kkLkwk
k{k{ Lke rLkkuo k Aqxk, khu yk Mkke Lkeu kohu
fkwt fu {khe ykke [u kyu kLkke kk[ekLkku xu fhu fuMkux Au.
khtkwt {kLkkkLkk kuhu {U yu fuMkuxLku kwhkk {kxu hsw fhe Lkn, nk! kirff
ykk{kt {khe nkh kR. khtkwt yk{kLke ykk{kt {khku rs kku.

89
kkLkke Mkkuok{ fkuR Lkke, kkLkke yk{kLkku ykLkt yLku
kh{kLke ke Mkw kLku Au. kkLk {ukLke krk{kt Lk{Mfkh,
Mkuk yLku krh& yk~fkkLke Au. yk Wkhktk yuf [kukwt krhk
kLke yuxe yk~kk Au. u kkLk ktAw{kt k Lk nku kku
kku k kkLk Lk {u.
kekk kkko kkLkwk

yk{ yk Mkke LkeLku yk{kLkku fk MkLkwt

kkLk ykku Au. ykk k rfMMkk{kt kkLkLke ke yk{k Au.

kyu SLkLkwt kkwt Au. kLkk ke yLku {kt

Vuhe fk Au. kkLk ke {kxu k k y~ uRyu. yuf
yk{k keS Rk yLku keS kwhw k. suLkk{kt yk k
k Lk nku, yu k{u kuxe skyu Vhu, k nkk yukLku yuk
hnu. yu{kt ftR Vuh Lk kzu. SLkLke MkVkkLkwt knuwt hnM yk{k
Au. ykku ykke k WkhLkku rkMk yu {kuxk{kt {kuxe { Au.
SLk{kt fkuR k uhf k ke fhkkt w kke Lkezwt
nku kku ku yk{k Au.

k{kt kkLkkrLkkt ykX ytkhtk MkkLkku kkkk Au. suLkkt

(1) ruf, (2) ihk, (3) {, (4) {w{w kwkk, (5) , (6)
{LkLk, (7) yk{krhk, (8) kkkko MktkuLk.
kekkSyu kkLkkr {kxuLkk hekMkhLkk rLk{ku kkkk Au. kkLk
ktAwykuyu keo kkLke {nkkwhw kLke kkMku sRLku Mkkktk k{ fhe,
ku{Lke Mkuk fheLku,rLk, rLk{kk Mkn &ku kqAkke ku{Lke kkMkuke
k,Trxke hutw kkLk {u.

{nkkhk wkLke yk kk Au. kktzku LkkMk{kt nkk.

khu yuf rMk kkt[{ktke [kh LkkLkk kRyku {kuxkkR wrrchke
Aqxk kzk. wrrch kkukkLkk yk [kh kRykuLke ku{kt Lkefk
Au. yuf MkhkuhLkk rfLkkhu ykeLku swyu Au kku [khkRykuLkkt k.
fwtf yrxk kLke kkLkku nu{ kze kku. rfLkkhu y~ hnuk
ku wrrchLku fkwt : {khe h kh kke Lkrn ke fk.

kkLk ke {kxuLke [rk keLkwt oLk fkO kk kkLk

ef] ykkLkk k &kuf{kt kktkeMk ke ykzkeMk Mkwe kkLkLkwt {knkB
kx fhkkt fnu Au.
(1)

kkLke keke MktMkkhLkku {kun qh kk Au yLku Mk]rLkk uf

S rk Mk{r k Au suke yk{k Mkkk ykLkt{kt hnu
Au. yLku w kr Mkw kLku Au.

(2)

fkrkMk, k{rf kuhLu ke su{ kkLk ke kkkt kqLo kk kk s

kkkku Lkk kk{u Au yLku LkSLk {u Au.

(3)

sue heku rk yLk kfzktLku kku Au kue s heku kkLkYke

yLk Mkof{kuLo ku M{ fhu Au.

kku ykkk ykkk rLktke Au. wrrchu rLk{kkke fkwt.

{khk &kuLkk skk ykk kh ykkk Lkrn {u.
kku &ku kqAku. ykzu yuk Wkhku ykke.
48

90

91
kh xkkzeLku eh U[kk kqkwt khk s xukLke Lke[u [kwt
skwt. khu yuLke skyu nkuLk e. Lku VktMke ykkk {kxu eh
U[k Akkt kuLkwt {]w kkwt Lk nkwt. ykke ftxkeLku Mkkkekuykuyu
nkuLk e.Lke VktMkeLke Mk sL{xek{kt Vuhe Lkkte.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

ku kqAukt kkt[ &ku{kt yuf & yk k kqAuku

{kMkLku Lkk ytfkh{ktke {wk fku fhu Au?
yk{kLkk yskk wrrchu kfk skk ykkuku,
yk yk{k yuxu ykke yk{k. yk yk{k Lk nkuk
kku ykkwt SLk LkwO tkkT kLke k. SLk Sk suwt nku
kLkk ku. k ykkk rkMk{kt kMk kqhu Au. k s ykku
Rh kLkku yLkw fhku Au. kLke Mkkk ykk rLke fkuR
Mkkk [kke Lkke. k {qtkuk SLkLkku k Au.

yk{ k rkMkke kwt s {u Au. ykke kkLk

kekkS{kt fnu Au fu kkku, kkLk {ukLke rskkMkk kku yLku
yufkkkkkku kwhwkLku sYh kkLk k kk Au.
yuf rkkMk {kxu kuk[ko kkMku kku. khtkwt
kuk[ko yuf w nkukLku Lkkku kuLku rkkMk {kxu yk{{kt
u ykkkLke [kue Lkk kkze. khtkwt huh yufLku wt
nkwt yLku yuLku yk kwhw uRkk nkk. ke Lkn, ykke kuLku stk{kt
sRLku kukwhwLkwt {kxeLkwt kqkwt kLkkwt. yLku yu{kt k hke. kku
kqkk kkMkuke rk {ue ku. suLku kkukkLkk kwhw{kt k nku kku
wt Lk fhe fu.

ykkkt hkxkek tu {kkh{T Lkk h[ekk e ktrf{[t

[kukkkLku yuf kh kZ{kt wkku Wkzku, suke ku{Lkk Lk k,
Lk kek fu Lk Mkwk. ku{Lku Lk ftR [uLk kzu. ku{Lku yk {kxu e
kyku fhe, khtkwt fkuR Vuh Lk kzku. ykke ku{Lku kLkk ku k
{wfeLku kkLkLkk Lkk{Lkku sk yLku kekk kXLk Y fwO. kuyku fuxkf
rMkku Mkwe kke kekkLkwt kXLk fwO. yLku ytku k Ske. kZLkk
w:kLkwt h kwt.

kkLk kwhwk kkLkLke kr fhe fu Au. khtkwt suLku k

Lkke. rkMk Lkke. ku fwt s k fhkku Lkke. ekh {Lkw {Lk
yLku RrL zu yLkwue nrffk Mk {kLku Au. kuke ku kt yxfe
Au ykk Lkke e fkku. khtkwt kLkk ku kkLk {Lkw
kku yLku Rh Wkh k hkeLku k kkuLkk hnMLku kk{e
k Au. yLku Rh uLke k kkT kLkke Au. kuLkwt {Lk
Mkkk kT{ hnu Au suke kuLku f{oLkk fkuR ktLk hnukk Lkke.

ykku yTqk Rh kLkku rfMMkku $UzLkk LkkLkk

kk{zkLkk hnukMke nkuLk e. Lkk SLkLkku Au. yufkh r{rMkMk fuR
kk{Lke yuf ]kLkk fhke qLkLkk fuMk{kt nkuLk e. Lku VktMkeLke
Mk Vh{kkR.
yk{ Akkt nkuLk e. kkqof fnukku {U yu qLk Lkke
fwO. {Lku w VktMkeLkk {kt[zu Lkrn [Zk u.
VktMkeLkk rMku kuLku k k kh {kt[zk [Zkk Akkt, ku
{]w Lk kkBku. Mkkkeku y[tkk{kt kze kk, ku{Lku ku ku
nkuLk e. Lku VktMkeyu [Zkk knukt yuf kqkkLku VktMkeLkk {kt[zk

ykke kkLk yswoLkLku fnu Au fu : nu Lkts! kkLkkuk

khk Mkt, nu{kuLkku Lkk fh, yLku w {kxu Wku kk.
49

92

93
yuf kwhwLku ku r, yk{ kku ktku MktMkkhe, yuf rMk yuf
r kwhwLke kkMku ykeLku fnu : kkLkLke kr {kxu wt {khu MktLkMk
uku sYhe Au? kwhwyu fkwt : nk! MktMkkhke yr hnukk MktMkkhLkku
hkk uk hnukku Lkke kuke kuLku kkLk sYh {u Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkuzkf rMk kAe keu r kwhw kkMku ykku, kuLku k

kwhwLku kqAwt : kkLkLke kr {kxu MktLkMk uku sYhe Au hku?
kwhwyu fkwt Lkk, MktLkMk ek rMkk rLkk, MktMkkh{kt hneLku k
MktMkkhLke uf Mkw u hkk uk nxkeLku, kTk fueLku
k kkLkLke ke kk Au.

yk : 5
[kukk yk{kt kkLku f{o yLku kkLkkukLke [rk
keLke [[ko yswoLk Mk{k fheLku, yswoLkLku kkukkLke fko rLkXk
fueLku w fhk {kxu yknTkLk ykku Au. yk{ Akkt yswoLk fkuR
rLko R fkku Lkke. yk kku{ktke wt MkkLk uc Au. kuLkk rLko
kkLk kkMku fhkkLkk Wu~ke yswoLk fnu Au : nu f], kkuzekh
knukt k{u yu fnku Aku fu f{o, yLku kkuzekh kAe ykk yu{ fnku
Aku fu kkLk Mkkike uc Au. kku {khk {kxu yk ku {ktke wt uc Au? kuLkku
wkMkku fhku.

yuf rMk yk ktku rku ukk kR kk yLku yufkeLku

fnuk kk kwhwyu {Lku MktLkMk ukLkwt fkwt Au. ke ru fkwt :
kwhwyu {Lku MktLkMk ek rLkk k]nMk {o keLku kT ke
kR fu Au. kuwt fkwt. yk ktku {wtkk. kuke kwhw kkMku wkMkku
{uk kwhw kkMku kk, khu fkwt k{u ktku Mkk[k Aku, k{khe
ktku su{kt kukk Au ku {ku {U k{Lku ku yk yk {kkkuo
kkkk Au.

ysowLkLkk {Lk{kt rfkLke kLkk nke, kuke ku kkukkLkk

{k{ khk rfk kk ku {kxu kuyku khtkh kkLkLke
Mkk{u urkf rskkMkk hke &ku kqAu Au, yksu Mkk{e kLku
{qtk {kxu &kuLkku {khku [ku Au. yke k{kt rskkMkk
fhkkt yk{kk w uk {u Au. su rskkMkk Mkn &ku kqAu Au. ku
Mkk[k kkLkLkku yrfkhe Au.
yswoLk sue krhMkrk kk ykkk kkLke s Au.
yswoLkLku Mkt kku fu f{o Mkkhkt fu kkLk MkkY, f{o MktLkMke kwt MkkY
fu f{okuke kwt MkkY. f{o MktLkMk yuxu rLk]rk yLku f{okuk yuxu
]rk, yk ku {ktke ku {kko uc Au?

yswoLkLke {qtLkku Wkh ykkkk kkLk fnu Au : MktLkMk

Lkku yko f{okk Lkn, khtkw suLku f{o fhk Akkt suLku f{oVLke ykMkk
Lkke kuke Mkk[ku MktLkMke fnuk, huh yk ktku kkkkku swe Lkke.
kkLk yLku f{oLku sww fnuLkkhk kku ykkLke Au. huh kku MktLkMk khk
uf {Lkw su ku o, yk{, Mktk{kt hneLku k Mktkkk kqof
kkLk k fhe fu Au. f{oLkku kk fheLku fkuR kkLke kR fkku Lkke.
MktLkMk yLku f{okuk yuf rMkkLke ku kksw Au.
50

94

95
su yk kk{kt Rh uu Au. ykke kuLku fkuR u ykLke fu
swkRLke kLkk nkuke Lkke. ykk f{okukeLku kkLk MktMkkh{kt
hnukku nkuk Akkt kuLku MktLkMke ku Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yuf ze kRLku kkfkLkwt rkfw kkLk Lkn, yuf rMk

kuLke kLk kkuzkf rMk {kxu knkh kk{ kR, knkh s{kLke fkuR
Mkkz Lkn. kuke yk rz kRyu r[kwO fu kk fnu Au fu k
yLku [kukLku kkVe Lkkk yuxu e[ze kikh, kku kLku yksu nwt
e[ze kLkkwt. kuLku yuf kkue{kt [kuk kkrVk, keS kkue{kt k
kVe, kkuzekh{kt kuLkku yuf r{k kuLku {k ykku. kuLku uwt fu ku
yk yk kkue{kt [kuk yLku k kVk Au. kuke kuLku rskkMkkke
kqAwt kuMk wt kLkku Au? kuk ze kRyu fkwt, fu{ e[ze
kLkkwt Awt. kuk r{ku kuLku fkwt : yku {qo e[ze yk heku kLku he?
e[ze kLkkk {kxu k [kukLku ukk kkVk kzu.

ewfuS kkLke nkk. khtkwt ku{Lku kkLkLkwt kkko Mk{sk,

ku{Lkk rkkk kMkSyu ku{Lku sLkf kkMku {kufk.
e wfuS Lkefk sLkf hkLku {k. ykkk ykkk
Lkkhku ukkt [kk skk nkk. yu{ fheLku {nkhk sLkf {nu{kt
ke {ku ekLkkLkk{kt kuXk nkk kt yke knkUk.
{nkhk e wfuSLku ykkk Uk kqAwt fu{
ykku?

Mkktkuk (MktLkMk)Lkwt k ykwt Au. Mkktkuk {kxu

f{okukLku yk kkzkLke fkuR sYh Lkke. Mkktkuk {kxu f{oLkku
khu kk fhkLkku Lkke.
MktLkMkLke MkVkkLkku ykkh rufkqof r[kh Au.
MktLkMk{kt kku MktMkkh u hkk uk fueLku kh{k{kLke kh r
fukLke Au. yk kku Lkkf ktLku kMk uk sue kk kR. hkk uk
qh fko kh MktMkkh u yk kuk fhku frXLk Au. {kLk{kk{kt
f{o fhkLkku hkk yLkkrfkke [kkku ykku Au. suLku {kk f{oke
qh fhe fk, su{ fktxku fktxkLku fkZu, ku{ f{oLkku hkk f{okukke
Lkefe fu, fko f{o fheLku f{o{ktke Mkk hkk uk qh fhkLke
fk yuxu f{okuk. ykke kkLk fnu Au fu MktLkMk yLku f{okuk
ktku fkLkk {kkkuo Au. khtkwt ku{kt f{okuk uc Au. fkh fu Mkk[k
f{okukeLku fkuR k ke, kkko, krhMkrk, rMkktk kuhu{kt fkuR
k fkhLke uk kLkk nkuke Lkke. kuLku kk u Mk{r nku Au.

e wfuSyu fkwt kkLk {kxu.

sLkf{nkhksu Vhe kqAwt fkuu {kufku?
Wkh ykku. rkkk kMku.
ktke ykku? Wkh {ku yk{{ktke.
yk{{ktke yn ykkkt kh{kt wt wt uwt?
kt Lku kt kMk yuf s ktzLke {eXkR kkuXe hkue
uk {e.
keswt wt uwt? kkukkt Lku [kkkt ktzLkkt kqkkt eXk.
kAe ykk wt? ktzLkkt fX kkrkkt [ze yn
ykku.
51

ykk wt? ktzLkkt r[kku yn k ku ukt.

96

97
fu suyku MktMkkh{kt hneLku skkLkk fk ykuo fk{ fhe hkk Au
kuyku RhLke k fhkk Lkke. kue s heku kkfku yLku kLkeLke
kkh MktMkkh{kt hnuLkkh k]nMku k MktLkMkeLku Lkfk{ku yLku hzw Lk
ke fkZku, Mkki kkukkkukkLku MkkLku {nkLk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

nu wt swyu Au?
ktzLkwt yuf kqkwt ktzLkk ke kqkk uzu kk fhu Au.
yk{, wfuSLkk Wkhke Mktkw kR {nkhk sLkfu
wfuSLku r khefu kkMk fkuo.

su kwhwk Mkktkuk yLku f{okuk kLku Mkkhe heku Mk{k

Au. kuyku s Mkk[k kwr{kLk Au. kuyku yk ktkuLku yk yk Vkk
kkkk Lkke. MkkLkku yk Au. khtkwt krhk{ kku yuf s Au.

wfuS Mkk[k MktLkMke s nkk, kuke ku{Lku Mkok yufMkhwt

s ukkwt nkwt!
yuf k fuxef wkLk eyku LkLk yMkk{kt Mkkkh{kt
Lkkne hne nke. khu ku{Lku Mkk{uke Lkkhk Lkkhk fhkkt
LkkhSLku ykkk ukt. ykke yk eyku xkx knkh LkefeLku
ku knuhe ekt, LkkhS ktke kMkkh kkt kAe yk eyku Vrh
LkLk yMkk{kt Mkkkh{kt Lkknk kze, yk ku ewfuS yu
Mkk{uke ykkkt yk eyku uwt, Akkt kuyku yk yMkk{kt LkknkLkwt
[kwt hkwt, wfuS kT M{h fhkkt ktke Lkefe kk.

kkLk fnu Au. MktLkMk kk f{okuk Au. yuxu fu

f{okuk rLkk MktLkMk rMk kku frXLk Au. MktLkMkLkwt
kh{k{kLku yLkw fhkLkwt nku Au. khtkwt kt Mkwe hkk nku
kt Mkwe kh{k{kLke yLkwLke kk s e.
hkkLku qh fhkLkku Mkwk{ Wkk Au. f{okukLkwt yLkwckLk
fhwt. f{okuk{kt uf rkyku keykuLkk rnkLku {kxu fhk{kt
yku Au. keLkk rnk {kxuLke ]rk nkukLku fkhu hkk ykk{uu
qh kk Au. yk{ hkkLku qh fhk {kxu f{okukLkwt MkkLk sYhe Au.
f{okukLkk MkkLk rLkk Mkktkuk rMk fhku frXLk Au. Mkktkuke
kkkkk fuk {kxuLke kkXkk yuxu f{okuk.

yk ytkuLkwt hnM yufkh LkkhSyu kkLk kMkSLku

kqAwt, khu kMkSyu fkwt k{khu fk{ sYh Lkke. khtkwt k{u
e, kwhwkLkk u swyku Aku. ykke khuf k{khk {Lk{kt kMkLkk
ue fu, yue tfk yk eykuLku kkkt, ku{u k{Lku ukkt ku
knuhe ekt. khu wfuS kku Mk{k Mk]r Mk{kLk kku Au. ku{Lkk
{kxu e, kwhwkyu kku {kxeLkk kqkk Mk{kLk Au. kuke yk eykuLku
wfuS khVke fkuR Lk kku. yuxu ku{Lku wfuS ykkk
nkk kt LkLkyMkk{kt LkknkLkwt [kw hkwt.
f{okuk Mkktkuk fhkkt uc nkuk Akkt yk ktku
kh{k{kLkkt keLkkt {kkkuo Au. MktLkMkeykuyu yu{ Lk {kLkwt uRyu

52

yk s heku yn MkktkukLkwt MkkLk f{okuk Au. khtkwt

kkLk MkkLkke ruk f{okukLkk MkkLkk fkoLku {n ykku
Au. fkh fu f{kuo fhkk hneLku, k f{kuo Mkkku fkuR fkhLkku Mktkt Lk
hkku yu s MktLkMk Au. ykke Mkktkuk yLku f{okuk u
rLkckLke ryu Mk{kLk Au. ku ryu yk ku [u fkuR u Lkke.
ktkuLkwt yk{Lkku {kukkko skrnkkko [ > yk{kLke {wk
skkLkk fk ykuo Au. ktku yu sLkrnkkkuo Mkkk [kLk { hnuwt

98
kekk kkko kkLkwk
uRyu. u hehke Mk{k rLkwt fk Lk kR fu. khtkwt w[kLk
fhe rfkLke kLkk fue fk ykwt w [kLk yLku w
kkoLkk k ku k Qku fhe fu. yke kLkk fukke
k ykMkk AkuzeLku yLkkMkk kLke fu Au.

99
k{u suwt kku kuwt kk{ku. ku{kt nwt ftR fhe fwt Lkn,
kue Mkkkt kkLk fhu Au. kkLk k{khk f{oLke [u Lkn yku,
yu f{oVkkk Au. k{u su ftR f{o fhku yuLkwt V ykku. fhuk
f{oLkwt V Mkku sL{ kk Akkt ku kukkt s kzu. nk, yk{kt
kkLkLke f]kk sYh hnue Au. ku{kt ku{Lkku Lk hnuku Au. ]rk{kt
yku Au fu kkLk suLke Wokrk fhk RAu Au. kuLkk khk kku w
f{kuo fhku Au. yLku suLke ykukrk fhk RAu Au kuLkk khk yw
f{kuo fhku Au. yn kkLkLkku w Lk uk {u Au. kkLk
LkeLke qr{fk su Au. su{ Lke Lkke kwLkukkh Mkkku
Mktkt, fu Lkke kuLkk kwLkk Mkkku Mktkt, ku kxMk ku fkkLke {kok{kt
hneLku kwLkukkhLku Mk fhu Au ku{ kkLk Lkke fkkokwt h[kku fu Lkke
f{oLku h[kku, Lkke kuyku f{o yLku kuLkk VLkku {u Mkkkk fu Lkke
fkuRLkwt kkk fu kq Mefkhkk. khtkwt kkLk kuLkk f{kuoLkk ykkhu
w fu yw f{o fhku Au. ykkokT kkLk f{kuoLkk ykkhu SLke
f]rk fu k Vhu Au. ykke u yrhk ktrk yLku ykLktLku kk{ku
nku kku {Lk, kwr yLku RrLke kh hneLku yLkkMkkku
yk{wr {kxu Mk{kk yLku rufkqof w f{kuo fhk uRyu,
ykk w f{kuoLke kkXkk yuxu Mkktkuk.

kekk kkko kkLkwk

ykke kkLk Mk{u Au fu k{khwt fko ehuehu kkf

kLkkku, ykku yuk f{o fheyu, su kktLku Mkktfe u. Mktfwr[kkkLku
kekk rkhu Au. ykkk f{kuoLkwt u kkf yLku rk nkuwt
uRyu. nwt yLku {khwt yuxu ykMkk. ykk ykMkk wk f{kuo
ktLk fkko Au. yuxu fu ykk f{kuo V ykkLkkhk Au. khu yLkkMkk
f{kuo ktLk fkko Lkke, yu kku Mktk Au. kkLkLkk {ku yLkkMkk
f{kuo fhkkk Mkk[k f{okuke Au.
kkLk ykk yu k fnu Au fu kt Mkwe k fkko
fhefu kkukkLku {wfu Au kt Mkwe f{o fu MktLkMk kuk rMk kkku Lkke. yu
kku yufzk khLkk {zk sue krhMkrk Au. ykku f{okukLku
yLkwMkheyu fu MktLkMk{kkoLku yLkwMkheyu yu {nLkwt Lkke. k ku{kt
hnu kLku Mk{S kuLku yLkwMkhwt yu {nLkwt Au. ku{ su ftR fhku,
ku{kt kkkLkLke nkrhfkk nkue uRyu. tLkku u{kk yt
Lk nkuku uRyu. huf rkyku Mkrf nkue uRyu. nwt ftR fhkku
s Lkke. yue yf{oLke kLkk k]k kk kku huf f{o ykMkkhrnk
kLku, suke ku yk{wr {kxu rLkr{k kLku.

yk{ kkLku Mkktkuk yLku kkLkkukLke Mk{sqke ykk

kAe ykk Mkktkuke kkLkkukeLke kkLk k{kk kh fk kkzkk
kkLk fnu Au fu : su{ f{okuk{kt Mkkkyu kuLkwt {nLkwt k
Au ku{ Mkktkuk{kt kkLke kwhwkLkwt yrk {nLkwt k Mk{r
Au. Mk{r yuxu Mko{kt [ukLk MYku yk{k Au. kue r kuLkk
r[k{kt fkuR S rku uk nkukku Lkke. kAe yu kk nku fu

f{okuke nku fu MktLkMke nku khtkwt rLkkf{o rLkfk{ku

ku, yu sYhe Au. ktkuLke kLkk MkoLkk fk {kxuLke nkue
uRyu.
53

100
kekk kkko kkLkwk
[tzk nku, kw{kt kk nku fu nkke fu fqkhku nku, khtkwt kk{kt
Mk{kLk yk{k fu S Au kue r r{kLk nku kku Mkk[ku k
kkLke Au.

kekk kkko kkLkwk

kkLk ykk fnu Au fu Mkkk yLku Mk{r{kt

kku{kt fkuR u Lkke. Mk{rkk kkLkekwhwkku Mkk kLke su{
Mkw yLku w:{kt Mk{kLk r hku, ku Mkw{kt knw nkouku kkku
Lkke, fu w:{kt rk kkku Lkke.

101

yk : 6
kkt[{k yk{kt kkLku yswoLkLkk &Lkk wkh Yku
Mkktkuk (kkLkkuk) yLku f{okuk [uLke MkkBkkLkwt oLk fwO.
khtkwt ktkuLku uke, rfkMkkk{e kLkkk {kxu kLkLke Wkkukekk
yLku yk Wkhktk Mktk heku k Vke kLke fu. kuLkku Wu
kkt[{k ykLkk Ae yLku MkkeLkk &kuf{kt fhu Au. Ak
yk{kt kkLk ef] kLkkuk ytku w rk Mkq[Lk fhu Au.

ykk kkLkekwhwkkuLkk ytk:{LkLku rfkMkke kLkkLkkhwt

{nLkwt k yu fk{ kuLkk ukLku LkkkkLkwt Au.
kkLku MkktkukLke ykukkyu f{okukLku uc kkkku,
Akkt f{okukLke MkVkk {kxu sYhe kkLk yLku zkh {kxu Mkktkuk
k yuxku s sYhe Au. ykke yk yk{kt kkLku {kqof
f{okuk yLku MkktkukLkwt oLk fheLku khkuk heku kLkkuk khV
ku Au.

kkLk k{ &kuf{kt fnu Au fu {kk f{o fhkLke ]rkke

f{o fhkLkwt Akuze ku, u yu{ ku kku ykkk Mkkt f{kuo kk
ikhwt kLku. yu f{o{kt ykkku k huzkLkku Au. ykkku k u
k]k fhkLkku Au. kuLku ykkkt {Lk yLku RrLkuLku rLktk{kt hkkLkwt
yuf MkkLk kLkkkLkwt Au. yk {kxu fkuR [kuMk krk ykLkke uRyu,
yke su krk Au kuLku kkLk kLkkuk fnu Au.
kLkLkwt kesw Lkk{ yufkkkk, kkLk fnu Au fu kt Mkwe
yufkkkk Lk nku kt Mkwe ykk e fkkwt Lkke. k{u f{okuke
kLkku fu MktLkMke, k ku{kt yk{Mkt{, kLk kku [kuMk uRyu.
kLk rLkk fkuR k fko Mkkhe heku rMk kkwt Lkke.
54

102

103
Au. uX k{kuhkMkLku ku{Lkk Lk{kt MkMkhk khVke kfk{kt su
200 kMkeyku ykkue, ku{ktLke yuf kMke ku yk f]k kMke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kLk yuxu yufk rk kh r[k furLk fhwt ku. e

{nkkw k[ko yu kLk {kxu r[krLkhku kkkuo Au.
{kLkheh kkt[k, kkt[ kkLkurL, kkt[ Mkq{qkku,
{Lk yLku kwr yu{ fw Mkkh kLkwt kLkuwt Au. su {LkwLke
Mkkh]rkyku fnuk, su{kt {Lk MkuoLkku Mkhkh Au. ykkokT yk
Mkkh]rkykuLke rkkkuk]rk {Lk {ntTu kuk fhu Au. {LkLke yk
]rkLku kkLk Mktfk Lkk{ ykku Au.

yuf rMk uX k{kuhkMk kT Mkuk{kt kuXk nkkt,

khu knkhke fkuRyu ykeLku kqAwt uXS h{kt Au?

kkLk fnu Au fu nu kktzw kwk, {U kLku ykk k Mk{wt

Au ku{ yk Mkkh RrLLke k]rLkku ykkokT yk MktfkLkku kk fko
rLkk fkuR k kwhwk f{okuke fu MktLkMkkuke kLke fkku Lkke.

yk skk Mkkte kuk kR uXSLku {k rLkk [kk

khu f]k kh kh ykukt yk {kMkLku kqAwt

ykk uXSLku {k ykk Aku? khtkwt uXS kku kuzk hek
{kxu LkfkMk Lkk{Lkk Mku kk Au.
kk.
uXS wLke Mkuk knkU[eLku knkh ykk, khu keS
kMkeyu yk nrffkLke uXSLku fhe.

yk{ kukLke k{ hk yu ykke RrLkuLke ]rk

rk{ktke kkAe e uRyu. RrLkuLkku Mk Au rk{kt
k khk s kkAe e ue uRyu. su huh kkAe ke
Lkke kuku ykkku MkkiLkku yLkw Au. ykku fkk{kt kuXk nku Lku
kkswLkk {fkLk{ktke hurzku kkkku nku. yu hurzkLkk kekku fkLk{kt
kzu. yuxu fkLkLkku {o Au MktkkLkku, yuxu fkLk khk s fkk{ktke
MkeLku hurzkLkk kekku Mkktu. ftR fkLkLke ]rk kkR yuxu
khk s {Lk nksh ku. {Lk [kLk fhu Au fu k ke[hLkwt kkLk
Au. kuLkk kkf fku Au? k yrLkukkLkk {kuZuke yu kkwt Au?
kuhu ytku [kLk [kwt fhu. ykkokT yn fkk{ktke ]rk AwxeLku
ke rk kh {Lk furLk kwt.

uXSyu yMk kkuk {kxu f]k kh {kXwt kwt. ku{u

f]kLku kqAwt, fu{ hu f]k! nwt Mkuk{kt nkku. ku kwt ke Lknkuke? kwt
knkhke yku {nu{kLk Mkk{u kuxwt k {kxu kkue fu nwt kuzk hek
{kxu LkfkMk kku Awt.

yke krhMkrk kk ykkkt MkkiLke Au. 84 iLke

kkko{kt uX k{kuhkMk MkthkkLke kMke f]kLke kkko yku
55

f]k kkue : k{k fhu. nwt kuxwt ftR kkue Lkke. ykk
Mkuk{kt nkk, khu ykkLkk {Lk{kt k k r[khku [kkk nkk ku
shkf k fhe swyku, ykkLkku un Mkuk{kt nkku, khtkwt ykkLkwt {Lk
yLku Mkuk{kt nkkt hkt? khu yku {nu{kLkLku {Lku kqAwt fu
uXS kt Au, khu {U ykkLkk {LkLke s kk ku{Lku ske nke.
ykkk kw e {nkwSLke ykkk {ku r[k w{kt khkuk
ku s Mkk[e Mkuk yu Lku ykk huh Mkuk{kt nkk hk? ykk ku
ku kuzk hek {kxu LkfkMk skLkku r[kh Lk nkukk fhkk? Mkuk

104
kekk kkko kkLkwk
fhkkt u MkukLke rk kk fhu yLku {Lk kesu xk fhu kku kuLku
Mkuk fue heku fnuk? ykke kwf]kkke {Lku su MVwhk kR, ku {U
fne ku{kt kuxwt kt Au?

kekk kkko kkLkwk

105
Lkk, {khe ftR q Lkke. yk{kke, kLku ykuwt Awt. yuxu
Mt yn ykku Awt.

fkuR k rk fu fko{kt {LkLke yufkkkk nkue uRyu.

{Lk khu yuf s rkLku kfze hku kuLku kLk fnuk{kt yku Au.
khtkw rk{kt ykMkkke RrLkuLke ]rk fkuR k rk{kt khk
s [kuxe Au. ykku ykku k kukeyku, Mkkw MktkkuLkk [rhkku
ukt Au. ku{Lku un {Lk yLku {Lk {Lk fwO. k fkuR Mkwth eLku
ukkt ku{Lkwt f[zkuwt {Lk yLku RrLku yLkuf kk ukke WAkku
{khk kku. kuyku k{u kuxk Mk{ko kuke Mktk nu kku k ku{Lkwt
r[k { ku. k suLku rk{kt ykMkk Lkke kuLku rk{kt uzku
k khk s kkAw e su.

{U Mkktwt Au fu skkLke yTqk ykofkhf [esLkku

yn Mk{L Au, su {khu ue Au.

kku kAe yn ykkLkwt kusLk skku. {nkhks?

wt MkkwLku nsw k yu {kun hne kku Au?

Lkk, {Lku fkuR {kun Lkke, khtkwt yukeu w yTqk
ykofkhf [es {khu k{Lku kkke Au.
yk{kkeyu fkwt yk kkkk{kt fku fkuu {kk fhu Au?
yu wt nku, kku kkku hk.
Mkkwyu fkwt kke hk, u nwt nkkuo kku yk kuhwyk
htkLkkt fkzkt VUfe R. yLku u k{u nkkuo kku?

kkLk kwLkk Mk{Lke ikeLkkhe{kt yuf rMk

MkkIokLk yk{kke Lkk{u Lkkofe hnuke nke. yuLkk YkLku kkukkLkwt
fhk k wkLkku kMkkk nkk.

yk{kkeyu Wkh ykku u nwt nkhe kku k{u fnuku

ku{ fhk kikh kR.

yke Lk]ktkLkkLkk ykkMk khV yuf LkwkLk Mkkw sR

hkku nkku. kuLku hkufkk yuf LkkhsLku fkwt : yhu Mkkw! kt Lk sR.
kt kkhwt Mkkw Lk ku, kkhe kkrMkrLku Lk fhk {uLkfk Mks
kRLku kuXe Au. u kkhwt rnk RAkku nku, kku kkAku !

yk{kkeyu MkkwLku {kun fhk k kikhk hk. khtkwt

Mkkw shk k [rk Lk kku. ykhu Auk k khefu u fkuR
rkLkwt kkkutk fhk Mkoke uktkLkk Lk yke nku, yuwt Yk wO
yLku {kf Lk] fwO.

yk{ Akkt yk Mkkw {{ zk {ktzkku, Lk]ktkLkkLkk

ykkMk khV kku. kkukkLku yktku MkkwLku ykuku uR, yk{kkeLku
yko kwt. kuLku MkkwLku fkwt k hwt, yk kku LkkofeLkku ykkMk Au.
{nkhks k{khe ftR q kR kku Au.

Akkt yk Mkkw MkkkLke su{ kuMke hkkt, yu{Lkk [nuhk

kh kuLke fe s yMkh ukke Lk nke.
56

ykke kwMMkk{kt ykeLku yk{kkeyu kk ytk ku fkZe

Lkktk Lku fkwt u u, yk {khku un, suLku uk {kxu hkseLkk

106
kekk kkko kkLkwk
hks{wfwxku yn Lk{u Au. Akkt fkuR Lkke uR k.

107
yk {LkLku Mkt{{kt hkk ytku yswoLk fkuR & fhu, yu
knuk s kkLk fnu Au fu nu frks! su kLkkukLkku { nwt kLku
kkkk {ktkw Awt. kuLku Mk{kwrLkku ykMk kuk k fne fk.
fkh fu ykMkLkk krhk{u Mk{r fuk Au. ku{Lku {ku xkZ
kzfku, Mkww:, {kLk yk{kLk yuf Mkhk Au. yke Mk{kwr
knukt fuk kAe kLkkuk rMk kk Au.

kekk kkko kkLkwk

Mkkwyu fkwt ue, k{u huh Mkwth Aku. k{Lku uRLku

{Lku kk Au fu u k{khku kwk nkuk kku fuwt Mkkhwt! {khku un k ykku
fktrk{ kLkk.
{kLkrMkf ykMkkyku ukLke, kkLke, MkktkLke kuhu
yu ykMkkyku{ktke ykke RrLkuLke ]rk kkAe Vhu kAe kLk
kuk{kt u kk{u, ykkokT RrLkuLke kMkLkk yufkkkk kkuzu Au.
kt Mkwe {Lk yufkk Lk nku kt Mkwe kLk{kt u s {kku
Lkke.

rkS {nkhks e kh Mktk kwfkhk{Lkkt sLk Mkktk

ykkk. khu ku{Lku uwt fu kwfkhk{Lkk h{kt {kxeLkk ktMkku nkk.
ykAe yuf rMk kwfkhk{ knkh kk khu ku{Lku kwfkhk{Lkk h{kt
rkkLkkt kMk {kufkt. ku{Lke kLkeLku qk kBk, yuxu hke
ekt yLku {kxeLkkt fkuhkt kzkueyku{kt nU[e ekt.

{Lk MkoRrLkuLkku Mkhkh Au. {LkLku krk ykkLkkhwt k

r[kh Au. nt{uk W[ r[khkuke {LkLku he ku. yk W[ r[khku
{kxu Mkt{Lke kMk sYh Au. Mkt{ yu RrLkuLkku ytfw Au.

kwfkhk{ uh ykk, ku{Lku yk ytku k]Ak fhe, kLkeyu ke

kk fne. {kxeLkkt kMk ru kqAwt kku fnu, kzkueLku ykke ekt.

kkLk fnu Au fu u RrLku kh ytfw {uku nku, kku

{LkLku Mkt{{kt hkkk eku. khu k{khk {Lk kh fkkq yku, khu
k{khk ykk heh kh fkkq yku. Lku yk hehtkLkk kwk{ kLkkLku
ku heh k{khwt kwk{ kLku. u huh yk{ kLku, kku yk
hehtk k{khk yk{kLku Lke[u kkzkLku ku kuLku Wokrk ykku.

kwfkhk{ fnu, yu knw Mkkhwt fwO. nwt k kMk khekku{kt

nU[e Awt.
yu{u kkt rkkLkkt kMk khekku{kt nU[e ekt. yLku
Vrh khu ku{Lkkt h{kt {kxeLkk kMk ykk khu ku ykLkt rkuh
kR kk.

hLkku eku hLku WMk ykku Au, khtkwt u kuLkku ku Wkkuk

s fhkLke fu ku Mkwhrkk skyu {wfkLke fkS Lkn hkku ku
k{khk hLku k kke Lkktu.
ykke yswoLk, yk {Lk s {LkwLkwt kkhf ykk {khf Au.
yu {LkLkwt s ku yLkweLk yu MkkLkk Au, u ku Wkkuk kk
kku ku {Lk k{khku r{k kLku Au. yLku kuLkkke rhw yku Wkkuk
fhku kku yu {Lk k{khku kw kLku.

su{Lku {Lk MkkuLkwt fu {kxeLkk ZuVk [u fkuR u Lkke ku suxe

Mknskkke {kxeLkk ZuVkLkku kk fhu Au. yuxe Mknskkke MkkuLkkLkku
kk fhe u Au. ku Mkk[ku rMk kwhwk kkLkLku kk{u Au.
57

yke Mk{r fuk {kxu kLkLke MkkLkk yk~f Au.

yk MkkLkkLke kqk {kxu MkkLkk{kxuLkwt Mk krk, ktk, kUkx hrnk

108
kekk kkko kkLkwk
nkuwt uRyu. yLku ykMkLk k fuwt? knw [wt Lkn Lku knw Lke[wt Lkn.
yuwt ku{s o, {]k[{o yLku WkhkWkh kkkhuwt, yuk Mkh
ykMkLk kh kuMkeLku kLk fhw,t ykk ykMkLk kkA rkkLk Au. ykkk
kku{kt oLku krk {kLkk{kt ykwt Au. ykke kn kuhuLkk Mk{u
Mkqkfke k[k {kxu oLkku Wkkuk kk Au. o kkkhkke {fkuzk
fezeyku Lkrn yku, suke kLkke r[rk Lk kR fk. yk Wkhktk
ykkk heh{kt fu rwk k Au. ku ykMkLk{kt kRLku s{eLk{kt Lk
[ke . ku {kxu Wkh {]k[{o rkAkk{kt yku Au. yLku {]k[{oLkkt
hwtktxkt heh{kt Lk kku ku Wkhktk ykMkLkLke fku{kk Mk[k ku {kxu
{]k[{o kh MkqkhLkwt w rkAkk{kt yku Au.

kekk kkko kkLkwk

109
knkhLkk ~ uku. su kLk{kt rkuk kkzu Au. ykke LkkfLkk
ykkkLku ukLkwt kkko Au. yk heku {Lk yuf s kk khk
MktuLkku uk{kt MkV kk yLku ke fkuR kk khk Lkn, kku ku
khk, {Lk yu Mkrk{kt y{wf Mk{ Mkwe Mkh hnuk{kt MkV
kk kku kuLku kLk fnuk{kt yku.

kkLkLku yn yk{Lk kke kkukkLkwt ykMkLk yk

hkkLkwt rkLk fwO Au. su ykMkLk Wkh kuMkeLku ykku kLk fhk
{ktkeyu Aeyu ku ykMkLk kkukkLkwt nkuwt uRyu. keLkwt Lkn, fkh fu
keLkk ykMkLkLkku Wkkuk fhkke ku{kt yuLkkt s kh{kw hnu Au.
ykkokT ke kh{kw ykkk heh{kt u fhu Au. su ykke
f]rk, rk{fkkLku yMkh fhu Au.

yufkkkk rMk fhk {kxu e {nkw k[koyu

kTMkukLkku Mktfk yLku yu MktfkLku {qk{kLk fhk MkukLke Mkkku
M{h yLku Mk{koLke ykkk ykke Au. S kkukkLke SLk[ko{kt
yk kkLku Lk qu, kku k k kLk kh ykku ke kirkf
krhMkrk{ktke Aqxk kR sRyu Aeyu.

kLkyu yk{kLkwt kh{k{k Mkkku yLkwMktkLk MkktkLkwt

{k{ Au. k kufku kLkLku kkLk yLku MktLkMk {kkoLkwt fu MkkLk
ku Au. ku ku{Lke {kuxe q Au. kLk ykkk yk{kLku ie{kLk
kLkkLkkhwt MkkLk Au. yu f{okukeLku f{o khVLke rLkck khu Au.
kLkke yufkkkk u Au yLku yufkkkk f{oLkk kLku u Au.

yk heku S Mkk hneLku {oLkwt MkkkLk, y{oLkku rhku,

{oyk[hLkku ykkn yLku kufLkwt u kk yu heku SLk kek
fhkLkku ykkn hku, yu heku kkkt, kekkt, nhkkt, Vhkkt yLku Mko
fk{ku fhkkt yu kkukkLkk uLkwt, yufkk r[k Lk hnu kkuu, yLkwMktkLk
kku hku s.

kLkLke kuXf fue nkue uRyu? yu ytku kkLk fnu Au

fu : kLk{kt kuMkku khu Mkek kuMkku, zkuf yLku fhkuzhsw Mkee
exe{kt yku yu kLkLke Wk{ kuXf Au. yk {kxu rMkkMkLk,
kkMkLk kuhu fuxkt k ykMkLkku Au yu kk ykhkuLke ryu
kLk{kt Mknkf Au. kuLkku k Wkkuk kR fu.
rLku khkkh LkkfLkk yk kk Wkh hke, ykswkksw
uwt Lkn. ykkokT yktku yo{e[ue hke, fkh fu yktku {[e
ukke rLkk ykkLke MktkLkk hnu Au yLku we hkkke

58

k {Lkwku kLkLku hehLku f ykkkLkwt MkkLk {kLku Au.

kuyku kLk fhke ku WkkMk fhu Au. khu kekk Mk fhu Au.
qk kuxu kLk{kt kuMkwt Lkn, {Lk{kt MVwk yLku WkMk hnu kuxwt
kku s{wt uRyu. yLku hehLku kqhe Lkk ykke uRyu ykkokT
kLk{kt rLk Lk yku yu heku kkur[k kw kew yLku Mkqwt uRyu.

110

111
kkw tku ku rkrh, yuLke RAk kLku ykkhu yktk yLku yktkLku
kok kh [ZkkLkwt Mkk{o ykkwt Awt. kku yk {kkoLku rMk fhk k
{kxu Mkk{o Lk ykkwt? Lk fko kh fwt Mkns Lk {u, kkuzkf
Lkke fwt Lk {u yuxu ku yMkk Au yu{ fnuwt yu rLkkokkLke
rLkkLke Au. kuk rkkRLke {kVf yufk ku fwfk {ko yLku kk
nkk{kt Lk yke yuxu fnwt fu kk kxe Au. kuLkk suwt kwt. khtkwt nu
yswoLk! ykMk yLku ihkLkk kke {LkLku fhwt Mknuwt Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk heku {oyLkwMkkh Mkkhe heku {LkLku rLk{{kt ku kku kLk

rMk kk Au. yLku {Lk Mkkhe kLk kR rfkhLku Lk fhu Au. {Lk yk
heku w kkkt yk{kLkk ku{s kh{k{kLkk MYkLku e fu Au.
yu{ktke su MkwLke k kk Au ku huh yoLke Au. yk krhMkrkLku
k MktMko fnuk Au. yn SLku k{u kuxwt w: yku, yu n{k
nkhkku Lkke. su{ kLk yLku hMkkke kok r[rk kkku Lkke ku{
S k Z Mkh kLku Au.
f{okuk yLku Mkktkuk (MktLkMk)Lke {kVf kLkkuk khk
k Mk{kkLke ke kR fu Au. kuk [Lkku w {wu Mkktk kAe
{LkLke [t[kkLku fkhu {LkLku yufkk hkk ytku yswoLkLku tfk kR.
{LkLku yufkk hkkLke kkkk{kt yswoLk fktR Mkk Lkku rLkkeku
Lknkukku. rk ek {kxu yLku kykuLke ke {kxu yuu yk
s kok yufkk r[ku rr fkhLkkt ykMkku yLku yLkwckLkku fko
nkk. khtkwt ykhu yu Mkk{kL sLk Mk{ksLkwt rkrLkr fhkku nkuk
yuxu kqAu Au.

kkLkLke yk kkke yswoLkLku Mktkqo Mktkkuk kk Au. khtkw

w yuf wkMkk {kxu kuu fkwt.
nu f], ykku fkwt fu ykMk yLku ihkke kLk{kko{kt
ykk e fk Au. khtkwt u fkuR y{wf Mk{ Mkwe yk {kkuo
hnuk {kxu k{kLk kLku. khtkwt kirff kMkLkkLku fkhu ku{ktke
r[rk kk khu yuk {LkwLke e krk kk ku {Lku f]kk fheLku
fnku.
kkLk fnu Au nu k]kkkwk yswoLk, fhue krk fu fhuwt f{o
kuLkk krkLkk {k{kt V k kk Au. u kwt Mkne fwhwkukke ]tkLk
sk Lkefku nku, Mk, kkh {kR kk kAe fkuR rLk yku, yLku
kwt ykk Lk e fwt kku wt kU Mk, kkh {kR fkwt Lku Vkukx{kt kwt.
ku{ Mk{swt. Lkk, yu{ Mk{swt yu Lkhe {qokk Au. kU yu {kkoLke Mk
kkh {kRLkwt ytkh ykuAwt fwO kk. yu heku suLku kLk{kt suxe
krk kuLkk {k{kt kukrMkrLkwt krhk{ {u Au.

nu {wMkwLk, ykku su Mk{kkkuk fkku ku fu Mkktk

{kxu {Lkkunh Au. khtkwt {khk yLkw {ku Mkk{kL {Lkw {kxu
ynkhwt yLku y kku Au. fkh fu {Lk [t[ nku khu
kwLku {kt fhk suxwt fkhwt kku Au.
kkLk yswoLkLkk &Lku Mkktu Au. yuxwt s Lkn yswoLk
khk k ku rse {LkLku {kt hkkLke {w~fueLkku kkLk
Mefkh k fhu Au khtkwt kkLk Mkkku Mkkku yu k fnu Au fu fkuR k
fko {kxu ykku Z RAk k uRyu. ykke yswoLk {Lkwu knukt
Z RAk fukLke Au. kAe nwt kuXku Awt n{ku {ko kku {u wk

59

yk heku su kuke ytk kkqof kLkke ytk:fh kqo

{khwt [kLk yLku {khe Mkkku kkZ heku Mktfk, {khk{kt keLk kk ku
kk fhkkt uc Au.

112

113
f]rkLkku yuf yko kk kw fu k, MkLku k ykku
f]rk keyu Aeyu. u{, k, ku kuhu MkLkk kwku fnuk.
yk kwke Mk kLku Au. yk Lku sz fu [ukLk{kt fkuRLku fkuR
kw nku Au su{ fu kkh{kt yw yLku kh{kwt yufke Mkkku yuk
Mktfkuk nku Au fu kuLku rkk MkkLk rLkk ue fkkwt Lkke. kuLkkke
rkrhk kfzk{kt yw yLku kh{kwt [u Mkq{ sk hnue nku
Au yk kw fu k ku kuLke yku kLku Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk : 7
kkLk yk yk{kt fnu Au fu f{o, Mkkt fu kLk,
k{u ku kuk nku, khtkwt MkuoLke MkVkkLkwt uhfk ykhu nwt Awt.
kuke knukt {khk MYkLku ykukLkwt Au su {khk MYkLku ykuu
Au. ku {khk u w kkLk kLke huf kuk{kt MkV heku ]k
hnu Au ykke huf Mkkf knukt krkLkwt kkLk k Lk fhu
Au yLku yu kkLkke {khe Mkkku yLkwMktkLk k Mkkte fu, kuke yk
ykLku kkLk rkkLkkuk kku.

kkLkLkk MksoLkLkwt rkkLk Mkwkh fkuBwxh fhkkt yrkMkq{

Au ku{Lke rr kykuLkwt k]kfh fheLku sz yLku [ukLk Mk]rLkwt
MksoLk fwO Au. Mkkkktk{kt szf]rkLkk MksoLk {kxu kkLk kkukkLkku
rMkkh fhe k Ykku kh fhu Au. k{ rMkkh {nkrw, su{kt
szkLkku Mk{ku kk Au. ke kkuofke rw Au. su{kt
u fheLku ku{Lke yth irkuLku Wkk fhu Au. ke kehkufke
rw, su Mko kktz{kt Mkokkf Yku k Au.

nu k]kkLktLk! {khk{kt {Lk kkze, {khku yk fhe

kkLkkuk Mkkkkt Mkkkkt kwt {khk Mk{kYkLku rLk:Mktun Mkkhe heku
e fu Au kuk kkLk rkkLkLku fnwt Awt ku Mkkt.

kkLkLke ku fkhLke f]rk Au. k]e, kke, yLk, kw

ykfk, {Lk, kwr yLku yntfkh yk y fkhLke yu sz f]rk
Au. yk ykXu f]rkke kh khtkwt yk kk{kt yMkLkku k Wkk
fhu yue keS f]rk, suLku ykku kh{k khefu ykueyu Aeyu
ku [kLk f]rk.

kkLk yuxu Mk{s yLku yLkw{ktke k ku Mk{ksLke

krhkkk yuxu rkkLk. kkLk rkkLkLke yk ke krhkkk
Au. kirff kkk{kt suLku rkkLk fnuk Au yu yke swe kk Au.
kkLk ykk fnu Au fu nu yswoLk! yu kk k{ku Mk{S
uu fu nwt Mk{k r{kt ff{kt Mkokke Awt. kuke {khe ku f]rk
r{kLk Au. yuf sz f]rk, keS [ukLk f]rk.
60

yn yu Mkw Mk{S fk Au fu k]e, s, yLk, kw

kkk ykfkyu Mkq ykk rhkx MksoLkku Au. khu Mkq{MksoLk{kt
{Lk, kwr yLku yntfkh Au su ue Lk fk k yLkwe fk ku
Mkq{MksoLk, Mkq{MksoLkLkk k ku ytku Au. yuf sz yt yLku yuf
[ukLk yt heh{kt yMk hkkku su yt, ku sz yt kkkheku

114
kekk kkko kkLkwk
k kk ku [ukLk yt k]e, s, yLk, kw kkk ykfk yu
MkqYku kt[{nkqkkuLkwt kLku heh Au.

115
kwr, kusMeLkwt kus, kkLkkuLkwt k yu Mko{kt nwt Awt. {khkke kh
fkuR Lkke, sz, [ukLk yu {khe ku f]rkyku {khk rLktk{kt Au.
{khe RAk {ku kuLku nwt Lk[kwt Awt. {khe RAk {ku yuLke kkMkuke
nwt fk{ Awt. yLku yk kk kktzku [kwt Awt.
kekk kkko kkLkwk

khu {Lk, kwr yLku yntfkhLkku [ukLk yt szf]rkke

r{w kRLku kh{k{kLke MkL{w kk kku ku kh{k{kLkk MYk
yMkkLku kk{u Au.

ykke kwt {khk rk MYkLku u. {khe kLku yku,

nwt kt Lkke?

[ukLk f]rk uc, [ukLk, kof, rk{f yLku

krhkoLke Au. khu szf]rk rLkcwh, rLktrkk, sz f]rk
rLktrkk yuxu ku ku fwt fhe fke Lkke. khtkwt szf]rk{kt [ukLk
yt khu rk{f kLku khu s szf]rk, rk, rk fhu Au.
szknLkLku [kk {kxu $LkLke sYh Au. yk $Lk{kt hnu
$Lkk yu kkLkLke [ukLkk fnuk. q Vkxe ku{kt
xk yke yLku ku{ktke kke swwt kzk {ktzu, yk rkLkku
Mksof fku? ku Au kkLkLke y~ [ukLk k.

kkLk fnu Au fu kLku xqtf{kt Mk{wt kku yk su kw, kkko

yLku rk ykkokT Mkkf, hksMk yLku kk{Mk kku Au. {khkke s
Wkk kukt Au. yu kwt {khk {kt Au. ku{ Akkt nwt kuyku{kt kt
Lkke yLku kuyku {khk Lkke.
yn kkLkLkwt fnukLkwt kkko yu kwkuLke {khk rMkk
fkuR Mktk Mkkk Lkke. ku kk {khk rLktrkk Au. ku kk rLkke Au.
khtkwt nwt yrLkke Awt. yk skk{kt suxk k Mkkf, hksMk yLku
kk{Mk kf]k kkkkuo yLku rkyku Au. ku Mke Wkk yLku Lk kk
ke Au khtkwt kkLk Lkke Wkk kkkt fu Lkk kk{kkt. u huh
kkLk yk kk{kt nkuk kku suykuLkku Lkk kkkt, kkLkLkku k
Lkk kkk, yuLkkke rkrhk u yk kk kkLk{kt nkuk, kku su{
kkLk yrLkke Au ku{ kuyku k yrLkke nkuk.

S{kt hnu yke [ukLkkLku ykku yk{k fneyu

Aeyu. yk{kLke rkLku k fhkLkwt MkkLk nkk, kk, S,
ykt kuhu yk kk ytkku khk yk{kLke k k kk Au. yk
ytkku ku fw fhe fkk Lkke, kt Mkwe S Au yk{k Au. kt
Mkwe ku rke hnu Au.
ykke kekkS yu{ k fnu Au fu kkLkLke su sz yLku
[ukLk f]rk Au. yLku kuLku kx fhLkkhk {nkkkkkuo{kt ku{Lkku su
kkrf kw Au ku s kkLkLkwt k Au. yu{ . yk kkkkLku
w Mk fhk kkLk ykk fnu Au fu,
nu fkiLku! s{kt hMkYku nwt Awt. ku{s [t yLku Mkqo{kt
kk, u{kt , ykfk{kt , Lkh{kt kkihwk, k]e{kt Mkwkt,
yLk{kt kus, Mko S{kt SLk, kkMeyku{kt kk, kwr{kLkkuLke

61

sue heku kes ]k, kkyku, kktzk, Vw kuhuLkk Yk{kt

nku Au. khtkwt ]k, kkyku, kktzk kuhu{kt kesLku kuewt kku
kuyku{kt kes Lkrn {u, fkh fu kes kuyku{kt kYk r{kLk
Au. yue s heku Mkkf, hksMk yLku kk{Mk kku kkLkke Wkk
kk Au Akkt ku{kt kkLku kuku kku kuyku{kt nwt kkLk kt k
Lkn {wt, fkh fu kuyku {kt kkLk kYku r{kLk Au.

116

117
Lk {kLkeLku, kkLkLke yLku kkLkLku {kxuLke s {kLkeLku kTMkuk{kt
rrLkkuk fhke kkukkLku ku{ktke ftR ukLkwt Lkke. rrLkkukLkwt V k
kkukkLku ukLkwt Lkke. fkh fu khu kkLkLke kMkw Mkokk kkLkLku
yko fhe ee. ykkokT ku{kt qke su kkukkkwt fhe ewt nkwt ku
nXke ew.t kuke kuLkk rrLkkukLkwt V ykkwt fue heku kuke feyu?
huh yk kw kkLkLkwt nkwt. yLku kkLkLku ykke ewt. su ykkwt
fko nkwt kuke kkLkLku yko fwO.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk{ ykwt r rkkwk{f Au. Mk, hsMk yLku ku{Lkwt

r{ Au. ykwt skk yuxk{kt s Mk{kR Au. kkLkLke
yk rkkwk{f k ykke Mk{sLke knkh Au. kuke ykku
ykke kLku Lkke ykue fkk. nwt suku Awt. kuku Lkke Mk{S
fkk. fkh fu ykku yk k kwkuke {kurnk Au. ykkokT ykku
yk k kwkuke r{rk kR su heh Au kuLku ykkwt {kLke Ryu
Aeyu. fu kkuku heh Au. kuwt {kLkeLku {kun kuk fheyu Aeyu. hehLku
kkukkLkwt {kLkwt yu {{kk kR yLku kkukkLku heh {kLkwt yu yntkk
kR. heh Lke Mkkku yntkk {{kk fhe yu s {kurnk kwt.

yk{ kkLkLku Mk{ko fhkke ynt{ {{kk {ktke

ykku {wk kRyu Aeyu. ykke k Mkk{oke ykku yu{
Mk{Syu Aeyu fu nwt kwt fhwt Awt. Mk{k RrLku ku{kt {Lk, kwr,
r[k yLku yntfkh sue Mkq{ RrLku k yke kR, su kkLkLku
yko kkkt nwt fkkokk k [kku Au. su ftR kk Au ku
kkLkke kk Au. fkh fu kwr ykke hne Lkke. kkLkLke
kR Au ykke kwrke fu hehke su ftR kk Au ku kkLkke kk
Au. nwt su ftR kukwt Awt ku kkLkLke Mkke Au. yu{ {Lk Mefkh
fhu. yk heku ykke ynt{ {{kk qh ku yk heku kkLkLke
hkkrk ykkLku {kk{ktke kkhu Au. kkLkLkk h rLkk fkuR
u k ykkLku {kk{ktke kkhe fkku Lkke.

ykku xuLk{kt knkhkk{ skkt nkuRyu. khu ykke xuLk

fkuR MxuLkLkk uxVku{o Wkh We hne nku yLku ke kkxk kh
Wue xuLk [ku khu ykkLku ykke xuLk [ke hne Au kuwt kku.
khtkwt huh ykkLke xuLk [kke Lkke. suLku ykku kMkrf {kLkeyu
Aeyu su huh kMkrf Lkke, yu kMkrkkke rkrhk Au. yke
s {kke {kurnk kRLku Mk, hs yLku k{kuLkk rkkwkke
Wkk heh yLku heh Mkkku Mktkt hkke ]rkyku yLku kwkuLku
kkukkLkk {kLke Ryu Aeyu su huh kMkrkkke kh Au.
yk rkkwkke su heh Au. ku hehLku kkukkLkwt {kLkeyu
fu kkukkLku heh {kLkwt. yu ktkuke {kun kuk kk Au. hehLku kkukkLkwt
{kLkwt yu {{kk kR yLku kkukkLku heh {kLkwt yu yntkk kR. yk
ynt{ {{kk yuxu {kun, yk {kunke ykke yth kuXuk kT
MYkLku qe sRyu Aeyu.
ykLkku Mkh yLku Mkeku hMkku e{T {nkw k[ko
ykku Au. ku {ku heh, RrLku kuhLu ku kkukkLke yLku kkukkLku {kuxLu ke

62

yn {k{ yu knw {nLkku Au. yk Lkku yko

Mk Au fu fu {khu s hu, fkh kkLk yu kkkk {ktku Au
fu {khk rMkk keS fkuR Mkkk Au s Lkn, {khe kyku yLktk
Au. Mk{k Mk]r {khe kykuLkku yt Au kAe ku ie k nku fu
Mk]rLke MkS fu rLkSo k nku ku kk {kh yt Au. ykke
fu {khk hu ykku.

118

119
ykkokT MktMkkh kn{kt krkrk yuxu fu kuh rkke k
k fk[ rku k kkLkLkwt Lkk{ W[khu kku yr{Lke
su{ ku k {wk kk Au. S k sL{Lkkt f{oVke MktMkkh{kt
yk fhu. k yufkh Mkk[k rke kkLk Lkk{Lkku W[khu, kku
k kuLkku Wkh kk kh hnukku Lkke. ef] Lkk{Lkku {rn{k yuku
Au fu S u r yMkk{kt k kuLkwt Lkk{ yufkh W[khu kku
khu s {wk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkLk yu k fnu Au fu {Lku kuk {kxu kt qh skLke

sYh Lkke. nwt MkuMo ko{kt Aw.t ykke {Lku ykueLku {khwt hwt Mefkhe ku.
{nk{k xkuhkuLke yuf Mkwth kkko Au. yuf khek {ku[e,
k yLkkMkk kukLke kLkkke kkukkLkwt SLk Skku, kuke MLk{kt
kkLk yke kuLkk kh kkLk k Mkk kk yLku yuf hkku
kkLku kuLku fkwt : nwt fku kkhe kkMku yke.
ke rMku ku wfkLk kueLku kkLkLke hkn ukku kuXku.
uzk kLkkkku Lku hMkk kh ukku . kt yuf ] rkhe ku
hMkuke skku nkku, kuLku Xtze kkke nke. ykke yk {ku[eyu kuLku kkukkLke
fk{e ykuZkze, kuLkk kk kAe yuf LkkLkwt kkf kkukkLke {sqh {kLke.
yktke kfzeLku [kkwt uwt. ku{Lkk {kU kh qk kkf kkokku nkku. yk
hkukeLku wfkLku kkukeLku {ku[eyu kuLke kkk Mkuk fhe.

kkLk ykk yu{ fnu Au fu nwt kkLkku kkhnkh nkuk

Akkt {kk{kt uhkuk hukwe kkk k{kukwe Sku kkukkLke kirkf
krkLkku ykhku RLku kfo rkfo khk {khk yMk ku{s {khe
kyku Mkk{u &kko fhu Au. kt Mkwe {kk{kt {qZ kLku SkuLku
{khe f]kk r {ke Lkke. kt Mkwe yu kkukkLke {qZkk{kt hk hnu
Au. yLku {khu hu Lkke kkkt, khtkwt khu ku{Lkwt f{oktLk kqo kkkt
ku{Lke kh {khe f]kk r kzkkt khk s {khu hu wt Awt.

yk{ fhkkt Mkkts kze, k kkLku kuLku oLk Lk ek. kuLkwt

w: nkwt. ku w:e kkkt kkkt hu sRLku MkqR kku. hkku Vhe MLkwt
ykwt. kkLku fkwt nwt kku yksu k k kkhu kt ykku. kU
{Lku Lk ykuku?

ykk hukwe Mkke {kk{kt uhkukt {wtkRLkk

fhkuzkrk uX e Lkkkukk kkk Lkk SLk{kt kLku MkxLkk
ykke LkkMkkkLke yktku kuLkkhe Au.

yn fnukLkwt kkko yuxwt s Au fu kkLkLku ykukLke

r fukLke sYh Au. u yke r yku kku kkLkLku {uwt
Mkw Au. kk LkkMkfku k khu kkLkLku ykue ku{Lku hu
Au kku ku{Lkku k Wkh kkLk fhu Au. (e{ kkkT 1:1:14)
ykkk: MktMk]k kuhkt kk{ re k]LkT >
kk: yku r{wku rurk Mt {T >>
63

e Lkkkukk uX kkkke LkkMk, ku{Lkk {kkk rkkk

kh{ i nkukLku Lkkku kwk{kt {oLkk MktMfkhku huzkLkku ku Lk
fhu, k kT Mkuk ku{Lku h{fzktLke su{ h{k h{k sue
kkke, W[ rku ku{Lke yk {kLkrMkfkkLku w rnk kLkke.
W[rkLke k ku kMkrkk yLku kfokke hh sue
fkuR Mkw Lkke, kkk yLku kq yu kw swXkwt Au kuhu Mkkrkk fhe
kkLkk {kuZkt kt fhe ukkt, khtkw ykkWLkk fkuR kqo f{oLkk

120
kekk kkko kkLkwk
kkku ukkh tku Mkkhku [kkku, ykke kuyku yuwt {kLkkk fu kwr
yLku kwhwkkkoke kw kR fu, k MkTku ku{Lkk kLk k{f]rk
kk nkk. kuke eLkkkukk uXLku Mkuk kqLkwt fnu. khu uX skk
ykkkk! {Lku kku kkhe kkXkqLke txze fhkkt xurVkuLkLke txze{kt
khu hMk kzu Au fkh fu ku{ktke kiMkk {u Au.

121
M{kt uXu kkukkLkku kk hsq fhkkt fkwt kLkT, {U
Mkf{kuo Lkke fko ku{s wf{kuo k Lkke fkO, {kk ykkLkk yMkLke
Wkukk fhe nke.

kekk kkko kkLkwk

kkLku fkwt kkhwt {]w k yuwt s wf nu. yuf

y{kMkLke hkku huuLke {wMkkVhe Lkefu yLku stk{kt kt kLku
fkuR Lk ykuu kt huuLkk yfM{kk{kt yuLkwt {]w...

ykk e Lkkkukk uXLkku kt yuf rMk yuf {nk{k

kkko, LkkMkf Mkkk Lkkkukk uXu {nk{k Mkkku {f
fhkkt fkwt. {nkhks, {Lku kku kkLk kt {k Lkn, {u kku
shk kk kku fhu!

M kqhw kkkt uXLke ykt qe, ku{Lku yuf {k {kLke,

khtkw khu huh yk Lxeh {u yfM{kk kku. yLku [khu
khV kkLkLke Mktnkhek kkhkR kR. yk Mktnkhek{kt uX
Lk kkukku ykt {[e yLku Vhe kkLkLkk hkkh{kt nksh kR
kk. kqokT ~ yu{Lke ykt ykk zwt kR kwt. r[kkw
Vhe [kukzku kuku fkwt uX ykLke Stke kiMkk f{kk rMkk keswt
ftR fwO Lkke.

{nk{k fkwt sYh {u, kLkk nu kku, kkLk kku

kt MYku oLk u Au. Mksof, kkukf, yLku Mktnkhf, su kuLku Mksof yLku
kkukf MYku uk {kkkku Lkke. kuLku Mktnkhf MYku oLk u Au.
{nk{kLkk kuLkku Mkqr[kkko rMk fhk yLku uXLku Mktnkhf
MYku oLk uk kkLkLku Lke fwO nkwt. ku {ku yuf y{kMkLke
hkku uXLku {wtkR ke rne skLkwt kwt. uXkeLku ku{Lke kLkk
kkku ftRf ywLkwt kkLkwt kuLkku Mktuku yke kuku kuke ku{Lku uXLku
rMkLkku VuhVkh fhk wt Mk{wt. k uX {kLk Lkn. khtkwt
uXLkku Mkkef Mk ku. ku{Lku k yksu ftRf ywLkwt kLku
kuLkku zh nkku. suke ku{Lkwt {Lk ku[uLk kLwt. yLku yke yMkk{kt
uX kkze{kt MkqR kk. hkku M{kt kkLk hkkh heLku kuXk
nkk. r[kkw [kukzku WkzeLku kuXk Au kkukkLku kkLkLke Mkk{u Qk
hkk{kt ykku, kkLkLku fkwt yk {woLku k {kxu kk Aku.
kLkT yu{u fkuR Mkfkkuo Lkke fkO.

fu{ Lkkkukk uX, k{khu wt fnuwt Au? kkLku kqAwt.

kw {U ykkLku Mktnkhf MYku Lkehk, nu {Lku kw
MYku oLk ykkku, {khk {LkLku ktrk ku. w {Lku k{k fhku?
kkLku fkwt Mk! kkhe MktkrkLkku kwt Mk{e Lkke. kwt kku
{kk kuLkku Mkkkf Au. sLkfk ykuo ku kkh. kLku {khk kw
MYk{kt k oLk ku.
uXu fkqkk ykkkkt fkwt sYh. MktkrkLkku nwt skkLkk fk
ykuo s Wkkuk fhe.

64

yLku...yk ~ ktwt kzkwt kwt yLku keswt ~ Lkshu

kzwt. yksw kksw MA Wskt q sukt ku knuhe uqkku Lku
ueyku Vhkkt nkkt [u [u kkku fhkk nkk.

122

123
kkLkLkwt Wkhkuk rkLk Mk Au fu fkuR k MkkLkk
RhLke ykhkLkk {kxu Au, fkuR rMkr {kxu Lkn, yu Mkk[ku kkLke
k fnuk. kkLkke kkLkLku ykuku, ykkLk fuxkf
{Lkwku kkukkLke fk{LkkykuLke kqkLkk [h{kt fkuR kehLkk [h{kt
kze Au. kku fkuR kkkkS kktrkfLkk [h{kt kwt s wtxke u
Au. fkuR Vrk kurkkLkk [h{kt kzeLku hknwLke ktrk fhku Au.
kku fkuRLke rLkLke. yk [h{kt ykXu yktkeyku{kt ykX xe
knuhke uk{kt yku Au. swk swk ukkykuLke ktrk fhkkkt fhkkkt
kwhwkkko yLku khkLku kku qe s Au. ykwt kkLkwt fkh k
kkLk ykku Au fu yk MktMkkhLkk {qZ {qo {Lkw Mk{k fe kkukkLku
kx fhkku Lkke. kuke {khe ytkhtk kLkku k ykkku Lkke.
kuke kuyku kk Lkke fu nwt ysL{k kkk yrLkke Awt. nwt kqo
kwhwkkuk{ kh{uh khefu kkLku yk heku wt Awt. khtkwt {Lku fkuR
kwt Lkke. fkh fu {qZ {Lkw nt{uk {kk{kt hnu Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

y{kk ykk tfh yfM{kk{kt fhkuzkrk uX

Lkkkukk kkk k {]w kkBk Au. yksu s Akkk{kt ktwt.
yk MkkteLku uXLku kwt kkuku [kuMk {he kk Au. yLku
kkLkLkk hkkh{kt Au. Lkn fu fkuR nkuMkx{kt, MkoLkk fkuR
kkLkk{kt kxk kkzk Au. kt Akkwt Au kuLkk knuk kkLkk kh
kkukkLke {hLkkU yLku xqtfe SLkh{h Akke nke.
khtkwt kMk{kt kuyku yktLke nkuMkx{kt nkk. kuyku
khu huh MMk kk khu sqLkk kukhkuLke Lkfku fkZeLku kt[e
ku{kt ku rMk kAe Mkwkhk Yku Akkwt nkwt. {hLkkh uX Lkkkukk
kkT Lkrnet k {Lkkkukk kkk, Lkk{Lke MkkBkkLku [hu yk kkuxkku
kkk kkBku Au.
yk yuf Mk xLkk Au. Mk Mktfku[Lku fkhu xqtfk{kt ee
Au. khtkwt kuLkku {{o Mk{R su. yk xLkk kAe uX Lkkkukk
huh ykMkf kLk.
Mkwkw yMkk{kt hnuk kkukkLkk k u ykue
kkLkLkk yMkLku ykueLku kkLkLkk hu khu kuLku Mkok
kkLkLkk oLk kk Au. khtkw kkukkLke kirkfkkLku Mktkkukk ke u
ueykuLku yko u Au kuk ykw SkuLke kLku Stk hkk ku{Lke
kLku kuLkk{kt Z fhwt Awt. suke kkukkLke yk{f k rfkMke
hke fu Au. ykwt kLkkLku fkhu yk {Lkw {khk Mkk[k MYkLku
ykue kk Lkke. {khk Mkk[k MYkLku ykuk {kxu {U e{T
k[ko khk Mkkrkk kwr{kko ykku. yk {kko{kt k{khe Mkwkw
kLku k]k fhkLke Mkkhe kf kuk kk Au. suLkk kfe {khk f]kkLkk
ku {khk hu ykk{kt Mkhkk hnu Au. ykke kesu kt xk
rLkk fu {khu hu ykku.

yn kkLkLkwt fkLk Mk Au fu kkukkLke kirkf RAkLke

kqk{kxu yL u ueykuLke ykhkLkk fhu Au ku rMk kk Au. khtkw
sL{ {hLkk [h{ktke kku {wk khu Lkn ykku. khtkwt {khk
Mkk[k MYkLku ykue {khu hu yku Au. kuykuLkku Lk MkV
kk Au. kuyku {khk Mk{k YkLku e fk Au. yLku ytk{kt {Lku
s k fhu Au.

65

yk{ yk yk{kt kkLkLkk MYkLke yku ku{s

kkLkLke r{w yLku MkL{w kkLkwt s yu{kt oLk Au. ytk kkLk
fnu Au. fu szkkLke khV ]rk hkkke {LkwkuLkk nt{uk sL{ {h
hnu Au. ykLkkke {wk {kxu yuf MkkLk kh{k{kLkk kh{kLku
ykuwt yk kh{kLke ykuke ytk{kt kkLkLke kke Mkw
kLku Au.

124

125
keu & f f{o f{o wt Au? SLkLku Wkk kLkkk
{kxu fhk{kt ykke rk, yke rkLku ykkhu yLkuf sL{ku Mkwe
sL{ {hLke R{khk kk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

[kukku & yrqkt [ f kuf{T yrqk yu wt Au?

yrqk yu k]e, s, kus, kw yLku ykfkke kLku heh. su
rkk krhkoLke yLku Lkktk Au.

yk : 8

kkt[{ku & yrit rf{hku yru fkuLku fnuk{kt yku

Au? yru Sk{k kkuku. rMk]k yko{kt kLkk yt Yk kf]k
yLku ykf]k Mk]r.

Mkkk{k yk{kt kkLku kkukkLke yku kkkk {kxu

k ykk{f, f{o, yrqk, yrue yLku yrk yk
Lkku kuk fkuo. khtkwt kuLku rMk]k Mk{sk {kxu ykX{k
ykLke Yykk{kt Mkkk &ku kqAu Au kuke yk yk ykh
kkuk khefu [rk kku Au.

Aku & yrk! fkt fkuzk unuM{Lk yrk

{kt fkuLku uwt uRyu? yk &Lkk Wkh{kt kkLk fnu Au fu
unkheyku{kt uc yswoLk! yrk nwt kkuku s Awt. yrkYku
ykkk un{kt nwt Awt. ku fue heku? k fkuLku fnuk? su{kt Mknk
rr [kkku nku yuLkwt Lkk{ k. SLk{kt Mkf{o yku Au. yuxu
rrkT, [ku Au yu kLke rLkkLke Au kkLk fnu Au. yk kw
fue heku kk Au. ku nwt fhkwt Awt. yk kMk fku uzku Au? k{u
yu{kt ftR {nuLkk fhku Aku? kue heku heh{kt Stk kwt ktke
ykwt? kuLku {kxu k{u e {nuLkk fhe. yk heh AkuzeLku Stkkwt
ke heh{kt u fhu, ku ytku k{u wt ku Aku. yk heku Mk]r{kt
ke rk [ke hnu Au. kuLkwt Lkk{ k.

yswoLkLkk Mkkk &kuLku ykku kLkke uRyu kku

k{ &u Au fu kwhwkkuk{ f kT k k yuxu wt?
kkLk fnu Au fu ykht k kh{{T k yuxu ykh, su kh Lk
nku yu ykh fnuk. k yu AuxLkwt Mkk{kLefh Au fu kt
ykku knkU[e feyu Aeyu. yu{kt fkuR ruk, kw Lkke. yu {kk
rLkhkuk Mk[kLkt MYk Au.
keu & rf{k{{T yk{ wt Au? yk{
Lkku yko wt Au? yk{ {kxu kkLk MkLkku
kuk fhu Au. kkukkLkku k ykkokT nkukkkLkwt Lkk{ Mk Au.
yk{ MkLkku yMkLkk Mkto{kt Mefkh fhkkt
yk{kLkku k ku{kt Mk{ku kk Au. yk{kLkku ykkokT SLkk nkuk
kkLkku Mefkh.

66

nu ytrk{ Mkkk{ku & {wMkLk kfku [ fkt

MkkurMk rLkkk{r: nu {wMkwLk! su {Lkw eqk ytk:fh
kk Au. ykkokT {kk ykkLkk fkhu ykukt Au. kuyku ykkLku fue
heku k fhu Au.

126

127
yswoLkLkku & yk{kLke f]rkLkku rLkuo fhu Au. yk{k
y~ yLku [ukLk{ MYk nkuk Akkt hehke yk yMk
hkke f]rk Au. heh{kt M{]rkLkwt MkkLk {Lk Au ku{ yk{k{kt
M{]rkLkwt MkkLk y[ukLk {Lk Au. k]k yMkk{kt ku [kLkLke
Akk y[ukLk {Lk kh kzu Au. su rLkk{kt MLk Yku ~{kLk kk
Au. ykkokT hehLke yk]k yMkkyu yk{kLke k]k yMkk
Au. ykke khu ytrk{ Mk{u su [kLk fhk{kt yku ku [kLk
{wsk krk k kk Au. ykku MkkiLku yLkw Au fu {Lk{kt su RAk,
r[kh f{kuo kuwt krhk{ k k kk Au ykku knkh skkt nkuRyu
yLku yuku r[kh fheyu fu yMf{kk ku kku ku ku yMf{kk
kkLke kk e Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk &kufLkku kfku k ytk {nkqo Au.

yn Mk{swt uRyu fu ytkfk yLku kfk yu ku yk Mkw
Au. kfk{kt yMkkekwt Au. yuxu fu kkuzkf Mk{ kqhkwt nkwt.
fkuR {kMk kk fhk , khu kk kuLku MxuLk Mkwe kk
, yuLku k fnuk, yu{kt ykLkt nku, ykLktke ykku nkh
kkuhk fheyu.
yLku yLktkfk{kt k nkh knuhku Au. k hzkkt {kUZu.
fkh fu yu S Vrhke kkAku ykkku Lkke. yn W{tkLkk yktMkw
Lkn. kw{kkLkk ykMkwt Au.
kekkLkk Mkto{kt ytkfk yLku kfk uRyu. kku
heh{ktke [ukLk [kwt kue yMkkLku heh {kxu ytkfk
Au. yn ytkfk {kk heh {kxu Au. [ukLk ykkokT yk{k [kk
skke heh Lkfk{w Au. kuke kuLkku Lkk fhku kzu Au ku hehLkku
Vrh Wkkuk kR fkLkku Lkke. ykke yk yMkk ku heh {kxuLkku
ytkfk Au. khu heh{kt hnuku yk{k [kku Au. [ukLk
[kwt Au. heh kt skwt Lkke, heh, un kt Lku kt s hnu
Au. khu yk{k krk fhu Au, kt kku ke heh{kt u fhu Au.
kuke yk{k {kxu k kkhk{kt yku Au. yk{kLke krk
Au. ku ukke Lkke, k u ku {kxu r fuk{kt yku kku yLkwk
Au sYh.
kekkSyu kfk yLku ytkfk ku ku kkkou Au.
suke yk{kLke krk yLku hehLke krk Mk kk Au. yk{k hehke
rk Au ku k Mk kk Au.
67

yk s heku kkLkLkw t M{h fheLku heh

AkuzkkkykuLkku kku kkLkLke Mkkku Mktkt hnu Au. yLku kwku (Mk,
hs, k{T) yLkwMkkh heh AkuzkkkykuLkku kwkuLke Mkkku Mktkt
hnu Au. yuxk {kxu ytku kkLkLkwt M{h fhkkk kkLkLke
s MkL{w kR Au. ykkokT kkLkLku k kR Au. yLku
kwku Mkkku Mktkt hkkkk kwkuLke MkL{w kR Au. ykkokT
kwkuLkkt fkhu sL{{hLku k kk Au. kkLk yk kk Ak
&kuf{kt kkLk Mkkkke Mk{u Au fu {Lkw ytkfku su kLkwt
M{h fhkku hneLku heh Akuzu Au, yu ku kke Mkk krk kkku
hneLku kuLku s k kk Au. ykkokT ku ku kurLk{kt s [kku Au.
fnukLkwt kkko yu Au fu ytkfk{kt su kLkwt su fkuRLkwt [kLk kk
Au, heh Akuzk kk ku S kt Mkwe keswt heh kh Lkke fhe
ukku, kt Mkwe yu ku s kke krk hnu Au. ytkfk{kt yu
[kLk yLkwMkkh s kuLkwt {kLkrMkf heh kLw Au yLku yu {kLkrMkf

128
kekk kkko kkLkwk
heh yLkwMkkh s ku keswt heh kh fhu Au. fkuR {Lkw u fqkhku
kku, yLku hkk rMk kuLke khr{kt hnu, suke kuLkwt {Lk fqkhk{
kLke Au. ykke ytkfku fqkhkLkwt [kLk fhu, su yk{kLkwt ykihk{kt
Ykktkh kk Au. yk fqkhkLkk [kLk{ ykihk fqkhe{kt u ko
kLke Au. yLku rLkrk Mk{u fqkhkLkk hehke sL{ u Au. yk
rnffk Au. rkkLk khk Mkkrkk ku Au.

129
kkLk Mkku fnu Au fu {khe k{kt f{o fkuRk
heku kkf Lkke, {Lkwu rLkk f{o kku fhkLkwt Au. khtkwt f{o fhke
ku Vk {Lku k fhkLkwt Au. yk heku {khk M{hLke xu kkzu,
kku ytrk{ Mk{u {khwt M{h kk kh hnuu Lkn.

kekk kkko kkLkwk

ykku ykMkkuk fuk {kxu e k[koyu Mkuk

{kko ykku. {Lk Mkkk kT{Lk hnu. yu {kxu e k[ko
yu kT Mkuk yLku M{hLke krk fx fhe Au ku{kt Sk{k
kkukkLke yuf yuf k kT M{h{kt Mkns heku kku Au. yk
heku k kT{ kLke Au. khu ytrk{ Mk{u kTLkwt
M{h k Mkns heku kk Au. yk heku fkuR k {Lkw kT
ke fhu Au. yLku sL{ {hLkk ktLkke {wk kk Au.

{]w yLku kwLksL{Lke {kLkkLku k MktkuLk kk

kr{Lkk ikkrLkfku rr{ kkuLkuox ykurh kuf, Mkh rr{
fwf, ykVuz hMku, RkLk MxeUMkLk, VUf kkuz[eh, nzMkLk, rr{
suBMk kuhu Mk{koLk ykku Au.
ykk yk [kh{kt e kfzkkkLkk SLk Mktk{kt
uwt fu kuyku ytrk{kku{kt kT M{h fhkk fhkk un kuzku
kuke ku{Lkk un{kt Lkefu kus{qk nwt wt Awt w [hu. kwhwu
h ykkku. fne rrLk kR kR.

ykMkkuk rMk fhk {kxu k{ hk kkLkLkk r

MYkLku Mk{skLkwt Au. kkLk kh k yLku kke kw
Au. ykke su {Lkw k{ MkukLkku {kko Mefkhu Au. ku ukLk,
kk, k, kLk fhkke ykk kkf fu Mkfk{ f{o fhkke k
kLkkhkt Vkuke tr[k hnukku Lkke, yk kk Vku kT Mkuk {kkoke
k k kk Au yk kekkSLkk yk ykX{k ykLkk ytrk{
ykeMkLkk &kufLkku kko Au.

xqtf{kt ytkfku suwt M{h fhu ku yLkwMkkh kuLke krk kk

Au. u fqkhkLkwt [kLk fhu kku fqkhku kLke , kkLkLkwt M{h fhu
kkLkLku k fhu Au. suwt M{h kue krk, kku ytkfku kkLkLkk
M{h hnuk {kxu {Lkwu wt fhwt uRyu, yuLkku Wkk k kkLk
kkku Au.

yk{ kekkSLkk huf nkoko &kufLku Mk{SLku e

k[koLkk kwr{kkoLku Mk{sk Lk fhewt kku yksu k yk
kwr{kkoLke Wkwkk ytku tfk hnuu Lkn.

kkLk fuxk kwt Au. rkLk hke Wkk kkku Au. fu

fu {khwt M{h Lk fhkkt, {khk M{h Mkkku SLk yk~f ke
s ]rk fhkkt fhkkt k{khwt {Lk Mkk {khk{kt hkku, kku k rLkrk
ku {Lku k fhku.
68

130

131
SLkLkku Mkkuo[ ykLkt yLku yk{kLku kh{kLktLke ke kk Au. yk
rk Mkkhe heku e ek kAe Su ftR kLkwt kkfe hnukwt Lkke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkLku Mkkk{k ykLkk ykht{kt fkwt Au fu {khk

Mk{kYkLku k kAe kLkwt ftR kkfe hnukwt Lkke. kth{k
ykLkk ytk{kt fkwt Au fu su yMkt{qZ kwhwk {Lku khke ykek yLku
ykhke Wk{ u Au, ku Mkoukk kR Au ykkokT kuLku kLkwt
ftR kkfe Lkke hnukwt, kuLkkke yuwt {kq{ kzu Au fu kkLkLkkt
MkkwrLkkwo, ykfkhrLkhkfkh, k yk kuhu suxkt MYkku
Au. yu kkt MYkLkku rr {rn{k Au. ykwt kkLk ykhu k{
Mkuk{kt krh{u Au.

yk : 9
ykX{k yk{kt kkLku kT keLkk {kkkuo kkkk.
ku{kt ykMkkuk khk k ke fue heku Mkw kLku Au. ku kk
fne, Lk{k yk{kt yk ykMkkukLku fue heku kk{f MYk
ykkwt, suke {Lk Mkkk kT{Lk hnu, ykk kk{f rkkLkLku
Mk{sk yLku kuLkk hnMLku kk{k yn kkLk xMVkux fhu Au.
kuke yk ykLku hksrk, hkskwkkuk khefu ykuk Au.

hkskw yuxu fu kkLkke kkLkLke kyku e

yky[o[rfk kR sk yuk hnMkkLkke kkLk uLke
k, rkMk, k u, R.Mk.1930{kt ykRLMxkRLku u
kwMkf rk rVkuMkkuVe{kt wt Au. hnM f]rkLkku Mk
Au. ykkk {Lkw f]rkLku kkk fhu Au. khu ku f]kkkokk yLkwu
Au. kkLk su hkskwkkLkLke kk fhu Au. ku fkhLkwt kkLk Lkke,
yk kku kkk kkLk kwt. yk kkLk kkLkLke ke fhke fkwt Lkke.
su ykk{f Wkke Lkn k kirkf Wkke fhku Au. suke S
sL{ {hLkkt Vuhk [kwt hnu Au.

kkLk yk ykLkk ykht{kt fnu Au {khe fkuRk

Rkko fu yukR fko kh fu {khe kh k yLku rkMk hke
{khu hu yku kuLku nwt kk{e yLku kuLku MktMkkh{ktke ktLk{wk
fhke. ku yk kkukLke rkkLkLkwt hnM Au.
yk{ Lk{k yk ykhtke kkLk ykku yLkL
w k {kko khV kk kikh fhu Au fu {khe kh k yLku
rkMkLke kk, yLkL kLkku rLkuo fhu Au.
MktMkkhLke ykMkk{ktke {wk kRLku ykk{{kkuo ykk
k {kxu k{ hksrk fkuLku fnuk yLku hkskw fkuLku fnuk ku
k{ Mk{S ukLke sYh Au. hksrk yuxu r{kLk Mkuo
rkyku{ktke Mkkuokhe rk, ykkokT Mko rkLkku hk, fu rkke

69

kkLk kh{ kwkkLk kh kh {wfu Au. su kh{ kLke

yku, yLku kuLkk ke {kxuLkkt hnM kkku Au. kkLk ykk
kkLk {kxu, kMk fheLku ke ykke yk{kLkk {n Wkh kh
{wfu Au. kht{kt s kkLk fnu Au fu yk heh Lkktk Au. yLku
yk{k yrLkke Au yk kkLkLkku kw yt Au. e k[koyu
kkuzMk ktkku{kt ykwt hksk]k kkLk fx fwO Au.

132

133
yk s heku ykku Mkki Mko, Lkhf yLkku [kuhkMke k kurLkku{kt
qBk fheyu Aeyu. kkLk f]kk fheLku sL{ {hLkk [h{ktke
Aqxk {kxu {Lkw heh ykku Au. khtkwt yk {Lkw heh kk{eLku
MktMkkhLke wtse tszkkk hnukkt, kh{k{kLku kk{kLkku hku
[qfe Au yLku Vhe sL{ {hLkk [h{kt qBk fhu Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

ykk ykk{f kkLkLkku keu kw ku yrk krk, w

yLku uc Au.
yk kkLk ykw Mkwk{ yLku Mkkuokrh nkuk Akkt {Lkw kuLkku
fu{ k ukkt Lkke. kue tfk kk kuLkwt Mk{kkLk fhkkt kkLk fnu
Au : ku {LkwLkk {LkLke kk{hkk Au. yk kkLk yuxwt kqZ nku Au ku
kuLke kfkk kk {Lkw k fhe fu Au. su{ kke, qLku Awxwt
kkzwt ku kk {kxu nkukwt Lkke, kku ku ntMk s Awxwt kkze fu. suLku
yk kkLk{kt {khe ke{kt yLku {khk MYk{kt k Lkke yuk Sku
{kxu yk fk{Lkwt Lkke. yuLku {kxu ykk kkLkLke fkuR f{k nkuke Lkke.
{ktMk kk {kxu xukuk k, Mkn, YLku kkt[ kfkLk ykkku kku
k kuLkku Mko k Lkn fhu ku s heku krnLk {LkwkuLku rkkLk,
irf kkuLkk {kku ykkk Akkt k kkLk kh k kuMkke
Lkke. {LkLke [t[kk ku{Lku kT k{kt Z hkkk Lkke. ku{Lku
{kxu yk k{kko yrk yhku yLku fkhku kku Au. ku{Lku
kt Mkwe k yLku rkMk Lkn kuMku kt Mkwe ku{Lku yk {kko rMk
kkku Lkke. ykk ykrkk Sku sL{ {hLkk [h{kt h{kk
hnu Au.
yuf yk {fkLk{kt yuf MkqhkMk (ytsLk) hkR
kk. kuyku yk {fkLk{ktke knkh Lkefk RAkk nkk. kuke yuf
nkkke kfzeLkku Mknkhku yLku ke nkkke ekLkku Mknkhku RLku
knkh skLkk hkLku kukk nkk, yk{ Lku yk{ [kkk khu
knkh skLkku hku ykku, khu yuLkk nkk{kt wse yke. ku
tskkkt hkkt yLku [kkkt hkkt. kku hku Lkefe kku, yk{
k [kh hk ykkk wtse ykke, yLku tskkk hnukk.
kt Mkwe hku Lkefe skku, yk heku ku [h s {khkku hkku.

sL{ {hLkk [h{ktke Aqxk {kxu kkLkLku kk{k

kzu Au. yLku kkLkLku kk{k kk khkLke sYh Au. yLku
ku {kxu kkLkLke k yLku fkoLku ykukLke sYrhkk We
kk Au. suLkk ykk kkLk{kt, kh{k{kLkk MYk{kt, k{kt k
nku yu s Mkk[ku k Au. kkfe ke k rneLk {qZ Au.
yk skk {khwt Mkns MYk Au. su{ qLkwt Ykktkh n {kt
kk Au. yLku kesLkwt Ykktkh ]k{kt kk Au yue Mkns rkke {U
Mk{k Mk]rLkwt rLk{ko fwO Au. sue heku Mkwo{ktke yLkuf kkeLkk
kk Au yu kkeLkk Lkk{ swk swk nku Au. khtkwt ykhu kku ku kwt
yu{Lkwt yu{ Au yuxu fu yu kk kkeLkkLku Vrhke MkkuLkk{kt Vuhe
fk yu s heku yk Mk]r k Vrhke {khk{kt Mk{kR sR fu Au.
yk kkLkLkk rr MYkLkwt kkLk yuwt Au fu su{kt k kkukwt
kR Au. ykke yk{kt qk zk WkheLku Mk{skke kLku
kuLkku kkko yLkw kR Au. yk kkko yLkw yuxu ynt{.
{{kkke hrnk {Lk Au. Mkkhk LkhMkkLke kuLke Wkh fkuR yMkh Lk ke
uRyu yuLku kkLkLku Mkkhe heku kLke Yr[ nku Au.

70

{nkkhkLke kk Au. yk w{kt nhku {he kkt, kuneLke

Lkeyku ne, nhkuLkwt LkwfkLk kwt. kskLkku rLkk kku, khtkwt
wrrch kke krk kLk Akkt ku{Lkk{kt {Lk{kt kuLkku hs ukR

134
kekk kkko kkLkwk
ykkku nkku, ykke kuyku hkk rMk WkMk hnukk, khu yk kksw
yswoLkLku yu{ktLkwt ftR kwt Lkn. yu kku kqhku Mkk nkku. ykLkwt fkh
yswoLkLku MYkrLkck nke. wrrchLku {orLkck nke. wrrchLku
nMkk ykr {oLke rhw kkke nke khu yswoLkLku Mkkkkk
kh{k{k ef]Lkk {wu kekk Mkkte kkLkLkk Mkkkkk MYkLkwt
kkLk k kwt, yu yswoLkLke MYkrLkck kLke, MYk rLkckLku {orLkck
ku{kt MYkrLkck uc Au.

135
ykke {LkwLke Mkk{u su fkuR krhMkrk yku, su ftR xLkk
kLku fu {Lk{kt fkuR tfk fwtfk kk, kku ku kk{kt kuu kkLkLke s
ek ue uRyu. kkLk khuf WkrkLke ek, kku khuf
kkuk Lke ek kku khuf MktnkhLke ek fhu Au, yk ke ek{kt
MktMkkh MYkke kku kkLkLkwt s Yk Au. yLku ku{kt su krhkoLk kk
Au, ku ke kkLkLke s ek Au. yk heku Mko rk, rk{kt
kkLkLke ekLku uRLku Mkk Mkk {Lk{kt hneLku kkLkLkwt M{h
fhwt uRyu.

kekk kkko kkLkwk

MYkrLkck yu kh{k{k kkLkLke khkfkck Au. yu ku

k{u kkukkLke {kLkkyku kfze hkku fu yk{ Lk kk kku yu
MYkrLkckLke k{e Au. Yykk{kt ysowLkLku w fhkLkwt Wr[k Lk
kwt. khtkwt khu kkLk ysowLkLku Mk{u Au fu wkuoLk Mkk{uLkwt
yu w Lkke, khtkwt yuf Mkns f{o, su{ kwt kMk ukLke rk fhu
yuxe s Mknskkke kwt w fh. su{ S {kkLku Sk {kxu
kkw yk~f Au yLku yu kkwLke kqk nwt s fhwt Awt. ku{
wkuoLk Mkk{uLkwt w k kLku nwt zkwt Awt kwt kku {kk rLkr{k Au. yk{
kkLkLkk [Lkkuke yswoLk{kt MYk rLkck ke yLku kkuku fhu Au
kuke fkoMkkLkk [ke kR.
yswoLkLkk {Lk{ktke fkokkLkwt yr{kLk [kwt kwt. fkh
fu yu kkLkLku yu Mkkhe heku Mk{ku nkku. yuxu hksrk{kt
kkLk fnu Au fu yk Mk]rLkwt rLk{Lk nwt fY Awt. kuLke ke rk
rk yu {khe ekLkk kkYk Au. kuke {khu {kxu fkuR f{o Lkke,
fu f{oLkwt ktLk Lkke. f{oLkwt ktLk Lkke kuke f{o {Lku fwt s fhkk
yxfke fkwt Lkke. nwt kku Mkokk kkke y Awt. ykke {Lku
rLkr{k kLkke kk f{kuo fhku kku k{khwt {Lk ktk hnuu.

yke krhMkrkLkk rLk{ko {kxu k{ kku {Lk yLku kwr

kkLku Mk{kk fhkLkk Au. Mk{ko Lkku yko Au {Lk yLku kwrLku
fk{ fhkkt hkufkt, {Lk yLku kwrLku yk{kLke ykkk {ku fk{
fhkkt fhk, kkLk fnu Au k{ kku k{u Mk{ko kLkk fuku.
suke k{khkt kirkf yLku ykk{f fkkuoLkku kukku Lkk kk{u Au.
yLku ku{ktke {kk Vku suk fu ykk ykukkyku, {{kk, ykMkk,
fk{Lkk kuhu MkkkuLkku ykkku Mktkt rAu kk Au.

71

ykku huf f{kuo fheyu Aeyu hkt, k Mk{koLkku k

nkukku Lkke, ku kkt f{kuo ke rkfktz kLke Au. f{okukeLke
Mkk[e rMkr kku hkk uk rLkk fhk{kt yku Au. yk {kxu Mkk[e
kLkkLke sYh Au. yk khu kLku? khu S kh{k{kLkwt kkkB
yLkwu khu. khtkwt Sku kh{k{k Mkkku kkkB Mkke fkk
Lkke fkh fu ku{Lkk{kt k Lkke, k Lkke. ku{Lke ykkLkkk
yLku {qZkk ku{Lku {kkke kLkku Au. suke kuyku {khk Mkk[k MYkLku
ykue fkk Lkke. kt Mkwe yk kk {khk Mkk[k MYkLku ykue
fkk Lkke, kt Mkwe yk kk {khe r f]rkLku ykue Lkn fu
kt Mkwe ku ykMkwhe yLku LkkMkf r[khku u ykfkko Au. ku{Lke

136
kekk kkko kkLkwk
huf ykk{f rk {kk fktz Au. ku{kt k Lkke ku kk ko
Au. su ue Sku Au ku MktMkkh{kt hnuk Akkt MktMkkh{Lk kLkkk
Lkke. fkh fu ku{Lkkt kk kirff fu ykirff f{kuo{kt ynt{ {{kk
nkukk Lkke. kuyku Mktkqoku {khk ykrLk Au kuyku {khk rMkk fkuRLkk
hu skkt Lkke.

137
yLku Mksof Awt. skkLke Mko yMkLkwt fkh k nwt s Awt. {khe
RAk rLkk kzLkwt kkLk k nke fkwt Lkke.
kekk kkko kkLkwk

ykke kkMku kh{kLku kk{k {kxu ykx ykxe

WkkMkLkk krkyku, kkLkLkk MYkku, MkkLkk, Mkk{ke nkuk Akkt
ykMkwhe, hkkMke yLku {kurnLke f]rkLkku yk R kh{kkLke
ynuLkk fheyu Aeyu. ku {qokkLke rLkkLke Au. kt Mkwe
ytk:fh{kt MkktMkkrhf kukku yLku MktknLke fk{Lkk nku Au. kt
Mkwe kh{kLku ykue fkk Lkke. kkLkLke k{kt k
yLku yLkLkk nkue uRyu. MYk yLku f{ofktz k{u ku nku yu
kki Au.

nu yswoLk! ykk kku {khk {rn{kLkwt kkLk fhkkt fhkkt

kwt kewt, Mkwtwt kwt kkk ukkh fhku, uke fhe kuhu Mkkkh
rk k {khk {kxu fhu Au. ku{Lke Mke kirff yLku ykiirff
rkyku fu {khk Wu~ke {khe MkkkkLku {kxu s kk Au.
kkLk ykk fnu Au fu Wkhkuk kLkwt LkMkek kkLke
kkMku nkukwt Lkke. ku{Lke Yr[, kukk, k, rkMk kuhu{kt
rrkkk nkukLku fkhu ku{Lke WkkMkLkkyku{kt rkkk uk {u
Au. ykk kkuLku {w k kkuo{kt nU[e fk. (1) kkLk
khk kkukkLkk{kt hnu MkkLku ykueLku kuLke WkkMkLkk fhLkkh, (2){khk
nhku MYkku {ktke k{u ku yufLke WkkMkLkk fhLkkhk, (3) {khk
rhkxYkLke WkkMkLkk fhLkkhk.
ykkLku yn yuf Mkk kk fu WkkMkLkk krk{kt
rkkk nku kku ke WkkMkLkkyku yuf s kkLkLke fue heku nkuR
fu. yk MkkLkwt Mk{kkLk fhkkt ykkLkk [kh &kuf (&kuf 16
ke 19){kt kkLk fnu Au fu : yk skkLkku nkkofkko nwt Awt. kuke
MkoftR {fktz, yu kAe k, rkk] kko, ykirk ku{s r {tkkuk
nku ku kk {kt nwt Awt. nu yswoLk! ykke kLkke Mkkt, yk skkLkku
rkkk nwt Awt. yk skkLke {kkk nwt Awt. yk skkLkku kkk k nwt Awt. nwt
rth Awt. fkuR {kLku k Lk {kLku k nwt MkoLkku kkukf, kkLknkh

ykke k kku kh{k{kLku {kkk khefu, k rkkk khefu,

k kku Mkk khefu, k kku kwk khefu kkuku Au. yLku WkkMkLkk
fhu Au. RwrMk kh{k{kLku rkkk khefu MktkkuLk fhkk nkk. hk{f]
kh{ ntMk kh{k{kLku {k khefu s kkukkk. tfhk[kuo Auu Auu
kh{k{kLku rkkkLkk MYk{kt oLk fkO. e{T k[ko kk
ykkokT kkfLkk Yk{kt kh{k{kLkk oLk fko.

72

nwt {kkk, rkkk, Mkk, ktw, kkf yu kw nkuk Wkhktk kkk

Awt ykkokT nwt MkuoLkku ykkkk k Awt. yu ykkkk khefu fezeLku
f, yLku nkkeLku { yLkwMkkh MkuoLku nwt kwhw kkzwt Awt. khtkwt yu {uk
{kxu f{o kku fhwt kzu Au. ykk kh fkwt ku{ f{o{kt nwt khu [u
ykkku Lkke. ktf q{hku uk {u Au. ku {khu fkhu Lkn. k ku
k{khk ykkWLkk f{oLkwt V Au yk Wkhktk {khk WkhLke kLkku
ykk ykLkku kk su Au. u {khk kh k k nu
kku nwt fkuRLku qku Mkwtkzkku Lkke, nk fk[ qku skkzwt hku.

138

139
kkuzekh{kt kkukkLku k ykwt. MkqhkMkSLku s
ykkkLkwt Au. yu kuzkku ykku. fnuk kku kkkk, {khe q
kR kR. k{Lku s ykkkLkwt hne kwt. s kh kusLk fhk{kt
ykkLku knw kfeV yksu kze nu Lkn?

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

e k[koLkk Mkuf e MkwhkMkSLkk SLkLkku Mktk

Au. yuf rMkLke kk Au. MkqhkMkS hkskuk{kt oLk fheLku kkukkLkk
rLkkMku ykk Au. {trh{ktke rkrhku MkkLke kkk {qfe kku
Au. MkqhkMkS Mkk uk kuXk Au. yuyku yt nkukLku fkhu ku{Lke
Mknk {kxu yuf skMke kkfLku {qfk{kt ykku nkku. yuLkwt Lkk{
kkukk nkwt. MkwhkMkSyu kkukkLku sLke kuxe heLku ykke skLke
ykkk fhe.

yhu, kkukk, yu{ fu{ fnu Au? yks kwt kuxeLku ku

khe {qfe kku nkku Lku! {U yu{ktke skkLk fwO Au. u nS yu kt
s kze Au!
kkukk swyu Au kku kt MkwoLke Mkwth khe Au.yuLkkke
kkukR kwt. kkkk, yk kku eS kkkLkkt khe Au! {trhLke MkkuLkkLke
khe yn fku {qfe kwt nu? nwt kku kkikk{kt nkku, fkuR [{fkh
kR kku kku Au.

khtkwt ku Mk{u kkukwt fhk kkukh uk kkukk knkh skku

nkku. kuLku yu{ nwt ku r{rLkx{kt kkukh RLku yke sR, ykke kuu
fkwt kkkk, k{u Mkk uk kuMkku, nwt n{kt s sLke kuxe ykkwt Awt.
kkukk kkukh uk kku. kt fkuR skMke r{k {e
kku kuke kuLke Mkkku kkku fhk ku. k sLke kuxe MkqhkMkSLku
ykkkLke Au yu kk yu qe kku!

Mkq h kMkS yk Mkkt eLku [{k. Lke yk fk{

eSkkkLkwt Au. ku{Lku {Lku s kkkLkku { eku.
yn fnukLkwt kkko yuxwt s fu kkLk fkuRLku khMk,
wk hkkk Lkke. khMk, qkLke kk sk ku, kkLk kku
fkuRLku {khkku Lkke. kkLk uLke Mkk[e k k nu kku
{khLkkh fhkkt k[kLkkhLkkt nh nkk Au yu fnuk Mkkkof nu.
{ehktkkRLku {khk {kxu hkkyu uhLkku fxkuhku {kufku, kku yu fxkhkLkwt
uh y{]k kR kwt. MkkkLkku fhtrzku {kufku kku fhtrzkLkku Mkkk
Vq Lkku nkh kR kku . yks heku k nT kLku {khk
rnhf~ku fuxfuxk kikhkt hkt, Akkt kkLk Wkh ykqx k
kLku fkhu k[e sk kkBku.

yn MkqhkMkSLku kusLk fhkkt fhkkt sLke khMk kke.

ykMkkkMk nkk Vuhku k kuxe Lk {e, yu{u kkukkLkk Lkk{Lke
kq{ku kkze k kt kkukk nku kku Mkktu Lku!
kusLk fhkkt fkurku ku yxku, kkukwt Lkke. kMk
YtkR kku Au. MkqhkMkS ykfw kfw kR kk.
yuxk{kt kksw{kt sLke kuxe {qfkLkku yks ykku.
MkwhkMkSyu {kwt fu kkukk sLke kuxe {qfe kku. nkk Vuhe
uwt kku kksw{kt sLke khe nke. skkLk fwO kfwkk qh kR,
Mkk RLku Wk kk.

73

kkLkLke k kke fkuR k skyu sYhe yku[ke

{ {u Au. ku{kt ku {k Lkke. {Lku kkhkLke r uRyu.

140
kekk kkko kkLkwk
kkLk kku yuxk kw, f]kkwt Au k{khk Mkf{oLkwt V khk s
ykke u Au. knuk Mkf{oLkwt V ykku Au. kAe wf{oLkwt V ykku
Au. ykke khu Mkf{oLkk kkku {ukt Mkokuf{kt k{khkt f{oLku
ykkhu eo SLk W[k{ Mkwku k kk Au. khtkw kqf{o kqo
kkkt Mko AkuzkLkku khku yku Au. ykk ykMkwku {uk RAkk
{Lkwku Lk kku kkLkLkku yk u Au. yLku Lk kku kT keLkk
fkuR MkkLkLkku yk u Au. kuyku fu k uku{kt fnuk Mkfk{
{kuo yLkwXkLkku s yk u Au. khtkw su {Lkwku yLkLku
kkLkLkk r MYkLkwt [kLk fhu Au yLku kkLkLkk hu
Au. ku{Lku Mko Lkhf, sL{ {]w{ktke {wk ykkwt Awt.

141
yk kwhkkuLke kkku AkuzeLku ykkkt kwr Mktk{kt yke kku
[kukMke, kMkku kkLk ikuLke kkko{kt kku ykk rkw kkyku kzkt
Au. kkLku {kk MkqYku Lkn k {kLkMkef Mkukkku (MkkLk Mkk{ke
kh ke {LkLke fkLkkke fhk{kt ykke Mkuk) Mefkh fkuo Au.

kekk kkko kkLkwk

e kwtMkkRSLkk Mkuf kkMk, ku s{kLkk{kt kku krk

k Mku {nkftsqMk, yuf rMk ku{Lku e kwtMkkRSLku rLktke
fhe {nkhks yuku fkuR Wkk kkkku yuf kiMkkLkku [o Lk kk yLku
{khwt fk khu kwtMkkRS fkwt k{u {kLkMke Mkuk fhku yk
{kLkMkeMkuk{kt MkqYku fkuR MkkLk Mkk{keLke sYh Lkn kzu, ke
{Lkke Mkuk fhkLke Au khu yu{u {kLkMke MkukLke hekkk ee
ee. kAe nt{uk rLkr{k heku {kLkMke Mkuk{kt ku knkuh hnukt,
yk{ fhkkt fhkkt yuf rMk eh kLkke nke. ku{kt ktz e kze
kR nke. kuke ku fkZk kk. khu eXkfkuhS yuLkku nkk kfzk
kk yLku ykkk fhe yhu! yk{kt kku kkhwt fwt [o kkwt LkkeLku? kku
kwt k {kxu ktz fkZu Au! yk kk MkkteLku yu{Lkwt ytk:fh Wzwt
yLku kT MYkLkku Mkkkkfkh kku.

kkLkLke Wkhkk kku, uku, kkLk fnu Au fu {Lku u

fu yL ukuLku u, kuLkwt V kku ykkwt Awt. yLku ku V k suwt kuwt
Lkn kkLkLke ke Au fkh fu Mko ftR kkLk Au yuxu yL
uku yu ke fkuR Lkn k kkLk kkuku Au. kkLk yn hk
{wfu Au fu yL ukkykuLkk kqsLkLkku nukw Mk nkuk uRyu. ykkokT
ku{Lkk uLke k rLkfk{ nkue uRyu. u Mkfk{kLke k
nu, kku ku kLkwMkkh kk{Mk, hksMk ukkykuLke ke ku, ku s
heku qkukLkwt kqsLk fhLkkhk qkukLku k fhu Au.
k{khe k{kt kw ku{ kkLk Wkh kLkeLku k{u
su kk, kw, V, s kuhu kk k Mkw yko fhku kku kkLk
kuLkku k Mefkh fhu Au. sue heku kuke kkMkuke kktzwt RLku kkLku
kR ewt yLku rkkufeLku k] fhe ek, ksuLu MkhkuhLkwt yuf kwk
kkLkLku yko fwO, kku kkLku kuLku Mefkhe ksuLLkku Wkh
fkuo kheLkkt yutXk kkuh kRLku k] kk. hrkuu ytfYku ykukt
kkLk s rkzkwt kku ku{Lku kkLkLkk Mkkkkk oLk ekt.

74

ykLkku yko yu{ kku fu kkLkLku yko fhwt nku kku

kke fhku, kkLk MkkLk MktkkeLkk Lkn, k kLkk qk Au.
k nu kku yksu k kkLk Mkk{u [ZeLku {ktku yLku ykhkuku.
k kh kku fhkuzku Yrkk yko fhku kku k kkLk kuLke
Mkk{u uu k Lkn. MktkkT fhkkt k ykLkku Au. ykke k
hku fu kkLkLku su k yko fhku k kke yko fhku.
kke kkLk Mkqfku hkuxku k ykhkuku Au. kkLk k{khe Lk
MktkrkLkk Lkn k k{khku k uu Auu kLkwt Lkk{ Au k.

142

143
kke sLkkh huf e, kwhwk kAe ku kk nku, i~nku,
krk nku fu w nku ku{Lke kh Mk{rke f]kk fhe kh{ {wk
Au. {Lkw yufkLke k {kxu kk fhku Aku huf kw kke S stkwLku
ykkWLkk sL{Lkk f{kuo kqo kkkt {wk fwO Awt. kAe yu ksuL nkke
nku, khwzYku sxkwt nku, kLkhYku nLkw{kLkS nku fu kuLke ykuke
kLkh yuLkk nku. kk MYku fkrLkkk nku, ykk nu yLkuf
Lkkkku Au. ku MkuoLku nwt {wk fhwt Awt.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkLk kku kt Mkwe fnu Au fu yke kk{kt f{o

k [u ykkkt Lkke. ykkokT yLktk sL{ku{kt su Mkw yw f{kuoLkkt
V Au. ku kktke kwt {wk kR su. ku f{kuoLkk V kLku sL{ {h
ykkkkkt Lkrn kk.
yn yu tfk kk Au fu {Lkwyu kuLkk fhuk f{oLkwt V kku
y[qf kukwt kzu. kku kAe f{oVLke {wk fue heku kk?
kkLku ykk fkwt Au fu f{oLkwt ktLk {Lku Lkke. nwt f{oke kh Awt.
ykke k su ftR MkkLk Mkk{ke yLku rkyku kkLku yko
fhu, ku ke kkLkLke kLke Au. ykkokT kkLk{ kLke
Au. suke ku f{o Lkn k kT MYk kh fhu Au. ykke kT
MYkLku f{o Lkzkk Lkke.

ykke kkLk yk ykLkk Auk &kuf{kt fnu Au fu :

{khe Wkh yrMk{ rkMk hke, {khku k kk, kAe kkt f{o
fh. fkh fu k nt{uk kT khk kLkeLku f{o fhu, ykkk
f{oLku kT khk kLkkewt kku s ykku f]kkko kRwt.

hkk ukke huk ykkkt MkkiLkk {tLku qt[u kue yuf swk
fkhLke kk kkLk fnu Au fu u fkuR whk[khe{kt whk[khe k
yLkLkke {khwt sLk fhu, kku kuLku k Mkkw s {kLkku uRyu.
fkh fu ku kkukkLkk rLk{kt ku heku Mkk kuku Au.
Wknh khefu tfh krku qtxkhku, fkuR fkLkk{kt Lk
yku fu yu {nk kLku hku? yk s heku rk kMkLkk{kt k
kwMkekMkLku kkukkLke kLkeLkk yuf {kk {ukke, ku{Lkwt krhkoLk
kR kwt yLku Mktk kwMkekMk kLk ykkokT kkLkLkk hu skke
kk kkkku Lkk kk{u Au. yuf Mkw [kuMk Au fu kkLkLke r
{LkwLkk k Wkh s hnu Au. yk[hku Wkh Lkn. yk[h yu
kku {skqhe k[khe yLku ykkLkkkLkwt rkf Au. kU ykkLkkk qh
kkkt kuLkk {kt r fk kkhk Au. yu fkLkk ykkhu
ykk{fkkLkk W[kh rhku Mkh fhe fu Au. ykke nu kkko,

Lk{k yk{kt kkLk yswoLkLku Mk{u Au fu Mk{k

kktz Lkwt k MYk nwt Awt kuke {khe yLkLku k fhku kku
sYh {wk ykke. ykLkLku kLkku keu yko kwt s {Lku
Mk{ko fhe u, Mk{ko yuxu Mkw {kxuLkku {kun {kkLkku kk,
kkhk hnu Mkq{ yntfkhLkku kk fheLku kMkkke, Mk{kk kwrke
f{o fh. kku kkhk kk f{kuo eke WXu.
yk{ Lk{k yk{kt kkLkku kkukLkk kwt kku
{kxu kkukkLke Mkq{ MYkLku kx fwO, yLku kkukkLku hu, kk,
kkukkLkk{kt {Lk kkkLke ykkk fhe, yk heku kkLkLku kkukkLke
kkukLke kkku hksrk yLku kkukLkekku hkskwLku yswoLk Mk{k
kx fkuo, kuke yk ykLkwt Lkk{ hksrk hksk]kkuk
hkk{kt yku Au.
75

144

145
rwrkkuk ku Lkku kLkuku Au : rwrk + kuk, rqrk
yuxu i, Mktkrk, {nkk, ykirff k. kuk Lkku yko
eyu Aeyu. ku {ku kuk yuxu uzk. kkLkLkk i,
{nkk, ykirffkLku kx fhe, ku kkLk Mkkku uzk {kxu
{Yk kLku yuxu rqrk.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk : 10

kkLk fnu Au fu : yk Mkto{kt k{ {khk kkxLku

Mk{s. su {khk rMkk fkuR kwt Lkke. fkh fu Mko ukkyku,
{nkyku nwt Awt. ykke kLku k{kh {khku Mkk[ku krh[ ykkwt Awt.
suke {khe k Mkk{oLku Mkkhe heku eLku Mkkhe k fheLku {Lku
k fhe fe, fkh fu {knkB rLkk k Lkke. ykke
nu yswoLk! {ko kAe kkLk fuku Au. ku ukLku ku kwt ykhu
e u. kMktrnkk{kt kkkk {ku nwt k, kh{k Awt. {khkke
fkuR {nkLk Lkke. ukk yLku {nkykuLku k {khk kwkoLkwt kkLk
Lkke. fkh fu nwt MkkiLkku ykr Awt. MkkiLkk fkh Yku nwt Awt. kuke {khk
kkx, kwkoLkwt kkLk fuxk ukuLku k Lkke. nwt kt Awt yu kkLk
k {nkykuLku k Lkke, yLku ykwt kkLk suLku Mk{ ku k{k{
kkkku{ktke {wk kk Au.

kkLk yswoLkLku kh{ Mkk kkk nkk yLku ku Lkkku

kkLk yswoLkLku Lk{k yk{kt kkukkLkk kw MYkku yLku kuLkk
Mktkte Mkouc kkLk kx fwO, ku{ Akkt kkLkLku kqhku Mktkkuk Lk
kku kuke yk Mkto{kt yswoLkLke kwrLku khu r kLkkk yLku
Lk{k yk{kt ku kku L ku rZq k fhk yk Mk{k
yk{kt rqrkkuk Mk{ku Au. kuke {kLkk Lkk Wfko {kxu
ykkk{kt yku Wku ko Lk . kkLkLke rqrkyku Mk{S
ukke ykkwt SLk kT khk kLku Au.
kkukkLkk rnkuAw yswoLkLku yk ykLke Yykk{kt kkLk
Mt fnu Au nu {nkkknku! yswoLk {khk Wk{ [Lkku nwt kLku Vheke fnwt
Awt. fkh fu {Lku kke kR kR Au fu kLku {khk u u{ Au. yuxu nu
rnkLke fkuR kMk kk nwt Awkke Lkn. kkLku rkMk Au. yswoLk
{kk {khku kh{ Mkk {kk Lkn. k {khku Mkk[ku k Au yLku kLkwt
{Lk Mkkk kkLk{kt hnu ku {kxu kkukkLke rqrkykuke ykk fhkwt
sYhe kLku Au. yuxk {kxu f]kk kRLku kkLku Mkkk{k yk{kt
(ykXke kkh &kuf Mkwe) fkh Yku Mkkh rqrkyku yLku Lk{k
yk{kt (Mkkuke ykukeMk &kuf Mkwe) fko fkh Yku ykzkeMk
rqrkyku kkke yLku yk Mk{k yk{kt [kukkke Ak &kuf Mkwe
rkMkkeMk rqrkyku kkku Au.

76

yn yu fnuk{kt ykwt Au fu {khk kkxLku ukk yLku

{nkyku k e k Lkke. ykke yswoLku {qt kk Au kku
kkLkLkwt {nkB Mkk{kL {Lkwku fue heku u yLku ku{Lkwt
fk fue heku ku? kt Mkwe {Lkw kkLkLkk YkLku ykukku
Lkke. kwkuLku Mk{skku Lkke. ek ykuLku Mkkhe heku kku Lkke. kt
Mkwe kkLk u Mkk[ku u{ rZqk kkku Lkke. ykke kkLk{kt
erk fhkLkkhwt kkLkLkwt yk kkLk {knkB kkLk fnuk Au. yLku
yk {knkBkkLkke kkLk{kt fu MLkun ku, khu yu MLkun k

146
kekk kkko kkLkwk
fnuk{kt yku Au. ykke yn yswoLkLke {qt Wr[k Au. ykke
kuLkk Wkk Yku kqxf kqxf kkukkLkwt {knkB kkLk kx fhu Au.

147
kkLk{kt Lkke. yk Wkhkuk kk kiLk, ] yuk rfkhku
k kkLk{kt Lkke. rLkkw f{o ykkrhk Au. kkLku ykk
fkwt Au ku{ kkLkLku f{o Mkkku fkuR Mktkt Lkke kuke kkLk{kt yk
kw nkukk Lkke. k fkfkhe kwku kkLk, k{k, Mk, {, {,
ynMkk, k]r, kk, kLk kuhu yk kwku kkLkLkk Yk{kt ytz
hnuk Au. irf fk {kxu kkLk suLke kh f]kk fhu Au, kuLku
ykk eMk Mkkw kwkuLkwt kLk fhu Au. rLkkwkw kkLkLkk kfe
Lkke.khtkw f{oLkk kfe Au. yk kwku{kt Rh kLkku yLkw
kkLkLke f]kkke Mk{ Au. {nk{k kkteLku ykku yLkw ku
kuke Mk yu Rh yu{ fnukk.
kekk kkko kkLkwk

kkLk yswoLkLku fnu Au ukkyku yLku {nkyku {khk

YkLku e k Lkke. yuxu fkuRLku {kxu {Lku ku y Au.
kuwt Lkke. su {Lkw ykk{f {kkuo [u sk {kxu Lke Au.
yu{ktke su{Lku ykk{f MkkkkfkhLkwt fkuR kkLk Lkke. khtkwt kuyku
kMk{kt kkukkLke ykk{f MkrkLku Mk{sk Mkk{ Au. kuyku{ktke
su ynt{ {{kkke kh, yuk Mko kkkku{ktke {wk Au ku {Lkw
kkLkLku Mko MkwykuLkk Mk{e kkk ysL{k khefu u Au.
yk yk{kt kkLk su {Lkwku kkLkLku k
{uk yLku k fhk ykfw Au. ku{Lku kkukkLke Mkkku uzk {ktku
Au. khtkwt ku{Lku kkLkLkwt fkuR kkLk Lkke, ku{Lku yu kh Lkke
kkLk {khwt MkoM Au. {khk rkkk Au. {khk krk Au. {khk kwhw Au.
{khwt kkLk Au. {khe Mktkrk, i Au. yn kekkS{kt kkLk
ef] kwhw MYku Au. yswoLk Sk{k Au. suke kkLk Mt kwhw
yswoLkLku kkukkLkku krh[ fhke hkkt Au. nu yswoLk! kwt k {khe yuf
rqrk Au. fkh fu huf Sk{k {khku yuf yt Au. ykwt r
{khwt kirkf MYk Au. yuxu fu yu r k {khe s rqrk Au.
kkhku yLku {khku Mktkt fu yk sL{Lkku Lkke. k MkLkkkLk Au. {kxu
kwt {khk rhkx MYkLku ykue u. kwr, kkLk, k{k, Mk, {
{ kuhu MkTkwku {khk{kt fk{ hnukt Au. kkLkLku ku MYk{kt
ykku {wu ykueyu Aeyu. yuf Mkkw MYk, kesw rLkkw
MYk, rLkkwo yuxu yk, Mkkw yuxu k, {kk{kt yku
ku Mkkw kLkeLku yku Au. Mkkw yuxu r fkfkhe kw.
rLkkw yuxu {kkLkk kw, ykkokT k{Mk, hsMk, Mk kuhu su

kwryu rLkk{f qr{fkyu knkU[kzu Au. MkTkwr yku

khu kwr rLkk{f kLkeLku Mkt[Lku qh fhu Au. kwr yLkwLku
ykkhu krhkoLke Au. khtkwt yLkw{kt kkLkLke f]kk {w
kk su Au. kwrLku yLkwe kLkkk {kxu k{kt kkLke
sYh Au. kwr yLku k yu kuLkwt kt Mktwk r{Lk nku kt Mkt[Lku
fkuR MkkLk Lkke. LkkMkfLku skkLke ke rk rk ykMfr{k
kku Au. MktukkuLku ykrLk kku Au. khu ykMkfLku skkLke ke
rk rk kkLkLke f]kk fu yf]kkLkwt krhk{ kku Au.

77

yuf hkLku fuheyku kkLkku knw ku, yuf rMk hk kuLkk

rkLkkLkk{kt fuheyku fkkkk fkkkk kLk Mkkku hkLke [[ko fhkk
nkk, kt fuheyku fkkkk hkLke yktke fkkR kR. hk k w:e
kk, khu kLku fkwt {nkhks! w:e k {kxu kk Aku kkLk su
fhu Au yu ykkk kk {kxu fhu Au. hk LkkMkf nkk, kuke ku{Lku ykk
[Lkku{kt rkMk Lkn, kuke hkLku kLkLkwt yk{ fnutw hkk kw,t
ku{kt kuLku hk yLku hkLkku kun kku ykke kLkLku su kqko.

148

149
yMkB{kun yuxu Mkt kkk {kunke {wk, {Lkw{kt MktMkkh
fu MktMkkhLke fkuR Mkw{ktke {kun Awxkku Lkke. khu kkLk yk {kun
Akuzk {kxu yufk yuku yLkw fhku Au, fu kwr yLku kkLkke Lk
Awxuku {kun khk s Awxe Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yuf rMk yk hk rfkh {kxu stk{kt kk, kt

ykrkMkeyku WMk Wskku nkku. yk WMk{kt ku{Lke ue {kxu
kr [Zkk {kxu yuf LkhLke sYh nke. hkLku ukkt ku{Lku kr
{kxu kfzk. hkLkk hehLke [fkMke fhk kk. fu kt kuz,
ktk Lkke Lku, [fkMke fhkkt hkLke yktke fkkR kue kke.
ykke yk Lkh kwhwk kr {kxu ku Lkke. hkLku {wk fko. hkLkku
yksu S k[e kku. kuLkwt fkh kue fuhe fkkkk fkkR kue
yktke rLkr{k kLke. ykke hkLku kuk kLkLkk ku k ykk
fu kkLk su fhu Au ku k {kxu fhu Au. khk s ku kLkLku su{ktke
{wk fkuo.

yuf kLku rMkkkhux kekLke yue ykk kze kR nke ku

k Lkku fhk Akkt ku Awxke Lk nke kwr kuLku rMkkkhux ykLkt{
Mkw kutw fnuke. rMkkkhux kekke fuLMkh kk Au ku kkLk kuLku kuxku kfkMk
kkkku nkku. khtkwt yuf rMk kkukkLkku k hMkLkku kkik rMkkkhuxLkwt XwXt tw
RLku {kU {kt {wfkku uku yLku rMkkkhux uLkku kuLkku {kun Lk kku.
yk{ fkuR kLkku Wkh yMkB{ku rkke kkLk fhu Au.

yk{ ykMkfLke kwr ku s kh{kLku kuu Au.

ykMkkk yLku LkkMkfkk Mk{w{kt WXke nuhku sue, ykkk r
yLku r{kk{kt hnue Au. kkLk kLke hnue Au. kkLk
kLke kwr{kt khu rkhksu Au. khu {LkwLkk {kt ykirff
k ku Au. yLku ykku ykirff k {Lku khu k Mkw yLku
w:{kt kh{k{kLkk oLk fhu Au.
kwrLku zLkkhwt krhk kkLk Au. kkLk yuxu u yu,
Mkkhk LkhMkk, kk, ykk, fko, yfko kuhuLkku rAu eu
Au. ykkokT yk yk fkhe, kkf sL{kk {kLkwt q keu
Au. yk kuLku fkuu ewt? LkkMkfke kwr ktkku r[kh fko
rLkk skk ykku. {kt yu. yk skk Mktkqo fkheLkku yk,
{Lkw rMkkLkk keyku{kt k[k sL{kk khk s kuLke {kLkk yk[t
kuu. ykt[{kt qk kuwt kkLk fkuu ykwt. yk rMkk kke,
keykuLkku ykMk fhku kku kkLkLke zkR Mk{u. yk kkLk
ykkLkkh Rh Au. yk kkLk kkLk khV R Au.

k{k yu wLku {uk {kxu Mkk{okLk kLkku Au. ku kh

fkkq yLku kuLkk krhkkf Yku k{k yktkrhf WoLkku kuk Au. fkuR ykkLkwt
k{u kuxwt LkwfkLk fhu k kuLku k{k ykke yu {Lk yLku yk{kLku
ktk fhLkkhku ykLkku kw Au.
Mk{ yuxu MkLku Rh ke kkukkLkk rLkS Mkko yLku
yr{kLkLkku kk fheLku nrffkkuLku kkkoYku hsq fhe, yk kk kku
Au yuxe Mknue Lkke. khu ke Mkku xfk Mk{ SLk Au.
khu kkLkLke keLke fkk W[k{ kLke Au kutw {kLke fk Au.

78

RrL rLkkn yuxu MktMkkhLkk kirkf kkkkuo{ktke ykMkk

ykku su ftR kukeyu Aeyu> yu ykkk {kxu Lkn, kkLkLke
Mkuk M{h {kxu yk~f kqhke {kork nkue uRyu, kt Mkwe
kirkfkk khV k yLku {Lk nu kt Mkwe kkLk ke{kt rkuk
kzu. yk kirkfkkke rLkkk Mkw, w:{kt Mk{r fue, Mkw,
w:{kt kkLkLku qwt Lk uRyu.

150

151
[kh MkLkf kkk [ki {Lkw {e fw kYku k[eMk rqrkLkwt fkh
k kkLk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yuf {kMku yuf {nk{kLku kqAwt : kkLku w: wt fk{

kLkkwt? {nk{kyu fkwt : kkLkLke yk Mk]r{kt fwt hkk Lkke,
Mkw w: ykke {LkkuMk]rLkwt krhk{ Au. kuke fkuR k Mktukku{kt
Lke Mkkkk Lk Akuze. Mkwke {Lkw kkLkke qh Au.
w:{kt kkLk w k yku Au. ykke ykke {LkkuMk]r nt{uk
fkuR k Mktukku{kt Mk{r hke, yke {LkkuMkrk kkLk
khVke {u yTqk ux Au.

ykke kkLk yswoLkLku fnu Au fu nu yswoLk {khk MYkLku

eLku kwt {khku k kLk, kkLk k e {khe k fhe kku
kLku {khk rhkx MYkLkk oLk nt{uk ku s. ykke {khk{kt k
Mkt hkk rLkk kkukke wk kR .
kekkLkwt kkLk yu kuxku kfkMk Lkke, k rfkMk Au. ykke
s{oLke suk krke uku{kt Mfw fkuusLkk ykMk{{kt kekkLku
Mk{kk Lk fhe hne Au. yhu! kekk yuxe nkrhf Au. fu
kuLku yu{.ke.yu{kt Mkt[kLk (Management) Lkk ykMk{{{kt
Mk{ku fhe Mkt[kLkLkk {qqk rMkktkkuLke Mk{s ykkk Wkwk
kk{kt yke Au. ykke kekk kirff, ykirff ke s heku
kkLkwk Mkkrkk kR Au.

Mkw w:Lke su{ k yk, y, yk

yu k ykke {LkkuMk]rLkwt krhk{ Au. ykke yk kkke kh hneLku
kT kwkkLk{kt {LkLku hkwt. yu MkkekkLku yk kw Au.
suke kwr nt{uk kkLk{kt Mk{kk hnu Au. yk kw f{koLkwMkkh
{u Au kku khuf f]kk yLkwMkkh {u Au yk Wkhktk kkLk ke
kkt[ kku ynMkk, Mk{kk, kk, k]r yLku kLk, f]kk fheLku kLk fhu
Au. suLku kwrkuk ykkku nku, kkukkLkwt rqrk oLk fhkwt nku,
kuLku s kkLk yk kkt[ kkuLkwt kLk fhu Au.

rqrk yk kku skkLku RhYku ukLkku yuf rfku

kkLkLku ykkLku ykku Au. kt ftR su k rukkk uk Au.
yu kkLkLke s rqrk Au. yu{ {kLkkke kkLkLke Mkkku ytkk
(Mktkt)Lkku yLkw kk Au. yuxk {kxu yk ykLku rqrkkuk
Lkk{ ykkk{kt ykwt Au.

yk kk kwku kkLk ef]Lkwt kLku ykkuwt rr

kLk Au. Mk{ksSLk{kt {oLkku kkku {skqk fhk {kxu su {nk
kwhwkku kkLk {kufu Au ku yk kk kwkuke Mktkk nku Au. yk
kwkuke {LkwLkwt {Lk rLk{o hnu Au suke kkLkLke k{kt rkuk
kzkku Lkke.
ykku fu ftR Mkkhwt fu Lkhw uRyu Aeyu. kuLkwt {q f{oLkwtV
yLku kkLkLke f]kk Au. kkLk k MYku Mko{kt Au. kuke ykke
{LkkuMkrkLku {skqk kLkke. yk{k rfkMkLke krkLku kfze yk
eMk kkuLke Mkkku skk WkrkLkwt fkh kkLk Au. Mkkk {nk,

79

152

153
su Au ku{kt Mktkkuk {kLkku, suke {Lkkuskk{kt kuxku rkuk Wku Lk
kk yLku yufkk {Lkke kkLkLke ykhkLkk kR fu Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yufku rLk{ k Lkn k {ktkkLke kukk k

fukLke Au. ku{ fkuLke kkMku wt {ktkku Aku kuLke MkkLkkk nkue uRyu.
{ktkke ku {ktkkLk {kxu Mkk{u k kkMku yrfkh nkuku uRyu.
yn yswoLk kkMku rLk{kk yLku yrfkh ktku Au. ykke yswoLk
rLk{ku rLktke fhu Au. kLkT k{khwt r Yk kkkku. yswoLkLkku
ykkn Lkke. kLkku ykkn Lk nku, yswoLk fnu Au {khe yk rLktke
Au. yLku k{Lku yu{ kku fu yk MYk oLkLkku yrfkhe Awt. kku s
oLk fhkku. Lkrn kku Lkrn, yswoLkLku kkhe Au fu nwt kkLkLkku k
Awt.yLku kkLku yk 10/11{kt kkkk {ku {khwt sLk
fhkkkLkku kh f]kk fheLku nwt kkuku yu{Lkk ykkLksL ytfkhLkku
Lkk fhw Awt. kkLk uLkku yk Z rkMk yswoLkLku rhkx oLk
fhkk f]kk fhk kkLkLku rLktke fhu Au.

yk : 11
yswoLk kkLkLke f]kkke Mk{k kktz{kt kkLkLkwt k
MYk e krkuh kLke kku yLku kkLkLku ruk f]kk fhk
kkeo hkku Au.
yk kkoLkkLkk Yk{kt yswoLk kkLkLku fnu Au nu f{LkLk,
kwhwkkuk{, {U ykkLkk {wu S {kkLke Wkrk kkk Lke Mkkku
ykkLkk yk {rn{kLkk kwku sue ytk kkukLke fne fk
kue ykk{f kkkkku MkkteLku {khku {kun, { qh kku Au.khu
ykk kMkf YkLku ~Lkk MYk{kt oLk fhkku.
yswoLk yn fuxku rLk{ kLku Au. rLk{ yu k
kkLkLke rqrk Au. rLk{kkyu MktMfkhLke rLkkLke Au. rLk{kk{kt
yr{kLkLkku shk k Aktxku nkukk Lkke. rLk{kkke kk fkkuoLku MkV
kLkku Au. yswoLk kkLkLkku Mkk[ku k nkku yuxu kkLkLku
rLk{ kLkeLku rLktke fhu Au. kuke yuf yrfkheLkk Yyu Lkn, kLkk
Lkkku k yrfkh {ktku Au.

yswoLkLke yk rLktke sue kue Lkn k kkLkLkk Mk{k

kkukLke MYkLkwt k oLkLkwt Au. yswoLkLke yk oLkLke yrkkk
kkLku Mt yk 10/42{kt kkkk {ku : nwt kkukkLkk fkuR
yt{kt Mkk skkLku yLktkfkurx kktzkuLku k fheLku hnuku Awt.
ykkokT kkLk {Lku kkukkLkku krh[ ykku fu nwt fuku Awt. yk s
kkLku yswoLkLku kh{ kkukLke kku Au. su{ktke ysowLkLku kkLkLkk
k oLkLke yrkkk ke Au.

kekk yn ykkLku {ktkkLke hek ekzu Au. k

kufkuLku {ktkkk ykzkwt Lkke. ze zeLku {ktku Au. kt u{ Lkn,
{kk k[ uk Au. Mkkeokwt {kMkLku yLkekeLkk {kkuo kuhu Au.

fkuR k kkukkLke ywhe kk Akuze u. khu kuLke kk

kLke ykke SkkMkk w hnu Au. yu heku yswoLkLku kkLkLke
rhkx oLkLke SkkMkk ku Au. yswoLk ef]Lkku Mkk yLku k

80

154
kekk kkko kkLkwk
nkukLku Lkkku kkLkLkwt Mkk[w MYk e ku nkku. khtkwt yk
skkLkk Mkk{kL {LkwLku ku MkTku ktke nku? yu k yswoLk
kku nkku, ykke yswoLkLke ythLke RAk nke fu kkLk
rhkxYk{kt oLk ykku Au su MYku kuyku kktzLke yth fko fhu
Au. yLku Akkt kuLkkke yr hnu Au. yk kkkkLke yLkufkuLku kkhe
kkfu kkLk ef] kqokwhwkkuk{ Au. kuLkku fkuR rfk Lkke.

kekk kkko kkLkwk

yswoLkLke eor fuxe kkhVw Au fu kuLku kkhe Au. fu

frwk{kt kkuku Mkk[k f] nkukLkk kk k {Lkw fhu, ykke
ykk kk fhLkkhLku kkukkLkwt rhkxYk kkkwt kzu. yk heku yke
ke kkzkke yk Mk{Mk Wfue su.

yswoLkLku kkLkLke rr {kkt s k kLku {qAkt

yku. {Lk yLkuf [khku{kt [Ze kukt rYk{kt yLkuf {w,
yMkt Lkuk kkk yMkt yko{ ~ku ukt, yk Yk yLkuf
r ykqkkuke ytf]k yLku yLkuf r kuke Mks nkwt.
yuf Mkkku nhku Mkqo Wk nku yuku fk k ukku. ysowLkLke
r kkLkLkk hehh{kt su fkuR yuf MkkLk kh kR, kt s ku{Lku
kkLkLkwt rYk ukwt. fkuR ytk{kt fuxk ukkyku, {nkyku,
{nk{kyku kkLkLke Mkwrk fhkkt uk Au, {kU {ktke Mkkkku
yLk Lkefe uku. {kuxk ktkLke yth kuktyku nkkt, kkLk
su{ [kkk , ku{ ku{Lkku qku kkku nkku. yswoLkLku k
kkLkLkk {w{kt e{rkkk, ku kuhuLku [kR skkt uk.

kkLk yswoLkLke rLktkeyku Mefkh fhkkt fnu Au fu nu

yswoLk! nwt kikh Awt. huf kLke kLkkLke fh fhe yu {khwt
k{ fko hnwt Au. ykke kwt {khe yLkuf rqrkykuLke Mkkku Mkkku
yLkuf kuo yLku ykf]rkyku kkt yuku nhku rYkkuLku kwt u,
khtkwt yk kw uk {kxu kkhk [{o[kw fk{ Lkn kku yuLku {kxu
r[kw ykkwt Awt su r rke kwt {khk rhkxYkLku uR fe.
yk{ fnukke Mkk[u kkLku yswoLk Mkk{u r fhe, khk s kuLke
r kkR kR. krhkoLk yke kwt, {LkwLke r kk
kAe krhkoLk yku Au. kkLk rk ykke r kk {kxu
{w kk su Au. Akkt r kkke Lkke, khtkwt ykke swLke
rLku k rf]k kLkke Ryu Aeyu, yksu y fhkkt uk
{Lkw khu khLkkf kLk Au. y kfzeke kkhke k fhu,
khu uku Au. yu.fu. hkRV fu kkuBkke nw{ku Au. yksu knukt
fhkkt MkkLkLkku w khLkkf kLk Au {kMkLku {kMk {xkeLku
stke kLku Au. ku{kt {LkwLkku kuk Lkke. kuLke kkkkkLke [fkMke

155
fko kh, yku k khk ykkkk rkLkwt krhk{ Au.
ykkokT kkkkk yLku MkkLk ktku w nkuk uRyu, q k{u kuxwt
kksw yLku w nku k q hkkLkwt kkk yuXwt, ktw nu kku k q
Vkxe Au. yu s heku rk ykkLkkh rkf, rk ykkkLke
krk{kt k Mkwe fkuR krhkoLk Lkn kk kt Mkwe fkuR VuhVkh
kkLkku Lkke.

81

ykhu yswoLkLku fu kkLkLkwt rYk ukR hkwt Au.

yk rYk yuxwt Mk ukR hkwt Au fu ku{kt fkuR tfk kk Lkn.
yk rYk ukkt ukkt yswoLkLku Mk, fk{Lke fkuR Mke{k Lkzke
Lkke, ykkokT Mko, Lkhf, k]e, kktz kw MkYku uk Au.
kkLkLkwt yuf yuf ytk yuwt r Au. fu yswoLk kkLkLku ykhu
Mkkhke Yku kt uR fkku Lkke. yswoLkLkku kku {kun qh fhk
kkLku yswoLkLku yu{ k fkwt fu {khk hehLkk yuf yuf ytkLku
[hk[h Mkrnk Mkf skkLku uR u, su{kt huf ytk{kt kLku kw

156
kekk kkko kkLkwk
r[L{ s r[L{ s uku. ykke [{kt yswoLk kkLk {kxu
rYk yLku ruh ku kkhu Au. rYk MktkkuLk fheLku yswoLk
yu{ kkkk {ktku Au. ykk s heh Aku yLku ruh MktkkuLkke
ykk s hehLkk {krf Aku. kuwt kkku Au.

157
Akkt kuyku kokLku [ku fhe k Lkn, khu kkLku Vrhke
kkukkLke yktkeke kokLku [ku fkuo khu kku.
kekk kkko kkLkwk

ykku ekh uRyu Aeyu y{wf {Lkw nkurkh, {nuLkkwt

{krf nkuk Akkt kuLku ke MkVkk {ke Lkke. khu kuLke Mkk{u
y{wf k kwrrnLk, ykMkwt yLku y{krf nkuk Akkt kuLku huf
fko{kt MkVkk {u Au. suLku ykku LkMkek fneyu Aeyu, ykkokT kkLk
suLku MkVkk ykkk {ktku Au kuLku MkVkk ykku Au. MkVkk ykkk
kku kkLk Au. MkVkk{kt {Lkw {kk rLkr{k Au.

yswoLk kkLkLkwt yk rhkxYk uRLku kkukkLke Mkwkw kuR

kuMku Au. kkuku ykhu kkLk ef]Lkwt rhkxYk uR hkku Au. kuLkwt
k kLk hnukwt Lkke. yuxu kkLkLku kqAu Au ykk fku Aku? k{u
wt fhk kwO Au. k {kxu fwhwkukLkk kk kukLku [ke Aku? yk
rLkkke k{Lku wt {kLkwt Au. yu shk fnuku?

yk s heku {]wLkwt fkh fk Au. {]w kkA kkLk

fkuRLku fkuRLku rLkr{k kLkku Au. kkT{kt hk kherkkLke kkko
yku Au ku {ku MkBf rk Mk{kr{kt kuXk nkk, khu ku{Lke
Wkh hk kherkku {huk MkkkLku [feLku MkBf rkLkk kk{kt
hke eku. khu MkB rkLkk kwk ]tkerk yu kk ykku fu
su{u yk f] fwO nu. ku{Lku {khku uhuku kkf Lkkk Mkkk{u rMku
rMk heku kku.

kkLk fnu Au fu u rLkk ykhu s rLkk ku Au Lku

MkoLkku nwt fk Awt. nwt kkLkku Lkk fhk ykku Awt. yswoLk kwt {khwt {w
Au. {kxu WX, w fhk frxk kk yLku Lku k fh, ku{s ktk
hkLku kuk. yue {khe kusLkk Au ku{kt kwt {kk rLkr{k{kk Awt.
yn rLkr{k{kk knw ykLkku Au. skkLkk MksoLk
yLku rLkk {kxu fkuR {Lkw Mkee heku skkkh nkukku Lkke.
kkLk kuLkk f{kuoLkwMkkh kuLkwt MksoLk, fko yLku {]w Lke fhu nku
Au. fkuR fko{kt MkVkk {u yuxu yr{kLk{kt h[kLke sYh
Lkke, MkVkk kkLkLku fkhu Au ku{ Mk{swt.
hk RLLkwt yr{kLk Wkkhk {kxu kkLku kkuoLk kok
x[e yktkeyu [fkku, khu s Mko kufku ], kk kkyu
keLkku xufku ykku, khu kkLku yu{ kwt fu yk kok y{khk
xufkke W[fkku Au. kkLku yk kkLkwt ko qh fhk yktke shkf
suxe Lke[e fhe yLku kok Lke[u ykk kku. kku ssLkku kkufkhe
WXk, {ko! {ko! kkLku fkwt uhke k fk{u kkku ku{ fwO

82

yk kkko{kt hk krhrkku kkf LkkkLkku fkuR ykhk fkuo

Lkke. ku{ Akkt hk krhrkkLkwt {w]w fkh kkf Lkkk kLku Au. yk{
suxkt k {]w kk kuLke kkA fkuRLku fkuR rLkr{k uzkuwt nku
fkuRLku yufMkezuLx, nkxoyuxuf, fkuRLku yfM{kk fkuRLku fhtx kkku.
fkuRLku Vqe swt, fkuRLkwt qLk kwt, huf {]w kkA fkuR rLkr{k nku
Au fkuR rLkr{k nku Au. fkuR yu{ fnukwt Lkke fu kkLku {khe Lkktku.
kkLk fkuRLkk {]w{kt rLkr{k Lkke kkk. ykke kkLk yswoLkLku
fnu Au. yk {nkkhkw{kt kwt rLkr{k kk. yk ek zkR{kt
kkhu Vk rLkr{k kLkkkLkwt Au. fk{ {khu fhkLkwt Au. yk {kuxk {kuxk

158
kekk kkko kkLkwk
{nkhkeykuLkwt {]w Lke Au su {khk {kuZk{kt Mk{kR [qfuk uk
su{ krhrkkLkwt {]w Mkkk{k rMku kkf LkkkLkk fhzkke Lke
ku Au ku{ yk kk kukLkk {]w yk fwhwkuk{kt rLkk rMku
rLkk Mk{u kkLkk Au. rLkr{k kLkkhLku fkuR kkk kkkwt Lkke. su{
uzqk Wk kkfLku k[kk {kxu kuLke ykMkkkMkLkk LkkLkk Lkfk{k kuz,
kMkLku qh fhu Au. ku{ Mk{ksLku k[kk Lku {kxu yk kkLkku Lkk
fhku kzu Au.

159
fu? kuke yu kkLk {khku ykhk ykk s k{k fhku. {Lku nu
ykkLke knw kef kku Au. ykwt rfhk rkYk uRLku nu nwt
ftkw Awt.
kekk kkko kkLkwk

kkLk fnu Au k {kxu ftku Au? ku {kwt nkwt yLku {U kLku

ykwt. fkuRLku kskheke ftR ykkkku Lkke. kkhe {ktke yLku
kkeke {U Mkk kRLku, {khe ytkhtk kyku khk kLku yk
kirkf skk{kt {khk yk kh{ rYkLkk oLk fhkkt Au. ykk
oLk yk knukt fkuRLku k fko Lkke. yswoLk kLku tfk Lk hnu yu {kxu
wkMkku fhwt Awt fu {kkk ufe yLku rkkk kMkwuLku {khk sL{ ku
fkhkkMk{kt {kk {khwt [kwqos rwYkLkk oLk fhkk nkk. {kkk
skukLku {khk {w{kt {kk kktzLkk oLk fhkk Au. u {kkkLku
ykk oLk fhkk nkku ku{Lke e k kkk, kwt kku kwhwk, kkAku
qheh nkuk Akkt kwt keR kku. kuke skuk{kkkLku {kk kktzLkk
oLk fhkk. ku kuf Mku rhkx oLkLkku {kk kLku s fhkk.

yswoLk fnu Au kkLk ykke ke{kt k Au. ykkkku

ytkko{e Aku, ykk yk skkLkku kkk Au. ykke kfke kk keyu
Au. suLku fwt s hkk fhwt Lkke. kuyku nt{uk ykkLkkt Lkk, kw yLku
ekLkwt kkLk fhkkt Mkk {Mkke hnu Au. yk kwt Lk Mktkk ku
Au ku{kt ku {k Lkke.
ykk Mkuoh Aku. ykk s hk kqokwhwkkuk{ Aku, ykkLkk
Wkhe fkuR Lkke. kt Mkwe ykkwt MYk {kLwt Lkn kt Mkwe nwt {U
ykkLku nu f]k nu Mkk, suk yr[khe MktkkuLkke nkku. u
kkLk ykk {khku ykhk kLk{kt hkku kku Mkkkk ykkLkk
{kuZk{kt nwt k fkurku kLke sR. ykk k{kkLk r Aku. kuke
ykk yk {khku ykhk sYhke {kV fhku s.
ykk yk Mktkqo skkLkk [h yLku y[h, Mkkh yLku
stk{, sz yLku [ukLk yu MkkiLkk rkkk yLku kwhw kku Aku. su{ kkSLku
Mko uLkku Wku ykku s ykku, ku{ yksu yk kkLkk Wkh {kxu
kT kekkLkku Wku ykke hkkt Aku. kuke yk ryu k{u kwhw
k Aku nu ykkLke Mk{fk yk kktz{kt fkuR Lkke. nu Mkkrh{u
kke kkLk, ku kuf{kt ykkke yrf uc fku nkuR

u kke, kLk fheLku MkoM ykke ukke, {khk yk

YkLkk oLk kkkt Lkke. Wk kk fhkke k yk YkLkk oLk Lk kk,
yhu {khk kkuLku k yk rhkxYkLkkt oLk kkkt Lkke. fkh fu
kkuLku u yu rYkLkk oLk kk kku ku{Lku kku ykke yu
Yk{kt k fue heku ku ykke qheh, k, kwt yuk
yswoLkLku kkLk Mkkkkke rhkxYkLkwt oLk fhku Au.

83

rhkxYkLkk oLk fheLku yswoLk yuxku khkR kku nkku

fu kuLku Vrh rLko yLku Mkk r[kkku kLkkk {kxu kkLk kkukkLkwt
[kwqos MYk ykk wO. suke yswoLk MMk kLku, kkLk
ykkn kkku kRLku fnuk kku, {khku {kun qh kku Au. {Lku

160
kekk kkko kkLkwk
nu fkLke ykukk Lkke. ykkLkk [kwqos MYk oLkke ykhu nwt
L kLku Awt. yk oLkke rhkxYkLke kLkfkk qh kR Au.
nu nwt {khe {q f]rk{kt ykku Awt. kuke {Lku ykkLke kekk
Mkkte Au. ykk {q rqs MYku Vrhke oLk ykkku.

kekk kkko kkLkwk

yswoLk Wkh kkLkLke fuxe yTqk f]kk Au. kuke

kkLkLku knuk kuLku rhkxYk kkk.wt kAe uYk yuwt [kwqosYk
kkkwt yLku kAe rqsYk yuxu {LkwYk kkkwt.

161

yk : 12
ku kufLkk Lkkk sz [ukLk Mko{kt k yuk kkLkLkkt
rhkxYk{kt oLk fheLku yswoLkLku kh{ Mktkkuk kku. khtkw yk
rhkxYkLkk oLk fkO kAe yuLku rskkMkk Wkk kR fu ykw yLku
rLkkwo WkkMkLkk fhkkk {ktke fku uc Au. yk s rskkMkkLku
eu ysowLk & fhu Au. fu kkLk! k{khe WkkMkLkk fue heku
fhe! k{u ykfkh yLku rLkhkfkh yu{ ktku MYk{kt rkhku Aku.
ykkokT yuf ykkLkwt k MYk Au keswt ykkLkwt yk MYk
Au. yk ktku{ktke fkuLku Mkouc MYk kwt? yswoLkLkku & Mk
Au fu yk ku {ktke k MYkLke WkkMkLkk fhe? ykfkh MYkLke fu
rLkhkfkh MYkLke. Mkkw MYkLke fu rLkkwo MYkLke, fkuLke WkkMkLkk
uc Au. Wk{ Au. yk &Lku Mk{k {kxu yk yk{kt ke
&kufke RLku [ki{k ykLkk eMk{k &kuf Mkwe kkLk
yrhk{ kkukk s kk Au. yk ktkwt kkUkuh &kufkwt fh yk
rkLkk WkhYku ykku Au. ykLkku yko yu kku fu kkLk yn
{nkqo kk Mk{k {ktku Au.

yswoLk khk ykkLku k su rrLkk oLk kk Au.

kkLkLkk {rn{kLku Mk{SLku kkLkLke Mkkku Mktkt uzk uhk
kR Au. kuke yk ykLku rhkxYk oLk kuk yuwt Lkk{
ykkk{kt ykwt Au.

84

kekkLku yuf heh Mkkku Mkhkeyu kku, su{ hehLkk uf

ytkkuLkwt wt {nLkwt Au. ku{ kekkLkk huf ykLkwt ykkwt {n
Au. fkuR ytk rLkk hehLke fkLkk yuxu rf]k heh, yu{ fkuR

162
kekk kkko kkLkwk
ykLke kuhnkshe yu kekkLke ywhk fnuk. su{ hehLkkt
rr ytkku {kxu yk yk rLkktk zkxhku nku Au ku{ kkukkLke
ykke f]rk, Yke {ku su ykke w k]e {u, ykLkt {u
yu ykLkwt yuLku w ykfko nku Au. yLku ku fkhu yu yk
kkukkLku {kxu Mkouc Au yu{ kku.

163
ykwt kT{ {Lk kkLkLku AkuzeLku kt skwt Lkke.
k kkukkLkkt k, RrL, {Lk, kwr, kMk kwt kkLkLku MkkUke
u Au. ykk kLku yu kkLkwt kkLk nku Au fu f]rkLke MkL{w kkLku
fkhu ykkokT RrL fk{LkkLku fkhu S heh Mkkku nwt kkLkku Mktkt
uze u Au. ykkokT nwt heh Awt yuwt {kLke u Au. ykke nwt kk Lke
Mkkku uzku RrLku fk{Lkkyku, rkku, o, yk{, rk,
Mkk kuhuLku kh k fuo k k yke Au. yke
yMkk{ktke {wk kR {Lku r[kLku nt{uk kkLk Mkkku uzkuwt
hku Au. yk heku kuLkwt r[k kkLk Mkkku uzk Au. kuLku kkLk
kkukLkwt oLk fhku Au.

kekk kkko kkLkwk

yk s kfoke kekkLkku yk kkh{k yk yMkt k

{kxu nt{uk ykfkoLkwt fuL kLku Au.yk kkh{k yk{kt
k eMk &kuf nkuk Akkt kuLkk uf &kuf ykoMkh nkukke uf
k Lku k] fhu Au yLku yk Mkkku Mkkku yu k Vrk kk Au fu
kekkSLke k ytk Lkke. ku kkLkwk k Au. k
fhkkt knukt ykku ykkwt, skkLkwt yLku kkLkLkwt MYk kkk ku
ku [uLkku Mktkt yLku kkLkLkwt {knkBkkLk Mk{S ukLke sYh
Au. kekkLkk kkLk{kt kLke r{XkMk Au. kLkk khLkwt f{o yLku
kkLk wf kkk LkehMk kLke Au. kke kLkk k]k kk Au,
ykke kkLk ykkLku kLkwt MYk Mk{u Au.

yk kkLku w Mkkkke kkLk yswoLkLku Mk{kkt fnu

Au. nu yswoLk! yu s Mkkuok{ k Au. suLku {khk k MYkLke
k fhk{kt knw hMk Au. huh kku {khkt Mkokke yk
MYkLke WkkMkLkk fhe knw fX Au. kR fke k Lkke, ykk
MYkLke WkkMkLkk{kt r[kLkku rLkhku khu kkku Lkke. r[kLkk rLkhku
{kxu {khwt kx MYk Wk{ Au.

kLkku yko kk Au k + ytrfk, su{kt ykkku k

ytrfk kk ku uLke ykke k Au. yu{ fnuk. ykk kLkwt
ykhkuk kT MYk{kt kT fko{kt yLku kT M{h{kt
u ykkwt r[k kkqof khkukR . khu yu Mkk[e k kLku
Au. kkLk fnu Au su {Lkw {khk{kt r[k khkuu Au yLku kuLkk r[k{kt
nt{uk {Lku khku Au ku k Au. LkkLke {kuxe huf kkkk{kt
kkLkLku wt k{u, wt ku yuwt rLkrLkhtkh [kLk {LkLk fheLku
kkukkLkwt r[k kT{ kLkku Au.

yk{ kkukLkk kkkoLku Mk{SLku {khe kh k,

rkMk hke kirff Mkwkuke kh hneLku {khk rqrk MYk, rhkx
MYkLku ykue Lku Mkou Mk{k hkkku {Lkw k ytku {Lku
k fhu Au. k yu r[k [ukLkkLkwt {k{ Au. w r[k{kt kkLk
yku Au kke krk kLkuk ytk:fh{kt ykkkuykk kkLkLkkt
rfhku Vwxe Lkefu Au. ku{ ku{ r[k w kkkt kT kkLkLku kn
fhkwt Au.
85

164

165
kk Au khu kuLkkke rkrhk fktxk{kt hnu qLkku kw fu su heh{kt
kkkk w:Lke kke Wkk fhu Au. kuLkkke {Lk{kt fktxk u
ykLke kke kuk kk Au. xqtf{kt kLke kke ykfko
kuk fhu Au khu ykLke kke rkhMfkh kuk fhu Au. khtkwt su
yk, rLkkw Au. ku{kt fkuR kw Lkke kku {kLkMkkx kh kuLkk u
k fue heku ytrfk kk?

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

huf kuk{kt kkLkLke yk~kk nku Au. kkLk yLku kwrLku

uzkke kkLkkuke kLke Au. kkLk yLku kLku uzkke
kkuk kLku Au. kkLkkuk{kt [u kwr yku Au. yn knuk
kwr yLku kwrkuk Lkku kVkk Mk{S ukLke sYh Au. su Mkkhk
LkhMkkLkku u u, MktMkkh{kt hnu ir, ir[ yLku ku{Lke [u
hnu rkkkLku ykuu ku Mkk{kL kwr, yke Mkk{kL kwr nt{uk
Mkt[, tfk kuk fhu Au. ku knukt Mkek krhk{Lkku r[kh Au. khtkw
su kwr huf fko fkh{kt kkLkLku Mefkhu ykkokT kkLk Mkkku
uze u ku kwrkuk Au.

yk{ yk {LkkuikkrLkf ryu kuskw suk yk YkLku

kLkLku rk kLkkk fhkkt k Yk yuk fkuR u{qk kh kLk
fhk{kt yu w Mknuwt kzu yLku w ykLkt k yku. fwt yktkLk
kh kLk fhwt fuxwt frXLk Au. ykk Lk fhLkkh Mkki yu kuLku
yLkwwt nu. yk{ kuk ykkku Lkn, {LkLke f]rkLkku Au. kkLk
kkuku s yuLkku wkMkku fhe eku Au. yk rn krk: w:t unrk
yku su kkuku unkhe Au. yuLke yk{kt krk ke qk frXLk
Au. ^kukiMkkurfkh kukkt ykk Mkk [uk{kt su{Lkwt r[k yk{kt
ykMkk Au. yu{Lku qk {kuxk {k{kt u{ktke, krh{{ktke
kMkkh kwt kzu Au.

ykk uwt ku{ kkLku Mkkw yLku rLkkwo WkkMkfLku

Mk{kLk ku Au. khtkwt Mkkw WkkMkfLku [rZkkku fu uc kku Au kuLkwt
fkh knkrhf kk Au. su kktu Au kwr kukke, kwrkuk
fnu Au. huf unkhe k Mkkfkh RrL yLkwke ku{kt hnuk
kw, htk, MkkIo kuhuLku MknukRke Mk{S fu Au. yLku kuLkwt
Mkhkkke [kLk k fhu Au. khtkwt rLkkwo{kt suLku fkuR fkhLkwt Yk fu
kw Lkke. yuLku fkuR RrLke yLkwe fkkku Lkke. yuLkwt [kLk,
kLk fue heku fhwt? kLk{kt fkuRf fu fkf kh r[k yufkk fhkLkwt
nku Au. suLke kkMku fkuR Yk s Lk nku, kuLku kLk fue heku fhwt?
k Mkkfku kLk{kt yktku kt fhe [khu kksw ytfkh Au
yue fkLkk fhu Au. yLku kAe yu ytfkh [u k fkLkk kwLkwt
kLk hu Au yLku {LkLku {kk ku s uk Au. ku{ kheLku kuLkk kh
{Lk furLk fhu Au. u ykLke skyu fkuR u{qk kh kLk furLk
fhk{kt kku ku w Mknuwt kzu. fkh fu kYk{kt fkuR kw Au.
kw nku kt k ykLke kke kuk fhe fk, su{ kwkkLkk
Vw{kt hnu MkkIo yLku MkwktLku fkhu {Lk{kt kuLkk u k k]k

86

ykku hkuskhkus{kt su fhkkt nkuRyu, yu {ku {Lk nt{uk

fhu Au kuLkkke rkrhk fhk sRwt kku ku w frXLk yLku khu krh{
ykkLkkhwt Lkezu Au. k{u s{k nkkke nt{uk kk fkkuo fhkkt nku.
yLku yu s{k nkkLku R kk, khu kuLkk rfkYku zkkk nkkLkku
Wkkuk fhku, kku su kfeV We kk Au. yuLku suLku yLkwwt kuLku
s kh kzu Au, yu s heku yktku kt fhe hMkku ykutkkLke
kfeV ytsLkLku s kh kzu, nk, yk kwt ykku fheyu Aeyu
hk, k k[khe fheyu Aeyu.

166

167
ykkokT Su rLkhkfkh yuk kh{k{k{kt kesk Z fhku
nku kku nrh{qkLkwt rLkhtkh kLk hwt, kuke ku MYk{kt oLk k
MkLkw Mk kk.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

xqtf{kt su rk unh[Lkk Mkkku rkfw Au ku{kt {w~fue qk

s nku Au. su{ hehLkk ke ytkkuLku hehh[Lkkke rkfw fko{kt
{w~fue kzu Au. ku{ {LkLku k rkfw Mktukku{kt kk {kxu {w~fue
kzu Au. {Lk su k Lkke, kw {kuowk Lkke, RrL kB Lkke
yuLke yu fkLkk fhe fkku Lkke.

yk heku MkkfkhLke kq ykkokT {qk yu ftR y[kLkf Mkw

Lkke, ku MuAk[khke sLkLke k Lkke. Wxwt yrfrMkk {kLkMkLkku
W[ ykk{f Mk kk{kLkku yu{kt kMk hnuku Au.

nk, yu kk [kuMk Au fu kkLkLkk rLkkwo k{kt kku

fkuR k fkhLkk kw{kuo Lkke. tkkR, knkukR, [kR, zkR,
Yk, htk, Mkwtkkk, Mk, sLk kuhu kwkuke ku hrnk Au. k kuLku
fkuR k kirkf kw{kuoke wk ykfkh, Mkkfkh MYk ykke {Lk{kt
fkLkk fhk{kt yku, kku ku{kt k kk kw{kuokw fkk MYk
uk Au.

{qk kq nkue, Lk nkue, yu ytku nhku hMkkuke rr

{k {tkkhku [kkk ykk Au. kkLk fnu Au fu {khu ku Mkkku ftR
Mktkt Lkke. {khku yn fnukLkku kkko yuxku Au fu rLkkwo
WkkMkLkkLkku {kko Mkkw WkkMkLkkLkk {kko fhkkt ku yhku Au. nwt
kku {kk kLkku qku Awt. k{u Mkkw {kkuo kRLku k{khkt Mkof{o
{khk{kt ykk fheLku yr[ku {khe k fhkk hnuku fu
rLkkwo{kkuo sRLku k{khwt {Lk {khk{kt Mkh fhe rLkhtkh {khwt kLk
hku. kku k MkuoLku nwt kfk sL{ {hYke Mkkkh{ktke Wkh
fhwt Awt. k {khe knue hk kwt khu Lk qe fu kkhwt {Lk ytz
{khu ru s hk, su Mkkike Wk{ Mkkike uc yk Wkk Au.

su{ ykku kkfkuLkkt {Lk{kt kkkoykuLkkt Yk{kt kLk fkku

fkk kheLkwt hukr[k (YkYkLkkt ytkh Mk{e, uk kh
fhue, {]w {kunf nkM fhke, ku Mkwth kktkuke kkLk{kt rnkh
fhke) kuhe, ku{Lke ykMkkkMk krh{ {knku h[e. kuLke M Mk]r
k krh{ kLkkeyu Aeyu. yk{ {kMkLkk {Lk{kt fkuR [kuMk
rk, rk fu k, yk rLk{k kk kkA k k khkuk
heku, ku {kxu kuLke ykf]rk hnu nku Au.

yk {kxu kkhu k{ {Lk yLku kwr, {Lk yuxu {Lkke {kLke

eue {kk yu kwr, nwt ykkokT ynt{Lku {khk{kt uRLku Lku kqoYku
yufkk fh yk yuf hMkku Au. khtkwt u yk hMkku knw yhku kkkku
nku kku kkhk {Lk yLku kwrLku {khk{kt yufkk fhk {kxu ykMk
fh, yu {kxu khtkh Lk fhkku hnu. k yk hekLke ykMkLke
rk k yhe kzke nku kku {khu {kxu f{o fhwt yu MktMkkh{kt
uc Au. yu{ {kLkeLku yue kLkkke f{o fhk kk.

yk{ yk {Lkkui kkrLkf rMkktkLku yLkwkeLku rLkhkfkh, rLkkw

o
khk kLku ykfkh MYk ykke ykke ykMkkkMkLke Mk]ryu
k{ kLkkk e{T k[koyu e rLkhkuk ktk{kt
&kuf17{kt Mk ykkk fhe Au.
nrh{q k! Mkku k Mkt f kkrkkMk rn >
RLkt MkoLkt Mkt kkk f]rk ke Mk >>

87

168

169
MktMfkh kuhu Lke fkuo Au. kkALke yu ke kk ykku kk
Lkke. k yu qk s ktkk yLku yxkxk rnMkkkLkwt ytrk{ krhk{
ykku ko{kLk SLkYku uR feyu Aeyu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk ykMkku k yu x u w t ? ku L kk Wkh Yku e{T

k[ko y u [u kMkt Mku k r[kLku nt { u k
kkhk{ kLkkku. yu {kxu kkLkLkk [rhkkuLkwt, yioLkwt
oLk, kkLkLke rr ekykuLkwt [kLk, yu fk{ kkuzwt Mkh Au.
{kkLkwt Mkkk [kLk fhkkt {Lk yk heku kkLkLkwt [kLk fhk kh
kku. k Mkk[e kLke nu, kku yk fk{ Mkh kLku. ykkkt
yk fk{Lku Mkh kLkkk {kxu e{T k[koyu ykXu nhLke
MkukrrLke Mkkku Lkk{M{hLke kusLkk ykke yLku Mk{wt fu
Lkk{M{h yuxu XkfkuhSLke hMkMkh ekykuLkwt ykknLk, suLkk
khk kkLkLkwt M{h yuLkwt Lkk{ Au. ykMkkuk.

ykku {qkk kh ykeyu kku f{oV kk fhkke

ktrkLke kr kk Au. Wkkr hnuke Lkke. kt Mkwe f{oVLku kfze
hku kt Mkwe SLku yktrk hnu. f{oVLku Akuze u yuxu khk ktrk.
yk heku kkLku ykX{k &kufke yrkkh{k &kuf Mkwe
uf MkkLk{kt yMk{ko kkkt {: Mk{ko kuk, ykMkkuk,
kko f{o yLku f{oV kk, yu{ [kh kLkk MkkLkku kkkk
Au. yk kk MkkLkku yuf s Xufku knkU[kzu. khtkw huf kLke
kyku swe swe nku Au. yu kLkku r[kh fhe yk{ktke su
{kkoLku sR fk ku{ nku ku {kkuo swt uRyu. yk{ kku kk
{kkkuo Mkhk Au. Wk{ Au. k MkhkkLke ryu fkuRLku yk {kko
Mkh kku, fkuLku kuku {kko Mkh kku, fkuLku ku {kko Mkh kku.
fu Wk{ kku kuLkku ykkh kuLke k, Y[e yLku ehs Wkh
ykkh hku Au.

e{T k[koyu fnwt Au fu kt Mkwe kkLkLke f]kk

Lk nku kt Mkwe Mkuk{kko{kt Y[e kuk ku Lkn ku{Lku {kxu yk
ykMk{kko k yMk{ko Au. yu{Lku {kxu kkLk keu Wkk
kkku Au fu yLku fnu Au fu {U knuk k fnwt Au yLku nsw Vrh k
fnwt Awt fu f{oVLkku kk fh. su ftR f{o fhu yuLkk VLke ykk
Lkn hkkLke.

nu ykX &kufku{kt kkLk Mkk[k kLkk [keMk suxk

kk kkkk Au. yu kku e kLkku WMkkn u Au. Lku nwt
k ykkt kku fuwt yue kuLke ykukk ktk kLku Au.

kekkSyu f{oLkk {wu k fkhku kkkk Au VLke

ykk hkk rLkk kT e Au. su ftR kkqof fhk{kt ku
Mkkf f{o. Mkfkh {kxu {kLk kq fu rkck su f{o fhk{kt yku,
ku hksMkf{o yLku keLku {kxu, kezk {kxu kkzk {kxu fu nuhkLk
fhk {kxu su fhk{kt yku ku kk{Mkf{o.
{LkwLkku ko{kLk sL{ yuLkk kkALkk yMkt sL{kuLkkt
f{kuoLkwt krhk{ Au. yu yMkt sL{kuLkkt f{kuo kkk yu f{kuoLkk Vkuyu
ko{kLk SLk{kt un, {Lk, kwr, hwr[, k, kw, kuk, {kokyku,

88

(1) fkuRLkk u ukk Lk hkku : {kk {Lkw Lkn, k

{Lkw rMkkLkkt kw, kke S, stkw yLku LkMkrk Mkwk k ku{kt
Mk{ku kR Au. kkLkLku yn MkoqkLkkt Lkku kuk
fko Au. kuLkku yko Mk Au suLkwt yMk Au yue k{k{ sz [ukLk
nMkeykuLkku ku{kt Mk{ku kR Au. rkLk sYhe yk kkLku LkwfkLk
knkU[u ku uwt. yk uk kk k kLkkk {kxuLke knue hk Au.

170
kekk kkko kkLkwk
(2) kk u r{kk fu! {kk uk Lk hke yu{ Lkn k
Mkkku Mkkku r{kkkLkku k fu. ku{Lku khu k kkukkLke {Lke
sYh nku khu {Yk kLk.

171
yk Wkw k kw ku Wkhkt k ku Mkrnw nku yLku
kTf]kkke, su {u ku{ktke Mktkw hnu su Mkw {nkfke {u ku
{ukLkku Lk fhkku Lkke kuke Mktkqo ykLkt{kt hnu ku Mkk[ku kuke
fnuk. ykku k rLko nku, kekkSLkk {ku {Lk, [Lk yLku
f{oke rLko Au. rLko nkuk Akkt yk{Mkt{e yLku Z rLk
kku nku Au. fkuRLku kezk kk kuwt fkuR f{o fhkku Lkke.

kekk kkko kkLkwk

(3) kk hk : ykkokT r{k khefu u {Yk kLkwt yu

ykke kLke knkh nku kku k {w~fue{kt kk fu.
(4) {{kk hrnk : kLkku ke{kk u Mkkrf s {ike
yLku fhwkLkku k hnu Au. kku k kuLkk u shkk {{kk Lkke
nkuke, {{kk MktMkkh{kt kktu Au. kuke f{o{kt kxMkkk yLku yuf rLkck
ykke Lkke.

Lkk, Mkwrk{kt Mk{kLk k hnu yLku {kiLk hku, {kiLk{kt

kkf k {kiLkke kherhfLkku Mkt[ kR fu Au. {kiLk yMkk{kt
kkLkLkwt [kLk w kkwt hnu Au. Mkk[k kLke kirkf skk{ktke
fkLke ykukk hnuke Lkke, MktMkkhLke {kun {kkke kLk {wk kkLk
M{h{kt Mkk hnu Au.

(5) rLkhntfkh : Mkk[ku k kkuku fhu f{oLkwt, kkukkLkk heh kLkwt,

kkukkLke kwr [kkwoLkwt, fu fkuR k Wkh fhuk WkfkhLkwt shk k
yr{kLk fhkku Lkke. yk kw, {khwt Lkn, k kkLkLkwt, kkLkLke
f]kkLkwt V {kk Au. yk heku kLku fr[k{kk k yntkwr Lk
nkukLku fkhu kkk fu kkLk Mkkku kkukkLkk rLk Mktkt kktkku
nkukLku fkhu kuLkwt ytk:fh{kt ykkkuykk uc, r yLku ykirff
kwku kx kk kku Au.

yk{ kkLku &kuf 13 ke 20 Mkwe kLkkt rk

40 kku kkkk Au. yk [keMk kkuLkwt yuxwt kwt {n kuLku
ku{kt Lk ykkku y Au. yk 40 kkuLkku nhku
kkukk kkLkLkwt {kk wYk Au. kkLkLkk nhku kkuLkwt
oLk fhk rw MknLkk{, rMknLkk{, wkoMk MknLkk{
kuhu Lk ku, khtkwt kkLk rLkkwo Au. kuLku kwkuke khu
kkte fk Lkn.

(6) Mkw w:{kt Mk{kLkkk Mkk[ku k Mkw w:Lke Mkrk{kt

Mk{kLk hnu Au. khu k k kh fkuR {wMkekk yke kzu Au kku
k yu r[kh fhu Au fu yk kku {khe Wkh kkLkLke f]kk kR Au
yLku {khk kquo fhuk wf]kuLkkt {k{kt ykLkkke wt khu w:
{khu MknLk fhwt uRyu. ykkokT ytk fkf Mktukku{kt k
ktk yLku ehs hku Au.
(7) k{k : kkukkLkku fkuR kLkku ykhk fhkkkLku fkuR k
fkhLkku tz ykkkLke RAk Lk hkeLku kuLku k{k fhu Au.

yn kLkk 40 kku kkkk Au kku ku {kk {kkooLk

{kxu Au. fkh fu {Lkw k kkLkLkku yt Au. su{ kkLkLkk
yMkt kwku nku Au. yk kwkuLku ykue Mkk[k ku ku hknu [kwt
uRyu. ykke kkLk ytku fnu Au {khk yk ykLkku {{o Mk{SLku
kkukkLkk fko ktk [ku kku kuLke kh nwt Mkk Mkk hne.
89

172

173
yk kuk yLku kukLke fkokrkLku Mkkhe heku Mk{sk yuf
Mkkw Wknh uRyu. fkuR nuhLkk h[f rMkkh{ktke ykku
Mkkf, Mfwxh, {kux Mkkf, kkze fu yuwt kesw fkuR MkkLk RLku
Lkefeyu khu kuLku ftxku{kt hkk nkk fu kk kh kuf nkkke
hke kzu Au. ku{ yk unYke hkLku MktMkkhLkk {kko{kt [kk
{kxu {kk yuf kufLke Lkn k yLkuf kufLke sYh Au. fkh fu yk
hk{kt RrLkuLkk kuzk Au yuf kuzkLke kk{ U[ku ku keu
U[kU[ fhu, keLku yxfkku kku [kukku kkkk fhu, yk heku
Lku ytfw{kt hkk yu fk{ knw fX Au. ykk kuzkykuLkku
tw{uku yk hehYke hk{kt ukku kku Au. yk tw{uk{kt fku
fku Au? ykkokT kekkS kuLku kuk khefu ykuku Au. yu kuk{kt wt
wt yku Au ku uRyu kuk{kt fw 31 kku, kku fu xfkuLkku Mk{ku
kk Au. kkt[ {nkqk, yntfkh, {Lk, kwr, yk, f]rk, kkt[
kkLkurLku kkt[ f{uorLku, kkt[ kkLkurLkuLkk kkt[ rkku yu [kueMk
k kkk RAk uk, Mkw, w:, Mktkk, [ukLkk yLku ]rk
(khkk) yu Mkkk rfkhku Mkkku Mkkku kkkt fw 31 kkuLkwt
yk kuk kLwt Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk : 13
kkLku kkh{k yk{kt Mkkw WkkMkLkkLkk yLkuf MkkLkku
Mkrnk kT keLkwt oLk fheLku Mkk[k kLkkt kku kkkk. nu
rLkkwo WkkMkLkkLkwt {n kkkk, kuh{k ykLkku ykht fhu Au.
yk kuh{k ykLkk ykht{kt kkLk kuk, kukk
kuLke Mk{sqke ykkkk fnu Au. kuk yuxu ykkwt heh, yLku
kuLku Lkkh fu kuLkku {krfLku kukk fnuk. sue heku hk yLku
hk. kt hkLke nfw{k kuo ku rMkkh yuxu yu hkLkwt kuk
fnuk. yLku kt Mkwe kuLke nfw{k keo fu kuLkku ku hk fnuk.
kkLkLke yke kMkeo kk fhkkt kkLk fnu Au fu kuk yLku kukk
ruLkwt kkLk yu s Mkk[wt kkLk, ykke kku kkLk sue e {kuxe kk
Mkkku kuk uzkR kku. ykk uwt ku{ yk heh yu kuk Au,
yu kuk ru su Lkkhku ku Au kukk.

yk tw {ukLkk yku (kuzkyku)Lku ytfw{kt Lk hkk{kt

yku kku yuLkk {krfLku ze kR{kt kkze u.

kkLk fnu Au knukt yk kuk kkk kukkLkwt {n Mk{S

u, rkyku, kMkqkku ykryu kwrwk heku kkkwt Au kuLku nwt k
kLku yu kuk wt Au? fuk fkhLkwt A? yu{kt k rfkhku kk A?
yu{kt ktke wt kk Au? suLku kukMk fkku Au ku fku Au? yLku yu
kukMkLkku kk fuku Au? ku kw kLku Mktkuk{kt kkke.
90

yk hehYke kukLkku {krf fku? khkLkku {krf fku?

Sk{k, ykkokT yk{k, yk Sk{k yu ykhu kh{k{kLkku yt
Au. xqtf{kt hehLke [ukLkk yuxu yk{k fu Sk{k. khu
yk{kLke [ukLkkLkku {krf yu kh{k{k, yk heku yk{k yLku
kh{k{kLkkt {qkku{kt fkuR Vhf Lkke. ku{ Akkt kt Mkwe S
kkukkLkk {qMYkLku ykuk Lk Lkke fhkku kt Mkwe fkokuk
yLku yntkLke kkkkLke ryu {kuxku Vuh kzu Au.

174

175
kukk ytkuLke Mk{kLkkk yuxu kkukkLkk yk{MYkLke
rM{]rk nwt kuk (heh)ke rk Awt. yue ykkLkkk yuxu ykkLkYke
ytfkh. ykku ytfkh nwt MkoM Awt. {khkke (hehke) Wkh fkuR
Lkke ykkokT ykku hehLku k {kLke Ryu Aeyu. ku s heku ykke
RrLkuLku, kLku yLku {LkLku k k {kLke Ryu Aeyu. ykwt
ykkLk kkLkke qh fhe fk Au. ykke ykt, fkLk kuhu wrLkkLkk
rkku{kt hkt kkt hnu Au. ku{Lkk{kt hkk, uk sL{u Au. Mkk[k
kkLk khk yk RrLku{kt hnukt rkku yLku ku rkku khuLkku hkk
uk qh fhe fk. hkkuk qh fhk {kxu kkLk ku {LkwLkk
ytk:fh{kt kqo MYku kx kk Au. suke kuLku kkLk {ukLke
rskkMkk ku Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

ykke yk kktLku Mk{k {kxu, kuLku ku ytfw{kt

hkk {kxu knuk kuLku kkLkke Mk{swt kzu, suLku kekkLke krhkkk{kt
ku fnuk{kt yku Au. yLku kt Mkwe ku Mkw nkk{kt Lk yku kt
Mkwe ku S kkLke Lk fnuk.
kuk heh, yu heh ykfk, kw, kus, s yLku k]e
yu kkt[ {nkqkku{ktke h[k Au. heh{kt kkt[ f{uorLku nku Au
nkk, kk, {w, WkMk (sLkLkurL) yLku kwk kkt[ kkLkurLku nku
Au. Lkkf, fkLk, S, Lkuk yLku [k ([k{ze) yk kkLkurLkuLkk
kkt[ rkku nku Au. Lkkfke kt, fkLkke , Ske hMk (Mk)
Lkukke Yk yLku [kke MkoLkwt kkLk kk Au. yk Wkhktk {Lk, kwr,
yntfkh (ykkokT nwt kkLkku k) yLku yk ({q f]rk) Mkkku
fw 24 kku kkt.
yk Wkhktk RAk (kMkLkk, kuk kukkLke kMkk,)
uk, Mkw (suLkk zu RrLkuLku yLkwfkkLke yLkwqrk kk Au.) w:
(suLkk zu RrLkuLku rkfwkkLke yLkwqrk kk Au.) ytkk rk
rk yu f ke Mkkku {u w k h[Lkk yLku nkh
[ukLkk(MkkLkkk), ]rk (xfe hnukLke k) yu{ yk Mkkk rfkhku
kkkt fw31 kku fu xfku kk, ku{Lkkt Mktwkkkkke yk kuk
kLku Au. ykk kukLkk {krf {kxu kekkS{kt kukk yLku kuke, ku
kkko Au. kuke yuxu {krf yLku kukk yuxu kuk ru kwt
Lkkhku, khtkwt kuLkkke rkrhk kukLku kukk yuxu kuk ru kwt
Lkkhku, khtkwt kuLkkke rkrhk kukLku kukk ytku fkuR fkhe
nkuke Lkke. su kukLku kukk ytku fkuR fkhe nkuke Lkke. su kukLku
{kxu fnuk, ku{kt kMk fheLku kukkLkk MYkLke fkheLkku
ykLkku Mk{ku kk Au.

hkk ukke uhkuku fkuR k {Lkw Mkk[k yko{kt kkLke

Lkke. ykku shkf ktrkke r[kheyu yLku kkukkLkk {LkLku kqAeyu fu
nwt {khk yk kuk (heh) ru fuxwt wt Awt. yLku kuLkk MkTWkkuk
{kxu fuxku k]k Awt kku ykke kku we kze su. ykke kkMku
su kkLk Au. ku zknkLkwt kkLk Au ekh yk znkkLkwt kkLk k
yhw kku Au. ykke ykku kherhf ryu {kLkrMkf ryu fu
kLkk{f ryu nt{uk f{uh hkkt Au.

91

ykkokT ykku {kk fnuk kkh u kukk yLku kuke

fnukRyu. khtkw huh ykku ykke skkkhe rLkkkLke
kkkk{kt kku ykku zk WkkO Au. ku skkkheLku Mkwkhu rLkkk,
kuk khefu kkkukt ykk xkukLkkt wt{ukLku fkkw{kt hkk kekkS
yk ykLkk Mkkk{k &kufke yrkkh{kt &kuf Mkwe su Wkk
kkku Au ku uRyu.

176

177
kh kAe yku Au t. ke kh k kkzk {kMkLku
t knw k{u Au. tLkku keu yko kktz, ykkokT ykku suk Au
kuk Lk ukzkLkku Lk fhku yuLkwt Lkk{ t fu kktz. e
kkufwLkkkS fk Lku iLkwt Awt k kkku Au ku{kt kktz
tLkku Mk{ku ku Au. ykkeyu yn fhu ykkk {ku iu
Mkuk yLku M{h fhkt, kT {o{kt kktz kkkku Lkn. kfkMkwh
Lke MkwkkurLkeS{kt yLku su ktk{kt Mkqfe LkeLkwt ktk fnuwt
Au yuwt Lk fhw.t fkuuRLku ukzk {kxu fu Mk{kLk rkck {kxu ykh
kkukkLkk Wkh {kxu Mkuk fhe Lkn. kkukkLkku Mkns {o Mk{SLku
su{ kk kkke{tk sku ku{, Mkuk fhe.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kuk heh, yuLkku kukk yk{k Au. yuLkk {kxu ku Mkw

kh{k{k Au. yk{k khu kh{k{kLku u khu yu{kt yTqk
k yku Au r k kxu Au. kAe yk kk Mk{wkLku ytfw{kt
hke fu Au.
y{krLk{T rLk{kk kkMku kiMkku nku, Lk Mktkrk, kwr
nku, k nku, Mktk, rk nku, kw nku, k nku kt
ykkk{kt rLk{kk Lk nku kku kkze ykk ke Lkke. rLk{kk
fuwt yk{ knw fX Au khtkwt Mkk[k kesLkku nt{uk rLk{
nku Au su{ yktkkLkk ]k kh fuheyku yku fuheyku {kuxe kk ku{
yktkku Lk{u Au. ku{ ke{kt kwkuLke ]r kkkt rLk{kk u Au.
MkTkwkuLkk rfkMkLke Mkkku rLk{kk k e uRyu kt Mkwe
rLk{kk Lk nku kt Mkwe kuLkk{kt MksLkkkLkk kwku rfMkkkt Lkke.

kAe yku Au ynMkk. ynMkk yuxu {Lk, [Lk yLku

hehke fe fkuRLku fr[k{kk k w: Lk uwt. fkkouke nMkk
k fkhLke nku Au. f]k yuxu kkuku nMkk fhe, fkrhk yuxu
fkuRLke kkMku nMkk fhke. yLku yLkw{kurnk yuxu nMkkLkwt yLkw{kuLk
Mk{koLk fhwt.

ykkkt{kt rLk{kk Lk nku kku kkLkLkk yLkL k yuk

kekuLkku Mktk fhku. u ku{Lkk fkLk kh rkMk {wfk{kt yku kku
[kuMk fqrMk kk Au. fkh fu ku{Lkk {kt kkLkLku {ukLke
kkkue nku Au ku{Lkkt un ke RrL ykirff nku Au. w:{kt
ruf kh fhu, yk Z nku, Mkw{kt yr{kLk Lk nku.

e kkufwLkkkS ynMkk Lku iLkwt yrkkh{wt k

kku Au. ynMkk Lkku k fuk {kxu nt{uk Mkk r[ku hnuwt!
kk u Mk{k fuku. MkoLkk Mkw{kt kkukkLkwt Mkw {kLkwt. fkuRLkk
w:ke w:e kwt. ykkwt fkuR fwt kkkzkwt Lkke. su ftR Mkw, w:
Au. yu f{o rLk{k Au. ku{ {kLkwt. yk{ ku, k[ke kh hneLku
Mko u Mk{k fukke ynMkk k ykkku ykk yke su.

ykk kukLku Skk {kxu Mkkike {kuxku MkTkw yu yk rLk{kk

Au. rLk{kk ykk yntfkh xfkku Lkke. kwr{kkeo Mktk{kt
rLk{kk {kxu rLkkk Lkku kuk fkuo Au. yntfkhLku Lkkkk {kxu
rLkkkLke yk~kk Au. e kkufwLkkkSyu fk Lku
ikkLke rkk ykke ku{kt Mkkh{e rkk khefu eLkkk Lkku
Mk{ku kk Au.
92

e kkufwLkkkS iLkk ke k{kt ke {kk kh

k hkeLke ykkk fhu Au. fu iu ke {kk Wkh k hke.
fezeke fwtfh nkke, Mkwe kk SkuLku Mkhk kk.

178

179
Mkhkk yLku MkLku kk{k {kxu MkTkwhwLke yk~kk
nt{uk hnu Au. kwhw {kxu kekk yn yk[ko Lkku kuk fkuo Au.
kirkf, ykk{f fkuR k kuk{kt kkLk ke {kxu MkTkwhwLke
ykMkk Au. ykke hufu MkTkwhwLkk hu swt uRyu. kwhw yu
kkLk keLkwt {k{ Au. yk {k{ {LkwYku nku fu ke fkuR
MYku nkuR fu. kuLkk kh k yLku rkMk ku kwhwLke Mkk[e Mkuk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

Mkrnwkk yuxu fu {Lkwu kkukkLke kkMku k. Mkk{o

nkuk Akkt k ykhk fhkkk u Mknus k ykLke
kke Lk hku. ykkokT kuLkk u k{kk hku, MkrnwkkLkk yk
kw {kxu e kkufwLkkkS iLkwt kesw k Mkk Mkk hnuwt.
[kukwt k ku Lk fhku. yLku kkt[{wt k kkLkLkku Z yk
hkku {kt Mkk{kr ku Au. k{{kt Mkw, w:{kt Mkk hnuwt
yuxu fkuR {Lkw khk, fkuR w: fu rkhMfkh fhk{kt Akkt Mknus
k {Lk{kt kk rLkk Mkkkk hke. ykkLkwt fkuR ftR kkkzu
Akkt ku Lk fhku. yLku k{uku krhMkrk{kt kkLkLkku Z yk
hkku. ykkokT kkLk rMkk {khwt fkuR fwt kkze fkkwt Lkke.

yke Mkukke kwhw u Rh kwr kuk kk Au. kwhw Rh

Lkke k kwhw u Rh kwr r {kxu sYhe Au. kLke ykkk
{ku e kkukkLkk krkLku kh{uh ku Au. k, rkMkke Mkuk
fhu Au kue s k, rkMkLke kwrke kwhwLku Rh keLku Mkuk fhe
u R yu . yke MkT kLkk hkeLku yk[kku o L ke Mku k fhu yu
yk[kkuokkMkLk fnuk Au.

yk{ khuf y{wfu w: ewt fu ykhk fkou yuwt khu

kk ku Mk{u yuku ykkkuykk r[kh ykku uRyu fu {khwt fkuR
fwt kkkze fhe fkwt Lkke. ykkku kkkz fu ykhk fhLkkh u
Mknus yk Lk yku ku Mkk[ku Mkrnwt fnuk.
Mkrnw kkLke [{f Mkhkk (Mkkso {T ) Lkk kw kh
ykkrhk Au kuLkku yu yko Au fu fkuR fkhLkk fkx rLkk {Lkwu yuk
Mkh kwt uRyu fu ku kw Mk{k k kMkrf MkLkwt WTkkuLk
fhe fu, kuLke Mkkku huf kkkku {Lk, [Lk ke yLku hehke Mkh
Mkekkwt nkuwt uRyu. ykLkku yko yu kk fu {LkLke Mkhkk tk,
Lkk, [kze kuhu Lk fhk, {{oMko ku{s yk{kLksLkf [Lkku Lk
kkukt kkk Mkh, r yLku rnkfkhf [Lkku kkuk, yk keLke
Mkhkk Au. hehLke Mkhkk{kt A, fkx, Rkko, uk kuhu Lk
hkk{kt Au.

krkkk yuxu ytkh ki[ yLku kkk ki[. kkk ki[

yuxu MLkkLk yrf krkkk, ytkh yuxu MkkiLkwt Mkkhwt [kwt.
Mkhkk yuxu ykk{f qr{fk yu ku MkkLku knkUk
kAe ku{ktke shk k r[rk Lk kwt.
r{k yntfkhLkku yko Au. kkuku yk heh Au yu{ {kLkwt.
khu {Lkw yu{ Mk{su Au fu kkuku heh Lkke k [ukLk yk{k Au
khu ku kMkrf yntkLku kk{u Au e k[koyu kwr
k{kt Mkkike kkf ynt{ {{kkLku kk Au suLke ykk kh
rMk]k [[ko ku Au.

93

{Lkwu sL{, {]w shk kkk krLku ke yMkkyku

w:Lkku r[kh fhku. Su {kkkLkk Wh{kt Lk {rnLkk Mkwe hneLku
yLkuf w: MknLk fhwt kzu Au. sue heku rLkkzk{kt {kxwt kkfu Au

180
kekk kkko kkLkwk
yue s heku sL{ knukt {kkkLkk Wh{kt kkf sXhkLk{kt {kxwt
kkfkwt hnu Au. {kkkyu kuwt {eXwt, {h[wt kuhu kkh yLku kek
kkkkuoke kkfLkk heh{kt kkhk kk Au. yk Wkhktk kko{kt
hnuk Mkq{ stkwyku k kkfLku fhzkkt hnu Au. kAe kkf kkukwt
nkukwt Lkke. kuke kuLkk w:kuLke k fhe fkku Lkke. kuke hzkt fhu
Au ykk yLkuf w:ku sL{ yLku kkk{kt hkkt fhu Au.

kekk kkko kkLkwk

181
Mkw kkk w:Lkkt ykkk{LkLku fkuR yxfke fu Lkn. kuke {Lkwu
yu kirkfke SLkke yLkkMkk hne ktku Mktukku {kxu Mks kwt
uRyu. u skk Wkhke ykMkk ykuAe kk. yLku MkTr[kh
kxu fu Rhu su ykwt Au yu Mkkhu hMku kkhe Ryu. yk heh,
{Lk Lk yu Mkkhu hMku kkhku kku kkLk hkS ku. yu s SLkLkku
hku ykLkt yLku kkko Au.

kiLk{kt k w:kuLkku kkh Lkke. i[krhf koLku fkhu

yLkuf skyu ykukkyku, kkeyku, {kLk, yk{kLk, ku kkwt
kku Au. kuLkkke Wkk kke kkeyku w:{kt krh{u Au. yk
Wkhktk ykSrfk {kxu kuzkuz yLku kirff yLkuf skkkheyku
sukt yLkuf w:ku wkLk yMkk{kt ykkkt nku Au.

kekk kku kt Mkwe fnu Au MktkkLkku, kLke kkk h kuhuke

rhk kLkku. ykkokT kuLkk u {{ Lk hkwt. yuLkku yko yu{
Lkke kuLkk u kke. MLkun Lk hkku, Lk kku ykke Vhske
kkLkk fuku, ku{ su ftR fhku yu VhsLkk kkYku fhku ku{Lku
Mkwe fhk yu ykke Vhs Au ku Mk{SLku fhku. khtkwt ku{Lke kkMkuke
Mkw ukLkku Wu~ Lk hkku. yk{ fhku kku Mk{kMkk k yku.

]kMkk{kt {kMkLku kherhf yLku {kLkrMkf w:kuLkku kkh

nkukku Lkke. kherhf heku nhk Vhk yLku WXk kuMkk{kt yLkuf
f kzu Au. fwtxwtkesLkku ]sLkLke {Lkku]rk Mk{sk kikh Lk nku,
ku{Lke yke yMkk{kt fwtxwtkesLkku ku{Lkk uLke kkukkLke
skkkheyku qu Au. suLku fkhu ykke y{ku khke
MktMf]rk{kt ]k{ku kk Au. yk fue rf]rk! fuxwt w:!
ykk ]kkLkk yLkuf w:kuLkku r[kh Au.

yk heku yLkkMkkk, R fu yrLk krhMkrk{kt {LkLkwt

rLk Mk{, kkLk{kt yLkLku k, yufktk MkkLkLkwt MkuLk,
sLkMk{wkLkk kUkx u yYr[, yk{kLkLku rku Zkk,
kkkLkke fu k fhkLkwt Au kuLke yk kwt kkLk ykLkkke rkrhk
nku ku ykkLk fnuk. yu ykku Mkkhe heku Mk{S uwt uRyu.
kh{k yLku kuLkk Mk fu MYk ru {krnke yuxu kkLk,
kkLkLkku yk yko Mker{k Au k yu kkLk e ykkk koLk{kt Vuh
kzku uRyu. r[kLke Mkhkk yLku Mkkhk MktMfkhku fu kwku ykk
uRyu.

{]wLkwt w: k yuxwt kkMkkf nku Au fkh fu yLkuf

kLkk hkuk yLku kkMk, {wt kAe {]w kk. yuwt fnuk Au fu
{]wLku Mk{u khu k heh{ktke Lkefu khu nhku A
heh{kt yuf Mkkku zt {khkk nku, yue kezk kk Au.
yk{ Mkw yLku w: kku MktMkkhe SLkLke ykLkwktrkf
xLkkyku Au. kekkLkk {ku {Lkwu w: MknLk fhkkt ewt uRyu.

yk{ kkLku kuk kkk kukkLke fkhe ykke. kukMkLku

kLke krk k ykke. nu kkLk kuLku Mk{e hkkt Au.
94

182

183
kkuLku Vrhke Mkkhe heku Mk{se uk uRyu. f]rk yuxu skk,
k]e, s, kus, kw yLku ykfk. yu kkt[ {nkqk kkk {Lk,
kwr yLku yntfkh yu ykX fkhLke ykhk f]rk Au. yk rMkk
[ukLkk wk Mkkk ku khk f]rk Au. yk ktkuLkk MktkusLkke skkLke
Wkrk kR Au yk{ f]rk yLkkr Au. Mkq heh Lkktk Au. k
f]rk khu k Lkktk Lkke. yk f]rk suLku ykku kuk khefu
ykueyu Aeyu. yn yu kkkk LkkUe uRyu fu Mkq heh yu
kuk Au. khtkwt khkf]rk [ukLkk ykkokT yk{kyu heh kukLkwt kukk
kLku Au. yk heh kukLkwt kh{k yk{k Au. kuke yk{kLku
hehkukLkku kwhwk fnuk. ykkokT hehLkku {krf fnuk.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkLk fnu Au fu kuk yLku kukkLke fkhe yu kkr{f

fkhe Au. rk{f Lkke. huh rkk{f ykkokT ku nku
kku ku ku Au. yk ku yuxu kh{k. yLku kh{k yuxu su
kirkf skkke kh Au. yk kh{k{kt yk{k yLku kh{k{kLkku
Mk{ku fhk{kt yku Au. yk{k yLku kh{kk{kLku eLku {Lkw
Mkk[e ktrk yLkwu. SLkLkk y{]kLkwt ykMk fhe fu Au. ykk
ku kLkwt Mkkw rLkhkfkh YkLkwt oLk fhkkt. kkLk ykk fnu
Au fu kirkfkeyku. LkkMkfku {khk MYkLku Mk{S fkkt Lkke.
fkh fu ku{Lku {kLke eukt yuk fkuR Mkw Yku {khwt yMk
Lkke, khtkwt su{ Mkqo kkukkLkk yLktk rfhku [ku{uh MkkheLku yMkk
nku Au. kue s heku kh{k khefu nwt yMkk Awt. ykkokT Mkq
Yku Lkn k rLkhkfkh Yku skk{kt Mkokke MYku yk ke
RrLku {khe kkMku {kusw Au. suke yk kktzLke huf krkrryku
kh nwt kkhef Lksh hke fwt Awt. huf S{kt [ukLkYku hnu yk{k
yu s kh{k{k Yku nwt Awt. S nkkke su Mkw kfzu Au ku s kh{k{k
MYku nwt kfzwt Awt. ku s heku fwLke Mkwkt k nwt {kLkwt Awt. yk{ nwt
RrL hrnk nkuk Akkt {khe RrLku kku yLktk Au.

ykhk yLku khk ktku f]rkke su skk kLwt Au. kktz

kLwt Au. kuLkku {krf kh{k{k Au su skkLkku kwhwk fnuk. ykkokT
yk kh{k{k rMkk su ftR Au ku f]rk Au su kuk Au. kh{k{k
kwhwk kukk Au.
Sku{kt heh kkk RrLkuLkk rrk kxefhku ykhk
f]rkLku ykkhe Au. ykkokT ykhk f]rkLke fkoieLke yMkh khk
f]rk yk{k kh kzu Au. yk{k f{oLkk ktLkke ktk Au. hehkuk.
ykhkf]rk suwt f{o fhu. kuLku Mkkkeku kukk {kxu yk{kLku
nksh hnuwt Au. yu LkkUwt sYhe Au. f{oLkk kukxk{kt heh yku
Au. yk{k kku {kk Mkkkeku ku swu Au yk{kLku ktf kkukxku
ykkku Lkke.

kkLkLke yk ke MkkteLku ykku yu Mkk kk fu

kh{k khefu kkLk Mkokke nku kku wt kh{k{k MkoSku{kt
rk kukt Au? kuLkk skk{kt kkLk fnu Au f huf skyu
rkYku MkoLkk MksoLk kkuk yLku MktnkhLkwt fkh nwt Aw.t kurkykuLke
k kurk, k{Mkke kh, kkLkYk, ku yLku kkLkkB, MkoLkk
{kt rkhks{kLk nwt Awt. kuk, kkLk yLku ku ru su ftR {U fkwt
Au ku khkkh eyu kku kTkLku ku kk.
kekk f]rk yLku kwhwk ktkuLku yLkkr ku Au. kuke yk ktku

95

yk heku heh yLku yk{kLke rrkkk Mkkhe Mk{se ukke

heh uLkku {kun Lkk kk{u. yk {kun Lkk kk{kk kwLksoL{{ktke
{wk k{k Au. fkh fu kwLksoL{Lkwt {w fkh {kun {kk Au.

184

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

185

yk {ku n Lk kk {kxu u f Su kw h w k ykko kT

kh{kLkku ykhku uku uRyu fkh fu kh{k{k kh{k
(yk{k) khefu huf Ske{kk{kt {kusw Au. kkfe kesw su ftR
uk Au yu kkLkku Lkk kkLkku Au.
yk{ kw {Lkwku kkLkLkkt Lkukkuke heh (kuk) yLku
hehLkk kkkkLke (kukMk) [uLkk uLku ykuu yLku ykhkf]rk
({kun {kk)Lkk ktLk{ktke {wk kkLke rkLku u kku ku sYh
kh{uLke kr fhe fu Au.

yk : 14
kkLku kuh{k ykLkk ytku fkwt fu kuk yLku kukk
[uLkk uLku kkheLku {Lku k fh. khtkwt yn & yu kk fu yk
uLku kkhku fue heku? kuLku k {kxu wt kkLk sYhe? yLku yu
kkLkLkku {rn{k wt Au? kk ku kkLkLke kr {kxu Mkh Wkk k
Au? ykLkw oLk [ki{k yk{kt yku Au.
ktLk ku ke kk Au yuf f]rk ke (nwt heh Awt. yuk
ynt{ kke) yLku f]rkLkk fko kwkuke (hehLke RrLkuLkk
kukke ku{kt {{kk fukke). k{ f]rkke kkkt ktLk{ktke {wk
kk kkLku kuh{k yk{kt oLk fwO. nu Mk, hksMk yLku
k{Mk ke f]rkLkk fko kwku{ktke fue heku {wk kk kuLkwt oLk
fhk{kt ykwt Au kuke yk ykLku rkkwkuk yk fnuk{kt
ykku Au.
kkLk {qrk khV skkt knukt kkLkLkku {rn{k
kkkkkt fnu Au fu nwt Vheke kLku Wk{{kt Wk{ yuwt kkLk ykkwt Awt.
su kkLkke {kuxk {kuxk {nkyku k MktMkkhke {wk kLke kk Au.
yk kkLk kku yuwt Au fu suLkkke yLkuf kku {khk sue r f]rkLku
k fhe k Au. yLku sL{ {hLkk ktLk {ktke {wk kk Au.
96

186

187
kz, Akuz{kt kkf hneLku yks fkuo fu wfu, kkAku , kMkS
Rh ykkh nkk kku yu{Lke kkMku yke kuk fk Mkns nku kuke
k{k{ ]k, ku{Lkk kktzk kkue WXk fu wfu kkAku , wfuSyu
yu s {k{ke skk ykku. yuxu ]k, ue, kkLk, kkh kkue
WXkt kkAku Lkn ykwt rkkkS, kkAku Lkrn ykwt.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kekk kkLkLke kk Mk fhkkt fnu Au fu skkLkku fkko,

fkko yLku kukk fku Au? ku hnMLku wt yu s Mkk[w tkkLk Au.
yLku ku k kAe keswt ftR kLkwt hnukwt Lkke yLku yu k
kAe MktMkkhLkk ktLk{ktke {wk kk Au. kkLk ke {kxu yLkuf
krkyku Au khtkwt yk kk{kt kh{k{kLke f]kk yk~f Au. {kk
MkkteLku ee uwt, {kke uwt fu kk kkkoke kkLk k yuwt
Lkke. u kh{k{kLke f]kk nku ku yufk LkkLkk Mktkke yuf{ ku s
ku kR Au. kek qtxkhkLku ku{Lkkt kihe Akufhktykuyu, ku{Lkkt
kkk{kt kkekh kLkkLke Lkk kkzkk ku{Lku {kk Lkfk{e Au. yLku
kh{k{k s Mkouc Au. kuwt kkLk kwt. fr fkrkMkLku k{u fk{kkqh
Aku. kuxwt s ku{Lke kLkeyu fkwt yLku ku{Lku MktMkkhLkku kk fkuo,
k wLku ku{Lke ykuh{Lk {k yu fkwt fu kLku rkkkLkku kuk{kt
kuMkkLkku yrfkh Lkke. kuke kuLku kke ykwt. kuke kuyku MktMkkhLkku
kk fhe kh{Lke ke {kxu Lkefk. kkik{ kwLke kk ku,
ku{Lku MktMkkh{kt sL{ {]w shk krLkkt {Lkw ukt yLku MktMkkhLkku
kk fkuo. fkLkk w kAe rLkkuok kufkuLke wkhe uRLku, ynMkk
khV k, ykk kku yLkuf Wknhku Au fu Mkk[k kkLkLke ke
kh{k{kLke f]kk Wkh ykkrhk Au u f]kk nu kku kkLk, fkuR kk
kkko fu MkkLkk kh k k kk Au.

kkLkLke kkfkke ewfuSyu kh{k{k sue r k

k fhe. e wfuS suwt Mkk{o yk[ko[h e k[ko
yLku rkk][h e kwMkktRS {nkhks kkk Mk{Mk fw{kt
k Au. suLkwt rkkkLk ykkeLkku 84 yLku 252 ikuLke
kkkoyku{ktke kk Au.
yk{ MktMkkhLkk ktLk{ktke {wkLkku ykkh f]rkLkk kw
kh Au suLku kLk{kt hkeLku 14{k yk{kt f]rk ru kkuzef w
rkkku kkkk{kt yke Au.
Mkki k{ kekk f]rkLkk fx kkLke krk Mk{u Au yk
f]rkLkwt Wkrk MkkLk k ykkokT kh{k{k Au. yu s f]rk Mko
Ske {kkLku Wkk fhu Au. ku{kt koLkwt MkkkLk fhLkkh k Au.
f]rk {kk Au. suxe Sfkuxeyku uk Au. yu kkLkku rkkk nwt Awt.
f]rk yLku kwhwk yu {kkk rkkk Au. yLku yk kktzku yuLkkt kkfku Au.

kkLkke MktMkkhLkk ktLk{ktke {wk {u Au. yuxwt s Lkn

khtkwt kh{k{k sue r f]rkLku k fhu Au.
e{T kkT fkk yku Au wfuSyu sL{ kkktLke Mkkku
h Akuzwt yLku stk{kt kk fhk [ke Lkefk. {khu MktMkkh{kt kt
ktkwt Lkke. kMkS RhLkku ykkh Au. kuLku r[kh kku fu efhkLke
kkA kt kuzwt, kuXk kuXk s kkukkLkk yioke ]k, ue, kktzk,

97

f]rk {qYku kku yuf s. k Mk]rYku ukk {kxu yu kkukkLke

yth s k fkhLke rrkk Mkhu Au. yLku kAe yu k fkhku fu
Ykku{kt yLktk YkkuLku MktkusLkku kkkt ykke Mkk{u ytk rrkkwk
rr[k, rM{fkhe, i Mktkk Mk]r rMkk kku Au. xqft {kt f]rk
knwYke MYkk Au. suke ykku Skeh ykke kLku fu f]rk
ku{s keLke kLku fu f]rkLku ykuue fkkt Lkke.

188

189
hukwe Mkfk{kke f{kuo fhu Au. yuxu f{kuoLkk VLke
ykukk nku Au. yLku ku{kt kkukkLkwt Mkw uu Au yk{ f{o yLku VLke
MkwkMkkke {Lkw ktkR Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

f]rkLkkt yu k Ykku yuxu kuLkk k kwku, su Mkkw,

hukw yLku k{kukwke ykuk Au. yk kLkk Ykku{kt skk
ktk Au. kuke kuLku rLkkwok{f fnuk{kt yku Au. Mkkw SkuLku
fue heku kktu Au. hukw fue heku kktu Au. yLku k{kukw fue heku
kktu Au. yu nu uRyu.

keu kuk k{kukw Au. yu {k, ykMk yLku Lkkke

{LkwLku kktu Au. k{kukw{kt f{oLkk VLkk krhk{Lke ykukk nkuke
Lkke. khtkwt f{o{ktke {kk MkwLke ykukk ke nku Au.

Mkkw rLk{o Au. kwrLku fk ykku Au. yuxu kw

yLku kkLkLkk ytkke SLku kktu Au. fk yuxu kkLk fu MkkV, MA
r fu Mk{s. kqhwt uk, qh Mkwe uk, suLku fkh ukkh{kkf
ykk kirff rkLku Mkkhe heku Mk{sk{kt kwr kqhe heku fk{ fhu
Au. yLku fko fhk{kt knw WMkkn hnu Au. Mkkw kLku
kw[kk{kt Lkku Au. kuke kwr{kt ktrk We fhu Au fu {khk huf
f{kuo {o{, kkh{kkf nkukLku fkhu nwt Mkk {wk Awt. f{o {Lku
khu ktLk fkko hnukkt Lkke. Work is Wofkship ykwt kkLk kuLku
MkLke ku{kt Wkkuke kLku Au. khtkwt S yke ktrk{ktke knkh
Lkefu ykkokT Mkw yLku kkLkLkku Mktk Lk fhu kkukkLkk kwkkek MYkLkku
yLkw fhe u Au. yk kwkkek MYk yu kh{k{kLkk yLkuf kwkuke
wk yuk kh{kLkku kkuku yuf yt Au kuku yLkw fhku.
nu keu kuk hukw Au. yu k]kke Lku ykMkkke SLku
kktu Au. hukw hkk MYku Au. ykkokT fkuR Mkw, k, krhMkrk,
xLkk, rk kuhu{kt ykMkk khk s yke Au khu hukw
e khu {Lkw{kt kirkf Mkw kukk {kxuLke kMkk ku Au.
ku RrLk]rLkwt Mkw kukk {ktku Au. hukwe {Lkw hkx ykk
Mk{ks{kt MkL{kLk RAu Au. yLku Mkwth e Mkkhkt MktkkLk yrnk Mkwe
krhkhLke RAk hku Au. yk heku ukkt Mk{k kirkf skk hukwe
Au.

yk ku kwkuLkk kLke kk Wknh Mkkku Mk{Syu kku.

su S{kt MkkwkuLkku k w nku khu ku S k
WkkMk fheLku yuf rMk qk hnukLkwt kh kuke u Au. yLku
fkuR rMk ku k WkhkMkLku fkhu qku hnu hku khtkwt {Lkkkwt
ukkt s kuLkwt {kU kke kke kR yLku qke {kU{kt kuLku {qfe u k
hku, yuxu kkukkLku yksu WkkMk Au. ku k k Lk hnu ku hukw,
yLku fkuR rMk k{kukw Lkku k e khu kkf, ftxkkLku
fkhu ku k WkkMk s Lk fhu.
Mk, hs yLku k{Mk yk kwku {LkwLku kktu Au hk.
khtkwt yk ku Lkk kktk{kt fkh{kt Vhf Au. Mkkw yLku hukw
Mktkke kktu Au. ykkokT Mkkw Mkw yLku kkLkLke ykMkkke
kkk hukw f{kuoLke ykMkkke kktu Au. ykke Mkkw{kt
MkwMktk yLku kkLkMktk kkkk kkk hukw{kt f{o Mktk kkkku.
khtkw k{kukw{kt Mktk Lkke kkkku. fkh fu k{kukw kukke
Au. kuLku {kk kirkf kuk{kt hMk Au.

98

u MkwLke ykMkk Lk nku yLku kkLkLkwt yr{kLk Lk nku

kku ku Mkw yLku kkLkLku kktkkkt Lkke kkk ykkokT f{o yLku f{oV{kt
yk k Lk nku, kku ku f{o kh{k{kLke ke fhkkkwt kLku Au.

190

191
kwkufko ku heku kR fu. u k{kukw w nku kku kuLku
Lkkqof ykuAku fhe kuLku MkkLku hukw khku ku kku hukw
Wfko. ku s heku hukw w nku kku kuLku {kork fheLku MkkwLkku
Wfko fhe fk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

Mkkw Mkw{kt uze u Au. hukw f{o{kt uze u Au yLku

k{kukw {k{kt uzu Au. ykkk SLkLku ke fhLkkhk yk k
kwku Au. khu kkLk, Mk{s yLku rufLkwt k u khu Mk{S uwt
fu ykhu Mkkw [ke hkku Au.
khu kuxwt Lk k fheLku krhkhef Mkw kuku
yLku Mkkku Mkkku ku LkLkku kh{kko fko{kt rrLkkuk fhu ykkokT kLk {kok
fhu khu Mk{swt fu hukwLkwt k wt Au.

yk{ kwkuLke rfkMkLke kkkk{kt yko yuku hkku xu

fu {u{u k{kukw{ktke hukw yLku hukw{ktke Mkkw e
rfkMk kk yLku kh kAe k kt Lk yxfkkt yk ku kwku hnuk
Akkt S yk kwkuke kh hnu. SLke yke krhMkrkLku kwkkek
Mkrk fnuk{kt yku Au. yke kwkkek Mkrk fue heku {ue.

khu {k Wkk kk khu yu{ kk fu f{kwt fkuLku {kxu?

kk MkkoLkk Mkkk Au. f{kRLku ftR Wkh Lkke R skLkk. {kxu AkuzLku.
yk ke Wkkr, khu ykk Mktukku{kt fkuR Mkkn ykku fu Lkhk Aku
ku kT fkk kkko fhku, khu ku skk ykku fu {khwt heh kt
Mkkhwt hnu Au. Lk kku {khkke WkkMk kk fu Lk kku yzku fkf kT
kkko{kt kuMkk. {U k yuk kufku uk Au. kku khu w:e nku
Au yLku nhk{e yLku kkke kufku khu Mkwe nku Au. kuke kT
kkkoLkku yko ku? yk kku kirff znkk Au. su ykkLkkkke Wkk
kk Au.

knuk yktkh{we kLkku ykkokT yth hnu kLku ykuku,

{khk {kt fku kuXkt Au? fku {khk {kt kuXukt kLku Mkk[e
heku ykuk {kxu kkkYk kLku Au? ykk &kuLkwt Mkkhe heku
Mk{kkLk fheLku qk s MkkkLkeke yk k kwku [uLkku Lkkkku kkuze
Lkkku yLku kuLke Mkkku kh{k{kLkk MYkLkwt [kLk fhku. yk{ Akkt
k{kukw yku kku e ku [kuh Vrhke yth kuXku Au. suke ykMk,
{k, WMkknneLk, kneLk, kk Au. ehs xu Au.

MkkwLkwt f{oV Mkkf Au. hukwLkwt f{oV w: Au.

yLku k{kukwLkwt f{oV ykkLk Au. suwt yuLkwt V yue krk. Mkkwe
f]rkkku nku. yu u kk Au. hukwe f]rkkku {kMk kk Au.
yLku k{kukwe f]rkkku yMkwh, hkkMk kk Au.
yk ku kwku SLkk sL{ Mk{u Lke kR kuk nku Au.
ku{ Akkt ku kkkh, Mkk Lkkuke ku{kt VuhVkhLkku k
yfk hnu Au. xqtf{kt ykMkkkMkLkk kkkhLkku k yk k
kwkuLkkt {k{kt VuhVkh ke fu Au. suLku kwkufko yuxu kwLke
]r, kwLke [rZkke Mkrk, fne fk Au.

hukwLkku u kk kku kuLku k ykue ku. kh{k{kLkwt

[kLk fhku, khu Mkk yLku Mkk{krsf kkkkkuLkwt [kLk w
hnu, yk [kLk ykke yufkkkkLku kkuze Lkktu.
MkkwLkku u kk kku kuLku k ykuku. yk kLku Mkkhe
heku ykue wLkwt [kLk fhku kku sYh yk S yk ku kukkuLkk
fkkuo{kt ukkkku Lkke.
99

yke krhMkrk{kt hu yuwt {kLkkk fu yk yuLkk{kt kwku

Lkk{uk kR kk Au. yn kwkuLkku Lkk kkku Lkke fkh fu kwku kku

192
kekk kkko kkLkwk
f]rkLkku s k Au kuke kt Mkwe f]rk nku kt kwku nkukLkk
s. k kuu kkukkLke kLku kwkuLke rk{kt MktzkukLkku RLfkh fhu
Au. hk{ek Lkwt ekkk fkuR kwhwk su, khu ku eLkkt fkzkt
knuu, kkue, [ke nkk kwt yuwt s Au. ku{ Akkt ku khu
kkiYkk kw{ke ukku Lkke. yu kkk Wkh ku Mk{ kqhkwt ekkk
su Au yuxwt s. yu{ kt f]rk nku kt kwku kku nkuLkk s
k kuLku kkukkLke kLku kwkuLke rk{kt MktukLkku RLfkh fhe
eku Au. hMkk kzu khu AkeLkk Wkkukke hMkk MkkkuLkku
ykkku rLkMktk kqze Au. ku{ kwku k SLkwt ftR k Lk
kkkze fu. yuLku kwkkek fnuk.

193
(3) r{kkkke nt{uk qh hnu Au. kkuku fkuR kirkf fu
ykk{f rk fkk fhu. ku{kt ku rMkr {uu. kku k
kuLku ku{kt Mknusk Mr{kLk hnuu Lkn. yk Wkhktk r{k {kLk
yk{kLkke yu Mknus k krk ku Lkn.

kekk kkko kkLkwk

(4) Mk{k Mk{rke skkLku rLknku Au. fkuRLkk u kwk

fu r{kk Lkn. yhu, skkLkk kk Sku u Mk{k hku
fkuRLku [ Lk[ Lkn ku.
(5) eh yLku MMk hnuu. kirkf fu ykk{f rk fkkku
ku nt{uk ehs hku, MkVkk {uk {kxu Wkk Lkn
fhu, yLku u rLkVkk {u kku k rLkhk Lkn kk k MMk
hneLku rLkVkkLku k[ke uu.

rskkMkw yswoLku kkLkLkk {wke kwkkek MYk ru

eLku, kkLkLku kqAu Au fu kkLk yk kku qk W[ MkrkLke
kk Au. ykk rkkwkkeke ykkMkku yk hke Wkh nu hk?
ku{Lkwt yk[h fuwt nku Au? k kkuke kuyku rkkwkkek kLku
Au?

kw kkekLkkt yk kku { kt Mkw w : {kt Mk{kLkkk,

Mk{k ehkk yLku MMkkk suk kku ukt, ykk kku
ykku ykkWLkk yk{kt MkrkkLkkt kkuLkk Mkto{kt
kkuzkf kf VuhVkh Mkkku uk, yke kwkkek Mkrkyku {kxu
Mkk[ku yrfkhe fku Au? kuLkk Wkh{kt kkLk fnu Au.

yswoLkLkk yk k &kuLkku Wkh kkLk kkt[ &kufku{kt

ykku Au. Mkki k{ kwkkekekLkk kku uRyu Au.

Z kke su {Lku u yu kwkkek kLke Au. suLkk

{Lk{kt Z rLkck nku fu kkLkLkku nwt k Awt. kh{k{kLke f]kkke
k kwke kh Awt. yu{kt tfk Lk kk. kkuzkf {kLkrMkf r[khku
kk kzu. yk{Lke rk Lke fhe, kuLke Wkk{e kLkkku, yk
heku f{oLke [kuMk fuzeyu [keLku ykk{fLke Mkk[e rk kfze
fk Au.

(1) yk{kYku hnu Au. h{kt Mktkrk yku fu , ku{ Akkt kuLkk
{Lk{kt khu k ykLkt kkku Lkke. yk Wkhktk fkuR u uk,
Rkko fhkku Lkke.
(2)Mkkkeku hnu Au. kirkf skkLke ke rk RrLk]e
{kxu Lkn khtkwt yk{kLkk WkrkLkk kk Yku hnu Au. k Lku yk{
Mktkkuk {kxu hnu Au.
100

194

195
Mkhk{e Au fkh fu ykkk kku{kt kekekLku krk kku Au.
khu MktMkkhLku Lkhfkk{e kku Au. khu kekk khu ykrkLku
krk Mkkku Mkhku Au. khu kkuzwtf rr[k kku.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk{ Akkt kekkLkwt fkuR kkkLk, r[kh fu Ykf khu

kurkk Lkke. ykke Wkh Aue Mk{s, kkLk ykkLku kurkk khV
R Au. u kkLkLku Mkkhe heku Mk{swt nku kku ykkk
ytkhyk{kLku k]k fhku, rk ytkhyk{k kkLkLke Mkk[e
rk kkku, k{u kuxku w {LkwLku Mkk[k MktkLkku MkMktk ku,
kku ku w {Lkw{kt krhkoLk ku yLku ku Mkk[ku {kMk kLku. yu s
heku MktMkkhLku ykLkk ]k Mkkku Mkhke MktMkkhLke krkkk Mkkrkk
fhk kkLk {ktku Au.

yk : 15
kkLku [ki yk{kt Mk, hsMk, k{Mk yu k
rkkwkuke kh kwkkek kLkk {kxu, {khe Z k fh, {khku
Z yk fh, ku{ fnu Au khtkwt yke Z k Au. Z yk
ykku, kheyu Aeyu ku{ ku Mknuku Lkke. fkh fu ku{ fhk
{kxu MktMkkhLke, hehLke yLkuf rxtkkyku yku yk rxtkkLku
kkh fhe w Mkkku Mktkt Mkkrkk fhk, kkLku yk yk{kt
rMk]k [[koo Au. suke ksLkkuLkku kkukkLkk{kt Z yk rLk
kkkuke yk ykLku kwhwkkuk{kuk fkku Au.

yk MktMkkh yuf ykLkwt ]k Au. fu suLkk {qrkt [k Au.

zkkt kktzkt Lke[kt Au. ykwt ]k yuxu yk ykkokT kekku, k
kuLkku kko yk {ku Au. yuxu ykke fk k yuxu
xfLkkhku. y yuxu Lkn, yk heku kuLkku yko kk Au. kku ykke
fku yMk Lk hkkwt nku ku yk, yk{ MktMkkh u yk Au
kku kuLkku yko yu kk Au MktMkkh rLkke Au.

yk ykLku kkt[ rkk{kt uRyu kku k{ 1ke5

&kuf{kt MktMkkhLkku krh[ fhkku Au. 6ke9 &kuf{kt S rLkku
Mktkt kkkku. 10ke11{kt kkLke yLku ykkLke ru fkwt Au.
19ke20 &kuf{kt {wkLkku rLkuo fhu Au. yk{ ykLku Mktkqo
heku Mk{sk Lk fheyu kkLkLke ekLke knLkkk, rkk,
rrkk yLku rkkkLkku yTqk krh[ {u Au.
yk ykLkk ykht{kt MktMkkhLkku krh[ fhkk
kkLk MktMkkhLku yk (kekku) Yku Mkhke MktMkkhLkwt r[k
ykke Mk{k hsq fhu Au. yk ykLkwt ]k yuwt Au suLkkt {qrkt
ykfk{kt Au. zkku yLku kktzk Lke[u Au. yk knw rr[k kku kue

yk ]kLkk {qrkt Wo [k Au. WoLkk kt ykkuo Au. khtkwt

yn kuLkku yko Au Wkh Lke[u, ykkokT Wo yuxu Wkh {qrkt yLku
Lke[u zkkt kktzk, nu Wkh {qrkt yuwt fnukLkku {kk yuxku s
Au fu kkLk Wkh Au. yuxu Wkh {qrkt, fkh fu yk MktMkkh Rhke
Wkk kuku Au. yuxu w Wkh Au. zkkt kktzkt Lke[kt Au.
101

yk Mkto{kt Wo yuxu Wkh yLku Wk{, fkh fu yk

MktMkkh kh{k{kLke RAkke Wkk kuku Au. yuxu Wk{{ktke

196
kekk kkko kkLkwk
Wk{ Wkk kwt Au. f]rk yLku kwhwk{ktke Mko fktR Wkk kwt Au,
yuxu MktMkkhLkk {qrkt ktke Y kkt. yLku zkkt yLku kktzk
Lke[u Y kkt. kku yn ykt yu{ fkwt Au.

197
yk heku knukt &kufLkk {{oLku Mk{Syu kku MktMkkhLku Mkk[e
heku Mk{S u. MktMkkh{kt hnuk Akkt MktMkkhke kh kLkeLku kT
fko fhe fe. MktMkkhLkku kuk ukt kh MktMkkhLku yku, yku
kkLkLke k Au. yk MktMkkh yuf fuhe sue Au. fuhe LkkLke nku khu
fze kku Au. {kuxe kk khu kxe kku Au. yLku kkfu khu {eXe
kku Au. MktMkkhLkwt k k{ ryu ykwt s Au. yk MktMkkh ]kLke
zkeykuLku k kwkuLkwt Mk[Lk kwt Au. Mk, hsMk yLku k{Mk, kuLke
yk zkeykuLku LkkLkktLkkLkkt fqkku knw kkukt Au. yk zkeyku
Yykk{kt kqhe kku, kAe fze kku. Yykk{kt MktMkkh y{]k
suku kku. khtkwt kkAke uh Lkkt krhk{ku Au.
kekk kkko kkLkwk

MktMkkhLkk {qrkt [k Au. uc Au. kkLkke Wkk kukt

Au. yLku kAe rMkhue yuLke yLkuf kkyku Au. khtkwt su{ kktzk
ytku kku kk Au. kkLkh{kt kktzk he kzu Au yLku Mktk{kt
Lkk yku Au. ku s heku kuLke kkyku Mkq{ heku kk Au. yLku
Lke yku Au ku{ yk MktMkkhLke fkuR fk Lkke. ykkefkLkku fkuR
hkuMkku Lkke. MktMkkh LkeLkk knLke su{ rLk nukwt kke Au. uf
ku kke ykk [kkwt Au. ku{ MktMkkh{kt k nu Au. MktMkkh
yuxu rLk kkku hnukku yuf kn. MktMkkhLke fkuR k sz fu
[ukLk Mkw yue Lkke fu ku uf ku Lk kkke nku. ykske
nhku ko knukt rn{kLkku Lk nkku, khtkwt qMk{kt VuhVkh kkkt
s kt Mk, Mk kt s Lkwt rLk{ko kwt. ykkokT yk skk
nt{uk krhkoLke Au. r{kt {kk kkLk rMkk fkuRLke kuhtxe
Lkke. suLke kuhtxe {ktkeyu Aeyu ku huh Au. yLku su huh rLkke
Au. kuLke kuhtxe {ktkeyu Aeyu. su kkLkLke Mkkrkke {ktkLkkhLkku
szkkkkuz skk Au.
yk heku yk MktMkkh]k Mkkk Mkkwt s Au. yu kk Lkke.
ytz Lkke. Akkt k yk MktMkkhLku Mkk[e heku Mk{su ku kekkLke ryu
uLkku kkkk Au. u yuxu r[kh, u yuxu kkLk, kku Mkk[e fkuLku fnuku?
r[khkku fkuLku fnuk? ruftk fkuLku fnuk fu MktMkkhLku Mkk[e heku
Mk{S fu. su yk MktMkkhLku Mk{ku Lkke, yu ykkLke Au. suLku ykku
ykukLkku kku fheyu Aeyu kuLku huh ykku ykue fkk Lkke.
yLku suLku ykuk Lkke kuLku ykukLkku ykLkt uk suku nku Au.

fqtkku Yke rkkuLku ykue ukLke sYh Au. k yuLke

su zkeyku su Mkok Vukue Au. ykkokT rk kMkLkkYke zkeyku
Lke[u yuxu hkekuf yLku Wkh yuxu Mko Mkwe Vukue Au.
ukkyku k rk kMkLkk{ktke kkfkk Lkke. yk{ yu k ]kLke
yth yke Au. f{o ktLk fkuRLku Akuzkwt Lkke. suLkk {qrkt
Mkok Vukukt Au.

102

yk MktMkkhYke ]kLku Mk{swt wt fkhwt Au. fkh fu kuLkk

{q yLku kkyku yufYk nkukLku fkhu {q yLku kkykuLku yk
kkhe fkke Lkke. kuke kekk khu yu{ fnu Au fu ykMktMkkhYke
]kLku fkkku, k fwnkzku {khku kt? fkh fu ]kLkku Auzku kt kuLke
kh kzke Lkke. kuke kuLku {qke WkzeLku Vufe uwt Mknuwt Lkke.
yk{ {Lkw MktMkkh]kLkk kirkf rMkkh{kt VMkk Au. khu kuLku
ukkwt Lkke RAk yLku fk{Lkk {qrkt fuxu Mkwe rMkhukt Au yLku
Lk kku ku yk ]kLke Yykk kt kue Au kuLku e fu Au. ku{
Akkt kLkk kkLkke fkke fk Au.

198

199
kwwt kR Au. ykkokT kLku kku {rnLkku ku {rnLkk kkLk
k ykkk nku Au. k yuwt kkLk kkuzekh {kxu s kk {kxu yu
Z Lkn, khtkwt {skqk, khkwt yuwt MkMktk nku yu{ktke s
yk MktMkkhYke ]k fkk Au. kkfe Mkk{kL ke fkkkwt Lkke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

suLkku ykr fu ytk Lkke. kuLku kuwt fue heku, su kMk{kt

kheyu Aeyu ku huh Au. kuLku swt fue heku? fkuRLku MLk{kt
yMf{kk kk kuLk nkuMkx{kt k fhk{kt yku Au. kuLku qk
uLkk kk Au. zkxh fnu Au. ykukhuLk fhwt kzu. ku k Yrkk
nksh fhku. kAe s ykukhuLk ku, hLkk ku{s kkuku qk s khkR
Au. nu {khwt wt ku, kt yktku wu Au k]k yMkk yku
Au. khu kuLku yk kku {k nke. kMk{kt kuLku fwt kwt Lkke. kuLku
Lkke ku k YrkkLke sYh fu Lkke fkuR k kYLke sYh.

yk MkMktkLkk Lku {skqk, kh kku, kLkkk wt fhwt

uR? kuLkku Wkk wt? kekk yk nrkkhLku {skqk kLkkk {kxu
Mk[kux Wkk kkku Au. kekk fnu Au fu ke ihkLkk yLk{kt
khkkh kkuk fwnkzku ku, kh kAe rkk kh {kxu yLkkMkk
Mktkku , {nk{kyku kkMku sRLku MktMktkYke nkkuzeLkk k {khku, yk{
ke ihkke MkMktk {skqk kLku. yLku MkMktkke ku khkwt
kLku, yk nkukke ku sYh fkku. khtkwt Mkk{u kku MktMkkhYke
{skqk, rk ]k nkukke kuLku fkkk {kxu Mkk krh{ fhku
kzu Au khu kuLku keS heku k r[khwt kzu Au.

yu{ ykkLkke Wkt fhukt su w:ku Au. ku ykkLkke Wkt

fhukt ktLkku yuLku fkkk {kxu yMktk k fk{ kku. yk yMktk
yuxu wt? Mkh ku{kt yMktk yuxu ihk. Mktkke Wxku ku
yMktk. Mktk yuxu ykMkk, yuf Mkw Mkkku rLk h{kk hneyu.
yuLkk Wkh ykkkt {Lk, k, RrLku qk kMkk Mkkku [exfe
hnu kku Mktk Au. yu{ fnuk, Mktk Lk hkku kuLkwt Lkk{ MkMktk, kuke
su kkLke nu ku MkMktkLkk kke ykMkkLkk kzLku fkke Lkktu, fu
yuLkk kktzk, zkeyku {qrkt kwt s MkqfkR . fkkR kuwt ]k
su{ kze . yuLkkt kktzu kktzkt {q{kkke MkqfkR . yu s
heku ykMkk yLku rk kMkLkk MkqfkR . kku Mk{swt fu MktMkkhYke
]k fkwt Au.
MktMkkh]kLku fkkkLkku Z rLk Au Mktfk Au. Lk k
Au yMktkke. Lke kh, MktMkkh]kLku fkkk {kxu Mk{ko Lk nkukke
huh yk ]kLku fkke fkkwt Lkke. khuf kkuzekh kkLk kku kkLku
kk Au. ftRf yue rfx krhMkrk nku kku yu{ kR Au fu wt
nu yk MktMkkh{kt hkwt wt Au? yuxu MktMkkh kh khkkh k kzku,
khtkw khu eku k kzku. {kunLkku RrL ykMkkLkku khu ku

103

MktMkkhLkwt ]k rLkhtkh Vkkwt Vkwt fu{ hnu Au? fkh fu

ykku kuLku rLkhtkh kke kkkk hneyu Aeyu. su kzLku Mkkk Lku kqhkwt
kke {k fhkwt nku ku rLkhtkh kwt s hnukLkwt. MktMkkhYke ]kLku
rkku, kMkLkkLkyku RAkyku Yke kkeke kuLkwt Mk[Lk kk kuLkwt
kLk hkwt uRyu. ykkokT knkhke s Lku ythke u kuke ftR
kLkwt Lkke. ythke yLku knkhke swt yu s Mkk[wt swt.
ythke k kAe fkuR ku knkhke s kwt nku kku k ktku
Lk yku. k {w kk Au ythke skLke, yu s Mkk[ku ihk
Au.

200

201
suLku ykku Mkq{ heh fneyu Aeyu. yk Mkq{ un kirkf un
kh fhkLkwt fkh kLku Au. yk{ sL{ {hLkk Vuhk Mkkk [kk
fhu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk kR MktMkkhYke ]kLku fkkeLku {kkoLku MkkV fhkLke. su

{kko khk fko MkkLku knkU[kLkwt Au ku MkkLk fuwt Au? kt knkUk
kAe kkAw VhkLkwt {Lk kkwt Lkke. yuxwt Lkn yuf kh rMkr Yke
ek {e skkt kk fk Mkwe kt yukLkku khkLkku {e
Au.

yk sL{{hLkk VuhkLku ykkLke {Lkwku Mk{S fkk Lkke.

yk{k fue heku yuf heh{ktke ke heh{kt Au. rkkuLku
fue heku Akuze u Au. fue heku kuku Au. yk rkyku kkLke kufku
Mkkhe heku Mk{S fu Au. ykkLkeyku ku{Lku Mk{S fkk Lkke. kuke
kuLku kuyku kuxku kfkMk ku Au.

yu MkkLk yuxu suLkk kfe Mkqo, kkhk, [t kk fkrk kk

Au kt uR MktMkkhLkku kt[ nkukku Lkke. ykwt Wf] MkkLk kt kh{k
Au kuke kuLku kh{k{ fnuk{kt yku Au. khtkwt kkuLke rr
{kLkkykuLku fkhu kkuf, Mkkfukk{, kkukufk{, ueek,
rkuf kuhu kkt yuf s kh{k{Lkkt rkrk Lkk{ku Au.
yk kh{k{ kMk{kt kkLkwt fu kh{kLkwt rLkkMk
MkkLk yu fkuR kirkf fu kikkurf MkkLk Lkke. kh{ k yu fkuR
kirkf k Lkke. yu kku khkkirkf, {LkkukB, Mktfk{,
ykk{f, ihkk Au su Mkokke Au. suLkwt fkuR MkkLk, rk
Lkke, fkuR Mke{kyku Lkke. yu u, fkke kh yuwt kk, MkLkkkLk
k Au. kuke kuLkwt fkuR [kuMk MkkLk fu MkhLkk{w Lk nkuR fu, yk
kh{k{ ktke Mkqo, [t fkrk kk, skkLke ke sz yLku
[ukLk f]rkLkwt WT MkkLk kuwt ku ykk{f, yk heku S
kMk{kt kh{kLkku yt Au. kuke kuLku kkukkLkk MkkLku knkU[wt k{u
Au. khtkwt ku{kt yhku kuk fhu Au kkt[ RrL yLku {Lk, su SLku
kkukkLke khV U[e hku Au. yLku kAe khu un AkuzeLku ke un{kt
khu ykwt ktk ukwt kR Au. su{ kLk{kt Mkwkt fu wkO
fwt s Lkke. k kLk khu kke[k khVke yku yuxu kke[kLkk
kwkLke Mkwkt RLku ykk Au. yu{ S khu ke un{kt
Au. kk unLke hne kue kMkLkkyku k Mkkku R Au

kkLk ehu ehu kkukkLkku k kkkhkkt fnu Au Mkqo{kt

hnuwt kus, [tL{kt hnuku fk, yLk{kt hnue kh{e, yu heku
Mkok hnue k{k{ kyku {khe Au. nwt huf kn{kt u fhw Awt.
suke kuyku kkukkLke {kok{kt hnu Au.
yu heku nu yswoLk! yk{kLke kkMku nwt ytkko{e ku kuXku
Awt. Wkhktk hufLke nkushe{kt k{k{ S keLkk un{kt yu sXhLkk
yLkYku nwt r{kLk Awt. yLku {kMkku su fktR k Au ku kw nwt s
k[ke Awt.
nwt S {kkLkku k Awt kuLku kMk kMk{kt nwt Awt. hufLkk
{kt hnuku nwt Awt. ku{Lke M{hYku nwt rkhksw Awt. kkLk k nwt
Awt. yuxwt s Lkn, rM{]rk k nwt Awt. e kkkkkuLke rM{]rk kR
, ku{kt k Mkw nku Au.

104

kkLk ykk fnu Au fu nwt {kk ytkko{e, fu kh{k

Awt yuxwt s Lkn, ukuLkwt rLkr{k k nwt Awt. yLku Mko ukuLkku kkkk
k nwt s Awt. k{k{ uku {khk MYkLkk kkLk {kxu Mkkk Lke
hnu Au. yuku nwt Awt.

202

203
kw s yk Au. ku s heku yk Mk{k skkLke k{k{ sz [ukLk,
kn Wkhkn MkwkLkwt kktzLkk yMkLkwt kkLk Au. ku{Lke Wkrk
kAe kuLku f]rk {ku fko fhkLkwt Au. khtkwt khu MktkkLkLku xufkLke
sYh kzu khu kuLke yktke kfzeyu Aeyu. {kkooLk ykke Aeyu.
ku{ kkLk k yk ke f]rkLku ytfwrk hku Au. kuLke RAk ke
kk fk{ fhu Au. yk heku kkLk kh yLku ykhke kh Au. kuke
kuf{kt yLku u{kt kwhwkkuk{ khefu ykuk Au. kwhwkkuk{ yuxu
kk kwhwkku {kt (kh yLku ykh) Wk{ Mkkuok{.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk{ kkLku knuk &kufke kth{k &kuf Mkwe {:

MktMkkh Sk{k yLku kh{k{kLkwt rMkkhke oLk fwO. nu yu
rkLkku WkMktnkh fhkkt ykkLkk ku &kuf{kt kh, ykh yLku
kwhwkkuk{Lkwt {: oLk fhu Au.
kkLk fnu Au fu yk kuf{kt kh yLku ykh yuk ku
fkhLkk kwhwkku Au. yu{kt kwhwk fkuLku fnuk, yLku kwhw yuxu heh,
yk heh suLkk ytfw{kt Au. ku suLke RAkLku ykrLk heh hnu Au.
ku yk{k suLku kwhwk fnuk Au kh yLku ykh ku kwhwkku Au.

kkLk yk kkLkLku k fnu Au. su ytk knLk Au. fu

kLkkke. suLke kkMku kwr yLku kfo nku ku s kuLku Mkk[e heku
u. ku kku f]kLk s kR su. kuLkwt SLk Mkkkof kR su. kLku
kekk yLku kkuzMk ktkku Mk{sk yhk kku Au. khtkwt ku kk ktkkuLkwt
{q Au. ku{kt Mktrk{kt S, skk yLku r ru kfoMktk{
kLkkk{kt ykwt Au. khu kkfeLkk ku {kk kuLkwt ykoxLk Au.
SLk{kt kuu su ftR fhwt Au ku kwt yLku [ukwt xu ku kwt {ue
ewt yu{ kku.

su heku heh {kxu yk{k kwhwk Au. ku s heku yk skkLke

k{k{ sz, rLkSo ke Mkwyku kh{kLkk ytfw nuX Au. kuke
kh{kLkk ytfwkk kLku kh kwhwk fnuk{kt yku Au. yu s
heku kkLkLke [ukLkk{ kLku ykh kwhwk fnuk{kt yku Au.
kh kwhwk kkLkLke {kk kLkwt krhk{ Au. {kk
yuxu {k, skk{kt su uk Au. ku yk heh Mkw r{k Au.
ykkokT su ~{kLk Au. ku kh kwhwk yLku y~ Au ku ykh.

yk kekk yLku kwhwkkuk{Lku k kAe kuLku fwt kLkwt

fu {ukLkwt hnukwt Lkke. yk kwhwkkuk{Lku kLke yLku {ukLke
krk e k[ko ykke Au. kuLku eLku ykLkkeyu kku k
ykkwt yk SLk Lkn khtkwt kuLkku sL{ Mkkkof kk ku yuf
yLkw rMkrLke kk Au.

kh yu Lkktk Au. krhkoLke Au khu ykh fk{e

yLku ykrhkoLke Au.
kh yLku ykh su kh Au ku kwhwkkuk{ Au. yk rhkukMk
yLku Mk{Syu, kekk{kt e skyu yu{ fnukwt Au fu S,
yk{k, yLku kh{k{k kwt yuf s Au. kku kAe kekk yn yu{
fnu Au fu skk kh (sz Lkktk) yLku ykh (fk{e [ukLk{)ke
nwt kh Awt. swku Awt. yu fue heku kLke fu. ykkk MktkkLkku ykkk
Au. ku{Lke WkMkrkLkwt sL{Lkwt fkh ykku s kLk Au. ku{ Akkt
MktkkLkLkwt yMk ykkkke sww Au. kuLkwt heh, f]rk, {Lk, kwr,

105

yk{ kwhwkkuk{Lku Mk{sk kuLke k Mkk{oLku k ku

yk ykLkk Au. yuf kkh{ku yk yu kkuk Au. yLku
kth{ku yk kwhwkkuk{ kuk Au. ku ykLku uze Ryu kku yuLkku
yko kk fu kwhwkkuk{ LkkhkLke s k fhe. ke fkuRLke Lkn,

204
kekk kkko kkLkwk
kekk{kt ykk yku fu su qk ukLke k fhu kuLke k kk{Mke
Au. yk heku kekk kLku rk fhu Au. yLku ytkLkku k fhu Au.

kekk kkko kkLkwk

205

yk Mkto{kt kekkkkLk knw Wk{ Au. khtkwt yk {kxu knukt

kkk kwt kzu. yrfkhe kwt kzu. yrfkhe rMkk kkLk kkwt Lkke.

yk : 16
kth{kt ykLku kwhwkkuk{ kuk fkku Au. su{kt kwhwk
yLku kwhwkkuk{ [u fkuR uk hkk kh r{kt su ftR
yMk Au ku kwt s yuf s kLkku rkMk fu ek Au yu{ fne,
yufkk fu yufLke kk fne. kwhwkkuk{ Mkkku kuk MkktkLkku
(uzk fhkLkku) hMkku kkkku Au. kuke yk yk kwhwkkuk{
kuk Lkk{Lku Mkkkof fhu Au.
kkf Lkshu kekk yn kqhe kk Au. fkh fu kekk
fnukLkku {w yk nwt {nkkhk w Lkn fnwt. nwt yk{Lku Lkn
{khwt, Lkn {khe fwt yue {kunsrLkk {Lk:Mkrk{ktke yswoLkLku
knkh kkLkku Au. kuke kkLk {u {u kwt Mk{e kth{k
yk{kt ykkkt yk yufLkk yLku yLkufLkk rk uLkwt Mk{e
kwt {khLkkhLkku fku? {khe RAk kh kzLkwt kkLk k Lk nke
fu, kt kwt {khe RAk kh wt w fhkLkku Awt. nwt fhwt Awt. nwt fhw
Awt. ku kku ke {k Au. huh fhLkkh nwt Awt. yu{ kkLk
ske wLkk ykht{kt We kue kqt[ kkLku Wfue ykke,
yk heku yswoLk w{kt Mkk{u kR kue qr{fk kikh kkkt
kekkLkku {w Wu~ rMk kku. kekkLke {w kk yn kqhe kR.
106

206

207
kforkfoLkk MktMkkokukke hrnk kRLku ykkokT ie f]rk kh
fhLkkh {Lkw {Lku k fhe fu Au. yk s heku kuh{k ykke
[ki{k ykLkk eMk{k &kuf Mkwe rLkkwo, kLkwt oLk fhe,
kAe [ki{k ykLkk yufeMk{k &kuf{kt kwkkekLkk k
kkke, AeMk{k &kuf{kt yr[krhe kLkku Wu fhe
ie MktkrkLkku Mktfuk fkuo Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

ku{ Akkt r{kt ysowLk wLke [u ftR Lke Wkkr

kuk Lk fhu Vhe keAu nX Lk fhu, ku {kxu fuxef LkkLke LkkLke kkke,
Akkt yrk {nLke kkkkkuLku kh kqAu kkukkLkk khVke fnukLkwt
kkLk [kw hku Au.
yk heku 16, 17, 18 yk k ykku ykkWLkk
ykku{kt fhk{kt yku k[[ko{kt su kkkkkuLke [[ko sYhe
nkuk Akkt Lk kR fe nku kue kkkkkuLku Mktkuk{kt uk{kt yku
Au. kuke fuxkf rkLkku kuLku kekkLkkt krhrku Yku swyu Au.

kth{k ykLkk ykht{kt yk kirkf skkYke

y]kLkwt oLk khk ku ]k{ktke Lkefkkt khkLkkt {qrkykuLke
Mkhk{e Sk{kykuLkkt w kkk yw f{kuo Mkkku fhe Au. yk
s heku uku kkk yMkwhkuLkwt oLk fwO Au.

16 {k yk{kt ie yLku ykMkwhe MktkrkLkku, 17 {kt

yk{kt Mkkf, hksMk, k{Mk sue rkr k, yknkh, k,
kk, kLk yLku 18 {kt yk{kt rkr f{okk kfe kkLk, f{o,
fkko, kwr, ]rk MkwLkku k ykkk{kt ykku Au.
kkLku Mkkk{k ykLkk kth{k &kuf{kt kqhk f{o
fhkkk kkk ykMkwhe f]rkLku kh fhkkk {qZ {Lkwku {khwt
sLk fhkkt Lkke yLku Mkku &kuf{kt kqf{eo {Lkw {khwt sLk
fhu Au. yu{ kkkeLku ykMkwhe yLku ie MktkrkLkwt MktfukYku Wu
fkuo. kh kk Lk{k ykLkk kkh{k &kuf{kt su {Lkw
{kunkMk Au. kuyku ykMkwhe r[khku u ykfkko Au. yLku kuh{k
&kuf{kt su {Lkw {kunkMk Lkke. kuyku ie r[khku u ykfkko
Au. ku ske Mktkuk{kt ue yLku ykMkwhe MktkrkLkwt oLk fwO Au.
yk s heku Mk{k ykLkk yrkkh{kt &kuf Mkwe {ntTytu
ie MktkrkLkwt oLk fwO Au. yrkkh{k ykLkk [kukLk{k
&kuf{kt yLkL kkk ie f]rkkk s {Lku {qYk{kt
e fu Au. yLku kt[kLk{k &kuf{kt Mkfk{f{o kkk {kLkrMkf

yk{ kT kekk{kt Xuh Xuh ie yLku ykMkwhe MktkrkLkku

Wu ku Au. khtkwt yk u yswoLkLkku fkuR kqhf & Lk nkukLku
fkhu kuLku rMkkhke fnukLkku yMkh k kku Lk nkku. yk{ Akkt
kuLku rMkkhke fnukLkwt kkLkLku Wr[k kkkk yk Mkku{k
yk{kt ie yLku ykMkwhe MktkrkLkwt rMkkhke oLk fhk{k yku
Au.

107

Sku ie yLku ykMkwhe yu{ ku fkhLkk Au. kku S ie

yLku ykMkwhe Au. kuLku fue heku ykuk, yk {kxu kkLku kth{k
ykLkk ykukeMk{k &kuf{kt fkwt Au fu su {Lku kwhwkkuk{ kh{uh
khefu ykue, {kk {khwt s sLk fhu Au ykkokT ku {khku yLkL
k kR Au. yk heku k Lkku Wu~ kT ke kLkkk
ie Mktkrk ykkkuykk kx kk Au. yk heku su S uLku hu
ku ie S fnuk. su S {kk{kt hnu, ku S ykMkwhe S
fnuk. ke ku{kt fne hukw kkk k{kukw{kt hne fko
fhLkkh S ykMkwhe S fnuk.

208

209
kXkkwkLku kkknu kwMkeLke ftXe kkuze LkktkLkwt fkwt khu
yuu fkwt yk ftXe {Lku e r Au. suLkkke {khwt r[k w{kt [kUxuwt
hnu Au. kuLkk yk skkke kkkn kwMMku kRLku kkh {tkkeLku
kuLkwt {kkwt fkkkLkku nwf{ fkuo, khu kXkLku fkwt yk {khe kkMku
kkh Au kuLkkke su {khwt {Mkf Aue LkkkuLku! keS kkhLke
k{khu e sYh Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk Mkku{k yk{kt kkLk ie f]rk kkk kuLkk kwkuLkwt

ku{ s ykMkwhe f]rk kkk kuLkk kwkuLkwt oLk fhu Au. kuLke Mkkku kwkLk
kkk nkrLkLkwt o fhu Au. knuk k &kuf{kt k, yk[h yLku
kLku RLku ie f]rkLkwt oLk fhu Au.
Mkkike knuk yku Au. y. y yuxu suLku sL{
{hLkku kkkku Lkke. su Mkk rLko fne Su Au. rLkokk
yu ie f]rkLkwt k Au. rLkokk Mkk nkue uRyu. kue
rLkokk khu ie f]rkLkwt k kkke Lkke. yke rLkokkLku
Lk, hkMkkk k qfke fkku Lkke.

yk{ Mkk[k ie SLku {]wLkku k zh kkkku Lkke.

Mk ywr yu iekkLkwt kesw k Au. Mk ywr
yuxu ytk:fhLke wkk ytk:fh fkuLkwt w nku ytk:fh yuxu
{Lk, kwr, r[k yLku yntfkhLkku Mk{L. su MktMkkhke hkkhrnk
kRLku kkLk{kt yLkwhkk kktk {kxu kkukkLkk r[kh, k, Wu~
yLku fu yuf kh{k{kLke kr {kxu fhu Au. khu ku ytk:fh
w kR Au.

Mkk[ku ie f]rkkku S MkqhkMkSLku rneLkku kkkn

yfkh kkukkLkku kkLk kkkkt kLke kk fnu Au. khu MkqhkMkSyu
q{kheke yuf k kkRLku skk ykku.
Lkk rnLk hkku {Lk{U Akuh.
LktLktLk kMkk fiMku yk rLku Wkh ykih>
nu kkkn! nu {khk {Lk{kt fkuR RAk {kxu sk s
hne Lkke. LktLktLk ef] {Lk{kt Mke kk Au. ku MYk {khk
{ktke Mkkwt s Lkke.

yk{ ie kkLke knue hk Mk Mktwr Au. {Lk, kwr,

r[k yLku yntfkh ytk:fh Au. ku Mkkhe Mkw{kt nkue uRyu. {Lk
Mkkhwt [kLk fhu, Mkkhk r[khku fhu, kwr Mkkhku rLko fhu, yu{kt
rLk nku. ykkokT kk{kt krhkkk yk~f Au.

yk skkke kkkn hkS kRLku MkqhkMkSLku ftRf {ktkkk

fnu Au. khu ku MkqhkMkS rLkokkke fnu Au fu k{u hkS kk nku
kku yuxwt s fne ku fu {Lku Vheke fe yn kkukku Lkn.

ykkokT {Lk nt{uk tfk fwtfk{kt hnu, kwr kfo rkfo{kt hnu.
yLku r[k fk{kzku Mkrk{kt hnu, yu {kk ykk{fkuk{kt s Lkn
khtkwt SLkLkk huf kuk{kt krk{kt yhkuYk k kLku Au.

e fwtLkkMkSyu yke rLkokkke hk {kLkMknLku fne

ewt nkwt fu k{k fhu, {nkhks! yn kku {khe Mk{e hrMkf rhku{e
LktLktLke Mkkkk {kxu fekoLk kk Aw.t ykkLke Mkkkk {kxu Lkke kkkku...

kkLk ef]Lke yk kkLku yLkw{kuLk ykkkkt e

yk[koh rMkktk {wkke ktk{kt ykkk fhu Au fu
108

210

211
nuh Lkn fhkLke hku {U kLk fwO kue fkLk VMke khk ykku
kwkLk fkuoLkku ynt{ Mktkkukeyu Aeyu.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

r[kMkkt Mkuk kMki kLkwrk >

kk: MktMkkhw:M rLk]rkk kkiLk{T >>

k yuxu Lk, MktMkkh{kt fu ykk{fkk {kt su ftR

{uk {kxu Lk kk, kuLku k fnuk{k yku Au. Lk rLkk
fwt s k kkwt Lkke. LkYke k{kt ykxe kkfkk nku kku kuLkk
khk k Vw fuxe kkfkk nu? yu k r[khwt uRyu. kuke
ykkku k nt{uk Mkwr ykuo nkuku uRyu. k Lkk ykuo Mkuk
kk Au. kuke ykkk kk s kku wMkwu nkuku uRyu. suke ku
k Mkuk kLke Au.

{Lk, kwr, r[k yLku yntfkhLke wr {kxu eyk[koh

r[kMkt MkukLke ykkk fhu Au.suke r[k ef] rMkk ke
fko{kt Lk uzk, MkukLke yk rMk {kxu kLkw yLku rk Mkuk Au.
kLkw yuxu hehke Mkuk yLku rk yuxu Lkke Mkuk. yk ktku
MkkLkkuke {kLkMke Mkuk rMk kk Au. yuxu ku {ktke yuf MkkLkLke
kuhnksheke {kLkMke Mkuk rMk kke Lkke. heh zu Mkukke un
yLku RrLku w{kt uzkkke heh yLku RrL ykMkk ehu
ehu qh kk Au. Lk zu Mkukke Lk{kt hnuwt kkuwt ytk:fh k
w kk Au. yk{ ehu ehu heh yLku LkLke ykMkkke xkke
{kLkMke Mkuk rMk kk Au.

ykku su ftR Lk fu k fheyu khu ku{kt ykkLkku k

w nkuku uRyu. ykkokT k{kt k[. kku, Mk, ynMkk,
kk, krkLk, kk yLku ku kuhu{kt Mkh kwr hkeLku
fhku uRyu.

e yk[koh Zku {kLku Au fu f]kkkkk SLku

khkLkku ykLkt {kk{kt kkf k kLk, Lk yLku ynt{ {{kk
Au. ynt{ yuxu {khwt, nwt, ku s hnwt Aw.t {khwt [oM ku s hnu,
kw {khwt Au kuku k, {{kk yuxu yk kk{kt hnue ykMkk
kuke s kLkw Mkuk{kt kkukkLkk unurLkrke kTMkuk fhkke
SLke yntkk wLku Mk{kk kk Au. yLku kkukkLkk rLkke Mkuk
fhkke SLke {{kkLkwt Mk{ko k wkuo kk Au.

ykku su fkuR Mkkhku Lk fheyu Aeyu khu yk{kLk,

yMk, yk{MkL{kLkLke hkkLkku & k Wku kk Au. khu ehs,
Mkhkk, k ykkk Mkkhk LkLkku kuk ykk kh fwLkun kwrke
kus ke, uku uRyu. kku ku k wLku Mk{rkok ku.
yk{ kkLk ef]u 24 kku ie MkBkrkLkkt kkkk Au.
su kk kku yswLo k{kt {kusw Au. yk kwkuLkk Mk{L khk huf Su
kkukkLkku rfkMk fhku uRyu. fkLkk rMkktkku{kt rnfT, fknkuh sku
Au fu k fkLkku uc rLkkof k kkuku s Au.

wkkuo fhuwt Mk{ko yu s Mkk[w kLk Au. kLk{kt k

ynt{ {{kk Lk yke uRyu. kku s ku kLk Mkkf kLku. kLk
fhk{kt MkkLkkk nkue uRyu. kkkLke kukkLkku r[kh kku
uRyu. ekh kw kLk{kt Mkq{ ynt{ k uk {u Au. Lkk{
109

kuke huf k kkukkLkk{kt hnuk r kwkuLku ykuk

uRyu. fkh fu yu W[ kwku kLku {kuxe [kRyu R
Au. suLku kkLk ef] {kuk fnu Au. t, yr{kLk, ku, fXkuhkk

212
kekk kkko kkLkwk
kkk ykkLk (ykMk) yu ykMkwhe f]rkLkk kwku Au. su skk{kt
nMkk, ykkLkkk, yMk yVkyku, Vuku Au. kuLkku fk[ rs
kk kku kirff, hksLkerkf nku Au. k{f fu ykk{f rs
nkukk Lkke. kkLk ef] fnu Au fu ykk ykMkwhe SkuLku {
LkkeLku nwt ku{Lku nt{uk ykMkwhe kurLkyku{kt {wfeLku rLkhtkh
Mkkkh{kt Lkkk fhwt Awt.

kekk kkko kkLkwk

213

yk : 17

fk{, ku yLku ku, yu ykukrkLkk kh Au. suLkkke nt{uk

qh hnuwt uRyu. ykku MkT{kkuo skk hkufu Au. u ykkLku Mkk[k
ykuo {Lkw kLke hnuwt nku kku, yk kwkuke n{uk qh hnuwt uRyu.
yn fk{ yuxu MkkTf{kuo fhk ykzu ykke RAkyku Au. su fkuR
yk ykukrkLkk khke k[e kuk Au. ku{Lku Rhu ykkukt uc
{Lkw ykkh ke MktMkkh{kt nt{
u k fk fkhe fkkuo fhk uRyu.

Mkku{k yk kkLk ef]yu ie yLku ykMkwhe kwku

kkkk, ie SLkwt fko kkkwt ykMkwhe S su nMkk, yMk,
nk[kh, MktMkkh{kt Vku Au. kuLke krk LkhfLke nku Au. yuxu yu
ykukrkLke nku Au. suLkwt V fk{ ykMkwhe kwr hke, suLku {khkke
nt{uk qh hkwt Awt. ie Sku su nt{uk skk{k Mkwkkuo fu kkukkLkk
yk{kLkk fk {kxu fkfkhe MkkTf{kuo fhu Au. ku {Lku kk{u Au.

khtkwt fkfkhe fkkuo {Lkrxk khtke r[khkuLku ykkhu

Lkn, khtkwt kku{kt kkku fko, yLku yfkoLkku u Mk{SLku
fhku uRyu.

Mkk{k yk{kt kkLk ef]u fnu Au. fu {kk, ie

kwkuke nwt k kkku Lkke. khtkwt yk ie fkkuo {kt rLkXk, k yk~f
Au. S su fkuR ie fko fhu, k{f kku, Mk{ksrnkLkk kku
ktkhLku ykrLk hneLku fhkLkk Au. kku s ykk fkkuo {o yLku Mk{ks
nMkkLkk kLku. MkTfko{kt khkuf rnk, S {kkLkwt rnk sYhe Au.

yk{ yk Mkku{k yk{kt ie yLku ykMkqhe kwkuLkwt oLk

fhe Su kkukkLkk ytk:fh{kt hnuk ie kwkuLku k]k fhe, kuLku
xfke hkk {kxu fkLkku kTMkuk Lkku ykhku uku uRyu.
yk {kko{kt ku, k[, kf{fe, nMkk kuhu yx[ku yku
Au. khu ykku kqhe rLkckke yk MkYke {kko{kt yzk hnuwt
uRyu. RSrLk{kt yuf fnuk Au fu MkLke kk{kt Lkefuk
Lku su uLkk kk Au yu uLkk MkLku Mkk[ku yko ykku Au.

xqtf{kt Mkku{k yk{k kkLk ef]u ie yLku ykMkqhe

SkuLke uhuk kkke, ie SkuLku yk[hLkku Mktu ykku Au.
khu Mkkh{k yk{kt yk yk[hLke {kqkkk kkkk Au.

110

yk ykLkk k{ &kuf{kt yswoLk kkLk ef]Lku

kqAu fu su Sku ykkLkk f]kk kkk ie Sku Au. kuyku nt{uk MkkTf{kuo
fhk {ktku Au. khtkwt ku{Lku kku{kt rLkXk Lkke, kku ku{Lku su V
k kk Au. ku fuwt Vq nku Au? Mkkf fu hksMke, kk{Mke?

214

215
fhu Au. khtkwt su{Lkwt kkLk ykk kku kkLkke hrnk Au. kuLke k fkt
kku hksMke fu kk{Mke nku Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkLk ef]u yswoLkLkk Wkh Yku Au. fnu Au fu nu yswoLk,

kwt knuk SLke rLkckLku yku, fu yu S ftR f]rkLkku Au.
Mkkwe, hukwe fu k{kukwe, huf S yk kkku k
kwku{ktke rLk{k rrk f]rkLkk ykkhu un kh fhu Au. yLku
kuLkk ykkhu yskkwku yLkwMkkh kkukkLke rLkck kx fhu Au. yLku
yk rLkckLku ykkh kuLkwt {Lk, kwr fko yfkoLkku r[kh fhu Au.

u S{kt MkkweLkwt {k w nku, hksMke, kk{MkeLkwt

{k ytfw wk nku kku Mkkhk kt[Lk MkMktk khk uXkkLkku
[kRyu MknukRke knkU[e fu Au. khtkwt suLkk{kt hksMke fu
kk{Mkekwt w nu. kuLku {kxu k Lkku fhk Akkt kuLkk{kt khu
k Mkkf k kuk ku Lkn.

ykku su yn rLkck Lkku kuk fkuo Au. su kekkLkk

kLkk ykoYku Au. kekk{kt su k Lkku kuk ku Au ku
rkMkLkkYku Au. yk{ Akkt yk ufu rLkck Lkku kuk fhu
Au. kuLkwt fkh Mkwk ykLkk rk MkwLku MkkLk MYku hsqykk
fhkLke RAk {kk Au. rLkck{kt kLkku k Au. khu k{kt
rkMkLkku k Au. k ykMkk, yLku rkMk Mkwe Mke{ek
hnu Au. khu rLkck k Wkhktk k Vkkhe, eLkkk fko
MkkLkkk kuhuLku Mk{ke RLku Mk[kux ykoLkku rLkuo fhu Au.

Mkkwe nt{uk {oLkk {kkuo Mkke ykk kkLke

RAk Au. k hku Au. kuLku yk {kkuo ykk k {kxu RhLke
k kh kh{ rkMk nku Au. kuLku Rh rMkk ke fkkLkku
zh kkkku Lkke.
hukwe yLku kk{Mkekwe S nt{uk ku k[ yLku
ke fko fhu Au. yLku fhku Au. ku{Lku ie k{kt ykMkk ykuAe,
khtkwt kirff k k w nku Au. kirff k yuxu Mk
kku{kt ykYZ k. hukwe ykMkwt, yntfkhe, w nku Au.
khu kk{Mkekwe kue yf{eo nku Au.

yk skkLkwt Mkt[kLk k rkMk, rLkckLku ykkhu kk

Au. khMkh rkMkke [ku Au. kt yrkMk Au kt yktrk,
zkR zk Au. u{Lkku yk Au. yk skk yuf keLkk rkMkke
[ku Au.
yk{f rfku ke k yt k:fhLkku {o Au .
ytk:fh rLk{koLkku ykkh kqoLkk MktMfkhkuLku ykkhu rLkr{k kk
Au. yn kqo MktMfkh yuxu ykkk sL{Lkk MktMfkh yLku yk sL{{kt
ykkW k fhu MktMfkhkuLkku Mk{ku Au. u {Lkw kkukkLkk kk
sL{Lkk V Yku Mkkhwt kt[Lk, MkMktkLkk ykkhu kkLk k fhu kuLku
ykkhu MkTr[khLkwt kkkLkLkwt kkwt kkteLku Mkkwe k k

nu yswoLk! su {Lkw su f]rk kh fhe, sL{ u Au. ku

f]rk yLkwMkkh kuLkwt k zk Au. ku k yLkwMkkh kuLkwt f{o ktk
Au. S k{u kuxk k Lk fhu khtkwt u kh{kt Lk nku, kku kuLku
ku f{oLkwt V rkrhk {u Au. kuke kLke ykkLkkkLku fkhu t,
yr{kLk hk[e MALkkke kkk kkqof f{o fhu kku k ku S
ykMkqhe S Au. ku kkukkLkk heh{kt hnu yk{MYk kh{k{k
yLku skk{kt hnu kYke kh{k{kLku MYk f ykku Au.
111

216

217
kk kku MAkk, Mkhkk, k[o, ynMkk yLku u,kwhw suk
ykk{f {wk kkkLkwt kqsLk yu ie SkuLkwt heh Mktkte kk Au.
fkuRLke {kLk nkLke Lk kk.kue heku Mk, r yLku rnk [Lk Mkkku
uLkwt rLkr{k kXLk fhwt yu ke kk Au. khu {LkLke Mkkkk,
MkkiBkwt, {kiLk kkk {LkLku rLkkn fhLkkh Mko {LkLkkt kk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

Mk, hksMk yLku kk{Mk f]rk {kk, ku SLkk Mk

yLku f{oLku rLkrk fhu yuwt Lkke. khtkwt nu yswoLk! uf SLkku
yknkh, k, kk kkk kLk, kuLke f]rkLkwMkkh rkrk nku Au.
su Mkkwe S Au kuLkku yknkh k ku SLku kkukf ykkokT
ku ykw khLkkh, SLkw, krk fhLkkh, k MkM, Mkw
kkk k]r ykkLkkh nku Au. su S yLku MktMkkhLke xfke hkLkkh
kuhkfLku k fhu Au. ku w Mkkf kfknkhe kusLkLku ykfkuo
Au.khu hukwe S yrk fzwt, kxwt, khwt, kh{,kewt,
wwt kkk kkhk kuk fhLkkh yknkh Mkt fhu Au. k{kukwe S
k fkf knukt hktuwt, MkrneLk, kkzuwt, yuXwt kkk wkk
rLkkLkwt {ktMk, {rhkwk kusLkLkku Mktkn hku Au.

ykke nu yswoLk Mkk[k kkMeyu kku knuk yk kk kh

kkukkLkk{kt Mkkfkwt kx fhwt uRyu. yLku ku ku kuLkk{kt fkuR
t fu ykztkh Lk nkuku uRyu, t yLku ykztkhke fhu kk hksMke
kk Au. yLku fkuRLku LkwfkLk knkU[kzk {kxu kk yu k{ku kwe kk
Au. ykke kkLkwt kkko Mk{SLku kk fhwt uRyu. Mkk[wt Mkkf kk
nu kku ku {Lku fu {khk yt Yk ie ukkLku kk{u.

MkkweLkwt huf f{o fu k VLke ykk hkk kh {kk

kkukkLkwt f{o Mk{SLku fhu Au. khtkwt nu hkkuk, su hukwe Au ku wLe
k kkh fu kkukkLkwt ko {kLk khkLkk nukwt ke fhu Au. ku hksMke Au.
fkuR rr rkLkLku Mk{k kh {kk Mk{ks uLku LkwfkLk
knkU[kzLkkhwt yku, k, (Lk) fhu Au ku kk{Mke k{kt yku
Au.

nu yswoLk! su heku {okuku Mkkf kkLkwt {n Au. ku heku

Mkkf kLk k {nLkwt Au. fkuR k fkhLkk kkLke kLkk
hkk rLkk MkwkkkLku ku Mk{u kkukkLkwt fko Mk{SLku kLk fhu
Au. ku s Mkk[wt Mkkf kLk Au. kuLkk rkrhk kkLke ykukkke
fhuwt kLk yu hksMke kLk Au yLku swkkhe MkLke fu ykMkwLku fhu
kLk yu kk{MkekLk Au.

k kAe kkLkk Mkkf, hksMke, kk{Mke yu{ u Au ku

huf kk heh, kr[f yLku {kLkMk yu{ k fkhLkwt Au. k{
heh kuhu k u k &kufke, Mkkf kuhu k u k
&kufke yu{ fw Lk fkhLkk kk kkkk Au.

nu ysoLk! Mkkf k, kk yLku kLk kh{k{kLke

MkkrLk{kt kk Au suLkkke kh{k{k Mktkw kk Au. yu k{
kLku Au. Mk{ks{kt su Mktk, ktrk yLku rfkMk ku Au.

kkLk ef] kkLkwt kkko kkkkk kkLk yswoLkLku

Mk{u Au fu yufktk sk{kt yktku kt fhe kLk hwt ku kk kku
yk{k [ukLkkLkwt kk Au. khtkwt yk yk{k [ukLkLkk kkLku kwhw k ykkLkkh

112

218

219
kkLk ef] kuLkk WkhYku fnu Au MkLkMk yLku kk
ktku rk rk ku Au. kkukkLke f]rk, kwrke, k kyu
rk rk nku Au. rkLkku kirkf RAk kh ykkrhk fkkuoLkk
krhkkLku MkLkMk fnu Au. khu Mko f{kuoLkk V kkLku kwrke
kk fnu Au. ykkokT rLkkk kke fhu kk Mkk[ku kk Au.
ykk f{o{kt fkkok rkfw nkukk Lkke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk : 18

yuf kwhw yLku r yk{{kt hne k[o Mkrnk MkkLkk

fhkkt nkk, yuf rMk fkuR fk{ ykuo yk{Lke knkh kk{{kt
skLkwt kwt khu yuf Mkwth eLku ku kLk yMkk{kt kzu uRLku,
kwhwyu khk s eLku kLk{kt kk {kxu u [feLku yuf kz
Lke[u R kk, kuLku sYhe Mkuk [kfhe kuLku kLk{kt kk, r
yk ~ uRLku yk{{kt kkAku ykku, khu kwhw yk{{kt ykk
khu ryu fkwt k{u e MktkLkk kkLkku Wku ykkku Aku, yLku
k{u s eLku [feLku R kk khu kwhwyu ktk {Lkke fnu Au nu
Mk, nwt kku eLku kt s AkuzeLku ykku, khtkwt kwt kuLku Auf yk{
Mkwe RLku ykku, kuLkwt wt?

kekkLkk Mkkh yk Mkwe kkLk ef] yswoLkLkk huf

&Lkku rMkktk kku knLk rMk]k Wkh ykkeLku, yswoLkLku Mktkw
fhkLkku kqhku Lk fkuo Au. yk{ Akkt yk kk rkkuLku kqhukqhku
Lk ykke fk yLku SLkLkwt ytrk{ Lku Mkhkkke k fhe
fk, ku {kxu yk yZkh{k yk{k ykkk Mkkh ykLku
kwLk:Mkkhkt ykke, kekkLkk kqZ kkLkLku Mktkuk{kt hsq fhe, {Lkw{kkLku
ytrk{ Lku Mkkfkh fhk yknTkLk fhu Au.
sue heku kekkuLkku keu yk, kekkLkk kkfeLkk ykLkk
rk MkwLke MkkLkk Au ku s heku yk ytrk{ yZkh{ku yk
k kekkLkk MkkhktYk WkMktnkh Au.

yn kekk fnu Au fu rLkku MktLkMkLkku kku fuxku kkuf

Au. rLkku {Lk, [Lk yLku f{oke MktLkMk Lkke, k MkktMkkrhf
nkkt f{kuoLkku MkLkMk Au su Mkk[ku kk Lkke, k khku {Lk f{Lku
euku kk Au. su kkuzw]rk Au. nu yswoLk kkhku w Lkn fhkLkku
rLko fuk fkhLkku Au. ku kwt Lke fh, MkLkMk kku f{oLkku Lkne k
MktfkLkku nkuku uRyu, yLku MktLkMk kku f{oLkku Lknet k MktfkLkku
nkuku uRyu yLku MktLkMk, kk rMk kk{eLku kh{kLku kk{u Au.

yk ykLke Yykk{kt Mkof{oLkku {Lkke ykMk fhe

yk 5 &kuf 13 kkk f{oLkk V yLku ykMkkLkku kk fhe
yk 4 &kuf 20 suk [Lkku{kt kk yLku MkLkMk Lkwt
kusLk ku Au. kuLkku Q yko yuf s Au fu rk Au. ku kLke
RAkke yswoLk kkLk ef]Lku kqAu Au fu MktLkMk yLku kkLku nwt
yk yk Mk{sk RAwt Awt.
113

220

221
kkik{Lkk ytk:fhu kxku kku yLku ke rMku kkLk kw
kLke kk, ykk kku yLkuf Wknhku Au fu su kLkk ytk:fh{kt
kuXuku yk{k k]k kk Au khu k kke Mkk nkuk
Akkt kuLku ku rk{kt skkt kuLku hkufu Au. yk{kLke yk [tz kLku
k Mkkhe heku ykue u, kku rLke fkuR k kkfkk kuLku zke
k Lkke.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

kkLk ykk fnu Au fu su f{kuo ykkk fkokk{kt

yku Au kuxk f{kuo fhkLkku ykkku yrfkh Au. ke f{kuo kukwk
Au. suLkkke nt{uk qh hnuwt uRyu. k.k. ykku su kwhwk fu e
Mkkku Lk ktLkke ktkuk nkuRyu. ku s kwhwk fu e Mkkku Mknk{Lk
fhkLkku yrfkh Au. yk rMkkLkk ke Lkkuh Mktktku yu kukwk
Au. ke[kh Au. kuLku nt{uk ksk uRyu. ykkokT ykke
ryu su {o{kt kk ku f{kuo fhk yLku su yk{f kk kuLku
sk uRyu. {oLke ykke kk kwk nkue uRyu.
ykkk yk{k yLku kh{kkoLku kkuk ykkLkkhe nkue uRyu. yu{kt
M Lkn kh k Lkku r[kh nkuku uRyu. kh{kkf f{o{kt fu kuLkk
V{kt khu ykke ykMkk nkuke Lkke. ykk k{f fu kh{kkf
f{oLkku kk Lkn, k ku{kt hnuk {kunLku sku uRyu, fkh fu
{kunwk f{o w: ykku Au. {kun hrnk f{o Mkw ykku Au. ykk
{kun hrnk f{o{kt ykkku fkuR rLkS Mkko fu Rkko nkukk Lkke. kku ku
R krhk{Lku kkk kLku Au. su{ fu ~fhLkku MkirLkf kuLkk rLkS SLk{kt
fkuRLke nk fhu Au. kku ku nk ykhk kLku Au. VktMkeLku kkk kLku
Au. khu MkirLkf khefu w qr{ kh nhku MkirLkfkuLku {khu kku ku
MktkLku kkk kLku Au.
k kkukkLkk rkkk SLk{kt yuf{ Mktk yLku
yk Au. ku{ Akkt kuLke MktkkkLku , kuLke kLku ytfw{kt hkLkkh
kesw fkuR krhk Au su kuLkk ytk:fh{kt hnuku yk{kYke
kh{k{k Au. khu su k{kt kuLkk kqVLke Yykk kk Au
khu kuLku kuxk hMku skkt yk{kYke kh{k{k kuLku hkufu Au su{ fu
krk qxkhk{ktke kLku k{efe, fk w kAe Mk{kx
ykufLkk {kt ykuku kxku, kkue ]kLke Lke[u hksfw{kh

ykke {woke kwr nt{uk yuwt r[khu Au fu nwt kwt fhwt

Awt. nwt Lk nkuk kku yk fk{ kkk s Lkn, kt kekk fnu Au fu uktkLkwMkkh
huf f{oLke rMkrLku {kxu kkt[ krhkku kk su Au 1.yrckLk,
yuxu heh. 2.fkko, yn fkko yuxu yntfkh kku Sk{k.
3.rrk RrLku, 4.yLkuf fkhLkk kMkku, 5. kh{k{k.
fkuR f{oLke rMk {kxu Wkh sku kkt[ krhkku kk
su Au. ykke {wo kwr {kk fkkoLku kL ykku Au. ykku nkk
kh eu f{oLku {kxu yLkwfw heh yLku f]rk Mk k {nLkku
kk su Au. kw yLkwfw nku k ykkwt kh Lkkw nku kku
k k Lkku fhk Akkt yLkwfw rMkr k kke Lkke. su yk heku
Mkk[e kMkrkk Mk{SLku [ku Au kuLku, kuLkk f{uoLke rMkr khV
kuhe Au. ku f{o kuLkk MkkfkkLke rLkkLke Au.

114

yk Wkhktk f{oLkwt ktLk Au. rMkr kk, krk, i~

yLku kwLkk rkkk Mk kh rLkoh Au. yuxu fu kqo k ku
MktMfkhLku ykkhu rLk{k Mkkke kuLku y{wf f{kuo Mkke kuLku
kku yku Au ku kuLku yk~f fhk kzu Au. fuxktf fnukkk Mk{ks
Mkwkhfku kekk{kt yn ko{ {oLkku su Wu ku Au. ku{kt
kkukkLkku rhkue Mkqh kqhku Au. khu ku w: Au. ykkk kkuLke

222
kekk kkko kkLkwk
LkkzLku kkhk kh ke rhku fhkLku {kxu rhku fhku yu
ktLkku Lk? yn fkuR yuf oLkwt kkL Lkke. [khu o
Mkk{krsf MkkLku Mkwrxk fhk {kxu yk~f Au. kkLkwt kkLk
yLku ktrk, krkLkk kus yLku kio, i~Lke kkk yLku fko fwkk
kkk wLke Lk{kk kkk Mkuk]rkLke yuxu sYh Au.

223
su{ heh{kt {w, nkk, Whw {kk, , kux kuhu
yLku kkLkwt {n Au. ku{ [khu oLkwt Mkk{krsf {kk{kt {nLkk
Au. nk, ykkk{ktke kLku w u Mkqk nu, kku Lku
kkuLke krhkkk{kt Mk{Syu kku wk yuxu MtMkuf, k{u ku
fko fhe fu kuku fw, WkrLkk{kt yk koLku kkukf ko fkku Au.
k]e k kkuk fhu Au. yuxu kuLku k w fne Au.

kekk kkko kkLkwk

yke oMkk ykkrhk Mk{ks h[Lkkke Mk{ksLkwt Mkw[khwt

Mkt[kLk kk Au. hufLku kuLke kukk, kfkkLku ykkhu fk{ {u.
kLke fkofwkk{kt kuLku khMkkkk {u kkLk ykLkku kk
su Au kLku SLkurxf rkkLkLku k yLkw{kuLk ykwt Au.

yk{ huf kyu kkukkLkk MkkkT f{kuoLkk ktLk{kt

hneLku, kkukkLku Vku ykkk f{kuo fheLku, kkukkLke kkkke Mk{ksLku
Wkkuke kLkkLkwt Au. ku Mkk[wt Mk{ko Au. su ykhu {kukLku kk{e
fu ykkokT Mk{ksLku Wkk uR fu. ykke kkukkLkk {kxu rLk{k su
f{kuo fu {o Au. ku yLkwMkkh f{kuo fhkLkk Au. ke f{kuo{kt fu {o{kt
khu k u Lk fhkLke kk Wkh kekk kh {wfu Au. kekk kku
yn kt Mkwe fnu Au fu su kkukkLkk f{oYke f{o{kt hneLku f{kuo fhu Au
ku Mkk[k RhLke ykhkLkk fhkk khkkh Au. yke Mk{kku Mk{ks
Mkkke huf kLke kuLke khMkk kk ykzk yLkwMkkh fk{
fhkku nkukke, fkuR rk kufkh fu kuhkuskkh Lkn hnu.

ykke fwtxwtk Mkk{kt e kwhwkLkk fkkuo, kuLke f]rkLkk

ykkhu nU[kuk Au. e Mku {]w, {kwt, Mkuk kLkk wk
nkukke kuLku {kk] khefu VhsLke Mkkku fwxwtkLkk huf MkkuLke Mkuk,
fkSLke skkkhe kkLke nku Au. khu kwhwku fwxwtkLkk h
kkuk {kxu ykkf WkksLkLkk fkkuo fhkLkk nku Au.
yk Wkhktk yksLkk Mkkrf MkkkLk{kt suku kLke
ikrf kfkk, kuhkuLku kLk{kt hkeLku su ku kLku kuLke kfkk
yLkwMkkh k ykke fkkuoLke nU[e fhk{kt yku Au ku s heku
oMkk{kt k su ku kLke kqo sL{Lkk f{kuLo kk ykkhu rLkk
ku f]rk, khLku yLkwkeLku f{kuo fhu Au. yk{ yk oMkk
kfok, kfoMktkk Au. u {ku nku, kku [Lke[Lkk uLkku Au. hwt
ukkt, ykkk kku{kt oLkk ykkhu kt k [ Lke[Lkk u uk
{kk Lkke. ku{Lke ryu [khu o Mkk{krsf fkku{
o kt Mk{kLk Au. yk
[khu kuo yuf MkwkrXk Mk{ksLkk rk rk ytkku Au. kkLku Mk{ksLkwt
Mkw, krkLku nkk, i~Lku Whw {kk yLku wLku k kkkk{kt
ykk Au.

fuxe yTqk ykke oMkk ykkrhk ykoMkk

Au. xqtf{kt huf kLku, kuLke f]rk, kuLkk Mk {ku rk fhku
Au. u k{kt ruf kwr nu, kku ku Mk{S r[kheLku fk{ fhu.
huf fko{kt RhLke RAk {kLku. RhLke uhkke ku Mkkk f{kuo
fhu. kMk{kt huf {Lkw RhLke fXkqke Mk{kLk Au. Rh
su{ Lk[ku, ku{ ku Lkk[u Au. yke kLkkke RhLkk hu sRyu,
kku Mkw ktrkLku kk{e fk Au.
115

224

225
yuxu yswLo k fnu Au fu nu nwt ykkLke ykkkLkwt kkLk fhe. yk kke
yswLo kLkku kkLk uLkku h k, k k fx kk Au.

kekk kkko kkLkwk

kekk kkko kkLkwk

yk{ kkLk ef]u yswoLkLke RAkLkwMkkh khkLku k

fhkLku {kxu kqZ{kt kqZ hnMku kkkk, kAe 63 &kuf{kt kkLk
fnu Au. {U kuLku kqZ kkLk ykke ewt, nu kkhe RAk{kt yku ku fh,
kwt {khku r Au. yuxu kkhk rnkLke kk fhe. kwt {khku kR .
{khk{kt rkMk hkeLku {khk hu yk. kuLku fkuR {oLkwt ktLk
hnuu Lkn. ykkokT M{koLkrh {k{uft ht s Mko {kuoLkku
krhkk fhe, {khu hu yke . yn {o fkof{oLkku
k[f Au. Mkk f{oLkk krhkk yuxu wt? kekk ykku Mkkk
f{kuo fhkLke ykkk ykku Au kku kAe f{oLkk krhkkLke kk kt
yke? kekk yLkwMkkh Mko{oLkku ykkokT Mkof{oLkku kk yuxu
kkLk Lku rLkhktku, rkMk hkeLku f{kuo fhk ku. ykkk k{kt
yku kk f{kuo fkuR k rnMkkku fhkLkk Au. u kkLk kh
hkuMkku, rkMk nu kku ku V {u s.

kh kAe 74 ke 78 &kuf{k MktsLke yLkw ke

yku Au su{kt su{kt Mkts fnu Au fu kukuh ef]Lkk {wu kekkLkk
kw hnMkku kuk hnM {Lku Mkktk {ku, kuLku {khwt k
Mk{swt Awt ku MkkteLku nwt L kLku Awt.
yn Mktsu kkLk ef]Lku kukuh yuxk {kxu fnu
Au fkh fu kk kukkuLkku Rh {krf Au. kukLkku yko yuxu
uzkwt. yuxu f{o, kkLk yLku kke suLke Mkkku ykke kLku
uze feyu. ku kukuh, suLke f]kk kh ykku fwt s fhe fkk
Lkke. kuke {Lkwu kkukkLkwt Mk{k SLk Mk{k f{kuo, yu kAe, kkLk,
f{o fu kLkk nku khtkwt Rh{ kLkeLku fhkLkk Au.
yk{ yZkh{k ykLke Mk{keke kTkekk kqhe kk Au.

63 &kuf{kt kkLk fnu Au fu f{okuk, kkLk, kuk

kkuk, MktLkMk kuk, {tk kuk, nXkuk, hkskuk kuhu su ftR
MkkLkku Au. ku fu {khk khk rLk{k yLku {Lku k {kxuLkkt kqZ
hnMku Mk{kLk Au. suLku kuLke f]rk yLkwMkkh su yLkwfw nku kuLku kMkt
fhu Au. yu{kt zkt kt ykk? suLku {khk{kt k Au kuLku ku hnMku,
Mkhkkke Mk{ Au. keLku {kxu ku kw Au. yuxu suLku {khk k
Lkke. ku fkuR k MkkLkLkku Wkkuk Lkn fhu, ku {kk rLkhkof SLk
Su yuxu suLku {khk{kt k Au ku ytku {khku s Au. ykk kkkLku
ykkkuykk kekkLkk hnMkuLku Mk{S fu Au.
ef] yLku yswLo k [u [ke hnuku kekk Mktkte Mktk 73Lkk
&kuf{kt frhu [Lkt k kke kqhku kk Au. frhu [Lkt k

116