Pravni fakultet Podgorica

Seminarski rad iz predmeta Krivino-procesno pravo Tema:

Naelo ne bis in idem u krivinom postupku

I.UVOD

,,ivot bez principa je brod bez kormilara.-Gandi Naelo Ne bis in idem neponovljivosti svojstva subjekta u istoj krivinoj stvari ili zabrana ponovnog suenja u Zakoniku o krivinom postupku Crne Gore definisano je u Glavi I Osnovna pravila, pa se izmeu ostalih osnovnih (optih) naela ili pravila krivinog postupka navodi i ovo naelo.

I.1.Uopte o odreenju pojma naelo i pravilo krivinog postupka U odreenju ovih pojmova posluiemo se razmatranjima iz Komentara Zakonika o krivinom postupku profesora Milana kulia: ,,4. Naslov prve glave Zakonika o krivinom postupku je promijenjen u odnosu na nekadanji ZKP, tako da se umjesto osnovnih naela sada navode ,,osnovna pravila to je adekvatnije rjeenje, imajui u vidu da veina pravila koja su u dosadanjem Zakoniku definisana kao naela to sutinski nisu, ve se zapravo radi samo o dijelovima pojedinih naela ili o drugim odredbama opteg karaktera.Nezavisno od toga, sutinski nije sporno da naela i jesu ,,opta pravila,tj.pravila najoptijeg karaktera, odnosno pravila koja se odlikuju veoma visokim stepenom optosti, pa stoga veliki broj odredbi svrstanih u Glavi I crnogorskog Zakonika o krivinom postupku ima karakter krivinoprocesnih naela, ali to ipak ne vai za sve odredbe koje su svoje mjesto nale u toj Glavi ZKP-a, isto kao to se neka krivinoprocesna naela definiu u potpunosti ili djelimino u nekim drugim odredbama Zakonika... 5.Smatra se da u krivinom procesnom pravu egzistira izvjestan broj naela na kojima se zasniva sistem krivinog postupka, koja inspiriu organizaciju postupka i ureenje pojedinih instituta, a to su osnovna naela krivinog procesa, nekada izraz politikih tendencija, nekada rezultat strunog i pravno-tehnikog iskustva, ili to je najee, predstavlja kombinaciju jednih i drugih faktora.U teoriji krivinog procesnog prava pojam krivinoprocesnih principa nije definisan na jedinstven nain, pa se tako po jednom shvatanju princip odreuje kao osnovna ili opta ideja , po drugom kao odreena postavka za sagledavanje i rjeenje jedne problematike, princip se zatim, definie i kao sam po sebi odreeni zahtjev , a moe se odrediti i u vidu ,,definicije za pravnike, po kojoj krivinoprocesni principi predstavljaju ,,postavke na kojima je zasnovano i pomou kojih je izgraeno krivinoprocesno pravo.Procesne maksime su se razvijale na stotinama godina dugoj tradiciji i povezano se odnose kako na omoguavanje djelovanja pravila pravne drave, tako i na zatitu graanskih prava, vitalnih ljudskih prava i onih tekovina koje se smatraju obiljejima pravne drave. 6.Pravna naela se uote posmatrano, objanjavaju kao apstraktne norme koje su izvedene iz niza manje apstraktnih normi i koje vae za itav niz sluajeva obuhvaenih niim normama, a stvaraju se na osnovu normi koje vae za vie ustanova.Prihvatljiva je i definicija po kojoj se pod principom ili naelom krivinog postupka podrazumijeva institut ili odredba koja generalno utvruje nain (formu) postupanja za cio postupak, dijelove postupka, ili u vie odreenih sluajeva, pri emu se naglaava da meu principima postoje oni koji su osnovni (elementarni, bitni), koji su nuno uvijek prisutni, a ima i onih koji su rukovodni (usmjeravajui),tako da su povrede osnovnih principa redovno procesno sankcionisane,dok povrede rukovodnih naela, po pravilu ne podrazumijevaju posebno sankcionisanje.Principi krivinog postupka predstavljaju

opte zakonske smjernice za postupanje kako svih slubenih aktera krivine procedure, tako i drugih subjekata postupka.* U vezi odreenja pojma naela i pravila dodali bi i da ,, iako su naela krivinog postupka u odnosu na drugu procesnu materiju manje sklona promjenama, to ne znai da su ona jedna apsolutna i univerzalna kategorija van prostora i vremena, nego se upravo prilagoavaju uslovima ivota,promjenama u drutvu koje promjene neminono utiu i na modeliranje krivinog postupka...**

I.2.Naelo ne bis in idem- klasifikacije i utemeljenje Postoji veliki broj klasifikacija osnovnih naela(maksima ili principa) krivinog postupka kao bazinih pravila koja se odnose na osnovne krivinoprocesne pojmove.Razliiti autori daju razliite klasifikacije i ne postoji opteprihvaena klasifikacija.,,Sve podjele krivinoprocesnih naela i njihovo svrstavanje u odreene grupe, ipak treba shvatiti na jedan relativan nain.*** Evo par klasifikacija iz kojih se vidi da se u odnosu na razliite kriterijume jedno te isto naelo moe razliito klasifikovati, pa je tako i sa naelom ne bis in idem : -,,Krivini postupak se odvija u skladu sa odreenim osnovnim krivinoprocesnim naelima, koja se odnose na:1)krivino gonjenje, 2)izvoenje dokaza i 3)voenje krivinog postupka.U naela krivinog gonjenja spadaju:1)naelo akuzatornosti 2)naelo legaliteta oficijelnog krivinog gonjenja,3)naelo oportuniteta krivinog gonjenja,te 4)naelo ne bis in idem.**** -,,...postoje odreena naela koja su vezana za krivinoprocesne subjekte...i koja su karakteristina za sve subjekte i ta naela bismo mogli nazvati optim naelima krivinoprocesnih subjekata,...a to su naelo odvojenosti krivinoprocesnih funkcija i naelo neponovljivosti svojstva subjekta u istoj krivinoj stvari(ne bis in idem).***** Naelo ne bis in idem utemeljeno je , istovremeno kako kao zakonska( striktna odredba u ZKP-u), tako i kao ustavnopravna( striktna Ustavna odredba) kategorija. Istovremeno, ovo naelo je utemeljeno i u relevantnim izvorima meunarodnog prava, koji su od strane nae drave prihvaeni.

__________________________
*Milan kuli-Komentar Zakonika o krivinom postupku Crne Gore,str.46-47 **Dr Drago Radulovi-Krivino procesno pravo,str.49 *** Milan kuli-Komentar Zakonika o krivinom postupku Crne Gore,str.49 ****Isto ***** Dr Drago Radulovi-Krivino procesno pravo,str.78

II.Naelo ne bis in idem u Ustavu i Zakoniku o krivinom postupku Crne Gore

Kao to smo ve naprijed istakli, naelo ne bis in idem utemeljeno je kako u Ustavu, tako i u ZKP-u Crne Gore. II.1.Naelo ne bis in idem , poznato jo od Rimskog prava, nalo je svoje mjesto u Ustavu Crne Gore u drugom dijelu koji govori o ljudskim pravima i slobodama, gdje je svrstano u odeljku dva o linim pravima i slobodama: Ne bis in idem lan 36 Nikome se ne moe ponovo suditi niti moe biti ponovo osuen za isto kanjivo djelo. Ovo je garancija prisutna u svim modernim ustavnim sistemima i krivinim zakonodavstvima, koju treba razumjeti tako da, ipak, ne iskljuuje ponovno suenje po vanrednim pravnim sredstvima. II.2.U Zakoniku o krivinom postupku Crne Gore stoji: Zabrana ponovnog suenja (Ne bis in idem) lan 6 (1) Nikome ne moe biti ponovo sueno za krivino djelo za koje je pravosnanom odlukom osuen ili osloboen optube. (2) Zabrana iz stava 1 ovog lana ne sprjeava ponavljanje krivinog postupka u skladu sa ovim zakonikom. Kao to se vidi, i ustavna i zakonska odredba naela ne bis in idem (ne dva puta o istom) -neponovljivosti svojstva subjekta u istoj krivinoj stvari -sadre zabranu ponovnog suenja istom licu za isto krivino djelo. ,,Drugim rijeima, ukoliko je krivini postupak u odnosu na konkretno krivino djelo ve pravosnano okonan meritornom presudom (oslobaajua ili osujua presuda), ne moe se po pravilu-ponovo voditi krivini postupak protiv istog lica u odnosu na isti osnovni predmet krivinog postupka,tj. isto krivino djelo.Naelna zabrana ponovnog suenja proizilazi iz vitalnih interesa pravne sigurnosti i pravinosti,koji u vezi s ovim principom, u mnogim nacionalnim krivinoprocesnim zakonodavstvima odnose prevagu u odnosu na princip istine,onda kada se u odreenim situacijama ta naela ,,sukobe.S druge strane, mnoga krivinoprocesna zakonodavstva poznaju i izuzetke u odnosu na djelovanje ovog naela i to kako u korist okrivljenog, tako pod odreenim zakonskim uslovima i na tetu okrivljenog, koji je prethodno pravosnano osloboen, kao to je to sluaj i u novom Zakoniku o krivinom postupku Crne Gore.*

_________________________
*Milan kuli-Komentar Zakonika o krivinom postupku Crne Gore,str.84

Kako navode A.Garai-M.Grgi u svom radu ,,Ne bis in idem ,,Odreivanje sadraja pojmova bis i idem je veliki izazova pravnoj teoriji ,a naroito praksi.Neosporno je
da o tom pitanju treba pribliiti stavove razliitih drava s obzirom da raznolika tumaenja ne doprinose pravnoj sigurnosti graana niti uspostavi jedinstvenog pravnog podruja u Europi, koje je nuni uvjet za slobodno kretanje ljudi i roba. Razilaenja u tumaenju te posljedino o primjeni ovog naela ne podupiru vjerodostojnost pravnih sustava to je prepreka uspostavi kvalitetne i odrive suradnje izmeu drava. Uspostava iroko prihvaenih standarda kako u odnosu na sudske postupke tako i u donoenju konanih odluka, posebno prilikom odmjeravanja primjerenih kazni, cilj je kojem treba teiti. Na taj bi se nain mogli izbjei mnogi prigovori i zamjerke jedne drave prema drugoj u konkretnim predmetima s meunarodnim elementom*

Prilikom utvrivanja sadraja pojma idem=isto neophodno je utvrditi ,, identitet djela i uinioca(objektivni i subjektivni identitet). Kad postoji objektivni identitet tee je utvrditi nego kad postoji subjektivni identitet.Isto djelo e postojati ako injenino stanje iz nove optube i injenino stanje iz pravosnane presude ine jednu kriminalnu koliinu, odnosno radie se o istom djelu i onda kada nova optuba sadri nove injenice ukoliko one ne mogu samostalno graditi drugo injenino stanje.Kod utvrivanja istovjetnosti djela nije od znaaja pravna kvalifikacija. O subjektivnom identitetu radie se uvijek kada je novi postupak pokrenut ili optuba podignuta protiv lica na koje se odnosi ranija odluka, a uz to se radi o istom djelu.Promjene koje se tiu obiljeja uinioca krivinog djela nemaju uticaja na istovjetnost(na primjer optuen kao izvrilac umjesto sauesnik).Istovjetnosti nema kada se pokrene postupak za isto djelo, ali protiv drugog lica kao sauesnika.** Osnovni cilj ovog pravila je da se uvrsti pravna sigurnost graana i autoritet pravosnanih sudskih odluka. ,,Naelo ne bis in idem kao opte naelo (krivinog) prava se primjenjuje u mnogim nacionalnim pravnim sistemima. U nekima je to naelo normirano kao ustavno pravo . U nekim od meunarodnih instrumenata kojima se tite ljudska prava, to naelo smatra se linim pravom pojedinca. Istorijski gledano naelo ne bis in idem koje se primjenjivalo u nacionalnim sistemima, bilo je ogranieno na krivino pravo. to se tie sadraja odnosno obima ovog naela, tradicionalno je postojala razlika izmeu postavki nemo debet bis vexari pro una et eadem causa (niko ne smije biti dva puta optuen za isto krivino djelo) i nemo debet bis puniri pro uno delicto (niko ne smije biti kanjen dvaput za isto krivino djelo). U nekim zemljama to naelo predstavlja prepreku dvostrukom kanjavanju. Ratio naela ne bis in idem je vieznano. Njime se osigurava zatita graana od ius puniendi drave i kao takvo normirano je zakonskim odredbama i pretpostavka pravinom suenju. Osim toga uvaavanje pravosnane presude - res iudicata (pro veritate habitur) znaajno je za ouvanje zakonitosti pravnog sistema i drave u cjelini.

_________________
* A.Garai-M.Grgi Ne bis in idem,str.24 ** Dr Drago Radulovi-Krivino procesno pravo,str.79-80

Znaajna je injenica da vrlo mali broj drava priznaje i izvrava stranu sudsku odluku u krivinim predmetima ukoliko to nije ureeno ugovorom. Drave smatraju da primjena vlastitog prava na kanjavanje poinioca krivinih djela predstavlja bit i sadraj njihove suverenosti. Priznanje strane sudske odluke smatra se kao odricanje drave od tog svog autentinog prava. Osim toga, odluka donesena u drugoj dravi ponekad ne odraava one pravne standarde, kako u pogledu provedenog postupka tako i u pogledu sadraja odluke, posebno izreene sankcije, koji se primjenjuju u dravi koja bi takvu odluku trebala priznati te eventualno izvriti. Razumljiva je elja drave koja "nije zadovoljna" ishodom postupka u drugoj dravi, koji bi primjenom naela ne bis in idem trebala verificirati, da ponovno egzercira svoju vlast i "popravi" uinjene pogreke u toj drugoj dravi. Meutim, odbijanje priznanja strane sudske odluke dovodi do viekratnog procesuiranja poinioca to sigurno uzrokuje probleme za takvog poinioca, ali se odraava odnosno ugroava meusobne odnose dviju drava.* U svijetlu ovih injenica profesor kuli navodi sledee:,,Naelo ne bis in idem( engl.: the prohibition of double jeopardi) podrazumjeva da se postupak ne moe voditi za isto krivino djelo protiv lica kome je u istoj dravi ve sueno ( interni ne bis in idem princip),ili da se u drugoj dravi, kao i pred menarodnim sudom (ne bis in idem princip u odnosu na relacije meu dravama, ili izmeu drave i meunarodnog suda), postupak ne moe voditi, ako je lice ve osueno ili osloboeno.Dok se za ,,interni ne bis in idem princip moe smatrati da je dio obiajnog meunarodnog prava, zakonski status njegovog ,,internacionalnog ekvivalentnog principa je jo uvijek kontroverzan, pa je tako na primjer, jedan italijanski sud smatrao da on ne vai, ali je Ustavni sud Italije 1976.g. stao na stanovite da vai. Do ponavljanja krivinog postupka, odnosno voenja postupka po odreenom vanrednom pravnom lijeku, moe doi kako u korist, tako i na tetu okrivljenog, u sluajevima propisanim Zakonikom o kivinom postupku(l.420 ,l.424 i 425 ZKP-a). Procesna posljedica povrede naela ne bis in idem se u Zakoniku o krivinom postupku definie u okviru povreda Krivinog zakonika, kada se radi o razlogu iz lana 387 taka 2.tj.ako postoje okolnosti koje iskljuuju krivino gonjenje, a naroito ako je nastupila zastarelost krivinog gonjenja, ili je gonjenje iskljueno usljed amnestije, odnosno pomilovanja, ili je stvar pravosnano ve presuena.**

____________________________________ * A.Garai-M.Grgi Ne bis in idem,str

** Milan kuli-Komentar Zakonika o krivinom postupku Crne Gore,str.

III. Naelo ne bis in idem u sudskoj praksi

Kako smo ve mogli iz naprijed navedenog vidjeti, odluke sudova na odreeni nain normiraju sadraj naela ne bis in idem.Kako postojea sudska praksa u Crnoj Gori ne daje mogunost ire eksplikacije ovih tvrdnji, to emo se posluiti sa nekoliko odluka sudova iz Evrope i blieg okruenja.Za potrebe naeg rada navodimo sledeim sudske odluke: -Presudom Suda Bosne i Hercegovine Broj: X-K-09/691 donijete u Sarajevu, 25.08.2010. godine po albi optuenog Emira Terzia ,, Odbrana u podnesenoj albi ukazuje na povredu naela ne bis in idem, zbog injenice da je po istom injeninom osnovu i protiv istog lica ve ranije voen sudski postupak pred Opinskim sudom Sarajevo-Prekrajno odjeljenje Novo Sarajevo, pravosnano okonan oslobaajuim rjeenjem, a koje je potvreno rjeenjem Kantonalnog suda u Sarajevu. Ovo Vijee nalazi neosnovanim istaknuti albeni prigovor odbrane. Naime, injenica da je protiv optuenog Terzia pravosnano sproveden prekrajni postupak, ne eskulpira pokretanje i voenje krivinog postupka protiv istog, budui da prekrajna odgovornost ne konzumira kaznu iz krivinog postupka, te da je krivina odgovornost poinitelja krivinog djela, u odnosu na prekrajnu, neosporno ira i nesumnjivo titi znaajnije vrijednosti zatiene krivinim zakonom. Slijedom navedenog, ovo vijee odbija navode albe da se u konkretnom sluaju radi o presuenoj stvari, tj. povredi naela ne bis idem, obzirom da nema kumulacije krivine i prekrajne odgovornosti u konkretnom sluaju, jer je prekrajni postupak prije okonan. Stoga, albeni prigovori kojima se ukazuje suprotno, odbijaju se u cjelosti kao neosnovani. -Presuda ECHR u sluaju Maresti (presuda na hrvatskom jeziku dostupna na http://sljeme.usud.hr/usud/prakES.nsf/Praksa/87FBF5009E7EBC4EC1257370002...),jo jednom sporu kojeg je RH izgubila pred tim sudom. Najjednostavnije reeno, presuda se primarno bavi problemom potovanja naela ne bis in idem. To naelo poprilino je jasno - ne moe se dvaput suditi o istoj stvari. Ipak, kako to sprovesti u praksi kada je po injeninom stanju mogue pokrenuti za isti dogaaj dva razliita postupka pred razliitim institucijama? Ono to je dodatni problem je ako je rezultat tih dvaju postupaka isti - zatvorska kazna. Prvo pitanje kod odreivanja radi li se u konkretnom sluaju o ne bis in idem je odrediti kako se zapravo odreuje "idem". U tom kontekstu ECHR se u presudi poziva na svoju presudu u sluaju Zolotukhin vs Russia i zakljuuje da se zabranjuje kazneni progon ili suenje za drugo 'djelo' ukoliko ono proizlazi iz istih injenica ili injenica koje su u biti iste te da se Sud u svome ispitivanju treba stoga usmjeriti na one injenice koje predstavljaju skup konkretnih injeninih okolnosti koje ukljuuju istoga okrivljenoga i koje su nerazdvojno povezane u vremenu i prostoru, a ije postojanje treba dokazati kako bi se osigurala osuujua presuda ili pokrenuo krivini postupak. Drugo pitanje je radi li se o "bis", tj. radi li se o tome da je osobi zaista dvaput sueno. U sluaju Maresti radi se o dupliranju prekrajnog i kaznenog postupka. Prekrajni zakon rjeava samo jednu moguu varijantu - situaciju u kojoj prekrajni postupak hronoloki dolazi nakon krivinog postupka (lan 10. PZ: Protiv poinioca prekraja koji je ve u krivinom postupku pravosnano proglaen krivim za krivino djelo koje obuhvaa i obiljeja poinjenog prekraja ne moe se pokrenuti prekrajni postupak za taj prekraj, a ako je postupak pokrenut

ili je u toku, ne moe se nastaviti i dovriti.), a tu ovom sluaju ne moe doi do primjene jer je prekrajni postupak dovren prije krivinog. Ako uzmemo u obzir lan 1. PZ (Prekrajem se povreuje javni poredak, drutvena disciplina ili druge drutvene vrijednosti koje nisu zatiene Krivinim zakonom i drugim zakonima u kojima su propisana krivina djela.), mogue je zastupati tezu da je provoenje prekrajnog postupka zapravo supsidijarno u odnosu na krivini postupak. Ipak, takvo moje tumaenje moe se pobijati lanom 63. st. 2. KZ (Kazna zatvora, novana kazna ili globa za prekraj uraunava se u kaznu za krivino djelo ako opis tog djela odgovara prekraju zbog kojeg je izreena kazna.) koji implicitno predvia mogunost da se krivini postupak vodi za isto djelo za koje je voen prekrajni postupak u kojem je izreena kazna. Tim vie, nakon ovog sluaja jasno je da je potrebno mijenjati dosadanji pristup odnosu krivinog i prekrajnog postupka. Treba odrediti za koja e se ponaanja sprovoditi koji postupak i po kojim kriterijima e se o tome odluivati. Takav problem osobito nastaje kod ponaanja sankcionisanih i krivinim i prekrajnopravnim normama, kao na primjer kod nasilja u porodici. U svakom sluaju, posljedice ove presude ve su se odrazile na presude. Tako je ve u prosincu dolo do pozivanja na sluaj Maresti u krivinom postupku zbog preprodaje droge u kojem je jedan od pet optuenih osloboen optubi upravo jer je za isto djelo ve osuen u prekrajnom postupku (http://www.glasistre.hr/istra/vijest/148514). Smatram da je na ovom sluaju jasno koliko je tetno odravanje ovakvog zakonskog ureenja i prakse. Naravno, ne dolazi pri ovom problemu samo do povrede prava osuenog lica (pogotovo jer e ionako morati odsluiti kaznu, uz uraunavanje) koji prolazi kroz dva postupka, nego osobito dolazi do povrede prava okrivljenog koji je osloboen jer mu to ne daje garanciju da se protiv njega nee provesti i drugi postupak. Ipak, postoji i jo jedan problem, a to je pitanje efikasnosti i ekonominosti sistema pravne zatite. Ovakvim pristupom za isti dogaaj se pravni sistem dvostruko optereuje - jednom za prekrajni postupak sa svim njegovim pravnim lijekovima i drugi put za krivini postupak sa svim njegovim pravnim lijekovima. Nemogue je doi do podatka koliko je takvih "dvostrukih" presuda ve doneseno, ali je jasno da se time nanosi teta sistemu. I o sadraju pojma "isto (idem)" Evropski sud pravde odredio se svojim odlukama: - krivina djela koja se sastoje od izvoza i uvoza iste opojne droge koja su procesuirana u razliitim dravama potpisnicama Konvencije, u naelu, se smatraju "istim djelima" u smislu lana 54 Konvencije... (Presuda od 09. oujka 2006. u predmetu broj C-436/04, povodom krivinog postupka koji se vodio protiv Leopolda Henri Van Esbroeck pred belgijskim Kasacionim sudom), - u predmetima krivinih djela koja se odnose na drogu, nije odluno da koliina droge koja je predmet postupka u dvjema odnosnim dravama ugovornicama ili navodni poinilac tih krivinih djela u ove dvije drave ugovornice, budu istovjetni; -kanjiva radnja koja se sastoji od izvoza i uvoza iste droge koje su procesuirane u razliitim dravama ugovornicama i lanicama Konvencije, u naelu, treba smatrati "istim djelima", u smislu lana 54 Konvencije... (Presuda od 28. rujna 2006. u predmetu broj C150/05, Jean Leon Van Straaten protiv Drave Nizozemske i Republike Italije).

IV.Naelo ne bis in idem- meunarodni aspekt

Najvanije odredbe o naelu ne bis in idem na meunarodnom nivou date su u sledeim prilozima: Prilog 1. Evropska konvencija o meunarodnom vaenju krivinih presuda Vijea Evrope, od 28. maja 1970. godine (odredbe o pravilu ne bis in idem) Poglavlje III. Meunarodni uinci evropskih krivinih presuda Dio 1. Ne bis in idem lan 53. 1. Osoba u odnosu na koju je izreena evropska krivina presuda ne moe za isto djelo biti niti krivino gonjena niti kanjena niti podvrgnuta izvrenju kazne u drugoj dravi potpisnici: a) ako je osloboena krivice; b) ako je izreena kazna: - u potpunosti izvrena ili se izvrava, ili -u potpunosti, ili u dijelu koji nije izvren, predmet pomilovanja ili amnestije, ili - vie ne moe biti izvrena zbog protoka vremena; c ) ako je sud osudio poinioca a da pri tom nije izrekao kaznu. 2. Uprkos tome, drava potpisnica, osim ako sama nije zatraila postupak, nee imati obavezu potovati uinak ne bis in idem ako je djelo za koje je izreena presuda bilo usmjereno protiv neke osobe ili ustanove ili bilo ega to ima javni poloaj u toj dravi, ili osuenik sam ima javni poloaj u toj dravi. 3 Nadalje, svaka drava potpisnica u kojoj je poinjeno djelo ili se takvom smatra prema zakonima te drave nee biti obavezna potovati uinak ne bis in idem osim ako ta drava nije sama zatraila postupak. lan 54. Ako je pokrenut novi postupak protiv osobe koja je u drugoj dravi potpisnici osuena za isto djelo, tada e se svako razdoblje lienja slobode koje je rezultat izvrenja kazne oduzeti od kazne koja moe biti odreena. lan 55. Ta kazna nee sprijeiti primjenu irih domaih odredbi koje se odnose na uinak ne bis in idem koje se odnose na strane krivine presude. Prilog 2. Konvencija o sprovoenju engenskog sporazuma od 14. juna 1985. godine (odredbe o pravilu ne bis in idem) POGLAVLJE 3. PRIMJENA NAELA NE BIS IN IDEM

lan 54. Osoba za koju je sudski postupak konano dovren u jednoj ugovornoj stranci ne moe biti krivino gonjena u drugoj ugovornoj stranci za ista djela, pod uslovom da je kazna koja je izreena izvrena, trenutno je u postupku izvrenja ili se vie ne moe izvriti prema zakonima ugovorne stranke koja je kaznu izrekla. lan 55. 1. Ugovorna stranka moe prilikom ratificiranja, prihvaanja ili potvrivanja ove Konvencije izjaviti da je ne obavezuje lan 54. u jednom od sljedeih sluajeva: (a) ukoliko su se djela obuhvaena stranom presudom dogodila u cijelosti ili dijelom na njenoj vlastitoj teritoriju; u tom sluaju, meutim, ovaj izuzetak se nee primijeniti ukoliko su se djela dogodila dijelom na teritoriju ugovorne stranke u kojoj je presuda donesena, (b) ukoliko djela obuhvaena stranom presudom predstavljaju krivino djelo protiv nacionalne sigurnosti ili drugih jednako vanih interesa takve ugovorne stranke, (c) ukoliko su djela obuhvaena stranom presudom poinili slubenici te ugovorne stranke povredom slubene dunosti. 2. Ugovorna stranka koja je dala izjavu u smislu izuzetka iz stavka 1. toka (b) naznait e na koju vrstu djela se ovaj izuzetak moe primjenjivati. 3. Ugovorna stranka moe u bilo kom trenutku povui izjavu u odnosu na jedan ili vie izuzetaka iz stavka 1. 4. Izuzeci koji su bila predmetom izjave iz stava 1. se ne primjenjuju ukoliko je odnosna ugovorna stranka za ista djela zahtijevala od druge ugovorne stranke pokretanje krivinog progona ili je odobrila izruenje odnosne osobe. lan 56. Ukoliko se nastavi krivini progon u ugovornoj stranci protiv osobe za koju je krivini postupak u odnosu na neka djela konano dovren u drugoj dravi ugovornici, svako vrijeme lienja slobode u potonjoj ugovornoj stranci, vezano uz navedena djela, bie uraunato u izreenu kaznu. U mjeri u kojoj to domae pravo dozvoljava, kazne koje se ne sastoje od lienja slobode takoer e se uraunati. lan 57. 1. Ukoliko ugovorna stranka tereti osobu za krivino djelo a nadlene vlasti te ugovorne stranke imaju razloga vjerovati da se optuba odnosi na ista djela za koja je postupak konano dovren u drugoj ugovornoj stranci, takve vlasti e, ukoliko smatraju potrebnim, zahtijevati odnosne informacije od nadlenih vlasti ugovorne stranke na ijoj teritoriji je presuda ve donesena. 2. Traene informacije dostavie se to je mogue prije te e biti uzete u obzir prilikom daljnjeg preduzimanja radnji u postupku koji je u toku. 3. Svaka ugovorna stranka e prilikom ratifikacije, prihvaanja ili potvrivanja ove Konvencije imenovati vlasti nadlene za traenje i primanje informacija iz ovog lana. lan 58. Gornje odredbe ne iskljuuju primjenu irih nacionalnih odredbi o naelu ne bis in idem u odnosu na pravosudne odluke donesene u inostranstvu.

Prilog 3. Statut Meunarodnog krivinog suda za bivu Jugoslaviju (odredbe o pravilu ne bis in idem) lan 9 Uporedna nadlenost 1. Meunarodni sud i nacionalni sudovi uporedo su nadleni da krivino gone osobe za teka krenja meunarodnog humanitarnog prava poinjena na teritoriji bive Jugoslavije od 1. januara 1991. godine. 2. Meunarodni sud ima prvenstvo pred nacionalnim sudovima. Meunarodni sud moe u bilo kojoj fazi postupka formalno zatraiti od nacionalnih sudova da prepuste nadlenost Meunarodnom sudu u skladu s ovim Statutom i Pravilnikom o postupku i dokazima Meunarodnog suda. lan 10. Non bis in idem 1. Nijednoj se osobi ne moe suditi pred nacionalnim sudom za djela koja prema ovom Statutu predstavljaju teka krenja meunarodnog humanitarnog prava, a za koja joj je ve sueno pred Meunarodnim sudom. 2. Osobi kojoj je pred nacionalnim sudom sueno za djela koja predstavljaju teka krenja meunarodnog humanitarnog prava moe se ponovno suditi pred Meunarodnim sudom samo ako: a.) je djelo za koje je osoba suena okvalifikovano kao obino krivino djelo; ili b. )postupak pred nacionalnim sudom nije bio nepristrasan ili nezavisan, ili je bio usmjeren na zatitu optuenika od meunarodne krivine odgovornosti, ili ako je krivini postupak nepropisno voen. 3. Prilikom razmatranja kazne koja e biti izreena osobi osuenoj za krivino djelo prema ovom Statutu, Meunarodni sud e uzeti u obzir u kolikoj je mjeri ve izdrana kazna izreena toj osobi od strane nacionalnog suda za isto djelo. Prilog 4. Evropska konvencija o izruenju od 13. decembra 1957. (odredbe o pravilu ne bis in idem) lan 8. ISTOVREMENO VOENJE POSTUPKA ZA ISTA KRIVINA DJELA Ugovorna strana moe odbiti izruenje neke osobe u sluaju da nadleni organ te strane vodi postupak protiv te iste osobe zbog jednog ili vie krivinih djela zbog kojih se trai izruenje. lan 9. NE BIS IN IDEM Izruenje se nee izvriti u sluaju da su nadleni organi strane od koje se trai izruenje ve donijeli izvrnu i pravosnanu presudu u vezi s istom osobom i za isto ili ista krivina djela za koja se trai izruenje. Izruenje se moe odbiti u sluaju kada su nadleni organi strane od koje se izruenje trai odluili ne pokrenuti ili prekinuti postupak u vezi s istim krivinim djelom ili djelima.

Dopunski protokol uz Evropsku konvenciju o izruenju od 15, oktobra 1975. (odredbe o pravilu ne bis in idem) lan 2. lan 9 Konvencije e se dopuniti sledeim tekstom. lan 9 u izvorniku Konvencije postaje stav 1, a nie navedene odredbe postaju stavovi 2, 3 i 4: 2. Izruenje osobe protiv koje je donesena pravosnana i izvrna presuda u treoj Zemlji, Ugovornoj strani Konvencije, za krivino djelo ili djela s obzirom na koja se izruenje trai, nee se odobriti: a. u sluaju da je osoba gore navedenom presudom osloboena optube; b. u sluaju da je kazna zatvora ili druga mjera: I. odsluena ili izvrena u cijelosti; II. predmet pomilovanja ili amnestije, bilo u cijelosti, bilo samo dio koji jo nije izvren; c. u sluaju da je sud osudio poinioca krivinog djela, a da nije odredio kaznu. 3. No, u sluajevima, navedenim u stavu 2, izruenje se ipak moe odobriti: a. ako je krivino djelo s obzirom na koje je izreena presuda, poinjeno protiv neke osobe, institucije ili bilo ega to ima javni karakter u Zemlji koja izruenje trai; b. ako je osoba protiv koje je izreena presuda bila javniradnik u Zemlji koja trai njezino izruenje; c. ako je krivino djelo s obzirom na koje je presuda izreena, poinjeno bilo u cijelosti, bilo djelimino, na teritoriju Zemlje koja izruenje trai, ili na mjestu koje ima status njene teritorije. 4. Odredbe stava 2 i 3 nee sprijeiti primjenu opsenijih lokalnih zakonskih odredbi koje se odnose na pravne posljedice naela ne bis in idem koje se primjenjuje na presude donesene u krivinim postupcima u inostranstvu. Prilog 5. PROTOKOL br. 7., od 22. novembra 1984., uz Konvenciju za zatitu ljudskih prava i temeljnih sloboda (odredbe o pravilu ne bis in idem) lan 4. PRAVO DA SE NE BUDE DVA PUTA SUEN ILI KANJEN U ISTOJ STVARI 1. Nikome se ne moe ponovno suditi niti se moe kazniti u krivinom postupku iste drave za krivino djelo za koje je ve pravosnano osloboen ili osuen u skladu sa zakonom i krivinim postupkom te drave. 2. Odredbe prethodnoga stava ne sprjeavaju ponovno razmatranje sluaja u skladu sa zakonom i krivinim postupkom dotine drave ako postoje dokazi o novim ili novootkrivenim injenicama, ili ako je u prethodnom postupku dolo do bitnih povreda koje su mogle uticati na rjeenje sluaja. 3. Ovaj se lan ne moe derogirati na osnovu lana 15. Konvencije.

V.UMJESTO ZAKLJUKA

Nesumnjivo da je naelo-pravilo ne bis in idem civilizacijski domet koji treba ouvati u modernom krivino procesnom pravu, ali ne i samo u toj grani prava. Pratei razvoj pravne misli i sudsku praksu nacionalnih, stranih i meunarodnih sudova u definisanju sadraja pojmova koji ine naelo kao i to se tie njegove primjene, moe se uoiti tenja prema ujednaenosti praktinih rjeenja: -sadraj pojma "idem" uglavnom se vee uz identitet ponaanja koje predstavlja krivino djelo, dakle za istovjetnost injeninog stanja, nezavisno o sadraju pravne norme kojom se odreeno ponaanje kvalifikuje kao krivino djelo. -sadraj pojma "bis" mijenja se uvoenjem nove vrste reakcije pravosua na kanjivo ponaanje, tako da se pod pojmom dvaput (dvostrukog kanjavanja) ne cijeni samo konana sudska odluka odnosno osuujua ili oslobaajua presuda. Odluke drugih pravosudnih tijela (na primjer prekrajnog suda) cijene se kao konane u smislu primjene naela. Takoer se znaaj presuene stvari daje u sluaju kada ishod postupka nije kazna ve zakonom predviena alternativna sankcija. ,,Cijenei znaaj naela ne bis in idem u krivinom pravu, bilo ono nacionalno ili meunarodno, trebalo bi ga staviti u kontekst ravnotee izmeu zatite prava pojedinca i elje drava za koritenje svojih prerogativa i kanjavanje poiniocaa tekih krivinih djela. Od konane sudske odluke ili odluke tijela nadlenog za donoenje odluke u kakvom krivinom postupku oekuje se da sprijei poinioca da dalje ine krivina djela, da se obeteti oteeni kao i da ona djeluje na druge graane i odvrati ih od kanjivog ponaanja. Priznavanje uinka jedne takve odluke u irem kontekstu od odlunog je znaaja. Teko je pronai pravno uvjerljive argumente za dvostruko pa ak i viestruko procesuiranje te eventualno kanjavanje iste osobe za isto ponaanje pred razliitim sudovima. Stoga je ovo naelo primjerenije posmatrati sa stanovita zatite ljudskih prava. Viestruko procesuiranje za isto ponaanje jedne osobe pred sudovima razliitih drava ne doprinosi uvjerljivosti i percepciji efikasnosti pravnog sistema odnosnih drava. Uinak ustvari moe biti suprotan. Konano za jedinstveno funkcionisanje zajednice kakva je Evropska Unija neophodno je stvaranje i ouvanje povjerenja meu lanicama te zajednice ali i u odnosu na one na koje su u svom djelovanju upueni. Uspostavljanjem takvih odnosa meu dravama Evrope olakae se primjena i tumaenje prihvaenih pravnih standarda to e imati za posljedicu smanjenje dilema s kojima se jo uvijek susreu pravni strunjaci a posebno praktiari u primjeni prava.*

_________________________
* A.Garai-M.Grgi Ne bis in idem

LITERATURA: -Milan kuli-Komentar Zakonika o krivinom postupku Crne Gore, -Dr Drago Radulovi-Krivino procesno pravo, -A.Garai-M.Grgi Ne bis in idem - http://www.sljeme.usud.hr/usud/prakES.nsf/Praksa/87FBF5009E7EBC4EC1257370002 -http://www.glasistre.hr/istra/vijest/148514

 4,1 , () , , . . , , ( ), , ( ). 99. . , , , . , ( ) 1010 . . 1111 . ( ) / ? ? , ? ? ? ? ? ? (), , ()? 4,2 : , . , .. , . , , , (). , . . , . ,

. ( ) ( ). , , . . . , . 1212, , . ( ), . . , . , 19. 1966 ( 14 (7)). () 1313 6 , 6 . ( 4), 25 7. , . . 1414 4 7, . , 1515 , 1616 . , . , , ). 14 (7 . 1717 , , . , . , 6, , 1818. . 13. 1957. 9 , ( ), . , . 8 . . , . 1970-, , . , 1970 (. 53-

57), 1972 (. 35-37 ) . , . 1990 , , ( 18 (1)), , , . , . , 20. 1959 . , , , , , , ? ? , . . , -- 1919. , 2020 3 6 . , 1 , " ", , 2121. . . . , . , , 2222 , 2323 , . 4,3 4.3.1 , . , . . . 2424 17/62 , 2525 1969 2626 , , , . , ,

 (). , 4 7, , 2727, . , , . 1 / 2003). 2828 , , , ( 35. . , , , ( 13). , , , , . . , . ,

2929.

, . 3030 , , . . . Article 6 of Regulation

http://translate.google.me/translate? hl=sr&sl=en&u=http://igiturarchive.library.uu.nl/law/20060203200054/european %2520evidence %2520warrant.rtf&ei=TEu_TOLAGozIswacp9GuDQ&sa=X&oi=translate&ct=result&resnum =1&ved=0CBUQ7gEwADi0AQ&prev=/search%3Fq%3Dne%2Bbis%2Bin%2Bidem%26start %3D180%26hl%3Dsr%26sa%3DN%26biw%3D1276%26bih%3D528%26prmd%3Db