AKMA VE KIRILMA KRiTERLERi

AKMA:

Belirli bir kalc ekil deitirmenin meydana gelmesi durumuna akma denir.

KIRILMA:

Krlma, gerilme altnda malzemelerin paralara ayrlmasdr. Krlma olay atlan olumas ve ilerlemesi safhalarndan meydana gelir.

kiye ayrlr.

Snek Krlma: Malzeme ilk nce plastik deformasyona urar, ardndan krlma meydana gelir. Gevrek Krlma: Malzeme deformasyona uramadan krlr.

Snek ve Gevrek Malzemelere Ait Gerilme - Zorlanma Erileri

Gevrek

Kayma

Snek

Tam Snek

AKMA VE KIRILMA KRiTERLERi MUKAVEMET HESAPLARINDA 1) Gerilme teorileri 2) ekil deiimi teorileri 3) Enerji teorileri
balklar altnda eitli akma ve krlma kriterleri kullanlmaktadr.

GERLME TEORLER
Tresca Coulomb Kayma Gerilmesi Mohr Genel Kayma Gerilmesi

ENERJ TEORLER
Von Mises

Toplam ekil Deitirme Enerjisi Hipotezi

EKL DEM TEORLER

En Byk Uzama Hipotezi

AKMA veya KIRILMA KRTER

arplma Enerjisi (Biim Deitirme Enerjisi) Teorisi (VON-MISES KRTER) (Maximum distortion energy)
Maksimum Kayma Gerilmesi Teorisi (TRESCA KRTER) (Maximum shear stress) Srtnme Teorisi (MOHR-COULOMB KRTER)

MALZEME TP

SNEK MALZEME

KIRILGAN MALZEME

AKMA KRiTERLERi

Belirli bir seviyede gerilme dalmna ulaldnda malzeme eski haline dnemeyen gerinim gsterir ve bu srada malzemede akma meydana gelir. Akma kriteri, meydana gelen elastik (eski haline dnebilen) deformasyondan plastik (kalc) deformasyona geite gerilme dalmlarnn hangi kombinasyonlarda olduunu belirtir.

Akma Kriterinin Forml

Yukarda verilen fonksiyona temel alnarak karlan Tresca ve Von Mises kriterleri ele alnacaktr.

GERiLME HiPOTEZLERi
TRESCA

COULOMB KAYMA GERiLMESi

MOHR GENEL KAYMA GERiLMESi

TRESCA KRiTERi

Tresca ya gre, genel ok boyutlu gerilme durumlarnda, akmann meydana gelmesi iin maksimum kayma gerilmesinin kritik bir deere ulamas gerekmektedir. Bu kriter akmay max min = C (C= Sabit say)

veya 1 3 = C (C= Sabit say)

Akma Kriterini salayabilecek en basit Tresca Kriteri budur.

Cnin deerini bulabilmek iin, tek ynl ekme testinde bir durum ele alnabilir. max = 1, 2 = 0 , 3 = 0 artlar geerlidir ve akma 1 deeri akma mukavemetine eit olduunda gerekleir; 1 = Y olur. Bylece 1 3 = C = Y

Bir de saf kayma durumu ele alnrsa ki bu durumda; max = 1, min = 3 = 1, 2 = 0 artlar geerlidir ve akma maksimum kayma gerilme deeri kayma akma mukavemetine eit olduunda gerekleir. Bu durumda;
1 = k bylece 1 3 = 21 = 2k = C olur ve

Tresca kriteri: 1 3 = Y = 2k

Tresca Grafikle Gsterimi

ENERJi HiPOTEZLERi
VON-MiSES

TOPLAM EKL DETRME ENERJS HPOTEZ

2. BLM

VON MiSES AKMA KRiTERi

Plastik deformasyonun balangc akma kriterine gre belirlenir. Bu nedenle, malzemede oluacak gerilmeler akma kriterleri ile deerlendirilmektedir.
Bu hipotez tehlikeli duruma gemede karlatrma kriteri olarak gz nne alnr

Hidrostatik basn deneyinde mukavemetin snrsz oluu tehlikeli durumun domasnda, hacim deitirmenin bir rol olmadn aka gstermektedir.

O halde enerji esasna dayanan bir hipotez kurulurken hacim deitirme enerjisini hesaba katmak doru olmaz; daha ok enerjinin cismin geometrisini deitirmeye sarf edilen ksm, yani biim deitirme enerjisi (VON-MSES ) esas alnmaldr.

Bu denklem her iki tarafndan ak olan bir silindir yzeyi gsterir. Ve zellikle uzamas fazla olan malzeme iin, deneyler tarafndan salanan sonular verir. VON-MSES ve arkadalar tarafndan bu hipotez, plastite teorisinde, akma art olarak baar ile kullanlmtr.

a=2.o b=2/3 o

Tresca ve Von Mises Grafikle Gsterimi

Tresca ve Von Mises Grafikle Gsterimi

TRESCA VON MSES

HATIRLATMA
Tresca En Byk Kayma Gerilmesidir. Von Mises Enerji Hipotezlerinden Biim Deitirme Enerjisi Hipotezidir. Bu iki Kriteri de Snek Malzemelerde Kullanrz

TOPLAM EKL DETRME ENERJS HPOTEZ

Beltrami tarafndan konan bu hipoteze gre, mukayese her iki zorlamada ekil deitirme enerjilerinin eit olmas kabul edilerek yaplr. 1,2 ve 3 asal gerilmeleriyle verilen 3 eksenli hal ile m ile gsterilen tek eksenli hal ancak;

Forml 1

Ui = 1/2E[1+ 2+ 3 - 2 ( 1. 2+ 1 3+ 2 3)]= 1/2E m Eitlii ile mukayese edilebilir. Bu forml yerine daha basit olan

Forml 2
Ui = 1+ 2+ 3 - 2 ( 1. 2+ 1 3+ 2 3)= m

1+ 2+ 3 - 2 ( 1. 2+ 1 3+ 2 3)= m

Bu denklem yanda gsterilen ekilde kapal bir snr yzeyi tarif eder. Halbuki malzemenin snrsz hidrostatik basn deneyine dayanmas bu yzeyin ak olmasn icap ettirir. Bu ynden bahis konusu olan hipotez ancak baz zel artlarda gevrek olmayan malzemeler iin kullanlabilir.

3=0 dzlemsel gerilme hali iin; 1+ 2 - 2 ( 1. 2)= m ifadesine dnr.

Buda yandaki ekildeki gibi bir elips evre gsterir.

Yalnz bu halde yaraplar ;

a= 1/1- m b= 1/1+ m

3. BLM

EKL DETRME HPOTEZLER

MAKSiMUM UZAMA HiPOTEZi

Bu gruptaki hipotezler izimde akma veya krlma halinin domasnda ekil deitirmenin, mesela uzunluk deiiminin roln esas alrlar.

Bu hipotez MARiOTTE, St VENANT ve PONCELET tarafndan ileri srlmtr. 3 Eksenli zorlamada tehlikeli halin en byk uzama veya ksalmann, bir eksendeki deere eit olduu zaman doaca dnlr.

Kabul edelim mutlak deer itibariyle en byk asal boy deiimi bir uzama olsun, o halde bu hipoteze ait mukayeseler baz denklemlerle yaplmaktadr. 1/E [ 1-(2+3)]= M/E Veya 1- (2+3)= M
Denklemleriyle yaplr. Mutlak deer itibariyle en byk boy deiimi bir ksalma ise yukardaki denklem yerine

3- (2+1)=- M
Bants geer burada

M cismin basn mukavemetini gsterir.

ekilde bu hipoteze gre dzlem gerilme haline ait snrlar gstermektedir.

ekil izilirken M=- M olarak kabul edilmitir. Snr AA ve BB kegenlerine gre simetriktir. Yani ekenar drtgendir.

Bu hipotez hidrostatik basn deneyini salamad gibi 2 eksenli ekme halinde de malzemenin tek eksenliden daha byk bir mukavemet gsterecei gibi geree uymayan bir sonu verir. Bugn iin bu hipotezin pratik bir deeri yoktur.