Cmo celebrar a cultura

O grande eco social que obtivo o Da das Letras dedicado a Lois Pereiro neste 2011 fai rexurdir o debate sobre o modelo de celebracin da festa da nosa literatura. Entre outros temas, volta palestra o debate sobre se o 17 de maio debe ser laborable ou continuar como festivo. Revisamos diferentes posturas encol desta cuestin na primeira dunha serie de reportaxes que quere analizar as mudanzas e as posiblidades de futuro desta celebracin. Nos ltimos anos a cuestin de facer laborable o Da das Letras Galegas foi xurdindo en diferentes foros e medios de comunicacin. Pros e contras de manter como festivo a data fundamental de celebracin da nosa cultura pense periodicamente sobre a mesa e revelan mudanzas no xeito no que concebimos as celebracins e mais a nosa propia cultura. A recente proposta do alcalde da Corua de mudar ese da libre polo de San Xon, trouxo de novo cuestin palestra. Malia a que o Da das Letras est a a se celebrar de 1963, por impulso da Academia, foi festivo por vez primeira en 1991, baixo o mandato de Manuel Fraga na Xunta de Galicia. Case 50 anos da conmemoracin e 20 de das libres que non acabaron de consolidar o modelo, a teor dos debates recorrentes sobre o mellor xeito de conmemorar a data. No seu momento, declarar festivo o Da supuxo, sen dbida ningunha, un pulo ao recoecemento oficial da nosa cultura e presentouse como un decidido apoio recuperacin da nosa lingua, situando no calendario de xeito claro e simblico a celebracin. No entanto, este feito provocou unha mudanza destacada no xeito en que se celebraba a data no pas. Mudanzas No comezo da celebracin, en pleno Franquismo, a data a vencellada a toda unha serie de reivindicacins culturais e contaba cun amplo apoio de asociacins culturais vencelladas ao galeguismo. Coa chegada da Autonoma e o recoecemento institucional o programa fo mudando. Actos institucionais, homenaxes e conferencias compuan o groso da axenda para a data. Canda a isto, as actividades escolares fronse facendo un oco fundamental nas actividades arredor deste da, con participacin masiva de alumnos de todo o pas en todo tipo de propostas encol dos diferentes autores homenaxeados. No entanto, co tempo as cousas mudaron no panorama cultural galego, con industrias culturais mais ou menos fortalecidas, e a esta liturxia fronse engadindo un nmero crecente de presentacins de produtos culturais ou postos de libraras na ra. Deste xeito, fronse acumulando iniciativas que non sempre atopan nun da festivo o seu mellor acomodo, como poden ser as propias actividades escolares ou a venda para as libraras. A ltima proposta O ltimo en sacar o tema aos medios foi o flamante alcalde da Corua, Carlos Negreira. O rexedor propuxo substitucin da xornada libre do Da das Letras pola declaracin como festivo autonmico do 24 de xuo, San Xon. No entanto, unha enquisa en lia de La Voz de Galicia amosa un apoio xeral a que se mantea a festividade do Da das Letras, anda que tamn falamos de unicamente 1.419 votos emitidos mediante o web do xornal, o que implica unha discutible representatividade. Como resposta iniciativa de Negreira, Xos Lus Mndez Ferrn, presidente da Real Academia Galega, insistiu na importancia de manter como festiva a data. " innegociable, as Letras son unha festa nacional de

Galicia", sinalou, a incidir na importancia do carcter simblico da data para a nosa cultura. Mudar festivos A cuestin que eliminar ou crear un festivo ben mis sinxelo do que semella. Cada ano elabrase un calendario de das laborables atendendo aos festivos que coinciden en domingo. No mesmo, a Xunta de Galicia ten a potestade de pr en datas de relevancia para o noso pas aqueles festivos que coincidan en domingo. Tamn pode seleccionarse unha destas festividades no lugar do 6 de xaneiro, xoves santo ou o 19 de xaneiro e o 25 de xullo (s unha das das), anda que ata o de agora o Goberno Autonmico respectou o calendario que propn o Central, mantendo estas celebracins tradicionais. Deste xeito, comprobamos que a celebracin do Da das Letras posible pola coincidencia en domingo dalgn dos outros festivos do calendario. Referentes de celebracin En 2004, a Seccin de Literatura do Consello da Cultura Galega celebraba unha tertulia na que se abordaba, entre outras cuestins arredor da festividade, o tema do da libre, nunha serie de opinins plenamente vixente a da de hoxe. No encontro, Dolores Vilavedra, profesora de Filoloxa Galega na Universidade de Santiago, lembraba que a perda de pulo do Da das Letras est vencellada perda do seu carcter reivindicativo, e salientou a necesidade de apostar por unha data lectiva para conseguir unha maior penetracin neste sentido. O moderador da mesa, Miguel Anxo Fernn Vello, comparaba a celebracin co da cataln de San Jordi. Houbo un momento no que tanto no mbito acadmico, no ensino, nas asociacins e mesmo desde institucins e medios, coa presenza de libreiros na ra, que semellaba que este da poda ser unha especie de San Jordi galego. E isto viuse coutado cando se decidiu facer festivo. Hoxe, o editor e poeta mantn a mesma posicin, sigo a defender que debera ser un da normal e procurar unha crecente implicacin de diferentes sectores da sociedade e unha maior repercusin. Cun da festivo boa parte da poboacin desconecta da realidade, trasldase do seu lugar habitual e con iso muda a conexin co tecido diario e a actividade profesional. Eu vexo un Da das Letras laborable mis vivo na cidadana e con mis participacin, tendo como referencia, anda que afastada, esta grande festa do San Jordi. As libraras Coincide con esta proposta, como era de agardar, o sector das libraras. O actual presidente da Federacin de Libreiros de Galicia, Xurxo Patio, sinala que antes de que se fixese festivo haba moito mis movemento entre as libraras, moitas saan ra, e iso algo que hoxe completamente impensable. No mesmo sentido se manifestaba, na tertulia do Consello da Cultura, Antn Pedreira, un referente nese mundo. O feito de ser festivo d a idea de que os nicos que sostemos ese da somos uns poucos libreiros, sinalaba naquel entn, a apuntar que ata un 20% dos establecementos de venta de libros non abren no 17 de maio, malia a que a Consellara de Industria habilita que se poida facer, e non abren porque realmente non venden libro galego ese da. Patio recupera tamn a imaxe do San Jordi como exemplo a seguir en Galicia. Facer festivo contribe a desvirtuar o Da. Calquera festividade aproveitada para o lecer doutro tipo, non o cultural, e iso non axuda a promocionar a figura e a cultura. Debera artellarse como da

hbil e concentrar nel as actividades dos centros educativos, facendo un da cultural xa non digo semellante ao San Jordi, pero no que polo menos se respire cultura galega na ra. Precisamente a participacin dos centros de ensino muda enormemente en funcin de se a data lectiva ou non. As o lembraba na tertulia do Consello Pilar Sampedro, da Asociacin de Literatura Infantil e Xuvenil Galix. Realmente nos centros celbrase unha semana das letras, pero ata certo punto queda como algo xotico. Traemos xente que vn, conta algo para os alumnos e marcha. A participacin Malia a que pode semellar que o festivo apoia os elementos mis litrxicos e os actos oficiais fronte aos que poderamos considerar como comerciais, entendendo como tal a facilidade na presentacin e venda de libros, a dicotoma non queda tan clara. Tal e como sinala Cesreo Snchez Iglesias, presidente da Asociacin de Escritores en Lingua galega, cmpre que haxa actos institucionais, pero importante, como aconteceu este ano en Monforte, que tean contido, que a xente participe e non sexan eventos fechados e puramente institucionais. A afondar nesta cuestin, Cesreo Snchez, coincide en que determinante que sexa lectivos nos colexios para que participen, doutro xeito todo o mundo marcha. O prestixio do da non se consegue s dndolle unha festividade senn cunha xornada dedicada a todas as letras anda que cun autor destacado. Ten que ser un da especial para o libro galego, e dado que normalmente vai bo tempo sera bo que se visen os libros na ra. Fronte s propostas de facer un da lectivo das Letras, o escritor Carlos Negro argumentaba na tertulia do Consello que, malia a compartir boa parte dos argumentos a prol, resulta un luxo negar a celebracin de datas simblicas onde a protagonista sexa a lingua e cultura. Non podemos renunciar a iso. A falta de normalizacin cultural e lingstica no pas mantense como un dos principais argumentos a prol da necesidade dunha data neste sentido, explicaba. Pendentes da Academia Dun xeito ou doutro, semella claro que o modelo para o da das letras est pendente dunha reformulacin. Na actualidade, no entanto, semella que a Real Academia, principal responsable desta celebracin, amosa unha maior permeabilidade s propostas sociais do que noutros tempos. Segundo recoece Cesreo Snchez, As Letras son froito da composicin da propia Academia, e esta mudou moito. En xeral, pdese dialogar con eles, e hai unha confianza que facilita a colaboracin. A propia eleccin de Pereiro respondeu ata certo punto a un movemento social neste sentido, e ben posible que o Da das Letras de 2011 marque nunha grande medida o futuro desta celebracin. Queda por ver as leccins que se tiran.