Ai

T0

%t3nJtUutCatko{^>e
DE PAHI

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM
QUI IN HOCCE VOLUMINE CONTINENTUR.

h
{

MARCHINI.
De
Divinitate et Canonicitate SS. Bibliorum.

WILLIAM CARPENTER
Scriptur Historia naturalis, seu Bibliae Zoologiae
Expositio descriptive.
,

Botanicsp

Geolosri<Tqu

EDITORES.
Dictionnaire archologique
et

philologique de la Bible.

Alex.-Fr. BARBIE

DU BOCAGE.

Dictionnaire gographique de la Bible.

EDITORES.
De
SS. Bibliorum Chronologi.

ChronographiiT
LE QUIEN.

LXX

Interpretum Defensio.

Dfense de

la

Chronologie du texte Hbreu.

EDITORES.
Annotations gologiques
la Gnrsr.

INDEX RERUM.

<rcubebaf

2%ne,

in via dicta p'Amboise, hors la barrire d'Enfer.

I*:

SCRIPTURJE SACREE
CURSUS COMPLETUS,
EX COMMENTARITS OMNIUM PERFECTISSIM1S UBIQUE HABITIS, ET
A

MAGNA

PARTE EPSCOPORUM NECNON THEOLOGORUM

EUROPE CATHOLIOE,
UNIVERS! M
AT)

HOC [NTERROGATORUM
UNIC CONFEATUS;

DESGNATS

Plnrimis annotantibus presbyteris

ad docendos

levitas

pascendosve populos alt

posilis.

ANNOTAVT VERO SIMUL ET EDTpiJ

J.-P.

TONUS TERTUS
De
Divinitate et Canonicitate SS. Bibliorum.
Scriptura? Hisforia naturalis, seu Bibli Zoologie, Botanica\ Geolqgique,

Expositio deseriptiva.
Dictionnaire archologique
et

philologique de la Bibh.

Dictionnaire gographique de la Bible.

De Sacrorum Bibliorum Chronologi

Chronographi

LXX Interpretum

Defeiisjo.

Dfense de la Chronologie du texte Hbreu.

Annotations gologiques

la

Gense.

"f^^ll*

PARISIIS,
APIJD EDITOREM,
!N

VU

GALMCfe DICTA

RUE d'aMBOSE , BARRIERE d'fNFER

J840.
**
1'

V.

tn
'ntitut %ri,
(

$2'/
r

AJ

m f

MONITUM
Nonnulla passim
,iibus

in diversis Scriptural inlerpretatio-

volumen, priora hujusce voluminis

folia

omisissemus.

de authenticitalG canonicilaleque neenon divi-

Cm

ver in boc tertio tomo tractand nobis materies

nitate

sacrorum Librorum delibavimus, de quibus

sequentis voluminis haud pauea equidem

occurrerent, de quibus ut plurimm silure anliqui

interprtes, ideque ingens nobis ex rebus arduis la-

in principio

iradunlur. Nullibi ver circa banc mteriam absolutum

bor incumberet, nempe ut reeentioris scientioc apicem

allingeremus, bine
abrepti
,

ftrmumque adxquato modo sermoriem habuimus, cm

suscepli semel operis celeritate

,

tamen de rebus

m a xi mi momentiageretur, uipole quinoslri oblcctalione,

quartum volumen
llis

interverso ordine

ante

bus polissimm innitantur omnes de Scriptur sacra

quaestiones.

lertium edidimus.

accedit qud in re lanti

mo-

Maxim ergo animi

menti haud cert suflecissent quae leviter tantm ac

nec sine lectorum, ut speramus, plausu utilitaleque,

post longas et inanes disquisitiones. prsesens F. Marchini opus Taurini reperimus
,

summatim

in

tomo sequenti perstrmgunlur necpra>

;

terea fulurum

speramus ut lectores nostros piget

si

noslrisque typis recu-

eanidem mteriam diverso sub aspeclu,diversisqueab

auctoribus Iractatam in nostro Cursu forte repre lil

dimus. Nec dubium quin

set

si

illud

pens nos devenis-

antequm prelo mandarelurquarlum nostri Cursus

rint.

MARCHINI VITA.
Marchini
(

Joannes Franciscus), Vercellis prodens optima pueri natura

in

Pedemonlio natus
,

est

mensc maio anni

salulis 1713.

Vel prima

sotatul sese

cl acies ingenii

patri cui nihil crat antiquius religione,

honestque

spem fore ut, ubi adolesceret, quas ad artes studiaque animum Ncque oblalam spem fefellit consequens ectas, cm ab iis artibus, quibus puerilis informari solet ad bumanilatem, ad philosophia sludium animum adjunxit adolescens, in quo studii gnre diligenter vcrsalus primas inler quales fer oblinuit omnibus ejus disciplina) consultis et maliberorum disciplina, non mediocrem
appulisset, in
iis

allulit

excelleret aliquando.

gistro probatissimus
liter,

quo auctore adhuc epbebus de

iis

qua toto curriculo tradita erant, lam acut, subtiet viri patricii, et sapientes

disertque in publico

primorum civium

et

doclorum conventu disputavit, ut

admirati doclrinam et eloquentiam adolescenluii ex animo laudarent parentis lbrlunas, eique gratularcntur,
qui filiurn haberet

tam prslanti ingenio

omnibusque

lanlque prditum facultate disputandi

qui

cm
in

biennio post adscri-

ptus esset in clcrum, ut universo regno

dei
II

maxime

salularc,

ita in

ejus

commodum

cecidil regis "Victorii

;

Ame-

auspiciis excitalum

precsidiis

instruclum Provinciarum collegium

quo

palria suffragiis
in iis versatus

susceptus Joannes Franciscus, divinarum rerum rationem ingressus,

magn animi conlentione

omnia
et

quai arles librales, disciplinas et virlutem allingercnt, mirurn qu celeritate

condidit, quai suo

singula arripuit et

tempore publie depromeret.

Studiosissimis jure accensebalur Marchini, cujus

animum

invictum labore, et acre ingenium librales artes, Grcccorum lingua, sacrt

tatio, et

rum monumenlorum

interpre-

Orientalium populorum varius sermo

ita

exercure, ut in omnibus, et singulis excellens ante honeslam

,

missionem processc juberetur domesticis theologicis

et hebraicis

exercitalionibus, in quibus dictata recoli

.

alque illustrari consueverant. Ubi ver lgitima dics

eum

vocavit ad privata publicaque studiorum pcricula

tam vehementer se probavit

plenis suffragiis,

et professoribus suis,
sit

cl cloris judicibus, ut in

thcologorum Patrum collegium

perpeluisque vigi-

anno 1736,

cooptatus.

Quamvis autem iheologus noster

,

infinito labore,

liiseximi rerum divinarum, sacrorum

comparat scienti pra?staret

illi

monumentorum Hebraici, Chaldi, Syriaci, Arabici et Grceci sermonis nunqum tamen efTerri animo, aut se vald amarc, aut quidquam sibi arrogare ;
Emmanuelis
auspiciis

contra solemne de rebus suis dmisse sentire ac nemini se prferre.

Ineunte anno 1758,

cm

regis Caroli
fuit

eloquentium classem adscriptus

doctor noster, et

bonarum arlium collegium eodem anno philosophie pnefeclus

instituerelur, in

renuntiatus est.

Anno ver 1715, cm

bendo
totos

deleclus esset S. Theologiai

professer, et regiis scholis in patri praefectus, longius

latisque theologici collcgii doclore susceptus labor, et vigili in rebus divinis patucrunl; cui

muneri incum-

decem

et

amplis annos perpetu transmisit

,

in

magn
in

versatus nominis celebrilale. Hinc faclum,

ut Vercellensis anlisles

Joannes Petrus Sola/ius, ad^citum

et consiliis

familiam, in

mensam

adhibilum, et

domum
filii,

susceptum diceret
in dies

sibi

theologum

doctorem Marchini.
,

Tum

ver idem familiariler usus tanto viro

magis egregias animi artes, et sapientiam

nisi ejus consilio uteretur.

et solertiam probare, arcanis admittere, habere loco

nihil aggredi,

Lustral enim lot dicesi theologo suo negolium ddit ut synodi

consignaret; qu ratione
provinciales
,

loges, quoe plus

uno seculo siluerant,

litteris

latae

olim ab inlegerrimo Mediplanensi

rchiepiscopo D. Carolo
s. s.

Borromo ner synodos m,

et deinceps ab aliis Vercellensibus episcopis per

i

\1

AD LECTOREM
in

ff
et in pristinam

synodos dioecesanas, qusc pen abieranl

desuetudincm, revocarenlur,
prolat

vim restituerentur ;

quoc leges antistitis prudentissimi auspiciis in lucem

magnam eidem

exislimationem concilirunt;

atque ex eo tempore

niliil

Latine,

nilifl

Ilalic prodiit antistitis

nomine, quod ab ejus ihcologo non esset orsernionum

nat, eleganter prudenterque eonscriptum.

Anno denique 1555, sacrarum Lillerarum

inprimis spectans, ut serviret audilorum
|1HB induslri
studii
,

interprctalio, et Orientalium

institntio in regio

Tauri-

nensi Alhenaco ipsi demandata est; et hoc sno intgr et diligenter functus est officio delectus professor, id
ulililati,

ad quos ut
,

niliil

adferret

non perfectum ingenio,

et labora-

nullam pcrhorreseens laboris iaciem

diu nocluque velerum monurnenla versare, ciun hoc

gnre eleganliam conjungcre, majeslalemque

tulit a:las

Romanam haustam

ex terendis Tullianis scriplis

ut,

philo-

sophicis praesertim et poetis, quos

Augusli, aliisque optimal notai scriptoribus. Atque

quod con-

cupierat

facile assequerelur,

jam inde
,

pluriina qu;e olim scripseral de

humanis arlibus

et

rbus philosophicis
Inereret,

atque etiam divinis, neque su

nequc suoruin scriptorum amator, concremrat, ut

gentibus usurpa li.

in sacris unic

habitaret, Israelitarum mores, leges, jura, cajrcmonias perlustraret, tolius Orientis plagas obiret,
stigaret, et

mores inve-

vim sermonis
,

fiai li mi s

Quod quidem lam

fliciter cessil, ut

non apud audi tores

modo

ejus fidei

integFitalis,

sapienlias, sed etiam

apud universam genlem magnam nominis existimationem

in colendis amiciliis diligenlissimus

sibi conciliaret.

Erat enim vir ingenio shnpliei, sine fuco, candido pectore,

;

ab ambitu abhorrens

ultr delatis honoribus

et

modeste utebatur, nullius

,

rei

appelens praetcr sapienliam

illa

et

omnem

ratiouem bumanilalis,

usuram temporis

ne quid

sibi pcrircl. Ilinc

singularis dicendi facullas

varietas, eleganlia, feslivilas, ut audientium

animos

et aures in

gymnasio

et in frequenli
,

Palrum theologorum
quod non pauca ejuS

conventu oralionem salibus respergens qudam suavilale perfunderet ac demulceret

momnnenta testantur. Ex vigiliis perpetuisque

rabal ex pedibus
exarsit, qui
et

laboribus singulos fer annos

articulis.

ei

mat

erat,

extremisque vit annis identidem labo-

manuum

Ilinc

anno 1773, mense

julio,

vehementi

aestu pectoris

noctu subito

morbus, die seplimo postqum eubuit, virum medio

sustulit

anno talis 61.

AD LECTOREM.
Tractalus

quem

publici juris facimus

primas

le-

rum

IV. de Ritibus, et Cremoniis

;

V. de Paschate
;

net inter partes Commentariorum in sacram Scripturam , qu in regio Taurinensi Alhcnreo lectissimae

Juda3orum
IL de
pariet,

posteriores

I.
:

de Genealogi Christi
Ecce Virgo concipiet
; ,

Isaiae

oraculo cap. 7
;

et

rbus divinis vacatura? juvenluti sccundm acadmie leges tradi consueverunt. Quando aulem hnc jubent

etc.

III.

de Joanne Baptist

IV. de

Anna

Prophetiss

V. de Tentaiione Christi.

solidum quinquonniurn

ita di-partiri,

ut

primo quidem

Atque

ut apertis constet

quo consilio doclissimus

biennii labor totus verselur in demonstrand luend-

vir habuerit

delectum eorum potissimum capitum

que sacrarum litterarum

in

universum
:

tum

singulo-

quae et latis paterent, et adjumenta adferrent ad alias

quarstiones illustrandas
,

rum

librorum divinilatecl canonicilatc

rcliqui

deinde

ac definiendas

per lectoris

triennii curas et vigilias sibi vindicent sacra

logia, et aliquot

ebronoil-

humanitatem

liceat

hue unum, vel alterum exempluin

locorum utnusque Teslamenli, et

et interpretatio, re tot in
,

proferre ex utroque

Testamcnto depromptum.
,

Si!

lorum prasertim, qui salebrarum

habeant, expliealio
,

plus, ac difficultalis

ergo interpretatio tertia

qu

est

de Conjugiis He-

quin:

brorum.

atque conclus que annoi um spatium compulsa ut CIL auctor non posset difficiliores hin'c f'acluni est
,

Hujusmodi argumentum latissim patet

compleciitur
qui

pluresque
locos
,

cm

veteris

tum novi Fderis

quosque Iocos, ut interpretum mos sequi in iisqnc pluribus immorari

,

est, sigillalim per;

multm

negotii facessere interprelibus soient.

Ii

sed amplissimis

aulem omnes lant perspicuitate

que copia explicanlur
,

doctrinae, eruditionis-

qu;estionibus in quinquennales dispulationcs coactis

ut vix porr aliquid amplis

in sacris
,

pra^cipuas Scripturarum controversias ad

pita

qudam

ca-

desiderandum supersit. Quidquid enim

dicibus continetur,

Cole-

revocanda censeret
possint,

ad quae

cm

reliquat referri

quod ad matrimonii formam

,

commode

tum

valida inde suppetere prsidia

ges, jura, condiliones, consuetudines

adjuncta ullo
,

ad graviores cujusque gencris quoestiones dirimendas.

modo

pertinere queat, id

omne

fus, dilucid

docte

Qu inl ralione et legibus, et audilorum utilitati, in quam toto pectore perpeluoque incubuit, facile consultum exislirnavit.
Quaproptcr hoc de divinilalc Scripturarum
sequuntur intcrpretaliones deeem
:

ac crudit excerpit et enucleat.

instilulione in jugali

prima matrimonii
socielate consli-

Adami

et Eva3

tut exorsus, quuerit

quibuscum prima3vo natura3 jure

opus

matrimonium esse
tuum.

possit;

unumne
Agarem
4
.

nalur, et perpe-

in difficiliores cjus-

Tum

explical celcbri controversi an

in

Abraham
non so-

dem sacr Scripturai locos quinque in que in novum Testamentum. Priores

triarcharum in terra alina;
III.

velus

reli-

ex peculiari Dei indulgenti

ceperit,

conjugium suslicuerit

sunt

I.

de

an ejusdem indulgenti jure

Chronologi sacra; IL de Annis peregrinationis Pa-

de Conjugiis Ilebrico-

lm Abrahai posleris , verm etiam rcliquis gentibus Abrah non prognatis plures simul mulieres matri-

15

AD LECTOREM.
sibi

14

monio

jungere

multa disputt de Mosaic

;

legis

non
sarii

dissimulatis, quai veteres, quaerecentiores adver-

praiscriptis

ad matrimoniunl peNinenlibus
,

quibus-

contra adferre soient ad

eorum infringendam
co: ten-

cum

Hebra?i jungi prohiberentur

aut juberentur;

evertendamque

auctoritatem et fidem. Progredilur

quousque uxorum numerum augere fas esset; quomod earumdem fidem experiri; qu de causa ductas
repudiare an licitum dimissis , vivente adhuc priore marito, ad alias nuptias transire. Quibus expeditis de
:

deindead eam qusestionem magnanimorum

tione catholicos inler

atque heretodoxos theologos

agitatam, qu scilicet ratione Spiritus sanctus sacros

scriptores
afflaverit.

Denique longam habet disputa-

Hebrorum

sponsalibus, ac de vulgaribus et

commu-

tionem de sacrorum Bibliorum sinceritate ac integritate, ubi

hiberi solilis, agit ut

nibus quibusdam usibus in Hebrrcorum conjugiis adviam sibi paret ad ea explicanda

de Gr;ec Sepluaginta et Yulgat Latin ver-

sione tantm agit,

niis

quantum satis
Yulgatam

est, ut

sua primige-

novo Testamento ad conjugalem Beats Mariai Virginis cum Josepho societatem pertinent. Denique

qu

in

codicibus dignilas consistt, et hreticis Triden-

tinum

decretum

Latinam

aulhei.ticam

postremo loco ostendit Christum (Malth. 19), malri-

declarans accusantibus resisti acriter possil.

tis patet in altra Upa^ofiliiti parle, in

Sed

la-

monium ad primam formam

lygamiaB, et Mosaici repudii

revocsse, jure omni po-

qu dissent

abrogaio.

Unum

adhue

de divinitate et canonicitate specialim. Singulos libros

recenset; argumenti genus persequilur; qurit, quis

explicandum restabat

nimirm an Paulus

(epist. 1

ad Corinth., cap. 7, v. 45), potestatem faciens conjugi fideli

eorum auctor
quibus

quo sermone

et stylo sit usus

qui Co-

ab altero discedendi, quolies hic discedit

altero

dices primigenii;

quai inde suscepLe

;

versiones;

vel

cum

sine

contumeli
,

Creatoris

habi-

Paulus docuerit in tare non consentit, an, inquam hc specie matrimonium dissolvi non solni quoad thorum verm etiam quoad vinculum. Huic qu,
|

primm probali vel rejecti quo tempore in canonem adscripti. Obscuros locos illustrt, specie
dissenlientes concilit, incredulorum atque hxrctico-

stioni,

quarn tate hc noslr celebriorem

,

fecit

nota

rum argumenta exagitat, explicat, diluit, atque ita rem totam pertractat, ut ex dilficilioribus quibusque
textibus, quibus peculiarem

inler

Borach Levi

et

Suessionensem episcopum con-

non ddit

in

sequenlibus

cerlatio ad Parisiensem

senalum deducla

nianus ad-

interpretationibus locum, vix aliquis

praBtermitlalur,

moverat

Cl. noster auctor

cm

acerbo, gravissimoque

qui idoneam explicationem non habeat.

Ex quo

fit

ut

morbo sublatus est. Ex novo autein Testamento

secunda de
Isaioe

hujusmodi
occurrit inlerpretatio

commentaria brevem quidem, sed intetotius fer Scriptural

gram accuratamque
tionem exhibeant.

interpreta-

leslimonio

Ecce Virgo concipiet,

et

pariet, etc.,

Mallhxo

(cap. 1, v. 23), laudato, Chri-

stique conccplioni ac partui

accommodato. Fact auvia et ratione

Hc nos breviter res erit apertior legenli quse modo cdimus de divinitate et canonicitate Scriplurae
:

lem opportunilate mullis docet qunam

deris, quolies eos

sacnc Prolegomena.

veteris Testamenti locis usi sint scriplores novi

Fhae
si-

Non

dubilaimis

autem quin sacrarum Lilterarum

sit

ad quidpiam coniirmandum adhiulililatis

studosis

gratum acceplumque futurum

suscepium

buerunt. Maximae profect

est
:

disputatio

nobis de ejusmodi Id suadct

commentariis cdendis consilium.

de qu tamen allum fer apud interprtes

lentium.

Jam ver quoi

hic verst tam veteris

qum

nisque laus,

magna illa ac singularis doctrinal eruditioquam sibi vir clarissimus comparaverat

novi Testamenti locos, eosque explicat, concilit, vin-

non solm apud eos quos frequentissimos habuit vel

in

dicalque pncsligiis offueiisque

Hebrxorum, ab ha>

Taurinensi Alheno, vel in provincialibus scholis

reticorum dicteriis

Quanta hic omnigen erudilionis,

audiloies

(quorum

acrius soletesse, sequum,

severum

ac prsertim rabbinic copia, ut adversarios propriis

de magislrorum suorum facultate judicium), verm

etiam

armis oppugnet, domcsticisque testimoniis revincat!

Nullns fer loeus est ab evangelicis scriptoribus ex veteri in

neslimatores,
fuit.

apud doctos quoscumque, nequosque rerum apud quos maximosemper in honore

facil incredibilis illa aviditas,

novum Fdus

traductus,

quem ad Christum,

Quod teslatum
in
scliolis

qu

vel Christi res pertinere non

demonstret ex ips Sy-

sive

docens, sive in publicis

Academiae
sludium, et

nagogue traditione,
decrelis.

atque

Hebrorum magislrorum
in reliquis inter-

conventibus oralorem agens audie!)atur;

cura singularis in ejus
describendisque;

Eadem

est ratio scribendi

:

diclis, scriplisque excipiendis,

pretationibus adhibita

ex quo inlelligitur erudilissi-

crebrae

multorum voces poslulnille lilleris

nium virum non tam

tractare,

peculiaria argumenta, cujusmodi

tium, elefflagilanlium, ut quidquid

consi-

quibusque interpretationum titulisprferuntur, per-

gnaveral
blica
,

in

liicem ederetur, ne ecclesiastica respu-

gularia

qum totam interpretari Scripturam ad sinquxdam capita ex acadmie legibusrevocalam.

antecessum generalem, ut diximus,
Scri-

et subalpina

pnesertim Juventus in

soi

lem

Domini delecla

summo eum

sludio, cultuque prose-

Sed

in

cuta tanti prelii monumentis, quai non nisi

paucorum

ptural explicandac ralionem tradidit in Prolegomenis,

manibus terebantur, careret.

His causis adducli

agens de ejusdem divinitate, etcanonicitate in gnre,

et sigillatim.

manum

operi admovimus,

eamatque

Prmiss ejus nolione de sacrorum

multa disputt
:

que pro viribus altulimus diligentiam, qux auctoris

nomini, rerum delectui, scribendique
elegantia responderet.
castitali

librorurn canone,

tum eorumdem
divinitatem
suscipit;

antiquitatem,

veritatem, integritatem,

Omni argumentorum gnre vindicandam

(Deprompt. ex

edit.

Taurin, an. 1777.)

DE DIVIMTATE
ET CANONICITATE
SACRORUM BIBLIORTJM,

pROmiuni.
Qui sacrarum litlerarum sludium ingredi cupiunt,

cacissimum alterum
nos,

reclumque cursum lenere

in
iis

antcqum operam suam

tertium superbissimum , cogit priusqum ad sacras Lilteras explicandas ani;

addiscendis collocent, perspectam habere debent

mum
dere.

applicemus, totius voluminis majestalem defen-

librorum dignitatem, quosinlerpretandossuscipiunt, ut

ipsi modo sciant quantam rem tractent, verm etiameamdem abimproboruin obtrectationibus lueanNon cnim ut juris explieatoribus salis est de lur. clarare suorum codicum legumque senlenlias, sic Scri-

non

Etsi ver nulla nos

improborum hominum

iniquilas

compelleret de Scriplurarum divinitate inilio dicere, nos ipsos tamen id operis nobis ultr sumere oporleret, ut et sacra; antiquitatis
rai Religionis

monumenla,

et

tolam vesigni-

pturarum interpretibus obscuros locos aperire

illi,

qud

Mstoriam,

et causas,

modumque

salv

legum auctoritate
;

et majestale,
islis

de sol ea-

ficalionis voluntalis divine, et

summam

Dei pro\iden-

rum
que

intelligeuti disputent
sit

ver scriptorum quoQuai quidem rerum

liam, atquein

homines charitatem juslis admiraremur,

suscipienda

defensio.
,

simulque nobiiissimis cognilionibus instrueremus ani-

divinarum omnium conditio est

ut
;

primm
vitoe

res ipsas

mum,

quibus carerc sacras Lilteras versantem esset

existere cert ralione confirmctur

deinde oslcndatur

lurpissimum. Hujusmodi sunl,

tiquilas,

qu*

sit

Bibliorum an-

quid ad nostram inslilutionem et

confrant.

actionem

eae

qu
e-;se
;

dignilas,

qu

causai, quibus

adducimur

Nempe hc primm

nos adducit

hominum

uldivina

credamus; qu ralione Deum auclorem

quoad
polest

pervcrsilas et corruplela, qui nullam

unqum indiclam

habeant

qu ad nos pervenerint, quo leinpore, quo

sciri
;

animis aut credendi aut agendi legem ideo pulant, ut

loco, quibus,

qu lingu conscri-

perpetuo melu liberentur, quo non agitari non possunt,

si

pla sint, in

legem ullam divinam fdissim

vitae

accusa-

neant;

quam traducla; quomodo omnia secum

alia,

quid

summalim

conli-

ipsis consenliant,

alque

tricem et judicem exstare assentiantur. Islorum nuraerus magnopere crevit aHale noslr
scilicel qui liberi exislimari cl dici
;

hujus gencris

quoe ipsa

per se nos moverent

ii

ipsi

sunt

ut, etiamsi nulla vis, nullus

impelus esset refellendus,

vount,

cm omni

ante consisteremus

in limine,

qum ad sacrorum
digna adoest,
si

Hanccnim animo opinionem imbiberunl Deum nihil curare res bumanas neque su qui tandem cultus sibi intresse, neque hominum adbibeatur nunqum cum morlalibus locutum nihil
lurpitudini serviant.
;

Librorum interpretalionem aggrederemur.

Qum

gravis igitur,

qum ampla, qum

dedito
hocc
et necessilatem

lescente sacris studiis

tractatio

utrumque conjungas,
fidei inimicis,

obsislendi vera

scriplo tradidisse,

quod eosdera

alligaret

qua? in libris,

et

argumenti per se nobililatem; quototius Reli-

quos divinos dicimus, scripta sunt, callidorum hominum esse prajudicia perinde ac quai in .^gypliorum,
Graicorum,

niam potissimm res agitur de ponendo

gionis fundamento,
antiquitatis,

de cognitione assequend sacrai

Romanorum
iis

libris

de religione conscriplis

de aditu ad Scriplurarum inlelligenliam

inveniunlur ab

fada qui populum sub polestate

religionis

palefaciendo, de demonstrand divinorum Scriplorum

continendum esse melu

lisi

ccnsuerunt

quibus,

consensioue

qu re haud scio an

ulla esse possit

id facilis

primm

cerlis

rationibus eieeeris exslare plan

aut utilior aul prestantior. Sed

cm

animi
,

livinae voluntalis leslimonia rclicla in lilteris

iviis

sum-

sensu

dijudicari,

qum

verbis demonstrari possit

viris, qui

Dci mandata ad homincs perferebant,

agamus dm pro munere nostro, harum rerum pra>

ceptiones vobis persolvamus, optimal spei adolescentes, et,

frustra aliud

dunt Judi, qui

argumcnlorum gcnus opponeres. Accclibros quidem vclere Synagoga su;

qum maxime possumus,

ofiicio,

in

hoc toto negolio

sceptos et probalos pro sacris habenl

vcrm

reliquos

vestris ralionibus

consulamus. Vos ver, pro vestro

quanta poteslis assiduiiate, di:

vctcris Teslamcnli profanos judicanl; novi autcin ad

erga vos ipsos

fallcndum composilos. Tcrlio loco sunt et lucretici, qui

ligentique in hiscesludiis exerceamini

ad
,

quam rem

cm magnam

chrislianiTC nostraj

catbolicqucdoclrina;

vos pluribus hortari non est sententia

ne aut vos

partem ex mullis libris, cm velus, lm novum Fdus ftpectantibus, hauslam difteri non possint, malunl
libris iis

nostro, aut nos vestro studio diffidere videamur.

Itaque de canonicilate et

divinitale

sacrorum Li-

auctoritatem delrahere

cum

sentire.

qum ingnue nobisQuamobrcm triplex hominum gcnus,

dixeris stultissimum
;

brorum,

et

de variis Scripturarum

versionibus atque

edilionibus dicluri,

haicipsa, qua; sacr Scriplurse

in

quorum alterum mcril

pervi-

Prolcgomcna rect possumus appellare,

duas par-

17

PROLEG. PARS

I.

ART.

I.

DE SCRIPT.

S.,
11
!||

DE LIBRIS CANON. ET POCRYPH.,

varias linguas

etc.

13

les disperlimur,

quarum prima

erit

de divinis Libris

sermo

incidel
sit.

secunda de Librs sin-

in gnre, ubi et

de Bibliorum interpretationibus in

gulis partieulatim.

Jam

PROLEGOMENA
SACREE SCRIPTURiE.
PARS PRIMA.
DE SACRORUM BIBLIORUM GANONICITATE, ET DIVINITATE
A summo
rum
doctrinae,

IN GENERE.
nomiin

capite

exordiendum

est,

nempe

Biblioverilate
;

aequissimum
navit.

fuit,

quo modo

et Christus saep
:

prstanti, quae

codicum velustate,
aucloritate

Matth.,
;

cap. 21, v. 42
,

Nunqum
:

legistis

divinque
sit

continetur

unde

Scripturis

ibidem

cap. 22, v. 29
:

Errutis nescienles

consequens
fidem
libris

qui

nec debere nec posse non adhiberi neque recens confecti, neque fabu-

Scripturas; Joan., cap. 5, v. 59

ras.

Scrutamini Scriptu-

Testamenlum aulem,
de

gracc

AoQ-w, hebraicc

losi sunt,

neque ab hominibus sol buman sapienti

rP"U Berith, ide

teslaloris rfrt

vocrunl,
iis

non quod voluntatein

prooditis, sed

Deo

afflalis, conscripti.

Deinde,

qum

quae post

mortem

fieri

velit;

divinum quiddam multis modis

dici soleat,

explican-

quo lamen sensu quidam Testamenti nomen acceperunt

:

dum
leris

erit

qu ratione, quai sacro scriptore sunt litconsignata divina esse putemus. Quoniam vero
posset, an Libri
ipsi

sed quod pacia, fdus, promissiones Deo hotesli-

minibus faclas conlineal, etvoluntatis divinae

dubitari rurss

inlegri atque
scripli

moniumin

publica, et solemnia aclarelalum,

eamque

incorrupti ad nos pervenerint,

queinadmodm

voluntatis declaralionem, quailegcm, mandata, pollicilationes atque ictum

ab

inilio

sunt

id

quoque

erit

demonstrandum, incoHaec omnia ex ordine

lias

fdus compleclatur. Optim

lumes

et sinceros pervenisse.

namque Hicronymus

in cap.

2 Malachi

Testament'i-

persequemur. Sed priusqum

quid canon, et canonici
instruxerint,

disputationes ineaBiblia ipsa

;

tum non voluntatein defunctorum sonat, sed paclum

venlium. El Augustinus,
lib. i

mus, consentaneum duco exponere quid

sint
libri
;

Loculionum Scripturre

atque apocryphi

sacr

qui canonem

ut

lotius

Scriplurarum

pellare.

Amat Scriptur Testamenti nomine pactumapQuoniam ver alia per Moysen et Prophclas
;

voluminis, quale apud nos est, notio quacdam prirnm

hebraico et veteri populo Deus manifeslavit

Christus Jsus,
et

alia

habeatur.

Spiritu sancto

afflanle Apostoli

ART1CULUS PR1MUS.
De Scriptur
sacra
et
;

nov

Ecclesiai tradiderunt,
litteris

ea ipsa

sunt consignata de canonkis

et opocrijphis libris

velus et

quemadmodiu novum Tcslamentum

sit

conslituunt. Praetereo alia

nomina quee vetercs adhisanclissimum

superque demonslrant.

canonis aucloribus.

buerunt

vulgatiora enim Ikcc, quid

satis

Scripturarum Deo traditarum ad habendam Religionis

Scripturarum volumen

scienliam excellentia non

modo

et majeslas,

Biblia islhaec synagog prirnm,

tum ab Ecclesi

verm etiam natura, si licet dicerc, claris explicari non polest, qum ipsis usurpalis nominibus, quibus tolum earum corpus majores nostri appellrunt rem
:

Ecclesiteque Patribusprobata, atque ad nos transmissa

Libri canonici vocantur,

quod

in

sacrorum Libroruni

ordinem

in

caialogum digesti sunt, qui Latinis graeco

dicilur.

enim ipsam

mirilic dclarant.

Libros divinos

et

sa-

vocabulo usis Kvwv

cros, sacras Litteras,

Scripluram sacram,
et

aut press

mensura

est, et rgula, et

Canon enim non solni norma quaedam agendi, creet Catalogus,

Scripturas Testamenlum velus

novum, nudoque ver-

dendique praescripta, sed

ut veterum

bo

Biblia S. Paires dixeruut

quo posleriore vocabulo

est

monumentis
limus
iis

est proditum. Ilaque elsi repugnare

no-

commodis ulimur. Nempe divinum

est doctrina his libris

quod Deum
allala

qui arbilrantur canonicos libros ide esse

auclorem habet. Non enim voluntate human

appellatos,

qud

fidei,

et

morum regulam

exhibeant,

comprehensa, sed Spirilu sansunt

sancti Dei homines.

tamen verius judicio nostro canonici nuncupantur,

quia in sacrorum

clo inspirante locuti

Res

Librorum caialogum

collati

sunt,

cliam in toto volumine est de religione, de pracceplis

divinis,

quem

prisci

Canonem dixerunt. Sic

concilii Laodi-

de divin voluntate et charitale, de summis

ceni Palribus clericorum catalogus,

ab ecclesiaslicis
et fidelium vit

beneiiciis in

homines

collatis

quibus san rbus ni-

scriploribus catologus episcoporum

hilessedivinius, nihil sanctius potest.

Unum

praeter-

functorum Canon inscribitur. Ob

generali prologo ait
inscribitur, et
bias, et
:

id

Hieronymus in

ea volumen est,
salutis

quod

sit

dignum

legi;

unum quod
scripta caeigitur

Sapienlia, quai vulgb Salomonis

nostrae

causa Deus
;

legendum proposuerit;

Jesu

filii

Sirach

liber ,
;

et

Judith, et
est,

To-

unum quod

scribi oportuerit

unum quod

Pastor non sunt in canone

id

primi libri

tera infinit superat.

Per excellentiam

nudo
,

quatuor in sacris tabulis Hebroeorum, postremus in

catalogo apostolicorum librorum non invenitur.

yocabulo Biblia, id est Libros et Scripturas nominari

Et

19
Augustinus,
lib.

DE DIVIN1TAT ET CAN0N1CITATE
2 de Doct.
christ.
:

SS.

BIBLIORUM

20

Omnis Scriptur
]

saltem templi armarium conclusos putat. Veriim quis

cert affirmet libros qui pro divinis non habebantur,
in scrinio, etsi

canon scquentes

libros conlinel.
libri,

Quod

igitur
et

Propheta-

rum

et

Aposlolorum

ex quibus hdei

vitxben
ab

minus sacro, esse collocalos? Canoni-

instituondic

doclrinam haurimus,

in indicem, in ta-

cos quidem in templo repositos fuisse verisimillimum

est
;

bulas, inque ordinem seu

iis

canonem

conjecti sint,

at nullo

argumento probabitur unqum eos

in

probatum, quibus probari oportebal, canonici et

Grcis, et noslris Lalinis cperunt.
]

sacram arcam immissos.Nam

arcai fderis
\

etsi cap. 31, Dnier., v.

ipsi vocari

26, Moses Levitis procceperit librum ponere in latere

Canonicarum Scripturarum
apocrypfii sunt, qui,

et

Librorum contrarii
sint relati,

qum cedem non

quo

saeri Codices, e aucloritale carent,

stant. izx.pvfo
est
;

qu

alteri proe-

Domini tamen non in arc sed foris proxim arcam poni jussisse credendum est idque ex cap. 8, v. 9, lib. 3 Reg. , et cap. 5, v. 10, lib. 2
, , ;

san quid signifeet, nulla disputatio

Paralip. manifestis deducilur, ubinihil fuisse in arc

sed cur

libri in

canoncm non
non

rccepti apocrypho-

inclusum narratur prter duas tabulas lapideas, quas

rum nomcn
guslinus,

obtinuerint,
15, de

salis constat.

D.

Au-

Moyses posueral. Item

bit

in

secundo templo posl Baby-

lib.

Civit. Dei, ide put.it

apocry-

lonicam captivitatem arca non reperiebatur, ut scriinterprtes

phos

liiinciipalos,

qud ipsorum origo ignola Palribus

esset, per

ctoritas

quorum manus yerarum Scripturaruin auad nosdevenil successione qudam lequcnot,

Josephus,quem plermque sequuntur Scriptura; Libros tamen sacros in secundo templo

;

fuisse asservatos,

nemo

difftebitur.

San Helcias Sav. 8, ait

:

accertetconstante.Qu Auguslinisententia,sidescriploribus apocryphorum librorum sccipialur, non ade

cerdos magnus,

lib.

4 Reg., cap. 22,

Li-

brum
in

vera

in

universum est; quorumdamenim apocryphorum

debelur dixisse Au-

domo Domini; non autem inquit arc Domini se reperisse. Exemplar enim illud
legisreperi in

librorum auctores cognoscuntur. Si vcr de dignitate,

auctoritate et fide quai libris
iis
|

ipsum, ut creditur, Mosis

manu descriptum

Deute-

ronomium
aedificato

scilicet juxla

arcam olim positum, postea

guslinus censealur, verius sensit.

Nam codicum

apo-

templo

in

templi gazophylacium

cum

vasis

cryphorum
traditione

auctoritas priscis
est
;

Patribus comporta us-

tabernaculi sacerdoles intulerant, alque in capsulam

quequaque non

qum tamen ex
etsi vera

antiqu constanti

abdiderant

in

qu delituerat, quousque Helcias

apocryphi

ibi

fides

canonicorum constabilirctur. Addit

vestigando reperit.

S. doctor apertis,
libris reperiantur.

qudam
monet

in

apocryphis
falsa

Quid ergo sunt

libri

Sunt cerl nunc

tamen propter mulla

et Drusius

fidem

omnes, quanlmvis
bet pro canonicis

lict

speciosissima

nomina

et

non babere (quod

in pist.

105, ad

spectatissima in fronle grant, quos Ecclesia non ha;

Leonardum Casembrotium, non

libris

esse de ecclesiasticis

qui propter dubiam nullamve au-

intelligendum)

et rurss singillatim

de

libris
ait

cloritatem locum non habent in canonc, sive olim

in vr terum

Scripturarum canonem non inclusis

quaedam opinio
rentur

fuerit esse

divinos,

sive
,

ob
sive

inlcr-

ide insertos non esse in Scripturarum canonem, qui

spersa mendacia fidem

illico

amiserint

igno-

sacerdotum

diligenti sibi per vices

succedenlium

in

auctores,

sive

cognoscantur.

Posleriorum
est
,

templo asservabatur, qud de iissuspicio esset,

qum

enim theologorum minime dubia doctrina

cryphes
esse
libros

apo-

non producerentur
officio servatos.

viris

quibus conslaret esse ex

omnes, qui

in

duplici

ordine

Auctoritas igitur claro lestimonio et

libris dcest, si

proto-canonicorum
continentur.

fide

digno nixa apocryphis

Augustino

assenlimur.

non et deulero-canonicorum , Nimirm nunc duplex est librorum canon, non auctoritatis, qu eadem est omnium sed
:

Hieronymus ver,

epist. 7

ad Latam, apocrypbos

temporis habita ratione quo probati sunt. Libri relati

eos libros esse inquit, qui auclorum non sunl qui inscribuntur; et procterea inultis
respersi
sunt.
Alibi
lalsis

in

canonem

toti
,

antiquitati

probalissimum, de

et

perniciosis

quibus nulla unqum

ne tenuissima quidem, suspian

divini essent, usitato no:

autem apocryphorum nomine

;

cio venit, aut dubilalio

nott hreticorum libros

qucmadmodm

et Gelasius

mine prolo-canonici appellanlur

adepli sunt apud

deutero-canonici

Papa

in suo decreto,

quos apocrvphos

libros rejecit,

qui processu temporis, re penitisexplorat,

summam

eosdem ab

hajreticis aut schismalicis conscriplos aut

significavit.

omnes

Ecclesias dignilatem, et ad

commendatos esse
nec publie

Origcues
,

in

cpislol

canonem

adjecti, lict olim

neque ade apert, neque

perinde ac primo

ad Africanum de Susann;ie histori

,

proplcrea qud

ab omnibus Ecclesiis existimarentur Scriploribus

divino procsidio munitis conscripti
et
,

nec plermque legerenlur, sed occultapuiat.

legi
,

rentur, apocrypbos diclos

potis sint abscondi
attulit

Qud ver

digni

secundo loco

in

canonem

collatos diceres. Caitcri

qum

ejus nominis

causam

ver

de rbus divinis

scripti,

quoeumque demm
si

auctor Synopscos,

qu

D. Atbanasio tribuitur.

Prophctoc aut Apostoli nomine inscribantur, vel

ILec omnia
vera sunt,
nius
,

qudam ex parle, et de libris quibusdam sed tolam rem non explicant. S. Epipha,

sanctissim doclrin abundent, inler apocryphes nu-

merantur; mult ver magis

si

veris falsa, et bonis

intelligitur

lib.

de Pond, et Mens.
libri

credidit

causam cur
in

mala mixta nunc

sint.

Ex quo

facile

codices.

apocrvphi
pcculiare

vocarcnlur, fuisse quia Hebraci

quosdam olim

et dici et esse potuisse

apocryphos, qui

teros^paraturn, in quo canonici continebantur;

f

quoddam armarium eos conjecorant ab aluempe

in

et canonici et divini credi debent, ut

qum

res

feret, explicabitur.

anonicos libros aut in arcam sacram, aut

sacratius

Sed revertamur ad canonem,

et

de ejus auclori-

,,

21

PROLEG. PARS l ART. h DE SCRIPT. S

j

DE LIBRIS CANON. ET APOCRTPH.,

enim loquuntur.
Ille,

ftc.

2
affir-

catalogum sacrorum bus inquiramus. Canonem seu esse vel si Librorum ab Hebracis primo confeclum quando ver el qui nemo doceat , quisque inlelligit opus indiget explications. Et primo
,

ut et

Patres plermque

mant, annuente concilio tolius nationis

tuit,

collegit, resti-

emendavit, novisque characteribus, quibus apud

,

confccerint

quidem, quod ad quinque Mosis

libros atlinet, eos in

jussit;

unum

tum, Scriptura

Mosis obicorpus composilos fuisse paul post qum Moses ipse aut satis indicat,
Legis libros, aut
,

Chaldos Judaei assueverant scribi sanctos Libros qu de re in postremo bujus prim partis articulo quaedam explicabimus. Negandum tamen non
est

Nebemiam

aut operam
;

suam

contulisse

in

ejus

omnes
in

Deuteronomium saltem, quod

,

canonis inslructionem

aut Esdrino
totus

canoni

librum
;

est legis repetitio

arc* latere

compendium jusserit Levilas id est, reponere. At Deuteronomium

et
,

suum

adjunxisse

quo

canon absolverelur

item et Malachiam ad id operis allaborsse. Opre

confecto aliter
fieri

nisi data iterm lex et repetita, intelligi non potest, quatuor aliis Legis libris exstanlibus ; tum igitur ca-

non

potuit,

magno

synbedrio, sive synagoga^

non quinque Mosis

libris

constatai,

quem Moses

ipse,

tusque esset, ejusque judicio

qum ut lotus canon magn ratus probaeditus, ad quam pertinetum conclusum canotola

sive levitoe digesserant.

Ei canoni nullam

factam

bat librorum consecratio. Cert

librorum accessionem

usque
se

dm decem

tribus sub

nem, definitumque sacrorum Librorum numerum

Judaica natio suscepit, nullumque

Roboamo
religio

Salornonis

filio

duabus dislraxerunt
est, qui alios

unqum librum

sa-

Samaritanorum argumento

quo-

crum esse
ptus.

iota putavit, qui

nonei canoni esset adscri-

que

prceler
si

Pentateuchum

divinos libros retnuis-

sent,

auctus fuisset canon, antequm Judis se

Yiginti duos libros

canon

ille

continebat,

quemad-

disjungerent.

modm

et

Joseplms confirmt in primo suo contra

libro,

Deindc ver ne usque ad tempora quidem Babylonien captivitatis ullus alter canon est editus. Nani
etsi fuerunt

Appionem
ipso,
pti
;

quos nos proto-canonicos veteris Te-

stament! dicimus.

Sunt autem non ordine quidem

in bebraico

propheta pluies, aliique scriplorcs di-

quo reperiunlur nunc

canone descrilibri
;

vino acti Spiritu, qui aut suorum temporum historias

,

sed quo exslanl in nostro, quinque Mosis

aut propheticos

aut agiographos libros psalefferendis

videlicetGenesis, Exodus, Leviticus, INumeri, Deute-

mosque scripserunt

divinis

laudibus

tamen antequm captivi Babylonem abducerentur Hebri, uno volumine ea omnia opra compegisse atque uno canone conclusisse non constat. Redcuntibus igitur Babylonic captivitate certus librorum

ronomium; tum Josue, Judicum, Ruth, quatuor libri Regum, duo Paralipomenon, duoEsdr, Esther, Job,
Psalmi, Proverbia, Ecclcsiastes, Canticum Cantico-

rum, quatuor Propheta

Ezechiel, Daniel
;

majores, Isaias, Jeremias,

Jol,

et

duodecim minores Oseas,

numerus

fuit

novo canone conslitulus

quem tum

Amo%

Abdias, Jonas, Micbas, Nahum, Ilabacuc, So-

Hebrai descripserunt, Nehemia3 quoque

libro recepto,

phonias, Aggus, Zacharias etMalachias.quiHcbraic

quo nullum alterum scriplorem recentiorem babent. lingu scripti omnes sunt, si Danielis prophetiam atque Esdnc historiam excipias magn ex parte ChalPorr ex Ecclesiastici libro argumentum suppelit

qum

auctor scriberet, sacrum

canonem jam

fuisse

daicas.
viginti

Hos eosdem
quatuor,

libros

modo

viginti

duos,

modo
alii

contextum. Auctor enim, capite 49,

sacros Judaorum scriptores
Isaiae,

illustres viros et
,

modo
dicat

viginti

seplem numerant

commemorans
in

qum

pro varia supputandi ratione; atver

quemeumque
li-

Jeremi atque Ezechielis menlioncm

conscquuntur

fecisset,

duodecim minores Prophetas nominat, qui

Hebro-

numerum quis brum unum ab

xerit,

majorent minoremve, prout

allero separaverit vel

cum
ex
iis

allero jun-

rum canone

1res illos

quo ostenditur

nihil
,

refert,

modo nullum
prailerea

recensais
attri-

jam tum duodecim Prophetarum vaticinia eo ordine fuisse disposita quo cliamnm in bebraicis codici,

omittat
but.

nullum

Esdrrc

canoni

bus legimus. In canonis collectione trs distribuloc

sunt
r\T>n,

Qui arbitrantur coacto iterm aut leriim magno

synbedrio
,

quasi

partes,
;

quarum alteram appellrunt,

canonem alterum instructum

fuisse

in

Legem
,

alteram,
,

DWQ3, Propbetas
in Dei

lertiam,

quem
stici

libri

etiam Tobise, Judith, Sapicnlia?, Ecclesiafreli

DWTO
cepta

agiograpba

id est, libros,

ut ait Joseplms

et

Machabaeorum referrentur, nullo

sunt

contra Appionem, qui

vitae

hymnos

laudem

et

pr-

scriptoris fide digni teslimonio,

quo novas synagoga;

hominum exhibent
v.

ulilissima.

Ad veterem
DomiPro-

coitioncs nova canoni additamenta confirment.

Quo-

banc distributionem ea verba

nus Lucae, cap. 24
pleri
,

retulit Christus

modo enim disputatum

ritate, si

esset primis Ecclesia lempo-

44

Quoniam
lege

necesse est im-

ribus de Tobia?, Judith et enterorum librorum aucto-

omnia qu

scripta sunt in

Moij,

el

magnoc synagog judiciumpr;ecessisset?Aut

cujus

phetis et Psalmis de

me. Psalmi enim inter agiogra-

quomod Joseplms,

phos libros primum locum tenent.

Ejus canonis auctor,

non ignorare, easque expromere,

consencoacti conciliinon meminerit,
libros canoni Esdrino
ipse,

maxime in tererat ressuorum alterius post Esdram

quo stalutum esset
loco, libros
ullos

summ Hebrorum

sione ad quos et veleres Ecclesiae Patres accesserunt,

adjungendos? Im ver affirmt

esseEsdras perhibetur, qui sacros Libros in ordinem

ix

commemorato nuperrim

omnes ab

degit.

Esdr captivitate reduce, traditio Hebraio-

Arlaxerxis regno scriptos,

esset
!

propterea quod certa non

rum

est coliectos in
aeiale

qae ejus

unum corpus sacros Libros, ipsCanonem Scripturaj esse clausum sic

;

Prophetarum successio, nunqum pareni cum

veteribus dignitalem bannisse,

nunqum

divinos ha-

23
bitos Judaeis,

DE D1VINITATE ET CAN0N1CITATE
qu
libris

SS.

BIBLIORUM.

24

tantm

viginti et

duobus

di-

ducta in canonem retulit. Hactens de veleris Testa*

vinam tribuunt auctoritatem.

mcnli
v.

libris.

Qum
ratur
:

igitur lib.

2 Machab., cap. 2,

13 et 14, naret

Inferebantur autem in descriplionibus

com-

Librorum novi Testamenti canonem non aliquis Apostolorum, non sub eorum talem vir apostolicus,
neque sequentibus
fecit
;

tnentariis

Nehemi hc eadem,
et epistolas

et ut

construens biblio-

seculis ulla Ecclesi synodus con-

tltecam congregavit de regionibus libros, etProphetarum,

et

sed uno omnes Ecclesi consensu ediderunt ab

David,
et

regum,

et

de donariis. Similiter au-

initio,

quem Eusebius

in

sua histori inseruit,

lib.

3,

tem,

Judas ea qu decideranl per bellum, quod nobis

et

cap. 25. Etenim ex cert traditione ad Ecclesias

om-

acciderat, congregavit omnia,

sunt

apud nos

non ca
li-

nes pervenerat, confirmatumque erat

quosdam

libros
disciille

senlentia est, aut

bris in

Judam pluribus unum volumen compositis novum canonem

aut

Nehemiam

ab Evangelislis, ab Aposlolis

et

Apostolorum

in-

pulis divino Spiritu plenis esse profeclos,

unusque

stiluisse;

sed

diligenler
in

curasse,

allerum

antiqua

consensus

satis

fuit,

ut canonici libri dubiis, aut

Ii

gentis

su monumenta
;

bibliothecam se instructam
in bello

fals adscriplis apostolico viro discernerentur.

au-

inferre

allerum ver libros qui

contra An-

tem sunt quatuor Evangelia Malthi

Joannis
;

Marci

Luc,

tiochum ferm perierant, colligere. Etenim ex grco

lextu
lib.
:

Acta Apostolorum

Epistol Pauli ad

Romaad

2 Machab.

sic facere latina

commode

pos-

nos, ad Corinthios, ad Galatas, ad Ephesios, ad Philippenses

,

sumus
eadem
;

Narrabantur in commentants Nehemi hc

et ut e

ad Colossenses
,

ad Thessalonicenscs
;

construens bibliothecam congregavit

et

qu

Tknotheum
prima Ptri,

ad Tilum

ad Philemonem

Epistola

de regibus

Prophetis,

qu de
et

D avide,

et epistolas

et Joannis prima.
,

regum de

donariis. Similiter verb

Judas, etc.; id est,

in-

runt deulero-canonici

quos,

Ad hos et alii cm primm

accessc-

incerl

narrabatur in commentariis
juria

Nehemi (qu san

auctoritatis viderentur, et
siis

quibusdam tantm Ecele-

temporum

et

bellorum interciderunt) ipsum mi-

essent recepti, postea totius Ecclesi judicium

rificam bibliothecam extruxisse, in

scripta de rbus

quam

congesserat
at-

comprobavit. In eo ordine sunt Marci caput ullimum,

regum, prophetarum,
e. g., Darii,

et Davidis,

Luc
tra

histori
ei

de Cbisto sanguinem exsudante, ac de

que epistolas regum Cyri,

oblationibus et donis ad
sis.

Artaxerxis, de

apparente
,

angelo, histori Joannis de muliere adul-

templum Hierosolymam mis-

Epistola B. Pauli ad

Hebros

Epistola Jacobi,
tertia

Pari

studio

Judas,

qu

dilapsa erant propler

;

Epistola secunda Ptri, secunda

et

Joannis,

bellum, volumina recollegit omnia

vel

si

quis malit,

Epistola Jud, et Apocalypsis Joannis.

sint dicta.

Hc summalim

quoniam Judaic gentis consueludoerat sacros Libros

recensere, ut lestimonium Josephus dicit, Judas. Ma-

Nemo autem
canonem non
qui

miretur Ecclesiam posterioribus tem,

chabus canonem Esdrinum antea dispersum

davit, confirmavit.

collegit,

poribus judicsse alios divinos esse

relulerant
;

quos Hebri in

atque ex veterum exemplarium fide recognovit, cmen-

alios

ver esse apostolicos,

primm

cert fide Apostolici

non habebantur ubi-

Hc

de Hebrorum canone, quem Ecclesia Christi

singulari

que.

Nam

ut

primm de

novi Fderis deutero-cano-

semper probavit non crorum veterum

quodam

facto judicio,

nicis libris

loquamur, potuit Ecclesia Dei diligentiore

sed et usu, et Patrum perpetuo teslimonio, qui sa-

investigatione anliquitatis cert cognoscere Petrum,

Librorum indicem texuerunt

prleritus
silentio.

si

Joannem
quod cm

et

Jacobum

epistolas

quasdam

scripsisse,
:

unum

aut allerum Ecclesi Patrem excipias, quo

liber
est

easque ipsas esse qu pr fidelium manibus erant

cognoverit reips
,

Estheris

Ei canoni

cert et potuit divinas

deinde Ecclesia addendos alios censuit, quos propterea deutero-canonicos

declarare. Dissentire hc in re hrelici non possunt,

nisi forte plus sibi auctoritatis arrogent,

appellamus

nempe Tobiam,

qum

Eccle-

Judith, septem postrema capila Eslhcris, Sapicntiam,

Ecclesiasticum, Baruch, orationem Azari,

Hymnum
qu

si tribuant. Ipsi enimmet, quas Lutherus, quas Calvinus epistolas repudiaverat et turpiter atque inho,

trium puerorum, historiam Susann et Beli,

in

nest contempserat, sacras

slolicas
(si

poslmodm,

divinas, apo-

volumine

Danielis

descripta sunt

duosque Ma-

agnoverunt, atque ut magistros excusarent

esse dixerunt, quia neque

chaborum. Conslituta prserlim res est Eugenii Pap decreto, et concilii Tridentini Canone edito
ad exemplum canonis alterius
ginensi,
ctorilas
et decreti Pontificis
in

ullam quidem habere eorum arrogantia excusatiopotcral)

,

nem
tatis

condonandum

concilio Carlha-

Lulhcro

neque Calvino explorata tum erant antiqui,

Innocenlii,

quorum

au-

monumenta qu deinde
:

prolala

rem

certain feilli

manam
bus
nonicos

apud multos Patres, atque Ecclesiam Roplurimm valuerat; quanqum non omniesset

cerant

numqum enim
,

l'uturum fuisse ut sui

reli-

omnis
bos

exempta
olim

dubilatio.
Kcclcsiasiicos

Deuicro-cavocabant,
,

libros

gionis cmendatores earum epistolarum auclorilatem imminuerent si perspectam habuissent. Dicant jam nisi quid in omne tempus perspicu apud hretici
,

eosque multm conducere ad pietalem fovendam

at-

que imbuendos sanmorum doctrina animos Ecclesia

perpetuo lenuit
nis,
:

omnes consliterit, constare nunc non posse. Quod ver altinet ad Codices quosdam veteris Testaquibus menti ab Ecclesia canonicis adjunctos, de atque in gravius videtur esse negolium, hc strictim,

quamobrem

legi

primo

caiechurne-

deinde fidelibus omnibus in conventu ecclesia;

slico permisit

demm

validis

certisque raiionibus

gnre momenta subjicimus

qu

suo loco dilatabi-

mus hc
;

dequi co^overit, qui perpenderit mirari

25

PROLEG. PARS

I.

ART.
illud

I.

DE SCRIP.
est,

S.,

DE L1BRIS CANON. ET APOCRYPIL,

conciliare sibi fidem poterat?

etc.
est

26

sinet Ecclesiam Christi de talium

Codicum

dignitale

Notum enim
libris

qum

judicium fecisse. Primo enim

certum

homines
,

prudenter,
prisci
ii

qum

caut, quanta diligenti processerint

gnre

et religione

Hebrcoos, hcllenistas dictos

qui

Patres in suscipiendis

tanqum

divinis

extra Palestine fines inter Graecos domicilium habebant, groocamque linguam loquebanlur, ad nos, ad

eamque cernere
vel suspicione
,

faeillim quisque potest ex

,

eorum

vel diffidenti

quibus

satis

perspecla

Ecclesiam, de quibus est quccstio, libros detulisse

scriptos viris gentis sua?
,

aposlolica traditio

non

erat.

Illi

enim assensum cobi-

quos divino munere sain

buerunt suum

usquedm

certis ralionibus sibi per-

pientes

putabant; libros
;

illos

graecis

synagogis

suasum

est originem

ab Apostolis babuisse, quai in

i

maxhni faciebant legebant studios , ut Origenes ad Africanum, et Hieronymus ad Chromalium, et Helio-

quibusdam Ecclesiis doctrin tenebatur.

Cm

ergo Tobiae librum ut Scripturam divinam

'

dorum

scribunt, ad Dei legem in animis defigendam,

ipsi,

commendet

scep Cyprianus, praesertim

lib.

3 Tesli-

ad foveudam pietatem. Nihil

aut

parm admodm
,

mon.; cm testimoniis ex eo promptis utanlur non

secs ac canonico Clemens Romanus, epist. 1 ad Corinth.;

intresse credebant eos inter libros

et cceteros ca-

none comprchensos
ferrent
;

quanqum
lcgis

in

canonem non re-

D. Polycarpus

in

su ad Philippenses epistol;
Stromat. et 6
;

ad quam rem opus fuisset aut totius nalionis

Clemens Alexandrinus,
contra Celsum
lib. 1,
;

lib. 1

Origenes

synodo ad sludium

prophet, qui suam

satis

promovendum coacl aut supremo Numine legationem

,

auclor Constitutionum Apostolicarum,

;

cap. 1, ut reliquos omittam

probsset; qui tamen ipsorum judicio, tune non

eximios laudatores habeat Clemenlem

epist.;

cm liber Judith Romanum, cit.

lib.

exstabant.
fidenlis

loquimur

Cmque preeterea Judi distingurent (concum hreticis qui se in Hebrorum

prophte seu
,

Alexandrinum,

lib.

4 Stromat.; Origenem, ho-

mil. 19 in
gara.;

Jeremiam

Tertullianum,

de Mono-

scriptis versalos jactant), inter plures

cm divinum

Sapientice librum dixerint Diony;

revelationis
tL'Ipn

gradus

superiorem alterum

qui est

sius, lib.

de Divin. Nominib., cap. 4

Justinus martyr,
in

rVTG per Spiritum Sanclum; alterum inferiorem,

in dialogo

cum Triphone

Origenes, homil. 27
;

Nu-

qui est bip

TOU

per filiam vocis

illum .dicerent con;

mer.; Alhanasius,
oral. 49.;

Apolog. 2

Gregorius Nazianz.,

cessum

fuisse veteribus prophetis

ad bunc ver tan

Augustinus verdePraedest. sanct.,cap. 14,

tractatores
, ,

tm pervenisse
suos libros

scriptores, et Dei quasi legatos post

asseveret egregios

etiam

temporibus

captivitatem Babylonicam, ausi profect non sunt hos

afflatu

Aposlolorum proximis
buerant
,

qui textum Sapienliae adhi:

quidem divino,

ut opinio erat, sed

in

nihil se

adhibere nisi divinum, credidisse

minore revelationis gnre compositos

unum

volu-

cm

Ecclesiastici libro

lantum dfrant, quantum vein

men cum
et

Esdrinis compingere

et facere pares.

Ex

teribus Scripturis, Origenes, homil. 9

Ezechiel.

quo factum

est ut et divino preesidio scriptos tenerent,

Clemens Alexandrinus

lib. 1

Paedag.; Athanasius et
;

cum

canonicis non conjungerent.

Gregorius Nazianzenus loco nuper nolalo

nius, lib. 1 advers. haeres.,

Epipha-

Ilaque Hebrcci hellenisiae, qui graeca Biblia legebant,

num. 6; cm dcmm, ne

non modo veterem graecum canonem

quos dicimus deutero-canonicos
delulerunt,
,

sed et nostros,

sim longior, Baruchiun scripta Gregorius Nazianzenus,

ibid.,

libros ad Ecclesiam

Athanasius, epist. 2 contra Arianos; Epiphanius,

eosque commendrunt. Necesse autem

ubi

nuperrim dixiinus, sacras Litteras nominent,

fer

omnin

est id factum esse scientibus

:

maxime, viden-

idemque
tara

omnes

Patres,

quando

est opportunilas,
li-

tibus et probantibus Apostolis

unde certa persuasio

de addilamentis Estheris et Danielis, qum de

nata est esse divinos.

Quod

etsi

probarc non possimus,

bris Machabaicis et sentiant, et Ioquentur; fieri

non
affir-

productis testibus qui viderint, qui audierint ab Apostolis

potest profect tantos viros

lam constanter rem

approbari

ex usu tamen et doctrin Patrum qui

masse
si
iis

quin ccrlam in suis Ecclesiis,

nempe

aposto-

consecuti surit Apostolos, cert ratione colligimus.

Tum

licam traditionem e de re exislere cognoverint.

enim mullis Graeeis

et
isti

Ecclesiis in
;

Esdrinum canonem
divini nobis

iidem divinos libros dixre

et locos

Qud quosdam ex

commissi sunt

tum

Libri

omnes
;

sumpserunt tam ad institulionem morum,qum ad

quid, quaeso, causai nos,

babiti in
ille

idem volumen conclusi

,

tum

totus

canon

dogmalum confirmationem,
tra3 oilicit,

ab episcopis

Patribus

synodis retentus est.

etiamsi non esse canonicos

et

abesse
?

Quis autem credat aut suspicetur sanciissimos episcopos, antistites ecclesiarum aposlolicarum
,

canone simul scripserint, quod

nos fatemur

Ab-

velusliores

erant scilicetabeohebraico canone, Ecclesia universa

in

Patres voluisse in

unum conjungere
Deo
tradila

libros

Mosis et

canonem non

contulerat

atver ut divinos vene-

Prophetarum cum Tobi, exempli

quasi ver doctrin

grati, et Sapienti,

rabatur.

cum

inventa

humano

Et Ecclesia quidem Africana inter caeteras publi-

studio comparari et coaequari posset, nisi iisdem esset

cum, atque

illustrius ddit

compertissimum parem esse librorum omnium dignilatem idque ab Apostolis ab aposiolicis viris acce,
,

teslimonium quarto
cilium enim

et quinto

eorum Librorum divinitati jam inde seculo; con-

pissent? Quis putet fidenler ade locutos viros prudentissimos ut sacram Scripturam appellare
libros obscuros; ut dicerent se

nensi

3,

Hipponense, anno 393, Carlhagianno 397, confirma tum suscepit omnes

:

vellent

item Carthaginense 6,

anno 419,

in

calalogum sacroveneratione exci,

divinorum Librorum

rum

inserens, perinde censuit

cum

verbis

uti,

cm

inde testimonia eliciebant, nisi ulique

piendos, ac de quibus nulla erat dubil-atio

cm hc

scirent se frelos

Aposlolorum auctoritate

quee un

tamen adjunctione

ut iransmarina Ecclesia de ca-

, ,

DE DIVIN1TATE ET CANOINICITATE
ut fralri
,

SS. BIBLORUM.
primis fidelibus

none confirmando consuleretur, innocerdoli Bonifacio, et earum parlium episcopis

tescerel.

et

consa-

fore

eum

maxime injuriosum
fit.

auod

vel ex

hoc ipso argumento planum

Si

enim pnmi

Non

fuit

autem

difficile
,

habere

et

consen-

Chrisli fidles plus a?quo creduli fuissent et simplices,

lienlem

Romanam
in
,

Ecclesiam

quoniam Innocentius

undenam faclum

esset ut Ecclesi?

qua?dam aliquos ex

Papa

1,

epist.

ad Exupeiium,
postea Gelasius
,

tradiderat

quam

eamdem I in Roman
,

doctrinam
sy-

noslris sacris Libris nollent in

canonem reciperc? Aut

fateri,

quare e usque distulissent sacros

dum

de eo-

nodo comprobaverit
si in

omnes deinceps

Lalina? Eccle-

rum

origine sibi conslaret

,

Hsec

babet vir Anglus

eamdem

sententiam concesserunt. Sed quan-

non tam suo

qum

totius nationis

nomine.

qum de tradilionis veritate nulla suboriri amplis suspicio deberet, nulla tamenusque tune scripta eral
paens,

Jam ver
tandi,
et

et

nos qui veteris Testamenti canonem

conficimus, hc ipsa mclhodo utimur,

traditionis Apostolica?

quam

et dispu-

aique explicata lex,

qiuie fidles

omnes ob-

assequenda?

ratio

slringeret, ne aliter sentirent.

Eam

ob rem Triden-

commonstrat. Undenam petas anliquilatis monumenta,

tina synodns, occasione sibi novis haerelicis oblat

pra'lerqum veteribus viris episcopis

fidei,

Pa tribus,

veneranda; antiquilalis moniinieuta evolvit iterm ac

perpendit
libros eos
;

synodis testibus

qua? in Ecclesiis oblinebat ?

luni divino cousilio

canonem
,

edidit
4-,

quo

Patres, episcopos, synodos ooqu lestes producimus et

omnes coniplexa

sanxit

sess.

divinos

omnino

esse,

pro sacris et canonicis suscipiendos

Gnrcarumquc Ecclesiarum suffragationem. Mirandum ne est prselerea libris longinque vetustatis

nos,
,

coercuitque repugnandi licentiam.

nullo proplietarum, nullo totius magna: synagoga?

dicio firmalis, quibus Apostoli
,

jii-

Neque verendum
quod hoc

est ut

nos rcpreliendant haTetici

constabiliendam

ut res tulit,

usu aut
Eccle-

arguniento

ulamur ad

verbis comparruiit aucloritatem,

sias

non

ita cit

dculcro-canonicorum librorum auctoritatem. Etcnim

omnes, nec sine qudam

?

difficultate, ut

Dei verbo,

nonne

ctipsi adhibenlprorss idem, ubi de

libris aglur ?

quibusdam

fidem adbibuisse
stilcrunt

Accidere non poteratsecs. Pra?-

novi Testamenli

Exstant enim disserta-

lamen deinceps omnes fidem, eteognit op-

liones ab Anglis scriptoribus

vulgata?, et gallic reddita?,

non anle multos annos

inscriplio
est
:
i

tim causa pra?stitcrunt non

modo

ex anliquorum
insitis

Defensio Rcligionis
Infidles
:

quarum tam naluralis qum

comprobatione, verm etiam

lis,

et

quibusdam

no-

revelat contra
In
in

unde cognosci poterat

;

libros viris

divin luce

ibi

res

earum

scilicet altra,

omnibus manifestissim patet. tomo secundo dita, quidam

perfusis esse conscriptos

cujusmodi sunt futurarum

rerum pra?dicliones
claratio

Angli episcopus Blackbsall,

quem

in pra?fatione

nu-

inlerdm signala?, et dequa?dam mysteriorum interspersa divinils.

in libris

Tnerant inlersplendidissima Anglicana? Ecclesi? lumina, constiluii in novi Fderis Codicibus haud dubia
divin? revelalionis

Numquid prudentiores
primi Christi
fidles, et

aut considrations

fuerunt

Patres in discernend veritate

?

argumenta abund suppetere

ac

novarum qum veterum Scripturarum

utrinque
fidei

At par erat

limita disputai, et confirmt liistori vetustatis

Tum
seculis
:

negotium. Igitur idem omnino est proseu quosdam

vero objicit ipse

sibi in

novi Testamcnti canone nunc

,

bationis genus,

Apostolorum
,

libros

locum baberc

et libros

qui primis Ecclesi?

tot Ecclesi olim

non

agnitos, qui essent

in

novum

aberant, neque ab Ecclesiis omnibus approbabantur

canonem

neinpe epislolam ad Hebra?os

epistolam Jacobi
,

se-

cundam
lam
esse
ta ior,
:

Ptri,

secundam

et lertiam Joannis

episto-

Judas, atque Apocalypsin.

Respondet

scit dispu-

nodum

difficilem

videri

quidem; atver non

quosdam clarissimorum synagoga? virorum, quicumque demum ii fuerint, in velerem canonem conferri, in quo primm desiderabanlur. Hoc tantmnosinterest et hreticos, quod ipsiingeniosuo, suoquearbitratucanoni addunt,
includi

quum

essevelis; seu

ailque paucis, qua? et exscribo latine translata.

firmis argumentis qua? suppeditat an-

quos addere

sibi

visum

est

nos ver Ecclesi? vocem

cujus judiciis Deus
est discrimen, ut

Ccrtum esse ex
liquilas,

audiri pris oportere sentimus,

epistolaseasdem prioribus seculis susceplas

fuisse,

prasidio est

quod tamen tantum

ex

ab Ecclesiis
miserant
si.
;

alque viris ad

quos Apostoli
Eccle-

eo dijudicetur, quinam sint homines divin

diti.

fide pra?-

in

universum autem

tot Groce
si

Mirandum porr non esse,

scripta

qua?.dam

Quis jam commoveatur levibus quibusdam ratiunculis, qua? oblrudi

apostolica ad Chrislianos per

orbem

dispersos,

autad

pro gravibus soient? Ea? sunt

privalos homines data fidem

eam

illico

npud omnes
et slabiles

Non

potuit Ecclesi, consquente a?tate, de ullius

li-

non babuerint, quam missa ad insignes

riter esse Ecclesias ipsas qua?

bri divinitate ficri certior

qum
:

esset prior a?tas

facta

ne-

Ecclesias protins habuerunt. Addit indubitatum pa-

que enim nova ignotarum rerum

ster) -u-ibus seculis deelaratio

Deo

est

po-

dignitate dubitaveranl

tandem

primm de epistolarum in canonem admisisse

:

alqui olim

non consta,

bat; im ver dubitabatur. Ilem quod semper

quod

quod plan non lecerunt,

cis

nisi fret;e et nixa? aulhenticl

ubique, quod ab omnibus creditum est, id divinum,

alque ab Apostolis profectum tencatur,
eialo

argumentis, ad qua? accurat perpendenda

pe

ut vulgari

nitis vestiganda

major tum

facilitas

erat.

Demm
li-

monemur

quomod aulem ad deutero-canoni?

,

concludit,

si

quis putaret primosCbristianos sine ull

cos libros effalum hoc transferetur

Pra?terea prisci
Juditlia?,
etc.,

discussione approbsse, quasi divinits inspiralos,

Patres et episcopi non solm Tobia?

libris suflragati tio
;

bres quoslibet, in quibus scripta? essent miraculorum

liistori
,

sunt; verm etiam Esdra? saltem tertertio

,

modo

praecepta

morum

inde baurirentur,

ilem et

Machaborum

quos Ecclesi non

,,

, , ,

29

PROLEG. PARS
Non

I.

ARR.

DE SCRIPT.
iides

S.,
!

DE LIBRIS CANON. ET APOCRYPH.,

Opus enim interdm est consequcndam apostolici
et

etc.

50

probavit.

igitur testantium

Patrum

argu-

tempore

et diligenli ad

mento Ecclesi esse potest, propter Apostolorum comprobationem Libros deutero-canonicos patribus
,

alicujus

dogmatis scientiam.

Quod
res
ratas.

si

necesse
,

fuit

haud semel declarari ab Ecclesia

non paucis
fuisse pris igno-

appellatos esse divinos.

quasdam

oportuit

Hae, inquam, atque harum similcs ratiunculae neminem jam commovent. Cm enim adverss haerelicos hocloco disputetur, idemque telum in ipsos tor-

Disputatum

est, quis nescit,

ne multa qiurram?
haretici

veteribus seculis de Baptismo

strssent
nihil
,

quem

mini-

et Ecclesiis
;

quibusdam opinio insederat

est esse fructuo-

queatur, ubi qustio est de Aposlolorum cpistolis debent et ipsi pariler retundere nam et tertium ar:

prodesse

planum postea factum

sum ex Apostolorum

ulique disciplina. Neque rpu-

gumentum non minus ab

ipsis

dissolvendum

est.

Pa-

gnt apostolicam Iraditionem de capite

quodam do~

tres siquidem vetuslissimi et cpiscopi librum Pasloris,

ctrin, cujus cognitio ad fidles singulos necessari

epistolam Barnaba) et Clemenlis divinis laudibus

effe-

non

atlinet,

ab aHate Apostolorum
;

in

quibusdam Ecdili-

runt; quos tamen libros in canonem neque

dunt. Itaque ad

ipi inclu-

clesiis

obscuratam fuisse
,

in

quibusdam autem
sit,

primum affirmamus
,

plan dispulsis

genter retentam

ex quo et ortum dissidium

:

ma-

nubibus, quae impediebant

tionis

ne lux apostolica? tradiet micaret,

nente tamen vinculo unilatis

dicet

lm ver quis ereptam

oporteat?
est et expli-

funderetur ad Ecclesias omnes,

Ecclesi*

facultatem

dignoscendi rectam tra-

Ecclesiam postmodm quosdam divinos codices, antea pro divinis

ditionis seriem, et judicandi quid teneri

usquequaqu non habios, discrevisse.

fidem habebant explical,
:

Tertium argumentum

iis

expediendum

In dubio non erant qui Apostolorum e de re doctri-

candum
dalos.

qui judicio suo libros in

ipsi

canonem
sufragiis

colligunt,

nam

auribus acceperant,

ii

quos existimant

Apostolorum

commen-

ut aiunt, ac faciebaut fidem

clesias aut nuntius illico

ad dissitas autem Ec-

non pervencrat vocis aposlonuntialum essct, cunctan-

Nos ver verbo respondemus sacro magistraitui,cui rerum sacrarum judicium commissum est,
1

lic traditionis

aut lict

non apparere Apostolorum documentum. Non abnui-

dum
sibi

putrunt Patres, usquedm de rei verilate plan

persuaderelur. Inlerim seu qud
aliis

mus tamen
j
'

adversario hc de re satisfacere. Paires,

,

adminislra-

qui tertium Esdra; librum divinum dixerunt

arbitrali

tionis ecclesiaslicae curis distenti satis otii

non habe|

sunt
esse

cm
,

in

canone Hebraico reperiri

:

rent ad explorandum,

utrm

ila

se res haberet;

seu
!

cujus nomine inscribebatur

tm Esdra3 qui ver Mcha,

qud ad conlinendam
sles refellendos
sibi esset
;

in officio

plebem, ac

lidei

boI l

baico tertio divinum pracconium tribuerunt, librum,

qui in histori Judaic;e srie duobus prioribus antc-

satis

prsidii in canone indubitabili

!

seu qud audirenl in Palslin Esdrinum

,

poni debuisset,

ad eosdem pertinere censuerunt

,

tantum canonem probari

scriptorum nemini
grncca

et pularent post
;

Malachiam
|

quod cm

fals credidissent

cognovissetque Ecclesia

Deum

adstitisse in locos
,

seu qud legendo

neutros Apostolorum judicium secutos, non potuit

divinis apponere;

Hebrorum opcra
ad intelligendum

quosdam inciderent
fideiium perniciem

babuit tamen

eorum rationem

ali-

difficiles

quibus ferl hrelici abuli

et

quam

propter Patrum

laudationem. Ostendatur jam

et Lalinai antistites
tertio
,

potuissent in

suam ipsorum
et

utriusque Ecclesiai
tcslalos

6rc
et

idem

prudenter ab assensu abstinuerunt.

atas discussil nubila
,

lucem

attulit

Yerm sequer.s cm propagat

,

de fcsdvx

MachabaDorum
;

qud de canon
at-

reliquis deulero-canonicis

synodos Africanas, Ro-

paulatim traditionis scienli ad viciniores Ecclesias,

manam synodum
atlexuisse

ponlifices prioribus seculis

atque ex

iis

ad remotiores, persuasum est omnibus

:

Esdr etMnchaba^orum tertium; Patres

postea consensisse;
infirmari.

Apostolorum esse doclrinam

Ecclesia

unde tandem universa

que Ecclesias, qtue ceii se ab assensu sustinuerant,

dubilatione deposil
,

canoni

libros

adjecit.

Deum

Ecclesise

rvlasse nova fidei

Non ergc dicimus dogmata qu

,
;

tm ver
libris
,

dabimus Ecclesi;e judicium

olim Patrum
clesia in

Ex

ergo

Apostolorum temporibus ignorarentur

ullum processu
actatis

neque librum
,

quorumdam opinione

divinis

quos Ec-

divinum evasisse

qui antea

canonem non
,

intulit, colligatur potis,

quos

divinus non esset, aut diviuus pluribus Patribus,

contrario suscepit

summo

jure suscepisse
fide

quod

atque Ecclesiis fide dignissimis non baberetur

poluisse Ecclesiam universam, labentibus

sed

fatendum

est vel

iis

quibus in

dissentimus.

temporifieri

Commendelur etiam

Ecclesia? Catholic consilium,

bus, de alicujus operis divinitale certiorem

esset olim
:

qum

prude.ntia et integrilas,

qu tm solm
Ecclesiarum
,

libros canoni

nempe
,

discussione et ponderatione dili-

apposuit,cm excussis jam dubilantium scrupulis

et sententi singularium

gentiore fact

lgitimas causas invenisse affirmandi

;

omnium

accessu

Libros esse sacros

exploratamque habuisse illustrium

,

firmat

id

unum

reliquum erat

ut publico et slabili

Ecclesiarum tradilionem

quae

omnin

sufficcret

ut

decreto,

qui

deccbat,

tenerent

locum dignilalis,

opra autbentica declararentur.

quem
,

eripere homincs veteris disciplina) pertsi, no-

Turpe est deinde alterum nobis opponi , quasi ver non pateat insidiosam esse orationem in qu negalio

visque rbus in Ecclesia studentes moliebantur.

in

HL

gnre oprai pretium esse duximus prmittere

libri deutero-canotiici
,

ex affirmalione colligilur. Si autcm velint nihil

,

anteqiim cujusque
suis locis

divinitatem

Apostolis acceplum referri posse

nisi

quod porpctu*\

confirmaremus
initio

ut

harum rerum scientiam

quod constanter, quod univers aposlolicum esse Ec clesi omnes crediderint; negandum est prorss.

quamdam ab

sumeretis,
aliis

quam

ubi erit opus,

faciemus ampliorem. De

libris,

quos ut cert

51

DE DIVIN1TATE ET CAN0NIC1TATE
,

SS.

BIBLIORUM.

52

apocryphos Ecclesia rejecit

alibi
,

hoc loco

nihil

dicimus,
Religio-

data opporlunitate, dicturi.

Nunc cum

Ecqua autem esse unqum causa potest, cur repudiemus omnia nisi omnium prjudicium , una animi et
,

nis

contemploribus disputetur.

sentenliae obstinatio,

qu persuasum nobis esse veli-

ARTICULUS
Ab ultim
bros
,

mus, non modo

II.

nihil

eorum usqum

accidisse

sed et

nomina ad arbitrium
exstitisse sacros

tributa esse viris qui

nunqum

antiquitate

apud Hebros

Li-

exstiterunt?

eosque esse ab omni falsitate remotissimos.

Quod ver maximum hc

fellerit
,

in re

nisi

nos ratio fe-

Duo hoc
infdelibus

loco conjungimus

conjunctim quippe ab
,

momentum
,

habet.

Cur Mosen aut prophelas

oppugnala

qui ut ficta

et labentibus se-

exstitisse

vel reliquisse scripta

negemus hominibus
srie legi

culis supposita,

et plcna

fabularum exagilant scripla

qui

non intermiss plurium seculorum

quin

su
et

summorum

\irorum, quos Dei voluntatis interprtes ac divinorum mandatorum nuntios dicimus suas legationis monumenta nobis reliquisse. Accusant enim

lenacis adhrent,

ullum

ex

simulatione

mendacio commodum, atque utililatem sentiant; im

ver sint e de causa neglecti, humiles, odiosi,
spreti
,

invisi,

non At

exstilisse eos
si

homines;

si

exsliterint,

non

scri-

omni loco depulsi

quod contra seipsos pcrin libris

psisse;
si

scripscrint, vera

non esse qu

scripserunt.

versitatis

su testimonium profrant iisdem

est et

efficimus libros vctustissimos esse

,

eorummet

quos se Mose et prophetis accepisse fatentur? Si

auclorum qui legem Dei, mandata

tradidisse lilteris
,

hLtorias feruntur
ibi

enim mentiendum

fingendum

alicujus

cmone
le-

et nihil

eorum quai

scripta sunt
|

lumenti ulique grali mentiendum

est,

non

gratis,

verilate aberrare, nihil abhorrere fide, necesse est

dicam damnos. Itaque Moses primm scriptam

errorem extorqueri. Rcs est maxime de veteris Tej

gem Judaico populo

texuit;
j
j

ddit,

primamque historiam connominibus ab

observationem, atque ad

Btamenti

libris,

qui in

majorem suspicionem venerunt

infinila sit

lum cteri

illustres viri suis

legis

nec de singulis quidem, ne

qustio, sed
I

Hebris appellati, quoc ad

quibusdam,

et Mosaicis prscsertim in
si

exemplum prosit

reipublic statum,ac vicissitudines pertinent, ealitleris

ductis, de quibus,

semel ccrt ratione

conslitu-

mandrunt. Intuenles
,

igitur in exstantes Hcbraici

tum

ea poterit ad
,

omnes Scripturarum
per cajleros
,

libros

accomj

populi reliquias

qui olim cerl in

unum
ad

reipublic

modari

et transferri
:

causamque tolam
qui delrcclant
:

corpus coaluit, non possumus quin ad ejus gentis ori-

dirimere

quoniam neque

infidles,

ginem ascendendo perveniamus

ipsius histori et legibus

quem

nisi

ex

omnibus, uno ostenso exemplo, habent, quod reliquis

rpugnent. Tradelur primo cognitio de auctorum et

non procedilur. Itaque cm

qui Moses ab omnibus dicitur legislatorem et

ducem

librorum anliquilale.
Libri sacri veteris Teslamenti legislatore Judceo-

agnoscamus
sit

neque de ejus
,

conlentio

nomine ulla quemadmodm neque de Dracone et

legislaloris

rum Mose,
pli sunt.

atque illustribus ex e republic viris scri,

Solone Alheniensium, neque de Lacedmoniorum Lycurgo

,

Moses autem

insignesque

ii

scriptores scri-

neque de Romanorum

lgislature

Num

con-

ploribus profanarum rerum,

quorum

scripta

etnomina

tenditur.

ad nos pervenre, velustiores mult sunt, nedum sint

Ne ver videamur ex
putationem revocamus;

hebraicis solm traditionibus

cum

iis

tate comparandi. Oportet igitur fateamur

confirmare istud doctrinoe nostra caput, ad quod disscilicet

vetustissimas esse

Hcbneorum
,

Scripluras. Exstitis-

scne viros
quisse?

illos

negemus

an scriplo

quidam
per

reli-

esse scriptam legem hebraico populo

prisci

Mose primo datam afferanlur jam

;

Verm
,

quis

unqum

crediderit tolum Hebraireliquias

Grci scriptores Hebrais

infestissimi, qui affir-

cum genus

cujus

etiamnm

orbem
illius

mant non modo legem Mose

eliam consignalam anlequm

scriplo traditam,
ulli

verm

dispersas quisque videt,

exslantis olim reipublieoc,
situdines,

testes

anliquissima
,

homines

scriptis le-

qu lot calamitales vicisbonorum exspoliationem, direptionem, expalriis finibus pertulit,

gibus ulerentur; atque historiam Mose dcscriptam,

quai posterioribus historicis exemplo foret. Diodorus
Siculus,
j |

pulsionem

quaeque

et propriis

qum

in

primo suo historiarum

libro testatus

legibus regebatur, et florebat, dcceplum, illusum, in

esset se in ^Egypto Sacerdolibus didicisse antiquis-

errorem induclum
sis,

falsis

imaginibus

et personis

Mo-

simum
fuit

legislatorem
:

fuisse

Mosen,

ila

prosequitur,
JEgijpto

judicum, regum, prophelarum, qui leges dederint,

referentc S. Justino

Secundkm veterem qu in

bella gesserint, vitia et pravos

late objurgaverint?

mores summ auctori J

vit instilufionem,

qu

fabulis sub diis et heroibus

nicum, Assyriorum, Persarum, Gra;corum

Annon cum de/Egypliorum, PhRomano,

fuisse perliibetur, multitudini

primm,

ut scriptis legibus

uleretur

et viveret,

permasisse ferunt Mosen virum animi

rum rbus
et

certiores

fieri

volumus, ejus geutis homines

magniludine

et

vit

commoditate commendalisslmum.

scriptores adimus; ac
,

tm maxime adjungimus
nationis

fi-

dem

cm ex

publicis actis suai

quidquam
et ipsi res

A Mose deindc cultum fuisse dicit Dcum Jao, qui est idem Hebrorum n*> Ja, seu ITIT Jchova. Nicolaus
Damascenus, Herodis
et Ai'gusli familiaritate clarus,
in

dicunt atque testantur? Cur ergo delrcctemus adhi-

bere fidem Hebraeis hominibus,

gestas

quando

neque ignarus rerum Judaicarum, quippe Tyrius,

96

majorum suorum,qui Hebraicam rempubli,

Histori suai libro narrt, post diluvium arcam in Ar-

cam

capcssiverunt

descriptas ex antiquis ulique ta-

menium montem
tisse, et visas ibi

delatarn

in

montis verlice constireli-

bulis producunt, in quibus gradatim,

atque ordine

multo post tempore ejus arc*

primus usque populi dux, auctorquc legum cernitur?

quias

in c

hommem

se inclusisse qui a naufragio

35

PROLEG. PARS

I.

ART.

II.

DE ANTIQUITATE ET VERACITATE
di 2513, ex

SS.

LIBRORUM.
cum

54
;

evaserat, ipsumque plan esse, de quo Moses Hebrorum legislator scripserat. Alexander Polyhistor in suis

^Egypto excessisse

universo populo

Trojam autem ex Diodoro

Siculo, et Dionysio Hali;

Commentariis habet

Cleodemum quemdam

qui et

carnassensi excisam esse colligitur anno mundi 2821

Malcus est appellatus, legislatoris Mosis exemplo Ju-

Ilesiodum ver floruisse anno 3060;

Homerum

3097,

dcorum historiam descripsisse. Juvenalis, Satyr. 14

Thaletem 3368, Solonem Cyri temporibus 3458, ex

certis antiquitatis

Judaicum
Qui horum

ediscunt, et servant, ac metuunt jus,

monumentis

constat, atque vel ex

Tradidit arcano quodcumque volumine Moses.

similia testentur, plurimos legct scriptores

Arundellianis marmoribus praeterito seculo ex Oriente

allalis, si illa

qui volet apud Danielem Huetium, Demonst. evaug.,

proposit. 4, cap. i.

Dubitari igitur

non potest quin

Moses legum condilor

ges,

Ilebraeis fuerit, iisque

cm

le-

quidem faciunt fidem. Novimus equidem ex aliorum scriptorum supputatione, cujusmodi est Eusebius, Mosen referri ad tempora Cccropis, primi Athenarum rgis, rgnante Argis
Triopa, qui septimus ab Inacho, primo Argivorum
rege, fuit; sed esto.

lm historiam seripto tradiderit. Mosen autem antiquiorem esse profanis quibusque

Primo enim non

id

disputandum

scriptoribus,

quorum opra de rbus

divinis,

de re-

sumpsimus
tenti.

ex ipso quippe Grcorum testimonio

public, de philosophi aut exstcnt, aut ad nolitiam

Palribus adductoargumenlabamur, non ex nostr sen-

nostram pervenerinl, quo teslimonio opportunis de-

Deinde sive Inacho Argis, sive Cecrope Athenis

illud

qum comparalione lalis aliorum scriptorum cum Mosis asiate? Quo argumento Joseph Hebrorum scriptor, Juslinus Martyr, Talianus, Julius
monstretur
Africanus, Clemens Alexandrinus, Terlullianus, Lactantius adverss ethnicos se validis communierunt.

imperante, Moses vixerit, firmum

manet tantm

temporis intercedere inler Mosis setatem et

Grcorum

quos antiquiores putant, quantum nuper r.otabamus.

Demm cequalis
tamen minus

fuerit

Cecropi Moses

antiquior nihilo
diis

est

omnibus ethnicorum

quibus

Exordiamur

Groecis.

Rgnante apud Argivos Inacho,

humana forma

tributa est,

eorumque

factis qu;c pri-

Moses pncfuit Hebris, suos ^Egypto eduxit, legem

tulit
;

mm

profani scriptores, poel et philosophi, id est,

onines ver Cra?ci scriptores ab Inachi tempo-

thcologi gentium celebrrunt. Post

Cecropem enim
alia coli ethnitexi, ut

ribus procul absunt. Quis ergo islorum

cum

Mosis

cpit Jupiter appellari Deus; cperunt

tate conferatur?

Nam

Grcccorum narratur

hisloriis,

corum numina; cpil

Iota

deorum genealogia

qum primm Inachus Argivis imperaret, Mosen ducem et principem judaic;c genlis fuisse, ut Juslinus in
Parocnesi gentilibus opponit
:

inde non ab re demonstrent eruditi rerum anliquissi-

marum

scrutalores, tolam

Grcorum de

religione do-

lia enim

Polemon
atqne

in

clrinam in Mosis histori prav intellecl, atque in

perversos sensus traduct exslitisse. Profecto neque
Jovis,

Grcanicarum rerum primo

sidonii in suo adverss

scripsit libro, et

Appion Po;

Crcos Commentario
:

is

neque Martis, neque Minerve,

et

Yeneris

itidem in quarto Historiarum libro dicit

Rgnante apud
sccessisse

cultu delerruit
litiae

populum Moses; sed

sola

solis, luna?,

ml-

Argivos Inacho ab

Mggpli Rege Amaside

Juistis

cli,

animanlm, quae tm

habebanlur pro

dos, quibus Moses prfuit. Suffragalur omnibus

diis.

Jovis

aulem gesta anle Mosen nemo mandavit

est quidquid

Ptolemus Mendcsius, qui

res JEggpiias scripsit

lum

lilteris.

Mose poslerius

Grci fabulan
diluvio,

etiam qui Atlieniensium gesta

memori mandrunt Hel,

tur de Phaetonis incendio, Deucalionis

Eubello

lanicus, et Philocorus, cujus atlici sunt (ibri

et

item Castor,

rope Phnici deportalionc

in

Cretam, ProserpiiKe

Tha lus,

et

Alexander Polyhistor.

raplu, Bacchi geslis, Mercurii facundi,

Giganlum

Eadem ferm

habet et Talianus oratione adverss

lib.

contra deos, aliisque id genus fabulis. Sed quid plura?

gentes, qui pr^lerca ex Appionc gramrnalico

Hisloriarum ^Egypliacarum exscribit sub

qui Argivi Inachi

Amose

rege,

lemporibus

vixit,

profeclos fuisse

Juda;os, duce Mose, alque ob Inacho undeviginli reges

Paul post Cecropem Cadmus Phnici adveniens Botiam (Cadmus autem creditur Phnici pulsus Josue) Grcos docuil litteras, quibus res suas commendare potuerunt. Undc Thebanus poeta anonymus
cecinit
:

numerat usque ad Agamemnona, cujus decimo oclavo anno captum, eversumque est Ilium. Jam ver quan-

Sic Palstin terra venit Archivis scienlia

verb liane

Phnix

Grci Cadmus

prbuit... educalus,

qum daremus,
ribus,
excidii

qui vetustiores sunt ex grsecis scripto-

erudilus in Palslin finibus. NuIIus ergo

Gra:corum

paul pest eversam Trojam, aut sub Trojani

scriptorum

est,

qui octale

Mosen

antecesserit.

tempora scripsisse;

si

Moses Agamemnone

Neque Gratis tantm, ut argumentum, noslrum

prosequamur, sed
et

Trojao eversore, ter cenlis ad minus annis antiquior

est,

aliarum nationum scriptoribus

scripta.

perspicuum

(il,

Mosis historiam scriptoribus gradiffi-

quos sciamus, vetustiora sunt Mosis

Numquid
aliis

tis esse

long antiquiorem, ipsismet Grcis non

enim Sanchuniatonem Berylium,

placet
(si
is

vel

Tyrium, ut

tenlibus. Quid igilur

Hcsiodum commemoremus, aut

quidem unqum

exstitit,

de quo discre
ei

Homerum Grcorum vetustissimos , qui plus qum ducentis annis distant Trojan clade? Quid eliam
Orpheum, qui a?qualis eorum fuisse dicitur quos ferunt Trojanam expeditionem fecisse ? De Solone autem et Thalete, Gracice sapienlum primo, non est opus dicere sunt enim mull posteriores. Nempe Mosen ex llebraic chronologi ostendituranno
:

pantes sunt criticorum

sententi),

a^quabimus,

quem rerum Phniciarum

commentarios
Jerombalo,

historiam scripsisse, et
sacerdote Dei Jevo, ac-

cepisse tradidit Porphyrius, qui

tertii seculi

primm sub finem

parm

Sanchuniatonismeminit? Sed tumJerom-

balus est Gedeon hajbraic genlis judex, non

Mosis setate distans,

mun-

quem

Jud, 6, 32, appellalunt

5i

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
;

SS. BIBLIORUM.

ZZ
iieri jussit

nomine Jerobaal legimus tum Deus Jevo est Hebraioriim TTT Jehova tum conunentarii quos acccpit unde historiam AbelbaloBeryliorum rgi nuncupalam
alio
;

conditum esse affirmavit; morticinorum esu interdixit

;

nudis pedibus sacra

et

quanquam

esu animantium fer abslineret, quasdam tamen vi-

conlexuit, non nisi Mosis libri esse possunt. Et

hax
li-

ctimarum parles comedisse, quasdam ver constanter

respuisse Porphyrius refert in ipsius vit. Anaxagoras,

quidem eorum senlcntia

antiquitati

est qui plus Sanchuniatonis

alii

favent

nain

arbitrati

inscriptuni

Plularcho teste, de Plac. Philos.,

lib., 1,

cap. 31, et

bruni Abibali Tyriorum rgi palri Ilirami, qui mullam

Eusebio Prseparal. Evang.

lib. 9,

cap. 14, scriplo suo

erant
;

operam
niiMi

praislitit

Salomoni Templuin Ilierosolymita-

hoc initium fecerat

Omnia simul

deitide

mens

molito,

scriplorem niult recentiorem faciunt.

Beli

superveniens ea in ordinem digessit.

Numquid Derosum Babylonium

Babyloniorum

Hc vero,
Mosis

atque alias multa que atterri hue possent a

uuminis sacerdotem cuin Mose comparabimus? Sed is et Alexandri Macc'dons temporibus scripsit, et in Ba-

libris esse

deprompla,

ille

nunqum

sacras Lilteras

legit.

solus non cernit, qui Sumpta enim suut

initio

byloniorum hislori commemorans regum gesta meininit cujsdain

terr inanilate et vacuitate, de qu Moses

Ge-

Nabuchodonosoris, qui adverss Ph-

neseos; ab hislori formationis hominis, et longeva?

niees et udaios expeditionem susecpil,

quam

noslri

patriarcharum
seos capitibus

vitye,
;

de quibus ipse

dicit

primis Gene-

quoque Prophetai describunl mille fer annis Mose. Numquid Manelhoncm /Egyplium coaferemus? Quoniod aulem cum Mose coquetur scriptor, qui duntaxat,

ab hislori trium angelorum visorum

et

Abrahamo, Gen. 18,

duorum

qui ca?crunt Sodo-

milas, alque urbes fundils cverlerunt, Gen. 19;

som-

Ptolomieo Philadclpho rgnante,

floruit,

ad

nio JEgyplii magistri pistorum, quod inlerpretatus est

quem et scripsit epislolam? Hic rum /Egyptiacarum, de Hebrais

pra quingentos annos

prailerea, lib.

2 re-

Josephus,extremurn illiussupplicium significanle Gen.

40; lapsuEv; lurrisBabelicai dificatione; Dccalogi legibus

narrt cos ex orien-

talibus partibus in iEgyptura profectos,

qum

ibi

su-

vetanlibusullam Dei imaginem

(ieri,

Exod.

moram

duxissent, abiisse

cum

20; mandalo Mosi facto ex rubo ardente, ad quem,

vocanle Deo, nonnisi nudis pedibus permissus est accedere, Exod. 3
;

universis familiis, et possessione per Arabi;c soliludines, migrasse in Syriam, alque in e regione quai

ritibus et cremoniis in Levitico

Judiea appellatur

urbem amplissimam

aidiliessc,

Hie-

prscripiis, el concessu sacerdolibus dato

comedendaistiusmodi

rosolymam diclam; quac omnia, qum non ex monumenlis JEgypliorum acceperit, ut ipscmet faletur, ab
Ilebraiorum
libris

rum quarumdain victim partium. Nempc

et philosophi in

prcepta, et sententias ex sacris Libris hauslas poetai

accepta quis neget?

sua scripta transtulerunt,

nisi

qu nunpnes Ju-

Qud

si

veterum poctarum, philosophorumque do-

qum

in

clhuicorum menlem venissent,

exsiilissent
illae

ctrinam consideremus magn ex parte Mosaicis,

sacris Libris

daicum populum lum

Scripturai, in

excerptam

quanquam

discors

ea

sit

quarum

anliquitate ostendend

operam ponimus.
ferm ratione

originis suai puritaii,

ade constabit poetis

et philosoilluI

Qua) de Mosis

libris dicta sunt, pari

pbis anliquiorem esse Moscn, ul nilnl esse possit

strius.

per caHeros veicrum Scripturarum libros transferanlur,

Josue, Judicum

Quosdam

et aperliorcs et faciliores loeos seli-

gamus. Iicsiodus ponil Chaos

ex quo orta suut omnia,

Regum, Psalmorum, Prophetarum. Etenim Socrale Plato, Platonc Aristoleles magistro

,

quod
cet

et Aristoleles diserte pronuntial

escnihil; dovi-

usus

est,

hominem

lulo

formatum

primorum hominum
scribit

Alexandri

quorum nomina temporibus Philippi el Maccdonum propter philosophicam doctri-

tam

fuisse noslr long diuturniorem;

seplimam diem
deos piregri

nam

sunt commendata, quando Esdras et synagoga

sacram

esse, llomerus in

Odysse

norum habitu urbes circumire hominum, ben vel mal facta exploratum scribit et aquilas in Procorum
;

magna canonem sacrorum librorum jam ediderant. El quanquam ante Socralem physici aliqui exslilerint, qum lamen omnes Thaletem conseculi sint, palam
est

capila involanles

mortem

iis

porlendere; scribit in

Cyro Perbarum rege esse posteriores. Atqui Cyrum

Iliade, lib. 19, v. 91,

per mulierein Jovis filiam omnes

calamilales

mullis annis post abduclos Babylonern Judos impersse,

esse

in

humanum genus

propagalas

non

est qui ignoret,

quando Prophetai apud

Filia

prima Jovis, quque omnes perdidit, Ate

Ilebitcos ferm desicrant, et Hierosolyma,

regum Junihil ac-

Perniciosa
(Est autem Aie uxor Adai ex cosl braic
,

daicorum sedes, conciderat. Im ver

qum

quam

ipse Ile-

curat Graicis, quin polis ab ethnicis ante olympia-

HUN

Isclia

vocandam

dixit;

Chaldaic

ver

dum

originem scripium

sit,

ut lestatur
sit

Yarro; olym-

nnN

Illa.)

El Odyss.Jib. 11,

v. 31 i,
:

homines ausos

piadum aulem initium ducendum

Isaias

paul ante

qum

esse tenlare asceusum in co lum

vaticinia

ediderit,

anno

scilicet

mundi 3228,

Qui

bello conferre

pedem

clestibus oris

qui mullo aute Babylonicam captivilatem vaticinalus

est,
,

Ipsis

cum

divis

ausuvolure minaci,

sequilur maximain

jam

Scriplurai parlem vulga-

Sunique adeb conati Ossam superaddere Olympo

Pelion alque Oss, ascensum
sibi

tain fuisse,

qum

elhnici lilteris doctrinam

suam pro-

ad astra parantes.

diderunl. Sed,

ne diutis banc rem persequamur,

libri,

Thaes

effecerat

Deum menlem esse aiebat, Deo hominum cogilala

;

quse cuncla ex aquis

omnes prophetarum

atque agiographi solul

perspecta esse

lu-

Babylonic captivilalc,

impi'rante Persis Arlaxerxe

:

cem

lenebris posteriorern. Pythagoras veluil Dei imainseribi

;

Longiinano, uno volumine compacli sunt

PtolomaiO

ginem annulo

hominein ad Dei imaginem

ver Philadeipho jEgyplium regnum obtinente versi

37
sunt in

PKOLEG. PARS

I.

ART. IL DE ANTIQUITATE ET VERACITATE SS. LIBRORUM.

istud est

3$
scri-

grcum sermonem. Maximum san

:

commentario de Juda3is (cujuscumque

ptoris

demm

antiquitati sacrorum Librorum argumentum. De antiquitate hactens nunc de veritate rerum

commentarius
:

sit), qui et
,

de Jobo non pauca

qui judaicce genlis
,

memorat

Eupolemi teslimonio

quas sacr* Scriptur continent dicamus. Non potest equidem testis ullus Mosi scqualis produci, qui cadem
est difficilretulerit parem ver prophelis invenire, limum propter eorum antiquitatem. At quod unum esse potest argumentum ad hanc rem accommodatum,
;

antiquitatem

commendans de Davide
;

Salomone

et

Jeremi multa mmorise tradidit

Apollodori scriptis

eadem de Antiocho Epiphane

libris narranlis.

quac in
dicitur

Machabceorum
ad Eleazarum
Ptolomsei
,

Nec qua; missa

magnum Juda3orum

sacerdotem legatio
viros

illorum testimonia satis esse

debenl, qui lict dissitis

,

Philadelphij iEgypiiorum rgis

hebraicis

et

et temporibus, et locis scripserint

eadem tamen ac Moscs et prophet scripserunl. Et quandoquidem quaestio singillalim efferbuit de Mosis histori quam
si

graecis-lilteris instructosaccerscnlis, cjui

Librossacros

sibi interpretarentur

inepto arguinento est insignia

qudam
evulgata

quac

communem

(idem haberenl de Judaeis,

fuisse.

veram esse semel probemus

omnis etiam de

reli-

jam pridem ad extcras nationes

Dis

quis

libris sublata falsitatis suspicio est, qui

necessa-

ver omnibus exlernis testibus, atque llebraici populi

inimicis, Judaicas res affirmanlibus fidem

riam
bent

quamdam cum
;

Mosis histori conjunctionem ha-

non adjun-

idcirc ad Mosis historiam revertamur. Dixinius

gere aut dmentis

est,

aut data opra et mentis per-

supra Phnicios, ^Egyptios, Chaldaeos, Grtecos scriptores de diluvio, dearcNoe, de profectione He-

versitale repugnantis. Si

enim de

ull ali histori,

aut de natione altra, non

modo

paria, sed vel mi-

bracorum in ^Egyptum, de migralione in Arabice

tudines
,

soli-

nora etiam et pauciora testimonia proferrentur,

nemo

alque

in

Judaeam
,

de legislationc esse eanarrationes suas

prudcns

ficlionis aut erroris accusaret, nisi gravissi-

dem

ac Mosen loculos
lis

quanqum

mis rationibus fretus qiuc contrarium persuadrent.

fabulis resperserint.

nunc addamus unum testimoteslificaliones complectatur.

usi

Cur
in

igilur in rc

tantm noslr hcec non valebunt, qua

nium quod multorum

pellatus,

simili

causa multm valerent? Equidem ethnie!

Alexander Polyhistor, quo supra

sumus,

iia

ap-

scriplores nequc

de Judaicce religionis veritate, ne:

quod mullarum gentium

collegit

historias scripserit,

que de divin rcvelalionc testantur

est

verm stultum

multa ade
nea, ut ne

cum Mosis
ei

narratione consenla-

ab ethnicis postulare ut religionem probent,

,

quam

minimum quidem

discrepare videatur.
,

oderunt. De histori res est

qum

alina testimonia

Qua; vetustioribus aucloribus acceperat

est prosecutus et

diligenter

petunlur, de qu scil Josephus contra

commentants

suis coinplcxus.
in

Ex

putans scripserat, veracis lihtori signum esse

Appionem disqum
,

Beroso diluvium describit; arcae Noe

Armenios

eadem

el

dicunt et scribunt.
si

montes delationem, atque aves ad explorandam aqucc altitudinem ex arc emissas quam rem et Abydenus
;

Exlerna deinde heee testimonia

et causre insilis

cum

domesticis

argumentis conjungantur, evidenlius

in

Assyriacis
,

et

Mdis nanaveral. Ex Eupolcmo,

,

erit res ita accidisse

quemadmodm

in sacris Libris

Artabano
Babelicae

Cleodemo

Demetrio
;

et

Theodolo

turris

dcscribunlur. Verax ulique ea histori est

quam

ve-

aedihcalionem

Abrabami
,

profectionem
Pbuici
in

ram crediderunt lum qui c

ralur quidpiam conligisse,

cetale vivebant

qu nar-

ex Ur Chaldieorum in Phniciam

lum qui eam setatem sunt

sacris Lilleris continen-

iEgyptum
stibus
iilios

qu fams compulit
:

Pbaraonis amorem

consecuti
tur, ea

sed de rebus
fuit

qux

adverss Saram

Abrabami victoriam de Lolhi horeporlatam oblata ei Melchisedecho doua

;
;

semper

Hcbrawum

persuasio. Quis
serxitute

enim

crederet

populum dui quidern

crranlem

ereplum,

ex ancill, atque ex libra susceplos

ex libra

sed in magnas dificultatcs, angustias, pericula sa'p

Isaacum,
sonat
;

quem risum nommt,

Isaaci,
;

ut

vox bcbraica ltzchuk

;

conjeetum

devium

ab omnibus linilimis
societate

non perfectum sacrificium alios ex Cetur genitos liberos tm accuratam Jacobi et nepotum ejus historiam ad Mosen usque atque Aaro-

incptum

populis capilali odio habilum,

omni aliorum

tam

in sacris

qum

profanis rebus inlerdicluin, unius

,

hominis verba fuisse exeepturum

gravissimic legi, qua; in

subjecturum se

nem

producit.
et

De Jacobo ver praecipu

;

scribit

miibi
li-

suammet

utililalem lala cerl

grationem

Mesopotamiam ad Labanem
Lia conjugium; undecim

duplex

non vidcbalur
tradila

tanl animi conslanli institula sibi

,

cum Racheleet
berorum
suos
;

marium
;

seculurum

nisi

ea omnia qua3 de divinis le^

faet
,

et feminae

unius procreationem
;

reditum ad

gibus, de auctoritate

Deo Mosi

de miraculis

Dinae sluprum

Sichemi

et

Sichemilarum cla-

natura vires excedenlibus scripta sunl, vera esse censuisset, nisi plan suboculos cecidissent? Mosis

dem
dacii

Simeone, elLevi illatam. Si

Mosen igiturmen-

namque
consen-

reprehcndimus, Alexander quoque Polyhistor,

quibus
ille

temporibus llebrceos legem suscepisse, ceriam lidem

facit ipsa

et cacteri,

sumpsit, quae scriberet, accu-

narratio plana, el

undequaque

sibi

sandi pariter sunt; jamque nihil erit in veteribus historiis

tions, ut

nemini dubium

oriri possit

eam

esse ad ar-

dignum

tide

nihil

quod non
,

dici possit deli-

bitrium consarcinalam.

rium hominum comminiscenlium

intolerabili
xerit.

qua3 profecl sine

Quis autem arbitrio atque ingenio Mosis onfictam

esse historiam, et totam
tur, aut in

arroganti et

veterum injuria nemo di-

animum

inducat

Hebrorum legem s ispicesuum ? Velustissrmus sivel

De reliquorum librorum
si

veritate, praeter

Mosaicos

quidem auctor,

doli et fraudis arlifex,

Hebraicae

qustio oriretur, ea definiri optim posset Arislaese

nalionis amicitiam coluissei, vel fuisset ejus gener

DE DIVINTATE ET CANONICtTATE
hominibus infensus
;

SS.

B1BLIORUM.
Judorum
leges

40

si

pr-imum

cur nalionem

sibi

rantur veritate? Neque san

legum

conjunctam amicili dedecorsset ade atque opprobrsset narrationc incredulitatis, inconstance, defeclionis legis obscrvanti, idololatrke et

aliarum quas quisque sanxerit, similes sunt; neque

populum vald recrant

iis

adslriclum, sed

jugum imMoses lam

nefandorum

mane imponunt,

servis dunlaxat, et mancipiis perfeiuisset

seelerum vol de insignibus

cxliibebat? Cur
fclsos

viris

quos velut beroas

rendum. Nec vero ausus unqum

(idenli constantique

quosdam Propbctas ad populum

in

animo aut

infidclitalem et lurpis;

decipiendum induxissel veluli

scenam, qui populo

sima facinora objiccre, quoe objiciebat

aut ea populo
,

corum voces

audieuli el prosequcnli honore

xlernam

mala denunliare

et porlendere qua3 denunliavit

nisi

infamiam peperissent? Cur sanclos Prophelas quos

omnia essent verissima, atque omnes persuasum exploratumquo reips habuissent divinam voluntalem
Mosi esse declaratam. Ha2C non solm Mosis historiam, sed Prophelarum etiam scripta vera esse de-

Dco missos esse scribebat, rejectos, affectos injuriis, eodem duro et crudoli populo affirmsset ? Si alterum, cur inimicum sibi populum summis
enecatos ab

ade laudibus
simos,

extulit, ut

honores

ci tribucrit

amplisaliis

monstrant.

eumque

vero

Deo eleelum, omnibus

na-

Neque
toti

intelligi

posse pulo, qu tandem ratione vel

callidus veterator, val'cr

tionibus

pneposilum apert demonstraverit ? Nihil dico de ;gypliis, Chananaiis et rcliquis promissam terrain antea incolenlibus populis, de Assyriis, Tyriis,
Sidoniis, Chaldaeis, aliisque qui
cris Libris notantur, liane

aslutus, fallax, ir.alitiosus,

nationi et multis

hominum

millibus persuadeat,

se librum composuisse atque edidisse

omnes infami in saaudacem atque impruden-

legum in monie Domino acceptarum, atque administranda reipublic, nisi reips teslem populum haberet. Difficilis
etiam
lieri

temquemdam scriploremcogitatione fingemus, quiinvidiam atque odium omnium fer nationum gratis in se, atque
in

posse

mecum

ipse cogito ut populus in au-

dax ade facinus atque impudens mendacium consenliat sibi

Hebraicum populum concitarevolucrit, quibus

mendacii convinci
facile

grave et damnosum, quod esset potis indi-

falsilatis et

potuisset? Fieri

gnationc repellendum. Difficillimum denique post tt

igilurnequit libros Mosis etProphetarum esse fabulosos.

Iluic

seculorum lapsum nemine delectum dolum et frau-

argumento
,

et
,

alterum accedit

historicum
et

dem

fuisse.

Yerm

tria

hc,

et

mult etiam plura

si

sapientem
consilio

acutum

praestantis animi prudenli

intelligi facile

debent et probari,

incrcdulos audiainilium fecit Je-

cumulatum, cujusmodi profanis etiam

scrinisi

mus. Porr qum regni

Israelitici

ptoribus Moses prdicatur, nihil

tum scribere

roboamus, avocatis domo

et

famili David

decem
via in-

certum, constans et ab omni

falsitatis

nota alienum,

libubus atque ade divulsis, cjus rgis intererat omni

qum

propter eos scribit rerum prsenlium testes,

inlcresset

ope contendere ut aliqua detege^dsc fraudis

veniretur. Saccrdotes pariter quos elegerat,
tribu Levi
et
ipsi

quorum etiam maxime memoriam aboleri atque

suos composuit,
uli et

omnium actorum
Moses autem
libros

qum ex

extingui.

non essent, ut Mosis lege pracipiebalur,

cgissent,
si

Prophet

coeteri,

pro hebraico

rem suam

suspicionem aliquarn
iujiecre

populo rerum

litleris

traditarum teste, cujus admo-

falsitatis

sacrorum Librorum aut corruptionis

;

dm

intererat multa silentio premi.

Vera

igitur scri-

in

animos perduellis populi poluissent

ii

alqui neque

pserunt et notissima populo,

asqu ac certissima.

Jroboam, neque inepli

saccrdotes aggressi sunt

:

Qum

enim Moses

Israelitas

ab iEgypti caplivilale
et

solutos in libertatem

asseruisset,

dedisset leges

unqum Mosis legem atque historiam insimulare persuasum nempe ade omnibus erat vera esse, quac
in

componendis moribus, eorum historiam contexere aggressus est iis coram leslibus qui adfuerant, sexcenlis videlicet

quinque

Mosis
illce

libris

conlinebantur.

Postqum
Assyrios,

vero decem

tribus abduct;e sunt ad

hominum
igitur

millibus, qui ipsius

non soins-

misit Assyrius

rex

novum populum,

qui regionem

lm verba audierant, sed omnes animi motus

pexerant
forte
litai,
;

illam

incoleret,
ista

Samaritanum appellalum. Hebraeis

meluere

merit debuisset, ne

si

quid

vero

e dcducla recens colonia

mox

inleritum

minus verum

scriberet, reprehenderent se Israeet

atque excidium machinata principio

est,

populumque
quo nullum
:

quorum fama

nomini multm historia sua

Judaicum eo semper odio

est detestata,

detrahebat, ingenio autem et propensioni contraria

multa inscruerat.

Item populus durae cervicis, ingratus, inconstans,

allaunqum gravius inter inimicissimos exarsit men vel tm Mosis libros novus istc populus ut sinccros, ut sacros recepit. Jam diulissim ergo Mosis
libris

sensuum
logi

illecebris irretitus

sponl ac voluntari, se
nisi veritale

vindicatum est jus, que plena

sibi fides

debca-

non

subjicit gravi

atque intolerabili,

tur.

Quamobrem

arroganlis, quoe verissima propa-

et

summ qudam

potestate adductus, oui repugnari

gata fucrunt memori, fabularum similia exislimr,ntur.

nequeat. At hebraicum populum corporcis sensibus

Milto plura dicere de slyli siinplicilale, de doctriiuie

abduci atque abripi solitum plusqum ratione rgi,

facillimm
in

consensione, de

summ

animi sinceritale, qu neque

transversum
;

agi, ingrali

animi vitioafle-

lebnieos fallere,
potuisset.
tur,

neque yEgyptiis delrahere Moses

ctum novimus

legem lamen amplexus est gravissi-

De

se

enim atque Hebraeis sincre loqui-

mam

et vix ulli

ferendam
in

veritatem igitur illam in

agnovit

neque

iis

assentalur neque blanditur, ut bona,

lide

pr;eceptis atque

legislatore potestatem

ila et

mala sincer

commmort

quam

cert

cui resisti

non

poterat.

Yerm quomod

ha2C colue-

fidem ejus scripta prac se ferunt, et

inlegritatem.

summam

produnt

reant sine tolius historiac ac miraculornm quai nar-

Quaproptcr in Mose cas animi dote

A\

PROLEG. PARS

I.

ART.

III.

APPEND. DE LIBRIS
se

N.

TESTAM.
;

42
et sibi et
filiis
:

deprehendimus, qu
dacii

omncm
si

ab eo

falsilalis et

men-

qui et in probro videntur esse

progenilis
jus

dum

suspicionem removent, ejusque historie certain

quoddam

suum

ainiltunt

illud
:

fidcm conciliant. Profect

de quo dubilari jure

ver in

Judam collatum

est, cui vers. 8,

dicitur

quodam posse

videretur,

in

quo

et in

suspicionem
perficere

Juda, laudabunt

te fratres tui,

manus tua

in cervicibus

veniret Moses plus sibi arrogssc

valeret, esset plan

qum
in

inimicorum luorum, adorabunt

le filii palris tui.

Quocro

Geneseos

liber,

quo mundi

jam
non

quis credat deceptoris cujusdam scriptiuncul

cxordiiim et
cepit.

primorum hominum

facta

narranda susveritalis,

1res

dunlaxat

filios,

sed tribus 1res laul injuria

Atver neque islum carere e laude

tarifante,

affectas,

cujusmodi ea est depulsionis ab jure primo-

cteris libris juste

qum mulla suntqupcrquai san rcs ne-

genilisacquisilo? At nulla orta pcrlurbalio est, nulla

seditio excilala,
in re

suadeant. Veritas compulit Mosen narrare dcceptos

scrpentis blanditiis proloparcnles
;

nullum succensum

civile

bellum

qu

divinam auctoritalem agnosci

fas est loli nalioni

sibi

que ad
lein

bistoriae

su, neque ad Israelilarum diguiia-

imperanlem. Tribus Juda promissionis

e.vspectalionem patienter sustinet, usque

fact

quidquam confercbat.
circilcr

Una

veritas in causa fuit,

dum temps
obse-

cur initium mundi, suaquc lempora anguslo bis mille

Deo pra'linitum advenerit. Jubel eam Moses praire

quingentorum

annorum

spalio concluderet,

populo, lotumque
quilur.

agmen

in

deserto dueere

paucas hominum generaliones ad Noe usque numcrarct,

Ingredicndum

est in

lerram Clianaan, subjicit

;

patriarcharum vitam ad longos ade annos pro-

se imperio Josue ex tribu

Ephraim

neque se generis
:

ducerct, universale dilnvium, ejusque causas diligenter describeret.

rofaisset
J

dignilalc cleris antecellerc arroganlis jaclal

pu-

gnandum

est;

Dei judicio delinilur primam tribum

1, v. 2. Inlcr

potis aculo et callido liistonco ad arbi-

Juda anle omnes ascendere, Judic, cap.

Judices deinde
traxerat.

trium scribenli,

mundum

eentum annorum millibus

vix unus aut aller ex Juda originem

,

conditum exaggerare, ut inexlricabili generationum

srie, et iguoratione

Samuel

qui

multos annos Judaicam rcmSai'il,

rerum qu primm accidissent,

lueretur. Cavisset porr

publicam adminislravit, erat ex Lpliraimiiis.

se

suamque doctrinam

omne
;

regum primus, ex
ris

filiis

Benjamin

adeo ut ad
in

Saillis
ca-.te-

periculum, ne quis se erroris ac mendacii arguerel

usque tempora non inlelligeretur,

fralribus emineret
:

quo Judas

de quo tamen argui nullo negotio poluisset

dum

cm autem David Ihronum

incr dulos urgeo,
,

mundi originem

altis ac

remotis non repetebat,

conscendit, cpit Juda; dignitas elucescere.

qum

quai paucis generalionibus conlineretur.

,

Neque

Quo
qui

igitur

tempore

Geneseos

enim memoriam patriarcharum

aut primse rerum

librum scriptum dicenl? aut quo fabuloso bominc,

crealarum originis diluvium oranin aboleverat. Noe

trecenlosquinquagnla annos post diluvium
nes., cap. 9, v. 28.
vixit,

Jacobum

futura

filiis

suis

priedicmlcm induxerit?
David obtineret?

Gin

An

paul antequn,

regnum

An
eu

Anle diluvium aique ingressum

,

Davide, aut ejus posteris regnanlibus?

Yerm

ante

arcam vixerat sexcenlos

Gnes., cap. 7, v. 6. Csus

avi sui,

Davidis tempora morte Mosis non dicam Sal,

aulem erat loug consuetudinc

Mathusal an,

sceplrum non erat Jacobo promissum

sed neque

nos agenle nongenlos sexaginta novem

cessit
,

cm
erat

vil cx-

Judices, neque reipublica) administratores, neque po-

qui

primum

Eiomiiiem noveral. Rurss

et

Sem

pulus ipse passus fuisset ea scribi, quai sedilionum

fdius

Noe nonaginla

oclo

annorum
vixit,

tempore

bellorumque civilium semina excilare poluissent. Rgnante Davide, tribus reliquat valicinii novilalem rfutassent
:

diluvii,

alque annos sexcenlos

Gnes., cap. 11,

v.

10 et 11. Ileber teriius

Semo prop

quingentos

poste ver mult magis reges Isral, qui

ver. 17,

quorum ulerque non Abrahamo solm, sedet

filius,

Juda defecerant. Samarilani

autem deeem

Israelis

Isaaco cognilus fuit: atqui Levi Jacobi

quo

tribubus succedentes, quibus Mosis libros accepe-

parm aberat Moses cm scripsit, Isaacum viderat. Quamobrem Moses rem traditione conslanlem in scripta relulit, quam ficri nonpotest, quin Israelit commoli curiosilaie qudam et cupiditale sciendi
priora lempora, Jacobi
sent, Quis
filiis

rant, constanter
retinuerunt.

Jacobi vaticiuium

in

Pentateucho
simiiia

Haec igitur, alque

horum

cm
ve-

animo cernimus, possumusne dubitare quin antiquissimi

Scripturarum

libri sinl,

eosque auclor

lestis

et

nepotibus didicis-

ritalis

conscripsevil?

enim Israelilarum neglexisset percunctari Semo, Camo et Japheto, filiis Noe, rerum anlidiluvianarum scienlia transmitli fapaires suo3, ad quos
cile poluit, quil)us

Prolixiiislmec
vitas et

me

dispulalasu.nl
,

sed
id

magnitudo hc prolraxit

tum

cm roi gracommodi ex
et aliis

longiore hc tractatione referelur, quod non solm

paucorum hominum erant lalc

si

huic

quam habemus

prai

manibus, verm

ex-

disjuncti? Fallaciam ergo, fraudemque,

sisset scribendo

quam admi-

pediendis causis hinc peli argumenta poteruui.

Moses, Israelit cognovisscnl; neque fuissent passi seabeoilludi, etgravissimis legibus

opprimi.

ARTICULUS
Jam de

III.

Appcndicula de novi Testamcnli

in

libris.

Geneseos hislori gravissimum, quod ad alteram proxim sequentem qustionem viam pa-

Unum addo

novi Tcslamenti

libris

priusqum

finis

quccslioni imponalur, dicenda

quadam sunl; sed res

autem eliam alque eliam confirmai. Geneseos, cap. 49, 1res Jacobi filii natu majores Ruben, Simeon, et Levi primogenilorum
jure privanlur,
s.
s,

rai; proesentem

paucis absolvitur. Anliquos esse libros islos, ab

stolis
scilicet,

Apo-

vcl saltem

Aposlolorum lemporibus

dites quis

neget? Quoe enim docuenmt Eyangelji

m.

43
prdieatione, eadem, et
(Jure.

DE DIVINTATE ET CANONCITATE
si

SS.

BIBLIORUM.

non omnia, scripto

in

rcli;

relulit

Josephus vero

eumdem

Jacobi casum

alquc

Vera autem esse qu

novi For-dcris libris

Anani

ponlificis crudelitatem ita insignibus verbis est

,

reperiuntur, facilis efiicilur scriplorum leslimoniis,

proseculus

ut irreparabile

Hierosolym excidium
peccato assignant. Mis,

qui e laie vixerunl, aut propis abfuernt. Pauca

Tito et Yespasiano illalum

!

ei

commeinoro. Joannem cognomento Baptislam adhortatum fuisse Judos ad viriuiem etpielaicm; lavacrum ad peccatorum expia ti on em adhibuisse; multos

si

gnerai ia principia atque insita evangelicis historii?

argumenta qu ad velcris Teslamenti \erilatem confirmandam ailala sunt, adjungamus, nihil erit amplius

ad se Iraxisse testatur Josephus ulerque, em Mallhiai,

quod desiderelur ad pleniorem demonslrationem verilalis,

tam Gcrionis filins. Iisdem temporibus virum quemne hosles quidem chridani nomine Jesum vixissc
,

qu

in novi

Teslamenti

libris

emicat.

stiani

nominis infensissimi negant

scilicet

oppklulo terrai

1.

Refel'untur argumenta, quibus increduli superiora

Jud,

Bethlehemi nalum, tabulai ccnsuales

Maria Jesu
;

oppugnant.

Romanorum sio quam in

logi

probant, in quibus descripta eratprofes-

Contra primum ex duobus

nilur.

Augosti censu Josephus

:

et

qu proposuimus, oppoScriplorum omnium consensione, et teslimoniis

est

mater ediderunt

ad cas enhn Juslinus martyr, apo-

comprobalum
profluxisse
nis rebus
|

sapienliam
igitur

omnem

ab ^Egypliis

secund, Terlullianus contra Marcioncni proVccabant, non provocaluri procul dubio fideulcr adeo,
nisi

iEgyptiorum

de politicis, de divi-

de vivendi ralione priinm scripta ad rc-

probe exp'oralum haberent

in tabulis

ita

couli-

IwfiioS

populos transmissa sunt, quod

eum
,

nostr dolibri

neri, easque asservari. Edicti

autem Csaris de censu

ctrine
|

non convenil. Eliamsi ver Uebrorum

ineplum

ei

totius Imperii

Romani

Tacilus, Sucionius et Dio

me-

veiuslissimis temporibus exslitissenl

tiqintali

an-

inincrunL Paupercul maire nalum esse fabri uxore, in iEgyptum deduclum Celsus iateLur; unde et impie
et inscitissim calumnialus est legislatorem Chrisliaiorum in ygyplo magiam didicisse. Jesu nato sidus
1

proband argumentum esse

Phnicum

Babyloniorum, Grcorum, poetarum, philosophorum

I

senientiis petitum, quas arbilramur Mosaicis, Pro-

pheticis libris esse depromplas. Quis ignort

l

Hebros
,

novurn apparuissc

et venisse

ad Jesum magos, Ju-

omni aliarum genlium

libros habuissent,

societale interdictos

si

quos

lianus assenlitur, quamlibelin naturales causas stell

summo

studio celasse,

neque eum
quid-*

orluin

confrt.

Inlantum

cdem
2, cap.

llerodis

jussu
;

gente falsorum deorum cultrice communicsse

factam, memorabile Augusti diclum confirmt Macrobio in Salurnalib.,

lib.

piam? Non poluerunt ergo veteres poet, philosophi,

4, relalum

Cm

qu

scripserunt, ab

rumor pertulerat) inter pueros quos in Syria Ilerodes rex Judorum intra bimetum ait : Metius ju&sit interfici, (Uiiun quoque ejus occhum
audhset (Augustus
uli
,

R. iEgyptiorum sapienliam

Uebrorum libris desumerc. quam scriplores prdi,

cant ad nationes reliquas derivalam

nobis etiam

commcndari.NamctMoses sancto Stephano, Actor.

c;p. 7
,

est llerodis

porcumesse quam fdium.

fuisse

v.

22

eruditus dicitur

omni

sapienti JEgy-

Prophetam

Jesum
in

et futura

ab ipso cognila

piiorum, apud quos educalus est diligenler.

Yerm ea

alque prdicta, tradidit

Ghronicis Plegon, Adriani

iEgypiiorum sapienlia arithmetiese, aslronomi, geo-

Augusti liber tus. Insignia dita prodigia ilcbri in

melri, music, arcanae philosophi cognitio erat,

atque eaiiiercglyphicis prscrlim lillerisconlinebatur.

Thalmude Gelsus
,

et Julianus

apud Origcnem

et

Gy-

rillum agnoverunt.
sligiis, et

Yerm incanlamenlis atque prficri

Quid autem b naturales scienii, quas

et ncessitas iEgyptios adipisci

et loci natura,

nominis tetragrammali pronunliandi ratione

ca poiuisse prodigia
,

compulerat (nam geo

malis arlibus percept

in-

metri, exempli grati

carere non poterant ad inve-

suls tradunl. Profligatos et coercitos Jesu potestale

niendos figendosque agrorum terminos annu Nili exundatione, alquc

eluvione
lurbalos,

d;emonas Porphyrius
suffixum et llebri
,

querilur.

Jesum cruci

fuisse

ac submotos)

qui per ludibrium Ghrislianos

vb\ '33 fdios suspensi dicunt, et Grci scriptores, et

commune habent eum Ergone primi omnium

/Egyplii sunt, qui

legibus atque hislori Mosis?

Latini tesfanlur; ac Tacilus prsertim, qui sub Tiberii

scriptarum legum auctores Mosen prcesserunl? igypliino

imperio Pontio Pilalo procuratore supplicio affe-

primi, quid suis aut prioribus temporibus accident,

scripto coiisignnml?

cluin dixit. Solis dcl'eclionem et terrai

motum

qu
ii-

Quod

si

fuerunt, proferanlur

contigerunt Cbrisio moricnte, Phlcgon describit in

antiquiores

ilii

sapienli sludiosi, qui de religione, de

bro Olympicorum Chronicorum 15

libro bistoriarum
5,

refert et Thallus,

nioribus, de rebus publicis administrmes scripserunt.

ut nott

Africanus, ipsamque

Nam

de

libris agitur,

quorum memoria

exstet, qui

esse defecfionem solis

rant, et annus, e(

quam Evangelist commmohora, et ingens terne motus

:

Mosis aetatem antecesserint. At primm fuisse Mosen,

qui persuaserit, ul scriplis legibus populi uterentur,

(lies, et

Phlegonte uoiata demonslrant

Quarto autem anno

non scriplor ex Icnraieo, mullque minus ex christiano populo, sed Diodorus Siculus affirmavil.

ducenles'un secund Olympiadis, inquit,

cellais inier
lis

magna

et

ex-

omnes qu mile eam acciderunt

,

defeclio so-

Pra;terea

ergone quia Grci in ^gyplum sludioinde scientiis insirucii re-

facta
,

aies

Itor sext

ita in
,

tenebrosam noctem
terrquc motus in

rum causa

corn migrantes ,

versus

ni stell in

clo vis sint

vcrtebanlur,

/Egyplios et naturalium et divinarum

pareilles

Bglhini
CObi

Nk

urbis mulla subverlerit.

Denique Jain lilteras

quoque scienliarum
Or.pheus u tique
,

esse

putandum

est?

frauis domftri interitum

Wgesyppus

ut sacris et

deorum mysieriis

initia-

45
relur, reconditasque

PROLEG. PARS

ART.

III-

APPEND. DE LIBRIS

N.

TESTAM,
,

4G
parlim ex
libris

^Egyptiorum disciplinas hauriret,

partim ex Hebraorum sermonibus

Mosaicis exceperunt
sibus, lot:im
:

se ^Egyptum adiissc praedisat in Argonautis. Tlialetcm Milcsium pariter condiseend philosophie causa c

sed

cm

idololalria

hererel oset resperse-

hanc fdrunt, delorserunt,

,

profcctum, veteres

memori prodiderunt.

Plato quo-

runt fabulis

atque

ita

JSgyptiaco ornatu vestitam

que

faletur qucccumqiie

Gracis de rbus divinis dis-

Gratis fabularum desiderio pariter ilagrantibus Iradiderunt qui cm in iEgyptum lanqum ad mercaturam bonarum arlium proficiscerenlur vEgyplum earum parenlem et altricem non immeril pradicabant. Argumenlum deinde quod poetarum et pbilosophorum doctrin Mosaicam referente petivimus, magnam cert vim habet ad id efficiendum quod sumpsi, ,

pulala sunt

ex scholis jEgyptiorum snmpsisse.

Mu-

sxuin, Homerum, Soloncm, Pherecydem, Pythagoram,

Lycurgum, Anaxagoram Democritum Eudoxum, aliosque in JEgyptum philosophandi Achimedem causa se contulisse, narrant Diodorus, Proelus, Jam, ,

J)licus et

Plutarchus. Vrni seris

in

isti

omnes

se tra-

duxerunt

iEgyptum magn doctrine

,

et sapienliae

mus. Etsi enim Hebraicus populus ex inslitulo celaret

mysteria legis sue gentes,

laude ilorenlem

quando jamdudm /Egyptii totam

et

que

divers religione utefacile potuit

bebraicam dbctrnam expresserant,

divinam pa-

bantur

ad eas tamen pervenire

sacrorum

triarcharum philosopliiam deturprant.

jEgyptios rudes anlea, atque incultes
ligionis doclor et

Librorum cognilio. Non disputo de Alexandri inagni

Abraham

re-

lemporibus
est

Persico imperio deleto

nam

res clarior

arium praclarissimaruni magister

quam

ut

demonstrationis egeat. Alexander enim

crudivit, cosque astrolog'iam

edecuil,quam ex oriente

deluleral. Illum cuni Phniciis

non som, scd

et

cum
1,

iEgypiiis astrologiam

aliasque doclrinas liheraliler

magnus splendidissimo apparatu eslin ilierosolymitanuin templum admissus, ibique de lege el ceremoniis edoctus tum inter Grecos et Hebreos magnus usus
:

comra.'iicsse, leslalur,

non dieam Josephus,

lib.

intercessit, facienlibus eliam

Hebreis

in

Alexandri

Anliq., cap. 7 et 8

sed et Eupolemus apud Alcxanet

exercitu

stipendia.
filius,

Post Alexandri morlcm Ptolocui JEgyptus obligerai,

drnm Polyhistorcm,
repertorem fuisse
et

Artabanus, quos proiert Euse,

meus

Lagi

magnum

bius, Praparat. Evang.

lib.

9, cap. 17 et 18

Hune
filins,

scienti sideralis, et discipline insu-

Judeorum numerum Ilierosolym in Jigyptum tradu.xit. Deinde sub Ptolomeo Philadelpiio in Gracam
linguam sacri
prelibus
:

per Ckcdduic. lia ^usebius. Joseph ver Jacobi

libri Iranslati

sunt septuaginta Inter

negolio intelligilur ex

qui longos annos yEgypto prafuit

qum

ulilia

pra>

quamobrem

nullo

cepta et ipse

loti

genti ddit!

Maximis illum honori

et sena-

usu, commercio, convictu llebreorum

cum Gratis

et

bus auxit Pharao, ut suos proceres edoccret,

toribus regni sapienliam monstrarct
:

legem

et historiam

mosaicam Gratis

patuisse.

Constituit

eum

Ante Alexandri niagni lempora

abducti
duei
;

igilur videri posset

domnum doms
ejus

suce, et

principem omnis possessions

et

ignotus elhnicis fuisse llebreorum libros; sed et

tum
misin-

su, ut erudiret principes ejus sicut semetipsum,

sencs

jam fuerant

in captivitatem

Babyloniis Jucl

prndentiam

doccret

inquit

David, Psal.

10

i,

Israelilice vero tribus

ab Assyriis; unde
qui

v. 21 et 22, cujus prstans

ingenium Juslinus

histori-

sus est in
colas
in

Samariam sacerdos,
locum

Culheos novos

ens romanus

commendat

in

Trogi Pompei cpiiomc

silentio, cujus

deporlatorum e

deductos legem

quam
vel

ddit.

Jacobum prlereo

sermone
ingenlem

Mosis docerel ad compescendam

sciliccl

cedem

ultionem

Pharao delectabatur. Erat autem

et naturalis

et

divinarum rc:

divinam

in

Samaritas sevientem propter spre,

rum,

philosophie peritissimus
,

tam

veri Dei religionem

lib.

4 Reg., cap. 17,

v. 25.

iiamque pecudum copiam

rai

et divilias

maximas natuquare

Un etiam cm

Judaicis
in

reliquiis

que

ilierosoymis

arlilicio

xciland ovium phanlasie brevi lem

remanscrant, se quoque

JCgyptum abreplnm Jereigilur sacri Libri

,

pore apud Labanum

rEgyplios ad
ill

socerum acqusierat

mias prophela narrt. Quidni

quan-

humanam

sapienliam et varias scientias

tmcumque

ccare eos voluissent Jndei, in aliarum

et potesialem venerinl?

jam

asiate

coufirmatas et ipse cxpoJiverit.

,

genlium nolitiam
niagis superiora

Qu vero
non

Quid verodicemus de Mose

iftull

viro divin

sapicnli

lempora repetimus,

diliicilius

ornalissimo, qui inter iEgyptiosdiversalus non

fuisse inlclligimus Tyriis, Sydoniis, yEgyptiis,

ci!:a;,

Phni-

potuit, quinin familiari sermoneetcolloquiis sapienliam

Chanaa:eis, Pakeslinis aut propter vicinitalem,

soep

qa plenusert, effunderel?
tanl

Cm autem
tulcril

is

/Egyplo

aul propter inilas

cilias, vel lege

cum

llebraico pop'iilo ami-

omnium admiralione

laniisque miraculis seeri-

vctanle, sacros Ilcbrscorum libros aut

puerit, atque in deserto

legem

populo,
,

quomod
aut
li-

doctrinam saltem hebraicam assequi. Salomon regi-

prac ceteris se

non adhibuerint ^EgypLii

ut

nam Saba
varii.s

sapienti

su fam

ad se traxerat, ex

bruni legis haberent, aut saltem perspeelas Ilcbraici

nalionibus uxores sibi conjunxerat, quie mores

et religionem corruperunl.

populi leges?
fuit

Nam

etpris,

cm

in

/Egyplo degeret,

Judxorum

Numeravit

et

Moses

vir
et

viagnus vald in terra JEgypli coram servis

proselylos, qui erant in lcn" Isral,

ginta tria millia,
2, v.

centum quinqua-

Pharaonis

omni populo : Exod., cap. Il,

vj 3, el pro-

et sexcentos, Paralip. 1 lib. 2, cap.

pler illustriora ejus facinora factum est ut quasi

Jgyptis coleretur, ulscribit

Deus ab

17

quibus cert quoddam MosaiCB legis lumen

Eupolemus apud Euscbium

affulscrat,
!

antcqum ad Hebraorum religionem se

vero qium respulliea judaica

memorato

loco. Itaque scienliarum

,

omnium

auctores
,

adjungcrenl. Pris

non fuerunt Egyptii sed naturalium gloriam et copiam Hebris debent divinam autem philosopliiam
:

regibus administraretur, sam Chananocis, ab

leeitis,

Ama-

Moabitis, Palstinis profligati sunt, et in

, ,

47

DE DIYIN1TATE ET CANUNICITATE

SS.

B1BLIORUM.
in se

48

servitutem redacti. In primo ingressu deniquc in ter-

non semel duntaxat

tas, novis

coneitaverint, sed experti

et tertim da-

ram promissam ineolumes scrvrunt Gabaonilas

Je-

divinam ultionem, post pnas iterm

busseos, aliosqne Pala?stin populos, qui de ritibus

Deum

injnriis provocrint, se

omnin de-

cremoniis, religione Mosaic instrui potuerunt. Clini-

pulerint,

eidem dcos alienos anteposuerint.

que prx'terea tenerentur Judiei singuli exeinplar

describere, vel alina

legis

Resp. Gravissimo iterm errore labi infidles, ar-

manu habere descriplum, quid dubilemus in lanto exemplarium numro asserere qudam in Phnicum Chald;eorum iEgyptiorum
,

ab Jilgyptiis exemplum omne sumptum esse deoium heroas alloquentium. Contra est cm enim
J)itratos
:

Abrahamo, Jacobo, Josepbo, Mosi, eorumque majoribus volunlalem Dei exploratam esse intelligerent;
ipsi

inanus incidisse

qui dederint Griccis

Icgisse, aul ex

atque bos aut

bebraicum exemplar

aliorum inlerprc-

deinde mentiendo linxerunt Deum

cum suisquoque
:

taiione esse doclrinam hebraicam assecutos?

sermonem

habuisse, ne accessum non habere ad deos

stultilia;

Pr

cteris autem illud leneatur quod veleres Pa-

viderentur, suseque

palrocinium deesset

ex

tres gentilibus fidenlis objiciebant, scilicet philoso-

quo sequilur fabularum ipsos esse invenlores, non

Moscn, cui Deus, ut amico, consilia sua manifeslavit.

phorum

principes in

iEgypium profeclos scientiarum

hauriendarum causa, cum Hebrorum prophclis esse

versaios quibus doctrinam accceperunl; quod praser-

Sed recta respondeatur. Diodorus Siculus equidem

scripta Mosis relulit in fabulas
;

sed quid nos teslimoveri Dei religionem

timde Solone eiPylhagor Euseb.,

Ev., nott, usus etiamPlatone ad

!.

5 et 10, Prpart.
teste
:

nium hominis commoveat, qui

omnrti
abjecit
?

eam rem

inquit
in

Non

ignoranius

pariter

insignes
se

cnim

vir gregius

tum magnam Hebrocorum parlera

venisse.

elhnicorum
familiari
retulisse.

legislalores

persuadere
ulilia

conatos

ex
iis

iEgyptum rurss habitatum

Siculus,
lib.

Elenim Diodorus

deorum consuetudine

quaxlam ab
et

1, scribil

Psammelhicum primum om-

nium iEgyptiorum regum, navigationibus exterorum

securitalem prstiiisse
inaccessam peregrinis
scrvitute, vel
:

tilium

Ycrm qum dispar esl ratio Mosis Qum discrepat Mosis legislalorum
! !

gen-

historia

Nam

rerum ante ipsum

potiti

poelarum commenlis Mosis doclrina ad injiciendam

in

Mggpium

faciebant, apulsos vel

animos veri Dei cognilionem collineat,

inslillat

morte mir/c/aHtes.Psammelhicus autem in

filio

pielatcm,admorum sanctimoniam,
\itno

atijuc inlegritaiem
et digni-

/Egypto regnavit, Manasse

Ezechise Judaicum

adducit, divinam
:

quamdam majcslatem
fdum,

miperium tenente, sexaginta

fer aimis

antequm Na-

lalem spirat

nihil in e

nihil acquitalis, nibil

buchodonosor Hierosolymas subverleret.

res

Cm
in

vr

juslitia;, nihil naturae legibus

contrariuin deprehendi-

Judacorum lapsur jam viderentur, mulli

Mgy|

lur

Eibnici ver legislalores

qum

indigna Deo do-

plum cperunt secedere, ubi

solymis cladem
ibi

se tutos fore sperabant,

cucrunt,
Ille
!

qum

indigna bominibus, atque perversa?

;

que se frequentis contulerunt post acceplam Hiero:

miraculis confirmavit divinam esse legem

fu-

cum

prophelis apud Jgyptios

scri-

lura proedixit,

que evenlura
:

provideri

bumano

ingenio

consueludinem habuisse tum Gra;cos Philosophos

Dit

non polerant
Isli

contigerunl ver
vi

ut pnenuntiaverat.

Eusebius

Quo quidem tempore partim

instiluta in

in

JEggliquet;

nec miraculorum

quidquam persuaserunt; neque

millia

ptum, partim Bubylonem Ilebros migrasse

prospexerunt quse venluris temporibus accidissent.

onde mulla Judaeorum

philosopbiam probat
contra
:

suam

translulisse
,

Moses

sexccnla

hominum

JCgypto eduxit,

quod

et

olim Josephus

lib.

eosque testes babuildivisi maris, undarum mri instar

conslanlium; lonitruum et fulgurum monte erumpentium, quo asccnderal legem acccplurus
;

Appionem

Graecorum scriptorum testimonio

confirmabat.

columnax
iter;.

Opponitur iterm veram non esse Mosis historiam

nubis, atque ignis tuenlis, et pnxmonslranlis

quod secundo loco ponebamus. Seculus

^Egyptiorum consuetudinem, qui
,

est

Moses

ut (idem et aucto-

ritatem doclrinis suis conciliarent, cas fingcbant se

diis accepisse
,

manna clo labentis, et mirahilium c;elcrorum, qmc se audsse atque vidissc, lam frequens populus. nunqum Icslalus fuisset, nisi percepisset oculis,
atque auribus. Indoli prterea alque ingenio Judaorum

quara rem et Diodorus Siculus nolavit.

lia qui fabulas

docenl ad religionem accommodatas

non

est assentalus

magicas omnes artes

et vel

el

dxmonum
contra qui

Deum

clo delapsum

cum bominibus, cum Heroc

in

prxsligia prohibuit;

pravam rerum lurpium

:

quodam colloquentem, lanqum

scenam, inducunt.

agendarum volunlalem
leges dederunt elhnicis

lege su coercuil
,

Quomod

crgo credamus vera esse qiue Mosis hislori

?

clam

et semolis arbilris

se

eonlinenlui

Quod

si ci
,

mus

Cretensi Minoi

babemus dem, quid opponcquid Numce Komanorum legisJove, dc yEgeri leges

cum Deo colloculos, deorum familiaritale usos jactrunt; commoda populi arbitrio, ac libidini indulgentia
scripserunt. Itaquc impudeuler

latori, affirmantibus se

omnin,

et

non

nisi

habuisse, quas Crctensibus, quas Romanis darcnl?

Cur ethnicis scriptoribus non assenliamur, dum refcrunt miracula quocdam supra nalunc vim, Jovis aut
,

Mosis lex, et bisloria

cum

profani allerius scriplo

comparalur.

Yeneris potcstale accidisse? Accedit, conjungi bec

simul non posse
,

Allcrum ver quod supra

cl

omnem

fidem esse dicilur

Deum

singulari

amore prosecutum
iis

repugnare de Dei erga populum benevolenli, benecbarilale perptua, populi vcrrcpelitissceleri-

Judos,
lam

tt dileclionis suae teslimonia

ddisse:

ficiis,

Judocos ver contra

palri,

Deo tam

polenli,

lam bcnevolo,
,

bus divinam iram multolics provocantibus, facillim

inlelligitur et

lam ^uo ade

fuisse injuriosos

ut ejus iram

componitur,prrcscrlimsiHebraici populi

49

'

PROLEG. PARS

I.

ART.

III.

APPEND. DE L1BRIS
in

N.

TESTAM.

50
claris intelligitur

perversam indolem consideremus. Cm iEgyplo cgressi impuros jam ^Egyptiorum mores animo Juda;i sunt
,

iEgyptum receperat. Hinc ver

animo

sacros scriptores nil

inlendisse, nisi sinceram

imbiberant, depositque ver Dei religione,

falsis diis
;

verilatis declarationem, quai

abomni

falsi

suspicione

causa et ipsos penniserat Deus

Inde
visi

cultum adhibuerant, Josue, cap. 24, v. ibi vehemenler

qu de
affligi.

abesset.

quidem sunt ad Deum

vitae

reverti

pnilentiam
sanctilalis

tamen, luctum,cIamorem ad

Dominum non

amor, aut honestatis

expresserat;

sed limor, et

Hc argumentandi ratione tanqum verum quod in Scripturis narratur atque inde veras esse Scripturas efficitur. Atver quod unqum. disputandi genus est id ipsum quod in dispulatione
Urgent.
cert ponitur
;

pnse

gravitas extorserat. Yix soluti jugo promissiosibi

est posilum,

firmum putare, acsi daretur ab eo qui-

nem

Abrahae rcpetenles animo persuasre

Deum

cum

disputas?

verba sua praistiturum, quidquid eliam mali egissent,

Resp
cupsse

Et hanc incredulorum partem nos prceoc-

nec passurum
racula, quse

pollicitationes suas,

propter populi

cm

libros Mosis pra) caUeris in dispulatione

peccata irritas abire, et perverti. Signa, portenta, mi-

posilos probavimus frequenlissimo populo Iradi oportuisse

;

sp versabantur ob oculos, confirmabant

,

productis etiam profanorum scriplorum testa-

potis in e animi perversitate

vel
si

qum removerent

tionibus, qui

de Mose legislatore,

et

Mosaic loge me-

qudam

ratione

parumper commovissent ani-

mincrunt. Scripta enim Mosis legem,ritus religionis,

inum, minima tamen tentatio,

minimum periculum
est,

caremonias,
plectunlur,

et

publier administrationis formam comreipublicae

omnem
si

beneliciimemoriam delebat. de verum

unde anliquissima?
:

initium,

altas radies vitium egerit,

quanqum exstirpatum
Miraeula

atque originem ducimus

atver libri id genus non

olii

esse videalur, non ad ultimas ustme fibras evelli, sed

facillime repullulare,

edunlur
lia,

fortuito,
si

ncque leguntur

consumendi graan re-

ac rurss erumpere

perinde ac

parm

referret, probenturne,

deinde in

consuetudinem veluli abierant, vimque

jicianlur; sed
lur.

summo

studio ac diligenti perpendun-

omnem

concutiendi cordis amiserant:bincfaclum est

Postulant

namque

adbiberi

in

eorum

lectione

ut corruptos mores non exuerel Iebraicus populus;

prpara lionem diligentem quies, tranquillilas populi,

decus, et

im ver

scelera

sceleribus cumularet, usque dusn

llngellis

bonum

publicum, quod inde proficiscitur

impatiens scelerum Deus populum

non coertradidit.

igitur diligenli

omnium, ad quos

perlinebat, (pertine-

ciium in ullimum excidium, atque interitum

Si vel

bat autem ad universos.) consideralionc perlegi de-

paululm religione

afliciatur

animus, et bumani

buerunt

cmque omnium approbatio

accesserit, etsi

cordis propensiones intelligamus, quibus et fallimur

nulla utilis atque opportuna ratio videretur cur proba-

sp,

et

rapimur, credibilia

fient

hc omnia,

quai in

rentur,

fieri

non potestquinniterenlur veritate aperl

sacris Scripturis narrantur.

ade et manifesta ut nulla quri negalioni latebra

posset.

indolis imaginem nobis prophetcc populum exbibent blandientem sibi, et fals spcduclum, propter Abrahoc mrita, Deum sequo

Hanc Hebraicac

referunl;

Poslremo loco

ali

aggrediuntur; via increduli qui

instru-

se pliysic et naturalis philosopbioc scienti

animo susienlurum nepotes,

in

et propter

lemplum quod
55, v.

ctions esse qum Moscs putant. Vera sint, inquiunt,

in

medio populi collocaverat, ut Ezeebiel cap.

Mosaicis libris, quai depriscorum

temporum

histo-

24, et Jeremias cap. 7, v. 4, exprobrant. Soli erait

veri Deicultores, sola natio, quai Dei jussu sacrificia
olerret; fals propterea sperabant fore ut

ri,

deque publcis rebus

scripta

sunt; certc Moses

abutens sloliditate et slupore Israelilarum, quos rudes

Deus,

elsi

omnino, atque insulsos fecerat longa

ptivilas, persuasit

et

svissima ca-

temporari

pn

plecteret,

operam tamen suam ab

nimiscredulos, et traxitqucumque

Abrab

filiis omnino non removeret. Commune id omnibus impiis est putare sacrificiis, luslrationibus,

voluit.

Multa porro effudit in rcrum conditarum dc-

scriptionc, ut visu
rito; sed

est sibi historiai naturalis

impenarra*

religionis exercitiis

promereri

sibi

Deum
ncque

et peccata

nature motibus certisque

pliysicce legibus
lol e
in

ex^tinguere, manente adhuc cordis perversitate.

Quam-

totus aberravit. Quid

enim esse polest

obrem prophetarum
neque \hure placalum
drent, et

baie vox erat

iri

sacrificiis,

tione inscitius?

Primo res omnes crealas

clum
in

Deum

nisi et

malo rec-

et terrain divisit,

quod perinde esset ac mare

occa-

demm
buisset
:

et

bonum puro corde proscquerenlur. Est hc alia iniquitalis, et pertinacioris Deo

num,

et

guttam divideret.

Nam

si

cum clorum im,

mensilate terrain compares, punclum est

quod vis

defeclionis ratio, quai ad

Deum

potis adducerc de-

habet magniludinem. Deinde ex cco indigesloque

videbant scilicet se ab hoslibus sam viclos

acervo lucem, firmamentum, aquas, aridam, solem

et profligatos,

idque, quod Deo datum erat, reme-

lunam, animantia, aliaque corpora exempta

terree

dixit,

cm

dium

in

perniciem convertebant, et victoris idcis

lilare

primas dedisset sine ordine et ratione, repu-

malebant

aperlis verbis Scriptura- significant

qum ad Deum reverti. IkecdcAchazo DU regum Syri

:

gnantibus nature legibus. Tum de corporibus clcsiibus, quai n ';a:stanlissima long sunt et mirabiliora
ope'-.,
f
\

iiuxUiantur

eis,

inquiebat sceestus

ille, lib.

Parali'p.,

de

slellis

cm

errantibus,
iri

tum

stantibus, quai

cap. 28, v. 25, quos ego placabo

hosliis

et

aderunl

unt tolidem quasi soles, atque

maximam admiraquantum bute

formationi terrai

mihi; cum

contrario ipsi fuerint

Isral. Similia

ruin ci, et loiivcrso ferm leguntur, Jercmiai cap. M, v.

dicta, qui, invit Deo, se

lioncm rapiunt, obiter tanlm

terne globuio famulanlur
:

scripsit,

ideirc
;

16, 11, 18,

abomni populo

quatuor totos dies assignai

conform.aljoni ver la-

51

BE DIVINITATE ET CANONICITATE
et stellarum
tribuit.
et
,

SS.

BIBLIORUM.
Etenim quo tempore autem totos annos

minarium
vespere
lucis

quasi lelluris appendicum,

inilio operis

ade annos

tractati sint duriter.

unum diem
et

Nominat prselerea ab
dies vicissitudine

Josephus iEgypto imperavit,

septuaginta
et fraires in

(vixit

manc,

tenebrarum

et

cum summ

potestate,

postqum patrem

dimensos, priusqum solem exsistentem faciat, qui, ut luminis fons est, Ua -accessu suo et recessu, dicm noctemque efficit. Hoec sunt , unde libros suos
exorditur, quee

JEgyptum ad

se aecivit) bonis

omnibus

affluenles

summ
ipsi

tranquillitate

fruebantur. Mortuo
est tanti viri

autem Josepho, non prolins deleta

moria, neque

me-

nemo

probaverit, qui

non

sit

hebetis-

sub jugum missi

sed tum

solm

simus, quales erani Hebri.

cm
luit

crescente nimis populo, novus iEgypti rex

Mundi ver
geos nihil dici

inlerilu,

de quo sermo est cap. 8 Genepoiest ineptius. Ail Moses tolam terram
altis-

ne res novas molirentur,

in

meduram servitutem

conjecti sunt, laboribus oppressi, et masculis inlantibus

privati,

quadraginta dicrum spatio aquis cooperlam esse

quos vixdm nalos occidi tyrannus

contigit.

simorum monlium culmina quindecim cubilos superantibus.

si

jusserat,

quod paul ante Mosis nativilalem

iis

Verm

rationibus geomeiricis concluditur,

in imbrem solvanlur, nunqura qum sesquipedem totius terr su-

Sed

et

ex

qu

in deserto acciderunt,

argumentum
egressi es-

vel

nubes omnes

capiatur, an inertes essent Israelitae.

Cm

fore utaqua3 plus

sent ex iEgypto variis arlibus instructi ad ea quae divi-

perficiem tegant.

Im

ver ex physicis prceptis

num
ram

cultum spectabant egregiam

contulerunt.

et mirificam

ope-

habelur,

si

spissaretur totus aer terra circumfusus, ac

,

Nempe

in

populo insignes erant

vas-

transiret in aquas

triginla et

aquas terra

planitiei innalaluras

uno tantum pedibus nam aeris columna

:

clatores in auro, argenlo,

cularii

sere, lapidibus, lignis,

gemmas

in auro,

argentoque scit illigantes

,

cum

lolidem aquoe pedibus libratur. Si

,

demum

maria,

suffitores,

ungucntarii, infectores

lextilis

pictural

flumina

fontes

lacus in terram refluant,

nunqum
Qu

scienles, fusoria% sutori, coriari, plirygionic, fabrilis

tifices

ad ceisorum monlium vertices pervenient. Qui igitur

fieri poiuit,

cujusque artis

perili,

omnis

demm

generis ar-

ut Mosaico diluvio terra deleretur?

summi, qui

in arcae, tabernaculi,

vasorum, ve-

deinde confluxisse, seque rcpiss putabimus tantam

aquarumvim, quanl mundus

passibus altiorem delabantur

totus essetexstinctus?

stium sacerdotalium, aukcoruni confectione ingenium, peritiamque probrunt, Exod. cap. 56 et seq. Quis

Addatur nullos esse imbres qui in montem sexcentis quoniam ex superiore

;

autnatur ergo audeat Israelitas contemnere tanqum aut captivitale hebetes factos, qui Mosis plumbeos,

aeris regione nullae pluviae decidunt, sed vapores con-

crescunt in glaciem.

Unde ergo aquas

millia

deduxeris,

qu

mendacia detegere non valuerint ? Nunc ad argumenta nturli pbilosopbi de-

montes allissimos ad quatuor

gant? Quamobrem,
sit

passuum conte-

cm nalura

etralioni contrarium

diluvium, pcrperm Mosaicorum librorum veritas

prompta veniens primm staluo intoleranda esse arroganti homines atbcos ex humanae scienlioc praveritate ceptis de divino opre, de narralionis Mosaic
,

assensione genlis Slebraica defenditur.

dijudicare.

Praserlim ver
,

si,

Antequm argumenlo respundeo,

in

quod multa

tur divinas doctrinas

in ejus scientise pra3ceptis

qu subvertere nitunpo-

congesta sunt, illud breviter attingo quod de Hebra-

orum
sis

insulsitate docli

isti

exaggerant.

Nam quod Mo-

non sit nendis perptua constantia, et consensio omnium qui animum applicuerunt ad naturam re,

imperitiam accusant, ineptissimi sunt, et slulliliam

rum cognoscendam
natura
,

ineptum est exaggerare cum

effecli legibus h-

suam ipsi produnl. Moses ne imperitiam reprehendatur, quem Plato vo//o0Itov per excellenliam, Eupolemus tv Tt/w-rov ffpy, Numcnius ffoTKTov, appellant?
Qui apud ^Egyptios
in

ordinis et

motus natur

non esse sioriam de mundi origine, aut intrim philosoconsenlientem. Noium est autem naluralis
senphie magistrorum diversas esse discrepantesque apprehendere et labene seculo aios aliud lentias
,

omnibus

scienliis institutus
?

ejus genlis doctioribus admirationi fuit

Qui

divi-

niore spirilu cxcilaus, aggressus est

de mundi origine
?

deseri, qui ineunle

magnum
ullis

sibi

nomen

fecerant

ex

ejusque opiice
loquuntur,
ut

ad populum scribere

Sed

et

impie

quo

fieri

non poiest ut

humain

ingenii inventis,

dum

stolidum lebraicum populum faciunt,

Dcum contemnant, qui abjectos et insipidos solummod cultores habuerit. Diccrent contumacem, seditiosum,

libri de possessione sua quee soient esse varia, Mosaici sciliect et dignilaiem , et auct<> amiilant

dejiciantur,

ritatem

quam
si

annis plus

qum

ter mille

usque

rcli-

inconslantem,

novarum rerum

raolilorem,

nuerunt.

voluptali deditum,asperum,

rudem quoque divinarum

Quod
sicae

dicant perptuas esse geometrioe

et pny-

rerum, uteorporeis imaginibus aclumbrari divina opus esset, non repugnaremus sed insulsum quis dicat?
;

prascribi,

alias posse leges, neque mutatis lemporibus, qum quas necesse est ponere nalura
:

Homincs

ingeniosis,

et scienli

pr^Uis majoribus

congruentes

dicemus

et
;

progenitos, puro ac salubri clo nalos, v.f^uis pra> ;eri!,, ceptis imbutos, qui crassos alque hebetes p

fuisse perspcclissimas

nos, Mosi quoque loges llas univers! tamen strucluram ad

quod cas redigerc non debuisse,

losophir arte conditus
sit,

mundus neque

pin

nescio an uspiam

acutos et soieries repereril.

labefactavit, aut mentis
captivilas,

Neque ingenium
slinxit

vim refrangere
id eliam

iEgyptiaca
potuit,

quse corpus
;

neque naturalibus causis exstiterit, quos mccban.cos vcn et matriau motibus verbo, acvirtule, neglecti? cant; sed omnipotente Dei
nalura legibus, omnia coiernt
:

quidem
.,.-,
.:
|

non animum oblunderc

.

ob

atquc id prcipuc

=.-

ptufti

;h iclrentj et non

,-

53

PROLEG. PARS
al)

I.

ART.

HT.

APPEND. DE LBR1S

N.

TESTAM.
,

34
terra?

miindum etiam
fortass.

initio
:

secundm

usitatas natur
sic esse

sensibus, atquc usui nostro raagis sunt obvia

leges esse cffeclum

respondemus

effectum

inprimis formaiionem commemoravit,

tum maximotel-

Nam

ob

id el pbilosopbi egregii
,

operam ad-

rum
luris
;

cceleslium corporum opus breviter perstrinxit,

tclluri nostrne inserviunt,
ita

hibuerunt cura magn lande

ut

Mosaicam descripiio:

quantum
tur.

suntque veluli
ita

nem
non

ad cerias leges componerent naturalis prseccpla ad tautam evidentiam perducta

at
sint, ut

cm philosophi

appendices;

enim sensibus,
telluri

usu percipiet crcteris

Plus ver temporis

qum

soli

ad eam oinnia Dei et nature opra metiri

astris
nitatis

condendis Deus impendit, ut ostenderet se bo-

debeamus, rationcm, prudcnliamque postulare, ut dicatur leges quidem fortass in rerum coniposilione
ut Moses relulit
,

su

significand;e causa res terrestres ad ulili-

lalem noslram et
ac

coinmodum

fmxisse,

muUque

cura,

servatas

etiamsi quo

modo

vigucsi

temporis mor babitationcm noslram exornsse,

rint explicare nesciamus. Turpiler intelligenti

enim labimur,

ut nos vicissim singulari amori

amorem rependere,

nostr

quaj tenuissima est, divine Sa-

mus. Quamobrem et rect ad bominum coinmodum

calera Deo condila referuntur sol
iilud
l

pientice

modum

pervestigare et definire velimus.

Nam

luna

Stella,

et

si sunt iu reliqu pbilosopbi capila quacdam cerlis ralionibus demonstrata, quae verissima esse non de-

quidem commodum, quod omnes ab

et

iis

clesti-

bus corporibus senliunl; etiamsi

pr estent vulgo

alias utililates

sinunt,

quanlumcumque

in

consecimones quasdam

incomperlas.

Nemo autem

mirelur

inexplicables deducaraur;

mirandum equidem non

,

vespertini el matutini temporis, ac dicrum mentio-

est, histociae Mosaicae veritatem, auctjUnlalen*

tt

iidem
lict

ncm
tur.

ante

fieri

qum

sol

dierum auclor conditus dica-

argumentis confirinatam lolaro consisterez

Nam

dicrum nomine tanlum temporis spalium

lanla intelligenti) vis in nobis

non

sit,

ut ex materine

indicatur,

quantum

sol accessu suo, et recessu postea

el terra ante lu
tene-

motibus
sint,

queinadmodm

singula suo ordinc cffccta

melilus est.

Quanqum, cm clum
,

declarare valeamus.
toiius uni-

oem
bris

facla sint

deinde nocle obscurissim lux

illa

Sed quid offendamur e divisionc Mosaic

versi in
sit,
,

divisa

quiecumque tandem lux

,

fuerit

per

clum et terrain quanqum minima terra clum amplissimum? Non peccaret dividende qui
aliud

clum

diffusa

aut nubecu'a lucida

in

circulari

ab oriente

motu suo occidcnlcm ferrelur, ex qu

,

quai

distingueret aliud quod supra nos est, aliud quod in

fra
et
;

poslca in

unum

pluresve separalos locos conjecl sol

),

quod
et
,

oculis

solm perciphnus, aliud quod

igitur

et stellae exslitcruni

dici polcsl

lucis ejus

absenli

langimus

pede calcamus. Quid

qui duobus

Mosen

re-

noclem, praesenti tem

laisse,

ab cque ips luce

prebendaiiius
voluit,

verbis

complccti

oinnia
?

motu

orbiculari

Dcuinque omnium cffeciorcm osteudere

dilfilcniur; at
,

Pun-

stinctos,

cum ch) rolat prinios trs dies diquomodo postea sol ex ips concretus diem,
distinxit.

ctum velut esse terrain non

magnum

noctemque
Post

quiddam
mur, ut

est

imo vero

et

maximum
,
i

si

de re loqua-

bocc
z

omuia non

est

opus multis ad compe-

est subjecla

sensibus

qui soli de corporibus

s

scendam
lur.

renun liant. Moses aulem de crai

afficiunt

rbus quaiens
,

heorum arrogantiam, qu diluvium derideElenim primo, nature quasi rpugnante ad perut potens est,

sensus,

non quaiens reips suni

et

dicerc

dendum impiorum genus,

Deus dilu-

maluit

quoniam

Scriplura

sacra

et

cration is

historia

non pbilosophorum

vel obleclandis, vel in-

vium immisit, Peiquc verbum aquas, cessante diluvio, fugavit, Gen., cap. 8,v. 21, ne sollicili essemus quo se
la; lia

slruendis ingeniis, sed animis

et

bominum

inslilucudis,

aquarum copia subduxerit, aut ubi nunc repepbilosopborum, tolum terrarum

dilu-

simplicium plermquc, el indoctorum tradiloe sunt,

riatur. Sei et mulli

nimirm accommodt. e ad cas cogniliones, quas sensus pariunt, non pbilosopbi gignit. Nequc dieat quis
in

orbem aquis submergi potuisse, alque acciderc

vium,
ut

Moses descripsit, ralione demonstrrunt.

si omnes Aerem tolum in aquam versmn suffecturum qum operiendee lerr.e quinque

boc ipso errorcm esse

dtn rerum gpecie capi:

Nos equidem mensuras nubium non collegimus, ut

consliluere valeamus quantus acervus foret,

mur, qu.T
Ut aiunt,

rbus adraodm dislat

,

nam

si

opticum
est;

pro physico probemus

,

peccalum

non

nubcs aqua

firent.

ver

si

rem tractemus
ci

ul

sensu compreheudilur.

non plus
fer
se

Elenim an non
ecliplicae

aslronomi lunara ad varias vfenml

in

hexapedas, ridiculus est, qui ex aeris pondre

parles,

quibus non est, sed apparel?

astronomieis tabuUs loco
in erro:

assequi putat.

Nam

si

pondus aeris, secundm

sit ni-

Nonne

et in

describendis

pbysicos paucis abbinc annis exaucloralos, non

si

ptico ulunlur?

Nequc cirant ftmen-, nequc

Deus cxkim

nisus rcccdcndi ccnlro sui mols,

quo

circa ter-

rem indueunt. Brevibus Moses co

In prineipio
creavit
et

ejterdio usus est

ram

lorquctur, certc

cognosci nequit ex pondre

si

ierram, ut nos docadit,

quantam aquarum copiam acr suppeditet,

aquas Uensctur. Quid vero dicemus,
sicos
rio
si

lotus in

rera
Iliii

lotain banc,

qu swb sensus

mundi mo-

ne apud pbyelale-

slelissc,

non se, nequc ab seterno, co quo siat ordinc, neque ca co quodam casu atquc impetu fa,

quidem nunc

constat,

ponderene aeris an

suspcndanlur aqu ad pedes triginta

unum? QuaAf'fir-

clam, nec falo, atque immulabili neccssitale, sed

inftiU

proplcr cxvulgato experimento nihil conficitur.

summi Dei

sapienti,

potenli
esse.

et

bonitate

lotain conslitulam,

formalamquc

Edera speelant quoe cnnscquuntur de

terrae ortu.

mare aulem possumus clarissimum virum D. Le Pelletier Rotbomagcnsem in sua dissertatione de Arc Moe pbysicis ralionibus et ipsum demonstrsse, si tolus aer in imbres converlerelur, aquas fore plus cen-

Kam cm

Moses

inspirante

Deo

describeret quee

DE DIV1NITATE ET CAN0NIC1TATE
tum sexaginla quinque
scripsit.

SS.

BBLIORUM.

50

vicibus altiores

qum Moses

potuerint.

oinni

Sed quia cum pertinacissimis agitur, qui argumenlorum gnre sunt confulandi; et sua3
,

Prcetera sine dubio illud quoque scimus ab initio

sunt pneterea singulares rationes contra atbos

stas,

deialii

rerum obduclam fuisse terram immenso cbao, totam aquis submcrsnm, lolam aquarum abysso comprehensam, super quas Spiritus Domini ferebatur poslea
:

Manichos, Judos
,

quorum

alii

totum,

ver partem negant

alii

religionem prorss contem-

nunt
lari

proplerea contra omnes in universum singu-

ver divisisse

Deum

aquas ab aquis, alias supra

;

sub

disputatione nostrorum bibliorum divinitas confirest.

firmamenlo

alias posuisse

inferioribus islis oppleta

manda

esse maria, flumha, lacus, fontes, subterraneos locos;

Huic rei efficiendoe viam maxime parant externa queedam, et generaliora

alibi tradita

ab

illis

superioribus atlenuatis leneri atmosphaeram

illec

argumenta

quas

neque enim

abierunt in nibilum.

Qud

si

Deus

suadent Scripturam aliquam Dei jussu tradi homini-

iteriun velit, quas in

auram

et

vaporcs altenurat, co-

bus oporluisse, eamque eximio ejus beneficio esse

ipsissimam

gre et firmamenticataractis revulsis,superiores atque inferiores coaccrvarc aggeres et repagula mare con,

quam defendimus. Rvera homini

natura3

lumine

et

ductu perspectum non est qu ratione coli

;

nemodubitarepotest, quin foret universale diluvium, qualc fuit, priusqum res ab illa indigest massa cxtrahcrenlur. Quare si magna
tinentia disrumpere,

Deus

velit

volunlatem ergo suam quibusdam bomi-

nibus deelarare Deus debuit, ut intelligcrent qui ei

cultus placeret. Quis

enim credat condilum bomincm

finis grati,

aquarum moles, seu lenuiores vapores

in are sus -

Deo prslantissimi alicujus

simulque

quapensi dfensenlur, concrelique dcidant, et nubes imbres effundant ut non draginta diernm spatio
,

relictum sibi incertum,

ccum, ignorantem, quomo-

ei placeat,

qui se fecit? Quis ver putet divinam

clo pluere, sed torrentes praecipites ruerc videalur dhiscente in magnas scaturigines et fontes ubique
;

voluntatem

sibi

declaratam neglexisse sanclos viros

si

eo beneficio donatos significarc posleris, et scripto

cavitaterra, apertisque osliis abyssi,ac sublerraneis

mandare, cm esset opus? Fatendum

ceantur.

igitur est scri-

libus, venis, mcalibus, vasta atque

vis

immanis aquarum
littore

ptaexstare, quibus de vero Dei culUi bomines do-

erumpat;

si

mare non coercilum

vertices aquis tegi,

quaqua,

Yerm

quee

versum exundet, necesse est totam terram obrui

tissimos

al-

Scriptura, nisi una istheee,

pta conlinentem, et

montium

homines,

ter-

unqum esse potest ejusmodi quam veneramur preeceleges buman pbilosopbi supeavocat, excitai ad virtulem, direligione do-

restria animantia, volucres perire.

riores?
fortass qui-

Ha2C

vitiis

Alterum est

facilius intellcctu.

Nunc

gnam Deo, dignam hominibus, dignam

originis nostra prccstanliam,
et

dem montes cm ad mediam,

bruma

allissimi
ut

non consperguntur pluviis, quia aiunt, aeris regionem ventum est,

clo
algidissi-

ctrinam prfert. Haec una ostendit, describit, exhibe!

bumance depravalionis,
et co-

est, vigente lenuissimo are, et

miseriarum omnium causas, divina consilia,

mo; ad mediam autem illam regionem lortassis ante pervenilur, quam sit conscensum inmonlem. Sed quoniam ccrlo spatio regio illa non continetur, eam quippe iniervallo quodam terra
cie
,

lendi Dei rationem,

remedium, quo malis, morte

felicilateni

eripiamur,

et

revocemur ad

et

vitam.
ii

Hanc

igitur

cum
et

divino afflatu nobis tradiderunt

et

aquarum

superfi-

quos propbetas

Apostolos nominamus.
scriplis in cujus-

dimetimnr; ideirc aquis supra tellurem crescenatque tibus, illam quoque regionem sursum tolli,
allis recedere oportet.

Nam
in

qui comminiscuntur absque

illustrationes
et

que animum eas

salulis

Deum
quid
ii

immillere, quai

Quare, qui nunesunt in suprem, quasi dixero, aeris regione, vertices montium,

viam provebant,
sit,

persequendum,
incertam atque

quid fugiendum

commonstrent,

cm

immensum

acquor attigit,

siore atque inferiore

est, in

eodem crasaerc circumfusos fuisse putandum

illo

inconstanlem religionem faciunt, quae profect diversa

crit

pro ingeniorum diversilate

et tenacitalc

igitur

quo nunc impedimento esse potuit, quin aqua in glaciem ulique non concreta celsissimos montes excederet?

jacet terra nullis aquis obtecta.

Quid

opinionis,

qu se privatim Deo edoetum esse quisut proplerea

que

aftirmrit,
spiritual

spirilum ejusmodi

pri-

vatum
gulari

Ecclcsi

divisorem

meril

Grolius
sinest

Sed vereor ne

et

ego plus requo excedam,

si

longis

appelle!.

Alque etiamsi Deus veteres patriarchas

instruxerit
;

dispulationcm prolraxcro.

inspiralione

ineplum tamen

nunc privalos Dei

afflatus qurererc

ad singularem erudi-

ARTICULUS
conscriptos

IV.

tionem. Deus primos homines

sed familiarum capita per
pra2ceptio dimanaret,
dissent,

non singulos docuit,

coeteros

Libros sacros quos habemus, afjlanle jJeo esse

quoe ad familiares
si

quam
spiritu

Patres

ii

scripto tradi,

Vcritascausae

quam versabamus, ad praesentem qua>

eteonfirmandamapprim conduMosis, prophelarum, Apostolorum

cm eodem

agcrenlur

quo poslea
divinum,

feUoneia illuslrandam
eii.

Propbelaj acti sunt, fuisset scriplum san

Nam

si

vera

su:ii

quemadmodm nunc
doclis suiiciebat
sciplina viv
illa

divina esse prophelarum scripla

scripla;siomnisfalsilatisexperlia,planauclorequoque

defendimus. Tune ver hominibus bistoriic crealionis

Deo, tquafflantdii scripseninl, cm se Dci nomine lanquhi Dei ministres et legatos scriberc, docere. divi-

patriarebarum

inslitutio, et
:

di-

voce atque exemplis tradila

tola

enim

nam voluntatem

deelarare dix rinl, factis probavefallere

nalur* legibus corde inscriplis continebatur,

in mulieri

et fide

rint. nopulofrcqueniissimopersuaseriril,

non

semen, quod

erat serpentis caput <?ontri-

$
turum,

PROLEG. PARS.
Deo auctore fada fovebanl
et quasi

I.

ART.

IV.

DE
!

DIV1NIT ATE SS

LIBRORUM.
argu-

ac spe in divin misericordi collocat,

quam
vim

rcinus seipsum acuenlis, non ver Dei inspirantis. Si

sacrificia

et declarabant. Iraditio

ergo yeram esse Chrislianam fidem externis

iis

Tune

conscientia,

domeslica

mentis

efficilur,

iisdem quoque efficitur divinits in-

omnem

legis praislabat,

ad quam accedere non opor(si

spiratam

esse

Scripturam utilem ad docendum, ad

in

tebatadjutrices litteras
tiquitas),

eas quidem invenisset anul

arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum

stifia,

ju-

quousque spes
et tradilionis

erat,

pnarum eliam

vi

ut Aposlolus 2 ad Timolh. cap. 3, loquitur.

bis obiler, et festinanter dictis propis

conscientiae
neri.

vox audiri posset, ac

reti-

Sed

ad caufutu-

sam accedimus, assumplo argumento

rarum prdictione, quse
indicium.

rerum

Scd cm ne profuisset quidem, perdito iniquo ve

1re,

est certissimum divinilatis

,

bumanum genus
illa

instaurait, et Pentapolin incen

Etenim propbelia
ita

et

futura contingen-

dio absumi, lex

natur in animis in sculpta

pro
I

lium rerum cogntio

in solius Dei sunt potestate,

cessu tempuris oblilterata est,

tradilio,

oblivione delela' avita

ut nulla vel corpore vacans, atque aculissima, prajler

exslincta

oinnis

doctrinai

memoria,
et

late

Deum,
lernus

substantia
ille,

fulura fortuita

prospiciat.

Solus

dominata

idololatria, quai

sensum omnem

religofuit di-

cui

omnia sunt prxsenlia,

nulu suo rgit
:

solus, cujus
est

nis, et rationis obruerat.

Tune

igitur

necesse

voluntati
artifex, et

obsequunlur omnia, solus qui omnium

vime voluntatis declaraiionem ren;>vari, humanae

proponi,

origi-

mundum

novit quse sunt

arioli, et

nis historien relexi, credenda, atque agenda ilerm

bominibus eventura
scientia

quod

et

magi,

et

omnis

pnas
,

sanciri ad

compescendos malos, pra>

rcpagula

secularis titteraiur confitentur,

lib. 1

ut

inquiebat

mia
viliis

constitui

quibus

boni allicerentur,

Ilieronymus,

Comment,

in

Danielem. In Libris

opponi, legis

uno verbo orationem perspicu

atque ut

au te m sacris, quos babemus,

quot

unqum

inve-

dilatari

Dei Domine et auctoritate,

omne

niuntur valicinia futurarum, ac remotissimarum re-

periculum removeretur, ne divine voluntatis inahifeslationem aut animi iniquilas, aut oblivio deleret,
in

rum, qua3 conslituto temporc

rant prxnunliala
!

ita

evenerunt, ac fue-

Debencdiclione Jacobodal Juda?

articulo

oblivionis subsidium, atque iniquilalis

exprobra-

pr cteris
riore diximus
tic scitex

fratribus cumulatissim
;

supe-

lionem divinas leges scripto mandari.

dieo

Non equidem
homiinstiluendorum

qua pariter

edcm

facultatc

propbe-

Deum hoc
;

eguisse. quasi instrumenta, ul

ei ralio

ille

pater multos anle annos providerat,

Ja-

nes inslitueret, perinde ac alia

reliquis

(iliis

acciderunt omnia. Zabulonem dixit

liltore

non suppeteret
alios in

sed homines eguisse dico, ne pravis

cob

in

maris
si

habitaturum

habitasse

porr

cordis cogitalionibus abrepti deciperent ipsi se, atque

dices,

terrai

sanclse

situm teneas, et locos ZabuIssacari,

in

perniciem iraherent; ne

officii,

et

divinorum

loni tributos.

Terrain optimam promisit

:

praiceplorum obliviscerenlur. labere igitur homines

qu colend se exerceret

possedit Issacar.

Pinguem

debuerunt
circumfusi,
illuslriores

in bis

corrupt

vilai lenebris,

quibus erant

panempollicilus est tribuli

incoluit,

Aser: Aser

fertiles valles

illucescenlem sibi divinam lucem,

quam

unde exquisito pane vescebatur, Gen., 49.

ita

pbilosophi Socrales et Plalo, ignorantes

Quis autem cernere fortuitas res

distantes poterat,

jam

illuxisse,

expetebant tanloper, etsperabant, qui

eventuras post acquisitionem terrai Cbanaan prophetico pariter spiritu

neque cultum Deo gralum adbibere quempiam posse, neque recti, et honesti viam tenere dixerunt, nisi
Deusipse mitleret, qui doceret divini liumanorum morumralionem. Habere
runt consignalam
litteris

provisam,

nisi

cum illo

fuissel

Deus?
;

Igitur divinilatis indicia sunt in libro

cl liber

Geneseos

ergo

consilii,

atque

ipse divinits inspiratus.

dicat quis bine probari

igitur et

debue-

Neque ver
nits
at

quidem senlen-

doctrinam.

qu neque tem-

liam in Jacobi valicinantis

:

porum
flalu

injuria,

neque hoininuni

vitio eaberelur, af-

non

effici

animum immissam diviproplerea Scriptori affuisse Deum,

dicta describeret.

ulique divine scripiam, ul

et

homo, cujus grad

cm verba
verba
posila
in
:

Jacobo

Nam

primo

tradebatur, toiam veram,

divinam esse dubitare

Codicern relata verba Dei sunt in ore Jacobi

non posset.
lterm externum
illud est,

sunt ergo divinits inspira ta. Quid aulcm difest

,

latisque
nisi

paens

argumentum

ficilius

crederene divinum Spiritum

in

Jacobi

non posse

Deo auctore

libros esse con-

animum

invasisse,

an ver Mosis menlem Deo

impie nos drident
dicimus, inspisi

scriptos,

divino per universum

quorum doclrina admirabili modo, ac plan orbem propagala esl hominum

actam, et ductam

manum ? Ergo

Deistie qui liberos se appellant,

cm

Opra bumilium, ineloquentuin, omni buman ope dcslitulorum nec posse nisi Dei libros esse, quos innumerabilium martyrum cfsus sanguis, tt popu;

rante Deo, libros

quosdam esse

scriptos,

fateri

coguntur homines quosdam Dei

affiatu esse

loculos.

Deinde, qui primus ea verba scripsit, Moses regebatur

lorum, et nalionum

consensus, patrala ubique gen-

eoJem

spiritu qui patriarche Jacobi

mentem
scriptore

opple-

lium Deo miracula divinos esse prsedicant atque confirmant. Nam quai causa) Cbrislianam rcligionem
et

yerat.
est

Nam idem

Dei

spiritus

Mose

usus

ad suam voluntatem populo declarandam, ad de-

fidom,

pr

religionibus caUeris,

veram, divinam
:

scribendam legem;non poterat ver aut de divin

volunlale populus esse certior, aut Dei verbum, et
lex ipsa esse
indubitabilis,
el consislere,
nisi

esse persuadent,

eadem

et

pro sacris Libris faciunl

,

nitilur lucc fides Dei lestimonio quod in sacros Libros relatum est; neque vera esse fides ullo modo P03scr si sacram Scripturam hominis opus esse puia5

Deus

scriptori adesset,

cm

ca expromeret ex quibus quid

;

tandem jubercl Deus cognoscioportuisset ctcroqurn

59
frustra lumine suo

DE DIVINITATE ET CANON CTATE

Jacobum Deus
illustrsset, si

SS.
qti'e

BIBLIOFUM.
tota

60
si

Mo-

verilas
ri:e

ah histori verilate pendet.

hisio-

ses ingeniosuo scripsissct sub errorem subjcctus, ut

posset falsilas subesse.

esse ho ruines absqne adjutore

Deo

soient.

Si auteiu nobis pr.elerca quoerant ut

Mosem pro-

quoque veteris Tcstamenti libris qui Mosaicis adjuncti sunt, s^pissim prophetireperiunlurevenlu
In aliis

phelasse demonslremus, nihil est qund facilis expediatur. Prophetavit cap. 17, v. 16 Exodi,

postea comprobata. Ahias

cm regnum decem
,

tri-

qum

bel-

biium Jeroboamo praedixisset

v.

lib.

5 Reg., cap. 11,

,

hun
et

Domino niolum

iri

contra
,

Amalcch

genera-

29

et scq.,

illudque esset

Jroboam conseculus

lione in

generationem praidixrt

quod partim Saulis

regni ejusdem excidium vaticinio aJtero signilicavit

Samuelis operpostannos quadringentos perfectum

,

propter

cm

rgis peccala

est

occiso eliarn rege

Agag, cui Saul pepercerat

recedentis, cap. 14, v. 15 et 16

tm populi Dei cultu quod post ducentos

,

lib. 1

Reg.

cap. 15, v, 55, partim oper quingentotribu

rum hominum ex
pcrcussenuit

Simcon, qui

in

monte Seir

atque amplis annos totum delelum est. Isaias, Amos, Michceas sraelitas in Assyriorum , Judos ver in

reliquas fju evadere potuerant Amaleci1

tarum,

lib.

Paralip., cap. 4, v. 45. Prophetavit

Nu-

Chaldorum potcslatem venluros, et captivos in Babylonem abductum iri tum prophetrunt, cm Chald;ei

merorum

cap.

14

cm
,

territi

Israelitae

narralione

sub Assyriorum imperio erant, ncque

,

ulla

spes

murmurando sibi mortem optabanl potis invasl soliludine, qum gladio in terra pronaiss occumbcrcnt. Dcnunliavit enim tum Moses, exeeplo losu eiCaleb omnes in deserto periluros, qui in egressu ex yEgypto vigesimum ictalis annum excessissent. Omnes porr interierunt, antequm terram Chanaan altingerent. Prophetavit cap. 18 Deuleronomii cm Prophctam sicut se Domino suscitandum Icsiatus est populo; quod in Chrislo Jesu
exploratorum
terra;
,
,

suberat fore
libraient
in
;

ut polentissimorum
evenit.

regum dominiose

utrumque plan

Reducem futurum

palriam Judaicum populum omnes promiscrunt; redux fuit caplivitate. Dixerilne incredulus hc post

eventum scripla? Hc enim se reciperc soient, qui ngartl divinos esse horum Prophetarum libros. Ve-

rm credamusne

post solutam caplivilatem eos libros

prodiisse, qui et res, et mores, et senlentias, et loculionis genus, et adjuncta ca:ltera referont exhibentia

impletum esse plan oslcnderemus

nia praedixit quap in

si

esset hic locus.

aevum

captivilati

antecedens? Prielerca totine populo

Prophetavit Deulcronomii cap. 28,

cm

rnala

om-

persuaderi post captivitalem poluisset, ea olim dita

esse vaticinia,
si

pnam

dcseii legis postea po-

solul captivitale

tum primm,

e1
li-

pulus perlulit
dit v.

inter qu;e et rgis captivitatem proviin specie

recens evulgata fuissent? Adde saiam pradixisse

56,

cm tamen ne
in
illud

quidcmvcrisimile

berationem populi indulgenti Cyri

lus
,

qui Mdis adju

tum viderelur
fore.

Ilebracorum republic reges olim

delcto Babylonico
:

ad Pcrsas imperium cral

:

Im ver totum
dixit,
,

caput plnum est bencficio-

translatdrus

Qui dico Cyro

Pastor meus

es et

om:

rum,
Moses

et maleficiorum voc'rbus, qnce obventura suis

nem volunlatem meam complebis;

jEdificaberis
,

qui dico Hierusalem

v.

quaiens

diyiriae legis

observantios stu-

et

tcmplo

Fundaberis, cap. 44,

28.

duissent

aut dereliquissent

Deum. Quis aulem

igno-

Si solul captivitale

scripsissct,

pratermisissetne et
,

rai qualis Cuit populi aiil observalio

praxcplorum aut

Darium

et

Arlaxerxem potis celebrare

?

qui

Cyri

conlemptio

talem prorss fuisse

bonorum aut malo-

consilium perfeccrunt

rum vicissitudinem? Quis ignorai contumaces vcl illud omnium iniserrimum expertes, quod meininisse horrclanimus,
penuri
in
larijt

De Jercmi, de Daniele eadem dicimus, quorum

altcr duralurain

septuaginta

annis

caplivilatem

et

siucet iporum egcstale et viets

cs:;e

Babylonici imperii tune

temporis florenlissimi exciest

urbium obsidione

oppressos

ut

filio-

dium prdixit;

aller vaticinatus

de Gnecorum

rum

et Illiarnm carnibus

vescerenlur? Admissum est

,

aulem infandum scelus, quando Benadad

rexSyriac

Asi regibus, qui diiionura Alcxandri parlilionc facl regnum tenuissent,

principalu, de iEgypli atque

Samariam

lib.

4 Beg., cap. 6, v. 26; iterm quando

usque

dm Romani
si

iis

devictis

oninia occuiiaient.
Jercinias, Daniel di,

Nabuchodonos,or
cap.
5,

tjierosolymam
Banieh., cap. 2,

Lamerit.

Jercm.

Quod

Isaias,

Amos, Michieas,
oh

v. 1,0, et

v.

5; lerfium quando

vino Spiritu

illuslrati

id fuerunl

cur non et c-

Tilus [lierosolymam

eamdem
igitur

obsidione cinxit, Jose-

criptores sacri, qui ex legis praescripto horlantur, Dei

phusde
quit.
sc<]

Bello Jud.

Moses Deum afantem na-

verhum annuntiant

fulura

prospiciunl

Equidem non
omnin

oninia qun scripsit sunt vaticinia,

Casterorum enim libros perinde velus Synagoga ma-

magna

ex parle in historic narrationc versanlur.

esset qui ontnderet debere si;i-

ximo semper
decet.

ulas

liliri

ujusdam paginas abundare propheliis, ut

diceretur. Necesse

in preiio babuit ut Dei verhum haberi Quod san Synagog;e perptua consensioue petitum argumentum magnam fldem facit ularliculo
,
,

s
!!),.!;
S

lilier
iiis

enim

est

hisl

superiorc explicahamus. PraHcrcoprophclias spcialits nova?

esse intexlam, ut via ad vaticinia parelur

legis

propagalioncm
,

vocationem clhnico-

historiaw ipsam pari auctorilate,

nempe
,

divin

munUajin esse, ut valicinium

excipi'lur
in
;

quale est

Dei dictum
abesset

rum ad {idem Jiuheorum unam Eeclesiam quod est

,

et

gentium coilionem

in

altcrius loci

argumentum.
et

e;eleroquin niod adesset,

aialus,

modo

Ilis

de vetere Tcstamento pnecipuc,

pro malerine ampliludine dictis
libris
,

brevi quiet

cdom pralione Dei

quod

est slultum pu-

dem

qudam

de

tiininuerctur

im

tota nularcl orophelia

Apostolorum

singillalim
in

subjieiamus. Pouc,

mpum

Evangelio Maitluxi

ouod

CI
si

PROLEG. PARS

I.

ART.

IV.

DE DIVIN1TATE
erat
j
!

SS.

LIBRORUM.'

62

divinum esse pariter docuerimus, crctcrorum quo-

memoria. Samaritani ab Hebrs religione dis-

que librorum causam dfendisse videbimur, qu par cmnin est. Huic parti, ut pulo, mull minus rcpugnnre Jud
ci

juncti

Pcntateuchum relinure,

iique

leslimonium

reddiderunt Mosi. Nazarci pariter testes non supecti

pqternt

qura infidles reliqui velus

j

Evangclicx
Ecclesise

verilalis

separati

sciliect

catholic

estamentum abnegantcs, quoniam

clarant

causse qiue d,

gremio propter veteris

,

et novie legis in
,

unuin
Syria-

Dcum

librofum Mosis auctorem

edem

et

conjunctos

relentos atque observtes ritus

Evangelii Mattiipci

credi compeliunt. Et primo,

si li-

curn Mallha Evangelium religios asserV'ruflt, qan-

cet paulispcr digredi, aquc exploralum est

omnium

qum tempors
veritate
igilur

lapsu mullis in locis depravrint.

De

nationum Christianis
sti

Matlhxo seriplum Jesu ChriEvangelium onmis falsitaiis expers ac persuasum

a
,

Evangetieae histori et docfrmr ca,

dem prope

Ilebrais omnibus

sit

Mosep

scripsisse qucc scri.psit

vel inter bar-

testmonia suiit qu Mosaic. Sed quid dicocadem? Malthams legem evangelicam persuasit
exlcrnis, inimicis, Judais
,

caque esse yerissima. Ubi enim genlium

ignoralum

elbnicis

legem

carni et

baras naiiones indole, ingenio, instilulione, moribus,

vivendi ratione diversas
est

sanguini

incommodam

qu;e
:

prsmium

oninc post

fidelbus

morlalem vitam

rejiciebal
,

Moses seriplum
,

suum
,

Matthi Evangelium

aut

summ

yeneralione non

probavit popularibus
ctu etain proposito

domesliis

familiaribus
,

fru,

susceplum? Vel quis

in

instilutus est in Ecclesiis canon,

subjecto sub sensus

,

quem

si-

quo non concludeielur? Vel qui unqum Ecclesiae

J\at-

mul ac

se subdidissent Iegi
,

slali'm

r<

Terrent,

quo

et

Patres res divinas Iratrnt, (juin scfiptam

lluco dictorum hristi
,

molestiani

si

qure erat

in

ferejido jugo, protins

prsesta.ntius est;

et

fcforum
et

hisloriani

comEvan-

compensarent. Uruni autem horum

memoraverint? Quin etiam nus apostata ultr falenlr

gelium.
Si

Porphyrius,

et Juli-

ulrum divinius? Item Moses

in aul regi

educalus.
pi\c-

ediliun Mattbsco

omni sapienli yEgyptiorum eruditus, cloquenti

ad

ergo

traditioue

cerlalur

non magis de

dits, auctoritale gravis, Abraluefilios avit religione

Matthaei evangelio quin de Mosis Pcnlatcucbo dubi-

institutos

divinorum preceptorum susceptionem

tandum

est.
,

adduxit

Maltba3iis nulle inslilutionis, nullo scientioe,

Sinceram autem esse Malikei narrationem

longissim falso abesse,
refelli

qum

nullo dignilalis

ornamcnlo

cl

nus animos

patern

non posse par causa

:

religione abstraxil,
sur>t
,

cl fcxit;

qui vero assensi

non

probat

quae verarn esse Mosis bisloriam

si

nec vereor

nunqum potuerunt qpidquani

ejus diclis scri-

ut arguar

apertiorcin dixero.
,

Non

suscepit

Mat-

ptisve opponere,

quo fidem detraberent, ctiamsi ne-

thias

consilium

ncque suscipere poluit

salulis per

fallcndi
a-

que auctoritas neque yoluntas deesset, ncque livor,

quempiam; negolium ipsum

te

Magistrum

neque conalus,

et recenlissima esset

rerum memoria.
fide et

hominibu?

quod tractabal,

et ralionis

qu sasus-

Non cquidem bc
rilate

dico, quasi de Mosis

:

aucto-

ins obtineretur,

ipsummcl rmovet omnem

,

falsi

quidpiam derogatum velim

,

absit, sed ab
,

Hequi

picionem. Null laudis

null
est

null glor.i, null quaests,

brxis qusero

cur Maltbcei Evangelium rejiciant

comniodorum
scribendum

cupidilale ad
;

dicendum

tluctus

Pcntateuchum minus tcslatum suscipiunt?

aut

videbat contrario se sibi pro-

Qud
sciijisit,

si

res

comparemus ilerm, de quibus uterquo

!

pterrcligionem atque officium cui serviebat, invidiam,

quanto erunt Mattluei sublimiorcs

:

Moses de

odium, calumnias, contumclias concilaturum, seque

in verbera, lenebras, vincula,

niundi

exordio relulil

Mallb^us de divino consilio

carcerem, supplcium,

pro

hominum

sainte ante

mundi
qu
:

constilutionern.

Mo-

crucem abreptum
et

ii i

quai omnia plan in se allraxit,

subiil. Cliristi

ses de

Dco rerum omnium

opifice atque administracoli

maxiin animi hilaritatc

sermones

tore disseruit, de religione

miracula, documenta

dm

narrt, locum, tempus, ho-

summo honore ci
ii>ra

uni praslando

Deus dbet, de Mattbus cxcellcn-

mines beneicio
mult,
si

affectas

testes nominal. Nihil dissi-

adject apertis de divine adverss

omnes ho,

quid est Magislrq minas

honorifium

ut

mines charilate, de veni eulpis omnibus dand

tern
folicitate

de

esse, solet

hominum

opinio,

ncque

si

quid ipsemet aut

,

nemine non adipiscend, de Dco

sanguine suo redemit, Spi,

socii

deliquerunt;
,

rudilatem

enim

ignoranliam

homine

facto

nato ex virgine, qui naluraa imperavit

,

ambitianem

incredulitatem Appstolprum nott.

Non

homincs ipsemet docuit

rils sancli donis
fecit

fucum
las
lis

in

scribendo, non artis eolorcm uIIum,noii ulIlis

cumulavit
,

resurrectione sua fidem

in

oralionis insidias adhibet.

notis

auiem sincrit

nos resurrecturos
,

ascensu

clum (quod
)

ulloene
?

unqum

esse possunt in

qupiam

cert Matlhoous docuit

lict

non

scripserit

adilum
gloriam

bislori clariores

nobis aperuit ad

Sancta

sanctorum, ubi

Scd comparemus propis

cum

Mallhao Moscn.
scripsit

omnem suam Deus

manifestt,
,

qu

iacitbeatos.
,

Mo-

Moses vulgari iingu Pcnlatcuehum

causa quos ex iEgypiiac serviluie
seruerat, testes mirabilium quoe
theeus vero
in

eorum
Mal-

saicam vero informalionem

quasi dixero

atque ad

libertatem aseffeceral
;

umbrationem virtutum
ad perfeclum adduxit
lis
,

Mattli93us ex Christi disciplina

Dcus

instruxilque seclatores virlu-

Evangelium idioniate Judis, qui Judcam incolebant usitato propter eosdem fratres supS nu,

ad honorum, divitiarum, gloriai, nominis, eclebri

,

lalis
tis,

voluplatum contemptum

ad

amorem

pauperla-

per

comersosad fidem, quibus ignola esse non poleannos Uierosolymis,

in

bumililatis, abjectionis, angustiarum; ad

mutuam

rant, quae paucos aute

Ju-

bencvolenliam, ad dilectioncm inimicorum, ad inju1 riarum rcn)is^ioneni,adea:lera vera animi bona qu

?

dft, in Gatll Christus

gesserat irecenlior quppe

65

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
est

SS.

BIBLIORUM.
,

M
ddit ad Hebrseos epistosibi

longum
gis
daei

persequi.

Jam ver
,

si

verilale rerum

illam

vehementer urgeret

scriplarum in Pentateucho

dignitate doctrinae le-

lam eos hortatus, ut

Deum
;

exorarent et precasi

ad divinam

in

Mose inspirationem probandam Ju,

rentur ielicem belli exitum

pollicebatur se sanctam

quod

victor perfecisset,

progrediuntur

cur nobis non liceat ex evange-

urbem Hierosolymam omnin

licae historie sinceritate,

ex micantis divin sublimi-

tate sapienliac concludere

Matthaeum scriptorem

di-

restituturum, se quoque un cum ipsis habitatum e migraturum, ibique cullum, et honorem omnipotenti

vino Spirituafflatum?

Ne desunt in Matlhaei Evangelio valicinia quae ut Chrislum Jesum maximum Propbetarum fuisse conficiunt; sic et argumento sunt Evangelistam ipsum
,

Deo prastiturum. Reips uni ex suis nomine Alypio negolium postea ddit restauranda urbis et templi
uti

promiserat.

Verm Deus

cm

imperatoris,

tm

minislri impios conatus irridens, manifestis prodigiis

fuisse Spiritu divin o

clarior,

perfusum. Non enim potest

praedictio,

ulla

autcomprobalior reperiri

qum

ea

Christi in concione ad Apostolos, ad

lis

turbas dicen-

omne disturbavit. Audiatur Ammianus Marcellinus scriplor ethnicus, ejusdemque principis effusissimus laudalor, qui rem libro 25, cap. d, describit,
opus
ne

se scribis et sacerdolibus morte

damnandiun

eam nos exaggerare videamur

fortiter

Cm

itaque

rei

tradendum gentibus quae

sent, cruci affixissent
;

iilusissent, flagris
,

caccidis-

idem

instaret

Alypius

juvaretque provinci

atvero morte
,

et terti qui-

reclor,

meluendi globi flammarum prope fundamenta

erampenles fecre locum
,

dem
set
:

die resurreclunim

postqum supplicium

subiis-

crebris assultibus

exustis ait-

Judam Iscariotem fulurum immanem

Magistri

quotiesoperantibus, inacceasum; hocque modo, elemenlo

obstinatis
r ep cliente
,

proditorem, conspiraiione facl cum iis qui suam necem moliebanlur; discipulos omnes se custodiis caplum deserturos. Nihil eliam dici significantius pose mortuo fore ut virtutuit ipsis discipulis, qum
,

cessavit

incptum.

Igitur

si

eliamnum Hierosolyma nationum pedibus proculcalur (nam qu nunc appellatur Hierusalem, JEYia est non
,

in

eodem

ipso solo exaedificata),

non humanae
est, ut

desidice,

tem ex

alto

induerent

Spiritum veritatis

clo
effi-

scd

divinoe ultioni

tribuendum

Christi

Jesu

delapsum secum manentcm liaberent, potcslate

vaticinium

comprobatum esse sub omnium oculos per-

ciendorum miraulorum
visi

praediti essent;

altamen

in-

ptua cadat.

omnibus ad reges, ac praesides magistri causa

Cm

igitur Christus Jsus

raperentur, ac tandem saevam

quidem

cm

scripsit

necem obirent. Et luec Matthacus, omnia evenerant,

rt, et tantus, qui

prstare ipse valebat

maximus Propheta fuequcumque

futura dixisset, quique posset omnia, ut ex tol evangelic histori

et sola restabat

mors quibusdam perferenda. Sunt

perspicuum

est

cm
,

discipulis atque

vero quae mull postea acciderunt,

qum

Matlhaeus

Apostolis

quibus Ecclesiam instruendam regendam,

Evangelium mandaverit
galiora
,

littcris,

eaque videntur vul,

que commisit

Spiritum sanctum

ac polestatem pa,

quippe ad Judaicum populum

atque ad no-

trandi miracula se
costis

daturum promiserit

quem Pente-

vam Ecclesiam etiam num

stus
Ecclesiae
suai

attinentia. Pracdixit Chriet

propagationem

sempilcrnam

summ cum largitale reips effudit; cm eosdem dimiserit in mundum universum ad annundie

stabiliiatem,

quocumque tandem animi impetu homi-

liandam genlibus salulem

et

variarum linguarum
sunt, non est cur
Spiri-

nes obsisierent, et vim contra (acerent; pracdixit Judaici regni interitum; pradixit urbis Ilierosolymae ex-

dono instruxerit, quas

et locuti

vereamur sentire Aposlolo Matthseo divinum

cidium

pracdixit

Judaeorum duritiem

pertinaciam

tum admisse,
scriberet
,

sive

Evangelium voce evulgaret, sive

,

obcaccationem; quae omnia

nemo

est qui

non evenisse

sive administraret Ecclesiam

quibus

mu-

fateatur, ut Matlhaeus descripserat.

neribus fungi non poterat, nisi quatens erat Christi

discipulus, et novae legis doctor.

Raptim, ut
sti

videlis, att'mgo

quaedam ex multis Chrisingillatim

Ilie-

Sp enim
:

discipulos

valicinia;

non possum tamen, quin

illud Matlhaei cap. 2-4,

Christus alloquens affirmaverat

cebit vos

Sphitus Sanctus do~

verilutem
;

notem mirabile

de tcmpli

omnia

et

inducet in

omnem

sug-

rosolymilani eversione. Pracnuntiavit Jsus templum

j

geret

omnia qucumque dixero

,

vobis. Matthrcus

ergo
san-

fundits deletum

iri,

vix mancntibus vestigiis.

lib. 6,

Scimus

nihil docuit, scripsit nihil

cti

nisi inslinctu Spirits

autcmex Josepho, de BelloJud.,

exercils

Tilum Romani

animum

cl

manum

illustrantis et ducentis.

ne in

imperatorm

summo
ull

studio jussisse,

om-

errorem

docendo

et scribendo

laberelur.

Quae de

nemque operam
lur;

adhibuisse, ne

templum subvertcreimperatoris cura aul

,

Mllhseo dispulala sunt, ad cacteros novae legis scrijitorcs traducantur.

non potuisse tamen

auctoritale eversionem prohiberi

ut inde inlelligatur

Nunc incredulorum argumenta dissolvamus. Yerm

quia multa ade sunt capila, ex quibus contra nos

Proplietam et Propheiariim

Deum

fuisse,

qui

vasti-

talem prdixerat, quse humano consilio debuissel

averti.
stianoe

pugnalur, ut verear ne incomposila atque indigesta

videatur oralio,
dislinclione
,

Im ver Julianus apostata non modo

religionis
,

chri-

si

omnia

in

unum

colligam sine ull

scd

et Christi

ipsins

capilalior

ideirc alia ab aliis esse spara li

pro-

hostis, et contemptor, quasi indicto ci bello suscepit

ferenda censeo, pro vario incredulorum atque intide-

data oper, ut irritum faceret ejus oraculum, urbem,

lium gnre

qui defensioni

noslrae resistunl

sic

tempiumquc

in

eo ipso loco iterm conslruere, ubi

enim pulo planiorem futuram eorum refulalionem.

perptuas ruinas fore Jsus dixerat. Quarc

cm

ad-

Exordium

sit

ab

iis

qui fundamenta doctrinae nobis

verss Persas arma tulisset, jamque expeditionem

posita prorss convellere suscipiunt.

<S
1.

PROLEG. PARS
Atheorum
et

I.

ART.

IV.

DE DVIiNITATE
existimo;
temer,

SS.

LIBRORUM.
,

66

Spinos potissimwn arguments

respondetur

quorum partim ficta aperl partim effutita nunqum ne mediocri quidem cuipiam, non modo
Tuis enirn oraculis Chrysippus totum volumen

Qui

omnem omnin

religionem abjiciunt, opponunt

esse, paganos

prudenti probala sunt. Deinde ad Apollinem conversus

subjicit
:

primo loco rem omnibus comperlam

quoque
et

vaticiniis et miraculis
;

religionem

suam

tueri

implevit partim falsis, ut ego opinor, partim casn veris,

ut
fit

communirc

ergo inepte ex miraculis et vaticiniis

,

in

omni oralione spissimc; partim

flexiloquis et

hebraicam legem Deo auclori

mcntisquc ferox

Mosi vero divina voimpielate famosus

obscuris, ut inlerpres cgeal interprte, et sors ipsa

tes

ad sor-

luntatis interpreti tribui. Pergit Spinosa Dei spretor,

,

referenda sil; partim ambiguis,

et

qu ad

dialecti-

et doctrina

cum
velit

deferenda

sint... Nisi forl

quis pro divinis haber'e

pluribus exaggerare propheticam facultatem natura-

duo

illa

trilissima

ab Apolline pronunliata:

lem esse facultatem hominis pro

ingenii et tempra-

Cnusus Halym penelrans

magnam

pervertet

opum vim.

ment

rationc. Si quis

ait

corporis babilu et tematr

(Herodoti.)

prament robusto prditus, humoribus ex

prsertim
bile

Aio

te,

/Eacida, Romanos vincere posse.

(Ennii.)

abundans

vi

imaginandi vivaciore et
in quibus sive

vehemenliore instructus paret se ad vaticinandum,

is

Cmesus suam,

sive

bostium vim percvasisset Pyrrhus,

prophtie dono pncstabit, quoniam phantasmata,

vertissel

seu viclor

Romanorum

sua, et mentis ludibria effundet. Effundet autem facile diversas

sitas

seu vicissent Romani, verum oraculum fuisset. Abeant

increduli

quoque prophetias

nam
,

et

earum

diver-

cum

istis ineptiis,

et videant

num

vaticinia

ab affectuum diversitate

g.ignitur.

Quia cnim
esse

dici isthac possint,

qualia sunt nostrorum propheta-

intensus dolor liominem opprimit

vaticinia possunl
;

nulla ejus

rum.

Si enirn aliquando sacerdotcs

dcorum vera

vi-

sed

kcti,

alque animo hilares fausta,

derunt, usi sunt fortun et casu.

Tictoriam,

pacem

irali

ver et tristes infausta, bel-

Signa et prodigia
rant,

falsis diis dita

esse multi nar;

luro, caedem, suppliciumpra;dicunt.

Quod adeo verum

et fidibus cani,

nemo

est qui cerio affirmarc possit

vel si afttr-

est, ut Prophtie

sp jusserint lyr

met, mira quccdam erunt quai apud ignaros rerum

naluralium adniirationem habent. Garent enirn primo

priusqum bona

vaticinia ederent, ut

music

excitati,
lib.

et facti hilariores vividiorem spiritum sumerent,

omni

aucloritate

quadam

in

recessu et noclu dir.un-

4 Reg., cap.

3, v. 15.

Quare apud Hebraos

suai erant

lur contigisse;
seculis,

quidam,

lapsis

jam
iis

aliquot ab eventu

acadmie, ubi

certis praceplis prophetia discebalur,

scripta sunl,

alque ab

accepta testibus,

quomod

vacari cteris scienliis solet.

lib.

Grex enirn
qui

qui vil
terat.

jam excesserant, quos percunctari nemo poilli

prophelarum occurrit Sauli,

V. 10, id est, collegium

Reg., cap. 10,

et

Quocirca vel

qui ea referunt, certain fidem

adolescenlum
in

virorum

non adhibent. Valerius Maximus, cm mulla narrare

institueret,

ad prophetiam erudiebantur,

eque se excrccbant.

cap. 8,

lib. 1, sic facit

inilium

Sed quia

Qud

si

prophcliie

id est,

valiciniorum disciplina
ratio
,

non nova dicuntur, sed tradita repeluntur, fidem auclores vindicent

:

traditur alque ediscilur,

non subest

cur ex

et Livius

in

histoire suse limine de

oraculis divinam auctorilatem colligamus. Ilujusmodi

prodigiis quoc

anlc condilam,

aut

condendam mox
magis dcora fa-

autem

pracceplis imbutus eral et

Balaamus

nalur

urbem

visa traduntur, ait, ea poeticis

jam comparalus ad vaticinandum, de quo dixit Balac, rex Moab quibus ipse ben aul mal dixisset, iri ben aut mal dictum, Numer., cap. 22, v. 6, quan,

bulis quant incorruplis

rcrum geslarum monumenlis, se

neque affirmare
liquitali

velle
,

neque

refellcre, et

veniam andivinis pri?

dandam
illud

qucc misccndo

humana

qum

is

esset vales idolorum cultui, et magicis ari-

mordia urbium augusliora

facicbat.

Quid plura

Ne

bus deditus.

Eamdem

artem proiilebanlur
initio capitis

ii

quibus

miraculum

quidem Apollonii Thyanaii philoso-

cavendum monuit Deus

mii
rit
:

13 Dcuteronoet

phi de matrone moiiuis revocal, quod tamen tant

celebritale vulgalum est, abipsius Apollonii vitoe scri-

Si surrexerit in medio lui prophtes...

,

prdixe-

signum alque portenlum

et

evenerit

quod locutus
alienos....

plore Pliilostrato affirmatur. Ail enirn Graicus scriptor

lib. 4,

est, et dixerit tibi:

Eamus,

et

sequamur deos

cap. 45

Ulriun malrona aliquam etiam tum re~

non audies verba prophet.

Pudet equidem

tinuerit quasi vil scintillant,

quam
milii

medici non adverte-

me

in bis refellendis

immorari, qucc

riut,

an reips excesseril, non

incerta
ei esse

modo, sed

et

omniest

nihil prseter irnpietatem

alque ignorantiam sapiunt;

bus adstantibus

res fuit,

cm visum

ab

sed necesse est

ne quid nobis prleriri videatur.

Apollonio vitam

rcstilulam.

Etsi ver conceda-

Ad primum autem, quod de sacerdolum ctbnicorum

prdictionibus dicitur, respondebo Ciceronis verbis

lur etbnicos portcntis

quibusdam expertos deorum

facile
illa

suorum patrocinium

est

demm

sagacitati

sub finem
tra

libri

2 de Divnatione,

in

quo multis con:

atque praestigiis porlenta

tribucre, quai

malorum

Chrysippum banc causam dispulans inquiebat

igilur

Num

me

cogis etiam fabulis credere ?

qu

dele-

spirituum vim non superabant. Ipsorum enirn intereila permitrai cullorcs suos conlinere in obsequio
;

clationis habeant,

quantum
;

voles

verbis, sentenliis, nu-

lenle
et

meris, cantibus adjuvenlur

auctorilatem quidem nullam

;

lumen exstinxerant, damioni divinos honores adhibebanl, dannone

Dco, ut qui omne
rationis

debemus, nec (idem commentitiis rbus adjungere

eo-

demque modo nec ego Publicio

vatibut,

nescio cui

nec

Mardis

Verm stullissimus esset, qui eos da> monum conalus cum mirabilibus Dei operibus in suai
deciperentur.
legis

neque Apollinis opertis (oraculis) credendum

confinnationem

editis

compararet, quoc ut cer^

&

DE DIYINITATE ET CANONICITATE
,

SS. BIBLIORUM.

*S

lissima sunt, totique orbi notissima

sic dignilatc, j tus

nobiiitale, admiraiione ila prstant, ut nisi

Deo
in

pnesenti rgis Isral impiissimi, omnque <ivino beneficio indigni, volcns grali et merilo Josaphat
rgis Judic

ipso comprobatorc doctrinal suai

Setl haie fusis

fieri

non potuerinl.

Deo preces adhibere,

psalten, id est citha-

ex altra theologix parle pclantur,

qu de Religionis chrislianai veritate tractalio

est.
I

rdum adduci mandavit, cujus concenlus suavitale animum in indignalionem raptum pris componcret
se colligeret, et tranquillior pris fieret

Nos enim quain cum principio

divinitate senlentia

ibi constiluto

conjun-

ctioncm baberet nostra hiec de sacrorum Librorum

vohmlaiem exquireret. Mira enim

est vis musical

qum divinam me-

ostendcbamns.
liane

SpinoScC

argumenlum ad

causam

justis perti-

dendis animi affeclionibusetmiligandis, sedand;e perlurbationi, menti elevandai ad clestia, si divin* po|

net

nam connnoda ad

iulcrprclandos
;

quosdam

Scri-

tissimm res carmin celebrentur; hoc veluli admi-

plurarum locos occasio offertur

spurcissimus,
sife

sed insanit

atquc insanicndo alkid vcstigat

ut elabalur.

bomo qum
quos

! niculo tune Elisaius eguit, aul

| I
I

utendum saltem cen-

in quaistione,

Non

enini id quairilur,
valicihia,

compararet ad excipiendam illustralionem prophelicam, quam reaps accepit Deo ipso se ihsuit, ut se

quo animo esse deberent qui edebant

spiritus

vadente, non ab harmonico sono, qui instrumenlum

sumcre, quibus humoribus abundare, lenui-

lanlm

fuit

animi molibus componendis, menliquead

busne, an crassis; sed qu virlntc fuiurum conlingens

prospicercnt
,

Denm

converlcndai aplissimum.

ut spissimc Prophelai
afflalu

providerunt.
viri,

Prophetis tradi adolescentes Astituendos decebat

Nalurnc, an arte, an divino

summi

quos

supra nominavimus, prnunlirunt quos erant evenlura,

maxime, etiamsinemo esse valeat prophtise magister. Cm enim prophelai summo studio legem curarent,
et divin fungi

cum

necessariis causis

non conjuncta, ignorata

ad homiries legaiione

esset lionorifi-

caiteris? Si hatura et vis imaginalionis et melancholia

cenlissimum,
adolescentes,

prophelas

effeeil

cur ipsimct phantasi feracissim

alrai bilis

eorum disciplinam se dabant cm tum qui rcligionem impcnsis colre

in

inslructus,

neque

inops non prophelavit?

studebant
!

unde

et

prophelarum choros

et filios proii

Cur

sa'p in

propheliasnon incidil? Si arte prophetia

et praeceptis

phelarum

in

Scripluris legimus.

Exercebanlur

in

comparalur

acquiritur,

quomod

pciiit
j

divinis laudibus canendis, carmina

et
'

componebant quai

lanta disciplina,

cultioresque nationes

scientiarum

canebant sallando

ac fiebat saip, ut spiritu Dei

eifunderent.

omnium

atque arlium ahrices

aliis

eam

facultatcm non sunt

repente correpli sacros h'ymnos

studio

Yerm

asseoit, neque

tradiderunt? Si vero divinils

evasisse prophetas,

et

prophcliam quoddam

prophetia dimanat, et tota

donum

Dei

est,

fateatur
|
|

scientiai

genus fuisse praiccptionibus acquisilum, im-

eosdcm qui Deo

scripsisse, qui

Deo plenos pariler non permsert orationem in eorum os

pleni dicebant,

pium
lem

est conjicere,

cm

sol divin vocatione pro-

phelai fiant, non

humains instituas.

Nam anleSamue-

infusam

aliter describi

qum

ipse suggesserit

unde

nulli legiinlur

prophelarum conventus, quorum

;

consequilur libros prophetiis respersos non posse non

esse divinos.

auclor ipse fuisse credilur

fuerunt aulem multi anlc

Samuelis selatem rerum futnrarum cognitores. Deinde

expolito,
assielsi

Ilaque stullitia est temperamento studiis

Dcus ex

io

hominum choro

divinis laudibus cc;

alque ad perfectum adducto vim

prophelicam

lebrandis addicto

gnare, quai circa fulura libra versalur, nullis animi

niotibus, nullis arlium scienliarumque legibus
attin-

quosdam sumeret quos afflarel saip lamen liomines in eum conventum nunqum ingressos
delegit voluntalis suai praicones. Elisaius lilteras
didiccrat, eique in agro aranli
licipavit Elias, lib.

non

genda.

Quamobrem

et insuls dicitur

ab aifectibus va-

divinum Spiritum par-

tum

vaticinia pependisse.

Nam

Daniel in

summo

luclu

5 Reg.

cap. 19, v. 19.

Amosum
:

Lelissimum nuniium de Messiai

adventu post slalas

indoclum
vidit

fuisse, et

bubukum

ejus scripla dclarant

hebdomadas
Jcremias
in

Gabrielc accepit, Daniel, cap. 9, v. 20.

trisliti

autem divin imbulus

scienti

multorum regno-

et

squalore proplcr

collapsas
caplivilatc

Ilierosolymas
praidixit.

felieem

suorum reditum
irislia

rum casum .gitur neque ingenium neque exercitatio in studiis quempiam perducebat ad propbeticum officiuin.

Isaias

keta acqu ac
lailis,

pramunliavit,
tristibus

non erecto pris

ino.

neque depresso

ani-

De
non

Balaanii religionc, et ratione cognoscendi fulura

Equidem

Elisaius rogalus tribus

regibus Juda

est hic disputandi locus. Yeri Dei cultorem fuisse

Isral atquc

Edom
est

psalten pciiit

caneret

Facla

super

mim
rale

acciri psalten jussit,

verm cm illejl puto,quales cranl extra Isracliticum populum, qui na- / turai, ut aiunt, praieepla sequebanlur, sive legem a eum manus Domini. Non patriarchis acceplam, camque falsi cults puramserut sonitu et cantu prophe;

ticum spiritum inducret, quasi pulsalio ipsa ad natu-

vabant.

Nam

de vero Deo digne ade senliebal, et lo-

ingenium accedens vim prophelandi indercl

ad opem ferendam
in

sed

quebatur, ut melis

neque

sentire,

neque loqui
nuntios,

vir'

ut

Deum

gravissimo trium regum

esset,

Deo uni obsequentissimus

se

posscl.

Jussit

primo apud
si

periculo oraturus, pacato

animo

divinamque voprophe;

manerc noctcin
Yenit

rgis Moabit;e

forte

luntatem securis exploraret.

tiac

Nam

spiritus

nocl accepisset Deo,

ret.

non semper adslat Prophetis ad nutum

irruit in

inler-

quam ipsis responsionem daDeus ad Balaamum noctu, qui et jussit ne

,

dm enim

hominein non qua^silus

inlerdm
i

se

illis
;

adjungeret

neve populo

Israelilico
,

nialedi-

erigendus est ad

Deum animus qudam

invocationis

ceret

reips Propheta legalos dimisit

inquiens se

proeparatione ut illabatur. Porro tune Elisaius

commo-

eorum comitalu

Deo prohibera Rurss cm Bala

69

PROLEG. PARS

AUT.

IV.

DE-DIVINITATE
I

SS.

LIBRORUM
salis,

70

nova nobiliorum legationc cum Si dederit mihi Balac ipsum accerscret rcspondit domumsuam plnum argentietauri, non potero immu'.are
promisses largioribus
,
:

prodigiis comprobsset

Sed contra Spinosam de pro-

phelic virlulc

admodm

2.

Manichoram argumenta
ali

dissolvunlur.

verbum Domini Dei mei,

ut vel plus vel

minus loquar,

Numer-, cap. 22,

mendacis
vatis,

v. 18, qui

san seroio non est neque

idoiolatrae.
,

Secundo loco Manichis

Si

ralione opponilur.
,

neque magi, neque

Quan-

Dcus Lgem ullam dictsscl liomini

fclicitalc
,

ipsum de ler,

qum

ver nec magicis arlibus ulerelur

nec falsos
flagi-

n quam dicunt

de lernis peenis

deque

dcos coleret, avannn se muncribus corruptum,

liosum postea
pracstilit, qui,

animi immorlalitateprcteris docuissel, qucapila

|unl religionis divinam, quibus sublatis nihil est nia

penniltente quideni Deo,

;

cum modo
ctum

legatis profectus iter suscepit

sed animo
cui

si

quo

hnmanum

atqui in lolo Pentatcucho de terno pra>

sit

posset, maledicendi populo

Deo benediinspira-

mio non agilur, quod

pore soutus,

consecuturus animus cor-

sciebat; quaproplcr et in divinam gravissimam

iucurrit.

cm

Iegi servicrit,

neque de pn

ull

reprehensionem

Ilaque

veri Dei

subeund post animi corporemigrationem, qui

se dediderit,

viiiis

tions coguoscebat

Balaamus quibus esset ben vel mal dicendum; non studio, non arle vim falidi-

sed legis cuslodibns loluin

in

prmium
yitae

propositum est

propagalione generis, in

lon-

cam

acquisierat.
,

Sed

si

quis contcniis

velitmagum

gvftate, inimicorum cde, copia annon, frugum,

lactiSj mollis,

potis

atque incanlatorcm hoininem credere, quod

rerum omnium

affluenli,
lola
,

celebrilale

mihi persuadere

ncqueo
,

is

argumento respondeat
dixit

nominis,ct imperii amplilicatione;

desertoribus indicta

autem
,

legis

regem
Ralaami

Moabilarum

qui

magnifie
,

oracula
esse

pna
,

est gladii

ignis

laquei

nunqum
,

vana
ille

nec preces

irritas

lapidum

brevitatis vit

servitulis, amissionis
:

bono-

scu bona

seu mala

adprecaretur, dixisse du,

rum

cladis

ab hoslibus accipiendai
est.

lex igitur

Mo-

cluin vana

de Balaamo opinione

qu apud

vicinos

saica

Deo non

populos percrebuerat. Ccrl loluin negotium, cap. 22,

Prterea nequit Deus bclluino sanguine delcclari,

aut odore sufh'tuum
:

ad 24, Numer., Balaamo gestum probat, quameumque tandem profilerctur artem

licitalem Israeli prnunlisse.
,

ex veri Dei aflalu fe-

Seu

bilis

usl

seu crudorum ossium,

Projecta

qu

vix tangit esuriens canis

,

Deuleronomii cap. 13 locum explicare duplici

modo
iribuit

Gaudere donis

idque honori ducere

possumus.

Yel
se

enim

prophtie

uomen
,

ei

Facienlibusque gratiam reponerc,

irridebat Porphyrius
:

Moses

qui

prophelam faciebat
,

qui

conje-

non potest rla habere

lustralionum
,

lot

g,

ctando, qui forluito casu

qui ope

dmonis signa
auclorita;

nera

sacrificiorum
,

creinoniarum

qudam prdicens ob
tem prophet immrit
proplictam
ritu ventura

id

nomen atque
comparaverit
divino
cerl

mysteriorum

riluum animi purilatem non

efficien-

sibi

vel ibi

lium, quibus Mosaica rcligiocontinetur, nec

cra vit, potest
atqui velus

qu

ipse

appeliat

qui

ver

actus
providerit.
,

eorum quidquam immundumrcpulare;

qudam
officit.

contingentia

Quocumque modo
causae nostr

accipialur Prophelam

nomen

nihil

legihus tolum farclum est

batis; ergo divino afflatu

Testamcntum hujus generis pr^oceptis, tanqum rbus Deo pronon esl conscriptum. Quiquippe

dum

est, qui prophelicam cognilionem

.

A primo quidem semper cavennunqum haal

bus

si

addas nunquni fulurum fuisse, ut lex anliqua-

buit, et

nomine prophet abulilur ad decipiendum;

retur, qiue

Dcum

haberet auclorem

cm Deus

quare in eo poni exemplum nequit hominis

ipse

sibi

repugnare nequeat, neque rejicere nunc,

Dei illuslralione prophelantis ex aliquo arlis adju-

quod olim gralum habuit; abrogatam autem Christo

esse legem

menlo.

Aller divinits
;

quidem assumptus
illo

crat ad

Mcsaicam

confectum

erit

Deum
et

nullas

prophetandum
ruere, non
falsos

sed quoniam acceplo

Dei dono

parles in scriplione vclerum Bibliorum habuissc.

peceare adhuc quis polest, et labi, atque in dtenus

Rcsp. gravissima argumenta

traclalione egerent
:

esse

qu

long

modo audiendus non

sollicitet,
:

est,

si

ad colendos

nos ver sine mull proiixilate

deos poslca

sed

cliam spoliandus

dicturos plus eliam

qum opus

sit

ad confutandos
,

vil. Inquit

ergo Moses

si

surrexerit in ter vos scu

Manichos. Doctrin de immorlalilale animorum

flicita le
,

et

qui opinionem habeat prophelam propter

suorum prdicationem

somniorum cm propbela non sit seu

,

quam

ex vetere Palrum traditione Israelit

plen didiccrant, aut in eorum diclis, et faclis

qui olim ver divinam lcgaiionem obierit, tentel ver

moriam Moses
psit

replicavit

aut insignia
inilio

memonumenta in
Geneseos
scri-

insinuare in animos vestros falsorum deorum rcligioncm, cavele ab homine, et lapidibus obruite. Quo

hislori sua reliquit.

Primo enim

hominem ad imaginera

et similitudinem Dei
;

con-

monito, scu potis prcepto, significavit Moses, non

ditum; ejus corpus limo forma lum

in

ex divin ver
in

ex prcdente vaticinio,

etsi divino

dijudicandum

nares inspiratione

animam infusam

corpus exsti-

esse de hominis fide et dignilate, sed ex prsenti doclrin de nequiti faciendum judicium, et

tisse-;

quo

salis oslendit

quid mult nobilius et prstanesse, atque ul divcrsaeral corsic

peenam suprophelam
quan-

lius

materi

hominem

mendam; ade

uL manifesto
,

argumento

sit

poris, et animi nalura,

non eumdem utriusque

ampis non esse

sed filium Reliai morte dignum,

fincm esse. Capilibus ver 2 et 3, dicitur

dilus ad
si

homo con-

Slatim atque consilium dat recedendi

Deo

agendam perptu quietam

Deo
;

et

bealam vitam,
peccati sunt

qum

olim, se

verum prophelam esse,

signis atque

paruisset

mors enim

et

rumn

71
stipendia
lulisse
;

DE MVINITATE ET CANONICITATE
lapso aulem homine in vilium,
,

SS.

BIBLIORUM.

n
cumuisset
;

ei

spem

at-

num

peccala expisset, qui sanctos fecisset, qui spi,

Deum

im ver promisisse gratiam iterm

ritalibus bonis

et cleslibus suos

unde
ecter;

se initurum oper seminis mulicris;

;

morilurum qui;

et in lege ips

promissionem quamdam habebant

viclurum

dem nam pnoe decrelum erat irrevocabile sed realque ad eam perennitatem bealitalis per,

nce felicitalis. Nihil singillalim dico decelernis

puis

venturum, unde excidere amplis non possct,

,

et

seu quod oeternoc morlis cognilio orirelur ex primo hominis peccato quo universum genus humanum sul>,

neque peccare neque vitam ternam amiltcre; quam

promissionera de
porario,
spiritali

versum

est, ut egerct reparatore

si

seu quod contraria

equidem benefieio non tem~

,

ratione consequatur,

mercedem Ttcrnam boni ex-

proloparenles primm, lum Heboei omnes

spectarent, aelerna supplicia malis fuisse mefuenda.

intellexerunt, ex qu consequebatur et in perpetuis

miseriis, in quas fuissent nati,

Atque baec
qui
ssepe

ipsa est basis doctrin Apostoli Pauli

mansuros qui fidem

|

suam
xit

et

spem

in eo

semine non posuissent. Item di-

Christum Jesum salutis noslr auclorem Patribus esse promissum sxp etiam coninculeat
;

Deus Abrahce Gnes., cap. 15, se fulurum ejus

:

firmt legem ad Christum deducere

quidni ergo et

mercedem
gna nimis
sancire
,

Ego

prolector tuus

sum
et

et

merces tua ma-

veris legis cultoribus salus in Chrislo

cap. ver 17, v. 7, se cuni ipso fdus

promitteretur

Aclorum cap.

13, v. 52,

edem ratione inquit Et

:

alque esse ipsius

,

Deum
te.

nepotum

Ut sim

nos vobis annuntiamus eam qu ad paires nostros repromissio facta

est.

Deus tuus

et

seminis tui post

Hscc aulem dicla am-

Ad Romanos
est.

cap. 7, v. 15
v.

Scimus
:

pliora mull sunt,

quam

ut poluerint prfeslari largi-

enim quia lex

spiritualis

Et cap. 10,

Finie

tione

terrestrium

bonorum, qua3 Abrahce, ejusque

enim

legis Christus

ad justifiant omni credenti.Ad GalaAbrahce dkt sunt promissiones

:

posteris largitus est Deus.

tas cap. 3, v.

16

et

Preeterea Jacobus Geneseos cap. 37, v. 35, salis

declaravit filium

semini ejus... qui est Christus. Et vers. 23

veniret fides,

Priusqum

suum

vivere

eliamsi feris discerin

lu-

sub lege custodiebamur conclusi in

eam

ptum

putaret, et se
:

quoque viclurum, cm eum

Descendant ad filium

[idem

qu

revelanda erat. Itaque lex pdagogus noster

inferis convenisset

meum

fuit in Christo, ut

ex fide justificemur.
,

Qud

si

patres
se

gens in infernum; idemque ipse

propemodm moritufulur sorte

,

quibus Christus est promissus

esse
ait

et

quorum Deum
est et Juda;os

rus, abrupto sermone,

filiorum
,

quem babebat de
mortem

Deus

dixit

clesiem

paliiam inquirebant, ut

exclamavit

Salutare luum exspeclabo exspectaret,

si

Do-

idem Apostolus, plan fatendum

pa-

mine. Quid ver post

erat
interiturus,
si

tolus

trum vesligia sduites clestem patriaminquisivisse;

alqui Apostolus perspicu dixit ad Hebraeos, cap. 11,
I

nihil

ad se morluum ailinebat?
,

Deniquene plura colligam Deus ipse Exodi cap. 5, V. G Mosi dixit Ego sum Deus Abraham Deus lsaac,
,
:

v. 10,

ad 16, patriarchas esse

fide probalos

Dco

dc-

functos, nen aeceptis repromissionibus, confitentes seperegrinos esse super terrant

;

Deus Jacob

Deus utique vivenlium

non morluoriim

proplerea exspcclsse [uni

,

quod de resurreclione disputans Christus Dominus

Malth. cap. 22, v. 52, Sadducoeis opposuil. Nec pr-

damenta habentem civitatem

cujus artifex

et conditor

Deus, atque appetivisse meliorem, id

ide'o

est,

coUestem
:

tereundum
juslorum,

est vel

Balaamum Numer.
:

cap. 23. v. 10,

non confundiltir Deus vocari Deus corum

illis

paravit

viso Israele,

clamasse

Moriatur anima mea morte

enim

cititatem.

et fiant

novissima

mea Iwrum

similia; quibus
,

Nec san
ta

poterat, quin Hebris ex ips legis

mdi-

verbis inquit R. Beccbai ad

nobis de seculo
est

hune locum

manifestari
,

lione constaret eos qui fidem promissis Abrahoc fa-

animarum

et

de seculo futuro

quod

ctis

adhibuissent (qucumquc tandem

promissa

illa

per resurrectionem mortuorum.

Ex

hisce aliisque

referrenlur) quique legem inlegro

animo servssent,

hujus generis,
libris

qu

in

libris

legis

tacla

sunt

(in

plus mult habituros

prmii

et mereedis,

quam temnon

enim Psalmorum

et

Propbelarum res

est aper-

poraria isthme bona quai explical sibi promitlebantur.

tior

de qu disputari non potest), intelligebant pro,

Cm

enim lex eximias

virlutes pneciperet;
,

fect Hebrsei

exspectanda
,

sibi esse post

banc morta-

cxleriorcm tantm actionem

fectiones moderarclur
;

sed internas quoque af-

lem vitam clestia bona

si

pietate coluissent
,

Deum

juberet in

Deo
et

solo qua-ri ho-

ejusque mandata perfecissent

et cert exspeclabant.
,

minis felicilalcm

loto corde, lol mente, lotis viri-

Suggercbalur ea spes ex vivendi raiione

cursu
i'uncti
,

et loto vilce

bus

Deum

diligi
el

pro Dei glori

cultu forlunas
fieri

quem
ipsis

lenuerant

Abraham

lsaac et Jacob dc-

omnes

perdi,

vitam ipsam profundi;

profect

non aeceptis promissionibus; ex fdere eodem

iterm pacto, quod D'eus olim

non poterat, quin etquodam pacto lex eadem polliceretur eos beatam vitam
qui omnia servssent
viis
,

secum
minis,

cum Abrah
,

cum Deo post mortem

cl contrario

aeturos,
,

pepigerat; ex ipsmel lege, quae utpolc Dci

non ho-

miscram
ips

qui

hominem ad finem dignum

ternam
Mosaicis
libris

Dei larglate ne-

Domini recessissent, eliamsi de hc

mereeTo-

cessari insliluit,
et ex

videlicet bcalilalcm. Igilur

dc, vel supplicio aperi

non memincrit. Et quidem

,

colligebant Israeliloe bonis benc

quem fructum
bias, et

parilura esset legis observalio

fratres

el

futurum

in altra vit.
,

Quin cliam

sacrificia,

caeremo-

Machabi

cognoverunt

quemadmo-

ni, ritus

terrena merces observanlibus legis eonsli-

dm
Filii

et

Eleazarus quid legis violatio allatura esset

:

tuta, ut erant typica

omnia

erigebant

animum
filium
,

cx-

delrimcnli. Tobias cap. 2, v. 18, inquicbal cognalis

spectationc clestium,

ac referebant

illum

sanctorum sumus,

et

vitam illam exspectanws,

qui fidem

prjmum Ad

rurss Abrahoc promissum

qui homi-

quam Deus

daluriis est his

suam nunqum

73
mutant ab eo.Et
lib.

PROLEG. PARS
2 Mchai)., cap.

I.

ART.

IY.

DE DIVINTATE

SS.

LIBRORUM.

74

7, v. 9, aller fra-

trum Machabaicorum inter gravissimos cruciatus exprobrans Antiochi iinmanitatem

me, in prsenti
:

vit nos perdis ;sed

Tu quidem, scelestissiRex mundi defunctos

lem cadunt, debent esse omnibus communia, sive inter multos bonos pauci mali reperiantur, sive inter multos malos boni pauci alqui communia esse non
;

possunt seu proemia, seu supplicia,

luissetne Israelilis

nisi

corporea. Po,

vos pro suis legibus in tern vit resurreclione suscitabit.

omnibus terna
;

vita promitti

si

Atque contrario

venerabilis

eodem librocap. 6, Eleazarus senex ad Antiochum raptus, cm aperto

in

malus quispiam esset

plicium,
si

aut contra indici

?

ternum suprempublicam

quispiam bonus

Necesse ergo erat, ut

,

ore hians compelleretur porcinas carnes manducare,

proemia et

pn
si

in lege sancit

quoe

sponle ibat ad supplicium, atque amicis iniqu miseratione commotis, qui suadebant, ut licitos reaps su-

atque universos attingunt, terrestribus bonis aut malis

deh'nirentur, ut

major numerus esset obtemperan-

meret

simularet autem vetitos cibos edere, atque

ita

tium

legi,

bonis afficerentur omnes;si conira impro-

prsenti periculo se criperet, respondit, malle se

pra?mitti in infernum
,

qum

vil* suce turpi simula-

in omnes animadverterelur. Brevi, lemporaria mercesgenti univers* pro numro parentium mandalis

borum,
datur
ditur

tione consulere

Nam etsi in prsenti tempore suppliais

manum
Omnipotenlis nec vivus nec
salis intelli-

spirilalis

vero singulis pro operum ratione penin justili

hominum

eripiar, sed

singuli

enim

sua vivunt, et singuli

scribunt R.
libris

in

dej'unctus ejfugiam. Igilur

ex Mosaic lege

iniquitate

sua moriunlur.
et

Hc

Moscs

gebantllebraisc ad prceptorum actionem speterni

prsemii invitari, et conlramelu ceternorum supplicio!

Nachmanides,

R. Joseph Albo in

Etz scadul,

arbor plantata, et Ikkarim, de fundamenlis, quee in ca-

rum

delerreri legis violatione,

neque solm lemporetrahi.

put 26 Levilici R. Abravanel probat.

rariis

commodis, cerumnisve se adduci aut

in lot lege apertior

Cur autem

acternorum bono-

Nos vero ad mus, qua rem

allatas

primo loco causas hanc addi-

conficit,

nempe

quia congruebat lem,

rum

post banc morlalem vilam mentio ac promissio

sit,

pori sublimia Dei consilia velis quibusdam legi

di-

fada non

quaidam

afl'crri

soient causai Prima, ad

,

vin providenli

ita

postulante

ut Christo Jesu, qui

quam et ali;c facile revocantur, haec est legem typicam fuisse in unibris et figuris rerum spiritalium
,

omnium bonorum
fuit,

spiritalium auctor est, manifeslalio

clarior divin* voluntalis reservarelur,

consentaneum

sancitam

lypum vero non potuisse poni

rapicbalur,

nisi in lerre-

aequisr.lmumque obscuram clestium bonorum

,

slribus et corporeis. Altra est, populo, qui

illecebris

sensuum
quai

im'gtticiQ elineari symbolis lerrenoc felicilatis

sola pnscis
set,

qu*

bonis lerrenis inhiabat,

sunt carnis sapiebat, spiritalia guslare non poteral,

nisi

nominibus promiui videbalur.Nec decuisut quod non lex donabat ternum pra?mium, sed

melle oblita,
indoli,

pnemium

ostendi

debuisse con-

gruens

ad camque

Deum

indulgentius se ac-

commodasse. Terlia accedit, Dcurn veterern legem

tradendo, non tain se Hebraici
buisse,

populi

Deum

exhi-

undc habendum esscl, emins ostendebat, ab ipsmet promulgaretur dislribuendum, perinde ac cjus dislributio ad se perlineret. Enimver cceremonialia pra> cepta , mullo autem magis forensia , neque sanctum

qum

gessisse imperatorem et principem, ut

hominem
ciebant
;

neque beal

vit

dignum per

se ipsa effi-

propterea reipublicie hebraicoc administralio Qio/.cxTsa,

Dei principatus vocarelur; eas vero imperatorias

moralia vero, qurc dccalogi sunt, non ex legis promulgatione vim obligandi sumebant, neque
fruclus seternos gignebant ex promulgatione, sed ex octern Dei lege in
slila

et regias partes sibi

lis

sumpsisse,quod

csl officium ocu-

subjcelius, ut se nalur, et lot ajteniitale

Deum
Hc;

verse et perpeluoe felicilatis auclorcm esse in e

braicoe genlis o;eonomi

hommes

inlelligcrent
in

divini

hominum animis insculpl pra> autem clesli proemio digna erant ex fide por dilcelionem oprante. At fidessub vclerc lege, nempe
;

propterea consilii fuisse pracmia

subdilis, qualia
et

hc

vil polliceri

fides

seminis mulieris, quod olim serpentis caput ob-

nemo principum dare

vit*

suis poluisset,

trivisset, fides seminis

perfectam aninue beatilatem

in allero

seculo obli-

tibus
lior
;

nendam prasenlis
Sed Hebrx'i, qui

commodis

quasi delineare.

Abrah* in quo foret, ut genomnibus benediccrelur, nondm erat explicaneque ergo explicaiiorem esse decebat terme
,

ferre

non possunt quempiam dice-

mercedis commemorationem. Alqui

fides ii.carnatio-

re, se pro legis ediclo lemporariis laiilm bonis fruilu-

nis, passionis, morlis, virlutis glorioc Christi

sub lypis
;

ros,aliam non inopporlunam ralionemcx fdercipso

sacrificiorum
!

arcoc

coeremoniarum concludebatur

depromunt. Aiunt primo iniquos esse, qui

exislimant

sibi legis

igitur et

oequum erat spem prmii ex

loto eullu legis

prcepta facienlibus xterna prmia proposila non

;

referendi in prsentis vit* bonis adumbrari.

se resurrectionem carnis, et vilam rcter-

Nunctolumcolligamus, quodpossethcrevocari, ne
forte quis vcteiilcgi plus tribuat,
j

nam
Mose

inter arliculos habere, quoe

et prophelis acceptos
:

fundamenta vocant,

qum

sittribuendum.

et

Sadducos poslremis
at-

Lex
si

vtus,

quanlm necesse

erat prioribus seculi tem-

Judaic reipubliece temporibus nalos pro hrelicis

que atheis semper h a bit os ob
id

poribus, significabat fore in

*lernum

bcatos, id est

quod advcrss legem

in verbis i'deris

rem ben

inlelligo, in loco quielis et tranquillilalis

prav sentirent. Dcinde adnotant

non

in

omnis doloris vacuitate,

in

perpetuo gaudio vitam

potuisse corporeis et terrestribus promissis spiritalia

acturos, qui divinis pr*ccptis obtemprassent, etiamsi

adjungi,quia fduslotam nalioncmadslringit, acbona

ipsa,

quaiis fulura esset ea bealitas

,

re

quemadmodm
s. s.

et

mala mullitudinem

afticiunt,

manifestais

non

salis assequerenlur.

nondm claris Quoniam vero

cui sunt posita ob oculos.

ni.

Etenim quoe

in tolain

gen-

palriarehis, clqnibusChristusexplical promitlebalur

75

DE DIViNLTATE ET CAN0NIC1TATE
erat quali fclicitate essont fruituri, in ipsoffi

SS.

BIBLIORUM.

76

compertum

nolle

Dcumvilulorum, agnorumjiircorum sanguinem

est, ut clcctus
legis observatione distinguerelur
finiliinis

rum.fidem atque spem vulgares hommes (idem suam suamque spem concludcbant. Coneludebant autem

neque adipem pinguium. Altra causa

Deo populus ex

animo repetcntes generalim promissioncs Abrah

non dubitabant
iri

ra-

cscleris,

ac dignosceretur, ut quicumque ex

clas, quas copiosissimas et magnificcntissimas esse

,

populis Israelitam vidisset, ex cibi, et potsgencre,

capillis,

credenles

et sperantes

complclum

barb, veslibus, facile Israelitam esse judi-

absolutissim divina clemcnli.

lex

Jicitatem

Ad cam lamen fenam fdus Mosaica non perducebat

:

carct; ex c sciliect gnie,

lebat

qu

singularireligione co;

Deum

caiterorum deorum dissimillimum

,

aul
is et

carnale, quod e/al in circumeisione carnis pro Abrahae

sallem curarct investigare, et percontari

quis esset, ut

unde

gnre sancitum, enjus jura

vilulis,

bobus, agnis,

hir-

cis et corporis aclionibus fer

omnia erant servanda,

tandem inlclligerct hominem esse Abrahamo per Isaacum secundm promissa divina ei fneta
,

non valebat hominem

cati servitute cripere
;

cupiditatibus, viliis, pec-

prognatum
reccplo,

atque ex eo populo
nulla

in

divinam lulclam

ilaque nec valebat in icternoc

quem

lemporum

vetuslas, nulla

huma-

beatitudiuis possessionem mitlere,

quod erat nov

narum rerum
lis

inconstanlia delcret. Mull autem faciipse Israelila ex quotidianis,

instilulis, se in

sanctitas, cui

fderis dignitati reservalum. Justitia enim omnis et aUernum prmium debetur, ex fide in
Chrisjti

meminisse debuisset

et

cultum corporis speciantibus

Abrab

hristum, ex applicatione meritorum

manant;

gentibus reliquis post falsos

deos abeunlibus divina

ei

atqui ejusmodi (ides atque applicajio doua sunt novi

benignilate secrelum, seque leneri divino

Leneficio

fderis
sent,

iis

igitur qui totem lcgern credendo servs-

gratum prstare.
Singulorum autem institutorum ralionem
esse quisque plan cognoscet,
si

prmium non ex

veleris legis operibus, sed ex

i'u-

xquam

noyp bepeficio obtigisset, quoniam et justiliam ex

animo

religionis stu-

tur Christi morte novoque fdere fuissent consecuti.

dioso attentis singula consideraverit. Mulla enim

Cmque

res ita esset

icx Mosis per se nisi tempora;

Mosc divino

inslinclu prsecepta sunt ad

commemoranda
ad terrain
in
,

riam mercedem reaps non dabat spiritalem autem figurat in suis cremoniis prnunliabat innova esse
persolvendam. Si igilur lex Mosis propr virlule neque hominem sanctificare, neque vim bonis ternis
olim assequendis parcm inder, neque vitam beatam efficcre polerat, mirandum non est Juda:os ad pr-

mirabilia prodiga, quibus populo

in

Deus adfuerat sive

egressu ab iEgypto, sive

cl

in tolo itinere

usque lact

melle fluentem. Nain

,

monumenta

cremoniis

et ritibus relicla

pcrpetuque mansura

majorem (idem
Domini
,

postcrilaii

i'aclura crant

mirabilium

quhm

si

nude postea

nam tu m
sibi.

fuissel

popu-

ceptorum aclior.em spe ternas vit proposit apertius

lum olim miraculis

Deo acquisitum

Multa pariter

non

exeitari.

ad significationem sublimium
expiicato, inepte obtruditur

mysleriorum venluri

Hoc primo argumento

alterum, quod

Mess'ue, ac propiliationis in ejus sanguine proposilce

alibi planisshr.

dlssolvcmus,

cm

vc-

sancifasunl.Sicanimanlmmactatiosignificab'Umoie
dignos esse peccatores, etsupremo supplicio eluendum
scelus. Insila
criiiciis

teris legis exlernos apparatus divinre auclorilatis esse contra Marshamum et Spcnccrum, non ah ethnicis

enim hominum animis nolio

erat in sa-

ad populum lsraelilicum traduclos ostendemus. Non deleclatur, haud dubic Deus bircorum et vitulorum
sanguine
,

morle addici animal innocens pro anima que

vi-

ob reatum erat digna supplicio. Hoc ipsum lex de

climis lata, ait Eusebius, lib.
1

non odore ullo rcereatur,

non cultu coroptimis

Demonsl. evang., cap.

;

poris, aut aliquo vestium gnre mulcetur;

10, cuique hoc advertenli

incitent

nam

capiti

victim

tamen dccausisplurium sacrificiorum gnera instiluit, pecudum mactationes, libamina thymiamala pnece,

unumquemque dm
perat
,

sacrifient,

manus

liabere injectas

im-

et

ad Sacerdotem animal ipsum adducere capite

ipsius ca-

pit,

munda ab immundis
in

discrevit, et multiplies ritus

comprehensum, atque delentum, quasi qui pro

pite

ac crcmonias
tis

aclionibus humanis alquc indumenrei

hosliam exhibeat. Significabat et pra-cipu Innrani

pncsciipsit.

Duas polissimm ejus

causas cx-

generis peccata innocenlissim, Deoquc acceplissimce

viclima; sanguine olim expianda. Purgationum, lusira-

leruas ex sanctis Patribus habemus. Altra est, ut legilimis occupalionibus distcnlus populus retraberetur

lionum, lolionum ratio ba3C erat, ut anima; immundilicm caverentHebraB, neque in sordibusobsolescerent:
circumeisionis vero, ut prava et perversa omnia cordis

falsorum dcorum

cultu, nec facile rapisc ad idoloofficiis coer-

lalriam sinerct, quippe gravibus religionis

cilus, et pressus ac vinctus

compedibus. Ne

igitur

ampularent. Multarum aliarum legum, qu;e

futiles vililler; li

forte llebncis libido

cssel exlcrnas cremonias qu.x,

denlur

et vanne, explicalio

ex alio plan

qum

rcre, unde ad alienos dcos colcndos dcclinarcl

sa-

sensu, alque cbvio promenda est, quod

abditam

pientissimus Deus su lege cacremqniis addiclos voluil,

et mullis,

adeo obstriclos, ut

si loti officio

salisface-

quamdm, atque borum involucro

allegoricam significationem sub verlegislator occultaverit

ad

vilia qu:e-

rent, ne olium quidem eis esset cogilandi de sacris

alterius falscc religionis instilulis.

dam

eautis reprehendenda ac vilanda, nisi quis diccre

Alvcr ne pularent

malit ostendendo sallem perio loges

igilur,

summo

Dei in res omnes im-

cultum Deo debilum externis

iis

aclionibus contineri,

quoque

illas

conduxissc.
,

Ad

religionem

significatum precterea est esse vacuas, neque acceptas

ad veram Dei cognilionem

ad veteres de naerrorcs, ad

cum animi purilalc, verque piclate conjungerenlur. Quamobrem et okjicicbant populo prophetee
Dco,
nisi

tur
;]i

divina, cjusque cullu evellendos

morum

institutioncm,ad significationem novi Fderis

77
leges

PROLEG. PARS
omnes
,

I.

ART.

IV.
intel-

DE DIVJNITATE
procsertim
et

SS.

LBRORUM.
:

78
multa
in

in vetere

Testamento latas perlinere

sunt in Scripturis inter se repugnantia

,

Jobo

ligunt

qui divina

mysteria non ignorant.

Psalmis contra divinam proviclentiani

Qute
si

cm

ita sint,

tantm abest ut concludi possit,

pronuntiata, imprecationes, execrationes, blasphemise

divina fuisset lex Mosis,

sit

nunqum

mutari debuisse,

non pauca

multa rcpetita

in

Mosaic prcipu hi;

ut potis contrarium

concludendum.

Nam

quod

stori, quai suffecisset

semel dixisse
oportuisset
est

alia contrario

Deus accommodatum tempori esse voluit deducendis ad Christum Judis, et fulurorum adumbrationi ac
rudimento, totum
illud lapso

paucioribus dicta,
et inepta

qum

insulsa denique

non pauca, cujusmodi

3
;

scrpentem locutum
iniisse
,

tempore excidere, atque

rei ipsius natur.

Gnes, cap.
cap. 9;
tenles

arbores

concilium

Judic.
;

apparente veritate compleri, ac dissolvi necesse est

cm

ex Dei consilio,

tm ex

Lex

canem movisse caudam, ob. cap. 41 Cresemper mendaces malas bestias et ventres
,
,

autem velus eral hujusmodi; novse ergoiegis promulgaiione abrogari debuit. Sic qua3 parvulum dcent
adulto sunt inepta
inutilia
;
:

pigros, Paul, ad Tit. cap. 1, ex

Epimenide exscriptum;

atque liorum similia ex poetis Arato et Menandro

quce imperitis necessaria

doctis

mutatisque temporibus ipsa quoque,

quam ex

sumpta divin ergo Seriptura? non sunt. Ad singula ex ordine respondeo. Et primo quidem
procul dubio inslitutionis nostrce causa

adjunclis metimur, honesti ratio mulatur. Sic (ut suo

Deum
,

voluisse
:

loco

Apostolum inlerpretabimur
signa apta sunt

scribentem velus

mandare litteris, quce mandata dicimus divino inslinctu

neque tamen omnia omni ex parte plana
adcque excelsa
,

Teslamentum propter
lypi
,

inulililatcm esse reprobatum)

,

et aperta

et

cm futurum

est aliquid

esse oporterc, ut sine studio, diligenti et labore pa;

:

inepta prorss, quando, quod futurum erat, exislit

teant. Divina sunt

subnmia
,

dili,

quemadmodm

perfecto absolu toque dificio distur-

genter investiganda
illico

ut SS. Patres inquiunt

ne

si

balur quidquid tabularum, trabium, machinarum colligalum est ad conslruendum; quoniam uthocfieret,
ita

sensum assequamur, vilescant, aut

pluris

qum

hominum verba non stimentur. Ut

discendi

in nobis pariter

quidem usus erat

opre autem confecto, iota inabiit.

amor

excitaretur; ut semel perccpta tenacis

strumenlorum militas
est Deo,

Neque magis indignum

est

mmorise inhocrerent ; ut qu magis introspiecrcmus,

e majores eliam fructus considcratio afferret, voluit

suum

ipsius opus,

flammis tradere,

mundi opificium, absumere, perdere, aut omnin requod

Deus qiuedam esse tenebris quasi involuta, quse non

extraherenturinlucem, nisimagno labore
adbibilis.
et diligenti

novare, quando ad clestem patriam justos omnes

perduxerit, et malos itlerno carceri tradiderit
fucrit
,

qum
terris

Qiuedam,
,

inquam

nam

scntentia;, qui-

veterem lcgem abolcre propagato Cbrisli in

bus

fides

et

moruni

ratio continetur significantiores

imperio.

Quanqum

dissoluta lex
:

non est,sed implela,

solvcre legem,

sunt,

qum

ut
,

tanlam animi contentionem postulent.

et quoc

et perfecia, ut Christus inquil

Non veni

Mysteria ver

ad res abditas, sensibus re-

sed adimplere, Matlh. cap. 5, v. 17.

legis quasi

Nam cm

veteris

molas,

summ

majestate prceditas, in futurum even-

medulla

cl substantia esset

etvirtus

donum

illud

producens,

donum spiritale, nempe Cbristus; lex

i

luras referunlur, quid

mirum
,

si difficilia sint,

ncc sine

maximo
cessa
,

studio penetrabilia

vel etiam

omnino inac-

autem Evangelica absolutissim Ikcc omnia pra slet,

ad eamque dignitalem adducta
sil,

aut per caliginem

duntaxat mente imbecill

quam habere

reli-

cernamus? Hcec superbiam noslram deprimunt, docilcm

gio potest, quisque facile intelligit

gelic lege ad su mina

Mosaicam ex evaa-

animum

inspirant, ingenio nostro diffidendum,

absolutionem pervenisse. Haec

prserlim conlra Manicbceos.

3.

exercendam fidem, precibus vacandum admoncnt, et Deum resque divinas mult esse human mente su,

periores convincunt.

Non dcdecent autem Deum

,

scr-

Deistarum objecta dilnuntur.

mones quidam obscuri

qui scri-

eliamsi ad institulionem novel

Terlio loco aggrediuntur in bunc

modum,

stram loquatur
judicio.

im ver dcent magis

elbnicorum

plum Dei verbum contemnunt, etsi Deum existere, nostrmque curam babere fateanlur. Si quce scribi
voluisset Deus, quai utique docendi bominis causa, et
sua; declaranda? voluntatis voluisset, ea

Nam etsi fieri nulla debeal ,aut possit inter sacras

ellmici fingerent

scripluras, et ficla falsorum

ratio
;

tamen cum

dcorum responsa compasp in fabulis

,

primumaperla non obscura,

sensus vcrsibi

locutum

Deum induxerunt arcana dicentem, quoe mult

incurrimus
,

essent,

omnibus obvia,

intellectufacilia,

egerentexplicatione. Reliqua ver obscura in qiue inler-

non arcana, non

satilia
:

intricata,

non

in diversos

dm

in historiis

nobis obscura sunt

qui

praterea undequaque constarent

:

omni

mores, ritus,consuetudines, instrumenta, loca, causas,

dicendi genus
,

sententiarum conlprietate sublala

ledictis
,

nullis essent raa:

aliaque ^jusmodi ignoramus

initio sacri scriptores

non au-

nullis imprecationibus inspersa

in locis, in

neque re-

tem

iis

ad quos ab

verba fecerunt.
:

dundarent quibusdam
rent
:

quibusdam deficeet insulsilates

si

Repugnantia

in scripturis nulla reips reperiuntur

neque

demm

ineptias

quasdam,
,

ver qucedam specie tenus dissentire videantur,

intelligcs
,

indignas

Deo

complecterentur

aut fragmenta

ab

optim tamen inter se consentire

sacri scriptoris

si

vcrum

ethuicis scriptoribus cxcerpta. Atqui Scriptur*

quas

sensum mente complectaris. Animum

;

babenuis, ssep implcxa; adeo sunt atque intricatai ut

divino verbo in corde excipiendo pra^para

res diver-

quantumcumque
queat quid
sibi

diligenti^ adbibueris

intelligi

non

sas distingue, aut diversum rei ejusdem significand*

auctor voluerit, et vel inter doctiores

modum

ab uno scriptore fusiore stylo, ab altcro con-

de veri senss intelligenti dispuletur. Multa etiam

tracliorc

narratum quidpiam considra

varias unius

70
vcrbi e lingu
,

DE DIYINITATE ET CANONICITATE
qu primo scriplus
;

SS.

BIBLIORUM.

80

liber est

signifi-

nonnulla bis, aut lertium dicere; nonnulla ver paucis

cationes investiga
alibi

ibi

quae conjuncla vidcntur spara;

;

perslringcre
se

qu

disjuncta conjunge

rem parlim

in

uno

loco,

Accommodt
atque ut
l{

ut ne absoluta quidem videantur. Deus hominis indoli, quem inspirt,

,

parlim altcro descriptam puta, ut ex utroque initium,

is
fit

vel verbis abundrit

vel fuerit

verborum

prosecutionem et finem eolligas; quce dsuni, quod

oliin intelligerentur

parcior,

etiam oralionem divinam parlim copiosio-

supple

Stylum

et diccndi

genus

rem
dit

esse, parlim pressiorem. Nihil

tamen plura

di-

cognoscc, alterum plnum figurarum, sublime, poeli-

centi inutile
:

omnin, aut ineplum, aut ridiculum exci,

cum, alterum planum atque humile; sensum

lem allerum, alterum allegoricum tene
;

littera-

im ver qu graviora sunt

basis et

quac frequentis
legis ac
,

aiiaquc adhibe

animo repelenda, qu;e

religionis, ca,

fundamcnlum

argumenta quaj veteribus Scripturarum interpretibus prmonstrata suntintelligendis Scripturis jam nullus
;

ut allis
dici.

memori defigerenlur

salis

non

fuisset

semel

Hebraic etiam loquenlium

erit in sacris Libris

qui ver alleri opponalur, locus.

iis

propriumest, minutiora quoedam persequi, et eam-

Non possumus
crepantias,

cert hic opportunis

respondcre

dem rem
naturam,

eloqui verbis mutatis. Ergo ne Deus lingme

et

qui exaggcrant multas esse in sacris aucloribus dis-

proprielatcm immulare debuit

islis

cm He-

qum
,

si in

gnre rcponalur id immeril

effici

braeos inspiravit, ne delicalis

si

non saperel? Quod

nobis objici

multisquc modis consentiens

posse,

conlrario alicubi pluribus opus fuisse judicemus,

quod videtur rcpugnans.

ut res

omnin
ibi

perciperetur, sentenliam noslram auda-

Quod

tertio loco opponilur, maledicta

,

atque execra,

cis divini Spirits voluntali anleponimus, qui noluit

tiones in Jobi

in

Psalmorum

libris reperiri

homiii

fusiorem

sermonem

adhiberi.

Non enim

suscepit

num

est ex

litlera; cortice

judicantium. Ignorant
et

saccr scriptor sigillalim omnia persequi ad historiam,

pocticas liguras, vivas

serumnarum

dolorum descri-

ad mores

ad reipublic administralionem quoquo,

ptiones, oricnlalium dicendi modos, ctvehcmentiores

modo
bendi
voluit

perlinenlia
finis
, ;

cneleroquin vix ullus fuisset scri-

raotus animi sumrnoper peccato abborrentis

divi-

sed ca duntaxat mmorise

commendare
Dco

uamque
lantur.

justitiam exorantis

ut peccali radies evclnialedicla, nullas bla-

qurc Judocis prodesse possent ad finem

Jcbus nulla

in

Deum

praeslitutum,ad oslensionem videliect vcl providenti,

vel juslitioc, vcl charilatis divin, ad

sphemias prolulit, quem nihil peecsse, nihil perverse loculum Deus ipse testimonium reddidit. Gemuil qui-

informalionem
si-

morum

ad rerum

in

novo Teslamento fulurarum

dem,

doluit, questus est,

nalur

affliclic imbecillilali

gnilicalionem. Si ver

quidam

praeterea involula re-

induisit, ac doloris

ratione expressit, ut

magnitudinem hyperbolic exaggesi fieri potuissel, vellet neque se

,

peiianlur, aut extra ordinem et locum suuin posila,

facile est judicare

scriptorcm brevilati studuisse

:

et

natium esse, neque dicm

illuxisse,

in

quo nalus est, mundo

,

res polis
ut est

qum

scribendi ordinem proscenium

aut,

atque etiamnm caliginosum esse tenebricosum, ab hominum memori dclelum. Ade miscrrimus bomo conjectus erat in equulcum et oppri,

vcris

quoruindam judieium, pergamenas cliarlas, seu arborum coi lices quibns olim inscribebatur,
,

temporum

injuria fuisse prversos.

mebatur doloribus
cujus acerbitatem,
prielas lenit
,

et

conhciebalur! Sed bocc animi

Quod ultimo

loco objeclum est insulsas, et fabulolibris

miseriis perculsi, casque scnlieniis querimonia est,

si

sas historias in Scripturarum

reperiri

alque

quoe sit, Hehraica: linguoo proi|

indignas Dei s a pi en lia,

I

negamus constantissim. Non

et pocticus

slylus hyperboles

atque
I

enim qui serpentem ver loculum putanl, naluiali

loquendi facullate pradilum fuisse arbilrantur, aut

exaggerationes postulans. Quare et vchemenlis contra

amicos causam divinic

jusliliai tuitus est,

quam

nudum animans
j '

in cujus viscera,

alque os non se ab-

susceperat defendendam.

dideril

diemon humanse
igitur

felicitatis invidi

lumescens.

David ver vehementer optt peccalum

et peccati

Serpens

inslrumcnlum

fuit,

quo usus dmon

regnum eversum, atque iniquilatem omni loco depulsam ideirc et cupit mala ca Deo immilti in homi;

est ad proloparentes perdendos. Et

!

quidem auclor

li-

bri Sapienlice, cap. 2, v. 24, ait -Invidi

autem diaboli
ver in

nes prava agentes, qua; ad atque

vitiis

Deum

redire compcllant,
aliis

mors

inlroivil

in

orbem terrarum.
Apprehensus

A Joannc

avocent, vcl saliem

cxcmplo

sint

Apocalvpsi, cap. 12,

et cap. 20, v.

v. 9, dicitur projeclus in terrain;

et

ultionis divinse.

Sanctorum enim Patrum senleutia

,

est

ligalus draco

Me maet

Davidicas imprecationes

uti

et

aiiorum sanctissimo,

gnus, serpens antiquus, qui vocalur diabolus,

rias.

Salafuisse

rum

virorum, qui

visi

sunt impreeari

vcl prsediclio-

Et Moscs ipse serpentem

salis ostendit,

Ev deceptorem
Deum

ncs esse impendenlium malorum ad

tions enlisas
;

modum

imprca-

diomona

cm

inter

ipsum ac mulicrem,
pra^di-

vcl mali

temporarii iniquis obventuri

salulis charitalc, ut

seu mulieris semen fuluras inimicitias

xisse
,

desideria concepla ex

eorum

co

scripsil

non utique inimicitias mulieris cum

perculsi peccarc desinant, et aliquando sapiant; vcl

reptilis

generc, sed

cum maligno

spiritu vi divin pro-

imprecationes contra peccati regnum, ut dcslruatur, et

terendo. Quid ver mireris

damionem animante abu-

nemo sit qui peccet; vcl denique vota hominis divinam justitiam exercere cupienlis, amore jusliliuc et
,

lentem, et edentem voces?

cullatissolulio,
et
si

Eadem
in

est opposite diffi-

dixeris
et

da^moncm

serpenlis

formam

olisequio divina voluntalis,

dm pnas ab

improbis

speciem iuduisse,

motu

acre excitato
si

cum Ev

Deus

repetit.

collocutum. Similiter res expeditur,

inlelligo

sentias arbi-

Ad quartum non

quomod Deum dedeceat

tratam

Evam

voecs serpenlis guiture crumpere,

M
damionem tamen
vocern finxisse.

PROLEG. PARS

1.

ART.

IV.

DE DIYINiTATE
cessisse
;

SS.

LIBRORUM.
,

52
ut

in are, vel in ipsius mulieris

organo

sed figurata esse omnia

:

peccalum profigurata

toparentum describerelur

Moscn ver

cdem
Evai

Neque

pariter

mirandum

est

Evam

aut subdubitanfacilitas,

loculione

rem

ex^licuisse, quia Hebra?i delictum

tem, an et serpentibus esset loquendi

aurcs
in ser-

ex traditione narrantes assueverant dicere serpentis

blandis verbis, maliti et dolo admissum.

pramuisse

aut credidisse spiritum

qucmpiam
defixis

pentis corpus infusum loqui, nihil

tamen

sibi esse

me-

Initum ab arboribus concilium causa eligendi sibi

rgis, similitudo, et

tuenduin in e

vitae

securitate; aut

mente,

nigmatis species est multm eru-

atque oculis in fructu, ejusque pulcbritudinc, auscultasse voces ex incogitanli

,

diens, qu usus est Johatan, ut fatuum

Sichcmitarum

neque advertisse utrm

et in

consilium, atque errorem scit reprehenderct, eorum-

anknans esset sermonis particeps, unde

laqueum
inter

que excidium ex incaut rgis electione impendens

prdiceret.

tandem se

inducrit.

Quod ver

serpenli
dixit
:

Dcus

Maximus

est

apologorum etsimilitudinum
facilis
;

omnia animantia maledicens

tuum,gradieris
,

Supra

pectus

usus apud Orientales ad institueudos

trahendos, atque adducendos ad

homines,

et terrain

comedcs omnibus diebus vit

:

officia

Hebras au-

tu, utrique dixit cuin diabolo, tiun serpcnti

diabolo

tem acceptissimus
tissimum est
illud
in

neque ab co cujusque nalionis

,

scrmone

figurato,
,

quo replatus
ob

et

comestio pulveris
tristio-

sapientes viri abhorrent

dum

est opportunits.
,

No-

humiliorem

probrosioremque stalum nott,

:

Mnenii Agrippoc

quo

Romanam
in

remque dejectionem
dias struxit

id

enim quod homini

,

insi-

plebem, quai
revocavil.
rabolis
,

sacrum montem secesserat,

si

urbem

dxmon,

abjectior

odiosior

dctestabilior
:

Quarc
in

magna

est vis in apologis, in pa,

rbus omnibus creatis in probro est

omnium

ipse

figurato dicendi gnre

neque ab usu

autem

et

mordet buinuin,

et sibi ipsi irascitur, et dis-

torquetur niagis, quod hoininem se prostralum videat divin charitate sublimis ereclum
:

communi alienum est ita loqui, cur sit indecorum moveri Deo sapientem homi nem, qui gravissimam veritatem similitudine involvat?

mult Yer

magis
natus

bumanam naturam quam

est, in

perdere omnin coibi

Quod autem

dicunt

rem ineptam

esse describere
,

Dei dexter collocatam

assidcre. Serluit

canem mol caud Tobiae

tanle hero minore
,

palri blandientem

adven-

penli ver (proplerea

quod instrumeutum

ad nu,

nos iheptiam non dicimus. In

dandum bominein

instrumenta autem maleficii

)

et

luctu et meerore erat tola

Tobi domus,

fatigatis

jam

ipsa detestari solemus

dixit

eum
et

fore execrabilio-

exspectatione genitoribus, et pen reditum desperantibus

,

rem, atque aut ipsum reptatum,

veris antea

comestionem pulgressuin

cm

lilius

subito affuit. Canis

qui cornes in

neque fdam, neque sordidam, fditali,

;

via fuerat, se

vicinum jam domui sentiens non defuit

spurciti, turpitudini fore

illum, et cibum,

aut

demptum
is

iri

officio, exiliit, gestiit, et

ffictis

produirons molu caud

,

af-

quicumquc tandem

esset,

quo an-

senibus, qu ratione pot erat

reducem
qui

signifi-

tea gradiebatur et vescebatur, ac detrusurn ad replan-

cavit.

Cm
,

ita

ver acciderit, idipsum sacer scriptor

ii

dum

et

mandendum pulverem.
Hebraorum magistri quidam faclum
,

adnotavit
inter-

quomod

facere soient

rem quam-

Aliter

pretantur

ex quibus est Abarbanel

scillcet

pulat

piam narrando nulla ex adjunclis prlermitlunt vividis animum pcrcellentibus atque oralioncm ornan,

Rabbinus

iste

cm

serpens, vidente atque inspectante

,

tibus.

Indignum
,

id Spiritu sancto qui objiciunt,

neque

Ev, in arborem scientiai boni et mali

semel atque seque

ips

ilerin ascendisset, friiclusdecerpsissel, edisset,

ob

id

non haberet pejus

cpisse
,

cogilare

non esse noxium

ac
dixisset

Evam secum nedm mortiferum

ejus

sp minima [quaque ponunt ob oculos. canem movisse Sed credendmne est dicet quis caudam ? Credendum est profecl scriptorem sacrum
oralores

neque poetas se

legisse probant-, qui

instar pictorum

arborisfructum, quo impun serpens, vesceretur: quod

perinde
fuit
si

in

e descriptione non errasse,

quem

errare Deus non

serpens, non moriemini:

in sacris Litleris
:

permiserit.

prosopopeise

quodam gcncrc

non

in-

Cetera, qiuc ex poclis Arato, Menandro, Epimenide Paulus excerpsit

tulit
, ,

usitato. Addit scriplum esse

Yidit igitur millier

;

quod

atque in suas epistolas transinspirata

;

bonum

esset

lignum ad vescendum
,

non autem,
:

audivit

poelis

quidem primo non fuerunt

in

vocem serpentis

vel

/idem habuit ejus verbis

ideirc

Paulo autem venerunt

stante.
et
|

mentem

Spiritu sancto ad-

impulsam Evam
facto
dicta.
,

fuisse

inlelligendum est serpentis

,

Nam

sicut Christus

Dominus cm pharisaeorum
in

agitasse

animo qu narrantur
autem serpens
subiit
,

quasi fuissent

scribarum sententias

retulit, atque

eosdem vesermofecit

Pnam

quod berbis

et

hementer

retorsit, ips su locutione profanos

oleribus reliquo

animantum generi

concessis,

non con-

nes ad altissimum dignitatis gradum evehens

tentus fructus appetiverit:

cibo

quamobrem

et ereplo ci

esse Spirils sancli instrumenta ad Juda*os suismet

quem
est,
in

antea carpebat, pulvere vesci in pcenani ei

armis confodiendos

ita
,

Paulus ethnicoruni

dicta

datum
cibum

ex quo in ventrem, et pectus gradi debuit,

mult

illustriora reddidit

cmque ea

sumpsit, pro-

pulvere quscsiiurus. Nolui banc rabbini sen-

bante Deo sumpsit, ut gentiles suismet probalis scriptoribus se jam convictos esse intelligerent.

lenliain pralerire silentio, etsi

usquequaque rabbini-

cam

esse putem. Incredulis

enim interdm e re saminus

valere.

atque

alia

bujus generis, etsi parva videantur

Ea ver, suum
,

tisfacimus, qunc nobis videtur

abest, sin

Parm
inter- il

tamen momenlum babent,

et Spirils sancli instinctu

eadem omnin

est,

eorum

opinio, qui arbi-

debuernntscribi, ut ad Dei verbum pertinerenl. Ilaque

trantur nulluni in eo mulieris lapsu

sermonem

nemo

ea parvi faciat,

nemo

judicet

minus digna, qu,

-,

83

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
inspirante, conscriberentur
dixerit
:

SS.

B1BLIORUM.
nisi

84
Evangelistae atque

Deo

quemadmodm neesse crealorem

:

Quamobrem non

injuria
,

mo

minus decere

Deum

[et

Apostoli falsitalis insimulantur

qud

aliis

verbis ab

conservatorem vilissimarum rerum d ornalum enim mundi, et elegantiam res etiam minimal multm conferunt, divinamque providentiam coniniendant.
4.

exemplari hebraico Scripturas profrant, Scripturas,

inquam, ab Hebraorum sapientissimis olim versas,

et

longo usu Judan's omnibus probatas. Dissonum ver

fuisset, et forlass, si fas est dicere,

Hebrorum

et

Spinos

in

novum Tcstamentum
slolos gentibus

imprudens, Apo^

polissimm Evangelii facem prafe-

calamni

refelluntur.

rcnles

aliis uti

qum
ila

gratis veteris Testamenti scriin gnies evulgatae

Contradicunt quarto loco Hcbraci, atque

ila

novum

pluris, quae
sibi

non

pridem

magnam

Testamentum oppugnant

Chrisli discipuli locos vete-

auctorilalem ubique comparaverant. Neque urgeat

rum
terii
si

Scriptorum in rem suam transferentes ab Ile;

quis se nolle credere viros Spiritu sancto illustra

los spirilui Gr;eci interpretis se subjecisse.
1

braic veritate recedunt

quomod ergo

ostendi po-

Nam venus

Spiritum sanctum scribenlibus adstitisse?

Nam

se

testhnonia qua? se Mose, Prophelis assumpsisse

Graco interpreti non subjecerunt Apostoli, sed pi qudam indulgenti et sancl plenque charilalis
,
,

dicunt,

cum

legis verbis, et

prophetarum

in

Hebraico

christian

prudenli interprelationem tum receptis-

codice adhuc exslanlibus conlerantur, manifesta erit

plermque sensus
nec accural, nec

et significationis diversitas

ergo

simam secuti sunt iis in locis in quibus parm aut nihil omnin ad rem ipsam interest ulrum textum
,

diligenter,

ne

fideliler usi

sunt Dei

Ilebraicum an

Gracam

septuaginla Seniorum editio-

verbo, ut doctrinam suam cfficerent crcdibiliorem.

nem

sequare.

Hanc scribendi ralionem sanctum Mat-

Hue etiam

facit

Apostolos senlentias plures Mose

thaeum non tenuisse crediderim, qui

cm Evangelium

prophelis acceptas in Levain partein delorsisse, at-

pro Judoeis Paleslinac incolis Hebraica Biblia legenii-

que ad causam suam accommodasse, ne viderenlur

bus scriberet

ab Hebraico codice hausit lestimonia

;

omnin

tutel

ac patrocinio prophetarum carere

et

sed

confirmandae doctrinal suae opporluna

inlerpres

etiamsi postea
in

potuitne Deus tam prava, contorla

mente sacro-

Syriacum Mallhaei Evangelium

rum veterum
suggerere?

scriptorum

alina novis scriptoribus

transferens

sermonem

loca pariter verierit, quae

Gracum cum

septuaginta Interpretibus convenirent.

,

Si per olium licerel

non responderem modo Heet

bris, sed etiam copia verborum

sententiarum

Qud si velimus ab omni nos invidi camus jam cum veteribus scriptoribus
ralione,

liberare, diecclesiaslicis

contumaces homines obruercm. Yerum efficiam, ut

brevibus refellantur. Evangelislas atque Apostolos,

Apostolos, null habita Hebraica), vel Gracae lillenc

non verba, sed vim prophetarum

In mullis
testimoniis
,

et legis

cx,

cm

locis
,

quibusdam

veteris Tesiamcnli ulunlur in

,

pressisse.

inquit

Hieronymus

rem suam

prophetarum mente recedere

est.

falsum

commentai',

in Isaiam, lib. 3, cap. 7,

qu Evangelisl
,

pnrjudicium

Etsi

enim demus nunc (quoniam

vel Apostoli de libris veteribus

assumpserunt

curiosis
esse,

eam

ingredi dispulalioncin

nolumus

ab Hebraicisne

allendendum

est,

non eos verborum ordinem secutos

fontibus, an ver

Grc septuaginta Iuterprelum

)

sed sensum. Ita plan consuetudo erat Chrisli Doniinr

traduclione Apostoli lestimonia hauserint

Apostolos

temporibus Scripturas accommodandi ad orationem

ut

in senlcnliis ex vetere Testamento ponendis versio-

non verba

sed sensus in rei cujuspiam confirma;

nein septuaginla Seniorum secutos; id tamen oplimo

consilio factum esse

tionem adhiberenlur
perili

uti

etiamnum

theologi et juris-

dicendum

est, atque ila fieri d-

probantes quidpiam auctoritate sacrarum Lillevel

laisse viris Spirits sancli praesidio munilis.

Enim

rarum
at

legum non

insistunl verbis, sed orationi

vero non erat opus

in praedicatione Evangelii

ab HeGratis

quousque sensus idem manet, atque ex usu rece,

braicis Bibliis verba

Ifciim fuit

depromere

im vero consentain

pto aliquid agilur

ria

immeril obtenditur aut cxenipla-

magis eo modo exscribere, quo

corrumpi, aut falsarios esse scriplores.

jxcmplaribus legebatur mull usilatioribus. Paucissi-

llinc

ad alterum argumenturn expedita responsio

arbitrio locos veteris

mi siquidem Hebraorum tum Hebraicae

relinuerant
totius
;

lingua

usum

est

non pro

Teslamenti ad

inet

contra gracae locutionis consuctudo fines

ut et in Synagogis

stitutum

suum Apostolos

transtulisse, sed
i

morem
,

Romani Imperii obtinuerat,

Ilellenistarum
,

traditioncm Judicorum secutos

de Chrisli vit

de

Judicorum

leclo primui
,

hebraico
seu potis

pradicatione, de miraculis, de nova Ecclesi, de gratis divinae abundanti

rali

textu, intcrprclatio instar paraphraseos

non lam allegorico qum

in

lille-

explicationis ex septuaginla Inlerpretibus pclerelur;

sensu vaticinia

veteribus

Scripluris

dita

alque

in scholis

Hebrorum grac

septuaginla Senio-

exposuisse. Anliquiores enim Judaei e ratione Scri-

rum

doctrin pueri inslituerenlur.

Cm

igilur

Chri-

pturas sacras inlerprclabanlur traditionis auclorilatc

feli
,

stus Jsus discipulos suos non miserit ad

minimam Judacorum parlem hebraic periiorum, sed ad omnes

terra populos gra:cum idioma loquenles
oporluit graco
scribi
;

ut

ad Messiam atque ad novam legem multa

transferrent, quae ad litleram de Synagog, de populo

non solm

Hebraico, de Davidc, aliove Messiac lypo dicla videbanlur. Cujus rei evidenti argumento sunt veleres

sermone Evangclia alque Epislolas

scripturas mullis
in

verm etiam prophetarum

ipsorum

libri,

pra

ca;leris

vero Chaldaic Paraphra-

anle seculis grac traduclas, atque ab Hebrais

nore habitas assumi.

ho- | ses, liber inscriptus D^ITTID 1NTT Zoar, et Mrdrasm, sive allegorica commentaria, in quibus plan de Mes-

; ,

85

PROLEG. PARS

1.

ART.

IV.

DE DIVlNIiATE
solos runt.
;

SS.

L1BRORUM.
,

80

sia exponuntur plures loci qui in speciem aliud spe-

Apostoli autem doctores

non propbet;e fuc-

ctant. Rabbini prselerea

mult posteriores

relate

Apo-

Addunt, nullum

exstitisse Dei

mandatum

quo

stolorum duplici sensu Scripluras soep intelligunt,

hislorico altero, patente, lillerali; altero subliniiore,

juberentur Apostoli scribere, quale veteribus propbetis

Deus
se

dedit.

Apostoli prterea ne significant qui,

arcano

myslico

quanquin
,

si

non

usilal

sed

di!i-

dem

Deo auetore scribere

in

gentis loqucrentur

sensum quoque hune alterum

et

phte saip

ore

habeant

cm Hc

contrario prodicit

Dominus.

sublimiorem non minus lilteralem

care deberent
,

bistoricum vo-

Apostoli denique in scriptissuis raliocinantur, ut non

qud propheta non minus ad rem su,

prophetare videantur, sed dispulare; quisquis autem

|

blimiorem adjunxeril animum

eamque prospexerit
;

vult ratione

dogmata sua eonfirmare

sunt,

eo ipso ju-

quin littral involucro veluti texerit

q;i

de causa

dicium legentium relinquit integrum ac liberum.

lnania haec
et

perinde uno Scriptural Ioco populum Israeliticum

nullo negotio convellunlur.

Davidem, ZorobabelemetMessiam ipsum siguilicatum

iatcniur
et

Undenam
doctores

ostendel Spinosa, non egere inspiralione

probant. Qui

excmpla volet, habebit

nos ira. Et quidem
nisi

barum interprelationum memorat disserlatione bac metbodo Scripturarum inin

primm
iis

Deo

Ecclesiai datos

ut doctrinam

se ore tenus

tradilam promulgarenl?
,

Non eguenibil

runl quidem
scienlibus

novoc revelalionis

quasi
,

antea

terprelandarum

nsi veteres

Synagogai doctores
(ides in
,

fuis-

eorum qu scriberent
Deo
sil
;

recns indita omfuit Spiri-

sent, inlelligi non posset,

quomod

Messiam

nium

cognitio

verm necesse

non tam

apertis Scriptural testimoniis

qum Palrum
nixa
inter

ritum sanctum adesse scribenti, curantem ut omnia

Cbrislo accepta sine ullo falsilatis periculo ex scriberentur. Iterm
si

Iradilione et explanalionibus allegoricis

ca'leros Jiidaic;e
ligionis
,

et

quod magis

est

Samaritanai re-

prophtie nominc pnedicentem (ufura

articules principem

locum baberet. Quam-

appcllare velit Spinosa Evangelistas, qui vilse, doctri-

obremabe
in

interpretandi rationetum recedere ccepe|

ne

et

passionis Christi historiam texure

:

propbelis
,

runl perlinaces Synagogai doctores, et nova metbodo

unius pressai
ltterse

non annumeramus

at si

propbelam eum dicat

in divinis

enjus

slndium acris incumbere,

mens
j

Deo

dirigilur,

ne labatur

rbus scri-

cm
sibi

ab Ecclesiai Palribus compulsi

videbant interclusum declinandi ictus,

omne perfugium nisi unam

si

bendis, injuria dignilalem prophetarum Evangelislis

alque Apostolis detrabit. Et Mosis, et Josue, et Esdre

libros

litteram sequerenlur.

Judaiorum Synagog

et Christi Ecclcsia pro-

Quae

cm

ila sinl

et

probarenlur adbuc magis

pheticos semper judicavit; non elTcruntur lamen eo

slyli

esset necessarium, cur accusant Jud ci Apostolos corrupli senss et conlorsionis Scripturarum?

gnre
,

in

conscribendis suorum

lemporum

hi-

Ex Syn-

sloriis

quo ceteros prophetas locutos legimus. Alia

dicamus, revelalio
i'aela
, ;

gog ips Apostoli

principia

in Christi discipulos elecli sunt

est igitur inspiratio, sive, ut claris

eadem

quai

Synagog bauseranl, adhi,

future atque arcanec cujusdam verilaiis Deo

alia

bent ad verilalcm corroborandam

et

confundendos

ver inspiratio, seu presentia Spirits sancti

ne
et

contumaces; viam Patribus demonstralam explicandai Scriptural lenenl

;

falsilas ulla subrepat.

Primo modo Isaiam, Teremiam

cur

in Apos'olis

reprehen-

celeros, qui sublimia

vit

quedam

prospexerunt, inspira-

dunt quod

in suis

legunt, in suis amant? Nos san

Deus;

altero ver

Josuam, Esdram, Mattheum,

inspiratio est, divers

induci non possumus, ut

credamus Apostolos fident^r

et

Lueam. Utraque autem divina

duntaxat inspirandi ratione
,

adeo

Cuisse

totam Synagogam provocaturos,

illa

eoram

et

prophetiam suo

modo

infinil

Jud;corum mullitudine testimonia

velcrum

ulramque appellari

licel.

prophetarum producturos ad Christi Evangelium annuntiandum,

pr.ijudicio
nisi illud

suum argumentandi genus pro

in Apostolos,

Pamus equidem mandatum nullum neque Deo, neque Chrislo Jesu aecepissc Apostolos consignaudi
quidquim
lilteris
;

apud eosdem valere credidissent. Etenim

atque exesi

damus eliam

rogatir, votis

preci-

nonne

Judaii odio perciti

bus fidelium adductos fuisse ea scribere

tiabant.

invidi, falsas novi Evangelii praiconibus Scriptura-

Ycrm
iis

Chrislus Dominus in
dimitlcns

que annununiversum munEvangelium

rum
kgis

mlerpretaliones uerri opposuissent,

et

si

perversis

dum
jussit
,

discipulos

predicare

prophetarum testimoniis contra se agi judidsseat? Polis ergo inde coll'gamus divinam inspi,

seque

affulurum promisit. Si igitur Spiritu

sancto armati orationes habure ad populum,

ralionem Apostolis

affulsisse,

cm,

ut rudes eranl at-

aures dmisse prelervolant,

ritu illo caruisse,

queper quomod suspicemur Spi-

que

idiotai

se

scienti instructos esse

probaverint

cm
fuit

orationes easdem ad

summam

dign docto locorum veteris Testamenti interprte,

perinde ac sludiis se lotos semper ddissent, eque
sua velerum valiciniorum declaratione

redactas scripto tradiderunl in

eternum permansuro?
in

Neque necesse

Apostolos

Evangeliis atque in
lo-

maximum

Ju-

Epistolis suis denuntiare vrba

Domini esse, quai

djeorum
Christi

et genlilium

numerum

ad fidem Evangelio

querentur et scriberent. Salis utique comperlum id

prstandam impulerint.

habemus

cm gencratim

significaverint Christo

Iterm ac postrem impius Spinosa, Grotii sententire comprobator, est refutandus, qui aliis de causis, et polis, inun

Jesu se missos ad Evangelice verilatis promulgatio-

nem; ipsumque

qui Patris sui

:

nominc se miserai,
estis,

conlcntione facl Aposlolorumcumpropbetis

apertis verbis dixisse

Non

enim vos
,

qui loqui-

negat divino Spirilu illustralos Apostolos. Doctores, inuuit ille non oportere Deo afflari sed pronheas
,

mini, sed Spirits Palris vcslri

qui loquitur in vobis

Madh., cap. 10,

v.

20.

Celcrm negamus

Apos!o!<rj

87

DE D1VIN1TATE ET CAN0MC1TATE
loqui.

SS.

BIBLIORUM.

non docuisse divinas sententias se

Paulus, Epist.
1

Apostolus
:

ad Cor in th., cap.

7, v. ult., ait

Puto

nent, ut sunt res philosophie; vel quibus facta et moralia prcepta jam cognita describuntur. PraGterea

enim quod

et

ego Spiritum Dei liabeam. Et Petrus, Ja-

an dictaverit singula tanqum discipulis magistri dicta

scripto excipientibus
liquerit ex rbus
;

cobus, cscterique in concilio Hierosolymis coacti initio

an ver facultati scriptorum re-

Epislol ad Anliochice fralrcs missse nolrunt

est Spiritui

Visum
fieret,

jam perceptis adhibere quidpiam,

falsi

sanclo

et
,

nobis

ut fratribus
,

notum

ipso

tamen adslante, ne quid

excidcrel.
fuit,

quoc procscripscrant

Dco profecta

seque non

nisi

Antiqua enim Anomoeorum hresis

et Apostolos in multis, ut

prophelas

Dei interprtes esse.

Perversius est quod ultimo loco opponitur, Spirilu

homines erant, locutos hu-

man lantm
76
,

industrie, ut S. Epiphanius refert hres.

et eeclesiastici

Dei actos ide non esse Apostolos, quod rationali su

facultate uterentur, et dispnlarent potis

ad quos

quidam

viri

accesserunt,
in

hominum

testante
stol

Hieronymo

in
:

Procemio Commcnlarii

Epi-

more, qum Dei placila proferrent. Credamusne Apostolos divino Spiritu ductos in negotii divini geslione

ad Philemonem
recipere,

Qui nolunt inter Epistolas Pauli

scribilur, aiunt,

eam

qu ad Philemonem
,

non

e de causa et naturali ratiocinandi facultate, et

meDei

semper Apostolum
dixisse,

nec omnia

Chrislo in se loquenle,

mori rerum quas oculis hauserant, quas didicerant,

quia nec

humana

imbecillitas

omnin
atque

spoliatos

Etiamsi enim instrumenta

,

sancti Spiritus ferre potuisset.

unum tenorcm Quo errore et nolatus

Aposlolorum
scriptis

essent Deo mota et excitata

homines tamen erant,

Erasmus

fuit,

peccata
,

qudam

in

hominum more
in

seipsos

movebanl; quare

et

reprehendens

qu
,

ipsis

mmorise lapsui assignabal.

,

ratiocinabantur, et industriam propriam atque

operam

Ab

c sententi

etsi

paululm cmandal

et alii

Ca-

ponebant

rbus accurat describendis, et simul ad-

tholici viri

non multm abesse videntur. Siunl diaalii,

stantem habebant Spiritum sanctum, qui regeret, ne

in

metro oppositi
molh., cap. 3,
statui

qui ex verbis Aposloli 2, ad Ti-

errorem laberenlur. Anticipata, qu jam imbutus

v. 16, affirmant, rectissini et verissim

erat uterque,

Spinosam

et

Grotium

fefellit

opinio,

omnem

Scripluram sanclam

et
;

canonicam,
ila

Spiritu sanclo inspiratos

homines furore
,

veluti atque

Spiritu sancto dictante esse conscriplam

nimirm

stro percitos esse debere abreptos

nihil, nihilque

ex se agentes

ut

non solm

sententi?

sed et verba singula et ver-

argumentis efficientes, et pulsos vchevellet. Apostoli

borum ordo, ac

tola disposilio sit

;

Deo tanqum per

menter, qu Spirilus sanctus

Spiritui sanclo et sibi

tamen

semetipsum loquenle

ita

Eslius in indicatum Aposloli

visum esse tum scribunt, cm

,

locwn. Sunt denique qui Scripluram omnem, ac lolani

inspiralam divinits agnoscunt;
ita

in concilio adhibil diligenti

collalisque studiis et
;

tamen

ut

non co:

sentenliis, quid

scribendum esset deliberaverant

inspiratione et

quo

ostenderunt,

cum

usum naturalium

dem modo sacras Lilteras omnes Spiritus dictaverit nam legem et prophetias ad verbum revelavit et dictavit

facullatumin rerum graviorum discussione consistere.

Moysi

et prophets
,

historias ver et morales

,

Moscs pariter, quem prophetam esse neque Spinosa, ncque Grolius diffilebitur, argumento usus est, cm
dixit
:

exhorlationes

quas antea vel visu

vel audilu

vel

lcclione, vel medilalione didicerant ipsi scriplores

Adhuc

vivente

me
!

atque ingrediente vobiscum,

agiographi, non fuit necesse inspirari aut dictari

Spiritu

semper contentios
gis

egislis

contra

Dominum ;

quantb

ma-

sancto

cm

eas scirent

jam

et

callcrcnt.

cum mortuus

fuero

Deuteron., cap. 31, v. 27. Ar-

Quanqum
inspirasse
stilit,

ver dicatur Spiritus sanctus ea quoque

iis

gumentari ergo ex inspiralione et revelatione divin

possunt prophel et sancti Dei homines. Qui ver ar-

et dictasse
in

seu quod scribentibus ad-

ne vel

puncto veritatc aberrarent, aut ine;

gumentantur,

et

puro ratiocinio uluntur, ut quidpiam

ii

ptum verbum adhiberent

movit
,

seu quia eos excilavit ac

scriberent
;

vel sequantur, vel persuadeant,

dicio,

quidem aliorum judogmata sua

,

quo probentur, vel

;

rcjicianlur,

ergo et

qum illa memoriam eorum quoc

ut hacc potis
,

notionem
iis

sciebant
,

non

in-

subjiciunt

sed qui prlerea Spiritum Dei habent

aliis

et

gessit Spirilus sanctus

sed inspiravit

ut

hoc potis
;

lumine divinits accepto miniunlur, eam

dijudi-

animi cogitatum

qum

illud in scripta referrent

ila

candi facultatem argumentando non faciunt.

Cornlius Lapide, commentariis in

eumdem Apostoli

ARTICULUS
Qu

locum.
V.
Poslerior

hc

verisimilior nobis videtur sententi,

ralione Spiritus sanctus sacros scriplores afflaverit.

quam

et eximii theologi suffragio

suo probaverunt et

Cm

superioris articuli disputalione satis esse vi-

probant, nosque ipsi supra jam indicavimus. Ut autem

facilioribus exordiamiir,

deainur parati atque instructi contra eorum impetum

qui in gnre Scripturas

prima veniat

in

mdium
in sacri
illud pri-

non Dei, sed hominum verin divinis Seri,

quoestio

verbane singula Spiritus sanctus

bum

esse arbitrantur, progrediamur nunc longis in

:

scriptoris

mente atque ore posuerit. Yerm

queestione ips
pturis contenta

omniane, an singula

mum
tati

rem consideranlibus
supervacancum

occurrit, inutile

omnin

perinde Dco sint rvlante

inspi-

esse, ac

sacri scriptoris naturali faculf.tque

rante, dictante ut nihil

sit

omnin

in iis exstet,

quod non
posse

verborum invcnlionem
,

elocutionem non
infallibili-

usquequque divinum. Qu

in re illud quaeri

relinquere, ut vcrilalcm

dignitatem atque
,

video,

nuin verba ipsa et voces suggesserit Spiritus

lalem Scripliirarum tueamur

cujus defensioni satis

sanctus, an sententias duntaxat. Uurss ex scnteniiis,

consullum

est, si quoc scripta

sunt

ea in scriptoris
,

an cas quoque qu ad Religionis articulos non perti-

animum Dcus

indiderit, aut excitaverit

atque

ci

ad-

89
stiterit

PROLEG. PARS.
,

I.

ART.
,

V.

QUOMODO SPIRITUS
r

S.

SACROS SCRIPT. AFFLAVERIT.

non duxeril
;

90

ut apla verba sumeret

incongrua linqueret.

Spirilus sanclus

neque minus
,

in Laiino

quid igitur verba singula Spirilus sanclus inspiraita in suverit, qui ut in nccessariis nunqum deest,

Ad

sermone
j

in

quem

versi Hebraici

et Grseci codiecs

sunt
j

quos prophet

et Apostoli descripserant,
in

ver-

perfluis

non redundat? Praterea

slyli

alque orationis

bum

Dei inYenilur,

qum

Hebraic ips vel Gncc

varietas,

Deum verborum auctorem non

dm
in

qu scriplores usi sunt, oslendit, ni fallinmr, esse. Nain quemadmoj !

oratione. Apostoli pariter instituebant gentes Cbristi

Domini doclrin
loquebanlur.

nec tamen ipsissima Chrisli verba

igitur nulla ncessitas sit

rbus quas scripserunt nihil diversum est, quoniam idem Spiritus sanclus in omnibus loquebatur, sic

Cm
,

ad defen-

dendam auctorilatem Scripturarum evocandi quoque

;

neque

in oratione et dicendi
,

modo

ulla

debej

clo vocabula

non inficiemur ea pro cujusque

exprompta. Erunt aulem
etilla divi-

ret esse dissimilitudo

si

verba Spirilus sanctus indi-

scriptoris facultale
;

disset, quibus res scriberelur. Orationis

autem diver-

naprorss, simentem scriptoris Spiritus sanclus regens

sitatem insignem esse pro vario scriptoris ingenio et dicendi usu, etiamsi sancti Paires non monuissent, ex
ips lectione quisque deprelienderet.

nullum passus

sit

ineplum verbum excidere, quernad-

modm
i j

hc de causa Dei Spiritus, ejus mentem totam

Amosum
,

pro-

suo lumine opplens, tuendam et regendam sumpsit.

Ilinc

pbetam imperilum esse sermone, non

scienti Hiero--

ad alteram qu20sliunculam progredientibus

quibus tamen et

nymus animadverlit quod cm

, ,

pastor esset

humili

nobis videtur et in sacri scriptoris facultatc reliclum

nolionibus antea se perceplis
uti
;

stylo atque inlgante ulerctur

contrario isaiam
illustris

nobilem virum

et litteris

excultum,

atque
| '

ipse parilcr Spiritus uterelur dirigens, atque ab

omni

elegantis scripsisse; utriusque

tamen scientiam pa-

labc opiniones prconceptas purgans

si

forte

qam

rem facit in loculione dissimili, quoniam idem in Amos, qui per omnes prophetas, Spirilus loquebalur
;

conlraxissent. Ha?c senlentia superiorcm consequiiur.

Nam neque divinus

Spiritus scriplores inspirans cxlor-

propterea
illum artis

in cap.

Amos prophte,
,

inquit

Diximus

quel ab animis cognitiones rerum quibus jam imbuti

erant, neque necesse est

su usum sermonibus,

ut quia pastor

gregum
\

nunc rurss
,

in

eorum anicolla-

nihil terribilius Leone cognoverat

iram domini leonibus

mos

ingeri

quod

illi

visu

quod auditu, quod

compararet.

tione rationis cognoverant.

scrij
!

Cur ergo Dei

Spiritus

jam

Scimus quidem Spiritum sanctum se cujusque

ploris ingenio altempersse, alque

ingestum ingrt? San Lucas, cap.

1, v. 2, dicit se

usum instrumento,

Evangelium scribere quod audivit

pit

et traditione aece,

cujusmodi
ver

illud esset, agresti

interdm et inculto. Id
j

ab Apostolis
55, de
iis

qui viderant. Et Joannes

cap. 19

maximo argumento est perinisisse Spiritum sanctum unicuique, quem vellet, in dicendo ordinen:
,

v.

qu;e vidit ipse,

lestimonium perhibet.

Nihil
|

autem

est in

hc re tam perspicuum, qum

cum

sequi, et verba seligere.

Quid? Inerudilanc, atque

auctorem, qui ex veterum monumentis, annalibus labulis libros

ineleganlia verba Spiritus sanctus in

animo

scriptoris
j
!

Regum

et

Paralipomenon confecit

non

insereret, quai ex incullo atque agresli fundo sponle

divine manifestalione, sed ab exemplaribus ob oculos

posilis

nascebanlur? Cur
verba diclavit
ctior,
,

eamdem rem
alter

tractans alia

aliis

scnlcntias sumpsisse. Quidni et propheta?, e*

,

quanqum

non esset

allero do;

prophetarum maximus Moscs mulla scripserint

dociunenla tradunt

quia

atque eidem Mosi interdm diversa?

Nam

Dei

ea dictaret Deus? Propheta? enim historias narrant, et

vitae

prrecepta
in

eadem cm
Cbristi

sint, aliis

verbis in Exodo, aliis

ben inslitucndoc, qua? oinnia

,

Deuteronomio promulgantur. Simililcr Evangclistaj

jam habebant comperta

' l

priusqum

manum

ad scri-

eamdem

Domini doctrinam

aflerunt, lict

non

bendum admoverent. Moses ^gyplum

affecerat,
!

multis malis

iisdcm plan vocibus narralionem suam conficiant,

populum
,

illinc

eduxerat, mare trajecerat

neque Chrisli Domini sermones iisdem plan verbis

renuntient;

sicco pede

legem in monte Sina Deo acccperal

im ver
et

et

isle

prtereat, quai
aller
subjicil.

ille
|

dcserlo oberraverat. Eguitne Dei revelatione ull vir

et ingenio, et prudenti, et constanti clarissimus, ut,

apponit

alter

praverlat,

qu

Ilc
|

demonslrant voces

scribendi

lenorem

Spirilu
J

quorum ipsemet pars magna

mandaret?
Jussit
plecli, adfuit scribenti,

et auctor fuerat, litteris

sanclo dictante sacros viros non accepisse.

equidem Deus Mosen ea libriscom-

Rever Scriptura ipsa

pe scriptorem

et Traditio id

unum nos

cre\ !

memori

elluere

non

est pas-

derede sacrorum Librorum inspiralionejubcnt, nom Spirilu sanclo

,

sus

nihil permisit inopportuni

calamo

clabi.

Nempc
susci-

directum, atque affla,

kcc sunt qu Deus

pit

agit in scriptore,

cm

ille

tum ea
falli

scripsisse

quie Deus voluit scribi

scribendo
pcrli,

quidpiam scribere antea exploratum.

non poluisse, res omnes ad argumentum

falsitatis

Itaquc quLerenli ac disputanti de sacrorum Librorum

et

ncnles singulari ope clivin animo occurrisse

nihil

rerum scriptarum

inspiratione,

respondemus

rtitid

omnin
litteris;

habentes, gubernanle Deo, mandatas

in sacros

inspiratos quidem, sed primiim oportere ut inter nos

ob

id

divinam auclorilalem

Libros
de-

conveniat, et accural deelarelur quid sonet verbum

inspiralio, et quai vis subjecta ei voci
sit.

dimansse. At ver verba quoque singula

inslillari

Nam

si

in-

buissc ad rei dignitatem tuendam, necessc

non

est ut

spirationis

nominc

intelligit

novam quamdam
animo

patclainsit,

cm res non iisdem vocabulis explicata eadem esse possit et sit. Non enim minus Dei verbum est Scriptura sacra in exemplari exscriplo,
credamus
ipsa
,
,

etionem

rei pris

non

preepta?, neque

cerlum est historias

et moralia

prccpta plermque
scriplis tradita.

sine hujusmodi inspiratione

fuisse
,

qum

in autographis litteris

etiamsi librarii

manum

Im ctiam

futura atque occultiora

qu

olini

Deus

91
,

DE DIVINTATE ET CANONICITTE

SS.

MBLIORUM.
:

92
El nobis quidem
,

propielas docueral prfusq'ni calamum sumercnt non fucrunt sic inspirata scribenli sed tanlummod qucc lm manifcstabanlur, cura scribcbat. Quanqum
;

posito suo inquit cap. 2, v. 27

ipsis,

qui hoc opus breviandi cavs suscepmus

non
,

fakm
et

laborem, imb verb negoiium plnum vigiliarum

doris assumpsimus.

su-

affirmandum
vcl diurnis

sit

arcana eadem et remotiora primm

Quinam ver
sibi
,

esset
et

ille

labor,

quod
:

sermonibus, vel visione nocturn, vel voce,

instinclu, vel in somnis, vcl in cxlasi,

negoiium ade grave

Sicut enim

v.

50

seq.,

expical

vel intriore

nov doms
est
;

architeclo de univers structura

vcl signo

quodam
sint, si

proposito sivc

per seipsum, sive

curandum

ei verb,

qui pingere curt,

ila

qu aplasunl
est et

angelorum ministrio
pauciora
tur,

Deum

rvlasse. Sed

cm

hoec

ad ornatum, exquirenda sunt;

slhnandum

in

cum
in

tot Scriptur sacra

comparen-

nobis. Eteniminteltectumcolligere, et
et curiosiits partes

ordinaresermonm,
,

non videtur

c signifcationc accipi inspiratio-

singulas quasque disquirere

historie

nis

vocabulum ant oporterc plcrmquc, aut posse.

impulsio

congruit auctori

brevitatem verb dictionis sectari, et

est.

Inspiratio igilur in re noslr dicenda est singulris

executiones rerumvilare, brevianli concedendum

cris igitur auctoribus,

Sa-

ea Spirilus sancti movenlis ad scribendum

direclio, ac prsentia mentent,

quanlumlibet Spirilus sancli

animumque
,

scriploris

divinum lumen
rendi

affulscrit,

dalum

est

negotium eouqui

gubernans

qu

velit

qu errar non sinit efficitque t scribat Deus. Duo autem ne cui ull in rc errare
, ,

qu ad susccplum inspiralumque
historias

Deo

inslilit-

lutum primrent, quolies aggressi sunt mandare

teris
,

uspiam conlingat
esse volunlale, ut
qui
rit
; ,

necessaria sunt

alterum

ila

recl
sc-

morales sententias,
,

et

quidquid jam

cm

firmilcr cbns1ituef.it
falsa
,

verum

erat olim

animo comprebensum
in

vel

percipere tum

nequeat vclle miscerc veris, qua;

allerum ejus meritem ade
assentiri possit
falli,
,

cognoveut ne cui

nalurali facullate polerant.

illustrari

Nunqum lamcn
erat terlio loco

eorum errorem Iabemur, quod

sacris litteris

i'also

neve unquam caplios probabiesse quod abessel vero.

dicendum, qui injuriam

Iitale

ralus

verum
in

faciunt, arbitral! nonnulla ex parvis sallem, ut ipsi in-

Horum utrumque
priestilit
,

Scriptoribus sacris Spirilus Dei

effecil ut

quiunt, et ad salutem noslram non spectantibus

bu-

himirm

volunlale firm

con-

mano tanlm
Dei prsentia

spirilu,

humanque

induslri aut pro-

stante

perptua essent dicendi veri, nec

;

rum
lit
,

desererent

simulque

in
,

unqum veanimum lumen inluquo perceptam antea

in 1er
,

pielas aul aposlolos scripsissc dcslilulos c singulan

,

sine qu intelligi iiequt librum esse

in

ac difludit plenissimum

divinum. Lapsus enim

est,

apostolos Spirilus sanctus

doclrinam veram esse cerl cognoscerent, neque

non qui relinqueret Scripturam, sed qui lueretur;

ut
islis

scribendum

labi

errare

decipi

inconsiderat

ne

al

ille,

placet, parlera

quidem

luetur, reliquam

verbo quidem possent. Ipsemet ctiam induxit, excitavit,

deserit;

quo

nihil potesl esse perversius.

Ilaque non

movit, ul de quo argumento scripserunt, scribe-

discessit Spirilus sanctus ab ullius partis curatione

rent, adslitit scribentibus,

permisit aliter sCribi

nunqum
,

recessit,

nec

qui scriplionem

omnem

gubernavit.

De

tolo porr
,

qum

vcllet ipse

prsentique

velere Teslamenlo et vctfibis sacris Litlcris

quas

su totum scriplumomni errore et fallaci purissimum

sibi vindicavil.
fallit,

Timolheus ab

infanli didicerat, Paulus, 2 ad Timotli.,

:

ILcc, nisi suscepti negolii

amor nos

cap. 3, V. 15, inquit

raia utilis est

Omnis Scriplura
;

divinits inspi,

paens est et manifesta divime inspirationis no-

ad docendum

quibus vernis Aposlolus

,

tio,

aplissima inlclligcndx, explicandoc, confirmand;c

sacram scriplurnm

omnem

totam

null ejus parte

sumirKC alque

rarum
stanli

auctoritati.

laxat est
,

omnium certissim;e divinarum ScripluNon enim inspiratio ca pius dunanimi motus cum prudonli, gravilato, tSticaHerisque moralibus dolibus
ipse excitavit
;

excepta, Dei afflanlis esse docuit.Ita enim accipienda

est Lalina Ikcc Pauli sententia
,

ac Gra;ca

illa

unde
tt

Lalinus interpres sumpsit

Cifi'j ifioi
:

n7

yp fejTctovrni

conjunclus

Omnis Scriptur

est divinits inspirata

atque

quem Dcus

nam

et in probis viris aniisle

,

utilis;

quemadmodm
:

et in anliqu vulgat editione

divinits inspirata, et uti1, v.

mum
polcsl

ad scribendum adjungenlibus molus

;

esse
sin-

legebalur
lis.

Omnis Scriptur

sed singulris Spirilus sancli pnesenlia

Eodcm modo

Petrus, Epist. 2, cap.

21, ait,

gularc praesidium scriplorem ab errore quolibet iinmu-

Spirilu sancto inspiralos locuos esse sanclos Dei ho-

ncm

reddens,cfiieicnsqueuthomines,dubitalioncomni

mines

quem locum de omnibus

veteris Inslrumcnli

deposil,tu(6inverilalemscriplarumrerumadhaTcant.
II;ec
qui:

scriptoribus meril inlelligimus. Aposlolicis bisce lo cuplelissimis

freti sancli

lanicn

Spirits sancli pra&senti

non

efficil,

de Scriplurarum dignilatc testimoniis

falsi,

sac r or u

Librorum auctores operarh inullam

in-

Paires nihil

nihil inepti,

nihil ira-

tcrdm ac diligenliam confrant sivc ad sententias

inveniehdas, sive ad conquirenda verba qiue sinl rei describendse
auctor
sensit
,

prudenlis aut inconsidcrali, nihil allcri repugnanlis

scriploresconsignssclitlerisconslanlerlenenl,

apliora.

Posuit hujusmodi diligenliam

et difficultatem

quod Spirilus sanctus adessel,

Dial., alque in

inspiraret, loquerelur,

libri

2 Machabujorum,

operis

diclarel. Clcinens, in Epist. ad Corinlh., Justinus in

quanilibcl disposiliim paralmnque

in

jam argu-

2 Apolog.

contra

Tryphoncm

Irc-

mentum haberet
sceperat
ille

pauciora oritrahendum

cum qu-

niis, lib. 1, contra nars., cap. 46 cl 47; Athanasius,

Basilius,

d:in pailiuin dislribulione et verborum

deleclu. Su-

Ambrosius, mullque mgs Epiphanius

quinque Jsonis Cyrenabi libros uno voin rcobleclalioni anirni lgre

Anoimcos blasphcnro arguens, qud Paulum quidam

ex se utliorao erat, locutura dicerent, et Ilicronyraus

lumine complccli: qu

volcnluiii, at(jue utilitali sludebat.

De eo

aulcin pro-

vHSlolam ad Philemoncm lanqum divinum vindi-

95

PROLEG. PARS

I.

ART. V.
sit,

QUOMODO SPIRITUS
nullumque re-

S.

SACRO'S SCRIPT. AFFLAYERIT.

;

94

cans, lict commendatitia Epistola

ligionis

grandis thsaurus non lateat

iste

ver supervacane

pracceptum conlineat.
si

quri, an Job ipse tibrum scripserit,

in
la-

cm

auctor

libri

Enim ver
psu

semeldubitemus an aliquid absurdi

Spiritus sanctus credatur, et ipse scripserit qui scriben-

Scriptur inveniatur, aut scriptor sacer mmorise

da
in

unamrem

pro altra scripserit, tota labefactabilur

dictavit. Omnes, brcvibus, sanctos Patres afferunt mdium, qui prophetarum linguam et manum cre-

Scriptur auctorits, ut optim Augustinus inquiebat conira Faustum, lib. 2, et lib. 2 de Consens. Evang.

diderunt Spiritus sancti

calamum

esse, ut ad eos
:

om-

nes Davidicum illud oequ pertincat

Lingua mea cala-

Quod enim qudam su parte viliosum est tolius diAdmonebataulem doclor egregius, si quid absurdi nobis videretur, ne unqum diceremus
,

mus
est

scrib.

Rationem

auctoritali adjungunt.

Yerbum

gnitali derogal.

Dei est, inquiunt, quidquidin Libris sacris descriplum

;

illud

ergo loculus est Deus. Proelerea de divinadignitale

libri

auctorem vcro abductum, sed potis vel cor,

rum Scripturarum

mullm

detrabitur,

nisi

ruplum exemplar, vel interpretem lapsum

genio imbecillo esse
,

vel nos inloci inlelli-

verba, et scnlenlias

omnes

Spiritus sanctus diclaverit.

non valentes

illius

Nam

Spiritus sancti privscnli, ne errent, adjuvantur

in conciliis coacti

genliam assequi

quoniam nemini de summ

licet

cujusli-

etiam Patres

ad causas

fidei, vel

bel rei in Scripturis posiloc veritale

dubitare,

morum

dirimendas, quid ergo intereril et Scripturas

,

nemini infirmitatis memoria alque oblivi>nis sacrum

scriptorem incusare. Neque erroris gravitatem levt
illa

sacras, et definiliones Ecclesi

si

unSpirits sancti

directione atque illustratione Scripturarum divinitatem

dislinctio gravium, et

levium rerum, priode acin

metiamur? Ut ergo major

sit,

quae esse omnin dbet

,

gravibus labi scripiores non potuerint; poluerint autein in levibus hallucinari

;

Scripturarum dignitas conciliorum decretis

non pos-

alque esse propterea ex

sumus, quin non modo sententias, verm etiam voces

singulas, et
ri

rerum natur discernendum quid ex Deo, quid ex ho-

minimos Scripturarum apices Deo auctoista

mine

sit.

Nam

primo qui

lirec

dicunt

videanl ne ex

Iribuamus.

minimo etiam errorc tolam

Scep efficiente latebr

narrationem

incertam
toti

Proferuntur

quocralur labefaelanda

sitisprincipiissinc
et

cum magno apparatu; sed ex pomagno negotio diluuntur. Falcmur

:

Scripturarum

aucloritati.

Deinde gravissimoc disan

nos lolam Scripturam esse inspiratam

fatemur

et

putationi pateret locus, quas graves, quas levs causas appellaremus

;

sanctos Dei homines non

quocirca flucluaremus incerti

procuratione
,

vino afflatu scripsisse

buman voluntate, sed diverm inspiralionis vocabulo

et

ex divino

afflatu et

an ver ex

humano
:

rerum pris ignoralarum dictatum

gimus
approbalionem

revclationem

ingenio quidpiam sacri scriptores protulissent

ferre null ratione fidelis

quod
mani-

aniea ver perceptarum solam approbalionem

;
,

intelli-

animus polest, cm

in

inquam

sitam in actione Dei

festum discrimen e inani dislinclione causa Scriptu-

permoventis bominem ad scribendum, simultpie adslaniis, pr^csenlis,

rarum adducatur. Ex quibus

efficitur

profect
ij)tui is

res
dili-

moderantis, diiigentis

mentem
,

ac

etiam ad salutem non necessaiias in Sci

manum
ritu

ut scripla ab

omni errorc vacarent

et

su

gente, prsente, inspirante, illuminante, auctore Spiritu sanclo esse exaralas.

aucloritate munireniur.

Enim ver
usum

dici nequit ^pi-

sanclo

ademptum

fuisse

Apostolis aut propbelis

;

Salis cognilisquoc hactens explicata sunt, babebit

ralionis,

memoriie,

judicii

ha^c

omnia

igitur

quisque

in

promptu quid respondeat primam alque

nobis sententias parlem
illi,

scribendo adbibucrunt. Ergo

ri

si ipsi
,

ratione etmenio-

allerani propositai

impu-

quidquam compleclebantur
novis

quod esset Spiritus

,

gnantibus. Affermit enim

qu nuperrim postremo
utrumque
,

sancti volunlati alque insliluto

opporlunissimum
In

non
res
in

loco dicebamus, utpriora subvertant,

licet

sci-

indigebant

pneceptionibus.

historiis

et Pauli

et Ptri

lestimonium
,

affirmantium

facilis cernitur,

quarum scribendi

ratio diversa

n
.

Scripturam lolam inspiratam esse

et sanclos

homincs

est

moralium pra^ceptorum scripiione.

,

In historiis
1

non buman voluntate, sed inspirante Deo loculos qu san vera non essent, si scriptorum quilibet proprio marte aut verba invenisset, aut sententias excogilsset ad

inquam

vel

quod jam sciebant Evangelista

:

dictabal
;

Deus; vel ignotum allerum

dicta
et

si

hoc posterais

ergo

facta
:

non retulerunt qu;c olim aut viderant

si

oralionem suam instruendam

et

absolven-

aut audierant

illud

prius,

ergo supervacane

in-

dam, ornandam. Afferunt

productam nobis Epi-

fusa itcrm sunt in aniinum, qua

animo comprehenergo afflatus

phanii ac Hieronymi auclorilatem,

quorum

alter

Ano-

debant. Erant autem sine ull dubitatione divinits

afflali

msos, aller Ecclesiaslicos viroserrore nott, eousque ausos, ut non onmia , Spiritu sanclo el Cliristo lo-

scriptores bistoriarum

divinus

alque inspiratio polest consistere, etiamsi Deus nec

quente, prophetas, alque Apostolos dixisse pularcnt.

verba neesentenlias nova virlute suppeditet.

Cum

Epiphanio autem et Hieronymo concorsest iheologorum omnium judicium qui Erasmum castigant
,
:

Papiam Apostolorum discipulum habemus

senlentiai

noslra

comprobalorem

qui divinits inspiratos

alqui nos etiam

non omnia, loquente Spiritu sanclo,

dixisse, et scripsisse

Apostolos arbitramur; et nos ergo gravi reprehensione digni sumus. Afferunt et

omnes sacros Libros ulique credidit. Is autem apud Eusebium, lib. 5., Ilist. eccl., cap. 59, ait, Marcum
Ptri interpretem
,

non servato neque diclorum neque

,

Cbrysostomum, homili22, inGenesim,

et

Gregoriurn

factorum Cbrisli ordinc

diligenter.

quai meminerat

scripsisse

Magnum,

prccfalione inlibrum

Job

111e scribit
,

neque
in

Non enim

ipse Christum audiit,

neque

apiculum, neque syllabam esse in sacris libris

qu

Christum

est

proseculus;

sed comitem se adjunxi't

, ,

95
Pelro
,

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
qui
,

SS.

BIBLIORUM.
,

96
consi-

ut

populorum

salutis intererat

verbum

j^

ribus sacris ut instrunieutis; quibus prcepla liaque sua

Dei nunliabat, ncc tamen Cbristi Domini scrmonesct

facta ordinale disponebat.

ignorata

homini commendaret
fecit.

litteris,

Hc de causa
,

nihil peecsse
,

eosque

ita et

ora et calamos suos

Hanc enim

Marcum
sollicilum

facta
nihi'l

refercntem

ut recordabatur

unic

lantummod sanctorum Palrum

dicta interpretalio-

practcrmittcrc

eorum

quoc audierat, et

nihil falsi scribere.

ilustrius, ut

Quo

tcslimonio nihil esse potest

nem habent nam si aliam qum dictum vellel, qui ista

:

haberent, plus dixissent

nobis quidem videlur, ad inspirationem

nobis opponit. Quid autem ex his pro adversariorum causa? Ergone infudit

divinam
structura

eum humanis verbis,

et
si

alque

human

orationis

Deus naliva verba etsententiasantea perceplas animo

prophetarum alque Apostolorum
,

partium dislributione

conjungendam.
,

cm

scriberent

Nempe

adsit Spiritus sanctus scribenti

quem

pri-

mum excilavit,
scribi velit,
si

utscriberet, opportune suggrai,

forte

qu

eum memoria

deficcret, iliustret

nunqum ver illi mmorise crediderunt su, nunqum suum judicium adhibuerunt in iis describendis qua3 viderant, qu contreclaverant? Quce si ita sunt cur
inquil
tas
:

meulem eo lumine quod omnem

met, qu
arcana,
fidelia

viliosam jgnoranliam

depellat, atque inconsideranliam tollat,

,

e vi confirscribantur
,

Hieronymus lib. 1 Comment, in Epist. ad GalaHoc autem inomnibus penc leslimoniis, qu de

sumpta sunt Testamento
,

simplicia

constantia
objicial

veteribus libris in novo

obser-

sublimia,

ignota

animo, nullam

vare clebemus, quod

memori

crediderint Evangelistxc et

Scriptur parlem vacuam tulcl sua relinquat, erunt

profect libri

Apostoli, et tanlm sensu explicato

taverint,

spordinem commua
vcl addiderint.

Dco inspirante

conscripti

quanqum

nonnunqum veldetraxerint verba

sermo

et scnlcntice
,

])lcrmque ab hominis ingenio,

,

ratione theologic

memoria
scantur.

studio

consideratione

diligenli profici-

est efficacius.

depromptum argumentum non Non desinit esse Dei verbum et illud

proprio ingenio sacris scriptoribus invenlum.

Nam

Jure aulcin ac merito Epiphanius

tentiam damnt. Blasphemabant
scripsit,
ii
,

Anomxorum

sen-

elsi

mente human profeclum

sit

auctoritatem tamen

ut sanctus doclor

ab human mente non habet, sed Spiritu sancto

prophetarum

et

Apostolorum nomina.
respondere

Nam

motore alque auctore, qui solus impulit sanclos viros, ut susciperent scribere, adjuvit ut pergerent,
curavit ut ad

cm

prcniercntur Scriptural aucloritate, ut se extri-

carent, eos veritum

non

est

Apostolum

humanits locutum. Jure eliain Hieronymus vehemenler exagilat eos ecclesiasticos viros, qui
stolis

verba

rem seipso deliberatam accommoda ta eamque plan declarantia adhiberent. Ipse

litteris

ex Pauli opi-

verba probavit, ipsius jussu consignata sunt

ipsius

eam

quac ad

Philemonem

scribitur

non recipie-

nomine
,

ipsius aucloritate sunt dita.

Sunt ergo
in Scriet ju-

bant, utpote sancti Spiritus prsidio deslilutam. Jure

parilcr theologi

divina

et tota

usquequaque divina, quoniam

Erasmum acriterreprchendunt,visum
et Iapsu

pturarum verbis volunlas ac dignitas auctoris

bentis speelatur,
gias litteras
bitur,
,

dicere errasse Apostolos oblivione saltem

non sonus aut

scriplio. Cert si re-

mmorise

elsi

non animi vitio :sedabsil, ut quidquam

verbis

quibus duntaxat regium

ipse,
;

nomen

adscri-

hnrum dicamus. Ncquc enim minorem auctoritatem

propheticis atque
aposlolicis
libri
,

quanqum neque scrlpserit

,

neque scribenda
oratores in expotestate tra-

tribuimus

in

dictaverit

verba rgis reputamus

si

qucumque
ritus

vcl

minime

parte praHcndentes Spiilli

leras provincias ablegatos

eum summ

sancti

absenliam

ut

facicbanl.

Eamdem

clandi publica negotia

verbum

rgis perferre dicimus

plan Scripturarum

omnium

dignitalem tuemur, quid-

quanlo magis Canonicos libros Dei verbum haberi

oporlebit, in

quid prophet

quidquid Aposloli scripserint. Absu-

quorum conscriptione Deus

ipse tantarn

inus ergo longissimo intervallo ab

eorum errorc quos

equidem
si le-

operam

praeslitit, et

ministros, atque oratores suos inse ita adstilu-

theologi et sancti Patres reprehendunt; quos

sliluendorum

hominum causa miltens

ipsemet loqueretur?

putamus

in

crimen nunqum

fuisse venluros,

rum

promisit, ul quidquid suo nomine, suque auclo-

nuissenl Scripturas, ne in punclo

quidem

propter

ritate dixissent,

adstantem assidue scriptoribus Dei Spirilum veritalc

aberrare.

Nihil etiam decedit Scripturarum dignitati, si ubi

opus revelatione
paucis
]

fuit, revelavit

Deus auriculam

scri-

Sanctorum Palrum
Sint, ut ait

explicatur
in
(

sententia.

Chrysoslomus, singulae

sacris Littcris

syllabe pretiosis thesauris plenissimoc

quanqum de
liber Jobi

grcis syllabis sanctus Pater dixerit, quas san Spiritus sanctus

nov revelationis ncessitas adstilit duntaxat, eumque lumine perfudit nitid monstrante verum et prodente falsitatem ne sub emenlil verilatis imagine subreperet. Multm quoque
benlis
,

ubi ver nulla fuit

non compegerat).

Sit

quoque

adhuc
crta.

inlercrit Scripturas sanctas et conciliorum d-

ut Gregorius

Magnus

affirmavit, Spiritus sancti diclalalino codice

:

Nemo
et

dixit hactens Pairibus in concilium

con-

lum

quod tamen de (
verba diclavit

qualcm

ipse lege-

voca-tis

eo prsidii gnre

Deum

adesse

quo omnium

bat, alfirmare
latina

non potuisset
).

nunqum enim
sacri

Spiritus

mentem

moveat

et rgal,

omnes

clarissim luce

Sint

scriplores

velut Dei calami; his atque

horum

similibus

omnes Palrum

collustret vcl

minimam

falsitalis

nubcculam disculoam

liente, impediat

ne ullo verbi errore labantur, suggforte effugerit,

judiciis assentimur, quia scilicel nihil est in Scripturis

inutile.

rt,

si

uspiam eos memoria

fide

Liber Jobi susceptus est scribi

auclore Deo
rei'ertus

eorum orationem
lam
ncc
velit et dicat.

sua tueatur, ac sibi

ipsi tribu-

eo dirigente absolulus, et pluribus senlcntiis

Concilia enim in rbus quai nec fidei

falli

ex divin revelatione cognitis. Deus usus est scripto

:1

morum

sunt,

possunt

Scriptores ver sacri

,,

07

PROLEG. PARS
labi

I.

ART. V. QUOMODO SPIRITUS

sed

S.

SACROS SCRIPT. AFFLAVERIT.

complectebantur,
debuissenl autem et tempus, et
afllantem habuissent,
:

93

nusquam

possunt errorc. Item Patribus in conci,

numerum memori non

adhibebanl
definire,
si
;

lium coactis nihil novi rvlt Dei Spiritus

sacra; doctrina;

cm

depositum Christo

atque Aposlolis
fidelibus propo-

Deum
ill

quam umc numerum in quem nulla

Mansit autem
tribus.

habucrit Ecclesia, inde sumunt,

qu

cadit ambiguilas. Luca;, cap. 1, v. 56

sant

prophetis autem et Apostolis novas doctrnas

Maria cum

Elisabeth
:

quasi mensibus
viri

Spiritus sanctus, ut sibi visum est, manifeslavit.

Pra>

Joannis cap. G, v. 10
quasi quinque millia
:

Discubuerunt ergo

numro

terea Scripturas divinas ab initio tradiderunt propheta?,

et Apostoli ex divini Spiritus instinctu ut
cl rgulas tamreligionis totius

et vers.

19

Cum

remigrssent
,

fundamenta

ergo quasi sladia viginti quinque aut triginla

v.

cap. 19,

qumverilaliscujuslibet

14

Erat autem Parascevc Pasch

1
,

liora quasi se.xta.

ccrlissimas

nam

id

polissimm canonicorum Libro

|

Aclorum, cap.

v.

15

Erat autem turba liominum

l'alsa

riim ratio postulat; definitiones ver suas Ecclesia ut

simul, fer centum viginti. Accedit mulla

in Scripturis contra

reperiri

cxplicntiones et dcclaraliones zdit veritalis

illius

philosophie pnccepla, cnjusmodi

canonicorum Librorum auctoribus

nralgatse, ad

ab Apostolis procausa
,

sunt moveri solcm, terram stare, solidos esse clos,

lunain majus luminare.

quam

illustrius
,

manifeslandam intcrdm
adjici jusla
:

mu tari

verba qusedam

interdm

Lapsos cliam memori Aposlolos pluribus

in locis

poposcit; sive ut dicamus paucioribus

lumen

quod

quis ignorai, qui Scripturas legerit? Mattlueus scribit,

cap. 2, v. ull.,
iri

Scriptoribus sacris arulsit, lumen eral nova; inspirationis in rbus fidei,

prophelas dixissc Jesum appelalum

scripsil; cl

morum

facti

anlea incognitis;

Nazarenum, quod nemo prophclarum

in reliquis

ver omnibus, sive necessaria ea essent ad

,

cap. 27, v. 9, verba Zachariaj propheta; iribuit Jere!

docendum
sumpta
errore
,

sive ad

exornandam orationem
,

sive ad

mia?. Marcus, cap. 1, v. 2, Isaiam

nat.

proMalachi nomil'acil
;

magis persuadendum
,

sive etiam ad

delcclandum asj

Lucas Arphaxadis

liliuin

Cainanem

hune

lumen

et

omni atque verbi improprielale immuncm faciens quod

erat direclionis fallaci
,

ver pairem Sale,

j

cm (amen Cainan

isle

nunqum

exsliterit

atque

nulla fraus, nullus

dolus, nulla vis externa

obscuj

charum
ait

inlersit.

Arphaxadum et Sale nullus patriarAclorum, cap. 7, v. 14, Stcphanus

famili univers accersitum in yEgy;

rarc potuisset; lumen contrario Ecclesia; prasens

Jacobumcum
in

non

allingit rcs

non rcvelalas; ad ea autem quai

ila aiulgct, ut

fidei

plum

animabus sepluaginta quinque

cm

Gnes.,

sunt explicanda
clesia

cert cognoscat Ec-

cap. 40, v. 27, et Exod., cap. 1, v. 5,

numeranliw

se doctrinam divinam traderc,

cm

vocalis
,

lantm sepluaginta; versu autem 15, inquit Jacobum

cl pati iarchas translalos in
|)iilcro

Ecclesiarum pastoribus ad rem cognoscendam

convenientibus
,

et

Sichcm

fuisse, atque in sepretio argenti

filiis

iisque nullo dolo

null fraude dc-

posilos,
filii

quod mit Abraham

,

ceplis, null vi coactis posl

maximam

adhibilam

dili-

llcmor

Sicliem

quod cum vetere

in Ilebron

histori

non

gentiam
convenit

in

ponderandis causa; momenlis inter cos

doctrina; declaralioncm in
;

convenit. Siquidem
filio

Abraham

ab Ephrone

novam quamdam

Scor agrum emit scpulcri locum, Gnes., cap. 25.

filiis

revelalis doctrinis esse

conclusam

ex quo

fit

majo-

Jacob ver parlem agri emit

erat Sichcmi,
igitur

Hcmor, qui paler

v.

rem dignitatem

esse Scriplurarum
I).

qum

conciliorum.
sit
,

non

filius,

Gnes., 55,

19; memori

Quanqum cum
cilia

Gregorio tut affirmandum

,

quandoque

defecit sacros scriptores. Ha;c ver

perinde quatuor Evangelia

,

ac quatuor Ecclesia; con-

oninia muneri Aposlolorum et dignitali nihil delra-

de quibus sermonem habebat ,

et

Nicamum Ephe,

hunt, neque officiunt quidquam verilati Evangelii, aut

fidei

sinum, Constantinopolilanum,
oporterc.

Cbalcedoncnsc recipi

Scriplurarum, quee conslantissima est

et

immola,

cliamsi oblivio in rbus parvi moincnti scriplores ceperit.

nostra;

iis quoe ad primam et secundam doctrina; parlem explodendam afferebantur, terlia vindicanda est nonnullorum conlumeliis lemei de

Expeditis

Ahjuc uni ac

soli

qu'idem Christo Domino, qui ipsa

verilas erat, peculiare esse debuit, se Spirilu sancio

in

Scriptur sacra loquentium. Yolunt

isti

res fidei et

omnibus semper
;

agi,

nec unqum

in

minim rc

morum tantummodo
errore et fallaci
;

Spiritus sancli prasidio lutas ab

piis

falli

Aposlolos ver aut prophelas eodem non labendi

cteras ver suo ingenio

,

qui-

privilegio donalos, salis persuaderi

non polcsl. Sed

dem

et

prudenlibus viris

sed errori obnoxiis ad-

quid diulis hc de re
slolus Paulus fatetur se

sermonem producimus? Apoquamdam auctorilale propri

1

mixlas. Quare aiunt finem Scriplurarum esse inslitu-

lionem nostram de rcligionis rbus

philosophicis
, ,

non autem de

consilioque suo prescribere, non divino. Episl.

rinlh., cap. 7, v.

Co-

neque de bumanis qu sine detrimento

10
,

et

12

lis
,

autem qui matrimonio

ignoranlur;
patrocinio.

hc igitur fulta non sunt Spiritus sancli Non enim omnes Apostolorum aut Profecit

juncti sunt prwcipio

viro

non ego

sed

Dominus uxorcm
,

non discederc... ISam cleris ego dico, non Domi-

pbelarum sermones ore prolalos

auctorilale sua

esse divinos

nus.

Mosen ver, Domino non approbanle,

libcllum,

perniisisse

Deus

nec

vitii

omnis atque erroris

de
fidei

Jud:cis repudii

videlur Chrislus
ait
:

innuerc

expertes
et

sed solm susceptos et instilulos

Matlh., cap. 19, v. 8, ubi

Quoniam Mogscs ad du-

morum

doctrina. Igitur et Scripturas rcligionis

ma-

riliam cordis veslri permisit vobis dimitlere tixorcs vestras.

ait
:

gislras suo

lumine respersit, non bisloricas, non phi-

Apostolus ilerm, 2 ad Corinlh., cap. 11,

v. 17,
,

losophicas. Quocirca sacri scriplores incerti

sam sunt
et

Quod

loquor,

non loquor secundum

;

Deum

sed

de numro

et

tempore

quoniam certum tempus

quasi in insipienti

et vers. 21

In insipienti dico.

99

DE D1VINITATE PT CaN0NIC1TATE
:

SS.

BBLIORUM.

m
,

Numquid

insipicns est Spritus sanctus

aut quid in-

cidisset,

magnum

allatum fuisset Ecclesioc detrimen-

spirarc potuit, quod nalurx et perpetuis matrimonii

tus esset

tum
erat

quia non in

omni eorum sermone, atque actione

loquendi agendique liorrua

contrai iuin? Itaque

humano tantm
lict

in-

proposila Ecclesix

geiiio
l

atque

human

auctorilate interdm locuti sunt,

,

sed in concionibus Dei nomine habitis

liari

quas

farni-

;>r accepta

dederunt sancli Dei homines

codera

sermocinatione et consueludine non erat

diflicile

graviorifyjs Spirilu sanctoessent inspirali.

discernere. Quapropter lapsus alque errores quos in

vita;

Son parm

negotii nobis

dalum

est in

horum argu-

ralione admisissenl in doctrinam non redunds-

mentons
difiicultatcs

refutatione,

quai
;

insignes Scripturarum

sent, atque ipsis in re

qupiam errantibus, cavere

sibi

complectunlur

sed quoquo

modo

absol-

quilibet

ab errore potuisset. Alia autem ralio

:

est

vemus. Finis ulique Scripturarum sanctarum est nostra

scriplionis
ditai

ad inslruendam muniendamque Ecclesiam

de prxceplis rcligionis

instilulio.

Quid igitur?
veritati

sunt propbetis, ab Apostolis Scripturx qua3

faciendi consilia trade-

Erroresne propterea in Scripturam sanctam

inlerspersi irrepserunt; aut

omnia ben vivendi rectque

rent,

sacros scriptores,
,

dm

ad omnes

bominum usus

essent

utilissima3,

humana,

bislorica

philosophica traclabant

divinus

vitam

omnem
;

conlinerent, erroribus liberarent bomi-

Spirilus illico deseruit,

cm

paul ante
,

in

moralibus,

num animos

brevis dicam
;

quae ut divin

omnin

jn occultioribus fidei rbus aflulserit

in

et

postmodm
Cur
sa-

susciperentur

quant ergo magis necesse

,

fuit scriplis

edem oralione continua

Religionem nos

illucere perrexerit?

ex Dei munimine nullum errorem

falsitatem nullam
;

non polis
cra

contrario ita disserimus? Scriplura

admisceri reliquis verilatibus exitiosam

potest
dici

nihil

enim

edocel; igitur congruenter ab

falso

inconsideratius

qum Spirilum sanclum

,

onini falsilalc

omnin vacat, quoniam ex

omnis
in

quo-

ab

ullius partis curatione discessisse, qui in scriptores

,

dam

inlerposito Scriplura

suspicionem et

illapsus erat

ut totum opus tueretur

non ut partem
si

dubilalioncm veniret. Increduli enim in bistoricis r-

inspirarct,

partem relinqueret. Quamobrem

in rei

aller

bus manifestum errorem deprebendentes,

ad
fidei et

eum quoque

scriptorum sacrorum adverss alterum

cujus-

morum doclrinam mansse

rerum geslarum
tanqum
et

arbitrarenlur,

dam

narratione repugnare videalur

,

et null

posse

\el saltem de illarum

veritate dubita-

ratione conciliait

alterutrum falsum esse, et obliabsit dicere

;

rent, quibus

basi doctrina nititur, atque ita,

viscendo lapsum
polis

sed hnbecillitatem

divinarum
lis

omnium

admirabilium rerum fundamen-

humana2 mentis accusemus verum conciliandi

assequenlis
incuri
;

subductis, ill etiam nutarent. Quis ver definiel

rcs

modum non
credamus.

vel in

allerutrius scriplura

ulrm

quxpiam necessariam cum Rcligione connibil

amanuensium

aut inscili

mendum

irrepsisse

junclionem habeat, vel

ad Ueligionem confrt?
sit,

Quis dijudicabit, de fidene oratio

sopbi
;

an de philoso-

Consequens argumentum facilisexpeditur. Eliamsi

Spiritu sancto

de christianis moribus, an de ceconomicis po-

non desererentur scribendo evangeli

liiicisve negoliis?

Fidem omnem videremus perturbari

,

six,

potuerunt tamen aut lempus, aut

numerum

rei

errore atque inscili sacri scriptoris

nibique esset

cujuspiam certo non defmire. Farniliari enim alque

usilato

quod nos

fallaci vindicarel,

si

in

errorem rapi

sermone cm quidpiam narramus, nec

certi

poluisset. Perniciosissim ergo errat,

et

firmam Dei

aliquid conslituimus, formulas adhibere solemus plu$

verbo assensionem

tollit

qui vel

miimno cujuscumnullam ergo ScriSpirilus san-

miiisve temporisautnumeri explicantes. AtverDeus

reliquit
in

que generis peccato lapsos esse scribendo auctores

sacros suspicelur.

scriptoris

poteslate familiarem adbibere

Quod

si ita

est,

loquendi
tnr
;

modum,

quasi ex se ipso scriptor loqucrc-

ptural pariein prxsidio suo

immunitam

opporlunum ergo non duxil certuin numerum

in Scripluris sine u!lo veritalis

clus reliquit.
lis,

Nec putemus alienum

sancto

ejus esse dignila-

aut statum lempus suggerere. Pari ralione explicatur

quam

in Spirilu

omnes agnoscimus, quod

quomod
dicatur,

delrimenlo

vel

niinimam Scripturarum particulam ejus instinctu

;

modo lunam

esse luminare majus,

modo

ler-

desciptam ponimus
iiinue

confirmalorem enim adesse mi,

ram

stare,

solem moveri, aliujue Imjus generis, quai

etiam veritalis et comprobatorem

non

est

aut pbilosophis negantur omnin, aut in disputaiione

Spirilus sancti dignitate alienum.

sunt posita.
et

Nam

spirilus sanctus revelationc singu-

Maxime aulem
distant atque

scripta

Aposlolorum
si

prophetarum

lari

de his rbus scriptorem non docuit, sed permisit

sermoncs,
sit.

de

farniliari

quidem serin

usital loqui, ut

bomines

soient.,

qui san

mone quxsiio

Ut ne labercnlur unqum
et

fami-

loquendi ratione non recedunt; neque tamen

tiunlur, quidquid de luna; magniludine,
terra? constitutionc,

communi men-

liaribus colloquiis,

quotidiano convictu debuisset

iis

et solis vel

Spirilus sanctus

perpelu
,

adesse

moderalor
,

et

aut

motu

senliant. Huic respon-

reclor, sive cogitarent

sive

loquerentur

sive quid

sioni

addatur et

alia

quam supra ad luendam Mode mundi ortu attulimus.

agerent
sent,

quare et peccare nullum peccalum poluisipsi se peccalis

saic;c histori verilatem

cm tamen

obnoxios faterentur,

De
loco,

testimoniis veteris testamenli in novo exs<riptis

nec semper divino Spirilu agerentur. Neque eniin

quia prophet eranl et Aposloli, ide
facullatem
iis

aliquid

jam

in

superiore articulo responsum est eo

est

omnem
si

labendi

quo contra llebra^os

noviTestamentisusccpa

ablatam fuisse oportuit,

facullas qui-

defensio. Aposlolos videlicet

non de verbis, sed sensu

aulem
vel unius

dem

dici

polest,

quse ver est infirmitas; neque ex

iis

prophetarum
-

fuisse solliilos; errasse

leviorc

quodam peccato quod

in

communi

vil ex-

prophetai pro alterius nomine diclo, vel producto te-

O.M.L

101

PRGLEG. PARS
unqum
ostendat,
si

I.

ART.

V.

QUOMODO SPI.MTUS
m
11

S.

SACROS SCBIPT. AFFLAVERIT

102

slimonio, quod non rcperiatur

quis

in veteribus Scripturis,

vcrbis Jeremi, Zachari ver sentenli compositam

sine ullo errore lotam attributam fuisse Jeremiac? lia

proplietarum senlentias conscripserint, de Chri-

sidcret, qui nihil,

quod Aposloli

ferme et Marci lestimonium accipiendum

est,

quod

sto et

nova Ecelesi non praxlixerunt? Persequemur

cm

conslet parliin Malachite, parlim lsaiuc vaticiniis,

Isaicc est

lamen hoc loco non n.od ea qu;ic nobis probantur, qu plerumque Scriplurarum interpretibus Chrydici soient. Nazarenum vocalum iri Christum
sed et

tolum prophclyc
sleriora verba.

adscriplum,eujus erant pocredibilius

est

Verm

est

non dixhse
ut

Marcum

Sicut scriptum

in

hai Prophei,
? roi;

sostomusprnuntialum
prophtise
capite
13, v. 5 libri

dixil quodam

prophel,cujus

habet Vulgata nostra, sed in proplwtis,

ut grai'c legitur,
ctorilate
j

j^y.

omnin inlerciderunt. Huetius ver conjicit Judicum deprompium, in quo

:

quoniam proplietarum duoium au-

narrationem suam confirmabat.

de Samsone typo Christi Domini dicitur

Erit enim

puer Nazarus Dei ab infanti su. Alii animadverlenles Evanelislam usuin esse non ullius cerli prop!iet;e auctoritate,

Certum deinde non est Cainancm in Lucre descriptum fuisse inler Arphaxadum et Sale. Muhi enim
sunt, qui ex versione septuagina
nis

Interpretum Caina-

sed proplietarum, ut adimpleretur,

nomen primm adjectum

a librario

quodam pu-

quod dictum

est

per prophetas, arbitrant ur Malthi.m

tant, qui in grx;c translatione

qu ulebatur Cainancm

sensum prophetarum omnium collegisse, qui utique Christum Dominum Sanclum fulurum, et Sanctum
sanctorum
cujusmodi Nazarai Deo consecralum erant, spissim commmorant, llieronymus capite il, v. 1, Isahc, Matthamm verba doprompsisse non
,

legerat, ut,

cm

corrigere genealogiam Lucie vellet,

dcpravaveril. Sunt qui sentiant

Lucam non

suo, sed

septuaginta Interpretum

nomme genealogiam vetc.ru m

palriarcharum lextuisse, quod gcnlibus Evangelium

scriberet
suclis,
|

lcctioni

grcac septuaginta Seniorum assi

inepte colligit, in quo Proplicta Spiritu divino plenus

valicinatur
:

ipsumque propterea non errasse; sed

quis

El egredietur verge de radie Jesse,

2 Possumus
:

et flos

error

sit,

lolum esse Seniorum inemendatum reliclum.

in Ilebraieis codicibus,

de radie ejus ascendet. Inquit enim S. doclor

lib. 1

Nec desunt, qui

ginla

quos Seplua-

Commentai*,

in Malth., cap.

et aliter dicere,

quod eliam iisdem

Isai scriptum
sit
:

verbis jnxla

hebraicam verilatem in
radie Jesse, et

Exiei virga de

Naet
j

inGnccumsermonem verterunt, Cainancm fuisse judicant fato autem quodam nunc in Ilebraieis exemplaribus non inveniri, cm facillimum sit in exscriben;

zarus (Nazarenus) de radie ejus ascendet. Flos enim,

et surculus

dis genealogiis, errante oculo, aut

manu, gerierationem

hebraic est

netzer

quemadmodm

unam

prxtcriri. Sunt qui just

mlzar voealur urbs Nazareth ab Uebrao Medico, et philosopho David de Pomis in libro Tzemach David,
seu

incompert arbilrcnlur
|

qudam de causa nobis prsetermissum Mose nomen

consult Mallhus in Christi
omisit, Septuaginta

Cainanis,

quemadmodm

Gerwn

Davidis).

Homo Cm

au! cm

Nazarenus est
! |

-genealogi gencrationes

quasdam
:

nalzar, vel notzar, vel nolzeri quasi floridus ab urbe

autem ex tradilione supplelum

riler tradilionis

unde Lucas ejus pa-

Nazareth, urbe florid.

ergo Isaias Christum apj

ductu ad Noe, aique

Adamum

gene-

pellaverit netzer, surcuium, florem ;

Matlhams

notzeri,
I

rationcs

Nazarenum quoque pradiclum

qui cert Isaiie

scripsit allegoric et

myslic qudam iterpretatione Judicis lune probal,

numerando pervenerit. Yides qurc et quanta sinl, quqe ab omni errore vindicare Evangclistas possunt; quaj omnia summo studio, et contentione

locum de Messi

intelligebanl.

Ab co

Scriplurarum commenlaloribus inventa sunt, utChristian humililate ac pietate Bibliorum verilatem in r-

autem
vt

Isaiie

loco IIebr;eorum crudilos pularc assuni-

ptum Mallha testimonium, llieronymus idem obserlib.

bus eliam ad Rcligioncm non pertinentibus luerentur;

4 Commentai',
ii

in

Isaiam, cap. ll.Erudili ver

cm lamen unoverbopossentse ab omni

rare, et lev in re nihili Evangelista;

invidia libefateri.

Ilcbrccorum sunt

ipsi

de Nazaricorum sect, quoscripsit

et
:

erratum

rum

grali Mattlueus
Isaioc

Evangelium

ipsi

pani-

Cur ergo non

istos polis

imitemur,

qum

falsos esse

que Ilebraicum

textum legentes,

cum

Syriaco

uspiam sacros scriptores temer judicemus?

Maltha?i exemplari conferentes multo facilis cogno-

De Slephani sermonc quibusdam

nostri ralionem

videlur instiluti
in

scere potuerunt, unde Matlhxus leslimonium

pseril.

sum-

non poslulare,

ut

eumdem

maguo

populi lumullu et clamore, in lemporis angusti atqiK;

Facilis respondelur ad alterum Mallh.xi locum, in quo ex oblivione vel inconsideranli opponitur pro

animi impetu,

in

oratione subil et eclere effusum ab

omni errore vindicare debcamus. Non enim, inquiunt,

saccr scriptor est Stephanus, sed Lucas, qui oralio

Zachari Jeremiam nommasse. Si enim reponamus

errore librarii Jeremiam nunclegi,

cm Matthams Za-

nem,

ut pronuntiata crat Stephano,

summ

fide ex-

quomod progredietur, qui objecil? Quid reprehendet, si cum S. Hieronymo dixerimus, cm Matthseus tantm scripserit. Tune impletum
scripserit,
est,

chariam

posuit,

neque cmendare errorcs debuil ad rem

Nola sunt qua;

pa;

attinentes, in quos pr.x nimi festinalione

infirmitate erat lapsus.
re Melchior

elmemerhe
hc de

scripsit

quod dictum

est

per Proplietam, nullius proplicta;

homine compellato, lapsu lemporis irrepsisse Jeremiam? non enim solet Matthus prophelas nominare
quos testes adhibet. Cujus rei
cusabit,
si

2, de Loc. Theol., cap. ult. Verm non placet horum consilium ratioucm autem probare nullo modo possumus. Itaquc dicam et ad banc
Canus,
lib.
;

demm

oblivionem ac-

veteris et novi Testamenti discrepantiam

quaa san

responderimus propheliam illam de Gbrisll

fi$uli

non

est rejicicnda in oblivionem Stephani,

quem non

venditione triginla argenteis, et emptione ari

sine causa

Lucas plnum Spiritu sancto fuisse nolavil.

i05

DE DiVINITATE ET CANONICITATE SS BIBLIORUM.

olim sepliiaginta Interprtes animas septuaginla
in

104

Jam

ab inlerpretibus non

quinque in /Egyptum ingressas scripserant

cap.
ult.,

modo calholicis, sed cl hoereticis ad rem componendam ne errorem Stephano/assignaTollunt scilicet lextu cas voces
filii

Gnes. 46,'v. 27, quanqum in cap. 10, Deuter., v.

rent.

Sicliem
;

ponanl
tavit et
iilios

et ipsi

animas lantm septuaginla, quod adno;

quae absunt ab edilionibus Syriac et Arabica

vel si
,

Hieronymus

sed quinque Josephi nepoles

ibi vers.

cas linquunt

grxcum

dicendi genus tou Su^s/*

patris

quod
:

Manassis cl Ephraim

20, suis nominisobole Ja-

nos Sichemi diceremus, interpetrantur

Sichemi

bus appellalos'in numerumconcludunl, quos Hebraica

cl Latina

excmplaria vctcris Tcstamcnli

in

quoniam etsiarliculoTo sp filium Grci significent, codem lamen el palrem interdm et maritum dno,

cobi non numerrunl. Eos interprtes scculus Stepha-

tant;

vel eliam

non supplet voce

,

patris

commode

nus (quos et

S.

Lucas Aclorum scriptor scquidebuit,

verlunt Ilemor Sichemit

Ilemor Principis Sichemi.

quorum

scriptural

magnam apud
Hieronymus
ipse

gentes habebant auin

Tum nomen Abraham

ac
si

in genitivo

casu diclum ponunt,

clorilalem,

inquit
et

qustionibus hc-

essel

t,

tou

Afutj. iy/o-,o tou h&fKfi

filius,

Abra-

braicis) plures,

animas

dixit,

qum

sint in

hamides, semen Abrah,

est,

seu nepos Abrahami, id

Hebraicis

voluminibus descriptne;

ncquc tamcn

Jacobus. Atque in hune

:

modum

ex grecco lextu

veritate discessil: siquidem etsacri scriplorcs

quxdam

latinum faciunt

Posili sunt in sepulcro

quod

filins, sive

pcr prolepsin,

id est, anticipationem
falsilatis.

interdm scribunl,

nepos Abrahami Jacobus argento enterai

filiis

Ilemor

neque accusantur
v. 27, ait
:

Nam

ctMoses, Gcnes. 4G,

Sichemit. Ncquc id contrarium csl loco Gencseos

cap. 53, v. 10, ubi narratur Jacob misse partem agri

sunt in

Omnes anim doms Jacob qu ingrcss ASgyptum fiire septuaginla; allamen Joseph cl
filii

duo

ipsius

Ephraim

et

Manasse ex /Egypliac
filii

centum agnis : nam vox hebraica ma^'p Kesila lani agnum qum genus nummi significal fortass mini,

conjuge suscepli, et llcsron, et Hamul

Pharez

in

mum

figura agni signatum,

quod Thalmudistis
qualcm

et

Hcno-

/Egypto poslea

nali,

cum

cocteris in

/Egyptum ingredi

bracis recenlioribus

plermque probalur.
Slephani oralio
,

non potucrunt.

Si ergo

Moses septuaginla ingressos

Sed ea omnin
stris

sit

in

veraciter numeravit, additis quinque per prolepsin,

codicibus habemus, sic explicari involuta et con-

cm

essent tanlm sexaginta quinque

cur et Stepha-

globala Yerba non

incommod possunt

Defunclus
(

est

nus, supputalis prterea quinque

aliis

Manassis alque

Jacob,

et

patres nostri in Sicliem translali tunt

id est,

Ephraim

filiis,

numerum

septuaginla quinque non per,

Josephus, et quidam ejus fratres in Sicliem condili, ut

erat Hebraicic genlis opinio, et

feceril? Paucis,

numro capitum
in

sive septuaginla

Hieronymus habet

in

quinque propric non compleclimur animas, quoe

cum
ipso-

epilaphio
scilicet, et
lib.
filiis

Paulyc)

et posili

sunt in sepulcro (Jacobus

filii,

Jacobo descenderunt

/Egyptum, sed Jacobi proge,

quidam

pariter ejus

ut scribit Josephus,

niem

qu

ibi

sedem posuit
in

quicque aut

cum

Antiq. Jud., cap. A), quod enterai

filii

Abraham

mel, aut extans

sis csl, in
I;x!C

Palrum lumbis, ut Scriplur phra-

Hemor

Sicliem.

Equidcm mit Abraham ab

/Egyptum descendit.
dicta sunt in

Ephrone
sentenli
,

filio

Scor; sed
fucril

cm
,

nihil

impcdial quin

quidem

corum

qui de

Ephroni paler

binomis

et

lam Seor qum He-

eadem Jacobi gcnealogi, Mosen, cap. 46, Gnes., cl Stephanum in Aclis loculos putant, ut Hieronymus,
lib.

mor

vocalus, nihil pariter obslet ne

Ephron

fucril nalu

de Quxst.

hebr.

in

Genesim

et

Auguslinus,

tum fratrum nomine speluncam Abrahamo vendiderit, ulique ab Ephrone filio Seor
major, isque
suo,

cum

lib.
si

1G, de Civit. Dci, cap. 40, inlerprclali sunt.

Nam
fit

sepulcrum mit, qui mit

(iliis

Ha:inor, alterius qui-

de rc diversa Moses et Stephanus dixerinl, quod

,

dem
visse

ab eo, quo parlem agri mit Jacobus. Gonsuc-

verisimile

mal Slephani numerus pulalur non con./Egyptum septuaginla quinque un

autem llebraos

diversis nominibus appcllari,

in

scnlirc Mosaico. Ait S. Protomartyr accersilas Jo-

facile intclliget, qui

lio

palrum noinina

Gencsi, et im,

scplio

animas

in

libri

Paralipomenon descripla legerit

ubi iidera

cum Jacobo;
in

deiis ergo loquitur qui, terra Ghanaan

se conlulerunt
,

plan homincs non

eodem nomine nuncupanlur. Hoc

si-

/Egyptum

non complexus eo nu-

pacto explicai Slephani oratione, lotius sentcnt'KC

gnificatio est
:

mero neque Jacobum scorsum nominatum, nec Josephum, duosque ejus filios, neque Jacobi nepoles Hesron cl

Paires, de quibus loquebatur, partim

Sicliem
,

cum Joscpho
ferre, qui
I

in

parlim

cum Jacobo

in

agio

Hamul Pharez

in

yEgypto procrealos, qui non

phronis fuisse condilos. Mitlp eorum opiniones pro-

poluci uni accersiri. Porr sex delractis

numro

sesi

mendam
si

in

lexlum irrepsisse arbiiranlur.

ptuagesimo

supersunt sexaginta quatuor, quibus

laque

inlerprelationcm hancsuscepcrimus.quam

undecim uxores undecim fratrum (iliorum Jacobi adjunxeris

de rc nota audientibus tum Ilebrisperspectani fuisse

cum

maritis terra

Chanaau evocatas,
,

fiel

non dubilo, concisus quidem sermo

sanclissimi
oportet,

erit, et

involutus

plan numerus animarum septuaginla quinque

qua-

Lcvitic

iinpctu abrepli,
falsus. Consentit

lem Stephanus

dixit.

non lamen

quem dislribui enim cum velc-

Quod ad alterum locum

altinet Slephani

dicentis

ribus Scripluris, in quibus Josephi Patriarclnc corpus

patriarchas sepullos in Sichcm in sepulcro, quod mit

traduclum

in

Sichcm

Jacobi ver corpus in Abrahami

Abraham pretio argenti filiis Ilemor filii Sicliem, qn;c cum Gencseos libro non consentiunt fateor intricalam orationcm esse, etnodum expedilu difiicilcm. Verm in pri/nis noto, multam operam positam esse
,

sepulcro scripttun est fuisse depositum, Josue, cap. 24,

v. 52, cl

Gnes., cap. 50,

v.

13. lias, alquc

harum

si-

miles verborum Slephani inlerprelaliones, quas luJ

bens prxtereo,

si

quis ex conjectura pendere adhuc

, ,

105

PROLEG. PARS

I,

ART.

VI.

DE SINCERITATE ET INTEGRITATE
1

SS.

LIBRORUM.

4<t

esse

mull opponeret, ei primm rcsponderemus, satis nusqum lapsum Stcphaconjectando defendere

crorum Librorum defensionem ab iniquorum calumniis, et prolixis

etiam dispulationibus plures illustra-

num, qum errorem ullum ejus memoria? infirmilati diximus, assignare. Tum id repeteremus quod sccp
obesse judicii nostri imbecillilatem, et rei obscuritalem

vimus
bantur.
ris

locos,

unde verbi

divini

dignilatem

atque

aucloritatem elevare Religionis vituperalores enite-

Verm parm
datum
est

profecissemus hujus nostri ope-

non debere verilali, etiamsi invenire non possimus

prosecutione, nisi ostenderetur quod olim divino bc,

veram rationem explicandi

bus.

loci obstrucli diflicullati-

neficio

Scripturarum volumen integrum,

sincerum, incorruptum ad nos devenisse.

Quod

acturi

solo Qua? sequunturin adversariorum argumente de omnin falsitalem subChristo Domino sub nullam
jecto, nihil efflciunt. Christus
tute, et

dm sumus, non
dm
j

parvis

quibusdam mendis, qu

excidere amanuensium oscilanli aut inscili intersoient

,

Dominus propri

vir-

Scripturas sacras vindicandas sumimus,

alina,

perse errare non poleral; scriplores idque est quod de et Deo accepta
:

sacri

sed ab e corruptione qu quidpiam dicitur vitiatum.

Nulla autem manifestior nobis videtur aut

sacris

commodior

scriploribus in Spirits sancti lulelam susceptis per-

hujus

rei perficienda? ratio,

,

qum

si

mansisse since

ptu Ecclesia docuil. Pauli autem consilium Corinver thiis datum, Deo auclore datum est, ut nonnisi

ros ostenderimus

ex quo sacros Libros conscribi

cplum
lum

est,

ad finem usque Babylonica? captivitatis;

divinum habendum

sit.

Yerm

lict Spirits

sanctus

Babylonic liberationc ad Chrislum usque; de Chrisli lale ad ha?c nostra

Apostolos virtute sua communient quidquid

berent
,

ipsi sori-

mm

tempora prislin

erant tamen

alia pra?ccpia qua? alia

Deo acee-

integrilate
pnssit,

non defecisse:
'

ad'e ut conslanler concludi

perant perferenda hominibus;

consilia se ipsismet data

vei prxcpta, vel

cujusmodi

Spiritu sanclo sacri Codices ef-

non sine divino prxsidio.

juris divini; alia

fluxerunt, tol posterilale

esse servatos.

Yidemus
con-

Primi generis appellare possumus

quidem hoc argumentumet

tra Catholicos

cojitra hrelicos, et
:

humani, qua? sunt

in epislol

et ipsa

rectissima. Itaque Paulus

quosdam

disputari

nos tamen tracla-

ad Corinthios mandatum Dei prohibentis

bimus, ut eos divini verbi scrutatores decet, qui non

disjungi conjunclos matrimonio dislinguit virginitatis

tam pravos ab impiorum animis errores evellere student

,

consilio se proposito innuplis

quod tamen

et

qum omnem

pra?ripere haM'elicis occasionem

in

ipsum veritati consenlaneum esse, sibique Spiritu Puto sancto suggestum stalim iis verbis ostendit
:

exprobrandie Catliolicorum ignorantia?

codicibus

communi Latinorum,
Inilio

schola? usu alienis.

volo,
nihil

enitn

quod

et

ego Spiriium Dei habeam.

loges Dei
:

aulcm vos monilos

omnino

pra?-

llerm

distingui oportet in Scripturis

senli causa? nocere, sive

nic?

tempore

captivitatis
,

Babylo-

ternas divinis posilivis atque humanis legibus

illa?

Libri

omnes

sacri

perierint

eosque

omnes

perptua? sunt, necessaria?, immutabiles,

;

sitie ullo

Esdras divino Spiritu instructus, captivitate solut,

ut erant ab inilio, recens effuderit,
sanctis Palribus

condilionis adjuncto amplissima?

ria?

ista?

ver lempora-

quod quibusdam

esse possunt, contrahi, mulari, abrogari, hujusest divortii lex

probalum

est

modi

ad tempus duutaxat permissa

:

volumen

l'uerit

per Esdram

unum duntaxat communi vaslilate ser;

sive

Juda?is propter cordis duritiam

verilale nituntur
,

utracque autem sua

vatum, quo exemplaria cictera populus

in liberlalein

ulra?que Spiriium sanclum habere

assertus descripserit; sive multos codices captiva Ju-

possunt auclorem infirmitali

hominum indulgentem.
id

da?orum natio secum Babylonem

redieus in

detulerit,

quos et

Cmque
stult

rurss

ait

Aposlolus, quasi ininsipienli dico,

Paleslinam reporlaverit. Qiiamlibet enim

salis

non

loquitur, sed

agere

ipsum se dclart,
slult vanitate ef-

ex bis scnlentiis amplectamur,

superque sacro-

quod facere insipientes soient, qui

ferunt se et gloriantur. Ostendit

rum Librorum
consullum
est.

fidei,

auctorilali,

atque ineolumilau

hune suum agendi

de

Si prophelico spiritu plcnus

Esdras

nioduin alio loco et tempore insipienliam aul fore,

aut visum
iri,

deperditos libros reslituil, et mcmoriler diclavii

mi

nisi sua? ipsius defensionis grali ita

Moses, Josuc, Samuel,

ca?lcri scripserant;

David, Isaias, et Prophelai

se dicere coinpclleretur.

Quamobrem
:

cl addil

Faclus

ergo divini Libri post caplivilalem

sum
quod

insipiens, vos

me

coegistis

perinde ac dixisset

sine ull depravalione exslitcrunt, quales

sacris

primm
Si

egi, insipienlia? verli posset, nisi

me

compulis-

scriploribus

Synagoga

acceperat.

autem

setis. S;>p

jam diclum

est

Deuni Aposlolis adslantem

Esdrinum volumen divino

paraverit
est
,

consilio ab eo universali

ex eorum animis naturnles affeetioncs et motus non

delraxisse;
Ratura?

naufragio ereptum est, unde populus nova exemplaria

sibi
:

cm

igitur

humani sensus

sint cl recta?

ut illud

integrum fuisse dubilandum

ccnscnlienles, quos Aposlolus exprimii, cur

non

ita et

reliqua inde

sumpta quomod cornipla

in-

ad eosdem

promendos excilarc non

poluit

Deus

suspicemur? Si denique multis codicibus populus

strucluseral
in captivilale,

aut sallem pra?senli sua oonfirmare <juos Aposlolus

prolulit?

eosque fortass

in aliqui-

bus locis non satis diligenler scriplos

cum

correclio-

Articulus
Libros sacros
et

M.
sed since-

ribus contulit Esdra? hortatu et prusidio, atque accurat emendavit,

jam dubium superesse non

poicst

canonicos non esse vilialos

quin divinas Scripturas sanas atque incolumes receperit,

ros et integros

ad nos pervenissc.
in sa

Mullam quidem operam eonlulimus bactens

f.
s.

qucumquc labc depuls. Yermlamen non Dossumus iis

assenliri

qui

aut

m.

107

DE DIViNiTATE ET CANOMCITATE
dam
non
:

SS. BlBLlORUM.

108

exemplaria omnia in Hierosolymitano excidio interiissc,

sacerdotes ver et levit sacros Libros ex

aut

unum tantm

evasisse ab incendio arbiSpiritu occu,

officio

curabant, eorumque

maxime

intererat libros

trantur.

Afurmcmusne Esdram divino

ncque
,

perire. Qnapropter

cm

in confagratione templi

paLum omnia volumina ructasse miraculo

neque
lia?
ulla est ncessitas,

cujus

flammis absumi omnes non poluerint, pulandnm non

est

ullius fide digni scri-

ade ngligentes, inenriosos, oblitos

officii, reli-

ploris teslimonio confirmatio

neque

facti

constan-

gionis descriores fuisse Judosos omnes, et sacerdotes, ut jacere atque intercidere

Cur

incerl

plan bislori, scu polis fabula

cxemplaria omnia non

conliueri velimus totam divinarum Scripturarum au-

sine gravi scelere permiserinl,

cm

facile

asservare

ctoritatcm futuram.mult magis suspcctani incredulo,

si

possent in e populi clade, qu;e

aflecerat
:

sacros Libros non

efficere

delur primm intcrcidisse cxemplaria, quanquin ponamus poslca restilula divini Spirils afflalu, cu-

quod cura mult impensiore

de-

bnerunt. ut

quam

possent in

lot

malis consolalionem

jus rei

neminem convinccrc

ratione valeamus? Fieri

divini verbi lectione cnperent et afferrent.

enim ver non potuit codices omnes tcmpli incendio absumi, aut caplivilatc dcperdi. Nani, ut pncleream
multos ex deccm tribubus Hcbros religiosos viros,

Quid ergo reponemus ad eornm Patrum leslimonia,

qui sacros Libros ab

?

Esdr nov dictatos cen3 advers. hres., cap.

suerunt

Suirt

enim

ii

nec parvo numro, nec minolib.

Deum

limenles, palriis legibus addiclos, in serviiule

ris auctoritalis.

renus,

Assyriac lcgis cxemplaria servisse, et Tobiam ca-

25,

inquit

Deus

inspiravit

Esdr

sacerdoli

tribus

ptivum non

legis

solm, verm cliam Amosi lihrum

v.

Leviprleritorum proplietarum omnes rememorare ser-

habuisse, ex quo illud deprompserat, quoJ c?p. 2,

G, refert
:

mones,

et

reslituere

populo cam legem qu data

esset

Dies

festi vestri
:

convertenlur in lamentatio-

per Moysen. Eusebius,

Comment,
Mosaicce

in psalm. 62, Ju-

nem

et

luclum

et

Penlalcucbum Samaritanum ab
ut hc,

dneos sub impiis regibus tam all Scripturarum oblitos

Israclitis

asservalum, unde Cullueis urbes Samarice

:

putat,

ut

ne

legis
;

quidem apud
et claro

illos

incolenlibus lex est tradila

inquam, atquc

exemplaria restarent

et in chronico
legis divin,

ad annum 740,

horum
nieleni

similia

prteream, novimus Ezechielem, Daaliisque

illustrions
viris
Ilie-

de Esdr erudilissimo

omnium
divinas

cum

rege Joacbim

Judseorum magistro

scribit

Affirmaturque

legis sludiosissimis

undecim annis, anlcaqum

Scripturas memoriter condidisse. Tbeoiloretus in

tica

Canlenct

rosolyma subverterclur,

Babyloncm abductos. Ne?

Canlicorum consentiens

caplivilalis

inforlunio

mone
lcgis

sacros Libros secum altulit

nemo

in captivi-

sacros Libros omnin intcrcidisse, pro certo

tate diligenter cuslodivit? At Daniel, cap.

9,

librum

Esdram omnes
emplarium
juins potuit

instaurasse
,

Si ergo Esdras nuit exsancti grali adlibros Scri:

commmort

ut ab

omnibus
iritum,

suie nationis

homi-

ope

sed

sol Spirits

nibus cognilum, et

manu

ac propbelias Jeet 13.

omnium mortalium commodis

in

rcmi;e se nuperrim legisse scribit, vers. 2, 11

ptur mandate.,. Basilius

planitiem
abiens

Epist. ad Cliilon.

In

Item Jeremias fratres suos

in

caplivitalem depor-

Esdras

omnes

Scripturas divinits

landos conveniens legem tradidit,

ferrent,
v.

quam secum

d-

inspiratas Dei jussu eructavit.

Accedunl Clemens Ale-

2 Machab., cap. 2, ipse ver, ciun post excisam Hierosolymam et

alque asservarenl,
lib.

xandrinus, Terlullianus, Ilieronymns, Clirysostomus,

qui

lemplum incensum domi adime, nec soins manserit, jnullam opportunitatem babuit cxemplarium colligcn-

eadem fer sunt de Esdr locuti. Respondebimus porr ex commcmoralis Palribus

ab apocrypbo libro 4, cap. ii,
v.

alios

21, Esdr, et

dorum neglexcritne, qui multa alia ad divinum cultum speclantia condidit? In caplivitate Cyro Pcrsarum
:

fabularum pleno (quanqum bon

pulsu,

fide, et piclatis

hn-

rgi ostensum fuisse Isaise vaticininm

regem ipsum
pincipem

nomine compellanlis
pbus,
lib.

coque permotum

non dolo malo et fraude scriplo concedamus) ca sumpsisse qna; opponunlur alios ver dicere dun(axat Esdram divinos Libros incuri Jud;eorum cor;

Judacis in patriam redire permisisse, auctor esi Jose-

ruplos recegnovisse, emendsse, expurgsse. Multa

11 Anliq. Jud., cap. 1. Post

Cyrum anno

enim

circa
et

Scripturarum libros, judicio sanctorum

plurium Rabbinorum, Esdras susceperat.
apte disposuit,
in

Darii rgis sexto absolutum tcmpli dificium, et constitutossacerdotes, ac levilas in officiis suis, sicut scri-

Patrum

Collegit ipse sacros Libros,

cano-

ptum

est in libro

Mosis, narralur cap. 6,

lib. 1

Lsdr*,
in

nem

curi

retulit,

tum recensuit
situ

diligenter, el perpurgavit
in-

priusqum Esdras Hierosolymam revcrlerelur, qui

mendis quas lemporum lapsu, ignoranli vel

capile sequenli dicitur seplimo Arlaxcrsis rgis anno

amanuensium,

etiam fortass et squalorc

descripsisse
dicitur

reversus

igitur

anlequm Esdras sacros Libros

,

Ilie-

conlraxerant.

Pralerea

novis
reje-

rosolymis, quod aiunt

deprompsisset

lex Mosis

cliaraclcribus, cujusmodi Babylonii ulebantur,

clis

Judans caplivilatc primm

populus,
lib.

solutis legebatnr.
8, v.

Quarc
rogat,

Samarilanis. Dcnique vinculo quodani forlassis

2 Esdr., cap.

1,

Esdram

senlentias aliquas, qua3 videbanlur dissuloe, colligavil, et clarioris

non

ni amissos libros sibi divinits restitut, sed in

cxplicalionis grali

nomina qua;dam

mdium
librum

profrt

Et dixerunt Esdr scrib

ut afferret

vel muiavit, vel adjecil.

Mis de causis dignus erat,

legis

Moysi quam prceperal Deus

id

lsraeli.

El

qui Palribus sacrorum

Librorum inslauralor, re-

congruenter

quidem

nam

Judavi

non modo

in sy-

novalor, condilor appellarelur, juxta

plures

quem sensum

nagogis et templo, sed domi eliam cxemplaria babeJjant

quoquo modo sanctorum Patrum senlentias

ad se acuendos ad familiam

in

loge

inslifucn-

explicare possumus.

109

PROLEG. PARS

I.

ART.

VI.

DE S1NCERITATE ET NTEGR1TATE
lib.

SS.

LIBRORUM.

110

Irenccus grsec loquens

Eccl., cap. 8, ait
xc

apud Eusebium,

5 Hist.

ipsam conformai! diligentissim conquirerenlur, et J

essent in prelio.
j

Deum
et

inspirasse

Esdra

var^ao^ac
j

Tra/.affT^at, id est, iterum in

restiluere

ordinem redigcre,
:
|

Qusecumque ver
lege defectio,

fuerit

deinde regum ac populi

denub componere

prophelaruni sermones

quod

inlelligi

commode

potest

de e recensione
]

est in legis obsequio Deique cullu plurimos permansisse, qui divina scri-

dubitandum non

quam

Esdrae adscribimus. Eusebius rem, qusc vulg

retulit.

pta collegerint, et ebariora babuerint. Rariora

quidem

dieebalur,

Tlieodoretus utrumque asseruit

:

:
j

nain Pratfatione in Psalmos dicit

gratta

Virum illum Dei

ea evasisse non repugno propier grassantem publie impietatem sed captivitalis diulurnitas homines
;

plnum sacros Libros parlim inawi Judo-

rum, parlim fiabyloniorum impielate dudum depravatos descripsisse, alque ila facium, ut Dci Spiritu vir ille
afflaus

vero aberrantes, et divinarum rerum pen oblilos ad ad officium revocavit. Tune cperiml diligcnlis cogilare se in duram serviutem Iradilos Deo contem-

sacrorum Scripturarum mmoriaux innovarcl.

est

ptum
Deo

legis ulciscente.

Tunc-meminit populus spei in

Edem
Esdr
firo

dmentis Alcxandrini

senter.tia, qui,

an-

patribus collocalai

lequm renovatas prophetando sacras Seripluras ab

in lib.
1

summie

divinoc ebaritalis

nunqum fals meminit quam paires iidem in an;

Slromat. scriberel, de eo claissimo

:

gustiis expcrli posteris

commendaverant. Tune

affli-

pnemiserat

Per quem fada

et

diviniths inspiratorum

clio el calamitas excitavit in

animis jam terrore con-

eloquiorum recensio,

renovalio.

Tertullianus ver
scripsit

cussis

mitigatis

atque mollilis desiderium legendi

et religionis

restauratum per Esdram instrumenlum

Cuit, femin., cap. 5.

de

libros politise simul

biles prophetis
,

complexu admira,

Hieronymus,

libro contra Ilel-

sacerdolibus dcscriplos

vividio-

vidium,

Esdram non rcust

Pentateuchi instaurato-

rein affuluri divini auxilii

spem

facientes, compulit-

rem
ail
:

appellari.

Cbrysostomus, bomil. 8 ad Haebreos,

que ncessitas comparari antea neglectos, ut inde

solalium

Inspiration

Deo ad'mirabilem virum Esdram,

reliquiis
:

ut

sacri Libri

componerentur ex
in

atque hos Pa-

malurum caperent, quod aliunde capi in lanto miseriarum concursu et perpessione non poteTune
igilur

ires

facilis

senlentiam

noslram

adducimus

rat.
,

crebriores esse divini Libri debue-

qum
sarii,

abuli

eorum

auctoritale

possint
et

adverfeslinan-

runt

Sed

hc

celeriter;

im ver

quando pravi mores , cogitalionem Dei ab animis depulerant. Iidem ver

libri

qum

ante servilulem

ler.

sunf quos in angustiis perturba to

animo

et fesli-

Posl captivilatem igitur Babylonicam inlegri eranl

et sineeri sacri

nanlcr scripios perpurgari prophelis Babylone regressis oportuit.

Codices seu legis

sive prophelici et

agiograplii oper Esdrse ad

primam

integrilalem re-

Hoc semel
ralioni est

conslilulo, nibil

minus consenlaneum

slituti,convenienlibusquoque ad operis absolulionem,

ne de uno Esdr conlendere videamur, Aggaeo, Zachari,

libros ab Esdra?. lempoiibus ad Aposloloruin usque aitatem at lem-

qum

suspicari

Hebrocorum

Nehemi, Malachi. Reslitulos ver ad correcliofidem libros vulgarium Hebrocorum

,

porum
in

injuria, aul

boniinum perversitate depravatos

rum codicum
credidero,
caplivilate

quippe sepluaginla Seniorum versionc,

JudaB cura

non ver illuslriorum virorum

studio legis eranl addicti
,

qui et in

reparands sacris Libris,ul articulo primo dicebael

et nibil liabe-

mus, ponlificum

sacerdolum

officio definiendi, si

bant anliquis
slodirent;
et
,

quam

ut facium pignus illibalum cualiis

ad eos qustio de lege, de gencalogiis

alia fuissel,

quoniam pluribus

legis

negoliis

vacui erant

in liane

bebanl. Elenim prler libros legis

maxime librorum curam incumMose scripios, qui

manibus semper esse debebant,

populi tametsi divinis legibus defleelenlis superslilione in retinendis vel minimis sacrorum Librorum
lilterulis
,

effectum est ut incolumes Scripturarum

ab omnibus

legi et prae

codices servarcnlur. Quanta enim

cmque

fuerit

An-

habuisse populum et multa exemplaria librorum Josue, Judicum,

tiochi impietas, qui et bello sacris Libris indicto

om-

Psalmorum, operum Salomonis, perpe-

nia legis exemplaria comburi

jussit

cl capitis

pn

plecti

tuque successione diligenler asservsse, plan addu-

Cimur uteredamus.

Nam omnis

scias tulil in

Hebraico

sacrorum librorum Mosis detentores, lib. 1 Macbab., cap. 1, v. 60 irrito tamen conatuin libros
:

populo viros scienti, pietale et religione eommendalissimos

sviit.

Nam Machabi

indicto in

Maspha clu coram

non

legis

lantm servand*

sed et propbe-

Domino eosdem ab bostium

nios litteris,

furore sublractos expan-

ticoruin oraculorum, et sacr historie studiosissimos,

derunt, cap. 5, v. 48, et dalis postea ad Lacedumio-

quos credibilius est

omnem
,

posuisse operam, ut pro-

magno

sibi

esse solalio

in

tribulalione

phetarum
enim ad

et

sanclorum Dei rerum scripta ardenti

exscriberent, evulgarent. Multac
:

sacros Libros scripserunt. Sed neque ullo Hebrocorum

diligenlise testimonio

studio conquirerent
id

causai impellebant

prima, ut semetipsos
;

indigemus , ut incolume libros ad apostolica lempora pervenisse ostendamus. Christus

instruerent divinque charilale inflammarenl

tum

Dominus, Joan. Evan., cap.

m singularia
telle

5, v. 59, auditores

ac probatissima argumenta divime tu,

suos scrulari Seripturas sacras jubet, non jussurus

profecl, nisi pris de corruj)lione monitos,
si

haberint in promptu
in fidem

unde universum populum

Si eriim lex
fieri

<mo-

Deo

receptum esse probarent.

iis

piam

in loco

corrumpi contigisset. Kec pulandum est

Mosis tanto in honore ab

tuit

babebatur,

non po-

Hebraeos erroris tenaces tum prinim ccepisse sacris

Litteris temerarias

quin prophelarum et sacne historiae

libri illius

manus

inferre, aut uspiam depraej usque

divinitateia manifestissim

comprobantes

alque ad

vare

ne Christo Jesu

Apostolis revince-

iil

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
Dominum,
qui
suie

SS.

BIBLIORUM.

ilfc

rentur. Quis enim credat Chrislum

qum

alina; ulilitalis studio. Crediderant

jam

in

caetera Scribartim el Pharisooorum crimina gravissim

sci ipturis veteris

Inslrumenli praenunliatum Messiam,

objurgavit, non cxprobralurum tantum scelus rcliquis

etiam antequm Christo

nomen darent postqum

; ,

ve-

deterius,
fieri

si

vel de co

potest, ut

admiuendo cogitassent? Qui cm siep commoneret cavendum

lamen super Mosis catbe:

r Synagoga discesserant
caligine
,

dispuls ornni Hebraic

claris intelligebant ibi prsignificalum Je-

Pliaris;eis, Scribis, ipsos

sum

eumque

esse Christum affirmabant. Inde

in

dram sedeutes

audiri

praicipcret
el

Qucumque

ergo

Christianorum manus Hebraici

codices venerunt, in

dixerint vobis, servate,

facite,

cm

essenl Scriptu-

Christianorum bibliolhecas
sia

illati

sunt

Christi Eccle-

rarum corruptorcs? Equidcm post Chrisli Jesu

caliouem,
depravalio
si
,

pretiosissima

illa

divina dispcnsalionis

et

Aposlolorum

praedi-

ta

hreditario jure acquisivit.

scilicet

quaepiam esset
lola in

in

sacros Codiccs inducla

et iniquita-

ipsum, divinum
quin

monumenQuomod igitur fonlem sermonem inficere potuerint,

,

Hebra;orum malitiam

illico perlidia et

flagilium deprehenderetur, atque

teni rejiceretur.

Atque tantum scelus admissum

est,
quofi

acensarentur
laminali

falsilatis?

Yel quomodo corrupti el con-

neque admilli poluil, ueque divina providenlia,

sacros Libros antea tuebatur, postea descruit.

libri fuerint,

qui translali ad Ecclesiam extra

Ile-

Juda orum poleslaiem erant? Proiecto tan lam perversilaiem neque unus se solo

breeosne voluisse legem et sacros Libros corrumpere

Judams molilus

esset,
et

ne-

pulabimus, qui,
et Philone

teste

Joscphojib.
lib. 8,

contra Appion,,

que uno lemporis momenlo perfecisset, sed

spiralione

con-

apud Eusebium,

cap. G et 8,

omnia
vel

mullorum opus erat ad struendam frauquo

in

tormenla

mortemque
apicem
lant

potis oppelercnt,

qum

dem,
novi

et lapsu lemporis,
libri

omnes terne

parles

unum

legis

mularent aut

lollcrent?

Im

etiamnm
vel

constanli, ne dicam superstitionc

si in

sacros Libros ad se delalos curant, ut

libro legis

unicum erratum deprehendant

in

exemplar non
ut

Yerm nemine scelus detectum omnes siluisse ne unum quidem restilisse adverss tclerrimum malum, et exundans quis credat? Quod tamen credendnm et fapropagarentur, veteribus suppressis.
, ,

modo

synagogas non infrant

verm etiam

tendurn est

iis

qui depravalionem Biblioi

um

Ilebraico-

spurium abjiciant, aut lmmo defoss obligant.

Sed demus voluisse, corrupissene pr.clerea dan-

dum

est? Loci

omnes, qui

in

novo Testamento

Cbrislo Jesu atque Apostolis assumunlur, iidem plan

rum exaggerant. De hc sacrorum Librorum integritale ade Hieronymo et Augustino persuasum fuit, ut aller ex Hebraico fonte novam versionem adornrit atque eos
,

inHebraicis codicibus exstanl; quo igitur loco corru-

irriserit, qui falsatum

volumen ignoranter pulabant;

perunt?
sacras

nam
,

illud

Litteras dpravassent,

omnium gravissimum est, si ullibi ibi maxime, ubi de

arma nobis eriperent
,

alter

ad Hebraic exemplaria infidles neganles valici-

nia provocaverit. Ille

quidem

cap. 6

Comment,
quid
in

in

Christo

de pr&cipuis Religionis nostra mysleriis, de

,

Isaiam

ait

Si aliquis dixerit Hebros libros postea

,

Ecclcsi agitur

ut

et sperare

Judis esse falsatos

cul

audiat Origencm

8 vo-

inde possent se emolumenlum quoddam excusandae

perfidiae capturos
;

lumine explanalionum Isai

:

huk
et

respondeat qustiunApostoli
, ,

at in capitalioribus causis

in qui-

quod nunqum Dominus

et

qui ctera

tus Hebros inler

et Cbristi fidles dissensio est,

non

crimina arguunt in Scribis

Pharisis

de hoc crimine,

in legendo, sed interpretando dissenlimus; nulla igi-

quod
post

erat

maximum
libros

relicuissent.

Sin autem dixerint

,

tur Scripturarum malitiosa corruptio est. In quibus

adventum Domini Salvatoris

et

prdicationem
,

autem Hebraic Gratis aut Latinis

interest

diflerunt, pariim

Aposlolorum
tenere

Hebros
,

fuisse falsatos
et

cacliinnum
,

quameumque lectionem
,

quis teneal, ut bine

,

non potero

ut

Salvalor,
,

Evangelist

et

evidenlis conslet
,

neque corruplum

neque abrade

Aposloli ita lestimonia protiderint

saturi erant. Hic, lib.

ut

Judi postea
,

fal

sum neque intrusum

enim vcbementer

esse quid fraude et dolo. Grave

18 de

Civil. Dei

cap. 46, et in

illud est

quod

in simili fer causa

,

Psalm. 66
ut

divin providenti efleclum esse scribit,

capsarii noslri libros nostros circum-

tabularum corruplione agens inquiebat Cicero

data oper non corrupisse
runt. Quid ver
,

eos

Judi lanqum
,

qui in periculo non fue,

ferrent

ut

cm paqani non credunt qu nos de

,

Christo
,

unqum

periculi Judocis exstabat

,

ut

prdicata fuisse dicimus

quasi nobis essent conficta

ex

iis

Scriptura) locis

danmarenlur

unde

nihil pro-

miltamus eos ad inimicos

fidei

nostr Judos, qui libros

lerri

potest,
,

quod eorum

religioni adversatur?

Sed

nostros circumferunt , in quibus

eadem habentur qu nos

nec voluisse
cap. 13

nec potuisse Hebracos sacra volumina

lib.

prdicamus.

depravare, oplim S. Augustinus,

15 de

Civil.

Et quidem sapienler S. doclor ad divinam provi-

Dei

argumenlatur

anne credibile

est ipsos

dentiam
tuelur

qu sacros Libros atque Ecclesiam suam

,

codicibus suis voluisse eriperc verilalcm, ut nobis eri-

Deus

pertinere nott Librorum

divinorum

perent auctoritatem

vel per

totum orbem dispersos

conservationem et incolumiiatem. Injuriosum enim

viderelur

potuisse in hoc conspirare nullo contradicente?

fuso enim per Aposlolos in

dif-

Deo nunqum

se

defuturum Ecclesiam suae

omnem

lerram Evangelio
Paleslin
, ,

spc

pollicito,

librorum tulelam derelinquere, quibus

plurcs
cl in

Hcbraorum cl Hicrosolymis, et in reliquis Romani imperii provinciis

libros in nova; Ecclesi

per quas

ad salulis viam

primm homini volunlatcm suam declaravit, eumque inslituit; ut cm Ecclesia vellet fidei
t

dispersai synagoga? crant, Chrisli (idem amplexi suos

inimicos arguere capilaliora religionis mysleria in du-

secum

sinum detuleruut lam

bium revocantes

blasplicmanles

oliosum essQ

, ,

IIS

PROLEG. PARS
,

I.

ART.
,

VI.

DE SINCER1TATE ET 1NTEGRITATE
cto
:

SS.

LIBRORUM

m
mani,

Deum
ritalis

nihilque de nobis sollicitum

careret antiquis-

demm

nihil esse in Hebraicis codicibus

simis el incorruplis tabulis, quas in

argumcnlum vcdivinas

fest falsum et periculosum.

producerct.
,

Undcnam haberemus nos

Quamobrem ex mendis quibusdam

currenlibus eliam
in

levioribus occonfi,

Scripturas

si

Hebrcei sua exemplaria

corrupissent ?

profano quovis volumine

Cni enim
lurnina
,

alia

non exstent

in Dei Ecelesia divina

vo-

cere apud nos divinum verbum amplis non exslare

quin quce ex Hebraicis codicibus translata

fdatis
,

neque Scripturas divinits inspiralas, aut hebraica

exemplaria amisisse fidem, hominis est inlemperanler
abutentis otio etlilteiis.
rianl

sunt

iis

sequitur et cceterorum

corruptio.

Nam
se
,

post susceptas in latinum

sermonem

traductioncs

dilaceratos, et fdatos codices primigenios

illud

non

fuis-

Curenim ea opra esse desiMosis et propbetarum ex insciti vcl inconsideaut,

argumento

est

Latinum apographum cum

injuria dicant

ranli scriptoris?

cur adhibit

diligenti, et col-

hodierno Hebraico exemplari consentire, ut proplerea

Melchior Canus, Serarius, atque
alii

lalione facl correcliorum librorum et interpretatio-

corrup(ionem esse S. Hieronymi temporibus posterio-

num, verum Scriptur sensum non assequemur? Dmens profcclo esset, qui Platonis, Demosthenis,
Ciceronis, Livii carere nos libris vellet, qud in
illo-

rem. Al ubi vera esset Dei Ecelesia

Dei verbo careret
pugnaciler
?

si

incorrupto

Alienum

est ergo rect ralione

al)

defendere

Scripturas

Hebrccis

esse

rum operibus mendas quasdam deprebendat, aut lacunis non nunqum dissutum quid esse videatur. Itaque
immrit propler leviora, nec multa errata de Hebraiei
codieis veritate dubitaretur.

uspiam mutatas. Quare ut nunc Scriptur;e se habent,

easdein sacris Scriptoribus tradilas agnoscamus.

Qud
tol

si

duas lecliones

Duo tamen dissimulare non possumus ad hanc eam-

pneselulerint, alteram

cum

oratione consenta-

dem causam
amanuenscs
in

perlinenlia

allcrum

li.brarios

atque

neam magis

et faveittem nobis,

alteram

cum

priore et

exscribendis Hebraicis exemplaribus

lillcrarum simililudine

posteriore sermone minus congruam, atque banc sequi voluerint Masorelhce ad eripienda nobis,
id volucris,
si

vel insciti, vel incuri, vcl

fallenle eliam attentes,

eliam

vel oculi

lapsu poluisse ali,

arma, ne inde eos confoderemus, nullo

cubi

unum

pro altero verbum ponere

:

aut queedam

negolio ad vlera exemplaria provocare

verba preelerire

alterum

si ullibi

propler excmplaal-

ac sinceriorum leclionem restiluere.

rium varietatem duplex occurrerit leclio, quaruin

terulrius

men

c de causa vitialos esse

possumus/ Non dicemus laimprob Judxorum liiis

potior

veritas

diligenli adhibit

salis

bros, sed ex duabus leclionibus prrepositam ab

esse

discerni

non posset, eam leclionem adscivisse He,

minus opporlunam ex

fortuilo aniiquo errore

qui in
-\

brceorum genus
inagis.

quce sibi non noceret aut prodesset

magnum velerum exemplarium numerum

primm

irrepsit.

Ycrrn lus eliam datis, malitios perversos

Sed audiamusjam adversariorum argumenta, eaque

sanclis Patribus petita. Justinus, inquiunt,
in Dialogo contra

esse ab Hebrceis codices sacros, aut e excidisse auclorilale

,

quam

olim oblinucrant

non

efficilur.
si

Cm
lapsi

Triphonem Hebrceos accust, quod

in

enim crrarcpossentscriplores, quid mirum,

fucrint?

multa sacris Libris sustulerint

Isai, Jeremi. Irenceus

Esdr

Psalmis

nam

qui

dicunt, Hebrccorum scribas, per-

quoque,

lib. 3,

cap. 24, cor-

indeacSpiriluin sanctum adslantem habuissent, nus-

ruptum locum ab
et

iisdicitlsaiie 7.

Ecce Virgo concipiet,

qum

peecsse scribendo,
,

ii

miraculum preedicant
graviter la-

pariet filium.
:

Origenes, Homil. 12 in Jeremiam,

non necessarium
enim

et

in re evidentissim

scribil

Judos, qui exemplaria nonmtlla falsrunt, ea

bunlur, nul sentenlicc suce ralione product. Masorethee

,

verba peccatum Juda in hcalia mutasse peceatum co-

ut alias causas omiltam, viri diligenlis,

rum

ne se ipsos peccali
in

arguerint.

Chrysoslomus

simi

qui perpurgandis Scripturis incubuerunt

,

non

Homil. 5

Matlhceum Jiakeos meril suspeclos pro-

polure

quin pluribus in locis *np scriptum

et
,

STD
aliam

bans banc

affert

causam
et

Quippe inimic

et

subdol

lectum apponerent; nenipe aliam in margine

in

multa c or ruperint,

data oper mysteria prophelis

cap. 3

texlu locutionem,

propler velerum exemplarium

,

prdicata celrint. Hieronymus tandem,

Com-

variclalem. Orientales autem

nrcei
,

alqc occidentales He-

ment,

in epist.

adGalalas, ca Pauli verba explicansex

illi

qu'idem TtUN
isti

dis rectoris,

^nSJ

p Bon Aser academice Tiberia p Ben Nephlhali Babylonii

,

capite 27 Deuteronomii

deprompta

Maledictus omnis

qui non permanserit in omnibus sermonibus legis hujus,

inquit
,

vesligia prosequentes
satis

non eodeni modo legunt

quod

frustra

Judccos ab exemplaribus

suis lulisse
S

de ver leclione alicubi inler eos non conslet.

omnis et omnibus, ne viderentur esse sub malcdicto.

Si ergo Patres audimus, in

Prcelcrquamqud antiquissimi Bibliorum interprtes non eamdem ubique sentenliam in Grcecum in Sy,

dubium vocari non

licet

quin malitios Hebrcei Scripturas sacras corruperint.

Latinum sermonem transferenles satis dclarant, non eodem modo descriplos Hebraicos codiriacum
,

in

Resp. plures antiquiorum Patrum non de Hebraico

textu corruplo conqueri, sed de translationum et inj

ces

babuisse.

Ilaque non diffitemur in Hebrccorum

;

terpretalionum perversilale

quas in Grcecum sernio-

exemplaribus errores aliquos reperiri

at islud

con-

nem ab

Hebraicis exemplaribus Judcei fecerant.

initio

Cm

lendimus, qui sunt errores, neque de moribus, neque de doclrin esse omnem magnam discrepantiam
:

enim Ecelesia ab

nonnisi

greecam septuaginla
cog/iosce-

Seniorum editionem comprobare videretur;

autograplmm inler
traducia
,

et

apographa

in varios

sermones
,

rent ver Patres novas interpretationes suscipi ab e

in diverso dicendi

modo
,

esse positam

peril

Seniorum aliquomodo diversas, novosque inlerpretes

se Bibliorum hebraicorum veritate lueri, capli prceju-

fecliore altero atque absoluliore

altero

minus perfe-

15
>,

DE D1VINITATE ET CAN0NIC1TATE
quanquam Hbraica exemplaria non consnlus,

SS.

BIBLIORUM
S. Justinus

416

Veris lamen in responsione superis allat insi-

dici

undenon sent, ogponebant, falsatas esse Scripturas sentenlia, qum septuaginta Interejein reddretur arguit prtes cxpresscrant. lia Juslinus Tryphonem scptuaginta Seniorum inlerpretalionc recedenlem
:

stendum

est.

Nam
,

Aquite Ponlici expla,

nationem legebat

ide plurimi Judis neslimalam

quod

in

e hebraicum verbum Grco verbo exactis-

sim reddretur, vidensque Hebros, vetere dimiss,

Vos

aulem in his quoque adulterare Iranslationes Seniofure, audelis,

illi

novam

istam explanalionem in multis ab

ill

discre-

rum vestrorum, qui apud liegem JEggpli alleguntes non habere Scripluram, sicut
fryphon Ilcbraicum texlum
Ilin

verterunt.
li

pantem assumpsisse, corruptos codices querebalur, et obtrectabat Judis antiquam non emendantibus
sed vitiantibus immutatione verborum, atque obtruncatione.

Isai, cap. 7, rfiOTH

ahalmy

qucm nos

optim, Ecce Virgo, Grci

iob

Quod

et alii Patres conquesti sunt, qui,

,

cm

vsavls, tzxQz;o; cdcin signilicatione babcnt, vertebat

disputarent adversm Judos

interpretationes Aqui-

d est, adolescentula,

ne

fateri

parientem virginemcocui

Symmachi

Thcodolionis ab ipsismet probatas

gerelur.

Premebat Tryphonem Juslinus,

Tryphon
claris-

adhibendas censuerunt; sed deprehens illarum discrepanti vetere Gracc edilione, corruplas Scripturas conclamrunt. Quibus ita constituas non
Irennei
'

novis verborum immutalionibus conatus rbus simis tenebras obducere, Dei verbum cvertere
batur,

vide-

modo

et

cmque eum

vellet refcllere,

clamabat

cm

querimoni responsum

est,

verm etiam Ori-

qui injuriosos esseJud?eos septuaginta Inlerprelibus , significantis in exactissim versione n&pfao mullo

genis

qui aflirmare non potuit corrupla exemplaria

reddiderant, tum

Scripturarum corruptores esse

si-

Hbraica, ubi etiamnm non DriNian peccalum illorum sed rmrv rwon peccatum Juda legilur, Jerem., cap.
17, v. 1. Vel,
si

quidem hbraica exemplaria non virginem, sed ado

quis nollel huic responsioni acquies-

lescentulam baberent.
In bac aulem tol controversiniliil estquod probet sacrum Scriplurse lextum esse vitiatum, prsecipu cm

cere de Hebraico fonte loculum Origenem pertinacis contendens, is saltem facile sibi persuadebit doctissi-

mum
quod

virum paucissimos codices depravatos judicsse,

dixerit
:

ctianmin legamus rabyn ahalm, ut ab initio lectum hujus est, et tola dispuialio nos inter et Hebrocos de
vocis ver signifieatione versatur,
tione.

Judi, qui exemplaria nonnullq falsrunt,

non

ioci

deprava-

quibus cerl xemplaribus nulla reliquos Scripturarum codices, cosque prsertim ab Ecclesi asservalos,

Non estautem mirum, dispulantem Hebrum,

interprelationem afferre sibi
sibi

depravalio dimanavit.

si possit

commodam,

ips

Chrysostomus de Hebraico textu non loquitur, sed

quas Judi de recentioribus traduclionibus cteris casque, dm cornpost Christi adventum institucrant,
,

uti,

a'teramque adversam

accusare erroris, qilod

maxime dispulatores emes facere soient; lum yer mirum auqui pugnacis iniquam causam defendunt:
tem
esset
si

parai

cum

celeberrim septuaginta Interprctum, jure

et data
,

in

Ilcbraicum

codicem induxissel se

meriloque suspectas,

oper corruplas,

anli-

perversitas.

vel se, vel

sari
,

Quare Tryphon antiquiorcs Judos

ferre nullo

modo

polcrat

quiorem ver

tide

dignam

omnique suspicione
et

libe-

tanli criminis

accu-

ram

judicat. Quocirca post allala in objectione verba,

:

cujusmodi fuisset sacrorum Librorum corruvelit

prosequitur

Septuaginta verb ante cenlum

aille

aliquoi

ptio.

amplihs annos

dominicum adventum ad interpre-

Si

aulem quis contentiosis

exemplar esse

fal-

tandum

tt

ac pariter accedenles ab omni suspicione

verbis salum, non significaliones novas Scripturac quos S. Paler probet ex iisdem locis affixas, idque
,

ejusmodi vindcanlur, Hoinili quidem 9 in Matlhurn

quairens unde sumpta prophetia esset, quoniam Nazarus vocabilur, nec uspim reperiens sensit negli,

reopponit Tryphoni sacris Libris esse subducios spondebimus, ut illico nos liberemus, si de falsitate
,

genti a ut pcrversilale

ali codicum sanctus Juslinus loqualur, ad summum Seniorum fdalos diccre quos codices septuaginta

Judorum lacerata qudam prophelica opera, atque incensa. Yerm primo aliud negligenest dicere libres quosdam prophelarum vel
1er amissos, vel insolentissim temeritate suppressos,

non Ilebraicum fontem. Nain cm Hebraii

Synagogis
graec

Unie

in

septuaginta

Inierprelum

edilione

ad hcbrakffi tiam ulcrentur, pressi ver Patribus intermissum se contulissent, ut Hngu sludiiun pen

de quo in pnesens non est disputatio aliud quos habemus libros dal oper vilialos quod nos nega; , ,

mus. Deindc
libris

si

Chrysostomus credidit superslilibus

,

Graca exemplaria cum

xemplaribus
Graccs,
illa

Ilcbraicis compararent, esset

in

abrasum, decurtalum

corrosum quidpiam ma-

ne ulrorumque consensio, vidissentque

Ilcbraicis
in

qudam

desiderari, quae exstabant

Hebraicum lili Judajorum, cur non potis affirmavit texlum prophetarum depravctlum esse Judis, qum
divinando jacturam nescio

ipsa sciliect, in quibus Patres vim maxi-

quam prophelicorum

libro-

mam

faciebant,

Grcis codicibus ea

fortassis su

rum animo
scripla
:

tinxit

ob

id

quod verba
nobis lotus
,

Malth;eo deinvenerat
sit

slulerurit. lia videri posset

Juslinus diccre

Dialogo

nusqum

in veteribus Scripturis

contra

Tryphonem de Judieorum
interpretari
:

magislris loquens

De Hieronymo vero,
non dubitamus
:

(piin

palrocinio,

lpsi secs

conantur

quam Septuaginta

exploralissimum est

quo animi ar,

Yerlerint)

multas quoque Scripturas in totum sustumanifest terunt ex edilione septuaginta Seniorum , qui

dorc defensioucm texts llebraici susceperit

veritatem Hebraicam

quem

scpissim

appellat.

Falluntur

hune ipsum crucifixum

et

Deum,

et

Iwminem,

et in

cruce

autem adversarii non

satis assecuti disputandi ratio-

mortuum prdicabanl.

nem

opinioHieronymo usurpatam. p aliorum

117

PROLEG PARS
dm
unde sumpsit
,

I.

ART.

VI.

DE SINCERITATE ET INTEGRITATE

SS.

LIBRORUM.
quo novum

H8
scri-

nibus ipse utitur,

fert opportunitas, nec auclores

tinos qustio exorta est etinter exemplaria varietas, ref

nominat

et continua oratione pergit

:

currimus ad fonlem Grci sermonis

pturri est

suam exponere, ne monens quidem esse suam

eliam
sequitur, easque videtur approbare,

ssep

instrumentum: itain vetere Testamento, quando

varietas est
,

communes aliorum scriptorum senlentias percm tamen aliud

:

inter

Grcos Latinosque

ad Hebraicam re*
,

currimus veritatem, ne quidquid de fonte proficiscitur

hoc quramus in
rivulis.

omnin teneat
et

at

cm

libr polesl sine ullo offen,

Et rurss aliud in epistol ad

dist. 9, cap. G, ibi
:

sionis periculo suos sensus aperire

absque

ull

ambiguitate eloquitur.

tum manifest Hanc quasi sancti

,

Licinium Gratiano relatum,

Ut

veterum librorum fides de Hebrceis voluminibus exami-

docloris inconstantiam objiciebat Rufinus

quam

et

nanda

est, ita

novorum

veritas

Grci sermonis normam

Origeni objecerat Euslatius

ctor in Apologi adverss

purgat tamen se S. do-

desiderat.

eumdem Rufinum exemplo

,

Urgent

Sancti Patres jure accusant

Hebros

doli

plurium ecclesiasticorum scriptorum

prcecipu
,

atque Origenis

mali admissi in
Groecis,

adulterandis Scripturis non

Hebraicis,

modo
sit

qui in homiliis ad

populum communi
;

sed et

cm

quid ab Hebraico

Crc editione ne verbo quidem discedebat

putationibus ver

in dis-

exemplari abest, quod in editione Septuaginta

de-

cum eruditis viris absumebat quoque

:

scriptum.Nam sapientissimos atque integerrimos Septuaginta viros Bibliorum

Hebraicum texlum ad res explicandas. Addit usitatam

Hebraicorum veleres interergo

eam
loqui

esse
,

Palrum ralionem
,

Quia interdm coguntur

est

prtes ullam Scriptural partem interpretando mutasse

non quod sentiunt

sed quod necessc

dicunt

lemerarium est suspicari

editi

cm primm

Graac

ne

scilicet plures

contra se acres adversarios conci-

sunt

sacri

Libri,
:

id

tolum exbibebant quod

Gratis codici-

tent,

quos tum non esset refellendi locus, aliorumque

Grasc redditum est

igitur si quid in

judicium adhibenl. At se constanter sensisse, neque

bus reperiatur, quod in Hebraicis

desit, justa est

Pa-

jumorem aliter judicsse, ac judicaret senex quanqum junior visus esset non ade bebraico textui ad,

trum accusatio,
in

Hebraicos

codices esse vitiatos. Id

objiciebat Justinus contra

Tryphonem damans quod

:

diclus
stultus

asseverat Rufino id ipsum accusanti

,

Tarn

psalmo 95 (Hebraic 96), exslaret

Dicite in genti-

eram
?

ut

quod

in pueriti didici, senex oblivisci

bus, quia

Dominus rgnant

ligno,

abrasa esse atque

vellem

Eam, quasi dixero, variam dicendi consuetudoctore notavit

expuncta Judocis ea verba

ligno,

ne

Deum

et

bo-

dinem
in

in S.

Ribera diligentissimus

minem Christum Jesum

relur.

in

crucem actum

esse, ibique

operum

sancti
,

Hieronymi investigator commenlariis

:

regium thronum posuisse ex velere oraculo ostcndeEt eam quidem psalmi particulam ligno, qua3
in

Joelcm

de ipso inquiens

Solet sp vulgares

opiniones,et interpretationes sequi, ne unus multis repu-

ver non legebatur

Hebraicis voluminibus, Tertul-

gnare
erat
,

velle videatur, contentus ibi, aut alibi,

quod verum

docuisse.

eamque ad psalmum pertinere confirmrunt Augustinus, Gregorius

lianus contra Judocos disputans protulit,

In loco igitur

quem

nobis opponunt adversarii

Magnus, Gregorius Turonensis, Isidorus Hispalensis

carmin, quod Ecclesia probavit
Implcta sunt qu cecinit

atque in

aliis

eliam, quos referre in

eumdem numerum
et

Cassiodorus, Theodulpbus, sive Yenantius Forlunatus

in nobili illo
:

possent, aliorum opiniones seculus Hieronymus ait,

frustra
sisse
,

omnin Judos vocem omnis

quoniam
in codice

omnibus abra-

Samaritano antiquioribus
legerat.

David

fideli

carmin,

hebraicis litteris scripto

easdem

Non enim

Dicendo nalionibus:
Regnavit ligno Deus.

aflirmavit ipse corrupta esse

Hebrscorum exemplaria,
an in
veteri
:

qui prsemiseral

Incertum habemus, utrm septuaginta

,

Neque mirum esse dbet,

brieis

Seniores addiderinl
braico ita fueril
,

omnis homo

Hequai

et

postea Judis deletum sk

,

bini

si crimini objiciatur Hequosdam Scripturarum locos corrupissc. Rabenim sap meminerunt de correctione qudam

cm

dubitando dixerit

non

in sua

sed in aliorum

atque emendalione lexts Bibliorum sacrorum,

quam

sententi dixisse
fraudi et dolo
tribuisse
,

merit credimus

neque Hebrceis

D^ID^D ppn, correctionem scribarum nommant. Quid

eorum locorum discrepanliam ipsum

disputando eorum
responsiones afferre,

ne eos correxisse putandum

pravasse
? lic

est,

an non potis d-

quemadmodm solemus
,

etiam quos non probamus

cm
duas

Resp.

non esse locum dicendi de grsec Sepfuerit,

ostendimus quot modis

refelli

argumentum

possil.

tuaginta translatione, accuratissimane

hebraicis verbis
milis

atque
si-

Rvera

si

S. doctor credidit Hebreeos consult

,

omnin respondens, an uspiam

judicium

eas voculas praetermisisse

in

ne viderentur incurrisse

paraphraseos, et paul latior:

re, in

no-

maledictum

quare

illas

easdem non supplevit

Latinis tradidit?

in

strum de hc

appendice ad hos arliculos,subji-

sua interpretatione

quam

Cur ag-

ciemus. Non est autem dubium quin Apostoli interdm

paul
aliter,

gressus est Hebraicum textum latine reddere, ut exstabat

ac esset in Hebraicis Bibliis, lestimonia

Judceorum malili detractum quidpiam vel additum judicavit? Qu de causa Hebraicos libros in,

si

veleris

legis

ex grc

editione decerpserint

neque
,

tamen objecerunt
insimularc.

unqum tantum
profecl inter
oriri potest
:

scelus Judis

terprelationi Septuaginta prlulit, aut illustri

nomine
Fre-

quale illudest, cujus visi sunt Patres quidam Hebrocos

Varietas

Hebraiece veritatis vocavit?

Nam
,

locuplelissimum est

Hebrorum

et

Hieronymi testimonium
telam
:

in epistol

ad Suniam
si

et

Gnccorum exemplaria

quod Grci

inter-

Sicut in novo Testamento

quando apud La-

prles vel exempla Hebra ca habuerint in quibusdam

119
locis aliter scripta,

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
qum scriplum
lieri

SS.

B1BLIORUM.

,.

120

esset in vulgari(

interprtations verbo, totas sacras litteras perverti

bus synagoga

libris

post Apostolorum ailalem

poluit quin in

nam

conclamabant.
Nihil
ret,

processu lemporis vix

descriplionibus

perpetuis

autem

est

quod Judos magis ab invidi

libe-

mendum

aliquod fortuitum in hcbrai)

;

cos codiccs intruderelur

vel aliter legerint verba

quiedam,
grati

aut variam

et

ambiguam
;

signiticationem
j

qum productus locus ex Psalmo 95, Justino primm Judis objectus. Nam e voces ligno non modo in Hebraicis Bibliis nunqum fuerunt, sed et in
Chaldaicis, et in Syriacis, et in Gra?cis, qua3 ad nos

habentia aliter explicuerint

vel majoris deelarationis

quidpiam addiderint; vel ad mysteria qudam

;

pervenerunt, et In Arabicis, et in ^thiopicisexGrac interpretatione traductis, et in vetere Latin editione ante

oecultanda mutrint

vel

duas voces

in

unam conlap*si

junxerint; aut contrario ex un duas fecerint; vel

Hieronymianam,

et in

Hexaplis

Origcnis

interpretandoex mediocri linguoc Groccscienli

sint
ulls

desiderantur. Quis autem credat tantm

braos, ut in
j

potuisse He-

in locis; vel

judicium suum

ulli'bi

secuti

omnibus Psalmorum editionibus qulibet

si in

fuerint; vel denique

quod

librarii aut ignoranter,

aut

lingu faclis eas voculas delerent? aut

bonis co-

scienter in exscribendis Groecis

unum

pro altero ver-

dicibus Grcis illud ligno olim exslitisset, passuros

fore Christianos ut Graecis

bum
tia

afhnxerint.

Ex omnibus

hisce causis discrepandi versa

omnibus Psalteriis deinde

ade oraculum omnin

Grocc lectionis ab Hebraic injuria est ex

expungeretur, atque

illustre

lectioneBibliorumGrcorum Hebrocos criminari Scri-

sacris Libris excideret? Exstat et totus Psalmus 95

insertus in capite
ulla
ibi

pturarum depravatores.
Nain anteaqum Apostoli Evangelium promulgarent,
suspicio esse non potest

16,

lib. 1

Paralip.,

neque tamen

mentio

ligni

est.

Cur etiam apud neminem

Hebros data oper ullum

:

GraRcorum Patrum (praelerunum Justinum martyrem)

ea lectio invenitur,
ligno rgnasse
si

verbum Scripluris sustulisse cm vero propagari Evangelium cpit, hebraic volumina ad Ecclesiam
detulerunt,
igitur in

in antiquis Graecis codicibus

Christum legebalur? Psalmi enim verligni

qui Synagog discesserant.

Quomod

siculum absque ull

fert

menlione

in

mdium procap. 2, et in

omnes Hebraicos codices errorem contumax

Eusebius, Demonst. Evang.,

in

lib. 1,

Gommentario
1

nalio difluderit, in eos quoque qui ad Ecclesiam de-

Psalmos

Montfauconio edilo, lom.

Gregorius

venerant? Atqui etiam codicibus qui ab origine catholic Ecclcsi in polestate erant Christianorum,

Collectionis nova
lib. 2,

Patrum Grcorum,
placet Combefisio,

Nyssenus,
aberat id quod Patres querebantur ab Hebris sub-

de Titul. Psalm., cap. 9, Cyrillus

Eulogius
,

Alexandrinus, sive, ut

Alexandrinus
Iractum.
braieis
JNis

enim

abfuisset,

Patres

ipsi, prolalis
,

Henarius

homil. de

Ramis Palmarum

Apolli-

Laodiceae episcopus in Paraphrasi versibus

:

tabulis "apud
:

Ecclesiam

cxstantibus
fecerint,

ora
script

obstruxisscnt Judocis
rit in

quod cm non
in

immreji-

Judos culpa corruplionis Scripturarum

qud
Hebraico desit quod

Dicite
citur, propterea
in Groc-

populis quidem

Deus

in
,

omnibus rgnt
qui
exstat

cis invenitur.

Slultum autem est dicere Patres pleignai os

auctor Commentarii in Psalmos

tom. 1

Operum Theodoreti;
Patrum
sit.

Iota

rmque Hebraic lingu

non potuisse Hebraiconferre

demm

Catena Grcorum
illud

c exemplaria ad Ecclesiam
Groecis; idcire judicium

delata

cum

in

Psalmos additamentum

ligno omi-

fecisse

ex Grocc editione

At nemo ex Gnecis aut paraphrasles Psalmorum,

quid esset

in

Hebraicis codicibus depravatum. Etenim

aut interpres ex Psalmo 95

argumentum deprompsit,
tanlum oraculum

temer

fingitur Patres

omnes, qui primo

et

secundo

quo probaret praesignificatum Davide mortis Jesu

Christi genus.
praeteriissent,
si

Ecciesirc seculo

vixerunt, idioma

Hebraicum igno-

Omnesne
in

silenlio

rasse,

aut

Hebraic Biblia non legisse.

Nam

Grcis codicibus exstitisset?

qui in

Palestine fidem Christi susceperant, erant in Hebrai-

Quid ergo? Falsusne Justinus est contra Trypho-

nem

dispulans

corum librorum
sent Paires
ipsi

lectionc exercitati. Deinde, etsi fuis-

aut Judxis crimen affinxit, quo vacaet falsus ipse est, et Judocis

bant?Equidem
crimen objecil
boni

scrmonis Hebraici impcriti, nulline

erant in Ecclesi fidle.,

quorum judicium exquirecxcmplaribus

in

non suum quanqum excusare sanctum virum

habebat (et
talia
)

omnes
fortass

debeant. Exemplar ipse

retur utrm in anliquis Hebraicis

plura

Ecclesi relictis

plus

legeretur

qum

lum circumferebantur
ligno legebalur
;

in

quo

in vulgaribus

synagogarum? Eorum ergo oper

adjunclum

illud

eas voces novis

:

uti et potuissent et

Hebraeorum traductionibus sublalas videbat

pariter

negabat
:

debuissent Patres, atquc ex illorum judicio certiores

fieri

Tryphon Hebraicos codices

id

de Judocorum dolo, eumque corruploribus ob:

habere

quarc

jeclare

nisi

putemus eos
si

ollieio

suo in re
ulli

la

zelo

defendend Christian

religionis abreptus abra,

gravi
sas Judocis Tryphoni exprobravit

non adhibil ac-

defuisse.

Quod

nihil taie

unqum

Judoco objecuratiore investigatione

num

ita

res esset.
illud

Quomod

cerunt, perperam blatcralur aliquid fuisse in veluslis

autem qudam Graca exemplaria

additamen-

Hebraicis Bibliis, quod est in recentioribus ampula-

tum

ligno

occupaverit,

facile

explicatur.

Cm

in

tum.

Dandum tamen est Patribus, si Judos accusrunt: cm enim proejudicata eorum esset opinio septuaginla
Interprtes
,

epislol tribut Barnaba2

ligno
vitlisset

pius
illa

sermonem esse de regnoJesn quidam Psalmorum lector,

:

Spirilu sancto

afflante, ScriI

incidens postea in
gnavit,

verba Psalmi 95

Dominus

re-

pluram Grocc

retulisse, stalim, vel

uno mutalo Grocc

memor eorum

quoc lea;eratin Barnab,

inmar-

,,

m
ginem

PROLEG. PARS
nam

I.

ART.
,

VI.

DE SINCERITATE ET INTEGRITATE
ex-

SS.

LIBRORUM.

\n

retulit particuam ligno

:

velut loci illius

planationem

librorum niargine

consuesse veteres Christianos in scribere quasi adnolationes quas,

tum quidpiam, scribas enim appellant Hebri viros synagog magna;, quorum caput erat Esdras dictus

TTO

1S1D scriba velox

qui post

redilum Babylone

dam,

et

Scripturarum explicationes

votera

monu-

volumina sacra recensuerunt, atque ex variis codicum

loctionibus eas probruni,

menla comprobant. Porr cm ea adnolatiuncula margini adscripta vehementer librario placeret pu,

qu nunc

sunt

in

usu.

Porr qua; ab

llcbra:is atque

Masor vocanlur corantiquis transla

,

tans variantem lectionem esse,

textui adscripsit

ea

rectiones scribarum,

eadem prorssin

ver deinceps

piis viris suscepta atque exscripla

,

tionibus reperiunlur Grncca Septuaginta

Chaldaica

fidem auctorilatemque habuit

majorem san habi-

Syriaca

Vulgata Lalina

eademque cum

Ilebraicis

tura, nisi Hexapla Origenis obstilissent.

Mox enim

codicibus consentiunt. Igilur non

sunt Scriplurarum

Ileut cognitum est ex Origenis Hexaplis neque in neque in editione septuaginta Interprebraicis libris,

depravalio,

sed vera leclio in omnibus editionibus

exstans. Taies mutationes Masora ipsa ad

fert
in

Esdram re-

tum eam adjunclionem

legi

improbata est Gratis

caput Numer. 12, v. 12, notans locum illum

Patribus, atque Bibliis explosa. Hinc factum est ut,

esse

unum

ex 18 correctionibus Esdrsc. Quocirca

lib.

cm
illo

Patres plurimi post Origenis tatem de psalmo

,

Genebrardus

2 Chronologie sue, inquiens Esdram

Libros sacros
:

meminerint

nemo cum

Justino regnantem

li-

consilio et oper prserlim

collalos

gno Dominum
falsa

dixerit.

Quia ver Origenis opra, qu

esse et emendatos

ila

rem confirmt

Unde ppn
v.

lectionis

admonebant,
ade ut

non erant admodm

et in

"H3*D

id est

correctio

Scribarum, appellatur Thik12, quasi

-

apudLatinos vulgata, Lalini Patres diulisretinuerunt

kun Esdr,

ut in

Masor, Numer. 12,

princeps.

quod

Justinus legerat

hymnos

eccle-

Esdra scribarum

fuerit

Sed ne

interest qui

siasticos conjiceretur.

dem

pro allerulrius barum responsionumveritate adcontendere.

Hc
in suis

eruditorum viroruin Jacobi Fabri Stapulensis

modm
|

Ponatur Scribas correxisse, et

,

ad quintuplex Psallerium scholiis, Augustini Simeonis De-Muis professons lingiue

,

Iocos octodecim mutasse

est

in

nullo san locorum res

,

Justiniani Episcopi Nebiensis in suo Psalterio quin-

de quopiam Religionis christton mysterio

ulli

sed

que linguarum

de duabus lectionibus, quarum neutra

parti favet

Hebraic Parisiensis
tis, sententia est,

in

Assertione Hebraic verita,

magis qum
|

alteri,

neutra nocet

ade verum est de

,

aliorumque

qui san Lillcrarum

veriorc rctinend leclione eos

cogitasse

non divino

sacrarum patrocinium non deserunt.Egregi Nebiensis

verbo falsando.
Instant magis et premunt, qui arbitrantur hudiernis
Ilebraicis codicibus

episcopus ad psalm. 95

Quod
,

legitur in
est

Romand

psalmodia regnavit Jigno Deus

veritale
,

non

de Hebraic

omnem

esse

imminutam fidem.
libros

sed cliristian devotione, ut arbitror, additum.

est verb liane
,

Quanqum

primis Ecclesie seculis, et ad Ilieronymum

Secutus

paraphraslicam editionem Tlieo-

usque incorrupios credamus fuisse Hebraios

dulphus

qui nobilc passionis carmen ac devotum

dixil
:

cometc.

tamen ex quo
sita

Masorelhis inventa sunt, atque

appo-

post, ubi

Implela

sunt quee concinit,

puncta vocalia,

que

olim deerant, non

modo suuni voci

Nemo

ergo facile credat Guillclmo Lindano deoplimo

in psalterio

spicio est, sed affirmari cert potest mutatas esse Scri-

gnre inlerpretandi scribenti, se

Angli-

pturas

ex
,

variis

enim

significalionibus

cano Hebraico voculam

ligno, etsi

Judas abrasam,

subjeclis
rielas

quas diversarum vocalium lilterarum va-

apparenlibus tamen vestigiis, legisse. Elenim Benedictus Arias

el'ficit,

eam

dolo malo probrunt,

que

favet sibi,

Montanus
psalterio
,

in

animadversione sua de An-

eamque

altribuerunt verbis, prout constitutum inter

glicano

illo

quae inler opuscula ad apparapertinentia exstal

,

ipsos est in poslcrum esse pronuniiandum.

tum Bibliorum regiorum

rium affirmt,
severat.
|

contraas-

vocalia puncta delraxeris

et

verba ligno plan omissa esse

oclo

Quod si quomod ex septem aut modis, quibus unum verbum legi sa^p potest, et
,

reddi variis sensibus, lectionis veritas dijudicabitur,

De QHDTD ppn Thikkun sopherim duplex est lingu hebraic; peritorum judicium. Alii non solm in
dubium vocant, an quid correctum
sit

cm Hebraic
Masorelliic,

lingua

omnin
,

interciderit,

neque revo-

cari possit, aut restitui

nisi suscepta

inlerpunctione

uspiam

ve-

que

in

vehementem suspicionem venit?

rm etiam correctionem scribarum somnium

esse, et

Sed

et

manifesium est exemplis locos quosdam esse

delirium ignorantm Judaiorum pulant. Neminem enim vidimus hactens neque ex Hebrais, neque ex Protestantibus neque ex Komano-Calholicis, qui
,

Masorelbis corrnptos. Geneseos, cap. 8, v. 7, Hcbrei

habent

Corvus egrediebatur

et

revertebatur

cm

ta-

men

Septuaginta, Vulgata Lalina, atque

:

omnes Patres

explicrit,

quinam

fuerint scriba;, quas notas

emenneulro

legant

Non

revertebatur.

Item, cap. 49, v. 10, pro

daverint

quo tempore opus

perfecerint. In
,

mblL' missus, seu utvcrtit Hieronymus, qui mittendus

est
,

prlerea Thalmude Hierosolymitano

ullum nns^D
praeteritum
tuisset. Alii
,

et

Babvlonico
fuisset

Ilebrei legunt

nW

schilb
(

quod nullam habet

ppn commmora tur, quod non

si

sisnificationem.

Psalmo 18

bebr. 19), v. 5, pro N>

in Bibliis Ilebraicis est

Thalmudis auctoribus tanla res inno-

Dbip

exivil sonus,

vox eorum,

fatentur scribas correxisse

quidem

seu

Dlp

linea eorum.

potis ordmsse atque

instaurasse Scripturarum le-

fUO
|

foderunt,

Psalmo 21 (bebr. 22), v. 17 non sed n*0 sicut ko scripsre Masorelh

iri

verm neque post Christum natum codices .Hebraios fuisse emendalos neque malitios muta;

ctionem

ne Messie manus et pedes transfixum

retur. Isaie, cap. 9, v. 6, pro

inde proba

KV>

ikkar, vocabitur,

, ,

123
Hebraii, varia lis

DE DYINLTATE ET CAN0NIC1TATE
punctis, lcgunt ikr, vocabit, id est
schevet
ritalis

SS.

BIBLIORUM.

124

virgam tribulationis, non imperii, non auctoinsigne in vaticinio Jacobi, Gnes.,

el

admirabilis, Deus, for lis.... vocabit

nomen

ejus (Messi)
illo

cap. 49.

Principcm pacis. Quo

fsaiae vaticinio

fit

ut

Messi divinitas ex

Vorm voces
trunt. Sicut

vocum sonos Masoretb non immuhaeretici

,

demonslrari arnplis non possit. Igilur

enim

adhibitis

nobiscum vel
alie-

malilios Hebrai vocalia puncta appinxerunt, et

ras, ubi

Hue-

Grcis vel Lalinis novi Tcsiamenli

lilteris, in
,

opporlunum

erat, muiruiit, ut

suos errores

nam
cum
ligi

significationem verba transferunl

:

in

quorum
in vo-

logrent.

lectione consentimus
Si concedatur semel sancti

sic et Hebraii

nobiscum

Kesp.

Hieronymi lemconfecta

pronuntialione concordes iisdem,

quam

olim haintel-

poribus integros fuisse Hebraicos codiees,

res erit,

bebant, suam significationem detrahunt, atque

volunt

etiamnm
ii

in

edem

inlegritale esse.

Non
con-

rem plan diversam. Nemo tamen

dixerit

equidem

sumus qui

ut Scripturas Hebraicas tuealitteras

Lutheranos aut Calvinianos odio

sacrai Scriptura? corruplores,

Romanorum
vitiatores

esse

mur, ponamus vocalia puncta eamdem ac

sonas liaberc originem, ut Buxlorfius,

quanqum sensum dveterum

Iib.

de

Pun-

pravent.

Non erunt ergo Hebri

ctorum antiquilatc conatus

Mose, vol Esdr,
et viris

est

demonstrar; aut a

Scriplurarum, propterca qud perperm veteres Scripturas interpreteiUur.

synagogae

magn

inventa, ut

Judorum quibusdam
vite Juda;o, et

placuit.

MuIUe ade, eque grain libro

Quod

prailerea

dicunt

detraclis

punctis

voca-

ves causai nos movent (quai potissimin ab Eli L-

libus fore

maximam
,

linguai perlurbationem, et
si

ver

Ludovico Capello

de Puncta-

lectionis ignorantiam

quid valeret, probarcl bedivinas fuisse Litteras, aut

;

tionis arcano rcvelato nobilibus hc de re scriptoribus

braica volumina

nunqum

producta? sunt)

cur credamus Judis academiai

saltem Ilcbraicam linguam omnin periisse

non vero

Tiberiadis rectoribus, Masorelbis appellatis (scilieet

traditione doclis), post

Scripturas esse falsalas. Sed negotium facessere ea

res polest linguarum orientalium ignaris
perilis.
,

annum
cm

Ghristi

sexcentesimum

non item
pronun-

vocalium

et

accenluum notas primm excogitatas

fuisse,

Detrabat quis, quantum

velit,

vocalium notas,

atque appositas
ctis

antea sine vocalibus pun-

manebit adbuc
tiatio

et sensus, et significatio, et
,

Hebraici

libri

legerentur. Verun cliamsi puncia

verborum

et

quidquid est sine quo nullum lin-

ejusmodi Masorctha? adjecerint, non vilirunt Scripturas; sed ne dissona

guarum genus

potest consisterc. Anle Masorelbicum

,

usqum

essel

sacrorum Codiin

inventurn lcgcbanlur libri non Hebraici s-olm

sed

cum

leclio

ne

verus legendi modus

in

poslerum

eliam Syriaci, Chaldaici, Arabici sine ull vocalium

figura
liabcnl
:

ignoraretur ab hominibus gentis suce

diffusis, lie

omtes terras

eliamnm Samarilani punctorum usum non

;

audaciores aliqui ab avit legendi ralione

lil-

allamen legunt
si

legeret igilur et

noslrm

discederent, figuris quibusdam, et variis apium,

quilibet,

istarum linguarum sludiis multm incu-

terularum

punctorum formis expresserunt sonum

et distinctionem

buisset. lnler varios

aulem sensus quos habere vox

,

verborum,
propter

senlcntiarum Palribus

aliqua posset per se speclata

posita,

atque extra orationem

et defi-

longo lemporum decursu traditam prsoscripsre. Quasi

cerneremus unum lantummod cerlum

et legendi
:

apices,
si

si

lineolas speclemus,

Masoretharum
et

nilum plermque se prodere ex tot sermonis textur,

opus sunt;
,

autem leclionem, significationem,

,

eumque usus
nunliaremus
usilalam

consuetudo ostenderet

am-

sonum non Masorelbis sed sacris scriptoribus Deo auclori tribuenda sunt puncta vocaiia.
menta Hebraicos errores convellentia
esse consonis vocales notas,
alias

sed

biguilale sublal
,

nec divers

admodm

ralione pro-

ac pronuntiaverint Masorethse secuti

,

Odio autem Christianorum ad eripienda nobis arguappiclas

requi-

normam

atque acceplam majoribus

per

quos ad eoruni usque tatetn legendi

lict

ratio defluxit,

qum quas

littera;

vocalium litlerarum nomina

et

figuras ab iis

rebant, omni verisimililudine caret. Elenim lillenc

ill.c

inventas
aliis

ignoraremus. Sumptis enim in exemplum

Masorelhicis punctis ornatai aliud

plan nunc

orientalibus linguis, qua?.

etiamnm sunt
,

in

usu

significarenl, ac anliqu'us Origenes, Eusebius Csesariensis

,

adhibitis

veteribus manuscriplis

in

quibus

lilterae

Ilicronymus explicuerint

si

ex punctorum

quaidam signabantur nWfip IVON maires

pterca vocalic
,

lectionis

pro-

adjunclionc tenebras oiundere Masoreth voluissent

Sripturis,

quod

indicio essent

qu ratione esset

casque perverlere. Atqui

eam

sensus di-

legendum

alque evolulis antiquis inierpretationibus,

versitalem bebraica exemplaria non objiciunt, pra>

ubi difficiliora quaidam verba explicanda occurrerent,

sertim ubi graviora Religionis noslrai mystci

clantur
:

ia

Ira|

ulique absque ope punctorum legeremus Scripturas

palet ergo convenienter ad linguai

et

Hebraic

Hebraicas, alque interpretaremur. Hoc paclo nimi-

naturam,

convenienter

cum

fide noslr

punctorum

rm Hieronymus susceplum
renlur.

interpretandi negotium

notas esse inslilulas.

Intcrpn tatio quidem Hebrrcorum

;

expedire potuit, priusqum puncta vocalia inyeni-

perversa
pariier

est, et

verilalo reci dons

significationem

malilios

subjiciunt

quibusdam
,

nominibus

liaque iota

hc de Masorethis, eorumque oper,

homines erant
subjecti
,

alinait) sacri scriptoris instiluto

et

mente, quippe

qiucstio paucis concludatur. Masorelhae

contortam sa?p per vim ad aliud explicandum, qum

oratio requirat. lia, exempli grati, illud Isaia, cap. 7,

quidem sub errorem

non

sed quos ab antiqu le-

gendi ralione recessisse

potest.

aut fraudem fecisse probari

lectio,

FXjTJ lialm muliorem junioris

adolescentulam cognitam viro
,

latis esse dicunt,

Ubi varia erat

esset verior,

nec deprehendi
:

satis

non virginem

123117

poterat

qu

utramque adnotrunt

pun-

,,

125

PROLEG. PARS

I.

ART.

VI.

DE SINCERITATE ET INTEGRITATE
qu sonum
ablalis
|

SS.

L1RRORUM.

126

cta supposuerunt litteris,

aut imposuerunt,
:

Chaldi Onkelos

et

Jonathan explicuerunt verlentes,

redderent cujusque vocis proprium

iistlem

donec veniat Messias. Non ergo vaticinium Juda falsrunt, ut

neque pronunliandi

modus

tollitnr,

neque

significatio

nondm

venisse Messiam perlinaciter defen-

linguaverbis eripitur, ut possit etiamnm quilibet in rum studio, atque Ecclesia doctrin versatus ex

derent. Congruit aulem optim

suamque

significationem habet
et
,

nomen rbw Messice commodissimam sci,

Hebraico fonte recenlibus vocalium figuris non interpunclo verum Scripturarum sensum extrahere. Addatur quoque Masoretbas ex duabus lectionibus non
expunxisse fraudulenter meliorem
;

licet paciftcalor,
felicitator,

si

fas esset dicere, tranquillator,

pacem

et

salutem alerens, pacis instaurafortass explicat,

tor

quod nomen plus

qum

Hiero-

sed

si

ullo in loco

nymus

in su translatione dixerit.
in
,

expunxissent, aut non salis castigat legissent, nos

judaic superstitione non alligari. Ut enim ipsis liaccurat cuit, collatione fact veterum exemplarium Biblia describere; ita liceret et nobis secundm Ile,
'

Tertium
nus eorum

Psalmo 18

In omnem

terrain exivit so,

bebraic Dlp delineatio eorum

:

non

est
fuit,

Masorethis data oper mutatum

fallenle oculo, aut

nam

facillimum

manu,

pra?termitli litleramS lamed

braic lingu analogiam ope antiquorurn traductio-

vocis DTlp, et restare Dlp. Fieri etiam potest

et

Grcos
lcgitur.

num

lollere

mendum

ex lilterarum similitudine pleintegri-

Hieronymum perinde
eorum

legisse

Dlp, ut nunc

rmque lapsum, idque corrigere, et pristin quantum fieri tati Hebraicum cxemplum
,

Ad sensum aulem magis qum

transtulisse sonus
:

ad verba intenlos
sive diin

potest

quoniam utrobique,

restituere.

camus vocem clorum lauJcs Dei enarrantem

,

om-

Yideamus jam

quas dicunt, productis exemplis,

etsi

nes terras diffusam

sive perptuas lineas

quas cli

Masorethicas depravationes. Alvero

non

diffiterc:

describunt, et constantes gyros, atque orbium conversioncs divina^ gloriic laudatrices esse,

mur
rum
et

in

oppositis

locis

lectiones

esse

mendosas

eadem

res est,
in port

ergone corrupta sunt Helraica Biblia,

et lidei, ac

mo-

eadem

significatio.

Quin etiam cum Pocokio

rgula esse desinunt, quod olim erant? Mnlta

Mosis appendice n. 47, subjungi potest, verba qudam,

quae apud

errata in Yulgatam Latinam Iapsa esse aille Sixli

dmentis YIII emendaiionem nemo negat; ver, ne dicam plura, adhuc superesse, qu correctione indigerent
,

Y qudam

Hebrxos quidpiam

significare videntur

aliud quid pariter indicare posse,

quod Septuaginta,
ac repeli. Accidit
,

exempligrati, reddiderunt, illudque ex vicinis linguis

docti viri consenliunt

numquid

Chaldaic, Syriac, Arabica

colligi

propterea incorrupto Dei verboLalini caremus?Deinde

enim propter harum linguarum affinilatem

ut vocis

cur Masorethis malitios mutatum quid pulemus,

potis

cujusdam varia notio interdm exaltera lingu capialur, in

in
rei

qum Scribrum

errore, et casu fortuito? Quid

qu ampliores significatus habet, quos

possunt
in lexicis, ubi
;

et
:

olim
cujus

enim forluilum magis esse potest, qum particulam

hebraico sermone habuisse verisimile est

negantem
et

excidisse, ut in
dici

primo
,

allato loco

Geneseos,

excmpla

peti

haud rar no-

corvum reversum

cm

scribi debuissct

non

taur

Uebraicam vocem esse

notionem aulem hauriri

quare

reversum?

Nemo equidem

seri credet, Masorclhas

ex usu Cbaldaico aut Arabico. At ver apud Arabes

data oper negantem voculam in lexlu suppressisse,

quasi ver lanli inlcresset
!

corvum non

rediisse, ut, si

mp mp
in

idem etiam valet quod clamavit

si

vocis

explicalio ab arabica significatione sumatur, op-

redierit,

Hebrau vicerint, atque Hebraicus error ex-

tim convertelur Hebraicus textus, qualis nuncexstat,

torqueri ab animis amplis non possit. Sed ne fortuiittum quidem erratum in Hebraicis codicibus ibi esse
puto. Lucas

omnem

terram exivit clamor eorum

cujusmodi

in

Grcis ac Lalinis editionibus habetur.

enim Burgensis producit

,

lalinos codices

Quartum cxemplum
vis
in

alicujus

quidem, im ver gra-

magna' auctoritatis
Hebraicis habetur.

qui sine negatione legunt, ut in

momcnti
hebraico

videlur, ade ut mulli hanc

unicam esse
agnoscanl.

Yerum

habet, inquiunt, grooca

lexlu

probabilem
in loco

mendam

editio, et vulgala iatina, quaB in

manibus fidelium
:

est,

Verm ne hoc quidem

Ih. Etenim

accusandi sunt Masore-

Ecclesia Magistra. Habeal, licet

ei

hebraicam

lectio-

cm

casu prinim, et ex lilterarum simi,

nem
lextu

inquam
,

non discrepare. Est enim

corvum
,

in hebraico
et re-

litudine faclum esset

ut in

quibusdam exemplaribus
,

et
;

dimisil (Noe)
id est,

et exiit

abeundo

scriptum invenirelur ^TMD caar

etiamsi in pluribus

deundo

poslqum regressus
et
:

est corvus, circa

VUO

car appareret, visa est

illa

Masorethis varians

arcam eundo,

redeundo samis volitabat, donec

alvero in arcam amplis non rediit.
;

lectio.

ac pro variante notrunt, alleram scilicet in

aqu
hibet

siccarentur

Jtexlu,

alteram in margine.

Reips Masora magna

v. 9,

Atqui istud ipsum est quod Iatina et grca ed

:

lio

cxnosi

lexlualis

ad cap. 2i

Numer.
manus
est

habet

W bis
;

Exibat,

et

non reverlebaiw, nempe

in

in

arcam

revertebatur,

quemadmodm
quce
,

arcam ilerm ingressa

Numcr. 24, Psalmo 52, v. 17,

exstat
posteriore loco

v. 9, accubuit
^"IND
et

"HNS (sicut leo); et

pedes meos
sed in

columba

est

mundos

locos, ubi

pedem poneret,

scriptum

HKP

a?ED. Servalam esse

ubi consisteret

non invenerat.
:

eam Masor rationem

et

scribendi in lexlu T\XD leslalur,

Alter locus, Geneseos 49, contaminatus non est

litlerarum similitudo veris
;

R. Ben Cbaixm

in
:

Masor quam edidil ad calcem

In multis
libris

Hieronymum fefellit qui tamen, etsiverbum non reddidcrit, verum verbi sensum tenuit. Schitb unum est ex Messi nominibus,

Bibliorum Yenelorum
scriptum car,
et

correeth inveni

lectum caari. Confirmt et jurejulib.

rando R. Joanncs Isaacns,

et

2 contra

Lindanum

quod non negant Judici docliores, quodque paraphrasta) I Idem ego ips virtute

conscienli bon testari possum,

127

DE DIVIN1TATE ET CANONCITATE
avum meum
vidisse
,

SS.

BIBLIORUM.
puerum nasciturum,
id,

m
id est,
:

me

liujusmodi psallerium apud

ubi

turi secuti vocabit

Messiam,
continua

in textu scriptum

Tito

et in

margine

>"1ND.

Nunc

qui-

Principem pacis; non

inquam, veremur

deni rccentiores Rabbini malitios

eam

lectionis et

enim

scriplionis diversitatem dissimulantes silentio prter-

ejusdemque tenoris non patilur ea omnia qua; uni tributa sunt, divina nomina, altcrum ab
oratio,

eunt olim scriptum esse lectumve T1ND

audacia
lini
,

sed horuni

altero disjungi, quasi alter esse possit, qui vocet, aller

cujus non sunl incusandi Masorelh, facil-

qui vocetur. Proctcrquam qud qui ignoret e plirasi vocare

nemo

est

Ilebra^orum
sapis
iri,

relunditur.

Non enim
restituere

difficile
,

est

anliquam

nomen

aticujus,

germanam lectionem

quam

secuti sunt et
;

non

signiticari

quempiam eo nomine appellalum

Septuaginta, qui reddiderunt wpuew foderunt

et

Aquila

sed talem reaps futurumdignitate et virlute, qualis dicitur vocandus. Quamobrem quoeumque tandem modo apud Isoiam legatur, sive ikr, sive ikkar, senlenlia est Puer nains est nobis, et erit admirabilis consi:

Judaus scelestissimus, qui transtulit fcyyw) fdrunt, delurprunt; et Syrus, cl Arabs, atque /Ethiops
similitcr transferenles; et Cbaldaius, qui verlit 3'Dnj

momorderunt. Jam ver aliud est Scripluras per frau-

liarius

Deus

fortis,

pater futuri

seculi

Princcpt

dem corrumpere; aliud, ut supra dicebamus, lectionem aliam ex i'ortuito errorc natam, vilandoque ictui
opportunam arripere
et
corticis
:

pacis.

Sed lempus
dices

est ut vla
in

contrahamus. Hebraici Co-

illud Hebraiis

verborum,

litterac,

sacricm

synagog, tm in Ecclesi diligen-

ad supcrslilionem usque tenacibus crimi;

lissimasservalinullam

unqum labem contraxerunt,

imminueret, qnd
forluiti

ni verli

non potest

istud

non dedeect vafros bomi,

qu primam

dignitatem

nes, qui celare vellent lectionis differentiam

si

pos-

errores, qui in minimis rbus excidere scribenli possunt, de re nec fidei, nec

seni,

atque

ita

elabi.

rrilus

tamen

est

impiorum

morum

scripti verilali

non

hominum conalus, quos Masora

futat, ctiamsi

ipsa marginalis con-

drogent

igitur incorrupti

ad nos devenerunt, quales

sit

legeremus *TN3. Docet enim Masora in

lict

sacer scriplor reliquit.

in

Cm aulem notum

codices,

bunc locum,

scriptum
sunl

sit

*Hjo,

idem

significare
at in

quoseloquia sua referri Deus voluit, esse Hebrai-

quod TIKD

nempe duo

caan cum katnetz;

cos veleris et Gracos novi Tcslamenli, quod de

braicis dicimus,

Heiis

duplici, id est, divers s'ujnificationc,\sn\x scilicet

58,

de ulrisque dictum accipiatur. Ex

v. 13, et Psalm. 22, v. 17

cmque cerlum
sicut

sit

hanc

plurima

aliis linguis

vocem
est in

Isai

reddendam esse

Lo, certum cliam

riaca, Lalina,
sit,

inler
est

exempla scripla sunl Gi\eca, Syquae lict interdm discrepanlia

Psalmo non aliam habere significationem posse,

quai est
,

tanla

non

qum
derunt

sccundm lectionem alteram T1N3

fo-

intcrprelalioncs
noslrai inimicis

tamen ut fidem et mores attingat, si quidem perversishominibuset fidei

confectas
excipias.

ut

sries oralionis postulat.

Quod

si

tandem

Nam Aquilam,
alter Chri-

deesset Masora; auclorilas, nullo negolio conficeret

adliuc Bebraic scions caan scribi pro carim aut cave,

Symmachum, Tbeodotionem, quorum

stianis

ad Hebraios descivit, alter Samaritanorum ad Ebionitas

transiit,

nempe
daii
,

fodientes. Elsi

ergo legamus ut

legi

volunt Julit

secl

postremus Marcionilis

nulla

hodiernis ipsorum Bibliis meditata

,

ad Ebionitas pariter migravit, nonnulla dolomalo

tasse

mu-

terai perversio est

nulla periculosa senss

mulatio,

non indiget probatione, quod

modo

verba, ut explicanda ver sunt, explicemus.

est.

clesiai Patribus, et

EcHicronymo praisertim animadverest pluribus

Ullimum exemplum ineptum

braji legunt ikr, vocavit,

Ergone quialle-

sum.

In reliquis ver interpretationibus

aut

public fidelium

necesse estnoscodem pacto

Ecclesiai auctoritatesusceptis, aut

communi

lgre, atque in activa significalioneverbum usurpare,

consensu probalis,
rificconsentiant,

nec possumus
ikkarc,

suppositis

aliis

punclis

pronunliare

cm fide et morum pra3cepla midubilandum nonestquin divinorum

vocabilur,

interpres, Aquila,

qnomod Scptuaginta, Cbaldaius Symmacbus cum llieronymo legelollit,

eloquiorum doctrina reperiatur. Discrepantia3 enim,

quai textum intrt translationes occurrunt, in parvis

runt? Si igitur punclorum mulatio errorem puncla mutabimus, quai nobis

liect

rbus sunt, et ad certa capita revocantur.

Hc

nimi-

mutarc, et sanaest

rm

sunt vel ignorantia et negligentia amanuensium,

leclio

bimus sine

ullo negotio

plagam Scripturarum. Non

vel diversa

orfa ex litlerarum similitudine, et

tamen

ulla ncessitas legendi aliter ac Iegator

ab Ile-

varielate exemplarium, vinde in aliam linguam

est, vel interpretalio

versum

brais ad veritatem scripti tuendam. Coniperium est

paul amplior ad res illustran-

omnibus Hebraic legenlibus verba

Hebrseis poni pro passivis, lum
plical nulla persona notatur quai

activa

saep ab

das pro inlerpretis ingenio, vel translalio sententia-

praccipu,

cm

ex-

rum tantummodo, non etiam verborum. Eas autem ex

istarum

verbum

regat,

quod

causarum
est

aller

profectas

discrepantias
dili:

innumeris confirmari exemplis potest. Ide autem

verba
in passiv significatione

promplum

ex critices regulis et usu codicum

terminationem habent
g., quilibet,

genlis exscriptorum

maxim ex
iis

parte componere, ac

activam, quia supplcndum esset, v.

populus, Isral
vocabil,

omnis

tulo definire nibil esse in

tra

traduclionibus quod consi

ut significalio

terminationi

textum repugnet. Quod

adhuc

in re aliqu lex,

plan responderet, quo non supplelo consequens est

tus interprtation! discordet, nisi probetur in Hebrai-

pro passivis accipi. Sic apud Latinos dicunl sine adjuncto idem valet ac dicitur.

cos hodiemos codices fortuitum

aliquem

errorem

Hebraius insuls nobis obtrudat

Non veremur autem ne eam interpretationem

(orlis, pater fu-

lapsum, aut ex variantibus lectionibus Judaios probsse minus consonam reliquai orationi, adlKorendum
potis hebraico textui pulamus. Negari

alienam, admirabilis, consiiiarius, Deus,

enim non po-

PROLEG. PARS

ART.

VI.

DE SINCER1TA1E ET INTEGRITATE
vel

SS.

LIBRORUM.
;

!30

nisi constet test quin foutes prferendi sint rivulis,

fontes esse turbalos.

autograpbum ipsum, et primum exemplum ve apographnm ex illo sumptum, cum coque plan con
senliens
,

Neque necesse est disputare longis utra ex Graecis pra> septuaginla Seniorum et Hebraicis exemplaribus
ferenda sint
lus debeat.

qucumque demm

lingu exscriptum

sit.

Itaque

cm Vulgatam Latinam

edilionem ab Hebraicis
sit
,

atque an ex interpretatione currigi lexopcr Salis est ostendisse corruplos data

;

et Grsecis

exemplaribus (luxisse certum

non ponisi

tuerunt Patres

aulbenticam pronuntiare,

cum

non esse codices Hebraicos, quodad Grcos novi Testamenti pariler transferendum est, quibus nimqum
contigil ullos errorcs

bebraicis et groecis Scripluris

et

concordem crediderint,

consequenter eas censuerint su inlegritate non

:

consullo admisceri,

ex

quo

excidisse

caeteroquin

si

putssent primigenia scripla

consequilur aulhenticos adhuc esse divinque aucloritatis,

amisisse fidem,
conferri

ad quos,

si

oportcret, inlerprelationes cccieras

fieri

quomodo Latinum scriplum, quod amplis cum exemplo non posset, auctoritaet contra Hooreticos decreto
?

aequum esset probari. Qui enim

gionis rgula et

potest, ut Reli-

tem babere judicssent,

sanxissent

norma esse

desiriutr Codices primi-

genios consuli jubebant Ecclesia) Patres, cmqustio

oriebatur, qucc translalionum inspcclione definiri
polcrat.

Neque conlinere possum quin moneam inconside

rat
ila

non

admodm, ne dicam
colligunt
:

inepte

cos raliocinari

qu

Qu crgo de causa

nunc exi-miam illam

rem

Tridentini Paires Latina Vulgata

;

dignilalem et auctoritatem amiserinl? Prter Hicro-

Biblia aulbentica decreverunl

ergo

neque Graica

nymum, quem
lib.

supra testem produxhnus, Ambrosius,

S., cap. G,

neque Hcbraica amplis valent. Miror enim eos ignorare quod

2 de Spiritu
:

de noviFdcris

libris in-

nemo

vel

parm

in

boc argumento versa lus

quit

Si quis de Latinorum codicum

aliquos perfidi falsrunt,
lib.

varietate contenait,
inspiciat codi:

ignort Tridentinos Patres nullam fontium

lacre, sed

menlionem

quorum
ces.

Grcos

solm ex Lalinis versionibus, quai circumelegisse,

lib.

Auguslinus,

15 do

Civit. Dei,

cap. 13

Cm
non
in
si

ferunlur,

unam
et

quam

coeteris

anteponerent.

diversion aliqnid in urisque codicibus invenitur, quan-

Quod Bellarminus
monet, ubi

2 de Verbo Dei, cap. 10, rect

,

doquidem ad fidem rerum gestarum ulrumque

potest

esse

Calvinum mendacii accusai

:

propterea

verum,

ei

tingu

potis credatur

unde

est

quod baareticus dixerat

prposuisse
cere
:

Concilium Vulgatam fonlibus

:

aliam per interprtes facla Iranslatio.

Quamobrem
lit

unde

et cap. 11, addit

Stullum

est

di*

olim primigenii codices ejus erant digniiatis,

iis

cerla

Theodotionem hreticum (ex quo

quidam
ipse in

in

Vul-

(ides baberelur,

ad eosque omnis referri posset

libros dignitate spolia-

gatam translata sunl) non

Ilieronymum nunqum
cap. 19, dical se errasse
acceperil.

potuisse errare; vel

sanctum
Isaiam,

quacslio,
bit, nisi

ncmojure sacros cos

pris

errasse,
,

cm

evidcnlcr ostenderit prislinam iutegri-

et

Ecclesia ejus correctionen*

;

tatem non rctinere. Quod

potuerint,

cm

efficere

bucusque non

Non

illos

auclores canonizavit Ecclesia

;

seo

qui

minus

acqui in

Hebraicos et Grcos
injuria

lautiun liane versionem approbavil

sed certos nos red-

Tontes vidcnlur,

inlelligant

tandem se nobis

dere voluit in

iis

qu ad fidem

et

mores pertinent, nulle

repugnare.

esse in hc versione inlerprelum errata.

Docte

et

Al

Ne aulem

quis pulel bac noslr senlenli

,

quidquam
quos Ec-

pbonsus Salmeron, qui concilio Tridcntino

Prolegom.
3,

inlerfuit

detractum auctorilati Latinorum codicum

clesia probavit, is

de concilio ipso loquens

Nihil, inquit,
;

primm

nrit nos in

gnre sentire

de exemplaribus Grcis vel Hebraicis agebalur

inter tt editiones lalinas

tanlum

interprelationi auctoritatem conciliari fonlibus, pro-

quas nostra secula parlurierant y

:

pterea

ex fonte posse interprtations integrilatem

qunam ex
reliquit

illis

prslarel, sermo erat

liberum autem

enim consentienlibus exemplaribus aliarum linguarum sermone edilis magis obvius aliquis
explorari. Si

omnibus, qui Scripturas sacras profundis medi-

tantur, fontes

Hebros

et

Grcos

quatenus opus

est,

sensus, et priori ac posteriori sentenlioc congruentior

consulere, quo nostram vilio librariorum vel

injuria corruptam

temporum

baberelur,

quam
sit,

colligatur

ex fonte, cui fortuitus

relicto

emendare valeant.

error illapsus

non dubitaremus quin fonte

:

Docte et Andras Vega unus ex nobilioribus tbcologis, qui concilio adfuerint

,

ad traductas Scripturas regrediendum esset

bac un causa excepta
,

atvero

lib.

15, cap. 9, affirmt

nihil est
,

quod retrahere nos

allerius scripti

Patres

non reslinxisse studia

tbeologorum linguas

debeat, ne fontes adeamus

unde de

scientm, qui senliunt quosdam Scriplurarum locos

exaclis tradeci potuisse, et Spiritum sanctum in pri-

sinceritale cognoscilur, atque inde bauriamus, quoties

opportunilas lulcrit, ad controversias de fide et reli-

migeniis libris expiicatiorem ac meliorem sensum indicsse,

gione contra obtreclalores

fidei

dirimendas.

um

ver

animadvertat concilium Tridenlinum, declarat autbenlic edilione Yulgal, nec minuisse Hebraicis et
,

Gratis

Bibliis aucloritalem,
:

nec fonlibus Lalinam in-

quam qui in Vulgata Lalin reddilus sit sed cm Vulgatam aulbenlicam promintirunl, nihil pra> terea significare voluisse, quam nullo fdatam esse erroro, ex quo perniciosum aliquod dogma in fide at:

terpretationem praetulisse

im eliam ob

id judicsse

que moribus

colligi possit.

Teslem ejus

rei

adducit
,

eosdem ab omni pernicioso errore vacare, quod Lalinam Vulgatam authenlicam dixerit. Oplim namque
Serarius in Prolegomenis, cap. 19, qust. 12
thenlicam versionem esse,
(ju
est censeri
:

cardinalcm sanctie crucis lune pontificis

deinde ponlificem

lgat um

Maximum Marccllum

il

dicluin

Au-

cum

originari lin1

quo se itaaccepisserefert, pridie qumdecretumillud rogarelur, ab coque postea idem sacp audivisse.
Docte item et Andradius Lusitanus Theologus
,

convenue. Rvera scriplum autlienticum dicimus

qui in

43i

DE DIVINITATE ET CANONICITATE SS BIBLORUM.

modo Chrislum
:

m
,

concilium et ipse convenit, eadem locutus ac Vegas

ver fide prosequantur; et tamen latinam

in Vulgal editione prorut si sacrant

de patrum Tridenlinorum instituto subdil

Y aide

in-

linguam cum non intelligant

sus surdi sunl
:

considerat eas loqui, qui plus fidei editioni Latin

qum

unde san

fit

Scripturam

Hebraicis voluminibus deferendum pu tant... quare qui

veram
temus,

et

incorruplam

in sol esse

Vugat editione pusplen-

Grcos Latinosque codices de Hebrissupplendos, emendandosve esse contendunt

,

maximum atque amplissimam partent illius

non quidem ab Ecclesi ad

dore spoliemus. Denique Julius Rugerius secrelarius

apostolicus, lib. de Scriptur. Canon., cap.

exiernos, ut quidam putant, sedad ipsam Jesu Christi

|

M,

scribit:

Ecclesiam provocant,
comparant.

et

ab cdem

ill

ips prsidia
j

Cujus pi aures ferre poterunt Hebraicam editioncm

Spirilu sanclo iisdem verbis dictalam,
!

Deinde

non

solam Vulgalam

Scripiu-

prophetis conet

ram anthenlicam
monslral
:

esse hoc firmissimo argumenta de-

scriptam, ab Esdr reslitulam,

Chrislo recitatam

Ecclesi Chrisli non exiguis occidentis finibus,

explanatam... qu omnes editiones velul parente

et

quibus Latina edilio familiaris est, conlinetur ; sed per

[

fonte stw fluxerunt, correctiones derivantur, et diserc-

omnes gentes

universilatis oras,

omnes gentes
conlinet
,
:

et

nationes
|
i

panli librariorum culp exorl spis sublat sunt,

qu

Chrislo Jesu

nomina dederunt,
,

ncque ad
,

nunc explosant,

et

damnatam

esse ?

Atque hsec de

illam magis Itali

Galli,
,

Germant

et

Hispani

Scythes, Indi, Grci

Brachmanesque pertinent

qum dum-

prima itpoteyopevw sacrai Scriptur parle hactens.

PARS &ECUNDA.
DE SACRORUM BIBLIORUM DIVINITATE ET CANONICITATE SIGILLATIM.
Absolu! is gencralioribus capitibus, ad alleram partem

mcnli, pluribus efficerc sludet, nonnisi leges et pra>

ccpla
scripsisse

devenimus,

in

qu desingulorum librorum

divinilate,

Mosen

historiam

ver
,

scribis

atque auclorilalc disputatur. Et jadis quidem fundamenlis, quibus tola sacrarum Lillerarum dignilas
coiitinelur,

publicis et nolariis Israeliticae reipublic

quos pro,

phclas nominal,

in

publicas

tabulas

relalam

unde

speramus

fore ut quamlibet laliun,

immenlamen

Pentaleuchus mull post depromlus

ciora

fueril, et
loci

ad pau-

sumque campum percurrere debcamus,

singularis quocslio
sit,

nulla

contraclus.
,

Movent denique

quidam Mo-

qua) poslulet tractari prolixis,

saicjc hisloria

qui egent declaratione.

nibil

ut in superioribus i'ecimus.

Ne aulem pnefando temillico

Ne aulem actum agamus,

lalcuchi,
nihil

de divinilate Penallingemus;
est,
,

pus tradend;e

disciplinai

praripialur,

anliqui-

de ejusdem

anliquitate

ores veleris Inslrumenli scripluras afferamus in

m-

sed Penlaleuchum lolum, cujusmodi nunc

Mosi

dium.

vindicabimus. Exordium

sit

Deuteronomio

quod

secunda lex

dicitur,

duplum

legis, legis repelilio,

DE VETERIS TESTAMENTI
ART1CULUS PR1MUS.
De Pentateucho,
Quinque Mosis
sive

L1BR1S.

pendium
libri

legis in prioribus libris

cxplicake

comcmque

istius

scriptorcm esse Mosen conslileril, facile

eril

judicare de cteris. Itaque Deuleronomium Mosi

:

quinque

libris

Mosis.

scriplori Iribuilur cap. 51, v. 9

ses

Scripsit itaque
filiis

MoyLevi t

libros, Genesim,

Exodum, Levilicum,
Ilebra veio

legem liane

et

tradidit

eam

sacerdotibus
;

Numros et

Deuteronomium gra;co vocabulo HcvrarcC

;

qui portabant

arcam fderis Domini

scripsit

et

vers. 21, et
legis

appeliaul nostri, id est, quinque volumina

seq.

Postqum ergo

Mogses verba

hujus in

nnn

Legem. Libros

islos

non modo ab ullim antiquiet

volumine, atque complevil, prcepit Levilis qui portabant arcam fderis Domini, dicens
:

late et

Deo

afllanle esse scriplos, sed

Mosen con-

Tollite librum isve-

scripsisse in superiore hujus noslri operis parle

me

tum,

et

ponile

eum

in latere
te in

urc fderis Domini Dei

ade probssc confido, ut nulla prxterea videalur necessaria esse demonstratio.

siri, ut

sa

ibi

contra

lestimonium. Item ex

eodem
exem-

Yerm
lib. 4,

quia Ilobbesius in

volumine Lcvilicis sacerdotibus iradilo jubet Moyses

reges, qui olim Judaicx reipublicai priefuissent,
plar sibi

opre inscripto Lvialhan, part.

in

5, cap.

53
1
;

Pererius,

Systemate pradamilico,
in

cap.

Beuedictus

describere

Deuler.

17

ejusque assiduam
,

Spinosa,

Tractalu theologico-polilico Mosen Pen-

medilalionem populo commendat sicpissim

ne quid

taleuchi auctorem esse negant, alque aller dici Mosis

libros censet,

unqum
bis

conlra praeccpla Domini agal imprudens. In

locis

qud Mosis historiam cxhibeanl;

aller,

pori-

qud veleris Mosaicse lnstoriaj fragmenta sint

\x,
quis

et laci-

perspicuum
pla,

est
,

de Deuteronomio sermonem haberi nain liber indicalur legem prxce,

cm

illa

omnin
in

perieril; terlius

qud ex

anli-

mandata

judicia

Domini complcclens non modo

monumentis

compendium
:

redactis Esdras
in

Mohoc

demoiibiis, verm cliam de caremoniis, qualis est

saicum opus confecerit

ob eam rem ilerm

Dculeronomii

Mosen

igilur

Deuleronomium descrisi

argumento versandum est, ul cumulatissim absolvatur,

psissc, manifestum est.

scripsit,

Qud

secundam legem

ipse

quanqum

salis

omnibus

fecisse videri

possumus,

jam

et alios

quatuor superiores libros legis

est,

eosque

in superioribus rfutasse.

Movet piu'lcrca nos

exstanles,

quorum compendium Dcuteronomium

ad hoc argumcnlum sumendum rursus in manus Richardus Simonius iulemperantior crilicus, qui
piis capitibus iib.
1

pariler scripsisse consequilur.

Nam

si

ab

aliis

quibus-

pnJJ

dain primes
Si

libri edili sunl,

cur non cl hic poslremus?

Historix

enta

veleris

Testa-

item

compendiaria sancitarum legum repelitiQ

133
Mosis
est,

PROLEG. PARS
cur non magis prima descriplio?
fateri

II

ART.

I.

DE PENTATEUCUO.
populum debuit
, :

154
at

tinere

multa pnecepta sunt in

:

Elenim

primis qualuor voluminibus scriptam

,

priorc lege

qu;e

in

posteriorc non cxslanl

liabuit

historiam quidem exslilisse

quando Dculcronomium

ergo in voluimne descriptain quoque priorem legem

latum est: pugnaciter autcm dcfendcre notariis publias descriptain, unde poslea tumultuario opre ex-

non ab

alio dtam sibi netjue descriptain qum Mose sccundm Domini mandatant. Quod si ita est f
, ,

cerplus Pentateuchus

sit,

quod

est.

Simonii judicium,

demonslrent primm iniqui bomines intercidisse

bros
illos

li-

somniantis polis est

qum

re gest judicantis. Etsi

omnin

negleclos,

tum dabimus

conquisitis

enim assentircmur, conslitul Hebncorum republic,

delegalos fuisse
notarios describendis
in

aliunde monumentis recens

quoddam opus
sit

esse con-

qu quoque
instilulione

fectum.

Yerm cm
,

incredibile prorss

normam,

lempore accidissenl; allamen

reipublic non constat
scriploris oleium
;

prima
ulli

pneceptionem
crant
libri

et
,

regulam

tolius

vit, cujusmodi

commissum

esse publici
,

Mosis

sine quibus Judaiorum Respublica

im etiam verius
delal, fuisse
:

est

re lol ad

adminislrari non

poterat,

negligenti atque incuri

lgislature

Mosen

neminem prtcrea
,

eorum

qui prseeranl, interiisse; credi pariter non po-

eo munere publie functum

est,
stio
si

verius

inquam

mull

test velus

Mosaicum novo opre esse supplelum.

liujus rei testes

ex sacrarum Litlerarum quidem silentio qua>

Exlernos

non

licet

qurere, siquivel plurimos

defmiatur, ut procul dubio dfinir! oporlet, usquecertas causas Simonius prolulerit, quare ejusmoI

dem

brevilalis causa prlerire

cogimur
,

dm
di

scriplos in libris
Ecclesiaslici
j

Judicum

Regum

Paralipomenon
in

scribarum veluli collegium approbandum

sit.

Sed
!

Prophetarum, Macliaborum locos,

libro

quid lanim dico silere sacras Litteras de notariis et

scribis, qui, vivenlc

quibus explical notalur, in Mose, in

Mosis te-

Mose

historias

poslerilati

comI

slimonia careperiri, qu?c in Genesi, Exodo, Lcvitico,

!

mendarent? Notant im datum Mosi prceptm

cap. 17, v. 14 be hoc ob

Dco

Numris

Deuleronomio legimus
est

quod evidenti ar sacris scri-

scribend hislori de Amalecilarum excidio. Exodi,

j

gumento

omnium quinque librorum

Dixit autem

Dominus ad Mosen Scri:

ploribusdictiim esse editorem Mosen. Samarilanorum

laine.*,

delebo enim
di
,

monumenlum in libro, memoriam Amalech

2-4
,

et

Irade auribus Josue

judicium visum est

quanti

afferri oporlere,

quod

lanli

sub clo. Accedit Exo-

valet,

quodlibel

gravissimum.

Samaritain
susci-

cap.

v.
;

Scripsit
:

autem

Moses

universos

enim Mosaicos ipsos

piunt
,

libros, quos

habemus,

sermones Domini
deris legit
v. 1 et

Assumensque volumen faudicnte populo. Rurss Numerorum, c. 33,

et v. 7

ac sumni

animi religione usque servant ob

summam
j

advcrss divinum scriptorem reverentiam.

ll mansiones filiorum Isral

qui egressi
et

sunt de /Egijpto per turmas suas in

ron, quas descripsit

manu Mosis
loca,

AaEt

Moses juxta caslrorum

:

qu Do:

Vcrm si ex veleribus laciniis consutum esset volumen si Esdra oper conipaclus liber scris lemporibus, quomod tantamauctorilateni apud ipsos habuis,

mini jussione mutabant

scripsit

hebraic ad lilteram

set

Penlalcuchus? Odiosissimi profect sunt

niliil fnil

Judi

M oses egressiones
,

eorum
si

per

ad profeclioncs

Samaritanis,

Esdrai

cum

Samaritanis com,

corumjuxta os Domini. Itaque

Amalecitas descripsit
si

Moses bcllum contra

mune,

igilur long ante

,

regum Judaicorum lempora

,

universos Domini sermones

qualis apud nos est

Penlatcuclms exstabat
,

quem

\olumine complexus est anteaqum Deuteronomium

ederet,
lit,

Mosis esse vel

ii

negare non potuerunt

quorum mul-

si

perfeeliones filiorum Isral in scripta retu-

lm inlereratnon esse Mosis.

Si ver ad

quid operis scribis relinquebatur, aut quid fingimus

posleritati

novum Teslamentum animum converlamull apparebil Christum,

in

homines publicis monumenlis

deslinatos
!

tradendis

mus,

illuslris

et

Aposlolos

tolum Penialeuchum
fluit
,

gnre legem voessc,ledixisse. Cbristus

Ex
rium
,

lioc

ver et spont

ineplissimos esse Pcreet

gemque lolam

Mose scriplam
in

enim

Hobbesium, Spinosam

quibus istorum opifuit

|

Jsus, Luca cap. 24, v. 27,

discipulis cunlibus

omnesde

se scripturas

nio placet.

Quid enim processu temporis opus

litteris

Emmas
necesse
et

interprelalus est, in,

iisdem de rbus, quas Moses

mandaverat, no-

cipiensMoyseet omnibus prophetis

vers.
!

dixitque

adeos

vos libros componi

,

aut ex antiquis

monumenlis

ipsa

44

Quoniam

est

impleri omnia
et

qu

extrahi qu Moses ipse reliquerat? Reliquerat autem cerl lotam legem primam quasi dixero, et se,

scripta sunt in lege Moysi,

prophetis,
in

psalmis de me,

ubi tolum velus

Teslamentum
tribuit.

legem Mosis, in

cundam
in vices

toto

Pentatcucho comprebensam

et

Josue

psalmos

in

prophetas

Moses ergo, qu
,

successuro reliquerat. Etenim, inquit Dominus, Josue cap. 1, v. 7 et 8 Confortareigitur,

:

suas

Scripturas explanare aggressus est Jsus

scriptor est

Iebraorum velustior; ergo lex, ut prophetis et psal!

et esto

robustus vald

ut custodias, et facias

omnem

le-

mis dislinguilur, tolum Pentateuchum compleclitur,

qualis tale Ciirisli egebatur,
et

gem quam prcepit

libi

Moses servus meus

ne dclines
\
'

ctiamnm

legitur;

ab e ad dexteram vel ad sinistram, ut intelligas cuncta

ergo lex, sive Pentateuchus perinde Mosis opus est,

ac prophetarum
libri

qu

agis. Non recdt volumen legis liujus ab ore tuo, sed medilaberis in eo diebus ac noclibus, ut custodias et

'

prophetarum sunt opra. Rurss

1
,

apud Joannem, cap.

naeli
:

v.

45,

Philippus ail
et

Natha,

facias

omnia qu

'

scripta sunt in co.

Alque ver volu,

Quem

scripsit

Mogses in lege,

prophet

w-

mine illonon modo secunda

ipse prceptis obsequi, in

lex

sed et prima

et to-

venimus Jesum ftlium Joseph Nazareth, Quid autem

est ea lex
nisi liber
,

tus Pentateuchus conlinebatur.

Nam

Josue omnibus

sive legis liber, in

vlfc Judiei

quo Moses scripserat

omnium

observatione con-

quem

legem Mosis appellabanl?

, ,

135

DE D1YINITATE ET CANONICITATE
,

SS.

BIBLIORUM.

13G

Item Jacobus, Aclor., cap. 15

v.

21

Moyses enim
,

reges, altero in alterius mortui vices succedente, aique

lus

temporibm

antiqnis kabct in

singuiis

civitalibus

qui
le:

adnumerantur
tria

et
:

duces multi ex famili Esa

ex

eum

prdicent in Synagogis, ubi per

omne sabbatum
46
:

quo loco

urgent

primum, Scriptorem Geneseos

;

gilur.

Et Christus

iterm
;

Joannis cap. 5, v. 59
:

vixisse slanle

jam Israelilarum regno

secundum, ab

Scrutamini Scripturas
retis

et vers.
et

Si enim crede-

Edom,
regum,

sive

Esa ad
fralre

Scriptoris usque tempora octo

Moysi, crederetis forsitan

mihi

de

me enim

ille

et plures

ducum

generationes intercessisse,

scripsit.

A tver

singuiis sabbalis,

anno verlenle,

lotus,

quando Jacob

Esa ad Mosen quatuor lantumMosis tate esse posle-

Pentateuchus in Synagogis legebalur. Scriptural parilcr,

mod
riores.

interfuerunt; tertium, constare duces Idumoea,

,

quas Mosi auctori acceptas ret'erebant Juikei

,

qui regibus successerunt

erant quinque ipsa voluraina

quoc nunc Mosaicorum

nomineappellamus.
.

Item Exodi cap. 16, v. 35, narrt auctor,

,

filios Is-

Cum

bis

argumentis

ubi

opus

esset

et

illa

ral

40 annis

in deserto

manna comedisse, usquedum

;

conjungantur quoc superioris

arliculi 2, parte

prima

produximus

si

cui
,

rem amplificare magis

placeret.

Nos
ex

hic insistimus

nihil contra Pentateuchi auctori,

tatem et scriptorem concludi posse argumentis

qu

tangerent fines terr Chanaan Moses autem quadragesimum illum annum non attigit, neque ad terrain Chanaan pervenit Deuteronomium bis verbisincipit: Hc sunt verba qu loculus est Moses ad omnem Isral
:

mer conjectura pendent, quemadmodm sunt eorum qui nobis obsistunt. Nam quisquis receptissimam antiquissimamquesenlentiam tt pnesidiis munilam
nitilur convellere,

trans Jordanem. Scriptus est ergo iste liber in Palesti-

n, cujus regione desertum, ubi erant Israelit et

Moses, situm est trans Jordanem. Ibidem, cap. 2, v.

12, refertur filios Esai, cxpulsis Horraiisclgladiodeletis,

non conjecturis, sed

:

certis-

simis raiionibus pugnare dbet

quod

nisi

fecerit

habitasse in Seir, sicut

fecit Isral in

terra pos-

summ
adducli

audaci

est.

Cm

igitur

Pentateuchi libros

sessions suce,

quam

ddit

illi

Dominus. Habita tores

Mosi auctori abnuant ineptissimis et levissimis causis

,

autem terne Chanaan

inlerfecit Isral giadio,

eorum3,

quibus

nemo bonus unqum

assentiatur,

non

que lerram posscditpost obitum Mosis. Iterm, cap.

v. 2, dicilur,

possuni,

quin

summ
ad ea

temerilalis

reprehensionem

Ogi rgis Basan de stirpe gigantum mon,

jncurrant. Etenim lict vera essent omnia quse pro-

strari

leclum ferreum
cubitos

qui est in Rabbath filiorum

erunt,

nosque

respondere non valeremus

libris

Ammon novem
tuor lalitudinis.
f'erreo lecto

habentem

longiludinis, et qua-

consequeretur tanlummod

Mosis

rum

nominum mutationem accidisse omnibus pnscorum auctorum libris accidit; urbium,

,

et

cam vcrboqu fer

Quomod Moses
fuerit

dimensus

gigantis molem ex coram populo, quasi po-

pulus giganlem non vidisset? Aut

quomod
leclum
k

dixerit in

exempli grati,
aliasuffecta

et

locorum nominibus vetustioribus

Rhabbalh filiorum Rhabbalh

Ammon asservari

cm,

vi-

csseposlmodm indilaet recenliora; breaucloris ora-

vente Mose, Basanitidc non fuerit dimotus, neque in

reperiri

viores

quasdam explicationes addilas ad

aut videri potuerit, nisi rgnante

vieil, et

tionem illustrandam; facta etiam nonnulla, qu deerant, absolvendae

Davide, qui et Ammonilas

Rhabbath occupa-

omnin histori adjuncta. Ikcc,

consequerenlur,
si

vil? In islo ipso etiam cnpite, v. 14, Jair filiusManasse,

inquam
quinque

ad

summum

vera essent

capta possessque omni regione, Argob vocavit ex

Villas Jair usque in

quse opponunt, non autem alium

legis

Mose auctorem

nomine suo

prsentem diem;
illud

si

volumina descripsisse.

prope finem vit Mosis novum Basan datum

tationem,
facit
est, et

nomen

terrai

Sed quia generali hc responsione argumentorum,

ut ipsiaiunt, ictum declinare videmur; ide

Moses ipse recentem nominis muloci

dm

nobis

novamque

appellationem nolat, quid

?

ipsi satisfacimus, et ipsos inscit loqui breviter evin-

ea adjeclio usque in prsentem diem

Mull ergo

camus. Inquiunl ex operis

ipsius,

quod Mosaicum

dicendi formule in toto Pentateuchoreperiuntur, qua3

vulg vocant, considcralione plura

suadent, eliamsi

colligi, qu pernomen Mosis inscriptum habeat, oetatis esse mull recentioris. Primum est, scribi Mose non potuisse, qu ipsius mortem consecuta sunt: mul-

dclarant scriptorem di post Mosis tempora histo-

riam rerum Hebraicarum legumque consarcinsse.

Breviore responsione expediuntur singula. Narra-

lioncm morlis, et sepultura? Mosis Mosen ipsum spirilu

ta

autem hujus generis

in

Pentaleucho sacp occurre-

prophetico lexuisse,sibique ipsum mritas laudes

re legenti. In capite ultimo Deuteronomii mors et

sepultura Mosis describitur, atque

commendalur

ut

Deo ints movente, Phio, Josephus, et Hebrxorum plerique respondent quod salis utique esse
ddisse,
:

prophetarum maximus, cujus

Isral surrexerit.

similis
isla

nemo

ultra in

polest confulando Spinosa. Interprtes ver plerum-

Moscsnc scribere
0,

potuit? Gene-

que dicunl ullimum

illud caput, in

quo

isla

de morte

seos,

cap.

12,

v.

e adnotatione insit histori;e

Abrahami progressi usque ad locum Sychcm, Chananus autem tune crut in terra, monemur, cm liber
Geneseos scriberelur, Chananrcos non amplis Palestinam incoluissc, qu tamen long post Moscn sunt
depulsi. Geneseos, cap. 5G, v. 31, legilur
:

Mosis referuntur,vel Josu,vel abEsdr, vel Synagogue Magn:ie viris appositum, ne quid ad librorum
Penlalcuchi absolulionern desiderarelur. Atque

hxc

quidem

solidior responsio est

si

si

enim Esdras Libros

vice Mosis in

sacros recensuit,

Josuas

filios Isral

Reges auhaberent

lerram Chanaan

deduxit, verisimillimum est allerlcgislatoris

'

tem, qui regnaverunt in terra

Edom, antequm
;

uiium voluissc finem vit Mosis

tolius h^'\>

ad calceru
v

regem

fili

Isral fuerunt hi

deinde octo numerantur

eommemorarc.

437

PROLEG. PARS
capitis

II.

ART.

I.

DE PENTATEUCHO.
libri

158

Verba

12 Geneseos,

quibus nolatur,
et

cm
non

transitt Abraliam

usque ad locum Sichem

conval-

lem

iilustrem, habitasse

tum Chananocosin
ibi fuisse

terra,

Numerorum, loquente Domino ad se, et fralrem suum Aaronem intellexerat 40 annos oberraturum deserto Israelem hoc autem cognito, quidni et
pitc
:

significant olim

quidem

Chananaeos; quo

cognoverit quo cibo foret, ut vescerelur totos 40 annos

ver lempore id scriberelur, non amplis ibi sedem habuisse sed jam tum, quando pcr ea loca transibat
:

usque

dm

terrain

Chanaan possiderel? Numquid

cl

prophelicam facultatem eripere volunt Mosi, ne Peutateuchi scriplor haberi possit?Sed scriptum
in

Abraham, Chananneos

habitasse.

Yox enim hebraica

etiam

jam

sit

TN, quam nosler interpres

verlit lune, judicio

Aben Esdra (quanqum

jam tum, jam
iis

ipse de scriplore librorum le-

Exodo totos 40 annos effluxisse, dicam non invilus esse Esdr, vel allerius propheta additamenlum.
Initio

gis dubilare videalur) optim valet ac

7NQ

vel TN

Deuteronomii, ubi Latine legimus trans Jor-

temporibus.

Non

fuit

autem omnin

danem, Hebraic habetur ad transilum Jordanis, ad

oram Jordanis, in Jordanis littore, prop litlus, antesupervacaneum eam parliculam appoui, ex qu Israe| qum populus Jordanem Irajiceret. Illud vocabulum litse veterem loci illius habilalorem abaclum ri inlelligebant
:

coguitum ver fuisse Abrahae ex divin re-

septuaginlaverterunt
regionis

itpxv

habita lemporis ratione, et

velatione, gentem,

cum qu

versabatur, posleris suis

quam populus
locus, in

incolebat,
;

cm

Scripluras He-

delendam.

braicas sunt

interprtt!

quia habita ratione terre

tulerat Moses, ultra ritrans-

regum Edom qui lenebaut imperium, priusqum (lii Isral regem haberent, nos non movet. Primo enim, etsi rgis nomine inlelligas Salem et
Successio
reges Juda, Moses divino lumine completus preeceperat futurum, ut in

Chanaan

quo legem

pas Jordanis erat. Sed Hebraica vox sonans ad

ilum, tam
cis,

qum

Irons (Jordanem) signiicare

Pa-

gninus et Buxtorfius rect observant.

ron. cap. 5, v. 8, narrt

Nam

et

Deule-

posterum

Israelitnc preeesse sibi re-

gem

vellcnt,

quod

et perspicu capile 17,

Deuterono;

miiifiii

dclart prscribens,

quem

eligi oporluisset

et capite 28,

populum un cum rege

in caplivilatem

abducendum prsenuntians. Quarc ergo non

gisc potestati subdidissc,

potueril de

Idusn gente loquens scribere, eamdcin pris se re-

Moses se ac populum occuduorum regum Amorrhorum, qui erant trans Jordanem, nempe Og rgis Basan, et Sehon rgis Esebon verm cis Jordanem ad orienlem, nemine diffitenle, posita; sunt terra.* duorum regum bello acquisil, et cis Jordanem Moses erat, cm ea loquebapasse terras
:

qum

Israclitas?

Sedctcom-

tur.

Atque omnin debuilScriptor, quemeumque tanfingant Hobbesius elSpinosa in c oralionequam

moda
clo

interpretatio est,

regem

filiorum Isral in obje-

dem

Geneseos loco vocari

ipsum Mosen, qui

dm
r-

Mosi tribuebal, adhibere vocem significanlemc/s Jor-

Israclitas in

unam rempublicam
quo

coegcral, iisque pra>

danem; Moses siquidem Jordanem non

auctor
libri

trajecil. Iterni
ait

cepta dabat, ut facerc reges soient, meril

gis sibi

nomen

Josue, cap. 9, v. 1,

reges Palstin

vindieavit,
:

et insignitur

Deuleronomii,
(in Israele)

versalos in montibus et campestribus, et maritimis

cap. 53, v. 5

Eril

apud reclissimum

rex

congregatis principibus populi

cum

tribubus Israe!; in
ipse Moses,

quem locum

inquit

Aben Esdra, rex

cum
:

quo plerique interpretum consenliunt. Judices quoque

ajppellanlur reges in libris

Jordanem necessari autem qui legit cileriorem Jordanis ripam animo dbet concipere. Liber enim Josue sub edem cli parle est scriptus, sub qu reges erant, qui ad pugnandum contra Isral contrans
:

Judicum, cap. 17,

v. G

In

gregabantur.
sit

Ne aulem
in

ha?c noslra explicatio obscura

diebus

illis

non

erat rex in Isral,

nempe
,

judex, qui

atlhuc, cogitationc

comprehendatur Pala:slinam,

populo preoesset, et coerceret contumaces

r judicem populi fuisse certius est.

Mosen

ve-

Juda;is

Deo

hredilalem datam, ad occasum Jor-

Ncc repugnabo, si quis malit Geneseos locum interpretari Aniequm Deus se filiorum Israelis regem prstilisset, quoniam
:

danis silam esse, ut Taurincnsis urbs ad occidentem

partem Eridani jacet

ad orienlem ver solitudinem

in

campestrem
raeli dedit

in

terra

Moab,

qu iterm legem

Is-

Hebraica nationis videri rex lune voluit Deus, quando

Moses, quomod vicini colles, ad quorum

manu Pharaonis

creptis leges in deserto dedit.

Jam

radies
terra

ver constat octoldumxa reges, quos Moses nominat,

Padus fiait, orienlem spectant. Quamobrcm duorum regum Amorrha;orurn occupala jam ab
vivenle Mose, ad orientalem Jordanis plagam

non
Jiliis

fuisse principes qui

regnum palribus acceptum

Israclilis,

reliquerint, ut necesse sit octo generaliones sup-

erat, ubi
stria

Moses ipse populum alloquebatur

et

camper

patare, sed octo divers stirpis, ac nationis homines,

qui aut

autem

montana, elmarilima,e}e quibus loqui-

Idumocam

invaserint, atque

imperium capessi:

lur

Josue ad occidentalem

plagam ejusdem partis

neque Moses,

verint, aul electione ad principatum venerint

quod
aut

lerr

quam

scriptor habitabat; igitur

cm rum

ita sit, nihil

impedit quomins omnes tercentospatio regnrint.

neque Josue ulteriorem Jordanis ripam indicare potuit

ut in.Latin editione reperilur, sed citeriorem.
igitur trans
tra flumen,
significat,

fer

annorum

Cmque duces

Vox

stanle regno et ipsi

diversorum locorurn hominibus

Jordanem

etsi

interdm nolet partem ulfluvio

imperrint, aut vit functis regibus, et subeunte aristocratie alii aliarum

tamen etiam inleriorem

adjacenlem

urbium rem gesserint, mirum

atque in Iransitu, in latere vertendum est.

non

est

fuisse

tam multos principes in ldume cum imperio jam tum, cm Moses scribebat.
filios

Alter Deuleronomii locus cap. 2, nihil

corum habet
sicut

qu
ab

objiciuntur.

Non enim,

inquit ibi auctor sacer,

Man ver comedisse

s.
s.

Isral in deserto annis

in
1

40

Israelitis

jam possessam Chanaanitidem,

;

Esa

cur Moses non scripserit? Ut enim habetur

ca-

montem

Seir occisis Horrhseis, possederat

aut

quem-

m.

139

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
Horrhocos ex monte exterminaverat,
Daniticae

SS.

BIBLIORUM.
ut cap. 18, v. 29, libri
v. 14,

140

admodm Esa
ila

caplara armis ex suce tribus

Israelem Idumseis ejusdem monlis possessionom

;

Dan voluerunt,
tur
:

nomine dici Judicum legi-

eripuisse

sed regionem ad onientalem Jordanis pla-

Geneseos, cap. 22,

gam

tribui

Rubcn
ita

et

Gad, dimidique

tribui

Manasse

filium sacrificare jussus erat

nomen montis, in quo Abraham appellari vide-

distribulam

occupavisse per vim

,

filios

Isral, in-

lur
ibi

Moria

ita

autem nomen habuit mous, postqum

teremptis Amorrhaeis et Basanilis

quemadmodm

locus templo exstruendo est paratus. Simililer Ge-

Esa, deletis Horrhaeis, monte Seir erat potitus.

neseos cap. 23, v. 19 et cap. 55, v. 27, urbs Hebron

dicitur
;

Tertium quod ex Deuteronomio depromilur imbecillum est et invalidum. Quare Moses non debuit, aut

at dicta

Hebron

est

ab Hebrone

filio

Calebi,

cui Josue

urbemdono dederat;nam
sublalus

pris erat Cariatli:

non poluit ex
rant

lecti

mensur probare Judxis immanem

Arbe. Et Geneseos cap. 40, v. 15, Joseph ait

Furlo
si-

gigantisproceritatem,

quandolegem
vel

ilerato declit? Vi-

de terra

Uebrorum

sum; volebat autem

quidem mulli Ogum

et

pugnantem, vel jaccn-

gnificare lerram

Chanaan,

quam Ilebrorum

terram

lem

csum

sed et lapsum jam lempus erat ab

dicere nequivit nisi recentior scriptor, qui slult crediderit vel Josephi temporibus

illius

rgis excidio, et

major Israelitarum pars non

agnitam fuisse Chafuisse

inlerfuerat speclaculo, ut pueri, senes, feminic, et qui

aliis

nanecam pro Hebracorum

ctexternos,
-et

terra.

Sed nolurn est ibi

negotiis occnpali abfuerant.

Cm

ergo ad plures

qui regein

opportune

non viderant, oralionem baberet Moses, admodm de lecto ferreo meminit. Tuin
cl futuris Hebrseis

numro progenitores Josephi, ac tum solm Uebrorum terram dici poperegrinos, et parvo
tuissc,

cm
in

ea politi suntHebraM, cxpulsisChananaeis;

est,

non prsentibus modo, sed

Moses

Peu talcuchum ergo, cujusmodi

Nolo
bis atque aliis hujus

Moses non

edidit.

scribebat historiam, et Iegem

dabat, quibus imnien-

responsione multus videri,

maxime cm

sam molem giganlis eo argumenlo voluit esse leslatam. Quod ver aiunt in Basanitide lum asservari lcctum debuisse, non autem apud Ammonitas, ridiculum est. Quis ccrlo affirmet in Ammonilarum urbe
lectum non remansisse
libri,
,

generis argumenlis occurreri-

mus

mutatis nimirm locorum nominibus obsolelis

usilaliora

Esdram usurpasse,

ut

f'acilis

Pentateucbi

leclor intelligeret de

quo loco sermo

,

csscl.

Ego ver

cm

vetuslissimus auctor

miror esse quemquam

tis

qui sibi persuadcal ex incer-

de re loquens

in deserto

nota contrarium dicil?

omnin argumenlis quidquam contra constanleni

url>s

Profect vel

Og

praeliaturus impedimenta, et domesli-

doctrinam posse concludere. Incerlum est utrm

Ninive

cam

supelleclilem pretiosiorem apud

Ammonilas de-

nomen
:

acceperit Nino

qui Deboroc tempori:

posuit tulos abarmisHebreorum,vcl antequm Rhab-

bus

vixit

plures enim co nomine dieli sunt

est

long

bath veniret in potestatem Ammonitarum, tenebatur

autem verisimilius

Ninum dificaiorem Ninive

ab Og rege Basan, qui ferreum lectum cum reliqu

Abrahami ccqualem

esse, sin fuerit anliquior, ul ple-

prd ab h'ostibus facl ibi reliquit. Quod poslremo loco objectum est, quomod urgeat
non video.
Sit Esdras,

rmque cbronologi
et

putant. Graeci veteres Assur

quo nominali sunt Assyrn, eumdem ac Ninum

faciunt,

qui

dm

sacros Codices re:

Ninum

appellant.

Nunc probata

senleiitia est,
,

verba

censuit, adjecerit verba usque in prsentem diem

sit

Geneseos, de terrill egressusest Assur

ISiniven,

et dificavit

scriptor nescio quis, qui

eam nolam .primm ad

in

inar-

banc habere significalionem

et

egressus est in

ginem apponcre cperit, deinde

texlum inlrusam,
:

Assyriam,

dificavit

Ninivem;

scilicet

Nembrod

proplerea illud comina Mosi seriptori non tribuamus

qui Babylone regnabat, ab Euphrale ad Tigrim dilata vit

filio

ergone Deuleronomium Moses non scripsil? Quan-

imperium, trajecloque Tigri Assyriam ab Assur

,

qum cm Moses factum

cerc usque

narraretaliquanto posllerrre

Basanilidis divisioncm, potuit dubioprocul et ipse di-

ad

cum diem

vocalas villas Jair

sicut

Sem appellatam usurpavit ibique urbem condidit, quam ex nomine fdii sui Nini vocavit Ninivem : quemadmodm Cain dificavit civitatem, vocavitque nomen ejusex nomine filii sui Enoch, Gnes,
Item ignoratur ulrm locus Dan
,

Matlhocus, cap. 27, v. 8, ait

agrum

in

scpulturam pc-

cap. 4, vers. 17.

regrinorum emptum

triginla

argenteorum pretio
in

ad

quem usque
Lcsem
origi-

Jud projeclo vocatum agrum sanguinis usque

sentem diem,
licl
si

pr-

Abraham

insecutus est reges, qui fratris filium, ejussit

paucos anteannos cperit eo nomine

que substantiam abstulerant,

urbs Lais, aut

appellari.San
nre,

Moses non poluisset co

uti

dicendi g-

Danitarum. Appellatur enim Jordanis fluvius duo-

nunqum

vel Esdras, vel aller

recentior editor
induxisset.
in

bus quasi fonlibus allero Jor, alloro Dan

unde

Pentateucbi ea verba dicentem

Mosem

Rurss opponunl multas urbes vocari ebo nominibus que

in

Pentateunisi

ncm trahit, inquit Joscphus, quem seculi sunt Ilieronymus et Philostorgius. Prop hos Jordanis fontes,
sive scaturigines invadens

usu non fucrunl,

post

mullos annos Mosis

vit.

Geneseoscap. 10,
ddit, qui

v.

H,

Assyrios
est

magn

clade affecit, atque

Abrahamus in incautos Dan persecutus

id est,

nominatur Ninive, cui Ninus nomen

temporibus
vixil,

Debor
post

usque Hoba, qua ad Isevam,

jacet.
dici

ad septentrio-

scilicel

ducentis

fer annis

nem Damasci

mortem

Josue. Geneseoscap. 14, v. 11, fertur Abra-

Cpisse ver montem

Moria propter lempli

ibi

hamum

persecutum usque Dan reges abducentes Lot

conslruclionem, vel sallcm propter paratum

locum
res-

filium fratris,

omnemque
est,

ejus substantiam

buic vero

dificando Dei templo constantis negatur.

Ex

urbi anlea Luis aut Le$em appel la tac tum

jnen

demm

no-

ponsione

quam

ddit
sibi

filio

interroganli de
,

victim,
,

Dan impositum

cm

sexccnli bomines tribus

Dcus providebit

victimam holocausti

(M mi atqu$

ill
visione angeli
,

PROLEG. PARS
et

II.

ART.

DE PENTTEUCHO.
;
:

142
interdm neque

ab ariele

quem Deus
et

fccit

prst

oratione explicantur

graves contra paucis perstrinet tertim

,

esse in vepreto
videt appellavit

ut

sacrum
:

fieret,

locum illum Deus

Moria dictum esse

guntur

res

eadem

bis
:

Abraham

unde

eodem modo narratur

montem

illico intelligit

quisquis ad vocabuli originern

:

mone

in serdebuerat, consequitur; quod consequenler poni

:

sp quod pramilti

animadvertit.

Moria siquidem visionem significat

,

proplerea Hieronymus

et

Symmachus terram Moria

qud verbis mrtf
providebit Moriaa

terram

visionis

interprelantur,

est quai san argumento sunt Mosen accuratum hisloricum non digessisse Pentateuchum qualem habemus. Negari equidem non

prpositum
el

doctum
potest

t"W Dominus

videt,

Dominas
sit.
,

nomen
Hebron

Mosen quosdam

libros descripsisse

sed

illi-

desumptum perspicu

Prlerea res incerta est

liabueritne urbs
filio

superque indicio sunt eosdem non esse , ac de quibus disputatur. Im ver intelligi potest ex lisatis

met

nomen

filio

Calebi, an ver
sit

eidem ab expu-

gnal Hebrone urbe

nomen imposilum. Enim ver

HeIsraelitis

capitibus 10, 11 et 12, Josue menlio est regionis

quos Moses primm scripserat, temporum injuria incomposila quinque volumina esse coiflata. Liber fderis qui Exodi cap. 24 v. 7 , IL
bris

Jeperdilis hsec

bron

et rgis

Hebron ab

devicti

quam-

obrem et in Genesi urbem ante Mosis lempora Hebronem vocatam non est cur dubitemus, qu antiquis
Cariath-Arbe nominaretur. Calebus autem
data est Hebron Josue
,
,

ber bellorum Domini, qui Ntimerorum, cap. 21, v. 14 liber hisloriam belli contra Amalecitas complectens
qui Exodi cap. 17, v. 14, liber

cui

dono

num
erant

filiorum Isral in deserto

mansionum et stalioqui Numerorum cap.

illustri

urbis antiquae nopotuit.

,

33, v.
,

mine
est,

(ilium

suum appellare utique

2, commemorantur, ni omnes, alilque Mosis unde credendum est recenliorem et perlui baignolum auctorem expresbisse.
ista

Denique Joseph patriarcha locum unde sublalus non sine causa putavit eunucho cognitum. Nam

lam

legis hisloriam

Superioribus arguments solidiora

non sunt.

ChananocGe pars
sito lare aucti

quam Abraham, Isaac et Jacob pojam magno numro incoluerant, cognila

Primo namque non

seipso

est contra historicorum

morem de
,

erat vicinis gentibus, ut sedes

Hebraorum hominum

dm

ea

tanqum de alina person scribendo dicere mandant posteritsti quorum ipsi pars magna
,

hominum

scilicet, qui, ut

vox sonat, regionc trans

Saltem

fuerunt.

Csar

in

commenlariis, Josephus de bello

Euphratem

sit

e habitalum advencrant.

eunuchus, qui in eumdem carcerem cum Josepho conclususerat, ignorare non poterat qunam ea esset

judnico hanc scribendi rationem tenure de se quasi de divers person loculi ; neque ulli haclens in

suspicionem venit opra eorum nominibus inscripta

iis abjudicanda. Quin etiam Mallhasus et Joannes scriptores sacri quasi de aliis personis scribunt, cm ipsimet sunt sermonis argu,

Hebrorum

terra
,

soient enim qui in angusliis

otii
,

in

ob hanc causam esse

custodia sunt

et

multm habent

narrare

iirv-

cem sibi res suas totas. Josephus ver Chananam quam novcrat patribus suis Deo promissam atque
,

mentum.

Mallh;ieus, cap. 9, v. 9, babet

in telonio

Vidit

Jsus

nepotibus occupandam

jure dicere eunucho de r-

hominem sedenlem
discipulis ejus

Matlhum nomine; Joan;

bus suis instruclo potuit de terra Hebrorum se sublatum tametsi tune pervulgalum apud jEgyplios no
,

nes, cap. 15, v. 23: Erat ergo recumbens unus ex

,

quem

diligebat Jsus

et cap. 21, v.

men Hebrorum non esset. Nondm lamen aculis cavillaloribus

lis
:

20:

Conversus Pelrus
factura est sa-

vidit illum

discipulum quem diligebal

Jsus.

poslremum urgent. Auctor Penlateuchi spis numro de Mose tanqum de altra person loquitur, eumque laudibus effert et pra>
et
,

quare lerlium

Quid ergo miremur Mosen in scribendo propriam, dixero, personam exuisse, proosertim cm iis
,

verbis iste est Moses iste est Aaron majorem sibi, atque histori su altcntionem legenlibus conciliare
vellct?

coniis

qu
est

verisimile

non ergo
Inter

non cit Mosen sibi tribuisse Moses librorum Pentateuchi scriplor.

viventem hominem
in

Dedecuisset deindc Mosen in virtulum suarum prl

caetera quis credat

de,

dicatione

nimium

sibi

arrogare; sed meritis laudibus

erat in histori

scriptione sine ipsius genealogi

hc de parenlibus

se clbrasse

non dedecel. iEquum

de seipso

de fralre scribere

?
,

Accepit autem

Amram

uxorem Jocabed palruelem suam qu peperit ei Aarou Mosen ; et post pauca lste est Aaron et Moses, quibus prcepit Dominus ut educerent filios Isral; el iteet
:

monumentis bnficia in se Deo collala fa te ri ; oequum se prophetam Deo missum protdicare neque arroganter facit aut immodeste si hominum se mi:

tissimum

dicit, qui obtreclalionesresciret,

rm

etinjuriam

lste est

Exodi

Nemo

Aaron, qu habenlur, cap. 6 quoque prudens putabit Mosen de seipso

et
:

Moses

nihilsecis laceret, et palienler ferret propter animi

km

bonitalem. Dicit enim se mansuetum

ulcisci voluisse delractores suos
iis
,

ne quis putaret

in scriptis reliquisse

Erat enim Moses

vir milis,

aut quidpiam mali

simus super omnes fwm'mes qui morabunlur in terra

esse molilum

sed

Deum

Numer. cap.

causai suai defensionem

12, v. 3. His adjunganl aperl deprehendi

leclione

suscepisse. El Paulus Apostolus in suis epislolis

ex sol Pentateuchi

dona

lotum Iibrum compen-

Spirits sancli sibi concessa verbis offert et cruciatus

di esse, el summarium ex pluribus variisque sparsun monumentiscollectum, involutum, confusum indigestum varius enim stylus est et
,
:

quos pro Chrisli nomine perlulit

attamen quia Spiri-

ts sancli instinclu id fecit, alque ul probaret

non

sei

inconstans

ut

psum

sibi

esse solet ejus

sumpsisse honorem annuntiandi Evangelii,

operis quod ex diversis aucloribus

sed Deo vocatum electumque legationis officio fungi,,

onsarcinatum est

res

quaedam parvi momenti fusa

nemo

jactantiai vertit illam

supraedicationem. Siu-^

ii3

DE D1YINITATE ET CANONICITATE
animi Mosis comqui ut in opposilo loco noluit virluli suae
,

SS.

BIBLIORUM.
:

itt
Sicut
:

ceritatem potis et ingenuitatem

verba ex eo libro desumpta

sic faciet in torrenlibus

fecit in

mari Rubrot

mendemus,

Arnon

scopuli lorrenlium incli-

elogium desse

sic alibi errata

sua agnoscit et faletur.

,

nati

sunt

ut requiescerent

in

Ar

et

recumberent in $
I

Quod de librorum Pentaleuchi confusione

stylo
,

vario

finibus
in

Moabitarum. Quidam librum fuisse arbitrantur,

bella describi lapsu

ordine prccpostero, inutilibus rei ejusdem bis et

quo cpla essent Domini

teminter-

si verum quidem sit, non tam pro adversariis facit,qum contra. Credamusne auctorem , qui in compendium historiam redegit

lerlium narralionibus opponitur,

poris amissum. Nobis inepta

prelalio, qui verlunt
:

non videtur eorura

Propterea dicetur in narratione

bellorum Domini, idest, dicetur,

cm

Israelitse bella

semel dicta frustra repetere, nullum in scribendo or-

Domini narrabunt. Verbum enim

significalione

in futuri temporis

dinem tenere, eodem

oralionis gnre non uti continuo? Nonne contrario coactor alienorum librorum
in

positum est, dicetur; tum vox 1JDD,

librum optim vertimus, significat

quam plermque
et

epitomen brevitati studet diligentis

parlium ora-

narrationem;

prterquam quod loco

lgre
in narrando, id est,
,

leclionis

tionis dispositionem curt, oequabilem

dicendimodum
reprelien|

besepher, in libro, variatis punctis

commode
historiam

adhibet?

lia

lan vilia

qu

in oralione

possumus besapr,
belli

quando narraliber

duntur, plermque inprimis auctoribus occurruntres

sibi

bunt Israelit bella Domini. Tertio

adverss Amaleeitas continens
populi
Israelitici

notas sine

l'uco

describenlibus. Qui prirai texue-

et liber slaliolibri

runt hislorias pracsenlium rerum, sa^pis

rant
;

eadcm

it-

num

in

deserto sunt partes

raris ver qui priscis tabulis ac

monumentis

Exodi et Numerorum, quas pris forlass in diario

evolulis

animnm ad

res colligendas appulerunt. Uli

Moses descnpserat, ut magis haberet

deinde
in

in

promptu,

enim qu ratione loquuntur, edem et candide scribunt, nec multm laborant, neque in muli medilatione versanlur;
isti

ulroque legis volumine conclusit. Quocirca

,

autem

proposit maleri, ornni

ut apte partes singulas

majorem curam conferunt,

convenenterque disponant. Fallunturlamen, ne dicam

hc non modo non efficiunt ut Mosi Pentateuchum abjudicemus verm etiam inducunt, ut Mosis credamus esse opus continens quse scripsil, et qu Deo jussus est scribere. Non enim is populi Israelitici
,

mentiunlur, qui confusos ade et perturbalos Pentateuchi

libros persuadere volunt.
,

ductor commenter, et sine inlermissione ull cptura

Sp Hebraic
pncscriptae,

lin-

opus absolvit

et

libros

omnes
in

est prosecutus

sed

guse ingenium et natura

sp

clarior explicalio qua3

efficit

diversis lemporibus, et per partes

illa

modo

hacc,

modo

sequitur rei

summatim etgeneralim

adnolsse credimus

Deuleronomio

demm

ut incomposita videalur oralio. Falluntur et qui va-

paul antequm migraret vit,

prop Jordanera

riam alque inconslantem dicendi rationem acutis se cernere dicunt in Mosaicis libris mihi ver ejusdem
:

summarium
norum

confecisse.

Nihil est igitur

quod nos

probat,

omniumque

bo-

aucioris indoles
in loto

et scribendi

modus

et

idem stylus

suffragiis confirmat

opinione removeat Mosi

tri-

opre potis oslenditur. Si parcis nonnulla

,

auctori Pentateuchum,

seu quinqe libros legis

norrantur

quse uberis dicta vellemus, id slyli diver,

buentium. Libri

isti

dislinctim ab Hebraeis ex verbo

:

silatem non probat

dura caetera congruunt; sed vel

,

vocantur, quo quisque incipit

tinis

Graecis autem et La-

rem ipsam

ita

poposcisse

vel conlrahi debuisse ad

ex argumenlo, quod in unoquoque libro prciattingilur.

instilutum scriptoris. lia hoc

argumentum, quod qui-

pu

Quonam

sigillatim et loco, et
;

tempore

dam gravius pulant, nullo negotio refellilur. De libris primm Mose scriplis unde excerptos
,

singulos composuerit Moses, ignoramus

post exitum

tamen ab iEgypto,

et legis

promulgationem aggres-

quinque libros

legis judicant,

nihil

habemus

certi.

sum Mosen
putantes,

scribere interprtes

plermque sentiunt

Etsi ver exlilissent olim alia volumina, quae dcscripsissel Moses, ea nihil de Penlateuchi auctoritate dero-

contra commentatores quosdam Genesim descriptam

antequm ab iEgypto populus egrederetur.

garenl.

Nam

soient hislorici editos se de singulari-

Crediderim auctorem,

cm Geneseos

historiaa

dabat

bus rbus commcnlarios allegare. Verm nemo unqura persuadebit librum fderis aut beltorum Domini,
vel ullura
in libro

operam, pnccepta

legis

jam animo esse complexum,

ad quce spectrit capilibus 2, 7 et 8, ubi de sabbati

sanctificatione et animantibus puris atque impuris disseruit.

legis

nominatum peculiare esse

licet

volumen

in

Pentateucho non contentura. Si conjicerc

in re ade obscur

quidquam

primo

liber

f-

suevisse

Neque dicat quis vel ante dalam legcm conpopulum et sabbata colre, et munda ab im-

deris assumplus, lectusque

est liber leges ipsas quas
rat,

Mose, audiente populo,

in

mundis animantibus distinguerc ex patrum consuetudine

:

Domino

monte accepe
fine

siquidem etiamsi populus ea prcepla servaret,

tam pracipua

judicia,

qum

caeremonias insignioinsertus

verisimilius

adhuc

est scriptorem diligentis

de his

res

complcctens Exodi

volumine

tractantem spectsse animo legem conditam. Deutero-

capitis 19, cui sentcntiae narratio ipsa concilit fidem.

nomium poslremura

esse

operum Mosis certo constat

Lecto enim eo libro testatus est

illico

populus, se

scriptum ergo est ineunte quadragesimo anno ab exilu

yEgypti, vita3 Mosis anno supremo.

paratum omnia

qu

loculus est Dorainus, facere, et

,

Domino
rioc

obsequi.

Secundo

liber

bellorum Domini
,

quibusdam canticum videtur epinicion

raelitici

in

quo victo-

ARTICULUS
De

II.

celebrarentur de Amalecitis hostibus populi Is-

libro Josue.

Domino

relatae.

Et quidem poesiu redolent

Cura de veterum scripturarum divinitate

raultis dis-

U5
pulatum
sit,

PROLEG. PARS
supcrvacaneum
est

II.

ART

H.

DE LIBRO JOSUE
in divino

U0
obsequio perma-

confirmarc librum

rogaveralpopulum,velletne

Josue divin esse auctoritatis. Velus enini Judaeorum

synagoga, ut cretera hc de re argumenta praetcream,

ncre. Pollicitus quidem populus est se

nunqum

Deo

recessurum
;

at Josuas vix ait fore ut promissis sla-

nos dubitare non

ter

sinit

de maxim dignilale,

quam

in:

rent,

minatusque
sibi

est provocal uros gravis Dei iram,

si

canonicos libros Josue liber seraper

est,

obtinuit

omniaque

paraturos mala,

legis observalione

quod ade certura

fatcantur,

ut

ii

soli

divinum esse non

| j

descivissent. Confirmavit iterm populus data solemniter fide uni

j

qui

nullum

veteris

Testamenli volumen
:

Domino

se serviturum

tum Josuas
iniit,

divino instinclu affaluque scriptum agnoscunt

quos
libri
j 1

iisdemmet testibus vocalis novum fdus

prsece-

cm abund

confutaverimus, nihil restt, nisi de

pta et judicia proposuit, in volumine legis Domini

auctore dicere. Qu in causa ea cerl nos argumenta

deficiunt, quibus freti in absoluto

nuperrim articulo
:

Penlaleuchum Mosi vindieandum sumpsimus

de auctore
libri

quare

rem istam descripsit, et lapidem pnvgrandem suit quercu, qu erat in sanctuario Domini in testimonium posuit, ne forte Isralite Domino poslca mentirenlur.

Josue

alii alia

sentiunt.

Etcnim ex ve-

Annon

planius est de novo fderc, de prceplis, de

leribus auctor libri Synopseos, vulg Alhanasius Jo-

judiciis scriptionem illam

Josue interprelari,

qum de
in ani-

suam

scri|)torem

non

facit.

Thcodorelus, quajst. 14

in

tol bistori? cocteroquin et historiam

in legis

totamdicamus

Josue, exislimat librum istum ex anliquiore

tario Libro

commenlit

Domini volumine descriptam, quod vix

quod capi
:

Justorum appellato, cujus mentio

in

ca-

mum

noslrum inducere possumus.

est,

pite 10,

mult post Josuam

epitomcn redaclum.

Ex

Allerum trmius non

siastici

solet

ab Ecele-

recentioribus lsaac Abarbanelus contra Thalmudistas,

testimonio initio capilis 46

Fortis in bello Je-

Masius, Grolius, Simonius puiibus agunt ut Samueli

sus

Nuve

successor Moysi in prophetis, sive ut babent

l-JTv.hTzpo^^ziv.^, in proplieliis. Ibi,

opus adseribant, vel Esdr, vcl

alleri

post Josue

ocla-

Grcaexcmplaria
inquiunt,
S

tem

historiae scriptori,

qui tamen rcs priscis Ile-

lestatur

Ecclesiasticus

successorem esse

braiorum annalibus exprompserit. Thalmudisla ver

in

Moysi Josuam
i

in bistori populi Dei, et sacris Libris

Bava

Batlir, id est, porta posleriore, cap. 1, S. Isi-

scribendis. Sed ne boc

quidem testimonio

certiores

dorus, Toslatus, Driedo, Yatablus,

Daniel Huetius,
i

fimusde
cessisse

libris

Josue auctore. Ail Ecclesiasticus suc-

Auguslinus, Calmet, aliique Josuam res, se duce, gc|

stas in

boc libro coilcgi^se probant.

|

Josuam Mosi, quia prophelicum spiritum illi primum infusum, buic, eo vil funclo, dono ddit
Deus; non aulem propheticos
bendi munus,
et divinos libros scri-

Jam vero ponamus

in inedio senlenlias,

earumque
;
:

causas, alque inspiciamus an ccrti quidpiam in bac

re baberi possit. Alhanasius sive auctor Synopseos
ait,

quasi successionis jure,

ila

suscepisse.

Inde colligimus non

pridem Josue librum evulgaScriptum quoque librum

scriberenlur,
lib.

titulum et

nomen Josue lamllebraico

exeniplari,

qum

lum

fuisse, in

quo Ecclesiastici auctor legeral Josue

insigniluni.

interpretalionibus

omnibus inscriptum non

:

auctori,
>

prophtise

dono

sed

libri
alii

argumenlo indicando inservirc

sacri libri

dm

quemadmoJudicum, Samuelis, Regum, Rutb,

non qud ab
iis

Josue, antequm libri

Regum

nemo

pru-

dens dubilabit
|

nam, cap. 16,

sui

5 Reg.,

v. oi, di-

Tobi, Judith
sint, qui

tilulos gerunt,

compositi
et
I

citur

reparatorem urbis Jericbo Hielem de Belbel

lilii

inscribuntur, sed

qud vilam pnecipu,

morte primogenili

mulctatum,

cm

funda-

praclariora

eorum

facla compleclanlur,

quorum noI

menla
id est,

jetil

novissimi ver

cm
:

portas consiruxit,

men

praferunt;

libri igilur
sit.

inscriptio

cerl non delibro ipso

libri

lolum urbis opus absolvit

Juxta verbum Dofilii

monstrat cujus auctoris

Quod ver ex

mini,

quod loculus fuerat

libri

in

manu Josue

Nun.

promilur argumentum, ut Josuam auclorem

cre-

Sexto auiem capitc

Josue, v. 25 et 26, anatbe-

damus, ipsum quidem non caret verisimililudine, non

mate iclum legimusquemcumque succensa urbis Jricho resiauralorcm

die eus
el
:
:

tamen persuadel
v. 20,

ex verbis enim

illis

capilis ullimi,

In tempore

Mo
;

imprecalus Josue
suscitaverit

peli solet, ubi

de Josue dictum
in

est

Scripsil
;

Mulcdictits vir

coram Domino, qui

Jricho
in

quoque omnia verba lic

volumine

lecj'is

Domini

ex

dificaverit civitalem

primogenilo suo

quibus non obscure significalum quidam arbitranlur,

fundamenla

illins jaciat, et in

novissimo liberorum polibri

Josuam exemplo Mosis, qui cm factis, tum scriplis Israelitarum rempublicam illustraveral, tolam suarum rerum, lemporumque bistoriam tradidisse litteris, ad
librum legis
apposuisse,
atijue.in
lcgis

nut portas ejus.

Quoniam vero boc loco non de

libri lertii

anliquilale quslio proponitur, sed de auctore; ide

neque Ecclesiastici, neque

Regum

testimo-

excmplari

nium ad banc causam

facit.

propc arcam collocalo ad cclcrnum veritalis monu-

Neque tamen
auctoritas
,

in

conlrarium tanlm valet

ullius loci

menlum attexuisse. Vcrm bcec ejus qum causa postulet

aut ralionis

momenlum

ut defendi non
:

loci
:

interprelatio \idetur lalior

possit librum Josu

ipso esse conscriptum

,

etenim

cxplicari probe ea verba pos-

quai afferunlur causai

quare ad posteriorem setatem

sunt de fdere iterm cuin

plicalu Iota oralio cohrel.

Deo

sancito,
uli

cum quo
clum

ex-

opus

referi

debeat, leviores profecto nobis videnlur,

possint.

Elenim,

narratur ejusIsrae-

qum

ut

permoverc quemquam
libri

Suut aulem

dem

capitis inilio, Josue

sub exilum

viloc

IJuc: Auelor

Josue utilur modis dicendi longam

,

lilarum in
signia in
nficia

Sycbcm indixerat; commemoravcral ineorum Patres, et in ipsosmel collata Dei bpost Abrahx profectionem Mesopolami
;

anliquitatcm rerum quartundam significanlibus

qua

sub Josu acciderunl; distat ergo mullm Josue. Sic

ul (idem dielis
conciliet, sa^p ait usque in

prsentem

W
diem exstare monumenta
Capite 4,
v.

DE D1VIN1TATE ET CANONICITATE
qudam
:

SS.

BIBLIORUM.

m
in

quod dicendi gerci

tra

Pentateuchi auctorem jam rfutais. Itaque arbiii

nus non modicum temporis inlervallum

9 lapides

evenlu

tranlur

primo e dicendi formula usque

prsenhistorie

ad ejusdem usque narrationein interjecisse dclart.

,

temdiemu non

poluisse, nisi scriplorem

,

duodecim ad ripam Jordanis

adhuc

populi Israelitici long post Josue tempora

quod negenus jure

rci

positos jubente Josu ex Dei mandalo, quasi tolidem

trajeelionis Israeliticac testes, dicit Scriptor
ibi

gamus. Coaevus auctor adhibet

optimo
evenlu
lirmet
:

id scribendi

si

potissimm aliquot anni effluxerint

publico

esse, et sunt
v. 9;

ibi

usque in prsenlem diem. Capile 5,

in

qum ex

monumento

evenisse conin

locum circumcisionis Hebrxorum,

Israelitis

quo iEgy,

quod Matllius
v.

fecit, fecit et

Moses

Denle-

ptiorum opprobrium

ablalum
est

est

Galgal

ronomio cap. 10,

5, inquiens tabulas

prop ar,

etiamnm dictum
Galgal

vocatumque

nomen

loci illius
v.

cam

se positas hue usque ibi esse. Porr Josue

ut
se-

usque

in

prsenlem diem. Capile 10,

,

14,

alleris videtur,

quorum boc
viginti

loco

causam agimus
,

nullum diem neque antea

fuisse
,

neque poslea longiorcm eo

doncc
Isral

nior scripsit,

cm

quatuor
est
,

aut viginti seplem

;

quo

sol constitit jussu Josue,

de

annos

ut probatior opinio

populo prajfuisscl
,

inimicis suis

omnin ulcisceretur

Non

fuit antea, nec.

ante annos autem plusqum viginti

trajecit
,

quando fluvium

postea lam longa dies, obediente

Deo

voci hominis.
,

Oux

lapides ad Jordanis ripam lestes deposueiat,

san loquendi ratio oslendit nec praccedentium

nec

ut perptu constaret Israelitas

Jordanis vada sicco

fuit

sequentium seculorum lapsu

:

id

miraculi genus vi-

pede

transiisse

opporlunum ergo

Josuam

scritesii-

sum unqum fuisse nam si vivente Josu scripta hc essent, quidmirum decem annorum spalionon fuisse ullam diem ade productam? Prterca eodcm capite
10, v. 15, narrato miraculo, quo sol
slilil, illud fusis
,

eum diem lapidum prxgrandium monio miraculi memoriam confirmari.

bere usque in

Rcs eliam
nis Galgal

fuit

accommodatissima meminisse nomi,

ad locum indicandum

in

quo

Isral cir-

descriptum esse dicitur in

cet, ut

libro

Justorum

libro scili-

cumcisionis rilum quadraginla annos in descrlo inter-

merit creditur, annalium llebraicorum, vel

missum renovavit,
tate

illudque

nomen

usque in prsentem

liistoriarum

Josue

Steteruntque sol,

et

luna, donec
est

diem permanens dixisse, neque e lemporis diulurni-

ulcisceretur gens se de inimicis suis.

Nonne scriptum
v.

mutatum. Pari ratione credi potest non dixisse

,

in libro

Justorum? Item capite 19,

,

27; nominatur
sibi

lemer Josuam neque antea

neque poslea lam lon-

rcgio Cliabul

quam Hiramus

Salomone datam

gam

fuisse

diem, qualis

fuit,

cm insignem

victo-

pro oper in lempli dificationem collat cpit eo

riam Dei populus, slante sole, casisque hostibus

reportavit
:

nomine per ludibrium compcllare,

v. 13.

lib.

3Reg., cap.

9,

quoiiiam ante multos annos eo prodigio

Tyri pariter

Galil

et Jeklel
,

nomina, quoc
,

Deus se

Israelitis

adesse probaverat.
qui

Quanqum
illa
,

jure

reperiuntur capitibus Josue 15

sunt

19 et 20

recentiora

suo non decedil,

ea, in

censel verba

neque postalina

quam
(ilio

ut possint Josue a;tati convenire.

,

quibus argumenti robur silum est

divini

manu
,

Acccdit qud capile 15

vers. 15 ad

20, pars
do-

autEsdne,
serla
,

alterius viri sacro Josue libro inid

Calebo
lis filii

Jephone acquisila, matrimonium Otboniefili

cm Josue primum

unum

scripsissel

nun-

Cenez cum Axa

Calebi contraclum

quam
et

anlea diem tam longas boras fuisse productam.

libro

numque
vil

fundi irrigui superioris et inferioris Caflioe

Teslimonium depromptum
ad recensionem
Josue

Justorum polest
,

lebo nuplnc

datum commemoratur

quic

omuia
ex

ipsum additamentum esse prophtie

libri

qui
ut

manuni
publico

functo Josu conligerunt,

libri

qucmadmodm
,

apposuerit,

primo capite

Judicum post Josue mortem scimus

19, v. Al
,

commentario

et

ecleberrimo res supra

communcm
judicare

contigissc. Similiter capite

expeditio

filio-

nalurae ordinem comprobala

majorem iidem baberet.

rum Dan
patris

contra

urbcm Lesem
narra tur.

urbis occupatio, at-

Cterm
quinam

nihil difficilius est

qum prudenler
liber
,

que impositio novi nominis ex nomine Dan eorum

ab
bislorico

fuerit ille

Justorum

sive

jam ante Jo-

Quis

autem ignort
scu judicibus
ut capite

captam Danilis urbcm, atque viclrice tribu deno-

suam exstilerit, sive in diebus Josue prodieril. Hieronymus et Rabbini crediderunt librum Justorum sive
,

minatam, non rgente populum Josu

polis librum

Jusli et qui Genesin esse, vel alterum

rempublicam Hebrorum administranlibus,

18, libri

Pcntatcucbi librum in quo Deus promiscrat se populi

suigrali mirabiliaqucequeiaclurum. Iuclius paRene-

Judicum prop finem

libri

illuslrisscribilur? Ita,

que auctor

Josue neque Josuas esse polest

vit

ne-

licum librum fuisse arbilratur scriptum ad mores inslitucndos, et animos in

in

que ullus scriptor, qui manentc

aivo
floruerit.

Josue, aut ejus

spem
,

diviiue opis erigendos,

Dcnique Libros sacros scriptos ante

tribuum scissuram sub Jerobobamo
libros

quo dicerelur fore ut

prx'Sl esset
,

si

bomines
vel

in

Deo spem
gravissimis

Israeliticarum
rctinuissent

omnem suam reposassent, Deus

peiculis
,

in

ulique Samaritani, qui

atqui librum
:

Mosaic
non crat

lolumque

nalur;e
,

ordinem
si

legis relinuerunt;

Josue nunqura ha-

immularct
csscl,

retardalo cliam siderum cursu

opus

buerunl pro sacro Samaritffi

scriplus ergo

qucmadii.odm olim su^pensis uirinque maris

antequm tribus
H;e
Grotio
ctori
.c
,

Robohamo
cause non
et

desciscercnt.
cfficiunt

inquam
,

quod Masio
au-

verat. Masius

Rubri iluclibus viam in deserlo fugienti populo paramavult esse libros Judccorum annales,
lolam Israe-

Simonio,

primm Thcodoreto atque

est
:

et publicas tabulas in leu.plo asservatas

Synopseos visum

sunt entra

edem ferm
]

lilarum bistoriam accural diligenler(jue conlinenles.

i^uas

Spinosa et Hobbesius supra opponebant con-

Grotius autem puta.t fuisse polis canlicum

composa

449
timi celebrando
tic

PROLEG. PARS
memorabili prodigio
:

IL

ART
I

11.

DE LIBRO JOSUE.
,

150

atque ex poe-

eund

si ollas

de libro Josue totam hanc et Calebi et

,

phrasi conjecturam facit

et

Sol contra Gabaon ne

:

Danilarum liistoriam non modo cobserebit narrationis

contextus
,

movearis (hebraic Sile),

luna contra vallem Aialon

,

nec quidquam videbitur dissutum

verm

eque lenacius
Re., cap. 1, v.
retur,

in

hc senlenti persislit qud lib. 2 18, aller Justorum liber commemoin

etiam fluidior erit, et conjunctior sermonis sries,

quam

intercipit polis ea digressio, atque abrumpit.

cm de
:

eantico

funere Salis et Jonath

Tertio, vel

parm medilanti

illico

observatur animo,

agilur
res

annales ver

libri
;

ab Hebras res temporum

liber

cm Librorum sacrorum emendator Esdras, terminos

filiorum Juda, et portionem Calebi in 15 capite, v. 13,

dierum inscribantur
et

non autem

Justorum

aut Justi

qui.

Josue constitui videret, credidisse adjungenda ad cla-

Quamcumque harum sententiarnm qnis fuerit amplexus, defendere adhuc poterit liistoriam Josue Josumet auetore esse conscriptam, eamque non esse recens summarium libri Justorum. Non enim dicitur
cap. 10, omnia
et

riorem

rei intelligenliara
filiis

quai in libro Judicum de

et

tribus Enaci

deletis

de Otboniele

Ax babe-

bantur

atque iterm quai de expugnatione urbis Le-

bella quai suscepit et perfecit Josuas,

in tolo

sem per Danitas sub Judicibus contigerunt inlexenda censuisse in 19 capite v. 47 et 48, ubi sors tribus Dan
,

quaccumque

Josue libro narranlur, explicari

,

rcfercbalur.

Cm
,

enim

ibi

altribulam Danitis portio-

fusis in libro Jusloruni

scd stupeudum prodigium

in libro Justo-

nem

descripsisset Josuas, aliamque ipsi deinceps armis

immoti

solis, et

cursum non prosecuti

quicsivissent

merit

id

Esdras

aut quisquis alius

rum
cis

pradicari.

Et quanqum darelur verba quce ex

obesset quomins Josuas dici

scriptor agiographus

supplendum

duxit.

Nam

facia est
sin-

Justorum libro proferuntur esse ab annalibus publiexcerpta,

auctor
nihil
iibri

quidem Josu primm

gulai tribus

terrai distributio,

verm

non adierunt protins

;

destiiial sibi re-

posset

suo nomine

inscripti

cm

et

gionis possessionem

sed cognoverunt lum quos abi-

coaivi auclores adhibeant testimonium actorum publi-

gere populos armis

quam tcrram

vi

occupare debe-

corum
Qu;ie

sui temporis,

dm

res singulares et mirabiles

rent, qua^ve portio in singularum dilionem cessura

foret.

loquunlur.

Ex quo

intelligitur

processu temporis, mullis,

dicuntur regionibus etlocis mult post Josuam

que post Josuam annis caisos fuisse populos

primo erat definitum. Quod
posteris
in

atque

indita nomina, mult minus argumenlo sunt Josuam

urbes plures expugnatas, idque re praslilum, quod

si

non

scripsisse.

Josue nomina ta m

Nunqum assentiemur Cliabul in libro eamdem regionem esse quam Iliraulramque

:

baie

horumque

similia

Josue librum conjecta fuisse damus,

mus

Tyri rex Salomonc donobabuit. Josepliusaccu-

mult magis quoc de morte Josue in fine postremi capilis

ral distingua

alteram Uiramo dalain vi-

lcgunlur, adjecta ipsius volumini sunt,

quemad-

ginlioppidis constanlem,
terrain

lib.

8 Anliq. Jud., cap. 2,

modm

adverss Mosis libros dispulantibus respon-

Chabelon; alteram

in libro

de vit su vicum

debainus.

Chabot appellans. Reips Cabul

culus, et villa

in libro Jo^ue est vi-

Prtere 5 bac de re eorum responsionem

liuil

qui vo-

prop

fines tribus

Zabulon; Cliabul

diversis lemporibus duas diversissimas urbes

ver, in

lib.

5 Reg., parva regio est Tyri regnocon

Danitis expugnatas alteram

Lesem sub Josu alteram

,

termina. Ilem nomina Tyri, Galilaean, et vallis Jeklhel

Lais sub Judicibus, ut Eusebius in libello de Locis

Hebraicis S.

lemer obtenditur esse tcmporibus Josue recentiora; scd etsi essenl posterions ai ta lis, facile est
di-

Hieronymo

in latinum

sermonem
,

tra-

ducto observt. Prailereo et eorum opinionem

pulant vivente Josu portionem Calebo datam
ptos 1res
filios
,

qui

ceic magis cognita et usitatoria vcleribus

esse suflecla.

obsolelis

perem:

Enach;

et

Axam

nuptui traditam

haec

Non omnin
niele,

possumus autem, quin consentiamus inlrusos

in

ver

capite 1

Judicum repeti per anacephalosin

gestorum Josue
filio

librum Josue vidcri duos loeos capilis io et

iiliai

quamdam

praeclarc

Nave. Prac

19 de porlione Calebo data, de

nuptiis cuin Otbo-

lereo etiam pramunlialum dici posse in libro Josue,

deque expcdilione Danilarum, quoniam post

quod sub Judicibus

Tbcodoreto placuit

statuto
:

tempore impletum

est, uti

Josue mortern ea accidissc ex libro Judicum perspi-

malo enim superiore responsione

qui solum Pentacoeteris libris
,

cuum

videtur. lia

enim

incipit

Judicum
Isral

liber

Post
et

rem omnin

expediri.
religi et fides
,

mortern Josue consuluerunt

filii

Dominum;
12
et
:

Samaritanorum
quid efficeret, non
litic

continua oratione
Caleb
:

subncxum

est vers.

Dixitque
vastaverit

teuebum relinuerunt

non probatis

si

Qui perussent Carialli Sepher,

ei

modo

librum Josue non esse Israe-

cam, dabo

Axant filiam

fateamur alterum scriptorem,

meam uxorem. Quamobrem quem Esdram dicimus,

:

secessione anliquiorem argumento esset, sed et

sacros Libros, quos tamen jure nostro pris
,

alios

censuisse duas hislorias in libro Josue ad pleniorem

rei

expositionem adjiciendas

cujus senlenliai bcec

sunt argumenta,

qum decem tribus desciscerent. Yerm Samaritanorum institulo et religione quis unqum ccrl concludat solos Penlateuclii libros Sascriptos credimus

Primo
bens

auctor

libri

Josue pressim slrictimque

li-

lomonis ailate cxslitisse? Aliud est Josue voluminis

excinplaria existere et circumferri
:

mites atque urbes singulis tribubus constitutas dcscri,

aliud ver

in
est.

nunqum

solet aut in liistoriis referendis ver:

Canonem
iegi

colligi

ut in

prima parle supra nolatum

sari, aut

narraiiouem augere
,

in

duobus autem

locis

Poluerunt san ante defeetionem Israeliticam vulg

,

oppositis uberior oratio est

et bistorice narralio.

Se-

et probari

etiam

libri

Josue

Judicum

aliique

,,

151

DE DIVIN1TATE ET CANONICITTE SS B1BUORUM.

et

152

qitanqum publicam

canonicam aucloritatem solm

,

posuit,

eos vehementis
,

adstrinxit ad divinse legis

et

post tribuum disjunclionem

im ver post Esdram

observalionem

obsequentesque

volentes babuit.
fideli-

oblinere cpcrint. Quinim poluerunl et

decem

tribus

Hnec Cbristum Jesum infnit divinque virtute

alios libros lict antea publico judicio susceptos asper-

bus bona

spirilalia

pruistilisse liquido

cognovimus,

nari

solam autem legem Mosis rctinere propter

,

seri-

eaque cumulatis pra?stiturum in

lutione certo exspeelamus.

totius operis abso-

ptoris dignitatem

rerumque ab eo geslarum prrstan,

tiam. Poluerunt denique

Israelitac libri

qui

primm
ipsi

secesserant
:

Josue dignitatem et
iis

agnoscere

ARTIGULUS
De
libris

III. et

SaJuclicmn

maritani autem

in

Assyriam deporlatis succedentes

quos abjeclo Dei timor MoJacob,

Ruth.

eumdem
et

rejicere.

Nam

saicam legem corrupisse constat, sprelisque judiciis mandatis, qua3 Dominus procceperat
filiis

qu ab obitu Josue usque ad Samuelispraifecturam populo Dei acciderunt, cujus

Liber Judicum historia est rerum,

summam
filios

secundo capite babemus.

idololatricum cultum

cum cremoniis

Mosaicis con-

Nempe
qum

Josue vit funclo, et senioribus, qui ejus conJacobi continebant,

junxisse

quidni

prler Pentaleuchum

omnes sacros Libros abjeccrint quem omnin repudiare non

,

silia secuti

progenies ne-

subsecuta est, qurc oblita

Dominum, atque imin

poterant ob acceptum insigne beneficium liberationis

mortalia bnficia delatapatribusprolapsa est

onuie

animanlum vastatione cm primm reportato in Samariam ad Culhajos Mosaic* legis libro, cptum est novo populo Israelilarum Deo cultum
ferorum
, ,

vitiorum gonus, et

post externos deos

abiens

Deum

suum sclrate dereliquit. Deus indignationecommotusmalam hoslibus stirpem tradidit, et gravissimis

calamitatibus oppressit
:

prslari, ut supra diximus?

neque
ad

tamen

se

prorss

Concludatur ergo constare

satis

non posse utrm

abjecit

sed identidem liberalores judices suscitaijat,

officii

Josuas bistoriam suorum temporum, resque se pra>

clar

qui eriperent malis,

munus

instruereiit,

gestas complexus

sit libro,

quem nomine sno

comple-

etrempublicamadministrarent.
IsraelitJi paulisper
legi
;

Tum

rogantes veniam

inscripserit; an ver auctor aller divin luce

ad

Deum

conversi oblemperabant

tus egregia tanli Ducis lacinora poslerorum mmorise

tradiderit
:

alver

mox

dtriores facti, quos ex

Ita

animo

di-

unde

et

non sine causa mullos tanqum

cohibuisse.

miserant, pessimos mores repetebant.

rem pro

re non

explora ta assensionem

Non

est

enim, ut quidam putanl, par de Pentateuchi ac de

libri

vicissitudine, quomod aut pnas dabant, auldivinam benevolentiamexpericban-

scelerum et pnitentia;

Josue auctore ratio

apertissima sacrarum Liltotius Synagogue, atque

lur,

sacer scriptor litterisflsonsignavit.

terarum lestimonia, perptua

Ecclesia: fides, constans

Erant autem qui judicum nomine appellabanlur non

profanorum

scriplorum

te-

causarum

et

lilium cognilores, sed gubernatores reiet

sfimonium,summa denique genlium omnium consensio

public ad gerenda belH

pacis negolia constituli;

dubilare

non sinunt Mosis Penlatcuchum esse

pendct ver lantm ex conjecturis sui quoque

libri

Josuam

fuisse edilorem. Id solida

lamen omni conatu tuea-

quemadmodm Alheniensium archontes, etdictalores Romanorum; atque il co differebant regibus, qud sine regio apparatu, pompa et majeslate imperarent
imperiumque nec ad
populus liberatorem
tus est
filios

mur
dem

nulla ade

argumenta pro negante parte

transmi Itrent, neque ab

aflerri, ut iis apta

si ulla

responsio adhiberi non possit. Equiesset, ea fortass vide-

hominibus acciperent. Etsi enim interdm arcesserct

(sic

probanda sententia

Jephlbe, Jud. cap. 11, rogaut sibi contra

retur ad

veritatem propensior,

qu Josuas scriptor

majoribus nalu de Galaad,

esset),

esse defcnditur. Quis enim esse polest, in

gis convenerit ejus libri confeclio,

quem maaut
in

Ammonitas defensioni
lum
sibi

tamen

populus obla-

qum Josuas ?
illud

divin providenti

slrenuum bcllatorem
si

cui

cxploralius fuisse

putabimus quidquid

libro

pulans quasi dono datum Deo suseipiebat. Quare

descriplum est? cujus item plus interfuisse

edere,

opus

propri loqui velimus, vicarii Dei erant, quo babe-

qum

ejus qui Dei auctorilate

Hebraicam remet suc-

bant potestatem, quam, quoad viverent, gerebant

publicam regendamsusceperat? Locorum cerl, tem-

circumscriptam illamquidem :nam neque novas leges

condere, neque tributa imperare fas
pientes
iis

porum, pcrsonarum adjuncla, rerum

sries,

erat

sed erituc-

cessus satis indicio sunt auctorem, quo temporeeve-

populum

servitute Icges, et religionem

nerunt res, scripsisse. Sed nullum judicium interponimus, ncc rcvocamus qu diximus,
esse suslinere nos ferendojudicio.

bantur, animadverlebanlinscelestoc, idololatri slir-

nempe

salis

pes evellebant, divinque consilia sacerdolibus, aut

oraculo

Urim

et

Thummim

dclara la perliciebant.

Summa

libri est

ingressiopopuli Dei in terram pro-

Haie de

libri

argumento

et

Judicum

officio prsemit-

missam; urbes cxpugnaUe, occupala?, deletai, incens; victori clarissim de bostibusopem ferenle Deo
relat, et quao cuique tribui sors ceciderit Josue ductu. Josnas Christi

tenda duxi. Nunc venio ad causam quai est et

libro

cum

Ruth communis. De
procedit qiuestio
sciliccl

libris

Judicum

et

Ruth ea-

dem
mus:
Ruth

quam de

libro Josue tractavi-

Domini typus

fuit

cum nomine,

de Scriptore inquiritur, non de libroSacros enim esse libros Judicum et

tum rbus

geslis

nomen optim
clatus
:

redditur Deus sal-

rumdivinilate.

valor, salvator

Deo
in

re

aulem ips inlroduxit

felicitalis,

Christi Ecclesia profitelur pro sacris velus

Syna-

Josue populum

terram lypum vene

hos-

goga semper suscepit, ncc video quempiam dubilare

quin sacri sint,

tes profligavit, filios

Jacob

in suas

quosque sedes im-

modo

ullos esse divinos libros assen-

153
tiatur
lie
:

PROLEG. PARS
sed et
obscurilatem.

H.

ART.

III.

DE LIBRIS JUDICUM ET RUTH.

runl
filii

154

de horum auctore anceps est disputa-

Benjamin
in

habitavitque Jebusus
in

cum
iis

plus

propter rei

Librum Judicurn, ut

Benjamin

Hierusalem usque

prsentem diem.
linibus

inde exordiamur diccre,

Isidorus, doclores Thalrnu-

Porr ignorare non possumus Jebusaeos ab

depulsos, quando David arcem Sion

Abarbanel Samueli tridistao, Rabbi Moses Kimchi, Esdra librum buunt, alii EzechUe, alii Esdr. Aben libroNumerorum comcenset Bellorum Domini in
esse

ingressus est,
5, v. 7

urbe primm occupat, ut

et 8,

lib.

2 Reg., cap.

perspicu traditur
:

Cepit autem David arcem

memoratum

auctor

Syr.opseos yitae ac mortis pro-

Sion
in

hc
ill

est

civitas

David. Proposuerat enim David

qui
percussisset

phetarum, Dorolheo adscripla, putat scribas sacros Sunt et qui arin tabernaculo librum composuisse.
in bitrante singulos judices gesta sua descripsisse Samuel vel Esdras collegecommentariis quos deinde
rit.

die

prmium
libri

Jebusum

Itaque auctor

Judicurn antcqum septem priores

anni regni David in Hebron laberentur, liisloriam tcxuit

;

ex quo saltem consequitur, rgnante Saule, aut

Ex

dunt, ali

veritate recebis sententiis alise manifestis null ceri ratione nituntur. Librum enira
ille

ineunte regnum Davide vixisse scriptorem, et librum

de Judicibus confecisse

quod Jud;eorum

sentenlice

bellorum Domini mullo velustiorem

Judicurn non distinguit qui

solus libro

congruil Samueli historiam adscribentium.

arroganter totius anti-

Rurss David
tulit

in

Psalmos suos qusedam ex

:

iis

trans-

quilatis lestimoniurn aspernalur. Singulos ver judices

quai in libro Judicurn habentur

oportuit igitur

non

reliquisse scriptum,

quo suorum

quisq.ue

lempo-

scriptorem

antea librum composuisse,

qum David
car-

rum

res et facta sit prosecutus, sed

unum

totius libri

laudes Dei celebraret.

Nam

psalmo67, hanc erudilo

:

scriptorem esse, eadem scribendi ratio,

tionis lenor salis

idemque ora-

mine alque eleganti

conspectu populi
lui,

cecinit

Deus cm

egredereris in

ostendunt

praesertiin

capilecontineatur totius

libri veluti

cm secundo summarium ab

cm
et

pertransires in deserto, terra

facie Dei Sinai, sicul cera
terra.

mota

est.

Etenim cli distillaverunt

;

uno tnnlm bislorico preemissum, qui tolam judicurn

liisloriam

facie Dei Isral

psalmo 90

Montes

animo complectebatur

et

proponebat. Sa-

fluxerunt facie Domini, facie

Domini omnis

cros autem scribas in tabernaculo degentes operam in

Haec ver ad verbum ferm deprompta sunt ex cap.

hujus

libri

confectionem contulisse
qurestionis

si

dixerimus, quid
proderit
,

5 Judic, v. 4 et 5, ubi canticum Debor et Barac

scribilur

tandem ad

definitionem

cm

precterea quaeratur cujus commentariis acceperint,

regiones

Domine cm exires de Seir, Edom, terra mota est, cliqu<>

:

et transires

per

ac nubes distil-

qu

scriberent
iis

laverunt aquis.

Montes fluxerunt

facie

Domini,
lib.

et

Facilis

assentiremur qui Samuelis opus esse

paul quidem apertis explicari res
posset.

Sinai facie Domini Dei Isral. Illud ctiam

cap. 11, v. 21
:

2 Reg.,

opinanlur,

si

Quis percussit Abimelech filium Jero-

ade

involuta

Videtur equidem auctorem

baal ? nonne millier misit super

I

eum fragmen mol de

?

scripsisse

temporum
:

inilio,

quo

Isralite
repetit

regibus
fuisse

muro,

et

interfecit

eum

in

Thebes
:

expressum est
millier

gubernari cpcrunt

siep

enim

non

libro Judicurn,
I
i

cap. 0, v. 53

Et ecce una
capiti

regem

in Isral,
;

cm

ea evenerunt quae refert

;

sic

fragmen mol desuper jaciens Misit

et

Abimelech.

cap. 17, v. 6

cap. 18, v. 1 et 31

cap.

-20,

v.

21

confregit cerebrum ejus.

In diebus Mis non erat rex in Isral. Quorsm aulem

crebra
illius

Quamobrem Spinosa
I

et

Hobbesius

qui

semper

adnotationis repetitio fieret, nisi celale

poteslas obtinuissel
;

bonis omnibus adversantur, facile refelluntur, qui,

ut

scriploris regia

Nam

qui scri-

libro

antiquilatem

ex parle detrahant, conscri-

psisset ante constilutos reges

imo. ver

priusqum

populus de praficiendo

sibi

rege cogitsset, frustra

:

plum post decem tribuum caplivitatem defendunt. Inquiunt enim ex iis quoe de Danilis in cap. 18 Jud.,
v.

clausulam

eam

tanloper adhibuissel

adhibuisse au-

30

et 31

dicunlur

colligi,

prafuisse

jam

Israeli

tem

data oper videtur, ut populus cognoscerct quid

reges,

decemque
sculplile
filias

tribus in

Assyriam Salmanassare
:

inler praesentem

monarchicum statum
erat,

et pracleritum,

pridem traduclas, cm ea scribebantur

que
sibi
,

Posueruntfilii

quando judicurn potestas

populi, noluisse

intress!. Vcrisimile
Israelitici

et

Jonathan filium

Gersam

ctiam est Samuelem, uncto Saule in regem

Moysi, ac

ejus sacerdoles in tribu

Dan usque ad
in

omnium

praeteritarum

rerum memosu;e

diem

captivitalis suce.

Mansikjue apud eos idolum Mifuit

riam aboleri, quae contigerant sub judicibus, quorum

ch omni tempore, quo

domus Dei

Silo

in

numerum ipsemet
aniiis

clauserat, et postremis vitae

diebus Mis non erat rex in Isral. Sed gravi errore la-

perstrinxisse hoc volumine

monumenlum

per-

bunlur conlcnliosi dispuatores. Captivilas filiorum

petuum regiminis olimdiversi ab eoquod sub regibus

jain inchoabat.

Dan eo capite commemorata perperm putalur captivilas Assyriaea

Sed haec subdubitando

et conjecturais

faciendo dicimus, judicio cuique relicto

libero sentiendi quai velit.
lllud sine ambiguitale uli

inlegro ac

scriplor abductos in servitulem

Israelilis,

decem tribuum. Enimver ait saccr filios Dan, anlequm

Hebra'orum populo regem Deus

nempe

loti

non opinando, sed

affir-

pra^fecisset, et peliissent llebmei sibi

tui
:

regem consti-

mando ponimus, librum

pora editum
fuisse,

Judicurn ante Davidis lem-

igilur ante Saillis

unelionem

filii

Dan

pressi ser-

ut proplerca videalur Judicorum

vi lute

dicunlur,

quam ne
filii

suspicari

quidem possumus
libertate fruenin

sententiam posse probari, qui librum ut Samuele

esse Assyriacam. Rurss affirmt idolum Micti, cuC

descriplum recipiunt. Capitc enim

1, v. 21,

legimus

divinos honores
tes, creatis e

Dan su adhuc

JuiiCdm autan habitatorcm Bicrusalem non

deleve-

de causa sacerdotibus, pra'stabant,

155

DE D1VINITATE ET CANONICTATE
tribu permansisse

SS.

BIBLIORUM.

edem

omni tempore quo domus

|

bamus non
liber

erat

Dei sive arca

in Silo erat deposita

atqui Dei

domus

ciora de libro

15 dicendum pluribus nunc mult pauRutb dici res postulat. Spectari potest
:

Silo ablata est,

listhn.'os

qunndo

infelix

bellum contra Pin-

Rutb

et haberi
in

gerebatur, in (|uo et ipsa in potestalcin Phili:

lum

inlroitus

libros

cm appendix libri Judicum , Regum cum ulroque enim

:

slhmorum devenit
idoluni in tribu

ergo et eodem tempore Michae

suis sacerdotibus et cultocoli

Dan cum

opre conjungitur, et perlinet ad ulrumque, et qud sub Judicum imperio Elimeleclmm cum uxore et finis

ribus desiil

dcsiit

autem

ablatis

inde Danitis

fams

in

Moabitidem compulerit, ac deinde Rulh

;

per captivitatem. [laque caplivitas eo loco

commeest

Moabilis Boozo nupserit

et

quod narratio desiuat

in

moralur, qu
scelera

tempore judicum

nltus

Deus

genealogiam Davidis, qui

Judices essel

Regum Juda
,

familiam duxit.

liliorum

Dan

cullu Icgis dedcctentium.

in allato

Hinc non injuria senlimus

capite
ducli

decimo octavo

menlionem

fieri

captivitatis in

quam

flii

Dan

Ob eam causam qud reipublicae administratio pens cm faelum contigit Hebra-i olim ex duobus librum unum confecerunt ut Hieronymus m
, ,

sunl, et plurimi ex reliquis tribubus, quando,

Prologo galeato, scribil

et in

Sublexunt Judicum librum

diebus

judicanle populum Eli Pontificc, capta est PbiliSlbaeis

arca

ablalui est siquidem

lum

et Michae

eumdem compingunl Rulh, quia in facta ejus narratur historia. Quanqum

inilio

Judicum

Hebraj recen-

idoluni, et riequissimi sacerdotes in scrvitulem addicli.

tiores allerum ab altero librum disjungunt, et posilis

ribtim eniin Dan

falsis diis

ad Salmanassarem
?
fi

Scripturarum quinque Mosaicis

libris,

quinque

usque serviisse, quis unquin credat

Nonne ineunte
ii

alios,

quos Meghillod dicunt, proximoordine subjiciunt

,

Samuele llebruorum rempublicain

deos omnes abjecerunt seriplum est
Astarothf
et
:

Isral falsos

Canticorum
Estberis.

Rutb,

Threnorum

Ecclesiastis alque

ut lib.

Reg., cap. 7, v. 4,
et

Ex

e antiqu sacrorum Librorum compa-

Aoslulerunt ergo fdii Isral Baalim

ciione, factum est ut

unum

ulriusque

libri

auctorem

servierunt

Dca

suli.

Post Samuelis vero

esse suscipientur interprtes, et perinde vel

SamueJudicunl

tenipora credamiisne piissimum

regem

et

religio?

lem, vel Esdram, vel scribas sacros hoc opus laborasse existiment pro varia de

sisshnum Davidem publicam idololatriam permisisse

auctore

libri

Denique Jroboam
ircls

qui decni

tribubus Juda dis,

ab

iis

probat sentenli.

Yerm

ut nihil certi in priore

,

aureos

vitulos

colendos proposuit

ut

ibi

hujus argumenli parle constilui potuisse vidimus

et in

ita

populum
gcrct,
ibi

delineret, ne Ilierosolymam

adoralum percogilsset
,

hc posleriore ancipiles sumus.

vero capile hujus
libri

numquid novos deos proferre

Satis

si

Cm

primo dicatur histquando judices

:

Danilas idoluni Mich;e divinis bonoribus

?

dudm
idoluni

riam conligisse

in diebus uniusjudicis,

proscquenles vidisset

enim superquc
reiraxisset

prerant, sive, ul habet Hebraicum exemplar

bus in quibus judicabant judices, atque inde

Jn die-

anleactis temporibus cullum rebelles tribus divino

argumenrest;;ret,

obsequio Hierosolymis pra.'stando

plivilas ergo
illa,

ca-

tum

capiatur, abrogalo judicum imperio bisloriam esse

in qii et scuipliii
,

Micbai sublato

descriplam, quacrendum adliuc lantummod

quisnin judex
serit.
sit,

Danitas suis finibus sunt deportali

non

est

Assy-

quo gubernanle, Ruth Boozo nup:

riaca sub Salmanassare, sed aiia ante

Jeroboamum

Yerm

intricatior quxslio est

Rabbini Boozum
;

auto Davidem, ante Samuelem sub Philisliueis.

Imbecillius est altcrum lict Tbeodoreli testimonio

judice Israelis

Abesane non dislinguunl

11, Eli et

ad Abe-

sanis igilur a:tatem factum referunl. Joseplius, lib. 5,

confirmalum
libro

nempe urbem lierusalem nominari

,

in

Anliq. Jud.,

cap.

Rulh axjuales eorumqud

farncin
,

Judicum

qujie

tamcn non

nisi

posleriore aivo

dem temporum

fuisse scribil,

qu

ter-

potuit eo
bus.

nomine appellari, qud antea vocaretur JeElenim commodioris explicalionis grati mmuab Esdr vel altero prophel
in vctuslissi-

rain Juda laborsse auctor in

eo libro meminit. sub

Eli sacerdotio ursisse constituai. Aliis

aliis

Thol judice

lala fuisse

Aodo,

aliis

Baraco, vel Samgaro, vel Gcdcone,

simis libris locorum nomina non semel lassi sumus.

Pnielerea ceri conslat anliquissimis temporibus vo-

vel ejus
nihil

filio

Abimelecho res gesla videlur. Alver

verisimililudinc disputari de hc

cum qudam
nisi

calam

fuisse Salem, in

qu Melchisedecb rex tenebat

causa potest,

prinium de ehronologi progenilorum

sit,

principalum. Conslat et dictam lierusalem esse ex

Davidis conslitulum

unde

et cognilio

lemporis hi-

dubus vocibus

nbu
ait

ci lNT,
sito
in

sumpt piore ex no-

stori pendet. Diflicillimum est autem texerc Davidis

mine
vidai,

quod monti

Abraham, quam
eic

Dcminus apparet.
in

eodem loco imposuerat nYP mil Domnm Quo aulem tempore cceperint

genealogiam, ejusque majorum ailaiem dijudicare.

Etfcniril,

iW

ut

brevem
quo
fer

rci

noliiiam Iradam, cert supin

pulalione constat ab ingressu llebracorum

terrain

voces

unum nomen
;

lierusalem conjungi, igno-

Chanaan
dtixit

tempore Salmon uxorem Rahab

inlercesin lanto

ramus quidem
fuisse

at

probare nequeunl adversarii non

cliani Josu, lie,

ad
;

oi

lum usque Davidis, 5GG annos

urbem vivente Samuele, im

al)

sisse

ilerm j)crspcctuin est omnibus

spalio non
lib.

au-

rusalem dictam

Israelilis

sallem

qui

cm

vicina

norum

modo sub fmem

libri

Rulh, ve-

ei loca incolerent,

memorcs nominis quod olim Abrajam lum novuni voaltero Jebu-

rm etiam
cribi

l'Paralip., cap. 2,

lum

Mallluei cap.

ham

loco imposuerat, potuerurit

1, et Luca; cap. 5, quatuor tantm generalioncs des-,

cabulum componerc ex veteribus duobus

scilicel
:

sacrorum scriplorum omnium una sen

sais cognilo, altero omnibus Abralue posleris.

lenifa esi

Sbnoii genvit looz, Hoozgetwit Obea,

Hv

dixiiims

equidem bievibus f sed ad

id

quod age-

O'ved

(j:'ii:lt

h:

kcu Jesse, Jcsse genuit David regem.

PROLEG. PARS II. i57 est et neHiec porr inter se componcre magnse operae generalionibus annos gotii. Si enim quatuor tantm

ART

ipsosmet esse

158 quorum nomina in libris Paralipomenon inveniuntur. Sed quis unqum ea prophelarum
,

II.

DE LIBRIS REGUM.

patrum post 366 exquemus, consequitur singulis centesimum filium esse susceptum, quod, annum vitae breviores limites habita ratione vita hominum ad

scripta in

summam

atquc in

unum volumen
,

redeil?

Abstrusiorem rem
cant. Grotius esse

atque implicaliorem non extriait se

Jeremiam
.,

accepisse ab 11e-

jam

contractai

vix ac ne vix

quidem

fit

verisimile,

brorum
cium
Isaiam,

doctissimis

qui ex styli similitudine judi-

maxime cm
mili

patribus in ^Egyplo inlra annos 215

;

i'ecerunt.

nati sint trinepotes

in sacerdotali

autem Levi

fa-

vel

Rcspondent alii regem Ezechiam, alit Esdram, nonnulli Davidem esse tolius
in-

ejusdem

generationes septem numercnlur ab Abisue Sadochum Davidis aetatis cum Salmonc ad

Si ver

operis actorem. In hc sentenliarum varielate ab

certis certa
test,

secernamus, ut minimum, quoad

fieri

po-

qualem.

putemus

que plurimorum

opinio

erremus.
,

Lilteris aliquos ex est, silentio prseteritos in sacris progenitoribus David, quippe viros non e ciaritale

Primo

qui Jeremioc stylum in Samuelis libris

non

videt, Grotii judicium probare

non potest
ita

sunt au-

nominis

qu Booz, Obed,

Isai,

gravissimum opus

est

tem plurimi Ilcbraic peritissimi, qui

acres oculos
ibi

divinando supplere, qui desunt, eosque suis

collocare.
instiluti

locis

non habent

neque acutas aures

ut

Jeremiam

Quomodocmque
est

sit,

quia

nostri hujus

scribenlem cernant, aut loquenlem audiant. Qui ver

non

sequi,offcio

non desumus, dm

qustioncm banc chronologicam perin mediorelinquimus.

Davidem

tzechiam

Esdram auctores
,

fuisse libro-

rum Samuelis malunt

penderemus

si isti

tam

acuti

homines caulibenti

sas ullas proferrent cur ita

sentirent,

animo
,

ARTICCLUS
De
Latini
libris

IV.

judiciumque adhiberemus
assentiendum
:

nostrum
nihil

Regum.

ulrum

et esset

at

cm

pneler

omnem regum
Regum

historiam Samuelis gestis

accepta Gratis eorum:

ductam quatuor

libros

meram conjecturam afferant , neque probare possumus, neque refellere. Quod aulem libri Samuelis in
Hebraicis codicibus inscriptum est
,

dem

inscriplione

smper nuncuprunt

llcbri ver

nihil

omnin ad
nunc ap:

duas divisam, alteram Samuelis nominrunt, alteram Regum, scu potins Et Rex David, sumpto nomine verbis quibus incipil. Duas liascc
in partes olim

hanc causam

efficit.

Nam

Scpluaginla, sive Gra:ci an-

tiquissimi interprtes, quos Samuelis libros

pelant Hebraci,

libros

Regum

inscripserunt
:

quod

in-

partes

primm duobus voluminibus conclusas

:

in

duas

dicio est olim ila fuisse vocatos

cur enim libros priinterprtes

alias rurss

nymi

totale

non partiebanlur at deinceps Hicrofactum est ut Groccorum et Latinorum

quatuor libros et
ipsi

mum et

secundum Regum vocssenlGrci

,

ex Ilebraeorum gnre
narl scirent
?

quem Samuelis

suis nomi-

morem
primum
gum,

imita li,

distinxerint,

Alque etiamsi Esdr tate eos libros

gestis

scilicet et

anliquis

secundum tam Samuelis qum Reretentis nominibus quorum quidem al;

Volumen Samuelis Hcbnei dixissent,

te
ibi descriplis

proph-

nomen

dici

oplim potuit, non scriprimi Paralipomenon

,

lerum indilum eral propter Samuelcm actorem

credebant, vel rcs Samuelis ab

ut

ptore.

Testimonium ver

libri

inilio narratas; alte-

dnbiialionem

omnem

toleret

si

deprehendi cert

rum

propter colleclam in

unum regum Juda

alque Is-

posset libros prophelarum Samuelis, Nathan, et

Gad

ral historiam.

Nos eliam de

hs libris habiluri ser-

monem

commoditalis grati veterem

si

llebrocorum

eosdem esse quos primum et secundum Regum a^pelim ver ex lamus. At obscura admodm res est
;

duo essent opra, de quibus disputalio fit. Quare primm de S muelis, tum de Regum libris qurcslionem proponimus, in qu
divisionem sequi instiluimus, ac

Paralipomenisadducimurulcredamus
volumina
facta
allegari in
,

ibi tria distincta

quibus polissimm verba, scu res

Ita

Samuelis

Nalhanis et Gadi describebanlur.

:

tamen cxplieand nemo exspectet ceniora quhi qu imper in superioribus eau is afferebamus. ThalmudisliTc, Moscs Kimchi, Isidorus, lib. Orig. G,
cap. 2, Procopius, Tostalus
,

Hebraici texts verbum verbo redditur

cet gesta)

Et res
,

(scili-

David

rgis priores et posteriores

ecce ips

scripl sunt in rbus

Samuel

videntis,

et in
:

rbus

Na-

Serarius

Yalablus, et

than prophetx',

et in

rbus

Gad

videntis

in libris nimiet facta re-

plures

magno agmine

iiitcrprelcs

Samuelcm Ipsum
lib. 1,

rm
libri.

qui

corum trium Prophelarum vitam

si

inagu saltcm parle, et tolius usque capilis 24, scriplorem esse exislimant,

ferebant, cujusmodi san non sunt primi duo

Regum
in
L

quem deinde librum

scriptis
senleiit'ur,

et

Oporlui ssel deinde,

quidem

in Paraliponienis

sequentem Nathan,
perfecerint

et

Gad prophte

suis

duo Samuelis libri mcmorarenlur, volumen Samuelis

trs parles esse dispertilum,

atquc absolverint. Hujus

com-

probauhc argumentum sumilursive ex

in

lilulo libroruni
1

scriptoris

quarum qulibel prophet e nomine vocarclur; vel saltem notam ali,

Hebraicis

codicibus
v.

sive

ex

libro

Paralipo-

quam haberemus
ctorum
Nihil

unde

singuli

incpissent dicere,
diversitatis au-

raenon, cap. 29,

et

29

Gesta autem David rgis priora,

et in

quove desincrent; vel denique notam

,

novissima scripta sunlin libro Samuelis videntis,

aut styli dissimilitudinem

internosceremus.

libro

Nathan
,

propliet,

et

in

volumine Gad videntis.

el

autem horum se prodit

non placent

in libris

quos versamus.

Theodorctus

Diodorus Tharsensis, Athannsius,

Quid eigo ex animi nostri sententi dicemus, quo

niait)
is't

Gregoris magnus compendiariam historiam quam-

Dicemus poluisse quidem

et

dam

ex prophelarum monumentis et fcmnienlariis

,

scriptis Samuelis,

Nathan

Gad primum
;

et

secim-

conscriplam pulanl

neque

bh'urit ficri

prophels I dui librum

Regum oxpromi

dicemus

et

exprom-

159

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
vi-

SS.

plum ab iisdem tamen prophetis contcxtum non

deri.

bimur in

terrain,

BIBLIORUM. qu non revertuntur

160
:

nec

vult

Deus

Nam
,

scriplorem

unum hoc
,

librorum

opus

perfecisse

facile inlelligunt

qui Hebraicas litteras

prir c animant, sed rtractt cogitans, ne penils pereat qui abjectus est. Qi\\e$\mus Sapienti,cap.l6*, v. 13:

didiccrunt, et conliientur sermonis unilalcm. Sunt et

Tu

es,

Domine, qui vit

et

mortis fiabes potestatem,

et reducis,

et

multa qu Samueli aut

lis

alleri scriptori aiquali

Samue-

deducis ad portas mortis,

simillima sunt,

non possis Iribuere. Hujusmodi

:

illud

est lib. 1,

atque ab

iis

defluxerunt, quoe

lib. 1

Reg., cap. 2, v. 6,

cap. 7, v. 15
ctis

Jndicabat quoque Samuel Israelem cun-

Anna Samuelis mater Domino

Dominus
reducit.
v.
et

gratias

agens cecinit

diebus vit su, ex

quo auclorcm

vil functo
et

Sa-

morlificat et vivificat,

deducit

ad

in fer os, et

muele

scripsisse cognoscimus.
:....

Hujusmodi

alterum,

cap. 5, v. 1

et

sermo Domini erat preliosus in diemanifesta

fuit
:

22

Ecclesiastici

Rurss laudes Samuelis celebrat cap. 46, Et ante tempus finis vit su,
;

bus Mis

non erat

visio

crebrior enim Dei

seculi

teslimonium prbuil in
et

conspectu Domini

et

sermo

et visio

manifeslior

post dics Samuclis,

Chrisli; pecunias,

usque ad calceamenla ab

omni
petitee

quo vivente

et rarior erat et obscurior. Paria sunt quoe

:....

carne non accepit,

et

non accusavit Muni liomo,

lib. 1

cap. 13, v. 5

Et ascendentes castrametati sunt

;

in
:

plan sunt cap. 12, v. 3 et 4,

ralur

Reg., ubi nar:

Machinas ad orientent Bellwven

Ddit itaque
fiter ei

et cap.

26

v.
:

(Da\idi) Achis in die

facta est Siceleg

Ma

Siceleg

pro-

quimini de

Samuelem ad universum Isral dixisse me coram Domino, et coram Cfiristo

non
de
es

Loejus
,

quam causam

Regum Juda
ibi

usque

utrumbovemcujusquam
runt
:

tulerim, aut asinum.... El dixe-

in

diem hanc. Scimus enim urbem olim dictam Bethel,

post collocalos
,

calumniatus nos, nec oppressisti,

neque

nempe domum Dei

praDlerea

Jcroboamo
;

lulisti

manu

alicujus quippiam. Multa prtcrea in

vilulos aureos dictam elhaven

domum iniquitatis
,

ac

Tobi, in Ecclesiaste, in Ose, in

lur, quye

psalmis reperiun-

Reges Juda nominari cpisse

poslqum
Simeo-

extrada ex

libris

Samuelis, Nathanis,

Gadi

secesserunt

cum Jeroboamo deeem

tribus, interquasila in

rum

urbes, etsi essel Siceleg (erat

enim

nis tribu);

lamen urbibus Juda ex dono Davidi dato

primum et secundum regum consutos putamus. Hcver non modo anliquitalis, sed et auciorilalis quam olim in Synagog sacri ii Libri hacognoscas, unde

accensebatur.

buerunt, argumenta sunllocupletissima.

Dignitati sacri operis

Nec opponat quis aut Nathan, autGad, qui caput vigesimum septimum scripserunt, eam tribuum disjunctionem vidisse.
Nain prccterqum qud Salomon

non

parcit

more suo Spinosa

inconcinnum
sans,
salis

illud,

inconditum, insulsumque accu-

ab ineptis quibusdam coagmontalum, judieio

et 17,

aunos

quadraginla

regnum

lenuit,

cui

superstites

non pollentibus. Ait cap. 16

duo

dici,

quo-

duos eos prophetas fuisse probandum esset, hisloricus ad reges Juda Siceleg pertiuere
aliis in

dicit,

quorum

alios

rum alterum contra alterum rpugnt. Nam in primo narratur venisse Davidem ad Salem regem malo spirilu

regno successisse visus est significare. Quo-

exagitalum, et

pulsatione

cilharai

levationem

circa

non negamus Samuelem, Nathanein, Gad, quee

morbo altulisseeque de causa armigeri

nestalum
:

olicio

cohofuisse

suis temporibus contigerunt,

et

mandasse

lilteris

nam
Sased

al in altero scribitur

lm cognitum

omnium

constans senlenlia est prophetas ea seriloci in

Sali Davidem,

cura conlra Goliath singulari certa-

bere consue visse, et occurrunt quidam

muelis
libris

mincdimicalurus, se primum rgi objecit: qui ver,

inquit,

scriplorem

covum
et

indicantes;

hc nexu

aliquo

conjungi

queant? Addit,

ipsissima esse illorum trium prophelarum scripla non

cap. 7 et 15, insignemdissensionemessc.

Primo enim

affirmamus.

Eorum

diariis
in

commenta ri

usuni

loco depressos ade fuisse Philislhaeos, proslratosque

posteriorem hislorieum

duos primos libros

Regum

narratur, ut ulua interram Isral venirenon lentaverinl,

conjecisse, quipsi reliquerant, et

magna quoque ex
quo ver lemsit,

cunctisque diebus Samuelis gravis Domini

:

manus

parle
sensi,

composasse cum Theodoreto, Diodoro TharGregorio

in ipsos incubuerit

in

secundo ver
populo
illali

et belli

appara-

magno assenlimur

lus Philislhis Judaico

exponitur,elar-

pore historiam lexuerit, aut quis

nos ignorare.
Ilasc

dcmm

fatemur

morum
dens
:

slrepitus, et terror Israelitarum

sibi,

animos inva-

non constant ver ha3c

sapiu.ut.

nec sacri auetoris

lamen ignoratio nostra tantm valerc non po-

doclrinam

lestapud Religionis inimicos, ut bc de causa anliqios

esse duos islos libros negenl, aut
treclent. Generalia, quai in

Facile bis duobus argumentis occurrilur. Yenerat

cert primo David ad

ecrum

dignitati ob-

Saulem

acciius recreare

fidibus
facic

prima hujus operis nostri

animum

spirilu

nequani vexatum, eumque de

saltem poluisset

parle pro librorum divinilate prolulirnus argumenta,

nsse debuisset ulique, aut

rcx

opposilum plan demonstrant

prsenlem ver

fidei

quando iterm adductus

conlra Goliath in
rils

est

David ad

se,
si

antequm
mali spi-

causam hxc

singularia confirmant.

Magna pars

libri 1

caslra descenderet. At

Paralipomenon ex duobus prioribus

est, ut libros

Regum

expressa
Illa

opra primum rex mente aberrabat, neque erat

verilatis

utrosque conferenti apparet.

v,

Eze-

compossu, quomod

alienum videatur, adoin

chielis sententia, cap. 55,

11

Nolo mortem impii,

et vivat,

lesccntis visi olim sibi nullam

cerebro imaginera
?

sed ut converlalnr impius via su,

auctori
lib. 2,

remansisse, atque ignorasse unde et quis essel

palus deinde gravibus
belli

Occu-

librorum Samuclis accepta referlur ex cap. 14,

v. 14, in
tliatn

negotiis Sal

postquam

quo mulier
ail
:

excilans

Tlieeuitis Davidem ad misericorOmnes morimur cl quasi aqu dilar

cythara) sonilu delinitus sibi fueratparumperanimus,

vel, si
liect dicere,

rex graviore belli cura dislrictus,

161
quae

PROLEG. PARS
minorem
Davidem
dimisit.

II.

Al\T. IV.
|

DE LIBRIS REGUM.
unum

464

malo spiritu excilatam aut dispulc-

Juda, atque Isral historiis suis fuisse complexos pro

certo tenemus, quibus in
illud

rat aut Ievrat,

David ad patrem
1 7,

corpus, cujusmodi

rediens pascendo rurss gregi operam ddit, ut cap.

v. 15, dicitur; inde

nunc

est,

posteriorauctor acla regum digesserit.

:

missus ptre est,cum

cibariis

ad

fratres in
cisi

caslra

ubi et propter Goliathi incircum-

hc nolantur Reliqua autem operum Salomonis priorum et novissimorum

Lib. 2, Paralip., cap. 9, v. 29,
scripta sunt in verbis
Silonitis,et in visione

hominis arrogantiam, et nationis sua3 despectum,

zelo

maxime

divini

honoris ausu improbissimo con-

Nathan prophel,el in libris Ahi quoque Addo videntis contra JroIbidem

,

tcmpti ad ptignam vehementer incitatus conslituit cuin

hoste congredi
:

boam
verb

filium Nabath.

cap. 12, v.

15

Opra

qu de causa Sali se
sunt

stetit,

quo

non

est agnitus. Multa san hic

qu poluerunt
;

memoriam

Davidis

omncm

exslinguere temporis sci-

licet intervallum, diversus

vestium ornatus et negotii

officio

Roboam prima et novissima scripta sunt in libris Semei prophet et Addo videntis, et diligenter exposlla. Res Abi llii Roboam rgis Juda scripsisse diligenter Addo prophetam, cap. 15, v. 22, innuitur Reliqua

gravitas quod agebatur, multnn cythardi

autem sermonum Abia, viarumque,

pta sunt diligentissim in libro
pliati pariter rgis
filins

et

operum

ejus, scri-

alienum.

Qud

si

primm Sal multa de Davideejus-

Addo prophet. Josaretulit

que famili percontatus fuerat, alque adolescentem

Juda gesla ejusdem

Jehu propheta

coram

se stare, armigeri etiam officio ei collato, jus-

Hanani, qui et historiam regum Isral ediderat,

libri

serat, haec

omnia excidere ex animo

aulici fortass
:

facile

potuerunt;
rgis
I

ut cap. 20, v. 54,

tcslalum est
et

Reliqua

eque magis qud

puerum olim

autem gestorum Josaphat

scripta sunt in verbis
libros

priorum
filii

novissimorum
digessit in

nomineaccersiverint in aul ver illejnanscritad omncm pulsandiecytharaopportunitatem,utpra2Slo esset cm spiritusnequam Salem concussisset; non au-

Jehu

Hanani, qu

regum

Isral. Isaias lilios

Amos prophte
litleris,

res

omnes Ozi

rgis Juda
:

tradidit

ut cap. 26,

tem

continue- fuerit

in rgis

conspeclu, officiumque

v. 22, scribitur

Reliqua autem sermonum Ozi priofilius

armigeri non singulare aliquod, sed

commune

multis

rum

et

novissimorum scripsit Isaias

Amos, pro-

regem slipanlibus
Consistit et

oblinuerit.
et

pheta.

Actiones Manassis consignavit Ozai cap. 35,

utrumque allerum capitibus 7

15,

v. 19.

descriptum.

Non enim cm primo

;

loco dicitur humi-

ribus,

Sed longior jam sumin iis referendis scripioquorum nomina in 2, pra?serlim ParalipomeAccedunt
libri

liatos fuisse Pliilisthos

neque ultra apposuisse, ut ve-

non

libro recensentur.

annales sive

nirent in lerminos Isral, inlelligendum est,

postea lsraelitarum terram ingressos

nunqum sed tum pri:

dturni

regum Juda

et Isral, qui

sp

in

eodem Paraquippe

lipomenon libro nominantur, diversi quidem ab his

mm, et aliqnantisper se suis finibus conlinuisse nam ilasaep hebraica vox Tiy accipitur, qu amplis,

duobus posterioribus regum

multa
in

voluminibus

Paralipomenis perstricla fusis continebant,

libris

adhuc, ultra verli solct

vel etiam ultra nonir,

qua2 in

regum

desse videmus.

rupisse Pliilisthos in fines Israelis

non vivente Sa-

Ilaque partim ex prophetarum scriptis, parlim ex

muele, sed eo judice, sacer scriplor dicere voluit, ut

sancontigit. Etenimquibelli furor
legitur, inunclojain Saule, buit.
in

utriusque regni annalibus vel Jeremias, vel Esdras,

vel forlass

cap. ISexcitalus
efter-

etiam Nehemias

qui

lib.

2 Machab.,
li-

eoque regnum lenente

illos

cap. 2, v. 15, dicitur bibliolhecam conslruxisse, et

Quapropter omnes

Samuelis dies quibus

bros prophetarum et David congregsse, duos regum

libros confecit. Non

Israelem provocare armis Philisihi non sunt ausi,

enim ade de

scriploresollicili esse

non vit
nique

dies, sed

prxfectur computamus. Yel dein Philislhos cunctis

debemus, cm noverimus prophetarum nomina,

quibus maleries compingendis his
scriplori est. Quisquis
nisi

manum Domini

diebus

libris
,

suppedilata

Samuelis gravem incubuisse, ideo septimo capileani-

autem

ille sit

qui cerl nonet constante ac

readverttndum proponitur qud, etiamsi Samuelesuperstile, se ad bella paraverinl Philisthiim interdm,

unus est ex uno scribendi tenore,

quabiliter fluente stylo, perdurante adhuc caplivitale,

vel etiam ips

alque aciem eduxerint

magnis tamen cladibus semet fracli bello

solut, historiam

exaravit

quoniam
Jsraeli-

per

aiecli

ab incpto desistere coacti,

poslremis

libri

4 capitibus
,

cm de Assyriac

divinam iram senserint.

tarum captivilalc
libros

tm de Babylonic Judorum
in hislori

Nunc ad
grediar,

reliquos

Regum

expendendos proIsaiam

sermo

est.

Dubitare praoterea non possumus quin disit

totumque hocargumentum absolvam. Utriuslibri

alii

vinus idem

scriplor qui

su non lam
gesla,

que posterioris Regum

fuisse opinantur,

scriptorem

alii

civiles res el politicas, illustriave

regum

qum

Ezechiam

nonnulli Esdram, Thal-

religiosas,

ad Dei cullum perlinentes, lgitimas, sascelera quoque,

,

mudisl
prisca

et

Rabbini ut plurimm Jeremiam, qui tamen

Isral

cras, pietatem spirantes et

sed im-

regum Juda alque

commentaria evolveril,
in

missis

Dco gravibus pnis expiata

enim
,

est prosecutus.

unde materiam scribendi deprompsit. Hic quoque

incerto versamur, atijue in

Auctoritalis

verilatis

antiquitalis,
,

germa-

eumdern scopulum

ineidi-

nieque

fidei
,

horum librorum

prter Judaicum catranslationem

,

mus,

in quem nuperrim offendebamus. Sed ut dixinms Samuelem, Nathan et Gad ad posleros transmi-

nonem

elseptuaginla

Interprelum

lestimonium perhibet et Christus Dominus, Luca3

cap. A, v. 25 et seq., inquiens mullas fuisse viduas in

sisse quai David gesserat,

unde recentior scriplor duos

:

primos

Regum

libros

composuerit

sic

nunc multos

diebus Elioc
nisi

non

fuisse

autem missum prophetam

;

illustres viros et

prophetas (acinora cteiorum regum

ad mulierem viduam in Sarept Sidoni

multos

iCo

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
|

SS.

MBLIORUM.
lib. 4,

ICI

parilcr fuisse leprosos in Isral sub Elisrco propliet;

vers. 25, dicitur

anno 31 Asa regnare cpisse. Aniv. 17,

:

neminem autem mundatum nisi Naamanem Syrum qu in lib. 5 Reg., cap. 17, et lib. 4, cap. 5,exslant. Paulusitcm ad Romanos scribens, cap. 11, v. 2 et
,

madverlit cl cap. 1,

de Joram fratrc Et regnavit Joram

filii

Ochozi rege

Israelis hoc-c haberi

,

frater ejus pro eo

anno secundo Joram

3, v. 1
:

Josaphat
verb filins

3....

An

nescitis in Eli

quid

dicit

Scriptura, quemad:

rgis

Jud. In capite autem

Joram
8,
,

modm
rcliclus

interpellt

Deum

adversus Isral
allaria

Domine, proet

Achab regnavit super Isral

phat rgis Jud. In capile
quinto

in

Samari, anno 18 Josav.

phtes tuos occiderunt,

tua suffoderunt,

ego

demm

16: Anno

sum

solus, et

qurunt animant
v. 10, in

mcam.Qux

verba

Joram

filii

Achab

rgis Isral

et

Josaphat rgis

lib.

5 Reg., cap. 19,

epistolam

suam Apo-

Juda regnavit Joram filius Josaphat rex Juda. Hocc componi non possunt, ut idem Israelis rex anno 18regni
Josaphali palris, et secundo Jorami
filii

stolus translulit.

Unum est quod scriptorem vcluti testem rerum narratarum, covumque regibus quorum gesla scribit et
Rempublicam Judaiorum adhuc stantem
tur.

regum Juda
Achab

moderari habenas imperii cperit

atque iterm iste

filii

indicare vide-

Joram

Hujus generis est

et

illud lib.

Reg., cap. 9, v. 21,

filios,

filius Josaphat anno quinto Jorami thronum conscenderit.

Amorrhocorum,
diem hanc; et

aliorum populorum

qui in

Quis enim ignoret plura hujus generis occurrere in

profanis historiis, ubi,
pto,

terra rcmanserant, fecit

lib.

Salomon
v.

iributarios usque in

uno numro loco

veniat

alterius scri-

4,

cap. 8,

22

Recessit

ergo

magna

sequitur perturbatio, quin tamen aut hislofalsitatis

,

v.

Edom, ne essetsub Juda usque ad diem hanc; et cap. 13, 23 Et miserlus est Dominus eorum, et reversus est ad eos propter paclum suum, quod habebat cum Abra:

ria in

suspicionem

aut negetur opus

illud esse scriploris diligenlissimi ?

Mendam
illico

in alter-

ulro loco irrepsisse in exernplaria

judicat, qui

ham

et

Isaac,

et

Jacob,

et

noluit disperdere eos, nec

rem accurat expendit, eamque

ponit,

alieri

lectionem ante-

projicere penits usque in prsens tempus. Similia sunt

qu
legi

est

cum

reliqu histori congruenlior.

iriitio

Hc

quse de arc adhuc

lib. 3,

in

templo manenle scribunlur,

capli-

de causa, aiunt interprtes,

Reg.
oporterc

capilis 6, lib. 3,

cap. 8,

quam tamen, antequm populus

anno 580 liberalione populi

vus abduceretur, sublatam de templo in speluncam

Jeromias intulerat.

Israelitici

ab ^Egyptiac servitute inchoatum templi

Salomonici opus. ld autem ex Pauli sermone Act. 13,

Verm

hece probant

quidem

summam

scriptoris di-

v. 20,

ulcumque

colligunt, in

quo Apostolum

dixisse

ligenliam, ctfidem, et assiduum

usum commentarioi

putant datos Deo Israeli judices quasi post quadringenlos, et quinguaginta annos usque ad

rum, quos ob oculos habebat

rente Judirorum imperio scripsisse.

non autem ipsum floCm enim sa pc

Samuelem,
et sorii-

quibus

cm addant 40 annos
in terra
,

erroris in deserto, 7
,

non senlentias modo

sed et verba prophelarum et

ferm bellorum
tionis terra

Chanaan gestorum

labulariorum res sui temporis notantium in

suum
qua;

islud
lo-

40 adminislrationis Samuelis
,

regnique

compendium
queretur,

transferret, qimsi ipsorum

illa

nomine

Salis

40 regni Davidici

et trs priores regni Salo-

adjuncta etiam

expressit,

rem

monis, cujus anno quarto fundatum est templum,

prsentem

significabant, etsi preeteriisset.

Etiamsi ver importunus dispulator theologo-politieus

commode efficiunt annos 580. Yerm legendum esse putamus anno 480, quod
Hebri, Chaldxi, Syri, Arabes et Graeci editionis
Complulensis legunt
:

horum librorum auctoritatem

:

elevare conetur,
di-

nihil negotii facessit

adeo comprobala est eorum

nam

in

Roman

editione

440

gnitas,

et

prompta
in

est ad levs ineplias

responsio.

Maxime autem
tur,

chronologi ejus argumenta versan-

tantummod scribuntur anni. Atque etiamsi difficillimum sit, banc annorum summam distribuere et ju,

undc pugnantes inter se Scriplurse locos objicit, quos mullis modis interprtes corn ponunt, et nos, ubi
trim
rat

dicum
semper
Jibro

setati

accommodare; tamen quod tentatum

chronologis
,

est

videri potest

non impro-

res postulabit, demonstrabimuspariter cohrentes. Inin

sper successisse. Tabulam impressam habemus ex

gnre saltem

ut intelligatur, quid
ei

ille

affe-

Judicum potissimm expromptam

in editione

in

mdium, quove modo

Ait

occurratur,

pauca

Bibliorum sacrorum
et

cum

universis Francisci Yatabli,

subjicimus.

cap. 6, lib. 3

Reg.

ab

initio dici

variorum interpretum adnotationibus, Parisiis 1729,

si

anno 480 ab egressu filiorum Isral ex jEgyplocptum doins Dci aidificium cm tamen major annorum nu-

quam,
libri

placet, exscribimus

proderit autem et ad

Judicum chronologiam texendam. 40

6

merus
nis

conflelur, supputatis

seorsm annis erroris

in

deserto, di.slributionis lerroe Chanaan, administratio-

Moses vil functus est anno ab exitu ^Egypti. A morte Mosis ad illud usque tempus, quo
allata est quies

Judicum, alque imperii regum, quos annos exip-

populo per Josue.

>

sismet Scripluris colligimus. Addit in cap. 16, v. 8,

libri

Item ad alterum, quo per Othonielem.

Item ad alterum, quo per Aod.
.
.

>

40 80
40 40

ejusdem 3 narrari

obiisse

Baasa regem

Isral

in libro auleni 2 Paralip. anno 26 Asa rgis Juda cap. 16, v. 1, Baasa ipsum anno regni Asa 36 bellum
:

Item ad alterum, quo per Dcboram. Item ad alterum, quo per Gcdconem

1 1

ci

movisse.

Quomod ver

fieri

potuit ut

arma caperet,
?

Morluo Gedeonc,
fornicali sunl

aversi sunl

filii

Isral

et

qui ante

deeem annos

vivis excesscrat

Notateliam

cum Baal

(Judic. 8, v. 33),
)

in capite eoctem 16, v.

15 et 16, 3 Reg.

referri,

anno
qui

aliquot annis puta

regni

Asa 27 rgnasse Amri

regem

Isral

Postea Abimelech promit annis.

165
Thola
Jair.

PROLEG. PARS

H.

ART. V. DE LIBRIS PARALIPOMENON.

>
>

166
,

23
|l

pluribus Iatinis, qui omiserunt ea verba

rgis
Il

et

Josaphat

22
6

Juda, quanquam

legi possit

Anno

quinto

Joram

Jephthe

>

rgis Isral,
filius

cm

esset

Josaphat rex Juda, Joram hujus

Abesan
Ahialon
.

cum

eo reynavit,
ratio est

10 8
et
jl

Eadem respondendi
Paralipomcnon,
in

ad eos locos

Regum

Abdon
Heli

.....>

40
21 1/2

quorum primo Ocbozias fuisse 22 annos natus dicilur, cm regnum inchoavit, in

altero 42. In

Samuel.
Sal

boc posteriore lapsus

est error,

qui in

>

40

Syriacis, et in Arabicis

exemplaribus, et in Sixtin

David

40
4

edilione seplUaginta Interprcium, et in manuscriplis

Fundamenta templi

jacla

anno Salomonis.

>

Oxoniensi et Canlabrigensiest emendatus, retenl ea

in Cbronicis lectione,

qu
lib.

in libris

>

479 1/2

Regum

occurrit.

Paria fer dicimus ad eam, qutc opponilur, discre-

panliam inter cap. 15,

4 Reg.,

anno 27 Jero-

Tabulam alteram quse

chronologie studioso

iii

idem

recidit, et plan

boami

rgis

Isral

rgnasse Azariam, sive Oziam

satisfacere

polest,

descripsit

lilium Amasiae rgis Juda, et intcr cap. 14 preecedens,

in

Editor Bibliorum Latinorum et Gallicorum

tis, etc.,

cum no-

quo referlur, anno 15 Jeroboami Amasiam vitfun;

tom. 3,

in

secund editione Parisiis 4768,

cturn esse

quia,

cm

Azarias

filius

palri

Amasia
s^d

pag. 558. Aliam ipse ralionem ineundoe suppulationis

lenuit, dislinciaque servilute

successerit,

viderclur non anno 27 Jeroboami,

Hebrorum modo

ciira,

polis

15 vel 16 regnum inchoare debuisse, ut supra

modo

trans

Jordanem

item judicibus liberatoribus

,

ex cap. 14 colligilur.

Yerm

alii

dicunt

erralum

in
:

in utrque regione

seorsm Deo dalis

in

lolum tem-

numeris, nec plus scribenduin

alii

qum anno 17 Jroboam

pus 480 annorum

vit.

duo intervalla erudil dispertilongi essel otii

:

Tabulam istam explicare

regni Asa

adeat

si

exponunl anno 27 regnubat Azarias, non qud regnarc lune inciperel, sed pergerct: alii malunt Jero[
!

cui videbilur. Hnec satis sunt refutandoc calumni*.

boamum
aiinis

filium

Joas

primum cum ptre regnsao

palri suc-

Annus 56

quo

dicilur in libro Paralipo,

12,

cm
alii

ver decimusquintus annus cjus regni

menon
et Juda

prielium Baasa suscitatum

non ab
rgis

initio

morluo Joaso laberetur, Azariam Amasiai

cessisse
;

regni Asa suppulatur, sed divisione tribuum Isral

,

demm, ne

plura

persequar, ponuni

isque incidit in
vitse

annum 16 Asa

decem

morte Amasice
inilium

in 1er regnum

12 annorum fuisse ad

anuis anle finem

Baasa. Erratum ctiam in Para-

imperii

Azariae, qui,

cm

parvulus rclictus

lipomenis multi
tes

agnoscunt,

quod emendant legenet

cs;cl paire, aut

proregem babuit, aut

summum

Jurei-

16, non 56 regni Asa bellum intcr duos reges

dseorura

magistratum, aut lutorcs paire dalos

exarsisse.

Amri ver

et

anno 27 regni Asa,

si

anno 31

publicsc administra tore s.

Sed non vacal neque de

bis

rgnasse nihil omnin rpugnai,

intendatur quae in

ben animus ad ea

opinionibus dijudicare, neque in

componendis nu-

eodem 16

capile scribuntur.

Anno
in ca-

meris diulis immorari.

quidem 27 Asa
patu,

lotus Isral conclainavit

rcgem

stris; contendit istc

primm cum Zambri de princicoque flammis inccnso cum Tebni, qucm mdia
babuit
:

ARTICULUS
De
libris

Y.

Paralipomenon.

pars populi sequebatur, divisum imperium

In libris sacris olim

uno volumine conclusis, quos

quo paritcr morluo anno 31 Asa. Quai

pantia
?

solus

Amri regnum
ibi

Isral tenuit

Grccci KapoCkentoiximv, nos graccam

voeem

interpr-

est ergo

sentenliarum discre-

tantes prlermissorum, sive derelictorum diccre possu-

mus
et
:

llebrcei
,

ver dicunt verba dierum, sive chronica

Josaphat denique rex Juda annos 25 populum rexit potestate regi

istc

annales

breviter perslringit projibcla,

quod

in su-

anno 16

vel 17,

cm

csscl ex-

perioribus libris dispersum est, autpra!termissum,aut

pedilionem Syriacam initurus,filium Joram proregem

constituit, qui, ipso absente, reipublicae

non

salis

explicatum. Itaque Paralipomena sunt coinin

curam

gereret,

pendium,

quo strictim ob oculos ponilur gentis

ab

Senior ver factus, biennio antequm migraret vita, consorlemimperii, et successorem filium fecit, regni-

Hebrxse genealogia

Adamo usque
regum

ad Zorobabe-

lem

repetuntur breviter regum gesla, et pauca supin

que habenas

ei

commisit.

Quo

constituto

Joram

frater

plentur, quoe desunt

bistori

quanqum
sibi

Ochozi;c, filiusque Achabi regnare cpit in Isral anno

mull plura adhuc desiderentur, qum qu:e fuerinlin

18 Josaphati rgis Juda, qui ipse eral secundus annus

data
lilius
filio

unum congesta. Idprm

libri

cleris proposilum

babuit

vicari regni potestate

alque
est

iste Josapliali

hujus auclor, ut familiarum

dislributionem et

vicissim

imperium exorditus

absolutum anno

successionem, ut loca singulis tribubus destinata, ut

regni patris sui 22 vel 23

qui incidebat in

annum
:

palrum bredilates posteris adeundas describeret,

quintum Jorami rgis

nisi

Isral.
in

En composita omnia,
numeris latere
4 Reg., cap.
et in
8, v. 16,

quo

facilis

filii

Isral

dieere

malis

mendum

restituli

sedibus suo quisque jure

Babylone reversi, propriisque utcreniur, seque

allato

quidem ultimo

Ioco, lib.

in

suo fundo conlinerent. Quia ver Juda potissimm,

mendum

reaps agnitum est ab inlerprelibus Syro,

et

Benjamin, caplivitatc solul, ad avitos locos redie-

Arabe, Gneco editionis Complulensis, et scriptoribus

runt, bis voluit

earum tribuum genealogias recenscre,

167

DE DIVIMTATE ET CAN0NIC1TATE

SS.

BIBLIORUM,

i^3

Ut etiam sacris muneribus obeundis nemo se inferret, cui jus non esset, diligenler sacerdolum et levilarum
farailias

nobis non sumimus, contenu

communem opinionem

proposasse, elei caus conjunctafirmamenla suggessisse.

ab exordio deduxit.

Vetcres coinmcnlarios et isle auctor versavit

cm

Neminem tamen moveat

tium scrupulus
,

ille

quorumdam

dubitari-

prophetarum,
institulura

tum ephemerides, quarum

parieni, ut

nullos amplis exslilisse Judaico po-

suum

postulabat, in hoc opre expressit.

pulo annales libros

Regum Juda; muit minus

,

Israelis

Minimam

auleni hanc partem esse, etiam

me

non do-

post caplivitatem Babylonicam, qud populus in capti-

cenle, quisque intelligit, videns paucis lineis conclu-

vilatem migraturus non de publicis scriptnris

sed de
:

sum, quod multorum annorum rgna

adnotavimus, non possunt esse
dicitur soep in

et vicissitudines

sua quisque familiari re et domesiic sollicilus fueril

speclabat: quocirca hcecParalipomena, ut paul antc

ii

Babylonii aulem urbe capl vel ipsi de publicis arcbivis scripla asporlrint
nientis incenderint
:

annales, de quibus

vel

Nonne hc scripla sunt in libro verborum dierum Regum Juda ? Nonne scripla sunt in libro verborum dierum Regum Isral ? Sive qud crebra in libris Paralipomenon eadem occurrat dilibris
:

Regum

id,

inquam

cum reliquis impedineminem moveat.

,

Enimver

et

teinpus

superfuit

Israelitis

eolligendi

scripla quaelibet, hosle

non impedieute,
,

et mulli diliria-

gentiorcs volumina prophelarum

lionis historie

in

quibus lam

cendi formula; sive quod librorum

in

Regum

seriptor

qum

prophclioe continebanlur,
;

secum

rum

quibusdam rbus auclorilalcm clironicorum librosequi se dicat, quas Paralipomena non habent;
sint

Babylonem detulcrunl

el

prophel oplim edocli

captivitatem non plus 70 annis duraturam passi non sunt regni annales libros perire
:

sivedeinm qudetmuha inprasens Cbronicon

libris

idcoNehemias

biblio-

Regum
lib.

derivala, et islud
lllucl

illis

recentius ex

ibecam construens congregavit de regionibus

libros

operis Une videatur.

tamen Nehemia (Yulgala

:

Prophelarum

et

David. Neque

dificilius fuit
,

exsiare

Esdrce

2) cap. 12,

v.23

Filii Levi principes

fami-

usque tum annales regum Isral

qud non pauci

mull plures
sibi

liarum, scripii in libro verborum dierum, indicat

non

Israclitarum identidem in lerram Juda se reciperent

modo hos Paralipomenon

libros

verba dierum nun-

descrenles Idolorum abominationem

anle

et

cupatos ab Ilebruiis, ut dicebamus, sed et sigillalim

exlremum
et libros

Israelilici regni

excidium salulem

nonum

capul

libri

primi Paralipomenon, in quogene-

in terra

Juda quoesivissent, quos non immeril crediab Israelitic lerr exportasse.

etsi

rationcs Levi ailinguntur.

mus
hi libri exlracli sunt in
et

Sed quo unqum tempore

lucem, quisve
ista

Auctorilas ver librorum Paralipomenon

confirmetur, in tuto est vel ex sol
in

non

familiarum et urbium,
reliquit
?

factorum

eorum

collectione

publicorum monumenla

Dubilari primo ne-

hebraicum canonem,
continelur.

et antiquissim grsec ver-

quit, quin postBabylonicam captivilatem sacer seriptor

sione, quibus et vetusias et dignitas sacrorum Libro-

Chronica dispesuerit
latis Persis

im ver

et

tempora

dalao faculsit

rum

Nemo

etiam bactens qui divinitatis

,

regibus Judaico populo abeundi

con-

fidem

quamdam

habuerit

et
,

Dei curam synngogai

secutus

narrai enim in fine secundi libri libertatem

olim impensam agnoverit

negavit Chronica libris

Judas per Cyrum restilulam. Quanqum in re non necessaii poneremus operam, si confirmare velle-

Scripiurarum sanctarum esse accensenda.

pantiai inter

Nam

discre-

Paralipomenon
in

et

Regum

libros in annis

mus,
ptos
:

solutis

jara servilute JudaMS,

libros conscri-

supputandis, varietas

designando locorum situ, in

claras ade lola librorum sries, et scopus tem-

appellandis lam urbium

propriis, et
si

qum hominum nominibus

est,

poris
fertur

nolas pne se fert. Auctor ver Clironicorum

quod aliud

quod inconsfanliam doprimo

:

m plurimm
auctor
libri

non Hebnicorum consensu Esdras

clrin prodere videatur, inepla argumenta sunt negandoe

libri divinilali.

sacrorum Librorum reparalor. Etenim quoein poslre-

Rever

nihil

in his libris

mo

capite Paralipomenon de

Cyro dixerat,

repetit ab

rpugnt

alleri in

canonem

relato

nomina propria

inilio

Esdrai

utriusque igitur operis

unum
verisi-

secundm temporum
quai ab usu pendel

vicissitudines immutari polue-

se esse dclart auctorem, qui altcrum orditur, quo-

runt vel pronuntiandi ralionc mutat, vel significandi,

,

mod alterum
personarum

absolverat.

Hanc conjecturam

vel etiam scribendi, in

qu rc

miliorem efficiunt similes genealogiarum ordines, et

perpendend

operam suam posuerunt Masorethee.

appcllari, atque

pomenon,

novem primis capitibus ParaliEsdra. Quod singularc prterea Esdroc est lam in voeibus qum in oralionis texlur, id tolum in Paralipomenon libris apparet. Quamdescripti
et 2, 8 et 10

Potuerunt et variis ac diversis nominibus sive urbes,

sive

homines

unum ab uno
,

scriptore

nomen, ab altero alterum adhiberi. Librariis pariter vald condonandum est qui ut homines erant sub
,

obrem communi sentcnli non viderctur recedendum.

errorem subjccli

un lantm

liller

loco alterius

Nam

elsi

cap.

5, lib. 1, v.

21, Zorobabelis posteritas

script, insignem inducere potuerunt varietatem.

De-

producatur usque ad duodecimam gencralioncm,

quam

nique

fortuiti

errores ex vetustate seculorum nihil

prelio detraxerunt
:

san Esdras Zorobabelis covus videre non poluit,

trilasententia est, alina
slea adjectam esse
stirpis,

unqum de prolanorum librorum

brorum

manu hancgcncalogiam po-

delrahentnc in hc un tantm causa divinorum Li,

viro amico clar;c Zoroba'bclica

quasi e deterior esse conditio debeat

libri

qu
ne-

atque oflicioso ad exemplum ejusdem Esdr,

sacris Libris plura intersperserat. His ta-

prstantior

materies est

et anliquior?
notis, in

Non

qui in

aliis

gamus

in arithmeticis

quibusdam

nominibus

men omnibus certum hc de

re judicium

proferre

propriis Scriptura) textum prislin integritale de-

m
fccisse
,

PROLEG. PARS
et

II.

ART

VI.
filii

DE

LIBRIS* ESDR^E.
Phadaia....

170

Paralipomenon
:

accilibris prascipu liane

ejus Melcliiram,
filii

nimlrm

Salathieli

disse depravationem

verra quod prasterca repre-

fuerunt

Melchiram, et Phadaia, qui deinde Zoroin

hendtit iniidelcs non habent.

Interprtes

babelem genuit. San cm

hebraico exemplari ha-

enim tam

calholici

qum ab

Eccesi

bealur Salathicl

filius c/us, facile est,

nominatis deinde

multas easque planioealholic ob hscresin disjuncti,

atque explicandi quidquid res ineuntvias conciliant, implicatum, implexumque est, Paralipomenon libris
in et in
fidei

Melchiram, Phadaia, et
olim fuisse
disse.
filii

cseteris fratribus,

subjunctum

ejus, id est Salalbielis, illudque exci-

Sunt

et alia in

Malthi Evangelio nomina pro-

specie contrarium, ne

forte,

quod recentioribus

genitorum Jesu Christi ex Davidico gnre, Salalbielis

placuit, contemptoribus contradicendi libidinc

et Zorobabclis posteris tributa, quai

non inveniuntur

lidem et sanctitasuspicemur imminui Chronicorum Salomon, Proverb., cap. 4, tem. Dicit, exempli grati maire sua se unigenitum fuisse filium coram
:

in

Paralipomenis

sed auclor Chronicorum illustriores

fortass Davidis nepotes nominavit

et dignilale
,

tantummod, qui
;

v. 3,

et claritate

nominis prstabant

obscu-

auctor ver Chronicorum

lib.

cap. 5

v.

de
,

ros autem

et

palrum splendore ad privatorum or:

Betbsabee quatuor natos esse Davidi

filios,

Simmaa

dinem delapsos prteriit

sancti ductu humiles,

Mall.hus ver Spirils

filii

Sobab, Nathan

et

Salomonem

erravitne hc de causa

quos elegerat Deus

sui,

im

Cbronicorum
In Proverbiis

scriptor? Nihil ineptius opponi potest.

vrins dixero, Josephi Marias Deiparai sponsi, progenitores

diligentis

Salomon singularem matris

suas adver-

ex publicis

tabulis

genealogicis

ita se in mass se benevolenliam ostendere volens, illa peperisset unicum tris deliciis fuisse dixit, quasi
:

Judocorum exscripsit.

Deridendum autem non

rapti lilteris ad

est,

quod

lib.

2 Paralip.,
in ccelos
,

soient

enim

unigeniti

filii

impensissinl matribus

cap. 21 , v. 12, narratur de Elias Prophet

jam

Davidis fuisse non diligi. Caslerm Nalhanem (ilium sunt, sed adoptione, ut quidam interprtes arbitrait

natur Lucas, cap.

3,

tcslalur, Christi

genealogiam

Ex Betbsabee ex Davide per Nalhanem deducens. qui esse fatendum est omnibus ver ipsum nalum
,

Joramum regem Judas allatis veluli scriptor nos illudere fabula qudam voluisset, aut ignorsset regnum tenenle Joramo Eliam jam fuisse terris sublatum. Neutrumhorum, nisi injuria de sacro
Scriptore dici potest. Quid enim

rpugnt,

etiamsi

originem pariter Cbrislum Jesum ex Betbsabee

liere affirmant.

tra-

anle

Rurss quanqum Jeremice cap. 22,

nunlieiur Jcconias
liliis

v. ult.,
dicit

pra>

carilurus

Uc

Domi-

annosnovem Elias curru in clum esset eveclus, primum in terris adhuc manentem litteras scripsisse, et Elisaso, vel alteri discipulo reliquisse ad impium regem deferendas cm tempus constitutum adve,

nas

scribe virum islum sterilem;

in allato

ver Chro-

nisset? Aut quarefieri non potuit, ut Judasi

nilcr senliunt
,

commupro-

nicorum
;

numerentur Jeconias ignoranter vitiosum esse Chronicorum texlum filii qnippe Jeremias praedictio non iilioeoncluderclur
loco, v. 47 cl 18, plures
:

et suffraganlur christiani

interprtes,
officio

ut felicissimo loco, in
plicta ut

quo versabatur,

anlca funclus per epistolam se scriplam

significa-

ruin orbitalcm
speelat. Genuit

filios
:

sed regias poteslalis ademptioncm Jeconias; nemo tamen illorum

impendentes Joramo calamilates Elias ipse

verit vel angeli vel hominisprophelas opra, cujus mi-

est imperio polilus

quamobrem

atldil

propbela

Nec

nisterio sit usus

Nam

si

postea

cum Mose

in

monte

solium enim crit de semble ejus vir, qui sedeai super

apparuit, in quo Chrislus depositis

tis

omnibus infirmitaquin pauegerit

sit,

David,

et

potestatem liabeat ultra in Jnda.

exuviis divinum splcndorcm induit, seque hilarita-

Ibid. vers. 19,

thiclis filio

natus Zorobabel de Pbadaia Saladicilur Mallhaiis ver Zorobabelcm Sala:

te

summ

et glori respersit, nihil prohibet

cis posl

suam abitioncm annis

et

prophetam

tbielis iilium apcrl

nominat, Evang., cap.

1.

Sed

etscriplorem. Aul etiam quidni forte effectum

ut

nlrumque mx mius defunctus esset

frater, qualis

potest consentire.

Nonne

si

Salathie! Jccoet

pro

Elisa.-o

oscilans librarius Eliam scripserit?

Haie

sine liberis,

Phadaias
,

nobis verisimiliora suntpras Grotii sententi dicenlis

nominari videlur in noslr Vulgal

:

ex

non

re allalas esse ad
ita

ipsiusuxore semen eodefuncto suscitasse!

trario

aul con-

nium

regem litteras sed per somJoramo visum. Hebraic enim manifestior

,

Phadaias orbus obiissel,

prasstitisset
fralri
,

el Salathicl

idem

offi-

oralio est

qum

ut lorqueri possit

El venit ad

cum

Cium

dicendus esset Zorobabel

scriptum ab Eli prophel.

iilius allerius

naturalis, alterius lgitima?

duplex

nomen
et

esse Palri Zorobabclis potuit,

,

Nonne et nempe

ARTICULUS

VI,

Phadaias

Salathicl

lipomenum, allerum Evangelista

filii

quorum allerum auctor Parascripserit ? Nonne et

significare

De libris Esdr.
Duos Esdras canonicoi
libros

habemus

seu veris

nomen apud Mattbceum

nepotem

potest,

allerum Esdne, allerum Nchemias, perptu Ecclesia-

si

Phadaiam quidem

Salalbielis filium

ponimus, cu-

rum omnium
tos.

et totius

Synagogas consensu proba,

jusmodi

legendum videtur in Hcbraicis codicibus?

in Parali-

nam

qui patrem genuit, dicilur quoque filium genuisse.

Porr quanqum Salathicl non recensealur

pomenis
blus

nisi

Phadaix

frater, existimat

tamen Vata,

Duos vero Esdras appellamus lict diversis quod olim apud Iebrasos aucloribus conscriptos unura esset tantummod Esdras volumen complectens ulrinsque auctoris sermones. Et cerla quidem hacte,

mancam
:

esse Chronicorum 'ectioncm

Filii
s. s.

atque

ita
,

supplendum

Jeconi fuerunt Asir

et

Salalliiel

ns sententi obtinuerat Esdram sacerdotali gnre Scribam velocem in lege Mosis dictum , nimirm in

m.

471

DE D1YIN1TATE ET CAN0N1C1TATE
summi ponsivc nepotem, ut Nabuch odonosore necati volunt, aut pronepotem auclorem esse libri primi,

SS.

BIBLIORUM.

17

studio legis v satissimum filium Seraiae

tifieis alii

ut et qui Zorobabelis temporibus atque Esdrae ipsius

redicrant. perinde ac capite septimo Ncbcmioc recen-

sant ur,

quibusdam tamen mutatis atque

Nehcniiam
,

additis. Qui-

qui

Esdne

inscribilur.

Nam

cap.

7, v.

27 et 28

datas

dam

arbitrati sunt

cm

ex

Esdra volu-

Esdrai ab Artaxerxe litteras

se

cm retulisset libri auctor,

,

mine genealogiam

exscripsisset, ibi adjunxisse

eorum

Esdram
in

esse, de se ipso loquens

pergit dicere

nomina qui
rant
:

in

poslremo reditu caplivilate interfue-

Betiedictus

hoc

Dominus Deus patrum noslrorum, qui ddit qu corde rgis, ul glorifiearcl domum Domini
, ,

alii

contrario

Esdram

Nebemi mutualum
reversos.

quidquid Judaios spectaret sub Nebemi

est in

Hierusalem

et

in

me

inclinant misericordiam

Nam

et

Esdras ejus sententiam

refert,

ne sacroscibos

suam coramrege.... Et ego conforialus manu Domini

Deimei, qu eratin me, congregavi de Isral principes, Et curvavi qui ascenderent mccum. Et cap. 1), v. 5
:

comederent, qui se esse ex sacerdolum famili probare non potuerunt,donec sacerdos Dei doclus atque
perfeelus surgeret. Nonnulli etiam putant

Esdra ge-

genua mea et cxpandi manus meas ad Dominum Deum meum, et dixi.... absolutque fusa? ad Deum oralionis
y

nealogiam ad exemplar altcrius Nehemianx posteriore scrib

cmendalam.
inler

formula

cap. 10, bis verbis iucipit

Sic ergo orante

Sed quid unqum inlrresse

ab alterius
scriplis in

utramque,

si

alter

Esdr,

et

implorante eo

et (lente....

Porr quod un-

suam bisloriam censum Judtfo

illo

quam
iuus
?

manifeslius arguinenlum in bac causa desidere-

rum
esse

transtulisset? Possetne hic ab

ade discre
descriptione

parc, aut aller in

libri
,

quarumdam familiarum

Attamen Daniel Huetius duos bujus

distinxit,

scriptorcs

prolixior

Bespondetur quidem banc diifercn-

allerum priorum sex capitum

qui

Esdram

tiam in exemplarium varietalem, et in scribarum cr-

Moecesseril, alterum
fretus
ratione.

Esdram ipsum reliquorum, bac

filio

rorem esse rejiciendam. Yerum non

est

opus divinan,

Auctor priorum sex capitum aderat

,

do conjicere alterum ab allero nceepisse

si

dcmm

Hierosolymis rgnante Dario Hislaspis

quando

librariorum error est accusandus. Poluit Esdras ipse

rectores provincial Dario prfecti illuc vnrant Ju-

daeotempli dificatione deterrere; isque unus fuit respondentium ad quaesliones ducum et consiliariorum
Persidis, ut cap. 5, v. 4, dictum est:

Nehcnme cjusque sociorum vilac hncm scribere, easque

dierant
familias
sibi utique

redilui

superstes prop
re-

quai

cum Nebemi
in calalogo

notas

suo

Ad quod

respon-

recensere.

dimus

eis,

qu

essent

nomina hominum auctorum dinisi

De auetore

alterius

libri

nill

cum qudam
:

vert

ficationis illius.

Atqui Esdras non

septimo Arta-

speeie in controversiam venit. Capitisenim primi ini-

xerxis Longimani anno est reversus Babylone, sexaginla ferm annis post oppositum illud exstruclioni im-

tium quaslionem
fllii

omnem

dirimit

Verba JSekemi
Spinosa,

Helci.

Unus propterea

(altercari poluit

pedimentum
Darii rgis

Judaici populi inimicis;

in

auctor ergo

qui res cerlas dubias facit litigalor acerrimus et ubi-

sex priorum capitum,

quibusacta ad sextum usque

que conlentiosus. In cap. 12, inquit,

v.

22, coinmc-

annum

ille

dcscripsit, alter est ab Esdr

moratur Jeddoa
principes
islc est
et

sive Jaddi inler caHeros familiarum

sacerdote et scrib.

sacerdotes inregno Darii Pers.

Al Darius

Yerm vir doctissimus infirmo nititur argumento. Non urgemus adinodm, quod nonnulli opinanlur, Esdmmftemel cum Zorobabele ilierosolymamvenisse;
deindc Babyloncm reversum
,

Chodomanus ab Alexandre* fusus

et devictus;
,

sacerdos ver Jaddi

summus
apparatu
scripto

pontifex erat

cm
,
,

in-

grederelur Hierosolymam Alexander Macedo

cui et
lib.

novque facultate im-

obviam

ivil ponlificio
,

ut Joscphus
;

II

pemi
,

patriam repetiisse. Sed constanlis diciinus

Anliq. Jud.

cap. 8,

tradidit

quomod

ergo-

bisloricum res gcniis su;c describenlem suo, suacque gatil Domine ea effare solere primo plurium numro

qui vigesimo Arlaxerxis Longimani

anno proveclior

Hierosolymam venit centum

,

in e

senectute pra;terea ultra

nue majores
v< iiLtte,

fecerint

etiamsi ipsemet

nedm

csset

et et

vilain ingrcssus.

Quamobrem Esdras
nationis

poluit, illa:s rei

manum,

decem f'er annos usque ad Darium CodoAlexandrum regem, et Jaddo pontiheem

,

dicere r<?podims,eliamsi Hierosolymis ab-

vilain produxerit

quod fidem excedil?

quis prstabit

fbistei, quia

nue

bomines Persis

consiliariis
lia

Duo respondemus. Primum,

islum esse

Darium

100, oiimiuinqiie Juda-orun

nomine responderant.

Codomanum ab Alexandro superatum, non

,

mep Cl tus non

in fainiliari

sermone de prterais rbus, quiadhibemus

:

autem Darium Notbum

qui

tertius

ab Artaxerxe

intrrfiiiinu>, mfoferites colloquia,

atque lioruin simrlia dicendi gnera

bellum in;

Longirnano regnavil, et quadraginta circiter annis reditu Nebemiai vilain clausit? Quis etiam certalir-

diximus; liostem in fugam conjecimus

quaj indicant nos animo
et nioribus

urbem cepimus
conjunclos

met Jaddo
fuisse?

ibi

commemoratum jam lum

pontificem

cum

Forlass Jaddo natus est prop finem vita

nostratibus

qui

operam suam

in ea

re allulerunl;

Darii Nolhi, vel Artaxerxe

Mnemone regnum

ineunte,

non autem

in

bellum, expulsionem hostiuin, aut urbis

occupationera quidquam contulisse, vel tune admisse,

Alexandrum senex quidem

et
,

in
et

urbe Hierusalem pontifex excepit

cm

ea gerebantur.

dum
CUS
s'il,

detur et

nondm 80 annis major. Secunci Jaddo jam Darium Codomanum

, ,

Difficiles videlur explicatu, quid

car

se-

pontilieem ibidem designari

Pelavii judicio,
lib.
,

textum istum

Dionysii

cundo

capite

ii

qui tredecirn annis post Esdram redilum

12 de Doctr. temp., cap. 25, non

sed alter posterior auctor Spiritu

sub Nebemi Babylone Ilirrosolymam se contulcrant

Nehemias

scripsit

175

PROLEG. PARS

H.

ART
j

VI.

DE LIBRIS E8IMLB.
,

174

Dei utique plenus apposuit ut appendicem catalogo Nehemi confeclo qu ralione plura Esdras anti,

hemiae sermones uno libro complectuntur

;

Esdr H-

quioribus libris addiderat.

Imver,

si

quibusdam
initio

brum canonicum agnovit alterum ex tertio et quarto compactum repudiavit. Nam secundum ut nunc ap,

credimus

caput istud duodecimum ab

,
,

usque

pellamus, Esdra? librum, sive Nchemi, Isidoro pro-

ad vers. 27
re
,

et

lolum assutum est quippe cum superioconsquente oratione non colligatum et histo,

batum

fuisse ipsemet suggerit testatus canonico voluet

mine sermones Esdra}

Nehemi
,

conlineri. Yald

Etenim Nehemias modo quem tenuerat reslaurand urbis Hierosolym explicato, familias atque homincs urbem incolentcs in cari cursum
intercipiens.
pite 11 cnumcrat.

autem elaborandum non

lectione

erit

slatim ac in

utrumque

codicem oculos conjecerimus, causamque vel ex ips

vclimus definire
,

ut sine cunclalione

ull

His expositis ordo histori veluti

urbis dedicatione

manifest perspicialur, nullum in eo divini instincls

poslulabat de
fieri
,

murorum

qui vers. 27 incipit. lgitur

,

sermonem qucumque de
ponlificum in-

vestigium esse impressum

si

nonnulla excipias,
infarsit.

qu

ex Paralipomenis et vero Esdr auctor

successione Levitarum

et

summorum

Falsa siquidem mulla sunt, et veri Esdr sermoni

differenlia,

lerjacent fine capilis superioris, nativa

non sunt, pr

qu, quicollegeritatqueenumeraveril,
posse ratione defendi. Lib. 3, cap. 4,

inait

scd insita. Inilium ipsum capilis, et vigesimum sex-

telligct null

tum comma videntur indicium

qui

alterius

auctoris

Scriplor
facultaie
,

Zorobabclem Dario Hierosolymam cum

privilegiis
,

se ferre repetenlis censerc Lcvitas cos et sacerdotcs,

vasis templi

donis dimissum

cum

Zorobabcle Hierosolymam ascenderant.

:

Ini-

perinde ac tum
relur, contra

lium est
derunt
lli in

lli

sunt autem sacerdotcs et Levi'. qui ascen:

primm Babylonc in palriain reverlequam Esdras, lib. 1, referai. Facl >v,b

cum Zorobabel
diebus Joacin

clausula vero

commate 26
,

fiiii

Josue

fii

Josedcdi

et

in

Cyro redeundi potestale Zorobabclem Babylonc discedenlem secum magnum Judoeorum numeium Hierosolymas deduxisse, cujus principis et ducis loco iste ver histori perturbator Salmanassarem Jud gubernatorem prima? illi lurm prajfecit. Deinde eonse-

diebus

Nchemi

ducis, et
:

Esdr

saccrdotis scribque.

Sed

repciit Spinosa

Caput 13 sine controversi

dicitur; versu

Nehemi tolum scriptum

pulsus

autem 28,
sacerdotis

nominatur gner Sanaballali Horonitis sacerdotio ex:

cralum

altare, et restilutum
,

ritum sacriheiorum refert

De

filiis

autem Joiada

fii Eliasib
,

ad secundum Darii annum

quo Zorobabel

rediit;

magni gner

erat Sanaballat

Horonus

quem

fugavi

cm

tarnen Esdras in cap. 3, affirmet

mense seplimo
,

me. Gner ver hujus Sanaballat est Manasses frater

regni Cyri in consecrato allari sacra facla

lequsn

mull an

Jaddo ex Joscphi testimonio. Insuper Sanaballat

Dario ad Alexandrum defecit
nisi post
;

templi

exstruclionem intermitii Arlaxerxes

ex corporis Darii custodibus
,

libri

ergo auclor non

juberet, sive Cambyses. Hinc Babylonc Zorobabclem

conslituit

Alexandri aetatem
si

vixit.

unum

eodem
fuisse

Equidem
Manassen
,

generum Sanaballali esse socerumque ad Alexandrum deflexisse

conslaret
,

tempore
tradidil.

quo Esdras

cap. 5

Hierosolymis

Hinc etiam inducit Zorobabelem iinmemori

,

ccnfecta res esset; scd falsum esse

Josephum

qui ex

duobus Sanaballatis unum

alleri tribuil
,

fecit,

quodque unius erat

affiniigi-

cum

ponlifici

nimirm famili
respoiisio est.

votum suggessisse quod de restiluendo templo Hicrosolymitano voverat, priusqum Babylonico imperio poliretur. Sed quis nisi somniang
,

Dario

aut incurioso

tatem

communis interprctum

Duo

crediderit haeevovisse

Darium, ejusque

voti causa in
in

tur Sanaballali fuerunt, unus Arlaxerxis

aller

Longimani

terdiclum sustulisse, qui diligentissim

quiri jussit

labuliseon-

Alexandri temporibus; prioris generum sacer-

dolali officio propler

nis
iste
fili

profanum cum Samaritani homised palruelis

reperto

edielum Cyri de templi restitulione, que vetuit molestiam aedificanlibus exhiberi ?

conjugium exclusit Nehemias. Porr gner

;

esse frater Jaddi ncquivit

filius

scilicel

Joiada

et frater

Johanan

palris Jaddo,

quem

Ejusdem gencris sunt, Hebraos Darii indulgente onere tribulorum liberatos; Darium Zorobabcle exoralum sacra vasa templi Hierosolymam remis

plan abigere potuit Nehemias,

fer xtatis

cm septuagesimum
duo
alii

qu duo ab Esdr,
quorum
aller

et

Nehemi

falsitatis

revincuntur
aller gra-

annum
et

ageret.

Prter Esdra:
lius et
libet

Nehemi

libros,

sunt, ter-

Cyro vasa templi reddila, vatum Dario iribtr-tis populum narrt.

quartus Esdru; nomine inscripli, qui quanlamolim apud quosdam Ecclesi Paires
,

N ihil denique
trium inler se

ineplius

habuisse

regii

eo responsionis gnre corporis custodum, inscio et dorest

alleri

dignitatem videantur

locum lamen

in

canone nun-

qniim oblinucrunt,
Ecctotifie Chrisli

et

post diflusam splendidiorem

lucem inler apoeryphos lut anian-

prastaret, quisve sapientis seniirei et loqueretur; qu in Bentenii qui alios snperassel, is honoribus maximis
,

miente rege

quis

eorum

ingenio

dantur. Neulrum eoruin ullus vidil uspiam post secu-

rege

sibi

deferendis ornaretut,
passent

quasi pro libilo

,

Innun memoiiam ln-braieo idioinateconscriptuin

nus
la la

1er-

mimera

partir] inter se
l

eamque
rinum

partiti(

graecii liitcris

euralut

est,

undi

el in

btinas

rCI ralam haheiv

nerelur.

Quo vero tandem eduJUl

ail

Iranslalio

quailus

wro

SOUS

lalinis.

Ilae \olu-

sapientis consilium? Aller

aller fortiorem

fortius

niuia sunt,

quorum

iiu'iiimit

Isidorus, lib.

6 Origin.,

regem;

lertius (hic
;

autem

erai

Zoro-

<ap.

-2,

Inquiet*,

meunum Ktrm Hbrum

Mwmi
e!

babel) fortiores muJieres

non

liaberc, sed inlcr

apocrijphos rcjiccre. llebraiconim

autem omnibus pnestare. Beilas plan sapientum virorum sententias

n

veiitaiiMu

cuiin libroruui divibioneni imilalus, qui Esdrai

V-

inventione

<pii

ricisset,

pneter

itli

bonorii

, ,

175

DE DIVINITATE ET CANONlClTAE
et

SS.

BIBLIORUM.
iri
.

176
re deceptus est,

nsignia secundo loco scderet Dario propter sapienliam v ver lstori habitum

Qu in

cm

suam,

cognatus Darii vocaretur.

neque Synagog neque Ecclesiae Christi

erraia, qua? et re-

fabellam

In quarto libro

nonsunt leviora

persuadere potuerit.

censerc
pis

satis erit.

Animas omncs jusiorum

conclusas
,

sine culscriplor

Sunt nihilomins qui horum Iibrorum auctoritatem

lueantur. Genebrardus ait Ecclesiam Gracam non mi-

liinc

emigranlcs in inferis

docet, unde non eripienlur, usque dm implcto omnium justorum mumero, judicium advenerit. Cap. 4,

nore obsequii significatione rcpiss tertium Esdrai

librum,

qum

priores duos

nam

in probatissimis

et

co adveniente

quod coron

et

circuli

simile

est,

vctustissimis exemplaribus graicis

primo loco

tertius

inilio et fine carens,

animai omnes carcere solvcntur

Esdrai liber collocalur,

tertio loco

lum Nehemi

liber succedit,
in
aliis

rctern felicitate fruiturac, et scquali felicitatis gradu,

primus Esdrai reponitur;

liber, ut

ver

null piarum ab

impiis

distinctione fact. Cap.

5,

exemplaribus primus
est
,

apud Hebros rcceplum

sive

duo immania monstra

rius Henocli plus
;

mundi

initio, si

huic libro
alle-

ex duobus prioribus Esdrai,

uno Esdrai
ipse,

crcdimus, creavit Deus, nomen

umm Leviatan,
terrai

altero

Nehcmiai constat; secundus est hic

;

quem
lia-

qum scptimam

parlcm sua

tertium Esdrai appcllamus

et

ex quo

fit

Graicos Paires,

mole occupantia separarc propterea ea loco debuit, et Henocho situm mille montes complectentem constituer; Levialanem aquis maris immergere, fuluram

concilia pro canonico tertium Esdrai librum

;

bnisse
sent,

quia

cm

in

Canone duos Esdrai

libros recen-

istum pariler includunt.

Quaistio

autem orla

tandem escam splendido convivio omnibus

rando. Cap. 8, arcam,

eleclis

pa-

intcr regii corporis custodes, quis sapicnlis loqucretur et dispulatio

quam

in

lib.

Machab. Je-

de

vi

majore vinine, an rgis, an

rcmi

in

spclunc sepositam, nulli amplis inventam

;

mulicrum,

et vcrilalis

omnium

viclricis,

qu unqum
scri

legimus, hc dicitur Chaldisessedirepiam

saipis-

de causa non habeal fidem? Hisloriam narrant ut

sim proximum

et

iminentcm

judicii

diem inclamat;

plam apud verum Esdram, cllaudanl Josephus, Anliq.

Jud.,
lib.

nique ex duodecim partibus temporis

definilis,

mundo

duraluro

H,cap. 4; Athanasius,

Oral. 3, contra Aria-

decemcum
,

dimidi jam effiuxisse denunliat,

nos; Justinus, Dial.

cum

Triph. ;Cyprianus, Epist. ad

lib.

ut,

si

vera essent

jampridem
Christi

totus
filii

mundus

confla-

Pompeian.; Augustinus,

18, de Civil. Dei, cap.oG,

grare debuisset.

De Jesu

Dciorlu, morte,

aliiquc veri Scripturarum

sanclarum aistimalorcs.
ii

Teditu ad vitam, de martyriissanctorum, de vocalione

Quartum vero Esdrai librum canonicum esse

in caplivilalc

om-

gcntium

de morluorum ad vitam rcvocatione ade

,

nes judicrunt, qui dcpcrditosomnin Codiccs sacros

apte eloquiiur

ut

si

quamdam

anle

Cbristi

tem-

Babylonic ab Esdi poslmodm

mcmo-

pora auctorilalcm

liber obtinuisset

apud Judaios, san

quadeesse

ritcr rcslilulos crcdidrc, et

quotquot proxim intcr;

ab

initio

Ecclesi judaicam religionem pertinacissialia

ilurum

mundum

dcnunlirunt

non enim ab

ullo alio

musquisquedeseruisset. Prtereo multa

clarant ab Evangclii promulgatione

auclore banc opiuioncm

hauserimt. Divinum pariler

lib.

conficlum

librum agnoscuul Tertullianus,

de Pnescripl., et

librum, eoque dolo spccic pictalis instructo conalum

conlraMarcion.,ClcmensAlcxandiuus,lib.l Stromal.,
auclor operis hnpcrfecii
in

auclorem

Judaiis

christianam fidem persuaderc.

Mallhajum, homili;\ 5i

Quamobrem bis omnibus cognitis facillimum est non modo conjieere, scd cert ai'firmare poslremi bujus libri scriptorem hominem fuisse ex judaismo ad fidem Cbristi conversum usum pi qudam fraude et
,
,

CypriantisadDemclrian., Ambrosius, dcBono morlis,

cap. 10, im ver et Barnabas Epislolai suai
12, vcrbis libri 4. cap. 5,
ligne-

capilc

tanqum Prophelai
Ecclcsia universa
,

ulilur,

de
est

sanguis

slillabil

et

visa

Jisdrai

no:nen mulualum,

si

forte posset conciliare

libri

divinitalem

probarc

cm

in

introilum missai

.Ibro auctoritatem, etl'ratrcs

Mosaic rcligione ab-

feii

5 Pciilecoslis, alquc in officium paschale marlytranslulil excapilis secundi

ducere. Judaic

primm doctrinimbutum scriptorem

in toto

rum, senlcnlias quasdam

ca nos admonenl, quai ab Rabbinorum scriptis dc-

versibus 35, 56, 57 et 45, depromptas.

prompsit, quaique passim

opre inlerspersit;
et

R. negari non posse Graicos Patres ut plurimm

Lalinos aliquot Graicis scripluris usos, vel in
graic editione iraductis
,

studio vero retrahendi ab erroreJudaios scribercsusccpissc, patet ullr,

filii

lali-

quemadmodm

et Jesu Christi

num

in quihus
,

primum

Dei legem secutum. Vixisse ver primis Ecclesiai

locum

tertius Esdrai liber oblinebat

canonicum cum

scculis rcpctitus de martyribus, et suscitalis contra

librum pulsse, eumque haircticis opposuisse.

Verm

veroc fidei amatorcs vcxationibus sermoindicat. Scripsit

eorum Patrum
in

lege

non ducimur

crediderunt forlass

autem priusqum sccundum

Ecclesiai

seculum
librum

canone hebraico eum reperiri; quippe vidcbanl

inter Esdrai libros

totum laberetur, quoniam Patres

legerunt.

terlii seculi

primum
siderari

locum

illi

dalum. Si ver
ibi

Hc de

quarto libro.

De

tertio

autem conZorobabelis

hebraicos adiissent codiccs, et deprehendissent

,

de-

jectura assequimur,eum utpole antiquiorcm opus esse

ab e scntenli procul dubio recessissent

testabantur
relalos
,

cujusdam Helienist, qui bistoriam

augerc volens,
et

vitac

qui

sa. p
i

se libros tantm in hebraicuin

quaedam gloriosiora de tanlo prinin locis exscri-

canonem

ut divinos susciperc. D. Hicronyin Scripluris versalissimus, epi-

cipe praidicare,
psit, in

verum Esdram mullis

ill

cosque mendacia insinuavit, vel sallem popusua divinarum et

mus omnium Patrum stol ad Domnioncm

quid de Esdrai
quiens
:

et

Rogatianum
et

sciens tradidit
esset
,

larcs traditiones intrusit, putans

libris

4
et

censendum

in-

liumanarum rerum admixtione

ineptias

quoquc pro

Ncc apocryphis 3

4 Esdr somniis

dclecte-

477
lur.

PROLEG. PARS
Videns

II.

ART.

VII.

DE LIBRO TOBUE.
nihil

178
in

enim

S. Doctor Codicibus

hebraicis

U quare
G

omnin

juris

4 Esdr librum polest

,

abesse tertium illum librum Grcis commendatum, disrejici debcre aflirmavit, utpote hebraic verilati

conferre.

In Missalibus ver ac Breviariis

,

si

inter
,

cpistolas in Miss legi consuetas

vel lectiones

ex

cordem
quia

nihilque auctoritatis ei conciliari

ab exem-

Scripturis extradas,
libri

locum haberent sumpta commata

;

qu sepluaginta Interpretura pulabantur, grcorum exemplarium varietas indicium est et depravationis et corruptionis Nec potesl utique verum
plaribus,
:

4 Esdr, non repugnaremus

sed quibus in locis

ea leguntur, scilicet in miss introitu, in responsoriis,

ut aiunts, unt et aliorum ecclesiasticorum scriplorum

asseri
tis

quod diversum

est.

Huic autem S. Doctori poreliquis Patribus, cu,

sentenli, vetust antiquitatis vestigia, et

ta

monumen-

adhibenda fides est,

qum

tempori et

pii

animi significationibus accommodata r

jus bac in re doctrinam probavit Ecclesia

expunctis

quibus procul dubio Ecclesia divinam auctoritatem

jam olim Scripturarum canone suppositis hisce Esdr libris. Et cerl ea S. Hieronymi auctoritas

non

tribuit.

ARTICULUS
De
Tobiam ex
Ninivem
libro

VII.

magno argumento fuit consequentibus Patribus dubitandi de Esdr librorum 3 et 4 veritate donec Florentino et Tridentino decrelis, dubitatione omni re,

Tobi.

tribu Nephthali
,

tum Salmanassar Assyet

mot

constitit

ulrumquc librum

dignitate carere.

ri rex in captivitatem duxit

cum uxore
,

et fdiis Israelis

Etsi ver duos Esdra libros se probare antiqua

clesia professa sit
,

Ec-

detulit

cm Samari

capta

totum

non sequitur tamen tertium progratis exemplaribus priin

regnum

subvertit. Etsi

enim Teglathphalassar primm

v. 19, superfuerant

balum

qui in quibusdam
tenebat.

terram Nephthali ceperit, tribulesque in Assyriam

translulerit lib.

inum locum

Etenim duos divinos agnovit

relatos,

4 Reg., cap. 15,

Ilebrorum canonem

eosque, in quorum
;

tamen

reliqui, interque cas

Tobi

familia,

quas Sal-

complexu vulgata
plarium varieiate

Biblia

non differebant

non autcm

manassar ex Nephthali

linibus extraheret. Ibi vir

Deum

vel libros, vel librorum additamenta varia pro

,

exem-

timens vacans charitatis operibus, studiosissimus ho-

ut

nuperrim ex Hieronymo anidisputantium mullos

minum

madvertimus. Quod ver aiunt, historiam trium corporis

custodum de re
in tertio
iis

fortiore

antiquiorum historicorum et Palrum narrasse, cujus-

edem captivitate gementium, bonorum omnium spoliationem et luminis orbitatem. In e calamitate filium in urbem Rages misit, decem argentea talenta olim Gabelo munationis suae in

patienter tulit

modi
et

Esdr reperitur

id confirmt
;

quidem

tu data recepturum. Anglus se comitem adjungens

vetustiorem

scriptoribus fabulam esse

sed fidem

non modo commissum

periculis

ei

negotium gessit

sed et

divinam fidem potissimm adjungi oportere non

omnibus

filium liberavit, et

matrimonio cum

cfficit.

Opporlunumerat

in

causas quas agebant, illam

credibiliorem

Sar

fili

Raguelis conjunxit, et patris coecilati reme,

disputalionem memorare, et quidem

dium
affecit

paravit

et

summis totam familiam

beneficiis

redditam proptcr

Grcorum exemplarium prjudidictis

ac gaudiis.

Hc

in Tobiai libro

continetur hi-

cium
a

cur ergo e non uterentur, qui, ubi opus erat,

storia,

quam

lict

pro divin Hebraii non habeant vc-

Platonis

aliorumque pbilosophorum

causse

rissimam tamen putant.

suai patrocinia adsciscebant?

At cm exemplarium
nulla
sit

Qui

isla scripserit,

greecorum infirma prorss

lides,

im

hc

in parte

que Tobias

fuisse,

quibus

vacui relinquunlur eliam Patres tutel omni qu

scriptor, vel de re

commuai judicio censetur ulcrnemo esse potuil, vel aptior instruclior. Im ferunt duodecim
litteris

se fretos putabant.

priora capita patrem

mandasse

(si ver credi-

Non repetimus

quai in superiore hujus tractationis

nostr parte diximus, deceptos nimirm Patres quos-

13) reliqua filium; poslrema tandem duo commata recenliorem auctorem ,

qui patris
,

turGrco

interpreti etiam

dam ab

auctore

libri

\ Esdr credidisse totam Scri-

iliique scripta

collegit.

Confirmt pluriillud

pluram velerem

scrib in lege Dei versalissimo

moriter esse effusam. Fuerint et qui

conflagralionern minilarentur;

meproximam mundi
colligas

mm

liane

conjecturam prseceptum
v. 20,

angeli u tri-

que Tobi datum cap. 12,

rale

quod

est

quidem
:

in

frustra inde

Yulgat Lalin de preedicandis Dei mirabilibus

Nar-

divinum

illud

opus esse

vel

Esdrinum, unde sumein

omnia mirabilia ejus; in Grcis tamen codicibus

:

bant. Temporis lapsus

patefeoit,
,

errorem

quem

inciderant

deconscribend histori ver divin

contigerunt in
libro
;

scribite

omnia qu

isque edocuit librum,

oblivioni

deinceps

sic

habetur et in vetustissimo

traditum tanti fieri olim non debuisse. Nam apud Grcos nulla jam supersunt ejus voluminis exemplaria
;

Latinis ver desunt in manuscriptis antiquissimis,

:

atque editionibus

ulrorumque autem consensu sacrarum Scripturarum catalogo excludilur. Extat et de hoc libro singularc Hieronymi judicium in opre adverss Vigilantium confirmantem ex capite 7, vanas esse atque inutiles pro defunctis preces Tu, Vigilans,
:

S.Germani Parisiensis, quem cum Calmeto communicavit. Anglus quippe mox redilurus ad eum quo missus fuerat, patrem ibi filiumque hortatur, ut Deum laudibus conclbrent et scribant qu sibi contigerant; inobsecodicelatino bibliotheese

Marlianus

quentes angeli mandato fuisse

insigni

quis nisi injuriosus

utriusque piclali suspicetur? Scriptum ver

,

seinel piis viris

cclcbralunique factum et evulgaet negligenli

dormis

et

dormiens
,

scribis

et

proponis mihi librum

te
,

lum, incuri posterorum

intercidisse

apocryplium
bus legitur.

qui sub

nomine Esdr

tuque simili-

aut jacuissc, quin ejus exslaret amplis memoria, inconsult omnin diccremus. Restt ergo ut fateamur.

Barnabe

epistola caret et ipsa auctoritate;

179

DE DIV1NITATE ET CAN0N1CITATE
:

SS.

BIBLIORUM.

180

hune eumdem esse quem habemus librum

lfngua qu

nam

et

ingressus moriar, sicut prioret, quoniam

ligit

dmonium
in

rfi-

conscriptus est, Chaldaica videlicet,

confecit

unde

eam. Capite ullimo narratur

et

Amanem
;

carce-

vulgatam versionem scribit Origenes ad Africanum

pisse, optim decebat

Hieronymus,
,

qualem

rem conjectum

afleclum supplicio

Achiacarcm

se ab Hebris acceinter Assyrios capti,

ver Tobias necessarium tenebricoso loco eductum

hominem

ad maximas dignitates evectum

cm plermque
contigisse

post

vum eodem utentem

quos versabatur.
Si quis ver
nt,

idiomate familiari

quo

ii

inter

Babylonicam captivitatem, et long post utriusque

Tobi mortem historiam Amanis

variis codicibus

statua-

de

primum

audire ve-

tur.

Multa

alia

bujus generis in e anliqu interpro

antequm progrediamur, hocc habeot. Primo conscriptus est liber Cbaldaico sermone ut Hieronymus
,

talione habentur, et

non

nulla desunt, quoe

probant

graicum interpretem, atque inde latinum accuraliores non fuisse, eque de causa S. Hieronymi
iii

in Epistol

ad Cromatium et Heliodorum affirmt. He-

operam
14,
ci

braicum san nullum autographum aut primogenium

exstat
,

re necessari esse positam.

Sic capite

5, v.

quidquiil

demm

pulent Interprtes quidam

narratur Tobiam patrem

cum

Azari

de mercede

de Munsteri

et Fagii

excmplaribus , quorum primum

dand

in singulos dies
;

convenisse, quai res in nosira

omittitur

Latin, alterum Gracae est seriplurae similius.ulrum-

Yulgat desideratur
silium juniori Tobioc

autem capite

6,

con

que minus accuratum

ficiant,

qud

in

utroque

qudam

de-

datum ab angelo de continentia

;

quredam redundcnl, diserepent

nonnul'la,

non-

post trs dies nuptiis servand

ratur in capite 8,

tum non memoeditione nibil di

nulla varientur.
inlerpretis

Qunmobrcm opus
,

illud esse recentioris

sponsum

se abstinentem prslitisse

post Hierosolymorum excidium scribentis

juxta angeli procceptum.

De Syriac

arbitramur ex Graecis

Latinisque

litieris

conflatum

cendum superest eam

;

cert ex grocco fecit Syrus in

publici juris fa

cum

appositione

quonimdam

adjuncloriim quoe vide-

terpres.

Arabicam nullam habemus

rciilur

narralionem elegantis ornare. Primam verfuisse

ctam;

quam ver manuscriptam

peritis

Victorius Maronita lin

sionum omnium Graccam

pro certo tenemus

guarum

Rom

oslendit, VulgataB

undcquque

Jud ro quodam Hellenist eusam.

ginta

Non enim

seplua-

similem dicunt.

Interprtes

ex Chaldaica in Graecam linguam

Nunc de

bistorinc veritate et libri

auctoritate quoe

traduxerunt librum qui ab Hcbracornm canone aberat,

et

dam
tant,
tan),

disputemus. Errant et audacis errorcm

suum

postea Josephum ac Pbilonem latuit

neque Theo-

jactant,

qui in libro Tobiam non historiam referri pu-

dotioni (ribnenda est ea interpretatio quGe est

Thco-

sed fabulam ad componendos mores excogi la-

dotione vetuslior, et S. Polycarpo cognita et probata.

quam agunt Tobias

Irisli

palier,

uxor,

fdius,

Sara,
ut

Cum

e Gra2c inierpretatione consentit vtus Latina

Anglus, Raguel,

exordio, exitu ver

felici,

versio, quoe ante

Hieronymum
,

oblinebat; non erat ta-

heri solet in comdiis. Proponilur ibi,

ter familis patiens,

inquiunt, pa-

men ade
derivare.

accurata et pura

quin opporlunum pro-

charitalis

officiis

vacans,

logis

pterea duxerit S.

Doctor novam ex Cbaldaico fonte

interpres

tenax,

quem Deus
et

clientel su

Nam cm
,

Grcus
,

liberius

qum

sed

erigit, et sublevat,

vacuum non poslqum bonorum familial ium

descrit,
et

liceret interpreti

versionem

fecerit

Latinus et ipse abundrit, arbitratus

eamque seculus est Hieronymus

iis

ademplionem,

corporis afflictalionem constanler

sustinuerit. Caetera adjuncta fabulam ornant,

ma-

oper prelinm se facturum,

probaam.

si

Latinam

p'rsestan-

trimonii sanctitatem,

omnemque

in

Deo

fiduciain col-

tiorem traderct ab univers Ecclesi

postmodum apinterpreta-

locandam esse nos cdocent. Hase

probata senlentia
est, quoe

Inercticis

quibusdam

uno consensu ab orthodoconvellitur, et vel ab Ie-

Et pnidenti quidem consilio banc

novam
illa

xis

omnibus ex gravi causa

lionemS. doctor molilusest

versio ex grocca
(

ipsa

enim

velus latina

bris cxploditur. Locus, tempus, personne, acta sive

Tobiae utriusque, sive Raguelis et Sarae, principes, sub

quanqum etiamnum plures babcatet

)

approbaiores et admiratores

non paucas habebat

quorum imperio

res contigit, ila distinctim

si

et perspi-

ates, ineptasque sententias, et

tati

parm

rei

veri-

cu exhibentur, ut

excogilatum inventumque vel ad

esset, suspicari

consentaneas, vix uteredi queat Tobiam ea scri-

homines instituendos opus

an Spiritus sanctus nos

psisse,

quod videbator
In

in e inierpretatione

vitium non

fefellissct,

possemus quod omnium pio-

minimum.
;:n

capite 3, v. 9, induciturSara Raguelis

,

rumanimus

refugit.

Quid enim scribi apcrlis, distinsi

ab un ancill probris peteretur

vit

fasli-

clis, exactis

aut nitidis potuisset,

veram

histo-

dio capta raferendaromsibi

i

mannnm
:

consilium cepisse,

riam nobis tradereauctorinstituissct?aut qu unqurn

raiione

nisi verita esset alios

exprobraturos

commentum

etfictio veritate discerneretur,

?

si

patri
putris

suo

filim

snspendium

Et ascendit in svpcriora
et

hsce tota narratio esset fabulosa

Itaque
iis

veram

histo-

ml,

et voluit

laquco se snspendere,

iferkm co,

riam esse non dubitemns, et ab

qui

qnidem agnitam,

glUibat (ticens, ne forte

improperent patri meo

et

di-

olm

libri

divinilalcm

non

agnoveiunt, atque

Vna
dit.

super fuit

tibi filin, et illa

laqueo se suspendieit,

eliamnm divinum esse

Gravior
hanrelicos
est

sibi

non persuadent.

In

capite H,

angekn ad Tobiam
si

reum

fore

de

libri

divinitate dispuialio contra

mortis Raguelem,

filiam

snam

alteri

nuplum

Irade-

Quia non dabit en m viro

vel reu* erit morlis.

alteri
a

jurtn

lg

ni
e

Mnvsi.

porm
enim
est
,
:

in

omnes Ecclesi catholica obtrectantes percan miens libros Tobiam rclalum. Aiunt
liber

Respondit

timere

Si

Tobi*

Babyonic captivitate antiquior

propter dacmona Sarx

amore incensum

Timeo ne

utpote scriptus mult antequm

Judaicum re-

181

PROLEG. PARS
exstingueretur,

II.

ART

VII.

DE LIBRO TOBLC.

'

\w

gnum
suit?

Hierusalem descriptionem, quoe A pocalyp^i, cap. 21, Esdr esse cogmtus. | v. 18 et seq., legitur, Tobi libr forta^s sumptam Tobiam non accenCur autem Esdras canonicis libris
debuit

Sunt

desideratur? cur in Hebraicis excmplaribus Tolerari tamen enim in iis et multa Chaldaica.
in

cap. 13, v. 21

Port Hierusalen
;

lt

ex sa"pphtjro etsma-

ragdo dificabuntur
tus

et

ex lapide

prdi so omnis cireuiln difft0 et

utcumque possel nunc

ritas explorata

canonicas Scripturas Tobiam

murorum

ejus

ex lapide

a
.

seculis fuisset ejus auctoreferri, si primis Ecclesise

;

plate ejus stementur.

ditione

Veterum
,

mundo omnes E'jdesia Patrum traveneratione susei-

scd qui librorum sacrorumcatalogum

rem

conficio

unde
,

Er.desia extra t -quod

commemorare. Meconfecre, praitenniserunt hune Laodicamum, Atbanasius lithon, Origcnes, Concilium Synopsi Scripturoc; Cyrillus in Epistol festali, et in Nazianzenus, Hierosolvmitanus,Catcch. 4 ; Gregorius Pond, et carmin de Verit. Scriptur. ; Epiphanius, de
Mens.
;

fidelibus proponitur

summ
r

tum

piendum.

Clemens Romanus, Ep
tiam banc ex Tobiae cap.

&L

4 ad Corinth.
.

,*entenj nwtere
(

^v
,

j.(j,

a ueg at
tibi

Testamento scriptum hab<

ne
feceris.

tuT

qu(i

non

vis

a(teri

nium in veris nuHieronymus inter canonicos libros Tobiam non in Prologo nierrunt. lmvero Hieronymus non solm
inscrigaleato scripsit, Sapientiam, quvulgo Salomonis

omHilariusin prolog. Psalmor., ac Palrum Scripluris distinguendis peritissimus

Polycarpus

' ,

in Epist. ad Philipp., tlocens

dilTerendum non esse

^^ f
j

ier i potest beneticium,

ex

eodem
hanc

cap. 4, v. 41,
:

^ t cap.

12, v. 9 Tobia

causam

Quia eU semosyna morte librt. Origenes contra Celsum, li' J# ^ t n cap 2 ad Roman., illo
affert
.

bitur, et Jesu
et

(itii

Sirach librum,
esse,

et

Judith,

et

Tobiam,

capitis 12, v. 7,

quod quidam interpreUntur, perinde ac S. doclor innuerit invtr Hebneorum canone Tobiam non reperiri verm ctiam manifestissim Pnefatione in libros Salomonis explicat se de canone Eccleshc loqui, in quem relatus non
Pastorem in canone non
;

ulitur
est.

fobiae tanqum Scriptime testimonio Myster iUm r <?gis, ait Scriptura, celare bonum
et

re petit Alhanasius, Apol. 2 contra Ariaeosde jn reprefoendens, quos ait, non pudere coram nos
etfinicis
_

Quod

de mysteriis tragicari, cm oporteat,

rgis celare.

sicut scriI,

ptum gj^ mysterium

Alexander Papa

in

esset Tobia? liber

libros legit

Judith, Tobi,
$ed

et

Machaborum
inter

E^ist. 1, ex Raguelis dicto relato Tobi cap. 7, v. 15,

quidem Ecctesia,

eos

canonicas
f|

Triniiatem divinarum personarum, et natur unitatem

dfendit et

Scripturas non reciyit. El in caput 8, Danielis

Si

cui,

comprobat
Deus Jacob
>

Si Trinitas non
:

est

cur Toet

tamen placet Tobi librum recipere.

bias... ita dixisse docetur

<

Deus Abraham,
quare

Dem
suam

Addunt

et

non pauca esse quai persuadent humano,

Isaac, et
in vobis ?

ipse impleat benedictionem

est
, ,

non divino judicio scriptam Tobiam historiam. Ejusmodi sunt capile 5, v. 7, dicitur Sara in Rages civi:

Si unitas non
ipsi

ipse impleat

dixit, et

non

impleant, intimavit?
offert opportuni-

tate

Medorum

habitasse; capite ver 9

v. 3,

cm

Et quoniam hae primm nobis se

tas

anglus et Tobias apud Raguelem patrem Sar divertissent,

eum,

si

possumus, ab hreticorum animis errorem

veterem Judoeomm
sit et alios

ibique nupsisset Sara

Tobi,

miltilur inde

extorqueodi, in quo maxime versantur, divinos non -esse

libros deutero-canonicos dictos in

anglus ad Gabelum in Rages civilatem Medorum.

Item anglus in capite 5, v. 7, mentilur, simulans se

esse ex
filiis

canonem non
pelantes
diis
fiet
,

inclusos,

molestum vobis non

Isral, seque, vers.

18,

nominans Aza,

audire Patres Tobia librum sacram .Scripturam ap;

riam

Ananix magni
filins.

filium

Ego sum Azarias

Anarepa-

enim

ut hc qurestione validis pra?si-

ni magni

Capite 6, v. 8 et 9, indicat anglus

inleslinis piscis

munit

coetera, quse

eum

ist

necessarinm con-

medicamenta quoedam ex
randae oculorum jacturx,
dis

cm

junctionem

habent
lib.

facilis

expediantur.

Clemens

tum fugandis atque abigen:

Alexaudrinus,
j

6 Stromat., inquit :Exaudiens Scri:

dacmonibus onmino superstitiosa

si

Cordis ejus parextricat

,

pturam, qua inquit

Bonum

est

jejunium eum oratione,

et tertim qua-

ticutam

super carbones ponas

,

fumus

omne
ita ut

Tob.,cap. 12,

v. 8.

Cyprianus iterm

grnus
ultra

dmoniorum
in

sive

viro sive muliere

dam

profert divina eloquia qiKC in

Tobi
:

libro legun-

non accdt ad

eos.

Et

fel
et

valet

ad ungendos

tur; in libro de Orat. domin., ait

instruit
i
,

Scriptura divina
jejunio
et

vcnlos,

qubus fucrit albugo,

sanabuntur. Al quis

dicens

<

Bona

est oratio

eum

elec:

unqum
iiim

nisi pliunbeiis crediderit

puros spiritus assafugari

;

mosyn,

ibid., vers. 8,

de opre et elmnosynis
et dicit

quariiimlam carnium

nidore

amissum

Loquitur in Scripturis divinis Spiritus sanctus,

(

vero oculorum
Tobin- liber
Hsereticis

lumen
in

fellis

unelione restitui? Igilur

potest,

leemotynu

et

fute eticta

purgantur,

ibid.,

vers.

locum
i

canone baberc non

9.

Raphal quoaue anglus paria testatur,

et ut elec:

opponentibus nos sine gravi negotio

si

satisfecluros patanius,

priinm divinura librum esse

(juo jn.eninnito

mosyna tibenterac largiter lit, hortatur dicens Bona a est oratio eum jejunio et eteemosyn, quia ctccnwayn
;

Tobiam conlirmavrimus,
nTriiv
in

diicemur ad
senten
,

morte
iiion.

librt, et ipsa

punjat peccata. In libro

in

."

TMichri-

imentorum confutationem. Mitto bac

lias (io.imI.iiii

in rc

ad jQuirinum,

quo

varia es Scripturis

;ul

Tobjx

libro scriplas

et

in

Btiaoae vitae institutionem necessaria prrecepta collait,

libro EcclesiasUj a

Matthaji repetilas de cleemosy-

totmn

f.'iin

caput

't

Tobi.ii
:

c\- nbit. \mbrositis,

Tqlti

lib.

n;o
ficri

fructibus, et cliarilatis

prxcepto vclantis

: 1

1 *

7 in H.exameron. cap.
tingiii est.
sihi et

amis vUor

et

com*
otio

qund nobis nollcmUS, qn.is, ni mUurali luiuine

notas, nj&cesse non

csl

guem Raplutel
filio

in libro

prophetico non

cuilibel

Sirachidem auj Ma|nova;

Tobi

aajungendum

putavit,

qunndo permit

theum

Tobi deprompsisse. Mitlo et illam

ut

itmodum

fugaret, firmaret

copulam eonjugalem.

DE DIVIN1TATE ET CANONCITATE
lbro

SS.

BIBLIORUM.

\U
et

de Tobi, ca$-. 1

Lecto proplietico libro, qui in-

et

popuus, quantmlibet fruens libertale, maximis

scribitur Tobias, qui'ttnvis plen vobis viflutes sancti

Pro-

premebatur incommodis, ut in Esdras

libris lgre est
;

Nehemias

phet Scriptura insi'nuaverit , tamen compendiario mihi

quare

etsi diligentissimus iuerit in

sermone de ejus meril

is

recensendis

et

operibus,

apud vos

sacris Libris conquirendis,

tantam tamen diligenliam

utendum

arbilror,

ut

ea

qu
lib.

Scriptura historico more

adhibere non potit, quanta fuisset opus, ut omnes

nationis suae prophetis scriptos libros colligeret; mult

digessit latis, nos strliis

comprehendamus.

Similiter Augustinus
in Scriplurarum

2 de Doct.

Christ., cap. 8,
;

ver magis ut conquireret codices et consecraret, qui

in
dissitis

canone Tobiam collocat

libr

in

Speculo
colligit.

regionibus

prodierant ab auctoribus vit

ver multa ex Tobias

o ulilissima pracepta

lundis, iisaue peregrinis ex stirpe Samariticas genlis

Synagoga prcisae, odiosas Judis, et
latas in

Monnerat autem

in ejus

Mhri exordio

se aggressum

dudm

trans-

esse componere, quas

ita si'int

posita in Litteris sacris

Assvriam

praesertim

cm

hujus hislori ar-

vel jubendo, vel vetando, ut

etiamnm ad vilam piam

ac tantis testibus quos
et

exercendam, moresque pertineant. Jam ver doctrin

gumentum,ulpote singulare,universam Hebricorum nationem non afficeret. Cur ergo Esdras canon libro
Tobias dignitatem illam multis aliunde de causis con-

de

divinitate

libri

Tobias tt

Deus

Ecclesias suas ddit,

comprobat, quam

cano-

stanlem imminuat? Post Esdra3 tempora vulgatior qui-

nis 38 concilii Hipponensis ani:o

393

et alterius

47

dem

et

tritior

optimi patrisfamilis evasit historia

est,

Carthaginiensis concilii coacli

confirmt,
epistol ad

quam

Innocentius
,

I,

anno 397, auctoritas Pontifex maximus, in

sed tum

nemo ausus

ignorat prophelarum suc-

cessione, clauso canoni 'novos libros adjicere, ut arti-

Exuperium
,

Gelasius in synodo

Roman
IV, in

culo 1 primaB partis ex Josepho afferebamus ;

nempe
idque

Isidorus Hispalensis
alii

Cassiodorus, pluresque insignes

veram esse Tobiai historiam Hebri non

in

diffitebantur;
;

Patres dclarant, mirabimur vel

Eugenium

honore habebatur apud ipsos Tobi volumen

decreto pro Armenis sanctorum lbrorum catalogo ab

Ecclesi recepto Tobias volumen aecensuisse, vel Tri-

summum erat,

quod se posse

ei libro

tribuere arbitra in loco dixi-

rentur. Ecclesi ver Chrisli, ut

eodem

dentinos

demm Patres,

sessione 4, universali decreto

illud ipsuria

mus, sciens se Spirits sancti praisidio explicare ea

posse temporislapsu, quas
set,

sanxisse ut fidles

omnes

pro sacro et ca-

primm Synagoga

potuisilla

nonico susciperent?

cujus tune erat de sacris libris definire, quod

Non
in

erit

porr admirationi locus;,

si

et

nobiscum

preetermisit, auctoritate su supplevit. Legatur iterm

reputaverimus memoralos omnes Patres cautos uliqua

pronuntiand librorum divinitate, non ignorasse

primus

ille

articulus.

Hoc
stro
,

constiluto perspicu inlelligitur vel sine magi-

in hebraicis codicibus Tobias

librum desiderari, nec

sibi

ni fallimur, cur primis Ecclesiai seculis

non

ita

proplerea potuisse nisi gravissimis de causis, et

cert Traditione cognilis

firmiter et constanler Tobias liber ut canonicus ab

om-

divinum dicere. Rursm

nibus Ecclesias Patribus approbarelur.

Cm

enim

aliquos ex eo

Patrum numro cum Apostolis, atque

unde prom-

ignorare non possent, non esse singularis cujusque

scriptoris librum

apostolicis viris habuisse consuetudinem,

Synagoga canonico ordini non ad-

ptum

est judicare Tobias hisloriam appellsse Scriita

optatum canonicum facere ; indicemque Patres describerent Scriplurarum sanctarum, de quibus dubitatio
nulla esse poterat,

pturam sacram, qud

ab Apostolis didicerint. Item

orientales Ecclesias, quas

primm de

divinitate libri

quin dignitatem haberent, Tobias

Tobia3 judicium fecerunt, ab Apostolis esse

tas,

consta-

librum universali judicio

nondm consecratum annualii-

ad easque non paucos Hebrasos Hellenistas acces-

merare prtermiserunt. In horum Patrum numro

sunt Melitho, Origenes, concilium Laodicnum,

sissc; ex quo consequitur non modo frtas fuisse Hebrasorum sententias testantium, quid majores sui

que ab

hacrelicis

commemorati, qui non

nisi

Judaicum

de operis dignitate sentirent ; verm etiam ex apostolicorum virorum sermone doctrinam illam hausisse.

canonem veterum Scriplurarum exbibure nunqum in conlroversiam adduclum sed iidemmet, cm sin:

Qui enim hase omnia considerabit, non

poterit

non

gularis

queedam occurrebat

qusestio, quas illustrari do-

affirmare sanctissimum et prudentissimum Tridenti-

ctrin

Tobi

libro haust poterat,

non dubilabant

norum Patrum decrelum

menti libro judicium
liget

lametsi de veteris Tesla-

privatum suum, et eorum inter quos versabantur,

adhibere judicium, quidve de eo sentirent eloqui, ut

ipsi tulerint;

atque etiam intel-

Ecclesiam justis de causis

distulisse.

laie

decretum edere

de Origenc prsertim

et

Athanasio diximus; quanesse publicum universalis

usque tum

qum exspectandum
dita Tobias
,

sibi

Nam

lict

Esdras Scriplurarum volumen tum con-

Ecclesias decretum nssent, ut apertius et tutius ca-

signaverit,
Israclitis

cm jam
;

historia,

atque

nonicum librum affirmarent, atque

rent
;

in

canonem

refer-

cognita

esse debuerat

in

coque Tobiam

idque illustrais prstitre particulares quasdam

non

fucrit

complexus

auctoritatem tamen non adeinit

Ecclesi;

suam ea de

re senlcnliam locutas, rogantes-

consequentibus se

viris

ad veras Religionis defensio-

que Roman omnium capite confirmari.

Ita in velere

nem

Deo

constitutis,

mullque minus catholicas Ecductu regitur, alios quoque

Synagoga hebraicas

legis sludiosi libros

clesias, quas Spirits sancti

religiosarum civiliumque rerum post Mosen edilos ad-

libros Canoni adjungendi, quos ipse

non inseruerat.
edidit, et

hibere potuerunl ad

suum aliorumque documentum

iis

Etenim cm Esdras Scriplurarum Canoncm

potuerunt et tantm

tribuere,

quantum
;

libris

pse, multis, iisque gravissimis negoliis distentus erat,

praconc

divinas voluntatis editis debetur

sed in or-

185

PROLEG. PARS

H.

ART.

VII.

DE LIBRO
Judithai

TOBIjE.

186

dinem Mosaicorum librorum referre non potuerunt, antequm Esdrai recensio, et magnai Synagog approbatio accederet.

accepisset Nicanos Patres in Librorum sacrorum

nu-

mro
et

volumen posuisse,

illico,

depositis reli-

Quemadmodm

ergo insulsum

quis studiis, versioni ex Chaldaico idiomate incubuit,

prorss fuisset post Esdr tempora propheticos vcl agiographos libros divinos non agnoscere, quia anle

divinam historiam commendavit

Apud Hebros
non apocryplia,
extra capsam

liber

Judith inter apocrypha legilur (sunt qui velint

,

Esdram de eorum divinitate non constabat ; ita et nunc, declarato Ecclesiai sensu, ineptissimum est e de causa Tobi laudes extenuare, qud quidam primis Ecclesi;e patribus

agiographa scripsisse Ilieronymum

nempe
braiis

dicere voluisse librum magni quidem ab 11e-

factum sanctumque reputatum

in

tanqum re incert assensum

po-

tamen positum,
vari
,

qu canonici
proplieta

libri

solebant asser-

cohibuerint. Quis ignort, ut in vetere Synagog sua

erat in sacris rbus et constituendis divinis libris
testas, sic Christi

quia nullus

clauso Esdrino canoni

quidquam addiderat) cujus

auctoritas ad roboranda illa

Ecclesiam eodem jure

frui,

et

ma-

qu

in

contentionem veniunt, minus idonea judicatur..,

jore ctiam,
stet

si

dari majus posset,

cm

hsec long pra>

sed quia hune librum synodus Nicna in numro sacra-

Synhedrio? Rurss quis contra veterum exempla,

vum Scripturarum
lationi vestr,

legilur computsse,
et sepositis

acquievi poslu~

et

rectam agendarum gravissimarum rcrum rationcm

imb exaclioni,

occupalionibus

dicere audeat, quod ab initio sancitum

scribi

non

est,

prai-

quibus vehementer arctabar, huic

dedi... Accipite Judith

unam lucubralionem
exemplum,
ci

amplis non posse, vcl quod Synagog definifuerit,

viduam,

castitatis

lum non

perpetu esse debere indefinitum

triumphali

laude perpetuis

eam

prconiis

declarate,

Quid autem postea causai habuerit Ecclcsia, ut librum

inagn quidem vcneratione susceptum, sednon ubique

Hanc enim non solum

tribuit, ut

feminis, sed et viris imitabilem

ddit, qui castitatis ejus remunerator virtulem ei talem

pro sacro agnitum canonicis accenseret,

salis

super-

invictum omnibus Iwminibus vinceret,

et

insu-

que memorato arliculo primo explicavimus. Alque de hoc argumento

salis

perabilem superaret.

non modo pro hc causa, verm

cur

etiam pro hujus similibus.

In explicando

Non sentimus, fateor, ullum Nicamis Patribus canonem Scripturarum propositum tam mulla sunt
;

Hieronymo non

est,

sermonem
decre-

quai ab e sententi nos retrahant. Primo, capitulum

illud

producamus, cm

et ipse ante tolius Ecclesiai

24 de canonicis Scripluris, nuper etiam claextractum

alque

tum

scripserit,

ncc potuerit suffragio suo canonicoaugere. Abundantis tamen

rissimo viro Josepho Blanchino ex Yallicellian Biblioihec

,

rum codicum numerum

siasticis viris

in

suis

vindiciis

ca-

dicere possumus S. doctorem non ignorasse ab eccle-

nonicarum Scripturarum Nicamai synodo tributum,

Africanorum Palrum cert est
cilio

usurpatum Tobiam

ut in

Jonam prquid me-

in Carlhaginensi

con-

fatus est

Licct liber

Tobi non
in caput

liabeatur in canone;

coactorum

cm

in capituli clausul Bonifacii

tamen quia usurpatur ab

morat...

ecclesiaslicis viris, taie

Romani
ctoritas,

ponlificis

pro canone confirmando rogetur au-

Et ipsummet

8 Ecelesiasta tanqum

quam

constat ab Africanis Palribus rogatam.

divinam senlcntiarn celebrare, quai Tobi, cap. 12, v. 7, exstat Mystcrium rgis abscondere bonum est.
:

Tum

nullibi Nicaeni

Patres leguntur plus

qum 20

canoncs edidisse. Canones autem Arabicos numro

plurcs Turriano collectos sub Nicaenorum noinine

Denique Latinis auribus, ut ipse

ait,

ex Chaldo ser-

mone

Tobiai librum verlendo

episcoporum jussionifuisset, ac-

bus deserviisse, quod opus aggressus non

quanqum abundanter daremus esse genuinos, haud dubium est, nihil de Scripturarum indice contincre.

cersito praiserlim Chaldaio interprte, nisi et labore

Demm quod
,

inter caileros clarissimus Martianaius

suo dignissimum judicsset, et ab episcopis et ab Ecclcsia

advertit in notis

ad hune Ilieronymi prologum, Atha-

majore

in prelio
,

habitum

qum

esse soleant

nasius, qui Nicamai synodo adfuit,

nunqum
in

in

cen-

apocryphai scripturas

cognovisset. Et quidem igno-

sura canonicorum librorum recepit Judithai librum,

rare non polerat,quodS. Auguslinus in libro de Doct.

christ.

receplurus plan,
tulisset.

si

Nicna synodus

canonem re-

2,

dixit,

canonicum
ci

scilicet

librum esse To-

Propterea Hieronymus
in

ait legi

computalum

biam
in

neque incompertum
III,

potuit esse Carlhagi-

Nicam synodo

numro Scripturarum sanctarum

nensi synodo

cui Augustinus

idem
ait

inlerfucrat,

canonem esse receptum.

Cm

ergo

ab Ecclcsia

secundm Maniani interpretationem, quia ex eodem libro quadam Nicamis Palribus

Judithai codicem,
in synodi actis recitatai fucrunt sententiai, atque in

intercanonicasScripturasTobiamionreponi,canonicas
dicere voluit primi generis Scripturas, quai tolius
Ecclesiai consensu
,

jam

dispulationibus usurpata.

publicoque generalis synodi de-

Verm

etiamsi

Nicamam synodum canonem

nulliim

creto probarentur.
Si

sacrarum Scripturarum condidisse credamus, adhc

Ilieronymi

autem

S. doctor intellexisset ullum edilum esse

argumentum vald premit

haireticos.

Nam

universalis synodi auctoritate Scripturarum

canonem,

quia ipse credidit in generali concilio vel sacris Libris

ut videtur postea rescivisse,

et

non dubito quin sacrum canonicum Tobiai librum incunctanter fuisset pr-

accensitum Judith librum, vel sallem adhibitas quas-

dam

ejus libri sententias, protins vetere opinione

dicaturus.

Nam

in prologo galeato

non minus Tobiam,

attamen in

recedens, ad ea roboranda, quai in

veniunt contra

contentionem
sententiam
extulit. Si

qum
que

Judith canone abesse pronunlirat, et ulriusincertan

communem Hebraorum

libri

qu aucloritatem

idoneum

judicavit,

maximisque laudibus

Praifatione

quam

Judithac libro prmisit,

cm

recens

ergo legisset computatum et inter canonicas scripturas

,,

187

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
in

SS. BIBLORUM.

188

Ecclesiae Judicio Tobiam, ut reips computatur

talogo,

Ca]

brevis expediunlur.
naciter defendunt
,

Non

fingimus, quod quidam tein regno*

quem

proferunt Nicaenis Patribus descriptum

in

duas fuisse urbes Rages

(ignotum ver dicunt Hieronymo, quando

prologo

Medorum,
est
et

in

quarum

altra domicilium pater

Sarae

galeato in libros Salomonis et Danielis praefabalur)

habuerit, in altra Gabelus, ad

quem

Tobi inissus

Tobiae pariter

eosdem honores

tribuisset. Itaque,

cm

nunc non dimicetur, utrm gnrale concilium, atque universa Ecclcsia Tobiam ut divinum approbet sed
;

Raphal ; neque urbem Rages circumposilo agio rurc distinguimus, ut velimus celebratas ruri nu;

ptias

manifestum nobis
fuisset Nicaena

sit,

iisdem de causis quibus permota

in urbem autem ad Gabelum perrexisse angclum; sedverius pulamus Latinum codicem librariorum

synodus, computsse, teneamus omni-

culp vitiatum, et in capite tertio pro Rages legendum

n librum esse canonicum.

esseEcbatanis, ut in graecis codicibusaliisqueeditionidicere,

De

S.

Hieronymo aequum erat copiosis

bus, et latin veiere legitur

fili Raguelis,

Edem

die

contigit

Sar

cujus auctoritas nobis in omnibus fer locis oppohitur, ubi

qu Ecbatanis (morabatur)
ut
in in

in

Media.

de Libris deutero-canonicis quaestio est

hc
Sed

Absit ver nobis,

angelo Raphale
cert cadere

igitur et

ad

alios

locos opportune traducantur.

dacium suspicemur,

quem

menmendacium

quoniam de sancti doctoris sententi

rogabit

et iide dicimus,

jam quis unde constare cerl potest nostrum Tobiae librum divinum esse? Hieronymus Chaldaico
fecit,

non potest. Mentitosne angelos diccnt, cm in veterum patriarcharumconspectumvenient esse Deum esse dixerunt? Ego sum Deus Bethel, ait ad Jacobum
anglus Dei, Gnes. 51, v. 13, quia ut Dei legatus in

Latinum

usus magistro chaldaici sermonis perito,

putant; hebraei autem ho-

quem Hebraeum Rabbinum

Dei person loquebatur

cur

ergo mcndacii accu-

minis factum quis piacstabit? Patres, concilia, uno

vcrbo, Traditio, Graecam interprctationem
runt,

sant Raphaelem inquientem se

Isral, qui Azariae

Azariam esse de

filiis

quam diximus

Latin nostr

commenddistare. Ex quo
et
?

formam

induit, seque ut

Azariam

gessit? Proeterea mysticoc significationis grali ange-

igitur fonte

hauriemus certam esse fidem nostram,

lorum verba accipienda sunt

ut et actiones

Tridenlinos Patres de latino codice rect judicsse

more
sint
,

actae, quao,

similes tantm
significant,

Respondeo brevi

Primo, nos, quod ad banc causatis

quidpiam aliud

humano humanarum cm qum species dein

sam prcipu

facit,

habere,

si

haeretici

nobis

monstret.

Jam ver quid non verissimum

si
t

angeli

tribuant veterem Tobiae historiam, qualis cxstabat in

graeco exemplari
,

responsione significatur,

ad hcbraicorum vim, sen-

praesidio

Dei esse

conscriptam

sumque attendamus?
rium
,

Ego sum Azarias. Ego adjutofilins, id est, filius

quemadmodm

si

infdelis assentirelur graecas Scri-

auxilium Dei

Ananiae magni
;

pturas, quas olim usurpabat Ecclesia, esse divinas,

minister magni graliie largitoris

est,

ex
,

filiis

Isral

id

ejus essem confessione contentus,

cm de sanctorum

ex ministris pravalentis Dei

dominants Dei
vel conjunctis-

Librorum auctoritate
tiendum
alibi est

et divinilale disputarem. Discu-

recti Dei, vel

ex

iis

qui vident

Deum,

num
sit

jure Latinam editionem sequa-

simus amore

filiis

Isral,
igitur

quoniam eorum cura com-

mur; atque utra corpus cm idem

sit,

praestet alteri.

Secundo,

historiae

missa mihi est.i Id

sibi

quanqum

Tobia hominem

utrobique, et in paucis tantm

si

pracscnlem judicanle non intelligeretur, arcanis

adjunclis varietas, plan consequi,

divina Graeea

verbis significare voluit anglus, se

Deo gratiarum

quae est latior, esse pariter et Latinam, quae prcs-

omnium
tris et

fonte et

Domino missum
;

esse in Tobiac pa-

sioresl.

Scilum namque est, non omnia

et

singula,

filii

auxilium

quippe ipseerallsraclitici populi

vel sola graccae latinaeve editionis verba divina esse

curator divino consilio divinque benignitatc delectus.

aut priscos Paires aut Tridentinos docuisse. Tertio,

lict

Sortiuntur enim angeli nomina ab officio

ad quod

usus Hieronymus hebraei hominis disciplina

sit,

deputantur, ut pugnans

ille

cum dracone immanis,

fuisse

quae ab

tamen magistrum quoque et cognitorem eorum homine dicebantur; exempter ei fuisse comillud

simo hoste, eumque subjicicns bND^n Quis ut Deus?

aller bellis pracsidens
,

b^"13A

Fortitudo Dei
,

aller

pertum,
iis

idem quod Origenes jam indicaverat; ex

morborum
appellatur.

curationi praefectus, bN2"l

Medicina Dei

autem

in quibus

cum

graec interpretatione conin paucis locis

Quare
,

et

idem

iste,

qui SnS") est propter

senliebat, de

ejusdem varietate

optim

medici officium

H^lt? Azaria vocatur propter auxi-

dijudicssc. Quarto
tres,

demm cm

universi Lalini Pale-

lium, quod in itinerc Tobia? cornes impensurus venerat.

Caetera miramurabhaereticjsobjici, qui et veterum

qui Latinam historiam ex Gracc translatam

gebant, illam

eamdem omnes

deposuerint, ac

novam

Scripturarum et novi Testamenti lectioni assueti

dicisse
uli

di-

Hieronymianam susceperint, fieri non potuisse, quin tradilione docti cognoverint tum chaldaici codicis veritatem,tum novi interpretis diligentiam, tum non esse adjunctorum quorumdam fidcm usu veteris editionis

jam debuissent
aulem

saop

Deum

rbus quibusdam

ad mirabilem effectionem per se incpfis qnidem

virtute inultm
elicientibus. Si

divina

luba-

rum clangore disjecla

mnia, Josue
cap.

sunt Urbis Jricho munitisshha

,

conhrmatam. Ex eodem

tradilionis fonte Tri-

v.

20

si

injecto in

pessimos

dentinos Patres hausissc, quod dcernrent, dubitan-

aquarum
lib. tit in

fontes sale, Elisaei opra sanatae sunt aquae,

v.

dum non
elicitis

est.

Haec strictim, quae dilalari poterunt,

4 Reg., cap. 2,

21

si

lotione

scptimm repecaro, sicut caro

si

ex prima hujus operis parle rationibus.

diffi-

Jordane

reslituta est

Naamanis

Soluto graviorc argumento, cujus videbatur

titior explicatio
,

pueri parvuli, etmundatus est, ibid, v. 14;

luto

li-

reliqua

ex jactis saep principiis

nitisoculis, et ablutione fact, cseco nato reslitutum

,, ,

m
est
felle et

PROLEG. PARS
oculorum lumen, Joan.
jecore piscis exenterati curari non

II.

ART.

VII.

DE LIBRO JUWTfl,
si

190

cap. 9, v. 6; cur ex

rse perspectam habeo, quam

que ad sacros
Id
libros

haberem
,

utcreruti-

potuent

defendendos

non oppugnandos.

albugo, et cordis particul super carbones posit dae-

unum

scio ad

probandas historias, et res, ut aiunt,

mon

fugari

Non

expellitur

equidem daemon nidore

;

facli

geometricas demonstrationes
:

neque unclio

fellis

librt caecitate

sed Deus vult

lere

interdm miraculis pietalem hominum ostendere. Nisi hase admiserimus , non modo Tobiam, sed et omnes
sacros Libros aut fabulosos aut superstitiosos repu-

dem

afferri non oporHebrseorum approbationem , Christ ianorum fiveterum consensum , nullam e de re usque ad

hoc tempus ortam dubitationem mihi argumenlo esse non modo nihil ibi reperiri quod repugnet , verm
etiam
ita

diabimus. Etsi autem fumus cordis et jecoris piscis

physic valere non posset ad extrudendum daemonem tamen id suffimenti genus fortass Tobia? et
;

rem

contigisse

eque de causa factum

in

cae-

cum Tobiam. Ulud autem

quae sunt certissimae,
si

me me

sententi confir-

mt, quod videam plures sacras

historias dubias fieri

Sarae

sensus affccit, compescuitque concupiscent

,

quidpiam istorum hominum

;

motus

et

quiddam

contulit ad castam, et
;

pudicam

naturae vestigatorum rationes efficerent

id

tum ver ob
qud
, ,

vitam tridum agendam

qua; res

malignum spiritum
maritis nocuerat;

quoque verissimam historiam credo

si

au-

exarmavit, ac prohibuit ne Tobiaenoceret, quemad-

ctor fingere occaecationis causas voluisset

invenisset

modm

septem prioribus
est

Sarae

mult probabiliores qum stercoris in dormientis oculos illapsi

:

unde coactus

abire,

videns praesertim castissi,

quare,

si

hanc

attulit

necesse est id

unum

mos sponsos cum

lias,

tridnan e castitate preces

vigi-

quod evenerat

scripsisse.

humilitatem junjere. Cui Tobice victoriae Ra-

RTICULUS
De

VIII.

phal

magnum adjumentum
et

altulit,

non modo oslenso

lbro Judith.
,

remedio
invisibili

qu ratione utendum esset conjugio, sed

vi,

Alter nuperrim defenso liber succedit

ipse ab Hreticis exagitalus
,

multm

et

su

praesentique, adverss
potuit.

quam
,

re-

ad quos tamen confulan-

sislere

Asmodaeus non

dos
est

cm

praemunila via
:

sit

minus

erit

hoc loco no-

Restt adhc
iis

unum, neque

dissimulandum
,

ab

bis

laborandum

sacrum Judithac librum dico, quem

objectum, qui rident Tobiae caecitatem

et naturae

quasi ex

Chaldaico pariler
cit
,

sermone Hieronymus latinum

,

fe-

un ignoranti consuetudinis

rerum habere

magis sensum
,

sensu

quam verbum

verbo transf-

possit fidem. Quis credat, inquiunt,

hominem multo

rent

ut ipse inquit praefatione in

hune librum. Ex quo

id igno-

opre ac labore defessum in ipso doms veslibulo

intelligi

dbet nullum aetale S. Hieronymi fuisse Henisi

cm eommodis
jecisse se

ingredi, et lecturn petere posset, ab,

braicum exemplar,
rasse
;

velimus S. doctorem

ad parietem
resupino

in

quo hirundiues nidifcave-

vel neglecto Hebraico codice potis

usum

fuisse

rant

ibi

corpore obdormsse, ubi, quod

Chaldaeo, in cujus tamen explicatione egebat interprte quod nunqum nobis probabitur. Nunc et Chaidaicum exemplar, de quo Hieronymus meminit, aniis,

avicula excrevisset, in oculosdireclincideret; missa

illico

stercora quae

oculos opplerent?

Numquid

et

apertis oculis dormiebat

bomo

laboribus defatigatus,

sum dolemus, supereratque tantm Graca

qua
illius

translatio,
nisi

ut lepores faciunt? Tantane nido jecta colluvies

jacturam quoquo

modo compensaret,

qu oculus uterque obtenderetur ? Ignemne egessit hirundo , qui lumina ureret, cm potis hirundino
slercore visus tergatur?

itadiscreparetnostr Yulgat,atqueade Chaldo,

ut

ambas hasce versiones ex uno eodemque archetypo

expressas fuisse, plerique vix credant.

esse. Hactens

Quanqum

fieri

Sed
gione

fateor
,

me credulum

enim credidi
aperto
et

potuit, ut vel Graecus interpres

non ad litieram sit

inter-

Tobiam
,

vel

qud pollutus esset ex cadaveris conta,

pretatus, sedexcogitatisquibusdam adjunclisparaphrasin ornaverit

,

vel

quod gravis lugeret

vel

qud
,

in

vel S.

Hieronymus exponente hebraic

,

are stivis horis

cubili abstinuisse
,

somnum
et

capere mallet
in trabe
,

tecto
,

Chaldaeo interprte, quo ulebatur, in compendium

historiam redegerit, et sensum potis
latine reddiderit.

supinum

ex. gr.
,

cuubi

qum

litteram

basse

quae in aul vel

hypaelhro reperiretur
et jacuisse

hirundo nidum posuisset. Credidi

nido sup-

Hic liber ab insigni matron

ri partes agit
,

quae primas in histo-

positum, qu re nihil est credibilius. Credidi vel non obdormsse , sed prostrato corpore , apertisque oculis
tantisper quievisse,

nomen

accepit.
,

Nabuchodonosor rex
fuso

Assyriorum
citu
,

in

Ninive imperans

Medorum

exer-

dm somnus
)
,

obreperet (sic ha-

et

Arphaxado rege capto , Asiae populos ad occisilos ditioni suae

,

bent gracca exemplaria

vel pupillis
(

non

clausis

et

denlem Ninivae
xiliares copias

adjungere constituit,
ipsos, qui ad se au-

semi apertis somno se ddisse

sic

multos hominum
,

vel ut habent graeca exemplaria

,

dormire Plinius
accidit.

lib.

cap. 37, narrt)

cm

casus

Credidi et

tum egesta

stercora calida, quae

exsiccrint, quae exusserint,

unde concrescentc
,

memoculi
|

non miserant gravissim ulcisci cogitavit, sumulque imperare omnibus , ut se unum pro Deo haberent. Negotium Holopherni maximis instruSyriam

branul

albuginem
:

seu leucocoma dicunt

cto copws mandavit, qui terrore circumquque injecto

excaecarentur

nam

et Franciscus Yalesius, Philoso,

Mesopotamiam

Lybiam

Ciliciam sibi ultro

ibi

phie

sacrae

cap.

22

eam vim

calidis

hirundinum

deditas usurpavit,

veniensque

in Idumaeae fines
collegit.
Israelitae

stercoribus tribuit. Et quod plus est, credidi non easu id evenisse viro sancto,sed singnlari Dei providenli

exerciium oinnem dispersnm

pri,

mui

fraeti

animo propter impendens maluni

;

sibi

ac

Oeterum neque medicinam

didici

neque vim natu-

templo metuere

tum convocato per

omnem Sama-

191

DE DIYINITATE ET CANONICITATE
montibus occupatis
,

SS.

B1BLIORUM.

192

riam milite ,

munitis urbibus se
lilteras

acut accommodatione personarum ad Anliochi Epi<

ad obsistendum parare
liachim

ad quos et
,

ddit He-

phanis tyrannidem

et

partam deinde divino prsesidio

summus pontifex hortatus ut forliter agerent, divinamque opem ardentis implorarent. Holophernes
indignatus tantam lsraelitarum audaciam sciscitatur
,

Judaic genti salutem negat Grotius veram historiam

in

Juditha volumine

describi.

Quo semel admisso

spont consequitur, perperm Judith libro divinam

tribui auctoritatem
:

Moabitis et Ammonitis Israelitici populi robur

et

qu

lictalia pratermitterentur arguli-

do causa Assyriorum rgis imperium

ille

delrectaret.
ille

Achior paucis

ex-plicat,

uude populus

venerit,

menta, quaa persuadent, ut ipse putat, canonicis bris non esse adnumerandum.
Ingenii

quomod Dei
vicerit,

patrocinio frctus hostcs vel metuendos

multm

elucet in hc contort et rerum, et

;

dm
si

Dei sui legibus non recedebat; ac do-

nominum

interpretatione

nihil

vero est

soliditatis,

nuntiat irritam fore

vim omnem eu jusque

validissimi

debuissetque Grotius non solm invenirc quid dicerel,

cxercits,

tune nihil mali admisisset, et peccato ex-

sed etiam expendere, neque uti imprudenter eruditionis copia. Si

piato in Dei sui amicitiam rediisset.

Tum

exardens

enim

liceret

hominum
omnia

et

locorum no-

iracundi Holophernes Achiorem Bethuliam duci jubet,

mma,

in Scripturis utique

significanlia quid-

quam eratobsessurus,

ut e capta,

cum

cseteris

piam, ad solas allegorias traducere, atque inde histori

verilatem imminuere, quis non

Hebris temerilalis pnas daret, jubetque urbem

cingi obsidione. Ozias urbi prfectus
,

codem modo potestab

cm impetum
,

exordio Gcneseos ad ultimam prophetici cujusque, et

agiographi
gula,
libri

hostium, alque obsidioncm sustinere decrevisset

tus repente habitanlium
bis deditionem

tan-

clausulam parabolic intcrprelari sin-

mentes terror invasit, ut ur,

ac de veteribus patriarchis, de diluvio, de

Noc

conclamarcnt

quibus vix impelrari

,

posteris,

Abrahamo, Isaaco, Jacobo, Mose, de

gestis,

bcllis

potuit quinque dierum spalium

adfuisset
,

ut nisi Dei auxilium

populo Israelitico

relatisque

ab eo

victoriis,

demum

urbs dederelur.

tanqum de

fictis

personis et rbus judicare? Itaque

Tune Judith vidua Manassis divitiis afflueus, vultu corpore atque animo casta segr ferens diem tandem consilium veluli divine adjutorio prfinitam
elegans
, ,

damus posse

significationes eas ad
;

nomina accommoquo

dari, quales Grotius atlribuit

negamus aufem totum

fuisse scriptoris,
et

narrationis corpus figmentum

allegoric Anliochi tyrannidem
daici populi expresseril.

cepit ingrediendi Holophernis castra, urbisque liberan-

liberationem Jutoto in libro

sapiat.

da2,

ca.'so

Assyriorum duce,

si

Deus dedisset. Itaque

Nec quidquam

boiue spei plena urbe egreditur, venit in castra, ad

cernere

est,

quod parabolam commentumque

Holophernem ducitur, incenditur ejus amore Holophernes

,

Tempus, quo maximi duo potentissimique reges de

dominatu dimicabant
illustriora,
;

ad convivium vocat,

fit

temulentus
,

claudi-

facla utriusque, altcrius ver

;

lur Hebraea mulier in ducis cubiculo

opporlunitate

et

progressiones
vel

narrationis adjuncta;

data, dormienlis caput obtruncat, subducit se,

Be-

homines utrinque
luin
;

inferentes, vel avertentes

Israelitis

ma-

thuliam redit

ibi

suspenso super muros Holophernis

modus

adhibitus ab

ad imminentis

capitemagnus adeo cunclis Assyriis metus incutitur, ut omnibus relictis prcipites se in fugam conjiciaut

damni propulsationem, exacte adeo,

storie

diligenter et hi-

ponuntur ob oculos, ut

fieri

non

possit quin

fugientes insequilur Isral, multos i'erro cdit, opti-

historiam credamus. Aut enim historicum esse oportuit

m prd
vit

potilur, Deique laudes conclbrt. Judith

scriptorem, aut mendacissimum

:

ad provectam usque tatem vilain prolraxit, ejusque

oper, et studio fallentem

at

homincm data quomod mendaeem

fal-

manente

populi Israelitici

pacem nemo hostium

accusant ha>

putemus, qui synagog primum, deinde a Christi Ecclesi

perturbavit.

testimonium veritatis accepit? qui facillim

Ilc histori
relici
:

summa

est,

quam adeo

sitatis

convinci ab Israelitis potuisset, et rerum Assy-

nam Grotius pra ctcris exislimat totum hoc opuscommentum esse, et parabolam scriptoris cujusdam volcntis Judoearn et Synagogam Dei patrocinio
munilam poelicis imaginibus exprimere, quando Antiochus Epiphanes
dicto
,

riacarum

Medicarumqne

scriptoribus?

qui

ut nec

rudem

se,

nec ignobilem, nec ineplum, nec vitiosum,

sed feracis ingenii scriptorem in pingendis rbus, at-

que orationis texlur prodit,

actas multis aliis
scivisset,

ita

res

sub Antiocho

bello Judseis

et sacris Libris in-

delere genlis et legis

memoriam omnem
,

irrito

modis velare verbis, atque ornarc neque unqum in eam partem orationem
causas inter

conalu tentaverat. Nabuchodonosorem

esse diabolum piis

ait

Grotius,
;

traxisset, ut fingerct bella, et bellorum

hominibus infeusissimum
atque superbiam
;

Assy-

duos potentissimos principes, quinuspim exstitissenl?

ram esse fastum

Antiochum sub

Holophernis imagine nobis exhiberi, cujus

nomen
sive

Sed brevis Grotium, cumque eo Lutherum, Chythrum, Beroaldum, Scaligcrum, aliosque, qui nuper
historia veritatem
ritatis,

Chaldaic sonat lictorem serpentis, diaboli nimirm

solcllitem et minisirum
;

adducunt

in controversiam,

teme-

Judilha

est
,

Juda,

alque impudenti arguimus, productis vete-

gens Judaica

vidua propterea dicta

;

qud humano
piorum

auxilio dcslituerelur

gladius

Judithoe sunt

rum atque insigniorum prsertim Ecclesia3 Patrum testimoniis cm de rci veritatc, tum de libri divinitate
facientibus fidem
:

preces, quibus hostis prosternilur; Bethulia hebraic

ita

enim probatione un duo hoc-

Tvbva
xilii

vel rP^N
,

WD

est Virgo Dei

,

vel

templum Dei

rcticorum errata convellimus.

Nam

Hebru clauso

Eliacimus

ut caetera mittam

est

Deus suscitator au-

ad

omne hostium genus superandum. Hc su

jam canoni veriti librum adjungere primm abEsdr, et magna Synagog non conclusum, Deum quidera

93
auctorem esse
libri

PROLEG. PARS

II.

ART.
in

VII.

DE LBRO JUDITH.

194

Judith* affirmare non audent;

qum novos homines

j

contradicendi studio abreptos,

ipsiver tamen histori comproband conveniunt, in Ecclesi* Christian* sinum altulequemet prinim

atque adeo Hebraicorum codicum, et Synagog* solius

amatores, ut nullum veteris Testamenti librum

nisi

runt codicem, qui ab eorum

patribus tanli fiebat,

Hebraic scriptum, atque in HebraBorum canonem re-

quanti liber quilibet, cui primas post canonica volu-

latum admittere velint

Dicat igitur

mina dferrent, ut Origenes ad Africanum

scripsit.

quantum

velit

Grotius siluisse Jose-

Inde Patres Ecclesi* quid de. eo sentirent, perptua consensione mandrunt litteris; quibuseliam pr*ivisse
videtur Paulus in epist.
et 40,
1

phum

de Judith* histori,

siluisse et

Philoncm

divi-

cat fictitium esse festivitatis

dicm

in

memoriam

adCorinth., cap. 40,

v. 9

ctori* Judith relat* celebratum, cujus in IIebr*o-

Judith* sententias usurpans; verba Pauli hc

rum
losi

calendariis nullum reliclum est vestigium

(ilios

dicat

sunt

Neque tcntemus Christum, sicut quidam eorum

cap. 46, v. 8, Titanis

sint,

nominari, qui

cm

fabu-

tentaverunt, et serpentibus perierunt.

raveritis, sicut

Neque murmuet perie-

nisi

poetis et

fabularum
in

scriptorihus

quidam eorum murmuraverunt,

Gr*c erudilione abulentibus

non soient
efficiet
:

orationcm traduci

runt ab exterminatore. Yerba ver Judith*,

v.

cap. 8,

dicat etgraviora,

si

qu* habet, nunquin

24

et

25

IUi autem, qui tentationes non suscepeet

Judith* librum ad moralem tantm instilu-

runl

cum

timor Domini,

impatienliam suant,

et

im-

tionem esse composilum Antiochi temporibus.

properium murmurationis su contra

Dominum

prolule-

Nam

silentio pr*teriit

Josephus, pr*leriit

et Philo

runt, exterminali sunt ab exterminatore, et serpentibus perierunt.

insignem Judith* victoriam de Iiolopherne, quia proposucrat Gr*c reddere,

qu*

in libris Hcbraicis
iis

ab
,

Clemens enim Romanus,

ter

in epist. ad Corinth., in-

Esdr recensitis continenlur, deque

Josephus ipsemet
lib.

scribere

ut
in

multas mulieres

qu*
in

divin corrobort* grati

in

lotius

operis

promio,
ea

et

virilia facta

gesserunt, bealam

Judith commmort,
tradidit.

40 Antiq. Jud., cap.

anle
capti vitale

9, professus est, quia

de

oui

Dcus Holopbernem
lib.

manibus

Clemens
mulicrem
mulier
capile

evenlis

Babylonicam

lanlmn

Alexandrinus,

4,

Strom., Juditham
ait

commmort, qu*
pomenon.
cula

cxslant in libris

Regum

cl Parali-

optimam praemium

fidei

acccpisse

Cum
sit

Elsi ver leviler ac pr*ler inslilutum paualtigcrit,

in ftostcm fidei se prclar gcsserit, et polila

qu*dam interdm
synagog*

pra^ter ea
,

qu*

in

Holopliernis. Origenes, liomil. 9 in

Jcremiam inquicns:

probalis

libris

reperiunlur
:

pra:lerniisil

Volo exemplum darc Scriptur justi fdera revocan-

tamen quod non erat pr*lercundum

I

Jobi

scilieet

exemplum affert Judith* paciscentis se egressuram ad orandum, et ad Holopliernis cubile redituram. Terlullianus, lib. de Monogam., commendans unicas
tis,

hisloriam ab Esdr

in

veteres canonicos libros re!aeiat

tam,

etc*dem infantium clBclhlehemitieam, qu*

,

multo recentior, lacuit

ut inde

inlelligatur

fidem

nuptias exemplis Scripturarum,

iiliam sanclis

et

Juditham Mcrari

Josephi ad bislori* Judith* vcritalem inlirniandam

monogamis accenset. Quid ver dicelib.

non valerc. Quomodo enim concludat Grotius Josephi

silentio elevari

mus de Ambrosio, qui,

longam de Judith*
propler formam
,

5 de

Ofic. et lib.

de Yidu.,
ac

(idem libro,
teri
,

quem non

ignorabat suo-

laudibus orationcm habet,

rum manibus
nissc?

ab iisque ad Chrislianos perve-

sermonis elcgantiam, consilium,

Nam

si

Josephus ver arbilrahalur neque divi,

eastitatem, sapientiam, sobrietatcm, jcjunium, forli-

num
tur?

librum esse, neque hisloricum, sed fabulosum

tudinem,

conlemptum

morlis,

fiduciam

in

Deum,
Ilie-

cur rcticuil? cur non rejecit ut indignum, cuicredere-

aliasquc virtules

relulissc insignem

adco triumphum

de fortissimo hoste, mullis persequilur? Quid de

Injuria deinde negalur

diem feslum, de quo coin:

ronymo, cujus sententiam

cap. 44, scribente

in superiorc articulo relu-

mate ultimo
festivitatis

capilis ullimi

Dies autem victori hujus

limus? Quid de sancto Eulgeutio, epist. 2 ad Gallam

:

ab llebris in numro sanctorum dierum

Habes

et

in vetere et in novo Tesladificeris,

accipitur, et colitur

Judis ex

Mo

tempore usque in

mento sanctarum viduarum, quibus

in
vetere Testamento
?
,

exempta

prsentem diem, celebratum fuisse,

vebat, quia in

cm

seriplor vi-

Judith

Arma

consideretur in

Hebrorum

calendariis

e de causa

novo

agendum
festi
li-

esse diem feslum non notatur.

Numquid

Favet eliam Judith* histori* veritati et auctoritati

consensus African* Ecclesi* canonicum Judith*

ejus celebritas erit scriploris

figmenlum? aut

brum

recipienlis ex

S.

Augustino,

lib.

de Doclr.

christ., cap. 8, et Carthaginiensis

synodi 5 decretum

fuitimpudens, ut lanqum rem vulgalam conomnium testimonium, qui vivebant, ausus fuerit comminisci? Verm quidem est desse illud comma
ille ita

tra

canone 48, et Ecclesi* Romance senlentia, quam

Alexander
ex capite
I

in

Gr*cis,
:

in Syriacis

excmplaribus

in Lalinis anti-

in epistol

prima dclart,

dum

probat

quis

at

verissimum pariter est S. Hieronymum

illud legisse,

in

9,

secundm gr*cam interpretationcm per:

Chaldaico codice

quod

et latine exscripsit.

sonarum divinarum Trinitatem

Si Trinitas non

est,

Fortass Gr*cus interpres

cm versionem
,

adornavit,

cur etiam Judith orando dixit, Domine, Domine, Dcus

videns diem festum olim inslitutum

suevisse
,

omnium
lasio
I,

virtutum,respicc in orationem
in

meam

et

Gc-

synodo Roman conditus Scripturarum

Ecclesiarum

jam dcposlremum versiculum Gr*c interpretari necessanum non censuit ideirc potuit feslum
agitari
;

canon. Annonpr*slat h*c sequi Patrum et Ecclesi*

judicia

felici rei

eventu induclum aliquot annos recoli

:

demde

confirmata

vetere

tradilionc,

ob novas populi angustias aboleri

sicut solem-

195
nia oceisi Juda

DE MV1NITATE ET CAN0N1CITATE
Machabo Nicanoris
acta Josephi
scribit,
lib.

SS.

BIBLIORUM.

*96

estque in textu grco dictus Joachim, quera Yulgata

temporibus, ut
multis
tur.

12 Anliq. Jud., cap. 17,

Eliacbimum nominat.
Praeterea
in capite 5,

jam

seculis in calendariis Judaicis

non signan-

Holophernes principibus
explort quinam
sit

Qu

enira

divin institutions non sunt, sed

Moabetducibus

Ammon

populus

pncsentibus de causis ab hominibus constiluuntur,

multis modis cessant.

montana obsidens? quo numro? quas urbes teneat? quis militi rex? Achior ver dux filiorum Ammon
respondet inter cetera ante paucos annos nationem
illam propter Iegis
in

Qu
v. 8,

de

(iliis
:

Titanis in cantico Judith, cap. 16,

leguntur
filii

Non enim
illi
,

cecidit potens

corum jnve-

su neglectum abductam captivam

nibus, nec

Titan percusserunt eum, nec excelsi gised Judith

,

terram non suam; nuper autem reversam ad Do-

ganles opposuerunt se

(Ma Mer art....

,

non auctori tribuenda sunt

bis in
rel
,

sed interpreli

qui cim

minum, congregatam ex dispersu ascendisse montana, atque iterm Hierosolymam ubi omnia ipsius sancta
,

eodem
in

versiculo D\NS"1 Gigantes vertcre debe*

altero loco

sunt, possedisse.

Hc

san Holophernis interrogatio,

maluit

Titanum nomen adhihere,

qui in

et Achioris responsio,

neque temporibus

stantis Ju
solu-

terrilicorum

hominum,

ut fabula narrt, ac procerilate

sit, interprtent

dorum

regni,

neque diebus Manassis congruit,

insignium. Quid autein niirum

tamque jam
Holophernes

caplivitatein indicat.
,

Rogarene debuisse

libro Job, Arcturi, Orionis, llyadum, Pleiadum,

Amalverlit
tapi-

thur noinina usurpavil

et cap.

26 Proverb.,

quisnam esset populus Israelilicus quisve potissimm rex, quem paulo anle in Assyriam
captivum deporlatum ignorare non polcrat, et fortass viderai?

Hehraicum iTQSnO acervutn Mercurii (pro acervo

dum;
lilios
l't

vel

ut

alii

volunt, funda), in Judith librum

lieenti inlrusisse?
libri

nonne

et brevibus respondisset

Achior

Titanis

edem

autem graviora, qu contra

veritatem et

divinitalem opponuntur luceni quaindam accipcrent,

diriinenda
lis

populummet Nabuchodonosore nuper contritum et regem plan eumdem quem vinctum in Nini ven ad regem adduxerant Assyriac ips copi, quiesse

esset

qu

interprtes et chronologos

bus ipsemet imperabat? Rurss Achior respondens,

et

ha tends in varias parles traxit,

de tempore histori
,

mala

Deo olim immissa Judis

referens, spectat

Judith

aule caplivitatein Babylonicamne

Profect

an post

caplivilatem Babylonicam,
pingit in

quam

nativis coloribus de,

multm interest ad extricandos nodoe, quemadmodni tempus histori conslituatur

eonligeril*
:

Grco prsertim exemplarii Judorum cladem narrans ait Ki b v&i

:

ubi recentem
toO o octv
est

sed quia prolixior esset arliculus,

si

numeris omnibus
illa

-jzhrfir,

-, tU 2apo s

et

templum Dei ipsorum factum

ahsulvcrclur bujufi rei tractalio, tempusque nobis

in

pavimentum,

id

est, disjectum et

quatumsolo,
dici

prariperet in aliorum explicatione

iinpendendum

quod nonnisi de templi excidio incendioque

terat.

po-

strictim opinionuni varielatem, et causas persequar,

ut in gnre saltem intelligalur, quibus armis contra

l

Denique ad annos Babylonicam scrvitnlem prcedentes accommodari

nequit Judith las,
et vit
8,
,

quod

heutiiniii, a*iv'rsai

ii

pugnent, quibusque ob-

nitainur.

Quod

si

difficile

adbuc videatur certum

duralio, elpax Israeli per Judilhamallata.

Namcap.
su

tempos

delinire,

non
,

erit

proplerea histori vcrilas,

Judilba junior adhuc et eleganlissim

forma dicitur

aut dignitas incerta

cin mullas sacras bislorias et

cm Holopliernem
accendit;
cap.

convenit

eumque ad

amorem
multis

profanas paribus dil'hcultatibus obstruclas cerlas leih ainus.

ver 16,

v.

28, vixisse annos 105,

toloque ejus vit spalio, et post

morlem annis
:

Eusebius et Grcgorius Syncellus pulant Judith

faclum post redilum captivilate Babylonic accidisse
;

non

fuisse

qui Israelem perturbaret

supputemus

sed primas,
aller

cum
:

(juo Hebriei senliunt,

rgnante

Cambyse,
lea
lia

Xcrxe

uler<|ue multos habet sectalo-

jam morte Manassis ad bellum usque Nechaonis elfluxerunt rgis yEgypli in quo Josias occubuit anni tanlummod 34 quare etiamsi poneremus Ho,

autein senlcnliam suain confirmant.

Cm

lopliernem sub exituin vit

Manassis invasisse Juaetatis

cxi -iiatiim est

tra Israclitas
,

gravissimum

illud belli

incendium con-

dam, tum Juditha sexagesimum

seral.

annum exces-

quo proxima quoquc

arissel Hierusa-

At mulieri

ita aetale

provect defloruisset jam

lem, uWi Judilba praesidium invenissel, desierantjam

regel
in

oninis

form

dignitas,

neque vidua plusqum sexage-

Isral

et

Juda, jusque oiune regendi erat

sive

naria irrelire ade

Assyrium ducem potuisset, aut

vel Xerxis post

suiiiino

saeerdoli Kliaehiino,

Joachimo, qui et
:

tantos in ejus peclore igns excitare. Veris igitur ad

apparaloj bcUici summain suscej)erat

polest ardens ade
qiiiu

neque credi

tempora Cambysis

Babylonicam capli-

bellum acturn fuisse populo,

sui partes ageret, si rex qui-

vilatem Judith factum rejicitur.

rei inaximas ofucii

fuissel
:

Bellarminus contra, etSerarius, quos ingens inter-

dciii aUlIfi

alqui anle

Babylonicam capiivita-

tem po>leri
et lanliui
cloritas.

l>.ividis

continua successioneregnrunt,

pretum numerus sequilur, ante caplivilatem Babylonis, et sub regno Manassis histoi iam Judith conligisse
defendunt, neque sub Xerxis
luisse.
illo
(

poj

redfttam peins pouiiu'ccs mansit au-

imperio accidere po-

Iimiper quando

renipublicam reges
fuit,

Juda

Cambyses enim

esse Nabuchodonosor, atque

gubernrunl,

nemo

pontificum

qui Eliacliim no,

rgnante obsessa acliberata Bethulia rnull minus

in

mine appellaretur,

sive Scripturas sacras

sive Jose-

congruenter dicitur. Cambyses Babylone

dit,
I

throno seet
5,

phum

consulas

solut ver eajilivitale Juachimiim

non Ninive. Cambyses septem tantin annos

lenuit,

eutilUse

r lci imus, qui sacris pnefuit,

Xerxe rognante,

m*ases ornQue imperium

ex Herodoto,

lib.

PROLEG. PARS
cap. 5
;

II.

AUX.

VI1.

DE LIBRO JUDITH.
id

198

Nabuchodonosor vcr anno regni 12 Arpbaxabello

devicit.

secundm Husserianos calculos ex Chronico Eusebii

A. M. 3296. Per

dum

in

Cambyses provincias orancs

libro

tempus sedes Assyriorum regum

accepit hareditarias, quas Holophcrnes in

dith rgi acquisivisse narratur,
et in

Ju-

erat Ninive, ut ex Tobiae capite primo deducitur.

riasses

Ma,

tolam Judaam

Judaicum regnum

est ingressus

A. M. 330G

et
,

prsertim dominabatur, nullo contradicente. ) Elenim poslqum Hebraei Babylone redierunt, neque in Media,

quinquaginta quinque annis regnavit in Hierusalem

vel saltem vixit,

poslqum

est

regno potitus
lib.

nam tem-

neque
bcrent
libro

in
,

Assyri sui erant reges, qui principatiun haPersis

poris partem captivus egit Babylone,

cap. 33, v. 11
,

i Paralip.,

jam tolam Asiam occupanlibus

in Oriente reges

in

illc

abduclus ab Assaradonc Saosdu,

autem Judith legimus Medorum atque Assyriorum

de totius

chini ptre. Saosducbinus

qui Nabuchodonosor Ju-

duos fuisse polentissimos

Asia principatu dimicantes.

dith pulatur, Babyloniis Assyriisque imperans, auspicatus

est

Neque reponant Xerxem

infeliciler gesto, suis esse

imperium A. M.
1
,

3536

ideirc

anno

regem, bello contra Gnecos

cpisse contemptui
,

imperii 12, Judith cap.

lavit

v. 5,

Arphaxadum debel-

et tuai

duos Xcrxe pracfectos

anno 55i8

Holophernis caput abscidit Judilha,

amplissimis Media? atque Assiria; provinciis, occasione

capta rgis obsequio defecisse, sibique
firmasse.

anno poslqum Assyrii Arphaxadum superaverant,

regnum conlestimonia

quem
igitur

sive

Dejocem cum Husserio,

sive

Phraorlem cum

Nam

usurpalam banc novorum regum aucto-

plerisque

interpretum velis esse, nihil relert.

Cm

ritatem aculis fingunt,

qum
lib.

anliquilalis

ab anno 3506 ad annum usque 5561 regnaverit

isto

probent. Ait cert Justinus

Artabanum Xcrxis

Manasses,

Judis imperante,
:

de

Ilolopherne

pnefectum, dficiente

quotidic rgis majestate, in

triumphatum

est

cmque ex
Ecbalana
fit

initio libri Juditliac salis

spem

regni adductum fuisse; at praiterea regiam po-

consiet, non mult post aut condilam aut dilatatam,

tcstalem habuisse non scribit.

Quomod

vcro Nabu-

cinclamquc mris
aptissim conjectura

historiam

conligisse,
ille

chodonosor Xerxis
regnarel in Ninive
,

aclale, et slanle

Persarum imperio
historias

quis

sit

Nabuchodonosor

quam
et

magno Nabuchodonosore
tam
,

Assyriorum rex, quisve Arpbaxadus Medorum.

innuisse sufuciat.

Haec

eversam novimus? Rvera quantum ad

hebras
iinivem
,

qum grcas
,

maxime Ilerodotum legimus rgnante apud Hebros Josi, apud Medos

,

His causis adducti, qui Bethulia obsidionem referunt ad Manassis tempora ante caplivitatem Babyloni-

Astyage, fuisse subversam,

Hieronymus

praufatione in

cam,

ita

respondent argumentis aliorurn judicaiitiuni

ill

Jonam.
Accedit historiam Judilhae evenisse paul post

historiam Judithce caplivilate

esse posleriorem.
fit

qum

Manassis equidem

nulla

in

libro Judilluc

mentio,

urbem Ecbatanis
cap. 1, v. 2, Ka

condidisset Arpbaxadus, vel saltem

,

quia vel vinculis solutui, et Hierosolymam reversus

ita

novis diciis auxissel

ut habcut Gracca exemplaria,

pnitentia2 ajenda

et

reparando prlei ito malo

uz.oy.r.'j,/

fa /.^arvwv,
lib.

et dificavit
j

incumbebat, ut omnia regni negolia Joachiino pontifici

super Ecbalana. Uerodolus autem

cap. 9,
films
:

commiserit, ut Josephus scribit,

cap. 4
,

lib.
,

10 Antiq. Jud.,
atque Ozia? po-

Dejoce Medorum rege exstructam tradit,

quam

vel Senalui Hierosolymilano

Phraortes vel Aphraartes amplificsse creditur

veniunt enim
;

con-

lissimm urbis praefecl totam ejus urbis defendenda

quodammod Aphraartis et Arphaxadi nomina et qmc in libro Judilha; Arphaxado narrantur,

Phraorti evenisse eadem
,

curam
et

rcliquerat,

dum

ipsemet

in

communiend Hie-

rusalem totusoccupabatur.

Nam

Eliachim rbus sacris

Herodotus
,

scribit.

Narrt
|

lemplo veris consulebat, animes, addens timor

,

enim

historicus

Phraorlem
,

cm multas

provincias
,
}

perculsis

firniamque in Deo fiduciam excitans

;

quod

arma movisset in Assyrios ainplissimamque eorum sedem Niniven obsidione cinimperio suo adjunxisset
xisset, ab Assyriis superatum, et cuni maxiin exerci-

erat pontificis officium

vel

inspeciem

belli negoliis

abstinerc voluil,
tur,. qui

ne

in

Assyrios rebellis esse videreiis

paul ante ab

in libertatem

diiuissus

tssui parte
Judith initio?

ea_>suru.

Quis non hajc eadem legitin

libri

fidem fortass dederat se arma contra ipsos non ca-

pturum.
,

Hurss Nabuchodonosor rex

levit,

qui Arphaxadum' de:

Eliachinium ver

summum
ita

ponlilicem temporibus

Babyloniis simul,

atque Assyriis imperabat

Manassis exstilisse
18, v. 18,

persuadent. Lib. 4 Reg. cap.

noiniMi quippe

Nabuchodonosoris regum

est Babylo-

Eliachim

filins

Helcke dicilur pra positus

v
:

ninruin, qui tamen sacro auclore rex Assyriorum

di( ilnr
:

doms Ezechhe

patris Manassis
llelciiv

Eyressus

est

autem

srd regnuni

ulrumque
fuisse
,

lingi

non potest

in
)

ad cas Eliacim (Mus

prpositus doms. Hcleias

,

uniiis rgis potestalc

nisi

ante Rabylonicain

ver rgnante Ezcchi ponliliealuni gessil

ponlificatu tiliuni SUC4 essis.se suit
llcrin Isa'ue cap. 32, v.

tique
u<
.
i

in
i

servitutem. Assaradon
capta, Chaldaicuiri

enim rex Assvrius, Babylone

ab Assyri dmilsum,

Manasse quis
l,.cc

iiperiuin

20

el

21,

de EliacUno
:

le-

alquc Bchso sive Baladano saliap Babyloni.e olim

coristiluium ditioni j,u;e reslituit A. M.
7>7>-27>
,

gunlur dicta ad
in die ill
et
:

mull

Sobnam praposiliun tiinpli Ei <^W rocabo servum meum Eliacim fdiuni UcLia\
et

anteqnm
tigit

Juda-i Hir.-osnh
7)'rli).

mis deporiareniur, quod con-

induam illum tunic tu,

et

cimiulo luo Luufortabo

A. M.

J;nn \<t<> quo

unqum lempore Naei

cum,

potcsttttcm tutnn dubo in

,

manu
Cl

cjus, et eril quasi

buchodonotof
tuin
iur.
Jinl.i

isfc

Motor Arphaxadi regnaverit,

quia

pater HobiUUlUkUi Hierusalem

ilomui Jttda.

-oriim rex principe

i

lum

Irnuerit, iudrcolligi-

lo<o auctorilas, etofficlum,

el

mi tus
iu

Quo in Eliacmo trij>opnfl

Ecbalanii coud

la est

Dejoce

Medorum rege,

buenda

ill

ipsa prx'dicitur,

quam

eUreujis

109

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
dum
Holopherreversi

SS.

BIBLIORUM.
:

200

ngusliis noster Eliachimus oslendit,

vilate Babylonic fuisset locutus. Addit

nesBethuliam obsidebal. Qude causa Hieronymus et Cyrillus non alium esse Eliachimum, qui in Isai, ab
co qui in Judilli nominatur, affirmarc non dubitrunt.

Nuper autem ad Dominum Deum suum ex dispersione, qu di-

spersi fuerant, adunati sunt.... et iterm possident Hic-

rusalem, ubi sunt sancta eorum; atque hc sua orationis parte speclavit Manassis liberationem ab Assyrio-

Neque mirum

est hujus pontificis

nomen

in pontifi-

cum

genealogiis

ante Babylonicam

servilutem non

rum
metu

vinculis,

et

reditum Hierosolymam.
et

Nam cm
autem rege

cxsiarc neque in Scripturis, neque apud Joscphum.

In capilibus

Manasses rex captus est

Hierosolyma direpla, Judiei

:

enim 22

et 23, lib. 4 Reg., crcditur

hune

perculsi subduxerunt se

rcstituto

Joacbimum nomine
filius

palris

Helci appellari

in Para-

in pristinam libertatcm,

poslqum pniienti Baby-

lipomcnis autem, et in Baruchi propheti, ubi Hlcias

lone act

Deum

sibi

promcruit, et ipsi ad primam seet

Sellum, et patcr Azarice dicitur, nomen patris

filio

deni rcdierunl.

Tune

lemplum,

et allare, in

quo

pro avo, et nepolis pro

poni, ut Helcias pater

sit

idolorum statuas Manasses erexcrat, et sacra vasa

purgata, atque ad
ligio.

Joacbimi, Joacbi^mus Azari, quod in Scripturis non

est insolens,

suam dignitatem

est restitula

Reet

neque eget exemplis ut demonstretur.

ad est pontificum successid sive
sive in Sder
ut cer-

Inlricata prterea

Qud

si

Gr.-ecus interprcs

majorem vaslitatem

in Scripturis, sive in histori Josephi,

totiustempli ruinam significarevidetur, tantam fidem,

ut ab initio monuimus, non meretur, ut ab Ilieronymian translatione recedere debeamus. Sed neque

Olm,

id est, srie

temporum Thalmud.istarum,

lus inde pontificum

vcrsis Scripturis ab
tute Babylonis

numerus nequeat

confici.

Ex-uni-

Aarone usque ad reditum servi-

numerantur pontifices 28, quot numcrat Joscphs; mutatis lameh nominibus quibusdam, atque
inverso ordine
:

Grcus eversum fundits templum imo ver factum esse in pavimentum id est quasi profanum locum, qui proculcalur infidelium pedibus,
dicit interpres
:
,

at

ex

lib. 1

Paralip. sigillatim 24; ex

ut Syrus traduxit

Factum enim

est

templum Dei

in

Sder Olm 25. In

eumdem scopulum

incidunt, qui

pavimentum, eliamsi dirutum non esset, quia profanatum, pollulumque Manasse fuerat, posilis
ibi idolis,

ab dificatione secundi lempli usque ad Tilum cata-

logum pontificum describere susccperunt, quorum

alii

quomod
tur, et

profanari soient,

qu

in

terram projiciun-

numerum
cat,
nisi

augent,

alii

minuunt, atque

in appellandis

proleruntur pedibus, ut calcatur pavimentum.

in ver-

nominibus discrepant. Quid porr tanta varielas indipontificum seriem in Bibliis accurat non
esse dcscriptam, atque uni ponlifici plura nomina, vel
pontificibus pluribus

Scripturarum enim dicendi genus est, quod et

naculo sermone adhibemus sancta concutcari,

nulla

cm

rerum divinarum haDetur

lib. 1

ratio, et

omnin con-

unum nomen
et

esse tributum?

temnuntur. Sic
orantes
sunt....

Maehab. cap.
:

5, v. 51, Juda?i

Explort dcinde Holophernes principibus

et

Ammon
primm
si-

Dominum clamabant

Et sancta tua conculcata

quia

Moab Judxorum vim, turii primm in cas

potcnliam, velignorans
et

terras venerat,

fortass

Assyriorum copias ducebat; vel ignorare

,

neque tamen eversum fuerat ab Antioclio templum. Idem ipse Grcus interpres banc explicandi rationcin suggerit, dum cap. 4, v. 3, nott Quia re:

mulans quant essent Hebrxorum vires

ut experi-

center ascenderant caplivitate, et nuper omnis populus

colleclus fuerat

rctur illorum principum fidem; vel penits inlelligere

Jud

et

vasa

et altare

et

domus
ai-

volons quid possent Hebri, atque an cuni finitimis

profanations sanctificata fuerant. Si ergo templum, et

tare purgatione

quibusdam populis Arabibus, yEgyptiisve societatem

baberent. Interprelari etiam possumus Holophernis

lantm eguerunt, neutrum ante fuerat

cequatum

solo,

neque fundits eversum.

verba non ut sciscilantis, sed indignanlis minaciter,

et

Definiri ultimo loco Judith tas ex oriseleganti

Judos contemnenlis
et

Dicite mifii, ecquis est iste po-

pulus in rupibus

cavernis

montium

fidens, qui JSabu-

non potesl; neque ejus juventa cum pace componi; qu post ejus morlem multos annos duraverit. Quare
hic harent, qui sub

chodonosori

toti

terr metuendo obsislcre audeat,

:

eum~

Manasse facUim Judith coustifuit, qui perturbaret Isral,

que principem delrectare? dicite

quis est?

tuunt:

nam

illud,

non

cap.

Respondet autem Achior

altis

rcpetens populi orilibcret;

10, v. 30, intelligi nolunt de solis reliquiis Israelis

ginem ab Abrabamo,

ut plenis

datam fidem

Salmanassare in Saroari

relictis

long pace

fruilis,

tum

ait

Nam

et

ante hos unnos

cm

reccssissent via

cm

ill reliqui

distinctum Judis corpus Reipu-

quant dederat

illis

Deus

ut ambularent in e, exterminati
et

blic non efficerent; sed Israelis nomine significalam

dicunt
buerit.

sunt prliis multis nationibus,

plurimi eorum captivi

omnem Hebrorum

terram, qu paeem ha:

abducti sunt' in terrain non suam, cap. 5, v. 22. At

Expcdiunt se tamen ulcumque hc ralionc

non potuit Achior Babylonicam captivilatom commeniorare,

Juditham adolescentem adhuc fuisse, cm Holophernis

caput abscidit, nullus Scripturarum locus evincit ponatur ergo sexaginla annos natam retulisse insignem
:

nimirm 120
vnstitas

qu tempora Xerxis long prcesserat annis cm contrario illata terrx Israclitic pcr Salmanassarern, et Judx pcr Assarado:

illum de Holopherne

limmphum;

inde numerentnr
;

nem non

ante mullos annos fuerit,

illa scilicet

an. G5,

ba^c ferm 20. Dixisset etiam vcris ab un lantm

anni quatuordecim ad mortein usque Manassis duo imperii Ammon; triginta et unus Josi; septem Joachimi, antequm
ducerelur,

natione Chaldocorum exterminatum populum

multis; atque

non

omnes omnin abductos

si

esse in captivi-

Babylonem Mabuchodonosore abcomponemus annos 5i. Hoc calculo consli-

talcm, non plurimos,

de plenissim

omnium

capti-

tutovixissetJudithaannofi 45 post celeberrimam victo-

20

PROLEG. PARS I.'ART:

;

VIII.

DE LBRO JUDITH.
,

202
v.

riam

pax autem decem

circiter annis,

e mortu, in

Israele perdursset; igitur dicere ver potuil scriptor

quod tamen Jacobo ptre, cap. 34, cap. 49 Gnes, reprobatum est.
Merit
et Assyriis

mitas

30

et

sacer vivente Judith, et multos post annos pacis fru-

hc dico leviora. Nam primo Nabuchodonosor

,

clum non

fuisse ab hostibus Israeli

ademptum. Non

et Babyloniis imperavit

statuitur enim,

immrit autem usque ad Joacbimum regem Chalda?is deporlatuni dicitur nihil perturbationis attulisse

ut diximus, ab alterius sententise propugnatoribus alio

nomine Saosducbinum esse Assaradoni

successorem.

in

imperio

Israeli exteras ulique gentes

nam

Josias lacessitus

Quamobrem

gerere

nomen Nabuchodo-

non

erat

Nechaone, qui contra Assyrios tantm

;

nosoris potuit,

quod Babyloniis rgibus

,

commune
,

ducebat copias
sui fines egredi

ipse ver ultr voluit prseter regni

et proficiscenti
,

erat, sicut Pharaonis iEgypliis

et simul rex Assyriolib. 1

Nechaoni

itinera in-

rum
ult.
,

vocari

quemadmodm
filium

Esdras,

cap. 6, v.

lercludere

imprudens fortass

qui et imprudentiam

morte

luit,

quam tamen nullum bellum consecu-

regem Assur vocat quanqum, siaccuratis loquamur, Persarum rex dici

Histaspis debuisset. Iterm res in histori spectatui\ non verba

Darium

tum

est.

Difficile

san cuipiam videbilur in

animum suum

penduntur. Hbri post Babylonicam captivitatem

principes

quomod sexagenaria mulier ade venustate ut ducem ad su amorem inflamniaret. At cogitet ipse secum mulierem, quse
inducere
et

omnes Transeupbratenses

sibi infensos

Na-

forma oris valuerit

buchodonosores nominrunt, propter magni Nabuchodonosoris celebritatem, qui Jud;ris exlremum

exitium attulerat
:

illud

centum quinque annos

vixit

viribus firmam

vivido

scriptor ver libri Judilhas vel

scripsisse putatur.

Ba-

colore optimquc corporis temperatione posse et ad

bylone

vel in

Chald
et

sexagesimum usque annum multis junioribus forma

pnestare. Nec enim ejusmodi aetas aufert oris dignita-

Secundo, fatemur,

supra constitutum nobis est,

fuisse

regnum

Isral

usurpatum

ab Assyriis,
in

et

populurn

tem, quoe primis juvent annis in vultu insederit, etsi imminucre sp soleat. Sanc plusqum sexagenaria3, item et

in servitutem

abreptum; sed mulli qui

montibus se
,

subduxerant,

nonagenari forma non

defloruit,

quin

caplivitale effugerant ex

dm Samaria expugnabalur et qui filiis Isral cm reperissent

,
,

reges ^Egypti et Geraris ab

capti ejus

Abrahamo abducerent,
tum meminerit quantam
ben compt
et scit

desertam prop mare Tiberiadis Belbuliam e se recipientes

pulclnitudine

muniendam currunl
Simeon
et in

ibique sub imperio

se tuebanlur. Miltere
:

Deus
:

atlulcrit

matron cm dignitatem, tm venustaamore

et

principis Oziae ex tribu

tem demm

scit mulieris lauloo,

autem potuerunt
ritas
tico

omnem Samariam

nam Sama-

loquentis, lict adullioris,

capi illico potuisse

plurimos, sive Culhos, qui sacerdote Israeli-

senem ducem ad voluptatem,

propensissimum. Quanqum
plures mult

feminarum amores
qui xManassen
,

legem Mosis docli erant, legemque ipsam ex parte

difficile

et sunt,

sallem susceperant,

non

fuit

consentire

cum

annos

quam quatuordecim

post Judi-

Judis, et contra Nabucbodonosorem arma sumere

Ih triumpbum vixisse colligunt, iique annis ferm

jubentem divinos honores

exlerminium.

sibi tribui

minanlemque
dis-

pacem Israelis producunl. Qu si vera Sunt,Juditha quadragesimum quintum annum non excessisset, cm ejus amore arsit Holophernes, alque e
sepluaginia
fuisset late quoe su

Possumus etiam ad pleniorem hujus argumenli

solutionem

cum Humphrido Prideaux

sic

rem

expli-

desiderium facillim excitaret.

Hc

usui magno'esse possunl contra validiorcs hae-

care. Assyrii quidem rgnante Salmanassare lolam Samariam ceperanl, atque e colonias miserunt; vel

reticorum aggressiones, quoecumque ex duabus probetur sententia

;

cm ab

iis

restituais est in liberlatem Manasse, atque

prscrlimvcr

si

posterior
bis

nam

cetera

iterm data fide in Judaicum thronum impositus, tolius

ab

iis

opposita leviora sunt.

Ex

unum

illud est

Na-

Samaria faclus est princeps quasi fiduciarius

quem
2 Pa-

buchodonosoris nomine nullum unqum appellatum

in bistoriis nisi
;

vasallum vocant. Reaps, ut notum est ex

ralip.
,

lib.

Babyloniorum regem non Assyriofuisse,

cap. 34, Josias Manassis nepos in ditione su

rum eorumque sedem Babylonem

Alterum
est
,

nonNiniven.
,

habuit regionem
deleti possederant

omnem
:

quam
,

olim Israelis reges

potest

in

diebus Manassis totam Samariam

,

et

neque

intelligi

quomod ad

regionem

omnem

quae in Israeliticum

regnum olim
fuisse, et

filiis

Josiam ea possessio migraverit

profecta censeatur
ut in fide
, ,

nisi

ab avo Manasse

perlinebat, in rgis Assyriorum poteslale

quam

Assyrii liberaliter dederint

repletam Cuthis
Isral tenebatur,

quamobrem neque Betbulia

ipsis in

et in clientel su

subjectum Jud;corum

neque ab

omnem Samariam

regem

tenerent. Inlererat

autem maxime Assyrii rgis

sibi

milti potuerunt, qui occuparent omnes vertices montium, ut scripium est cap. 4 Judith., v. 5. Tertium est

augere potentiam rgis Juda, eumque

devincirt

ut adverss ^Egyptios obsistere valeret, atque iter H

Holophernem

in libro Judithse describi

agentemPersa-

primus intercludere,

si forte ipsi in

Assyriam invader

rum moribus, cm tamen

temporibus essent
ignoti.

regum Assyriacorum Quarlum est in cap.8,v. 1,

Persce
filio

tentassent. Igitur lict Samaria, ante Manassis libra

tionem captivlate, ab Assyriis teneretur; attamci

soluto Manasse
transiit, in

originem Judithnc derivari ex Simeone,

in

Ruben

cum quibusdam

conditionibus ad

eum

quo aperl

fallilur scriptor.

Simeonis quippe fraler

eque ipse imperabat. Poslea accidil ut

vexaret; iste (ut

Ruben fuit, ulriusque ver pater Jacobus. Quintum commendari Jndilli facinus Simeonis et Levi, cap.
9, v.

rex

Medorum Assyrium

Grcus codex

babet) auxilium fderatis, clientibus peliit;

ei venit auxilio
:

nemo

qui ob Dina violaiionem percusserint Sielies. s.

Manasses ver

cm

esset ex recenti-

m.

203
plag quasi saucius,
subsidio iniltere
:

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
meo judicio, ne potuisset quidem quamobrem iralus Nabuchodonosor,
fliciter

SS. BIBLIOKUM.

204

hisloriam, non ad personas, non ad locum, neque ad

tempus, sed ad mores Juditha)

attinet, qui

non posse

re ad versus Medos

confect

arma

vertit in

videnlurcum

libri

sanctitale consentire. Pugnatur.

divinitate histori, cujus

omnes quibus se dereliclum omnin incensurus erat, nisi

impedivisset. Vel etiam
(si

viderat,
viclorioe

quorum

terras

nobis pro veritate et

ma-

cursum Judith

xima pars
diviuque

est Juditha,

quam caslissimam,
pra ditam.

atque inte-

latinuminterpretcm omnin

gerrimam viduam proedicamus

forlitudine

diviui consilii

plcnam,

sequimur, in quo nulla est mentio vocali ab Assyrio

rege conlra Medos
subsidii)

Yerm

ipsa Assy-

Nabuchodonosor coede
lumens cogitaverat
religiones
in

riorum

ducem

et perpeluis

mendaciis

fefellit, et

ad

Medicarum copiarum
subvertere

elalus, et

impudiciliam provocavil, et in laqueum induxil. Quo-

orbem lolum exercere tyrannidem,

,

omnes
:

seque
,

unum Deum colendum

si

exiiibcre

riant

mod autem h;rc cum lanl ? aut quomod divino

ut

mulicris virtute

colo-

proesidio armaii vcrsula

quare nihil mirum

obslilum est ludseis, etiamsi

ade mulier poluerit? Orat

Deum

in

cap. 9, v. 12,

iidem

illi

Manasses vel sacramento dedisset.

Holophcrnem

sibi

deluroccid re; intercalera ver

13, ut vults suimet venustate
:

Tertio, elsi

Holopkernem Persarum mores

Assyrii
,

et

con-

et aliud rogat

vers.

sueludines tenuisse constaret,

probabit.

Persam esse nemo

atque amatoriis verbis ductor exercils capialur

pialur laqueo oculorum

Ca-

Numquid
uti

primm non polucrunt

silenlio prreterierunt

suorum

in

me,

et

percuties

cum

isdem

moribus

quos postea Graci scriptores

ex labiis charitalis mc. Deindcsc

ornavit, ut plus irritamenlorum

ila polivit,

compsit,

Persis tribuerunt?

Nam

Grci

adhibere non posset

vivendi institulumet

formam

Assyriis usitatam, quod

mulier, quoe scandalum offerret viro.

Cm

vero castra

incomperlum Grcis esset, quam vit rationem ii fuissent secuti de Persarum vero agendi gnre srbi
:

Assyriorum ingressa
cap. 10, av. 11, ad

est, et

ad Holophcrnem deducla
11
capite
,

14

et loto
in

mendacia

noliore fus scripserunt.

cumulavit mendaciis, quibus

falsam spem Assyrios

Quarto, vel Judilhae progenitores Simeon et Buben

adduceret, et consilium fallendi tegeret, ut plan accidit.

sunt illustriores quidam

viri

ex Simeonis tribu

non

Tandem cm
re

princeps et imperator exercils

autem palriarchhTii Jacobi

:vel

quod
uti

credibilius est,

insidiosis et tectis verbis

mulierem ad convivium voinvitaret ad flagiiium,

loco Ruben legendum est Isral,

Grci codices
i

csset;

autem ips

quod

habent, et sanctus Fulgenlius in epist. 2, ad Gallam

legit.

ignorarc ipsa non poterat, paratam se respondit facere quidquid Holophcrni placuisset, seque

Eo tamen

in

loco

nemo

exislimet

omnes Judi-

maximo
ad 16.

lha3 proavos

ad Jacobum usque recenseri nullo pr-

honore propterea dignatam, cap. 12,

Post hcin ducis tentorium admissaest
solo

v. 12,
;

termisso; plus enim

qum

16, generationes Juditha

sola ibi

cum

Jacobo dislabat

sed Scripturarum

morem hune

esse

Holophcrne noctu clausa, evidenli amillcnd

scit in genealogiis texendis^aep

quorumdam Patrum

pudiciti periculo objecta,

dissolutiss'ur.us, nisi

quam

constuprssel

homo

nomina

prteriri.

c usque vino

maduisset, ut se
aclionis ex

Qukit, Juditha cap. 9, v. 2, non probat Simeonis

animi impotem faccret. Ilujusne totius

factum e orationis formula

Simeon, qui
ultionem)
dedisti
illi

Domine Deus

patris

mei

omni parle iniqu,

fautorcm

et lurpis
?

auctorcm, motorem, aut

gladium in defensionem

(id est,

Deum faoiemus

alienigenarum, qui violatores exstiterunt in

Equidemmallem ab

altero doceri de
:

hocargumento,

coinquinatione su.... sed Dei potentiam jusliliamque

qum

alter

me

magistro uteretur

verm ab omni me

commendat, qui peccati pnas ab alienigenis per Simeonem repetiit, gladio ei tradito, quanqum SiV. 24,

meon cdendo peccaverit. Sic Ezeehielis, cap. 50, cm ait Deus Et conforlabo brachia rgis Babylonis, daboque gladium meum in manu ejus, et confringam brachia Pliaraonis.... significavit indignationis
:

invidi liberabo, et ponam in medio sententias, nec quemquam interpretum nominabo, ne plus forlass auctorilus qum ratio apud qucmdam valeal. Consti 1

luo autem inprimis verba omnia, quoe Juditha protulit

scu orando, seu hostes alloquendo,

totumque

fa-

ctum, quod ab c

cum

adjunclis

omnibus geslum

esl,

i'urorisque sui

ministrum futurum Babylonisregem

in

non esse necessari censenda

rante aut movenle

Spirilu sancto inspi-

iEgypti vastatione, non autem peccati expertem. Ple-

provenire,

quanqum menlem
in

rmquc etiam in coede Simeone facl zelum et factum cum suis adjunctis interprtes distinguunt zelum seorsm spectatum laudedignum dicunt, eumque Juditha commendalum; factum ver indignum pror:

consiliumque liberandoc patrie Deus ipse

immiserit. Ilaque
alii

Judilham
allinel

inlerpreium,

quod

ad

verba Judith, quoe

videntuv mendacia, respondent

mendacia non

esse, quoe ab hostc, qualis erat Judi-

ss, illudque Juditha sine laude

pneleritum.Neque
in

tha, dicunlur, aut fiunt; sed insidias et slratagcmata

improbanda omnin videlur Malvend;e

plicitate femine, ut

hune locum

bellica nullis nalur,

Ici, isti aiunt,

Dcique legibus interdicta. Vigi:

interpretatio inquientis fieri potuisse ut Judith sim-

hoslis armalus

curetne

sibi

damnum
no-

quisque est

in

auclores generis
alioquin impro-

ab

iis

imporlelur, qui captare occasiones

:

omnes

sui propensior, factum parenlis sui

cendi possunt
fidat

caveat

sibi,

explore! , non torpescat,

bandum
In
ls.

extulerit: JSeque enim hujusmodi apicesjuris

nemini
,

udeb sunt mulieribus explorati.

cium
poct
ver non ad solam

aut

nihil enim est qud fraudem, mendadolum causelur. Noiissimum illud est

poslremum locum reservavimus iodum, qui noest gravior

:

semper visus

ille

Dolus an

virtus,

qusin Iwste requirat?

203

PROLEG. PARS

IL

ART.

VIII.

DE LIBRO JUDITH.
ita et

206

Verm non

plcet uec responsio purknis. Stralagc(Jolis

ad falsum cultum impellebant,

eriperc
,

queumque ratione
co ipso

matis quidem et
fingcrc scilicet,
cogilct
:

in justo bello uli hosti licct

dolis

omnibus, fraudibus, mendatiis

Quid mirum ergo,
cui
si

simulare,

dissimulare,

cclarc quid

eorum \\tx
erat,

insidiari.

in

si

se ipse quis

fallit,

pulatque leneri ab hosle

errore et bona vidua vcrsabalur?

condonandum

quoddam
lat sibi

consilium,
;

cm
sed
si

tencatnr alterum, vitio verquis data opra mendacia

non esse multis

viris

doeliorem.

imprudens
si

Ad

alterum quod speclat de ornalu, et illecebris

procuderit,
asscntalus

recta deceperit, si
falsis consiliis

hoslcm seduxerit,
deliniverit,

si

Judith adhibitis ad capindos lolophernis ocuos,

sit, si

siurbis

inquiunt

alii,

nihil

pccesse Ha;bra;am viduam, quia

in ejus

statuni aliter ac sitdeseripserit, si qurc dicit, ea Dei

Spirilu, Dci

quod Holopbernes

concupiscenliam exarserit,

providenli,

rcligionis

studio profi!

cupa non fuit Judith,

fuse

malum

allerius propler

cisci affirmaverit,

quod

fit

Judith

toto Undecimofacit.

majus aliud bonum, quod, Dco disponenle,

se

con-

capite, contra naturalera

quitaim cert

secuturam sperabat, impedire non tenebatur. Neque

Respondent

alii

verba Judith; vei'ilalcm esse, sed

,
j

enim ipsa

alieni peccali

causa fuit, neque eleganiia,

explicandam sceundm voantatem loquenlis, qu

cii

venuslas, aulornalus femina? illicilum amorcmgignit;

non tencrelur veritatem ipsaih aperirc, potuit

j

sed natura; bominis corruptio

lia

et lalens

coucupisccn-

obscure dicere, et sermon is legiimentis involvcrc, ut

Hlopiernes deciperetur
et facla
:

peccatum

parit.

Non
:

salisfaciet

modeslioribus,

ipsam autem

iia

verba sua,
|

comparasse, ut sensu suo veritatem conline-

rent. Sic, inquiunt,

excmplo

sint versiculi 12, et seq.,

hxc responsio nam aliud est non impedire malum aliud irrilare quempiam, et parare laqucum in quem scconjiciat im ver Irabalur, si ultro inputo,
;
:

cap. 10: Flla

sum Ilebronun,

idb

fucji

fade eod-

duere se
Dicunt

et

spont
,

nolit.
illo

rum, qnoniam futurum acjnovi, quod

dentitjr vobis in

alii

noluisse Juditham ornalu

suo esse

prdation cm.... lunc enim verum sensum verba ha-

scandalo Holopherni; sed

caslo

optasse,

ut
ille

honcslo et
appeteret,
Religionis

bent. Celeriter discessi instar fugieniis

ita

ad vos

transivi

amore caperelur, conjugiumque

sibi

enim

res ferunt, ut nisi

Deus prter communem

autem

or-

quod

oplabile erat
,

pro Dei glori,

dinem subvenerit, atqe

in

averterit
:

ipseimminens malum,
vobis illorum

conservatione

et populi salute.

Quanqum ver

pro-

manus

vestras tradantur
sili

indico

babilibus conjecluris providerei llolophernem

non ad
;

scrta, id est, fam, et

lieuses esse.

propemodiun enectos Bethu-

castum amorem

sed ad turpem

commolum
,

iri

quia

tamen
vitio

id

non ex ipso Judith;

facto

sed Holophernis

Sed ne hc quidem gravissimis interpretibus probantur, qimc

lict nihil

futurum
quarc

erat, jusiissiniasque ipsa

habebat cauille

parm absunt
de

priore sentenli.

Nam

sas,

ita faceret,

curare oplim potuit ut

ad

dispulemus

amphibologis et

mentis

amorem
compta

pelliceretur.
:

Factum hoc Deo probatum

cap.
10,
v. 4,

fuisse

reslrictionibus, paucissima
cari

quoedam sunt, quee cxpli-

Scriptura testalur
suis

nam

de Judith
dicilur
:

utcumque possunt

Juditba autem dixit

mu Ita
modo
uf

omnibus muliebribus ornamenlis

;

quee

bonam

interpretationem
illud

babere

nullo

Cui etiam Dominas contulit splendorem

nis isia compositio

qnoniam om-

queunt. Omillo calera,

sumo

capilis 11, v. 11,

,

non ex

libidine

sed ex virlute pen-

Judtfos impie proposasse conlra

est

legem facere

debat... Forlassis

verum esseid

potest, sed

oplandum

sanguinem bibere, sanctificata conlingere, quod

esselutique, ut ha;c sentenli solidiore fundamenlo

nileretur
:

abfuisse omnin verilale leclio histori demonstrat. Etre quidem ipsa, qui Judithoe sermones ita men-

vereor autem ne

cum

e volunlale occisusceperat,
ha:c

dendi Holophernis-,

quam

Judith

dacio vindicant, ut plurimm dicunt non historica

altra volunlas accendendi casti et conjugalis amoris

verba esse

neque bumano judicio pendenda

,

sed
,

non

consistai. C;elera prlereo.

prophetica, myslica
ali

arcanaque

salis signiiicant

se

Deniquealii lanqum cerlissimum staluunt,sanctam

lorquere dicta mulieris, qtim ad res prsentes;

loqui ipsam de pnesenlibus rebus
sit.

undequque

fuisse Judillme

vountatem

ipsam pari ter

cm tamen
festissimum

mani-

animum
alienum

gessisse ab
:

omni

impudiciliae labe ac specie

quare et

summum

Rcligionis studium
,

et

Quainobrem alii sine repugnanti concedunt illico non purgari quidem oinnin mendacio Juditham
qusilum. Rectum, aiunt,
consilii
finis,
,

omnem
tutem
j

animi pneparalionem
ut pars est,

et

sapienliam, et vir:

maxime commendant

allamen

sed mendacium fuisse ol'ficiosum maximi boni causa

erat
,

lotum factum neque laudanl, neque probant. Aiunt

j

proposilum, reclus
accedente mulieris

quo peccatum
est.

usum venustatis, ac muliebrium illecebrarum, amorem aucupabatur, et periculum in quod

,

quibus
venit

gnoranti

imminutum

Atver qui pium sludium

i

accipiend injuria;, pudiciiiecque pervim amillendic

,

religionis luenda; in ipsius

animum

indiderat Deus

vix

excusari de

peccalo posse, quanqum

pura et

idem cert rationem loquendi ea verba non suggessit.

[Itaquc erravit
ipsa,

sublimis ejus mens, prsertim

minuente

peccatum

sed errorc plan bumano, et

et multi

ignoranti, id promercrelur Deo,

ut felieem exi-

veni dignissimo,
prseserlim

quem

velerum Palrum,
teslis est,
|

lum divino
tulit

auxilio res haberet.

,

Propterea Deus con,

Grcorum,

ut S. Auguslinus

splendorem
,

id

est,

majestatem lantam

gravi-

crediderunt innoxium. Cert Judcci crassiores,

quorum
hraclis
I

tatem
effecit
I
,

et soverilalem dignilati formai adjunxit,

,

quai

odium

erat contra gentes

omnes inimicas Dei

quidem

ut in admirationem raperenlur

Assy-

arrimum,

arbitral! sunt licer

&&

ut vilain

iis

qui

rii

milites.,

nemo tamen

ejus pudicitiam altentare.

, , ,

207

DE DIViNITATE ET CANONICITATE
ei inferret,

SS. B1BLIOIUJM.

Prohibait etiamne Holophernes vim

cujus

poluit

eorum librorum compositor historiam comme-

pudorem tuendutn ipsemet sumpscrat, neve e dux

abuleretur,

morare.

cm

in

lentorium admissa

est.

Nam

cu-

ARTICULUS
De

IX.

micho

invitant!

ad

cnam

respondit ipsa se facturam

quod Holopherni visum

fccc

Libro Esther.

essel, propositai sibi honori-

dncis condilioni
;

quai apcrta erat et patens, as,

sensum pramuit insidiosam autem invilationem

sub verbis
qui non
illis

quoc

Estheram virginem Judaaam filiam Abihailis fralris ? Mardochi ex Tribu Benjamin Susis urbe regi in f
Perside morantis Assuerus rex uxore Yasti repudial
junxerat
sibi

laicbat,

dissimulavit,

eique assensa
sibi

cert non est, sperans uli(jue affuturum

Dcum
vim

matrimonio, atque in thronum evexerat.

modo

pcriculo liberaret

verm

etiani

Erat tm apud regem gratiosissimus quidam de stirpe

tribueret cogitata pcrficiendi.

Agag (ut multorum interpretum opinio est),

rgis

Brcvibus,

folix rei

cventus dcmonstrat

mentem

et

Amalecilarum

qui iratior factus qud

Mardochus
.

conalum nobilem liberandi ab

bus, et

exilio Judaici popuii,

non daret flexo genu humillima reverenliae atque obsequii leslimonia cocteris sibi exhibita, ut injuriam

nt Deo Judith* inditum, sic esse et

summis
:

laudifclix

summ

prdicatione efferendum

at

ulciscerelur,

exlerminium

totius Judaicai nalionis

Asedi-

idem
ncndi

rei

eveniusnon ostendit rationes omnes obti-

sueri imperio, et terris effusce moliebatur;

,

jamque

finis

Deo paritersanct

viduoe autmonslratas,

aut approbalas. Similia ego dicerem de sanclissim

pariter terni n Rcbecc, quai auclor fuit Jacobo, ut

in provinciis
rtrfr,

ctum principe extorserat quo Judajorum omnium omnibus miserrim caides firent, mense
februario scilicet nostro
,

sorte delecto.

Mardo-

jus primogeniti fratri Esaii surriperet, Gnes,

c.

27.

chaBUS de gentis totius periculo atque impendente pernicie

Poluit Judilha in rationibus eligendis privalum animi

sui

reginam monet; adit

illa

regem, rogalque ut ad

judicium sequi

poluit decipi, potuit et in eo suo

seveniat ad prandium, atque adducat

errore habere adjulorem

cogilaverat. Interdm
sioni
,

Deum

ad perficienda quae
gloriae

dio facto, rogat iterm in posterum diem.

Amanem pranAman tant

;

cnim Deus

su oslenprsertim

honoris significatione sublatus

cogitt

Mardochaii
consilio

suiquc popuii beneficio prodigia patrat opra

in

proximam necem, jubelque ex amicorum

excelsam trabem
erigi
,

liominum, qui
(

quibusdam
si

labuntur,

in

qu postridi rgis jussu

fas

mihisit
si

ita

loqui, rogo)

bon

fide id agant.

Mardoclnieus suspenderetur. Interea rgi noctem

som

Qud

quis paululm

offenditur

sermone,
habuit,
,

quem
in

no vacuam peragenli, jubentique

legi sibi

priorum

sanclissim vidua ad Holophernem

quo

temporum commentarios,
Mardochoco dtectas
auteni

in

memoriam

rediit olim

quiddam ambigui verbi videtur esse

irrcligios rcprehendi
,

is

meminerit

vila suoe slructas insidias.

Volens

quibus Spiritus sanctus pra>

pvaeterea de delicto

conium

tribuit.

Qud

si

quod

sibi

pratcepit

hominem de se ben meritum pramio donare, Amani Mardochum regiis vestibus indutum,
,

videtur deprehendere, difficillimum ei esset

gare; bine demittendi animi

viderit

rem purexemplum sumet, ubi

in

diademate coronatum

equo regio insidentem per ur,

bem

circumduci. Regina

finito convivio,

se

Judam

sanclorum hominum acliones non usquequ,

esse rgi significat,

quod antea, patruo Mardocho

de Amanis in se tolumque Judai-

que omnes pradilas esse sanclitate

rrepsisse. Liberavi

easque

dm

edocla

celaverat

Dci opus lacrent, quidpiam et bumance infirmilatis

cum populum
ti

quomodocumque,

et festinanler

Rex, cognt Amanis improbitate, jubet principem regi benevolencrudelitate conqueritur.

pro

rei

magnitudine fidem

meam
alii

nunc articulum
Eliachimum
litteras ddit
alii

abutentem eidem
;

trabi

affigi

quam Mardochaeo
inimicis

claudamus.
Libii Judith* auctorem
sive Joachimuin

paraverat
faciunt

edictum contra Juda?.os latum revocat,

signt grali

novumque

summum pontificem, qui

,

ulcisci valeant ipso die

Judorum, quo de primm suae ipsorum

in

interne-

ad Israelem

ut

montium anguslias occuparet;

cioni prafinito.

Feslum Purm,

id est, sortium, inde

Josuam lium Joscdcc

ignolum
in caplivilate

socium Zorobabelis. Husse-

Judis perptu celebratum est

pro insigni ade beneficio.

gratiarum actionem

rius, Calmctus et plurimi interpretum Israelitam nobis

delenlum aggressum scribere

levaret. Vcrisimilior
libri

De

libro in

quo hc refertur
libri

historia, tria
;

prcipu

ut fralrum

suorum griludinem

quruntur. Primo, qnis

vinus liber
sit, et totus

auctor

secundo, an di-

postrema hc sentenlia est, cm ob aulographi

scriplionem Chaldaicam
,

divinus, qualem in Vulgat

Samari;e partibus gesl,

tm quia librum de re in everso jam Samaritico regno

nostr habemus, septem capitibus locupletiorem

in hebraicis codicibus
;

qum

tertio

quo lemporc

historia

visus est Esdias ignorasse,

censuit.
fuisse in
tani
;

cm

sacra Yolumina re-

evenerit.
lixiores.

Non

er.imus in hc re explicand juste prota-

Qu de causa
in

et

factum est, non

modo non
libris

Exordiamur ab inquirendo auctore, qui

Judacorum canonc historiam Judithx reperPicgum

libri

men non
tribuit;

constat. Epiphanio, Auguslino, Isidoro visus

verm cliam

et

Paralipomenon
et

est auclor libri

Esdras; Eusebius recentiori scriptori

non

attingi.

Nam cm

Regum

Paralipomenon

quidam Joachimum

summum Judorum
,

pon-

ex historijs

Regum Juda

atque Israelis monumentis

in

tificem, Josedechi

nepotem

arbitranlur historiam

annalibus compositi sint;

tariis

ejusmodi vero commen;

texuisse;

plerique Mardochaeo opus adscribunt, ad

reperiri historia

non poluerit

qu

post ever-

3um

Salmauassare

regnum Israelis

contigerat,

neque

quod etiam nonnulli manum apposuisse Estherem adjungunt. Isti se id deprehendere dicunt ex nono libri

209
1

PROLEG. PARS
Mardochus
loci

H.
et

ART.
Eslhcr

IX.

DE LIBRO ESTHER.

210

capite, v. 29, in quo referuntur

ja

tur.

Univers* enim Ecclesi* ab Apostolorum tempori-

ad Judos scripsisse. Yerm, ejus

,

imagine de-

bus, etPatrum
fides

omnium lam Gracorum qum Latinorum

librum Eslberis, ut nunc
in

cepti

satis

non caverunt

ibi

non de

toto libro scriin

bc

fuit,

Vulgal

ptorem

loqui, sed

de epistolis Mardochseo

omnes

latine exbibetur,

uberiorcm bebraicis codicil)us divi-

Assueri provincias ad Judos missis, ut diem Purim,

sive sorlium
,

num
illi

esse lotum atque canonicum. Probrunt scilicet

,

solemnem agerent

propter rejectum in

Eslberis volumen

cujusmodi

in

omnibus Ecclciransmissum
,

capila inimicorum judaici nominis

malum quas
;

qui-

siis

legebalur, illudque

ipsumquod

majorifrus acce,

dem
pite

epislolas, et in librum insertas

non negamus. Ca-

perant; atqui

unum

erat majoribus

enim

9, v.

20 et 21, dicitur
,

Scripsit itaque

Mar-

ab omnibus simililcr Ecclesiis usurpatum

cum

illis

dochus omnia hc

et

litteris

compreliensa mis'U ad

qu addilamenta
quale babemus
,

adversarii appellant;

totum ergo
varianlia

Judos

qui in

omnibus
,

rgis provinciis

morabantur, iam
et

probrunt.
in

Non erant lune

in vicino posilis

qum

procul , utlquartam decimam

feslis

exemplaria, neque

uno codice

fusior oratio, in alio

quintam decimam diem mensis adr pro

rent
t

suscipe-

brevior, ut suspicioni locus esse possit, recopia so-

et revertente
:

semper anno solemni celebrarent hoSusceperunlque Judi in solemnem

eo tempore facere cperant
,

lm novem priora capita,

liclis.

reliquis privato judicio re-

nore; vers. 23 ritum cuncta

Quare

in

Ecc'esi* canouem omnia ea perptua

qu

et

qu
:

couclusa sunt, quai tandem Tridentini Paires apertis

Murdochus

litteris

facienda mandaverat; et vers. 29

filia

canonica esse declarrunt. Sanc

in

interprelum
illa

Scripseruntque Estlier regina

Abihail

et

Mardoverba
Ju-

sepluaginla seniorum versione additamenta

tinuisse tradidit S.

ob-

chus Judus etiam secundam epistolam, ut omni studio

dies ista

Hieronymus

praifatione in
in

Mme

solemnis sancirelur in posterum.

Hac
,

locum dicens

se

ordinem prosequi etiam

Pra\sertim

Seplua-

indicant libri auctorem, qui

Mardoehi

litteras et

ginta editione maluissc.

si

ver Origenes,

dseorum rilum deinceps observatum adnotavit

Mar-

quis aller est in sacrarum Litterarum scicnli ver

,

dochum non esse. Quamobrem nihil magis consentaneuiu est, qum magnam Synagogam in admirabilis rei memoriam et siguificalionem causai, unde festum Punm institutum est, jussisse librum scribi, quem
et ipsaprobavit, et in
tuit; quai opinio est

salus
in

in

epistol ad Julium
protulit
,

fricanum
alque

et

loivns

Joannem mulla

inter

cseter?

preces Mardocha, et Eslhcr* cap.

Graicis
lates
ginla.

15

et

14,

ex

Eslher* codicibus
:

quos Sepluaginla

trans-

sacrorum Librorum canouem

re-

censuit

In

libro Estlier,

qui est juxla Septun-

Thalmudislarum propisad

veri-

tatem accdons, et mullorum suffragio confirmala.

Liber

Groccam auem
ginla Jnlerprctum
definire

libri

Eslher* versionem Seplua,

primm bebraico idiomatc

scriptus, et ca-

nominamus

non
,

qud vcli^us

noni Scriplurarum appositus clarum ade testimonium

veritalis et auctoritalis,

tolam velerem Scripluram

non solam

le-

non modo magn Synagog,

Chrisli

gem Mosisin Gra?cum sermonem

lisse
,

eus legisperitos ver-

Yerm etiam
Anabaplistis

loto

Jmheorum populo, atque

quos

in

JEgyptum ad Ptolomaium Elea^arus

qudgracam

Ecclesi obtinuit, ut impie Luihcranis quibusdam et

ponlifex misisse perliibetur; sed saltcm

tragdia videator, et parabolica eom-

illam inlorprelationem, ut et proplieticorum librorum

mentatio carens dignitatc. Numquid celeberrimus dies

in

atque agiographorum Synagog vetustissims tempo-

hilaritate et

lliti.

Iransigcudus proccipilur quia

antiquiv.

narrata est fabula?

tatis

Numquid etiam omnibus

in lib.
,

temporibus, ut

2 Machab., cap. 15,

de Jiukeis
,

57,
,

eamque ad legis Mosaica?. versioeam viri iidem adorniverint , quos dicunt ab Eleazaro deleclos, sive alii quidam
ribus usurpaverit
,

nem

adjunxerit

sive

et

Theodosiano codicc

Tit.

1.

Judos

paul post aggressi lotum Scriplurarum corpus grc

reddere, quod Scniores
illi

il, manifest traditur, ketalum

semper

populo Ju-

non perfeccrant Quo con-

daico est, revertente Mardocha die, propter confictam Islitulo conlirmari facile posse videlur et in Ilebraicis exemplaribus, antequm Grca translatio herct, hc oim causam, ullioncmquc de inimicis imaginariam, in

qua diVinam virtutem cluxisse fmgeretur?

additamenta exstilisse, sive

locis appositas
,

libri

parles fuisse suis

De

septein postremis capitibus

quidem

versiculo A

quas Grci expresserunt. Quis enim

sibi libro

capitislO acris dispulalur.

Cm enim

ca in bebraico

arrogsset

unqum

Synagog consecrato

exemplari desiderentur,

putant hclcrodoxi addita-

non dicam pauca ad calcem adjungerc, sed narraliimculasplures, variasque parliculas in

menta esse
rilate

libro Estlier* facta sine dclectu et aucto

insilis

mdium

libri

ad ornandam bisloriam,
,

sententiis.quas
inler-

corpus inserere, et profanum

quis pariler fraudem illico, et
tisset, vidons

cum

sacro commiscere?

cogitare et loqui poluissent

qui

lum temporis

doum non animadver-

fuerunt

cm

res evenit. Cui

parti et

faverant pri-

mm

nonnulli Catliolicorum

Rabanus Maurus, Hugo

,

Hebraicum exemplar adeo decurtatum, Grcum ver copiosius? queeve unqum causa impulisset
|!
,

Carensis,Lyranus, Paulus Rurgensis, Cajetanus

Pagninus,ad quos mirum est etSixtum Senensem seap-

perfecla absolulaque

divin* faistori* aueto-

ritalem et fidem ab aulographo ei

comparalam interest igilur

plicuisse, rati

Gracum interprelem de

suo, qu:c ex lem-

spersis adjunclionibus derogarc? Neocsse

faleri in bebr.aico

poredici audiriquepoteranl, addidisse, ut

toricis

mos

est his-

exemplari, quale Synagog lege-

scriberc.Nos ver non possumusnon probare,

illa

bauir, descripla fuisse

omnia quai postea

in

Grc

scplem

capita

ejusdem cssedignitalis, ac reliquus

i

editione sepluaginla Seniorum

Groc

surit

explicala;

xibersit, lictuunc in bebraicisvoluminibus desidereuS\ vclsalleni, ut

Huetio visum est, commisso ^ynlie-

211
drii reloribujs

DE DVIN1TATE ET CANONICITATE
negotio describcndre hislori
,

SS.

BBLIORUM.
epist. 262,

212
regium ornalum

plurcs

15.

Augustinus quoque,

insignes yiros allaborss,

clcorum aliqnos
esse pcrscculos

fusis rein

quo ex necessitate induebatur Esiher,

fuisse,

gcstam

reiquc adjuncla

quibus

sicut

odiosum illi menslrualem pannum, ex ejusdem ReAlexan-

Gncci interprtes omni sumpserint transferenda; lucc

vcr

gina oratione scribit ad Ecdiciam, vers. 16.

eamdem

deinceps auciorilatem

habuisse,

ac

der

I,

quem

in

dnobus superioribus

arliculis

diximus

quee in Hebraico canone conlinebantur, quia

magna

in Tdbfcfe et

Judithoe libris Trinitatis mysterium olim

Synagoga approbaverat.
Fuisse ver histori partes in suos quasque locos
distributas, quas additamenta odioso voCabulo appel-

signrflcalum putssc, similiterex oratione Mardochsei

concludit

Si Trinilas non

est,

cur Mardochus oranin potes-

do

Domine, Domine, Deus omnipotens, omnia

ant

haeretici

facillimum est suaderc. lenim quoe in

libri

tale Hi sut dixit ? cap. 15, v. 9. Cyrillus

Hierosolymi-

Latiniscodicibusseparaiim ad
(

finem rejecta sunt

lanus,
et

nesim

longior, catccb.4; Epiphanius,dePond.

lib. 1

rejecit
,

autem data oper Hieronymus secernere vo,

Mens., cap. 28; Ambrosius,

lib. 2

de Vocal, gent.,

lens

qua in Hebraicis libris

)

quoique in Grxcis tnm

histo-

cap. 2; Augustinus,

de Doctr. christ.; Joannes

;

repenebanlur

eadem servato temporis atque

Dmascens,

lib. 4.

de Fid. orlhod., cap. 28

Ililarius,

ri ordine in Gratis omnia apiissim

collocantur.
2,

prafat. in Psalmos;ConciliumLaodicaenum, cap. ult.;

Somnium
legitur
;

Mardochoci in noslris capitc \, vers.

Carthaginense
ad Exuprum
locos
;

I,

cap. 47

Innocentas
in

in

Epist.

in

Gratis ver

initio capitis primi.

Eunuchoin

Gelasius

I,

synodo Roinan, vcl

sumptos, vel

rum

conjuratio,

eorumque prodita conspiralio

La-

quosdam tanqum Scriptura sacra commn postremis Esiheris capilibus to-

tin dition e desribilur capit. 12, in

Grac itcrm
impetrain ca-

dant

capite primo. Artaxerxis edictum ab

Amanc
;

tum librum,
dclarant.

quais

apud Latinos exslat, canmeum

lum de Hebraorum cdc

die 15

adr

Graci

Quibus

maximum momenlum
Armenorum,

accedit ex
et

pite 5, ut histori ordo postulat; nos in 15 capulre-

Eugenio IV, pro

inslructione

demm

latum habemus. Oralio Mardochaii atque Esiheris ad

concilio Tridentino, sess. 4,

omnes

libros ibi descri-

Deum

ne totus Judaicus populus csede deleretur,

in

ptos

cum omnibus

suis partibus, ut canonicos suscilot

Latinis vers. 8, capitis 15, et tolo 14 capite lliero-

piendos esse decernenle. Quis ver

babens Arma
Esihe-

nymo exponitur; in Gratis capite 4 narralur. Ingres sum Esiheris ad regem spleiididumque regina) orna,

caus
ris

suac prasidia vereatur

ullimam

hisloriac
,

parlera in Latinis codicibus apposiiam

toti

in

Gracis

tum

Graci codices capite 5; Lalini 15 exhibent. Ediest illud prins

ver

operi interspersam

canonicam affirmarc?

ctum denique Assucri, quo revocatum

Judieis acerbissimum
,

Contraria bis, non dissimulamus, mulla plan sunt,

apud Vulgalam noslram 16 ca-

caque exaggerala ab

becrelicis et calholicis

quibus-

pite tolum librum, claudenle; in capite 8,

apudGra-

dam,
apert

qui nialunt solis Hebraicis,

qum

et

Gracis et
1
,

cam Scripturam

reperias.

Itaque cura sparsim in

Latinis codicibus habere fidcni. Aiunt cap. II, v.

dici
:

propriis locis apud scpluaginla Interprtes collocala

anno quarto

Plolomaeo

et

Cleopalr

singula babcas relique historiae consentanca

non

est

regnanlibus, epistolara Purvn, librum sciliccl Esiheris

in

cur assuta censeantur ab alio auctore

tinuait)

qum

qui con-

JEgyptum

Dosilheo ejusque

filio

Plolomo

alla-

opre Estheris acla digesserat.

initio

tam,
codicibus ea

quam

ipsi

dixerant inlerpretatum Lysimachura

Eliamsi ver ab

in

Hebraicis
in

in Ilierusalem; peccant ergo contra libri auctoritatem,

omnia non exstilissent, quoe conlincnlur

Gratis,

fir-

qui

ut majorera

fidem adjungant praconccplae opi-

rmim lamen

esset alterum,

quod paul anteposuimus

nioni, existimanl sepluaginta Interprtes groc tolara

Ecclesi et Patrum auetorilate fundamentum. Et

dubilabit, quidquid in Estiie;

historiam Estheris Iranstulissc. Lysimachus

ille

de

Origenem quidem nemo

ris libro

suo multa'addidit, et in Estheris librum intrusit sub

stalus
in

enim memorai

habemus, divinas credidisse Scripturas pis t. ad Julium Africanum

telegi

Ptolomaoo Phiometore, quicentum annis posl Phila-

delphum
ver
facto
tio
illa

in

JEgyplo

pri icipalura tenuit,

Addilamcnla

hoc libro preces Mardochi atque Esiheris;

legi el

seprodunl; nullum enim inajus additionis

esse polesl

cpistolas

lam ab Amanc de Judaic gentis excidio

Arlaxerxis, liet isla Ilcbrai non legant,
:

argumcnium
bisloria

qum

inepta

illa

itra-

qum

Mardochoco pro Judaeorum salute scriplas no-

gencalogsre Mardochaei capilibus 2 et 11.

Insuper

mme

rgis

verus
^
!

aucior noluit cpistolas rege datas

confirmt Ecelesiarum consensu omnia esse canonica

exsciibere contentus

summalim complccti
5,v. 14
:

epistolare

Vide ergo ne imprudentes

et insolentes

abrogemus exem-

mandatum.

lia

cap.

Kpistolarum
v.t

summa

phtri (fnm habentur pas im in Ecclesiis, et legenx slatuamu fralernil'ili utdeponant quidem sacras, qui apud cos feruntnr,
lins
libros,
lib.

(pro dolcndis ubique Judacis) hc fuit,

vinci scirent
liler ut
et

omnes pro-

parurent se ad prdiclam diem. Simi:

praterca

2,

auententur autem Hcbris. Basicontra Eunomium, a sapicnlis .!

illud
iis

Judis vicissim jus esset ucisccndi inimicos Summa epi&tolhc fuit, ut in omnibus terris.... notum
,

sim Eslhere orando

dictum scribit
qui

Ne

tradas,
|

fierct

paratos esse
suis,

Judos ad capiendnm vindcUnn de

sigillaiim voluit coneeptis verbis

Domine, sceplrum tuvm

copias 14 desumptum.

non

sunt.... vers. 11
\

Iwslibus

cap. 8, v. 15. Al auctor addiiionura

Chrysoslomus homil. 5 ad

epistolara

utramque

populum Anlioch. e
dicit

ulitur orationis formula, quain

:

referre, quoi nobis exliibclur capilibus 35 cl 16;

didit ergo
j

ad-

ab

Eslher usiirpatam
et

Grata

Domine

fac
j

novus inlerprcs veleri operi quee pro

libilo

verba mea,

da sermonem ornatvm

in os

meum,

vers,

addenda censuit.

215

PROLEG. PARS

H.

ART.

IX.

DE L1BRO ESTHER.

214

Quamobrem

non conveniunl postrcma prioribus;

ab anno secundo regni Ar-

in additionibus narratnr,

Ptolomeum Philadclphum, ut censet Epiphaniusloco supra memorato Acccdo de Pliiladelplw hc accipien*

:

taxerxis officium in aul regi

et

datum Mardocho, data

ver ne cogni;

tibus, inquit

Grotius.

pro delalione muncra

in histori

Bis quoque gcnealogiam

Mardochei
;

in

Grecis exem-

ttim

quidem

fuisse

rgi

eo lempore Mardochurn
,

plaribus descriptam reperimus

item indicatas rgis

exaralas
;

mult minus grnti valuisse

conspirationis revelatione
ei

nihilquc mercedis pro

Assucri

epislolas

et simul fus

sed et

repensum. Deinde He-

mulle

id

genus repetitiones sunt

in divinis Libris, et

braus scriptor ad annum seplimum Artaxerxis duorum eunuchorum eonjuralionem rci'erl; Gneeus, atque ex eo Lalinus ad annum secundum. Causa item
cur

sa3p scriplores sacri

summalim quedam per

antici-

palionem complecluntur que poslea sigillatim explicant.

lic

ver auclor primm lolius epistolae exem,

Aman Mardoeho
duo
eunuchi

iraseeretur
;

in

histori cor-

plar tradidit

quale et Joscphus in histori su refert

;

pore est obsequii negatio

in

addilione supplicium
affecli

immutalis paululm verbis

tu

m summum

preci-

quo

conspirati

sont,

lbi
;

puumque
qu
in re

ipsius

argumentum

versiculo

perstrinxit;

dics 15

adr proditus

Judeorum

excidio dicitur
scilicet

non video qukl conlra

historie leges ab eosit.

hic 14. Ibi

cila
;

Aman

est de slirpe

Agag,

Amale-

dem
fect

cpistol et epilogi scriplorc peccatum

si

Pro-

lue

animo

et gnie

Macedo, cogitans Persarum

;

Lysimachus Hierosolymis epistolas

et vulgala

est inter-

regnum
dierant.

in

Macedonas transferre
,

Macedonas aulem
,

prtais, publica
habuit
,

exemplaria Hierosolymis
,

Eslheris diebus

ne nomine

quidem

Pers

au-

que grec
;

redderct

et ca

quidem Hebraica
si

velChaldaica
Eslheris
,

quia opus interpretalione non erat,

Alque istam ampificalionem histori

fuissent
tio

grec conscripla, quippe grecorum

erat.

significa-

que in Vulgat versione antiqu exslabal, S. ilieronymus plan vitiosam esse docuit prefatione tin hune
librum inquiens
:

Hcbreis Hellenislis paens

Hec
si

ulique satis essepossunladdissolvenda isthec

:

Librum Esther
,

variis

translatoribus

argumenta

esset

aulem forlassexpeditiordissolutio,

constat esse viliatum

quem ego de

archivis

llebrorum

cum

Huelio senliremus plures Interprtes

sibi

magne
iterm

revelans verbum e verbo expressis transiuli,

quem

li-

Synagoge mandatu
ri scr'bere, et

sumpsisse de Eslheris histoslrictim, alios

fecisse.

brum

edilio vuUjala laciniosis liinc inde

,

verborum

fini-

quosdam semel

bus trahit

addens ea qu ex tempore

dici poterant et

explicatis de iisdem rbus

sermonem

Ex quo
dede-

audH,

sicut solilum est scholaribus disciplinis

sumpto

facillim refutantur, qui contentiosis urgent,

themale, excogitare, quitus verbis uli potuit, qui injuriam

cuisse

Artaxerxen

in

suo edicto pro Judeis lanlam

,

passusest, vel qui injuriant

fecit.

Porr laciuiose

liuic

suorum cedem permittere

j)opulo
,

tam magna de Hebraico

,

eam tribuerunl Patres Tridentini au ctoritatem, quam relique divine Scripture obtinent. Partes utique divinorum librorum omnes suscipi ut
appendici non
divinas preceperunt, quas veras parles,

deque Judeorum Deo pra^dicare

et

festum

diem indicere. Vulgatum san ediclum erat ad omnes

Assueri provincias, nec potuisset interpres vel callidissimus, quin mendacii nolam incurreret, et pateret
dolus
stolis
,

germanasque

esse consliterit ad libri alicujus integrit.item perlincnles

;

quidquam inserere
scripsisset.

quod Artaxerxes
non tam rgi

in epi-

non ver additamenla quecumque

et

lacinias

non
in

Regem autem Persam tam profuisse,

quas inconsiderat interpres

apposuerit.

BaeC

po-

penso

Hebreos animo

iribui-

strema Sixlus Scnensis

objicit.
,

mus, qum Mardocheo, cui scribendi negolium datum

et paucis excluest, vel

Scd paucis infirmamus bec omnia

quo suasore

litterse

prodierunl; sicut priores

dimus. Consistere cerl utrumque polcsl, et Lysima-

Judeis exiliose misse erant Amanis suasu et rogalu.

chum

inlerpretalum epislolas Purini, et sepluaginta

Deinde rex eorum cedem permisit, quos

in su

cum Amane

Jnterpretibusversioncmloliusiibri Eslheris susccplam.

perditionem consensisse suspicabatur, et festum

Annus quarlus Ptolomei,

et

Clcopalre

ijjse est

Plolo-

indixit

non magis Judeorum causa

mei Philadclphi summo Judeorum

Alexandrie

cujus

anno

septimo

Scniores

conspiralione non periisset.

Deum

ver

qum su qui Hebreorum

,

pontifice delecli

grecam versionem

predicavit rhultis, seu quia oslensum

ei erat,

Hebreorex

edidisse

dicuntur.

Isti

cum

epislolas
allalas

rum

Dei providonli Cyro datum esse tolius Asie imcur:: qr.o

,

grec reddilas jam reperissenl

in

-Egyptnm

perium,

cognationem

sibi inlercessissc

per Dosillicum inlerpretationi suai easdem inlexuerunt

;

gloriabatur
sibi

su
et

quia ipsemel Dei beneficio traditum

qu de re censuerunt monendum esse leclorem,

regnum
et

conservalum agnoscebat.
,

qui diversum inlerprelem ex slyli divcrsilale cognovisset.

Falluntur tertio loco adversarii

dm Mardochei
in

Etenim
et

si

magna Synagoga
in

potuit,

qa Mar-

somnium

deleciam ab eo eonjuralionem
,

idem

docheus

Esther scripserant,

hisloriam includere,
epislolas
in

tempus referunt. Anno secundo Artaxerxis

sucri, vidit

sive As-

quarc Sepluaginta graecas

Lysimachi

somnium Mardocheus antequm Esthera

;

suam intcrprelalionem

transferre non poluerint?

Nec

Assuero nuberet

anno septimo conspiratos

in cnpile l, v.
,

detulit.
:

quemquam movcal Ptolomei etCleopatre lemporibus dici Dosillicum Hierosolymis iii /Egyplum venisse cum epistolarum versionibus nam noniina Ptolomei, et
:

Yerba enim, qu

habemus

Anno

secundo rgnante Artaxerxe

tempus indieant somnii

,

quod visum
capile
i

est

Mardocheo
in

non insidiarum

que 12
:

Cleopaire /Egypiiis rgions, eorumque uxoribus sunt

commemorantur,

quo cliam verba

Mora-

communia,

ut

fiihii

impedhkt , qun

ibi

inlelligamus

batur autem eo lemvorc in aul rgis, indefinitum lem-

, ,

15
pus notant, non
illud

DE DIVINITATE ET CAN0N1CITE
idem
in 11 capite
illud, eo

SS. BIBLIORUM.

16

dictum, ut

tibus Dario et

Xerxe, Graecos fuisse Persis metuenlib. 7,

prtcream desiderari

in

Grcis

lempore. Eo-

dos

Herodotus,
lib.

Justiuus,

lib. 2,

Diodorus Si-

dom

ver anno seplimo in rgis aul datas est Mar-

culus,

11.

docha?o locus, et vel

mercedem aliquam lune

,

accepit

Sanctus Hieronymus non haec poslrema Eslheris

capila lacinias vocavit,

ade lamen tenuem et modicam

viderelur
,

ut nihil accepisse

aut additamenla ex seholari-

et

respondere rgi roganti minislri potuepostea pro meritis data

bus disciplinis petila

sed intrusas alias fals in Yulsenlenlias, quas

rint, nihil habuisse, cap. 7, vel

ei

gatam lalinam Estheris versionem

ipse in

prmia sunt

(id

ipsum

in cap.

12 narralur)
fides in

regi ex
rediit.

annalium lectione homiais

cm memoriam
,,

nova intcrpretalione explosit; nam supersunt

eliam

lm

vetustissima

quaedam

Iatina

exemplaria

(quale Augustino Calmeto Marlianocus exhibuit)

cm

Causoe indignationis Amanis contra Mardochocum

ab Hebris, tum Gratis discrepantia, abundantiora

laciniis. Si

phuos esse poluerunt

perbo
principi

altra

qud Mardochocus suobsequium

;*

enim

S. doctor laciniosum

dixisset quiddi-

nollet praslare

altra

quid

in Ilehrocicis

Scripluris

nunc non invenitur,

qud eunuchos Ainani addictos

rantes ad regem delulisset.

in rgis vilain

conspi-

cant nobis qui opponunt, cur qui plures alias Grcc-

De

caede ver Juda?orum

diffi-

corum addiliones

aibi et

reprehenderat et exploserat,
in

dcrta ad 13 vel 14 diem mensis adr non est

cile explicatu

idemmet Gnec Septuaginta versionc

latinum
conspi

negotium. Yel enim

mendum

est in

13

sermoncm Mardochcci somnium, eunuchorum

capile

et

pro decim qaart die lcgendum est clecim

ralionem, patrui et nepts preces, utramque etconlrn

Judieos, et pro Judoeis Arlarxerxis epislolam rcligios

terli; vel

biduum

dclelioni Judai-orum constitutuin

,

ut

feri

ciedes inciperet die decim terti

,

et qui
dici

tum

converlerit et sanctissim retinuerit, adnolalis locis,

evasissent

poslridie trucidarenlur.
et

Aman

etiam

unde singula acceperat? Dicant cur commenlariis

cap. 1 Epist.
fus?c
lis

in

poluitanimo

gente Macedo niullis de causis. Primo,

Groccioc populos,
filius

ad Galalas, commendet divinam illam

Macedoues non eos soliun

quorum
sed

ab Eslher ad

Dcum

orationis
:

formulam multractas,

imperium

Alexander

Philippi

obtinuit,

jam Palribus commendatam

?

Ne

Domine,

Gnccos quoslibet,
16 scriplor vocavit
erat
slirpe

et quoslibet alienigenas in capile

,

sceptnim luum his qui non sunt

Crcdidit ergo Hiero-

cum

quibus cognatione junclus

,

nymus
varia

divina

illa

esse atquc
vitii

canonica. Quare

cm

Aman
non

(ila et in capite tertio

cm

dictus est de
nisi
,

varias translationes

accust,

non Grcam, qux

Agag, nihil prseterea est significalum,

fuisse
,

ex

non

est in re nostr,

nec Latinas inde expressas

Persis

sed alienigenam). Secundo

,

non
,

ubique constantes, sed Latinas quasdam alias multis

accessionibus auclas accust.

qui bebraic scripsit

Macedonem
,

vocavit

Amanem

sed Lysimacus inlerpres

uaaci

qui

cm

paul ante Ptole-

ContorlamverTridentini decreli inlerprclalioncm,

Philadelphi lempora versionem

suam

fecisset,

eidemquc synodo aperl contrariam

mus.
ires
tes

ferre

non possuLatini Pa-

quibus Macedoues Persis crant odiosissimi, maluit ad

Quam enim

diremissent

unquam

majorem indignationem Macedonem

Amalccilam.
Tertio, prter
suntalii populi

dicere

qum

conlroversiam conlra hrelicos,

libri

nisi et

has par-

Macedonas Europos
Asiai Minoris

Estheris veras germanasque dclarassent?

quidam incol*
Quarto

Macedo-

Libros inlegros recipi jutent cum omnibus suis parti'

bus, prout in Ecclesi caholic
veteri vulgat editione
legi consneverunt, et in
;

ues

dicli, inquit

Harduinus ex Plinio, ad quos perline-

re

Aman poluit. Aman Amalecila

qum
quo

demm

ctsi

vulg credatur
5,

Lalin habenlur

alqui sepfem

propterstirpem Agag, ut cap.

unde

capila postrema Eslherio cxslant in vulgat edilionc,

originem duccre creditum est; tamen non

apparet ex lexlu Amalccilam fuisse
;

modo nussed neque

,

caque
ri;e

legi in Ecclesi

consneverunt; sic

in

miss fe-

4 post Dominicain secum'hui Quad;'agesim;e epi-

ab Agag
lib.
:

Amalccitarum rege
1

fuisse

profcrlum

de

stola legilur ex

13 Eslheris capile

Quid ergo pnclerea

lleg.,

cap. 15;

legilur

Exaltavit rex

nam hebraic in cap. 3, Assuerus Aman filium Amadathi

verisimile est regionem polis

poseimus, ut eorum auetorilas synodo comprobetur

le
?

Quod

nisi ita sit, repudiari

jam

poterit in Dahie-

Agagum, quo nomine

libro

historia

Susann^, Bcli

et Draconis,

Canli-

quamdam

appellalam esse

qum

slirpem. Sed ponalur

cum

trium puerorum, etc.,

:

qu absunt ab
ii

hebraicis
in

Amanis proavos Amalecilas

fuisse

de slirpe
Sal
et

Agag
Samuel
sui se

Codicibus

quam rem ne

quidem probant, qui

nihil prohibet dicere elapsos,

cm

hoc loco nobis dissenliunt.

Amalecilarum genus Dco jubenle inlcrfecerunt gladio

De duabusprimisquttslionibus hactens. Nunc constiluamus tempus historia

lesl,
4 ,

ipsum ver
receperant
:

in

Maccdoni nalum

quo majores

cl

inveniamus,

si fieri

po-

Macedonum autem regnum

el non~.cn
;

non

magnum
sit

illum

Assucrum, sive Araxerxem re-

ade clarum quidem erat Assuero rgnante

at

non

gem ab

Indi ad yElhiopiam, qui Esthcrem duxerit.

omnin ignotum. Im ver Darium patrera Xerxis, cum Amynl Maccconia; rege rcs quasdam habuisse
scribit

Primo fixum

sarum regibus non

suecesscrinf,

Assucrum marilum Eslheris ex Peresse, qui Artaxerxi Longimano

Herodotus

lib.

ideirc

eorum gloriam auAssuerus sus-

non Arlaxerxcm

Mncmoncm, neque

gerc medilabatur
picatus csl
,

Aman, Amanem de
Qud
si

vel sallcm

amplificando

Macedonum
in

nomine

cogilsse.

Macedonas pro Grcis

Ochum. Res enim sub bis regibus gestec in Hebra'orum canone non continentur, quem Esdras et Nehc mias Artaxerxe Longimano rgnante clauscranl; cm
ergo historia Eslheris pars
sit

gencre sumimus, notum est regnum Persarum lencn-

lebraici cauonis,

non

21?
potuit

PROLEG. PARS
tam
seris

II.

ART. nemo

IX.

DE LIBRO ESTHER.

21$

temporibus evenissc. Rurss

rege Assuerum jure non agnoscimus.

f
,

Demm

neque

prudenscredideritante Babylonicam captivitatem As-

Artaxerxi Longimano possumus Assuerum comparare

suerum, vel Mardochum, vel Estherem in Perside

j

Assuerus regni
ciis
|

initio

cenlum
bcllum,

viginli

septem provn-

vixisse. Erat quippe

Mardochseus ex tribu et stirpe

imperabat; Arlaxerxis autem regnum angustius

propter infelix
in

Babylonem

translata

Nabuchodonosore

quare

sta|
|

fuit

quo Grocci patrem

tuenda epocha est in aliquo

Medorum

et

Persarum

Xerxem
i

multis spoliaverant. Assuerus in cunctis

ma-

rege surnmam imperii tenente post abduclum capti-

ris

insulis

ttominabatur, quas Artaxerxes Longima-

vum Jechoniam. Quinam

rit

vcr ex mullis regibus fuedifficile est

nus subjectas non habuit. Anno vigesimo Arlaxerxis

est

Assuerus, quque ipsius uxor Esther,

:

| Longimani missus
ficare,

Nebemias Hierosolymam

sedi-

definire

in varias

ade sententias distrahunlur intersit

prtes, ut nullus

regum

cui

qua? in Estberis libro

ali-

cumque diiicatione prohibere modis omnibus tenlrunt Judxorum inimici; at quis credat fuisse
prohibituros,
si

de Assuero dicuntur, non congruere inlerpretum

quis

reginam Judoeam esse,

et

doms

regia

non

arbilrelur.

praefectum Mardochaeum Judocum cognovissent, quod

Ut

facilis res intelligatur,

ponamus jam
quos

in

medio

ignorare non

poterant? quis
et

credat etiam
libris

nullarn

Persarum

et

Medorum

reges

suspicio esse
fi-

futuram in Esdrae
lionem,
si

Nehemioc

de Eslher menfuis-

queat fuisse Assueros.

lium, Astiagen et

Nam

Cyaxarem, Phraortis

ejus grati propitium

regem Hebran

Darium Medum, Cyri avunculum, ne dubitamus quidem quin Assueri non fucrinl, neque Estherem sibi conjugio junxerint. Nempe isii solis

sent experti?

Restt igitur Assuerum Estheris fuisse Darium

fi-

lium Hyslaspis et patrem Xerxis. Eteniin Assuerus

li

Mdis imperrunt, non

tt

obtinuerunt provin-

initio imperii

super pr ovin ci a s cenlum viginli septem

;

cias

quot Assuerus Eslheris; neque

ullam
possis.

duxre

regnavit ablndi usque i-Elhiopiam

fecit cunctis principibus

convivium grande
;

uxorem quam Estherem esse credere

sis

Ex

Per-

et

provinciarum praifectis

regibus igilur qui

long

latque snnt dominai i,

in

Susan regi urbe sedem habuit, Esther, cap.

1,

Cyruni habemus Darii Media sorore filium, qui, post

avunculi obitum, Mdis ad Persas
tulit,

qu* omnia
et

de Dario Hystaspide aliiauctores tradide-

dominium

trans-

runt. Auclor libri 3 Esdr, c. 3, de regni amplitudine

totamque Asiam

tenuit; deinde ejus filium

Camfralris

de paralo convivio eadem loquilur, qui san, ubi

bysen,

isiiusque successorem

Oropastem magnum,
filii

sacras Scriplur

non rpugnt,

xqm

facil

fidem, ac

qui assumpl person Smerdis

Cyri,

et

profanus quilibet historie gentium scriptor.

confirmt Josepbus,
lib.

Eadem

Cambysis, regnum occupavit. Occiso Oropaste Darius

Hyslaspis Persidi prosfecti rerum potilus est Darium ver Xerxes, post Xerxem Artaxerxes Longimanus regnavil. Porr Assuerus de quo qurifilius
;

11 Antiq. jud., cap. G. Herofilio

dotus subactos Indos Dario

Hyslaspis narrai

post

Pliniusconditam ab eo urbem Susan; /Elianus auctam

atque amplificatam regiis sedibus, itcrm Herodolus
pecunias et thesauros in Susan Dario coactos. Pra>
terea Assuerus, capite 10
libri

mus, nequitesseCyrus

isle

enim morte Darii Medi

septem annostantm totiusAsi principatum habuit,

ut scribit

Eslheris, dicitur

om-

Xenophon

in

Cyropdi; Assuerus vero

sui edic3, v. 7.

nem
rias
;

terrain, el cunctas

maris insulas fecisse Iributa,

maritus Estberis

anno duodecimo imperii

eadem Darius

fecit

quem

insulis

dominatum
et

tum

tulit

de Judorum ccede, Eslh., cap.

fdio
in

fuisse affirmant

Thucydides

et Plato in

Mencxeno,

Cambysi ejus
nuptiie,

edem de causa neque Estberis

Judaeorum graliam ab Assuero

Herodolus institorem ideo diclum Darium ex tribu to-

nec qiue

rum impositione
munera lanlm
vel
est, etsi

notans,
afferri

cm

antea Cyro cl Cambysi

deinde facta sunt, conveniunt; quanqum

rimi interprtes, atque Hebri in Sder

eum

plu-

solerent.

Darius Arislonam,

Olm Assue4, v. 6,

Artissonam singulari pr:e cleris amorc complexus

rum

esse velint,

qud
et

libro 1

Esdr, cap.

As-

Alhossam Cyri
irl

filiam

primm
;

sibi

junxisset

suerus nominetur,

frus

atque immanis

fuerit.

regnum firmalurus,

refert

Herodolus

sed Yasthin

Septem

et ipse annis, ac

mensibus quinque Persis imJudaeis aniino. Assuerus au-

alionominc Alhossam dicerc possumus

Dario deinde

peravit alieno

semper

repudialam, atque in Artisson Estherem, sive Edis-

tem persic lingu

regibus omnibus
ten

magum

post

quod nomen Non nomino Oropasquinque ab usurpato imperio menest tenens majestatem,
est.

commune

sam internoscere. FU lict Herodotus Artissonam sororem Alhossoe filiamque Cyri nominet, non remove-

mur tamen ab
Cyri esse filiam.
et

opinionc nostr;

ciedidit

enim ipse
genus

ses a septem conjuratis interfectum.

Nam

Es^feer palruo suadente

Xerxes, Darii Hyslaspis

filius,

Phniciae insulas

patriam primm celaveral, vel Persis Estheris

iia

quas pater dilioni sua3 adjunxerat, anle duodecimum

regni

genus per invidiam dissimulanlibus

rodotus vel
\

acccpcrat Heet

annum

amiserat. Prlerea anno seplimo regni,

|

cum

ipsis

ignoranlibus,

Cyri filiam
in

cni Susis in rgis cubiculum inducta Esther dicitur

cap. 2, v. 16, in

comminiscenlibus erravit. Dcnique Darius

I

promul-

Graciam expedilionem
in

fecerat, at-

gato pro Judoeis ediclo cap. 10, altissimi, maximi et

que Amestrin,

quam ab Eslher quidam immrit

uxorem duxerat
filiam

semper

viventis

Judaoorum Dei beneficio imperium se

non distinguunt, olim

nis, sive

Otha-

possedisse

fatetur;

quod

et

signifient auctor libri

Ophanis hominis Pers, crudelem feminam et impotenlem, atque ob id sanctissim et modeslissim matron Esthere long diversam in islo ergo
;

jj,

Esdrae, cl Josepbus loco nu per

commemoralo. Ergo
historia Estheris con-

j|

rgnante Dario Hyslaspis

tgit.

(ilio,

219

DE D1V1NITATE ET CANONICITATE
ifi

SS.

BIBLIORUM.

S20

Neque opponas Mardochum Estheris patruum,

luni quod

cum c

nccessari conjunclum in quxslio-

cm

Darius rex imperabat, ineptum fuisse officio quo

;

nem venent,

properanter

allingemus.

Agitur,

ut

rege in aul est decoralus

ncque Esihcrem Darii

nslis,desanclissimo viro patientixetforliludinis laude

prrestanliasimo, cujus

temporibus juniorcm virginem sse poluisse qu rgi

jungertur malrimonio, ejusque

magnitudinem animi Deus

pri-

Narralur siquidem capite 2,

fili

anmum demulccret. Mardoclmim filium Jair,

rege Juda

mm

scrumnis, spolialione

bonorum
,

et prolis, dolori-

bns corporis alque afflictalionibus

propinquorum

Semei,

filii

Cis de stirpe Jemini Ufftislatum fuisse

uxorisque conviciis, ac gravissimis animi angusliis eo

rege Babylonis
ffiod valuerit

cum Jcchoni cm

sed quo-

usque probavit, ut nullum

illuslrius

hominis se lolum

Mardochams

ceiiteuarius gravibus auke

divin voluntati permiltenlis exemplum proponi nobis

poluisse videalur. Quare

muneribus

fungi,

Jcchoni migralione ad an-

quantum ab

initio

forlem

vi-

num

usque lerlium Darii Hyslaspis, quo paratum es!

rum

depresscrat Deus

(si

deprimi quidem potest, qui

spln'ddum cnvvium, plus

fluxeriut? Esllier

quam

octognta smni ei-

semper

invicto est animo),

tantm postea auxit, bo-

ver

filin fratris

Mardochoci,

quai
di-

nisque omnibus cumulavit.

Irisigncm ade virum

anno Assueri seplimo

cilur,

iu rgis

thalamum inducla

eratque

fii

fralis,

ut

pulatur, majoris nain

baptiste
mudislie,

cl

Lulherani,

usqum exstitissenegant Anaquorum errorcm anlea Thaldocuerant.

aucloritatis haerelico-

Mardocbajo, quomod potuerit ad regias nuplias deligi

R. Moses Maimonides aliique

tam provect

octale?

Ex quo

effieilur

Assuerum

Librnm

parilcr divinec

non esse

alium esse Dario.

rum quorumdam

sentenlia esl,

quam

multis ex histo-

Enimver sunl

interprtes, qui ea verba cap. 2, v.

ri ips pelilis locis se jaclant

coniirmare. Ilaqueislos

6,postdcscriptam Mardochi genealogiam, qui translates fuerat de Hicrusalem...,

errores convellere sumimus, et quidem

utrumqueun

non ad Mardochamm,

aggressionc rcfellerc, ne longis abripiamur,

qum
pa-

sed ad Cis referunt proxim nominalum, et propterca

aiunl genealogiam Mardochaii usque ad Cis

concessum nobis
lern
tcat,
lis
\

sit in

hoc argumenlo versari. Ut auillico

proavum

noslrum de histori veritate institutum

non

ultra describi, quia ipse Cis fuit

Babylonem ab-

antcqum quidpiamprobare suscipiamus, noveri-

duclus. Suntqui istum capitis seenndi locum

eodem

nibil

incommodi lulurum,

si

priode ab eorum
fictam et fabulo-

modo

explieant, quo capitis 11, vers. 4

Erat autem

sentenlia dislemus, qui

rem lotam

de eo numro captivorum, quos transtuterat Nabuchodonosor rex.... sive utbabel grrccus textus
:

sam, ac qui nudam apertamqire

lotius rci

gestx expo*

Erat au-

silionem esse volunl, omoiaque ad lilleram intelligenda.

tem ex
rex; id

captivitate
est,

quam
in

captivaverat Nabuclwdonosor

Quid enim

abstrrdi est,

si

affirmes

Jobum pium ho-

de c gente Mardocbjeum fuisse,

caplivitalem

Nabuchodonosor
Babylone
nali,

quam abduxcral; nam to-

minem
fortiler

fuisse gravissimas corporis et animi angustias

pcrfercnlcm

historie ver scriptorem pocli.-

tus populus, scu qui Judx' dcporlati erant, seu qui

co, sublimi, figurarum plcno

stylo oralionem exor-

vocabalur raplivilas. Quaproptcr isloin

nsse,

auxisse,

amplificsse, ut

non minus

utilitatis

rum

interprelum judicio natus

firigitur

captivitate

Mardo-

clmcus frustra senior

sub Dario.

Sed ne

cui

videamur lalcbras quau'ere, ut evada,

qum jucunditatis legenlibus afferrel? Re quidem ver Jobum non esse personam quamdam, quam pocla in scenam induxerit, nobis eliam
taccnlibus
ali

mus, lictsolida hnc pulemus

jiciunt

lorqucanl se qui con-

sacri libri, iique antiquissimi salis pro-

Assuerum esse Xcrxem

quibus Mardochoci

vcl

Arlaxcrxem Longiilli
||

barent. Quid enim est illud Tob'ue cap. 2, v. 12, 15

et

manum,
negotiis

aitascum demandalis

16

liane autem (entationem ideb permisit

illi,

Dominas

componi nequit. Nos fateamur triennem aut

fateamur

jfj

evenire

ut postais daretur

exemplum

patienti ejus,

eliam quinquennem Mardochccum in servitutem de-

sicutetsanctiJob....
||

Nam

sicut beato

Job insultabant

porlalum

et

nonagenarium

fuisse,

cm

rex
!

reges,

it:i

isti

parentes, et cognati ejus irridebant vitam

:

prreclarissimis

honoris insignibus et
:

regi

doms

ejus dicenles

Ubi

est spes tua

?

pro qu cleemosynas

et

pru'feclur coboneslavit

eslne hujusmodi aelas im-

sepulturas faciebas

Quid

illud Ezechielis
isti

cap. 14, v.

par gerendis negotiis

in vif

robuslo et bon corporis

axiale

14

El

si

fuerinl trs viri

in

medio ejus Noe, Daait

constitulion prredilo?

De Estheris

ridiculum est

niel et

Job, ipsi justiti su liberabunt animas suas,

\\hu\

disputarc, quando puellam fuisse ccrl constat. Ouis

ffirmet Abibailem
clia;o? cl
fuisse natu
fuerit, quia

Dominas exerciluum? Quid

, v. 11
:

Epistoke Jacobi cap.

grandiorem Mardoneget genilam Esihc-

quamlibet
Abiliaile
in

ferentiam Job udistis,

nitn viisericors

Ecce beatifieamus eos qui sustinuernnt. Sufet fincm Domini vidistis, quo-

rcm ab

senectule, septimoque Assueri

Dominas

est

et

miscrator.

Unde omexemplar,

anno puellam

fuisse et

forma etmoribus regedignam?

Et de hoc argumente hactens.

nium judicio comprobatum Ycrum moderatissimi, et patienlissimi

esl,

proposilum nobis esse

viri

AR ICULUS
De
Etsi de Jobi histori

X.

quodimitaremur, sive prospra uleremurforlun, sive

premeremur advers. An
libro Jobi.

fabella

nos ade moveret, ut sequi deberemus?

tanqum exemplum An Noc et

cl libro interprtes

mulla disj!

putent erudilionis plenissima, nobls tamen histori

veritas prsertim, et libri auctoritas

ludeiitis

Daniel quibuscum Job socielale conjungitur, duai sunt phantasl imagines, et non potis viri Deo
aecbptissimi
?

delendcnda esl
illud so-

El bealus Tobias misericordi operibus

fuerit

nb hretcis oppugnala, in cujus defensionc

J vacans objurgalusne

instar allerius, qui

mm-

221

PROLEG. PARS
exstiterit ? Nihil

IL

ART. X. DE LIBRO JOB.

\dad, veterem amicum ; Elihu
,

222

qum

dicimus de ipsius famili, pabonis ftnilirbus, eorum spo-

Deum

ipsum,

quibus

tri, cognaiis, amicis,

omnibus verbis ea parabolica

significatio

subestquem-

lialione per

nominatos populos, aliisque narrationis

dam dolcnlem,
lio

gravissimis

rumnis pressum, consi-

adjunctis, quibus
di paens

vcram historiam fabula

et Arislaeam

discernera-

sapienlique

usum

in perferendis constanter malis

argumentum
et

suppedilalur. Nihil de

omnium
Prpa-

nunqum

potuisse vel auri cupidilale, vel vetere ul,

Judaeorum consensu, quibus

apud Alexan9

lius amiciti

sagacitate, prudenti, simulatione capi,

;

drum Polyhistorem,
rai, evang., cap. 25,

apud Eusebium

lib.

alque solidae virtutis studio dimoveri

fabula est
,

ob

id

quia

adjungere possumus; nihil de

in fine acls

apparet machina Deus, qui

quee

Grrccorum

et

Lalinorum PatrumetScriplorum unani-

Jobum dupl majoribus bonis cumult, qum

amiserat, ut
fit

mi

sententi, quos

nemo

sibi

persuaseril pro histori

in fabulis,

quoe felicem exilumhabent.

fabellam credidisse.

Secundo, aliquid saltem innotescerel de Jobi patri,

gnre, religione,
vitoc

Hine

et

divinum esse Jobi librum agnoscit quilibet

et

tempore

de

libri
:

auctore

si-

adverss religionem

veritalem pertinacis non r-

quidem veram historiam haberemus quod tantoper

lius
!

sed nihil est

pugnt. Quot sententue sunt in Psalmis, in Prophetis,

in

agitetur, nihil

quod

sit

adhuc inecr-

novi Fderis Scripturis Jobo deprompLc

,

quas

nihil

de quo plura fingantur; parabola ergo est

scripta.

facillimum esset referre

nisi

in

re

non necessari
, :

ad

morum compositionem
Tertio, poelic phrasi
,

operam poncre videremur? "Verba Psalini 8 v. 5 Qu'ai est homo, quod memor es ejus, mit fiiius heminis
quoniam
v.

quin im et mtro scriplus

et tragdiLe

est liber

quo orationis gnre comdiac

;

visitas
est

17

Quid

eum? verba plan sunt Jobi, cap. 7, homo quia mynificas eum aut quid
,

conscribi soient

poeticis etiam imaginibus et descri,

plionibus abundat

cujusmodi sunt angelorum coram

;

apponis ergaeum cor ftmm?Qua3Jrmisdixilcap. 20,

v.

Deo coneilium
ac

satanae colloquium, Dci inlerrogai

;

,o

14

et

17

Maledicta dies

qu nalus sum
vir...

dies in

diemonis responsio

quod

si

hc

figura ta sunt

qii peperit

me mater
vulv

mea... Maledictus
,

qui

me

quidni et totum

argumentum

fingendi causa et cru-

non

interfecit

ut fieret mihi mater

mea scpul:

diendi scriptum sit?

crum...
dies in

ca (fixerai Jobus cap. 3, v. 3 et 11

,

Percat
:

Quarto

quis

credat virum inter Orientales locuin

qu nalus sum

et

nox

in

qu dictum

est

Con-

plelissinmm subito de amplissimis fortunis

lantam

ceptus est homo..., quare non in vulv mortuus

sum?
:

egcstalem decidisse,e malorum

srie, qualis fingilur,

sibi

succedenlium

Apostolus Paulus epist.

scribit
:

ad Corinlh., cap. 5, v. 19,

stultitia est

repente perculsum, ab omnibus

Sapientia hujus mundi

est

apud Deum

desertum

in

sterquiliniosedentem, tergentem ulcerum

1res

scriptum

enim

comprehenddm

sapidits in

astuti

saniem testa? quis

amicos, qui visitatum vn-

eorum. Scriptum est autem

in libro Jobi cap. 5, v.

13

rant, septem dies et septem noctes assedisse immotos

cibo et polu vacuos, et Jobi laiere

Qui apprehendit sapints

niittaraus.

in

asluti
in

eorum. Sed

hc

non discessisse

Hebri perptu

sacrum canoncm Jobi

c san ne Josephus quidem credidit, qui

stori sua

in hi-

librum retulrunt; Graec

vero et Lalii Paires nunlibri divinitate.

Jobum

silenlio

prlcriens

salis visus est

qum

dubilrunt de Jobi

Melilbon

declarare parabolam esse quidquid de Jobo ferebalur.

Ilis

in Epist.

ad Onesimum; Origcnes
ult.

in
;

Exposil. Psal. 1;

argumenlis
si

et libri divinitas petitur.

coneilium Laodicamum cap.

Gre-gorius Nazian,

Verm

quid hace valerent, mullai certacque hi-

zenus carm. 55
I, niumin.; et Mens.
;

Cyi

illus Iicrosolyrnilauus

Catech.

stori vel ab ipsis adversariisapprobatinfabellasreferrcnlur, Tanti profect ista

Epiphanius, hftrsl 5, ac libro de Pond,

Psal.
;

non sunt
:

ut

quidquam
pri-

Hilarins, praefat. in
lib.

iieronymus

iss

contra histori Jobi veritalem efficiant

im ver

Prol. gai., Augustinus,

2 de Doct. christ., cap.

3; in

rthim futile est. Quis est qui ignoret orientales lingnas

oncilium Cartilagineuse 3, an. 47; Innoccnlius I,

epist.

imprfectis temporibus carerc, et Jobi librum, qui hc-

ad Ex.uperiutn

Gelasius in synoda Rom., ut de

histor'ue Jobi
in

braic lingu conscriplus est

taie

principium babere

rcliquis

taceam

divinam
et

auctnritlera

non posse, quale ab imperilis quibusdam aflertur pro

fabule indicio? Verluntur quidem sncp sive Septuagint, sive

comprobrunt; quam
rmenis,
rrunt.
et

Eugenius IV,

decreto pro

coneilium ridentinum canonicam deciasi

Ilieronymo imperfeela tempora; sed

nisi

illa

Jam

perptua

et veteris

Synagogaj

et

bebraic perfectissima sunt, nec

grali,
lia

majoris ornals

otj Chrisli

Ecclesiae

doctrin pro arbitrio no.slro

quemGraeca

et Lalina lingua
:

interdum poscil,
,

velimus recedere, clLibrorum sacrorumjudicium ingenio nostro usurpar, qliid aliud erit

verluntur.

Si ergo legendo
ita

Vir fuit

vcram

hi-

qum tolam Re-

storiam habemus, quoniam

in hebraicis

vulumini?

ligionem fundits diruere?

Mis equidem mulla opponunt hacrelici. Primo, Fa-

bus lgimus, cur

ips
,

historiam

esse ueganl hrrrelici

cl

Quanqum optim Septuaginl

lulerunt Vir
erat
in
;

Iiieronymus trans-

bulam deprehendi ex narrationc

non est: Vir
fuit,
:

cujus inilium

significar neinpe voluerunt vitao

erat,

quomod fabulas exordiri solemus Erat quidam erat quondam ; deprebendi et ex nominibus eum Jobi tum patrie el
sed vir
erat,
, ,

conditiodem

qu Jobus
iii

cm repenl
in

de

summo

felicitalum fasligio

inimn delapsUs

mor!)os et ca-

iamilates

ip.eidil.

Impcrfecm quippe lemporc ulimur

desiissc

amicorum

3T>N Job enim bebraic signifieal dolen'

ad sisnificaiidum continuum a caiidum cpnlihtim aliquod Vivendi Institu|| il'

tem, ejulantem, gementeni; Ulz, cunsilium; Tzophar

tum

quoi

adhibUo prxlcrio

onmin

vi-

hominem acutum, cekrem; Eliphaz, aurum Dci; Bal "

derelur.

$23

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
Jobi,

SS.

BIBLIORUM.

m
enim
in

Nomina ver cm
gumento non sunt
Isaac,

tum amicorum, quse mysliAbraham,

et

clarissimorum PalrumOrigenis, Chrysostdmi, Theo-

cas significationcs habent rei effectui consenlientes, aragi fabulam. Abel, Noc,

doreli, Augustini, Olympiodori, Eusebii ex Arist,

nolissima

illa

clausula probal ullimo capili Jobi in co-

aliique patriarche
ipsis
viri

nominibus suis

significant,

dicibus Grcis, alque Arabicis apposila. Grci

quod tamen

ipsorumquc lemporibus evcnit; insignes

fucrunt, quos ncrao dixcri imaginarios
:

Codices habent
finibus

In
et

terra

quidem habitans Ausxlide

et erat
ex

Idum,
:

Arabi,

nomen Jobab.
Us, in limi-

mullarum siquidem rerum monumenla sunt nomina,

ait

Arabici ver
tibus

Et Job
Arabi.
O'u,-

fuit incola in terra

Chrysostomus homil. 51,

contrario

in Epist.

ad Roman.
concludi-

Edom

et

Quo

in

Grxcorum

teslimonio

Quamobrem

Jobum

cxstilissc

notelur A'u$ pro

eos posuisse

sicut Gnes, cap.

mus, virum Deo acccptum prseferentem nomine, qu

sibierant cventura. Divino scilicct consilio faclum est,
ni sanciissimo viro iuturo lolius patientia?,

22, v. 21, BaO? pro Biu nominrant.

Porr

elsi

hsce

Gracorum atque Arabum

addi-

exemplo no;

lamenta divinoe auctoritalis non sint;

quippe Latinisquc codicibus dsuni
fieri
;

in Hebraicis

men
et

inderelur ipsius virtutem signifieans

qu ralione

magni tamen
anliquireti-

veterum nominibus Patriarcharum ab ipso orts

ab omnibus debent sive ob scriptorum

inrlio

causam

pracsignari voluit Dcus, ad

quam

ipsos

tatem, sivequd ea Theodolion in sua versione

nuerit, sive
clant,

elegerat. Quai de Jobi

nomine explicamus, ad amicosit,

quod

in

iis

qurc fidei

summam non

spe-

rum nomina,

si

opus

transferantur.

Altra diffieullas de Jobi gnre, patrie, religione,

setale, libri scriplore,

ncque cum Vulgat Latin editione rpugnant, assumi oplim possunt ad histori confirmationcm,
sive etiam
petit,

quanqum
injicit

illustrari nullo certo

magisqud nullum nobis argumentum

Ilinc
sit, salis

sup-

documento

posset,

non

tamen ullam suspicio-

quo eorum auctoritas infirmelur.

quisnon

nera falsitatis hislori. Multi enim occurrunl in hisloriis viri,

videat, etsi inlcrpretum dissensio

constarc de

multa opra scriptorum, quorum genus, re-

Jobi gnre et patri, ut hc de causa immeril Jobi

historia accusetur? In

gionem, tempus ignoramus.Nonversamur tamen ade

hc enim senlenti conveniunt

inler ornnes

n lenebris
de terra
dicitur
:

in

bujus quoestionis traclatione, quin lucis

oplim

et

Scriptur

qu Jobum magnum
si

aliquid affulgeat.

Experiamur brevibus qudam dicere Us, unde et genus Jobi explicelur. Initio libri
Vir erat in terra

Orientales dicunt, et Patres, qui passim

Jobum Ara-

bem
regio
lerroc

appellant.
est

Nam
circa

ldumseam pressis Domines,

et

Us nomine Job. At
in Scripluris
:

trs ho-

inter

iEgypium

Arabiam ad meridiem
Seir
;

mmes Us appellatos invenimus

:

primum,
:

Chanaan

montem

si

lalis aecipias,

nepolem Semi, etfilium Arami, Gen. cap. 10, v. 25 Filii Aram Us et Hul....; alterum filium Nachor iraIris

omnemque
!

terra:

tractum posteris Esa usurpatum

compleclaris, prolenditur etiam ad orienlem Jordanie

Abrahae, Gen. cap. 22, v. 20 et 21

Nuntiutum
fdios

est

alque Us, et Galaaditiden et regnum Basan conlinet,

Abrah, quod Melcha quoejue genuisset

fratri suo,
filii

Nachor

Arabibus Scenitis, Sabaeis et

Chaldacis

contermina.

Us primogenitum...; terlium,
filii

filium Disan
:

Nos autem cm sentiamus Jobum unum esse ex Esa

posteris

Seir,
filios

Esa, Gen. cap. 56,

:

v.

28

Habuit au-

accensendum regibus, qui regnrunlin Edom,

est,

tem

Disan

Us

et

Aram. Nali primo Us Semi

cujus regioni etiam ipse (Job) dominalus

ut in Gran-

nepotc,

quem Damascum condidisse veteres tradidre, Damascenum agrum in Syri incolebant. Posleri Us

ds

codicibus legitur, latis

Idumam sumimus ad

orientem protensam. Patres ver locuti more antiquo-

primogenili Nachoris incoluce Ausitiden in Arabi

dserta prop Clial'd.xos et Sabaeos, ut Bocharlus et

Spanhemius arbUralur. Us demm nepos Esa,

que
filii

ejus-

rum, qui Arabes ab ldumseis non dislinxcrunl, Arabem Jobum nuncuprunt. llc de gnre Jobi et patri. Quod ad religionern
et vit*

sedem posuerunt
v.

in

Idumse, de qu Jere:

tempus

allinet, nihil

dubilamus dicere anle

sincerum Dei

mias cap. 4 Tbrenorum,

21

Gaude

et ltare, filia

dalam Mose legem Jobum

cullum retinuisse,

vixisse, et
iis

Edom, qu

habitas in terra Us.

qualem

lemporibus Idumaci

Ex
ris

famili

Us

nepotis

Semi

vix ullus inlerprctum

pulet. Postcris Nachoctiain
testi-

Esavo alque Isaaco progeniti relinebant. Lcx enim

Mosis nuspiam in toto Jobi libro nominatur neque
Jobo, neque ab ipsius amicis,
soep fuissel ejus

est qui origincm duxisse

Jobum

prognatum nonnulli exislimant, moti

quanqum opporlunus
locus. Nihil de

monioIlieronymiiiiQuslionibusIIcbraicisinGencsin;

commemoranda

mi-

Hieronymum in eo opre soep llcbrxorum potis quam suam relulisse sentenliain, non est qui dubilet. ommunior ergo opinio est Jobum Idumceum fuisse, et terram Us cam intclligi, quam Us ex Esai postesed
ris habilavit. Idum;eos parilcr sive

rabilibus Dei operibus in Israelitarum graliam,

neque

in iEgyplo, neque in deserlo narratur Jobi amicis, quod tamen magnam Jobi doloribus levalioncm allulisset,

suquc ipsorum causa:

fuisset palrocinio.

Jobus

Arabes

fuisse Jobi

ipse prxlerca dicitur sacrificia, et victimas oblulisse,

amicos qui cert non

admodm

ex longnquo

cum

vi-

quas offerre post dalam legem non

licuit, nisi solis sa-

sitalum vnrant, plermque creditur. San

in famili

cerdolibus ex tribu Levi, et quidem ante fores tabernaculi

,

posterorum Esa, Gen. cap. 50,

Jobab
filius

v.

55,

describitur
regnavit.

vel in templo.

Neque

facile

crediderim

scri-

Zare deBosra, qui

esse ac

in lerr

Edom

Hune Jobab cumdem

ter

Jobum, prter maximam

affinitatem,

plorem ullum sacrum sumerc voluisse ac proponere palienlise exemplum, et fortitudinis ab eo qui non essU
gnre Israelita
utique
;

nominis simililudinem

summamque

pr-

sed ab Idumao vel Arabe, profauo

communcm consensum

anliquorum inlcrpreluin,

homme,

si is

post initum Deo

cum

nebraic

5
populo fedus
1

PROLEG. PARS
vixisset.

H.

ART
[

X.

DE LIBRO

JO.

226

Mose

ergo recentior saltem

colens, prius-

prophelarum quidam lolam historiam de penu suo deprompsisset nullo utens exemplari, puriorem cert

non

est Jobus, vixitque

verum Deum

quam
vel

lex Israelilis darelur. Fortass

autem

historia

Hebraicum sermonem saperet. Cur enim Arabica

vel

Jobi contigit paulo antequm ^Egypto abirent Hebri,

Syriaca verba Hebraicae orationi aspersisset? Habuit

cm

in

deserlo iler habebant.

libri

ergo volumen ob oculos alina lingu conscriplum,

cujus vocabula pluvibus in locis interpretando non
iinmulavit.

Scriptorem

re quidem ips ignoramus. Putant

relata Victoria,

quidam Jobum ipsum,

stam scripsisse
,

rem omnem gefortiter

quod nemo de superalis se

contra Celsum, Suidas et
libri

hostibus, et toleralis doloribus instructior esse potuerit.

lia

Origenes,

lib. 5,

alii,

quos

lubens prtereo. Mulli auctorem

Mosen

esse vo-

lunt, qui ad fratres in iEgypto oppressos redux ex

Madian, vel ipsos in deserto deducens librum scripserit

ad eos

in

mrore maximo
:

recreandos. Hi ver
Syriacis, vel Arabi-

Ad tertium, quod oppositum erat, progredimur. Damus poelico stylo, et si velint, etiam numeris ligal oratione usum scriptorem ergo ne historie neganda verilas est, ac si historicas narrationes nemo carmin compleclalur? Non modo cantica in Deuteronomio, in verm etiam psallibris Judicum et Regum inspersa mos omnes ac Jeremiae lamentationes quodam car; ,
,

rurss divisi inter se sunt

cis litteris

alii

minis gnre prophtie sacri exposure, in quibus

prophelica mulla habeantur
slorica,
et.
,

etsi

translationcm in Hebraicum
:

Mose adornatam

alii
:

sermonem historiam primm hebraic

sunt tamen et multa hihisloriis repetita; igi-

argumenta multa ex

conscriptam putant

quidam Jobi amicis, quidam Sa-

tur et Jobi liber versibus constans historicus esse polerit.

lomoni, quidam Isai opus tribuunl.

Yerm

quid unveri-

Quanqum

in

hoc libro aliud solula oratione

qum, non dicam cerlum, sed propis saltem ad

tatem accedens afferamus, quve ratione

aliud ligat numeris descriptum occurrit;

quodque
ad

est

freti in tant

hisloricum ab altero ornatis alque elegantis expresso distinguitur.

infirmarum conjecturarum varietale^salius

est, ut di-

Nam

quod ad Jobi vilam

mo-

camus cum Gregorio magno

ptorem,
clus
:

supcrvaeu quocri scfsit

res, ad prosperilalem,

ad calamitatem, ad lorlunarum
,

cm

auctor

libri

procul dubio

Spiritus sanscriptoris

restitulionem spectat, primis duobus capitibus

alque

ineptissim

autem ex ignoratione

ullimo comprchensum
est

sulul oratione conscriplum

concludi fabulosam narrationem in libro contineri.

tolum

caetera ver, quibus Jobi et

amicorum

col-

Ne tamen practereamus omnin

probabilis est

aliquid dicere
:

ubi

loquia referuntur, numeris metricis illigantur; et in

his

qudam

dicendi ratio

non improbamus
vel lduma>o
Eliu, sive ab
,

quidem

veri

colloquentium sensus exprimuntur

eorum sententiam, qui primm Arabico sermone conscriptam sive Jobo, sive ab
alio

diligentissim, lict

non eadem omnin verba adhi;

beantur, quibus

ii

usi sunt
,

quod facere soient

qui

quopiam Iduinxo historiam exislimant

prophel

poslmois

narrationem ornant

et quce dici pro

tempore polue-

dm
in

Hebro, quicumque tandem

Idunius scriptor paucis

fuerit,
ita

runl, legentium oculis subjiciunt.

Non credimus pro-

Hebraicum idioma conversam. Quod tamen

est, ut

in-

plerea

Jobum
et

doloribus aculissimis punclum, carmin

;

tclligendum

rei

even-

uxorem

amicos alloculum

nec vicissim ipsos ver:

tum complexus
nis

sit; inlerpres

ver Hebrus multis

sibus vel intcrrogsse, vel respondisse

quod san non

historiam ornavcrit, atquc omnia convenienler perso,

modo non
set
:

fuisset
;

nec lempori, nec loco, nec personis

fieri

loco, et lempori expresserit.

Enimvcr Hebraic

consentaneum
sed
libri

verm etiam ne
quod

quidem potuis-

perili

nrunt

in Jobi libro

mullos reperiri Ismaeliticoe

,

auctorem, cui omnia dicendi ornamenta

,

et Syriacai linguae idiolismos

quos frustra quis inet

conveniebaut
pros
,

illi

in familiari
,

terpretari sine oper

Targumim
,

Rabbinorum comnon sine causa

reddidisse versibus

et sentenlias

sermone dixerant non verba

,

mentariis aggrederetur

ut propterea
in

singula retinuisse.

Quo

scribcndi

modo

nihil

omnin

Hieronymus prfatione
translationem

hune librum fateatur se

detraxit historie veritati.

suam ex

ipso Hebraico Arabicoque ser-

De

concilio

Dti et angelorum, salanque interinilio

mone,
pretis

et

interdkm Syro, non ad alicujus veteris interexegisse.

,

ventu, et colloquiis id ab

piaemisimus, quod

normam

Quod

si

verum

est

ut est
li,

hc maxime referebalur. Milto eorum senlenlias, qui

san verissimum

quis

jam repugnet
vel

affirmanlibiis

coaclum

fuisse

ubi Jobus erat

,

bonorum

malorumde-

brum ab homine Arabe

Idumo proditum

esse

que angelorum concilium

fendunt,

eique

Deum

pr;iefuisse

cujus verba et dictiones plures inlerpres

Hebraus

re-

omnemquc sermonem

ultro citroque halnlum,

:

tinuerit? Constat siquidem librum ante caplivitatem

ut scriptor exposuit. Ha^c parabolica esse fateor

in Evangeliis
sic in libro

sic
:

Babylonicam
habuisse
Hebraici
,

exstitisse,
,

ulpote

quem
et

in suo

canone
visi sint

multas parabolas locutus est Christus

Esdras concluserit
:

et

Tobias alque Ezechiel

illa,

Judicum Joalhan apologo arbores de Regc

permixtio ergo

usurpatio partim

eligendo dlibrmes inducit. At, inquam ego, veris-

partim exlerni sermonis non polest Hebro

,

simum
lium

erat Sichemitis fatuum

:

homini

tribui

qui scripserit post Babylonicam servi-

in rgis eleclione

verissima,
et

caplum esse consiqu Christus Dopariter erit,

variis

tutem, id est post inductos in sanctam linguam barba-

minus parabolis docuit; ergo

verum

rarum linguarum idiolismos

preti est

tribuenda igitur inter-

Deo permillcnle, Jobum

dmone

modis cru-

ad litteram in aliquibus Arabem vel Syrum scriptorem reddenti. Cm enim anle captivilatem major esset Hebraici sermonis castitas et raundities
,

cialum constanter omnes inimici impetus suslinuisse.

si

Parabolam illam invenit acut scriptor, ut doceret daemonem hominibus infensissimum insidiajs quidem

221
slruere,
nisi
et

DE DIVINITATE ET CANOSICITATE
perniciem perptu moliri at non torqucro,
;

SS.

BIDLIORUM.
totos

228
septem
dies, et

Amicos ver non dicimus

noctes lolidem
ibi

potesiatem fccerit Dcus

sinit

qui s;rp virtutis pro-

mansisse immolos sine cibo, et

band causa
regem bonis

homines divexari. Invcnit quoque,

potu, atque Jobo

nunqum
iis

disjunctos
:

ut legentium animis suggererct

et malis angelis

Dcum summum

esse

sacer texlus indicat

verbis

neque hc Et sederunt cum eo m

:

pnescribentem
raliones;

officia,

ab
si-

terra septem diebus et septem noctibus, et

tur et

nemo loquebavenisse

iisque repetentem ofliciorum

quam rem

verbum

videbanl enim doloremesse vehemenlem.

loci

gnificantiore forma,

qum

concilii et judicii explicare

Sed venus Ikcc ejus

inlerpretalio est

scriptor

non

potuit.

Hacc ipsa quippe divinus Spiritus

amicos, ad hominis aspectum gemuisse, plorasse, stupuisse pi\c

doloris vehementi,

sese atlemperanscaplui hoininum atque inlclligcntia),

in scriptoris

ac

trislitiie

magni-

animum

indidit,

quo

facilis, qua) sit

Dei

ludine, et nullis potuisse verbis

quid sentirent expri-

volunlas,
tt

quantum

in rcs creatas

imperium, quomod

mere, vel credidisse verbis quibuslibet exasperatum

potis iridolorcm

tamque gravia mala polerinl Jobo accidere, homiintelligerent, objeel judicii,

nes

accusalionum dsemo-

noctes

ei assedisse,

qum lenitum. Septem ver dies et magnam quidem partem, nec sine
eumque conveseram noctem
partem usque
in

nis, et Dei decernenlis similitudinc. Mullorum inter-

intermibsione, quia in urbe manentes,

nienles

pretum hiec explicandi

ralio est,

qu non admodm

magnam

diei

absunt, qui existimant, non eo

scriptor narravit; sed
ita

modo rem aclam, quo

visam
fuisse,

prop dolentem amicum transigebant, abeundo tamen,

et
lia

scriplori

queminscile

redeundo, ut ncessitas aut opportunilas

Jacob, Gencs.,
:

tulisset.

admodm

soep

prophetis

qusedam

obversabantiir

c<ap.

51, dicit Labano, vers. 58 et

animo per visum, non ex

rci veritatc.

Sed hinc
in

40

Vifjinli

annis

fui

tecum

diu,

noctuque slu
dicitur

admodm

hscreticus deduceret,
,

omnia

libro Jobi

urebar.

et (je lu

Ha de Anna prophetiss
57
:

esse parabolica

quando parabolac

in hisloriis eliam
illuslris

Lucce cap. 2,
jejuniis
et

v.

Qu

non discedebat de templo

adhibentur ad id quod primm spectalur,

signilicandum.

obsecralionibus serviens nocte ac die.

Nerao

tamen credidit
eredidereli-

hactcns Jacobum

bilia

Ad ultimum respondeo omnia maxime esse de summ Jobi egeslale, de morbis, de

si

lectum rcpiss; aut

tulisse

nunqum se ia Annam nunqum de templo re-

pedem.

ctione,

semel

illud crediderimus, cui

(idem abne-

Silenti

demum

Josepho prophetas, Apostolos, Sy-

gare non possumus, factam Deo potcstalcm nialis

spirilibus

nagogam, Ecctcsiam loquentem

alia

opponimus. Multa
in sacris

spoliandi

Jobum bonis omnibus

familiari-

jam vidimus

in

Josepho desiderari, quae

bus, et corpus excruciandi immili dolore,

dummod

Litteris inveniuntur,

sunlque certissima. Numeravit

vitam non eriperent. Nurnquid

data
sibi facultale

nocendi,

difficile dxmoni fuit, malum malo cumulare?

tamen ipselibros

in

canonem

relatos viginti, et duos,

poluisset,
nisi

quem numerum
silo et

conficere

non

recen-

Sabos

et Chaldaios excitare

ad boves, asinos, camc-

Jobo. Neque necesse

fuit

hisloriam

Jobi ab

los diripiendos?

incendere oves, et pueros ign, vel

ipso

commemorari, qua3

nihil

conjunctionis habebat
susce-

fulmine clis demisso, et perdere? venlum validum

suscilare concutientem et diruentem
et distulerit

cum

fratrum suorum histori,

quam scribendam
XI.

domos? nurnquid

perat.

ulcerare,

atque ulcra ingerere ftida,

ARTICULUS
De
libro

nauseam facerent, propler quam ab omnibus omnium miserrimus desereretur? Si enim id agebat inqua?

Psalmorum.

vidissimus Satan, ut forlissimum virum virtutis statu

dejiceret, cert

Liber Psalmorum ab Ilebras inscribitur Sepher

leilim, id est liber

omnia

illico

congessit mala, et densa-

hymnornm,

sive

laudum

quanqum

\it ictus sine intermissione ull,

sperans se

lot

malo-

enim

et preces, et postulationcs, et qu^erimonias, et

!rum geminal

congerie tandem victorem fore. Cur

descriptiones

rerum multarum

historicas et propbc-

ergo non credamus

Jobum

pridie veluli

hominem

fe-

lias conlineat;

tamen seu quod majore parte laudes quod Dei

niajestas, potenlia,

licissimum, postridie evasisse miserrimum, etob id ab

I

divinqc celebrenlur, seu

omnibus dercliclum?
Sed
in

boni tas et rogationibus, ctinfirmitalis noslr;e sensu,

inquiunt, sedisse quis credat?
:

sterquilinio,

et

mirabilium rerum pnedicatione commendeiur,

liber dici

opti-

Primo, Ilebraicrc vocessunt

id est in pulvere scdil, ut

Etsedit in medio cineris

m laudum

potuit. Gr.eci Wm'aii& dicunt

lugenlium mos erat, quija:

^/)w, quod est suaviler pulsarc; unde et psalterium

cebant in terra et

in

pulvere
aliis

quemadmodum

et so-

inslrumentum musicum

seilicel,

quo

in

canendis Dei

lebant faccre leprosi ab

hominibus procul, ne sa-

laudibus uli velercs solebant, vel etiam volumen divina canlica complcctens,
caiiticorum.

nos contagionc inficercnl. Secundo, sterquilinium potuit dici leclulus, in

aut lotus ordo divinorum

libro potior et

quo jacebat
et

vir

dolorum

ulccri-

De hoc Psalmorum

gra-

bus scalcns. Tertio, potuit

sterquilinium esse im-

vior defensio esse dbet, in qu

tamen non

csl

opus tem-

mundus

locus, in

quem

rudera, purgamenta, et sorsterni.

:

multis,

Deo

afilanlc scriptum esse anliquissins

des conjicercntur,

ibique Jobus

Sed priorem
et

poribus, quod Paul us Samosalcnus

ler,

primum ignoranfidem

polius ex his sentenliis probaverim

cis,

nam

de ami-ult., et

et

audacissim contra

omnium velerum

qui
:

eum

visitatum vnrant, dicilur vers,

in terra

nogavit,

quem

ex Anabaptislis aliquot secuti impu-

cap. 2

Et sederunt cum eo

septem diebus

denler

novilatis

sacrum

Librum accusant.

Cietera
titu-

leptem HGctUms.

ver de Psalmorum numro, divisione, auctore,

229
lis,

PROLEG. PARS
quoc omnia ab inlerprctibus qwerl

II.

ART.
expe-

XI.
i

DE LIRRO PSALMORUM.
Spirilui sanclo tribuens
:

230

soient,

cademque

Psalmorum ergo
proalia diyi-

ditam primam causant brevibus subsequenlur. Mirandam maxime est poluisse .quempiam dubibre,
vetusne,
cenlius
afflatu et

liber et anliquus est et divinus. Ilis firmissimis

pheiarum, Chrisli, Apostolorum lestimoniis

nilalis

divinumque Psalmorum opus esset, an rcab hominibus proprio ingenio absque Dci
lutel conscriptuni,
et divinilalis

Psalmorum argumenta adjungere nolumus, ne

videamur obscurorum quorumdam hoc-

pluris faccre

cm

tt

babeamus

el

relicorum calumnias, contemplu potis

qum

ralioni-

anliquitalis,

argumenta. Praclereo bac

bus refutandas.
Abslinere autem non possum quin Psalmorum do-

de re Esdrini canonis auclorilalem, qui argumento maximo est cm anliquils, lum divinils Psalmos
esse deseriptos.

clrinam breviler sallem perstringam

qiuc

tanlani

Pra'lerco sepluaginla Yirorum ope-

sublimilatem, purilalcm, divinitalis lucemprsc fert,

ut necesse

ram, qurc

in inlcrprelandis libris

synagog jam

pri-

omnin

sit

divino

Sj>ii*i(

n perfusum

im
in-

dem

divinis reputatis versala est.

ipsa

Prlereo

et argu-

ver completum fuisse propbclam qui scripsit. Qua3

menta

Psalmorum

redolentia anliquitatem. Illud

inorum sunt, atque actionis

tegritate doctrine

vit;c,

qum ben cum

et sanctilate

constat in Hcbraiee populo fuisse mullos viros ingenio,

et legis studio

de Dei nature
,

consen-

eximios conclbrantes laudibus, et

tiunt

Discimus ex Psalmis

Deum

ubique loccrum

vicissim concilies in lemplo Dci proecouia

magno

in-

esse, ubique divinoc ejus prasenlia lionorem pnes!ari

Strumenlorum musicorumapparalu, acceptaque bnficia, viclorias, divinas promissionnes bymnis et canticis

oporiere

in

templis

manu

extruclis

non concludi,

exlern hostiarum cde, ustione,

interno cullu, atque

suffilu

non
,

coli

sed

praxlicantes illustri pietalis signiticalione

quee

animo vitiorum puro

et

quem

omnia ex libris Rcgum et Paraipomcnon inlelligimus. Imoverel anle cxslructionem lempli canlico describi
consuevisse,
si

ad iram seelere nosiro concitaverimus, deteslatione

maleficii et niclioris viloe susceptione nobis miligari.
Ibi

quid prosperius evenisset, Mosis, et

jubemur

et

amore

et

laudibus pctpeluis
,

Deum

Barac,

et Deborie

excmplo confirmalum
in

est.

Hajc

optimum

maximum

prosequi
,

ejus

mandata omnia

ver carmina, quai

pervulgata, mandata

usu populo erant, communia,

scep concenla, quis

facre, legi

obtemnerare

atque in mull legis ipsius

:

memori,

medilalione assidue versari

slantissimasque rcs
,

quo puieberrimas, pra>

unqum

sibi

persuadeat aut populi oblivitione, aut

intercidisse omnia,
et

quas complectitur, agnoscamus

Synagogic incuri

nova

scris

magis, atque admiremur. Ibidem vehementer horlatur

temporibus pro arbilrio excogilala? Quos ergo habe-

prophela

ut in

Duo spem omnem nostram collocequi nequeunt aut

:

mus Psalmos
nos sunt.

ii

propbetarum

actate transmissi

ad

mus

ipsum solum adjutorem prajsloemur, non in

,

hominibus babeamus fiduciam

,

Prophtie preeterea

Cliristus et Apostoli

Psalmolibri di-

malis eripere

aut atterre salutem

nibili

faciamus,

rum

divinitalis

lestimonium dant, toliusque

qure pendent ex fortun, qua>que dicunt homines bona

citissim clapsura
:

gnilatis. Capite

enim 22

lib.

Regum

lotus

Psalmus
1

ut patienli utamur, nostram ad

17 descriplus est, et Davidi auctori tribuitur. Libro

Paralip., cap. 10, v. 8,

DA
vin

vol.mlalem conformemus, addamus animos in di-

Psalmus 104

el

deinde 95

somma
fallere,

potoslalc et bonilatc nixos. Quid ver

officiis?

reperitur. Libro 2 Paralip., cap. 7, v. G, exstat aper-

dicam de hominum adverss homines

Nemi-

tissima mentio Psalmi 105

in
officiis suis
,

Sacerdotes autem stabant

ncm

nunqum fraudem

slruere,

non mentiri,
in

et

levit in organis

carminum Domini
:

alterius

bona ncque eripere, nec surripere,

peeuni

qu
in

fecit

David rex ad laudandum Dominm

cjus. saiam,

quoniam

data mulu qurcslum non faccre, cuiquam non nocere

,

termun misericordia
Ecclesiaslici
,

Jeremiam, auclo,

ne

ei

quidem qui damnum aut

infert
,

aut part

rem

Proverbioruni

Ecclesiastis

et

contra ver
null

suum cuique

tribuere

justitiam

colre
lucri,
:

verba, el sententias Psalmis sumptas usurpasse adeo

personarum ralione habita, innocentes

cupere

clarumest, ut supervacaneum

sit

ingenlem earumdem

viduarum atque orphanorum patrocinium suscipere

numerum
v. 44, ait
:

pluribus
afferre.

gestum hc

Patrum alque interpretum conChristus Dominus, Luca; cap. 24

,

omnibus denique ben

et

velle, el faccre,
,

pra>
infixa

cepia sunt sa'pissimc nobis inculeala

ut

animo

...

Necesse
et

est

impleri
et

omnia qu

scripta sunt
:

Omftin haraht. Porro haec, aliaque plurima, quaj

pivolereo, ingenerandai in animis pietali
dcteslationi, verse, solhhequc virlutis
vivis
,

in lege

Mosis

Prophelis,

Psalmis de

me

de Psal-

iniquilatis

mis autem loquebatur synagog 43

tuni legi consuelis

amori uliiissima
Psalmis, ut
nisi

postea Ecclcsi;ie concredilis. Ilerm Matthaei cap. 22,

v.

ade coloribus describunlur

in

Quomodo David in spiritu vocat eum Dominum dicens Dixil Dominus Domino meo : Sede dexlris meis donec ponam inimicos
:

et

44, Uebrocos alloquens

ab hominibus Dci spiritu replelis Iradi non poluerint.

Sunt, non
mista, totum

inficior,

in

Psalmis, qure in speciem

,

tuos...
est

Rurss Petrus, Aclor. cap.

1, v.

20

Scriptum

offensionem aliquam habent

cujusmodi

illa

ubi psala>lcr-

enim

m
et

libro

Psalmorum

Fiat commoralio eorum

et
,

hominem morte exslingui, atque ad

adduci;
item alia

dserta,

non

sit

qui inhabitet in e,

episcopatum

num
|

silenlium
:

Deum morluorum
,

oblilum
;

ejus accipiat olter.

Quo

loco

volumen
,

in

quod

sacri
|

videlur dicere

ubi totus ullionem spiral

Hymni
-de
lia,

erant

relati,

lolum divinum

et

propheliarum
i

gravissima mala inimicis precatur, eosque diris dev?>

vel
;

nova lege edilarum plnum

signifient Pelrus. Sinii-

quae

ssep Paulus babet de Psalmis multa

recitans,

iVerm

cui

cm sint notissima non est opus referre. unqum suspicio oboriatur opinionem
,

,,

*54
fuisse cantoris

DE D1VINITATE ET CANNICITATE
Psalmorum totum hominem interire ternum tacere? Si censuit
,
!

SS.

BIBLIORUM.

532

quem Deus de
si nollct

libro vit dclct, atque se rejicit, ac

:

et corporis dissolutione

amplis ejus meminisse

eripit

quos enim prmavelle obli-

David

ii Ii

hominis superessc post mortem, quorsm

lur
visci.

morte

Deus, eorum videtur

tandem

illa

Psalmi 1G (Hebr. 17)

v. lt.

Satiabor

cm

appartient gloria tua? sive ut Ilieronymus ex

:

Hesive

Mitissimum ver fuisse Davidem, hominum lenissi-

braico vertit

Cm

evigilavero similitudine tu
,

mum,
satis
sibi

similitudinem tuam expergefeceris

sive eliam satiabor

longque abfuisse ab omni vindicte cupiditate, compertum arbilramur. Quo animo Sali necem
!

imagine tu
feruntur.
qui
rit
,

cm expergiscar; qu omnia eodem rcQuod etllebri de resurreclione explicant, notant Davidcm dicere cm morluis resurrexe, ,

molienli pepercil

Qum
ille

justo supplicio ejus in-

terfectorem affccit, ctsi

tionis rgi

per speciem commisera!

se ex divini vulls aspeclu plenissim felicitale et

voluptale pcrfruilurum.

Unum
:

proiero R. Scclomoh
futuro, inquit,

hune locum interpretantem

in justifia videbo
lui,

Tcmpore
:

vultum tuum

satiabor visione vulls

cm mortui

expergiscentur
,

somno

suo, qui similes

colbpso mortem accelersset qum noluit quemquam adversariorum cde compcsci quanto studio conquisivit Saiilis domo quos beneficiis cumularet cm ab insipientibus petebatur, obmutui inquit ipsc, et non aperui os meum: cm gratis oppugnabatur bona rependebat pro malis cm ei molesti
!

erunt imagini lu

quemadmodm
fccit

dicitur Gnes., cap.

erant, orabat, induebatur cilicio, alligebat se jejunio

,

quoniam ad imaginent Dei

hominem. Annotave,

eosque quasi amicos

et

fratres complectebatur.
si

ral

autem Aben Esdra ca Psalmi

,

v. 5

verba

Non

Sed quid hccc persequor? Quod

de inimicis inter-

rsurgent impii injudicio

secundm Hebraic vocis

:

dm

aut etiam ssep queritur, et precatur mala, non

:

significationem idem valere ac

dicio
,

Non
:

consistent

inju-

tam suos inimicos dtesta tur, qum Dei

dolis,

im ver
,

non sustinebunt judicium

non enim

slant in

Dei polissimm et divin legis contemptores

qui

judicio; scd judicium

mctuuntet borrent, qui sciunl

cdibus, contumeliis, oppressione, atquc omni

ita

se causa cadere, qui sententiam oblincre non possunt,

scelerum gnre

se gerebant

acsi

Deus vindex
illis

Item

alia

lnebriabunlur ab ubertale

doms lu

et tor-

non

cssel:iis

autem lemporaria mala optt, ut

dsistant. Nihil est

renle voluplalis lu potabis eos,

quoniam apud
,

te est

fons

coerciti

tandem mala lacre

enim

vit

et in

lumine tuo videbimus lumen

ut brcvi

Psal. 35, v. 9
illa

et 10.

Atquc,

me expediam,

demm

Beau

qui habitant in

domo tu, Domine!

Psal. 83, v. 5,

in secula se-

facial dociliores magisquc Dei memores qum rumnsc, angusti, morbi atque adversa, qui, dum omnia prospr cedunt, effrns sumus, Deum

quod nos

culorum laudabunt
Igitur

le,

nobis abjicimus, in omnia scclera ruimus. Item, quas

imprccatioiiesdicunt, non dirie sunt; scd oracula, et
\

cm

Psalmista ait nullas Deo laudes, nisi

,

\iventibus, impertiri posse

Dei
rali,

memorem

de statu

ut

neminem in morte esse aiunl, mortuorum natucanendis

;

vatieinia, quibus propheta prnuntiat

quod

erit

olim

impiis et oblitis Dei

diversis

cventurum.Nam
;

soient prophctoe

deque Dei laudibus

in ccetu, in Ecclesi

modis fulura prdicere

loquitur.

Cm enim
,

in

texendis hymnis se exerceret

teriissent;
si,

modo

quasi habcrcnt ob oculos;

(icri

modo quasi jam prsemodo acAtque hscc

cuperet autem Deum, Deique bnficia magis efferre

laudibus

qu

vaticinantur, ea

poslularent.

rogabat ut ab inimicorum vit su insi,

plurium sanctorum Palrum, atque Augustini prajscrtim et Chrysoslomi senlentia est.

Llis

diantium manibus eriperetur

vil spoliari;

neve sineret Deus se

addaur scri-

addens concidere mortuorum consilia,

plorem Psalmi pluries loqui

in Chrisli person,

quem
:

nullam sepulcris exaudiri vocem celebranlium divini nominis gloriam,

et.

refercbat, vexalus ipse, alquc exagilalus ab inimicis

nemine mortuorum bonilatem benignitatem divinam commemorari, neminem

quinim esse Christum loquentcm, qui denuniiat gravissimas

pnas Judis

incredulis

et cseleris Chrisli

feslos dies

cum populo

agere, nequc gratulari amplis

bostibus divin justifia paratas quas et in

oplantis minalur
;

moduni
tcrnus

llo animo de bonis Dei largitate acceptis. Et quidem

si

quoniam lex

selcrna, atque

animo nobiscum

ipsi

reputemus paucos

admodm

ordo, quo

nunqum

potcst recedere, postulat

Deum

fuisse

tum qui -vcram religionem

non mirabimur,

protiterentur, et

ultorem esse superbice, conlumaciae, perversitalis

incmoriam exeitarent divin

tenli, majestatis,
lulerint

bonitalis, sapienliae, posi

qu adverss veritatem
oppugnalur. Ullimo

resislilur, et

divinum verbum

sancti viri a?gr

demm

loco, etsi David ipse

mala
scd

vocem suam testem non superesse divinarum

et putaverint divini

qulibet inimicis optaverit,

nunqum

id

ab

ira, odio,

laudum,

honoris causa nihil le,

ultionis cupiditate prol'ectum esse arbitrabimur;

trius, nihil tristius sibi esse posse

qum

in sepulcro
:

divina; glori justiliseqne zelo.

Nimirm

sancti

homi-

jacerc.
est in

Quamobrem

dicebat David, Psal. 6, v. G

sit tut
;

Non

nes

quemadmodm ad clum jam

evecti tanto Dei

morte qui mentor

id est qui

mentionem
:

glori, honorisque studio flagrant, ut ad celcres

p-

tu

babeat, qui laudes

tibi

tribuat; ilaquc

Eripeani-

mam meam,
irusum

salvum me fac propter misericordiam tuam.

v. 6, ubi dolet se putari

nas ab ipso Deo contra ejus legis contemptores expetendas, atque enix poscendas feranlur, quales

Psalmo ver 87,

tanqum de-

Joannc, cap. G

et

19 Apocal., describuntur
terris,
illalas

ita

ad-

in lacum, cujusmodi vulnerali (interfecli) dor-

huc degentes
percili
,

in

Dei divinque glori zelo

mienles in sepulcris,
ipsi

quorum non

es

memor amplis

et

abreptique

eidem ab improbis

injurias
virtu-

de

manu

tu repulsi sunt, veritus

ne peccato Deum
,

pli

quo animo nequeunl, ac mallent divinam

se abaliensset, queritur se haberi quasi occisum

lem et majestatem in praesentissim iinpiorum puni*

235
tione
cati
,

PROLEG. PARS

II.

ART. XI DE LIBRO PSALMORUM.

.

234
toto

semper trium phare, qum ob impunitatem pecet ullionis dilationem quidpiam de e in homiopinione detrahi.
,

nos 9
in

Confitebor

tibi,

Domine, in

corde tneo....

duos tribuitur

in codicibus Hebraicis.
:

Decimi ver
recessisti

num

vers. 22 exordium est

vix opus est dici
longe.... inde

Ut quid, Domine,

Potiore causa paucis expedil

usque ad Psal. 113, psalmorum nume,

Psalmos tantummod 150 cm ab Hebraeis, tm

Chrislianis Graccis et Lalinis perpetu recenseri. Psal-

rum uno majorem notant Hebraei quam nos solea< mus propterea qui nobis decimus est trigesimus,
; ,

mus enim

151 de monomacbi Davidis

,

cum

Goliatho

centesimus,ipsis

idiograplius appellatus

et

Syro alque Arabe inter-

H,31,10l,quamnumerandi ralionem scquuntur et haeretici. Cmque ilerm psal. 1 1 3:

sit
,

prte cieris appositus, elsi quibusdam priscis Ecclesioc

In exitu Isral de JEgypto in duos secent

novumque
:

Patribus memoralus esse videatur,

obtinuit auctoritatem.

nunqum
ver
o-bli-

Psalmi exordium facianl ineonono versiculo

bis,

Non

no~
ite-

tamen
nuerit

Quam enim

Domine, non
fit

nobis, sed

nomimtuo da gloriam;

unqum
abfuit,

qui ab omnibus Hebraicis codicibus

rm
qum
et in

ut noster

114

sil

116 in Scripturis Hebraicis.

semper
pit
,

quem in canonem Ecclesia non recequem nemo Palrum est interpretatus vel tum
,

Redeunl tamen nobiscum ad eumdem numerum antepsalterium absohalur.

Nam

duos

alios

quos nos
;

cm Psalmos
mone
potuit

cceteros illustraret?

Par
,

ratio sit

de 18

dividimus

114. Dilexi , quoniam exaudiet

Dominus

Psalmis Salomonis nomine inscriptis

et Graeco ser-

115

Credidi propter quod locutus sum,

;
:

componunt

evulgatis Ptre Ludovico de la Cerda. Quidille

quid enim

de

iis

crediderit

persuadere nemini

partem esse ex quinque

et mille

carminibus

unum uti ex duobus altero 146 Laudate Dominum, quoniam bonus est Psalmus ; altero 147 Lauda, Jrusalem, Dominum, unum faciunt in Psalmo 148;
:

quaelegitur,
posuisse.
eruditis

lib. 3 Reg., cap. 4, v. 32, Salomon cornIm ver simul atquc prodire in lucem, ab

ex quo

fit,

ul

tandem

in

numerando simus
sit

pares.
,

Qu

potior ex lus

duabus parlitionibus

quis

consensum, conclusumque
,

est,

auctorem
,

Ile-

unqum

definiat? Credibile cert

non

est

Grcos seGrac

braeum hcllenistam

corrosis veteribus Psalmis

et

pt uaginta Interprtes

novam

dislinctionem invexisse

senicnliis sparsim decerplis, atque in

unum

collectis,

contra veterem consuetudinem

cm Psalmos

opus

illud edidisse.

Se quoque parm versatum

,

in

He-

reddiderunt. Conjicimus autem Psalmos Esdrai tem-

braicae linguae scienti

et in hisloriae veleris studio

:

poribus eo ordine dispositos, quo aut forluit reperie-

dum Psalmo 8 lilulum fecil Canticum Salomonis pro Victoria. Quam enim unqum victoriam rclulit Salomon qui summ in pace semper
auctor prodidit
, ,

bantur

aut pro varia festorum dierum

celebrilate

verlente anno, concini in templo solebant, salis aper-

tum

distinclionis indicium prae se

non

tulisse

atque

vixit

nemine

lacessitus

neminem provocans?
,

aut
li-

inde factum ul diversa dividendi et conjungendi raiio

in Hebraicis el Groecis codicibus iniretur.

quid Gnccos interprtes in e re est imitatus

qui

lulum sacp Hebraicis Psalmis praefixum nJQ.?

victo-

Acceditad bocc quaostio de

libri

auctore. Quritur
sint
,

rem reddiderunt,
in

sive pro Victoria,

quem

in finem, sive

nimirm Psalmine onmes Davidi tribuendi

aliis

an

ternum cantandum Yulgala

latina explicare vide-

etiam propbelis atque cantoribus. Chrysostomus,

,

tur; nunc ver

centori
,

communiter rcddunt interprtes prPsalmus lucls

qucrelarum plcnus
et aclos

Tbeodorelus

Euthymius, Cassiodorus

Auguslinus
faciunt.
,

sive musiccs prccfccto? aut cur pro Victoria

et
,

Psalmorum omnium auctorem unum Davidem

Conlra auctor Synopseos
sebius Csariensis
,
,

inscriplus est

Hilarius,

Hicronymus

Eu-

propier Hierosolymam eversam

Judacos
?

in exilium

Isidorus

varios fuisse censent,.

,

Facessat ergo

opus spurium alque apo-

cryphum.

eos videlicet omnes qui nominantur in tilulis Davidem, Salomonem, Asapbum, Idiihun, elc. Nobis cer-

Ad

divisionem Psalmorum quod spcial, divisio in

,

tissimum videlur
vidis esse
:

maximam Psalmorum partem Dain fine

quinque parles

seu libros ab Hebraeis quibusdam

nam

Psalmi 7i legimus

Defcce1
:

excogilala potis
rit cxistimalur.

qum
lia

Psalmorum coaetoribus m-

run laudes David filiiJ esse. Lib. 2 Reg., cap. 23, v.

Dixit David... egregius

libros

autem ferme pnrliunlur Hebri primum Psal. 40 finiunl secundum Psal. 70;
;

P suites
in

Isral. Lib. 2 Paralip.

cap.

v.

Stabant levil

organis

carminum Doqui

lerlium Psal. [88; quarlum Psal. 105; quintum Psal.

150.

mini

qu

j'ecit

David r ex ad laudandum Dominum, Pro

iis

Ilieronymus enim prfatione

auctoritatem secali,

in
et

Psalmos

ait

comperlo quoque habemus, plerosque. ex

lulo carenl, Davidis esse.

ti-

Nos Hebrorum
lorum,...

maxime Aposlo-

Psalmus enim 2 sine

tilulo

Psalmorum volumen. Quare dicat quis quantum velil, vulgalam tamen, etprobatam ilebris omnibus fuisse
asserimus

unum

est; atlamen Actor. cap. 4, v. 25, Apostoli affirmant

anliquam divisionem illam

Davide fuisse compositum. Sic et 94 caret

litulo

apud

Hcbmcos; Apostolus tamen ad Hebr. cap.

Davidi tribuit.

4, v. 7,

eum
*

non

cfficiet.
:

Aposloli librum

Psalmorum appellrunt,
unoPsalmi omut

non libros

in Ecclesioc Scripturis libro

,

Verm omnes Psalmi

Primo ob
et leviore
slyli

Davidi attribui vix possunt.

:

nes concludunlur. Faleamur ergo

est, ita

unum volumen
tamen quae-

differentiam
,

nam

Davidici faciliore
'*

unum semper
autem nulla

fuisse.
libri divisio, est

ven fiuunt

altico veluti sapore conspersi; 1

styli strictions,

Elsi

sit

Asapbici ver obscuriores sunt,

ve-

dam Psalmorum,

ut Hebraei alteros disjungant, quos

bemenlis,

trislis inlcrd'rn et

lugubris. Deinde ex lib.

Graeei et Lalini conjungmus, alteros

uno

colligent,

2 Paralip., cap. 29,

v.

30, discimus proecepisse Eze-

quos nos dispertimus in duos. Psalmus apud Latis. 3. III.

chiam Lcvitls

ut laudarent

Dominum

sermonibus (id est

23S
Psalmis) David
et

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
Asaph
videnlis.
si

SS.

BIBLIORUM.
,

25S
congregsse
liue

Ergo Asaph non

fuit

cap. 2, v. 13, constituisse bibliothecam

cantor, sed propheta; vel

psaltes et propheta.

cantorfuit, fuit quoquc

de regionibus libros

Prophetarum
:

et

David. In

Nihil igitur

impedit quomins
ejus

Psalmi 71

hocc verba leguntur

Defecerunt

laudes

ipse

sit

auctor

quorumdam saltem Psalmorum

,

David
fuisse

fdii

J esse; manifestum ergo est,

colleclionein,

jam aliquam

nomine inscriptorum. Tertio

Psalmus David
,

si

Iiacc

inscriptio

vel

tpsi

David
,

significat

Davidem
ipsius
et

priusqum hocc noslra sive ab Esdr, sive Synagog magn, seu sapientibusfieret.Quicumque aulem
gesserit
,

Psalmorum

auctorem esse Psalmorum

in

quorum

litulo

sil

qui Psalmos 150 con-

nomen
altra,

scribitur, vel

saltem

ex ipsius formula

cerl

non

fuil ei

cura servare

temporum

exemplo eosdem lucubratos, ut nonnulli putant, cur

Psalmus Asapli non
,

ordinem,

quem

histori leges desiderant; sed exscriutile noverat.

signifcabit

illorum compositorem
gitur
,

quibus Asaphi

Asaphum esse nomen praefi-

bere et cogre quidquid legenlibus

Non
Satis

esse scilicet

Psalmorum ordinem accommoda-

vel ad ejus imitationcm fuisse cusos? Cert hic

tilulus

Psalmi 61

Proldilhwi

Psalmus David, idem

,

sonare dicilur ac Psalmus Davide compositus

et

tum lempori, quo scripti sunt, nemo est qui nesciat. enim conslat Psalmum 3 eo tempore esse scriptum, quo David Absalomi filii sui perseculionem
,
:

canlandus ab Idithun; ergo etlitulus Psalmi 76

Idithun, Psalmus Asaph,

Pro

idem

est ac

Psalmus ab Asa-

pho compositus, quem canendum tradidit Idithuno. Nec diffitemur Davidem vulgo haberi auctorem libri

Psalmum vero 50 multo antea, quando idem David ob duplex adullerii et homicidii crimen fuit Nalhanc prophel reprehensus; cl Psalmum 141 , iis
fugiebat
circiter
lis

tcmpoi ibus quibus David in spelunc ob Sail-

Psalmorum; nimirm quia plerosque ipse compo-

suit,

etmos

obtinuit

rem

majore parle denominari.

alii

At dubilari vix potest quin Davidicis riorum scriplorum

scilicet

multi posle-

melum deliluit: Psalmum quoque 143, cm David cum Golialho gigante pugnaverat. Denique probabilc est, ne dicam certum, Psalmum 71 esse omnium
Davidis

et

temporum
propheta
,

accesserint, addente
vel

Esdr vel

alio

magn Synagog

poslremum ordine temporis scriplumque in Salomonem aut mox regnaturum, aut inter ipsa regnl
,

majorem numerum. Nam Salomon dicitur quinque nullane ex iis ad millia carminum composuisse
:

primordia

post

quem Psalmum
:

ea

qu

sa;p

comme-

moravimus, verba ponuntur Defecerunt laudes David...

usum
riler,

templi fuerint sapientissimo rege destinala

Yidemus tamen huic Psalmo non ultimum locum, sed

nulla in Psalterium nostrum digesta?

Jeremiam pa,

Ezechiclem, Esdram, Haggncum

Zachariam
,

mdium propemodm inler Psalmos conslilutum. Tasidem de Psalmorum litulis gravior esset disputalio, siaffatim

carmina edidisse ut populum reprclienderent

rent
,

doce-

causam expedlrc susciperemus. Vcrm

consoarentur verisimile

admodm
,

est

eosque

salis erit in

cantica servitutem Babylonicam

ab eque liberatio-

nem

speclaiitia

scripsissc nihil prohibet affirmare.

medio ponere quid bac de re plermquc interprtes sentiant. Et quidem ex tilulis quos nunc habemus in capite plurium psalmorum alii lcgunlur
,

Proi'cct

res

Davidic cetate

posleriores

multis in

cm

in texlu

hebraico,
fonte

lm

in

versionibus grsoe et
in

Psalmis narrantur; et Psalmum 156 scriptum fuisse

latin: alii

in

non habenlur; sed lanlm

;

tempore

captivitalis

Babylonien, et 125 aliosque non-

graeco et latino rivulo

legilur in

aliorum denique pars aliqua

,

nullos in ipso redilu, aut reditu imminente, aut paul

hebraico codice

pars ver altra in solis

post reditum, non solm ex ipso argumento probabi-

versionibus. Titulos, quos hodi in foule non legimus,

lissimum
ii

est
,

sed eliam certum videtur. Davidis igitur

lis

inde excidisse

temporum

injuria censent aliqui; sed

non sunt

sed posleriorum prophelarum.

enim
,

verisimilius est, quos Hebraici Psalmi

non prxferunt,
fuisse in-

qui dicunl

Davidem prophelarum more prdixisse

populi
,

maxim saltem ex

parle grca versioni

quaj servitutis

Babylonien tempore evenlura erant,

,

scriptos sive Sepluaginla viris,

lenistis grsec versione

sive Judicis Hel,

libertatem Cyro coneedendam

regressum

vulgo ulenlibus

sive eliam

Babylone

templi secundi scdificalionem

,

murorum
ecci-

Christianis

quibusdam, cujusmodi
videtur esse

ille est

Psalmi 65:
ti-

Hierusalem restauralionem
nisse carmin,

alque

hc omnia
,

Canticum Psalmi resurreelionis. Ilebraicorum ver

lulorum

cm

null cogenle necessitate

atquc

omnium non

eadem

ralio,

ncque

ultr id dicant, nulla ratio cogit assentiri.

auctorilas.

Nam quidam rem

,

indicant et histori et
Ililarius
si

Hoc
lumen

loco rogabit quis

Quandonam
,

et quis
in

pro-

argumento plan contrariam ut

prajfalionc in

animadvertit
litulum spe-

phetarum Psalmos
retulerit.

collegerit

omnesque

unum

vo-

Psalmum

59, qui tolus,

Yerm jam innuimus auctorem colleclionis et ordinis quem Psalmi nunc habent Esdram et pro scriesse qui sacros hymnos incomposilos plorum ac temporum diversilale dispersos in unum
,
,

ctes, deberel esse plcnus hilarilalis,

ria

quippe pro Victo;

Davide relal

adverss Idumnos

cm tamen
Pariter
tri-

contra tolus mstiliam Iristitiamque spirct.

Psalmus 89,
builur
;

vel in Ilebraicis

cxemplaribus Mosi

librum contulerit

qu senlcnti non distant qui

,

aiunt doctores Judceorum

istud

aut

Synagogam magnani
fuisse

vcrm Augustinus inquil credendum non esse Psalmum Mose composilum qui nullis ejus lillcris
,

opus digessisse. Nos non semel l'aclam

,

indilus est

nisi velis
,

ab aliquo ex postcris Mosis

esso.

Psalmorum collectionem nec eam quam habemus primam omnium conflalam crediderimus. Ezcchias
lib.

conscriptum
pavcril.

qui Mosis progcniloris sui

nomen

usur-

2, Paralip. cap.

29

v.

30

dicitur

curasse ut

pulanl,

Quamobrem non absurde quidam interprettfm cm vidrent llcbncos Esdr rccenliores

,

Psalmi Davidis cancrenlur.INehemias,

lib. 2.

Machab.;

<[uibusdam

Psalmis pr^positum tilulum

aliis

non-

257

PUOLEG. PARS
perlraclari videbatur

MAT. Xi. bK LiBiiO

non
fore,
si

PSALMCR^L
do nosLo Latine Ecclesia; PsaKerio

nullis qui carcbant, proarbilrio suo et pro argumcnlo

quod
quos
rint

sibi

titulos pifixisse

pauca subjecero. Antiquioiibu; seculis, quai Hicrony-

cm septuaginta Seuiores in codicibus inveneun cum reliquo Psalmo verterunt; vel eliam for-

mi talcm anlecesseiunt, utebantur Lalini edilione

Psalmorum
non crat
paria
rietas
aller

quam

anliquam, sive Italam appellamus

;

tass Psalmorum lectorem margini olim pro captu juo, et intelligenti inscripliones apposasse, quai ab

obtinebat autem ea

jam ferm ab Aposlolis sed unum Ecclesiarum omnium exemplar im ver

: ;

mprudentibus Scribis deinde

ita

sunt confus, ut

sit

omnin vix reperisses duo

,

tantaque erat va-

mi Psalmo affixum quod alteri pracmitli debuisset. Itaque percunctanti , an Psalmorum lituli divin
sint aucloritatis
;

ut quia alter Psallcrio suo

,

quidam addebat

demebat

alter

etiam novam ex Gricco inler-

judicio nostro, sine erroris periculo

:

pretationem moliebatur, tolerari non posset. Hiero-

responderi

potesl

Si conslaret viro prophel vel

fuisse,

divino auetore scriptos

nec dubitandum fore

nymus Romaa agens anno fer 582 rogatus est Damaso Pontifice, ut latinam Psalmorum editionem,
,

quin divinam fidem facerent; sed

sit,

cm

suspicio gravis

quam
geret.

in

pluribus constabat suo exemplo distare,

,

qui sunt in

Hebraicis codicibus,
;

re

non

satis
iis

emendaret

atque ad

accurat consideral fuisse positos

absunt, exlraneam

qui ver ab

Recensuit Hicronymus
,

Grcorum codicum fidem exiet magn ex parto

,

rem interdm

continere, exspe-

correxit; sed cursim

ut ipsemet scribit

in Epistol

clandum esseapertius

Ecclesia; judicium, ut de

omre

ad Paulam, ubi tamen et fatetur, plus antiquum erro-

nibus liquidis judicelur. Intrim quousque genuino-

rem

qum novam emendationem valcre;mm

partira

partira

rum

supposilis distinctio

non

fit

tanqum

populus veleri editioni assuetus neglexit sancti doctoris castigaliones

,

incerl definiend, esse abstinendum.

Qu enim de
argumentum?
non respon-

quod

ipse sanaverat
est.
,

scri-

causa pulemus sacrum scriptorem

nisi ut explicarct

uti voluisse titulis,

ptorum

vitio

rurss depravatura

Quamobrem,
duai matronop
itc-

Psalmi materiam

et

cm Bcthlebemi
rm

degeret anno 384

Quod

si tiluli

omnes

littrse et hisloria

pictate insignes, Paula et

Euslocbium peticrunt

dent, cur Spirits sancti oper scriptos

omnes crede-

doctissimo viro

ut

novam Latinam

transla-

mus?

Si pra;terea credidissent Patres et interprtes

titulo est

lioneni juxla

Senes septuaginta aggrederetur. Suscepit

quidquid in

Deo

esse profectum, liberisne

opus S. Doctor
obelo seu veru

summ
,

diligenli, perfecil, notavitque

,

addidissentnonnulla,detraxissent, pro arbitrio mutassent, exposuissent,

et quasi expunxit

quod ab Hebraico
;

quod tamen

in suis

commentariis
re-

textu aberat, Senes ver septuaginta habebant

suit

appo-

fecerunt? Pra3termilteretne Ecclesia in

citatione titulos lgre
,

Psalmorum

autem notam

slellulsc,

atque adjecit ex Theodoin Hebraicis codicibus

,

si

canonicam eam parlem ad

aut fierine posset, ut

tionis traduclione

sumens, quod

Psalmos spectantem existimaret?aut sineretne lantam

scriploribus opinandi licentiam
?

repererat.

De

terti

interpretatione

quam lotam ex

Hebraico fonte hausit, cujusmodi inler cjus opra

exstat, nihil dico,

tantam varietatem

et

dissensionem non

modo

interHe-

braicos et Grcos,

verm etiam

inter Latinos

eosdem

narum litterarum canonem

populo
in publicis

quippequam Ecclesia neque in divirelulit neque christiano

,

Yulgala3 nostrai atque antiquiores Codices deprehen-

ctibus usurpandam tradidit.

deremus

?
:

Jam ver
Vulgata noslra titulos omnes de-

altra ex

duabus

S.

Hieronymi aut emeneditio, est

Sed inquiet quis

ergo

data aut nov suscepta

noslra,

Psalmorum
:

Vulgata

lectu quolibet et discrimine

remolo exhibet; unam

;

quam lenemus

nara Ital seu antiquac superlibris

:

prsertim
nes
suas

eamdemque singulis Iribuit aucloritatem cm authenlicam Scripluram quoad ompartes Tridentinum

reponilur,
fecit

sunt tanlm quasi fragmenta in Patrum

et in

sunt

Romano

Breviario vestigia in Psalraura Vernie

;

concilium

declaret.
ti-

exultemus,

antiphonis et responsoriis

sunt et qui-

Im ver aptissim
est divinam
verisimile
et abesse

quoniam nullam
synodus
,

dam Missarum
cerpla
in
;

inlroilus, gradualia et tractus inde ex-

tulorum distinctionem

sancta

visa

siquidem

magnam

antiqua2 partera translulerat

auctoritatem non dare omnibus

sit

cm
quos

non
et

divinos declarare

voluisse

abfuisse

semper primigeniis
consensu

lexti-

suam primam Romanam Hieronymus. Hc autem Romana cerl non est illa vtus quas apud nos in usu est elsi enim Romae adbibita sit, atque in sacris con:

bus

quosve

summo Patrum
;

bistoriae ac

ventibus in Itali longo seculorum decursu

in

aliis

litter

repugnare novimus. Autbenlica quidem est

sed titulos Evangeliorum
,

tamen orbis Ecclesiis non adhibebalur; tandem ver

Pius V, pontifex

Vulgata nostra

Epistola-

maximus eliam
est

in

urbe

Rom

ejus

rum

apostolicarum, et veteris Fderis librorum capi-

usuni suppressit, jussilque Vulgatara suscipi. Retenla

tibus prfixos divinos praHerea

nemo

dixerit. Ilinc
ii

tamen consueludo

Romance

editionis in
,

iEdc Va-,

tamen

absit nobis, ut

quicumque

demm

tituli

tican, in altra S. Marci

clesia

Venetiarum

atque in Ecnostri

sint Ecclesia}

mandatu Psalmis inscripti, quorum multi ad Psalmorum intelligenliam non parm conferunt nihili faciamus.

Mediolanensi.

Itaque veteres

Latin!

Psalmi, ipsi utique Tridentinorum Patrum auetoritale

probali,

Suum etiam iis est propter vetustatem prelium. At null rationc vel auctoritate
,

non possunt esse

nisi alterius Belblehemitica

editionis, quos S. doctor ex Senibus septuaginta expressif, r/Nor?/?H, ait

conficitur

divinos absque discrimine esse habendos. Articulum eram de manibus jam depositurus ; sed priusqum id facio , venit iu mentem inopporlunum

ipse in Epislol ad Soplironium, traits-

lalionem diligentusim cmendatam olim lingue?

me

ho-

minibus dedi.

239

DE D1V1NITATE ET CANONICITATE SS BIBLIORUM.

ARTICULUS
XII.
sacrng doclrinae
,

m
,

ut redundaret

et quasi

evomeret ;

De
Salomon Davidis

libro

Proverbiorum.
Deo satria millia
lib.

aut quia

filius

Davidis erat,

quem

corde

verbum bo-

filius,

'pienlite et intellects

cm uberrimum dnum accepisset,

num
qum

ructasse

legentibus Psalmos est exploralum.

Neque

aliter, aiunt ipsi, ea

Parabolarum, sive senlenliarum est locutus, ut

Reg.,
c. 4, v.

3
in

appellativa

verba accipere possumus, non propria. Ecclesia enim Pro-

32, traditur,

quarum illustrera partcm

hoc volumenProverbiorum dictumconjectam esse sine ull dubitalione lenemus. Nam inilio lotius operis pr-

verbiorum librum, librum esse Salomonis perpetu tenuit, nec unqum credi potest Synagogam permisisse aut

fuisse

permissuram

ut

cum

sapientissimi

missum

est

Parabol Salomonis

filii

Davia Rgis
:

rgis parabolis alioe ignoli auctoris conjungerentur.

Isral. Capile 10, redit

eadcm

inscriplio

Parabol

Yerm
Syro
,

contrario plures
,

Salomonis. Capite rursus 25, repetitur consquentes

et

Chaldueo putant

admodm cum interprte quemdam virum propheSalomonis floruis-

etiam sententias ejusdem Salomonis esse; sed delectis rgis

lam nomine Agr

se, lectissimas

filium Jak aetate

Ezechi

scribis sapientibus viris congestas,

et

ipsum sententias [proferentem

;

exscriptas, inque

unum volumen
tituli

relatas

H
;

quoque

dignas

quoe

Salomonicis adjungerentur

eas ver
,

parabol Salomonis, quas translulerunt

gis Jnda.

viri

Ezechi r-

duobus discipulis

et familiaribus suis Ilhil

et

Uchl
Verba

Hujusmodi

primum

toti libro

tum

cap.

inscripsisse, qui ipsum interrogrant.

Enim verle:

10

et

25
lias

inscripti satis

superque indicio sunt Salomo;

braica qurc in Yulgal nostr sic redduntur

congregantis
filii

nem

sententias locutum

alterum ver scriptorem

:

vomentis. Visio
et

quam

locutus est vir

easdem complexum uno volumine conclusisse

Salomonis conquisitionem
et colleclionem.

im

cum quo
lus
,

est

Dcus ,

qui

Deo secum morante

conforta:

ver diversis temporibus factam fuisse senlenliarum

in

hune alterum
filii

modum
visio

vertenda esse dicunt

Quid enim
id est,

Verba Agr

Jak,

(sive prophclia gravis,

opus fuissetab Ezeclmeviris recens transferri,

conferri in

diflicilisintellectu,sublimisque sententia) quamdixilvir

unum,

si

omnes Salomon

ipse sententias

ad Ilhielem
sententia

et

Uchl. Hanc,

qu multorum Ilebracorum

uno

libro edidisset? vel cur repetitum est cap.

si

10

Pa-

est,nonpauca confirmant. Primo, quare

,

rabol Salomonis,
et scriptor,

Salomon idem

erat omnium auctor

-

eodemque tempore posteriores cum prio ribus congesserat? nonne abund in totius libri capite significabatur Salomonem et ipsas ad morum insliiutionem composuisse
?

unqum voluisset Salomon qui in reliquo libro se Salomonem esse aperl prodit, in fine nomen suum
allegoricis et

metaphoricis vocibus Congregantis

styli

et

Vomentis celare? Deinde

patens diversitas est, et

dissimilis reli;

Hc

igitur

una esse potuit novai

,

sermonis inrequalitas

et

admodm

inscriptionis et repetilionis causa, ut inlelligeretur

qui

quorum Proverbiorum

locutio in

30 capile

ibi est

parabolas invencrit,
descripserit
;

Salomonem esse alium

;

ver, qui

visio et propiietia, sunlquc sonygmata ad inslituliones

et rursus alium qui olim descriptis col-

morum

perlinentia;

cm tamen Salomon

nihil

visio-

lectas recens, agnitasque ejusdem sapientissimi Rgis

nis gravis

neque prophtie sententiis suis complecla,

gravissimas sententias addiderit. Et liane quidera va-

lur. Tertio

auctor, cap. 50, v. 2 et 3,

riorum temporum, alque hominem scriptionem probat

etiam tam multa earumdemraet sententiarum repeiitio,

Stullissimus

sum virorum,

et

sapienlia
,

hc loquitur hominum non est

:

mecum. Non
dederis mihi

didici sapientiam
:

et

non novi scientiam

,

quarn cerl devitsset, qui un perpeluque scri-

sanctorum. Et vers. 8
;

Mendicitatem
victui

et divitias

ne

ptione

omnes

in

unum

conlulisset.

Quocirca ante

tribut

lanlm

meo

necessaria.

Sed
divi-

Ezechi tempora quoddam erat vulgatum Parabolarum

Salomonis volumen, et for tass jam erat volumen volumini additum; tum Ezechiae temporibus nova ejus

quomod

se ignorantem dicere potuerit

Salomon

n sapienti instructissimus? aut petere ut qu

mendicilale et
divitiis

dislaretrexpotenlissimus? Ne;

prceptorum conquisitio
rura in

facta est

tandem ab Esdr
est in hodier-

que modestiam Salomonis quis preetendat hoc loco

Scripturarum reliquias colligente, quidquid sentenlia-

nam

propter modestiam

quanlacumque
;

fuerit

ne-

cumdem scopum
quee

inveniebalur

gari agnila veritas ut contraria

iis

non debuit
,

neque efficitmodestia,

nos codices compactum.

i

dici possint
,

qua

Salomon de se prode sapienti, de

et

Et de omnibus
sententiis,

loto

29

capite

continentur
;

fitelur

Ecclesiaslis cap. 1
scilicet,

v. 13, usque ad finem

,

non dubitamusaffirmare Salomonicas esse duo capita exhibent,

,

de prudenti

de doclrin

at ulrin et quas posteriora

ei-

omnium rerum
deslissimus erat

invesligatione;
,

quoniam

tum moresponsio

tlcm auctori tribuere debeamus

scriptionis divcrsitalem

res

est propler inila

cura librum Ecclesiaslis scripsit.

facilis

mull obscurior. Caput 30

filii

Ad

prions autem opinionis causas

ncipit

Verba congregantis
:

vomenlis.

Trigesimum

est. Ecclesia

divino Proverbiorum libro perpetuum

est, euraque sententiis

divil

primum ver Verba Lamuelis rgis. eum mater sua. Quis unqum erit
filius ?

Visio,
isle

qu

eru-

honorem

lestala

Salomonis

Congrcgans

constare perpetu docuit, quin tamen caput 30 Salo-

vomentis

Plurimi

interprelum

Salomonem
,

monis esse declararet;

sicuti

tolum Pentaleuchum

eumdem

esse respondent, quiet Ecclesiastes

sive

Mosi adscribit, quanqum ultimum Dcuteronomii ca

put Mosi non asscral. Quare
libro

Concionalor est appellatus , qud populum in concioneni ad audienda vit pracepta vocaret, etsenlenlias

modo fateamur totam

in

Proverbiorum expositam doclrinam Dei

,

afflatu

accommodaiissimas

morum

instilutioni colligeret
,

vo-

effluxisse

maximamque
nunqum

ejus

parlem Salomone esse

menlis autem filium diclum

quia plenus erat ade

tradilam.

credidero

admodm

sollicliam

,,

j*4[
fore Ecclesiain
tribuatur.

PROLEG. PARS H. ART.

sive Aguri
,

MI

DE UBRO ECCLESIASTIS,
rem
considrt.
,

242
vellemus Salomonem

sive Salomoni caput 30

fuerit Salo-

Quanqum

si

Cur ver Synagoga passa non

alias

dixisse
nullius

monis parabolis

accedcre

quas pariter Dei nu-

quoque sapientibus semper esse visum personam accipi in judicio debere, nihil inviris

mine

in Sapientis et

Prophet animum immissas pro

vibralis,
,

commodi

in

causam banc noslram

inferretur.

certo tenebal? Agebatur de brevibus sententiis, lamiliaribus, solidis, acutis

,

facile in

animum

ARTICULUS
De
concionem habens
ferninino generc

XIII.

fluentibus, ad prudentiam

ad sapicnliam, ad cono-

libro Ecclesiastis.
est, scilicet

miam

ad tolius denique vit

et

summam

compositis
dicta.

Liber qui Grocis el Latinis Ecclesiastes

;

inter quas

locum habere poterant Aguris

Hebraic est Kolilctk

congregans

Quare non potuerint ad calcem Salomonicarumlocari, prhxo prscserlim auctoris nominc ut ilUe ab bis in,

qud

sapientia; tribulum censetur

:

ctus quasi ccclcsiasticos congrcganli

est

enim com-

ternoscerenlur

et suis auctoribus laus esset?

plexe sermonis clui

tres sunt

habili, ut Gfocci

La (inique Pa-

De
lis

capite 31

quod

in fronte gcrit

Verba Lamue,

inlcrpretati.

Et

communibus quidem HesuftYagis

:

rgis. Visio

qu

erudivit

eum mater sua

sit

non tan la

brecorum atque ecclesiasticorum scriplorum

disscnsio est, cui auctori

sint

tribuendum. Etsi enim

probatum enim

est,

Salomonem librum hune

scripsisse

to f

cum

Grolio

qui Lamuelem Ezechiam esse cenfili

illius

aucloris characleres liber

pro

se fert, ut
,

seant matre sua Abi

viri

Zacharix sapientis uliquc

etiamsi apert

nomen Salomonis non

fiiii

gerat
1
,

ci
\
,

non
dici

eruditum; communis lamcn Salomonem ipsum

vitcc

adscriberc plan non possimus. Capite

lur
:

\.

matre Bethsab prudenli matron optimis

ceptis
fatetur
,

prav

Verba Ecclesiastis
Loculns sum
,

David, rgis Hierusaleir

,

imbulum
cap. 4
,

indicari conjicitur.

Porr Salomon
el

(id est, rgis Isral in Ilicrusalcm

ut cap. 1
:

v. 12);

hujus

lil)ri

v.

3 et 4, se paire
in

vers. 16

in

corde meo dicens

Ecce

ma

matre edoctum. Rabbi Nathan

Avod

ait,

Salomo:

g nus effectua sum

runt anle
es!

et

prcessi omnes sapientia qui fue

;

nem

maire Bethsab -prft

Lamuelem diclum La,

me

in

Hierusalem
,

et

mens mea contemplatc

\

muel pralcrea Hebraic significare potest cui est Deus seu cum quo est Deus, quod singulare Salomonis
,

mutta sapienlr

et didici.

Cap.

2, v. 8 et 9
cl

Va-

nitas vanitalum,

dixit

Ecclesiastes,

omnia vanitas
,

nomen

esse Hebri agnoscunt

dileclum,

ipsum appeliantes

et

cumque
lum,
et

esset sapientissimus Ecclesiastes

docuit popu-

VTT Deo

qux omnia videntur apprim conAt sive affirmetur

sive

enarravil

qu

fecerat

cl

investigans composuit

jecturant facere credibiliorem.

parabolas multas.

Uxc

quippe omnia aptissiin Salosoli

negetur Salomoni caput islud 51 adscribi dcbere, pa-

moni conveniunt, eique

non transferonda. Soins

accommodanlur

in

alium
Ilie-

rm

refert.

Procul dubio totum librum divinac aucto-

ipse est qui reges

omnes

tam Synagoga qum Ecclesia ab Apostolorum lemporibus docuit, confirmalque damnans Tbeoritalis esse

rosolymis imperantes sapientia doctrinque superaverit,

Deo

ipso id

lib.

3 Rcg.

cap. 3, v. 12, testante

tues
,

dorum Mopsuestenum in synodo Conslanlinopoliian II, cumenic Y naluiali atque Iiumanaj prudenti
,

Eece

feci libi

secundum sermones

et

dedi

tibi

cor

sapiens

et intelligens in

tanlm, ut nulltis ante

sit.

le similis

tanlm

et doclrinoc

Salomonis Proverbia iribuentcm

pluribus

tu fuerit,
;
:

nec post

te

surrecturus

pse est

quem

Seri-

quam senlenliam non cogimur

ma. Quis aulem moveatur

communire

pturo commendant multarum parabolarum auctorcm.

Nihilo lamen minus Thalmudist in cap. i,

sunl enim levissima quie opponunlur, et absurdissiincpliis

Bava

dicentium Salomo-

Bathr
canl, R.

Hegem Ezechiam auclorem

Ecclesiastis judi-

nem ex

anliquis gcntilium sapicnlibus doclissimis sen-

Himchi Isaiam, Grotius Zorobabelem. Yerm

conjectura; nullam ex ipsomet libro auclo-

lenlias collegisse, casque suo

prav interprelalione

ill

nomine evulgsse? Quis versiculi 23 cap. 24 hc

,

h omnes
qu;e in

ritatem oblinent.

Non nego quasdam apponi notas

ill?

quoque sunt sapienlum, probari pulet sapienlum

Ezechiam pariter cadunt. Hujus generis

ellmicorum

libris

doctrinam qucc sequitur,

significari

sunt, Ecclesiaslen dici filium Davidis, Davidis scilicet

depromplam? Nam ita objieiunt, qui novas opiniones probant. Primum enim malignorum bominum objcclwn
esse, ex Salomonis sHate conficitur, qui
,

nepotem, divitem, polentcm, quee

niunt.

et

Ezcchia conve-

Has ver

ipsas Ezechia;
:

cum Salomone com-

multm
ut pro-

munes

esse, inquam

im ver Salomoni congruere

ab Ezechi person.

processif sapientum pbilosopborum lempora

melis, pluresque contrario Salomonis ade proprias

describi, ut alien
Sit
filius

plevea abiis nihil potuerit mutuari. Salis arliculo 2, parle prima hujus nostri operis explicatum est, Gra-

omnin

sint

Davidis Ezecbias latiore

modo,

pressiore

omnium celeberrimos primosque qui opinione doctrinal florucrint post bominum memoJriam long Salomonis lemporibus distare. Secundum ver refulatur et Septuag., cl Symmacho, Aquil,
cia!

sapienles

cert est Salomon. Fuerit

at

quoque

ille

dives et potens;

Salomon long

fuit ditior, et
;

opibus potenlior non

modo
est

regibus Juda

sed et Orientis lotius, quod

non

opus multis dcmonslrare.

An

poluit ver de se

Theodotione, bus
,

et

Syro, Arabe, Chald;eo inlcrpreli-

Ezechias dicere, postqum multis divitias suas exaggeraverat

:

qui

omnes

in

hune sensum vertunt

:

Hc

autem

El supergressus sum opibus omnes qui ante

dico nubis sapientibus

Cognoscere personam

in judicio

me
j

fuerunt in Hierusalem,
v.

quod Ecclesiastes de se
est,

non

est

bonum

quibus verbis proceptum sapientibus

|

narrt cap. 2,

9?

num

el se cunctis regibus sapien-

et judicibus

Salomone dalum de fugiehd personaintelligit quilibet

tiorem ver prodicsset?

Unum

quod Ezechiam

rum

acceplione

prajudicio vacuus

propis designare videretur, estaue titulus rgis H\q~

uz
rusalem, qui post
tus creditur,

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
decem tribuum sccessionem invenanlea Israelis reges appellarentur.

SS.

BIBLIORUM.
;

m
,

em

Attamen Salomon quoque se Hierosolymorum, urbis scilicet principis, in qu fixam sedem habebat, regem
merit nuncupavit, ut se nominabant Damasci, Babylonis reges.

Chaldaicum idioma sed ex stylo et majore externorum vocabulorum copia et inflexione definitur librum ullum ab aliquo extranei
sermonis perito esse conscriptum
vel alteri tribuen-

scriptori familiare fuisse

dum, qum

cui vulgo tribuitur, propler peregrinarunr

Porr ncque

in Isaiam,

neque

in

Zorobabelem ba?c

vocum uberiorcm admixtionem. Sed delur jam voces quasdam esse omnin Cbaldaicas, detur et Arabica;
in

posterior rgis Hierosolymorum appellatio quadrat

Hebraica Ecclesiastis locutione inspersas. Salomoi

illis

qui non nisi sumplo alieno rgis nomine librum

com-

ipse uti vocabulis

potuit, qui

multam cum mulieab iisque externum

ponerc potuissent

ut

eum

sibi

tit-uJum arrogarent

ribus igypliis, Moabilis, Ammonitis, dumis, Sidoniis

quod necesse nobis non

clariores notas
tes.

est confingere habenlibus lot

consueludincm habuerat,

Salomonem ipsum auctorem

indican:

loquendi genus bauserat. Nain

est

Hbrorum judicium
Cantica, virum Prover-

Pastor autem de quo sermo est cap. 12, v. 11

sicut stimuli, et quasi clavi in

Salomonem adolesccnlem
senem

Verba sapientium
defuxi
,

altum

bia,

Ecclesiastis librum scripsisse, in

quo

et

qu

ver magistrorum consilium data sunt paintelligo

vil ante act se pnitere ostendit. Profect ex libro

ipsodignoscitur, auctorem jam multosannos rgnasse, jam nobiles magnilicasque domos exstruxisse, jam

siore uno,

non

quare debeat esse potis Zo-

robabcl, uti somnialur Grotius, qui

rit inagistris,

mandatum dede-

ut verba sapientum colligerent, et sub

vit voluptatibus fruitum

jamque mulicrum amorcs

person Salomonis evulgarent,

quam Ezecbias, Esdras,

ex animo deposuisse. Secundo, plus apud nos valent

septuaginta Interprtes, Syrus, alque Arabs, et Cbal-

Nehemias.

Cm enim

ex nullo Scripturarum loco ba-

bcalur Zorobabelem colligendis sapientum diclisincubuisse, inconsiderat locus iste de Zorobabele expliealur
;

dus Parapbrasta, qui verlunt

dico, vel,

Ego (supplent autem,

:

moneo), os rgis observa

id est,

moneo, ut rin

et

mull inconsideratis qum

si

ad Ezecam,

gis verbis,

prceptisque pareas. Cert

Hebraico

ad Esdram, ad Nebemiam detorqueretur, quos saltem ex scripturis accipimus operam suam in illustrium
sentenliarum et sacrorum Librorum coaclionem conl-ulisse. Si

exemplari est, observa, imperandi modo. Facillimum

autem

fuit

in

Yulgatam Latinam unius immutatione

irrepsisse.

litterul

mendum
rgis

Quod

si

quis vellet
niliil

ergo pasloris nomine

hominem quempiam
sapientum
pastor
toloci

Hieronymo
nin esset

nomine Deum

sigmficari,

cum om-

significari

velimus aliorum

utilitali colleclis

cum Salomonis

majestate non conveniens.

erit et divinitatem libri

yerbis consulentem,
fuit; si conlra

nemo plusqum Salomon

prit.

Auctore comperlo, planius

lueri contra

Deus sub eo vocabulo exprimitur,

Sensus autem ejus

quorumdam hreticorum,

et Lulheri

prjure

tum

Grotii

argumentum

sertim
nostro

calumnias, ab iisque defendere.

Nam

plcrmque ab interpretibus

iste exponilur. Etsi plu-

sumimus ex Synagog,

toliusque Ecclesi au-

res sapientes sint, plures qui consilium dent, plures qui doccant; tamen unus Pastor est, omnis videlicet

ctoritate

divinum esse librum, cujus prstanliam diin descriptis

vinamque doctrinam

canonicorum Libro-

doctrin et sapienti fons et auclor, unus Deus est,

rum

indicibus agnovre Melitbon, Origenes, auctor

unus Spiritus sanctus.

Gravius argumentum
injicere posset
,

Synopseos, concilium Laodicnum, Gregorius Nazian-

quod fortass dubitationem

zenus, Cyrillus Hierosolymitanus, Hilarius, Epipbanius,

an Salomon Ecclesiastis libmm com-

Hieronymus, Auguslinus, Innocenliusl, ConciIII

;

posuerit, sumitur ex usu

verborum quorumdam Chaldaicorum, qu auctor adhibere non potuit, nisi post

caplivitatem Babylonicam; verba

lium Carthagincnse

Gelasius

I,

in

synodi Roman,
et

Joannes Damascenus, Eugenius IV,

synodi Tri-

enim qudam sunt

denlin Patres. Cert quidem, referente Hieronymo

in fine

ab Esdr, Daniele, Chaldis interpretibus usurpala, et Judis, slante ipsorum regno, incognita,

commenlarii

in cap.

11 Ecclesiastis, accipi-

qu
flo-

probant auctorem ne Salomonis quidem tate

ruisse. Huic et

mus priscos Hebros ferme dlibrasse librum hune ex numro sacrorum expungere, qud in eo omnia
vanitatis accusentur; videanlur esus et potus, cl tem-

argumentum aliud subjicitur, in c. 8, Ego os rgis observo, id est, rgis v. 2, scriplum esse mandata perficio quod Salomonem dixisse non est
:

poraria corporis voluptas rbus omnibus anteferri;

alque homines ad belluinam fer vilam agendam incitari; sed libri, fine

consenlaneum.

considento, inlcr divinos

reli-

Hc tamen
quidquam

meris et ipsa conjecturis pendent, nec

efficiunt.

Primo enim non constat Chaldai-

cane an Hebraica sint polis ea vocabula, suntque

quo auctor un absolulissim sententi toFinem loquendi pariter omnes tum opus concludit audiamus. Deum lime, et mandata cjus observa : hoc est
nuisse, in
:

demm numro
nit,

paucissima, qu in medio Grotius ponon prlcrmissurus cert plura,si reperisset.

enim omnis homo

in

et

cuncta,

qu

fiunt

adducet Deus

judicium pro omni erralo (Ilcbraic D1V1 abscon-

Nunqum ab
teor; at
si

auctore ullo nobis cognilo

purum Heilla

dito) sive

braicum sermonem scribente adbibita quidem

hibuissent?

fa-

bonum, sive malum illud sit. QuodIIebris maxime negolium facessebat, eosque,

nulla fuit adbibendi opportunitas, cur ad-

credentes immorlalitatem

anim

et

corporum revo-

Non enim ex quibusdam

in
illa

verbis,

qu

facile

calioncm ad vitam, ancipites lenuit de libri divinilate,

stalim occurrit legenli. Sunt

ex Hebraica

Cbaldaicam linguam affinem transfeipsa esse Chaldaica

,

enim qudam dicendi

runtur, judicari potest

aut

formul ab auctore usurpal non undequaque cum

24S
his

PROLEG. PARS
duobus
fidei capitibus consentientes.

H.

ART. XIV. DE CANTICO CANTICORUM.

W
fuit.

Porr qum
:

mal hsec audire videtur sententia cap. 3, v. 19 Idcircb unus interitus est liominis et jumentorum, et qua
utriusque conditio
spiritus filiorum
:

omnem partem. Invcsligal auctor, qu in re hominum flicitas collocelur; in quo san maxime semper
vel
in

graviorum Pbilosophorum dissensio

Plures

Et iterm vers. 21
ascendat sursum,

Quis novit
et spiritus

si

medio opiniones
quas

ponit, nihil

tamen

certi in earuir

Adam

ju-

ull reperit, et
cit
;

modo approbare
beatum
fieri

videbatur, reji
fit

mentorum descendat deorsm? Ex quo

git vers.

id auctor colli-

et

quo penitis quslionem ingredilur, e

cer

22

Et deprehendi

niliil

esse melius,

qum
illiiis.

ltari liominem in opre suo, et liane esse partent

i

Rursm
ultra

cap. 9, v. 5

Viventes enim sciunt se esse

mo-

hominem posse Prselermiitit tandem quooslionem agilare diutis, cm nullum unqum fecisset fincm, si omnia quee dici
lior,

null re creat

rituros; morlui verb

niliil

noverunt amplius, nec habent

possent, persequi voluisset, atque in prima sente^M

mercedem ; quia
:

oblivioni tradila est

memoria eo-

seipsum confirmt, nempe

cuncta

qure in mulido

rum. Et vers. 10

Quodcumque
apud

facere potest

manus

sunt, vana, fluxa, mobilia, caduca esse, nihil solidi,

nihil stabilis,

tua, instanter operare, quia nec opus, nec ratio, nec sa-

sed

unum Deum colendum,

Salomonem

ejusque

plcntia nec scientia erunt

inferos,

quo

tu properas.

precceplis

obtemperandum.
et qui velint
;

His aulem sentenliis Epicurci abiitunlur, ut negent

Sunt tamen

suas semper

omnia

spiritalia

aniniamquc pest solulionem coret altra eapiiis 2, v.

senlentias elocutum
latis,
si

nihil

aulem

in ull inesse pravi-

pore vivere; sicul

21, qure ad
melius
est

ben

intelligantur.

Interdm enim loqui eum

fruendum corporeis bonis

comedere
et biberc, et

incitai

Nonne
suce

volunt de sol liominis specie; interdm de morluis,

qui nihil utique sciunt,

oslendcre

anim

bona de

la

quod ad banevitam

ailineat;

boribus suis?

nullam mercedem aclionum obtinent, quia

intellccla

nihil agere

xc haud dubi

perperm

magnum
Ecelesia-

possunt, quo quid pi a ni promereantur; nullam su

me-

etiamnm
sls.

aperitint

aditum contemptui

libri

moriam
bantur,
v. 21,

relinquunt, quia celas, qu viventes cognosceillico proclerit.

Sed quis cognio comprehensoque aucloris innon videat, bas

veluli caligines, et ncbulas ve-

Et ver quidem

illud cap. 3,

stituto

dictum, quod maladcauribus sonat, Hebraic

rtati offusas dispelli et dissipari,

cm
Et

ile

sub operis
?

nihil

omnin habet

offensionis

Quis cognoscit

spiri-

finm ex animo atque ex sententia loquilur

minis enim moite
vis in terrain
ait

De

lio-

tum filiorum liominis? Ascendit

besti descendit
ille

ille

sursum,

et

spiritus
:

cap. 12, v. 7
erat,

revertatur pul-

deorsm

in terrant.

Yel eliam
,

Quis

suam, mule
quidquid
in

et

spiritus redeat

ad

novit spirilum filiorum liominis

eum

esse

qui ascendit

Deum,

qui dedii illum. Yel

unum

hujus sentent luet

sursum?... quis considrt? pauci profeetb...

Verm de

men

disjicit

obscuritalis

tenebrarum

hc

quorumdam interpretum

opinione in universum

occupt alios locos,

quibus nuctor non explicat

fine venire in

suscept judicentalii. Ccrtum est sententias esse plures quacstioni inspersas speciem mali,
est

quid ipse scnliat; sed quid de bominis

quamdam
ibi

babentes

qustionem possit, aut ab

aliis

utique plumbcis et
sit.

quassano modo possis

allatis

interpretari,

cujusmodi
voluplates

sensuum
et

judicia

sequentibus conclusiun

Undc

ex supra

poslrema.

Non enim

riro,

cm inquit boulines ac belluar, uno eamdom affirmt esse coagmentati

,

inlcriUi inle-

corporis cateris bonis anleponuntur; sed comparalione fact inter

vit,

corporis par-

eum

qui pecuniis congerendis inser-

lium dissocialionem
allinet,

et

quod ad externam speciem

cibo et polui pareil, qui propter ingentem haben-

eamdem ulrqrumque abitioneni bine, cl migralioncm videri. El em diibilanlis instar ignorari

an liominis spiritus aUoIalur; Lclluarum vert) de-

di

cupiditatem noctes insomnes ducit, atque alterum,

bibit,

qui moderale comedit,

partisque labore suo

ait

bonis fruitur, slultum illum, hune feliciorem pronunliat

fluat,

non probat

liane

ignorantiam

sed voluptuarii

ac

si

dixisset

nonne vanissimum

est

bona multa
dies

bominis, et scnsuum illecebris irrelUi futurarum re-

colligere,

se torquere,

in doloribus et

rumnis
in

rum ignoraliouem
pessimam, qu
opra
1

describil; (piin

imq einegligcniiam
quid
sit

transigere, per

noclem menle revolvere,

quo labo-

prcclermiltil inquircre,
si

posl

randum

sit

interdi,

omnibusque

bis curis susceptis

morlcm evenlurimi. Uno verbo

tiae,
,

paululni diligen-

incerto Iiairedi

omnia relinquere? Utatur ergo bomo

sibi et

studii in Ecclesiaslis leljone et

meditain-

honest bonis divin benignitale concessis

xielatem

an-

tione quis posuerit,

lelligci

quaululmcumquc
in

illud sit,

omnem

ex animo deponat. In hc ver sen-

volujsse

uictorem

opus

suum

conjieere

tentia quid est

quod

vel in sanclissimo viro repre-

opinalioncs cl judicia, quao in

bominum

hendas?

mentes cadebanl do mundi bonis ae malis, de bominis eondilione,

ARTICULUS XIV.
De
Canlicum
Cantico canticorum.
est

ac fine,

ipsumque ad operis calcem

,

eertam

sentenlia;n, pronuuliare

ubi concludit loinm

canticorum tertium

ex Salomoms

liominis felicilatem Dei limore,

divinorumque pr:

operibus, cujus
inscribitur;
et

ceptorum obseryaljpne conlineri

boni,

quia Deus quidquid

in judiciuni

nomen in quanqum
,

textu Hebraico et
Tbalmudislis

Grco

Ezechi
j

ac m;\li gestum ab bomine fucrit,

auctori iribuatur

recentioribus
est

tamen Rabbinis
,

ad duce t.
Isia operis lotius absoutip est- altra

agnitum
ver velut in
lib.

probalumque
v.

Salomonem

qui dicitur,

3 Ucg., cap. 4,

32, quinque et mille carmina

disputatione sunt posila

cl

pro variis

bominum

vel

composuisse, hujus canlici inter multa quoe perierant,

superslilis

slullorum vel pcrdilissimorum senlcnliis agilaia in

inventorem

fuisse.

Revcr Salomon

in plu-

247

DE DIV1NITATE ET CAN0NICITA7E
et

SS.

BBLORUM.

248

ribus Cantici lotis primas agit partes, isque sp suo

:

tabernacula, filiam vinitorisspolialamabexcubiloribus,

se nomine appellat ex quo injuria dubitrunt Thalmudist utrm ejus setate , atque ab ipsomet sit volumen illud lilteris consignatum. Quod tamen pro
; ,

vulneratam

ergo omnia allegorica sunt.

Has duas ulrinque opiniones deserendas esse pula-

mus,

in

corto habure ade veteres recentioresque Rabbini

quemadmodm nunqum

quarum neutr nobis plane satisfacimus; et in animum noslrum indu-

Paires omnes atque interprtes, ut

iis

ne in suspicio-

nem quidem
Liber

venerit alium auctorem qurere.

cemus, librum semper pro divino habilum ad humanas solm animi affectiones etsi innoxias exprimen,

iste in

Hebraicis exemplaribus titulum babet

,

das et excitandas compositum fuisse,

iis

ita et

nunqum

.;

Canticum canticorum

id est,
,

nobilissimum canlicum

assentiemur qui

in

hoc opre

nihil

de Salomonis

cxcellenlissimumque

sivc epithalamium in
et

quo

lo-

nuptiis

aclum defendunt. Nam, ut prima exordiain canonicis libris

si

quenles inducuntur sponsus

sponsa

et

quolquot

mur, quarc unqum Canlicum

Esdr recensilis
nos
,

ab

inde amici et arnica; sponsum sponsamque prosequebantur. Sponsus et sponsa amatorio sermone utuntur,

locum

haberet,

prter

profanihil

terrenos et periculesos legentibus

liber,
,

amores
qui

eoque vividis ac vehementis ultr citrque animi

exhibercl? quid haberet boni

neque ad
fidei

ardorem exprimente
eos qui
sRtatis

idque in causa

fuit

cur JudaVi

morum compositionem

conducercl
,

neque ad

maturilalem atque annos 30, nondm

lectione

dogmala tuenda adhiberi posset

nec divinas virtules

attigissent,

cantici

prohibrent

quod

et in

justiliam, misericordiam, sanctitatem, potentiam ani-

Ecclesi olim retenlum di est. Persuasum tamen

illis

mo

lectoris objiceret? quid haberet boni

ut in sacro-

semper

fuit

librum hune non esse nudam, nup-

rum numro
mali
,

censeretur

im ver quid non haberet

canonicum haqueat
et

tiaruni grali,

compositam cantilenam maritales Salo,

si

profanis oculis, et corde minus casto lcgalur?

,

monis amores spiranlem

sed et allegoric explican-

Errt enim Grotius

beri potuisse,

inquiens librum
spiritual!

dam. Neque enim credendum, inquiebant, eo Cantico

modo

sensu

intelligi

rem tantm
contineri
:

prol'anam quai sanctilalis nihil habcat,

explicari; eliamsi spiritale illud auclor

non speelsset.
Christi

in

catalogum quippe sacrorum Librorum

retulisset
,

Nam

deceptam primum Synagogam, lam

Ec-

nunqum Synagoga Canticum

lentissimum quid esset
DCcultans sub cortice
,

nisi excel-

clesiam, et
qua3 ut

sublimiores spiritales sensus

maximo errore lapsam dicere cogeremur, divinum commendat librum nihil tamen nisi
,
;

lilterae.

connubiales amores complectenlem

clesi ipsa falsa iraxisset

lum ver

et

Ec-

Ab

hc Hebrscorum persuasione recessre inter,

nos

in

errorem probans Can-

prtes quidam

inter quos Grotius

(nam Theodorum

ticum tanqum divino

afflatu

conscriptum, quod lotum

Mopsuestenum, hreticos Philastrio commemoralos

atque Anabaptislas mitto), qui putavre Salomonem
unic intendsse de amoribus suis erga sponsam
,

humano

ingenio invenlum per se atque ex instituto

,

eos llagrantioris amoris igniculos excilaret

quos foprobus

vel
fi-

vere conjugi adverss conjugem liceret

at

bisag Sunamitidem vel Pharaonis rgis iEgypti

alter quilibet exortos teneretur exlinguere.

liam scribere. Hoc autem argumento ducuntur. Litte-

Aliorum ver opinio, qui omnia allegoric

tico
,

in

Can-

ram

nihil sonare, nisi

tenerores animi afleclus viri

:

et figural

nihilque historie scriplum volunt,

,

atque uxoris mutuo amore calenlium

librum ver
aut religioullibi esse,

non modo non abundare

et ubique Dei

ullis

aut

morum,
quidem

non coheeret cum ipsius argumento in quo planissimum est auctorem nuplias Salomonis celebrare voluisse.

nis prceptis, sed ne respersum

Nam
,

Salomonis nomen, opes, potentia,

,

strala,

nomen

sileri.

His

alii

omnin contraria

uxores, concubina;

slipatores aliquid innuunt et hi-

sentiunt

qui arbitrati nihil nisi allegoricum et spiri,

storicum
sibi

et proesens,

tale in Cantico reperiri

negant Salomonem vel mini;

occasione

mum

de suis nuptiis aut maritali amore cogitasse solum purissimum Dei amorem, aiunt, erga Synagogam, in Judaeorum senlenti ibi declarari mult ver
;

Cap. 3, v, 7
fortes

nempe nuplias quarum oblal animum auclor scribendum appulit. etseq. En lectutum Salomonis sexaginta
:

ambiunt ex
et

fortissimis Isral
;

omnes tenentes

gladios,

ad

bella doclissimi

uniusenjusque ensis su-

claris, juxla

omnes Catholicos, summam

Christi
,

per fmur
fecit sibi

suum

propter timors noclurnos. Ferculum

;

[Jesu benevolentiam sive adverss Ecclesiam

!

quam

rex Salomon de iignis Libani

columnas ejus

sibi

sanguine suo acquisivit, sponsam, sive adverss

sanctitate,

fecit arejenteas,

reclinatorium aurcum, ascensum purpuet

janimam prxditam
1

quam

sibi

in

fide et

reum.... Egrcdimini,

videte, fili

Sion

regem Salo-

charitatc consociat. In hujus sentenlia; patrocinium

aferunt locos
!

monem
Et cap.

in

diademate

quo coronavit illum mater sua in

in

piantur, profanum

omnes cantici qui si ad liiteram acciamorem inspirant iino et cupidi,

;

die desponsationis
G, v. 7
et
:

il lins, et

die llili cordis ejus.

et

Sexaginta sunt regin,

est

octoginta

quoque locutioncs multas sa?p occurrere quas neque ad Salomonem neque ad sponsam quoecumque ca sit possis aeconimo,
,

tales accendunt. Aierunt

concubn,

adolescenlularum non

numerus.

Hc

enim omnia nuplias Salomonis cum rgis ^gypti fili Sunamitide ex Salomonis nomine appellal ila
apcrl oslendunt
,

dare; v.

pastorem, fratrem sponsa;, electum de millibus, florcm campi,

g.,

Salomonem

esse

regem

ut sine causa negelur hisloricum

omnem sensum
modo

prorss abesse. Neque scirem ullo

lilium convallium, efficieiilcmquc accubilu

suo, ut

explicare, cur hic sexaginta regina; et octoginla

sponsa; nardus odorem

suum

spirel;

sponsam ver

concubina; tantm
can. 11, t. 5,

numerentur, cm

lib.

5 Ucg.,'

ese vinearum custodem atque

ovium juxla pastorum

reginas septingentas et concubinas (ju-

U9
stas

PROLEG. PARS
uxores quidem,
at servas,

I.

ART. XIV. DE CANTCO C ANTICORUM.

utebantur.

250

non heras,

vel secundi

Qu occasionc

ita

usus est rex sapienlissivario,no-

ordinis, sine instrumcnlo

dotali ac

solemnibus spon-

mus, ut posit
bili,

historise basi significationem

salibus duclas, ut inquiuntHebri) tercenlas babuisse

lgante et figuralo stylo ad Chrislum

Dominum

Salomon legatur

nisi

cum

interpretibus dicerem
fuisse

Ecclesice, et fidelis

animae diligentissimum, ut sancti

rege sapicnlissimo Canticum

nuptias clbra tas,

elaboratum

et

Patres interprelantur
ficia,

cm tantam uxorum

multitudi-

, transtulerit, atque ipsius bngratias,amorem adverss Ecclcsiam, animasque

ncm sibi nondm adjunxerat. Quamobrem duos jungendos

spiritalem Spirilu sanclo
pellari littrales

justorumvivumexpresserit. Hcde causa Ecclesiai Paesse sensus sine ull

|

tres visi sunt, null hislorici senss ralione liabil,in

spiritali aliero

eunclalione asserimus, bistoricum alterum, alterum

unic versari,

quem primm

Spirilu

ambos

intenlos, quos ap|

sancto intentum, et cujusgrati epilhalamium suum,

ambos non modo non repugnamus

in aliero

figuram epithalamiiChrisli Domini composasse Salo-

sed eliam atque etiam assentimur, et volumus,

quocon-

monein crediderunt. Sed

etsi

mysticos sensus tanlm

rum utrumque auclorspectavit, alterum

clusum de Cbristi
et Ecclesi?,

scrnlali sint, et docuerintCantica mystic intelligenda,

sanctarumque anima-

bistoricum lamen lilter inseparabilem de amoribus et

nuptiis Salomonis,

rum

bcato conjugiocastisque

deliciis.

Adsensum bunc
si

quem verba

pra? se ferunt,

non

ne-

utrumque discernendum

faeillim

adducemur,

pri-

grunt, qui et sub nupliarum apparatu

amorem cerit iste

mm

persuasum animo babuerimus

et divinits instituti

in sacris Litteris

lestium inspirari dixre.

Quisnam vero

nu-

sub casti

conjugii imagine

indi-

ptiarum apparatus in

cortice littera;, nisi

apparalus

viduam
notari
;

Christi

Dei atque

Ecclesi conjunclionem

nupliarum Salomonis?
Ist

ac sponsi sponsque nomina ad

Ecclcsiam Ecclesique
juncta transferri.Quam
5,

membra
rem
et

stabili

Deum, atque fide cum Deo

mulieris

dislinclione

duorum sensuwn bistorici et mystici non tam qum complexu nos ab omni eorum inviCanticum quoquo modo reprehen-

Apostolus Paulus, cap.

viri et

di liberamus, qui

ad Ephes.

v. 32, docuit,

asseverans

dunt, aut Salomoni non convenire tenacis pugnant.

conjugium Sacramentum magnum esse

Ecclesi;
et beatus

in Christo et in

Joannes

in

Apocalypsi Sponsam
j

Non enim, quod primo loco Grotio afferebatur, verum est, molliores lantm alque ardentiores viri et
uxoris affectusin Canlico describi; caiteroquin castas

Cbristi et agni

Salomon
lib.

Christi
,

non semel Ecclesiam nominans. Itaque Domini typus, de quo dixerat Deus
:

aures potis laxlcret, nec

unqum

sacris Libris fuisset

in

2 Reg.

cap. 7, v. 14

Ego

ero

ei

in patrem, et

accensitum. San
|

litlera

amores Salomonis

spon-

ipseerit milii in filium....

cm Pharaonis
gentibus coitur
edidit, in

filiam sponj

sam jEgyptiam
clcsiac

duceret, quse pariter figura erat Ecet

,

ex alienigenis
12,

Psalm 44,

v. 11 et

carmen festivum

quo non tam

sam suamrefert; sed volunlas Christi erga Ecclesiam sponsam suam ostensa sed spiritalis sanctarum mentium voluptas sed casli jucundique animorum complexus,mornm concordia et affectuum consenlanea
; ;

castos suos amores

suamque fruitionemboni canebat,

in

alterum charitas;

sed sancta) nuplia intelligenda;

qum

sanctissimas Christi Jesu

in

cum

Ecclesi, justis-

sunt, equeerigendus
sui

estanimus,nongrammalico sen-

que animabus nuptias

suo

illo

conjugali
illud

fdeie

adhacrendum. Falsum pariler est neque compo-

adumbratas. Et quia cpitbalamicon

carmen ad

nendis moribus, nec Religioni luenda? Canticum pro-

nuptialesHebrorum festivilates accommodari decebat,

quibus

desse.Quis enim altis mentem elevans ad Dei amorem

erga homines,

cum sponso

et

spons delecti juvenes, adolesintererat

;

quem

suballegori epitlialamii Spiritus

eentuloc virgines, et

comitum turba

ideirc

sanclus prdicat, non sentiat se ad

mutuum amorem

omnes Salomon inscenam veluti induxit, omnibus suas parles, omnibus varias personas attribuit,quo et splendidius, et mira varietateelcgantius, et festivis drama videretur. Alver ut in omni suo colloquio, et amoris
significatione, in volis, suspiriis, exspectantis sponsa

Deo rependendum accendi

et

inflammari? aut quis

inde cognoscens propensissimam Dei voluntalem, bonitatem, misericordiam, pro qu nos beneficiis amplis-

simis cumulare paratus estet studet, desublimissimis

rbus ad Religionem spectantibus non erudiatur? Hos

in se

languore, et potientis deliciis, in comitum dictis atque

non experitur animi motus, neque banc doctripercipit, qui profanus est,

omni florum, frucluum, horlorum, fonlium,lactis,vini, odoramentorum sumpt similitudine humani amoris motum et vim alque innocuas voluplates
actionibus, in
,

nam
}

non ignoro; verm numquid noslra perversitas ratio erit, qu sacra et profana metiamur ? Denique lict Dei nomen taceatur,
falsum est praUeriri

mirific descripsit

sic

Dei benevolentiam et studium

fla-

Deum
,

quia sub imagine sponsi,

pacifici,

adverss Ecclesiam, animarum divin charitate

fralris, amici, dilceti,

Salomonis rgis
et

Deus

grantium

cm
,

gemitus, tm gaudia, divinique amoris

sibi

ipse exhibelur Ecclesi

animai jusli pra;sentissi-

incitamenta
posuit.

ubertatem, divitias proedicare

pro-

mus. Ha:c aulem nomina conciliant magisamoremsibi,

qum
divini Spirils plenus cernons illo

si

divina alia adhiberentur.

Nempe Salomon
spiritales
lit,

amoris et connubii sui symbolo clesles amores et

Christi nuptias pracsignari,

mentem

sustu-

Neque contrario ex locis quibusdam Cantici profa nos amores rcdolentibus, si ad lilteram intelliganlur, apl concludilur ad Salomonis amores nihil referri
;

easque,

dm suasmet

celebrabat, Cantico

com-

im vero
que

si

inslitutum

argumenlum tolum usquequ

de Salomonis nuptiis ageet ccelestes venirent,

plexusest prophelarum more, qui rbus praesenlibus futurarum typis ad nova? legis mysteria prnuntianda

spirilale esset, et nihil

retur, sub

quarum imagine

nun-

231

DE DIVINITATE ET CNONICITATE
illos

SS.

BIBLIORUM.

qum

dicendi

modos

auctor usurpa sset. Quia Saerat, affectus

ARTICULUS XV.
De
lih'o Sapienli.

lomon sponsae amore incensus

suos ali-

quanl vehementis, et quasi audacis expressit, quaequasnaturae, atque sitis similitudinibus et metaphoris,
ingenio hebraici sermonis, elOrientalium consuetudini admodm ab usu nostro remotae, concedi necesse est
;

Duplex de hoc argumento gravis

ctis

est, altra conjunCatholicorum viribus contra haereticos de libri

divinilate,

altra inter Catholicos etiam ipsos inter-

personae tamen

do pastoris,

quam sponsus gerebat in Cantico, momodo rgis, modo fratris accommodatis.

solis, lunae, aurorae, stellasi velitis
,

prtes de auctore

randum nobis

est,

mola controversia. At quia propesermonem, quantum fieri poterit,

Noslrates amatores vulg

rum,

ocelli,

coreuli et

praecordiorum,

et

contrahemus. Itaque quoad primam quaestionem eadem est de Sapientiae libro, ac reliquis deutero-canonicis ratio, ut

vitae, aliisque

id/genus nominibus

sponsam vocant,
specie so-

quanqum

vetere Synagog probatus

ejusque pulchritudinem commendare, suumque amo-

non

rem

testari

ex

qudam harum ferm rerum

divinum esse ostendatur. In novo enim Testamento mulla Apostoli ex Sapientiae volusit,

multis

ient. Hebraeis ver sua

peculiaris erat et amoris sui

mine deprompsre,
Hist. eccles. vet.
legi possunt.

quae,

ne prolixiores hic simus,

et in Natali

et

declarandi, et pulehritudinis sponsae celebrandae ratio:

in Daniele Huetio, prop. 4,

Alexandro
prop. 1,

ab e nondiscessit Salomonpro gentis suae more,

Testam. dissert.

6, art. 6,

eaque Christi et Ecclesiae laudes dicere voluil.

si

Qud

Exemplo

inter plurima illud sit Epislolae

:

molliores

quidam dicendi modi legentium aures

fit

ad Rom., cap. 9, v. 21
lus luti

An non

habet potestatem figu-

offendere videantur; ide evidenlius

adresdivinas

ex edem massa facere aliud quidem vas in ho

sub humanis
et aliud plan

figuris latentes

animum esseavocandum, studium ponendum in hujus libri le-

norem, aliud verb in conlumeliam? quod Sapienti

cap. 15, v. 7, acceptum est
:

Sed

et

figulus

mollem

ter-

ctione, qum ad Graecorum ac Latinorum molliora

ram premens,
quodque

laborios fmgit

ad usus nostros unum

epilhalamia legenda afferatur. Quocirca,

cm

epitha-

vas, et de

eodem

luto fincjit
liis

qu munda
:

sunt h*

lamium
sit,

istud ad

diversammultonormam composilum

usum

vasa,

et simililer,
sit

qu

sunt contraria

horum

ac gracca et latina scribantur, nemini

si

mirum

esse

autem vasorum quh

usus, judex est figulus. Sit et al

1, v. 3,

dbet,

plura neque Salomoni, neque sponsae con-

terum ad Hebr. cap.

splendor glori
psit

de

filio

Dei, qui

cm

sit

veniant, et

tam

varia?

inducanlur veluti in scenam

Testa-

et figura

substanti ejus....

quod sumspcu-

persona.

Nam

saep scriptores sacri veteris

et

Aposlolus Sapientiae cap. 7, v. 26, de Sapienli

:

menti figuram ettypumdeserunt,

ad rem significascri-

ips scriptum

Candor

est

enim

lucis

lern,

et

tam

illico

rapiunlur, ex

quo

fit,

non omnia quae

lum

sine

macula Dei

majestatis, et

imago

bonitatis illius.

bunt

in

typum

et figuram quadrare. Sic

de Davide, de
haberi
trans-

Caetera praetereo.

populo Ilebraico, exempli grati,

cceperit,

cm sermo

Clarior ver atquc efficacir est sanctorum Ecclesiae

extempl adMessiam,ad novam legem

Patrum

auctorilas, qui teslati

quanto

in pretio in

fertur, et ita iranslatus typo apl

non convenit. Sed

suis Ecclesiis Sapientiae liber haberetur,

se tradi-

sicut ab re quisinde colligeret

Davidem, aut populum

haberi;

lione

suam de

libri divinitate

doclrinam hausisse eo
sanclos vi-

Ilebraicum

figuram non esse Messiae et Cbristiani

iis

ipso significant.

Quomod enim credamus

explicandas
:

populi, nihilque in liiier de

in re

ita

immeril

ros sine duce et magislro ejus libri laudes praedicsse,

nostr negalur conjugum

Salomonis typum

coque usos ad
lib.

fidei veritates

Dionysius,

esse conjunctionis Christi

cum

Ecclesi, et Salomonis

de Divin, nominib., cap. 4

inventes

Scriptur sacr in-

nuptias

omnin

practeriri

silentio.

siitutionibus

Iterm

in epithalamiis

Hebraicis non orationis uniin

Sapienti, amator factus

quemdam hc dicentem de divin sum pulehritudinis ejus; quae

illius.

tas quaorcnda est,

quam

Grcis

et Lalinis postula-

cap.
lur
tyr,
:

8 Sapientiae, vers. 2, in nostris Bibliis haben-

mus

sed in Hebraicis latis vagatur, et excurrit ora-

Amator
in
Dial.

factus

sum form
Tryph.,
illud

Justinus Marcap. 2,

tio; et

sponsus, ac sponsa varias personas assumunt

cum
:

Sapientiae,

ad majorem
Cujus
rei

argumenti venustatem

et

eleganliam.

v. 12, objicit

Circumveniamus ergo justum t quoniam

operibus nostris. Oriait
:

causa aflertur et epithalamium Hebronorum

et Canlica sancti

inutilis est nobis, et conlrarius est

non uno constare cantico (unde

tres dicunt)
,

Pa,

genes
per
vt

sed pluribus, septem scilicet partibus

quae septem diebus respondeant celebrandae maritali

i'eslivitali

Hoc etSapientio Salomonem dicebat; quia corruptibile corpus aggraanimam, et deprimit terrena habilatio sensum mulla
lib. 7, in epist.

ad

Rom.

ex consuetudine constitulis, Quare sponsus

cogitanlem, Sapient. cap. 9, v. 15; Cyprianus,

Morlalit., illud Sapientiae,

lib.
:

de

modo
toris

rgis,

modo

pastoris,

modo

fralris,

modo
;

viniel vi-

cap. , v. 11 et 14

Ra-

sub specie exhibetur sponsam alloquens

plus

est,

ne malitia mutaret intelleclum

illius
:

ejus.... ptacita

cissim sponsa regnae pascentis oves, sororis, virginis rusliculae

enim erat Dco anima

cerc illum de

propter hoc properavit edu-

personam induit,
officio

et colloquia inter se

medio iniquitatum, Spirits sancti do1

miscenl loco, tempori,

consenlanea. Utrumque

clrinam esse affirmt. Et Clemens Alexandrinuslib.

ergo consistit, et Christi, Ecclesiaequc conjunclionem

mystic, et Salomonis nuptias historie in Cantico
praedicari.
\

Strom., aller oi cap. 3, v. 2: Visi sunt oculis insipientium

mon,

a divin Sapienli

diclum de martyri-

bus
i

scribit.

Idem, ut paucis mulla complectamur, ve

.

ritali

testimonium praebent Terlullianus

de praescr

253

PROLEG. PARS
in lib. in epistol

H.

ART. XV. DE L1BRO SAPIENTI.

;

S5*
de earum

Hxret., cap. 7; Euscbius,

coniium Sardicense

Prpar. Evang.

lypsin Joannis, aliasque epistolas habent pro canonicis,

synodic apud Thcolib.

quanqum primis Ecclesi

quibusdam
sit

seculis

di-

dorclum,
conlra

lib.

2 Hist. Eccles., cap. 8; Basilins

;

vinitate

dubitalum. Si ergo in novi

iis

Eunom.

Hilarius, enarrat. in Psal. 127; Epi-

Teslamenli
!

libris cerl

dignoscendis aliquod
est,

argu-

phanius, hrcs.

76; Optatns Millevitanus

in
in

lib.

4;

mentum suppeditatum

quod nonnullas olim Echabere ar-

Ambrosius, serm. 8
lhaginense
III,

Psalm. 118; concilium CarI,

clcsias latuit, cur Ecclesi Chrisli cerliora

can. 47; Innocentius

I,

epist.

ad

Exuper.
tal!

Gelasius

in

Synodo Rom.,

aliique

Na-

gumenta non potuerit dcfiniendi Sapienti librum esse divinis adjungendum ?

Singularia

Alexandro commemorati, quos mitto, ul D. Auguslini, quem prterire nequeo, argumenlo utar.
Augustinus libro

aucloritatcm labefactandam sumpla ex

qu Calvimst exaggerant ad Sapienti codem libro,

prscrlim

de

Prdestinatione

hc
;

sunt quibus responderi est oper prelium. Sa,

sanctorum, cap. 14,

posuisse, in
est ne....
lib.

cm

scripsisset S.
illnd

Cyprianum
:

pienti
.

cap. 10, v. 14, dicitur, Sapienti allatum

;

de Mortalit.,

Sapienli

Raplus

Josepho regni sceptrum

et vers.

15

et

17 Ilebraiet inculpaei

quod

se

quoque positum repudiabalur

libro canonico adhibitum,
libri

cum populum juslum

,

fuisse in

/Egyplo,

fratribus

tanqum non de
:

tum

propiereaque laborum suorum mercedem

pergit dcere

Non

debuit rejmdiari senentia

Saab
lai-

redditam.

Yerm neque Joscphus

politus est

unqum

pienli, qui meruit in

Eccksi

Clirisli

de gratin lectoel

regno, aut imperium tenuit, nec populus seculus est

jusliti prcepla, cujus idololalriam in

rum

Ecclesi Christi tam long annositate recilari,

yEgypto Ezc,

omnibus Chrslianis, ab episcopis usque ad extremos

cos fidles
,

cbiel, cap. 20, v. 7 et seq.,

arguil.

Prlcrea

cap.

pnttentes

catechumenos cum veneratione

14,

v. 15, narratur,
iilii

palrcm acerbo luclu dolenlem

divin auloritalis audiri.... qui senlentiis tractalorum

insfrui volunt, oportet, ut istum librum legilur
;

cil sibi rapti

fecissc

imagincm

et

tanqum Dco
idololalria
,

Sapienli, ubi

divinos honores habere cpissc, unde idololalria di-

raplus

est,

ne mnlitia mularet intellectum ejus,

sibi

manavit, quod falsum

initium
pris

maxime

est

nam

omnibus tractatoribus anleponant, quoniam eum

teposuemnt etiam lemporibus proximis
egregii tractalores, qui

an-

non habuit
liliis

del'unctorum cullu

tum ver

Aposlolorum

defuncii

parentes coli perunt,

qum

eum

testent adhibentes, n'ill se

parentes

filios

morluos divinis honoribus proseque-

adhibere, nisi divinum lestimonium crediderunt.

Argu-

rentur. Tertio, cap. 10, v. 18, significatur mitescen-

mentas hisce ducli Tridenlini Patres,

ratis divinitate
ritu,

scilicet

conside-

tem flammam

qu

in

jEgypto ceciderat, animalibus

iuunissis pepercisse
,
:

doctrin, propbelico scriptoris spi-

Deo

ta

impiorum pnam
,

atque universali Ecclesiarum

omnium

et

Chri-

quare debuissent muscai

ran, pediculi

aliaque

stiani

nominis societatum approbalione, quai sccnlorum

,

hujusgencris moleslissima animalia post ignis grani

lapsu obtinuit

in

sacrorum Librorum canonem Sa.

:

dinem adhuc subsislerc; quod rpugnai capilibus oclavo et nono Exodi

iisse
in
,

pienli librum retnlre

quorum deerctum

nulla con-

ubi dieilurranas

omnes

iulcr-

vellere hreticorum perversitas polerit.

de domibus,
:

villis, agris, et

remansisse lantm

Jam gnrales hreticorum canlilenas conlemnimus, quas ut supra proccupavimus librum nempe Sapienti canone Hebrorum abesse, et primis
,

fuissc vel anlca

,

musearum ver ne unam quidem superqum grande) et ignis mixta pariter ^Egvptios percussissenl. Eodem cap. 10, v. 20, manHumilie
dcscribilui*

Ecclesi seculis ab Ecclesi usqucquque diffusa pro

divino non babitum. Quid enim baie prohibeant publi-

na, quo vesccbalur in dsert) populus,

lanq um esca angclor uni, et panis de c!p prsliius

cam divin

auloritalis cxistimalionem ei libro

nunc
de

omnem

in se

habens saporis suavitatem,

in

el

uniuscu-

accessisse? Ilebri lict in canone librum hune nun-

jusque volunlali servions, conversus

!

quod quisque
11

qum
Pond,

habuerint,
et

tamen

ut S. Epiphanius

lib.

volebal. Quibus contraria

Moses loquitur cap.

,

Nu-

Mens., et S. Joannes Damascenus,

et

lib.

4 de
j
|

mer., v. 6 et 8, explicans, fraci.um moi

in

nul Irilum

Fid. orth., cap. 17, inquiunt, ulilem

crediderunt,
et

fructuosum
!

mortario, coctumque
oleati
,

ni;in in ol!

reddidisse sapo-

extra arcam conservrunl ad eorum dis-

rem quasi panis

aol, et caplos
xisse.

id est

placcnt oleo

sub-

tinclionem, quos

Esdras in canonem recensuerat. Igno-

luslidio

Hebros cibuinillum despe

3.

tum

profecl non fuisse Synagoga;

volumen Sa pi en lue.

Demm,

cap. 17, v.
,

et 4,

scriplum est fuisse

,

im ver
dat, et

Jud;eis

laudalum
,

accepimus ex Rabbi

perlerritos spcclris

phanlasmalibus
Iriduo

trislibus

appa;

Moyse Bar Nachman

promio Penlateuchi lauSyriac atque Hebraic rcital illud ex magn

qui in
:

rentibus
;

personis
v.

noclis

/Egyplios

cap.
I

19,

7, profuudum
;

maris Rubri apparuisse

vers. 11,

sapienti Salomonis se exscriptum

est

Oplavi,

et

dalus

campum germinanlcm

et

maximam
el
in

coin
:

mihi sensus
et

invocavi,

et

venil in

me

Spirilus

Sa-

turnicum copiam, non sccs ac ranas

/Egyplo, recens crealam, et demissam
de
liis

muscas

pienti,

prposui illam regnis

v.
7,

et sedibus....

quod Saest habi-

deserlum

pientia cap. 7,

legimus. Primis ver Ecclesi

liber

ver,
;

qu onmin fabulam
non

subolenl, nihil

Mo-

seculis ab
lus,

omnibus Palribus sacer

non

ses tradidit

liabet ergo Sapienti. liber auclo-

neque ab Ecclesiis omnibus probalus canonicus

rilatem.

propter causas, quas librum Tobi cxplicanlcs protulimus. Neque Calvinist consenliunl sibi,

dum hc

opponunt

nam

et epislolam

ad Hebros, et Apoea.-

Hc, qu magno hiatu hrclici contradicunl,quemadinodm veteres Ecclesi) Patres commendand libri Sapienti divinitate non removerunt; ila neque

tez

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
in

SS.

BIBLIORUM.

256

nos dterrent. Duplici enim via

pitas respondetur
in
:

gnre ad has ine-

cullu idolorum

non recedens.ut non modo Ezecbiel,

soep Dei

vel

enim quidam Sapientiae locus

alteri sacro, et

verm

et propbetoe cteri

nomine conque;

speciem contrarius est

ab omnibus

runtur, objicientes nepotibus patrum scelus

erat ta-

probato libro; vel nonnulla reperiunt hrelici in Sapienti, quae in aliis sacris Libris
si

men coram Pharaone

et univers

iEgypto innocens,

non allingunlur
qu ratione

nec dignus gravissim pn quam sustinebat. Erat

prlerea semen justorum, quorum grati Deus ipsum
dura servilute eripuit.
Idololatriae

primum, multis modis componi senlenti, specie

:

tenus invicem rpugnantes, possunt

alii

omnes
siones

sacri

scriptores concordes

eflici

soient contra

non una origo

est, ut

unum non erat apud

Spinos, Hobbesii, aliorumque incredulorum aggres:

omnes
vacuos

idololatriae

genus, quod et auclor Sapientiai

inquiens, homines scienti Dei

si

secundum

levissimis et ineplis argutato-

nott cap. 13,

v. 2,

ribus citis satisfit respondendo, iradilionis via recenti

scriptori illud innotuisse
ral lilleris
:

igni, spirilui, aeri,

stellarum gyro, aqu, soli,

quod primus non tradidequod

sil

lunae divinitatem, et orbis lerrarum administrationera

in quo, quid est,

?

minus consen-

concessisse.
lue in capite
sibi

Ex

mullis autem idololatri

initiis

unum
in

taneum

verilati

Moses, exempli grali, unde accepit

cl

decimo quarto

afferre Sapientiai auctor

multa quae ipsius tatem pracesserunt,

tis

monumenlibri

proposuit,

immoderatum parentum amorem

posset, imago exhiberet; cui

consignavit

nonne sine scripto majorum suonon

liberos, qui effecit, ut

quos morte sublalos pater pra3-

rum

prceplis et disciplina? cur ergo auclor

sentes habere non

cm

Sapicnlix non potuerit et ipse de multis erudiri

conscriptis
nislas, nihil

primm

sacra facta essent, paulatim deinde falsa rel-

suis,

aut

Mose? Non enim puto dicturos Calvi Mose prlermissum, quod aut majorum suorum temporibus acciderit
omnin
:

gio crevit.

Quam

etiam idololatriaB causam inler este-

ras eruditi probant

commemoratione

antiquilalis, et

prolatione exemplorum.
lnter plagas quibus
viter

multo minus auctoritati

libri

Genescos delracluros
illud didicerit

Deus iEgyptios populo suo grafuit

quidpiam, eliamsi sol traditione

quod
non
si-

injuriosos affecit,

ranarum, rauscarum et
et

scripto ipse retulit. Auctoritas quippe firmissima

scinipbum sive pediculorum immissio. Ranas

scas oratione sua Moses

mu-

dicto vel scripto pendet, sed Dei auxilio non

nentis errare et
vel scribit.
falli

Dominum pro

^Egypliis ro-

eum
sit

qui ex aliorum auditu dicit

gans omnes depulit, casque depulissc iegitur, Exod.

cap.
fuisse

Cm

ergo Moses singula rerum se narprosecutus, et

libri

8, v. 13, et 31

at sciniphes

omnin abactos
in

ratarum adjuncta non

Sapien-

non constat ex vers. 16, 17

et 18,

quibus de

ti auctor majoribus fide dignis

qudam

acceperit

plag scinipbum Moses loquitur. Hscc ergo animalia

habueritque

ut jure nostro nobis

sumimus babuisse,
Mosaicae histori

qu

superfuerant, quando postea Deus ignem de clo

adstantem Spiritum sanctum, ne aberraret, quid un-

pluit,

comburere
:

ignis

non

potuit, qui

tamen omnia
iis

qum facessat nobis negotii, qudam addidit, et dislinctis,

divina descripsit?

si

absumit

unde non perversitate

nalura, sed judicio

et accuralis prodigia

Dei se exagitari ^Egyptii cognoscerent. Veldicito

verbis Sapientiai
ignis,
:

Sed veniamus brevissim ad singula. Scimus Jose-

ne

Quodam enim tempore mansuetabatur comburerentur qn ad impios missa erant aninolari,

phum regiam
nequivit
tt
ei

dignitatem

summumque imperium
?

in

malia,
caetera
dit,

non ignem

qui

mixtus grandini post

^Egypto non tenuisse, proptereane Sapienli

dici

mala ad ulciscendos yEgyptios de clo deci-

datum sceptrum

Pharao, Gen. cap. 41,

sed

quem

prius jEgyplii succenderant, ut

omnia

honoribus,

tanl potestate

dum

ad ejus oris

Josepbum auxerat, imperium populum omnem parre

et pollicilus
est, ipso

animalia, muscas, ranas, pediculos comburerent, et

experirentur, pressi
irato

ne essent nature maleficio, an

jussit, aniiiilum ddit,

non an-

Deo pnas darent.

sapor per se
is

nuente, ne

manum quidem
motum
:

aut
iri,

pedem

in tot terra

Mann
buisse

erat singularis,

quem

ba-

jEgypli quopiam
videretur.
palri
filii

ut rex Josepbus esse

Qu de causa,

cap. 45, v. 26, ibid., Jacobo

filius tuusvivil,et
:

Moses narrt; sed prterea divino benelicio sapiebat, quod quisque voluisset, non quidem impius
et

renuntiant Joseph

ipsedomi-

obmurmurans, sed pius

eos, qui
et

et

timens Deum, ut explicap. 1,

naur in

omnem

terram JEgypti

in

manu

scilicet

Pha-

cat Auguslinus. Josephus, lib. 3 Anliq. Jud.,

ait,

raonis sceptrum erat; sed etdomesticamPharaonis, et

mann

vescebantur, cibum

ade sua-

publicam ^Egypli rem unus gerebat Josepbus, eam-

vem

exquisitum et delectabilem saporem sensisse,

que ipse arbilralu suo, ac

iilerelur, otioso rege,

si

solus juberet, sceptroque

ut nihil praoterea cuperent.

v. 7, scribit

Ob

id in Deutcr., cap. 2,

adminislrabat.

Quod

erat plus-

Moses

Et nihil

tibi

dfait.

Pro

his Ju-

qum
rent.

salis, ut

regein fuisse, prserlim

Hebraeorum

dis Deo dileclis poetico

quodam

et

figurato

sensu

loquendi more, et sceptro Sapienli donalum dice-

man erat esca angelorum in clo parata, quam scilicet vel angeli manducssent, si uspiam angeli cibo
vesci potuissent, autsoluissent.

Populus ver Hcbrus

fc'me

in

^Egypto juslus,

et

semen

Quanqum

et

pro

om-

querel appcllalur, non e justili, eque inno-

nibus,

quemeumque saporem
et

reddidisset, dici potuit

centi, quai facerel

acccplum Dco; sed qu regum

ab JEgypliis fuisse

angelorum esca,

panis de clo prslilus, quia anin

^gypli, aut populi iram ullo peccatoin se non provocaret, ut inde inlelligatur injuria
toi angusiiis

gelorum ministerio
batur.
i

excels aeris

regione

para-

pressum. Etsi enim in

Deum

neccaverit

Tandem, qu

in

opposito argumento sequuntur.

,, ,

*57
nihil
ptiis

PROLEG. PARS

11.

ART. XV. DE LIBRO SAPlENTLfc.

affirmaniis in ipso stylo Grsecam eloquentam

habent momenti aut gravilatis. Cur Deus ^Egy-

258 cerm :
cert

lam long nocte metuendos pavores non incusquia Moses id reticuit ? Potuerunt sane reips

Ipse stylus

Grcam

eloquentam redolet

cm

serit,

Salomon Gracie eloquenlia luminibus

distinxerit.

nullis

orationem

monslra qudam JEgypliorum oculis obversari, alque Ma persubitos igns identidem instar fulgurummicantes

Prterea

quod gravissimum

est

nunqum apud
,

deprebendi: potuerunt solm in perlurbat et

Hebros

exstitit
libri

Hebraicum autographum
silentio

sive apo-

terrore perculs iEgyptiorum phantasi monstra apparere,

graphum
nusqum

Sapienti, atque ut testatur ibidem

eorumque animos magis prosternere.

Cm

fieri

Hieronymus majorem

motus

apud Hebros
uspiam

factumque esse auctor Sapienti aftirmet, cur negemus ? Rurss in fundo Rubri maris herbas
id poluerit,

exstat. Periissetne

Salomonis

liber, si

exslitisset? aut ignorssetnc Esdras

,

sacrorum volumi-

virenles germinsse, et

pratum visum

fuisse

non r-

pugnt.
et

Nam

historici referunt in pluribus

maribus,

num diligenlissimus composilor Sapientiam Salomone fnisse conscriplam, aut permisissentne Judi
eximium ade
et

Rubro

praecipu, herbas, virgulta et arbores succre-

pretiosum opus

in tenebris jacere ?

scere.

Neque rpugnt recens

creatas

coturnices,

Non erat

profcci

Salomon velut
,

aller ignotus scriptor,

clsi vehernenti

vento in desertura importatas Moses

cujus opra, Esdras setate

in

Judasorum manus non-

scribat.

Non

est

tamen necessari

ita

ad litleram ex-

dtn pervenissent
tuit in

neque admitti negligentia tumpolotique Judaico populo

plicandus uterque hic locus; sedfguralpotest accipi,

ut ostendere primo voluerit auctor Sapientias facile,

conquirendis Salomonis scriptis, Salomonis,

,

inqunm

regum

sapientissimi

planum, paralumque
maris fundo, ac

iter

ingressos fuisse

Hebros

in

ob doctrinam divinits acceptam spectalissimi. Cur

ergo Hebraicus canon librum Sapientisc non exhibet
si

si in
:

amno

prato mollibus herbis

vestito graderentur

secundo, coturnices repente vi-

Salomoni tribuilur? Multa denique continenlur

,

in

sas fuisse, optantibus quidem, sed insperanlibus He-

Sapienti partim ab Isai

partira Jcremi

nempe

bris, novi saporis, novas magnitudinis, pinguedinis

novse,
rat.

prophetis Salomonis sclatcra consecutis expressa, par-

quarum

similes

nunqum

antea populus videsalis est

tim fabulis deprompla

atque
,

Gracorum moribus,
Coronemus nos
rosis
;

Hc de

libri divinitate

quantum

ad con-

cujusmodi
partim

illud est cap.

v.

futandos Calvinislas.

cum summ pace

capitis 15, v.

aclibertate non coliscrcntia,

uli al-

Ad qustionem
rm
conferre,

alteram transeamus, quae, elsi panihil

qu populus, Salomone jmperanle, fruebalur,

im

ad prioris conflrmationem
est,

terum

14, inimicos populi Dci cidein

loco posuimus.
libri
,

videalur, explicanda

tamen

ne ejus ignoratio

dif-

populo imperare. Quas omnia fidem omnin delrahunt

opinioni

ficultatem augeat prioris,

et

catholicam veritatem

quam primo

defensuro noceat. Itaque inquiritur quisnam Sapientias

Qui vero Philonem auclorem

loco defendunt,

Sapientiai secundo

librum auctor scripserit? Salomonem esse multi

non constant

aiunt; ut

plurimm Philonem Judamm, unum

i'ortass

scriptoribus, quos Philonis

in

neque ex pluribus nomine appellatos volunt

sibi

exseptuagintalnterpretibusabEleazaroadPlolomamm
missis,

uno deligendo consentiunt, ut

vel ex

hoc ipso eo-

quorum

singulis ^Egyplius rex solvendas gra-

rum

confutationi locus salis pateal. Alterum Philonem

scri-

ves quscstiones attribuerat;

jusserat explicari sibi

Philoni ver sigillalim

seniorem vocant Ptolomo Philadelpho rgnante

quam

administrandi regni ra:

ptorem

alterum Alexandrinum

sive

Judanim pluri Judaris

tionem prudenti prcescriptam

tias

nam

in

has senten-

bus scriptis insignem ablegatum

seculo, anno

Romam

plermque abierunt sancti Patres et interprtes. Si quai enim alias in mentem ulli scriptori venerunt,
ut uguslino, qui

Alexandrie ad imperatorem Caligulam primo Ecclesia

xrx

christianai fer quadragesimo.

Sunt

primm dixerat Jesum

filium Siracb,

qui et tertium Philonem nominent auclorem libri de

Gregorio, qui suspicatus est Isaiam esse, obscuriores

Anima
quo

slante secundo templo

in vivis

agentem, de

manserunt, nec ullam oblinure approbationem.

in libro

Juchasin, seu Genealogiarum est

memori

Yerm dum has

ade
difficuliates

sententias attent considero,

:

non

prodilum

invenio quo aut mihi, aut alleri satisfaciam

graves

Yerm
lass

inler Philones islos Sapienlice

ille,
,

auclorem non

ab omnium assensu retrahunt. Nun,

dignoscimus. Senior

quern plures laudant, for-

qum adducar primm

jam honest
vitae

ut

credam Salomonem multa

aliis

nusqum

exslilit

aut saltem exlitisse nullo cerlo

prcepta suis

voluminibus

argumenta, nullo velcris scriptoris teslimonio persuadclur.

Aristoeas
,

complexum
tias in

novo

libro iterm scripsisse.

easdem omnin magno numro sentenQuorsm enim id

?

si

ille

quidem

scripsit historiam

Interprtes sepluaginla ab Eleazaro Alexandriam missos suis nominibus singulos compellans Philonem nul-

fecisset rex

sapientissimus

Stylus pariler

et

scri-

nendi ratio auctoris Sapientiai Salomonis instiluto

lum nominavit. Neque Josephus,

lib. 1

contra Appio-

admodm

quam diversam esse sine cunctationc dignoscet quisquis vel parm in sacris Liiteris vei satus. Auctor Sapienli sermonem totum colligat, sententias cum senlenliis nectit, continua oraalina est
,

nem,
et

vel Eusebius

lib.

Prpar. Evang., cap. 20

24, auclorem
,

libri

de Ilicrosolymis Philonem vo-

argumentum suppeditanl, quo seniorem illum exslitisse affirmelur, atque scripsisse. Im ver de
cantes

tioneutitur;

Salomon ver in Proverbiis,

,

in Ecclesiaste

elhnico scriplore pos locutum utrumque non

ril conjicimus.

imme.
scri-

dissulas sententias habet

unctas,

abruptas

nullo nexu con-

Josephus enim scribens ellmicos

,

Hue

facit

illud

Hieronymi in prologo galeato

ptores roccos

Demtrium Phalencum

et

Eapolemum

, -

&9

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
Ghaldxorum
et
,

SS.
,

BIBLIORUM.
quin et Platonis
libris princpia
?

260

res quoque Judaicas historiis

Syrorum,

chaborum
bius

eadem
Euse-

junxit,

frhnicum intcrspersisse, cum iis omnesqu rcprehcndcns

Philonem con-

atque sentenlias in
priclerea
tt

suum

inslitutum dciivare
in catalogo

et hallucinalionis

Hieronymus

librorum

accusans propter Ilebraic linguoc ignoranliam, cujus

causa Hebraicos libros intclligere, corumque scnsum

assequi non polucrunt. At senior,
si

Philonis describendo diligcnlissimi Sapientiam inter eos non collocant. Ilcrm Sapientiai liber ad veleris

qui fuit, non

Tesiamenli Scripturas pertinet ; perlineret aulem ad

ethnicus dicitur

sed Judus; non ignarus Hcbraici

novum Fcedus
ti.c

sermonis

sed cloquentissimus.

Non crgo anliquiorem

,

, si posl Chrisli Domini mortem esset Spirilu sancto dictalus. linc multa diximus Sapien-

Philonein scripsisse quidquam confinnavit

sed Gra>

fonte in
,

cum

allcrum nobis ignolum.

,

lata
,

novum Testamenlum ab Aposlolis transejusque locos Clemens Ilomanus in Epistol ad

auctoritale uti noluit.

Errasse Josepluun

si

Dcmetrium quidem

Eupolc:

Corinthios usurpt, qui procul dubio scriptoris Judi

mum
dixit,

Philonem scriplores ethnicos pulavit

,

errasse

suorum lemporum
pile

pariler

quando

sacrai linguoc et Scriptural imperilos

:

Quomod deinde prophelarum more

praidicere ca-

quidam suspicanlur

idque prxserlim colligunt,

secundo potuissetfuturos dolorcs, fuluramex Ju-

qud lapsus ibidem Joscphus Dcmetrium Phaleramm in quo palcnlior Demelrio Judoeo non dislinxcrit
,

dorum nequiti et perversilate acerbissimam Ghristi Jesu mortem scriptorqui postabsolutum redemptionis
noslra opus
,

inquiunt, ciTor est.

slrclur,
fuerit

Ycrm primm

errasse

dcmon-

post insignem Chrisli de morte trium-

non suspicionc nud oblcndatur. Lict altcr Dcmelrius Phalcrams Judxo Joscphus tamcn
;

phum,

post captivos, ipso pra3eunte,in

ternam

li-

Plialcramm

ibi

nominat

Gncu&i ccrl scriplorcm

bcrlatcm assertos scribere suscepisset? an non historiam tradere potis debuisset ? Quam san sive pra>
dictioncm Christi dolorum et mortis
,

cjusque scripla, ail, sacris inlerdm Lillcris discordare.

sive descriptio-

Tum

cl Cleincns

Alcxandrinus in

lib. 1

Slrom.,

ncm

dicere quis velit

dm animo

inluemur, mullo

adnolavil Philonem ab Euscbio

commeinoralum non
histo-

conscnlirc
ri
;

cum Demelrio

in

regum Judxorum

magis Philonem ea scribentem agnoscere non possumus. Judumne hominem pertinaeem , obfirmatum-

cl

salis constat

ex fragmentis apud Eusebium

sacris Libris
,

que animo atque Evangelicai

legi

repugnantem credaad institutionem

,

ambos hisloriam ex

velerumque HeJosephus.

mus

Spirits sancti

organum
,

fuisse

braiorum commenlariis non texuisse; ambos scnsum

Ecclesiai,

quo tam graviter

accurat

diserte Christi

saerorum Librorum non assecutos, ut

ait

cruciatus describerenlur, atque impii ausus Judacorum

Ex quo nculrum usum

ligitur, praclcrcaque

fuisse

Hebraico exemplari col-

juslum persequenlium ac opprimenlium

neulrum ex Hebraico gnre,

Nam quod aiunt Eusebius et Hieronymus de Philone,

eum cum
rum
in

nculrum llcbraicarum lilterarum perilum.

secund legatione ad Claudium imperatorem

;

Qud
circa

si

darelur eliam Philonem aliquem Judocum

sancto Petro consuetudinem habuisse

Pholius

xlalcm Ploloimci Philadelphi historiam Judaeolillcris,

vero, Codice 105, Christianum factum Christianoinstilulo postea descivisse, vix

;

rum mandasse

unde haberemus ipsummet ad

nemine nosir

Iradcnda moralia prcepta acquirendai sapientiai ac-

hc lale probaur

atque etiamsi probaretur, nihil

commodaliora animum appulisse

Num

ex S. Hiero-

valcret ad nostram hanc controversiam dirimendam.

nymo
Judi

prxfalionc in libros Salomonis scribente de

;

Teneamus ergo Philonem Alexandrinum perperm

quibusdam scriptorem Sapienliae prdicari. Hactens
aliorum sentenlias confutavimus
,

Sapienlicc libro

Nonnulli scriptorum veterum hune esse

affirmant?

Philonis

Sed haie

dubilanlcr

quo uno contenti

S. Ilieronymo de paucis veteribus dicta nullam fidem

conciliant sententiai

sumus

nihil

enim suppetil, quod negalis cteris af-

quam explodimus. Quie

si intelli-

firmetur, nisi ignotum scriptorem esse. Ccrl

quidem

ganlur, ut mulli volunt, de juniore Philone JudaiO

illum ex Hellenistis Judis post versionem septuaginta Interprelum scripsisse

,

Alexandrino

mult minus valent ad inveniendum

,

in scriplis philosopho-

auctorcm Sapientiai
'

ut pergimus dicere

nam

Philo

rum

cl

poelarum Grcorum fuisse versatum, prope

atate floruisse, conjectura

ncm Byblium qum rcips

lict
sit

vetustiorem scriplorcm poncremus,

Machabocorum

auguramur,

(composuit enim librum de Adriani

ctera ignoramus.
Quai primo loco nobis librum hune Salomoni non
tribucnlibus dicta sunt
,

imperio, sub quo vixerat, leste Suida), ne

randum quidem pulavimus

sancti inslinctu moveri ad
|

qui ex gentibus

commemocm esset,
,

contiadicuntur ex ipsomet

quibus cerlc eloquia Dei non sunt crdita

Spirils

auctoris sermone. Scriplor enim, cap. 7, v. 7, ait optasse se

,

scribendum non

poluit.

sibique

datum esse sensum

ac Sapientiai

Philoni vero JudaiO, sive Alexandrino paulo post

Chrisli

spirilum

in cap. 9, v. 7 et 8, se

Deo electum regem

sed ad

Domini mortem celebri

scriptori tribui

non
Phiest,
;

populo jussum difcare templum in monte sancto, quai

posse Sapienliic volumenmult evidentis efficere nos

non modo aplissim ad Salomonem

solum

posse confidimus. Insignis est discrepantia

lonis ab auclore libri

slyli
ille

Salomoncm
nis

referre possis.

Unde permoti Crcus,

notarent
,

Sapientiai
,

lurgidus

Arabs, Syrus interprtes librum Sapientiam Salomoinscripserunt

,

copiosus

magnificus, vividior

allegoriis

redundans

ut auctorcm apertis

gravis islc et sententiarum plcnus. Etsi vero ulerque

Insuper Ecclesiai Patres Origcnes, Tertullianus

Cle-

iisdem

ponendis sententiis convenial, numquid

,

mens Alexandrinus, Cyprianus, Athanasius,

HilariuS,

non poluit Philo Proverbioruni

Eccisiastici

Ma,-

Ambrosius, aliique tam propicrautons. te&UaiQnium,

,,

261

PROLEG. PARS

IL

ART. XV. DE L1BRO SAPIElNTLE.

de Doct.
christ., cap. 8., et in

262
Speculo ilerm scribit
;

'qum

libri doctrinam doctrinoc Salomonis similliraam

librum Salomonis appellrunt. Idque

adeccnum
lib.
,

eral
Iist.

id est, quia Sapientia; auclor loquilur ac si

Salomon
,

primis Ecclesia; seculis

eccl., cap.

ut

Eusebius

esset, et prsecepta tradit

Salomone deprompta
invaluit
,

et

22, scribere non dubitaverit

et

Rufino in-

Salomonicorum simillima, mos

esse putarelur. Quocirca, et S.

ut

Salomon

terprte

JEgesyppuset Irenus

omnium antiquorum

Thomas Augustini doart. 3, in:

chorus librum qui adtitulatur Sapientia, Salomonis esse

dixerunt, sicut
et

ctrinam seculus prima secundo, qu&st. 115,

Proverbia.
ar-

quit ex Salomonis person diciSapienli cap. 8

tavi, et

Op-

Infirmum ver contra hanc anliquilatis fidem est

datas est mihisensus.

Sapienliae

Regem Salomonem ergo

senlentiaa

gumenlum depromptum
in

prxicriiionc libri Sapientise

divini

in scribendo

libro allaborsse

Hebraico canone, ac

si

omnes

libri

Esdr ve-

quoedam ejus nomine

dicta;

non dclarant.
et lesli-

tustiores in

Canonem
per

essent relali, vel nullum volu-

Occursum jam

est

hc responsione nostr

men Hebra
sissent,
ipsi

summam

nequiliam ab Esdrino abra-

moniis Palrura, qui propter

unam

eloquii similitudi-

nullum

periisset.

Elenim primo

vel Hebroci

nem, pneceptorum
tiibuerunl.
1res

scilicet,

quoe in Provcrbiis a:qu

librum Sapientia: Salomonis esse non difiitentes

ac in Sapientia inveniuntur, Salomoni islud opus at-

quare absit Canone, causam inveniunt.

Nam cm
su ad inse

Rabbi Moses Bar Nachmn

terpretationcm Legis

in prajfalione
vidisse

scripsisset

librum

Quidam enim ex illis quos nobis opponunt, libros, nempe Proverbia, Ecclesiasten, et Canlicum canticorum Salomonem composuisse traditanlm
derunt, ut Origenes in Exposilionc primi Psalmi apud

Chaldaicum diclum Sapientia magna Salomonis, ex quo

et locos

quosdam decerpserat Rabbi Azarias

Sibi videri, nisiillc
sil,

lib.

Imr

Eusebium
homil.

lib.

6 Hist. ceci., cap. 25; llilarius Prnefa-

bink

cap. 57,
ait
:

de eo Rabblni Mosis testimonio lo-

tione in Psalmos, quibus adjunginuis et Basilium

quens

quidem

liber

ex Hebraico

12, in Proverbia, et Gregorium Nissenum,

sermone translatas
lincju

composiium

esse

Salomone

homil. 1, in Cantica, et Nazianzenum in Carm. ad Se-

Chaldaic, ut ad quempiam regem in finibus

Ieucum

et

concilium Laodic^num, can.

locis,
et

ult., et

Hiero-

Orientis milterel.

Esdram autem sacerdotem

cert ope-

nymum

pluribus in

Augustinum

sa?p, et

ram suam non

lingu sanct

posuisse nisi in consecrandis ibris,

et

quos prophtie composuerant in Spirilu sancto,

,

id est,

hebraic

Sapientes ver suos

consult et prudenter libros

lanlummod ab Esdr
in

Thcodoretum Pr&fat; in Cantica, et Joanncm Damascenum, lib. 4, de Fid. orlhod., cap. 18. Quid ergo prieterea ex Palrum scriplis colligatur, nisi Salomonis dici Sapienlia; librum, quia auclor Salomonem imittes visus est

consecratos in canonem rcpiss. Igitur nihil prohibet Salomonis esse

Salomon

aller vil
si

ben inslituendoc

volumen

Esdra;

canone non

ralionem doeuissc? Nec

tradicerc,

quis videalurapertis con-

dcscriplum. Secundo, Hebrajorum ralionibus conducebat librum illum delcri

et projici,

assensum nostrum extorquet.

in

quo

diserlissi-

Primo enim Patres Patribus contraria senlientibus

opponimus. Deinde cm veteres de Provcrbiorum
bro loqucnlcs
rcs
li-

prdicebatur mortem illtum'iriSfessiic, qud ipse

vils et

populum reprehenderet, seque ab cjus

bus abstraherel.Quid
sapientia;
igitur

operi-

eum

appelassent Sapientiam; posterio-

vereamur diccre hebraicum

quoque aut Sapientiam nominando dicerc volcbant

volumen scriptum quidem Salomone sed

perlidi

Proverbia, aut fals crediderunt illud ipsum opus, de

Judxorum
In

abjectum

?
;

quoproesens cstqustio, majoribus Sapienliani nunsed lan-

hune quidem

modum

nobis opponitur

cupalum

ex qao factura

est, ut

Salomoni librum Sa-

tum

haec non habent

momenlum,
tut.

ut assentiri aut dcest ex verbs libri

pientia) adscribcnlcs,putarent se

veterum tradilionem

beamus, aut possimus

Sapientia; elicitum

Unum
,

sequi. Melilho in Epist. ad

lib. 4,

Oncsimum apud Eusebium

et

fortass posset
cl

argumenlum quod nos movere verm prisca Scriplorum consuetudo

cap. 26, in hanc crcdulilalem consquentes

:

Patres traxit, inquiens

Salomonis Proverbia, qu

Augustini judicium nos confirmt.

Nempe

scriptor

Sapientia; traxit et ^Egesyppus et Irenncus in

rato libro 4 Euscbii, cap. 22
:

memoipse

llellenisla, dm librum Sapientia conficeret, personam Salomonis induit, ac sustinuit, ita scribens ac si Salomon ipse scriberet, quem loquenlcm inducebat, servat edem pncceplorum ratione, quam ipse tradiderat. lia veteres mulli insignium virorum nomen

Non solm autem

(JEgesyppus), sed

et

Irenus

et

omnes antiqui Proverbia

Salomonis vocrunt Sapientiam omnium virtulnm prscepta continentem.

Quo

in loco falsus est

Rufinus verba
:

Eusebii aliter iuterpretatus ac Grooca verti oporteret

quos pnestilissc sapientia

scripsre,

constabat

Iibris

suis in-

Ou

jxto o

c/.xj-bi

vjj.

/.c/.l

EijC*jvl, Ss

ttocj

twv v^yvXdr)

qud

in

eorum person loquerentur; idque

illi

potissimm,
aut ex
illis

si in

co scribendi gnre

claruisscnl.,

Cm
et
.

enim Eusebius antiquos omnes cum iEgesyppo

sententia; promerentur, ut Plato Socratis,

,

Irenrco Salomonis Proverbiis

nomen

Sapicntiai

Cicero Bruli atque Horlensii

Xenophon

Cyri. lanc

ad virtulum

omnem

perducenlis ddisse scripsisset,

ipsam Augustinus,
est aflerre

lib.
,

17. deCivit. Dei, cap. 20, visus

liber adscriberelur
:

fals transtulit Rufinus

Salomonem semper creditum

Sapientia;.

causam cur Salomoni

auctorem cm Proverbiorum, lm
ver,

Gnccum
freti
li-

Aliiduo, inquit, quorum unus Sapientia, aller Eccle-

Arabem, Syrum

interprtes nisi id significrint,

tawfi

nonnullam similitudinem, ut Salomonis dicanlur, obtinuit consuetudo ; non autem ipsiw] non dubilcmt docliores ; qux et lib, 2

siaslicus dicilur, proplcr eloquii

quod exposuimus hactcns,

non facimus

S. Hieronymi judicio, qui prafalione in Salomonis

MM

bros

jam ademerat

iis

inlerpietibus auclontatem scri-

263
bens
tia
:

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
Alius ^ZsrtiypetfOi (fals inscriptus) qui Sapieninscribitur.
it

SS.

BIBLIORUM.

Salomonis

Denique
i

in ali forlass causa,

hujus tamen admo-

qum in ipso opre indicalur tut autem deiiniri non posse, aut saltem gravem contentionem esse, auclorne idem sit ac hebraeus scriptor Ben Sira apud
Thalmudistas celebris, an ab eo diversus; tempus denique scriplionis cerlo non consiitui. Experiamur
bsec

dura dispari, dubitare possemus an periisset Hebraeo-

[rum
I

negligenti aut

temporum

injuria

Hebraicum

di-

vini ullius libri

excmplar; in hc autem lemer du-

omnia

illustrarc partira, partira et

exponere.

bilalur, ut supra advertimus.

Judos enim ab immani

Librum
scilicet

Ecclesiastici

Gratis noevap-rov,
et

omnium

scelere,

quo dal oper corrupcrint, deleverint, aut

virtutum complexionem

doctrinam et ipsum

suppresserint sacros Libros,

jam

alibi

defendimus.

appellalum

neque veleres

IJcbraios,

neque primos

Ilc adde nibil fuisse profulurum caecis hominibus

Ecclesioc Patres,

qui Scriplurarum canonera descri-

aulographum perdere; Grseca ver exemplaria, undc

et veritas

pserunt, in canonicorum ordine collocsse

tr vel

damus

ul-

oraculi,

et

ipsorum impielas proderetur,

non

rogati.

Sed proplerea qud

in

canone

oninia non dilacerare.

Judieis conipacto,

eodemque

Patribus,

qualem ab

Ulinam ver Hebroci orones cum Rabbi Mose Nachmanide,

et

Hebrajis acccperanl, transraisso ad Ecclesias non con-

Rabbi Azari consentirent ediiura esse

cludalur Ecclesiasticus, sp repetilum est,

gnilali

libri di-

Salomone

Sapicntice librum; nollemus profecl ultra

non obesse

quoniam omnibus qu deulero-

contendere, aut quanslionem liane, quasi dixero, sebolaslicam ad versus eosdem urgere.Nostrum cssetdeinde

canonicis ca ab initie aucloritas defuit,

Ecclesia
latis,
!

ostendere Sapientiam fuisse in canonera sacrum tra-

eompertam habuil ex indiciis unde ad divinos libros censendos

quam demm in unum colsignificatio et

ducendani, seu quod et Chaldaicus sermo locura jam

in

denionslralio datur. Eniraver ipsiraet ex Patribus,

canone babeat, seu quod

in Spiritu sancto

scriptum

qui Ecclesiasticum non posuerunt in canonera propler

esse oporleret librum, qui manifestam proplietiam

cohibitum usque lum Ecclesia judicium

divinam
sentcnliis

exhibet evenlu omnin comprobatam. Sed iniqui ho-

Scripluram norainant,
uluntur.

si

quando ejus

libri

mines mentiuntur, dm regem quempiam Syrorum

conjiciunt

Salomone habuissc prcepla

virtutis in

Origenes, homil. 10, in Ezcchiclem ab Ecclesiastici

cap. 10, v. 9 et 10, verba repetens habet
ail
<
:

Chaldaicum librum digesta. Nullus erat Hieronymi

tate autographus Sapicntiic liber Chaldaicus,
uti et

Quid enim

Scriptura?

Quid superbit

terra, et cinis? et in vit

j>

cam,

nunc nullum esse scimus;versionem utique Chaldaisive Syriacam ctiamnum ex stantes Rabbi Moses

ejus projecit interanea ejus.

Clemens Alexandrinus

lib. 1

Pedag., cap. 8 eos qui libro Ecclesiastici cap.

vidil ex

in scribendo
tietur.

Grcoadornalam Grsecoveridiomate usum Salomonem nullus Hebrorum assen:

21, v. 7, contradicunt,
tes

tanqum Scriptura; rpugnan-

objurgat

Intrim

si

Cbaldaic*

illi

scriptural

credunt,

dicil :i

Et qui

Neque Scripluram audientes, qu sic timet Dominum, convertetur ad cor suum.

:

quam ipsorum

Majores primm Grsecam ad nos detu-

Alhanasius,
v.
1
:

lib.

de Virgin., illud Ecclesiastici cap. 15,

picem, inquinabitur ab e,
et

lerunl, faleantur suis occisum esse Christum,qui, ut

erat, Dei filium se faciebat; sin

Qui

teligerit

qui

com-

autem

ei libro

credere

municaverit superbo, induel superbiam, sacrai Scriptura;

tribuit inquiens
:

delrectant, explicent

quomod

Scriptor Machabaicis

Non

cnabis

cum

feminis superbis,

temporibus antiquior, qui duobus seculis Jesu Mariai

filii

neque habebis mulierem arroyantem

tibi

familiarem

ait

aetatem antecessit, sine Spirits sancti afflatu po-

enim sacra Scriptura, qui

Alexandrinus, homili

attingit

picem

Cyrillus

tuerit

de divinis rbus lanl

cum

dignitalc loqui, et

qu

legilur inter Acta conci'.ii

tam

explicat describere Judieorum conspiralionem

Ephesini, muniri animura oporlere sapienti docens,

ejus comparandoc ralionem sacra Scriptura Ecclesiastici cap. 2, v. 1 et 2,

contra Christum Jesum, eorumqueinet verba referre,

dm de

innocentissimo et justissimo homine suppli-

petendam esse indicant

Ai

cium suraerent? Non prosequimur eorura

defendunt,

quibus rationibus comparetur, divina nos Scriptura edoafferre

raliunculas qui

ect

Fili,

accdais ad servitutem Dci prpara animant

et
;

Pbilonem Alexandrinum Sapientiam scriptorem esse

tuani

ad lentationem, dirige cor tuum,

constans esto.

cm enim ipsorum argumenta praoccupa-

Cyrillus Hierosolymitanus Catech. 6

Epiphanius in

verimus omnia confutando, quid est opus sermoncm

produccre?

Anchorato, cap.

12],

Auguslinus,

lib.

ad Horosium

contra Priscillianislas, Gallicana, et Gernianica Ecclesia in concilio Francofurtiensi congregata an. 794,

ARTICULUS XVI.
in

Epistol

synodic

affirmant Scriptura

divina?,

De

libro Ecclesiaslici.

sanclique Spirits prxceplum esse illud Ecclesiastici

cap. 5, v. 22
:

Qu nuperrim de libro Sapient j explicala controversia

Altiora

te

ne qusieris,

et

forliora te ne

est,eadem de libroEcclesiastici traclanda proponilur:

divina; auctorilalissildoctrina
;

scrutalus fueris. Bcjsilius inRegulisbrevioribusinterrog.

nempean

hoc volumine

101, conciliura Ephesiura actione7pronuntiantgravis-

comprehensa

quisve auclor tam salutaria prcepla

simam
<b&

esse divinils inspiratoc Scriptura; sententiam

consilio nihil facias, Ecclesiaslici cap,
lib.

collegerit. Redeunli qusestioni diflicile

non

est prolins

Fili, sine

52,

respondere, Ecclesiaslici librum,

licct
:

ab Hebraiorum
aJ

Cyprianus

de Oper. et Elcem.; Oplatus

canone

absit, divini auctoris esse

istum ver esse

Millevitanuslib. 5 contra

Parmenianum,MaximusTau-

Jesum

ftlium Sirach, ut

non tam

in libri

promio,

rinensis homil. 1, de Eleem., confirmant in divinis

965

PROLEG PARS

II.

ART. XVI. DE LIBRO ECCLESIASTICI.

sanctum
j

266

Scripturis Ecclesiastici cap. 3, v. 33, Spiritum

dicere

Sicut aqua exstinguit ignem, sic eleemosyna

;

exstinguit pcccatum

Ambrosius,

lib.

de Bono mortis,
de Dormit. Dei:

cap. 8., et Joan.

Damascenus,

lib. 1

dogmatum confirmanaam. Nam quia ab Hellenistis, non autem lot Judocorum Syua-og libros quosdam Ecclesia, eosque Graxe tantm scriplos acceperat, in quorum sacra dignitate tuend non omsiasticorum

par egregium Scriptur oraculum praodicant Ante mortem ne laudes hominem, Ecclesiastici, cap. il,
v. 30.

nes conseniiebant
indubiae iidei ab

ide Patres, tradentes

canonem

omnibus probatum, libros Judceorum Synagog non susceptos non descripserunt de,

Similia cseteri tara Grca

qum

Lalinae Ecclesi

scriptionem banc e usque differendam

clesia
Cliristi

rati,

quo Ec-

Patres ab Ecclesiastico, ut sacrai Scriplura libro,

testimonia depromunt, ubi res postulat. Tertullianus,

re perpens controversiam dirimeret.

fi-

At

ipsi,

ubi opportunum erat, Ecclesiarum suarum

in

de Exhort.

castit.,
;

Gregorius Nyssenus, homil. 3, in

1

dem
runt

seculi, ut Scriptur oracula

mdium

aitule-

Ecclesiasticum

Nazianzenus, orat.

contra Juliaet 15,

qu de

Ecclesiastico sumebant; atque attule-

num;

Joan.

Chrysostomus, homil. 13
lib.

ad po-

runt quidem non ad solam plebis oedihcationem, ve-

pulum Antioch., Ephrem Syrus

advers. iraprob.
;

rm etiam

contra hrelicos ad catholica?

fidei verita-

Mulier.; Fulgcntius. lib. 1 de Remiss, peccat. cap. 12

Hieronymus, ut tandem omnia expediamus, Epist. 34

ad Julian., cujus haec sententia est
loquitur
stici
:
:

tem stabiliendam. Quid enim contra Aetium Epiphanius, hseresi 76, utramque Sapientiam cm Salomonis,

Divina Scriptura

tm Jesu

filii

Sirach un eu m veteris et novi

si

Musica

in luctu intempestiva narratio, Ecclesialij

Testamenli

libris

opponebat,

ad hreses proligan-

cap. 22, v. 6. Cerl nullus est Scriptura sacra

das Ecclesiastici aucloritas non valuisset? quid Augustinus,

lib.

ber, cujus aueloritati Patres suffragentur inagis, tamelsi

2 de Grat.

et lib. Arb.,

ex Ecclesiastici

publico decreto Ecclesia universa

set
;

nondm eam

sanxis-

cap. 15, liberumarbitriumassererel? quid S. Prosper

ade verum

est,

omnium singularum Ecclesiarum

I,

contra Collatorem num.

sententiis, nisi

-40,

ageret

ex Ecclesiastici
posse intelligeest, S.

traditione divinitatem libri constitisse, ut et Concilium

ex

iis

fidem

aflirruari

Carthaginense

111,

can. 47, et Innocentius

I,

in Epist.

ret?

Demm, quod notissimum omnibus

rebaptizationis

Cy3o

ad Exupcr., et Gelasius
cilii

in

synodo Roman,

et cou-

prianus in causa

illum Ecclesiastici
v.
:

Toletani Patres, praeter Ephesinos et Franeofur-

locum urgebat sub nomine Salomonis, cap. 34,

Qui baptizalur morluo,
ficit

tienses supra allatos lestimonium

jam perhibuerani,

et

iterkm tangit eum, quidpro-

long antequm concilio Tridentino tandem Ecclesiastici libro divinitalis

lavatio ejus ?

eique loco studiosissim responde;

decernerentur honores.

bant Catholica sentence defensores

ade ab anti-

Ob

id hretici sinceriores fatentur vetere Ecclesia

qu traditione constabat Ecclesiastici librum ad confirmanda

fidei

susceptos ut sacros libros quosdam qui absunl ab Hebraico canone atque Ecclesiasticos diclos.
fero testem Joan.

dogmata juste adbibm.

testis

Unum

pro-

Quia ver Hieronymus

consuetudinis univers

Drusium doctum atque rudition

suorum temporum

in

tolo orbe recept exponebat

firent,

Belgam;

is

libro deQutoesilis per epistolas, Epist. 10,

qu

in ecclesiis

omnibus

nemine dissentienle,

ad Paulum Scovartum Busanvallium, cm nominsset historiam sacram Tobi subdit Sacram voco non qubd canonica sit (loquor de canone Hebrorum) ; sed
:

ideirc ad

morum

inslilutioncm, non ad confirmatio-

nem dogmatum

publica Ecelesia>auctoritateadhiberi

Ecclesiasticum scripsit.

Omnes enim

fatebantnr
lib.

milem

quia ex eo gnre librorum apocryphorum

clesia vtus, recepit et Ecclesiasticos vocat.

est,

quos Ec-

esse ac fructuosum, ut Epiphanius,

de Pond, et

Item Epist.

Mens,
Joan.

ait

Omnes

prieclarum, etclrganlcm librum, ut

lib.

107. ad Dauielem Dedieu

lat id

Inter apocryphos, quando

Ecclesiastici, sic

Damascenus,

4 de

Fid. orthod., dicit,

nomen sumitur, sunt etiam

ideirc legebant

omnes. Sed quia librum illum un

majoribus appellali, quod ab Ecclesia recepti inter libros

sacros publie in e legerentur.

cum

cleris canonicis veteris Testamenli

uno volu-

Hi omnes hodi ad

vtus

Testamentum speclant,
hoc nomen
sibi

inter

quos Sirachides peculiariter

vulgb Ecclesiaslicus diclus.

mine Hebraei non compegerant; quia Ecclesia aliis negotiis occupata in eumdem censum ac reliques canonicos

vindicat,

non

retulerat,

dogmatum suorum
et

veritateru

Reliqua sunt Sapientia Salomonis falsb inscripta, Tobias, Judith,

ex eo non comprobabal, quoniam

hoc libro prsealiis

;

Machabaici. Vtus ergo Ecclesia priscos

termisso Calholicam doelrinam satis luebatur ex

cert utique divinis

quosdam

libros etsi in

canonem Hebrseorum non

satis

re-

argumontorum prompluariis
visi

di-

latos pro) sacris habuit, interque

eos Ecclesiasticum,

vinum nihilomins procul dubio librum

credebant vel iidem Patres qui
reliquis sacris ei auclorilaiem tribuere.
ii

Ecclesiastici

de quo disputamus

quod

nobis

est, qui

majo-

sunt

minorcm
quid enim
eloquia

rum nostrorum fidem

cimus.

tueri, officio

atque honori du-

Ad

ipsi alibi dixissent Ecclesiastici senlenlias

Nihil propterea causse nostroe

etsi alibi

metuendura est (quod

j

esse Spirits sancti, divina oracula, divinas Scripturas, si

1

dicere)

si

jam docuimus, ineptuin taraen non est iteim plures Patrum in Canone ab initioEcclesiassanctarum rbus laus etaoctorilas,

humano

ingenio, viro lict instructo

mult

doctrinoe prsidiis libruiu edilmn credidissent?

ticum non incluserunt, et S. Hieronymus, cujus magna

;

Atlamen non
PaliMm
;

est Salomonis,

quanqum ab

aliquibus

est in Scripturarum

illustri

ejus

nomine vocetur; quod nemo jam

transfrai rationes negandi,

pronuntiavit PraXat.

in

libro

Salomonis ad plebis

dubitat, qui

easdem hc

a3dificationem valere, et legi, non ad auctoritatem eccle5.

quas in nuperrim absoluto articule aflerebamus. Qui

s.

m.

267
bus
ci

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
ea gravissima accedit, insignes Synagogoc viros
plin
et

SS.

BIBLIORUM.
Hebrus
:

sapienti. Addit

ille

chronologus
tract.

Eliam, Elisuni, Ezechiam, fsaiam, Josiam, Jereniam

,

verba

hc

digna,

qu

notentur

Et

in

Thalmude

Ezechielem

duodecirn Prophetas, Zorobabe-

Bava

Kam

cap. achovel Rabbini magislri nostri corn-

lem, Jesum filium Josedeck, et Siineoncm Oni sacerdolis

plectuntur librum

Ben Sira

in classe
tertio

agiographorum ,
in agiographis
:

magni

filium

Salomone long posteriores

in

cm

dicant ipsi
volatile

Et repetitur

Ecclesiaslico celebrari, quos

omnes

ille

solm scriptor

Omne

cum

specie su habitabit, et tic

homo cum
in

laudibus extulit, qui

omnium

etatem in scribendo est

simili sut... et ver versiculus isle reperitur in eo libro

consecutus. Nec ver debemus multam operam ponere, ut verus

libri

cap. 13.

Legimus autem san hune ipsum

20
:

Eccle*|U)

auctor constituatur. In prfalione

siastico, cap. 13, v.

Omnis caro (*]$ pro

et

ad

operis, lict ad Scripturam sacram ea

non pertineat,
:

similem

sibi

congunge'ur,

omnis homo simili sut socia-

magnai tamen

auctorilatis interpres ait

Avus meus
et

Jsus, postqum se amplius ddit ad leclionem Legis

Prophetarum... voluit

et

ipse scribere aliquid

horum qu

biiur. Pergit dicere mullas libri Ben Sine sententias commemorari, et in tract. Jevamoth, cap. 7, et Ramban prfatione su ad commenlarium legis, quai

ad doctrinam
v. 29, auclor
et

et

sapientiam pertinent. Capitc ver 50,

:

reperiunlur capitibus 3, G et 26, cujusmodi ill sunt

Multi sint qurentes pacem tuam... Uxor bona

de seipso affirmt

Doctrinam sapienti,

donum
nott,

discipline scripsit in Codice isto Jsus filius Sirach

bonum

est...

quod supra captum tuum

est,

ne qusieris...
ille

Hierosolymita, qui renovavit Sapientiam in corde suo.

qu omnia apud
cap. 6, v. 6,
siliarius sit tibi

Ecclesiasticum exstant, ut
:

lterm

inilio capitis

51

Oralio Jesu

filii

Sirach, in

nimirm

Multi pacifia sint

tibi, et

con-

qu

ilinera, peregrinationes,

considerationem multam

unus de mille. Cap. 26,

v.

Pars

atque orationem ad obtinendam sapientiam se suscepla et adhibita perinde describit ac in cap. 34,
v. 12, ut inde constet

bona mulier bona, in parte limentium

pro
et

Deum

dabitur viro

factis bonis.

Cap. 3,

v.

22

Altiora te ne qusieris,

ejusdem

viri

preces esse, cujus

(orliora te ne scrutatus fueris.

est

sermo

reliquus. Igitur Jsus films Sirach librum

in Prfatione aller qui-

Prterea cm R. Ghedali Aben Jachy, auctor

Salscled Akkabbal scripsisset
dicunt composuisse Josue filium
in libro
:

libri

composuil; quod apertis

Librum

Ecclesiaslici

busdam
nasii

edilionibus Grris

prhx ex Synopsi Athain

Saruk; Rabbi Azarias

deprompl continelur,

qu

et Jsus

ipse

Mebr Enim,

seu, lumen oculorum, cap. 21,

seclator Salomonis dicitur propter sapientiam atque

corrigit

ponens Jesum Ben Sira; capite autem 22, re-

eruditionem

traditasque posicris non minus utiles

fert in libro

Ben Sir sub finem laudes

celebrari inter
justi secundi,

ben vivendi institutiones. Ex quo et ratio palet, qu multos Patrum adduxitut adscribereniopus. Salomoni, quem Jsus prop est imilatus, nonnullis quoque ab

Prophetas et sapientes eseteros Simeonis

salis

ostendens Jesum illum Sirachidem suis Ben

:

Sira appellari. Elenim inquit

Nonne

vides in

libro

qu repelita, et lectori iterm exhibita ad sapientiam amorem vehementius accenderenl. Quamobrcm arbilramur graviter eus falli qui Jesum
co excerptis,
filium Sirach interpretem esse crediderimt,

Temporum Philonis cundum filium Oni

Oni
et

Alexandrini Simeonem justum sesecundi, qui fuerunt

primis...

ambo prognati

Simone justo

Eliam

in fine libri

Ben

non operi>

Sir, quem scis non repelli sapientibus nostris nisi

compositorem. Ubi enim relictum unqum excmplum est, prtermisso auctoris nomine, inlerpretis noinen
operi prfigi, aut inseri in

un manu,
virtute,

inter multos prophetas et Sapientes potentes

retulit
filii

quos magnifie

cum
,

laude,

meworia

est

mediam
isti

auctoris oratio-

hujus Simeonis justi,

Oni, qui
et

fuit Israeli sicut

nem? Duos prterea

suisse deprehendimus
alter
aller

viros
,

operi
et

manum
,

appo-

lumen Veneris
(Judis)
nostri.

(stella

matulina)

qui in causa Us

avum

nepotem

quorum

fuit liberationis et

multiplicavit gloriam Dei

illius

inventorem se Hebraico idiomale scribentem

traductorem Grc reddentem Hebraica se proergo auctor ab interprte distinguitur
:

Et ipse Ben Sira composuit librum tempore

scribit

Simeonis ut

Eusebius in suis labulis. Nolumus

dit. Si

si

liber
;

tamen librum Proverbiorum Ben Sine, cujusmodi nunc

dais

apud Grcos titulum habet

si

Sapientia Jesu

filii

Sirach

est, esse

ipsummet Ecclesiasticum.
libro

Nam

Ju-

auctor est haud dubi Jsus, frustra nepoti adscri-

Hierosolymitanis, scribis,

Rabbinis mulla

bilur,

quod nonnisi ab avo

est labore et studio

multo

mulala, delracta, adjecla

Ben Sira pulamus,

est.

excogitatum. Nepotem utique ut plurimm eodem ac

avi

quod

sibi

licere in libro

non canonico crediderunt.

librum interprelalus
et
:

nomine dictum,

et

Sirachidem ulrumque ferunt

fuisse

Atver nepos

summ

fide avi

at mult incertis (ingunt interpretem

Jesum

Ikec indicsse sufficiat,

qu

opportuna esse displura autem conlensit

alterum filium Sirach,

qum
:

judicetur compositor eo

pulanti contra Hebrseos possunt

nomine

vocatus.

dere non interest, sive idem scriptor

an isle Jsus
filius

Jsus Sira-

Jam
sit

noloillud disputare
ille

Sirach

ehides et Ben Sira, sive alter ab

al tero diffrai.

Procul

idem

Ben Sirah apud ilebros clarissimus Pro-

dubio Jsus Ben Sirach Hebraico cloquio, sive Chaldaico, usus est in scribendo, ex

verbiorum
niis,

scriptor.

Equidem

si

Hebrorum

testimoforet

quo ejus nrpos

in

et judicio res agerelur,

:

dubitandum non
libri
:

JEgyptum profeelus,

ubi Gr;eca eloquentia obtinebat,

qun ipse esset

Davidis ad
filius

David enim Ganz auctor

scribit

Germen

Gnecum
pit

librum

fecit;

tum ver Hebraicus

textus cdein-

annum mundi 3448,

Ipse Jsus

obsolescere, ac tandem interiit.

Quamobrem

Sira compostt librum (Ben Sirah) qui lingu Rovocatur Ecclesiasticus,

t

ceps primigeniorum cxemplarium loco habiti sunt

codices; Grsecis Latinus interpres Latine

man

qu% totus est verba disci- i| Gra?ci

S469
,

PROLEG. PARS

II.

ART. XVI. DE L1BRO ECCLESIASTICI.

j

270

Quisnam unde Vulgalam nostram habemus. vertit enim est Hieronymus, sed neque isle sit, ignoramus jam in Eccle^i aller mull antiquior, cujus versio
:

Alver iisdem prorss adhibitis causis omnia concludunt contraria. Prim opinionis defensores ila argu-

mentum

instituunt. In Prologo scribit nepos, se reflii

quiusurpabatur ante Hieronymi tatem. Et Lalina dem islhc interpretalio hodierno Grco exemplari
oralio, discrepal, estque in isl aliquanl i'usior

perlo avi sui Jesu

Sirach libro in ./Egypto in

octavo et trigesimo anno temporibus Ptolomi Evergetis

quam

rgis,

ejusinterpretalionem suscepisse. Auctor ver

rem cui causa) assignemus non constat. Fortass Lacodex, ac qui tino interpreti alter lectus est Grcus
ad nos devenir, atque hc
verior videtur ratio.

capite 50

summis laudibus prdicat Simonem Oni

pro lege et populo multa prclar gessit,
aetti

filium, qui

Nam

eumque commendat

su propiorem tanqum
iliustrium virorum
:

Lalina et alia ferebatur Augustini et Hieronymi anale interprelatio hodierno Grco convenientior, qu et

paul ant vit functum,

cm

ad

sua usque tempora laudes diceret

Simon Oni

filiut

Augustinus et

alii

Latini Paires usi sunt. Fortass

Sacerdos Magnus

qui in vit su suffulsil

domum,

et

etiam Latinus noster majoris explicaiionis causa dilalavit

,

in diebus suis corroboravit lemplum.... qui curavit

teni

m-

qu Grcus
sit

jejunis dixerat

qucumque

suam,

et liberavit

eam

perditione, vers, i et 4.

tamen causa

discrepanli, cerl dignitatem inter-

Igitur necesse est Sirachiden scripsisse post pontificaluni Simonis,

pretationis lalina* auliquitascommendat.

Oni

flii

ante Ptolomi Evergelis la-

Sed qu tandem late Jsus

confecil?
inilio

filius

Sirach librum

lem.

Jam

si

hccum

temporibus Ptolomi Philadelet

quod

est alterum qustionis

membrum

ab
,

phi rgis

yEgyptiorum

summi Judorum

pontificis
sit,

propositum. Res est in disputatione posita

Eleazari componanlur, eoque rgnante fixum

Je-

distraclis in

duas partes chronologis, qui ad duo di-

sum
erit

filium Sirach in

^.gyplo librum confecisse, nMn'l

versa lempora, pro

scriptionem
tuunt

Ecclesiastici

duarum sentenliarum varietate referunt. Quidam constilemporibus Ptolomi

legis
,

quod non aptissim conveniat.

Siracbidem

scripsisse
,

Nain postqum Philadelphus triginta octo integros annos post patris mortem imperium tenuerit, et Evergetes
filius

Philadelphi rgis iEgypli

qui

interpretahd

JEgypto potitus

est,

eo imperanle illcse

causa septuagiiita Seniores accivit

cm

sacris Juscripli

conlulit nepos Sirachidis, ibique avi sui Jesi librum

dorum

pra'esset Eleazarus

quidam ver

lemporibus Ptolomi Evergetis rgis est interpretatus,

tatem revocant ad consequentia lempora, quando

Antiocbus Epiphanes lenebat Syriam, atque Onias
III,

Avus ver, qui Simonem Osi

filium viderai pontifi-

cem

ante Eleazarum, opportune omnin sacerdoti sibi

Simonis secundi

filius,

Hicrosolymis sacerdotio fuh,

cognito prconium

operum

et laboris tribuil. Iiaqu

gebatur. Ut lucem huic disputalioni aferamus

ne-

Sirachides temporibus Philadelphi paul post

mortem

cesse est

cm regum

./Egypti

lm summorum PonAlexandrum Maqui successosuecessit filius

Simonis

jusli

librum composuit; quoniam spalio inter-

lificum catalogum ponere.

jecto Simonis sacerdotium et Evergetis

regnum ne-

Ilaque in JE%y\Ao rgna runt post

cesse est scriptorem collocarc. Prterea Arisleas, in

historia septuagnta Inlerpretum,
ter eos
in

gnum Ptolomi, quos

ex cognomeulo distinguimus.
filius,

Jesum quemdam

iit-

Primus regnavit Ptolomus Lagi

nominat, qui ab Eleazaro missi operam suam

illum ipsum esse

rem habuitPhiladelphum; Philadelpho

Hebraicorum codicum interpretationem contulefilium Sirach

Evergetes, Evergeti Philopator, Philopalori Epiphanes, Epiphani Philomelor, Philomelori fraler Everge-

runt; verisiinillimum autem est,

Jesum

auclorem

Ecclesiastici. In

hune
re

nomine Physcon , id est ventrosus, postqum cum fratre conjunclum imperium aliquot annos habuisset. Utrumque gravi bello lacessivit Antes alter, alio

modum

plurimi interprelum disputant.

Verm

iisdem posilis principiis concludunt

in

alii,

gnanle Ptolomo Epiphane

jEgypto

vel

sub iaiIII
,

tiochus Epiphanes, Judis infensissimus, qui Syriam

tium regni Philometoris prop finem vit Oni

occupaverat; compulsus ver Romanis ^Egyplo discedere, hoslili animo Hierosolymam irrumpens ocloginta

quando

et

Antiocbus Epiphanes Syriam tenebat,

li-

brum

esse ediium. Aiunt enim

,

hominum

millia interfecit;

quadraginla millia
lib. 1

Siracbide celebralum

Simonem Oni filium non primum illum Simonem

filium, qui

captivos abduxit, lotidemque chab., cap 1 et

4-.

venundedit,

Ma-

esse jiisium dictum, fratrem Eleazari, filium Onia3 I,

Hc sries

est

regum vEgypli, quod

sed Sinionem

II,

Oni

II

Antiocho Magno

Ad summos autem pontifices ut veniamus, Jaddus Alexandrum Magnum Hierosolymam ingredientem summus ponlifex exceattinet.
pit; post

ad nostram hanc causam

Syri, et Ptolomo Philopatore ./Egypti regibus templo prfuit.

Evergelem autem
II,

in

Prologo nominatum,
,

Evergetem

esse affirmant

Physconem

cujus anno

Jaddum poniificatum

gessit Onias

I,

Oniam

trigesimo ociavo Hebraici aulographi in Grcas lilteras facta translatio est. Et iste

Simon justus,
jusli filius,

sive Simeon, Simeonem Eleazarus, Eleazarum Manasses, Manassen Onias II, Simonis

quidem Simon templi

ministerium suscepit anno mundi secundum calculum

Oniam

II,

Simon

II,

Simonem secundum

Usserianum 3785
tiuit
;

et viginti

annis pontificatum teest so-

Oni3S

III in

sacerdotali officio consecutus est.

Physcon autem Evergetes regno potitus

Ex hc regum ^Egyptiorum et pontificum Juda r rum srie qustionem esse dirimendam interprtes
consenliunt,
iis luminibus hc admolis, quibus et auctor librum et interpres prologurn consperserunt.

lus, vit funclO fratre Pbilometore ann. 3859.

Quam-

obrem post annum 3805, im ver prp annurn 5829 quando magna orta erat in republic Judaic perturbatio, et reges gentium mal Judos affecerant,
,

271

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
III,

SS.

BIBLIORUM.

274

sub Oni

summo
id

pontifice, scriptorem libri Eccle-

euco

filio

Antiochi Magni rege Syriaa (qui tamen usque

sacrificiis

siastici fioruisse arbitrantur.

tum sumpfus
in cap. 36, ubi

necessarios ex regio serario

Confirmant
humilitatem
,

lotum verbis auctoris

,

suffecerat) Heliodorus, qui depositasin templo pecu-

anguslias

clades Judaica genli illatas,

nias

sacri loci majestate

fieri

contempt, diriperet; tum

pontifex calumniis

atque alienigenarurn principuin imraanitateni deflet,

cdes

cperunt

tum summus

Deum
piat,

rogans

ut

populum suum ab oppressione

eri-

appetitus est, et proditionis apud

regem accusatus.

scque

ilfius

Deum
,

et

Dominum
:

esse potentem

Postea Antiochus Epiphanes

omnium regum pessimus

mundi 3829, impio
pontificiam dignitasibi

omnia

perditis inimicis ostendat

,

Miserere nostr, Deus,

Oniam

sacerdotio pepulit anno

omnium

et

respice nos
,

et

ostende nobis lucem misera-

Jasone suffecto, qui pecuni

tionum tuarum

et inimiti

timorem tuum super gentes

quia non est

lem emerat. Jasoni Menelaus, Menelao Lysimachus

qu non
Deus

exquisierunt te ut, cognoscant

,

eodem

scelere,

nempe majori

argenli pactione, regi

:

nisi tu

et

enarrent magnalia

tua. Alleva

manus

aucioritate sacerdotium eripuerant

Lysimachus ut
diripiebat,

tuas super gnies alinas, ut videanl polenliam tuam....

Glorifica
et

pactam pecuniam solveret, templi rarium

manum

cl

brachium dexlrum. Excita furorem,

et

quam ob causam
Tune rex ex

lapidibus confectus in templo est.

effunde iram.

Toile adversarium,

afflige

inimi:

internis sacerdotum discordiis occasiosarviit,

cum... Contere caput Principum inimicorum dicentium

nem

vexandi populum nactus crudelissim

Non

est

alius prter ?ws... Miserere plebi

est

tu, super
,

atque in tant rerum perversitate compellebat Judos

relictis palriis ritibus

quam invocatum
tu Hierusalem
cap.

nomen tuum

et

Isral

quem

co-

ad

Grcorum mores,
lib.

instiluta et

qusti primogenito tuo. Miserere

,

civitati sanctificationis

sacra transire, ut fusis

2 Machabaeorum.

civitati

requiei

tu. Dicit insuper

divine- auxilio
sibi

Nempe
Oniam pulum
terea

ab his malis quorum partem jam viderat

51

gratias agens

Deo pro

scriptor Ecclesiastici,

quando

in

summum

pontificem

prsestito, se in

qusitum ad necem, non esse derelictum

,

iniquis agi
et

cptum
in

est,

rogabat Deum, ut po-

tempore superborum

se perditione liberatum

templum
aulem

eriperet, regesque iniquos perde-

ereptum rege iniquo, et lingu injust, se calumniis impiorum liominum evasissc. Demm et cap.
50, inter cetera egregia
vers. 4,

ret; rogabat

iEgyplo, qu se receperat, in-

dm

Hierosolyniis divina

omnia atque humana

Simonis opra commmort

jura pervertebantur. Igitur ex scriptojudicaturaequius

eum

gentis
:

perditione librasse
ferri

su* curam babuisse, eamque atqui haec omnia ad tempus re-

non Plolomxo Philadelpho rgnante, librum Ecclesiastici esse descriptum anno mundi fer 3730, sed
Syriae et Juda*ai ad

nequeunt, quo Ptolomus Pbiladelpbus iEgyptiis

Syriam adjecta imperante Antio-

imperabat, aut Eleazarus sacerdolio fungebalur. Tune enim omues sive liierosolymis, sive in ^Egypto et
j

cho Epiphane prope Machabasorum tempora, toto seculo lapso, postqum septuaginta Interprtes Grseca
Biblia fecerunt.
\ '

Syri Juda allissim pace fruebantur

nullus ethni,

corum regum
lus

injuriis

populuin Dei laeessiverat

nul[

lud quoque accedit, interpreleri

Ad banc opinionem confrmandam ilGrcum Ecclesiastici

regis sumpsisse
Ii-

Judam vexabat,

nullus odio Religionis acerbo

i

anno trigesimo octavo Evergelis

jugo premebat; im ver gentium reges sanctam civitatem et tcmplum omni honore prosequebantur ne;

brum interpretandum
test

(persuaderi enim nobis non podici

trigesimum octavum annum

ab interprte, ex
trigesi-

que benevolum animum mutrunt,

nisi

mult post,

quo librum ejus avus composuerat; non ver

quando Simon

II

res sacras administrabat;

tum ver
j

mum
;

maxime, cm Onias 111, pontificatum gessit. Nain anno mundi 3786 Simone II pontifice cm
,
,

octavum annum regni Evergelis); quod non nisi sub Evergete II, Physcone fieri potuit. Nam primus Evergetesad summum 26 annis imperavit in ^Egypte,
Polybius,
lib.

Ptolomocus Philopalor, iEgypli rex, jussisset pro se offerri Deo in templo sacrificium eucharisticum pro
relata insigni de Syris vietori, velleique oblato sacrilicio

2; Justinus,

lib.

29, cap.

1;

Eusebius,

Chron. Alexand.; Epiphanius, hresi 24; Physcon autem annos 53, solus quidem post fratris Philomeloris

Sancta sanctorum ingredi, quo

soli

summo

sa-

cerdoii semel in
loci aditu

anno

inlrare licebat, prohibilus sacri

,

atvero

obitum annos 29, iEgypli principalum tenuit; primum ab anno regni fratris duodecimo erat
,

exlrema cm populo

tra templo

minaba-

in regni socielatem vocatus

et

annos 24 partim

in

tur;

sed fusis ad
ira

Deum
;

precibus Simone, sedata

iEgypto, parlim Cyrene regnaverat.

Quamobrem

ipso

tune est rgis

quapropter ver dixit Sirachides

irigesimum octavum

annum rgnante ab exordio

regni

gentemsuam Simonis oper ab excidioliberatam. Idem Philopalor poslea animo reputans injuriam quam
liierosolymis accepisse sibi videbalur, ultionem spi-

cum fratre initi,

nepos Sirachidis dicere potuit se inter-

rans Jud&os Alcxandrinos elephantum pedibus proteri jussit;

pretationem edidisse, anno scilicet 3870, pontifice Joanne Hircano Simonis Machakei filio. liane sentenliam si ulla tenenda est, retinendam puto, qua3 ex
,

quod pna genus

in

etsi

sumptum non

sit,

rbus

in Ecclesiastico scriplis
,

non

illis

quidem pro-

tamen Judis
ver omnia
in

vitse

discrimen adduclis quantum

phetic visis

neque

in

gnre

traclatis, sed aucloris

terrorem incusscrit, non est qui non cogitet. Deinde

pejus

asiate cognilis hauritur, et tota cohairet

cum Macha-

ruere

cperunt

postqum
in

baeorum

libris, in

quibus gravissimas populi Judaici

Onias

itl

per aiiquot annos sanctam civitatem

sum

anguslias propler Ptoloman Fhilopaloris, Seleuci at-

ma

tranquillitate rexisset,

et sancti loci retinuisset

que Antiochi Epiphanis tyrannidem quasi oculis cer^

nimus.

diguilatem.

Tum

missus est anno mundi 3828, Se

, ,, ,

273

PROLEG. PARS

II.

ART. XVII. DE IV PROPHETIS MAJORIBUS, ET

XVII.
,

DE

1SAIA.

274
et

ARTICULUS
De

diversa scribendi ratio diversitatem et

lsai.

nominum

quatuor Prophetis majoribus

et

prhnum de

personarum probare solet. Amosum quidem Isaiae patrem prophetam et ipsum fuisse nonnulli Rabbini
,

De

prophetieis libris dicere aggredientcs

non versumus,

censuerunt judicantes prophetam non

nisi

prophet

sanrar in e cognoscendorum auctorum difficult

natum, ad quorum opinionem

cessit vertens
v. \
:

et S.

Hieronymus ac37
v. 2, et

quam
ob
rei

sacp in simerioribus capitibus experti

duos

Isaiae locos in cap.

38

quando invenire qui scripsissent difficile erat,

obscuritaiem
,

cm

Ad Isaiam
:

filium

Amos

prophet.,.. Isaias

filius

tm ob interpretum

dissensio-

nem. Libri enim quos

tractare suscipimus, praefixum

habent nornen Scriploris cert ade atque indubitat inscriptione, ut nemo non babeat fidem , qui non sit

Amos prophet. Verm Graecus inierpres, et Vulgata Latina legunt Filium Amos prophetam.... filius Amos prophet ut prophetandi munus filio non patri altri,

butum intelligamus. Rever Hebraicum texlum

dis

niti-

morosus, neque anirao occupato

praejudiciis. Isaiam

commodisque explicamus,
vixerit

si

ad Graecam et La-

Jeremiam,

et caeteros sacros prophetas aut scripsisse

|

tinam interprelationein accoramodemus.

affirmamus, aut jussisse scribi, nixi potissimm perpetuitale et constanti doctrinae tara

Quo lempore
lum funclus
sio

divinque legatione ad populibri

Judaeorum qum

sit,

sub ipsum
,

initium notatur

Vi-

Christianorum omnium, quorum consensioni vetustissimno qui

seris

Isai

filii

Amos

quam

vidit

super

Judam
et

et

Hieru-

temporibus repugnaret

nae ille aut

salem in diebus Ozi, Joallian, Achaz

Ezechi regum

summam stullitiam aut summam arrogantiam proderet.

Itaque constitut

Juda. Primo vel altero anno Manassis rgis Juda credilur vitam
teniisse
,

Scriptorum verilate, de ipsorum

ideque octoginta et octo fer

gnre, aetate, scriptis aliisve isliusmodi causis pauca explicamus.

Proplietas, ut plurimm, in duos ordines sive Gracj

annos ad reges,
atque

et

ad populum mandata Dei periulisse;

ita quidem, ut eorum sentenlia est, qui cum Hieronymo tenent ab anno 25 Ozi prophetam lega:

ci

sive Latini distribueras

prinrani

eorum quorum
copia, quos

tionera gessisse

nain qui arbitrantur suscepisse

quo

prolixior oratio est, et major diclorum

anno

obiit Ozias,

60 fer annos anle initium regni

hc de causa majores vocanras; alterum eorum qui

pauciora scriplo tradiderunt, appellati minores ex brevitale sermonis. In Graecis

Manassis prophetae munere functuin tenent. Mortis

genus perptua traditio est suslinuisse atrocissimum

seclionis per raedium ligne serra jussu Manassis rgis impiissimi
,

quidem Scripturis primum

locum minores prophetae tenent, quia, quantum conjectura consequi possumus, aetatem majorum prophetarura plures ex minoribus aetale su superant; Latini

quem

prophetic libertate impietatis

arguebat.
est
,

Ab

Hebraeis id

summo

consensu rradituui
,

confirmanlibus Origene, Ju,lino

Tertulliano,

contra

quod

spectabilius sit opus

majoribus primas deferunt. Hebraei

majorum proplietas, qui ma-

Ambrosio, Hieronymo, Basiiio, Augustino, quibus

nemo habet

prohabile quod opponat. In usu fuisse

illud

jores vocantur, 1res tantm nuraerant, Isaiam, Jere-

apud Hebraeos

supplicii

genus,

quis

neget?

miam

atque Ezecbielem

expungunt enim propheet in

Isaiam ver eo non afTectum contra tt veleres Patres

atque.

tarum numro Danielem, quem

locum

prophetis

Hebraeos potissimm

scriptores

quos nulla

cleris separatum rejiciunt contra Graecorum et Lati-

speciosa causa

impulit majores suos fingendo lanli

,

norum consuetudinem,
priores adjungunt.

qui Danielem quartum ad trs

criminis accusare

qu ratione unqum ostendatur

quomod etiam
est Isaias, isque prae-

illud Aposloli Pauli

de sanctis veteris

Majorum prophetarum primus

Testainenli Dei ministris fide viv munitis, et cruciatus acerbissimos propter legis observationern perpessis,

stantior caeteris est atque excellenlior, in

quo

praeter

claritatem generis major quoquc emicat visarura re-

rum

sublimitas conjuncta

cum

puritate

sermouis.

Epist. ad Hebr., cap. II, v. 57,

quod comnraniter ad Isaiam refertur, secti sunt, non du lsai pronun,

Amosum patrem
Amoso
guunt. Prophela

habuit, quera imperil quidam ab

lialum

sed de altero prophela pugrvabimus?

igitur

prophet inter minores recensito non dislin-

Temer

comuiunem sententiam infirmare,

sibi

Amos

pastor erat et rusticus

Isaias

muilque magis contemnere

sumpsit Tostatus,

ver ex regi stirpe ortus. Erat enim pater prophet?

levem illam causam proferens, non usque ad Manas-

Amosus
et

filius

rgis Joas

frater Amasiae

rgis

unde

sem regem oracula

testatur.

edidisse Isaiam

qui omnia ad

et Isaias filiam Manassi rgi

nuptum

ddit, ut Hebraei
facile est intelli-

Ezechiam usque patrem Manassis concluserit, ut ipse

Hieronymus tradiderunt; ex quo

,

Quod

si

nullum oraculum rgnante Manasse

nullam quoque esse potuisse MaS. Prophet

gere

cur in eloquio nihil habuerit ejus ruslicitatis

prophet dixerit,
nassi
beret.

quae in

Amoso Prophet
:

apparet. lterm

Amosum

causam, cur

raedium

diffradi

ju-

prophetam anno 23 Oziae prophetare cpisse exploratum est Isaiam aulem cpisse anno 25 ejusdem
rgis tenet vulgatior opinio
,

Nam

vaticinia

primo ignoratur an sub Manassis rgna desierit Isaias; non scripsit quidem si quas
,

quam

consideralis prosit
,

pronuntiavil, prophelias, quas scribere solebat jussus;

bavit Hieronymus.
teri

Quod
,

si

verum

alter cert al-

verm

nihil

praedixisse Tostatus
,

non

efficiet.

Tum

tate non praistitit

nec potuit
illi

alteri vil functo

aliud est valicinari

aliud vitam moresque hominis

alter in officio successisse, ut

arbilranlur, qui

Amo:

reprehendere
initia

in exordio regni Manassis

regem mala

sum Amoso non

secernunt. Prophet
;

Amos

praeierea

regno facienlem liberrim de improbitate ob^

:

Hebraeis est DT^ay

Amos

ver pater

Isaiae

yiDN

quae

jurgavil

ob

id

captus est affectusque supplicio, ante

275

DE DIV1NITATE ET CAMJNICITATE

SS.

BIBL10RUM.

77

qum quidquam aut valicinaretur aut scriberet. Numut repuquid cum ratione pugnai hc Iota narraiio, Patrum traditio.i? lia enim gnandnm quoque sit sentimus, dm velerum Patrum doclrinam rccipimus. Proplieliarum aiilem Isai hc distribulio ut pluri-

colloeanda. Quid autem diei potest ineptius,

qum non

esse lsai valicinia aut scripla, quia alium locum con-

venientis tenerent,

qum

in

quo

sita

sunt?

Tum ver

capitum

ordinem non mutemus, mal concludilur

Ait Propheta vers. 5, el dolet se tacuisse viinitio capitis

lsaiam nihil vidisse usque ad illud tempus, nihil scri

psisse.

mm

esse dicitur. Primis quinque eapilibus prophcti

ditai
:

quod capite sexto cntinenlur sub Ozi rege scribitur, sub Joalhane visum est, ut commcnvisum tariis tri lsaiam, cap. 6, afiirmavit Hieronymus, ubi et
correxit,
nihil

sionem ab
in solio, el
sihi

descriptam, Domini sedentis

;

Seraphinorum

ait se

visum

illud,

posiqurn

apparuerat, non relulisse; deinde ver mandata

id

quod

in

epistol

propheta prdici

Damasum scripserat, cplum esse, doue Ozias

ad
14 exstanl,
;

Deo accepto,
pariter dici

ipsum enuntisse cum

reliquis,

qu
le-

Dominus imperaverat. Ex capitis illius

moreretur.

Qu

ad

fineui us(|iie capilis

ctione res mani Testa est, delorqueri Prophet verba

in

Achazo rgnante eveueruut

reliqua ad finem libri ad

alium sensum,
silentio,

qum

reddant,

si

de perpeluo usque

zechiae tempora pertinent. Prter istud prophetiarum volumen, in separalo codice descripserat res gestas rege Ozi,

tum

primque su legatione explicentur.

Neque ver prlerire possum quod ignorare non

debuit dispulator argutus, sepluaginta Interprtes
lud, quia tacui, vertisse,
il-

quod

lib.

2 Paralip., cap. 20,

v. 22,
el

indicatur

Reliqua auiem sermonwn Ozi priorum

scripsit lsaias filius

on

xTvluy/tat, quia dolore

novissimorum

Amos, propheta, sed

et istud

punctus sum, quod est deplorantis infirmitalem

et doloris

suam

inler aa multa

prophetarum opra

injuria

lemporum

periil,

quod

si

ad nos pervenissel, procul

sacri,

sensum exprimenlis, quia dignus non sit, propter oris impurilalem, visum lam exiniium narrare

dubio ut divinils aiflatum, quippe prophte

reciperemus. At librum Ascensionem lsai vulgo di-

niam

ctum, quem
allerum

Hieronymus

et

Epiphanius nommant;
:

Targum Jonathan V mihi quia peccavi, quosum ad increpandum; Syrum interpretem stupens sum ; Arabem Audax sum, id est,
: :

vir peccator
;

titulo Visionis

Jsai evulgatnm

terlium quo-

fui

correptus stupore, et nesciens loqui

vel etsi

im-

que nomine

Clbrent,

de quo Origenes

in Epistol

ad

Julium Africanum

scribit,

probare non possnmus. Ui

enim lsai prophetias

cert auctoritale ad posteros

transmissas impium est non su vipre; sic imprudens

stulturnque obscuros atque igno^slibros sine ullo dignilatis
liabere.

mundo sim labio, audeo diccre me visum esse Dominum; Hebra>os plermque interpretari, >ITO1J, he% mihi, quia excisus sum, id est, perii.actam est de me; peccator enim et pollutus Dominum vidi; quibus verbis

propheta fartasse popularem opinionem attingequi

su testimonio

in

lucem extiaclos pro sacris

et

bal credentium conlinu moriturum,

Deum

vi-

Impietatis ideirc

ignorantia

Spinosam

disset; peccator prsertim, et qui inler peccatores

arguimus canonico

Isaiye libro,

pro more suo, ut reh-

versaretur. Propterea et

Ma nue Pater Samsonis

Judic.

quis sacris delrahentem, acsiex fragmentisquibusdam

cap. 15, v. 22, viso angelo Dei, dixil ad uxorem

suam

chronicorum regum Juda atque Lraelis maie

digeslis,

Morte moriemur, quia vidimus Dominum. Verius autem,

nullamque inter se eonnexionem hahe.-libus iuconsut quis librum compegerit lsai tribulum ab Ecclesi.

cm ob vehemenliam
moveri,,
pleri,

vocis

Seraphim clamantium

vi-

disset propheta superliminaria

cardinum templi comcrasso

Quam

hominis arrogantiam tum

alibi

semper,
iis

totamque sanciam

domum

fumo op-

tum

manifeslis in bc causa cognoscimus ex

scribendi
et

locis

eoque signo

inlellexissel

Deum
iri,

templo, quod

ubi narratur propbetam

mandatum

Deo

populi sceleribus contaminabatur, excidium parare,

accepisse cap. 30,

v. 8,

res zechiae ab lsai esse

v. 52,

moxque divin

irae

ignem effusum

timor gravis-

litteris traditas, lib.

2 Paralip., cap. 52,

quas

simo perculsus ex peccalorum suorum consideratione,

ac gentis su perversitate, putavit se quoque Dei ju~
diciis lanto

quidem

in eapilibus Isai 56, 57, 58 et 59, habemus. Sed quas tandem causas profert incredulus die phi-

apparatu

sibi declaralis

losophus sententi

qu

novitatem habet? ineptissi-

populo interceptum, apud

nibus suis profeccrat.
itra

un cum indigno quem parm ade horlatiointerpretatio-

mas

prorss. Sexto, inquit, capite lsaias falelur se

;

Hanc polisshnm
illico

usque tum obmutuisse propter labiorum pollutionem

qui probat, expedilior est

vc-ce

ab argumenta,

seque tum primm vocem Domini audivisse deiiberantis

quod ab un nudque
pendet.

pravo sensu intellecl

quem
:

mitteret

mihi, quia tacui, quia vir

pollutus labiis ego sum.... Et audivi vocem Domini dicetitis

Mult minus nos premunt

qu

subjicit,

primis

quem

mittam?.... Et dixil

Vade.... taque nul-

quinque eapilibus materiam de Hierosolymilano excidio

bris

lum antea verbum lsaias protuleral, neque divino mandata ad regem Oziam vel populum fuerat ablegatus
:

tcmporibusOzi non convenire; aut lsaiam

in li-

Paralipomenon rerum ab Ozi gestarum scriptodici

;

prima propterea quinque capila lsaiam auctorem

Inscit

rom

nihil

ver de gestis Ozi in primis quinque

;

non habent.
nisi

omnin. Primo enim, qui lsaiam,

capitibus haberi

aut nullam esse partium voluminis

;

quo anno morluus est Ozias, missum non putant

libri capila

conjunctioncm, nullum ordinem

posse disertum, et in
qualis erat lsaias,
litteris

credi propterea

non

in

propheticum munus, consequenter ponunt quinque

res complecti Propheta visas,
et loco

versalissimum virum,

priora

Joathane rege; ideirc

si

suo dimota esse, atque

Enimver

llierosolymilanam

tam perturbatam orationem edidisse. cladem prophelico

sub Ozi, eamque fiiluram de-

ordo temporis et ratio habeatur, post sextum caput

spiritu providit lsaias

5 77
nunliavit.;

PROLEG. PARS
non ver

II.

ART.

XVIII.

DE JEREMIA.
fuisse Patres tradiderunt,

78
interquos Ignatius,

illatara hisloric exposuit. Nihil

1
|

semper
epist.
vit,

pariter de rbus ab Ozi gestis quinque priora capita

ad Philad.,et Hieronymusin prologo confirma:

exhibere ultr
paration

mandatam

damus sed Ozi rerum historiam sinitio autem litteris jam diximus
;
:

inquiens

Virginitate su
:

evangelkum virum

Christi

Ecclesi dedicans

quam senlenliam
v.

videri possunt

prophetici voluminis referri visiones in diebus

Ozi

sumpsisse ex cap. 16,

Non

acetpies

uxorem

et

animo prophtie

objectas. Denique aliud est eruditum

non erunt

tibi filii

et (ili in

loco isto.

\irum historias scribere, rerum memoriam complecti,

contextos casus, cohrentes, sibique invicem succedentes perspicu oratione persequi
ritu
;

Usus

est Barucbi oper in conscribendis propheliis,

iile

cmque jam multa

in

scripsisset
,

librum projeclum
,

aliud divino spi-

ignem rex Joachim absumpsit

ut cap.

abreptum prophetias edere, absirusa, obscura,

legitur.

Yerum propheta

jussu

36 v. 23, Domini sermones

dictavit, additis

futura ab eventibus explicanda, sicco, et gravi dicendi

eosdem Barucho nolario suo iterm

et
iis

gnre, abruptis sermonibus, et sentenliis involvere.

amplioribus et acrioribus, conjunxitque deinde

cum

Unum im
ita et

islud est ex indiciis,

unde

colligatur, au-

omnia quecumque postcaptivitatem,etiniEgypto

,

ctorem, ut divino spiritu agebatur,

em

loqueretur,
:

prophelavit
51
,

vers. 27 et seq. Propheti capilis 50 et

liber per

ter res ipsas,

eodem plnum fuisse, em scriberet que pro divin voluntale menti prophutque
et colligalionem

in-

est

idem ipse

Saraiam Neriae
in

filium

ad

fratres

Babylone captivos missus,

quo Jeremiasmala
ut verbis

te obversabantur, vix

ulla erat distributio; sic et ser-

omnia Babyloni minacis denuntiaverat. Caput ver

52scriptor alter
caput 51 finienlibus
remi.
cant
:

monis continuilatem
ciniis scribendis

ullam in vati-

vix

esse servatam.

C;eterm quis

cum prioribus connexuit, monemur Hue usque

:

verba Je-

unqum prophetarum

explicatis de Judaico populo,

A Barucho
alii

caput istud subnexum quidam judidicere

de vicinis genlibus, de occupatione urbis Hit rosoly-

veris ab Esdr repetente

compen-

me, de

Babylonic captivitale, deque reditu

in

pa-

dio excidium

Hierosolyme, alque ea que Babylone

triam loculus est

unqum?

quis de gentium vocatione

usque ad Jechoni; obitum evenerunt ex Iibro 4 Re~

ad fidem, de Judeorum reprobatione, de Cbristi Do-

gum

in

hoc caput translata, ut prophtie Jeremie lux

,

mini

vil,

doclrin,

crucialibus, supplicio,

regno,

afferrelui

et

lamentationibus pracipu
efficiebant.

que

olirn

Ecclesiae conslitutione, ac slabilitate copiosis aut

nifesiis valicinando disseruit ut,

ma-

unicum cum propheti librum

fuisset causai cur

Quid enim

Hieronymi

judicio,

Jeremias

aut amanuensis Baruchus

prolixis
,

non tam ventura providere qum preterila narrare,

atque Evangeliste potis

qum prophte munus

ex-

casum Sedecie iterm narrarent capite 59 jam satis narraverant?

quem

in

plere videatur? Si ha?e indicia sunt hominis multa

sine delectu et parlium nexu infarci'entis, dicat

Dempto
et

capite 52 totum propheliarum

volumen sino

jam

dubitalione ull tribuendum est Jeremi prophetanti,

Spinosa, unde eruditum scriptorem et scientem

litte-

rarumjudicabimus?

commendanti
XYIIl.
et

Barucho discipulo excipienti magistri verba, ac litteris. Iniquior esset, qui rem hanc
in toto
,

ARTICULUS
De Jeremi
Propheti
,

ade manifest
Epistol.

sparsim libro iteralam proterv. 1 et seq.

:

Lamentationibus

vis negarel. Cap. 36

Factum
:

est

ver-

bum hoc ad Jeremiam

tibi
,

Dvmino
et

dicens

Toile volumen
tibi

Isaiae visiones

consequitur liber predictionum Je,

et scribe

in eo
,

omnia verba qu locutus sum

remi

filii

Helcie de gnre sacerdotali

viculo

Ana-

adversm Isral
die

et

Judam
te

adversm omnes gentes

thoth prop Hierusalem in terra Benjamin. Yaticinari

sanctus vir cpit adhuc adolescens anno 15 Josiae r-

qu locutus sum ad

ex diebus Josi usque ad diem

,

hanc... Vocavit ergo Jeremias Baruch filium Neri

et scripsit

an.mundi3375, secundm Husserium,perrexitque Deus virum docere, cique eventura oslendere, Joagis,

Baruch ex ore Jeremi omnes sermones Doest

mini

quos locutus

ad eum

in

volumine
,

libri.

Iterm

chazo, Joachimo

Jechoni et Sedeci regnantibus;

,

poslqum combusserat rex volumen

nus Jeremi
et scribe in
,

precepit Domi-

tum post

urbis excidium

et populi captivilatem

nec

inquiens

Rursm

toile
,

volumen aliud

modo
bilas
,

contra Hierosolymam et Judaicum populum, sed

eo

omnes sermones priores

qui erant in pri-

et contra iEgyptios, Philistheos,

Ammonitas, Moa:

mo
filio

volumine, quod combussil Joachim rex Juda... Jetulit

Idumeos

et

Babylonios vaticinia edidit

,

ad

remias autem

volumen aliud,
,

et ddit illud

Baruch

hujusmodi enim officium

exiret,

antequm matris utero

et veluti consecraverat.

Neri scrib

qui

scripsit in eo ex ore

Jeremi

Deus ipsum destinrat,

omnes sermones
multb plures
capite 45
,
,

libri... et

insuper additi sunt sermones

,

autem propheta cum ceteris Babylonem deportatus; sed em in Jude mansisset terre exilium
fuit

Non

qum
:

anlea fuerant

vers.

28
est

et 32.

Et

v. 1

Verbum quod locutus

,

Jeremias

ploraturus, abstractus inde est contra Dei volunlatem

propheta ad Baruch filium Neri

Johanane

cum

populi reliquis proficiscente in

Mgyet

hc
51
:

in libro ex ore Jeremi...

em scripsisset verba Tandem in fine capitis

ptum, ubi suorummet

subiit;
:

tristia
,

et lugubria jEgyptiis cecinit,

,

Hue
ait

usque verba Jeremi. Porr hujussanctissimi

quos graviter reprehendebat

invidiam

viri

prophelias ob oculos habebat Daniel,

se ex libris

em

cap. 9,

quamobrem

lapidibus oppressus dicitur intr-

v.

2,

numerum annorum
retinebat Esdras

intellexisse

ess qu forlass spectavit Apostolus Paulus, epist. ad Hebr., cap. il, v 37, dicens de veteribus Dei nuntus mter caetera Lapidibus csi sunt. Virginem
.

de quo sermo Domini ad Jeremiam prophetam factus

est.

Easdem meraori
primi inquit

em

initio

|| libri

Deum

suscitasse spiritum Cyri Per-

,,

279

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
rgis
:

SS.

B1BLIORUM.
sui

280
amiserant.

sarum

ut coiuplerelur

Jereniiie

nionuerat.
iniai

quod et Uaque audacis negaretur prophetias Jere-

Domini verbum ex ore auctor libri 2 Paralip. ad calcem

ffi

obtinuit

quam majores

plermqu videri

Adde ahuxn Zorobabelem Judorum ducem

in

nepote Jechoniae, quod ex diversilate paterj nominis,

atque ex diversis filiorum nominibus

divinum esse librum ejus auctoris, cui Synagoga

Paralipomenon

atque Ecclesia semper adscripsit.

Quo-circa nulla esse potest senlentiarum aut
jpsis in

libro et Malibsei evangelio descriptis colligitur.

secum

Perperm etiam omnin ex 24

non gladio
cui

capite Jeremiac op-

eodem Jeremiae
Scriploribus,

libro diserepantia

aut

cum

ponit praedici prophet moriturum in paceSedeciam,

;

aliis sacris

quam

se animadvcrlisse Spi-

tamen cxtractos oculos

fuisse vel

ex

nosa jaciat, e magis conus, que videri vult oculis

acrior. Frustra ait in 37 capite

causnm unam

alTerri
:

cur

in

carcerem Judaei prophetam delruserint

in ca-

compertum habemus. Nam in pace quidem mortuus est carens oculis non violenta morte vivis ereptus. Numquid in pace migrare hinc non

eodem

libro

pite autern 38 altrant plan dissimilem. Ipsc conlra-

potest, nisi qui

in

lucem continu aspexerit? Filii quidem

,

dicendi cupidior

non
,

distinxit

raptum

bis esse pro-

pace non obierunt

quos

in
,

conspectu patris trans-

plietam in custodiam

et

cm

primo ergastulo esset

in lacurn
,

fossos,

Jerem. cap. 39 et 52

novimus. Inde orbatus

ei
ei

exemptas

rursm conjectum

nova princi-

est utroque

lumine paler

at

datum estvivere,
,

pum

conjuratione. In capite 37, v. 12 et seq., narratur

ejusque obilus, utpole nalur

obvenicns

cum im-

exeuntcut Hierosolymis Jeremiam porta Benjamin

Jeria porise custode suspicato

matur filiorum morte ac nece comparatus, pacificus

ac tranquillus cert videri debuit. Nulla igitursenlentia
est in

eum ad
in

Chaldaeos abirc

comprehensum, atque
deci sublatum

in

carcerem

domo Jonathan
;

Jeremi

scripto,
,

quaB

scrikfi pra'p.isiti carceris

,

conclusum

sed inde Se-

perioribus non constet

libris dissentiat.

aut

cum inferioribus et sucum aliis sacr hislori*

proplietai suo

atque

in vestibulo

carceris

manere

Sed urget vaticinaliones

et suis

jussum. In capite autem 38, v. 6, itcrm demissum funibus in lacum Melohiae rogantibus principibus pro-

loco esse dimotas, nec potuisse orationem conficinisi

ab ignorantibus hominibus
tribuere

quidque

locis dis-

phetam

inlerfici,

qud ex carceris vestibulo populum

iia viros bel-

non valenlibus. Non rcpugnamus quadam

,

ad Chaldaeos profugere snaderet, atque

lalores verbo suo debilitaret.

extra proprias sedes

inveniri
,

perturbat

lemporum

ratione

v.

Frustra ilerm ex mal perceptis verbis capitis 22, 28 et 50, ubi dicitur Jechonias vas ficlile atque con-

primum occupasse locum in scripto, quae postremis regum diebus congruunt sed fortass data oper Baruchus maluit eam scribendi rationem sequi,
et
:

tritum, vas absque

omni voluptale abjectum cum semine

:

etsi

priora

cum

posterioribus confundereutur
,

quia

regni experte, et projectum in terram

vir sterilis atque

primm
sibi

qua; ad res judaicas

dcinde quae ad se, pos-

improsper, frustra, inquam, accust historicum sarcinalorem , qui ignoraverit Jechoniam summis honori-

trem quae ad nationes exleras attingebant, disponere visum est. Fortass cm incomposil scripsisset, morte prvenlus non potuil res sparsim notalas in

bus exceptum ab Evilmerodacho Nabuchodonostris filio Babyloniorum rege, lib. 4 Reg. cap. 25, v. 27
,

ex ejus autem

filiis

fuisse Salathielem et

Phadaiam
est

ordinem redigere. Fortass amanuensium incuri confusum est quod continua ac fluenle oratione Baruchus
liiteris

patrem Zorobabelis

qui popu'o prafuit post captiviin

manda verat.
foliis

Forlassis ineomposila et indigesla

tatem, regiaeque poleslatis jure

Judos

domi-

prophetiarum collocalio perturbatis olim voluminibus, sive

nais,

lib. 1

Paralip., cap. 5, v. 17 et 18.

Im ignoma-

originem habuit.

rantior Spinosa, qui credideril Jechoniam non potuissc

dici vas contritum, fictile
,

Nunc de
ter

reliquis prophetai Jeremine operibus.

,

Pr-

sine voluptate, etiamsi

prophetiarum volumen

Lamentationes

graec

ximis honoribus in caplhitate afflceretur. Quid ealamitosius, quidve tristius accidere poterat rgi
,

Bpfyo,

tum Epistolam

in nostr

Vulgata editione sub-

qum

nexam
et

propheti;e Baruchi Jeremias scripsit. Prieterea

regno, bonis, libertate, palri spoliari, atque in alina

terra esse

funbre Carmen ac lugubre in morte Josi;e rgis

libri

captivum? Hc sollieitabalur cura, hoc

,

de quo auctor

2 Paralip.

cap. 35

v.

24

et

25,

dolore tangebatur Jechonias

cujus gravitatcin nulla

loquitur; et Dcscripliones, quas scriptor libri

2 Ma-

data ab Evilmerodacho honoris significatio levabat:

nibil

chab., cap. 2, v. 4,
descriptionibus

commmort

Invcnilur autem in

enim

est

quod regium honorcin amissum com-

Jeremi prophet.... Yerm Threnos

;

penset; ahjecLus ide, qui solitudinem suain tam tenui

consolatione sustentaret. Sterilis quoque
,

atque Epistolam habemus

ptiones inlerciderunt.

Carmen autem

et Descri-

id est, ut

Genuinos Threnos esse nemo

hebraica referunt exemplaria, nudus> vacuus, sive exterminatus

,

hactens dubitavit
et

nempe styli unitas, eadem phraseon

ut aiunt Sepluaginla, fuit Jechonias, qui

iis

locutionum usurpatio in Threnis et Yaticiniis,

dictionis brevitas

quantumlibetgenueritliberos,neuiinem ex

in regio
:

eadem
injurias

throno sedentem

reliquit, ut dixerat

Dominus

Scribe

Scriplorem probat, qui

eumdem utriusque dum urbis calamitatem

illatas

operis
deflet,

virum islnm

sterilem, virum, qui in diebus suis

non pro-

quoque

sibi

populo

queritur, Thren.
:

perabilur, neque enim crit de semine ejus vir qui sedeat

cap. 3, et latetur Dei beneficio se lacu extractum

i

uper solium David,

et

potestatem habeat ultra in Hie

inimicos ver suos gravent

pnam

ddisse :qu; unus

rusalcm. Etsi ver Zorobabel, solul captivitate Babylonic

,

Jeremias dicere poterat. Pra fatiuncula pariter inscripla Threnis in editione

dux Judaici populi

sui

fueril,
,

tamen super solium

septuaginta Interprelum

lo-

David patris

non

sedit

nec unqum dignitatem

liusqtie Ecclesise auctoritas persuadet

eumdem

auclo-

281

PROLEG. PARS

II.

ART.

XVIII.

DE JEREMIA.

rem, qui prophetias scripsit, Threnos quoque scribere | nobis lacentibus epistola ipsa loquitur; exciderit ergo suscepisse. Threnos clauditOralio Jeremia;, quDeum | ab Hebraicis Ribliis propior brevilatem suam atque exiguitatem , qu fugit librariorum operam. Atver rogat ut infliciispnisplacatns, et premere desinens, Epiphanii relate non carebant Judiei epistola Jeremi, furore deposito, in prislinam liberiateiu populum
i
|

guum

restitut.

Ea

in

Hebraico exemplari, in Grc

Syriaca,
I

si

ben intelligimus S. Patris verba

islosattinet,

lib. 1
:

advers.

interpretatione, in versionibus Chaldaic.

Hrcs., num. 6, ubi de hresi Judorum Ac quod ad

Arabica, at ;ueapud S.

Hieronymum

prcedentibus

Judos

inquit Epiphanius, adilludusque

et

Threnorum
sit
,

capitibus nondisjungilur, ut

incomperlum

tempus, quo ex Babylonic servitute reversi sunt, hos

prophetas,
et

qu de causa Theodoretus Threnorum explanator

in

prophetarum
libros

libros habuerunt.

Primus

est

commeniaria

Orationem scribere prlermiserit.

esse Jereini epislolam
,

Genesis

tum

Genuinam quoque
inter Baruchi capita

qu

cus canon coinplectilur

pervenisset, ait
:

omnes recenset, quos Hebraiad Jeremiam aulem cum

;

sextum locum occupt, ex edem

Jeremias propheta

oralionis conformalione atque argumenta, rebusque

tati Jeremi, et instiluto convenienlibus tut credi-

bus et Epistolis tam ejus

in multis

cum Lamentationiqnm Baruchi. Et quidem cm

,

Grcis Sepluaginta reperiatur

,

nescio

qu
,

mus. Hanc habebant Judi Hierosolymitani,

et Jere-

causa esse possit

cur in Hebraicis desideretur

nisi

mi

esse agnoscebant.
aliud

Neque enim
nisi

ali

spectare,

dicam excidisse

prserlim

cm

officio

et

muneri
si

neque

indicare

hanc epislolam tanqum

Jeremi eam dare epistolam conveniret. Qud

in

partem Jeremi descriptionum voluit auctor hhri 2

Machab., cap. 2,
v. 4,

quibusdam Grcis editionibus non supercst

brevilati

cpistol

et 3,

cm

inquit in

Jeremi

assignandum

est; atque etiam, ut conjectura

descriptionibus inveniri.... ut mandavit transmigratis.

assequitur Huelius, divers in anliquioribus exemplaribus collocationi. In

jiciebatur libro
chi. Si

Et

ddit

illis

legem, ne obliviscerenlur prcepta Doiuni,

quibusdam namque
in aliis

epistola sub-

et ut

non exerrarent mentibus videntes simulacra aurea,

ornamenta eorum. Et
alia

Threnorum,
igilur

propheli Baru-

et argentea, et

hujusmodi di-

quis

librarius ex

uno Scriplurarum
vati-

cens hortabatur, ne legem amoverent corde suo. Ver-

voiumine Threnos

scripsisset, in
:

quo epistola post

salur enim tota

vanilate, et

hc epistola in ostendend idolorum Judorum animis ab eorum cultu retrain

cinium Baruchi collocarelur

in

quo

epistola post

Baruchum ver ex alio, Threnos jam fuisset apposila

seu falsb

hendis. Quocirca

pluribus

exemplaribus trauu-

necessari consequi debuit ut episiola prtermitteretur.

ctionis septuaginta Inlerprelum, et translalione Arabica

Hieronymus ver pseudoepigrapham

ex

iis

Grcis adornata continu post Threnos exstat;

!

inscriptam dixit, quia

reperisset,

quia et post dirulam Hierosolymam scripla credilur

cm in Hebraicis codicibus non videretque Grcum tantm illius exemplar

:

ad confirmandos
transmigraturos.

in

Dei lege fralres inox Babylonem

et Patres

Sunt

qui Jeremi

esse

autem

Grco Baruchi exemplari adjunctum in suspicionem ei jam venisset e do causa Baruchi liber, un
utrumque opus complexus
perlinere.
est
,

epistolam confirment :Cyprianus,

lib.

deOrat.Domin.,

senlenlia

negans ad
,

testimonium ex bc epistola proferens Jeremi, inquit, se pelere

:

canonem

Damnandi lamen cssemus

si

ob

PcrJeremiam quoque et eadem Spiritus

dicens :ln sensu autem
libi

unam hanc Hieronymi

aucloritatem gravissimos alios

S. suggerit,

et docet,

adorari

Patres, et rationem ipsam desereremus. Nec

multm

dbet Deus. Istud ver

sic

prceptum
dicite in

in Vulgat nostr

puto Hieronymi verbo movebitur, qui scit S. Docto-

latum est

Adorantes

cordibus vestris,

te

oporlet adorari,

Domine; Cyrillus Hierosolymitanus

Jeremiam cum
et

rem ad Rufinum,apolog. 2, faleri senon lamquidsibi, qum quod Hebris viderelur, inlerdm de his rbus
scripsisse.

Catech. A in sanctis Libris numerat

Quemadmodm

et

mal argumentaretur,

Baruch,

et

Threnis
;

Epistola

identique facit Laodiin epistola feslali

:

qui ex consilio Theodoreti exponentis prophetias Baruchi, silentis ver de consquente

cna syuodus de quibusdam

Epistola.

S.

Athanasius quoque

Jeremi

epistola

sacris Libris loculus subdit

,

Post hos
,

concluderet epistolam visam non esse Theodoreto ca-

numerantur lsaias, Jeremias, Baruch

Lamentationes

nonicam. Sienimdiversissimumest epislol argumen-

Eadem

est Hilarii senlenlia in prologo ex:

tum

Baruchi vaticinio, quid miremur, isto exposito,

planationis in Psalmos scribentis

Vaticinia Jeremi
efficere

illam nonattigisse?

Tum ver liberum est inlerprelibus

,

un cum Threnis
viginti

et

Epistola

unum

librum ex

pro arbitrio suo cdere commentaria

parle explicat
,

atque un
:

libri

duobus

quibus Testamentum velus concludilib. 6,

ali

operam suam convertere

quod
,

tur

quod primum Origenes apud Eusebiuni

cap.

feccral alibi Theodoretus, ut

nuper dicebamus

qui

25, testatus erat.

Qu omnia maximo argumento

sunt

Threnis expositis visus est negligere orationem Jere-

canonicam haberi oporlere epistolam, qualemEcclesia semperhabuit.

Deest quidem, fatemur, in Hebraicis codicibus epistola hujus exemplar,
1
.

pellat

eamque pseudoepigrapham apHieronymus, Promio commentar. in JereEcclesiai sententi discedemus, et

:
\

miam ergone ab
:

titulum Latin editioni inscriptum

Exemplar epislol
etiam

quam

misit J eremias
,

falsum pulabimus? Hebraicam

,

mi, eamque commenlariis illuslrandam non pulavit quanqum totiEcclesi probatissimam. Redeamus jam ad Threnorum argumentum, sivead miseram fortunam quam doluit propheta et luxit lugubri illo carmin. Mortcm Josi rgis Threnis suis deflevisse Jeremiam ipsumque carmen esse quod diJosephus primm citur in Paralipomenis cecinisse lib. 10, Antiq. Jud., cap. 6, tum Hieronymus, pro, , ,

esee orationem

locutionem totam Hebraicam

mio in Lamen t., credidit quibuscum quidam in lerpre,

283

DE DIVINITATE ET CANONlCITATE

SS.

BIBLIORUM.

tum sejunxerunt. Verm

communi

et

probaliore

senlenli recedunt, qui altcrius inali incursum pnclt t

Nabuchodonosore, primm rgnante Jechoni, tum Sedeci, quando et diruta est.

urbis cladeiu deplorari putanl. In Josi;e

morte stabal

LU plurimm dicilur Baruchum non migrasse Babylonem,

nisi post

lemplum non erat succeusum igni, populus Hierosolymis non depulsus, nequeeas tulerat propheta
urbs,
populo injurias, quas qucrilur sibi l'actas in cap. 5;

obilum Jeremias magislri

,

sui,

cum

quo conjunclissim versabatur

ab ejus laiere nun-

qum

recessurus, dura viia maneret, propler

summam
:

aitamen

in

Threnos hc omuia

s<

riptor congessit
in-

adverss magisirum benevolentiam, atque obsequium

vastitatem, excidium, prjscnlcm deolationem,

vidiain

aimum ergo
tandum
,

quinliun Sedecias deportatione suppu-

populi, pessimamque contra se

volunlaiem

el

Hierosolymilan clade. Hujus sententiae

deplorans. Commonstral aperlius

argumeiitum hoc

verior alia causa profertur,

quod incensam jam, exusapertis scripla verbis

igni.

profatio Grcis et La Unis Scripturis pnemissa, quain

licl

lamque Hierosolymam declaret

oratio
:

divinus scriptor non ediderit, fidem lanien maxi-

Et succenderunt eam
irbs, atque
lolius

Incensa autem est

,

mam

habere omnes probent

est

Et factum
,

est,

posiqum

lum som

absumpta flammis
>;

cm
,

ca-

in captivitatcm reclactus

Isral

et

Hierusalem dlamen-

plum Sedeciam
consecula est
:

uli Judaici

casus

el ruina

serta est, sedit J cremias propheta fens, et planxit

quamobrem annum quinlum

captililleras

tationem liane in Hierusalem,

et

et

amaro animo suspirans

vitale Scdeci;e

numerari conveniebal, quando

ejulans dixit.

Baruchusmisit.

niam

Eadem apponimus cuicumquesenscrillugeri Jechoin servitulem abductum. Non enim un cum

ncque urbem succendit, quemadmodm postea,
quas propheta vehemenlcr lamenfacta ipsa sunt, quai futura provies!

contrario Maldonatus

Calmetus

aliique

annum

quinlum Jechonias migratione repetunt. Aiunt enim

Jechoni populum Nabuchodonosor Babylonem traduxit,

anno 4 regni Sedecias, qui

Jechoni?
,

et quartus erat captivitalis

rnisit

Sedecias legatum Sarajam ad regem

,

capto Scdeci, populum liberialeprivavii, uibcmque

Babylonis, Jerem. cap. 51

i'rater

v.

59,

cum quo

et ipsius

direptam subvei
tabalur,
derat.

lit,

Baruchus profectus est, attulilque ad capiivos

sequente ver anno Baruchus prophe-

postqum

epistolam Jeremias, in qu Babylonici regni excidium

prasdicebatur
;

Lamenlatus

aulem eo
in

cantici gnre

qupd

apud prophetas tum

usu erat, versibus nimirm

dispositis,

tiam edidil

etenim antequm urbs et temphim om-

juxla alphabeli ordinem

quorum

iniiium

nin subverterenlur, debuisse hanc Baruchi epistolam

conscribi,

ducebaur singnlis alphabetilitteris, quod carminum

rect

ita

probari videtur.

Commmorai
10:

genus

xpiiTixov

Gr;rco vocabulo, alque alphabelicum

Ilinc
eff

Baruchus templum,

altare, holocausla, cap. 1, v.

Lalini nominant.

ctum

est

ut

in

Gratis,

Ecce misimus ad vos pecunias, de quibus emile holocaulomata,

et

Latinisque interpretalionibus Ilebraica elementa

thus

et facite

manna,

el offerte

pro peccato

1*QN ab

initio

apponerentur nud notas carminis

in

ad aram Domini Dei

ponlificem
,

nostri.
,

Commmort summum
populum
et
,

primigeniis exemplaribus adhibili, ut in psalmo etiam

et sacerdotes

et

vers. 7

Et
filii

apud nos 118, ad oclavos usque rcurrentes versus

alphabeli littera interponilur ad metri solius,
ullius mysterii significationem.

miserunl in Hierusalem ad Joachim filium Helci

non ad

Salom sacerdotem,

et

ad sacerdotes,

ad omnem popu-

lum, qui inventi sunt

cum

eo in Hierusalem.
,

Commmofecit

rt vasa quae fecerat Sedecias

cum

priora Nabucho-

ARTICULUS XIX.
De
propheti Baruchi.
(ilii

nosor sustulisset, vers. 8

Vasa argentea qu

Se-

decias filins Josi rex Juda. Potuissentne hase oinnia

fuit

Propbelia Baruchi

Neri, qui et discipulus

adhuc

dici

Hierosolymis exslare

si

anno 5 migra-

Jeremiss, et amanuensis ab ipso ad scribendum adhibitus, olim in

tione Sedecias suscepisset propheta Hierosolymilanis

fralribus sua
ill

unum

librum

cum

magislri propheliis

epistol consolalionem adhibere?

illii
,

congesta erat. Baruchum ex

sephus,
patrii
lib.

illuslri

gnre ortum Jo-

Cur etiam Baruch ad aures Jechonias

gis

Joachim r-

10, Anliq. Jud., cap. 11, scribit,

,

eumque

Juda librum suum

,

legit

vers. 3

non autem ad

sermonis peritissimum

posl Hierosolymae excidium Babylone

quem dHodecim annis mortuum el

R.Abra-

Sedecias aures

si

tum Babylone

erat Sedecias?

Yermtamen de
el

his post pauca. Intrim

canonicum

sepultum Thalmudislac

in tract. Meghillh,Ql

divinum librum esse defendamus. El primo quidem

ham

Zacuth

in libro

Juchasin, seu Genealogiarum pro,

Daniel scribens se in Jeremia?. libris

numerum annolibri

diderunt.

Epistolam Babylone scripsit

ut in libri
est,

rum

inlellexisse, prasclarum

quoque

Baruchi le-

exordio significatur, quai el ipsa propbelia

de qua

siimonium ddit. Yerba enim ac sententias hausit ex

Baruchi capite
caput
post
1
,

agere pergimus, misitque Hierosolymam ad Joachim

v.

15,

et capite 2, v. 7, atque in

sacerdotem

omnemque populum

ibi relie tum

post-

suum

9 traduxit.

Daniel quippe triginta annis

,

qum coram Jechoni

locum,
ita cl

rege ac loto populo logera t. Ut

est,

quinlum

captivilale Sedecias

cm jam

Darius

tempus, quo data cpisiola

:

versus 2,

Medus Babylonicum imperium occupaverat,

providit,

cap. 1, indicat quidem

In anno quinlo,

in septimo die
,

quas in 9 capile prophelia? suas complexus est. Patres

mensis, in tenipore quo ceperunt Chaldi Hierusalem

et

succenderunt
captivitalis

eam

igni

verm

quo exordio quinbis capta urbs est

ver Ecclsiae, Clemens Alexandrinus, lib. 1 Pasdag., cap. 10; Cyprianus, lib.2Testimon. adverss Juda^os,
cap. G
I

tum
est,

annum

repoli oporleat, in disputatione

Hilarius, lib. 5

de

f finit-

Augustinus

lib.

atque interprtes variant.

Nam

18 de

Civit. Dei, cap. 33, quas

E*?;chi sunt, sub Je-

, ,

M*
remise nomine

PROLEG. PARS
commendant, seu qud Baruchi

II.

ART. XIX. DE BARUCH.

j

296

epi-

levit

incendio; vel post Sedeciam captum, eversamlitleras misit

stolam inter Jeremi opra collocalam Jeremiu esse

crederent
;

que urbem

Baruch

et tura
,

prostratum

seu qud opus discipuli adseriberent

ma:

erat solo templum, destructa ara

ciis reliclus

nullusque sacriu-

gistro, cujus

tempori et personne congruere videbatur

animis sentenlia insederat
,

locus

nullus

sacerdos

Hierosolymis
vi-

certa ade

eorum
Deo

episto-

manserat, sed agrestes homines quidam agricole,

nitores, qui tellurem exercrent
;

lam

illam,

afflante, fuisse descriptam.

Itemcanodclara-

unde

et Daniel, qui
,

nicum libnim Atbanasius

vit,

in Epistol festali
lib.

long post urbis vaslitatem prophetavit

parari
j

quando re-

ut supra vidiraiis
;

Basilius auiern
,

4 coutra
:

commodis lapsu temporis

v.

ruinai potuissent

Eunomium Joannes Chrysoslomus

L

oratione

Quod

conqueritur cap. 3,

38, nihil

omnin populum ha:

Chrislus

sit

Deas

Ambrosius,

num

sentenlias ex eo libro

De fideadGraliasumplas quieumque dlib.

I
,

bere

solatii
..

ex Religionis

officiis
,

Et non

est in

tem,

pore hoc

neque holocaustum

neque sacrificium

ne*

muni, cas scripsisset, se ex canonicis

pelere dixerunt.

et divinis litteris
,

que oblalio, neque incensum, neque locus primitiarum

Tum

ver qui Baruchum aitctorem

coram

te.

Auctor ergo epistolae Barucho

tributae salis

et scriptorem epislolce

nominant, et
sit,

ipsi

nou dubitant,
!

compertam non babuit praeteritorum temporum

nem. Addit Grotius ex Danielis
libro

ratio-

quin ejusdem par aucloritas

ac ca.lcrorum divino,

Graecum scripto-

rum, librorum. Ex
tanus

iis

est Eusebius Ccesariensis

,

lib.

rem mutuatum esse multa,

dit et

ut hc etiam de causa esse

4 Demonstr. Evang., cap. 19

,

Cyrillus Hiersolymi-

Baruclius nequeat qui Danielem aetate praecessit.

Adterris

Cyrillus Alexaudriuus
:

qui et

lib.

10 contra

comma

illud

58 capitis

lertii

Post hc in
,

Juiiauum inquit
bis
est

Addam

et

beatum Baruch hai ver(c. 3, v. 56), hic

visus est, et

suffragantem; dixit enim ipse alicubi

Chrisliano
Unigeniti

cum hominibus conversatus est recenter quodam insertum Epistolae, ut incarnatio

Dei tanqum ex vetere vaticinio probari

Deus

non stimabilur

alius adversus

eum; adinvmil
suo, et
j

filii

omnem viam

scienli, et ddit
,

eam Jacob puero

Isral dileclo suo

et post

hc super
est.

terrain visus est, et

quem locum etiam Theodoretus deceptus ad Christum Dei filium human specie indulum relulit.
posset
;

cum hominibus convenants

eommentaria
in

Ac Theodorelus

qui et

Perperm

haec ab acuto caeteroquin viro

ac Reli-

Barucbuin

edidit, et

divinam Scriptu-

gionis inimico, assumunlur ad reprehensionem canonici libri.

rani appellavit in capite secundo. Ilis

omnibus gravis,

Non

exsiat in
et

Hebraico canone Baruchi

simis Patrum judiciis Eugenius Papa IV

in

decreto
Paires

Epistol,

quemadmodm

multa aliorum scriplorum

pro

inslructione

Armenorum,

et

Tridentini

opra, qu;e supra vindicavimus, desunt, quia vel tem-

sequissim suffragium, judiciumque

suum

absolulissi-

porum
causa

injuria vel negligenti librariorum, vel ali

de

mum
qum

adjunxerunt

quo

licel

nemini dissenlire.
sed
!

periit.

Graeca tantm versioad nos. sive ad Ec-

Contra heee acriter pugnavit Hugo Grotius;

irrito

clcsiam pervenit,

quam non

Christiani fabricati sunt,

conatu videainus. Inquit ipse in canone

sed Synagog acceperal, apud qua;n primigenium

sive Hebraorum, siveprioris Ecclesitc librum Barucbi

cxemplar periisseinecesse

est.
,

Et olim quidem sub Jeut

desiderari

neque enim Hebraicum exeraplar ullum

:

remi;e titulo locum habebat

adnolabamus sive ex

exstat, aut exstitit

neque Melilho, Origenes, Grego-

Danielis libxis, sive ex sanctorum

Patrum

testinioniis,

rius Nazianzenus, Epipbanius, Hilarius, Ilieronymus

qui Baruchi sentenliam adhibentes Jeremiae patrocinio se freios dixerunt. Caeterm

potiiisse Graeci scriptoris
,

Innocentius

I,

aut concilium

Laodicamum

Carlhagi-

miramur Grouin credero

nense
in

III,

Romanum
in

sub Gelasio Papa librum Barucbi

;

qui se

Baruchum
esse.

siraulare

canonem relulerunt

defuit

ergo argumenlum

voluerit;

non aulem Hebrcei epistolam

Hcbraicui

quare nuper

sacrorum Librorum calalogum conji-

totus est orationis color,

ceretur. Auctor praHerea libri

Judus quidam erat

qui iiebraic mullun) didicit.

Groec sciens

qui excogiiavit quae dicere et scribere

Barucli potuisset

exulum Judaeorum nomine cum Je-

quem illinire non potuit, nisi Qud si hebraic peritus erat, quoniam se Baruchum lingebat, cur non potis Hebraic scripsil, ut credibilius mendacium facerel?
Si
tius

choni captivorum Babylone.

psisset,

Nam

si

Hebraic

scri-

igitur

Hebraicum necessari
aflferat

fateri

dbet Gro,

nusquamne Hebraicus codex comparuisset? Quamobrem miscuit scriptor ignarus temporum quae
,

exemplar Baruchi,
illud

jam causam

quare

exemplar
ut

nusqum visum

sit,

eque nos utemur

,

in

captivitale Jechoniac

quoique

in

altra Sedeciac
si

contigerunt, omniaque confudit, perinde ac

quae postea in

mala

lur, excidisse.

doceamus ex Jeremiae operibus quibus inserebaCur autem SS. Patres in canonicorum

sint

populum Hebraicum

et

urbem sanetnm
anno 5
in

Librorum catalogo Baruchum non

aperta ratio est
,

complexi

inducta sunt antea evenissent.

post deportatum

Incipit dicere

quia scilicet Jeremiae adjudicabant

;

Jechoniam Judaeos epistolam

Hie-

Barucbi Epistolam

quia Jeremi nominato, et Baru-

rusaiem mi^isse, atque boc ipsum in orationis cursu

magis explicat loquens de templo, de

de
sacrificiis
,

altari, de, vasis,

nommasse satis sibi videbantur; quamlegemsempersecuta est Christi Ecclesia; neque

erat.

chum, qui pars

quod lemporibus Jechoniae

caplivi r-

aut Eugenius aut Tridentini Patres canonicum Baruchi

gnante Hierosolymis Sedeci, congruebat; inconstans

librum distincte recensassent

unqum

nisi haeretici

autem

sibi

ibidem succensam Hierusalem

dicit

cm

compuissentsigillatim Baruchi meminisse. Ide etiam

epistol

illa daretur. Rpugnant ista secum ipsis. Vel enim anno 5 post Jechoniam Babylonem abducluia scripta sunt; et tum Nabuchodonosor urbem non de-

nuuc

Ecc!esi:i;

usus obiinuit, ut quae Baruchi sunt, in

horis canonicis, et in Miss vigliae Penlecosles,

eadem

sub Jeremiae nomine leganlur. Etenim ex

iis

Patribus

, ,

28:

DE D1VINITATE ET CAN0N1CITATE
in

SS.

BIBLIORUM.
spem omnem amiserat

288
carcerem

qnos Grotius opponit, librum Baruchi

talogo non descripsisse,
alii

sacrorum ca-

duellis captus orbatusque oculis, detrusus in

divinutn esse alibi signifialii

necatisque

filiis

vel redits iu

erunl, ut Hilarius ctGregoriusNazianzenus;

ex-

plicat reeensuerunt, ut Epiphanius et concilii Laodicaeni Patres,

patiiam, vel regni, neque polerat ullum x poslens relinquere imperio olim potiturum, si Deus ulli potiri
dedisset
rat
:

quos paul anle coininemoravimus. El

Jechoniam contra tanta clades non pressesibi

Hieronymus quidem, videns HebraosBaruchoearere,

Buspeclum librum babuit, cumque prxlermisit. Quam-

im Chalda:orum giatiam
,

captaverat dedi,

lione su

iilios

in captivitate

genuerat

omniumque

obrem

et Latina nostra interprclatio vetustioris inler-

prelis est,

non Hieronymi sed praterqum qud

;

scri-

Judaeorum spem ad se attraxerat. Sedeciam vero tum Babylonem jam perductum, cm Baruch scriberet, ea
ostendunt qua;
sarii dicla

psit S. doctor

quod videbalur Hebracis

alii

quam

ipse

sibi favere

per errorem putanl adverfaclis, et

desse auctorilatem putavit, Patres

asseruerunt.

de argenteis vasis Sedecia

Hie:

Nulla quoque aut temporum aut locorum perlurbatio in toti

rosolymam ad

fralres tune restitulis, vers. 8, cap. 1

Epistol est,

si

animo

praejudiciis

vacuo

di-

Cm

acciperet vasa templi

,

Domini

qu

ablata fuerant
die menais
filius

vinum verbum legamus. Quam rem dm exponimus

quaestionem etiam de scriptionis tempore ab
initio

de templo

revocare in terram
,

Juda decim
Sedecias

Sivan

vasa argentea

qu

fecit

Josi

propositamexpedimus. Itaque anno 5 Sedeci capto,

et

rex J'ida.

Nempe cm

accepisset Baruch Chaldis

Hierosolymitano incendio scriptam epistolam sta:

vasa argentea per Hebracorum diliores pretio redem-i

pta missurus restituturus
,

tuimus, ut ea rerba vers. 2 In tempore (id

est,

tem-

Hierosolymam, et
argentea
,

in sacrificiorum
,

usum

pore, ut consentit etiam Calmel) quo ceperunt Chaldi

inquam

quse Sedecias initio

;

Ilierusalem
sinunt.

et

succenderunt
placet

eam

igni

dubitare non

regni facienda curaverat, tune et Epistolam scripsit

Non enim

eorum
,

interpretatio, qui ex,

abstulerant ergo Chalda

jam de templo non tantm

plicant in tempore, id est

tractu,

ill

tempestate

eo temporis

Jechonic temporibus aurea vasa

nunqum deinceps
incens, et abduclo

quo Hierosolymam Chaldaei occuprunt, ut no-

templo reddita, verm eliam argentea in priorum lo-

tetur lotum captivitatis spatium,

et ign succensa.

quo

et capta urbs est

cum

sufccta Sedeci,

qu urbe

Qui enim

si

toto sexennio, anle-

Sedecia, de

domo

Dei Babylonem exporlaverant.

Omscri-

quam
fieri

urbs caperetur, et incendio flagraret, misit Ba-

nin igilur probari non dbet quinto captivitatis Jechoniae anno anle
psisse.

ruchus Epistolam ad fratres Hierosolymis reliclos,

poluissel ut initio sermonis
,

urbem vastoiam Baruchum

succensam urbem
atque ilJaesam

di-

Quemadmodm neque
,

probari alterum polest,

ceret fratribus

quam stanlem

ipsi in-

Sedeci ablegatum esse

Baruchum cum Sarai Bascribere lune

colebant? Tolerabilior nobis non est Junii conjectura

luspicantis,

bylonem
potuerit
rai
;

unde ad

fralres

Propheta

cm, rgnante Jechoni, urbem cepitNabuebodonosor, ignem pariter admotum sed et stalim
;

quoniam ejus Baruchi profectionis cum Saneque Jeremias mentionem habet, cap. b\, neque
scripsit

restinctum incendium et
se,

urbem servatam

qud

ille

Baruchus ipse cm
raiam.

Epistolam

nominavit Sa-

urbem

et

regnum

victori

tradiderit. Si resiin-

ctum protins incendium

obtinuit
clariora,

est;

non ergo quemadmodm

,

Quid

igitur

aram,
si

sacrificia

thus, sacerdotes nonihil

urbem rex Babylonis

si

ila et

succendit. Sed

minat Baruchus,

incenso un

cum urbe templo

opus esset, captas aiquc incensae jam urbis

horum supererat? Plan

inter templi reliquias et ru-

indicia oralio ipsa facil. Capite 2, v.

et 3,

Propheta
fi-

dera in atrio, ex. gr., eversi templi, levi opre ac

tumultuario utcumque instaurato, post Chaldaeorum

inter clera
lios
:

mala dplort comestos

genitoribus

Ut adduceret Dominus super nos mala magna, qu

facta sub clo
,

discessum erigere clam potuerunt Judaei aram,

Religionis

in

qu

non sunt

quemadmodm facta sunt in Hierusalem ut manducaret Iwmo carnes filiisui, et carne* fili su. Yerm id in ultim Hicrosolymorum
v. 20,

munia clam obirent; illamque erexisse ad

,

privatos saltem usus

solarentur,

ut in Religionis officiis se conest, sed ex

non modo verisimillimum

dicatur, et

hc

vastationelucluosissimum fuil,utTbren. cap. 2,

Baruchi Epistol manifeslissimum.

gr.asse

Nam
;
,

etsi confla-

habemus

Ergone comedent mulieres fructum suum

templum

parvulos ad

mensuram palm?
10

(Id est,

ade ut devora-

putandum

est partes

quatum solo non tamen omnes ade exustas ut ne mu;

rent mulieres ftus suos infantes palmi magniludine.)

rus quidem aut lugurium flagrationi superstes fuerit

Cap.
runt

i,

v.

M anus

mulierum miserkordium coxe-

atque etiamsi daremus flammis absumpla omnia, quin-

filios

suos, facti sunt cibns earum, in contritione

fili populi met. In

deporlatione ver Jeehonioe ad lan-

que tarnen annorum spatio templi urbisque incendio vinitores atque agricole ad terrai culturam relicti ut
casas excitare potuerunt in urbis ruinis,
pli

lam immanilalem

malribus processum non

est.

ita et in

tem-

Iterm vers. 26 capilis ejusdem secundi, Baruch prostralum templum luget

:

ruderibus aram struere

in

qu

Deum

venerarentur,

Et

pasuisti

templum
,

sicut

ejusque iram placrent.

Ita altare

habuerunt Hebnei

hc

dies (id est,

templum

redegsti

quo viderc

est

hodi).

Non

esl

autem eversum templum ante unde-

anlequm Mosaicum labernaculum conslruerelur. Quin im vel duobus mensibus poslqum exusta Dei domus
est, mense

cimum

Sedecia

annum

igilur

annus quintus, quo

nimirm seplimo,
:

ut narratnr
et

Jeremia?
de Silo,
et

dala Epistol est, Sedecias captivitalem est conseculus. Legit autem propheta JechoniLe rgi epistolam, an:

cap. Ai, v. 5

Venerunl

viri

de Sichem,

de Samari octoginta
et

viri rasi
,

barb

et

scissi vestibus,

tequm milieret, non Sedeci*; quia Sedecias per- I

squalentes; et munera

et

thus habtebanl in

umanu,

889
offerrent in

PROLEG. PARS
domo Domini.
Igitur vel
,

11.

ART. XIX. DE BARUCH

qui pro
j ;

290

Uim

altare esse
et Unis

debuit in lempli eversi ambilu

offerrentur.

ubi

munera

luerunt

Quo in loco deinde haberi commode poHebraorum sacri ctus diebus solemnibus
in templo, elsi

historica omnia, nullum in vetere Testamento declaratum novae legis mysterium vidct Prophet verba legens potuisset interpretari Dcum

more suo

ipsum olim post traditam disciplinam Jacobo atque

Israeli in sigt.is
,

lanqum
in templo

dirutum esset. Idque dnotant

14
:

in portentis, in lege

data in
,

monte

Baruchi verba, cap.

1, v.

Et

legite librumislum....

Sin, in nebul

in

angclorum person

in

taberna-

Domini,

in die solemni.

culo, in templo tanqiim in slatione, in solio, in

fuerit

ma-

Sacerdotum ver quare nemo

Hierosolymis

jestate

post templi ruinas? Homines multi remanserant ad

buisse,

videndum se hominibus pra> atque inler homines esse versatum. Similiafer

in glori quasi
,

exoreendam terram
gisler

quos dimiscral Nabuzardan mac.

Iegimus in Proverbiis, in Ecclesiastico

ubi dicitur delicias Dei esse
sari,

in

Sapienli,

militum

Jeremioe

59, v. 10; senes ver, et

ad omne opus ineplos non

ferret.

erat,

cur Babylonem trans-

divinam sapientiam
,

cum filiis hominum vercum hominibui, cumelecti

;

Prxterea ex cap. 40 Jeremi, apparet non

finitimis regionibus

esse

cumque

iis

laborare

neque tamen ProrerbioEcclesiastici Christiano

paucos Judaeos fuisse, qui ex

ad

rum

locos, et Sapieniiie et

Godoliam se receperant rege prafectum terr Juda,

vers. il.

homine appositos
bebat Christiani
fuisse aliictum.
est, si dicalur

dicit Grotius; ilaque

nec fingere de-

Cum

GodoliJeremias pari 1er

habitavit in

me,'

hominis

dio populi, qui relictus fuerat in terra; Godolias viros

et

Deinde ver

manu alterum Barucho quid unqum incornmodi

mulieres et parvulos

qui non fuerant translati,

com-

virum Dei prophetam vaticinio suo ad

nihil

mendaverat rex Babylonis. Jam ver inler viros relictos in Judac, aut eos

Christum Dominum speclsse, ejusque inler homines

etiam qui post Chaldajorum

,

vilam? Si non
tius,

de sententi sua decederet Grosi

abscessum Hierosolymam redierant ex iEgypto

Idu-

quae tola hebraica est;

in

Prophetis spirilum

m,

etc.,

quo secesserant

priusquam gravissima

Dei agnosceret fulura, arcana, et spiritalia monstran-

tempesias cooriretur, quis neget fuisse et Joacbim sa-

tem
!

si

aequo animo pateretur vinci se vetustissimii

,

cerdotem

quem cm Barucbus summum sacerdolom

,

et sapientissimis Patribus

qui sacras lilteras scrutati

non appellet

neque nos appellamus. Credendum

fuisse inter sacerdotes qui

laj

suntpenitis,

mirum

ei

non viderelur, veterem Prophe-

men
nera,

est clariorcm
,

mini-

tam de Deo homine facto expressis fuisse locutum. Ete-

strabant

et

principem prsQStantemque pontificis muerat tant dignilate prxdilus.

dm nemo
munera

Ex quo

nim prler Cyprianum, Hilarium, Augustinum, Basilium, Ambrosium, Eusebium, Cyrillum Alexandrinum
in locis,

et aperlis inlelligilur sacra lieri sacerdotibus, thura

quos nuper commcmorabamus, Irenus adlib. 5,

adoleri,

offerri, atque agi

solenmia ad aram

vers.

lisers,

cap.

35

Tertullianus

contra

Domini opportune potuisse post cladem omnium maximarn. Quarum rerum causa scribit Barucb, vers. 10
:

Praxeam, cap. 6; GregoriusNazianzenus, de Thologie, orat. 4

;

Chrysosiomus de incomprehensibili Dei

,

Ecce misimus ad vos pecunias

cautomata,
et offerte

de quibus emite holo-

Nalur

orat. 5
,

aliique in Barucho, in Jeremi, in

et

thus, et facile

pro peccato

manna (id est, oblalionem), ad aram Domini Dei no s tri.

Prophct

in

divinis
:

Scripturis de

filio

Dei dictum

esse aflirmrunt

Post hc in
est.

terris visus est, et eitm

Nec ver Daniel, dm capite 3 queritur neque holocaustum, neque sacrificium, neque oblalionem, ne-

hominibus conversatus

Quare arrogantis novus

interpres seris temporibus scripsit, locum illum pi5

que incensum esse coram Deo

tioni

huic nostrne explica,

fraude esse ab homine Christi Jesu fide imbutoassu-

rpugnt. Loquitur ipse primo

sive loqiiuntur
in

lum. Sed

mos

est ille

intemperantioris

critici

qui

trs pueri in mediis ignibus

de misera forlun, qua;

pari lemeritale, pari et inconsideranti senserat pro-

se incurrerat Babylone
testari poterant

ubi nullo Religionis signo

,

pheliam de Chrisli Jesu

nece,

qusesila

Judaiis

pietatem suam

atque

in iide

conslan-

causa, cap. 2, Sapient.,suppositam fuisse post Salvatoris

tiam.

Quamobrem rogantDeum,
humilitatis spirilum

ut contritum

animum
tenuisofferri

raortem.

atque

sacrificii
,

loco suscipiat.
,

Qu;e

cm

ita sint,

plan constat nullam esse cau-

Deinde ut indicent miserrim

sira
,

pauperrim
negant

rarissime sacrum
,

fieri

ullibi

sacrificium solemne

et public

auctoritate pcrmisillud
al tari

sam cur Baruchi epislolam rejiciainus, quam Canonicam esse gravioribus argumentis ostensum est. Alieram quidem epistolam nomine Baruchi inscripiam
Syriac exsiantem, nullo auctorilatis testimonio

sum

cujusmodi profect non erat sacrificium

in

mu-

quod Hierosolymis
offerebalur. Siculi,
in aliqu
id
fit,

abjeclo et quasi furtivo

nitam refellimus. Ea cert novitalem

sapit,

cstqua

subinde

quanqum in hcerelicorum urbibus domo sacrum fit; quia tamen clam

merit dicimus sacriscilicet calholicoQ Religionis

Barucho adscripta quopiam Syro primis Ecclesia seculis, ne videretur Propheta decem tribuum trans

et contra publicas leges,

Euphratem deportatarum

oblitus, qui fratrum Hiero-

ficium

non esse, publicum

solymis degenlium meminerat. Apertiorest de supre-

oflcium.

A Daniele pariler auctorem Epislol Baruchi quaedam hausissc, supra demonstravimus opponi perperm.
Perperm quoque
objicitur illud capitis 3
est...
,

mo

judicio et future vitae pnis sermo,

quam

ut

Baruchi tati conveniat. Inepta prsterea multa et nuga toria de angelis Deo missis, qui Hierusalem everterent, et vasa templi pollutione
;

comma
j

Chaldxorum subira-

38, Post hc in terris visus

tanquam

Christiano
,
!

herent, narrt auctor, qui per otium, insulsitatem atque

homine

reliquis superposilum.

Primo enim Grotius

insaniam ea se excogitsse demonstrat.

W
De

DE DIVIMTATE ET CANONCITATE
ARTICULUS XX,
propheti Ezechielis.
validiora

SS. BIBLIORUM.
;

292

tuum repellendum
quidquam
,

nec desiderandum lira esset

quo nos munire magis deberemus, etiamsi

haberet causas Suae prsidia; quant magis

is

Ezechielem Levitic tribu filium sacerdotis Buzi

nn cum Jechoni,et proecipuo
militiae

cm
i

a Serai irifirmiora.

Negat

ille,

qualera scriplis re,

ac regni robore

liquit

Ezechiel ad nos devenisse librum

;

sed tantm

Nabucbodonosor, urbe dedil, Babylonem traduxit.

operis fragmentum superesse

libri reliquiis

quia incipit in nostris

Cpit ipse anno

ut

captivilatis

su* quinto

aetatis
,

ver,

sermo ab

iis

verbis conjunclionem
:

cum

plermque credilur, irigesimo

vaticinari

et viginii

alio superiore significantibus

Et factum

est in trigesi-

integros annos proseculus est futura prdicere.

inilio propheliai ait, se visiones

Nam

mo anno ;

priera ergo desunt, quoe propheta prscri-

Dei vidisse anno trigesiipse est

pserat,quia ab anno trigesimo nune exordium prophe-

mo: Et factum est trigesimo anno...

transmigralionii rgis Joachim,

annus quintus
trigesi-

tiarum ducitur. Ubi ver estepoeba, unde annus

repetatur? vel ubinam describuntur visioncs ante

iste
il-

quem annum

mum alii jubilaeo

alii

solemni l'deris instauratione

in

lum annum habitse? quiaJosephus,lib. 10 Anliq.,cap.

10, scribitinter Ezecbielis vaticinia et illud exslilisse

sub Josi regepostinvenlum

pontifice Legis librum,
alii

templo ab Helci

summo

Nabuchodonosoris aut
alii
,

de Sedeci

nunqum

visuro Babylonem, scribit et

nalivitate aut inilo regno,

denique Nabopolasqui

duos prophetiarum ab eo reliclos libros; nune aulem

in

sare Nabuchodonosoris ptre

novum

Chaldaicce

Ezecbiele legimus cap. 17,

v.

12

el

20, fulurum ut

monarchia3 initium fecerat, viclo Saraco, sive Chinala-

Sedecias Babylonem adduceretur, nuspim ver ut

dane Assyrio ducendum putant; at verisimile admodm est, qud et probat Hieronymus pnefatione in
Ezechielem
lari,
,

Babylonem non viderel alque unum tantm Ezechielis

;

Yolumen habemus, quod quidem Synagogae magn

ris

vi-

trigesimum

aelalis

Prophet annum no-

Thalmud

cap. 1, Bava Bathr, atlribuit,

non Eze-

quo ex

legis inslitulo sacerdotii

mimera

filii

Levi

cbieli.

inibant. Interfectum esse ferunt nationis suse princi-

Quis hc, et

si

quaa sint

horum
est

similia,
,

vim quaminitio

pe,

quem acriter de lege dserta, et lapsu in

idololatriam
j

dam habere
libri

putet?

Et factum

invenimus

reprehenderat. Obscuritate et calig'me prophetias suas

involvit, in principio potissimm.et

Josue, prophtise Joua*, historie Machabxorura,

une operis; quam

quai fragmenta non sunt majoris operis. Miror homi-

fortass ob
daei

rem Ezechielis leclione inlerdixerunt Junondm trigesimum annum assecutis ut et de

,

nem, qui
lain
et

videri velil Hebric pertus, ignorare vocu-

nihil

omnin

efficere

hoc loco prrctrr muta;

Canticis
rant.

canticorum legendis decreto pariter cave-

tionem verbi futur significalione in praeteritih

saep solius ofilts grati, atque ex usudicendi

vel

apud

Inprimis cm se vocatum Deo dixisset ad prophetaj munus, pramuntiavitcaptivilatem populi, atque urbis excidium ut verbis Jeremiae augeret fidem et vanam
,

Hebros

l'amiliari

in

narrationum exordio adhiberi.

Annum

trigesimum unde repetere quis possit, supra

docuimus, cujus epoebam,

quanqum ea
,

ignota nobis

spem quam pseudopropheUe feceranl populo,

slias vicinis

Judo-

esset scriptoris tate remotissimis

exploralam ta,

ruen animis depelleret. Prajdixil deinde graves angu-

men habebant

ejus aplatis

homines probe docti

unde

Genlibus advenuiras, populi sui reditum

,

in palriam, templique inslauraiionem

quibus subli-

tempus prophetis indicatum suppularetur. Ante annum ver illum trigesimum visiones nullas Propheta
viderat; vel
si

miore sensu Messias regnum, gentium vocaiioad fidem,

atque Ecclesiae constilutio signUicatur. Prophetarum

quas vidil

litteris

non

prodidit.

satis

quo scriplorc

didicerit

Josephus

vaticinatum
,

omnium

erudilissimus, atque aculissimus meril ha-

Ezechielem de Sedeci Babylonem non visuro

assequi possum. Si tamen

non

betur, quod gravibus senlentiis, nigmalieis visioni-

bus, metaphoris, figuris, similitudinibus,

profana

oraculum prophetam edidisse,

vel

verum est et istud vel solo sermone fudit,

per episto-

geienti atque arithmetica cognitione pra3 cteris ple-

ad regem misit, qui

in

id nunliaret, vel

nior

sit

atque abundet.

Quod ad stylum

attinel, S. Hie-

lam

prophetiarum librum nunqum relatamde verbo

,

ronymus nec satis diserlum, neque admodm rusticum, sed inter mdium et ex utroque lemperatum censuit, ut hominem decebat inter Chaldos agentem, ulentemque stylo eorum familiari. Viskmes vidit numro 22, easque ex ordine temporum, quibus visa
apparuerunt, omnes digessit; unde inlelligendi
cutatem
fusio,
diffi-

Dei ad se facto certiorem fecit

or.itionis dissimililudine

potuitque sine ull

et ad-

ulrumque asseverare,
Babylonem,
el
iri
,

duclum

iri

Sedeciarn

in

urbem regiam
quia

Chaldorum nunqum ab co visum

laberetur,

dm

di-

captum

in ilinerc, eflfcssisquc oculis in ur-

bem Chadi
tiar
:

deporlrunt. Duos ver exslitisse Josephi

maximam

res ipsa parit,

non lemporum conpro-

icvo prophetiarum Ezechielis libros

fieri

enim non posset

sacris

ut

eorum

nunqum assenaller omnin

codicibus,

Hune, quem habemus,

viri

divino spiritu
el

afflaii

intercidisset ex

omnium natiouum

pheiicum librum canonicum

dit

germanum
Deus
in

esse osien-

ad quas Scripturarum interpretalio manaverat. Siqui-

cm

ipsa

argument! et rerum fulurarum ratio,

nisi

dem
iisse

anle Josephi lempora duplici volumine Ezechie-

quarum cognitionem non

ptoris immisit, lu

animum

scri-

lem opus suum complexum, corumque alterum per-

veterum omnium consensus comnullis prseterea

nemo

alius iradidil. Rectis interprelamur Jose-

probat.

Quam ob rem

armis egemus
j||

phi sentenliam de hoc ipso Ezechielis libre ad nos

delato, qui olim in duas partes distrlbueretur,

ad Spinoiam adversarium atque obtrectatorem perpe-

primam

2or>

PROLEG. PARS
39 constantem
propter
;

II.

ART. XXI. DE

DAMELE
in officio

294

capitibus
sibilibus,

alteram reliquis facile divi

veluli

Babyloniorum regem

manere
invidi

quo
,

facilis
si

novum

argumenti genus,!

tuerelur publicam fratrum

suorum causam
,

forte,

quippe ad descriptionem urbis et templi, tribuumque distribulionem speclanlibus. Conflatum ex ambabus

hisce partibus tolum prophetiarum Ezechielis corpus efficit librum unum , quem ignoranti et levitate be-

quod erat maxime metuendum

lempesiatem

aliquam ad versus fratres commovissent.

Quod ver nostrx

descripsit ipse visa sua

disputationis

argumentum
et actiones
,

est,

non modo, sed

quas

braic somniantes Thalmudistse tribuunt opra magi-

rerum Babylonicarum narratione

librum

inlexuil

quantum
in

strorum Synagog magn,

quia futurarum rerum

scribi

ad suum institutum opus erat, omniaque

inclusit.

unum

prasensio extra terrain sanctam

eorum

arbi-

Librum istum

in

duas partes distri-

trai non poterat. Synagogam magnam receusuisse, mendis purgsse, evulgsse nilidiora Ezechielis exemplaria

buere optim possumus, alteram historicam, qu Nabuchodonosore, Ballhasare, Dario

gubernantibns
,

summum

iinperiuoi

non repugnamus

primum exemplar

descri-

qu?n sibi Babylone evenerant, perse-

psisse

nemo unqum

persuadebit.,

cutus est sex capitibus; alteram in duodecimo capite

desinentem, ubi, qua3 providit, nempe multorum re-

ARTICULUS XXI.
De
propheli Danielis.
,

gnorum interitum
daici regni

Messie advenium

et

mortem

Ju-

ruinam, Prophela eleganter tractavit. Qui-

Nabuchodonosor, Babyloniorum rex

anno primo

bus apposita sunt ejusdem prophel duo postrema

capila duas singulares historias complectentia
,

regni sui, cxpugnatis Hierosolymis, et acceptis Joa-

rOte-

chimo, Judorum rege, servitutis conditionibus, pueros de seminc regio forma et ingenio praslanles, institutos

ram Susanna3, alteram

nunc
pitis

Beli et Draconis.

Primum

ca-

put totius operis, cujusmodi in Hebraicis codiobus

exstat, et versiculus

liberaliter educatione

doctrinque puerili,

usque quarlus secundi ca;

instruclosque sapienli et disciplina traduci Babylo-

Hebraic scripta sunt

deinceps Chaldaicus est

(

nem

jussit

qui rgi in aul ministrarent

litteras

postqum

sermo, qui octavo capite desinit.

vers.

Sed

in capite 3,

Chaldxoruin

et

sapienliam didicissent. lntcr

24 ad 90, trium puerorum Canticum

Gratis Scripturis

et Oratio-

eos et Daniel adolescentior ex regi stirpe natus in

captivitatem raptus est,
Slratus
scripsit

nem Azari* Hebraicum exemplar non habet,

solis
in

quaa ex

ibique propheli; dono illu-

Vulgatam noslram derivala

multa pradicendo usque ad Cyrum

\

sunt.) Rurss ver Ilebraica redit loculio per tolum

Persarum regem, qui defuncto Dario Medo, alio nomine in Scripturis Astyage nuncupato, Babyloniorum
quoque regnum
obtinuit.

duodecimum caput continuata

i

quo apud Hebrasos

historias

Prophtie liber absolvitur.

Nam

duobus

ulli-

Cpit junior Prophela ab

!

mis capitibus descriplas Grci lantm codices exhibent,

I

impudicorum senum calumniis vindicare innocenliam

Susannae castissima conjugis Joachimi, eamque
popnli judicio liberavit, quod
f;lso

unde Latini sumpsimus. Genus oialionis neque

est
,

tain

amplum

neque tam ornatum

;

figuris

qum

maximam

gloriam ado|

calerorum prophetarum esse soleat

ad hisloricum

lescenli videnti acut, et Dei spiritum habenti

apud
:

magis

inclint, clarius et |)ressius.

,

omnes

peperit.

Deinde Nabuchodonosoris somnium

H;ec qua3 postremo loco posuimus

sunt majore

ex anime jam deletum de statua partim aure, partim argente, aire, ferre, testace divinits cogni-

copia rationum conlirmanda. In disceplalionein enim

quasti

'ncmque primo
sciipserit

illud

vocatur

Danielne ipse;

tum cm aperuisset,
auxit

quamobrem rex honoribus amplissimis hominum sapientisest interpretalus

:

met librum

Babylone captivus

an ver

Hebrorus aliquis legis sludiosus prop Machabaiorum

temp(ra fmxerit

sinium, quo rei cujuslibet cognitio et scientia perquireretur,

Danielem olim scripsisse? Rurss

sit

eumque omnibus Babylonis ad quem sic gistratibus prfecit

:

provinciis et

ma-

Prophetisne accensendus

Daniel, an
?

is

scriptori-

adibatur, ut ad

bus quos agiographos vocant

Terli

an historiae

ipsum de omni regni negotio referretur.

Susaniue, Beli, et Draconis, uti et Azari Oratio,

et

Ob id Nabuchodonosoris mus eliam fuit, cui propter

maxime abundabal
diminutum
est.
,

successoribus acceptissi-

trium puerorum Canticum verilate nilantur, et ca-

sapienliam, qu

omnium,

nonicam dignitatem jure obtineanl.9 Quarto, an ea-

nihil dignilatis

atque officiorum
i

rum

scriplor Daniel

sit,

uti

et

reliquarum partium,

Multa pralerea egit summis laudibus

;

quai sohe apud Hebra;os supersunt? Haie enim ornnia

vel infidles, vel Hebra,
vel heterodoxi in disputa-

celebranda ad religionis defensionem

contrivit,

idolum Beli

posil

draconem Babyloniis pro Deo habitum comoflf disrupit, et solum verum Deum coli opor-

tionem adducunt, ut convellant aut dubia facianl quai

pro scripti antiquitate
,

pro dignitate Danielis,

pro

tere doctrin, exemplis, re probavit.

Ab
est,

inimicissp

historiarum verilale et auclorilate divin, pro scriptoris unitate nos religiosissim slabilimus
Iiaijue
libri

expetitus ad
ctus, bis in

necem

atque

in

invidiam regum addu-

lacum Ieonum conjectus

unde lamen,

primo constituimus Danielem auctorem esse

Deo protegente, incolumis evasit inimicorum non tantm vituperationi qum detrimento gravissimo. Provectus aetate
let, Susis
,

suo nonine inscripti contra Porphyrii, Spinos;e,

Hobbesii deliramenla, quorum primus absurde exislimavit

cm Cyrus summam

imperii obtinuis-

temporibus
scripsisse
litteris
;

Antiochi
aller,

Epiphanis

Juiheum

creditur obiisse.

Nam

etsi

ejusdem rgis

quempiam
consignata

septem priora capila

benelicio Judis

omnibus concesso
,

reverti
exilii

commode
loco apud |j

post resiilutum Jud Machabajo

,

in patriam posset

mtluit tamen in

templum

tertius

afflrmari

non posse

Danielem

205
fuisse vaticiniorum

DE DIVINITATE ET CANONIC1TATE
suorum scriptorem. Etenhn, quan
Prophclire posilum
faciunt,

SS.

BIBLIORUM.

Danielem cum Deo colloquia habuisse. Neget

lib. 11, cap. ult., loquentem de Magni profectione liierosolymam atque

qum nomen
non
sit,

Danielis in capite

eumdem Josephum,
Alexandri

ex mullis tamen lotis, ubi de se ipso loqui-

tur, colligimus

Danielem conscripsisse

et scribendi

ingressu, inlcr caetera meminisse ostensi

libri Danielis,

Alexa: dro

mandatuin accepisse Deo, cui an paruerit, nefas est

dubitare. Capite 7, v. 1, legilur
lassar
rgit
:

in

quo Graecum quemdam debellatu-

Anno primo Dalvidit

:

rum Persas

significabatur,

cmque rex

se illum

ipsum
ut
tri-

Babylonis Daniel somnium

suo
:

visio

esse interpretaretur,

laetum permisisse Judaeis,

autem
brevi
ait
:

capitis ejus in cubili

et

somnium

scribens

patriis legibus viverent, et

septimo quoque anno

Si

sermone comprehendit, summatimque pertingent

butorum immuuilas daretur?

ipsius

harum rerum

scien-

Videbam

in visione

me,

nocte.... Capite 8, v. 1
visio

tiam aut negligit aut spernit Porphyrius, veris

jam

Anno

tertio regni

Baltassar rgis

apparuit mihi.

calumniam

et

negligamus et spernamus.
qui

Ego nem

Daniel...., et vers. 26, narrt se

jussum tegere,
:

Spinosae quoque refutata opinio est,

proprio

id est, aenigmatic proferre

visionem

Tu

eryo visio-

iugenio et perlinaci tempus definivit editionis prio-

signa, quia posl\ multos dies erit.

Et ego Daniel
repetit

langui...

Rurss cap. 12,

v. 4,

eadem

ob nosigilli

rum capitum libri Danielis templi purgatione per Judam Machabocum indiel. Quid enim ? Si Matalhias
Judie pater migraturus vit sludium legis
filiis

vum

sibi

faclum mandatum apponendi quasi

corn-

Hbro, ne intelligerenlur quae scripserat, antequm

mendans, promiss dirin procuratione

propouens exempta, qui adjutorem
experti,

et

eorum
Aza-

advenissent

Tu

autem, Daniel, claude sermones,

et

Deum

olim erant
,

signa librum usque ad tempus statutum....

intelligi

Ex

quibus

ereptos

ait

ab angustiis Ananiam

potest ita

rem

se habere ut proposuimus.

riam, Misaelem, Danielem, ut in Danielis libro narratur

?

Conlra haec ver, quibus Synagoga atque Ecclesia

Ananias

et

Azarias,

et

Misael credentes

liberati

semper adhibuerunt fidem

sunt usque ad
vaticinia

quid

tandem

increduli

sunt de flamm. Daniel in su simplicitate liberatus est

homines affermit? Clariora, inquiebat Porphyrius,

de ore leunum,

lib.

Machab., cap.

2., v.

59 et 60.

Antiochum Epiphanem, quai Danielis

Quare autem hc potis ex chronicis Chaldocorum

libris,

dicimus,

qum
potis

conveniat esse prophelis

sunt
praaterilarum

qum

Daniele capitis 3 et 6 et reliquorum

conjicit

im narrationes

rerum

scriptore

sumpta temer

Spinosa?

An

quia,

qum futurarum

vaticinationes.

ut inquit, priera capila Chaldaico

sermone complexus
?

Porpbyrium hoc modo disserentem copios olim

confulaveraut Melhodius, Eusebius, Apollinarius, ut

est

aller,

qui Danieli fecit additamenta

Sed quid
regiis

mirum Danielem Babylone commorantem,

neribus fuuctum, Chaldaicis
litteris

mu-

Hieronymus

quorum quidem Patrum operibus jamdi caremus. Yerm potestne quidquam dici absurdius, qum Porphyrio dicatur? Dixisset pariter
refert,

instructum/Tes

Ciialdaiorum vel lum prsentes, vel futuras, atque

ips etiam Rgis verba, et edicta diligenler exhiben-

auctorem Antiocbo Epipbane recentiorem esse,

intellexisset,

si

tem, usum Chaldaico idiomate, sermonem Hebraicum

tantisper

quai Daniel prdixit fulura post Anlio-

intermisisse

Deinde qum

insulsum est
annalibus

cbi relalem.

Nam rerum

eventu atque inteliectione

et
fiunt bistorica
i

dicere septem

priora

Danielis capita ex
si

illuminantur quag erant obscura,

Chaldaicis esse excerpla,

non

nisi
:

post Malathia

qu

prephelic provisa sunt. Im ver sanis argu-

obitum extrada
moriens
allegnt,

ponit

Spinosa
ipsis

Matalhias autem
capitibus

mentari debuisset pbilosopbus, Danielis peclus divino

Spirilu fuisse

quod ex
et

exprom

completum

quippe hisloriai omnin

ptum est? Numquid

Chaldaiorum
scriptis

senex

ille

fortissimus

consentanea sunt Danielis vaticinia.

ii

Cm

essent Reges

sumpserat? Cur eliam mavult

alter pri-

Babylonii Nabuchodonosor, Baltassar, Darius, erat

||

prima capita septem reliquis discerpi, ut

profect et Daniel, cujus sapienti, doctrina et justitiai

testimonium ddit Ezechiel cap. 14,

v.

14,

et

mam, postremam partem Daniel, quam praestaret, quid sibi anno tertio seposuerit? Cmque Daniel
,

cap. 28, v. 3. Exsiant Hebraica exemplaria in cano-

Baltassaris apparuerit

narret

capite

octavo

non

nem

post Babylonicam captivilatem inserla, antequm

etiam narrare
tassaris
sibi

in superioribus,

quid anno primo Balpropositis

septuagiula Scnes Scripturas

Gncc redderent,
si

in iis-

viderit?

Quam

interpretalionem

que Daniel se locutum, se scribere aggressum

tetur.

profi-

amigmalibus

altulerit?

quam vitam Babylone

ca-

Quid plura qurimus,

rationc

quidem duci

ptivus egerit?

E;edem cotdutationes valent

Danielis

et contra

amemus, non

abripi negandi cupidine?

si

Hobbesium
vissimis

quibus concluditur, dilucid probari gra-,

Yerm

neget jam Porphyrius,

v. 15,

potest, Chrislo

momentis scriptorum

germanita-

Domino, Malth. cap. 24,

Danielis prophetiam

tem. Nec ver Thalmudislarum opinionem curamus,

:ommemoralam et valicinium de irreparabili rum excidio Danielis appellatum? Cm ergo

abominationem desolationis, qu dicta
propliel, stantem
lib.

Jud.coviderilis
j

quos secutus videtur Isidorus Hispalensis,

gin., cap. 2,

lib.

6 Ori-

est

Daniele

in

perperm sentientes Synagogam magnam componendo Daniele laborasse. Nam fieri quidem
de Ezechiele dicebamus, Synagogae maginunc habenius al primos
;

in loco sancto....
,

Neget Josephum
alia

potest, ut

10 Antiq. Jud., cap. ult

cm mulla

de Da-

stros librum disposuisse, ut

litteris

niele dixisset, illustria hase

de tanto viro adjecisse?

reliquit Daniel, le-

tradidisse

non

nisi

Rabbini somniari po-

Quoscumque

libros

se conscriptos
ii

tucrunt.

guntur eliamnum apud nos, atque

nobis certam fidem

Prima expedit ad alteram causant progredimur

w
,

PROLEG PARS

H.

ART. XXI. DE DANIELE.

t, sed et tempus quo eventura erant, prfiniit
alii
;

298
cmque

Prophetane fuerit Daniel unde pra> propheticum nominari oporteat ? quam fortass
crediderit, qud teriri sine praijudicio potuisse quis
lict Hebraeis discrepamus; quippe ipsi

et librum Danielis

prophet mala prnunliarent t proptereaque regum

et vulgi

odium

in se concitarent,

bonorum prnuntius
li-

solonomine

his fuit Daniel.

Prclar etiam in Thalmudistarum

i, cleris

atque Prophetarum consortio Danielem seponant, caconjiciant ad calcem Scripturarum cjus librum esse non diffitentur. Yenonicum tamen et divinum rm Christi Domini pronunliatum Danielem prophe;

bro Megbillah, cap.

prophelis Jeremi, Ag-

g#o, Zachari, Malachi prophetis probatissimis an-

numeratur
rum,
et

Baruck

filius

Neri,
et

et

Seraia

filius

Maa-

si, etJeremias filius

et

H elei,

Daniel vir desiderioet

tam

appellantis, nos compulit

hanc causam suscipere,

intelligant

Mardochus

Bilsan, et Aggus,
ii

Zacharias 7

e saltem proiuturam, ut facilis omnes arbitrariam esse Librorum sacrorum distribulionem ab Hebra3is faclam, atque in re manifestissim He-

Malachias, omnes

prophetrunt anno secundo Darii.

Quidigitur causai essepotuit, curR. Maimonides in More Nevochim ade repugnet prophetam appellari Danielem,'nisi forte illajRabbinis odiosissima, quia apertis

non constare. Enimver nobiscum ii sentiunt exslare in Danielis Hbro oracula et vaticinia de futuris populi Dei, aliarumque nationum, et regnorum rbus divinits inspirata Danieli Prophetam
bros
sibi
:

cleris Christi Domini

adventum significando latebram

omnem

hebraico errori perlinacis tuendo prclusit?

Nain quas investigrunt causas abjudicandi Danieli

prophetici muneris, ineptas esse
illico cernit

aulem voca.renolunt, quia

in aul regi vivendi

alii

mo;

qui tan-

dum non

est seculus,
:

quem

prophet tenuerunt

tummod

adspexerit, et

quodam

quasi naturali sensu

quia eunuchus erat

eunuebos autem ab Ecclesi,

et

judicat, quin necesse sit rault arte

argumentum permult

populo Dei arcerijubet Deus,Deuter. cap. 23; eunuchum yero fuisse arbilranlur, seu qud preeposito

pendere. In aul regi vixit Daniel; at vixit

magis David aulicorum more,

et

vixit et

Samuel, vixre
;

eunuchorum

traditus

sit

custodiendus

seu

qud

Abraham

et

Moses prophetarum

officio clarissimi

Isaias cap. 39, v. 7,

prophetaverit egressuros de Eze:

vivendi igitur ratio neque prophetam qucmqueefticit,

chi viros qui eunuchi Babylonio rgi serviissent film

tuis,

De
et

neque prophetarum choro

stet,

cjicil,

dummod hoccon,

qui exibunt de

te,

quos genueris,
;

tollent,

quod prcipuum

est

prophet

praeslitisse et

erunt eunuchi in palatio rgis Dabijlonis

quai oplim in

vitai sanctitate exeelluisse.

Danielem quadrant; quia nusqum dicilur Dominum

ad Danielem verba habuisse, quai saip
Propbetis fecisse legitur
;

Eunuchum

fuisse Danielem, etsi Origenes

primm

cum

ctcris

postea Hieronymus aliique dederint, ex nullis tamen

Scriptural locis efficilur.

quia somnia potis sunt,

scripto retulit
;

Equidem
nec

illud

Ezechielis

qum

revelationes, quotquot Daniel

cap. 14, v. 14 et 1G
ejus,

Etsi fuerint trs viri

filios,

isti

inmedio
ac

tum in animum suggeritur, cm quis abalienatus animo est, suasque cogilationes pro arbitra suo non intendit quo vult in pacatam aulem Daquia prophelia
:

Noe, Daniel,

et Job....

nec

filias liber a-

bunt,
si

Hieronymus ex hypothesi dictum

:

explicuit,

dixisset Ezechiel
filios

Yiri
in

isli

1res

Deo charissimi,

nielis

mentem illapsus fuil

est.

inspirans Deus ; quia denique

sancla) fines prophelandi

eliamsi
se

haberent

periculo positos, liberarent

filios

nemini Judaio extra

terrai

munus concessum

Hscc sunt argumenta propter

autem non eriperent. Qnareindenon urgemus admodm Danielem genuisse

angusliis,
filios,

quidem ab
et

quoe refugiunt Hebraii propbetam Danielem nuncupare.

Bella hsec san et digna sludiis Synagogoc
test
!

virumse

prsiitisse, susceptis liberis.

Verm

Non poinlelligit,

neque quod eunuchorum pneposito educandum rex

tradiderit,

non esse propbeta, qui futura providet,

;

neque qud

Isaias futuros

ex regi slirpe

interprclatur

simain

solius

gnila intuetur

numine incensus remotisDei voluntale posita, atque uni Deo coqui tempus, numerum annorum, locum
qui divino

apud regem Babylonis eunuchosprscierit, Danielem

semivirum probat. Notum
exemplis, apud
satis est,

nec opus

id

habet
oficii

nationes barbaras
et

eunuchum

prcefinit rei evenluroe

licet Servatoris

omnium maxime, Christi videhominum qui Babyloniorum, yEgyptio;

nomen

esse,

non gencris,

cubicularium vel aulicum

interdm significsse,

aula minislerio praifectum,

non

rum, Syrorum regum lapsura imperia

et

proenovit, et

exsectum

quia etsi plermque

,

munus

illud in

spado,

apert praedixit; cui Deus aspiciendam proposuitalia-

nes conferebatur

quibus major

habebalur fides

rum rerum vicissiludinem, aliarum stabilitatem, quai modo ad polilica, modo ad sacra negotia referuntur. Horum ver omnium magnam copiam Daniel Deo pienus
erit,

interdm tamen
arctiore
tioribus.

et viris tribuebalur probatee virtutis

regum

amiciti conjnnctis, et rgi obsequenet Ilie-

San mullos ab approband Origenis

tradidit, docuit,

scriplam reliquit. Quid ergo

ei

de-

ronymi sententi de Danielis conditione removet sum-

quomins propbetam appcllemus plura complexum

prophtie singuli facere solerent, reliquis ob

ma
si

illa
:

exislimatio, in qu

suismet Hebris Daniel

fuisset,

quam
id

erat

quando contrario apud eosdem probro

:

insigniorem? Praiclarin hanc

rem Josephus
solulus
]ib.

re-

spadonem esse accepissent

in

omnes enim

cxsecli

centiorum

Hcbrocorum

praijudiciis

10
:

odio habebantur et contemptui Judaeis. Sed fuerit

Antiq. cap. ult., ceternum Danieli

prconium

Iribuit

neene Daniel eunuchus,

jure negatur,

medio relinquamus.

Illud

Omnia

ipsi incredibiliter, ut

uni ex maximis prophetis

eum

qui vi et tyrannorum injuria ab-

concessa sunt, omniquevil tempore Iwnoremet gloriam

et

scinderetur corpore, fuisse segregaium ab Ecclesi

et

apud reges

et

apud populum

est

asseculus....
alii

Non

Dei populo. Cur enim nullam

cum
10

fratribus habere

enim futura solm prdixit, quemadmodm

s. s.

prophe-

socielatem posset, qui tantam

mutilationis injuriam

m*

299
ab hoste pertulisset
?

DE DIYINITATE ET CANOMCITATE
Qud
si in

SS.

BIBLIORUM.
si

300

Spiritu sancto locu-

heterodoxi putant,
dissent
;

divinits scripta Hebrcei credi,

lus est Daniel, ut Hebrcei fatenlur, eliamsi prophetis

multque magis

si

Daniel ipse in prophel.i-

non adnumerent, necesse

fuisse fateanlur

est,

quein volunt eunucliuin

cum suum

cum

Ecclesi, et Dei populo socielate

ingredi EcclesiamDomini,

conjunclum.Quanqum non

Verm alterum de addilamentorum Danielis auclore deinde; nunc illud de veritale et canonicilate traclcmus. Veritatis ae divinilalis
teslis

librum congessisset.

Deuter. cap. 25, idem est, ac non frui amplissimis in

harum hisloriarum

cantici atque orationis

editio, in

Synagog muneribus, atque inter

carere
Isral,

caetera pr&cipu

est antiquissima
,

grca

qu ordine

omni jure ducendarum in uxores filiarum quo jure utique Daniel caruisset, si fuisset ab-

lemporum servato
liber Danielis,
tigerit
,

Susannee histori capit inilium

illa

qud

admodm puero

Daniele con-

scissus junior.
Etsi ver

quando

ipse florere doctrinal et sapientic di-

nunqum

dicalur Danielem

cum Deo
;

vina3 glori cpit. In

optim autem

Sixti
:

col-

edilione

grc versus
appositus
est

ille

poslremus capitis 15
,

Rex Astyages
Cyrus Perses

locutum, vel somnia tantm vidisse legalur

ter inde

insipien-

ad paires suos

et suscepil

quod Rabbinorum nugis patrocinetur. Commenlilium omnin est prophetiam

quidquam

colligitur,

regnum

ejus,
;

cum

reliqu histori Beli et Draconis

est in veteribus Scri-

conjungitur
pturis

quod argumento
Danielis

in verbis

Deo

prolalis positam putare,

qu

in signis

post exposita

visa

narratum fuisse

profecl, et in quibusvis

rerum futurarum declaratioper somnium cognovit,

in

Beli et Draconis

nibus

sistit.

Et Samuel

qudam

exlerminium. In edilione ver Theo:

dotionis caput 12 desinit

est

Et rex Astyages appositus

vel ut Theodoreti verbis

utamur

Prxfatione suorum

ad patres suos

et

erat Daniel conviva rgis, et

Commenlariorum

in

Danielem, perqudam, quemadrevelata, prce-

modum
est.

honoratus super omnes amicos ejus, quod est plan 14

capitis inilium
;

Daniel
,

sibi interdi divinils

,

ex quo

inlelligi potest voluisse

Theo-

noscendi

intelligendi
si

prdicendi munere donatus

dolionem indicare Susannae hisloriam 13 capite exhibitam non suo esse loco se collocatam, et rerum

Quod

de Samuelis laudibus detrahere non au-

dent, cur Danieli calumniam infrant? Stult eliam

postulant
,

ordinem postulare, ut 12

capiti

14

illico subjicialur.

abslrahi

quempiam debere
in

scnsibtis

et

Ide autem in nostris Bibliis ad calccm conjecta sunt

quasi

dementem

fieri,

ut propheta vadt.

An

existi-

hxc omnia
ticuin

mant, cm olim Deus

qui animo essent
sestu

hominum mentes

quia in exemplaribus Hebraicis deside-

illaberetur,

ranlur. Oratio
in

autem

Azariai, et trium

puerorum can-

eosque impelleret ad dicendum,

alios esse debuisse,

omnibus Grcis
;

et Latinis codicibus

omni
,

suum
duo

agilatione vacuo, alios, qui

,

locum obtinent

ex quo plan intelligimus,

ista

quodam

perciti

alios

qui vehemenliore impelu

partem olim fuisse narrationis qu traditum est pueros illx sos flammis,
i

abrepli, atque abstracli futura vel in audientium aures

Deo servante
isthrec

exiisse.

Unde

effunderent, vel legenda conscriberent, atque hos so-

enim factum
ediliones

esset, ut in

lum postremos

omnes Grcecas,

et Latinas

prophetia glori non caruisse, cseteros

?

pervasissent

ver inferiore gradu collocandos

Sed qum
!

quai vocant Addita-

insulsa

menta

el vel sepluaginta Inlerpretum late

Grcis

est haec partitio ad dignoscendos prophetas

Spiritus

ubi vult, et

quomod

Scripturis inessent, nisi et approbata fuissent in uni-

vult spirat,
,

prophetas

pariter

efficit

idemque manens quomodocumque eorum

institut. Daniel,

vers Scripturarum emendatione

fecit ?

quam Esdras per-

mentes moveat deque venturis rbus

ut propheta? caeteri,
in

Quamobrem

Syris, ab Arabibus, ab ^Egyptiis

omnibus
somnis
vidit
;

et leguntur et probanlur.
,

ut cteri, cogi,

tationem removit sensibus; ut cteri

Huic non conjecturai modo

Ecclesiae

sed certa? veritati ex

abalienato

animo interdm
Daniel
,

fuit;

et vicissim
,

cseteri,

quomod

Patribus major accrescil fides tanqum salias libii

tranquillius interdm

neque
pudet
fit,

cras et divinas Scripluras commendantibus

Danielis partes
,

facti agilaliores

prophetrunt. Quid ergo inler Danielem et reliqnos

intererit?

quas canonicas esse defendimus. lre:

Sed

et ta>det

jam

et

lirce

argumenta

naeus

lib.

4 contra lianes., cap. 44, heee habet

Et

audient eas,
diutis versare,

quod e inanius
Jeremias

qu

sunt Daniele propheta, voces

le,

Semen

quo p!us ingredi-

mur. Ezechiel Babylone extra

Chanaan,

el

non Juda, species seduxit

qu;e verba

Israclilicae terrai limites

prophetam

sunt Danielis ad impudicos senes, cap. 15, v. 56. Iteegit

;

in

/Egypto multa est

vati;

rm ibidem
dixisse

Irenceus

cap. 2, seribit Danielem pre-

cinatus, ibique prophelicam diguitatem non amisit

neque Deus

phelam Cyro
:

interroganli quare
colo idola,

non adoraret Bel,

quod relatum
est in

ullo adslringitur loco, ubi

sanclorum ho-

minum animos

Quoniam non

invadere debeal, ut propheticum

mu-

nus accipiant. Itaque Daniel exsul palri poluit eximius esse propheta, cl rvera fuit prophetic doctrin
excellens.

capite li
lib.

Danielis, v. 3 et 4.
ait

Clemens Alexandrinus,
:

4 Slrornat. de Susann
:

Taceo enim Susannam,

honestatem vel

et

Mosis sororem

illa

verb per

summam

ad mortem usque procedens, cm ab inlemperantibus condemnatur amatoribus,

persistit frma, et

Cm

de duabus primis partibus celeriter quidem,

sit, lertiam
,

constans
:

teslis

sed salis dictum

sannec, Beli
,

sumamus de

histori
,

Su-

pudiciti. Terlullianus, lib. de Jejun., cap. 7

Aspice
,

et Draconis

oralione Azari
divinits sint

triumque

Danielis

exemplum

circa

somnium

regis Babrjlonis

et si

puerorum canlico, an ver ac

commen-

Deo

miserabilis, leonibus in lacu fueral horribilis. Et

:

data mmorial Dubilandi causa nascilur ex Hebrais

codicibus, ubi desunt Rsbc omnia, non defiitiifr, ut

cap. 9

Sicut Danieli in lacum leonum esurienti pranest.

dium metenlium exhibitum

Et de Coron milit.,

601 cap 4
:

PROLEG. PARS
Et Susanna injudicio revelata

II.

ART
I

XXI.

DE DANIELE.
in Epistol

302
ad Africanum

argumentumve-

cuturum? Origenes quidem

conjicit

lundi prslat.

Origenes ver, epistol ad Jul.

Africanum histori

pressisse, ne

Susann refragantem
storiam Susann,

scribit manifest

non tam

h-

Hebros data oper historiam Susann supapud posteros probrosiora impuritatis seniorum suorum judicum atque injustiti monumenta
restarent.

qum

Beli et Draconis, orationem-

Sed non placet doctissimi

libri

viri

conjectura,
:

que Azari,

et

puerorum

hymnum
:

in Ecclesiis

omni-

quam
mi,

auctor
fuit

Genealogiarum infirmt
filia

In diebus

aperlis bus circumferri. HomiliS inLeviticum deinde Sed tempus est nos canonicarn historiam esse docet

Sedeci

quoque Susanna

Helci, uxor Joathi-

cum qu duo
si

seniores judices concumbere volebiml,

adverss improbos presbyteros uti sanct

bus,

Susann
et

voci-

minantes,

noluissct,
;

criminaturos

eam concubuisse
;

qua$ Uti rpudiantes historiam Susann de

catalogo
suscipi-

cum

aliero adolescente

atverb ipsa noluit

Daniel auiem
,

divinorum voluminum desecrunt; nos autem

in sapienti su liberavit

eam

per inquisilionem

quia

mus,

et

contra ipsos
in

opportune praferimus.
:

Rursm

non consentiebant testimonia eorum. Eccur ver trium

commentario

Malth.

Usi sumus hoc Danielis exem-

puerorum hymnus, oralio Azari,

Draconis
in

hisloria Beli et

plo non ignorantes, qubd in Hebro positum non est;

Hebraicis Scripturis pariter desiderantur,

sed quoniam in Ecclesiis tenetur

alterius est temporis

qu

nulli ex

proceribus Juda;oruin infamiam crant

nalionis gloriam

requirere de hujusmodi. Cyprianus, epist. olim 4,

hune

im ver ad Judaic
conferunt? Mult
tilatis,

summoper

45

Ne

las vos eorum nec auctoritas (allt, qui ad

respondentes, skul
et
:

sat.ius est dicere,

mal acceptis,mu-

duorum presbyterorum nequitiam

pudicam Susannam corrumpere
Iterm epist. olim 56
,

illi

jacentibus in situ et squalore Hebraicis libris,

violare conati sunt.

Hebraicoque populo incendiis, ruinis, caidibus perculso infeliciter partes quasdam

libri

nunc 58

Sic

et

Daniel

cum

Danielis periisse,

compelleretur adorare idolumBel, in asserendumDeisui

qu apud

Hellenistas Alexandrinos, jEgyptios

earum
Orige-

honorem plen
ego, nisi

fidei libertate prorupit, dicens

,

nihil colo

lection mirific delectatos in Grrceis litteris incolumes

Dominum Deum meum

et liber

qui condidil
:

clum

et

manserunt. Illud
nis

demm

hc

in re validiusest
,

terram. Addatur
lacu leonum ad

de Oper. miseric.

Danieli in

ejusdem responsum

ad Africanum

maximam

prdam jussu
Conjungere

rgis incluso

prandium
pos-

exemplaribus, quibus semper usa Ecclesia est, praeben-

divinits apparatur.

cum his Patribus

dam
diecs

esse fidem

sumus et Ignatinm marlyrem,

nasium,
sium,
epist.
lib.

epist.

ad Magnes., Alha-

in re discrepent.

quanqum abHebrorum libris aliqu Non enim ad arbitrium nostrum coet fingimus,

ad Serapion., et Marcellum, Ambrolib. 1

formamus
fieri

neque jacentes

sustolli-

3 de Spirilu S., cap. 3;Dydimum,

et

de

dhis

sed in Ecclesia semper adhibilos tanti facimus,

Spiritu S.,

3;

Hilarium in Psal. 25; Basilium,

;

quanti
et

ab omnibus catholicae Ecclesia) auctoritas

Comment, in cap. 3 Isai Gregorium Nazianzenum, orat. 27; Severum Sulpitium,lib. 2 Hist. Sacr. Augu;

consuetudo dbet.
Auclorilatis hactens proposita;

pondus non levant

stinum, serm. 343, de Susann et Joseph Fulgentium,

;

alterius Ecclesi Palris privala opinio, alterius dictum

qust. ad Ferrandum. Hi enim

summ

consensione

specie contrarium, alterius ver silentium, tuni

cm
quod

hislorias ipsas ab heterodoxis in controversi positas

maxime

loqui et affirmare debuisse videbatur,

Ii

si

partem esse
adhibuerunt;

sacri

texts judicrunt
,

quoniam

alii

sentimus, ipse sensisset.

sunt Julius

ille

Africanus

verba, ubi opus erat

alii

Susann, Daniele usurpata

Scripturarum perilissimus, qui hece Danielis fragmenta

contempsit, Eusebius et Apollinarius
,

totam historiam ut Spiritu sancto

qui Porphyrio

descriptam attulerunt in exemplum virtulis

et tulel divinae.

human

canonicarn auctoritalem historiarum Susann, Beli et

Draconis non opposuerunl,

Melitho
,

cm commode
,

potuissent,
,

Desse in Hebraicis exemplaribus isthc fragmenta

vident

Cyrilius Hierosolymitanus
I,

Epiphanius

In-

omnes Hebraic

periti, et

ns

sed desunt et alia

nemo negavit hactemulta qu divina esse et ca-

nocentius

Gelasius, aliique qui in catalogo sacrohislorias Danielis prtermi-

rum librorum recensere

serunt
,

nonica sparsim in hoc opre validioribus rationibus

Theodorelus

qui in Danielem commentaria

illustrais

ostendimus

sed hebraismi, ut aiunt, multi occurrunt

scribens,

easdem neque exponendas neque

;

in oratione, ex quibus erudilus quilibet perspicit, olim

das suscepit

denique Hieronymus, qui sa?pe fabulas

fide

ex verbis hebraicis oralionem fuisse confeclam

sed
Ile-

nominando, ne
cavit.

quidem dignas narratones judiHebraicos codices insisiens,

Theodotio Christianorum hostis capitalis, atque

braicae veritatis tenax
,

anno

fer

r
;

vulgaris 185 isla

Nam Julius Africanus

arbitratus est

omnia Graec reddidit summ

fide

reddiderant autem
;

quidem Grsecos hemines ad voluptaest ab Origene

multis antea seculis et septuaginla Seniores

admodm

quemduo Ecclesi Chrisli inimicissimi Aquila circa annum 130, et Symmachus anno ferm 200, qui utique ex Hebraicis litteris Grcas interpreet alii

tatem machinatos essehas narratiunculas; confutatus

autem optim

rum

testimonia produxit.

qui omnium EcclesiaCondonandum iis tempori,

bus Africano erat suum

illud

judicium, quandocanoEcclesia

tationes fecerunt.

Olim

igitur

additamenta Danielis in
exciderunt

nicas libri Danielis partes

omnes

nondm

Hebraicis quoque

codicibus exstabant;
,

sanxerat

nunc contra

et

impudentissimus haberetur,

autem lapsu annorum

temporibus.

maximis reipublic judaic

arbitretur, se cert conse-

et societatem
Julii opinioni

cum

Chrisli Ecclesia dirimeret, quisquis

Quomod

id acciderit, quis in tant loco-

conlumax accederet.

rum et temporum dislanti

Eusebius ver et Apollinarius graviore causa con-

SUS
ira

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
Porphyrium
institul

SS.

BIBLIORUM.

504

de veritatc prophetiarum

braico

non habenlur, Hebri soleant dicere, qui

me

Danielis consulte abslinuerunt canonicas dicere historias

crlminalur, slullum se sycophantam probat.

Non

enim

majore Ecclesiarum parte cert admissas

at

quid ipse senlirem, sed quid

leant,

Mi

contra nos dicere so*

si

propler discordem Hebraicum textum Porphyrio dubitabiles,

explicavi

quorum

opinioni,

non respondi in

neque
sigillo,

ullo generali et publico deercto, quasi

prologo brcvitali studens, ne non prfationem, sed librum

viderer scribere, pulo

Ecclesi
qui cerla
versarius

obsignatas. In quo laudandi

ii

sunt,

quod [subjecerim

dixi

enim

de

cum

disputabilibus non conjunxerint, ne ad-

quo non

est

hujus temporis disserere.

ali

causam traduceret, non reprehensibi

dendi qud majoris auctorilatis Ecclesias

Irocinari tacuerint.

pa-

Jam ex bac Hieronymi et Rufini concerlatione habemus copiosissim quid ad argumentum Hieronymo
pelitum respondeatur. Fabulas ergo appellat non suis,

Responderunt tamen, ut testalur

di-

Ilieronymus promio Comment, in Danielem, par-

sed Hebracorum verbis, quos reiutsset utique, nisi

sibi in

lem esse prophtise Habacuc, ut post pauca

cemus.

co loco consulendum fuisset brevitati

quo

satis

ostendit, se ab approbandis illorum calumniis

Melitho, Cyrillus, Innocentius, Gelasius, et cseteri

alienum esse. Utile vidbatur S. doctori exponere in

Prologo repreliensiones,
nielis hislori?, ut
tis
is

quotquotcalalogo sacrarum Scripturarum confecto pra>

termiserunt de Susanna?, de Beli et Draconis hislori,

in

quas ineurrunt

illa;

Da-

aliorum studia excitaret ad veritaillas

dcAzari, ettriumpuerorum laudalionibusmenlionem

habere, nihil causa* nostra3 officiunt.
nielis

defensionem

repreliensiones aulem
lib.

refellendi
in

Cm

enim Da-

locus non erat. Reips,

Comment,

Jere-

librum recensuerint, parles quoque singulas, cuin Ecclesiis,

miam ad

cap. 29, liistoriam Susanna: Daniele scripini-

jusmodi legebanlur

recensuisse credendum

tam ne dubitans quidem, verba Danielis ad duos

est. Aliquid forlass negolii facesserenl, si

quidpiam

pudicos senes dicta usurpt, et ex tol hislori locum

Jeremia sccundm Jud;corum sententiam interpretatur.

non divinum

in Danielis libro excepissent,

:

quod

divi-

num
unde

esse affirmamus

verm quoniam nullam omnin

istos Danielis ex-

Commentariis ver
Hebraico

in

Danielem

ait

se de

iis

exceptionem habent, quis putet nobis esse contrarios?

et omiserit
:

qu*

in

canone non exstant,

id

sensisse

Theodorelus locos
?

quod Origenes, quod Eusebius, quod Apollinarius,

qui de
riwit.
iis

plicare

quid inde incommodi

in

primo Scriptura-

Prophyrio respondere non debere se dixeii,

rum canone, in Hebraico videlicet deerant. De Hieronymo sigillalim agendum est, qui Hebraico
texlui, neglectis Graecis et Latinis editionbus, visus

Atqui 1res

lict

apert non dixerint canonicas

esse historias, propterea quod jus certum non erat,

neque

ullius edicti verbis

expressum

de hisloriarum

est

plus cteris primas dferre.

sic loquitur
:

Ipse prrcfatione in

tamen
tavit

veritate

nunqum

dubilrunt. Itaquc nec

dubu

Danielem

Daniel apad Hcbros nec Su-

Ilieronymus, neque appellare consequenter fa

:

sann habet

liistoriam, nec

Injmnum trium puerorum,

bulas in suo sensu potuit

ditu jucundas, et ad

nisi fortass historias au-

nec Beli Draconisque fabulas, qnas nos, quia in loto

orbe dispersai sunt, veru anteposilo, easque jugulante
subjecimus, ne videremur apud imperitos
tent

animorum delectalionem aptas

vocaverit fabulas, ut Bellarminus et Sixtus Senensis

explicrunt.

magnam

parlibri

voluminis delruncsse. Post inulta ver contra

Argumenta

caetera, quai contra

,

harum historrarum
tractavit Africanus,
igitur

verilatem objecta magistro

quodam

Judceo historia:

veritatem urgeri magis possunt

rum

Susannse, Beli et Draconis derisore, concludit

quo nemo aeris

Opponebal
ille

obstitit

ab ipso

sumamus.
dicitur,
afflu-

Jlis et talibus

argumentis apocrgphas in libro Ecclesi

Origeni illud

cum

veritatc cohoerere

fabulas arguebat. Super qu re lectoris arbitrio judicium

derelinquens, illud admoneo....

non posse, quod de Joachimo Susanna; marito

Hc

loquendi ratio ve-

sedem atque hortos amplissimos habuisse, atque

xisse divitiis.

hementer Rufino
Quis ergo in

displicuit, qui et lib. 2,

adverss
:

Quomod enim

captivus

homo bonis
in

Ilieronymum abrasas ab eo Scripturas criininabatur

ist

omnibus

spoliatus splcndidas incoleret

alii

domos,

quas

virorum eruditorum copia ausus

est

insigniores

captivi convenirent honoris

grati,

J nslrumentum divinum, quod postoli Ecclesiis tradiderunt,

et

et viridarium

arboribus consitum ad oblectationem

:

deposilum sancli Spirits compilare? Annon

possideret

Ilerm

qu ratione componatur dura

auctoritale,

est compilare,

cm qudam quidem immutantur,

et

en or

servitulis condilio

cum

quam

seniorcs

dicilur corrigi?

Nam

omnis

illa

hislori de

Susann,

impudici, et populus retinuerunt judicandi, et decer-

(ju caslitalis
abscissa
est, et

exemplum prstabat

Ecclesiis Dei, ab isto

nendi reis supplicii, ut in Susanna: hislori narralur?

Credibile

abjecla, alque posthabita, trium

puerorum
Dei

enim non

est,

aul suos ex

propri gnie

hymnus, qui maxime diebus solcmnibus

in Ecclesi

Hebra:is fuisse judices, aut Danielem, vcl

populum
necis ha-

canitur, ab isto et loco suo penits erasus est.

Yerm

Daniele revocatum ad judicium jus

buisse, ut
tur,

vitoc et

non

tulit diulis

Ilieronymus, se mal ade accipi

primo innocens matrona morte damnarc-

Rufino,

sed Apologi 2 se omnibus purgavit, Rufi-

postca senes, jubente populo,

pnam

sceleris,

nuiiquc lacessivit, inquiens se

protulisse,

Hebrorum

senlentias

et

calumnia: darent. Deinde Danielem pucrum adhuc,

auctoritatis

non suam,

et brevitatis causa
:

eorum
refero

ar-

omnisque

expcrlem non audsset populus

,

gumentis non respondisse

adverss

Quod autem

quid

contra judicum

senum testimonium

qui celale atque

Susann

liistoriam, et

hymnum
qu

trium puero-

existimatione officio parla clamores Danielis ab inilio

repressissent.

rum,

et

Beli Draconisque fabulas,

in volumine

He-

Sed ne puerum quidem lum

fuisse

Da-

,,

505
nielem constat uspiam.
talione Jechoni
nielis servitutem,
,

PROLEG. PARS

II.

ART. XXI. DE DANIELE.

qui ut ipsi

306
tribuit, sic et

Nam
,

Ezechiel anno 6 deporfer annis post

vim maximam

ad eum ani-

id est

novem

Da-

mos auresque
sibi scelus

convertit populi vix satis persuadentis

:

cm

paul ante, ut fertur, Susannoc

historia contigisset,

de Daniele loquitur viro actale

,

suscitavit

admissum Cmque duceretur ad mortem Dominus spiritum sanclum pueri junioris

cap. 13, vers. 45.

,
,

quat enim Danielein Jobo et Noe qui filios silet omet filias non liberarent justiti sua. Dcnique im ill historia, silent Hebrsci nin Josephus de tol
majore
;
:

cujus

nomen Daniel,

Puer profect

tum
est.

erat Daniel,

neque Ezechielis testimonium contra

,

Nam

Ezechiel anno 6 deportatione Jechoniac

et

ver et pernegant quidquam eorum accidisse,

Danielis additamenlis leguntur.
Julio Africano responderat Origenes, ut

qu

in

Danielem cum Jobo

tem anno fer 4

Noe comparavit

Daniel aufe-

captivitalis judicium

de Susann

monuimus

cerat, in

quo

et

sapientiam suam populo probavii. Si

adversarium alterum disputantem produximus, patronem alterum adiiibeamus. Joachim Susannae maritus, quicumque is fuerit, sive ex regi slirpe,
quare
si

ergo commendatus est ab Ezechiele annis ferm sex postqum innocentem mulierem periculo libcraveidemque puellus migraverat babylonem, non rat
,

sivc ex aliis nobilioribus captivis,

vilate suis uti fortunis
,

potuit in capli-

seniori,

neque adulto, sed juniori

tribuit
et

Ezechiol

donium

ac prscdium vici-

pra2Conium. Comparatur autem

cum Noe

Jobo sive
,

num

possidere, Judaeos ad se confluenles honest re-

propter ejus justitiam exploratam omnibus

et corn-

cipere.

Quot unqum

in

utrque capUvilate cl Assy-

pertam, sive propter

ratione,
et

famam

quam

ex Susannoc libe*iiu

riac, et Babylonic isl rbus

omnibus ad

vitae

comin

moditatem necessariis abundrunt In prima Tobias

fuit,

acquisierat,

somniorum rgis rrtterprciati^JKi quque in juniore adhuc late par

erat

ejusque nepos Achiacharus

liberalitatc,

aller

profus

natu majoribus.

Israelitas

et largis

clecmosynis clarissi-

Silentium Josephi, et Hebrasorum contradictio probat solm Judos

,

mus,

aller regiis

muneribus. In Babylonic Mardo:

quia historiam in canone suo non

chacus, et

Nehemias apud Regem graliosissimi

quare

habebant, habuisse suspectam. Josephus enim,

in

cm

ergo et Joachim Susannae maritus non potuerit splendid vivere,

Ilebro nihil eorum reperiret,

siluit

rem

fralribus

cm
,

praesertim ignoremus an amplior

odiosam. Caeterm non

auctore
libri

modo

supra nos docuimus ex

domus

esset

et

pomarium magnificentius
jussisse ut captivi in

qum
?

Juchasin

seu familiarum cognilam esse

,

conveniret Judaeo paul ante traduclo Babylonem

Judis Susannae historiam

verm

et S.

Hieronymus
Sedeciam

Hts accedit

Deum

Babylone do-

commentariis in Jeremiam nuper commemoratis refert

mos

aedificarent,

plantarent bortos, fructus comede-

ex Hebrorum sententi

Achabum

et

rent, filios fdiasque gignerent, pollicilum prosperita-

frixos rege Babylonis in sarlagine, Jerem., cap. 29,

v. 23, esse presbyteros, qui fecerunt slultiliam in Isral,
et

tem, Jerem. cap. 29, vers. 5;

at si

omnin
,

fortunis

omnibus
obsequi
dici

Babylonii Judaeos
divino
proccepto

spoliassent
?

quomod

mcliati snnt in uxores civium

suorum

quorum uni
Addit

potuissent

quid autem
primis capti-

loquilur Daniel inveleralo dierum

illos

malorum

aequius potest,
suae annis
?

qum Joachimum

prtexuisse libidinem suam, ut

,

Hebri putant,

vitalis

ad fundos acquirendos se appli-

generatione Messi

quem ex

se oriturum dicebant

cuisse

mulierculis, ut corpora sua prberent quasi futuraa

Christi
tos
,

In e seryitute jus vilae et necis Judaeos relinuisse

matres

eosdem
quidem

et castitali Susannse insidiaesse

non

est

ade creditu

difficile.

Soient enim victores

,

et convictos

Daniele ; sed latam in

subaclis populis interdm permittere

ut suis legibus

eos sententiam rege Babylonis, qui in captivos et victos

vivant, suisque tribunalibus utantur, quod quidem

habebat imperium. Igitur Susannae historia non erat

Judrcis

neque

insciis

reipublicae magistratibus

fit

neque

li-

omnin incomperta, quanqum

in

quibusdam

centis agi conceditur; sed vel dissimulatione, vel

factum variarent. Historiam ver Beli destrueti, Drnconis occisi, sacerdotum interfectorum, vers. 27,
cap. 14, ad

approbatione est in usu,

tio
,

cm legum
Ita

est percepta

ra-

quibus captivi reguntur.

Romani permiserunt
acris
lib. 7,

Judaeos se superatos suas et leges et consueludines

sequi. Judaeis

habemus
Pugione

in Bcrescith

postremum nsque Chaldaic descriptam Rabb Raymundo Marlini in

23, art. 7, relaam,

Romanus imperator rebellionem

et vivere

fidei, p. 3, dist. 3, c.

quam
quoe

exprobrabat, ut Josephus scribit, de Bello jud.,

cap. 13
:

qui Latine reddit, ne

legit in

verbum quidem mutt ex

iis

Leges servavintus patrias

sed

vos non

nostro Daniele.

Quomod

igitur

negent omnin

solm

discretos,

cum

aliis

etiam vestr

voluntate

Judaei

quod

in

suis

commentariis usquequque pro-

concessimus. Rvera

cm

mulli inter captivos nobili-

batis et vulgalissimis descriplum reperitur ?

tate, fortunis, grati potentes essent, quid obfuerit,

Quartum nunc
quscrendum
dicaverit
,
:

restt de Danielis

prophet person

cur potestas judicandi damnandique reos populo

vertebant

illi

an ipsemet innocentiam Susannae vinet caetera quae in

litteris

criperelur? Chaldaei et ipsi in adulteros ign animad:

ejusque historiam, perinde

He-

quoeumque ergo morlis gnre

Judaei cri-

braicis Bibliis desunt,

tradideril, ac

men

illud vindicarent,

non admodm intererat Baby-

prophetias, quas ipsummet conscripsisse demonstra-

loniorum,
Daniel ver non aetale, aut nominis existimalione
aut fam sapientiae
,

vimus? Plan sanctorum Patrum testimoniis confecfa jam res est. Qui enim totum volumen Danielis divinas
esse Scripturas tradiderunt
ptoi
,

aut disciplinai studiis fretus se

ii

et totius pariter scri-

opposuit senioribus

sed Spiritu sanclo excitatus

em Danielem

affrmrunt.

Magnam

huic sententi;c

507

DE D1VIN1TATE ET CANON1C1TATE
graecae ediliones, in quibus

BS.

BIBLIORUM.

308

vim tribuunt vetustissim

servetur
iile

rum
diri?

agnovit librum Danielis Susann histori exorprofect credam septuaginta Interprtes

eiorditur Danielis liber ab bislori Susanna3, ut temporis ratio

:

unde primm ingentem

qui postea se

sibi

famam

Nunqum

peperil

ipse,

somniorum

rgis in-

viros et doctrin et fide illustres peecsse ade, alijue

terpretem,
praestitit.

et

futurorum

cognilorem

clarissimum

ab Hebraic veritate discordasse

vertendo,

in

prophel Daniele

Cm

autem

in

eodem

libro contineatur Beli

quemadmodm

et

Origenes observavit edi-

et

Draconis contriti atque interempli narratio, quid

,

tam eorum nomine interpretationem esse vitiosam,

atque ab Hebraico exemplari discrepantem, ut propterea 5n Hexaplis, ubi Hebraicum etiam textum hebraicis scripserat
et Grcis characteribus, Danielem ex septuaginta Seniorum inlerprelalione prsetermise,

dubitemus Danielem ipsum

cileetorem
,

et

horum mirabilium

et

rerum

se

gestarum scriplorem agno-

scere? Conferamus decimi quarti capitis initium

sexto capite
valebat,
,

cum

in

quibus de grati
;

qu apud regem
esse virum in:

sermo
,

est

profect
,

eumdem
,

ril,

ne

in

edem pagina
Quapropter

esset in oculis
et

omnium

tanta
in

venicmus

non duos
ejus
et

alterum alterius dissimilem

et
;

diversitas.

Hieronymus, comment,

Lrai autem Daniel conviva rgis

honoratus super

Danielem, cap. 4, ilerm monens, judicio Magislrorum

Ecclesi repudialam edilionem in volumine Septuaginta

omnet amicos

cap. 14
,

v. \

Daniel super abat

ovines principes
eiai inillo.

satrapas

quia Spiritus Dei amplior

descriplam,
llebro,

eamque Theodotionis susceplam, qu

illo

et

Porrb rex cogitabat constituer e eum super

cap. 6, v. 3 et 4. Atque

et cleris translationibus

coigruit, repetit se

omne regnum,

bc

satis super-

nescire qu ralione in

septuaginta Seniorum vo:

que sunt pro re nosir.

iiaud ignari

lumine tam multa prlereantur

fals

ide utique

quia
Ita-

quidem sumus Hicronymum promio

eorum conscriplam nomine suspicabatur.

sibi

<v->u:neniariorumin Danielem duo dicere,

qu dubiam

que non aberrrunt vero, qui tradiderunt, ignolum

iulerpretem nimium

admodm banc rem

Beli
,

faciunt

alterum est, Apollina-

arrogantem quod vidisset in

rium, et Euscbium Porphyrio respondisse Susannue,

et
filii

histori Beli et Draconis,

Draconis fabulas parlent esse propheti HaJesu de tribu Levi

:

didisse ab

Habacucum nominari, creeodem quoque hisloriam illam in scripta

bacuc

alterum ver, secimdm

i'abulae

relatam, quoniam solcbant prophelae, quae sibi acci-

sepluaginta Interprtes in litulo ejusdem Beli

inscribi
filius
:

debant, mmorise prodere.

in

Cm

ver primm

id sibi

Homo quidam
:

erat sacerdos

nomine Daniel
,

animum

induxisset,

rem pro

cerlo tenuisse, et ca-

Abda

ex quibus utrumque, quod posuimus

la-

piti illi,

ubi histori narrabalur, falsum tilulum pr-

bat.

Nain

si

Habacuc ea

scripsit, fals Danielis

si

nomen

posuisse.

supponilur;

quemadmodm

idolum Bel Daniele

Quid ergo Eusebii atque Apollinarii judicium metuamus, qui et falsos codices seculi, calumnias atque
ictus Porphyrii dccinare

sacerdote, sive viro Levilicse tribus subversum est,

non Daniel propheta subverlit

ex regio gnre ortum babuit.

qui tribu Juda, atque

tantummod qusierunt

et

quae Septuaginta de Beli et Draconis histori scripserant, ipsi ad Susannce historiam

Verm
ginta

bujus quocslionis explicatio pendet ex judi-

quoque plus quo

cio Ecclesiai de e inlerprelalione, quae vulg seplua-

traduxerunl? Quod ver speclat Danielem sacerdotem

appellatum
in

lnlerpretum dicebatur. Qu de re antequm

,

versione Scptuaginla, quandoea versio

quidquam disseramus

eumdem doclorem

Hicrony-

auctoritatem oblineret, facillim sciente Hebraicam

mum

prfatione in Danielem loquentem audiamus:

linguam explicaretur.

Nomen enim

Clioen,

quod ut

Danielem

prophetam, juxla sepluaginta

Interprtes

Domini Salvatoris Ecclesi non legunl, utentes Theodotionis editione

:

plurimm sacerdotem signifient, interdm princeps, salrapa, et Rab cum Chaldceo paraphrast reddi dbet. Sic
lib.

et

hoc cur accident,

est, et

nescio; sive enim

2 Reg., cap.

8, v. ult.

Vulgata nostra

quia sermo Chaldaicus

quibusdam proprielatibus

habet:
ginta

Filii

autem David sacerdotes erant: at septua-

nostro eloquio discrepat y noluerunl septuaginta Interprtes

Seniores,

Chaldams interpres, Syrus, atque

easdem lingu

lineas in

translalione servare

Arabs, principes, optimates consult reddiderunt.

significatur ergo eo

Non

sive sub

nomine eorum ab

nlio, nescio

quo, non satis

vocabulo sacerdos nomine Daniel

Draconis subversorem de Levitico

Ckaldam linguam
quid caus

sciente ditas est liber;

swe aliud
affirmare

Danielem Beli
gnre

et

exstiterit,

ignorans:

hoc

unum

fuisse, sed aulicis

muneribus functum.
qui auctorem
Daniele propheta arbitranBeli, et

possum^ quod multm veritate discordet,

dxcio repudiatus
ilanieis,
sit.

et recto

juilla

Colligunt denique in

unum omnia,

lis posilis

si

interpretatio

quemdam Gracum alium

tur historiarum

tur,

qu* in editione Septuaginta circumferebamultm discordt veritati, quomod approbatiohabebitin

illis

Susanna?,

Draconis scriplo-

nem

quee de auclore

quarumdam
ignotus

libri

rem. Primo, autographum esse debuisse Gracum codicem ; neque potuisse ex Hebraico fonte historiam
traduci Susannao,

pnrtium, et de Danielis persona in quxstionem venire

lusus demonstrat
,

ille

Groccorum
auctor ex

possunt? Item,

si

ambigilur, an

interpres

tantummod verborum
calumniatores.
teris roganti

in

quibus

lusit

Ghaldaici sermonis imperilus editioni

Sepluaginta
quid
is

ybov et nphov inferens, qua3

pna maneret impudicos

adulteris presby-

versionem suam mendosam inseruerit

bit

vale-

Cm

enim unus ex

conlra probatissimas inlerpretationes Gravas, con-

Danieli respondisset se visam Susan-

tra

sanctorum Palrum chorum, conlra Euscbium ip-

nam cum

adolescente turpiter Agentem

,

sub arbore

s'im hoc loco nobis oppositum, qui in vitis propheta-

schino (lentisco

Daniel

ad nomiuis

illius

etymolo-

500

PROLEG. PARS
ait
:

II.

ART. XXL. DE

XII

PROPHETIS MINORIBUS.
qum
levesit

m
argumentum re

giam alludens
nedium
lit
:

Anglus Dei

y.bz h

id est, scindet te I
(ilice),

vixerit; ut inde pateat

cm
:

ver aller accussset sub prino

multm controvers
phetas octavus
praedicebat
:

petitum.

Yeris quidem, ut et

Manet enim Anglus Domini gladium fiabens in Hebraicis jit, Ttpisv), secet te mdium. Lusus aulem ille aut Chaldaicis verbis fmginequit; Daniel ergo ea non
Daniel
6cripsit,

suo loco notabimus, Habacuc, qui inter minores proest,

sub initium regni Joachimi, futura

praesentem enim, aut proximam saltem

et Sedeciae

sed Graccus poeta fabukc inventor, qui arbo-

Hierosolymorum,

cladem, cap. 1, et Na-

res senioribus dictas cogilavit,

quarum nomina ad

buchodonosoris primm intolerandam potenliam, post

secandi et scindendi significationem l-ransferrct. Se-

ad ferinum statum dejectionem vaticinalur

est in tot viri Dei propheti, ex
te

nihilque

cundo, Habacuc propieta, qui dicitur cap.

U,

v. 55,

quo consequatur an-

ab angelo prehensus
,

capillis,

atque ad lacum Iconum

Manassis captivitatem locutum Dei nomine. Quare

Babylonem delatus temporibus Manassis rgis Juda floruit, jamque vivis excesserat, nec poterat prandium messoribus paratum Danieli esurienli in lacu
apponere; igiturfigmenium Graeci hominis est chronologiam negligentis, modo narralione su oblectet.
Tertio, ut cavillabatur

aequalis utique fuit

temporum

Danielis, ut Epiphanii,
est, in

Hieronymi, aliorumque Palrum sententia

]

qu

et fuit

Clemens Alexandrinus, qui

lib.

4.

Strom. ha-

bel
j

Prophetabant autem etiam lempore Sedeci Jereet

remias adhuc,

Ambacum

(sic

enim vocatur

Graecis

apud Hieronymum magisler

olii tribus

ille

propheta)... K lunc propler

Draconem Daniel

injectus in

Judorum
ris, ut in

quis credat tantum fuisse

aestuanlis

pue-

lacum leonum ab Ambacum divin providenli rmlrihus

septimo die servatur. Si tamen daremus sub rege Ma-

camino

iucendii mtro luderent,

et per

ordinem ad laudem Dei omnia elementa provolot scripturis

nasse vixisse, alteris esset ab Habacuco Swxoppw, id

est,

carent? aut ubi exstat in

exemplum cuet

patinas Danieli in lacu ferente

delulit,

nam

qui pran-

jusquam sanctorum gravi corpore volanlis,

horae tanta terrarum spatia praetereuntis?

puncto
potuit

dium ad Danielem
gnante vaticinia

erat tribus leviticae, ut

Non

paul ante opponebatur; qui Manasse, ut aiunt, rscripsit,

ergo Daniel ineptias istas conscribere.

Simeone habuisse originem

nihil absurdi esse, si po-

Primum horum
nobis
vitatis

grave quibusdam videlur

verm
capti-

creditur.

Adderemus quoque

parm

negotii facit.

Etenim antiquissimis

Babylonicae temporibus potuerunt hebraica aut

Chaldaica secandi et scindendi nomina esse similia

Habacucum prophetam omnibus cognitwm plus qum ccnlum et triginta annos vixisse, et juniorem sub Manasse edidisse vaticinia senem ver Daneretur
;

vocabulorum siguificantium lentiscum

atque ilicem

nieli cibos minislrsse.

cujusmodi similitudinem in Grco idiomate reperi-

Reliqua ab Iiei)raorum praeceptore allata homkais

sunt non Danielis scripturam modo, sed blasphemi accusanlis

mus

nunc ver qud nullas liabeamus voces Hebraiin

cas prter Biblicas, nullae suppetuntamplis ad illum

Deum.

llhT.sis

flamni pueris divino beneficio

verborum lusum. Esse tamen potuerunt

Hebraico

gaudium

erupit, et divinarum

laudum

praodicalio, in
soluti;

exemplari vocabula aliud arboris genus significanlia,

qu versari diutis potuerunt curis omnibus

potuerunt et melro ludere, utpote
lusisse s:ep creditur

quibuspna
si

Danieiedenuntiata alluderet

sic v. g.,

litteris erudili, ut

altcr senex dixisset

visam se

in flagitio
), aller

Susannam
!"DN

David vel

in

magnis doloribus
strict

Trh r,nn sub Thyrsa (cupressu

sub Haala
niel
:

mn

qiianqum ignoremus solutne, an

cecinerint. Si inter

oralione

(qucrcu)

respondisset autem alteri Date

,

medios cruciatus, Deo avocante

Anglus Domini n> emaciet

;

et

subita tabe

animum
j

sensibus, martyres illustria divinae virlutis

conficiat

alteri

rptf maledicut Ubi

et diris

omnibus
in

testimonia dederunt; quidni pueri Hebraci nullo dolore perculsi divinarum

devoveat,

fuisset ulique

quaedam soni similitudo

verbis sensu

dissimilibus.

Atver Graccus interpres

bnei, qui insigne

laudum praecones fuerint? Hcquodeumque miraculum solebant

cm ad sensum, non ad
tuit

verba spectaret, invenire popariter jocare-

publicis laudibus celebrare?

arbores

alias, in
in

quarum nomine

Etsi ver

non exsletin vetere Testameuto exemplum

,

tur.

Atque etiamsi

codice Hebraica nullus fuisset in

eslin nostr Vul-

hominis corpore abrepti

attamen immensa

est,

finem-

verbis jocus,

quemadmodmneque

que potentia cli non habet, etquidquidvoluerit Deus,

gat; voluit tamen Graccus translator vel usus libertate inlerpreti

peractum

est.

Ne daemoni quidem
et

Hcbraei vim negant

non insolente arborum nomina mutare

arripiendorum hominum,
tia;

ferendorum per aeris spaid

ut aculis luderet, vel

verbum verbo

fideliler

reddens

quod ergo angelo malo permiltunt,

?

bono non
al-

cam

invenire in Graeco paranomasiam, quac in

Hecapl

concedunt

Verm non

ignorant Hebraei Eliain in

braico non resonabat. Accusandusne fuisset latinus

inlerpres

tissimos locos subito abreptum,

commenti
atque

et

ficlionis,

si

occasione
ita

tum
est

Deo nuspim

apparuisse.

etEnocbum translaQuod plus qum satis

vocuni

lenlisci

ilicis

loquentem

Danielem in-

ad recentiorum Hebraoorum perversitalem retunadjiciantur.

duxissel; alteri, non lente ergo, sed subito peribis; alteri, illico

dendam, ne plura

ergo secaberis, uteert facere potuit? vel

si

earum arborum loco posuisset sub arbore malo, sub

cedro, ut protins subjiceret
:

ARTICULUS
De duodecim

XXII.

abeas in

malam rem

Prophetis minoribus.

cdat

te

carnifex ?

Haec igitur tanta non sunt, ut de

rei veritate, aut scriptore

dubitemus.
aetate

Incertum est deinde, qu

Duodecim minores Prophetas unico articulo comIpleclimur, quemadmodm in unicum volumen olim apud Hebracos omnia eorum opuscula includebanlur, Habacuc propheta

3ii
ut Origenes et

DE DIVIMTATE ET CAN0HIC1TATE
Hieronymus affirmant atque eliamnm
:

SS.

BIBLIORUM.
providit.

5 12

il

attigisse,

quando Ose res futuras

Isaias igilur

At Isaiam

prefixus omnibus tilulus duodecim prophetarum declarat nullam inter eos distinctions

supra explicantes diximus

Isaiam prophetsse
postcrior.
;

paritcr

notam

interfuisse. 1
satis
j

anno Ozise 25, est Ose propheta

De

his

autem decrevimus pauca dicerc, quantum

habeatur vetustatis oraculorum,

est, ut ea notio

que
|
j

In Samari vixit Ose

ciri

quisque edidit

nam de

rei divinitale

quid opus est

ibique prenuntiavit multa ad Judam, tm ad Israclem spcctantia. Ulram,

,

loqui? Quid enim potest esse divinitis,

ras providere,

qum

res futuest
I

que

animo cernere, pronunlinre, quod

divini Spirits

argumentum cerlissimum

menlem mo-

Israelis captivitatem predixit alteram quatuor tribuum abductarum perTeglathphalassarem, alteram omnium, qu exlinctum omnin regnum Samarie est

ventis? quid autem ineptius, et indignius philosophis,

per Salmanassarem. Synagogam repudiatum

iri

Deo,

quales se jactantSpinosa, Hobbesius, Peyrerius, phanatica pertinacis animi prejudicin scqui

;

qum

non modo verbis, sed

accitis

et faclis significavit

propterca

firmissi-

ad Deicullumgentibusinlerituram idololatriam

ma

vcr antiquitalis presidia, quibusunicmunimur,

Israelitico

populo objecit, excidiumque minalus est

in
iis

dirucre? llaque non de divin vi minores prophelas

incitante, sed

scelerum

pnam;
spem
si

tamen malis ad levandos

,

ani-

de cleris adjunctis ad eorum etatem,

mos

injecit

liberalionis ab angustiis

solalii et

patriam, cognationem, ackpropbetiarum materiam, ad

fcliciiatis,

implorat criminum veni ad

Dominum

vit genus pertinentibus restt inquircndum, ut ha-

reverlerctur.

rum rerum memoria suppetil quam san vetustale multm cvanuisse fatemur ullro, ne quis plura 'nobis postulet, qum prestare suscipiamus.
:

Equidem mandatum Deo f;ictum prophte ducende uxoris adultre, et suscipiendi ex c

indignum
,

liberos, videtur et Dei majestatc

et

pro-

phte

officio

alienum

sed

cum

Basilio, Augustino,

Ordo prophetiarum,
cis codicibus, aliter in

et dislributio aliter in

Hebrai-

plurimisque Patribus explicandum est de ducend

liere

mu-

grec septuaginta Interpretum

olim adultcriis pollut

futur deinde casl viri

traduclione reperitur.

Hebreorum, quem secutus

est

uxorepostnuptias,quo indicaretur gentilesolim ignorantes

Latinus inlerpres, hic ordo est: Ose, Jol, Amos, Abdias, Jonas, Micheas, Nalium, Habacuc, Sophonias,

Deum, ad Deum

accessuros, ex iisque conChristi

,

stituendam Ecclesiam

sponsam

que elerest

Aggeus, ZachariasetMalachias. Grecorum ver, quibus accessit Eusebius

Abdias, Jonas,
:

num fdus
et
|

servsset. Stylus

Prophte pressus

Ose, Amos, Micheas, Jol,

et reliqui
:

Nahum

non enim prelerea

vehemens, commovendis animis aptus, et gravium sentenliarum plcnus nullque hilaritate con,

ulla diflfrenlia est abIebraicisBibliis.

Ex

his

duobus

spersus.

prophetarum ordinibus ncuter

est, judicio

nostro, in
!

Ose prophelam Jol consequitur

lilius

Phaluel,

quo servetur

ratio lemporis,

quo quisque vaticinari

inciderint, et

quem
ut

tribu

Rubcn

seu polis Gad genus duxisse

cperit, etsi mulli in

eadem tempora

plurimm

sancti Patres conjiciunt.

Qud

proph-

vix alter alteri elate prestiterit. Si enim ad chrono-

tie capite abest temporis nota, ignoratur quibus tem-

logie leges disposilio prophelicorum librorum cxigatur,

poribus ageret
dissident.

quoeirca Paires atque interprtes

facit

arbitramur rectis ductum

iri

initium Jon,

Hieronymus

Ose prophte parcm

libri

deinde Ose, ut in decursu indicabMnus. Sed quicum-

quia,inquit, inllebraico textu

inter se

Prophetarum eum

que

demm

prophetarum

sit,

qui reliquis officio pro-

ordinem servant quo auctores vixerunt; cm

libris est

phetandi antecesserit, non est lalinis codicibus re-

ver nulla Prophetarum

temporis inscriptio,
qui proxim an-

cedcndum
bilur,

in vit, factisque

eorum duodecim ordine

ide primus Ose descrisit
:

tum quibus temporibus prophetavit,

tecessit,

dicendis, in

quorum agmine
initio

ad ea pertinet

et sequens.

Yerm

quis S.

quod

prophtie

Principium loquendi

doctorem certiorem

fecit, servato etatis

ordine, in
li-

Domino

in Ose.

Hebraicis codicibus dispoSitos esse Prophetarum

Itaquc Ose fdius Bceri

phelas locum oblinet,

primum inter minores proquem fuisse ex tribu ssachar,

fide.

bros? Cert Grecis interprelibus hec non insedit

opinio, qui ab

Hebreorum exemplis non

recessissent,

urbe Belemolh, pseudo-Epiphanius, et pseudo-Dorotheus retulerunt incerl prorss

neque ordinem perturbassent inversa

cognitio
set.

dislribulione, si

Quo lempore
Verbum Dodie-

oracula ediderit, initium operis demonstrat, sive illud

Sed

temporum ex librorum cognitione pependiset Jone prophelia quinto loco descripta, cm

Docloris rationcm convellit
post
:

propheta ipse, sive Esdras apposuerit

mini,

quod factum

est

ad Ose filium Beeri in diebus

et in

Amos sit tertio, totam S. nam Amosus indubitalo

nere
floruit.

Jonam prophtie muprop tempora Jorami

Ozi, Joatkan, Ackaz, Ezechi regum Juda,

bus Jroboam filiiJoas rgis Isral.
libre
lur,

Cm

crgo

nomen

Lyranus
filii

et Vatablus aiunt,
,

prehxum
injuria

sit,

et

propheta de seipso seploquaauctor prophtie esset

quereretur an

predixit,

Ose. Ista enim adnolatio nos monet Ose filium Beci i,

licl

cum

Isaie asiate convenerit prophelias Isaie

vixisse, quia famem que Joramo rgnante populum in maximas anguslias adduxit sed annone iriopiam sub Joramo septem annos perdurasse compertum est quam ver

Achab

rgis Isral

Joelem

prevertissc.

Nam cm

Ose cpcrit sub Jeroboamo

previdit Jol, uno, vel altero anno crat perduratura, si aliis credimus.

futura prenunliare;

anno ver 27 Jeroboami, qui an-

Hebrei

in

Sedr Olm in temalii

;

nos quadragintn Israclem tenuit, regni initium habuerit

pora Manassis tempus vite Joelis conferunt;

||

in

Ozias, sequitur

Oziam nondm annos 14 imperii

Josie annos propter causam nuperrim notalam

quia

313

PROLEG. PARS

II.

ART. XXII. DE XII PROPHETIS MINORIBUS.

,

314
v.

fructus scilicet, Josi rgnante, terra millos ddit

initio capitis

ut
j

et

Paulo, Epist. ad Rom., cap. 10,

sancti
in
:

15;

ille

dona
Et

14 loquilur Jeremias, quod ipsum est diclum sub finem primi capitis de terrai vaslaJoelc lione, tritici charitale atquc animanlium interitu, deficientibus pascuis.

Spirits

nova loge efundenda confirmt

Diclum
est per

auctorilate Joelis
erit, in

Prophetam Jol

novissimis diebus effundam de Spirilu

et

meo super
et
filice

Im ver

id probat potis ignorari,

omnem carnem,

prophetabunt

filii

vestri

ulrin Jol terram Jud, an Israclis

rilitate signilicare voluerit;
sis,

premendam

ste-

vestr... Jol. cap. 2, v.

28;

iste

omnium gentium

sa-

non autcm Joelem Manasvitio

:

lulem contineri divini nominis invocalionc docens

Joelis verbis
:

aul Josiae fuisse qualem. Deindc Jeremias

Et

erit

Omnis quicumque

tnvocuverit

et maleficio natura; vacuitatem fnictuum tribuit

Jol

nomen Domini,

salvus erit, ibid., v. 52.

autcm hostium

incursion!

ciborum omnium egesta-

Joelis oracula excipit

Amos
si

prophet

pastor

ex
Bere-

tem ; non ergo videtur casus idem prscdici ab altero prophet, ab altero narrari. Husserius, etPezronus
contrario ponunt Joelis ante
la
:

vico Thecue, in tribu Juda,

Eusebio, Uieronymo,
in

Theodorelo aliisque assentimur. Verm, cm

thel

Amosi Prophetse oracu-

primm
lsraelis,

luerit

Dei Spiritu excilatus,

jillinc

nempe

nam

et

Amos,

cap. 4, exprobravit perversum po-

gno
thel

alque

cum Amasias

sacerdos Be-

pulum, ne gravissim quidem penuri (penuri utique quam minatus erat Jol) erudilum ut reverteretur ad
,

Dominum. Optimum
flagello

id

quidem,

si

semel lantm

fanais
:

abegerit, qud ille Jroboam atquc lsraelis populum liberrim reprehcnderet, et gravissim mala minitaretur, non est omnin vcro absimile quod
,

csus

l'uisset

populus vel Juda vel lsraelis

,

pseudo-Epiphanius

sed

cm

bis, et tertium plagas acceperit

hoerebimus

Thccu

tribus

Thccu tribus Zabulon aut Aser, ut visum estCimchio, Prophetam

ait
,

semper
tirit.

in

iucerto,

quam potissimm

Jol

denun-

originem habuisse; regno vero lsraelis depulsum,

sedem
sias

in

terram Juda translulisse. Dixit enim

7, v.
;

Ama-

Denitjue recentiores interprtes ut plurimm putanl

cerl colligi posse Joeli

ad

Amos cap.
El

12

et

15
ibi

Qui vides, gradere,

Deum
et

adfuisse post

eversum

fugc in terram Juda

bis ibi.

et

comcde

panem
,

et

prophet;

Samariu; regnum

quoniam

nusqum de
,

lsraelis re-

in Belhcl

non

adjicies ultra
et

ut prophtes
est.

gno sermo
nuit
et

est in tot propheti

et Israelcm

jam

in

quia sanclificatio rgis est,

domus

regni

Cur auvenisli,

servitutem arreptum, caput3, vers. 2, evidenler iniis

tem non dixisset

probratum

Abi in

domum tuam, unde

verbis

Disceptabo

cum

eis ibi

super populo meo,

siquidem terra Juda prophetatum venerat? cur exei

hreditate me, Isral, quos disperserunt in nationi-

non est,

nihil

ad se advenam pertinere

bus, et terram

meam
elecit

diviserunt. INeulra
,

tamen ex hisce
primo incer-

terram lsraelis? Sed sive in Jud, sive in lsraelis re-

duabus causis

quod volunt.
Joelis

Nam

gno natus

sit,

cert rgnante

Jeroboamo

II

in Isral

tum

est,

an

nihil

verborum

ad

lsraelis

regnum

atque Ozi in Jud

abstractus ad

dm gregem

sequeretur, grege

referatur:est enim positum in controversi, an

Deum

populum

lsraelis ablcgatus est

Dco,

populo

lsraelis

iratum dicat, paratumque pnas fam

biennio antequm terra

motu conculerelur,
dicitur

ut ipsemet

repetere.
sap
litici

Secundo ver potuit Prophet, ut soient

prophetico spirilu acli, futuram Israe-

sub prophtise inilium narrt. Terne autcm molus,

hommes

quo conlerrita ffierusalem est,

Josepho
et

Hieronymo,
quando

populi dispersionem lanqum prterilam

com-

vcieribus comniuniter, ac recenlioribus

,

memorare.

interpretibus in ca Ozia lempora incidisse

Quamobrem non
certelur.

video qu ccrl ratione definiri

thus adolere

Domino

et sacerdolalibus officiis fungi

tas Prophtie valeat, quanqum conjecturis utrimquc

Conlenli igitur simus dicere mala multa
;

audacter rex attentaverat.

Yerm ab

aliis

ad primos

annos regniOziascum poslremis Jeroboami annis concurrentes refertur concussio terra;

sentit
;

Joelem Juda;is denuntiare

catis

hortatorem esse, ut pec-

quod idem con-

recedentes planctu, jejunio, oralione

;

Deum

sibi

maxime cum
Ose alque

initio

propheti;, quod innuimus.

devinciant
liceri
,

prasens divinum auxilium afuturum pol,

Hinc tamen apparet

fuisse,

Amosum anliquum prophetam

parem. Tola cjus pro,

quo amplissimis tam anima;

;

qum

ista

corporis
in

Isaia; aitale

bonis abundent
filios

ulturum

Deum

injurias

gentium

pheti versalur circa

decem

Israeliticas tribus

quas

Juda

ternumque Dei regnum

:

monte Sion
ver omnia
,

perniciem regni ac populi servilulcm minacis monet,

etsi

constituendum atque arnplificandum

asperitatem sermonis

a.-ile

finem diccwdi emollial,

Prophetam describere orationis gnre vivido

tato, figurarum pleno. Cujus rei

inci-

jubcatque eas ben sperare futuram malis levaiio-

monumentum

est

nem

et felicilatem

non aliam san

nisi

quam Mcs-

oraculum contra Judseos quatuor polcntissimis nationibus

sias attulisset.

Prophetam sermo rusticior est, sumptis

opprimendos
rubiginis;

sub symbolo eruc, locust

,

exemplis pastoritio munere atque instruments ar(is

bruchi

et

quorum primum Assyrios

Medos,
et

Baby-

quam noverat
est

ut alibi

cum Hieronymo

adnotavi-

lonios, Chaldceos; alterum

Persas; tertium
;

mus. Non

autcm minus divinus, quod futurorum

;

Macedonas,

et

peccatricem Seleucidarum progenicm

et

cognitio satis probat

nec minus cerlum est

:

Amosum

quarlum Romanes urbi

templo ultimum excidium

ipsum

prophetias suas scripto reliquisse

ex quibus

illaturos significat, ut explicant Judi, et

Hieronymus

intelligimus
litici

eumdem,

qui

Deo

accitus erat ad Isracsibi

ipsorum interprctationem probans. Divina; illustrations, qu Prophelae mens perfusa est, testimonium

populi

reprehensionem, et imagines

propo-

sitas viderat, fuisse et

visarum rerum scriptorem.

certioris

habemus ex Apostolo Petro, Act. cap. 2,

v.

16 et 17,

De Abdi

nihil

habemus

qum virum fuisse

515

DE DIYINITATE ET CANON ICITATE

patrem
,

SS.
,

BIBLORUM.
iri

516
dixit
;

divinoe voluntatis interpretem;

patriam,

tri-

Propbela

subversum

urbem

sed territum

bum, unde

geiius duxcrit, ignoramus.

Hieronymus ad

regem,

et cives pnitenlia admissi peccali subiens

ab

Hebrsorum sentenliam accedit dispensalore regi

Schabi doms prophclam non distinguens de quo
lib.

imminenti cerloque exterminio tum

doluit

liberavit.

Quare

5 Rcg., cap. 18, y. 3 et seq., sermo

est. Ipse

Jezabelis furore
lieci

centum prophelas qnos impia mulier

,

Prophet se valicinatum frustra, visumque somniatorem potis qum Dei nunlium sed novo exemplo oslendit Deus imperil esse conqueslum.
;

dcslinaverat

subtractos,
,

absconsosque

aluit.

Historiam hanc contigisse sub Assyriorum rege Phul

Sardanapali ptre, qui regnabat
conjiciunt
:

pscudo-Epiphanius

et pseudo-Dorotlieus aiunt esse

in

Ninive

viri erudili

Abdiam illmn Proselytum Pentacontarchum ab Ocozi missum ad Eliam post duos cenluriones ign absuinpios, queni sua pietas ab omni offensione libcravit. Alii Abdiam eum esse malunt, quem Josias operijjus

Dominus confirmt, non nisi signum prophte Jonaj se dalurum dicens, Matth. cap. 12, v. 59, 40 et 41, quo et libri Jonuj auctoritatem pradicavit, quam impiissime quis conlemneret.
et Cbristus

hanc

lempli pncfecit,

lib.

2 Paralip.

cap. 54, v. 12.

Mortis genus et locum migralionis adnotare procter-

Alii post
cliiele

cversam Hierusalem cum Jeremi atque Ezescriplis

mitlimus, quippe incerla omnia putamus.

comparant, colligentes ex Prophelae

Sexto loco Michacas Proplietarum catalogo insertus

est,

incursiones Chaldseorum, et urbis vastilalem

nissc. Veirn

jam

eve-

propbela vico Morasibi, sive Moresecth prope

cur non dicamus vixisse, Acbazo r-

Eleulheropolin ad meridiem urbis

tribu Jud, ut
lata

Hicrosolym

in

gnante, quando Idumi conjnnctis arrois

lico

cum

Israeli-

Hieronymus docet.

Ilnjus valicinia pro-

populo tribuin Juda bellolacessiverunt, siquidem

snt sub Joathanc, Acbazo, et Ezechi regibus

1, v. 1,

prophetia evenlurum Idumaiis

Sequilur Jpnas
filins

malnm
in

complcctitur?

Juda, Mich. cap.

post alios jam memoratos

Amallii ex urbe Gelb prope

Propbetas; est igitur aller Michaj, qui vivcnlibus

Dio-Cscsarrcam
ciniis claruit,

Tribus Zabulon

Galibe
II,

qui vatiet

Acbabo,
tsse

et

Josephato regibus Isral et Juda, prophe5 Rcg., cap. 22. Michaioc nostri
v. 18,

rgnante Jeroboamo

quin

ejus

tradilur lib.

ptre Joazo rege Israelis, atque Ozi sive Azari rege

Juda. Supervacaneum proplerea est Rabbinorum deliria confutare, vel in

exemplo se tucbalur Jeremias, cap. 2G,

nacibus diclis terruisset,
duxit
:

quando

designatus ad necem Joacbimo, quod populum miita

medio ponere, qui somniantnr

,

se parato supplicio subfuit

Jonam vel Prophet Abdi genitum vel filium du Sareptan, quem Elias morte suscitaverat,
filium mulieris Sunamitidis

Yivel

Michas de Morasthi
:

prophet in dicbus
dicil
et

Ezeclii rgis Juda... dicens

Hc

Dominus exerHierusalem in

ad vitam revocatum pre-

cituum

<

Sion quasi ager arabilur,

cibus Elisami. Quid enim juvat ullam versarc. qustio-

nem, cm Scriptura
oninin

sacra, lib. 4 Reg., cap.

,

1-4, v.

25,

cam

dirimat
?

ubi de Jeroboami victoriis agi-

acervum lapidum erit, et mons doms in excelsa sylvarum r t Mich. cap. 3, v. 12. Numquid morte condemnavit eum Ezechias rex Juda, et onmis Juda? Yidit iste
<

tur Jon prvisis

introitu

Ipse restitua terminos Isral ab

contra Samariam, et contra Hierusalem mata, utrius-

Emath usque ad mare solitudinis, juxta sermonem Domini Dei Isral quem locutus est per servum suum Jonam filium Amalhi prophelam, qui erat de
,

que populi abductionem

in servitutem, et terne deso-

lationem pramovit. Sed et unde futura esset absoluta

utriusque liberatio per

Jesum Cbristum

speclans

Unde colligimus Jonam fuisse anle propbetas ca-teros quorum opra ad nos devenerunt, lict fortass propbetiam suam scriplo non
Geth, quai
est

Opher.

animo,spiritalesanim;^rum anguslias apcrl monslravit iis

proocipu verbis capils 5,quoc vel sacerdotes et

Scribre de Messi scripta inteliexerunt et relulerunt ad

iradiderit, nisi

quando Ose suas pariter

edidit.

Nam

Herodem inierrogantem,
difficili

ubi

Cbristus

nasceretur,

conveniunt interprtes Jonam, imperanlc Joazo paire

Maltb. cap. 2, v. 5. Stylo ulitur sublimi, non tameri

Jeroboami, vaticinium de

amplilicatione Israclitici

ad intelligendum.

regni dixisse. Ilaque Ose, qui Jeroboamo

tenente cpit propbela;

se superiorem.

munus

agere,

jam regnum Jonam habuit

Domini

Propbela
vel

Nabum

Elcesus dicitur
Galilcerc vico,

initio propbetiam

ab Elccsai parvulo
,

ut ait Hierony:

mus
revocationcm
Clirisli

vel patrio gnre et

nominc

utrinque enim

Nemo prophelarum
tiandam

interprtes repetunt illud Prophet; agnomen.

vil;c pariter

Tempus

ad vitam atque Evangelii veritalcm gentibus annunillustris praesignavit,

ignotum

est,

neque

licet
ibi
,

ex propbetiam ar-

qum propbela
,

Jonas,

gumenlo

illud judicare.

Agitur
,

prreserlim de Nini-

qui in se Christi Domini

vitas

imaginem prtulit
nibil

et Nini-

vilarum superbi coercend

qui

quod populum Dei

,

cum Hebraico populo

,

commune
est

habentes

vexnverint, et seeleribus non recesserinf

pnas

ad pnitentiam adduxit
libri

quod

totius prophelici
in

dabunt clade urbis

et regni excidio.

Ycrm
a; la le.

isla nibilo

argumentum. Jusserat enim Deus Jonam

,

Ni-

docliores nos faiunt de Propbetai

Josephus,

nivcn proficisci

et urbis

subvcrsionem denuntiare.

Antiq. Jud.

lib. 9,

cap. 11, iu fine, sub Joatbanc rege

iEgrc

lulit

propbcta mandatum Domini, quod fngiens

in Tharsis dcclinavil.

At coort tempestale

jactisqne
in

Juda pr;evisam Dei viro Ninivitarum cadern ait, centum et amplis annos, qum sub Josi inferrelur.

sorlibus, cujus causa

est,

commovcrctur, dcjcclus

mare

Hieronymus, Tbcodorelus,

et

Theophylacius post

quem

inimnnis piscis ore prebensum, absorpiumin

liltus

caplivos abduclos Israelitas Salmanassare

Nahumum
sub Mavaticinii

quc post Iriduum

cjccit.

Rurss Dominus
;

propbetam egisse sentiunt sub Ezecbi

!

alii

mandatum

ddit ingrediendi itineris in Niuivcn

abiit

rnasse ejus

fiiio.

Unum

id conslitui potest

ex

, ,

,,

317

PROLEG. PARS
in

II.

ART. XXII DE
:

XII

PROPHETIS MINORIBUS.
si

513

materi Prophetam fuisse Josi antiquiorem

nam

ut

deinde duodecim prophetas

hebraicus canon
rentur? aut
,

posteriores numerarct
isti

Hieronyraus inquit prfatione

historias tant

Jonam

Hebrxas, qum Grcas

,

perlinet, et

Quantum ad maxime

eo numro

trs

non include-

quomod

fulura et remota providissent,

Herodothum, Icgimus Niniven rgnante apud Hebros

Josi,
et

cognitione futurorum sublat? Prophte igitur sunt

Astyage rege

Medorum,

fuisse subversam.

non
runt.

inferiores reliquis, nisi quia

illi

etate prstile-

Prophet oratio
dans.

figuris est et similitudinibus

abun-

Primus horum Aggeus

sit.
sit

est,

quem ignoramus

quis

Ignoratur similiter tribus, et patria, undeorlus

atque unde venerit

nihil

enim Scriptura exhibet.

Babylonicam verbo suo
in

Habacuc propheta, atque tas qu vixerit. E tribu Simeon loco Bethzac, inquiunt pseudo-Epiphanius et
pseudo-Dorotheus. Hebraei scriptores paul ante captivitalem Babylonicam, Manasse
vel

Post solulam captivitatem

Deus Prophetam docuit, instruxit, armavit

cap.

anno

secundo Dar'ii rgis, in mense sexto, in die un mensis...,

1
,

Joachimo

r-

v. 1,

ejusque opra usus est ut Zorobabelem

gnante tempus

vitae

Habacuchi constituait. Epipha-

filium Salalhiel

ducem Juda,

et

Jesum

filium Josedech

nius dicit Sedeci et Jeremi

qualem

Hicronymus
Draconis
putans,

Magnum sacerdotem
quae usque

urgerel ad templi edificationem,

eumdem

esse

Habacuchum

in histori Beli et

postrerao Danielis capite

commemoratum

ma-

vult Danieli coacvum. Verisimile san est ad Josiae, vel

Joachimi tatem referri oporlere prophtie Habacuchi initium. Novit

tum pretermissa famem terreque steriliet magnus sacerdos, et populus hortatione commoli, manurnque operi admovenles die decim quart, confirmati magnoper sunt
tatem induxerat. Populi dux
,

enim Deo rvlante jamjam immiest primis

est

Propheta die vigesim prima mensis sequentis

manon

nere Judae regno Chaldos ad ulciscenda scelera Manassis

,

jorem fuluram priore gloriam

esset ornalior,

illius

doms,

etsi

quod visus
:

versiculis capitis

neque auro argentoque distinction quia

indicsse
facto;

Quia opus factum

(Septuaginta

ttocew,

preSenti su desideratus cunctis gentibus

nestsset
,

eam coho-

Symmachus y^iantm,
credet,

fiel),

in diebus veslris,

fecissetque gloriosiorem
,

quo apertissim

quod nemo

cm

narrabilur. Quia ecce ego susci,

monebantur Messiam venturum

illa

priusqum domus

tabo (hebr.

inem mechim
et

ecce ego suscito) Chaldos,

collaberetur. lterm die vigesim quart mensis

gentem amaram,

velocem, ambulanlem super latitudi-

noni

Aggeus

sterilitate

depuls

nem

terr, ut possideat tabernacula non sua, vers. 5

divino beneficio cpisse ostendit populo,

annonam abundare ex quo

certior fieret

et G. In libro

autem 4 Reg., cap. 23, posi celebralam summis laudibus Josi rgis pietaiem vers. 26 et 27, auctor adnotat Verumtamen non est aversus Dominus
:

templi fundamenta jaciebantur

unde

charilatem negligenlie
babeli affuturum

pnam

fuisse.

Demm

Zoro-

Deum

pollicetur. Dilucida est Agg.ei

ab ira furoris sui magni

tra

quo iratus
,

est

furor ejus con-

prophetia atque histori similis.

Judam,

propter irritationes
Dixil itaque

quibus provocaverat
:

Darium regem, cujus anno secundo Aggeus ducem,

sacerdotem, populum ad inchoandum doms Dei sedificium accendit, esse filium Hystaspis, quartum Cyro

eum Manasses.
auferam
facie

Dominus

Eliam Judam
Hujus pro-

me,

sicut abstuli Isral...

phtie valicinia obscura sunt et inlellectu difficilia.

Persarum rege, cum Josepho, Clmente Alexandrino,

Sophoni
Sophoniam

a^tas
:

et parentes

primo

vaticinii versiest

Hironymo

Theodoreto atque interpretibus commu-

culo notantur

Yerbum Domini quod factum

filii

ad
,

niter nobis placel, ut

Chronologie ratio postulat; non

filium Artaxerxis
est opinalus.

Amari filii Ezechi in diebus Josi filii Amon rgis Juda. De tribu vero et patri non nisi incerta omnin sunt, quae pseudo-Epiphanius tradidit, virum fuisse Simeonitam monte Sarabatha. Probabile tamen est Prophetam vaticinatum esse antequm Josi3s studuisset
filium Cliusi,

Godoli,

fii

autem Darium Nothum dictum,

Cyro rege nonum, ut Scaliger

ver
,

Enim-

cm loquebatur Aggeus,
templum aspexerant,
qui vidit

cap* 2, v. 4, aderant

qui pris

et testes esse poterant,

:

ad prioris formam posterius conslrui

est derelictus
,

Quis in vobis

domum

istam in glori su prU

?

Dei cultui et legis observalioni, omnesque Manasse

inductas
sacrilegas abominationes sustuiisset.

ma ?

et

quid vos videtis liane mine

sit

numquid non

ita est

Nam

quasi non

in oculis vestris ?

quomod ver pnesentes

,

contra idololatriam, reliquias scilicet Baal, et cultores

miiiti cli, et

adhibere testes potuisset Propheta

tho scripsisset, qui plus

si

sub Dario No-

sacerdoles

domum Domini complen-

tes iniquitate ac dolo

propter

vehementem habel orationem que Dominum ira succcnsum homines et urprdicit.

nos alligisse

qum centum septuaginta andebuissent? nam Cyro ad Darium No-.

effluxerunt. Judei vero
triginla

thum centum quadraginta anni

initio regni

bem exlerminaturum
et

Cyri plus

qum annos
lib. 1,

dura jam

Trs consquentes prophetas

Aggamm Zachariam
,

servitute

premebanlur. Sealigeri autem causam non

cap. 4, v. 6 et 7, in

Malachiam posteriores

reliquis

temer R. Isaacus

juvat

Esdre testimonium,
l'acit

Abravanel choro prophetarum depulit, quod ad Synagogue magnec corpus primrent,

quo mentionem
Darii,

Assueri et Artaxerxis

majorum

unde non prophte,

quos esse putat Xerxen atque Arlaxerxen Lonlectioni assueverunt facile intelligunt

sed sapientes populo dabantur.

phtie nunus

Numquid enim pro-

gimanum, qui Darium Nothum antecesserunl. Elenim

quiScripturarum

cum

sapientis officio rpugnt, ut qui

unum
1

sustinuerit, fungi altero

:

nequeat?

An non

lib.

nomina Assueri et Artaxerxis omnibus Persarum regibus esse

rint

Esdr, cap.

fiUus

5, v. 1 Aggus propheta, et Zacharias Addo prophetantes ad Judos dicuntur? Quomod

commune,
,

ut facile

iis

compellari polue,

Cambyses

et falsus

Smcrdis

vel

Cyrus ipse et

319
Cambyses
,

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
vel etiam unus Cambyscs
Iribuit.
filii
,

SS.

L1BRORUM NOV. TEST.

Non
fuit ille inter

320

cui Scriptura

assumpsit.
sus
;

duplex nomcn

sed in atrio

templum et altare occi doms Domini, in a trio utique populi.

primo justo per
est, ita in

Zacharias pariler, qui anno secundo Darii

spis prophetabat,

Iysta]

Debuit

et Christus, ut

summam nejusto;

ad templi instaurationem Judoscovitia,

quitiam occiso exorsus

desinere
,

ullimo prophelarum

hortatur,

monens simul ne idololatriam,

duritiem

ut complccteretur

sanguinem

omnem

patrum imitentur. Affirmt Deum propitium fulurum

populo et bcnevolum
;

rum

effusum, cui gravissima

pna
,

erat constituta
alii

at
et

mala cteris gentibus parata

,

post Zachariam Joiad filium

justi viri trucidati sunt

multi

prophel

minalur, et bona contrario

quibus Messias est Dei

pollicetur
:

Judis; non ergo Zachariam

populum cumulaturus, amplissima

oninia visis
,

qu
!

filium Joiad, sed

prophetam nostrum Christus Jsus

figuris et

nigmatibus primm involula

nominavit.

ipsemet explicat.
filium
lib. 1,

Inilio prophetici libri se

filii
,

Zachariam

Pondus suum habent hc argumenta, non dissimulamus

;

Barachi
cap. 5
:

Addo

appellat

contra Esdras

verm ade
Zachari

facit

ad defendendam Hieronymi

v. 1

de ipso loquens Zachariam simfilins

sentenliam exemplum Christi Domini, ut plan de

hisloi
filii

pliciter ait

Zacharias

Addo. Verm quin frustra

Joiad, locutus Salvator noster

:

contorqueamur distinguendo Prophetam natur Barachi

;

videalur. Zacharias iste moriens inquit

Videbit

Do-

lege ver, aut adoptione esse filium

Addo
Avus

pla-

minus,

et requiret, id est,

ulciscetur injuria

m Dominus.
,

nius estdicere ab Esdr filium pro nepote, et pairem

Hc aulem
ficans

verba prcipu Christus speclavit

,

signi-

pro avo accipi

ut

spc
ille

fit

in Scripturis.

iste

tempus prop adesse

quo Deus

pnam

totius

Hieronymo pulatur
cap. 13, v. 1
distantia

Addo

esse

quem Deus
,

misit

mali nuntiis suis irrogali repeleret. At nusqum legi-

ad Jeroboamum sacrificantem in Belhel

;

lib.

3 Reg.,

mus ullum justum Zachariam nomine

teremptum pro Dei honore
ullius

Judis inzelo,

sed major estejus

Addo ab hoc Zachari

nepolem inlercederc
ab allcro Za-

et Religionis

aut
nisi

qum qu inter avum

pariter Barachi

et

Zachari sanguinem esse vindicandum,

filii

possit. Zacharias ver noster inconsult

unius
git

Joiad. Prlerea Christus historiam attin-

chari

filio

non dislingueretur, cujus

Juda, ad cujus tem,

procul dnbio

compertam omnibus, aque

in

He-

mentio est

in Isai libris, cap. 8, v. 2, propter longius

intervallum inter

Achazum regem
,

brorum lihros perinde relatam ac Abelis homicidium. Quamobrem si neque Scriptur neque quod minus
,

pora

ille

pcrtinet

et

Darium
,

filium Hystapis
iste

quo
qu|

est, ullius veteris probati auctoris est,

testimonio traditum

permiltente construi templum

prophetavit. E,

dem de
sus

causa non polest esse alter Zacharias

didisse

Zachariam Prophetam pro Deo sanguinem deperim ver in pace quievisse Isidorus, Epipha;

Joasi rgis

mandalu

in alrio templi lapidihus

,

oppres-

nius, Dorotheus affirmant, de

hoc prophet sermonem

interiit, lib.

2 Paralip.

cap. 24, v. 21.

iis

Christus habuisse non videtur.

Ego ver non solm

,

Utrm ver Zachariam prophetam

vcrbis Mallh.

cap. 23, v. 35, dicere voluerit Christus

Dominus

Ut

ieniat super vos omnis sanguisjustus, quieffusus est su-

moveor auctoritate Isidori, Epiphanii Dorothei affirmantium Zachariam prophetam in pace quievisse ; verm etiam vix induci possum ut credam aut Judos
paul ante dur servitutis vinculis exemptos, cujus
recentissima eratmemoria, prophetis addictos, templi
dificio slrenu incumbentes

per terrain sanguine bel justi

usque ad sanguinem

Zachari,
et altare
;

filii

Barachi, quem

occidislis inter

templum

ac propterea violenta morte perierit Prodissensio est. Hieronymus,

tantum scelus admisisse,

dissimulasse

phela,

magna

cm

videret

quo divinam iramiterrn provocarent; autMalachiam

genus mortis

cum

Zachari

filio

Joiad, de quo in Pa-

ralipomenis narratur, convenire,

cum

memorari censuit, nequc dubitavit esset apud Matthum usque ad sanguinem Zachari filii Joiad (nec miraudum est si permutata sint no,

comquin legendum
Chrislo

minorum criminum reprehensorem cdem nefariam lm sacr dis

,

cm

vix fundamenlis

inchoat profanationem. Itaque non immerit senlilur

cum

D. Hieronymo Zachariam Joiad filium

indicari.

Christo

Domino

mina, atque

unum

pro altero positum

,

nam

Barachia

Planioribus quidem vcrbis in Grcis, Latinis, cterisque orientalium linguarum translationibus legimus,

dem

valet ac

benedixit

novit: alver benedicit

Dominum Joiada Dominum Dominum qui novit, et novit

legilur
:

usque ad sanguinem Zachari

filii

Barachi

sed vel
;

qui benedicit), ut in

Nazarorum Evangelio
filio

Joiadas binomius erat, aliter et Barachias appellatus

vel sensu rctento, mutal
j

In Evangelio quo utunlur Nazari pro

filium

Barachi

solm

liller vocavit

Chri-

Joiad reperimus,

lib.

Comment,

in Matth.,

stus re Joiadam, qui verbo est Barachias, ut fieri so-

cap. 23. Contra affirmt Origenes, post

quem

multi

lebat

apud Hebros

(nam

Joiada, agnoscens

Patres abeunt

Zachariam prophetam inter templum

populo necatum, quod perspi,

Barachia, ver benedicens

Deum

redditur,

Deum; qu verba

el altare crudelissim

cu Christus dixerit Zachariam

qui illud mortis ge!

rem eamdcm possunt significare) vel, ut in Nazarorum Evangelio reperiebatur, Joiad non autem Ba,

nus pertulit, esse filium Barachia;. Quis enim dicere

audeat
vel

rachi Matthus scripsit.

Ita

responsione verisimili

mente

lapsum

Evangelistam
et

mutasse

Hieronymus graviori argumenlo occurrebat.

tera
,

Nam

c-

nomen
tinam

patris, vel in

Grcos codices

Yulgatam Laest histo-

||

qu

Origenes vel Origenian senlenti delen-

mendum
Joiad

irrepsisse?

Falsum deinde

sores urgent,
\ !

riam Christo paucis indicatam apert ad Zachariam

filium
referri,

mori S.

commodis cxpediunlur. Lapsum meMalthum temerarius esset qui diceret, et

quod

S.

Hieronymus confidenter

J|

Spiritui sancto Evangelii principi auctori injuriosus.

m
-In

PROLG. PARS

II.

ART.

XXIII.

DE L1BR1S MACHABORUM.
tam alterum
virlulis et legis officia

322

Latinos, Grrecos cseterosque codices errorem

maduce
,

suscilaturus, vaticiniis suis finem facit ad

nsse non ai'firmamus, ut priores rcsponsiones

Judccorum animos vehementer

per-

nupcrrim

positce

dcmonstrant

at

si

affirmaremus

incitans,

suadensque

in traditis sraeli pra3ceptis

non Mathcei esset error, sed

interpretis qui Hebrai;

manerc, usque
cui

dm

dies

Domini magnus advenisset,

cum

Mathcei Evangelium Grccc reddidit

;

sed ama-

nuensis qui Grcccum exscripsit

veritati ac dignilati nihil officit.

quod Evangeliorum

gato, corda

Deus ipse preeparsset homines, angelo suo ablepatrum cum filiorum cordibus corijun-

Nonne unius

codicis

cturo; quee de Jeanne Baptist, etChristo Jesu manifest dicta quisque videt.

leclionem mullis interdm anteponimus, quando et ea

videlur planior, et nulla
suspicio est,
?

locum illum
credanius

Non

juvat prolixiores esse in refellendis

eorum

opi-

data oper fuisse corruptum

quid autem

nionibus qui Malachiam angelum sub hominis specie

latentem, vel

wiquam impulisse
leclionem

Nazarceos, ut hoc in loco Matthcei

eumdem

esse

hominem atque Esdram

Malachi
;

corrigrent,

seu potis
et loco

depravarent aut

inanibus de causis tradideruht. Idene quia

llebraic

emendarent exemplaria,

Barachi

Joiadam

idem sonat atque, anglus meus

erit similis
;

Malachias

p nerent ? numquidseclce suce prcejudicio ducebantur, quo mallent Joiadce esse, qum Barachi filium Zachariam
erit in

homo non
id est,

cceterorum

ergo neque Jol,

id est,
;

Dominus Deus

neque Josue,

Deus Salreliqui

in

templo interfectum

quid ergo

peccali

vator

neque Jona, nimirm columba

neque

hoc Matlhcci versiculo legendo, ilebraicos Gran-

prophetcc homines crunt, ut probe

inquit Ilierony-

ds et Lalinis codicibus anteponi ? Quoad alterum non minus Ilieror.ymi qum

nis seitcntia dilicullatem
incurrit.

mus
Orige-

Nomen
;

angeli, ofiicii

nomen

est,

non nalura3

aiunt Paires

quoeirca qui mandata Dei ad homines

Nain Zacharicc

perferunt, lict ipsi sint homines,

prophetcc temporibus, inquit Ilieronymus, vix ruince

interdm

in Scripturis vocantur.
:

templi supererant

non ergo Zachariam

prophetam

chicc verba

Ecce ego mitto

in

angelorum nomine Quo sensu ea Malaangelum meum, de Joanne

interfectum Christus Judceis exprobravit. Etsi vero in

airio

Baplisl dicta esse

Evangelio

monemur
omnes

et

Mala-

doms Domini lapidibus obrulus tamen oplim poluit

inter

sit

Joiadce
et

fi-

chias ipse cap. 2, v.7,

sacerdoles

divinec legis
:

lius, dici

templum

altare

interprtes Dei nunliossive angelos appeliavit

Labia

Judceis cccsum

animam expirasse. Nain templum vocamus lolum murorum ambitum, in quo prima pars
nominc atrium concludilur,
conslructum erat,
ubi altare boiocaustorum
ut sacra firent in oculis

sacerdolis custodient scienliam, et legem requirent ex ore

ejus,

quia anglus Domini excrcituum

?

est.
;

Sed

quid

plura

Spiritus carne et ossibus caret

v. 12,

inquit

aulem
de

omnium.
aram
in-

auctor Ecclesiaslici, cap. 49,

ossa duodecim
,

Si quis igitur per vim opprimalur in spatio

prophetarum,

in

quibus et Malachias numeralur

terjacenlcet januam,

eam

pra:sertim, qu ad inleriora
atrio

loco suo pullularc.

Cur deinde

alius

non

erit

Mala-

lempli adilus palet,

inler

is

xquin

doms Domini, ac

chias, ubique dictus propheta ab Esdr, qui

nusqum

templum

et

altare occisus dicitur. Poslcrior

ma-

prophela, sed perptu scriba et sacerdos in sacris

Lilteris

china jam

(lisjecla esl.

Christus voluit

rem exploraet

nuncupalur

Sed

futiles

ade causec sunt ab

Paraphrasl
allatce

tissimam inScripturis tradilam, argumenlum immanis

crudelitatis et perfidicc

Hcbrccis veteribus, et Jonalhane

(

Judccorum objectare Scribis

in Scripluris seris celale

cas autem Hieronymus persequilur conlentus rci),

Pharisccis,

quo nullum
Malachias

iilii

tasse

ut ne

censeam quidem dignas audiri

mul loque

Joiadce describitur.

eequius erit illic de postremis

omnium

veleris esta-

Tandem
Cgit.

quemadmodm

in

"canone

po-

menli

libris, in

quibus multa cognitu et dignissima

slremum locum occupt,

luli clausisse

sic post ccclcros

prophclam

et difficilia pertraclantur, dispulare.

Scriptorem islum veleris Teslamenli libros vc-

Hebrceorum Uadilio
viris

est, sive

ipse

cum

ARTICULUS
De
libris

XXIII.

Esdr, et Synagogce magnre

condendo sacrorum
sive poslca

Machaborum.

Librorum catalogo

allaboraverit,
;

clauso

Ad poslremum

librorum veleris Teslamenli dicendo

canoni suumaddiderit

qu de re disputalur. De ejus
?

pervenimus, in quo nobilissima Mathalhicc filiorum-

tribu et patri quid dicamus, lacenle Scriptur

Unus

que facinora, atque immanilas i-Egyptiorum Syrorum-

pseudo-Epiphanius ex oppido Jopha tribus Zabulon fuisse memorat, incerlis plan conjecturis. Post Ag-

queregum adverss Judceos

tur.

fusa oratione describundispci titur

In duas partes

liber

Machaborum
;

gceum

et

Zachariam,

conslruclo

jam lemplo, Deus

inscripto titulo, cujus ratio priinm

inquirenda est

verbi sui preeconem Malachiam delegit.

illi,

Non enim,

ut

deinde auciorum qui

monumenla
igitur

islhcec reliquerunt

de negligenti in curando
;

eedificio

populum accurevoca,

priusqum contra heterodoxosde librorum

disseralur.

divinitaie
libri

st
et

sed divinorum beneficiorum

memoriam
reposcit,

Machabccorum

nomen apud nos

menions animi significationem

litari

legem ob-

pree se ferunt, qui alio

nomine ab Hebrceis Ilassamo*

liliosac

servari, etpuris hostiis

Deo jubens, quod opre

eademet

norum vocarentur, quod Mathalhian, ejusque

nepotes Hassamonccos
olim dixerunt, quia
appellent.

doms Dei

absolulo suggerendum erat Judceis ex legis

Machabaicos ver

incuri peccantibus. Deinde quee Nehemias,

Judce potissimm, qui

est,

primm

Malachias vitiareprehenditin populo, ut bine ad ecta-yer

Machabceus appellalus

amplissima gesta contra

tem eamdem perlinere utrumque inlelligamus. Quia usque ad Christum Jesum non erat Deus prophe-

nationes Judaico generiinfensas compieclantur. Quare

autem summus

iste

imperator exereils, qui 'Hebrceos

523

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
f

SS. BIBBORUM.

524
>

ab interitu vindicavit , Machabi nomen obtinucrit, quod ad caeteros quoque fratres transmissum effecit
ut

Neutrius tamen auctorem cognoscere possumus, elsi

qu lingu scriptus primm uterque

stet.

sit

perspicu con-

Machabaeorum appellaremus

libros illustria facta

Quamenimrempriorum
re, nisi

aetatum scriplores igno-

omnium Malhathiae
afferrj ratio potest.

familiarium continenles, mulliplex

rrunt, necesse est et nos ignorare, quibus nihil novi

hc in
vel quia erat

quod veteribus acceptum

et

est,

luminis

Judam enim vocrunt bebraic U30,

Machab, id
est, exlinclor,

affulsit.

De

priore libro sunt qui velint

sibi,
alii

Machabacorum

aiquc inhnicos cdens; vel

aliquem, quae
descripsisse;
thathi
in

fratribus, et patri acciderant,

Mach bi, id est, perme plaa; vel quia erat Mach bei nimirm percutiens in Domino, quo agnomine notarctur bosles divin virquia ipse dicerejure poterat
, ,

Joannem Hircanum Simonis ex Manatu minimi filium mulli Synagogam magnam

;

scribendo convenisse.

Yerm

id

unum habemus
eo libro prdiamisso,

tute Jud delelos; vel

demm

quia militaribus He-

certi

Hebraeum scriplorem sub JoannisHyrcanipontlprimigenio exemplari

braBorum

vexillis

primus

inscribi jussit initiales litte-

ficatu pracclarissimae familiae laudes

ras illius senlentiae Exodi cap. 3, v. 12:

baelim Jehova
tiales
sitis,

Quis sicut lu inler deos,

Mi chamocha Domine? inieamque colict

csse,

et

jamdudm

Graecum exemplar superesse

in illius

locum, unde la-

quippe

istaelitterae ', ZL, 3,

Q,

vocalibus interpo,

vocem UDQ, Machabai

efficiunl

in

lina editio Vulgala manavit. De posteriore volumine compertum habemus historiam esse quinque Jasonis,

alescunt. Haec posterior causa nominis Judas impositi

seu Jesu Hebraei

Cyrenaensis libris perstrictam, ut

probatur inagis Hebraeis, et Latinis scriploribus

firma prorss non
sit
,

praefalur auctor lib. 2, cap. 2, v. 24;

nam

quae prae-

neque inconcussa. Hassamoli-

cedunt, sunt exempta epistolarum quas Hebraei Hiero-

naeorum quoque cum Hebraeis vocare possemus

bros, qui gesta iiliorum Malhathiae continent.
toti ftimiliae

solymis degentes ad fratres in ^Egypto commorantes

miserant. Quapropler auctor secundi Machabaeorum
libri

Nam

et

Malhathiae

nomen

illud

tributum est, seu

non solm Jasonem expressif, sed ex Judaic

qud palcr Malhathiae Hassamonaeus dicerelur, ut Josepho atque Eusebio est visum, seu qud Iota familia
vico Assemon tribus Judae originem traxerit,

reipublicae

monumentis quaedam

collegit,

cujusmodi

sunt epislolae, adjiciens et quae non erat Jason persecutus, qualia duobus

seu

posterioribus capitibus

narrt

qud nomine Chsmon, quod

et
,

in

gnre principes viros

pertinentia ad Demetrii Soteris,

im ver Seleuci reregnantibus narrare

v. 21,

magntes signiHcat omnibusque principibus convepropler singularia eorum in Hebraicam

iis

gnum, cm Jason
ejusque
filio

res Judaicas Antiocho Epiphane,

in Syri

nu, peculiari ratione Malhathias, ejusque posterinuncupati

sint

Eupatore

tantm susceperit, ut capite eodem secundo,

rempublicam mrita, quasi

tibus,

rempublicam capessende Macha-

legimus. In lus duobus libris quae Judaica gens pri-

nemo
et

aller princeps videretur. Haec

mm

Syriae regibus serviens; deinde excusso jugo, sui

baeorum

Ilassamonaeorum vulgalo nomine.

juris facta, quadraginla

et gessit et sustinuit,

quinque

circiter

annorum lapsu

De
tanta

auctoribus nuncpauca.

Ab

unoscriptore ulrumdixerit
:

duo auctores complexi sunlinitio

usque ad

que Machabacorum volumen descriptum nemo

ducto postremis annis regni Seleuci Philopatoris,

qui

cnim occurrit

et styli et rationis chronologiae, et

templum per Heliodorum

pollui jussit,

narralionum diversitas.uldiversos auctores fuisse manifeslo indicio

sit.

postremos AntiochiSidetis, sub quo per insidias Simon

Piimum librum

Hebraic, sive Clial-

Machabaeus est inlerfeclus. Si aut certiora, aut

slriora

illu-

daic scriplum esse facile nos ipsi intelligeremus ex

de auctoribus ad nos pervenissent, traderemus

Hebraicis locutionibus vel in Latin editione extantibus, quac sunt

utique; atquoniam his paucis doctrinaomniscontinetur,

prions scriptionis vesligia etmonu-

ad reliquum
est, in

illico

progredimur, quod polissimm

menta, quanqum non afurmsset Hieronymus, se

hebraic scriplum vidisse, atque habuisse prac manibus, quod
in

dignum

quo magis versemur.

Est autem de
citale

horum librorum

divinilate et canoni-

Prologo galealo tcslatur. Affirmaverat

libro 6 Historiar.,

ex sanctis Patribus et Ecclesiae decrelis confir;

autem clOrigenes apud Eusebium,

Virga Rebellium Deo

mand
effici

nam veterum Scripturarum primo canone

lib.

id

cap. 25, ejus libri litulum fuisse: Sarbit sarban El;

;

non potesl. Origenes,

2 de Princ, cap.

1,

ad

vel: Scarbit Sar ben El; Sce;

inslitutum

suum quasdam Scripturarum

sententias

ptrum

principis filiorum Dei

ade verum est Hebrai-

trahens, inquit: Ut autem ex Scripturarum auctorilate

cam

sive

Chaldaicam fuisse orationem. Alierum ver

hc

ila se

habere doceamus, audi, quomodb in

ubi mater septem

Machafiliis

Gracc scriplum esse

cm

oratio ipsa manifest

comAu-

borum libris,

martyrum unum ex
ait
:

monslrat, lum Iota historia, quae compendium est ex

Graecis hominis Cyrenaici scripturis expressum.

cohortalur ad toleranda martyria,

<

Rogo

te, fili,

aspice clum.

Cyprianus

epist.

55 ad Cornelium

ctor posterions altis hisloriam repetit; prions

inferiora tempora attingit;
ille

autem

Papam,praecepta Malhathiae praecepta Scripturarum

vocat
:

Chaldaicam seram se-

Quando

occurrat

et

moneat divina Scriplura, di-

quitur annos supputando exorsus numerare

mense

cens, et verba viri peccaloris ne timuerilis, quia gloria

ejus in slercora erit
et

septembri, aut polis octobri;

iste

ver Judaicam

in vermes

hodi extolletur,
est in

et

mense martio dinumerans. Quarecm alter post aliquot menses annum inchoet, quem aller partim defluxisse ponat,

cras

non invenietur, quoniam conversus

et cogitalio ejus periit,

terram

suam,
lib. 1

quac ipsissima verba sunt

et 05.

interdm in anni supputatione inter se

Machab., cap. 2,

v.

62

Hieronymus,

etsi

diffrant.

in

Prologo galealo Machabaeorum libros apocryphi*

325

PROLEG. PARS

II.

ART.

XXIII.
cas-

DE LIBRIS MACHAB,EORUM.
bant sermonem
;

3%
cm quod
sentiebant

nnnumerare videatur, pro divinis tamen habet in put 22 Isai, Macedoniae insulas nomine Cethim
gnificatas
:

ipsimet ver.

Ioquebantur, judicabant sacros esse quos Ecclesia

docens Hoc enim Scriptura commmort, quod Alexander rex Macedonum egressus sit de terra Cethim, quod initio lib. 1 Machab., ita traditum esi :
Alexander Philippi Macedo, qui primus (graec izpTepov
pris) regnavit in Grci, egressus de terra Cethim.

nondm

constiluerat suscipi oportere, ut de Hierony-

mo

alibi

notavimus, quanqum enim concilium CarIII,

thaginense

Innocenlius

Gelasius Papa

qui

li~

brum unum Machabaeorum

ut

in

quibusdam editionibus,

Au-

unum

Esdrae; in aliisver duos ponit in canone)

gustinus,

lib.

2 de Doct.
et

christ., cap. 8, in

Scripturarum refert
tumlib. 18 de

libros

Canonem Machaborum duos

:

decrelo suo Machaba2orum libros suscipi jusserint,

tamen neque

Ecclesiis,

neque scriptoribus omnibus

id

Civit. Dei, cap. 36,

de hislibris habet:

persuascrant, quod fortass ad

definitio
illa

omnium cognitionem
pularelur, donec

Quos non Judi, sed Ecclesia pro canonicis habet propter

non pervenerit; fortass decretorium

quorumdam martyrum
tum
lib.

passiones vhmentes atque

tolius Ecclesise judicium

nondm

mirabiles;

de Cur. pro mort., cap. 1, juvari

:

accedente

Tridentini

concilii

confirmatione nullus

defunctos precibus et sacrificiis inde probat

In Ma-

relictus est locus disputaiioni.

chaborum
sed
etsi

libris legitur

oblatum pro mortuis sacrificium;

Alterum aulem de
que

antiiogiis,

de erroribus

in

utro-

nusqum

in

Scripluris veteribus

omninb

lege-

Machabawum
veritati

libro

patentibus

falsissim dici
et

retur....

perspiciunt, quotquot pertinacem

colligere
,

animum
:

repu-

Possum compendii causa

atlvers.

Tertullianum

gnantem

ad legendum non afferunt

alii

im ver

Jud.,cap. 4, docuisse legem sabbati non ad

majorem offensionem haberent mulli

sacri Libri

perpelui temporis

observantiam pertinuisse Machafortiler

qum Machabaici,
quidem Albericus

si

difficiles et

morosi esse velle-

baorum exemplo, qui die sabbati

pugnando

mus, quod dissimulare neque hretici possunt. Et

gentilis

Ambrosium Machabaeorum hislorias commentariis suis illustrasse; Leonem in sermone de festo Machaborum dixisse sacra? Scripalernam legem defenderunt
;

Calvinianarum partium ju-

risconsultus eruditus,

cui

dicunt, Critic. sacr., tom. 5, in dispulatione ad

ptural Iectione
illius

planissime audiiores de solemnilatis

chab;eorum inscripl Tobia;

mullm debere Grolium 1 MaMatthaEO episcopo Dunek

causa institulos;
:

sidorum Uispalensem,

lib.

mensi canonicos
rurn

libros esse pernegat, seque abfutu-

Origin. scripsisse

Libros

Machaborum
;

contra Ju-

qum
libri

longissim semper pontificiis profiielur;

ipse, sui

daiorum consueludinem Ecclesia Christi inter divinos libros honort et prdicat Synodum Carthaginen-

attamen mulla qua Theologi, ut inquit

tra

con-

dignilatem dispulabant, infirmiora judicat,

discutit,

sem
et

III,

eau. 47; Innocentiuml, in Episl. ad Exuper.,

in

reque ips
cios

monetque suos, ne cm
et

ponlili-

Gelasium

synod.

Rom.

in

canonem Scripturarum
;

oppugnare volunt, eas arguliasconsectenlur, quide canonicis

libris

libros

Machaborum
divin.
Lilter.

retulisse
,

Cassiodorum,

lib. 6,

bus efhcient,utinfirmi
liant,
)

mal sen-

de

Inst.

libros divinos et canonicos

concilii Tridentini Patres per-

quos per easdem

sublilitates vident peti et ipsos

commendssc; denique

posse.

petuam hc de re majorum tradilionem decrelo suo

certiorem firmioremquereddidisse.
teris
libris

Enimver quid tandem

trariumin his
divinitate
libris,

est

ade repugnans

et

con-

Nam antea,

ut

ca>

quod

omnem

opinionem de eorum
lib.

deutero-canonicis accidit, sua quidem erat lus

auctoritas; sed declarationis Ecclesi manife-

ex animo evellal? Aiunt,

,

Machab.,
rgnasse

cap.

1, v. 11

Antiochum illuslrem
;

dici

stius
licos

quoddam genus desse omnes in un edemque

videbatur, quod Cathosententi contineret.

anno 157 regni Gra^corum

bius

cm lamen non Eusesubducat, annos

facile inveniat.

modo, sed quicumque

cap. 6, v. 16,

summam

Ha3C persuadere satis possunt, ni fallimur,

cumque
ut

qui iniquore animo non fuerit

quemMachaborum
ade
displicet,

156, ab initio regni

lib. 1,

Gracorum

Rurss

Anliochum Epipbanem eumdem

;

libros esse divinos.

Yerm

id hreticis

vit

funclum anno 149 xnv Grcorum

lib. 2, v.

cap. ver

nunqum

iratis

nos mordeant,

qum dum Macba-

H,

21 et 33, Lysiam, atque Anliochum Eu-

baicorum librorum dignilatem vindicamus. Primo veterum et ipsi doctrinal praesidium qurunt, quos sci-

patorem Epiphanis filium post palris obilum anno

148, liiteras ddisse. Praeterea
lib. 1,

cap. 4, Judce

mus

vel

omnin

his libris fidem

divinam non adhidivinitate dubitsse.

oper purgatum pollutione templumunoanno prius-

buisse, vel

saltem de ipsorum

qum Anliochus
143, contra
lib. 2,

migraret vit

r Groecorum
cap. 9,

Deinde
tionis

falsitalis,

inconstanti, repugnanii, ignora,

cap. 10, bienniopost Antiochi

lib. 1,

rerum historicarum

graviorumque errorum
libri

tem purgationem factam. Iterm

anno 152,
scripsisse epistolam

morJudam

arguunt scriptorem

utriusque

Machaborum

vivis excessisse; libro

autem

2, cap. 4,

propterea etambos indignos judicant qui in sacrorum

numerum recipiantur. Verm ad primum necesse non est cumulatis respondere qum olim respondimus. Damus enim
,

jam

triginta

anno 188; quod si verum esset sex annos post excessum vit liiteras

misisset; quse

omnia

aiunt,

cm lam mal
falsitatis,

inter se

cohreant, manifesta esse indicia

atque his

batos,

deutero-canonicos libros non omnibus omnin proiis prsertim qui ad Hebraicum canonem scripta

omnem conceptam de
animo
aboleri.

libri

auctoritate sententiam ex

sua formabant, vel de sacris Libris univers: Ecclesiie

judicio

Non negamushaec,
chabocorm harrari
:

ut exposita sunt, in libris

Ma,

jam

susceptis, et

nusqum controversis habe-

ne^amus ver non coluerere

si

327
divers

DE DIVINITAT ET CAN0N1CITATE
r Grcorum
initia

SS. BIBLIORUM.
martio

528

constituai tur, et suis

est

ram Judorum

mensc duclam,

aller

ququc

locis facla singula aptenlur.

Qu de

rc

duo

Chaldorum
ut sex

succedenie quinoclio;

quare primus

nioneri oporlet; allerum, Sripturas,

em de Gra>

uno anno superat

alterius raliones.

Hinc faclum est

corum regno sermo est, de monarchi sigillatim Gra>corum, atque exordio imperii Seleuci Nicatoris, qui primus in Asi et in Syri si parle regnavit,
miclligi debere, ut

mensibus consequentibus Antiocbi Epipbanis

149,
filius

morlem anno

monuit

et

Eusebius
,

in

chronico.

ejns Eupator, cl Lysias prav adhuc ad Judos anno 148 adscriplo dederint. Nam si mensc Ilcbrorum Nissan

feclus excrcits lilteras

Cm enim
tore,

Judaca pars
,

Syr esset

primo rege

Anliocbus
cessit;

obiit,

procul dubio ineunte anno 149 cx,

Syri Seleuco

non ab Alexandre)

totius orbis

domi-

mense autem xanthko

,

id est, aprili

Eupator

Gracos

et

Scleucidarmn annos numerabant Ju-

Lysias ver Dioscuro

labenlis

sciliect

ultimo, vel intercalari

suis

di;quemadmodm Maccdones annos Philippos vocabarit ab inilio regni Philippi

adbuc 148 diem

initia

liileiis

adscripserunt.

patris Alexandri. Alin

:

Varia islluvc anni

babuisse
,

cm Judos, tm
qui altcri labcrc-

lerum

bos eosdcm

Seleucidarum annos

variis

Syro-Maccdonas, cumque annum

lur, altcri fuisse
ligcr,

provinciis diversum

quoque exordium babuisse

nam

lapsum mulis exemplis probant Sca-

Syro-Grci, atque Antiochcni Judis pris, etChaldis annos Seleucidarum incborunt mensc Tbisri,
id

Husserius, Petavius,

qu nos

brevitali

consu-

lentes preelermillimus.

Im ver

ostendit Scaligcr

est, seplcmbri, qui in

octobrem noslrum

incidit;

Chaldos

sive Babylonios
;

secundo

anno Seleuci
;

Juda ver
denique
Elnl
,

Nissan, sive martio consquente;

Chadi

rgis annos regni exordiri

causam quidem ignorai

lilleris

vertente

eodem anno Ilebracorum

lia

mense

Husserius autem

in

Regum

suppulalioncm

ad quinoclium aulumnalc.

perilissimis

Babylonicam oblinuisse demonstrat, conjicitque unde

orla
sil

Cbronologis
sertim, qui

accepimus

et

Josepbo Scaligcro prproduclis clarissi-

isthc supputalio uno anno serior, ul et nos

cm ex Plolomo, tm

in chronologicis dicimus.

Qu

si

vera

sunt

muli

mis exemplis rem demonslrat, nosque ipsiin chronologicis ranifeslius facimus.

claris assequimur, quare Lysias imperator excrcits

Syrorum,

et

Antbiocus Eupator annum 148 scripse-

Hc cxplicandi ralionc
Si

qu

antiquitatis studiosis

rint.

exploratissima est, duo prima argumenta refutamus.

Nunc ad
auctorcm

reliqua transeamus. Quis affirmarc audeat

enim ab co qui ,posl divisum Alexandri imperium, primus Syriam regio nomine tcnuit,ct recuperal Babylone diadema capili
sibi

libri

2 Machabxorum

aliter scribere

lempus

purgalionis lempli

pollulione,

ac in primo libio
lib.

imposuit, annos compule-

nolctur
bliolh.

Non quseranus cum

quarum

Sixto Senensi

9 Bi-

musad regnum usque Aiilichi, annus erit 157, qu est libri primi Machaborum numeralio al si de;

sanct.,
,

evadendi lalebram, duplici inventa

altra Antiocbi

purgalione

morlem

anleest

viclo Dario

sque populis

in

Macedonum dilionem
regni

cesserit, altra consccula sit.

Supervacanea enim

redaclis

inilium

ducalur, Groccorum

annos

mimcrabimus 156; fluxerunl quippe, ex quo Alexandermonarebi potitus est, anni parlim Alexandri vit,
partm bellorum inier ejusdem pueros de principatu
dividendo dimicantes, undeviginti
citer conf'ecto Seleucus
,

hc purgalionis repelitio in re non necessari; unam eamdcmque dicimus ulrobique descriptam. Elsi ver,
narrat Antiocbi morte auctor libri 2 purgatum templum commemorct non dicit tamen post Rgis
,
;

douce bello

fli-

regnum

tutus obtinuit.

Quo

vere,

semel conslilulo, jam ad anni initium quslio reducilur, undesciliset

morlem susceptum purgari. Yoluit siquidem absolqu de Anliocho dicere cceperat, etluncdemm ad Judam templique purificalionem reverli. Quod aulem post biennium sanclas res rcslauralas scribat non ab Antiocbi morte, sed rerum adminislratione

Judaji
est

annus ineboet cmque non omnes eodem^ lempore annum exordiantur, necesse cos non rc sed verbis, discrepare et dm aller
;

quam Judas

suscepit, ac principatu

biennium prler-

minorcm numerum babcl,

ulruin ;ue convenirc.

aller

majorcm conseil

iisse signiiicat.

Nam

feedaverant gentes

lemplum

at-

que aram abominalione erect anno 145, ut dicilur

lib. 1,

Etenim (ut mine Anliocbenorum ram prraqu nibi ad liane rem nostram facit) qui post occupatum Seleuco imperium prolins martio
m:f,

cap. 1. Malbalbias mortuus est anno 14G, ut

lib. 1,

babelur

cap. 2, v. ull. Exacto deinde biennio

Judas Machabus, omni remol fditate, renovavit

sancla anno 148, ul
lib. 1,

regni annos supputant,

rcdicrinl, decurso

ii

cm ad eumdem mensem
ingrediunlur, et

cap. 4, exponilur. Vel

,

si

jam anno allerum

mavis, post biennium exaclum profanalionc

cpil

numerant
faoiunt,
ci lapso

qui ver ab quinoclio autumnali initium

Judas lemplum mundarc; ad ejus autem

rei absolutio-

cm
,

ad marlium pervencrint,

eodem

vertente

ncm

aliquot

mensium
Joscphus,

tempore eguit,

omniaque
in in ler-

adbc primum annum prosequunlur. Sic dm mensibus januario et fobrro Cbrisli Domini nalivilaletempusmelimur, 1772, annos fluxisse,
e,

anno 148 pciccta sunt; reel propterea Eusebius

Chronico,
tium
el
lib.

12 Antiq. cap. 10,

annum

lempli pollutione

expiationem confeet

sopluagesimnm lertium annum

si

labi

dicimus

quan-

runt; post annos sciliect duos transactos;

plurcs Grci codiecs explicatis babent
bieiiniiel sex
:

recl

qum

aslronomorum verbis loquamur, Iabalur adet

Post tempus

buc sepluagesimus secundns,

sepluagesimus lerlius

mensium.
fortiter

martio ineunte, incipiat. Id porr accidit auctoribus librorum Macbabaicorum. Primus secutus
nisi

nondm

Tempus mortis Jud Machabi, qu

prlio occubuit, anno 152

in

r Seleucidarum oplim

529
constituitur.

PROLEG. PARS
De
epistol ver
et

II.

ART.
,

XXIII.

DE LIBRIS MACHAB^EORUM.
viveret
:

330
:

anno 188 data

et Judie
,

alqui hc, inquiunt, falsa sunt

nam

et

ne-

nomine cum senatu

populo inscript ut videlur

mo

ignort multos reges Lacedemoniorum, Macedo-

non eadem sentiunt interprtes. Quidam cum Ruperto Saliano et Serario non Machabum Judam ibi nominaii putant,

num, Corinlhiorum, Atheniensium prcessisse Alexandri tempora;et probatissimi historici, Justinus,

Diodorus, Q. Curtius scripserunt post Alexandri mor-

sed alium

quempiamvel Judam Esse-

num, qui sub Joanne Hircano magnum sibi nomen fecerat, vel Aristobulum Hircani ejusdem filium magn auctoritatis virum et copiarum ductorem
,

tem principes regnum

cap. 8, v. 16,

inter se fuisse partitos.

Alterum,

Romanos

singulis annis

unihomini com;

miltere consuevisse magistratum

Josepho nuncupatum Judam. Alii,

ut Lyranus et

consules quolannis

suum atver duos Romanus populus designabat, qui

2,commenet

Hugo, annos 488, initio epistola3 notatos arbitrantur more Hebrorum ab anno duodecimo Assueri quo Esther ab interitu atque excidio eripuit populum non more Grcorum Seieuci regno ad Judam Macha, ;

cum

potestate

et

imperio in republic versarentur,

laudibus Eleazarum etRaziam, qui

Terlium

est, cap. 6, lib. 1, et cap. 14, lib.

dari,el celebrari
sibi ipsis

mortem consciverunt contra communem

fidei vitse

horum ientenlias probet ? Anno 188, Joannes Hircanus populo Judorum prerat, non ul-

bum. Verm
lus ex
filiis

quis

humanitatis sensum, et

doctrinam vetanlem hostatione decedere.

:

mini injussu summi rgis de

aut vivente

aut vit funclo paire

non

Quarlum,
in

lib. 2,

cap. 1, v. 19, in epistol haberi

nostri;

Cm

Essus, vel

alter Judas.

Nusqum
aller

practerea

si

unum
fuit
:

Persidem captivi ducerentur patres

in

atvero

Machabseum demas, Judas

dux Judieorum
titulo

non

Persidem, sed Babylonem abductos multi pro

ibid., cap. 2,

ineptum autemestputareinepislolai populo et senatu altcrum nominari poluisse

,

un cum
,

phetGetestantur.Quintum,

Jeremiamcm
arcam f-

qum

incenderenlur Hierosolymse, templumque Chaldseis

diriperetur, abscondisse tabernaculum et

principem. Ilaque Judas,

lib. 2, c. 1, v.
,

10, ad Aristo-

bulum scribens cum senatu

Machabaio
,

et

populo alius non est

deris in

spelunc qudam montis Nebo, locumque

qui anno 152, vit dccessit. Aliam ver

in

illum dixissefore ignotum, donec

Deus iterm popupotest, ut creda-

ram,aliam epocham
persuadebunt

hoc uno loco usurpatam esse

,

lum suum congregaret. Sed qui

tur

fieri

prceler usitalissimam Seleucidarum

:

nemini unqum

Jeremiam

ante

urbem

Chaldseis

occupatam

in

qu ctiam conslitul, hune quidem

at

carcerem conclusum, tolique populo odiosum, atquf

invisum tanlum
ut instrumenta
vel post
\

scopulum fugiunt,

ingraviorem incurvant. Plusqum

otii, et
illa

opportunitalis habere poluisse,

?

ducentos annos inlercessisse ab Assuero rege ad Ju-

templo ablata in tuto collocaret

dam Machabum

sine

ullo negotio
,

conficeremus,

si

captam urbem ab incendio, aut Chaldaeorum

et direptionc subtraxisse?

esset opus. Mittamus ergo hsce

in

quibus non minus

manibus,

Deinde numquid
ar-

graviter videtur peccari

ac potis existimemus anlit-

inventus est locus, in

quem tabernaculum atque

num

188episloke appositum, non ad sequentem

cam Jeremias
reversisque

intulerat, liberatis captivitate Judis,

teram,
tinere

quam Judas

scripsit,

sed ad superiorem per-

in

palriam, quod propheta futurum proet latebit in posle-

datam

Joanne Hircano populi principe. Neque

et

miserat? Laluit ad hanc retatem,

hax inconsult namque codices

apert

temer dicta quis pulet

Grci

rum. Sexlum,

lib.

eod., cap. 12, laudari

coosis

Judam Ma-

ca verba

anno 188 sequenlibus

,

chabaeum, qui pro

oierri

in bello orari, et sacrificium

distinguunt
prncsciibi

interpunctionc

et

sparant.

jusserit,

sub quorum tamen tunicis inventa

donariis idolorum
7,

Deinde cm
adscribi (ut

non soleant dics

epistolis,

sed

erant

qudam de

colra legem

exemplo esse possint

episloloc ex lib. 2,
),

Domini, quee habetur Deuter., cap.

violationem
coesi fuerant.

propter cujus

cil, descriptcum dierum

verba autem
illa

notis vers. 21, 33 et 58

,

Quo

prseposter zelo quid

anno 188, unius epistol finem

atque

esse polesl aut magis superstiliosum, aut supervaca-

alteriusiniliumsintinterposita,mullquius

est,

an-

neum

magis, et vel

ipsi

Calholicorum doctrinae coniis,

num
lam

ad prcedentem, qum ad consequentem epistoreferri.

trarium, qui docent pro

obstricti decedunt,

qui certo lelhali peccato

Certumenimest,duas esseinlibriexordio
alleram in
est

orandum non esse?

epistolas,alteram versiculo decimo desinentem

posilione lemporis quo scripta est
;

cumapeodem

Multa quidem isthc sunt; verm talibus non minuitur librorum Machabaicorum auctoritatis.

Regnausque

versiculo incipientem

Populus, qui

Hierosolymis...

vitprimusin Grooci Alexander

tolius Asiai

princepset
fines

cujus clausula est versiculus 19 consequentis capitis

sine appositione.
In postrem,

monarcha
dilataverit

primus ex Gratis, qui imperii

:

qud Hierosolymam
Judas Aristobulo

primus, qui Grcorum nomen

:

illustre

allatum erat de adverso exilu rerum Antiochi in templo

reddiderit paucis antea cognitum

primus, qui poten*

Nane

populus, senatus

et

tissimos reges tanl clade

affecerit, quantai
;

nullum

et fralribus /Egypli inter caetera nunlirunt.

deinceps adhiberi remedium potuerit

qui splcndidis-

Non sunt magis

contraria veritati alia multa ex utroh:ieretici,

sima rgna ade exstinxerit, ut nulla spes superesset

fore ut rurss iliucerent
:

que libroexcerpta, quai effundunt

quque

primus denique, qui totam

inter plures reges
distri-

null defendi ratione posse audacis accusant. Alte-

Grciam occupaverit olim

consliluerit.

rum est, lib. 1, cap. primm rgnasse in

1, v. 1 et 7, narrari

Alexandrum
juven-

butam, Gracamquc monarchiam, evers Persarum,

Groeci, et condito veluti testa-

Neque aberrant h vero, qui putant sacrum

quai post

mento, convocalis pueris, qui cum ipso eranl

tute enulrili, divisisse
s, s.

scriptorem Groccice nomine pressis Syriam et iEgy-.

Mis regnum suum, cm adhuc

ptum nuncupsse,

Alexandrum Macedonerq
11

m.

331

DE DIV1NITATE ET CAN0NIC1TATE SS BIBLIORUM.

quod antea rex constituerat, rect visum
est,

35a
non tam

suis, atque populis suoc ditioni adjeclis vocabatur

Grcorum regnum,
Atque hc una

ut

Hebri inquiunt

p
si

T\xbo,
lcgatur,

Perdicc consilio, quam libra rgis dispositione pueros in Alexandri bona successisse. Quid ver,
si

est ejus loci interprtatif,

cum

ut exemplaria Graeca

plermque

iiabenl, ac Latina
et

eodem Alberico
liberi

Gentili diceremus,
si

dum

viveret Ale-

quxdam Et
:

percussit

Darium regem Persarum ;

xander, significsse,

sine liberis

decessisset, aut

Medorum

et

regnavit fe' aroO, loco ejus, pro eo pri-

vais in Grci. Quis

enim non animadvertat Grseciam

?

in

se, ut regnum quasdam partes divisum pueris dignioribus cederet,

ita

mortui fuissent impubres, velle

hic pro Asi sumi debere

dici

Noluisse ver Scriptore

ac fortioribus, atque
reliquisse
?

divisisse, id est,
lib.

dividendum

primum ex Grcis

regi polestate prseditum res

Refert enim Juslinus

:

10, Alexandrum
sine proie de-

ipsa loquilur,

cm

Macedoni egressum dicat, tan-

de suis administris dixisse

Quos nobis

qum ex

provinci, in

qu summ auctoritate domi-

cedentibus, relinquimus noslros hredes, et totius orbis.

nabalur, ut

ditionem amplificaret. Has plermque

Quanqum
ros suos
libri

igitur

Alexander ipsemel per se

partitus

in

pue-

probatas responsiones

commode adhibemus
scilicet

praeter

regnum

non

sit,

mendacem

fuisse

eam

supra indicatam,

secundm leetionem
loti

alteram graeca verba np&Tepw faurdtvve vertcnda esse

probalis

Machabaeorum auctorem non consequitur, aut rerum Alexandri scriptoribus contrarium.

primum
retur,

regnavit, id est,
in

priusqum

Asiie

domina-

Alterum de duobus consulibus, quos Romanus populus ad gerendam rempublicam,

gistratum designabat, constans est apud

jam

Grci regnaverat.
viveret, partilione fact

Alexandrum regem, cm

habendumque maomnes at
:

principibus, quos sibiadjunxeral, singulissingulasimperii partes distribuisse, eccur

non minus
que diebus
alii

est exploratum alternis vicibus, alternis(in militi

non credamus

Major

saltem;

nam

in rbus civilibus,

ne

erit

adhibenda

fides profanis

scriptoribus, iisque

aiunt, alternis mensibus) alterum gubernsse alte-

inter se hc de re pugnantibus,
iiolint

qum

sacro? vel

si id

hretici,

accuratiori saltem,

neque partium
intererat,

non egentem, ex quo fiebat, ut interdra temer atque inconsultrespublica ingravissimumperirius consilio

Alexandri studioso, cujus nihil

omnin

culum adduceretur, cujus

exilus

rei infelix

Cannensis pugn
tcmeri-

sive Alexander ipse vivens de bonis, se

mortuo, ad

exemplum

est. Inconsideralio scilicet, et

quempiam

perventuris disposuisset, sive moriturus

regii

traditione annuli

Perdicc,

vel cuilibet alteri

quem eo dieimperium erat, Romanam aciem perdidit. E de re Polybius, lib. 3,

tas alterius consulis,

pens

potestatem fecisset, partiendi pueris imperii?

Et!

nott
les,

Lucium iEmilium Paulum

et

Varronem consu:

enim

et is

quem supra nominavimus,

qui
lilulis

Albericus Gen-

dissimiles discordesque fuisse

primum rerum
:

tilis in

capite primo disputationis suae,

,

cm

scriberet,

bellicarum peritissimum, alterum inexpertum

hune
{nam

hos libros

amplissimis laudari Patribas

pugnandi cupidissimum
erat,

quibus diebus
:

sibi poteslas

consueverunt, non

debere
nacti

manu profana
rei

de e posseset

maximum

patri exitium altulisse

die

sion
et

dejici,

qum

tandem in Ecclesi erant,

in

alternis imperitabant)
tis

Varronis imperium erat. Hic mo-

qu paulo ante degebant, ejus

ipsi theologi nostri

causam

addit

nom

castris

appropinquare hostibus maturat, indignante,

:

apocryphis his tribui oportere

ac reclamante jEmilio. Et post pauca

stera die sors imperii obvenerat.
sulto colleg
,

Varro, cui poluce, incon:

magis,

qum

libris aliis confitentur.

lib.

Verm

et

Diodotesta-

cum prima
inter

rus Siculus,

17, scripsit

Alexandrum Rhodi

ex utrisque castris copias educit. Deinde

mento cavisse quid quisque suorum haberet, eamque urbem ita pr cceleris rege cohonestatam, ut
testamentum de
tius,
tolo

Pauci Cannusium iiicolumes pervenere,

cui deteslanda
fuit. Illa

quos Varro,

anima

ac exitiosum patri imperium

regno

illic

deponeret. Et se

Cur-

autem

alternis

imperandi ratio ab ipso primo

est,

quanqum

ejus rei
:

famam vanam

com prisse

exordio consularis dignitatis inslituta

vius libro2, ne
regibus,
si

ut ait Li-

narret, ait

tamen

Credidere quidam, teslamenlo Ale-

duo simul consules imperarent, exactis

lerror videretur.

xandri dislribulas esse provincias. Sed, ne bujus qui-

non remotus, sed duplicatus

lict

dem

senlentiaj tenaciores
ali

esse volumus, ut pluribus

Quamobrem,

duo essent consules; uni tamen

;

contendamus, atque
Diviserit Perdiccas

transferamus qustionem.
vit

commissa esse respublica videbalur

spectans Judas,
lib. 1

idque aninio

regnum, rege
tradidit,

functo, meril

Machab., cap.

8,

unum virum

adhuc sacer Scriptor

divisione

ipso vivo, pueros ex

publicis negotiis praefectum dixit.

I

Prterqum qud,
veritate,

regnum

habuisse.

Nam

propler potestatem

quid

unqum

peccavit sacer scriptor id narrans,

dividendi imperii in Perdiccam collatam, hsereditas

illa

ad Judam fam detulerat, eliamsi cum

ad pueros Alexandri pervenit; perind ergo est

si

non conveniret? Et
|

audivit

quod rumor Judas nomen Romanorum,

:

ac

rex ipse vivens futuris rbus providisset, singu-

quia sunt potentes viribus, cap. 8, v. 1

El committunt

lisque divisisset,

qu

bello acquisierat.

Neque ob

id

uni homini magislratum

suum

per singulos annos domi-

solum, verm etiam, priusqum rex migraret

principes amicos suos

vit,

nari univers terras su, vers. 16.

Quod ergo ad Judae

provinciis prfecerat, iisque

aures pervenit, historicus

relulit.

administrandas concesserat, declarans quid quemque

Eleazari ver, et Raziae sive constantia, sive audacia ea sit,

habere in posterum vellet

regiam

in e

dccernend

quod tertium erat repreliensionis caput,

ut

administratione vokintatem seculus Perdiccas, quas

non

officit divinis libris,

jamdudm

S.

Anguslinus

olim procurabant provincias, ipsarum dominium tradidit

:

docuit et in epistol ad Dulcitium, et in libro 2 contra

epistolas Gaudentii, cap. 3,

qu

in

traditione,

cm

id

re

praestitum

sit,

summam

hanc rosponsio-

3
nis tradens,

PROLEG. PARS
mortem horum hominum
laudari; vel cert

IL

ART. XXIII DE LIBRIS MACHABiEORUM.

et

554

narrari in Scri-

magna

in existimatione erat

ptur, non

non

ila laudari,

quasi

rem, qui Nabuzardani

militie principi
:

apud Nabuchodonosoprophetam ma-

pi ac sanct fecerint,

qu

fecerunt,

quanqum aujudicio feforti-

xime commendaverat
militum dicens

Prceperat autem Nabuchodo-

dacter, et viriliter, fortiterque

cisse, negari

hominum

nosor rex Babylonis de Jeremi Nabuzardan tnagistro

:

non

possit.

Nollem tamen Eleazari

Toile illum

et

pone super eum oculos

,

tudinem et strenuitatem cura concitato Razise animi motu, furore, atque immanitate comparari. Vitii qui-

tuos, nihilque mali ex facias

ei,

sed ut voluerit

sic facias

Jerem. cap. 39, v. 11 et 12. Reips

cm

sacer

dem expers Eleazari actio, et vei laude digna esse potest, qud se in ancipiti facinore miles objecerit
gravissimo periculo, quidquid deinde eventurum foemoluret sibi, sperans maximum loti Judaico populo

scriptor
in

neque

arcae

neque tabernaculi meminerit

52 capite , ubi omnia quae templo Domini abstu-

lerunt Chaldaei, phialas usque et morlariola nominat,

necesse profect est jam ea duo prophetam ipsum

subduxisse.
bris

mentum culp ver vacare audax barbarumque Razi factum non potest, nisi forte Deo inls jubente
:

Quod quanqum nuspim

,

narretur in

li-

Regum

in quibus

multa san prsetermissa sunt

vitara

ri,

qud Lyrano, Francisco YictoSerario, Tirino, visum est,qui Razian ex peculiari

suam

projecerit,

ut in compendio, atque oratione contracta praelermitti

multa soient

non minus tamen

est

verum.
,

Dei instinctu sibi vira intulisse collegerunt ex

piae

et

sanctae hominis vitae ratione, ornaloeque virtutibus, ex

Neque rursm mendacii vel propheta vel scriptor libri Machabaorum arguitur, si arcae et tabernaculi
latebras

bono

fine

quem

sibi

proposait

tentando facinore,

nunqum
iri
,

Judaei repererint

quas dixit Jere-

ex divini nominis invocalione in

vitae exitu,

atque ex

mias cognitum
set.

quando Deus populum congregs-

laudibus, quibus Scriptor factum prosequitur.

S. Augustinus et S.

Atver
ad

Tbomas, 2-2, qust. 64,

sibi

art. 5,

tune

Non enim lempus inventionis constituit Jeremias, cm Cyri beneficio Judaicus populus iterm in
dixit

n. 5, ex his causis singularem Spirils sancti ducluin

in

Judaeam convenisset; sed vel congregationem

tionem, diemque judicii, inquiens
et

Razi ad inferendas
si

manus non cognoverunt.

credentium omnium prop ullimam seculi consummascilicet turn

Quanqum
intulit,

proprio arbitrio intulit, atque insipienter

arcam
illa

mirura esse non dbet Hebraeum hominem,

,

tabernaculum

repertum

iri

cm

propior erit

cm

zelo legis id faceret

putsse se, atque eligisse

festinatione
,

dies, et

populus Deo in
;

unam

socielalem colligetur,

laudabiliter

mori

in e

maxime

eoque

ut vult Epiphanius

vel locutus

de nova congregatione

timor incidenditn manus peccatorum, in quomalurae

deliberationi

populi in Cihristum

Dominum
arc

crediluri mystic Chri-

non

est relictus locus.

stum ipsum
indicavil,

in typis

et tabernaculi significatum et

Quarli argumenti explicatio facillima est. Persidem

monens, adveniente Christo Domino,

,

po-

non modo eam regionera vocavit sacer Scriptor, quai

pressim dicitur Persidis, verrn etiam et finitimas, et quidquid locorum est trans Eupliratem olim in Persa-

rum regum

potestate positum.

Nam

et lib. 1, cap. 6,

veram arcam , verumque tabernaculum, et altare, qu omnia Christus est, inconspectu futur um, ut Ambrosius mavult. Idque verius puto apparuit jam di majeslas Domini, atque
:

pulo in

unam Ecclesiam coeunte

v. 5, nuntius

Babylonem veniens ad Anliochum

Persidem venisse. Neque isle

dici-

apparebit

illustrius

quando omnium

Hebrorum
spe-

tur ad regera in

loquendi
:

animi, disjectis tenebris, luce Evangelii purissim perfundentur.

modus

insolens est, atque aliis scriptoribus inusitatus

lib.

Arcam ver materialem nunqum

,

Lucanus,

3,

Mamertinus, Paneg. ad Julianum

lunc loco

in

quo abdita

est

extrahendam Jeremias
,

eumdem

usurpt, et Joan. Chrysostomus Homil. 6

ail

ipse satis dclart cap. 3 Proph.

vers. 16, ubi ait,

)

Matlhum

Judaios ex captivitate Persic liberaios.

at reips quid vi-

postqum

filii

Isral in Sion

(nimirm Ecclesiam

in-

Quintum videtur gravius quidem,

troducti fuerint, iisque constituti pastores, qui scienti

riura habeat, ignoro. Poluit Jeremias, sive

antequm

pascant et doctrin

non dicent ultra

,

Arca testameni

urbs Chaklaeis caperelur, sive postqum in eorum

Domini, neque ascendet super cor

illius
:

neque recordabuntur

potestatem venit

arcam

et

tabernaculum in montis
Jecho-

nec visitabitur, nec

fiet

ultra.

antrum subducere, data

ni rgnante
,

sibi opportunitale, vel

De

pio ac religioso Ecclesiae instituto orandi mise-

vel

priusqum omnia incendercntur.

ricordis Dei pro defunctorum

animabus, quas cerl

,

Enimver, Sedeci post Jechoniam Judaicum imperium

tenente usque ab urbis excidium, Jeremiam in carce-

non constat aul

in

in

aeternam felicitalem admiras

aut

rem

conjecit populus

qud

ille tristia

et lugubria

non

perpetuum clorum regno expulsas esse, nostrum non est hic disputare. Obtrectant, scimus, hc de
causa Catholicis hrelici
,

cessaret praedicere, ac suaderet deditionem

Nabucho-

qui superstitiosam

rem pufortass

donosori

sub imperio ver Jechoniae solulus non

tant precari mortuis veniam, atque

ob

id

unum
:

modo

erat vinculis, sed etiam

magnai

vir auctoritatis,

erroris ipsorum apertius testimonium vetere

Syna-

regique acceptissimus, cui auctor fuisse creditur, ut se

rgi Babylonis spont dederct.

gog datum
et

Machabaeorum
et

libros rejiciunt

sed nos

Nam

et

prophetam

id

cum

Ecclesi Catholic canonicos credimus, et piam

rgi suasisse, et

regem

praestitisse,

cap. 27 et 29,

consuetudinem tenemus,
colligenlem,
lib.

Augusiinum sequimur inde

Jeremiae legitur. Quare igitur non potuerit consensu

rgis

praesertim de Cur. pro mort.,

optimum
pro qui-

arcam labemaculumque asportare, ut

in vit

esse pro mortuis orare.

De

militibus

autem

hoJecniee sentit Epipbanius? Potuit etiam post occu-

bus prsecepit Judas

offerri sacrificia,

certum non erat

alapm Babyloniis urbem, quidquid

libuisset

quippe

peccato lethali obslrictos hinc excessisse. Inventa sunl

555

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
norum
faci'lis

SS.

RIBLORUM.
cumque
iis

336
junxit iniqua fdera,

fatcmur, sub interfectorum tunicis idolorum donaria quibus lex prohibet, comburi jubens; scd vol anle

videlicet,

quo

Demetrio rgi

resisteret.
,

pugnam,

et

sub ipsum

vitac

exitum incenso dolore

igno-

Resp. Quse de Antiochi morte scripta sunt

intelligantur
,

si

recl

cutpam expiaverant, vel

prad cupiditale exlegis

non esse contraria

sentenlias, qui

neque necesse est

ranli, animo utique ab idololatri alieno, clam surripiendo, grave peceatum non admiseranl. Hc cogitarit

eormn probare
cho Epiphane
,

non de eodem Anliofilio

sed vel de Antiocho Magno Epiphanis

Sydete, allerove,

Judas conh'dens milites, Deo temporari morte

in

paire, vel de Antiocho Demetrii

placato, misericordiam expertos

iisse, jussitque sacrificia
cati

ternm non perfieri

,

quem Triphonem,
beri in
clis

seu Griphum dicunl,

libri

sermonem hacolleli-

pro peccalo
Id sonant

ut pec:

primo capite
,

2 arbitrantur. Itaque
ejus

pn
,

liberarentur.
,

ea verba

Quia

simul omnibus
,

qu de
uno

morte

in

utroque

considerabat

quod

In

qui

cum

pielate

dormitionem ac-

bro referunlur
suppletis
,

et quai

in loco desunt

ex

alio

ceperant

oplimam

liaberenl repositam gratiam;

2 Ma-

rem

ita

Antiocho Epiphani accidisse puto.

chab., cap. 12, v. 45.

Antiochus
in

cm
,

audivisset in Elymaidis provinci,

in

Reliqua obscura

et disputabilia in

libris

Machaintelli-

sive Persepoli

un

scilicet

ex Persarum urbibus
locupletissi-

borum
guntur

nolata,

qu

Hreticorum repfhensiohera
ex
traditis
afferri

lemplum esse Naneae ditissimum, atque

veniunt, quoniam

facile
,

prxceptis

mum,

e se

cum

ingenti exeicitu contulit thesauros

et dissolvuntur

hue

non exislimamus
,

dirupturus, sive conjugium inilurns

cum

de, et dotis
:

necessarium. Non possumus autem

quin duo adhuc

,

nomine ablaturus quidquid

illa

divitiarum habuisset
,

tractemus

quibus propositis

atque intellectis

banc

hoc enim nomine reges quidam

atque imperatores

qurcstionem absolvisse merit pulabimus. Primum est magn de Antiochi Epiphanis morte inter auctorem
libri

Romani deinde templa

exprlrunt. Ingressus fidenter

templurn paucis stipalus, quomod sacerdoles dolo

suaserant, simulantes se

primi et secundi

im ver

et auctoris libri se1, cap. G,

deam

tradiluros in
est.

manus,

et

cundi seipso dissensio. Libro eiiim

Anlio,

pecuniam dolaiem daluros, dolo caplus

Nam

pro-

chus
dit

in

Babyloniam reversus

in lecto suo jacns

au-

tins occluso lemplo, aperloque occulto aditu (Grac

votavTes tvjv toO pesTudi/xa-rog
/joutt/jv dvpv.v
,

suorum clade
et tristiti,

Judacis

accepta

proe

animi

apertoque

mrore

qud ngotia
,

rgi superbissimo ex

laquearis occulto oslio) pessim exceplus est lapidibus,

sententi non successissent

dicitur obiisse.

Libro

percussus, vulneratus vix ut, foribus fortass inter pu-

ver 2, cap.

1,

percussus cecidisse membratim caesus

gnandum

eiractis, turpi

fug elabi poluerit. In eo dis-

cum

suis in Perside in
,

tcmplo Nane*

quo sacra ex-

crimine, qui

cum

rege

sacrum Dian introierant,

pilalurus vnrt

deceplus consilio

sacerdotum Dese

membratim
ras projecti

divisi sunt,
;

atque ampulatis capilibus fo,

ministrantium. Iterm cap. 9, mortuus ex diro visce-

reliquus ver exercitus csus

fugatus-

rum

dolore ftens, et scalens vermibus ex gravi cor-

que, multiludine ad
serat.

arma ruenle
:

al rex turpiter c\'a-

poris collisione, quod de agilalo veliementius curru

in itinerc

Quamobrem iis verbis

ducem
y//s//.ova
(
y.a.1

Ceciditin lemplo Nane...

:

prope Ecbatanam

cecidisset, vindiclam spi-

percusserunt
pavwffav tov

Graec
y.iri
;

Blo-ne Tzirpovs
,

uvix*-

rans

animoque volvens Judaici populi exterminium.

nisi pluries
,

toujffCVTeg

xa t xepa/$

Mehercl

morlem

obierit Antiochus

in-

&fslo*rt rots |w Tiappp^av

fulminrunt lapidibus adca-

quit brelicus
terire.

non potuit diverso mortis gnre

in-

verss

ducem
,

et

membratim concisos ampulatis

)

pilibus his

qui extra erant, projecerunt

et

eos, qui
1
,

cum
est

ipso erant, diviserunt

membratim,
,

lib.

2, cap.

Alterum
que
libri

de Machabseorum

factis,

quorum

utrius-

v.

13 et 16, non occisum regem

significari

sed suos caesos,

auctor est laudator effusus. Quai aulem est

ita

ipsumque profligatum

pulamus. JNam et
in

commendatio, qud populum Judaicum sv regum

unqum

Mathathice, Judac, fratrumque lania

cap. 14 Gnes., Muses narrt

lio cecidisse,

regem Sodoma
,

pra>
oc-

quem mox viventem

:

atque

Abrahx

Syrorum, crudque lyrannide,

servilute liberrint?

currentem describit

et Daniel

cap. 12,

praedicens

Necesse eral imperio subjeclos, qualcs crant Mcha

Romanos compulsuros Antiochum

dere, atque obsidionem
,

tol ilgypto exce-

omnia potis mala perferre, et mortem obire, si eripere se ab e non potuissent qum principis vim
l)cei,
,

qn premebat Ptolomos
iri

Philomclorem

et

Evergeten solvere percussum

vers.
et

apert vi repellere, quod nusqum

licet.

Cm

ver

Romanis denuntiat
Trires
et

30

Et venient super eum

audacis obstiterint, sedilioncmconcitrint, ad arma

vocrint, rege desciverint,

Romani

percutielur; quia scilicel irrilo

jugum exuerint, qu

in

conatu, fallacique spe superbicnlcm Romani minis

re pessimo exemplo sunt subditis delrectandi principis,

tantm ab incpto compescuerunt.

Itaque redeunli
properatili
inglorio,

cm

se pressos senliunt, quis est, qui homines

saucio,

et

Babyloniam

servitutis impatientes efterat laudibus, quasi religionis

occurrit nunlius,

qui recla in Persiden

sludium, et Dei honor promoveread rebellionem honesi possit?

perrexerat, ut illatam suis in Juda' cladem nunliaret,

Adde non minus indignum esse hominem lolam spem suam in Deo collocantcin Deique prasidio munitum externa adjumcnla qurcre, qu Lex vetat. Judas ver Deum adjulorcm habens, ut
,
,

quo

illic

nonreperto, circaEcbalanam Mediin itinerc

ira percilus

regem convenit. Rex audito nuntio

qud

omnes conalus

irriti

abiissent

pr Ianguore

in tristi-

tiam incidit, et superbe adhuc loquens contra Hiero-

iingitur,

sein idololalrarum (idem commisit, Roma-

solymam, stalmf de Judis vindictam sumere;

"'ubens

, ,

337

PROLEG. PARS
agi properantis
,

II.

ART. XXIII DE LIBRIS MACHAByEORUM.

dissent. Itaque Mathathias
vivis
,

538

que currum membrisque contusus, ingravescente morbo,

ereptus est in terra alina
ut
lib. 1
,

de curru prolapsus

primm,inquitCl. Bossuet,
Calvinistas,

monito5, ad epistolas Jurii

lomi, Machab.
v. 7,

eodemspiritu

sive peregr in montibus

impulsus, quo Phinees Israelitam Zambri filium Salib.

i,

Machab., cap.

6, etlib. 2, cap. 9, narratur,

cap. 2, v. 26,

Numer. cap. 25,

in-

videlicet in

montibus prop Ecbatanam Mdise mtro"

mucrone

transfixit;

quo Moses ^Egyptium

Actor. cap.
7, v.

polin, cm Babylonem reverteretur, procul ab Anliochi urbe regi vitam finiit. Non ergo concedendum

terfecit,

Exod. cap.
in viscera

2, v. 12,

24

quo Aod
pora
cap.

Eglon rgis Moabilarum sicam

;

quod primo loco assumebatur Antiochum in Babyloni exlremum diem clausisse, quanqum dicatur, Et rver sus est in Bapost res in Perside mal actas
est
, :

condidit, Judic. cap. 5, v. 21

quo Jahel Sisaras temdefixit, ibid.

clavo
4,
v.

perforavit,

atque in terra

21;
,

quo Judith denique Holophernem

13, v. 10:

byloniam.

Nam Babylonem
fieycclri

revertebatur quidem, ut
:

obtruncavit
sus

Judith cap.

in Grascis codicibus manifestis legitur

/j.etk
).-J7T>j5

K-K^p^ ixetdsv
,

Mathathias

Judasum

eodem incenimmolantem idolis, tum

24
et

no<7Tpi<pcx.

e'i

Ba).va

abscesSt

virum ab Antiocho missum, qui cogebat immolare,

trucidavit,

inde

cum magno
in

dolore

Babylonem repetens ; sed nun-

Machab.

lib. 1,
:

cap. 2, v.
liabet

25, clastatuens

tium

itinere accepit cladis

suorum
et

quo accepto,

raavitque voce

magn

Qui zelum

legis

cm
iter

crevisset tristitia, et

mror,

maxim animum

testamentum, exeat post me, vers. 27. Multi conseculi

sunt virum legis observatores, prclara sue in
pietatis, et fortitudinis in tuendis patriis legibus

angustias oppressissent, grotans periculosis lapsu,

Deum
signa

non

absolvit.
satis constare potest in

Hinc

tribus

locis,

ubi de

dederunt, jamque prosperatum

est

opus in manibus eo-

morte agitur Antiochi, varietatem quamdam esse

orationis; nullam

rum,etobtinuerunlleyem de manibus gentium y etdemanibus

ver repugnantiam. In primo loco

sumpsit

sibi

auctor describere,

quomod Anliochus

Porr

regum : et non dederunt cornu peccatori, vers. 47 et 48. in eo Mathathias tum consilio, tum facto non

Eupator
serit

patri

Epiphani in regno succedens res ges:

furentis animi

stum, sed mirificum quemdam

legis defensoribus.

divi-

cum

Judasis
est,

e re et finem vil patris paucis

tristitia,

num

afflatum cernimus, cujusmodi ssep se prodide-

complexus
conscienlia

quem

timor, ira, conlurbalio,

In

rat in eximiis olim viris

Nulla

maleficiorum confecerant.

secundo

unqum deinde

fuit in justis, integris,

religiosis ejus
vitse suas

loco populus, qui

Hierosolymis erat, yEgypliis fra-

moribus dissimilitudo, retinuitque ipse loto

Iribus nuntiat Perside

expulsum,saucium,vulneratum

tempore eamdem animi dignitatem, qu visus

est,

Antiochum, ac non tam mortem qum mortis causam

brevisexponit, propter

Deo auctore, agere veterum prophetarum similliraus,

ade ut moriens, quasi testamenlo prasscripserit quid

quam omnibus
cilis,

sit

lastandum.

Yel

si

velimus rem expedire

nosque ab ornai

Deus

filiis

reposceret,
iis

quve ipsorum

esset

mune

negolio liberare, Judi accepto simul nunlio cladis in

ra, delegeritque ex

alterum prsertim qui consi-

templo Naneas rgi

illat, et mortis, quas

cladem erat

lium daret, alterum qui bellum gereret, divinam tutelam, felicemque rei exitum pollicitus.
prodigia

consecula, crediderunt

inNane tcmplo obtruncatum

acceperant,
In
tertio
ila fralribus

Nec defure

regem;
in

et

qucmadmodm

^Egypto signincrunt.

loco

separatim

qu eam mentem Deo datam Mathathiae declarrunl. Etenim cm pugnaret Judas, apparuerunt
adversariis de clo
viri

vix facto indicio cdis

Syrorum

in Persepoli, scriptor

quinque in equis
tela et

ducatum
fulmina

longis et distinctis

pessimum Antiochi interitum

Judis prstantes.... in adversarios

jaciebant
;

pessimas vitae non discordera describit, nullis oraissis

adjunctis, quas divinam ultionem manifestissimam fa-

csi aulem sunt de Timothei Syrorum dumillia quingenti,

et sexcenli

ctoris exercitu viginti

cerent. Hase
niunt,

tamen omnia

in

unam

historiam conve-

quits, lib. 2, cap. 10, v. 29, et seq. Iterm rogante

neque alterum

alteri adversatur.
;

Jud Deum, ut bonum angelum mitteret ad salutem

ego ver
;

Ad

alterum responderi multa soient

hanc causam, eamque firmiorem

nifest

insisto

unam nempe mainstin-

Isral... apparuit
ibid. cap. 11
,

prcedens eos eques in veste candid y

6 et 8
:

v.
,

lantas ver strages bostium

percipi

ex omnibus et personarum, et rerum

viros Machabocos divino

Judi fecerunt

ut et Lysias intellexerit invictos esse

auxilio innitentes, vers. 13.

adjunctis,

summos

Hebros omnipotentis Dei

remias gladium aureum

ctu, et afflatu suscepisse turpe

jugum

se depellere,

Yisus est prseterea Judas in somniis prophela Dei Jesibi

iisque in glorioso facinore adfuisse defensorem

Deum.

porrigens dicere
in

Accipe

Neque
ros,

dubitari potest fuisse utique servitutem passusui

sanctum gladium, munus Deo,

sarios populi met Isral,
Victoria^

quo

dejicies adver-

quemadmodm

ipsorum patres sub BabyloDeus, qui et urbem

cap. 15, v. 1G, reque

ips

niis,Persis, Syris superbissimis regibus sustinuerant,

nisi

Jud
ei

relatas

divinum visum comprobrunt,

Deus ipse ints excitsset

et

divinumque

brachium prabitum. Ineptissim autem

,

sanetam,

templum

slare, et Levitico

gnre Relideleri,

dicerent hasretici

se divinis

iis

signis

non adhibere

gionis officia exerceri, et

populum suum neque

,

fidem, quod narrentur in libro non canonico, de quo

est conlroversia.
ei libro

neque patrum regionibus exterminari neque sceptrum qualccumque id esset, de Jud auferri decreverat,

Nam

plus fidei, vcl ipsorum judicio,

ulli scripto.

tribuendum est, qum profano

si

usquedm ipsemet totum fdus abrogaret urbem et sanetam aedem exscinderet, populum perderet, post, ,

Deinde

ex quibus

libris

petunt

ipsi quas

opponant,

ex iisdem refellantur, justior esse non potest nostra

\

rum contumaces Christum se missum neci

im&~

ddSBSo. Aut

igitur historiam

lolam rpudient,

quam

539

DE DIY1N1TATE ET CAN0NIC1TTE
;

SS.

BIBLIORUM.
aetate gestis

340
quidquam habet ;

repudiare cert non possunt

tur,

aut hoc pariter fateanr-egis

ne(me de rbus eorum

Deum
et

qui Machatweos in potestate

Syri
iisque

sed propterea Machabaicis esse librum adjectum, quod

in

esse pris voluerat, voluisse postea ereplos,

Christianorum cognitionem tum venerit,

libri in
,

cm jam

animum

vim, qu se servitule eriperent, divin-

duo Machabaeorum

honore ab Ecclesiis habeuspiam nunc totus atque

ls indidisse.

bantur. Quartus autem

si

In postremo

argumento non moror. Quidam fdus

ac notant non

integer inveniretur, ad Machabaicos jstiore de causa

Judas

cum Romanis improbant,

Judorum
suorum
:

qu

pertineret
hlii

in eo

enim de sacerdolio Joannis Hircani

:

fliciter
tiae
,

duci res cessisse post

:

eam

amici-

Simonis unius exMachabis fratribus scribitur

si

et societalis

conjunctionem

quinim dcser-tum

hallucinatus

quidem non

est Sixtus Senensis, et

Grci

multis

in praelio cecidisse,

quod primum

cujusdam manuscripti laudator,

histori

Le Jay ex Arabica
librum visus
sibi

commisit

at plerisque videtur

Machabi consilium
est
et

quarlum Machabaorum
duobus
primus

non reprehendendum. Etver numquid tentandus

Deus ab
gligenda
dentia
iis,

expressisse.

qui

spem suam
subsidia
,

in

eo posuerunt,
divina

ne-

Ex

istis

libris

in apostolico
:

canone

humana

qu
,

suppeditat? aut laudabile

eadem Proviprincipi non erat

metu

84, inter sacros Libros cmputatur

Theodorelo pa,

riter in vers. 7, capilis 11, Danielis

ab auetore Sy-

populi sui quieti consulere

socii
in

et injecto hoslibus

nopseos

Nicephoro archiepiseopo Constantinopoli-

potentissimi

qui

jam Epiphanis patrem

vexandis JEgyptiis

coercuerat,

eorum compescere
?

nocendi

intolerabilem

voluntatem

Honestissima
ut

C ronographia cum aliis duobus Machapostmodm ab Ecclesi probatis conjungitur atque in eodem censu habetur quibusdam aliis Grasca
tanoinfine
baicis
;

causa erat petend*

Romanorum
:

amicitia;,

Gra>

prsertim Ecclesi Patribus. Sed

latini

Patres,

quem

corum jugum auferretur

capite fortunisque

jugum, quo non

tain in

nunqum laudrunt,
rare
:

yisi

sunt omnin librum ignoet

Judorum dominabantur,

sed et

nunc ver unO

et

Grcorum
,

Latinorum con,

veram Religionem prorss exstinguebant. De Roma-

sensu ponitur inter apocryphos

eos nimirm

qui

norum ver naturali qudarn quitale et probitatc morali magna erat apud omnes gentes opinio nihil ergo impediebat quomins secundm Deum ab iis
,
;

Scripturarum sacrarum dignitate long absunt,

lict

humanse

histori^

fidem non amiserint.

:

Aller mult recentis Ecclesi innoluit

ris
,

im vede quarto
in-

Judas auxilium rogaret. Satisne fuisse , dicent, aut

Groccis servire
,

ignoratur quid sibi velint eruditi,

libro disputant, qui

dum

quibus in idololatriam pertraheba-

Machaborum
ter

jamdudm ne

tur;

aut opprimi tolum Abrahae genus,

socielate permittentibus

Romanis jungi

qum cum quemque suis

apocrypha quidem nusqum invenitur. Yermlasive ignoti auctoris historiam de sacerdolio Joan;

men

legibus vivere, et de Religione molestiam exhibenti-

nis Hircani litteris reaps traditam

sive Josephi li-

bus neniini? Objurgavit quidem Hanani propheta Asa

brum de Imperio
si,

rationis

quarlum Machaborum olim

regem Juda
rege Syri, cap. 16,
rgi,

qud Benadad regem

:

Syriae in auxilium

Patres nonnulli vocaverint, cert

aut Patres separatim
iis

nunqum

aut Eccle-

vocaverit; sed et illud dixit

et

Quia habuisti fiduciam in

y

laudibus librum excepe-

non in Domino Deo tuo

lib.

2 Paralip.,

runt, quibus reliquos Scripturarum. Eusebius

enim,

v. 7.

Succensuit quoque Jeremias Sedeciaj

,

Demonst. Evang.,

lib.

8, cap. 3, et Hieronymus in

qui iEgyptios acciverat

et perjurus rex erat
,

Jerem. cap. 37,

v. 6,

Danielis caput 9, Judaicam historiam

primo Macha-

verm

fidemque Nabuchodonovoluntatem

borum

libro

ad obilum usque Simonis prosecuti,

dum

sori fefelleral,

et contra explicatam Dei

de Joanne Hircano scribere pergunt, quarlum librum

silentio praetereunt,

nitebatur, jubentis
niis dedere.

Sedeciam se atque urbem Babylo-

quod argumento

est,

eos hujus-

In Judas
,

autem fdere

taie aliquid

non

modi scriptum de Joannis sacerdotio

laluisse.

Qui ver

deprehendimus
Denique

non susceptum impietatis patrociIegis inlerdictuni.

librum de Imperio rationis pro quarto Machabaorum

habuerunt, libro pluribus erroribus notato profeclo
divini

nium, non offensionem ullam, non

in

Regum legitur Abrahamum, Davidem fdus fecisse cum infidelibus quo exemplo tectum Judam in causa pariter just nemo
Genesi,
in libris
;

nomen
libris

iribuere

non potuerunt. Sed non vacat

Et de veleris Testa
deinceps ad novos trans-

diulis de hc causa disserere.

menti

satis

dictum

non
ns

videt.

eamus.

Qu
:

ad duos Machabasorum libros attinent, liactetertio et

nunc de

quarto pauca dicamus, ne vi-

DE NOVI TESTAMENTI

LIBRIS.

deamur bas
libros,
baioriirn

reliquias

omnin prlermisisse. PraMer

est,

Canonicos enim, de quibus dictum

Machabaieos

tertius et quartus vnlgaii sunt

eodem Machasi

DE VERITATE, LNTEGRITATE, DIVINITATE, ET CANONICITATE LIBRORUM NOVI TESTAMENTI.

nomine. Et

lerlius

quidem

quam

(idem
:

Magnum cursum
leris

confecimus, expositis quaa ad vein

haberel, et auclorilalem anteponi deberct c;eteris

ris

Testamenti Scripluras sive

gnre

quod ca-

enim continel

Judasis Alexandrinis forliler pro

put est

omnium

sive in specie pertinebant; restai ut

satrum Religione gestas sub

in

Plolomo Pbilopatorc,
:

per singuos novi Fderis libros diligenlis excurra-

iusqum Judas Machabasi nomen clarcscerct

ut ex
li\

mus. Al quanqum olim

divinitate

tractalioni

de Scripturarum

hoc quoque inlelligalur nullo

modo Machabasorum

lulmn

ei libro

convenire

qui neque de Machabis,

| novi

commune initium fecerimus ad bas quoquo ut videri posait testamenti accommodandum

,

,,, ,

,,

541

PROLEG. PARS

II.

DE YERITATE,
}

etc.,

LIBRORUM
:

N.

TESTAMENT!.

542

novo promio non egere orationem nostram , modo hune locum ibi dicta transferantur supervacaneum tanien non fore censuimus si hue iterm pauca congereremus, quai propis ad hanc rem facerent, et magisapposit ad Aposloliea scripta quantum decet,
in
;
, ,

veniuntur

at nihil horum san est , quod fidem nostram infirmet, ut paucioribus expedimus.

Primo enim
les

fieri

non

potest, ut suspicemur ignobi-

quosdam,
nisi

et

obscuros
,

auclores fals nomina

,

Apostolorum Evangeliis
psisse
,

Aclibus

Epistolis inscri-

stimanda

sigillatim conferrent.
,

Ad hoc

nos etiam

velimus et de librorum quorumeumque

movit ea auditorum praesentia

tradiderimus

carebamus, quibus cm institutiones

,

qu anno superiore illas nostras non

aucloribus dubitare. Etenim quis

est
,

unqum scriptorum

qui aut vetustioribus, aut firmioribus, patentiori-

velimus autem qu esse consultum

ratio postulat ut novis praxeptis consulamus. Itaque

busque monumenlis demonstrelur? Testantur Apostolorum opus esse quolquot eorum cetatem sunt
consecuti
,

ne in exordio sermonis ab institulo noslro abstrahamur, paucis complecti decrevimus quse de modo quem
Apostoli in scribendo lenuerunt, de veritate nova?
legis,

cm

eos lanqum testes adhibuerint con,

stantissimos dictorum

atque factorum Chrisli Jesu

:

ubi

eorum

auctoritate indigebant

testantur Chri-

de integritate

de sinceritate

de inspiralione

stiana Ecclesiae loto

libri,

orbe

diffusai

testantur ipsimet

prsemuniri est consentaneum.

Ghristus Dominus non
,

qui nullum pra3 se ferunt falsitalis aut supposi-

modo ipsemet doctrinam

tionis indicium;

sed notas omnes habent anliquitatis

in

suam non tradidit lilleris sed ne prcepit quidem suis, ut quidquam perscriberent. Ii ver postqum
Magistri exemplo
,

et

veritatis

quas

quolibet publico

ccrl

fidei

quai ab ipso audierant

,

queeque

viderant, voce et verbis docuissent

prodigiis
stinclu
,

ac confirmassent
,

monumenlo postulemus. Nihil ibi historie conlrarium; nihil hominum vivendi rationi moribus atque inslilutis; nihil temporum adjunctis, quod san frustra
,
,

singulari

Dei providenti

divinoque in-

ab

illis

reposcimus

qui alienam personam induunt

cm

dicta Magistri et facta

vilie

Htteris consign-

etsi callidos

versutosque fingamus. Dubitamusne, an

runt, quai et exemplo

essentChrislianis, et per,

plures suit, qui scripserinl? an ad scribendum

omnes

ptu divin doctrin testimonio

tum data opportudedej

conspiraverinl? At
ostenditur
,

styli diversilale

auctorumdiversitas
specie rpugnantes

nitate epistolas ad Ecclesiarum instilutionem

et

loci

quidam

in

runt. Matlhams quidem et Joannes Apostoli, quos sibi

omnem removent
eo in ipsis
libris

conspiralionissuspicioncm. Prter-

Christus Dominus comits adjunxerat, visa, atque

quiddam micare purum atque

esse veri nitorem
,

inte-

Christo audita

Marcus

et

Lucas accepta ab Apostolis

!

grum

et

quemdam
facit.

qui sut fidem

scriplo reliquerunt. Iterm Lucas de primis fidelibus,

indubiam

Prtereo Evangelia atque Epislolas,

,

de pnedicalione Apostolorum
polissimm mulla testalus est
Kiine,

de vit Ptri ac Pauli

in historiai suai volu-

dum

vita

Apostolorum manebat
,

ad propiores atque
et

remotiores Ecclesias mansse

rem non clam

in

quai Acta Apostolorum insenbitur.

,

Pr;eterea

neque
actam

in abdito,
,

sed palam, atque

facillim
,

omnium

oculis

Paulus Jesu Christo edoctus

non ab hominibus

qua3
,

discerni

potuerit.

PraUereo

atque ad Ecclesiam ex genlibus coactam Chrisli legatione functus plures lilteras scripsit; et scribendis pariter epislolis Petrus,

Bnsilidianos

Marcionitas
auctoritate

Gnosticos nova Evangelia

,

proferentes
victos,

ide caruisse

et falsi

con-

Joannes, Jacobus et Juda detletulit

:

qud ab Apostolicis eorum

si

scripta dissiderent.

runt operam

ut occasio

nempe Fderis novi

omnia claudit Joannes

Quai omnia

vel Religionis inimicus consideraverit,

,

doclrina, et Chrisli Jesu prsecepta istorum Apostolo-

videritque saip de Graeco

Latinoque scriptore ex

rum

scriptis continentur; qu;e

,

unius hominis dicto

dijudicari,

vel ex sol styli

comparationc
Testamenli

Apostolus prophetico libro

in

quem arcana

divina

non

poterit, quin affrmet novi

ex viso

in

Pathmos insul

retulit.

libros

ab Apostolorum manibus esse profectos, eoruia

Eisi ver Christus ipse nihil scripserit, immeril

dico

quibuscum Christus Jsus

consilia sua

commuApo-

ndes Apostolis deiraheretur de Magistri

faclis et ser]

nicavit.

mone

testantibus.

Quid enim? inquiebat Augustinus

Liceat hoc loco parumper digredi, anlequm

stolicos libros

contra Paganos de veritate poslolicorum scriptorum dubitantes qud Christus scribendo abstinuerit
,

prima integritate non defecisse ossit in,

tendamus. Etsi enim Apostolorum Evangeliis

scriptus

quid

Pagani de Pythagorae

de Socratis disciplina

auctoris

litulus

unde vel Matlhneum

vel

verbo tradit discipulis scribentibus credunl; nos autem abnuemus fidem pra_>berc Apostolis qui de Chri,

Marcum

illud tradidisse

monslretur; non slaluimus

sti

Jesu vit et procceptis scripserunl?

aliis

Num

suspica-

tamenMatthaium, velMarenm nomina sua inscripsisse; im ver tam long abesl ut cerl ralione persuadea

biinur libres ab

scriptoribus supposilos Apostolo-

mur

Evangelislas scriptis suis

nomen

praiposuisse

rum nominibus

fals inscriplis?

An eosdem

olim sin-

ut potis praetermisisse censeamus.

Cm

enim auclor
in

ceros nativ sinceritate excidisse? aul eos, qui scripserunt, mendaces esse, partium studio abreptos, fa-

ipse in operis
conjicit,

initio

se

nominat
et

nomen

textum

quod Prophelai
separatim

Paulus facere consueveorationc

,

>ram

bulosos? aut falsos esse saltem, neque assecutos veChrisli factorum, dictorumque intelligentiam

runt, non
lilulo

relique

cujus cim
sit
,

nomen

pnx'fcrente nulla cnjmcio

iniliis

ut in

deceplosque ipsos aliorum fuisse deceptores? Hase quippe sunt quai commovere nos possent , ne vera vmnh putaremus, quae in codicibus novi fderis in,

Evangcliorum

factum videmus. Praiterea Maral> is

dis jam Evangelium suum exorsus

lium Evdngem Jesu Chrisli
/////.

vcibis

lui-

Od, non

videtur linm

343

DE DIVIN1TATE ET CNONICuATE
Sanctum Jesu
,

SS.

b/BLIORUM.
,

titulum praescribere voluisse

Chrisli

conlradicente nemine

Evangelium secundm Marcum

gelium vindicare
sibi
,

ne nomine suo EvanChrisli erat

,

atque omnibus Ecclesiis tanlam perversitatem dissimulantibus in tolum orbem

,

quod Jesu

vide-

corrupta exemplaria vulgari

ria

quasi aut vera exempla-

retur. Nihilde se locutos Evangelistas in capite

Evan-

omnia jam periissent

aut

communem

Religioni

gelio/um, Joannes Chrysostomus

Ilomil. 1 in Epist.

adRomanos, ne
legis librorum se

dubitat

quidem

cm
,

ejus silenlii

causam omncs dcsererent? Quis Judceorum Ecclesia non objccissct doctrince mutalionem? Quis hceretico-

causam tantunimod

investiget. Ait

Mosen quinque

rum temcrilalem novas

compescuisset
res
|

Scripturas comminiscentiui.

scriplorem non dixisse; reticuisse

;

nisi certo constitissct

littcras

quas antiquio-

nomen

et

cteros post ipsum historicos

Matthxum,

Apostolorum

Chrislianus pppulus habcre;'.'

Joannem, Marcum, Lucam seipsos Evangeliorum initiis non compellsse contrario Paulum epistolarum exordium suomet nomine semperduxisse; excepta quam ad Hebos ddit, ne odiosum jam nomen lectione magis delerreret, quos maxime lectores esse cupiebat tum banc divers scribcndi ralionis causam
:

Quamobrem neque
ialsitas insinuari

Apostolis vivcntibus, neque paul

post ipsorum excessum vit potuit in sacres codices

:

testimonium enim

veritali

perpelu

perhibebant Clemcns Romanus, Hermas, Polycarpus,

Justinus, Irenccus
,

gnatius

Athenagoras
ab Apostolis
in

aliique in
,

Aposlolicorum scriplorum lectione exercitali

posteros veram doctrinam

qui ad

essedicit;

illi

scilicel praesentibus
iis

iste
,

absentibus

acceptam
,

scribebat, quare et

supervacanea

et buic necestituli prce|

transmiserunt.

Demum
:

qud

omni causa

in

qu

saria erat nominis inscriptio. Hinc

non ex

de cujuspiam publici monumenti mutalionc agitur

est

scriptione

sed ex veterum

omnium Patrum
tituli
,

atque
|
j

gravissimum

majorane doctrin capita mutavit,

,

Ecclesiarum consensu Apostolis scripta tribuimus,

qui primus sacros Iibros pervertit

an minulioribus

quarum
fidem
,

testimonio eguissent adhuc

ut facerent
j
i

quibusdam varietalem induxil

riculis et cruciatibus

At hoc quorsm?illud
in

eliamsi ab Apostolis ipsis notatos diceremus.

vel
I

autem quomodointer eos evenerit, qui

mediis pe-

JNam quamvis Marcion, aut Basilides Joannis,

Matthsei

cum

vitee

detrimento antiquio-

tribuisset dignitatis

nomen Evangelio suo supposuisset, nihil operi, quam omnem Ecclesia

rem Apostolorum disciplinam relinuerunt? Ex temporene

,

atque uno in loco

an vero temporis lapsu

Qiristi derogabat.
j

lot'isque dissitis
|

mutatum
et

est

quidquam

Verm quid
quo trans-

Revertamur jam ad propositum nostrum. Libres ab

Apostolis acceptos

insolentius,

qum

Christianos

omnes ubique terrarum

constituisse
,

inlegerrim ad nos usque trans-

diffusos statum

diem

locum

missos esse, par superioris ratio demonstrat.

Nam
i \

mutatio

lieri

vellet

impun? Quidve repugnantius

,

dubio locus esse non potest quin ab ips Evangelio-

qum homines
bus,
institutis,

fingere locis

temporibus, vit, mori-

rum, atque epistolarum apostolicarum

clesi
illae,

editione Ec-

locutione distantes
,

eodem

nequiliie

apud quas Apostoli autographa deposue-

'

spiritu

percitos

qui sibi sumpserint et Apostolicos

rant, codices nimirm,quos propri

rant

vel notariis adbibitis dictaverant

manu descripsesumm cum

,

codices fdare, et credentium animos dociles novitalis

sibi

paratos fore crediderint

?
,

Concludalur ergo nihil

religione ceu novoc legis authenticas tabulas diligen-

magis rect ratione distare

qum

si

dicatur

Apo-

tissim servrint

eosque transcribendi copiam ultr

stolorum scripta primam integritatis formam amisisse.

Patet jam de e nos bactens locutos fditate
studio, dedilque oper
,
,

fidelibus fecerint. Si

enim

Terlulliani verba de

pra>
ipsius

quam
;

scriptione, cap. 36, interprtantes

non fallimur,

ac medital attulerint

non

quoque
clesiis

aetate

Apostolorum autographa ad hsereticos

eorum
si

qu

inscili

negligenli, animique avocatione ab in-

erroris convincendos proferebaniur in Apostolicis Ec,

cautis

amanuensibus exciderit.

apud quas aulhentic

lilter

recitantur

Tertim aceedit, novi Testamenti scriptores nec de

fabellis
aliis

vocem unius cujusque sonantes. Qud

colligi

ex hoc loco
Terlulliani

scribendis cogitasse
fecisse.
et

nec falsos fuisse

aut in suis
,

nec

non posse videatur autographa ad

exstilisse (quia

dolum
,

Non enim primo

iis

litte-

usque tempora

aulhenticas littcras

ris

ludere

tempus

fallere voluerunt

aut otiosis

etiam appellamus, quas public auctoritate diligens

notarius exscribit et signt
:

scribere, ut negotium

aliquod oblectando exhib-

authenticas iterm

et

rent. Scripta ipsa per se loquuntur, in quibus

omnibus
sap re-

vocem unius cujusque sonantes, qu edem

transcriptoe sunt
fieri
,

lingu

inest

quidam sine

ullo

fuco veritatis color

qu

ditai) saltem quisque intelligit

initio
lib.

petunt vera se dicerc quidquid gestum narrent, inge-

non potuisse quin

,

ab Apostolorum disci-

nuo, candido, simplici, humili utunlur stylo, qualem

vera dcent; non fucalo
elaboralo
;

pulis
riis
,

ut inquit Eusebius

Hisl., cap. 57, nota,

non excogitato, non arte

quibus id negotii commissum esset

exemplaria
usus,
lde.

non

poelicis pigmentis distinguere oratio-

extraherentur ad publicos

omnium Ecclesiarum

nem
rari
:

sludent ad levandas curas, sed lectores ad res

ac fidelium institutionem et confirmalionem in

111a

necessarias inslituerc, quas maximi rfrt non igno-

ver ab Apostolicis Ecclesiis deprompla

si

monumanave

tempus, locus, persona, adjunela sinceritalera

exhibent ab omni fictionc prorss abhor-

menta,
sent
,

ull in re codicibus

autographis discordas,

quamdam

quomod

aut ab Ecclesiis
,

unde

ista

rentem. Neque, quod secundo loco divisimus, hallucinatio ulla cpil Apostolos de Christi rbus, ejusque

rant

aut fidelibus

sub quorum

oculos

illi

vn-

rant, ferri potuisscnt? Deinde quis putet amanucnses

praccplis scribcnlcs

Chrisli

enim Jesu

familiari con-

conspirare

omnes

in

eamdern falsitatem poluisse

vel

suetudine ulebantur, ipsumque viderant, et docentera

345

PROLEG. PARS
iis

IL

DE VERITATE,
et comits, et

etc.,

LIBRORUM
fuit,

N.

TESTAMENTL
Ycrm
nulla

546

audieraiit, vel ab

saltem

quos ipse

et fallcre se

posse judicaverit.

harum

quoccumque scripserunt, diligenPelrus Jacobus ter hauserant. Maltais, Joannes Judas in Chrisli disciplinam aliquot annos se tradidetestes sibi acciverat,
, ,

causarum
et

quare Apostoli confingerent scribendo,

ulilitatis,

comminiscerentur. Quid enim

sibi

aut honoris

futurum

sperare poterant,

cm

Jesu Christi histopervenisset? im

,

runt, docti

quem
ii

tot

magislro,

menle atqueomni anime- intuebanlur: ob id polissimm ut docerent cut alto

ria se conficla in

omnium manus
suppliciorum
?

ver, quid non erat exspectandum laborum

insecta-

teros, lucemque orbi tenebris offuso afTerrent, lotos

se adhibuerunt
,

tionum, crucialuum
nihil

Nihil gloriosum,
legislatio,

animo

infigerent tradita
,

sibi

prosperum polliccbalur Apostolis nova

nihili fieri

prajeepta
sibi

si

quoe ver non essent assecuti

explanari

qu cupiditatescoerceri,

hominum

gloriam,

poscebant, perceptaque non patiebantur amplis

:

ab animo discedere
necessaria.

quippe

et suce et

aliorum saluti

Non poterant igilur Apostoli verba Chrisli Domini ignorare, veramque eorum intelligentiam non habere. Qud si in documentis excipiendis falsi non
sunt, mull
faclis
,

commoquo animo et moderat ferri pr cteris autem homincm extern specie aliorum similem turpi morte peremptum Deum coli prcipiebatur quo
sperni divitias, corporis voluptates, vitque

da

injurias

postremo odium atque invidiam suorum, gentilium,

minus

in

errorem

lapsi sunt,

dm
in
,

res de

omniumque nationum contemptum

bant, ut

in se

provoca-

de miraculis crat. Potuisselne quis

eorum

ver

ipsi

dixerint,
;

Christum crucifxum

animum inducere paralvticis mobilitatem et corporis usum, leprosis integrilatem, claudis expeditam gradiendi vim, csecis videndi copiam, mortuis vitam Christi

Judis scandalum esse

gentibus autem stultitiam.

lilteris

Et ea quidem ipsa Apostolorum

comprehensa

ejusmodi sunt, ut non dicam diutis, sed ne

minimum
ii

virlule reslilulam,

Christumque ipsum morlis

quidem aut ignorari, aut

narrassent.
[

latere potuissent, si falsa

in

vinculis propri vi se exemisse, nisi

hc omnia reaps
Liicam
,

Res porr vulgata, atque

omnium

ocu-

Christus effecisset?

Marcum ver

et

qui ab

lis

posita agebatur; de

prophet sermo erat Judis

aliis didicerant oculatis leslibus quidquid

in

eorum

notissimo, ac sp viso, qui in

Jud palm ad omqui insigni-

Evangeliis continetur, cur

nemo ab

errore liheravit,
,

nem populum verba de

fama

legis rbus habuerat, cujus

;

dum
si

recens erat totius rei gest memoria

si falsa,

omnem
;

long regionem pervaserat

veritatis experlia Iradiderunt?

Quid porr dicam de

bus prodigiis coram populo, qualcm se dixerat, confirmabat

qui legis doctoribus ignoranliam legis
;

Paulo primm exagitatore Cbrislianorum acerrirno?

Potuissetne vera deinceps credere, quoe pris Chri-

et

violationem conslanter objiciebat

fuis, captus, et

qui accusalus
,

stian legis hostis vana esset deliria, somnia, figmenta

scivisset? Inepli

Judoe procuratori traditus

sublalus

prorss sunt, et indigni

Iiisce

quibus

in

crucem

est

paulque post ad vilam scipsum re,

respondealur, quotquot

argumenlis reluctanlur.

vocans multis se videndum pra3buit

seque in clos

Paulatim e delapsa est oratio nostra, qud codera

hactens dicta complectitur, qudque semel constitu-

splendidissim luce circumfusus sustulit. IIooc ver

nonne

falsa et simulata patuissent

quibus et locis et
si

tum causam omnem

veritatis

librorum novi Testa-

temporibus ea accidisse ferebatur,

uspiam
?

in

Apo-

menti continet, nempe ut probemus Apostolos neque

voluisse, neque potuisse

stolorum scriplis invenirctur mendacium

fronle,

qu ergo

dolum struere

posteritati,

quove animo

discipuli ea vulgssent, quee vulgi

aut lectoribus imponere, iisve persuadere, quoe animo

finxissent ipsimet,

etiam judicio et lestimonio refellebantur, aut puts

sent- se ci

qu

excogitssent,

qu ex ipsorum

populo persuadere posse et docere

quem

cerebro enata essent, cujus sceleris qui Apostolos

pertinacis accusant, videntur nobis repugnandi libi-

antea probe dedoctum noverant? Rursm, credamus-

ne plures

lanli sceleris socios in

eodem insinuando,
in-

dine gravissimam insaniam insanire.

Nam

ut capite

et decipiendis

hominibus perstituros, quin defatigatio,

vitac

exordiamur

tantoc

deceptionis
,

nolam ut pluribus
in iisque

inedia,

rerum omnium ad

usum necessarium

scriptoribus inurerent

necesse esset primm ostendi

,

opia,

convicia, cruciatus,

extremumque supplicium

eorum

singulos dolos aut malitios egisse

inde eos averlerit, et de falsitatis prjudiciis ad veritatis

deprehendi indicia

qudam

obscuri bominis, asluli,

,

confessionem deduxerit? Abeant increduli

cum

fallacis, maliliosi, callidi, veleratoris

vafri

quibus

suis ineptiis.

vitiorumnominibus profect
stolorum
dictis et factis
,

nihil est in

omnibus Apo-

Quid autem dico Apostolos sceleris socios ac

venire
studios

si cori-

quod opponatur magis. Et-

potuissent, ut nos deciperent?

Si

enim

scripla satis dclarant apertos, simplices, iuge-

usqum convcnlum intereos

esset, nihil in narratione

in specie

nuos, justos, bonos viros fuisse, sine dolo, simulantes

nihil

haberent discrepans, nulla, ne

quidem, sen-

aut dissimulanles, nullam orationis vanilatem

et, si licet dicere,

tentiarnm diversitas videretur, memoricc non prodidissent nisi splendidiora quoedam

in
,

adbibentes,
teris.

ne tinctos quidem
,

lit-

et gloriosiora quoe

Item
,

nemo improb
,

facit

nisi utilitalis

compo-

admirationem leclores rprent; contra ver ab-

pendii

lucri

commodi, ambitionis,

cupidilalis causa

jecliora atque infirmiora in Christi hislori diligenter

fecerit; nisi multitudini charior esse voluerit, et

celassent.

Cm autem
,

candide

qucumque
invidiam

pertine-

pularem gratlam colligere,

lineat; nisi

si

fraus ad

populum peret

bant ad Jesum
id

sub oculos legenlium subjecerint, vel

in

se

impun f'acturum speret

,

homines

quod

in

contemptum atque

hominum

fraudem celaturum
mscios et
nihil

ut falsa prudentia suggerit; nisi

sensibus cogilationem non avocantium doctorem ejus-

mali cogitantes in errorem inducere,

que doctrinam adduxisset

cm

historiam

eamdem

S47
aliis et

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE
verbis et sententiis narraver'mt ;

SS.

BIBLIORUM.
forma illapsum
ita

Mb
eos divin grati

in quibusdam differre
rei

cmque singuli videanlur, omnesque in eodem

dici potest voluntate

sanctum

sensibili
,

replevisse

ut in percept Cbristi doctrine retinend

gnre liberrim versenlur,

firmiores essent, in eque ad naliones esteras tradu-

smiles fuisse intcrsese;

non verconjunctis studiisastuReligionis natura,

et vita,

cend eloquenliores.

Nam hc

ad eas

facli res pertifalli.

tiam macbinatos.
in

Quanqum

hominuni animos inspirarc student,

quam quam

nent, in quibus nec fallere potuerunt, nec

Jsus

quidem

pollicitus erat se

missurum

veritatis Spiritum,

egcrunt abstinenter, religios, integerrim tradilis se

qui omnia revocarct in

mentem

se olim dicta, qui-

morum
nullum

legibus consentaneam, evidenti argumento est

in

seribendo dolum

eos fecisse. Cui rei et

que suggereret quid regibus, tyrannis, prsidibus urbium provinciarum opus esset dici ad Religionis de,

fidem addit immensa ab

inilio

multitudo credcntium
in cateris orbis par-

fensionem,

cm
sub

in

judicium vocarenlur. Promissis

,

non modo

in

Jud, verm etiam

Chrislus stetil Pentecostis die

manifesta ade ratio-

tibus, qiuc susceptis divinis Libris inde

legem accepit

ne

et signis

omnium sensus ade

cadentibus

ut

co credibiliorem faciam, et pen dixero firmiorem

nemini dubium reliquerit, an ipse divinits Apostolo-

que

deleri

bumanis offensationibus debuisset.

rum mentes

ageret.

Delapso nimirm

Spiritu

sub

Mitto dicere Evangelislas paganis,

senlire.

mirum

in

modum cum

specie ignearurn linguarum facilitas loquendi diversa

cum Judis res ejus latis scribentibus conNon enim ab Aposlolis tantm didicimus Jesum quemdam novte legis auctorem in Jud exstitisse
,

linguarum gnera Aposlolis data est, qn

ipsi,

in re

neque

nec qui aderant

ull opinione errare

potuerunt;

aderant autem inagno numro, igneas flammas perspU

ciebant
,

Judis postea neci traditum

sed Tacitum

Apostolum quemque
illico

et discipulum ignoratas

Plinium, Suetonium, Lucianum ex genlilibus babemus

antea linguas

edoctum mirabanlur; neque nova

,

comprobalores,

et vel eos ipsos qui seriptis Christiain re

modo

idiomata loquentem

verm etiam novam do

num populum

pupugerunt, bac

non babemus

r-

ctrjnam miraculis confirmantem. Novo enim munere

cimiulati Apostoli, et eloquiorum sancli Spirits pleni

pugnantes. Procuratores ver Judoe et Principes in

Novo Testamenlo commemoratos Josepbus etiam in Ponlium Pilatum, bistori sua nominat Quirinum Feslum, Felicem, Caipham, Ilerodem Herodiadem,
, ,

constanti fervidoque animo, quidquid

immissum

in

mentem

erat,

efundere cperunt, non

;

suum

sed

Jesu Cbristi verbum eloqui

neque se

sed sanctum

Agrippam. Qu;e cm

ita sint, nihil

esse potest causse,

Spiritum id dicere testantes; quod et Paulus se Jesu

Cbristi manifestatione
,

cur mendaeii aut cahiditalis insimulemus Apostolos,

qui Jesu Cbristi dicta et facta colicgerunt.

non hominum

disciplina eru-

Dm

enim

ditum declarans multis comprobavit. Non potuisset

Aposlolis teslibus delrabere libido est, et de narratie

autem accidere, ut unum esset omnium

dicendi genus
renlur.
In Cbristi ergo doctrin
,

et

docendi

e*

ab

ipsis rei veritate litem

fieri, et

movere,

bistorias

omnes

nisi

ab uno divino Spiritu omnes ge

necesse est dubias

basin labcfaciari; dubitandum jani esset, an

Juliua

maximarum cognilionum unqum

,

propagand atque edendis

,

Cacsar exstilerit, an Galbas occupaverit

an

miraculis impulsorera

adjutorcm

effectorem babue-

Pompeium gravem adversarium

Bruli gladio ceciderit
ortu, vit,
;

imperii sustulerit, an

runt Apostoli

Deum

quidni igitur et Deus scribenti-

quoniam luec omnia non sunt

Domini
testaliora. Si

bus adfuerit

Deseruitne Chrislus patrocinio suo ho-

morte,

factis Cbristi

mmes

se delectos,

cm

ea scriberent, quae perptua

ergo ad veritalem velimus revocare rationem, et

ralibus, ut aiunl, argumenlis,
r.ovi

mo,

futura erant divinas doctrin

scripta Chrislianis

monumenla,
ac
in

et

pra>

de vcritalc librorum
ut

omnibus

fidei

morum

rgula?

Testamenti disserere, confecta ade res est

quanta consecuta unqum fuisset

batio? quanta

Religione perlur-

omnin nequeat verum esse quidquid in Apostolorum lillei is traditur quod argumenli genus si
riegari
:

contra
cert

omnes incredulos vim magnam

fieri polesi,

babet, babet

hominum vit allata pernicies? quam anceps ambiguumque credentium judicium, si humano ingenio non divino auxilio freti Ecclesiarum ma,

maximam

contra Judos, qui lict paribus ar-

gislri praicepta scripto

tradere suscepissenl? quve

guments, quantum
gis libres

ulanlur ad veteris le-

abiisset Chrisli promissio persliiuram ad finem

usque

defendendos; non e usque lamen illuslrare

valent,

seculorum Ecclesiam

Itaque oportuit scribentes ope

causam suam

que nos causa? nosliae veritatem

Dei non destitui, ne magislrorum error in errorem et

perduximus. Quousque ergo audebunt dicere vera

esse, quai Moses, quoe prophtie scripto reliquerunt
:

cateros abriperet; ne Ecclcsia scissionis atque interils periculum subiret; ne Chrislus vana dixisse videre!:r.

contra quai Apostoli, lalsa atqueinania?

Ad

ha'C

si

pelila ex ipsis libris divinilatis iudierit credibiiius, nihil planius,

Jam
nisi et

si

veritatem librorum novi Fderis cerlam ex-

cia

adjunxerimus, nihil

ploratarnque

babemus ex hactcns

dictis,

quid restt,

quam

novi Teslamenli libros esse, afflante Deo, couin Aposlolicis libris re,

perspeelam esse debere eorumdem divinita,

tem?

Apostoli neque fallaciis

,

neque

in^idiis,

neque

scriplos. Ncmpc sunt et sua; rum fulurarum prxdictioncs

certissima argumenta
;

doio usi

bon

fuie

quod

aliter esse
:

non polerat ac

divinse volunlatis dcclaraUe scriptoribus

prnediclio-

conslabat
eos

sibi, lilteris
filio toli

consignrunl

verum ergo

est,

Dei

mundo

doclorcs dates, quibus

bomincs
agendi.

et

credendi acciperent prcepta et

sit, inquam, cm quam ea evenirent, qu eventura designabanlur. Nam cm scriplorum mors omnem rei eventum anlecesse-

nes,

antea editos fuisse libros palam

Verm

pariler in

eorum animos

Spirituru

rit,

auis nro cerio non teneat, venta posteriora esse

5*9

PROLEG. PARS
autem
Hierosolymse cxcidium
futura tamen

II.

DE VERITATE,

etc.,

LIBRORUM
summ

N.

TESTAMENT!.

550
lecssenl?

editione librorurn? Sunt

illa
,

proximum supreJudaici populi ese,

de

doclrin dignitate certiorem

mumque

Frustra ergo, posl diligenliam olim in probandis sacris

Libris adhibilam, quis nobis postularet probari sibi
ali ratione librorurn divinitatem.

citas, aperta vis,

irrita

infidelium con-

tra Christianos, Evangelii

propagatio in

universas

terras

iideique stabilitas, hscreseon futura satio lanin agro triticeo, aliaque id

Verm

dicet aliquis
libris

Yalerent hcec fortass de

qum Zizaniorum
sic

genus

in

proto-canonicis

dicta, qui

Apostolorum atque

Apostolicis libris prdicta, quse ut Chrisli divinitatem,

Ecclesise magistrorum perpeluo testimonio confirmali

Deum
;

scriptoribus adfuisse dernonstrant.

libris

De

reli-

dicuntur; non valent autem cert

cm

deulero-canoinitio in
,

qu doctrin
longis
satis
,

iisdem compreliens non dissero

sit

nicorum causa defenditur, quos jacuisse ab

tenebris
,

pradicari verbis non potest, quanta

vel sallem adductos in controversiam

ubi

prscslantia

dignitas, nobilitas, sublimilas,

omnia

phi-

auctoritas disputabatur, ignorare

non possumus. Quo,

losophorum severioris
naturae cognilionem,
et sapientiam
tiat

discipline praacepta,

omnem

mod enim
Jud,

epislolam Pauli ad Hbrabs

et lertiam

epislolam

omnem humanam
,

cogitationem,

secundam

Joannis, etc., divinam

,

ade superans

ut plan quisque sen-

esse ex perpetuilate probelur

si

ad quseslionem de
traduci perpe-

non modo rudibus

et ignaris litterarum; ve-

harum epistolarum verilatepropositam

luitas ista

rm

etiam ne ab eruditissimis quidem sine diviu

non potest

ope ad tantum scienti gradum perveniri potuisse.

His omnibus de causis perpetu vetuslioris Ecclesia

Equidem,

fateor,'non ade manifesta illico fuit

,

omni-

bus deutero-canonicorum librorurn origo

probatione
;

testimonio firmata est Aposlolicorum

librorurn

auctorilas.

Etenim vcl ab
posset

initio

omnes

orbis Eccle-

si Apostolorum libris tantum tribuerunt, quantum

divinis
tribui
,

judicioque

suo ostenderunt

comqudam egerent non minus tamen lapsu temporis paluit, qum illa prolo-canonicorum ex lempore veluli patuerit. Quamobrem si proto-canonicis ide summum honorem deferimus, quod Apostolicos esse
quin

quantum Apostoli

re'iquis

scriptoribus distarent,
;

statini, aut brevi consliterit;

deulero-canonicospariter
,

quidve ipsos ac caeteros interesset

postolicos qui,

maximo
pertum
nisse.
alii

esse in honore convenit

sit

quod deinde coin -

dem dem

libros
,

ut totius vcritatis fontes

fidei et

morum

ab Apostolis omnes ad Ecclesiam pervefieri poluerit,

rgulas

auctoritate

maximos

ac ne in minim qui-

En

ver qu ratione

ut

alii

ocis,

re dubitabiles susceperunt; alios ver, elsi ab

erudilis piisque

hominibus conscriptos pari non haillis

buerunt in honore; ade ut

detrahere religio esset
fieret vel accessio vel
:

quidquam addere

vel

quanqum eosdem auctoreshabuerint. In Pauli Epislol ad Romanos primum ponamusexemplum.Cm Paulusepistolam illam
seris ab Ecclesiis probarentur,
iis

his

sine piaculo

qucedam

misit

quidem qui acceperunt, qui aderant

c;cteris

scribenti,
,

ademptio. Unde tam diversum

,

qui Pauluni audierunt dicentem se scripsisse

rata res erat;
buit.

explode-

de ulrisque

libris

manavit judicium

nisi

quia alios

autem ignorata esse tm

humano
tanti

ingenio, alios divino

numine

afflante scriptos

Deinceps sumptis pluribus epistola?

in

exemplis

semper crediderunt? Quod san Ecclesuc judicium

faciendum est
,

diffusa

viciniores

ac

remotiores Ecclesias est;

facli

ut majoris
,

fieri

nullum aut de-

quare et nolior evasit, et mull plures sunt

tiores
;

cer-

beat aut possit.

sublat
,

Quomod enim
ullis

Ecclesiae tradilione
fidei

demm

ade pervulgatum est Paulum scri-

conslaret libris

certam
,

nostra ra-

ptorem fuisse, ut ad
ut ignorare cui

summum

perducla cognilio

sit,

tionem contineri, vel ab hominibus

drante
,

Dei Spiritu

mo?

nem

posset epistolam ab Aposlolo dalam,

saluti

nostroc consulentibus esse profectos

,

Ecclesi omnes testimonium perhibebant. Utifidles

Traditio codices
postolicos esse

Apostolorum nomine inscriplos

Traditio antiquiores Patres

que, ut certam verilatis notitiam

omnes assefide-

docel;

querentur, cunctandum aliquantisper fuit,donecct

alque Ecclesias communi consensione in agnoscendis

nunlium,

et epistola

exemplar perferretur; quo

Aposlolorum

scriptis

concordes commonstrat
,

liter allalo

desilum est vel nesciri vel dubitari. Hac

libri

Traditio singulare

quoddam opus

Deo prolegente,
volumen Ec,

ratione

prolo-canonici
,

dignitatem brevi obti,

editum secernit reliquis sol hominum industri

composilis
:

nuerunt. Sed Epistola

tacito scriptoris

ex. gr.

ad Hebracos scripla,

quippe

cm

illud peculiare

nomine, seris habere approbalionem

post longiorem dubitationem, qu?c
est, vulgato

clesia acceperit ab iis qui compositores fuerunt et deinceps pro sacro semper habuerit, idque Traditio

debuit, nec
sublata

nisi

postmodum
tum ver
uti

eorum testimonio,

testetur, in e nos opinione confirmt,

Deum

scri-

qui receperant, qui allulerant, qui Pauli consilium cog-

ptore non recessisse,

cm

illud scribcret.
,

mentum
ctrinae,

qui infirmum putat

rapitur

Quod arguomni vento doquo

consistt.
discipuli fideli

noverant

quia pauciorum fides erat, neque

scriptis,

ade publica,

de reliquis Apostoli

rem dili-

neque cerlum habet locum ,

in

gentis atque accuratis perpendi oportuit, anlequm

Proposuissenlne Apostoli,
ret

eorumve

probarelur. Iterm ejus rei notitia ocis ad quasdam

Ecclesias del ta, tardis ad alias pervenit: igitur necesse fuit islas diulis in ignoratione versari, quin tamen
prior ignoratio cxploratoe postea cognitioni officeret.

populo libros, ad quos fidem et mores suos conforma-

vocem

sancti Spirits sonanles

si in

eos Spiritus

sanctus nihil divinaeoper contulisset? aut adhibuisset ne Eeclesia reverentiam tradilis sibi libris ut plenis

Rurss epistola ad singulares homines missa

cu-

eloquiorum sancti Spirits, nisi testes fide dignissimi, cujusmodi erant Apostoli , vel Aposlolorum discipuli

jusmodi

est

secunda

et terlia Joannis, altra Elela?,

altra Gaio inscripta

neque eo celebrari modo potuit,

551

DE DIV1NITTE ET CANONCITATE
caeteras

SS.

BIBLIORUM.
quod opponitur?Si primiChristi
fidles

neque Ecclesiis propagari, quo

Ecclcsias datas.
privala
,

ad illuslriores
,

qum

isto ipso

Tempus
,

crat opus, et diligenlia

ut

plus asqu creduli fuissent,

undenam factum

esset, ut

pen dixcro

scriptura in publicam lucem

quasdam Ecclesias aliquos ex nostris

lent in

sacris Libris nol-

prodiret, ut ab Apostolo consignata sine ull hassilationc crederetur, ut

Canonem

recipere ? aut quare e usque distu-

omnibus paterct
fuit

Ecclesiis.

Neque

lissent susceptionem,

enim lanta primm

properatio et sollicitude- con-

quo eorum originem ac dignitatem confirmare omnin possenl? Hase vir noslr et

quirendi quas privalos homines

qum

quas publicam
si

Calholicorum societale sejunctus.

fidelium societatem spectare pulabaulur. Dcnique

Veterum ergo teslimonium

siarum
epistolam Joannis

et

antiquiorum Eccle-

Jocus

quidam
,

ullius epistolas vel

difficilior
,

ad

intelli-

ides in causa fuit, ut Epistol

,

ad Hebrasos,

gendum

ut in Epistol ad Hebrasos

in

Apocalypsi
aliis

epistol Ptri et Judas susciperentur,

est propter
,

Joannis, vel habens aliquid offensionis, et

Scri-

eademque plan causa

casteros libros diximus

quam

recipiendos

plurarum
rit

locis discordans viderelur, ut in Judas occur-

etsi

interdm palentior cau-

Epistol, cohiberi

assensum pris opportunum

erat,

sa fuerit, interdm ignoratior.

Ut enim

si

cum

qui-

quem, re explorat, expedilis nodis, monument!

anli-

busdam
cernas,

principiis quas

axiomala Grasci vocant, necescitis

quitate manifestal, constitit deinde esse prasstandum.

sariam conclusionum

quarumdam connexionem
,

Quemadmodm enim profanorum auclorum

accidisse scimus
scriptori visa
,

operibus

qum

aliarum

quai magis

tum

distare vide-

quas dubia

primm covo etiam

styli unitate,

bantur, postqum,adhibitis temporc et diligenti, ha-

deinceps ver aut ex

testimoniis
,

aut

novis

quorumdam

aut veteribus

manu-

scriptis aut illustratis obscurioribus agnila suis aucto-

ribus cert tributa sunt

scripta
,

ita

quasdam Apostolorum
Ecclesiis probata
,

rum idem nexus deprehenditur sic non minus tenendum est Joannis, Ptri et Judas aposlolicas esse et divinas, cm judicaverit Ecclesi maluro judicio ab Apostolis compositas qum Epistolam ad Romanos,
:

non omnibus principio

astale recepta

lict

hc

illico

judicium Ecclesias obtinuerit,

illas

ser

consquente

sunt, coque consensu ca,

ad Eeclesiarum notitiam devenerint. Ilc ralione Hie-

nonicam auctoritatem obtinuerunt

erat, fuisset depulsum.
In

quam nunqum

ronymus

in Prologo galealo

cm

dixisset Judas Epistoest,

habuissent, nisi diffusa luce quidquid tenebricosum

lam, quod in e de libro Enoch qui apocryphus

assumatur teslimonium, plerisque

propositam
in
sibi

rejici,

adjecit;
,

bunc

fer

modum

quasstionem

lamen auctorilatem
sanctas Scripturas

velustate

jam

et

usu mentit

et inler

dissolvit

Anglus quidam scriptor

sua Dissertatione

compulatur. Atque

hc de

novas

de Sujficienti revelationis
gnatio pro Religione
scripti,

tomo2

inclus operis

Propuin-

Legis scripturis in gnre dicta sint

satis.

cm natur tum
prodiit.

revelationis
in

quod ante paucos annos exAnglico

Gallicum

ARTICULUS PRIMUS.
De quatuor
Evangeliis in gnre;
et sigillatim

sermonem translalum

Opponit ipse non pau-

cos libros in novi Testamenli canone nunc describi

de

quos Christian* omnes Ecclesias ab origine non susceperant

,

Evangelio S. Matthi.

scilicet

epistolam ad Hebrasos

epistolam

Antequm de Evangelio secundm Matthum

scro,

dis,

Jacobi, Judas, alteram Ptri, etc. Respondet

id

autem

se

nomen

Evangelii,

Evangeliorum numerum or-

non

diffiteri

sed inanem scrupulum esse, non

rem

dinemque explicandum censeo. Eavye^^v Grasc,

intricatam.

Nam

ut indubitatum est ex firmis proba-

bonum faustumqne nunlium

rm
mine

latine redditur,

quod cert
hoc no-

tionibus, quas antiquitas suppedital, eos libros

tissimis

remo-

nobis allatum est novi Fderis annuntiatione. VeApostoli Chrislique discipuli pressis
facta Jesu Christi, et dicta

temporibus ab Ecclesiis, aut

viris

ad quos

missi erant, atque in universum tot Grasc Ecclesi

fuisse susceptos
;

memoratu dignissima
et

sic

dam

aut ad Chrislianos per

mirandum non est scripta quasorbem diffusos aut ad priita cit, vel difficilis,

significrunt;

im ver historiam
prasdicationem

susceptam se
voluerunt.

doctrince Christi

nolare

vatos homines data vel non

vel

Primo sensu Jesu

Evangclium
pacis,

Christi vitam et prcepla dicimus

minore consensione Christianorum omnium approbationem habuisse,

Evangelium regni Dei

filii

altero
,

Evan-

qum

libros

ejusdem

dignitatis,
,

quos
id in

gelium Jesu Christi

Dei, ut

Marcus

ait

vel

Evan-

Apostoli ad slabiles Ecclesias scripserant

ob

gelium Apostolorum, facta nimirm et dicta, historiam-

publicum protins vulgalos. Certum pariter esse

Ecclesias ipsas, quas

ait,

que divinas Christi Domini

credenli sive agendi
iis
;

vitas et

prceptorum

sive

primm de

scripti

aucloritate

unde

et

Evangelistarum nomen

dubitaverant, tandem in suscipiendo consensisse,quod

primo tribu tum

est qui

Chrislum annuntiarent veras

plan non fecerunt, nisi duclas momentis causisque

gravioribus atquc authenticis, quas

felicitalis

bonorumque omnium auctorem, quive Christi

commodum

ulique

ipsis fuit penitis vestigape, inspicere

atque accuratis

documenta communicarent cum populo. Sic Philippus Diaconus, Actor. cap. 8, Evangelistas cognomen habuit, et Paulus ad

expendere. Porr

si

quis putaret primos Chrislianos

Timotheum
;

2,

cap. 4, v. 5, ait:

sine ull discussioneapprobsse utdivinitsinspiratos

libros quoslibet de historiis, de miraculis scriptos,

Opus

fac Evangelisl
,

deinceps ver

cptum

est eos

Evangelistas dici
bis, et

qui historiam actorum Christi ver-

modo sumi
ille

inde prcepta

morum

possunt,

esset

factisconslantem complexi essent, vel conciones

primis fidelibus

maxime

injuriostis.

Etver quo

habitas de faclis et dictis Magislri, cleslique ipsius

prasterea uti opus esset argumenlo, ut confutarelur,

disciplina

scriplo

consignassent.

Quamobrem cm

553

PROLEG. PARS

II.

DE

IV EYANGELIIS,

ET

1
,

DE

S.

MATTLEO.

554

quatuor probatac auctoritatis historici id agere susceperint, Evangelia quatuor ad nos transmissa tcnemus,
et

cerlum est

ut vix ulla traditio esse possit cerlior

Grcorum
tenliis

et

Latinorum Patrum communibus senconlra

quatuor pariterEvangelistasnumeramus. Etsi enim

probata,

quam

inconsullo Beza,

et

ab iniliomulli scripserint quai ab Aposlolis audierant,

vel quai

dcindc Basnagius et Clcricus opponunt lestimonium

Luca3
initio

rumor

Hierosolymis, Judai, Galike de

Evangelii dicentis, ide se assecutum

Chrislo detulerat; tamen Patres atque Ecclesia, quo-

omnia

diligcnter voluisse de Chrisli rbus scribere,

in

rum scmper
Lucas
et

fuit

prudens

sincerum incorruptumque

quoniam multi conati sunt ordinare narrationem, qu

nobis complte sunt, rerum;

judicium, non susccperuntnisi quai Maltlucus, Marcus,

quo ex loco, inquit Beza,

Joannes ediderant
iis

cetera ver

vel

qud qud

omnes ante

se scriptores reprehcndit Lucas

tanqum

scripta ab

essent qui carerent auctoritale,vel

ignorantes verilatem, et perlrahenles in errorem, quo-

vitium haberent, aut

nunqum probaverunt,
:

aut fun-

rum imprudcns audacia compulerat

aggredi. At profecl quis
sionis

se

novum opus

dits repudirunt. Irenaius, lib. 3 advers. nacres., cap.

non videat

ejus reprehen-

11 de quatuor Evangeliis loquens, inquit

Neque au;

expertem non fore Malllmim, ipsumque un

iguoranlix vel ncgligentix accusari,
si

tem plura numro, qum lic sunt ; nequerurss pauciora

ea ver esse quatuor firmissimas columnas
inniteretur Ecclesia
,
,

cum

caiteris

quibus

et lanl valcre actoritate ut vel

quidem Malllixus Evangelium in manus fidelium jam tradidisset? Ergo non modo Malthams, scd ne ullus
quidem
Christi discipulus ante

ea ad tuendos errores suos hterclici abulerenlur. Clernens Alexandrinus,

lib. 3,

Lucam

consilium scri-

Strom., Cassianum haore-

bendi cperat. Inconsullo, hiquam, et tcmer Lucaj

teslimonio abutitnr
cas,
iis
:

licum refellens, qui sententias quasdam ab Evangelio

non enim omnibus delraxit Lu-

secundm JEgyptios sumplas objecerat,

posse iidem detrahere oppositis

ait, se tul

si

ullum quidem castigare scriplorcm voluil; scd

sibi senlentiis,

quia in

qui imprudenter cceperant rerum bistoriam descri-

quatuor Evangeliis tradilione confirmais dsuni. Origenes, Ambrosius, Ilieronymus, Auguslinus et cocleri

bcre, quas

non

salis

babebant
falsis

ex-ploratas,

unde

et in-

fectam reliquerunl, vel

quibusdam Aposlolis
falsis

Patres quatuor

ista

Evangelia

inlcr

mulla quai

cir-

Paulo magistro suo conlrariis, qui

Evangeliis

cumferebantur, Ecclesiam velerem agnovisse dicunt

per eos locos disseminalis, ubi Paulus docuerat, disciplinai

quod

istis

lanlm scribendis Spirilus sanctus opem

fructum perdere per invidiam tenlabant. Quo-

suam

altulerit. Iiinc Patres fer

omnes, qui srep soquidpiam

ita sit,

circa Baronius ad

annum

Chrisli 58, ait

Pseudo-Apo-

ient conjecturis investigare, cur

ut

stolos, et pseudo-scriptores lus sugillaios verbis

Luc
Marci

esse firm fide credilur

ad quaternarium nutnerum

firmu
l

est

Patrum

sentenlia.
illud

Mallha ver
Luue, ne

et

causas quasdam

abdilas

accommodant. Irenaius ut
I

Evangelio poslerius esse

rem quidem

quatuor parlibus mundus conlinelur, quarum singulis

dispulabilem Patres pulrunt, sed ccrlissimam, ade

ul Maldonatus
traditiunis

fiant

venti quatuor

principes;

ita

dccuisse, ait,
11a-

Bezam coniulans non

alio

qum

firmac

quatuor exslare Evangelia columnarum instar et

argumcnlo hserelicum crroris convicerit.

iis

tuum

vita;

quie Ecclesiam su.stinerent,

et

perpetu

Cxtcrm

non assentior qui, ut scriptores omnes

animarum vilain foverent. Auguslinus, ul in quatuor. mundi parles Ecclesia dif'undilur, sic congrucre quatuor esse Evangelia. Ilieronymus quatuor fluminibus

Evangeliorum Lucai cognilos Luc reprehendi pertinacis dfendant, in

llnei

animum

sibi

inducunt vel Mat-

Evangelium lingu Syriac scriptum nondm

Paradiso manntibus ad irrigandam terrain

quatuor

Craic redditum fuisse, vel in eos locos, ubi Fidelium

anguiis, ul et ansulis, quibus compacta erat arca fdcris,et suspensa, quatuor Eccleske Evangelia
rt. Alii

rogatu

suum Lucas

edidit,

nondm delalum. Sed

lc

compa-

de re iterm suo loco.

MatthaMis igilur, ne proposilo egrediamur,
qui

quatuor elementis, quibus res omnes corporc

:

consiant et coalescunt
dicta
lalis
,

quai etsi allegoric inventa cl

primas omnium Evangelium

litleris tradidit,

primum
in-

atque ad similitudinem traducta parm solidi-

locum oblinet; deinde Marcus, Lucas

edunt,

et

Joannes suc-

habeant ad causam numeri inveniendam, valent tamen, ut Evangelistarum, atque Evangeliorum nucei definiatur;

quorum alterum

allero prius

eidem operi

ubuisse traditio docuit. Ilunc enim disponendorum

merus
visum,

quemadmodm
in

quatuor animanlium
cl

traheutium

et symbola currum Ezechieli

Evangeliorum morem seculas OrientisEcclesias ad designationem

ordinis,

quo quisque Evangelistarum

apud Eusebium,
Ilislor.

Joanni rurss

Apocalypsi, cap. 9, appaleonis

,

scripserit, auctor est Origenes

lib. G,

renlium, Irominis

sciliccl,

bovis etaquil,

cap. 25,

quem

et

Eusebius ex traditione accefuit

omnibus

sanclis Patribus ide Evangelista visi sunt,

plum probat,
ista

et

Ilieronymus poste lenuit. Non

qud jam cert tcnercnt eo numro Evangelistas comprehendi; lict deinde inler se non conveniant, quis-

quidem unaet conslanlissima

ratio digercndiacla

Evangelistarum, ul secundo loco Marcus, tertio Lucas,

quarto Joannes describeretur. Nain codex Cantabrigensis, codex aller olim Hilario, item et Yercellensis

nam Evangelistarum leonis polis qum aquihe specicm

referai.

Libros ver Evangeliorum, quo ordinc videmus in

codicibus collocaios,

Divo Eusebio magno scriplori tribulus (hune autem

eodem

et scriptos esse credilur

codicem

cm

juuiores theologiai
et

dabamus operam
et

qu enim ralione
scripsit,

aller

Evangelistarum prior altero

non modo vidimus, sed

dicavimusabinteritu;
scripsimus detritum et

versavimus,

prop vin-

e majores nostri disposuerunt Evangelia. Rlatlhoeum quidem CLCterisin scribcndo prstiiissc tam

summ nimirm

diligenli ex-

consumplum ferm

velustat^

355

DE MVINITATE ET CANONICITATE
multis

SS.

B1BLIORUM.
arac

556

membranaceum librum
corrosum,
et characteres

jam

in

locis

omnin

sexagesimo secundo
tertio Matlhrci

Christian, aut sexagesimo

dici

magn ex

parte abrasos, de-

Evangelium scriptum

oporteret,

letos, vix apparentes extraximus; sed et oculorum

qu

in re ctcris

Pa tribus discederemus. Nicepho-

nobis erat sensus acerrimus, et lineolarum vesligia,

rus, et auclor cbronologiai Alexandrinai

anno decimo

tauqum

fossilise

atque alvei, qnoc sive scriptoris slylus

quinto Christi Domini passionc

^cliquerai, 6ive tenacins

Tat, lillerarum
"bant.

atramentum exedendo feceper quos Romani

historiam actonim Christi

et id

Matthxum putant tradidisse fidelibus verm

;

formam

atlenlis inspicientibus indicails

maxime

egeret probatione ut approbaretur

ex

Dedimus aulem exemplar

quibus cognoscitur definiri non posse statum tempus

ad clarissimum virum Joseplium Blanchinum Yeronensem, cujus rogalu opus susceperamus; deinde Me-

quo Evangelisla historias

suas vulgaverint, atque

unic illud conslare, quod et Grotius in caput

primum
:

diolanum ad Iricum velerum monumenlorum scientem allatum est ) post Matthaium habet Joannem deinde
,

Luca3 adnotavit, primas deferendas esse

Maltho

nain contrarium asserenti refragatur vetustissimus

li-

Lucam,

sive Lucaniim,

postremo locoMarcum. Yerm

in islis codicibus ratio dignitatis apostolic effecil, ut

brorum ordo apud omnes naliones ; refragatur vtus Ireno et Tertulliano testibus suffulta.
Chrisli

traditio

Mallhxo Joannes accederet, suusque primm Apostolis,

Nunc ad rem noslram propis veniamus. Mallhus

Domini Apostolus pro
Judaeis, qui in

deinde apostolicis viris esset locus; ex Apostolicis

ille

Christum

ver

prponeretur, qui fusiorem orationem ha-

crediderant,

ne, ipso absente,, obliviscerentur

eorum

buerat, atque alterum seripti magnitudine superaveral.

quai docuerat, fidei christian pra?cepta,

et Christi

Neque enimhactens audilus

Marco,
et

est,

qui diceret

Joannem
dis-

Domini actiones complexus

lium appcllrunt. Se
slo

est libro,

quem Evangclelonium

Luc

scribendi ordine prseslitisse. Induxit

unum

ex Apostolis fuisse Chr-

autem

fortas

quosdam recederecommuni usu

accitum prope Capharnaum,

Et cum transiret inde Jsus,
telonio

dm ad
vidit

ponendi Evangelia auctoritas Constitutionum Aposloliearum,

clesia
gelia,
lib.

sederct publicanusofficro, cap. 9Evangeliisui, vers, 9,

narrt
:

% cap. 57, de legendis sacris Libris in Ec:

hominem
:<

se-

conventu

Diaconus, vel presbyter lgat Evan-

denlemin
me.
>

Matthum nomine. Et ait illi

Sequere

qu ego Vattlius et Joannes vobis tradidimus, et qu auditores Pauli Lucas et Marcus accepta reliquerunt
vobis.

Marcus

et

Lucas vocalionem ipsam hominis con-

ductoris publicorum, sedentis ad

mensam

describunt^

sed alter Levi, alter Levi Alphi nomine

anteivisse,

hominem
inde

Quanqum autem Malthum scribendo creteros ver Evangelislas suo quemque

appellant

quia ver et locus, et tempus, et adjuncla

ordine, ut

cetera narralionis sunt inter se consentanea,

concludunt Patres duplex nomen fuisse
redemptori,
Christo
ei

propis alter alteri successit, collocatos esse comper-

vectigalium

tum habeamus certum tamen tempus quo scriplum vel

;

alterum Levi, quo vocarelur, antequm

se adjunxisset,

suae vel aliorum

Apostolorum doctrinal monumentum reliquerunt, omnin ignoralur. Yulgatiorem eam quosententiam video,

Domino

alterum Malthi in-

ditum, postqum se in Christi disciplinam tradidit.

rumdam Patrum
thxum anno
quinto,

quam

notai anti-

Non enim Grolio

tur;

assentiri

possumus, qui Levi Mat-

quis Gratis manuscriptis adjectai confirmant,

oclavo,

Mat-

thaeum distinguit, et duos Christo vocalos arbitra-

Marcum decimo, Lucam decimo

Chrisli

nam
:

trs Evangelistae aiunt Christum, paralytic^

Joannem trigesimo

Domini ascencredere

curatione perfect, exiisse Capharnao ad

oram mar-

sione Evangclium descripsisse. Sed tanlm tribuere

limam

in

urbis

egressu, ubi
incidisse in

esse

publicanorum

non possumus manuscriptorum

plaribus appositas, quod
caret.

fidei,

nisi et

mens

solebant,

publicanum sedentem
;

vellemus notas fuisse primigeniis Evangeliorum exem-

ad mensam, jussisse ut se consequeretur

eum homiin

tamen

verilalis similitudine

nem

vicissim, dimisso statim officio, venisse ad Je-

Deinde

illa

annorum designatio non convenit

de Marco, de Lue, de Joanne Pa-

sum, rogsse ut apud se diverteret, atque

domo

cum
tres

reliquis, quai

sua prandium parasse, ad quod multi publicanorum

tradiderunt.

Yerm omittamus jam de

cteris

convenerant, eque de causa Pharisos murmurandi

Evangelistis dicere, de quibus suo loco atque ad

unum

occasionem nactos eam Magistri

cum

publicanis et
discipulis

Malthseum orationem convertamus.

Auclor operis imperfecli in Matthreum tradit Hebraios Uierosolymilanis ad
Chrisli

peccatoribus societatem ac familiaritatem

exprobrsse. Si ergo in reliquis omnibus

summa trium

fidem traductis,
sibi scripto

Evangclistarum consensio
sedentis

antequm Pellam secederent, cupientibus

dari apostolicaiinslilutionis

cpilomen,Maltha3umevan;

gelicas litteras consignasse

sed

cm inleromnes non
atque an un

est, atque in uno hominis nomine appellando differre videntur, satius mull est duplici nomine nuncupatum hominem dicere, qum duos ad arbitrium homines animo fingere.

constet quo tempore Pellam se receperint primi fidles Hierosolymitani, Nazara^i appellati,

Nec prodest Grotio Heracleonem anliquum scriptorcm, cujus testimonio Clemens Alexandrinus usus
est,
libris

profeclione

omnes urbe

excesserint, nill ex e vulg

id

quod

ipse probal,

senlire;

aut Origenem in
in

Chrysostomi opinione possumus affirmare. Irenoeus,

lib. 3,

contra

Celsum negare numerari

Mattha^o

Apostolis

cap. 1, Matthaium anlc Evangelislas caiteros

Levi

aut Marco et Luc nullibi

uti

telonarium illum

Evangelii scrijtturam edidisse consentit; adjungit ta-

Mattluxium,

nusqum Levi nominari.

men, cm Pelrus

et

Paulus
si

Rom

evangelizarent,
esset,

et

Nam eorum Patrum

tum,
si

aucioritas majus haberet

momenproba-

(undarent Ecclesiam ; quod

verum

anno

fer

aut

rem

dili^entis perpendissent, aut

557

>ROLEG.

PARS

IL

DE

I\

EVANGELI1S, ET
postea in
||J

DE

S.

MATTH^O.
non
satis

558
certum
est.

Dilioribus causis permoti

suam

scntentiam dfendis-

Grcum
1 in

tramtulerit,

sent

cm

vero sola nominis diversitas cos fefellent.

Qu

Epiphanius, hresi 29, de Nazaris, ChrysosloMattb., Augustinus

;
,

nos auctoritas

aflirmavit, quippe in prfatione in Epistolam ad

non movel. Origenes san ulrumque Ro

mus, homil.
Evang.,

de

cousensu

lib. i

cap. 2

auctor commentarii in Matin Prologo, et

manos

nott

hominem

Marco
;

et

Luc appellatum
sensisse.

thum apud Chrysostomum

initio,

Homili

Lcvi non alium esse Mattho

est null cerl

ex qno perspicuura
alibi

utalios prteream, perspicu ade confirmant,

lemerilatis
sit lot

ratione fretum aliter

ut

maxim

gravissimis auctoribus

Marcus vero

et

Lucas Christi Apostolum veleri no-

non

assenliri.

Sunt tamen plermque ex ProtestanEvangelii

esse faleaexplorat,

mine appellare voluerunl, ejusque fam consulere

(erat cnim publicanorum oflicium odiosissimnm), rticentes Matlhum publicorum fuisse conductorem
;

tiura

grege, qui metuentes ne divinitali

si

Grci delrahatur,

Grcum apographum
re

mur

et traductum^ malunt,

non

satis

Matthus contra maluit

manifestare,
ut in
diviuse misericordia^

cl se

ipsum

et officium

suum

sine duce novitatem probare,

qum ad

Patres ralio-

suanimi demissione major esset prdicatio, qu peccatorem ad

nem quoque
qui ab

proferentes accedere.

Sed priusqum eorum cavillationibus respondeo

se iraxerat.

Erasmo hune errorem hauseruut

est,

illud

nunc

Maltlius

iste,

sive Levi

Alphi

inler Aposlolos

explicandum

an Hebraicus sermo, quo usum Matille

cooptatus testis actionum Christi atque ascensionis in

lhum

Paires testantur,

idem

sit

saciis velcris
;

clos, Spiritu sanclo accepto, in Jud pris apostolico functus est ministerio,
sibi sorte datas migraret.

Tesiamenti scriploribus,

a propbelis usurpalus

an

qum
lbi

in alias provincias

ver Chaldaicus sive Syriacus, qualem Ikbiui in Palstin loquebanlur, ex Hebraico et Cbaldaico profectus, et

annunliato per aliquot

annos Dei verbo, rogalu Judorum, qui Hierosoly-

ex ulroque composilus

nempe
ut

et

lertia

ista

mam
tur,

et finilimos locos

incolebant, Evangelium

comest
,

sermonis species polest Ilebraicum idioma vocari,

posuil,

eque lingu

scripsit

quam

incoke loqueban;

quod

in

ore llebrorum vcrselur

etiamnm

Ile-

Hebraic' nimirm,
in

s:ve

Syriac

idque

braicum

dicimus,

quod

inler

fauces nostratibus

potissimm,

quo versari dbet

oralio noslra

et

Hebris pronuntiatur, etiamsiRabbiniciim, Thalmudi-

latis excurrere.

Nam

gravior qustio de
:

Matthi

cum, ex variis vocibus Arabum, Chaldorum, Syroriwn

multiplex et coagmentatum
sit.

Evangelio excitata ea est

scribendo
sit

quo idiomale Matthus

si

Porr nobis videtur

usus.

Verm

antiquiorum Patrum

tam manifestum

velle Paires Syro-Chaldaici sermonis,

ul nihil esse
Ile
-

sententiis et auctoritale finiatur, ut finienda san est,

non autem purioris Hebraici meminissc,

possit illustrius. Inquiunt

nullus dubito, quin Hebraico seu Syro-Cbaldaico ser-

enim primo, Maithum

mone

scripserit.

Papias enim,

Irenus,

Origenes,

brorum causa Judam incolenlium, eorumque

cibus

pre-

Eusebius, Cyrillus

Hierosolymilanus,

Hieronymus,

impulsum historiam dominic

vitae

morlis et

Epiphanius, Chrysoslomus, Auguslinus, Auctor Sy-

doctrine composuisse; quis vero ncscial Hebrqs lum

Syriac lingu locutos? Rurss Irenus atque Eusebius aiunt populari

nopseos Atbanasio tribul Matthum Hebraic

lin-

gu locutum omnes docuerunt, ex quibus paucorum

sententias seligimus, quas proferamus.

Papias, qui

Judorum
dialcclo,

in

Juda?

Hebrorum idiomale, et propri commorantium lingu, propri

Apostolum historiam labolo-

cum Apostolorum
lib.

discipulis vixit,
ait
:

apud Eusebium,
autem

palri

lingu,

3 Histor., cap. 39.

Maltlius quidem hebraico

;

rasse. Interciderat

aulem jamdi usus Hebraic

est

sermone divina
unusquisque
lisers.,

scripsit oracula

interprttes est
lib. 3,

quendi, cui aller Syriac loculionis successerat. Causa

pariter, propler

Ma
1
:

prout potuit.

Irenus,

advers.

quam scriptum

Mattho, postu,

cap.

Ita Maltlius in Hebris ipsorum lin-

labat

communi

Judajis lingu conscribi

sibi

ul scilicet

gu scripturam
bium,
lib. 6,

edid'il

Evangelii. Origenes
:

apud EuseEvangelium

absente Apostolo annunliata

phyli legerent, neque
iis

vit prcepla nco-

cap. 25

Primum

scilicet

memori elaberentur verba qu

scriptum esse Mattho, pris quidem publicano postea

vero Apostolo Jesu Christi,
qui illud hebraico sermone

per aurcs demissa erant, Mallhus Evangelium

scriplum reliquitrquo ergo sermone Judis familiari

habita esl ab Aposlolo concio,
litteris.

conscriptum Judis ad fidem conversispublicavit. Eusebius, lib. 3,

eodem

csi cl
lib.

tradila
2,
in

cap. 24

Nam Maltlius, cm

Hebris

Denique Hieronymus, Comment,

Mallhi,
ait

pris fidem publicsset,

inde ad alias quoque gnies

caput 42

quosdam putare Evangeliu

Ebionit
,

profecturus Evangelium
bens, id
scripto

suum patrio sermone conscriquod prsenti su adhuc superesse videbatur,

Nazarorum esse autographum Mallhi Evangelium:

In Evangelio quo ulunlur Nuzari
nuper
in
et
,

quod

quos relinquebat supplevit. Cyrillus Hierosolymilanus, calecb. 14 Matthus scribens Evangeillis

:

Grcum sermoncm
rfutt,

transtulimus
;

quod vocatur

plerisque Mallhi authenticum

banc aulem opinio-

lium, lingu hebraic illud scripsit.

tione in quatuor Evangelia
qui primus in
teris
:

Hieronymus prfa-

nem non

quam Epiphanius
:

excepto Apostolo Mattho,

Christi Hebraicis
:

Nazaris Ioquens probavit

hresi 29, de Habent aulem Mallhi

lib.

Jud Evangelium
de Yiris

lit-

Evangelium absolutissimum Hebraic. Atver,

edidiL Et in libro

illuslribus

Matthus,

adverssPelagium, S. doctor Nazarorum Evangelium

Syro-Clialdaic lingu agnovit exaratum
:

qui et Levi ex publicano Apostolus primus in propter eos qui ex circumeisione crediderant
Christi t Hebraicis
litteris

Jud

In Evangelio

Evangelium

juxta Hebros, quod chaldaico quidem, syroque sermone^

sed Hebraicis
litteris

verbisque composuit,

quod quis

scriptum

est

quo utuntur usque

550
hodi Nazari
;

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
ergo primigenium Matthaei volumen
S

SS.

BIBLIORUM.

560

ad

illos,

magis prslilerunt silentium. Alque ut omnia

necesse est fateri descriplum non anliqu Iebraic

lingu
,

concludamus, Tribunus Paulum interrogat Actor. cap.

21, v. 37, an Graecum
E

sed recentiore

quae ex Chaldaicis Syrisque

sermonem

calleat

Grc

nsti ?

vocibus in

eamdem oralionem
constet inter dodos,

conjunctis manaverat.

At insulsa
milani
renlur.

fuisset interrogalio.

si

Hebraei Hierosoly-

Quod cm

dummod

id

maneat,

omnes non aliud,qum Graecum idioma loque-

appellct qui velit, Hebraicum, Syriaeum, Chaldaicum

Qu cm

ila sint, salis

constare arbitror,

cm

arbitratu suo, per nos licet.

|
|

lingu Hebracis i'amiliari Malthams praecepla (pue voce

Nam qud
ut errorem

Isaacus Yossius maloc caus palronus, errorc

dederat, scripto relinquere volueril, Syriac Evange-

novo defenderet contra omnium

J

lium suum iraclsse.

In his
detis,
|

anliquorum fidem

perlinacis

pugnavit

Hebraeos

onines superioribus eliam Christo Jesu lemporibus in

tot Palaestin,

omnibus majorum aucloritale primm, ut vitum magno ralionum pondre confirmalis, Erasfuit adversarius,

non

aliter,

qum

Graec lingu instru-

clos, absurdiusest, et lanto viro turpius. Quid

in Scripturis

enim
tam

mus dem

audacior

imperitus ipse quiiis

orientalium linguarum, sed QEcolampadio

,

in

cm

novi,

lum

veteris Teslamenli

rbus parm se doctiori habens fidem

merit Jacobus Stunica
in

ut proplerca

clarum qum propriam Judaios linguam relinuisse,

eaque diversa ab usu gentium
tur,
,

adnolationibus suis gravio-

inter quas versaban,

res ei errores objiciat, Cajelanus pariter et Hebraici,

et

cum

suis

collocutos? Capite 7
et

lib. 2,

Macha-

Graci ignarus cloquii Erasmo se adjunxit, ejus

er-

baeorum mater

septem

filii

fralres

AntiochoEpiphani

rores corrigere propter linguarum ignorationem ineptus, sed hi Calholicis fer

vimfacienti ut lege recdrent, Graccrespondebanl

omnibus

deserti hocreti-*

quidem
maire

at

sermonem ad se invicem habebant patrium,

Sing'ulds illorum hortabalur

cos quosdam approbatores et sectatores habucrunt,

veritos, ut diximus,

Chaldaicum videlicet, seu Syriaeum; vers. 21, de

ait

ne verum Malthcci Evangelium

sacer scriptor

apud nos non exstaret, quoniam Syriaeum producere

voce patri (ortiier ; et vers. %1 iliaque inclinata ad

non possumus. storum argumenta omnia

que amplificavit Matthias Flacius

collegit at-

Muni
mi

irridens crudelem

tyrannum,

ait

patri voce Fili

i

Illyricus, Luthcri et

Quid

est

aulem

lic vox patria, nisi

sermo Juin-

Melanclhonis discipulus, Praefatione in Evangelium

S. Matthaei,

daeorum proprius, qui Hierosolymis vigebal? Non

tercidisse ver

quorum nunc vim

et

naUiram considra.

ibidem Josephi
proci'ationc in

cctale

eum

loquendi

mus. Ail
gulllw,

iste

hreticus mulla Hebraic vocabula GoEloi,

usum, ipsemet

Antiquitales Judaicas

Haceldama, Betzaida. Eloi,

lamma

saba-

affirmt, inquiens,

se proplerca diulis gentis suac

cthani in Matthaei Evangelio in

aliam linguam nolio-

historiam scribere distulisse,

qum

in

eam

cogilatio-

rem
di

traduclareperiri,

omnemque horum obscuriorum

aliis

nem

venerat, qud in Griec exlrane lingu difficullcr

libri

verborum significationem
;

verbis clarioribusosten-

sensus suos eloqueretur; et praefatione

de bello

atqui ea exponere non potuit auctor, qui Syriaco

nisi

Judaico

cm

se Hebraic gente Hierosolymis

natum

scripsit,

velimus
,

Syriaeum Syriaco aequ

ol>-

dicat ex sacerdolali gnre, patriam linguam Chaldai-

scuro posse illustrari

quod

est absurdius; vel

Apocsl

cam linguam nominal. Nunc ver sive qui volet eam linguam Chaldaicam cum Josepho dicere, per me
appellet,
licet;
,

stolum Hebraic scribenteminterpretationem Graecanl

ad quaedam verba adjunxissc, quod credibile non

sive

Syriaeam appellare malit, non

nominis ambigui-

auctor ergo Graec scribens Syriaca verba quaedam so-

impediam
late
,

dummod non erremus

qudam

lm

relinuit,

quorum interprelationem
;

attulit e lin-

atque hoc constet

dialecto Chaldaic,

gu, qu totum opus composuit

inlerpreti potis

quod

ni ita sit, et

quali utebanlur Syri,

Hebraicis quibusdam vocabulis

:

majorem

rei

explieationem tribuere
ille

tum efifari consuevisse quod Evangeomnes exempJis quibusdam reliclis notrunt. Lucas enim, Aclor. cap, 1, v. 49, agrum Judaeis cmplum pretio quod Judas projecerat, inquit appelinlexta Judaeos
lisla
,

mallemus, cur non omnia Syriaca verba

verit, et singulis

nomina-

Graecam significationem non adjunnonnullas voces in Mat-

xerit? Item videtur Lalinas

thiei

Evangelio assumi, quas Graeeus auctor non omlatinitatis

latum lingu eorum, Haceldama; sive ut habet Graeeus

lextus, propri dialecto
est.

nin ignarus
Lalino

usurpare potuit, non Hebricus

ille

ipsorum; vox aulem ilIaSyriaca

Talita,
,

sermone
es

distantior, ut est lusus

et

verbo-

Voces quoque Belzaida, Golgotha, Gabbata,

dicit lebraic Judaeis usitatas

rum

Tu

Petrus,

super hanc petram dificabo Ecnisi

quas S. Joannes
Syriacre.

sunt
,

clesiam
dus esl,

meam, qui non

Graco

scriptore inven-

Ex

tilulo parilcr cruci praefixo

Graec

He-

braic et Latine perspicitur, tria hec idiomala inurbe

cm in Syriaco alque Hebraico idiomatc nulla nominum similitudo lapidem inter et Petrum sit.
Hacc prima
lllvrici

Iiierosolym vulg in usu fuisse, Hebraicum indigenis,

ralio

vana

est.

Ergone Moses

advenis Graecum et Lalinum. tem Christus Dominus

in cruce exspirans Syriacc

Graec scripsit, quia saep in libris legis Hebraico-

ad Patrem suum ea verba

rum vocabulorum

inlrpretationes aferunlur, Gnes,

leslis
;

habuit Eli, Eli, sive utMarcus refert, Eloi, Eloi,

sabacthani? neque alium
detur. Simili
v.
:

lamma

cap. 51, v. 48, Galaad, id esl, tumulus

v. 18, Benoni, id est, filins doloris v.
v.

cap. 55,
12,

sermonem anlea
et

locutus vi-

mei

Exod. cap.
;

modo Paulus
Hebr

Apostolus, Aclor. cap. 21,

11, Phase, id est, transilus Domini

et cap. 16,
alios veleris

40 Annuit manus ad plebem,

:

magno

silentio facto,

15

Manhu, quid

est

hoc? ut multos
?

allocutus est lingu

pitis
:

Et vers.

2, sequentis ca-

Tcslamenli locos praeteream

lice scilicet omnia pri-

Cm

audsset

aulem quiahebra lingu loquerelur

mm

Graeeus, postea Lalinus interpres explicuit, ne

56
ignoraret lector
locus,

PROLEG. PARS
vel rcs, vel

II

DE

IV EVANGELIIS,

ET

DE

S.

MATTMO.
in

562

causam quare ita persona quorum nomina

enim soient
illustriora

appellala sint vel

intgra

disse? quis causas propter quas Matthus scripsit, et

rationem, ac

modum qu

scribendo tenuit, exco-

retinuerat. Interprtes

qudam

gitatas Palribus ad libitum nullius

nomina aul propria aulappcllativanon immulare, addil quidem interpretalione, ut vel Grotius annotalionibus in Matthum advcrtit Solcmneest omnibus scri:

emolumenli causa impudens accusabit? Moderatior san Hugo Grotius

auclorilati et ralioni

concedendum esse putavit, atque argumentum inde petilum non minus fidenter, ac nos
in

ptoribus etiam interpretibus vocabula peregrina notabiliora servare intgra; sed addito interpretamento,

caput

primum Matthi promovit Par

:

credi est

quoi

scriptam ab eo evangelicam historiam eo sermone qui e

in regione frequentabatur.

aliquoties eliam

faclum videmus Senibus septuaginta.

quid esse
credibilius potcst,

Nam quod quidam magno

id

co-

Quod

si

ita est,

qum

natu probatum eunt f

ipsius

grcum

quod habemus, esse

Grcum Matthi
voces servsse,

interpretem
ut

nonnullas istiusmodi

Matthi primitivum,
anliquitatis

in eo nullis justis de causis

:

propria nomina cognosceremus

maximum pi
veritatem

consensionem rpudiant
alii,

nam
pro

rerum de quibus sermo erat, et prtervalerent significsse ? Emmanuel, Golgotha, ea quid Haceldama propria sunt nomina et person, et rei
personarum
et
;

Papias, lrenus, Origenes, atque

,

quibus ejus rei

,

quam

nobis

exquirere promptius fuit

comperto tradiderunt, scripsisse

Matthum Hebraic

relineri ergo illa

debuerunt et explicari. Eloi, Eloi,

Prosequitur deinde et hrelicis Novatoribus respondere, et de Nazaris usis Matthi codice dicere.

describenda similiter erant, ut dcccptos Elise nominis simililudine auditores cruci adslanlcs facile intcl-

Sed demus Nazarorum Evangelio adductos Patres

in

ligercmus

cm

contra, tacitis Syriacis verbis, conse-

suam

illam

sententiam concedere. Parvumne illud

si

quomodo vocatum Christo Eliam credidissent. Omnia autem Syriaca vocabula neque poluit Grcus interpres eodem non debuit modo cm exscribere, lm explicare, quod fuisset
qui non potuissemus
,

momenlum

judicabimus,

recto

quidem judicio rem

quale

expendamus? Equidem ab
Matiho acceperant,

initio illibatum erat,

Nazarorum Evangelium. Qui

enim primo ab Apostolo ad Christi fidem conversi

Hierosolymis Judi sunt, ab eodem postulaverunt
sibi

contra usitatam interpretandi rationem, et ab usu septuaginta

sunt,

Senum nimim abhorrens. Reliqua leviora qum ut responsionem postulent. Latina noGrca Latino colore
illita

scripto relinqui pra?cepta doctrinal

gentili

quam

didice-

rant; acceptum

lingu et dihgentissim cus-

mina

vel

ab interprte

si-

toditum usque ad Hierosolymitani excidii tempora

militer

assumpla sunt; lusus ver inlcr vocem Pein interprelalionibus

Pellam secum detulerunt, Palacstin urbem, qu se receperant, antequm

trumet Petram ide manet

et Latin,

Grca
vel Ce-

Romanorum

copiis

Hierosolym

quod nomen Syriacum NS'D Cipho,

filio

obsiderentur. Plerique deinde istorum

Reram Syri

pha, quod Simoni

pidem

significal, illudque n-.rfb?

enim credeadum

est
;

Jon Christus imposuerat, laGrcus rcddidit: non Ghristo Domino Grcum noscd Syriacum, quo lingu g-

cum

urbem habitatum profecti, legis Mosaie cremonias Christi Domini pra^coptis conjungendas arbitrati,
fecerunt

atque Chrislianis reliquis secedentes, Sect origi-

men

lippes inditum

ncm

Nazarorum nomine, qu deinceps

nihil

in

nre utebatur.
Pergit Illyricus urgere infirmam esse

Ebionilarum hresim partim descivit.

A Nazaris de
abrasum
est
;

Palrum

aucto-

Syro Chaldaico exemplari Matthi

ritatem

ncmo Patrum
littcris
illo

viderai

Hebraicum Matthi

im ver addit potis bon

fide narrationes

qu-

Evangelium autographum; equc unic ralione moli

Hebraicis

dam
et

nihil erroris continentes

ab Apostolorum disci-

ab Apostolo traditum crediderunt,

ulcrentur. At

pulis per traditionem accept, quas veras existimabant,

quod Nazari

qum imbecillum
!

est

quidam Ecelesi Patres

similiter

crediderunt

unqum
pabat,

istud

Patrifm

argumentum

Nazarorum

Ebionil autem ad arbitrium pro suorum errorum

luitione detruncrunt, corruperunt, adulterrunt, at-

Evangelium purissimo grco, quod habemus, discreeralque illud corruplissimum

;

quamobrem
illud

que interctera, ne Christum Dominum

nealogiam sustulerunt.

humanum

Origenes,

Hieronymus, Epipbanius, qui Ucbraicum

corpus de Yirgine sumpsisse faleri cogerentur, ge-

Mallhi exemplar summis laudibus extulerant,

Nazarorum
fundamenlo
cas
fuisse

ut

perversum abjecerunt. Nullo ergo

ex nud conjectura Hebrai:

Ex

his

innixi Patres

cile intclligitur

qu apud antiquos constanlissima sunt faquomod Origenes, Hieronymus, EpiMatthi

scripturas
,

Matthi scripluras primm statuerunt

suis

pbanius

Hebraicas

prsertim

quam opinionem deinde rbus

tientes deserure, rejectis

incommodam

sen-

quibus Nazari utebantur, summis laudibus prdicaverint, ut

omnibus Hebraicis exem-

Epiphanius non dubitaverit dicere Naza-

plaribus apocryphis, ut Gra-ca purgatiora sequerentur.

ros habere Evangelium Hebraicum Matthi plenis-

Injuriosum

san id est Palribus inculpatis Tradi-

simum

Habentautem Evangelium secundum Matthum

;

tionis testibus, perinde ac si,

es\>et

quod dubiuoi

erat, quale
:

pleuissimum

et

Hieronymus non

nullas difficiles

qu-

sua voluntate constitutum esse voluerint

non

patiemur autem Illyricum, aut ullos hreticos non ex

eo

quod apertissim scriptum

est,

sed ex eo quod su
metiri. Quis

causai convenit,

Patrum auctorilatem

Nazarorum Evangelii, et probatione. Nam si omnia, qu Grco in Evangelio pris translaio ex Hebraicis litleris, qum Nazaris editiones aliquot firent, edem fide reperiestiones solverit usu lectionis

persuasit hreticus,

Papiam atque Irenum Palrum

autographum non
vi-

banlur, cur

maximam

auctorilatem non obtineret?

probatissimis Patribus

vetustissimos sincerum Malthai

s, s.

Si prterea additiones ill

m.

12

365

D DIVINITATE ET CANONICITATE
accusandum
eral

SS. B1BLORUM.
id

564

ctiam agnoscebanlur ex traditione Apostolic ad se

derivatae, cur

nuper adscriplos ob

omnin

illud

Evange-

solm hsereseos accusare, qud ad Christi fidem adjungenda sibi esse Mosaica
Errabant cerl; sed condoerat
;

lium, atque abjiciendum totum,

non esset illorum audacia

,

qui

quanqum ferenda lemerarias manus in

prsecepta existimarent.

nandum

iis

temporibus quibus morlua quidem

lex erat at mortem non aferebal colentibus; condodivinum opus injecerant et qusc Malthus non scriinquam, hominibus ex Judxorum sinu in Ecpserat, quibusdam in locis inseruerant? Dislinguebal ^ nauduin, clesiam translatif, quod elChristum et Apostolos obtemporibus praiseriim Hicronymus diprofect suis

vina atque huniana, qua? primm Matihams, quG deinde Nazari scripsisscnt, potcratque cofistaiter affirmare
illud esse Malthsci

servasse viderant;

quamobrem cm

ii

Chaldaicos

codices legerent, fidelibus utique Chaldaiei legeban|

Evangelium ab omnibus cCCssioniilli

tur.

Poslea ver

qum alienum omnin

fuit

ver

bus purgatum, quas Hebraii

stiani fecerant.

ex parie tntm Chriiili

ileiigjone Mosaicis inslitulis vacare, soli

relici

quidem lia>

Quia ver

lotus, qiialcm

attxrant,
;

ad publiea mlnisteri chadaicum Evangelium

:

divinus codex non erat neque ab Ecclesi probatUS Ebionitarum aulem prcipu mullis in locis corruptus

adhibebnt
in

atver ab Ecclesi* Palribus, qui essent

cognilionc versali,

linguarurn

non respuebatur,

ide

cm

S. doctor, tinn alii Paires

apocryphum

alibi

ubi

cum

Gfsbcs codicibus sine ull coiruptionis su-

meritjudicrunt. Itaque fluctuans non est sanctorum

spicione primo illibato desumptis conveniiet.

Patrumdoclrina

neque

instabili

iundamento innixa
et

Sed ilerm pugual

lilyricus

divina3 Providenli

sed utraque pro varia et

et libri

lemporum

personarum

intercrat doctrnec ChrJslianee fonlem

nunqum exa-

ipsius ratione ac consideratione valens.

rei tolius

rescere; intercrat continu effluere, atque illimem,

et

Atque bac sive

narratione sive distin-

inturbalum manere;

si

ergo Matthams bebraic

et

clione, alia quoque, quai videnlur officere huic nostrce

scripsisset, haberemus cliamnm,

mull prius ha-

causac, propulsabimus; cujusmodi illud est

lliyrico

quodcum
potuis-

buissent Ecclesi Paires Mattha;i Evangelium in e

inlegritate,

quidam exaggerant,

fieri scilicet

non

qu ab Aposlolo depositi loco

Item,

fidelibus

se ut

exemplar Mallhi prorss

interiret,
;

siquidem

credilum

est.

quomod Matthceus Gra?cus

cinn

Hebraicum illud Evangelisla tradidissel item et illud nunqum eventurum fore, ut codice Hcbraico soli hccretici uterentur, si

esset, aut Roinanus,

ut publierai oiic'.um dclart,

quo Judiei

maxime abhorrebant, Hebraicum idioma

pra^tulerit

Ecclesi credidissct aliquando lle-

externum
polis

gentili

scribendo? Quare istud

Syriacis verbis confice-

braicis

litteris

Maithocum scriplas inslilutioncs suas

,

qum cetera Evangclia

reliquisse. Id ut perspiciatur

considrerons priinos

retur? Judaii Grccc sciebant, Ilierusalem brevi in ho-

qui Hierosolymis Christi prcecepla sunt sccuti, non

di reliquis disjunctos
terrce parles dispersos

perstilisse;

scd per varias

slium poleslatem venlura erat, exlurbandi Judaei omnes atque abigendi in diversas orbis parles idque
,

cum

gentilibus Grecc loquenti-

manifeslum erat Matlho; cujus ergo

casurusi? Evangelio

rei grali

usus

bus Chrisli lidem pariter amplexis consucvissc. Consideremus quoque post Ilierosolymorumeversionem,
vel in ips
sisse

esset Apostolus eo sermonis gnre, qui

mox

erat oc-

suo consulere Apostolus voluit

:

Jud Grcum sermonem.

,

usitatiorem Syro-Clialdaico eva-

Cum

igtur

prmi
,

illi

qui

gentium omnium ulihtatibus ad quid ergo librum composuerit idioma te uni tantm nalioni cognito non
mull post desiturce, neque unqum coalitur
in ul-

omnin, quantum Christi lex prcecipiebat Mdsaicis instituas recesserant Gratis permixti Grca exem,

lam rempublicam?
Ita

plaria adhiberi

in Ecclesi, lcgi

ab omnibus teneri

argumentalur lilyricus, meris conjecturis faclum

totis viribus

cernrent, negligcnlis jam, quasi inutile esset siuim

constans in dubilalionem adducere

(ens.

adni-

ipsorum exemplar, apud se babere cperunl,

passi sunt et librum interire,

cl

pau-

latim intercidenle Chaldaic sive Syriac loquendi usu

Sed quis non slatim admiretur inscitiam atque ignoranliam bominis de re maxime nota? Non enim
verisimilibus rbus, quibus

quem

fideliter

Grac
sibi

sp homines decipiunlur
,

redditum

et vulgatiorem faclum

multo

utilius
et

etperlraliunlur in errorem
;

sed ralionibus et causis

ila

explanabant Ecclesiae pastores. Accessit ad boc

Na-

certls

pugnandum

est

contra cos qui

rem
in

esse hi-

zaneos, qui primigenio exemplari unic delelabanj

slorianim monumentis

et solid auclorilate

confirmant.

tur,

omnibus

Ecclesiis

genlium

fide coalitis

tum

fuisse

Dvinam Providenliam frustra boc loco

Providentioe injuria fatenlur

subsidium

odiosissimos, ut majus nullum,

ra?os,
i

odium exarserit;
poslea
ver.)

qum contra Nazaquod cum ila esset, (ici non

i

vocat. Judueorum nalio et Ecclesi; Patres sine divinoe

libros quosdara veteris
fateri

poluit, quin

Syro-Cbaldaicum exemplar despicerelur

ignorationc linguse
solis luvrelieis

Legis omnin amissos

quant magis

possumus

ab

inilio

omnin
in

periret.
j
!

Alterum falsum est

primm
:

deperdilum Mallhi exemplar manentibus sincerissimis ejusdem versionibus! Debuisset ergo pariter divine Pro-identia
Ecclesi'

usu fuisse Syro-Cbaldaicas Matlha scripturas

merantur, quod Christi Domini legem

nain

primi (idcles Ilierosolymi:ani injuria in b?crelicis nu-

nunqum permillcre ut Judorum quarum commodis serVierat Matlhns,

;

cum

legalium
si

collaberentur

cm aulem

id passa

sit,

poluit etiam
;

caeremoniarum observalionc conjunxcrint, quidem relinendam et veterem legem pulrunl

san absurdum est dicere. urpe
scilicet esset

omnes
;

non impedii e

Ilebraici voluminis jaeturam

litler,

quo

et

quod
atque

ostendere voluit non

contineri, et ad

scd spiritu legem

suam

unam hominum

ulilitatcm Seripluras
ittae

indecorum primos Fidles

in

nascenlem eelcsiam

esse datas, qu cessante, et Scriptur

desierunt.

5b5

PllOLbX. PARS

*.

DE

iV EtAfl

m,

ET

l;E
lib.

MATTILEO.

5G8
lib.
1.

Motlhicum deinde Grajcuni aut Romniin

fuisse

homluem

irient. In

Ose
in

5, cap. il. Similia babet et

perperm omuino ex vitai atque fficii gnre nos contra ex nomine prajscrlim cm concludilur
: ,

Cominh.

Malllucum cap. 2, de altero teslimonio,

,

quoniam Xazarus vocabilur

ex Hebraicis Scripturis
dicere,

et Lcvi

vocatum

velimus, llcbraos parentes habuisse

fueril,

depromplo
plum
Ht;

Fossumus

et

aliter

quod cliam
scri-

censemus. Etsi ver Grcus

Judvis roganiibus
tenebant.

iisdem verbis juxta

exiel virga

Ilcbrdcam verilatem in lsai

de radie Jesse,
Tevli
,

eam orationcm adhibere mahik, quam

Scd

et

Nazarus de
sepluaginta

Judaeorum lingua nonne brevi erat inleritura? Sil verum et hoc ipsum; phesentibus lamen et mox nasci,

radice cjus ascendet.

demus

lexlus veterum

Seriplurarum

apud

Matllixum

verbis

turis scripto

suo consuluit, sciens prrinde et

iri,

in vul-

InterjTClum conslruclos, procul dubio interpres, qui

galiorem linguam versuni

et alios ex fralribus suis

loli

Svriacum Mailhxi Evangelium Grac

reddidit, testi-

eamdem
sct.

operani suscepturos, qua?

mundoprodes-

monia Iebraica inlerpretatus est, quomodo Septuaginta

Unus denique Malliueus

Syilacis verbis Judaios

jam exposuerant

in e

sua editione,

quam
si

et

instituerai;
niw
ris.

unus pariter Syriaeo idiomaie initituliosuarum monumentum reliquit consignalum lille-

Synagoga complectebatur,

et gcnliles

maximi

aistt-

mabant

atque unicam consulere poierant,

rerum

Qnidjuval bac deresermonemdiulisprotrahere,

divinarum prleritarum scientiam habere voluissent.

Quis deinde mirelur Marci eloquium eloquiiMattha:i
es e simile? Evangelistarum

qua; facti

cm

sit,

non convellitur pervesiigatione

eausarum quae videntur

moroso philosopho

abesse

omnium

styius convertit,

debuissc, cur divers cleris Evangelislis lingu

Mallbaius conscribercl?
Sallern nova vi enitens Illyricus ait
seripsisset, veteris
:

quoeumque demm sermonis gnre Evangelium id derint. Erant enira ejusdem generis omnes
,

ediest

Qui hebraic

Hebri ex Hebris,
sim referunt. Quod

et qui gra'c
in

ex

illis

scripserunt,

Teslamenti locos ad causain suam

pairie linguoc proprietatem

si

Grocc scriplur spis-

pparlunos ex Hebraico fonte deduccre debuit, non ex

Graic
sepluaginta Seniorum
inlerpretatione
:

quis similiora essecontenderet

,

Mat-

Malthi et Marci Evangelia

qum

llebrajorum homicert

thajus aulern Graecis sepluaginta

Interprelibus

mu-

num

indoles postulet

(quanqum

Marcus acerin

lualus est, qiue aitulil ex veteribus Scripturis lestiino-

biores

quosdam Syriac dicendi inodos

;

Malthi

nia;

non

igilur

nisi

Gra-c IkLlcs docuil. Cujus rei

Evangelio apparentes emollial)

velitautem ulrumque

leslis esse polest et

Marcus, qui non inod Mallhu'i

et

iisdem sa;p verbis locutum, huicresponderemus, aut

slyluni

imitaur, sed

iisdem quibus
:

Mallliauis,

Grxcum
ullo

Evangelii

Syriaei

inlerprelem

usum
;

esse

Gratis verbis sa;p

ulilur

ex quo perspicuum est

Graco Marci Evangelio dm

exemplo
aut
sibi

interpretaretur

aut sine

Mareum ob
Ne

oculos

habuisse primigenium exemplar

proposito planiora atque usitatiora

Gra;cum Malihau, quod paucioribus complecleretur.

bis quideni
Illyrici

verba adhibuissc, qualia et Marco in

runl
;

\erbis

vald urgemur.

Ad

primmn

milita

diximus anno superiorc de divinitate

in

Maliluei

mentem veneMareum ad Grcccam versionern Evangelii Evangelium suum laborasse quod quibus,

Scripturarum

gnre

qiue

paucis hc perslringiIlie-

mus. Primo Evangelislasatque Aposlolos, niait

ronymus Commentariorum
non verbum interpretatos
ginta

in Isaiam lib. 9,

cap. 29,

esse de

verbo

neque sepluased quasi

lnterpretum ancloritatem seculos

et

Hesuis

dam verisimiiius videtur. Quanqum ver Malthccus gentili Ilebrseorum idiomate Evangelium suum conscripserit ut probavimus hactens, purum lamen illibatumque haud mult post essedesiit. Qu enim exemplaria in manus deinde
,

bros

instructos in lege absque

:

dumno sensuum

Clemenlis Alexandrini, Origenis, Hieronymi delata

sunt, Nazaroeorum exemplaria erant

usos esse sennonibus

hc de causa sentit Mallhamin

interdm expressisse

cum

addilamentis

potissimm senss veritalem

neutri vel

Hebraorum

vel

Gr.ecorum exeinplari addiv. 15,

Hieronymus prxsertim aduotavit; sed ne istud quidem Nazaneorum Evangelium ad nos usque pervequai
nit;

clum, quod, assumptocjusloci Jeremia; cap. 51,

imo vero

et ejus

translalio Graica et Latina

periit.

exemplo: Voxin
multus
:

Ram
,

audita est, ploratus et ululalus

filios

Ilieronymo adornala similiter

Quocirca duplex

Racket plorans
,

suos,
;

et
:

noluit consolari

quia non sunt

cap. 2

v.

18

et altero

Et
in

lu

Betlile-

Hebraicum Mallhsei exemplar alterum Tilio, Munstero alterum productum, tum Svriacum Vidmansladio editum

hem
Jnda

terra

Juda, nequaqum minima

es

principibus

Matlhxo tribuere non possumus

ver

priin-

ibid. v.

6, dclart, qua; neque Hebraico,

lnterpretum lextui conveniunt.
Ill>rici ralio

migenium enim Apostoli exemplar

terciderat;

inult antea

neque
Quai
si

sepluaginta

Nazarieorum
istis

multas

continebat

vera est Hieronymisentenlia, tota

adjunctiones qua; in
patet

desideraniur; et liquidis

concidit.

Rurss Hieronymus non semel afiirmal Apu-

ex

Grajco exemplar!

Hebraica istiusmodi

et

stolos, et

Mallhceum

pr;e ca:teris

ex Hebraico
,

fonte

syriaca esse profeeta.

Gneca versio nunc,

interpreationem

et muftis

veteris legis lestimonia

deprompsisse

ubi Ilebraicum

jam

seculis autographi

locum tenet, eque de causa

ad
Gi\eca

Gra3co discordarct

idque
:

probat duobus

exemplis

Hieronymus

Latinam

Maithxi cap. 2, petitis Pro eo quod nos diximus : Ex JEqyplo vocavi filium meum, sepluaginta iranslulcrunl,
ex

exemplaria recensuit atque emendavit. Anliquissima ea

est,

atque ab Aposlolorum temporibus tradila Ecclesia;

,

^gypto vocavi
,

lilios

ejus

quod

in

Hebraico non
de hoc loco

ex genlilibus coacte
stibus. Quis vero
fecerit,

Ilieronymo atque Augustino tc-

habelur

nullique

dubium

est

MuUhum

autographis interpreationem illam

:

posume

lestimonium juxta Uebraicam veritalem,

com-

ornnino ignoramus

Papiye visum est

multos

367
in

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
cm dicat unumzari in

SS.

BIBLIORUM.

56$

eo vcrtendo operam suam posuisse,

Matthi Evangelium intruserant , accipere

,

quemque prccstitisse, ut suppetebant vires. Item Hieronymo inccrtum est, quis poslea in Graccum transtulerit. Qnd si isti Patres in rerum antiquarum cognitione versatissimi discernere Grc versionis auclorem

poluerunt ab Apostolicis viris

easque probare, ut

cert Traditione ad se perductas, lict in sincero Mat-

thi Evangelio

nusqum eas

legerint, aut

Nazarorum
,

additamenta pro divinis Scripturis habuerint

facillimum esset confirmare
,

quod

non poluerunl, qu unquam ralione recenlis quibusdam inventus ille est? Auctor Synopseos, vulg
Alhanasian
,

nisi

ad

alia esset

prope-

randum.

inlerpretem inquit esse

primum

Hiero;

ARTICULUS
De

II.

Episcopum Jacobum fralrem Domini TheophilactusJoannem; Anastasius SynaitaLucam et Paulum Sixlus Senensis Barnabam sed si quis Apo-

solymorum

Evangelio sancli Marci.

Anliquis Patrum monumentis constitutum est Mar-

stolorum grc Mallhxi Evangelium reddidisset

id

neque Papias iradere prxtermisissct Apostolorum cetati

propinquior, neque caelerisPalribusid fuissctignotum.

cum Evangelistam Petn discipulum atque interpretem fuisse, ut nemo jam dubitet ipsummet Petro, Epist. Salutat vos 1, cap. 5, v. 15, filium suum nuncupari
:

Ecclesia

qu

est in

Babylone coelecla

et

Marcus
filio

filius

Quare ex hc dissensione
autographam
slolorum vo
Ecclesi;e usus
fuisse
in

id

unum

colligere est, et
et

meus.

Iste

ver Marcus alter est Joanne

:

Mariai,

hcbraicam Scripturam,

Apo,

cognominalo Marco
ut dicilur Aclor.
,

Qui cognominatus
,

est

Marcus,

Grcum sermonem conversam

atque naliv

cui

cap. 12

v.

12

et

25, apud quem

conciliavit auclorilatem,

nos edocens
inlegritate

divertit Petrus ex vinculis

ab Angelo ereptus, et

quem

integerrimam illam esse,

null su parte dcgenerem,

Paulus

et

Barnabas secum ad ministerium assumpse-

runt, et

Haccde Matthi autograplio,deque exemplari Grco

in aulographi
isto Groceo

locum

suffecto dicenda

habebamus. Ex

Latinam versionem prodiisse necesse non

,

quem iterm Barnabas, dissentiens Paulo sibi esse voluit Cyprum navigans, Aclor., cap. 15, v. 59. Enim ver Evangelistam nusqum Joannem Scriptura, nemo auctorum veterum appellat,
comilem
quo nomine
adlKcrcbat.
alter appellabatur
:

est

illi

persuadere

qui Gra3COS codices

cum
:

Latinis

non

erat procterea
et

confrt, et sanclorum

Palrum

libros lgat

ipse

enim

Petro disjuiictus,

cm
nisi

aller

Joannes Paulo

Barnabai
et

perse

intelligitex

uno allerum Evangelium plenissim

Non possunt

igitur

Marcus Evangelista,
divini verbi

exstare. Ut divinum erat prolotypon ab Apostolo Hie-

Joannes Marcus

duo esse

prcones.
ut Epi-

rosolymitanorum fidelium studio

et pietati

comrnen-

Marcum noslrum quidam sanctorum Patrum,

phanius, hacresi 51
Marcionilas
, ,

datum
est.

ita

divinas

esse canonicasque translationes

auctor dialogi Adamantii conlra

primigenio non discordes, rationi et fidei consentaneum

et

Procopius in septuaginta duo Christi

Qui contradixerunt hrelici vel fals tributum

,

Domini discipulis numerant; verm Papias apud Eusebium,

lib. 5. Hist.,

opus Malthrco
liber,

vel

qui olim erat sincerus Apostoli

et

cap. 59, de

Marco ipso

ait

Ne-

corruptum poslea

depravalum primam

digni-

que enim audieral Christum Dominum, neque ipsum prosecutus fucrat, sed siculi Petro prdicante acceperat...

tatcm amisisse

arbitral], eos peculiari confutatione

,

ne

dignos quidem judicamus

obsisliiur sola perptua
,

quibus

veliementissim

Irenus,

lib.

5, adverss haereses, cap. 11

Marcus

et constanti

omnium

seculo-

interpres et sectator Ptri.

Ecclesiaslicis in

Hieronymus de Scriptoribus
:

rum
gelio

doctrina.

calumniantur,

Nam qu falsis prjudiciis abrepti modo nullam intresse Matthi Evan;

Marcum

Marcus discipulus

et inter-

pres Ptri, juxta quod

Petrum referentem
in Acta,

audierat...

cum qu uno
diverso
lenter

veteribus Scripturis conjunctionem

modo,
plan

Chrysoslomus, homil. 19,

sensu Evang.,
lib. 1,

Augustinus de Con-

sensu prophelis dicta sunt, alio

cap. 10, et

lib.

17 contra Faust.,

eadem Evangelii auclorem usurpasse, et vioad Christum, ad novam legem detorsisse modo
;

cap. 5., Theodoretus Praefat., in Histor. Solilar., et

Beda
ab

cum

cteris Evangelistis in Christi histori referend

,

Mallhum non couvcnire

expedimus

ea rel'ellirnus omnia atque

adhibitis gcneralibus prceptis superiore

traditis

anno nobis

de ralione explicandi Scriptural

Marcum non qu Marcus viderai sed qu cum Christo versali fuerant, scripsissc docent; qu majorem fidem faciunt unum ex Christi Jesu discipulis Marcum non fuisse. Quamobrem verius Apostolus Petrus Marcum Christi prceplis
in
,

iis

didiceral, qui

locos,eldeApostolorumnonmod,sed eliam Hebrorum veterum omnium disciplina, qu ex pluribusejus-

instituit,

atque in Christo genuit, ut ob hanc causam

dem

sententi significationibus

commodiorem

sibi

atque aptiorem ad institutum suum transferebant.

suum appellare potuerit. Quanqum autem Marci nomen Hebraicum non sit; sed vel Hebraico nomini respondens, vel Romani cognomentum adscifilium

Quapropter
caretur,
si

in rc

non ncccssari opra nostra collo-

tum, ut usus
lus,

iis

temporibus erat
scripsit,

tamen

oralio et Styet

plura hcafferre animus esset.

Neque vero
inserlas, in

quo Evangelium

Judacum hominem,

plures sententiasin

Nazarorum volumen
,

quidem

inter Judaeos gentiles suos in Judas

commo-

nosiro autcm Evangelio non exsiantes

vcras, et divinas

quas omnes

ralum, non Ilcllenisiam manifestant.

Hc de Marco

Patrum

aliqui crcdiderunt, in

examen

Evangelista probabilius dicunlur, ut et illud alterum

adducerc

in

animo habemus, etiamsi inde concludi

Alexandrinam Ecclesiam Marci prdicatione constitutam

:

videatur intgras non esse Matthi Scripturas in Ecclesi grcmium delatas. Nam Ecclesi Paires eadem
facla

reliqua

qu de

vil et mortis gnre cir-

cumferuntur, sunt multo obscuriora.

easdemque

Christi

Domini sententias

quas Na-

Anlcqum

nrogrediamur,

rogabit

aliquis

qui

, ,

, , ,

3$9

PROLEG. PARS
eral illud officii,

II.

DE EVANGELIO

S.

MARCI.
,

570

unqum

quo Marcus apud Petrum fun-

et interprtes adesse

qui Apostolorum verba gentili

gebalurinterpretis? QuomodfieripolestutPetrus, qui

illapsu Spirits sancli cumulatissim

lingu concionem habentium alio idiomale cuiquc cognito expliearent

;

donum

linguarura

quamobrem Paulus non probibet

Synagog consuetu-

acceperat, egeret inlerpretis, quo sive ad scribendum

sive

eum

in

ctu

dicere, qui ignol adslantibus lingu di-

Hieronymus

adhabendas conciones uteretur? Qustionem hanc in Epistol ad Hebidiam explicat in illum

:

ceret;

dummod
,

Interpres pro

dine adliiberetur

ne adstantes prdicationis fructu

Baronii interpretatio e lendit, ut
fuisse Ptri interprelem, quia,

Aposloli locum, Epist. 2 ad Corinthios, cap. 7, v. G Sed qui consolatur humiles, consolatus est nos Deus in

vacui abirent.

Hc

credamus ide Marcum

advenlu
quia

Titi,
,

cm

Paulum consolationem cepisse, organum aptissimum annuneo absente

inquiens
,

dm

Petrus in Ecclesia concionem habebat

palrio

tiandi

Evangelii sibi defuisset, eo prsente,

:

illud

sermone quibusdam prsenlibus impercepto, ad istorum intelligenliam Marcus in propri ipsorum lingu
concionem eamdem transferebat. Non quro nunc

idem recuperabat

Ergo

et

Paulus

contrislalur, quia

prdicationis suce in prsentiarum fistulam

organumque

utrm magis ad Hieronymi

qum ad
id

Baronii doctriintel-

per quod Christum caneret, non invenerat. Etsi enim

nam accedendum
ligatur,
salis

sit,

quoniam

solm euro, ut
,

Paulus sciret Grc dicere

patri

quod ab adolescenti
didicerat
;

in et

quomod

Ptri fuerit

Marcus interpres

quod

Grco sermoni assuelus

tamen

superque probat alterutr sententiarum

intelli-

peritiorem et eloquentiorem Titum aplis et splendidis de divinis rbus locuturum sibi adjunxerat.
lict

gitur. Ptri

equidem
facit
,

et in

scribendo interpretem Marait

Im

cum Baronius
vel

dm
,

num. 29

cpistolas

ab

non modo

usu atque exerciiatione

,

Grcum

Apostolorum principe esse dalas primm Syriaco,

idioma loqueretur Paulus

sed etiam divini beneficii

accessione, ut Apostoli cteri, linguarum scienliam

lum in Grcum traductas Hebraico sermone earum vero prim verlend Marcum allaborsse
quod
si

;
:

Hieronymus

Deo babuisset opportune tamen adbibebat itum, ut Chmque Paulus haberet prosequitur
;
:

certis ralionibus constaret, roganti

de Marci

officio facilis salisfaceremus.

scienliam sanclarum Scripturarum,

et

sermonis, diversa,

Explicalo Marci officio

quod apud Petrum obibat

Apostolorum auditor

rumque linguarum gratiam

non poterat Grci

possideret

unde ipse gloria-

ad Evangelium ab ipso vulgatum redeamus. Negari

turin Domino.... divinorum sensuum majestalem digno

eloquii explicare
et

non

potest, quin iste principis

sermone

habebat

et sectator

Magistri doctrinam de Christi

sit

Domini vit
:

ergo Titum interprtent, tient

beatus Petrus

Marcum.
adhuc
di-

et factis

complexus

suo Evangeliorum libro

hoc

Petrus igitur oblento eliarn linguarum dono, ex quo

Spirits sanctus ejus capiti insederat, potuit

enim Patres nuper commemorali

qui

explicatis dicunt

dm Marcum Cbrislo

prceptorc usum negant, ad

minus babcre cognitionis Grci sermonis, minus

gnitatis et majestatis,

Ptri conciones

Evangelium conformasse omnes com-

lum

venuslatis in dicendo vel

probant. Dubitari vero potest quibus loco et tempore

pronunliando, ut propterea judicaverit

Marcum

sibi

librum ediderit,
sentiant.

cm

Patres iidem

alii(|uc

non idem

utilem operam navaturum fore in apostolico munere.

Nihil san imminuit aul Spirits sancti largitatem, aut

6 Histor.

Clemens Alexandrinus apud Eusebium lib. Petro Apostolo Romai cap. 14, inquit
,
,

doni Pelro accepti ampliludinem,

si

dicatur Mar-

Evangelium

Christi prdicante, multos

fidelium

cum,

vel

natur vel consueludinis, atque exercilalio,

Marco omnia diligenler assecuto propter arctissi-mam

nis grati

plus Petro Gratis litteris

vel llebraicis

cum
teris

Apostolo conjunclionem poposcisse tradi

,

sibi lit-

vel Latinis fortass

fuisse

quoque eruditum
in fidei

opportuniorem

quic ab

illo

perceperat;

Marcum quidem eoruni

.Marci consilio,

ad quosdam Romanos
:

veiitalcm induest,

poslulationi acquievisse, scriplo Evangelio, coque ro-

cendos

quemadmodm necesse non fendimus Apostolos omnium gentium

sermonis Cicrone peritiores
,

utcmde-

gatoribus tradito

Petrum vero cognilo

,

linguis divinils

neque ab opre prohibuisse

ut perficeret. Papias

neque hortalorem
et

fuisse,

edoctos, defendamus pariier ipsos evasisse romani

de loco scriptionis

tempore
lib.

atque eloquenliores, et
ille valuit.

prorss

silet.

Hieronymus pro more suo, Eusebii

illudque exscripsit, dicens

tantm eloquio valuisse

Aliter ad proposilam

quantum,

2, cap. 15, judicium probavit de Scriptoribus Ecclesiasticis in

qustionem respondet Baro45

,

Marco

Marcus

nius ad
stolos

annum un cum
edem

Christi

num. 34

arbilralus

Apo-

discipulus

et

interpres Ptri, juxta

quod Petrum referen-

cteris linguis et

Grcam

plan asselin-

tem audierat, rogatus

Rom

fratribus brve scripsit

et

cutos

facilitate

Grcam

qu Hebraicam

Evangelium, quod cm Petrus audiisset, probavit,

clesice

Ec-

guam

pronuntisse; quapropter Hieronymi opinione

legendum su auctoritate
gelii

ddit.

Athanasius in

recedens interprelem Ptri

Marcum
,

fuisse putat
epist. 1

cu-

Synopsiait, Evai

jusmodi intcrpres Paulus nominat

rinth., cap. 14, v.

ad Coest,

quidem
vero

Rom
,

fuisse

secundm Marcum, prconem Petrum Apostolum; editorem

,

5, 27

et

28

Nam

major

qui

Marcum
lib.
:

qui deinde Alexandri in iEgypto

in

prophetat,

qum

qui loquitur linguis, nisi forte interpre,

Penlapoli et Lybi illud prdicavit. Idem ferTertullianus

tetur, ut Ecclesia dificationem accipiat

et

unus

4 contra Marcion., cap.

5, significaverat iis
,

interpretetur.
clesia.

Siautem non
in

fuerit interpres, taceat in

Ec-

verbis

Licet et

Marcus quod

edidit

Ptri affirmetur.
1,
,

Cm cnim

primis Christianorum Ecclesiis

terrai
,

Irenuslib. 5 advers. hres.,cap.

scripsit
,

his contraria

sp homines

diversis

parti bus

diversum

atque ab omnibus

dissensit

adnotans Petro
Ecle-

idioma loquentes convenirent

necessum omniri erat 1

et

Paulo Romevangelizantibus,

et fundantibus

, ,

371
siam,

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
Matlhxum scripturamedidisse:posf horum
(

SS.

BBLORUM.
,

372
cujus
,

verb

in

lomum

5 Propugnalionis pro religione, etc.

,

excessum

sic velus

Irenxi inlerpres verlit

Rufinus

supra menlioncm fecimus

agens tum de Marci

tuni

ver post quorum exitum; post interitum autem illorum

Yalcsius aliiquc reccntiores) Marais discipulus
trpres Ptri et ipse,
^cripta nobis tradidit.
et

de Luc33 Evangelio, quorum par est ratio,

sic dissent.
si
,

in-

Nolemus tanlummod
nis scriptis

anlequm progrediamur,

qu Petro annuntiala

erant, per

Marci et Luc;e Evangelia parem

cum Malthxi
id
ipsis

et Joan

Grxcum Irenx lestimonium apud

\[j.iz.Zl

scinper dignitatem babure,

esse

e.

Eusebium
t(j '|oov
,

lib.

5IIistor.,cap. 8, siccst
alii

tty

-zo'j-

approbatione

quam ab

Aposlolis

acceperunl

quod

excessum
et

sive discessum c vil

I |

Habeinus

et

hoc loco primai Christian anliquitati

quibus iniquum est non adhiberi fidem
,

alii

discessionem

Rom

profeclionem inlerprctantur
]

tcsli/jonia,
niliil
;

propter vcrbi aiubiguilalem. Cbrysostonnis quoque

cxlcris Patribus dislantior est, bomil. 1, in
obi poslqum scripsisset Judxoruin

enim opponi potest

inquit
;

quod

valeal.

Irenxus

II

se

Matlhxum,
:

culi scriptor

Marcum sectatorcm
Eusebius
bist.

fuisse Petr 1
lib.

fidelium rogalu

atque intcrprclcm
cap. 15, et
lib. 3,
,

Eccles.,

2,

Matiha-um, q\vc viv voce dixerat,

se, addidit
:

litleris

consignas-

cap.

30, scribit

Papiam Aposlolo,

et

Marais

in

ASgypto

discipulis (lagilantiJ

rum xqualem
;

et

Clementcm Alexaiulrinum
;

qui

II

bus id ipsum

fecit.

Inter lot varias

Palrum discrcpanlalcl

scculo\ixit, cademlcslari

item Eusebius ipse

lib. 6,

lesque scnlcntias, inlerqiiasdijudicare non possunius,

cap. 25, indical Crigenis ;clale tradilionem apud Chrislianos

|

Uttum

ni fallimur

apparet

alterum

locus

omnes

viguisse

Evangelium secundm Lucam

;

neinpc, ubi scriptum Evangelium est videtur constare;

Paulo leclum fuisse et probatum

tempus aulcm
et

vix posse conslilui.

Enimver Romx,
Ire;

2,

tum lib. 3, cap. Joannem pnslrcmuin Evangeliorum scriptorem

quidem anlc
exslitissc,

Ptri

obitum Evangelii cxemplaria

tribus Malthxi, Marci et Luca prxscriplis Evangeliis

jam

Patrum lestimonia persuadent, ne

approbaiioncm ddisse. Id nolari necesse erat, ut

Joannis Tolandi quxslioni occurrerelur
:

nceo quidem et Cbrysostomo

admodm repugnanlibus
:

cur

cm non

nani Irenxi verba hune sensum habere possunt

post

discessum Rom, vel etiam interitum Pelri et Pauli,

in

Romanus, qum Lucas ctMarcus, istorum Evangelia

minus Apostolici
viri

essent Barnabas et Clemens

publicum prodiisse

et

long

lalque

diffusum
vivis erat

liabeamusin Canone, illorum epislolas non habeamus.

Marci Evangelium; quod tamen,

Petrus,

dm

in

Neinpc apcrla ratio est; quodeumque

stolis

sit

de

iis

epi-

jam ad aliquorum manus pervenisset, vel saltem esset descriptum; Cbrysoslomus ver dicere forut iEgypti Aposlolum alque lass voluit Marcum
,

judicium, ad eas Aposlolorum approbatio non

,

accessit

vel

utrm accesserit ignoramus

Evangeliis

a'item Aposioli concilirunt auclorilalcm. Haclens

episcopum, snonomine
ut Ptri inlerpres,

in

^Egyplo evulgsse quod,

Gurdon

nunc de

proposilis quxslionibus dicamus.

fecit
,

primm

Romx
,

composuerat. Has
sti

Primam celebriorem
45, num. A, inquiens

Baronius ad

annum

Chri-

interpretationes verborum Irenxi et Chrysostomi, etsi

non solm suaderi nos, sed

,

non ade planas neque

ne
ii

nitidas

libentis

probamus,
non hnpost

obslringi necessariis rationibus

et plan cogi affir-

extrris ferm Patribus bc in re contradixisse

mare Evangelium Marci ab

,

eo latine potisqum
ille

Grc

videantur. Ut ver tempus

fkum

definiamus

esse conscriptum.

Recessit

probat

veterum do-

bemus certam Palrum

Christi

iradilionem.

Decimoanno
et

(Jlrin, qui sine ullo

opinionum dissidio tradiderunt

Domini morlcm,CIaudii

scilicct

3,xrx autem
Thoet
ila

unum Matlhxum
Damasum, ne

llebrxis Ilebraic scripsisse, exte-

Chrislianx quadragesimo
pbilactus docuerunt

tertio,

Eulbymius
,

ros Evangelislas Grxe.

dubitat

Hicronymus,

epist.

123 ad
litleris

Marcum

scripsisse

quod

Bain|

quidem quin Grxcis

,

ronius affirmt visus sibi in Euscbii Ciironico

venisse.

Evangelislarum aulographa r.nmia

Ihxi, constiterinl
:

pra-ter illud Mat-

Yerm neque Eusebius

sit

slatuit

quo temporc
demonstrare

De novo nunc loquor

non dubium
in

testamento,

scriptum

Evangelium, neque

facile est

quod Grenm

esse

est, excepto

Apostolo

Pelrum jam

Romam
,

advenlsse, Claudio imperii haullius

Matlho, qui primus

braicis litterisedidit.

Jud Evangelium

Clirisli

He-

benas lenente

neque

veteris

lestimonium

Auguslinusdc Cons. Evang.

:

lib. 1,

quomodocumque intclligatur, eam epocharn firmat. Itaquc cm non vacet longis rem obscuram atque incertam consectari comprebendam brevi agita tiores
,

cap. 2,

hxc confirmt

Horum

san quatuor soins

;

Malthns Ilebro

scripsisse perhibclnr eloquio

cleri
,

Grco. Patres omnes ulriusque Eeclcsix, qui monuerunt singularc loquendi genus Mailhauim usurpasse,
niliil

quxstioncs duas, alteram de sermonis gnre quo

scripsit Evaitgelisla
,

alteram de canonicitatc postre:

de Marco prxter reliquorum Aposlolorum

morcm

morum

versiculornm postremi capitis 16, versu 9

Latine loculo adnolrunt; quod tamen fuisset singularius.

Surgens autem mane

Nam,
,

quin divinum et canolict

Quocirca Maldonatus Prxfalione in quatuor

,

nicunl Marci Evangelium sit,

ipse

non

fuerit

Evangelia

cap. 5, fidenlissim pronuntiat

Constan,

Aposlolus nruditor Christi

locus potest
,

ne dubitalioni quidem esse

,

tissima autem

apud omnes

veteres auctores fuit opinio

modo
crit

quai et in bac ips re

et in

supe-

cteros quidem Grc;

psisse sermone.

Matthum

verb Hebraico scrifacli

rioribus disputalionihus sparsim dicta sunt, hc colli-

In rbus

autem quse

sunt

plus

ganlur;

non

tamen omnin supervacaneum hc

hominis argumenlum proanglicane S. Edmundi eccle-

babet gravilatis illusli'ium virorum auctoritas,

qum

de causa ohiter
ferre
;

cl h;erelici

qux
vidit

probabilibus conjecluris ratio conlinctur. Quis

scilicet minisler
in

fx Gnrdon

eoncionibus habilis anno 1721 inclusis

unqum aulographum Lniinum Marci Evangelium ? quis Grxoum exemplar ex lalino confectum et
,

573

PROLEG. PARS

II.

DE EVANGELIO

S.

MARC1
tradit

371

non potis Latinum ex Grco desumplum putel? Qnis Hebrorum Romsc commoranlium pro quibus Pc,

suadere volunt dixisse. Etenim

non Latin lingu

sed pro Latinis,

usum Marcum

Gregorius,

tro fide Christ! imbulis

eadem

Pctro Iraclala per,

pro Italie populis Evangelium suum composasse:

scribere sibi Mardis assumpsit

,

Grcum sermonsm

quod equidem verum

|

est, si

Romanorum

fidelium ro-

non didicerat vel non loqucbatur ? Nam quod copios Baronins dicit, Apostolos qn
lingu populi utebanlur, ad quos se conlulerant, ea-

galu Ptri conciones mandavit

litteris: at

cm

ii

ips

Grc nssent, et Graic familiariter loquerenlur, necesse non fuit Marco latinam orationem adhibere.
Petrus parifer, et Jacobus ad Ilebros, et pro Hebrceis

dem

et

ipsos babere onsaevisse

concionem

facile

assentimur; sed lamcn Gracum eloquium romanis

Hebracis

dederunt cpislolas; neque tamen Hebraicas ddisse

communius

non Latinum

fuisse

censemus.
lu-

pulandum
cloquio.

est.

El Paulus ad Romanos, ad ilali po-

Venerat Petrus

Romam
cumqne

genlilibus suis Evangclii

iis

pulos absens multa scripsit non Lalino, sed

Grco
et for-

cem

allaturus,

reips disseruit; debuiljgi-

Non repugnamus

in

Marci Evangelio Latina

,

tnr ei

Marcus

in oralione ipsis notiore,

eorumqne

in-

quaodam verba reperiri Grcam inflexioncm

telligenti

magis accommodat

versari. Porr Grrcco

mam, Grcumquc ornalum

rumque
similia et in aliis

babenlia; sed ipsa, eolibris

dicendi generi assuevisse constat

variis

Judos

Romam
:

ex
:

Evangelistarum Groccis

Romani
iis

imperii partibus habilatum delatos

inveniuntur,

quos ne suspicio quidem est voluissc

contra ex

paucos

admodm

latine scivisse

cnjns

Latine scribere. Quid autem miremur

rei acut Grotius annolationibus in tiluum Marci cau-

agentem,

et

Gnec Romanorum

loculione

Marcum Romae usum Latinas

omnibus
;

sam
latini

explicuit

Judi, qui

Hom

agebant, pterique
et

quasdam voces Grco babitu

conclusisse?

vestifas in oratione su
est populis

sermonis ignari long per Asiam

Grciam habi-

Commune

scilicet

Grcam linguam didicerant. Quineliam vix quisouam Romanorum erat e oetatc, ne feminis quidem
tatione

ljngu ex alieno solo advect propria verba inserere

unde

et

Marcus Grxcum sermonem locutus Romanis

:

exceptis, cui Groccus sermo perspeclus non esset, ut

Juvenalis, SatyrS, queratur

usitatum Latinas voces commiscuit

gclistac,

cocteri

ver Evan-

Ltinam linguam jacerc

quamvis Romce non versarentur, puram tamen

omnia Grc,

Groccam orationem Latini sermonis expertem non usurprunt, quia

Cm
lam
sive

sit

turpe magis nostris nescire Latine.

cm Grxci

in

omnibus Romani imperii

fuisset, ut

Paulus utique ad
ddit,

Romanos

scribens Grnecam epislo-

provmciis Latinas dictiones in familiaribus colloquiis

adoptassent,

non Latinam, ostendens eo ipso Romanos,

maximum ponendum studium

proestiterit,

Judseorum genus essent, sive genlilium, Groccis

ab omni Latino vocabulo caverent. Qualem operam

litteris

plermque deditos.
sibi

Marcus sancto Pelro

dicit, vel in

explicuimus. Inter-

Auclores

esse Baronius ait,

manuscriptos codices,

qnosdam Grcos tum Syrum alque Arabem inter-

pres est, qui copiosius, clarius, eloquentius quidpiam

eodem sermonis gnre; dummod

alio-

prtes, qui fidem faciunt,

descripsisse.
id

Marcum

latine

Evangelium
afTert

rum
tior.

sensibus, atque animis

Interpres est, qui

sitloquendoaccommodaresfert, aplus esse potest

Gregorium Nazianzcnum lestem

dm
;

ipsum sentientem carmin 3i, Ausonibus Marcus.

in

diverso idiomate eloqui

tamelsi non semper diver-

Provocat deiftde ad linguae Gnecce perilos, qui

sum loquendi genus

sequatur. Miror autem Baronio

Evangelio Grco D. Marci Lalina verba Grco colore

ilita facile

bocc opponi, quai perinde causce suce adversantur, et

cernunt ex nullis Grsecis fontibus liausta;

contra ipsum rclorqueri facillim possunt,

cm

velit,

unde

colligit

arcbelypum codieem Latinum

in

Gnceas

ac vclle debeat Aposlolum Petrum Romanis Latine

litteras, retento nativo latinilatis vestigio,

conversum.

Evangelium prdicsse
Marcus,
si

quid ergo egerit interpres

Addit inteipretis officium esse in alium sermoncm doctoris sententias convertere;

si

Latinum

et ipse

sermonem usurpsset?

ergo Petrus Groccc

Sublatam disputalionem

omnem

video,

si

volumen
Marco

Romanos Hebroeos

docuit, in

Latinum idioma Marcus

est pluribus?
|

Veneliis religiosissim custoditum Latinum,

si

interpres dicta transtulit.

Sed quid opus

Yenetiis in thesauro S. Marci aulographum Evangelistcc

asservatur,
:

quod Aquitaine invenlum ad Yenclos

illud

translatum est
fert,

autem Latinas
dirimit.

litteras

pr;e se

omnemque qustionem

Sed apud nos plus valet veterum Patrum et Rieronymi prserlim atque Auguslini testimonium, qum
Arabis,
Syri, et

primum Marci exemplar, si Aquileia ab Apostolo relictum esse eonslaret. Verm Cornelio Lapide significavit canonicus curam pretiosissimi codicis habens Gncc esse conscriplum. Ab aliis traditum est abrasas ita esse litteras, ut Grcne, an Latin sint, nusqum appareat. Pater Bernardus
scriptum,
si

Monlfaueonius ex raris quibusdam se deprehensis

characteribus Latinum potis codieem testatur
Aquileiensis Ecclesia ne dubital quidem quin
illud
:

quorumdam Grorum exempla-

contra

rium Scriptoris; Hicronymi prrecipu, qui, jussus

Grcum

Damaso Scripluras recenscre, Latinum Marci Evangelium ad Groccos codices contulit. Quis ignort re;

exemplar

sit.

Nam

Franciscus Manini Aquileiensis

Ecclesije canonicus ad

cardinalem Csarem Baro:

centiorum esse adnolationcs omnes sacris Scripluris

appositas,

nium, 15

kal. aug.,

1579, ab ipso rogatus scribit

cm

veteres simpliciler ac

nnd sacros
librum
al-

Quod

atlinet

ad ca qu a

me

quris singularia, respon-

'

codices exscriberent, atque ad

summam

dco sanclnm
psisse, et

terum absolvi, alterum incipere moncrent? Grcgorius ver Nazianzenus

Marcum Evangelium suum credi Grcum ipsum esse, quod

Marci revositum

Aquilei scriVenetias dela:

non ea

dixil,

qu;e nobis por-

tum

in bibliot liera S.

est

confirmare

37$
id non

DE D1YIN1TATE ET CAN0N1CITATE
possum qubd nulla
in archivis scripta supersint...

SS. BIBLIORUM.

rogsset, ut discordes in specie de Chrisli Domini re-

Quapropter Baronius, ut simul Aquileiensium judicio

fidem praabere viderelur, nec tamen praconcept
opnione discederet, ad
beri

vocationc ad vilain Evangelistarum historias inter se

componcret,

sic ille
:

respondit

Hujus qustionis du-

annum 45

Chrisli ait, perhi-

plex est solutio

aut enim non recipimus Marci testimo-

Marcum Aquileiam ex
in

Apostoli Ptri legalione

nim, quod in raris fertur Evangeliis, omnibus Grci

libris

Ivenisse, ibique

Latinum, quod Roma3 ediderat, Evantranslulisse

:

pne hoc capitulum in fine non habentibus. Simi-

gelium

Grcum sermonem

Fertur

lem senlenliam habcl Gregorius Nyssenus, Ilomil. 2

de Resurrectione, inquiens
ribus
in
iis

tradilione magis qum antiquorum certo testimonio ipsum Marcum Evangelium suum, quod Rom Latine scripserat, cm Aquilei moraretur, missus illuc Petro ad eam erigendam Ecclesiam, in Grcum transtulisse,

corrcclioribus exempla-

Marci
;

Evangelium

verbis

finire

tombant

enim

quibusdam codicibus apponantur. Etenim demus quod Hieronymus neque

licl,

qua? scquuntur, in

ipsumque originale diutis asservalum Venetias demitm

esse translalum. Tillemonlius

teincr,

neque inconsult, sede volulis diligenter Gra>

perspectum habuit
faciunt, vel
;

veterum

silentio

ductus

cis libris

neque

ei

succenseamus,

eam Marci profectionem, atque adventum

negat. Jan-

ut

quidam

quod rem non

salis

exploralam

\enius ex Grceco Latine reddilum Evangelium

suum

dixerit,

vel

quod apocryphes omnium judicio versi-

Jarco asscntitur. Ut plurimm creditur vetustissi-

culos aliquot in quoedam exemplaria ab incerlis aucloribus immissos no tare volcns, imprudenter finale ca-

mum

esse

quidem Yenelum

illud

exemplar; at ncque

Evangelist autographum, neque ab eo exscriplum.

pitulum Marci desse responderit

demus, inquam,

Quid ergo, incerto producto monumenlo, rem Patribus fer judicalam iterm in

dummod

capiluli

nomme non
:

lotum deciinum sexversiculos tan-

qustionem vocemus,

tum caput, sed poslremos duodecim

tm intclligamus
ciioncs
i:i

et velimus contrario judicio definiri?

nam

veteres parvas

quasdam sein pri-

Non videtur ergo adeapertum, congesto omni etiam

argumentorum gnre,
tis

margine designatas xepAaia, sive capitula

ut Baronius sibi in

animuni

in-

dixerunt, ut ex Grands manuscriptis

Erasmus

duxit, Latinum scriplorem fuisse

ex Grcis verbis
auctoritati,

Marcum; quin poorationem suam confecisse

mis novi Testamenli edilionibus, cumque secutus Uobertus Stcphanus in su edilione in-folio Marci, capitula

tm rationi est magis consentaneum. Quocumque tamen idiomate Evangelium scripto trasatis apparet res easdem diderit edemque s:ep pbrasi Marcum contraxiore stylo retulisse, quas Mal,

cm

235, adscripsil; atque etiamnm ex manuscriplo

regise Parisiensis bibliolhecac

234

capitulis conlincri

Marci Evangelium compertum habent, qui legerunt.

Non minus tamen verum eritintegrum Marci decimum

sextum caput, quale apud nos exslat, Marco esse
perscriptum.

Ihccus fusiore, ut propterea Augustino, lib. 1 de Cons.

Evang., cap. 2, Matthumsubsecutus, tanqum pedissequus

et

Qui enim credamus S. Evangelistm

hisloriam silentio

breviator ejus videatur.

Hc de

re supra in

totam Chrisli Jesu resurreclionis

prajteriissc?

Matthxo proposuimus, quai sentiebamus; nec rpugnt islum Ptri auditorem uno eodemque
libro, et
ille

Aut quomod,

si

posterior aliquis scriallentavit,

ptor

mancum Evangelium
qu Marco
cui

perficere

non

magistri doclrinam comprebendisse, qualem

ro-

potis
lus
;

deerant, ex Matthoco esset mutua-

manos Judos docuerat,

gisse ad pauciora.

et Matthaei

Evangelium rede-

tamen prsens Marci narralio videtur discorin Lalinis, Syriacis,

Quamobrem non credimus Marcum

dare? Cur etiam

Arabicis versio,

unic voluisse ad

summam
si

et

compendium Matthau
fuerit ei scribendi ra-

nibus omnibus ex
pariter

Grocco confeclis

et

quibusdam

scripta conferre, ac
tio.

tota

hc

Gratis veteribus versiculi. de quibus quslio

uli et

Etenim qusedam capitibus primo, secundo, quinto.

et

cst,semper exstitissent,
scriptis Cantabrigensi
nisi

nunc exslant

in

manu,

nono,

decimo sexto

inclusit,

qu

ille

pnetermise-

et

Alcxandrino vetustissimis

rat, uti et res

ratis

quasdam ab utroque narratas iste accuinterdm describit, quod nemo dixerit esse
Genealogiam prterea Jesu Chrisli Matattigit

autographum eosdem pr se lulissct? Quave causa impulisset unqum audacissimum scriplorem

lemerarias

breviatoris.

manus

in

Marci Evangelium inferre, ut id

thseo textam iste ne

quidem

non soient autem,

adjungeret, quod nescimus unde promi potuerit? Ire-

qui allerius orationem

puis partibus amputare.

contrahunt, ullam ex prci-

naiussan Palium vetustissimus,

ses,

lib.

3 contra hxTeait

Quod eo

libenlis

moneo, ne
et

habet

In

fine

autem Evangelii

Marcus

Et

quis forte Augustini judicio abusus

Ebionilarum

Manichorum

erroris defensionem qureret, putans

quidem Dominus Jsus poslqum locutus est cis, receptus est in coilo, et sedet ad dexleram Dci, quod de-

seriem progenitorum Chrisli Matthsco et

Luc suppo-

cimo nono versiculo ultimi

captis legimus. Tertul-

sitam ab obscuris scriptoribus, qui utriusque Evange-

lianus, in libro de Anin, Ch'rislum

Magdalcme appa-

lium retractaverint ctcorruperint, ut ignoranler hretici illi,

non minus qum sceleste obreclabantCatholicis.

Marci Evangelio, quod
sit,

Nihil est aulem, utquocslionem ateram perslringa-

Auguslinus, , ex Marco relulit. Synopseos, Cassianus, Ammonius uliimas caauctor cvangelica?, vepilis 10 periochas in confrmalionem
ruisse

Ambrosius

mus,

in vulgato

ipsi scriplori

ritatis

attulerunl.

Hieronymus

ipse,

et

Gregorius

tribucndum non

ne exccptis quidem duodecim

Nyssenus easdem explanando, ab

aliis

Evangelistis

poslremis versiculis, qui olim in mullis exemplaribus

desiderabantur, ut Hieronymus

manifest ad Hebi-

Marcum non dislare ostenderunt. Quod ergo in plerisque Grcis non

Hieronymus Hebid postulation!

inveniri

S.

diam

scribit.

Cm

enim

nobilis femina S.

doclorcm

satisfaciens respon-

77
dit,

PROLEG. PARS
apprim eum plerisque
interprelum

II.

DE EVANGELIO

S.

LUCE.
lib.

57$

Iribuitur

acta verb Apostolorum, sicut viderat ipse, composuit;

amanuensium, qui cm non vacomlerent Marci cum cleris Evangelistis historiam omittere maluerunt, quam rem quam \>onere, loiam
instille, licenlia^que
jion

quod jam Eusebius

3 Hislor., cap. 4, notaverat.

Horum

ver Patrum

cm

auctorilas,

tm

ratio

nos

magis commovet, quam scriptoris dialogi contra Marcionem, eumque consecuti Epipbanii, qui in septuaginta Discipulis
gelii sui

assequebantur, exscribere; qu conjectura veri-

similiorem nullam excogitare possumus.

in

Hc autem
confirmt,

Lucam numerrunt. Etenim sub Evaniis

Ecclesi Chrisli sentenli nos

maxime

inilium vir apostolicus se ab

didicisse, qui

cm causam probabilem habeamus, cur praetermissa fingere, quare ab sit; nullam contra animo queamus
aliis

ignorare non poterant,

ingnue professus

est.

quemadmodm act;r resessent, Cm enim quorumdam falsoillud sibiopponerelur,

addilum quidpiam

exislimandum

sit.

Profect

rum Evangeliorum
bendo
vellef,

lectione fidles avertere ipse scri-

Julianus Aposlata Marci

cum

cteris Evangeliorum

ne forte

qnomod

scriptoribus repugnantiam Christianis objecit,

quam

res se
ret,

non perceptas accuratis se scripturum putaaltulil,

Grci Paires non scriplionis veritate negat, sed congruenliore interpretandi ratione adhibil tollere conali sunt.

rationem primm

cur ad scribendum acce-

deret,

seque testibus cxperlissimis certiorem factum,

Nunc ver Grci omnes

ex quo perspicuum
fit

in suis

Ecclesiis

historiam resurrectionis Jesu Christi

secundm MarEcclesias Gravas

prsemisit.

non temer scribere aggressum, sed explorala narrare Verm non aliorum lestimonio usus in au-

cum

legunt

cloritatem Apostolorum retulisset Lucas

causam crediscipulis

ad sinceriora exemplaria codices

suisse,
et

omnes suos reccn-

dendi; sed

ibi

prasenti, eaque, quic oculis bauserat,

si

plan constitisse ultimos Evangelii Marci

alirmanti fidem vindicsset,

unus ipse ex

versus inconsiderat fuisse quibusdam praterilos.

Christo designatis exslilissel.

Quomod

deinde sta-

Non eadem dicimus de

meminit Hieronymus,
lib.

aliero addilamento, cujus

luatur vel Apostolorum, vel Christi discipulum fuisse,

2 advers. Pelagian., inserlo

qui

Judams gnre non

erat,

cm

Judceos tanlm sibi

post 14 versiculum, in quo Cfiristus Apostolorum in-

adsciverit Chrislus verbi

sui ministros?

Enim ver

credulilalem exprobravit
salisfacicbatU
dicentes,

illud

autem

est

Et Mi
in-

Apostolus Paulus, in epist. ad Coins., cap. 4, v. 10

et II,

seculum

istucl iniquilalis, et

cm primum Arislarchum,Marcum consobrinum

et

credulitatis substantiel est,

qu non

sinit

per

immundos

Barnabe,

Jesum, dictmn juslum, suos adjulores sa-

spiritus veri

Dei apprehendi virtutem; idcircbjam nunc

lutem dicentes Colossensibus commemoraveril, eos ex

rvla justitiam tuam. Istud

enim ex supposilo quodam

Judaismo ad Chrisli partes transisse dclart, qui sunt

ex circumeisione.

Evangelio, vel hreticorum oper corrupto, indubitanter in Marci Evangelium intrusum erat
:

Paul post Colossenscs eosdcm

sal;

nam

ha-

verc separalim jubetEpaphrne, Lucai et Democ nomine

isti

rum

similes additiones in

Nazaraorum atque Ebioni-

ergoad circumeisorum gemis non perlinebant.

isto Apostoli loco

lia

tarum codicibus
confirmari.

reperiri, apertis est,

quam

ut egeat

Chrysoslomus ex
que
ca';)

argumcntalur
in

ne-

De hoc autem addilamento multi loculum

,

aliter sonlit

Hieronymus, Qn;est.

Gnes., qui Luet Isidarus.

putanl Ilieronymum Hebidia rescribentem

resurrectionis bistori
:

non de

proselytum appellai,
is

quemadmodm
:

quod

si

probemus, gravhis

Fiat
lib.

ex Auliochi metropoli Syriac, ut Eusebius,

iradil

argumenlum, quo adversarii Catholicorum rationes

de ejus hislorioe veritate infirmant, lotum elabitur.

li
:

tor., cap. 4,

Lucas verb domo Antioillustribus

:

chenus

et

Hieronymus de

viris

Lucas
,

ARTICULUS
De Evangelio

III.

Medicus Amiocliensis. Mdicinal arlem didicisse

e(|ue
se exerenisse Paulus

in

sancli

Luc.

primm
quo

cilalo capite
:

quarto ad Colosscnses, vers. 14, indicavit

Salutat

Ut Marcus cum Apostolo Petro conjunctissimus,

quidquid divinarum rcrum perscripsit, tolum ab
liausit,
illo

vos Lucas medicus clarissimus

in loco,

quin de

Luc evangelisl Apostolus loquerctur, nemo unqum

veterum dubilavit; auctor deinde Synopscos,
cl

quem docentem perptu

audierat; sic Lucas

ei-

Hie-

veterum scriptorum judicio Pauli ilinerum cornes

ronymus nuperrim producli

pictoriaj arlis
et

lestes confirmant.
ii

Qui

que addictissimus Paulum gentibus de Christo dicen-

peritum faciunt,

recentiores Gracos,

tem

expressit. Irenaeus

apud Eusebium,
:

Hist. Eccl.,
sive cornes
;

Nicephorum primum ejus

senlenl'nc

auctorem ha;

lib. 5,

cap. 8, id monuit

Lucas minister,

bent,

quam undededuxerit,
in

priscis

omnibus n

hil laie

Pauli prdicatum ab ipso Evangelium scripto tradidil

et

docentibus, nescimus. Paulo Apostolo se adjungens

adverss lncreses,

lib. 3,

cap. 14

Lucas nemini

in-

magistr.um

Evangelii prdicationc occupatum nun:

videns ea

qu ab

Apostolis didicerat,
lib.

tradidit nobis.

Confirmt Tertullianus,
cap.
:

4 adverss Marcionem,

qum deseruit quare et ab illo vicissim esl, bonam in se voluntatem pra^stitamque sibi
,

propler

impigr

2 Porrb Lucas non Apostolus, sed apostolicus, non magister, sed discipulus utique magistro minor,
cert tanlb posterior,
tor.

operam, commendatus, ut epistol ad Philemonem,

vers.
tores

2i
mei

Marcus, Aristarchus, Demas,

;

et

Lucas adju;

quantb posterions Apostoli secta:

ad Colossenses
4, v.

Lucas clarissimus
:

2 ad
soins.

Athanasius in Synopsi
est

Evangelium secundm Lu;

cam prdicatum quidem

verb atque editum

Paulo Apostolo

scriptum

Timolheum cap. Non videlur idem

nos cap. 16,
adjutor meus,
v.
et

11

Lucas

est

mecum

esse, qui Lucius, epislol ad

:

Roma-

Luc

beato Apostolo et medico. Qni-

21, dicitur
Lucius,
et

Salutat vos
et

Timotheus

bus Hieronymus subscripsit de scriptoribus ecclesiasticis in Lucam Evangelium, sicut audierat, scripsit :
:

Jason,

Sosipaer, cognali

mei.

Nam

sola nominis similitudo, quai

Urigenem sen-

379
beiitem
in

DE DIVINITATE ET CAKONIC1TATE
epistolam ad

SS. BIBLIORUM.
,

Romanos movit,

ut Lucarn, et

Gregorins Nazianzenus

carmin 33
Elsi Ita3c

pro haise

Lucium eumdem Evangelislam esse crederet, imbecillum affirmandi argumentum est Lucanus enim potins
:

Chrislianis composuisse.

Patrum senlentia
,

reccplior

sit

restaret

adhuc inquirendum
jn

ulrm
digres-

dici debuissel,

qnemadmodm

in

veteribus manuscriali-

anno 53, cm B. Paulns Corinlhi

relur; an ver ferm 63,

Achai versa-

plis invenitnr, si

ad Latini sermonis formant flexu

Latini voluissent.
institutis

cm Paulus Rom

quo Syrum nomen aptare

Lucinm
vacsse
:

sus in Hispanias migrare cogitaverat, Evangelista ad

illum praeterca Hebraoorum

olim

scribendnm se contulerit.

Nam

Esthius et Grotius

Pauus cognationis nomine non obscure signilicavit

suspicantur, Paulo ex urbe discedente, post biennium

nam

cognatos vocat fratres ex eodem, quo ipse, Juillo capitis 9, v. 5,

dacorum gnre progenitos, ut ex

ad Romanos judicium sumitur

Optabam ego ipseana-

themaesseCliristo pro fratribusmeis, (propter Christi

gloriam) qui su?U cognati mei secundm carnem. Si
tur Lucius Hebr.'ros patres habuit,
igi-

Lucam inde in Achaiam reversum ibi litteris Evangelium cum Apostolorum Actis tradidisse; vel saltem Romae jam scriplo mandatum in Achai in manus fidelium ddisse. Et ficri rvera utrumque potuit nam
:

Paulus bis Botia2 regiones lustravit,

ribus
lides

si

hisce aucto-

Lucas gentiles,

al-

habelur.

Cm (amen

semel cum prac;

terum ab altero distingui neccsse

est.

Insuper Patribus

ceptore in Acliai fuisse omnes probent

iterm ver
affir-

qnibusdam visum
cap. 2, v. 16, ait

est,
:

Apostolum, cm ad Romanos

solum c

rediissc,

quibusdam tanlm conjecturis

ni

Secundm Evangelium meum, de

8, vers. 18,

melur, ralionabiiius est,

Lucae Evangelio dicere; et Lucie pariter meminisse

2 ad Corinlhios, cap.

dm

inquit

Misi-

mus

et'iam

fratrem

cujus laus est in

Evangelio per

annum 53 Evangelii epocham coustiluere. Hocargumento utens Baronius, mamiscriplos codies, qui ad annum 15 Christi Jesu morte scriptnm librum referunt, parm
fallor
,

circa

omnes

Ecclesias.

Verm

difficillimum est liane opiniolict

aucloritalis habere oslcndit, quia

anno rae 48,neque

fecerant. Cae-

n em omnibus persuadere,

Eusebius primm,

cl

Paulus, neque Lucas in Achai

lera quae

moram

postea Hieronymus approbaverint. In primo enim loco

hc de re

in

S) riacis

et Persicis

exemplaribus

Apostolns

non scriptnm aliquod Evangelium

sed

inscripta reperinnliir, Alexandriaenimirm

promulga-

Christi doctrinam se gentibus propositam alque ex-

lum Evangelium, vel auctor Conslitulionum Apostolicarum,

et

plicalam spectabat,
rie

qnemadmodm
:

ex tot capitis s-

Melaphrastes prodiderunt, id
annunlisse
,

est, in

^Egyplo

perspicuum

fit

in altero

autem polis fratrem

praedicalio-

Lucam Evangelium
irahere possinl

inique

extremum

commendat, qui
nis officio
lis

in Ecclesiis

omnibus ex

diem clausisse, non video qu rationc ad assensum nos

:

maximam
ut

sut

exislimntioncm feccrat, qua-

audacis enim scriptanobis videntur,

,

fortass erat Silas ab Ecclesiis datas Paulo cornes

,

Quanqum ver quo anno

pateat
illud

quove

in loco

Evange-

perogrinalionis
credidit.

sanetns

Joannes Cbrysostomns

lium Lucas palam fecerit ex certis monumentis non

;

Prterqum qud incertum est, an, cim sccundam ad Corinlhios epistolam Paulus misit, Lucas jam Evangelium suum litteris mandaverit. Tempus scriptionis Evangelii perinde, propter ignorantiam,consli(nere nemu haclcns ccrl polnit. Qaid
enim
est superioris aelatis,

omnium

ecclesiasticorum

scriptorum

consensione ratum est Malthxo et Marco seris Lu-

cam ad scribendum se constel, qurendum jam

auditorcm
et

conlulisse.

Quod cm

salis

videtur, quid Apostoli Pauli

perpetuum comitem impulerit terlium

quod scribi

tut pnssit de

iis,

Evangelium componere,
lateret

cm

praesertim non

eum

de qnibns

nulla certa

monumenta loquunlur nec

alio,

Malthxo Apostolo, qui ab

inilio viderat, et

rum, nec ipsorum? Manuscripla quaedam Graoca anno 15 post dominicain passionem, 48nimirm rcrcc vulgaris Lucam Evangelium snnm promnlgsse ferunt sed quis credat tum Lucam scripsisse cnm nondm in Pauli disciplinam se tradideral? Etenim
:
,

minislcr sermonis fuerat, Christi historiam confectam,

alque Marco brevis conclusam in Christianorum

omnium manus
permoli quidam
tisso

pervenisse.

Equidem

quacstione hc

Lucam
:

caeteris in

scribendo praesli-

crediderunt

sed omnisne erravit anliquitas

anno

fer

52 vel 53

gBPae vulgaiis,

Antiochi

in

Asiani

posleriorem scriptorem putans, qui prior fuerit? Baronius inde opinionem

Grxciamque profectus Aposlolus sni itineris Lucam comitem Troade snscepit, quod Aclor. cap. 16, v. 10 et M, ipsemet Lucns Actorum scriplor innuit iis verbis
:

suam de Marco Lalin

,

locuto

ex parle confirmt. Matllueus

inquit

Hebrais He-

braic scripserat, Marcus Lalin Latinis., neuler ho-

Statim qusivhnus proficisci in Macedoniam....

rum
in

usui esse poterat Paulo, a ut Lucae ad crudiendos

Navigantes autem Troade, rtro cursu venimus Samotliraciam.

fide

Graecos Hebraici perinde ac Latini sermonis

Tum

enim prima

vice auclor se Apostoli

ignaros; debuit ergo Lucas

socinm manifestai, seque un cnm ipso mari veclum fuisse commonslrat antea ver nnsqum, ne verbo
:

Evangelium
consentanea
nisi

primm Griecis auribus suum accommodare. Verm non salis

sibi

Baronius loquitur. Vult ipse, non

quidem, se

ullibi

cum Faute
primm

versa tum significaverat.

post Apostoli Pauli ab urbe

in

Rom

discessunt,
:

Ita et S. Irenacus lib. 3, cap. 14, iiinera Pauli et

Lucae

Lucam
potuit,

Achai edendo Evangelio operam posuisse

scribens, ex eo loco
scribit,

adh;esissc Paulo

Lucam

tamdine Malthaei Evangelium ignotum Gr.ecis esse

et printm iler fecisse. Quare Hieronymus promio Commenlariorum in Malihacum pnlit Lucam in Achai et Beoli Evangelium evulgsse
:

quod

tertio, vel

quarto anno post Christum

ille

in

clos receplum Hebranis

conscripserat,
,

si

Baronio
Latinis

credimus? Vult deinde Marcunt

ymfois. R< iialain

posiqirm

In Achai Botkeque partibus volumen condidit

et

exhibuissel pnedicationem Pelr, mis-

381

PROLEC. PARS

II

DE PVANGELIO
affluenlis
,

S.

LUC^E.

382

sum ab Apostolo Aquikieiam, ibi Graecis lillcris Evannon ergo multo temgelium illud suum reddidisse Evangeliorum libro caruit ut pore Grcia Grco necessarium videri debuerit Luc, qud inslilulionis Gracci egerent Graecas Scripturas edcre. Eadem op;
,

quem eliam

Graeci urbis Antiochense proc-

fectuin et

gubernalorem faciunt, cui Lucam Evange-

lium primo, tum Aposlolorum acla inscripsisse non

immerit credilur.
Veritalem Evangelii Lucae non
sti

modo

Ecclesia Chri,

ponimus
lium

Grolio, qui ccnsuit pariler Matthnei EvangeGra?cis lilteris

sciens et prudens,

verm eliam Marcion

ejusque

nondm
:

Iraditum fuisse,
etsi

cm Lu-

discipuli aliud cogitantes patefecerunt.

lienim, rpu-

cas scripsil

Marci ver librum,

Graecum, utpote

diais Evangeliis ca:teris, solum Lucae volumen approbabant, sed ade corruptum, fdalumque,
parte decurlalum,
illud

compendium
fierct.
llia.'i

histori Chrisli magis

qum
,

hisloriam,

eguisse fusiore

qudam
,

tractatione

qua? per

Lucam

qudam qudam ver productum, vix ut

Tenemus enim

paul post

scripiura, in Graecum

qum prodiit Matsermonem conversam ad

ipsum ab Evangelisl Iraditum videretur; ob

,

Achaia;

xoUxque

populos delatam. Veris igitur,

eamque rem Tertullianus conlra Marcionem lib. 4, cap. 4, Calholicumcum hacretico Evangelium comparais integerrimum alterum atque verissimum, allerum

cm

pseudo-evangelistae quidam infensi Paulo falsam

de Chrisli praceptis doclrinam documentis Pauli contrariam vulgssent, Lucas

periculis
>

falsum et depravatum dixit. Si enim dirimenda qustio

sil,

qui magistrum in

summis

inquiebat Tertullianus inter catholicos,

et

nunqum deseruit, ibi ccnsuil mao occurrcndum, unde vcnenum in Ecclesiam corpus Christi diffundebatur, et verum Evangelium manibus fidelium, quos Paulus docuerat,
tradere

Marcionilas disputantes de Evangelii veritate, quod

quisque praedicat, temporum ordo consulendus est,

qui ut velustioris veritalem

vindicat

sic recentiori

opportunum

fidem derogat

quia

cm

falsitas sit

depravatio veri

duxit, ne falsa latis dimanarent. Poluissent quidem

fidles
et

necesse est praccessisse

verum quod corrumperelur. At

et

cavere

sibi

ab errore

et fraude

si

Ma II h ne u m
Lucas

ver Luae Evangelium, quali Catholicae Ecclesioe utuntur, esl antiquius,

Marcum

consuluisseut. At

non

sustnuil
:

alios

quod

Marcion agnovit, priusqum

adiri,
onitis

qui doctorem

suum defenderent
,

ipsemet coet

ex Ecclesia Christi discederet, et Aposlolicao omnes

Ecclesiae ex cerl tradilione recipiunt
et
:

omnibus

quae ad Chrisli vitam

sermoues
cohibere,

novum autem

pertinebant,

voluit

manantem

falsilalem

nuper in lucem extraclum Marcionis Evangelium,

Paulique dicta lueri. Veris quoque, rogantibus fidelibu nuper Paulo ad fidem conversis, et

cujusmodi ipse arbilrio suo emendavit, seu potis pervertit, ut

Thophile

ad errores suosaccommodaret; velerisergo

praicipu vrp speclaiissimo relinqui sibi perpeluum

emendalione ejusdem dignitalem magis commendat.

monumentum, Lucas induisit, novumque Evangelium composuit, ut eorum voluntali

traditae disciplinai

Fdaverat autem Lucae historiam Marcion

locis,

variis in

quos Tertullianus et Epiphanius diligenter sinpalrocinium quaere-

salisfaceret, haberenlque

ob oculos quod auribus per-

gulos protulerant, atque ab apostolico scripto recesserat, ut scetne

ret.

ceperant.
inus,

Ilis

causis Lucie scriptionem potis assigna-

suae prnejudieiis

qum Evangeliorum Gracc scriptorum inopia;. Gmecis lilteris erudilum Lucam fuisse, qualem me-

Prac ca:leris ver, quia post

Cerdonem totam

le-

gem velerem

abjiciebat, ac propbelas, locos

ulla

omnes

dicinam profitentem esse oportebat, qud elegantis

qumcaeteri Evangelisla* Grac scripserit, olim Hiero-

delevcrat, in quibus

erat

Mosaicorum rituum.

palriarcharum, prophelarum commendalio, aut unde

nymus comparatione Evangeliorum

tur

lael judicavit,

Chrislum Patris

a>lerni filium esse oslendi polcrat, aut

:

cujus judicium, qui Gra;e didicil, prudens amplecli:

veram humanam carnem induisse

infantia constare

ob

id

duo priora

Lucas

igitur

qui inter
fuit
,

omnes Evangelislas
quippe ut medicus
,

Grrci
et

capita prorss amputaverat, ex quibus Christi orlus et

,

sennonis eruditissimus

qui
Iie-

aliaque veri assumpli corpons ar,

Evangelium Crcis
braicis lilteris

scripserit.

Plus Graceis

qum

doclum

fuisse auclor est et

G,

idem Hiealiis

gumenta haberi poterant exorsus Evangelium suum ab iis verbis Anno quinto decimo ImperH Tiberii C:

ronymus

in

saiam, cap.

qu de re malim ab
:

saris, ut Tertullianus, lib.

2 de Carne Christi, animadtt orkjinalia

exislimari,

qum

me

dici

etenim

in

grc Lucae

verlil

Ilis

opinor consiliis

instrumenta

oraiione Hebraici sive Syriaci eloquii impressa vesligia apparent, ex quibus

Chrisli delere ausus est,

necaro ejusprobarctur. Verm

esset Marcionis iniquilas, e

auclorem Hebraic non paut

si

cui

unqum emolumento

rm doclum eognoscimus,
dicere.

Hebraic dicentem
,

prneserlim aetatc apostolicis viris propiore, qu

Evan-

audsscmus, nobis san ben

et loqui visus essel

et

geliorum apographa Patres deprompserant ab Ecclesiis,

Graecum Evangelium Theophilo

inscripsit

quibus Aposloli scripta sua reliqueranl? Justinus

quem Origenes, Ambrosius, Epiphanius, Salvianus

non singularem virum putrunt, sed gnerai im virum
Dei diligentem, ut Graecum

martyr conlra Marcionem eliam tum viventem, Eusebio teste, Hb.

suit. Irenaeus,
Ilist.

Eccl. 4, cap.
i

librum compocap. il
,

nomen s6ftfa
et

sonal.
inter-

advers. ha res.
refellit,

lib. 3,

Haue-

Verm Chrysoslomus, Auguslinus,

pretum pleriquc consullius dicunl

novorum

siarcam pariter

quia et
et

id

quod estsecundm
exislenlem

fuisse illustrem vi-

Lucam, cirpumeiderat,
pliemum

ex

iis

quae retinucrat, blas-

rum

nomne vocatum, idque ex adjunclo optime Thophile colligunt, quod non nisi singulari
illo
;

proprio

animum

in

solum

Deum

oslenderat. Epiphanius, qui corruptas Marcionis reli-

homini congruit. San auclor Recognilionum meminil

Theophili cujusdam Anliocheni clari viri, et divitis

quias ad nos transmisit, juslioris exemplaris lestimo|

nio

impium Novalorem acerrjm

confulavit. Terlul-

583

DE DIVIN1TATE ET CAN0N1CITATE

SS.

BIBLIORUM
:

381

lianus, ne longis prosequar , cm mullis exagilsset scelestum hominem, atque audacissimum ; eum deinde

compellatus

enim cm Christus in monte Thabor humanam suam ad divinam quasi formam traadfuit

de neglectis Evangeliis
eis,

cooleris flagilat

quod

omissis

duxit, seque luce fulgentissim induit

in

cnaculo
in

Lucce

potiiis institerit,

quasi non

et

lic

apud Eccleet

postremum Pascha paravit

Christi

in

suprem ccen
:

sias

primordio (uerint, qucmadmodiim

,

Lucas.

Ex

Domini sinu caput deposuit

vtse ejus insidias
:

quasiit

quis-

qui bus perspicitur Luca Evangelio

sicut etcleris,

nam

discipulorum

moliretur, qu
in

niaximam semper fidem Christianos onines habuisse.

Prter hanc

quoestione Petrus abstinuerat

Dominum
,

horlum

maximam

Marcione iiiduclam

in

Olivarum deduxit

et solus

properantem ad morlem
ubi dulcissima
illa

Evangelium pcrvcrsilalem

est et alia, quoe Calholico-

ad crucem usque proseculus est

rum quorumdam
Abraserunt
Jesu Christi
illudque
ii
,

ignorantiie et prjudiciis tribuitur.

aninii

Christi verba audivit, se Marioe matri ut filium

com-

quod alienum esse constanli

cap.

mendantis, unde poslea sanctissimam matrem in su

recepit. Monitus deinde Maria
fuisse

atque imbecillitalem sapere videbatur

,

Magdalen sublatum

primm

19

v. 41

super Hierusalem
,

de sepulcro Christi corpus, Petrum post se lin-

Christum

ilevisse. Epiplianius in

Ancorato, num. 51

quens, prcucurrit, nec tamen prior in

intravit.
|
!

monumentum

verba fletum Christi nolaulia commemorans Grcos

orthodoxos inquit quibusdam codicibus ea sustulisse
ejus dicti aulcausam, aut

Primus quoque Apostolorum ad mare GaliMagistrum

,

lse agnovit redivivum

qui se omnibus

vim non assecutos,

veritos-

videndum
nisler

praibebat.

Postqum

Christus in clos

que, ne quid indignum Cliristo tribuerent. Ilodi ver

in quibuslibel

abierat, accepto divino Spintu Evangelii fuit admi-

omnium naiionum exemplaiibus

;

id reid

primm

in

urbe Hierosolym

tum inSamari,

stitulum loco suo est

atque ipse Epiphanius legi

Irenoci leslimonio
lib. 1
,

qu un cum Petro missus fuerat Spirils sancti donis

eos cumulare, quos Philippus diaconus ad /idem perduxerat.

ipsum oporterc ex sancti

strat

demon-

adverss hicreticos,

cap. 2 agoutis. Ilia:

Demm

aposlolico concilio

in

quo de

legis

rius
et in

quoque

lib

10 de Trinit.

mouct

Et in Grcis,

observalione actum est,

Hierosolymis

interfuit.

Ex

Latinis compluribus codicibus vel de advcnienle an,

Evangeliis, atque Apostolorum Actibus de Joannis

vil et gestis hactens.

gelo

vel

de sudore sanguineo nihil scriptum reperhi,

et

quod versibus 45
et

44, cap. 22, conliuetur

in

quod

His multorum Patrum tradilio multa adjecit,

qu

Hieronymus

lib.

2 adverss Pelagianos

quibus-

non

est

opus omnia complecti.

in

dam

desse nos admonet. Est tamen proclive judicare

tendum Joannem
nimirm
diligenti

non prtermitAsiam Minorem profeclum ( ea

Illud
)

edem qu nuperrim dicebamus, Griecos quosdam

sive slullii
,

illustrandi orbis pars ei obtigerat

summ

sive nimi rcligione, sive ulrque de

plures

ibi

Ecclesias fundsse, ac diutis

causa ab antiquiore leclione rcessive, ne

cm

natur

rexisse, ut Polycarpus, Polycrates, lrenus, Origenes,

human
rent,
tis

Christi hunianisquc affectionibus digna dice-

Tertullianus, Eusebius

Hieronymus testimonium

fe-

Deo indignum quidpiam

enim credendum

est

dixisse viderenlur.

Po-

runt, quas propterea Tertullianus contra Marcionem

appcllat Joannis alumnas Ecclesias.

nonnullis
;

illud

fuisse

Rerum

polilo

Dosed

deletum,quam

quopiam adjunctum

quoniam

mitiano

Romam

perductus est, ubi in fervenlis olei

multis jam seculisin omnibus codicibus Latinis, Gran-

dolium immissum non

etiam vegeliorem
,

modo

evasisse incolumen

ds, Syriacis, atque ad eieterorum Orienlalium popu-

atque alacriorem Hieronymus ex

lorum usum

descriplis de angeli delapsu ad levatio,

Tertulliano lilteris prodidit. Deinde

nem

Cluisto afferendam

et

sanguineo sudore omnis

lib.

Palhmos

in

exilium pulsus esset,

cm in insulam Ephesum rediit post

uarratio relicla est. Et

quidem Athanasius
iis

C ad

Domitiani discessum vita, atque Ecclesiarum Asi

Theophil. analhcma dicit

qui

Christum sudsse
cap. 52, teste Epi-

administrationem recepit

ubi usque ad Trajani re-

sanguincm negant. Iremcus

Chrysostomus

lib. 3,

plianio, Hyppolylus, Justinus in dial.

in

cum Tryphone;
in
!

Mallhamm homil. 84, Ammonius

gnum senior vilam duxit; ubique eo rgnante, cm iam nemo amplis Apostolorum superstes esset, ad Dominum migravit. Ephesi mortuum, atque sepultum
Polycrates, Irenams, Tertullianus, Eusebius
sius,
,

Concordiez Augustinus, lib.deConcird. Evang., de san-

Ambra

guineo Christi sudore ex Evangelio Luclc meminerunt.

Chrysostomus, atque, ut multos uno verbo corn

ARTICULLS
De Evangelio

pleclar, concilii

Ephesini Patres confirmant. In annur.)

,

IV.

tertium imperii Trajani

centesimum primm nimiautem

in

sancti Joannis.

rm

Chrislo nalo, evecto

clos sexagesi-

Joannem Galilamm
scaloris, et

vico

Betzaida Zebedaoi pi-

Salomes

filium

juniorem adhuc ad se Chri-

oclavum Eusebius EvangelisUc obitum confert. Quare si Epiplianius vera dixit, qui annos fer tatis
viginti

mum

stus accivit,
bat.

cm

relia

ad oram maris Galikeie reficie-

quinque agentem Joannem piscatione et re-

Illecum

fralre dimissis retibus

Domino
,

accessit,
,

tibus abstraclum Christo Jesu putat, plus annis no-

quo et Aposlolis adnumeratus est

filius

et Boanerges

naginta vixisse fatenduni est. Sunt autem qui annos

vitai usiiue

lonilru diclus, forlassproptcrvehcmcntern ze-

centum

et

scplem

im ver

et

cenlum

lum, a'S'.uantemque, qui maxime ab animo lune erupit,

viginti

egisse existimanl.
cacteris longior ei vila contigil, sic

cm ignem de clo
fuit,

ad perdendos Samaritanos

Ut pr Apostolis

Christum non recipientes evocari voluisset. Charissiinus Magislro

post Evangelislas ultimo loco Evangeliorum librum

scripsit. Irenseus, lib. 3, cap. 1,

atque ob id dilecti discipuli nomine

Joannem discipulum

385

PROLEG. PARS
nihil

II.

DE EVANGELIO
Aut Verbum

S.

JOANNIS.

586

Domini Ephesi Asi commorantem Evangelium

disse docuit
,

edi-

lot eclernitate in

Deo manens factum

ullra dicens

prisne

qum

pelle-

retur in exilium, an liberlate reslitut se ad scriben-

hominem praeGnito tempore is docuisset , qui Jesum purum hominem exsiilisse somper credidit? Dicebat
ille

dum

conlulerit.

Auctor Synopseos Scriptural sacra?

in

quidem

inler caetera

pcrpcrm Jesum ex Josephi

,

scribit

Apostolum, quod

Pathmos insul proedicatributi

et Marie marilali

conjunclione genitum

cm

octale

verat Evangelium, Ephesi deinde scripto consignasse.

crevisset, atquc in Jordane baptizarelur, virlute

qu-

Auctor Operis impertecli Chrysostomo

suisse

compo-

dam

Chrislo scu Spirit sancto appellat in se delaps

:

quidem

in exilii loco;

Ephesum ver postqum

,

perfusum prodigiis, portcniisque postea claruisse

at

redierat, fidelibus tradidisse. Epiphanius pariter ani-

dm
rum,

advenlaret passionis lenipus, vrlule

ill

in
,

citc-

mum
3

convertisse ad scribendum

cm ab

exilio re,

lum, unde venerat, remeante, Jesum desertum

qui antea fucral
,

vertisset.

Clemens Alexandrinus apud Eusebium

241,
ait,

lib.

Histor., cap.

et lib.

6, cap. 14, prseteriens

cretera,

causam,

hanc

fuisse,

cur Joannes scribe-

nudum hominem remansisse totius potenti:c cleslis expertem. Verm bc inscitia alque impielatis commenta quis non videat, qum
quod Joanni Apostolo

ret

cm nempe

tria

jam

dita Evangelia legisset et

longissi'm absinl ab Evangelio

probsset, ut veritatis plenissima, deprehendens ea

hrisli Eccesiaacceptumrefert?

Cum

Alogis ctTlico-

desse factorum Christi, qucc

ille

ab

initio in

apertum

dolus quidam Byzanlinus Theodotianorum caput turpissim erravit

calypsin
,

prodiensgesserat, supplendacensuit, et Chrislianorum

negans lam Evangelium qum Apo:

rogatunovum Evangelium
in

spiritale sibi conficiendum,

ei

Joannem auctoiem haberc

,

allamcn Celsus,

quo
,

nihil

de Jesu Christi genealogi dicere opus

Porphyrius, Julianus Apslala

qui suinm arroganti

fuit

neque prolixis de carne Christi sermonem

fa-

conali sunt ul Evangelii islius auclorilatem exlenua-

cere,

qu*

cteri salis traclaverant. Hicronymus ver

rent,

aliis

plan de causis

illaim

infirmare lentrunl,
:

procemio commentariorum in Matlhaeum distinctis

non supposilo Joannis nominc

Apostata
,

im ver Julianus
lib.

antiquam veramque historiam narrans

in Asi

ail,

Joannem

apud Clemenlem Alexandrinum,

10,

agentem,

cm hreticorum semina

pullularent

conlra Julian., ide

Cerinlhi, Ebionis, etca2lerorum,qui negant Chrislum

in carne venisse,

qud,

cm Mattbreus,
et Lalinis

Joannem audaci reprehendit Marcus cl Lucas Christum Jesum

ipso,

coactum ab omnibus pen Asioc epidi-

Deum

dicere ausi non fuerint,

primus blandicns

scopis

et

multarum Ecclesiarum legationibus de

,

Gnccis

diffusum antea errorem amplexis

vinitate Salvatoris altis scribere

publicum jejunium

scripto confirmaveriU

Quamobrem cm

infidles

isli

ad divinam implorandam opem indixisse, eoque acto,

cleste divinumque illud
principio erat

non potucrint

quin Joannis esse scriplum admitlcrent

promium

ructasse

In

propter conslans perpeluumque

omnium Ecclesiarum
Chrisliano-

Verbum. Hinc

et locus, ubi

primo Evan-

judicium, frustra omnino quis

communem

gelium prodiit, et causa quam habuit scribendi Apostolus, perspecta sunt

:

rum sentenliam ab animis

llistorja
!

nostris cripere conaretur.

quod enim vix

attinet scire,

quidem mulit

ris adullcrao

versu ultimo
capilis oclavi
,

utrm ocis an ver

gaverit
,

seris divinam Scripturam vul-

seplimi capitis ad

duodecimum usque

etsi ignoretur,

parum admodm
tempus
in

est

incom-

negotium

facessere
sit,

poicst inquirentibus

utrm

modi. Serius tamen anno trigesimo Christi Domini

passione,

Joanuc descripta

quanqum

id

Grcis quibusdam

manuscriptis notetur, Evangelium Joannis apparuisse,

credibilius est.
Asia

cm eliamnm Anabaptisl32 veterum Scriplorum quorumdam lestimonio, quorumdam silentio permoti historiae illi
an Evangelio inserta,

enim Ecclesias non

nisi post

abnegent fidem. In omnibus enim codicibus olim nolalam non fuisse mulieris adullcrae historiam Iiiero-

Apostolorum Ptri
suscepit
:

et Pauli

obitum adminisirandas

Apostoli

autem trigesimo quarto ferm anno

non sermonis
,

nymus
Lalinis

lib.

% adverss Pelagianos,

indicavit, inquiens:
et

vilarn pro Christo perdiderant.

In Evangelio secundm Joannem in multis Crcis

,

Quanta
co
,

et dignitate et majeslate

di-

codicibus invenitur de adultra muliere,

qu

quanqum
?

et sua sit eloquii dignitas

sed rerum

accusata est apud

Dominum. A majore ver gra;corum

et Graccos

et sentenliarum constet S. Joannis

Evangelium, quis

veterum manuscriplorum parte abfuisse,

explanatores Evangelii Joannis ejusmodi

valeat dicere
lia,

Lict enim divina omnia sint Evange-

historiam

e tamen istud estcteris divinius, quod sublimis-

non

legisse,

Maldonatus in caput octavum Joannis

ille

sima mysteriadivinilatis prcteris contineatitaconcinn et nitid, ut vel hoc ipso cognoscatur scriptorem

candide confitelur. Consuluit

anliquos

codices

omnes
les

naturai fines praitergressum ex ipso divinilatis

fonte, quidquid effudit, hausisse.

Quam rem

et genti-

quidam admirati philosophi non potuerunt, quin barbaro homini ut dicebant , litteris cteroquin non
,

Gracorum multos, nullumque ex manuscriptis habebal historiam pra3ter unum. Non habebat antiquissimus Yaticani soep ab illo nominatus non Gncca catena, in qu cm 1res et viginli auctores sint, nemo ejus mcminil. Ex Graocis impressis multis Origenes,
,
; ,

erudito

maximas laudes tribuerent

unde
,

et

maxim

Clemens Alexandrinus, Chrysoslomus, Nonnus, Thophylactus

,

a-

laborrunt insani hretici ab Epiphanio

iiiim. 5, ioyoi appellati,

hceresi 51

nemo eorum

mulieris historiam legerat,

et

bum
lur

quasi sine verbo, quod Yerdivinum negarent, Cerintho Evangelium Joannis

cm tamen Chrysostomus
rint in
lus,

Theophylactus scripse-

tolum Joannem commentarios; Eulhymius so12,

si

adscribenles.
illa

oralio

Quomod enim Cerinthi esse persuadeaaux totam ejus doctrinam convellit ?

,

recentior auctor seculo

,

cum

sanctis

iis

Patribus compare tur

in

commentariis suis historiam

DE DIVINITAT El CNOMCITATE
xplicuil
;

SS. BBLIORJM.

588

monens tamen ab accuralioribus exempla,

Versus obelo nolali in quibusdam exemplaribus non exstanl, ncque in Apollinario; sed in antiquis
stant. In altcro

ribus abesse
iiule

et in

quibus invenitur obelo notari, ut

omnes ex:

Evangelio adtexla videalur. Abest eliam Syria-

1869

Finis Evangelii Joannis

inve-

eis

rmenis

Gothicis Scripturis

quod

indieio est

niunlur

et

aliain untiqh exemplaribus,

quopporlunum
;

priscis

temporibus narrationem illam auctorilale caItem Eusebius,

lib. 3,

duxi scribere ad finem ipsius Evangelii

sunt autem

ruisse.

fais t. eccles.,

cap. 59,

hc

Et

abiit

unusquisque in
in

domum

suain

Similia

narrt
slolis

Papiam Joannis discipulum, qui mulla ab Apo

audiverat
,

omnin habenlur
lorii

manusCriplis bibliolliecx PP. Ora-

in libris

Evangeliorum practermissa

Parisiensis,

in

quo commentators Graecos

in

inicr caetera mulieris adulteriis pollulae historiam relulisse, qu;e et in

Evangelium
sis

S. Joannis Nicelas Episcopus Heracleen-

Evangelio secundm Hebracos Iege-

collegit.

Reperitur Evangelica hsec bistoria et in

batur; illam ergo

primm

in solo
,

apocrypho Na/.a-

quibusdam Leclionariis Evangeliorum, ubi Evangclia

pro diversis commemoralionibus sanclorum, proquc
Ecclesiae et Chrislianorum vel solemnilalibus, vel pielatis oliciis

raorum Evangelio descriptam

atque Joanne non

indicalam, aller aut Papiae disciplina; addictus, aul Na-

zaracorum amator Evangelio Joannis allexuit. Deinde

et

inscribuntur

et

quod gravius

est in

Can-

quaedam ejus histori adjuncta videmus, quae suspi-

labrigensi codice antiquiore codicibus omnibus, quos

cionem gravissimam conflant Joanni non esse adscribendam, quanqnm nulla esset codicum varielas. Nam ut Beza adverlit annolationibus in Joannem , cap. 7,
v.

ad banc actatem vetustas transmiscrit, invenitur. Sed

quid ex manuscriplis ejus loci auctorilalem prolixius

asseramus? Ammonius Alexandrinus, qui anno 220

floruit, in
i

53 (qui tamen ex veluslis codicibus septemdecim,

testis erat in

Harmoni sua Evangelica historiam ponit

quos inspexerat,
insolens

uno tanlm desiderari)

posuerat et vetuslior Tatianus Justini martyris discipulus.

admodm, atque inauditum est Cbristum Dominum digilo in terra scripsisse. Quid porr scripserit
?

Athanasius

in

Synopsi Evangelii canonicam

babet. Ambrosius

lib.

3 de Spiritu

S., cap. 2,

de mu-

vel quid in

marmoreo pavimento
sol femin

scribere poj

lieris adultra; histori traclal,

super qu re epislolam

tuerit? Yix credi eliam polest

solum Chrislum DomiI

scripsit 58, in
!

librum septimum relalam; Auguslinus,

7,

num

in

templo

cum

cteris ex ordine

lib.

2 de adullerinis Conjugiis, cap.

vel

Joanne narreligiosis, li-

tacite abeuntibus, remansisse. Nulla pariter est oralioj

ratam cert tenens, putat

midisque fidelibus, vel
ribus abrasam
mici ver
fidei,
:

nimium

nis conlinualio in Evangelio versiculo

pilis

52 septimi ca:

lidei inimicis

suis exempla-

ad oclavi 12,
alia

si

narralio islhaec inlerponatur

qu

Nonnulli modic

fidei, vel potihs ini-

omnia et

bujus generis non parm relrahunt ab as-

credo, metuentes peccandi impunitatem

sensu historie, eamque canonicam haberinon sinunt.

Multos in dubilalionem veritats historiac varielas

dari mulieribus suis, illud quod de adulter indnlgenli

Dominus

fecit,

au ferrent de codicibus

suis.

Chrysoslo-

exemplarium

et

sanclofum Palrum taciturnilas ad-

mus
non
|

pariter,

quanqum proprio
tamen GO
lib. 1

loco historiam banc

ducere ante concilii Tridentini judicium potuisset,

explicet, homili

in

Joannem, interpre-

non dissimulamus

at

postqum partes singulas Scri-

talur.

Et Gregorius,

Moral., cap. 6,

edem

utilur

ptural in Ecclesiis Iegi solitae ut divinas, et canonicas

ad doclrinam rnorum tradendam. Denique

concilii Tri-

Ti identini patres probrunt, posthabendum est

senlenlia, quidquid crilices ratio suggesserit.

eorum Non eo

dentini definilione hujus historiac lides asserla est, et

versus duodecim Joanni scriplori vindicati, quod ma-

quidem conlra

haereticos

rem adduco
,

ut velim soli

xime

valet in re nostr.
tauli
,

Ecclesiae liberrim aucloritati

spretis

velerum om;

Argumenta autem primo loco producla

sunt, ut
plus

non

nibus monumentis, totum deferri oportere

sed ut de-

cum

noslris hisce comparari valeant

ne duni

monstrem, rbus omnibus perpensis, valere magis

Ecclesiae sententiam, quac,

babeant ponderis. Abfuit narralio de muii re

in

cm non
,

ignorarct in quas

adultra olim quibusdam exemplaribus, quae

usu

judicandi difficultates incidisset

easque superrit,

erant

nobis pariter hrmlssimum praesidium luendi ipsius judicii attulit.

Itaque defuerint

et

desint

eliamnm
versiculi
,

in

eorum Ecclesiae Palrum qui nullum de ill hanam et id damus non omnes olim bure sermonem codices convenisse at Palrum tacenlium aucloritas
,
:

priscis
in

quibusdam codicibus duodecini

nobis est in multis
,

qui
;

aucloritali
tiurn

antiquiorum et consequentium aflirmanpraeslat

isti
:

octavo Joannis capile prcecipu locum occupant

et

non

praesenim

cm

ii

non negaverint
major velerum

dandum tamen
advertit.

Grcis

et

Latinis

historiam,

aflirmaverint. At mult
a!) aliis

codicibus inveniri

qucmadmodm Hieronymus animGur autcin illos istis anteponamus? Si malit

,

codicum numerus parlem

bet
;

praetermissam exhi-

aut in veteribus omnibus lectam fuisse nolae coiis

nuscriptorum codicum coin pa ratio

erit illorum

mull major

dicibus
quaeri

appositai loquunlur, ut

non

nisi

causa

numerus,

in

quibus cxslant,
,

qum

in qui-

potis debeat, cur quibusdam fuerit abrasa,

bus desidercnlur. lVichardus Shnonius

llislor. crilic.

ut Auguslinus conatus est assequi conjecluris. Hiero-

novi Test., cap. 12, mulla profert excmplaria, quac

nymus veroem
gianos
,

loco

illo
,

usus

sit

ad refutandos Pela-

ipsemet

in regi
aliis

Galliarum bibliolhec consuluerat, in

,

ob

id

canonicum

et majore fide Graccos

La-

quorum
causam

suo loco non dimolam

m
:

aliis

ad finein
bis ver

tinosque codices mullos illum habentes dignos esse

putavil. In Syriacis, in Arahicis, in Gothicis plnribus,

Evangelii rejcclani historiam leslalur

atterri,

in

cur ad [inem Evangelii transfcrretur

praterila olim est lola ejus hisloriaj dcseriplio, nunc

:

In manuscripto apposito

num. 1883

hacc leguntur

ut

plurimm

est

suj loco resiitula

et

perinde iu

m
lur.

PROLEG. PARS
Quemadmouim crgo ab

II.

DE EVANGELIO
liam

S.

JOANNIS.

590

omnibus Orientis, atque Occidentis Ecclesiis recitacjus Ioci prtcritionc

;

conjecturas seculi aut illam Matthaei, cap. 7, senten:

Festucam

tmn valuissct forlass dicere, rem esse dubiam

dubi melis colligitur. Euscbii leslimonium

lia

irabem autem,
!:anc

qu qu in
,

in

oculo est fralris

tui vides ;
;

oculo tuo est, non vides

est

aut

mine ab insitione cert cognitam esse verilalem liaud

in

ipsam

Qui sine peccalo

;

vestrm, primus in

ulram-

illam lapidem millat

digito scripsisse,

aut bujusgeneris aliam Cbrislum

et Basnagius convel in

que partent versatile

est.

Ncscimus prhn an Papv

ipsa adultra mulierc lo-

qu raiione Beza

monumenla exscribens de ill

quatur; an ver faetum

tradicent?

Cur

prneterea scribere

non potuerit
,

aliud

commemorct

nain

ipso lempli vestibulo, atque airio

quo sevocaverant
?

adulteram non nominat

hensam.

sed in multis peccatis depre-

Cbrislum Pharisx ad mulieris judicium

ibi

pavi-

Tum

si

Papias Apostolorum traditione hislo-

menlum
bile.

pulvere

prtereunlium et commorantium

riam illam didicerat, argumenlo est non carcre verilale:

si

obsilum delineari digito potuisse, non est incrediHcc aulem omnia opportune proferimus
, ,

reritali

consenlanca est, nihil credibilius,

litteris
,

qum

si

eos

Joanne esse

traditam, seu qud insignis

,

admo-

audiamus

qui pulant reips in terra cbaracleres ali,

dm

res

sit

seu qud Joannes

quai

alii

Evangelist
retulerit.

(juos digito exaratos

qui ab adslantibus legerentur.

poliis

prterierant, consuftin

suum Evangelium

Qud

si

Maldonalo assentiamur, cui placet

,

Non posuit aulem Eusebius in Joanne ejus rei teslimonium, sed in Nazarorum Evangelio forte quia
,

Cbrislum aliud agere

qum quod qurebalur,

,

quoe-

slionem se avertere, dissimulare

judicando pri,

aliam historiam tractabat; Tel ad

summum
alibi

quia

cm

mm
bere
,

abslincre

urgentes depellere voluisse

,

eque

illudagebat Eusebius, ulebatur cxemplari non omni

de causa se inclinasse

significssc se
,

digito descri-

ex parte perfecto

nam

et ipse

banc alieram
,

qu non

scribebat

atque

incertarum (igura,

adultra accusalionem, etChristi faetum

tiam in

ac senten-

rum

lineamenlis occupationcm simulasse

te ta

jam

canones suos Ammonii Monotessaro adjun-

baereticorum quieslio exlra

amiltet.

rem

erit

vimque

omnem
lio-

ctos traduxisse dicilur.

Non moramur
:

ea quai Beza ab bisloria inler-

Bezai suspicio arrogantls bominis est, suoque abulentis judieio, ut Ecclesiam,

ruplione opponit

conficta

enim sunt morosis

qucumque

sibi

data oc-

minibus
scribere

qui Joanni dicendi ordiuem videnlur pra;-

casione, reprehendat. Si in codicibus, quos versavit, eadefuisset narratio, inde accussset novam Eeclc

im ver, inquam ego, ade b;cc

,

bistoria

si* doetrinam veterum monumentis alienam

mne

cum reliquo sermone cobocret ut si illam deleas omne oralionis vinculum sustollas. Venerat Christus
,

autem quoniam codicespra3 se ferunt, in factaCnnsti, et dicta, et minima quoique adjuncta loci et tempo,

in

templum, docebat, inlerpellalus

fraudem molientibus
ad eos,

est Pbarisscis,

concione ad judicium revocalus, expedivil se malitiosis

;

ris

tiare sibi

audacis inquirens, vult juridiciali sede pronuutotam rem nonplacere, et videri suspectam;
et Basnagius sibi arrogavit.

postea intermissum screst proseculus.

monem
Quae
ctio ?

ad quos cperat.

quod poslea

Adbibeal ergo

unqum major

polest esse narralionis conjun-

jam ad reliqua ab Evangelistis narra ta retinenda,vel rcjicienda idem audendi, ac disputandi genus et videat
,

Deinde folsumne est quidquid inverso ordine

num mulla reliqua esse possint,

quai approbet.Dijudicet

referendis

homodivinseChristi sapienti* explorator acutissimus, an omnia cumChristi moribus conveniant, an ab illis diserepent, eruntque san Evangelia omnia ad paucas
lineas contracta. Lict solus mansisset in tcmplo J-

quanqum fateremur in Chrisli concionibus Joannem recto dicendi ordine recessisse? Ignoranlior est scribendi melhodo, quam tenuerunt
narratur,
,

EvangelistLC

quisquis bis inepliis vacat.

De ultimo

capilulo Evangelii Joannis

;

minor qtiidem

controversia est

sed Crilicis quibusdam audaciori-

sus

cum adultra muliere quid ade insolens criminetur? Solus etiam solam Samarilanam in agro re,

bus est dubitatum an Evangelistae tribucretur, quia

vigesimo capite
et alia
finiri

omnia videnlur

Mulla quidem

niotis

testibus

est

alloeulus.
,

Non

inlellexil

autem

signa fecit Jsus in conspeetu discipulorum suo-

Evangelii locum hicretieus

cm deserlum ab omni concione uni versa

rum
Dei

qu non
,

sunt scripta in libro hoc.

,

Hc autem
nomine
ejus.

bus Jesum credidit. Non

est relielus
;

enim
,

scripta sunt
;

ut credatis
,

quia Jsus

est

Christus filius

sed Scribis
,

Pbarisneis accusatoribus
,

et ut

credentes

vitam

habealis in

silentio dilapsis

quos conscienlia
,

rubor, responsio-

Ide Grolius annolalionibus ad capul 20 Joannis ad-

nis Chrislo data? acrimonia

atque aculeus inde ab-

jectum ab Ephesin Ecclesi caput 21 arbitratur, quai

straxeranl

non autem

discipulis

quos acerrimum

absolvendum sumpserit, quod Evangelistaideerat. Ea

verba versiculi 24
:

au.liendi Magistri

studium lenebal, non reliquo eon-

Hic

est discipulus ille

qui leslimo,

ventn, quo Chrisluscupidissimaudiebalur. Elenim post seniorum et scribarum abscessum

ait

nium

perhibet de his et scripsit hc; et scimus

quia ve-

Evange-

rum

est

teslimonium ejus, quai pluribus leslimonium

lista, versic.

9
in

mediostuns;

El rcmansit solus Jsus, et midkr in medio ulique discipulorum, et fre-

de Joanne perhibenlibus scripta apparent, visa sunt

Grotio conjecturam

suam

facere firmiorem.
,

Verm

quenlis auditorum ccels.

Ecclesi consuetudo atque approbalio

,

codicum om-

Quid porr scripserit ChrisLus

auctor voluisset esse

si
,

nobis Evangelii

nium
refellit

fides
,

veterum consensus temerarium errorem

compertum

ipsemet transcri-

neque patitur Ephesinai Ecclesi? tanlam ca-

psisset. Non ergo curiosis id inquirendum est quod lumniam inferri, ut Joanni additamenta facere sibi ceianduni Joannes putuvit. Si ver dicamus Patrum |i arrogaverit. Proseculus est Joannes scribere , quan

DE MVINITTE ET CANONICITATE
qum
fieri

SS.

BIBLIORUM.
iis

592
qui viderunt et ministri
parte

videatiir

ibi

epilogo uti

ut in orationis exitu

bus exceperat, cdoctus ab

fucrunl sermonis
;

solct, ubi dixit

se ad faciendam fidem ea scri-

hc ver magn saltem ex

sainte Deique glori

psisse qua scripsit.

Non enim Evangelista

ait
:

voluit sub
,

oculis hauseral cornes ilinerum, et teslis

laborum quos
sustinuit.
!

finem 20 capitis
credatis

cm

Hc
,

autem scripta sunt

,

ut

Paulus pro

hominum

ea solm quai dixerat

sed eliam quai ca-

Ex

libri titulo videri cui

fortassc posset, mult copio*

scripta sunt
:

pite sequonti dicturus erat

comprchenderc atque ad
,

siora scribi debuisse

qum qu

siqui-

omnia epiloguni suum accommodare

existimat
in capile
;

ut Auguslinus

dem

quid Aposlolis singulis eveneril, quas conciones

vel

quod

est foiiass probabilius, scripsit

habuerint, qu se contulerint, quid cgerinl, liber qui

20 signa quai ad probandam

discipulis veri,

Acta Apostolorum noniinetur, comprehendere deberel;

latcm su resurreclionis Christus

feceral

quque

cm tamen de

mullis Aposlolis
et

niliil,

de Pelro paucis,

ipsemet scriptor aptissima esse crcdidit ad ingeneran-

de Paulo fusis narrelur,

ne

finis

quidem vil aut

At non e

dam
plecti

in

omnibus (idem quam

ejusdem
grati

in Aposlolis

jam firma-

Pelri aut Pauli lol narralione allingaiur.

vcrant, atque ait, se nolle alia signa suo libro comrei

,

de causa

liber iste
si

ab Ecclesiis nomen habuit Actuum

auctor dicta

signa videlieei Cliristo

Apostolorum, ac

omnium discipulorum
exitum usque perdu-

facta, ut se rcsurrexisse

omnibus comprobarel; quod

Christi et facta exhiberet, et ad

san

ila fuit.

Nam
,

qusequenli capite narravit, quemfaciendam resurrectionis (idem ca

:

ceret

sed quod,

qu
in

Ilierosolymis atque in

Jud

admodm non ad
fecerat Jsus

poslqum Christus
fccei inl
;

clos

vi su se extulil, Apostoli et Paulo,

sed alia de causa

Apostoli quippe jam

deinde

qu Pelro

eorumque adju-

credebanlfirmissirn; sic ipse non causa nccessitatis,

loribus singillatim acciderint, in co volumine explicenlur,

sed absolutionis histori eadem

adjecil.

Poslerius
alii

quod unum

est in eo gnre histori,

qu

tradit

vcro teslimomum capitis 21

v.

24,

non

perhi-

qu ratione discipulis propagari Magistri doclrina

cperit,

buerunt, qui credendum esse ddecto

cloritale sua confirment.
in alina quasi

discipulo au-

cm

Magister ab eorum oculis recessisset.

in

Ipsemet Evangelista primm

deinde in sua loquitur, quod
scriptori
:

Perducitur enim historia de Apostolis

texta usque ad id lemporis

gnre in-

person

quo

ii

in

diversos locos

non

est insolens

apud Hebros, neque eidem

verum

abierunt, ad quos Evangelii lumen aferrcnt; tum

jnusitatum. Capite enim 19, v. 55, deseipso ait

qui vidit, testimonium perhibuit
;

Et

paulalim auctor eo delabilur ut lotus

in

concionibus,

et

est tesiimo-

itineribus, factis Pauli illustrioribus describendis ver-

nium

ejus.

Et

ille scit
:

quia vera

dicit.

Epistol ver 1,
,

selur

desinat autem

ibi

sermo omnis, ubi Rornam ven,

cap. 1, v. 1 et seq

Quod

fuit

ab
,

inilio

quod audivi,

lum

est,

etbiennio moralum

Nerone imj>erante.
in (juo

Cm

mus
et

quod vidimus

oculis nostris

quod perspeximus
;

autem nullum alium librum,

ullove Apost >lorum
sia acceperil

quid ab Aposlolis,

manus nostr conlrectaverunt de verbo vit

est, et

et vita

aclum esset, contineretur, Ecclecl

manifestata
vobis

vidimus,

et

lestamur,

et

annuntiamus

dignnm commendalione
;

nomine

disci-

indicia
,

hc

sunt integritatis et candoris

pulorum Christi

ide hai.c

Luc
sit,

historiam, eliamsi
inilio et

animi

quem

quis aflert ad rei sibi perspect atque

;

undecinuque absoluta ea non

sionefidei,

de

progres-

explort* narralionem

tum

et

sermo auget fidem

sit lo-

deque modo quo evulgari cptumest Evan,

cm

quis non solm sibi uni, eliamsi ipse unis

gelium per Apostolos

Apostolorum Acta nuncupavit.

et si licet di-

quens, sed pluribus, secum certam ejus rei cognitio-

Cognoscimus eliam inde nativilatem,

nem

tribuit

sive testimonium

suum aliorum eliam

,

cere, infantiam Ecclesi in Jud, angustis scilicet

finibus

discipulorum conscienli corrobort

ac

si

dixerit

primm coarctat; deinde

in

et adolescentiam

Non ego solm

scio

sed et quotquot adfuimus, sci-

cm
]

fus latque ad gentiles lux Evangelii manavit,

dissitas regiones
,

mus

discipulum

hc scribentem atque

testatum scri-

Petro et Paulo

Dei monilu et

bere vera et testarL Et hc quidem de Evangeliis.

jussu, abeuntibus,

ARTICULUS
De

sus, etfelicibus

quimagnos brevi fecerunt progresauspiciis cplum Dei opus, Deo prol'elicis

V.
legente, divinisque animis armali

conlinu-

Actibus Aposlolorum.
inilio se

runt.

De reliquorum Apostolorum
,

sive labonbus, sive

Aposlolicorum Actuum scriptorem ab

probat,
scilicet

Lucas

cultur agri Dominici

sive Iruclu

cquidem

niliil

ha-

quanqum se nomine suo non compellel. Eum intelligimus exorsum nova scribere, qui antea
doctrinamque complexus erat brevi

bemus
rit,

Luc

sed

cm neque

adesse cteris potuevel

ut adl'uit Paulo,

neque Magistro suo,

illa

Ptri

Christi Jesu facta,

alteriusveapostolici viri sermonibus

sermonc, quem Theophilo inscripserat; atquiis Lucas

cert fuit qui et placere Theophilo studuerat sua
ill

admodm

ab

illis

qu

anle

quemsuam eum Paulo conjundiscere,

ciionem contigerant,

didicit,

necesse quoque est ei

Evangelii edilione, ut supra docuimus; Lucas ergo

omnem

de

iis

scribendi materiam defuisse.

Sed ne
,

Apostolorum acla est proseculus

Primum quidem
,

sennonem

feci

de omnibus
,

Thophile

qu

cpit J-

quem absolvit quidem totum de Paulo sermonem mullm produxerat ipsum enim Romam perductum
:

sus facere et doter e

cap. i, v. 1. Itaque Evangelium

ibi stalirn veluli

deserit,

cmque

paucis verbis biendixisset,

est
,

primum composuit; deinde Aposlolorum

*esu signa et miracula
tfona egentium

Acta, et raIbi Christi

nio in conduct

domo commoratum
;

inter-

lionem inslitularum Ecclesiarum digessit.

;

miltit omnin orationem

quod argumento

lapso
;

hic sancti Spirits eftisissima

:

biennio

historiam

suam

et scripsisse et divulgsse

oculis subjecit

et illa

quidem aun-

quarurn prolalione causarum importunis quibusdam

, ,

593
et difficilibus

PROLEG. PARS
hominibus
nihil probantibus
,

IL

DE ACTIBUS APOSTOLORUM.
1

39-4

nisi

quod

qu de

Hierosolymitan Ecclesi

consecutus erat

ingenio suo elaboralum

cur,
si

sit,

satisfacimus, qurentibus

quque postea
triginia

viderat, in librum inclusisse,

quem ab
ab

Lucas ea

scripsit,

eadem cum Evangelio

in

ipso credentium studium expresserat.

Rvera paucis

unum librum non

conjunxit? cur de Paulo prolixis

annorum memoriam uno

christianse

libro colligavit,

agens non est proseculus, et clera

Rom venta
,

us-

anno 34 r

ad annum fer 64.

que ad gloriosum laborum omnium finem tolumque de Paulo sermonem absolut non conclusit ? cur de
Pelro non est locutus pluribus? cur reliquorum Apo-

Grco idiomale, cujus erat peritissimus Lucas, opus suum confecit, ut jam ad Theophilum edem lingu
conscriptum Evangelium miserat. Nobile autem,
nili-

siolorum ne leviter quidem ulla facta perstrinxit?

dum
:

ornatumque dicendi genus adbibuit; locos, reatque in

in

Porr diversum erat ulriusque operis argumenlum Evangelio dicta Chrisli et facta ac promissioues
,

giones, maria, quee Paulus transiit, accurat descripsil;

inlerposuil eliam conciones et hortaliones
bis
,

Apostolis datce

in
,

Actibus ver discipulorum solliciet

omnibus narrandis

tracl et fluenti oralione do-

ludo atque opra

conlinentur.

promissorum Magislri prstatio

diversa esset scribendi

ctrine su notas reliquit. Videlur quibusdam auctor

su dissimilis,

Quamobrem cm

qud primm angustior

loculio,

minus-

materies, duos separalim contici libros oporluit. Item

diversis
et

que elegans appareat; deinceps fusior que

id negare

et politior, ne-

temporibus et locis cpit Lucas

cm de

possumus. Est autem idem ipse, qui

in

Christo,

enim

in

lm de primis (idelibus dicere. Evangelium Acbai parlibus anno ferm 53 Acla autem
;

totum librum composuit; verm acta Ptri

Pal-

slin fortass Pclrus ipse, aut alter discipulus in ad-

scripsit

Rom

post exactum

coinmuniler creditur.

cum Paulo biennium ut Quomod ergo in unum volu,

versaria sua retulerat, ut

rerum gestarum memoriam

retineret, ab eoque Lucas accepta in librum

suum
no-

mcn compingere omnia

Pauli cxitu nullum
si

debuerit aut poluerit?

De vit

transtulit; vel etiam, din ea acla Ptri referret,

luit

quidem sermonem habuit; atvcr

non modo narratis

sibi

rbus ullo loco recedere,

uti

historicum egit Lucas, resque gestas narravit non

sed ne verbis quidem

aliis

mult post expletum

requintur, nt

Rom

biennium

slult

ab eo

cm

ver pervenit ad ea narranda

qum quai audierat qu sub oculis suis

;

qu consecula

sunl cxponeret. Et lict

subjecta fuerant, aut copiosis inteliexeral, narralio-

qu

biennio

Rom

acta sunt narrare potuisset di-

nem suam

explicalor prudens pleniorem eflecit pro

stinctis,

im ver
,

et

qudam de

gnre necis Magi-

suo ingenio, suque in scribendo exercitatione nitidio-

slro illatsc

ejusque constanti in adeundo supplicio

rem, ketioremetcollustratiorem.

Exquo

ille

quorumalicubi

adjungere

( si

quidem fortass

distulit bistoriam

suam

dam
sint
,

scrupulus abigitur, qui suspicari formasse possent

texere post Pauli discessum vil); maluit tamen

Iebraic bistoriam scripsisse,

et primis

quod inlerspersi
,

hc omnia
sent,

prterire. Consilium scilicet Lucie fuit ca

aliis

maxime
aliis

capitibus

Hebraici dicendi

solm mmorise prodere qu ab

vix sciri potuis-

modi. Quod enim ab

aut voce tenus aut scriptis

nedum mandari
sibi

litteris itinera et

esteras, quas

accepit, id totum retinuit,

non

addilis

quibusdam quasi

gesserat Paulus in dissitis locis, Ecclesiarum sollicitu-

oralionis vinculis

quamobrem
,

et lebraicas

quasdam

dines

maxime

cognitas

ea ver

qu

in

urbe

formulas usurpavit

eas prsertim quas ab Hebrseis

Rom,

in public luce, in

frequenlissimorum lidelium

prolatas, ut sincerior et verior esset narratio, sibi nefas esse duxit

oculis contigerant, prserlim

cm

ipse alia graviora

,

immutare. Clerum amplum, grandem,

ageret, necessarium scribere

non censuit

qud per-

sublilem, venustum,

Grc eloquenti refertum esse

libre et solut per res se visas

suasum haberet multos tam illustrem factorum me-

totum stylum

cm

moriam non prtermissuros. Denique

Petro

si

Paulo cog-

excurrit, quotquot
cant.

Gra?cum saporem babent, dijudi-

novit quid Hierosolymis ab inilio evenisset, vel

,

quem

iis

de rbus
aliis

cum Paulo
;

colloquentem

De
jllud
in

tot

hc

qualiscumqua

demm

ea historia

sit^,

audierit,vel ab
plura

discipulis,

non cognovit autem

iniqua postulatio
S.

statuendum est, quod ad rem maxime pertinet

:

qum qu

litteris

mandavit

contentionem vocari jure non posse

an

Lucam

est uberiora scribere debuisse.

Quanqum

Joannes

auctorem babeat; an sacris

rari

et divinis libris

adnumelibros

Chrysoslomus qurentibus olim cur ne omnia quidem

sibi

debeat; an sola divina

,

sit et

digna aposlolico viro

,

de Paulo explorata Lucas perscripseril, brevi re1

inter plures

qui de Apostolis divulgati sunt

spondit, homil.

in

Acta Apost., paucis

iis

qu ad Ec-

carentes auctoritate.

Hc enim

tria

ade munita sunt

sit,

clesi dificationem collegit Lucas, contentos esse

antiquitatis prsidio, ut nulla ratio

qu

convelat

debere lectores, qui studioso veritatis animo legant;

aut dubia facial

nec unqum invenlus est qui contra

ipsum enim neque consilium habuisse, neque magnam curam posuisse in scribendis historiis sed intenlum,
;

disputaret, nisi qui Pauli

lebat.

nomen ne

audire quidem vo-

Eusebius,

lib. 4,

cap. 29, inter ctera,

qu

in

ut cteros Apostolos, viv voce divin legis prcepta

Encratitarum sect reprebendit,

tit,

et illud crimini

ver-

dare,

qu ad sanam fidem bonosque mores ducerenl,

quod magis necessarium videretur
et
in scripta

ut Apostolum

non

nisi

et eos

Paulum maledictis impetebant, sic Actuum Apostolorum fuisse contemplores. Ter,

retulisse.

Ego ver addo, cm honeslum esse videret

Theophili

lullianus

lib.

5 advers. Marcion., cap. 2,

eumdem

fidelium

prserlim

studio

obsequi

exagilans e de causa Apostolorum Acta reprobari

dicit,

maximis autem occupalionibus districtus ab iis se multm avocari non pateretur, summam brevem eorum
s. s.

judiciis

qud Marcionilarum de cbrislian Religione prlib. de Utilit. adversarentur. Auguslinus

,

m,

13

395
cred., cap. 5,

DE DVINITATE ET CAN0NIC1TATE
Manichos repugnare Apostoicis Aclis
[

SS.

BIBLIORUM.

596

ver non solm studium, sed etiam cognitionem fidelibus neglectam

?

nott, quia,
ctori

cm

stull

persuadere conarcntur au-

Qu enim

divin Spiriis instinctu

iis

suo Manieho Spiritum sanctum primm datiim,

in

ab Apostolis scripta majores noslri crediderunt, in

per quem

cteros propagarelur congruenter ad erconfileri

summo

studio se exercebant, ut Evangeliorum atque

;

rorem, Luc historiam verarn esse

stules

non de-

Epistolarum canonicarum traclalio dclart

ullus est

at vix

venant, in qu idem Spiritus in Aposlolos et per

A po-

veterum qui

in

Apostolorum Acta commenta,

commendaverit,
ex quo et omnin
fuisse scriplo-

immissus
,

evidenter
,

osienditur.
fuisse

Epiphanius

rios ediderit, qui ejus libri lectionem

Ebionitis

inquit

odiosum

Pauli Apostoli no-

qui inde sumpserit

quod doceret
exciderat

men; quippe qui scriptis suis circunicisionem, sabbatum, totamque veterem legem sustulerat, eque de causa hreticos hommes illos, repudiatis Actis Luc, nova qudam Paulo injuriosa in vulgus sparsisse per
calumniam. Encratit
igitur,

ex

bominum animis

Lucam
et

rem. Contra ver periodos Pauli

Thecl multi Pata

trum summis laudibus extulerant; inde Pauli capiebanlur prconia; inde Theclam, excei
beat Maria
Christi maire, sanctissimarum virginum caput prdi-

Marcionit, Ebionit,

Manichi, quos semper dtesta ta vehementer Ecclesia

Christi est, soli histori

cabant, cujus exemplo excitabant virginitalis

amorem.

Luc

delraxerunt,

quorum

Inprimis ver

qudam

ex parte dicitur olim accidisse,ut

hseresim insaniam mcrit dixeris; contra Ecclesia,

vix ullo sludio leneri viderentur (ideles Apostolicorum

Eusebio, Tertulliano, Auguslino, Epiphanio testibus, divinam auctoritatem semper agnovil. Quapropter

Actuum
legi

sed

cm

primis Ecclesi seculis in Ecclesiis

ea non consueverint, quid

unquam mirum

sit,

Chrysoslomus, llomil. 1, in Acta, queritur Apostolo-

Ecclesice doctoribus
tra

argumentum

illud prteriri?

conin

rum

hislori adc incuriosos fidles sua tatc fuisse,

ver Evangeliorum atque Epistolarum senlentias

illustrari ?

ut non

modo auctorem

sed eliam scripturam nescire

convenlu recitalas Patrum homiliis

Quare

viderenlur. At Hieronymus, in Epistol ad Paulinum,

affirmt verba

aulcm non legerentur, Hieronymus explicat huic quslioni

omnia Luc

medici, ejus hisloriae scri-

occurrens; quia

nudam

videntur sonare hislo

ptoris, esse languentis nime

medicinam.

riam, et nascentis Ecclesi infantiam lexere. Evangelia,

Quemadmodm
Acta
ccetera,

ver divinus est Lucoc liber, sic

Epislolas gravissimis prceplis abundare palam

:

contrario insulsa, indigna fide, fallacia, erroris plena

erat

nam

et

prcipiendi et horlandi causa Apostoli

scripserant
;

qu vel boni homines, vel

suam
in

hoerelici sup-

polissimm

illa

auctorem ver Acluum

posuerunt, ut quoe deerant breviori Lucie histori adjungercnt, vel

Aposlolicorum non e spectsse, ut doceret, sed ut

satisfaceret
scire

Paulum iram evomerent.

Ejus-

cupienti,

quomodo incrementum
iis

modi sunt

Itinera Pauli et Thecl,

,

qu

Tertullianus

Christi fides habuerit; quare in

explicandis versa-

in libro de Baplismo

cap. 17,

ait

Asi presbyterum

bantur Patres, bis prlermissis. Non polerant autem,

etsi lacrent, nisi

consarcinsse, ut ad

docere

et tingere

exempum Thecl mulieres et posse defenderet. Sed quomodo, inquidcm

sacram historiam exislimare,

cfanl

Luc

intxtni fatebantur, cujus auctoritatem conlra

quiebat Tertullianus, dare potuit mulieri Paulus do-

hreticos vindicabant, ex cujus comparatione libros

apostoicis
viris

cendi et lingendi polestatem, qui ne discere

constanler mulieri permisit? Et

suppositos

discernebant

cmquc
ad ani-

Hieronymus

in catalogo

lapsu lemporis

multm quoque
in fide
sit,

utililatis capi

Scriptorum ecclesiasticorum
et

in

Luc

Periodos Pauli

mos confirmandos
stituendos

atque optimis prarceptis inpubiic in Ecclesiis legi

Thecl,

et

tolam leonis baplizali fabulam inter apo-

deprehensum

cnjplias

scripluras

computamus. Ejus generis eliam

et

sunt Acta sanctorum Ptri, Pauli, Andrew

Joannis

Acla cperunt ante Augustini latem, ut libro de num. 4, sanctus Prdeslinatione sanctorum, cap.

Acta Philippi

et

Thom;

Revelationes S.
Ptri,

Pauli

et

doclor habet

Actus Apostolorum
liber

liber est

de canone

S. Thom; Apocalypsis S.

quibus vel Mani-

Scripturarum ; ipse

incipit

legi

Domink Pa-

chi, vel Ebionit, vel Encratit utebanlur.

omnia, ut ad Ecclesi cognilionem pervenre,

Hc summo

sch, sicut se consuetudo habet Ecclesi.

De

aclis Pauli et

Thecl

in

gnre dicimus (neque

consensu repudiata sunt, atque unic retentum Lucae

enim longis

abripi ab instituto nostro

si

volumus)

falsa

volumea, ex quo perspicuum

constilisse

est et illa apostoicis

via, ac ratione

esse et commenlitia. Etenim

vel ex fragmentis

qu

viris visa esse indigna, et islud cert

ab oplim Apostolorum disciplina

sat est

pro-

supersunl, rem dijudicamus, fabulam deprehendimus. Theclam itinerum Pauli cornilem, quam Apostolus
si licet viro abstraxerit, partim et ipsam Apostolam, ministerio vac^se, quidem hoc uli verbo, Evangelii

feclum. Atque Ikcc

nobis

indicari,

cm

non

vacel,

apocryphas scripturas

sigillatim judicare,

quas omncs dignitalis esse expertes non tam ex Ecclesia judicio,

quilibet vel

conciones habuisse,
lisse
si

viris et feminis

qum crassissimorum errorum copia minimum in Apostolorum scholis erudilus

;

credendum jam

esset
iis

baptismum contuquo quid absurdius? Qud

Patres

qudam ex

probrunt, vel ex traditione

facillim potest cognoscere

doctrin:je

enim

in iis

con-

accepisse necesse est

illa

eadem vera qu pseudo-

tent* aut inanitatem aut pravilaiem nulla apostolico-

rum

virorum nomina

salis tegunl.

qudam
ad quod
,

alia Apostolus cteris falsis admiscuerat; vel fortass vepuriora et sinceriora ab ignoto, sed Acta

Illud

video cui fortass esse moleslum,

necesse est respondere. Quis credat divinis Aposlolo

rum

actibus

honorem semper habitum esse

eorum

jj

Quanrace et probalo Scriptore composita habuisse. l'iris eliam qum nec insolens admodm sit, Patres opporlunum, et pienullius fidei, si quid erat rei su

597

PROLEG. PARS
in

II.

DE EPISTOLIS
state,

B.

PAULI,

598
sui erga

aptum tati excitandae, fovend, promovenda His paria dicuntur de libro, plum traduxisse.
lus
:

exem-

Saulus

maximam
ddit,

Synagogam
si

studi*

cui tilu-

significationem

domos

pervesligans,
lateret,

quis

hinertrium S. Ptri; sive Recogniliones S. Gie* attamen mentis, qui vanissimis rbus refertus est;

forte Christi Jesu

prcepta sequens

eumque

per vim extractum minis, vinculis, carcere cogebat

Chrislo discedere, et viros mulieresque in Synagogas

quibusdam Patribus commendatus.

ut primo

Fieri

enim

potuit,

bon

fide

quodam

Ptri

amalore

et disci-

compulsos abripiebat ad supplicium.

acces^ pulo descriptus; corruptus deinde ab Ebionitis

Sub idem tempus

elapsi Hierosolymis fidles, at-

sione fabularum

eam fidem

amiserit,

quam primo

obti-

que abacli Judaorum

distinnuerat; nunc autem quia nativa ab adjectitiis libros istos omnin abjicimus; valemus,

quocumque
ver

irent,

saeviti in varias Jud partes, novam legem divulgabant Saulus

:

guer non

cdem

spirans, obtentis principe sacerdotum

sibi

quanqum slent res monium corrobort.

perpauca, quas Tradilionis lesti-

lilteris

ad Damasci Synagogam, sumpsit

quos in-

venisset nova3 secl addictos, Hierosolymam

VI.
inscriptis.

adducerae

ARTICULUS
De
Epistolis beali Pauli

cere. Hujus rei causa profectum initio

vulgaris,

anni 55,

nomine Pauli

de Epistol adHebros separalim dicere velimus, qu prolixiorem tractationem postulat, hoc

Cm

jamque Damasco propiorem coercuit Deus , atque ad se attraxit insigni miraculo omnibus nolissimo, quod in Acta cap. 9, 22 et 20, rclalum est. Damasci ab Anani sacrobaptismate ablulus
in

Arabiam
Da-

loco,

qu

Pauli

nomen
;

pra) se ferunt,

exponendas
epistolis

se contulit, Epist. ad Galat. cap. 1, v. 17; deinde

m unum
nomen

colligimus

est

euim cteris Pauli

mascum
citi,

reversus in Synagogis Jesum Christum tan ta

inscriptum, excepta ad

Hebros

data, quai in-

vi prjedicavit, ut

Judan pudore

suffusi

atque odio per-

scriptione caret. Antequm ver quidquam de Epifeeimus hactens in stolis conslituatur, pauca, ut

quod conlradicere non valerent, ejus necem coab Aret rege

gitaverint. Quocirca Pra?fectum urbi

Evangelia, de Pauli vit et factisvidendasunt.PauIus,

constitutum adeuntes impetrrunt ad portas urbis custodes poni, qui egredienti

discipuli irrilum l'ecerunt

primm Saulus nomine, originem

gnre tribus Benjamin
alque ob
,

duxit ex Hebraico

manus
et

injicerent;
;

sed

natus in Tharso Ciliciae urbe,

civibus annumeratus,

Judocorum consilium

nam

eam rem Romanis

inclusum in

cisL

magistrum,

mnibus demissun
v.

utipsemet Actor., cap. 22,

37,
S.

v. 3,

Populum,

et vers.

pra3senti periculo sublraxerunt, Actor. cap. 9, v. 25,

Tribunum alloquens afrmavit. Non sum ignarus

in

et epist.

2 ad Corinth. cap.
venit,

H,

32 et 35.

Illinc

liieronymum Comment,

Epist. ad Philem.,

et

Hierosolymam

triennio

postqum excessent,

apertis in altero loco de Script. Eccles. dicere

Pau-

Pelrum visurus eodem regressum Samari, cm jam

lum totamqufc Pauli familiam parvo Galil vico, Giscula appellato, se Tharsum rcpiss, cm Galita regionem omnem Romani vastrunt ; sed neque salis
inlelligo

manuum

impositione in Christianos Samarias Spiri

;

tum sanctum de clis evocsset

Christi discipulos adjungere,

cmque
i

vellot se

ad

il I

relrahebant se ab

quos graviores cjus senlenti auctores habeat,

exordiatur
;
:

homine veteris

inslituti, ut

putabant, tenaciorc, alque

cm Paulus ipsemetin concione

vir

Ego sum

osore fidelium; sed Barnabas mulalum Sauli

testatus ad Auostolos adduxit,
|

Judus natus
se civem

in

Tharso Cilici

et post concio;

animum quem Pelrusquindecim

nem

qui dixerat mult

Romanum nalum respondeat tribuno summ se civilatem consecutum.

Galiloca;

dies hospitio excepit. Dei zelo incensus cpit deinde

vehementer ade de Christi lege ad Hellenistas dicere,

ut

Iterm nescio' quam

fuisse

vastationem in causa

gravem

in se

eorum invidiam
unde
et

concilril

propler
fra-

Hieronymus

velit,

quare Pauli parentes Giscala

quam, cm ad necem qureretur, Csaneam

iribus perductus est
;

aufugerint.

Non enim
:

nisi

Pompeius Romani exerciille

Tharsum missus para-

ls imperator, vel Titus

regionem illam depopulati

Paulo jam vit funclo,

tum

sibi

exitium declinavit. Evangelium in Cilici,

fmgi possunt

sed iste

postea in Syri trs annos docuit; tum rediens Thar-

long ante Pauli nativilatem in

duxit. Erat

eum locum

copias
7,
|

sum un eum Barnab Antiochiam

perrexit, ubi pri-

enim adolescens Saulus, Actor. cap.

irahebatur ad necem, neque
;

mum Christianorum nomen discipuli

gebatur enim
discessit
in

oblinuerunt

au

cm Stephanus
non
civis

videre

dies

(idelium numerus.

Anliochii

Pornpeii setatem potuit

quamobrem
privilegio,

Giscala

Tharsum

uterque anno fer

allalurus

eleemosynas Anlioaltulit

est traductus causa vastitatis.

Natus est autem

qui Tharso

chenorum

Hierosolymam, atque

quo

Romanus Augusti
erat

tum
\

tempore Claudius discipulos Domini exagitabat; qua

de causa neminem Apostolorum
vidit,

largitus
Julii

Romanam

civitatem,

cm Tharsenses
studiorum causa

assumptoque
rediit.

Caesaris

partes contra Cassium amplexi fidem

Joannc, cui cognomen erat Marcus, viam

liochia
lii

An-

tenuerunt.

Saulus

Hierosolymam

missus

Ptre, ibique Gamaliele Phariso prace-

Sauumet Barnabam ad Evangeministerium Spiritus sanclus advocavit unde naessent,

;

cm

ptore usus tanlm profecit in legis doctrin,

quantum

quiingenio et industrie' plurimm valuil, tantoqueincaluit zelo Judaicae legis, ut in

Cyprum ad fidem perduxerunt proconsulem Sergium Paulum, quo potuit fortass etPaui nomen
vigantes

Slephani necem et ipse

vestes cuslo-

accepisse Gentium Apostolus, qui usque tum Saulus

conspiraverit,

omniumque lapidanlium
post

appcllabatur
cas

nam
in

et

tum primm Pauli nomine Lucap. 13, v. 9. Post dissemi-

diendas receperit. Excitat

Stephani

mortem

Saulum vocat, Actor.

gravissim contra Christianos Hierosolymitas tempe-

natum multis

regionibus Dei

verbum Antiochiam

,,

399

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
Hierosolymam
fratri-

SS.

BIBUORUM.
,

400

reversi, ablegati iterm sunt

esse scripluras

nisi

hoc valeret? Quse enim missse

,

bus, ut ab Apostolis et presbyteris sciscilarentur de

sunt epistolai ad Ecclesias

publicis in conventibus

legalium cremoniarum observanti, de qu gravis-

primm sunt
propiores

lectoe;

postea extractis exemplaribus ad

sima nuper qustio excilata seditionem fecerat.

Tertim tune
fer 51,

venit Paulus

Hierosolymam anno

alias; demm ad fidles omnes pervenerunt; ubique magnus habebatur honor apostolicis litteris,

quem annum

plan indicare videtur Aposto-

ubique

summo

obsequio recitabantur in ctu un curu

lus idem, Epist.

ad Galat., cap. 2, qui post annos

itinere susceplo in

Evangeliis, atque

animo ad religionem inlento audie-

quatuordecim ab altero

eam

ur-

bantur.

bem, quando
ilic
lio

Pctro receptus est bospitio, se iterm

Quod ipsum et contigit epistolis ceteris, quas Apostolus ad Timolheum, ad Titum, ad Philemonem

profectum narrt. Absoluto Apostolorum conci-

inseripserat.
possit,

Quomod

ergo suspicio
sit,

unqum esse
Patres

Antiochiam

cum

Barnab, Jud et Sil remigravit,

ille

ulrm Aposloli

oratio

an ver alterius, qui

fefellerit?

paulque post se Barnab sejunxit, cm

vellet

se

Apostolum mentitus Ecclesiam

,

Marcum sociare sibi, quem Paulus nolebat in consortium suum recipi. I laque dirempt cum Barnab socielate, et Sil adhibito socio, eum in Asiam studium Grcarum Ecclesiarum revocavit, et tamdi delinuit,
quoad quartm Hierusalem
repeliit

Origenes, Irenus, Tertullianus

nius,

Eusebius, Epipha>

Hieronymus, Augustinus Ebionitas, Encratitas,

,

Severianos

Helcheseitas

Marcionitas

Manichoeos

vel tolum Apostolum, vel

qunsdam

Apostolici scriptt

anno 58

delatis

partes

locumve

rejicientcs
,

confulrunt

constanti
,

rursm eo eleemosynis, quas collegerat. lllc ut venit, in templo captum, atque manibus Judorum
ereptum tribunus Lysias vinclum calenis ad Felicem Judde prsidem duci jussil, qui traditum sibi Csaraese in vincuiis

Ecclesiarum testimonio
quibant, necesse est

quod qui non

suscipit

in-

omni

religionis suai

fundamento
ea Apo-

careat, et vel de ipso bono,

quod approbat, rationem,

cur
stoli

ita

approbet, non queat reddere.

Qud

si

habuit biennio, neque emisit homi-

Pauli doclrina est

nem
daeis

innoxium,

quem

sperabat pecuni

empturum

li-

quis neget esse

qu divinam? A
,

in epistolis continetur,

Christo Jesu

is

didicit

bertatem, eliamsi ipse magistraluabierit; sed,ut Ju-

qure fidles docuit; Spirilu sancto officium olficiique

rem gratam

faceret, dijudicandiun Portio Festo

in su

partes sibi commissas accepit

cum
;

Apostolis quid

successori reliquit

locum anno C0, magistratum

Judsci convenerunt

crederet

quidve sentiret contulit

vires

ipse
in

unus supra
amplificand
laboris
,

ingresso. Festum, tridu postqum in provinciam vnrt, ascendentem

bumanas
Ecclesi
,

tantm

elaboravit

Hierosolymam

quantum multi conjunctim homines

,

graviter de Paulo conquesti. Prses C;esaream redux

palientissimi

quolibet

humano

auxilio

freti
;

non

Paulum

audiit; sed

cm Hierosolymis judicium

fieri

potuissent

divinits

uno verbo loquebatur

igitur et

consliluisset, Paulus ad

Csesarem provocavit. Lapsis

sed subinde Romain

Dei prsesidio communils scribebat.

Cm

ergo ini-

diebus aliquot coram rege Agrippa causam quidem

quum

sit

non credere Paulum

epistolas, ut ncessitas

suam

dixit

Apostolus

iler in-

vel opportunilas tulit, scripsisse; iniquius erit

non agno-

gressus est. Naufragio ad Melitam insulam facto, 1res

scere conscriplas divinofaventealque afflante Spirilu.

menses
bienni

in e insul mansit,

qud procellosum esset

pervenit
:

Quamobrem
rela,

velus

illa

Ebionitarum de Paulo que-

mare, atque anno 61

Romam

inde post

Apostolum neque
viderit
,

esse,

neque

dici, qui

Christum
,

moram

abiit, et sive in

Hispaniam

discesserit,

non

qui divinas legi contraria docuerit

qui
vitae
,

sive Asiam, Grciamque iterm luslraverit, quod salis non constat, certissim cum Pelro Romain rurss advenit, ibique securi percussus anno fer 65 glorio-

pnetext causa traducendi genliles ad

novum
,

genus

novamque

Chrisli

disciplinam

sabbatum

cireumeisionem totumque
privaverit, velus illa,

Mosem
in

dignitate, et vi su

sissimo martyrio ad

Deum

migravit,

cum quo

labori-

inquam, Ebionitarum querela,

bus defunclus, et solutus corpore conjnngi vehementissim cupierat.

quai e speclabat,

ut

Paulum

invidiam

contem-

ptumque adduceret, hominum

,

erai

non aperta modo

His de Pauli vit breviter

dictis
,

quantum

fieri

potuit,

divina

consilia

ignoranlium

verm etiam ratione

est

ad epistolas reverlimur ab eodem gentium

,

abutentium.

Quare enim Apostolus non appelletur

vir,

Aposlolo scriptas. Sunt autem quatuordecim

,

si

et

eximius
Cliristus

ille
,

quo instrumento potissimm usus

et

quam ad Hebros ddit in hune numerum includamus, aliae ad Ecclcsias, alice ad singulares bomines datas; tredecim nomen Apostoli in ironie gerunt; dcima quarl nomen abest quam ideirc in bac
,

ut

Judos

genliles in

unum Ecclesi
sed anlequm

corpus conjungerel; nec

modo

usus

est,

uteretur,comparavit, aptavit,
indidit?

effecit,

eiquevim
,

omnem
et veri-

Erant

et Pauli setate invidi

homines

explicatione nostr non complcctimur.

,

Iarum ver

tatis inimici

neganles Apostoli

nomen

atque officium

omnes esse omnium Aposlolum scriptorem esse divinas, omnium summam exstare auclorilatem san
efficitur

ei convenire, qui Christum magistrum

non habuisset

propterea epistolarum suarum initio se Apostolum

Christo Jesu

ex inscripto nomine

ex perptua Ecclesire

consensione, ex Hasreticorum nota,

qui fidem bisce detraherent
,

quam

ii

subierunt,

slolicum

missum teslabatur et factis sp apomunus sibi collatum esse comprobabat. Im

,

vcl

corrumpendo quid-

ver compulit

el

Apostolos cteros
iis

fateri se

de clo

quam
alio

ad doctrinam suam accomodarenl. Quo enim

vocalum

Evangelium suum cum

communicando

argumenti gnre concludi unqum possel alicu-

jus Apostoli atque apostolici viri genuinas

auasdam

edem Christi disciplina instructum, eodemnue Pr^eeplore informatum quamvis ille .ab
ostendit se
,

401

PROLEG. PARS
oculis

II.

DE EPISTOLIS
jlr

B.

PAULI.
divina sua judicia

402

hominum

jam evanuisset. Atque hc causa

,

est,

lict sibi

secs ac 'Judceis
;

Deus

ruare Paulo

credamus

ut Marcioni Terlulliauus

non

Manichis Augustinus
studio
-Christi

scil

opponebant; se probavit
fidem omnibus
magislris
fecit

patefecisset philosophia tamen ductu Deum divinamque naturam cognoverint, objicientes hoc ipsum

Apostolis reliquis Paulus, ne suspecta fieret de gloriae

,

lurpius esse Judaeis, qui

datum Messiam

ut

plurimm

quam

inierat
,

officii ratio

contemptum

pertinaciter se repulerunt. Paulus

cm

discipulis
:

atque

Ecclesiae

rescsset concertationes et jurgia

utrorumque

vere-

auctoritatis sua3

cur ergo in Apostolis Paulum non

Apostoli ipsi in
?

retur autem, ne

si

longis processum esset, gravissi-

numercmus, quem
et

suum receperunt,
Ilaque
si

mum malum

curari amplis non posset,

tumultum

diguum
si

cui crederetur putrunt

Aposlosi

compescendum
populum
non

censuit gravi et concital, pne dixero,

lus fuit,
stolos

cum

Apostolis doctrinam conlulit,

,

Apofieri

Epislol, qiue utrosque ad silentiumeogerct.

pras alio gloriandi

Neutrum
;

comprobatores lcgalionis suas babuit

,

qui

causam habere ostendit

polest

ut
?

dominiez

legis

alina aut
,

senserit aut

gentiles naturae vi et philosophiae studiis abusos

scripserit

Hoc

igilur

modo

et Apostoli

omnes

qui

qui cognitum

Deum honore
;

privrunt abrepti insan

veteris legis prseceplis novos fidles

id signis confirmante
,

non

teneri, Pclro

inanium deorum religione

scrlores
,

neque Hebracos

legis

de-

docuerunt

divin lege rc-

quibus

illud

divinum beneficium accepisso

cessissent. de quo disputare est allerius loci.

non profuit,
j

oblitis

emolumenti quod percipere ex

Apostolus Paulus igitur divinas Epislolas dedilad Ecclesias atque ad viros divinac legis studiosos, in quibus
j

doclrin legis debuissent.

Ambos

premit

amborum
Jesum
nullis

relundil audaciam, persuadens fide in Christum

juslitiam consecutos, ad
I

credendi atque bonest agendi praecepla conlinentur.

Ese autem sunt ad
afin

quam

et Judccos et gentiles
,

Romanos

una; duae ad Corintbios;

uiiius sua3 misericordia3

j j

sensu Deus perduxit

ad Galalas, ad Epbesios, ad Philippenses. ad Co-

aut studiis, aut rbus quopiam promerilam. Post

k)->senses;duoe ad Thessalonicensesiduoc ad

Timothcum;

banc causam
in reliquis

in

undecim prioribus capitibus actam

ad Titum, atque ad Pbilemonem una, quas non ipse digessit, servalo

gerit,
tatis

qninque posterioribus oplima

morum

prse-

temporis ordine, sed quisquis cas colle-

cepla, et quasi vias tradit, quae et ad

litis

compositio-

Ecclesiarum primm, deinde personarum dignivoluit.

,

nom

et

ad inofensum vivendi institutum ferret.

gradum e dislributioneostensum
Cbrysostomus,
et

Ut enim

Epistola sublirais est et

difficilis

vehemens

obscura tamen et

in qui t

Theodoretus

Prophetoe non
in

ad inlelligcndum propter
aliis inlractis

magnam rerum ubeF-

latis ratione habita dispositi in

canone sunt, neque

sel qui in

lalcm,

quarum
al vira

alque amputatis alias pro-

Psalmis Davidicis collocandis temporum servalus est

gradus, quibus David conscripsit
;

perauctor
test
:

atiexit,

ex quo fluens esse stylus non pohabet

,

unum

maximam

tolumque apostolici

volumen omnia compegerunt

de catsis
litteris

vel arbitrio veljuslis

:

animi iinpcium spirat compressa et contorta oralio ad

dialeclicae leges composita, estque

unum

alteri

preposuerunt
scriplionis

sic aposlolicis

sermo omnin
sit

effi-

accidit

pro

tempore non

esse

cax atque nergie plenus

et in

quo mira

ad per-

dislribulas. Conslabit

enim

cm ad singularum
lum altcram
,
,

Epi-

movendum
inquit
,

vis.

De bac

Epislol potissimm locutum

4

slolarum explicationem ve.olum erit, primo loco pri-

Petrum dicuntepistohiesua secundaacap.

3,

v.16,

mam

ad Tbessalonicenses
,

deinde ad
,

Paulum

scripsisse de

Iris

in quibus sunt

cm qudam

Galalas

ad Corintbios utramque

ad Romanos

ad

difficilia

intellects,

qu

indocti et instabiles dpravant,

Philomonem, ad Philippenses, ad Colossenses, ad Titum, ad Timolheum ad Epbesios Apostolum litteras

,

sicut et cteteras Scripturas

ad suam ipsorum perditionem.

Corinlho banc lilleram Paulus scripsit et quidem,

misisse. Ide ver,

mas

babuit in canone, qud

qu ad Romanos sciipta est, pricm caeleris Ecclesiis il-

postqum binas ad Corintbios miserat. Corintho

psisse cerlisrationibus efficitur, seu
conissa3 Ecclcsia

scri-

qud Piib dia-

luslrior

Romana

sit,
;

quum

videtur et primas in cain collatione reliqua-

none Epistolce dari

quod eliam

porlus Corinthi) deferendam dederit, seu quod

Cenchrarum (sunt enim Cencbroe Caium

v. 23.

rum Epistolarum spectatum est, ut nimirm ea preecederet, quam Ecclesiae quasi nobililas postularet. Nos
tamen paucis
slolas
iis

hospitem suum nominet cap. 16,

Corinthi babitatorem, utexcap.
1

Caium utique

Epist. 1 ad Corinlh.,

adnotalionibus, quas in singulas Epi-

componere volumus, non temporis ordinem persequemur, neque recedemus Graecorum omnium et
Latinorum codicum
dio ab Epislol ad
fide;

sed facto explicalionis exor-

v. 14-, apparet; seu qud salvere Romanos jubeat nnmine Timothei, Sosipatri, Caii, atque Erasli, quorum primi duo Apostolum Achai Hierosolymam deduxerunt, reliqui Corinthi morabantur; seu qud cap. 15,

Romanos percurremus ad

esteras.

v. 25, indicet se

Hierosolymam

proficisci

eleemosynas

Ad Romanos,
stolus scripsit,
ferri

sive ad

Romanam

Ecclesiam ex Ju-

allaturum.

Jam ver

constat Apostolum Epheso egres-

daeis et gentilibus in

un Christi

fide conjunctis

Apo-

cm earum nalionum
;

altra alteri prae

conlenderet

et

quoeque sui causa lucemveritalis

sum per Macedoniam alque Acbaiam perlransiisse, dm ad urbem Hierusalem iter inslituit Actor. cap. 19, v. 21, cmque in Macedoni aliquantisper con,

sibi affulsisse

arrogaret. Judsei gloriae sibi tribuebant

stitisset,

in

Gra3ciam

venisse.

Tum

enim

trium

legem, et prophetas olim Deo datos, se Deo vero

mensium moram
cap. 20, v. 2 et 3,
vel initium

Corinthi fecisse

creditur, Actor.

debitum cultum

praestitisse

sibi ideirc saepis

pro-

quorum

spalio prop finem anni

in

57
se

roissum Messiam, qui et ex Judaico gnre traxit ori-

58, priusqum

sanctam civitatem

ginem. Gentiles contra eo ipso se efferebant, qud

conferret, ad

Romanos

scribere opportunum censuit

, ,

403
lteriim

DE DIVINITTE ET CANONICITATE
hanc Epistolam scriptam esse post binas ad

SS.

BIBL10RUM
,

m
,

non eloquentiae

qu polleat
:

.Corinthios

jam datas litteras, facile est inlelligere; quandoquidem in 2 ad Gorinth. horlatur Paulus, ut
egcstalem, qui Hierosolymis sunt, cl inonetcap.

nem
tiyc

posse tribuere

populorum conversionam Deus non human sapiencrucismun-

vi, sed per slultitiam pra dicationis

pecunias colligant ac seponant ad levandam sancto-

dum
sis
,

ab errorum tenebris ad veritalis luccm traduxit.

rum

llc occasione scribendi sibi data,

de multis

aliis

eau-

15, se tertium ad eos venlurum.

Cm

ergo

in

Epistol

de quibus vel audierat Stephan, Fortunato

,

ad Romanos dicat se propemom colleclam pecuniam

sanctis Ilierosolym minislralurum, quain
et Achai

ab Achaico
thiis sibi

qui Corintho advenerant

vel

Corin-

Maeedones

qutesilum erat,

sermonem

producit. Repre-

paraverant, jam tertium Corinthum vn-

hendit primo acriter, qud incestuosum in socielate

relinerent
;

rai

unde elCorinlho diaconissam

Phbem Romam

qud
,

alter adverss allerum

injuriis
,

de seculari-

ablegavit; scriptore usus estcui

ut ultime- capite legimus, et

nomen eral Tertius, groocum sermonem adhi-

bus negotiis
judicio

de

de fraudibus apud iniquos

respondet
,

contenderet.

Tum

ad propositas

buit

Romanis omnibus notissimum. Missam ad Romanos Lilteram consequitur in canone, qu ad Corinthios primm missa est Epheso;
non autem
Philippis
,

qustiones de matrimonio
tis
;

de clibatu, de idolothyquacsitis se in prse,

postea loquitur de

nunqum
,

dicatione Evangelii vel lucro

vel glori

de Christia-

ut

quaidam grca excmplaria

,

prceferunt;

banc Apostolum misisse

cm mox

in

norum omnium in unum corpus conjunctione, de postrem cn ChristiDomini, de prparatione, quam

Christi

Macedoniam

csset migraturus ex 16 cap., v. 5 et 8,

:

Domini corpori participantes affermit, de ve-

pcrspicu concluditur

Veniam autem ad vos cm Ma-

lando mulieribus capite, de gratiarum sancti Spirits

dislribulione, decharitntis preestanti, de linguarum do-

cedoniam pertransiero
ergo tum erat,
constituerai;

nam Macedoniam

pertran&ibo...
:

Permanebo autem Ephesi usque ad Pentecostem Ephesi

ubi usque ad Pentecoslen
,

no, de oralionibus

communi

lingu dicendis, de veri;

manere
MaceSa-

tate Evangelii et resurreelionis Christi Jesu

totumque

Macedoniam autem

et Philippos

doni urbem nondrn

lutant

altigerat.

Scripsit prterea
:

sermonem absolvit, roganseleemosynascomparari, et sequm primm ad eos venturum promittit.Pereosdem

1res discipulos, qui paul ante attulerant quid novi esset

Aquilae etPriscillae hospkio exceptus ibid. y. 19

vos
in
et

apud quos

Domino multum Aquila et Priscilla.... hospit.or. At Aquilam et Priscillam Rom

Epheso
igitur

Corinlhi, Epistolam misit, ut in fine significatum est.

Claudii edicto pulsos Ephesi reliquit Aposlolus, Actor.

cap. 18, v. 19;

beret Paulus

Antequm primam hanc Epistolam Corinthiis scriin Macedoniam Timolheum miserat

,
:

Epistolam conscripsit,

quapropter
grsset
,

illc

redeuntem

si

forte

Corinthum remiaccipiant. Ipse

et quidem aliquandi ante Pentecostem anni 57. Hanc primam non esse Epistolarum quas ad Corinthios Apostolus dcderit quidam ex eo suspicali sunt,
,

commendat

ut in (idem

suam

ver propter exeilatum Ephesi tumullum Demelrio

qui argenlariam et qiucslum faciebat ex argenteis Diana delubris, sibiinde esse

qud cap.

5, v. 9, dicat

Scripsi vobis in Epistol

Ne
ad

commisceamini fornicariis; sed

alterius, prseter duas in

cm nemo veterum
,

grandum
suo

in

Macedoniam

excedendum putavil et niiibi cm Timolheum rece Macedoni

;

canone inclusas

littene

pisset, alleram ad Corinthios, scripsit Epistolam tani

Corinthios meminerit

necesse est san Joauni Chry,

qum Timothei nomine. Equidem

sostomo assentiri
scribebat
,

Apostolum non aliam

sed

quam
:

Epistolam notare voluisse ac

in

si

dixisset

Apostolus rursm Corinthiis conscripsit Epistolam nam ab initio ait se statuisse pris quidem Corinthum
venire,

Quandoquidem nuperrim
ne cum
fornicariis

hc Epistol scribebam,
illud pelo,

commisceamini; non

thum

reverti

tum in Macedoniam pergerc, ilerm ver Corinsed mulalo ob novas causas consilio
;

ut gentilibus fornicariis

omnibus longis

discedali s;

cm Troadem

ivisset

et Tito
in

sed lratribus, id est, Christianis scortatoribus.

initio

Ab

animo, relicl Troade

Macedoniam

non invento angeretur abiisse; qu iri

autem ejusdem

capitis

monuerat vitandos
,

forni-

reprobatse null
hensione dignum.

levilalis
Titi

alque inconstanli repre-

carios, et de

medio tollendum

qui Patris uxore ad

fecerat.

adventus in

eam provinciam

> y

scortum abutens rem detestabiliorem

ret

alque accessus ad magistrum Pauli animum sedavit

Causa qu Apostolum movit, ut Epistolam mitte,

percepiamijue consolationem discipulus auxit, significansquid Corinlhi agerelur, et qu cupiditate

stoli sui

hsec est.

Nuper acceperat Slephan, Fortunato

Apo-

alque Achaico, qui Corintho ipsum Ephesi convenerant , atque familiaribus Chloes concerta tiones inler
Corinthios excitatas esse
,

videndi tenerentur. Delulit autem inler cae-

cm eo

Apollo Judacus

quosdam Corinthios non quo animo ferre Apostolum contra datam fidem, itinere allorsm sutera Titus

Christianus factus, advenlsset, habuissetque concioncs,

scepto

adventum suum

distulisse

detulit

meestuo-

postqum ipsernet

illinc dicesserat. Distractis

alii

sum
tales

Fidclium consortiodepulsum,

animumque con-

enim

in

partium studia Corinthiis,

alii

Pauli,

alii

ferendi pecunias ad

ab Apollo,

Ptri partibus slare se profilebantur,

periculi pl-

paratissimum

sublevndas sanctonim necessideclaravit. Quapropler Paulus

itertim
se ribere

quod non modo odiosum, verm etiam

censuil

optimum

fore ad Corinthios

num

Apostolus igitur per Epistolam illud partium sludium casligat, monens non huic , alterive
erat.

studiis eoipso loco,ubi Titus se de Corinthiorum defensionem sti certiorem fecerat. Itaque primm

homini quempiam addictum esse debere, aut posse ^edChristo; mmislrumque non sibi, non scientiai,

liabet,
Il priore

data qud reclipsos non convenerit; eliamsi

Kjpistol

novam

prasenti

su

gratiar

, ,, ,

405

PROLEG. PARS
enim se verilum no adventu
illc

11.

DE EPISTOLIS
:
f

B.

PAUL1.

406

inire, eosque arctis sibi conjungere prqposuisset

dicit

Apostolicis prceptis abstraxissent. Item in

Epistolis
lermisit
suis

omnibus
non prae,

suo mroris

quas
,

Rom

Paulus scripsit

iisesset, augerclque dolorem potis

tur. l'uni laudat et fidem et fidei

quam consolarezelum quem in vi,

vincula

et

carcerem commemorare
:

ause

pro Christi nomine perferebat

stola

nihil

autem

in

Epi-

tando corrupto homine tque incestuoso oslenderant,

permiltcns, rogansquc veniam dri pnilcnti ducto,
\

ad Galatas de vinculisloquitur; non igiturRom,

esset in carcere detentus
lis
,

cm
!

Galatarum vanitatem
17,
;

atque
Tinit in

in

fratrem recipi. Deindc de ratione

quam

tc-

exprobravit.
in Epistoke

enim verbis
:

ultimi capitis vers.

nih molestus
sit
,

Evangelii niinisteiio, se purgat omnibus, de

elausul

Nemo

ego

Hignilate,

de

ofiiciis,

de virtuiibus
in

de laboribus mi-

enim stigmata Domini Jesu in corpore meo porlo

non

nistrorum Christi plura

nnum

conferens. Macedo,

Romanis

vinculis se constrictuni signifient

sed cru-

num exemplo

Corinlhios provocat ad liberalitalem

cis Christi

onerationem, verbera, vexationes, adita in

quoc ex la:lo bilarique

animo

proficiscatur.
,

Pseudo!

vices atque exhausta pericula paucis perstringit, quse

Apostolos, qui Corinlhios seducebant

alienabant
,

eosque se

manil'estissima indicia sunt Aposloli

imaginem Christi
doc1

multis verbis iuseclatur; utque luealur di|

expressam
I!

pr;ie

se ferentis
et

et relinentis magislri

gniiatem suam, nequit

et

quin de se prseclre loqualur,

trinam

quemadmodm

postea in Epistola

ad

suasmet revelationcs, perpessiones, acrumnas, solI

Corinlhios cap. 4, exposuit.

liciludincm et coniniodorum

omnium oblivionem
loquilur, ut

prse-

dieet, velul qui laudem ex ben actis, et donis divinis gloriam qurereiet.

provinci Asia3 Minoris,

I!

Argumentum Epistol islud est. Cm in Galati primm post suum Barnab

v.

Tandem

virum de,

secessum anno 51, Aclor., cap. 1G,

ibid., cap.

6,tum anno

54,

cet ietum auctoritaL;, sibique nec conslantiam

nec

18, v. 23, Paulus

verbum Dei

docuisset,

firmitatem desse proiitelur,

quam ofcium

illud

suum
in

eumque populum ab
csset,

idololatri ad

veram ldem revo-

desiderat. Epislolam Tito iradidil, qui p'erferret, cui

et

duos socios ddit, quos nomine non compellat

,

nuntium deinde accepit post paucos annos subversum pen fuisse falsis doctoribus dificium, quod
ipse

capile octavo. Philippis fortass scripla est

:

clar

construxerat.

Perlurbavcrant enim Galatarum

Macedoni urbe prop auuimnum ann 57 nam in Maccdcni scrij tam e.sse, salis, prceler ea quai dixiius,

animes,

et perverlerant obtreelantes nullius frucls,

utililtis,

emolumenti

fore Evangelii

usum,

nisi

cum

indicare videntur veiba versiculi 2, cap. 9

Scio

Evangelii praiceplis lam circumeisionis

qum

lotius

enim
glorior

promptum animum veslrum

apud Maccdones.

pro quo de vobis

Mosaicai legis pracepta conjungerentur. Inhrmabalur

autem inde Pauli auctoritas,

,

qui contraria suaserat

,

Deinde ad Galatas Epistola sequitur

quas anle pripluri"

inam ad

Gorintiiios missani

data

creditur ut
et

adducto in suspicioncm atque invidiam homine qui neque Apostolic eniteret dignitate, neque Christum
vidissel

mm

anno circilerSG ex urbe Epheso, unde

a t'a ni

unqum

neque e

in

re Apostolos cleros

esse Latin

qudam
1

inscripliones
,

innuunt.
,

San
,

consenlienles haberet. Paulus fallacias veritati ante-

Apostolus in

ad Corinth.

cap. 1G
,

v.

1 ,

nioncl

ut

poni minime passus

quo stuabat

divinai charitalis

pro sanclis elecmosynascolligant

lati proceepcrat
:

sicut Eeclesia:
,

GaG et

incendio, et fals accusatione vehementer

commotus,

ad Galatas autem cap. 6

et

v.

ipsemel

manu

propri

nullo accersilo notario, Epi-

10, scribens

monet bona cum magislris

et

doctoribus

slolam texuit,
Christi

esse

communicanda
;

ben agendum erga domesli-

in qu primm totis viribus se verum Aposlolum esse, nec minus acPetrum ad pra>

cos

fidei

quibus verbis Christianos Hierosolyinilanos

pietali

dicationis officia designatum

cum

vocatione divin

ab Apostolo

Galalarum commendalos
illi

inlclligi

lum

factis

confirmt

suque sinceritatem doctrinal

teslificatione

potest. Tlieodorelus pracipuc sentcnlix

tur, quae

advcrsa-

cterorum Apostolorum
dit, se

comprobat. Ad-

de loco et lempore scriplionis communior

e usque compulsum necessilate veluti qudam,

,

est et probatior,

ralam.
vers.

mavultque Rom ab Apostolo cxaVerm Paulus ipse indicat in 'EpisloJao iiiitio 6, paucos admodm antc annos se cxplicalam
:

propter Evangelii dignitalem

ut

Petrum

prae incon-

sideranli atque infirmilate gentjliuro consorlio se

subtrahentem

et cteris

cxcmplum sceedendi dan;

Galatis fidei vcrilalem

quare miralur lam brevi tem-

lem Antiochi coram omnibus reprehenderel

sciliect et

haie

pore corruptos malo cultu pravisque opinionibus docIrinam se traditam deseruisse

citb transferimini
:

complecli in Epistola sua voluit, ne fortass

,

Miror qnbd

sic

tam
,

Ptri facto falsi doctores

qui de Paulo obloqueban-

ab eo qui vos vocavit in gratiam

Cliristi

tur, preejudicia sua aut prtexerent, aut tuerentur.

in aliud

Evangetium. Hortator autem fuerat, et auctor

,

Multis deinde ostendit Christianos veteris legis servilule per (Chrislum

Apostolus Galatis

ni Evangelio crederent

anno 51,

et

ereptos, assertosque in uUoruin

ilerm 51, ut crgo illamtemporisbrcvitatem retinea-

mus, quodinterverilatis manifestalionem atque inductionem errorum intercessit, necessc est ponerc mult
anle per banc Epistolam reprehehsos Galatas evitalis,

Dei liberlalem ab omni Mosis pracepto soulos esse debere , neque sub infirma atque egena elemenla subjeclos

qum Apostolus Romani perrexerit quoniam anno tantm Cl Paulus Romani venit niiranduni autem ade non fuisset si decem prope annorum spalio
,

quibus primm expositis ad su defensionem ; deinde quibus rbus abstinere debeant, quidve pra3stare Fidles Christum secuti ad reclam morum insti-

lutionem brevi sermone comprehendit.

malis suasionibus

pseudo-Apostoli quidam Galatas ab

sios

Quinto loco posla in canonc est, quam ad Ephehabemus Epislolam consci iptam Rom , ni^

, ,

407
Paulus esset
cap. 3, v.
1
:

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
in vinculis, ut illa ter repetita dclarant,

SS. BIBLIORUM.

408

v. 9.

Spis deinde e redierat

sibi
,

omniumque animos
lulit,

Hujus

rei grali

ego Paulus vinclus Christi

A, v. 1
:

ade devinxerat

ut quotiescumque occasio

Jesu pro vobis gentibus. Cap.

vos ego vinclus in
tione
,

Obsecro

itaqite

suam

ii

erga Apostolum volunlalem testatam fccerint

significationibus.

Domino

ut digne ambuletis vocaull.,

non dubiis amoris atque ohscquii

qu

vocati estis.

Et cap.

v.

20

Pro quo

Romoe

inler caetera

cm primm
bis

captivus delinebaejus et

legalione fungor in calen....

licet

Sed quia

bis,

anno vide-

lur, missis largitionibus neccssilati

commodis

Cl et 65,

Romani

abiit

Paulus, qusestio est utrm

cousuluerunt,

quemadmodm

Thcssalonic agenli

in

primo an secundo adventu Ephesiorum Ecclesia

lias

olim subsidia miserant, cap. 4 ad Philip., v. 16. Romse

igitur

curam per
persuasit,

litleras

gesserit.
in

Nonniillos

quidcm

cm ab Epaphrodilo Philippcnsium
eorum
declarare,

legalo

mu-

cm primm
,

urbem venit,
,

scripsisse

nera accepisset, vellelque gralum

liberalilali

nomen

tabellarii

qui epistolam detulit

Tychicus

animum
lim ac
i

eumdem cum
vitse

litteris

dimisit, sta-

quo usus Apostolus

ses in primo ilinere
itinere

est legalo ad Colossenses.

Apo-

ille

gravissim infirmitale convaluil, in

qu

stolus autem, inquiunt,

Tychicum
;

misit ad Colossen-

propter opus Christi in

teras

periculum incideral. Litofficii

,

Romam
bis

islum ergo et in primo

autem deferendas ddit

fruclu

benevolenlia, et

ministrum adhibuil, qui ad Epbesios scriplum

charitatis plenissimas,

multa loquens et de vinculorum

,

suum

perferret.

Sed ab
:

verum qudam ex parte

suorum
ranli
lilalis
,

de laborum

alque arumnarum tole,

non tolum

dicilur

nam

eliam

cm Paulus

iterm

de Christi Jesu humilitate

quidquid sentirent,

lotius verie

bumiPliilip-

conjectus est

Rom

in vincula,

secum babebat TychiTychicum

j

exemplo, ad quam quidquid agercnt

et
re^.

cum, quem Epbesum

autem misi Ephesum

misit, ut in sccund Epistol

:

penses,
Inler
|

ocare deborent.
prxslent, et

ad Timotheum anno 65 scripla legimus

,

hc

hortatur, ut veros se Dci

filios

cap. 4, v. 12. Credibile

autem

lanqum luminaria
j

inter perversa; nationis homiiies

non

est

eodem tempore ad utramque Ecclesiam Cosiculi et

cniteant. Praesidium dat contra Judaicoe legis doctores

lossensium alque Ephesiorum Apostolum scripsisse.

Epistol nimirm ad Colossenses
,

ad firmam
j

cum

Christo conjunclionem
,

ad conlen-

cter
I

lionum fugam, ad oralionis sludium

rnodesliam,
sis
i

ad humililatem,

primis vinculis scriptse non

modo
;

Pauli

sed etiam

amorem muluum

constanliam in advcr,
,

Timolhei nomen prfixum babent

inscribitur, solo Pauli

al qiue Ephesiis
;

nomine

est dita

non ergo

nisi

omnes
est

prope vit finem secundo carcere Epbesios Apostolus scripto docuit.

pacem la:tiliamque commendat singulari eorum in se munihcenli bona omnia iis precalur. Dala epistol
,

vacuilatem sollicitudinum
incendit, et

prop finem anni 61, vel 62 inilium; confidcnlem

scire

Huic Epistolae causam ddit animus ipse Pauli semper infixus in eorum fidelium cbaritale
docuerat.
,

enim inquit
fidei

servalum se fidelium

ulililati

et

quos olim

gaudio, ipsorumquemet gralulationi per prolec-

Cm enim multm

ad tradendam Ephesiis
,

tionem suam iterm ad eos, quam cogitabat.

disciplinam Christi allaborsset

eque de causa trs

Sub idem
fraires

fer tempus, paulque post misit epistoscilicet,

Ephesi annos egisset; in Maccdoniam discedens Timotbeo Ephesin Ecclesioe curam reliquit, vere jussit, ne qui
rant
,

lam alteram ad Colossenses, ad sanctos

urbis Colossarum
in

et

eumque

ca-

Phrygi non procul

illic
,

ad populum dicere suscepeaut alienum prxceptis se

Hierapoli, et Laodice, cujus Herodotus, Plinius,

Xe-

contrarium quid

nophon,

et

Slrabo meminerunt. Minime enim conceiis,

datis proferrent,

neve fabulis aut genealogiis intermi-

dendum

est

qui arbitrantur

Colosso Solis in

natis incremento fidei obslarent. Reips

quidem

in

Pauli deinceps notitiam venit, Epbesios pacis et charilatis studiosos, quae

Rhodi insul positoRhodiosColossensium nomine hic appellalos, quoniam inepte prorss Apostolus hc de
causa
etsi in

acceperant relinuisse
insidiis

at veritus

novum Rhodiis nomen

dedisset. Paulus

quidem
ad quos

Apostolus ne tandem

composite oralionis ca-

Phrygi Christi fidem propagaveril, Colossensi,

perentur, aut illorum qui se Gnoslicos jactabant, aut fidelium Judxorum Mosaic legis adhuc tenacium, et
Christi fidem extenuantium,

bus tamen operam suam nunqum prslitit

profectus non erat ; se enim

nunquam visum ColossensiVolo enim vos scire qualem

iis,

Epistolam scribendam

bus

scribit, cap. 2, v. 1

censuit, qu in suscept doctrine verilale constan-

sollicitudinem liabeam pro vobis, et pro

qui sunt

Ut ejus doctrin ardentiorem amorem cxcilaret, eique, quo par erat obsequio, firmis adhrrent dona et gratias eximias commmort quibus
,
,

tiores efficeret.

Laodici,
carne
;

et

quicumque non viderunt faciem

loci

meam

in

cujus

significationcm

quasi

ambigu
vcrbis
,

scriptum esset, ali traxit Theodorelus,

volunlalem,
plicans

et

erant cumulati propter redemptionem

in

Chrislo Jesu
;

senlenliamque scriptoris
dixissc
;

abduxit

ex-

propositam, ac fidem Evangelio prxstitam

stituendvitae praecepta adjungcns,

tum pra>

Apostolum

non

modo

Colossenses

clara omnium Christianorumgenerialqueordiniben in-

se utique edoctos

sed et Chrislianos omnes, quibus

sibi

sermonem

caudit.

agnitus

non

erat

Epistol ad Philippenses tam Pauli,

qum Timothei

enim cm violenla

est ha3C

maximai cur esse. EtPauli verborum expliquibus se videndum

et

nomine
lippi

scripta est ad

omnes sanctos

in Christo Jesu,

catio, qui planis dicere voluit Colossenses, et Laodi-

qui sunt Philippis

cum

episcopis et Diaconibus. Phi-

censes in eorum numro esse,

urbs erat ex prrecipuis Macedonia?, quo se Apo-

non prbuerat, ut Chrysostomus,

grxci ferm

stolus contulit Evaugelium prdicare, noclu monitus

omnes Patres
Il

interpretantur,

tum non consentit cum

sibi esse ait,

pervisum,utinMacedoniamtransiret,Actor. 3 cap. 16,

primo capite, in quo nuntiatum

Colos

409
senss fidem suscepisse,

PROLEG. PARS
eamque
didicisse

II.

DE EPISTOLS
stolus ddit,

B.

PAULI.

410

ab Epa-

fides est; nisi forte

mallemus, quam ad Ephesios Apo-

phr, qui nuper ad se venerat vinctus et ipse in Do-

cum

Marcionitis dicere scriptam ad

Lao-

mino, seque de

iis

certiorem fecerat. Paulus igitur,

dicenos.

Nam

et Tcrtullianus, lib.
:

S advers. Marcion.,

ut oslenderet quanta se consolalio cepisset,

quantque

cap. 11, inquit

Epistola,

quam

nos ad Ephesios pr-

eos charitate complecteretur, quod et fidem, et ar-

scriplam liabemus, hretici ad Laodicenos. San frag-

ctissimam

cum

sanctis

omnibus conjunctionem tcne-

non tam eorum iustitulum commendans, qum confirmans. Noverat siquidem et quosdam esse
rent, scripsit

mentum epistol ad Laodicenos, quod Sixlus Scnensis prsertim edidit, ne esse quidem potest epistola

Philaslrio

commemorala, cm

illam depravalam

ex Judis conversos unitatis eversores,

et

legalium

ab

haereticis dicat Philaslrius,

eque de causa nun;

defensores acerrimos; noverat et Simoniacos circumire tentantes

qum

superslitioso

angelorum

cul tu Christi

Domini majestalem minuere, idque partim ab Epaphr relatu, partim Laodicensibus per epistolam,
rescierat;
tes

legi in Ecclesi consuevisse hanc ver Sixti errorum expertem videamus, atque Aposlolici viri sensibus non indignam. Atlamen quamvis Apostolum

hc non

dedeceat, Pauli non esse eliam ab imperilis

monetide, ut

in

Jesu Christi fide constan-

agnoscilur.

A
;

Pauli scribendi
est,

gnre long distal;

maneant, caveantque, ne inanis philosophi pr-

mull ctiam brevior

inscribitur

qum qu ad Philemonem
e certum argumentum tra-

ceptis de

ciborum,et dierum discretione, de angelo

Chrislo Jesu
,

nullum

in

rum

cultu

Dei

alque

hominum
j

ctalur;

roediatore,

Ecclesique capite divcllantur; decere

omni denique auctoritate semper caruit. Succedil prima ad Thessalonicenses epistola, qu

est,

enim, ut qui

cum

Chrislo surrexerint, solm,

His brve

qu
com-

prima omnium epistolarum

pserit. Ipse

quas Paulus conscric!ar

Christi sunt, qurant, et sequanlur.

enim, anno 52, Thessalonic

;

Mace-

pendium de preclarioribus christian vit capilibus subjicit, millensperTychieum, alque Onesimum, quifi
scripserat

doui urbe Evangelium docueral

excitat

autem Ju-

anno Domini ferm 62.

i'aclurus

dorum seditioneexpulsusBeram venerat, etrurss Ber Alhenas se receperat, Judorum furoreexagi

tatus, reliclis
in

Quia ver epistol finem

tur Colossenses, ut

Apostolus horla-

Bera^

Sil, et

Timotheo, qui deinde

cm

legerinl, Laodicensibus
et pariler
latinis

quo-

Macedoniam remigrrunt. Alhenis discedens Copetiit,

que legendam tradant;

est, ipsi legant,

qu Laodicensium
vos epistola hc,

rinlhum
Silas

ibique poste adfuerunt Timolheus, et

ut in

exemplaribus habelur,

nuper Macedoni adventantes, Actor. cap. 16

vers. 16

Et cm

lecta fueril

apud

et 17. scripsit

Tum

Coriniho primm ad Thessalonicenses

Laodicensium Kcclesi legatur ; et eam, qu Laodicensium est, vos legatis, quibusdam visum
facile, ut et in

Timothei etiam, et Sil nomine (hune auappellal),

tem Silvanum

quos secum comits habebat.

Laodicenam Ecclesiam alias lilteras Paulum misisse. Adduci tamen non possumus, ut ullam Pauli
epistolam ad Laodicenses datam existimemus. Quor-

est ad

Ex quo non
rit,

intelligimus,

quomod

plura exemplaria
ille

Grca, Latina, Syriaca, Arabica error

scripsisse. Alhenis

occupave-

quibusdam etiam probalus, Apostolum Athenis

sm enim

ille

scripsisset, vers.
si

15

Salutate fratres,

enim solus erat Paulus; Corinlhi

et

qui sunt Laodici....,

per epistolam ipsemel salu-

ver
ergo,

eum convenerant Silas,

non Athenis
scripsit.

Timolheus; Corintho

tem misisset? Aut qu accidere potuerit, ut epistola ad Laodicenses nusqum apparerct, cm tamen ad

Constant hc omnia ex

AclibusApostolorum, cap. 18, atque hc ips epistola,

cap. 3. In Actibus vers. 1
:

omnes Ecclesias
stodita,
latini

pervenerit, et religiosissim

sil

eu-

Post hc egressus ab Athe;

quam ad

Colossenses ddit? Ambiguiialem

nis (Paulus) venit Corinthum....

cm

venissent

autem

sermonis

tollit

omnin

grieca loculio, in qu

si-

de Macedoni Silas,
epistola,
solis.

et
:

Timotheus, vers. 5. Item in

gnificatur optare

Apostolum, ut, quam Laodicenses ad se miseranl epistolam, Colossenses legant, quemTheodoretus, Photius, OE-

vers. 1....
:

Placuit nobis remanere Alhenis

veniente Timotkeo
,

El vers. 6
et

Nunc autem
igitur

ad

admodm Chrysostomus,

nos vobis,

annuntiante nobis fidem

et

charitalem

cumeniusexposure; idque Chrysostomus, homil. 12 in epistolam ad Colossenses ex eo evidenter probat, qud Apostolus Paulus non dixerit t^v tt/j AaoSt/.ia, ad
Laodicenses, ut dicere debuis?el: sed
xr,v x

vestram

Cm

Timotheo audsset Thessa civibus afficiebantur,

lonicenses fide non dimoveri, et forti animo mala

sustinere, quibus Judis,

Ao8cxeto s ,

per litteras gralulalus est stabilitatem in fide; in

mealie-

Laodice; Laodice utique scriptam significans. Non sumus quidem ignari Philastrium, Gregorium, et quosdam Latinos Patres Laodicensibus missam
Paulo epistolam credidisse
;

moriam revocans sinceram,

et

ab omni questu

nam

prdicandi Evangelii rationem se usque servaolim data. Hortationes addidit v-

lam, et prcepta

sed olim

eam

falso tri-

hmentes, ut
adversa

omnem

turpiludinem abominarenlur,

butam
12,

fuisse

Apostolo ex Epiphanio,

Hieronymo,
4-2,

ferrent moderat, dolori de domesticorum

Theodoreto didicimus. Epiphanius, havres.

ait,

num.

morte

modum

ponerent, ut

eum
alia

deect, qui

spem ha-

epistolam ad Laodicenses nunqum inter Aposlolicas exstitisse. Hieronymus de Scriptoribus

Ecclesiasticis in

bet futuros

cum

Chrislo hinc ercplos, judicii diem

infixum menti haberent. His

ducend christian
ut de sua in

Paulo iLegunt quidam et ad Laodicenses; sed ab omnibus exploditur. Theodoretus, comment.

in cap. 4 Epist. adColoss., falsam epistolam nominat.

vit documenta interspersit,modsuaviterincrepans,

modlaudans;

effecitquc

demm,

eos

volunlate nihil remissum esse sibi persuadrent.

His ver Patribus, et Chrysostomo adhibenda potis

Hanc paulo post consccula

altra epistola est, no^

41

DE DIVINITATE ET CAN0N1CITATE
pariterutriusqueTimothci,et$ylvanipra3ferens.
a

SS.

BIBLIORUM.

412
Macedoniam
properafeot.

men

Paulus

scripsit,

cm

ipse in

Ardens eos videndi dcsideriumln priore epistolPau cmquc propler occupationum lus signifieavcrat,

concursum prsenti su
pto fidem,

salisfaccrc

non posscl,

scri~

quam

potuit, prneslilit,

potissimm

etaliis
vel*

Difn'cil san est lempus istud abitionis in Macedoniam constituera ex quo cognoscamus unde, clquandoepistola data sit. Ter enim in Aclis ApostoKds legimus Paulum Macedoniam peragrsse, Actor., cap. 16,

causis ad scribendura impulsns. Nonnulli

onim

17 et 20. In primo et secundo itinere non aberat Ti-

priore Pauli cpistol, in qu de judicii die verbafecerat, vel illis

molbeus;

in tertio

aulem prmisil Paulus Timotheum,

iisdem in aiium sensum detortis, vel po-

tis aliis conficlis,

alque Apostololribulis replcverant

si

Actor., cap. 19, v. 22, qui ind Apostolum in Asiam dcduxit, Actor., cap. 20, v. 4, In altcrutr ergo ex istis

terrore animos Thessalonicensium, ac

judicii dies

tribus profeclionibus

non videtur Timotheum Pau-

non procul abesset. Quamobrem

et in capite

secundo
falsis

lus dsignasse eccesiarum Asiaj curatorem.

Quamob-

monet, ne expavescant, neve se abripi snaht

judicium autem non futuriim,

rem ad novum

aliud Macedoniam iterea verba rctulit:

doctoribus; mysterium quidem iniquilalis jam tuin

fieri
;

nisi

populus

Sicut rogavi te, ut remarier es Ephesi, cm irem in Macedoniam, quod susceptum ab co multi volunt post

principe dcfecerit, atque

ruerit,

homo pcccati palm appaquem Dominus Jsus spiritu orissui inlcrficiet;

primam
63. ss

romanis vinculis libcralionem annocirciter

qme

dicia esse volunt interprtes de lierosolymitano

Tune enim cm Epheso Paulus Macedoniam rurirct, Ephesinam Ecclcsiam Timotheo gubernancommisit.

excidio,

tanqnm symbolo extremi judicii diem pra> notanle (ctcnim qucmadmodm Deus vindiclam de Hierosolymis sumpturus non erat, nisi postqum Jupopulo

dam

Cum

lus

optim consentit, quod pleet

rmque

dici solet,

Timotheum,
et

Paulum ainbos Roquippe

mae vinctos anno 61

62

fuisse,

amborum

daji

Romano

defecissent

Nero Christianos

csset

immani furore exagitssel; et se Deum esse pradiSimon Magus; ita in orbis exitio pnam ab tm Deus
repelet,

nomine ad Philippenscs, ad Colossenses, ad Philemonem miss sunt epistol. Timotheus ergo Romain
prosecutus erat Apostolum, nec
nisi in reditu

ab urbe

impiis

cm popuorum

Christiaet

Ecclesiam administrandam suscepit, quod fortasse accidere anno 03 poluit.

n Ecclesi
subversio

alienatio, atque Anlichrisli jactantia,

antecesserit). Objurgat

dcnde olio dedivacantes,

toshomines,

et laboris inimicos, curiosilali

Verm cm regressum in Asiam un cum Paulo Timotheum, Actorum,cap. 20, narretur;ab eo autem
loco

pacis perlurbalores, ab iisque

ut confundantur,
nisi

seeedendum prcipit,
suomcl nomine

nusqum

legalur in Pauli societale fuisse neque

anjmum mutavcrint; cmque

epistolas

Hierosolymis,

neque Cesarece,

in

quarum

altra in

suspicio ei subierit,
ditas
fuisse,

quasdam

Paulum manus

injecerant, altra vinctum detinucrunt

ne

in

poslerum dccipercntur, signnm

biennio, visum quibusdam est Ephesi

tum rogatum

appoint

manu

propri, quo epistolas suas discernant.

manere, cm Paulus Mileto Ephesum misit majores

nalu Ecclesiai accersitum, anlequm Hierosolymam
iler haberct, Actor., cap. 20, v. 17.

Yel harum rcrmsola exposilio absquc ull prolixiore

oralione
sufiicil,

ut

tolum Grotii systema everlalur,

Nam

reverlentem
est comita-

qui debilibus conjecturis persuadere se posse putavil,

per Macodoni fines

tus, ibid., v. 4.

in

Asiam Timotheus

ordinem epistolarum ad Tbessalonicenses esse inver-

Poslhinc ver nullibi commemoralur;

sum, atqne banc secundam primo loco candam,

fuisse collo|

atqui credibile est

ut long pris altra conscriptam.

admodm
Paulo
in

fore Ephesiis
si

tum Paulum, quia censuit utilem Timotheum, eorum Ecclesiae

posle

Hc usque

epistolas Paul! ad Eccesiarum

:

ctnm
est.

pneposuisse. Quod

Rom

is

adfuitun

cum

missas explicayimus

nunc de

epistolis

ad Timo-

primis vinculis, potuit itcrm Aposlolose adsi

theum, ad Titum, ad Philemonem datis videndum

jungere, ut

Timotheus earssimus Aposloli

(Hius

in

fide f)crbe,

vationcm, et

quam valeret, afflicto, atque egenti le opem ferrel. Si res ita sit, Timotheum
Eccesiae Paulus prfecisset
;

aut Lyslris Lycaon urbe natus pgnjtng est Paulo

anno 58 Ephcsiorum

po-

annoquinquagesimo. Patrem habuii gnlilem, mal.rem

sea ver aut in itinere versus

Hierosolymam, aut ex
seditiosos

Judam, Eunicem nomine; avam ver Loidcm.

atque avia, Christifidc suscept, sacris
litleris

later,

ips urbe Iierosolym,

antequm propter
sive

Timo-

caperetur

in

templo, litteram misisset. Quomodo-

theum ab adoiescenti erudiendum curaverant,quem

cumque autem velimus,

Macedoni

-post priora

cm
de

fratres Lyslris, atque Iconio

Paulo probssenl, Pau-

vincula, sive ex lierosolymitano itinere multo antea

lus sibi ullroadseivitilinerumsocium,adliibuitquedcinin verbi

esse conscriptam, ccrlum est

vi

ministcrioadjutorem,ellaboruin consortem,

Paulum veritum, ne breTimotheum convenire non posset,quod maxime cut,

postqum ad declinandam Jiidxoruin invidiam circumcidisset.

pcTj

et

pracepla

qudam

administrandae Ecclesi?

Nunqnm ab
Ecclesiae

Aposloli latere discessil,

nisi

necessaria verbis dare, scriplo ca percensuisse docu-

cm

rcs

poslularct

quopiam

ablegari,

ut

menta, ad qure

in Ecclesi

Dci actiones suas compo-

sa p magislri vel jussione, vel rogatu apud plures

clesias

Ec-

ncret. Ha;c lola ratio est, cur Paulus epislolam scripserit, in qu,

functus est legationc, alque in Dci opre se

cm quaead

luendamoflicii dignilateni
inlegri

exercuit, douce

poslremm profecturus Paulus

jussil,

in

Ma-

pertinent,

tm quee privalam
legibus,

hominis vitam
institutis

cedoniam, Ephesi consisterc cum

clcsias Asiaj curas

alque ad c1

dcent, sanctissimis

alque

comesse

omnes suas

referre, epist.

sa Ti

prehendit.

moih., cap. 1,

v. 3,

ad quem deinde Ephesi rclictum

Secundam ad Timotheum epislolam datam

, ,

413

PROLEG. PARS
ex vinculis,
:

II.

DE EPSTOLIS

B.

PAULI.
,

4M
20
:

Rom
nostri,

argumento

illa

sunt, cap. 1, v. 8,

nisse, cap. 4, v. 13

et
,

Penulam, quam

reliqui

16, et 17

Noli ilaque erubescere testimonium Domini

Troade apud Carpum

remansit Corinthi.
Mileii.

veniens ffer lecum...

Erastm

neque

me vinctum

ejus...

Det misericordiam
refrigeravit,

Dominus Onesiphori domui : quia sp me

et

catenam
,

nisset

sollicit

meam non embuit ; me qusivit, et

cm

iterm

Romam
qu

venit,

cm Romain veUlrm vero, jam pro Chrislo mortem

sed
invenit.

tione

Trophimum autem reliqui infirmum Sed Aposloli locum de operis sui consummajam explicuimus caetera vero, quae recentis in
:

urbem advculs
atque
Estlii

indieio sunt, oiciunt potis Baronii,

,

caus
;

qum

prosint.

Recens venerat

oppelilurus; an
quaestio est,

primm unde
distraxit

et

evasit periculo

Romam

Paulus

ergo secundm venerat.

est
,

Nam cm
jam

interprtes.

Plermque

primm Romam perductus

58

plus triennio

probatnr prop vit exitum in secund captivilate hanc alleram epistolam esse conscriplam. Sentit

Corintho, Troade, Milelo diseesserat; quippe anno

Lysi Iribuno Iierosolymis est delnisus in car;

nimirm Paulus sibi finem vit acccdere tanqum viclim non tam mactationi destinatae qum liba,

cerem
61

biennio deindc Ca)saraeae delenlus est. Post

,

longam

tione perfusse

et velut qui

stadium cucurrit, metam

debeatur, cap. 4
,

dcmm et pcriculosam navigalionem anno Romam appulit. Quid ergo novi Timothco scribemansisse Era,

se atligisse, cui et

prmium

v.

ret, significans triennio anie Corinthi

7 et 8

Ego enimjam

delibor, et

tempus resolutionh

stum
sibi

morbo correptum
iis

Mileti

Trophimum
Apostolum

pcnul

me

instat.

Bonum

certamen certavi, cursum consumest

opus esse, qu triennio

carueral? Tutis niut

primis

mavi, fidem servavi. In reliquo reposita

justiti...

mihi corona

propterea videtur

assentiri, qui
,

Subjicit et

quocdam de prima su defen17

vinculis liberatum Gracciam

atque Asiam lustrasse

sione, qua fauce leonis est ereptus, ut prdicalionis

volunt, et post haec

Romam

reversum, unde non erat

opus absolveret
sione
et

v.

16

et

In prima

mm

defenastitit,
et
I

iterm abiturus;
iter

qum

scriberet

Timolheo

ut ad se

nemo mihi

adfnit...
,

Dominus autem mihi

properaret, inter caetera fecisse cerliorem de qui,

confortavit

me

ut per
;

me

prdicatio impleatur,

busdam

quae

sibi, et

sbciis in reditu accideranl, et

sibi

uidttt

omnes gentes
,

et tiberalus

sum

de ore leonis.
ista

quid Troade aflerendum

esset

admonuisse. In

Eusebius quidem
inlerprelati sunt
in

Hieronymus

et

Theodrelus

hc posteriore cpislol idem ac prions argumcnlum

prosequilur Apostolus
fecli
,

de prima causa apud Neronem act

exprimons

in

Timothco per-

primis vinculis, quibus Dei beneficio exemptus

pasloris imaginem.

erat.

Clirysoslomus ver
,

modo

in

camdem

senlentiam
!

Deinde ad Titum exslat epislola. Titum olim gentilem Apostolus in Chrisli

\

inclint

modo ab

e recedit, explicans Paulum in

fid institiierat, etfilii loco

secundo advenlu jussum Neroni se sistere,

tcnl; in eo tamen Ensebio,
reto consentit
,

omnem

habebat, eoque utebalur

modo

itinerum socio,

modo

criminis suspicionem se depulisse liberaiione ob-

legato ad Ecclesias pro divinj ministerii

tate,

opportuni-

Hieronymo et Theodoquod supremas veluti Pauli tabulas

,

quem demm
le

in insul

Cret Ecclesiasticoe rci

dicilur
:

gerendac praefecit, ut cap.

grati reliqui

1, v. 5,

Ilujus rei

epistolam hanc esse

fateatur.

Nobis cert videtur

,

Cret

ut ea

qu

desunt, corrigas....
illiu's

Apostolum potis ad primam

vinculis absolutionem

Quonam tempore Paulus

paret.

Ecclesias

procuralio-

quam ad momentancam, pen

in lus ait in

dixero, animi Neronis

lem Tito tradideril, ex Aposlolorum Actibus non np-

postrem causa mitigationem speclsse.

Nam

Pau-

Neque enim

legitur
nisi

uspim Paulum

in Crctain

prima defensione

se leonis faucibus ere-

insulam appulissc,
navigavit, quo in
facile

ptum,

rd est,

Neronis crudclitate fuisse sublractum.

imperatoris immanitatem evasisset,
,

cm Caesarea Romani vinclus itinere nemo Titum Cret rlictum

Quare consentaneum potis
est

Quomod aulem
si

crediderit.

adhuc

in vinculis

adhuc

in

proximo

vitae

periculo

Paulum romanis
repetentem
iter,

fuisset? Ait praotcrea, se ide divin

ut per
ies (id

ope liberatum

exemptum, atque in Asiam Crel quoque percurs cm olium

vinculis
,

me

prdicatio impleatur,

et
,

audiant omnes gnut in gratis

ion esset constiluendis ubique in insnl

siis, id

Ecclein re-

est,impleretur,et audirent
*.

exemy.c

negolii discipuo commisisse, ad

quem

plaribus
/.ovr)

vtd.

&i

i//.o

xo

-/^pv/iJ.c<.

nripofoprfiTi

ditu

Romam

prop finem anni 63 epistolam dederit

ejus plane

uvra Ta d^

),

apert indicaus, post

laborsse
,

eam

peri-

praeceptis episcopalis oflicii feracissimam,

culi

fugarn

multm
sibi

et
;

Rom egressum
quod non
nisi

similem,
misit.

quam

circa

cadem tempora ad Timolbeum

gentibus
restitut

fidei

doctrnam attulisse

de

Erat lum Paulus,

cm
in

scribebat,

itinere

ad

omnin

olim libertate potest

inlelligi.

Nicopolim Thraciae urbem

Macedoni finibus, vel for-

Hc edem plan de causa Baronius, alquc Estbius

epistolam tertio, aut quarto Neronis anno, mullo

tasse ad alleram Nicopolim Epiri

ciae
ibi

urbem secs Ambra-

sinum, atauead eam urbem properabal, heinafe

CGg'iaus, cap. 3, v. 12
ibi
.

anlequm Paulus morte damnaretur, missam putain Inquiunt enim; significat Paulus servatnm se Dei
largitate
,

Festina uu ait venire Nico-

polim;
||

enim

statut hiemare. Adfuit reips Titus, et

ut

qu deeraht
;

prdicationis officio

in

Romain usque Aposioio comitem

et

se addidit;

unde

gentibus impleret

id

erg perfecit post dalam epi:

ipsum

Dalmatiam Ecclesi* ministerium evo-

stolam

quod

sibi

ex divin voluntale implendum

nisi

cavit.

cognoverat; perficere aulem non poluit,

priora captivitatis vincula
significat Apostolus
,

postea
; ,

omnino deposuerit. Item

stolam scnpsil

Ad Philonvonem denique Paulus per brevem epiomnium brevissimam qu fugitivum

,

se recens in

urbem

Romam

ve-

servum

in ejus

gratiam

restiluit.

Philemone

illuslri

115

DE DIVIN1TATE ET CANONICITATE SS BIBLIORUM.

cive,
,

416
VII.

Colossarum

furto facto,
in

Romam

fugerat Onesi-

ARTICULUS
De
Epislola ad

mus
fide

servus

emque

Paulum

incidisset ab eo in
fidei,

Epislol B. Pauli Apostoli ad Hebros.

eruditus, et Christi baptismate inilialus,

Hebros olim

in Occidentalibus

prci-

atque obsequii sui prclara ddit testimonia.

Hune
Itaque

pu Ecclesiis eam non unique oblinuit auctoritatem,

paul post remiltendum ad herum Apostolus curavit

quam
enim

reliqu Pauli epislol

sibi

comparrunt.

Istee

cum

litteris

pro fug veniam impetraturis.

litleras

in ecclesiaslieis conventibus

omnibus

legi

con-

scripsit

Philemoni Paulus

amoris, et benevo-

sueverant; illam ver primo alicubi in ecclesiaslicos

lenliac plenas, et suavitatem,

atque injuriai remissio-

ctus non intulerunt, Apostolico quippe nomine non

inscriplam.

nem
uti

spiranles

rogans prnccipu recipi Onesimum in

,

Sunt eliamnm prlerea, qui dubitare

sit,

vinculis se genitum

non

uli servuni

nequam

sed

videnlur, an ver Pauli

quamvis inter canonicas

charissimum fratrem, pro quo ipsemet satisfactuspondet,

ei(|iie

Scripiuras ab iisdem referalur.

Quamobrem duo hc
et

rum

conciliari,

ac

si

se ipsum reci-

agenda nobis sunt pro viribus, ut auctorem,

et

Paulum epistol

peret. Epislolam

Onesimus

lulit, et

veniam Pauli ro-

divinam esse scripturam defendamus;

si

gatu facile exoravit.

Ad Paulum

deinde dimissus lan-

quorum

prius

eflecerimus

allerum consequi ne-

tm vincto
lo

pnestilit

officiorum,

quantum quisque

cesse est.

De

Hebroeis, ad quos missa est epislola, et

facilli-

conjunctissimus prxslare poluisset.

Cm

ab Aposlo-

quibus assignari lemporibus scriptio debeat,

ad Colossenses missus ipse

sit,

qui epistolam ad

mum

crit conslituere,

si illa

duo

in

antecessum accuel

eos perferrel, visum Hierouymo est un prol'ectione

Colossas

ral traclaverimus, quibus

Lulherum,

cum

co sen-

cm ad herum

lm ad sanctos

et fidles

tientes hrelicos inscitioc, atque erroris arguimus.

fratres liltcras Pauli atlulisse.

Yerin non placet in-

Paulum

igilur

ad Hebros scripsisse,

etsi laceret

terpretibus Hieronymi sententia.

Colossas rediisse Onesinius

teris

Primm enim Roma creditur cum Pauli lilte-

velerum auctoritas, quai nos tamen movet maxime,

atque impellit, ut credamus, ipssemet
tur. Scriplor
lilterse

loquun-

ad Philemonem
ut

tum rurss

Romam

missus
:

siquidem ab

Italie

litleram ddit ad Ilc-

Philemone,

Paulo in vinculis minisiraret

liltcras

deinde

brajos, quibus salulem dicit fratrum Ilalorum

nomine,

Paulo datus cornes Tychico novas

lossenses ferenti.

ad Co-

cap. 13, v. 24
vinculis crat,

Salutant vos de Itali fratres. Item in

Enim ver Paulus

epistolam non

vel saltem

nuperrim vinculis erat

sibi liet

modo

Philemoni, verm et uxori ejus AppLe, et Ar-

exemplus, sperans tamen quantocis restitut

berlate ad eos redilurum, cap. 10,
clis

chippo Evangelii minislro inscribit; scribens ver ad

Colossenses in fine
ait
:

v.

34

Nam

vin-

Et

dicile

Archippo, vide miniut illud impleas.

compassi
,

estis
y.a.1

sive ut signilicanlis

habentgneca
,

sterhim, quod accepisti in

Domino,

exemplaria
culis

yp to?
estis.

Sea/z-ot? fJ.ou cvJSTza.Or.GV.'cs

VU-

Quid opus erat per Colossenses moneri Archippum,

si

meis compassi

Et cap. 13,
(scilicet

v.

19

Amplis

ipsemet ad Archippum lum scriberet.

Veritatem epistolae ad Philemonem ne Marcion qui-

autem deprecor vos hoc facere

quo celeris
restituai- vobis.
,

orareDominum),
el

Rurss socium,
proficisci

comitem
v.23:

dem

negavit;

im ver lotam

retinuit,

nullamque

habebat Timotheum

cum quo

ad ipsos co-

partemvitiavit, contra

quam

in cteris Pauli epistolis

gitabal, si properareillequidcmvoluisset, ibid.,

soleret, ut Tertullianus, et

Hieronymus

testati sunt.

Cognoscite fralrem nostrum Timotheum dimissum;

cum

Quidam postea
esset,
et

majeslati

Spirils

sancti

indignam
I

quo

(si celeris venerit)

videbo vos; alqui nemini disci-

credidre, etsi Pauli

manu exaralam, quod etbrevior

nihil

pulorum

Christi, nisi uni

Paulo

ista

congruunt; Pauli

res privatas,

ad Ecclesi* ulilitatem

ergo epistola est. Profect Pauli ingenium, institutum,

scribendi lalio, color,

conducentes; servi nimirm commendationem contineret, et tota

modus docendi cum quibusdam

in

humano

spiritu

composita videatur. Eos

quasi aculeis in legenlium animo relictis apparet in

tamen optim
sermonis

refutalos

novimus Ecclesise auctoritate

;

omni
se

epistnl fusus

maxime ver

ultimo capile ubi

divinam epistolam suscipientis

sanclitati

novimus brevitatem

animum, conscientiamquesuam
fieri

testatur; orationes pro

non obesse, qu, ut inquit Ter-

flagilat,

se

propemodm ad eos venturum

tullianus, profuit, ut falsarias

manus Marcionis vadevaticiniis

pri-

pollicetur;

salulem nunliat; diligenter mandat suis

nt,

quque

in

quorumdam prophelarum
dici

verbis alios salulari, quie omnia solebat Paulus facere,

proculdubio divinis reperitur; novimus non tam

cm

scriberet.

Hc ver

si

per se singula suo pon-

vatam causam
Ecclesi,

posse,

quam publicam

tolius

dre tanlm non movent, ut Pauli epistolam credi coganl;

cm de

moderalionis animi,
,

injuriarum

veni

et charitatis officiis

atque exemplis agitur,

;

omnia tamen coaeervalaefhciunt, quod volumus. Neque alterius ab hc nostr Pauli epistol memi-

quae in un re posila transferri debenl per caeteras

nisse S.

Pelrum crediderim
:

cm
et

epislol suas se-

novimus denique inspiralionem divinam decere maxime, ut commoli ad miseratior.em,

et

cund.-e cap. 3, v. 15, ait

Sicut
sibi

charissimus frater no-

grau onsequiis.
obliti
,

slerPaulus secundm datam

sapientiam scripsit vobis.

neque omnin alienorum commodorum

animi

monumenta
homines,
tos.

scriplo rclinquantur etiam erga humiles

Enim ver quamvis Petrus haud nominet ad quos epistolam secundam scribat, satis tamen significat, cap. 3,
v. 1
:

frugi

prserlim

et in'Christo Jesu

cogna-

Hanc

ecce vobis, charissimi,

secundam

scribo epi-

Qu omnia

verissima esse,

et Christi Aposlolo

stolam, ad

eosdem

mitti,

quibus primam inscripserat.

scilicet: Electis disper-

dignissima etiam ab imperitis agnoscitur. Atque

hc

Prima autem data erat Judis,

sionis; Judocis

de Prolo-Canonicis

Pauli epistolis dicta sint salis.

ergo itcrni scribens in

memoriam

re^

417
vocatPetrus litteram,
ver
erit

PROLEG. PARS
quam
unqum
ea Pauli epistola

II.

DE EPIST
Qu
ad He-

B.

PAULI AD HEBRiEOS.
,

18

Paulo acceperant.
,

sermonis

qui in epistola elucet,

cm tamen
:

Paulus

nisi lisec

se imperilum

sermone profiteatur
est,

Sed ego

dico sicut

bros

fuerit,

de qu disputamus? Periisse ne, dicent,

mihi majoribus meis traditum

quia manifestissim
nostri ita

hancunam
illa

incuri

eorum

quibus misera t? Sed cur

Pauli

est, et

semper antiqui majores

eam
1.

ut
3,

cm ceeteroe adhuc restent? Cur nemo veterum eam uspiam nominaveril, quam dicunt inlercidisse? An malint epistolam illam Petro commemorari, quam ad Roinanos datam habemus, vel
interciderit sola,

Pauli epistolam acceperunt. His et Eusebius ipae,

cap. 3, subscripserat, qui aliorum placita colligit,

quo teslimonium ad Arianorum confutationem opportune sumpsit Theodoretus.

aliam quamlibet ex Paulinis de

compositam,

in

jecturas veritali

eodem argumente que- Petrus versabatur? Yerm conanteponere absonum est et ineptum
,

Nam cm non
relici

orlhodoxi

modo verm
,

etiam hae-

ab

initio praejudicssent

non

alteri,

quam

apo-

stolo
(

Paulo

tribui

oportere ad

Hebraeos epistolam
qui

perlinaciter contendere, epistolam gentilibus olim populis ad Christi Ecclesiam traduclis, vcl singularibus
viris

Melcbisedechiani

siquidem

Melcbisedechum

Chrislo Jesu pra3Stilisse dicebanl; Catbari, Novatia-

missam

dici

Petro iismet inscriptam

ad quos

norum

soboles, qui

omnem
;

\en\x januam Christiauis

,

ipse scribebat, idque

in Ptri litter,

Rom cm, qua

;

de re sermo est
in

peccantibus occludebant
j

Hieracitae

qui Melcbisede-

de edem et Paulum dicere

si

sua ad

chum Sanctum
bant
:

esse Spirilum ignoranter asseveraet

Hebrseos

facile

constare possit,

ulramque conferamus.

im ver

Ariani
,

primm,
,

ut Epipbanius

Sed non versemus diutis assumptum ab ips epistola momentum alque ad Patrum teslimonia, auctorita,

dicit,

hairesibus 55, 59
sunt,

67 et 69
in

epistola Pauli ad

Hebraos abusi
ipsam novitali
tus

eamque

errorum suorum de-

temque veniamus.
Illud verum, quod prius, inquiebat olim Tertullianus
in pari causa
scilicet
licis

fensionem traxerunt); recens ver Ariani epistolam

suao

contrariam respuerent, Theodorepra^fa-

de doctrin veritate disputans;

sit
,

cm

novorum hominum arrogantiam accusans

retinendum

quod majores

nostri Apoilo-

tione

Comment,
si

in epist.

ad Hebr.

ait,

ipsos debuisse

temporibus propiores tenendum esse lestiucan-

sallem,

caetera negligebant,

temporumdiuturnilatem

tur ut ab Apostolico

quodam

viro profeclum

quis

et antiquitatem vereri, ac in Ecclesiis epistolam

,

meminisse recilalam semper

parvi facerent, ab Eusebia

Apostolo Paulo epistolam ad Hebracos prudens non

tribuat, praesertim
si

ex quo relicta Ecclesiis sunt

Grcecorum Patrum
;

vetustissi-

apostolica scripla

vel

si id

morum
epislolae

fidem sequatur

Dionysius Areopagila Pauli

saltem Csariensi, uno ex ipsorum principibus, et magistris

discipulus in epistola ad Tilum

quasdam senlenlias

non recedere, qui

et

bealissimi Pauli epistolam esse

ad Hebraos usurpt tanqum verba magislri,

sui,

confessas est,
dixil habuisse.

antiquos omnes liane de e sentenliam

lo-

ac prreceploris

ut

ipsemel loquilur. Clomens

Sed ne Groecorum Patrum omnium

,

Alexandrinns
lib.

in libro

liypolhyposeon apud Eusebium,

cos exscribam prolixius

im numeralione contentus

6 Hist. Eccles., cap .14, Aposloli Pauli esse epistosine ull dubitalione a^sentilur, et
et

magnum eorum agmen

epistolam
in

produco, qui hanc ad Hebraos

lam ad Hebraeos
probat, pulans
graec
est

Paulinarum numerum retulerunt. Dionyet concilii

quidem bebraic ab ipso scriptam,

sium Alcxandrinum dico,

ires
in episiolis

Antiocheni Pa;

Luc redditam, unde tanta simililudo enala cum styli, et loculionis gnre, quod in Apostolo-

ad Paulum Samosatenum
in lilteris

Alexan-

drum Alexandria; episcopum

Constantinopolitanum
rillum
,

ad concilium
Synopsi
,
,

ruvn Actis adhibitum cernilur; addilque caut, et pru-

Athanasium
,

in

Cy-

denter omnin Paulum ab inscribendo proprio no-

Hierosolymitanum
in

Calcch.

Gregorium

mine abstinuisse, quia hominum, ad quos scribebat,

rationem habuit, quos alienato se animo esse cognoverat, et delerritos fore polis Iegendo,
ctos,
si

Nazianzenum

carmin de Can. Script., Gregorium

de Hipost., Epiphanium, lucres. 76,
can.

Nyssenum,
concilii
lib.

lib.

quam

alle-

Laodiceni Patres,

59; Damascenum,

scriplorem se prodidisset. Origenes, liomili

k, cap. 18, omnes denique greecos scriplores,

epist.
:

in epistolam
lib. 6,

ad Hebraeos apud

eumdem Eusebium

quos Hieronymus,

129 ad Dardanum eo uno

Illud nostris dicendum est

cap. 25, elsi auctorem epislolae scriplore disi

testimonio comprehendit

slinguere videatur, ac
sit, et

Paulus conceptuum auclor

et locutionis

hanc epistolam, qu inscribilur ad Hebros, non solm

ab Ecclesiis Orientis
,

sententiarum

phraseon ver,

pe-

sed ab omnibus reiro Ecclesiis,

et

ritior aller,

atque eleganlior discipulus, qui in vestienPauli orationeni, ipso dictante,

grci sermonis scriptoribus quasi Pauli aposloli suscipi.

dam, ornandamque
epistolam scripseril;

Et quamvis prosequatur S. doclor dicere,

lict

plerique

incubuerit, judicelque soli

Deo nolum esse, quisnam tamen ibidem ait, commendatanqum Pauli

eam
lil,

vel

Barnab

vel

dmentis arbitrenlur, prioribus

dictis

fidem tamen non abrogat,

cm

id

tantum ve-

tione dignas esse eas Ecclesias, quac

aliquos ex graecis scriptoribus Barnaboc, vel Cleet

epistolam suscipiunt

Non enim

sine causa veteres ho;

mentiaut verborum,

sermonis texturam, autex he-

mmes

ut Pauli

ipsam tradiderunt

ex quo pcrspicuum

braico autographotraduelionemeensuisse tribuendam.

est veteribus ad sua usque tempora eamdern epistolam Pauli creditam fuisse quam perpetuam inajorum
:

Lalinos ver priscos Patres res est paulo

in

difficilior

unam sentenliam conjungere quorum

,

aliqui Pauli

in e retinend sententi

consensionem explicalis
pradicat
,

in

epistolam
scriptis visi

esse

Psalmum

et constantis

poslqum

scri-

non animadverterunt, alji Pauli sunt separare. Yerm de hc Latinorum

psit nonnullos e

de re dubitare propler sublimitatem

Patrum

Greecis discrepanti

mox

dicturi

surnug.

419

DE D1VINITATE ET CANONICITATE
lib.

SS.

B1BLORUM.
Judo
quis credat?Poste ver

420
cognita expe-

Profcct IV seculo Latini omnes Pauli epistolam

penetralia non nisi expertissimo

dit subiisse

agnoscunt, ut Hilarius,
Iib.

R de

Trinit.,

Ambrosius,

2 deCain, cap. 2, Hieronymus in allal epislol

el

episcopatu fungeretur, ea dicere Judseis non potuisset, qua

dixit,

qum

ad Dardanum se lalinam consuctudinem deserere,

modo

constantiam, et fortitudinem

commen-

ad vclerum scriptorum aucloritatem se conferre teslatus, Augustinus, lib.

dans

in perferendis

fratrum irtfidelium contumeliis,

2 de Doclr. Christ., cap. 8; RuI, in epist.

etrapinis,

finus in

Symbole; Innocenlius
I,

5 ad Exu,

mo

Christi

modconfirmans ac vexaliones alacri aniexemplo sustinendas. x his enim cognolilleras ddisse,

perium, Gelasius

in

concilie.

Romano

Gregorius

scilur

auctorem

dm adhuc

stabant

Magnus,

et, ut

brevis

rem absolvam,

Pliilaslrius in

lliorosolymce, atque in Palaestin Judsei ea mala fa^

sis fralribus

calalogo hceresum, perind hreseos arguens, sive qui

pertulerant;

quod cum temporibus Pon-

epistolam prorss rejiciunt, sive qui Pauli esse negant.

tittcals

Clementis componi non potest, qui sive terquartus beato Petro fuerit, Ecclesiam vl-

Horum Patrum omnium cm Grcorum, tm Lalinorum tradilioncm illud confirmt apprim non posse
,

tius, sive

ginti circiter annis post

Hierosolymorum vaslalionem

allerum quempiam epislol

illius

auctorem inveniri

gubernavit. Ilaque persuasum nobis est Clementi epi-

unum Paulum atque ad neminem ex aliorum numro quibus illa nonnullis adscribitur, nisi ad unum Paulum accommodari. Enim ver quolquot ex veleribus de auclore epistoloc ad Ilebraeos, conjiciendo potis, qum constituendo scripserunl, aut Clcmentem Romanum, aut Lucam, aut Barnabam essearbitrati sunt. Nam siquae
prter
,
,

stolam ad Hebra:os esse abjudicaiidam.

Eadem ferm
gruebat minus,

ratio

movet, ut Luc epistolam non

ut disputando Judaeos ex suis

esse pulemus. Gentilis eratproselytus, cui nihil con-

qum

ipsorum

caeremoniis in Christi lege, christianaeque

ii

legis ofliciis

continere niteretur. Graccanico

dicendi

gnre erat assuelior, cujus oratio non abundabat hebraicis

fuerunt prajterea e de re sentenl

constat fuisse

modis

et figuris,

summam
legis

bebraicarum con-

mull obscuriores,

et

omnin conlemncndas, cujus-

suetudinum,

et

mysticorum

sensuum peritiam,
Juda^orum scholis

modi est, qu Tertulliano adjudicatur epistola; qua quidem nulla potest esse absurdior, cm apud Patres
Tertulliano antiquiores, ut

qualem auctor epistoi* oslendit, ncque ex gentilium

disciplinis deportaverat,

neque

in

jam

episloloc

mentio

sit,

Clemenlem Alcxandrinum, et Tertullianus i])se Barnake

in

acquisierat. Quis ergo

Luca ingenium, et

hc epistola se deprehendere prudens tesletur?

si

manum in Nam

esse pulaverit, ut docet Hieronymus, libro de Viris

illustribus in

veterum testimoniis ducti Lucam auctorem defen-

Paulo.

Eodem

censu ponalur

el

eotri-

derent, lolerandum
ille

quidem

id esset;

quidquid enim

rum

opiriio, qui

Marco epistolam inconsidcral

conscripsisset, id

totum divino Spiritui animum,

buunt, ut et

ipsi aliquid dicere videantur.

Stylus ausimillima,

ac

manum

inexercitati etiam scriptoris regenti acce-

tem, et dictio elegantior, atque ornatior,

ptum

referrelur; sed

cm

prisci

duos lantm libros,

utquibusdam
effecit, ut

videtur, Clementis

ejusdem apostolici

Romani sermonum, viri crederetur. Yerm

sit,

Evangelii allerum, alterum Aclorum,

nullus ver color, nulla species

Luc tribuant, Lucam epistola? coinin

de oralione nunc non disputo, an Clementis

quan-

posilorem exhibeat, quid

decerielur
?

est,

quod pro Luc tanloper

qum ratio disponendi argumenta in ulrque oralione admodm distet; illud judico Romani Clementis epistolam non convenienter
stola ad Corinthios
dici.

Hieronymus

fortasse

eam sentenliam

Clemens
3

in

sua epi-

mulla vag dispergit ex epistola

lib.
Ilist.

ad Hebrosdesumpla, ut Eusebius,
cap. 38, animadvertit;

Eccles.
i

quosdam pertraxit, cm de Viris illustribus in Paulo, ait, quibusdam Latinorum hanc epistolam Lucse dici sed neminem autmagn, autparvse auclorilatis Patrem id comprobantem nominat. Qui autem styli
;

non

igitur auctor est epistolae

gentili

similitudinem exaggerant inter epistolam ad Ilebraos,

et

ad Hebrccos. Ilem quid Lalino homini olim

fuisset rei

Apostolorum acla, proptereaque ad Lucam

crilicos eloquenti, ac styli

perti-

cum

Hebraeis de veterum legis cremonialiaj

nere utrumque opus arbilrantur, tm multos habent

contradicentes

rum,

et

riluum mysteriis; significatione, infirmitate He,

non

in-

abrogalu? Quid erat vel auclorilatis, vel conjuncl!io-'

nis, et
gratise

eptos astimatores;

tm ipsimet majorem sermonis

ade ut vel
ipsi se

or-

Clemenii

cum

Judis, vel exercitalionis

nalum, uajoremque senlentiarum sublimitalem

slol reperiri
cillare, et

in epi-

in Mosaicis
iis

inslitutis, ut

sperare posset profuturum

et

non

diffitenlur

va-

sermonem, qui interdm acriorest,

graves ha-

infirmo uti argumenlo senliant.

De Bar-

l>ens aculeos,

aut se pro dignilate de lant rerum

?

nabver non admodm dissimilia urgemus. Barna-

sublimitate locuturum
scribere
:

Quomodo

etiam potuisset

is

bam neque
ab
distat

in ltaliam venisse,

neque

fuisse in vinculis

Deprecor vos hoc facere, quo celeris

restituai-

ullis probatis

auctoribus memoriai proditum est;

si is

vobis, qui nunqum in Judoe commoralus legitur, autarctameum Judacissocielatem habuisse, quemque,

eliamlongissim cloquium Barnaboe,

epistola)

qui-

dem vulgal
litior,

Roman
serere,

Ecclesi episcopus
in

ncque

cm essel, nec suos deJudam habitatum se transferre descripsisselnc

sub ejus nominc auctor est, ab eloquio scribentis ad Ilebraos illerusticioresl, impo;

humilior; nobilior

iste,

grandior,disertior, nernihil

cebat?
ecclcsice

Demm

anleaqum

Romance

vosior. Nihil
histori, nihil

ex Barnaba vil,

ex ecclesiastic

clavum teneret, an post aditam

Romanam
legis
i

ex epistola ips depromi

catliedram? At privatum hoininem, nullo officio cla-

fidem concilict conjecluris, unde

potest, quod Barnabam Epistoh

rum lantm

auctoritate valuisse,

tamaue intima

ad Hebraos auctorem internosci penderet. Quocirca

421
et

PROLEG. PARS

IL

DE EPIST.

B.

PAULI AD HEBRiEOS.
ipse,

422

miramur Tertuinanum confidenter ade Barnabae epistolam appellsse, et, quo ex fonte illam suam sentcnliam hauserit T
sint, restt,

sos amulatores adhuc legis lectione retraheret, quo-

rum

quod abrogatam esse totam legem veterem

omnin ignoramus. Qu cm
sit,

ila
;

acerrim disputaret, gravissimam invidiam subieral:

vel forlasse arrogantis visus fuisset Paulus

ut Paulo epistola? confeclio atlribuatur

nomen

vel saltcm nulla firmior judicatio

epistola esse definiatur.

qum quPauli
in

suum ponere
stum

seque scriplor
,

cum

Chrislo Jesu quo-

dammod eompararc quoniam

prolixior
confessionis

in capite tertio Chri:

Etsi

non deberem nunc esse

argumentis afferendis,

eorum atque infinnandis, qui Paulum

si

nostr Apostolum nominavit

vel

quia geulium, non

sibi

Hebraorum

erat Apostolus, noluit

epistolam ad Hebrxos misisse non probant,

i'uero,

tamen,

nemo

acgr ferai

id

enim
qua3

rei gravitas postulat,

et

cm mulla opponant,
procteriri in

egent

illustratione,

dm solos Headmonebat. Scripsit praterea ut amicus ad amicos solatio egentcs, non utmgister praceptoaposlolicam dignilatem tribuere,
officii

braos

multis pariter est respondendum. Aiunt autem Pauli

rum
cit
:

dator, t in epistola} fine scriptum excusans di-

nomen
epistolis

fronte litterae, quod cieteris ejus

Rogo autem

vos fratres, ut sufferatis verbum solalii.

inscribitur;

praHermilli et nomen,

atque

Vel denique librum potis,

in

qum
,

epistolam scribere
scit ani-

oflicium Aposloli, in quo

et fecisset

vim magnam facere

;

solebat,

animo Iiabucrat
;

ut Estius

et

Calmclus

hoc

in loco

majorera

stylo epistola} ser-

madverlunl
conveniunt

libris

ver auclor

monem
potuil

Pauli esse dissimillimum, sive grc,sive he;

notat. Porr libello

iis

magis

nomen suum non praqum littera verba illa

:

braic scribere sumpsisset

neque enim

is lot

haberc

nuperrim

recitatis subjecta

Etenitu

graca eloquenliae ornamenta, quanlis lotum

perpaucis scripsi vobis. Cur enim paucissimis dieeret

se scripsisse
,

epistol

corpus distinguitur; neque hebraica oralio

qum

littera

non soleat esse prolixior?

suppedilssettanlam argumenlorum congeriem, quo-

Libellum ergo conficcre maluit, qui ccrt videri poluisset

rum

pars qua?dam grc linguse proprielate desu-

pra argumenti amplitudine brevior. Clerm

non
nisi

mitur; ergo Pauli non esse epistolam. Deir.de Paulum

miror tam infirmum argumentum opponi LiUheranis-,

hebramm ad Hebrieos scibentem usurum

ris

fore vete-

ac

si

ex nominis pranolalione auclor

estamenli loeis fonte hebraico

petilis,

non

epistolac cognoscerelur. Irrisit

jam

quicumque
in

scri-

graeco rivulo; auctorem ver epislolse gratis codi-

pserit

Hieronymi
,

nomine prafationem
istud

hanc B.

cibus quidquid veteris memoriae re sua erat

sem-

Pauli epistolam

argumenti genus, indc conclu-

per drivasse. Item Paulum hebraica} doclrinx pcri-

dens nullius scriptoris fore epistolam, qe nullius no-

tissimum non potuissc, tam graviter haUucinari, ut

hebraicum verbum rVD.

quod fdas, paclum reddi

men gcril, si ulique vrum sit ex solo prascriplo nomine de operis auclore judicari. Et in prima Joannfs
epistl deesl dilecli illius discipuli

deberel inter duos veluti contralicntes sanclum, rcddcret testamenlum scriptum, scilicet ultimam morituri

nomen

nemo

la-

men

epistolam Joanni abjudicat

tertia

contra ver lillcra

lerlia pariter

volunlalem declarans, quod morte intercedenle teslatoris

ad Laodiccnses,
i

ad Corinlhios,

ad

confirmalur, ut capile 9 epist., v. lo, et seqq.,

Th essa Ion censs

runt, ut et plura
gelia, qua2

olim apostoli Pauli

nomen pralule-

auclor inlerpretatur. Addunteliam apostolum Paulum

Deo ipso Evangelium didicissc, non ab liominc, ut
ipse

Thomae, Barlholomcei, Jacobi Evanullas Ecclcsias au-

non obtinuerunt apud

ad Galatas scribens pradieat; scriptorem ver

Aposlolis praceptoribus

ctorilatem.

epistolae

usum
ail
:

se diccre in

A
vi

styli dissimilitudine

pelitum argumentum dissol-

cap. 2, v. 5, ubi de salute loquens

Qu, cm
ab
eis,

ini-

non possc videlur,

nisi

primum alterum
sit

expcdialur,
,

tium accepisset enarrari per

dierunt, in nos confirmata est.

Dominum

qui au-

qu lingu usus Apostolus

ad scribendum

quod

Denique Paulum mal

cm involulum
eflicit, ut

sit, et in gravi conlroversi

positum

olim acceplum Ilierosolymis, Hebrais omnibus odio-

juxta varias

Patrum

atque

interprelum

sissimum,
insidiis

paulo anle provocatione ad Ccesarcm ap

quis lam cit

opiniones respondeatur. Ilaque sunl, qui dicunt Apo-

Hebraorum ereplum,
se commitlere, atque

animum
vellel,

stolum hebraica propri oratione ad Hebraos locu-

mutasse credat, ut iterm ad Hebraos redire

iisque
illa

tum

qu valebat plurimm
ornatiorem

graviorem idcirc
suis

co-

scribere

Cognoscite
si ce*

piosiorem,

cictcris

esse

epistolis

fralrem nostrum

Timotheum dimissum, cum qu,

graco, alicno

veluti idiomaie,

se conscriplis; sed

lerius venerit, videbo vos ?

Non

potest igilur Paulus

qum nullam

Pauli hebraicam scripturam

in

habeamus,

quopiam credi auclor epislohe ad Hebraos. Accedo ad singula, ut sic universa frangantur. Pratermisit Paulus
cuit
et

unde quanta csset

copia judicetur, et

eo eloquenlia hebraica} vis, et

epistola ad

cum qu oralionem

suum

epistola}

nomen apponere;
Chrislo

la-

aposlolicum officium

sibi

daium;

Hebraos conferamus; tum ver eloquentiam gracam lola ha}C epistola sapiat, nusqum autem exemplaria
hebraica ullus
sibi

salulem.non dixit ab
conlra

inilio iis,

ad quos scribebat,
;

visa meminerit
potest.
,

placerc

omnin

qum

facere soleret in epistolis reliquis

sed

hc responsio non
praterea esset
Ciliciae
,

Inquirendum diligentis
qui Tharsi celeberrim
ubi graci
,

inulta; fuerunt probabiles causa},

cur aliter in hc epi-

an Paulus

slol

faciendum Apostolus censuerit, quas Cyrillus

metropoli natus erat,

sermonis

lexandrinus, Hieronymus, Theodoretus proferunt.

scienti augeri facillime potuit

(fuique erat in poeta-

Tel enim, ut supra dictum

ull

est, stalim sine inscriptione

,

rum

lectione versa lissimus,

litteras didicisset.

plus

hebraicas,

qum

nudam doctrinam

exposuit

ne Hebraos univer-

graeas

,,

DE D1YINITATE ET CANOxNICITATE
Alii

SS.

BIBLIORUM.
illa

An
epistolis pnr.stat,
in

parm

priore hc sententi distantes hebrai-

composuisse. Atque

quidem major elegantia, qu

im ver
ipsniet

c composilam quidem esse putant, quippe bominis

epistola ad Ilebros reliquis Pauli

hebrau ad Hebra:os scribenlis;

tem, Aposlolo grcccis
,

at

Lucam,

vcl

Clemcn-

non

est Pauli indole

alina

lilteris

instructions, illustrius
,

in grcum transtulisse hancque esse causam quare ampliorcm, atque expolitiorem esse slyhun quisque senliat. Sic Clemens Alexandrinus, Eusebius, Hiero-

ejusdem ingenium deprehendilur. Pauli est disputandi melhodus, Pauli raliocinalio, Pauli periodi Pauli
,

phrases, Pauli

poliliores

hebraicc dicendi modi, ut

Spanhemius
advertit.

in traclatu
si

de auctore episloUc ad Hebros

se poluisse quis

nymiis crediderunt, qui niultos habure comprobatorcs.

Qud

Paulum lantum ex
ponat
ille
,

Verm parlim nuper

isti

dicta,

parti

quoe conse-

pertinacis negaret,

ad epislokc absolutio-

quentur, istorum Patrum sententiam dubiam faciunt.

nem

allaborsse vel

Lucam

vel

Clementem

ut plu-

nemine

veterum

qui e de re certior esset

acccperunt hcbraicam fuisse primm epislol scriptu-

riumeontentione magis expoliretur, quod ab uno non fuisset adeo perfeclum. Hoc autem est, quod Origcnes jam dixerat videri
ver, aut Lucaj
tentioe
sibi Pauli sentenlias,
;

ram
son

sed conjeclando
scriptoris,

iis

visurn est id colligi ex per-

Clemenlis

cm

tm eorum, ad quos scribebatur.

verborum constructionem

quod sen-

Illorum ver conjecturas

hc

ratio infirmt; scilicet

non

nisi exercilatiss'mii

Judai sintex Phariso-

minus frequenlem esse epistolam hebraicis dicendi modis quos inseruisset hebraicus scriptor item Pe,

rum
et

sect, qualis est

Paulus; modus autem dicendi

eloquentem Grcum hominem

trum

Jacobum

Joannem omnes ex Hebraico gnre

lilleras

ad homines gentis sure

grxcas ddisse; tm
,

indicet, qualcs Lucam, eorum scriptis novimus. Porr ex bis omnibus, vel harum senlenliarum alter-

Glemenlem ex

aliis

hebraicam linguarn, qum Clemens ignoraret

recl dici

minus

utr,quac magis placeat, non

modo

ad propositum adpelitur,

eum

ex hebraicis in grcas litleras tradu-

versariorum

argumentum responsio

verm

xisse, ut alia pralcream.

Tertii

eliam et ad alterum sequens de usu Scriplurarum veleris

dm

fundits linguoc genus invesligant,

dita epistola est, putant

quo aulographum gra:c lingu

in ejus

secundm versionem Sepluag. ex quo Paulum epislol auctorem non esse colligunt. Si enim
Teslamenti
,

Paulo conscriplum vel solo ipso

diligentis

scriptionem
aul

grc epistolam Paulus

versione doctrinal

scripsit vel soins, vel admissis

incumbenle, vel

collalis
in

cumLuc,

adjutoribus Luc, aut Clmente, opporlunius ex graec

su;t

Clmente
relur, ut

studiis,
ii

quorum opra

scribendo adjuva-

teslimonia prolulit; erat enim

facere soient, qui in re

quadam gravions

Grajca inlerprelalio

septuag.

Senum

et

privaiim

momenli,

elsi ipsi

per se valere possent, adliibent laexcrcitaliores.

Judaeis, et publie in synagogis usitatissima. Si

autem
lie-

mensocios omnium judicio

aiunt,

Quare enim, grac scriplam lilteram aulographam negemus,

,

hebraicis lilteris epistolam texuil, fonlem

ulique

braicum

ille adiit,

unde confirmandi causa sentenlias

in

quai iota gra:cum colorcm habet nititlum

nativum

deprompsit; verm qui

grajeum sermonem hebraica

hebraiut

non

vi

expres.,um

non fucatum, non illitum, qualis

convertit, satis duxit gra'ca teslimonia pro

,

affunditur scriptis ex alina lingu Iraduclis?

Cur

priI

cis collocare,

quo magis

iota oratio convenirct,

migeniam grajcam scripturam non exislimemus, ex qu argumenta pendent id maxime comprobantia

quod assumplum
robur baberenl
,

fecisse

dicitur

grcus Malthi hebraici scriptoris in-

terpres.

est
si

qum

vix

uUum pondus

aut

Non

est

autem

falsus,

qum hebraicam vocem

n>T3
tesla-

hebraicis verbis suscepla fuisset

sumpsit Paulu? ad siguificandam ullimap voluntatis

quLestio tractari? Nihil

omnin

est,

quod compellat quod

graeco ergo

tionem, quai rata solum esl morte lestatoris. Elsi enim

primam

orationis lexluram hebraicam dici, nihil

;

TTO
que

pactum

et

fdus

signilicet,

quod manet

fixum-

graicam esse non poluisse demonstret

idiomate compositam
nicr credimus.

est ante paciscentis

mortem, nec temporis lapsu

mortuo
firmi-

epistolam ad Hebraos non tesi

confirmatur; leslamentum autem sitdisposilio de hxredilate conferend, qua; nisi lestalore

Quod

id

semel eflccerimus, veren-

dum non
vidcatur.

est

ne hc de causa Pauli opus non esse

proposito argumento ad

tatemnon habet; tamen pactum

Exodi, cap.
:

illud

(de quo Moses,

Paulus enim graviore

sibi

et fderis,

24 Hic sanguis teslamenti, id est, pacli, quod mandavit ad vos Deus) sanguinis
fuit

expetlicnduna, in quoexspatiari ipse

maxime

potuisset,

aspersione sancilum figura

novi

fderis, quod

ejusque

disputandi

vis,

et

copia elucere, quodque

Christus nobiscum paclurus erat suo sanguine, (^hrislus

ornatius di cndi genus dcsidcrabat, eloquenlior esse

dcbuit,

ver sui sanguinis effusione

utrumque

perfecil

et

qum

in cocteris scriptis suis soleret, locutione

,

pactum

videliect iniit,

et

tes'amentum condidii. Paprceptis se

,

nobiliore uti, et disertissimam

quoad ferrent vires,

clusesl, quia promisit se hxreditalem a;ternam dalu-

orationem habere

ad eos ctiam
,

qum

scriberet,

quos

rm

suis, adjunct conditione,

si

latis

et magis disciplinis iustructos

et ingenio

magis acres

paruerint, ab ipsis

nunqum adeundam

si

aliter fe-

esse sciebat, cxlulil sese, majore adhibit diligenti,

cerint; qu re pactum conlinetur; tesiatus pari ter e#t,

atque orationis ornamenta conquisivil.

An non

vide-

quia

voluntalem uliimam suam deelaravit de edem

filios

mus

s.Tp scriptorcs pro

rerum

varieiale stylum

mu-

tern hecredilate ad
ipsius
!

Dei pervenlur post sui

tare, et sublimiorem sublimibus rbus aptare

sermo-

mortem

testantis.

Itaque

Paulus leslamentum
,

ncm? Qum
libri

dispar videtur auclor Pentatcucbi auclori

vocal Chrislo moriente inslitutum

sed quod pacti

Jobi?

Moses tamen credilur utrumque librum

conditionem includal

pacti

inquam, dummod po-

, , ,

425
pulus
csset

PROLEG. PARS

IL

DE EPST
y
[

B.
lant.

PAULI AD ttBR^EOS.
Quo
in

426
veteris

legem servaret; cmque fdus, quod cum adjunclione edem Deus cum
lestimonium ex Mosis verbis de-

hujusce pacii typus

cognoscitur non
epistol

modo

Testamcnli

locos
i

ad

Hcbrscos
quai

Israelitis

pepigerat non absimilibus cremoniis, recl

,

detorqueri e ralione,

ad arbilriuin non Paulum dedeceat, ve-

el

exemplum

et

rm eliam

in

corum

accommodalixme sublimissi-

prompsit. Solebant enim Hebri, et

prcipu ex Pha| '

mam

scientiam mysticorum sensuum apparerc Paulo

risa:orum secl

quoc Chrisli

et

Apostolorum tate

dignissimam.

jam pmcvaluerat, ex veteris Teslamenti figuris, ut olini monuimus, quis futurus esset Messias, quidve
i'acturus, orali, utaiebant, traditione

colligilur,

Neque ex eo scriplorcm epistoke Paulum non esse quod auclor in capite secundo dicat salu,

cognitis colli-

tem per Christum Dominum enarrari cpiain

ac

ab

iis

gere, quamvis sp

subtilioribus disquisilionibus

vim

deinde, qui audierunt, in nosconfirnialioncm habuissc,

si

tolam

legis exhaurirent,

verbis saep castigat.

processit Paulus,

quemadmodm Christus eos Eodem contra ipsos argumento atque ex pacti figura novum paetuni,
in scholas

auclor diceret, Aposlolos Chrisli auditores sibi

salulis

viam

commonstrsse, quod Paulo. non congruit,

qui doctrinam omnein

et teslamenlum deduxit validissim iisdem doctrinis

suam ex ipso fosile Christo Domino hauseral; nam ea verba, vers. 5 Ab eis, qui
:

usus

quas Hebri adoptaverant, atque

in-

audierunt

in nos confirmata est

explieanda sunt

ut

vexerant.
nullius

Nam

etsi

in

veteris pacti confirmationem

significent,

tcslaloris

mors

intercesscrit

lamen

cm
in

in

ad nos usque, ad noslra hc usque tempora, hodiernum diem crevit Apostolorum opra, el multis
,

terrena

hreditas promilteretur regni

et

clorum
mors

incrementis auclum est illud semen

quod Dominas

iiovo promissi figura,

vicliinarum

Chrisli

primm jecerat
sloli salutenii

vel inter

7ios,

in

medio nostrm Apo-

morlis

lypus

intervenerit , rcetisslm Paulus Chrisli

confirmrunt; veldixit he Paulus con-

tcslaloris

ut

morlem inlercedere debuisse probavit, paclum ab co initum consquence hrcdilatis,

cionalorum more, qui soient res ad totam concionem

speclantes efterre plurium

numro

quo

el ipsi

com;

ipso

dcmm

paciscente, ac testante morluo,

ratum

prehenduntur, etiamsi ad diCenlem ea non referantur

vel eliam

fiercl.

confirmaium se

in doclrin

Paulus dicere

Ex hc lypo rem signihcalam

et figura

ad verilatem

atque ad
alii

utique potuit ab Aposlolis, quanrvis Clirisio rvlante doctrinam conseculus

sit
;

transilione siep Paulo facla

nain Aposlolos habuit

explieantiir loci, qui contorli, et violenter perlractiad

id eiiciendum videnlur,

Evangelii sui
profeclus bat

comprobato; es
iis

cm

Hicrosolymam

quod

ille

sumpserat. Ponalur
:

cum

Evangelium suurn

conlulit.

Non ege-

exemplum
illi

in versiculo quinlo capitis primi

,

Ego

ero

quidem ipse e

confirinatione, quasi quid deesset

in

patron

et ipse erit

mihi in filium

quod secun,

roboris fidei,

quam

revelanti Christo prsebuerat; sed

dmlitleram

libri

2 Ri

cap. 7, v. 14

de Saoallero
(ledit
i

confirmatione gentes cgcbanl, ignorantes Paulum divinits inslilutum. lis

mone dictum non

15
vers., cap. 2
;
:

inviti l'atemur.

Ponalur

et in

enim admodm profuturum erat

probalionp e non ob;

Ecce ego,
Isaias,

et

pueri mei,

quos

Pauli apostoli sui

doctrinam crcterornm Apostolorum

,

mihi Deus

quod

cap 8, de

se, el filiis suis

consensu probar
lent, prdicanli

quoniam

dixerat, atque

horum

similia;
filio,

quos locos Paulus de

non credidissent

im ne audiissent Yel

Christo Jesu celcrno Dei

pretatur, et explicat.
Isaias Christi
filiis

ejusque discipulis inter-

quidem

veteris Pauli vitac prjudiciis oecupata?, .ac

Cm enim tam
;

Salomon, qum
in lsaia

memores insidiarum, quas

stare, inquit Paulus, in

Christianis struxerat.
sibi

imaginem referrent
,

qumque
,

denique confirmationem doctrine

evidenter conqui sigiris,

Apostoli

et discipuli significarentur,

idque non

Apostolorum

faclis.

ignorarent iiebriei traditione docti

q"ua3

optim Paulus,
scripla

et porlenlis, et variis virlutibus crcdibilioiem salutis

deSalomone,

de.

Isai, de cccteris typis

praedicationem fecerant, ut prosequilur dicere.

apparebant, traduxit sensu sublimiore, et spiritaliore

Demm

"incredibile

non

est

Apostolum

qui

jam

ad Chrisli Domini personam

quo

et

Hcbraos ex

suis

manibus Judorum elapsus, provocando ad Causarem,

morlis periculum cffugirat, voluntalem suam
visendi

ipsorummet doclrinse prseceplis aplis doceret,

sublimissimasexponeret.
disputandi rationem

et res

eosdem

Eam

Pauio soep adhibitam

postmodum

ostendisse. Divini

enim Spirits

sed probarc soient, et admirari; cujus rei

recens
affert

nedm non reprehendunt Judi exemplum

lic ips

admonilu e

se rediturum dixit,

unde primm pulsus

Jud*oruni

maleficiis discesscrat;

quemadmodm
,

et

Richardus Simonius de

Pauli

Christus Dominus

epistol scribens, cap. 21, Hist. crit. N. T. Qum enim ipse sermonibus collatis cum celebri quodam Rabbino in majorum suorum scienti exercilato, ob

corum invidiae commuions, et plures postea

silio

exemplum dederat modo subducens. modo corum se

sancti viri

se inirni-

polestali

maturo con<;'uia

adiil reversi sunt, quo se olim eripuerant,

tt

oculos

ei

posuisset epislolain ad

Hebros, atque
,

ille

mutalis

miporibus consilium quoque ad hncm con se*

est.

in silenlio

secum

ipse intuens, pcrlegens

eontrahens
,

quendum mutari necesse

illae

Non exslabant
sibi

pratei

'ea

supercilia apostolicam orationem meditaretur

subito

esede ni causai, qua;

Paulum

consulere im pula-

quodam

iinpelu

erumpcnlem sp
lotius

in

admirationem

Ierant, el
lis

it

Jud&orum

invidi meluere, quibus sut

et propter

magnum
,

orationis

conceplum iden-

credid
bien

se inter medios

Hebneos securum
egerat,

fc re.

lidem clamantem Rabbinum

Mecubl, Mecubl co
scilicet

audivit

blipa blIpO
ipsi
-

Jam

nium Romje

in vinculis

jam an
i(

tea

hoc est, virum traditione doclum,

long navigatione ab invidis abfuerat; sperare

debuit orlium inimicorum Icnilum etlempore, et

leo

doctrine gnre,

quam cabalam

appel-

mis

s. s.

m.

Al
cnlamilatibus
;

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
vel
si

SS.

BIBLORUM

nomlm placatum

pulavit,
iri

cm

!|

essel beneficio Caesaris solutus, repressum

impro-

epislolam ergo ad Hebraeos Pauli esse Cyrianus potis credidit. Ideo vero ad septem tantum ecclesias Apo-

borum furorcm imperatoris prsidio

scipere posse staluit,

sibi in

animum

slolum scripsisse dixit, quia ad paucos quosdam Judacos dociliores, et sibi cognitos
arbitralus est;

induxil; quare et reditum ad suos sine periculo su-

fixe ab epislol ips

ut videlis

deprompla argurestai negatio-

Paulum scripsisse non autem ad Hebrceorum clum. De Hieronymi teslimonio, et Eusebii, qui Hieronyactate antecessit, et Caii retate superioris
,

menta
r.e,

sunt. Illud

nunc gravissimum

mum

ambo'

vel salle

silentio latinoruin

velcrum Palrum deGains presbyter

in dispulatio-

bus planum est

dubitsse

quid dicere debeamus. Hieronymus

epistolae auctore sui.

duciuin. Cyprianus, inquiunt, Lactanlius, Arnobius

luijus Pauli epislolam
inilio lllscculi

Romanos quosdam de

non meminre

temporibus narrt, quod et primm Eusebius monuerat

;

sub Zcpbyriuo Poutifice

habuil

verm uterque quid sentiendum

quidve

esset,

si

prisca
in

ne,

quam Rom;e
ferlur

cnm Calaphrygibus
non
esse,

epislolas
,

actas consnleretur,

ipsi senserint,

non uno
lib.

Pauli tredecim tanthm enumerans, decimam quarlam

loco declarrunt. Hieronymus praecipu,

tra Jovin. cap.

11 con-

qu

ad Hebros,
in

dicit ejus

inquit Hie-

15, scribens
,

Apostolus ad Hebros
lus,

ronynms,
Sed

calalogo Scriplorum, de Caio, et Euse-

propterea inquit

debemus intendere ampliks

qu
2
Ec-

bius, lib. 6 Iiislor., cap.

et

20

im Hieronymus addit

dicuntur, ne forte perfluamus, qua3 verba initio capitis

epistoloc

apud Romanos usque hodi quasi Pauli

;

apostoli

ad Hebros exstant. Utique

Romanam
Illa

non habetur
sotate sua

Eusebius ver id ipsum teslatur, inquiens

videri Pauli esse

clesiam multo feris Ecclesiis Orienlalibus in Vete-

quibusdam Homanis non

lib. 3,

rum senlentiam

concessisse non diffilemur.

enim

epislolam; apertis autem

cap. 3, scripserat, ide

quosdam

ejus epistoloc auctorilati contradicere,

qud

perspeelum ade non habuit primis temporibus epislolam scriptorem, im ver neque divinitatem, quod
graccis aucloribus cil
,

homanorum Ecclesiae Paulo editam non Sed quorumdam Latinorum silenlium

dubiialio lanti
praestet,

admiltant.
aut ctiam

sine

maluro consilio creden-

dum non
tio peli

esse duxerit; quibus

poterat;

tamen

ejus rei cogni-

non valeat, ut caetororum teslimonio

cfficit

maxime

causam accurat perpendere

illudquesolm

Deutero-Canonicam

dici

olium non erat; ab

hacreticis exagitabatur, qui erroris

;

debere epislolam, quam lapsu temporis uni versa Ecclesia rnaximi fecit,

praesidium in e epislol collocabant

cmque

ipsa

cm

anlea non ubique

eodem

in

tum non egeret ejusdem

verilalis,

palrocinio ad defensionem

pretio baberelur.

kc quaeslio

cnm

allcr

Qum autem ba3c de auctore epislomaximam conjunclionem ha-

prudenler ab epistolac probalione abstinencognosceretur;

est

dum

esse censuit, donec res melis

bcat de epistolae divinitatc, ac propter gravissimas

qu apertius deinde cognil desilum

dubitari.

causas Lalina Ecclcsia canonicitate proband judi-

Quemadmodm

ergo

si

ab

initio Graecis se

Romana
post-

cium suum cobibuerit, consequcnler neque Paulum

scriplorem indubitanter asseruerit,

Ecclesia adjunxissent, lemer, atque arroganlis ne-

quem

si

scripto-

garetur Paulum ad Ilcbracos scripsisse, sic

cm

rem

agnovisset, non poteral qnin divinis Scripturis

ca earum judicium probaverint, iniquum est in priore

dubitalione, quae tola per posteriorem affirmationem
sublala est
,

epislolam sine cunctatione adnumerarel. Quare, quo

de canonicitate disputantur, in sequenlem quslionis partem traclanda rejiciens hoc loco id solmago,
,

negandi causam requirere. Neque enim

est Ecclesiac ullius sententia, sive ocis,

minus firma
tune

veterum illorum hcesitationem

aut praetermissionem
afferre. Lactantius,
;

sive tardis adsciscatur. Caius ver Presbyter oppor,

nullum

rei nostrac

delrimentum

ut res

tum

ferebat

contra Montanislas pni-

atque Arnobius rare Scripturis sacris usi sunt

scri-

tentiac

vim extnuantes,

et

quibusdam

epistoloc isliuS

bebant quippe adverss gentiles, qui Scripturarum testimoniis non commovebantur; quid igilur ex ho-

iocis abulenles,

epistolis

cm nondm res satispateret, Paulinis non adnumeravit, ut mox dicetur explicalis.

quaeslionis capite exposito, et confirfinit
, ;

rum

silentio

concludalur? Cyprianus praesertim in

Hoc primo

libro de Martyrio, ubi seplenarii

numeri sermonem

mato, allerum nunc sponte su

epistolam nimi-

jnducit, visus est Paulo epistolae editioncm

non conscri-

rm divinam

esse

et

canonicam

cui

summus honor
,

cedere,

dm

ad septem solum Ecclesias ipsum

:

debeatur. Si enim Paulus gentium Apostolus fratrum

psisse retulit

Apostolus Paulus, qui liujus (egitimi nu-

suorum hebraiei generis amore incensus

vit

et Spiritu

meri,

et

cerli

meminit, ad septem Ecclesias

scribil

Sancto plenus, colsissimum illud argumentum tracta-

septem autem Ecclesia sunt Romanorum, Corinlhiorum, Galalarum, Ephesiorum, Philippensium, Colossensium, Thessalonicensium
,

de nov

legis

supra veterem prceslanti

quale in

lol epistol explicatur,

nemo jam

ne hserelicorum
;

quibus

si

ai Hebraeos

quidem

potest ejus auclorilatem def'ugere

quoniam
plus

adjungeretur, jam octo forent ecclesiac, ad quas Paulus epislolas dedisset. Yeriun et hoc ipso in loco Cy-

ideo hacreticis quibusdam conlempta est, quod Pauli esse negarent. Decebat autem
cacleris Apostolis
,

maxime Paulum
cujus studio

prianus

l'ortasse
;

contrario tribuit Paulo, qnod detra-

aut apostolicis viris in totius anti,

clnm pulant
numeri
Titur

ait

enim Paulum apostolun septenarii

quac legis cognitione versatum

legitimi, et cerli

in Pauli Epistolis
,

nusqum dictum de septenario numro repe;

meminisse

atqui

ab adolescenti temporis iribuerat, qui unus

multm omnium

maxime ad Hebraeos
quod
eiccit

instituendos erat aptissimus,

,

nisi in

cpistol ad Hebraeos
,

cap. 11, v. 30

ulrque lege simul colla ta

,

et

comparal

id effcere,

Iule mri Jricho corruerunt

circuitu dicrum septem

ut multo nobiliorcm esse

novam

Vetete

m
ostendil

PROLEG. PARS
Ejus
rei

H.

DE EPIST
primm

B.

PAUL AD HEBROS
nonnulli Latinorum. Et Augustinus,

436
lib. 1,

planissim consequerctur.

causa

cipiunt, et

quantum

angclis, et

Mose Dci
,

films praestaret,

de peccatorum Me?ilis, et remissione, cap. 27, num. 50

quantum

Christi sacerdoium

ac sacrificium Mosaieo

Magis me movet auctoritas Orientalium Ecclesiarum,

saccrdotio, et sacrifieio csset antcponcndum. Cere-

qu

liane etiam in canonicis habent; igitur

,

perptua esi

monias deinde

sacrificia

rilus

Mose

praescriptos

Graccorum Patrum

Graecarumque Ecclesiarum conCatholicam fidem tuebantur.

etsi

tolidcm esse Jesu Christi symbola confirmt, quae ad alque officium referrenChristi ejusdem personam
,

sensio in divin agnoscend epistol, ex qu et hsereticos confutabant, et

tur, et relata dcsinerent; ex

quo

fde justiliam,

et

Latinos ver Patres antiquiores

non tanto nu-

sanctitalcm in nobis gigni

non

legis exercitalionibus

concludit. In his vag dispergit optima prcepta, et

consilia fidei, spei, charitatis, patienliae in sustinendis

mro congerere possimus ad vindicandam epistolae auctoritatem non minus tamen id fuisse testalos efficitur. Clemens Romanus in su ad Corinlhios epi,

inimicorum

contumeliis

caclerarumque

virtutum.

stol, Eusebii Caesariensis, et

scilicet

Hieronymi judicio

lib.

Ilaccver omnia congerit usus contentione verborum,

gravitate sententiarum
,

3 Histor. cap. 58

et in Catalogo

Virorum

illu-

ad mysticos scnsus tradu-

slrium) fragmenta epistol ad

et saep sententias

Hebros

interspersil,

ctione,

sermonis venustale, dmenti castigatione severitate cum charitalc conjunel, ut ex hoc ipso se

adhibuit

quibus cert orationera

,

quem olim dixerat omnibus omnia factum, utChristo omnes lucrifaceret, legenlibus facile appareat. Quam rem si atlenlis, vel saltem animo

eumdem

esse

suam frquenter ade non adspersisset nisi iis tanqum divinis ipsammet confirmare studuisset, quod et
fatelur vel

Slephanus Gobar Trilheita apud Photium,

codice 232.

Non

allegat is
;

quidem neque Paulum

le-

vacuo

praejudiciis considrassent haeretici, aut

,

ii

eliam

slem

neque epistolam
auctoritatis
sibi

sed ex epistolae verbis ut

praesidium comparare vo-

ex nostris

qui tempori serviendum esse censuerunt,

maximae

cm

perlinaciam

omnem

deposuissent,

epistolae

dicendum

non dissimulassent. est, quicumque demm

et

tum auctorem Sed de canonicitale nunc

sit

luisse perspicitur; egit

autem pro more vetustissimo-

rum Patrum,
Christi, aut

Polycarpi, Ignatii, aliorumque, qui

dm

auctor, cui epi-

Apostolorum verba usurpant, neque Chri,

stola adscribatur.

stum, neque Apostolos

,

neque Evangelia nominant,

ad rem suam sineauctorum,
,

Enim ver divinum

fateri

canonicum scriplum non

conlenti ab Evangeliis, et Apostolorum epistolis deri-

et

approbationem babet ab Aposloloruim

non possumus, quod ab Ecclesi auctoritatem, actate ad ha?c

vare, quod opportunum

et Scripturae
lib.

sit

nominatione

quibus utunlur. Irenaeus

usque tempora. De Graec Ecclesi conlcclam jam rem

esse putamus
,

2, cap. 55, advers. haeres., pugnatepistola3

ejusdem

dummod
,

quis

non recuset Graecos

testimoniis fretus, et plures

eum

locos ind sumpsisse,

Patres consulere

qui ex e epistol sententias de-

cm librum de
Eusebius,
lib.

variisdisputationibusscriberet, refert

prompserunt ad dogmatum fidei confirmationcm.Unum,

aut alterum proferimus

5 Histor., cap. 2C. Tertullianus contra Ju:

exemplum

et testimonium,
in

ne major prolixitas molesliam parit. Cyrillus

pitulis

ca-

adverss Nestorium ab Ephesino, et ChalcedoIlebneos in

ab edcm mutualus est, quae opponeret quanqum in lihrode Pudicili Barnab Apostolorum socio scriplam censeat, non minus tamen ab Eccledaeos, cap. 2,
et
si teneri Terlulliani

nensi concilio approbatis epistolam ad

sermone cernitur. Ignoramus pra>

alii

sacrarum Scriplurarum canone ponit,

in

quorum de-

terea,

an ex antiquioribuslatinis scriptoribus

sint,

cimo hacc habet

nis nostr

Pontificem

et

Apostolum confessio-

qui praeclarum aliquod dignitatis ejus epistolae testimo-

factum esse Christum divina Scriplura com-

nium dederint; verm multos

mmort, qux* sont verba epistoke ad Hebraeos, cap. 5.

rum
in

judicio

fuisse, et graves, quoHieronymus, olim dubitans, acquieverit,

Theodoretus Arianorum inseclator

stol?.

in

argumento epi-

citat

ad Hebros,

cm

videret Arianos ejus epistolae

contra

epistol ad Dardanum ipsemet profitetur quarumdam recentiorum Ecclesiarum consue-

testimoniis pressos haeresi latebram quaerere,

repre-

tudinem.

Cm enim

exposuisset Graecis omnibus

(

hensione

litterai, ut ipsi

aiebant, adulterinse

eorum

epistolam recipi; Latinis ver

inler Scripluras canonicas
tra in

nonnullis scilicet)

audaciam repressit, argumento potissimm diulurnitatis lemporis,

quo

liane epistolam in Ecclesiis perptua

non computari, quod conApocalypsi evenerat, quae communibus Lati-

legerunt alumni teritatis; ex quo enim litterarum apo-

slolicarum fuerunt Dei Ecclesi participes

cpistol ad

ex eo etiam
Prie ter eos

videbatur, addidit

norum, paucioribus Graecorum testimoniis probari Nos tamen utramque suscipimus,

:

Hebros

iitililatem perc'ipiunt.

nequaqum

Inijus lemporis

consuetudinem , sed velerum

autem Patres, quos

mus, Epiphanius,
zianzenum

in superiore parle

commemoravi-

scriptorum auctoritatem sequentes, qui plermque utrius~

nacres.

42

et 59, Basilius, Conslit.

que abuluntur testimoniis, non ut interdm de apocryphis facere soient, sed quasi canonicis
,

monast, cap. 22, Amphiluchius apud Gregoiium Na,

et ecclesiasticis.

carm. 125, Gregoiius Thaumalurgus

,

in

Yeteres autem

iilos

scripiores D.
et

Hieronymus

noia

expositione fidei altra

in Lucae cap.

Titus Bostrensis

comment.
et
Yili., et

Grcos modo, sed

voluil;

Latinos procul dubio dicere

23, Ephrcm Syrus, de Yiit.

quotquot scipserunt Gracci de sacis rbus epistolam

nam cm veleres consuetudini suorum temporum anleponendos judicaverit, ostendit in iisdem locis
consuetudinem sententiis velerum discrepare. In

ad Hebros

in

honore
in epist.

habucrunl

ut

canonicam

quam

quemadmodm
Hieronymus
:

125 ad Evagr. rurss falclur

veterum sentenliam concesserunt deinde omnes IV

seculo scriptores
latini, sublatis

Epistolam ad Hebros omnes Grci re-

jam

causis, quae anlea.

431

DE DIYINITATE ET CANOMCITATE
in

SS. B1BLIOIUJM,

452

quosdam

dnbilationem adduxeranl. Inter cos sunt

blico judicio, publicque auctoiitate, sublato fallendi

Hilarius, lib. 4 de Trinit., Lucifer Calarilanus de

non
ad

periculo, ad
accidit, ut

credendum impellamur. Im sp etiam

conveniendo cum
Gratian.,
lib. 1,

hocrcticis

Ambrosius de

fide

cap. 4, Rufinus in Expositione

symCasI
,

propter

cm ab initio ulla metuendi causa fuit, quam tenere consuetudinem quamdam cpi

boli; Salvianus, lib. 4,

ad Ecclcsias catholicas

sianus, collatione prima, cap. 14; Innoccnlius

epist.

in

mus, consuetudinem non mutemus, etiamsi remotum periculum sit, atqne inlelligamus nihil prorss jam
esse

ad Exuper. Viclorinus ad versus Arium,

,

lib. 1,

metuendum. Quocirca quod

fit

interdm, ut etiam

cap. 2, aliique, quos Iubens proctermitlo

ut concilii
in concilio
ult.,

priore sentenli recedentes velerem

Carlhaginensis

II,

ean. 47; Gelasii

I,

Papsc

mus,

id Latinis Ecclesiis accidit, qua

morem retineacm olim non

episcoporum 70,

concilii Arausicani

H, can.

Eu-

genii IV, pro Armenis, ac Tridentini, sess. 4, judicio,

el decrelo

probssent omnin epistolam ad Hebros, neque ob periculum favendi ba;relicis publie legissent; susce-

hune sermonem
ille

absolvant).

plam eam rationem prosecutai

sunt,

quamvis ut plu-

Eximendus nunc

scrupulus est,

quem

Lalino-

rimm

Latini Paires, re cerlis explorat, approban-

rum
in

dubilatio injecit, de quo Eusebius, Hieronymus,

dam

diccrent.

Augustinus loquuntur,

cm

aiunt,
;

Latines Grcis
vel Latinos epislo-

ilxc rei explicatio

tres, qui

approband epistol dissidere

in

lam ad Hebncos

Scripturarum canonem admittere

in

maxime conducit ad sanctos PaHieronymi talem prop antecesserunt, vel eadem Hieronymi tempora iuciderunt, conciliandos
Hieronyrno, qui visus est ab
iis

timuisse. Incerlam enim aliquanlisper Latinara Ec-

cum ipsomet
giistinus

diversa

clesiam visain fuisse non repugnamus, et se ferendo

de

epistoJae divinilate judicio

prudenter suslinuisse,
in agnit rei verilale
fuit initio III

donec suspicione ornai depuls

constitit.

Ejus aulem ambiguilalis causa

seculi

Calaphrygum Montanistarum hresis, tum NoIII

Auparm superiores lale, leslimonio sunt Latinis epistolam ad Hebros pro Canonic haberi, etiamsi quidam Paulum scriplorem dicere metuerent. Hieronymus vero, dm eamHieronymi quales,
vel

scribere. Hilarius nimirm, Oplatus, Ambrosius,

valianorum labenle eodem

seculo,

demm

Ariano-

dem ipsam
ait,

in

sacrarum Scripturarum numro ponit,

rum sub

inilium quarli. Utriqucilli gravioribus delictis

se

Latinam consuetudinem suorum temporum

recipit
:

veniaui ab Ecclesi concedi non posse scveris, du-

non tenere, quai epistolam non

quod reliquoSi,

risque suadere conali adverss sequam Calholicorum

rum Patrum
inter

testimoniis contrarium est.

inquam,

vim epislohe ad Hebrsaos

se tutabantur;
isti

testimoniis, alque exemplis

Ecclesiarum consuetudinem, et Patrum approba-

ver, qui Jesu Christo divinilalem

tionem dislinguimus, nulla est cterorum Hieronyrno

dissensio. Inquiunl
illi,

detraxerant, non Palri lerno parem, sed crealum,

rc onini enodat, Gracis perteslis

factumque Christum per oinnes usquequaquc Ecclesias

ptu epistol divinitatem

esse assentiendum

maximo

vera3 fidei periculo Iraducentes in epi-

alque ad eos ullr accedunf; id ipsum S. Hieronymus

et dicit, et facil post

siol similiter ad
uti

Hebros
in

se id reperire objiciebant,

longam e de causa habitam

sed

Epipbanius, hresi 69, num. 37, testatur.

Latini quidam,

Quam-

se

deliberationem

cm

in

omnibus Ecclesiis

obrem

quorum

sinu hresis eru-

Lalinonun propter suscitatas olim hreticorum tempestates

peral, vel ad quos cxorlus alibi error manaverat, ut

arrna hreticis eriperent canonicam Pauli epistolam

veriti dicere,

suorum

(idem sine maturo judicio

ei

prbendam
quis repre-

ver in

nondm epislola legeretur, pra:cipu nott se temporum consuetudine discedere. Enim antiquissimis, qu etiam num exstant, Grsecis

non esse duxerunt; quorum rationem

henderet,
\\x. ille

si

exemplaribus epistolarum Pauli, ad quae latinam interprelationem Latini adjunxerant, data oper reli-

se ignorare oslenderet,

quanlam

di-

ligenliam adhiberi oporlere Ecclesi semper crediderit in sacris

,

quo epistolarum corpore separatim epislola ad Hebrxos

descripta est, ut ipsa scribendi ratio indicio esset in
ecclesiaslicis convenlibus
legi

Libris decernendis, quos publica

monu-

alque universus orbis divinos esse, dm menla Apostolorum vita manebat, perspicu non testaretur.

reliquas; istam ver

r

Hinc factum

est, ut

Caius Presbyter conlra Calaepistolarum Pauli banc

Quamobrem Hieronymus earum ecclesiarum morem deseruisse, et veteres Patres cm Grcos, lm

non
legi.

phryges disputans

in

numerum
in

Laiinos imitandos suscepisse professus est; qu in re

contraria Hilario, Ambrosio, Augustino non scripsil,

ad Llebros non concluserit ; factum quoque, ut nonnulla? Ecclesi; publicis

convenlibusejus lectione

qui ulique

ipsi

canonicam epistolam esse lestimonio

abslinuerint, ut quaedam in canonicis non receperint,

suo confirmrunt; non aulem eflecerunt, ut usque-

metuentes ne

h;ereticis

imprudenti festinalionc adjurepressac semel eo timor

quaquc

in

Latinorum ctibus recilaretur. Legilole

mentum

afferretur;

cmque

rurss nostram

prodromam ad

libros novi

Testamenli

suspectam epistolam habuerint Latina) Ecclesi, ne

dissertationcm prop finem, ubi actum est de causis,

lum quidem dubilationcm omnem deposuerunt, cm non l'uisset amplis dubilandum. Nam quauqum testes
habeamus plures graves viros, qui rei alicui (idem faciant; lamen sxp accidit, ut si ipsamet sibi non ad-

propter quas liber aliquis approbationem stalim non

babuit; et meminerilis plan locum

quemdam
in

obscu-

rum,

el difficilem

ad intelligendum

causa interdm

fuisse, cur tolus liber

canonicam dignitalem non obmagis locus aliquid babens

ob-

modum
si

consentire,

si aliis

ccrtis creditis contraria,

lineret (1). Mull ergo

quid oriturum incommodicx

ejus assensione videaiu-

scuritatis, qui in causai sua:

(i)

commodum

ab

haereticis

tur,

tamdi differamus oinuin crederc, quamdi

Pag. 308

, ,

433
traheretur,

PROLEG. PARS
quasdam removere debuit

II.

DE EPIST

B.
,

PAULI AD IlEBR^EOS.
experiri
si
,

434
,

Ecclesias, ne * rerc

constanter adhibere

ei

ide perind

epistolam ad Hebracos ipsae legerent, de cujus auctorc,

est, ac

peccatum dimilli nequiret, nullaque hoslia

in

atque auctorilate etiam

dubitalio visa
est
,

tm

inter Latinos continuata

expiando superesset. Ethccc quidem

hacreticos Novalianos.

gencre contra

cm mulli Paires ad Grcecorum

sententiam se jam transtulissent.

Propis autem ad rem nostram accedentes

sanctis Patribus

cum

At vel hoc ipso ex capite cpislolam canonicam non esse Lutherus pugnabat quod videlicet illa rpugne!
,

Ambrosio,

lib.

2 de Pnit.

cap. 2,

Augustino

in

expositione inchoal epistolae ad

Roma-

Christo
verbis
:

Domino
Venite ad

invitanti, et trabenti

omnes ad

seiis

nes, Joanne
1
,

Damasceno

lib.

4 de fideOrthod., cap.
,

trocinelur.
6, scribit
:

me omnes, etNovatianis hretieis paEnim ver epislolae Auctor, cap. 6, v. 4 et

donum
clesle..., et prolapsi

Hieronymo contra Jovinianum

omnibus commentatoribus

lib.

cmque

graecis

et recentioribus

Impossibile est enim eos, qui semel sunt illu-

inlerpretibus aptis prima Apostoli verba explicamus

minati, gustaverunt etiam

de

vitac

renovalione per baptismi sacramentum. Agit

sunt, rurss renovariad pnilcntiam... Et cap. 10, v.

enim eo loco Apostolus de sacramento baptismi, quod

repeli ab eo nequit
,

26

et

27

Voluntari enim peccanlibus nobis post ac-

qui semel baptismate initiatus in

,

ceptant nolitiam veritatis,

tis

jam non

relinquitur pro peccajudicii...

peccaii vetustalem iterm fuerit lapsus

jubctque ne-

hoslia
c.

terribilis

aulem qudam exspeclatio

:

minem
turum

sperare se, act iterm pnitenti, qualem

,

Et

12,v.l7, deEsa loquens

Non enim

invenitp;

anie baptismum egerat

,

ad

eamdem novitatem

redi-

mtenti locum, quanqum cum lacrymis inquissset eam

igitur

quam

in

baptismo acceperat. Enim ver ab

habere sermonem de
iis,

cm ex hc epistol
illa

spes omnis enpiatur ineund

inifio capitis inquit, se nolle

iterm gratis ad Deu<n, qu per peccatumexcidcrimus,

quibus in Christo esse incipimus, sed ad perfectiora

provehi; ideque non rurss jacere fundamentum
pnitentiae ab operibus mortuis
mittentes inchoationis Christi
:

non potest

inter canonicas scripturas computari.

Hiec san anci piles veleres quosdam reddiderunt,

Quapropler inter*
perfectiora

ac relardrunt ab epistolae lectione Latinas Ecclesias.

sermonem ad

Yerm

si

hc de causa abjicienda ea
,

sit

non video

feramur

non rurss jacientes fundamentum pnitentice

si

cur MUthx-um

et

Christum Dominum ipsum non rcin

,

ab operibus mortuis..., ac
ca docere, quae
stiani

dixisset, se nolle

rursm

pudiemus, qui blasphemiam

remitti

Spirilum Sanclum non

in fuluro

primm omnium
,

doceri soient Chri-

neque

in

hoc seculo

neque

jam do-

reliquorum fundamenta
,

ut s>unt pnitenti

cuerant. Apostolus enim Paulus non peccanles quolibet

malis operibus

quae

mortem
,

gignunt, lides in

Deum,

pcccati gnre,

scd agnitam
,

cxploratamque
Sanclo

doctrina baptismatum

et caetera hujus generis disci-

verilatem voluntate oppugnantes

injuriosos

et Spiritu'p

plina Christian

initia.
illa

Cur de

bis nullam tradere in-

homines

ait

ad pnitentiam non rver-

slitutienem velit, ad
sari

ver progredi, in quibus ver,

suros, et nullius hosti oblatione reconciliandosDeo;

debent adulii

in
,

Christo

hane causam

affert

quarc

si

durus in speciem Matbi

interpretatione Iemtur,

et

Christi

sermo

Impossibile enim est

eos qui semel sunt illuminati...

;

commod
loc

edem
id

cxplicatione

rurss renovari ad pnitentiam

de pnitenti ergo

lo-

ad hos Pauli locos accommodat.desinamusjam epistoobtrectare. Mullis

quilur Apostolus

autem modis

commode

expli-

fundamentum

catur.

Primo, veteres qudam versiones latine ante

respondentem inquit Richardus SimoTest.
,

quam
Item
tiam

redire

quae ad baptismum prpart, et bonorum operum in baptismo ad posse homincm Christo initialum negat.
,

est

Hieronymi tempora,quarum unamad singulas graecas

litteras accurat

fieri
,

non posse

ait

ut

homo eam
,

agat pnitenet prorss re-

qua ad novam vitam traducitur

;

nius Hist.

crit.

novi

cap. 16, se legisse, pro

novatur

atqui per baplismatis pnitentiam, et sacrain Christo

grco verbo ovarov cundo

catis

impossibile,

babent latine

difficile,

mentum novam
ergo
fieri

vitam

homo

inil; affirmt

sensu polis retento,

,

qum

vocis significalione. Se-

non posse, ut rursm pnitenti

cum

baptiet

impossibile dicilur renovari ad pnitentiam

,

smo conjungalur. Baptismus enim

illuminationis

renovationis,

qui Christi fide defeccrint

quia

pkrmque

in pec-

sacramentum

est

pnilentia ver, qu;e

usque ad

vi toc su prmuni
,

exilum permanent, quia

post baptismum agilur, sacramentum reconciliaiionis,

in"

gratis divin
quia
est,

qu sol curari possunt, resistunt,

perversilale peccent, nihil in
iis

quo

cicatrices curanlur
infliclae;

quidem,

et plagae per pec-

cm ex maxim

catum

mundilies aulem, integrilas, novitas

quo peccativeniam, atque excusalioncm habeant;

vit* per baptismi gratiam semel parta non reparatur.

qu ralione solemus dicere morbos quosdam esse

Deinde quid efficerent adjuncta

semel illuminati...
natio est,
iio
,

illa
,

invicem opposita
nisi quae illumi-

omnin insanabiles, etiamsi quis ind convalescat, vel qud curalionem non admiilant, vel quod infirmus repugnet medicinam sumere morbo ulilcm vel qud
,

rurss renovari

eadem

esset et renovatio?

baptismi est; ergo et renovatio.

Verm illuminaQuamobrem persi

viribus sit defectissimus

nihilque in se habeat, quo

git

Aposloius dicere eos, qui baptismum iterm reci,

se ad valetudinem excitet. Potest igitur peccalor de-

perc lentarent

perinde acturos, ac

filium Dei sibi-

sertor fidei ad pnitentiam redire,

si velit

omnin;

babet et hostiam

et

propilialionem sibi in Christi

sanguine proposilam; scd quia difficillimum est ho-

ad novam vilam habendam crucifigerent : Rursm crucifujentes sibimet ipsis filium Dei; quia cm in morte Christi Jesu baptizemur ut idem Apostolus

met

ipsis

mini propter hrens altum

in

animo

ulcus,

que porhdiam ad

Deum

conl'ugere,

immancmremedium qua>

inquit ad

Romanos, cap.

6, si

repeteremus baptismum,
:

filium Dei nobis iterm affigeremus cruci

Atlmsiu*

435
resurgcns ex morluis
,

DE DIYINITATE ET CANONICITATE
cum quo et nos susccplo baptijam non monlur mors Mi ultra
,

SS.

RIBLIORUM.

436

et quidem ab eos ipsos, qui invidorum fralrum poten

ti, vi,

smo resurreximus

contumeliis, rapinis oppressi consolatore ege-

non dominabitur ; ergo nec rcpcli baplismus potest,

bant in maximis calamitatibus, quales fuisse scimus

Judoeos in Palsestin Christum confitentes. Neque his
contraria supra posuimus,
teris

neque pnileiitia cornes baplismi dcnu suscipi. Iis omnibus consentanea dixit Ambrosius citato loco
,

cm ex

Ptri Apostoli

lit-

ide videlicet de baptismo inlelligendum esse Aposlo-

adjudocosdispersionis datisprobabamusPaulinai
;

lum

quia per lavacrum renovamur

et

per quod renasci-

episloUe ad ipsosmet scripta testimonium perhiberi

mur ;

Auguslinus

Eos enim,

qui jam baplizati fue,

ex quo concludi videtur

trus alloqueretur,

cm
et

diffusos per

Asiam Pe-

rint, curari melius dicimus per pnitenliam vari, quia renovatio in baptismo est.

non reno-

eosdem

Paulum antea allocutum.

Nam
,

Pelrus

iis

verbis, sicut charissimus frater noster

Alterius loci, capite 10, hsec etiam significalio esse

Paulus

scripsit vobis

potest ex Chrysostomo et Augustino

non remanere

eosdtin locos scripsisse

non ad eosmet, neque ad Paulum dixit, sed ad bomines

,

scilicetalterum baptisma, alteram crucem,qu volun-

ex

eodem gnre, ex Abrah semine,

commorantibus
,

quibus, etsi

tarium peccalum expiemus: Ut hoc

slolus, inquit Auguslinus,

significaverit

Apo-

in Palacslin

reliqui in varias orbis

non posse deinceps eum qui

purgari
:

partes dispersi iidem epistobeexemplariaaccipere facile

peccaveril, iterm baptizando

quo intellectu

posuerunt

et lgre res difficiles intellectu.

So-

intercluditur pnitendi locus. Yel

quod

credibilius est,

lemus enim
tionis

in lamiliari
,

sermone, quod cujusdam naii

voluntari peccantes

nimirm Apostatas discedentes

,

bominibus

ubicumque

sint, nuntiatum est,

Ghristo, deserenles collectionem nostram

ut Apostoli

non

privati, sed publici

commodi
,

causa,

si

ad

omnium
sit

verbis ibidem utar, et eos, qui fdium Dei conculcaverint ,

dixit Aposiolus,

non posse sperare post bapiismum

in

Ecclesi acceplum aliam sibi paratam bostiam propitiationis,

qu notiliam pervenit quanqum ad paucos, et missum nuntium. Pelrus

tas lilteras
in

dicere nuntiatum omnibus,

forte
igitur

non procul distantes

cm

sciret

Paulo da-

non quia locus pnilentia non

4
,

sit,

sed quia

inPalstinam ad eos, qui excircumeisione

ibi

cm

nulla sit bostia

Deo bominem
si

concilians prter

Christum crediderant, doclrinamque

traditam,
ii

Christum, et Christi mortem,

quis banc defectione

que profuturam
teros fratres

Hebrceis omnibus, ubicumque

re-

sua contempserit, neque Christum alterum, neque

aliam Christi

perirenlur;putaretautem Palaslinis epistolam ad ca>

mortem neque ullam aliam bostiam

,

in-

dispersospropagatam,lanqumderenot
in

veniet,cujusoblalioneplaceturDeus.QuaeverdcEsa,
ex
c. 12,

sermonem habens
pravis detorqueri.

memoriam

revocavit,

qu Paulus

habet Apostolus duobus modis accipi possunt

scripserat,monuitqite rescaptudifficillimas abindoct

Uno modo, Esa non invenit pnitenti locum apud palrem nam cm frater benedictionem jam, atque
;

ARTICULLSYIII.'

haredilatem pmeripuisset, adduci paler non potuit,ut,

dicto revocalo, hoeredilatcm
transferret. Altero

De

Epistolis Catholicis generatim

et sigillatim

de

amissam ad priorem natu

Epistolas

beali Jacobi Epistol.

modo, apud Deum veniam non hanon recl de peccato pnituit,

quo exemplo deterrere homi-

omnes

Pauli epistolis accedenles majores

buit, quia elsi fleverit,

nostri vocrunt epistolas Catholicas, id est, universales, scriplas

neque Dei iram

avertit;

nimirm

fidles universos, vel eos salin

nes lapsuvoluitPaulus incertum pnilenli exilum

proponens.

tem, qui ex Jud;cisfidem susceporant, seque

omnes

Qu cm

ita sint, nihil

habenl Novationi

mundi parles

difideranl

atque ob

id

catholicas vo-

praesidii in epistol
ris.

ad Hebrreos ad defensionem errode epistol

crunt, ut ea appcllalione ab epistolis ad singularem

Et hactens quidem hc

mullum

quemdam bominem

vel

ad Eeclesias

in

un qudam

sermonem produximus.
Restt, ut quo tempore, et ad quos missa epistol
sit,

urbe, vel provincia coactas dalis distingucrenlur. Iu-

jusmodi quidem non sunt

diunc

posleriores Joannis

ve-

illico

expediamus. Tempus sub initium hujus

;

rm

cm

in

idem volnmcn conjcckc amba;

et

sint, in

articuli

jam indicavimus
sol vendus

Rom
vinculis

sciliect

in

primo

quo univcrsales,
linebanlur,

circumquaque dlais epistol conet ipsite

adventu post biennium,

cm exempto jam Timotheo,

commune nomen

sumpserunt. Et

prop

esset

vel
;

libertatem

san non intercrat duas posleriores priore Joannis

disjungerc
et
;

paul ante recepisset, epistolam misit

quare anno

im mullm conducebat ad priorem illam

apponere
,

ferm 62 vel 63

initio

epocham consiituimus. Cm
datam vcrisimilius
senti-

duas

alias

ne de canonic earum aucload canoncm lihrorum

vero adHebraeos epistol inscribatur, Hierosolymitanis

,

rilatcdubitarctur. Yocata; sunt et Lalinis quibusdam

scriploribus canonic
,

et Pala3stinis Hebrocis

quia

et

mus.

Cceteri

enim

dilusi

per imperii Romani provin;

novi fderis perind ac Paulin pcrlincnt, et ad

mo-

cias Hellcnistre polis,

Palxslinam ver
dixit Paulus,

qum Hebra vocabanlur incolentibus Ilebra^orum nomen po-

res componendos, (idemque confirmandamprcepta,

et rgulas conipleclantur.

Sunt aulem septem numro,

,

tissimm congruebat.

Tum cosdem
:

visita tu ru ni

se

una Jacobi
d;r,

du

Ptri

1res Joannis

item altra Ju-

ad quos scribebat

at

numquid

in

om-

quo ordine usque primis

concilii

soculis recensentur in
c.

nes Romani imperii provincias

ire constituerai, totain-

canonc

Laodiccni GO, ab Eusebio, Mb. 2,

23,

que terram lustrare, quod

ei fuisset

Facinduni, ut vi-

Cyrillo Hicrosolymilano Catech. myslag., zb Atlia-

deret, quos lillcris hortabatur? Ad

Hebraos ergo unius

illa

nasio in epistol festali, ab auctore Synopseos, Gre-

provinci*, cujusmodi Paxstina erat, scripla

sunt,

gorio Nazianzeao carmne cleanoue sacraiScrpturixi

437
Bine
bis

PROLEG. PARS
scripsit, sequitur post
,

II.

DE EPISTOLIS CATHOLICIS.

43$
t

septen liter, quas numne Paulus

minorent appellat, Paulus ad Galatas fratrem Domini

Mthereo

una Jacobi

publico cognomento Juslus dictus, primus Hierosoly-

Atque duplex Ptri

trs

rursm auctore beato

morum

episcopus, atque anno circiter

vulgaris

Joanne, ac Jud poslremo estunica

Hieronymoinepist. ad Paulin., Daraasceno
lib. 4,

sexagesimo secundo de templi

pinnaculo

propter
inter

Christi confessioncm actus prceps.

Hune autem

de

fid.

Cathol., aliisque,

quanquam

aliter

quibusdam

omnes non convenit

esse

ipsummet Alphi
et

filium

ad

Palribus, et Scriploribus disponanlur.

Nam quidam
in

apostolats dignitatem evectum, quoniam et Apostoli

primas Petro A postolorumprincipi etiam

distribuiione deferri
,

epistolarum

nomen

inilio epistol relicetur

,

ex veleribus He-

tm cterorum

dignilalis ralio-

gesippus

eique non discors Hieronymus episcopum

ncm

haberi debere ocquum judicanles, utramque Ptri

Ilierosolym
dixcrunl.

unum
et

ex duodecim Apostolis fuisse non

,

epistolam primo loco, deinde Joannis, postea Judas,

Quam

causai!)

ut

expediamus

liceat

pa-

postremo Jacobi posuerunt;

trio

alii

ver aliam pro arbi,

rmpcrdigrcdi,

de fratre Domini velcrum sententias

d'stributionem seeuti primo Ptri

pro-xime Ja-

!in medio ponere.

Jacobum fratrem Domini Patres
Amphilochius, Chrysostomus
filium esse crediderunt Josephi

cobi, deinde Joannis, et

Jud

epislolas collocrunt.
est
,

Graici, ut

plurimm

Harum

epistolarum

unum argumentum
non

solam

Origcnes, Eusebius, Grcgorius Nyssenus, Epiphanius,

,

fidem bonis operibus vacuam

efficcre

sanctitatem, nec ad salutem perducere, contra,

anim quam

ex Latinis Hiarius

ex priore conjugio su-

pseudo-Apostoli Paulinis epistolis abusi Simoniani

Nicolait
,

sceptum

qum

beata Yirgo Maria Christi Mater Jos,

aliique

hretici partam

nobis Cbristo

pho collocaretur. Ab hc opinione Ambrosius

Augustinus

alquo

liberlatem plus aequo extollenles vulgaverant. Id pr-

assensionem

cohibuerunt; Hieronymus

cipu S. Jacobus in episto su plcnissimc coni'ecit,

ver omnin recessit, tolo nisu contradicens ob id Do-

quam

et

divinam esse,

et

apostolicam

officii

noslri est

mini

fratrem
(ut

Jacobum nominatum, qud Mariam

scribit) beatissimai Yirginis so;

demonstrare. Ut de auctore primm inquiramus, inler

Apostolos, qui Jacobi
rantui
filius
,

Cleoph

Joannes

nOmen habuerunt, duo nume-

rorem matrem habuerix Hegesippus contra Jacobum

filium, ait, Cleophai, fralris Josephi; alii ver filium

alter Joannis frater, et Zebcdaii filius, aller

ille

Alphi;

jussu Herodis Agrippai inlerieclus

Mariai,

filios

Cleoph. Inter

tt sententias
erit
,

qucumque

est gladio paulo ante feslum

Petruni in
et

azymorum, qum rex et carcerem conjecit, ut Judorum gratiam,

illo

assumalur, illud semper verum

potuisse Christi Domini fratrem

Jacobum jure dici Hebrorum more

afferri,

benevolentiam conseelaretur. Et de

quidem

qui sanguine conjunctos appellabant fralrum nomine.

Si quid in

Jacobo sine

ull cunctatione pronuntiari potesl au-

hc controversi nobis esset opus

clorem epistol non esse, quanquam Palribus aliquot

placuerit

plan repugnaremus et nos prioribus Patribus, qui

Zebedi filium scriptorem dicere,

et qui-

beatum Joseph Jacobi patrem esse prodidre, quidquid

busdam veleribus Syriacis exemplaribus iuscriptum sit Jacobum euni esse quem divinoe suai glori in monte Thabor Christus tcslem accivit, quo honore
,

dcmm
suam

videantur Scriplurai indicare

ex quo Patres

illam Jacobi, et Jesu

cognalionem probaverint.
fratres

Nam

quod Jacobum, ejusque

ad beati Joseph,

Joannis fratrem dignatum scimus.

Nam anuo
filius

quadra-

et Mariai Yirginis

familiam pertinere Judi signihea-

gesimo quarto
susiinuit,

vulgaris Zcbcdaei

martyrium

verint, Matth., cap. 13, v. 55, et

Marc, cap.

6, v.

priusqum extra PalstinrefinesEvangelium

,

Nonne hic est

et

faber filius

Mari,
et

frater Jacobi, et Joseph,

mulirn propagaretur

ut

omnium Patrum,

atque in-

Jud,

et

Simonis? Nonne

sorores ejus hic nobiscum

lerpretum concessu ratum est; epislola aulm Jacobi

Catholica ad universos Juda:os Evangelii
sludiosos

siint ?

quod Evangelistai adhaisisse comits sanctissimaj

Genilrici narrent,
et trs reliquos,

unde veteres colligebant Jacobum,

Yirginis

per Syriain
slola ergo

Grciam, Asiarn
scribi

diffusos data esl; epiilio.

qum filii Mari

non essent,

illa

non potuit Jacobo Zebedi

saltena filios Josephi esse ex priore conjugio debuisse,

Accedit etiam

filio Zebedi vivente neqe epistolam ad Romanes, neque ad Galalas ab aposlolo Paul:) jam
,

Hieronymus

invict confutavit. Si

enim mater Jacobi,

,

et Josephi in vivis erat,

atque adstabat cruci

Christo

fuisse ditas

quarum
fide

tanen pravo inlelleciu Jaco,

Domino

in

crucem acto, quomod polerat Josephus

sponsus ex
ali

bus scribendi argumcnlum sumpsil

rctur, et sol
se

ne quis decipeconseculurarii

beatissimai Yirginis

uxore defunct
fuisse

fore

salutem

Jacobum,

et caiteros suscepisse?
,

Aut duasne

crederet; quin etiam,

dum

vita

ZcbedS hliomanebat,
su

sanctissimo viro uxores

et

ambas
?

viventes, alteram

ne exorlas quidem
Nicolai
,

fuisse Usereses credilur Simonis, et

in

Jacobi, Josephi, Simonis, et Jud, alteram Christi

quas auclor epistoiao

tot

oralione

Domini matrem suspicabimur

Marcus, cap. 15, v. 40

aut una repudiat

convcllit.

alteram [duxisse? Ait enim Malthus, cap. 27, v. 55

4

Hoc

igitur explorait)

quaislio ad allerum
,

Jacobum

et 50, et

Erant autem mulierei

et 31 aria

traducitur, Alphi filium

atlribui oportere

eni

stalim consequerelur
si

mult..., inter quas erat Maria Magdalena,

Caihpiicam pis totem,

prler.

eum

Jacobi,

et

Joseph mater... Hujus san argumenti vim

nemo aller vocatus Jacobi nomine asiate Christi se divino magistro adjunxisset. Est enim Jacobus quidam
in

ne minimum quidem infirmt Gregorius Nyssenus in

Scripluris

commemoratus

filius

Mariai, et frater

sermone secundo de Resurrectione, atque Anastasius Nicensis putans bcalam Yirginem Mariam Christi

Joses (id est Joseph). Jud, cl Simonis,

quem Marcus

matrem, matrem quoque Jacobi Matlu

dici,

quia

439
et vulg

DE DIYINITATE ET CANONICITATE
mater Jacobi appellabatur
;

SS. BIBLIORUM.

440
aller Jacobus in
nisi aut

erat quippe Jose-

cessimus;

quamobrem cm nemo
si

phi sponsa, qui Jacobum genueral. Etcnim urgetHe-

Apostolorum collegium admissus legatur,

hedsoi
listes

Ze-

ronymus
Chrsti

cnr Evangelistae hoc uno in loco Mariam

fdius, aut Alphsei,

Hierosolymorum anfilio

Virgiflem mal rem Jacobi, et Joscphi vocssent,

qnm

Apostolus erat, atque aller

Zebcdsei, con-

Domini

matrem

faeilis

et

claris vocare

sequilur Alphsei filium exstitissc. Etcnim Paulus in

epistol ad Galatas

poluissenl? Cur duas non distinguants mulieres, quas

Joannes'., cap. 19, v. 25, apert distinxit? Stabant

autem

lum

dicit, cap. 1

v.

Jacobum fratrem Domini Aposto2 Neque veni Hicrosohjmam ad

:

juxla crucem Jesn Mater ejus, et soror malris ejus Maria

antecessores

meos Apostolos,

id est,

ad eos, quibus ante

Cleoph,

et

Maria Magdalena; Maria enim Clcophse

est ac Maria Jacobi, et Josephi
et
,

me

Evangelica provincia commissa fuerat; post pauca

:

apud Joannem eadem

mater apud Mallhreum
tur est S. Hieronymo

ver

Alium autem Apostolorum

vidi

neminem,
9
:

nisi

Ja,

Marcum; assenliendum

igi-

cobum fratrem Domini. Et cap. 2,

Cephas
,

v.

Jacobus

et
,

et caiicris

plermque Latinis

et

Joannes

qui

videbaniur

column

esse

Patribus non ide Jacobum Christi Domini fratrem

appellari,

dexteras dederunt mihi.

De Jacobo loquitur Paulus

,

tan

qud

Josepho ortum duxerit.

qum

Evangelii ministro anle se instiluto

eum quo
,

Unde ergo fralernilalis illius origo repetalur? Aut quam unqum Jacobus, si eum Apostolum credimus, Alpha filins cm esset, potuit conjunctionem babere
|

doctrinam suam conferre Hierosolymam venerat

cui

erat Iierosolyinilanse Ecclcsise cura concredila, qui

non minus Pelro,

!

et

Joanne column instar Domino

ille

cumChrislo?
sorore
filium
filius

Si

enim fratrem Domini dicamus, quia

sed Cleoplise

positsc

Ecclesiam firmabal; al Jacobus

frater

Do-

erat bcatcc Yirgini sanguine conjunctus ab jusdem

[

mini est; frater ergo Domini ex primis Aposlolis erat;

!

necesse est non Alpha

;

non poterat autem

ergo
res
filius erat.

ille

filius

esse Zebedaji; Aiphsci

tain acutio-

dicamus

si

autem ex paire
,

Alplisco cognatioei

Quo uno argumcnlo non

nem

extraxissc velimus

quodnam

eum

beat Vir-

quosdam

crilicai

studiosos confutamus Aposloii

gine, vel

eum

beato Josepho sanguinis vinculum inlerdifficillimum est ejus propinquitatis

fuit,

nomen
ne, qui

Paulo accipi in gnre arbitrtes pro homi-

cessit? Et

quidem

eum

auctorilate verl)iim Dei annunliarei,

non

originem invenire, idque ipsum in causa

cur

pressis pro uno ex primis duodecim Christo designatis

,

multi Jacobum Hierosolymorum episcopum fratrem Domini Jacobo Apostolo sejunxerint. Iieronymus
arbitralus est Alphseum, et

qum

eos, qui Zebctkei filium polis

comme-

moratum
filius,

volunt.

Non enim

potest

is

esse Zebedsei

Cleopbam duo

fuisse jus-

qui

eum

Pelro, et Joanne Pauli doctrinam pro

Christi'

dem

viri

nomina

qui

Mariam sororem B.
et

Yirginis
jus-

bavit

anno decimo seplimo post

in

Domini asquo
con-

uxorem duxerit, eaque de causa, quod Jacobus

censum

clum,

sive

paulo antequm concilium

in

dem

Yirginis nepos esset sorore

Ira tris

verus Christi

Hierosolymis inireturde legis Mosaicac ritibus,

Domini consobrinus, nomen

Alphseodicit, ex quo

Domini habuissc.

Jacobus Christi Domini frater post Pctrum scnlcntiam

dixit.

Theophylactus Mariam sororem B. Yirginis nuptam

Neque Paulus adeo

soliieitus erat petendse

iis,

Jacobum genuerit; ipsam autem

id est, soccri
filia

firmationis Evangelii sui, nisi ab

qui viderant, qui

appelatam Mariam Cleophcc ex patris,

audicrant, qui adhibiti

Domino
;

testes fueranl, qui

non ex mariti nomine, qud

esset Cleo ph se.

He-

gesippus auctor san gravis, et ca;teris anliquior Jaco-

ulrumque ergo constat et Jacobum fratrem Domini Apostolum esse, et alterum

ver Aposloii habebantur
Zebedsei
filio
,

bum

Cleoph

et Maria

genitum apertis testatur;

,

ex quo efncitur esse filium Alphaii;

propinquitatem ver inler Jacobum

et Chrislunr.

Do-

tertium ver

minum

ex Cleoph prolicisci, patruo Christi Domini,

ira ire,

utroque

quemdam Jacobum fratrem Domini ab distinctum fingi polis, qum probari.

nonnullis visum esse

utpole Josephi

ex quo Jacobus, et Christus

Patrum autem

Jacobum jus-

Dominus
Maria;

fratres

pairuelcs habebantur. Porr negat

tum nomine
ita

et

Domini fratrem Jacobo Alphsei

Hegesippns Jacobi matrem fuisse sororem Yirginis

,

Apostolodistinguere, rairum non

profect sentire quotquot

cm

velit esse

tantm Josephi fratriam

for-

lasse vix

consentaneum eliam exislimans duas veras

eodem Maria; nomine esse vocatas. Et ex liis quidem Patrum senlenliis, quas lamen non dijudicasorores

est. Debebant enim Jacobum fratrem Domini Josepho ex priore uxore susccplum jam dixerant, si volebant quidem consentanea dicere illorum tamen
;

auctorilas seneutiam banc

non probavit Ecclesise,

episcopum,
et

nms,

salis intelligimus,

quomod

vel consanguinitale,
fucrit

quse

eumdem Hierosolymorum

Domini

vel pulaiivo consanguinitatis vinculo junclus

fratrem inter Apostoloscolit, quseque, nisi Apostolum

fuisse crederet, prsclermisisset uni
filio

Chrislo

Domino Jacobus; im ver

et intelligi

mode

potest

eumdem Apostolum

fuisse, contra

comeorum

ex Apostolis Alphsei

judicium, qui inculcant altcrum esse Jacobum Alphsei

Christi Domini fralre.

sacram diem decernere, contra ac de eseteris Christi Apostolis fecisset, quorum solemnilatcm
fidelibus celebrari voluit.

Quomod
si
filius

ver Alphsei

filius

Enim ver

nobis videlur

Jacobum

justiim

fratrem

appellari
S.

ille

potuerit,
,

Cleophsc est,

eum

Domini, Hierosolymorum episcopum, de quo hactens

Hieronymo

aliisque

interpretibus

explicatur in

sermonem fecimus, unum

lis,

esse ex duodecim Aposlo-

quos Christus

sibi

comits adscivit; neque alium

,

hune modum. Certum filium, et ejus quidem

est fratrem

Domini esse Mariai

Marise, quse bcalse Yirginis so-

quserendum esse Catholicoe epistohe auctorem

ut e
dis-

ror dicitur S. Joanne, vel quod vera essci soror, ut

revertamur, unde illustrandsc queestionis causa

Iieronymus, vel qud Josephi (rallia, ut Hegesippns

, ,

Ml
dicit.

PROLEG. PARS
Porr vel

II.

DE EPISTOLIS CATHOLICIS.
stolos Jacobi
|

442
,

Mari

illius

sponsus

Josephi frater,

nomine appellalos , Jacobum Zebedi

;

et

duobus nominibus appcllaus iinde Jacobus Alphai filius

vocari poluit
;

est Cteoplia;, et
,

Alphi,

Jacobum Alphi

istum nescio

quem minorent Jacobum,

an non
est ?

Maria conjux Cieoph

quem Mari
commmorai

filium, nec
,

tamen malris Domini Scriptura

vis esse
,

vel Cleopbas Alpharom genuerat, Al-

Aposlolum
filius

Si Aposto-

pha-us Jacobum, quocirca Maria Cieoph ex ptre, Syriac sive ex socero dicta fuerit, on marito ; vel voces iKbtt, et ^Sltfbp idem omnm sonant, ut idem

lusest, Alphi
tertius nescio

erit...; si

non

Apostolus, sed
frater

quis Jacobus,

quomodb

est

Domini

putandus

Et quomodb

tertius

ad dislinctionem majoris
inter trs,, sed inter

prorss

sit

dicere

Alphum, quod Cleopham,

vel

appellaitur minor?

cm major non
(affert

Maria vera beat Virginis soror duobus viris nupserat,

duos svleat habere distanliam,

lus
sit,

et frater

Domini Aposto-

primm Alpho, deinde

Cleopliw, atque ex primo

Paulo dicente

hic tcstimonium epi-

Jacobum pepererat. Quibus inlerprelationibus approbalis nodus oinnis difticultalis dissolvitur, et quod
erat
tate

slol ad Galatas, cap. \, v.2, et cap. 2, v. 9.)

Ne auActus
;

tem- hune putes Jacobum filium Zebedi,

lecje

obscurum

patefit cognil sive Jacobi prop'mqui-

Apostolorum

jam

ab Herode fuerat inleremptus

est,

ar-

cum

hrislo, sive patern, malernque origine,

efficit
,

gumento

igitur

Hieronymi jam confectum

quod

quai et propinquitatem illam

ostendit.

et Alpbsei filium

contendimus.

Canonicam ver epistolam babendam esse

,

satis

Nunc iterm ad Epistol auctorem

catliolicas

atque auctori-

consequitur,
inagis

si

vel bac

un ratione utamur

quanta

tatem ven amus. Beato Jacobo epistolam istam inler

cm

totius Traditionis lestimonio confirmetur,

semper

adscripsit vehcranda antiquilas, ut

cuicumque
bius, lib.

demm

Jacobo acceptnm referamus. Euseait,

ut non convenirent

omncs

inter se,

utrm

filio

Zebe-

2 Hist. Eccles., cap. 23,

fralris

etsi

non mulli

di, an

filio

Alphi, an ver

alteri discipulo

Aposlo-

antiquorum epislol Jacobi

rint,

Domini meminequmplurimis

lorum tate Hierosolymorum episcopo tribuerelur.

Anti(iuissima exemplaria potissimm Grca, Syriaca
,

notum tamen esse cum

,

cseteris in

eclesiis public recipi

elapprobari. Concilia LaodiIII,

Latrna

magnum momcntum

adferunl, ut banc senlen-

cenum, can. C0,

et

Carlhaginense

can. 47

Cyr U

tiam teneamus, in quibus omnibus prascriplus titulusest, Epistola S. Jacobi Apostoli Catholica, vel saltem

lus Hierosolymilanus, catecb. 4; Gregorius Nazianze-

nus, et Ampbilochius apud Gregorium Nazianzenum,

Episiola Catholica sancti Jacobi. Quid

gniiicat eu pigraphe, nisi ecelesias

enim

aliud si-

om. 2,

Auctor Synopseos
I
,

Rufinus

in

Expositione
;

omnes saltem ab
qualem

symboli; Innocenlius
sius
I, in

epist.

3 ad Exuper.

Gela-

honoratiore quodam, et

summ
,

auctoriitatis viro, no,

concilio

Romano; Auguslinus,

lib.

2 de

mine Jacobo scriplam epistolam credidisse

se auctor inilio profitebatur

Doclr. Christ., cap. 8, et quotquot

canonem ullum Scri-

atque ob id in canonem

pturam condideruntseu Grci, seu Latini scriptores

epistolam Jacobi ponunt in catalogo.
esse judicabiuius, qui stramineam
,

inseruisse? Cm autem nupcrrim demonstraverimus Jacobum tertium quemdam non invcniri ab ulroque

Omnes ne

falsos

ut arroganter, et

Apostolo distinctum, neque

filji

Zebedi tcmporibus

ruslic Lulherus dixit, Scripturam

prp divin nobis

vel ipsi Luiheri

epistolam congruere, nihil restt, nisi Jacobi minoris

Apostoli lilteram agnoscere.

oblruserint
ciiscipuli

Sed magislri temeritatem

detestati sunt,

nec ferre potuerunl, qui inMartino verba

illa

Insuper Patres

Ecclesia?

Origenes, homil. 5

in

consult, atque imprudenter

excidisse eonfessi

Exod., et Commentariis in epist. ad Roman., cap. 5;

Alhanasius, orat. 4 contra Arian.
;

non modo prncfalione

in episto-

Ililarius, lib.

4 de

lam Jacobi ea omnin suslulerunt, verm eliam

Catholicis hc in re

Trinil., Cyrillus Hierosolymilanus.; Calcch.

myslag. 4;

non dissentiunl. Railbius

in vindiciis versionis
:

inter

Basilius, lib. 1

de Baptis., cap. 2; Epipbanius, hres.

lib.

Lutberanos non ignobilis

Ger-

70; Auguslinus,
stola

2 contra Crescon.,cap. 37,

et epi-

maines Lulherana

tbesi 21, tcstisesl

Post majorent
illa

29 ad llieron., Hieronymus pluribus

in

locis

illuminalionem, ut dies diem docet, verba

durhiscula

epistolam Jacobi Apostoli dicunt. El quidem Hierony-

poslerioribus sacrorum Librorum editionibus sunt omissa, nec post

mus

qui

commcntario

in cap.

epislol ad Galatas

annum 452Gmw// amplius editwne sln\in

:

fralrem Domini Jacobum in duodccim Apostolorum

minea vocatur. ^Equior Lulhero Calvinus

arguSatis

numro non videlur recensasse;

scriptorem
in

aperlis tamen alibi

menlo Commentariorum
habeo
,

in

epistolam Jacobi

qu;cstionem banc ex instiluto traclans ipsum epistol

,

inquil

ad cpistol approbalioncm
Apostolo

nihil in

tm

Cbrisli fuisse

Aposlolum asseverat
ecclesiaslicorum

reperiri Christi

indiqnum.

Socinus pariler

catalogo enim
:

scriptorum

hc
ali

Unilariorum caput, de aucloriiale Scriplune Sacra?

cap.
1,

habet

Jacobus

qui appellalur frater

Domini

cogno-

num.

2.

Velcrum quorumdam dubilalionem

,

mcnlo justus, ut nonnulli existimant, Joseph ex uxore,nt autcm mihi videlur

,

etcaliginem de epistolis Jacobi

riore cognilione
sentit, ut
,

Pelri, Judae posle,

Mari
,

sororis
,

Domini,

et lucc fuisse

discussam
et

ade conteneat,

cujus Joannes in suo libro meminit

filius

posl passioepi-

eorum Apostolorum esse

:

ipse

nem Domini

sialim ab Aposlolis

Hierosolymorum
,

quorum nomine prnotantur

istas cpistolas

Cm

postea tempore

scopus ordinatus

unam tantm
est.

scripsit epistolam

qu

procdent e ex judiciis huic rei aptis cognitum fuisset

descptem Calholicis
dttim ostendit

In libro

ver contra Helviaccensen!

ipsorum Apostolorum esse

,

exempta piesunt numera-

fratrem Domini Aposlolis

:

risque illa dubitalio fuit

toi
:

et sic inter alias

diun, iiiQuiens

Nemini dubium

est,

duos fuisse Apo-

et

ea quidem

qu Jacobi

est,

ante duas reiiqnas.

445

DE D1VINITATE ET CAN0MC1TATE
ila sint,

SS.

RIRLIORIM.
in

M
cum
apostolic doctrin

Qu cm
est,

Florcnlini

et Tridenlini

concilii
|J

bani seriptorem
legis

secundo capile esse nimium veterls

post veterum testimonia judicio, et senlcnti standum quibus divina, et canonica epistola fidelibus

laudalorem, quod Apostolum dedecebat. Lulbe-

rus ex alio capile epislolam

commendatur.

compoui non posse accust.

Nam

Apostolus, cap. 5

Non allinct jam cum Lulhero, quin ctCajetano, et Erasmo, testimonii* Eusebii, et Ilieronymi abuli, quorum aller de Jacobi epistola ait Pauci veterum
:

cjus meminerunt

aller

Et ipsa ab
; lict

alio

quodam sub
attinet
si

ad Roman, hominem ex fide sine operibus; auclor ver epistol ex operibus, non ex fide tantm justum fieri doect. Instal in epislol nullam haberi concionem de opre Christi, et doctrin lidei, sed lanlm de operibus prolixum

nomme

cjus dita asseritur

paulatini tempore pro-

sermoncm

consuevisse aulem Apofidei

cdante obtinucrit auctorilatem.

Neque iterm
epistol
,

slolos oralionem suani

sermonibus de

doctrin

Aposloli
ligi

nomen non

Ieg

ab

inilio

ac

col-

semper inspergere; apostolicam

lam
sed prima videamus.

igilur, et

sacram epi-

ex eo
et

silentio necessario deberet

obscurum quem-

stolam immrit credi. Ilc fer contra Jacobi epislo;

dam,

ignotum Jacobum epistolam ddisse.

Nam

nihil liorum aut

Calvinum, autSocinum suscipiend

epislol delerruil; et

hoc quidem posterius argumenille

Miror homincs aculos, quales erant Cajelanus, et Erasmus in bas ineptias incidisse, nec depreliendisse

tum infirmum

esse vel

videt, qui opponit.

Paulus

quanlm
dicit

profana salutatio Jacobi distet. Se Dei, et

^

Aposlolus ad Philippenses scribens,

Tliessalonicenses, ad
dicit, vel addit

utramque ad

Jesu Christi Domini noslri servum auclor nuncupans,

Philcmonem
;

vel

sePaulum nud
iske
sic

salutem dundecim iribubus,

Dei servum

erunlne

itlc epistolae

sione; salutem quidem illam,

qu sunt in disperquam Domino, cui inQuod

si,

ab alio, qum ab Apostolo dal? Jacobus aulem

incipil
:

serviunt, prccariDei ministr soient; est igilur aliquid

sacr,

Jacobus Dei, efiDomini nostri Jesu Christi seruti significantioribus

officii

quod ea
ila

salutatio sonat.

quia gnies

vus
sui

;
,

non polerat verbis

et dignitalis

solebant

salutem dicerc profanum

bonum depreiis

prserlim cm ad Hebros scribeexerciti

canles, liceret colligerc profanas esse salutationes

ret, qui

veterum Scripturarum lectione

nun-

verbis conceptas, neque spirantes Apostoli gravila-

tios Dei, et

prophetas dici Dei serves noverant, atque

tem, essetergo ethnica Apostolorum

in

illa,

et

Seniorum

ex adjectis verbis Domini nostri Jesu Christi intelligcbanl Jacobum ministrum esse legis nov,
sias condiderat.

Hicrosolymilano

concilie)

ad fratres Antiochi sa-

Primum autem
non

illud

quam MesdeEusebio,et

lutatio, in

qu ne Jesu Christi quidem nomen adhii5

et
:

bitum
iis,

est, Actor., cap.

Apostoli,
et

et

Seniores fratres

Hieronymo ab ipsismet Patribus

riore interpretalione

salis

explicatum, cla-

qui sunt Antiochi,

Syri,

Cilici frairibus ex

eget. Ait

Eusebius paucis
,

gentibus salutem.

Quare negent jam quidquam HieroPtri, Jacobi,

veterum commemoratam epistolam

Deulero-canonicis Scripturis
sit,
;

quia

cm

ex

solym ad Anliochenses scriptum; aut

et

omnes usquequaque
sed addit ipse comecclesiis reci-

clerorum paganum salutandi genus pariter dicant

non placere, quorum alterulrum dicere ne hre-

veleres non babuit approbatores

sibi
tici

pertum jam sua tate

tari,

in

quamplurimis
in

quidem audent. Mosaic ver

legis

laudes quo

quam, re explorata,
retulcrant
:

cterarum apostolicarum
nonnulli spuriam,
ipsa in septem Ca-

unqum

loco Jacobus extulil? Idene quia prccptis

si

numerum
et

Quam quidem
qu
et

Decalogi omnibus parendum jubet, ne

fecerimus,

in

uno de-

supposititiam existimant...,

omnium

rei

efficiamur? Sed et Decalogi

et fid-

tholicarum numro recensetur..., liane quoque

teris in

cum c-

prcepta ad Christianum populum pertinent,

les

plurimis Ecclesiis
,

publie lectilari coejnovimus.

unum prceptum

transgrediendo

totam
sit

legem
si

Hieronymus ver
Eusebius
scribit,

quo nemo magis Jacob epislol

transgrediuntur, non qud homicida

occidat,

adulter,
sibi

auctorilatem dfendit, antiquam ipsammet, de qu

non autem mchetur; ca^leroquin

non
in

primm

referens

paucorum opinionem pro more suo eam explosam progressu temporis

,

constitisset Jacobus, inquiens totam

legem servari,
ille,

uno autem offendi; sed qud homicida

juslili,

amissa

indicat, quia

cm

Ecclesia deinceps certis ralionibus

pnam
Diliges

toiam incurrat lege prscriptam, el

,

perspectum babuerit Jacobo Hierosolymorum episcopo fuisse editam

,

violando caput illud

paulalim ea crevit veluli aucto-

nium

ac summarn prtvptorum omDominum Deum tuum, charitatem quo-

rilale, et suspecta essedesiit;

quemadmodm

rever

post Eusebii tempora

nemo
qu

est,

qui dubilabilem olim

que cum ejus ohservalione conjunctam dirimat, qu Iota lex pendet, et prophela;. Legem ver, de qu
scriplor loquitur,
siculus

epislolam in dubilationem adduxerit.

non veterem esse, sed novam verprimi

salis

Leviora sunt calera,

parlim Cajelanus, atque

;

25

capilis

indicat,

inquiens:
libertatis,

Erasmus, parlim Lulberus reprebcndunl

et

illi

qui-

Qui autem perspexerit in legem perfectam

et

dem

severiores crilici verili

iis

assenliri,

qu non

permanserit in

e;

lex

enim perfecta
et

libertatis

essent sibi undequaque explorata, ne vidercnlur to-

ea est,
lat,

qu

et

viam prmonslrat,
Jubet quidquam
,

vim suppedi

mer credere;
errorem suum
in epistola

iste

ver conlcmplor doclrin, quai

illi,

qu

facile, libr, libenter

prcepta implcamus,
fieri,
:

convellit. Inquiebant

salutalionem

qu non modo
faeiamus
bertalis,
,

sed confort, ut

positam puram esse, et nulli salulationi

allerius Aposlolic;e litlcr

non promit
servitutis,
T>7

non gravai
ait

Hc

est lex II

cujuscumque

conformem;

non

uguslinus, libro de Naservitutis quia charil(t',if

nam

nihil Dei, nihil

,

Jesu Christi, nihil grali, nihilve

lur et Grali, cap.

iilimir,

Non
cl

pacis sonai

sed profano

more

saluleni dat.

Adde-

non limoris, de au

Jacobus Apostolus aty

445
qui

PROLEG. PARS
autem perspexerit
in

II.

DE EPIST.
I

B.

PETRI DUABUS.
quam

446

legem

perfeclam

liberlatis.

Hierosolymorum episcopum prsertim attinebat Judaici generis fidelium cura

,

Nam
ita visa

ad

id,

quod

ait

Lulherus, contrariam esse Ja;

scripta ad eos epi,

cobi doctrinam doctrinie Pauli

quae tamen Calvino

est

stol ostendit. In inslituendis

moribus

qui consenti-

non

est,

jam multis Patribus

responsum.

rent

cum

fide in patienti, ebarilate,

bonorum operum

quoque cum Simoniacis, et Nicolaitis Jacobo confiitalum sentiens banc doclrinse dissimilitudinem objecit, vel lioc ipso probans, se ad
Pe-rr Ltherus se

exercitatione, moderatione lingual, pace

cum

fratribus

habend, humililatc, coeterisque virtutibus Cbristiano

homine

dignis

commendandis, ut

et casligandis viliis

hcerelicos illos perlinere, contra

stolus
in

quos Jacobus Apofuit

plurimis lotam operam insumpsit addens pauca de in-

epistol

sua disputa vcrat. Sed aliud

firmorum unctione, de confessione peccatorum, de

orationis vi ad varias utilitates. Brevis epistol est

Paulo, aliud Jacobo scribcndi

opra, qua? sine

argumenlum

ille

negat

fide, et grati fiunt,

ad justiliam con-

simplicior, planior, sed succo plena, et solidissimis

sententiis,

duccre

fidem proplerea tanquni radiccm, et furidatotius juslili*

;

qu ver

virtulis

amorem
;

excitant. Igno-

mentum

ponit,

per quam ad Deum

ratur quo cera anno litteram dederit

verm ex

ejus-

accedimus iste ver opra etiam requirit lanqum iuctum, totiusque sedificii perfeclionem quai si de;

dem argumenlo

sint, frustra

cplum
deFid.

est.

At Paulus

ipse, scribit

Au-

Romanos posleriorem esse colligitur, et quidem paul ante qum Jacobus exiret vite prop annum sexagesimum secundum missa
ea Pauli ad
,

guslinus,

lib.

et Oper., cap. 14,

non quamlibet

plermque creditur, quemadmodm

et greeco

idiomate
ser-

fidem qu in

Deum

credilur, sed

eam mlubrem, planque

sol fide consecu-

inscripta ad eos qui gentibus intermixti,

gracum

Evanqelicam
dait. Quis

deftnivit,

cujus opra ex dilectione proc-

monem

loquebantur.

enim speret se salutem bcn

vixerit, et

ARTICULUS
De De

IX.

lurum,

nisi et

bonis operibus viam

Epistolis beau Ptri duabus.

Dci tcnuerit? Jacobus ver opra

postulat,

cum

fide conjungi
nihil

vehemenler urgcns, fidem sine operibus

Ptri vit, et actionibus prtermittimus quid-

prodesse contra eos, qui, non intellcctis quibusdam

subobscuris Pauli sententiis,
lutis

quam

perstringere

abuti

enim

otio

videremur

in re

malam

securitatem safuit

non necessari. Scripsit ipse Apostolorum Princeps

duas epistolas
,

dabant,

neglectis
in

operibus. Necesse ideo

quarum
scripta

altra

nunqum

in

controver-

Jacobo plus
slere,

operum

necessitate inculcand insiin fide

siam venit; altra multos babet obtreclatores. lllam

ex urbe

quod erat ejus instilutum, quam

viril

com-

Rom
est

veteres
appositio

minime dubitrunt;
:

mendand, cujus
legis

plus aiquo prxdicabant divina

ea enim in fine
sia
,

epistol?.

Salutat vos Eccle-

subversorcs. Atque bine posterior Lulheri ra-

qu

in

Babylone
flagitiis

collecter, allegoric

Romam

liuncula dilucid propulsatur.

Elenim

lict

Jacobus

dsignt,

urbem

deditam

justis

infensam,

tolum se ad opra
miss
fide,

legis

laudanda contulisset, prter-

Judorum
idololatri

nibil plan fecisset,

quod argumenli na-

propriis sedibus expulsorum victricem, sedem Babylonis simillimam. Quod adeo

est, et
,

tura non requirerel, seu qud Paulus satis superque

veteruin

de

fidei

laudibus orationem babuerat, scu qud excu-

pra;leritnrum

omnium consensu firmatum memori consentaneum

intelligunt,

rerum veram
seculis

ut qui

tiendus esset
exlollebant
;

eorum

error, qui doctrinam fidei nimis

:
|

Babylonem
tur

sententire quindecim

quarc iniqua esset Lulberi oblreclatio

erit iniquior,

perptu probatte nuper se contradicere vel

,

ipsi fath-

quant ergo

cm Jacobus

fidem

et ipse

ac null ralione docere possint

quomod recens

afferri velit, ut

bonorum operum initium? Quid

:

aliud

sun)

illa

capitis primi

Scienlcs, quod probalio fidei veilla

:

slr palientiam operalur. Item

hsitans. Iterm
:

Poslulet in fide nihil

commentum cum prisc bislori cobreat. Quam unqum veram Babylonem significssct Pelrus lm temporis cm altra esset hebraico potissimm habita,

Voluntari genuit nos verbo veritaiis,

tore vacua,

et

ferm dserta; altra vix ab

ullo he-

ut simus initium aliquod

creatur ejus. Et cap. 2, v. 22

illius, et

braico

vel Cbristiano

homine noscerelur

nullosque
in neuti,

Vides quoniam fides cooperabalur operibus

operibus fuies

ex

haberet Christianorum convenlus?

Namque

consummala

est,

ut mulla aia

practer-

ex duabus, quasdicunt, Babylonis urbibus, una Chalda333, altra ^Egypli

,

cam? Si autem Lulherus nam non esse epistolam

declaratur,

pugnaciter defendal divi,

Pelrus Ecclesiam cogre poluit,

in

qu prter assensum

cujus nomine in epistol salutem diceret. Chaldaiea

divinis verilalibus praslitum

bona opra agi oportere

Babylon
leucia

in soliludinem abierat
id conditie

exbausla vicinitatc Seait, lib.

lm

allerius loci

bac

disputatio est,

miiltos alios calholicos libros se

rejiciat;

tum probalos primm

ob

Nicanore, ut Plinius

6, cap. 26; accesscrat autem, et Caio rgnante Judieos Babyloniis multis ca?dibus profligatos Seleu-

im ver omnes
fidles

et verse sanclitatis nolio-

nem, quam
lat,

babent all insilam ex animis cvel-

ciam se rcpiss
abire compulsas
,

reliquias ver,

grassante peste,

anteqiim disputel.
divinitate

ut Josephus

lib.

18 Antiq.

cap.

Ac de Epistohc

jam

satis in

prscnli

ut.

narrt
ibi

ex quo cognoscitur Ecclesiam ex Judopis

potuisse. ^Egyptia
,

mine brevibus qudam adjuncia consideremus. Scripta est ad duodecim tribus extra Judaa fines dissipatas,

tum

coalescere non

autem BaBithyniam,
;

bylon, dispersis per Pontum, Galatiam

ad Juda:os nimirm

qui ad fidem accesscrant,

Cappadociam
quai pnesidio

Asiam Judis ,

erat

omnin ignola

inlcr gentiies

autem

in varias terre parles

,

habitaium

occupabatur cliam ab altra ex Romanis legionibus,

abicranl.

Ad Jacobum

utpote Jiubcorum aposlolum,

^Egyptum muniebant. Pcniquc

inler

U1
est, qui

DE DIV1NITATE ET CANONICITATE
inslitutas

SS.

BIBLIORUM.
non

448

grcas Ecclcsias Aposloorum aUaie

ncmo

tradilione, quai vana

;

est, etiamsi itinera Ptri

et

unqum

recensuerit

Babyloncm ./Egyptiam;
ibi

distiiiclius

non prosequamur anno,

mense accurat
neque

aut primis seculis prsules ullos

raverii;

fuisse

commcmois,

nolatis. Plurics

Romam

profectus est Petrus;

quod sanc non esset ab omnibus prtern

apostolum Peirum eu se conlulisse
,

lum solum
sti

venit serins,

cm pro

Christo vitam percirciter post Chri-

sum

si

ad fidni

didil; potuit plan et

anno decimo

poptilares pcriraxissc

Ecdesiana coliegisse ex ullo

mortem Romam

se conferre, saltem

postqumab

monumeato conslaret. Quamobrcm, cura ad

accipi
,

angelo ereptus carcere Hicrosolymitano'est, in

lilteram

quem

ncqucat

Babylon

et pcr allegoriam
,

locus
,

ilie

necessari cxplidescri-

cari debcat

nihil aequius est

qum Romain

Hcrodes Agrippa eum delruserat; rurss ver Rom Hierosolymam iter suscipere ibique adesse in concilio, in quo de legalibus cremoniis definitum est. At,

honore

piam dicere, qaae mundi domina Palaestiuam omni spolia tam in provinciam redegerat, Judxos
magiiis calamiiaiibus affecerat,
liis

que hc

salis

sunt,

ut quadragesimo quinlo anno

ad quinquagesimum

Rom Petrum

scripsisse defenda-

vcram Religionem

vi-

mus. Allerum de hominibus, ad quorum ulilitalem

Pelrus scripserit, faciliore negotio expeditur
;

abrepla usque lum ignora vera t. Assueti cnim Jutrauslatis loquendi

etiamsi

da>i iis ipsi

modis, pra>serlim cm et
sunt, quo ex loco Pctrus

alii

utrique populo tam Judoco,

solis genlilibus alii

qum

genlili, alii so-

eo

nomme

ulerenturad regias urhes infidles nunj

j

lisJudaeis,
batior

scriptum vclint. Pro-

cupandas,
scribcret.

facile asscculi

Quam rem omnibus semper

,
;

ecclesiasticis

enim sententia nuncest, ad Hebrceosprsertim docendos, qui Cbrisli fidem susceperant, Peirum intendisse

scriploribus fuisse exploratissimara

ne puto quidem

animum

et lilteram

sou quod Hebraeormm

oprai prelium confirmare

prectereo,

uli

et

eorum opinioncm

esset Aposlolus, seu

quod

electi

adven

dispersionis
et

qui conjectura

qudam Hierosolymam eo

vocentur Judi per orbem dispersi, quos

Aposlolus tribus, quae sunt
vit;

Jacobus

nominc

signifieatam credidernt.

Nam cm
,

Pctrus

in dispersione

compella-

scribebat,
stoli

enim
et

nondm in Babylonera evaserat; lam Apoqum Hebrcei ad fidem traducti quibus

, ,

namque

dispersos

cliamnm Juda

se dicunt,

nimirm terra Deo

j

sibi in

hocrediialem data cxpul-

addo

Jud;eos Mosaicie legi perlinacis deditos

ve;

sos, extorres, exules, quo nomine genliles compre-

ram Religionem,

aut

quamdam

veraq Rcligionis for-

hendi nequeunt, qui nullam singularem terre parlem

mam tenebant. Cm Rom missa

tempus missionis
tilibus,
,

epistola cerl sit,

,

jam
,

qiueritur

banlur.
da3
,

Deo dono acceperant, neque in alienis terris moraNon ausim tamen S. Augusiino,Thom, Bealiisque

et quibusnara
sit.

Judaisne

an gen-

quibusdam inierpretibus repugnare om-

an ulrisquc missa

Sed primm quis plan

nullis positis

nin,

dm

nihil prohibere affirmant,

quominsPelru;

exlricet,

quod null veterum memori,

?

eliam fidles genliura

cum

Judseis fide conjunctos allo-

in epistola veluli notis distingnitur

Post

annum de-

querelur; sicut et Paulus, quamvis epistolas suas in

cimum
verba

Cbrisli

Domini ascensione Peirum scripsisse

4 monent vers. 16
:

genlium gratiam daret, ad Judos tamen

et

multa

illa capilis

Si aulern ui Ciiriin-

procul dubio perlinerc oratione sua deelarabat.

loci
i 1

Nam

stianus non erubescat,

qux CUvis Domini discipulis

11

qui multis proferunlur

ut ad solos

Hchrxos

dilum jam Chrislianorum

ter

nom en innuunt. Al anno circi-

dicti,

tm
;

Augustini

cajterorumque senlcnliam non

43 primm Antiochi Cbristianos dietos ex Luc

ad quos epistolam suam
,

infirmant,
intelligi

historiAclor., cap. Il, v. 2G, cognoscimus. Poslillud

quanqum verum esset de solis Hebrocis tm non ade perspicuc Hebrxorum sunt
possint et ad genliles accommodari.
v.

tempus

in iis

locis

ddit

proprii,
lllud
inter

quin

Aposloorum princeps
(partira

multm

Ecclesiai excreverant

enim

capilis 2,

12

Conversationem vcslram

sua ipsius, partim aliorum oper; ipsemet

ejentes

habentes

bonam
,

quarc non potueril ad

enim ab anno trigesimo seplimo ad Hierosolymilana

usque vincula regiones
illas

incircumeisos fidles dici

excurrerat,

si

Eusebio,
ilke ipsa?.

gentes errorum adbuc lenebris circumfusas vcrsabanlur, quibus

qui inter
injurias,
et

Hieronymo, Leoni Magno credimus), atque

contumelias sustinebant, ut slatim Pe-

Judieis, et genlilibus ubique al'flictabantur,

quam

lrus prosequitur explicare?

Ut

in eo

quod detrectant

ob rem incilamentis opus erat, ne debililarentur, ne

deficerent

de vobis tanqum de malefactoribm ex bonis operibus

vos considrantes glorificent

animo, ne iniquorum

injuriis

cdrent;

Deum

in

die

visitalionis.

cujus rei polissimm grali

cm

scribere proposuis-

Altra ver capitis 5, v. 6, ab excmplo

lita

Sanc poNain
et

sct,dcditet praeclara omnibus ducenda? christianse

vine prcepta
,

ad mulicres adhorlalio, cujus

fieri

eslis

fili, feminis

et

harclicos pravis doclrinis sanum

quoque olim genlilibus

Sarce
fili;c

oplim potuit.

Ecclesi corpus inficcre conanles repressit.

Ex

his

si

sunt non

illa

modo, qu;e Abraham,

quid non onmin exploralum proferre licet, inlerpretibus

,

el ehronologis
,

assenlimur spalio quadragesi-

Saram progenitores habent, verm eliam quolquotsunt promissionis filial in Abrahamo, el Sara progenitricc
benedictionem consecuta?,
propter graje legitur
;j;

mum quinlum et quinquagesimum annum interjecto data m cpistolam conjicientibus. Nemo tamen baerelicorum nos
Apostolum
I

et

Saram imitantur; quatixvee,

fkvrMte

cujus facl

estis

aliud hic agentes in aliam

causam trahat,

fili; sciliect facientes

bonum,

et

non timenles uliam

velitque nobis demonstrari eo temporis intervallo

perlurbalionem ad sanctam Sanc familiam accedilis.

nslitulum Aposloli est tm de fide,
jJ !

Romam

venisse,

unde epistolam dare

freli

qum de

chri-

otuerit

nam

properanter

hc dicimus

Patrum

slian vil dicere

qua? bonis operibus probatur, el

-,

m
Vexationum maxime

PROLEG. PARS
toleranli

II.

m EPIST.
i|

R.

PETRI DUAB13S.
in

tO

ad

Christi

Domini

Exuper. recensent
Pclri epistolam,

Scripturarum canone secundam

Origenes, homil. 7 in
lib.

exemplum. Multa

idcirc in unura congeril Pelrus

quam praHcrea

qu

in eura

scopum omnia

collineant; hortatur, ut

Josuc;

Ililarius, lib. 1

de Trinil.; Ambrosius,
lib. 1

de

in Christi fide

immoti pcrmaneant, carnalibus desi-

Incarn., cap. 8; Hicronymus,

et et

conlra Jovinian.,
ut

deriis abstineant,

meminerinlbonorum, quoc sunt per

de Scriplor. Ecclcsiast.

in

Simone Petro

sacram

baptismum

consecuti; Christi palientis, per

quem ad

canonicam usurpant

im ver vcl Judas Aposto-

novam vitam

traducli sunt, vestigia sequantur;prin-

lus Jcsu Christi in sua calholic epistol v. 17 et 18,

cipibus, et magistratibus, dominis, majoribus quibus-

videlur perhiberc teslimonium veritatis epistoke hujus

S. Pclri,
estote

que Deo constituas obsequium prslcnt; atque

linjns generis,

alia

cm

inquit

Vos uutem charissimi memores

qme
,

aposlolicam inajestatem spirant.

verbomm,

quev predicta sunt ab Aposlolis

Domini

Hanc epistolam ut ab initio diximus, divinam esse, nec ab ullo et canonicam semper agnovil Ecclesia
;

nostri Jcsu Christi, qui dicebant vobis, (juoniam in no-

vissimo tempore venient illusores

secundum

desideria

quidem

est

unqum dubilalum,
lib. 6,

qui canonicas quasdani

,

sua ambidentes in impietatibus, quoe sunt verba secun-

novi Testamenti Scripturas approbaret

ut Origenes

do

Ptri epistok-c, cap. 5, v. 5

Hoc primum

scientes,

apud Eusebium,
in

cap. 25, testalur in ipso loco,

quod venient

in novissimis diebus in deceplione illusores

quo omnibus probatam non esse Ptri alteram can-

juxta proprias concupiscents ambulantes.

dide falelur.

Quaj negotium facessere alicui possent, hrclici

De

linguae gnre,

quo scripla

est, vix ulla est in-

autem assumunt ad resistendum

Calholicis,

hxc

sunt.

terprctuin dissensio.

Plermque enim gncco idiomate

ef;

Primo magna
dissonanlia
vit;
,

est hujus

cum

priore epistol Ptri styli

edilam putant, quod Judis per lotum Orientem

fusis

quam

et sanctus

Hieronymus non negadicilur.

exploratum in familiari sermone adhibebalur

littoris

Petro

igilur scripta

imprudenler

Ex
est,

nec Baronii conjectura hebraicis

dicentis, ut

usum Petrum

hc autem potissimm

styli dissimilitudinc

factum

Marco officium

grocci Inlerpretis tribuat,

ut primis Eceleske seculis plerisque non

bilaretur, an Ptri esset,

modo du-

approbalionein ullam hactens habuit. Et de prima

verm etiam negarelur, ut

cap. 25, et Eusebius ipse,
epistol

quidem Peln

epistol

tantum dictum
epislola
,

sit.

ex codem Hieronymo habemus. Quare et Origenes

Secunda sancii Ptri

quamvis nonnullo-

apud Eusebium,
lib. 5,

lib.

G,

rum reprehensionem
est auctorilatis,

incurrerit

non minoris tamen

constanepistoj

cap. 25, de

un Pclri
inullis

neminc dubitascripserunt.

neque minus ab Apostoloruni principe

fidei

tm

de altra

incertum esse

ad eosdem transmissa, quos primum ad

tiam, et

bonorum operum exercitalionem per

lam excitaverat. Enim ver episloke auctor seipsuin

ab exordio salutationis Simonem Petrum nominal;
versibus deinde 16, 17 et 18, se admisse affirmt in

Ade autem tune dubilatum est, ut Didymi Alcxandrini veteris rerum ecclesiasticarum scriptoris aHate, qui prop finem IV seculi adhuc vivebal, in canonem
non reciperelur
ccrlo tenerct.
;

ipse ver

Didymus falsatam esse pro

in

Scribit

enim commenlario
publiceiur,

episto-

monte sancto, cum Dominus Jsus splendidissim luce

circumfusus divin vehili forma se induerat, eumque

lam 2 Pclri
esse falsatam

Non
,

est

ignorandum prsenlem epistolam

qu

lict

non tamen
in

in

ca-

vox clo delapsa filhnn Patri charissimum declaraverat

:

none

est

Addit Grolius annolationibus

caput pri-

Addit

cap. 3

v. 1

se alteram

jam ad eos

mum

epistoke

H,

Ptri

Apostoloruni principem au-

ipsos, ad quos scribebat, epistolam dare; atqui hue

ctorem

epistol; inconsull credi,

qu non

nisi

post

not cerlissimai sunt, ex quibus Apostoloruni princeps epistoke scriptor esse cognoscitur. Nisi enim

Hierosolymitanum excidium scripta est, cm tamen

Petrus sub Nerone vitam perdiderit, anlequin Hicru-

Petro auctori tribuatur ex

cognito,

iis

omnibus adjunclis clar

salem Romanis sub\erleretur. Enim ver

tertio

in capite

jam alter quispiam se Petrum mentibus arroganter hanc scribendi ralionem tenuisset ad fallendum, isque maximam fraudem in r gravissim fecisset; al

imminere

significatur lolius

mundi conflagrainulorum Christi

nisi post

lionem, ad

quem

patienter

exspeclandam scriptor
dis

Christianos hortatur; alqui

crediditeit adventurum

nemo

quomod

Iitc suspicio

cum

epistolae

argumento

mundi finem,
;

ever-

componatur, cuinque ingenuo,

et

simplici veritatis

colore, qui per tolam scriptionemest fusus?

cilia
,

Cur con-

sam Judaicam rempublicam quando ergo auctor epistolam ddit, Judaicse res jam corrucrant. Qud si ila
est

et

Patres inlolerabilem hune errorem non defacile detegi

non Simoni Petro, sed Simeoni, seu Simoni HieS. Jacobi minoris in episcopalu

prehenderunt, qui
set,

quoeumque debuis-

rosolymorum episcopo
stoke titulus
!

cm tamen pr

cceteris

Gregorius Magnus, homil.

successori epislola libuenda est. Et san, inquit, epi-

18, in Ezechielem ide confnlet, qui Ptri dicunt

fuisse,
illud

qud auclor dicat

:

se in

lestimonium

Hic

est

non monte sancto divinam filius meus dilectus in quo

primum

erat

Simon

servus Jesu Christi;

facero,

quidam ver, speclahiliorem voentes epistolam

sponl addiderunt
:

Petrus

et

Aposlolus Jesu Christi.

mihi bencomplacui, audivisse? Sed et Aihanasius, in

epist. fest.
in

Hac tamen sine mullo negotio expedire polcst, qui

Synop.

alque orat. 2 contra Arian.,

dispersam
gerit.

in tolo

hoc opre nostro doctrinam

colle

Cyrillus Hierosolymitanus, catech. 4, concilium

Lao-

Enim ver multa

negari possunt in priore argutan la

dicenum

can. 60, Carthaginensc

III,

eau. 47; Gregolib.

mento contenta. Primo,

epistolam dissonanlia
beyt,
,

non

est inler

ulramque
non e-

rius Nazianzenus, carm.

54; Augustinus,

2 de

ut

idem auclor

dici

Doclrin Christi; Innocentius primiis, in epist. ad

quanqum

S.

Hieronymus unani ab

altra distaiQ

4M
non
et brcvitas
,

DE DIV1NITATE ET CANONICITATE
repugnaverit; vis contrario

SS.
,

BBLORUM,
Joannes
,

&2
epistolas edide:

eadem sermonis,
styli

cobus

Petrus

Judas septem

idem phraseon

et

periodorum circuitus

runt; et iterm de scriploribus ecclesiasticis in Petro

multis cernitur. Secundo, argumenti mutatio

Simon

Petrus..., scripsit duas epistolas,

qu Calholic

quoque mutationera inducit

ctorum Palrum quibusdam

et

unus

idemque sp

scriptor diversam adhibet oralionem,

scriptis
,

qu et in sanmaxime Gregorii

nominantur, quarum secunda plerisque negatur propter styli cum priore dissonantiam.
Ferri autem non potest Didymi
,

lict

non conlem-

magni Papa;

epistolis se prodit. Tertio, styli diversi,

tatem non in auclorcm

scd in interpretem rejecit

:

nendi scriptoris, sententia, qui ex privato errore publicam quoque fidem epistol; delractam scripsit. Ipsi

Hieronymus

in epist. ad Hebid., quaest. 2, inquiens

,

enim

turpiter liallucinato
,

visum

est in

iis

qu

epi-

Du

epistol

qu

feruntur Ptri, stylo inter se, et

stol cap. 3

habentur de mundi renovationc Platoseculi systema conlineri, ex

charactere discrepant, structurque verborum,

intelligimus

ex quo

nicum de revolutionibus
quo
ei

pro necessitale rerum diversis

eum usum
interpre-

et vitialam epistolam, et in

esse interpretibus.

Nam

Petrus

modMarcum
,

erat

canonem non relatam consenlancum dicere. Yerm ut primum fal-

tem

id est, qui scriberet elegantiore stylo

divino Spirilu plenus pronuntiabat;

qu ipsc modo Glauciam

7 Stromat. ex ea sermo-

sum

est vel ipso fatente, lict invilo, sic alterum ne-

que vim habet, neque cum ejus talis ecclesiaslic

consuetudine eohret.

adhibebat, ut Clemens Alexandrinus

lib.

Non

fuisset

enim unqum

in

veterum sermone
nis dissimilitudo

tradidit.

Quanqum ver

Ecclesia; conventu publie recitata epistol,

tonis
deliria

qu

Pla,

quosdam olim

in dubitationem

ad-

compleclerelur,
;

duxerit, anlequm omnium consequentium Patrum judicio Ptri esse constaret; omnis tamen dubitatio
sublata est accessu consensionis perptuai.
111a

Didymus concedit

legebatur autm ut non ergo quidquam de Platonicis

mundi
cis

vicissitudinibus in epistol reperiebatur; ergo

disso-

Ecclesi judicio auclor longissim distabat Platoni-

nantia prlerea

retraxit rccipiend

quiorem Luthero Calvinum non tanqum divin epistol, in qu

in

commentis; quare

et in

nullam erroris

ac

vilii

suspicionem venire epistol poterat. Qud

si

publie

majeslas Spirits sancti usquequque apparet, ut dicit

legebatur in Ecclesia, nihil aberat, quin esset in ca-

argumento commentariorum

hanc epistolam

etsi

none; quod enim tum majus haberi poterat argumen-

veram, et nativam phrasin Ptri in ips desideraret. Flacius autem Illiricus in epistolam ipsam explanationes edidit, Ptri esse ne dubitans quidem, lict
cavillalor sit in multis imporlunus.

lum canonic
citatio,

epistol,

qum

publica in Ecclesiis re-

cm nondm

singulari

univers Ecclesi

decrelo canon esset constitutus, et sol per

ecclesias recitalione,

omnes

qu

jussu episcoporum fieret,

Etsi ver Origenes, atque Eusebius unicam epistolam S. Petro cert scriptam rfrant, nihil mirum, cm eorum tale sive propter sermonis discrepantiam sive propter obscuros quosdam locos nondm
, ,

Scriptur probarenlur? Si autem prterea sacrorum

Librorum calalogos
sine prjudicio

conciliis, et Palribus
,

contextos

Didymus consuluisset
libris discerni

ex quibus e
poterant, non

tale sacri profanis

lucem exlractos, quibusdam suspecta cpistola viderelur, quam uniyersalis Ecclesia editam beato
salis in

dissimulsset descriptam et secundam Ptri episto-

lam. Athanasius nimirm, Cyrillus Hierosolymitanus,

concilia

Petro non declaraverat. Origenes tamen et in ipso qui nobis opponitur, consentit Petro Apostolo loco
,

Laodicenum,
,

et Cartilagineuse
,

III,

Gregorius

Nazianzenus

Hilarius

qui

lilleris
,

mandrunt sacraet

adscribi

Concedamus

et ejus esse ;

de hc enim ambi-

rum Scripturarum canonem

in

ipsum

secundam

gitur; et homil. 7 in Josue ejus locos usurpt. Euse-

Ptri epistolam contulerunt; quos et paul post secuti

bius ver

lib.

3, cap. 3

veterum dubitationem jam

:

Ambrosius, Auguslinus, Innocenlius

producti testes idem confirmaient.
Grotii denique conjectalio

I,

supra nobis

magn ex

parte dispulsam indicat

Qu

verb secunda

(Ptri) appellalur,

eam quidem

inter sacros

N. T.

libros

licentior est

et contra

censitam non

esse

majoribus accepimus; sed tamen

,

veterum doctrinam
I

contra

omnium exemplarium
argumento
adjuncto

chm

ulilis esse

vider etur qumplurimis

una cum
est.

reli-

fidem

contra
;

primorum Christianorum cxspeclalioideirc multa peccata eo in

quis sacr Scriptur libris studios lectilata

Majo-

nem pugnat
sunt.

res scilicet
f

ii

qui primm canonem sacrarum Scri,

Primo enim unde hausit Grotius olim nudum

pturarum texuerant

eumque epistolas omnes inqu omnium ecclesiarum approbalionem habebant, cm nondm de secund
in

Simeonis, vel Simonis

fuisse epistol
tini
,

nomen
,

sine

ullo

dubitables conjecerant,

prfixum

quondo Grci omnes, Laservus, et Apostolus

loci

Syriaci

Arabici Codiccs sive MSS., sive ly pis

beati Ptri epistol satis esset perspicuum

abstinue-

editi

babeant Simon Petrus

,

Jesu

rant hanc reliquis accensere.

Yerm

ecclesiarum

Clirisli

in

omnibus iidem

capitis tcrlii

quos

qu

plus testari hc de re poterant, traditione paula,

tim pervulgat
;

totus deinde Christianus orbis tenuit

,

Grotius Ptri tale rccenliorcs judicat, qu contineantur? Quomod ergo licuit Crotio audacis aflir-

et Ptri

alteram paris
,

ejusdemque esse cum prima

mare non ab aposlolo Petro

scd Simone Hicroso-

auctoritalis

paucis frustra repugnanlibus.

sebius, lib. 2, cap. 23, claris notare

non
,

potuit,

septem epistolas Catholicas numerando

Quod Euqum qu septem

includatur
:

lymorurn episcopo scriptam epistolam propter senlenqu cum Ptri leniporibus sibi non tias quasdam
,

videnturcohrcre? Fugissetnc ea lemporis dislantia

Novaliani acicm Juslini marlyris, Origenis, Cypriani cum Triphone aller homil. 7 quorum alter in dialogo
,

non
et

sunt, nisi secunda Ptri in

in epistol

numerum

Hieronymus

ad Paulinum scribens

Ja~

,, ,

4S3

PROLEG. PARS

IL

DE EPISTOLS
Petro

B.

JOANNIS
veram fidem
,

454
traducti

c. S, in Josue, alter, epistolTS, alter,lib. deTrinit.,

cissimosfratres ad
,

ccqualemcum
feli-

Petrum auclorem agnovit, ut reliquos laccam supra commemoratos Patres; ut illud ctiam prccteream
multas esse sive
in capite

generc Judo

conseculi erant credendi

cilalem.

Rom

pariter hece scripta creditur, et

quidem

primo, sivc

in

tertio scri-

paulo ante,
testaretur,

qum sanguine suo fidem quam

utvcrba indicant vers. 14
est depositio tabernaculi

docuerat.

benlis Apostoli notas?

Ex quo

et altra Grotii conje-

et 15, capitis
,

ctura infirma
nisi

admodmest, neque valens probare non

Judaicrc reipublicce
lolius

primi
g
ri

Velox

met

secundum

post ruinam

obtinuisse opi-

quod

et

Dominus

nosler Jsus Christus significavit mihi.

nionem de proiimo

mundi occasu.

Nam

vel

Apostoli Clirislo vivenle Judaici status eversionem mundi conflagratione non procul distare crediderant

Dabo uulem operam et frquenter habere vos post obilum meum. Argumentum epistocc fn eo posuil Petrus, ut
moneret
assentiri
alis sibi
,

fidles

mendaciis falsorum doctorum non

,

mortem avidissim lempus exspectabant, quo Hebraorum respublica labefaclarelur, qud beatum Christi regnum non nisi Iebrreorum
et post Christi Domini

bonis operibus assidue intendere

traditam

doctrinam tenere

patienter adversa ferre

,

sacris Scripturis legendis

cii

incumbere

postremi judi-

ruinis gloriosius

futurum arbitrarentur. Capite cnim

diem,
,

et

revocationem mortuorum ad vilam cerlo

et Pauli Apostoli

24 Malthxi Christus Dominus de lierosolymorum excidio loquens, typo, et figura conflagrationis

sperare

cavere ab indoclis, qui

et

mundi,

cceleras Scripturas

adsuamperditionem depravabant,
et cognilione augeri.

adjunxit et qucedam

Apostoli

dererum omnium inteiitu, quem eodem propemodm tempore eventurum

unde
filii

firmitale
Christi

non modo non excidere, verm etiam

Domini grati,

intellexcrunt,
cii

et opino invaluit

extremum

judi-

ARTCULUS
De
Joannem dilectum
ritate probari

X.

diem, sive

Dei adventum

lempli, et

HieroEpistolis beali Joannis.

solymorum ruinas prop consecuturum. Noluit tum

Christus Apostolos ab e sententiabducere gravi de

Christi discipulum trs Ecclesia

causa

ut interpretalur
:

Mal don a tu s

in vers. 5, capitis

epistolas reliquisse statim intelligimus

,

eorum auclo-

ejusdem 24

Exislimabant Apostoli haie

,

esse

conjun-

qui septem
,

Catholicas epistolas nu-

cta, finem templi

et
,

ftnem mundi; noluit Christus hune

merant

neque enim
,

ut in superiore articulo adno,

Mis errorem

eripere

ne post templi eversionem in lon-

labamus
dedisset.

septem haberemus

nisi

trs

Joannes

gum exspectationem

porrigentes securi essent .Inde factum

Prima tamen unica

est, cui

ab Apostolorum
,

est, ut Apostoli et ipsi

de lierosolymorum eversione

xtate nulla

unqum temporum,
,

aut locorum

aut ho,

sermonem habenles ad mundi excidium animum concertrent, atque ex communi Cliristianorum persua6ione

minum

mutatio

vel vicissitudo fidem abrogavit

de

cujus propterca auctoritale non disputamus, ne lo-

utrumque

conjungenlium

compararent
,

sibi
,

quendo res certas videamur dubias facere; videretur enim probatione qudam egere
,

commodum eosdem

inducendi ad fidem

ad spem

ad

de quo loqui esset

pietatem, ad constanliam. Pelrus igitur sciens quosdam longi expectatione promissionum Christi de

opus. Illud autem perptue Traditionis vim

maxime
unde

demonstrat, nimirm semper credilum esse Joannis

epistolam
,

Hierosolymorum excisione
ipsius glorioso delassari
,

de mundi

fine

de regno
,

eliamsi nulla auctoris inscriptio

sit

hortatur, ut Christi gloriam

perspicitur

non ex inscriplione

sed ex
ullius

constanti

novos clos, novam terram patienter exspectent,

at-

Ecclesire fide, ac sententi de scripti

auclore

que ad hc omnia se comparent maxim animi puritate Dominum enim ait, promissa facturum etsi
;
,

esse judicandum.

Et quidem Joannes,

dm nomen
mutuec, et
est
liis

suum

celt,

multis characteribus se prodit, stylo vi,

diflerre videatur

Quia unus

dies

apud Dominum
c.

sicut
8.

delicet,

melhodo
in

sentenliis,
,

charitalis

mille anni, et mille anni sicut unus dies,

5, v.

benevolenlice

commendalione

quam unam visum

;

Porr quid jam est

in

hc horlatione

trum dedeceat, aut cum Ptri

possit, si et ipse magistri

atate

quod aut Pecomponi non

,

semper

hominum animis

insinuare

sed

nisi

omnibus.accessisset Ecclesiarum fides,

multm

adliuc

exemplo primum
distinxit,

et

se-

deesset adnos ine sententi confirmandos, qua;

jam

cundum Domini adventum non

atque occa-

propter approbalionem perpetuam cvclli ex animo

nostro
,

sionem ex fidelium credulitate arripuit excitandi

non

potest.

Tacuit autem ferlasse Joannes

,

quos alloquebatur ad exspectationem novorum clo-

nomen ne
manus

aut sibi

aut

ullis,

ad quos scribebat,
si

rum, novque
Videlur,

terree,

in

quibus justitia habitaret? nobis meril

grave aliquod negotium

crearet,
,

in

Romanoium
Romanis

(vers. 13.) Vald ergo errare Grolius

pervenisset epislola

quee ad populos

qud putat post Hierosolymorum demoliiionem Simeonem, ejus urbis episcopum, epistolam hanc edidisse quam boni deinde fidles ad augendam
,

odiosos miltebatur.

Cm

id

teneamus, conferenda opra nostra ess

est, ut nula s];es

ut ad quos, unde, et quando Joannes epistolam misent, videremus

;

scriplo fidem Petro adscripserint.

sed obscura ade res

Epistolam hanc ad eosdem misit Petrus Hebros ad quos primam miserat, ut paulo ante ex ipsiusmet verbis explicabamus. Neque illud initium Simon
:

supersit futurum, ut ullis verbis illustrelur; quare po-

nemus in medio
sive habcant
ii,

senlcntias

Patrum atque interpretum,

,

sive carcant,
,

quo se tueantur. Auctor

Parus
dalam.

servus, et Apostolus Jesu Christi Us, qui cocjuasortiti

lem nobiscum

sunt

fidem,

probat

elhnicis

Nam

et

Hebrxi potissimm

inter lot pertin-

questionum Evangelicarum qui Augnstinus dicilur, ad Parthos inscriptam judicat, quod inter cooteros et Possidius in indiculo operum S. Augustini, ctPseudo-

40D
Hyginus

DE DIV1NITATE ET CANONICITATE
in decrelo probant.

SS.

BIBLIORUM.
scribi epistol potuit.

45S

Erat autem Parthis

cum

Hierosolymam

Equidem multo-

Romanis de imperio

Orientis contentio,

unde conje-

rum Palrum
,

senlenlia est, et plermque creditur, Ce-

ctura duciturdat oper,propter

metum Romanorum,
quos alloquebatur,
posuisse. Nihil san
ut nihil

rinthum et Simonem

Magum Joanne esse confutatos,

in

neque de se, neque de

filiolis,

ex quo Calmetus palere arbitratur ante

et

quidquam Joannem
est,

in epistol

Judorum bellum exaratam, qum

,

Romanorum, eamdem, qu

quod

in

hc sententi reprehcndamus,
Horis hebraicis
1, v. 14,
,

Paulus
excisis

Cerinlhi

et

Simonis las incident, nondm

paritersit, in

quo cert veritatem assecutos nos esse

in

Hierosolymis.

Yerm

et

Evangelium suum
;

putemus. Ligphootus

in

primam

contra Cerinlhi errores Joannes scripsit

quod lamen

epistolam ad Corinthios, cap.

Corinlbios missam epistolam

arbitratur ad

post Hierosolym cladem Palribus ut plurimm scri-

quia',

inquit, Joannes

ptum censetur

et refelli

lum magistros dicimus,

Caio scribens in epistol

scripsisse (grc

5, v. 9, ait, se
:

jam

cclesise

enim

legitur

Sypetfa.

*%

x**^, scri-

qum discipuli ex eorum schol profecti refelluntur. Quamobrem convellit optim Joannes illorum li^reticorum doclrinam, eosque repressit, eliamsi vivis jam abierint, eorum haresin pravis hominibus propagatam conlutando.
Nihil igitur de hc prima
epistol cert conslilui
esse. Multa
ille

ysi Ecclesi), ei uliquc Ecclesiac, in

qu Caius versaba-

lur; atqui Caius Corinthiorum

erat,

Eccleske

membrum
qum
ad

de quo Paulus

in epistol

ad Corinthios loquilur;

Joannes ergo jam ad Corinthios scripserat,

Caium
praeter

scribebat.

banc data

unqum Corinthiis? Yerm

vero
si

Qu

alia sit epislola

potest prieler id

unum, Joannis

com-

aliquid forlasse
vel

plectilurconlra lalsos doclores, quibus, ne se palianlur seduci, filiolos admonet suos, bona opra, et mandalorum observationcm ad salulem necessaria adslruit.

concluderelur hoc argumento,

cui terliam

Caium,

Gaium,

suam

inscripsit

Joannes epistolam, Corin-

thium esse virum Ligphootus primm ostendisset;

Jesum esse

et

Christum,

et filium Dci inculcat

ipsum

quod cm

null ratione effecerit, imbecillior conjectura

eumdem
lur

verc in carne venisse confirmt,

qu;je fidei

est, quse nullos

comprobatores habere potest. Par

est

capita Cerinlhiani, et Simoniani sustollebant. llorta-

inquisitionis ratio,

Judisne, an Gentilibus, an ulrisscripserit; nihil

,

autem

fidles, ut

cum

Dei charitalc benevolenliam

ira

que ad fidem conversis Joannes

est vel in epistol ips

enim

erga proximos conjunganl, Dei erga nos Lenevolenli

imitenlur, innocenliam servent,
fiiios

nolatum

vel veteribus tra-

Dci se prseslent,
in

ditum, quod in ullam parlem potis trahat, qum ad omnes eadem dicere auctor potuerit neque iis verbis
;

mundi

illecebris

ne capianlur

qu

conful;.t

oiil;

errorum, et virtutum commendationc

ostendit, qui el

eumdem

se esse

capilis 5, v.

21:

Filioli, cuslodite vos simulacris,

Evangelium
,

scripsit, ut

proplerea non

Genliles potis,

qum

Judaios elhnicis permixlos ab

aberrsse crediderim

qui banc epistolam censuerunt

idololatri cavere jusserit.

essequamdam
est
,

veluti Evangelii prafationern.

Locus vero
ns
dolio

in

quo intexla epistol

Grolio

Secunda

et tertia

Joannis epislola non omnibus

dicilur Palhmosinsula,in

quam

exul pulsus est Joan-'

veteribus, neque recentioribus Joannis visa est; sed

si

Domiliani jussu,

postqum
in

ex

olei

fervenlis

prnpler quasdam animi Joannis apparentes

,

in

prima

Romne
ei

ilkesus exiverat;

quibusdam autem

epistol notas

eliam

qum nomen
ei

abesset litulo,
,

codicibus dicitur Ephesus. Grotius siquidem

immemor

judicalum est, primam

suscipiamus
et

tribui

oportere

cur non

quid

consentaneum esset dicere

qui epistolam ante

bas duas poslerioies,

in (juibus

idem

Hierosolymitanse urbis cxcidium dalam pularet, turpiter peccavit;

spiritus cernitur, et pra'lerea

nis initio ponilur?
tentioe, stylus

nomen, aedignitas Joanim

et

utrumque affirmans non modo ex

in-

Idem nempe ingenium, ea'dein sin;

sul Palhrnos

verm

et

priusqum urbs subverteretur

idem, eadem phraseologia

verba

Joannem

scripsisse,

quod nequit consistere.

Nam

eadem Dei
istis

et

proximi

amorem
legcnli.

spiranlia in

omnibus
quid

qum in Palhrnos abductus Apostolus est, non ila pridem Judaico bello confecto Hierosolym considrant. Quamobrem aut Epheso datam dicere mallem, ubi
Joannem multos annos
egisse, sallem post Apostolovit
,

epislolis exsiant,
illico

quod eliamsi velcrcs non inoQuapropter totum

in
si

nuissent, occurrit

valet judicium ex oralione ips,

str nobis jure

hc re nosit

sumimus, ut supervacaneum
quibus

Joan-

rum
tas

Ptri, et Pauli
si

discessum

ex traditioneha-

nem alterum
slola; ullius

dilecto Chrisli discipulo quaerere epi;

bemus; aut

ab

exilii

ioco scriplam sentirem, dirufalerer.

scriplorem

cm accdant plurium
nihil est amplis,

quoque Hierosolymas
,

Tempus denique
exilio re-

gravissimorum veterum

sufi'ragia,

Baronius constituit

quo Apostolus jam ab

verlerat; Grotius, ut nuperrim dicebamus,

quo

sla-

bant adhuc Hierosolym. Si

cap. 2, v. 18
:

qu

dicit

Apostolus
audsfacli

quod vereamur canonicas Joannis scripluras dicere. Irenseusenim, lib.l conlra hoeres., secundam epislolam usurpans, Joannis discipuli Domini epislolam nominal
rit?
;

Filioli,

novissima liora est;

et sicut

quis erit ver isle Joannes, nisi Lvangelisla lue-

tis quia Anlicliristus venit, et

mine Antichrisli mulli

liora est,

Clcmens Alexandrinus,

lib.

2 Slromat., cm ex

sunt

unde scimus, quia novissima

plan iniel-

ligerentur de proxim i'utur

Hierosolymorum subver-

prima Joannis lestimoniura produeit, majore ejus epistol se promerc dicit, sv t^ /*s|ovi msToly quo
y

sione, nihil jam esset, quod disputaretur; sed

cm

oslcndil et alias nos habere ejusdem beali viri breviores. Tertullianus, iib.

quibusdam
die, et

intelligatur locus

ille

de advenienle judicii

de Prscript. alteram epislolam

mundi mie,

ut

rumor percrebuerat Antichri-

Joannis Aposloli esse pro certo tenet,

sine ull

stum venisse, non magis ante, qum post subversam

ambiguitatis signiiicatione in causse

eam adhibens su$

457
patrocinium.
cilii

PKOLEG.
Edcm usus
est et

PMS

II.

DE EP1STOLIS

B.

JOANNIS.

458

magnus quidam eon,

lem,

ita fuisse

A poslolo injuriosum, ut ne eum quidem

Carlhaginensis episcopus

apud Cypriaiuim

cni

reciperet. Ilever scris in varias linguas

duarum
sibi

epi-

iniliatos baptismale ab hserelicis novo egere bapiismo persuaderet ; idque exslal in synodo Carlhaginensi,

stolarum cxemplaria traduci cperunt; quid aulem

ex hc Ecclesiarum incuri in comparandis
l|
!|

earuni
illas

sententi 81, inter episcopornm suffragia; Joannes

apographis colligamus, nisi ab

fuisse rejectas ?

inilio epistolas

Aposlolus
vos venit
,

in epistol
el liane
....

su posuit dicens
,

Si quis

ad

doclrinam non affert

,

nolite recipere Il
'j

Non

est

san

difficile

has conjecturas refellere, quas

infirmrunt. Auclor

eum

in

domum

qu
,

sunt ex epistol 2, vers. 10

jam Palrum teslimonia

Aposlolum

quidem se

A quarto ver,

et quinto

Ecclesi seculo ade obtinuit

et conciliis nihil

vocat Seniorem, sive DperiTc/aov, non Joannem, neque

,

ha?c fides, ut Patribus

probatum

quia cognitus oplim matrona3 erat, et

magis videalur.

Alexander Alexandrinus episcopus

lib.

Caio, ad quos scribebat, et verebalur fortass, ne explicatis se

apud Socratem,

1,

cap. 16, auclor Synopseos,

,

nominando

quid cui detrimenti afferret,

,

Cyrillus Hierosolyniitanus

catech. 4, Gregorius Na-

aut mal acciperentur

littral

si in

aliorum

manus

zianzenus in carmin de Can. Script., concilia Lao-

venissent. At ipse primai

quoque

ejstolse

nullum no-

dicenum,

et

Carthaginense
in exposit.

III,

alterum can. 60, allcrum

lib.

men

prposuit, quod et Paulus interdm lecit; non

insolens prlermilii
in

47, Kulinus

Symbol., Augustinus,
Innocenlius
I
,

2 de
3 ad
;

erat ergo

nomen ab

auclore.

Doclr. Christ., cap. 8,

in

epist.

Deinde nomen Presbyteri

ectatis
!

novo Testamento non

Iributum, qui primas
,

Exuperium, ulrumque affirmant cm canonicam esse et Hieronymus polissimm ^pislolam, tum Joannis
;

nomen

est, sed officii

;

iis

habent in Ecclesi
aliis

qui prudenti

consilio

scienti

lict

in libro

de

Viris illustribus
,

aliorum sententias,

pra?sunt

qui episcopi, et sacerdotis

quasi illud et ipse sentiret

non improbrit, ad Ageepist. 85,

:

guntur.

Nam

etsi
in

vox

lpeaTepou

munere funad aHatem refera tur,

ruchiam tamen scribens, tum ad Evagrium,

tamen cm

proveel ailate gravitas, prudenti,

communi
plurimhm

sententi non discedit

filius tonilrui,

aperl dicens

consilium existant, translata vox est ad ecclesiasticam

dignitatem signilicandam, quie dotes
stulat,
illas

Clangat tuba Evangelica

vit
,

quem Jsus amaejus,

omnes po-

qui de
:

pectore Salvatoris doclrinarum

el filis

quod
et

et

Laurentius Valla rigidior verborum ex-

fluenta potavit

Presbyter Etect domin,

;

plicalor,
fitetur.

censor in notis ad nostrum lilulum conse et Petrus vocat epist. 1, c. 5,

quos ego diligo in veritate

epistol ad

quod

et

alibi

repetit de

Hoc nomine

Caium.

v. 1

Seniores ergo, qui sunt in vobis, obsecro consentir,

i

Erasmus, Cajetanus

jam nos ab hc sententi dimovebunt Grolius, qui Papi auclorilate decepli, et velerum quorumdam errore vim inscriptionis epiNihil
,

id est, ffu//7rpe<7Te :o

quamobrem

si

compresbyterum

Petrum dicimus, apostolico officio non detracto, quare Joannes Presbyter simul non erit et Apostolus, cm
Aposlolus lolius Asia primas esset?
Papioe testimonium apud
in

stol non assequentium Joannis Apostoli, et Evangelist opus noluerunt agnoscere. Inquiunt enim, auclo-

Eusebium quosdam olim

cujus

rem,

elsi

Joannes

sit,

non Apostoli, sed

:

senioris

nomen
I

errorem perlraxit, pulantes alterum Joannem Pre,

sibi ddisse, sive Presbyteri

Senior Elecl domin,

si

sbyterum Apostolorum discipulum

nerat epislolarum esse auctorem.
I
!

ille
,

memi-

epist. 2, v. 1

at senior Joannes,

quis

fuit,

non ApoPapias,

Yerm

ut Papias
isti illius

stolus erat, sed

Apostolorum discipulus.

Nam

nemini auctor

fuit,

cur

ita

sentirelur; sic

qui

cum Ap

stolorum discipulis versalus

est, ait

apud
!

auctoritate dcserunlur.

Nam

Papias Joannem alterum

Eusebium

lib.

3 Hist. Eccl., cap. 29, duos Joannis no-

non propter dignitatem, sed provectioris talis causa

seniorem appellavit, ut lotum Eusebii testimonium
manil'eslum. Ait enim, se existimsse majo-

mine esse vocalos, allerum Aposlolum, alterum Presbyterum atque Apostolorum discipulum, quem nullo
nisi Senioris, et Presbyteri titulo insignivit
;

legenti

fit

isti

ergo
| |

rem ex hominum adhuc superstitum viv voce, qum

ex librorum lectione capere ulilitatem posse; quam-

duarum epistolarum confeclio tribuenda

gelist*.

est,

non Evan'

Quo

Papiae lestimonio fretus Eusebius duos

obrem qua'rebat ex
quid ab
lis
aliis octate

iis,

qui se majores natu essent,

,

in Asi fuisse viros Joannis

sentit,

nomine appellatos consepul-

majoribus audiverant

ut sic faci-

prxsertim

cm

su aelate deo Ephesi

perveniret ad testimonia Apostolorum viv voce

cra cineribus ulriusque Joannis condendis

cxstrucla
S

tradita. Inler eos seniores,

'

quos de priscis rbus per-

oslenderenlur; horum ver alteri, id est

adscribi oportuere duas
epislolas,

Seniori

cunctabatur, duos nominat, Arislionem

quemdam
;

et

multi

priscorum
j |

Joannem

et illum

quidem huic pneponit

non ergo

temporum non immrit crcdiderunt,quibus et Hieronymus videtur favere de scriptoribus ecclesiaslicis in Joannem de duabus epislolis loquens Reliqn aulem du Joannis Presbyteri asseruntur, cujus hodi alterum sepulcrum apud Epliesum oslenditur ; quam Senioris
:

dignitatis,
|

sed

aetatis ratione habita

Joanni Senioris

nomen

tribuit,

contra

qum

in epislolis

sumatur, ubi
illum

procul dubio ad officium refertur.

|
!

Tum Joannem
scriptores

ullas scripsisse litleras

non commmorai, ex quo poPapioe

luerint

verisimiliter

ecciesiaslici
,

lantm, non Apostoli personam

lertiam epistolam legerit
,

facile

cognoscet, qui

\crbis uti, ut
fuerit,

novum Joannem quem ignoramus

quis

in

qu auctor se conlcmni,

epislolarum auctorem lacrent. Fueril igilur

;

Diolrephc non recipi,

J)ile

figi

malcdictis asserit. Credialiis officio, et

Joannes

enim non

est

Chrislianum virum

ea aller nomine Senior, ut Papias tradidit tamen nominis communitas inlirmum argumenlum est

<lignitate in Ecclesi praeslantem, vel prstare cupiens. s. ni.

abiudicandi epistolas Joanni Christi discipulo,

quem

15

*59

DE DlYiMTE Kl GAN0NIC1TATE
f

SS.

BIBLIORUM.
Joannes per epislolam

4G0

Latina, ctGiwca Eccesia irium epistolaram auclorem

tenet,

procul Epheso degens Elccla nomine fuisse, ui pluri:

quem

Syriaea, atqtie Arabica exemplaria tribus

in

uni dicitur, cui

g:

alulatus est

epistolis ex ordinc

canonem
,

rclalis

eumdcm

esse

omnium auclorem probant

traditionc ducli Elcclce

qui

m
,

concilia, cl Paires
et

ebristianam vilam iiliormn, alqiie borlaliones ddit ad foyendaui ehaiilalem ad pro-ccpla Dei observanda,
,

malronx
rclato

Caio epislolas

vilandosque
|

iklei

inimicos, Jesuin Cbrislum in carne

ddisse Leslanlur.

venisse negantes. Fieri cliam pojiesl Elcclam ide ge,

Quapropier Euscbius
Joannes fuisse ad
ex quo
fit,

Paphe dicte, duos

iUorum
Ru(i-

nerali signilieatione diclam

qud ebristianam fidem

in c Ecclcsi,.in

summum
,

non rpugnt; addit enim,

l

amplexa
qu erat

in

e perinancrel; qud fortass in diaco-

ut vera videatur esse narralip

nissam esset elccla, ac veluli mater

,

nns

verlit

Arianorum)

qui duos eodem nominc appel-

baberetur

non <;uod Elccla esset aut no-

leras in Asi vixisse dixerunt, el

apud Ephesum duo

esse

mine, aut cognomento.

tur, Electaj

Nam quod
,

ab aliquibus

dici-

sepulcra,

et

utnunque loannis Iwctcus nominari. At de

scriplorc ne
,

duarum cpislolarum
q.uilur
,

verbam quidem

lo-

nomine Ecclesiam polis designalam, cui lilterasdcdil Joannes quain singularem feminam fide
,

elsi

de rcvclationc

id est,

Apoealypsi aiquid
fuisse

conspicuam, placcre non polesl. Absurda enim mibi

videlur inscriptio, et ab Aposlolorum sive ;elale, sive
gravitate alina
|

dical

uude pessim concltidkur conOrinaiam

in

ab Eusebio corum opiuionem, qui

intelligebant

Pap'ne vrins plus

Senior Elccl Domina.... Insolens

:

qum

il!e

dixisset.

Ilicronymus ver ex

el illud versiculi quinti

Et mine rogo
,

te,

Domina,

si

aliorum sentenll loquilur de duplici sepulcro duobus

epistolarum scriptoribus exstruclo, non ex su
posilo enim loco prosequilur
:

florcnli Ecclesia

ut

quidam volunt

hsec dicerenlur.

in

op-

Quis enim audivit unqum

Domin

lilulum Ecclesiae

Nonnulli putant duas

esse
;

dalum?
sorores
polis

Etsi

enim opponant,

credibile

non esse duas

;

vumorias ejusdem Joannis Evunqelist

lu in ibiillo

dem

in

Papi loquens, ilcrm de

:

monumento

du-

eodem nomine FJect voealas duas ideirc Ecclesias debere intelligi, quarum altra alleri
:

plici ait

Hoc autem dicimus

epislolas

propter superiorem opi-

salutem dicerct
vers, ult.,

Salut ant

te

fi lu

sororis

lu Elect ,

nionem

quant plerisque

reluUmus

traditam

duas

tamen credibilius est,

,

et sorori alleri

ob

posteriores

Jonnnis, non Apostoli esse, sed

parem virlulem
tum esse
le
;

et ofiicium

idem quoque nomen dalegamus

:

Presbyteri.

In cpislolis
,

dcmm
103,

ad Agcrucliiasn, ad
rcitt

vcl sanc nibil vciat, quin

,

Sulutant

Evagrium

cl

epislol

sub nomine

[du sororis lu

VAecla.

B. Joannis Apostoli initia cpislolarum secundo: et terlac,

Gains, sive Gains

nemo
et

cerl dicere potest quis, aut

de quibus pra sens est queestio.

IMotrephis deinde, Christiani bominis, et Eccle-

nnde

fuerit.

Caius aller est Gorinlbius in epistolis

Ex

D. Pauli ad

Romanos

ad Corintbios

commemo,

si;e veluli

Pnefccli arroganli

qu Joanni scriptori

ratus; alter Dcrb;eus in Aclis Aposlolorum

fortass csl et terlius ab ulroque dislinetus
diclus, ibid., cap. 19.
xisse,

cap. 2;

lerli cpistolai

obtreclabal, pcrperm colligilur sefuisse,

Macedo
vi-

niorem cum lanlm

auctoritatis
,

non Aposiolum

summ
fidei

Scd quis affirmet bos adhuc

ac

si

nemo unqum ex

domesticis

cm Joannes

seris sciibcrct?Quis etian

Caium

restilisset Aposlolis.

Quanta Petrus, quanta Paulus,

surit, qui Cliristo

Joanne filium appellalum non polis ab ipso in fide

quanta Jacobus ab iismet perpessi

genilum fissc crdit

scipuli?

cm (amen
in

ii

essent Pauli di-

nomen dederant,
rumque
discipuli
,

(jualcs erant

Simon, Cerintbus, eo-

Operam

profect

re

obscurissim nibil

qui sanclissimos Apostolos multis

profuluram insumunl, qui Caii bujus vestigia perses

qubntur. Quisquis
ille sit,

jurgiis lacessiverunt?

teslalur Joannes se
sibi

magnam

Repudialas
epistolas
,

demm

fuisse

ab Ecclesiis

nllis

duas

percepisse voluptalcm,

cm
:

nunlialum est pielale,

quis nisi lemer affirrnaverit? Aliud est in

,

eicbarilate illum esse prstanlem. Dicit inter clera

juxla Graccum lextum
clcsi; juxla

canonem non admiltere Scripluras quasdam

an Apostoli
sint,

atque

lyp^ t

l/./j.r^iv.,

scripsi
:

Ec-

judicium cohibere, quousque planis,

Lalinum ver fortass redits

;

Scripsis-

sim res constiterit; aliud apocrypbas

sancto indignas repulare.
nullas Ecclesias,

el

Spiritn

sem

forsitan Ecclesi

sed

is

qui

amat primatum gerere

Deinde micogitabat,

Primm damus

fecisse

non-

in eis, Diotrephes,

non

recipit nos, vers. 9,

quod

et in paribus causis saapc fecc;

natur,

si illc profeclioncmi fecerit,

quam
ir,

runt

cm qux'dam

dubilandi ralio suboriebatur

al-

Diolrepben non fore malelicii, et maledicli repreben-

terum nec damus, nec ullus unqum exlorquebil, ncque

ipse demonstrabit. Seris, an ocis traductoc in varia

sionem effugilurum; qu;e,

ni

fallim

signa

sunt,

Caium cujusdam
slanlis

Asi;v

drbis

non procul Epbeso di-f

Quis enim
facile

idiomata epistol sint, ineplum est multis inquirere,

ubi Clemcntis Alexandrini, alque Iremei vetustissimo-

babilalorem

fuisse.

pulet

rum Palrum

lesliinonia proferuntur, atque

omnium

Joannem provect X'tatis, fortass post suam ab exilio Iongum iter suscipere consliluissc ad liberalionem
,

Latinorum, Gnecorum, Syrorum, aliorumque Orientalium exemplaria ulramque epislolam exbibculia.

Illud ccrl

compescendam bominis audaciam

ARTICULIS
De
Si

XI.

affirmamus nunqum probalum

lionis

iri

abullis
ter lia

Ecclesiis

cujuscumque n

secundam

et

m
s: "' i,
1

Epistol beau Jud.

in re

Joannis epislolam fuisse rejeclas.

operam nostram postularel poni

non neces-

liarum
tra Gaio,

cpislolarum altra Elcclpe inscripla est, al-

qui plura de epislol S. Jud;e sive auctorc, sive

ulmonuimus.

Nobilis quredam matrona non

ni

uctorilalc nobis requircret. vcl auc

cm maxime abun*

461

PROLEG. PARS
imprudens
sit in

II.

DE EPISTOLA
,

R. JUD.E.
v. s',

daremus otio, quid ni Auclor epistoke et summ, pendixero charitate?

tanl inopi

|Ij
!

Apostolus Paulus, epist. 2 ad Tiinoth., cap

est

Joannes,
libri,

etMambre
et

resiitisse

Mosi scripsit, non ullius

;

Judas Jesu Christi servus, frater aident Jacobi, Thadaeus cognomento, et Zelotes appellatus, de cujus gnre,
et familia

sed traditionis
,

Enochi verba
|

daemonis

monumento ductus cum Michaele

sic

Judas

arcliangclo

non

atlinel dicere

postqum
est.

in

superiore
j

concertalioncni, quai ex Iradilione, non ex ullo scriplo

articulo de Jacobo dispulatum

Et ipsum quidem
,
j

crederenlur, epistolai inserere potuit. Deindc ut Ori-

auctorem esse tota antiquitas, claris et doctis viris constans mmorise prodidil. Origenes, tom. 9, cornment, in Matth., ot bomil. 7 in Josue, de Jud Apo,

gencs,
!

et aperlis
;

Hieronymus,

in

cap.

epist.

ad

TU. docet

eslo auclor eptslulae ab apochryplio libro

teslimonia excerpseril; epistoke tamen auctorilas non

\

stolo haie babet

Judas Apostolus epislolam

scripsit

minuitur; neque indignum Apostolo est opportune ex

paucorum quidem versum, plnum verb efficaci bus verAlexandrinus utroque 3 bis grati clestis. Clemens Judam se Domini ses vum libro Stromat., et Pedag.,
,

apocryphis scripluris aliquid

Aposlolici
oflicii

efficere.

Paulus sine ullo

delrimenlo ab Arato, Menandro,

ab Epimenide, gentilium scriptisquasdam sententias

sumpsit
,

et Jacobi f'ralrem dicere salis babuisse, inquit, fratrem

quibus

commode usus
;

est ad gentiles insli-

autem Doinini se nonappellsse, qud ejus pudoris,

et 7,

tuendos, vel objurgandos

I

cur ergo Judas ab Hebrxo-

modesiix

fuit.

Terlullianus, de Cultu femin., cap.

rum
sent

libris

qudam

baurire non potuit instituto suo

libri es-

non modo

Apostoli Judue epistolam esse dicit, ve-

confirmando accommodatissima? Etsi enim

apocryphi, verm
aliquid

rm

etiam inde librum Enoch in e

commemoralum
S

continebant,
i'also

quod
,

divinum haberi oporlere concludit. Eusebius, quai de Jacobi, et Joannis epistolis, eadem et de isl loquitur.
Concilia, et Paires

Judas divino lumine illustratus

secrevit

atque

usurpavit. Nain multi sunt apud Hebrocos libri, quos

omnes,

in

quibus praesidium causai

,

perperm patriarchis

suis tribuit gens Hebraica

,

eo-

collocavimus
stolis

quam de
,

Ptri

Jacobi

et

Joannis epi-

rumque nomine
jeeta sint, ex

vulgavit

qud nonnulla
,

qux

pa-

susceperamus

iisdem ipsis in locis apostolicae

tuentur.

triarebis suis credebantur tradita

in

eos libros con-

islius epistola

auclorilalem
,

cognoscitur IV seculo

et

Ex quo cliain deinceps exemptam ab

quorum numro
inepliis; sed

est liber

Enoch multis
in fabulis

cterm plenus
fer nibil

quemadmodm
inter

omnium et fidelium nem illam, in quam

de epistoke auctore
tuerit S.

et

Ecclesiarum animis suspicio-

lam pravum est, quin aliquid

;

veri et boni
et de-

olim apud quosdam venlum eral,

,

exhibealur
liria

sic in libro

Enoch

commenta,

et dignitate, ut

ver teslari po-

somniantium Uebrxorum quid eralsincerum, atque

Hieronymus de
,

Viris illustribus in Jud, aucto-

inlegrum, dignum quod Apostolico scripto insereretur.

Caitera
{
,

ritatem vetustale juin

et

usu meruisse

et inter

sunclas

quai Grotio suspicionem rrcant, nihil

com-

Scripturas computari. Atque id persuasum ade lnilariis est, et

Augustanx
,

cont'essionis vindicibus, ut nenio

movent virum, qui levibus conjecluris non soleat ab duci majorum lide qiue enim profert, vix quidquam
;

jam reperialur
stola
lide.

qui Lutheri vel audaciora verba pro^

habent momenli. Ait

Judas
:

in

adnolalionibus in epistolam

bet, vel consilium averlendi suos ab adhibend epi-

Si Apostolica fuissel habita

hc

epistola

versa

Calvinus quoque argumento commenta-

fuissel in

omnes Unguas,

et

recepta per

omnes Ecclesias;
:

riorum

in

epistolam Judie non potuit, (juin posteriorum

aflinnalionein priorum

in

linguam autem Syriacam olim traducta non erat

,

omnium Patrum
dissensio fueiit
sit,
;

quorumdam

aberat enim Syrorum codieibus

Ecclesiis suscipiebatur.

neque

in
:

omnibus

dispulationi anleposuerit; ait enim, etsi inter veteres

tamen qud utilissima

Opis-olae leetio

duin potis est

II

Quamobrcm addit credenJudam Ilierosolymorum episcopum, qui

quidam, ut auctoriconFrater autem Jaesset

qud

nihil

cum

aposlolicai doctrime puiitatenon

seculo Iladriano imperante florebat, epistolam islam

cousenianeuin conlincat, qud mull jam tempore

edidisse, cujus inilio exscriplor

omnes
tisshn

probi viri pro aulhentic habuerint, se libenaliis s icris epistolis

tatem majorem conciliaret

et apostolicam esse
:

adjungerc.

firmaret, additamenlum illud fecit

cobi,

Jam Patres, atque interprtes duplex gravius argumenlum dissolverunt, quod aiiquos ab epistola; assensu detrahere
videbalur;
est

cm

in primigeniis

codieibus scriptum

tanlm, Judas Jesu Christi servus.

autem

illud

quia

Equidcm
dissentienle

si

semper

si

ab omnibus
esset

si

ubique

si

assumilur Scriptore teslimonium ex libro Enoch,

qui omnium judicio apocryphus est; assumilur et alterum ab altero apocrypho libro. cujus tilulus erat
:

nemine creditum
fieri

Judai

apostoli
idio-

esse epistolam,

non

poluissel, quin in

omnia

mala ab

inilio

ea traduceretur, et propagaretur per

;

Assumptio Mosis
cryplia
esse.

ergo et epistola non polest nisi apoin-

universas Ecclesias
trunt, an, cujus

sed

si

quidam de hoc
ille

ipso dubi-

Dicimus enim cum Palribus, atque

nomen pnenotabatur,

scripsisset,

terprelibus primo non constarc,

polis
,

ulrm ab

ullo

libro

quid miremur ab
fuisse, aut

unius nationis exemplaribus ab-

quam

Traditione

vel

divin Revelalione
et

ab omnibus Ecclesiis non probatam? Dubi,

acceperit Judas, qujc de

Enocho,

de Michaelis

trunt autem plerique propter apocryphos in e

ut

Archangeh disputationc cum diabolo

9
et 1
i
:

scripsit versibus

putabant

commemoralos
lbris

libi

os

vel sallcm
;

doclri-

Cm

Michael Archangelus cum diabolo dispu-

nam ab
ill uti
,

apocryphis

excerplam

ii

igilur

neque

tons altercarelur de Mosis corpore.... Prophetavit

et

autem
venit

neque

inler sacras Scripturas recensere de-

de

liis

seutimus ab

Adam Enoch

dicens

Ecce

buerunt. CaHerm,

Dominus

in sanctis millibus suis.

Nam quemadmodm

servum nominet

cm scipsum Judam Jesu Christi cm s^cundi seculi scriploribus

463
illuslrioribus
,

DE DIVINiTATE ET CANONICITATE
et deinceps apostoli Judae epistola cre,
I

SS.

BIBLIORUM.
,

464
et in

qui et ab Apostolo scriptus est

divinorum nu-

datur

jecerit;

cm nemo consull et data oper illam recm postca cujuscumque nationis, alque
obsislilur

mro non

referri

non potest

idque nobis in hoc

Ecclesicc fidles nativo idiomate legerint, imprudcnler

articulo agitur, ut probelur, sicut in cteris similiter est , Apocalypsim non tam sacrum

actum
li-

esse

omnin nunc
issimis.

monumenlis

loto orbe proba-

Consilium vcr illud, quo Jud Apostolo

itetractam epistolam Judaj alteri Ilierosolymorum epifccopo tribuendam censet Grotius,

est.

brum, qum Joanne Apostolo conscriptum, quod ctsi brcvibus expediri oporteat, nihil tamen negotio diminulum iri speramus, nisi, quod injuriosum est vel cogitare,

arrogantius mult
Chrisli ser-

spem nostram eorum

impatienlia falleret,

Cur

ipsre epistoke titulum

Judas Jesu

quibus hactens consultum voluimus.

Libri initium est
ddit Uli
:

vus relinendum putal; alleram auteiri ejusdem parlem

Apocalypsis Jesu Christi

servis suis,

quam

Frater Jacobi delendam

Vel enim utraque pars ex-

Deus palm facere

qu

oportet fieri

pungenda

est,

velrelinquenda utraque. Nullus quippe

atit

cilb; et significavil, miltens per

angelum suum servo suo

et

codex, quod aut nos,

ipse scit,

unum

sine allero

Joanni, qui testimonium perhibuit verbo Dei,

testimo-

habet. Deinde Clemens Alexandrinus, secundo labente

nium Jesu
lisla

Christi

qucumque

vidit.

Porr

nisi

Evange-

seculo

non tam suam

protulit

qum ecclesiarum

Joannes haec scripsit, qui, qu Chrisli viderat,

judicium Apostolo Judaj epistolam adjudicantium, vel saltem teslimonio suo docuit Jud fratris Domini no-

lestatus est, ut in Evangelio, atque in epistolis inquit,

nonne impostor quidam ejus nomine

notis assumplis scripsit per

et veluti colore

mine epistolam

fuisse e setate vulgalissimam. Origenes

summum nefas? Quomod

autem

sine hiesitatione

tanqum de Apostolic

epislol

loquitur. Quis

ergocum Grotiocredat
,

ea verba: Frater

ver tantam Apocalypseos liber habuisset fidem, quanla.m habuit apud veteres Paires, si auctor tam impudenti

autem Jacobi

sub Hadriano imperatore amanuensem

;

mendacio

orationem suam

exorsus lectores

aliquem supposasse

prserlim

cm

nullas ejus addi-

fefellisset ?

cm prsertim

addat ad septem Asi Ec,

tamenti probabiles causas afferai? Quod si ita esset, cur, qui Origenis temporibus dubitabant, au divina esset
epistola, eo Grotii

clesias, quas Joannes administrabat

et

ab insul
,

Palhmos, quo deportatus

bere
?

est

sub Domitiano

se scri-

argumento caruerunt, quo san scripti novitatem demonslrssent? Sed hc dimittamus. Judas iste ad quos locos catholicam fidem propagaverit, atque

Quocirca anliquiores Ecclesi Patres, quorum

monumenta
stolo

unde scripseril, quove tempore, potis audiremus ab allero qum quis exspectaret nobis
,

exstant, summ consensione Joanni ApoApocalypsin attribuerunt, quos brevitali studens tantm nomino, ne articuli magniludo crescat. Jusli-

dici.

Graeci
,

Msopotamie Apostolum dicunt, PauliF( rtunalus Persidis

;

nus, in dialogo contra Triphonem, ultra mdium calypsin dicit esse Joannis Apostoli , atque eam

Apocom-

nus Lybiae
fer

post Apostolorum

menlariis illustravil. Irenaeus,

est,

Iib. 5,

edem

in sententi

omnium

interitum scripsisse versibus 17 et 18,

et

asserens prterea scriptam sub iinem imperii

,

ndicari videtur, ubi

testimonium Ptri epistola

:

Domitiani
rios
,

ediditque et ipse in

eamdem commenla,

secund depromptum ponit

Memores

estote

verborum,

ut de utroque testalur

Hieronymus
:

libro

de

prdicta sunt ab Apostolis Domini nostri Jesu Christi, qui dicebant vobis etc. Unde et ad omnes pariter
,

qu

Scriptoribus Ecclesiaslicis in
calypsin
,

Joannem

Scripsit

Apo-

quam

interpretatur Justinus Martyr, et Ire-

in Orientis provinciis ad Christi fidem

traductos Ju-

nus. Origenes, homil.

7 in Josue, et in Psal. 1,
;

doeos prsertim, quos antea Petrus monuerat,

missam
Christo

Apocalypsin Joanni Apostolo tribuit

quod
:

et facit

Eu-

epistolam esse verisimillimum

ficat
:

est, et inscriptio signidilectis

,

sebius in chronico anni Domini 96

Secundus post
et

His

qui sunt in

Deo Ptre

et

Neronem Domilianus
lypsin
vidit,
in

Christianos persequitur,

sub eo

Jesu conservatis,

et vocalis.

Edidit epistolam Judas con-

Aposlolus Joannes in Pathmos insulam relegatus Apoca-

tra bau-eticos, corruptores fdei, et

morum

subverso-

quam lrenus

interpretatur.

Consentit

res, describilque vivis coloribus homines concupiscenti omnin deditos, fastui , et vanitati servientes,

Athanasius,
lius contra
in Psal.

Synops.; Epiphanius, nacres. 51; Basi-

Eunom.,
;

Jgnave, et

turpiter

blandientes

divitibus

quoests

91

Iib. 2; Chrysostomus, homil. 3, Damascenus, Iib. 3, cap. 18. Sunt autem

causa, carnis prudenti abreptos, Spirilu Dei vacuos,

bi Gra?ci

omnes, quorum multos prlereo. Ex Lalinis

Iib.

quibus discedendum monet

doclrin perstandum. Contra

et in percept Christi

Tertullianus,

4 contra Marcion.; Victorinus Picta;

Simoniacorum

igilur,
fla-

viensis, in Apocalypsi

Hilarius

praefat. in

Psalmos,

Nicolaitarum, Gnosticorum doctrinam, et nefanda gitia Christianos munit.

et Iib. 6

de Trinit.; Ambrosius,

in

Psalm. 40; Auguin

stinus, Tract, in Joan., cap. 1C;

Hieronymus,
,

ca-

ART1CULUS
De

talogo
XII.

in

epist.

ad Paulinum

de studio ScripL

Joannis Apostoli, Joannis Evangelislse Apocalypsin esse

Apocalypsi beati Joannis Apostoli.
affirmant
;

atque banc esse sentenliam

epislol
;

omnium

Lali-

Ad postremum omnium novi Testamenli librorum tandem ventum est summo Dei beneficio, quo, utiam ben uli videamur ad officium nostrum atque
,
,

norum

in

ad Dardanum Hieronymus non

sub S. Isidoro Hispalcnsi, anno
:

dubitat dicere

atque ut citis absolvam concilii To-

lctani IV testimoiiium

auditorum inslitutionem
stoli et Evangelist;e

Is est

sancti Joannis

Apo-

636, non fferre non possum

loruin conciliorum

Apocalypsin librum mut*

et

Apocalypsis, seu Revelatio, unus

auctoritas,

synodica sanclorum

de librorum propheticorum gnre Ecclesi relictus,

prc

>jum

fimanorum dcrta Joannis Evangelist

m
tuerunt.

PROLEG. PARS

II.

DE APOCALYPSI

B.

JOANNIS.

466

prscribunt f et inter divinos libros recipiendum consli-

et se in propri

person loquentem inducit; est erge

cap. l, et lib. 6 Stromat.;

Clementem Alexandrinum Pedagog., lib. 2, Dyonysium Alexandrinum

,

Joannes aller ab Apostolo, minister utique Dei, cui

divina consilia patuerunt. Secunda Evangelium, atque epislol Joannis eodem fer modo exordium ha,

apud Eusebium,

lib. 7,

cap. 23; Cyprianum, epist. 65;

,

Gregorium Nazianzenum
posit.

orat.

36

Rulinum
III;

in

ex-

bent,easdem sententias iisdem inlerdm verbis significatas,

Symb.; concilium Carthaginense

et cleros

Innocen-

idem dicendi genus

est, in

contra in Apocalypsi nihil

alia scri-

tium

I,

Apocalypsin
,

ui

Scripturam sacram,

horum
ptoris

eque aliud prorss ingenium,

nullo indicato auctore

usurpantes proferre non est

lib.

mans

agnoscitur. lluic succedit terlia, in epi-

necesse. Severus enim Sulpitius,

inquit, Apocalypsin, quibus

Hist.

sacr.,

stolCatholica sermogrcus punis est, alque elegans;

in

non

recipitur, aut stull,

Apocalypsi vero rudis, barbarus, solcismis

sca-

aut impie

non

recipi.
sibi,
,

tens. Quarta, in Apocalypsi

nullum

facit
,

auctor epislo-

Quid postulet prterea oslendi

bis

qui

nondm ex
in

larum se scriptarum mentionem

Asia3 ecclesias scribit,

dm

ad septem

videt Apocalypseos

auctorern
est, qui

et aucloritatem,

quam

fecisset

Joannes Aposto-

plan ncscio. Quis aulem

alto

amplissimos testes

lus eoecasione data, si ipse librum illum composuis*

set. His

Ecclesi gradu collocatos, duces optim scienti,

Ii

Dionysii Alcxandrini causis alias adjungimus

non sequatur?

enim sunt, qui Grotium, quiFlacium

hocreticos per-

ab imporlunis quibusdam produclas. Quo tempore

vivebat Joannes nulla, aiunt, erat Thyatir Ecclesia,

Illyricum, qui Socinum, qui cleros

moverunt. Grotius adnotatione

pseos scribit
:

in

titulum Apocaly-

cm tamen
adangelum,
ret, cap.

scriptor revelationis praeceptum scribendi

id est,
:

Apostoli J oannis esse hune librum tradi-

episcopum Thyatira3 habuisse narscribe....

dre Mi, quitus meritb credilur. Justinus contra Tripho-

2,18

Et angelo ThyatirEcclesi
litulus est
,
:

nem

Irenus

Tertullianus

adverss Marcionem,

et

Item in Grcis codicibus

/jLK/.piou

k-zo^lv^^ roi

aliismullisin locis; quibus consentiunt Origenes, Clemens

\ov.jvov
si

qU-/ov

Revelalio beali Joannis theoillustrius

est.

Alexandrinus, Cyprianus,
Ulyricus argumenlo
in

et

post eos alii multi. Flacius

:

logi.

At

Apostolum Grci credidissent,

fuisse inscripturos

Apocalypsin

Si Us habeatnr

Apostoli

agnomen

planum

fides Patrilnis, qui propris

ad hoc accesserunt seculum,

His tamen facile resislitur,

qu non

intelligo,

quo-

uti cette

quissimum

est,

quales sunt Justinus, Tertul-

mod

in

mentem

Dionysii Alexandrini venire potuefatetur

lianus, Irenus, Apollonius, Theophilus Anliochenus....,

rint, qui

sacrum librum esse Apocalypsim

dfendit. Si
fallacis
,

non

afftrmari poterit,

eam

ut

Joannis Apostoli primo

tant certb

Mo

se-

modo, verm etiam strenu

nis Apostoli

enim Joan-

culo habitam.
confirmarent,

Cur enim
si

Joannis Apostoli esse

non

sit,

necesse est

hominis esse

dubias de e exslitisse sententias anle?

se

Joannem Apostolum simulantis

Apostoli personam ad
qui mentilur,
in

atque assumentis

cessorum cognovissent
sacr., cap. 1,

Socinus, de auclorit. Script,

ait
:

sibi

fidem

visis

conciliandam.
,

num.

2,

de Apocalypsi

Quod
fuit

scri-

Verm
fallit,

eo ipso quod menditur

;

et

ptum semper communi consensu tributum

Apostolo,
tis

Joanni

impulsorem

Deum non babel

auclor ergo Apo-

et

Evangelist.

Nuncver

in

omnibusOriennihil dico)

calypseos, nisi Joannes Apostolus

nits librum

sit,

nonpolnit divi-

Ecclesiis (de Occidentalibus

enim

sub

conscribere. Sed paucis ad objecta realiis epistolis

Joannis Apostoli nomine liber Apocalypseos legilur.

In Bibliorum polyglotlorum Anglicorum edilionc

spondeamus. In
relicet, in

Joannes nomen suum

in aliis praHermilli
nisi

cm

hc se nominat, quia
in

Syriac tm Arabica Apostoli Joannis

tur; item Joannis Evangelist
in

nomen

inscribi;

optime poterat;
propbctarum,

hc autem non poterat,

omnin

Arabica Erpenii

quibus quidquam apparuit, cousue-

quse non ideo dico. qud putem islos titulos antiquis-

tudine recessisset.
las

An non

usilalissimum est propbe-

simos esse, autper se valere plurimm

ligatur Orientales Ecclesias

sed ut inlelin

futurorum cognitores per visum de seipsis loqui,

cum Occidentalibus

au-

et
ait

nomen suum repetere?

:

Daniel ut

minimum
sit

ociies

ctore Apocalypsos agnoscendo convenire.

Ego
:

Daniel. Quid ergo

?

novum

Joannem

ter

Nunc ex

adversariis eos dislinguamus, qui,

,

Apocalypsin divinum esse librum dicant

cm Joannem
iis,

dixisse

Ego Joannes

Neque

tanta est slyli distantia libri Revelalionis

ab

Apostolum tamen auctorern

qui negant utrumque
;

in

eo nonaspiciunt, ab

Epistolarum,

atque Evangelii stylo,

nisi

illa,
,

quam
alque

et illorum

primo argumenta

necesari postulat propheticus ab bistoric

epislolari oratione
tioribus.

afferamus.

Ea autem,
libro

potiora saltem, visus est colle-

sermo, et rerum obscurarum no,

apud Eusebium, lib. 7, de promissionibus, quem contra iEgyptiorum episcopum Nepotem nomine ediderat.Eo
cap. 23,
in
in libro
tis

gisse Dionysius Alexandrinus

Capile primo Evangelii, vers. 14

v.

scribit
:

Vidimus gloriam ejus; oapite ultimo,

discipulus
psit

24

Hic

est

Me, qui teslimonium

perhibet de his, et scri-

dignitatem quidem Apocalypseos tuelur lo-

hc, etscimus,quia verum

1

est

teslimonium ejus. Epioculis

et

viribus contra eos, qui ut

suppositum Cerinlbo
;

stole

exordium

est
,

Quod vidimus
de verbo

nostris

somnialore librum contemnebant

verm

se adduci

quod perspexhnus
In Apocalypsis

vit....,

teslamur.

non posse

dicit, ut

Joannis Apostoli,

et EvangelisUc

autem

initio

Qui teslimonium perhi~

credal bis decausis. Prima, Joanncs Aposlolus neque in Evangelio, ncque in epislolis nomen suum dicit
;

buit verbo Dei, el teslimonium Jcsu Christi qucuni'jne

vidll.

Yocabula pneterea,

verbi etagni, qui dilexit nos,

i
? i

de se aulem

lanqum de alina person loquilur; auctor vero Apocalypseos se nominal bis, et terlium,

el lavit

nos pcccais nosris

sanguine suo, quai

propria videntur Joannis Apostoli, ulrobiqueadhibcn-

DE DIV1NITATE ET CANONICITATE
lUr; snt ergo alicubi in Evangelio, in
Epislolis, in

SS.

BIBLIORUM.
hxreticos audiamus, quorum etlam ac-

hujiis furfuris

Apocalypsi sententix exdem, cdemqe Ibculio.

leriimsiimpolitiorslylusproplielieilibri csl.aliorum

cusaliones Dionysius idem Alexandrinus, et Epiplianius in scripla sua relulerunt. Aiunt

illi

non paucos
et

ver nitidior, rernm obscuriatc

id

proliciscilur,

non

veteres Apocalypseos
capita rfutasse, ut
liabentia,

librum

sprevisse,

singula
sacri

divers aucloris person. Illud cliani minus mlrari-

omni sensu vacua, nihilque

causa;

dum

est, viruni in

exilium Inirbarbrs, et

igiiotos

neque

id sine

nam

ejus libvi initio

scribentem, quibus ad

emendandum,
non poteral,

et

pcrpurgh-

aperta falsilas est,

Dicitur

qux

tegi nullo

quxsilo colore possit.

legerit, audicril, ser;

dum sennoncm
bat,

uli vel

vel

non expedieamicos

enim beatus homo, qui

in libro

minus

polit loeutum, quni

dmn

Ephesi versa revel

lur in cultiore

provinci,

ubi

notaris,

qux unqum neque

vaveril ea,
caliginc,

sunt scripla (vers. 3)

at quis

intellecta,

neque unquam fulura ut

Sunt autem tant

gfxc magis sciehtes adhibere commodnm crat ad

abstergendam nxvs locutionem.

inteiligantur, sequi faciendo potesl?

lam

spissis tenebris involuta,

tamque

in pro-

Quid ver aut debuerint

ypsi

but potuerint in Apoca-

fundo demersa,

qux

in

Apocalypsi legunlur, ut vel

scientiam

commemorari
antequm

epislohe, quas nescimus, an scriet

acutissimus desperare debeat se illorum

pserit

in exilium pellerelur,

credibilius

asseculurum; ex quo sequilur neque Joannis, neque

apostolici vin
libri

est post reditum ab exilio scripsissc? Paulus ad Ti-

eum

librum esse. Rurss Cerinllius ejus

motheum
meminit
sit;
;

scribens epistolx
sicut

ad

Romanos datx non

quas serins mi-

inventor merit creditur, qui glorioso Joannis

texit,

neque

inaliis epislolis,

nomine somnia sua

nisi

nemini unqum probanda,

ergone ad Romanos epistoIaPaulo adjudicabitur?

Joannem

se esse finxissel.

Quod

et Caius orthoest,

ad

summam

scripior Apocalypseos

Joannes

ille est,

doxus

scripior, de
,

quo jam supra dictum

apud

etEcclesiarum Asix administrator clin Palhmos insu-

Euscbium

lib.

3 Hist. Eccles., cap. 28, Cerintho

si

lam abductus;

at nulli

Joanni altcri haec conveniunt

exprobrat revelaliones scripsissc illum, ac

fuisset Apostolus,

magnus

prter Apostolum. Aposlolus ergo Apocalypsim scripsit,

menlitumquc ab angelis
excogitsse,

sibi fuisse

quidquid Dionysio Alexandrino visum

,

sit,
,

qui cert
aliisque

exhibitas, inler cxlera fulurum post resurrectionem

terrestre Chrisli

ab anliquioribus Patribus Justino

hc inrediscessit.

Irenxo

regnum

hominesque cor-

poreis voluptatibus fruiluros Hierosolymis, et annos

mille in apparalissimis nuptiis acluros;
in

Nullam
bant

fuisse

Thyalirensem Ecclesiam apostolic

hoc ipsum objiciespirilu

qux omnia
majestate iu
illa
,

aetate Epiplianius Alogis ddit, qui

;

Apocalypsi Joannis descripta sunt. Prxlerea inepta

indigna divini
Spirils

respondit aulem

Joannem propbetico

mulla, atque
lot

edoclum, quai ventura erant, prxvidisse; nempe fulu-

Apocalypsi

leguntur
,

cujus

generis
angelis

sunt

ram Thyatirx Ecclesiam, qux postca Phrygianorum erroribus dislurbaretur. Yerm quod concessit Epiphanius e forte de causa, qud publicis monuincnlis

de

septem candelabris
septem
phialis,

septem

septem

tubis,

septem

sigillis, etc. Illa

quoque
fateri

de nuptiis agni, aliaque permulta. Addatur bis san-

probare non posset Thyaiira3 Ecclesiam ab Apostolis

instilutam, plermque ab inlerprelibus negalur
;

ctum Hieronymum

in epislol ad
:

Dardanum

nam

Grxcis Apocalypsin non recipi

Nec Grcorum

qui-

aperlis ex Apocalypsi, atque ex histori constat exstitisse

;

dem Ecclcsi Apocalypsin Joannis edem

piunt.

libertate reci-

nullis

ver rationibus
velit

contrarium suadetur.

Epiphanium ver, hxresi 51, cap. 32,

n. 3,

de

cum Grotio dicere ex genlilibus quidem ecclesiam nondm fuisse coactam sed ex Hebrxis jam coaluisse, quomod Thessalonicx Ecclcsia
Si quis

autem

Alogis, veni illos, atque excusatione dignos fore censuisse,

lib.
si

llist.

solam Apocalypsim repudiarent. Eusebium, Eccles., cap. 14 et 15, dubitanter de

erat,

antequm

illc

Paulus adventaret, dical quidem,

Apocalypseosauctoritate loqui.

CyrilloHierosolymi-

permelicet.

Deinde llieologum

et

Aposiolum, quo
gniri decuil.

titulo

nos maxime dicimus Joannem neminem xquis iinqum insitlieologus

is sit,

tano.ab Amphilochio,Grcgorio Nazianzeno, et Laodicen synodo in catalogo sacrorum Librorum prxteriri.

Hxc

sunt qiix hxrclicis

sit

magna

videntur.

Cum enim

qui apte de divi-

Sed videle, qum non

difficile

respondere.

Ad

nisloquilur; Joannes aulem Patrum fer

cio ide volanti aquilx

omnium judi-

comparelur,qud exteris de hutheologorum omnium

;

prinuim quidem, non xgr adversariis assenlimur veteres quosdam multam suspicionem de libro hoc noslro

nanilaleChristi scribentibus allis ad nayestatem divinitatis ascenderit, quis est, qui

habuisse;
ex

im
iis

et

librum non

approbsse;

ai

qucmquam

capitum singulurum refutalionem

prxslantissimum Joannem non fateatur

et Dionysius Areopagita in epistol

Quo nomine
Joannem

suscepisse, ut Dionysius Alexandrinus apud

reliquit, assentiri

Eusebium
ficret, ut

ad

eumdem Joan-

non possumus. Qui enim

nem,

et

auctor Synopseos, et

alii

velcres

Aposiolum nuncuparunt. Crediderunt aulem procul dubio Grxci anti(jui(trcs Patres hune eumdem, qui
tlieologus ab
iis

HLeronymus ipse, et Eusebius, atque alii priscorum temporum Patres talium scriptorum non meminissent?

Dm

enim commenlarios

scriplos

in

Apoca-

dicitur, et

Aposiolum

esse, et

Evan-

ab Hippolyto, lypsin aiunt Melithone Sardicensi,

gelistam

iheologi

aulem titulum Apostoli

titulo acin

commodatiorem
calypsi tradatur.

esse ad

argumentum, quod

Apo-

dum non Piclaviensi Yictorino, Justino, ab Irenxo; aliquibus Apocalypsi non esse credidissim-dlanl ab erat et adjungere ab aliis locos
i

Ueliquiuu est, ut Maicionilas, Alngos,

et reliquos

lum opportunum omnes confullos; quod cm

,

ii

non addiderint, Dio-

469

PROLEG. PARS

II.

DE APOCALYPSI
(1 stoli

B.

JOANNIS.

470

nysius aulem nullum adversarium scriptorem nominavert, ide relrahimur ab adhibend ommno ipsi
fide. Si

inscriplum refellere Caius voluit. Porr librum

islum alium long esse ab Apocalypsi noslr ex Caii

lamen uspim

tentavit quis Apocalypsis libro

sermone cognoscitur. Cur enim Caius, quandoquidem

librum opponerc, negleclum hominem fuisse oportct, et opus pariter contemptum, quoniam neque hominis,

magnum Aposlolum
sim
falsitatc

nominabat, non dixisset magno

Apostolo Joanni absurdum

eum

librum impudenlissi

neque operis apud ullum Palrem mentio est. lllud jam non euro, librum quibusdam omnin imperce-

Cerintho tributum,

de nostr Apo-

calypsi loqui voluisset? ubi etiam in Apocalypsi Joannis legit Caius fore ullam et cibi, et poids, et corporis

ptum apud eosdem auctorilatem non oblinuisse; nam qui sensu vacuum, et carentem sanclitate dixre, ii
cerl nibil intellexerunt.
Etsi ver obscuriores
tenlkfi,

bealitatem per mille annos, et quidem Hierosolymis

fore,

eu m heee Joannes non

scripserit dicat

autem

sp

sint in Apocalypsi sen-

Theodoretus heee ipsa Cerinlhum scripsissc? Igilur

ignoranlis opponitur inlelligi

scribi

omnin

nibil,

lenendum

est

cum

Tillcmonlio libruni revelationum

,

et

f'als

beatum eum

esse, qui prophetia3 verba

Cerinlhi Caio notalum

non aulem Apocalypsin

si

servaverit. Apertissimum

est in libro id agi, ut

addupa-

Joannis ab ipso adscriptam auctori Cerintho. Qud

cantur

hommes ad peccalorum pnitentiam, ad

in

indkare voluisset Caius, quas habemus, Joannis revelaliones, igioscendum

tientiam iu periculis, in vexationibus, iu cruciatibus,

homini esset

a?stu dispulationis

atquc ad perseverantiam

fide,

ac bonis operibus

abreplo contra Millcnarios, qui earum auetoritate se

luebantur,

undc

et

prcepla vil clarissima iradunlur de con-

quomod

et

de epistol ad Hcbros

eum

stanti in adversis,

qu hominum

perversitale acci-

Montanislis respondisse

monebamus; ignoscendum,
fide dicebat, elsi nul-

dunt, de odio habendis hrelicis, de fugiendis pseudoprophelis, quai

inquam, esset homini, qui bon

omnia simplices

fidles inlelligunt, et

lum majorum testimonium proferret,

et

novam prorictus.

sequi debent sine abstrusiorum propbetiarum investigatione. Sunt et multa de judiciis Dei, de

ss iniret viam evadendi adversariorum

Cm

summ

Dei

enim contra Millcnarios disputaret, auctorilatem Apocalypseos errori suo obtendentes, censuit
fore ad lotum

majeslate, de obsequio

Deo pmeslando, de adorandis

prophetiarum obscurila-

optimum

divinis mysteriis, quai inter

errorem convellendum,

si

Cerinlhianam

tem emicaut, atque ndelibus ad divinum verbum audiendum paralis magno cum emolumenlo percipiuntur.

illam dicerel. putans saltem, qua3 de mille annis regni

Christi in ver Joannis Apocalypsi leguntur, Cerin-

Dicemus autem mox de

e,

quam
iis,

exaggerant,
ofFusis.

iho adjecta, utpote Cerinthianorum errorum quoad

lilleram pen similia.

Apocalypseos caligine, et tenebris

toti

sermoni

Cerintho librum attributum esse ab

deliria in eotradi putabant propter

qui Cerinlhi

Nerno negat

ut

veniamus ad Apocnlypseos argu-

mysteriorum ignodistat sancta do-

mentum,

in

eo obsciirilalem inesse; negant ver boni

rationem, non disputo.

Verm ade
sit,

ctrina Joannis ab ejus hseresiarcluc erroribus, ut nibil

omnesquidpiam ineplum, aut divino Spiritu indignum ibi reperiri. Yetcrum omnium, qui coinmentarios in
Apocalypsin scripsre
,

magis, nihilque tam conlrarium

telligatur.

si

rect

illa

in-

opinio fuil sublimissima

my-

Millenariorum ineplias prodidisse auclorem

ii

steria, futurasque res abditissimas,

ulplurimm hutexisse,

Apocalypseos,
litterae

tanlm dicere potuerunt, qui myslico

manse menli inaccessas, Joannem verbis suis

ut prasterilis cictcris
plis

sensu non inspecto, qua de Agni glori post

Hieronymus

in

antiquiorum scri:

Victorias, post

inimicorum ca?dem

post iriumphos

versatus in epislol ad Paulinum exclamt

Apo;

propagal; item qusc de

millenos annos, id
est,

magna

celebrilale act ad

calypsis Joannis lot habet sacramenla, quot verba

pa-

ad tempusnullo limite dehni-

rm

dixi, et

pro merito voluminis laus omnis inferior

multiplies latent sententi. Yoluit

tum, sub imagine nuptiarum describuntur, dicta acceperunt de veris nuptiis, deque corporeis voluplalibus,
ut sonare littera videbalur, vel

est, in verbis singulis

enim Deus, ut plermque sentiunt, mystic describi

adversa omnia, quai futurum erat, ut servis suis, et
EcclesicC acciderint
vel

sahem de

spirilalibus

sanctarum animarum

in

hoc seculo

deliciis,

prius-

usque ad mundi conflagrationem,

qum
autem

llae

tern

in clis

boa Ii taie fruerenlur. Caius

dixit

sub ipsum mundi excidium, eosdemque prsemuniri

fortiler

illuslris scriptor
si

apud Eusebium

quidem

ad

ferendum malum quodlibet spe perpelua

Cerinlhum, ac

magnus

fuisset Aposlolus, revelatio-

Victoria?, el

maximorum bonorum,

qua? fuissent tem-

nes suas edidisse, easque damnt; at nibil plane loquitur de Apocalypsi

porarias

calamitates conseculura. In his etiam multa

apud nos

in

canonicos libros relata.

sacro scriplore dispergi voluit,

intelligimus,

Scripserat enim Ceinllms librum revelationum, Theo-

alque ea maxime,

qu distinctim non! qu futura adlmcf

:

doreto eliam te^te, qui

scriptas,

ait

ab lueretico

illo

revelaliones
in

sunt; vel

si

sunt praterita, non satis accommodare

quas ipsemet se habuisse fingebat,

quibus

ad figuras novimus. Sunt tamen divina omnia

im

maxime sermo erat de terresiriChristi regno mille annis

duraturo Hierosolymis in cibo, et potu, corporeisque
voluplalibus; quare et Yalesius ambigua Eusebii verba
sic interpretatur
:

ver eo ipso diviniora, qu magis ad intelligendum

difficilia;

tum

infirmitalis

nostne ea nos admonent,

fidem noslram excitant, in admirationem, divinorum

Cerintlius per revelationes se, tan-

que consiliorum venerationem rapiunt, nullam hu-

magno quodam Apostolo conscriptas, comminitcebatur... Librum ergo revelationum Cerintho ma

gni Apostoli instar suomet, non alterius

qum

manaa inventionis,

et

commenti suspicionem

injiciunt.

Quanta enim veterum prophetiarum erat obscurilas,

anterpim Christi advenlu, et novae legis promulga-

nomme Apo-

*7i

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
cliamnm inanct
in

SS.

BIBLIORIM.
,

472
et profana

lione nubes dispellerelur? Quae

convcniunt tamen omnes ab Ecclesiastic

Ezechiele intcrpretando difficultas, etsi post Christi

obituni omnia veleribus prophetis signiGcata
steria reclusa esse videantur?

Romanorum

histori
,

repetendam esse prophetiarum

my-

explicationem

atque in 1res veluti parles totam Apotria

Cm
qum

igitur

non minus
minus

calypsin esse disperliendam. Priniam,

pita

priora ca-

proplielicus Joannis liber

sit,

quilibct altcrius

complcctenlem

in

quibus Joannes septem Asiai

officii
,

veteris scriptoris, qui remota providerit; nec

Ecclesias reprehendit,

admonet

confirmt in

Joanni,

qum

Danieli, et Ezecbieli portenta, ac veluti

bono. Secundam, conlinentem sexdecim seqirentia capita, ubi

monstra apparuefint, nulla esse obscurilas potest,

quai libri dignilali
officit.

calamitates, acrumnas, res adversas, bella

Quamobrem
nonnisi

lict

busdam Patribus sentiremus,

cum quipost omnium

prjcjudi-

Ecclesia inferenda tyrannis persecutoribus

primm

describit; deinde victricem hoslium Ecclesiam, et ul-

seculorum lapsum affuturam lucem, qu apert adspiciantur, quai Joannes perscripsit,

eii,

torem

Deum

fusi

martyrum

sanguinis. Terliam, tribus

Anlichrisli

nemo nos

posterioribus

capitibus

comprehensam de

nemo scriptorem potest ineptiarum arguere. Jam importunissimus esset, qui nunc me ullam

advenlu, de mundi interitu, de triumpho

filii

Dei

de

beatorum martyrum

felicitate,

de mortuorum revoca-

pocalypseos symbolorum explicatiouem postularet,

tione ad vitam, de postremo judicio. In hc distributione prima pars vix ullam habet diflicultatem. Quid
tertia contineat, inlelligilur

quam oportet ab explanaloribus sacrarum Scripturarum haurire dicam lamen feslinanter, qu;e dici so;

quantum

est opus,

quan-

ient Patribus, et rei sacr interpretibus

de

signifi-

qum singularum figurarum vim

tur?Secunda
est,

quis est, quiassequa-

catione

rerum quarumdam

quas Anglus Joanni

illustrari potest historiai usu.

San

nihil

moustravit. Omitto hic, ut videtis,

dm

Patres no-

cur interprtes islosreprehendamus, dum, aiunt

:

mino, insulsas qu, ac impias haereticorum interprelalioncs calummae, et contumeli plenas claris-

ex. gr.

Bestia septiceps significat septem imperalo-

res insectatores Ecclesiai; altra

star agni instructa,

autem cornibus
;

in-

simo Bossuelo praeserlim confulatas, qui sub besti,

meretricis, Babylonis symbolo Pontificem

Julianum Apostatam

decem corqui in

Romanum,

nua

iis

succedentia decem

barbaros reges,
;

Romani

Romanam

Ecclesiam

in

idololatriam pro-

Romano
fugiens
,

imperio sedem posuerunt

pariensque
in deserto

mulier dracone
,

lapsas notari volunt, eidemque Ecclesiai, propter dfection in fide, gravissimas calamitates, et subver-

Dei Ecclesiam

quai

coacta quidem est in persecutionibus velut delitescere, at

sionem denuntiari, quas effutiunt jam ducentis annis

ex latibulo peperit,

et crevit.

Anni autem trs

imminere
posiremo

in

proximos

dies.

Ex

patribus autem, et
alii

cum

dimidio, seu quod idem est menses quadraginla

interpretibus,

qui probabilia dixre,

die,
alii

omnia de

duo, seu dies 4260, indicant tempus, quo Diocletianus

judicii

de agitatissimo Ecclesiai

Ecclesiam
idololatriae

afllixit;

terra
;

Babylon meretrix
quas Deus
in

Romam

statu inter horribiles

cii

vexationum procellas ante judi-

deditam

plagse,

terram im-

diem, visiones, et prophetias plermque explicant;

qui ad

misit, et

quas

effudit ir

su

pbyalis, animadversioliber signalus

nam

moralem sensum totam Apocalypsin traducunt, ab omni difficullate se citis expediunt quidem at forlass Joannem non intelligunt, et polis,
;
,

nes Dei in

Romanum imperium;

ab

agno reclusus, divina

consilia, quai Christus Jsus co-

gnovit, et Joanni manifestavit, ul reliqua hujus generis

quai viderunt ipsi

qum

quai vidit Joannes, propoin-

prteream,

et alia, quai

ad declarandam Dei

ma-

nunt. Primi in septicipitem bestiam Antichristum

telligunt; in

jeslatem, potentiam, magnificentiam propheticis ima-

duobus
,

testibus

Enochum,
irae

et

Eliam;

in

ginibus assumunlur

angelorum tubis clangentium,

animalium, seniorum.

septem
dentes

plagis

septemque pbyalis

Dei plenis

templi, candelabrorum, arcai, vestium sacerdotalium,

altaris,

omnes calamitates inlcritum mundi proxim antcin regno mille annorum felicitatem justorum
;

victimarum,

throni,

per annos mille in

ac
si

terris

ipse nuptias celebraret.

cum Christo perduraturam, Verm isti lict clera

cerl, profligalo du,

Haec enim omnia similia sunt figurarum, quibus veteres propheta;, prsertim Ezechiel et Daniel, futura

prdixre. Numeri autem vel angelorum, vel tuba-

non peccarent, hoc poslremum

rum,

et

phialarum non

est,

cur rationem quis exigat.

in Scripluris

dm

Millenariorum errore

nemini probare possunt.

Septenarius enim numerus

ponilur pro

Reliqua ver minus

scnlire
,

cum

Joannis verbis videntur conrejiciantur.

v. 10,

numro
rerum

quolibet ingenti. Sed bis conlcnti simus, qui-

si

omnia ad mundi fmem

Nam

Anglus jubet, Apocalyps., cap. 22,

obsignari
:

librum non

bus ostenditur ineptias non esse symbola futurarum veleribus etiam prophetis usurpala vel ad re-

Ne

signaveris verba propheli libri hujus;

est.

tempus enim prop

Qu autem

vix

tandem sunt

verentiam divinai majestatis inspirandam, vel adregnorum vicissitudines et Ecclesi Christi modo depres,

evenlura, apud Danielem, cap. 8, v. 26, obsignari, et

claudi jubentur
:

sionem,

modo

gloriam exprimendas. Nihil dico de

Tu autem visioncm

signa, quia post

multos dics

erit.

Qu

ergo hic non sunt Joanne

,

Agni nuptiis, quibus jam monui Christi Domini cum ceternam juslis animabus, cumque Ecclesi spons
conjunctioncm indicari.

signanda

mulla saltem

debent

feri

citis

qum

mundi machina
Alii

dissolvalur.

Deniquc

nihil

est

qud ex quibusdam paucorum

magnam jam rerum

Joanne provisarum paret

tem evenisse arbitrantur;

quamvis dissideant inler

|

se in visis singulis aptandis ad ea, qune acciderunt,

Patrum ambiguis alicubi sententiis concludatur, cm eosdem ipsos plermque nobis testes amp/issimos leadhiberi eompertum sit. Hieronymus, vel quia non

475

DE D1VINW TE ET CANONICITATE
,

Sb\

LIBRORUM GENERATIM.
hisloriis

474

gerelurtale sua in grcis Ecelesiis ApocalypsisJoannis,vel quia Amphilochius

in

Esto autem, Eusebius in

monumenta

vte-

GregoriusNazianzenus,

rum

traclans dubitanter scripserit; at in chronico af-

carmin, Gregorius Nyssenus, concilium Laodicensc

(irmat ait,
vidisse,

Joannem

in

Pathmos

insul Apocalypsin

inler Scriplurascanonicas Apocalypsin

rint, ait
;

nonnumeraveiis

quam

postea interprttes cstrenauis. Grego-

Grcis non recipi cterum ab

receptam

rius ver Nazianzenus, in carmin, preelermitlit

Apo-

suadcnt non

modo

sed et persuadent testimonia su-

calypsin in

canonem sacrarum scripturarum

conferre;

nymo

pra commemorata,et Epiphanii pr caiterisS. Uieroannis provectioris, qui contra Alogos, etTlieo-

sed oralione trigesim secund, quam ad centum, et quinquaginta episcopos babuit, Joannis esse pro certo

dotianos Apocalypseos auctoritatem tuetur, eorumque

habet

Nec mihi dubium

et

est,

quin

alii

aliarum Ecclesiain

accusationibus respondel. Epiphanio ver eidem nun-

rum
lypsi
j

prsides,

patroni sint,
docet.

quemadmodm

Apoca-

qum

in

dubium

venit ejus libri fides,elsi

dum Alogos
dicat, si
ini-

Joannes

me

Reliquos autem paucissimos

totum Joannem cumEvangelio,

confutat,

et epistolis rejicientes

Patres, qui in Calalogo Apocalypsin

in

non posuerunt,
ii

excusatione

qudam dignos
;

fore

ambiguo
lot,

fuisse ullr

concedimus. Quid autem

Apocalypsin lanlm parvi facerent

quitatis hrerelicos arguit
,

majoris cert
,

contra

ac tantos efficiant?
libris,

qud Evangelio

et primai

Atque Iic tandem sunt de canonicis

serins,

saltem epistolse
rent. Nihil

qum qud Apocalypsi non credeenim habebant, quo protervilatem suam illi
,

qum

quis voluisset, absolvuntur, rerum

;

qu si ampro-

pliludini assignet
lixius tractai is

spero autem futurum,ulex

iis

colorarent

isthaec

certissima usquequque conlem-

studium etiam in se noslrum cognolongior videatur oratio,

;

nendo Joannis
pudiationem

scripta,

cm lamen Apocalypseos
,

re-

scat.

Qud

si

cum

ulilitalis

libri

saltem obscuritate qudam

apud

magnitudine comparetur
videbitur.

ila

fortass etiam brevior

nonnullos etiam Calbolicos dubilalione, possentpractendere.

THESES
DE DIVINITATE ET CANONICITATE
SACRORUM BIBLIORUM GENERATIM.
I.

Libri probalaucloritatisin sacrorum catalogum,

collati
,

bistorici ca3terarum

gentium quidquam eorum manda-

nempe canonem

canonici dicti
y

sunt; in
,

eum

rent

lilteris,

quai constet mandasse.

ii

Neque dubilan-

non conclusi apocryphi

tabiles.
vit

quasi obscuri

vel fundils

dum

est,

quin externi

scriptores mulla ex Mosaicis

repudiali, vel, propter publici judicii silentium, dubi-

excerpserint, rect scripta

natuvestierinl, et

detorserint, profano or-

Canon non

illico totus confici potuit,

,

sed cre-

processu temporis

ut

Librorum dignitas dcclarasacro volumine

fecit

batur. Moyses

primm Libros Legis

illi

magn ex parle fabulas invenerint. Pnedicent ergo infidles, quantum velint, igyptum sapientiai lotius parentem aunqum efficient, exsti,

compegit; Mosaico

accessionem

Esdras

et

tisse

ante Legis Mosaicai scriptionemJEgypliossacer,

Synagoga magna
cipiunl.

reliquis appositis,

quos Hebri susabsque edilione

dotes, qui de Religione, de moribus

de rbus publi-

Deinde Cbrisli Ecclesia cm propagata est

,

as administrmes
serit.
III.

scripserint, quos

Moses expres-

apostolicos
.

solo publico consensu

;

canonem recepit demm lege lat paucos quosdam cm stante, tm evers Synagoga divinis
decreti, in
viris,

Cum

antiquitate conjuncta est dictorum, et facto-

rum

veritas

tam domesticis Judis omnibus, qum ab

ab Apostolis descriptos, sanclissimo, gravissiconsilio approbavit;

externis non minus ad

bc
,

idoncis testibus confirmata.

moque

unde orta

est proto, et

Oportet autem fateri

non esse scriptum quidquam

deutero-canonicorum distinctio, qu prius, etposterius

alienum

veritalis,

seu res sub immensi populi oculos

omnium dignilate notatur. HancEcclesite legem nemo reprehendet,siquidom nrit, quomod ab Hebrscis in canonis collectione
approbalionis tempus
in pari

caderet, seu ad praHeritam a?tatem referretur; multa

enim, atque
lis

illuslria
sit
,

ade veri indicia sunt, ut veritaqui ea non adspexcrit (qu&

est,
si

amator non

in

processum

sit,

et causas in

gnre consideret

quibus

suis codicibus

Judi vident, necesse

ut in Mat-

permota, non

modo de
libri

apostolicis libris, sed et

de

tho quoque,
duli, qui

et cceteris Evangelislis videant). Incre-

quibusdam
II.

Synagoga profeclis judicavit.

Canonici

omnes e sunt
,

antiquitate

quam

tis,

Mosaicorum librorum scriptorem cum Gracum Romanis fobulosis legislaloribus comparant

facilis

indicant,
altributi
stio,

autem hominibus ad jactandamvelustatem.Ne infinita sitqua3scripli seris

non

priscis

qui populi Hebraici decipi

rudilalem, atque in-

sulsitalem exaggerant, ut veritati bistoriae ditrahant,

ridiculi
ipsi

exemplum transferendum ocqua

ratione per

c-

sunt, et insulsi. Qui ver obtreelant de-

teros ponatur in Mosaicis; hi

enim plus

reliquis exa-

scriptioni creationis, atque interits

diluvii,

rerum ex aquis

gilantur. Mosaici libri antiquissimi

sunt,
ulli,

Hebraico

qud cum natura; legibus, ac motibus nar-

populo

traditi vel

antequm poetee

ohilosopbi,

ratio

non conveniat, suspicionem nobis non movent,

475

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
sil,

SS.

LIBRORUM GENERATIM.
in loco

47C
sed
si

ne fortass nunc verum non

quod tantam appro-

scribendo ullo
cla esset
,

peecsse

res e dedu,

bationem semper habuit.

IV.

ut diligenti

omni explicandi adhibita

,

ad-

Qud

si

veritas est scriplarum rerura

erit el

'

buc absurdi aliquid videretur

vel

corruptum excmplar,
nos ingenio

divinilas, quai verilatenon

erit

disjungilur.Ncmpedivina

interpretem lapsum

vel

imbecilli

cm Mosaica Lcx
Deo
ae

lui Evangelica, quae ulique

esse dicamus,non valenlesassequi lociintelligentiam,

ut S.

solo

esse potest, el tota pariter ScripUira divno

prasidio dita. Haec

Augustinus inquiebat.
Sacros Libros lotius
vitoe

afflatu,

firmis slabiliuntur

VII.

magislros

summo

evulsis plurium
tia3

errorum

capilibus.
in

Summoc arrogannalurali
in

studio

primm Synagoga, deinde

,

Christi Ecclesia cu-

est pulare

vim prophclicam

facullale

slodivit

vel

maximis ulriusque Reipublicne tempori-

pro ingenii, et temperanicnti rations

alr bile abundanti,
n

humorum ex
si-

bus, ne prirent, aut depravarentur. Ante Babyloni-

vivaciore imaginandi vi
;

cam
rit,

captivilatem quidem Mosaicos inlcrcidisse, sive

tam, aut studio,

et arfe aequisilam

ignoranliae ver

Hierosolyincc incendie fuisse absumptos, ut oportue-

tenere nihil omnin in Pcntateucbo esse dictum de

quos temporum iniquitas,

et

Judxorum

incuria

anima? immortalitate, de terno pracmio bonis proposilo,

perdiderat,

Esdram recenler
;

effundere, visi sunl qui-

suppliciove

indicto malis, atque ex Legis infir-

dam

milate et abrogalione colligere divinam aucloritatem

non habuissc. Deinde, quod contra universam Scripturam sumitur, non esse
divinils
sinl,

Paires senlire undc et totum illud opus, quod habemus, Esdram laudi tribuerunt. Verm assentiri non possumus. Quidquid negligenli olim admissum
sil in

traditos libros,
invi-

servandis Legis prceptis, non interierunt sa-

qud obscuri sasp sermoncs

rpugnantes

cri Libri,

neque

iis

bellum indictum est Babyloniis,

cem

loci

incredibiles, inopl,

indigna?

Deo sentenpotuerint.
alli-

neque Esdras,

etsi

mull

ali

laude clarissimus, amis-

ti, et scribi

omnia solo humano

sigiliatim

spiritu

sos, ut aiunt, eructavit.

VIII.

Quod deinm

ad novum Teslauventum

Posl Esdram sacri Codices Esdrino,

quem

net, impudentis Jaa?i Apstolos lillcra;, et senten-

vocant, canone conclusi ad Christi Ecclesiam, ad nos

tiarum veteris

Instrumenli

corruptores

appellant,

usque
dicilur

integri,

non

viliati,
vitii

non corrupli devenerunt;

cm prophelarum

valicinia ad novae Legis significadi-

autem de eo

gnre, quo quid abrasum,

malitios, fraude, dolo,
oscilanti,

tionem transferunt. His confulatis, quas haberaus,

vinas esse Scripturas,
potest, effectum est.

intrusum, mutatumve

sit

non
codi-

quantum nunc

in

gnre

fieri

fortuito librariorum errore,

inscili acci-

dere potuerit
toli
,

jamque de Hebraicis polissimm

si

V. Elsi ver divini

est, afflanic

atque omnes Libri

sint, id

cibus disputalur, quos,

Christi,

et

Apostolorum
in Scripturis

Deo

descrpti

tamen neque verba

singula,

tate sinceri erant, nunc quoque sanos esse perspi-

neque singulas sentenlias

diclavit Deus,

lanqum disci-

cuum

est.

Nam
,

qui

Judorum fraudem

pulis dicta Magistri scriplo excipienlibus.

Neque

erat

adulterandis

et

Masoretbarum operam mutaiioni

bominibus,
si

in-

necesse

lia

inspirari sanclos viros

quasi exstinctis,
,

ducendae susceptam objectt, peccatum impuiat sceleslissimis caHeroquin

aut abslractis nolionibus animo olim insitis

qu ad

qud non peecvoluissent,

opus Deo inslitutum

debuissent.

vaebanl, infudi C3?dem,alive

runt, neque peccare potuerunt,

cerl

nullo

Nam

si

adsil Spirilus sanclus scribenti,

quem primm ad scribendum excilrit, eumque singulari prasidio tueatur; si mentem oppleat lumine,
quod

Palrum testimonio, nullo exemplo unqum probandum. Eadem plan nunc sunt Prophetarum scripla.

Qud

si in

rbus, quae fidem et mores non altinesset verbi mulatio, nihil referret

omnem

vitiosam ignorantiam depellal, obliviosi

gunt,

qudam
:

ad

nem, inconsiderantiam;
scribi velit; si vi su re,

opportune suggrt, qu
labi, erra-

causam

in leclionis

enim ambiguilate, ob

littera-

confirmatum decipi,

rum

simililudinem, et varietatem exemplarium, satis

ineptum verbum scribere non palialur; siarcana,

est lectionem

unam assumerc,

alteram notare, quod

sublimia, ignota revelel; sinnllam denique Scriptural

Masoretha fecerunt.
IX. Quae de Hebraicis veteris,

partem vacuam lutel su relinquat, erunt haud dubi Libri

eadem

et

de Gratis

Deo

inspirante

quanqum sermo

et

novi Testamenti codicibus sint dicta, quibus

conligit errores ullos consult admisceri.

sententioc

plcrmque ab bominibus ingenio, memonon probantur, qui sacrorum

ve-

nunqum Ex ulriusGraeca

ri, scienli, sludio proficiscantur.

que versiones
et

in alias linguas

sunt duct;c, ut

VI. Ut auteni nobis

Lalina ex Hebraicis veteribus, ex novis Gratis L-

scriplorum

facullati nihil relinquunt, sicjustis et

fidei,

lina Biblia

sumpta sunt, qua3

lict in

paucis sibi in-

bemenlis displicent, qui rcs nec

nec

morum

vicem,

et

cum exemplaribus interdm

in prceplis credendi,

discrepent;

human

taiilm iiulustri loculos dicunl, quoeirca et

tamen, quia
discrepant,

atque agendi nihil

intcrdm lapsos imprudenli, mmorial imbecillilatc,

oblivionc.

verendum non
quoque

est,

ne divina eloquia im-

Disccssitne

Spirilus sanclus Scriptore,

mutala

in aliis

linguis

non maneant. Non

et

est

quem gubernamlum
adfiiisscl, in

susceperal

aut partem

unam
inilio

aulem necesse dispulare de Hebraicis, Grcis,

linis,

La-

Scriptural luitus est, alteram deseruit, et

cm

ulra proeferenda alleris sinl; debeatne texlusex

cursu sermonis se abdidil? Divina

sunl omnia gtibernautis

mentem

Dei

vel

pon minimum
igi-

versione corrigi; an contra, ubi forluiloi mendai irrepsissent.

Unum

hoc loco affirmatur Hebraicos, Graein fidei, et

errorem prohibenlis, approbantis singula. Nemini

lur in

cos, et Latinos codices in doclrin,

mo-

mentem

veniat,

propbetam, aut Apostolum,

i

rum

praesertim rbus consenlire

Hebraic vtris,

477

DE DIVINITATE ET CAN0NIC1TATE

SS.

LIBRORUM VET. TEST.

47$

etGraeca novi Testamenti cxemplaria pristinam digni- m Rutb, qui in parvo opusculo priram spectverit Davidis genealogiam describere. tatem retinere; ex fontibus auctoritatem versioni conciliari
,

et coneilii Tridenlini dccreto,

Yulgatam Lati-

IV. Quatuor libri

Regum, duo Samuelis,

,

et

duo Re-

nam

versionem aulhenticam declarantis fonlium di-

gum ab

Hebrrcis appellati
,

qud primis materia ab

qu versa-

gnitatem non esse extenualam.

initio subjecta

quam

tractt auctor, et in
,

lur, res geslac

Samuelis sunt postremis autem propoin

situm est utrorumque regum

DE DIVINITATE ET

unum memoriam
j

CANONICITATE SACRORUM LIBRORUM

colligere cui

quibusve auctoribus adscribantur, fru-

VETERIS TESTAMENTI SIGILLATIM.

I.

stra quaeritur:

Primos duos ex monumentis propheta-^

,

rum Samuelis
Oninis de librorum veteris Testamenti divinitate
ultr
,

Nathanis et Gadi desumptos damus

sed ipsissima esse illorum Irium prophetarum

duplex
j

polissimm est qustio.

Unum

genus

est,

scripta

quod ad auclorilatem librorum pertinet; alterum,

quod posilum
dignitatis,
vel

non placet. Ha:c tamen ignoratio nostra tantm valere non potest apud Religionis inimicos ut
,

est

in inveniendis auctorilms,

ut vel

propterea in suspicionem veniat librorum diguitas,

lemporum,

vel

prceptorum

ratio de-

quam

nullus discors aliis canonicis libris locus infir-

clarelur.

contra

Primum perptu constilutum esse volumus infidles, alque hrelicos, de quocumque tanposterum dicturi sumus; de
allero, quia
est,

mt. Duos posteriores evolutis partim annalibus cornmentariis

regum Juda atque

Isral

partim prophe-

dem

libro in

tarum

monumentis, qui

libro

prserlim
nobis

secundo
auctor

inter fidles srcp disputalur, et

obscurum

ponen-

Paralipomenon memorantur,
lapso

ignotus

tur interdm in

medio interprelum sentcnli. Exorin

Judorum imperio

et perdurante

adhuc Baby-

diamur Pentaleucho,
pedire.
sunt,

quo Utrumque

facile est ex-

lonic caplivitale, vel fortassis

retentis
bis

jam

solul, composuit,

Non modo quinque libri Legis verm etiam omnium est Moses

appellati divini

tamen sp non modo

et

sententiis, sed et ver,

auctor. Intole-

prophetarum

scribarum

quibus stans adhuc

randa enim est Hobbesii, Peyrerii,Spinos arroganlia,

obtreclanliuni Legis libros aliis plane do causis Mosi
tributos,
sibi

imperium

significari videretur.
si veli-

V. Libri Paralipomenon, sive Prfermisiorum,

non qud

ipsc scripserit.

Nec minus temer

libri 1

mus

latine interpretari, sive

DTOl inn

dibr

ajamim,

sumpsil Simonius primis capitibus

Hist.

vei'ba

dierum,

et

chronica, ut Hebraei vocant, pars sunt

critic. vet. Test,

solam legem

et

pr&cepla Mosi reet

veteribus

prophetarum monumentis expressa, atque

quoeirca mul-

ferre;
notariis

histori ver corpus scriptoribus publicis,

libris

ephemeridum post Babylonicam captivitatem

;

Hebr:eorum

reipublica,

quos prophetas no-

strictim excerpta libris amplioribus

minal.

Locum
non

et

tempus designare, quo scriplum

cur adc curetur
et
;

lm

differunt libris verborum dierum

regum Juda

et

Mose

sit,

est,

quanqum post
poslremo vil

dierum regum Isral, sp lam in

in his ipsis

libris

Regum, quam

exiium ab^Egypto,

promulgationem Legis libros

Paralipomenon commemoratis. Judaiorum

omnes

describi cpisse

putamus

et

judicium

est,

Esdram auctorem

esse, paucissimis ex-

Mosis anno Deuteronomio lotum opus conclusum res

ipsa loquitur.

ceptis libri 1, cap. 3, v. 21, etc.,

quod quanqum non

sumimus
freli

tenacis defendere, non videmus tamen qnopossit. Illud

IL In ponendo Scriplore libri Josue, ea interprtes

mod improbari
nihil

luemur constantissim

argumenta dehciunt, quibus

vindicant;

Pentateuchum Mosi
libri divinilali nihil
fieri

ex discrepanti inter Paralipomenon et

Regum
,

libros,

unde sunt Palrum, atque interprelum diab

de divinorum Paralipomenon pretio decedere.

screpanles sententiac, quai tamen

VI.

Priorem Esdr librum Esdras ipse

scripsit;

alterum

deroganl. Nobis quidem vidclur prudenter

iis,

Nehemias

nec unqum

efficiet

aut Daniel

qui ab re non explorat assensionem cohibent. Qui

Huelius, doctissimus cteroquin vir, prima Esdrae capita

Josuam
tiunt,

libri

auctorcm credunt, quos nominare supersuadere

:

non esse Esdrse, aut Spinosa alterum non esse

in

vacaneum

est,

id forlass

possunt, quod sen-

Nehemi. Hi autem duo

Hebraeos compacti sacri

unum

olim volumen apud

non persuadere

qui contra Josu librum eritribuant, ineptis, quasi

libri

sunt,

summis

viris

piunt, utSamueli, aut

Esdr

apud Judaicum populum gratiosissimis,

Reip. reparatoribus
et
relicti.

et quasi tolius

de re confecl,
potis

gloriantur;

idque nos movet,

nihil

ut

Nam

quos dicunt tertium

omni conalu tueamur,

afferri,

ade solidum pro

responsio adhiesse non diffi-

quartum Esdra

quanlamlibet olim apud quosdam

negante parle
beri

cui salis apta

Ecclesia3 Patres dignitatem habuisse videantur,

locum

non

possil, etsi adjcctiiia

quidam

tamen

in

canone nunqum obtinuerunt. Tertio libro

teamur.
III.

grjcc conscripto conjectura assequimur velerem Hel-

Major est inveniendi scriplnris librorum Juet Rutli difficultas, qui ex

enislam allaborsse

qui historiam vita Zorobabelis

dhum,
in

librorum compactione

augere volens, et gloriosiora quadam de tanto principe

uiium uuus uliusque auctor esse credilur. Quod ad

altinet
,

cum

auctorilate prdicate, exscriptum multis in locis

Jndicum librum

Samuelis esse historiam Hc-

verum Esdram popularibus

quas tamen neque Synagoga
potuil probare.

traditionibus conspersit,
,

bra arbilranlur, quos

nemo

convinect errons;

nam

neque Chrisli Ecclesia

solis latinis litteris edi-

rognante Saule, aut ineunle regnum Davide, vixisse

scriptorem
,

Quartum ver

ex

locis

quibusdam non obscure conclu-

tum, non

modo

conjectura, sed cerlis indiciis depre,

ditur; Sainuelis quoque

non rpugnt esse librum

hendilnr recenlem esse

Christiano

homine x Ju-

479
dicis

DE D1V1NITATE ET CANONCITATE
ad Christi fidem traductoexcogtalum, et pi qufraude uso ad conciliandam libro auctoritatem.
libros
nisi qui

SS.

LIBRORUM VET. TEST.

480

dam

sarum regibus narrantur, veris Darii Hystaspis filii rbus congruere , ut sacram cum profana historiam
conjungenti constabit.

VU. IJactens eos

negavitesse divinos,

produximus, quos ncmo

Deum

Judaici populi cu-

X. In Jobi histori
patienlissimi hominis

illustre nobis moderatissimi, et

ralorem non agnovit, et

lulit.

divinitatis fidem

omnein sus-

exemplum
,

reliquit

Deus

sivc

Nunc ad alterumgenusperlinct

historiens Tobia>

prospra ulamur fortun

sive

premamur

advers.
,

liber soli catholicae Ecclesiac probatus,

apud Hebraeos

Vera oralio

ver atque hacreticos auctoritate carens. Ut omnia bac

mi

est, etsi poetico scribendi gnre sublifigurarum pleno exornala, aucta, amplificata, il-

dere compleclamur
fabella

quod

in

Tobia libro describitur

luslrata parabolis, ut

non minus

utililatis,

qum

jusic

non

est

ad componcndos mores inventa, ncque

rnuniti

cundilaiis legentibus afiferret. Ut

veram historiam,

ab hominis industri divini Spirils prasidio

bisloria illa profccta est.

Rem,
,

quai eontigit, scriptor

etdivinum librum agnoscimus, in cujus cxplicatione de Jobi gnre, patri, religione, aelate, libri scriptore

Deo

frctus

l'itleris

consignavit

isquc non sine causa

versamur quidem

Tobias ulcrque crcdilur, Glialdaico sennonc usus,

omne
aller

sit

in tenebris non lamen ade lumen ereptum. Jobus ipse, vel Eliu,
,

ut
vel

qualem homines

in

Assyriam dporttes decebat. Liin

quispiam Arabs, aut Idumaeus, Arabico, vel Idurei

brum Hieronymus

latinum transtulit muli accu-

maeo sermone paucis

evenlum complexus

est,

qum
is

ratis, nobilis et pracstanlis,

qum

vtus inlerpres,

Ilebracus anliquior propheta,

quicumque tandem

qui ex prav grc lalinam inlerprelalioncm fecerat

fueril. mullis ornavit, inullaque

convenienler perso-

non bonam. Hieronymianae postca univcrsa Ecclesia

merit divinos honores decrcvil, leges cerlas sccula, quibus saccr profano libro discernilur quanqum
;

nis, (oco, et tempori adjunxit, quaedam solut oralione describens,

quaedam

slricl illigans, et in Jobi

atque amicorum colloquiis sensus, non verba utrinque

usurpala referens, et
vel
si

Esdras

in sacros libros Tobiac

historiam non rclulis-

intcrdm ad litteram Arabem,

expressit.

set; nascens ver Christi Ecclesia, atque adolescens

Syrum scriptorem

ferendo judicio prudenter abstinuerit.

VIII.

Eadem ferme de
in

Judithre histori subjicimus.

XI. Librum Psalmorum, videlicet Hymnorum, et Laudum, mirandum est ignoranli quorumdam, et im-

JudilhcC librum Glialdaico pariter

sennonc D. Hie

pudenti minus antiquum

et

minus sacrum haberi.

,

ronymus

latinum convertit, tnagis sensum

verbo trcmsferens
,

sensu

De numro

ver, divisione, auctore

;

litulis quaeri

ra-

qum verbum

ut ipsemct affirmt

tionabilis posse videtur

verm nemini dubium esse

divin aucto-

praefatione in Judith.
est, fatentibus Judaeis,

Tola sacra narralio historica

deberet, solos 150 psalmos ad Hebraeis, Graecis, et

Latinis perpelu in
ritate valere
;

non commenlum, aut parabola

canonem receptos
151
,

ingeniosi auctoris volenlis Judaeam et

Synagogam Dei
non
no-

psalmum contra
,

de monomacl
,

patrocinio fretam poeticis imaginibus, inductisquc in

Davidis

cum

Goliatho

idiographum dictum
,

Syro

sccnam personis dcscribere.

possemus quando faclum

Etsi ver explicare

atque Arabe interprte cacteris aJjectum

alios

ut et 18

acciderit,

de quo magnorum

Salomonis inscriplos spurios esse, et apocryphos.

hominum

varia? sunt discrepantesque scnlenlias,

Item omnes 150, sine certorerum, aut lemporum ordine ab Esdr, vel ab Hebraeorum doctoribus, vel

stra hacc trepidatio, aut ignoranlia vcritali historie, et

libri divinilali

non obessel. Scd,

si

quis

multm

interlibri,

Synagog magn uno

in libros

libro olina

comprehensos, non
vi-

esse putet ad histori verilatem, ac divinitatem

quinque distribuas, ut deinceps Hebraeis

quemadmodm
ril,

tenipus constitualur, quo res conlige-

consenlane

cum

rci tolius

slanle potis Judacorum imperio,

summ poni potest, qum Persarum, et

sum est disperliri. Conjunctionem autem duorum in unum, aut contra sectionem unius in duos, quain exemplaria Hebraica
,

secs atqne Gracca

et

Latina exhidistinctio-

Manasse imperanlc, qum Cambyse, aut Xerxe factum contigisse. Scriplorem equidem non invenimus; ve-

bent,

cm ab
,

initio

non

satis

aperlum esset
,

ns

indicium

arbitrio potis

qum

accural ratione
Davidi

rm
tam

consentit

cum
ut

reliqu doclrin

hominem

Israelilit-

factam. Insuper

maximam psalmorum parlem

quidem
,

fuisse in captivilale

detentum, qui historiam

auclori jure oplimo tribui

scd omnes nullo

teris tradiderit,

fratrum suorum aegriludinem

le-

va re t.
IX.
sia
,

De

tolo Eslheris libro

minor non

est controvcr-

modo posse. Haclenstut, et sine trepidalione affirmalum est; quai consequuntur verecundis ponimus. Non constat tilulos omnes, ne eos quidem, qui in solis
Ilebraicis

de quo paucis hacc sunlo. Propis ad verilatem

,

exemplaribus leguntur, viro propheta, vel

;

accedere Thalmudistarum sen^nliam

est,

qu proditum

divino auctore scriptos

im ver gravis suspicio

,

est,

Synagogam magnam jussisse veram historiam scribi, et probsse non modo novem capita, et quatuor
exemplar, divina esse; sed et caetera in Graecis Sepluag.,
et Lalinis
Bibliis exstanlia

qui in Ilebraicis codicibus sunt

nonnullos

re non

salis consideral, fuisse appositos; qui absunt, lillcrac, hisloriae,

priores decimi versiculos, ut Ilebraicum habet

argumenlo sa-p esse discordes. Quart

laus propler

sua

sit

lilulis

vetustatem^et

Ecclesia!.

poslrema capita, qua; ad

mandatum eos jubentis praescribi; exspectandum ta^.en

esse arbitramur apertis Ecclesiae judicium,
;'

ditamenta vocanl, ab Ilebraico excmplari et ipsa translata,

de om;

un cum sepluag. lnterpretum versione magnae

;

nibus liquidis judicetur,

intrim,

divinamne fSem faciant

Synagogae approbalioncm habuisse

demm
Medorum

quae de
et Per-

tanqum

re incert definiend, esse absti-

magno Assuero,

sivc Artaxerxe ex

nendum.

481

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
29
libri

SS.

LIBRORUM VET. TEST.

481

XII. Proverbia, gravissimasque sententias toto capite

tiae nihil

affirmamus, contenti aliorum sententias con"

contentas Salomon vir Dei effudit, quas

futare, qui aut

Salomonem, aut Philonem quempiam

divinis

tamen non

ipso in

unum codicem

conjecit. Bis

enim,

nomine, sive seniorem, siveBiblium, sive Alexandri-

tertium, aut qnartum eliam facta est diligens ejusmodi

num

auctorem crederent. In

tamen
,

libris sine
,

sententiarum conquisitio, ei recens collecta vit praccepta pris descriplis addila. Qua; trigesimo capile

periculo erroris Sapientia numeralur

ac

si

quid

augurari conjectura

licet

Judacus

Hellenisla post
aelale

concludunlur, non videntur esse Salomonis, sed Aguris

filii

versionem septuag. Interpretum prop ab

Ma-

Jak qu nlpote brves, familiares, solid, acutae,

cbabaorum

in

scriplis

pbilosophorum
cdidit.

et

Graccorum

vibrat, facile in

animum

fluentes, ad prndentiam, ad

poetarum versatissimus librum

sapienliam, ad ceconomiam,

ad politiam, ad totius vitai

XVI.

Ecclesiastici liber et ipse,

tamelsi

Canonc

rationem composila), locum inler Salomonicas babere

poluerunt.

Hebrceorum abest, non minorisestdignitatis,qum ca>

terisacri libri. Jesufilius Sirach

Poslremum caput,

si

rurss affirmas esse

Salomonem

imitalus,

Salomonis, conjectura est diiigenli Scriplurarum scrntatori probabilis.

exscriptis etiam
sapienlioe

quibusdam

ipsius pracceplis,

studuit

Summa tamen est

lolum librum non

amorcm

excilare.

Quoniam ver propter

prcef.)

ex homine, sed ex divino Spiritu esse profeclum.

XIII. Alter Salomonis liber est Ecclesiastes, ac
si

scriptorem ipsum (cap. 50) ejusquenepotem(in

magnoc aucloritatis gracum interpretem, conceden-

diceres latine Liber concionem habentis

perperm

dum
plum
j

est,

spatio interjeclo Simonis

ponlificalum,

et

Ezeehi,

Is;ti;e,

Zorobabeli quibusdam tributus, qui

Ptoloma Evergetis regnum, librum

;

fuisse conscri-

videri volunt cteris acutiores. Nonnulla, qua? sonant

in 1er ire

qua de re notissima est chronologorum dis-

animum

curpora autem non revocari ad vilibri divinitate

;

scnsio, an Plolom;ei Philadelpbi temporibus post Si-

tam, suspicionem attulerunt de

si

verm
slul|

moncm

I,

an ver sub initium regni Anliocbi Epipha-

cogites
,

Salomonem
,

torum

impiorum

mdium posuisse ac malorum pbilosophorum

plures in

nis in Syri post

Simonem

II

prop fincm vita^Oniaj

intelligi

III,

sen-

auclor scripserit; consullis vsum est,

adjunctis

ex

tentias, et in

ulramque partcm agitasse, persecutum,

;

quibusdam cm ab auctore, lum ab

descriplque in
bistori,

interlibrig

quid voluplarii homines senlianl

demm

ver con

prte

nolatis,

Machaborum

clusisse lotam hominis felicilatem Dei timor, divino-

rerum Jadaicarum

non Ptolomnci Pbiladel-

rumque pneceptorum observalione

omnis
elabitur.

conlineri, suspicio

pbi /Egypli rgis xUate, sed Philometoris, sub initium

regni Antiocbi Epipbanis, etpropfinem vil OnixIII,

XIV. Tertium ejusdem auctoris opus

tiore confeclum

est

Canticum

anno

circiter

caculi Usseriani 3829, scripsisse Sirain

canticorum, sive nobilissimum canticum ab adolescen,

chidem, qui Ilierosolymis

iEgyplum

se receperat.

quod rcprehendant

qui profanis

XYII. Advclustiora tempora, unde delapsi sumus,

redit oratio, et

oculis legunt, nos

admiramur animum abducentes

amici
arnica
et

ad eos eanonicosscriplores, quos fuisse

sensibus. Epilhalamium est, in quo loquentes indu-

propheticos viros ignorare non possumus.

Eorum

alii,

cuntur sponsus

sponsa

quotquot

quorum
brevior,

prolixior oratio est, majores,

quorum contra

sponsum, sponsamque dcduccbant; loquuntur autem amatorium sermonem, eumque vividis, ac vehementis ultr, cilrquc leniores

minores prophtie dicunlur. Primo loco pro-

pter clarilatem gencris, et

rerum visarum submiilatem

sermonis est Isaias
filius

animi motus exprimcn-

conjunctam cm puritale

tem, quo purissimus Dei amor oslenditur erga Syna-

Amosi, allerius quidem ab Amoso Propbeta,

bus Juda, ut

Cm
m-

gogam,
sponsam

ut Hebraei inquiunt; ut nos,

summa
,

Jesu
sibi

long;cvam vitam vixisset, imperantibus quatuor regiinilio prophtise

Christi benevolentia adverss Ecclesiam

acquisivit sanguine suo,

quam

legimus, senior per

naluram humanam,

dium seclus creditur ligne

gis impiissimi,

serra, jussu Maria sis r-

quam
tam
ciat.

arclissimo nexu sibi conjimxit,

,

sanclilate

Non

est

animam pricdiquam sibi in tide, et cbaritale consoigitur nudum carmcn pro Salomonici
compositum
,

quem

prophetic libertate imjiiolalis

arguebal

cui opinioni

temcr conlradicitur. Iniquis

ver, atque arrogantis scripsit Spinosa, ex fragmentis

lis,

conjugii cclebrilate

neque niera

spiri-

talium nuptiarnm
scriptio, sed

cum lerrenarum

prateritionc de-

quibusdam Chronicorum regum Juda, atque Isracnullamque inter se connexionem habenlibus

esse

utrumque, alterum ex allero consequens,

compactum
cert

librum,

Isai

nomine perperm

ulrumque
suomet

Spiritu Sanclo intentum.

Salomon enim

inscriptum, cique deindeab Ecclesi Iributum. Isaiam

cm prop abcsset, ut uxorem duceret appellatam nomme Sulamitidem, animo intuens veluti in
est,

non modo propbetiarum volumen descripsisse

et res gestas Ozia?. in separato co-

comperimus, sed
dice, qui

imagini spirilaliores nuplias, exlulit se, easque nobili

lemporum
visionis

injuria periit. Libros contra lilulo

carmin complexus
erat propbetarum
,

dum

pradicabat suas, ut

mos

ascensionis,

Isai evulgatos falso

prophetac

qui rbus prsentibus futurarum

rejicimus.

typisadnova; Legis mysteria pronuntianda utebantur.

XVlII.Isaiapraedicliones consequilurliberpr?ediclio-

XV. Prtcr
Ecclesiaslis,

1res

commemoratos Proverbiorum
libros,

numJeremiie, qui Bar;:cbi

ejus proplietae oratio est,
fortass adjectum
;

nolarii opercsl usus.

Tota

Canticorum

nullum alterum habeEcclesiasticum,

si

caput 52 excipias ab Esdr

mus Salomonis, non Sapienliam, non

ipsius est et epislola, qu.T inter

qms pulandum
quii
,

est,

nonnisi propter

quamdam
libri

eodici

Barucbi capila sexlum locum tenet; ipsius quoqe

et

pneceptorum similitudinem, Salomonis

Lamenlalionum

liber.

Falsus est autem Josephus pu-

ut ait Auguslinus. Et de auctore

quidcm

Sapien-

tans lugubri isto carmin

mortem

Josiie, ut libro

485
Paralip. narralur,

DE DIVINITATE ET CANONICITATE
propheiam doluisse. Manifeslissi!

SS.

LIBRORUM NOV. TEST.

est,

484

recilandas, ipsi nihil affirmandum putemus. Tenen-

mum

enim

est,

e urbis cladem, non alterius mali

dum

de omnibus

viros fuisse Deoplenos, eascri-

incursum

lugeri.

bentes, quai divino Spiritu acti providerint,

quorum

XIX. Idem

ipse

Baruchus Prophet Jeremi ad

plerique ante Babylonicam caplivitatem scripserint,

omnem
edidit in

scriptionem adhibitus epistolarn suam et ipse

qu

ipsoruni libri exbibenl

tresque posteriores Hag-

canonem ab Ecclesi relatam, quam dicimus

et divinam,

gieum, Zacbariam, Malacbiam solut jam captivitate

Prophetiam Baruchi, sacram,

contra sentiat prsertim
litteris epistolarn

quidquid
I

non minus prophelas

ros.
pis,

fuisse,

qum
non

superiores cteDarii,
filii

scripsit,
;

Hugo Grotius. Hebraicis quanqum desideretur in

scripsit

Ex

his

Haggams secundo anno

Cyro
;

Hystasfilii

qui fuit quartus

Darii

Nothi,

codice Hebraico

Babylone

anno quinlo

Arlaxersis Cyro rege noni dalus Deo est

ut

auctor,

capto Sedeci;

qu omnia

loco, et tempori optim

congruere deprehendetur, sianimo prjudiciis vacuo

populum ad templum dificandum permoveret. Zacharias non immeril visus est Hieronymo alter
propbel ejusdem nominis,

divinum verbum legalur.

quem
et

Christus Dominus,

XX.
ni, et

Ezecbiel Nabuchodonosore un

cum Jecho-

Malth. 23, inter templum,

allare

csum
filio

Judaeis

prcipuo

militiae,

ac Rcipub. robore Babylopopulo, et vicinis

j

exprobravit

Chrislum enim de Zacbari

Joiad,

nem

abductus,

qu eventura Judaico

de quo

lib.

2 Paralip., cap. 24, loculum Hieronymus

gentibus divinits vidit,

difficili

divino libro cemprehendit,

congruentis docuit. Malacbias insipienter ab Hebrseis

credilur aut anglus sub hominis specie, aut idem,

tamen ad intelligendum. Istum Spinosa adveratque obtrectator perpetuus genuinum esse

sarius,

qui Esdras.

negat Ezecbielis

volumen. Thalmudist ver ignomagistris Synaet

XXIII. Historico libro duplici de nobilissimis Mathalbiai gestis, filiorumquc facinoribus, et

ranti, et levitate hebraic tribuunt

deimma-

gogae

magn, qud fulurarum rerum prsensio,

potuerit.
libro

provisio, ipsoruni arbitralu, scribi extra terram san-

qu ab JEgypti, Syrique regibus in Judaeos svitum est, velus Testamentum desinit. Uterque Manitale,

ctam non

chabaorum est dictus ex Jud Malhathia

prolixior, atque agitalior

filio,

qui

XXI. De Danielis

sive

ob eximiam virlutem

sive

ob nolam mililaribus

cum

incredulis,

tio est. Disputari

cum Hebris, cum haereticis dispulanamque solet, utrm Daniel librum

Danielem scripsisse
finxerit
sit,
;

vexillis inscriptam

Machabxus usurpabatur, inclytumfratres

que cognomentum ad rcliquos

traduxit.

In

scripserit

Babylone captivus, an scris Hebraus quis;

ulroque vera, et divina sunt omnia, torqucant se

|

lict,

piam

legis studiosus

rur-

succenseant, irascantur brelici, exaggerentque doctrin

sm, prophetisne annumerandus Daniel

scriptoribus,
historie

an ver
item,

sententiis

quibusdam

inter se

rpugnante, et

quos Agiographos vocant

Bcli,
et Draconis,

an

contraria opinionem

omnem

de eorum divinitate ex

Susann,

cum
;

Azariae
et

animo

evelli.

Nos aulem invielissimum SS. Patrum,

constanler opponimus. Librorum

oratione, et trium

Puerorum Cantico,
idem Daniel

vera* sint,

Ecclesique Catholicui judicium, quod unic ad banc

canonicam dignitatem merii obtineant

eas quoque
rit,

demm, an
tradide-

rem
alter

valere potest

libri

parles

litteris

Hebraico idiomate, alter Grajco scriptus est ab

;

ut reliquas,

qu;c soLc apud Hebra;os supersunt.

auctoribus duobus, diversas airas secutis supputando

et

Sed, quia prima faciliora sunt expedilu, vix ulla po-

primi quidem, quisquis est, prclarissima familiae

libro prdicavit; auctor ver secundi repe,

nenda opra

est, ut

Porphyrii ealumniis Danielis

insipientiu3,

li-

hudes eo

ber vindicetur, atque

ae stultiti He-

litam allius bisloriam

quinque libris Jasonis, sive

bri arguanlurDanieli injuriosi obdelractum propbet

offlcium. Dcinde ver

Jesu Cyramensis Hebraii perslrinxit. Et de veleribus

libris inter

sludiosis danda opra est in

ut Iiistoet canoni-

sacros relatis satis diximus.

lict

Nam

tertius

Heterodoxorum refulalione; damus aulem,

rine,

Macliab&orum,
serit,

human

historise

fidem non ami-

omniumque additamenlorum
conlirmetur,

verilas,

sacram non babet dignitatem; quartus ver

cilas

totusque liber

cum

additamenlis

omnibus, qualcm babemus, cidem Danieli asseratur,

nullaque
libri

jamdudm ne inter apocrypha quidem legilur, neque constat, quem librum veleres Machaboeorum quartum
nominaverint.

pars in hreticorum reprebensionem

incurrat, nulla eripialur Danieli.

XXII. Minorum propbetarum

conjunclim uno sermone
brans,
et

libri,

quos

omnes
in

DE DIVINITATE ET CANON1CITATE SACRORUM LIBRORUM

NOVI

allingimii!>,

ncque

Ile-

TESTAMES!

SIGILLATIM.

Latinis,

neque

in

Gracis

codicibus eo
I.

ordine disposili sunt,

quo prdiccre fulura quisque

ita

Qu

de veteris Testamenti Scripturis, non tam

cpit, neque alter alteri

ferunt.

prsial setale, ut scripia

pro Synagoga defensionc,

alio loco

qum

Ecclesi pnesidio

Sed neque Oseas

inler sequales cateros valiin Bibliis

disputata sunt,

cadem commodis ad novi

gloriam
viri
,

cinando prajeessit, qui tamen

omnibus oromnibus
Difsint,

Fderis
libcl

libros traducimus, ut contra infidles quosCliristi

dinem duccre
prophela
ficile

videlur. Nobis Jonas aiuiquior

Ecclesi

diguilalcm tueamur,

et

est,

etiamsi in quinlo loco collocctur.

pncdicenius.

Aposloli scilicet,

atque aposlolici

autem

est

ade de quibusdam judicare, qui

tribu,

Jesu Cluisli discipuli, qui aderant, qui viderant

audierant, Evangelia, Epistolas, codices
II

qui

unde venerint, ex qu
setaie,

ulrum superent

alios

omnes, qui-

an subsequantur, ut soep aliorum sentenlias

bus

novum Testamentum

conlinctur, litteris consigna^

485
runt, viri aperti
falsi,
,

DE DMNlTATE El CkSO^lU
simplices, ingenui, jusii, bo:;i, non

['47 K oo.
1

LIBR0HUM

iNOV.

TEST.

riorum se Catholicorum quoruindam, mull ver magis Ilairelicorum

rilale, injuria
ille

nonvafri, neque lucri, honoris, popularis gratis;

argumentis, neglect Palrum aucto-

colligendoc causa simulantes quidpiam, vcl dissimulantes,

conatus est persuadere. Hcbraicus autem

erat,

ullamve adhibentes oralionis vanilatem. Quai

sermo Syro-Chaldaicus

qualem Hebrsei lum

ver scripsre, certa sunt, in lucc, atque

oculis

omnium

loquebantur. Evangelium eo idiomate Hierosolymitanis tradilum

acta, ignorata nemini,

vulgala, comprobala

plermque externorum teslium narralione, confirmata

signis, et prodigiis;

tum
tide

est;

et

ad Nazaros, deinde ad Ebionilas delailli quidem amplicrunt narrationibus

isti

veraces igitur descripserunt vera.

bon ex Palrum traditione acceptis;

ver

Quod argumenti gcnus \im magnam cert habet ad versus omnes infidles, ad versus Jud;eos ver maxiinam. Quousque ergo audebunt
isli

abraserunt, et omnin vilirunt. Inlercidit deinceps

dicerc vera esse,

Hebraicum omne exemplar cm purum iilud, quale Mallhceo prodierat, tum ampliora alia, et resecla ha>
relicorum.
et

quai Moises, qna? prophela) seriplo reliquerunt, quai

Verendum tamen nobis non

Malth;iei

contra Apostoli, inania, fabulosa, dolo conlicta, ad

divinum

est, ne verum, Evangelium non habeamus, quia

fallendum composita?

nienti scriptoribus adfuisse

Ex quo cousequitur novi TeslaDeum, et libros, modobsequium

Eeclesiai, judifieri

proferre aulographum non possumus;

nam Grco

apographo, unde Latinum

exstitit,

ex puris Hebraicis

rante Dei Spirilu, viris salutis noslr studiosissimis

esse profectos.

desumpto,
Clirisli

et

ab Apostolorum usque aivo genlibus ad

Accedit

fidem conversis tradilo, quisquis

demm

inter-

ciumque
sit;

tanti

faciendum, ut majoris
in

nullum pos-

presfuerit, Eeclesiai usus conciliavit auctoritatem.

quo

efficitur et

librorum confeclioneni Spiriconlulisse,

et

Quamobrem
apud nos

dubitare, quin divinum, integerrimum,

tum Sanclum operam suam

circa

nullam

et nativ null su parte discors

Matthi Evangelium

deinceps meditato insinualam esse falsilalem. Quo-

exstet, intoleranda et arrogantia.

apud Ecclesiam sacros

et

divinos Apostolicos

IV. Marcus Ptri discipulus atque interpres,

Evan-

librosexstare perspicuumcst.Nihil autem facit ad dis-

gelium allerum Grsecum rogatus fralribus Roma3

edidit, ut Petro

linclionem

auctorilatis, alios ocis, alios seris

Ec-

audierat;

neque enim Christo

clesi judicium obtinuisse;

auctorilas.

eadcm plan

est

omnium
in

ipso

acceperat.
;

Grcum

dicere

malumus

qum Laet

Hc

in

gnre tanlm, quai uno

loco

tinum

plus

enim apud nos

valet

velerum Palrum,

posita ad singulos libros, ut opus erit, Iransl'erantur.

Ilieronymi pnesertim, atque Auguslini teslimonium,

H. Et quoniam de Evangeliis, de Epistolis, de apostolicis

qum

quaelibet vel Marci officio, vel Graeco

exem-

scriptis,

et

scriptoribus singulis

sermo esse

plari prioris, ut aiunt, latinitatis

colorcm relinente, vel

dbet,

neun
sit,

oralione commiscuisse omnia videamur,

id

locoscriptionis, vclabincertis

monumenlis deprom

primo

quatuor tanlm divina esse Evangelia,

,

pta ratio. Scripsit

autem Marcus lotumdecimuin sexmorle ad

est historias factorum Jesu Clirisli

et

dictorum me|

lum caput

in

quo Christum Dominum

sit

moratu dignissimorum. Patres cnim, atque Ecclcsia,

vitam rediisse narralur, ut nihil

in tolo noslro

quorum semper
Marcus, Lucas,
vel

fuit

prudens, sincerum, incorruplumnisi quai

Marci Evangelio non divinum, et canonicum.

V. Lucas ilinerum Apostoli Pauli cornes, cui se ad-

que judicium, non susceperunt,

et

Matlhus,

Joannes edidcrant; calera ver,

iis

junxerat, ut Petro Marcus, cognitis omnibus, quai ad

Christi vitam, et
et ipse

qud

seripla ab

essent, qui carcrent auctori-

sermones pertinebant, Evangelium

Boliaique finibus tum comet

tate, vel

qud vitium haberent, aut nunqum probave-

suum

in Achaiae,

runr, aut fundits repudirunl.

in codicibus cnllocatos libros,

Quo ordine videmus

et scriptos esse

post, ut doctorem suum defenderet,

falsilalem cohiberet,
geliis

mananlem
falsis

eodem,

cm

pseudo-apostoli

evan-

credilur,

conlempt Bez, Basnagii, Clerici senlenli,

Apostolis omnibus in scribendo pneslilisse

per loca,ubi Paulus docuerat.

,

Bon
viri

disciplinai

qui

Lucam

fructum perdere per insciliam

vel invidiam

tenla-

inconsult arbitrantur.

Qud

si ulli

velusti codices

bant;quo

et Thcophili

prsertim,

spectalissi-

post Matlhaium habent Joanncm, deinde

Lucam,

sivc

mi, popularis sui voluntati satisfecit.

Non huncApo,

Lucanum

poslrem Marcum

in bis ratio dignilalis

slolum facimus neque Christi auditorem

neque Ju-

Apostolica etecit, ut Mallhaio Joannes accederet,

daeum gnre

neque pingendi

aut sculpendi arte

suusque primm apostolis, deinde apostolicis

esset locus; ex apostolicis ver
ille

viris

peritum, neque

eumdem
;
,

ac Lucium in Pauli Epistolis

,

praponerelur, qui

commemoratum

sed Apostoli sectalorem

Anthioet

alterum scripti magniludine superaverat.

Quanqum

chenum, proselylum
Patribus consonat.

Medicum

quod Scriptura,

ver lucc explorala sinl; quo anno tamen quisque

scripserit, varia:

Ei scribenli non

modo

Ecclesia

priscorum Palrum, discrcpantesque

Christi sciens, et prudens credidit,

verm eliam Marex Evangeliis

sentenliai nos ad confessionem ignorationis addticunt.

III.

cion tanlm honoris tribuit

ut

unum

Matlhttus, qui et Levi, et Levi

Alplm

Marco,

omnibus approbaret
sceleslus
ille

circumeidit autem exemplaria

et

Luc appcllalur, Judaius gnre ex publicorurn

hreseos suai prjudiciis palrocinium

conduclore adscilus Apostolus Evangclium Hierosoymis scripsit gentili lingua, llebraico nimirm ser-

quasilurus, amputavit, corrupit.

Tolum, cujusmodi
Lucas
,

apud nos

est

Evangelium

scripsit

et iilud

mone,

et lilteris, rogalu
et finitimos

Judaiorum

qui Hierosoly-

mam,

locos incoiebant, non Grocco, ut

primum capitis 19, Christum super Ilierusalem flevisse; tm alterum capitis 22, sudsse sanguineo
sudore
,

jnr aiteris Matthias Flacius Illyricus, coaclis supe-

et

angelum, ut levationem concidenti animo

487
afferret,

DE DIVINITATE ET CANOINIUTATE
clo delapsum. Quare
in
et hccc duo, ul par-

SS.

LIBRORUM NOV. TEST.

credendi
,

488
et

psit Epistolas, gravissimis

agendi pre-

tcm Evangelii Lucae,

sim rccipimus.
VI. Joannes

Scripturarum canonem

juslis-

Apostolorum postremus Ephesi

si licet

in

Asi

modo ad singulares bomines datas. Sed nunc decimam quartam ad Hebraeos secernamus ca;leris, de qu, cm graEcclesias,
vior ea disputatio sil, scparalim tractari est opus.

ceptis abundantes,

modo ad

minore divinissimum omnium,

gelium ddit fidelibus
;

dicere, Evan-

qui contra perniciosissimum

Itaque tredecim, inscripto Pauli nomine, viri scilicet

Cerinlbi

aique Ebionis perdilorum

,

hominum

erro-

Apostoli reliquis Aposlolis probali

recepti
,

atque
,

in

suum
licet

rem

insirui

atque armari petierant, ut nihil insulsius

,

exstant Epistoloc plan divinac

inviiis

dicere liccrelici, ab Epiphanio appellati Alogi

potue-

Ebionitis, et Marcionilis, quibus Paulus, et Pauli no-

rint,qum
culo ad

istud

esse Cerinlhi Evangelium. lbi et

men

erat odiosissimum. lias

non

ipse co,

quo sunt,

hisloria mulieris adultre,

ab ultimo capitis 7 versiet

ordine disposuit pro scriptionis tempore, sed nescio

quis, qui primo Ecclesiarum, deinde personarum dignilatis, et quasi nobililatis

duodecimum usque 8 canonica

auetorilatis
,

ipsa est,

non minoris

qum

reliqua,

undecumque

ralionem
,

in e dislribu-

quis velit sive ab exlcrnis, sive rei insitis argumentis

tione

babendam

censuit. Idcirc
in

quoe
,

ad Romanos

de bistoriae verilate, ctcauonieilale judicarc. Frustra

scripla

est, primas babuit

canone
sit,

quod, cm

enim Bcza,
pri.scis

frustra Anabaptiste, produclis

,

quibusdam

caeleris Ecclc-iis illuslrior

Romana

quum
,

vide-

exemplaribus

aul conquisitis eonjecturis eni,

retur et Epistoke primas dari. Ciclerm cpit

stolus, et prOseculus est scribere

lunlur ab bistori iidem

verilalcni. Morosior

fidelium

animis eripere
,

Epistolas

Apoprimam

quoque

criticus fuit

et

abulens

ad Tlussaloniceuses

lum alteram, deinde ad Galalas,

,

otio Grotius, qui 21 caput

non Joanne scriptum,sed

,

ulramque ad Corinthios, ad Romanos, ad PhUemonem

adjectum pulavit ab Ephesin Ecclesi

quee absol-

adPhilippenses.adColossenscs^ditun^adTimotlieumj

vendum sumpserit, quod

Evangelistie deerat.
,
,

ad Epliesios;
altra ad

si illa

quidem ad Ephcsios missa prstat

difficillimum.

VIL Hactens de Christi vil factis et diclis lantm Aposloli duo, duo item aposlolici viri scripserunt; non enim novam Ecclesiam coiisse, et cpisse propagari vivenle magistro scribere poterant, qui non

Timolbeum, quod dijudicare est

Argumentum cpistolarum,
et notata scep adjuncta

locus unde scriptae dicunlur,

quoedam indicio sunt hoc esse

inter

se

ordine collucandas. His alteram ad Laodi-

quales doctrina

fructus peperisset, sed

quis esset

censes Sixto Senensi edilam inserere, aut ullam ab

salor, et qualens, in bistoriam

suam
,

referre susce-

Apostolo ad eosdem datam credere non possumus.

IX.

peranl. Lucas deinde

idem ipse

quem nuperrim
in

De

Epistol Pauli ad Ilebraos sejunctim dicere

est
,

nominabamus
vi

graci eloquii perilissimus Ecclesi

,

hue reservalum

quod olim non ignobilcs

viri

ab

ortum, adolescenliam

propagalionem
,

gnies breinclusit
,

Aposlolicarum numro excerpserint, atque etiamnm

h.xretici

sermone

perscripsit

atque

in

librum

bomines ejusdem aucloritalem negligant. Ve-

Acla Apostolorum deinceps nuncupalum, quo

ginla

tri-

rm

apcrt;e ade Pauli notae, et quasi lumina

ibi

qudam
nisi

annorum memoriam paucis

,

colligavit;

brevi

Aposlolici animi

pcrspiciunlur, ut nemini,
,

quidem sermone
districlus
,

quod gravissimis occupationibus

avocari
is

Paulo tribui nierit posset

quanqum
magis

taceret vete-

se niultm

nollet.

Huic

Lucac

rum

auctoritas

quant

igitur

cm Greci Patres,
baerelicis,

libro, ut

divino

babendus

bonor est, qualem

ne repugnanlibus quidem antiquioribus

Ecclesi semper babuil, nec ullus

nisi qui
aliis

unqum

delraxit,

summ
Lalinos

id

consensione tradiderint, quibus deinde ad

Pauli

nomen ne

audirc quidem volcbat.

libris
,

De
in

eadem judicalio manavit? Aposlolicorum cert

epistol est, peritissimiaulem, expertissimi,

Aposlolicorum Actorum

undc, quoe

lemporum

breviore Lucre bistori dosunt, videntur suppleri

alque inlimiora Mosaica) legis penelralia olimingressi

Ilebrei, ul vix
lo
fieri

nostrum non

est

boc loco judicare

diligentis, quibus

eliam bc de causa possit, quin Pau-

divinos libros ab Ecclesi probalos tueri propositum

est. Si
is

adscribatur, non Clcmenti

Romano, non

Lucae, non

lamen quis codera cum

,

bis noslris
,

compare!

Barnabe, quod conjiciendo

Lalini

potis,

qum

constiluendo

profeel inlelliget ea
,

ut

nunc sunt
,

non babere

quidam

scripserant.

Quo idomale primm conreferl,

fidem

atque in

iis

errores esse

quos nulla aposloli-

scripla Epistol sit,

parm

quod ad iavenien-

corum virorum
VIII.

inscriptio tegat.
et

dum

scripiorem attiuet; perinde enim est sive He-

Sequuntur Pauli Epislol. Porro quals,

luit

braico, sive Grocco dicas, sive ex Hebraico in Graecurr

quantus vir
l

Paulus?
in

Is

ex Hebraico gnre, tribu

Cilicice

Iraductam; sive solus Apostolus

verba invenerit
,

cm
ii

senlcnlias,
,

lm

Benjamin natus

Tbarso

urbe

Romanus

sive accitis

Clmente
,

aul Luc ad-

Icivis

(non co ab infanti traductus Giscal Galilae

jutoribus verba conslruxcrit

in rc graviore, elsi ipsi

ut

faccre soient, qui\

/

vico, ut Ilicronymo est visum) ex Christi inseclatore

per se valeant, adhibent lamen

judicio exer
,

acerrimo faclus Cbrisli legis palronus

tanl virlule armatus

et

Apostolus

socios ad
cilatiores.

ornandam oralionem omnium

Si
sibi,

Dco

est, lantoque divinec legis

tamen quis urgerel acris

Grsecum
dicere.
,

et vellet

zelo incaluit, ut unus supra bumanas vires effecerit,

qiiae

linguic

genus dari

multi conjunctim bomines laboris patientissimi

auxilio Ireli

aulograpiium mallemus
cpislohc pretium satis
est
,

qum Hebraicum Jam aucloris nomen

si

quoeumque humano
monibus,
et scriptis

non poluissent

et

commendal;

enim hoc verum

,

plus omnibus ad perpetuam ecclesiarum salulem et scr-

et

probatum Paulum

scripsisse

consequens

ef

aliaboraverit.Quatuordccim

scri-

allerum Epislolarn divinam scripsisse.

Sed qusqu%

489

DE MVINITATE ET 0AN0NIC1TATE
ad Hebrccos
scripscrit,

SS.

LIBRORUM NOV. TEST.

epistolai

490
;

demm
ritali

canonica epistola pro-

sori

tribuendam

confectionem

non potes*

fect est, et Luthero, qui ait audacis,

multa aucto-

enim, quo magis certos fines transgreditur critica disquisilio

,

canonic adversari, facillim

resistitur.

Rom

eo non

ficri

ineptior.

primis vinculis prop solvendus Aposlolus epistolam

ddit veris ad Hebrocos unius provincial, cujusmodi

XII. Iterm tribus beati Joannis Evangelisl epistolis

prima unica est

sit

cui ab

Apostolorum
;

setale

ab

Palstina erat, non ad omnes per

Romanum

impe-

omnibus perptu
potest,

creditum

quod mirum videri

rium

diffusos.
alioc

cm prserlim
et
officii
illa

X. Paulinis Epislolis seplem

Catholicas appellant,
scripte
,

succedunt, quas
fidles

celaverit, in reliquis
lalis,

in prima scriptor se omnin nomen, saltem indicium digni-

qud
,

sinl

ad universos

prscripserit.
sit
iri
,

Ad quos, unde,
esl
,

et

vcl eos saltem

qui ex Judjcis fidem Christi

quando missa

ade obscurum
;

ut nullis
in

omnes mundi parles efluderant; nam et posleriores duse Joannis in idem volumcn conjeclac commune nomen et ipsoc sumpserunt. Prima
susecperant, sequc in

verbis illustralum

putemus ponimus ergo

,

medio
j

Patrum atque interpretum sentenlias

ii
,

sive babeant

sive careant

quo se tueanlur

nihilque cerii conesse. Reli-

omnium
fralris

Jacobi est

et

quidem

justi

alio
,

cognomento
filii

sliluimus prler id

unum, Aposloli Joannis

Minoris, unius ex Aposlolis duodecim

Alphotii

quis vero duabus propler

quasdam animi Joannis ap-

Domini, Hierosolymorum
auctor epistolsc
,

anlistitis.

Cm enim
is

parentes notas

el

vetuslissimorum gravium viroruni

Jacobus

sit

ncqucat aulem

esse

leslimonia processu temporis cleris scriploribus, lotique Ecclesi probala

Jacobus Zebcdi

lerliumque Jacobum allerum ab

non veremur tantum dferre

critici

Alphau

filio

cxstitisse

episcopum Hierosolymorum
est hocc

fin-

quantum
lis

priori.

An idem omnium
quo
efficiant

scriptor sil, subli-

gatur polis,

qum probetur, necesse

filii

omnia

inlemperantiores quidam
atiulerunl
,

disputando nihil,

nomina Aposloli,
pinqui

Alphi

Justi, Minoris, pro-

dm
se.

Joannem alterum

non

cum

Jesu

Hierosolymilani anlistitis in uno

scriplore convcnire
,

dilectum Cbristi discipulum, duas postremas scripsis-

epistoloc catholic

ut

ex Scri-

Maie enim intelleclo Papiae loco, imprudenler

praesidium dimiltunt
,

pluris eliam,

et

quibusdam vcnerand.c

auliquitatis

commune
ferunt

nemiuem aulem pro,

monumenlis

elicitur.

Hiec lamcn tlicologorum dispu-

gravem

dubilationis suai auctorem. Electa

cui

tationibus utrinque agilari sine fidei deirimenlo possunt. Ulud ruslic,

Epistola secunda inscribilur, nobilis quadam malrona

erat,

alque arroganler Lulberus dixit,

parm Epbeso

distans

sive co
,

nomine,

vcl

slrntmineam

epistolam esse,

quod, cm non modo

cognoihenlo,

sive ila appellata

;

qud esset

fide, vel

Calvino

et

Socino

sed ne discipuiis quidem suis

diaconissec officio conspicua

nam ctum

fidelium, et
Ita

probare non potucrit, boc ipso iniquissim dixisse

convincitur; et
ille

Ecclesiam Elect nomine vocalam non placet.

quidem contcmptor

episloloc erat,

Caium, seu Gaium, cujus nomen

inscriptum
lest
,

est tertiaj epislokc

qu scnliebat crrorem suum convclli. Mirandum polis

quis, et unde fuerit,

utcumque

dici

po-

est

in

levissimas ineplias incidissc severiores

afrmari non potest.

quosdam

crilicos Catholicis; vcrili

enim

bi

ne

te-

XIII.

PoslremaCatbolicarum Epistolarum scripla

est

mcr

assenliri viderenlur

non usquequaquc cognitis,

Jud Thadaeo fratre ejus Jacobi, de quo paul an te

ubi fidem propagaverit, unde, et

et pcrspectis,

indignam dixcrunt Aposloli gravilate.

dicebamus. Et de hoc quidem Jud libentis audire-

Quamobrem

unius audaci, el van aliorum sublililale

le-

mus ab
lur.

altero dici

repressis, canonicam esse epistolam, et divinam

ad quos epistolam misent, qum, ut nos percunclare-

ncamus quod ne
,

bicictici

quidem minus

iniqui

non

Ut proio-canonica non

sit,

jam piidem fidelium

approbare non polucrunt.

X.

animis exempta suspicio

Ex duabus

Ptri epislolis, allera

omnium Ecscripsil

epislohe auclore,

clesiarum approbationem scinpcr babuil, allera pri-

mus

testatus est
cl

quam ventum erat de et dignilate; nam et de e HieronyAucloritatem vctuttale jam et usu

est, in
,

mm

visa esl dubilabilis.

Primam Rom

Apo-

meruil

inter sacrai Scripturas

computatur. Id persua-

stolus, supposilo Babylonis

nomine, cui loquendi ge-

sum ade

est Calvino,

Unitariis et Confessionis.Au-

neri Judiei assueverant,

traductis;

dedilque HcbroMs ad fidem

gustame vindicibus,

ut

jam non

reperiatur, qui Lutheri

quanqum Auguslino, Thoma}, Bc<Ue, aliisque non repugncmus omnin Pelrum Gnies quoque cum Judieis fide conjunctas allocutum ailerius (idem quorumdam vtus dubilalio non imminuit; ea item
;

iinpudenlia dicta nonimprobet, eleonsilium avertendi

suos abadhibend epistohe

Grolius est,
el novitalis

fide.

Hic rurss imprudens

cupidior, qui

Judam secundo

Ecelesirc seculo,

Hadriano imperante, Hierosolymo-

Ptri est Apostolorum principis ex

edcm urbe,

et

ad

rum episcopum
ptorcm ver
,

dixit,

banc epistolam edidisse; exscri-

eosdemmet

ad quos priorcm miserai. Pranlicet ma-

ut in Aposlolicarum ordinem, dignio-

gno biatu Lulherus cm qui dubilaverint, lm dubitalionis causam dispulsum salis est vcl Calvino el
;

rumque fidem
frater

inlruderet,

inscriplioni

apposuisse:

autem Jacobi. Si

licet fingere

additum quidpiam,

Mallii

Flacio lllirico, quamvis cavillalore in mullis imporluno, quidquid veleribus quibusdam suspieio-

vel

dempium,

ut liberemur incommodis,
in

non

est,

cur

tanlam operam

sacrarum lilterarum studio pona*

Apocaly-

nem

injecerat. Licentior est

,

autem

Grotii conjectura

mus.
XIV. Libros omnes novi Testamenti
liber

ex scriptoris verbis

el scriplionis

tempore ducta, non

,

Simoni Petro

sed Simeoni alteri

vel

Simoni sancli

pseos beati Joannis Apostoli divinus san, et proph-

Jacobi Minoris in episcopatu Hierosolymitano success. s.

ties excipit, cujus dfensione noster hic sermo con*

1G

m.

4M
cluditur; et ca qu'idem duo,

SCRIPTUR^E UISJOIUA NATURALIS.

divinmi librum,
esse,
et

beau

desperet se extracturum in lucem, monitorh noneget

res
;

Joannis Apostoli, atque Evangelist

adeo inter se
sit

at certa

quaidam capita ab optimis interpretibus

conjungunlur, ut,

si

altcrum quis lollat, necesse

aperiuntur, unde cura, et cogitatione possit omnis ad

allerum esse subl-alum. Quamobrem miramur Dionys'mm Alexandrinum episcopuui, qui contra Alogorum, et Marcionilarum errorem pro ttiend libri fide acer-

omnem

inlelligenliam cognitio duci.

lalis capitibus,

Hujusmodi pronunc ad eorum auctoritatem nos con^

ferimus, neque nobis

sumimus difficiliora illa explicare

rimpuguavit, allerum ab allero sejunxisse, confessum

adduci se non posse
ljslu:
,

ut Joannis Apostoli et

Evange-

im ver recipimus nosinporlum, atque, ut decet divinorum eloquiorum scrutatorem qu difficiliora

,

librum crederet,
vetiLliores

cm

recentiores hairelici ad-

sunt ad intclligendum, c divinioracredimus ; ea nostrai

versus

Dionysio

Patres
illud

resistere

non

nos angustiai, atque imbecillilalis admonent, fidem

excitant, ad

potucrint.

Sed egregio viro

videbatur

mull

orandum compellunt,
et

in

admiralionem

absurdius, Ccrinihuiu diei noslra Apocaiypseos in-

Dei consiliorum, et veneralionem rapiunt, non ullam

venlorem, qui sua glorioso Joannis nominc somnia

texerit,

buman
vent.

inventionis

commenli suspicionem mo-

probanda cert nemini,

nisi

Joannem

se fin-

Atque bc sunt, quibus disputalio omnis noslra

xisscl. Abdilissima

qu;edam esse

in

Apocalypsi, tene-

continelur.

bris eircunii'usa, in profundo dimersa,

qu

vel sapiens

SGRIPTUR^E HISTORIA NATURALIS

SEU BIBLIA GEOLOCxLE, BOTANI, ZOOLOGLEQUE,

EXFOSETIO DESCRIPTIVE, 'Auclore WILLIAM CARPEJYTERJ

EX ANGLIGO SERMONE
IN

LATINUM A H DIOECESI BAJOCENS1 PRESBYTERO ' TRANSLATA.

',

Eccel

variis in nostris paginis arridet Creatio, suis purissimis adornata leporibus. Fiuctus

et venti,

fruclus

et flores, et

quidquid vivit
et

et

movet, aut

mundum

exornat, simu congre(

gta inexhaustam admirationis

taudis materiem afferuntl

Montgomery.

MONITUM.
Opus quod lue
liberiore

editur elsi nihil fidei

ealholiese evidenter

oppositum contineat, plurima tamen

in

eo loca

occurrunt in quibus auclor, qui ad Protestanlium sectam pertinet, nimis audacibus opinionibus indulget, et

modo

Scriplurai sacrai textus inlerpretatur. los

Scriptural sacrai textus non juxla Vulgalam, sed

citt,

juxta Anglicam et quidem ad

usum Prolestanlium versionem

igilur in

cosque non juxta Regulam calholicam,

Ecclesiai scilicet, Patres et concilia, sed juxla

aut proprium aut profanorum hclerodoxorumque scriptorum

sensum

interpretatur.

Quotiescumque
isla
iis

hoc opre dicitur nostra

et versione,

Biblia, nostra versio, noslri Interprte,*

intclli-

aut commentatores, verba

de Angl'ic Biblia

de Anglicis belerodoxisque scriptoribus

gendasunt.

Cm

tamen

in

omnibus qui

Anglicam versionem
scriplionibus aut
inter ipsos

differentia inlersit

boc opre alerunlur, tcxlibus nulla Vulgalam noslram inter et quai ad sacra degmala spcctel, sed de quibusdam tantm agatur dein

rerum profanarum, arborum, plantarum animalium

et

locorum nominibus, de quibus sap

interprtes catholicos conlrovcrtitur leclorcm ad loca Cursus completi Scriplur sacr, in cujus
et catholicas rgulas

parlem hoc ipsutn opus ingreditur, et ubi illi iidem textus juxta lgitimas plananlurque remittendum salis duximus.

exponuntur cx-

Jntvofcmtto.
Inter varia scientia gnera quai
pienti oterunt;

se inquirentium
allicit

!jj

dlectai

qum

hisloria naturalis, quai inter alia

pra>

nullum magis forma

aut frucm

ciDuum hoc

aflerl

commodum, quod

in

beiieticum

m
uatuneauctorem
et

INTRODUCTIO.
conservatorem admirationcm
si-

M
specsa gradalio
!

Qum
pidum
vel
talcus,

Sic iner se vincuis cbh!

mul

et

pictalem necessari moveat.

Ncmo

enirti

at-

necluntur lotus ordo et sries enium

classe,

In

qudam

la-

tenlo animo,

manuum
:

ejus opra

prosequi potest,

quidam

invcniuuliir fibrosi, laminisque

ae Psalquin in se sacros eosdem experialur sensus Qum magnificata surit opra misla, cm exclamaret
tua,

quodam

folliculorum gnre coalescunt ut ardosia,

litliophyt,

seu

lapideae marinas
flos
:

planta;,
iis

et

Quanlam

Domine! Omnia insapienti in Scripturas lucem

et

fecisli,

Ps. 103,

2-i.

amiantkus, seu lapideus fodinarum

rali

minc-

efl'undat
est,

hoc scienti

ad vgtale regnum perducimur. Infimum regni

genus, nolum magis

agnitum

demonstrando di insistamus.

Nisi

qum ut in eo enim qu saltem

vegetalis

locum tenere videlur

tuber, cui

proxim acconnexe.
vege-

cedunt numerosa; musculorum et muscorum species,

inter se mucoribus aut Uclienis, quasi medio,

genuinus Qrienlis liisloria naluralis nolilia suppeiat, locorum sensus inquisilioin sacris libris

muiorum

Plantai ilhc
talis

omnes sunt

imperfeetpe,

et regni

nesnostras fugict; vel

si

de verborum sensu cerli

propri tantm fines constiluunl. Polypo vg-

simus, vis tamen et gratia sermonis, proprietas quoque et accurata allusionum significatio omnin periret.

tale

animaleque regnum uniunlur.

Ab

externe ver
aliud

singularis hujus productions specie,

niliil

qum
vitai

plantam esse exislimares,

Hujus operis scopus
est,

nisi

in

c animalis

modo omnium

gralissimo,

motus

agi deprehenderclur.

Vermes qui ad limen regni

Ia?c

notitiam dare rerum ad historiam naturalem perti-

animalis stant, ad insecte et testacea nos ducunt.

inter,

nenlium, qua?

in Bibli

occurrunt, c mente ut nolitia

vel polis bis

proxima adsunt

replilia,

qu
Pi-

heee Scripluris illustrandis subservire queat.

mediante aquatico serpente, piscibus adhrent

nobis
scis t'o/<7/?sducit

Utinam de ingenli rerum copia quarum

menlio
fiet,

nos ad volucres. Slruthio,cujus pedes

juxla inslitutum
liceret,

Linncco vel Cuvierio

capra; pedibus simillimi sunt, et qua; cursu magis

ordinem disserere

labor noster long facilior

qum

volatu fertur, quadrupedibus volucres devincire

evaderct, et sacrorum scriptorum doctrina long mirabilis explicarelur!

slari nequit,

videtur.

Tandem

simius quadrupedibus

manum

dat

Sed

illud

tam expeiendum pr>

et horninibus.

e qud plurima Scriptural animalia et

nobis nisi imperfecl non inno-

Ea

est naturre

harmonia

et gradatio in variis suis et,

planta;

necessari

prima fronte, incongruis parlibus. Nequc horrendum

vacuum, neque abrupto;
exquisilissima;
et

tescunt, ideque ea

ad aiiquam horum systemalum

innaturales transiliories
scala

plassem referre nequimus.

D. Taylor, cui recentior quisque in hc scientiae
naluralis parle scriptor multa dbet, res ad historiam

gradalionis
dirigit,

Omnipotenlis ma-

nuum

operaliones

polentique voce sapientiam

qu duce

agit leslatur.
!

naturalem in Scriptur pertinentes

in trs classes di-

Omnipotens Deus
sublimis in potenti

lllum compreliendere nequimus

judicio est!

stribua, servato triplici Moysis ordine, in sua philo-

et

sophic et exquisitissim creationis

narratione. Sic
2

habemus
Gen.
1,

Gcologiam, Gcn. 1,1;

Botanicam,

examen deveniamus,

Anlequm ad plurimarum anima tae naluroe partium in quantum demerentur ut iis

earum biblicam
histo-

12; 3 Zoographiam, Gen. 1,20-2G.

atlendatur in recensend Bibti hislori naturali, gnrales paucas notiones quoad

Ea

sunt tria naturse Rgna, animale, scilicel, vgminrale, noslris contemplalionibus exposila.
lat

tale et

riam

et scienlificum

ordinem, ante oculos uonerenon

Qum

patens ordo

qum abundans
fons,

pretiosis-

erit inutile.

simorum documenlorum
maleria!

et piqp meditationis

Qud sublimissimum magnificenlissimumquc omnium cm velerum, tm recenliorum poematum,

li-

Omnis natura spculum

spici nequit

est

Deum

reflectens; sicut sol

ber Job,

modo qum

accuratissimo aslruat histori

in mari refleclitur, qui pro nimi glori in orbe suo con!

naluralis, et prserlim regni animalis histori e slu

Mosaicus ordo simplex

inerti materi

est,

liect

syslemalicus, ab

dium in lat retr primeevi mundi seculis viguis>;e maxim eliam et sedulissim gencrum et speeierum
cura habita
;

ad vegetationem, ab hc ad vilam aniad eus intellecluale procedens.

in trs alias

qud insuper accuratissima; ad

,

ca;tero-

malem,

et ind

Quacque divisionis pars

viditur, qua; sunt
:

iterm subdi1 (1),

I.

Quoad Gcologiam

Terra;

rum animalium habitudines et mores undique in omni Hebraorum scriptorum parle et spccialim in Psalmorum et Prophetiarum libris sparsaj allusiones
,

2 2

Aer; 3 Aqua.

II.

Quoad Botanicam
Arbores.
III.
;

(2),

1 IJerboe;

occurrant;

qud

tandem

clara

fit

Salomonis

in

Arbuscul;
(3), 1

Quoad

Zoogra;

hoc gratissimo studio

(3 Reg.,4, 23),

scientifica; assiduilatis

menlio

phiam

Animalia aqualica 2 Terreslria

Ra-

arguendum

est

hoc

studii

genus in

tionalia.

remolissimis aevis non exsiitissc modo, sed et etiam

posteriora rurss eo

Horum duo
lur
:

modo

subdividun;

di

I.

Aquatica in 1 Animalculas; 2 Amphibia

II.

5 Yolucres.

Terrestria in 1 Animalia domeslica;

;

multmque in iEgyplo, Syri, Arabique gratissimum et de more fuisse. Jam de data Moyse rerum ad historiam naturalem pertinentium divisione diximus. Est
et alius ejus

2 Feras bestias
(1) (2)

5 Replilia.
terra.

Ex Graeco ytXtyue, Iraclalus de Ex Gr. /3ot6cv/j, herba, senien.

scriptorum locus cui atlendere nos oportet, quippe qui

(3)

Ex

Gr. Zooy^iKj tractatus de animalibus.

eamdem animatorum entium regularem et systematicam ordinationem exhibet. Yide Deut. 14, 16-18, ubi

495
6yslema
sic

SCRIPTUR^E HISTORIA NATURAL1S

ponilur 1*
:

49$

Homo

2 Besti

Yolucres

terna et anatomica huic conformationi stricte con-

14 Reptilia;
1

5 Pisces.

gruere dbet. Insuper,

plures
ut

animalia

Islam in zoographic scriptorum suorurn parte, de

qum duas

partes fmdunlur,
,

quorum pedes immunda sunt,

,

in
ita

qu agitur
dro,

in

3 Reg. 4
in Libano,

53

Salomon ordinationem

eorum digitorum numerus

ut 1res

quatuor aut
quanliscum-

sequitur. lpse (Salomon) disputavit super lignis, ce-

quinque ea rejiciendi causa sufficiens

sit,

qu

est

usque ad liyssopum qu egrede

besliis, et volucribus, et

diturdepariete;

et disseruit

reptilibus, et piscibus.

Celeberrimi hujus naturaliste systema longis prosequi

non possumus, sed

ad

rite

concludi

potest tant

aliis dolibus polleant. Sic animalium in munda et immunda divisionis rrincipium esse videtur eorum pedum conformai';. Ruminatio quoque distinctionis est signum sed istud signum absque jam prnolalis, magis obviis et evidentibus, ex conformaiione eorum
;

que

scienti claboratum operis propositum, qualijudicio

et aile

petitis, lineamenlis, nihil

II.

omnin prodest.
in

fmem perductum

fuisse.

Re

ita

se habente,

Yolucres. Nullum peculiare eas

dividendi signum datur
:

mundas

et

inde nobis inferendum est non Aristoteli

ter pbilosophos in

primm

in-

immundas

adest tantm qu-

mentem

venisse rerum creatarum

ad melhodicum ordinem adducendarum necessitatem,

nec ab ipso primo opus hoc absolutum fuisse.
Alius est etiam in scriptis Moysis divisionis modus,
ritualibus

dam excepiionum sries quoad cas qu prohibenlur, non enumeralis qu permitlunlur. Nolandum est non prohiberi qu granis pascuntur, et liai, cm sint domeslic species,
id
:

eliam

aliis

verbis exprimere pos-

Judorum

legibus profundis

connexus

sumus eo modo
tali, sive

prohibenlur generaliter aves prdo-

qum

ut illum innotalum
divisio in

prtereamus
et

videlict ani-

nes, id est, quibus est

aduncum rostrum

et valido

malium

munda
et

immunda.

volucres, sive beslias, sive pisces prden-

Consult animadverlitMicbaelis nos pronos esse ad

liabendas voces

tur

dm

contra ut lgitimai admiltuntur

qu vege-

manda

immunda quasi nobis omhistoricum agens

lalibus vescuntur. lia, in certo gradu,

eadem de vo-

nin ignolam animalium divisionem involventes, miraturque propterea qud Moyses

,

lucribus, ac superis de animalibus rgula ponilur.

III.

Pisces.

De

iis
:

quoque simplicissima Moyse

quibuscumque pinnul sunt et

cm diluvii
su
legis

circumslantias describit, quod mullis ant

statuta est distinclio

promulgalioncm seculis locum habuit, de

ita

squama,

animalibus mundis et immundis loqualur, atque

divisionem banc
illis

ii suntmundi; cteri omnes immundi. Quoad islam distinctionem, nolat D. Taylor, pennas

tam remotis temporibus jam

ipsi
,

analogiam dicere ad terreslrium animalium pedes.

Sicut igitur sacer legislator dislinguendorum anima-

factam prsupponat. Vermtamen nos

et cert

gentes fer omnes, hc utimur distinctione, lict

iisdcm verbis

eam non exprimamus. Animalia munda ab

amplis differunt,
nisi

lium

regulam ex eorum ungulis

loco

et

unguibus sumit,

ita statuit pisces,

quibus aperla non sunt distinctaque

,

immundis

nihil

qud prioribus

membra ad
habent,

vescimur, non ver posterioribus. Et qud sunt animalia non venenosa, sed perfect esculenta, quibus tamen non vescimur, etsi ab eorum carne mulii inter nos non ita abhorrrent, e sol ratione qud ad eis vescendum ab infanli assueti non fuimus.
Statim igitur ac innoluit nobis genuina
et

tandos esse

movendum apta immundos repudm contra mundi sunt qui pennulas dummod quoque squam adsint.
;

IV. Reptilia et insecta generaliter prohibentur,

Lev. il, 20. Excipiuntur tantm insecta pennata,

quibus

cm

sint crura

quatuor ad ambulandum, sunt

mundorum

etiam duo ad saliendum super terrain longiora crura.

immundorum animalium signilicatio, multi errores, quorum quidam risum movent, et quorum tamen magn scienti viri non omnin expertes fure, subito
evanescunt.

Hoc ad genus pertinent locust, qu

existendi modis

in

quatuor suis

mund

declarantur,

communeque

alimenti genus in Oriente habentur.

Id est ab antiquo

Vox immunda, animalibus

,

applicata,

non

Judorum

naturalistadmissurn,

est degradationis epitheton.

Ex omnibus
et ita

animalibus

homo fuit immundissimum, id est omnium rerum minime esculenta,

gentes, quai inter cannibales

humana caro est apud omnes

quoad animale regnum, divisionis syslema. Quibus innitatur momentis inquirere nostrum non est. Ratio
credendi
est ea

diversi

generis fuisse

sed probare

sedem non habent, censitum est. Lo et equus sunt animalia immunda; Hcbris tamen non magis qum nunc nobis contemptui
fuerunt.

promptum

foret ea in accurat

nalur animalis crea-

tionisnotiti fuisse innixa, et,

subquodam respeclu,ex
Michae-

diteticalibus etmoralibus considerationibus induela.

De hc prima hujus
Levilici loco adducti

divisionis parle nolat

ait,

Ad hc notanda ex hoc
Lev. 11, 4
;

sumus,

lis

Si in tam primv mundi tate,

adeb egregiam
ea post tt et

ubi admittendorum et rejiciendorum aniin

systematicam divisionem invenire

est, ut

malium rcgnla ex distinctionibus quas

bus nalura impressit, deducitur.
I.

eorum pedi-

tanta histori naturalis incrementa, non

soleverit, sed contrario utilis

modo non ob-

adhuc maximis scienmirabilis exi&ti-

Quadrupdes. Solipedes, seu animalia qu uni-

ti magistris liabealur,

non

nisi ver

cam habent ungnlam, ut equus et asinus, immunda sunt. Fissipedes, seu quorum ungula in duas partes hc aulem ungul fissio intfissa est, sunt munda
;

manda

est.

His quoque principiis plus minsvc innixus

fuit fer

quisque

in scienti naturali

poste inslitutus ordo

mc-

gra, non partialis tantm; realis,

non tantm appa-

thodicus. Systcmata Ray, Linni et Cuvierii celebcr-

rens, et ejus exterior constilutio non minus

qum

in-

rima sunt,

PARS PRIMA.

GEOLOGIA
...Jube Atlantem, qui, ut ftngunt poet, clum sustinet, suas effundere subterraneas opes! Pande, eas luci aperiens, metallicas Abyssini montium, quibus compclluntur nubes, et

declivium montium

iun cavernas

Horrend Andes, qu
spectaculum
!

radiante line
,

tonitruum instar, muoientia

Qui superas giganteos omnes hos terr natos ! ad procellosa maria, circa meridionalem polum, consistant, hoirida sua explicent latera ! stupendum
!

Vox
tiac

Geologia

y/j,

terra,

eUyo;, verbum, aut sermo,

hujus scien-

damus. SI enim materia ver

diutis liberum est

sit

aeterna

ens, cui

definiri potest tractatus de terra. Directus

gloriam creationis referimus, materi dependet, nec

,

scopus est solidam

lerarae

subslanliam cxplicare

sed necessari agens

nec jam
sal-

quibus causis plurimac cjus parles aut concinnalee aut

disturbalae
fuerint

adorandum
vare potest.

utpote quod

jam nec exaudire nec

delegere,

atque unde generalis

maleriarum ejus
ritas,

slratificatio, externoc ejus faeiei aspe-

Atvero opposilum prorss de christian

fide est.

immensaque corporum quibus

sint.

coalescit varietas

exort

NoscredimusEns supremum solum esse seternum, ab omni crt ur independens et infinit in se beatum.
,

Nostri non est operis topicas lias ex ordine prosequi formas, sed
iis

Creationem arbitramur voluntariam

eflusionem
,

bonitatis
in ejus

ejus

quadam sunt res connexa?, quas

sacris Scripluris
licet.

ut

mentes

intelligentes

operum

propter intimant

suam cum

conne-

conlemplalionc et ejus graliarum possessione felices

esse possent.Nos creationem

xionem

nobis prrcterire non

admiramur ut Crealorem

Conlroversiam qu olim Grxcse scholce exarserunt

de materi ternilale et spontane atomorum formalione rurss excitare necesse

adoremus. Totam naturam ejus perfectionibus plenam

videmus. In Creaturarum immensitate formarumque
varietale Dei sapientiam prosequimur, qui in cujusque

non

est.

Advcrss infelicilali

fluxum principiorum morali hominis

D. Cudworlh
vilce

ade

crature formatione, et causarum

cum

effectibus con-

infestorum slantadhuc Pylbagoras, Socrates, Plato,

Aristoleles
intellectuelle
,

nexione
habuil,

omnes agendi

possibiles

modos ante oculos

ille

et cteri.

in

suo verum

optimumque

in cunclis casibus elegit. Praeviso

Systema mundi suai

meliorem partem

torridarum zonarum solari influxu,

fruclus

refrigeros

in

producendis veleribus illorum argumenlis, addilis

reccnlior praestat litteratura
ut hujus
,

ad alleviandos febrium stus, et auras pro-

quae

eonsumpsit, c
deji-

pemodrn continuas ad refrigerandum aerem providit.

mente

vi libr scntienles penils

Ipse

camelum superiore stomacho donavit

cestu

in

cerel. Moralistx, poeta;, Ecclesi;que minislri

ipsum

quo aquee supplementum haberet, dm

dserta peragraret.
sollicitus, cibos

succensa

suis laboribus

At

de se ben merilum e^sc conQlcntur. arma inducre veritatem adliue necesse est. In

Non minus de
lan

septcntrionali frigore

homini solidiores, calidissima ovibus,

vellera,

rcvelationis doctrinas gladium

semper exerunt
et

belii-

quas dlectant

colles,

mollem

et

obviam

cosai
lalus

hominum

libidines.

Nunc

deineeps novus

myricam

bestiis quas

inter rubos
,

degunt providit.

noslrum urget

hoslis, cupiens

nos insidiosos suos

Quieque creatura
gnis simili

in minerali

vegelali animalique re-

conalus non animadverterc, quin nos in fronle ferierit. Isle

modo

ejus sapientiam, bonitalem et provifit

sub scienliae amictu accedit, noslrasque aures

denliam rvlt. Inde

ut nihil incrementi,

ne mininain qua>

ut ralionis et verilalis

amicus oblinct.
,

Cum

ver

in
|

mum

quidem nalura operibus addi

perfecit Dei dextera, vel

possit

nos aliquid pliilosophi su profecil

placuit,

et eloquenti
et pro-

cumque

minimum

incrementi

sensim

in

hoc sternum quod rupibus

monloriis Oceanus bellum indixit, et in incommensurabile nostrorum

ir rpit.

modum ab humano ingenio non rcipient unqum. Magnum itaque et stupendum fidelem et credentem
inter et

continenliuin durationis lempus

incredulum discrimen

Mer geologista,
,

dm
si

fodinas et abyssos natur contemplatur

dm

Porr,

ejusmodi doclriose slarent

et

ex terne
,

priccipitum collium lapsum attendit,

dm

imaginaria

cbaracteiibus, legitimis deduclionibus, profluerent,

continentiumnunc existentium cass,el novorum consequenter in locum veterum sinu maris surreciu-

Moyscs erraret, mundique originis ignari forent velercs patriarch

;

insuper nugatoria esscnl revelalionis

rorum idea

ei

timorem
conjicit,

incutit

ipse in sui sepulcri

in

jura et populorum credulitati imponerent. Nisi igilur

abyssum oculos
totam naturam

sepulcrum

quod jamjm

argumenta suppedilet, menti que mille ad convincendum aptis vocibus loqualur nisi terra
;

nalura; hisloria

casurus est, non surrecturus; christianus contra

laelis

oculis et hilari vultu percurrit.

ipsa comparative juvenilis

pi\eslct
silentes,
,

exislenticc

chronometros
ut vicli et

Cm

hic minrale

regnum opibus abundare

subit,

videt quee
in

nil

amplis nobis agendum

in infidelium

qum

neque vegelali, neque animali regno, suo

cedunt, ipsius

gnre,

palm

manibusderelicl, rece-

menli

Deum,

qui hocc omnia

, ,

m
suo
fiai effecit, infinit

SCRIPTUR^ HISTORIA NATURALIS.

suis operibus esse gloriosio]|!

$00
cli et terra: rcmodificalionem,

oppositnm ad
qua?

meram
in

rem (1). Ex inquisitionibus

sunt
,

primum

processu creationis gradum constisic

quaa de solid terra; crusl facl

j

tuebat.

Secundo, {err statum , quando primari

,

quantum

alt ints

penetratum est

evidentcr

niliilo educla est

erat.

qui informe! indigeslum chaos

in

palet rudimenlalem orbis materiam in ejus

prinmisforma

Et

tertio

primos indigestam hanc molem

sacer historicus

or-

simo tempore sub un confus

exslitisse,

et liquide molis

dinis et harmonise condilioncm adducendi conatus.

In
et

eam

poslea progressiv operationum srie

principio

ail

Deus
et

creavit
,

chtm

et uniformi

legum systemale, quarum magis obvicc

lerram. Terra aulem erat inanis

eranl super faciem abyssi,
et

vacua

et

tenebr

videntur gravilatis cl crystallizationis leges, separatam

et organizatam fuisse
;

SpirUtis Dei movebatur (1)

eam quoque

lerribili

qudam
inunda-

super aquas, Gen. i, 1.

commotione convulsam disturbatamque,

tione

et

Ad

id igitur

necessari
,

qu omnem regionem amplexata

et

est,

magnam-

informe chaos prima ctionem

,

sumus adducti, ut inferamus quam post suam nihilo eduin

,

que organica;

inorganic creationis parlent in

mutalione subiit,

universam aquosam

promiscuam molem rurss projeciL

Inde Plulonic et Neptunine bypotheses
prior
sioni
,

solulionem conversum fuisse

utpole qud suam pri-

quarum
solulioni.

mari super aquarum faciem divinus Spirilus operatricem polcntiam

exercuit.

mundi origincm
ascribit;

iu

suo prasenti statu ignis fu-

Deinde edocemur hanc

poslerior ver

aquarum

chaolicam molem formam induisse, non aclulm, sed

intra sex distinctorum
est,

Utraque hypothesis ab anliquissimis

ulraque ingcnli stu
et

revis excogitala,

dierum

seu gencrationum, id
,

argumentorum
hypotbeseos

plausibilitate

epocharum, ut poslea cas voeat Moyses

et probabililer

seriem

cm
fuit.

veteribus
Prreeipui

tm recentioribus temporibus discussa

Plutonicre
in

Gen. 2,4;

ope institutarum quibus nunc

recentio-

regitur gravilatis et crystallizationis legum.

ribus revis propugnatores D. Hulton, professor Playfair et sir J. Hall, exstiterunt

;

Tradit Moyses prima die, seu generationc, evolutam

fuisse, quoe juxla

sed

iis

vehcmenlissim

obluctati sunt viri

summne

auctoritalis

Werner, Sans-

buit, lucis et caloris matericm,

surius, Kirwan, Cuvierius cl

accinit

Jameson quibus generalis

subtilissimam,
sol agit,

primm evolvi dcomnium malcriarum tenuissimamque, perquam solummod

gravilatis leges
in

virorum

scienliis

addictornm consensus.

semperque

lerram coelerasque planclas

Exhis syslcmalibusPIutonic forsn verisaudacias conceptuum et illimiiali consilii laiu deferretur in

:

egit et quai identicae esse possunt quibus ipsiusessenlia (2)

constat substantif.

mullis nim ex suis modificationibus non lanlm de

pr;rscnli terne, sed et de tolius
(

Tradit ctiam ex luminos materi sic evolul Iucem

mundi

slalu ralioncm

absque
tove

solis cl lundb auxilio, qiisb in

,

clo firmamen-

reddere intendit

hypolhesimque

struit

qu planeta

nondm appensa
ita

nec

usque ad quarlam dieui

qua?que, aut quodque planetarum systema in infini-

vel generalionem, legibus subjecla fuenmt, prodiisse;

lum

et forte in

ternum

perptua instaurationis et

lueem

productam quasi per

ocslus proflnisse, et ila

Ubramenti srie produci polest.

altcrnis inlermissam vicibus, uriam

lanlm dieni

et

Neptunium advers fronle pugnat. Terrain solummod et prsentem ejus faciem tantm ampleclitur, genuinam rerum originem in aquarum
luic syslemati

harum epocharum gcueralionumve, qiuceumquc fucrit carum duralio

unam lanlm noctem

ex unaquaque

qu de re nulla nobis

aflst notifia, eTecisse.

aclione resolvit;

dmque

igns sublerraneos ad ccr,

Tradit quoque secund die aut generalionc subtiles

liquorcs, seu fluidos, vel,
lit

lum extensionis gradum

existere

et

plurima phaeno-

poclie et pulchcrrimc iltdtii

menum

quibus

maxime

afficimur, ex bc ordinatione

cunlur, aquas fmnamenti progressive

et

peiivisse,

fluerc posse admillit,

banc tamen ordinationem solam

rclhcrcum crulcumque vacuum

vilali

aimoSphacr

esse vel universalem prsentis

rerum

status
fieri

causam

rcplevisse.

oamque ad

id

efficicndum competentem

poluisse,

Terli die aut generationc

aqu propris
(tiitli

sic

vo-

pcrcmplori negat.

cale, seu crassiores

cl

compactions
in

gehralts

Unie iheoriac propler ejus generalem

cum

Scriplu-

molis sparais sunt, et un

vsfb Oeeani gurgile

,

rarum geologi concentum

hcercremus. Mosaiea
in

praecipu et Iibenlis adnarralio,

congregat. Tune apparerc cpil arida

deieclis ca-

enim
Ial

audacibus

cl

cuminibus, aul altioribus i)rimilivonim mdnliuni fcK

Ita

sublime raplis
si

alis

immensam

solaris systepcrvolilal,

IhCdptO actulm ab inorganic materi ad Vegctalaii

malis,

non

lotius

mundi, amplitudinem

simultane ejus systematis originis bistori, geologhe precipu insislit, quippe qiue nostr majoris
et in sua
iiiterest.

1cm organizalionem progressu, terne facis, supra aquas qum qift sub aqdis, pl.intis

quai

cl herbis

suum proprium semen

juxt suas proprias speces fcsubslrala

cs,

Atver quantum ad banc doclrinam

salis

atlinct,

rentibus, dpert fuit; sicque basis

car-

Moyses

stricte Neptuniao
in

hypotbcsi consonat

amplissimo

nat-ira; libro,

quanlum nunc pcrvolsucin

quiis,

bonaccisiis materiis, vegelalium Snbstantlartim reliquai in quibusdam stratis aut formalionibus

vitur. Narratio ejus

ab

initio tria ponit distincla facta

classe primitivarum

rupium

qu;e sunt

omnium

infi-

qu:c sibi in

mundi

visibilis origine regulari srie

,

missima, idenlidem occurrunl, quin ipsisne miriim

Fcrebatnr.
t

cesserunt.

Primo absolutam creationcm

tanqum
p. 4-6.

(1)

Yulgata

(1) Sutclifle, Introd.

ad studium Geolog.,

t%\ Herschcl, Phil. irans.

vol. 8i.

soi

PARS

I.

GEOLOIGA.
in cavernis
]

SOt
autem ad altitudinem 4200 pedum
:

quidem

animalium reliquiarum particul intermixta

ibi

in-

appnreat.

super collium vertices aquarum devastaliones signis

Tradit insuper Moyses quart die autepoch solem

et

lunam

cm
,

tune complta forent

in

firmamenlo

gcneralem assensum rapientbus exerunt. Hujus prorss inexpertao catastrophes causa moralis,

collocata fuisse, solare systema perfectum, ejus statutas leges

extrem
malilia

et inemendabili

hominum antidiluvianorum
hislorico ascribitur.
,

cleslemque plantarium moveri ineceet

omnin ab Hebneo

Et

pisse
et

unde regulares signorum

vicissitudines

statum

dierum

ver quid magis decebat divinas perfectiones

universalis essel aposlasia,

cm

annorum

prima vice polcntem suum

cm omnis carocorrupisset
filii

concenlum ediderunt.
Quinta ver periodus

viam suam, cm magnatum

aquaticarum

filias

pauperum rp-

volucrum

et
Iri-

rent,

cm

terra

violentiis impleretur,

innumerabilium quae

in aquis vivunt

creaturarum

Enoch
calio et

et translalio nihil profecissel,

buum

produclioni exclusive fuit impensa, et consevila;

arc conslruclio

cm prophetia cm Noe pnedi* contemptum magis qum

quenter infimorum

animalis ordinum formationi,

et aliorum

pnilentiam moveret;quid, inquam, Dei perfectiones

testaceorum

scilicet,

vermium, corallorum

magis decebat qum, un servat qu:e recto non

defecerat famili,

zoophytorum, quorum solummod

rupibus
,

secund;e classis
et facilis

impuros terne habitaiores aquis

seu transilionis formationibus,

terliis
,

mundare?
Causa ver pbysica doctore Halley,
et

adhuc

in

seu borizontalibus

formationibus

duobus aKis

reliqui deprehenduntur.

Hc enim

sola tune creala

tribusve astronomis proximiori ad lerram corneta; accessni allribuitur

ecliptici
,

fuerant animalia,

cm

aer, aqua,

summaque

altiorum

qu

ut D.

Whiston

sentit

in

montium cacumina solam terne tune habitabilem partem constiturent. Unde palet servat adhuc magna

faciem delapsa

est. Istis theoriis et

hypothe-

sibus opponi nossunt dil'ficultates prorss insuperabiles.

edcm etexquisitgradalione,sub hujus periodi fniem, cm aquarum moles tota in pneparalum sibi locum
salis recessisset,

Cur

lanlo temporis

l.ipsii,

non

redierit et

sp redierit
slrala

eadem comtes? Cur alluviarum terrarum

merosiora invcnianlur

nu-

sexlam

et

ullimam periodum terres6

qum pro maris

quo

slibus qui

trium primo animalium et poslrem quasi

tolius partis

intra brve spalium temporis

vicinio rcmansisset,

terra

cometa
Illud

pnccipuT, bominis formationi

Sic
igilur juxta

fuisse

impensam.

locum habere potuerunt?

progressivum ordinem prodiil stuNatali ejus die, lucida aslro-

innotatum pralcriri nequK-,

homincm

scilicet,

qui

pendum mundi systema.

ri.m

sedato animo pnescriptas Oceano metas investigatur,

definitosque el cerlos in fluxu et refluxu maris gravilatis

matulinorum caterva

certatim

applausit,

et

aiternus Conditor perfectum

placens, respexit, dixitque

suum opus, in eo comqubd essel bonum (I).

desolaliones, niulationes,

gradus,

nunqum ad

id

adduci posse, ut

sibi

per-

suadent prodigiosos aquarum stus, quibus devastatus

est velus

Nunc nobis nolandiesunt

novquc formationes quas

terra: slra'Js universale

in superficie et supei ioribus

speciali Dei naturoc

mundus, ad supereffluendos montes absque mandato attrahi poluisse.

,

diluvium exercuit.

Yeleres Rabbini
Paires
in

quos maxime sequuntur chrislianl

bis Moysis vocibus
,
:

De

ipso diluvio ultra

omnem
est.

dubii possibililatem
difficullas

commcnlandis
abyssi

Ruplimnt
alliludi-

cerli lacti

sumns. Sola ejus demonslrandi

Illud

otmes

fontes

magn
est.

latentium

aquarum eruad

ralionum superabundanlia
sacri profanique

sinml astruunt
istis
j

ptionem supponebant, quibus

terra? facis

scriptores,

quanlmvis data ab

nem
j

inonlium

operta

Sed ejusmodi aquarum

obscurala

sit et

adnllerala narratio. Plularchus in suo

libro,

incrcmenlum nedm terram, utillam nunc reperimus,

slratificasset
,

de animalium Industriel

de arc simul et columb

irrimersa contrario

pressura ejus
a?slu

sti-

loquilur. Qu;c ab Ovidio tradilur de

aquarum inunda(2)

perficiem duravisset. Recedente enim

maris,

tionc

qu

rgnante nomine Deucalione

totam
in

ubique areimc, non amplis tamen

aquac pedibus prementibus
vix in eis citalo cuisu equus
|

qum quadraginta
possit.

Thessaliam submersit, et ex qu rex et uxor ejus

ade compacta; sunt, ut

monte Parnasse
dilio esse videlur.

salvi facti sunt

narratio,

confia

ungulam imprimere

Mosaici diluvii et parlialis cujusdam inundationis tra-

Consequenier,prodigiosorum lanlm aquarum restuurn

fluxus reflux usque so!a vidcnlur esse theoria qu nalune

Montes non modo operuil diluvium, scdinallissimis etiam cacuminibus, quantum nives nos ascendere
sinunt, stralificalioncs reliquit.
asscrit cernes
In

studentes terne
possint. Et ver,

slraiificalionum

rationeni

reddere

cm

luna nunc a;stuum varios rgit

Swilzerland, ut

motus,

si

conjecturis indulgerc liccat,cxislimari potest

de Saussure, marina; pelrilicaliones non

Deum,
utilur,

qui mediis semper

maxime

obviis et facillimis

cxcelsis occurrunt

qum 2800 pedibus

supra marc

mundum,

aucl orbiLe luna; clliplicilate, aquis

\

submergere voluisse.
Good., Lib. nat., sries i a secl. 6. (2) Elymologia nominis Dcucalionis ex csursp,-, secundus et K)i vocare , societatis sub patriarch Nue restaurationem importt. Mos erat apud veteres gnies nova principibus dandi noniina, magnorum evenlnrim significantia qui mos non omnin obsoevit.
(1)
, ,
, ;

Mosaica
litleris

diluvii hisloria Ligbtfoot, qui in Hebraicis

fuit

Rabbinis impar non erat, sedul

diluvii duralio, juxla illum,

exami,

nai. Integra
annus
fuit;

unus solaris

quadraginta

sex hujus temporis dies in

et

Di'ucalionis
aliud
esl

et uxoris ejus

in

Parnasso mansio
in

afferendis quai ad

hominum
et

animalium

in arc

conin

nilul

qum

eonfusa rnansionis arcao

monte

cludendorum victum erant necessaria, septem ver

inducendis ihlr bestiis

A rural mansio.

pecoribus, expensi fueruiiV

,, ,

503

SCRIPTUR^

II1STOR1A

MTURALIS.

504

Pluere cpit decimo octavo die mensis Hebraici marchicsvan, et quadraginta conlinuos dies pluvi ceciderunt.

velerum lerrarum delrilucoalesv erent primariam tamen lbrmationcm permixtione iterabant.

alluvia strata ex
In varias

Dm
et

plueret, tenebrosissimam fuisse

licet
,

almosph-

nempe

silicum,

rupium margarum

et

mine-

ram
diem

existimarc

cm

postea promissum fuerit

,

ralium species convertebantur,

dm

alia,

quoo in terras

noclem non amplis requieturas

Gen. 8, 22.
:

Dies centum et quinquaginta creverunt aqurc

decre-

neulraliores ceciderant, in suo primiiivo statu remanserunl. lia eliam allissima leiTcC slrata aquis ascen-

scerc ver cperunt prima die sivan, cenlumque dies

et viginti decreverunt. In eo igilur Dei consilium, non

dentibus, superposita sunt; argillosiores vero terra; gradatim recedentibus et dilabenlibus aquis. Hicc di
conlinuala

ver accidentalem comela; accessionem

delegimus

aquarum

aclio et deposilio
et

tutam ad ex*
helerogencas

qud Noe messis ante pluvias colligenda) tempus coucessum fuerit; et ex arc egredi jussussit eo ipso anni
tempore quo,aquis recedentibus, scmina
in

ponendas bas omnes conformationes

moles, quic
runt,

in plerisquc alluvioc lerree partibus

occur-

proximum

regulam subminislrat.
opinio
,

annum

succedere poterant.

Hc
De hoc
,

sciliect

profundiora alluvia strata crenobis adjumenlo

Naturae mulaliones et devastationesvi fluctuum impetuosae apprim congruunt.

geologistas
inler viatores et

scenlibus aquis superposita fuisse,

est ad

explicandum carbonis
,

fossilis

deposilum. Est
,

omnes convenit

qud

in quolibet conti-

enim, omnium assensu

illum olim

vgtale fossile

ipsiusque

nente et insul montes, colles

et dclives
,

campi

terra

stralorum nilor convincentissimum argumentum pra>

slat,

innumeris in
relicli;

locis nudati existant

asperique et nudi

in

aquis maris fluilsse.

Quem

si

mullae

rupes ab audacioribus montibus et

altis

analysi subjieias,

ligneum carboncm prcipuam ejus

prostanlibus promontoriis abrupt*, longo ab

ca-

essentiic parlern constituere senties. Acidulas aquas

cuminibus ad quoc pertinebantolim, intervallo jaccnt;

fluctuum fluxus et refluxus tanto impetu
in

bitumen hydrogeniumque

in variis

gradibus continet.

promontoria

Inejusadcomburendumaplitudineetcineribusagnosci
potest ista ex vegetalibus origo. Species vocata bovey
coal
,

et audaciora littora acti fuerunt, ut bases

eorum

plu-

libus in locis subedcrint, parlcsque ila subrutae in

et

ille

qui acriter urit et in albos cineres absu,

mare

prcipites ruerint, relicio in locis undecavernis

mitur, ligneas fibras exhibet. Argilla

substanlique

et fissuris disrupLc l'uerant, murali et horrendo gurgite,

animales

qua; moli necessari sunt immixla3, in ejus

in coeteris naturai

ad obluclandum

in fuluras

gencraliones incessantibus

propriam substanliam, ut
lionibus
accidit,

permix

Oceani insullibus.
D. de Saussure calcariarum montis Brezon in Switzcrland rupium gurgitcm quasi celeberrimum simul
et

converti debuerunt. Color ejus

ferro deducitur,

quod vchemenlissim

atlrahit,
sit in

nec do

ea re dubium attendenti cuilibet quanta

omnibus
minrale

horrendissimum quem viderit unqum descripsit,

vegetalibus contenta ferri copia, quantque

vi

nique aquarum actionem ducentos sex pedes supra

Gene\cr.sis lacs faciem proseculus est. Episc. Pon-

hoc quoscumque colores

fossilis

in

nigrum permutet. Varias

vel ex

carbonis species, sive gagata, sive communis,

,

toppedon,

in

su

Norway

Hisloria, scribil

aquameirca
atlingere

sive cannel

ex variis lignorum generibus

;

rupes gencraliler trecentas quadringenlasve orgyas

altam esse. In Floge-Crcek, addii
cquit linea mille
ille,

contiguis terris distingui videnlur

sed bituminosissi-

imum

ma3 speciei major evidenter inest animalium substanliarum copia, qua eliam in aquis fluitrunt.

orgyarum. Nord;ill-Crcek nonginlas

;

orgyas alta esse refertur altcrique

qui ad

alii

Norway
,

sinus

Fluitantium lignorum, diluvio eradicalorum slrues,

radicibus et ramis implicata
,

decem leucas

in terrain se

immillunt

semper

vegetaliumque tam
aucta;,

Irccenlas quadringentasve aquas

orgyas babent. Ima

marinorum qum lerreslrium aggregationibus

haud dubi, aquis recedentibus,
in

quoque borum sinuum pars

terrac

qu

in

montibus

bis quietis terra

vallibus et asperis rupibus invenitur similis est. Plu-

partibus superslrat sunt, ubi sua mari deposila lin-

rimi ex nostris Anglicis navigaloribus idem nobis referunt de occidentalis America) septentrionalis plaga
ginibus, et in ipso
terribilis et

quere placebat. Ulud apert patet ex stratificatione

terrai

supra et infra carbonem fossilem,

et

ex

artifi-

quoque Noolka Sound

vicinio.

Qum

cialibus operibus

qu in massa aliquando sunt

inventa.

horrenda ipsa eliam sola

diluvii

aquarum

A Pennante
Galloin

tradilum est lapideam securim vetere

carbonis slrato repertam esse. Nemini

ex tam

altis

promontoriis proruentium idea!

Qum

fossilis

profundos abyssorum gurgites ipso suarum calaracta-

dubium quin

hocc securis in aliqu posita fuerit arbore,

allala.

rum impetu excavaverunl! Nolandum est tamen omnes

lias disruptas et

deinde hc ab Occano

Ubicumque stratum

in-

immolas rupes
:

in

eodem prorss statu

ut ex hisloria topolittora mollio-

ferius horizontale est, carboest horizontalis; ubi ver

diluvio permancre

mare enim,
parm

inclinalum, ut plermquc
tus
;

carbo quoque est inclina-

graphic patet, nisi in promontoria et

ribus terris composita,

alver

ubi rupibus asperum est, ina}quali eliam

,

processit.

line jacet carbo

et est in

moles abruplus. His

in

Inde igilur

fieri

debuit ut quiccumquc terra; parles

locis subito fossor amitlit stratum,

quod tamen

cflbss

impetu aquarum quodam loco fuerunt abrept, eas

in alio fuisse depositas.

Ea

est immulabilis

Oceani

lex.

circm terra rurss apparet. Alver, dicet aliquis, carbo

fossilis

sp

jacet all,

Unde
aller

unus sestus glaream et marinas exuvias,

in liltus

vi flu-

ctuum, qui

volvuntur, jam abruptas attulit,

longque infra maris faciem, et quidquid planlarum herbarumque unus stus in sinibus deposuit, proximo
!

arenam,

lertius argillam.

Sed, quamvis omnia

sequenti restu rurss sublcvatur et pro

maxim

parte

m
inde aufertur. Prop Neweastte-in-Tyne
,

PARS

I.

GEOLOGIA.
que,

S06
formata essent, primariorum slrato,

proccipua

cm jam

Montague fodina carbonica amplis qum centum et viginti orgyas superficie demissa jacet, sepiuagintaque
et

rum, mutationis experlium

contaclu esse

detrita,

Nihilomins heterogenea? moles, partium quibus constabant confliclu innumeras formationes effecerunt
elsi
:

quatuor

stratis

cooperilur. Slaflbrdshirensis

carbo declivior, et superfaciei propior adest.

Qum

enim

vi

minori

qum

in

prima crealione pollercnt,

in le

Drofunduin descendat carbo non novimus, quipp fodina? non magis qum septuaginta orgyas in alium
excavanlur.

in

agendo tamen ea?dem permansre. Aqua?

quodque stratum

illabentes, subterraneos sibi alveos

cxcavavenmt

almospha?ricusque aer his rivulis ubi-

Omnesista? considrations difficults magis

objecliones habenda? sunt. D. Sutcliffo
fordshirensis carbonis situi sluderet, in
,

qum
Slaf-

que inlensus,

terrai cryslallizationesadjuvit. Naluralis

dm

quque

subslantia in concrelam

massam hoc

confliclu

menlem

venit
,

coalescere debuit, totaque alluvia congeries, colorcm,

soluiio haec, qua? salis esse accurata videlur.

fluilans ingens vegelalium et

Primo

qualiiatem, cliaracleremque mutare, et varias induere

species. Novis granulis ex
silex accrescens

lignorum

radicibus et
inler
se

omni parte
,

et qulibet

forma

ramis,

perpeluis fluctuum

undulalionibus

eorum colorcm

ut in primis forma-

perfect implicalorum

strues,

molli in are,

quam
varia:

tionibus, induit;

maxime

calcaria? massa? in varias

pmecedens

reliquit a?stus, deposita est.

Secundo

calcariorum lapidum species concrevre,

dm alumen

ericea? planta?, quibus

majorem

ferri copiam nullae ali

maxime neutralhatum
riavit.

colores qualitalesque suas, pro

continent, simulque ca?tera cuncta vegetalium gnera,

et

addil sibi circumjacenlium subsiantiarum parte, va-

sa?pc etiam substantia?

ita

animales inter arborum

ut

Omnia

igilur

hc, lalenlis caloris exlensione et

in

truncos delapsa sunt,

molem

effecerinl, vche-

humorisdiminutione

massas, quales nunc existere

mentcrque radies
runt.

et

ramos

in

molli solo compresse-

invcniunlur, fissuris contracta sunt (1).

Inde proxim sequens ccstus indicibili impetu

At reccnliorum geologistarum inquisitioncs sacram

historiam non tautm quoad terra? origincm et univers
sale diluvium, sed et etiam

recedens, et, quantum aqua ferre potest, turbidus

vcgetalcm massam

sibi

concatenalam

et

jam

terra?

quoad

terra? a?talem

abun-

adha?rentem, sublevare nequibat, donec aquae nolabililer in liltus,

danler confinnrunt. Proxim, poslremo seculo, et

quod quarto quoque

fluctu

unum

yard,

paucos equidem abhinc annos

plurima geologica

ut lue accidit, in aquis immergebalur, processerint.

Interea, turbida materia,
et

phamomena ab
orbis

inquisitoribus,

summa tanlm rerum

probandum

dm quielam molem

radies

delibantibus, habita sunt quasi indicia ad

rami

conlinerent, lam celeriler depositum reliquit

salis

ul,

anlequm

ascenderinl aqua ad sublevandam

in circumstanliis, fer

esse

quem incolimus creationem mult remoliorcm qum ex histori sacra diseinius. Im iidem theohucusque proceduut
ut

struem islam, moles his

actutm

rista?

mundum
in

ab a;terno exi-

et subito, incunibenli slralo, penits

coaclacompaclaa?stus

stere prolilcanlur. Qua? opiniones tamdi

tre,

tantm steSucccssivus

que

fuerit.

lterum stralum proxim sequens

quamdi gcologia
in

fuit

infanli.

superposuit, et quisque lertius, quarlus aut quinlus

a?stus

quisque

hujus scientia? progressu gradus earum

novam adduxisse lignorum

monlis lalere, ubi

classiculam,
,

eamque

falsilatem evidenlcr palefecit.

Ex recentiorum vero
in

et

in occidenlali

ut in casu pra;ce-

accuraliorum philosophorum investigalionibus patet,

denti,

compacta
,

facta est et slrala, reliquissc videlur.

non omnin tamen demonslralur, terra m, saltem

pra?senli statu (2),

suo

quantum tremendas diluvii operalioncs prosequi licet, in brevi deeem leucarum spatio, quinquaginta sexaginlave carbonis slrala inler Burslem et

Eo modo

non anleris qum ex Mosaic narcl speciosas illationes,

ralione constat, existere potuisse. Absolul falsas esse

inullas asserliones positivas,

Nawcop

immensus futuris cevis Ibesaurus. Slralihcalionum numerus inter unumquodsuperposila

fure,

scriplurali rhronologia? hosliles,

eviclum

fuit,

alque

que slratum

forsan quot slus in primitivum

hune
voliiti

novum ad conlirmandam libri hujus, quissimam omnium et niaximi momenli

inde
continet, aulhenlieitalem
,

qui anli-

historiam

inonlcm ante cujusque classieuhe accessum

pra?sumplivum prodiil ar-

fucrintindicat.In orientali ejusdem monlis clivo, unde

gumenlum

(3).

cuisum suum ducit Trent amnis, oppositam viam

vadit carbo,

in-

omni loco

varius, pro aquis ablulis liltofuit.

ribus, in quibus

lignum depositum
D. Kirwan
,

Qum

igilur

exile est

quod

asseril

carbonem fossilem

Inlrod. ad Geolog. , p. 20-29. D. Faber ut obviam iret quorumdam noslrorum geologistarum objeelionibus, qua? ex lossilibus pha?(1)

Sulclilfe,

(2)

esse crealioni coa?,vum

ginti

quia ipsa? calcaria? rupes vi-

septem ex centum carbonis parlibus continent.

carbonis expertes
,

Ilaud dubi cuncta: coal familial,

et

ver ardosiaria?, lurbidis diluvii deposilis copios

in terra; stratis occurrentibus desumunlur, semiurgicos se\ dies immensa? incertaine duralionis poriodos fuisse, inlra quas magna qii:edam accidit revolulio, cui stratorum horuni, inagis qum Mosaieo diluvio attribuenda est origo. Tract, de tribus

nomeuis

asseril

Dispens.
(3)

lib. I

cap. 3.
;

inunixla? sunt.

Hirwani gcologic Prlusiones

Milleri

llelro-

Nunc attendendum nobis

ncs
in alluvr,

est

ad naturales formalio-

spectio

seu recens

slralifical terra, in

quam

p!en vi
runl.

omnes afnilatis et atlractionis loges cg<?Nolandum esl tamen mulla ex iis qua? vi dilu-

minerai. Inquisilionibus, nobis egregia exlnbot plurima geologica chrouo* metra, deltas scilicel, lacus, frta, arenas mobiles, monles(|ue in pulverem resolutos. Ex bis ehronoine-

D.

Shaw eilala Townsend in suis

Panorama nalur,
cl

p. 14.

geolog.

vian superstrata sunt, ut rupes, silices, mineralia-

tris

o:ia? cffcclibus

consisluni causarum nolarum, ab

507

SCRIPTUR^
CAPIjT PIUMUM.
LAPIDES.
Sterilis ipsa rupes,
le irriganie
,

IIISTOK1A NATI.RAL1S.
I laies.

508

Aliqiiando mirabilissim sunt figurai quai ex

his permixtionibus exoriunlur, sed

in tenebroso re-

quibusdam
Marci

in

ca-

sibus variclaies bnjusmodi opus esse bominis suspi-

camur.
liis,

Unam memorant

in ecclesi S.

Yene-

cessu lcidum format lapident. Tuos purissimos radios

ebibil

quai rgis capiiis, superaddilo diademate, speciem

igncus adamas, fax coalescens

compacta

exhibet. In alio vir in currenlis habitu exhibetur.

Sed

Tibi luccl rubicundus carbuisculi splendor, uridanli-

que luce fulgel inls.

Ex

le

sapphirus

solidus acr,
]

omnium celeberrima ista fuisse videtur, ait Bingley, quai novem Musarum,medio*stantc Apolline, speciem
gerebat.
In Isa.

caruleum suum colorent sumit ; atque vesperlino rubore,

purpuram volvens amktiiystus

luus

est.

Te
aliud
et

arridente, (lavus ignescit topazius.

lore cris amictus, ubi

Non

M,

12, ctEzech. 27, 19, translatores nostri

viridiori co-

diversum nomen bedeclied acbatem reddide-

primm

iltum australibus auris

]

runt. Episc.

Lowtb

putat esse

rubim;D. Parkburslus
i

permihUftingitur, quant viridis emeraldus.

(Thompson.)
Nostri proposili

aulem pyropum. Poslerior bx c versio voci

sensus est propellere, emittere.

Ilebraa

magis congruere videtur, quai radie venit cujus

non

est variani alque supra

,

modum

diversam vocis Hehraicai aben

pturis applicalionom nolare,

lapis,

in sacris Scri-

ALABASTRUM.
Ioc est sulpbali calcarii,
vel calcis

nec nostrum

est recen-

cum

acido sul-

sere plurimos usns ad quos lapidcai subslanliai Jud;eis

pburico commixlionis genus, cujus tcxlura lucida est

et

populisque finitions adhibebantur. lllorum lande(]iiibus specifica

tm lapidumexamini incumbemus,
fil

micans, color vcralbus, cinreo vel rubro immixaliquando lineis, venis aut maculis distinclum

tis; in Bibli

mentio, nobisque dolendum est de anguoccurrit.

fer
iis

slissim

quam de

Cm marmore

mult

sit

lenerius,
ipsi,

traclatu

omnibus

nolili

habcfacilius est,

mus.

Cm

eoque veteres, ut nos

ad vasorum

pauca; sint

eorum species,

et difiicillim

et

aliorum ornamenlorum fabricam ulebanlur. Ea est

ad identacm adducanlur, scient ificum ordiuem non

tenlabimus, sed in alphabeiico sistemus.

aliquando alabaslri perluciditas ut ad vilrea adhibi-

tum

fuerit.

Florenliai est ecclesi quai per ejus subaccipit (1).

fil

ADAMAS.'
Istud est
datis
;

stantif

mdium lumen

unum ex
Ezccb.

nomnibis pretioso Luic fapidi

De

alabaslro mentio

lanlm apud S. Matlh. 26,

:

sed ex Ioeis Scriptural ubi de shemir agitur,

3, 9,

G-7, et locis congruentibus

Belltani
,

Cm autem
,

Jsus esset in

Jer. 17, 13,

Zaeh.

7,

12,

illud

tanlm

in

domo

Simotiis leprosi

accessit

ad eum

colligcrc

possumus,

sciliect,

illum esse durissiniam

mulier habens alabastrum ungunli pretiosi,

et effudil

subslanliam. Exislimal Schcuclizer iltum esse smirim,

super caput ipsius recumbentis. S. Marcus addit: Fracto

dequo ad irisclpendum, expoliendum,

lapides cl vitra

aliosque duros

alabastro; quai circumstanli

alicujus discussionis

secandum

(1) uicbanltir.

locum

dedil.
:

Doelor A. Clarke clausulam reddit eo

ACHATES.

modo

lpsa frgit sigillam; nolalque hanc esse opti-

Vox shebo

in

Exodo lanlm reperitur 28

mam
,

liujus ioci translalionem,

:

seque illam sequentes

est vas in se

19,

et

ob rationes dare

Primo, prohabile non

29, 12. In eo salis generaiiler concordes sunt interprtes qnd aehatem iudiccl, quai

nomen ab Acbates
|

pretiosissimum frac tu m fuisse, ut quod continebat efunderetur; secundo,

fracli vasis

particule vald incon-

amne,
lapidis

in Slcili,

habt, in cujus vicini

magnam

ejus

gruai,sinon injuriosai, Domini nostri capili et mulieris

copiam obtinehant veleres.

lapis est serwi-^erlucens c
ait.

manibus fuissent

tertio facile
;

non

fuisset oleuin

Acbates
inili, in

quartzorum

fa-

fraclis parlibus rcips separare

et quarto,
in

mos

crat

quibns,

Laniy,

sibi

Inderc nalura videtur

cum
est

apud Orientales naliones lagenas,

includebanlur, cer sigillare,
ita

quibus unguenla

variis

qnns

in ipsis

imprimil rbus. Notissimum

vel in infiniluin variare;

ut ad contentos ef-

aehatem speciem mutare

fimdendos liquorcs
sigiilum

riihil

amplis necesse foret

quam

libenlisque exislimal Parkburslus

posse speciei

vocem shebo esse nomen ex bc circumstanli sumplum,

aehatem non esse, ut
et

frangere;

quod

fecissc videtur mulier ista,

quai fracto sigilo nibil amplis

ut liquidum

quasi dicerclur variuns.

agendum habuiiqum unguentum effunderet; quod fract Iadeferlur,

ulierioi e
ait

Nolaudum
scriptores,
variis

est

pttant

quidam

merum
Ex

gen facerc nequivisset. Lagenai quai continent rosa-

simplex minrale; constat enim

speciebus
intime

quarlzorum

familial

secum

rum sublilem succum ottyr, qui ex Oriente codem modo signatai sunt. In addit i!le
,

commixtis.

ists

mineralibus aliquando duo tanant amplis in

liujus translalionis
a

defensione D. IJIoomfield

vocem

lm,

atiquarido

tria

edem acbalc
ffuvTpi'/ffic
,

quai fuisse videtur vox signala, usurpatam

olei

occurrunt, et ideirc numerosissimai sunt ejus variefuisse

ad exprimendam lagenarum

aperiuram,
colli

quai fiebat

frangendo exlremam angusli

parlem,

orlu coiiiineniium nostrorum agenlium, quarumqtfe progressus, in lolis tcmpribus, monumenlis indicatur, hic ila rect cncludil Continentes noslros rertio liore non esse antiquitaie, quam quai iis .sacroScriplore, in sui Pculaiciichi exordio, ascripta fuit.

qx
I

sigill signala eral ut

nardus servarelur, genui-

naque esse declararclur, ut Plinio discimus. Sic

usurpatam ab Evangelislis pbrasim

(1)

11

assimilare

(1)

Plujs. sacra,

in Jwr. 17, 1.

Bingley,

utilis

Notiti*, vol. 9, p. 117.

m
mclaphor sublat
gcnam.
AMETHYSTUS.
Nulla
ibi
,

PARS

I.

GEOLOGIA
aureoque colore sumere
putatur,

M
nuncque

possumUs, qu familiaritcr utimur, ubi loquimur de

gcmma-

agcn ad aliam percussione. Syriacus el/Elhiopieus,

dicunt simpliciler
:

lorum operum
fectus,

arlifieibus lopazius vocatur, et ubi per-

Apcruit la

maculisque
est;

expurgatus
statu

est,

preliosissima

gemma
adcst ratio

quo

in

lamen rarissime babetur.

Numerandus
Hebraa
qud,
mcthycalculi

dubitandi quln vox

est in ter gemmas qu sub rotund aut forma tantm reperiunlur. Pulcbr flavo colore
,

echlemeh

et

Gr'xca xplvrdi reddi

esl
,

possit amelhystus.
ait

semp? sunt, sed

babentur quai ver

ut

in

c:Meris

gemmis, plurimi

Ratio hujus dcnominalionis

etsi

Plinius,

sunt bujus coloris varii gradus. Pulcherrim

et perfeet

omrum

ad colorem

vini accdt, illum lameji

non
;

atlingt,

aureo colore gaudenl

et violaceo sistit. Alii

pu tant liunc lapidem

quia vini

sed sunt quaedam saturai iores,

ila

quidam

pallidissiimc,

stum

fuisse

vocalum

aqu

mixti colorem
,

ul vix linct appareant (1).

rcfert; et eo fine

nomen suum ab

privative

et jiSv,

Insinut
luisse

Lamy

(2),

vocem

clmjsolillius,

fuisse

po-

vinum, sumit

(1), Orienlalis amclliyslus

est rarissima 9

gnrale pivliosorum lapidum nomen, qui ad

gcnima.
cidaque
potes t.

Igni
fit,

admola colorem suum

lune

amillit, perlu-

et

ab adamanle

difficile

discerni

aureum colorem verlunl; sed indc non sequilur eam non datarn fuisse quibusdam particularibus, qui nullo
alio

mixto colore

ut

purum aurum
14

fulgcnl.

Eum

ABIIANTHUS.

genuinum
ex ^ an
*

fuisse tarshisk aut clirysolillii

colorem palet

Hoc
fibralae

est

subviridi

aut argenteo colore mu.erale,

*"> >"> ettanl. 5,

texture, generaliter

notum sub

urbe&ti

nomine,

CARBUNCULUS.

quai vox a Grocc radie est, et incombuslibile seu igne

indestruclibile significat.

Yox hebraa
tur emeraldus.

berke'h

quai in nostr Bibli redditur

carbunculus, in Sepluag. et Josepbo et Vulgal reddi-

Minrale istud, et praeserlim ipsius sericea varietas

in longis

Apud
;

veleres emeraldus

fuit

gemma

lenuibus

fibris

notissimum

fuit

veleribus,

exquisilissima

vocabant

eam

smarafdus,

qui eo ulebanlur ad conficiendum

slibile veslimenti

quoddam incombuipsis
j

iElhiopi et

yEgyplo petiissc

eamquc ex dicunlur. Unus est ex

genus

in

quo morluorum suorum

lencrrimis preliosis lapidibus, ejusque valor speciosissim0 colori fer

excllisiv

corporaurebant,idequecinercs, quin aliquid

immisceretur, colligere et servarc poterant
vestimenti genus
("2).

de belur. Lucida rubis

cleste
sapphiri

Hoc

purpura

aureum

tpazii flavum,

Romani
tolli

ingenti

pretio requirebant.

cccriilcum,

qu

placent; sed viridis emcraldi

,

color

Narrt Plinius se vidisse lintea mensalia manlilia et

inappas ex amianlbo,
lis

maxime
bus
,

gralus est

et oculi

inspeclis cleris
In

omni-

mens
si

magnac

festivita-

buic insistere delcclantur.

Apoc.

iris

eme-

die, proj'fci in

ignem,

et

prsenleclu combusla;
aqu abluta fuissent
(5),

raldo conferlur, cap.

4,3, baud dubi ex suo

colore.

eque oper nitidiora q'um

facta esse.

Vide Emeraldum.
CIIALCEDONIUS.

Cm

amianthi igne non destrui proprium

srrtpiterno
:

sil

vox

amianlhus figurat sumitur pro

ctibile (4). In 1

indestru-

S. Ptri

1,3,4, lcgimus

Denedictus

Deus

et

Pater Domini nstri Jesu C'uisii, qui scitnduin

riiajhdm regenerdvU

De hoc mentio lanlm fil Apoc. 21, 19. Slaluit Parkburslus Arelbam, qui de Bithyni scripsit, dixisse banc gemmam nomen suum ex Cbalcedoni
,

mhericordiam suam

nos in spem
in
et

qu;e

est urbs

regionis Bysanlio

opposilas,

p 1re,

vivant per resurreciiohin

Jesu Cluisti ex mortuis

,

coloremque ejus carbunculi similemcsse. Magna bujus

lapidis copia
rilur.

hreditaeni

iricorruptioUm

cl

incontaminalam

adhuc

in

bac superioris Asiie parle repe-

immarcescibilem.
tc-j,

Illa pretiosa

hredltas vocatur a-^ap-

inorruplibilis, quia

non, sicut Cbanaan lerrestris,

CIIRYSOPRASUS.
Inler beryllos banc
est, inquit,

eiminibus babitatorum suorum (Levit. 18, 28) cor-

gemmam collocal Plinius

el in

oplima

rumpetur
quia
fiiit,

nam non

i'nlrabit in

cleste

regnum

aliquid

quai viridimarino est; secundo loco chry-

coinqunatm. (Apoc. 21, 27.) Dicilur indestructibilis,

sobcrylli, quai

paululm pallidiores sunt,

;

aureum
,

nunqum

destruetur aquis diluvii,

in

ut terra rsti

colorem
et
,

inclinant

proxim accedit
,

pallidior r.dhuc

neque igne, ut

ultimo terra

deslrucvur
ejus

juxta alios scriplorcs

,

dislincla species,

chryso-

dicique dbet immarcescibilis,

quia audia

non

prasns vocala

cujus color, ut alio

loco observt,

marcescent, sed

in

omnem

lccpittm nova reeen-

porracei succi simililudinemexbibel; paululm lamen

in

tiaque manebunt.

BERYLLUS.
Interprtes noslri reddunt tarsiiisii, beryllus
,

ponitur ex xp'^
sed
in

aureum colorem inclinai. Unde nomen ejus comel nf&va porrus. Invenilur ** w'"'
?I
>

Apoc. 21,20.

sepluaginta

Interprtes et

generaitei

alias

Graica;

CKYSTALLUM.

versiones reddunt, chrysolilhus, utipsa Vulgata.

Suum

Gemma

ha?c in

Hebrico vocatur

tierech,

ex suo

Gra?cum Latinumque nonien ex

(i)
(2)

pulcbro suo flavo

nilore et glaciei simililudine. Nolari potest, ail ParkT (1) S ovum et compltant artium Diction. hurst eitalum, in vce. iMcs p. HO. (2) Appara'tas
,

Parkhurst, Lexic.

Grc,

in voce.
,

Kirwani Mineralotjia, vol. 1, p. 189. (3) Bingley, tom. 1, p. 93. (4) Quai seqmmlur ex D. Harris sttiupta sunt.

Park-

Ml
hurst,

SCRIPTURJS HISTORIA NATURALIS

Grcum
gelu,
crystalli

*12

nomen primari
usurpant
1,

glacietn
in

putalur.

Veterum amethysti nunc carchedonia vo-

significare, et forsitan Sepluag. illud

sensu

cantur.

glociei vel

in

Ezech.
potest,

22, ubi hebra vox

jAsns.
juxla Baie,
ciei
;

reddi

lucens, ut

splendor glalotis

sic

vox hebroca gelu

et glacies

in pluribus

Grcum

et

Lalinum jaspis vocabulum, non minus

Hebrieo
linquit

reddilur.

quant Anglicum jasper aperl deducitur ex

(

Diamond

Gallic diamant, latine adamas).

jaspeh, inquitParkhurslus, aliquodque

qua:

dubium

Diamond
gnitorum.
ctsi

(1)
,

seu veterum adamas est

gemmarum

gemmac

species indicelur Exod.

28,20; Ezech.

pretiosissima

durissimumque

corporum nunc coaliquando tamen alio

28, 13, etc. Jaspis est quoddamscrupigenus,

et irregularis struclune,

complex

Cm

punis est, pcrfect perlucidus est

magnai colorum varietatis,

semi-perlucidarum

plermque incoloralus,
18; 29,

pulclierrimorum niarntorum aut

modo invenitur. Yox in Exod. 28,

noslri

gemmarum
11,

specient

a mulans.
i

quam

interprtes

MARMOR.
Septuaginla
,

diamond reddiderunt, est jahlem, quant Septuag.

et

Vulgata

Aquila

et Tlteodolio

per vo-

et

Yulgata jaspidem esse intelligunt,

Josephus

cem

Ilebrrcam shesh, Parium lapidem,

,

seu

marmor
affertur.

sapphirum. Arguit-Braunius diamond esse bis argu-

intelligunt

cujus color albus

et speciosissimus est.
,

mcnlis

Primo,

impossibile
est
,

est

diamond, qu pulfuisse in
is

Ejus nomen Paros insul deducitur

unde

clterrima

gemmarum
,

omissam
,

summi
sit

Lapis bic speciosus et preliosus invenitur inlcr malerias

sacerdotis peclorali

ut accidit

si

non

ejus

quas ad templum

erigendum David providerat

vocis

scnsus;

secundo etymologia vocis bu jus esse

(1 Parai. 29, 2), coque pavimento stralunt est

sueri

As-

diamond

ostendit.

Yox jaldem verbo

;

oritur signifiest diarnon-

palatium (Esllt. 1,0).

canle franger e in partes

tlimi facile

nolissimumqne

Speciosissima

bucusque servata Grieca sculplura

frangere
in

omtes alios

preliosos

lapides,

Pario

marmore

constat. Pra;cipuae ex eo

marmore nunc

quamvis ipse
refellendum

partes frangi

malleo facile possit.

Ad

existentes statua? sunt

Venus Medicisiana, Diana vcOxonienses

tabuke
inscriptae

fuisse tant cit

scriplor,

diamondum non notum quant Moysis diebus, arguil ille pretiosos summi sacerdotalis rationalis lapiid

quodobjicilur, scilicct

natrix

Venusque lavacro egressa. Pario quoque

marmore noiissim
sunt.

des ope diamomli insculplos necessari fuisse, quippe

ad hoc nulla
satis
;

dura substanlia reperiri poterat. In

est

O.MX

et

SARDONYX.
interprelationi-

eo tamen errt

nunc enim notum

ejusmodi

in-

sculptiones ordinari factas fuisse ope lapidisduri smyris dicti. S.

Si nobis dijudicare liceat ex variis

Joannes, in Apoc. 2!, 19, 20, ubi plu-

bus Septuaginla datis vocis

speciei
lapidis
sic
illi

Hebra shohem, cerlam

noliliam

summi sacerdotis pecloralis lapides intendisse, diamondum prorsssilet; quod san alicujus momenli esset (2). Vox reddila diamondus in Jerem. 17, 1, eadem non est ac ista sed
ribus scriptoribus censelur
,

designati

babuisse non

videntur.

Eam

variis

modis topazium, emeraldum,

beryllum, sardonychem, sapphirum et

prelanlur. Vulgata

onychem

inter-

semper onychem

reddit. Braunius

sliemir.

sardonychem esse putat, qu, juxla Plinium, est preliosus lapis coloris carnei, in album vergentis.
Onyx, qua species
est chalcedonii
ipsi
,

EMERALDUS.

Gracc lingu est,

Argumenta jam deduximus,

poiest

ex

quibus

supponi

nomen suum habet, quod

datum

proplcr

vocemHebneam
)

berket

Anglican Biblise carbun-

culum

esse emeraldum polis

qum vox nephech,

ejus quoad colorem similitudinem alba huic linece qu ad basint humanorum unguium apparct. Discri-

qiuc sic reddilur eliam, sed quant Gr;eci clLalini pro

nien quod factum esse videtur inter

onychem et sardo-

carbnnculo suntunt.

nychem
vclercs nota erat
duritie

oritur ex

eoqud
,

prioris colores concentric

Gemma hxcapud
vocabulo; sappbiro

sub

anthracis

aut lcviler confuse

cis cl lincis

dm

posterions regularibus sul-

par

est;

ejus color est

disponuntur.
illa

rubrum

saturalius,

coccinco mixlum;

sed ubi ad

eiebanl

magnifica

Ex sardonych velcres conficamehuia quorum pluribus

,

solem levatur, suum saluraliorent colorent amiitit,

urentisque lignei carboniscoloreminducit. Indenominis ipsi veieiibus dati proprieias.

noslra adhuc exedria cl musaea exornanlur.

Isla

lapidis

species

cum auro

et bdellio

amnis Pi;

HYACINTIIUS.

Preliosabc gemma, de qu mentio

ubi voutlur in

in

Apoc. 21, 20,

Plinium

(5),

Grxco textu hyacintlms, ut eliam apud modernorum ametltystus esse nunc

et sonis in Eden horto inveniebatur, Gen. 2, 12 Exod. 28, 9-18, jubelur Moyses sumerc duos onychis lapides, et in eis nomina ftliorum Isral insculpcre. Ex 1 Parai., 29, 2, discimus vocabulum shohem seu cuidam marmoris speciei datnm fuisse nec onyx
,

ullo
(1) Angli duplicem babent adamanlem; unam vocant adamant; aiteram ver diamond. De priori dictunt est supra, col. 507. (2) Lamy, Apparatus bibl., Mb. 3, c. \. lib. 37, c. 9. (3) Hist. nat.
,

modo
in

probari

gemma?

istius

ingcnlem copiant
iitventam
fuisse.

Davide

templi

ajdiicationem

Septuaginla intelligunt lapides stoam vel sloom. Theodoretus septuag. Inlerprelum soam reddit perom/.x;

quod secuti sunt plcrique interprtes. Marmor hoc

513

PARS
datur.
BIARGARIT4.

I.

GEOLOGIA.
landi locus.
Orienlalis sapphirus

oU

Graec vocabatur onychites; et Plinio ut caramani

lapis (I)

risque linguis,ei de ejus idenlitate nullus est dubi<

gemma

est

ccrulei coloris

Substantioe ha quai reperiuntur in testaceo pisce

oslrea; similitudrnem gerente
,

transitque in varios coloris gradus, pleno et saturatiore ad i'erc incolora tam

etsi nostris

gemmati

operis arlificibus ex
tur, et

magno

pretio

numro esse gemmarum pulenhabeantur, morbo solummod

,

formam. Inde Deus Isral reprasenlalur pavimentum habens sub pedibus quasi opus lapidis sapphirini, et quasi clum cm serenum
est
,

oriunlur in crealuris quibus producuntur

pis

ut est la-

Exod. 24

10

Ezechiel. quoque sapphiro thro1,

bezahar et ali lapide concretiones

vice de margaritis

in pluribus

num

Dei compart, cap.

20.

alius generis animalibus.

Jeremias, describens antiquam habitantium sanct

fit

Un tantm

menlio

in noslr

civitalis

formam,
,

ait

Candidiores Nazari ejus nive,

veteris Teslamenti versione, Job. 28,

18, easque in
et rect

nhidiores lact
pulchriores.

rubicundiores ebore antiquo, sapphiro

7.)

hune locum introducendi proprielas multm

controversa est. Yox Hebra
in pluribus locis pro

(Lam. 4,

Et sponsa de dileclo suo

ait

in textu est gebish, qune

Venter ejus ebumeus, dislinclus sapphiris. (Cant. 5,

14.)
In
illis

grandine sumilur (Ezech. 13, il,

Scriptural locis alludilur

ad speciosum

i3, 38, 22); et ubi lapidibus atlribuitur, cryslallum

sapphiri colorem, exquisilissim marmoris albiludini

probabilissim designare videlur

inlelligunt.

sicque

eam Septuag.

connexum. Niveum

pellis

nitorem illustrabant iuter-

secantes vena, qua) sapphirino colore erant.

in

At ver, cm

novo Testamenlo de margaritis

fit,

SARDIUS Vel SARDINIA.

ade communiter menlio

censitum est mirandum

esse quod omuin non appareant in prophelicis scriptis.

Sardius et sardinia S. Joannis (Apoc. 21, 20) idem

esse ac

adem Moysis (Exod. 28, 17)

et Ezechielis

Doctissimus ergo Bocharlus asseruit voces esse

in veleri

Hebras

Testamenlo qu indubi margaritas

(cap. 28, 13) putatur, sed nulla nobis

astruendi ratio.

suppelit id

dsignant, etsi ab omnibus cteris translaloribus non

notentur. Ejus sensu evidens est

2,

vocem bedolah (Gen.

quia
terra

TOPAZIUS.
Sic inlcrpretanlur Septuag., Josephus etalii

12) margaritam
alia

designare

Hevilalh
;

vocem

magis qum

mundi pars bis subslantiis abundal quia eliam manna (Num. 11,7) bedolah comparatur,
propter suam rolunditatem et albiludinem.
in Estli.
i, 6,

Sed certum est veterum lopazium lapidem fuisse vald ab

illis

peted veteris Teslamenti, et topazion S. Joannis.

Yox dur

qui eo

nomine apud nos vocanlur absimilem.

viridis,

putatur quoque margaritam denotare,

;

Nam
alba.

veterum topazius coloris erat pallid

,

ut in Arabica lingu dicilur

Hebraica vox insuper

fulvo intermixto

dm

nostra camilea

violacea vel

propri aliquid rotundum dsignt. Attamen, quali-

Aniiqua topazius, quic dicilur nomen suum ha,

cumque
dubii est

fidei

gradu dign sint ha conjectura, parm

in

bere ab insul Rubri maris

chrysolites noster.

idem probabiliter

est ac

vocem peninim
,

Job. 28, 18, Prov. 8, 11,

et pluribus aliis locis

rubis in

noslr Bibli reddi-

Cm
summi

plerique lapidum in

descriptione rationalis

tam, realiler margaritas significare. Inde, ut observai

sacerdolis (Exod. 28, 17) tantm referuntur,

Bocharlus, voces pinna, pinninos

lilhos, pinnilion, in

et in descriptione

fundamentorum

Ecclesia (Isai. 54,

Grscco et Latino servantur sive pro margaritsc ostre,

sive pro margarit ips (2).

11, 12)etcleslis Jrusalem (Apoc. 21, 19, 21),

mirum

non videlur nos non posse certam

,

et striclam notitiam

Aquila vocem
illustrent,

libri

Job interprelatur conspicuam

dare qualilalum quibus plerique pollebant. Arbitrati

sunt enim quidam scriplores Apostolum,

apert alludens ad signilicationem verbi pe-

dm

nova

neh

oslenditque Bocharlus magni vald prelii fuisse

Jrusalem describeret
pectorale

fundamenta

intendisse

ad
in

in rcstimatione

non solun Juda3orum,sed etRomanoet

summi

sacerdotis, lapidesque
Illud nullo

cnumerarc

rum, quin etiam Medorum, Persarum

In S. Matlh. 7, 6,

Indorum.
discipulos

eodem ordine ac Moyses.

modo

probabile

Dominus nosler admonet

est, et quidquid tentatum usque

nunc

fuerit

ad dele-

suos non jaccre margaritas suas ante porcos, con-

gendam
bli

inter eos

connexionem, minime

profecit.

Op-

gruenler loquendi

modo Rabbinorum

quibus pra>

posite ad

banc nimiam

omnem locum

et

rem

in Bi-

cepta sapienlia, dicebantur margarilx. Sic eliam in

S. Malth., 15, 46, Evangelium comparatur margarila

occurrenlem ad spirilualem sensum convertendi

libidinem, quai reconditam aliquam et magni

mo-

magni

prelii.

menti significationcm
RUBIS.

in

unoquoque horum lapidum

magnili-

reperit,episc. Lovvthril observt, eos videri gnrales

In praecedenti articulo statuimus

vocem Hebrxam
,

imagines ad exprimendam pulchritudincm

peninim, reddilam rubis in Bibli noslr

probabililer

centiam, puritatem, forliludinem et soliditalem, juxla

margaritam designare magis qum pretiosam banc

Orienlalium gentium ideam

fuisse

nec unqum intenlum

gemmam.
SAPPIIIRUS.

ut stricte expenderentur, sive minute et par-

liculari

modo
(1).

explanarentur,

quasi
et

eorum quisque
sensum

Magnifica hae

gemma nomon suum

relinuit in ple-

aliquem prsecisum dcfinilum

haberet

spirilualem

(1) Script. illusL, Expos. Index, p. 121. (2) Vide eliam Bruce, Muera, vol. 0, p. 270.

(O Nota

in

Isaiam,

lib.

12 nova

translatio.

, ,

S15

SCRIPTURjE HISTORIA NATURAL1S.

m
et 14], 10.

CAPUT
Qum

IL

(Gen. 6, 14), quic posterior iterm reddilur slime,

glarea, in

DE TERRIS.
magnificata sunt opra tua
:
,

Gen. 11,3,

Voces
,

istas

usurpata

Domine

Omnia

putantur pro asphaltium aut bitumen

in

quod subslantia
duriore

sapienti fecisli

implela

est terra

possessione tu.

est fragilis nigro et aquilo colore, et paul

Ps. 403, v.

L
stricta

qum

pix consistenli.
fuit subslantia,

ILcc vetcribus nolissim

aliud esl

qua nihil

Nobisindulgcat leclor, ilerim prccamur, simelho-

qum minrale

tar

iuduraium solidatumque.

doperoccasionem recediinus,quam requireret

scienlificse analysi

Invenilur ad supcrficiem effluviorum volcanicorum

parlibusqucsolidis, cl ingenti copia supernalatasphal-

adh&sio.

mulliplicandis divisio-

nibus abhorremus, ubi inde nulla

orirentur

com-

licum lacum, qui ind

nomen

accepit.

moda.
SULPHUR.

Invenilur quoquc juxta veterem Rabylonem, sup-

De
riis

isl
fit

nolissim sulphuris prxparalione frquenter

in sacris Scripturis, quasi

berrimum,

ponendique ralio adest morlarium apud vetcres celeel quo conneclebantur mri Babylonis,
nihil aliud fuisse

menlio

na

sit

ex male-

qum

hujus substanlia prparaliol'acit

quibus justa sua peccalores inemendabiles pusi-

nem

(Gen. 11

3).

Ccrtos nos
calidi

Ilerodolus veteres

niendi dcrta periicienda voluit Deus; quasi etiam

composilione qudam
permixlis capilibus, in

biluminis,

arundinum

gnificantissimum desolationis el

sterilitalis

signum. In

modum

morlarii usos fuisse.

Hebraicis Scripturis goplirith vocatur, quod Septuag.

inlerprctantur
fiicv

Qu

narratio confirmatur recentioribus vialoribus,

ex 0e$,

divinus, de

quo sequenles

qui asserunt inventas fuisse acdificiorum reliquias,in

Parkhurslus ex Holloway

affert rationes.

quibus

sic

primo bitumen adhibilum

est

fuerat. llc pice,

Apud variarum genliumi

ficandi

dololatras sulphur adhibe-

baud dubi usus

lia

Noe ad claudeuda
in

arcai intersli-

balur ad rcigiosas purificaliones.

Una aliquem purimelhodus apud Grcos fuit, eum ter circuire,

et

(Gen. 5, 14); malerque Moysis, ut aquis imper-

viam faceret fiscellam

qu natum suum super

ISi-

terque Iaureo ramo, vel alicujus resinosi ligni lied

quai pris ex aliari accensa fuerat
in sacra
ris
,

lum posuit (Exod.

2, 5).

Ad ejusdem

generis fines eo

deind mersa

adhc utuntur Arabes.

Slatuil Joscpbus (1) bilumine uti solere in condiendis morluis corporibus.

aquam

qua2

consccrata fuerat,
,

cum mixtur salis et sulphuaspergerc. Nam, cm solaris

ignis

vel in solis orbe

dmon
:

prxcipuus

ipsis esset

SAL.

agens Deus, igni supremam purificandi et sanctificandi se vim adscribebant

curiores cssent de
tribus
isl igni

Notissima hc

fossilis

subslantia in Scriptur sa>

itaque ut efficaciter se-

pis occurrit, et de usibus quibus

Judxo populo

data

vi

eam duobus

vel

adhibebalur salis

amplam
est

rcquiret mcnlionem. Ejus

,

modis habendain curabant, ut

in alicujus tere-

Hebrneum nomen
liquefacere,
bile.

melech

verbo significanle
corpus aqu solu-

binthi ld, quani in ignem, addito sulpbure, pone

nolumque

est illud esse

bant. Inde Juvenalis de quibusdam animabus in infer-

nalibus
ait
:

regionibus et in

quibusdam circumslantiis
qua darentur

Qud

sale ad purificanda corpora, et putrefaclione

esl ut

prservanda ulcrentur, haud dubi prseriptum

Cuperent lustrari,
si

sal adessct

omnibus
:

sacriiciis, quai offerebantur

sub

Sulphura cum tdis,

Si

et si foret

humida

laurus.
in

lege Mosaic

Quidquid obtulcris sacrifiai, sale conDei

lui

mdia

eis suppelivissent, ut lauri

ramus

aqu

dies, nec auferes sal fderis

de sacrificio tuo. Jn
2, 13.

sancl mersus,

cum

la;d el sulpbure, purilicati fuis-

omni oblatione tu

o/J'ercs sal.

Lev.
,

sent. Lucianus in suo Philopscudes loquilur de plate*

Sal crat fennento opposilum

quippc quod putre,

cujusdam purificalione, qiue perfecla

1er

fuit,

plateam

faclione et corruptione servabat

puriiatemquc

et

circumeundo

0ei

/.ai

Saotw

cum

sulpbure et taid,

perseveranlem fidclilatem,
cessaria, adumbrabat.
in

quoc in Dei cultu erat ncrite sale

cujusdamque anliqui

libri

sacra se} tem nomina reciflctov*

Omnia

condicbantur,

tando. Inde sulphur ab ipsis vocatur eminenler

id

signum

purilalis et perfeclionis, quoo in cunclis di-

est, res divina

aspcrgendique

et luslrandi sul-

vini officii parti bus cl in cordibus et vil

scrvorum

pbure actus
sis

TtsptOeiouv, deificare.

Proptere, non omisI

Dei effundi dcbebant.

Vocatum

fuerat sal fderis

ita

Do-

tamen aliisrationibus, Deus illud vindicte suie inSlrmncntum fecit in Paganos et alios delinquenles,
eos et lerram eorum ad sulphur et ignem
in

mini, quia sicui sal est incorruplibilc,

quoquc f-

dus initum

cum Abrahamo,
Christi.

Isaaco, Jacobo, el aliis

a-ternum

Patriarchis de
et

mundi redemptione per incarnationcm

damnans. Vide Job.

Isa.

18, 15; Psal. 11, G; Deut.29, 23;

,

mortem Jesu

34

et

Judam

v. 7,

de ruina

Sodom

et

Go-

ter

ingrediebatur in o:nnibus

Apud Paganos eorum

sal

communiet

sacrificiis,

morrhai(l).
P1X.

quemadmodm ad
corporis tm animi
S(

vit sustentationem el conserva-

lioncm cssentiale pulabatur, perfectissimumque tm

In

Anglic Ribli du;e voces rcddilai sunt pilch,

dolum symbolum,
aberat.

ila

unum

cen-

pix

Zephetii

Exod.

2,3;

balur ex gratissimis qiuc diis suis

sacriliciis

ofiferre

polerant

Isa.

34, 9), cl
p.

ciiemer

nec
(1)

unqum
lib. 5,

Holloway, Origin. , lib. fiurst, Lex. Grc, sub voce.

(1)

1,

174, 175; Park-

DeBello,

cap. 6.

M
Moyscs
in pra?,ceplo

PALIS

I.

GEOLOGiA.
t

518
in

Pnrkhurst prcipu notai p'nrasim de qu ulilur

dato, Lev. 2, 15
,

verelur

prafeetum qui eum decipere tentaverat,

sal purificans

gladium exerit,

eum

ferit et in

parles dissecal, ad
''

(scu ad puriflcandum) tua ateim;

unde

infert sal

omni-

t
t

pedes nwjgni Visir, qui iuncaderal, cujusquctraliam

inl'elix
ille

bus

aliis sacriliciis

admixlum, typum esse Jesu

fides in Cluisto et

Clirisli

prfcctus decipiendo
et alios

ambiebat. Tune

piirilalem et innoccntiam, etquodcrcdentcspuriflcat,

oculis in

eum

magntes, ad ulmmqu.c latus

adumbranlcm. Porr
c
;

ejns gratia

slanles, defixis, indignans ait:

Nm isliusmodi

scr-

l,

quai credenles purilical, et indc nata spes

Deum

vos et prodilores sal

nile
bit.

meum

comedentes habeo! Cerperfida capila ainputa:

videndi per ipsum (Acl. 15, 9; 2 Pet. 1, 4; lS.Joan.

5,

gladium hune, ipse

}

Ikt.c

5;

Cor. 3, 12). Sal igitur typus erat ejns fidei

et spei quie
1 S.

Evidens est h c verba

Comcdcnles principis

puri.'icantis

donum

est Spirits
(I).

sancti.

hujus sal, idem esse ac viclum ab ipso recipientes.

Rom. 15, 15; In Num.18,

s//?'s,

Pet. 1,

22; Eph.2, 8

Apprim novi
comedo

ait

Parkhursl,

19, et 2

Parai. 13, 5, legimus pactum

colarum Oricntalium Indorum lequendi

alicujus, id est, ab illo

communem esse modum

:

in-

Sal

quod plerique commenlalores inlellcxerunl ut

sumpastus. Tamerlane
loquitur, qui

reiationem dicens ad pactum quod

Deuscum populo

in suis Instituas de
se defecerat,
liatus erat
t
:

quodam ShawBehaun
et
ait ille, sal

sno inieral, et quod confirmatum fuerat expialionis

oblaiione aut sacrificio, in quo, ut vidimus, necesse
erat sal oflerri.

ad hostem transierat,

contra se pra>

Tandem,

meum

quod ederat,

D.

Taylor aliam

lamen snggessit
Inlelligit

illum remorsibus

aiecit;

ipse

ad miserieotdiam

ideam, quai attenlionemdemcretur.

salis

pactum
sale

ordinem dicere ad fderis genus

,

in

quo

<

meam confugit, me (1).

humiliavitquc semetipsum coram

ulebantur ut conlirmalionis signo

lalis
<

liocque inter alia

aflert
:

ussex Baron, du Toit, exemplum

Etsi sal parv quantitate adjumento esse possil ad conterendas liecundandasquc terrarnm obstinaiarum

Moklovanjic Pacha in me familiarilatem venire

quasdam
que
ducit (2).

species, tamen, ut observt Plinius,

ubicum-

<

cupiebat,

cmquc dolere viderelur qud

res suai

non

sal invenitur,

solum

est

aridum nihilque proubi abundat, descri:

sinerent se diulis stare, profectus est, promittens

<

ad brve se redilurum.

<

<

Jam mediam graduum parlem cum comilans descenderam, cm subito stans, et conversus ad unum ex meis famulis, qui sequebatur me: Affer mihi nunc, inquit, panem et sal. Non mihi stupenda minus idea hocc qum obsequii celerilas.
Ilis allalis,

Quid
bitur
est

in

vegetationem agat

sal,

un voce comburens (Deut. 29, 22)

et sal
:

Toia regio

sulphur

combustionis, vel sal comburens. Juxla

Vulgalam ver

Deus illam

afflixit

sulphure,

et

salis

ardore comburens,

ila ut ultra

non seratur, nec virais

et

paululm

salis inlcr digitos

su-

quippiam germinetjn exemplum subvcrsionisSodom

mens, illudquemore mysticoin panis iuslo ponens,

|>i

Gomorrh,
til;e,

etc.

Yolney, loquens de oris lacs Asphal,

gravilate comedit, asserens

me nunc

in se

con-

seu maris Morlui

ait

Vcra causa cur desint

fidere posse.

Mox,

significantis hujus
;

csremonisc
factus,

hic vegclalia et animalia est acris salsitasaquarum

sensum edoctus sum

sed idem

ille vir, visir

quai infinit
cirea

superat
jacel,

salsitatem maris. Terra

salsilate sit
,

qu

juramenlum hoc megrati factum, frangendi cupidine motus est. Cterm,

si

<

lacum

cm cdem

imbuta,

i
<

solemne hoc pactum

saltemTurcisade

herbas produeere negat. Aer ipse

qui e

quoque
et bitu:

non semper

religios teneatur, at

evaporatione oueratur, et insuper sulphuris

innatum vindicte studium temprt.

:

In nota addit

minis vapores recipit, vegetationi favere nequit

inde
illa

Baron, du Tott

<

<

bil

qum

ingrato

Turcs arbilranlur alrius esse nianimo esse adverss virum de quo

:

morlis imago quai cirea lacum jacet

(5).

Eo modo

terra salis (Jcr. 17, 6)

et

idem estac loca exusta

Ezecb. 47, 11.

viclum recepimus
cocremoni
(2).
>

hoc

significat panis et sal in isl

in solitudine,

est ariditalis descriptio, ut salsugo

;

quoque, Job. 39, 6

regionis suai

Ps. 108, 54

Baronis famuli celeritatem nolare debemus ad pro-

Hinc mos anliquus urbem ab hoste captam sale

conserendi
in

bandum

eos,

cm apprim

mores nove;

perptuai desolationis signum

Jud. 9,

rinl, perfecl intellexisscquid

futurum esset
et,

insuper,
ubi
in

45. Sic postea urbs

sale sata

Mediolanum combusta

est, rasa,

pactum hoc ordinari sednl observari;

est
iia
,

non

ab exasperalo imperatore Friderico Barbe-

illud

tamen vim servare cohibitionis

est, qui si

eum

rousse

(5).

quoeum initum
tia excidit.

transgressor

l'uerit,

gra-

Ex mentione
sale in Deut. 29,

facl

non lanlm de sulphure, sed

(rouf. 14, 3) colligere

et

23

possumns,
fuisse

D. Ilarmer oplim illustravit phrasim

mur

sale

palalii

(Vulgata ver
X

Nos saliebaNos memores salis

:

posleriore non minus

in

subversione

qum priore Deum usum Sodom et Gomorrha?, indeque

expla:

quod in palatiocomedimus),

Esd. 4,
<

1-4

lecioriquc ejus

nari potest

quod diciturdeLot uxore (Gen.

19, 26)

annotationes gratum facient.

<

Ut omnibus conjeclu{

Versa

est

in statuant salis, scilicet,

cm

oculo cupide

< <

ris finem imponamus, sat est verba recitare modemi Persarum monarchai, cujus Chardin aulam

respiceret versus

Sodomam, comprehensa eslmiracua.

aliquandi, negotii causa, secutus est.

Cm

ira

mo-

(1)

Fragmenta

Calmelum,n. 130.
1, pag.

7. (2) Hist. nat., lib. 51, cap.

(1) Lex. Hebraicum, in voce.

(3) lier in
(4)

Syriam, lom.

822.
pag. 282.

(2) Baron,

du

Tott, pars 1, p. 214, Angl. edit.

Compar. geolog. Systcma,

lib. 1,

519

SCRIPTURj HIST0R1A NATURALISr

condili.

m
Omnis verus diseipulus
per
;

loso salo-sulphureo imbre, hicque fixa et incrustata in

Omne

sacrificium, ait Chrislus sic praipara-

modum

statu

stetit (1).

tum

et

mihi devotum habebilur ut sale conditum. Judocebantursacrificia sic praeparata Doibi

In Syri, ubisunt salis lacus, probabileest similitu-

da?i intelligere

dines et eliam provcrbia ex rei

prielalibus
id e^t, in

sumpta

fuisse. Sic
;

quam prastabant prolegimus :Bonum est sal,

sed
si

mino esse

acceplabilia.

anlicipalioncm et prolepsim sacrificium denominalur

geuuino suo slalu

evanuerit, in quo

salietur?

Quomod

ei

sapor reddcrelur? Salinariorum

qu denominalione prmonebatur de eoquod perseculionis gladius perficere non omilteret. Simili modo
ad
ses
sacrificia
:

lacuum superficies lenuissimaque saliumcrusta, prop lacuum oras, post pluvias, et prserlim postdicontinualas pluvias,
salinarias

speclans Paulus,
;

sic scribil

ad Philippen-

Si impenderer

et

ad Timolh.: Ego enim jam

parliculas

amillit,

quae

delibor...

aquis tollunlur cl arripiuntur, salis tamen, quasi perfectissimi,

lia poslea malis infligenda punilio et quee

fidles

manet

lormam

et

apparcnliam relinel. Proplerea

,

remuneratio cxprimunlur verbis sumplis ex

qui sal ex lacubus colligunt

jumenla

et vhicula sua
ila

his

sacrificalibus rilibus, in quibus

Judi conversa:

ducunt super hc
conculcata in
in

nulli pretii

maleri (quai

pedibus

banlur. Commenlatores pulantes sensum esse

Con-

cnum lutumque

verlilur), ut interis

sumplus ign
deslruetur.

legendum proposucrunt, loco

quidem

salietur,

lacum ingredianlur, ubi

sal est nielius;

spque
et acre

Sed contrarius voci consumplus

,

est sensus

supcrliciem disrumperc coguntur ut sal

purum

inlcntus. Dociissimus crilicus ait

ign, nihil de co fieripotest.

quoad

satiri

oblineanl (2).

Sed mullm

et

mull

uli-

Ex Ezech.

16, k,

novimus morem

fuisse infantium
:

lis

de eo

fieri

polest

qum de

qulibet voce
,

quam

recens natorum corpora sale aspergere

quod excogi-

crilica in

suo emendandi ardore

ipsi

subsliluendam

latum fuisse putat

S.

Hieronymus ad siccanduu hupellis poros.

conari poluit (1).

morem
taros et

et

claudendos

Traditum est Tar-

SAPO HERBA BOR1TH.

Scpluaginla reddint berith,
S.
in Jer.

Grcos hc consuetudine uti adl'iuc (3). Sal est sapienti symbolum (Coloss. A, 16), neenon

2,

2^, herba;

perpetuilatis et incorruplionis,

Num.

18, 19; 2 Parai.

15, 5, non minus

qum

aridilalis et sterilitatis.
:

Vulgata herba borith. In Mal., 3, 2, Septuag. reddunl berith mekbesim, herba lavanlium, et
et

Hieronymus

Unus

hic

nunc nobis locus notandus remanct

:

S.

Mar-

Yulgala herba fullonum. Quoad herbam borith, guet

:

ait

Go-

Arbitror

eam

dis, 9, 48

Omnis enim ign

salietur, et
,

omnis victima

esse sal-worth,

herbam

salis.

Hc

piaula

in Judai',

sale salietur; qui locus

perobscurus est

multorumquc
ponereante aqua copiosissirn
in
in

Syri elArabi vulgatissima est.

;

doctorum ingeniuni exercuil.

Uritur herba ista, etaqua in cineres ejus effundilur

lixiviali sale
fit

Inutile foret

lecloris oculos varias conjecturas et lecliones quaa de

salurata,

quod ma-

hoc lextu propositai sunt; videri possunt

Polo,

culas aut sordes lan et veslimenlis diluendo ido-

ncum

WolfioetKcher; probabilioresver earum

field,

Bloom-

esl (2). Michaelis (3)

tamen pulal

berith signifi-

qui

notam elaboralam claudit asserendo se non

qud omnes objeclionibus pateant.
li-

carenecplanlam nec herbam sodie,sed alcalinum, aut

lixiviale sal

ex

illius

posse alicui ex hactens notis interpretalionibus acee

dere, c
Etsi

aut aliarum planlarum cineribus

illud

exlractum, quanqum confiteatur

posse eliam in

non asseramus sequentem interprelationem

esse

Jer. 2, 22, reddi sapo, ex tali sale factns.

inlclligil illud

At Mal.

2, 2,

beram
bens

abeo quod cunctis cleris inluererc videlur,

de alcalino ipso

sale, quali

rever utun-

ea lamensupponitur
:

tanqum

loci

bonum sensum pret

lur fullones

sed de quo, in loco

quem

allegat,

menlio

tantm

fit

Omnis enim ign

salietur,

omnis victima sale

ut

quoad ejus usum

in liquefaciendis etpurifi-

salietur.

Hnec scnlentia praccdenli conneclitur,

candis melallis (v. 3) vilrilieando

eorum sordes,
Ego

et in

parlicula enim, quoccausalis est, indicat. In praicedenli

scorias verlcndo, melallo puro relicto.

ille

Eodem modo
licjuefaciam
,

versu legimus eos qui

in

Deum

oftendunt mittendos esse

inlerprelalur ber in Isa. 1, 25.

gehennam

ignis, ubi inexlinguibilis ignis eos uret,

ut sale alcalino, scoriam tuam, cunclaque mala lua

eorumque criminum
Omnis enim
malos qui
nes
in
,

conscientia

perptu cruciabit.
<

metalla removebo. (Vulgata ver reddit:

Excoguam

id est,

omnis qui

niillclur in

gehennam
f

ad purum scoriam tuam,

et

auferam omne stannum

tuum

ignis, condietur, servabitur in ign islo. Ignis isle in

in

(4).

>

ipsum mittenturagef, quasi muria incarisle

NITRUM.

quas effunditur. Ignis

igirihus

Conjunclim cum sapone, seu

ticuli
,

eos solidabit, nedni

isle

alkali praecedentis arfacit

consumai; cleris
deslruet, sed

Jeremias prophcla mentionem

:

de nitro

absimilis,

vilam non

eam

conlra producet. Isest status

om-

(cap. 2, 22)

Si laveris
,

te

nitro, et multiplicavcris tibi

herbam
dicit

borith

maculala

es in iniquitate lu

nis inemendabilis pecca loris.

coram

vie,

sors.

Nunc dicenduin remanel qu sit fidclium futura Omnis diseipulus fidelis qui ade sincre cbiimori
paratus,
(i)
ibi

Dominus Deus.

Subslanlia ha?c, nitrum,

berith,

parm admodm
menlio.

diflert

slianrc causai dvolus est, ut pro cjus defensionc

sit

de quo facla

modo

Merum

est et nati-

odumbralur sub

figura sacrifiai sale

(1) Crilica Biblica, vol. 2, p. 261. (2) Origo lequm, vol. 1, p. 132. Edini.
(5)
p.

Parkhurslus, ubi supra. (2) Calmeli Bibl.encycl., in sal. (3) Vide Barder., Orient., W>. 2,

183.

(1)

Supp. dlex. llebr., p. 280. Prskliurstf Lex. Hebr. in voce,

821

PARS
sal,

1.

GEOLOGIA.

522

vum

omnibus

nativis salibus;

omnin diversum verum

nostro nitro, et ide

est alkali,

ab

Doctor Joannes Mason Good quo nova et lucida

extraordinarii hujus libri ordinatio translatioquc prodiit, asserit

omnin ex
in

nalur alkalium ex vegetalibus ope ignis sumplorum.

nullum vix esse

in loto

hoc poemale lo-

Nitrum, sive nalivum, sive expurgatum, dissolvitur

cum
qu

qui elucidalu ade

;

difficilis

supponatur, ac supra-

modicissim aqu quantilate,

et

hc

solutio usui est

citalus

nec, addit

ille,

ullam inveni translalionen

in sapoin plurimis Asisc parlibus ad lavandum, ubi

sit

perspicua, criticumque
ait

examen

ferre possit.

ncm quoque componitur miscendo

illud

illud

olco. Incola;

Schultens

se comparavisse cxpendisseque

animo

ns

converrunt ex superficie terra;, vocantque saponoterrant, soap-earlh. Antiquissima quam de eo

est in Scripluris, ubi bis in temporibus

attentissimo varia interpretum lenlamenta in expia-

tionem habemus
nitrum vocalum

edocemur

sal,

nando quatuordecimo versu, coniitcturque ex nullo eorum se ipsius sensum extrahere potuisse insuper
;

fermentare
ita

cum
ut in

Reishe audacissimus,

quem
:

hujus

libri

interprtera

acelo, habereque abstersivam qualilatem,

balneis et lavacris usui esset.

habeamus, exclamai

in fine

Fateor

me non

caperel

Porr, Schuliens et Reishe proposito suo defeccrunt,

positis

Salomon cantilenarum ad gravatum cor cantum opcompart dolibus aceli et nilri qud nitrum
;

non

(ut recl supponi posset),

ob doclrina; judi-

ciive defectum, sed localis antiquaria; scienti,

quam
;

prter hanc qualilatem de qu menlio

fit

in

jam

citato

antiqui cylindri, recenler Babylone effossi supplent

et

loco, alias qualitates insuper exhibet

congruunt

cum hoc

sale,

sed nullo

qu perfect modo cum noslro

usi fuisse

doctor Good ipse in hoc loco (quanlumvis mirific

alio

sub

respectu
nihil

rem suam

tractaveril),

ob

eamdem
profecit.
tuis

nitro aut salnitro.

causam,

magis quam prdecessores sui

:

Yeteres ^Egyptii dicuntur

multm

hoc

Ab

eo dala hujus loci versio hocc est

ordinsti
,

In diebus

nitro ad

ficiendo
I

mortuorum suorum conservationem, eos conin eo plures menses antequm eos condirent.
MINIUM.

lune auroram
signsti, ut

dieique nascenli

suum locum
ut

aurum

in extremis terr collocarenl, et mali

?

excuterentur ex e

Potesne eos circumflectere

lutum

De
locis

specioso hoc colore in duobus tanlm Scripturce

fit

ad formant,

ita ut stent sicut

vestimenlum?
sit

menlio

quorum

in

uno exhibetur ut usur-

Cum

illorum versiculorum sensus

obscurus, cni

patus ad exornandas splendidas

domus

(Jer. 22, 14) et

discrepent versione caoterorum aliorum Hebraeorum

in altero ut adhibitus ad delineandum

pingendumque.

doclorum quos consullavi

sibi

nec sensui communi

vel

Ezech. 23, 14.

ipsis

concordes esse, eliam adjuvantibus duabus

il-

Minium,

in

usu praBsenti, notum est ut mercurii et

;

notarum paginis, videantur, arguere non verebor

sulphuris prparatio

sed docet nos Plinius, quod vo-

lum non esse genuinum

magis

texts

originalis

sensum.
Job

catum

fuit

Grcis milton, in argenti fodinis reperiri

Credere enim recl possumus malos

in diebus

sub forma rubr arenoc, eoque magnoper usos esse Jlomanos, eo vo, in modum fuci, et primari ad sacros fines fuisse adhibitum.

qum nunc,

excussos non fuisse ab extremis,

vel aliis

terra; partibus, ubi

aurum conditum
seal,

fuerat.

Comp. Ezech. 23,

14.

Neque mould, forma,

stitulo,

in

locum

signaculum, sub-

Observt Bocharlus lacum esse in Afric Phnicibus

sensus ullo

modo magis

perspicuus efficitur;

vocatum Sisara,

sic

vocalum, juxla ipsum, propler

(ab

nam
ait
:

doctor

Good

in

hune versiculum animadvertens,

demerelur ad,

minium seu rubrum fucum

propter vicinum
tus,

Hebris vocalum
;

seser)

Potesne eos circumflectere ut lutum ad formam;

si

propter quod hcec regio erat celeberrima

et eliam

paul magis litteraliler redderelur,

et scriberetur
:

amnem, qu

latine

vocatum rubica-

Potesne circumflectere eos ut lutum for-

rubro colore tinctus.

ARGILLA, SeU LUTUM.

mam. Sed
flectil

hic eliam, quia ab ide signaculi abhorret,

dicit,

genuinum sensum esse

non, ut lutum circum-

De

notissim hc substanli dicitur in pluribus Scri-

formant, sed, ut forma circumflectit lutum.

et

pturse locis, ex quibus evidenter patet

fuisse ad

eam adhibilam

Ego nunc attentionem requiram, dm factorum

prosequar

fabricam diversorum utilium et ad ornainservientium vasorum, primaev mundi

consequentiarum srie horum versiculorum sensum

mentum
tate.

modo

qui mihi simplicissimus et

maxime
quo

perspicuus videtur, oculos non avertens interea ab

his locis elucidatione indi-

Unus tamen tantm ex

get, illeque
in tulit
.

hoc tam ad afficiendum animos idoneo

capitis in

multas biblicis interprelibus molestias

continenlur, exordio, quod sub fine lemporum, in auribus biblicorum crilicorum terribiliter personabit.

Lectori non displicebit articuli sequenlis lon-

gitudo, cujus auctor est

magni

ingenii vir Landseer,

Caput

incipit
:

Respondens aulem Dominus Job de

est
iste

quo
lia;

sacri scriploris sensus dilucidatus, ejusque scien-

turbine dixit

Quis

involvens sentenliassermo-

protunditas et accuralio manifeslala

:

fuit.

Locus

nibus imperitis?
loties

Et post magnas inlerrogationes, qua

sic prosequitur
terra;, nubium et Numquid post or-

dilucidatus est, ut sequitur

Numquid

post

ortum tuum
;

moverunt admirationem, de
:

prcepisli diluculo, et ostendisti

ut

auror locum suum

maris formationc,

fmium

terr poliretur, ut mali excuterentur ex e.

Converlitur ut lutum ad signaculum; et stant ut vesli-

mentum. Ablata

est

ab impiis lux sua,

et

brachium ex-

celsum confringelur. Job. 38, 12-14

(1) Vulgata; versio
s.
s.

Legilur enim in Vulgat, Job. 38, iZ'.Et tenuisti concutiens extrema terr, et excussisti impios ex e? Resti* tuetur ut lutum signaculum, et stabit sicut vestimentum :
auferetur ab impiis lux sua,
i

(1).

et

brachium excelsum 17

on-*

hoc

in loco

ab Anglicandiffert.

fringelur.

m.

523

bGRIPTURiE MSTOUiA NATURALIS

ostendisti

524
si

tum tuum prcepisti diluculo? Numquid

ror locum suum, ut extremos terr
"!

au-

alio

modo

sentiebal; vel,

res isla aliujus

:

adhuc

fines oblineret ut

ex e mali excnterentur
j

momenti videretur, sic responderi posset Signaculum quod terr assimilatur reips (dm scilicet in axi suo
inter
et,
si

Aliquom confusionis gradum

et religiosam liane
justilia?

inter luccni inalulinam

Iucem, seu orienlcm veritatis et

imprimendum versatur) circm lutum volvitur; verum est, ut asserit Volney, plurimas ex an-

diem, cui assimilatur, in Anglic saltem ver naturali

sione existere confitendum est; huneque

luce ad lucem personalilate donalam, scienlique et

potenti investitani, transitum, vel Hebraica? lingua?

tiquisgentibus exislimsse terram esse cylindraceam ; illamque hc forma in hierogliphycis suis symbolis adumbrsse, long completior fit metaphora, voces-

que

in

nostr versiculi prcedentis anglic translaut

oblineret fines terr, perfect et

idioma, vel sublimis poeta? mentis ardor explicat.

tionc contenta),

Quod

si

ha3c interpretatio plan aecurata

non

est,

su-

omnin sunt

aecurata?; sive subjeclum verbi oblineret

blimis saltem est, vixque grammaticalis constructionis

umbram in generalem senlenlia? sensum affert, nec ullo modo signaculi metaphoram qua? sequitur, et quam evolvendam in animo liabeo, afficit.
defecls levem

; sive omnia pervadentem Provideniia? radium designet, qui moralem turpitudinem in lucem prodit. Ad posteriorem tamen sensum specialis spectat pra?cedens textus. Verba

referatur ad lucem malulinam

Quod

in
sit,

secund interrogatione diluculum inlelligenpoetic S. Luc indicatur, cap. 1, 7, 8, oc-

ha?c

Convertitur ut lulum ad signaculum....

ipsi stant,

dum

vel sese offerunt, ut vestimentum, sic intelligenda

sunt:

casione data Zacharia? prophetia? in ortu S. Joannis

Baptist, qui
silavit
fuit

Mali, de quibus in preecedenti versiculo agitur, stant

aurora solis

justitia?; ait

enim

Vij

manifesti et oculis exposili, ut, accedenle lumine, vestimenti

nos Oriens, seu diluculum, ex alto, illuminare

his qui in tenebris... sedent...

Apud Job autem persomanifestat

legalis,

sicHlo isto

Phrygium opus vel polis, meo sensu, verun cum preecedente considerato, in co>
;

nalitate

donatum diluculum
pna, quam

fines terr dicitur obtinere,

stat analogia

quod mali,

et qusc in

clatur occulta

ut mali ex e excutiantur,
malili,

id est,

eorum

latebant,

qu

excutiuntur, ut vestimentum ab co
et cui adheescrat, exculitur.

infligit justitia
ille

manife-

quod involverat

stationem hanc sequetur. Sensus

ad hujus etiam
|

Sic igilur litteralis et (guralivi senss permixtio,

temporis Biblia? lectores attinet

liori

sed quanto terribi-

quod

et occurrit

in

aliis

omnibus versionibus quas

implicuit, et

modo

hos disputatores, qui per totum poema

mihi consullare

licuit,

locum istum

un

involverunt sententias sermonibus imperitis;

quod exalie-

cum cylindraceorum
molestiam
inlulit

sigillorum qu laborabant ignoscientia

planandum tentare nostro antiquario proposito

ranti, et astronomiai

neglectu,

iis

quoque

num

putaretur.
sic

commentatoribus, qui

in

eo expla-

Proxim sequens versiculus

ut lulum ad signaculum,
et
illi

habet

Converlitur
;

stant ut vestimentum

gionis

nando insudrunt. Arbitrati sunt euim signacula reHus non potuisse alius esse forma? ac qu in
versntilia ha?c sigilla

vel, ut posterior sententia? pars Junio et Tremellio

recentiorum populorum sunt usibus. At ver nunc,

redditur

Illi

quasi ejus operimenta sese offerunt...

:

cm

producuntur

(1), in

spem

Rect hic notari videtur, ut textus innuit, gentes

qua? terram

Hus

et

Euphralis ripas incolebant,

ill

luto,

adduci debeo quod doctarum conjecturarum nebulis, quibus obvoluta res fuerat, depulsis, verus hujus mystici loci

seu fluminis hujus limo, ad signandum,

a?iate uli solitas fuisse, qua?

remol

sensus, quasi lux malutina nobis, sub

ma-

eadem

forsan erat sub-

gnificat

metaphora? forma illucescet.

sigillis

Nam

ex toto hoc

stantia,

levigata,

ex qu Babylonii depicti lateres

et

loco,
j

un cum

considerato,

momentosa prodit

conficiebantur,

neenon

optima hase vasorum

ficti-

et magnificentissima

similitudo inter tria ver dissi-

lium species, quibus Babylonis et Susse sedes etiam

milia, lucem scilicet matutinam, qua?, emissis suis

radiis,
!

nunc abundanter consperguntur, lutum

scilicet fictile,

tenebris jacentem

mundum

circumlustrat, et

de quo veleres propheta? loquuntur, quod adhuc in

quidquid in eo latebat detegit; hanc quoque inlellc-

quibusdam Orientis partibus ad signandum

belur.

(1) adhij

ctualem lucem, ex Deo emanantem, qua? sub genukifs

suis formis tenebrosa facta et

Notandum

est etiam ex variis

substantiis (ut

morales malorum ho-

cer, pasl, etc.), quibus vlera signacula

imprimere
I

sum

conatus, lutum mini

maxime idoneum,

sive ad
;
!

(1) Isla? magni pretii anliquorum temporum reliquia? variis sunt dimensionibus. Generaliter loquendo,

recipiendas, sive ad retinendas impressiones visum

fuisse
;

ter

et

quanqum Copernicanus quidam

objectator

paul

quartam uncia? partem in longitudinem habent, et minus quam uncia ad trs uncias in circuitu.

arguere possit non matutinam lucem, sed terram respectu lucis converti (quod san casuislicum foret),

poeta, quo prodiit mirabilis

(1)
:

ille liber,

probabiliter

Forma eorum sigillorum, ut jam supra slatulum est^ cylindracca est. Qua?dain ex ipsis regulares cylindr sunt, ratione habita, ut decet, dtritus quem necessari subierunt; alia ver non sunt admodm cylindracea, sed, ut pyrgus paululm concava et excavata sunt in lateribus ; cuncta autem longitrorsm perforla
:

D. Harmerus ait < Janua? horreorum Josephi, c in veteri Cairo, sedul signata? servantur; eorum au< lem inspectores hoc in casu cer non utuntur, sed sigillum suum in luti pugillo apponunt. Mos iste i traditionalem habere potest ad ipsius Josephi usum relationem cm paleat, ex D. Ilarmeri narralione seram esse in horreorum janu. > Observationum vol. 2, p. 457,
;

In

unoquoquc cylindrorum horum varia

intaglio

elaborala ca?lala sunt emblemata. Introduc ints metallicum axim, ait doctor Landseer, qui pretiosarum harum gemmarum egregi depiclarum seriem (ledit; et aliquam ex his ca?latis gemmis quasi volvenlem Iwrti lapident apta lune fit confestim signaculum, usu facile, et rerum copiam continens.
;

525

PARS
turpitudines (1) manifestt; et

I.

GEOLOGIA.
muniter fuit explanatus. Non

526

minum

demm

unius

plan et omnin manifestantur, quomod locus comlatis patet sensus

cujusdam ex

his cylindraceis signaculis in luto impres-

qum
,

sionem, quod lutum,

dm

cylinder in

imprimendo

circumagitur, inflectitur, eoque signaculum quasi ve-

quodeapit auris; sed quod auriscapit, mens equ capere non potest, nisi sub astronomico respectu et

stimento

involvitur

(donec illud ad planum,

dm

communis annotatorum pars contra supposuerunt

voces fugientem aut curvum serpentem (ut redditur in coramuni Anglic Bibli) , alludere litteraliter ad terrestris serpentis incurvationes (1).

adhuc udum

est, reducas), sicque

ante oculos conspi-

cuum
\icbat.

ponit, quod

intaglio

celatura tectum conti-

Qud

similis

ad signaculum allusio

ad signaculum
antiquissimis

forsan ejusdem generis in altero ex

CAPUT m.
METALLA.

poematibus
libri

qud Hebraice cithare pote Job Greca lyra responderit illud est aliud miexstiterit
;

rabile factura

quo,

si

ejusmodi confirmalione opus

poetice analogiaB verilas. In

Non

in exlern
et

tanlm terr fade, quam

,

celles valles-

que
,

virentes saltus

in

modum

esset, confirraari posset

magnific

com

Orphei ad Apollinem

seu Solem

hymno

deus

iste
[

exornant, tua apparet potenlia, sed usque in internis

et

signaculum habens exhibetur, quo lenebris insidenti

profundi dernissis cavernis mineralia tuampotentiam

testantur.

mundo
sic

futuras imprimit
:

temporum

varietates.
,

Locus
AURUM.

Good redditur < Tribus terre non minus < qum nature, tvm harmonise temporum varietatem cetjucundas vices debent; ide tu totius mundi si gnaculum possides > et in previ hymni parte
D.
;

Aurum est gravissimum, purissimum

ctile, et

et

maxime

du-

sub his respectibus, pretiosissimum omnium metallorum. Frequentisnativumreperitur, rarissim-

camdem clestem
Tua
sunt lotius

invocans potestatem,

ait

poeta

que in minerali statu

lalhc forma

(gallic minerai), id est,

,

mundi exlrema : quod etiam

stricte

con-

exutum

ejus particulis

sua mecum sulphure in-

gruit huic libri Job strophe,

quoad diem

orientent, seu

tim immixtis; etubi, quod rarissime accidit, in hoc

statu reperitur
,

diluculum, qui novit locum suum, ut obtineat fines terr.

nunqum tamen

Atver, ut

jus

suum

auctori Hebraici Arabicive

constituit, sed inter

peculiare minrale aliorum metallorum mineralia in-

poematis, ex qualicumque sit origine, tribuatur, hune textum non linquam, quin etiam notaverim qum alta

termixtum est,

et frequentissim inter mineralia ar-

genti, aut in quibus, lict alius

cujusdam metalli

sint,

astronomie scienlia

in eo contineatur

ortum tuum prcipisti diluculo?

Numquid posl Numquid causa es cur

:

magna tamen
in

inest argenti copia, in

qu aurum degit
librara et

suo minerali statu. Reperitur aliquando in massis

diluculum locum suum noverit, ut obtineret fines terr ?

111e

magni voluminis, quarum plurime unam

plis pondrant
:

am-

textus,

si

componalur cum hc sublimi Jehove

:

potentie descriptione

Manus

ejus incurvavit serpen-

inveniunturin auri fodinisvocanturque aurum obrizum, obrizium, sed rarissime sunt :

he

tem fugientem

(2), oslendit aperl

poelam,

et

hos ex

ejus lectoribus quos immdiate alloquebatur,

nolam

habuisse viam spiralem, id est, apparentera annualem

viara,

ejusmodi tamen aliquando ex Germanicis fodinis proCommuniter apparet in suo lenuissimo statu, sub forma aurei pulveris ; hoc est nativum aurum, in
dierunt.

quam

sol

in clis

decurrit. Supposito igitur

tenuioribus et vulg san tenuissimis particulis,

que

qud auclor
rint, inde

et ejus lectores, vel auditores

hoc novelocum

emphatica
:

et validissima significalio venil tu ostendisti diluculo

iste

fluviorum arenis immiscentur. Hoc genus invenitur in omnibus fer mundi partibus, sed maxima copia ex

ad queslionem

Numquid
die in

Guine
causa

littore est.

suum? Quippe de

diem locus

mutatur. In

factis,

simplicissima

Ex omnibus inquisitionibus in hc omnium subslantiarum au,

vernaculo tempore, et

in remot patriarche er, dies ex Tauri sideribus oriebatur, et in estivo ex Leonis

sideribus.

Yeritas et altitudo observationis

<

que prodit ex

textu

pulsatumque Yehementi ign opus est ut liqufit, inalteratumque manet in hoc caloris gradu in quo , stannum et plumbum liquefiunt, sed tamen minus ve-

rum

videtur. Rubigine prorss caret

est.

sonorum

Spiritu suo ornavit clos

manus

ejus incurvavit ser,

hemenli ign

fluit

qum necesse
fit

est

ad liquefacienhujusque me-

pentem fugientem
potentia
,

>

et creatrix

presidensque Je-

dura ferrum aut cuprum.

hove

que

in eo asseritur et evolvitur,

non
in

De auro menlio
talli

in tot Scriptur,
,

usus apud veleres Hebreos

sive in nalivo', sive

(1) Verba que apud Job ista sequuntur perfect homogeneasunt explanationi quam hic submitlere aggredior. Nam hec Ab impiis ablata est lux sua, apert significantProvidentiam manifestare malos impiorum
:

betur,

mixto statu, et ad eosdem fines qum nunc adhicommunis fuit. Arca Testamenti puro auio

circumvestita est, etpropitialorium, vasaque et usten-

actus quibus sua eos infatuatio obeecat. Reliquus versiculusquindecimus facile intelligitur, nec ad cvlindros
refertur.
(2) Sic enim redditur D. Good , cui libentissim assentio, quoad astronomicam interpretationem huic versiculo apponendam. Immdiate precedentia conlextus yerba Spiritu suo ornavit clos , haud dubi illum ad ita concludendum duxerunt, nec ad aliud concudendum, rect eura ducere poterant.
:

que ad tabernaculum pertinebant, erant ex auro, doms Domini et vasa polatoria rgis Salomonis. Ex auro catenulas armillas et alia ornamenta, nummos, numismata, coronas, etc., conficiesilia

et etiam vasa

(\)

Landseer.,

Sab

Inquisitiones

p. 11-17.

Ad

ampliorem et accuratiorem hujus loci interpretationem, xdeCursum compl. Scripture sacre, tom. 14.

, ,

527
bant.

SCRIPTURjE HIST0R1A NATURALlS.

Ex Ophir
fodinis

528
eo qud haec

maximam
(1).

auri sui partem obti-

qua3 consuetudo oriri ipsi visa est ex

nebant David

et

Salomon

poemata
fit

lilteris

aureis scripta erant.

In Job, 27, 15-17-19, de auro quinquies

mentio,

RGENTUM.

et quatuor ex verbis quibus exprimitur, in textu varia

sunt

1 segor, cujus sensus esse potest

aurum
,

Melallum hoc, non minus ac

denli articulo agitur,
dit in prelio
;

illud

in fo-

de quo in prce-

din, aut
rali
;

conclusum
,

(ut sensus est radicis)

,

in

mine;

notum

est, et ei

proximum

acce-

2 ketlicm
in

ex catham

signare vel imprimere

ut illud, primaivis a^tatibus in

nummos

aurum

nummos cusum
purum
et

et circulans,
;

aureus arcbe-

typa qui sui valons notam exliibet

5 zahab, elabora;

cusum, aut sallem permutationum causa impressum, et quoque in varia ustensilium gnera elaboratum est.

tum aurum
in varia

politissimum

4 paz

Vid.num.

solidita-

7, 15,

84; 10, 2;
Vel

1 Parai.

28 15, 17,

etc.

tem, densitatem

vim denotans, probabiliter aurum

(2).

AMBARUM
Evidens
est

ELECTRUM.
Ezechiel loqui;

lancium et vasorum gnera confectum

ex

modo quo propheta

(cap. 1, 4,

Suas olim aurarias fodinas babuit Arabia.

Aurum

tur de chesmel,

ambarum

27

et 8, 2),

eum

Saba

(Ps. 71, 15) est, juxta Sepluag. et Arabicas ver-

siones,
felicis

Arabicum aurum. Saba enim vtus

vocabulum. Certos nos
et
facit
,

est Arabioc
,

non inlendere bituminosam substantiam nunc tain clar nolam sub hoc nomine. Septuag.reddunt voccm
Hebracam
liexrjw, cujus sensus est electrum
,

Sanchoniaton
,

ut

id est

ab Eusebio

Ilerodoto cilalur

Phamicenses

per-

metallum auroetargento mixlum, crystallum. Ex hc

Ezechielis versione, cap. 1, 4
turbinis) quasi species electri
:

magnum

hujus auri

commercium

fecisse, etiam an te

Et de medio ejus (vcnti

in

tatem Jobi,

qui de eo loqui supponitur, cap. 22, 24.

medio ignis, appa-

Sed D. Good
lem aurum,

contcndil,

vocem originalem

auphir, ge-

ret interprtes, per JOejwpv significare potuisse

neraliter reddilam ophir, hoc in loco, addilum habenut inleger fit sensus
, ,

directe

Arabicum
,

nequc ambarum, neque crystallum, quippe prius fit obscurum stalim ac ignem sentit solviturque subito in resinosam
piceamque substantiam
ign ponitur; et,
si
;

verbum

esse

ex apher aut

afr, significareque fluere

et posterius vix

unqum

in

ruere, pertransire.

Quicumque Hebraicos

versic.

24

et

poneretur, ex ipso ign nihil nisi

25 considrt

ait

Chappelow, pronus esse dbet ad

,

fuliginem et opacitatem perciperet. Restt igitur ut

significent

censendum

ibi

esse figuram paranomasiam

ut vocant

mixtum

illud

metallum quod ab anliquis

materi,

rhetores, id est,

proximam

affinilatem in lilteris et sono.

multm

fuit

celebratum propter magnificum splendoalioc

Tu

igilur conservabis ut

pulverem (aphar) thesaurum

(belzer)
;

rem, qudque igni expositum, ut

dius et splendidius
fit.

luci-

Inde Septuag. translatione su

Fluet igitur (auphir) ut thsaurus (betzer) rivorum

proxim videntur accessisse ad sensum genuinum

;

Et

igitur

Omnipolens

erit

rarium luum (betzereca)!

vocis Hebroc

nam

cm

Ezechiel apud Chaldos

,

Sunt

prophetizaret, post Joachim captivilatem

et Davidis

hic

ut in

ex Psalmis designati aurei Psalmi,

aliis

locis

cujus designationis sensus diverse

toribus conjeclus.

luit commcntaHarmer probabilissimam hujus di-

Chaldaic voce usus esse videtur; et, ut

,

talis

considerala

vox chesmel derivari potuit ex neinitiali

chesh, cuprum (dempl

melel,

n), et ex Chaldaico,

Stinctionis rationem assignavisse videtur (5^.

Nonne sexagesimus psalmus

ait,

et

quinque

Cieteri qui

epitheto hoc distinguunlur, aurei vocari potuerunt,

aurum, quale fodin egreditur; alque ita dsignt vel metallum cupro et auro mixtum, ut s pijropum de quo apud veteres Grcos et Romanos
,

qud

in aliqu circumstanti
,

aureis litleris scrialibi ?

scriptores, sicque

vocatum ex igneo suo colore,

et

pti fuerint

suspensique in sanctuario vel

iieri

Non

Corinthium

vel aliter chesmel significare

illud
,

potest spe-

cert,

hoc

potuit, eo

qud superiorem cteris

ciosam cupri speciem, quale erat

teles ait

de quo Arislo-

hujus collectionis hymnis cxcellcntiam habere pulati

sint
,

qud colore

et apparenli

extern facic ab

absolut loquendo

sed qud quibusdam parti-

auro discerni nequibat, et ex quo probabile est Darii

craleras, de quibus idem auctor mentionem facit, et

cularibus circumslantiis appropriati sint,

qu

occasio

fuerunt cur praecipuo hoc honore

Isai. 57, 14.)

affecli fuerint.

(Vide

duo vasa ex specioso cupro (flavo aut lucido are)

pretioso ut aurum (Esd.8,27)confectafuisse. Scheuch-

Opra seplenorum excellenlissimorum Arabum poe/arum qui ante lempus Mahumetismi florebanl, vocata
fure Al moallacat
,

zer

(1),

qui

inter varias vocis chesmel interprelalio-

nes posteriorem pmefert, addit liane speciosi cupri

quia successiva

quodque suo

speciem adhuc notam esse

in orientalibus

Indis sub

honoris ordine, templi Mecc foribus affigebanlur; et insuper al modhahebal, cujus sensus est auralum vel

nomine suassa, coque utunlur ad conficiendos annulos et crateras,

ad magnatum usum, et cequis auri et

(2).

aureum, quia scripta erant

lilteris

aureis in yEgyptia(5)

ruberrimi cupri partibus componitur

co papyro(4). Idem scriplor in sequenli pagina

statuit

Arabes

ubi alicujus
:

poema laudare volcbant,

illius

CUPRUM.

solilos fuisse dicerc

Ii sunt aurei versus

viri

Metallum hoc quod ex omnibus imperfeclis auro

argenlo propis accedit, occurril tantm in
1

et

Esd. 8,

Calmeti Biblia encycl., artic. aurum. Doclor A. Clarke, Comment, in Exod., 25, 5.
Observ., vol. 5, obs. G. D'IIerbelot, Bibl. orient., p. 586.

27, in Anglic Bibli

(1) (2)

cm

translatons nostri vocem

Phys. sacra, in Ezech. Parkhurst, Lex Hebr.

Vide

1, 4.

etiam

Harmeri

Idem,

p. 593.

Observ., vol. 4, obs. 87,

529
nechseth inaliis locis reddiderint s,

PARS L GEOLOG1A.
quanqum,
juxta
ris
,

530

maximam

inlerpretum partem, anachronismi rei fuemetalli formarint, e qud, ut putatur, fctitii hujus subsequens tempora tio non prcesserit vum long

Adami Clarke nota est super locum Exodi in quo versio nostra Moysem exbibet labrum neum et basim
ejus

neam ex mulierum speculis

,

conficientem. Hic

inquit,

metallum oplim politum indicari potest,

cm

in quibus, juxta ipsos,

de eo mentio jam fieret. Doclor Adamus Clarke (1) tamen pronus videtur ad

vitrum

nondm

fuisset, certi
fici

usu sumus labrum neum non potuisse conerat in usu

,

et

quanqum jam

in

iranslationis nostr veritatem

defendendam

sicque

ex speculis

vilrcis.
,

Yox

igitur
,

reddenda erat mir^

spculum vitreum
,

qui eamdem agere videretur. Doclor Geddes, quippe melalintcrpretationem admillit , animadvertit prior

ror,

spculum
in

non

looking-glass

quod ctum

versiculo

prcedenti absurdissimum est,

,

lum

factilium,

s communiter vocatum, formari ex

,

qum ex bis maroth

fuerit.

speculis labrum

neum

confeet

lapis calacombinalione oxid vel mineralis xinci minaris vocati cum cupro xs illud long anliquits et ad cupri prparationem qu in fain usu fuisse
, ; ;

Prima hominibus nota spcula,

postea ex acie

clari

quieti fontes, et tranquilli lacus fueruht. Factitia sp-

cula primo ex acre

et ubi increvit

ctilium
alludi in

hoc metallum transformaretur

Job.
28, 2
:

sagacissim

luxus, ex argento, confecta sunt; sed remotissimis

Ferrum de
lapis

terra tollitur, et

s s

temporibus, ex mixto mtallo,

specialiter stanno et

ex

lapide tiquescit.

Quod
;

sic transfert

Vulgala
calore
,

Fer-

cupro

quorum oplima

si

Plinio fides,

primo Brun-

rum

de terra

tollitur

et

solutus

in

dusii conficiebanlur (1); sed juxta

ipsum, spcula

vertilur.

Longisne procederemus dicendo lapidem hic

siannea majoris fiebant; dicitque argenlea spcula

referri posse ad lapidem calaminarem de quo utebanlur ad verlendum cuprum in s? Qud s capax esset

ade vulgaria facta esse

rentur
(2).

ut

famul etiam

iis

ute-

Ubi ^Egyptise mulieres lempla adibant, sua

tm speciosi

nitoris ut

lucidissimum

fieret

diutissi-

secum semper spcula ferebant. Idem egerunt mulieres Israelitarum

;

inque nilorem servaret,

,

ex

illo

apud cunctas gentes

et D.

Shaw

asserit mulieres Ara-

arma cm ad nocendum lum ad tegendum confecta fure et cuprum nullo modo fuisse reputatum vide;

bum

ea constanter mamillis suspensa ferre.

Notari potest

vocem

looking-glass, spculum vitreum

:

tur, nisi

qud ad

tes

conliciendum usui esset.

occurrere in nostr Ecclesiast. versione, 12, 11

credas inimico tuo in ternum ;

Non
(

SupponitParkhurstus cuprum vocari necheshet, quia

color ejus
gerit,
(

nam

sicut

ferrum
se
et

ad

necliesh),

scrpentium coloris similitudinem

marg. s) ruginat,

sic malitia illius.

Quamvis
,

hu*
cu-

animadvertitque serpenlem Moysis jussu con-

miliet et incedat curvus, adjice

stodi te abillo
,

animum tuum

feclum, ut cxaltarelur, ex cupro

ccniectum fuisse,
:

luque

illi

eris

quasi spculum vitreum la-

Num.21,9
catur zelieb

ubi expressio est notabilis

Wiosh mesheh

vavisses, noscesque

rubiginem ejus non penitus extersam

iste,

necliesh nechechet. Sic

,

aurumob suum sulcndorem voargentum ver keseph propter suum

,

esse (3).

Probat locus

menlione facl de rubi-

gine

spcula mtallo polito confecta fuisse.

1,

pallorem.

Cm

enim homo animalia baud dubi antc

(

Pulcbrum s Apoc.
chalcum usurpalam

15

et 2, 18, redditur

Vulauri-

mineralia nolahabuit,
c. 4,

comp.

c. 2,

19, 20 Gen.
ut

cum

gala aurichalcum, ostendilque Bochartus

fuisse

vocem

22) vald probabile

videlur,

ingeniosus

Romanis pro duabus

nott criticus, linguam

primvam
iis

potuisse aliquando,

metallorum speciebus q.uorum

unum nalivum,
pretio

alte-

et ubi qualitalum aderatsimililudo, mineralia expri-

mere nominibus
est,

derivatis ex
et, in

qu primari

ani-

malibus data fuerant;

prsenticasu, nolandum

aurum adocquabat, alterum long inferius eral. Quoad ex duobus bis metallis pretiosius, quamvis de eo apud Hesiodum
faclitium erat
;

rum ver

unum

cuprum non lanlm serpentino esse colore, sed

in vi

menlio

fit,

sub vocabulo

opetylxo-j

et

apud Virgilium

noxiorum horum animalium simile esse quoque

sua destructive
rationibus
,

sub nomine aurichalcus, diebus tamen Aristotelis in

quippe quod in omnibus suis prpa-

quslione estultrm ejusmodi metallum reipsexstiterit. Plinius,

venenosum repulatur (2). Doclor Harris proponit legendum netshet, loco necheshet, quod deducere possumus ex verbo netesh, elodere; genuina
fossilis

qui fuit Apostolorum covus, expresse

dclart nihil ejusmodi

long ante reperiri

y_K)./.cX(6<x-joj

(4).

Satis

nobis igitur certum est

in

Apoc. designarc
ex

vocis

significatio

qu

deducitur ex

latino

pessimam

aurichalci

(5)

speciem

qu
a^ri

cupro el

fodio (3).

Vald tamen conquerendum est auclorem

ladmian terra componitur, valdque

lis.

noslro simi-

liunc conjecturalium sacri texts

emendalionum
inniti

stu-

Nam

cupri massa

cum quali calamin,

seu la-

dio teneri. In prsenli loco dicere

alicui

non prsumit se
;

manuscriplo aut versioni

;

non poterat
,

equidem
yis

quapropter jpsius conjecturam

,

quanlum-

(1) Hist. nat., lib. 33, c. 9. (2) lbid., lib. 54, c. 17. (3) Vulgala alio modo locum hune reddit : Non credas inimico tuo in ternum, sicut enim ramentum , ruginat nequitia illius ; et si liumiliatus vadat curvus adjice animum tuum , et cuslodi te ab illo. Non statuas illum pnes te, nec sedeat ad dexleram tuam, ne forte con,

ingeniosam

excidere necesse est.

Interprtes nostri

vocem Hebraicam maroth reddi-

derunt spculum vilreum

Exod. 53,

8,

et

Job.

37, 11. Sed ars conficiendi spcula ex vitro, hydrar-

gyro cooperto, prorss moderna est inventio. Docto(1) (2)

versus in locum tuum inquirat cathedram tuam ; et in novissimo agnoscas verba mea , et in sermonibus mets stimuleris. (4) Hist. nat., lib. 4, c. 2.
(5)

Comment,

in Exod. 25, 3. Hebr. Lex., sub voce.

Comp. Vulgatam
xacror^epou
,

Eccles. 47, 20, ubi respondet

(5) Hist. nat.j p. 54.

Groeco

stannum.

RM
pidis

SCRIPTUR^E H1STORIA NATURALIS,

calaminaris
fielque

532

quantitatc

soluta,

notabiliter

|'

sufllatorium

in ign

consumptum

(i).

Evanuit plum;

augebitur,

hc operalione flavum cuprum,

bum
silan
(

de quo utebantur ad

mundandum minrale)
eorum
(

quod

aes dicitur (1). In

acs archal,

de observt Bocharlus Gallos

frustra conflavit conflator, sed maliti

seu for-

tune vocare
f

corrupl latin voce aurichald'archal

uti

mal* heterogen
;

materiae

(non suntseparata
)

cum nuneque
mine
(2).

phrasi

fil

pro reo sla-

et hic casus occurril)

reprobatum, (seu repulsum

projecit illos.

argenlum vocabuntur, quia Dominus

In duobus vel tribus locis interprtes nostri reddi-

Ex
i

Job.

19, 23, 24,

videmus pumbo inscriplas

Plures plumbei

derunt nechest,

actes.

fuisse in

primvis temporibus res quas long tempovolebant.

libri

rum
FERRUM.

srie servandas

in orientalibus
,

Regionibus inventi sunt (2).

Hoc

est, sine controversi

utilissimum

et conse-

In 4 Reg. 9,30, et Jer.4,30,

tio filqu

de qudam substanti men-

^uenter pretiosissimum omnium metallorum noto-

mulieres

uti

solebant ad depingendos sibi

si-

rum. Ejus ope

erectoc
,

terra culta fuit et

,

subdita

civitates construcl

naves confect;c

domus me-

oculos;etiqure, vocata pow/cgeneralitercensctur fuisse

ve plumbei mineralis pulvis, sive nigrumplumbi recre-

chanicaorta, nationesque

dilatoc sunt.
;

menlum. Statuunt Shaw (3)

generatim

et Russcll (4) priorc

ad

Ferrum rar

in statu

nativo reperilur

boc

uti

mulieres Barbarice et Aleppi.

cum

aliquo acido mineralizatur,

formamque mineralis
9, Palecstinain
isJ

STANNUM.

assumit. Evidenler palet ex Deut. 8,

Metallum istud
Moysis
i

tt

ad usus nunc adhibitum

in

hujus metallifodinis abundare, etsi, nuuc in nulle

aetate

quoque notum erat, qui de eo loquilur

melalli species.

Uus Regionis parte excepto Libano existere noscanlur.Cur nos laleat earum existentia causa, est Arabum
invidia
,

inter

enumerandum sex
minima

Num.

51, 22.

Nulli mtallo

tantm nocet stanni admixlio qum

qui nullum viatorem internas terrse parles

ibi

argento

enim

illius

quantitas

boc non
est, dif-

indagare sinunt, ne quo thesauro qui

set
polialur. Evidens est ex
libris

jaccre pos-

secs ac vitrum fragile reddit,

ficillim rurss

et,

quod pejus

anliquissimis veteris
,

ab eo separatur. Ipse stanni vapor

,

Testam.
sive ad

ferrum usui fuisse

,

jam Moysis

aetate,

idem
eaque
slus,

agit ac

metallum, in auro, argento et cupro

Inde nobis patet,
ait

non modo ad arma conficienda

tegendum, sedad
usus. Reips, ejus usus

sive

ad nocendum,

fragilia reddit.

Parkhurpro-

ustensilia

quoque domeslici
anlediluvianis

qum

accurat loquatur Dominus,

hsec denuntiat, c.
1,

cm per
,

Palriarcbis

phelam Isaam

25, comparalo
dclart,

eridenter notus erat, qui artem mtallurgie Tubalcan edocli fuerant. Gen. 4, 22.

enim, vers. 22, populo Judo

v.

cum

argento
te
,

25 : Et convertam manum meam ad

,

et

excoquam

Cm

inter

omnia melalla vehemenlissimum ignem

,

ad purum scoriam tuam

et

auferam

omne stannum

ut solvatur rcquiral ferrum

speciali proprielate gau,

tuum. Ubi Aquila,Symmachus, Theodotion et "Vulgata legunt stannum tuum

|

det vox fornax pro ferreo seu fornax ierrea

ad expriait

Sepluag. contra legunt

si

mendas

violentas acerbasque
;

afflictioncs,

Park-

malos.

Illa

Dei denuntiatio,

cum

praecedenti subse-

hurst, Deut. 4, 20

5 Reg. 8, 51.

quentique contextu conferalur, indicare videtur Deum velle via judicii eos mundare , qui apud Judseos
,

PLUMBUM.

gravissimum omJuxt aurum et liydrargyrum nium metallicarum subslantiarum plumbum est se

,
;

mundari polcrant, non minus ac exprobatos et inemendabiles destruere. Comp. Jer. 6, 29, 30; 9, 7
Ezccb. 22, 18-20; Malach. 3, 3.

durilie cedit

omnibus exteris. Colore

pallid lividque

Apud Ezecb.
stannum
,

cinereo est;
flexibile.

merum, insonum est, et supra modum Communissim fodin exlrahilur, in slalu

quai regio

27, 12, Tharsis exhibetur producens si fides Bocharto , generalilcr ,

pulatur esse vtus Tartessusin Hispani (5).

permixtionis
tale
,

cum

sulphure et parv argenti quanti,

(J)UKeri, Targum; 24 Kennicott Codices,

et

ex qu separatur ope fornacis

in

qu ad

flui-

dum

statum reducitur.

Singularis adest locus apud Jcr. 6,

isti...

28-50

Omnes

sunt s

et

ferrum; imiversi corrupti sunt. Dfait

3, p. 289.

(i)

Nalura explicata, vol.

Sepluag. n. 74. (2) Vide Fragmenta ad Calmetum , (5) Minera; vol. 1, p. 413. 152. (4) Hist. nat. Aleppi p. Lex., sub voce. Visend sanc (5) Parkhursl, Hcb. quon nolitirede Pbuenicensiun? cum Britannis, stanni ex illorum terra producit, commercio, peti possunt
,

(2) Parkhurst. Lex.

Grc, sub

Xodxo). tavov.

Yallanceq, Collcct. de Reb. Hibetm

PARS 8ECUJVDA.

BOTANIG A.
Jnnumerabilis
est

vegetalium viridans multitudo sicut astra

qu clorum sursiim facicm

srie exornant. Ut ordine disponantur eorum cunct tribus, et sive generic sive specific requireretur scientia cujus mstamens, ut olim philofltrmntur, hujus, 6 mirande Sweet,

, ,

535

PAK6

ii.

I30TANJCA.

534

sophus rex Tadmor, ex hyssopo qu crescit in

pertinebat. Tanta
solertia

pariete], usque ad superbos Libani cedros qu triplex eopiosum metitur natur regnum arte nostr non in-

diget, cujus unica cura est notare has gnrales forma?, dimensionis , incrementi,

duratio-

nis,virtutis

et

coloris proprietates,qu Us primari fuerunt impress,quando, in ortu tcmet

poris t verbum quo forma data

vita fuit inspirata, ea

omnia

nihilo protulit

(Transi,
vegetalia Hcec naturalis historie sectio , quai ad Birav^ , planta vel f>ertinet, vocata fuit Botanica , ex

ex Mason.)

hune ex cujusque
et

speciei perfectissimo deducere cogi,

casus extremos definiendos linquere ex chimie?

,

herba;

et Plnjtologia

exfrov, planta

et

itj6' $
,

di-

eorum compositione quam ex partium

novimus. Sub vasto
procedit,
isto rei

dissolutions

scursus.

De eorum

structura et vitalibus motibus

de

aspectu ad id notandum

eorum systematic ordinatione; variarumque specierum denominatione, eorumque specialibus proprieatibus et usibus tractt (1).
I

qud dm
,

inter se conveniunt de origine

per generationem

de incremento per nutritionem

de fine per morlem, de organizat structura, de interno

vitali

Si cunctac nobis notae res, quse super terras faciem

diffusai jacent,

principio

long diffrant quoad dotes

quorumdam hominum
,

sduise et la-

quibus vitale principium pollet et effectus quos pro-

borios investigationis patienlium

liucusque

sed cujuscumque

ducere potest. In plantis

licet, irritabililalis
,

quantum

id

prosequi nobis

proposit ordiuationis ignarorum examini

contraclilitatis et

meri instincls
ver,

subjicercntur,

parm dubium

esse potest quin

\

eadem
illai

proprietalibus circumscribitur, in animalibus

ab omnibus
trs
lia,

classificatio admilleretur

et

res

in

supradictis proprietatibus additur muscularitas, sensatio et voluntaria

magnos ordines distribuerenlur,

plantas
et animalia;
,

scilicet

minera-

motio

(1).

hocc

est

enim, respectu
quai dari

Mira verestvegetalium structura et nobis admi-

sallem

descriptionis

accommodatissima

rationem attentionemque postulat.

Qum

excelienti

possil distributio. Nulla

quidem adest
,

difficullas di-

modo
terra,
la?

radies ad firmiter

inhrendum

in gnitrice

su

stinguendi hoc minrale ab hc planta

tain

vel

hanc plan;

non secs ac ad alimentum sumendum

in plan-

ab equo

elephante

aut alio quovis quadrupde

sustentationem,humoremque ebibendum ex vicino

!

cm

ver devenimus ad considerandos cujusque na-

solo, coaplantur

Qum

convenienter varia tubuli et

turai regni fines,

tum ade

lenuia esse lineamenta et

fibr quibus truncus et stipes componuntur, ut ascen-

gradus invenimus, talique gradatione pollere transitiones unius

dat succus
attingat!
et

extremosque foliorum

et

ramorum

fines

corporum

classis

ad alteram

ut res sese

Qum

accurata foliorum structura ad varios

saep offerant,

quarum

difticiliter

propris ordo assi-

gnaretur

(2).

maximi momenti usus quibus in vegelaiionis conomi inservire debent Qum exquisitum indumentum
!

Quantumcumque igitur animalis earum perfcctissimis et maxime

et

vegetalis vitre

affert cortex

non tantm ad stipitem

et

ramos ab ex-

elaboralis formis

ternis injuriis, sed noxi etiam frigoris et xsts vi

discrimen pateal, ubi ad contiguos utriusque regni

fines

protegendum
gna
in

Qum

evidentia sapienliai et consilii si-

acccdimus, discrimen hoc gradatim

invisibile
,

sic effugit,
,

sua specios et exquisitissim structura flores

obscurum,

in

timbrant
et

dilabens

mutuique

evincunt!
et

Qum exquisita eorum constructio ad tutelam

et tneroruin fructs initio,

accessus adeo sunt

slricti

inlimi, ut difflcillim

alimcnlum primorum
et

tune inter ea dislinclionis linea designaretur, et ad

rum,

cm

(irmior solidiorque evasit fructus

qum

quod regnum res

D.

quoelibct pertineat assereretur.

in

celeriter officium

suum

linquunt,

lapsaque cadunt

De Mirbel,

suo excellcntissimo iractatu,

et

De

ubi

plantarum Anatomi

Plujsiologi, discrimen animalis

,

quibusdam
fructus

jam non amplis necessaria! Qum mirabiliter, in classibus semens contegit et dfendit
,

et vegetalis regni delineare enixus est

ut sequilur,

donec maturilatem

atligerit

Qum tandem

brccque distinctio
tur
<
:

sir

Edward Smith
est victum

adoptari vide-

exquisitum stupendumque organizali mechanismi opus

Solis plantis
,

datum

sumere ex

in-

organic materi

mer

terra, salibus et are, quiiis

ipsum semen, et, cm sit necessarium ad specierum suarum regerminationem, qum insigniter earum
est

bus substantiis

ali

nequeunt animalia quai

so-

conservationi et continuata? serici provisum est! Quid

aliud

<
*

lummod

vescuntur,
,

qu*

sunt vel fuerunt maleriai

sive animali

qum

Dei sapienlia providere potuit ut semina

organizatai

sive

vegelali

natur.

>

quai sylvarum

incolarum vastationibus magis essent

triplici

Ilaque solius vitai vegetalis esse videretur res vil ca-

obnoxia, non duplici, sed et qusedam ex ipsis

rentes in corpora vil etorganis prasdita transmutare.

lllud vegetalis

indumento protegerentur

(2)

ut quse magis require

et animalis vitai
,

discrimen oppu-

renlur ut alimentorum genus tantam tamque fcun-

jnat Doclor Good

notatque nos,

dm

distinclivum

dam generandi vim haberent

(1)

(3)

utque semina

pro animalibus et plantis charactercm delineamus,

(2)

Vide Botanic. Grammar.

(2)

Smith,

p.

1,

2; et

lum

ultlem Notit. Bingley,vol.2, p. \, de Vegetalibus. (1) Vide-in hanc materiam seriem dissertationum

Liber natur, vol. 1, p. 171. Ut in nuce, primo crassum carneum operimenhabemus, deinde durum corticem, ints est semen

duplici

niembran inclusum.

Dublinn in Mcchan. Instit. habilarum doctore Me Keeven, et editarum io Lancet , vol. 12.
,

(3) Frumenlum non tantm est planta maxime prolifica , sed maturilatem in calidis et frigidis , non

minus qum

in

temperalis climatibus attingil.

535
gnre

SCR1PTUIUE HISTORIA NATURALIS.

qu
lot

536
luminis radii introduci possint!
dici potest vgtales tribus aliqu
referri
;

cnsuum

lusibus et injuriis subjiciuntur

quam aperturam qu
Sub hoc respectu
adhc similitudo.
ni systema
detexerit

diuturnse vitalitatis principio gaudcrenl, cujus ope, vi

sua frugipar non facile san spolientur

Plan toc quo-

ad vitam animalem analogi

sed

ibi

non

stat

que

variis

modis multiplicanlur

et

propagantur, qui-

Qum stupendum phenomenon

(1)
,

est,

bus earum continut

seriei firmis providelur.

quod vocatur plantarum somnus

,

sexualeque Linin vcgetali

Nec minus
tur,

visibilis est

Providenli digitus

in

modis

quod

in

eo

stat

qud

non

quibus ad difl'undenda disseminaudaque vegclalia uti-

secs ac in animali regno sexuum discrimen exislere

!

qum

in

cura qu corum continuand seriei proDei plena terra

dici potcsl
, ;

vidit. Bonilatis

sed und

Qum
tatem
in

mirabilem staturse, forma? colorisqne varie-,

hoc, qud in locis liom'mi imperviis

et

in ruinoso-

hoc copioso rerum ordine invenimus

rum

scdificiorum tectis varia tt vegetalis crealionis

diversas ab aliis quoedam habent proprielales

Qum Qum

specimina reperiantur? Nonne

modo quo magnus

prop

qudam accedunt ad ordinem

!

sibi

immdiate

natura Agricola semina sua circnmfundit

?Dm

qua-

superiorem in exislentiai scal

vel leviter tacla
,

Sensitiva planta, ubi

rumdam plantarum semina salis sunl gravia ut in lerram dcidant, sedemque suam collocent prop nativum locum alia, postqum quadrupedibus absorpta
;

aliquid

non absimile ab innoxiorum

evincit.

nostrorum animalium timiditate

gijrans, seu planta mobilis Orientis

Heclysarum

incessanlem et sponvel ab-

fure, in solo vicino deponuntur

qurcdam ab

aeris

laneum motum exhibet foliorum suorum per diem

sub clo calido et sereno; sed per noctem
sente
luce
et sestu
, ,

volucribus in remotiores plagas, vel, mollibus lcvi-

busque plumis
cli feruntur.

prsedita

in loca sibi dcstinala ventis

elasti,

ejus

motus cesst, atque,ut

Americana venus mu*
quasi in insidiis latere

Ne qucedam propis remaneant

quibus
,

anle, in quietis statu remanet.

scas vorans, ut avis prdatrix
,

cis casis includuntur,

ut plen sunl matura

ruplis

undequque fugiunt quse

;

in illo carcere deiet

videtur ut imbelle insectum deprehendat.

Planlce nihilomins
tionis

nentur

ne ver quoodam longis abeant uncinis

ne levissimum quidem sensa-

hamisprovidunturquieafugientia sistunt, eaque

naturse

locis

principium habere vidcnlur, admisso qudsen;

su maxime congeneribus infigunt.Hoec sunt

et

satio sit nervosi systematis effectus

neque aliam rem

,

aliqua opra Domini

sunt mirabilia in oculis nostris!

Quoad plantarum slructuram magnum discrimen

observamus
ratus
in

novimus ex qu procedere possit. Altamen lict plantarum vasa aliquas musculares fibras habere non
appareant
,

Irium classiuin consistenti. Cornpaspecie

,

sunt nobis videntes contractais et irrita-

qum durus firmus et lenax august quercs stipes; et cum herbace tribu comparatus, qum lignosus, tenax et elaslicus est alba spinae surculus At ide quomod potens sylvarurn
!

cum ruborum

bilisvisex alio principio rationes; factaque supra allala,

multa inler

alia

qu

referri possent, in

hoc

alt pro-

babilevincendumconcurrunt qud ejusmodiprincipii

ope
flnidi varii

per suos proprios alveos propellunlur.

talis

rexl procellse furori

resistere poluit?

Dm
,

vilissimi

Nulla alia suppetit methodus qu

nolio rationabilis dari possit.

propulsionis

humillimique rubi tant textura firmitate non indigent

,

eos flexibilitas et elastica tenacitas

necnon

et

Qu

plantarum parte

vitale

principium prcipu
;

aculeala qu instruunlur lorica, quo in loco exponunlur, injuriis

existet, aut

quo hiemale se recipiat non novimus

sed

minus obnoxios reddunt.

major adhuc
fuit

cequ quoad animalem vitam ignari sumus. Ulrinque

in

Herbacei ordinis distinctivus character est mollities

cui accedit
flexibilitalis

quamque partem

agit,

in

loto consistit

in

loto

gradus

qum

residet; illud existere convincimur

qud suas fer

sapienler

id

ordinatum ad varios usus quibus

omnes funcliones exerceat

efficial in

combinationesque suas

herbse crealse sunt! Si ipsis inesset arborum firmitas

directam opposilionem legibus chimic af-

quarum

aculeatis culmis lenis lanuginosusque naturse

;

fmilatis, quibus aliter

ralis

non minus regerelur ac mineunqurn

amplior

tapes locum cessit

si

ruborum

tenacitas

quomod

mundus,
singulis

et quibus constant, statim ac

est. Inde, crescit planta et

pecoribus nostris pabulum ministrarent?

vgtale
fit,

emortuum

Sunt

et mullie alise proprire et peculiares vegetalis

annis

surculorum

novam progeniem

regni qualitates, in quibus mirabilis divinitatis actio

luect proeeminetque.

emittit,

speciosissimisque,pulmonum instar, frondibus

in

Qum stupendum,
semen

qud, exempli

(quque frons enim

nova? sobolis

se distinctus est pulmo) ad

grati,

si

inversa positione

terrai

mandetur

respirationem vestitur; concinnque

junior radix spont se deorsm dprimai,

allis in

dm
est

stipes

actionum srie, quam nunqum nimim mirabimur,

alimenti perpetuum supplementuni
formis, adanimalis vita
,

solum

illabi

denegat, seque circum

!

infleclit

in variis

cunctis

ut per terrae fciem emergat

Qum mirum

qud

incremenlum

cl

perfectioncm

arboris aut planta? radiecs

ubi lapidem vel alium

administrt,
et

dm

abundantissim ex earum excidio

et dissolutionc,

progressibus suis sub lerram obicem obvium babent,

imminulione, necnon

novarum so-

directionem suam mutant eumque devilanl! Qum admirabile qud innumeri surculi, qui radice
pullulant, ut

bolum, novorum surculorum

et

aristarum producen-

dorum copiam
(1)

recipit.

humorem

inquirant,

sequuntur quasi
sterili

Maxime

varii

sunt modi quibus noclurno lem-

quodam
ad

inslinclu,

viam qu ad illum ducit,

pore

fortilius

solum transcunt, qudquc planta)

in lene-

broso loco inclusse inflectuntur vel irrepunt ad ali-

plicantur etdormiunt, sed id notandum est ea omnia ita disponi ut optimam junioribus stipitibus, gemmis, floribus et fruclibus prolcctionem pracbcanl.
folia

537
Gelu et
sol,

PARS

II.

BOTANICA.
cerl dirigitur ad designanda
lilia

53&
agri,

aqua et aer fcunditatem suis quoique

de quibus Sal-

ez

modis qu promovent, termitque, seu alb formitalpa , hampster, et terrestris vermis terram fora,

valor nostermod locutus fuerat (1). Vald impropria locutio in nostr Proverb. versione
occurrit 27,
ostendit,

minibus abrumpunt vel eam ints excavant, ut ipsa

salutaribus
ipsi sunt
slri
;

eorum

influentiis fruatur.

Eodem modo,

25 Apparet fn uni, tenerumque gramen se herbque montium cemunlur (2). Cert si te:

quoque putrefactionis
et picus

et dissolutionismini-

hepatica et fungi, formiez et scarabus, roboris

est

nerum gramen apparere tantm incipit, fnum, quod gramen sectum et aridum, postqum maturitatem
nullo

et

navium vermis,
dilapsi

ad generalem effeclum

altigit,

modo

illi

associari potest

minus adhc

concurrunt, robustissimarumque quercuum truncos,

si

illud

prcedere. Super hune locum animadvertit D.

nullique usui adhibiti jaceant

ad sua eleferacissima

Taylor nullum Dictionarium aut Lexicon dare accura-

inentaria principia

mox reducunt

ila ut

tam significationem vocis

ponit
ille

translatai per

fnum, quam

successive animalium aut vegetalium progeniei

teria fiant.

maom-

significare priores surculos, novos, recnsvir Sapiens ait

:

Ex

sunt simplices, sed vald mirabiles

vivunt, florent et decidunt,

que gemmantes graminis apices. Sic

Teneri graminis surcuti surgunt
(

naturse vices.

Omnia

et
)

moventur, gramenque
agit
;

nia moriuntur, sed nihil

vitae

omnin

prit

magnum enim
,

gramen

in priore

suo statu

gemmas

et

gracolli-

principium formam solummod mutt

uniusque

minis congeries ex eadem radie procedentes simul

guntur,
et il

generationis deslruclio est

tio.

nov

et sequentis vivifica-

montium summa jucund

viriditate ve&tiri

Inde, Indici mythologist, vi et eleganti ver

,

incipiunt

San pulcherrimus vegetalionis progres,

Komanorumve supremum describunt, quod Brahm vocant ut l'ormans et regens orbem triadis inferiorum deorum ope, quorum quisque generali effectui qu contribuit, sub Brahma, Yisnu et
mirabili
cui par nihil in Gra?,corum

sus

ut in hoc loco describitur

ab omni viro judicio

theogoniis apparet, Ens

,

prdito magis poeticus haberi dbet,

qum
,

ut pereat

quid ver esse dbet orientali spectatori, viro cujus

imaginatio spirilu poelico exaltata est
viro

qui re-

center sterililatis undique circumfuscc et gramine carentis soliludinis testis astitit!

Iswara nominibus, quibus potenlia generans, potentia

conservans et consummans, et potentia dissolvens designatur. Inde christianus philosophus simplicitate e

Eadem

loculionis

improprictas

sed

contrario

ordine, et ubi l'orsn anglicus lector illam minus probabililer delegere poterit, occurrit in nosirlsai. ver-

Indico philosopho sublimiore qu veraciore exclamt,

contemplal regulari confusione, intricatoque scena-

sione

15, 6

Nam
)

aqua Nimrim

aqua prcipuus
morlua
,

rum corm
Deus
!

se surgentium concentu

<

llacc,

ut

mu-

est vegelationis fons

ita ut
(

desol'abitur, dilapsa
,

erit ;

tantur, Pater omnipotens,

hc

nihil sunt
!

qum

varius

fnum

in nostr translatione

sed

ut esse de-

Annus verlcns plenus

in

est lu (1)

beret

teneri recns nati graminis

surculi

aruerunl
est viride

;
,

Jam adverlimus ad
que ordines
lue tantm
,

systematicos Moysis Salomonislibri

graminis

gemm omninb
).

perire

(jam non

introductori
,

hujus sectione

in nostr versione
test
:

Sequens versiculus
,

sic verti

po-

addemus

juxta verba D. Caroli Taylor,

rationes

Eo quod qu

sibi recondidit

et

depositum quod
,

nullas

clariores

syslemalis

quoeumque
,

magn cura in

supposit securilale posuit

ducentur ad

scriptore produci posse

11, 12; 3 Reg. 4,

qum quas

exhibet

Gen.

-I

salicum torrentem (3).

Similis gradatio poetic imaginis adest in 4. Reg.
1

33.

Uniformis est minore ad

9

majus progressus
minutissimoe

ex graminibus quibus includuntur

viridanlium plantarum species,
;

26

Qui habitabanl in
et

eis,
,

humiles
facli

manu

erant

omnium

contremuerunt
agri
(

confusi sunt
)

sunt velut

fnum
gemet

ad rubos qui minoris speciei arbores haberi videntur

dimensionibus, sed et etiam duralionc differunt.

vegetalia in gnre,

velut virides graminis

ex lus ver ad arbores quoe non tantm amplioribus

m,

velut tener herba

qu

est in teclis

domorum

quoque vento percuss, antequm creverinl usque ad ascensionem

in

altum

CAPUT PR1MUM.
GRAMINA ET HERBJE.
Hinc nascuntur vivaces herb
,

(4).

Qu

infirmilalis gradatio

Nonne infaustum
Testamenli locis
utuntur, necesse
viri,

est

quod

in

duobus

solis

veteris

ubi interprtes nostri voce

sit

fnum

vocem prorss

contraria) signifi-

lat

super totam

cationissubsliluere, ut genuina locorum citorum significatio nalivis

(

dem terram profus

nist vires mperat
!

quorum

tribus

enumerare Bota(Thompson. )

orientalibus.)

auclorum

ideis

accom-

modetur
(1)

(5) ?

est desha,
.

Yox Hebra herbacearum productionum in gnre quanqum spcifie quoque graminibus detujr Yox Grca xpros, m novo Testamento huic respondet. Nott Wetstein Hebros cuncla vegetalium

(2)

Parkhurst., Lex Grc. in voce. Vulgata habet Aperta sunt prata

:

runt herb virentes,

(3)

et collecta
:

sunt fna

Yulgata
,

habet

Aqu

et apparucde monlibus. enim Nemrim desert

crunt

quia aruit herba,

gnera in arbores et herbas dividere prires ab hel; lenistis vocantur |^v, posteriores &&* sub quo
,

interiit.

Secundum

defecit germen , viror omnis magniludinem operis, et visitatio

nomine gramina, frumentum

tur. In S. Matth. 6
(1)
,

et flores

comprehendun,

eorum; ad torrentem salicum ducent eos. Et qui sedent in eis, humiles (A) Yulgata habet manu, contremuerunt et confusi sunt, facti sunt velut
:

30

et S.

Luc. 12

28

vox

ista

fnum
I

agri

et

virens herba tectorum

qu

arefacta

est

Good

Lib. natur, ubi supr.

antequm veniret ad maturitatem. (5) Fragmenta ad Ctimclum., n. 178.

$39

SCRIPTURiE RISTORIA NATURALIS.

associare
;

540

Eruditissimus Ursinus biblicas herbas in quatuor

classes distribuit, sic
:

ubi ver

decem

vel

esculent, ornamentales,
,

mfa-

duodecim habentur

dicinales et vestiaria

ve!

qu

in

vestimentorum

bricam usnrpanlur. Talis ordo lamen proposito nostro

non

slat, idcirc

non adoptabitur.

mulieres, furibundos canlus tamalt attollf ut salv etiam charitale mulierum , , daemone correptarum turbam censere posses. Cm molarum labor vulg man oriente die perficiebatur,

occupai

se

muMerum mol

SEGTIO PRIMA.
GRANUM, SeU FRUMENTUM.
Visilasti

laborantium tumultus in lol civilateaudiebalur, quo indolentium earum dominorum somnus

trusalili

s-

terram
,

et inebristi

eam

ubertate ditsli

eam

p abrumpebatur. Scripturae hujus lumultiisabsentiam utdesolationis signum notant, Jer. 25, 10, et Apoc.
18, 22.

rivo

Dei
,

qui plenus est aqu. Prparas eis frumensic ei providisli.

Humana

lex erat

Nemo
,

accipiet loco pignoris

tum

quandb

Sulcos ejus abundanter

;

inferioremetsuperiorem

molam

quia in pignus accipit

ille

irrigas,

sulcos ejus

tu

statuis

eam

pluviis emollis;

vitam hominis. Deut. 24, 6.

Suum enim
(1).

quolidia-

germini ejus benedicis,

annum

bonitate coronas, et ve-

num panem molere nequiret

stigia tua rorant pinguedine. Valls

frumento coope-

riuntur

ips gaudio exultant, ips quoque canunt.

(Translat. ex Hebr.)

Ps. 64, 9-13.

Recentior Calmeli editor (2) preliosas quasdam habet notiones de frumenti assumptione in fuluri status symbolum. Apologi non indigemus ut lecto-

nbus
Genericum apud Hebrseos grani seu frumentinomen
est dagen,

nostris ejus inquisilionum fruclus oferamus.

haud dubi ex abundanti ejus

fructificatione.
fit

In Gen. 26, 12, et S. Malin. 13, 8, frumenti mentio

matur octale comparatur acervo frumentorum perfecl maturorum Ingredieris sepulcrum in

Vifae finis
:

quasi faciat fructum centuplum; anliquamque Palic-

plen late, sicut infertur acervus

trilici (in

grnnarium)

tempore suo.
slin ferlilitatem

omnes auctores unanimi concentu

Job. 42, 17.
,

Job. 5

26. Yide etiam Gen. 25, 8, et

testantur. Statuil Burckharld

in

quibusdam Haran
Stilvator noster

parlibus, qu;c est pas regionis ad orientalem amnis

compart se grano frumenti quod

Jordanis plagam jacentis, se invcnisse hordeum red-

decidit in terram, et postea

mullum fructum

aiert,
:

dens fructum octogesimum, etiam nunc, cm hc regio

I

Joan. 12,24; et Ose propheta, 14, 7, babet

Cre-

sit

prorss neglecla et inculta

(1).

scens quasi vinea et reviviseens quasi frumentum. Rcips

Evidenter patet ex Rulh 2, 14; 2 Ueg. 17, 28, 29,

et aliis locis,

vcgetalionis reditus in verno anui tempore, ut cxpres-

frumenlum frixum pariem

,

constituisse

sivum resurrectionis symbolum gcneraliter sumplus

est. Simili Ioculione utilur

ordinarii Israelitarum viets

ut est etiam

nunc Ara-

Paulus Apost. de vit post

bum. Frumentum ad panis fabricam sequenli modo prscparabant Frumentum terebatur vel baculo, ve!
:

resurreclionem
trilici,

Seminatur nudum granum, ut puta

;

aut alicujus cterorum

sed

post

proprium

flagello, pedibus

animalium

Deut. 25, 4, vel plau(

tcmpus, id surgit ad lucem, viriditate vestitur, siliquis

et aliis ipsi pertinentibus et accessoriis
,

stro triturante, rostre serrantia habenle

15) quodplastro non longabsimileerat,et super Irumentum

Isai
4-1
,

juxt naluram
;

quam
sie

finie

seminis speciei

affixit
,

Dominus
1

his con-

equis autbobus trahebatur. Ubi terebatur frumenlum,

sonat corporis resurrectio, etc.

Cor. 15, 37.

Nam,
(et
,

paleis et pulvere excutiebatur,

l ope jaclum

Matth. 3, 12

aerem van ni aul padeinde granum cribro

in

jusmodi

comparalione

veleres

uterenlur
)

Gemma
difficile

Monsfalconii ejus antiquilatem astruit

ea

suceernebatur , ut ab omnibus immunditiis purgaretur

ignota Corintbiis in su doct et polit civi-

(Amos. 2,9;
prparatum

tate,

S. Luc.
6, 11
;

clo erant. Jud.

22,31). Inde ares aperto 2 Sam. 24 18. Granum sic

,

quoe Grcioc

lumen

erat,

remansisset; neque
,

in farinam vertebatur molis trusatilibus,

sed iis quoque nota esse debuit ad quos Apostoli gcneraliter

scripserunt.

philosopbis hujus loci tantm restricla

qu componebanlur

inferis ex
,

mol lapide

Qud

si ila sit

cujus

non lanlm sacer

scri-

superior facis concava erat

et superis etiam

mol

ptor ab omni culp eximitur qud illam explicalionis

causa selegerit

lapide, cujus inferior facis erat convexa. In superioris

sed etiam major

ipsi

qum suppa,

molae medio foramen erat ad recipiendum fru,

suerunt moderni inconsiderali quidam

aderat ratio

mentum

et inter

molendum

inferiori

mol

eosvocandi insanos qui non

satis

ad

id

attendcbanl,

fixa ja-

ccnle, superior ver velocissim

manuum

quod apud ipsos notum

et

admissum
ulli

erat.
,

ope cireum-

Potuit Apostolus, nec hoc

vertebatur. His molis adhc nunc uluntur in Oriente

et in

dubium

in

quibusdam Scoti

nne vivificalionis progressu divinam potenliam

humaadum-

locis, ubi

vocantur querns, pis-

brare; indeque inferre

trill. Illud

molendi genus

eamdem

polcntiam quoe prin-

solis feminis

addictum

est;

hcque consuetudine
nostP
die

illustralur prophetica

Salvaloris

animadversio

de Jcrosolymsc deslruclionis
)

eam cerl ad vilam revocare posse quidquid unqum vit fruitum est. Potuit enim
cipe vitam
contulit,

<

Du

verbis tectis

erunt

mulieres

uti, et

molentes

in

mol

de vcgelali semiue loqui elegisse,

notilioe

una
quipp

assumetur, et una relinquelur.

D. Pennant quo specialis

communi hominum

Mallh. 24, 41.

fuit

magis obvium

data

nolio
,

harum

non inlendcns autem cogita tum suum intra quamdam

vegetationis qualitatcm includere.

molarum,

ut in Scoti

iis

utuntur, observt

mulieres
1)

Eumdem
p. 536.

loquendi

voces suas semper stridoribus lapidearum molarum

(1)

Itinerain Syri, etc., p. 296.

:)

Vide aucloris Biblic. Socium, Fragmenta, n. 212,

PARS
modum apud Menu invenimus
rens
ait
:

IL

BOTANICA.
\

543
et

qui de natis discur-

Qucumque

sit

qualitas seminis agro deblo

qualitatif
visibilibus

modi qui ade vulgaris omni lingu necessarius.

,

hujus loquendi

san in

iempore prparato mandati, planta ejusdem

in hoc

agro exsurgil

propriis

quibusdam

additis proprietatibus. Conlingere nequit ut alia planta

Garnis oblationes ut in Anglic Bibli vocantur, Levitice dispensationis, non erant quod earum denominatio implicare viderelur, animalis caro, sed fru-

seminelur, alia

producatur

quodcumque semcn terr

mentum,
cap. 2.

sive in simplici suo statu, sive in

farinai

mandetur, id propriam suam speciem producit.

Nunqum

resolutum, sive in placentas subactum.; Yide Lev.,

temen effundatur

in alterius agro.

Hc metaphor v,

tus legislator adulterium prohibet

effus statuit.

ut stalim postea

Triticum, Jer. 28

Jol. 2, 24, et

Amos

5, 11,

haud

dubi est burr, seu agreste triticum Arabum, de quo

;

Vald inexpectalo mtaphore gnre utilnr Apostolus Paulus ad

loquitur Forskal. In Gen. 4, 55,

eadem vox

redditur

Rom.
sumus

6, 3-5 in

An

ignoratis qui qui,

frumentum.

eumque

baptizati

Christo Jesu

in morte ipillo

HORDEUM.

sius baptizati

sumus? Consepulti enim sumus cum

per

Notissimum boc granum nomen suum Hebraicum

shoreh sumit ex longis aristis quibus ipsius spice

baptismum
lemus.

in mortem... ut et nos innovitate vit

ambu-

mu-

Si enim complantali facti sumus shmlitndini

et

niuntur

(1).

mortis ejus, simul

resurrectionis erimus.

baptismo ad plantationem? In quo

Scd quid le eorum consistt

In Paleslin

bordeum mense

octobri terr

manda-

batur, et colligebant illud desinenle martio, stalim

similitudo, ut lgitima fit hic usurpata comparatio?

post

Pascha. In Jgypto
9, 13),

tempore septime plagae

In S. Pet. 1 Epist. 3, 21,

tive

Apostolus loquitur figura;

(Exod.
i

que

paucis diebus ant Pascha locum

de baptismo quo

suivi fimus

alluditque

ad Noe

babuit,
ibi

hordeum

in viridibus spicis erat,

und videtur
terra

qui di in arc inclusus remansit, ut

frumentum di

messem tardiorem

fuisse

qum

in

Cha-

sepultum

in

terra

jacet.

Itaque

quemadmodm
veteris

naan, etc.
In 3 Ueg. 4, 28, dehordeo agitur quasi usuali jumentorum pabulo, sicque in Syri esse persvrt, ut
videri
p.

liomo conversus,

postqum recepto baptismo

sue

vit consuetudini mortuus est,

sic,

tanqum ad novam
postqum segre,

vilain resurrexisse censetur,

potest

apud Hasselquist.
Menandro,

Ilin. in

Syri, etc.,

galus

fuit

veteribus suis aflectibus

quasi natali

294, 295, Burkhardt (2) et alios viatores.

Plinius,
teste
statuit

lhalamo, et mortuus est in eo qud

fuit

complantatus

hordeum

fuisse

tanqum ad novam vilam resurrexisse quoque

matur.
islis

cxisii-

antiquissimum generis humani alimentum, evidenlcr-

Eedem
si

prorss sunt igitur ide Apostoli in

,

que palet ex pluribus Scripturae

Jud. 17,28;
8-10, etc.

locis, illud usui fuisse

versiculis
,

etsi

varie

sint

mtaphore. Cete-

ad conficiendos panes apud Judaicum populum. Yide 2

rm

olim

loqui quasi

commune fueril de homine baptizato ad novam vitam surrexerit granumque

,
j

4Reg.4,22; 2

Parai. 2, 15; S. Joan. 6,

etiam considerare ut ad novam vitam germinans, ind

nobis apparet
(

SECALE.

qum

facile

Hymeneus

et

Philelus

Hocc grani species

vocatur cesmeth, probabililer

aristis.

2 Tim 2, 17, 18) contra veritatem erravcrint dicentes ( hominis ) resurrectionem jam esse in baptismo
faclam
quasi in eo qud plantalus fuit id est, ( qud ad Christianismum transiit ). Hoc errore
,

ex longis suis crinibus vel

chus,
illud

Aquila et

Symmaveresse

neenon
spelt.

et

Septuag., Thcodotionque vertunt

inter se conveniant

in

eo

Quamvis

Grc

nihil

siones, doctor

Shaw tamen

supponit oryzam

aliud agebant

qum

chrislianoc

instilutioni

veteres

granum ab auctore intentum, Pliniumque citt asserentem oryzam

tuit

suas paganismi notiones adnectere. Facilis

erat transitio
;

admodm

fuisse

veterum olyram. Ex

ali parte sta-

sed nisi error opporluno tempore fuis-

Hasselquist JEgypliosoryzieculturamdidicissesub
;

set repressus, periculosissimus fieri potuisset.

califis

et

Parkhurst ostendit viatorem mal Romani

FRUMENTUM

SCU

TRITICUM.

naturaliste testimonium intcllexisse. In Ezech. A, 9,

Hec

est precipua et pretiosissima

omnium

grani

vox Hcbra vertilur

vicia,

quod

est zizanii genus.

specierum. Yocatur ab Hebreis chelah; de vocis hujus elymologi aliquid crtum offerre facile non est.
Varias conjecturas Iector videre potest apud Parkburst, qui radicem ex Samaritan et

MILIUM.

Hebraicum hujus grani nomen

vocatur qud granorum

est dechen

radice

quoe significat pulsare, propellere, etc., sicque forsitan

Chalde lingu

deducens, suggerit delicatum vel deliciosum aut aliquid siniile, idealem esse ejus significationem granique
,

ita

innumeram, supra omnes

notas nobis plantas, copiam producat. Itaque Latiiu

dicitur milium, quasi

boc gen.us
et deliciis

ita

vocari ex eo qud cetera grana saporc

,

unus culmus mille grana ferat(3).

plurali

superet. In 2 Sam. 17, 28 vox isla in forma occurrit, und infert Scheuchzer illam

Haud
in

dubi idem grani genus est quod vocatur mine

durra, quod est, juxla Niebuhr (Arabie

Oriente

ohm omne granorum

disse,

frumenti genus
sunt.

comprehen-

descriplio, p. 45, 135-156), milii species; ex eo

lus conficitur panis
(1)

ma-

que ab immunditiis purgata

;

Hoc tamen

cum

cameli lact, oleo, butyro vel

in

dubium videtur; nam hordeum

presse dicitur
pertinet forsan

ipsi

connexurn ex-

Yide Martini Lexicon elymolog.

hordeum, vel

ad plures frumenti

Parkhurslum sub voce.

(2) Jtinera., p. 129.

species; vel, quod probabilius est,

excmplum

est laxi

3) Martini Lexicon eiymoloy. in milium

543
adipe, qui

SCRIPTURiE HISTORIA NATURALIS.

unieum
fer

544
papyrus.

alimentum quo vescitur vulade injucundus visus

est,

gus

in

Arabi

felice.

Ipsi

Arundo

hase

duobus verbis exprimilur

et

in veteri

ut libenter

hordeaceum panem

prastulisset. Nolio ista

Testamento, agmen

gema,q\ix Anglic Bibli diverse

ad Ezech. 4, 9, illuslrandum intendit.

SECTIO SECUNDA.
ARUNDINES.

vertuntur rush et Bulruch. Nullum dubium est tamen quin iEgyptiacam arundinem dnotent, seu cyperem

papyrum
Gnrale

Linnasi.
in ^Egypti paludibus vel in s4a-

Papyrus adolescit
ag-

nomen arundo adoptamus, Hebraso

gnantibus Nili partibus, quse ex cursu fluminis oriuntur, ubi profundilas

.

mun, respondens, velut includens plurimas cannas et juncorum species de quibus mentio fit in Scripluris,
quasque singulas recensebimus. Attenderenecesseest

duos cubitos non excedil. Radix

ejus tortuosa est, et quatuor vel quinque

unciarum

crassitudine; culmus est triangularis

decem cubitorum
coronam
quibus

duobus

vel tribus locis Scripturae, in quibus generica

fuit,

altitudinem atlingens

desinensque in tenuium fibra, ,

arundo vox ab interpretibus nostris usurpata

qui

rum

crinium speciem referentium

eam

specifieas plantas,

originali textui respondentis,

thyrsum veteres comparare solebant.

Tanta erat papyrorum copia in
Nili ripis ut

designationi anteposuerunt.

eas

Arundines

in

irnmensam copiam pullulant in

arundo

ripis et
,

sylvas

comparet Cassiodorus
,

Ibi

ad conspeclum surgit
,

alveoNili, indeque probabililer in 4 Reg. 8,21

plia regiovocatur
:

;Egy-

hc absque ramis sylva

hic absque foliis rubus

(1).

hc

An

speras in baculo arun-

aquarum

messis, hoc

paludum ornamentum

dineo atque confracto JEgyplo, super

quem

si

incubuerit

Papyrus inter graminosas plantas vel gramina ab

anliquis botanistis collocabatur.Ignariquam ad pecu-

homo, comminutus ingredietur

bit

manum

ejus, et

perfora-

eam? Sic

est

Pliarao rex Algypti omnibus qui con-

liarcm speciem pertineret

illum sub nomine papyri

,

fidunt in se.

Prophela Ezecbiel ducis Assyrii obser:

designavre
Siciliensis.

cujus duac erant species

JEgyplius et

vations veritatem teslatur

res

Et

scient

omnes habitatoqubd
fuisti

Ostendere enixi sunt recentiores duas bas

esse cyperi speciem.

Mgyp
)

quia ego

Dominus ; pro
et
et

eo

(rex

unam

et

eamdem

Hoc sub g-

iEgyptius

baculus arundineus domui Isral.

te

Quando

nre inveniuntur in calalogis et plantarum descriptionibus publicatis ab editione Morrisonis operis, in quo

apprelienderunt

manu,

confractus es,

et lacersli
te,

omnem humerum eorum,

comminutus

innilenlibus eis super

papyrus vocatur cyperus Niloticus, vel Syriacus maxi-

es, et dissolvisti

omnes rens eorum, cap.

sit

29,

6.

Inde novimus quid inlelligendum

in Isa.

per cala-

mus papyraceus. Cesalpinus tamen, qui plantam ipse examini subjecit, statuit papyrum Siciliensem ab
JEgyptiodifferre(2).

mum

quassatum

42, 3

et, si referatur

ad Ecde-

clesiam, de modicas fidei

homine

illud inteliigere

Arundinis hujus maximus usus erat regionis

in

qu

bemus,

vel forsan

specialis

de homine cujus cor

nascitur incolis. Medull in stipite contenta ad ali-

confractum et contritum est ob prasteritas iniquitates.

In 3 Reg. 14, 15, Israelis prasvaricationes

mentum

ligne ver parte ad

navium confectionem
instar, in fas-

sequenlem

utebantur.

Quo

consilio

eam juncorum

pnas interminationem postulant

Deus
let

Perculiet

Dominus
et

ciculos componebant, iisque simul connexis, naviculis

suis

Isral, sicut moveri solet

arundo in aqu,

evel-

legitimam formam et soliditatem dabant. Vasa

Isral de terra bon hc quant ddit patribus eorum,

ventilabit eos trans

papyri (Isa. 18, 2) de quibus in sacra profanque histori agitur, ait doctor

et

flumen

quia fecerunl

sibi lucos

Shaw,

nihil aliud fure

,

qum
est

ut irrilarent

Dominum. Eadem habelur

non esse arundinem

allusio in S.

latiores species fiscell scirpese

in

qu posilus
et in

Matlh. 11, 7, ubi Salvator noster ait de Joanne Raptisl illum

Moses infantulus (Exod.

lidioribus maleriis

2, 3), qua3 labulis et aliis so-

vento agilatam. Nihil

locum cesserunt,

usu esse

versatile aut instabile in ejus indole in veritate constans et fixa

erat;mens ejus
erat.

desivre. Loquitur Plinius (3) de naviculis ex papyro

confeclis, noliticisque navicularum ornamentis, et alio
in

stabat, ejusque lestimo-

nium

in Salvatoris

characlerem semper idem

et

loco (4) ait

Ex

ipso paptjro nautica vasa confi^

f.

Ex

Ezech. 40,

3,

Apoc. 11,

1,

discimus longum

ciunt.

arundinis stipitem in

modum

virga mensuralis adhi-

Papyri tamen ulilissima preliosissimaque pars est

tenuis cortex, vel pellis, qu usi sunt veteres ut in eo scriberent. Sic ad

brMim fuisse
forsilan
vide'.ur.

et

ex

Isai.

46, 6, in

modum

lancis juxla
fuisse

Romanas

slateras

formam usurpalus

hune usum pnseparabatur papyrus

plurimaB libree quibus truncus constabat

magn cura

In Suez vicini quasdam ex islis arundinibus duodecim yards altitudinem altingunl; inde nobis palet

separat , et super

mensam

extensse

solertque co-

rcquata et simul compressas Nili

aqu humeelabantur,
plantas succi, fibras

qum
aceto

facile,

unius ipsarum ope, miles qui stabat ad

qu cm dissolverentur glutinosi
illas

pedes Salvatoris nostri crucis, ad os ejus spongiam

simul slrictissim adhasrebant. Poslea etiam prein sole siccabantur,etit idoneas fie-

imbutam admovere
arti fuisse

potuerit.

S. Malth. 27, 48.

scri-

mebantur, deindc
bant ut in
(1) (2)

Innotalum linquere non debemus arundines

bendi

eis scriberetur, lilterasque colorato liquore

appropriatas ante vulgarium nostra-

rum pennarum
discernantur.

inventionem,

cm

plures sint ad

illas

allusiones in sacris Scriptis, lict in Anglic Ribli

non

Lib. 2, cap. 38. Siiaw, Panorama Nalur, p. 793. (3) Nat. Hist., lib. G cap. 16. (4) Lib. 13, cap. 2.

tus

PARS

II.

BOTANICA.

54G

per cavam arundineni fluente depingebanlur.

Vegetalium hoc genus magn aquarum copia indiincrementum capere possit. Ubi igilur amnis,

SECTIO ERTIA.
P1SUM.

get ut

alias cujus in ripis nascitur, imminuitur aquis , ante explicat Job. 8, 11, ubi ad hoc alplantas prit. Illud

Yox pisum
busve
illis

plantis leguminosis

vel granis semini-

quaein siliquis nascuntur, data

ad fugacis prosperitatis imaginem Numquid vivere potest scirpus absque humore ? aut crcscere careclum (seu arundo) sine aqu (1)?
luditur

velut

brieuni keli, quod

fuit; sed Heubicumque occurrit,aliquod granorum

horum assorum
Sam.
17, 28,
et farina?

vel testorum denotare videlur. In

ista bis occurrit est,
:

vox

un vice hordeo
noslr versione

Cm
est

papyrus

sit

planta esculenta

minime mirum
Jer.

mixla

atque rect

in

eo vesci
3, 1
;

populos,
et

ut indicalur

15,

16;

frumentum frixum vertitur; aller

vice, fabas et lentes

Ezech.

Apoc. 10, 10.

CANNA.

sequitur, proprique intelligitur cicer frixus.

Duo

ista

nunc etiam populorum orientalium

suavis canna
,

vicls

partem
ab

In Anglic Bibli

habemus

calamus

constituunt.

Itaque

ait

Hasselquist (1),

in via

quoque
et

et suavis calamus, quae

omnia idem dsignant,

cui aliquando additur

Acr ad Seide, pastorem vidimus prandentem; pran-

Hebrao kaneh respondent,

dium

ejus

spica? frumenti
,

semi-matura; erant, quas

besliem, aromaticus vel suavis, et aliquando toov, bonus,

ipse ligebat

edebatque non minori appetitu qum

pillans stios.

placens, etc., etc.

Turcicus
,

homo

Frix IVumenli spic,

,

Calamus aromaticus
in JEgypto, in

seu suavi olens canna, nascitur

et in plurimis Syrice partibus

addil ille, vtus sunt esculentum in Oriente

de quo

Jud,
in

menlio

fil

in libro

Rulh

1, 22.

Quoad frixum cicerem,%

(2) cjarvancos,

sed melior species

hoec probabililer

Arabi et Indi reperitur. Planta

regina

Sam. 17, 28, docet nos doctor Shaw

clibano

admixla erat cteris quas

cicerem, mullni reputari, ubi frixum in sarlagine aut

fuit,

Saba Salomoni
tur

obtulit.

Ea

est ejus fragrantia,ut dica,

luneque vocari

leblebbij. Iste

summx

esse

aerem

ingenti aromatico sapore repleri

e adhuc

anliquitalis videlur. Plautus

de eo velut de re tune

vivid (vide Cant. 4, 13, 14), ubi ver arida et in pul-

temporis vulgatissiin loquitur. Idem apud Arislopha-

verem
partem

resolula
venit.

in preliosissimorum

unguentorum

nem
liter

occurrit.

Leblebby istorum temporum probabikeli, cicer frixus, sacra;

Ad hune

finem eo ulebantur Judi.

esse potest

Scriptural

Exod. 30, 23;

Isa. 43, 24.

(2)

LENTES.
Pliniusque
(3)

Dicunt Theophraslus

optimam

hujus arundinis speciem nasci in Syri prop

Libanum; sed
Jerem. (cap.

illud

difficile

conciliari

monlem potest cum

Ea est pisi species qu abundat JEgyptus quque multm alimento utunlur. De Alexandria} lenlibus ut
,

6, 20), qui

de pretios aromalic canna

,

specialitor pretiosis loquitur S. Augustinus (3). Parvi

loquitur, quasi longinqu regione

fuisset allata, si aoqu

und san non

fuisset.

Romanis oestimabantur, infraque eas grani species

bona lm prop inventa

ex quo cervisiam
licet,

quamdam

conficiebant, alicam sci-

Probabilius est, ut suggerit doctor Harris, liane arun-

ponebantur. Statuil ver docior

Shaw

in

Barba-

dinem non minus ac incensum, de quo simul

tio
,

ex Sab provenire
et

ubi

uti

certi facli

fit mensumus

ri

eas non minus ac fabas incolarum vicls prci-

puam partem constiluere. Eodem modo

tur, inquit ille, id est, elixanlur

ac faba; paran-

Strabone
Plinius

Diodoro Siculo
in citalo
;

(4), nascitur

abundanter.

incoquunlurque
solulie

cum

quoque

loco de e loquitur quasi

oleo cl allio, facilque in

efficiunt, chocolali

massam

pulmenlum
fuit, addit

nascatur in Arabi

et Dionysius

eam

inter fragrantes
,

colorem referens. Ea

hujus regionis productiones numerat. Saba

ut novi-

docior isle, coclio rufa, pro qu Esai, inde vocatus

mus, lam
,

sila erat
ita
;

versus meridionalem Arabi; peninsu,

Edom, primogenita sua

vendidit. Gen. 25, 30, 54 (4).

ut reips, respectu Judoc

regio longinqu

F AILE.

esset

sic

quoque apud Joelem

3,

8.

Salvator nosler

Fabam

Iebrsci

vocanl put, ex verbo separar, di-

loquens de regin Sab,

quam
ait,

vocat reginam Austri,

Matth. 12, 42. In
dicitur
lib.

videre, etc.,

alludentes probabiliter ad

modum

quo
sili-

eam

terr finibus venisse

nascuntur.

Non enim

crass tanlm involvunlur

Exod. quoque calamus venire

regione (5).
GLADIOLUS.

longinqu

qu, qu ab externo are separantur, sed unaquacque

ab

alteris in ips siliqu dividitur.

Fab numeranlur
Reg. 17, 28),
conficere jus-

inter cibaria Davidi

et etiam inter res

Mahanaim

allata (2

Du

sunt in Hebroeo voces, achu et suph, aliquando

quibus

suum panem

reddit flag, gladiolus in Bibliis nostris, quamvis in

sus est Ezechiel propheta, cap. 4, 9. lllustrari pos-

Gen. 41,

pratum, et in Jon. 2, 5, posterior weeds, mal herb. Desiguatur probabiliter

2, 18, prior verlitur

sunt ista loca ex dictis doctore

Barbarie
ctao

(5) populi viclu.

Shaw de hodierno Fab postqum elixaetcoordinis

gladiolus vel
nascitur.

longum gramen, quod

in nilolicis pratis

cum allio sunt, omnis puam escam conslituunt.

'!) Ilinera, p.

personarum

prseci-

(1)

Hist. plant., lib. 9, cap. 7. (3) Hist. naL, lib. 12, 38.
(4) Lib. 3, p. 125, edit.

Good

Translatio.

166.

g)
[3)

Itin. vol., 1, p.

Rhodom
j)

(5) Harris, Hist. nat. t in voce.

257. In Psalmum 46. Itin. vol. 1, p. 256. Ibidem.

'

'*

, ,

547

SCRIPTURiE HISTORIA NATURALIS.

54$
ad vineta
eligi soient,

SECTIO QUxVRTA.
ALG.E.

in apricis collibus, qui

spont
dicit,

nascitur.

Hanc interpretationem certam esse

,

quia
In Jon, 4, C, vox Hbraea suph vcrlitur weed, et hic
est unicus Anglicce Bibli locus ubi sic vcrlitur.

ut observavit Celsius

bish

in

Arabica lingu

Ut

aconilum dnott, illudque loco Jobi citalo magis

congruere, ubi nasci loco hordei dicitur.
VICIA.

collectivum
sigtiifcat,

nomen,

ait

Parkhurst, plantas seu algas

quacin liltore maris aut fluminis nascuntur,

et detergunlur.

perpeluque fluctibus verruntur

Jus speciei planta: san

Hu-

Jon

libri

loco apprim con-

cordant.

sunt in Hebraic Bibli voces quas Anglici translatons viciam reddiderunt, ketzach et hesmet; posteriorem ut secale designantem habuimus; nobis
igitur

Du

Ilcbrum maris Rubri nomen

algosum
bone,
;

est

jam suph

mare

nunc de

priori

inquirendum

qu solummod

Diodorusque Siculus et Artemidorus

citt

in lsai 38, 25-27, in Stra-

quem

Bocharlus, prsccipuo

modo

attende-

nant eam

runt ad muscos et algas seu plantas marinas quibus abundat, et ex quibus ejus insigniler viridem colorem
repelunt.

non conveHieronymus, Maimonides et Rabbini intelligunt de gith, quod Gratis vocatur

critici.

occurrit, et de qu

^ )v0tov,

et Latinis nigella
ait

Comp. Sap.

19, 7. Attendit

quoque doctor
in

Bartenor expresse

rabbinus Obdias de ; et barbaricum seu vulgare kelzach

nomen
addit

Shaw

ad algarum et fuci varietalem

qu
,

alveo ejus

esse nielli, nigellam (1).

ait

Ausonius

nascuntur, et

cm aqu
,

gith

decreverint, pra?cij>u post

in litlore

pungere ut piper, et Plinius

(2)

semen

magnos slus

ventos et currenles

maris

ejus ad cibos condiendos

idoneum

esse.

Statuit eliam illud

ingenti copia relict jacent (1).

Atver quantum hoc

sit,

magno

esse usui in pislrinis, de-

doctorisShawtestimonium ad algas exlendendum

dubio esse potest,
ait

liciosumque pani condimentum afferre,

velut

cm

forsan,
,

apud nos careo

Parkhurst; quippe quod D.

et aliis parvis

seminibus

eo

panis conspergitur.

Bruce
tota

(2) positive asserit in mari

invisit,

Rubro, quod in

extensione
vidisse.

algam

nunqum uliius generis Supponit igitur mare hoc suum nomen

se
albi curalii arboribus vel

Censet Parkhurst gith idem fuisse ac nostrum fe-

niculum, Ballesterumque
nilcr in hortis inveniri
,

citt

dicentem gith

commuflos

sumere ex magnis

cubiti allitudinem et aliquand

plantis,

amplis attingere. Folia parva sunt, ut feniculi;

cscruleus, et ubi flos decidit,

qua, in ejus sinu, undequque diffunduntur, perfe-

ovarium
,

in

ctamque terrestrium
ferunt.

summ

parte

plantarum similitudinem re-

apparet

papaveris ad

modum

parvulis cornibus in-

Quod

asserit D.

Bruce tamen,

ei

non contradicilur
non infimrc
impressionum in

structum, oblotigum, membranisque in plurimas partitiones et cellulas divisum, ubi nigerrimi coloris, ac

tantm doctore Shaw, sed

noloc viatoribus. Auclor

et pluribus
et

porri

Scenarum

non absimilia, sed fragrantissima semina inclu-

JEgypto, qui mare

illud perlustravit
,

Moch, qu

duntur. Atver, ut rect suggerit D. Taylor circum-

est

vix ultra fretum Bab-el-Mandeb

usque ad Kosscir,

stantiam Ballesteri gith feniculo comparantis, decretoria est contra id

qua non amplis

liariis

qum centum
sita est

quod nott Parkhurst particularem

classis

et quinquaginta milet cui

esse plantam.
mitti potest,

ad Auslralem

partem sinus Suez,

igitur adfuit opporlunitas

totam maris exlensionem

Ejusdem esse ac feniculum minime ver idem esse (3).

ad-

explorandi, expresse loquitur de stralis viridis marina

CAPUT

II.

alg

in aquis ejus

(3).

Lord Valentia

asserit

mare

PLANTEE ET ARBUSCULJ3.

Rubrum magis qum ullum alterum algis abundare; et D. Dawson Turner in suo pulcherrimo defuco opre tabulis depicta ddit plura ex iis qua3 domum, jussu
suo, specimina allata fuerant (4).

SECTIO PRIMA.
PLANTEE AROMATIC^.

Ubi in eo ordine

dispositi

sunt omnes

anni fugacis

colores, ab habili latenterque operantis

ACON1TUM.

Uatur manu

Uis,

Hebra vox basheli quam vertimus cokle, petuncusolummod in Job occurrit 31 ,40, et diverse in

splendescit hortus liberumque aerem prodig fragranti

implet.

CAMPHORA.

versionibus redditur. Isaias propheta,

5,2,4,

cujus-

Hebra vox kepher abruscula

vulgaris, unde Latinum
ait

est in Cypri

insul

dam planta vel fructs simillimi nominis bashin mentionem facit; in Anglic versione labrusca est, sed Hasselquist

nomen

habet. Botrus Cypri

D. Mariti
,

raroe et exquisit uvae species esse supin

albidum solanum esse putat, quod

in

jEgypto,

ponitur

ex Cypro

Engaddi transplantata

sed ho

Pakcstin et Oriente

commune
(5)

est

vitique pernicio-

trus Cypriis incolis notus est ut odorifera arbuscula

sissimum. Michaelis

tamen,

etsi

ad Ilasselquist

henna vel alkanna vocata

(4).

opinionem altendat, contendit, post Celsium, utramque

Arbuscula

ista

primo habita

est ligustri vel cypri

affinis est;

vocem aconilum designare, plantam venenosam, quod

(1) Ilin. vol. 2, p. 325. (2) Itin. vol. i,.p. 257.

quadam species, cui reips multm

differentia

sed

in fruclificationis partibus botanistas

im-

3)
(4)

P. 35. Vide modem. Viatorem, Arabi, p. 221

YideHarris, Hist.
et

nul., in

voce.

222

Lib. 2, cap. 8.

nota.
(5)

Supplem. ad Lex. Hebr.

expos, index, p. 170. (4)l*m., vol. 2, p. 4; et vol. 1, p. 353.

(3) Script, illust.y

549

PARS

II.

BOTANICA.
militudines.

55!

quod Linpulit ut distinctum gcnus ex e> facercnt , quoad speciem de qu tranceo vocatur lawsonia , et
ctamus lawsonia inermis. Arabicum nomen
et,

Hoc quoque responsum

flos in fasciculos
,

suppedilat ad sol-

vendam quadragesimam quintam

nem.

Michaelis quocslio-j
disponilur, iEgydle-

est lienna,

Nam henn
secum

addito articule, al-henna (1).

allieun mentio
fit

plique mulieres
ctt, illum

quas ejus suavilas multm

De

in Gant. 1, 14, et 4, 13, ut de

ferendi studio capiuntur, ut dixi, in

i

unguento; in priori loco ad fasciculos ejus allenditur. olenDoetor Shaw eam describit speciosam suaveque

loco lextu indicato, sinibus suis (1).

At ver non ad
in Oriente.
lia,

id

tantm henn utuntur mulieres

lem arbusculam,qua3 ad decem duodccimve pedes

titudinis assurgit, floresque

al-

Statuit doetor

Shaw

hujus arbuscul fo,

in fasciculos emitlil qui

siccata, in

pulveremque resoluta

suavissimum camphor
,

(2)

similem

odorem

effun-

lilatem Tuneli usurpari.

in magnam uliQucumque enim African

dunt. At completissima

alhennse descriplio datur

Sonnini, ex quo sequentia extrahemus. Alhenna alta est arbuscula supra modum abundans in ^Egypto; folia sunt oblong ovat forma * sibi
,

malromc pulverem istum emere possunt, eo labia, crines manus pedesque lingunt sicque ferrugineo
, ,

croceoque colore fiunt, qui apud ipsas speciosissimus

habetur
(2).

Eamdem apud

jEgyptias malronas con,

invicem
in

opposita

et

pallid viridi

colore.
in

Flores

suetudinem describit [Sonnini

pianas
(3).

Russelque apud Ale-

extrem ramorum parle

fasciculos;

nascunlur

longos
flliae-

Mulieres in quibusdam
traclibus

Yemen,

seu Ara-

palulosque

tenues ramuli quibus

bie

Felicis

eamdem

tenent

consuetudi-

rent rubri sunt, parique

cavitate

modo
,

opposili, ex
,

axillse

parvulum folium

prop rotundum

et

in

aculeum desinens exorilur; corolla quatuor pelafulvo colore. Inler quodque lis constat, crispis et
petalum duo sunt alba stamina cum flavo apice; unions est albus pislillus. Pediculus qu ramo adhret
,

nem (4), nobisque asseril Hasselquist se quarumdam momiarum ungues alhenna tinctas vidisse ex quo patet qum sit anliqua hc consuetu4o (5). Alluditur
;

probabiliter ad islam consuetudincm in Deul. 21, 12,

ubi legimus
tins,
,

circumeidere seu faccre ungues, aut povel

adornare

colorare ungues.

Sic

quoque

in

subruber est, et
lix in

in

pallidum viride se subducit. Ca-

2Reg., 19, 24, probabiliter agilur de tingend planta

quatuor partes resecatur lener virentes supr,

csl.

pedum
tincli

arbuscula

hujus succo
id

Mephiboseth pedes

versus exlremam partem quee subrubra

Fruclus
viridis
fu-

snos non paraverat,

est,

pedes ejus

hoc colore
I

seu granum

anlequm maturescat, capsula

non fucrant.
,

est; ubi malurescit,

rubrum colorem assumit,

Ut alhennoo naliv regio non Palstina

et

sed India

scumque
pilis et

ubi aruit. Dividilur in quatuor cellas, ubi in,

iEgyptus videalur, deque eo

in Cant. 1, 14,
in

men-

lusa sunt semina

triangularia

et l'usco colore. Sli-

tio lit

tanqum de re rar
,

et singulari

Engaddi

ramorum

cortex cinereusest, lignumque

m-

vinetis nascenle

probabile est, non obstanlibus locis

Js leviler flavescit;
liistoriae naturalis

quanqum libris jam vulgata

ejus figura in plurimis

sit
,

ad

qu modo

allusimus,

Judos eo tanqum

tinctur
quali-

in nullo ta-

et colore uli calluisse

antequm odoriferam ejus

men

fideliter, et

e singularum partium accuralione

tatem experti
keplier,

sint,

illumque ex priori hc causa vocarc

qu illam Rosettsc depinxi, exhibitaest.

quod

significat lgre, diffundere (6).

Rvera unaestex

arbusculis visu saporeque jucun,

ALOE.

dissimis. L^et saiuralus slipitis color

tdis nitor,

frondium

viri-

Lat extenditur plantarum hc tribus, quarum pra>

cipuae species ad

suavis albi flavique mixlio qu flores in lon-

novem referuntur. Vald inter se quoad

Calmetus communis nota m
canaliculatae

:gos fasciculos, ut liliacum, collecli, colorantur; ruber

volumen

diflerunt; sed
:

gramusculorum quibus adhrent color, jucundissimi

aspects copulalionem conslituunt. Flores
isti
,

sic describit

Arbusculae hujus frondes duabus circiter

,
;

quo-

unciis crassaB sunt, aculeatoe

surgit stipes
;

mdius
,

rum ade

sunt umbive graUe, suavissimis undequque

,

ex flore granum nascilur album

nili-

circm odores emittunt

bortosque et domos quos

dissimum, propque rotundum. Duobus

bus assurgit aloe
,

circiter pedi-

exornant gratissim perfundunt. Pulchritudinis ergo

sunt floridus fasciculus. Mulieres
(

cm

floribus

sex sint

slamina.

quai invidi car-

Linnus eam

in sexto

ordinc ponit, qui vocatur he-

cerum ornatus sunt

dm
islis

tolius regionis

decus esse
se,

xandria monogynia.

possenl) pulcherrimis

fragranliai

fasciculis

Ex hc

planta exprimilur liquor catharlicus

dictus

metipsas domusque exornare, ad balnea eos ferre

in

aloes, qui est amarissimus, et

de quo

in

condiendis

manibus tenere

uno verbo

sinum suum

iis

perfuncli
,

corporibus

utuntur ad
allulil

removendam
fer

pulrefactionem.

dcrcdeleclantur. Tanli possessionem hanc,

quam

Nicodemus

libras

centum

myrrha

et

lemperies, culturque facilitas sibi rar denegat

ciunt
,

fa-

aloes ut condiret corpus Salvaloris nostri. S. Joan. 19,

ut

eam

sibi

libenter vindicarent exclusive,

in

39(7).
(1) Ilin., vol. \, p. 234, etc., ut citalur in Fragment, ad Calmelum, ubi supra. (2Wfm., vol. 1, p. 214. (3) Histor. nat. Aleppi, p. 103. '4) Niebuhr, Arabi descriplio, p. 57, 58. '5) Itin., p. 246. ^6) Vide Parkhurstum Lex. Hebt. , in voce.
,

groque animo Christianas et Judas mulieres partem ejus venire palianlur....

Orientali poesi allusiones obtulisse

Ncc mirandum ade exquisitum florem gratissimas

,

et amatorias si-

(1)

{2)Itin., vol.

Fragmenta ad Calmetum, n. 404. l,p.214.

J) Censent quidam commentatores aloem

de auo

, ,

tti

SCRIPTURj; HISTORIA NATURAL1S.

MYRTUS.
or

552
,

purpure circumdati
viridi

modo

insigniter felici

Nostro sub insalubri clo myrtus parvula est arbuscula, sed in aliis, genialioribusque

sub

fronde emicant. Ipsis myrtus

quque

regionibus in
li-

onusla est, odoresque exquisitiores rosis exhalant;

suaviter quisque

parvam arborem aliquando

gneus
stipes, qui

exsurgit. Solidus est et

permulcetur, suavibusque sensi({).

ingentem parvulorumflexibiliumque
instruclorum
,

bus anima repletur

raniorum copiam emittit, frondibus

bu\i speciem referentibus
,

Nativum Eslheris Judaicum nomen

est hedeseh

fe-

sed minutioribus acutio-

ribusque

lactu lenes sunt, lucida, molles, specios

inter folia nascuntur

mininum genus hedes, myrtus (Esth. 2, 7). Chaldaici Targum nola in hune locum cui altendatur digna videtur
:

virenles et odorifer. Flores

Vocabant eam hedeseh, quia jusla erat , justi(2).

et quinque albis pclalis constant in

ros formam

dis-

que sunt qui myrlo comparanlur

LIL1UM.

posais

ipsis

est grata suavitas

decorusque aspectus.
Notissimus
shuslian et
ille

His succedil ovatum, oblongum granum coronul calicis

et speciosissimus
v.pbo-j

flos in

Hebro

segmentis confect ornatum; in 1res cellulas di-

inGncco

vocalur; quaivoces lucem,

viditur semina continentes (1).

quam tam
in Scriptur aliquando
,

potenler reflectit ut Salomon ipse in omni

Magnas
collocatur

inter arbores
,

myrtus
et

glori sua
6, 28-29,

non coopertus
Vide quomodb

sit

sicut

unum ex ipsis, Matlh.

ut

cedrum
,

olivam

quibus comparata
est.

denotare videlur.
lilia

amplitudinis respeclu

minulissima

Ubi vero

at-

....

ebibunt

Icnditur propbelam vari excellenti et pulchriludinis

ista,

Latentes rivulos per gramina lente fluentes , augerique

scenam describendi

in

animo habere

evanescit

super biunt.

qu primario apparebat
et

improprietas. Dabo in
et

Vel specios profusione humidas ripas exornant

solitudinem cedrum,

spinam

myrtum

et

lignum

oli-

Suggerit D. Taylor florem istum probabiliter esse

v. Isa., 41, 19; id

est, ait

Paxton. horrendum etnu,

designatum spons, quai seipsam

ilori, in

or rivuli

dum

desertum arboribus siatur

formai magnitudine
,

(Cant. 2, 1), non qui inculto horto nascilur,

rt.

compa-

et pulchritudine, saporisque fragranli famosis

adorerit

Album

lilium flos est agreslis in Perside, et

qu-

nabo. Et rurss

Pro
in

nrlic

crescet

myrtus,
,

et

dam

ejus specierum agrestes

quoque

dici

possunt in

Dominus nominatus
feretur. Isa. 55, 15.

signum ternum

quod non au-

Juda). Insuper ibi invenitur mr/a^Mm, corona

rialis, et alia colorata lilia. Si

impe-

Domini nostri similitudo

sit
;

Ha3C, prosequitur modcitatus scriplor, relationem

ad candorem veslis Salomonis referenda

splendi-

dicunt

ad effectum Evangelii seu regni ChriSti

et

in

dum
et

san

lilii

candorem nunqum

attigit

si

vero ad

mundi statum
tialur moralis

animorum

dispositiones; his

pramun-

colorum splendorem, tune colorum mixlura, splendor

igneus nitor in quibusdam
lilii

paradisus cratrice

Jehov potenti

speciebus

excedit

producendus
tur.

ubi scelus et miseria anle dominaban-

et superat

quidquid

ii

qui pannos

conficiendos

cu-

Myrtum

eligit

propheta Zacharias ad exprimen,

rant,

pro Salomonis vestiario componere poterant.

dam
sia3

pulchritudinem
:

utililatem

depressamque Ecele-

Pracsens forsn aderat lilium camporum, et illud os-

conditionem
stabal

Vir ascendens super equum rufum,

lendebat divinus Magister

lit.

quand verba

ista

protu-

et ipse

inter myrleta

qu

erant in

profundo

Si res ita se habet

ad agreste lilium illum inten-

cap. 1, 8...Visionis ista scena,

dm reclam

bumilis et

disse certum est (3).

Plinius lilium habet rosa; in excellenli
et

depressi Ecclesi status ideam exhibet, multasque

gratissimas de ejus conservatione et securitate sub
ejus

secundum;
419)
:

sequens D. Sait

in

Abyssiniam

Itineris (pag.

Salvatoris

proleclione reflexiones suggerit, ea

natin-se aspectui in Oriente, ubi

locus istius ordinationis

<

improprielatem ostendet

optim congruit
tcla

myr-

Paucis ab

Adow

milliariis,

novas

et speciosissimas

tam frquenter ad magnam allitudinem se extol,

<

amaryllidis species delegimus,qua;

deeem

vel duo-

lunt

etsi

non tantam ut virum cquo sedentem conille

decim florum spicas

fonle erumpebant.
erat
,

in

unoquoque
,

slipile ferebanl

lcgere possint, prsertim ubi

elato
stal,

vir

opportune

in loco

<

non minus ac belladon latorum

Generalis

qu

communi
lucida

vel ut

Propheta in visione

stetisse

vi-

<

coroll color albus

detur.

<

et

quodque petalum
infra

l'ine

solummod
g-ravior,

Natur aspectus ad quem alludunt

ejus de Grci Epistolis.

hae Scripturae
(

purpura
bat
,

mdium
,

signabalur. Flos suave ole-

magnificenlissim evolvitur vivido Savary calamo in

c
c

ejusque odor

lict

mult

lilii

val-

Scenam

in

exlrem Plalanc

lium suavilatem referebat

sylv describens, ait

i

<

Myrli roseis lauris intermixta

,

movit magnifica ha;c

Omnium admirationem arbuscula, mihique in animum

similitudinem qu
:

nascuntur in vallibus

decemque pedum
niveo

alliludi<

subite revocavit pulcherrimam

<

nem

obtinent.

Earum

candore
,

flores

ints
<

usus est Salvator noster in particulari occasione

non esse planlam aloem sed aromaticam arborem, dictam quoque agollochum, atque hylaloem,
hic menlio,

Dico autem
ri

vobis,

quoniam nec Salomon

in
>

omni glo-

<

su coopertus

est sicut

unum

ex

istis.

cujus ligno pariter utebantur iEgyplii in condiendis cadaveribus. Vide Celsium, Ilieros. 1, 35, Michaelem, sup. ad Lex. Heb. 1 , 32 Salmasium. Exerc. Plinii , 747; Rosenmuller, Schol. num. 24, G. Vide etiamcaput 3, inferis, de Arboribus, sect. 2, 1. (l)Harris, list. nat., p. 276.
,

Dicitur lilium originaliter allalum fuisse ex Perside,

vol. 1, p. 250, 251. (1) Paxton, Ilidslrationes, (2) Parkhurst. Lex. Hebr., in voce. (5) Script. illuslrata } in loco.

S53
cujus prcipua civitas dicebalur Shutitan
ejus provinciis Susian
,

AUb
,

II.

BOTAMCA.

unque ex
ut

Hier retenlum est in Arabico

kimmum, Latino cymirelerens

,

ex pulcherrimorum horuni
,

num

Graeco

x/uvov., et

Anglico cummin. Umbellifera

,

florum sponl nascentium copia. In Oriente

apud
;

est arbuscula speciem feniculi

abundantis,

nos

symbolum

moralis est puritatis et excellenlia

simum
amar
j

in

minori Asi

^Egypto

Syri

Hispani
,

adolescentem unde Persicus poeta Sadi amabilem Narcissino , qud bonicompart albo lilio in lecto taie juniores omnes pastores superabal (1).
In Cant. v.
liliis

Ita' et aliis calidis regionibus.

Semen

profert

quod
,

acri gustu

mordet
,

aromalicumque odorem
in agris

non ex gratissimis
Judoei, et, ubi
Isa.

exhalt, Illud

seminant

13, sponsa compart

suave olentem

labia dilecli sui

;

maturum
Illud

est, baculo grana excutiunt,

(1)/

distillantibus

myrrham

quod r,

28, 25-27.

quoque seminant Melitenses

frendum est, juxla P. quem citt Calmetus , ad coronam imperialem seu

,

Souciet, socielate Jesu

li-

liquolium Persicum quod rubrum est et aliquem rem distillt. Deorsm semper incurvanlur, in modumque corona? in exlrem slipitis parte disponuntur,
,
,

eodemque modo grana colligunt. Scribas et Pharisecos reprobat Dominus noster, qud tam scrupulos mentham, anethum cyminumque dcimant, neglectis bonis operibus, et essentialior divinaj
legis obsequio
,

Matth. 23, 23.

qui foliorum fasciculum

comam
,

habet. In im parte

MSUM.
Professor Campbell errorem ostenditin
latores
nostri

cujusque

(loris
,

hujus
si

folii,

aquosus quidam adest hu-

quem

trans-

mor

formans
,

fas ita loqui

candidissimam gem-

ceciderunt. Permixtis duobus verbis

et ?roy. Prius

mam

quse gradalim nitidissimas purissimasque aquse

qucenullam connexionem habent, &n6*

in texlu occurrit, significatque

guitulas distillt. vocat.

Inter

Hoc

probabiliter sponsa

myrrham

non anisum, sed anethum;

sed in sacris Scripturis

posterius

anisum dsignt

ornamenta

quibus templum instruebatur

lilium.

non

occurrit.

conspicuum locum tenebat

lis

Labium maris

[usi-

floribus

lilii

sculptum

erat,

3 Reg., 26; capitella qn

lilii

hyssopus.

eranl super cnplta

columnarum quasi opre

fabri-

Vgtale hoc vocatur ctzub ex suis delersivis et purgativis proprietalibus

,

cata erutiti v. 49; et super capita

columnarum opus

in

unde eo utebantur ad spar,

modum

lilii

posuit

v. 22.
,

Sir Hobertus ker Porter

describens architecture
palatii

lagmentum

quod

in

rudenbus
:

quadraginta
in

gendum paschalis agni sanguinem (Exod. 12 22 ) 52 ) ad mundandos leprosos (Lcvit. 14 4, 6 51 ad conficiendam purificalionis aquam (Num. 19, 6),
;
,

columnarum Persepoli observt

processione in
Flos
iste
in

Quisque fer
loti

hc

illamque spargendam, v. 18. Typus erat vis purgativai

manu

sua velul speciem

tenet.
,

amarorum

Christi

dolorum
1, 9,

idque

in

animo prophe-

apud veteres signilicationum plenus erat

et

tam habuisse, Psal.

planum est

(2).

ubique

Oriente occurrit. ^Egyptus, persis, Palstina

Hyssopus planta est amaro gustu inque montibus

prop Jrusalem nascitur, non minus ac in
mris. De
civitalis

Indiaque illum in archileclur ubique oirerunt, in manibus vel

in capite

figurarum sculplarum

sive sint

qudam hyssopo

loquitur Hasselquist,

quod

signa sive anaglypha. Invcnimus illum quoque in sacris

minulissimus muscus erat, all;eque et augusLae cedro

singulari

vestimenlis et architectur tabernaculi et templi Israelitarum, deque

modo

dispar. Vid. 3 Reg.

4, 33.
alii

eo

Salvalore noslro, velut pecuet decoris

artis

Bocharlus, Scheuchzer, Parkhurst et

ut se

critici

liaris pulchriudinis

imagine

rnentio

fit

ab

apparenti inter
,

Evangelislas
,

discrepanti
,

cm
lis

naturoe

opra
in

decorationibus

compart.

expdiant

arbilrati

sunt liyssopum

Joan. 19
,

29,

Adest quoque

omnibus

picturis salutationisGabrie-

synonymum
27,48,
laboris
et
et

esse posse arundinis seu cannee

Mallh.

archangeli ad Yirginem

Mariam
et

et reips mysticae

Marci

15, 36;
in

indeque Wolfins aliquid

,

veneralioni
fuit.

omnium genlium
ducenlis

temporum
annis

populis

openc

eo posuit

ut ostenderet illud
,

Yelus heroicum opus Theatrum honoris,

circiter

in Galli

quamdam

fuisse hyssopi

speciem

cujus siipes aliet

editum

abhinc

altentione
est

quando duobus pedibus longus erat,

idoneus ad attingendum
nullo

consequcnler

dignam

liane loti liliive rationem dat.

,

Symbolum

divinitatis

puritatis

abundanli

amoris

in perfec;

modo tam
stat

alla

homincm cruci affixum, qua; erat, qum aliqui putaverunt (3).

doctor Harris,
facilis

lionQ completissimi, charilatis et benedictionis

ut in

Sed

difficultas, ut ostendit
,

in ipso texlu

Scriptur, hoc castitatis speeulo, Susanna dicitur $usa,

non

qui

salis

inlellecui

etaperlcum

quod
tate
lilii

signilicat

lilii

florem, prsocipu Persarum civiferente.

,

caeterorum Evangelistarum narrationc conciliari potest.

nomen hoc per excellentiam

folia in

Hinc

tria

Gallioe

insignibus pielalem

justitiam et

milites,
id est,

De arundine non loquitur S. Joannes sed ail postqum hyssopo spongiamcircumpqsuerint,

,

eharilaiem significant. Quaecumque peculiaris veneTalio

poslqum amarum acido, seu

fel

acclo miscue-

generaliler huic pulcherrimo et fragranti flori

,

rint, ori

Salvatoris nostri, arundine,

haud dubie,

:ollata sit

at

Pers

illi

peculiarem sanctitatem attri-

admovisse.
juniperus.

buebant

(2).

CYM1NUM.

Yald dubium est utrm de hc arbuscula menlio

cbraicum hujus arbusculae

nomen cemun genera2)

,

(\) Harris, Hisl. nat. y p. 246.

Iiin. in

92, 1) Harris, Hi&t.nat., p. Vide Scheuchzer, Pluis. sacra

Exod. 12

22.

Georgiam, Persiam, etc.

s.

vol. 1, p, 627.

?5l Ibid.,

Matth. 27, 48.

s.

m.

553
fit

SCRIPTURJE HISTORIA NATURALIS.

^
armaturam perfo*
feriet
,

Spriftlur

lct

in noslr

vcrsione occurrat.

tentis arcu emissa, solidissimam

Plcriquc interprtes

convcniunt inlcr se

Hebrxwn

diet,

et

durissimum cor prol'und

flamrna?,,
,

et

velut

retent signitteare gcnislain, sei Ilispanicam genislam,

product juniperi

angoribus ineflabilibus
vol. 1, p. 246.

Yocalam quoque ab Arabibus relcmelh.

mendaces torquebit
gene,

Paxlon,

Yox teten

ait

dpetor Good (1)

est Arabica,

SECTIO SECUNDA.
CUCUMERA.

ralitcrque signifient
in

hxc arbuscuiarum gnera

quie

modern bolanic sub norainibus

spartii, genist

et ulicis

nota sunt. Occupal ab Un ex potenlissimis

Magna

hocc est vegetalium familia aut tribus

,

plu-

Araburn doiuibus Hispani, regnoque sub

cidcnlalis califat constituto
,

nomme

Oc-

rimas involvens species se volumine

nisve qualitalibus dispares. Sola3

colore jnicr-

vocem istam conjunclim

tamen species de
,

cum

multis

aliis in

linguam Ilispanicam transire ne-

quibus Scriplura loquilur, cucumer propri dictum

cessefuit; indique relama gnrale est totius hujus arbuscuiarum famiia nomen Ilispanicum ut rtamai
,

melo

et

mandragora sunt

quibus quidam scriptores

sit

cucurbilam addunt; sed cum dubium

utrm hxc

myric
In 3

vel graminis (pire simul nascunlur

4, agilttre

cum

ipsis.

propri fuerit identiticata, in ali hujus operis parte

Reg. 19,

prophel sedente

in

umnisi

locum

obtinebit.

br jimipcri, retem; quod non eonsislere putalum est

CUCUMER.
Yulgarissimus est apud nos fruclus, sed mulloadhuc
in

cum

opinion* quee lenct retem genistam esse,

contra urentem solis

nicdiocrein
ferre posset.

qu icstum umbram

af-

/Egypto vulgarior

ubi guslu jucundiop, digestuque

hte lamaa
qua?

pari,

si

non majori

vi, objici

facilior est.

Supponit Hasselquist cucumer de quo in

esse cucumis cliate
sic describit
,
:

posset

de jur.ip.ro
!

humilis arbuscuke lanlm

Num. 11,5,
ginam, quod

seu

cucumerum
fertili

re,

staturam

abei.t vero, ut suggerit Parkhursl,textus

invoivil inagis

<

Nascilur in
,

solo

hanc scnlenliam
et eos inferre

liect

qum ci conlradicit prophetam umbr genistne (2)

fuisse

circa

Cairum

post Nili inundalionem

non vero

in

alio iEgypli
sis

traclu,

nec

in ulloaliosolo.

Cum

aquo-

quam

in
,

deserto nasci nott Bellonius, meliore d-

peponibus maturalur, ejusdem fer subslantias

,

ficiente

contentum

qucmadmodm Jonas
hetatus est contra opG.

carnem habet

sed

long minus frigidam.

Eo

ve-

modico cueurbilae legmine

pressivum
In Job
solis

uli

scuntur magnales quasi jucundiorem nullum cibum

invenientes, et quo minus
sit

ardorem. Jon, 4,

ipsis

metuendum.

50,5-4,
:

afflictus patriarcha

de

sibi illuden-

Exquisilissimum est ex
nota sunt.
<

iis

quee hujus familise nunc

tibus ait

>

(ifin.,p. 258.)

Qui herirodebant neremojn descrlisetinsolitudinibus,

Hune locum invenimus apud

:

D. Jowelt

in ejus

Urlkasque ex

rubis, aut juniperi (relem)

chrislianis Inquisilionibus

Lal palenles
agri

melonum

Iiadkem

in viclum

avellentes,

cucumerumque maturantium
libr sibi

amnis

(Nili) ripas

Locus istemullm nobis praslo non

est ad defi-

adornabanl; ade abundanter nascuntur ut naulai

niendum utrm retem tres enim aut alicujus

sit

juniperus an genista, neu-

<

non deessent. Cuslodes tamen

in iis

con-

alius arbusculai radies in bis

sliluunlur. Per occasionem, sed longis dsolai isque

inlervallis

solitudinibus esculenlam nutrimenti speciem offerre

parvum tugurium observare nobis

,

licet,
;

possunt. Ulud notalur ut

earum extrme
,

destituiionis

arundinibus conslans
reips vix aliud
lectio erat.

unius tanlm

viri

capax

et

argumcnlum
scriptoribus
fuisse,
,

ostenditquc Parkburst

ex

pluriLus

qum
in

seplentrionali vento pro-

minime
,

alibiles
in

subslantias

comeslas
i

His

luguriis aliquando

pauper

vir

multis populis

tempnribus
citai

et locis faniis
,

senilis, forte

membro

captus, infirm proprielatem

>

cl indit, ilunc

Lucani locum
Jobi

doclor Good
affinitatem

ut

protegens mihiapparuit.
8
:

Idaccuratc

illustrt illud

singularem

cum

descriptionc

ha-

Isa. 1,

Et derelinquetur

filia

Sion.... sicut tugurium

bentem

in
:

cucumer ario... Maxime necessariorum horum ve-

ispicit miserabitem

iurbam
aculeatos

getalium copia in

animum
cpe,

revocal Israelitarum muret

Peconim pabula arripknlem, dumos

muraliones

In mentent nobis veniunt cucumeret

et
et allia;

Crpentem, nemusque morsu tondendocdenlem.

Psalmisla (Ps. 120, 4) loquilur de relenim earbonibus ut vividissimwn ignem ex omnibus materiis

pepones, porrique
arida est
,

sed nunc anima noslra

Num. 11,5.
MELO.

concipiendo alendoque igni aplis

inveniuotur
dolosa
,

quoe

in

deserto
lingucc
libi

Melones

in

Hebricis Scripiuris vocantur abtechim

,

cl
:

ide

aplissima
libi
,

videnlur

ex verbo betech

cujus

sensus est inh;crcre

etc..

pna

Qui detur
?

aut quid apponalur

sicque profeclo vocantur, qud

iis
<

eorum

surculi

omnibus

ad linguam dolosam

Sagtl polenth acui,

)

cum

car-

adha-reant, qua atlingiTC possunt, ut suslineanlur,

in Melo, inquil llassebpiist, colilur in Nili ripis pingui et argilloso solo, quod inuudalio:iis tem,

bonibus desolatoriis (lebr. relenim

juniphii. Id est,

iraDei, quasi acula hamataque

5i4. (1) Job. transialio, p.

sagitta, ab

Omnipo-

<

porc recedit

et in insul Delta

prcipu Rurlos,
lis

unde ampliores nn lioresque affenmtur.

^Egyptii

utunlur
;

martyris opinionibus quoad prophtie consilium se umbr retem protegendi arliculum habet Harmer, (foserv. vol., 4.
(2)

Optimum de

(rolii et Ptri

ad viclum

pptum
editur

medicamcnlumque
succus vero

eorum eam cum nane

in fora-

557
i i

PARS
in

II.

BOTANICA.
patet Rachel
iis

558
indigere non potuisse sive ad victum
;

mine, quod

melone

fodiuut, colligilur,

maximque

refrigeratorius, sed aliquando periculosusestpolns;

sive ad fragrantiam
I

et

ex toto narrationis tenore in

<

idemque succus rosace aqu

febrem discutiendam
est,

et

parvo saccharo

Gen. cap. 30, comparalo ad cap. 29, 52-34, apparet

utrasque Rachel et Liam talem

<

mixlus unicum est mcdicamenlum quo vulgns ad

ulatnr. Patienli gralissimus
(Ilin. p.

notionem

ac

quamdam habuisse summus Samaritanorum pontifex de

conceperat. Et nonne de
iis

Pi
<

qnippe qui eo refrigeratur

>

555)

reii-

earum

vi geniali

Ju-

citurque.

(Vid. Nuni. 11, 5.)

daic regin mentio facta in Cant. 7,13, aliqud similis

MANDRAG0RAS.
Arbuscula hc
species est
, ,

generis intimt,

monis
in

Hcbneo dudaim

dicta

melonis

(1)

eamdemque opinionem aelate Saloapud Judaeos prvaluisse oslendil? Nec

fuit haec

solorum Judacorum

opinio

eadem mandra-

de qu veteres, interque cacleros Josephus plurcs singularcs ideas conceperunt. Duo sunl
:

gorarum notio Grands

fruclui

erat et

Romanis, quibus huic

gnera

feminea

qu
lict

nigra est, folia lactucoc non

,

cognomen datum est malum atnoris et Veneri cognomen Mandragoritis. Julianus imperalor in su ad
Calixenem Epislol
ail se

absimilia habens

in terra se explicant,

quie minora angustioraque injucundumque emittunt odorem.

,

mandragore succum bibere

radix suppo-

ad exeitandosamatoriosaffeetus(2). Et antea Dioscordes (3) de

Fei

fructus sorbi non nihil similes

,

pallidos

grave

edem
sit

planta observaverat

olentes

ints

grana

piri

similia habentes. Ipsi

du

nitur usui esse ad philtra poculaque amaloria (4).

tresve sunt amplissiin radies simul implicatc, alb

ints, nigroc extra
,

densoque cortice involutc.

Al-

Quidquid
ista

parm dubium videtur utrm planta

qualitatem productivam habuerit, ideque He-

tra species, seu masculae, vocatur morion seu insani,

braicum ejus nomen dudaim propri deduci potest ex

dedim, amons delici.

quia sensuum

usum

suspendit. Baccas producit femi-

neis bis amphores, suave olentes, crocoque proximan.

SEGTIO SECUNDA.
SPINOS. ARBUSCULJE

tem colorem habentes. Folia ejus

lactu lenia, velut fagi frondes.

alba, lala, expansa,

si-

Radix ejus feminea)

ET

PLANTA
sylvarum
,

milis est
facit

sed

ci

assior ampliorque. Planta ista slnpcinlellectu

Conspicuus in lal paieilibus campis, vel ad radi*

ces sepis, ubi profus nascuntur viol, vel in

eos qui e utuntur,

,

cos aliquando

destituens

srcpque talium verliginum et lclhargix

ut qui ila capiuntur,
si

sepibus

quercum prop,

vel
,

ab hominis lapsu
caput
attollit

in

causa est

pra:sens

non

adsit

Eden

specioso Iwrto profusus

,

tribulus
terres

auxilium, in convulsionibus perant. Pytbagoras priions

.

altum petens
malcdiclionis

lict

ipse malcdictus,
et particeps.

omnisque

mandragonc nomen anthropomorphos, quod

,

vul-

symbolum

galissimum evasit
fuerit

contulit.

Quam
ccrl
in

ob raiionem hoc

Maledictio qu Deus terram feriit, Gen. 3, 17-18,

ait

datum cognomen notum

id

non

est; staluit

doctor A. Clarke, mult plura involvit

qum vulg
j

Calmetus

fuisse

quod radies

medio deorsm

existimatur. Slupenda

quommdam ex
ea
la te

communissimis
hominera seuj

dividunlur, femorum, tibiarumque simililudincm non

nihil referentes(I).

tribulis et spinis feunditas,

tentiac

in

exequendae aptissima
mulliplicanlur trbuli

facit
:

instrumenta. Supra

Ex Gant.
quod

7, 15, palet

dudaim insignem odorem efl'unfinem aprilis aul inilium

dicitur,

modum
capila,

species quae dicitur <&-]

dere, quo lempore viles et malusgranata florebanl;

'

rolina sylvestris fert ordinari viginti

ad quadraginta

in Judae evenit circa

,

quorum quodque
100

centum ad cenlum et quinAlia

species
,

maii. Probabile est ide

fructibus potis

quod hic de sapore

quaginta

semina continet.
,

acanthum
,

qum

floribus esse rfrendum, prac(2)

,

vulgare dicta

circiter producit capita

quorum

serlim

cm Brookes
et

quo

planta? parlicularis

quodque

300 ad 400 semina continet. Supponalur,

istos
,

data est descriplio et pictura, expresse observet fru-

inquimus, tribulos

sumpto medio termino, 80

,

clum gravem
de
floris

nauseosum odorem habere,

llud nobis

etsi nihil

solummod
semina
ret.

capila producere

et

caput quodque 300

odore dical.

quodam modo

raiio-

ferre, prior

nem
in

reddet de eo quod animadverlit Hasselquist

illam

Seranlur haec;
;

eorum messis ad 24,000 assurgemessis eorum 576 milliones attintune habebis 13,824,000,000,000,
,

nempe Arabes Nazareth

nominc vocare

cujus

geret. Sere iterm

eorum lingu sensus est, diaboli viclualia. Sic SummoSamarilanorum ponti/ice audiil Maundrell mandragoras esse plantas lal;e frondis quodd.mi frucls genus ferenles, forma maiis simile, malurescens lempore messis, sed mal olens et insalubre. Addit vero
,

seu tredecim billiones

octingentos et viginti quatuor

millionum millia
ts scmiiiatio
i

unuaque hujus posterions proven!

producet 331,776,000,000,000,000, seu

et triginta millia, septingenta et sex
tertii

trecenla et

unum

et sexaginta

billionum millia, quae

tanlm anni

ipsis vira inesse conceplionis

niali eubili

adjuvanda

ubi sub geiis

provenlus erunt; quarti anni proventus erunt 7,962,

positc fuerint; mulieresque

uli solilas esse,

nunc ad

624,000,000,000,000,000, id
ginla et

est,

septem millia non1

hune finem

ex opinione

quam de earum

duo

et sexaginta trilliones
!

sexcenta etquabn-!.

y\ prolic retinent (5).

j

luor et viginti billionum millia

Quae progenies ad

Ex eo quod de mandragoris
tbla

retulimus evidenlcr

(1)

Vide Prlud. novi commentant in Caqt. Salop.

monis,
)!<

529.

enc V c -> art. Mandragoras. martii 24.

Hist. nat., vol. 6, pp. 255, 254.

(2)

Calmetus, ubi supr.

(o)

Dtanum

5) Lib. 9, cap. 67. }) l'aikhurstus^tf^r,

Lmt*

559

SCRIPTUR^ H1STORIA NATURALS.

tantm orbis universi
in solari
,

O
isti

plendam non
planetarum,

sed et

omnium

c c < c <

hominum
2
isti

vit cursus

simililudini respondet;

syslemate, faciem sufficeret,

eorum incumbendi
respondet
:

rei, vel

eam
,

transigendi mos,

iia ut nulla alia plant aut vgtale nasci posset, assi-

Piger intricatiorem semper prfert,

et exitu

gnai
tio
!

cuique plante unius tantm pedis quadrati spa,

magis obliquum

dubium

spinosiores pro-

Carduus vulgatissimus viarum sepium tribulus , pratermiss prop

seu

communis
alatorum

positi sui perficiendi

modos; planum

justus ver liberalissi(1).

>

infinil

mum

et aperlissim

seminum
vice su

copia

quam

emiltit, radies suas plurimas

Jam animadvertimus voeem

nis

circm yards extendit, surculosque ubique agit, qui non ferunt fructus tantm sed et radies parenlis more, aliamque emitlunt, sobolescuntque
,

novo Test, pro spi usurpalam esse ahantham. Yari sunt apud criliin

cos opiniones de nalur spin qu nostri Salvatoris

corona confecla est, Matth. 27, 29. Haud dubi ex

omnem
rit,

vegetalionem suffocant et destruunt.

spinas,

qudam acut
nunc

rubi specie,

quanqum

nihil

de eo

certi

Quoad

paliurus, qui ade

adeque

est nocivus, sufficiens

communis occuradest argumentum

finis

dici potest.

PALIURUS.

quam ben mdia

nista

ad securitatem
,

disponuntur.

Genisla, seu spina vulgaris

,

ab

aliis

dicta spinosa ge-

Yox

atard in Jud. occurrit, 9, 14, 15, et in Ps. 58,

,

ab

aliis

ulex

unus habetur ex maxime noxiis

10. In posteriori loco vertitur spin

paliurus.

in priori

ver

rubis super faciem terrai.

test,

Eum
eam

prop nihil nasci po-

tamque densis

aculeis inslruilur, ut fer impossi-

Parm dubium est rhamnum esse, seu nabiam paliurum atheni, qu communis est in Oriente, sp^
heder
similes.

bile sit absque vulneribus

tangere. Yaldcprolifi-

nis instruitur, ramuli ejus lenli et flexiles, frondes ejus

alt viridantes,

cus est, medi fer anni parte floribus cooperitur, siliquasgranis plenasproducenlibus. Radies insuper lon-

Cerlum

est

eam arbu-

sculam ad

rite

denolandum tyrannum usurpari , qu

et proteclionem affert
iis

g latque emittit, exquibus surculi et juniores stipites perptu enascunlur, et alios vice su producunt. Ubi
illi

nedm umbram
tunt auxiliuin
spolit
,

qui ejus pe-

contra suis eos spoliant, ut paliurus

accedit,

dilatandi datur facultas,

inox

universum solum

ovem qu prop
in

aut in

umbr su

occupt, ejusque radicibus terram purgare supra modum difficile est, in qu semel sedem lixerit. Sic Deus
juslus

jacet (2).

Locus est

Hollandi translatione Plutarchi quo

illustralur res

implendam
terram

providit
,

malediclioncm
propter

quam

in

mirum
tur
<
:

in

modum

de qu inter nos agisigna

festi-

omnem
mina

tulerat

habitantium cri-

Interea putatum est

sua reliquisse et

eum (Demoslhenem) fugam cepisse cm ver

;

(1).

SPINA.

<

naret, paliuro occurrit, qu vesti suae tergo adbaBrente,

ipse

Spin plures sunt species,

variis

et

ad eas designandas
i

conversus ad paliurum. Servamihi

>

vocibus utuntur

sacri

scriptores, quas
facile

acest.

vitam, inquit, et pretium sume.

(Folio 567.)

curat et confidcnter

discriminare

non

URTICE.

Recentior Calmeti cditorocto voces apud originalem

Qu

sunt voces varice,

:

qu

in

Anglic Ribli urtic

;
;

lextum numeravil

quai in versione noslr spin vel

vertuntur
9, 6, 9),

myric vertuniur, quorum adhuc ealalogus doclore

Harris extendilur (2).
Ista

Kimosh (Prov. 24, 31 Isa. 34, 13 Jos. dequibus non disputatur; alque cherul (Job.
;

30, 7; Prov. 24, 31

,

Zach.
,

2,9),
qu

quas identificare

arbuscul species prima vice occurrit

ubi de3, 18,

nullo

modo possumus
sic

et

profect urtica esse

nuntiat Deus

pnam

in

genus humanum, Gen.

y.i

nequeunt. Doctor Good, post doctorem Stock, Jobi lo-

spinas et tribulos, juxta Septuag. xvflous

TptvJous.
,

cum
<
c

vertit

Inter rubos

gemebant
:

sub senlitus

Iisdem verbis utitur S. Paulus ad Hebr. , G 8 , ubi posterius myric reddilur. Reperiuntur quoque apud
Jos.
tur,
,

confuse lalebant

animadverlitque

Cur Junius et
,

Tremellius

Piscatorque cherul verterent urtica

neltle,
ista
,

et

10, 8.

Yox
;

keutz in aliis locis pro spinis poni-

Exod. 22, 6

Jud. 8,

fi ;

28, 24

sed ulrm spesit

communis noslra leclio, post ipsos, fugit. In quoeumque loco occurrit vox
per spina,
vi

id

me

ea semD. Scott
:

cificum spin genus denotet, an ver genericum

paliurus, rubus vertitur (5).

et proprictale

>

nonien pro cleris spinarum speciebus, incerlum

est.

locum non minori

commixlimque

sic reddidit

Ad

Pulcherrimum
ojfendiculo.

est

apopbthegma
;

in

Prov. 15, 19

lier

spinarum umbraculum gementibus turmis fesl'mabant,

abjecte coucervati

pignorum quasi sepes spinarum

via

juslorum absque
in

rubum
in

benedicebant.
:

Fulcherrima texss originalis oppositio

:

Talisreccsss incommoda patent

hoc Denonis loco

Anglic versione conspicua non est

ngusta via pi,

Hoc

afferunt

incommodum
remancre

yEgypti vgtales sentes,

grorum

est

quasi perplexa semita inter acutas spinas

est ripa

qud sub

ipsis

difficile sit,

qud nona pars

posses-

ditm lata via juslorum alla

(agger aut moles),

ex deeem arborum et plantarum inexorabilibus spinis

inslruilur,

id est, plana et aperla, offendiculis libra, direcla, con-

qu inquietam lanlm umbraculi

,

spicua, aperla semita.

ctor Taylor
(i)

<

Hune in locum animadverlit doCommunis ulriusque hujus indolis

sionem, magnoper tamen desiderabilem permitlunt,

cm semper
(I)

necesse

sit

caut se ab ipsis defendere.

Yide Haie,

vegel.stat.
(i)
{'>)

(2) Quisquc sludens ulililcr consultare potest Hil!eri Hieropltyt., p. 470; Ursini Arboret. Bibl., cap.

23, etc.

Kxposilorius Index, p. 148. Script, illustrata, Expos. Ind., p. 82. Job Translalio, p. 340.

$61

PARS

H.

BOTANICA.
gn sestimatione habitum fuisse
esse Juda?os.
,

m
eoque mullm usos
PORRUS.
chetzir, quoe vcrtitur porrus in
,

SECT10 QUARTA.
BULBOSi PLANT.E.

Cp.
i

Vox Hebraica
sed de
11
est
,

Num.

\oxbatzalin Num.
ejus sensu nullum

H, 5, solummod occurrit,
occurrit.

5, gnrale

dubium

Hebraicum nomen
dbet nul-

herbarum

vel

jam superis notavimus, nomen graminum sicque mullis in Bibliae

ut
,

adhuc servatur in Arabico basai, cpe... Quisquiscpas in iEgypto gustavit,

ail Hasselquist, fa teri

locis reddilur.

Alludens ad 3 Beg., 18,

5, ait

Harme-

rus vix concedi posse chetzir significare porrum, quia

ibi

las meliores in quvis orbis parte posse reperiri; ibi sua-

ad exprimendum equorum

et

mulorum pabuluni

ves sunt,
ibi

alibi, in aliis
,

regionibus, nauseosae et graves;

sumitur;

sed apprim his stare posse vegetalibus

,

molles

alibi

in septentrionalibus et aliis regioni-

qu

ut intuba et cichoria

cum gramine promiscu

natur
sint

bus dura, corticesque ade compacti, ut dur

gestionis. Inde nullo in loco,

sint di-

crescunt; quse

cm

frigidissimac

et

in

minori incommodo et
lis fri-

iEgypto usitatissima, ea intentam ab

originali texlu

majori voluptate
xis
,

qum

in

^Egyplo edi possunt.

,

herbam esse habet

ille (1).

in

quatuor partes divisis

aliquot additis carnis

Censere tamen nequiemus

illud

esse satis

magni

frixa offulis,

quas Turcae in ;gyplo kebab vocant,

,

ponderis ut sensu recedalur

anglici noslri interprtes
,

quem
,

originali textui

vescuntur, hcque esc ade delectaniur

ut audive-

Sepluag.

qui in iEgypto

rim eos cupere se e

in Paradiso

fruituros.
in

Ex

iis

sedre, innixi, dederunl.

Ut berba

ista chetzir,

ex sua
iia

quoque suppam conflciunt, cpis

seclis
:

parvas offulas

peculiari structura et tubulari

forma

dicitur,
,

nonne

haec est
(1).

una ex optimis

escis quibus

unqum

denominari per excellentiam potuil porrus

catur rotunda planla
?

quasi di-

usus sim

Kanrat, seu porrus

iis

ait

Hassel-

Ad
mero

illuslrandum amplis locum

cui

jam superis

quist,
lite
,

unum

profecl est ex

in quas

deperibant Israin
,

allusimus, observare possumus Maillet, qui ab Harcitalur, asserere, inter vegetalia quibus ad vi,

ab omni enim bominum memori

/Egyplo
et

cultus est. Illius vald studiosi sunt ^Egyptii

pie

ctum ^Egyptii utuntur, pepones

vulgaiissima esse.

cucumeres
:

et

cpas

becula eo crudo
vescitur.

cum pane ad jentaculum prcipu

,

De postremis

ait ille

Suaviores sunt

qum

in utl ali orbis parte; et Cairi

per vias vnales

,

sunt, paratae ad esum (2). Addit Harmerus

Plaistead
alios
,

juxta

SECTIO QUINTA.
LINUM.

eos qui solitudines peragrant

csepas inter

cibos frquenter
,

ageretur

secum ferre. Si antiquits ita murmuratores Israelitae yEgypti coeparum

Notissimum
dustria

illud est vgtale, in

quod bumana

in-

vix oblivisci poterant,

cm

in solitudinc in e dp-

maximo

fructu et ulililate exercita est.

Ubi

rirent quibus in ^Egypto fruiti fuerant.

Uni

campum

quis pertransit,stupore lactus considrt

facie nullius

Notum

est ^Egyptios csepe adorasse.

Hanc

supersli-

banc extern

momenti

plantain, liumano

lionem ad iinaginariam inter pantam istam et lunam

affinitatem refert Plularchus. Porri

labore et industri plane

quoque
(3).

et varia

assumere, voluptatique

novam speciem et formam et valetudini jucundum et

inservire posse
!

legumina

simili

stimatione gaudebant
ALL1UM.

dcorum nobis apparalum prstando,

Ab omni bominum memori

Yox shum ut batzal in uno tantm Scriptur loco occurrit (Num. 11 5), ubi porris et ca?pis adjuncta
,

celebris erat

JEgy-

ptus (2) pro Uni productione et fabric. In inferiores

vestes elaboratum prcipuus erat incolarum vestilus,

nec presbyteri aliud veslis genus superponebant

Subtile iEgypli linum celebralur

(3).

est,

ejusdemque

speciei planta haberi deberet. D. Har-

apud omnes vcleres

fit

merus tamen dubium movit utrm vox ista ad denotandum aliium tendat, cm prsertim asserat Hasselquist allium in ^Egypto

auctores deque ejus superiore exccllcnti mentio

in Scripturis (4). Lini fabrica

adhc viget

in

bac re-

non

nasci, atque,

quamvis eo

gione.

Rabbi Benjamin Tudela de fabric Damictse

multm utantur
assueli

iEgyptii, hc ex Archipelagi insulis

loquitur, et

Edmont Heymanq.ue

describit linum liu-

adferri. Si ita sit, arguit ille, servi Israelitae allio vald

jus fabricac, ut speciosissimo colore, adequesubliliter

noneraut; itaque probabilius

ferm rotundae

est radies coloet

nelum, ut

fila

vix discerni possint.

casirc quse lalae sunt,

subrubro co-

In Deut. 27, 11, linum

simul et lanam in vestem

lore, in loco de quo nunc agitur designare (4). Atver, non obstante Hasselquist lestimonio, quod impugnandi animus nobis non est, nobis adestDioscorides (5) asse-

intexere probibetur. Originalis vox,

qu

vertilur

li-

num

et lana

(Lev. 19, 19)

difficilis est

explanationis.

Proni sumus ad

eam

potins referendarn ad vestiluin

rens

allia

antiquits abundanlissim in iEgypto nasci,

variarum specierum, qum ad

(1) Observ., vol.

eum ouem

linsey-wool-

ubi comesa simul et culta fure, alque Buxtorf pluri-

ma Talmudi

loca cilavit

quibus palet allium in

ma-

4, obs. 28.

(1) Itin. f p.

290.

(2) Herodotus , lib. 2 , p. 121 ; cap. 105 , p. 151 ; Plin. Hist. nat., lib. 19, cap. 1, p. 1-56; Arrian., Pt?ripl., p.

Epist. 9.

145 Kircher, JEqxjpt.

;

resl., p.

370; Philostr.,

(5) Minutais Flix, (4) Observ. 28. (5j Lib. l,p. 80.

Odav., p. 278

Vit ApolL, p. 258.

(3.)

Herod., p. 116.

(i) Prov. 7,

16; Ezccli. 27,

7.

, ,

565
specicrum parlibus consulum
'disposais
,

SCRIPTUR^E niSTORIA NATURALTS.

vario culore et ordine
,

m
viris illud

ey,Gallic tiretaine, vocamus, ad vestitum variis

,

eorum mumia involutaereperiuntur (i).ltaque observt

Hasselquist (2)
pli
:

Multa dixre veleres de pulchro ygy-

ad superbiam forsan et ostenlationcm

ut

lino,

pluresque ex nostris doclis

ade

tunic

polymita

quam Jacobus Josepho

fccit,

Gcn.

pulchrum pretiosumque

fuisse arbitrantur, ut

artem

37, 3.
Vuticinatus est Isaias quanta Ienitatc, prudenti

cliam amiserimus, nec ade

bonum

conficere posse'.
in lini

Ad
ita

ita

censendum eos impulit quidquid

iEgy-

bcnignilatcquc Messias opus

(Tsai.

suum

perfeclurus erat

pliaci

commendationem profus
fuit
:

Grocci protulre. lstis

52, 3), illudquc prvcrbio fliciter illustrt: Cala-

agendi lgitima causa

linum enim non habe-

mumquassalum non contcrt,et linum fumigans non cxstinguel. Ille quassatum etiam lignum non conleret, qui
confringilur stalim ac aliquo gravi pondre prrmilur;

bant, intexendi arlis rudes crant;

quod
in

si

ver

lini

Hollandia;

pannum

ci

comparetur

quo

positas sunt

mnna?, quodque ex anliquissimis optimisque ^gypti

fabricis exierit, nobis vald agreste videbitur specio-

nec

futiig'ans

etiam linum cxlinguet,

incipit,

aut

lampadis

ellychnium, quod, ubi ardere

exstinguitur. Bcnigno hoc
et

levissimo molu
in

sum
tur.
]

^Egypli linum, comparato co quod nunc confici-

dmenti vullu
donec

populi

^Egypliacum linum pulchrum

erat,

et regibus
fuit re-

infirmissimos

et datis lu's

primis magnas spei indolis

ille,

principibusque emebatur,
gio quas linum coeret,

dm

^Egyptus unica

initiis et indiciis,
}

procda

in veritrttc

educat

eoque

uti calleret.

judicium{\) seu, donec juslsuti causas det victoriam.

D.

Harmcrus
quibus

(3) producit
lini

longis ingeniosas suas

Locus

istc in Matth. eilatur 12, 20, ubi facili

,

metony-

notiones de variis
ctis,

generibus in iEgypto fabrefaaddidit doctor Harris

;

mia, materi pro re ex e facta linum pro lampadis antcandel ellychnio usurpatur, et insuper synccdoche
pro himpade
et

quidam

pauca et

eo extrahemus.

candel ipsa

qu

jamjam defeetura
Ipse non exslin(2).

Quemadmodm JEgyptiacum
berrimum
exstitit, ita ratio

linum antiquitus

cel-

fumum magis qum lucem

gu-et

emittil.

adest putandi varia fuisse

nec auferet morientem lampadcm

vestium linearum gnera apud veteres; nam, quamvis

et in

In

Jerem. 43,

1,

lumbaris

linei

menlio dalur;

paucissim copiosa

sit

Ilebraica lingua, in c
variai voces,

lamen
versae

Ezech. 40,

3, funiculi linei,

seu mensur line

,

(3).

non minus qum quatuor sunt

qu

Comparato Ezech. 44, 17, 18

cum
Lev.

original] insti7, 10, pishah

sunt linum, vel pulchrum linum, translatoribus nostris. Illud

tua

in

Exod. 18, 29; 39, 27;

et

vix evenire posset,

si

varia?

non essent

substitutum bad et she$h vocibus invenimus, quibus

Judaei rabbini

species.

iEgypliacum Indianumque linum vocaex

Translatores nostri infeliciter supposuerunt

istis

unam
igyvo-

bant
esse

(4).
lini

Sed probabilius videtur pishlah gcnericunt

,

vocibus sericam significare posse, praslcrmisfactis vestibus.

nomen

et

per melonymiam
fila,

omnium

quai

sis

ex gossipio

Ubi Josephus

in

ex lino conficiuntur, qualia sunt

et lineas vestes.

funes, ellychnia,

pto prorex

conslitutus est ejus regionis, exhibelur

;

Bad veslem

agrestioris textune, shesh

lini

slol byssin vestilus (Gen. 41, 42)

cis

sed
in

cm
ii

ipsis

vero delicatioris denolare, vel etiam posterius ad

sensus dubius

ibi

videretur,

eam

margine

seri-

candorem

referri potest (5).

cam vcrlerunt. Hoc infelicissimum

tanlm vocem shesh
dre,

fuit;

enim non

Ad
lest,

notionis liujus confirmationcm animadverti po-

in niultis aliis locis linum redd-

comparato Exod. 25,

4; 20,

23,

cum 2

Parai.,

sed profect, quicumque possit esse sensus,

2, 14; et Exod. 26, 51,

butz vocari shesh
;

cum 2

Parai., 3, 14, patet

cerl serica esse ncquil, qusc in usu

non

fuit,

ut

ex

et

comparato Exod. 28, 42, cum

justissims causis putamus, in hc orbis parte,

usque
:

cap. 29, 28, bad quoque vocari shesh.

long post Josephi a?,vum

(4).

Longis processre

vo-

Cm

versio nostra de specioso JEgypli lino

ail l).
lini

haud
(6),

cem enim

sericam

Hebraic vocis shesh tcxlualem

semel loquatur, plurimi ex populo,

Ilarmcr

translationem fecerunt in Prov. 31, 22, quo versiculo

mulieris Juda industrie felices effeclus describuntur
:

proni fuerunt ad censendum eorum

catioris speciei fuisse,

fabricas deli-

donec contra agrestes tanlm

Stragulalam veslem

fecil sibi

byssus

el

purpura

vesti,

eranl.

Hoc probatur ex examine linleaminum quibus

Donec
ejiciat

menlitm ejus. Supponunl igilur Judai'as mulieres

nec

cas prinii et allissimi ordinis, Salomonis sevo, indutas

(1) S. Matth. 12,20, habet rinm judicium.

ad

viclo-

fuisse vestimenlis ex maleri

lam prelios
est,

in

remotis

temporibus,

ut, sic

enim tradiium

quali aur: pon-

(2)

Campbell,

in loco.

dre solverenlur;

quam ob causam,

ut aiunt, Aurelia-

(3) Sic Grasci voce** *''** (und forsan no, Ira Anpro mensui aul pertic pli ca vox skein) (uniculus utebantiir.
,

niisimpcrator ex hc maleri veslem conjugisua denegavil, elsi illa

ejusmodi molest cupercl; Aurelianus,

s

(4)
kt

eham

MaimonidisTr. kel hammak.. c. 8. conf. Sherinad Tr. Jma. Abfljtftel ad Exod. 25 Shesfi lilliim Awjyptiaciim, quod est prstantissimUm omnis
:

(1)

Vide Comment, docloris Hadley,

in Phil. trans.,

tjnetli lini.

pro 1764. (2) 7/tw.,p.398.

(5)

Observ., vol. 4, p. 95, quarta edit.

D. lirmcfus bis ffbis infini possc exislimat vcsiis colorem ; vulgis color in ^gyuto ca-mleus erat. Oh.;, vol. 4, p. 102, quarta edil. - Ex shesh sumitur nostra vox sash, linum, scricumve cingulum.
(il)

Roolhroyd in Gcn. 41, 42, cilal Forslerum ut probantem lexlum originalem significare nebulum lineam, quam describit Plinius, declaralquC presbyleros
(4)

eam

pro vestibus ferre propler

ejus tenuilatem et

(6)

Obterv.,

vol.4,obs. 34.

candorem.

565
princeps qui super

PARS
omnem

II.

BOTANICA.
vald dubium est,

56f>

Syriam et iEgyptum, su-

nam
in

asnel Abrahami, quod in

Aiv

per regioncs de quibus nune loquimur et super reliquas Romani imperii partes regnabat, qnique annos
l'er

glic versione lucus vertilur,

tis

cm

diverse consecrafit,

lucis,

de quibus

veteri

Teslamento mentio

mille el treecntos post

Salomonem

vixil,

propior,

exprimalur, iutclligendum est potismera arbor, quercus forsan aut tamarinus. Quidquid ver
est
sit,

que tempori que ade vulgaris

vald
Si

facta est scrica

hoc

cerlum

mirum

videlur

sacrorum lucorum usum ad mysleriorum cekipa-

sericam impropri introduxerunt, ut aliquando

tiones, remolissim esse antiquitaie, et forsan

om-

hsitantes circa significalionem vocis

eommuniler

li-

nium univcrsissimuui. Primm

nis,

in bis lucis

neque tem-

num

redditoc, id etiam

causam

afferrc

potest, cur vc!

plum, ncqueara eral; meri recessus erant que profaaut

slimenta ex gossipio facla omiseriut, cujus magiia copia in

deorum
in

servilio

non

devolis, aditus

nuilus.

iEgypto t Syri nunc producilur, earumque

est (1).

Postea bis
;

recessibus erecta lempla, ut<iue lm anlilucos,

regionum commercii nolabilis pars

qua servaretur consuctudo,

in

quotie&cumque id

Maxime tamen
abhinc sccula,
et
id

fieri

potest gossipium in Syri non

:

eorum

poleslate
;

fuit,

planlaudos curavcrunl circa

remolissim anliquilale invcniri crcderc nobis

ibi

lamen plurima
planlalum
fuit}

lempla
diis,

et aras

qui luci non lantm consecrati sniit

lice!,

(juorum in honorem lempla fueranl erecta, sed

sanctuarium, aut asylum reis erant,
qui hc

anlequm

illud colre

incpcrint, fabricas gossipii

allati

et ipsi

ex

locis in Oriente

rcmotioribus

nsse polerant,
calij

in refiigium confugerant.

et profccl noverunt (2). Inde

enim adhuc nunc

(3), et,

Quai pravaluit
tur ex hc ide
|

ista

consuetudo orlum duxisse videel solitudo religiosis riti,

cota et nebulae lincae in

Syriam affcrunlur

cm
,

qud umbra

juxla ingeniosissimum Ruinorum

Orientalis Indise

Palmyr Editorem

bus mysterii et pielalis speciem aferant

idoncaiquo

commercium tam antiquum essel qum

,

erant ad solemnem el supcrslitiosum deorum, quos bis

in locis asiantes credere edocebanlur, culloribus inji|

dies Salomonis (4)

et

Palmyra hujus commercii causa

istis

condita fuerit

quanta m ex

lenuissimi gossipii fa-

ciendum timorcm.

Si invenias,

mquitSeneca

(1),

lucum
allitu-

bricis caravanis inde, ut prohabile est, allaune sut;

antiquis quercubus densatum, quai in

;

magnara
loci

hicque est gcnuinus Ilebraica vocis bulz sensus. Sep-

dinem creverunt, arborum proccrilas,

recessus

tem

(octo) in locis, ut

ccnscmus, vox butz occurrit

lit

in

umbrque
fuisse

jucundilas subito

tibi in

mentem

ingerit ibi

vctcri

Testamenlo.

Prima de eo menlio

in

hoc

deumquemdam sedem
causam
et

habere. Prophela quoque banc

:

1 Parai, loco, cap.

15, 27, ubi dicilur David indulus

in limt

Super capita montium

,

sacrifi-

fuisse siol

byssio, burtz,

quand arcam ex domo

cabant,

super colles accendebant tkymiama

et

super

Obededom
nis lempli

in

Sion dcduxil.

Duo

alia loca

ad Salomo-

quercum,

populum

et

terebinthum, quia bona erat

ornamentum
;

refcrunlur, quarlus ad levita-

umbra

ejus.

Ose. 4, 13.
lucis

rum

vestitum

in

quinlo dcscribilur, ut una ex mcr-

Cm
obscni
culls

istis in

proximis agercnlur impuri et

idololatrici legis-

cibusquac de Syri

Tyrum

fercbanlur; et duo cteri

ritus qui

pnecipuus plerorumque

ad Assueri Persidis rgis regiam referont.

tur consentaneum est loca
talis Indice
fiacc inlclligere

Qum

na-

syslemalum characler erant, Jud eorum

de Orien-

lalor probibuit

ne populus lucos planlarct circa aut

:

iabricis, nebulis

lineis et tenuissimis cali*

prop Dei altare

Non

planlabis

lucum

el

cmnem

ar-

otii!

borent! jiixla allare

Domiui Dei

toi,

Deut. 16, 21.

Ade

CAPUT

III.

lamen ad imilandos vicinarum genlium mores proni

erant Juda, ut sacrificiorum
in

exeelsis et in lucis
fuit

ARBORES.
Tota (rondosa sylva
stat xplcata
;

oblatorum
pleucque
|1

rei facti sinl;

tantaque

uuius ex

eorum

regibus impielasut
taverit,

unum

ex bis lucis Jrusalem plan-

Luxurians gementibus auris

ibi

dama

fugit
II

A Reg., 21, 7.

Per implexas sentes,

et

aves canunt latentes.

Oslendereconalus est Landsecr vocem ashrch, reddilam lucos

fi
f

Arbor
gre,

in Scriptur vocalur otz,

ex verbo otzeh,

in

noslr Scripturarum versione, signili-

confirmare, seu stabilire; sicque ab herbis vel

laxiorcsrpie sunt.

carc magis planclicai armillarisye machinai genus qu

in divinalionibus ulcbanlur
;

planlis distinguilur, quai molliores

cui hominis slaturai alli-

Lucos paganismi

diis

consecratos fuisse noium esse

j

ludincm
[

fuisse

supponil

iile

scriplor,

et

parvulas

dbet cuicumque veterem historiam

legit.

Isla

ade

sphau'ulas quasi ramuscul-i curva line etvirg susti-

antiqua est consuetudo ut lemplorum et altarium con-

nenli,scuaxi, crumpenlcs. Alludensque ad A Reg. 20,

1,

secrandorumusum anlccessisserepulelur; quod tamen

Respeclu ad sEgyptum vol. 1, p. i 10, et Le Bruy quoad Syriam, t. 2, p. 10. (2) Serica, non minus ac gossipium, magn copia in Syri producilur, praecipuamque ejus* regiouis divitiarum parlem constituil. ltin. in Syriam, Delaroque,
(1)

aitSabamm

luci

idolum in

alriis

lempli, ubi erecta

;

fueranl quoque altaria, positum fuisse

sed prailer,
usum''

Vide Norden

hoc, immobiles forsan armiliares machinas in

divinalionum, quas in
xeral
idoli
,

atriis

templl Manasses constru-

in

templi quoque interiore parte parvum luci et

simulacrum, aut similitudinern habuil, haud du-

p. 8. (5) Rawolf, p. 84 : Eodem modo afferuntur ex Orientalibus Indis in JEgyptum. Norden, vol. 1, p. 70. Maillet, epist. 13, p. 194.

bi,

utSabaiorum istorum riluum celebiationibus, quai

in

peridololairicum ejus regnum

lemplo agebanlur, et

(4) Ps. 18.

(1)

Epist. Ci.

S67
ni)

SCRPTUR^
:

IISTORA NATURALIS.
2,
|
j

568
palmam,
et

Ezechielc describuntur, inservirent legitimum enim

3; Ascendam

in

apprhendant fructus

nulluni esse polest

visae juxta fluvium

dubium quin

idololatri prophet
|

ejus; et erunt ubera tua sicut botri vine, et odor oris

tut sicut

Chobar, ex forent quibusrever

malorum., cap. 5,

7. In

sequenti loco inter

lemplum pollulumut (1). Cerium est vocem qune vertitur lucus non posse sem|

arbores numeratur qua; singulariter speciosa sunt e l

pretiosae
:

Vinea confusa

est et ficus elanguit;

et

malograagri ante-

per

intelligi

nemus arborum
:

qnipp hiec, 4 Reg. 17

natum,
\

et

palma,

el

malum,
est

omnia ligna
filiis

etseq., legimus

Fecerunl

sibi lucos subter

omne lignum
j

runt; quia confusum

(Jol. 1, 12.)
Illa

gaudium

hominuw.
qua;

nemorosum; nec semper

stricte
:

sumi pro simulacro

sibi conflalile et
j

nam
lucos

legimus quoque banc

,

Fecerunt

tamen nullo modo congruunt cum

iis

et

adoraverunl universam mililiam cli

et dii

modernis viatoribus statuunlur de malis regionis Clianaanitidis.

vinationibus inserviebant, etc., vers. 16, 17. (Vide etiam

!

Primo

staluit

Forsbal arborem islam rarisin

Jud. 6, 25, 26, 28, 30, etc.) Hinc supponit Sclden vo-

sim

in

bac regione occurrerc, quanqum, qud

cem de qu

agilur usurpalaui esse prosimulacris qua;

loco proxim citalo vincis et aliisfrugiferis arboribu?,

in lucis adorabantur, speciatim pro Aslarte et Venere.

;

qua; in Palacstin et Syri vulgalissiuux; sunt, consocietur,

Conjecturrunt
ita

alii,
,

sicut Baal

solcm reprasenlabat
ut regina (2)
!

neenon

et inler ligna agri

numcrelur,

satis pa-

idolum

luci

vel luci ipsi

lunam quai

let illam

minime

fuisse rarissimam.

Sed malus non

cli colebatur.
|

modo

in

Palstin et jEgyplo raraesl, ast ubiinveni-

Sacros

islos lucos evertere vel devaslare sacrilegium

I

tur, nulli pretii est, et

i

consequenter ab tapuach Scriqui semper ad lnquen-

habebatur,

omnium

forsan veni

indignissimura. Lu!

ptura3 vald absimile. Maillet,

canus loquens de arboribus quas evertit Csar prop

Massiliam ad struendas
belli

dum modo maxime

bus paratus
est,

favorabili de iEgypli produclionifalc-

macbinas, rnililum ap,

mala piraque ade esse insuavia

ex Rbodo
(1).

prim consternationem describit qui buic operi inservire renuebant, donec dux ipse securim caperet,
unaraque ex
ipsis dejiceret.

tur, ut vald indifferentia, quoe

!

et

Dnmaseo
si

afferunlur,

maximo

prelio

vameanl
et

Alver,

Religioso lacti horrore in

|

^Egypti mala vald insuavia sunt,

indifferentia, probabile
ler

Damasci vald

luci sanelitatem, firmiter

persuasum babebant,

si ali-

non

est

mala

Juda;a;, qua; in-

quam ex
sent
,

arboribus succidere confidenter attenlavis-

bas regiones

sila est, esse

mult suaviora. D. Ar:

in seipsos

securim fore reversuram

id

(3).

Qud

vieux decretorium est teslimonium

ter

statuit

enim

in-

ejusmodi prarvaleret opinio,

addititia potuit esse

poma quibus

soepissim vescuntur Arabes montis

(2)
afferri,

causa cur luci ab idololatris cbanaanitispollutisuccidi

juberentur (Ex.

Carmeli, mala et pira ex Damasco

baud

24,13;
Melchom
animo

Deut.

7,

5); et diligentia

dubi quia in terra Juda produci nequeunt. Probabile igitur est

quam
roth,

adhibuit Josias in polluendis lucis quos Asta-

voce tapuach aliam malo arborem de|

Chamos

et

in

monte olivarum conse-

signari.

crrat Salomon in diebus apostasia; sua, clar ostendit

Episc. Patricius (3) supponit

vocem tapuchim, qua3

qum ab

ejus
,

alienae fuerint infmes istae

fides in

vertilur mala, intelligendam esse fructum cui

nomen

superstitiones
sententia;

quanta ejus

Deum

Isral,

dm

hoc damus,
alia
|

et eliam

mala aurea,

citrea, persica, et

nimim

inter populos suos vulgari obslare

poma, qu fragranliam exhalant. Sed ejus senveritalem in dubium vocat Harmerus.

prsumit.

tentiai

Romani

SECTIO PRIMA.
ARBORES FRUGIFER.E.
Ubi seorsim
Patriarcha Palma mellitorum suorum pomorum omis

quidem scriptores,
ta,

ut animadverlit iste, malograna-

cydonea, persica, armeniaca, communi malorum

epilhelo, addlsiis

nomine vocant cuncta, addito tantm

qua alio dicunlur;

cernendas pomorum species qua; hoc nomine, ab

j

fcunda deponit

ubi ficus, fortitudinis stjmbolum

sed

ita

loqui

Hebraos

scri-

pinguiaqae malogranata suavi pulp gravia involvunt

ptores non videtur

(4).

Suum

spciale

nomen malo-

semina;
teneros

vel ubi, aureo fructu

malurum citreum
(

granalo ccrl
parliculares

est,

liberque Canlicorum hoc nomine

videtur, qftipp

ramos

agitt.

Mason.)

arborum species indicare

malus seu CITRUSH.

eas cacleris

nemorum

arboribus anteponit.

Tapuash quod Anglicoe

bucrunt plurimis
nobilissimis nalura

Bibliac interprtes

malum ha-

Quam
rus,

igitur arboris

speciem, inquirit D. Harme-

in locis, ubi

de eo agilur, ut una ex

vocem islam

intelligere

debemus, quoniam co
est,

boni arboribus exhibclur, jucunsylvarum

parlicularem speciem designari pobabik

nec
in

ta-

dissimum saporem emiuens, gratissimoeque speciei

fructum ferens. Sicut malus
dilectus
inter ligna
,

men

supponi polesl propriam esse

malum? Sex

lo-

sic

cis occurrit,

ex quibus novimus illam nobilissimam

meus

inter fdios.
et

Sub umbr

illius

quem

deside-

esse inter ligna sylvarum, ejusque fructum dulcissi-

raveram, sedi;
(1)
(2)

fruclus ejus dulcis gulturi meo, Cant.

j

mum,
reum

vel

jucundissimum (Cant.

2, 3),

colorcm au7,

Saban., Inquis., p. 285-287.

(Prov. 25, li); fragrantissimum (Cant.

8),

De

dits Sgriis,

synlag. 2.

languenliumque naribus aptissime admovendum (Cant,

llier,

Vide Borlase, Antiquit. Cornwall, cap. 17 ; RaMijtlwlog. vol. 1, lil>. 3, cap. 7 ; Young in Idololatr. corrupt. in relig. vol. 2, p. 26-29; et doctori Townley, Trans'at. MoreNevochim Maimouidis, Not.
(3)

m
\

(l)Epist.9,

p. 15, 16. lier in Palsl., p. 201.

(r>)

Comment, cant.

8, 8.

339-340.

(4) Observ., vol. 2, obs.

76

569

PARS
Jol 1, 12)
citro et

II.

BOTANICA.
intelligatur.

570
Mala citrea gustu quoque gratissima esse

quintus sextusque lo2, 5). Nil parliculare continent

cus (Cant. 8, 5

sed descriptio in qua-

noscuntur

tuor prioribus data

pomis ejus perfect re-

jamjam deficientium ori aptissim admovenda, quippeorum cortex juxta eos qui de maet

spondet.
D. Forshal auctorilatem reveritus, qui
incolis Palaistinae vocari lyffah staluit
,

teri

medic scripsre

tm cor

laHificat

qum succus
;

malum ab quod nomen

reips,

corrobort rfrigra tque. Fulcite

me

foribus

stipule

me

malis (citreis

),

Cant. 2, 5.

Hebro lapuach vald

affine est, si

non idem

Ad morem

citrea in regi su
ait
:

apponendi inlendcre
in lectis ar,

recenlior Calmeti editor quanqum ad vertendam vocem hebraeam citrum pronissimus, ad malum iterm
revertilur.

Salomon videtur quando

genteis, qui loquilur

Mala aurea
tempore suo
apcrlo,

verbum

in

Prov. 25,

Quod jam adverss malum dictum

fuit,

ha-

11.

Utrm

lecia opre

fuerint

canistroruin

bendum tamen foret, noslro sensu, magis decretorium qum niera nominis adoptio vel retentio quam spissim vald arbilrariam esse novimus.

instar, ut supponit

Maimonides, an solerlissim ar-

gento inclusa

definire opras prelium

non

est.

Sed

animadveriere extra causam non est liane magnifi-

At
gerit,

possibile id reputari potest, D.

Harmerus sug-

centiam

id

supponendi ratio nobis

est,

vald vulga-

malum aureum,

et

limoniam, quae nunc in Ju-

rem hc
sunl
isli

aelate

non esse, quippe poma d'Arvieux

d copios abundant
scription!

(1),

non minus ac citrea, de;

oblata majori

Arabum Emiro

splendidis non allata

apprim responderc. Esto

sed

multm
notis-

qum

in depictis ligneis vasis (1).

Antiquo forsan
in

dubio

est eminentissimis
,

naturalistis,

nominalim
Josefeslo

ligneorum

depiclorum vasorum
regia

afferendis

Ray (2) utrm veteribus notae essenl, dum iis simam fuisse citrum certum est. Quod narrt
phus de plebecul malis
cilreis

fructibus usui

Salomon

su magnificenliam op-

ponil (2).

qnodain
,

die

Atver,

dm
ejus

loci

allusionem explanare conamur,

Alexandrum Jannseum lacessente argumentum est cilrea mala mult ante ortum Cbristi nota fuisse
;

genuinum

sensum visu non amittamus. Rect animadverlit D. Horne (5) regium Philosophum hic
praecipuas hujus compositionis generis excellentias ex-

supponilurque ea mult longis in hac regione stetisse.

planare, in qu occurrunt verba ejus, complctam que

Citrus lata est pulcherrima

arbor, cujus frondes

exhibere definitionem proverbii

describit spcimen
:

et

fauslum

rei

quam
qui

semper
ribus,

virides, exquisilis
et

aerem perfundentes odo-

Mala aurea

in lectis argenteis,

profundamque

refrigeram

umbram

in

an-

loquitur

verbum

in

tempore suo. Sic

igitur

intimt

helantibus

lorridarum reglonum incolis expandunt.

rex graves et profundos sensus molli el ben tornal

phraseologi adornandos; sicut pulcherrimi ctexquisitissimo

Rect

igitur

sponsa clamare potuit

sic dileclus
,

Sicut citrus
inter filios.
,

(3)

inler ligna

sylvarum,

meus
sedi

Sub

colore fructus

species

vel ejus forsan in

,

umbr

illius

quem desideraveram
lata
et

et

fructus ejus

preliosissim materi similitude adornalur

si

per vasi

dulcis gutturi meo.

Vix aliquid pulchrius excogitari

patula
citrus,

exquisilissim sculpli relicula

quasi per vlum con-

potest

qum

pomis aureis

spicialur. Insuper regius herborisla insinuai

non lan-

onexta, frondibusque viridibus laut vestita. Maundrello

tm

eleganli forma et exposit dictionc

,

commendanda

magis arridebat aureorum malorum hortus,

vel

esse Proverbia

sed veritali

ipsi

accedere additilium

citreorum nemus Deyriti,

in

Emiri Faccardini palalium

alibi
sibi

decus

quando per eleganlis

fietionis et simililudiitis

Syri

liltore

qum quidquid

occurrit,

vlum pariim emical.

AMYGDLUS.

etsi

solummod

lalus esset quadrangularis terroe

cam;

pus, in sexdecim angusta quadrata

ila

distributus

sed

Spet

felicioris

hor,

in somniis,

qu
dehiscit.

malis aureis vasta et lat expansaj amplitudinis, et

In miseri frontem descendit, ex argenteo amygdali

Flore orilur
,

tm magnifie pomis adomalis, umbrala erant arnbuqui

iri infronde

ramo

lacra, ut nihil in

boc gnre perfectius esse reputarel;

potuisse jucundius
digeal.
in-

Notior est amygdalus

vel
,

qum

ut hic descriplione in-

si

rite culta fuissent, nihil

et gralius haberi.

Ubi animadvertimus discrimen

Hebmcum

arboris hujus

nomen
floret

sheked, vigifrugife-

ter citreum et aureum malum vix nisi fructu palere, et utrumque eumdem aureum colorem liabere hic
;

lans,

haud dubi ex eo orilur, quod arborum

floret

rarum prima
latem venit

amygdalus
,

enim mense

Maundrelli locus verborumSalomonis

modo citatorum

januario vel februario

(4).

marlioque fructus ad malurialludit visio Jerc-

coimnenlarium esse potest.

Mira est quoque lncts iragrantia; apprim igitur

Ad hanc arborem
:

miae, cap. 1, 11-12

Et faclum

est

verbum Domini ad
:

odor oris spons* malis

ril

cilreis

comparatur; dura pvox de malis

medicens: Quid

tu vides,

Jeremia? Et dixi

Virgam
:

omnino
(1)

simililudinis energica vis, si

vigilantem, sheked, ego video. Et dixit

Dominus ad me

Ben
ObservavitThevenol horlos Naplusii aureis
si-

vidisti

quia vigilabo ego super verbo

in loco

meo

ul fa-

ciam
(1)

illud.

Hoc

una est ex

islis

paranomasiis

mili et citreis malis referlos p. 1, p. 2! 5) ; Egmont ( el Ileyman linioniaca mala Hatlin et Saphet in Syri viderunt, vol. 2, p. 48. Ykleeliam hin. Pocok, vol. 2, p. 67.
,

I ter in Palst.,

p. 2.

(2)

(2) Ejusdem esse Itin., p. 341.

opmtetite

videtur

doctor Saw.

vol. 2, p. 624. Russell. Hist. nat., Aleppi, p. 13; Hasselquist, Itin. p., p. 25-26; Shaw., ltin. t p. 144; Plin., Hist.

(3)
(4)

Harmerus, ubi supra. Introductio ad Scripluras,

(3) Vulgata

malus.

nat.i lib. 10, cap. 25, etc.

571

SCRPTUR/E IIISTORI NATURALIS.

Hab. verlimus,
3, 7
:

K7*
Ficus enim non
,

tam frequcnlibus in Hebraicis Scripturis, quas in versionibus relinerc impossibile est.

florebtt.

Dcend

sunt polis fructum

plures

Probabile
Iribuum
janticc

est, ul suggessit

Parkhurslus, principum
,

suum emittere gemmulas cum floribus qui

,

ut rvera est, tu

parvuli

quidem et

qnnmquc virgam amygdali ferre symbolum. (Num. 17, 6-8). Arida

fuit

sune vigi-

imperfecti in

illis

ineluduntuf

(1).

ntnygddli

Cm

callidus

is'.e

viator Palnestinam peragrnret sub

rirga Aaronis, qu;ic posle flores cl fruclus lulit, ac-

ultimo martii fine, boccorus long aberat statu

turitatis;

m-

tommodatissimus
iuirexit.

typus ejus qui primus morluis

nam, ut

in Scriptura

exprimilur, Marc.
id est,

H,

13:
et

Non enim

erat

tempus ficorum,

non crat

Seneclutisappropinqualioncm
descripsit
in

imag'mem apprim
,

adbc dimidium, vel ullimus

junii finis,

Ternpus hic

Salomon, juxta inlerpreluin pluralitatem

islis
:

verbis

Amygdatus

(orcbit

Eccl. 12

5.

expressum supponitur quibusdam auctoribus tertius annus in quo parlicularis ficus speciei fruclus ad
perfectum slatum venire dicilur. Ast species
illa, si

Aloi ejus flores lm mature, inque infrondibws adhc

ramis apparent; sed fatendum

inesse
,

ibi

magnam
adhc
,

irt

eo

vi

quasit, nota rnagis et descripta esse dbet antequm

aliquod
in

quod urget Harmcrus

inquitille,

in

banc interpretatioet sospiti

stare possit

argumentum. Pionyaius

nem. Canities,
foret supponerc

valida?

Syrius, juxl D. Losti versionem, ad propositum magis

facit:

senecluti opliin consistil.

Pr.elcre

vald insonurn
,

Non

erat, inquit,

tempus ficorum, quia mensis

florum islorum ortum

,

qui

biemis

finem indicat verisque

jucuudissimi anni lemporis,

in

non fructus, arbores emittebant. Frquenter tamen in Barbari evenil et haud

nisan erat, quo flores,
,

appropinquationcm

arboremque

loto suo dcore

dubisub calidiore Palstina clo, ut proprcedenlis

aplatis qualilate
,

cxliibel, usurpatum fuisse ad bumanie Vil biemem quam mors sequitur, et ejus terra viventium discessum designanduni. Piofeclo, addilillc, unum vix in-

quadam ex prcocioribus

el vali-

dioribus arboribus,
ficus sex vel

nunc

el

deinceps paucas maturas

amplis bebdomadas ant plenam a;stalem

lendi potest alterius esse descriptio; et

si

res ila

sil,

dalura sint. Aliquid ejusmodi intendilur ab Ose yro-

qua?renda est

alia

quidam

cxplanatio,
si

quanqum

isla

pbet, ubi ait

Quasi prima poma ficulne in primo tenu

;

maturis oblinuisse videatur,

talionc nobis dijudicare iieet.

ex Scpluag. inlcrpre-

pore ejus (2), vidi patres eorum, cap. 9, 10

et

ab

Isaia,

qui deSamari;e pulcbriludine subitaque dejeclione lolilleralitcr signifil

Jni vidimus

vocem Hebraicani

quens,ait

(Ipsa) Eril flos dcident, et ut

prmaturus
vident, tla-

care viyilanlem, vigilarium; et melbapboic de amygdalo dicitur.

fructus antlatem (3),

.

qnem emutpexerit

Hoc admiltens Harmcrus

suggerit clau-

tim ul

manu

lenuerit, devorabit illum,

cap. 28,

sulam naluralitcr inlerpretariposse, eam, inlelligcndo

Ubi boccorus ad maturitatem vertit, tum kermusia, oestivae ficus, seu caric,
I

de medicorum attenta cura

regi apparent,

quai frcquenlissimi in
in declivis-

formari incipiunt, etsi

;

maximque

florent, ubi

anl augustum rar maturentur

quo tempore

lertii

sinio statu estprinceps,

mortiquc proximus accedit.

officia in

apparent fruclus
i

seu hiemales ficus, ut vocari pos*

(Vide2Paral., 10, 21.) Mediei

corpus, viglarii:

sunt. Mult productions

nis

form etdurioris
,

cornposiliO-

que

in

palalium

non sunt absimilia

apparent enim

identidcm

in regi,

sed mull apcrtis et frequcntis

et in

qum kermusia sunt ab afbore pendent e maturantur, etiam cm frondes jam cecidre,
vulg
placida temperalaque fluat
,

apprebcnsionis et periculi (1)

Ficus.

qum

aliis

tcmporibus.

et

dm hiems

ut grati-

sissimus cibus, tempore veris colliguntuf.

;

Ex

Plinio

Non

prlereat innolala viridis ficus

aspice [aie

discimus (4) biferam esse ficum, id est, duos ficorum.

Expansas

ejus frondes; oudi plumiyeros cantores in

provenais ferre
;

scilicet

boccorum
quod

ut putamus, et

ramis ejus

kermusiam, quanqum

id

inferis refert (5), in-

Ex

frondium lapsu

discilo

proximam

esse

hiemem.

dicare possit quoque hiemales fructus; seri fructus per

Ficus vald vulgaris est in Paliestin et Oriente,

hiemem
des et
ait

in arbore

manent

et asiate inter

noras fronfructuiri
t

maximquc
Duoe sunt
rus, scu

lux y ri flore! in bis aridis et calculosis

folia

maturescunt. Ficus alterum edit

,

solis ubi vix alia crescil arbor.

iici

Columella
(6).

et in

biemem seram
arborum

differet

maturita-

species

boccorus et kermusia. Bocco-

tem

pnecox

ficus in junio

producitur,
,

dm

ker-

Notissimum

est

istarum
,

pfolificarum
,

musia, qua2 est

ficus

propri dicta

servaturque et in

fructum semper frondibus anleire

Salvator noster
folia

idcqU

quand

placentas conficilur, raio anl auguslum malurescit.

unam

vidit

lculneam

Est cl longa, nigroque colore kermusia

qu

loi ali-

habenlem, Marc. 11, 13,

nalurai

summo vigore potuit, juxl Commu-

quand bieme arboribus suspensa rcmanet;

ficus di ordinaric

eoa

enim

nem

ab arbore pendent autequm dci-

rerc, et
(1)

cursum reclissim ex e fructum quseforsan boccoros si non hiemales ficus etiam

,

dant,

dm

conlr boccori decidunt stalim ae matur,

:

et juxl

speciosissimam propbetic Nahuni alusioncm

,

(2)

Si concuss fuerinl

codent in os comedenlis
,

12, 12.

(3)

Itin,\o\. l,p. 264. Vulgata babel In cacumine ejus. Juxl Yulg. ver: Et erit flos dcident glori
:

D.

Sbaw

cui

banc nolionem debemus

nott arbores
,

exullationis ejus... quasi

tcmpormieum unit maturitatem

istas propri

non

florere aut flores cmiltcrc

ut boc

(1)

Vida amplis

in Observt., vol. 5, obs. 15.

aulumni... (I) Lib. 16, cap. 26. (5 Cap. 27. (G) De Arbor., cap. 21. i

573
in

PARS
(1).

H.

BOTANICA.
i

574

e inveiiire

Ad

difficnltates

qu

rei istius nar;

tndo, transposiiione uti necesse foret, ut ejus generis

ralioni

conneclunlur nos eam in hoc tam angustodidimitlere non sinent. Dicimus narrationi;

loca,

harum linguarum

slylo

accommodarentur
Venit,

cendi

modo

hoc transpositionis gnre utitur doctor Gampell. Prdicti

c

arbitramur enim doctoris

Shaw animadversiones
nostri agendi in
,

salis

loci

sensus lune erit ut sequitur

<

si

omnin

esse ad

probandum Domini
rationi fuisse

hc

quid forte inveniret in e (non enim erat tempus

colligendi
ficus)
;
,.

occasione

modum

consenlaneum

non

(
<

sed

folia

tantm invenit;

dixit-

obslanlibus innumeris quibus illum ignorantia ?t irreligio

que,

>

etc.

ejusmodi inversiones et trajectiones

aliis

urgent objectionibus.
editori debetur

mUat
adnotsse
se

sunt commentatoribus in

novi et veleris

Recentiori Calmeli

lestamenti locis; in hoc ipso Evangelio (Marc. 16,

3, 4),

conjecisse arborem de qu agitur

sycomorum

esse,

unam

specialiter nott
?

Campbell

Dicebant

qu

fruclus pluris in
ita ut

anno

fert,

null parliculari ser-

Quis revolvet nobis lapidem

revolulum lapidem
dicebant
:

Et

respicienle*

viderunt
est,

vai slale,

nemo

asserere possit absque sedul

erat quipp

magnusvaldAd

attenlione, ulrra adsit fruclus, an

non

(2).

Sed, ne

Quis revolvet nobis lapidem? erat quipp

(1), etc.

quid dicamus contra aucloritatem qu

sijke,

sycomoI

magnus valde
tis

fus reddendura proponitur quod proprium

suum nomen habet sykomoraia, Luc. 30, 4, assumptum videlur insufficiens ad reddendam rationem de lai in eam
maledictione
;

Spirilualis hujus histori

est obvia.

ad Judos applicatio sa-

Observare tamen possumus cum Siorr,

malediclionem fuisse
Lighlfool
,

acium symbolicum
;

et

cum
,

quipp planum est hanc arborem tune

nemini injuriam facere

quipp arbor

ut

temporis fructu destitui, nec tamen ullo

modo

frondi-

ex Mailho discimus, secs viam slabat, et ideo cum-

bus nudari debuisse. Doctoris Shaw

igitur conjectura

munis proprietas
lur; ade

erat.

omnino

salis esse videtur

id est, sicut ficulnea

sem-

In Oriente ficus in

ingentem ampliludinom dilata-

per fruclus ante frondes emitlit, et lune non erat tempus ficorum (vel potis ficorum messis,
sic

ampla

fit

ut defatigato viatori satis

afferat.

umbra-

enim verba

culi contra
iter faciunt

solares radios

Qui Tiberiade

ferunt), Salvatori nostro jus erat sperandi se in arbore

fici

Nazareth

ait

Hasselquist, sese reficiunt

aliquem fructum inventurum.

texts, qui toi

sub umbr unius ex

istis

arboribus, ubi fons est

juxU

Nunc altendemus ad constructionem

molestias commentatoribus
discussioni locum
attulit
,

quem
ad

pastores

cum pecude
ficulnearum

convenire soient, sed

quique plurics
qulibet novi
,

absolue tabernaculo, tuguriove (2). Sic

Moryson

Cm

forsan ddit,

qum
in

parvulum

umbraculum

venimus

Teslamenti
iste, qui

alia

narratio. Nostr

versione

locus

prop Tripoli

in

Syrii,

ibi aesiu

diurno remansimiis,
Haec lectori scf;

stricte

ordinem verborum texts

:

originalis

cibariisque nostris

vescebamur

(5).

sequilur, sic habet

ni, esuriit (Jsus).

Et

ali die

cm

exirent Belha-

pturam
4;

Cmque

vidisset long

ficum haet

meniem revocant 3 Reg., c 4, 25 Zach. 3, 10 et Joan. 4, 48, ubi adamicum

in

Mie. 4,
arboris

bentum
venis&el

folia, venit ni

quid forte inveniret in c;

cm

hujus umbraculum evidenter alluditur.

ad eam

nihil invenit

prter folia
dixil ex

non enim
:

STCOMORUS.

erat tcrnpus ficorum.

Et respondens
te

Jam non

Yisenda hc arbor duarum distinclarum specierum

amplihs in ternum ex

fructum quisquam manducet.

nalur parliceps esse videtur mori

foliis,

et fici, prioris in

Marc. 11, 12-14. Tota diflieullassila est in connexione

posteriorum duarum vers. 13, clausularum Et cm ve:

posterioris ver in fructu, et inde

nomen habet
morus.

nissel

ad eam

nihil invenit

prter folia

non
folia

rux/zwpov,

compositum ex
(4.)

uxi, ficus, elfifyoj,

:

enim
Sic
est

erat

tempus ficorum.

Nam qud

Norden

declarelur non adhc

describilur sycomorus

Nolandum
sed
si

duas esse

in

esse licorum

messem,

id, ut ferre videtur

ordo verbolune in
vegespecies
;

^Egypto ficuum species

,

qu

inter eas intersit differentia

rum, esse causa nequit cur

nihil

prter

magis

differt parlicularis

arbore esset, quia, ut vidimus, ficus est ex

ill

talium Iribu, in qu fructus ant folia apparent. Profecl, ait

eam intendo quam fert sycomorus, cujus nomen Arabicum giomen. Super hujus speciei arborem
conscenderat Zacchus
posset
,

D.Werlon, expeclari fructus poluit ex arbore

folia

ut

Salvalorcm conspicere

cujus folia long conspiciebantur, etcujus fructus,

si

cm

per Jricho transiret. Sycomorus fago

fcn aliquem,

alliludine par est,

anlecedebat.

Si verba

fructumque suum modo cteris

stipili

fuissent

Iilcc: Nihil invenit

prter virides ficus, quia tempus

ait

arboribus prorss alieno profert. Ipsi

fructus
,

inhrent

maluri l'rucls non erat,

Campbell, rect conclufuisse, quasi

ex quo exeunt parvi surculi in uv pelioli

in

dissemus posleriorem clausulam intenlam

formam, cujus

exlrema parte nascuntur fructus

sibi

rationem ejus quod in priori asseritur, sed, ut sunt, hanc interprelalionem admittere nequeunt.
Nulla tamen amplis erit ambiguilas,
si

invicem, ut uvarum racemi, adhrentes. Yiridis sein-

per est arbor, fructusque pluries in anno, ceri null

servalstale, profert. Vidimus enim sycomoros,

qu
fiillis

priorem
'

clausulam parenthicalem
tra;ectioncm admitlamus,

habeamus

duos menses post

alias fructus

dederunt. Verarum
sed

ejusque modi
!

qu

cuum formam corticemque

(1)

fructus habet,

in

veleribus linguis
in

infrequens non csl,

quanqum eas

modernas ver
2)

Vide Bloomfieldi.,
Itin., p.

Critie. Digest. t in loco.

(1)

(2)

Shaw, Ilin*\ vol. 2, p. 149-159. Fragmenta ad Calmet, n. 67.

157. 3) lbid.,V). 243.

4)

Ibid., y ol 1, p. 79*

, ,

S73

SCRIPTURjE HISTOR1A NATURLIS,

syfomoro
(1),

576
et

gustu cedit, cminsuls dulcedinefastidiat(l). Color

ejus flavus est,

Eradicare,
,

transplatare in

mare;

et

bratus

inls

ochr proximans,carneo colore adumcommuni ficui similis est, excepto qud

flavis

obediet vobis. Luc. 17

6.

Summa

difficultas arboris

hujus nativo solo in alium locum transferendi peculiarem verbis Domini nostri vim et decus addit.
validiores divergentioresque

subrubrum colorem cum

vulgaris
fructu plebis

maculis habeat. Satis

Quo

est ista arboris species in

^Egypto

ejusquc

sunt arboris

cujusdam

maxima

pars vescitur.
1

radies, e difficiles eradicatur, itermque inserilur,

Ex 5Reg., 10,27;
non secs ac
in Ps. 78, in

Parai., 27,28, et

2 Parai.,

1,

ita ut

radieem immittat et crescat

atver mult difubi

15, evidenter patct islam

arborcm
fuisse

satis in Palaestm

ficiles

eam
in

in

mare transplantare

tm

alt infr

iEgypto

communem;
,

et

qud

superficiem solum slat, et ubi irrequieli fluctus ex

47 vineis consocietur

qudque David spefuisse in

uno loco

alium illam exagilant

dicit

tamen Salva,

cialem proofectum instituent, qui ejus plantariis invigilaret, videtur illam

lor noster opus

fidei viro

non minus

effeclu difficile
;

genuin
nihil est

non minoris habitam

in

peragi uno verbo posse

difficile (2),

nam Deo

vcleribus
Is. 9,

qum magui
,

modernis temporibus. Ex

impossibile, nihil

aut laboriosum. In si,

10, discimussycomori materiamdificandisdoet

,

mili loco Matth. 17,

mibus adliibitam esse

giosque

non obstanle poros spondiutissim, ut ex doctore

sycomoro

substituitur.
:

20, varia est byberbole mons Locus sic Rosenmullerii paralin

ejus apparenti

phrasi explanatur

Quamdi

Deum

et in
,

me

confi-

Shaw
se

discimus, durabat. lu catacumbarum

mumiarumin qui-

detis, nec in vobismetipsis praesumentes

maxime
causa su-

quc iEgypti Descriptione callidus

iste scriptor asserit

ardua opra Religionis

me promovendx
PALMA.

mumiarum

capula

quadralasque pixidulas
ad cujusque

scepta, perficere poteritis.

bus

variai continentur figurai

mumi

pe-

des posilas invenissc. Sycomori ligno confecla erant,

sicque intgra et incorrupta tria ad minus
millia,

Hc

vividaum palmarum arboreta

foliis
,

qu

annorum

Languidul sua

redimita capila currant,

emanserant
7
,

(2).

Ut juvenes puell

quando somnus descendais

(Moore.)

In

Amos.

14, haud dubi intenditur modus quo

istce

Eas ad
Arbor
statur
,

sericos lectos invitt.

ista dicitur

colunlur arbores

scalpto vel inciso

earum

fructu.

tamar
ali

ex su reela procerque

Sic intelexisse videnturSeptuag., sicque Parkburstus

qu qulibet

conspicabilior videtur.

Ad

ex unitisnaturalium historicorum testimoniis, texlum

originalem ferre contendit. Statutint Plinius
(3),

centum pedes aliquando

liter asperis

assurgit,

unaqueest ex spe-

Dios-

ciosissimis regni vegetalis arboribus. Stipites genera-

corides (4), Theoplirastus (5), Hasselquist (6), etalii

scriptores sycomori fruclum incidendum aut vellican-

nodis horrent,qua lapsarum frondium

:

sunt vestigia
ris

truncus enim non est solidus, ut cte,

dum

esse, sive ungue, sive ferro,

antequm maiuresest, addiclus

arboribus

sed ejus interior pars pice referta est,

,

ceret; buicque operi,

utprobabilissimum

circa

quam

viscosus est cortex

;

validis

fibris
,

plenus
li-

erat Proplietaanlequm ad suslinendum propheticum

dm
gnes

junior est arbor

qu, ubi senuerit

durae et

cbaracterem vocaretur.
sycomori vellicalor
,

Si

voces texts reddercnlur

,

fiunt. Stricte cortici frondes

adha?rent,

qu

in

loco sycomori fructuum collector

centro recl in altum ascendunt; sed, ubi vaginam

in eis, ut stiggessit D.

Harmerus, fructuum

scarificalio

qu involvuntur superavre,
expandunlur
,

lat

ex omni trunci parte

,

simul et colleclio includerentur.

In loco ex

et lapsis veteribus foliis

procerior

fit

Norden supra

citato vialor
in

ille
,

attendit

truncus. Folia, ubi arbor sat ampla facta est ad feren-

ad Zacchi ascensionem

sycomorum

ut videret

dos fructus

sex vel octo pedes longa sunt

vald larga sunt
,

cm

ex-

Salvatorem nostrum Jricho perambulantem, Luc. 19,

pansa

l'uerint,

eisque ad tecta do',

notatque D. Bloomlield hune eonspiciendi

videri infrcrjucntem, e

modum

morum

cooperienda, aliosque fines utunlur.

foliis in

non

magis qud
citt

id

ortum d-

Fructus, qui datta vocatur, sub

racemis na-

disse proverbio videtur

quod

ex Libanio.

scilur, suavisque et gratus gustu est. fer

,

Doctus

Kmppalmainquit

All sub solum immitlit suas lat divergentes radies sycomorus, eoque sub respectu
,

ut bolanista, antiquarius et vialor, totam

ad illam intendit

rum malcriam
Gibbon, sex
folia
,

exhausit.

Diligentes
,

incolte,

Snlvator nosler,
eradicari
,

ait

Paxlon, quasi difficillim

omnium

et trecentos

usus

quibus Iruncus, rami,

succus et fructus sagaciler adhibebanlur, sive

pros celebrabant.

et

in

alium locum transferri possit. Si hain versibus, sive in

buerith fidem sicut

yranum synapis

dicelis huic arbori

mai

utililas,

ait

doctor Clart,
in

una

est

Immensa palex maxime

viator.

tamen lmjus fructus sapore vald deleclabatur; slatuin enim illum esse mollem, aquoIeviterqe aromaiico gustu. sum et subdulccm Poslqnm, ad.lit illo, illum guslavi, vix ab esu absti< nebam, cl si frigidos frudlus salutares esse puls sein, magnam islius san copiam comedissem. >
(1)

conspicuis rebus

quas intendere

possit

llasselquisl

Maxima
vim

jEgypti, Arabiae et Persidis incolarum pars

ejus fructu

omnin

fer vescilur,

ejusquemcdicinalem
nucleis camelos suos

exaltt.

Palm pomorum

alunl.Ex
lasque
;

foliis cubilia,

canistra, saccos, mattas, scopusuis

;

lin., p. (2) (3)

201.

ex ramis caveas pro volucribus

fibris, fila, funes,

horlis-

lihi., vol. 2, p.
Ilist.

212.
13, cap. 7.

que sepes; ex ramorum

conficiunt
(1)
;

rudentesque

Nat.,

lib.

ex arboris humore spirituosus liquor pra>

(4) Lib. 51. cap. 143. (5) Hist., lib. 4, cap. 2.

Juxta Yulg. ,moro.

(6)

7<m.,p.264.

(2) Illustrations, vol.

l,p. 259.

577
paratur
,

PARS
un palma; varielate, phnix

II.

BOTANICA.
;

578
incipit gradation,

ignisque alimenta prslat arboris corpus

pus deficere

vulgoque sub ultimo se-

dicilur etiam ex
fera,

farini-

cundi sui seculi fine decidit. Exailari aut florere sicut

extractam fuisse farinam quac inler trunci fibras

palma tm

lgitima) propriecque sunt locutiones, hujus

invenitur,

eamque
,

in

viclum transisse.
,

arboris natur

accommodais, qum

miilliplicari sicut

Terrai sancUe

non minus ac Idumoerc

qu

ipsi

Cedrus. (P. 91, 12.)

conligua jacet, plurima; partes Yeteribus describunlur palmis abundare. Juda prseserlim in pluribus

palmse radicibus ingens nascilur surculorum nuin

merus, qui
moris
sit

altum assurgentes, genus quoddam ne-

Ycspasiani pecuniis exhibetur sub typo mulieris inconsolabilis,

efficiunt.

Sub ejusmodi parvulo nemore, ut sen-

quoque
sis,

fllii

sub umbr palm sedentis. In Grcis ejus Titi pecuniis, in pari occasione cu-

Calmetus, habitabat prophelissa Debora,

ter et Bethel, Jud. 4, 5.

Rama inAd banc quoque palmarum

ille,

sculum videmus palm suspensum, cum Victoria

ipso scribenle.

mulliplicalionem, ut suggerit

alludit propheta in

in

Eadem

arbor in

Domitiani nu-

hoc versiculo

Justus ut palma florebit (Ps. 91, 12,

\

mismate emblema
plusiae
,

est Neapolis, olim

Sichem, vel Na-

ut nunc dicilur;

idem

est

de Sephoris, aut

comp. Ps. 1,3); magis qum ad turritam ejus procerilalcm, ut supponil doctor Shaw.
.

Scpphuri, juxl prsens nomen, Galila; melropolis,

in

Aquce sludiosior est palma

qum

plurima;

alice

ne-

Trajani numismate. Prsumendum est

in terra sanct

igitur pal-

morum
busdam
in Elim,

arbores,

eaque est ralio cur melis in qui-

mam

multm olim

fuisse cultam.

locis floreat

qum

in aliis.

Ubi Moyses

et

po-

InDeut. 34, 3, Jricho

dicitur civitas pulniarum,

pulus ejus, in sua ad promissam terrain via, venerunt

quia, ut animadverlerunt Josephus, Slrabo et Plinius, palmis antiquits abundabat; staluilque doctor

duodecim fontes aquarum juxt septuaginta

palmas invenerunt, Ex. 15, 27. Ex Wilsone, quoque,

Histori expeditionis JEgyptiac, p. 18, discimus,
in

Shaw plurimas adhuc ex bis esse Jricho, ubi adest, quam requirunt spis irrigari opportunitas, ubiquosolm arenosum seu ejusque clum est calidum
,
,

cm

yEgyptum

appulit Anglicus exercitus,

anno 1801,

ut ex hc regione Gallos expelleret, sir

Sydney Smith,
ibi

modi ut

in

eo felicis veniant, utque delectentur.

et in aliis locis,

cerlas fecisse copias

ubicumque inveniuntur palmae,

et it cas, eflbss terra

Altamen Jrusalem, Sichem

Irionem versus
,

septen-

prop aquas adesse;

runt,
tali

inveneebibere

asserit doctor

Shaw

se rar amplis

vulg distanti ut

humorem

ex

iis

qum duas
lius

vel trs simul vidisse, ea;que,

cm earum
venit, nul-

possent radies. Pluribus in locis hoc confirmt Burck-

fructus rare aut

nunqum ad maluritalem
utilitalis (ut

hardt (1).

majoris sunt

palma Debor*) qum ut

Propheta Jeremias callido ironi stylo Paganorum

idola describens ait
:

umbraculo tegant recessus aut sanctuaria Cheilet, ut

olim earum ramis processionum solemnitates adornabantur, Joan. 12, 13.

Ut palma erecta sunt

(9, 5)

quod

Calmetus sumit esse ad earum formam allusionem,

animadvertens ex Diodoro Siculo, Yeteres, antequm
sculptural ars ad perfeclionem venirct,

Ex prsenti

statu et qualilate

palmarum

in

hc

lerrae sancta3 parle concludit

ibi fuisse

doctor

omnes suas

Shaw eas nunqum

et ide,quod

numerosas aut
est,

frugiferas,

im.ngines ex solido conficere, ereclas,

manus deorsm

Relandus aliique sensre, id

,

Phnicem

labentes et lateribus adhrentes, crura simul juncta,

clausos oculos, statur perpendiculari nec palm dr-

idem esse ac palmarum regionem

deri,

probabile non vi-

nam,

si

ejusmodi

utilis et

benefica arbor ibi un-

bore absimili. Taies sunt quoe rmanent adhuc ^Egy-

qum
in

fructuos fuisset culta, nunc quoque adhuc, ut

ptiacarum statuarum
chilectus

figuraB.

Celeberrimus Grciac arlibra crura slatuit,

^Egypto et Barbarie, coleretur.

Singulare prorss videtur arbores istas

et sculptor

Ddalus

masculum
et

oculos aperuit,

liberiorem facilioremque ddit ha-

et

feminam esse, posteriorisque fructum aridum

nisi

bitum.

insulsum fore,

prvi priori communicaverit.

Recta et elata palma proceritas, ejus longa;vitas et

ingens fcunditas, permanentia, et perptua
floritio

Mense

igitur marlii aut aprilis,

quand vaginae quibus

et

juniores

masculorum florum racemi

femineus fru-

foliorum, l'ormaque solaribus radiis simillima, illam, inquit D. Parkhurtus, accuratissimum naturalis et etiam
divini luminis

ctus ex utrque parte includunlur, dehiscere incipiunt,

quo tempore posterior formalur, priores ver farinosi sunt, unus duove sumuntur ramusculi masculi racemi, nque feminei vaginam inseruntur; vel aliter lotus arboris masculae racemus sumitur, ejusque farina super

emblema
fuit)

conslituunt. Hinc, in Sancto

sanctorum, seu sanctuario templi (Christi corporis

quod emblema
et foribus,

palmae insculpt erant in mris

duo

inler

cherubim, 3Reg.,

C, 29, 52,

35;

omnes femine racemos

est,

diflfundilur. Posterior

usus in

Ezech., 41, 18, 19, 20, 25, 26. lnd in festo Taberna-

jEgypto, ubi numeros sunt maseulae palma;, vulgaris

sed Barbarise arbores priore

culorum palma ramis,

toriis

inler alia, in erigendis suis len8, 15.

modo imbuuntur

ulebantur.

Comp. Lev. 23, 30; Neh.,

ut Victoria; typus

una enim mascula quadringentis vel quingenlis feminis satis est.

Palm quoque rami

lm ab
idololalris

cm

fidelibus

sumebantur.

Eam causam
sic

aferunt

Palma suum ginta postqum

viginti

summum
fuit

vigorem obtinet annos

tri-

Plutarchus et Aulus Gellius cur

ramis palmarum

transplantala,

sicque septuaginta

uierentur posteriores, earum scilicet ligni naturam, et

annos poste persvrt, quoque anno quindecim vel

quod incumbenti pressura;

(1) Itin. in

fortiter rsistant.

Atver,

pomorum racemos

ferens,

quorum quisque
Post
illud

quindecim aut

viginti libras pondrt.

tem-

Syriam

elc

p. 473, p.

49?, etc,

SCRIPTURiE HISTORIA NATURALIS.

haud dubi fidles, cm pst victoriam vel ovantcs, palm ramos ferunt, supremum successs sui et prosperitatis auctorem agaoscere, menlem suam ad divinum lumen, ad magnum peccati et morlis viclorem erigere intendunt. Comp. 4 Mach., 13, 51 2 Mach. 10, 7
, ;

MO
libi,

<
i

des sperarem; sed fateor

fui,

miserabiliter delusus

cum earum color, sepiumnostrarum,

ubipulvere

<

conteguntur, similia apparuit. Oliva forsan in aridis

Judae locis arridere potest , sed haud dubi virum

Angliao viriditali assuelum faslidiret.
>

Joan. 12, 13

Apoc.

7, 9,

Idololatnc quoque pariler

Ex hc
esse,

objectione discimus nullius

momenli non

iisdem in circumslantiis palmis probabiliter utebanlur,

non absque ad Apollinem, solemve respcctu,

illos

cui
loci

minutis et prima facie etiam trivialibus rbus attendere, de quibus in sacris scriptis menlio fit. Me-

apud

consccrat erant. Inde, probabiliter,

.

thoaus ab isto scriptore proposila ad imminuendam

difficultatem, admilti nequil. Judaca
viridilale destiluta

Baal-Tamar (Jud. 20, 33) nomeu habemus

enim, ut diximus, palma nomen
in
est,

Tamar

enim ade non est

sicque vocalur

ut arbor
satis

qu

pulvcre circumfusa

honorem Baal aut

Solis, cujus

imago forsan arbori

ex omni parle videtur,

esse dicatur ad oculos

isti

adjuncta erat. Asserit Herodotus plurimas palmas

;
I

colore suo recreandos; et istius modi suppositio minus

juxt templum Apollinis, Bruli, in yEgypto, stetisse

admiltenda adhuc videtur, ubi intenditur ad tempora

praterita,

Saisque

in

lemplo Minerva Alhenerc (quod nomen

faclitias

cm

oliva

melisqum

nostris temporibus

pro

solari Iuce esi)

stetisse

in similitudinem

palma-

coleretur. Unica solvenda difhcultatis via est,

vocem

rum

columnas.

quai vertitur, viridis, habere,

non ut

coloris descriplio-

In Cant. 7, 7, slatura sponsi a6similatur palma,

qu
Sic

nem

in locis istis,

sed cujusdam

alise proprietatis, jii-

jucunda

graiioc

ejus

et decoris idea exhibetur.

ventulis scilicet, vigoris, prosperitatis, etc.

Hoc sensu
Quietus
in pala-

cyprcsso in horto Helenam compart Theocritus; sed

jUlysses
luiij,

cert intelligenda est pluribus in locis in quibus occurrit.

eamdem fer similitudinem ac Salomon cm principem Nausicaam juniori palma:,

Apollinis Deli stanti, assimilt.

insti-

Sic apud Ban. 4, 1,

in

Nabuchodonosor
(

ait
,

juxt

eram
tio

domo me

et florens

Hebr.

viridis)

aram

meo. Sed quis supponat illum intendere

suum

cor-

Probabile est Tamar, Ezecb. 47, 19, vel Tadmor,

poris babitum vel vestimentum esse viride? Interprtes noslri recl verterunt
est,
lali
:

5Reg.,

9, 18,

quam

anlificavit

Salomon
est,

in deserto,

et

Florens in palatio meo, id

qualis
viridis

Groccis poslea

Palmyra vocata

nomen

istud ex

erat in slatu,

quoad suum imperium,

innumer palmarum copia,

tur, oblinuisse.

qtisc in bis locis

nascebanin

est arbor,
est. Sic

ut vgtale considerala,

quando

matcri articulus, ad

Apud Parkhurstum longus est quem lector rcmittilur.

OLIVA.

bc

inPs. 52, Bavid

bominem impium

exhiber, ut

mox deiecturum,atque ab oculis subducendum,dm ipse

erit quasi junior et valida

oliva qua di vivet flore-

Buas olivarum 6pecies

distinguit Apostolus Paulus,

bitque.

Oliva pulchritudo, cui in aliis Scriplur sain

Rom.

il, 24; oteaslrum, scilicet, seu sylvcstrem, naet

cras locis alludilur,

ramorum expansione, non

quando
ait

in

turalemve olivam,

eam

quai

hominum curam

et

ejus colore

sjitaejst

Ibuntrami

ejus et eril quasi oliva

culturam

recipit. Cullic oliva;

modicce est proccritas,

li-

gloria ejus, Ose, 14, 73;

Psalmisla

Ego

truncus nodosus, cortex mollis et cineris colore,

delibor oleo virente (juxta Angl. versioncm, rcente (1),

gnum

solidum et subflayo colore; oblonga

,

folia, sali,

Ps. 91, il.

Cm

ibi

cis fer similia

viridi colore

nigra superis

alba

textu occurrat, supponere non

coloris

eadem vox viridis in originali possumus eam viridis

ver inferis. Meuse junio albos flores emitlit, qui in

oleum designare, sed potis pretiosum, suave

,

racemos dilatantur. Unius lautm partis est quisque

flos;,

fragrans oleum

quali ulebantur principes prosperis

expandilur superis et

in

quatuor partes dividi-

temporibus

fragrans ut ager, cui benedixit Dominus,

tur.
dis,

Oblongus

est et corpulentus fructus,

cl, ubi

primo

viri-

floridus ager

omni

viriditate su veslilus

cujus odori

deiud pallidus,

malurus

est, niger.

Olea-

Isaac assimilabat fragrantiam vestimentorum Jacobi,

ster in

omnibus
oliva?,

suis pariions inferior est.

quando
JEgyibique

ci

benedixit pater suus. Gen. 57, 27.

si

Suppo-

Pro

cultur conspicua

unqum
in

fuisse

nere naturale est plcrmque,

non semper, oleum

vel

piws non videtur. Abundabat tamen

superioris sunt qualilalis,,
talibus rogionibus.

Syri

quo ulebantur ad ungendum plus

factum fuisse, infusis
slantiis; aliter
in

minus fragrans

qum

in aliqu ex Orien-

eo odoriferis plantis, vel subfinis

enim vix

obtentus fuisset, ad

quem

Ad olivam dem aliquam

tori
,

sa:p inlendilur in Scriptur,

quod qui-

in bis fervidis climatibus

adhibebatur.

Ob

liane ralioyflae feli-

molesli.im cuidam inlulit darissimo via-

nem o'eum
citatem
olivas
;

vald necessarium factum est ad

Israelitis

eu qud bujus speciei arbores vividis frondibus

atque ide

propheta minabaliir, eos

careant. Sequentcs obscrvaliones ex D.

Harmero ex-

calcaturos,
15.

oleo
in

verp ungendos

non esse,

trabemus

Mich. 6,
:

Unde

eo delusum fuisse videmu:

D. Sliarpc, in su de llali epislol 48, suam

men,

B. Sharpe, non qud sacri scriplores

serint,

rem mal expres-

talem molesliam bis verbis exprimit

< *
t
i

<

Campi

in-

sed solummod qud ipse (2) eorura sensunl

quit, et universa Tuscaniu; facis olivis aliquo

modo

mal conceperit.
El senectus mea in misericordi (1) Vulgata liabet uben. Heoraumi habet in oleo virente. Vide hiijusce versus comp. Scriplur;e saciv.', lom. 15, col. 1198.
: ,

cooperiuntur

sed oliva vald alina e>t

ab ide

quam de c conccpcram. Regius Psalmisla, et quidam ex sacris scriptoribus, cum animi raptu de viridi ollv

loquunlur,

ita

ut ma^nifte virante* fron-

f$)

Harmeri ; Obmv.,

vol, 5, obs. 10.

m
, ,

PARS

11.

BOTANICA.
credulitatc su

m
revertentur Judi,
eos inserendos
in

relaxandum, praveOlira (plia oleura solandum niendum, miligandumquelaboresestaptissimum, adoplala fuisse vjdelur ab vis antiquissimis, ut
divinae

esse; Omnipotentis

manus adhc eos

(1).

suo originali

emblema
'

trunco rursm inserere potest

bonilalis et placalionis Dei per

fuit,

natur benignitatis; prsertim post lapsum, Christum symbolum

et

Ex

5 Ueg. 6, 25 et seq. discimus

olivoe

lignum usual

fuisse in xdificando lemplo, ini in

quibusdam ex dc-

neenon

sacrorum Spirits sancti effectuum

in

licatissimis, decorissimisque partibus.

Nunc etiam

in

molliend eurandque nostr aegr natur, et in destruendo expellendove antiqui (spirilalis) serpenlis

Oriente

ut arbitrarium lignum habelur.

asserit se

Nam

lady

Mary Worlley Monlague

opre, diversi coloris

Raya

palatii

Adria-

veneno, non secs ae naturalis serpenlis aut viperac Tirus oleo expellitur. Inde vidcmus speciali modo

nopoli hibernacula, tessellato conclue margarilifer.e

ebore,

et pliyaj liguo, velut

consentaneum fuisse ut folium vel ramus

Yin Providenli eligeretur quasi signum
cessalionis diluvii super lerram,

olivce di-

pyxidicuke quae ind sunt

allaite, strala

invenisse (2).

Noe dalum
;

MALUS GRANAT.

Gen. 8, il

ind quo-

que edocti sumus cur rami

lut

olivae designati fuerint

ve-

ex materiis quibus conficienda erant tentoria in

festo

Tabernaeulorum, Neh.,
faeti surit

8,

15; unde pacis symnalionibus.

bolum

in variis

et longinquis
(1)

Malum granalum, seu malum Punicum Romanorum, malurescit in Barbaria mense augusto. Erat olim unus ex delicalissimis Orientis fruclibus (Num .,13, 23 25, 5 Deut. 8, 8 Cant. 4, 13.), Malum aureum, Armeniacum Persicumque et duracinum Persicum
, ; ;

Visum

est celeberrimo

Cook

qud

viridis

ramus

in

tam mature
est doctoris

in

Occidentem

(3)

non processerunt. Ea
:

manu

delatus, vel in terra defixus, ubique, in orbe

Woodville bujus arboris descriplio

fit;

Plu^-

terrarum, ab omnibus insulariis, etiam in australibus

tnaribus, eo sensu inlelligerelur (2).
In sacris
dejecta;

ribus pedibus procera

in

subnigro corlice induitur, et

mullos ramusculos spinis armatos dividitur. Kolia

Scripturis

oliva

aliquand exhibentur
;

oblonga, vel in

modum

lance, acula, venosa, viridi

ab arboribus, Dent. 24, 20

Is.

aliquand ver ab

saluralo colore, parvo suppedaneo sanl; ampli sunt

flores,

arboribus excuss,

17, 6; 24, 13.

Hoc tamen non

coccineo colore pulcberrimo, et in

summ ju-

indicat perfectiorem posteris temporibus factum ori-

finalem cas colligendi

jetate

modum

nec varia edem

niorum ramorum parte oriuntur. Fructus malo aureo fer volumine par est, pulcherrimisque calicis dentibus coronatur. Cortex

apud gentes quai

olivela possidebanl agendi

mo-

crassus est et durus, extra

do* et methodos admissa fuisse, sed potis differentiam exprimit inter collectionem prxcipu olivarum
Yindemise dominis factam,
et

subruber, intra subflavus, succulenl pulp rcferlus,

in cellularibus

perlucidisque membranis contenta, no-

modum quo

pauperes

vemque

cellulis inclus, in

quibus oblongorum et an-

paucw

quae remanserant olivas, et quas ipsos

sumere

gularium granorum copia quoque collocalur. Arbuscula hocc Hispanwe, Italiie,

est.

lex patiebatur, eolligebant.

Barbarie,

etc.,

nativa

Usualis oleum ex olivis extrahendi melhodus fuisse videtur eas pedibus

calcare,

Quxdam

ex ipsis octodecim aut vi^inli pedi-

Deut. 33, 24; comp.

bus

allai fiunl (4).

Mieh. 6, 15. Utrm proevia necessaria esset praparatio,

Prxcipuum ex
qui,

l'ruclu

valorem habet malus granala,

non constat; nunc ver

trapeti usus praivaluit.

cm aliorum eum

aistivorum fructuum gnrales qua-

Apl hc

et terribili similitudine S.

Paulus exhibet

litates

habeat, seslum temprt, silimque exstinguit.

fecerint
filii

Judaeoruni rejectionem, electionem autem gcnlium

Quanti

Isral inferri potest e

qud

Deo,

fractis olivac ramis, juniorisque oliv:e surculo in

una

fuerit

ex tribus fructuum speciebus, quas explo-

veteri

arbore inserto,

Rom.

li,

17; productque

raiorcs ex Eschol Moysi et populi congregationi altih

lerunt in deserto,

edem imagine, qum

riosis arbitrentur
ipsi

stricte

pnecavet ne genliles in-

Num.

13, 22

20, 5; qud etiam

solenter glorientur adverss fractos ramos, cl ne glo

rebellibus populi designelur ul una ex gratissimis vo-

ramos non

fuisse fractos, nisi ut

luptatibus, quibus in iEgypto fruiti erant, cujusque

insererentur
iis

Si enim Deus naturalibus ramis non

est

defeclum tam acerbe

in

arenoso deserto scniiebant.

pepertit,

magis timendi locns

quin Deus ipsis parin

Malum granalum Moyse enumeralum cum frumento,

et hordeo, vineis et (iculneis, oleo et melle, erat, sub

eal; reminiscantur Judscos

propter voluntariam

christianismum incredulitatem fractos fuisse, ipsos

ver genliles,
si religioni suae
,

hoc respeclu, ex

iis

pro quibus lerra sancta precipu

Deut. 8, 8.

dedecori sint, Dei favo-

commendabatur
In Cant. 8, 2,

(5),

rcm qu amissuros et eorum quoque in prxsenti florentes ramos frangendos esse. Ut gentilibus christianis

poculum ex vino, malorumque gracondiendum proponit

:

nalorum musto
Dabo
tibi

dilecto sponsa

humilitatem ingereret,

concludendo asserit

poculum ex vino

condito, et muslutn

malurum

sil (sic

Jiidxorumgentem, quanqum Dei severitatem experta enim loquitur), Deo tamen omnin non esse
datos, totali ruinai

granalorum meorum. Nott Russel trs esse Aleppi

malorum granalorum

species; acres, dulces, aliamquo

oblitam, ramosque, lict fractos et antique dcore nu-

mdium
(1)

inter istas tenentem; incolasque condimenlis

non esse dimissos

quand ex

in-

Home,

(2
(1) Itin.

Introductio, vol. 3, p. 448, 449. Epistol, vol. 2, p. 161, 102, 3' edit.

passim, etCalcott, traclatus de Diluvio,

(3)
(4)

p. 94, nota,
(2)

edit.
,

Parkhurslus

llebr,

Lex. sub voce.

Shaw, Itin., vol. 1, p. 265 266. Medic. botan., vol. 1, p. 151. vol. 1, p. 271. (5) Paxlon, lllustraiiones,

S83

SCRIPTURA H1ST0RA NAURALIS.

uroe sint minutissimae
,

584
facile

suis gratissimum acorem ex malorum granatorum limoniorumque succo addere solitos. Id probabilissimum esse putat doctor Harmcrus in remotissim anliquitatis

intelligimus cur tant

Isralite miratione moti sint,

rum
tio

racemi,

vo, malorum granatorum succo usos fuisse

incolas, ubi

caslris

cm testes aslitre uvaquem ex valle Eschol exploratores in altuleranl, Num. 13, 24. Moysis tamen narra-

illarum

regionum

nunc malorum limoet potu

;

plurimorum vialorum teslimonio confirmaiur. As-

niorum succus
Aliter, nulla

praevaluit,

in escis

quod

ila

serit nobis

esse desiit, ubi postea,

cm
,

limonia habere cperunt.

fuisse,

Doubdan in valle Eschol uvarum racemos decem aut duodecim libris graves narrt quo;

ra

sancta

jam adest causa cur in describend terfcunditate malorum granatorum mentio

que Forster se religioso edoctum fuisse, qui plure? annos in Patestin degerat, uvae racemos in valle

He-

fit,

Deut. 8, 7, 8;

Num.

20, 5.

Nunc

in

ejusmodi

bron

talcs inveniri, ut

unum duo

viri vix ferre possent.

descriptionibus, juxt pnedicli doctoris sensum,

ma-

Comp. Num.
nea- cultura

13, 24. Etsi

Mahumelana

superstitio vi-

logranata non occurrerent, quippe qud limoniorum,

non

faveat, inquit,

Rosenmuller, vineta

aureorumque pomorum succi usus, malorum granatorum succi usui successit.

Doctor Russel tamen
Clarke citat
,

tamen

in

Palstin non desunt. Pneter ingenlem uva-

in nota

manuscripl doctore
,

rum et racemorum copiam qua; in Jerosolym et aliorum oppidorum emporia quotidi deferuntur, sola Hebron, in prima decimi octavi seculi medietate, quoque anno, trecentos camelos onustos, id est, tria fer
milita

in sua

Observ. editione

hune nullo

modo casum

esse dicil, animadverlitque

facilis conservari
,

malumgranain arle

tum per hiemem

spque

uvarum

succi, mellisve librarum in

iEgyptum

coquinari limonio anteponi: ide in describend regionis fertililatc, de

illo

miltebat (1).

fructu mentio fieri debuit. Se-

Ex Bocharto
racemos

discimus triplicem vineae proventum

dul coluntur malogranala,

ubi etiam abundant

li-

singulis annis colligi.

lulit vilis,

Mense martio, postqum primos

fert,

monia.

lignum quod fruclum non

aprili,

Cm ver

Hebraicum Grcumque arboris

luminis projectionem

islius

no-

stipite exciditur.

Mense

novus palmes fruclum

men ingenlem
in

reflexionemve
simili,

ferens

ramo
;

exsurgit in marlio reliclo, qui et ipse

exprimat, sive ex fructu, sive ex

flore, stelke

exciditur

hic

quoque rursm

extrem su parte,

sibi

in
,

animum

induxit Parkin

lum

emillit,

seris uvis

maio mense, surcuonustum. Qui florent mense

,

hurstus malogranala xrea

retiaculis super capitella in

quse

Salomon posuit

marlio racemi, maluri fiunt et

qui florent aprili,

colligi

possunt augusto
;

summitale duarum acrea-

seplembri colliguntur

qui ver

rum eolumnarum,
lip. 4,

3 Reg. 7, 18, 20, 42; 2 Para-

maio, colligendi sunt oclobri.

In Oriente

13; Jerem. 7, 22, 23, e mente posi la fuisse,

uva3 in cibos

et cibaria

largissim inest

ut slellas adumbrarent, quibus tanta in terram et pla-

grediuntur. Sic Norden ab

caffaus et exquisilissimo

nelas lux reflectitur. Sic quoque faclitia malogranala,

Aga Essuaen appositus gustu uvarum racemi.

in

qu deorsm ad pedes Aaronis tunic suspendi jussum est, Ex. 28, 33, 34; has, ut censet ille, adumbrabant spirituales

stellas,

Ut ostenderet quanta vinearum copia

partem

Jud ventura

erat in terrai

promisse

partilione,

de

im

filiosDei, qui luminis

ope

tribu ejus dicit Jacob,

eum inveniendum
et
et

esse, ligan-

summo corum
5,

ponlifice decurrenlis, lucent sicut lu-

tem ad vineam pullum suum,

Lavabit in vino slolam suam

ad vitem asinam suam.

mina, aut luminaria, in mundo, Philip. 2, 15; comp.

Matih.

in sanguine

uv pallium

14-16; Eph. 5, 8

Thessal. 5, 5

Apoc.

d,

suum, Gen. 49, 11.

Ostendit Paxton in quibusdam Persidis traclibus de

16-20; qui etiam, velut tintinnabula,

qu malograannun-

nalis addebantur, virlutes ejus indesinenler

more olim

fuisse pecora

in vineta, post

vindemiam,

tiare debent, qui de tenebris eos vocavit in admirabile

ducere, ut vineas carperent,

quarum quaedam ade

lumen suum,

Pet. 2, 9.

sunt ampl, ut earum truncum brachiis

homo

vix

VINEA.

complecteretur. Undeevidenter palet, asinumpotuisse

In

valle procul, quant interfuit Esclwl, ecce

mons

secur ad vineam alligari, quin arbori detrimentum

aflerret, folia et

ad ctumassurgens. Supra hune solaltum

petit, sublimis,

ramos carpendo. Mos idem

in

iste juxt

dkm

radiis splendentibusexcelsum ejus

lateri

cacumen dnudt.
;

plurimorum viatorum narrationes,

in vinetis circa

Minori Asi

Aspero ejus

luxuriant vinea inhret

generaliler prvaluisse vidotur. Observt

Chandlw,
aut

lener est palmes, folia lata ipsa excelsa.

ejus fruclus, guslu gratissimus,

Purpureus
llifi-

Smyrnam, vinearum

folia dejici,

vinum producit ad

excuti camelis aut

caprarum pecoribus, quibus ea

candum
cor hominis, ad

post vindemiam carpere fas est.

Quo tempore Smyr-

sanandum grum, ad infirmum

nam

reliquit, die

septembris trigesimo, nudala jam

>

sustentandum, omnesque consolalione recreandos.

erant vineta, ubi ver Phygellam oblinuit, die octo>

bris quinl sexlve, ejus

Plurimcc sunt pretiosie htijus et nolissimsc arbusculcc species, et

tur. In Palrcslin
cial!

campos

vineis

adhc virentes

ad cam

in

Scriptur
et

ssepis alludilocis sp-

invenit;

und patet vineta Smyrncc pecoribus exfoliis

abndabat,

quibusdani

cussa fuisse, quai

vesci delectat.

pulchritudine pollebat. Cclebrantur in Scriptur

et

Mos

iste suficienlem
;

nobis affert causam cujusdam

cujus sensus imperfectissim$

vme:e Sorec, Sibmah, Jazcr

Abel

et

de exquisilis-

praicepti legis Mosaicai

simis Gazac, Sarept;e, Libani, Aaronis, Ascalonis, Ty-

riquevinis loquuntur profane scripiorcs

Cm

JE$ypi

1)

Burdcr, Orient. Litler., vol. 1, p. 279.

S85
fuit intellectus.

PARS

II.

BOTANICA.
staturae longitudinem habebant,

586
racemique ex
eis

Prohibetur ne quis in vinetum viciniju-

pen-

vientum suum introducat. Ratio est qud id vine detrimentum afferebat, anlequmfructuseolligcretur, et
post vindemiam,
id

dentes ex pretiosissimis gemmis erant. Herodes prior

hanc vineam

ibi

posuit

divites ver et patriae studiosi

adhc malis erat

injuria,

quippe

Juda?i ejus ornatui identidem addebant,

unus novam

qud dominum privaret pabulo, armcntis

et pecori-

uvam

al ter

folium

tertius eliam

ejusdem pretiosa;

bus gralissimo, et iorsan ad ea per hiemem sustenin hoc tanda absolut necessario. His consideralis ,

materi racemum contribuebat. Si valorem ejus ad 12,000,000 dollars et amplis referre sit nimiurn, in
-

mandato magni

legislatoris (1) justitiam,

licet.

sapientiam

dubium tamen

est vitem

bonitatemquediscernere nobis

communis
buisse.

fuisse

mente Judorum non momenti, sacrumque sensum hain

hanc

Jubebat lex ut qui vineam plantaverat, ejus fructu ant annurn quiiitum non vesceretur, Lev. 19, 24, 25.

Qum fulgebat, cm
plum cum
vitis haec,

splendid majestate tempore vespertino

cercis colluslrata erat ?
,

Ncc

UV32 eliam anno septimo colligebantur; pauperi

Si igitur Jsus vespere

discipulis abiit
ut,

celebrat Pasch

in

tem-

igitur, orpliano peregrinoque fructus dimittebatur.

quid magis naturse consen-

Viatori fas erat colligere et

comedere racemos

in vief-

taneum qum
tos lenuerit

ant et post dcambulantium animos

neto,
fcrre

cm hc

pertransiret,

non ver secum foras

auro et gemmis fulgens, super omnia atten;

quidquam, Deut. 23, 24.

Joan. 15 dclart

spectaculique majestuos magnificenli

Apud
ipsi

Dominus noster

se esse

defixi, in

admiratione et contemplalione de ver hu-

vitemveram. Doddridge, post Wetstein, supposuit hanc

jus artis operis significatione toti fuerint? Intelligamus

igitur

ideam

vitis

aspectu inditam fuisse; sive ex fe-

nos Jesum tune, alludendo ad hanc vitem, di-

nestr, vel in are, juxta latus

troverlitur ab

doms; sed hoc con-

xisse discipulis suis

Harmero,

quo animadvertitur hortos

accurata,

Ego sum vitis vera. Qum igitur qum significantia videri ejus verba debure
:

in Jrusalem non exslilisse, nec probabile esse viles

Qum
debuit

clar igitur et expresse

!

eorum sensus apparere

juxta

domorum

latera positas fuisse.

Quod

asserit la-

men Harmerus
asserit

doctore Russel parvi habetur, qui

Yitis Judaeis

arborum nobilissima, omniumque,

utilia

de more fuisse gradus quibus ad superas harem

quai

erant excellentia, potentia,

et prospra

partes ascendebatur, vitibus operiri.

Hoc plan expla127

:

nat pulcherrimam metaphoram

sicut vitis

in Ps.

Uxor tua

symbolum habebatur. Itaque gentem Judaeam Judseorumque Ecclesiam Prophel assimilabant magnat vi
ne, pulcherrimo fructu adornatse, Deo plantata?
servais) et cuslodit
,

abundans

in lateribus

doms tu, qua3 multam

Utrm ver talis vilis Domini noslriverbislocum dederit, vald dubium est. Apud Rosenmuller lougus adest articulus in Parabolam, quem transtulit doctor Wait in suo Repertorio Notato qud theologico. Hc in substanii continet
D. Harmero molestiam
intulit.
:

Jer.

21

Ezech. 19

10

seq.

Ps. 80, 9

15 et seq. Deus ipse cultor erat vi

Is. v. 1

neti, Isral

vinetum erat et vinea.

;

et

seq.
,

27, 2 et seq.; Os. 10, 1

verus quisque Israelita

ca1G,

pita praesertim et principes populi,

rami erant.

Is.

omnes sermonum
niuntur
,

partes, qui

apud Joan. 13-18 inve-

8; Jer. 5, 10. Genlis vis et poteslas pleni et turgenles

nec in eodem loco, nec in conlinuat srie

racemi. Metaphora semper in eo stabat, qud Isral

erat

habitoe fuerint, tune pergit

ad ostendendum Domini

prima

et sanctissima

gens in terra

qud Deus
de qu

nostrisimilitudinem ad veram naturalemquevitcm non

referri,

conditor ejus et protector erat.

cm semper Joannes

adjectivo, rfiab, vera,

,

Conspicuo vald et splendido opre

superis,

vitis

utatur in oppositionem ad aliquid falsum

et non genuinum, Ex.gr.,

confictum

quam

in

templum introduxerat Herodes,

,

4,23; 1,47
hoc
,

8,

31.Sedqu

symbolum
lations, in

erat peculiaris

proximaj et llissima! re-

igitur adest opposilio in loco

vitis

ubi Christus vera

,

qu Deus ad

Israelilas stabat. Patri slu,

denominalur? Ea esse deberct

;

juxta supcris

diosissimi Judi, ejus aspectu gaudentes

superbien-

exposita, genuina aut vera vitis

liane
(id est,

at ilerm urgebitur

tesque, altam populi dignitatem et supereminenliam

vitem de qu in Parabol agitur) long

reputabant. Exire

et inlrare

sub vineam, phrasis erat

la?.tam

plura ad veram vitem jura habere

qum

Christus, qui

qu vitam pacificam, felicem et

Inde ornamentum hoc
,

denolabant.
,

semelipsum huic tantm assimilabat, seque ut meram ejus imaginem exhibebat. Quoniam igitur dicit se ve-

supra viam extensum

qu

ducebat ad locum sanctum, non minus conspicuum et

significans erat, ac pietatem

ram

vitem,

quamdam
,

in

oppositum rem habere neces-

promovens orthodoxis

sario debuit

quoe,

lict

non genuina aut vera

vilis

Judoeis;

quam
logia,

inter et seipsum significanlissima exislebal ana-

ejus

indsuum quisque contribuebat ad augendam magnificentiam seque dignum sancl hujus et

,

vitem repnesentaret. Qud res

ista probabilis

gloriosoc genlis

membrum comprobandum.
,

esset, pergit ille ostendere.

Cm

Jsus semelipsum designsset

,

qui

vili

hc

In templo Jerosolymitano supra et circm porlam cubilis sepluaginla excelsam, quai ab alrio ad sanclum

prfigurarelur

ide quas

ist

parabol exprimera

volebat non intelligi non potuerunt.

iocum ducebat, specios sculpta

:ia

vitis in

modum

limbi

et ornamenti exiendebalur. Palmites, claviculse, et fo-

Parabol hc igilur proxim Apostolos spectal. Jsus enim non

ex auro purissimo, racemorum ramuli humanse

(I) Illustrt., vol. 1, p. 280.
S. S. III,

tanlummod sub metaphora

vitis in

an-

gustiore proedicatoris sensu seipsum exhibet, sed et

in elatiorc et latissimo

sensu Messia clo missi ad

19

587

SCRIPTURiE HISTORA NATURAL1S

draconum vinum eorum,
et

588

condendum novum Dei regnum. Suos Apostolos considrt ut ramos in se, non tantm ut discipulos et amicos, sed ut nunlios et cooperatores a se electos et vocalos, ad
|

venenum aspidum insanabile. Pronus sum ad credendum, ait Hasselquist, prophehic, Is. 5, 2, intendere in

lam
qud

solanum incanum
et

quipp
,

condendum extendendumque suum regnum.

inler et

^Egyplo, Pakeslin
ci

Oriente vulgare est

et

Connexio quam ipsos

bal
,

seipsum servare vole-

optim

concordat arabicum nomen. Arabes

dib, id est,

illud

non tantm

in

amore

et in amiciti consislerc

vocant aneb

lupiuv.

Nullam

viti
;

magis
nasciesl,

dbet, sed in ver

mandatorum suorum executione

oppositam plantam invenire poterat prophela

tur

quoe fidem in sublimem

suam naturam et dignilatem fundamentum habet. Quos expeclat fructus ex ipsis non sunl tantm fides et virtus, utexcocteris omnibus
Cdirislianis,

enim multm

in vinelis, eisque
:

maxime noxia

quapropter illam eradicant

slipite (1) vili similis est.

illa

quoque arbustivo suo

de
le-

sed

magna
;

in

propagand christian doid

Sequens
vindemi
et

scripturalis notilia

de vinea cullur

clrio adjumenta

eosque ad

perficiendum divinuc
incitai.

de vinis Palstina, qua3 haud dubi

sumitur ex Investigatore.
in

gratiai et assistenliie

promissione
:

ctori grata erit,

Hic
vite

loquendi

modus

Habitabat unu&quisque sub

Vineta sua communissim plantabant Judoci

strali

au-

su (3 Rcg. 4, 25; Mich. 4, 4), ad gratissimas

alludit,

collium aut

montium
,

latere, locus ver lapidi-

Oricntalium pergulas probabiliter

vilibus

qu partim
loquitur

bus expurga lus erat

circumdatus,
ls.

spinarumque

sepe

aut vallo
,

conslabant.
in

De

vinealicis

pergulis

5, 1-6; Ps. 80,

et Mallli. 21

33.

Norden, quasi

iEgypliacis horlis communibus, ve-

Bonum vinetum

mille vilibus constabat, milleque arIs. 7,

terisque hnjusinodi pcrgulx figura nobis datur in Pra>

genteos, aut siclos argenli reddebat.

25. Duccnli
,

ncslincnsi pavimento

in Itin. doctoris

Shaw.

Iile lo-

necessarii erant ad solvendos vinilores, Cant. 8, 11

12. Ibi custodes et vinilores fodendo, planlando
,

quendi modus

in

sensu auctoris referendus est ad lem-

pu-

pus quielis

et altoc pacis.

lando, vites adminiculando, uvas colligendo

,

vinum-

In loco Isaia;, ad
fit

quem modo referebamus

mentio

que conficiendo laborabant. Laboriosum vald opus,

vileque scep reputatum
Is.
,

de labruscis

seu sylvestribus uvis; quod explica:

4 Reg. 25, 12; Canl.

1,6;

tionem requin t
labruscas,

Et expeclavit ut

faceret uvas, et fecit

41

5. Yiles

eum

teneris uvis

suavem mature, verno

1s. 5, 2.

Edem imagine

ulitur Jeremias
Isaiie

ad

tempore, odorem fundebant.

eumdem

finem in elegantissim partis hujus

pa-

Vindemi frumenti messem

Lev. 26, 5,

et trituram sequebalur,

rabola? parapbrasi, juxta

suum effusum
plantavi
;

et queribun-

Amos

9, 15, circa

junium juliumvemen-

dum modum
electam,

Ego autem
ver um

te

vineam (sofec)
es

sem, quand uvarum racemi falcuhcope colligebanlur,

clin cartallis positi (Jer. 6, 9), delati, et in vinarium

omne semen
,

quomodb ergo conversa

llis

mihi in pravum
scis,

vinea alina? cap. 2, 21.

labru-

lacum, seu toreular conjecti, ibique primo ab hominibus, ut probabile, calcati,deindepremebanlur; Apoc.
14, 18, 20. Id

seu venenosis granis, imelligere debemus non

inutiles, nullius

tantm

momenti uvas

quales sunt
,

tanqum magni operis

et polentia?

Mes-

labrusc, sed uvas narium offensivas, noxias

vene-

sue signuin Iraditur, qud (igurativum toreular calcavit solus

;

nosas. Consideratisaliegoriai vi et intento, bonis uvis

et

de gentibus non crat vir

cum

eo. Is.

63

opponi debent fructus noxice

et

pernicios natur, ut,

Apoc. 19, 15. Yindemise lempus erat ingentis gau-

in cjus explicatione, judicio opponitur lyrannis, et justitia

dii.

Ex pressarum uvarum succo vinum

et

aeclum

oppressio. Geplien, seu vitis

commune nomen
vinum, ah
aliis di-

conficiebanlur.

est aut genus, plures in se species involvens; Moyses-

que

ut

veram vitem, seu ex qu

fil

Yina Chanaan, cm caput tenlarent, in usu vulgari aqu miscebanlur, ut apud Halos, aliquando eliam incenso, myrrh, calamo et
batur, Prov. 9, 2, 5
;

stingueret, vocal
vini,

eam gephen

hayaijin, id est,

vitem

aliis

aromatibus perfunde;

Num.

6, 4.

Qudam

cleris speciebus naturae

Cant. 8, 2

neenon
,

et

aliquando

venenos
niiracula
:

erant, ut patetex histori relata inler Elisei

...

malogranatis, aut ex
ri acinorum succo

eorum

virio

ut ea nos grossula,

Invenitque quasi vitem sijlvestrem,

et col-

cum

saecharo fermenlato
,

misce-

legit ex e colocyntliidas agri, et implevit pallium

et
(

suum,

mus

(2).

Optimum

est

vinum

cm

vetus esl, et fa;ciIs.

reversas concidit in ollam puhnenti

esset.

nesciebat enim
;

bus, crassamentis imo fundo delapsis.

25, 6. Suave
Is

quid

Infuderunt ergo

sociis ut

comederent

cm-

vinum
49, 26.

est,

quod uvis prorss maturis conficitur,

aceli species Israelitis erant
,
:

que gustssent de coclione clamaverunt, dicenles

Mors
af-

Du

unum

erat
in

{in oll, vir Dei; et

ferle, inquit,
et ait
:

non potuerunt comedere. At Me,

tulissent, misit in
fuit

tenue ac lev vinum

quo

in

communem potum
2, 14, ut

formant. Cmque

ollam,

messoriis campis utebantur, Ruth

nunc quo-

Infundc turb, ut comedant. Et non

in oll.

ampliks

que Hispani
viginli millia

Italique

probabile quoque esl hujus vini

quidquam amariludinis

4 Reg.

4,

39-41

melrelas Salomone danda fuisse Iliram,

E\

islis

venenosis uva? speciebus bas Moyscs encr,

gicas et all poeticas sumpsit imagines

quibus futu-

pro servis ejus, operariis qui ligna inLibano ca^debant, 2 Parai. 2, 10. Alterum, utnoslrum, acerrimumgustu
(1) Itin. pag. 289. (2) Notilia variarum

ram

prdicit Israelitarum corruplioncm et exlremam

in allegori quee in re et imagnibus,

degeneralioncm,
Isake

allegoriae simillima est. Deut.

et

53

52-53

De

vini

specierum de quibus

in

vine Sodomorum, vinea eorum,

de suburbanis Goj

tnorrlw

uva eorum, uva

fellis, et

bolriamarissimi. Fe

Scriptur agitur, videri potest in ilanner, vol. 3, pp. vel in Cal283-290, doctoris A. Clarke edilionc ; meli Biblic Encyclopadi, art. Vinum.

,,

, ,

589
erat,
et

PARS
indeque innuit

H.

BOTANICA.
,
[

590

Salomon
26;
ita

Sicid acetum deniibus,

fumus

his qui mioculis, sic piger (offendil et vext)

Cedrnum lignum pretiosissimum est odorem gravem aromaticum habet incorruptibileque reputatur.
,

serunt eum. Pr.ov. 10,

et sicut aceto superfuso niaffli-

Arcas teslamenli et plures

templi Salomonis parles

trum

vi

su nudatur,

qui cantat carmina cordi

cedro constructas erant.

cto nihil aliud proficit

qum dolorem

ejus ingravat

Cedrus Libani

ait

Paxton

una est ex naturalibus

derelictas uvas, cap. 25, 20. Patiebantur pauperes Dcut. et alia derelicta colligere , Lev. 19 , 10 spicas
;

similitudinibus quai

frquenter in poetico prophelaoccurrunt, eoque designantur reordinis.

rum

loquendi

modo
,

24, 21

ls.

5, 14

17, 6

24, 13; Mich.

7, 1

disci-

ges, principes

oplimatcsquc allissimi

Sic

musque spicilegium uvarum Ephraim melius esse

vindemiis Abiezer, Jud. 8, 2.
passa?, Uva3 quoque siccabanlur, fiebantque uvce eranl li/ntcr ea quie Abigal Davidi oblulit, centum

Isaias propheta, Dei judicium in superboset arrogantes

denuntians,

ait

Dies Domini exercituum

,

erit

super

omnes cedros Libani sublimes

in suo

et

super omnes quercus

Basan. cap. 2, 13. Edein figura usus est rex Isral

gatura* uva3 passas, 1 Reg. 22, 18

et

cm

Siba Davi-

ad provocationem rgis Judas responso

est in

Car,

dem

adiit,
1

idem numerus
;

inter oblata ejus erat, 2

;

duus Libani misit ad cedrum, qu

cens
:

Libano

di-

Reg. 16,

Reg. 30, 12

Parai. 12, 40.

Da

fdiam luam
,

filio

meo uxorem. Transieruntque

,

besti salls

qu

sunt in Libano

et

conculcaverunt
arbori Psal:

SEGTIO SEGUNDA.
ROMATIC^E ARBORES.
CEDRUS.

carduum

4 Reg.

14, 9.

Eidem

nobili

mist comparalur spiritualisjusti prosperitas

ut

Juslus

palma

florebit

sicut cedrus Libani

multiplicabitur.
,

Ps. 91, 13. Confringere cedros, ingentesque moles

in

Clo

coronatis montibus cova (cedrus) gigantea

quibus slant

commovere

figura? sunt,

quibus utitur

Sua
Ita fuit

brachia lat expundit.

(Mason.)

David ad exprimendam terribilem majestatem et infinitam Jehovali potenliam

:

Vox Domini

in

virtute.

olim in celeberrimo monte Libano

sed ce-

Vox Domini
banum,

confringenlis cedros; et confringet

;

Dominus

drorum

sylva, quas lot speciosissimas sacris scriplori-

cedros Libani
et

bus suppcditavit similitudines, nunc fer omnin evanuit. Paucas

et subsilire faciet

tanqum vitulum Li-

quasdam rmanent arbores, quasi ad

renda;

Sarion tanqum pullum unicornis y Ps. 28, 4.

potenliai descriplio

Hxc divince majestalis et

reveforte

revocandum nobis memoriani veterissune glori, Isa. 60, 13, docendumque nos omnium rerum sublunarium
inconstantiam.

subliniitalis

ebaraeterem

habet

cui

ncquum non

est, etiam in inspiratis paginis.

,

Unotancujus

lm Dei verbo
sylvarum nabitatrices
,

cedrus

Antiquas
sunt

lias

quas

ex

quas ignitis cli ventis im-

eis

mola
,

resistil, confringitur,

cedrus ipsa Libani

quorum visendorum
:

studio movenlur vialorcs

sicdescribitBurckhardt

Solo aspero stant, parvumet aspeclu pul-

ramus quisque arboris ambitum adooqual, uno Dei

verbo, ingens malerioc moles
,

in

qu
in

slat

cedrus

que nemus

efficiunt.

Anliquissimarum
vel
;

usque

in

fundamenlis conquassatur,
alla et

tantum ut, quansil,

cherrimarum undecim
quinquaginta

duodecim numeravi;

viginli

quinque amplissimarum
,

mcdi

lmvis lat patens et

amplitudinis circilcr

ponderosa

ipsa saliat

ut pullus pecoris in leclis suis gaudiis, et subsilit ut

trecentas et amplis inferiores et jupullus unicornis

,

omnium quadrupedum

alacerrimus.
,

niores. Ineodislinguunturantiquissimas,
et parvos

qud frondes
et ex

ramos

in capite

tantm habeant,

un

Innumera arborum istarum copia, Salomonis a?vo

bujus prophelicoe dcclaraiionis vim senliamus

earuinque mira amplitudo revocanda est, ut sublimis

:

basi in quatuor,

quinque aut eliam septem truncos

cujus frondes terram atlingc-

Liba-

assurgant.

Coeterarum frondes et rami demissiores

,

nus non

sufficiet

ad succendendum
,

et

animalia ejus

erant, sed nullam vidi

rent, utquas stant in bortis

Knew. Antiquissimarum
et

non

sufficient

ad holocaustum

Is.

40, 16. Elsi Ireme,

^edrorum trunci operiuntur nominibus viatorum

aliorum qui eas inviserunt
erat
:

factus peccator

Libanum

eligeret in altarc

omnesque
;

unum

vidi

cui appositus

sylvas ejus in alimentum ignis succideret

elsi ligui
,

annus decimi septimi

seculi.

Antiquissimarum
(1)

bujus fragrantia, additis omnibus ejus

gummibus
in
;

m-

trunci

omnin mortui videntur; lignumque cinereo

est vasta et

censum
animalia
tri-

forent,

vinum Libani expressum ex omnibus

,

colore est.

vinelis ejus,
,

libamen

etomnia quoe
propiliatorium

eo moranlur
isla in,

Cedrus

sacriliciuni

augusla arbor, allitudinem

,

omnia

ginta autquadraginta yards attingens

quasdamque

sufficientia forent
in

ad expianda liominum peccala

et

ambitu

triginta

quinque inter et quadraginta pedes

;

nihil reputarenlur in oculis

supremi Judicis, ad

unam

babent. Pulcherrima est, semper viridis

frondes ha-

etiam tantm expiandam Iransgrcssionem. Jusla san-

bens rosmarini fer similes

gummique genus distillai,

,

ctaque Dei lex, nobiliusaltare, pretiosius sacrificium

el

cui varias attribue sunt qualilales. Folia ejus

juxla

odorem suaviorem

requirit
,

obedienliam nempe et

LeBruyn,

alta

pelunt, fructus ver

deorsm penseparantur.

morteni persona? divina?

ad delenda nostra peccata

dent, pinearum

modo
,

crescunt
et

sed longiores sunt

difficile

et sempiternai ejus intercessionis

cipi Paire

incensum

ut sus-

duriores, solidiores

misericordiarum

et in a:lcrna3 quictis

trunco

Semen babent

cupressino similc.

mansionem

admilti

mereamur

(1).

(1) ltin. in Syriam, etc., p. 19-20.

(1)

Jllustr. vol.

1, p.

139-141.

, ,

S91
BALSAMUM.

SCRIPTUR.E IHSTORIA NATURALIS.

manorum
ditionem venit
,

m
balsamum onmin
periit;
est (1).
:

non ullum nunc invenire

Balsamum,

elsi

Judai non nalivum,

summ
,

per-

fectione colebatur in hortis prop Jricho

juxta flu-

Harris extrada est

ridis est
,

De balsamo sequens notitia ex D. Bruce doctore Balsamum arbuscula semper vivel arbor
fit;

men
phus

Jordanis.
(1)

Loquens de

valle

Jricho, ait Jose-

quoe quatuordecim circiter pe,

:Nunc
fert

hic est fcrtilissima Judicce regio, quai

et insuper
,

dibus alla

sponte su

absque cultur

in naliv

ingenlem

palmarum copiam,

balsamum
quibus ex

su regione,

Azab,
crescit.

et

juxta totum littus usque ad

cujus surculos lapidibus acutis incidunt

incisionibus

Babel-Mandel

Trunci diamelros octo vel deet

succum

colligunt, qui, ut lacryma?, deoristis

cem

circiter
;

unciarum est; lignum lev

apertum

sm

deslillat.

Tanti erat momenti quod

arbo-

gummosum

cxteris subrubro colore, poliri nequit;

simili
,

libus producebatur
scriptoribus
inquit Plinius
erat, viti

balsamum

ut notetur ab

omnibus
illa

piano cortice junioris cerasi

indutum

est.

qui
,

de Jud tractavre. Arbor

similis erat.
,

Gacumine depressum

est

balsamum,
et aeri

in

modum

arbo-

quoe Juris, scu valli Jricho peculiaris

rum
sunt
,

quoe nivosis turbinibus

maris obnoxi:e

magis qum myrto

Unam

quis,

und

eis retorta
est.

forma accedit. Florum penuri

simililudinem refe-

que ex bis arbusculis

Romam

ut visu

rarissimam

conspicuum
runt
nis,
lis
;

Flores acaciae
;

dctulre Yespasianus et Titus, casque in suo irium-

parvi et albi sunt

hoc tantm adest discrimi-

pho

ferre superbiebat

Pompeius.

Cm

esset in Juri

quod

1res flores tribus capillamentis vel

ramuscu-

Alexander Magnus, non amplis qum unum balsami

cochlearium in un
aestiv die colligi

inhxrent, ubi

unum tantm
,

habet acacia. Duo ex

relinquunt;

polerat

et in

islis floribus

decidunt

unumque fructum

anno fcundissimo

magnum

rgis

seplum arboruni

ulrosque pnesenlis anni ramusculi ferunt, qui subru-

istarum sextanlm gallons; minus ver

septumunum
erat bal-

bro colore et veleri Iigno duriores sunt. Floribus

succedit flavum
,

tantm gallon reddebat. Ade

igitur

charum

suaveque olens semen subrubr ni,

samum, ut pro duplici argenli pondre vniret. Scd, cm multm requireretur, mox sequebatur adultra lio, spuriaque species in communem usum tradcbalur
minori pretio. Tolius opulenliai nalionalis fontem bal-

gr pulposquc nuce inclusum

instar,

subflavumque

mellis

liqnorem continel. Amarior est et lingnae sub-

acida

ejusdem formai
densa
in

et amplitudinis
et in extremis

ac terebin-

thus

medio

partibus acu-

samum
oritur,
lis est

facit
ait
:

Juslinus;

nam, de hc

regionis parte

leata.

loquens,

Judscai genlis opulenliaex

opobalsamo

Tria balsami gnera ex hc arbore exprimuntur

quod

in islis

tantm regionibus invenitur; val,

primum
trunco

dicebalur
:

opobalsamum,
,

maximique
,

pretii

enim

horti simillima
et,

continuis

collibus cir-

stimabalur
,

spont

vel

incisionis ope

ex arboris

cumeincta,

ut iiadicam, vallo inclusa. Vallis bis

,

aul ramis fluebat ooslivo tempore.

,

Sccundum

centum
Jricho.

millia

acrarum spaliurn continct

in valle

vocaturque

dicebalur carpobalsamum

Hc

nemus
est.

est

tam fructuum copia

mendo conheiebant. Teilium

nimi fiebal
,

quod maluros frucliis preet quod omnium mi,

qum su amnitate
balsamis permixlum
dicit

mirabile; palmis enim et opo-

ex decoclis coliculis et lurionibus confi-

Opobalsamum relationem
certoque anni tempore bal-

ciebalur, hylobalsamum erat.

ad abietem

sed minus altum est, plantatumque

,

Quanti nestimalum fuerit aromatum hoc genus in

Oriente, in ipsis etiam prioribus cevis, apparet. Ismaelila3,

et

cultum more vinearum

deslillat.

samum
etsi

Insuper, loci quoque tenebrae non

ejus fcunditas.

seu Arabes vectores, mercatoresque, qui de

minus sunt mirabilcs qum

Nam
,

Arabicis mercibus in

usqum in orbe sostu majori sol non luceat ibi tamen naturalitcr moderata perpeluaque rgnt
aeris
(2)

balsamum, quasi
Strabo solus ex

^gyplo unam oneris

veteribus

negotiabantur, secum
sui

partem afferebant.
ddit no-

Gen.57, 25; 43, 11.

obscuritas.

In

astimatione redits

quem
,

veram nobis

"^crcipiebat Cleopalra ex regione circa Jricho

sibi

quae

titiam nalivi ejus arboris loci. In

hc felicissim 3a,

ab Antonio data fuerat

:

et

quam ab
ista

ips poslca
fert bal,

bocorum terra,
et

ait ille,
;

invenitur incensum

myrrha

<:onduxit Herodes, dicitur

<

Regio

hoc

cinnamomum

samum quod ex aromatibus

alibi

preliosissimum est
lib.

nec
4,

cet,

quod juxta Sabam jabalsamum quoque. Inter myrrhas infra Azab,

et in lillore
,

invenitur.

>

Joseph. Anl. Jud.

15, cap.

sccs totum

littus,

nalivus est ejus locus. Nulla nol)is

in

sect. 2. In loco Scriptural ubi narratur

reginam Saba

ratio dubilandi

quod malur
in

Arabiam transplanta-

Salomonem

adiissc ex studio
,

virum sapienli su ade

tum

fuerit,

id est,

australem Arabiic Felicis par-

celcbrem videndi

dicitur

viginti auritalenta,

eam ipsi dono obtulisse immensamque aromatum et gem,

marum copiam,
ricus (Josephus)

traditumque est, addit Jud&us histo

209-500. Ex Buivk(1) limera in Pala^tinam, pp. adhuc parlilo hardt tamen discimus balsamum nunc
coli in hortis

balsami radicem

quod nostra

fert

adhuc
hoc

regio, mulieris istius

dono deberi.

Balsamum
Ro-

quasi humilis
fruclus

prop lacuin Tiberiadis ubi , sicut ipsi sibi luit tradituin est, prospr procedil. Description arbuscula, cujus folia vitis simiha sunt,
,

in Scripturis occurrit
,

sub nomine balsami Galaad,

Jet. 8

22

46, 11

51, 8.

Posiqum

Palaistina in

(1)

DeBelloJudaico,

Jib. 1,

cap. 7, sect. 6.

unciis longus est, in cucumens Mense ex viridi fulvus fit, ubi rnaturus est. superfunditur, coque in junio colligitur; lune oleo post hc succus quo balsamum statu soli bjicitur Syrta, pp. conficitnr, ex ipso exprimilur. Ititt*
trilais fer

forma

et

(2) Juslin. Hist. lib. 56.

325. 324.

595

PARS

II.

BOTANIGA.
[

594:
,

tem, quse Azab immdiate opponitur, ubi nalivum est. Alta Arabi regio frigidior crat qum ut illud reciperct,

sponsam liquido odore

reeentissim
,

quem balsamum

vocat
iret,

sese

id est

antequm cubitum

pcrfu-

quippe montuosa tota

est, et

aqua

ibi

congclatur.
,

disse, ut percipiamus

rem istam

qu nos

tantoper

Non

obstanle positiva Josephi declaratione

,

qud
coneo

implicat, quia nostris moribus

non consonat, Orien-

regin Sab arborcm hanc Juda deberet ferre tamcn nequimus , ut observt Bruce

id

talium moribus perfectcongruere, necullo

modo ex-

cum

traordinariam in Arabi habendam.

Etsi sponsa ca,

quod

in
,

Scriptur cxprimitur,
in

cm mode vidimus

put solm liquido hoc odore perfuderit

tanien

aliquid ex eo
,

Galaad

mum
ila

et

Jud, Iocum esse quo nasccbatur balsamercatoribus vendebalur, 1750 et amplis

vcrsiculi lectione nihil planius

manibus remanere poterat

,

sed

si
,

quod

nihil
*

impedit

et

manus manus
et in

et brachia inunxerit

inde profect

annos ante Christum, seu 1000 ante reginam Sab;

natur evenire potuit, ut

videbalur,

qu

somniando sibi agere

(l

in

esse polest

digitosque aliquid ex hoc liquido

qum balsamum
ruisSe,

in Jud transplantatum fuisse, floremque commercii faclam in Galaad di ante

,

odore ubique

quodcumque tangebant

effundere

supposuerit. Mulieres in Arabi pluribus uli fragran-j

tcmpus de quo loquitur

v'uilorcs ventre

(1)
et

(Yiderunt

Jsmaelitas

tium liquidorumque odorum speciebus; hujus moris

salis

de Galaad
(

camelos eorum portantes

)

multa Forskal exempla afferuntur

CUPRESSUS.

(1).

aromata,

et

balsamum

Vulgata resinam

et

slacten in
,

JEyyplum. Gcn. 57,25. Etenim, haud dubi aut piper Ismaelit emcbanl aromala iile
,
,

addit

Frondes lu sempcr virescunt

in

dm immutantur

ore

maris Rubri, ubi Iudorum proventuum emporium

erat, 1hic(jiic
lior

Cter arbores, temporaque tbi ordine superfluunt,

Tu quod
Sunt

eras,

myrrham

afferre debuerunt,

quippe me-

nunc adfiuc
poel,

es.

Mqui
te

tibi

non

ncc invenlcbalur, nec usqum invenitur

,

qum

pictores, vel
:

cm ex

lucls

emblema

in

Sumunt
Arbor
criticos

rectis pietatis similitudinem refers.

Sab aut Azab

par tem
,

ad Orientalcm promontorii Gardefui

,

ubi portus erant pro Indi

(2).

et

unde

in to-

ista occurrit

lantm in

Is.

44, 14 (2) et inler

terzeli

lum orbem diflundebatur

sponsor in Cant. 5, 5,
suas stillare

non convenit utrm vox Hebr.

indicet.

ver eu-

Nihil inagis nobis inexlricabilc videtur

qum verba
manus
suos suave

pressum
(

Aquila,
)
,

Theodotion, Septuaginla
pro
ilice

qu

lecto surgeus, ait

)

Aid. et Complut.
;

et Celsius

seu sylvestri

myrrham
,

balsamum

et d'ujitos

quercu stant

Loceth ver

et

Parkhust pinum intendi

olentem

myrrham

in

manibus serr. Sed D. Taylor

,

censent. Sed

putat descriptionem unius balsami speciei

et uss
,

ad

textu expressum magis

ejus

quem ftus
lm
nis,

cjus adhibentur, Forskal

datam

mul-

cm cnpressinum lignum ad finem in. sit idoneum qum alia quse in locum proponuntur, cmque ob diuturnam suam
,

nos juvare posse in intelligend allusione.

kataf, kafal vald similis
,

Amy-

duralionem

veleribus in fabricam

idolorum vulgo

ab Arabibus dicilur

usurparetur, nihil melius agere possumus

qum

interI

pluviarum mense turgescere

et

opportuno tempore
,

pretum noslrorum sententiam adoptare.

Cupressus arbor est magnae procerilatis
cillim colitur. Fructus ejus edi nequit
,

rubrum

et

suave olentem pulvercm efl'undcre

,

quo

quia diffi-

liujus regionis

Abu-Arisch, mulieres, ubi copiosis,

amar sunt

sim abuudat, caput suum superl'undunt

ipsas abluunl. El-caja fructus
,

vel semct-

frondes

et,

juxl Plinium, odor et

qui

in

Yemcn monliIris

pernoxia sunt. Inde arborem funebrem

umbraculum ejus eam Romani

gravissimum,

bus invenitur, cujus flores

citri

similes sunt,

li-

hbebant, illamque infuneribusetluctuosiscseremoniis

adhibebant.

quidis odoribus immiscetur, quibus Arabica mulieres

Lignum
;

est

semper

viride

caput

suum

abluunt. Excerptia hrcc, inquit D. Taylor,

odore aromalico

rubigini

noslras de lextu explicando conjecturas adjuvare possuut.

tineis exedi potest.

obnoxium non est , nec Distinguilur in masculam et femifeest, olivo

Consideremus

scilicet,

vocem
,

qu;c

vertitur
,

neam

mascul rami horizontalilerdcprimuntur,

suave olens

signilicare spont fluens

,

destillans

vel

mineai ver altum petunt. Fructus rotundus

prliber veniens
illam ad

ut chimiste loquerelur. At,

cm

colore, nucis amplitudine; in locis separalis nascitur.

succum

vel liquorem

restringere nihil nos

parvulaque angularia semina continet. Communis

cupressus in Coos, Cyrcne, Rhodo et Cypro insulis,

est
cl

cogat, illam pro hoc rubroet suave olenti pulverc su-

mere possumus
super,
uti

quem sponle effundit arbor cm Abu-Arisch mulieres hoc mero

,

illa.

In-

eliam in monlibus Libani

Bochartus, Fuller et

(3).

alii

pulvere
li-

scriptores conlenderuiu

nequeunt ad se abluendas, sed illum aqu, vel

,

ligna lvigata, quibus arca confecta fuit, Gen. 6. 14,

quore

vel

alicujus generis liquidis odoribus

sit,

permi,

cupressum fuisse; Avenarius, Munsterus, Taylor

alii

et

scerenecesse

admittere sat

est, nostro sensu

quidam

critici

pinum putant aptissimam ad pr-

standa ligna voce Hebraic designata; relativo eju

Quoad observa tiones Bruce, in mentem revocare debemus Bocliartum probandum suscepisse in Gcn. 57, 25, et 45, 11, vocem tezri significarc solum(1)
,

gophrit (lvigatum), significante sulphur, bitumen, elc. s

nec ull arbore picem

resinam

terebinthum et

alia

mod resinam

concipiendo igni apta abundantis

qum

pinus produ-

mum ignotum
Jeros.
lib.
,
, ,

aut terebinthum; eonlenditque balsafuisse in Judrea ante Salornonis

vum.

(1) Script, illustrata, ordinatio p. 25.

ll.Videquoque versionem Samar., Munslerum Pagninum Arcam Montanum Malvendam Junium Ursinum et Ainsworlh. Ilarris.
,

14, cap.

In Vulgat de cupresso non agitur hoc loco Isai ; sed in aliis duobus locis, qu sunt Eccli. 24, 17: 50, 11.
(2)

(2) Itin., vol, 5, p. 10-25.

(5) Calmeti Biblia encyc, in voce.

595
cente
(1).

SCRIPTUIUK H1ST0RIA NATURALIS

Caeterm,
ait

596
et exquisitis

Parkhurstus, goplier generi-

onust, tamque vivido colore

funderetur

odoribus,

cum nomen
resinam

forsan esse potest

omnium arborum, qu

ut exquisitissimis suavitalibus tola atmosphera per:

et succos igui concipiendo aptos, ut ccdrus,

ita

san censeo nusqum in orbe lerrarum

cupressus, abies et pinus, etc., profrant.

tam perfectam

LIGNOSA ALOE.

qum
ab octo ad deccm

ita

inveniri rosam qum in Persi ; nuscolietab incolis pretio teneri. Horti eorum et

are

Aloe arbor Indiac nativa est

pedes assurgit
;

bis arbuseulis implenlur; vasa, collectis

et

earum

magnos

in

cacumine foliorum racemos

,

liabet, qtfce crassa et denlala

in

imo

lala

sed juxta

racemis referta, exornant conclavia, omniaque balnea pleii expensis floribus spargunlur, qui stipilibus

acumen
I<mga

contracliora fiant

quatuor circiter pedibus

semper onuslis absciduntur. Im humillimus quisque

paucos cupreos nuinmos pro paucis kalioun anhclitibus solvit , duplici aflicilur voluptate, cm in co per-

suut. Flos ruber est, flavo colore intermixlo,

diplex in

modum

ocelli;

hoc ex

flore procedit fructus,

fusum

rotundus ut major cicer, albus

arboris species dicta Syriana
quic parva est arbuscula
cortice
,

et ruber.

Sed

senlit charissima hujus naliva

in

alia est

arbuseuhc ocu-

lum. Atver,

aloe, aliter asphalatha,

:

hoc gralissimo Negauvistan horto

spinis aspera

visus et odoralus soli

ejus ligno
ctati; auris

detracto,
,

unguentarii

utuntur ad densanda

non sunt ros prscnti delcquoque deinulcelur agreslibus et pulcher-

rimis innumerai lusciniarum mullitudinismodulatibus,

vmguenta sua

quai aliter nimis exilia liquidaque fo-

rent. Illud suavissim olere nott Cassiodorus,

suoque

vo
est

aille

Mlaria, incensi loco,

comburi. Probabile

quarum cantibus melos et lenitatem addere videtur gralissimorum earum florum expansio sicque con:

hanc esse arbusculam Hebraic voce ahulim de,

signalam
17
;

quu; ligno suave olenti applicalur, Prov. 7,

Ps. 44, 9; Cant. 4, 14,

aloes.

quod non

est agalloch seu

verum probatur hoc eorum poetaieiTatum: Ubi transire nemorum delici queruli luscini cantus jam non scenam vivificanl (1).
firmatur et
,

^Equum
ligioni

erat,

ait

liguum

Paxton, ade gratissimam re-

consecrare arbusculam.

Eam

igilur elegit Sa-

ROSA.

lomon ad reprassentandas incomparabilem

Sed nunc expanditur nemus; nunc rosa, hortorum regina,
Inter humiliores (loridorum suorumsubjectorum illecebras,

divini sui
(2)

Redemptoris excellentiam
Cant. 2,
1.

Ego sum Rosa Saron

effecit

Et propheta Isaias, ut levem nobis daret

Jn omnibus campis roseum suum splendorem

devolvit.

ideam mirabilis mutationis quam

in

Evangelium
ait
:

Ex quodaml ibri Ecclesiaslici loco

iiciis

discimus rosam deest in

mundi

slatu, post
et

ascensionem Cbristi,

Lta-

fuisse

apud Judaicum populum, ut adliuc

bilur dserta

florebit,

quasi rosa pulcherrima flo-

Orientalioribusgentibus; et insuper

cam nobilem fuisse

,

rebit (3), cap. 35, 1.

arborem

Quasi pahna exaltala sum in Cades

,

et

quasi

SECT10 TERTIA.
LIGNOSJE arbores.
QUERCUS.

planlatio ros in Jricho

cap. 24, 18. Inde palet ardicilur, vgtale esse

,

busculam, quLe nunc rosa Jricho

va!d diverse speciei.
In

campo Jerichuntino

ait

Thevenot, rosae sunt Jricho, sed non habent qualitatatos qu;e eis

Rex sylvarum

ben

tibi

nomen

adest

pkuibus attribuunlur; dehiscunl enim

et

Cum

majestate firmus, sublimiter altus !

,

quin

in

aqu ponanlur, omnique tempore florent

;

Rtsu contemnis venlum, fluctus

flammam;
slas
!

omni hor

quod sententi contradicit

,

et

eorum qui

Ubi etiam marcescis, superbe desolatus

dicuul cas non florerc

et aliorum, qui in

nisi in

noclenatalis Domini,
festivis die-

omnibus beatrc Yirginis

Ade nota est quercus ut necessaria non sit sed cm

:

particularis descriplio

interprtes nostri

cam

bus eas florere volunt; addiiis multis

descrlo montis Sinai inveni (2).

aliis insulsis

isliusmodi commentis. Aliquot ex Lis rosis quoque in

Medicalis scriplor,
,

cum
hujus

terebintho confusisse existimantur prcipua in

arboris charactere

lineamenta prosequemur.

quem

citt

Harmcrus

rosam Jricho
quatuor

Mariti (4) terebinlhum ait esse

diocri amplitudine, sed

semper viridem
et

me-

parvulam om-

cacumen

ramos, pro

stipile

nin esse arbusculam

ait,

circiter digilis allam,

amplo habentem;
virguhie quibus

folia oliva
,

similitudinem referunt,

liguosam, ramis plenam, parvi globuli simililudinem

referentem cl cinereo colore
iloribus (2).
,

sed viridi sunt colore

folia

rubro et purpura intermhlis,

feruntur
,

parvulis simul

foliis et

in

simplex

semper

Sequens locus, qui ex celeberrimo vialore excerptus esl, qui rosam Persi docribit, salis forsan

folium desinunt. Flores vilis floribus similes sunt, et

in

racemos eodem modo coacervati, purpureique.

quisque semen unum, acin cras-

piobabilemaffcret accuralamque ideam celeberrimarum

Fructus juniperi seminis amplitudinem habent, in ra-

Saron

et Jricho

rosarum

anlcqum

ferlilissimae ha:

cemis pendent

et

regioncs desolatione dcvastalc fuerint.

Ubi primm intravi hune fatidicarum regni celcberrimum nemus, subierunt mihi oculos du ro^c arbuscula) non minus qum quatuordecim pedibus

situdine par, conlinet; subrubr sunt purpura et insigniicr

succosi.

Alius

eliam fructus
Itin. in

seu
et

potis

(i) Sir

R. K. Porter,

Georgiam
campi,
et

Persiam,

altoe

millibus floribus in

omni expansionis gradu

vol. 1

p. 357.

(2) Vulgata
(1) Script, illuslr.,

habet
:

Ego

flos

lilium con-

expos, index, p. 10. 1", lib.2, cap. 41. (2) Pars

(3) Observt., vol. 5, obs. 5.

vallium.
(3)

Vulrpia ver

Florebit quasi lilium.

(4) Itin., vol. 2, p. 214..

597

PARS

II.

BOTANiCA
moniis illud
j

598

lumor, in hc arbore occurrit inter folia diffusus, nuviridi cis castaneac volumine similis, purpureo colore,
et albo variegatus.

in lingu
!

su

quod prosequuntur. Nomine vocant omnium malorum curatorem significat.

,

Hune musc morsu produci dicunt

isli

Rite igitur praparatis subter arborem festis suis et

Cyprii

ubi aperiunlur
;

tumores, vermibus scatere

j

lignum durum est et fibrosum resinaque vel gummi trunco Huit. Arbor haec abundat prop
videntur
,

duos albos tauros adducunt, quorum cornua prima vice tune liganlur. Sacerdos, alb stol indutus, ignem accendit, aure falcul succidit viscum, quod in
sacrificiis,

Jrusalem et

in

Cypro.

albo sago aut linteo recipitur.

Tune viclimas immo-

Terebinlhus sub qu

cum

Angelis

Abraham converest

lant,

Deum

precantes, ut proprio suo dono benedicat

sais
Dicit

est (Gen. 18, 4) celeberrima

apud veteres.

pro bis quibus illud concessit.

Impossibile est,
ait

Josephus

(1),

sex stadiis ab Hebron, ostendi la-

Parkhurstus,

tissimam terebinthum quam incola? tam esse antiquam qum mundus ipse pulant. Certos nos facit Eusebius,

num

narrationem lgre ex qu

hominem christiaqudam excerpta

transcripsimus, quin de eo cogitet, qui desideralus om-

suo vo, Abrabami terebinthum adhuc esse conspi-

nium genlium
clo venit
et,

erat;

de homine cujus nomen virga aut

in

cuam et magn culiam tm gentibus tam

,

veneratione,
in

cm

Christianis,
,

ramus erat; qui patrem

,

terris

non habuit, sed

venit,

honorem Abrahami

qure

qui

omnia noslra mala sanaturus

fuit,

cleslium hospilum quibuscum ibi conversabatur. S. Hieronymus duo milliaria ab Hebron arborem istam
fuisse dicit
;

postqum divinoconsilio succisus

,

linteo invo-

lutus est

et in

monumenlo

positus
ille

propter nostram

eam ver quindecim

stadia

ab hc

civitale

salutem

Addere non vereor,

prosequitur, viscum
fuisse, ut

collocat Sozomenus. lsla opinionum varietas dubium movet utrm de edem arbore loquantur. Terebinthus subter quam infodit Jacob deos, quos sui Msopo-

coclerisCellicis gentibus

emblema

et,exmpli

grati

anliquis Italiae incolis.

Aureus ramus de quo

tam

fus loquitur Yirgilius in sexto iEneidos libro, et

inferis regionibus redire posset,

tamie atlulerant (Gen. 55,

erat, et ide long dislans

-4),

posl urbem Sichem

in

quo dficiente nemo ab

ab e

qu Abraham ma-

ad viscum alludere videlur, ut ipse plan intimt,

illum huic plantai
lin.

nebat prop Hebron

confusae.

fure

tamen absurdissim simul

comparando. Conf.

lin.

126,

cum
fides

Censitum est subter

eamdem terebinthum
,

205, etc.
se/,

fdus Domini

Josue renova tum fuisse

et

Achime-

Ex Hebr.
Parkhursto
inter
,

quercus, deduci polcst,

si

lech, filium Gedeonis,

regem

Sichimitis procla-

famosi

nomen

asijli

apertum Romulo
(1).

ma tum

(2).
,

duo quercuum nemora Roma3

ABIES.

Prophetica Nephthali benedictio, Gen. 49

redditur doctore Geddes et ab
aliis criticis

21
:

sic

NephPulcherrima est arbor haec et semper virescens.

thali expansa est terebinthus pulcherrimos

ramosemittens.

Jam de religios veneratione qu pagana antiquorum lemporum gentes quasdam arborum species prosqubantur
,

Ose, 14, 8, cujus

alta proceritas et dens;e frondes

volucribus cli habitaculum, Ps. 114, 17, et

commo-

mcnlioncm fecimus
ait

inter bas quercus

dissimum defaligato

viatori

umbraculum suppcdilaEzech. 21,

8.

proniinentem locum habuit: Confundemini quercubus

quas plantstiSj
Isaias

bal, 4 Reg. 19, 23; Is. 55, 13;

Ligno hoc

ad idololalras

Israelitas,

anliquits utebanlur in

perficiendis
,

sumptuosorum
15, 34,

cap. 1, 29. In Gracia, sevo remotissimo, nobis occurrit

dificiorum

internis parlibus

3 Reg. 6,

famosissimum Jovis oracuium apud

Dodonas
adest sacra

2 Parai. 3, 5; Cant. 1, 17; et etiam in conficiendis

navibus, Ezech. 27,
et

quercus.

Apud Gracos Romanosque nobis

5. Dicitur in

2 Reg.
in

6,

David

Jovi quercus, etiam in proverbium assumpta. In

et Drilanni

G allia pracipuum religioniscultum eidem arbori

tri

omnis Isral ludebant coram Domino

factorum
ex ligno

omni gnre
,

instrumentorum

abiete (2)

etc.

ejusque visco

bu tu m

fuisse, prasidibus Druidis, id

D. Taylor pronus est ad

putandum vocem beroshim

instrumentum ex-

est, querceis prophetisxel sacerdolibus.

Pauci suntquos

hoc

in loco aliquod potis musicae

fugiat

viscum ver extraordinariam esse arbusculam

primere qum lignum quo conliciebatur, sed consuel

ingenuitate hune excerptum ex histori musicic doctoris

qu

in terra

nunqum
nihil
in

eolitur
,

sed semper
etc.

aliis

arbo-

ribus inhseret, ut quercui

Plinius (5)
et
,

malo,

Druide, inquit

Rurney locum

citai

Hc
,

ligni species

natur tam

magis sacrum habenl qum viscum

mollis et arte tam sonora

fuisse videlur
ciei

veleribus anleposita
alii

arborem

qu nascitur,
sibi

Qucrcuum nemora proprio

sacrum
dibus,
ri

dummod quercus sit. modo eligunt, nec ullum

arborum islarum fronhc ratione ex Grac

non minus ae

modernis omni
,

spe-

ad musicorum instrumentorum

et

praserlini

tum

perliciunt absque

ventris instrumenti, ex quoprascipu tonus dpende},

haut supponi

possit eos

confeclionem. Gilharse, testudinis, clavicini etvioionis ventres in prsentibus usibus constanter abiete

clymolog dictos fuisse Druidas. Ubicumque viscum

quercui inhret, illud ccelo missumputant, signum-

ligno conticiuntur (3).

que

est

Deum hanc arborem

elegisse. Rarissime qui-

POPULUS.
in Gen. 30 57, et Ose 4, 13, nomen suum lebneh habere censetur ex

dem
(1)

invenitur, sed ubi detectum fuit, magnis ca?re-

Arbor

ista,

de qu tanlm agitur

Bello, lib. 4, cap. 7. (2) Calmelus, Biblia encyc, art. Terebinth. Vide etiam Hist. (3) Bist. nat., lib. 17, cap. 44. univers., vol, 18, p. 545. 546, 548; et vol. 19

De

(1)

2) Yulgata ver

p. 24, 77.

Hebr. Lex., sub voce. In omnibus iigms fabrefactis. 5) Scriplura illustr., ordinatio, p. 29.
:

599
foliorum
illud
,

SCRIPTUR^ H1STORIA NATURALIS.

corticis et ligni albo colore.

600
climatum productionibus as-

Utroque
in

in

loco

regionum

et frigidorum

interpretatur Vulgala populum;

posteriore
,

sueti sunt (1).

Septuaginla et

Aquila illud vertunt album

:

id est

Insignia hsec sunt profect speciminaingentis discri-

populum.

Sir,

Virgilius

minis quod inter ejusdem speciei productiones existit

variis in regionibus et climatibus
;

Hic candida populus antro

Imminet.
SALIX
(

earum lamen

di-

Eclog. 9.)

stinctivus character
tio in

idem remanet ,

dm

contra reladif-

Domini nostri parabol , adeo essentialem

ferentiam implicat, ut herbacea planta in arborem

Salix, qujuxa fluminis ripam incurvatur,
transcat, et ita identiialem characteris deslruat.
ebibit
,

Et totam suam vitam

torrente

juxta fluenle

Ad removendas
,

igilur lias difhcullales

D. Frost,

Yicissim vitam hanc in

commodum

datons expendit
protegit.
(

vir propter sua in botanic scienti inventa

commen-

Flumenque contra

cli

stum umbra

datissimus
)

opus edidit

in

quo contendit novi Testa-

Edmeston.

ment

sinapim non designare aliquam speciem generis,

sinapi designamus; sed
libri ejus

Vulgaris est arbor salix in locis paluslribus venicns,

quod nunc

quamdam

plnjlo-

Lev. 23, 40; Ps. 136, 2;

Is.

U,
est

4, foliumque haait

lacc speciem. Quaidam

excerpla transcri-

bcns oliv
lor,

simile. Extra

omne

dubium,

D. Tay-

bere libet, lectoremque suam ipsum sentenliam de

idone ejus rationum ad pervincendum vi ferre
si-

vocem orebim

significare salices; in

hoc omnes

conveniunt interprtes. Salix ploratrix Orientalium

nemus.
Plante herbacea;

regionum nativa
nec gratior
potest.

est.

Ingentem proceritatem obtinet,

semen
,

lalis est

enim sinapis

ni;

in lacs fluminisve

margine arbor stare

gra
et

seu vulgare sinapi

arborem producerc nequit

ambils gradum

Ramusculis ejus in conficiendis canistrismagno-

quantmcumque

altitudinis et
ita

obli-

per utuntur.
sinpis.

neat vulgaris sinapis slipes,

test,

tamen
octo

fieri

non po-

ut volucres cli habitent in ramis ejus, etiamsi,

est,

quodnunqum visum

eam ad

pedum

allitu-

Data Domino nostro sinapisdescriplio apud Matth.

13

31, 32

et similia loca,

multas spcculationes et

dinem atlingere concederetur. Granum sinapis non est minimum ex omnibus seminibus
,

conjecturas inter doctos viros movit. Verba ejus ha;c

sunt
vit
:

ut implicat parabol

namque

digitalis

pur:

...'.

Grano sinapis, quod accipiens homo seminasuo

;

pure

et nicotian labac

semina inimit minora sunt

;

in agro

quod minimum quidem

creverit,

est

omnibus
oleri-

herbacea; sunt plantai non minus ac sinapis nigra

et

seminibus;
bus
,

cum autem
arbor
,

majus

est

omnibus
,

concesso aliquantisper quod vulgaris sinapis semen

et fit

ita ut volucres cli veniant

et

habi-

intenlum

fuerit, superis allatoe raliones

parabohe va-

tent in

ramis ejus. Ut ratio daretur de differenti exi,

liditatem destruerent.

Hanc discrepantiam amovere

si-

stent inter hanc descriptionem et sinapis nigrse

vulgaris sinapis characterem
felicioribus
,

seu
in

tentatum est reierendo ad sinapim erucoidem seu

napi arbusculam
,

suppositum

fuit

eam

sed hujus quoque

minimum non
,

est

(Mentis climalibus Jong dimensionibus et

vi superare illam qua; in istis frigidioribus regionibus

semen, et, posito quod, argumenti grati arbuscula hc soli clique luxuric, majorem altitudineni ambi-

invenitur.

Locum
et

ex Talmud

citt Lighlfoot

in

quo

sinapis dicitur

ramos

satislatos habuisse,"ut tenlorium

contegeret,

Scheuchzer descnbit reprsenta Ique

,

tumque oblineat latque ramos expandat seminis volumen idem semper remanebit vocesque minimum ex omnibus seminibus ei tribui non poterant.
,
,

plantai hujus speciem

pluribus pedibus allam

quse

Inter alia quai de amplitudine

arboris similitudinem refert.

aliquando potest statula,

scriptorem qgi fatetur se
vidisse, ut

Ad

stabiliendam
:

hanc conjecturam animadverlit

terra;
sit

quam sinapis oblinere quemdam nott D. Frost unam sinapim adeo latam
sit,
,

doctor Clarke
luxurientur
,

cm

qusedam magis qum

calidius, planta

alia;

ingens arbuscula facta

vidisset

alliorcmque

et

clum

pliludinem perfectionemque obtinet

eadcm amlong majorem

Refert

altissimo

quem unqum

homine

hanequearille

buseulam ex semine excrevisse. Hoc noster

libenter

auclor

qum

in solo pauperiore frigidioreve possel.

in

verum
,

esse concipit, sed

minime rem enodarc

,

Herodotus se

regione Babylonis frumentum hor-

ipsi videlur

quia annualis planta

qualis est sinapis

deumque

vidisse

qu calamos quatuor
milium
et

digitorum

am-

nigra,

ne

arbuscula quidem,

mult minus arbor

plitudinis ferebant, ibique

sesamum

incre-

iieri potest.

dibilem amplitudincm oblinere. Asserit doctor se in

Postqum
pis novi

igilur

probarc conalus est granum sinaoriri

un ex Normanniis

insulis

communium

brassicarum

Teslamenli

non posse ex
,

sinapi nigr

agrum

vidisse

des alta erat,

quai juxta
septent.

quarum qua;que scplem ad novem peunam qua; in amici cujusdam horto, malum creverat, etsi loci latiludo48 18'
,

aliisve hujus generis speciebus

D. Frosl stalim pergit

ad ostendendum identiialem qua;inlcr kokkonsinapeos existit et phytolaccam dodecandram, quam SevScdv //iya;
Scriptura; esse putat. Plujtolacca dodecandra in Pakcstina

tantm

esset,

etquindecim pedibus
,

alla erat.

Hc

et

muta

alia,
,

quae afferri possunt

juxta doctoris

abundat

(2);

semen habet ex omnibus arboribus

Clarke sensum

possibile esse confirmant

quod Do(1)

minus noster de

sinapi dicit
iis

quantmvis incredibilia

Comment,

in loco.
,

hsce videri possint

qui scptcntrionaliuni lanlm

(2)

Phylolacca deducitur ex ?tov

planta, et lacca

, , ,

601

PARS
,

II.

BGTANICA,
qusivi

602
,

minimum
quantam

tantamque

et

majorem etiam altitudinem

sua nativ obtinet.

eum sed
in

inveniri

non

poluit.

Sed vox
,

originalis
id est,

ulla alia in regione

azrech significat tantm nativam arborem

ar

Yulgaris sinapis ad culinares simul et medibiles usus

borem quam
tur.

suo solo nativo crescit

;

nullam passa

adhibetur
nihil

ide sunt multam phytolaccam species.

Non-

transplantationem

et ide spargit se lat et luxuria<

,

mirum

vidclur posterions acrimoniam Linnamum

Ea

est

ad minus opinio Aben-Ezram

Iarchi

induxisse ad

ponendum genus
,

islud in naturali pipe-

rilarum ordine

dm

conlra de Jussieu illudad arti-

Kimchi, S. Hicronymi, Parkhursti, Taylor clarorum criticorum.

PINUS.

et

aliorum

plicum

familiam

referret,

quam

profect

amdibiles

acresque ejus proprietates pram se

fer t. Septentrionales

Tribus in locis Bibliam nostram occurrit

sed

Amcrici phytolaccam dodecandram (inhortis nostris

vulg notam sub nomine Americani poke-weed, syl-

modus quo

introducitur nullum nobis

hc arbor, mdium sup-

peditat asserendi
translatio.

utrum

sit

vcslrem sinapim vocant. Murray,

medico
,

accurata vocis originalis

in

suo Apparatu
statuitur pini

Primus locus

longam prosequitur narrationem exquisitaqualitalum

;

rum juniorum surculorum

ver, ubi maturi facli sint,

Nehem. 8, 15, ub[ ramos adhibendos esse ad erectionem

est in

animadvertit

impun comcdi non posse.

labernaculorum in festo Tabernaculorum. Yoces oizsfiemen litleraliter significant arbores pinguedink, sic-

Linnamus, in sua materi medic, ad

dicit.

eadem rclalionem

Qud

edi possit,

ex verbo Gramco ouvoy, de-

que

gummosam

vel resinosam

arborum speciem qua, ,

duci potest, quod occurrit Matlh. 13, 52; et Marc.

rum
ait

succi superabundant exsudantque

exprimere
et

vi-

dentur. Septuaginta legunt cupressum

4, 52.

Scheuchzer

Semen
in

sinapis exterius ut stimulans

in

moduin

cupressum Turcis vocari zemim. D. Taylor ante,

si-

napismi applicatur, et phytolaccam dodecandram

exteriorem
canceraticis

ponit lolam speciem dictani gelsiminum

folia

propter vi-

rentes ejus frondes

fragranliam et flores quam magni

inquit ille, et

lumoribus admotioneni
habentur.

adhibetur.

Yox gelsiminum,

turcarum

De

acribus

jasemin vald similes sunt shemen texls Hebraici in

phytolaccam

dodecandram

qualilalibus

dubium moveri ncquit,

proprietates.

ita ut

maxima

hoc loco. Persam quoque vocant hanc plantain simen et

occurrat ana-

logia inler generalis sinapis et phytolaccam effectus et

symsyk que

(?..

Insuper quartutn ultimum chymicum clcmentum, nilrogenum, inesse asserui in phytolaccam cujusdam speciei semine. Niirogenum inesse lanim
,

In Isa. 41, 19, et 60, 13, vox thedher est, arborita

vocalur, ait Parkhurst, propter ligni sui

flexi-

bilitatem, vel elasticitatem. Lulherus

tavit
;

ulmum essepuin Syri inve-

dicebalur in planlis ad nalurales cruciat et fungi ordines pertinentibus, quorum in primo commune si-

nil

impedit tamen quin vox pinus relinealur

quam

ut ex D.

La Roche discimus

napi, sinapis nigra

collocatur.

nitur (2).

Deinde suum D. Frost resumit argumenlum oslen-

SET1M.

dendo phytolaccam dodecandram arborcm esse de qu in Evangelio agi tur bis ralionibus. Quia una est
,

Arbor

illa

tantm occurrit in

ls.

41, 19,

sed de

ligno ab ips pramslilo agilur pluribus in locis veteris

ex maximis arboribus regioni

valio, indigenis; quia

in

qu

iacta est obser-

Teslamenti.

Qum

sit

difficile

setim ad

unam eaminterprtes,

semen habet ex omnibus arboquia eo ut culinari

demque arborem

referre senserunt

omnes

ribus in hc regione
vegctali et

minimum;

ut evidenter palet ex eo

qud plurimi nomen Hebrai-

medibili stimulo utunlur, quod idem de

;

cum

retinuerint

alii

ver variis modis reddiderint.

aut acaciam veram
fer par, llavos flores
similes.

vulgari sinapi est

quia species una ejusdem geners

,

Doctor

Shaw

D. Parkhurstus et D. Taylor setim eani,

notissima est in Fcederatis Provinciis American

sub

dni esse

sumunt ac acanthum
siliquasque

nomine

sylvestris sinapis;

quia ultima chymica cle-

quam est arbor

moro amplitudine
,

menla

sinapis nigram seminis

eadem sunt ac phyto-

producens

lupinis

Ea quoque

laccam dodecandram.

Arabicam

gummim

profert. Certos

nos faciunt Pro-

n conclusione genericos

amborum vegetalium cha-

sper Alpinus et Belon

nasci
,

eam

in
,

^Egypto abundanter
in
,

racleres addit auctor,

propter quos, botanic lo-

in locis

mari remolis
circa

montibus Sinai
;

quendo

dislinclam esse familiam videntur.

juxta

mare Rubrum,

Suez
et

et in solitudinibus

CAPUT

IV.

eorumque narralio Shaw

lur.

Burckhardt confirmaest,

DUBLE PLANTEE ET ARBORES.

LAURUS.

Arboris hujus cortex subeinereo nigro colore

,

lignum pallid flavescens

rimam quam simul eidem
:

folia lenlis

similes

plu-

ramorum parti
so

inhamrent. Spi,

Arbor

isla occurrit

tantummodo inPs.56, 55,50

tamen
et

Vidi

nis horrent

rami

quam

binam sunt

frondesquj

impium

in

magna

potenti

seque laie spargere, sicut

,

ejus arclissimam (5).

laurum virentem
vel lac,

(1). Transii

ecce nouerai; ita

Arca fderis, Ex, 24, 10; mensa panum proposa

23; vectes et tabulam tabernaculi, cap. 20,26, 52, 57; altare holocaustorum, cap. 27, 1;
tionis, vers.

gummis resinosus exsudans humor, rubro

colore.
(1) Locus iste in Yulgal aliter vertitur, et pramscrlim loco iauri virentis, quam signilicalio Hebraici texts esse videtur, Yulgata babet cedros Libani. Yide Cursum compl, Script, sacr, vol. 15, col. 344.

124. (1) Exposit. Index, p. (2) Dcscriptio Syri , p. 160. (5) Burckhardt, ltin. inSyriam, etc., p. 477.

03

SCRIPTUR^E HISTORIA NATURAL1S.

omnia

604

58, 1, et altare inccnsi, cap. 50, 1, lignis setim

cm

nulla sufficiens actsit ratio asserendi satis

sit ista,

ulrm
in

eranl confecta,

qu

Sepluaginta

cm lignum

islud ad

arbor de qu loquitur Propbeta

articulo posilam

eam

hoc

iinum idemquc referre nequirent, lignum incorruplibile

maluimus.

vocanl,

ALKEROA, Seu EL KEROA, Cichwm.

TH1NUM.
D. Michaclis in suis in
10, 11, 12, inter
ait
:

Jonam Animadversionibus
kiki.

Thyina ligna occurrunt

in

3 Reg.

Celsius mihi probavisse videtur banc arborem

preliosissimas res quas classis

Hiram ex Ophir ad re-

(kikium) esse /Igypliaeum

Illam ad vicini, id est,

gcrn

Salomonem

afferebat.

majoriscatapuci,

familiam refert. Si fides Dioscoridi

Sigillatim exponerc varias quoc doctis viris sus-

celeriter crescit et baccas fert,

lib. 4,

unde exprimilur oleuin,

copuc snnt opiniones de particulari arbore per

tyi-

cap. 164. In Arabica loei hujus versione,

it

qu
(1).

num iignum

intenl, parv san referret,

etsinonanqui

apud Avicennam occurrit,

milur oleum, dictum
kiki,
:

redditur
est

Ex

iis

expri-

gtrstum locnm teneret.

illud pertinct,

Tolum tamen locum,

est, alicujus

ad
id

quod

olcum alkeroa

ex Josepho transcribemus, quanlm

Sic ait Herodolus (2)

Palustrium solorum ncolce in

kiki ditunt,

quod ab ipso stalulum

roatew , esse vidctur.
1

momenti, bc
tempore Rgi

in
af-

iEgypto oleo quodam utunlur, quod

sillicypri

ex

Eodem

fer

arbuscul expressum. Spontc in

Grc

fcrcbantur ex aurc Chersoneso

(sic

vocabatur regio
arbores

nascilur planta ista, absque cultur;/Egyplii ver

eam

qua;dam), preliosi lapides

et pini arbores; et

seront in fluviorum canaliumque ripis;

ibi

magnam

isUe adhibiLc sunl ad fulcra

doms Domini
uti

et

doms

fructuum copiam profert, sed gravissimi odoris. Ubi

ver collecta est, ex e sive frictione, sive pressura

regi, et ex

iis

quoque

facta

sunt musicalia instru-

menta, cilhara et psalleria, quibus

vil;o

debebant Le-

unguinosum liquorcm obtinent, qui noxium

non
cedit. Planta

efundit

in suis

ad

Deum

hymnis. Quod

ipsi affcrebalur

odorem, sed ad comburendum oleo olivarum qualilatibus

lignum

tune

lemporis,

amplius pulchriusquc erat,

;

bc

in

validum slipitem her-

qum
et qua3
sic

quodlibct antea allalum

sed

nemo
ita

exisliraet

baceum

surgit,
;

ab octo ad decem duodccimvc pedum

I>inus istas similes fuisse iis qua3

nunc

vocantur,

altitudinem

largissimis lbliis inslruilur plalani

non

suum nomen
ut
iis

mercatoribus

tenent, qui cas

ui

absimilibus. Dicit Rabbi Kimchi Orientalcm

populum
ego
ait

vocant,

admiralionem moveant

cas

eam

anle tabernas suas, umbraculi grati, plantare,

illius

emunt:
aspcctu

ligna enim, de quibus loquimur, similia erant

seque sub

umbr

refrigerare. Vidi

ligno

ficus

sed candidiora lucidioraque.

D. Nieburh

(5),

prima vice Basr, planlam

el-keroa,

Porr

sic

multa nos diximus, ut neminem fugiat dis;

de qu

in Michaelis

Qustionibus agitur, 87, arboris

foliis

crimen bas inter lignorum species nec quis genuince pins natur rudis existt, existimabamusque oppor-

speciem habet. Truncus

lis

magis qum ligno simi-

esse mihi visus est; nihilomins durior est

qum
vel

tunum

esse et

humanum de

e loqui, et de usibus ad

qui

Adami fcum

profert.

Quisque el-kcro ramus

habet,
in

quos eam adhibuit rex Salomon, ut pradictum discrinien eo

unam lanlm largam frondem

qu sex

modo

explanaretur

(1).

septem sunl plicatura3; planta hcjuxta rivulum

sla-

Cahnelus, sumpto ab pro articulo, lignum

gummo-

bat quo copios rigabatur. Sub octobris 1765 fine,

octo circiter pedes, quinque
rat,

sum

et

oleosum

intelligit

sed contrario D. Taylor

mensium

spatio obtinue-

in eo est ut existimet bi lillerarum fuisse transposi-

simulque flores et fructum, malurum immaluferebat.

tioncm, et al scribendum fore la; quod oppositum prorss sensum daret la-gumim, absque gummi; lamuggim absque kumore ; animadvertitque ligna gummi

rumque
spatio.

Alia ejusdem specici arbor, qua^

ita

non fuerat

rigata,

amplis non creverat lotius anni

folia,

Qu

ex e collegi

paucis minutis emar-

abundantia long minus esse idonca ad aliquod in-

cuerunt, ut de celeriter crescentibus arboribus sem-

strument aut
quaa

supellectilis

genus conficiendum, qum

per evenit. Aleppi, arbor

ista dicitur

Palma

Chrisli.
;

humorem non

continent (2).

Ex

eu expressum oleuin dicitur oleum kero

oleum

BUXUS.

cicinum; oleum ficus infernalis. Christiani et Juda

ben Hebraicce voci taslmr respondet, qua3 perpetuam probabililer

viridis, satis

Buxus, cm

sit

semper

Mosul (Ninive) keroam non esse dicunt, cujus sub

jlmbr refrigeravit se Jonas prophela, sed
cucurbitae

quamdam

viriditatom implicat. Objectio

satis alla

speciem, cl-kera, cujus largissima sunt

qud

scilicet

hc arbor
folia,

non

est, nullius esse

amplissimus fructus, quatuorque circiter menses

ponderis videtur quippe

locis, res

quod

in aliis

sacrarum Scripturarum

perdurt.

occur-

ranl, amplitudine aqu dispares,

qua;

communcm
ferre
:

::':etum
:

quo propbeta de planta hc

noctis erat,
et filius noctis

lotiweiido
est,

tamen ebaracterem

ulitur

filins

mortuus

participant.

Hune sensum

vidcnlur loca in quibus de arbore hc agitur, scilicet Non inlerrupt ariditati perptua succedet viriditas.

nos non compcllit ad

crevisse, sed polis vel

credendum

illam

un nocte
orienlali
li-

eam, expressior

Dabo
et
li

in

solitudinem cedrum et spinam, et myrlum,

;

jniim oliv;e
et

ponam

(1) S.

Hieronymus aitPunicum

et

Syriacum kikiun

in
Is.

dcscrlo abictem, ul41, 19; 50,15. Sed,

muni

buxum

simul.

(1) Antiquit, Lib. 8, cap. 7

51.

esse alkeroa; Copticum igilur Lexicon voeem hanc oxplical alkero fructus. Abenbitar quoque Dioscoridis kiki in Arabicum alkeroa vertit. (2) Ilist. Euterpc, 94.

nomen

(2) Exposit. Index, p. 108,

(3) Descript. Arab., p.

180, Gall. edit.

605

PARS
ipsi

II.

BOTANICA.
CICUTA;

606

gur, celeriter crevisse, vcl nocti affinem fuisse,

umFi-

braculo quod

ad quicscendum suppeditabal.
in Oriente, et

Vox

rash usurpatur ad designandum lethale vene-

gura infrequens non est

tis

quidam ex poe-

num
et

in

gnre, sive animale sive

sit

vgtale,

Deut.

noslris

rosam vocavit fdiam

stalis.

crs intelligere coginuir ut stricte

Ne verbum proximam diem desumi

29, 18. Libadio seu lerrestrifelli frquenter adjungitur,

ex comparato Psal. 69,22,

cum

Joan. 19, 29, exi-

signans, quippe qud ad remotius mult tempus rea-

stimat doclissimus Bochartus berbain rash in Psaliuis,

tionem

dicit,

Ex. 15, 5; Dcut.

6,

20; Jos. 4, 6

idem esse ac quai ab Evangelisldicitur hyssopus, cu}us species in Judre nativre amariores esse probalex lsaac Ben-Onran, Arabico scriplore; additque
:

san simpliciter potest pro postea. Illud leviter praiest, quod scilicet keroai flores et tm subito marcescant, nec qud preeseris ejus nomen sit citinum, quod (si li lierre c durus sonus detur),

termittendum non
et folia

Adeb

amara
de qu

est,

ut edi nequeat (1).

S-Cbrysostomus, Tbco-

pbylacluset Nonnus venenosam babuerunt byssopum,

liic

sufficienter Jonre kikiun affine est. Illustrtes Scriptur

S. Jon nues loquilur.Tbeopbylaetus expressis

auctor hrec animadvertit

Cm, inquit, in Jon hislori expressis verbis dicatur Dominum hanc plantain prreparavisse, haud dubi illam babere debemus ut exlraordinariam in specie su, mirum in modum ce:

verbis ait

hyssopum additam
et

fuisse ut deleloriam vel

:

Aenenosam,

Nonnus
(2).

sic ait

Dalum est lethale acetum

hyssopo mixtum

Sed ex Ose 10,4, videtur vocem

islam usurpatam quoque misse ad denotandum spciale

leriter cresceiitem,

mirum

in

modum
in

in stipite

du-

quoddam
campi

vgtale : Judicium orietur ut cicula in sulcis

ram, mirum

in

modum
:

validam

ramis,

miramque
umbra-

(3).

Hic similitudo, ut suggeritD. Taylor, ad

est, quai inter

vald propter lat expensas frondes et aliam

culi

amara m herbam

frumenlum crescens,
subslituit

obscuritatem
cerlo

miram quoque tandem qud,post,

suffocat utile vcgelale, et

herbam noxiam
sit

qum

lempore manserit

subito emarcuerit,
s'il.

pro eo. Si ver similitudo

ad plantam germinanille

impatien tique Prophte prorss inulilis facta

lem

in sulcis agri,

stricte
satis

loquendo,

prosequitur

De sylvestribus cucurbilis 4 Reg. mus in art. de vite.

TAMARINUS.

4, 39, locuti su-

idem scriplor, non

copia, ut
possit;
si

magna nobis adest plantarum ad aliquam earum descriptio hrec referri

ver sepes circumstantes vel bumida bumi-

Erit quasi mijric in deserto, ait Prophela, et

videbit

non

liaque loca quai in ipso sunt agro assumere possimus,

cmvenerit bonum; sed habitabit in

terra
salsuginis. Jer. 17,

siccitate in

tune alias plantas amplecti poterimus, et

ratio cur cicuta intenta
inclint Scbeuchzer,

n'ulla

adest

deserto, in

6; Et

rurss

non

fuerit.

Hanc

in

pariem

F agi te

salvate animas vestras, et eritis quasi

myric

in

magis qum ad absinthium aut

deserto, 48, 6.

Sed qure planta

sit

ista

quam Vulgata
alii

agnostem -po'^y; ut verterunt Septuaginta. Supponit

insuper D. Taylor, maximis de causis, propbelam in

vocat myricam? Septuaginta babenl tamarinum;

arborem infrondem
tatus,

et Parkbarstus, D.
,

Taylor

ci-

anim babere aiiquod vgtale, quod sanum apparcret,

iis

arborem turbine excussam

sit

foliis

nudatam. Si

quai salutaria reputantur simile viderelur,

planta

particularis

tamarinus tm probabiliter

quale rvera propri judicium,

cm

est

juslum

sed

qum alia ulla esse potest, inquit ille, quia arbores islre magn non pulchritudine conspicure sunt; earum
enim rami tam long se invicem
distant,

ex experienti pateret ejus malignitas, ut de judicio

injuslo
fit,

ut nullo

prresertim rash
sunt, et

modo

regulariter in altum erigantur;

earumque

fron-

perficilur. Rash venenosum est, et aquosum ambo lamcn confundi posquaidam ex eorum parlibus, radix, verb gra,

cm

des rar generaliler in ramis sunt, et hiemali tem-

li, recipi

potest, sed infaustiorc fato (4)

pore delabunlur,
bilitate
ait

ita

ut null ali re
ibi

qum

su

flexi-

conspicure sint. Sed

sese offert qurestio,

ABSINTHIUM.

D. Taylor, an possil tamarinus in terra salsuginis

ille
;

Hoc vald propri rash cicutam aut

gitur.

fcl

terrestre

vivere, in oeis aridis? Negat

qu de causa Hebr.

sequi potest, ut rever ipsi srepis in Scriplura adjun-

orur inter lichenos qurerendum proponit, plantarum

species quai ultimre sunt vegetationis produclioncs,

Nostros lamen excedit limites pro cerlo asscresit

re quai particularis planta

intenta voce Hebr. loneh.

sub severo

glacialis zonre frigore, vel

sub urenli requi;

Vulgata, ut etiamSyriaca Arabicaque versio

eam

red-

noctialium regionum solitudinum restu

ita

ut loco-

dunt absinthium, sed notandum est noxias qualitales

plantai buic atlributas.

rum aridorum
i

et terrai salsuginis

patientissimai vi-

Deut. 29, 18; Prov, 5, 4;

7, et

deantur.
j

Jer. 9, 15, 23, 15;

in

Amos5,

Apoc. 8, 11, nullo

De

pterhtiis se visis speciebus

JEgypto, Araita

bi Syriaque

menlionem

facit

Hasselquist;

quo-

modo Europensi absintbio congruunt, quod salularis berba potis qum letbale venenum est. Genuinum.
ergo absintbium intendi nequit, sed quredani
ipsi forsil

que de monlis Sinai peninsul loquitur D. Burckbardt.

In

Jercm. 48,

6,

Septuaginta evidenler legerunt

onager
:

ma

vel specie affinis planta

terribilioribus

vel quai,

si

ejusdem

crud loco orur; vertunt enim

Estote quasi

familiai,
1)

suis qualilatibus diflcrl (5).

onager

in

deserto; idque fugai

commendatai optim

congruit. Inquirit D. Taylor

possit esse utriusque
terrai
loci

utrm orud, onager, non

subjeclum
;

si

res ita

sit,
(1.).

salsuginis inhabilatio prorss naturalis est

Bocbartus, Jerosol. vol. 2, p. 590, 592. Parkhurst. Hebr. Lex., sub voce. (3) Vulgata ver: Germinabit quasi amaritudo judicium, super sulcos agri. 4) Scriptura illust. Expos. Ind., p, 185.
2)

(!) Scrivtura illustr. Exposit. Index, p. 177.

5) Ibid.

Expos. Ind.,

p. 76.

607

SCRIPTURAL IIISTORIA NATURALIS.

istam ordinari per verba figuralivi senss ex-

608
sicut noxiae

Vocem

burendum, utigne
tur(l).

herb consuman-

pressiva Sepluaginia inlerpretantur.

ZIZANIA.

MELUCH, Seu MALVA.

D. Taylor, ulrm per
Salvator
indiflerenter

Definire facile

non

est, ait

Yox meluch
tra
,

mallows, id est, malva versionis nos,

vocem
scunt,
Cerli

zizania,

S. Matin. 13,

in

Job solummodo occurrit ,30, 4

patriarcha

ubi, loquens

intclligat

omnes

plantas, quai inler

frumcntum crespeciem.

de quorumdam, qui se nunc derisui habebant, miscrabili

vel

aliquam tanlm particularcm

adjunclis

olim condilionc,
et

ait

Qui cdebant

omnes sumus ex parabol

eam

esse

malvasjuxt rubos,

juniperi radies in cibum suum.

,

plantain qua; frumenlo alliludine par est. Mintertum

citt Parkhurstus, juxla

Remisso leclore ad ea quai de junipero diximus

pro
ibi

quem

planta est specie fru-

generalibus quibusdam de loco isto notionibus,

menlo non

absimilis, quai

primo idem calami genus,

tanlm addemus ex Parkhursto nomen ipsum indicare vgtale, de quoagitur, radium esse gustu subsalsam. Addit
riis particulis
tis
,

eamdem viriditatem
choir, zizanium

habet, sed ullum,

bonum

sallcm,

fructum non proferl. Addit etiam ex

Joanne Mel-

ille,

ex Scott, Arabise dserta salina,

non

omnem

signihcare noxiam her-

abundare
,

qua; paucis audacibus plan-

bam in gnre, quai inter frumentum crescit, sed quamdam particularem speciem, in Cbanaan nolam,
quai frumenlo absimiiis

ibi

vivenlibus

subsalsum amarumque guslum

communicant. Existimat Bochartus particularcm arbusculam,

cant
,

non

quamGncci
;

a/t//,

Romani ver halimusvo-

erat, sed, ubi

terra;

mandata erat degenerabat, aliamque naluram et mam induebat. Zonim eam vocant Talmudisl
cujus sonus,

intendi

primo, quia Syri nune adhuc illam

;

for(1),

codem nomine vocant

secundo, quia utrumque Hedicit

cm

pronuntialur,

eumdem

esse ac zizaderivalio-

braicum grsecumque nomen relationem

ad sal;

nia oslendit, nosque ad

veram hujus vocis

sum gustum
tio
,

quem Arabes

plantai istee tribuunl

ter-

ncm

perducit

scilicet

ex Cbaldo zen, genus aut

in

quia sicut meluch describitur cibus esse pauperis

,

species frumenti;

unde corruplum Hebraium aut Syin veteri

Job

ita

de halimo est apud

Athemeum
;

quarto

quia Septuag. vertunt meluch

)a/;.

riacum zizana, quod

postremo, quia

Syriac versione, Graico

describitur in Job ut carptum super

zizania apprim respondet. S. Matlh. 13, 25 et seq.

Inler noxias berbas,
ait

rubum quod
,

ac-

Jobnson

(2),

folium album

curalc congruit

lis

quai dicunt Arabici scriptores de

,

meluch aut halimo

scilicet

ejus capila ab ipsis co-

primum locum

tenet, folia profert frumenli vel hor-

dci similia, sed duriora,

cum

medi

long spic pluribus

(2).

M ANNA.
Remissis noslris lectoribus ad Exod. 16
ratur
cibi
,

parvis spicis composit,

tria

quarum unaquque duo aut

;

grana, frumenti granis minutiora, contincl

facile

ali-

1,

ubi nar-

qu vix pale cooperuntur, unde

grana excu-

quomod Dcus

mirabiliter

banc substantiam in

liuntur et difunduntur. In agris simul

et

hordeo crescunt, oriunlur et semenqueaugusto mense malurescit. Darnell, lolinm

album, vocatur zizania in lingu Arabica. Hujus
ulli,

cum frumento, florent cum frumento

supplementum largitussit,

et circuinslantiai ex-

ponuntur quai mirando huic dono sunt connexa;, ad

id

jam devenimus,

ut quai de rc ips nobis sunt col-

lecta siatuamus.

mae assertionis veritalem contendit Parkhurstus

Castell argumenlis, existimalque darnell lolium

ex

album,

scriplor,

Ad describendam banc subslanliam slatuit saccr eam esse minutum quoddam et rotundum, in
,

meliorem esse vocis Graica; translationem qum tares,

zizania,

similitudinem pruin super terram

Ex. 16, 14; esse

quanqum

in

scptentrionali Angliai

parte

quasi semen coriandri

simil
,

album
;

guslumque ejus quasi

,

darnell adluic nogiine tares, zizania, dsignent.

Forskal, D. Taylor citatus,

ait

darnell, lolium

Aleppi incolis esse nolissimum. Inler frumentum crescit;

cum melle vers. 31 et colorem quasi bdellii Num. 11,7. Ex bac descriplione plurimi intulerunt scriptores manna de quo narrt Moyses, eamdem esse
,

ejus

si

scmina

cum

simil

mixta rmanent,
vescitur.
,

substanliam ac

illa

quai

nunc
;

in Arabi Petra; et lo-

ebrium

faciunt

quicumque hoc pane

Herbam

cis adjaceniibus invenitur

quai regio arena fuit even-

non sparant messores, sed post

labri cribrivi

triturant

grana venli-

ts de

quo hic agimus. Quod narrt e de re Burck:

ope rejiciunt. Nihil clarius in lucem emit-

hardtus transcribere libet

til plantain Domino noslro intentam, ait D. Taylor, qum hcexcerpta Crescit inler frumentum; ita in pa:

Wady

El Sheikh

in

montis Sinai peninsul, pluJ

ribus in locis dense repletur tamarinis, aut tarfa

haie est unica vallis in peninsul
,

rabol. Herbas non sparant messores

ila in

parabol.

ubi arbor isla

Ambo

simul crescunt usque ad tempus messis. Post

triluram eas sparant; in parabol, colligunlur ex fru-

c
c

invenialur, lune lemporis, copios abundans, licl pasparvai hujus generis arbusculai in aliispartibus

mento,

et

ope

manuum
,

separantur, et in fasciculos
,

alligantur.

Grana

si

qua remaneant

ventilabro tan-

mirnm

sim occurrant. Ex tarf obtinetur manna, valdque est rem islam in Europ ignotamremansisse,

dem separantur: e igitur agendi ralionepraiparanlur ambo ut colligantur, frumentum scilicet in horreum
autapolhccas, noxiaj ver planta;
(1) Ilalachi, tract.
in

donec D. Seclzen de e mentionem feceritin brevi nol llincns sui ad Sinai quod editumest in opre,
,

tumulos ad com-

cui lilulus

Fodin

Orientis. Substantia

hc

Be-

Kilaimi.

(1) Biblica Ordinalio

(-2)

p. 19.

(2) Uerbul, loi. p. 78.

llierozoicon

vol.

p. 174-175.

,. ,,

609
<
<
<

PARS
manna
in Scripturis data?.

II.

BOTANICA.
dicta

610

duinis manni vocatur, et accurat similis est descriplioni

In multis profecto conveniuntvegelalis substanlia

Mense

junio,

nunc manna,

et illud

manna quo

Israelila? in so-

manna

istud ex tumarini spinis guttatim dcfluit in

litudine vescebantur.
in

Ulrumque parvis globulis cadebat

c
<

delapsos surculos, folia et spinas, quibus semper terra

cooperitur sub hc arbuscul, in
eolligitur ante solis

lerram

solis

seslu dissolvebatur, gustu mellis si-

statu naturali;

mili erat;

utrumque firmam consistentiam obtinebat

amovebalur.
his similitudinischaractei-ibus.
in
,

<

orlum, quandocoagulatum est;

radiis collu-

quando

solaribus radiis

<

dissolvilur
slratur.

enim stalim ac solaribus

decoctumque

Sed non obslanlibus

Arabes mundant

illud foliis, pulvere, etc.,

praitermitlendum non estalia esse

subslanlia; ita graviter discrepant

quibus isl dua

qua ci adhrent,

et crasso linteo

ut inquiri posset
,

illud

saccatum, in coriaceis pellibus ponunt, quo modo ad usque proximum annum servant, et eo ut

quin multiplicentur in

tali <^asu

lud pro certo statuerimus de

miracula utrm ilquo loquitur Moyses.

melle utentes, in azymos panes suos effuudunt, vel

Doctissimus Abarbanel, inter alias raliones cur vulgarcOrieniis

<

panem suuminlingunt. Scire non polui eos ex eo manna unqum panes vel placentas confecisse. Manna invenitur in annis tantm quibus copiosa^
in

co

manna

illud esse
:

quimur,
dit

lias

cnumerat

non possit de quo loYerno tantm tempore decivulgare

illud,

vulgare manna, Israelitarum vero

;

deciderunt pluvi, aliquando nullomodo, utprobabi-

anni mensibus decidebat

manna omnibua manna non flcl

ex

literannohocaccidct, producilur. Nullumejtismodi

nec vernies gnrt, sicut

quando usque ad
pur-

manna

vidi

apud Arabes, sed parvnlam anni proxiprovents parliculam obtinui

in

man

servalur

mol

vel pilo lundi ncquit, ila ut

;

c <

elapsi

mona-

co panes fiant, ut illud poterat

medebile est

cl

sterio ubi,

cm

infrigid

<

loco cli lemperie servatum i'uerat

umbr etmoderal hoc in omnin soli,

galivum manna vulgare

nec
;

ut illud, in victum et

nulritionem transire potest

plici

Israelitarum
,

manna duin

dum

faclum fuerat

pnrvulumque panem

efiiciebat;
,

copia sext die decidebat

accidisset,
si

et

minime

sabbalo
;

ubi vero aliquantisper in

manu relenlum
sed
in
,

emol-

quod evidenter
Israelilas
in

naturali

modo

id fierel

litum est

si

radiis

solaribus
;

objeclum quinque
figidum

omnibus

suis peregrinationibussecutum

minutas, dissolvebattir
reslitutum
bat.
,

locum
lie-

est

ubi tentoria defixerunt, eoque preecis anni tem-

quart hor parte

solidum rurss

pore

cessavit, quo allerum

(

decidere solet scilicet

),

<
t

Quo tempore

illud colligunt

Arabes, illum nuii-

mense martio
stanlia
ait

probabilis aprili

quando

Israelitoe
ista

qumduritiei statumobtinet, quopossilpilo tundi, ut

Isralite
8.

ad Galgala pervenerunt. Quyecumquc fuerit

,

sub-

manna suum lumire dicunturinNiim.

,

11,

doctor A. Clarke

nihil erat

soliludini

Colore est obscure flavuin, gustu gratuni

,

sub-

commune. Evidenter
visum non fuisse
Ddit Ubi cibum
et
;

patet illud

anlc ab Israelilis

aromaticum
leviler

et

suave sicut mel. Ubi copios esum,

dicilur
Illud

dicit

enim Moyses, Deut. 8,3:

lu et paires lui
;

purgalivum esse

maxima
Mescirci-

manna quod ignorabas

in

quse sua profert

regio cupedia Arabes habent.

lit,

probabilissimum est
;

nihil ejus generis

visum fuisse
fuit posi-

< <

siseorum mense junio ordinari

1er

sexque

anlc

quia

vero vas eo referlum

arc

hebdomadas perdurt; mense maio, aliquando

Nubi
est
et in qulibct Arabicc parle

lum

asqu, ut probabile est, nihil ejus generis un,

incipit.
i

In

tamarinus

qum postea apparuisse ex quo miraculos concessum in soliludine supplcmentum cessavit. Pro pra^senti
rerum condilione crealum
scriptor, et
,

una

ex communioribus arboribus; juxt

vel

Eu-

fuisse videtur,

addit

idem
fuisse

phralem,
i

Astaboram,

in

omnibus

Iledjaz et

sicut ille cujus lypuserat,

,

unicam

Bcdja vallibus copiosissim abundat, nusqum ta-

generis

rem

unicum de clo panem quem unquam

:

<
<

men
nai
;

illam ialcor
,

manna

proferre audivi, nisi in

alibi

monte Siinquisi-

ddit Deus ad servandam hominis vitam

est panis qui

sicut Christus

lamen de eo me
de
illo

non esse

de clo descendit et pro mundi vit da-

i
< t

tum
nisi

et nihil forsan

hic

edoctus fuissem

tus est (1).

repentis

qinestionibus de

manna

e mente

Interprtes nostri

un cum Lulhero
Dathe
,

Deodati

ut ad Scripturarum explanalionem prodesset inqui-

Lcclerc

Iloubigant

unusque vel
Et quando
:

duo

alii

sivissem

Aniinadvertit quoque Niebuhr (qui suo

inaudilam san
vers.

et inintelligibilem
:

narrationis hujus
filii

solilocandoreel vcracitalefaletur se insuad mon-

15, versionem dederunt

,

Isral
;

tem Sinai peregrinatione, de manna inquirere

obli-

id viderunt

sibi

invicem dixerunt

Hoc

est

manna

tum esse
est

),

manna

in

Mesopolami pluribus arbori-

nam
Quid

quid esset nesciebant.

est

Hebrum

est simplicilcr

*.

bus ex quercuum specie produci. Idem mihi assertum

hoc? sicque Septuaginta et omnes antiquee

,

cujusdam Turcicoe malron nalo, de quo

,

in

versiones,un excepta
ait

illud intellexerunt.

Expresse

pnecedenli pagina

qui

magnam

adolescenluie suai
:

Josephus

(2)

Nuncllebraii cibum hune manna vo-

partcmErzeri in Asi Minore transegerat

narravit

cant;
liva

nam

particula

mon
?

in nostr lingu, interrogaait

:

igilurmihiMoush,qu;c est urbs trium vel quatuor clie-

est, quid est Hoc

Kennicott igitur
:

Yerba

rum ilinereab Erzero

tiam
colligi
,

distans

ex arbore substan-

sic lilteraliter transl'erantur

Dicebant unus ad alte-

qu

fel

producitur, pninsule

manna

rum

Quid

est

hoc

Nesciebant enim quid esset.

Ex

gustu et consistenti prorss similem, eque in lo-

cum
(I)

mellis uli incolas (1).

Itin. in

Syriam

etc., p.

599-601.

1) Comment, in loco. 2) Antiquit lib. 3, cap. 1

611

SCRIPTUUE HISTORIA NATURALIS.

,

612

hc interrogatione man
fient

qu

in

Chaldo nunc

signi-

CAPUT

V.

manna nomen postca snnipsit. Psalmisla hoc manna supplcmenlum et colurnices intendens phraseologiam aamiltit qu clar implicat
quid?

VEGETALES SUBSTANTIF.

SECTIO PRIMA.
L.GNA.
THYLA.
fit in Apoc. 18, 12, inler vaad luxum perlinenlia, in recenliorum temporuni Babyloncin illata. Ejus nominc indicalur lignuin odo-

miraculosum ejus
desuper
et

characterem

Mandavit nubibus

januas cli aperuit. Et

pluit

Mis manna ad

manducandum, et panem cli ddit eis. Panem angelorum manducavit homo ; cibaria misit eis in abundanti.
Ps. 77, 23etseq.

De

ligno hoc menlio

ria

Huncarticulum claudemuscxcellentissimD. Bloorafieldi in

riferum,

et ila

san apud

Joan. 6, 31-33(1), nota; qui loeus prima fronte

texlui contradieere videtur
,
:

Homerum
,

exhibelur

Et

ignis ex odorifero ligno, cedro

i

Psalmislab

Patres nostri
est
:

l/ujinoque lal insulam

manducaverunt manna in deserto

sicut

scriptum

suavissimis odoribus perfundebal. Odys. 5.

Dicit

Panem
Jsus
bis
:

de

clo ddit
,

eis

manducare. Dixit ergo

,

Theophrastus Thyam crescere juxta tcmplum

in

eis
!

Jovis

Ammonis

Amen

amen
,

dico vobis

non Moijses
vobis

ddit vo-

Africa, in Cyrenaic, cupresso sifoliis,

milem esse ramis,

j

panem de clo

sed Pater

meus dat
,

panem de

Irnnco,
iiebat

fructu,

lignumque

esse incorruptibile.
|

Magni

clo verum. Panis enim Dei

et

est

qui de clo descendit,

apud Paganos, qui

dat vitam

mundo. Contendunt quidam hc respon-

ex eo sp templorum januas el deorum simulacra

conficiebant (1).
CASIA.
In
iis

sione Jcsum inanimo tanlm habuisse

Judorum

opi-

nioncm de manna origine repellere, et ideirc diccbat panem quem corum Patres Moyse receperunt
clo non
fuisse.

Exod. 30, 24, proescribitur casia quasi

unum ex

venisse, sed nalurali

tanlm via confectum

qune in conficiendo sacro unclio;ns oleo adhibenda

Atver alium hoc loquendi

,

modum

requireret.

erant. Corlex est arboris ad lauri l'amiliam perlinenlis,

Yidetur polis Jesum

cujus

mens

erat errores long

quai nunc in orientali Indi prcipu crescil. Cor-

graviores rernovere qui eliam ad linebanl, vulgarem loquendi

i

hominum mores
eorum
eis

per;

tex isle veteribus nolissimus, et ab eis

magni

fiebat,

modum

secutum esse

sed ex quo cinnamomi usus generaliler prasvaluit, casia in

|

laque seipsum

sapienlissim innoxi
ut

opi-

conlemptum

venit, c

qud

inferior reputelur.

nioni

accommodans,

minime necessariam

dare
| ;

Crassior est enim et densior

qum cinnamomum, mi-

ofensioncm devitaret. Sic* paraphrasi explanari potest isle loeus

:

noris pretii, viscosque et muccilaginos materi inagis abundat. In

Panem de
non

clo, ver clestem

panem
|

multis tamen,

cm

long minoris

sit

in paires vestros
eis

effudit

Moyses

prslilit
,

lantm
|

expensionis, casia cinnamomi loco adhibetur, et pne-

panem quo

satiarelur corporalis appetitus

quique
\
\

sertim in praparalione ejus quod dicitur oleum cin-

ad hanefugaeem lantm, transitoriam vitam perlinebat

(

namomi
j

(2).

vide vers. 49

sed Paler

meus
in

in

vos per

me

emi!

Casia una erat ex mercium speciebus in Tyri

poriis,

em-

dit

panem

qui in completissimo sensu panis de clo

Ezcch. 27, 19. Casia de qu in Psalm. 45, 8,

essentia esse reputa-

dici potest; datus est

enim
(

cibum animai,

aoter-

expressum corlice oleum vel

tur.

namque salutem
rat, in

conferet

vers. 53). Dicil se

Jsus

ver clestem panem, e

qudcm

clo descende-

CINNAMOMUM.

homines animae cibum efundebat, divinas

et salutares Evangelii sui

Unum quoque
30)
;

erat

cinnamomum ex
est

iis

quai in con-

nempe

veritates

kuinol).

fectionem sacri unctionis olei ingrediebantur (Exod.

sed nullo
cortex

Cm

igilur

prio supponebant

dat Jsus,

manna panem esse de clo in sensu proeorum erroneam notionem emeneis insinuando verum clum hic per ca,
,

modo certum
,

utrm

foret

cjusdem

arboris

ac

illa

qu nunc vulg utentur. In

et

orientali Indi

tantm

apud Sinas reperitur, qui-

tachresin usurpari pro are aut firmamento, sicut

buscum
tiones,

dicere necesse non est nullas extitisse r^la-

cm
relur

dicitur volucres cli

:

id est

aeris

quasi dice,

quo lempore vivebat Moyses. Plinius loquitur

in

Sicut iste panis ex alto descendens

,

eos aieille

de cinnamomi specie, qiuc nascitur

biliter

Syri et proba-

bal qui ejus erant participes

sic et

ego
;

sed

ex

cinnamomo Ceylan

cedebat.

aerc erat

ego aulem ex vero clo sum

iste

corpora

alebat, ego ver animas

hominum

sustento et con-

in Cant. 4,

De arbore cinnamoino mentio fit inler alia aromata 14; el cm nullo modo improbabilc est
istis

(irmo.

Domini

noslri

declarationis

sensum esse

exi-

Salomonem qudam ex
lisse,

aromatibus ex Indi detu

stimat D. Bloomfield, qud in subordinato sensu tan-

sequens

illius

arboris descriptio hic cxlra locimi

lm idquod
cli vocari
ejus qui de

nubibus gutlatim decidebat, et in corpo-

non

erit.

rum, adhuc mortalium alimenlum cmitlebalur, panis

poterat
,

Pretiosa

hc
:

laurus ad viginti circiter pedes in allongiludo ad sex circiler pedes

cm

typus esset

solummod

tum

surgit

trunci

clo clorum descendit, ut immorlales

acternam vitam aleret, quique ideirc est
,

exienditur, diametrosque sesquipedalis est.

Numro-

animas

in

sos emittit ramos, qui piano cortice induunlur, cujus

(1) ParkUurst. Grc. Lex. in voce. Vide quoque Wetstein, et comp. Plin. Hist. nal., lib. 13, cap. 10. (2) Bingley, Utilis nolit. vol. 2, p. 117.

in sublissimo sensu

panis cli.

(1) Recens, synopt. annot. sac. in loco.

G1 5
cuor subrubr cinereus est
opposilis, brevi
;

PARS

II.

BOTANICA
mundiloco invenitur
;

G14
sed juxl alios cujusdam tere-

stant frondes in paribus

ramusculo inbscrentes; forma ovata,

binlhi speciei fructus erat,

qu

quibusdam pistacio

oi)iongaque est, et in obtusura

acumcn

dcsinit

int-

anteponilur, amygdaloque quibusdam superiorhabetur. Terebinlbi hujus speciei

beten
;

gra

sunt, frnia?,

tribus

ad quatuor uncias Iongoe,

Arabicum nomen

est

clar vireseenti colore iribusquclongitudinalibus subalbis nervulis

quae vox in

loco de quo nunc agilur occur-

insignil.

Communes

pedunculi ex ju-

rit (1).

nioribus ramis oriuntur, divisique florem in

paniculatic

modum
petalia

siliqujE.

umbelke producunt. Sex sunt

ovata, acuminata,

concava, expansa, subvirid albo

cteris sunt

ne, Grotio,
fieldus,

Admittendum nunc esse videlur ex Syriac versioBrown, Saubertoet Bocharto, ail D. Bloomvocem,
ceration, designare

vel subflavo colore, tresque remotiores

non ciceres aut

latiorcs;

novem sunt slamina,

coroll brevioria, sub-

fabas, sed fructum ceratonias, vel siliquse,

in

plana

erecia, ternari stantia, et ad

imam partem

communis

cu-

Hispani,

Itali,

Turcico imperio et Oriente, ubi

jusque trium interniorum duse stant rotund parv

glanduloc
;

anthercc

duplices sunt et in

summo

fructus iste ad

sta-

Luc

refertur, 15,

eosdem usus nunc adhibitur ac in S. 16. De eo loquitur Galenus tan-

min adunatoc; oblonguni germon,

triangulare. Fructus
est

stylus

simplex,

stamini longitudine par, sligma ver depressum est,

cl

qum de lignoso alimenti gnre, bilem gnrante, et ad coquendum necessari gravi. Sir Thomas Brown
primus habetur vegetalis speciem hic intcntamdelexisse,

pulposum pericarpium,

parvulce olivce,

cseruleo saturaliore colore, simie, in

cmque lotam hanc materiam modo qum

occurrat, scriptor

quilibet

coroll incertum,

oblongamque nucem continet.

alius completiore gratioreque tractaveril,

etopus ipcitaius,

spicuum
reddere

Cinnamomi usus ad corticem non restringitur. Conest enim iblia, fructum, radicemque qu
quod ex
foliis

sum non frquenter

1u!C

modo

excerpta tradit.
siliquis

olcum, qualitatibus long diversum, etpreliosissimum

:

Qud prodigus cupiebat edere de

cis

qu porveniet ibi
sili-

exprimilur caryophilli oleum

;

dabantur, haud facile vobis in

mentem

dicitur, et

oleum malabalhri

quod ex fructu fragranCeylan

in

de fabarum ciccrumve aut ejus generis edulium

quis agi
;

lissimum est, crassum et consistens, in

candelas confingilur, ad
cortex non tantm

intelligitis

enim texts vocem

y.ep.rw-j

pro-

unius rgis usum. Radicis

aflert

pri designare
Syric, et

siliquce

fructum, lm frequentem in

aromalicam

essenliam, scu

quo homines
Joannis

et besti vescuntur.
locustiic

quibus,

quod vocatum
tii,

fuit

camphor oleum, quod magni preet

dam

etiam intelligitur fructus

,

arboris

seu

ob suum medebilem usum, repulalur, sed

etiam
panis sancti

quia existimant

eum partem
Non
in

camphorce spcciem, quoe mull purior

et candidior est

qum quod in tabcrnis servalur. Aroma nobis ade notum sub nomine ciunamomi,
interior est arboris bujus cortex, eceque arbores illud
in perfectissimo

fuisse victs sancti Joannis in deserio.

Asi

tantm

et orientalibus partibus

frequens adest arbor

in

ista et fructus,

sed et notissimus est

,

Apuli et Re

gno Neapolitano
Fundi ad Mola
:

crescitque secs

Yiam Appiam

statu producunt qua;

sexennes

vel

Dura valvuli

et siliquac

se invicen

septennes sunt; sed id pro circumstanliis variare nepercutientia, venloso tempore, strepenlc sonilu resocesse est.
riant.

Cortex,

cm adbuc
detraclus
fit,

Ab

Italis

vocantur carobbe, vel carrobole, siliqu,

arbori inhacret

sua exlern
et Gallis carouges.

Eorum
Ex

suavi pulp Indi, qui-

subviridi pclliculnudatur, tune longilrorsm incisus,

et ex arbore
,

busdam Zimgiberi
ciem

mirabolana et moschatas nuces

iis, si

in

aren siccatur, donec ad

flavo,

servare exislimantur.

fides Plinio, vini

emporitim idoncus

spc-

quod evenit ubi subrubr

quamdam
alque

veteres confciebant, succo fortiterexita

vel pallido rubiginosi ferri colore factus est, tenuissi-

presso;

mus,
ter

siliquarum expressas, minsque

exilis, et in

calamos vel cannas convolulus, quic

utiles partes et reliclam

paulum dura

pulpam

siep suis porcis dare

et fibros

textur sunt. Casi frquen-

commiscetur, qu guslu suo sensibiliter viscoso

distinguitur.

poterant

qu cm nec

gustu desererentur, nec inju-

cinnamomo

Cortex

iste

unum

cunda

offa essent

prodigo

est

ex
poluerunt.
Istis

fam pcreunle cupi

(2)

gratissimis aromalibus; fragrantissimo odore,

ral pungens, gustu acri, non

modeadjungemus, ex D. Taylor sequentem hujus

descriptionem et
arboris

lamen igneo,

cui acce-

dit insignis suavilas, et aliquis (I) asiriclionis gradus.

quasdam quoque
arbor
ista,

fructus

particulariores notioncs.

SECTIO SECUNDA.
FRUCTUS.
NUCES.

Fcrvido
fit,

situ felicis venit

proccrissima

crasso stat stipite et validos,

amplos solidosque
leviter

ramos expandit. Folia alarum formam habent,

De
da
et
iis

subrotunda, tribus unciis vel amplis lata, et paul

mentio

fit

inter varia

munera JEgypti

Proefecto,

qu filiis suis sumenquem suum esse naIsral,

longiora. Flores lacteo sunt colore, fructus in siliquis

includitur, digilo longioribus,

crassioribusque

pau-

tum nesciebat, deferenda voluit

Gen.

43^1.
ullo

lum complanalus et planus, suavis edulisque. Juxta

Exislimant Bocbartus, Shaw, et quidam

alii pistacii

Dioscoridem fructus, ubi novus recensque

est,

stoma

nucem

hic intendi,

qu

pulchrior in Syri

qum

(1) Woodville,

Med. Bot.,

vol. i, p. 80, etc.

(1) Script, illustr. Expos. Index, p. 52 (2) Recens. Synopt. Annot. sac. vol. 2, p. 418,

419

015
cho

SCRIPTUR^E HISTORIA NATURLIS.

molestus est, et viscera relaxt.

616

Idem

Plinio

non

est.

Hebramm

audimus. ,/Egyptii, juxla Alpinum, suavissimum ex jstis siliquis mel extrahunt, quo Arabes in condiendo
sacchari loco ulunlur. Usuale quoque
loco
est
et

nomen
se,

descendit,

nomen mur, und modernum evidenter ex verbo mer, amarum esejus

(1).

ob ejusguslum, deducitur

mel istud
quibusdalur.

Myrrha vim
und Judaiis
ex proecipuis

inesse pulrefaclioni resistendi creditur,

et ^Egyptiis adhibita est, quasi

mollis
in

apum

in

clysleribus

unum

dam

modum

cibi

ad relaxanda viscera
,

Probabile est igitur prodigum ex hoc fruclu

terne comedisse, ut

urgente
(!).

rum

qurc in condiendis corporibus morluo, inserviebant. S. Joan. 19, 59 (2).

,

de gbndibus

in

Angli

fit

Aliquam esse Matth. 27, 34

discrepantiam existimalum
lur acetum (elle

inler et Marc. 15, 23,

In priore loco statui-

SECTIO TERTIA,
GUMMI.
INGENSUM.
i

fuit.

mixtum Judis Salvatori noslro potum esse datum in posterjore ver, myrrhalum vinum. Ad removenciam hanc apparentem discrepantiam
;

Aromaticum hoc
haud cert nota,

et

odoriferum gummi, ab arbore

suppositum
bus loqui

est Evangelislas
(3)

de duabus variis potioni-

et vcteribus thurifer dicta oriefolia ejus piri foliis

batur. Si fides Theophrasto,

lia

simi-

qui Syriac scripsit, verbo, mer, usum fuisse, quo quoddam amarum con-

vel

Malthum

sunt. Varius est Plinius in suis descrptionibus, ali,

quand Theophrast consenlaneus

arborem
lauri esse

sed alias illam

slatuit.

dimentum significalur, quod ejus translator fals pro mur myrrlia sumpsil (4). Minime nobis necesse videtur ad istas conjecturas confugere, utprdicla

specicm vel etiam terebinlhi

Evanoxos,

gelislaruin

Duplex

est incensi

spccies,masculum

et

feminum.

Ioca concilientur. Oslcndit Grotius argu,

Prius et optimum, rotundum est, album, pingue et ad

menlis quibus irrefragari non potest, vocem

exardescendum
sius

facile; posterius

ver molle,

gummo-

qu utilur Matllmis

non acelum sed mult

inferis

odoreque minus jucundum qum alterum. lneenerat ex

iis

vinum

significarc
sic

quo plebecula lantm ulebatur. Ex

;

sum unum
discimns

suo acore

vocabatur

quibus conficiendum erat sa50, 54

in
;

quapropter in usu semper

crum ungucnlum. Ex.

illud c

Is. 9, 6, et

Jer. 6, 20,
fuisse.

myrrli incenso, et absintbio aliquando sedulo con!

Sab

Judam deveclum

diebatur.
tum.
,

Hanc

igitur

polionem, vinum myrrhe mix;

Unum
man

vel

erat ex sacerdolalibus officiis, sub veteri lege,

in loco sancto templi

myrrhatum vinum vocat Marcus

et il san

incensnm adolere

quoque

impropri vocari poterat.

die,
;

Ex Galeno

apparet banc
vi-

et vesper, et in solemni expiationis die,

,

cm
j j

polionem turbalionis mentalis causam esse. Inde,

intrabat in sanctum sanctorum

summus

num myrrh

aut herbis inebriantibus

,

sacerdos,

mixtum vulg,
dolorosam

incensum super ignem

in

thuribulo suo ponere jussus

j j

humanitalis grati

his adminislrabatur qui

erat, ut nebula fumi inde orta operiret propiliatorium,

Lev. 16, 15, ne forte curiositate motus, profana nimis

curiositatc ad divinoc hoc preesentix

mortem suslenturi erant. Jsus tamen hanc dolorum suorum mitigalionem forti animo repulit, et ideirco,
ut gustavit, vas rejecit (5).

symbolum

inspi-

ciendum induceretur.
GALBANUM.
Juxla ea omnia quai hic nobis recensentur, gal-

Ex cum
olci,

Cant.

1,

15, videtur mulieres

in

quibusdam
sensus

Orientis regionibus sacculos vel loculos myrrhai se-

dferre

hoc enim indicat

loci

liujus

Fasciculus, vel loculus

myrrh
in

dilectus

mens mihi.
mei

banum
mis dc

in

confectioncm sacri unctionis

autsacri

Quoad quasdam annotationes

ait
:

Cant. 5, 5, ubi sponsa

,

thymiamalis, ut describitur Ex.

est oriens

50, veniebat.

Gum-

M anus me
in

dislillaverunt

myrrlwm

et digiti

ex umbelligerarbusculqu;e

in Persi-

pleni

myrrh probatissim, rcmillilur lector ad ea quoe

et pluribus AfricLC locis oecurrit.

Quasi cera mollis

sed postea sub-

observavimus

balsamum.
STACTE.

est, et, ubi flava, vel

recens

expressa, alba
fit.

subrubra
in

Gravis est odore, gustu acris

rsinai ad

et

subamara,

modum

exardescendum

Vulg ba3C prima myrrliDe species habetur. Yox

tcxlu originali est nelepli,

in

lacilis, et

quasi

gummis aqu
MVRRHA.

solvitur.

proprius est gulta; et

Ex. 50, 54, cujus sensus inde exislimat D. Parkhurslus

dccurrcnlem.

xc quoque vegetalis est productio, ex

gummis

vel

myrrham
bore,

esse deslillantem, guttatim et spont ab ar-

resin gnre, per incisionemetaliquando sponte su

fluens trunco et

absque incisionc,

Scheuchzcr

majoribus ramis arboris, quoe in

ver balsamum hic intendi conlendit, quod propri

yEgypto, Arabi et Abyssini invenitur. Gustu acris

et a

loquendo gutta
(1)

est.

m ara est

cui peculiaris aromalicus, sed nauseo-

sissimus accedit sapor;

(1)

odor, clsi gravis, injucundus

jj

(2)
(3)

Parkiiurst., Gr. Lex., sub voce. Comp. Ilerodot., lib. 2, cap. 80.

Edwards, Joncs,

et ca;leri.
>

Script, illuslr. Expos, Ind. p. 202.

(4)

(2) Parkiiurst., G. Lcx., sub voce.

("))

Doclor Harris. Hm. nat. Myrrlia. Vide Bloomfield in loco.

HB?

PARS TERTIA.

ZOOLOGIA.
Etsi homo,

cm sit ipsa Dei imago, dccoris gratiam, et mentis ardorem revelet, impressambruta, pennatique aeris incol; insectorum tribus et que in fronte divinitatem gerat turba squamosa, qu suam liquidam volatu viam percurrit, Deum proclamant ! Aspic e leo,

nem, cm

latibulo

suo igneos volvens oculos exilit

vel

ursam audi, cm horridis ocuts

;

solitudinem gelu coopertam

percurrit, aeremque suis tremcndis ululatibus implet

vel vide

Leviathan, altummare ab imo commovens, fluctusque in proccllas eagitans; vel tandem attende ad regiam aquilam qu summum clum pntrt, obnitentesque nubes perfrangit !

Magne Deuslhc

tu scintillam mortalibus oculis ostendunt!

(

MONTGOMERY. )

CAPUT PR1MUM.
HOMO.
Ubi primm increalus creavithominem,

'

bus suis dolibus, Col.

5, 10, et ipsi

delegal in cuncta
1,

animanlia inferiora poteslate, Gen.

28, 29

9, 2, 3,

homo nobilissimum cra tri ci s Dei polenti monumentum incedebat. Yariis animalium generibus corporc
su organizatione connexus, ab
iis

Vividumque

in

imaginem

ejjluxil

decus,

in infinilum intel-

Dkm

nuda

ejus gratia spirantem terrain

premwet,
vires
!

igentis immortallisque anima? possessione

tur. Minuisli

removebaho-

Quoi sublimes ejus ortum proclamabant

Seren superba
Libcrtatem
, ,

eum paulo minus ab

et

angelis

glori et

ignea ejus frons insitam etiam gerebat

frui debebat
!

nore coronsti eum,

constituisti

eum super opra

nomen

qu immorlalis Dei lucres

tnanuum tuarum. Omnia

subjecisti

sub pedibus ejus

(RB. MONTGOMERY.)

Domine Dominas
in-

nostcr,

quam

admirabile est

Physicum

moralemque hominis cliaraclcrem

tuum

in univers terra /Ps. 6 et seq.

vesiigare, lolamque ejus ab incunabulis ad sepnlcrum

Animalis

intclleclualisque
:

hominis vila
Formavit

intimai a

historiam prosequi, qualis in sacris Scripturis cvolvilur

ill

esse supponilur in Gen. 2, 7

nais

igitur

Dominares
factus

ustra turque

opus foret qu gratum,

et

ad dooffi-

Deus hominem de limo

,

terrce, et inspiravit in

cendum

idoneum. Ejus origo, natura, charaeter,

;

ejus (Vulg.
est

in faciem ejus)

spiraculum vit,

et

cia, abores, obligaiiones

calamilatum ejus, necnon

ex sacris

homo

in

animam

viventem.

et felicitalis fontes, ultimus existentiae finis

Activa et polentissima vis quoc aliquo

modo omnem

Scripturis sufficienler slabiliri possunt.

laie paens inquisitio fus suscipiatur,

Scd ut tam

organizat materiac formam, sed aperiis et magis

prrecipu sensilivas creaturas animal
;

volumen, non

ex qu idenlilas

vcr caput requircrctur

atlcntare

id

possumus
suiit

scilicet

unum igilur ad summum ut quxdam ex iis parti-

individualilasque entis pendet; qu dficiente, forma

individualis cessai, organa relativam

suam connexio-

cularibus seligamus.

ncm

amillunt, leges chronica?, quas superior ejus au-

Nolanda

quocdum de primo hominis nomine.

ctorilas anlea

compescuerat, actionem suam exerunt,

in

Adam, quod fuit appellativum humance nalurx nomen, generaliler deducilur voce quce vegetalem terrain seu pulverem siguificat quia homo terrce pulvere
,

tolumque systema
posilum
j

sua primaria clemenla decom-

fil

et

resolutum ca sapienlissimi cujusque et

oplimi inter humnnuin genus, in cunclis

tibus, inquisilione movit.

mundi
est

eeta-

formalus

est.

Sed necesse non

nos

In Gen. 4, 26, juslus Selh

cat

suum primogenitum voEnoch (miserum) propter infirmum miserumquc

in

etiam adverlere ad innumeras theorias

qu de bac

re statuts sunt, scopus noslcr est scripturales aliquof

hominis slalum super lerram, ex quo

vil.

Deum

pecca-

inlimaliones detegerc, atque deleclarum

tice

eum

scien-

Nolandum est eo vocabulo generalis vocari huinanum genus in Scriplur, sedulaque ad ejus significaiionem aiteutio

inventis consensionem oslcndere.

In

animum
in

sibi revocabit

quisque Biblia leclor, vi-

magnam quibusdam
intelligi

Scriplur

locis,

lam

Moysis scriplis gcncraliter exhiberi tanquni

;

qu
Sic
:

aliter

plen
,

ncqueunt, lucem

afferet.

in sanguine consister] tem

ri

qu de rationc, peremptoliquorcm islum qucumet

Pone

Domine, terrorem

eis; ut sciant gnies

hoin-

probibebatur ne

Israclilrc

mmes
firmas

esse se, Ps. 9, 21, transi,

,

ex Ilebr.,

id est,

que sub forma comederent,

expiationis

ideirco
:

insuper,
quilibet

ut

fragiles, miserabiles creaturas.

et

mdium

statuebatur

Homo

de

Quoad originem

complexum hominis cliaraclcrem,

in

domo
si

Isral, et de advenis

qui peregrinantur inter eos,

decrelorium est Scriptura3 teslimonium. Crcalus

comederil sanguinem, obfirmabo faciem

illius,
et

meam

contra
quia,

gloriosam Condiloris sui imaginem, Gen. 1,27, quoc

animam

disperdam cam de populo suo,

et

superemincnter
fcistebat,

in juslili et sanclilate veritalis

con-

anima carxis

in

saxgline est,

ego dedi illum vobis,

Eph. 4,24;
s. s.

et sccundari, in inlellecluali-

ut &uycr altare in co expielis pro

animabus

vestris,

et

m.

619
sanguis pro
i

SCRIPTUR^
anima
piaculo
sit,

ilISTGRIA NATURALIS.
Ikec hominis anatomia allcntos nos postulat.

020

Lev. 17, 10. Nova ta-

mon

ca doctrina non erat; inler palriarcharum rilns

9, 4;

Humana forma

solide fluidque matriau

rit'-

sibi

locum habuit, Gcn.

unde

Persis, Indis etaliis

consenlicntis et sequ ad suani qu;eqnc perfectionem

oontribuentis combinalio est. Vitale principium quais-

'

orientalibus genlibus remotissim antiquitalB dcducia

est.

Apud ver Gra:cos et Romanos,

desivisse existimaremus
,

si

quid juvare

bus cumque consistai,

in utrisque his maleriis, in

apud

potesl poelarum auctoritas, hanc hypothesim slarc

quasdam species
gradu,
in

in

majore, apud alias vero

minore

nunqum

Purpurea enim
vita,

mors Homeri

et

Yirgilii

purpurea

communes

simt inlcr eorum loquendi modos.

Nostris autem teinporibus, lic hypolhesis iterm
orla est, et ad meridianum ctiam
rexil,

in

existit. Quoad fluidas malcrias, D. Hunier illud earum primario ctinfimo existenli gradu delexil chylo enim illud agnovit; et evidenlibus argu;

menlis constat

illud

plurimis ex

iis

qua; corpore

splendoiem insur-

eliminantur, adha^rer; inest in sanguine, ut

jam

dixi-

sub auspiciis

qu

ei

atlentissimam nobis conetii

inus, in altoaclivitalis gradu, et probabiliter in alliorc

sideralionem demerentur. Harvey,

plenam

et per-

adhc gradu,

in
;

nervoso liquore

existit. In solidis

xqu

feclam

sanguinis

circulalionis

notiliam

debemus,
lanest

materiis varit
polcsl, nisi ex

plurimae sunt in quibus vix agnosci

qualia sunt

orts ejus Plwspliorus haberi polest; Hoffman inox ad

earum iucremento,
;

mem-

redivivam doctrinam conversus lm. ei adhsit, sed eam tanto ardorc prosecutus
est
:

Huxam non

brana cellularis et ossa

in

c&leris internam perpe-

luam aclmlatem

scu ad externas impressiones su-

ut, in

propri sua opinione, immedialam sanguiifi

in

sceplibilitalem invenimus.

Sed

in his irrilabilibus fi,

parlemindagetur
sideat,

qu

vitse

principium distincte re-

brarum

filamentis, qua

gcneralem musculorum

seu

quam parlem

esse supponit rubras cjus partioriginali physiologist

garnis animalium substanliam constituunt, vitale prin-

culas.

Sed ab hoc ver

Joanne

cipium potissimm se in
exerit (1).

modum maximi stupendum

Hunier, speranda nobis solummod est systematis

hujus
,

in

prasenlis diei favorem, plena peifectaque

i:ominis anatomia, ait Galenus, sexcentos circiler

restitulio, vel in aliquo ralionali

fundamento

erectio.

musculos detcgil,

et si vel

minimum

eos considerein

Variis
ille et

maximi moment! experimentis

accuratus observator ad

indefaligatus
ut

mus, nobis palebil decem varias ciicumstanlias

id venit,

modo
long

unoquoque eorum nature or dm a tas

se intenlus finis obtineatur
;

fuisse, ut

prorss inconcusso probaverit sanguincm in

bec sunl

propria figura,
finium

majore gradu contribuere non lanlm ad vitalem

aclionem, sed etiam ad vitalem systematis materiam,

conveniens et apla magnitudo, recta

dispositio, totius

omnium

summa
solis

infimaque positio, lgitima-

quam

qusclibet ex eo consistons pars,

sit.

sive

liquida,

que variorum ncivorum, venarum, arleriarumque msertio,

me

solida

Sed

ultra

adhc processit ejusdemque

principium

ade ut

in

musculis sex' fer variorum

generis rationibus ostendit sanguinem non solm esse

cooteris

consilorum et intentionum millia concipi el perfici

omnibus corporis partibus

inquit ille, concipiendi

vitsc

debuerint.Ducenta et quatuor
et varia
in

cum

octoginla esse ossa,

structura consilia
ille

mediumque, sed
Difficullas,

ipsum etiam aetu vividnm esse.

uniuscujusque eorum

sanguinem esse
lanlm orilur

inlexla fer quadraginta esse suppulavit

scriplor;

vit pricditum in sua cirrulalionc, inde

numerus
in his

igitur

omnium undecim
mirabilissima

millia

trecenla et

quod

sit

res liquida, nec menti noslroc familiaris est

sexaginta est!

Qum

arlificis expiicatio
li-

liquoris viventis idea (1).

eliam homoginis partibus! Si ver pellein,

,

Quanticumque
solvunt.

sinl

momenti

quee ab limiter collecta

gamina
ris
fit

venas, glandulas, humorcs, variaque corpoel

sunt, ea lamen de qu agitur qua:slionem peui.ls non

lis

organa

membra consideremus
artificios inler se

quant major

suflicienlcr

quidem

slaluilur

sanguinem

admiralio nostra, pro inge:;li numro cl inlrica-

vividum, sed non edocemur quid

ipsi vitani con-

lur parlium

tm

compositarum

Iesse frai;

contrario

ils

perdueiinurad inqnirendum ex:

Poterimusne mirandissimam hanc slruclurani

|

in-

ternum quoddam
moritur, v

et

superadditum principium
vivit,

quod
neque

lueri quin architccli

potenliam sapienliamque deinire-

enim certo quodam tempore

4
/
i

el alio
.

tcinpore

mur?

Terribilitcr et mirabiliter
el

me

fecisli (2); mirubilia

!

la

ipsa esse ncqnit. Inde scquilu.r

operatur,

anima mea cognoscit nimis

admiralio

Ps. 158, 14.) Si

pbysiologiam, neque chymiam, quantcumque cura et

assiduilale bis scientiis studucrint

autem ex animali hominis parle ad intellectualcm convcrlamur, nostra

in

annorum proxime

quantum corporels

elapsorum doctores,

sistere posse, vel evolvere fugi-

organis etofliciis praestant mentales facullates adaugebilur.

tivumvitac princi, ium. Nobis l'orsan evolverunt causas

quibus vita

in auimali

forma producilur

et servalur,

Pneter percipiendi, cogitandi

vel ratioeinandi facul

sed nihil de ipsmet re nos edocuerunl. Anle oculos

laierninfinil fer aliorum atlribulorum faculliumque

noslros instrumentum videmus, quidam etiam ex digilis qui in

mullitndine, ad sapienlissimos bcnefieenlissimosque

fines

eo ludunt, nobis conspicui simt, sed

in

nihil

inditorum

fruilur
et

hu.mana mens

conscienli,

prorss novimus mirabilis scienlia; quai

tubis manct, et vitalem

vitalibus

judicio,

memor

hnaginalione, eligendi vel abcl desiderio,

harmoniam
p. 20.

conslituit (2).

nuendi facultate, admiralione

(1)

spe et

ti-

\)

Hunter, de Sanguine,

(2)
p.

Good, Lib. Nat. vol. 2, p. 249. Vulgala vero Confilcbor tibi quia
:

terribililer

ma-

2)

VideGood, Liber Naturw,

vol. 2,

243-246.

gnifialus est.

(;<21

PARS
est.

III.

ZOOLOGIA.
Triplex
illis

c>>
est finis, sub
in

faore, amore et odio, luclu ci gaudio, exallalione et

liemorc, ira, invidi ctdesperalione pnedita

Unaerigi-

ment!, et

mirum

omn respeclu maximi momodum aptus ad probandam om-

quque ver ex
tur,
liid

islis

facullalibus, ubi ad

actum

nipotenlis archilecti sapientiam et benevolentiam.

Ma-

rcspondenles
orilur

in

corporis organa producit efeclus;

expressio vocatur, seu
,

gni sunl fontes unde

et felicitate
fit

homo

nolili

morali liberlae
entis ratio-

quod pictoribus
ind

prseditus; et ad

sublimem

vuLis lingua; inde eliam sonns articulati

senlabio-

nalis et meriti vel demetiri capacis

ordinem elevatur.

rum

linguu;

micat oculus corporisque habitum

Prima oritur ex

intelligendi,
(ertia

secunda ex volilionis aut

animal, inde sermonis energia et harmonicas ejus periodi; vel inde contrario oculus tristili et indignalionc,
pletur.

eleetionis facultate;

ver ex passionibus, seu

moventi'busviribus. Illud tamen

cidal

exanimonunqum ex
ullo respeclu, vel sal-

vox aulem gemitibus

Exlerna quae
sic

et

amaris contumeliis re,

bominem non posse sub

producunlur signa

et inter-

tem ad notabilem extensionem, vel legitimum finem,

nant

emotionem exhibenlia,
in

reflexo vicissim influxu

unam

vel alteram ex his facultatibus possidere nisi

agunt, et

mente rnovant sensus, qui sibimet or-

lum dederunt.
hominibus vari modih'cantur energica luec principia, inque oranem variarum combinatioYariis
in

mens, ut individuus agens, suum proprium servet dominium legilimumque in proprias vires domina,

tionis

gradum
in

exerceat.

Illud

cuique obvium

esse

dbet; et

harnioiiicohoc libramenlo, hca?qu dire-

nnin
et

modum

associantur. Uuirn aliquando

;

ex ipsis
simili

ctione et cobibilio:;e consistere

solummod
il

polesl,

aliquando alterum et

liquando

plurima

seque exercere bumani eharacterisperfectio.Nisi enim

exerantur intellects vires, nulla esse poiei
cogwitio:

consociata,

modo

peculiari fiunl activa, cl cteris doin

minantur. Effectus istos

variis

casibus ex variis
pejoris eril natune

causis videmus, quales sunt peculiares nature, nec

qum

ultima ignorant!

comede

mai

et cli,

morum

consucludinum aul educationis

musqu non de misto

slabat ant lapsum
,

ligno scienti;e boni el mali, ut

modi. Inde quoque moralis inlelleclualisque charaeloris orlus

;

sed de ligno scienti mali tan-

peculiares cujusque hominis, vel totius

nationis disposiliones, propensionesque. Indquis na-

tur violentas et aller milis, unus perptua;

tristili;

lummod absque ull boni unione vel parlicipatioue. Eodem modo, nisi voluntas et passiones quali dircctionis gradui subjiciantur, mens independens, vel felix

obnoxius, aller spei et confidoitia plenus

nain cl ultionem

unus ad

esse non

poleril

mentale cliaos ordinis locum

promis, aller omnin benevolus et

tollet, el

omnia

conl'usa perturbataque fient (1).

philanlhrnpicus, unus alacer et promplus, aller gravis

et iners. Inde velcris Grcia nimia eleganlia et patrio-

Rmanent tantm indagands humante

ndales.

speciei va-

lismus

aspera

Romanorum

virtus

et

commercialis
a?talibus

Ea sunt discrimina quibus dividuntur

familial parles, ut

variai

raagn
quinque

Garthaginis
silentiosa
tris

mens, inde etiam recentioribus

eam

in

varias

classes

ordinare

laboriosaque Balavorum industria, equeselapsi seculi bonor, lelhali

;

naluralistis expedire visuin fuerit; magn;ieque

Hispanorum proxiinc

section es in quas lotus orbis dividitur, oeque nalurale

et
facile classificalionis

morum Gorsicorum
roica virtus,

febre intactus

inquita Gallorum
alta cl
lie-

syslema suppeditant

(2). Ista

loquacilas aslulaque ambitio; et

libertatis

tandem

nobis obvia venit divisio, un cuin liuman forma sub

(luiuque ETuropaae
,

amor, gencrosus

cl

ad igno-

Asialicne

Amcricanse
,

Africanae

scendas injurias promplus animus, non mobilis honcslas et

Auslraliaiucquc genlis capitibus, seu

ut D.

Blu,

altum evenlorum sludium

quibus peculiari

menbaeh denominantur
Americana, iEthiopiana
1

Caucasiana

Mongoliana

modo
plexe

insigniuntur Insularum Britannicarum incola).

ipsa)
facilittes
in

cl

Malysiana varietales.
,

Moniales

numros*

sunl et

com-

Maxime

symelricalis

et

ide

elegantissima

ade ut eas

ord.nem elanalysim adduccre val-

bumana: forma) varielas esl Europasa, perfectissimaque

hnjus variclalis lincamenla in Asia) Minoris regione
juxla Europac fines
delatus
loco
vitic
fuit.

d difficile sit. DoclorGood, cui immdiate prcdentes

noiiones debemus,

novam

distinctionem oblulit, cas:

occummt

und

originalis stipes

que

in tria

generalia capita ha^c dividit

vires, facul;

latcsve intellects; vires, facullalesve electionis

vires,

Nolandum esl hoc in orbis terrarum hominem fuisse crealum ibi primum spiraculum
;

facullatesve emotionis.

Ad primumeaputperlinent

per-

accepit

et ad

imaginem Greatoris formalus

esl.

coplionis principia, eogilatio, ratio, judicium,

lia et

mmoquie

imaginalio; ad secundum eligendi vel rejiciendi

,

Typus diviuum suum signaculum nondm amisit; ibi enim nobis oeem rit, et in qulibet aHate occurrit (quantum ad exteriores gralias pertinct) exquisitissimus
symetike
et pulchritudinis typus. Generalis Europseai

facullas, seu adoplal velcri cl significanlissima

mmqum

obsolescere debuisset, metaphysic locuniiling, volitio et

nolitio
;

tione, wllhuj aul

ad lerlium

seu Gj.orgia::ac varietatis color flavus esl; genarunj

ver, spes, timor, luctus, gaudium, amor, odium, ira

el ullio, vel quodlibet aliud
et quielo slalu

ver plus minuive ruber

et

caput globulare, facis recla

;

animum
ista

tranquillo suo

ovala

oris

lineamenta moderato dislincta

;

frons

amovere

potest.

leviler

complanata

nasus arctus et leviter aduncus,

labia

Alver ad quos usus vel Unes

cataque

exlensiva complij

genarum ossa non proeminenlia, parvum os,

I

humanx

mentis machina est intenta? Quas

variai ejus fa-

(1)
(2)

Good. Lib. Nul.,

Qu;e

vol. 2, ser. 3, lect- 8.

el

muluas invicem parles implere debent

cullales, et quibus mediis operari

sequunlur, selecta

ex ipsis quajdaa

debent?

contracta, ex D.

Good Nat.

lib.

ser. 2, lect. 3.

023

SCRIPTUR^E HISTOR1A NATURALIS.

;

624

paululm retrorsa, inferius pracipu mentum plnum

et

Priori sententi

qu

Moyse

slatuitur,

duplicis

rotundum

oculi capillique varii

,

illi

tamen plesubnigri et

generis opponentes obstiterunt,

quorum quisque

varia

rmque
fluentes.

cocrulei

iii

autem

flavi

vel

objectionum materi
istis

stelit.

Hc
;

Moysis narratio ab
habita est, quasi

ementila, nec
sit

unqum credenda
fictio

2 Asiaticce color est subflav fuscus vel olivarius,

niera

allegoria vel

pulcberrimus mythus

cum

aliqu vix colons rubri appareil lia, qui

soli varictati

addiclus videtur; caput,

Europ nedm sitglo-

cui ssep orientales scriplores in exordio

miiluarum
libri

suarum bistoriarum indulserunl, gralus frons

ad instruendum compositi.
Alii

bulare, fer quadralum est;

genarum ossa eminentia,

capilli subnigri et rari.

generalis Vicies quali planitie, oculi nign parvique

ver

in

aliquo gradu in suis

aggressionibus

mentum paululm proeminens,

3

modcralioivs
inexplicilam

fure

magisque Moysis narralionem

esse conquesti sunt.

Americana obscuri auri, rubiginosi

ferri, vcl

qum ementitam
ut

cupri colore, caput minus quadralum, genarum ossa

Postremi
in libro

isli

philosopbi existimant
,

qu invenerunt
inlcr-

minus expansa, faciesque minus

in

sequali planitie

qum
et

Moysis

vulgaris ferl inlerprelatio, vivido

Asiatic

oculi

concavi,

capilli

nigri,

erecti

naturoe libro

non congruere, indque vulgarem

densi. Haec varielas

mdium Europieam

inter et Asia-

prelaiionem incorreclam esse contendunt; percipiunt,

seu percipere

ticam tenere videtur.

existimant varias esse in sacro textu

4 Africanse

seu JEthiopian color

et

saturnlis
varit.

lacuiias, quas

explere necesse est

antequm cum
fieri

ferrugineo ad picem

perfectam gagalam

naturalibus factis et
possit.

apparentiis consentaneus

Arctum

est caput,
;

arda

facis, projeela versus inle-

riorem partem

(Vous incurva, oculi projccli, crassus

!n prioris classis capite stant

quorumdam priorum

nasus, genis fer inlermixtus, labia, superis prcipu,

crassissima,maxill;jc prominentes,
capilli nigri, crispali
,

lemporis nostri naturalium bisloricorum et lilterato-

mentum retraclum,
ab Europoc
|

lanosique. Corporis babitus in

in

bac varielatc magis qum

5 Australiani

esteris

rum nomina, ut Linnus Helvetius, Monboddo et Darwin. Unde ergo isti Philosopbi, qui sic ab omni Mosaic hislori litter et spiritu recedunt, hominem
,

recedit, propisque ad simium descendit.

,

ortuni
I

esse

contendunl? Trs priores ex simiorum

seu novarum Australium Galliarum

gente, poslerior ver, ni compleat absurditatem, ex

ostreorum gnre. Ita san conjicit doctor Darwin
,

incol

et

innumerne insularum mulliludinis, qua3

ingentem istum incxploral regionis tractum cir-

sicutaquatica animalia ante lerrestria procreata fuisse

cumstant, additis Auslralis Oceani

nigr fusco
,
,

insulis in
;

gnre,

apparent, omnisque vivens

substanlia

primario

seu anacardii colore sunt

leviter

caput leviter

simplicissimo et minutissimo nucleo orta est, perpe-

expansum superior maxilla

et crispali. Varielas isla

proeminens, latus

tuque vires suas cvolvit et expandit

et progressive

nasus, sed dislinclus, capilli tactu asperi, crassi, longi

ad perfeclioneni conteodit,
lici in

homo

ipse ord'mis aqua-

mdium Europam

inter et

prima sua creatione esse debuit, tune quidem

Ai'ricanam locum tenere videtur, sicul et Americana

ob cxililatemjimperceptibilis, sed annorum, seu polis

petatum progressu visibilem
oblinuit,
,

Europseam
siore

inter et Asiaticam.Idcirco,in

compendioin 1res

seu ostreariam formant

human

genlis visu

quinque varietates
:

cum

parvulis brancbiis in locum

,

pulmonum

contrabere possumus,
et

scilicet

Europam, Asiaticam

et, ut ostrea

spont productus fuit,absque sexs

fricanam, ca-terasque duas mer intercidentes

discrimine; insuper,

varielalis

umbras babere.

incremenlum
gentis

n generali

qudem tamen

human

cl.issifi:

culus,

quomod reproduclio semper homuncm progressive victum suum qurere in recerijuvat, aqualicus, seu ostrearius

catione

duo prcipu merentur ut

eis attendatur

tissimis

adbnc primoevi Oceani

lilloribus et oris solilus

,

Prim, quod, etsi distincliva lincc signa majori parti compelant, exislimandum non estea unicuique membro parlicularis divisionis ad quam referuntur
,

erat, posl

innumerarum generationum rcvolulionem amphibium, ind

in

primo

in

terrestre animal; et
,

tri-

codem modo, ex ente absque sexu

androgvnam formam,
et

primo quoque

in

buenda

esse,
,

nec ea ad banedivisionem

ila

exclusive

deinde

in distinctos

masculum

perlinere

ut

nunqum,

ipsa

inlroducente natui,

feminamque increscere debuit

(1)!

apud cleras divisiones inveniantur. Secundo, propter

inquietum et inquirendi cupidum plurimarum division

De

islo poetanlis

philosopbi soninio, quod jam di

ante nostram talem somniatum fuerat, nibil ampis

nm animum,

et

inde sCquentes migraliones, spe,

notarc necesse est

qum

animadverleieillud, sub orhni

veleris
Grieci;e

rare

debemus nos ex occasione

,

invenluros liarum

respectu,

duarum ex ecleberrimis
Stoicorum, qu,
etsi in

divisionum distincla signa

nalur non pertinent.

et in regionibus ad

quas

scholis opinioni
scilicet et

mull inferius esse, Epicureorum

omni

fer re dissen-

Omiss

igitur
,

omnium subordinatorum punctorum

jam nobis iuquirendum
est

consideralione
notala

und

tirent, in suo hominisoriginisdogmate conveniebant, eumque nova cum omnis generis planlis et animalibus

modo
,

signa

processerint.

Varise

humante

ex lenero et eo
praedito
(!)
,

vo

infinit

majore

vi et
,

fcunditate

genlis divisiones sunlne merse

ciei

communis unius spespecies

,

recens formata) terr solo

ortum existima-

varietates

vel dislinctoe

sub ementito

gnre mer connex?

An ab uno
?

slipile, vcl plu-

ribus processit humana gens

Templum Naiur. Gant. \, p. 26, 29; 2 p. 54; S^8; et addit nol in sponlaneam vilalitatem et reproductionem.
4, p.

625

PARS
in

III.

ZOOLOGIA.
ctum
,

bant, productumque in myriadibus parvularum matri-

quarum queedam

obvia; sunt

alice conjici

pos-

cum, qua;

modum cumulorum

lalpis suffossorum

sunt, paucajque humauim captum superant; sed cai

super faciem terra; eminebant, et postea ejus sustenlandi causa in myriades glandularium lacleorumque

omnes ca;teris aliis animalibus non secs ac homini communes sunt; quanqum enim exlraordinaria; appa,

buborum

transi'ormata; sunt, ita

iis fieret.

ut mira

humano

rere possint

ist.

diversitales, eie ctiam occurrunl in

peclori subslilutio ex

plurirnarum aliorum animalium specierum varictalibus, qua;

phurum hypolhesim
stipite 01 iri,

Aggred iamur nos igilurhorurn recentiorum philosoqui hominum tribus simiorum

eosque ab une- communi quomod bos et urus bisonle, diversque
,

ex una specie,
orlix;

et in

uno

vel

duobus casibus,

ab uno pari

esse probari possunt.

rei nota; causse, bec

irihubus consociare vellent

Prcipua; nobis hujus

sunt
:

quatuor

Clum,

cibus

vivendi

modus

et

hreditarii

ovium varielates ex
In

argali oriri dicuntur.

morbi.
1

plnum hujus notionis examen ingredi hic impos-

Cli pnccipuus
colorem

in

humanam formam
colores

influxus,
afficit.

sible est, et quidem minime necessarium. quippe quod

pellis

et slaturoc

exlensionem maxime

paucissim animadversiones,
falsilatem

si

non

fal.iiuur igitur

ejus

Saturatiores nobis noli

sub fervidis clis

exhibebunt.

PraHermissis

dubiis

occurrunl, leviorcs vero sub

frigidis.

Idem de

plantis

testimoniis, quibus mirabiles

sylvestrium

virorum
reper-

ac de animalibus asseri potest, nihilque amplis necesse esse novimus. ut albescant,

mulierumque,

in variis

mundi partibus

in sylvis

qum si

diurna luce

torum

hisioria?.

fundanlur et quibus stat bypotlicsis

prorss ruit, comparat anatoclassis

sublrabanlur. Inde volucres, beslia;, flores et elianx

pisces a;quinoctialium regionum gencraliter lucidiores
et

ista, tota ista theoria

mic ulriusque entium

structura

ex

qu

saturaliore colore in maculis

suis, lineamentis,

cvinter palet plurima esse discriminis puncta, qua;

petaliis et

squamis sunt, qum

in ull orbis

terrarum

mer

varielate profluere ncqueunt, sed ab originali

parte inveniantur. Inde una saltem causa saturations

gagatie coloris, qui sub cequinoctiali line in hominibus
pleriiKjue praevalet; nigr fusci et cupri coloris
iropicis; olivarii ver
fia
,

cl inluerente et

discrepanli fluere necessc

fuit

Satyrus

Pongo

qui inter

omnes simiorum

species propis

sub

ad scelcti humani structuram accedunt, 1res vertebras

qui per intermedium stalum in

homine minus habent. Eis

peculiaiis est membrai.a-

vam, sanguineamque complexionem mutatur, prout

CCs sacculus spiriis meatui, seu vocis organo connexus, qui ad nullam hominis cujuslibcl, slve nigri,
sive albi divisionem pertinet. Spirils ipse

cancii tropico ad septentrionem pergimus.

Qu ver

propis ad polos accedimus, omnia con-

meatus ob

trario progressive albescentia

invenimus; ursa, vul-

banc causam

sic peculiari

modo
sit

conslructus est ut

pes, lepores, falconcs, corvi et

mcrul communia eaiis

minus qum omnis

fer alis generis

quadrupdes,
:

inarticulatorum eliam

sonuum

cnpax

ipsis

pr-

dem cum

insiguia

sumunt, dm ex

plurimi colores suos

setatum mulationc mutant.

Edem de

causa

et

terea propri dicti pedes non sunt;

canlur, reips tm vera;

nam qui sic vosuntmanus qum brachiorum

,

eliam e quod exilius

siani saturato
ctsi

mucosum

textile

habeant, Abys;

ex trma; partes. Hominis pollex

ci facuitas in

quo preipu datur

,

minus sunt colore qum nigrita; nam, eorum geographicum sourn sit fer idem, physicssentialiter diffrt;
cceli

creclo statu ambulandi

verus est ma-

cum

mult

allis

stat regio, et

nualis digitus in salyro,und animal

hocad replando

long inlerior est

lemperatio.

ascendendum natur formatum

est.

Naturalis ejus in

Quidam
qud

caloris gradus,

quanqum tropicorum capon

quem semper sumit, nisi disciplina sit subjectus, quadrupedum omnium posilio est, cerpore quatuor manibus, in locum quatuor pedum,
ambulando
situs, et

lore minor, stalura; incremento favere videtur, quippe

aitissima; qua; nobis innolescant stalura;,

Bon

Spei et

Hom

promontoria

sitec

sunt; brevissi,

ut in cocteris quadrupedibus, supposilo.

ma3 contra in frigidissimis regionibus

,

vel in allis-

Una erg
Pauli ad
y. mit s

sola perplacere videtur hypothesis

qud

simis monlibus occurrunt; laies sunt Lapones et Nov^i

ab unico pari tota gens humana prodicrit; seu, juxta

ZembliaB incohe in

Europ
et

Samoyedi
et

Osliacsi et

Areopagum verba (Deus) fecit ex uno omne hominum inhab'Uare super universam faciem lerr.
:

Tungoosi
America.

in Asi;

Groenlandes

Esquimalci in

Acl.

17, 26.

Hic,

et

in

quolibet

alio

respectu,
:

2 Diversa

alimcntorum gnera

in

animale systema

nature liber revelationis libro apprimconcinit

docet

non

lal

minus patentem aut mirabilem vim habent,

Lana3 vel crinium tenuitas et

enim nos unum lanlm par hominum

fuisse
classis suas struxit
id

salis

magnum

qum

cceli difierentia.

ad omnes fines, quibus hc philosophorum

objectiones
,

crassitudo, carnis firmitas et odor, et in aliquo gradu

pellis color, et stalura; extensio,

ipsosque inferis ad

alimenlorum nalursc

altendendum adducemus qud causas, ubi ncessinon adest, mulliplicare, qualiler

operandi natura
ipsi faciunt
,

influxum senliunt. Olea et spiritus peculiari

modo

je-

tas

non
sit

cur excitant, alque, ut calorileri solis radii, mdia

ordinari fiunt, quibus nimia bilis copia in circulatio-

magis

modo consenlaneum

qum
SeJ

genuina? philosophia; principiis.

redit

nem
humani generis

transit.

Inde lividus et olivarius color plurimovini polationi se dederunl,

adhc quoestio
,

und ergo oriuntur stu-

rum, qui contra jus

etiam non nisi

quique

pendae ha varietates

inter diversas

gentes quibus supra oblatum systema slruitur?

Respondetur eas esse causarum combinationis

effe-

parm operam exercent. Inde quoque obscurus et squalidus Pygmcearum genlium color, qua; lal septentrionales laliludines incolunt, et quarum

627

SCRIPTUR.E HISTORA NATURAL1S.

,

628

usualis cibns piscibus el aliis oleis

scep rancidis cl
|

raul et

mentem

vis et influxus, aliquo

modo

cuique

uoxiis, consislit;quanqum falendum

sil

huic colori,

innotescil, ex factis quai sese nobis quotidi offerunt.

plurhnis in casibus,

multm

favere nubes et fumuni

in

Yidemus articulorum dolorem

lepramque,
in variis

phthisim, scrofulas

quibus constanter involutai

miserrimis suis casis

occasionibus propagata, demen-

scdent, necnon et sordes adipesquc, quibus corpus

suuin saep conspurgant. Iude etiam una earum diminulivic stature causa est

liam quoque et hypocondriacos affeclus aiqu frquenter.

Inde infelix Albinosorum proies et universa albonigritarum progenies; inde

,

ciborum natura, qui nec conalia

rum

pygmaquarumdam
est, in

coqui nec alere possunt. Porci et cuncta

quoe ritbi vel
cjallii

animalia

familiarum statnra

et aliarum giganlea amplitudo.

veri radicibus

vescuntur, ossa ipsa

Solum tamen homo animal non

in

quo ejusmodi

saluratiore rubro vel flavo colore tincla habent, et

form;e et lincamentorum varietales occurranl; neque quo, sive frquentais, sive in

et inusilalissimum nigritoc

D. Iluber, Lausanneusis

probavit se sol ciborum

maxime

extraordina-

utalione, ut long antea D.

Debraw

(1), in

viridem

rium

modum
est

occurrant.

apcm

convertere,

qu vulg,

sed impropri, neutra

Tola inter

ct

Europa hominis cranium

vocatur.
5 Insistere

diflerentia nullo

modo major

qum

quoe inter* edit

superfluum san foret

in corporeis et in-

inter feri apri et domcslicoe suis cranium.

Quicumquc

tellectualibus mutationibus, quas in animali systemate

aiert

morum consuctudinumque
invictissima nobis
,

differentia.

IIujus

amborum imagines Daubcnlon pictas babet, hoc sentir dbet, ubi primm eas simul compart. Illud
quod Indis peculiare mannic
est
,

effecls

argumenta sunt animalia

,

nernpe os cruris insignil

in

domeslica
feriun

quibus circumdainur. Compara

si

lubet

longum, accuralam simililudinem invenit

,

sue Nor,

equum cum domcstico, bisonlem cum bove

ab ipso exorta
dicitur.

qui

quoe lam alto stat in suis retr cruribus

efficiat,et,

ut t

vulg bison in statu cicurationis hablur, et Syberia-

dorsum inclinatam ad capul lincam

rostrutti

num

argnli cuni ovc, qu;e

ejusdein direclionis ipsum capnt parliceps factum est,

||

Null san ali via

qum

diuturn et all invetefat

parm

terra rcmovelur.
,

consuetudine

nigri, rubri

olivariiqueyElhiopum,

Amclu

ricanorum

et

perseverrunt

Mougolorum colores in futur as progenies mollis post eorum in alias orbis

,

quibusdam profect regionibus

apud geutem

sus

in specics

degeneravit, quoe in singularitate long excedunt inusitatissimas quoe

partes rccessionem, gencralionious; nihilque gencraliter

pellem ad nativum suum flavum colorcm redu-

sunt species. Quid longs dislare potest

cere potest

qum

longa permixlionuin

cum Europa:

cus

j>es,

et

solida

humanam inventai qum bifulungula? Sues tamen cum ulroquc

et

varietate succcssio.

Mirum san

est

qud nigritarum

inveniuntur. Varietas quoe solidam babet ungulam veteribus innotuit,

existit
;

varietas minus diutunuim corporis habitum consliluere

nuneque adhc inllungari

in

Sueti

possitqum rubraaul
color

olivaria, seu,

alionomine,

qum

im vulgaris species ab Hispanis

insulam

qui caloriferorum solis radiorum vi et influxu

Cuba anno 1509

translata, in varietatem postea dege-

pracipu

producitur.

Qui cnim ex

clivas

cuprique

neravit, quai ejus generis solidam babet

ungulam,

et

colore parentibus nalisunl niii,palcrnum ab ipso ortu

enormis amplitudinis, non minus qum semi-dodrantis

in

colorcm exhibent; atver

vel

in

hliis

nigritarum sex,oclo

diametro.

etiam decem menses eflluere soient anlcquam

liai.

Qum absurdum igitur est conlendere humana>gentis

in diversas varietates distinctionem

plena nigri pigmenti secretio

nullo

Aliquando etiam
igitur

specierum plu-

modo

lit

ista

secretio;

unde

alborum ni-

ralilate profluere debuisse,

dm

faferi

cogimur cjus-

gritarum anomalia? aliquando quoque per lineas lan-

dem

generis, sed numerosiores inusilatiorcsque di-

tm

et parles interrumpitur secretio

unde maculoso-

stinctiones ex un sol specie in caileris animalibus

rum
vi

nigri l arum

anomalia? Nobis insuper occurrunl

exorlas esse

pauci rarique nigritarum in America casus, in quibus,

sevcrissmi morbi, totum nigrum

Nunchuic
gni

capili finis
in
,

imponendus. Suntel

alia

ma-

pigmenlum abalbum
pig-

momenti
puncta

naturalcm hominis bisioriam inquisi-

sorptum
hominis

est el sublatum, et in ejus locuni

lionis

sed operis hujus limites ca enumerare

menluin diffusum
nigri
in

est;

aliis

vrins, exempla adsunt

nos non sinunt. MateHae in aliquain noslre naturalis

prol'cct rar occurrunt, sed salis sunt ut palcat

s'il

album subil muiati. Exempla hsec f moralisve hisloriixi parlem apnd sacrum volumcn non qum || desunt. Complelissimam necnon et gralissimam ho,
'

absurdum pluralilatem Immanorum stipiUnn ut

r.iinis,
.

ubiciunquc inveniri possil, descriplionem c\;

specicruin ex

mer

in

pellis

colore dffernl' dedusic esse levis-

bibcl Biblia

dm

anle ejus oeulos explical subliinis-

cerc, eonlcndorequc,
si

quod argumentum

uni

probatur, illudquc nihil amplis esse

qum
de

|1

simas el iisfluenlissimas noliones ejus ad Creatoiem relationis, allai et tremendai quam babet ipsi rali onem
reddendl obligalionh; pcccali
cl pravilalis

corium hume, graviter asserere possumus.

A Atver probabile
est plerasquc insigniorum
et
S

remodii

c t immortalis possessionis
in superis regnis

quai sacram ejus anim

quibus

toctrti

sumus dislinetionnm
ri

omnes

fer subcl

oniijia': s

tate

es

oettisinnc

occnrrt*,

ex

morbidis lucrcditarii que afl'rlionibus procedere. lu-

manel. Ex hoc libre tanlm, maxiini momenti rerum, qua; morali uo characlcre connecprincipiis tuntur, notitiam haurire polest, seque iis
:

gens recondilre hujus, sed

(1) Vide Phil.

activa? causse in
p. 15.

corpus

si-

Tram., 1777,

et loinstrucre, quai ad aclionum suarum regulam iimo r l tins cutis sui gubcrnationcm requiruntur. Ecce
,

629
Domini, ipsa
est sapientia; et recedere

PARS
malo
,

Hl

ZOOLOGIA
t

63(^
et

intelli-

potest
et

frontem allam esse

elatam, ingentes vald

genlia. Job. 28, 28.

pendentes auriculas, exilissimos oculos, probosci, ,

CAPUT

dem
II

seu manum longam corpus rotundum num dorsum in arcum curvatum totumque
,

et pl-

animal
in

besti^:.

pro

altitudine

contractum.

Rotundi pedes

im

SECTIO. PRIMA.
ANIMALIA DOMESTICA.
eli;phantus.

parte; in
particulaB

quoquo pede quinque planaa sunt cornece

,

quas digitorum extrema esse videnlur, sed

,

exteris non apparent. Depilis est pellis

et cicatricibus conscissa,

vulneribus
et spino-

quas densa nemora

Immanis dpliante, bestiarum sapientissima

ver

SOS rubos transeundo recipit. In extrem caud cri-

sapiens

leni robore
,

prditus

nium
!

fasciculus

sesquipes inest.

Minor

est

femina

Quanqum

robuslus

deslructor non

est

masculo

et anteriora inler crura

pendet uber.
est elein statu

De hoc

exlraordinario animali nulla

usqum

fit

in

Ex omnibus quadrupedibus vialdissimum

phantus, simul
et

Scriptur sacra (1) nienlio, nisi forsan,

ul cxisiimanl
ta-

amplissimum,

et

tamen

quidam, Beliemolh

sit,

de quo in libro Job. Illud

nalurali nec frus nec formidandus. Lenis, pacificus,

men
art.

nobis vald

dubium

videtur, ut videri potest in

libris

etbello acer, vi et potenti sua

nunqum

abutitur,

Behemqth. In Machaborum

narratur quo-

roboreque suo non

nisi

ad suamet communitalispro-

mod
in

elepbantis ulebanlur in acie, quibus etiam viis

incitabanlur.

tectionem uiitur. Nativa sua per dserta rar soins adest,

|
!

rabidum cura hosie certamen

,

De
10,
1

sed sociabilis et arnica creatura videtur.

anteit, qui

Omnium
segrique

ebore quoque

notissimo hoc ab elephanlo niunere

annosissimum agmini
accedit
j

ver propius relate

invalidi,

bis in canonicis libris distincta

menlio

fit,

3 Reg.

agmen

claudit. Juniores,

22; 2 Parat..21. His de causis locuni in hoc opre

invenire dbet elephantus.
|

centrum occupant, feminis vitulos suos deferentibus,

eosque casu, proboscidis ope protegentibus. Hune

Elephantus nobilissiraus
nalur quadrupes
;

est,

sub omni respectu,

in

ordincm
|

in periculosis
in

tantm ilineribus servant, vel

cultis terris

non mole sua minus qum obse-

cm viclum suum
non lant cura
quin

qurere cupiunt;

quioel inlelligenti conspicuus.

Omnes

interhistoricos
I

inler sylvas et solitudines iterfaciunt,

et

convenil illud ab homine sagacissimum animal descri-

non ade tamen se invicem separati

sibi

remolisunt,
possint.

bere;

si

nostram tamen sagaciiatis ejus ideam ab

quisque

requisilam

opem

ferre

exlera facie sumeremus, exigua vald nobis de ejus

inlelligenti opinio foret.

Identidem accidit ut unus vel duopostcteros demorentur, et

iili

Prima

fronte, spcclalori im-

sunt contra quos venalorum ars et vi-

manem
perla,

carnis

molem

offert, qu;e vix

animala videtur.

res uniuntur; vald

enim totum agmen lacessere pesubito

Immanis corporis moles

callos depilique pelle coo-

riculosum foret. Insultanti

lis

concurrunt, falca-

ampla etdeformiacrura, qute vix ad movendum

dentibus percussum, proboscideqie arrepturn, in

projiciunt, dein

formata dicas, exiles oculi, ingnies auriculse, longa

proboscis, omnia ha3C ipsi maximal stupiditatis spe-

acrem

pedibus calcantes,
froces tantm

in

parles
offensi

comminuunl. Atvero
ubi

ita

ubi

ciem affermit. Sed nos Ira

cata opinio,
si

mox amovebilur

prajudi:

fuerunt, nec ullam personalem injuriam commiltunt,

ad ejus hisioriam allendamus

noslra

quietos

eos

pasci patiuntur.

Eos quoque
ubi

inju-

indc niagis etiam cresect admiratio ,.ubi attendemus

riarum esse memores novimus;

offensi fure,

et,

ab homine

ad varias qiuc ex lam informi conformatione milittes

ipsi profluant.

Elephantus septem ad quindecim pedes altus apparet.

Quanlacumque cura nobis

,

sil

ingenlis in

animo

omnem in futurum ulciscendi occasioncm quserunl: illum proboscidibus long odorantur, qum festinantissim vesligtis ejus instant, et quanqum tard! videanlur, eum breviattingere et destruere
possunt.
In nalurali

animalis imaginem prad'ormandi

primus tamen im-

manis ejus
movebit
,

best'ue aspeetus

admiralione semper nos

ultra id
uli

suo statu elephantos juxla fluvioium

ri-

et

etiam aliquo

modo

quod conec-

pas vivere, in profundissimis vallibus degere, in

um-

peramus.
vix
bilis

Cm minoribus animalibus
,

assueverimus,
:

brosissimis sylvis et locis aquosis icslum levare dlectt.

aliquam magniludinis ejus ideam habemus

mo-

enim carnis columna

diiTert

quindecim pedibus alta,

Ab aquis remoti vivere ncqueunl, et ant polum aquam dislurbani. Proboscidem aqu sp imejus organi iestum lvent, siveut luden-

sic

omnin

ab omnibus quai constanter sese

j

pleiit, sive ut

nobis offerunt, ut oculis subjici debeat antequm in

do,

aquam

fonlis salientis instar, emittant.

animo coneipialur. Impossibile

liiijus ligurai

igitur

foret animalis

Pr.rcipuus corum viclus vegetalium generis est;

ideam solius descriptionis ope exliibere,

sculpendi ars presto foret,

ab omni enim animalis

cibi

gnre abhorrent. Ubi uni

iste

quai, ctsi

ci

rem ipsam

ex ipsis boni pabuli locum invenire contigerit,

caeteros convocat, conviviique in

non

nisi

confuse reprajscnlaret. Generaliter observari

partem

invitt;

sed

copioso vald pabulo opus est, ut lolius agminis ne(1) Protestantes emm canone Scripturarum liminant hbros Machab., de quibus loquitur infraauclor nosler. Ad helerodoxorum coiifutalionem vide Proegom. ad Scripturara sacrara in Cursu complelo,
,

cessilatibus subveniatur.
rosis pedibus alta,

Cm

largis suis et

ponde-

quoeumque

eunt, vestigia impriita

mant, mulla magis destruunt qum dvorant,

spissim mansioncs mutarc
et c

ut

vol. 1.

regione ad alteram

031

SCRIPTURiE HISTORIA NATURALIS.

nigritire,

632
exteris calamus appa-

migrare coganlur. Indi el

quibus

isti

sp

est, ita ut,

quanqum unicus

graves sunt visitalores, omni ope eos amoverc eni-

reat,

tunlur,

magnos tumultus

cxcitando,

ingentesque

mus
libet

in duos interis dividatur. Carneus ille calanervis et musculis componitur, propri subnign

cirea sucs cullos agros igns accendendo. Sed

hc

coloris pelle,

ulreliquum corpus, coopertis. ade

In

quamdemilli
appli-

seinper non prosunt; sepes elephanli sap frangunt,

toiarn

parlem moveri, produci

sibi

vel conlrahi,

messem

deslninnl, parvaque liabilacula di-

vel erigi potest,

flexibilis ut

quodeumque

ruun!. Obi ver sibi salisfecre, omniaque in su via

itum

corpus amplexelur, adeque valida, ut ab

pedibns calcavre aut voravre, tune in sylvaseodern

ejus captu nibil extorqueri possit. In ejus

mans

vis

quo irruperant ordine recedunt.

Sic sunt animalis hujus, sub respectu sociali consideiati

adjumenlum,

parvuloe

plurimee

proeminenli, eru-

mores

si

ver illud sub individuali respectu

carum pedum instar, inferiori hujus instrumenli parti adhrent, qua3, baud dubi, tacls sensibilitatem,
sirnul et

considrent us, doles ejus mull magis adhuc extraor-

comprebensionis firmitatem juvant. Hujus

dinaire nobis apparebunt. Elsi specie extern vald

inforinis,

proboscidis ope, quasi per

et

calamum

respirt, bibit

omnibus tamen

in

magnum

peiTectio;sis

odoratur elephanlus

et in

exlrem ejus parte requinque unquee

:

gradum scnsibus
rcs

perfruitur, eosque ad mull ulilio-

ct supra nnres, pellis exslat productio,

ciis

qum

quilibet alius

quadrupes usus adhibere poest,

longa, in

modum

digili,

rvera

ad omnes
reliqu

test.

Elcphanti ut jam observalum

corporis

exiles vald,
lict

eosdem ac

digitus usus adhibetur

nam cum

pro immani

mole, oculisunt; sed

cxilitas

primo aspeclu eorum

si

deformis esse videalur,

extremee proboscidis parte, varias ad nutum induere formas, et ideirc ad minutissima quoque eliam ac-

eos examini subjiciamus, jam expressionis vaie-

commodari

potest. Hujus igitur ope, de terra

spinam
et

talem exhibcre et varios quibus movetur aflectus detegerc

atlcnto

colligere, funis

nodos

solvere,

portam aperire,

nobis
et

videbunlur.

Eos ad dominum suum

et

etiam calamo scribere potens

ait

efficilur.

Vidi ipsemet,

amico vultu convertit, eum reilectere

utque passiones
varii

^Elianus,elcphanlum latinas

lilteras in tabula scri-

deliberare dicas,

ejus sibi quccque

distincte

bentem, servato perfecl ordine, duclore cujusque

lilleiMC

mulu

lente succedunt,

earum actus

figuram
sludios

ipsi

lanlm oslendente. Inlerea oculi

scripluram demissi, specicriKiuc

apparent.

Non minus

corporis habils dignitale con-

crant

in et

spicuusest. Ingeniissima sunt ejus auriculee, etasini

cliam, servat proportione, majores
;

magni ingenii

erudilionis exbibebant. Accidil ali-

dmisse vulg

quandoqud
piatur
:

res

major sitqum ut proboscide corriali arte,

jacent, sed facile in altum ferri et movcri possunl;

iis

tum elepbanlus

non minus mirabili

quoque ad tergcndos oculos,

et pulvere

muscis-

qum

quolibet prioribus, utilur. Extrcm probosrei

,

que, quibus aliter oflendi possent, protegendos utilur.

cidis parte

ejus

extrem

faciei

applical, spiri-

Music deleclari videtur, citque musicum concentum

moderari, ad numros moveri, vocemque suam lympani et tubae sono jungere
discit.
j

tum haurit sicque onus islud quantum hoc in casu suspensum

aer.

sublevat, retinelque,
illud retincre potest

Ejus odoratus non

Eo modo instrumenlum
;

islud

plerisque

vilce

modo exquisitus, sed et maximo gradu iisdem quibus bomo deieclatur odoribus. Magn cura et voluptate carpit flores; illos singulos colligit, in
fa se i eu
j

usibus prodesl

odorals, tacts rcspiralionisque or-

ganum
inservit.

est; animales

non tantm milittes

et sub-

sidia piovidit,

sed

ci

quoque ad decusel protectionem

um adunat odoreque
flos gusts

delectari

videtur. Aurci mali

simul etodorals sensui prcipu gralus

'

Atlamen, quanqum modo tam mirabili proboscide

sua
sil

apparet; arborem omnibus suis f'rondibus dnudt,

eas intgras et ramos ctiam ipsos dvort. Odoratis-

inslruelus Elepbantus,

quoad cteras su con-

formalionis parles,

motu

gravis est el prnesidio desti-

simas

in pratis
ipsi

plantas deligit, quibus vescatur, et in

coco, banana, palma, sagusque cleris

tuas. Adeo brve est collum, ut vix caput verterc

possit, in

nemoribus
potiores

orbemque

agi debeal ad

delegendum hoslem
ejus

sunt.

Cm eorum

surculi

sint

leneri,

me-

lergo inslanicm. Qui

eum hc

ex parle impetunl ve-

dullquo
ef ipsos

referti,

non frondes

et fructus tantm, sed

natores, e via

communiler indignalionis

vim

ramos, slipilem et lotam planlam, usque ad

effugiunt, insullusque suos renovandi

lempus

liabent,
iioji

radies, comedit.

dm
forsan superat elepbanlus. In

sibi ille

faciem obverlit. Crura quidem ade

Sed
lia

in lacts

sensu prcipu codera bruta anima-

sunt inflexibilia, rigidissima tamen sunt, ne absque

diflicullale infleclunlur.

ethominem ipsum

Ante crura qum retr lon-

proboscide totum residet lacts organum,

qu

buic

giora dicas; sed

si

meliantur, paul breviora inve-

animali inslrumenli genus proprium est, quod ipsi manuales usus omnes supplet. Proboscis propri lo-

niunlur. Juncturai qu fleclunlur in medio, ut hominis genu, crure sunt; et propler ingens

quod
est,

susli-

quendo,

nil aliud est

qum roslrum
in

in

magnam

ex-

nentonus, ineleganter fleclunlur. Ubi junior

fleclit, sive

crura
;

tensioncm producturn,

modum

calami perfora tum,

ad procumbendum, sive ad surgendum

inque duo foramina seu nares, porci instar, desinens.

ubi ver senuerit, aut grolat, ad id

subsidio, idque ade
situ
fit

Ilephanto quatuordecim pedibus all proboscis est octo pedibus longa, quinque pedum cum dimidio ad
os, ubi

humano indiget tam incommodum, ut recto

dormire malit. Pedes quibus ponderosa ha3c incolumnre basim vix cruribus quoe sustinent la-

amplior

est,

ambitum habet

in

tot

longi-

stant,

tudine perforata, sed ab uno fine ad altcrum pariita

liorem, efficiunt. In quinque digilos dividuntur, pelle

635
subter coopertos,

PARS
quorum
in

III.

ZOOLOGIA.
persvrt donec tolam
rit.

G34

nullus oculis apparet, sed

quocdam tantummod proluberanlia,

niodum uniuterni
pelle
digiti

Die bibendi

aquam deorsm flatu dimisemodus quosdam ad censendum innonore ubera

guium, qui tribus ad qunque numro variant. Variant

duxil juniorcm elephanlum proboscide,

quidem apparentes ungues, sed

malris sugere

idem constanler rmanent. Pedum planta

crass minus et dura
tolo

non

quod tamen erroneum esl. Elephanli pellis non minus qum reliquum corpus
;

qum cornu

inslruitur, qua3 ex

conspicua

est.

Crinibus aut

pilis,

sicut in

plerisque

pedum infimam parlem

isti falcali

cooperit.

quadrupedibus cooperla non

Hic et
illc

est,

sed ferc nuda est.

Cleris Elephanli impedimenlis addi possunt im-

tamen pauca

setic in corporis cicatricibus

manes

dents qui ad

mandendum

prodesse
Ili,

et rugis exoriuntur, rarissimooquc in reliqu pelle

ap-

ncqueunt, sed tantm ad tegendum arma sunt.

siinul atque senescit animal,

parent; sed generaliler

que,
et

pellis arida est, dura,

rugala-

ade graves

ilunt, ut ali-

annosa arboris corlici,

qum

animalis pelli

quando

slabuli sui parietes perforare, in eo

foramine

similior;
slantiic
sis,

quoque anno densatur,

et conslanti

hoc sub-

dnies istos sistere, seque ab eos sustinendi labore

additamento,

morbum

sub nomine ekphantia-

eximire cogatur. Notissimum est quantam

isti

dents

seu arabk lepr notissimum contraint, cui morbo

amplitudinem oblineant

duo numerantur, supe-

riore maxill exoriunlur, sexque pedes in longitudi-

homo non minus ac elephantus sp obnoxius est. Ad eum avertendum Indi pellem oleo inungunt, frquenter lavant, ut flexibililatem relineat.

nem

aliquando supcranl. Exislimrunt quidam

illos

Morbi hujus in-

cornua magis

qum

animalis esse dents, sed prter-

commodis

aliud addilur,

quod magn parlium non

Ilis in

miss eorum majore

cum
(1).

ossibus

qum cum cornu

callosarum sensibilitate nasci solct.

parlibus

similitudine, superiori maxill sine ull conlroversi exoriri

magn

copia musca; inhorrenl,

incessanlerque anienilitur

inveniuntur

mal torquent. Cui malo ut medeaturomniope

bos dents

Asseruerunt quidam falcalos

eodem

elephantus; non caud tantm et proboscide, juxla

modo
eorum

decidere ac cervus cornua sua amittit; sed proest,

naturalcm modum, ad cas amovendas

utitur,

sed et

babilissimum

ex solid eorum consislenti, ex

sumpto arboris ramo, aut fni manipulo, eas feriendo

expellit.
colligit,

accidentalibus defeclibus, qui lento dctrilu

oriunlur, eos inu'xos

esse ut caHerorum animalium

Ubi ver id non succedit, lulum proboscide quo omnes sensibiles partes contegit. Yisus

dnies generaliter inveniuntur.

Certum

est eos
;

ab

est pluries in die eo

modo

se luto conlegere, proccipu

elepbanto in domeslico statu

donec

in

nunqum decidere sed, summo gradu incommodi fiant et onerosi,

est in cteris

cm ab aqu Non minus

recedit.
ipsi

ac ipse cibus aqua necessaria est.

,

servantur.

In naturali stalu fluviorum ripas rar relinquit

et in

Animal boc qusingulare

lionis suai partibus
;

conformaad

aqu ad ventrem usque sam

tutis
,

stat. In statu

ver servi-

labia atque lingua in cleris

Indi

providendam

ipsi

necessariam aquam cu-

respirandum, ad dirigendum polum cibumque prosunt, sed in elcpbanlo ad laies usus prorss sunt in-

rant,

cum magn

arte lavant eique

omnemeibi non
variis

desse facullatem suppedilant.

convenienlia.

Non cibum tantummod

sed et

proboscidis

Mirum non

est animal lot et

lam

commodis

ope

cdem via sibi providit aquam. Ubi fnum manducat, parvum ex co manipulum procolligit,

roboris, sagacitatis, et obsequii prpedilum, in

huma-

num
ium
,

servitiumvenisse. Yidemus igitur elephanlum ab

,

boscide capit, versatumque aliquantisper et conforma-

omni hominum memori

sive ad laborem
,

aut hl-

tum instrumenti hujus ope,

animalis moli respondet
esl, deglutitur,

in os dirigit, ubi

molari-

aut ostentationem luxs adhibitum

ad augen-

bus magnis dentibus mandilur, quorum amplitudo

:

dam orientalium principum

rium dilatandum.

gloriam

vel

eorum impe-

fasciculus hic, ubi

mansus

nec unqum remanditur, ut apud vac-

cas et oves, quippe qud elepbanlus stomacho et inleslinis

Hc usque elephantum mus nunc illum sub alio

;

in naturali slatu descripsi-

respectu considerarc inciet

equo similior

est.

Ejus bibendi modus acqu

finem, immers in
trahit

piemus, ut

sylvis

captum,

ad

humanum

arbitrium

est extraordinarius.

Ad hune

aquam
quan-

reduclum. Nunc videbimus innoxiam hanc slrenuam

exlrem sua proboscide, ad se spirilum

necesse est

crealuram quasi ab humano gnre documenta capienlem

cidii
;

tum ad carneum ingenlem hune calamum iinplendum

;

et

ab hominibus

in

omnes
belli

belli, caxlis et

ex-

tune caput replel proboscide erigil, ex-

artes instruilur.

Yidebimus nunc hoc semi-inaciem

iremque parte in os conversa, quasi lotam ipsnm proboscidem absorbere inlenderet, eam infra spirits meals ostium dimitlit; quo in situ rmanente proboscide aquoe plen
sufflt
,

leligens

animal
ill

in

ductum,

illisque

lumullibus el

demenli altonilum, quai adhuc

augere compellitur.

in

eam ex

altero fine valid inin

Elephantus

Africa?. et Asia3

nativus est

neque enim
Feri Airiin
si

aquamque

in

c conlentam in fauces compellit,

Europ, neque

in

America invcnlus

est.

per quas alt susurranti

(1) In

murmure

fluerc audilur,

quod

c incobe, nedm robuslam hanc

suos usus subjicere conentur, feliecs

crealuram
sibi

5 Reg. 10, 18, ebur designatur magnus clens; quod clar oslendit, ait D. Taylor, sensum istum, nernpe denlem magnum voci de qu agitur ab Ilebneis

videntur,

ab ejus furore sese

tuiti

fuerint.

Olim quidem,

dm

datum fuisse. Utilur Ezechiel iocutione qu correctis eorum ad tegendum armorum naturam describit
:

Carthaginiensium floreret imperium, elephanli ad bella

adhibiti sunt; sed
tentiae in

hoc transitorius tantm humaine pofuit.

cornua denlium.

hc orbis parte radius

Jam dudm

de-

635
gnres
facti

SCRIPTUR^E IUSTORIA NATURALIS.

sunt Afric incola;, el nonnisi ex vasla-

630
ut alteri obedire abnuat, et ac-

duclorem prosequitur
cidit

tionibus suis noli sunt apud eos elephanti. Nulli

nostris

tamn

ut luctu intericril,
,

quando

in

subilo demenlia)

temporibus

elephanti

in

seplentrionalibus

raptu

duclorem occiderat.
in

Aiic partibus occurrunt, non

unus quideminhoc

Sed non lanlummodo ad oncra trahenda

prsidio sunt elephanti. In ordines sp
in

bclo

mon lis

Atlantis latere invenilur. Ultra vero fluvium

ita

Oricste

Sencgalim, et

ad pedes promontorii Bonae-Spei

adducuntur;

et in
:

pcricuosissimis acici partibus de-

non minus ac
dant. In hoc

in interiori rgoriis parte copiss

abun-

bcllare coguntur

ducuntur enim,

loricis in anteriori

inimenso lerrarum traclu

copiosiores

parte instrucli
l'erens

quadratamque quisque supra dorsum

qua; quinque ad seplem bellatores

qum in ali ull orbis parte esse videniur. Ibi liominem minus reverentur, minus in sylvarum lalebras
rceedunt
,

lurrem

conlinet.

Collo sedet ductor, qui in densissimos or,

liominis impotentiam

el

ignorantiam eos

dines animal impellil

lat (1);

et

adcladem augendam

exci-

senlire dicas, ejusque parvos Iabores vaslaturi accc-

qucumque

fertur

nihil furori ejus obsistere

dunt.

Eodem superbo contemplu, quem

ca;teris

ani-

potest

immani corporis mole ordines

prosternit, sibi

malibus ostendunt, illum prosequuntur, miserabilem-

resistcnles in altum ventilt, vel sub pedibus obrutos

que par va m crealuram habent, quse

stere formidat.

sibi

aperl resi-

enecat. ntere qui dorso besti insident

lanqum ab

excclso
in Afric

pugnant, jaculaquc sua vi'duplci vclocitati

Atver, quanqum Ikcc animalia

magis

abundant,

in sol

tamen Asi

ingeiitissimi elephanti

addito pondre, jaciunt (2). Nil igitur formidandum magis aut nvictum qum cjusmod machina mobilis
viris,

inveniuntur el

humano arbitrio subservicntes facti sunt.

in

recentiorum temporum

bellica;

artis

prorss

Ingentissimus in Afric decem pedes

allitudinem
alti

rudibus. Elephanlus sic inslructns et duetns in medi

aeie debacchans
j

non excedit,
ubi

in

Asi

decem ad quindecim
,

sunt.
,

majorem tremorcm

inculit

qum

isla;

Pro magnitudinis incremento

crescit pretium

et

eliam machina;, qua; emins destruunt, equc sa;p

funestiores qu minus oeulis apparent.

quemdam amplitudinis modum exeedunt, ut gemonarum relium eorum pro arbitrio quanti illud
,
]

Elephanti

magnitudini respondet robur;

irahere

stimare placeat, statuitur.

enim
in

facillim potest
tria,
,

quod sex equi movere

nequircTit,

Cm

ars bellica

paulm admodm

Asi profecit,

supra dorsum
dferre facile

pauci sunt Orientis principes qui sibi non habcant,

aut quatuor millia librarum oncra supra solos falcaios dents mille fer

retineanlque lot elephantos quot possibile est; et

acie

in

sustinere potest. TEslimari quoque potest virtus cjus

magnam

in

eorum

presidio

spem

collocant.

Ad

ex moins velocilate,

cum

corporis mole comparat

cum

finem eos feros in nativis suis sylvis capere et

passibus ordinariis tam celeriter

qum cquus

leviter

cieurare cogunlur.

succussans; ubi ver conitatus est, tam celeriter

vctur

mo-

Elephantus, ubi domitus fuerit, lenissimus docilis-

qum equus cursu

incitalissimo abreptus.

Uno
i

simusque

fit

omnium animaiium. Mox

afeelu in

eum

die facile milliarra quinquaginla vel sexaginta peru

qui sibi intendit devincitur,

II

blandilur, obeditque,

ejusque

voluntatibus anleire videtur. Brevi tempore

signa intelligere incipit
,

ubi vehementer concilatus spatium.E longissimo cursus ejus audilur,

rit, et
,

fer duplo niajus

vesligiis

sibi facta

variosque vocis

quoque

illurti

insequi facile est, qua; all in terra im-

sonos; jubenlis vocis

sonum ab
,

indignantis vel approagit. En

pressa manent, et quindecim adoctodecim uncias in

bantis pcrfeci dislinguit

et

ex hoc

voce do-

diametrum habent.
,

mini sui rar errai,

sagaeiterque
ficil.
,

cujus jussa attentus suscipit,

CAMELUS.
in

festinanler,

non tamen prxprope'r per-

Nalivum hujus aninalis nomen

plerasque,

sive

Motus cjus omnes

statura)

ccrli et constantes sunt, ejus-

que aclus

magnitudincm parliciparc videniur,

sliit.

rcentes sive veteres linguas transiit. In Hebra;o vocaur fjemel, ex verbo significante rependere, par referre,

cm
gem

graves, majestale pleni et tranqurlli

flectere,
iis

Brevi

probabililer ob ejus ad ulciscendum disposilioin

ascensorem suscipere docetur, pro-

bosci'd

blandilur quos novit, quos discernere ju-

nem- Iracameli apud Arabes pro implacabili odio. Nullum

diulis memineril, et

proverbium
animal quod

Iransiit,
injuria;
o;

est

bcluf salulal, eque, quasi

a.'juvn attollit.

manu, partem
sibi videlur.
vi et

oneris sui

opportunam ulciscendi
;

por-

Se

stralis

adornari patitur, inquc

Vhicula,

slralorm eleganti complacere

bellica

lormenta, naves mirabili

constanti pcrfe-

lunilatem ardcntis arripial quod e magis slupcndiim ubi est quod leni sit et docili dispositione moralus duris traclationibu? provocatus non est.
,

irahit,
rialur,

eoque delectatur, modo absque causa non

et

E
cii
.

conatus suos dominus gratos habere vi-

camclos notabilem palriarprimo tria .mi opum partem consiituissc. Job

Scripturis discimus
,

deatur.

millia
in

et

post elapsos

af'flictionis dics,

sex millia ca-

Elephanti ductor
ferre

collo ordinari sedel, virgque

mclorum
(I)

fuerant.

Arabes suas opes

et

possessions

eum regendum utilur, quai aliquando in culeum, aliquando in uncum desinit. Hujus ope ad
ad

procedendiim cxcitatur. ubi lardus vel inobcdicns

sed gencralilcr uno lantm verbo
lcnis
isla

est,

crealura
;

movctur, ubi pnescrtim ductori assucfacta est

quoi!

s&p necesse

est

tali

enim suum aliquando

affectu

Et elephantis oslcnderunt sanguincm uva; et ad acuendos eos in pnclium 1 Mach. (>, 34. ligne super eos forma; protc(2) Sed et lurrcs machina; ; ecnles super sngulas bestias, et super cas duo qui pugnaet super singulas viri virtutis triginta bant desuper, el Indus n.agister bcstiic. 1 Mach. 6, 37

mon

637
ex cameloritm numro compilant,
alicujus viri
et ubi

PARS
de
,

I!

ZOOLOGIA.
talum, ab
bililer
Israelilis

058

nobilis

non esse cornedendum, e probavia cos ab his nalioaibus

mit principis glori et opibus cameli

,

illi

sunt,

mente,

ut

hc

magis

inquhmt

tt

non ver

tt aurei

nummi. Ma7, 12;

splen-

separalos teneret; quibuscum ex altra parle moruni

dianltjs et Amalecitis cameli innumerabiles erant, si-

connexionc elsimililudine adeo affines erant;

sitan

et for-

cut arena qute

jacet in litlore maris, Jud.

quoque

ut

oninem ab

eis, sive sibi grat'rssinmm

,

quorum

plnrimi vinculis aureis cl

alis prctiosis

pastoralis errabundx'
di
,

vitmodum
,

in

Arabi relinen-

didisque ornamenlis adornabanlur. Tanli fiebat enim

sivcillum iterm suscipiendi

volunlatem amove-

camclorum cura
particulari

et propagalio, ut

sub rcgno Davidis,

ret.

Populus enim
si

in

Arabi mi.serrimam

semper
iinpelit

prfecto
fuerit.

corum ductoribus intendendi

Nec absque
spcciali
:

vilam ageret,
liceret(l).

cameli carnem ed'ere et lac bibere non

probibitionis
in

cura commisse
Scriptura
lites

consilio

Hanc lamen

causam

pra.'1'ecli

Imjus originem exprimit

Isma-

Rosenmuller(2);etprohibitionem
in

ipscamis cameli,

erat, et conscquenter lmjus utilissimi quadrupe-

cibum

habitai

insalubri natur, polis slarc exis-

dis tractandi

inomim apprim

callebat (1).

limat.

Septem

zoologiste cameli species dislinguunlur

Naliva cameli regio

Arabia est; ex

islis sestu

fer^

sed soins Arabicns, yel lactrianus camelus in Scriplur notus est.

venlibus desertis in reliquas Asia et Afrfcap parles

Hoc prima species

si

dislinguitur

qud

gradalim difusus

est.

Ut cli donum eum reverei.lur

unum tanim

tubcr, vel protuberanliam in dorso ha,

Arabes, ut animal sacrum., cujus absque subsidio,

nec subsislcre, nec
cere possent.

beat. Gcneralis ejus statura

siimmo dorsi tuberc

dimidio est;
,

commercium agere, nec

pilis,

it

r fa-

ad terrain metialur, sex

sed capitis verlice
rnult
ii fert
,

fer

pcdum cum

ubi illud

erectum tenet

non

Animaliuin istorum
sunt
,

qui tenues et lactu lenes

in

minus qum novcm pcdcs sunt; caput lamen

ordinari camelus, ut pari fer libella
,

et

anno quoque rcnovanlur, utuulur Arabes

vcslilum
et

cum

tu-

pannis ad
Ile

supellectilem

conficiendis.
1,

berc

sit

vel paul infcris

cm

in

gcnerali corporis

malcri vestilus erat Elias Thcsbites, 2 -Reg.

babilu vald dimissum collum leneat. Parvulum est

el

etiam Joannes Raplisla, Maltb. 3, l.Suppoucnest vestium pilosarum descriplioncm,

caput, longissimum collum

et macilcnta
,

forma corporis producla

,

dum lamen non

(piibus
ilii

subexilia crura

et

cauda
est,

qu ad

cx-

et alii

propheUie usi sunt, uli

in

Seriplur

Iremam partem paululm

crurum juncturas
lobos sint divisi

spissa

posteriorum

referlur, aliqu

similitudine ad speciosisshna cache-

attingit. Latissimi

sunt pedes, inque supcris in duos

lonin

mirensia strophia

propis

accedere, quac

in

huic

partiularem niodum unguiati,

,

cm

regaum defenmlur. Crassior

brica
,

cral bujus maleria: (a-

quorum cujusque extrema pars

ipsa bestia,
,

qu dervices adhuc ulunlur. Aliquam probade

gissim

dura flexibilique pelle protegitur, qu

biliterhujus textura ideam obtinere possumus, ex co

oninem partem cedente,

facile et secur,

modo

prorss
j

quod
loi

ait Rr;titli\vaile

Arabum

luguriis

Pilis

came-

per aridas

fervidas

lapideas et are!

uni conficiuntur, quasi fer crassiores

pilosi panni,

nosas regiones, quaa

mo\ ungulam
,

urerenl ctdestruc-

quibus ad involvendum vasa noslra uiimur(5).

renl, iler faccre potest. Sed adsunt cruribus callositales

;

Camelorum

subsidio

instrucli

Arabes non modo

una

in

unoqupque genu

una

in

utriusque anleet

null re carcnl,

sed et nihil rneluuut.

Uno

die

quih-

rioris cruris interna parte, in superiori junctur,

in interna utriusque

quaginta leucarum spalium in deserto peragrare pos

sunl,

posterions cruris parte, ad

imum
au-

sicque hostium inscitalioncm effugere.

Onmcs

fmur. In inferiori quoque pectoris parte ingens inesl

callositaSi son
gescit,

totius orbis exercilus,aitBuflbn, in

persequendo Araigilur, exempli

viri-

durum tuberculium, quod gradalim

in

bum agmen

prirent. Imaginare libi

seriplor,

ob constantein bujus animalis

e requie-

grati, observai ille

regionem absque

scendi,

cm

jacet, consueludinem.
inler animalia qu:e

ditale et aqu,

solcm a;sluantem, ccelum semper pu-

Camelus
'sud

ruminant numeratur,
lis

rum, arenarum nequora, montesque magis adhuc xsln

aduslos -ubi oculis lal conspicieniibus nihil animahim
occurril; solum

utrm ungulam plen dividat

,

est

adhuc ade

incerl
(Itinia
1

ut, cliam
id
,

in
<

Commentariis Parisiniame aca-

cmorluum, venlorum lurbinibus perpassim

,

mni respeclu adaqualam responsiqnem non invenerimus. Pes nunc in duos digitos di,

ad

sub

ptue) exagilatum, ubi nihil nisi ossa, sparsos

silices,

perpendiculares vel dejectas

ubi vialor sub

rupes- aspicias

vidilur,

im cliam

infra divisio est

complta,

ita

ut

nudani soliludinem,
auras

amico umbraculo

inler animalia

munda

repulari posset; ac lotam pedis

ista divisio,

nunqum

capil, ubi nulli sunt ipsi comits, ubi

longiludinem non attingit

sed anleriorem
est," et

nihil ipsi in

animuni animala natur* ideam revocat;

soliludinem, infinit silvarum pro-

tanim partem; nam rtro divisus non

mira plantain
,

insuper,

summam omniu
fundissimarum

et ei

adhoerentem globulum invenimus,

igilur

soliludinibus

borrendiorcm

iii

his
;

sab quo ambulat camelus. In boc

dubio rerum

enim homiui saltcm conspicienda sunt arbores)

lilai

so-

statu, auctritale sua dclart Moyses, Lev. M, 4, cameli ungulam non esse divisam, quasi signilicare

ius

magis

et

nudus,

in

immenso vacuo

dereliclus

viator,

lal circunijecto

spatio,

quasi sepulcro, se

volueril animal istud olim ab Ismaelilis

Madianilis et

caHeris Arabibusex

Abrahamo

ortis,

mundum

repu-

(1) Michaelis,
(2)

Leges Moys., vol. 5, p. 531.

sec. 1, p. 12.
p. 138.

Apud Rocbarl., Jerosolym.,

ud Maroc,

(1)

Paxton

Illmlrationes, vol. 1, p. 407.

C) Iter

639
undique comprehensum avidet
:

SCRIPTUR^E I1ISTORIA NATURALIS.

diurna lux, nocturnis
sibi
ciat.

640
fuerit

Cm

ipsi

dalum

immensas, ubi aqua peregionesque quas ros

est ei cliam ubi oc-

cliam tenebris liondior elariorem

seriic et

tantm mi-

nils.deiicit soliludines peragrare,

impolenli sikc idcarn suppcdilat, silsq'"*

horrorem oculis detegit, cm ipsi immensam lal cxtendat abyssum, qu ab omnibus liabitabilibus terrai
parlions separatur;

nunqum madefacit currit aqua aqu copiam

cli
sibi dies in

dalum

ila colligere,

qu ad

triginla

fulurum providere possit.

Ad continendam
in

quam quidem abyssum

fams cnim,

perlrans-

ver tanlam

aqu copiam magnas

quibus,

ipso cislernas
fuerint

ire frustra conarelur;

sitiset rcns a>s-

natura formavit, ex

cm

impletai

tuseum occupant, si forl quid ipsi despcralionem inter et mortem temporis remaneat. Arabes tamen
cameli subsidio, borrenda haec natura inlcrvalla superare, imsibi vindicaredidicerunl. Ipsi cnim sunta-

urgente

siti,

ad arbitrium haurit quantum

sibi

necesipso

sc est, et in

slomachum

effundit, quasi fonte

illam hauriret (1).

Etsi
|

quidem camelus
poluerit
ejus

ullionis

adeo cupidus

sit,

ut

syium,

ipsi

securarequies, ipsique

summam
et

liber ta te

m
j

animo
que
nin
flectit,

ferat, et terribilissimo

modo

sentiat (|u;T;cum-

servant. Alver, nibil in

usum bominis

cedit,

quin

sibi inferri

injuria, extraordinaria

om-

co abutalur

liber idem,

independens

cliam divcs
ha-

tamen

est

patienlia.

Primo nulu, genua

et ductore,

Arabs, ncdm dserta sua libertalis munimenta

beat,
llis

ventre incubt, seque hoc in silucorporis onc-

ea scelcribus polluil; ea

trajicit,

ut ex vieiiis

rari sinit; altero nutu, surgit

cum onere

nationibus

aurum
fruitur.

et servos

proripiat;

utitur

qui dorso insidens voce simul et cantu bestiam incitt.

ad perpetranda lucc latrocinia, quibus heu!

magis

qum
ribus,

libertate

Qui ad istud piratiez genus

In

Turcarum imperio, Pcrsi

,

i^Egyplo

Arabi

apud Arabes

addicitur, teneris annis

siti,

kinerum labo-

Barbari

et variis

contiguis
;

regionibus,
qui
et

insomniis, /ami,

slibusque patiendis as-

cium genus

camelis deferlur

omne merexportalionis mo-

suescit; hoc consilio camelos instruit, educat et exercet

;

dus, expeditissimus
est.

omnium,

minime sumptuosus
la-

paucis ab

eorum orlu diebus

,

membra eorum
in situ cos satis

Mercatores et

alii

vialorcs simul conveniunt et in

ila flectit,

ut terra ins'd anl

hocque

catervam cungregantur, ut Arabum aggressioncs,

trociniaquedevitent
;

gravibus oneribus gravt,

ut graviora succdant.

qmc non removenlur, nisi Nedm eosad arbitrium manf'acere cogil, di-

lise

peregr euntium manus srepe

numerosa3 sunt majorique camelorum qum homi-

ducare, vel
praeilnit,

siti

premente bibere permiltat, pastum

num semper numro

coalescunt. Pro vi su quisque

et

gradalimque longa itinera

camelus onus habet; majores mille ad mille

du-

minut pariter pabuli mensur. Ubi jam adoleverunt,

ad cursumeosexercet, eorum sludium equorum exempta provocat, brevique ajqu acres,
reddit.

centarum librarum onera

minores vero sexcenlis

ad septingenta libras deferunt. Asserit Burckhardtus

sed robustiores
veloeilate, so-

camelum

sisterc

non posse,
est

suis iter facientibus

ita-

Tandem, ubi de eorum robore,

iis

que gratissimus
exilit et in

Arabibus viator, qui camelo

ascendit, quin

brielaleque constat,

imposito quidquid ad suam et

eum rursm
fleclere

eum

cohibeat,

ipsortim subsislentiam necessarium est, simul proficiscilur, inexspeelatus deserli

huic enim graviter oneralo molestum et laboriosum

foret

fines

altingit,

primm
si

genua

et,

antequm rurss surgeret,

Juxlaeumdemscriplo-

obvium viatorcm compilai, domos

vestigiis inslet, festinare cogitur.

nulli

conterminas
quis

agmen jam long

rem, erroneum
delcclari.

antecessissel.
est
est

depradatur, prxdquc camelis onustis, fugam,

sentire

Tune vero suas etcaiter facit,

Verum
minus

camelum arenosis locis quidiim, observt ille, camelum

melorum
fer ad

explical

arles; uni ex levissimis insidens,

loca ha:c

difficile

qum calera

animalia persui ipsius et

aginenque ducens, simul noetu dieque

quin

agrare, sed ubicumque all sunt arena3,

manducandum

bibendumque

sislat

coque

oneris pondus pedes ejus quoque gradu defigit, ipse-

modo trecentarum leucarum

facile trajicit.

spaliuin in ira octo dies

que gmit,
plurimi

et

sp sub onere
ille

cedit obrutus

banc

Durante hoc

ilincris et laboris

tempore,
re-

esse causam, ait

viator, cur cameli sceleti

numro

nunqum camelos onere

quielis

levt,

unam lantummod

occurrant,

ubi profundissima sunt aren.

deserti

horam

et

past gobulum quotidi coucedit.

Asperum calculosumque
tissimum est
(2).

solum camelo gra-

Eo modo sacp currunt octo vel novem diebus, quin aquam inveniant, ubi vero forte slagnum non ila procul jacet, aquam semi-lcucam abhinc odorantur.
Siti

Bactrianus camelus ex Arabico vel dromedario distinguitur,

qud duo
est, et

in

dorso lubera grai. Non

ita

cogente, gradumduplicant, et quantum ad procte-

numerosus
motus

ad

quarumdam
Bactrianus

Asia3 partium fines

ritum lempus, et ad idem futuri lemporis spatium necesse est, un vice bibunt ;eos enim saep iterplures

restringitur.

Seorsm

dromedario, cujus,utvidimus,

est acerrimus,

camelus lardo

et

hebdomadas

delinet

eorumque usque ad

itincris

finem abslinenlia persvrt.

Natura, inquit Bruce, camelum dotibus et qualitatibus ad officia aliud

solemni gradu procedit. Ex iis quai nunc de animale hoc narrantur, proprielatem, pulchritudincmqueplurimorum Scriptur loin quibus de eo menlio fit, aut ad illum allu-

quibus fungi dbet inslruxit; nullum

et nudissi,

corum,

pabulum qum aridissimos carduos

ditur, videre

possumus.
Camelus; et Burckhardl

mas

spinas requirit ulilis islc quadrupes, caque

ut
in

nullum pereat lemporis

itincre

momenlum

ambulando

(1) /fin., vol. 4, p. 596.

(2
!

manducat, quin

sistal aut

mora tantulm

fa-

Itiii.

p.

Rees, Encyclop., 445-622.

art.

u\
Fugitives suos
(lies

PARS
Job:
et

III.

ZGOLOGIA.
j

<H2

repulans, brevitatemque vit*

Dies mei
ve-

confirmala, adbuc amplisconfirmalurnotiti de

meillo

liumnae ril aeslimans, exclamt

lociores fuerunt cursore
;

tapboricarum istarum navium velocitate qua3 in Morgani histori

I

fugerunt,

non viderunt bo|

Algerii occurrit
in

(1). Staluilur

ab

num. Pertramsiemnt quasi naves inflal, sicut aquila

volant ad escam
;

scriplore

dromedarium,
et per

Barbari vocalum aashare,

Job. 9, 25.

un nocte
j

planam regionem lanlum trajectu-

Locus istemiserabiliterperplexos tenuit commenlatorcs.

Yox

originalis in

secundo versiculo
,

litteraliter

rum esse spatium, quantum equus vulgaris noclibus deeem trajicere posset. Asserunt Arabes ipsi pro minimo esse
ut rapidum illum gradum,

reddila est naves abeh; aut

si

abeh pro velocitate su-

qui est cilalis-

matur, naves velocituiis. Syriaca versio babet, hostiles

naves
;

simi succussoris, viginli

j j

quatuor horas tencat, quin

Chaldaica, naves exquisito fruclu onerat

alise,

minima

fatigationis aut sese reficiendi desiderii signa

naves ben inslruct; Vulgata, naves

poma
,

portantes;
et

ostendat; dcglulilisqueunovelduobuscujusdam pastai

Parkhurslus,
naves

naves

ex

p.apijro

confect
est

Good

bordeacc farina

cum modico siccarum palmarum

aqu
vel camelini laclis

cum

velis inflalis. Salis

magna

versionum

pulvere subacloc globulis, et

diversitas (et

multm

augeri possel), ut

dubium mooffe-

vase, indefaligatum boc animal tam

videri,

integrum esse

veal ulrm ulla ex ipsis genuiniim sensum loci

rat.

Nos ilaesse negamus. Hc

igitur

addromedarium

esse

primm profectum est, paratumque ad currendum eodem vix credibili modo totidem
ubi

qum

relalioncm esse

putamus, quam

proctrmisre trans-

amplis horas, sicque ab uno Africanorum desertorum

fine

latons, eo qud localcm banc nolitiam non baberent

ad alterum;

dummod

ductor insomnis et omni

qu

sol

poliez imagines cerl exhiberi possunt.

D. Tayfor verborum

alio refectionis

gnre deslilutus remanere possit.

Ulasserat quid sacro Scriplore probabilit* iutenItiih

Dm

Algerii staret D.
fuit, in

Morgan, condicti cujusdam seistis

esse potuerit
:

sensum

sic

mel parliceps

quo unus ex

aashare contra
qui in

commenta lu r
niitius, qui

Dies mei velocis fugiunl

qum
ubi de

currens

quosdam ex
tol

levissimis equis punicis

cucurrit,

velocitalem

suam
est
;

exerit,

magni

Nej

invenianlur,

qua3 optimos

ejus generis

momenli negolio missus

ab
lioste fugit,
lit

fugiunt, ut l'ugitivus qui

;

equos ex
vcrlagi

vero Libyco gnre

et

habere

reputatur

servel vilain
;

non circiunspiciunt,

ut

formam exhibentes,
si

slrulbioncm aliquando

quid

bonum

videant

transierunt ut naves

velocilalis,

inseclantes. Lectori,

noslro sensu, non

ingralum

fa-

nt vultnr feslinanter, volans ad

prdam

recns lapsam.
in-

ciemus,

sequentibus bis paginis bujus narrationcm

Si ad gradalionem atlndamus,

nuhlram velocem

transferamus.

vcnrms, velociorem adliuc fugilivum, naves fugitivo

velociores,

Quasi cursores cursum corripuimus, et primo impetu plcrique ex nobis optimis equis utentes gradum
sal

velocissiuuun

omnium vuiturem. Nonne

omnes

islassimfliludines ad res terrenas restringepe

familiariores fuisse nalur videtur,
?

ben tenuerunt; sed nostri fno vescenles equi

:

debemus,quas Job
consideratis ejus

brevi defecre

pi ures

ex Libycis Numidicisque curnos, qui adbuc cursu

regione cl poematis scemi

velociores

Naves

soribus

gradum tenuerunt, donec

et

fructum

ferentes

non sunt quam naves

ver supponi possit aniet

cilalissimo ferebamur, eos amplis discernere nequi-

qulibel ali rc oncrai; et hostiles naves conspeclu

vimus,

lune cursum sisterunt,

ut

reduces nobis
oculis eva-

fugere lam cil nequeunt;

si

narravre.

Postqum

fer

semihoram ab

mal aliquod, vel aliquod animalium genus tropic

nunthim vel fugitivum velocitate snperare, tune

nuerat dromedarius,

nobis lune rursm apparuil, ad

avolans; postque paucissima

metapboricvocariposse?mi'mant/?ru'es;nn'Soremf/?/<%
illustrari

nos

s lu pend a velocitate

lemporis momentainter nos erat, prorssque inleger

videbalur
;

potcsllocus,adbibiltropicliclocutione. Animal is'ud

in

dm

contra equi et jumenla

loti in

spumis

dromedario quaercre

licebit,

qui Job notissimus eral,

esscnl, vixquespiritum traherent, et ipsi eliam junio-

voeeque abeh describi potest,

si

bujus vocis sensus

sit,

rumprincipum cursu

levs vertagi, qui lolo lemporc

ut ex radicali sensu esse videtur, in fia tas dromedarius,

intentis luberibus quai in dorso ejus eminent.
In

gradum tenuerant, quique

vix ad nos reversi sunt,

cm

jacurc palpitantes, quasi jam expira tu ri fuis-

confirmalionem

ingenios conjeclurne sua?

sent (2).

B. Taylor sequentem ex boneslo Sandys locum citt:

Ibec quoque
j

ostendunt

qum

proprio sensu hoc

Pcregr euntium manus, nuriccongregata, mille cquis,

mulis, asinisque conslabat, et

animal Prophct vocalum fuerit velox

(Jer. 3, 25) (5),

dromedarius

quingentis

camelis.

Ii
j

qumque prudenler
provincias

egerint Esibeiis

sunt Arabi;e naves, maria

ra ad oncra creala, etc.
in bis

excerplis, ctsi id

corum dserta sunt, crealu(I) Clar lamen non apparet inde colligi possit, camelum
,

emissarii,
|

cm ad

deferendas lilterassuas ad remolas

imperii Persici

animal

islud

clegerunt.

Estb. 8, 10.

vocari Arabiie navem; sed nobis succurril D. Bruce

Ex modo

citato scriplore

discimus Arabes drome-

dicens

Quod

pastori facultalcm

prxbct longa labo-

darios suos lori coriacci ope regerc, quod per fora-

iosaqu per Africam itihera perficiendi, camelus est,

emphatic ab Arabibus dictus desertorum navis.

ad boc ipsuin crealus fuisse videtur,
igitur emissaidea,
etc., etc. (2).

Illc

(\)Itin. p. 101.

Isla

elmagncxparleSandyset Bruce

(1) Ilin. , vol. 1, p.

(2)

138. Ibidem, p. 508,

Fragm. ad Calmet , n. 122. Juxla Anglicam Bibliam; in Yulgat nibil ejusmodi occurrit;" idem de sequenli Esth. texlu citato, in quo vox reddita Anglic dromedarius , vertilur
(2)
(5)

veredarius.

Gi5

SCRPTUILE IIISTORIA NATURALS

,

644

nien, in bestke ipso naso ad id eflcclum

deducilur.
:

m.

Nonne hoc
Von. nn
biis luis,
cl

illustrt liane

4 Reg.

9, 28, loculioncm
et

|j

nujrrhum, S. Matth. 2, 11. Sed Madian et alh de quibus prophela loci, ad meridiem Juda stant,
Unis
et

itai/ue

circulum in naribus his,

le

camum

in la-

dm

contra expressis verbis dicil evangelista

;

Magos
ipbo-

reducam

in

vimn per (/nom

veuisti ?

Hoc

ab Oriente venisse

ex quo non minus seu

viri sapientes,

qum ex

enim dnotai qum

cl Pygs

alla fuerit

Assyriorum bumiliatio
|

rum nomme Magi,

clar probatur

connu
aller,

celerilas,

Locus
si

quem

illuslrandum fore putatD.Taylor,

nativam eorum regionemet domiciliilocum fuisse Persidem.

vox aashare veloci dromedario applicolur, oeeurrit

G, K),

Prov.
tabis,
libi

11

Vauiulm dormies, pauluim dormi:

Camelum mas gentes

primons,
ret.

per for amen acs transire apud antiquissiproverbialis loculio crat, difilcullalem exars nec

paululiun consercs manus, ul dormias

et

et vniel

quam nec

humana

polestas su per a
in

quasi viator cgeslas,

Ilcbi aicu

pauperies quasi vir armalus.

uti

Dominus noster non dedignatur

suo ad

Poeseos

ingenium aliquid viro armalo, vel

discipulos sermone, ut indicaret

sit

qum
Et

difficillimum
et veritatis

r!vpealo,uladmargincmlegilur(l),divcrsum requircttl
iti

liomini divin
,

omnia dimittere pro Dei

salulis obtinere.

opposilioncm ad vialorcm vcl vcloccm nuntium,

pnecedcnli. Evidcnler palet scriptoris ara-

causa
bis
:

bonumque

ilcriim dico vo-

in plirasi

Facilius est

camelum per foramen acs

regnum clorum
,

transire,

essecxpiimcrcqum rapide vclociterque accdt cgeslas ilaqueloco viatoris lgre possumus wvffem
;

mum

qum

divitem inlrare in

S. Matth.

40, 24. Plurimi

existimant interprtes hic ad came-

aul vclocem nuntium, virum expeditum. Sed hic nobis

ires libi

lum non

alludi, sed ad

rudentem quo anchora navi

cum

viro armato est. Porr, voces

isli

magun, nul-

alligalur, et loco camel, legunl camt, ex

quo vox no-

usurpanlur ad designandum virum armatum, vcl

volunl quidam
;

slra cable, rudens, defluere supponitur. Deliniri facile

clijpciilum, ut redditunt lillcraliler

sed

nequit qnis
finis!

horum anteponendussit, multiquenon

lamen generaliter vocis esse

in-

paraphraslcs Chakheus cas verlit gabra cishera, vcl

pnlis ci-as/tera, velox ul aashare, \c\ aashare insidens,
id est,

noLne interprtes

utrumque sensum adoplavesignifieatio

runt. Prior
hahetiir.

aashare equilans, ut respendeatur ad cursorcm,

p'irasi. Sic igilur

Talmudicis quoque scriptoribus simile est

sibi

in

pracedenli
velocitatis

iuculealum

ihi

habebi-

proverbium quoad eum qui perficiendam

nit reai

propo-

mus

augmenlum,

ut evidenter postulat locus

impossibilem, quod his verbis exprimunt:

es, ubi

Tu

de quo nunc agitur. Sepluaginla verlunt velocem cursorem, unde palet eos nihil novisse de clypealo hoc
viro, qui sperandus sau

forsn ab urbe Vomboditli

elephanlum per acs

foramen emillunt. Aliud Hcbraicum adagium, de quo

doctissimus Buxtorf, strictam ad hoc similitudinem
fort
:

non esset tam

libr cursu-

rus,

cm

clypeo impeditus foret,

qum

qui
:

clypeum
si

Nec auream palmam

id

ostendunt, neque elephanlum,

illa;

mm

haberet.

Clypeus est ad tegendum

dic."um

qui per foramen acs transit. Proverbiales

locutio-

missel ensis, designare poluisset pulestatem et aggressionem; sed interprtes noslri, hoc formidanles, ambi-

nes ad

lendebant, ul
et

rem

difficillimam vel supra lui-

manam vim
nolum,

captum, exprimrent, nosterque Sal-

guam vocem armatum

niel
libi

usurprunl. Sensus igitur loci,

:

valor loco elephanli camelum, quasi Judaiis magis

suinpsit.

juxta principia supi'a suggesla,sic stabit

Egestas v-

tam
et

vclociter

qum

cursor, et pauperies
,

tam

StiicJa

lamen analogia,

rudentem

inter et filum

feslinanter

rapide

qum

(antagonisla)

vel aashare

quod per acs foramen transire

solct, ait scriptor

ex

insidens aul equilans (2).

llc in sublinii propheti, ubi pradicit
geiiS

quo h;rc sumpsimus, inducit nos ad amplexandum pospropheta interiorem sensum. Per vocem Hebraicam gemel, el Gra>

augmenlum
et

cl

florenlissimum regni Mcssi stafeli-

cam

y.v. :-z).oi, :

Syrii,llellenist;, Judiei el Arabici

omnes

tnm, eonversis

undique accedentibusgenlilibus,
ingenti

naulicum rudentem

intellexerunl

indeque Assyrii
in

cem banc etgloriosum eoncur s um

(oi!gn'g;il(>ruin
ruiii uperict te,

camelorum

Arabesque vocem
bio de quo nunc

sic

mlerpretandam esse

prover-

agmini compart
dromedarii Madian

lnundatio cameloet

conlcndunt. Talmudici scriptores

Epha. Quod ho-

quoque simile habent adagium, doctissimo Buxtorf

cilatum
:

mmes, non vr irrationabilia animalia, hic intendanlm% palcl ex bis verbis Omnes de Sab ventent. ..laudem
:

Migratio

anim ex corpore

difficilis est,

ut

per arclum foramen rudenlis transitus.

D.:ini:io aunuulianlcs,hd\.A(i, G.

Hc figura utendo pro-

Apud
loculio
:

S. Matth. 23, 24, altra occurrit proverbialis

pheta

in

animo

l'ursan

habcrcpolerat hierographycam
in

Colantes culicem,

camelum autem

glutienles.

M$

yplionun scripluram,
et figura
;

qu camelus erathominis

Hic ad

morem

alludilur qui genliles intrt paganos

isla

signum

cl, si ila sit,

praHerqum

id

apprim

prvaluerat liquorem colandi,ex quobd)ebant,ut

ejicerentiir insecta, quacila in

llebraiea* poeseos ingenio congruat, inielligcre pote-

auslralibus regionibus

rimus qum propri et accurat

propheti
iulroducalur.

in illuslrissim

hc
ad

pullulant, indeque in vinaria vasa facile decidunt. Qui-

Quidam

pi

scriptores

dam

interprtes

camelum ex hoc

loco exculienditm

Christuia ipsuni propheliam referunl,

eamquc

impleri

cupiverant, existimanlesSalvatorem noslrum tam im-

cpisse pulanl,

cm

Magi, ex ipsis locis, de quibus

mane animal

exili insecto

conjungere

on potuissc

propheta loquitur, venientes, reens nalum Salvato-

inlclligendam igilur proponunt majoris specici

mu-

rem adoraverunt, eiqnc

(1)

obluleruni

muncra

aurum,

(2)

Cap. 2i, U. Fragm. ad Culmet., n. 475.

scam. Conjecturalis lamen haec cmendatio admiltenda non est, qiuc vceribus versionibus onmin starc nequit. Exprcssiosuini debet hyperbolic, ut sit anlilhc-

645
gis

PARS
qum
strictissima,

III.

ZOOLOGIA.
eue,

646
equi qualitatem describens, altra, sed

olignntur,exilissimuin
bestia.

du res qum oppositissimcc nempe mseclum, el amplissima

Grcique scriptores

camdem

qu

insigni figura ulitur: Leviores pardis equi ejus, et

Uc

ips antilhesi Judaici

velociores lupis vespertinis; et di/jfundentur quits ejus:

quits

ulebantur, ut ex Wetstein palet (1).

namque

ejus

de long venient, volabunt quasi

1,

aquila festinans ad

equus.

comedendum, cap.

8 (1).

In remotissimo historie

su

arvo, celebcrrima erat

Numqma
lum
sti ut

tu

equum

mtallo inslruxisti?

ejus lonilrui fulgore induisti ?

Numquid colNumquid ei dedi-

iEgyplus proj ter suorum equorum genus, ul Exod.|

14, 9,
aevis

quasi sugitta irruer et ? Terribilis est gloria

ejus.

m-

novimus

caque

fuisse videtur

subsequenlibusl
,

JEgvpliorum equorum excellentia

propbeta,

ut Israelitis

rium

In campis

salit et exsultal,
;

strepenles in
,

denunliet Isaias

qui, ingruenle

periculo,

liostes

audacter incedil

ridet

ad pavoram

nec tre-

spem suam in/Egvpliopibus

ptus homo,
et

constituturi erant :/Egy-

mil

nec gladio se avertit. Contra ipsum sonat pha-

non Dcus

et

equi

eoium

caro,

et

non spi-

retra, nitens hasta el clypeus,

terrain, impatiensque
fit,

Rabidus

el

furens sorbet

rilus, cap. 51, 3.

ubi sonat buccina.Ipseinter

Antiquis Klalibus rari erant equi apud Hebroeos.

Palriarcbis nulli erant,
et

buccinas exclamt

Vali! Et

procul odoratur belet

posl ab
si'bi

iEgyplo exitum

lum, tonilru (strepitum) ducum

plaudentium murproliibilum est

neeorum rex

mulliplicaretcquos,

mur.
Vivida
Iigcc et

(Job. 59, versio docloris Good.)

inimilabilis equi descriptio divinils

Dent. 17, 16. Ut ab iCgypto generaliler equi deducebanlur, cos Deus prohibuit, 1 ne taie ipsis
plo

cum

igy-

inspiralo scriptore digna est, sed ut dijudieare possi-

commereium

ageretur, quod ipsos in idolorum cul2 ne populus in rite instruclis

mus qum
stabulis,
el

sit

accurala, illum non

modo

in pascuis el
in vaslis bis

tum inducere posscl;

que

ubi ab

homine cohibelur, sed

equilibus qunsi cerla forent securila.s confideret, sicin

immensis sequoribusconsiderandusest,ubi primm

promissum Dei auxilium.

e(

protectionem spe-

orlus est, ubi nullo impedimento pererrat, et in

om;

rare desiueret; 5ne equitum ope imperium

suum cxprocessif

nes naturae luxurianlis varios modos luxuriatur

ips

in

tendere cuperent, sicque inter circumjeclas idololalras

gentes diffundercnlur, et eo
distiiiclus

quoque

bcllic acie, ubi naliviis ipsius ardor et

in

modo temporum
aliter

vii lus foris

prodeunt, et

aclum, armorum slrepilu

separatusque populus jam non forent, quein

et clangore

buccinarum, moventur.

eos esse Deus volebai,

cm

propbetia; qua: ad

Equus univers pulcherrimus omnium quadrupe-

Messiam intendebanl debilamplenamque impletionem

babuisse nosci ncquircnl.

dum

babelur

nobilis ejus corpois slatura, lenis cutis

nitor, gratiosa

motuum

facilitas,

fonmeque perfecta
salis

Judicum tempore, equi

timidioreseranlqum ut
rent, satis habcnles sibi

et bellic

quadrigoc erant

symetriadocuerunl nos illum primum omnium haberc

et perfcctissim

apudCbananocos,null;icver Israelitis: und generaliler

in

forma donatum. Attamcn, quod

si

campos descendere amie-

exlraordinarium est,

interne considerelur, ab bualius quilibet

montosas regionis parles oc-

man

structura magis

qum

quadrupes

cupare. Saule ver rgnante, equorum educandorum

absimilis inveniclur. Ut simius ad nos

promus quoad

cura in Arabiam

inlroducta

nondm

fuisse videtur,

inlernamconformalioneniaccedit,

ita

remotissimus est

quippe qud

in

bello

cum

pluribus Arabicis naiioni-

equus (2), unde insigniler probatuf esse posse pulchriludinis opposiiiones,

bus, Israelit prx'dam rclulerunt camelos, oves, asinos, sed

omnemque
(5).

gratiam non ad cum-

nondm

equos. Salomon primus apud Ileinsliluit; qui equitatus, si

dem typum, rfrendum

Definiri nequit

bncos questres copias

simus

cum

qu regione orlus vencril equus.

co qui nunc usualis est comparetur, numro ingentiserit,

Ab
lur,

Oriente tamen ortum esse probabilissimum vide-

5 tteg. 10, 23. Ule etiam

in

^Egypliis equis
9, 28.

quippe quod frigida cli temperatio conslitutioejus non ita juvat; et etiam piilcberrimi, generolaboris patientissimi ex totius

pro coronoclucro negotialusest,2 Parai. Evidenler palet ex Jud.

6, 12, 5,

nem

2,

Isai. 5,

28, et

Amos.

sissimi, velocissimi el

de more apud veleres non fuisse equis soleas

ut

orbis equis, in Arabi et Persi inveniuntur.

indiiere,
solidilas
bat,

nunc

fit.

Idcirco

ungnLe

yis, tinnitas et
fie-

Animalium islorum

incredibilis est velocitas, vivi-

long plnris apud ipsos

qum apud nos

dissimisque in sacris Scripturis iiguris locum dedil.

Sic Isaias terribilem describens devastalioncm

unaque ex pnveipuis pulchri equi dolibus reputa

lucem
accipere polest

quam
:

batur. Uilimus ex supra citatis locis scquenli obser-

passura erat terra Juda ab Assyriorum exercitibus

valione

pradicanl Arabes

quorum

equi ex gnre Pcrsico probabililer erant,

gilvorum equorum pedum firmilalem, juxlaArabicum

mullcum vi elgrali corum stupend vcloces quadrigarum molus exprimit Rot ejus (erunl) quasi impe:

quoddam adagium, quo

significalur, sicquestris lurba

iler faciat, gilvos
:

per calculosam regioncm

equos pe-

lus tempestatis, cap. 5,

28

sicque Jer. quoque

Ecce
:

dibus suis calculos fractures

slare videtur;
in

qu

opinio cxperienli;c

quasi nues ascendet, et quasi lempestas currus ejus

velociores aquilis equi ejus, cap. 4, 13.

monte enim

Allante, in

quibusdam

Propheta laba-

Susiana) partibus,et in omnibus asperis calculosisque

traclibus,
gilvi

(1)

Bloomfleld, Recens,

synopt.

equi mull numerosiores

;

qum

alio

annotai. sacr, in

loco.
(2) Uist. nat.
(3)

quolibet colore tineti occurrunt

quorum pedes ade

Daubenlon, lib. 8, Goldsmilb, Anim. nat.

p. 497.
(!)

Paxton,

Jlluslr., vol. 1, p.

419.

647
duri sunt, ut

SCRIPTURJE HISTORIA NATURAL1S.

eos duorum dierum viam
,

C-8

tenere noverim
et vias

rai.

27, 50. Super asinum ascendere, in diebus Judi,

pcr calculosos Atlantis calles

incalceaios,

cum

dignitatis insigne erat,

quod probabiliter
Illud

sibi

currere mobilibus fractisque calculis et balsaticis ru-

vindicare vulgus non

proesumebat.

evidenter

pibus conslralas

(1).

Legimus apud Zach.

egredi de mcdio

6,

1,

3,

quatuor quadrigas
In qua-

palet ex brevi quam dat divino affalu ductus hisloricus notiliam de dignitale et opibus Jair Galaadiles, qui
fuit

duorum acreorum moutiurn.

lerli equi albi, et
in

unus ex judicibus

Habens
et

triginta filios sedeutes

drig prima cqui rufi, et in quadrig secund equi nigri

,

super triginta pullos asinarum,

vitatum
,

principes triginta ci-

et

in

quadrig

quadrig

qu ex nomine
prsentem

ejus sunt appellat

diein, Jud. 10, 3, 4;

Uavolh-

quart

(2) horridi et badii equi.

Quatuor

lux

quadrige

Jair, usque in

Abdon,

inlerpretibus esse visse sunt

magna

quatuor rgna
et

Pliarathonites, aller ex judicibus, habuit quadraginta

filios,

Clialdorum, Persarum, Graecorum

Romanorum,

et triginta

ex

eis nepoles,

ascendmles super se-

qui successive Dei misericordi et juslitiae consilia

ptuaginta pullos asinarum, Jud. 12,

cilatis locis

U.

In

plunmis ex
fieri

execuli sunt

variique

equorum

colores, varii regno-

observandum

est

menlionem

de par-

rum
sunt,

liorum eharaeteres. Sed D. Grccnfield cas proba-

liculari

quodam domestici
ex circumstantiis

asini
in

gnre, aton, cujus

bilis

de angelis

intelligit, qui

Dei nuntii et minislri

valor,

si

quibus illud generaliter

Dominique currus (Ps.67, 18)vocantur,pcr quos

perficii.

collocatum invenimus, rect judicari possit, vulgaris

speciei prelium long excedit.

providentialem suam volunlalem in terris

Equi
albi

rufi

bellum dnotant, nigri famem

et

pestem,

Raiioni couscnlaneum est supponere mores et con-

judiciorum amotionem, horridi ver varia ir et

suetudines eleclarum

Iribuum mutaiioncm subiisse

in

misericordi dispensalio. Comp. Apoc. 6, 2-8.

quo lempore respublica

nantesque

Neminem

fugit

cquos paganis gentibus

:

soli solisve

aula3 voluptates

monachiam transiit, fascisolitum suum influxum

lumini consecratos fuisse

quod numen curru puloriente ad occidenlem

exercere incpisse; nunc usque tamen locum

in

suum

cherrimis velocissimisque mundi equis tracto insidens,

sicque quotidi viam

magnalum

servilio relinuit

asinus. Miphiboseth,

suam ab

Saillis

nepos, asino sedebat, sicut et ipse Achitophel,

agens, ut terrai lumen largirctur, reprocscnlabatur.

Idololalricus
istc

primus Davidis minisler, clarissimusque hujus temporis rgis consiliarius. Im, sub ipso Jorarn,
filii,

mos Judseam

infeccrat

mentio

Achab
generis

enim

lit,

Reg. 23, 11, equorum qui regibus Juda

lumini dono dali fucrant.
ASINUS.

regno, hoc animal in su servilium adhuc requi:

soli vcl solis

rebant divites ex Israelitis

mulier, stravit asinam

Sunamitis

alti

suam

et ivit

ad montent Carmeli,

Tardus asinus, gravi corporis firmitate prdilus, quem In lat patentibus arvis puerorum lurb persequebantur :
Frustra lalus ejus impetunt baculi ictuque franguntur;
Jlle jluctuanlem seejetem tondel,

ubi Eliscus habitabat, ut

annunliaret,

campumque

dvastt

filii sui morlem propheloe opemque ab co peleret, A Reg. h, 8, 24. Ubi ver equorum numerus in Judae crevit, et qui primum dignitatis etmoris gradum obtinebant, pompic

Sua dum

cutis debilibus resonat ictibus, ipse

immotus,

et ostentations sludiosi facli sunt, nobilioris elegan-

Loco lamen

stat; vix, pueris conantibus, ab agro cedit,

lict,

liorisque animalis
siiis asini

motus velocibus, sed minus exquiid raIn

Vixqae, saturalus

graduai tandem acclrai.

(Iliad.,lib.,ll, v. 557.)

molibus praevalure. Quoc mutatio, ul

tioni suj)ponere

non rpugnt, Salomonis

;

regnum

accessione ortum babere cpil Du33 animalis hujus vandales naturalisas describunlur, frus seu onager,el domeslicus asinus. Priorc

dives enim et splen-

didus princeps

numerosum pu'eberrimorum qnorum,

qud nempe,

quos igyptus et Arabia pracbere possent, gicgem

prolctarium collcgil. Res est certissima
;

ad tempus praetermisso, ad posteriorem altendemus.

Nomen quo
est,

generaliter insiguitur in Scriptur chemor

postqum

diulurn sua Babylonis captivilale Judici

vertere, probabiliterque sic

verbo cujus sensus est dislurbare, ordinem pervocalur qud, ubi ira vel

reversi fuerunt, principes et, qui cultui clcgantiori

indulgebant, plerique equis muiisve insidebant

asi-

libidine

movelur,

in

modum

inusilatum lurbulentus

nus ver
eccidit,

in

inferioris ordinis populi

tanlm partem

apparct. Asinus domeslicus nolior est

qum

ut
sit.

l'or-

moxque

in publico (1) huic animall insidens

fuil

niam ejus

cl

apparentiam describerc necesse

No-

apparere, signum
tatis.

pauperlatis et generis ignobiliJudaici populi

landum lamen est illum in regionibus orientalibus majorem esse et sub omni respectu conspicuum long
magis,
(antique ficri,ul equo in mullis domesticis

Qud autem ad istam

morom

mutaiioncm non atlenderunt quidam magni nominis commentatores, obvium S. Matth. 21, 4, 5, sensum
inscclari ausi sunt,

usibus anleponatur. Numcranlur asini inter ea quibus

quo

in loco describit
,

Salvalorcm
;

Abrahami, Jacobi, Jobique conslabant opes, Gen. 12, 16; 30, 43; Job. 42, 12; alquc Ana, llorilcs princeps, sue iudignum dignitatc non babuitasinos patris
sui

noslrum Jrusalem ingredientem

asino insidcnlem

qo
in

circumslantia hic, ulct in prophtie (Zacb. 9, 9)

et

signum

argumentum

dulcis ejus et bumilis anjtni

Sebeon

pascerc, Gen.

36, 24. Rgnante Davide,

lanli fiebant ut
lilicus,

Gadias Meronalbiles, princeps Israe1

exbibelur. Ipsi tamen, ad mores remolissimorum lantm rcijHjblica) temporum intendentes, circumslan-

super as'norum genus proepositus fuerit,

Pa-

juxta liam, de qu agilur, lalem esse repulrunt, ut,

(1) Jakson, (2) Vulgala

Marocana
habet hic
:

relalio, p. 76, in-4

Equi

varii et fortes.

(1)

Paxton, Ittwtr.t vol.

1, p.

450.

CIO
populi seiUiendi

PARS
modum, magnum
sit

III.

ZOOLOG1A.
summa!
leris

650
:

in ipsius characte-

(totum, inlegritas.) Exod. 50, 12

etc., etc.

Quando

tu-

roin decus reflecterct.

summam filiorum Isral,

His inter se com:

Cm

asinus

ex immundis animalibus, quibus

Factaque
fams magna in

posais ideis, loci sensus sic efficilur

Ade

graviter

vesci Mosaica lex prohibebat, bic 4 Reg. 6, 25, locus

premebat fams, ut summa

integer panis acervus

acervi, id est, panis,

seu

paululm

fit

impeditus

est

Yenundaretur ocloginta argenteis.

Samari, donec venumdaretur caput

asini ocloginta ar-

genteis.No lanta foret inlelligendi loti istius difficnltas,

si

Fatendum est tamen hic in textu originali panis mentionem non iieri, itaque e magis indefinita manet quam
panis quantilalem \o\'acervus hic indicet (1).
In ritualibus legibus prohibitum erat ne Judau in

Juda

nobis notum non esset, quantmvis remissi forent in maleri morum, nullum lamen laboruin doloeos induxisse ad iufringendas

rumque genus aut modum

bove simul
est opinio

et asino ararent, Deut. 22, 12. Generalis

in

cacremoniales legis prascriptiones, et proccipu

qu

quod variarum specierum

seminibus ge-

ad cibos attinebant. Recentissimus Calmeti editor satis accural, nostro sensu, locuni istum interpretatus est.
In 1 Reg. 16, 20, in Bibliis nostris Iegimus
:

neribusque, etc., mixtur ad superstitiosos fines apud

paganos

firent, et

hax causa

est cur

Moyse prolu-

Tulit ita-

beantur. Probabilius tamen est physicam fuisse legis

que Isai asinum plnum panibus

terpretibus addila est
panis, significatque
,
;

ubi vox plnum ab infert asinus

hujus ralionem. Rite enim simul consociari nequeunt

tcxtus

enim nativus

du
vel

variae speciei besti,

et

ne

ita libenter

vehiculum
quisqua?

non animal quoddam, sed vas panis plnum, modum menut conjicit D. Taylor,

aratrum trahunt;

apprim novit

villicus

que maximi facere ad pecorum commodum,

sibi
!

si,

sur rcceplum,

vel acervum. Sepluaginta

vcrlunt-x^p

invicem chara sunt, simul consocientur. Illud

panis. Sic nobis occunt

bum

llle ter in unius

diei spalio

apud Graecura poeiam Sosimanducat, magnos

frquenter observari potest in

quodam pecorum g-

nre, quae sub hoc respectu ver conjugata reputantur.

trs asinos

panis; quod inlelligit Casaubon de onere

,

Cterm,

ait

doctor A. Clarke (2), post D. Clericum,

est

trium asinorum

dum

contra significat id

quod

in

probabilissimum

generalem intentum Moyse

civili

tribus vasis speciei asinus dicLe continetur (1). Dubi-

finem fuisse, improprias in

simul et religios
inlendere S.
:

tavc

quoqne possumus utim Abigal,

Reg. 25, 18,

vit conjunctiones prohibere.

Ad hoc
6,

rvera onera asinis quadrupedibus imposuerit sua ad Davidcm dona textus enim nativus bic est Ipsa tulit
;
:

Paulus evidenter videtur, 2 Corinth.

14

Nolite juintelligcn-

gum

ducere
est

ducentos panes...

et

posuit eos super ipsos asinos;

;

quod

dum

cum omne

infidelibus

quo prohiberi

christianos inter et infidles sive in

,

aliquid ab asinis animalibus divcrsum indicat

tum

sociali,

sive in matrimoniali
legis

sive in religios vit

enim legerelur, ut in nostr versione

lpsa posuit eos

commercium. Ut hujus

legitimum sensum edo-

super asinos. Prlerea locus est, Exod. 8, 14, in quo

interprtes nostri per, congregavit, reddiderunt quod in

cerentur Judi varia prsecepta ad improprias et hete-

rogencas conjunctiones attinenliaineorum legeinler-

tcxlu originali est, asinos asinos

cas (ranas) in

Congregaveruntque
,

mixta sunt

ita

ut ea

semper

in civili et domestic

immensos aggeres, asinos asinos

;

id est,
ait

vit ante oculos

habere possent.
in quibus

plurimas ex mensur dicta asinus

sicque

Samson

Sunt

et alia

sacrarum Scripturarum loca

de profligatis se hoslibus
asini.

Acervus acervi; asinus

pile,

ad laboriosum hoc et patiens animal intenditur, sed

ad ea advertere necesse nobis non
est.

Nunc

igitur si

vocem nostram Anglicam

definire,

Hune tamen
seli-

acervum sumamus hanc mensuram indicare, non attentantes

ex exquisitissimo professons Paxtonis opre

tamen accurat

ad

id

ducemur, ut sen;

gemus.

liamus Jessc misisse ad Salem acervum panis

gail

Abi-

Non minus conspicuus

et tranquillitatem

est asinus

ob

ipsi

onera sus-

panem suum, vinum, frumenlum, uvas

;

et ficus

tinendi indilam facultatem,

qum

propter patientiam

in acervos posuisse

^Egyptios ranas flidas in acervos

quam

ostendit, ubi nimio onere op-

congregavisse; Samsonis bostes in acervis jacuissc. His

in versionibus nibil

primitur.

Ut camelus, quiet se gravissimis oneribus

quoad usque ultra proubi vires deficiunt,

san conlorlum, vel naturce op-

submittit, ea tranquille defert

positum occurrit. Sese igitur eo

Judoci
asini,
l

modo

culp eximant

cederc nequeat
stt,

et,

nedm

rsi-

locum de quo nunc agitur vertentes non caput

sed

aut ab opprimenti onere se excutiat, ipse

in

quo

summam mensur

aut modi

nam

in textu

animo

terram procumbit, et sub onere requiescit,

originali Iitter sunt

prorssesedem. Sedquid dca-

vires suas sibi oblato pablo reficit, et deind, voce

pite nobis fiet? inquirit D. Taylor, et ingenios addit

magistri, in viam procedit.

Ad hune

utilis istius

ani-

verbum

rash,

quod bic caput

vertitur, significare to(

malis characterem alludit evidenter moriens patriarcha,

tnlem integritatem, totum, ut Ps. 138, 17

juxta Hebr.)

cm,

divinits afflatus, Issacharis et

:

posterorum
fortis,

Qum
(1)

prelios cogitationes lu

Deus

quanta earum

ejus sortem prnunliat

Issachar asinus

accu-

bans inter terminos

vidit
et

requiem quod
supposuit
est

esset

bona,

nomen,

D. Relandus ostendit multis argumentis paganos asinus, dare solitos cuidam lagen speciei, quse duas ansas habebat, probabiliter quod long essent dure hoc ans, et ad asini aures similitudinem quamdam haberent. Eam fuisse causam existimat ille, cur dixerint veteres Silenum, Bacchi servum, super asi-

et

terram quod

oplima,

humerum suum
serviens.

ad portandum, factusque
49, 14.

tribulis

Gen.

num devectum
mor. Samar.

fuisse. Dissert. ult.

de Inscript, num:

Comment,

Script, illustr. expos. Index, p. 116* in Deut. 22, 10.

s. s.

m.

21

651

SCRIPTUUE IliSTORlA NATURALS.

est, scilicct
:

652

Sensus hujus prophtise cvidenter hic

Tribus hocc, nalur

tus est.
est,

vigilanli

lamcn Cra loris cura exclusus non

in ejus subsislcn-

slulta et slupida, sesc, velut ani-

im graliosa eli benignilas

mal

cujus'ipsi characler allribuilur, libcntcr viiissimo

et

liam, subsidium et felicitatem inlendit. Yidc Exod. 23,

magistro

humillimis

officiis

submitlet.
si

enim, ut asinus, facutale pollcrct,

nicnli regeretur, sese

Quanqum modo conveet

12; Zach. 13, 5; 14,

eiiam

5.

Yir benignus qui asinum

suum bnigne
;

habebit,

mercedem suam non

el conscienli

ab inglorio servitulis jugo exi,

amitlcl

prlerqum qud Deo

sua

niendi
altra

Phniccnsium lamcn ex un parle

capax,

ex
Is-

approbabilur, ipsius animalis affectuoso amorc

tur. Slullus

affieio-

Samarilanorum opprobriis subjid volcbat.

foi-lis,

quanqum

et slupidus, asinus,

procul

sachar erat asinus

ait

aculisimus scrisucipiendi;

lamen, juxla Buffon, dominum suum odoralur, loca

et vias

ptor, omis cjlciendi, non minus

qum

quas peragrare solel inquirit, cumque

facile discernit.
el

reli-

sed y velut passibilis, scrvulaquc beslia, cui assimilatur, ingloriosam

tatis

quo gnre bumano

nis

Parcm

gratiludi-

requiem

jusloc et rite ordinaloc liber-

gradum erga
lict

summum

optimum Bcnefaclorcni,
est.

commodis jugumque

servitulis dubiis belli even-

apud
bus

intelligentes crealuras

non semper invenire

tibus anteponebat.

Asinus,

rationc deslilulus,

im mullis animali-

vitia

Orientales agricolcc non pauciora huic besliai scrqum poliliei viri et mercatorcs debent. Dos et
in

asinus simul

ejusdem agri cullur laborabanl. Ad j

in scqucnli

hoc cvidenter

alludit saias

prdiclionc

Et

lauri lui,

et pusilli

asinorum, qui operanlur terrant,

nitidum pabulnm cornaient, q.uod palct venlilabro venj

tilatum fuit; 50, 2i. His in verbis magnat copiai lem-

quanqum vulg duro labori et pravis obnoxius, in dominum lamcn suum amorcm exhibet, quem populus Isral in viventein Deum, qui quotidi eum suis beneficiis cumulabat, non experiebalur. Ex hc characteris ejus descriplione \\ moduin non vulgarem pungeulior evadit quai lit Prophel objurgalio hc Bos cognovit possessorcm
slullior,

Iraclalionibus

pus prnimliat, quando frumento meliorc, paleis

separato (ut propri signilcat vox quee in versione

suum,

cl

asinus prsepe clomini sui, benefactorum

si

o-

rumbcnignilalisimmcinor non est; Isral automne non

cognovit,

noslr minium redditur) aciduloque, ut edendo

jori

maI |

Deum

salvalorcm suum,

et

populus meus non

sua recipit, nec

voluplatepcrfruautur, pecora vescentur.

qui in PaUcslin vulgaris erat

Ad mo-

intellexit,

ex cujus

manu omnia bona

rcm

cum

asino arandi

quid

ipsi

pro immeril benignitalc sua rclribucrc deIsai.

inlendit

cvangelisla,

cm eum

vocat pullum filium

beat (1).

1,5.

subjugalis, Mallli. 21, 5.

MULUS.
agri

In pinguibus terris, quas irrigari necesse est,

Animal hoc extra ordinarium nalur cursum

slal,

ad semen recipiendum ope

pedibus suis conculcabat.

asini parabantur, qui eos

moduin Prophelam
ait
:

al'uderc supponit Chardinus,

Ad hune terram praparandi cm

omnes aquas, imminentes

cm mus

cqui asinique conjunctione

in

sit

orlum. Asscrui-

praccedcnle arlieulo stricte prohibitum esse in

Mosaic lege, ne semina vel animalia diversa natiine

simul conjungereniur, sicque periret discrimen quod

Deali qui seminalis super

pedem
regio

bovis cl asini; sai. 51, 20. Beati

enhn erunl sub

myricis et

fuluro Mcssiie promissi regno. Antc ipsius advenlum,

Dcus

inlcr plurimas crealionis suai parles insliluit.

connu

Inde animalia Ikcc ab Hebrseis

unqum educata

fuisse

licri

debcbal terra desolalionis

spiuiseorum agri replcndi crant, sumpluosaeorumsedificia de-jicienda, civilalcs cl

;

non videntur,
menlio
nisi, ut

ctsi

san usualissima fuerint apud ipsos,

lit

munila oppida pulveri adae-

durante ullim reipublicai periodo. De mulis prima

in Scriplur,

quanda ubi ver priinm regnare incipitMessias, tempera inaudilsc prosperitalis currere incipient, divina
beniguilas in fcundanlibus imbribus descendet, ad
reert-andos agros, rivulosque inflandos, quos

rgnante Davide, 2 llcg. 15, 29;

lur in Gcn.

quidam censuerunt commentatores, de iis aga5G, 24, qui locus multarum crilicaruin
fuit.

humana

eonjecturarum fous

Filios

Sebeon

Horitai cnu:

as el induslria inter plantaria sua deducit, vcl quibus

oryzis sala arva inundat. Securus ruinosis alicno-

merans saccr

scriptor, de

uno ex

ipsis ait

Islc est

Ana

qui invenit mulos in soliludine,

cm

pascerct asi-

n un incursibus, inque cerl copiosae messis spe constituais, oryzam agricola suam in ips superincumhcuiis aquao facie diffundet, illamque in lutosum

nos Sebeon palris sui. S. Ilieronymus et

ipsocitali

quidam ab

commentatores vocem liebraicam verterunt

solum

aquas calidas; qui ver Samaritanum texlum sequunlur illum inlclligunl de

lis

bovis cl asini pedibus immiltet. Prospcrus ipse et feix,

Emim, populo

bcllicoso Ilori-

oflieium suuin esse censebil j'acere

bonum

et

com-

conlcrmino. Hanc forlilcr inlcrprclalionem pre-

minikare, vidua: et orphano opilulari, januam

pei r_
i

suam

pugnat Bocbartus, mullosque sacrai Scriplur;c loeos

affert,

ir.o

aperire,

lumen

verilatis

eircumfundcre, sum-

in quibus

eadem expressionis forma

ipse
(

ni
v

ma nique humame
opijifl

feUYitutis

diligenti

prudentique

ipsi invenerunt

bellicam aggressionem signilicant

2).

omnium, quas
usu indur.
ulili

in nianibus sui$,

Providentia col-

locavit,

Hominescmveterum, lm recentiorum mulo in domesticas utilitales mnllm m\

bant, 3 Reg. 1, 53;

teniporuni
sunt.
Su!

Prastila ab

hoc animali

officia, in psis

ctiam

regno Davidis, regii instrumenli parlcm constituc-

primitive simplicilatis temporibus

cumab omni abusu

Sam.

15, 29, etc.; inlcr alla

ma-

servare nequiverunt. Nunc negleclu palilur, mine oppriment laborc, raroque ab ingrato homine benigni-

(1) Illuslr., vol. 1, p. 458, etc. (2) Ilieros., lib. 1, cap. 21. Vide
|

D. Jcddes el A.

laicm

el indulgentiam, atl

quas

loi

habe jura, exper-

Clarke, in loco.

C55
gui pretii

****
mimera Salomoni
oblali sunt, 5
et ul)i

IIL

ZOOLCGA.
in colligend

m
messe
auxilio fuit,
excrit.

Reg. 10,

Arment

lac

25;

summa

requirebatur celerilas,

iis

Mardo-

nobis abundanlcm jucundumque polum suppeditaf,

checus et Eslher ad litteras suas per imperium Persi-

caro nulrilium alimentum

vcstimenli nostri partem

cum
nis
[et

deferendas usi sunt, Eslh. 8, 10. Romanis malrovhicula erant quai muli Irahebant, ut ex Julia

corium

efficit, et in

mullis orbis regionibus ad bella-

torum

in die certaminis

protectionem adjumento est

,

Agrippina numismatibus patet;

et

nunc quoque
tra-

aliqua vis hujus animalis pars nominetur

di utilitatis cultsque consilii.s

qu

quoti-

in Hispani nobilium
liunlur.

rhed mulis ordinari

',

non subserviat.

M\o

patriarcharum
constituebal,

bos non exiguam

Ad peragrandos
pedibus valentior.

desertos monluososquc regionum

nuneque adhiic

opum corum partem basis est nationum opum

tractus equo potiorem esse

mulum

traditur,

cm

sit

quai generaliter pro soli cultur et

Modus quo ex Alpibus Andibus-

que, etc., descendunt prorss extraordinarius est. His

in viis,

uno

latere prruptoe surgunt rupes, allero au;

armentorum numro tontummod florent. In his enim vera consistit opulenlia opum enim symbola sunt tantm aurum et argentum quai intrinsecum parvum valorem possi; ,

tem horreuda patent abyssi

adxquato

cmque

generaliter

dent.

montis directionem sequantur, via,

et

nedm

plana

sit

Haie confirmantur menlione

faciunt de bove,

quam

sacri scriptores

solo,

praruptas declivitates, qu plures

quando primasvarum generationum

centenas yards in altum demittunlur, parvo offert

quolibet intervallo. Per bas declivitates soli muli de-

opes describunt
in pecoribus
,

Abraham, inquiunt, divesvald

Dominus

erat

in argento et auro.

benedixil do^

scendere possunt, ipsique periculum

ibi

adesse, cau-

mino meo vald, aiebat procurator doms Abrahami,

magnificatusque est;
et
et ddit ei

tioncmque in ejusmodi descensione adhibendam sentiunt.

oveset boves, argentum

Ubi

igilur
ipsi

ad oram cujusdam ex his abyssis

aurum,

servos et ancillas, camelos et asinos,

Gcn.
:

devencrunl,
biti,

gradum

sistunt,

ab quit non cohi-

24, 35. Simili loquendi

Dilatusque est fiomo
multos> ancillas
et

qui, si forte
ipsi slant

imprudenter eos calcari impcllere

immoti. Tolo hoc tempore secum

modo referuntur opes Jacobi ultra modum, et habuit grges

camelos
et

tentet,
ipsi

servos,

asinos,

Gen. 50,
dabi-et tria

relraclare videntur periculum

quod anie oculos

et

43.
tur
:

Unum
Et

tantm aliud cxcmplum ex libro Job

septem milita ovium
,

palet, seque

ad luctam prparant. Non tantm enim

fuit possessio ejus

allcnlis oculis

viam

inspiciunt, sed

ad periculum

millia

camelorum, quingenta quoque juga boum,

et

quin-

tremunt

et anhelant.

Ubi sese ad descendendum pa-

gent asin, ac familia multa nimis; er atque

vir illc

ravre, anlcrioribus suis pedibus quasi ad slandum

collocalis, posterioribus ver simul junctis, sed paul

magnus
animal

inter

omnes

orientales

Job. 1

3. Tanti fiebat

illud ut

magis non cxiguum foret qum ut

socio suo offerretur.
tulit

anl, quasi janijam procubituri essent;

ris habilu,

hoc

in corpo-

rege olim

donum
,

Moyses enim
,

rccognil,

si

licel ila

loqui, via, in

altum

doect nos qud Abimelecli

et ancillas et ddit

aies

et

boves

et

servot

fulguris instar, proruunt. Interc nihil amplis ascensori

Abrali, Gen. 20, 14.

illi

Mox

poslea

agendum

est

qum

in sella se firmilcr
;

stanlem

fdus simul inierunt eminentes

casionc
v. 27.

viri

et in

hc oc-

tenerc, demissis

habenis

vel

minima enim motio

Abraham

tulit

oves et boves, et ddit Abimelec/i,

muli quilibrium lurbare posset, quo in casu, mulus

simul et eques prirent. Animalium istorum his in
rapidis descensibus ver mirabilis est industria
,

Bos
est
in

prserlim ubi saginatus est

rotundiori forma
;

in

qum ullum domesticum animal unde

illi

nomen

celerrimo enim suo motu, ubi

omnem

su poteslatem

Hebraio lextu datumest. Pulchriludo formai ejus cc-

amkisse videntur, varios

itineris anfractus

apprim

lcbrala est in scriplis

paganorum poetarum

et reco

scquuntur, quasi ant sibi in animo praelinieiint viam

gnita in inspiratorum scriptorum paginis. In

Jeremho

quam

seculuri erant,

omnemque ad suam salutem

in his ilinc-

prophetiis

regnum ^Egypti
,

assimilalur vitul elcganti

caulionem adhibuerint. Muli quidam, di

ribus exercitati,

atque formos

cap. 4G, 20; similisque al'lusio in his

:

quamdam

securitalis et industrie fa-

Ose verbis involvilur

triturant
;

Ephraim

vitula docta diligerc

colli ejus,

mam

acquirunt, etpro fam crescit prelium (1).

BOS.

et

ego transivi super pulcltritudinem

Ose, 10, 11.

Magniludinis majestalisque aliquid in

motu

habifigura

Dos quo nomine armenta in gnre

ralis bistoricus,

significal nalu-

tuque corporis tauri emicat

quo confirmatur
tribui

non attenlo sexu

unum ex

pretio-

qu Moyses utitur

in

benedicendo

Joseph

Quasi

sissimis inter herbivora animalia, et

homini ulilissimis

primogenili tauri pulchritudo ejus, Deut. 33, 17. Cordis

ejus generositas praisentiaique ejus majestas conspicua erant in amabili et ad honores evecto tribus hu-

repulatur. Facile cicuralus

leni et placid indole exi-

guo sumplu suslentatur

dmque nis] paululm consumii, terram ex qu victum suum babet ditescit et stercoralione refovet. Collum suum jugo patienter sul> mitlit, ingentemque suam vim muscularem in defe,

jus ptre

qui suai

doms
ut

salvator

et

summus

beni-

gni nostri Redemptoris typus exstitit.

Yituli, gregis
filii,

eum

Hebraii eleganlissim vo-

rendis oneribus noslris

in arvis

ad semen recipien-

cant

hilaritatem nolavcrunt cujusque a;vi scriptores\

dum

parandis, atque etiam nunc in orienlalibus re-

Accuratissim igitur Ilebra'us poeta terrai concussio-

gionibus, in separandis frumenlo paleis, postqum

(1)

nem, montiumque

Bewick, Quadrupdes.

et omnium rum quassalionem, quando in

quai in

iis

sunt silva-

majeslale terribili Je-

05$
]

SCRIPTURA IIISTORIA NATURALIS.

in capite

6^6

hovah legcm summo Sinai promulgaturus descendit, Eos quoque subsilire facit vilulo exultanti assimilt
:

furentes

omnium viarum, ut frus in rele laurus, et rete suum dirumpere conantes, sed eo masortemquc suam violentis suis
nec de prler;

tanqum vitulum; Lbanum

unicornis (juxla hebr.
),

et

Sarion tanqum pullum

gis seipsos implicantes

Ps. 28, 6.

Ad

id

quoque in.

libidinibus et inanibus conatibus pejorcm efficientes.

tcndcre ab antiquis interprelibus Jeremias propheta

Bos, ut inferiora quocque animalia

rccogitans torqelur, nec de

supponilur,

cm

Babylonis exitium pramunliat

Quo-

ito

futuro conjiciens

niam
tateni
viuli

cxultalis, el
,

magna
et

loquimini
(

diripientes hredi)

limoris dubiique cxpers, inler virentia prata pascitur

cultro

meam quoniam
super herbam
,

effusi

seu pingues

eslis

sicut

saginatur,

sibi

imminentis

fati

nescius, et

mugstis sicut tauri, Jer. 1, 11.

allusio, ubi

quando dominus illum educit ad laniarium, brla

ejus

Similis

apud Malachiam occurrit

gloriosum
:

mens pinguiora

prata tantm, vel jucundiorem

Mcssia adventum et populi ejus Ucliliam dcscribit

socium

sibi reprsentt.

Mqu inconscius

est et lta-

Et

orietur vobis timentibus

;

nomen meum
egrediemini

sol justiti

et

bundus miserabilis adolescens quem perdila mulier

in retibus suis implicuit, inque prohibitas voluplatcs

sanitas in pennis ejus

viluli

et

et salietis sicut

de armento, Mal. 4, 2.
vis
,

educit; periculi, miseriseque suas incuriosus est, et

Conspicua magis est tauri

qum

ut describi in-

in

ruinam suam cco studio miserabilique gaudio

:

digeat, virtusque ejus et ardor tanta sunt ut aliquando

promit

Eam

sequitur quasi bos duclus ad victimam, et

cum

leone ipso pugnare audeat.

Nec minus ob

lias

quasi stultus ad casligationem slipitum, Prov. 7, 22.

qualilates celebratur

qum ob morem conjungendi

se
in

Sub lege Deus preeperat vaccam rufam

Oriente prvalet
ut
)

qui color

suis adverss

communcm

lioslem. Quapropter elcctus

ofierri in

oblationem pro peccalegalibus purgatio

estabinspirationis Spiritu ad adumbrandirtn potcntis i

lo,

quibusdam immunditiis
et

simos

froces et implacabiles divini noslri Salvalo-

fieret.

Immolabatur animal
(

comburebatur extra

ris hosles, qui oblilis

personalibus suis animosilatibus,

,

castra

velut hoslia expiationis in solemni expialio) ,

contra pretiosam ejus vitam conspiravcrunt

crucitigcrelur obtinucrunt
:

utque
viluli

num

die

sanguisque seplem vicibus contra fores

Circumdederwit

me

tabernaculi spargebalur, lict in altari non fuisset cffusus. Requirebat foret, juvenis,

mufti , fortes tauri Dasan obsederunt

Ps. 21, 13.

ferocis et im-

tantm Mosaica

lex.

ut vacca rufa

Neque
cujus

slricliorem et

accommodatiorcm

absque macula, nec jugum unqum

mitis bellatoris

unum
:

occurrit

typum animo concipere possumus, exemplum in hc Davidis suppli,

porlavisset. His claris procceptis infini lum

curarum

et

exceplionum numerum
mixto

in eligend

ad banc oblationem
,

catione

Increpa lurbam laneeis armatam

congregalio-

vacc addiderunt Judi. Si perfect rufa

alio quolibet colore,

non im-

jiciat

nem taurorum cum cum argenteis nummis,

vaccis populi, donec quisque sese sub-

non

esset,
,

si

duos tantm-

Ps. 67

31 (1).

In su-

modo

nigros albosve pilos liaberet

ad id impropria

Llimi Isai descriptione

qu

referenda videtur ad
postcrioribus efficicnin ultimis bis diebus,

repulabatur.

quamdam temporibus ipsi long dam revolulionem probabiliter

,

Curjuvenem vaccam magis qum vitulum (qui generaliter prseferebalur divino legislalore
)

requirat

qucc millenarium Ecclesiai statum antcdent, intgra

lex

vel cur perfect rufam

definire facile

non

est.

forlium ejus et crudelium boslium ruina

tur
ris
;
:

sic piaedici-

Docli quidam viri putant hoc

datum

fuisse procceplum,
reli-

Et descendent unicornes cum eh

inebriabitur terra
Is.

et vituli
,

cum

tau-

ut populus Isral praservaretur

ab ^gyptiorum

eorum sanguine

et

humus eorum

gione qui vaccam, ut

Isi

sacram colebant,

el ideirc

adipe pinguium,

34, 7.

ab ide illam
,

altari offerendi

abhorrebant. Quapropter

Bos grave
lest,

est et

tardum animal

sensibus bebes

supponitur

Deum
,

prccpisse vaccam potis

et

qum
,

vi-

sagacilaleque fer deslitutus; jugo tamen submitli po-

tulum comburi
isto colore

quidem perfect rufam

,

qud ab

servitio

dominum suum cognoscere discit, inque ejus cum patienli induslri persvrt. Vi igitur peindolem ejus ctagendi

culiari el eleganli

modum

dis-

posilionibus et agcndi

modo

Israelitarum opponit pro-

pheta, qui quamvis

edocti fuerinl,

Lus cdrent,

Deo magis qum besti agrorum cm tamen vitiosis suis propensionislulliores qum stupidissimum slultissi:

maxime abhorrrent iEgyptii sibi imagiThyphonem juxla suam superslitionem, fonlcni omnium malorum hoc fuisse colore; et ideirc ipsi in sacrificium rufum bovem offerebant. Alver dubium est utrm hx superstitiones, qu Plutarcho
nantes
,

et

Herodoto referuntur
,

Moysis

asiate cxsliterint; et
,

magis adhuc

utrm divinus

legislaior

si

quo modo

mumque
vit

viliorum animalium faclifuerant

,

Bos cogno;

ad yEgyplios rilus attenderit,' tantam sacrificiorum

multiludinem, nullde colore cura habita, mandavisset, et

possessorem suum

et

asinus prsepe domini sut

,

Isral autem
tellexit,\s.

me non

cognovit

et

populus meus non in-

de

illo

loculus fuisset in hoc

lantummod
existimant

casu,

1,3.
ardescit vcnere taurus
, ,

ubi

verum

et

propri diclum sacrificium non est.

et alii scriptores
,

Quo tcmpore
et intractabilis

nalur audax

Lewis (Ludovicus)

diffi-

jam non

ullo

que

furit,

prcipu, ubi

modo quis eum

rgi potest sacp-

cullatem inveniendi vaccam rufam

absque vel mini-

vinculo subjicere
,

tentt. Singularis igitur in eo vis adest

lilios

qud propbcta

Sion in diebus

afflictionis suae

exhibcat jacentes
Script, sa-

m alius color ispilorumintcrmixlur, pracepti rationcm fuisse; sed facile non intelligitur cur Deus, in hoc casu ad magnam vacc requisiti coloris oblinendic
,

(1)

De hoc

vers., vide

Cursum Compl.

difficultalem prcipu attenderit. In cleris prseceplis

crac, vol. 15, col. 722.

benignus legiblator, populi sui

facilitaient

commo-

657

PARS
respexisse videlur,

III.

ZOOLOGIA
prospei
cisis,
is

658
lalibus, glumis, palcisque minutalim con-

dumque

cm

sibi offerenda jus-

serit quai

ad

manum

erant

et facile aderant.

Vacc
ne-

quibus vari granorum

sedul # ventilatoruni

igilur perfect rufa

inveniend

diflicultas afferri
,

et

subacid quoque aqu intinctorum species

laul vescebatur
:

immi-

quit quasi vera liujus mandati ratio

nec sufhcienter

scebanlur,

isque est hujus prdipulli

explanalum
rit

est cur

hoc

in casu vitulo anteposita fue-

ctionis sensus

Boves quoque et

asinorum qui ope-

vacca. Pii quidam expositores vaccam nostri Rc;

rantur terram, purum (seu subacidum) granum, pal

et

demptoris typum habent

immaculala ejus perfectio

venlilabro ventilatum comedent, Is. 30, 24.

erit

Ubi con-

Domini
lentiam

nostri integram purilatem et insonlem excel;

venus

rufus ejus color Clirisli ad genus nostrum

Dominus ad benedicendum pnilenti suo populo, ade dives et abundans erit agrorum proventus, ut viliora ipsa animalia,

afnitatem indicabat,
est,

quod ab

Adam
, ,

deducitur, id
sanguinis ejus

qu

in

hominis servilio

ab homine ex ruf terra forma to

et

effusionem pro populi sui peccatis

inlegram victo-

riam

quam ab

hostibus suis retulit,

quorum cruore

vestimenta sua conspersa sunt; jugi ver immunitas

cibum assignatum habent, generalis abundantiai in partem venient, victuque ex omnibus noxiis materiis mundato, et ad gustum accommodato perfruentur. Apud Judos
sibi in

operanlur rejectaneumque messis

voluntariam

plenamque ejus ad redemptionis opus

combuslio Christi dolores
et

ver bos, ubi frumenti triturai incumbebat, luxuriosissim vescebatur; divina enim lex cujus mullis in

devotionem. Nemini rect dubium esse potest quin

vacc
aqu

rufoe

morlem pra>

prceptis conspicua emicat Dei benignitas prohibet

figuraret,
effusi

et

quam habent

collecti ejus cineres et in

.

ne bovi trituranti osalligetur, et ideirc ne impediatur edere, etiam ad satietatem, de grano cui vagin

vim purificandi, virtutem quam habet san-

guis Christi ab

omni peccato purgandi

solus

enim

excutiendo adhibebatur.

Hc

involvitur

allusio

in

sanguis Christi peccata tollere potest. Sed vald du-

prophet ad tribus sermonibus,

abundantiam
debitis

quibus eas monet

bium

est

utrm omnes

li relaliones exstiterint.
,

Camporum gramina
et frondes

nemorumque
;

teneri surculi

et pacem qu tamdi fruit erant, eas innumerorum peccatorum pnis non exem-

gu

suai

pabulum bovi prament quod peculiari linmotu carpit et in magn copia celerrim
,

pturam. Despect frugi et laborios patrum suorum

vil,

pigri

voluptatumque

amatores

facti

fuerant,

dvort. Prius Psalmisl cxhibetur ut aggravans cir-

quasi bos qui collum jugo submiltere amplis renuit,

cumstantia ignominiosoc Israelitarum idololalri

taverunt gloriam
tis

Mu-

gratiusque habet facilius frumenti triturandi opus, ubi

solutus,

suam

in similitudinem vituli

comedcn-

luxuriatur in

cumulatis

cli benefactis

fnum,

Vs. 105, 20. Poslposilo ralionis dictamine

Ephraim
delicala),

vitula docta diligere

et

trituram (seu mollis et

colli

quai in mentibus suis afflante

Deo insculpta
,

fuerat,

ego

transivi super pulchritudinem

gloriosas divinae prccsenti manifestationes

vel

sym-

ejus, Os. 40, 11.

bola quibus prdili erant,

in

similitudinem bovis,

Ben de cujusque
suo meritus est bos
sit,

aevi et regionis
:

hominibus labore
aratro submi-

quero iEgyptii oppressores sui ad divinum ordinem

exaltaverant et absurdo cultu prosequebantur
,

ille

prior collum

stupi-

dum

et irralionale animal,

quod brutum

esse, et

prono

prospectum produxit,subsidiaque orienlalium nationum multiplicavit, aut dilatavit. Statim Jobi temporibus, qui Isaaco probabiliter coaivus exstilit, boves
arabant,
et asinec

de.'ixoquc in tcrram corporis habitu, in

quam anima

simul et corpus ejus reverlitur, vilissimoque victu

pasci Creator voluit.

pascebntur juxta eos t quando Sabi

et

irruerunt super eos,

4, 22), pars in
fuit

tulerunt

omnia

Job.

1, 14.

Fnum ut bos comedere (Dan. audil;c pn quam Altissimus

nicumque Babylonis regem
lulus,

in-

superbum, tyran-

Long postero vo, quando Elias jussus est Eliseum, filium Saphat, prophetam prose ungere, reperit eum
arantemin duodecim jugis boum, 3 Reg. 19, 19. Multis

irrogavil. Ratione destierat, vique

qu lantoper abusus
ab

brutorum aputperaper-

temporibus omnes orienlalium agricolarum spes in

pctiluumomnin
est, et

traditus, solio dignilateque dejeclus

boum
nott
:

laboribus omnin

stabant; hoc etiam

ille in

vo Sasuis
est (vel
ibi

humano

convictu expulsus,

ita

lomonis locum habuit,'ut

uno ex Proverbiis
segetes,

*^s

campos nudus vagaretur, omnibus cli inclemenquasi grges, quibus associabatur, obnoxius, et
1

Ubi non sunt boves, prsepe nitidum

,

liis,

potis

vacuum

est),

ubi

aulem plurim

velut

111

ad

fnum comedendum

coactus

in

manifesta

est forlitudo bovis,

Prov 14,

4.

Asinus,cursu
inflectere

lerribile

subsequentis cujuslibet vi

oppressorum
bos pacele-

temporum, obstinalum suum collum jugo

coactus est, et in parlem laborum venire
;

cxemplum.

sed adhc

Ad

posterius ver, id
colligit,

est,

ad

modum quo
et

eliam arvorum prparalio, verno tempore ad polentiorcs illius conatus

bulum suum
riter, alludit

quantum devoret
in

qum

prcipu pertinebat. Hoc oplim

juniores asini qui ter-

rex

Moab

suis

ad majores natu Ma-

deduci potest texlu in quo, ut exspectandum erat,

dian sermonibus de periculis quai regionibus suis ex

terribilibus

bos prccferlur

Boves quoque

et

banl

invadentium Israelitarum copiis immine(Et Moab) dixit ad majores natu Madian : Num
isle

populus

devorabit

omnes qui

in finibus nostris
?

com-

moruntur, sicut bos dvort gramen camporum

Num.

ram operantur purum granum comedent, Is. 30, 24. Idem quoque deduci potest ex jam cilato Salomonis Piovcrbio, in quo de asino non loquitur, quanqum magis qum probabilc est, asinum aratro fuisse subjugalum, longe anlequm solio sederet. Bovis superio!" vis,

22,4.

Sub pee

"*&i

orienlalium

agricolarum cura, bos,

eliam

in

Icvibus et aivnosis

Syri campis

659
car patet, in
tjiieunl

SCR1PTURA HISTORIE iNAIURALlS.

bis

Amos
'

vci'bis

Numquid
polesl in

currere
bubalis ?

bobus tractum

fuisse videlur,

etsi

numerus non

sit

in

peins

equi ? aut arari

ita clar slatulus,

2 Reg. 6,

3, 6.

Am.

G, 15.
:

In vclcri Gracia iisdem laboribus adhibcbalur bos

sed, ubi erat juvenis,

Carne gregis non modo populus electus utebatur, una ex maximis eorum volupta-

compart cnim Ilomcrus utrumquc Ajacis

iilium duo-

tibus reputabatur. Quaproptcr patriareba

bus nigris bobus, qui, pari animo, compactum aratrum

per incullum agrum trahunt, profuso sudore ex eo-

ardens bospitalilalis sectator, sub quercu

ante angelos
et

Abraham Mambie

apponendum
et

curavit vitulum tenerrimum

rum

imis cornibus dellucntc, lliad.

lib.

13, vers. 703.

optimum;

pylhonissa Endor nihil exquisitius ac-

Graeci scriptores domiti bovis, aralroque jugati lau-

ceptabiliusquc Sali

apponendum

exislimavit

qum

dem

genli sua? vindicarc cupiunt; illud

aulem opus

vitulum in frumento triturando saginatum, 1 Reg. 28,

24. Pater quoque, in parabol, nil exquisitius in
fesliv
pit
,
,

tt diis

deabusque, beroibus
fit

et illustribus viris adseri-

bunt, ut evidens

benciaclorcm apud alleram gen-

quando prodigum
,

filium

mens suum reducem rece-

lem, et

in

remotiorc actalc quxTendum esse. Mosaica?

apponendum babuit
bona qu Deus
in

qum vitulum saginatum

dif-

loges, quibus prohibebalur ne

cidem jugo bos

et asi-

Luc. 15, 23. Yitulus, seu ftus gregis numeralur inter

nus jungcrcnlur, mcnlioque quam nobis dataffliclus

patriareba Job, qui long ante tempus ejus floruit, de

populum suum redemptum

monte Sion,
,

fundendapromitiebat, electissimisquc cibis associatur:

bobus aranlibus, clar probat

cum

quo invenlum
inspiratis

Et

venient, et laudabunt in

et

confluent ad
,

aratrum
giioruin

et

bos inslruclus

fuit,

di ante Graecorumre-

bona Domini, super frumenlo

(seuvilulis) pecorum
et

et

vino

et

oleo

et

[tu

eondiores

cxstitis.se.

Nos ver,

armentorum;
et ultra

critque

anima

librisducli,

boc inventum prioribus communis noslri

eorum quasi horlus irriguus,

dolebunt), Jer. 51
,

non estaient (vel

palrisnatis,
luit,

quorum unus

pastor, altcr ver agricola

ci qui

12. Yoluplalibus dedili in diebus

attribucre

possumus. Neq.ue tamen

reve-

Amos principes
et vilulos

Israelis in leclis eburneis dormiebant, cl

lalionis fiden babet

banc laudem

ipsis praccipu as-

in sir alis suis lasciviebant, et

comedebant aqnum de grege,

signare

licet,

sed solius sapientis Dei spirilui cam

:

de medio armenli,

Am.

4.

Obvium

est hic

referre jubelur

Auribus percipile

et

audite

vocem

indignantem prophetam

in

animo babere,
voluptati

ut doccat

mcam,

attendite, et audite

eloguium *ueum.
proscindel

Numqnid
hu-

nos degeneris suseregionis nobiles principesquo, prec-

tol die arabit

arans ut serai,

et sarriet

termodm

cuilibet

sensuum

quam

luxus sug-

mum
gith,
et

man} ? Nonne cum adquaverit faciem ejus, seret et cyminum sparget, et ponel trilicum in ordinem,
et

gererc et opes proestare possint, indulgere.

Primvis simplicitatis temporibus, cm omnes ho-

hordeum,

milium,

et viciant

in finibus
Is.

suis ?

Deus

mines generaliter

fer constanter periculosis operoso-

cnim suus erudit illum in judicio,

28, 25 et scq.
interna diejus

rum laborum

curis

incumbentes

ingenlissimam ad

Immediat

igilur revelatione clo, vel

su sustenlationem solidi et valentis cibi

j

copiam reUbi

vini Spirits

in

animum Adami
conficere,

aut

filii

Cain
bovis

quirerent, bos ipse inleger prcipuam cujusque publici

inspiratione, aratrum

flexibileque

convivii

partent

constituere

cogebatur.

collum jugo incurvare didiccrunt. Tanli momenti,

ut quolidian sibi inagis ae magis constitit experienli,

Adonias sceptrum
urielibus et vilulis
,

Israelis

arripuit, ipse

immolatis

et universis
,

pinguibus, vocavit uni-

prscceplionem in nepolum suorum animis impriomiserunt,

sicque preliosus
est.
ille

versos fratres suos

filios rgis

et

omnes

viros

Juda

scr-

inerc non

favor ab

vos rgis, 5 Reg. 1, 9. Filius Sapliat ccqu lautum fecit

un generationc ad alteram translatas

convivium, quando prophelico muncre investilus

5 Reg. 19, 21
ludo in
;

est,

Ubi ver screndi tempus cessaverat, bos quoque

cogebatur severiori plaustra aut vhicula
labori incumberc.
principes Isral

trahendi

boum quoque et ovium copiosa multimagnum et splendidum convivium quod die

,

In libr

Numerorum

Obtulerunl

inauguratiouis Davidis celebratum est,

1

allala
,

fuit,

munera coram Domino, sex plaustra

tecta, cum duodecim bobus, id est, sex plaustra, quorum quodque duobus bobus trahcbalur; et in codent capilcMoyses Duo plaustra et quatuor boves ddit
:

Quando Josaphat, rex Juda descendit ad visitandum Acbab, regem Isral, in Samariam,
Par. 12, 40.
hic mactavit arietes et boves pUirimos, ipsi et populo qui

venerat

cum

co,

2 Parai. 18

2.

Hoc epularum gnre

divini judicii dc-

film Gerson,juxla corum officium

quatuor alia plau-

praccipu delectabanlur,

quo nec

stra et octo boves ddit film Merari, juxta

eorum

offi-

nunliaiionc

nec subit occupationis hoslium formi:

cium;
clHin,

id est,

quodque plauslrurn
G, 5,

duobus bobus

tra-

dine deterrebantur

Elvocabit Dominas Deus exerciet

Num.

7,

8.

Duo

generaliter boves uni

tuum
et

in die ill

ad fletum,
et

ad planclum, ad calvilium,

plaiiSlAO

subjungvliuiilui

sacerdoles cnim et divini

ad cingulum sacci;

ecce

gaudium

et llitia,

occidere
bibere

quos Plnlistinorum principes consuluerunt de capta

arcn Domini, monuerunl cos facere plauslrurn novum,
et

vitulos et jugulare arietes,

comedere carnes

et

vinum,

Is.

22, 12, 15. Qui idem

mos usque ad

ultima

duas vaccas jlas jmttjere

in plaustro, ut terribiis

nationalis
lur;

eorum

status

lempora servatas
,

fuisse vide-

divin* majeslalis syinbolum in locum ad ipsum reci-

nam
:

in nuptialis convivii parabol

brec dei'ei tur

piendum destinalum rcmitleretur,

strum novum
Dei ex
in

Reg.

G, 7. Plau-

invitalio
altilia

quo rcx

Isral et

pppulus ejus arcam

Ecce prandium tneum paravi, tauri mei et occisa sunl, ctomnia parala :venite ad nuptias,

domo

Abinaai) suslulrdni, duobus quoque

Malt. 22, 4. In Ilomeri conviviis lauta et copiosa eadem occurrit prparalo; in unoquoque convivio bol

6CI
saginalus praccipna

PARS m. ma)LOGIA.
pars est
,

662

ci

naud infrequenter

aliam profundiorem causam

qum merum ornamen,

imieus in

mens

cibus. Conspicua haec inler se ade

lum

erecli fuerant. In

^Egypto
,

Syri et Indi bos

diversas gnies simililudo

les

hune morem apud orientaIndi

numen
orant
,

colebatur. Indi

qui sua aurea symbola ad-

populos praevaluisse oslcndit.

,

bovem oplimam

esse existimant vis creatricis

Plures lanien ex ipsis, ut nunc

ab esu car-

imagincm,
adorant.

et ideirco seeva

creatorem, sub he formi

nium Porphyro refertur, humanam victimam potis devoratUtient, qum bovis carnem gustssent. Cyrenenses et
Africain pastores,
fuies, bovis
si

prorss abslinebant. JEgyplii et Phnices, ut

Eamdem ob causam

.Egyptiorum Apis AixU

nos babebat honores. Yeleres Persoc peculiari modu

bovem

revcrcbanlur, ex eo quod Chaldacis aslrono-

Herodoti teslimonio habendasit

mis didicerant de ejus cum sole conjunctione,quando

medere alnuebant;
qiiidaiin

cruorem effunderc, ejusque carnem coet juxla jElianum, si Phrygus

almum

lioc

luminarc Tauri sidus inlrat; alque magi,

ut claris coelestis hujus conjunctionis,

inler et plantarium animalis ad
ulilissimi

divum

Mil/ira

bovem, qui aralro jugatus fucrat, mactssct, morte plectebatur. Lcx cadem in Gracia olim exslitit. Bos, ait Yarro, socius est homnis in agrorum laboribus, cercrisque minister; quapropter vcleres euni

replendam lerram
in

emblcma, vim regenerantem

animis po-

puli exprimrent,

bovem

magnis

in rbus, creatori

buic numini in sacrificium

mactandum

jusserunt.
,

servandum tantoper curabant, ut

ejus dcslruclorcm pleclcrent. Grccci

capitali supplicio

Gcncraliter censitum est Israclilas

cm

vitulum

Romanique con-

aureum

quem

coluerunt in descrlo, conflaverunt,

in cullu

tendunt vates, aureis argcnleisque latibus,

qum

g-

Ex. 52, imilalos esse /Egyplios

Apis,

quem

mis humanum, juxla nalurac diclamcn, in simplicitale

cl innocenii
vituli

repr^scnlandum inlcndebant per

liludincm, ul et Jroboam,
Slllt.

se conflatam simi-.
in

vilam degcrenl, manus suas homines

,

cm

vitulum
esl

Belhelpo-

sanguine intingerc abnuissc

nefariamque istam

-50.

Fatendum
difficultale;

lamen magn

consucludinem simul cum cerc, scu, ut putant qui-

banc opinionem involvi

multaeque expres-

dam, cum
ncr
,

ferre cclale

exortam esse,
,

cm bomo

dege-

sioncs in decursu narra tionis

multam dubitandi causam

it

crudelis voraxque factus

viliosis

omnibus proagendi

suppeditant ulrm in utroque hoc casu

neril.

rcips eveet

pensionibus viamaperuit.

Yix credibiic esl

non populum lantm, sed

spatio, ex

Atvcr celcberrimi bi pagani parm ade

rationc et animi sensibus constabant, ut,

in

Aaronem, cm lam brevi temporis

vina majestas et omnipolenlia
mirabililcr illuxit
,

quo di-

dm, quasi

ocuiis suis manifesta

temporis noslri Indi ad solam cfTundcndi sanguinem

vcl

ici

hujus

memoriam

sic

prorss

carnem

vituli

guslandi ideam horrent, ut ctipsi,

amisisse, ut opinio haec implicare videtur. Insuper

mullis in casibus nefas non esse reputarent su similis

pnelernriltendumnon est edcm opinione

ipsis attribut
si

cruorem funderc;
cenderc, aut in

et vicini in prival vindicte

vel in

yEgyptii numinis adoplionem, quod, ex praeterilis,

publico sacrificio vitam immolarc, aut belli ignem ac-

ejus inexistenliam credere rcips potuerint, implaca-

pugn

cladibus luxuriari, non ablior-

bilissimum hostem reputarc debuerunt. Sed

gis in liane

illud rna-

rebant. Faslidiosis autem bis paganoruni sapientjuin

notioncm decrclorium

est,

quod, postqum

valumque glorialionibus opponndum Abrahami,

sanctitatem cequ venerationc dignorum

Eliaj,

conllatus est vilulus cl populo recognitus quasi d'

qui eduxerunt eos de terra /Egypli, Ex. 52, 4,
axlifieavt allaro

Josi, et mullorum aliorum, ob suam sapiemiam et

,

Aaron

agendi

mo-

coram

eo, et praeconis voce clamavit

est
,

dum babemus. Scdetctiam, quod

est,

infinit

amplis

dicens

Cras solemnitas Domini

non ver Apis.

idololalricum nuila ei

opponendam babemus

ipsius Dei

expressam vo-

Quibus assensit populus, ul ex sequentibus versiculis

palet.

lunlalem, qui
agit
(
:

bovem

creavit ipsiusqucgralios

curam
cibum

Crimen

igitur in eo

non

fuit ul

El omne quod movetur

et vivit, erit vobis in

minis pagani cullum adoptaverint, sed quod

sese

ait

ad Noe), quasi olera virenlia tradidi vobis omnia,

9,

accommodaverinl, ut symbolicam hanc et prohibitam

veri Dei

Gen.

o.Qu concessio posthc Isral! in

:

solitudine his

rcprsenlalionem crexerint,
in casu
,

et in ejus cul-

verbis conrirmala est

debetis,

Hoc
et

est

animal quod comedere

lum, hoc

quasdam ex abominalionibus apud

soilis

bovem,

et

ovem

capram, Deut. 14, 4.

paganos excrecri

introduxerint, cap. 52, 0.

,

Lactarii provenlus minoris vix

momenli sunt; sed

illos al-

Quod ad Jroboam
est

atlinet
,

in

mentem revocanduni
fecit

adeo suntnoli,

et

Seriplune lexlus quibus ad

iis

neque ab ipso
;

neque populo Jehovah cullum

,

luditur perspicui, ut de

aliquid animadverlerc ne-

oblitum fuisse

schisma tanlm

populum

ira-

cesse non sit(l).

tribus suis dividens. Qui super

Soli
,

cherubim Jrusalem

Bos apud .'Egyptios adorabatur, qui unum

ipsis dicto

ab

sedens Deus colebatur, idem eliam colebatur in cherubim, seu vitulis aureis Dan et Belhe, quanqum hos

Mnevis consecrabant,
;

et

aiterum Lima?, quoe

ila

Apis ab ipsis nomiuabatur

sed non
lato

clar palet

tamen ullim
culus
sit.

idoolalrica veneralione popuius prose;

ulrm hujus animalis cullus

exlensus
l'uerit,

per Indice populos

Yide 4 Reg. 47, 21

3 Reg. 14,

Osco 10,

unde probabililer in Africam transit*. S;r Robcrlus Ker Porter describens celeberrimam palalii arcem Persepoli, de duobus immemibus et colosseis

5, 13, 2, etc.

ovis.

bobus loquitur se

ibi

invenlis

qui evidenler ob

In domeslico suo slalu ovis est

omnium animalium
Alacritale et astu

imbcllissimum

et

minime noxium.

H)

Paxtoiu tHimt*) vol.

ij p.

45i,

siraul

cum

libertatc exula fuissQ videturj et

quod

tri

i ,

663

SCRIPTUR^E H1ST0RA NAURALIS.

nihil

C64

asino dictum est patienlia, in ove stupiditas apparet.

Cm
tt,
\

habeat ad suam propriam defensionem

in

Qure servum tuum, Domine, Ps. 118, 176. Illa ver paternam Dei curam derelinquendi propensio David
peculiaris

vanum omninconatur;

ccleritatis expers, fugere ten(1).

non

erat; prophela

enim

simili loquendi

atque destituta, sese aliquando obviam offert

modo
que

utitur

ad depingendam periculosam tremendam-

In fero ver statu nobile est et alacre animal, omni-

totius generis
,

humani sortem

Omnes nos

quasi

V que via sese contra innumcra quibus circumdatur pericula protegere polest.

oves erravimus
Is.

unusquisque in viam suam declnavit

53, A.

Ad qurendas

bas perditas oves, et procul

,

Syrioc ovis
1

ovis,

ncc ullo

du sunt species una dicitur beduina modo majori ovium specie in Britanni
:

dispersas, nec habentes pastorem

almus Redcmplor

noster venit in

mundum.

Ipse est bonus pastor qui

differt,
J

cxcepto qud earum caud longiores sint et

;

animant suam dat pro ovibus suis, S. Joan. 10, 11; et

crassiores

altra ver species ea est de

qu vialores

populus ejus
fuerit
,

quanqum antca quasi oves

est
1

errantes

earum caudas sp loquunttir. Posterior hocc longe numerosior est. Cauda latissima est et
ob
insolitas

nunc rcversus

ad Paslorcm

et

episcopum
ipsis

animarum nostrarum,
et eoruni

Pet. 2, 25.

Sua pro

cura

densissima, in parvam appendicem desinens quai super

sub ipsius proleclione securitas pulcherrim

ipsam revertilur, ejus substantia mdium tenet inter

tenerrimque describitur in capile quod

modo

citaet

adipem

et

medullam non separatim, sed macris plu;

vimus S. Joannis
educit eas.
et

Proprias oves vocal nominalim

rimarum Arabicarum dapum

tur,

cibis

permixta comedi-

Et chm proprias oves misent, ante cas vadit,

locumque butyri ssep supplet. Vulgaris hujus

oves ilum sequuntur, quia sciunt vocem ejus. Alinant

co, quia

speciei ovis, delractiscapite,pedibus, pelle et visceri-

autem non sequuntur, sed fugiunt ab

runt vocem alicnorum...

non nove-

bus, sexaginta ad octoginta libras gravis est, et cauda

ipsa generaliter sexdecim aut amplis;

Ego

sunt ostium ovium.

et
:

Omnes
si qu'.s
,

qu ver

sunt
et

quotquot venerunt (ante

maxime
crunt,

speciei et saginatae fuerunt, ultra

centum

non audierunt eos

inlroierit
,

oves.
:

me) fures sunt Ego sum ostium

latrones; et

per

me

quinquaginla libras, et cauda sola quinquaginla graves

salvubitur

et

ingredietur, et egredietur

et

quod vix credi potest pluribus. Ne caud tenuem tabulam Arabes

ill

pascua invenict.
et

Fur non

venit nisi ut furetur et mactet,

avellantur,

infra, ubi dens

perdat.

lan non cooperiuntur, alligant ; parvas quoedam ha-

beant.

Ego veni utvitamhabeant, et abundantis liaEgo sum Pastor bonus. Bonus Pastor animant
:

bent rotas qu hanc tabulam

unde,
levi

facilis post se trahant;

suam

dat pro ovibus suis

mercenarius autem,

et

qui

non

hyperbol dicuntur plaustra habere quibus

(2).
fuit

est pastor,

cujus non sunt oves propri, videt lupum vcdimillit oves, etfugit; et lupus rapit, et dis-

caudas suas dfrant

nientem,

et

Ovis vel agnus vulgaris

lege
;

victima sub Mosaic

pergit oves. Mercenarius

est, et

autem

fugit,

quia mercenarius

notandumque

est

ubi divinus legislator de bac

ut rens et cauda
rei ratio recl
,

non
et

pertinet

ad eum de ovibus. Ego sum Pastor

,

victim loquitur,
intgra in ign

eum semper jubere

bonus,
novit

cognosco meas
et

et

cognoscunt
et

me

mece. Sicut

al taris

ponantur. Hujus

me

Pater,

ego agnosco Patrem,

alias oves

animant

meam

statuta est; pars erat exquisitissima animalis

et ide

pono pro ovibus meis. Et

ex hoc
ovili
:

habeo qu non sunt

,

qu in sacrificium Deo offerretur. Pracceptum hoc D. Street videtur ex occasione ad Israelitadignissima

et illas

oporlet
ovile

me
,

adducere

et

vocem meam

audient

cl

pet

unum

et

unus Pastor. S. Joan.

rum

valetudinem altinere

observatque

ille

scriplor,

10, 3 et seq..

morbos

biliosos in calidis regionibus esse frequenlis-

Alacris et j'ocosa agni indoles in proverbium venit

ipsius in pascuis exultationibus alluditur audaci
,

simos, quos pinguium esus

mullm
delicice

excitt, et

quan-

sed

qum caud adeps nunc

tamen
insalubris est.

habeatur, rvera
II

accommodatissim figura
taverunt sicut

in Ps.
colles

113
sicut

Montes exulagni ovium....

,

arides,

et

In domestico statu, ovis, ut jam induximus, animal

est infirmum et imbelle
;

Quid estvobis, montes, quod

colles,

exullslis sicut arietes

et

idcirc in custodis sui po-

sicut

agni

Lenis et innocua hujus

teslateest, ut protegatur simul et sustenlctur.

Ad

animalis indoles causa luit cur Spiritu sancto electum

fuerit quasi aplus Filii Dei et sal va loris

hanc ejus characteris partem pulcherrimce

bris occurrunt

in sacris li-

mundi

typus.
,

mull

allusiones. Sic Michaeas destilu-

Agnus

in paschali festo, qui lotus

assabatur ign

et fa-

tum Judorum stalum

sion in montibus
,

describit, quasi pecus disper,

quo epulabatur quoique liberalorum Israelilarum

milia, et cujus sanguis in liminibus

quasi oves non hab entes pastorem

eorum domorum
semelipsum pro

3 Reg. 22, 17. Vide quoque S. Malt.

vit

9, 3G. Propheliza-

aspersus, gladio angeli exterminatoris eos liberavif,

vivida fuit ejus

Zacharias,

cm bonus

Pastor percussus fucrit et

,

imngo qu

tradidit

amotus gregc,
islam

oves dispergendas

Zach. 13,

7.
ila

Ad
pc-

peccatis nostris, juxla Dei et Patris noslri voluntatem,

horum animalium

grege errandi sequc

cujus sanguis effusus est ad expianda

cata;

hominum

pec-

riculo et ruinse objiciendi propcnsionem pluribus vici-

ctquem redemplus quisque

vivit, S.
tollit

Israelita

comedil, cl

bus sacris scriptoribus alluditur. Horum stultum

per fidem

Joan. 6, 51, 55. Ipse est Agnus

1, 20.

agendimodum secutum fuisse se fatelur David Erravi agnoscensque se longe adhc sicut ovis qu periit procul, ut ipsoc, grcge abiturum fuisse, addit hc:
:

Dei qui

peccalum mundi, S. Joan.

Expia-

tionis hujus ncessitas et eflicacia in quolidianis Mosaicac legis sacrifiais striclissim prcefigurabalur.

(1)

Goldsmith et Buffon.

CAPER aut
Yulgarc animalis hujus

IIjEDUS.

(2) Russell, Hist, Nat. Aleppi.

nomen

in Scriptur est en,

665

PARS
suam
agilitatem et vigorem

III.

ZOOLOGIA.
ris statuimus
,

66G
capros ab ^Egyptiis Mendes
,

cujus sensus est vis aut vigor, sicque vocari videtur

sacra

caper propter

und paprocul du-

animalia fuisse habitos, et divum Pana ab cis

cum

'

ganis, ut observai Parkhurst, dilatati aeris, vel agen-

capite et cruribus animalis hujus reprsesentatum (1).

lium natur virium signum erat. Hoc

j

fuit,

Ex

veteribus

istis idololatris

ad Grcos Romanosque

bio,

anliquissimum signum
id
est,

in Orphicis

enim hymnis

consuetudo transisse videlur qui suum Pana, faunos,

salyros, et alia idola in forma

Pana,

universum,

cognominatum invenimus
duobus
suis cornibus,

caprorum exhibebant.
est Israelitas
in

capripedem, salvatorem, capreis gregibus delectalum,

ver cornutum Jovem, id est
id est, lumine et spiritu,
,

Ex

his

omnibus probabilissimum
caprorum

qui

^Egypto didicisse quosdam dmones aut agrestes

deos sub symbolic
figura

vel crassiore are sidra in

colre.

Eisi
in

orbitas suas propellit.

rum mendes,
cie
et

ut

Ex Herodolo novimus iEgyptioGraecum Pana, reproesentari cum faistamque vocem in lingu

et

verba heee cum quibus fornicati sunt eadem sint

Scriptur, ac, adulterium perpetrare,

non supponimus
,

cruribus capri,

tamen ea sumenda non esse

bus
in locis,

in sensu lillerali

pluri-

./Egyptiac

caprum simul

Pana

significare (1).

etiam ubi quibusdam idololatrici culls

Doctor Russell

(2) et alii viatores

tradunt in Syri
dif-

actibus connectuntur.

Neminem

fugit

Baal-peor

et

duas esse caprorum species, quarum una parm

fert vulgat specie in Britanni; altra

Astaroth immundis cultos fuisse ritibus, publicamque

prostitutionem

ver conspialla

magnam plurimorum deorum apud

,

cua ob auricularum suarum longitudinem, quce

jEgyptios, Moabitas

Chananos,

et alios

culls par-

quando unum pedem excedit,

lata est.

et

pro longitudine
!

lem

constituisse. Id bic e accuralis dici potest,

quod

Ad banc
merus
(3)
,

capri speciem, ut rect supponit D. Haralludit

Herodolus, Slrabo, Pindarus et Plutarchus leslenlur, inter eorum capri culls cremomas, morem misse
iEgyptiis mulieribus sese huic abominandie consuctudini subjicere

Amos

propbeta
,

ubi paucitatem

exprimit bujus partis Israelitarum

qui ruinam fuge:

cum capro

qui dei sui erat symbolum.

runt et in alienis genlibus constilerunt

eruat pastor de ore leonis duo crura aut

Quomodb

si

Hc

nefaria consuetudo cxplanabitur, Lev. 20, 16,

extremum auri-

cul
et

sic

eruentur

filii

Isral

qui habitant in

Samari

relatio

ubi ad superstitiosum ;<gypiiorum religiosum cultum adest (2). Existimat Parkhurstus christianos
iigur capri

Am. 3, 12. Caper unum erat ex

Damasci,
,

suum dmonis sub

animalibus mundis, quibus
,

et bifidis pedibus pingendi

cum morem

caud, cornibus
ex paganis Pa-

vesci sraelitae permittebantur

et

ad altare

oferre,

nos, terribilis,repraesentalionibus baudimprobabililer

Ex. 12
ter ita

5, etc.
,

et

de capreoli carne mentio frquen-

sumpsisse.

fit

ut pateat illam

magnis

delieiis fuisse,

Gen.

Praaceplum est

in

38,

16-17;

Jud.

16.

Promitlit

Salomon tanqum
Lac caet

et in Deut., 14, 21,

Ex. 23, 19, et rurss in 34, 26 ; quod, procul dubio, ad aliquem

mercedem
prarum

diligenti agricole, salis sibi fore:

,

in cibos suos

et in

necessaria

doms su,

ad

superstitiosum rilum ab idololatris gentibus in bonorem deorum suorum usurpalum, alludit. Judnous qui-

victum ancillis suis, Prov. 27, 27; quod salis nobis

mirabile videbilur
;

dam

sed asserit Russell (4) Aleppi ani-

ipsos fuisse asserit capreolum

Caraites, Cudworlh citatus (3), de more apud in lact matris deco-

malia hocc prcecipu scrvari pro suo lact, cujus non

niodica copia ab eisexprimitur; illud ver suave esse
et

quere,

qu decoelione agros hortosque

in

magicum
l'cc-

modum

aspergebant, existimantes se eos hc via

jucundo saporc,

et in caseos soep coagulari.

Hoc

cundos reddiluros.

inter multa alia

localis scientia

argumentum

est

quantum

historica et
|

ad rect intelligcndas sacras Scripluras

I

confrt.

Quacdam erat sub lege Mosaic caprum offerendi caeremonia, gnre magis exiiaordinario qum ut indiei notata transeat; scilicet caper emissarius magn
expialionum.

Legimusin Lev. 17, 7 Et nequaqum ultra immolabunt liostias suas dmonibus (seu villosis) , cum quibus
:

Hc cremonia

in

Lev. 16 describilur.

Susceptis manibus

eorum qui

universa; multiludinis
,

fornkati sunt.

Yox
in

bic significat idololalricas imagines

caprorum qu ab iEgyptiis colebantur. Eadem vox

redd lur
i

vicem repraesentabant duobus hircis summus sacerdos quis tune mittebat super utrumque sortem ut scirclur
,

satijri

Is.

13, 21,

ubi Sepluaginla
(5)

eam

Domino,

id

cst,immolandus, quis azazel,

id est,

caper

verlerunt Aa^cvej.

Locum bunc

obscurum

illustrt

emissarius foret.

Hoc statuto et mactalo eo qui ad sacrifiet asperso sanguine ejus propilia-

Maimonides,

cm

docet nos doemones ab idololatris

cium destinatus erat,

Saboeis cultos fuisse &ub

Iic

caprorum

figuris

quos in

lorio, caper emissarius emiltebalur in desertum.

Eo

forma apparere exislimabant; und eos cognominabant seirim, idest, crinosos seu villosos; hancque consuetudinem,
rit,

modo

res ista perticiebatur

summus
manu

sacerdos et sia-

tionarii viri, qui

univers populi multiludinis vicem

super caput ejus,

cm

inter alias gentcs prayvaluesit

prsestabant,
confitebantur
Isral,
et

posit utrque

causam

fuisse cur

hoc Moysc dalum

pra>

(super illud) omnes iniquitates fiorum

ceptum.

Ex Herodoto quoque

discimus, ut jam supe-

universa delicta atque peccata eorum;

Isis tabulis patet

qu

(1)

Parkhurst, sub voce.

(1)

Ex

eos veros capros divinis hoet D.

(2) Mist. nat. Aleppi, p. 52. (3) Obs. 148.

(4)
Ilist. nat.

noribus proseculos esse.

(2)
vit.

Aleppi.
p. 3, cap. 46.

Harris. Hist. nat. p. 172; 17, 7, et 20, 16.

Clarke

(5)

More Nevochim,

(3)

Sermo

in

Domin. sncm, cap.

6G7

SCRIPTUR/E HISTOIUA NATMULIS.

quasque dotes ad pedes domni
su] deponit, jussa cx-

imprecabantur in caput capri, vcrsiculis 20 et 21. I!c

creremona,
ait

Witsitis (1), pccealor iram Dci depre-

eabatur, utque caderet in caput cjus victim,

in su

quam
id

speclat, qure plen prosequitur obedicnli,oculos ejus inlerrogat, simplexque nutus salis est ad eum moven-

locum supplebat, orabat. Quo fado, viro ad

iniquilales, in

dum

fidelior est

quam
;

qui

maxime banc laudem apud

,

parato tradcbatur emiltendiis, ut procul dferre posset

eliam homincs babel

in affectibus constat et

amicus
fa-

omnes conim
uiiiiin

lerram sqmralionis
est

commodorum suorum immemor,

gis

pro levissimis

ubi

non amplis rememorarenlnr. Nolandum

unus tantm ex

duos

voribus gralias referens; recepli beneficii miilto

ma-

bireos
elsi

tantm sacrificium constiluerc videri

ipsis rnaclaretur.

Inde exislimali

sunt duas, divinam scilicet et bunianam Salvatoris

nalurain reprsentasse, nec non et mortis simul et
resurreelionis ejus
lircus

qum injuriarum meminit. Ubi grati excidit, non amovetur tamen, sed bumilis, submissus et supplex permanet; sola ejus spes prodesse, solus cjus metus
displicere;

manum

lambit, qu;c

modo ad eum

ferien-

typus

fuisse.
et

Qui

immolabatur
,

dun-} erecta est,

suppliccque persevcranli iram tandocilior, quolibet animale obe-

bunianam

ejus

naluram

morlem

qui ver
;

dem

mitigat.

Homine

rper emissarius resurrectioncm ejus figurabal

unus

dicnlior

non modo brevi temporis

spalio cdocelur,

cxpialionem factam pro peccalis mundi. ut juslifieationis

sed cl moribus indolique

eorum

qui sibi imperant se

fundamentum

exhibebat

aller

ver Christi

vicloriam, criminum rcinissioncm in animre sanclifi-

accommodt. Moremexdomoquam inbabitalsumil;ut reliqui servi apud magntes faslidiosus est, et apud
rustieos rusticus.

cationem.
Pilus capri duplicis
est

Sempcr
iis

in

domini sui servitio assi-

genoris

unus longus
,

cl

duus, solisque cjus amicis amicus, cncleris indiffrons

est, sese

crassior est, coque in tenloriarum cortinarum

vclo-

aperl

adversum

profilelur, qui ut ipse

ipsi

rum

et

aliomm ojusdem

gencris fabric ulunlur;

in

dependerc

videnlur.

Quando, vespere, doms

aller lenuior est,

sub priorc invenitur, et

pannos

cuslodia credilur,

munerc superbit; vigilanlem speprocul alienos odo-

contexilur, qui sericam fer in tenuitalc aibequant.

lic crassiorc pili

Ex
in

culalorem
ralur
in
,

agl, vigilias circuit,

specic eonfeclre rueront labcrnatuli

7; 30, 2(j,

cortiiKC.

Ex. 20,

nuneque co Orientales

monelque se suo non desse officio. Si forte cjus aream irrumperc atlcnlavcrint, ardentior evaad cos prreceps mit Ubi tamen
,

lenloriorum legumcnlum ulunlur.

Capilli sponsre in Canlico

dit,

minalur, pugnal, et vel so-

canlicorum assimilanlur

lus vincit, vel cos excitt

quorum maxime

sibi

adosse

gregibus caprarumqureasccndrrmit de monte Galaad,

cap. 4,
\, id csl,

inlcrcst.

vieil,

prred quietus incubai, et

Clericus observai,

pilis

carum qui

ab co abslinet quo ne abulcrenlur alienos delerruit,

sicque simul forliludincm
docet.
,

gencralker long, et nigro vel subnigerrirno colore

sunt, quales esse suj>ponuntur amabilis subfuscre
licrcirtac capilli.

lemperanliam, fidemque

mu-

Cclebcrrimus lamen Tlicronis et spa-

Prima
plur

fronle

mirum

videlur qud animalis, lot

sionis auclor

allusioncm allero
in

modo

vcrlil. Ecclesire

eximiis dolibus prredili mentio fer sempcr in Scrifit

,

amabiliiatcm

excmplari ver credenlium conver-

verbis salis indicanlibus

eum magno

fuisse

sationc explicat copiosa casarics, qure divisa fronte

in

conlemplui apud Jud;cum populum. Sed bujus

rei

non

dcentes cincinnos dfinit. Capilli

lui

sicut

yreges

una tanlm esse potest

ratio.

Primo loco,
lam
fer sunl

viliosre

caprmum

sunt, qure procul videnlur, et in doelivo ap-

ejus disposilioncs et babitudines

nume-

parent, monlis Galaad verlice, jucundissim locum

ros

cl graves

qum

utiles nobis superis notaire

adornanles

cl

oculum spcclaloris detixum rctinentes.

respondet, simililudincm pleniorem
est,

dotes. Insaliabilis ejus voracilas in proverbium iransiit,

Expositio brec circumstanliam compleclilur qure pensi!i

et

iracunda ejus et truculenla indoles ca est, ut

et mutilet,

pilorum

silui

non ini'requenlcr alienum aggrediatur

vel

quin
,

accuratioremque reddit, unumque

lissimi judicis observationcm, ex

juxla accurain lali

minimum provocatus
diliciis

fucrit.

Nullum animal

ait

magis

aspe-

Scaligcr, insocialius; vix

enim duo canes,

in lalissi-

cl (2) conspicuis. CANIS.

Inlcr

mis eliam

simul pacific vivere possunt,

sibi quis-

lanlusque csl apud ipsos su nimius amor, ut

omnes nolos quadrupdes

que omnia babere

intclligcntissimusea-

velit,

ne unqum alios prredre sure

,

participes facerc, uisi vi coaclus

nis est cl fidelissiinus.

consentit. nvere-

Omissis formec ejus grati, alaiis

critale, vi et celerilale,

insuper, ut animadverlit
est internis dolibus
,

Dufbn,

omnibus prredilus

cunda ejus impudenlia notissima est; ad il.'am vcliemenler alludilur in 2 Keg. o, 7, 8, non minus ac pluribus
fuit
aliis in locis. Illud

qure

tamen, ut probabile
loge

est,

causa

bominis afiectus conciliare, lyrannumque

in prolcclo-

rera mulare possunt.Nativa forlitudinis pars, iracunda

cur cani

in veleri

inusla

fuerit

infemfm

feroxque indoles canem,

in fero

suo statu, formidanaliis

nota,

tanloque ipse Judieis conlemplui lueril,

inter vclcris /Egypli

qud
lenc!

dum
in

cicteris

animalibus bostem facit; sed long

conspicuum
ret.

deos locum

domeslico cane dolibus brec locum

mox

danl, cujus

solp videlur placcndi cupidilas.

Nolissimum quoque

est

Turcas canem

immundum

Blandiens acccdit,vim suain, forliludincm et utiles

(I)

OEronom.Kd.
Paxlon

2, p.

217.
1, p. 480,

M)

lllustr. vol.

viasque et

ab eorum domiet impurum animal babere, cumque combus excludi. In eorum igitur imperio canes sunt pertinentes munes , nec ad aliquem in particulari compila magis qum privalas domos eu-

CG9
Modiunt.

PARS
Eo
in

III.

ZOOLOGIA.
'

670
viai,

omnibus orientalibus gentibus tractari lanto sunt hormodo videntur in yEgypto enim nunc
;

publica fora,
Isaiae

domusque noxia devenissent

(1).

rori,
lion'i

Quanlae detestaquanlae olim venwationi fure. afficiatur concipi pohc in regione canis nunc

porcin* carnis esus (cap. G5, 4) numeratur inler abominaliones qu* degeucribus
selale

tamen

Hebracis recept* sunt,

eormnque

in

proximo capite
,

epithetum quod in test, ex eo qud scurrilissimum christianum hominem fundere soleant. vel

pna

denunliatur

Qui sanctificabanlur

et

mundos

se

Europaum
canis est.

putabant in hortis, post januam (arborem, juxta alios)

intrinsecs
,

Comp.

Reg. 18, 45; 24, 14; 2 Reg. 16,

qui comedebant carnem suiiam

et

abomi,

nationem,
9; 4 Reg. 8, 13, etc., etc.

et

murem

sinml cousumentur,

ait

Duminus

Errabundorum horum
de

et

peregrinorum animalium

Is.

6G, 17.

Psalmista ubi loquitur vagationibus alludit evidentcr suamque qui ipsius vestigiis insidiabantur, inimicis,

Apud
stat

S. Mattb. 7, G,

injunclio occurrit

qu*
:

ut

inAnglie vcrsione(2),expositionc indigot

Xolite

vitam petebant llcvertuntur ad vesperam

:

et lalranl ut

dare sanctum canibus, necjue mittatis margaritas vestras

ante porcos
verti
:

canes,

et

circuibunt civitalcm

Ps.58,

G, prasvidens-

ne forte conculcenl cas pedibus suis,

vos.

et

con-

que spirita prophelico futuratn eorum ilium addit Rver tantur ad vesperam
,
:

pnam
,

et

exut

dirumpant

Ut

legitur

nunc locus

iLe,

ambo

et

latrent

maligni actus ad porcum prorss impropri referuntur.

canes

et

cheumeant
et si

civilatem.

Ipsi

dispergantur ad
,

Doctor A. Glarkc proprium sensum restau ravit

manducandum,
v. 14, 15.

non

fuerint saturati

murmurent

transposilis lineis; et episcopus Jebb, hc ulens hy,

pothesi, oslcndit

locum esse unum ex

islis

inlroversis

genn sacris Scripluris injuriosum canis epithetum

tilibus applicatur, qui extra promissionis

parallelismis

qui

in sacris Scripluris
:

abundant. In

fdus erant.
,

forma emendat

sic legitur

Matlh. 14, 2G

religionis contemptoribus

cap. 7, G,

Nolile dare sanctum canibut

mundanis

et carnalibus docloribus, qui

semetipsos in

neque mittatis margaritas vestras ante porcos,

ne forte conculcenl eus pedibus suis,
et couver si

iniuislrorum officium ingesserunt, Phil. 3, 2; et implacabilibus perseculoribus, Ps. 22, 1G-20.

dirumpant

vos. et

porcus.

Hic linea prima ad quarlam refertur,

terliam
;

secunda ad

Porcus

in

domestico suo statu sordidissimum bruin

sensusque clarus porfecl

:

fit,

disposito sic

tissimumque animalium
mitas
in

nalur

est.

Fonnoc defor-

parai lelismo

appetitus ejus influere videtur, et

omnes

Nolile dare sanctum canibus,

cjus

sensationes tam ignobiles sunt

gura.

qum

informis cjus

ne conversi dirumpant vos

fi-

Solo insatiabili manducandi

studio possideri
|
!

neque mittatis margaritas vestras ante porcos, ne forte conculcenl eas pedibus
suis.

videtur,

idqueunumdeligcrequodcumque maxime nocaetera animalia. Natur stupidissimus,

Periculosissimus imprudcntkc actus

1

cum

funestis
est, ita

xium repulant

suis efteclibus in

prima

et

ullim linea posilus

tardissimus gravissimusque est; nisi

disturbarctur,
,

mediam temporis partem dormiendo absumerct

sed

ul inculiat relinqualque altissimam praclicam impres-

frquenter cibi appetenti excitalur, cui ubi satisfecit,

rurss cubitum abit. Tola cjus vila somni et gul vi
cissitudo est, et
si

sionem. Margaritas ante porcos emitlcrc, puram est

et

sublimem Evangelii moralem ponerc ante voluptuahomines, qui neque aures

,

rios et cfleralos

satiscopiosum pabulnm adsit, brevi

fit;

neque aniet

proprioe

su*

existenlicc ineptus

caro ejus in majus

mum

ad inlelligendum

sublimem doclrinam

allum

mxjstcrium habent, sed ea

haud dubi
,

in lulo

inluincscit

pondus qum crura

ferre possunt;

luneque
cabunt. Sanclum dare canibus

concul-

allas est chrislianisini

jacens vel genibus nixus vescitur; immedicabile in-

duit* sensualitatis exemplum

lis

Plerique hujus anima-

vcrilalcs producerc ante inalignanles et profanos, qui

morbi

ex

intemperanti

oriuntur;

in

quorum

profecl neglectui injuriam addent

qui non laiiim

doclrinam odio habcbunl, sed

apostemata
,

et

numro

doclorem persequen-

leproe,

slrumosique tumores relur.

Llroque

in

casu

inconsullus et n'unis profitions

;

pulantur.

Porcina caro expresse proliibita

leviticali,

zelus seri cause boni nocerc potest

fuit

sed in ullimo

Judocis

lege

Lcv. 11,7, propter sordidum ejus characle,

casu injuria amplificala gravitale in Rcligionem simul

et in incousideratos Religionis
igilur

rem
caro

ut existimant aliqui
ista
,

non minus qum qud

amicos cadet. Monilmn

et ultimo loco

cm

sil

gravis et ad

coquendum

adverss canes
(3).

in

primo

empha-

difficilis

crassissimum proestat alimenli genus, et ad cutancos,

scorbulicos, scrofulososque

tic

ponilur

morbos generandos, pra>

SECTiO SKCUNDA.
FEROCES FER.E
BESTI.-E.

serlim in fervidis regionibus, apta erat. Ail Maimoni-

des (1)

Ratio igilur prxcipua cur

porcum

lex pro(U

Ibi

bibucrit, cjus nimia fditas, et tt immunditias edendi

impavidam sunguiuis avidilutem sublimata,

fera gens

aviditas fuit

notissimum enim est quanta cura

et

qum

prseflnit lex

omnem
,

fditalem

et sordes, in

campis ctiam

([) More Nevochim, p. 3, cap. 8. (2) Hoc in loco Auglica versio Vulgal minime
differt.
(.'.)

et

in castris, ul nil
si licilus

de civitalibus diporcus, jam

cam, prohibeat. Porr

(1)

fuisset

li^enliam

Ad ampliorem et aecuraliorem hujus Ion inlelvide commcMlarium Evang. S. Matlh. in

,

More ^evochim,

p. 119, cap. 8.

Cursu comp,

Script. S.

671

scriptur
;

iiistoria naturalis.
dit.

672
et

vgatur, favcnte umbros criminis hor

pravaque patrat

Magni leonis longitudo octo inter

,

novem pedes

facinora, ubi sacros suos punis dies oculos clausit. Tigris

f'erox

stat

altitudo ver quatuor pedes et

dimidium habet.

impetu irruens in prdam,

et

quam

sibi

rapide
artes
fe-

Capitis vertex, tempora, genge, maxilla inferior, col-

oculorum conjeclu designavit;

quas ad cicurandum

omnes contemnens
,

homo

adhibet

crudelis

hyna,

lum, pectus, humeri, posterior crurium pars et venter longis crinibus instruuntur , dm cieterse omnes corporis partes brevissimis pilis
coloris ferruginei , co, operiuntnr. Juba singulis annis longior fit, simul atfit;

rarum
fcrissima
,

ex inhospitalibus

sijlvis

proruentes

innumeri
circum

que ipse senior

leaena

villosum regem stium

majestate plnum

et

super im-

caret. Generaliter supponitur

di

autem quoquo temporee leonem sensum odoranipsi

pressam

non

it

perfectum habere ac pleraque animalia

est

arenam incedentem, truculentos volvunt

et

oculos,

observatumque

nimiam lucem
,

magno
,

esse inita

imperiosis repelilisque rugilibus destination sibi

(

commodo
)

oculi

enim ejus

ut felis oculi

sunt

cibum postulant.

Thompson.
in

aplati, ut in tenebris

melis videant. Qu de causa in

,

Poslqum egimus dcdivcrsisanimalibus,

dilionem rcdactis, de quibus mentio
fit

hominis

aperto die rar apparet

sed noctu prcipu popula-

in Scriptur,

lur (1). Vide Ps. 104, 20.

jam adiddcvcnimns

ut et

agamus de

his qurc usquedni

Vires suas
Victoria

cum obvio quoque animale metiri solilum,

facit.

quidquid ad ea subjuganda tcntalum est eluscrunt

impavidum leonem terribilemque

est, vires ejus

His in

suamquc
clamant.

agrestern et feram independenliam adhc

regionibus ubi periculosas artes et inventa hominis

retinent. Inter hece prdatrices besli

primum Iocum

nondm expertus

non reformidat.
et

Eum
ejus

adversum audaciter adoritur,

LEO.

vim armorum

contemnere videtur. Vulnera iram ejus excitant inagis

Sed

ferocior ad/iuc incedit

ko, lionend majestate

;

qum ardorem reprimunt; neque opponentium

turb:\

plenus, in suis solitariis ambulalionibus

ubi circum
truculentos

terretur; unus scep descrli lco integrum peregrinan-

tium agmen aggreditur, et post obslinalam pugnam

ubi se victum
sentit,

volvit oculos, vivenlcs

quque fugiunt crealur.

Ille

dc r

nedm fugam
(2).

capiat,

pugnai

sertum
volventibus oculis collustrat. Die, mortalis, surgilne hic

semper
riens,

inslat, recdons,

hostemque adversum ado-

donec confossus dcidt

Ad hanc

ejus cha-

adjussa tua, rugitne

Curvasne

tibi et

in dexter tua vivit ?

,

racteris gloriam alludit Job,

te-

quando vehemenler Om-

liuic in sylvis

arcum luum

frustumque in

nipotentem his alloquitur

Quasi ferum leonem venaris

nebrosum
ejus

me, cap. 16, 16. Inde quoque palet

qum

accurat

antrum immillis, ubi morli incubans occulta jacet ejus

,

Chusai describat fortes exercits Absalom viros, quo-

ferruginea proies

et in

horrendis insidis latens ad san-

rum

cor est quasi leonis,

2 Reg. 17, 10.

guinem
anliclat, vel
,

Fam
dus
sit

urgente, omnia

qux

sibi in

via occurrunt
ita

effusa in fractis artubus

diem consumit

animalia leo audacter impetit, sed

hostis,
et illa

cm

formidan-

tenebris involula, et in

prd dormilat? Ad pallidum

,

omnia eum fugere enitantur,

lun splcndorem deslinatum suum cursum sumunt

et

sp

se occultare cogitur, ut fortuite ea apprhendt.

lalera

Ad

id

ventre procumbit in

quodam rubo,
locis

vel inter alla

;

sua verberant, furentesque terrain discerpunt. (Young.)

gramina quee pluribus

in sylvse

occurrunt
in

ibi

Exlerna nobilis hujus animalis forma internam ejus

gencrositatem revclare videlur. Conspicua est ejus
fi-

permanet patienter exspectans donec praeda

conve-

nicnlem distantiam accesserit, lra subito erumpit

gura, confidens et audax aspectus, superbus incessus,

quindecim aut

viginti

pedes ab

ill,

eamquc

sa?p

voxque

terribilis.

Non immanis,
apt

ut elephantus et rhi-

primo impetu

corripit.

Ad

istud in hujus charactere

in Scriptur alet

nocros, nec ut hippopolamus, vel bos, slalur gravis

est.

lineamentum multai sunt pulchcrrim

lusiones
:

Compaclus

est,

membrorum

composilione

Numquid

copies

len prdam,

animant
,

et reel amplitudine

gaudet; perfectusque adest vis

catulorum ejus implebis, quando cubant in antris

:

et in

en m agililale conjuncLe lypus. Musculosus est et au-

specubus insidiantur? Job. 58-39, 40 David oppressons

dax

ne adipe aut superfluis carnibus oneratus. So-

exactorisque charactercm verbis depingens

diatur in abscondito dialur ut rapiat
,

ait

Insi-

ins ejus aspectus

notam

tibi facit

virium ejus pnestan;

quasi leo in spelunc su. Ins'h

se,

liam. Latiim caput, horrend jub circumdatum

hi

pauperem; incurvt

humilit se ut
vi

minimo conatu sub pelle intumescentes apparent, unguium longitudo membrorumqui

,

omnes musculi

pauper cadat in forlia ejus, Ps. 10, 9, 10. Quanta

hic loquendi

modus anhelantem

depingit anxielalem

que crassitudo plan evincunt nullum

animal quod
ejus
,

in sylv esse

qu

inali

iniquorum consiliorum suorum explclionem

est leonis rugitus, ut nocle audilus

ei

rcsislcre possit. Lalissima

est

facis

exspectant!

longissimisquc crinibus circumdalur qui auguipsi

Adeo mullisonus
et

slissimum

conferunt aspeclum. Ingcnlia supercilia,

si

rolundic et ignitie oculorum pupillrc, qua?,

vel mifor-

monlibus repercussus remolo lonilrui similis sit: omne animalium genus sonilu hoc tremore correptum

nime

sit

iralus, peculiari

modo
,

nitent,

un cum

midabili dcnlium apparenli

leiTificse

magniludinis

Ruffon.
Ibid.

picluram exhibent,

quam

describere impossibilc eva-

615

PARS
Leo
rugiet, quis

III.

ZOOLOG1A.

<57i

jacct, illumqin? ruin initium habct. Inde ait Pro-

Hc
leonem

in

leonis cnaraclcre lincamenta salis ostenloties

phela

non timebit? Dcminus Deus

lo-

dunl cur Deus vcleri suo populo

grediatur,

minetur se ut

culus est, quis non prophelabit?

Am.

3, 8.

Iiaquoque
filii

fore. Subito discernit quis

et
est.

legem suam trans'

Ose

Quasi

leo rugiet, et eo rugiente

formidabuut

ad sumendam de peccatore ullioncm

ab occidente, Os. 11, 10. Ubi ver

suum omnem ad

promptus
afferunt
reliais,
:

Hc quoque

in

bunc Ose locum lucem

Ephram,
qui, sijlvis
ita

pugnandum terrorem accendit, leonis vox terribilissima est. Long sua caud latera verberans, jubam suam in quamcumque parleni exagitans, qu quasi
set caput ejus circumstat, pelle et musculis
faeiei

Ego

(ero) quasi senex leo

ad

bominum
lit
;

habitacula accedit, et

magis

meluendus
que

et.

quasi catulus leonis domui Juda, qui

prdam suam
igitur

in desertis vel sylvis venalur,

est,

mins-

ejus commolis, ingentibus ejus superciliis micantium

metuendus

Os. 5, 14.

Qum

accural

pupillarum

mediam partem

operientibus, ipse
,

monin-

hoccongruit

cum quodam

hislorico facto, cuique se-

strosos dents, aculeatam linguam

et

ad ruinam paet

dulo Scripturarum lectori nolissimo! Epbram enim,

ratos ungues ostendens

formidandum
(1).

timorem

seu decem tribus, regione sua in remotas terras expulsi fuerant,

cutientem rugituni emittit

Inde pulcherrimas

ubi diulurnum

pati

exilium coacl

mullas imagines desumpserunt sacri scriptores. Jere-

sunt,

dm Juda

lerram suam cenlum et triginta trs

sub ejus periodi fine
in

mias divin
quendi
ait
:

ira;

terribilem visitationem prdicens lo-

annos adhc

retinuit, et, ubi

modo ex hc horrend circumslanti desumpto,

excelso rugiet, et de habitaculo sancto
,

captivitatem rege Babylonis duclus est, ad brve

Dominus de

tantm septuaginta annorum spalium

sabbala sua habuisset, exulavit
(1).

donec terra

suo dabit voccm suam

rugiens rugiet super decorem

suum

(vel babitationem suam), Jer. 25, 30.

Leo, ut pleraque speciei

felinae

animalia

mngnis
,

Ubi victim su vitam eripuit, ut plurimm un-

ignibus removelur, quos Afric Asique incol

ubi

eam in partes disccrpit, ossa omnia comininuit, eaque cum reliquo corpore dglutit. Ad id in Scriptur frquenter alluditur Salvum me fac ex omguium
iclu,
:

prcipu occurrit, noclu accendunt, ut grges

cora sua protegant. Sed igns
tratibus
isli
,

et

pc~

addilis eliam la-

canum

aliquando in

nibus persequentibus me,

leo

et libra

me, ne for Ce lacer et

ut

delerrendum cum ne accdt.*

vanum adbibentur, ad Omnia qu sibi in bis

animant meam, in partes discerpens,

dum non

est

qui
in

casibus objiciunlur pericula superare novit, audacter-

eruat, Ps. 7, 2.

Et erunt reliqui Jacobin gentibus,

,

que mdium
aufert.

in

gregem irrepens, ovem aut capram

id alludit

tnedio

populorum multorum
et

quasi leo in jumentis sylsi

Qum
:

pulcbr ad

Prophela,

cm

di-

varum,

quasi catulus leonis in medio pecorum, qui

pertranseat,

omnia conculcat

et in

partes comminuit, et

vinam intercessionem erga veterem Dci populum pollicctur Quia hc dicit Dominus ad me : Quomodb si
rugiat leo et catulus leonis super

nemo

potest eruere,

Mich. 5, 8. Nec ejus voracitas in-

prdam suam,

et,

cm

notata rcmansit. Asserit nobis Buffon leonem, non

occurrerit ei multiludo pastorum, voce

,

eorum non for-

et

modo summ voracitate prdam suam dilacerare, sed magnam simul copiam vorare; inque duos vel trs futuros dies ventrem suum implet. Hinc bostes suos
16, 12;

midabil et mullitudine eorum non pavebil : sic descende Dominus exercituum ut prlielur super montent
Sion,
et

super collent ejus,

Is.

51, 4.
nostri Redemploris.
;

David leoni assimilt parato ad prdam, Ps.

et
ait

Leo

factus est typus augusli

Dominus
:

Israeli

ob suas transgressiones minitans,

Consumant

cos quasi leo, Os. 13, 8.

Edem

vi et

Agnus in su passione et morle fuit sed leo tribus Juda factus est, quando, ruptis mortis vinculis, devorantique infernorum ore recluso, surrexit, cl ad Palrem

eleganti describit

Nahum

propheta curam qu leo

:

soci su et calulis providet

Ubi

est

habitaculum leoivit leo

suum, omnium poteslatum

num,
senex

et

pascua calulorum leonum, ad qu

catulus leonis,
et

eliam

et tenebrarum victor, iriumpbans ascendit. Gloria majcsiatis indulus est, et

et

non

est qui eos

exleneaVl Leo

invincibili potenli circumcinclus. Nullus hoslis

im-

d'acerav'U sufficienler catulis suis, et necavit lenis suis;

et implevit

pavidi ejus cordis

pacem disiurbare,

vel operis ejus

prd speluncas suas

et

antra sua rapin

cap. 2, 11, 12. Bufon Plinium Euslathiumque seculus

progressum cohibere potest; nullus providenti motus quem non dirigat; nullum judicii aut misericordi
opus, quod non perficiat. Loquilur, et
lur; jubet, et stat subito
fit quod loquiquod jubet; nemo manum
:

docet nos leonem, quamdi tate et actu viget, venatione subsistere, rarque desertis et sylvis recedere,

ubi

ipsi

ferarum copia occurril; ubi ver senior, gravis

factus est, ad loca fre-

et ad

venandum minus aptus

iieri.

quentata accedere, periculosioremque bomini et domesticis animalibus

Quid facis? In cEvangeliipropagatione, et plurimarum gentium ad chrisiianam fidem conversione, qu paucis post
leri

ejus sistere potest, vel ipsi dicere

Animadversum quidem
priores, nisi quis

est,

ascensionem
Joelis verba
:

ejus diebus incpit,

implela faerunt
,

quoiiescumque hominesetanimalia simul reperit, eum

posteriora,
rit,

Et Dominus de Sion
et

rugiet

et
et

de Jruterra; et
,

nusqum ver

eum
in

ferie-

salem dabit vocem suam,

movebuntur cli

impetere; hoc autem in casu,

est

mirum

modum

Dominus

spes populi sui, et fortiludo filiorum Isral

promptus
sine

ad discernendum quis

ipsi nocuerit, et

mor

prd

recedit, ut de aggressorc ultioncm

capiat.

Nec enim impropri comparalur leonis rugilui Evangelii prdicalio; audilaest enim in omni orbis parle, nec aurem tantm feriit, sed sibi vi su viam in cor aperuit, curamque salutis provocavit,
Jocl, 3, 16.
(1)

(i) Buffon.

Paxlon,

lllustr, vol. i, p.

517.

C7H

SCRIPTURJE HlSTORlA NATURALIS

tcinporis longitudo, ncc circumslanliarum
il
;

CTO
arca translata est, precc
:

quam ncc

et in
:

su,

cm

Dixh

mutatio vinccrc poluit.

Dom'ums
Ico fortitudinis, gcncrositalis,

De Basan convenant, convertam (populum

:

Symbolus cstquoque
icrribilisquc

meum
lingua

rurss) de profundis maris

ut inlingatur pes
et in

angcli

prccsenlioc.

In

Propbctiis cnim

tuus in sanguine (inimicorum tnorum)

eodem

ipso

Ezccbiclis, vivcnlcs crealurcc vel cherubim, divinx

canum tvorum, Ps.

G7, 25. Ista; loculiones tan-

Providentke minislri, babcbant qusequc quatuor fecies; dcxtcr parle facics crat hominis et facis

tummod
laam
in

significant vicloriam quoe conalus

corum
leo, et

coronaiura crat, omnino decreloriam fore. Addil Ba-

leonis; sinistr ver facis bovis et facics aquila?,

edcm propbcli

Accubans dormivit ut

Ez. 1, 10. Aposlolus Joanncs ejus generis visiouc

insul

in

quasi lena, quis

cum

excilabit?

Num.

24, 0. Subdilu-

Patbmos datus

est

In medio
,

sedis, et in circuitu
et r-

rus crat in futurum tempus terram Cbanaan lam perfeetc, ut

sedis (eranl) quatuor animalia

tro.

plena oculis ante

nemo quiclem
est fn

ejus dsturbarc proesumeret;

Et animal primum simile

,

leoni, et

secundum animal

quod implelum
lomonis,

regno Pavidis
,

et ejus

fiii

Sa-

simile vitulo

cl

tertium animal habens faciem quasi hovolanti,

cm

beroica. prions vrtute

posteriorisque

minis,

et

quartum animal simile aquil

Apoc.

sapienti, qs

parcm uondm
,

babuit, univcrsre orien-

4, 6. In u traque visione, terribilis

Dci majestalis, in

tales gentes stupure

cl

pacis amicitieeque deliciis

angelorum minislerio, adverss inimicos glori ejus

dlecta la) sunt.

symbolum
firmilalis,

est

ko; illorum ver Constantin, paticnlisc,

Symbola quibus populus Judams reprasentabatur

scep privalis Iribubus altribucbanlur; cujus rei insi-

et in

exequendis Creatoris sui mandatis

assiduilalis, bos, illorum bumanitatis, lenitalis et phi-

gne occurrit

in

suprem morientis Jacob benedictionc

lanlhropia?, fades hominis; facis

autem aquil, vigoris

excmplum

Catulus leonis Juda; ad

prdam

fili

mi,

illorum, agililalis,

sublimiumque eorum clestis naipsis

ascendlsti, requiescens accubuisti ut leo, et quasi lena,

lunc inelinalionum. Quisque ex

lenlioc

aliura

excel-

quis suscilabit

eum? Gcn.
et

49, 9; et de

Gad Moyscs

ait

gradum cxbibct

lco

primum locum

inter feras

Benedictusin latitudine Gad; quasi leo requievil, cepit-

beslias babet, aquila inter aves, bosque inter greges,

que brachium

verlicem (vel laceravit brachium et ver-

omnesque suprenu bominis

auctoritati submiltuntur.

ticem capilis), Deut. 53, 20;

Dan quoque

ait

Dan

ca-

Ev

ipsis

animalibus, ait Bocbarlus, duo sunt fera, leo

tulus leonis, fluet largiter de Basan, v. 22.

cl aquila;

duo ver cicurata, bomo

,

et bos; illa

ad in-

Alvcr sacri scriplores sp ad feros leonis mores

alludunt,

culicudum limorcm rebellibus

piis

hnce ad impertiendam

ejusque bis in casibus in

malum sensum

consolatioucm. Leo

prdam suam super terram

qu bominum
in

nomen

sumilur. Sic

persequitur, aquila per cli nubes, ul oslcndatur angelicos bos Providcntiic minislros,
lerr repenlium agendi

rius leoni

magnus generis bumani adversaassimilalur, qui circuit, qurens quem deFurcns

et immitis utleo,

voret, 1 Ptri 5, 8.

qui uno

modum

et potentiores cele-

impetu prdam

tollit,

illcmiscrorum morlalium dcsitit qum famosus fmcmquc suum ma-

resque aposlatarum spirituum in oclbercis regiouibus

slruclionem non minus ardenter

islcdcslruclor sauguinem cladis,

moins inquirerc(l).
Forliludo et potenlia Judaic gentis

codem sym-

jore adbc cl indefessiore yi implcre conalur. Impo-

bolo iu sacris Scripturis sx>p descripLe sunt. Ecce,

situm

summo bominum

adversario nomen,
et

impiis

cxclamavit Balaam, despeclis ex

summo

monlis Pbasga

quoque, qui crudelitatis ejus

injustice victime

verlice innumeris Israelis lentoriis, Ecce populus ut

sunt et instrumenta, apprime assignatur: rugilusleonis,

et

tnagnus leo consurgel,

et

quasi catulus leonis erigelur;

et

vox ferocis leonis,

sunt., Job. 4, 10.
:

et

dents calulorum leonum cou-

non accubabit donec devoret prdam,

(juinem bibat,

occisorum san-

Irili

Ex

conlcxlu autem patet impios

num. 25,

24. Implela est proodictio bocc in

bociii locointendi
et

Vidi eos qui operanlur iniquilatem,

et

magnis

et conspicuis victoriis,

quas exercitus Israelis

semblant dolores (vel impielalem),

mclient eos, fiante

duce Josuc, de quinque Chananxis nalionibus relule-

Deo

periisse, et spiritu oris ejus esse

consumptos. (Job.
in

Non quieverunl donec omnino victores, tolam rcgionem in ditioncm suam redegerint. Josue quidem copi;c, ut ferac quidam adbc bominum lurba prdam
runt

4, 8,9.)

Paucasunt bocc exmultislocis

et agendi

quibus sacri

scriptores boc

nomen ad exprimendam impiorum bo-

minum indolem
valis

modum

usurpant. Neque

non devoraverunt
lalis

et

sauguinem occisorum non biberunt,

lanlm viliosus et profanus, crudelis et injuslus in priviLae seniitis

cnim inbumanus agendi modus Dei corum eba-

bomo,

sed et regius oppressor,

'

racteri et legis lenori aeqji oppositus fuisset. Clausula

igilur

crucntalus

populorum

domitor, bellicosa gens islo

inurunlur, et sub odioso

tantummod

est

mctapbora conlinuatio, et
,

nomme
Iradili
et
:

in sacris Scripturis

complta; victoria

byperbolica descriplio

qu,

fa-

boc cognomento omnis bumani generis cxccralioni

Rugilus ejus ut leonis, rugiet ut catuli leonum
et
:

vcnle Deo, arma eorum manebat. Ejusmodi byperbolica;

loculiones frquenter in sacras libris occurrunt,

frendet,
eril

tenebit

prdam, salvamque
29. Sed

auferet cam,

et

quoe, ubi in aliarum Scripturarum lumine inspiciunlur, oeque

non

qui eruat,

Is. 5,

bumano

ebaracterc

conscnlancum

cl ulilcm

sensum admillunt.

Sic Ps al mis ta in sua ad injuslos judices objurgalione

ail
:

nomen istud non reslringilur, exlenditur et ad quidquid bumano generi noxium vel funestum est. Gladius, verbi
grati,

Juslus pedes suos lavabitin sanguine impii, Ps. ~

prophel leoni assimilalur, eu

:

quod co instrumenlo desolalio grassalur

(1)

Devoravil

Paxlou.

677
gladius
Jer.,
tester

PARS
propliclas
vestros,

III.

ZOOLOGIA.
Nocte super mdia
:

GTS
tuti

quasi

leo

vastalor.

sub matribus agni

et

30.
igilur slaturnus, si

Balatum exercent
onines non rcmovcant
dif-

; ille
:

asper

improbus

ira,

Qu

Svit in absentes

collecta faligat edendi

ficults quai Biblico lcctori initinere suo occurrunt, at sallcm ullra omnc dubium probant quir apte ne

Ex

longo rabies,

et

sicc sanguine fauces.

non accurat

sacri scriptores

naturam
religionis

imitentur, mi-

rabilemquc corum allusionum apliludincm et proprielalein

;

(vEneid. lib. 9, 59 ctseq.) Animal hoc majore nostr niolossorum specie paul majus est, cm ab exlremo naso ad candie insertio-

quod non modic

causam adju-

ncm

1res circiter

pedes et seplcm uncias longum

et uncias

sit,

vat(l).

allum ver duos circiter pedes

LEOPARDUS.

quinque. Cane

omni ex parte lupus

fortior apparct,

pilorumque lon-

Ilcbracum hujus animalis

lato cjus colore
tini

nomen nimrah ex maeu-

gitudo magis adhc ad robustam ejus apparenliam

facit.

deducitur.

Ab

Anglis indiscrimina-

Pupilarum ejus color acriter viridis

et

est,

facici-

vocatur panthera vcl Senegmnbicus leopardus, qu

que acrem

tremendam speciem
ita

affert.

Inls et

in regione pracipu occurrit.

Longitudo ejus ab cx-

extra cani lupus persimilis est,

ut olim naturaliste

tremo naso ad candsB originem qu duobus circiter

pedibus longa
est,

idem esse animal exislimarent. Alvcr, quantmvis

insolitum videri possit
,

quatuor circiter pedes babet. In eo

perfeclissimo implacabilissi-

snbfnlvuscolor dominalur, et macula: quibus inspergilur nigr sunt. Capul

aculcata, oculi

moque

odio se natur dissident.

est ex
iis

modiec longum
colore,

est,

auricuke

Lupus unus

quibus animalis cibiappelilus

hujus appelilus saliandi modi

pallid flavo

lofaque ejus fa-

vehementissimus

est, cl

cis ferox eterudelis. Indoles ejns tigrinaDindoliprop

maxime

varii.

natur vim, astuliam, agililalcm et

accedcrc dicitur; minus tamen ferox gcncralitcr

betnr.

Iia:

ea omnia quee ad proedam persequendum, capiendum,

Eodcm tamen modo

ac leo

pr;edam

arripil

comprehendendumque necessaria

sunt, habet

cl bis

ernmpens enim ex

insidiis, in

victimam suam subito

ultra

tamen non obstanlibus, fam frcquenlissim

interil,

cum horrido rugitu irruil. Yox ejus hoc in casii omnc quod concipi potest liorrida dicitur. Non mullae sunt in Scriptur ad hoc animal
siones, sed ut

nam
diam

aperlus est hominis hoslis. Natur stupidus est et

ignarus, sed frquenter delusus, et ad

allu-

extremam
fit

inc-

redactus, ex nccessitale callidus

et fortis.

accuralione.

omnes cielcrje, slrictissim slant in Uno in loco apud Jeremiam ad macuload hoc quoque

Fam

urgente

periculum contemnit, et aggreditur

animalia quoe sub lutel sunt hominis, pracipuc quoe

facile auferre potest.

sam

ejus pellcm rcferlur (cap. 13, 23), cl fa altero ad

ejus insidias (cap. 5, 6)
;

Ubi

fliciter cessit

excursio heee,

arlifieiosas

idem sp

itrt,

donec plagis confossus, vel caniin

v. 7

inejusdescriplionelincamentumalluditOsee, cap. 13, Sicut par dus in via observubo eos, haud dubi
:

bus et pasloribus acriter inscctalus,

Iocis

densissimis

per diem

latet,

et

noclutanlm prodirc audel;

ut scelemm suorum manifestorum, et quorum eos non pnitet, pn afficiantur. Ilabacuc Chaldorum in Jrusalem rapidum iter describens, cquorum illorum motus exlraordinariic animalis hujus vclocilali

lune vero in tolam regionem excurrit, circavicos curiosis

explort,

animalia auxilio destiluta aufert,

suffodit

ovium grges aggreditur, unguibus

stabulorum,

limina

in quibus includuntur, furens intrat,

et

assimilt
8.

Lcviores parais equi (eorumsunt),

cap.

1,

nesque oves cnecat, anlcqum consistere,

auferre
cjus
incipiat.

omprxdam

Sed pulcherrima ad
Uabilabit lupus
;

istud animal allusio in Isaioc

Ubi vero malum

exilum haburo

de beatis regui Messiie temporibus propheti occurrit

:

modi excursiones, ad densissimam nemoris parredit,

cumagno,
leo et ovis
Is.

et

pardus cum

hdo
et

tem
sibi

solaque exiliora heee quae, eliam capta,

Ibi

accubabit

vitulus

et

simul morabunlur,

arctum afferunt viclnm persequitur.

ad opus

puer parvulus minabit eos,

il, 6.

exit assidue, vestigiis insistit, in

aperlum prodit, ad-

Quanta hcoc
dbet,

et

qum

inaudita mulatio hocc videri

saliari,

huc persequi non

desislit,

desperans quidem se pra>

ubi leopardum

prd nunqum

nalu-

dam

oblinereposse, sed expectat donec alter quidam

in

ralemque indolis ejus ferocitatem nondm ab homine domari polui&se meminimus

!

lupus sibi

auxilium veniat, et prdocparliceps esse

satis habet.

Tandem, arclissim urgente

obvium se
offert
;

necessitate,

ILcc in Paix'Stin numerosa fuisse animalia viden-

certae audacter neci

mulieres pue-

cm plurima sint ibi loea quorum nomina, pardorum pnescnliam indicant. In tribu Cad, urbs erat nomine iclh- Nemra, leopardi domus (Htm*. 32, 36
tur,
;

rosque aggreditur, etaliquando in ipsos viros irrucre

audet
;

perpeluis suis agitationibus in furorem versus,

(1).

vitam in amenti emittit

conf.
est,

Jeremiasque de Aqids Nemrim, id Leoptudorum, haud long procul (Jer. 48, 34) lov. 3)
;

Isaias

Quae in Scripturde animale hocnarranlur apprim

congruunt descriptioni quae naturalisa exhibelur.

Ignobili etrapaci ejus indoli ailuditur in tribus Benja-

quuntiir
fuisse

et ipse
in

Salomon vehementer intimt ea

monfibus Libani. Cant.
4, 8.

numerosa

min descriptione
rapax,

palriarcb

data
et

Benjamin
,

////;.",

MTUS.
Ac
vrliiti

man comedet prdam,

ipsi tribuantur.

vesper spolia

Gcu.

plcno lupus insidialus

49, 27. Tola hujus tribus hisloria ostenditqurn acn:ovili,

Cm

[remit ad caulas,

ventos perpessus

ral
et

hc

Qudam

virtule

etmult k?

imbres,

(l)Pa\lon, ubi supra.

(l)Diuon,

, ,

, ,

679
rocitate prditi
,

SCRIPTUR^E HISTORIA NATURALIS.

rixas

680

sp
;

et

parva bella

cum

vici-

lur

hynam

inlendunt Scriplores sacri. Majoris

,

mohor-

nis suis gerebant tribubus

in

desperalionisque sensus

lossi

amplitudinem habet

jubam crassiorem
et

et

circumslanths quas fecerat eorum agendi modus

renlem, villosque longissimos. Anteriora crura duo-

aliquando eos impulit ut res inaudit virlulis tentarent perficerentque. Vide Jud. 19, 20.

bus pedibus longa sunt, pedes plani

uncias
lli. Difficile

duas circiler

poslerioribus cruribus stare videest

,

Iniquus principum Isral et rapax agendi

modus

lur
,

notandumque

ubi

primm

latibulo

mola
crura

tatc Ezechielis et Sophonice vald expresse describitur per allusionem ad hoc animal. Principes ejus (Isral) in

fueril, ila incondit claudicare ut posteriora ejus

fracta vel luxala diceres.

Ubi ver paulisper cucurrii,

medio

illius, ait

propheta prior, quasi lupi raet

membrorum

hic rigor ab e recedit,

magnque

inec-

pientes

prdam, ad effundendum sanguinem,

et

ad per-

dit eleganti. Col or ejus cinereus,

sed sordidus, varii

dendas animas,

avare ad sectanda lucra (inhonesta),

I

coloris lineis in collo et cruribus dislinctus;

und suiwn

Ezech. 22, 27. Posterior propheta circumslantiam ad

dit

Hebraicum nomen habet. Conspicuus

ferendi

est ejus caput

quoe haud

parm

illustrt

lupi

descriptionem
;

modus

cani vestigiis

instanti

subsimilis

Principes ejus in medio ejus quasi Icnes rugientes

dices ejus lupi vespere
,

ju|
,

naso ad terram obverso. Demisso in hune

pile,

modum

ca-

ossa usque marie non rodebait,

Soph.

3, 3. Id est,

malefactorem comprimrent, vel

ncdm innocentem protgrent et eum juxta scelerum

,

dorsum velut dorsum porci excelsum videlur, quod, cm ab uno fine ad allerum longorum villorum
line horreat,
illi

animali pcrsimilem

facit.

suorum meritum punirent

erat

ipsi vi
;

et oppressione

At quidem adecquala hynse

idea verbis exhiberi nequil.

figurac et delormilatis

cruore et rapin delectabanlur

et

ade

insatiabilis

eorum

avidilas

ut quasi vesperlinus leo plura poteranl

;

Hyaena fer generaliter est bestiarum ferissima

rapacissimaque descripta fuit; ferior et indomilior

destruerent

qum habere
in

ossa usque

mane
(1).

nonrodebant, seu ade strage delectabantur, ut ossa

ad proximum diem

lautam dapem reservarent

qum qulibet Contemnens omnes quibus homo ad domandum artes ul'itur crudelis hyna ferarum fe:

Ad noclurnas bas lupi circuitiones aggressionesque, m mngis qum ordinari ferox est et sanguinarius,
alludit

rissima.

Sed character ejus nunc magis nolus

est, et

odioso

Jeremias
minis
;
:

in suis

ad impia

Judorum

Ecclesice

minus

et

horrendo modo exhibetur. In fero

est hostis, elsi
,

statu, l'or-

membra
Jer. 5, 6

ldcirco lupus ad vesperamvastavit eos,

midandus profecto

ad insectandum se

ut et ipse Ilabacuc in horrend su Chal:

pronam non

ostendat. Bruce

qui Abyssiniam per-

dorum

invasionis descriplione

Levions pardis equi

vesper-

agravit, multa de hyaon refert,

ejus (exercits

Chaldeeorum)

et velociores lupis

nem

confirmant

Quodam
:

vespere, ait,

qu banc descriptiocm ad tentoreperit

Unis, cap. 1, 8.

rium suum
lineamenta
i

rediret, duos cruleos oculos sibi inar descen-

Morosa
tionis ide

et insocialia in lupi charactere

tes in

obscuro aspexit

luce
,

admot, hynam
duos
vel 1res

adjuvabunt nos in concipiend aliqu ingentis muta-

ad

cubilis sui caput stantem

;

candelarum

dispositionibus

quam evangelic doctrin in charactere et hominum effeclurce erant, ad confir-

fasciculos in ore gerenlem

nec lune aliam

prdam ap-

pelere videbatur.
ait

Se ad eam accedere non metuisse

facto,

mandum
(Is.

figurativum pulcherrimumque evangelici pro-

D. Bruce

quo

arreplam ingenlem haslam

cor
infixit.

phte loquendi

modum

Habitavit lupus

cum agno

in

bestiam

qum proxim ad

11, 6); simulque vinculis amoris invicem conjunIs.

tantummod
impetum

ulla feritatis signa ddit

Tune verd illa. Se enim

aggressorem

genlur, quipp qui pascenlur simul,

45, 25. Yide

confossam senliens, candelis dimissis,

in

etiam Matth. 10, 16

Luc. 10, 3; Joan. 10, 12.

facere nitebatur, quo se protexit D. Bruce

Ex diclis sibi animo infngere potesl leclor falsorum horum doctorum characlerem quorum scopus erat
,

arreplo sclopeto, et in caput besliae disploso. Nec in|

domabilis est hyna. Observt Cuvierius

eam

in

do-

facere

mammonam

iniquilalis, in primitiv Ecclesi, et

mestico statu homini ejusdem generis et grads ac

canis officia pneslare posse. Slaluit

quos divinus Redcmptor non minus ac divinits afllali

Barrow

illam esse

Apostoli, lupos dsignant

Attendite falsis pro-

domitam juxta promontorium Bonoc-Spei, nec tanlm

|

plielis

qui veniunt ad vos in veslimentis

ovium

intrinse-

cus autan sunt lupi rapaces, Matth. 7, 15.

ait S.

Egoscio,

optimam ferarum venatricem haberi sed et fidelem non [minus ac qualemcumque ex vulgaribus canum
,

Paulus ad majores natu Ecclesi; Ephesiorum

post discessionem

speciebus; asseritque episc. Mener se

Indi vidisse

quamdam

in

quoniam intrabunt
in vos,

meam

lupi rapaces

qu dominum suum sequebatur

ut canis,

non parcentes

gregi, Act. 20, 29.

iisque blandiebatur qui sibi familiares erant.

iiY,Eru

Coctcrm

faslidiosissimum quiddam habent hynse

lalet
,

Animal

istud

ad quod pluris in Bibli alluditur,

offert,

mores. Toto fer die

at

sub vespere

latebris

plurimas species

sed

du

sunt notiores

macu-

irrepit, sepla recognoscit,

humana

habitacula circum-

vagatur, ciborum rcliquias quolquot invenit vorans,

et per

losa et lineata; prior in auslralioribus

tanlm Afric

continentis partibus invenitur

dm

posterior in
,

omigi-

campos viventem prdam

si

inquiril,

nibus fer Indice et Syriac regionibus

timetastuaggreditur: et

forte

quam furqudam reprent,

bella quoe
ait

neenon

et in

Abyssini et Senegambi reperitur.

(1)

Ad

humanis cadaveribus
lineatam

salialur.

Per horrenda

apud barbaras. A fric gnies geruntur,

major Dcn;

Paxton,

Illustr., vol. i, p.

553

ham, hysense vuituresque

prliis adesse soient

so-

681

PARS
insepulta cadavera

III.

ZOOLOGIA.
Primo
igitur

682
animal describemus, deinde ver
in
Sc-ri-

rum

vultures dvorant, hyana

ver opus
supersit.

ila perficiunt, ut

unum

vix os stragis testis

ptur locos

quibus intendilur nolabimus.

Illud san

animadversione diguum est

in

natur

canis,
tat,

hujus bcstioc, ejus scilicet canibus alienatio. Nullus quantmvis ferox, et aprum aggredi non dubiullo modo ad insectandum hyaenam mpell potest.
,

Crocuta, seu thaleb, ut in Arabi et jEgyplo vocalur, mediocris canis amplitudinem habere referlur, vulpi postremis partibus et caud praiserlim , lupo ver anterioribus parlibus et naso prsertim persimills. Crura ejus vulpinis sunt breviora colorque ejus
,

Alienatio haec

et

mutuum

inler

ambo

haie animalia

fulvus, seupotis, sub fervidis clis, subrubr fuscus.

odium ab antiquissimis

oevis in

proverbium cesserat,
:

cm
catio

Ecclesiastici auclor interroget

Qu communi-

Quanqum lupi species ad canem proxim accedit,' mediam tamen inter eos ponendam esse videtur cro -*
cutam;
ferai

Injn ad canem (1)? cap. 13, 22.

,

lupi ferocitati

impudentem

canis famiest lalratu

In anglic Bibli legimus

Reg. 13, 18, vallisseulroquc loco

liaritalem addit (1).

Clamor ejus ululalus

boim; et

in Jer.

12

avis discolor. In

mixtus, ejulalusquehumana calamilatislamentispersimilis. In

eadem vox
ad hyaenam

occurrit, et

parm dubium

est in

ulroquc ab

inseclando

alludi. Prior iocus sic intellectus fuit

et lupo voracior; etsi

prdam clamosiorest ipso cane, nunqum sola, sedsemper con-

Aquil, Syramacho et Tbcodotionc, qui illum vertunt

vallis

gregalis quadraginta vel quinquaginla simul eat. Pa-

hynarum ;
:

poslerior ver

ila

Septuag. reddi-

tus est

Qui tradunt, ltibulum

iiyjsnjs.

Yox Hebraca

rm vald homincs liment, sed ad ipsa domorum limina pradam insecianlur nullo amoris vel timoris
,

hyn nomen in toto Oriente. posterioremque Silectori ad Bibliam suam redire liunc Iocum lgre et illum cum sequenti versione et
tzeboa relinclur adhuc
,

exhibilo signo. In ovilia insolenler ingrediuntur, in-

que areas

et stabula; et, ubi nil aliud reperre, coriaet,

cea slrala, ocreas, calceosque dvorant,

quidquid

illustratione,

Calmeti edilore data, conferre placeat

:

absumere nequivre, auferunt. Non vivos tantm aggrediunlur, sed et mortuos; pedibus recenter tumuIatos eflbdicntes,

hujus translations excellonliam confeslim agnoscet

Reliqui

domum meam,
mihi hreditas

dimisi hreditatem menm...

Fa-

cadaveraque quantmvis putrefacta

da

est

tores ejus

odiverim.

mea quasi leonis habitalio; habitarugilum suum contra me dederunt, ita ut eam Tanqum oitii tseboah hreditas mea mihi ;
properate ad devorandum (in

dvorantes. Sibi invicem in hoc cxhumalionis opre

non minus ac
triste

in

vcnalione auxilium prabent;

,

et,

dm

suum opus implent

,

seu invicem lucluosissimo

Oith undique eam circumeunt. Idcircb, venile, congregamini, omnes besii terr
,

clamore
tantur.

quasi pueri quibus

ferai caetera?, ubi

Ut

pna infligilur, adborprimm humanam car-

omnern partem
,

irruentes), Jerem. 13, 7 et seq.

,

Hic agi videtur de homine qui

ingratum aniinuni
permitlit
;

ncm gustavere, persequendo homines poste nunqum abstinere possnnt. Cmeteriis invigilant, exercilus

passus, ingratum

onmi calaniitalum generi

sit,

sequuntur, et

in

peregr euntium

poslremis
j

cm

ager suus sibi fera beslia facia

illum

omnibus

ordinibus insislunt.

feis bestiis dimillit.

Rect dubilari nequit quin anisit,

Rar apparent crocutao

doc caplo odore, in turbis

nisi

obscur jam luce. Prtriginta vel

mal inlenlum vocibus ohh tseboah hysena

significet irruens,

cm

oilh

numro
,

quadra-

et tseboah,

maculosus

vel linealus;

ginta conslantibus
tate

erumpunt

incessantique assidui-

hoc

bestiie apparentia, illo

mores dcscribunlur.

eam

tot nocte
et

insectantur horridum ululalum

In zoologicis Surrey horlis maculosac sunt et lineatoe

hysenec.

proferentes,

tandem magn constanli persv,

rantes preedam obtinent. Alver, leo, tigris

panlhe-

vulpes seu croclta (Chacal).

Callidus, ruscator hoslis, nocturnus per tenebras lat

raque quorum appetilus velocitalem superat, ad cro-

cutarum clamoremattendunt,
suis

et statimac eas laboribus

circumvagalur
miser
et

et

ad destruendumviqilat. In plenogrege

jam

fruituras exislimant,
satiat,
,

unus ex

ipsis

subvenit,

innoxius agnus, dolosis ejus ariibus ablatits, ipsi

calido

prad se
forma
(2)

et

miser prd curator nud osse

qu

sola superest contenlus esse cogitur.

suo sanguine lauiam prstat escam.

Ex
utrm Seriplune
,

Orienlalibus viatoribus cerl facti

sumus radicibus
i

(Sommer ville.)

fructibusque vesci crocutam,

non minus ac animal

Ratio quaedam dubilandi

vulpes
sit

adest

carne, spque plantas eradienre ut appelitui suo indulgeat (3).

coinniunis vulpes

an crocula

seu chacal

parva orientalis vulpes, ut ab Hasselquisl dicitur.

Plura ex Orienlalibus crocut

Ea

est descriptio quai naturalisas data fuit cro;

nom in

bus, ex sua
et

cum
do-

ctsQ vel iEgyptiaca? vulpis

videamus nunc qua) ad

.Hebro simililudine, posteriori lavent animait,

cet nos doctor Sliaw,

illam faclai fuerint in Seriptur allusiones.

Ad

ejus

cm

crocutse in Palaistin nu-

carnivoram indolem referlur

in Ps. G2,

Qui qu-

merosissimne sunt,
niri.

communem vulpem

rare

ibi

inve-

runt animant meam... inlroibunt in inferiora terr, gladio cadent, partes vulpium erunl. Ejus in vinctis

deva-

Rect forsan nobis hoc in casu agelur in admitlendo Hebraum shual esse Oricntalem crocutam.
Yuigata habet Sancto homini ad canem pluag. ver Hyn ad canem.
1)
:

(1) Buflbn.
(2)

Goldsmilh.

S<

(3)

Shaw,

Itin.,

vol.

p.

318

Hassel-

quisl, p. 184.

s.

s.

m.

22

SCRPTURjE historia naturalis.

slationes intendit
q
i

684
solemnis rits origo, tempusque
aprilis die

Salomon
,

in Gant. 2, 15

Cupite nobis
vineas
;

Ovidio allala

tara
,

vulpes, vulpes parvulas

qu demulhuitur
:

nam

celebrationis ejus

dcima septim

messis
:

vinea nostra floruil. Sensus est

Falsi doctores do-

tempus non erat, cm agri

dius

aristis

cooperiunlur
in Italia
,

m-

<

elrimc puritatem

corrur.ipiuyt

simpliciiaicm cultib

enim

aprilis

tempus screndi erat

ut ex

obscurant, ordinis insliluli pulchriludinem dislurbant,

I
|

Virgilii

Georgicis patet.
opre.

fidelium imitaient langunt, clirisliauorumque exerci-

cum Samsonis
Pascha, id est
,

Tempus ver oplim congruit Ex libro Exodi novimus ante

spicis esse,

lalionum vilam
inlclligi

et

vigorem extinguunfc. lu codem sensu

:

ante diem quindecimam mensis Abib,

possunl haec Ezcebielis verba

lui

Jrusalem

seumarlii, hordeum apud yCgyptios in

Pfophel
cap.

(seu, ut seusus ex eontcslu dalur),

,

Exod. 12,

18; 13,

4; et

in cap. 9, 51, dicitur

frumen-

blandicntes lui doctores

13, -4.

sunl quasi vulpes in deserlis,

tum nondm

in spicas exiisse.

Hordei messis igitur in

,

Hoc

eis
in

nomcii imponiiur, quia vulpin

hvpocrisi loquunlur.

^Egvpto, et etiam

in

regione Philislinorum

qjoc ipsi

astuli

mendacia

Ejn modi
.

coutermiua erat

inciderc debebat circa

mdium marsc-

doctores ab Apostolo vocantur htpi in veslimentis ovium,

operarii deceptores
,

lium. Frumenli messis, juxla Plinium,

ror crat. Messis igitur frumenti circa

mense uno

qui arlibus suis

ut

omnes domos subin vine,

vertunt,

cl

quorum sermo,

vulpium dents

incidebat,

mdium aprilem quo lempore vulpium incendium Roin

APER.

quasi cancer excdil (1).

eclebrabatur.
,

Data qudcun occasionc

Dominus noster loquens

erat, ipsi meta:

de ierode, qui

sibi

necem minalus

Sic feri apri cubili suio exeunt,

et

canum

latralibus
spiculis

plioric vulpis seu crocutac

nomen
,

tribr.it

lie, dicite

voce liominum excilali. Incurvala

;

eorum terga

vulpi

illi,

11

callidie, crudeli

insidiossc, voracique

Iwrrent
:

ignila ex

eorum sanguiheis

oculis fluunt fulgura,

,

huic regi circula:,

seu vulpi,

qu

suuin quidem

ex omni parte stridentes discerpunt arbores

arbusculas
eradicanlf

odium niais

suis ostenderat, sicut

;

crocuLc latralibus
quique crocularuin
I

suis malcvolas propensiones suas

midasque

stjlvas rclinquunt.

Falcalos suos dents elidunt,

,

more
hodi

communi
ite
,

couser.su
illi
:

cum

leris mets inimicis

in ign volvilur

oculorum

acies

donec largum vulnus

fortem

allatrat;
,

dicite
,

Salvus

mm

ab ejus fur or e
!

et

crs

et lerli die

consummor, onmin extra

sunl mota dubia ulrm
bis

eorum animant

expellat.

poteslatem ejus; alludcns forte ad resurrectioneni

sttam die terti. Quasdam

(LTAD.,lib. 13.)

Animal hoc, quod

ncris specierum
j

slipes est eteterarum porcini ge-

decerel

Rcdempiorem nostrum
civilis,

verbis loqui

de

nullo

modo

it

stupida est et fda

exilior est

principe ordinis

cujus sub ditionecrat, et cujus

beslia, ac quain

mansuetam fecimus. Paul

ideire cbaractcrcm respectu et

honore prosequi

te:

aper

qum domesticus porcus, nec adeo

majus
est ejus

vario colore,

nebalur. Nulla lamcn islorum scrupulorum ratio stat

Ilerodis characler
lidus princeps,
,

cm

cinerco colore ierruginco, qui ad nigrum vergit,

;

ulpot crudelis

insidiosus et cal-

mugis notorius erat qum ut ullam

:

semper occurrat

qum

edomiti ro:

strum, aurieuhc breviorcs, olundiores etnigra;

quo

subjectorum ejus partem laleret

et qui

cor ejus no-

colore sunl quoque pedes et cauda. Falcati ver dents

verat non minus ac agendi modi teslis aderat, de ejus

dispooiionibus et consiliis cerl loqui polerat. Prqlerea ejusmodi rnetaphoricai applicaliones in Oriente

majores sunt

qum

in

domit specie

incurvati sur-

gimt, et extrema pars acuti-,sima est (1).

Aper

terrain

iodit diverso vulgari

in

porco
;

multo vuigariorcs sont qum hic

noslri audiloribus

et

ideirc

Domini

modo

unus terrain

fodit parvis
in

locis
et

passim

aller v(;r

non adeo vhmentes apparebant.

in

eam
|

orat quasi

Hikos,

irreparabile

danmuni

Ridieulo sajp ab incredulis

divinam revelatio-

cultis viilici ai vis ai'crl, vine;e et

cielerarum planta-

ncm versum
tavit

es),,

sed prerss immei'ilo, quod excogiio, i-o. Ait

,

rum

radiecs destruens. Inde quanta

verborum pro^

Saumon, Jml.

Volncy lupum
eisi

et vul-

pem m

piietale

piopheia reipublic Judiaca; subversioucni

Syri raris-mos esse

ingens adsit

ibi

sub a'egori vne ab apro dcvaslaloc repracsenlct,

viderc

mdite specici copia, qura crocuta vocalur, et

in lur-

possumus
,

Yincam de /Egijplo

transtulisti

mas congtvgala ambulal. Et

rialim
lalenl in
igitur

rurss

Grocu'oc centuejeisti gentes

et

planlsti

eam. Prparsti locum ante

horiis

et inter ruinas

et sepulcra.

eam,

et slabilisii

radies ejus, et rrplevit terram. Extenv.sqv.e

!Unde

Samsoni

difficile fuit

trecenta liorusn

r.ni-

dil

palmilcs suos
cjnr,.

ad mare,

et

imalium invenire, pra>scr!im cm non u ..a lanlm

propngincs

usque ad flumen

Utquid

destruxisli

maceriam ejus,

et

hcbdonias, nec cliam unus tantm nensls

ijisi

foret

ut ea sibi ad Imem sumn proyii[eretf Insuper rememoiaadum ni Sainsonc:n suum in republic tuuc

iinemianl eam omnes qui prlergrediuntur viam? Vastttil

c;:m aper de sylv

cl

fera agri beslia depasla est

sustinuissc

munus,

et

proinde nemini delrirnento esse

eam, Ps. 70, 8

cl seq. Si, ut

snpponilur, psalmus

iste

durante caplivilale scriplus

lucrit,

allgorie proprietas

poterat illum in hoc opre adjuvare.

magis adhuc palet. Vastatis plantis et fruclihus, quai

sedu'o
|

Opra? pretium est animadverlcrc Vulpinaria seu

vulpium fesla,
existimari inde

:!oico':e sclrrli

eurque creverunl, ferox aper

Romanis

celebrata,

non immrit
j

validis sui:^ lalcalis dentihus vinear uni

circumstantium
et pedibus

origincm duxisse. Frivolior est ab

|

radies et ranios lacrt frangitque

con-

(1)

Paxton,

lllustr., vol.

1,

p.

oG 2.

Bufloiii

ChaULeorum culcat. Hoc facile lector applicabit ad adverss Judaieum regnum cujus deagendi modum
solalioncm
sic paihelic

PAUS M. ZOOLOGIA. Qum trememhc

Dominus
juxta
cis

686
igiur irali

Dei comininaliones ob
Israclis iniquitates,

innumeras aggravatasque regni

propheta queritur

quod ab Ose prophel denunlialur! Occurram

,

calcavit pedibus suis

tentes

meos)

omncs magnificos meos ( viros pomedio met; vocavit concentum advcrsm

:

quasi ursa raptis catulis

et

dirumpam

interiota je-

coris

eorum, Os. 15,

8.

me,

ut conlereret juvencs meos

Dominus virginem
Lament.

cal-

Tcrribilis ejus denuntiationis executio, cni

Assy-

cavit, filiam
j
'

Juda, quasi

in torculari,

1, 15.

riorum exercilus terram

Isral invaserunt,
fuit,

regnum-

aper

delcclalur Paluslribus arundinosisque locis vald Increpa in Ps. 57 ad quod probabililer refertur
:

que omnin subversum

leclori notissima esl.

cuique Scriplurarum

Icongregationem lanceariorum
stiam arundinis, vel calami.

seu

ut litlcra fert

be-

In visione Danielis
quiiatis

in

qu majores quatuor

anti-

monarchie sub variarum rapacium bestiarum lypo exbibentur, quarum indoles ad plurimorum istoregnorum characterem relationem dicebat
,

URSUS. In
vel

rura

re-

Hebro

bestia

hc

signih'canlissim grunniens

gnum Medo-Persicum per

in

ursara reprsentalur quai

murmurans vocalur. Tria surit ursi nota gnera, albus, niger et fuscus. De duobus prioribus Scriptura
non loquitur, cm
tin frus
tertia sola species in Orientalibus

un parle

stetit, et 1res
,

ordines erant in ore cjus, et

in

dentibus ejus

et

sic

dicebant

ei

Surge

comede

carnes
inler

plurimas,
se fefoeitte

Dan.

5.

Qualuor

hc rgna

genlibus innotescat. Fuscus ursus, ailBulfon, n

,

laufre-

et rapacitate perfect congruunt,

sed et soliiarius est

in loca

minime
et

sed plures tamen conspicu varielales erant in secundariis characleris

|

quentala, in

periculosissima prcipitia

maxime
quod

eorum lineamentis, neenon

clar variis eorura

et in

impervios montes se recipit. In obacurissimis sylv

parlibus cubile

eorum agendi modis, qua2

symbo-

suum

eligil

in

aliquod specus

licorum lyporum characleribu? inlimanlur. Peisicuni

cursu temporum excavatum est, vel in cujusdam ingentis vetuslaj arboris foramine. Torvissima est et ra-

regnum
mai

ursus adumbial, ad dcnoian.lam ejus feiitaiem

et sanguiiiis

aviditatem

quam imputationem

confir-

pacissima hujus indolcs

ejusque ferocitas

in

provercorporis

ipse propheta Jeremias vocans Persas prdones,

<*8,

b'mm

iransiit.
:

Indoli

respondet externus

cap. 51,

5G. Doclissimus Bocbarlus plurima enu-

habitus

rugatum
;

est cjus corium,

membra

ejus longa

meravil similitudiuis signa inler hune Medo-Pcrsarum

crassaque

torva et contracta facis indolis altam

rgi

characterem

el besliic

de qu agitur propensiones.

morosilalem indicat. Formidandus bic bostis

syU

varum

sacris scriptoribus frquenter consocialur,

SECTIO TERTIA.
FER^E INNOXIvE.
ONAGER.

cm

sit

qu cavendus

et eversor.

Sic

Amos

ante

suorum inemendabilium fratrum oculos ponens lon-

gam malorum sericm

quoe justo Dei judicio, in ipsos

jamjam lapsura erant, dclart uno amoto alterum

Quis asino sylvestri suum

et

fregit
?

lorquem,

V ( vobis ) desiderantibus qu grave mansurum diem Domini ! Ad quideam vobis? dies Domini ista, tenebr et non lux. Quomodb si fugiat vir facie leonis,
:

humeros ejus jugo excussil

illiic

Ferum

solitudinis.

incolam

ego dimisi libras auras caplurum

volt,

inler rubos.

Velox ut sagitta in impetu suo

videt civilatem

et

occurrat

ei

ursus,

Amos

5,

18

et

Salomon, qui plu-

fumantem procul
vias, ubi

surgere

turbis

tumulluantes

ritun

regnianimalispartium indolem penits perscruiis

lalusest,

viliosos et
:

omni

virtuluni gnre destiet

onus suum trahit servitus,

lulos principes assimilt

Lo rugiens,

ursus esuriens,

clamosum ductorem, urgentesque stimulas contcmnil.

Ubicumque
alla in
ille

princeps impius

super populum pauperem, Proverb.

monlibus libranlur infinilo

virenlia pabula qurit.

28, 15.

ordine nemora,
et

Ursa ferocior
tur
;

metuenda magis qum ursus

invidi
sit
,

dici-

Pulchrior est el dignior onager

slicus. Describit illum

qum

asinns
,

dme

prserlim post partum. Tanto catulorum suorum

Oppianus pulchrum
;

amplum,

afficitur

amore, lanlque

eos

protegit,

ut
in

robustum

ingressu superbum

corium ejus argenteo

alienus nullus sive

bomo

sive bestia

impun

colore, nigram habens lineam see.s totam dorsi spi-

ejus solitudinem pedein ferre permiltalur.

Hoc

pul-

nam,

el in laleribus parles nivis

candorcm rcfercnles.

cberrim

illustrt

pulclierrimam

imaginera

quam

Ad currendum
lilale

iiaiur aplatus esl, el il cursu velox,

usurpai propheta ad deseribendarn mirabilem mutationera

ut optimi equi inferior.es ipsi reperianlur.

qu

Evangelii Chrislo pradicalionc in

bumano

Ex bc quasuum babet Hebraura nonien; utque asperrimis

difficillima facile

corde locum eral habilura, et gratissitnam, qua3 vestigia ejus sequelur

montibus magis deleclalur, per loca

currit.

concordiam

Viiulus

et

ursus pascen11, 7.
siiit

Yeteres oranes scriploies qui de eo loquuntur,

ejus

tur; simul requiescent catuli

eorum,

1s.

velocli^iem
in

praxlicant,

et

prseserlim

Xeno-

Ad
bus

ursce furorein

raplis catulis

plurimie

phon

(1), qui illum

,

longa iabere crura dicit, cursu

Scriptura conspicu allusiones. Qui ejus in bis casilestes fure,

esse rapidissimum

velocem quasi lurbincm venli,

rabiem ejus violcntissimam svissi-

forlesque et solidas ungulas habere.

(i)
(.>'"/>., Iib.

mamque
bcclulur

esse, et ab eo
ttii

quem

ulcisceudi studio in!.

viLc amUsiuiic diverti pOssc rcf'mml.

687

SCRIPTURifc H1ST0RIA NATURALIS.

,

688

Sf R. K. Porteri onagri descriplio

quem

ipse vc-

que regionibus

natus est, lectori adjumenlo esse poterit ad exi^ti-

cujusdem Isai loco accurationem oslendit, ubi cxlrema terr Israelis ab exercilibus
,

id

mandum qum
cjus
c

fideliter libri
:

Job scriptor characlcrem

orlus crat
in

Nabuchodonosor devaslanda prdicunlur

Super hu:

delineavcril

Yix

sol

summis
vertagus

mum

populi mei spin

et

vpres ascendent

quantb

montiuin Orienlalium cacuminibus,

cm

meus Cooly subito irruit in vesligia bestial, quam Pers mei, quieam quasi per caliginem tantm viderant dorcadem
esse

DimiUenlur enim palaiia, multiludo urbis relinquetur, castclla et lunes spelunc erunt in ternum gaudium
,

magis super omnes domos gaudii

civitatis exultanlis ?

<
c

dicebant.
et

Calcaribus lune
inseelor.

onagrorum,

cquum meum
liariis,

excito,

un cum meis

pascua gregum, Isa. 52, 45,et seq. Asscril professor Gmelin onagrum feminam quai ,
et

Poragralis igilur cursu concilalissimo

tribus mil-

sibi erat,

duos aliquando dies absque polu manere,

t
<

cancm alligimus qui lune parun aberat

salsque aqu magis

frumenti calami
,

qum

vivid

delectari.

Pauci

besli

quem

insequcbalur, admiransque, et primo

arida

herb;c, seu paucarum arbu-

vexai us, asinum esse video- Sed, ubi paulisperrem

scularum aul planlarum

ustarum cacumina,

salis

< c

mecum

repulavi, ex cjus veloeilale existimans onaest, sed

erant ad sedandos famis clamores, illamque conlen-

grum esse, qui parm in Europ nolus quem Pers majoris qum citeras bestias
lui,

ut vena-

tam felicemque reddendam. Unde intelligere possumus qum cxlrema miscria Jud* immineret ex fam

tionem faciunt, tam proxim ad ipsum accedere sta-

t t

qum

veloeissimus Arabicus equus cui inside-

quam describit Jeremias rum suarum capite Et

:

in

quarto decimo prophelia,

onagri stelerunl in rupibus

,

bam

dferre

me

posset.

Sed cm lanlisper equum

,

traxerunt venlum quasi dracones

defecerunt oculi eo-

videndi grati coliibuissem

evasit ut
,

fera ila nobis interea

ceieritale

rum, quia non

erat herba y Jer.

14,6.

non obstanlc qum maxim

Summa Judorum
in idololalrici

propensitas ad conjungendos se

t c

noslr

ipsam ade prop accedere ncquivei imus.

,

obscnique cults actibus cum paganis

Ego tamen meos long pmcivcram

dam
rm

spatio bestia vice sua constilit,

:

cm certo quomeque ad scloile-

gentibus qua sibi erant conlermina, prophelam induxit ut alluderet ad luxuri* vim et insuperabilem

peli iclum accedere permisit

tune vero irruit

animalis hujus in adimplend su libidine ardorem

quasi

ipsa cogilatio

velox, pectus arrigens,

,

Quomodb

dicis

Non sum
,

pollula y postBaalim
,

non am:

calces remittens et in fug ludens

quasi non mi-

bulavi ? Vide vias tuas in convalte

tu es velox

scilo

quid feceris

nim quidem
foret.
<

faligalus esset, et venalio ludus sibi

dromedarius
,

transiens vias suas; onager

assuelus in soliludine

in desiderio

Mihi visus est deeem circiler aut duodecim palaltus

venlum amoris

sut

quis tune avertet

anim su attraxit eam ? Omnes qui

mas

esse

lcnis ut

dami

pellis

subrubroque

qurunt eam non

dficient; in menslruis ejus invenient

colore. Cervix ipsi vulgaris asini collo exilior; longior, in

eam, Jer. 2, 25, 24. Quidquid tenlatum est ad avertendos Judos ab eorum idololatricis usibus prorss
defecit in

<
<

modum

cervi indexa
et aures

crura vero pulcher-

rim tennia; caput

ampla pro formarum

vanum Trahebanl venlum amoris sui, prophe:

c i

suarum

grati videnlur, indeque besliam

quam

in-

l;cquc Aliissimi dellciebant, donec Chakhcoruni exercilus

sectabat gnre asini esse agnovi. Juba brevis et

nigra, ut et fasciculus

mentes eorum subjugaverinl, eosque ad lempus

nimia su ipsius existimatio
li, 12, referendo ad
et

exlrcm caudic

erat. Nulla

disperserint.

secs dorsum, vel bumeros linca, ut in domilis apud

Hominis ignorantia

et

nos speciebus videbatur. Ubi ver

satellites

mei, qui

vehemenler asseritur
hoc animal
:

in Job.

ex hc regione erant

ad

me

venerunt conquesti

Vir vanus in superbiam erigitur,

tan-

sunt qud bestiam sclopcto non confoderim,

in

cm

id

qum pullum

onagri se liberum natum pulat, seu pullum

me

esset potestate, dicentes ejus

in deliciis esse,

carnem maxi-

asini; proverbialis loquendi

modus; nimiam perversi,

apud Persas

non tamen ad cam

fugic-

tatem feritalemque denotans

in veteri

et ad

quem spissim
in

comedendam gratum mihi

bat

fuisset illam habere. Mi-

Testamento inlendilur. Sic

Gen. 1G, 12,

;

rabilis veloeitas et peculiaris

quo per campos

de Ismaelc prdicitur

cum

fore

onagrum virum
est inter

du-

t <

modus apprim
est

congruit

cum

descriplionc
in

qu
in

rum, agrestem
15, 15
lia
:

et

dissolulum ut onagrum. Sic Ose

ruden-

facla

Xenopbonte
,

bestke bujus

Arabi.

Ipse (phraim) onager faclus

(Vide Anabasim

lib.

1.)

Sed pneserlim mihi

auctore

monslru. Sic rursm in cap.

ibi

8,9, idem Ephraim

:

animum

revocat accuralissimam ab
(1).
>

libri

tribuitur characler, qui

sibi,

vocalur onager solilarius

fert

Jobdalam descriptionem
libri

Qu;c de hc maleri
:

seu forsan onager deserli

enim sensum

diximus cum e

Job descriptione conferanlur

et

hune texlus

originalis. Proverbialis iste loquendi

mo-

Quis dimisil onagrum liberum,

solvil ?

vincula rudentis quis

,

dus, usque nunc apud Arabes descendit, qui, ut obscrvavit Schultens, voces onager deserti usurpant ad de-

Cui dedi in soliludine

domum

cl

tabernacula

cjus in terra salsuginis. Contemnit multitudinem civitatis,

signandum obstinatum

clmnorcm cxacloris non audit. Monlium juga pascua

ejus sunt;
et

virentia quoique perquirit, Job. 59, 5 et seq.

indoeilem contumacemque hominem. In Job 24, 5, fures et pra:dones odioso onagri cognomenlo insigniuntur. Locus iste, ail D.
,

Qud ver onager

(1) Uin. in

delcctelur nudissimis aridissimis-

Good, non tantm ad superbos ferocesque tyrannos

intendit, sed et ad oppressos et miserrim egentes, Beduinos et albs pnedatriecs tribus quas sua extor-

Georgiam, Persiam,

etc., vol. J, p.

459.

J|

(589

PARS
expulit
,

III.

ZOOLOGIA.

690
Longus sed non pendulus, cinevillus
est.

qucndi vimque inferendi consuetudo socielate ho-

nem

ejus et in lateribus albi sunt, supra ver et in

nigri.

minum
Hoc

vitque suai suslentaculum caterva-

extrme parte

lm public direptione et Iatrocinio quserere coegit.

in sensu descriptio

reo colore, intermixlis aliquot subalbis,

miram vim
et

et

characterem
:

Nigra linea sccs dorsum extendilur, nigraque macula supra et infra genua adest. Color tamen, sicut et

habet. Sic quoque ait

filius

Sirach, Eccli. 13, 23

ca>

Venatio leonis onager in deserto ; sic

sunt pauperes.

pascua divitum

terorum animalium, pro ejus tate

cumstantiis varius necessari est.

et

locorum cir-

RUPICAPRA, SeU IBEX.

Femina masculo
pulenia
tra
;

terli parte

minor

est,

nec

ita

cor-

Oplimam hujus
teriem selegimus.

animalis

descriptionem prstitit

color ejus minus ferrugineus, nec cornua ul-

posterior D. Carolus Taylor, ex quo articuli hujus

ma-

octo uncias ipsi surgunt. In cornibus et in figura

similitudinem capri refert, qui juvenis castratus est.

Tribus in Scriptural locis de animali caprarum g-

nre menlio, sive directe, sive per allusionem facta

est. 1

ver

Duo sunt illi sicut et domestic unqum barba, nisi forte in

caprai ubera
senili aitate.

nulla

Reg. 24, 3: Saut... perrexit ad invcstigandum

et viros ejus,

David

etiam super abruplissimas petras,

Quieto in statu, rupicapra caput demissum fert ordinari; in cursu ver erectum, et etiam leviler ante

qu

solis ibicibus (iolim)

pervi sunt. Ps. 103

Montes

excelsi iolim (ibicibus); petra

refugium saphanim. Sed

distinclis alludilur ad
;

curvatum tenet. Rupem abruptam quindecim pedibus altam tribus saltibus, vel poiis tribus successivis jaclibus, vel Iriplici successivo

et occurrit terlius locus in

quo

quinque pedum impetu

ibicem, et eftusis mores ejus describunlur

juxla ver-

ascendit.
diceres,

Eam

nullum

in

rupe locum pedibus invenire

sionem nostram

Numquid
?

nsti

tempus quo fer pe-

quam

langere lantm ut repellatur videlur,

trarum capr parturiunl? Potesneobservare quo lenipore

cerv flum deponunt
Dinumersiine menes concepls
?

quasi elastica subslantia quai solidum corpus puist.

Si forte

duas inler rupes

sit

proxim

sibi

invieem

earum,

et scsti
et

tempus parls earum

Incurvantur ad

stantes,

unumque cacumen,

allingere cupiat, ab unius

flum

pariunt, et gemitus emiltunt. Filii

et

earum

sub-

rupis laiere ad alterius latus allernis vicibus salit, do-

pingucs sunt,

pergunt ad pastum

egrediunlur, et non

nec

summum

obtinuerit. Glaciei

quoque slrucs rapido

nemoribus

revertuntur ad eas, Job. 39, 1-4. Quarlus locus animal

cursu urgente perseculore pcrvolat.

Ibices nocle pascuntur in allissimis
;

hoc

iolelh in

forma feminin exhibct

et

Sit uxor tua

sed

quasi cerva charissima,

5, 19.

gratissimus liinniilus y Prov.

vix primis solis ignibus aurescere

cacumina cpre,

cm lignosam regionem
posteriora
loca infeliciler rcddunlur;

deserunt, monlesque pascendo

Duo
qud
ex
in

nam
una

conscendunt, donec ingenlissimam altitudinem attigerint. In lalera sese

uno

est,

fer capr petrarum,

altero est

monlium

recipiunt, quai adversa

gralus hinnulus, quai specics ade di versa est, ut

istis

Oricnli vel Auslro stant, ibique in allissimis fervidissi-

versionibus erronea esse debcat. Minime du-

misque

locis

procumbunt; sed, ubi

sol ter

quarlam sui

bium

est, in cilalo

Provcrbiorum loco, rupicapram aut

ibex, excelsosque cl fer
nisi

cursus partem et arnplis peri'ecil, pasci rursscl ad

ibicem pro lnnulo esse debuissc.

nemora descendere

incipiunt,

qu se recipiunt,

nivi-

Cm

ver rarissimus

sit

impervios montes inhabilet,

vald

inacurat et

confusai de eo datai sunt descripliones. Haie bouquetin hinnuli (sic

hiememde gunt. Ibices in greges duodecim, ad summum, vel duodecim, vel quindecim consislentes, sed commubusprobabililer imminentibus, ibisemper
nis minori

enim provinciales vocant ibicem

in

Al-

numro

congrcganlur. Ibices masculi,

pibus) descriptio prcipuc deducta est ex observatio-

qui sex vel arnplis anuos sunt nali, exeelsiora loca

nibus doctoris Girtanner,

rio Rozier, qui ipse

et D.

Yan Bercbem,
:

in dia-

quam
graves

feminai cl juniores habitant; et qu magis aitate

(iunt,

nova addidii documenta

e minus socictatis sludiosi sunt, frequen-

Speciicus hinnuli (bouquetin) character ex barb et

lerque soli

omnin vitam degunt. Anteriora crura,

nalur
seve-

cornibus, quai in superiore, seu anteriore facie nodosa

sunt, et ad

cm

sint poslcrioribus paul breviora, facilis

dorsum
est,

recliva, desumitur.

Frus ibex do-

ascendunt

quam

descendunt. Idcirc nihil

nisi

meslico major

externe
;

lict facie persimilis.

Capul

rissima lempeslas in inferiores regioncs ut descendant

pro corpore exilius est roslrum ver crassum depres-

impellere potest

et etiam hiemali

tempore

si

pauci
et
al-

sumque,

et

leviler

curvatum. Magni sunt

et rotundi

sint sallem boni dies,

nemora mox deserunt,

oculi, ignilissimique et micantissimi. Ingentia sun.t

tiora pelunt. llocc

san Psalmistam non i'ugerunt, ut

cornua, ubi allitudinem

suam

atligerunt,

sexdecim

ex uno supra citatorum locorum videmus.

aliquando aut octodecim libras gravia, plana ante, et

Nemo

animal hoc venatione inseclari praisumit, nisi

id

rotunda retr,

unum

vel duos longiludinares, plurimos

montium incoLx. Ad

enim non tanlim necesse

est

ver transversos apices habentia, et ad extremam par-

ut quis ex altissimis cacumiuibus in iirofundum dc-

tem

in

nodos desinunt. Color est nigr fuscus

longa

spicere imperlerrilus possit, ut solerlissimussit, ctse-

barba, ferrugineo vel nigro colore ; exilia crura, ungulai

brves, inls perforatae, et extra salienti or, utrupi-

curo pede

in dinicillimis

periculosissimisquc locis

am-

bularc queat, ul quoque sclopeti emiUendi

sit perilis-

capra, ad

imam partem ambiuntur. Brve

;

corpus,

simus; sed et requirilur insuper magna

vis el

robur

crassum, robustumque

brevis cauda, infra nudata,

ad ferendum famem, frigus

Inde palet

et

nimiam fatigalionem.

longis in cceteris partibus coopcrla villis qui ad origi-

quam

propri saccr scriplor horrendos for-

691

SCRIPTUR^E HIST OR1A NATURALIS.

mariMortuo contra deservel unciac (i) ope insectari;

692
sed aliquando sequenti

midandosquescopulos, qui

tum Engaddi prominent,

his

vocet ibicumrupes, utpolequi

tanlm animalibus impervii non snnt.

modocapitur. Domila dorcas, ad hoc inslructa, suis edocetur se associare ubicumque eas perspexeril. De
tacto igitur

Femina pullos suos mensibus quinque comitatur, roagnumque capreolis suis amorem impendit, quosab
aquilis, lupis et aliis hostibus protegil.

dorcadum simul congregatarum grege ve-

nalor
ligaf,

Directs deest

nodum tluentem circa domiti animalis cornua alut si qu vel minimum tangant illum implexai
Domita vix ad
alias accedil,

affecluosac iblcis feminse fidelilatis probatio, ad

iitsiipponilur,

quam,
Prov.

haereanl; sicque prparatam dorcadem inter citeras

emiltit.

rfrendum estquod inlendilnr

in

cm

"mares gregis

$
ls

19;

se:!,

cm

asserat Pennant feminas tempre par-

irruunlci obvii, cornibus qui impotentes in nodo capiunlur. llbi ver se laqueo

maribus recedere, et ad alicujns rivi

oram
idqne

se

captum

sentit,

novas ex

recipere, ad
i'eminas

flum deponendum, probabile

videtur
fit
j

melu
ipsum

vires et activitatem sumit,

VQhementissimque
(2)

generaliter

cum maribus

degerc,

sesc expedire conalur et fugere,

alligerit.
iis
:

antequm venator

eliam probabdius, consideralo qud ibcx femina, vulg

Conatus ejus bocin casu imilandi pro-

umun, rarissime duos capreoiosparturiat.

dorcas.

ponunlur
stitueront

qui lemer se pro vicino sponsores con(vel dorcas) de

Eruere quasi damula

quasi avis

manu
null

De hoc animait

nulla

fit

in

nostr Bibli versione

zebi,

venatoris,
5,.

et

de

manu

aucupis, Prov. G,
,

mentio, sed generaliter receptum est

quem

id est, le

tu

inter-

teipsum

in

periculo conslituisli

prtes noslri pro capreolo sumunt, dorcadem esse.

mor,

expedire enilere.

Pr'ms enim animal rarissimum est

jacenlibus

in Palastiria et

adj

Aliquid ade all typicum in hc sponsre cxclamatione (Cant. 1,6)

:

regionibus

dm

postcrius

in

qulibet
zebi Ile

Indica mihi i

tu,

quem

dil'ujit

anima

Orientis parle vulgare est.

Adde eliam qud

mea, ubi pascas, inessc videtur ut iiondum

u!li critico-

bruis p irmiUebatur in cibum, Deut. 12, 5, vixque de

j

rum

occurrerit,

qud

scilicet qunc loquitur,

assumplo

e re dubium superesse potest.

dorcadis vel cervulx cbaraclere, inqulrat de loco ub\

Animalis hujus r.omcn, quod verbo deducilurcujns sensus c.U congregare, vel simnl colligere optime

grges quiescerc soient, ubi ipsa eliam quiescere possit.

Generaliter supposure

eam

id iuquirere

sub pa-

gregarium dorcadum cbaraclerem dsignt, qu simul

aliquando duorum vel Irium millium (1) numro congregal;c vivunl. Scptuag.,

sloralis

puelhc person, qua signifseat se pastorem

eique mediante die, quando re-

suum eomilaturam,

seuGneca

versio Biblhc vo-

quiescel, consociandam. Sir William Jones

lamen

lo-

cem Ilebneam
\,

zebi constanlcr cp/a? verlunt,

;

cujus

cum ex Arabico
j

poel translulit, qui amicam suam non

et ait iilam

primarius sensus est pulchrindo

et ita redditur

2 Reg.

tanlm dorcadi aut capreolo assimilai, sed

iy

ls.

4, 2, Ezech. G, 20. et

suo proprio loco vagari. Ilic est prolecl iutentus

Dorcas species est connexionis inter capri

gnera
terne,
riulis
:

dami
\

spons sensus

Cur essem quasi qu;c vagatur, quasi

sodalium tuorum

priori ints salis similis, posteriori ver ex-

vaga, erransque bestia, una ex tuo grege, errans ta-

si

cornua excipias, qu;c sunt annula ta, seu an-

mem
His
|

et vaga post (vel inter) grges

isla se

circm instrueia,

cum

iongiludinariis depresin
I

babenlibus, puellarnm rcsj);inso alia et

sionibus, ab
loto

imo ad

summum ex tensis. Ex omnibus

magis

offieiosa

forma accedil

-Si

ignoras, pulclicr-

lerrarmn orbe pulc! errimos babere oculos dorcas

;

rima inter mulieres, egrederc (seu potis viam luain

insequere),
et

rcferlur, qui

vald nitentes sunt, et ade lamen dulocuis bujus

abi post vesiigia

gregum,

et

pasec laudes
:

ces, ut orientales poetae

beslke

oculos

luos,juxta tabcmacula

puslorum (Cant.

, 5), id est

amlcarum suarnnl comparent Yirgodiscipula, nomine

Tabilha, quai inlerprelata dicilur Dorcas, inde proba;

Tibi non in person vagaj bestia}, sed in person puelhc

gregum custodis respondere possumus;

militale,
j

lu, in lu

bu-

bililer

nomen

acceperat, ceili fat sumus, dorcadis

pulchrindo
,

locuni assumere paluisli,

ocii'is insignjta

verba esse ofticiosissima

rem

exislisnamus, et

quem nos bumiliodeprimerc eam nequiad quem

pulcberrimam babemus.Hcc

quibus orienlalis amans

uli passif.
!

mus quam

inler mulieres

Ex

doclore Russe! discinms Syrso incolas distin-

ex un parle Immilialio et ex altra cxaltatio, perfecl

gure inter dorcadem monlium, et dorcadem campo-

cum
!

cicteris

poemalis loeis (5) congruit.

CF.RVUS et CFJIVA.

rum. Forma
sali t
;

prioris est puchrior,

miraque

agilitate
ita va-

poslerior colore long nilcntiori est, nec

Ccrva

et capreolus, cervus et dorcas

l'acii

magni semper
formas ele-

lida, vel agens.

lagi,

Amb:c lamen ade sunt veloces

nisi

ut ver-

ab orienlalibus

sunt, propter voluptuosam oculo-

qiianqum optimi ropulentur, cas altingere ne-

rum suorum pulchritudinem, exquisitam

queant, quin faleone juvcnlur,

lis sit

tamen

all

mol-

terra (2).

Ad priorcm
montes

bujus animalis speciem,

ganliam, suamque in agendo graliosam agilitalem. la lilsacris igitur Scripturis, sicut et in aliis Orienlalium
seu incilerariis composilionibus direcla2 relaliones, dentes ad eorum qualilales moresque allusioncs frequentissime legenlibus occurrunt. Cervus una est ex

ut probabile est, alludunl sacri scriplores, quippe qui

velocitatis ejus super

distincte laeiani mentio*

8,

hem,

Par. 12, 8

Cant. 2,

8,

1 i.

Modus dorcadis
(1)

capioiula: vulgaris est

eam

falconis

parvula quicdasu est paiitherse species, (1) Uncia qu Pers ad venandum utuntur.
(2) (5)

Uni.
:

nat. Ateppi,
p. 151.

toi

2, p. 155.

Coldsmilli.
Script, iliustr. exp. Index, p. li>G.

(2) Ibid.

PARS

III.

ZOOLOGIA.
l1

COi

innoxiis placidisque bestiis quac sylvas exornarc, soli-

mira

agililalc

mads qum

quinquaginta pedes ampleSalva-

ludinesque naturai animarc videntur. Facilis forma)

eleganlia,
capili

cliur.

Miialili igiiur vi et proprietatc subilas

molunm

agilitas, ingenlia ha?c

cornua,

qiie

loris sui

amons

et polentiag exhibitioncs
in

sponsa assi:

magis ornamenlo qum prsidio sunt; Stalufa,

I

milt cervi sallibus,

dilccli

montium cacuminibus
aiquo

Vox

vis et vcloeilas pulcherrimi hujus animalis,

II

inler

ma! Ecce

isle venil salicns

in montibus, transi-

primos quadrupcdum

et inler

maxime conspicua

t\x

liens colles,

CanJ.2,

8*

l't

modo

nobis exhibeat
in

videnda appelunt homines, locuin vindicant. Sed cm ade sit notissimum illud animal, necesse non est nos

gaudium triumphumque, qu Messie

human naet regni

lur apparitio, ejus ex mortuis resurreclio,

mullm importe

in

scripl ejus descriptione insu-

ejus in tol sua glori conslilutio, in cordibus pereun-

scriplionis maleries

mere. Cervi tainen cornua, conspicu magis sunt dequm ut ea silentio pnclereamus,
pfteepa nobis de
sit
iis

lium peccatorum pfouctur sont,

saias
t

eamdem

prophet?

usurpai figuram
,

Tune

saliet

sicul
>

cervu
Is.

cm

salis pcculiari

modo

agcndi

claudus

et

aperta cril lingua mulcrum.

35

seso dalura

cccasio, eo fine Ht obscuri

loci

cujusdam
j

6(1).
Cerva, seu cervi femina amabile est animal et
gantis forinSb
J !

6< ipturariiin

geimimim

sensum expromamus.

ele-

Cervini cornu supculorum amplitudo aUaii respondct,

ii.iue singulis

',

lict

cervo debilior et cornibus desliut

annis Iabmitur. In cervis qui

maturam

tuta.

Noluni non

est,
,

putamus, cervam firmiorem

Davide et

aHalem oblinucrunt amplissimi sunt capitiquc expansioncm dant

et

cervo slare pedibus

!

quanqum usurpata

decus, quoc ver conspicua sunt. Ilioet

Ilabacuc figura id indicarc videalur. RegiusPsalmista

rum augmenlum

exlensio mollis affrciuntur exlcrnis

;

ad suum securum slalum sub Dei protectione, alludens,

et

circumslantiis, exislimalque Biifoneorum accrclioncm

ait

Qui

perfecit pedes

meos tanqum cervarum,

onminposse unpediri,

si

magna

vicls sui parte de-

super excetsa slatuens me, Ps. 17, 24; alque pro-

fraudetur cervus. Qui eiiim in fertilibus pascuis alilur,

phcla sub
'

edem

polenli requiescens,

plenam

pra>

n ce Ycnaloribus disturnatur, eaptH liabet expansion,

surculos cornuorum innumeros, cornuaque ipsa cras-

sentibus turbis libcralionem cl integram circumdanlibus pcriculis

fugam anticipt
cl

Ponet (Deus) pedes

sa

dm

contra qui inseclalionibus s:cp obnoxius

vi< tu utilur,

meos quasi cervarum,

facict,

super excclsa

mea ambulare me
et rvlai

est, et

malo

paueos tanlm cornuorum

Hab.
:

3, 19.

In noslr

Psalmi 28, 9, versione

surculos,

parvamque tanlm expansionem hahet. Corigitur pulcliriludu

leglmus
I

Vox Domini
iste

cervas parlurire facit,

nuorum

ampliludoque

vis

corum

ci

sattus.

Locus

magna; inter doctos discussioni

lo-

vigoris signuin est (1).

cuin ddit. Contenait episc.

Lowlh

(2)

versionem norcliqu imaIpse igitur

Cervus est animal ruminans ungulamquc dividit;

eo igitur vesci licilum crat sub Mosaic loge. Dcut. 12,
18;
\'i,

stram parm
ginis parte,

admodm

c mgruere

cum

sive natur,

sive dignilalc.

15. Magi.o id fuit Israolilis

commodo, cum

Li-

Syiiacum sequitut, qui legisse videtur

loctor Marris sic locuin in versus juxta

(3)

quercus.
versio-

bani Galaad et Carmeli inontuosi tractus cervis abun-

suam

darent

iisque

magnam

grali cibi copit prstarertt.

nem expromit
i

Audi

vox ejus

in tonilrua

erumpit;

Corporis liabiludine nalur fervid et arid cervus

elquassanlurcxcelsi montes; fortes arbores tempeslalos discerpunt, latasque sylvas

cm

sit,

in orienlalibus regionibus siti

multm

laborat.

dnudant

Ingontissimo igitur studio fontes et rivos qurit, pra:sertim

Atvcr noiissimuin est cervam

latc et laborc parlurire.

summ cum
alludit libri

difficul-

cm naturalem
urenlem

silim auxit venatoris inseclatio.

in

Ad hoc

Job

scri-

Aniulans ciamoremque edens

ut extempl
vilalia,

rivum ardenterirruil,
j

plor

Potcsne observare quandb parturiant cerv? Sese

pullos suos edunt, et emiltunt suos dolores,

febr>.n,

<ju

consumtmiur ejus
fhll

incurvant,

in frigenlibui
vi

aquis cxl'mguere possit.

ia in

Job. 39, 1-3.

Nonne

igitur probabile est

itrjtrS

ani-

majori
lis

ardentia amuris suspii

c*l
,

anima

veri fuie-

malis parluin aliquando promoveri possc, ubi limori-

explanare potens

coque usus

est sanclus

Pro-

bus concussa, et corpus ejus tonitruorum molibus agilatum fuerit? Kaluraliscasus, qui nolissimo bebraismo,
vox Domini signilicalur. lias inter inlerprelaliones deligere loctori licilum est.

plicta, miiabiii aceuralioue et effectif, in describendis

suis piis aileclibus,

quand

exul,

domo Domini
:

deje-

clus vagaretur prop Jordanis foutes

desiderat cervus ad foules

Qiiemdmoditm

aquamm, il deslderai anima In Prov. 5, 18, id, admonet Salomon adolescentem mca ad te, Deus. Siiivil anima mea ad beum forlem, virum, ut uxor sinus sui sit sibi quasi cerva charissima vivum; qvando vemum cl apparebo mrt [aci.m Dei ? $ ctgralissimushinnulus;.pulcherrima allusioad muluum Ps. 41, S, 3. Sic Importuna simt ver sanctorum desi- \ cerv ccrvaque amorem. deria, sic ardente? uniri cum Deo suo cnpit il!e se Unus tanlm remanet ilIuslrandusScriplur locus,
l

saiKtuaiio procul abosse non sustinol nullaque ipsi

s. .lis

in

quo de hoc animale

agitur, prophelica sciliccl be-

esse possossio nisi sensibilis Salvaloris sui gra-

ncdiclio

quam moriens

palriarcha Nephlhali ddit,

tte pessesto videtur.

qui locus ingenti diflicultaie et obscun'lale involutus

Cervus capri alipiomodo similis rpparet,

cm ad"salir,

est.

In noslr versione sic hal>et

Nephlhali cerva

est

modm
lur.

(irruus stet pedibus,

et excelsis lacis dolecle-

Mirabili prxdilus

est velocilate,

unoque

(i) Paxlon.
(2)

Sermon,

vol. 2, p.
in

(3) Diiferchlia

253. Ilohrao ex levissim alteralione

(I) Buffon et Codsmiih'.

qu v locum habere poluil, orla videtur.

695
mtssa, et dans cloquia aurea,

SCRPTURiE HISTORIA NATURALS

Gen. 49, 21, qu versio
simul masculinum et
]
I

696

longis et firmis;

dm

contra qui regionem habitat,

singularem exhibet idearum confusionem. Prophethie

ubi nec quietus est,

lurn, eaput

subjeclum exhibetur quasi

sit

nec sufficiens habet nutrimenlanlm miserabile oslendct, paucos sur;

femininum; ccrva
loquendi

dicitur loqui verba,

aurea verba;
,

culos dbiles slipites

pite,
definire

it

ut

consideralo cervi casit

modus
istius

in

quo non

est allusionis unilas

ne

semper

facile

utrm fertilem

et

quid dicam de ejus defectu relationis ad subsequen-

quielam regionem inhabilet

pascatur.

et

utrm ben

vel ma-l

tem tribus

hisloriam

quae relalio, perfectissimo

gradu, in unoquoque altero pulcherrimi hujus scripti

Jacob igitur prophetia

sic inlclligi potesl

Ncphlhali
et

paragrapho occurrit.

regionem adeo pinguem, fcundam, quietam,

mo-

Ad ordinandum

texts

sensum paulm san

auxilii

lcstiarum expertem habitabit, ut postqum abundanlissimo victu paslus fuerit,

ex versionibus, sive anliquis, sive reccnlioribus de-

ramos,

id est,

cornuum
feli-

sumi polest. Sepluaginta, Onkelos, Bochartus, Houbiganl, Durell, Dalhe,

i

surculos augustissim magniludinis proferet. Sic

Michaelis et Geddes vertunt:

cem

patriarch Ncphlhali parlem dsignt, non directe,

vi,

Nephthali est expansa terebinlhus, producens pulclierrimos ramos,

facit,
>

sed indirecte, non immdiate descriptions

sed ex

quod quidem similitudinem con-

necessari relalione, quac ex observa lis effeclibus oritur.

similem

sed expens arbitrari originalis texts

Rcips tribus

istius

pars in pascuis dives erat,

adulleralione,

quam

ferre

omnin nequcunt vctera

arboris

solumque

ejus, ut observt Calmctus, frumenti et olei

ita

manuscripta. Insuper,
rabili patriarch filio

cm

symbolum vencj

feracissimum erat;

ut propheliie

verbonun pro-

suo Joseph reservalum fuisse ex

prietatem et subsecutam expletionem in graliam hujus inlcrprctationis

j

consilio videatur, assimilandus hic foret rei inferioris ordinis,

si

emendaverimus.

Nephthali parenti arbori anl fuisset assi-

Ncphlhali habilalio erat nemorosa regio,

admonlem
ferax.

milatus.

Repelitio quoque non est probabilis.

Quai
i

Libanum extensa, omnisque gencris fructuum

Moyses
de Bcllo
{ j

cm
lcci

ila sint,

reeentior Calmeli editor elaboratissimain

ut Iaboris

ait,

Dcut. 53, 23

Nephthali abundanlia per-

analysim atlentavit, sequentemque,

:

fruetur, et plenus eril benediclionibus Domini. Joscphus,

Ib. 3,

fruclum, dal versionem

Nepklliali cervus est libr va-

cap. 2, magnifie Ioquilur de Galilac

;

gus, ipse nobiles ramos emittt (nobiles

eulos).

cornuorum surGalli dicunt

|

l'crtililale,

in

qu tribus ejus pars includebalur

et

Anglica vox branches, rami, cervo applicalur

allusione ac lebraca vox
;

(de Yit sua p. 1017) ducentas

cum qualuordecim
lib. 18,

ur-

edem prorss
bois
lis

bes in hc provinci numral. sua sacrorum bellorum hislori,

j

Guillelmus Tyro in
cap. 2, assc-

(lignum) pro ccrvi cornibus. Cervi cornua singu-

annis lbuntur, et nova nascuntur; atque, ut

si

jam
j

ril

civiatem

Jiximus, ampla sunt

nutritia
;

pascua ejus abundanlia sint et

si

saltu,
'

qui

Pancadem qua?. in ist tribu erat, vasto Paneadum sallus dicebatur, circunidalam
,

vel

in

accretione sua cohibentur

parcus

esse.

Aplus erat

isle saltus

ad alcndos saginandosque
et

fuit ejus victus vel nutritionis expers. Efl'usis de hc

grges, ingensque
rus,
inilo

Arabum
et,

Turcomanorum niimc-

maleri discutit Buffbn

lalio existit

Adeo intima, inquit, rcnulritionem inter et cornuorum surculo(1).

cum

Golefrido Boloniensi pacis l'dere,

cum
\ j

suis gregibus

pecoribus in illum ingressi sunt.

est

rum productionem,

etc., etc., ut

superis slaluerimus
;

Probare parm opus

regionem islam cervo quoque

inlegram corum dependenliam ex victs superabundanti. lu animalibus generaliter,

et in

probabiliter copiosum victum suppedilssc, qui proli-

cervo nomi-

ficam

suam vim
et

in

cornuum

ot

surculorum incre;

natim hc superabundanlia evidentissimis se prodit

effeclibus; hauc cornua, Iidcc gulturis

mento
lilter

magnitudine expromerct

ita

ut isla regio
;

tumorcm,

Irnec

implevcrit palriarchai benedictionem

quod

in

adipis accrelionem, etc.

etc.

producit. Post

primum
|

tvpico sermone semper expeelandum non est.

Addi

annum, mense maio, cornua prodirc

que projcctiones
animal.
vertice
efficiunt,

incpiunl, duasj

cliam potesl, milliario circiter Pancade slclisse Lais,

seu Dan, cujus populus habit abat absque ullo timor,
qu'ictus et securus,
j

quai in longiludincm soli-

dilalemquc accrescunt pro eo quod nutrimenli sumit

Effectus isle (nutrimenli scilicet)
est,
in capilis
j

Jud. 18, 7

quod san

fcrtilissiniam

regionem, ne majora dicam, implicat. De adjacemi

loco
"

maxime conspicuus cornuum productione

ubi magis

qum

alio

Kesroan regionc, quam nos docctYolncy huic Libani

laleri

apparet.

Alia ratio quod

I

homogenam
Kesroan

esse,

La Roque

ait

p.

220 (1):
quercus

nutrimenti penils superabundanlia exorianlur cornua, discrimen existit quod inter cervorum ejusdcm
a:tatis

Nihil

ferlilitati

par est: mori bombicibus, vineai

olivie quasi

exquisitum vinum producenlcs,

proceroc,
[

cornua reperilur, quorum

quidam
:

crassissima

prata, pascua,

frumenta et omnis generis

hujus regionis opes,

sunt et expansa, alia ver tenuia et cxilia, quod

om-

poma;

laies sunt gratissimai

qu
sila

nin ex nutrimenti quanlilaie dcpcndct

qui

cervus enim

insuper pecoribus, parvis et magnis, avibus ferisquo

venalicis abundat.

fcundam regionem

inliabilat

ubi ad arbilrium ubi

Adc

grata regio

sub clo

jiascilur,

ubi nec canibus, nec viris vexatur,

quod mdium censeo,

et Syriai totius

temperalissi-

cum

quite comederit, pro libitu suo ruminare polest,

et expansum cornuum slipitem

mum
res,

aliquo

modo ad

indolis benignitalcm, lenes

mo-

pulcherrimum semper ostendet, alium

caput, lalas palmas et spississimas,

laudandasque inhabitanlium habiludines conferre

videlur.

crassum, opiim baccatum,

(1) Art. Corvus.

cum numerosis

surculis,
(1)
p.

Fragmenta,

supplment, ad Calmet.

IJist. nat.

50-32.

697

PARS
est

III.

ZOOLOGIA.
LEPUS.
In Lev. 11,

Suppositum

ramosa cervi cornua natorum

alle-

goric fcunditatem designare, animadvertere nobis

lcet, elsi

Judeorum

legislator lepus inter

et

immunrmmnat,

quatuor la nt m Nephthali
in

filii

enumerentur,
,

da animalia collocat, quia, quanqum

ipse

quand descendit
.

iEgyptum (Gen. 46, 24)

tribus

illa

in

Exodo supra quinquaginta virorum millia nuSIMIUS.

sedungulam nondividil. Quidam naturaliste asserure lepus non ruminare, sed doctor Sbaw, in suo exquisitissimo de generali Zoologi libro, tradit animal boc,

merabat.

ubi

cum omni analomic

cura consideratur,

quasdam

Bisus cuique lectori movebitur,

innoxia animalia aspiciet.

cm simium

inter

peculiares structure varielates exbibere,

quibus ad

Verum

est taraen factitias

ruminantia animalia affine clar constituitur; et insuper vulgare lepus in mullis ruminare repulatur. Pola

omnes rerum ad historiam naturalem perlinentiam divisiones necessari esse imperfectas, eo qud distinctiones delineandi imperili sumus,

ubicumque nalura
nolis ani-

Cowper hujus rei tamen decretorium aifert argumentum loquens enim de lepore quod apud se rctinuit,
;

mlas suas clar non

definivit.

Ex omnibus

ait

Cm

illud traclabilissimum

reperirem

quotidi
,

malibus simiorum tribus pravissima est, et

noxia xuri
;

maxime

post jenlaculum in bortum dferre solebam

neraliter
vel

ubi gc-

cm ver laies sint, ut apparet, ex indolis lumagis qum ex sanguinario habitu, culpe nobis
in

sub cucumerum

foliis

delitebat

dormiens

ruminans usque ad vesperum.

in

verlendum non esse forsan videbitur, quod

hune

Lcpora vulgatissima semper

Jude fuerunt

ila

locum ipsos introduxerimus.

Inter animaHa: simius proximis ad

san abundant, ul moneat Plaisted eos qui soliludines

bumanam
,

figu-

juxta Bussorab pertransiluri sunt, oniones

ferre, ut
iis

secum d-

ram accedit, earumdemque physicarum actionum in maximo gradu capax est. Ereclus ambulat caudoc
expers
ril,

condire possint lepora

vel iriginta

que

sibioccurrent.

Tradit

ille viginli

uno

die concocta fuisse.

est,

posteriora earnea habel, in crura parlu-

Ut cetera animalia que vegeialibus omnin vescuntur, lepus

pedesque ejus nostris persimiles sunt.

in

innoxium

est et

timidum.

Cm
in

ipsi

abun-

Doctor Adanms Clarke,

claboratissim ad

com-

dantem nalura
cibi avidilas,

viclurn suppeditet,

bec

eo non est

menlarium suum
lus est animal

in

Gen.

3, 1, nota,

osiendere conaest in tenlandis

quo Demonium usus

,

prioribus nostiis parentibus

ter supponitur, satyri specie.

non

fuisse, ut gcncrali-

que in iis, quibus parcus tanim sep Acerrimum est et mirabili vclocitate cui salulcm suam potissimm dbet; cm enim sit rapacibus est.
,

serpeulem

sed animal ex simii vel

cium omnium bestiarum preda

incessanlibus inse-

Isla opinio,

ade omnium elalum, Jufidei

clalionibus palet. Lati sunt et prominenles oculi 1cporis, et ita rtro in capite posili, ut fer post se

deorum ebrislianorumque

opposita, multos, ut

cur-

ipse doctor previdere videbatur, adversarios babuit,

rendo videre
sed, mit.

possit.

Nunqum

intgre claudunlur,

paucissimosque ad se convertit. Disserlalio ejus

moque

cm animal semper

invigilet, apertis oculis

dor-

numenlum remanct prav

direcli

viri scienti

et in-

Auricule magis adbuc propler magniludineni

et in

genio pra;diti laboris ad slatuendam bypolhesim,

conspicue sunt, mobiles sunt

quamlibcl partent

ncque Scriplui, neque natur

noribus proscculos fuisse

consislil (1).

diriguntur, itaut levissimus eliam sonus facile percipi

Tradiluin est veteres yEgyplios simiam divinis ho;

queat
sculi

et

ex eo animalis

dirigi

motus. Corporis mu-

nuneque adbuc

in

mullis

validi sunt et adipis expertes, ita ut dici possit

,ferre carnis

Indie tractibus adoralur. Maffeus magnificum simioc

leniplum de^cribil,
quai ipsi
nis

superfluum onus nullum

in

ipsis.

Am-

cum

atrio

ad recipiendas victimas,

pliora sunt anterioribus posteriora crura,

quod san

immolande erant, quod septingenlis colunique Panlbeonis Rome columnis non cedebant,
(2).

auget adbuc
animalia
,

sustinebalur
pulali sunt,

Quando Lusitani insulam Ceylan po-

equo,
lescit

motuum ejus rapiditatem et cuncla fer que velocitatis famam babent excopto simili modo confinguntur. Extra modum sobo,

splendidissimum in
in

summo Adam

verlice

lepus,

et nisi

plerorumque aliorum animalium

delubrum delexerunt,
auro
et

quo pyxidiculam invenerunt

,

predationibus pateret, lerram brevi cooperiret.

conlinebat.

gemmis refertam que etiam simie denlem Dcnlem istum, quem devot colebanl, redimillia oilercbant ut sibi

Animalis hujus caro quibusdam populis

habita fuit, ab
aliis

deliciis

ver detestalioni. Jud;ei, veteres

merc cupienles, Imjus regionis reges, sepluaginla

ducatorum
redderetur
;

Britones et Mahumetani

sed epii'IIum

religiosque ab e abstinebant.
est alius populus,

immundam eam reputabant, E contrario vix ullus

,

scopus ad impediendum hune idololatrie aclum,

quamvis barbarus
(1).

qui illam gra-

comburendum
Sunt
et

jussit,

cineresque in mare projicicndos.

lissimam escam non reputet

nunc
locis

in Indi

templa

in

quibus et

in

ipsis

conliguis

non minus qum decem simiorum

in

CUMCULUS
Anglici
aliis

Vel SAPHAN.

millia servantur et ut sacra animalia relincnlur;

translatores

conjunctim

cum

pluribus

pluribus

aliis

ver minor numerus, sed non minoribus

animal de quo in Lev.

ne quomodo

H,

6, et

aliis

Biblie

privilegiis et veneratione afllciunlur (5).

(1)
l

parlibus agilur coney esse seu cuniculum

runt.

inlellexe-

Yalidis argumenlis et ralionibus

ctoris

nixum in doopinionem scriptum videri potesi mCritic.Bibl.

Sed

conlendam probabile non

esse ut animal islud in Arabi vel

sit, alia

Jude commune

vol. i, p. 214. (2) Hist. Indi, lib. 1.

(3)

est

formidanda contra hanc interpretalionem

r
\

Calmeii Biblia,

encijc.

Simia,

(\)

Vide Goldsmith.

"*

699

SCRIPTUIUE HISTORIA NATURLIS.

sapientiora sapienlibus

700
saphan (sunt) plebs invalida,

objeclio, scilicct simililudinis defeclus iutcr cuniculi

-mores

et qui

saphan

(juxla.

Anglicam Bibliam
Montes

cufai-

qui collocant in petr cubile suum. Prov. 30,

culo) sacris scriptoribus Iribuuntnr.

excelsi

ccnis

i\\\,

David, peton refucjium saphan, Anglie conies,

18.

peu cuniculis, Ps. 103,

C Prov. 50, 2G
:

Idem uolat Salomon

in

24. Hoe maxime obvi dfinit ashkoko esse saphan; nam hc invalidilas ad pedes ejus alludere videlur et qum impares sunt ad effodenda in rupiarguit

Bruce

Suplums (juxla Augl. vers,

,

cuniculi)

qui collocat in petrcubile (jr<>x tanlum invalidas sunt suum. Porr, notissimum est cuniculum, ncdm tubile

bus foramina, ubi tamen habitat. Ut jam observavlmus, perfecl rotundi sunt, pulposissimi, vel carnosissimi, excoriari facile vel offendi possunt
,

et

carne

suum
in

In >-axosis

rupibus collocet, generalitervilam

,

molli substanli constant.

sibi

Hoc non obslante tamen,

et in quibus

degere

arcjmsis terris

et

conslanlcr campos fr-

domos excavant

in

durissimis ptris magis inac,

quenta rc.

cessas
(1)
,

qum

cuniculi receptacula

Bocharlus
jerboa
,

admissis bis diiicultalibus

saphan
sed os-

jori

securitate

degunt

non virium

exercitio

mavim

sen salientem

murem
in

esse contendit

enim non habent, cm

plebs invalida
,

sint reips, ut ait

Salomon,

lendit Bruce

unum

taniin buic respondere descri-

sed propri su industrie etsagacilate;

describunlur.
Id

ption! ashkoko, seu,

Arabi Syriaque nominatur

reclque

igitur sapientes

tandem

ganam

Isral, seu hraelis ovis. Sic visendi bujus ani-

omne
et
fle

tollit

dubium,qudscilicet quidam ex Arabibus,

malis desci iplio doclorc

Sbaw

datur.

Innoxia est bestia

qualitatibus
,

iisdeni

ac euniculus statur et

et

incurro quoque anteriorum denlium

nominatim Damir dicunt saphan non esse caudam, minorem esse in domibus vitam degere, id est, non hominum domibus quipp qud pauci sint ho, ,

situ et dispositionc; fusciore

ver colore est; exilio,

mines

in locis ubi

saphan habitat

sed qud
,

sibi

do-

ribus oculis, capilcquc

liore.

ut

mus monlanus

acumina-

Brves sunt anleriorcs pedes, posteriores ver

mos rum
dici

seu ut de eo locutus est Salomon

oedificent, contra ac euniculus et

nidos palea-

mus, cseleraque

prop edcm longiludine, salv ])roponionc, ne jerboa

pedes
w
(

animalia,

qu

sibi

sub terram cuniculos agunt, nec

2).

Quanqum notissimum
sit

sit

animal istud

ali-

possunt

sibi dificare
est.

domos

ut expressi9 verbis

quaiido sub lerram uniculos agere,

ejus habilalio cl refugium
et
seissuris,
in

cm tamen

usualis

de sapban dictuin

l'oraminibus rupium

c magis pncsumpla nobis est pulandi

Chrisliani in Abyssini de hujus animalis carne non comedunt, eam immundam habentes; neque Mahu-

ratio illud esse pusse scriptural saphan,

qum

jerboa,

melani, qui, multis

in casibus,

hujus generis absti-

Discere

non poluit doelor cur animal istud hraelis

fejirit.

nentiam ferarum carne, eodem modo ac christiam,

scrupulos servant.

aqnus dielum

PIcnissima est D.

Bruce descriptio, hc ex e
cl

MUSCULUS.

seligemus (3)!
pluries

Ashkoko gregarii sunt

frquenter
,

Animal istud Judorum

declaraium est
btrtn
:

lgislature

immunduin

duodeni suptT ingenliims

lapidibus

juxla

unde

patet illud ex occasione in ci-

os speluneartim sedenl, et apricanlur, vel cliam egre-

receplum

fuisse.

Una

fuit reips

ex abominatio-

diunlur,

a:slivarumque vesperarum

frigoribus

per-

nibus quibus opcriebalur populus Isai temporibug,

iruunlur. Mitissimum quid imbelle et limidum adest

in

pro quibus
lio. Isai.
|

ipsis insignis

pn

intentabatur

commina-

eorum corporis habilu

clsi,

lenes

sunt, facile do-

G6, 17.

manlur,

ubi

primm dur
in

traclantur, gravissim

Sed hebrreum acbar, quod versio nostra soricem vel

mardeaiit. Toto

corpore villos babent diffusos,

pro maxini

musenfum

reddit, jerboa signiticare putatur,

in

quod

ani-

validos et quasi barba su polilos, et

mal ab Arabibus

famili el

akbar, seu

maxim

parte duabus uneiis et quarl unci:e parle longos. Ro-

lunde sunt aurieuke,

non auem acuminatie;

cla-

'

mris monlani specie collocalnr. Totam per Africam, Syriam et alias orientales regiones invenilur. Quinque
lantnm
circiter uncias longus est,

mores non
contra

eil

sod eert runinal. Postqum gitur

qui

poslerioribus stat
quiescit,

cor. mi

opinioncn

saphan
,

esse
I.).

cuni|

creclus pedibus, lergo

sedens aliquand
stat.

culum contcndunl ralione pugnaveril

ractercm bujus aniin alis

Bruce ebai

rarque quatuor simul cruribus suis

co

Ubi

igitur

sacris

scriptoribus dacaetera
,

modo

stat creclus
scilicet

permixti animalis speciem exavis volantis cruribus.

,

tum ashkoko appluaro cnnaiur. Supra

r:ij>i!>;is

ade

hibet,

mris

cum

Adc6

eleelalur

ut

celebcrrimus viator

nunqum

brevissimi sunt anteriores ejus pedes

ut eis lantm

semel

illud in

toir videret, vel

retnolum magnis

simi

et sciuri instar utalur, quasi

manibus, ad admoad excavandam

ver
crura

lapidibus juxla os speljmcarum ubi conslanler rcmanet. In Jud;c, Pakest'm cl Arabi orenrrit, et

vendum
sibi

ori

pabulum

et ut euniculus

consc-

sullerrancam
,

domum;
,

posteriora

qucnlcr Salomoni
a;

fa.milia.re

esse debuil. David illum

longa sunt

cl ila vclocissima

ut quasi avis saliat, et

-curatissim describil, conjungilquc cuin animalibus

:

tam

eclerilcr, ut verlago vix atlingi possit.

oinni homini nolissimis

refughuiX saphan

Moules excelsi

cervis, petra

(vel csh'koko) Ps. 103, 18.

siint

El Saloipsa'sunt

Capile oreque jerboa leporis speciem refert, sed ab habeat. eo differt qud duos lanlm incisorcs dents

mon

dicil

Quatuor
li'b.
c

minora

terra', et

Corpus brve

est

cmque

pari longitudino

caudam
et

habeat, mris cognomine donatus est.

(1) Jerosol.,
(2)

Cm

tergum

5, cap. 33.

Jtin. vol.

(3) Ibid.

Appcndix,

2, p. 160. p. 139.

latera
jineis,

cinerco sint colore,

dici

inlermixtis subcseruleis

potest rufo colore. In

/Egvoto edilur,

*70l

PARS
:

III.

ZOOLOGIA.

702
natura denegavit. Latius
si

gustuque existimatur snavissimus

ejus

corium quasi

nem

ipsi facultatem

fuisset

commune

lict

pulcherrimum
(1).

pellis

gcnus, in pelli-

candis vcslibus adhibetur

Nolissima haud dubi lcclori est relalio ingentis

devastationis qu Philistin olim ab hoc exili animali
affecta est (1 Rcg., G),

hoc organum, injuriis, labeulo in illud pulvere, perpetu fuisset obnoxium; natura ver, ad removcndui hoc incommodum oculos non lanlm exiguissimos
,

fecit

sed el

illos viilis

operuil. Ilis

commodis

aliud

poslqum incole ejus arcam

sui

addunt naturaliste quod ad ipsius sccurilalem confort,

presentie Domini captam propidololatrica cults

quemdam

symbola collocaverint. Neque unica

qu ingniera loeorum istorum
Incipicnte

illa

est occasio in

scilieel nuisculum eujus ope lalpa oculos relrahcre polest, quotiesciun:]uc id necesse est, aut
,

agris vaslitatem intulit.

periculum adest

(I).

Atccri

tola laipe figura

eteon-

enim

circiter

duodecimo seculo, ut Guil,

formatio ejus vivendi

modo

mirabilissim respondet,
et

lelmo Tyro (2) discimus

christianum

Jt

rosolynie
et

rcgnum

ila

omnin ab innumer locustarum

sibi

muscutam

vehementerque omnipolentis Crealoris sapienliam arlem illuslrat.

yespei\timq.
Singularis

lorum mullitudine

succcdentium

quatuor anno-

rum

spalio, devaslalum est, et inde orta tanta et

generalis calamitas, ut pnitentialis synodus Naplu-

sie congregata fuerit ad reibrmandos mores, Deique

bec

bestia, cui sunt proprietales

eam
in

misericordiam

ut tcrribilia baoc ejus judicia avcrle-

bestiis sinuil et avibus

connecluiU, iliverso

que modo

rentur, implorandain.

TALPA.

Conspicuus
terra

isle

parvus quadrupes ad vilam sub

voluerit

degendam formatus videtur, quasi supremum nullum esse locum qui non
animalis, qud super terrain

Eus

CAquem secutus esl doctor Harris, ail Magis est volucris qum ut propri beslia dicatur, magisque be.Nlia qum ut volucris habealur. Ijubium
histori naluralis syslematibus collocala osi.

meti edilor,

aliquo

modo

habilarctur. Si ex propriis nostris scnsibus, de vil

Vespertiliopi

lamen quoacj ejus naluram mine omne subiatiim est. enim nunc locus assiguatur int; r anima,

nunqum apparet, scd

in alium transit,

lium tribus

quem locum
ipsi

et

quil pullns suos vivos.

semper
lur,

in e

ad victum qiurrendum remancrc jube-

parit, et villus, doutes et reliqua pars habitudinum

et

qud, quotiescumque loco

sibi

conformations*

evidenlei;

viiulicanl.

Nu'.l
in

in

viam

per obnilenlia elementa aperire cogitur, diforet

,

re parliculari volucris similis est, uisi

qud

aporto

judicandum nobis
nullam
lic

asserere profecl possemus

,

acre slarc possil

quai circuiViSlantia vix

ut illum inter

connu pon-

in nalur

horrendiorem esse

vel

magis

dus adquat
lia

que

quadrupdes collocnu-

solitariam existentiam. In talp tamen, etsi ad

onmia

rctulimus.

bec apparenlia incommoda damnetur,

tatis

nulla calami-

Ilebreum vcsperlilionis nomen dsignai volons

subobscuro, id esl, vespere. Simili
Lalinis dicobalur.
lur
\

in

vel

angoris

signa aspicimus.

Nullus

pinguior
et

nomine
reptal

Grecis et

quadrupes, nullis ievius vel lenius corium;

multis caret

qum

In Bout.
el

Il, 18, 19, rite describiel

commodis quibus cleri

fruuntur, copio-

El vespertilionem,

omne quod

pmnulas

sis aliis preditus est, quibus ceteri parcis donantur.

habet,

immiindum

frit, et

non comedetur.

Statura talpe

mdium

lenet

murcm

intrt muscusimilis est,

Varie sunl vcsperlilionis specics, qunrum quedam

viulcnlissinue
,

lum seu sorieem; sed ncutri ullomodo

sit

cm
alio

valida) et injuriose. Vulgaris

gnre

omnino

singulari, et perfect ab

onmi
et

vcspertilio innoxius esl,

mullque

quadrupde absimilis. Nasus ejus productus

acumi-

dam

in

Oriente noti, ubi

Europe qum qui' munerosiores qum in !ie

exilior

nalus, porci roslro similis, sed produclior; oculi ade

exiles
,

regionc sunt.
Vcsperlilionis crura in
et

ut vix discerni possint; loco

,

aurium foramina
ut caput

modum

onminopartieularem
llie

lanlm babet; ade brve collum

infixum videatur
;

humeris
in

ab omni alio animale absimilem coniuiguntur,

corpus crassum rolundumque,

volats sui inslrumenlorum ope rpit. Tol hieme in

lenr.issimam brevissimamque

quoque crura ade brevia, ut

dieas. Itaque

caudam desinens; ipsa ventre planum incubare

suo foramine lalct

exire

ni el eliam lol die

ipsi esiaie,

non audens,

nisi

vespere, unius vol duarum hominislrct.

in

prima Ironie nobis massa carnea apparet,

rarum spatio,
foramimbus,
in

ut sibi ciltum

In

arborum

nigro et pulchr lucido corio cooperta, exileque caput,

ulii

obscur spelunc, vel

ruiuose do-

vix oculi, ulla vix crura,

caudaque. Existimrunt

ms

rimis (juibus peculiari

habitai.

modo

deleclari videlur,

velercs, et
nils

quidam eliam ex recentioribus cecam peesse lalpam sed Derbam, ope microscopi, om,

communiler
In die

Hoc islum

Isaie

locum
et

illustrt

ill projiclel

homo
in

idola arguai sui,

,

simutacra
;

nes oculi partes,

que

in aliis animalibus innotescunt,

anri sui

ad tatpas

et

vesperliliones

Isai. 2,
,

20
in

id est

ddexit. Oculorum exilitas,

laudum velcres impulit,

bris deslinato sufiieit

ipsi peculiari est

que ad eam cecam repucommodo.

in teneipsi

idola

sua deferet

ob.euras spehmeas

anliqua

rudera, vel loca desolala, ad

piet; sicque ea

que

ipse se fugiens reci-

Exiguus visionis modus animali ad vivendum

;

demlitet,

Immundlsqrrc animalibus
J

major luminis copia

,

tantm

que

loca

bec

frquentant, et quasi proprio domicilio

carceris sui horrores detegeret

(1) Franklin,

quo evadendi om-

potita sunl, relinquet (2),

apud (2) Gesta serv., vol. 5, p. 595.

Dd

dujyptus, vol. 1, p. 225. Francos p. 823 Uarmer

, ;

Ob-

(\)

(2)

Vide Goldsmilh. Vide Uarmer, Ofoervl,

vol. 2, p.

-i;>:>.

, ,

,,

703

SCRIPTURiE HISTOIUA NATURALIS.

701

SECTIO QUINTA.
DUBIA ANIMALIA.
1

et

hippopotamum, seu fluviorum equum fuisse ostent

dit.

Ex ejusmodi

rationibus

animadverlit

ille

inferre

BEHEMOTH.
Dividuntur aqu
aiiollit
:

procul dubio nos posse exislimo hanc cousociationem

ecce loric instructus caput

lalere

nec raram, nec infrequentem fuisse

fuisse

sed illum reips

Behemolh. Pcr stricto ejus

dissilit.
,

ferrum inania

in antiquis aevis et in regionibus ubi hsec ani-

in

fragmenta

Me

impavidus per campos incedit

varia carpit pabula
, ,

malia nativa erant cogitandi et consequenter loquendi

vel colles petit, ubi

laie circa

cm

grges

morem
lissima

addereque possumus

cm

in

iEgypto no-

pascua sua linquunt

et in

innoxium
(Thompson.)

popularisquc superbia3 ^Egypliacae aliquo in

et

peregrinum stupenlcs oculos conjiciunt.

gradu essent materia,

ab hujus regionis nalivis

vari doctis viris denilum est

Hoc designatum cognomine animal in libro Job quorum quidam

,

magniludine sua et characlere distinguerenlur, ea innotata omiili ab ullo sludioso naturalisiaut histori
naluralis scriptore
libri

non poluisse;

ita
,

ut qui ea in hc
in libro,

anliquiores praiscrlim christiani scriptores et Judx'i

rabbini salis absonis opinionibus indulserunt.
sigillalim

Job parte omissa supponeret

defectum

Eas

hic

quo scriptorem defecisse arguerelur, adesse supponeret

alia
:

cxponcre

inutile foret,

proinde eas silentio

si

ver ea in eo inserunlur, nulla potest esse

(1).

pneleribimus. Bythner et Reiske vocem behemolh plurale putant behemeh, besti vel bruti, illamque bestias
in

hippopotami descriplio

Juxta Arislotelem, hippopolamus asini slatur par

est;

gnre designare existimant, peculiaris autem be-

illum

amplissimi bovis stalur pollere asscrit

slio;

nalnram annexis

certis characteribus

dctiniendam
observai

Herodotus; Diodorus altum esse non

minus qura

linqiientes. Clodius, ut Scott (I)

citatur,

quinque cubitos

seu seplem circiter pedes

cum

di-

iramerum pluralcm ab Hebracis aliquando usurpari ad xprimendam magniludinem et preminenliam ; iia ut

behemolh
in
sit

midio con lendit;

Tatiusque illum, ob miram ejus

vim
ris

iEgyptiacum elephanlum vocal. Sic hujus genc,

magna

beslia.

Plerique lamcn scriptores

besliam
,

quam

sibi in occidenlali

Afric

obviam

co conveniunt ut vocem illam

^Egypliacofine(2) peculire
Iiabeant
iri
;

nomen singulare cum quoddam animal designans

et elephanlus

habuit
bestia
,

describil
ail,

caplain
,

Beaver.
in
;

Non

innalabat

sed in canaii

quinque, ul exislimo,

hippopolamusque

Iocum

sibi

circiter aquai

pedibus siabat

immerso

tolo corpore

animali crealionc vindicare exislimantur, qui behePfeiffer, Schultens,

;

capitc ver aquas supcranle.

In naviculam

nostram

molh assignatur. Franzicis, Bruce,

dehxos firma oculos tenuildonec

ab e glandem
iixi,

viginli circiter yards

Miehaclis et Scott posteriori favent

Schuchzer ver,

ipsi

mdium

oculos inter et nares de-

Schaw

Tayior et prsesertun doclissimus Bochartus

tm subil pra;ccps

ruit et

confestim resurgit,
ubi

pro prlore decerlant.

Recenlir Calmeli ditor, cujus immensa scienlia et
indefessa induslria, psi

insufilansquc in demissiores aquas abiit,

ejus corpus cernere
polui.
,

totum

hippopotamumque esse novisse

semper reverentiam

et allen-

Tune
fluvii,

in

naviculam paululm accessit, inde ad

ex omni parle volvilur, lolo hoc

lionem vindicab'unt, non obstante sno imaginariarum cnjeclurarum studio, apprim animadverlit auclorem libri Job magnam operam insumpsisse in delineandis
perfeclissimis poeticisque

oram

circumque semelautbis quasi quid agen-

dum

sibi nesciret,

tempore vehcmenler se immergendo. In prol'undio-

conspicuorum hornm anipicluris, quibus suas

rem tandem
inlenti

abit

aquam

et

immergit se

nos ver
rurss

malium behemolh

et leviathan

cramus ad observandurn qu
;

in parle

animaisc natur deseriptiones claudit, et sermonis,

appareret, et inseclabamur

eoque modo

1res fer

quem
nit.

in

orc Aliissimi ponit, gradationi

fineiri

impo-

horas insumpseramus,

cm tandem
,

angusta arenaruin
in

Hune eliam inlerrumpil sermonem,

iliaque inlcriis

moles occurrit, quam perlransiens

quindecim

vel

ruplione, ul videretur, bas creaturas ab

qux jam

sexdccim aquai orgyas proripuit. Tune insequi destilimus, quin alterum in illam ictum explodcre potue|

se fuerunt descrip!*, spart, de iisque ila dissent ul

qno poetico animo

sis

scripseril paient.

Levialham

effu-

rimus.
viginli

Dm

ila

persequereinur

non amplis quam

sed
stalim post

qnm behemolh

describilur, et
,

ambos quasi soinquirendum

ci in

minutas sub aqu delilebat,

,

cios cxliibcri evidenter apparet

sociosque et affines

vulnus acceplum

terli

quarlve quque minuta sur-

relinendos. Inde pergil D. Tayior ad

gebat. Corpore paul major

tiir,

quam major

urus videba-

quxnam

ex crealuris, primavis

in

lemporibus,

brevioribus quidern

sed crassioribus cruribus.

;

regionibus iEgyplo eonterminis, ubi pocmalis hujus scena collocatur, probabiliter conjungi consociarique

Capul ejus cquini

capilis persimilc, lict longius cl

in

gnies prominebant oculi, aperl*

dislentissiime

debuerinl; cl ex Hcrculaneis ajitiquitalibus et Pra>

ncsiinis pavimenlis,

nares, brves et arrectoe aures

scclis auribus
,

in

modum

equi rcseclis

famosaque

Nili statua, cas croco-

ubi eas crigit

vel verlagi ril

dilum, qui nunc gencraliler leviathan esse rcputalur,

(1) Transi, libri,lob, 572, nota.
(2)

auribus simillimae.

Nihil jubai

mihi perceptum est

\

depileque corium apparuit; de hoc tamen plan cerlus

non sum

cm enim utrm
cramus
,

bestia

fera esset an-

Edilor Bibli comprehensivaj cxislimal behe,

molh idem esse ac iEgyptiacum pehemon , pehemout ex p. ariiculus, ehe, vitulus, et mot , a<ju, id est,
vitulus aquulicus.

non pcnils

ignari

stalim ac glandem explosi,

i\)

Fraam. ad Calmct,

n. 63.

705
ab ea recessimus
tes (I).
,

PARS

III.

ZOOLOGIA.
molh ideam
ruptionem
suppeditant.
Ille

70$
ad subitam
fluvii

illam nos insectaturam exisliman-

ir-

stat

immotus lorrentisque violento

!

et ra-

In Job

vigoris et virium
Stringit
(

40 ,12, 13 , conspicuam behemoth stalur, ideam suppeditat sacer scriplor

:

pido impetui resistit

caudam suam
)

quasi cedrum, nervi testiculorum

qu prvaluit indulgentes qu hc ad hippopotamum descriplio refertur, qudam ex signis

Opinioni
simililudinis inler

femorum

ejus perplexi sunt.

fistul

Ossa ejus

vel Costa;
illiut

hune

et libri

Job Behemolh occur;

cjus)

velut

ris;

carlilago (

vertebr)

quasi lamin ferre. Inauditi ejus roboris idea crescit

adhuc ex
Ejusmodi

iis

qu de

ossibus ejus referuntur,

qu

amborum tamen dubiam habemus magisque cum doctoribns Good et Clarke sacrum scriplorem ad exslincti
identitalem
,

rentibus exhibere rectum duximus

validis cupri fistulis

figuris

et ferreis laminis assimilantur.

generis animal intendere existimamus.

Mastodonton
,

vulg utunlur sacri scriptores ad

et

exprimendam ingentem duritiem

vim; cujus

rei

mammoth fuisse pulat doctor dam sceleli partem altent cura

aut
in

Clarke

cujus

quamsuo

expendit,

el in

conspicua in Michae hc propheti occurrit exem-

Genesim commentario
Ipse

descripsit cap. 1, 24.

Mam-

plum

Surge,

et tritura
et

filia

Sion

quia cornu tuum

:

moth obamplitudinem descriplioni versiculi lOapprim

respondebit
:

ponam ferreum,
et

ungulas tuas ponam reas

et interficies

et

commi-

est

principium viarum Dei.

Ad quam

nues populos multos,

Domino rapinas eorum

terr. Mich. 4,

enim hc
viginti

sceleli pars perlinuil beslia

alla
,

non minus qum

fortitudinem eorum

Domino univers

quinque pedibus

et sexaginta longa
digilis ossa

13.

Ade
est

solida sunt et valida

behcmolh

ossa.
)

putari dbet. Unius ex

litus

pedum

comqu ego me-

Jpse
Dei.

principium viarum
fecit

seu prcipuum opus

(

sum,

tribus pedibus longa inveni.

Unus ex mi-

Qui

eum
40
,

applicabit

seu applicavit

gla-

noribus exstincli hnjus animalium generis molaribus

denlibus
plius
,

d'xum ejus. Job.

14. His in verbis quasi

omnium

asperitalibus exlra horrens,

,

qu unam amut aridissimus

:

ab omnipolenti cra tore faclorum animalium nobilis-

unciam alt sunt

el

besliam carne vesci ostenluit, et,

simum

exhibetur.

Mas hippopotamus, quem Zernighi

dunt,

me

appensus modo
libris et

Nilo in Italiam advexit, sexdecim pedibus et

unciis ab

novem

nunc

est,

qualuor

octo unciis gravis invenlus

extremo roslro ad caud originem longus

,

idem quoque elephanti dens molaris

pensus, duabus
igitur, scrval
libris

erat

sex pedibus cuin dimidio allus

quindecim pe-

invenlus est

me quoque apgravis. Mammoth

cum
quarl parte

dibus amplus, cruraque ejus Uuobus pedibus circiter

et

proportione, duorum

decem

unciis long. Capitis triuni

cum

dimidio pe-

elephanlorum amplitudinem haberc debuit. Inde sta-

dum
ejus
;

erat longiludo,
oris hiattis

oclover cum dimidio ambitus

unciis

luram ejus deducere

quinque aut
,

iicet

elephanti

duorum cum quatuor

,

pedum

cim pedibus frequenler

ginti

alli

sunt;

decem mammolli

et

unde-

igitur vi-

erat, dcnliumque

maximis uno pede longiores.

impenelrabile corium
, ,

viginti sex

ad minus pedibus allus

Itaque

inaudita ejus vis

fuisse apparct

et,

ut mulli-digilalus videtur, sallus

,

ingens ovis hiatus et porlentosa voracitas

nitoret durilies, vitoc ejus modus,

dentium
in lerr

quos

efficerc potens erat

:

fer incredibiles esse dc-

quam qu
,

buerunt

nihil velocilate inseclaliones ejus aufugcrc

marique

vel in

imo

Nili flumine transigit

nostram
Paxton,

poterat. Illum

Deus ad ostensionem su polenli

si

fe-

qu vindicant admirationem, illumque,

ait

cisse videtur, et

prolificum fuisset,

necjnm

exstin-^

dignum exhibent qui principium viarum Dei habealur. Nec minus tamen ob sagacilatem conspicuus, cujus
duo
Plinio et Solino referuntur exempla. Ubi se tritico ingurgitavit, et

ctum hoc animalis genus, universam leiram habitatoribus exhausisset linjus generis besli

exislere debuerunt

ibique ad

in Job vo behemoth inlenditur

ad aquas distento ventre redire

sequenles, resis-

quasi perfect et generaliter nolus fuerit.

LEVI\IIAN.
Ibi Leviathan, ex animatis crealuris

incpil, multas aversis pedibus semitas describit, ne

insectatores plani itineris vestigia

tcndi impolentem deprehendant destruantque. Alte-

immanissima,

in

allis

fluclibus,

quasi promonlorium

rum exemplum non

altenlionem minorent demeretur

immensus
innalal vel dormit
,

ubi nimisluxurianterpinguisevasit, obesilatem

copiosis sanguinis missionibus reducit.
sectas arundines, vel aculas
irruit
,

suam

mobilisque terra apparet, brunchiis-

Ad id

recenter
absorbet
,

que suis
et

rupes qurit, in quas

eiluere

proboscide emillit nuire.

in

(Milton.

donec
:

salis

cutem aperuerit ut sanguis

ver

Vox

leviathan

qualuor lantm

Scriplur locis

possil

ad promovendam
,

banc sanguinis de;

occurrit, in additum sublimissim huic creatur, cui

tractionem
salis

corpus agilare suum traditur

ubi ver

cognomen
libri

illud datur, descriplioni,

;

in

quadragesimo
in

magnam

sanguinis copiam emisisse censet vul,

Job capite

qu

descriplio

summo

gradu poe-

nus, in lulo se volutando

claudit. Inde Plinius illum

,

tica est, et in

minulissimis etiam partibusreclissiina.

alibi

sanguinis emittendi artis inventorem

lis

curandique ar-

Yix esse poiest dubium quin cadem beslia

lur tan el tannin
,

voce-

magistrum vocat

(2).
:

qu voces

diverse verluntur cete,

Sacer scriplor subsequenter addit

Si furit fluvius

draco, serpens el monslrum marinum; caque versiomim

diversilas ab ipsis nalivis

non

recedit

stat

immotus

etsi

Jordanis

os

suum

scriploribus confirmalur

irrunipil (Job. 40, 18).

(1) Afric.

Quanlam hc virium Behep. 225.

qui his verbis ad istas et plures forsan alias

immanes

memoranda,

insuper beslias

inter quas prcipu crocodilus voce

,

(2) lllustrationes, vol. 1, p. 383.

Lcvialhan designatur

describendas uluntur.

70?

SCRIPTURAL HI3TOR1A NATURALIS.

D. Vnnsillarl (I), quoi! plurinue sint ciret adjuneta parliculaiia pti rtd

708

Inde pi'cTcipu probatur levialhun cssc Nilosumcro-

nin patet ironia. Miram sacer pola arlem ostendit,

derisoriam sui sermonis figuram
Entis cujus in ore ponilur
ita

codilum

,ait

ordinans, ut

magni
(seu in
lui

cumstanlkc

/"Egypli

majestalem non minuat.

,

nullius vcro cujuslibl IVgionis crocodilos priment;

et
si

Numquid
propter

illudes ei quasi avi

)

aut ligabis

eum

*=vin t

ojusinodi clrtumstunli;v. ut ex

illrs

ideas

caveam includes
illum auferent

ancillis

tuis?

facientne

socii

suas in letiatlih descriptions deduccre sacrum sefi-

eum prandium,
?

et alieni

negotialores in partes

plofem suppOUerc

fibhis

liecal>

certes ier

nos

fa-

Job hic quoeritur quid de caplivo suo

in

dUiit levialhun Nllosum erneodilum adumbrare. Locliin

aclurus
milice

sit,

utrm illum
,

domo

sua ad

suum

et fa-

deindc

cilat 9criplnr

noster ex Herodolo, in qv.o

,

ol)leclamenlum
sit
,

ancillarumque diversiones re-

hoc animal ab hlsiorlco describilur

in

et

quxdam

ipsi

tenturus

vel speclaculum Plinicensibus catervis

/Egypli parlibus peculiaria refert, animadverlens

ostensurus.

qiiDsdaitl ex /Egypiiis
pt'ttse

crocodiium sacrum haberc, et

et alios circa
j

Numquid hamato
trabilitas,

ferro pellem ejus implevisti, vel ca-

Uni

Thebarum

lacum Mrim

in-

put ejus harpaginibus? hic innuitur pellis ejus impene-

colas

qui crocodiium alcbanl

ipsi

annulis et armiilis

effusque posle describitur. Joco verlitur

adornabant, sacro cibo

deslinalo

pascebant, et

missilibus telis

eum confodiendi conatus.

Nihil ulli ani-

praTipuo penils honore

iiizenio jani

affieiebant.

Maximo

igilur

mali

it

apprimac crocodilo convenil. Tela de quibus

quibus piscatores ad

lm

illustrt

daiam

in iibro

Job descri-

hic agitur ea sunt procul dubio,

plioncin

canique Tbcbaidie crocodiii peculiarem cha-

ingentes pisces emins confodiendos uluntur.

racterem exhibere vehementer existimat.

In sequenti arliculo in auxilium nobis

Pone super eum manum tuam. Aude cum

advocavimus
qui plus
gredi
;

ipso cvn-

cslo firmus.

Ecce spes ejus vana

est, et

etiam ad

aplissimam doctoris

llarris disquisitionem,

aspectum ejus dissipalur (concidit). Absurda est ejus

qum

vulgarein operam in liane maleriain profudit.

domandi
frangatur.

spes. Ipsa ejus ade formidabilis est appavirtus concidat,

et audacia

Levilhan descriplio incipit versiculo duodecimo,

et in 1res parles diViditur, qune sub diversis titulis or-

renlia ut congrediehlis

dinaulur

1 parles ejus

2" ingnies ejus vires

3 ar-

Nemo

lia

confidens

est ut

illum suscilare audeat. Quis

mis

inst lictissima ejus stature*

Prima earum partium

;

igitur resi'stere polest vullui

meo

Quis

stabit

coram me
sunt.

et tertia illuni

non sees ac naturalisla describuut

confidenter? omnia

qu

sub clo sunt

mea

Con-

secumla vcro quasi

Sequilur igilur ab

Deum
ilio

illum exaltt,

fundi nequeo

in

membris ejus

et violenti,

neque in po-

doelore emendala deseriplio-

teslate ejus et statur ejus viribus.

nis libri Job vorsio,

cui paueas cxplanationes et ad

:

tur

Hc in clausul doceJob ad periculum suum formidare quippe qui

liligationeque lerribilis hujus bestia crea:

crocodiium relalioUcs eubjungemus

Ecce leviatlian!
roslro ejus alli-

murmuribus
loris

quem hamo Ciirumagis

ys. (Job. -40, 30.
)

vel

fune

quem

iram provocaverit

Etsi vir

Leviatham aggre-

Verba hic usurpala denotarege,

diendo concidat, tota crealio

et structura ullo

mea est, ejus magnitudine

nequeo. Concidere nequeo

neraliler videnlur quibus instruments Ulerenlur

par-

modo

affici

tim ad capieudum in aquis vivum crocodiium, partim

vel confundi; elinguis reddi

non possum.

ad

illuin

regendum

ubi fuisset in terrain adduclus.

lib.

Statim in banc descriptions parlcm ingreditur poeta,

qua2

Espressis verbis asserit llerodolus,

, 70,

unum
medio

nondm

data fuit, et

mirum

in

modum cum

si-

ex modis
tur, ha

quo tune lemporis ex occasione capiebafuisse, suillo tergo inslruclum et

:

gillatim depiclo bellicosi equi el

m uni

congruit.

Neque

dignitate in

behemolh characlerc qu he usque stelit,

mirabile

in flumine projection

crocodilus postquui illum de-

descendit,

cm magnum creatorem

suum

glutisset, in

oram exlrahebalur emiltebalurque.

in naribus
).

opus expandenlem, hominesque ad consideranda qu-

Numquid poues circulum

liter

ejus

aut ar-

que plurima hujus lormalionis peculiaria invitantem,

ut profundiori factoris sui potentioe Sensu afficiatur,

mill perforabis maxillamejus (40, 21

Hoc generabesliam

intendere

supposiium est ad
,

modum

exhibe t.
Quis revelabit faciem
in
<7?w//?tro?

capislrandi ut circumduci posset

infixo in naribus

(indment!) ejus? Et

bamo
illis

vel

annulo, ut Deus Pharaoni sub crocodiii

duplkaluram narium

ejus quis progreditur? obscurus

figura miuatur,

Ezcch.29,

4.

Sed D. Vansctlart verbis

;

est versieulus isle. Prior

lamen pars describere videlur

ornamcula exprimi existimat ailque

secundus

lerribilem loricam qu crocodbli caput cl facis con-

versieulus haberi polest exprimera levilhan circum-

teguntur. Veili igilur sic polest

Quis lorkatam ejus

,

duclionem$ non Ut rem visendam

stalu,

sed iu suo divino

faciem revelare poterit.

Si

Job lempore

bellici

equi

cum

aureo annulo vel ornamenlo naribus inreglonibus nasi aunuli non aliter

omni ex parle

loricis contegi

mos

crat, ad ejus

arma-

fixo. In erienlalihus

lur rcvelationem qustio referctur; cque similitudine crocodiii squamrc exhibebuntur. Poslerior igilur
pars freni imposiiionem,
sublal armatur, ad aliud

ac quodlibet aliud ornamcnlum frquenter occurrunt.

Trs proxim scquenlcs versiruli illum ut domeslicum animal exhibent, quasi in fdus pacis veniens, in di-

quodlibet officium, dnott.

tionemretentum, elc.,elc.
te

Numquid

multiplicabit

ad

Portas vulls ejus quis aperiel? per gyrum dentium

ejus for mi do
elatio)
;

preces
,

aut loquefur
accipies

libi

mollia.

Numquid

feriet teciun
?

lamin squamarum ejus triumphs (seu

it

paclnm
(i)

el

eumservum sempiternum
il; lib. Job.

Hic

om-

corpus ejus quasi scuta fusilia; una uni

co-

Obnrmt, iu cap.

Uxonii

1810.

juugilur (squama) ut ne

spimulum

qu'\den\

imedit per

>ARS
709
eas
'

III.

ZOOLOG1.
Fervescere facit quasi ollam profundum mare
ut
;

710

una

alteri

adhret,

et

tenhle se

nequaqum

se-

stum

eslcrocodili os, parabuntur. Ingenlissimum

denUumquc

unguenlum

anhelat. Post

eum

luectsemita,

profundum

hanc descfiptionem apparatus perfecl formidabilem conlextura, squamarumque confirmt. Indissolubilis potenlibus versiculorum quibus conlegitur latiludo
istorum figuris adumbranlur.
(seu lucis) ; Stemutatio ejus splendor ignis Schullens notionem , palpebr diluculi. Jiixta ejus ut suuni suu aquis cohi.,....:. i:#.Nb cnirinmi suum sub uqu
et

spum candid circumfunditur. Ut ampliorem hujus

beslia'. viriunl

ideam suppedilet poeta

motuum

ejus

in aquis

effectus describit.

Ubi ingens crocodilus in

altum se immergit, violenta aquarum commotio liquori

in oll ebullienli in

oculi

apprim assimilari

potest.

Ubi ver

aquarum

facie innatat,
facit;

undas ut cymba scindii,

amphibia quo diutis spiriLuffl ubi prlmum emergunt bure, e vehemenlis

,

spumque albescere

eodem tempore cauda

facit.

ejus,

tiini

quasi gubernaculum, post ipsum iluctus sptunis albe-

ducunt,

spiriiusque di

cohibilus

in

modum

sccreetquasilucissemitascintiliare
sunt apud polas imagines. Sic
12, v. 255) ut
fluclus,

Ikecvulgares
(Odyss.
lib.

mre

erumpit, ut flanhtfas evoeffervescit et ade violenter sunt oculi crocodih, sed videanlur. Tenues

Homerus

Pope

verlitur

Tumultuanles ebulliunt
surgit

Inde /Egypln oculos undas maxime penelrare dicuntur. maris, primm ex aquis emergit, soli, sinu ejus, ubi
ubi

commoti sunt, spumis albescunt, vasta

confusio, quasi

aqu super flammeo

ign cbullientcs.
inter eu ctiam

quiescere

supponebatur

orienti

assimilantes,

Sut similem super terrant non habet

orlssolis,seuaurorhieroglypbicumsignumeneceie.
scinlill ignis ore ejus lampades procdant ; succens Denaribus ejus procedit fumus, sicul ollcc liunl. primas ardere fait, [urcnscjue et ferventis. Halilus ejus

qu

timoribus inaccessibilia facta sunt.

;

Omnia arroganin

De

prost-

ter despicit

ipse est rex super universos filios superbi.

Animadvcrlit doctor Good omnes interprtes

erro-

rem

esse lapsos exislimando

filios

superbi vel arro-

ujnis in conspectu ejus egreditur.

"

b Hic beslia

prdam
igilur
j

ganti ad feras bestias aut immanis molis monstra

referendos.
il

n terra insequens describitur;

apertum

Long bominis superbi

tu

et arroganlia;,

est os ejus,

incredibiii

vehementi halilus cmiltilur,

legilimee

propriam suam forlitudinem confidenest,

ealoris quasi fumus apparet, tantumque

nuit,
et
lit

urens ignis videalur.

,

gradum obliFortissimo quidem sunt

,

tia>,

quam

bumiliare sublimis hujus luci scopus

ignobilius est ipsi, inter

ipsam brutam creaiionem,

hyperbolic figur

quibus pola utitur

:

sed

iis

crealuram assignavisse quam aggredi non audet, et

pares

sunt jgae in Ps. 17, 9

Ascendit fumus

naribus

qu omnem

ejus superbiam et oslentalionem, et ja-

ejus, et

succensi sunt ignis [acie ejus exarsit; carbones

ctanliam ridet, illumque in omnibus his casibus rca-

ab eo.

lem suam parvilalem

fortitudo, et

et inferioritalem senlire cogit.

;

In collo ejus moralur

dit destruclio.

faciem ejus prceet

Ea

est divinits afflala mirabilis besti descriplio

Fortitudo et deslruclio bic animantur. ejussignum ejus residel, quasi polenli Prier in collo poslcrior ver quasi s liions ejus rgula
vel

difficile

forsan impossibilc est ullam in

alicujus

vi aut regionis lingu descriptionem invenire qu;c

moluum

lam mir

sibi constet.

Unicum lolum

et

qu exquilibr,

saltansque ante eum,

dm pnedam

insequitur

ad cx-

situm efleerc videlur.

Suscilare Leviutlian in cap. 41, 8-10, cjusdem

primendum horrendam ab co patralam slragcm. sunt, Membfa carnium ejus cohrenlia sibi, fmna
ullo

ne

quasi ineluclabilis ruina exliibclur. Nalur consenta-

modo viam dabunt. Cor

ejus induratur

tanqum

neum

eral ut lerribilis hujus evcnls in vchcmenlissifierct

,
,

lapsis, quasi inferior viola asinria

durum

est.

Yebc-

mis abhorrenti vocibus menlio

gerentur qui
ila

iique lu-

sed mentes ist similitudines non maleiialem tanlm, dnotare possunt, feram et imduritiem

miserabililer perount

amarissima

etmoralem

calamitoso diei iinprecantes. Ejus loquendi modi auxilium ut fatalem

in vocat.

placabilem ejus

naluram. yElianus crocodilum vocat immiCi&simum. voracem camis voratorem, animatimq potentes expavescunt, commotione sese extulerit,

orls sui noetem exsecrelur Job

Um

Voce Levialban
ab Ezcch. 29,

in

Ps. 78, 14,

Pbaiaonem reprrex ^Egypli

conturbali

quam

in aquis excitt. Gladinsaagrcssoris ipso

scnlari supponerc licel,

3, vocalur

quemadmodm
:

ictu frangiiur, sicut ethasta,

jaculum aut harpago. Fer-

Draco magnns (seu croco-

rum quasi paleas reputat, quasi lignum puindam s. Non fugabit eum vir sagiltarius in stipulant versi sunt
;

dilus) qui cubt in

ait

medio fluminum suorum, nique, ut

si

D. Merrich

Arabici lexograpbi

Bocharto

bellicam securim repuei lapides fund. Quasi stipulant His vocibus vivido tat, et deridet vibranlem hastam.

cilati,

reel asserant

Pharaonem

in lingu yEgyptiac

crocodilum

signilicare,

aliaque esse polerit ad ejus

modo

vires, fortitudo crocodilique intrepiditas descriei

nomen
sio, ut

in

bis Psalmisla? et Ezechielis textibus allu-

buntur. Nihil
aggrediatur
,

timorem nculere potest. Siquis illum nec gladii , neque jacula neque hast
,

ad draconis

nomen

fiebat

quando Herodius,
lib. 2, c.

in

amarulenlo joco ab Arisiotele, Rhet.

23,

in illum proficicnt.

De eo

inler viatores convenit pellem

relalo, ait leges ejus

qu

severiores erant, leges esse

ejus acutis giadiis esse imperviam.

non
,

itominis sed draconis.

Cubile ejus sunt

silicis

fragmenta
est

qu

fracta rupes

UNiconNis.

in lutum effundit. bscir

clausula

hc

et di-

versis

modis reddita

fuit.

Idea

hc

esse videlur qud

ncmp
saxis ;

levialban quiescere polest in acutis rupibus et

non

inagis reuulans quin

si

in luto quiesceret.

Numquid volet allus unicornis (seu rhinocros) qui dominum prter me non novit, ad prsepe tuum mugirc, vel a te subsidium peter e Numquid jugo tuo non assuctum
'!

711
subjiciet
et

SCRIPTURjE hstoria naturalis.

fmmerum,
tuis

712
ista

vel obnitentes glebas franget,

unicorni

fit

mentio, duo ver

loca sunt Ps. 21, 22,

super sulcis

fumabit?

Cm magna
itia

sit vis

ejus, ito,

et 38, 6. Nihil

amplius
nisi

et

novi priore discimus, ponolionibus noslris addet

:

confie in
,
I

eum

curis vacuus; colli ejus totius anni labores

sterior ver

non

parm
;

vnponc jub illum ad limina

afj'erre,

states (seu messes)

Eos

satire

facit

ut vitulus

Libanum

et

Saron quasi

onusque suum inter collectos lues acervos depo(Young, Job translatio.)

filium unicornium.

ncre.

Nunc

paratiores

sumus ad exquirendum quanti va-

Lcclori
I

parm prodesset

varias sigillatim exponere

,

opiniones qua? de identitale bestial

qua? in nostr

Biblia? versione unicornis designatur, habita? fuerunt.

animalium qua? Scripturarum reem esse supponuntur allala sunt. Audiamus primo D. Bruce Yald mirandum est, ait clarissimus ille
:

leant qua? in partem

Oryx,
viluli

qudam

i'eri

capri species; unis,

qusedam

feri

vialor

duas bestias quales sunt elephantus

et rhino-

species; qua?dam cervi aut damne species, el

cros, sacrorum scriptorum descriptiones penils fugisse.

rhinocros ipse, sive simplex cornibus sive duplex ha-

Moyses

filiique Isral

di morati sunt in locis

nativis contermina?

buerunt qui apte se sacra? scriptur? reem prdicarent.

qua? regionibus

horum animalium
in

Quod aulem banc bestiam

dubiis animalibus conso-

sunt

sciliect

^Egypto

et Arabi.

Animalium

in

ciaverimus, haud dubi inferelur aliquam adesse illam

munda

et

immunda

distribuliolegislatorem impulisse
,

cum
Rcs

note
ila

quodam animale
:

identificandi diflicullatem.

quasi necessari videtur ad describendum

in aller-

se habet

dm enim qua?dam

sunt simililudi-

ulr divisione, animal cujus carnibus prcipu vicino-

nis nota? reem inter, ut in

Scriptur describitur, et

rum locorum pngana? gentes vescebantur. Considcratis

unumquodquc ex supra memoralis animalibus, qua?dani sunt ctiam rationes quibus dubium effici videtur ulrm quoddam ex ipsis idem omnin sit animal ac
quod
sacro scriptore describitur.

diuturnis inlimisque Salomonis

litlore

cum

meridionaii

maris Rubri
ipsi

reladonibus

fer impossibile est

pra?scrtiin ipse
ipsi

non innotuisse hsec animalia, cm

et paler ejus

David copios ebore usi fuerint, ut

Omnin animadvertere necesse

exiitisse, sed

est

unicornem, ut

in scriptis suis frquenter referunt,

quod simul cum

poelis et pictoribus exhibelur, in natur

nunqum
et in ta-

auro ex iisdem tractibus afferebatur. Praclerc Salomon

expresse de zoologi
illi

tantummod

in unius

mente

scripsit.

vixque supponere

licc

bell alterius. Atver,

antequm inquirendum

susci-

non innotuisse duo bujus creationis

partis pnvei-

piamus qu crealura voce Hebra? reem designetur,

opra?

pua? animalia, qua?

magnum

Asia?, respectu ipsius,

prelium

crit certo

modo exponere verum

in

ejus

orientalis conlinentem, el Al'rica?, ad

meridiem habi-

characterem, sedulo locoruin

quibus de

illa

agitur,

tabant, quibus

cum

terris constantibus rclationibus

exsamine. Prima ad illam allusio occurrit

in

Balaam

conjunctus erat.

ad Balac responso, quando tremefaclo boc rege, ut

invadentibus Isral agminibus malediceret importun
incitalus ait
:

Duo sunt animalia de quibus frquenter in

scriptur

agitur, quin inler naturalistas conveniat qua? fuerint.

Deus eduxit illum (Israelem) de dgijplo,

,

Unum

est behemoth, alterum reem, qua?

ambo

ut rotypi

cujus fortitudo similis est rhinocerotis

seu unicornis,

boris, forliludiiiis et ab liomine independentia?

Num.

23, 22

24, 8.

Und evidenter

palet reem ingnfuisse.

exhibenlur, et ut
scilicel

talia

ab ordinari bestiarum sorte

accipiendum
quippe

iera fortitudinem

babereexislimatum

Huic
aliis

idea?

ab bominis dominio et dilione exempta. Etsi

congruit Isaia? locus, in quo propbeta illum

ani-

hoc

in

sensu

lilterali

non

sit

malibus consociat magn

vi praedilis

quasi

ducum

qud nullum
non
sit et

est

animal super quod timor bominis

principumque lypum
unicomes cum

boslilis ejus gentis, qui in regio-

quod

ultra potenlia? ejus

nem suam devastalionem

eis et
,

laturi crant

El descendent

id inlelligendum est de animalibus

metam consistt quorum ade execrespectu ca;tcra?

eorum sanguine
Isai.

et

cum tauris vituli ; humus eorum

inebriabitur terra

dit fortitudo et slalura

ut sub

illo

adipe

pinguium.

bestia?

nullam

cum

ipsis

relalionem proportioncmve

54, 7.

Ex

libro

Job discimus illum non fuisse

et f'erocissim

habcant.

tantm animal ingenlivi pra?ditum, sed

el intractabili indole
:

D. Bruce behemoth elephantum esse sumit, in quo

Numquid

volet rhinocros (seu

ab
dit

illo

differimus

reem ver rhinocerota esse conlen:

unicornis) servire

tibi,

aut morabitur ad prsepe

tuum?

ex bis consideralis
,

verbi etymologia in Hebrao

Numquid
habebis in
bores tuos
et

alligabis rhinocerota

ad arandum loco luo?

et yElhiopico rcctiliido

seu erecta

slalio

esse videtur. qua?

aut eonfringet glebas vallium post te?

Numquid

fiduciam

Parlicularis san

non

est in ips bestia qualitas,

magn fortitudine ejus, aut derelinques ei la? Numquid credes illi ut semenlem reddal tibi,
9. Alia

multis

aliis

quadrupedibus non ereclior, quin im non

;

tfqu erecta est

et

illa

ver qualitas ex circumstanli

est.

arcam tuam congregel? Job. 29,

quoque ad

modo quo

situm est cornu desumenda

Apud
vel

banc rem perlinenlia Psalnio 91, 11, colligimus, nenipe quod animal istud unum tantm cornu babeat
et in recto

ctera animalia cornua ad

osse fronlis parallelismi
rotis

quemdam cum

naso

gradum

inclinant. Rhinoce-

quidem
:

statu,

quod

in nullo

cornutorum
cornu

animalium occurrit

Et exaltabis

sicut unicornis

lares stat redis angulis;

lantm cornu erectum vel huic ossi perpendieu und illi major virium copia,

dm contra sequenti loco evidenter patet plus qum uno aliquando cornu prwdilum inveniri Comua rhinocerotis, cornua illius (Josepl)). Deut. 53, 17. Non in ullis Scriptur? Jocis, duobus exceplis, de
;
:

meum

ut rlis,
possit.

qum ullum cornu

in alio aliquo situ

habero

Felicissimo

modo ad hune cornu

:

situm in saci cornu

Scripiur alluditur

Et exaltabis

sicut unicornis

715
vieum, Ps. 91
ls
,

PARS
est

111.

ZOOLOGIA
unum tantm cornu
miter non slat
,

714
esse debere. Sed illud ade
sit

11. Cornu ad quod hic alluditur peni-

fir-

non

typicum, sed esl verum ornamcnlnm, quod

in

ut sufficiens

ratio admitlcndi ani-

magntes
ferebant
,

diebus Victoria?
,

promotionis et gaudii
peruncli
ereclioni

mal exslitisc, quod post

lot

seculorum inquisiliones

erant

cm novo, suavi vel rccenli oleo qu circumstantia Davide cornu

nunqum
sit

apparuit. Scriptur, ut vidimus, de unicor-

nis cornibus loquilur, i!a ut etiam ind

reem esse pos-

addilur.
Difficile
fiterint

rhinocros, sicut Asiaticus et partis Afric* rhino-

concipilur cur scriplores quidam impulsi

cros esse polest unicornis.

ad habendum unicornem
,

quamdam
sit

capri vel

dorcadis speciem
racter est

cm
I).

gnre

cujus verus cha-

fno
tut
sit
,

Supra ha>c docet nos D. Bruce rhinocerota no vel gramine, sed penits pasci arboribus; spi
,

metus

et imbecillilas,

quod omnin opposiin

nosissimis non partit

:

sed

iis

maxime

deleclari vide
-

tum

slat, ut

nott

Bruce, qualiiatibus quai reem

nec

exiiis est

ramus qui famem

enim
notai

ejus fugere pos

Scriptur ascribiintur. Insuper planiun est reem non

esse inter

h'rmissimas

cujuslibet

cieaturai

munda

animalia rccensendum

recensque

vialor morosissim illum pro leviathan,

quem piscem
j

esse cerlum est, sumit. Balaam, Madianiles sacerdos,

et idcirc in

maxillas habet, aptissimasque ad molendum, lerendumque quameumque obnitentem materiam. Atver, praeter arbores qu maxime obnilunlur, sunt et in im-

locorum

vicini, ubi rhinocros habitat,

mensis quos habitat saltibus mollioris consistenluo et

succulenlioris qualitalis arbores
!

et JEthiopioe intim conjunctus (ipsi

cnim hujus regiosubito su-

quai in prajcipuum

nis pastores erant), ex

conlemplal Israelis fortiludi,

ejus

pabulum rescrvanlur. Ut allissimos earum ramos

ita

ne cui ad maledicendum adductus fuerat

pra se raplns
,

obtineat, superius ejus labium

produci potest, ut

ait

de eodem Israele

Cujus fortitudo

majori polleat apprehendendi facullale,

eodem modo

similis est rhinocerotu,

Num. 23,
fcrilatem
,

22. Frquenter Job

ac proboscide sua clephantus. Labii hujus et linguai

ad ejus fortitiidnem
ludit, cap.

indocilitatemque al:

ope allissimos ramos quibus major est foliorum copia

j

59, 9, 10; qu;cril ehirh

tibi,

Numquid

volet

dmisses dvort primm

nudat ramis arbore non

suo

rhinocros (reem) servire

mit morabitur ad prsepc

lamen

recedit, sed

tam

all in irunco posito rostro

tuum?

Id est, venetne libens in

et

stabulum tuum et ad
:

qum cornu
et in

penelrarelicel, arboris stipilem discerpit,

prsepe tuum vescelur?

bis rhinocerola (reem),

rursm

Numquid

alliga-

tenues particulas, ut totidem rgulas, comminuil;

ad arandum

loro luo, aut con-

et ita

pneparatas, quantum valent immanes ipsius

capere
apii
,

fringet glebus vallium post te? Aliis verbis,

potesne

il-

maxillas

amplectitur, casque non

(1).
ille

difficilis

lum aralro

vel occac alligarc?

qum bos
Ea
Iduma; deanimalis,

radicem intorquet

Isaias, 54, 7, cui

ex omnibus prophetis melis innoet ./Elhiopia

ait
,

est descriptio

quam

clarissimus

scriptor dat

tuisse videntur

JEgyplus

quod reem sacrarum Scripturarum esse supobjecta. Qui ea perpensa confula laid in

slruclionem prophelizans
pinguibus

unicornes, reem,

cum
illos

ponit; minimirjue sunt ponderis quai contra ejus opi-

pecoibus descensuros; unde patet

novisse.

nionem urgenlur
que videre cupit,

unicornes in vicini habitare

Eumdem
,

in

Naturali histori fragmentorum

modum

ac prdicens ^gypti desolationem

ut illam

ad Calmetum, praistitum inveniet.

perficiendi

modum

afert

quod musca ex ^thiopi adjussu, hoc ordinari

18, 19; et Exod. S,

Ab

elephanlo

animalium fortissimum rhinocros

insertio-

duectur, quai pecora in deserto et inter rubeta obtincat

,

dicitur.

Duodecim ab extremo naso ad caudai

ibique destruat, qu

nisi

nem pedibus
pedes allus
aiqualis est.
,

longus vulg invenilur, sex ad septeni

non accedit inseclum

eximant.

(Isai. 7,

corporisque ambitus longitudini

fer
;

22); et ubi singulis annis pascuntur pecora, ut sese ab

illo

Elephanto igilur magnitudine par est

nec oculis
liarish
,

ila

hoc animali minutior apparet

nisi

qud

Rhinocros in Geez vocatur arwe

et

in

crura ejus mult breviora sunt. Verbis, inquit Gol-

Amharic, auraris,

quxambo nomina immanem

;

feram,
vi

dsmilh,

nisi

confusissima hujus animalis

;

form exhiberi
ita

cornu inslructam significant

deretur species, quibus

quod ad eas perlinere

est.

potest idea

et

pauca tamen sunt quorum

conspi-

unum tantm cornu

Ex

cua

sit

forma. Dempto cornu, quod jain descripsimus,

:

altcr parle, in regione Shangalla et in contermin Nubi dicitur girnamgirn, seu cornu supra cornu, hocque illum duo cornua habere denotare viderelur.

caput ejus porcinicapitis similitudinem referl

est rhinocerolis

nudum
corpus-

corium

durum

nodosum
,

que rugis, modo prorss peculiari

pulvereo
i'usco

involvil (2). Cutis

esl, ut
acinaci'

/Ethiopicus textus

vocem reem
pov-/.:pos,

reddit arwe harish, et

colore, ade crassa

Scptuaginia vertunt

seu unicornis.

aciem vertere,

et sclopeti glandi resisterc possit.

Qud si Abyssinianus rhinocros duo constanter cornua haberet, probabile non videtur illum Septuaginta
y.o-jy.ipo;

Ea

est generalis animalis descriptio,

quod ob cornu

roslro eminens praisertim formidandum apparet,

vocandum

prsertim

cm

hujus ge,

naturque ad aggrediendum magis

qum ad

allicien-

neris animal Alexandrie exposilum sua aetate

cm

duni propensum. Elephantus, aper, urusque transvers

(1) Bruce, llin., vol. 5, p. 89-95. (2) Id tamen occurrit tantm in unius

primm

in hislori

recensetur

in

spectaculo Plole-

mao Philadelpho,
patris sui

in

sua ad coronam accessione, ante

mortem

dato, videre debuerunt.

cornu rhino-

Praocipua causa cur vox reem, unicornis, non autem

rhinocros
verlatur,
s.

ea

est

quod presunicrelur

illi

cerote: quae ver species duobus cornibus inslruitur, bis in ente rugis caret; etsi hc in notione ulraque species ui similis generaliter exhibeatur.

s.

m.

25

715
ferire coguntur,

SCIUPTU1LE HiSUftl KATUHAUS

rhinocros
tu vira

716

autem

cornu suo
ita

sic

stante,

quaque

i<

suam oniiiem expromil,

animal sylvestre aggredi

ut

uropygio residet ex qu, data occasione, oleum rostro exprimunt plumasque inungirat.

tigris aliud <|iu>dciiniqu

inalit

Rostrum

est conspicua artis pars dura

corneque
ae-

quin quod viribus suis lain intgr ulilur. Ilcips

substanli constans,

modoquead perrumpendum

nulh visosl qu;e

terribili luiic

animali

sil

fonnidanda
,

ex onuii parle corne crass cule proiectum

Iconis
tigrisve

quam
anl

ungues penetiarc ncqueunt,

eligit

et

itaque sunt oculi dispositi, ut hemisphcerium prop ex ulro-

rem accommodalissimo constructum. Aures non erninent, ne morenlur earum volatum;

capite

cornu annaluni cui obsistere non

elephantus.

que latere capiant.

Yolucribus dents non sunt ad mandemhim cibum, sed granivoris avibus duplex est siomachus; in uno cibus emollitur maceraturque, antequm in alterum
transeat, ut penits digeratur. Cm superiores sp regioncs pcrlransiredebeaiit, unde gravi illis foret in-

Certos nos fecerunt via tores elephantum sp enecaluin iu

tura.

sylvis

inveniri rhinocerotis

cornu peribra-

CAPUT

III.

VOLUCRES
Sed
quis varias dicere potest gnies

qu fvequentatum
ill
;

nerem alacribus permis avant? l\ comminulum corMceni diflindunl ut inseclis pnscantur

;

commodo si pullos suosmore quadrupedum modus earum generandi sapienter faclus est rumque proies ovorum medio exoriuntur.

parrent,
alius, ea-

In cleri

aduncum

Tostrum

in

calidum sanyuinem immevgunt

,

qudam
qu-

puilorum avium inciemento, quo talem virium et stalur gradum aequirunl ut sibi mox provideant, nobis

juncosas puludes incolunt

solitariosque saltus,

quoque

louera; Providenti

cune adest exemplum.

dam

argcnteas suas plumas in fluctibus lavant.

Qu

occulta vis parvis bis crealurisncmorum anio-

Nunc ad unam ex pulcherrimis, copiosissimisque

natur animal*
parliinis accessimus.

rem inspirai, eo ipso lempore, quo aftiniiates jungrre maxime expedit, id est, cm genialis cli temperies
arbores frondibus operuit, et graminibus campes, et in future prolissuslentaculum lot inseclorum examina
profert?

Paucas antc-

dentes pramillcre licebit observationes anlequm ad

escribendas multas speeies, qu;c nobis in recensend

Bibli* ornithologie mtanda; occurrcnt, proccdamus.

Unde

igilur, ubi vix

il 11

coimubialevinculum

ini-

tum
dis

est,

tenues

canlores confeslim nidis couficicaIn niluti el

Noslram primo loco allenlionem vindicat pennataruin tribuum structura. Si

incumbunt, tenereque suu; proli prparant?

ingenium! sive

cum

horaine conferanlnr,

dis conslruendis quanta ars et

mult rudior imperfectiorque videtur earimi formatio;

a;que in

morUrii

colleclis coalescant paniculis, sive levissimis

gure

etiam (piadrupednm docilitalis exper-

tes inveniuntur.

Ab

illis

proximum

laincn ordinem

muscorum palearumque materiis, eos in accommodatissimam iormam eflingere, et qu indigent solidilalem

iis

tenent

piscesque et iusecla corporis structura et sa-

cenferre satagunt. Nec minus est

mirandum qud
iu

gacilale long superant.

ejusdem speciei volucres, magnis

visa;,

lict inlervallis di-

Quoad perfeclissimi ordinis volucrum structuram pauca nostram allensionem postulant. Totum corpus

eumdem omnes

architecture ordinem
;

dilU

candis sibi domibus sequuntiir (1)

qud gencri qua>

eligit, et in

modo

ad

iter

pcr aerem faciendum acconmiodalissimo

que suo convenienlissimum locum

nes conveniunt ut
lot

co

om-

coufingiiur; quippe quod,

sir lsaaci

m observt
resistentise
in

D. Ray, juxia

ova deponanl quoi ad servandam

Newtonis minimal
sil.

formam

pro-

spcciem necessaria sunt, nec plura tamen qum decenler ineubare et e.xcludcre possint.
In

xim conslructum

Juxia Barr,

su Bufibuis

Continuatione. nec exlrem est mole, nec

qn

in suis

incubando qum patientes

est, pai

ovis suis,

quantum
pulli

cunctispartibus subslanliale; sed,

in

cm ad surge.:dum

necesse

vuke

ha;

crature insident. donec

aerem

sil

deslinatum, latam superliciem absquc

jain prodiluri sint; tune ver

qum

oflicios parvulus

soliditate

expandere potest. Anlerior corporis pars est

,

caplivos in sese eximendo adjuvant!

Qum

inimiiabili

acula ad apcriendam sibi viam pcr acris elementum

posthc cura

iis

invigilant et viclum provident, d<3nec

!

gradatim cse
dirnensioncm
sit

cit
;

ejus moles, donec justam acquiral

sibimetipsi providere possint

lostjue cura,

qum

diligenti

scrupucibi

et in

expansam caudam

desinit.

Cm

hoc temporis, cuique assignatam

duplex volucrum molio, ambulatio

,

scilicet et vola-

partem distribuuut Quis polcns

spiritus, (vos, sapienles,

tus

cruribus instrunntur, qua; ad

ambulandum mir
volandum
alla pelunt et

enarrale nobis!) pevcepto,$cd non audilo sermonc, rolucres cli edoed'' quis, nhi Dcus, inspivans beus, cujus

coapja sunt, casque quasi

soulevant;
alis

claterium ad

quoque, quannn ope

.

imniensus Sprrilus

et

nuiujh.n vernissa pclentia, omnia

eursum suurn bue

in

el

illc fcruni

catid

tandem, qu

pervadit, adornat t suslinel ci cominovet?

firma; slar.l in acre, in evoluliombusque juvautur et

Qua observavimus
1

pennata; genti

in

gnre atlribui

cursu dirigunlur.

pO-sunl, sed ubi ad peeuliaria paucis ex variis specie-

Quanqum plumeum volucrum tegumentum mirabiliter

ad levila.tem
vi

et fluilalionem sit

disposilum,

ala;

bus converlemur, nobis Dei sapientia et bonilas non minus conspicua vidcbHur. Qum mira est quarum
(I) Gallinae incubanli

tamen
impclli

slupend

polle.it, iisquclncrcdibili velocitate

po^unl. Ut ad volandum apliores

liant,

perjain

ulla sui generis opra videre

corvum suppone, nec illum siiiras, quem tamen nidus

foctissimo plumai disponuntur ordine, unic

,v;rie

confinget, idem

semper

crit,

bifure stipiti par'

,N
,

t#nl*; Mtqut Itnii illabanlur, glandula

qudam

um omnibui ejusdem

speciei nidi*.

la
dam avium

PARS

l.

ZOOLOGlA.

7|S

migratio, vel iste et ciconia, hirunmilvus in clo cognoscit tempus suum, sut ! Jer. 8, 7. doque custodiunt tempus advents

mirabilis instinctus quo

mundum
tuum
solitaria

sedet,

et

rupum

[ortitudinern

suant

superbe
facit;

Pauca sunt

fiaec

lestfdivinse sapienti et bonitatis

und

laie

super naturam oculi ejus prospiciunl, et

elucent; sed quanmmria, quai in hc creationis parle

qum paucissima, salis iam nobis admirationem,

Creatorem

multa tamen sunt ad morenadorantisque in

uno nutu prdam suam dsignant? Pullos suas pascit

sanguine
el

omnium
mactatee

graii animi sensus ingerendc-s.

in ScripturisHebraicisest
;

nondm victim imminens, promisso

cru.ore

iibt

Vulgarevolucrum nomen

g au dit.

txephur, rapidus molor, vel festinans

volatili

quod cognomcn
gcneralius et in-

(Youxg.)

huic genti apprim competit

Eumdem
lattis

aquila

locum inter volucres occupt ae

vo

defmitum nomen

est ouph, volucris; sed Iktc appeilalio

leo inter beslias. Ingens ejus fortitudo, velocitasct

quidquid volt, sive avis sit aut insectum, denolat. Fr-

allitudo ad

innaiam ejus ferocitatem etvoracita-

quenter

in

Anglie Bibli fowl, volucris, vertitur. Pra>

tem

additrc, rgis

avium

ipsi

cognomen obtinuerunt,
socii

dantes aves vocantur oilh, irruentes,

ex impctu quo

in

terroremque omnibus suis aeris habilatoribu^

injicicndi contulre facullalem.

prcedam irruunt. In pluribus ex locis ubi oecurrit interprtes noslri verterunt illud plurali forma
volucr es, volalilia.
(otvls,

Ab Hebrais

aquila dicebalurnes/jer, lacerator

utqut

rapacilale prcellit,
ut exislimamus, tria

preedamque suam in parles dis

cognominis proprielas.

Nolarum jam avium numerus.

cerpit, salis obvia est hujus

inter et qualuor slal millia. Varia se invicem discer-

Plurima sunt aquilai species naluralisiis descriptif,

nere gnera, ejusdemque gencris, ubi varia? sunt, species,

neque unam lanlm eomplecli Hebraicum nsher

magnai opus

est dificiillalis;

elopus, ubi fuissel

probabile est.
cies,

Maxima nobilissiinaquequ nota

et

sit

spe-

absolutum, laborem forsan non compensaret. Linnus

dividit

Bruce vocatur aurea aquila,

ab jEthiopibus

aves in sex elasses,

scilicet

aves rapacis ge-

abouducln, seu paler longbarb. ex villorum fasciculo, qui infra roslrum ejus dependel.
avis ista oclo pedes et quatuor uncias

neris; aves pic gencris; aves domestici gencris; aves

passcris gencris
;

Ab

al

adalam
et

aves

ancilis

generis; et

tandem aves

numral;

ab

ciconi generis. Piiores qualuor classes varia lerre-

extrem caud ad exlremum roslrum, ubi morlua

qualuor pedes

est,

strium avium gnera compleclunlur; duae ver posteriores cas qu;e ad aquas pertinent.

cum septem

unciis

Qtre D.

Riuot da

scripta fuit Viginii duas libras pendebat,

j

medtt ejus

Ex Hebrao
libus

lgislature,
et

quo strictissima de anima

falcula

duas

circiter uncias

cum

dimidi longa erat.

mundis

immundis prodierunt praxcpia, aiqu

et

Ex omnibus

notis avibus

non modo allissimum, sed

ila.

stricte de avibus, qua3 inler se qualilatibuset vivendi

rapidissimum volalum habit aq

libris

Ad

id

ptarjM
Inter ca-

modis non minus dislinguuntur, natur exspeetanda;

erant rgula. Atver animalium characlcres ex pedi-

sunt conspiciue in sacris

allusiones.

Iamilales quas Israelilis minabalur propheta, nisi obedirent, ista sequentibus verhis exprimilur
:

bus sumpti, hic deficiebant; nolasque deiinirc, qiue do-

Addueet

ctum simul

et

indoclum agrestein ngicolam, clgra-

Dominus super

te

gentem de longinquo,

et

de extremis

vem civem
erat.

quolibet casu ducerc pussent, facile non

terr finibus, in similitudinem aquila? volantis

pctu, Dent. 28, 49.
j

cum im-

Inde in Mosaicis iuslitulis nulla ad conformatioest relatio, quasi

Nabnehodomisor adverss Jerusapradicilur

:

nem
rie

mdium aves

in

mundas

et in
:

lem

iler similibus verbis

el

Ecce quasi nubes

;

immundas,

in lgales et in illgales dislinguendi

s-

ascendet,

quasi (empestas currus ejus

velociores aquilis

lanlummod cxceplionum constat sacrum

iis

riluale,

cqui illius, Jer. 4, 15; ulel eiiam invasio ejus in

Moab:
extenj

cerlaque prlermiltuntur gnera, nec

unum tanlm

Hc

dicit

Dominus : Ecce quasi

aquila volabit,
est, in

et

verbum de
mentio

qux

licita

sunt oecurrit.

del alas suas

ad Moab, Jer. 48, 40, id

in

devolam

In describendis variis avibus

fil,

de quibusinScriplur

regionem, quasi

praedam aquila praceps ruel. Vid*

1
;

triplicem adoplabimus ordinem, ad

quem

eliam Thren. 4, 19; Os. 8,

Ilabac. 1,8.
'

innostr ad zoologiam inlroduclione relulimus.

Ex omnibus avibus aculissimus

sed
ij-si

est aquila' ocuius,

est acutus.

SECTIO PRIMA.
LttlE

odorats sensus

ila

non

Pnedam

igitur nisi in aperto

non insequitur, sed ubi primm

rapidilas, ut cera se-

VGLLCKES.
illam aspexit, ea

estmouis ejus

AQUILA.

quatur deslructio.

Ad

hocalludil Job, rapidam tempo:

Quanifumn

(<rti$

falco

sit,

quauquam

in

volando

ris

fugam exprimendo Dies mei

et

velociores fucruni cur-

exercilissimus

sore; fugerunt,

non viderunt bonum. Pertransici-unt

fesnnans ad escam,

illum tamen in humiliori clo aquila relinquit; aquila,

quasi naves veloces, sicut aquila

(Juandb

Job. 9, 25, 20.

numanum

prtervolans aspectum, solcm in

indefmo
petit.

Gencraliler aves
lalis

islce in

montoss

et

non

ila

frequen-

cursu suo

regionibus

occummt,

et inler altissimas

rupes

Numquid ad prceptum tuum

elwavit,
et

fiavo.s

alas

tm

all in

aream suam ponunt. Inde sublimis propheta loqucndi

modus, ad superbiam
et degradationem
( si

aerem
in abrupt rupe imedit, ubi,

Moab alludeu-

Iwj supra

,11 fis

Si exallatm fuerh ut aquila,

mter iidera po*

710
sueris

SCRIPTUR^E HISTORIA NAf URALIS.

nidum tuum, inde delraham
et etiam
:

720

te, dicit

Dominus,

Abd. 4,

Jeremi, referendo ad vicinam

te, et

Edom
niteris

In Deut. 52, 11, pulcherrima adest Dei curie et paterni in populum suum affecls comparatio ad natura-

reg.ionem
tut
,

Arrogantia tua decepit

superbia cordis

lem

aquila in pullos suos sollicitudinem. Sicut aquila

;

qui habitas in cavernis pelr,

et

apprehendcre

provocat ad volandum pullos suos

super eos volitat

allitudinem collis; ciim exaltaveris quasi aquila nidum

expandit alas suas, ussumpsit eos; portt eos in

suis
;

alis

tuum, inde delraham

te, dicit

Dominus, 49, 16. Pro ru-

ila

Dominus

solus

dux

ejus fuit

; et

non

erat

cum

pis vertice procerain aliquando cedrurn eligil aquila in

eo

Deus

alienus.

liabitalionera sibi; quai circumstanliapnctermissa

fnit in sacris libris
:

non

Ad conspicuam
circumslantiam in
(Exod. 19, 4)
;

pullos
ali

suos super alas portandi

Aquila grandis

magnarum alarum,

plena plumis
et tulit

et varietate

(colorum) venit ad Libanum,

Scripturarum parte alluditur multaque loca, in veterum scriptis ei

allissimum cedri ramum, Ezecli. 17, 5.

Aquila, ut traditum est, ad

vit, et,

summam

seneclutem vi-

favent opinioni quod in praesenli aquila timidos pullos assumit, eosque super alas suas portt, donec volare

velut rapaces aves,

plumas suas incipienlevere

nova rcccntique
vi

audeanl.

Supponendum non
,

est

eam implumes adhc

smittit. Transact

hac

ocslate,

ac

pullos per vacua cli spatia

aut ad remota loca vo-

vigore prdita apparct, ejusque

senectus juventulis

lando dferre; sensus

alis suis

est, ut

probabile videtur,

eam

speciem assumit.

Ad

id intendit

David,
:

cm

gralo ani-

eorum

dbiles et imperfectos ad

volandum

ma- bnficia Dei recensendo ait

Qui

satiat bonis os

conatus adjuvare, donec exemplo ejus, et propriis suis

successibus, audaciores facti, sese impavidi aeri
miltant. Sic Deus, ait Paxton, erga

1uum,
ila et

ita ut

renovetur ut aquil juventus tua, Ps. 102, 5;

com-

propheta,

renovantem
:

et vivificantem Spirits
in

suum eleclum po-

Dei potentiamdescribendo

Qui autem sperant

Domi-

no mutabunt (renovabunt) fortiludinem ; assument pennas

sicui
et

pulum egit. Cm in Gessen dormitarent, vel libertatem se recuperaturos desperantes gemerent, niisit ille
servum suum Moysem, qui ab
|

aquil, current
Is.

et

non laborabunt

ambulabunt

inglori su eos inerti

non dficient,

40, 51.

Ad aquil plumarum mumrore

affici jubet....
:

educeret, libertatem assereret, et vincula

capila

eorum

in

lationem alludi suppositum est in eo qud Michas

populum magno ob Dei

Decalvare
et

judicia
filios

opprimentium frangeret. Eos ille eduxit ex iEgypio et per desertum in promissam haereditaleni
perduxit; eos fortiludinem suam, et artem belli quoque edocuit, ad pugnam duxit, et omnipotenti manu

tondere super

deliciarum tuarum

di-

lata calvitium

tuum

sicut aquila,

Micb. 1, 16

Nos
id
si-

ver, potis existimamus intendi ad naturale peculiaris luijus avis

su eorum hostes subvertit

(1).

cujusdam speciei calvitium, e qud

foret.

Notandum
assimilatum

est
(sic

Cyrum,

in Isai, 46, 11,

ad squilam

long accommodatius

Propheta ad mroris

enim vox

translata avis rapax red

gnum

intendit,
;

quod vulg capitis coronam decalvando

hiclamen dilatandum extendendumque
Huic opinioni accural re-

denda foret), aquilam pro signo babuisse

dito

Xenophonte
re-

suscipiebatur

prdicari, qui nescius ips etiam prophela voce, ad-

erat, ut aquil, calvitium.

lanim Grco

fine

utilur. Sic perfeel sibi

spondet D. Bruce data aure aquila; capitis descriptio

e
:

spondent propheta et historicus prsediclio eleventus (2).

In Lev. 11, 18, legimus aquilam, Hebraic racham;

Capitis ejus corona

ait, erat

nuda

et calva

sic et frons

quo loco roslrum

et os capitis

conjun-

cm

ver aquaticis

ibi

avibus consocietur, dubium est

< < t

guntur. Scnsus igitur propheta Intentas esse videtur populo satis

utrm hic

ulla aquil species intendatur (5).

non esse
;

capitis

coronam mer, ut
ad inlegrum

Sunt et ale du aquilaj aut vulturis species quae inter

prohibilas aves

de more, tondere

sed sub speciali hc retribuentis

Moyse recensentur,

ossifraga scilicet

velultricis justitivisitatione, calvitium

et ospraga, sed peculiarem

nullam postulant notionem.

caput extendendum.

FALCO ET MILVUS.
Quis milvum invenire edocuit
perptuant statem
et
,

Frquenter sese nobis obtulit occasio altam scientiam mirandi qu libri Job scriptor plurimas animat

temporum peritum,

clorum mutationem? Quando

nubes

natur partes devolvit qu de aquila dissent magnam accurationcm pulchriludinemque proferunt Numquid ad prceptum tuum elevabitur aquila et in rduit panel nidum suum? In ptris manet, et in pr; :
,

annum dformant
nec retrb

ille

venlum ascendit

ad austrum
lendit
,

tempestales limel. Sole recedenle

ipse redit

wplis

silicibus

commoratur, atque inaccessis rupibus.

et

iterm
in radits ejus vivit, et

Inde contemplatur escam,

ciunt. Vulli ejus

de longe oculi ejus prospiet

malas hominibus

dimitlit dies.

lambunl sanguinem,

ubicumque straAvis
vi-

(Young.)
ista
,

tes fueril, ipsa adest, Job. 59, 27-50.

Ad postremam
,

qu

volats sui velocitalc conspicua est,

cilationis hujus

phrasim alludere

propri vocalur volans in Scripturis Hebraicis.

Yox

detur Salvator nosler in Mallh. 24, 28: Ubicumque fueril corpus illic congregabunlur et aquil , id est

autem

illa

ad pcculiaris avis propri vocatae falconis

species non restringilur, sed vaiias falconis famili species,

ubicumque populus Judus

ciali

qui morali

jam

et judi-

qu nnmerosissimai

sunt complectitur. Sic enim

morte defunctus est, esse poterit, ibi eum Ronianorum exercitus quibus vexillum erat aquila, et
,

vocem banc
!

gcneraliter usurpant Arabici scriplorcs.

quorum

vis etfcrocitas

reginavium, suis comparat,

(1) lllustraliones, vol. 2, p. 11. (2) Marris, Hisl. nat., p. 115. (5)

limiles crant, persequentur et devorabunt.

Yulgata

legit

Onocrotalus.

72i

PARS
falco

III.

ZOOLOGIA.
;

722
,

Apud vEgyptios

ventorum erat

symbolum

cum, sed splendid nilentem nigrum colorem

in

ino-

unde certissim palet eos motuum ejus rapidilatem magn cum admiralione contemplatos esse. Ob eam-

dum

serici

et propri

tenebrarum

et splcndoris

mix-

turaest(l). Niger color magni apud veteres factus

fuisse videtur, nigrique oculi
et corvince

dem causam
tate,

juxta

quosdam

scriptores

soli

sacra

comac in

crat avis ista, cui stupend cursus velocilate et facili-

eorum muliebris^pulchritudinis

ide

includebantur.

est.

qu per immensas cli regiones movetur Apollini falconem consecrandi morem ab

apud quos ntillum animal
ila

similis

Ad banc opinionem
suo affirmt
:

accedit

quod sponsa de dilecto

Mgy
ibis

Pendulcc ejus

com nigr

sunt quasi

pliis,

sacrum erat ac

corvus, Cant. 5, 11.

In

et falco (1), Grocci

sumpserunt. Tanla erat illorum in

,

omni mundi regione occurrit corvus. Robuslui;

hc animalia vcneralio ut si quis volens vel inscius quoddam ex ipsis occidissel, morte plectcretur, dm occiso alio animale ad arbitrariam tanlm mulctam
damnarelur.
Elsi ver falconem tan ta veneratione pagani prose-

et firmus

temporum mutalionibus non

corvus alacer et sanus
aut sub frigidissimo

afficitur

et

quando caterae aves

languere,
vagatur,

frigore lorpere videnlur aul

fam

prdam
ludit
;

qurcrens
alacer et

clo

vorax prxdalor, omnia

insuumcommodum

converlit;
:

querenlur

lle

tamen

Judo

lcgislalore

immundus

utrm proeda

sit

morlua an vivens non curt

in

eam

declaralur, abominabilisque populo Isral crat; neque

voraci appelitu irruit, et ubi satialus fuerit, suos nuntius adit ut

caro ejus comedi, neque tangi cadaver ejus impun

polerat. Legis bujus ratio probabililer detegi potest in

prd

participes faciat.

Peculiarem quibusdam Palaistin corvorum ebaraclerem dare videlur Salomon

subsannat putrem
et

habitudinibus

hujus avis et qualitatibus

ipsa rapax

cm

ait

Oculum qui
aquil

avis est, et consoquenler

sv indole,

et asperis

mori-

matri su parre despicit, effodiant

,

bus; vi vendi quoque ipsius modus injucundum forsan gnslum saporemque carni afferebal,illamquc in fervidis
piMCBertim regionibus ninsas

eum

corvi de vallibus

et

comedant eiun
ait

filii

Prov. 50, 17. Hoc in loco,

potest
j

Paxton, intendere

impropriam reddebat.
,

Sapiens ad corvi speciem

qu

valles ad habi-

Audax

ejus

mens,

ejus sanguinis sitis

mira volals

tandum rupium
alludere potest

cacuminibus anteponit; vel forsan

in terra

rapidiias et in

venando perseveranlta mox falconem

,

adquamdam
istis

promissions remo-

venatori utilem adjulorem oslcnderunl

qui libenter
di-

lam vallem, avibus

frequentissiinam, quoe inde no-

lamen cadaver ejus

mittebat
(2).

besliis greslibus

devorandum

men suum babuit; seu, cm prcipites rupes, ubinidum poncre corvum juvat, torrenti ( qui etiam genuinusest vocis originalis sensus)sccp imminent, proceraque arbor, quee
ipsi

Pirque falconis species aves sunt migra torie

quam ad rem
auslrum?

in Job. 59, 20, ceferlur

Numquid
cl

per sa-

quoque acceptissima

est, in ripis

pientiam tuatn volt falco (3) expauens atas suas ad

d est,

ejus slal, regius Doclor, boc loquendi

modo, ad corvos

numquid per luam artem

sapentim

simpliciter inlendere potuit, quibus taies silus sunt

ialco novit

ipsum

fugrc capiendae vel migrandi, talas

accoptiores. Conjicit Bocbarlus vallem ad

fit

ad australe vel fervidius ccelum expandendi tempus?

Migralio ejus

esse Tbopbct

prop Jrusalem

quam allusio quam Jeremias

illic

ducem non babcl hominis sapientiam

et

vocat vallem cadaverum, qud nocenlium cadavera

projiciebantur, insepullaque

prudentiam, sed superintendentem sustenlantemque

Dei Providenliam.

manebant, donec corvorecta

:

rum turmis vorarenlur

ficri

qui in id ex cireumvicinis

De milvo
ad

propri hic mentio

polest, quippe qui

,

regionibus coalescebant.

Qu

si

sit

conjectura,

eamdem volucrum

familiam

per lin et

nec Scri-

sensus Salomonis hic esse poterit

reus est infamem

Qui

tanli sceleris

ptural ad illam relalioncs salis sint magna?, uteirusam

pnam

incurret; projicietur in val,

naluroe et habiludinum ejus noliliam requirant.

Ob
evi-

lem cadaverum

nec sepulcrum obtinebit

sed vora-

acutam oculorum aciem conspicuus

lie

est,

ad quam

denter in Job, 28, 7, alluditur, elsi vullur in aulbcnversione nostr inseratur

novit, nec intnilus est
:

cem immundi rapacisque corvi alvum. Insinut Sapiens corvos primum suumeivehemcnlissimum iclum
in

Est semita

quam

avis

oculos ferre; quod apprim moribus corvi consen-

mdla

eam oculus

milvi (4).
in Is.

taneum est; hc enim semper corporis parte primo

loco pascitur (2).

Vox eadem

plurali

forma occurrit

15,22;

54, 14; el Jer. 1, 59; quibus

omnibus
,

in locis versio

Prima corvi

facta

menlio
;

in Scriptur

r.

iluvii

nosira legit fer insularum besti

intelligit

quod de crocutis
,

narratione occurrit, Gen. 8, 7

scentibus aquis,

unde discimus, decreet discriminis

Bocbarlus
,

sed ex pluribus conlexlibus

et praosertim

ut

audacem banc

eontem-

nott Parkburstus

ex poslremo, impolest.

plricem

avem

Noe missam

fuisse

ad agnoscendmu

umndarum avium speciem qu designare

CORVUS.

cireumvicime regionis slalum.

Res qudam mirabilis

in Elise bistori occurrit

Niger avis bujus color plen in Hebraco ejus nomine

agnoscilur,

Reg. 17, 4-6, quoe ingenli discussioni locum ddit,

e qud scriptores quidam sese expedire conali sint
prodigioso narrationis
dicitur.

qnod ex orb

vespere,

sumptum

est.

Rect

animadverlit Bocbarlus colorem corvi non esse opa-

hujus ebaractere

id

quod

Vide Prilchard, ^gypt. mythol. p. 517. I axton, Jllustr. vol. 2, p. 50,51. (3; Vulgata ver Plumescit accipiter. (4) \ulgala ver Oculus vulturis.
(1) (2)
: :

prophetam corvis pastum

fuisse, referenles

ad homincs qui forte oeum ubi manebat permeanant,

(\)Jcrosotym. 3, 109. (2) Paxton, Jllustr. vol.

p.

37,38.

723

SCRPTURjE HISTOIUA NATURAUS.

professor Paxlon
,

724
pullis

dicebanturque orebhn, sive ex eorum regione, sive ex

laboribus quitus ineumbibant.

non

slat,
,

parentes quoque
,

eomplectilur, qui, ut sua proies

melunt, quibus non
pascit illos,
est

non semblant

nequt

Adverss
biles

liane

tamen interpretalionem insupera-

cellarium neque Iwrreum,

et

movenlur difficults quarum ad duas modo

Luc 12, 24;

Deus ex inexhauslis suis theet

intendimus.

Primo avide Eliam

non
latere

qlijorebat

Achab,
cjus

sauris
et
si

cibum providet. Queumquc

infinit sapientix opus

sint

eorum

indoles

omnes/piejurejurando adegerat, utipsum intr habitatores

igitur
loci

mores

sunt et potestalis, et

affirmarent

conditio

ejusmodi creaturas condere omnipolentem Crcaet ipsis vil subsidia pro-

summum

sec ftu m, et etiam solitudinem requiCaritli

,

lorem non dedeccbal, nec

videre dedeccre
;

rebat.

Secundo loco, siccalo torrente

reees-

polest.

Ipsi

quoque suam

actionis

sum suum linquerc conclus est proplieta, quod quidem minime ncessc fuisset si habuisset qui sibi providerent; quippe qui aqnnm non minus ac escam sibi
atterre poluissent.

sphram babenl siuequc

metipsis et
aliis

qualitates et instinctus sibi-

lerrestris crealionis partibus militer

inserviunt; quin eliam indolis

eorum

ignobilitas viro
,

De ipsissimo miraculo sequentes

:

considerato non mediocri est

ejus compescat
videnti;e
,

commodo cm metus
beuigu Proslabiliatquc.

observaliones offert fcenlir Calmeti editor

suppo-

spemque

in sapienli et

nanus paulisper Eliam

in aliquo

toso loco laluisse qu viatores

scopuloso vel monpedem nunqum fe-

ordinalionc

excitet

Domini

nosiri

argumentum supramodm
Si

est solidum etacu-

rebant; et

qw.mdam rapacium avium numerum nidum

;

lum

uum

in

arboribus circumstantibus, vel in projectis

avibus
istis

frustra

Omnipolens pullorum corvorum clamorem non audit, surdam san aurem populi sui sup-

rupibus ponere, etc.

quolidi ad provi,

plicationibus

non conrei

let.

dendam
qure ab

puis suis
illis

escam volanlibus

quidam

ex

iis

COLUMBA.

affercbanlur pars in

usum prophcl

ce-

Pulcberrima hsec et lenis creatura ab

batur ioneh
,

lebrrcs dice-

debat;

dmque

nalurae dictatis parentes, proli

in

su

ad designandum
Graoci

juxta

Bocharlum

et

tanlm providerc

auimo haberent,

ipsas eo ipso

alios, illam esse

(loniae)

nativam.
(1),

Ab

bac opiillam

lemporc ad providendum
prnvidenlia impellebat;

Eli;e necessitalibus divina

nione tamen dissentit Rosenmuller

vocem

ila

utqux

ipse sive nidis,

,

ab Arabico poiis deducens

ubi sensus ejus est dul-

unde

vel dimiltebantur,

vel sibi o (Ter e ban tu r

sive

cedo, lenilas, elc. Parkhursius Hebraieum

radice deducit cujus sensus esse
polest

nomen

et

forte utroque
l*lis

modo

colligebat, ad diei sustenlaculum

ei

imbellis,

essenl. Corvi (orebim) quoque deferebant

panem

rapin violentique obnoxius, conspicua speciosae hujus

avis lineamenta, quae

it

carnes mane, similiter

panem

et

carnes vespere, 3 Reg.

quibusdam ex velcribus

poelis

17, G. fted

cm

ibi

multi forent corvi, D. Taylor ad

alios
;

prodicala fuerunt.

exislimandum

inclint

panem,
ut

alios

carnem,

Columba, quac ut
tisque
sacris
sirnis

simplicilatis, innocenliae, fidclita-

variis vieibus detulisse

ila

pauca ab unoquoque

symbolum

(2)

exbibetur

pulcbcrrimas mullas

eorum

allala solilariam,

sed sufficientem escam con-

scriptoribus prstat allusiones.

primsevis-

fcerent.

Tantis urgebatur angustiis exul proplieta;

viri

xtalibus in sacrificium oblata fuisse videtur

9; et in Mosaicis rilualibus legibus

ade obnoxia erat hujus sludiosi

,

Dci conditio!

Gcn. 15,

etiam at-

Quod objectum est sciliccl corvo hoc fuisse mandalum misericordioe immus, cm asperrimsitet immund natur removerkaliquo modo potest, eonsiderato quod Hebraieum nomen, utjam observalum est,
omnes hujus geneiis aves complectilur,
inler

que etiam ad hune usum prascribitur.

Columba
habita est.

generalitcr

inter

pulcherrima

in

nalura
,

Plumarum

ejus nitor,

oculorum splcndor

habits innocentia, qualilatum excellentia, morumqno.

purilas materia
exslitre.

quas

laudum

et admiralionis
,

quolibet tevo

quxdam

corvo minus

immund

existunt; ut graculus
fuisse

Ad niveum alarum candorem

divilesquc et

cujus Fpecici

solummodo mandalum

hoc mu-

aureos colores quibus adornatur collum ejus, alludere

existimatur divinils afflatus Psalmisla hisincleganli-

nos (I ) exislimat D. Taylor. Quod ver Deus corvis preeperit

,

id

loquendi

modus apparebit quo utebantur,

45, 12.

buscanlibus

Etsi dormierilis inter mdias ollas, vos, ut

ubi voealia jnssa

adhiberi nequibant. Vide Job, 58,

Is.

penn columb, auro cooperiemini, et plum ejus fulvo auro y Ps.

li; Ps. 77, 23;

Mandare seu prcipere

07,14

(3).

Exislimat tamen D.
solis

Harmcr Psalmiaurcis-

corvis significare igitur

tanlm polest

Deum

iis uli

ad

stam non ad animal

alludere, sed ad

natur manibus adornatum

diis sacras
,

orovidendmn servo suo necessaria.

columbas Syriis

naluralislis Iradilur corvos

;

nido pullos suos

que ornamentis adornatas. Juxia hune

igitur senlicndi

mature eduecre
rant cogre
;

et ut propriat su;e vitoc subsidia qtra-

modum locum
columba sacra,

sic

interpretalur

Isral

mihi est

tu

quam
:

ad rem probabiliier alludit Psal)

et lict

ex

iis

quie acciderunt VODls

facti

inista dicens

Dominus

dut jumentis escam

ipso-

magis, ut misera columba, nigri

in

videamini, quoi
,

rum,
et

et pullis
:

Job

corvorum invocantibus eum, Ps. 14G, 9; Qui* prparat corvo escam suam , quando
clamant ad Deum, valantes, eb quod non
ait

fumosis rupis foraminibus commorali eslis

pul-

chri

tamen

et gloriosi

ut deargenlata Syria

columba.
ficlis

pulli ejus

qujc aureo

quodam ornamenlo

indula est,

(R

habeanl cibum? 38, 41. Sed Providentiae cura (2),

encyc. art. FMa*.

v<1.2, ({) Jerosol. p.1, lib. 2, eap. fiO, hot5, (2) larris. IlirA. Nat. Columba.
(3)

'1)

Calmeli

libl.

Paxlon.

Illustr. vol 2, p.
I,

&1

llhistr. vol. 2, p. 41.

(4)

Observai. >ol.

obs. 1^.

,,

Q
Atver,
ris
fex ill

PARS
lci inicrprtatine
,

III.

ZOOLOGIA.
]|[

*$fi

lit

juxta professo-

Paxton observationem

ut sanctus Spiritus

cum

pramodm eorum eorporis habitum depngit tempons momento dejectum sacrum emblema
Israelitis
piti

quo
et

ab

pagano aliquo assensu, vel saltcm absque censura de

rilu loqualur,

conculcatum viderunt
,

vel

si in

suo praci-

quinim figuram ab eo sumat ad illueflectus strandos divine grattae inter populum suum
;

cursu

ut velocis fugerent illud ipsi dejecerant

est.

dedecus prorss idem

cmque
iis

nibi! islius generis

in

Scriplur occurrat

il-

Ex
1

bis etaliis

consideratisadconcludendum ducimur
militari vexillo ccrlissim

lud hic admitti

non posseexislimat, quin valentiores

clarissimo scripiore proferunlur ratio-

columbam pro

babitam

quas ab

illo

fuisse, 2' era Assyrii praccipnc

essent et vetercs co-

ncs

allata; fuerint.

lumb:r adora tores, illam supponi nosse eorum aecom-

D. William Baxter aliam loci dat versionem, lucc

modatissimeesse signum aut vexillum. Hoc plurimorum

Scriptura; Inconnu

animadvcriens

Mos

erat, inquit,
,

exercituum He,

trauslatinucm,

public noslra

Imeorum,

sicnt et

Syriorum
;

Assyriorumque

colum-

praisenti versione discrepantem confirmabit.

bam pro
Psalmista

signe
ait
:

babere

quein ad niorem alludcns

Jeremias loquens de vaslalionibus qu e Nabuchodo

nosor
in

Si vexillo vestro
,

moranles adhareatis,
cnjus pcnn;e argento

Judx commiltendie
in

erant, ait

Facta

est terra

quod est columba deargenlata

eorum (Judxorum)
cap. 25, 38
;

desolationem
:

j'acie

ir columb

sunl depiclar, quando Deus potenti su

paverit,
lur, et
Victoria*

reges dissi-

et rurss

Revertamur ad populum nosin alio

signa in vexillo veslro dcvolven-

trum ad averlendum gladium columb, 4G, 10; et

loco
:

vestra

columba

candida ut nix apparebil.

loco islo Septuaginla se-

facie gladii

columb

singuli

\ugient, 50, 16.

Omncs

interprtes caeei in
,

Facile intelligit quisque hune

locum opposite quod

,

culi sunt

qui

sive ignoranter, sive forl voluntari

ad regem Chaldajorum alludalur

qui

columbam

in

illnm obscuravorunt.

Cum

enirn Syrins,

qui
sui

colum-

memoriam Semiramis

(1)

in signis *uis ferebat.

bam

colebant

lm bonorabili numinis

menlione
,

Mirusoculorum columba; nilor,

castitas aspecls ejus qui in
dirigitur,
lidelis

simplicitasqiie et

deleclare

nollent, nedrn

debebat, vexillum
fccc, et

vocem Hebram ut fieri verlera.t, eam proprium nomen

(1).

suum marem solummod Spiritu Dei selecla est adexprimendam ver*

lidelilalcm
,
:

monlem Selmon reddiderunt

puritalcrn et

Ecce

lu

pulchra

es,
t

nctor Scriptur illustrat in bac constructione

fusis immoralur, nnvainque

arnica

mea

ecce tu pulchra es

oculi lui

columbarum

versionem profert notis

(^ant. 1, 14.

Certum

sanctilatis jua
alieni

ints est indi-

illuslralam, quibus alia loea clucidantur. Hancdoctoris

cium; videri non ambiunt, nec

obvii sunt. Pulcherrim
ris
j

Domini

intuilui

Harris in

suam Naturalem Historiam IransluliLpaucis

ita

cdcm simililudincRcdemplO'

eroendatis; et

emendatam
lotus

hic transcribrre libet.

nostiieximia;excellenti;c adumbrantur, et pneser

Auimadverto quod

Psalmus triumpbalis oda

;

lim infinila jus sapientia etscienii, quicin populi sui

ob reporta tam vlcloriam videlur

doctor inquirit quo-

commodum semper
cla: cl

exercehlr, quae pura sunl et san-

mod
lia

i!li

ipsi

qui reges istos in fugam verlerunt et spo

suis diniiserunl inler

quolibet sancto pretio habita;, sicut et in propria

ineflabili

donii

familiis

mdias

ollas

su nauir

modo

pretiosx sunt et gratai

jaccre

poluerinl.

Quomodo

tanto eflocli sint

dede-

Oculi ejus sicut oculi columbarum super rivulos aqua

eorc, oo ipso eliam tempore quo Victoria perfruebantm! Hoc adniodra ineredibile est; quod si ver nobi*
in

rum qu
,

lact suut lolcl rite coiislitut,

Canl. 5, 12

Oculi columba*, intentes semper et speciosi, peculiari

mcnlem revocemus

vexillum columb
et

in

mililare

dcore
deat
se
:

al'(iciuntur,

cm

juxla crystallimim
est

rivum se:

signum usurpalum fuisse,

bebimus,

ad
loci

illud hic alludi

sup-

gratissima enim
et

illi

mansio Ikcc

hic lavare
afflalus

poiamus, omnin diversam

ges et exercilus fugeruut, et

iuterprelationem ha-

amat

extinguere silim. Sed

divinits

cl ita inde illum inlelligere

in

poterimus

Rc-

scriptor inlimare videtur

columbam

rivulo non con-

inseclanlium domibus
, ,

tentam, bis prjcsertim locis deleclari qiue numerosis

rivis

dividebantur spolia.
bclli

Tu quoque san columba

,

inler

alluuntur

quorum plenus alveus sunimis

,

oris

uncos dejecia jacebas

,

tu cujus abc argento imIta

lal>entcs

aquas aacqiiat

iisque
lola;

facilem

ptum
ob

offert

bricatae erant

et

depicke auro penna?!

facli

dispersi

et

abundantem. Lact

videntur

nilcntem

duce omnipolenie Deo, reges albi

sunt ut nix in

candorem suum.
siUe, sicut

cl rite seu pln et perfect

in

Selmon.
( ;d

gemma

auro

inserta, ne
,

componimim pro-

columba
in

fuerii mililare

signum
,

colligi

polesl

minens

nec n'unis depressa

sed

ita

composila ut

ex hislori

Chronico Samaritano
iu

in

quo legimus
,

strict inserlione alveolum impleal.

Ita

pretiosa sunt et

Homanos columbam

monte Garizim collocavisse

mirabiliter

mediaions Deum

inler et

hommes
Deus

ihuheri
in

ne Samnilani hc cum

lurmis adorturi venirent.

accommodalae Jesu

Christi exccllenlia;.

unic

Quidam ex Samaritains ascendere teniaverunl; sed

illos

prson et bomo; omnibus simul divinitalis attrihulis

et perfeelionibus
,

delexit avis, clclamavit

Hebri! Expergef.cti
Inlellige hic

quarum natura
et
,

noslra

capax est

euslodcs, asceiuk'ntcs occiderunt.

milifil

investilur. lt scteriius Dei f.ilius,lpsissinaeslsa|;iVHlia

tais

vigiles et rsilia, et

confeslim

inleliigibilis

et

prudenlia

ut Filins
et

hominis

saiclus es!
,

columba.
innocens, impollutus

segregalus peccaloribus

ad

Regum
(I)

pallor qui vexillum istud comilabaulur sulibri.

Bowyer, Yisus

sub

lilulo

Ueliqni Baxte-

(1) Script. Illustr

Expos. Index, in loco; $1 ftafm

rian, p. S,

adCalniet. n. 209.

727
Heb.
7, 26;

SCRPTUR/E WSTORIA NATCRALIS.

candidus
est et

728
in gratis ministerio

rubicundus, dux inter decem

blema
viris

eligitur, qui

non soim
,

millia; ita, lotus est desiderabilis, Canl. 5.

peccatoribus pacis et gaudii nunlius est

,

sed et

Columba: mores non minus

esl

alliciunt

qum forma
j }

lente illius et pacati mentis habits

quo

in cunctis

elegans et plumai divitcs et specios; eleclns est

orbis parlibus veri in Cbristum credentes insigmuntur

:

simplicilatis, lenitatis, castilatis et muiiebris limiditatis

Fructis Spirils est charitas,

gaudium, pax, pa,

typas.

Ad amabilem
:

ejns indolem mirabili cfluclu

tienlia,

benignitas, bonitas, longanimilas

mansuetudo

alludit Salvator nosler in

hoc notissimo ad diseipulos

,

fuies (seu fidelitas), modestia, conlinentia, castitas,

ad

SUOS monilo
plices sicul

Eslole prudentes sicul serpentes

,

et

sim-

Gai. 5, 22.

columb

Malt. 10, 1C. Sapieulia absque

Samariam obsidente Renadad

rege Syrioc
G,

adeo

simplicilale in astutiam dgnrai; simpiieilas absque

urgcbal fams, qualiler ex 4 Reg.

25, novimus, ut
,

sapicnli

in stultitiam

ubi ver ftierint imita, allera

venundarelur capul asini ocloginla argenteis

et

quarta

alterius aut

excessum

corrigit, ant

defectum supplet,

pars cabi slercoris columbarum quinque argenteis.

Hoc

amboeque laudum maleria liunl;scd seorsim neqne

serpenlis prndentia
in loco Salvaloris
,

tamen

id

non erat quod vox

fabae aut ciccris

signilcare vidcrelur, sed

,

neqne simpiieilas cohmiba hoc

quoddam
quod
28.
islo

genus

in Judac

vulgare,

commendationein obtinent. Qui ex

cognominc vocant Arabes. Vide 2 Reg. 17,

sicul et vul,

nlrisque coalescit character propis ad vertim Christ

ianac exccllenliai

typum
inter et

accedit. Serpcnlis pruden-

Turtur columba) tanlm varielas est

garis columbus.

ti (idelis

bonnm

malum, verilatem intrt

nt,

Prior paul exilior est

sed ab

aliis
sit
:

errorem discernere polesl,

omnibus

probalis, quod

hujus specici avibus in eo prcipuc diftert quod

migratoria.

bonum

est

firmiter leneat

columba? ver simplieitate,

Ad

id

evidenter alluditur in Jer. 8, 7

innoxius

fit

et sincerus; ut

nec decipere, nec ofTendere

Milvus in clo cognovit tempus suum; turtur,

el

el ciconia,

proximum suum

queat. Ece sunt quailales quas Salet

hirundo custodierunt tempus advenls sui, Jer., 8,

vator nosler sequenlibus se commendabat,

quas ob-

7; ad illud quoque referlur in Canl. 2, 11,12, ubi

agnoscilur ut salulifer veris redeuntis pramunlius
:

linereRomanosApostolus cupiebal
esse in bono, et simplices in

Valu vos sapientes

malo

(1),

ad
4
;

Rom.

IG, 19.

Surge, propera, arnica mea, columba mea, formosa mea,

et veni.

Columb gemitus apud Isaiam

ad qiicrnlum avis hujus
qiuc dicilur inconsolabilis et

58,
,

59, 11, alludit

lurluris,

Jam enim
:

hiems

transiit,

imber

abiit, et rcessif,

murmur prcipuc
mrore

flores

apparuerunt in terra nostr, tempus putationis

inlcrire,

amisso

advenil

vox turturis audita

est in terra noslr.

mare. Ad

id

quoque refertNabum, quando Ninivc deail

:

HIRUNDO.

solationem pra dicer.s

Huzzab

(2) captiva

abduce-

Sacra prscienti oplim nrunt (hirundines) proxim

accedere cli intemperiem; fragosam tempestatem et

tur, attolletur, et ancill

ejns ducent

eam, quasi voce

coiumbarum gemenlium
Supponilur

in

cordibus suis, Nah. 2, 7.

gelidam nivem, secum

omnem

inopiani, et mollis vit

trahentes

in Eccles. 10, 20,

ad

morcm

alludi tain
istis

anliquum

et

univers admissum, avibus

quasi
:

pestem. Sic edoct,

promptam fugam medilanlur

;

nunliis uti ad nuntia ab

uno loco ad alium deferenda

quia

ad

id

nunc eliam validas parant alas

ad id consulnnt,

In coqitatione tu
lui

rgi ne delralws, et in secreto cubiculi

diviti
:

dlibrant, sese comparant, adliortantur, viresque sues

ne maledixeris
et

et

aves cli portabunt

mullis in are circulationibus ostendunt.

(bago.)

vocem tuam,
tiam,

qui habent pennas annuntiabunt senten-

Avis
8, 7. In

istius

mentio
loco

fit

tanlm

in Is. 58,

li

et Jer.

priore

Isaias
:

alludens ad recentis sui

Conjugalm columb castitalem pracdicrunt qui-

doloris severitalcm ait

Sicut hirundo, vel ciconia, sic

,

cumque de

ejus ebaracterc egerunt.

Unum
vita

tanlm

clamitabam. Hirundinis cantus

cm

sit

aculus et luiia

marem

admittit cui

summo

affecta devinci videlur, el

gubris, rex alludere supponilur ad preces suas quai

quo separari

eam non novimus, quamdi

manet.

gemilibus intermissoe erant, ut aculis hirundinis clamitalionibus similes essent. Propler hoc, ut apparef,

Nigra columba, inquiunt, defuucto mare, vidua reli-

quo
casu

vitre

temporc manet

summum

turturis

hoc

in

supplicationum suarum, quai intermissislantm vocU

mrorem jam

noiavimus. Hoc adjumenlo esse

bus proferebanlur

sincerilatem fervorcmque suspi-

potest ad illuslranda

hxc

Scriptural loca ubi individua

calur pius princeps, et in amaritudine animai suai ad

infinitam Dei misericordiam confugit
ntine, vim palior
,
,

simul elindissolubilis Salvaloris inter elEcclesiamunio

sut)

damans to:

ejusmodi

figuris

adumbralur

Columba mea, (quai

ruplum
laiibu-

responde pro me. Jeremi locus ad

;

versaris) in fissuris petrarum, in secreiis

lls,

ostendc milri faciem tuam

:

sonet vox tua in auribus

unde fidclis notissimam avis migrationem alludit electarum tribuum ingraproplieta occasionem sumit

meis
li;

vox enim tua dulcis,

,

et

facis tua dcora,

Cant. 2,

Aperi mihi

lum animum
ciconia
,

et infidelilatem

reprobandi

Turtur,

ei

soror mea, arnica mea, columba mea,

5, 2;

immaculata mea, cap.

perfecta

Una
su
,

et

hirundo custodierunt tempus advenls

sui,

est

columba mea,

populus autem meus non cognovit judicium Domini.

mea, una

est

matris

electa genilrici sua>,

cap. C, 8.
(n
(\)
(2)

PASSER
sancti Spirils

novo Teslamento columba

Paxton,
lllustr. vol. 2, p.

em-

In sacris Scriptis

vox

tzeppur, quai gnrale est no,

59-68.

men

pennatai genti aitributum

in restrictiore

sensu

Yulgata, miles.

passeri applicatur. liane notionem in

animo

retineri

72

PARS
est

III.

ZOOLOGIA.
terrant sine Ptre vestro
;

730
Matt. 10, 29
;

maxime necessarium
et inter ipsos Anglici

eu qud quidam interprtes, 1 super

in

vel, juxta

passerem

texlum inseruerunt,

ubi evidenter avis ista sacro scriptore

tenta. In noslr

non

fuit

in-

lamcn propri versione unus tantm

101, versic. 7:
sicut passer solilarius in tecto.

Luc: El unus ex illis non est in oblivione coram Dco, cap. 12, 6. Neque nos ex bis texlibus coneludemus, ut fals Pope his verbis Ipse (Deus) ut omnium Domi:

locus emendandusest, scilicet Psalmi

nus, quis oculis videt heroem perire

vel

passerem ca-

Vigilavi, et faclus sum confirmandam hanc versionem interprtes passerem

Ad
in

dere; qui sensus ralionis lumini non minus oppositus

stat

quam
;

totius Salvatoris noslri (Matt. 6) serrnonis

in

ut solitariam exhibuerunt
tectis

avem morosam
,

quam

scopo unde edocemur Dei

creaturas

amoremad

illa-

tantm domorum immorari juvat,

et ita

limi-

rum

in

enlium scal excellentiam relationem dicere,

:

dam

ut in obscurissimis anguis latere conetur, noet

bisque consideralis Providentiic ejus curam dirigi

Respicite volatilia cli
tunt, neque.
stis
,

etemque insomnem

anxiam dueat. At vcro huic demores nullo modo congruunt; loquax clamosusque
,

quoniam non
;

serunt, neque

me-

scriptioni indoles ejus et

congregant in liorrea

et

Pater vester cleestis

contrario, passer est alaccr

et,

pascit illa.

Nonne

vos magis pluris

illis?

S.

nedm obscurum

et solilarium

ambiat angulum

Matth., 6, 26.

Vulg inter mulliludinem pipilans et hc illc pervolilans invenilur.

SECT10 SEGUNDA.
TERRESTRES AVES.
STRUTHO.

Texts

igitur

vox

in

sensu generali

intelligenda est et probabilitcr ad aliquam bubonis va-

rietalem intendit. S. Hieronymus

et fui sicul avis solitaria

ita verlit

Vigilavi,

saper tectum. Nihil in Hebraeo

vel ullam exilio-

lexlu adest

quod propri ijasserem

Quis in crudeli struthione parenlis curam

sollicitudinem subegit?

et

studiosam

rem avem

indicare possit; et proinde nihil

mente

Dm

procul fugit, dispersa

;

Davidis renlolius esse videtur.

stantianoeturnam

nim severi
talem
fugit,

Omncs ver circumquamdam avem dnotant. Psalmisla doloris pondre pressus, hominum socie-

in arenoso solo ejus ova, absque possessore jacent

fortun derelicta, cujusque arbitrio permittuntur, vilam-

que
ab indulgente clo mutuantur.

incessanlesque suos gemitus et lamenta-

Sole adoptala

slu

lioneslugubribus solilariarumharum avium ululatibus

diumo,
sub prolificisejusradiis maturescunt. Jpsa
infelix

miscet

quibus desertum dislurbatur.

voce gemits

immemor qubd
mere
possit.

mei

adhserunt ossa mea carni me. Astimilalus sum

quidam pes pullos suos

in neglecto cubili oppri-

pellicano deserli; factus

sum

quasi bubo soliludinum.

:

Inde hc similitudine insequilur

avis solitaria super

Vigilavi, et fui sicut

,

Interea

dm

ipsa cleri cursu

campos hc

et illc

pr-

tectum.

Vigilavi

id

est,

noctem
ascensorem equi contemnit
et

tervolat,

insomnem duxi;
tnr
:

vel, ut in Paraphrasi
vigilavi
,

Chaldae habe-

insequenlem equum.

Tolam noctem

quin semel oculos cluuse-

(Young.)

rim. Quaique descriptionis ejus pars

mentem nostram
lucem
odit,

Avium amplissima habetur

que inter
rostro aliquo

slruthio

quadrupedes-

ad

quamdam noctnrnam avem

dirigit, qiue

et volucres connexionis vinculum. Capile et

et lalibnlo

suo, noctis cadentibus umbris, prodit,

modo analem

refert, et collo

eyenum, sed

ad quauendam pradam, et

snmmo

ruinosai cujus-

bujus collum muli longius est. Crura ejus et femora

gallinaceis similia sunt, sed vald carnosa et amplis-

dam

tunis

\ ci

lice

mundo

sopilo sua gaudia vel niI

rores enarral.

sima. Exlrema
,

pedum

pars bifulca est, duoque ingn,

Loeus quidam Psalmi 83

probabile est, composilus

qui regio Prophel, ut

ies digili

quis ut crura
digiti
,
:

squamis cooperiuntur. ln,

fuit,

quo lempore

solio et

quales

isli

major, qui est inlerior

septem
fer
lali-

sacro labernaculo
est,

inhumain

naii rebellione dejeelus

uncias longus est

ter

ungue incluso, cujus longitudo

est

ad illam avem intendit. Ardenter cupiens populo

in pncscriplis publici cults praiceptis consociari,
istis

quarlam unci partem habet,

;

lantmdcm

Dei

tudo

digitus aller quatuor lantwn unciis longus est,

Psalmista pius avibus

ad scrum altare accedendi

nec unguem habet. Slruthio generaliter pedibus se-

facuJiatem invidere videlur. Passer invenitsibi

et

domum,

ptem

alla est capite

ita

ad terram, sed lergo quatuor

hinuido n'ulum
,

sibi

ubi ponat pullos suos,

,

imo allare

lanlm,

ut caput
capite ad

cum

collo

trs

circiter

pedes

iuuin

Domine exercituum
I.

Rex meus, Im
(ut)

et

Deus meus,

longum

sit;

extremam caudam,

collo line
alis,

Ps. 83,

Quasdam
et

vulgaris leclionis difficultates re:

reel porreclo, septem pedibus longa est.

Una ex

movet Parkhursli
sibi

translatio

passer invenit

evolulis pennis, tribus pedibus longa est.Plumae generaliter alba; sunt et nigrae,

domum,

columba nidum

sibi, ubi

ponat pullos
exerci-

suos, (sic ego inveniam) altaria tua,

Domine

cincreac dicanlur.

In

quanqum quidam ex femormn lateribus et sub

colli

ipsis
alis

tuum, Rex meus

et

Deus meus.
felices illuslrationes quai

plumai desunt. Infcrior

argu-

mdia pars

tenuioriburi

Accuratas inter et

plumis quam quai venlri

et tergo adhairent, operitur,

mentis Domino nostro in specialis et parlicularis

Providcntiac prob,alionem allatis intexuntur, una su-

caputque

et superior colli pars villosa sunt.

alai

Ad

exlrc-

mana cujusque
cies
,

mitur ex cura

quam Pater
?

noster clestis in vilem

:

in
;

oram quxdam adest calcaris spemodum aculei histricis uno circiter digilo
,

hanc

et generaliter

despectam avem exercet

Et unus ex
illis

Nonne

longi

et

uno pede

circiter inferis in al aliud

quo-

duo passeres assc veneunt

non cadet

que ejusdem generis occurril, sed paul minus.

iM
;

SCRIPTURJS IIISTORIA NATURALIS.

32

Slruthion varia non sunt, ut plerisque aliis avibus plumarum gcnera ciincl sunt barbatx, spara tis
villis

struthioni applicari potest cujus vox alla est et sonora, cm praraipu verbum istud nullum cerl

determi-

vcl

lineamenlis, ncquc consstentibus

;

neque
resi-

natum vocis aut soni

omnibus

modum

ulli

parliculari

anima-

mvicem

adlia;reniibus

unde

lit

ut satis

magnam

lium speciei peculiarem denotare videlur,sed qui

illis

sientiam aeri opponere nequeant, et idcirc nec ad

applicari potest. Slrutluonis clamor,

si

volandum, nec ad dirigendam fugam prosint. Pra?ter

peculiarera alarum structurant, slnilbio volandi inca-

fides sit doctor

Brown,rauca

infanlis voci similis est

nisi

et

etiam borridior. Videri igilur nequit

lugubris

pax
iut

efficilur

immanj su mole, septuaginla quinque ocioginla libris gravi, quod pondus ut in aerem

et

cliam

terribilis

bis
lta?c

viatoribus qui

non mediocri

anxielale

immensa

deserla ingrediuntur, et qui,

attollerctur

immensam al potenliam

requirerct.

bus vivens quxlibcl creatura

terroris est cl periculi causa.

liomine non exceplo

In solis nascitur slruthio lorridis Africae et Arabise

regionibus, quasdamqne ex pulcherrimis suis simililudinibus

sacris

scriploribus

pncstilit.

Sequentes

Non injucundior tamen et borridior rauca lugubrjsquo strulhionis vox solilario in deserlis viatori est,

descriptiones illuslralionesque ex professore Paxlon

et ex doclorc Ilarris prsecipu seliguntur.

qum Job amicorum

duris et immerilis

huic afflicto vira sermones.

,

De

eorum censuris

quibus aures suai

Slruthio apte vcteribus vocala

arnica.

est solitudinum

perpeluofrendebanlur,ipsemiscrabiliterconqueritur:
Frater
29. Ut
locis

Timida

summo

in

gradu, et meticulosa, oui lis

sum draconum
isla3

ei

socius slrulhionum

Job. 59,
soiitariis

terris, ubi

ab Arabicis pasloribus et agricolisdislurba-

melancholic creatune, qu
,

tur, in altissimos

Sahara recessus confngit. His

in

horrendis soliiudinibus

paucis lantm vilibus graillc

minibus pascitur, qure hc et

paucis
aliis solilariis

languescunt, vel

plantis, qic

nulrimento a*qu

omni ope gemens palriarcha, solussederedelcclabatur ut importuna sociortlm suorum protervi liber esse mroresqnc suos libr effundere posset. Ipse
destituluset

delectantur et obscuris recessibus

destituunlur, et juxla Psalmisi Ioquendi

modum
Ad

ver clamores quoque edebat ut draconcs,

ut struthiones; sors
et

et

gemitus

aruerunt antequm ad maturilatern venerint.

ari-

enim ejus non secs deslitula,

alla et incessantia ac illorum.

dum
Ii

hoc et lostur* pabulum addi forsan polcst ingens

forte

lamenta non secs

macl uni copia quibtis

berbaruin istarum

folia
ipsi

Vel eliam his avibus immisericordes assimilt amieos

qui,

et calami cooperiuntur, et allquod allerre

possunl

nedm

consolationis

balsamum

acriler

mordemi-

refrigerium.

Nec impossibilc

est

qud

lacertis ali-

busuleeribus admoverent, suo agendi

mrorcm
et

ejus

inhumano

quando

et serpenlibus, insectisque

simul et

diversi

modo acriorem reddebant.

Slruthio in

gencris roptilibus pascatur. Caterm tamen, considerat hujus cameli votuchs (ut in Oriente vocatur) voracitale et ingenti mole,

domesiico etiam statu, duriim est

hostililatemque
dicitur
in

ferox animal,

mir.um est

et

incrementum recipiant,

cl pfcccpu

quomod puili victum quomod qua;

sibi provi-

suam peculiari accrbilale diriger miserum destilutumque peregrinum oui

,

obvius

in ejus via fieri accidit.

Non modo ipsum de

plcnam aclalem altigerunt

et

mull magis

jicere, furos in illum irruendo conatur, sed cl rosifo

dere tenentur, sustenlari quearit.

violenter pungere et pedibus impetere non desinct,

Ad amorem quo
prsertm
ciler bubo
in

avis isla

in

aridas Sahara soTitu-

illiquegravissima aliquando vulnera infliget.

Islis

ami-

dincs afficitur frquenter alluditur in sacris Seripluris,

sai prophetiis
,

corum domeslieorumque suorum

agendi

disposilionihus et

ubi

vox ioneh
.

infcli-

modo vexabatur
:

seque Job et affligebatur, et

reddita in

anglica

Bibli

reddenda est

qum
patebit

rectissim querebalur ex sequenti raliocinio

Inquilini

slruthio. In splendidis

Babyionis palaliisqu lot seculis

doms me
et

et

ancill

me,

sicul

gaudii cl orgiorum area exstiterant, timidx et meticulsac

alienum habuerunt me,

quasi peregrinus fui in ocellis

siruihioncs, juxla

Prophtie pncdielionern
:

eorum. Servum
,

meum

vecavi, et
etsi

non respondit

halilum
uteri
;...

sedem sfn

collocaturcc erart

vix ula menti offerri

menm
et

exhorruit uxor mea,

pro amore filiorum

potest major et magis conspicua forluiuc mulatio!

mei loquerer... Heu!

stulli

quoque despiciebanl me

Ubi provcata fuerit slruthio, srevum aliquando,

raiuth
et

quos maxime diligebam, aversati sunl

me

(cap. 19).

sibilum

inflalo
Voirai

gutnire et aperto rostro

Juventussurrexit ad dexteram
terunt
,

meam, pedes meos

subver-

clamorcm

edil; ubi

obvium babet hoslem limi-

et

slruxerunt contra

me

vias destruclionis sut

,

dum,

qui

debilem tantm aggredienli rcsistenliam

(seu vias exitiosas).

Corrumpunt semitam meam

ad

opponif, ipsa glocilal cl singullit ut gallina, facsqe

praide

perniciem

spe

gauderc

yidturi

lvero

i'n

silentibus

Invadunt

meam strenui sunt, nec me veluti eruptio aquarum

habent adjutorem.
lal

paens; in de-

noctis horis, ipsa

licluosissimumquc et ltorrendissimum
qui aliquando rugils Iconis, et
aliis

mhin alienum assumit tonum, sonum edit,

vicibus
,

solalionc vlvuntur super me, cap. 30.

Accuratissima et poetica strulhionis descriptio

cap. 59
libri

ii,

lauri et

Job occurrit
et
,

Alce struthionum

ad exutlmi-

bovis mugiis similis est. Ipsa frequenlcr gemit non

dum

sunt, milvi verb

falconis

ad volandum. Derciin;

secs ac

si

in

pnlcherrimc

nlnrlit

extremo agonc versarelur, quam ad rem Prptita Faciam luclum ut

:

quil ova sua in terra

scilur

et in

pulvere calefacit ta
,

oblivi-

quod pes concuket ea

aut bestia agri conterai.

tlvulliionum, Midi, i, 8.

Ipsa obdurat se pro Us

qu non
,

sunt sua
fecit

vanus

est

Avis
olt

istius

Hcbrscum nomen

Vcrb deducitur quod

labor ejus absque discrimine

iniiv.rin

quoniam

illam Deus

voce clamare signifient, et proinde- salis propre

debilem,

et illi

inteUincntiam non imferlmt.

,, ,

733
Ciimtempus lamen
det
fuerit,

PARS
equum
ascen&orem ejus
,

III.

Z0OLOG1A.

in
Eo modo
strutliio drci 'petest
;

animos superbe assumit, deri-

M
j

ad matrem suam.
rata ad
fiitos

obdu
iis

et

suos quasi non sint sui

labor ejus
est

in-

Interprtes nostri vulgari servierunt errori

seilicet strutliio

qud

cubando, et tam procul intendendo, vanus

timor; seu

absque
sle

ova sua ipsis insidens ipsa non incubai,

dimitlit.
lia

minime curt quid de

quoque refertur

iis

postea

fit.

sed

illa

solis

calori

rcs

lamen non se

affects defeclus

in

Thren.4, 3: Filia

habet. Ipsa gcneralitcr ovis suis, ut caetera; aves, in-

poputi met crudehs, quasi strutliio in deserto; id est, qud,

cubt

sed inde lam sam, tamque procul quaerendi

irrita fiant,

ulvidetur, suos deserit

pit.

et alienos

eorum loco
fuit,

susei-

cibi causa vagalur,ul frquenter

iis

cm ab

Inde pnecipua lamenlationum causa

qud

tanto tempore abluerit.

Ad

id

quoque addendum

alieni et bostes ingressuri essent Sion, et illam oceu-

est, ubi

nidum suum
si

sive cibi

qu^rendi, sive limoris

ova obvia forte
j

paturi. Sic in

duodecimo bujus capilis versiculo

reges
terra?
et

dicilnr

causa reliquit,

alius

struthionis

Non
orbis,
|

crediderunt

universi

habilatores

hahrat, ipsam hs incubare, suorum

immemorcm. Lo
;
j

quoniam

ingredei'etur hostis etinimicus per portas

in cap. 5,

Afrieanus

ait

ova adesse simul decem vel duodecim

Jrusalem; et

Hreditas nostra versa

exlraneos.
est,

est

ducum suorum, non minus ac variorum locorum Arabum narrationised observai doclor

Shaw, ex

repetitis

ad alienos
! |

domus nostr ad

Referendo ad hece verba, labor ejus vanus

sitlart
I

D. Van-

bus, se certum fuisse factum ea triginta ad quadraginta reperiri. M; gna b;rc

observt

illa

nunqum

esse pesse accurala

ovorum copia

addit

il'c,

dm
!

eduntur ova,

et pulli

nascunlur, etetiamsi pullos

dici

nobis habenda rion est, quasi cuncta ad propagaiioriem

speciei

se emittat, nec

adbc tamen

posse vanos labores

deslinarentur.

Maxima connu

pars In viclum
j
i

ejus, e

qud proie qudam supcrslite, evidenter palet

servalur, caque frangil mater, et juxia pullorum nu-

eam
non

in

vanum non
is

laboravisse. Labor vanus, ul infe,

merum

et pnstulata

administrt.
<

ris adnotat,
ei

esse potest qui vel nibil proficit

alii

vel

Toi edi

strnlhione ova negal D. farrow, nolatque,

qui laboravit, vel etiam

proficit qui

non

cm sit polygamus avis, et plurcs femin;e ova sua in eodem nido numro quoique decem aut duodecim
cdant
,

laborat.
;

Hoc

in

casu

ut existimat

idem doctor, ver;

salur strulbio in interpretalionc qua* hic suggerilur

id

causam

fuisse erroris bujus de

ovorum

isque est insuper genuinus Ilebraicae pbraseos sensus.

femin struthione editorum numro.

Eadein pbrasis occurrit

:

ifl

Lcv. 26, 16
,

Frustra serilu

Ex ne si l subsequenlis
ad pullos svos, quasi non
o:ii!ii

versicuii versione
sint sui
,

Duratur
est illam
j

sementem
Simili
i

nam
Is.

alienus eolliget illam

non vosmetipsi.
,

deduclum

modo,

65,

21-23

Et diftcabnnt domos
it

et

naturali in pullos aieelu deslitui; cui opinioni

liabitabunt, et

planlabunt vineas

eomedenl fruclns
;

D. Bu flou vehemenlissim
I).

conlroversum

est.

Arguit

earum.
i

Non

dificabunt,

et alius habilabit

non planlaest,

Vansitlart lextum
in

non inlendere ad iudicandum

|

bunt,
si'ni
j

et

alius comedet...;

non laborabv.nl frustra ;id

ujlum

pullos cura: dei'ectum; sed

cm
esse

ovis plures
,

inutiles erunt, cl aliis profieient.

allernis

vicibus

struthienos

femince

incubuerunl

Strulbio,
!

quod ad eptum ejus

attinet

non minus

pulios

indiscrimiuatim

consoeiam
,

parienlium
ille,
i

stuila et iuconsiderata est, pra^eipu in eligendo cibo-

avium curant. Eadeni vox lebra

semel tau lu m cxeeplo boc loco
ocenrrit
,

animadvertit
veleri

rum gnre quod

noxium
;

sibi

delrimentcsum vald
et
,

est cl

Teslamenlo

omnia enim voraciler

nullo discrimine

seilicet in Is. C3, 17

ubi propbela ad

Deum
locuni

dglutit,
!

sive sint laccri panniculi

corium

lignum

populum suum expellentem,

substitucnlem
alludit;

et alienos in
illi

eorum

lapides aut ferrum. Lxcrementi sui particulari

|
j

modo
;

quod

Job loco apprim

avida est quod voraciter absorbet statim ac emissum

aecommodalur.
|

nec minus stercoris gallinarum

lium avida est
,

et

ca'terorum voiati-

Existimamus lamen sedulam banc lexls censuram

quasi optici ejus et olfactorii nervi

ca;teris cieaturis

omniuo intempestive
liia sont

ficri,

(juippe

quod

ipsa factaquae

nains

qum

in

ad ejus salutem ci

Vilfon ex Leone Africano et llolbe afierunlur deerc-

conscrvalioncm

apli

et

accommodati essent. Divina

in aliis respeclibus
illi

advcrss Gallici naturaliste ratiocinium, cl

Pijvidentia in bis
privavt

non minus ac
,

Angiicorum interpretum aeeurationem corroborant.

Magis adhc ad rem
nluni
:

illam sapient'i

nec ddit

intelligentiam.

l'acil

doctoris Sliaw lestimofueril, vel

liane ebaracteris ejus partem plen admittit Butbn qui carn iisdem fer verbis describit.

si

vel

miniums
,

slrcpilus auditus

iiincula nata

ipsa, ail doclor ille, ova sua

vel

Poslrem;c tat descriptionis

lineae caeteris

non sunt
,

pulios obliviscilur, nec ad illos

tor;
vel ut

unqum
illis

forte reverti-

minus

accuratic.

Non obslantc

strutbionis stultilia

ai

vel,

si

redeat, seris est ut

vila restilualur,

doctor Shaw, saluti ejus abundanler providit Creator,

data ipsi extraordinari
vclocilale,

islorum vila servetur. Congru en ter

bis notioni-

stupendoque
in

ati

bus Arabes aliquando integros horum ovorum nidos

inventant;
irrita cl

fugiendum bostem apparalu.

crigit
,

Cm enim

attum ala$

quorum quadam suaviasimtel bona,

;

alia

deridet

equum

ei

ascensorem ejus. Opportun il a-

corrupla
,

in aliis

quoque

pulli

sunt

quorum
quo
,

tem

iili

prjubet strulbio tanlm admirandi procul

varia est selas

juxta lemporis spalium ex

ut

insoiilam

prnesumitur, maire derclicli l'uerunt.

Ab

iisdem Ara-

plumarum splcndorem

moluum suorum agilitalem et majestatem et qum accural sibi ascriba,

bibns aliquando inveniunlur pulli non majores quita

tur expansa tremulaque ala. INibil sanc visu delectabi-

jam

adulti pulli gallinacei

et

fam

ler

permes

cir,

liusesse polest; al rapidissuiset indefessis vibratio-

umvagi

gementes,

u!

totidem orjibani dcrejicli

nibus

ipsi

remorum velorumque

loco sunt;

dm

pedes,

735

SCRIPTURjE HISTORIA NATURALIS.

toria

*736

qui non minus adjumento sunt ad illara extra conspectum ferendam, non minus sunt fatigaiionis experles.

mens qum amplissim exiern

ejus formai de-

corem compensant.
BUBO.
Si leclori

Mirandse avis hujus velocitatis expressa facta est

Xenophonte mentio,
de deserlo Arabiae
asserit; illam
,

in su Anabasis
ibi

loquens enim

struthionem

frquenter aspici

ad slrulbionis descriptionem reverti pla-

nemine capi posse, quai mox

;

equilum

ceat, plurima Scripturae loca ad

avem islam

no bis

insectantium conspectum fugit

illam procul recedere,

et expansis alis ut

referri videbit, quee in noslris Bibliae versionibus

de

sequ pedibus suis ad currendum,

velis

bubone

intelliguntur.

lis

alia

accedunt loca

in quai

ad circumvagandum utentcm. Hanc descriptioconfirmt auctor Itineris

in

bubonem

versio nostra absque causa introducit,

cm

nem

Senegambiam, qui

ait

procul dubio originales scriptores alterius generis aves

intenderent.

Ipsa eoncitato eursu proficiscitur, sed poslqum pau-

lm incitata fuit alas suas quasi ad capiendum ventum expandit tantquc velocitati dalur, ut tcrram non tangere vidcalur. Persuasum habeo subdit ille
, ,

pari

Bubonum familia plures exbibel modo crudeles et rapaces sunt

addilum
babent
fallaciai

varielales

quai

cl quai ferai suai

,

indoli

opprobrium

qud

scriptor, illam long rtro

vclocissimum Anglum cur-

noctu omnes suas depraidalioncs exerceant. Sic, ut

animadverlit Goldsmitb
clus videtur annulus
,

sorem relicturam.

Buflfon

quoque slrutbionem equo

nullus in naturae calen fraotiosa quies,

velocis currere agnoscit.

nusqum mortua,
,

PAVO.

sed quisque locus, quaique aislas

dici

quacque noctis et

hora vil personat

cl industrie, propriie defen-

Qum

dives

pavo! qum splendidus dcor pluma

,

sionis et invasionis

exempla suppeditat.
,

ad plumam

currit

et

radiante sole

in varios colores
transit !

Bubonum
qud
dilor

tribus

quanlrnvis slatur et plumis dif-

ferre possint, in
scilicet

boc gcnerali cbaractcrc conveniunl,

et

JUumdecorem superbus
dut colores
in
et

aureis radiis cxplical> suoscunciis

;

noctu praidantur,

eorum
unde

oculi

ad

adornat diem
.

consci dignitate opes suas tard

noclurnum visum compinguntur. Avium istarum con-

orbem

devolvit

et

tremul luce circumfusus

earum

oculis optim providit,

vel nimiai

movelur.

luci claudanlur, vel salis

magnam

admittant, dilatal

(Young.)

vel contracta pupill. Ul in ligrium et feliurn oculis

Pavonem impropri inlroduxerunt interprtes nostri in Job 59, 13, quasi avem in Syri ignotam usque ad Salomonisscvum.ln tertio Regum libro,cap.lO, 22,
et respondenti secundi

qui ad noclurnai pradalionis vilam formali sunt, in

relin vis quaidam rcsidet
tur lucis radii
,

qu

salis

copios colligun-

ut in

omnin

fer opacis locis videre

liujus

Paralipomenon loco, cap

9,

possint; ila in bubonibus

eadem adest organi

ipsi,

21

inter pretiosas res

numeratur navibus Tharsis

conformalio, et quamvis, sicut nos

exclus

omni
In,

delalas, quibus Ilebraiorum rex ulebatur, ut

gentem
ditarct.

luce videre nequeant, ipsi tamen salis sunl perspicaces,

suam cxtranearnm gentium produclionibus

quando nos

in lotali obscuritale
in

remanemus.

Attent conspiciatur pavo, glorios explicalis omnibus

super quaidam adest

\

aversa oculi parle irradialio

caudsu prismaticis coloribus, ail Parkhurslus, ncc jain mirum apparebit Salomonis naulicos, qui domini
sui in bistoriam

ipsaque

iris

reflectendi luminis radios facultalo pollet,

ita ul visioni sit

adjumcnlo

in tenebrosis locis ubi de-

naturalem

studii inscii

supponi ne,

gere aves

istoc

dcleclantur.
Isaias

queunt, ex su ad mridionales plagas navigalione

Pradiecns Idnmocai desolalionem

dicit ejus palalia

propbela

quosdam ex mirabilibus
Pavo

bis avibus

secum

delulisse.

requiem fore

ossifrago~(\s. 54-, 14),

avis est Indi;ie naliva et inde in

allata.

Porsiam

et

cujus borrida et Iremenda vox Irisl citbanc et lymp'ani

Uediam
persi

Loquilur Aristopbanes de Persicis pa-

melos loco subslituclur, quo parieles eorum in-

lonibus, et Suidas

pavonem vocal Medianam avem. Ex gradatim difusus est in Judaam iEgyptum

,

lus resonabant.

Ut vero qum

lat

grassalura

sit

et

quanto teinporc ostendal desolatio quam minabatur,

propltela versiculo scquenli regioncm

Graiciam elEuropam. Salomonis classes iilum babere

poleraut, sive ex Indi ips (1), sive ex Persi.

devotam cxbi,

bet diuturp.am faclam rapacium

occurrit quai
Ibi

avium

inter

quas

Agnoscitur pavo una ex pulcbcrrimis pennatarum

modo

nobis describilur,

mansionem.
edet, et incu-

fribuum avibus. Caudai ejus plumai quatuor frequenler

pedes longie sunt,

et,

ubi explicantur, gralissimoejus,

babit, et congregabitur sub

nidum suum ponet bubo major, et ova umbr illius.

PERD1X.

vum colorum mixturam exhibent Caput

cl

collum

peelus pulchcrrimi sunt cairulei coloris; tergum et

superior alarum pars clar cineracei, mixlis nigris

lineis; et in capile slal

y-lumarum subviridium

crista.
diicrt
;

Hebraicum avis bujus nomen, ker, evidcnlcr ex votis ejus sono (1) sumptum est. Audire me jurai n .ci*
amantis perdiciscuR. Loquilur Forsbal de perdice cujus

Pavonis tamen indoles plumis plurimm

ItaJiECquc incoke illam

apprim describere traduntur

arabicum nomen

esl kurr, cl

Lalbam

rcferl illam

qui dicunt ipsi angeli plumas, esse,

furie studia. Alli vocis ejus aeulai

dmonis vocem,

et

churr. in Andalusi, Hispania provinci, vocari

ila

Cm

clamores injucund

notissima

sil

avis isla in

omni orbis parle, pucu-

aures offer.dunl, insaiiabilis ejus voracitas et prooda(1)

liaris descriplio

necessaria non est.

Script. Ulnstr.

Expo*. Index.

(1) larris, ist. nat., p. 508.

75 7

PARS
in

HI.

ZOOLOGIA.

758

Duobus tantm
to;

Scripiur locis perdicis

fit

mende
rex

ferendasunt quce veteribus de perdice relata fuerunt.

Aristoteli

sed uterque sedulo examine dignus est. Prior in

,

magis qum cuilibet

,

alii

innolescere debuit

Davidis histori occurrit

nbi Saule expostulat

:

Grrcca perdix

quippe sola hc
et,

in

Gracia

in insulis

injust stultque in se persecutione

Isral ut qurat pulicem

Egressus

est

Medilerranei maris,

ut probabilissimum est, in his

unum,

quasi quis perdicem in

Asi parlibus

quas ditioni su* subjecit Alexander,

monlibus venatur,

Reg. 26, 20.

species occurrit. Cerlos nos facit Belon bartavellam

inter rupes ordinari
in

A
lam,

doctissimo Bocliarto contra perdicem hoc in loco

commorari

sed inslinctu duce

objicitur, qui conlendit ker probabilis esse rasticu-

campos descendere ad nidum

ibi

ponendum,

ut pulli

cm
:

perdix montana avis non

sit.

In hoc

tamen

ab ipsoortuparatam escam inveniant. Aliam quoque ad

gallinam vulgarem habet relalionem,

erratur

est perdicis species quai Davidis descriplioni

et

qu

fovet vel

apprim respondel,
culari, allissimas

Barakondai perdices,

in parti-

incubt alina ossa, suis deficientibus. Notio haec

jam

rupes et scopulos ad habitandum (1)

pridem
Porr,

slat
si,

quippe quae in sacris

libris occurrit (1).

,

eligere dicuntur.

Modus quo doctor Shaw

,

statuit

Ara-

absente proprio domino

hc

rufa perdix

bes perdicem venari

vividam in verba Psalmistae

bartavell, alina ova incubt,

quando verus dominus

expulsa

explanationem
lict,

affert.

Arabibus est alius, laboriosior

ad nidum revertitur alienumque ab eo expellit ante-

aves islas capiendi

est

modus

cm enim animadfieri, ipsi

qum ova excludere

potuerit

modo
,

isto

per-

versum

ab
,

eis illas

nbi bis vel tribus vicibus fue-

dix accuratissima est hominis

imago

qui detenl

runt excilata3

languidulas et defessas
,

con-

aliquandi alina fortun,

rem

se partam relinquerc
:

feslim irruunt, easque zerivaltijs

feriunt (2).

seu ferratis baculis

cogitur antequm ipsi proficere potuerit

hc

est

Pro-

Eodem

prorss

modo

Sal Davidem in,

phet similitudo;

et loco

huic quoque congruit

(2).

sectabatur, ad ipsum
suis excitans, sperans

subito accedens

et

latibulis

GALLUS et GALLINA.

tandem frequenti hujus agendi

inodi iteratione fore ut illum opprimeret (5).

Ad

istam

Notissima hse domestiese aves

Israelitis quolibet

capiend perdicis melhodum addit doctor Shaw Arabes exercilatissimos esse in hoc capiendi aves
qui dicitur tunnelling
,

illorum historiae tempore vald notse fuisse non videntur,

modo
:

cm

Hebraica Biblia ne

nomen quidem

illorum

id est

fornicato reti vmatio

,

exhibet, et semel lanlm in novi Testamenti libris oc-

utque abundantiorem prdam facianl

rote ponunt,
in

caveam pon
se

currunt.

qu cicurat qusedam includuntur

Yehemens
rint.

affectus et tenera cura

quam

gallina in

quai perptu garrienles vocantesque

mox ad
,

nes quibus audiri possunt alliciunt

ibique

ommagna
,

pullos expendit ade sunt nota ut in proverbium transie-

Wetstein quoddam

Grcum epigramma

citavit,

earum pars decipulo

pretalionem

excipitur.

Hoc

inquit

ille

du-

Merrich translatum, quo gallina pulcherrim describilur

:

cere nos potest ad genuinam Eccles.

,

11, 32, inter-

Ecce

gallina

decidenlibus nivibus albescens

ubi vertimus

Sicut perdix in cave capta

;

foventibus
li

alis pullos

suos amplexalur, eorumque gra-

(et relenta), sic est et cor

superborum

sed esse debe-

hiemalibus clis obluctatur, donec gelu conlossa

,

ret

sicut perdix illex in cave (4), sic, etc., etc. (5).

aller in

inclinato capile

moritur

Locus

quo de perdice agitur

est Jer. 17, 11

:
'

Ad

istas in gallinoc

domeslicai charactere qualitates

in
:

Sicut perdix ova fovet, et ea non excludil, sic qui divilias

oblinet, et

alludit

Dominus noster

suis pathelicis

ad

oliin

non injudicio, in dimidio dierum suorum de,

sanctam civitatem monilis

Jrusalem, Jrusalem, qua

relinquet eas

et

in novissimo suo erit insipiens. Clar

occidis proplietas et lapidas eos qui

ad

te

missi sunt,

palet, ait D. Taylor,

avem islam ovis incubare

qu

quolies volui congregare filios luos,

lina congregat pullos

quemadmodum
et noluisti ?

gal-

non sunt sua

parlas
fit.

ut rect similitudo ad divilias injuste

ovis suis abducitur,

suos sub alas,

Ecce
37.
et

Ab

ea deserit in di-

relinquetur vobis

domus

vestra dserta. Matth. 23,

midio dierum suorum, antequm tempus ea excludendi

advenerit.

Pulcherrima san imago, quai amoris signum est

protectionis
cernit,
!

Cur ver hoc de perdice

,

dicilur potis

qum
?

Gallina

ubi

rapacem avem accedere

illos

de qulibet avi

quai ova fovet et

,

non excludit ea
est
,

voce prolal pullos congregat, ut

pri-

Plana est hujus ratio

nidus in terra
fiai
,

ubi

notum

ova pedibus

cm avis ejus hominum aut aliorum

,

culo alarum

suarum operculo defenderc

possit.

Roir-

mana

aquila

jamjam

erat ut in
nisi

regnum Judaeorum

animalium frquenter comminui

rere intrusorum accessu
;

ipsamque ea desenocere pos-

rueret,

malum hoc

eorum ad Deum per

Chri-

unde

frigefiunt et irrita rediis

stumeonversioneamoveri nequibat; clamt Jsus per

totam regionem praedicans evangelium reconcilialionis; ipsi ver congregari noluerunt
;

duntur. Imbres quoque et humores

sunt (6). Observato qud D. Bufon separatam speciem

facial

venit

Romana
ista

ex bartavell seu Grca perdice, illam ut ipsam

in bis locis inlentain exhibet D. Taylor.
,

aquila, qua3 destruxit omnes. Quamdi ingrala

et

avem

Ad

ru-

impiagens tenerrimis ejus curis

affecta est! Bis an-

fas perdices
(1)

inquit, et pracserlim

ad bartavellam re-

norum
blici

rnillia et

amplis in

illos

sedulissima benignis;

(2)

f3)

Shaw, Panorama Idem, Itin., vol. Harmeri Observ.,

natures, p. 475.
1, p. 425. vol. 2, obs. 45.
lib.

simse Providenti sludia collala sunt

et tribus pu-

Domini nostri minislerii annis praidicatio ejus et

(4) Vide Bochart. Jerosol. pars post.,

miracula hoc

unum

intenderunt, hujus scilicet iusen-

l^ap. 15.
197. (1) Buffon, vol. 4, p. (2) Script, illustr, p. 00.

(5)

(6)

Shaw, Itin., vol. 1, p. 425. Harmer. Observ.,43.

759
sali

SCRIPTUILE HISTORIE iNATURALIS.

populi instructionem et salulcm.

UO
subruentes. Inde palet omnin
,

Eorum amore
seriietipsum,

|j

pondre suo naves

qui dives erat faclus est pauper, ut per paupcrlntem

credibilem esse hanc narrationis partem

stetisse

et in

ejusditescerent,

eorum amore humiliavit

,

eo
in

assumpl

kl

se servi forma

et

foetus est

obediens

miraculum qud immensae earum lurm peculiarem Iocum directe fnerint, cm maxime
eflervescerent animi
,

! Morluus est non prirent, sed vitam ajlcrnam haberent. Sic ad salvandam eorum vitam, propriam libenler ami-

usqnc ad mortem, mortem autetn crucis

populi

idque ope venti egredientis

nt

Domino, Num.

H,

51.

Mt(l).
COTURNIX.
Inter doclores

SECTO TERTIA.
AQUATIC^: AVES.
quaj
avis intenta sit
,

non conveurt

CRUS.

Hebraie voce

quam verlimus

coturnix

Exod. 10

Ejusmodi clangor per clos auditur

imbres
et
et

15. Anglici nostri interprtes innilunlur, Sepluaginla,

cum

incessantes

hiemale

friejus fugienles,

Joseph, PhiLone, Appollinario elrabbinis inter veleres;

sumunt atas grues,

(Cowi'er.)

super
ista

Oceanum
nunc
in

Docharlo ver
risque

Hasselquist

Sbavv

Harmer

cfj'unduntur.

et pie-

commentatoribus inter recentiorcs. Ex aller

Avis

Angli iguota est, et que de cjus

parle doclissimus Ludolphus contendit selavim fuisse

locustas; in

slatur traduntur naturalisiis et viaioribus

in

quo eum seculisunt Scheuchzcr

hc
,

et episc.

modum
,

discrepant. Willoughby et Pennant

,

niunum cam

Patrick. Diulurnam

in

materi investigalionem
,

quinque ad sex pedes

exhibent
alii

roslro

ad caudam longam
circiler pedibus al-

proseculus est D. Taylor

sed operi finem imponil

ver

illarn

quinque
illarn
,

null ex pressa opinione, etsi pro posleriore iulcrpretalione libemis stare videatur.
isti

tam slauunt. E contrario,

ininorem describil Cresson
et
ri

fusc

ciconi paul

Majus qum materiae

necesse foret, ut

expendere nobis

licl

spatium

pedes altam; quatuor circiler rostro ad caudam longam. Poste

ficri

1res circiter

muluas

conmclantium istarum opinionum rationcs

or scriplor geneialiter verior habclur, etsi

po-

rronViramus.

A Hta

in

partem
iis

avis

argumenta nobis
!

tucrit ut

unam ex
est et exile,

parvulis describal. Gruis corpus

omnin

prcslare videntur
;

qua: in altrant partem

ereclum
I

productum collum

et longa crura.

afferuntur

prastermisso ctiam Psalmstx lestimonio,

Admodmin moribus
j

sociabiiis est, et generalitcr in

quod decretorium habendum esse pulanius. Describei;s

turmis numro quinquaginta aut sexaginta vitam degit.

enim

miscricordem Pei
in

in

populum

electuni

Grues sunt aves migratoiiae,recederequc

stanter videntur

el redire

con-

providentiam, quo tempore

magna* soliludine erra-

quo

loin;

ore sua ipsa prvisio fvifei

ban, sacerhic scriptor, non ancipite loqucndi

inlendil ad

modo
peu-

aulrepellit.
|

Europam

generaliter sub

cxlrcmoautumni

divinum selavim donum, qua;

;

volatilia

uncrelinquunt, et incipienle asiate revertuntur. In

j

nfda voeat, ov.ph canaph

quac voecs inseclis

nunqum
|

inierioribus continenlis parlibus

regionem

in

turmis

applicakc l'uerunt. Abstulit

in fortitudine

Eurum

de clo

et

induxil
j

quinquagiula aut centum

directo seplentrioue ad
Ilis in itine-

su Africum. Et
,

piuit super eos sicut pulvolatilia pennata.

meridiem

itinere,

permeantes cernuntur.

verem carnes

et sicut

arenam maris

ribus tm all aliquando volatuui feront, ut ab oculis

Ps. 77,^5-28.

omnin evanescant
migraloria et circiler
turluris

sed illarum via alto

quodam

et

Coturnix

est avis

peeuliari clangore distincte nolalur.

Ad

inslinctivam

sialur. AhserilHasselquisl cournices

liilora

abundareproj
in

piievisionem qu sese aves

terra3 parte

isla

famis miseriis, ab

una
in

maris Mortui cl Jordans, cl cliam

.

desertis

ad aliam migrando luentur, ailusio

fit

Ar -.diia;

carum immeusam copiam

;

capi lestatu)' Dio-

Jcr. 8, 7, ubi Judiiiii

populi ca'cilas ad proxirn in-

dorus eirc Rhinocoluram

i

quas regioucs perlransie-

staniium judiciorum comminationcm vehementer reprobalur. Crus

(

ml
Bis

Isralite, iler

ad promissam IciTain facicnles.

vel ciconia
:

cl

hirundo cuslodierunt

commues

murnuirantium Hehracorum clamo;

tempus advenls sui

judicium Domini.

popidus uulem meus non cognovit

ribus coneossa: sunt

et in

utrque vice eventus ad

supernaturali(>,

Dci

interposilionem referlur, Exod.

,

CICONIA.

12,
Ira

15; Nom. Il
effusa

51.

Prima

vice volucres per

;

Ver

pietatis

lypus

est ciconia

quia

cum annorum

nu-

sunt

in

unam tantm dicm

in

in aller

mro volandi impotens facla

suogratus pullus accipit
relribuius
,

est

mater, illarn in dorso

verft

mari

tfffarwe
,

sunl

integrum mensem. Ingens

i'er
,

eique

pabulum providet
curam
,

sic

wluvim muiiiludo

(\nx populo concessa dicilur,

quam

ab

ill

accepit teneram
foret.

ante

iiiciedibHis habita est, sed null suffieienli causa

ostefwfi poU'St
,

ut

qumipse volandi capax

(Beaumo.nt.)
diiert,
,

quin supponnntur

in

hanc ipsam ocea-

si6heTn creaUe fuisse. A sscritVarro tortures et cournices ex suis migralionihus

Exlcrn facie ciconia grue paulm

eststalura,

Eadeni

Italiam infinilo
,

numro
crura et
sit.

eadem forma quoad rostrum collum, nisi qud tamen pau corpulentior corpus
,

redire
terrai

additque Solinus

illas

quando cxlra omnis

conspectum
,

Levs tanlm sunl

et

differentiae

velut

color qui

iter faciunt,
,

ingenlibus turmis proin

in grue cinereus
et fuscus.

niger est, in ciconia ver albus

cedere
di
-

tantoque impelu
vrtie

ut sa-p navigalores

imen
)

Digilorum quoque ciconi ungues omnin

,

addueant

noclu velis insidentes

in loco>

et

sunt peculiares
i

cm non

sint ut ca?-terarum aviuin

Doctor A. Clarke, Comment,

dunci

sed ut hominis ungues plani, Genuina Umien

W
meuda
est,
in

PARS
smit. Grui vox est alla et acuta, ciconia

UI.

ZOOLOGIA
nidum snum
]
!

m
in teclis

ejus discrimina ex moribus magis qum ex forma su-

muia

ponit (1); sed bac in notione evidenter errt Germanicus criticus. Doubda-

domorum

nec aliam vocem emitlit

;

qum

inferioris maxilla
| |

nus, quiab llannero

(2)

citatnr, se
in

immensam haimmorari.

superiorem crepilum

grui mira est asperartcria?

;

rum avium multitudinem

easque
vespere
,

Galilx vidisse asserit

insidentes

per os pectoris convolutio

ria

ciconia ver aspera arte-

rboribus

vulgari

modo
,

non recedit; grus prcipu vegepascilur;

ciconia

Shaw
ut et

(5)

qui

earum ingenlem copiam juxta monlem

Doubdani asserlionem confirmt,
sir

talibus et

granis

omnin vescitur
proxim semper
audislinctiones ad
similitu-

Carmelum

vidit,

ranis, piscibus

avibus et serpentibus; grus urbes

;

Barcberodde, qui estauctor

John

Hili

ci-

fugit et frequentia loca

in

ipsis vel

latus. Insuper, ut observt Parkhurslus, Psalmista di-

moratur ciconia; duo tantm ova

edit grus, vulg

cere ncquit chasideh nidum ponere (ad id enim vald

4em ciconia quatuor.

specierum
dine (1).

Satis sunt

hx

diversum verbum usurpatur)

ipsis

in abiclibus,

sed

domum

notam, non obstante

forma;

esse

abietes

quod

nihil

amplis significare
,

polest
isla,

Propter pabuli genus quo veseilur avis

ut pro-

indulgcre,

qum ibi illam avem quiescere et somno cm jam diurn;e vagationes cessavere.
,

bable

est,

prohibitum estnecarnem ejusJudaci come,

Ut grus

ciconia avis

est migi aloria cl ad periodi-

derent,Lev. 11

19, etc.

cam
ejus slriclissinuV
affectus
,

ejus migraiionem ailudit propheta Jcremias, cap.

liebneum
describil
;

ciconia;

nomen indolem
enim

8, 7.

Nobis exhibet

Sbaw

mirabilis illarum in praepa-

significat

benignitas vel

in

rando suo ilinere inslinclsexemplum quod nolalione

quo conspicua
astruilur (2).

est ut

minime recusandis testimoniis

dignum

est. De cicouiis observalum est, ubi tempus suum agnoverunt, illas quindecim intra dies anlcqnm

Gralissiniam

ciconise

descriplionem

ddit Par,

regione

ad alieram iranseant,

in

certnm quemdam

khurstus ex Inspector, quai est periodica pul)licalio

campum ex omnibus
in
|

circumjacenlibus partibus conibi

emiuentissimo naturaliste

sir

John

Ilille

atlributa

slanler simul confluerc, sesc

\

semel unqtrque die

qui luec n ejus characlerc lineamcnla in

magiv"n

<;l

concilium (juxta Orienlalium loquendi

modum

speciosam lucem profert.

congreganles

migrationis prefixum tempus defiwire

(4).

Ambo
diunl
;

parentes progeniem alunt mutu et custo,

dicuntur et future habilulionis loca

PELICANUS.

unus semper nido remanet

abit.

dm
illos

aller

pabu-

lum qusilurus

Pullos
,

in
,

nido mullo diuiis

ubi

qum

cajterae aves relinent

et

per diem

Conspicue

avis bujus

llcbreum nomen

vomilor,
iis

nido eduxerunt, vesper

illos

reducunt, illum quasi

pr,

evidenter smniturexejns

more sacculum suum

que

nativum

et

proprium domicilium servantes. Ubi

,

ineoconlinentur exonerandi, ut suam vel pullorum

mm

pullos aulerunt

in

volando eos exercent

illis

;id

famem compescat.
Cycno mullo major
forma
et colore similis.

paludes et secs sepes ducunt

et lacerlas, qui

ranas

serpentes
;

est pelicanus

elaliquanlm
,

ei

proprium sunt

sibi

pabulum indicant

Prax-ipua differenlia

et qua

im bufones, quos nunqum comedunt, qurere

avem banc

caHeris distinguit,

immane

est

rostrum
rostro

magna et sedul cura discernere cdocent. Temporever redits, invis calidiore mensibus biemalibus qudam regione infrequens non est asvolunt et
illos
,
,

ejus et extraordinarius sacculus.

Ab exlremo

ad oris bialum
et infra

quindecim adsunt longitudinisuncie,

maxillam sacculus est tolam oblinens longitu-

seril praedilus scriptor,

videre plures ex annosis aviet dbiles l'acte sunt,

;

dinem

roslri

usquead

eolliim,et quindecim, ut Iraditur,

bus qu diuturno volalu defess

aqu;equartariorum ca pax.Vacuus sacculus non apparet,

pleni ver

jumorum identidem dorsis delatas quasi rem cerlam referunt, plurimas

ubi

illudque rustici
scilicel

magna amplitudo

et singularis apparenlia

ex ipsis

facile concipiunlur. Pelicano, ait

ais cinerei coloris

Labat, robuste sunt

domum
,

sunt reduces

in

veteribus nidis sedui

plumis instrucle quales sunt capterai

deponi

et junioribus a!i et tenero afleclu haberi

plumai in tot corporis facie. Tenuissimi sunt ejus

oculi
,
,

quos tani cura proxim elapso vere educaverunt.

si

capilis volumini conferaniur. In corporis lia-

'

Ad
est

proieclionem

quam

pullis

suis
:

affert

ciconia

habilu

inest qued'ani trislitia totusque ejus aspectus

est.

evidenter alluditur in Job 39, 13

Penna
et

struthionis

melancholicus
et reluctans

Non minus

est in

motions tard us

expansa
est,

(sed) estne

penna ciconi,
illis

plum
san

ejus?

qum

flamingo levis est et acer. Yolatus

id

numquid

ut ciconia

utitur

ad tuendos
:

ejus lentus, et ubi ad

volandum assurgil,
possunt aves

id difficile

pullos et proli

sue providendum

Non

ita

illa

et laboriosc perficil; null re, ut videretur, nisi urgente

enim

(slruthio) deponil ova sua in terra et in aren ca-

necessilale induci

istai

sivead situm
;

lefacit ea\ et

oblivischur

quod pes conculcel

ea, aut bestia

*gri conterai.
rilur

His ducimur ad notandum quod asse:

Psalmist
qui
iocus

Ciconie abies domus

Michaelis

ejus, Ps. 105,

mutandum, sive ad ascendendum aerern sed ipsis faine percundum est, vel vblandum. Ubi igitur triginta circiter aut quadraginta pedes supra mare assur
rexerunt
,

17

induxit

ad querendum

capiie et

uno oculo deorsm eonverso

hoc

chasidek sacri scriptoris in ali

ave ac ciconia quai

Lex. Ihbr., p. 838. (2) Jft'., vol. 2, p. 272. (5) Observt. , vol. 3, p. 325,
(1)

(1)

Gpldsmith.
vol. 3, p.

W Vick Bochart.

527,

Il

(A) Iim. t vol. 2, p. 270.

743
ti

SCRIPTURJE HISTORIA NATURLIS.

Statim ac satis aquarum facici
,
i

744

situ volare pergunt.

proximum piscem despexerunt

gittal

in illum

impelu sain
!

ullam certam speciem fuisse relatam. Bochartus et versiones in gnre pro marina gavi slant ; illud

irruunt ccrlque apprehensione corrcptum

tamen vix admitlendum

cm

sliaclieph

non

iuter

sacculum reponunt. Rurss assurgunt non sine multo

laborc
,

volilareque et

piscari pergunt capile in latus

aqualicasaves, sed inter aereas et ctiam rapaces ab Ilebrao legislatore collocatur, Lev. 11, 16. Poslerior

invcrso utanl (1).

hc circumstanlia adverss
,

avis speciem,

cr.i

in Bi-

Pullos suos pascit pelicanus

pabulum
,

in sacculo

bli

Anglic locus datus ^st,

decreloria quoque vi-

depositum

in os

eornm educendo

quocirca rostro
:

detur.
rliaad

Doctor Sliaw

exislimat avern intenlam esse

,

sacculum

in

pectore fortiter comprimil

qu

res

ait

seu saf-saf, granivoram grcgariamque avern

Shaw, locum recept tradilioni relationique dare potuit qud pelicanus ad pascendos pullos pectus sibi
aperiat et
i

cujus peculiarem dat nolionem et etiam picluram (1).

Eadem tamen

objeclio contra saf-saf valet,

;

non miest

illos

sanguine suo alat

(2).

nus ac contra cuculum

concipereque

dilicile

Psalmi 101 scriptor

solilarinc pelicani in soliludine

af-

avern, qualem islam describit, in

immundarum

vo-

commoralioni intendit, ut qum acerrimo dolorc

ficiatur,

lucrum srie collocari potuisse.

HEROD1US, Seu ARDEA.

cm regionem suam desolatam

,

et sacra alla-

ria profana ta cernit

describat.
,

IIALACROCORAX

SeU CORVUS AQUAT1CUS.

Magn libertale in reddend voce Hebra anaph usum estiqui-busdamcriticiseam de grue intelligcniibus,
aliis

Avis isla, quai Hebris

immunda

crat, Lev. 11,

de clorione, quibusdam de milvo,

aliis

aliis

deru,

17, Deul. 14, 17, slaturam habct majoris Moscoviensis

slicul,

quibusdam de pavone,

de psittaco

aliis

analis et caileris hujus generis dislingui polest

ipsius digili

ver de falcone. Lectori tamen molesliam non afierat

isla

qud quatuor
et

membranis simul unianlur

sit

versionum diversilas, quippe qiuc necessari oriasacro

mdius digitus denlatus

,

vel incisus in
sit

modum

tur ex paucitalc relationum ad avern istam in

serra*

ut

hoc

ipsi

adjumento

capiendis piscibus.

lextu, et ex omnis characteris

earum

et

qualilalum

Caputet colluni fuligine sunt nigredine corpusque

crassum
et

descriplionis defeclu, in locis ubi de

iis

agitur.

Quod

grave, forma ad anserem magis

est

qum ad

verum
14, 18

est, de berodio

tantm
fit

in
,

srie aviuin lege

gaviam accedens. Roslrum rectum

aciem, ubi superior pars in

usque prope

Mosaic prohibilarum mentio

;

Lev.

H,

19; Deut.
et

uncum

infleclilur.

ex sol nminis ejus significatione,

,

ex noto

Atver, non obstante apparent! corporis gravitate,

avium quibus aggregatur ebaractere

spccificum ejus characterem

aliquo

modo
licet.

pauc suntaves phalacrocorace rapaciores.

mis subjacensappetitibus, immunda avis

Agrestissi-

nobis conjicerc

ista rancidissi-

mumetinjudicundissimum odorem emitlil,ftidiorque

estcliam in optimre valetudinis statu,
Stiacadaver.
est,

Qud bium

avis intenta sit aliqua ex aqualicis speciebus du-

vix moveri polest

,

si

sacro scriplori ullam in

in

qum putens be-

su srie accuralionem

et

ordinatione systema
isla, definire

Forma ejus,ait scriptor ingeniosus,ingrala

concedamus
non
esl
licet.

quoe

sit

ver species

nobis

vox rauca et crocilans, cunclque ejus qualilales ob-

Hebrceum nomen

est radice cujus sensus

,

scenaj.

avis istiuspersonam imponat,

Non mirumigitur qud Milton Satansc gerendam cm illum ignobilissimos

opes dolenter
in

an lie lare, habitum per nares emitlere

ui in

h
,

fit;

cmque

irritabilissim indole dicalur herodius

ipse

ad

fines mitlil Paradisi splendidissimas

forsan est avis inlenta.

exploralurum, et

arbore

vita;

mortem meditantem
quidem de poet
Ast

Est et berodius minor, seu rdeola asterias D. Pennanlis.

sessurum

(5).

Animadversum

est

Quindecim

circiter unciis lngus est

ilUimque

nostro qud aquatica avis in arbore sedentis exhibitio

prop Aleppum vulgaremesse asserit Doctor Russe!!.

Singularis ejus corporis babitus innotatus pnelerire

non magnam naluralis

in vindicando Miltone,

hisloriae noliliam implicat.

observandum

est Aristotelem

nequit; corpus, non secs ac caput et colluni stat

perl'ect

expressis vernis dicere phalacrocoracem

solam esse
;

elalum.

aquaticam volucrem qu

in arboribus insidet

ita

ut

CAPUT

IV.

epicus nosler vates (4) in histori nalurali non alt

PISOES.
Frta
et

minus qum

in

censura versatus fuisse videatur.

in aliis

Phalacrocorax apud Sinenscs et

libus ad capiendos pisces
,

mundi

par-

maria, sinus quisque innumeris sculent pisciculis,

quos magn dexterilate et

inscctatur, inslruilur.

pisciumque

aymina pinnis

et

lucentibus squamis perlu-

'

perseveranti

immergendo

cidos

SECTIO QUART A.
DLBI: VOLUCRES.
ClJCULUS.

sub fluctus irrepunt, mediumque mare mole su impediunt

;

pars

soli vel copulati

marinis alqis quasi pabulo pa

scuntur,

Arbitramur avern

in

Hebrsco shachepli et in ver-

perqae

corallii sijlvas vagcmtur, seu vivido

lumine ludentes

sione nostr cuculus vocatam nunqura propri ad

l)Goldsmilh.
(;2)

soli oslendunt

auro flavescentes sqnamas; vel in margariiiferis

llin., vol.

p. 502.
p.

f3)
(I)

Vide Pennant. Zoologia, Goldsmith.

477
{]) ltin.,vuL 1,
"""5.
t>.

,,

PARS
Conclus placidi

III.

ZOOLOGIA.
Il

746

humidum pabulum

exspectant

vel

Sub rupibus victum suum

junclis armis cuslodiunt.

(MlLTON.)

Neque innotatum nobis prtermittendum est in eonfirmationem S. Joan. 21, 11 mare Tiberiadis piscibus ingenli mole abundarc. Hasselquist (1), Egmont, et
,

qu Obvia est ratio cm ad Icblbyologiam (1) perlineant. magnam agricola gens esset Judaeorum non il
Pauca tanlm occurrunt
in divLnis scripturs
;

Iieyman

(2)

charmud notant, qui

,

lacui huic

et Nilo

communis

est

et triginla fer libris gravis est.

Extraordinarise

Jon

morte salvationis narratio,

euini

vcls
iilis,

eorum partcm

pisces constituebant
et avibus,

neque ex
ullani

ut ex

quadrupedibus

conspicuam

cm in mare trementibus nautis praceps dalus est, amplam incredulorum cavillationibus,philosophorumque et criticorum speculationibus materiam prbuit. In
sacro textu, peculiaris piscis qui inobedientis prophetai

smilitudinemautilluslrationem haurire poterant sacri

scriptores.

Notissim
prior

biblicsc appellaliones sunt

dag Gltaninin ;
(2)
1
,

salvator exstitit,

non designalur

quanqum

se-

inaudilam eorum fcunditalem

exprimit
,

ptuaginta Interprtes cete inseruerint, atque Evangelisl referendo Salvaloris nostri verba
,

poslerior ver celeres motus. lu Gen.

21

vox

ta-

quai ad even-

mnin, qure

in

Anglicis noslris Bibliis redditur cete

tum ipsum

et

ad typicum ejus characterem attinent,

usurpent.

magnum, adhiberi
ciem restringatur.

videtur ad describcndum ingenlis,

eamdem vocem

simae molis piscem

quin ad ullam peculiarcm spe-

Evangelistas in animo babuisse sanctionem

interpretationi conferre
:

Neque inde tamen sequitur suam huic

Septuaginta ver-

cm enim

Quatuor esse videntur aqualicarum Iribuum divisiones clar in nalur exhibiue, quoe vulgo dicunlur
spinosi pisces, seu ossibus inslruct species; cartilaginosi, seu quibus carlilagines in
cetacei, seu qui

sio
ipsi

communiler

in

usu esset apud suam gentem, illam

citabant,

inemendatam

quotiescumque ejus ab
consequentias

oriiii-

ginali textu deviatio nullas graves

ossium locum sunt;

volvebat.
Etsi cete ingentissimus
sit

ex gnre

ceti sunt; et cruslacei, seu

piscium qui nobis inno-

concham habcntcs. Quoad Moysis divisionem piscium

in

tescunt, anguslior est gurges ejus ut per ipsum

humano

muudos

et

immundos

lcclor remillilur ad

uostram

corpori patere possit transitus; et proind nisi addito

Introduclionem, sub lilulo Pisces.

miraculo, illud esse piscem intentum admitlerc ne-

Quanqum

pisces vulgaris forent jEgypliorumcibus,

j

quimus. Supponunt Bocbartus Linnaeusque charchariam, seu lamiam

(5) fuisse, cui fauces et venter il

abIIerodoto(5) tamen et Chocremone, ut Porphyro (4)

citatur, Iradiium est

sacerdotes eorum omni sgeneris

prodigios ampla sunt, ut liominem, ne

minimum

qui-

piscium carnibus abstincre. Inde nobis patet qum calamilosa fueril plaga qu fluminis aqu;e in sangui-

dein la:sum, deglutire possit.

Observt Dominus noster Jonam fuisse signum Niniviiis, S.

nem

versai sunt, et perire pisces.

Exod.

7,

18-21.

Luc. 11, 50; valdquc

mirum
animos

est ici islius

ila atlenlos

Sacer eorum

fluvius ade pollutus est, ut nec de eo

in

lam

lal percrebuisse

famam

et

bibere possent ^Egyplii nec

co se lavare

neque

detinuisse, ut inler pauca qu;e nobis rmanent anti-

aquas

illius

ad usus usurpare quibus superstitios ad7,

dicl erant, cap. 2, 5;

15; 8, 20; ipsique usua-

quorum lemporum fragmenta, parvula bcec historia majorem ab ipsis confirmationem qum plurim aline
ingentioris cxlcnsionis et

lem communis populi

et

sacrum sacerdolibus

lia-

momenti

recipiat.

Factura

bitum cibum, nausearcnt

ipsum
(5).

Paganis
ille ter

servalum est

et Alcid;c attribulum.

Ex Neh.

15, 10, discimus ingentem piscium copiam

ili

Famosus
ravit.

obscurus leo, ait

Lycopbron

quem

Jrusalem Tyriis lemporc quo Nebemias vivebat

lalam fuisse; qudque
illos in

olim Trilonis charchariam canis borridis maxillis vo-

sabbalo emerent opti-

males populi, ab

illo

religionis patrice retinenlissimo

JSncas Gazus
Aleida;

eumdem eventum memorans quem

edem voce
kre
,

viro objurgatos esse.

Cm

ver Tyrii rerum marilima-

quoque

refert

cete

Se-

rum

periti pollerent, dicere impossibile est

quousque
(6) cerli

ptuaginta et S. Maltho usurpat, ulitur: Ut et de Hercule Iradiium est,

xtos,

palerent

eorum

piscalus; sed D.
,

Le Druyn

qud naufragium passuscete,

,

sumus ingentem piscium

in

exquisitissimoe qualitatis
vicinis

seu pisce ingenli

devoratus est, et tamen sal-

maribus

civilati

eorum

reperiri copiam.

vatus.

Qud

autein Hercules in locum Joua? substitua-

tur,
(1)

id

nullam mcril admirationem movet,

,

cm

Ex duabus

agnoscat ipse Tacilus

Grrccis vocibus

ut clarissimi

quarum sensus

hujus viri fama

ipsi

est

tractalus de piscibus.

promoverelur
quidquid
rit,

non dubitsse veteres

adscribere

Ab abbate Pluche oslcndilur ex Leuwenlioek, moruam unam, non tamen maximal statur, 9,554,000
(2)

in hislori

exlraordinarium et nobile occur-

cui lgitima laus debealur

,

non curantes. Celebreni

ovorum continere adnolaturque ab eodem elsi vulgari cyprino mullm absit ut lantus sit ovorum mimerus, ila tamen incredibilem esse eorum copiam, etiam primo aspeetu, ut ad confirmandam supra datam supputationem qum mavim inserviat. Naturel
; ,
,

alium quemque

qulibet ex gnie virurn

,

omni sua

laude spoliaverunt
liis

ut fabulosum

suum heroem spo-

adornarent ex veris dominis furto sublatis et ad

explicata, vol. 1, p. 250, 251. (5) Lib. 2, cap. 57.

alios jure ac merit perlinenlibus (4).

Abstinenti, lib. 4. (5) Harris, Hist. nat., p. 125.

De

(D Pag. 158.
Sea viae
Briaiit
,

In

plagasJEgyp.,y. 25-27. {G\ Tom. l,p. 564.

s. s.

Vol. 2, p. 55-220. Vide Bochart. 5, 745; Hist. univ. 10, 554 De Pluche, Nat. explic. 5, 140. (i) Encyclop. metropolit., v. 9, p. 179.
(2)

m.

24

747

SCRIPTUR.E HSTORIA NATURALS

I

748

Rccentior Calmeli editor in dissertationum srie

),

quaunagis ingenio qum

solidis argumentispraestant,

ad probandum incubait fluctuanlem salvatorem,in

lo-

quod promovet salutem animarum. Et cum ipsis addimus de bis tamen omnibus, quemadmodm nihil incipil et
:

qui glaciem frangitis, et illud aggredimini

cum

viventis animalis, sacro scriptore fuisse intensic

statim perficitur et recenlis cogitala sapere magis

ita, si fundarnento eorum qui venerunt ante nos superadificanles et eorum adjuli laboribus, me-

tum. Juxta ejus inlerprelationis rgulas

locum

le-

pulantur,

gemus

Prparavit Dominus dag (salvatorem) granet

dem, ut reciperel Jonam;

fuit

in

intenore

parte
et

lis

reddere conamur quod

ila

bonum

reliquerunt,

(ventre aut capacilate) /iujusbkgxh, tribus diebus,

tribus noctibus
;

et

postea in littus emissus

est.

Ad

illud,

nemini procul dubio nos improbandi jus erit, ipsique, ita persuasum babemus, si adhuc vil fruerentur,
gralo in nos animo forent (1).

observt

ille

Dominus noster
ait

adverlit in Maltb. 12,

40

Jonas
(in

fuit in ventre

celi tribus diebus et tribus

no-

ctibus

corde maris,

Jonas, cap. 2,4);

sic et

Superis enumerata animalia satis ex arbilrio inler lacertarum gnera ordinari forsan videbitur leclori ;

erit filius

Iwminis in corde terr.

lamen, ut speramus, dficiente meliorc ordo

acceplabilis.

iste erit

CAPUT
Simul

V.

TESTUDO, SCU LACERTA.

REPTILIA.
prodiit quidquid reptat in terra, insecta aut
vernies,
ht ut linea

Sbaw tzab aut tjab, Lev. 11, 29, quam lesludinem dicimus lacertam esse nomine in
,

Ostcndit doctor

Arabico, quod ad Hebrceum proxim accedit, dhab sut

dab, forma et aculissimis cauda annulis aut squamis

longum suum corpus protrahunt, sinuosoque

tractu

candiverber, seu motacilke fer similis, ut in Gesner

:

terram sulcant, nec cuncti sunt natur pumilioncs

nonnulli

et

Johnson

(2)

exhibelur.

Iluic nolioni

congruunt

Sepluaginla, el ipse Bocharlus qui in confirmationem

enim ex serpentis gnre longiludine

et

corpulenti con~
spicui,

Damir

et

Avicenna

(5) cilat. Citatur

doclore Ilarris

Jackson, qui ait:

Dab seu

suliarana laccrla fer oclo-

serpentinos suos flexus

et

additas alas involvunt.

decim unciis longa

est, et tribus

aut quatuor per ter;

(Milton.)

gum

Numerosa

hajc et varia enlium classis duplici

nomi21)
;

vclocissima est, et instante venatore in lerram latet,

;

lata

venenosa non

est,

ova ut testudo edit

ne in sacris scriptis insignitur (Gen. 1, quorum unum motum eorum id est

,

24, 25

quam

nasi

ope pntrt; nec inde,

7,

nisi effos

hunio.

reptatum, alte-

exlrahi potest (4).

rum ver abundantem prolem

mit.

aut incremcnlum expriexceplis

VIVERRA, SeU GECKO.

Omnis generis
,

repiilia,

qu pcnnis

in-

Hebramm nomen, inLev.ll

ctorGeddes
intelligit

50,

wiwrarcddilum, do-

slructa erant

immunda

repulabantur. Lev. 11, 41.

:

designare newt, seu aquaticam la-

De

iis

loquemur

in tripiici divisione

Lacert, serpentes

certam, et doctor

James idem pro rana sumit; sed,cm

est

et vernies.

nomen

istud

sumptum

clamore quem animal eni

SECTIO PRIMA.
LACERT^.
Piurima animalia ad hoc reptilium gcnus pertinenlia
n nostr Biblic versione sub

in Mgy\)lo gecko d\clam ,esse animal inlenlum probabilc est. Sic Laccpede

propr'mm

est, edit,

laccrtspeciem,

describitur: Ex omnibus oviparis quadrupedibus quorum bisloriamedimus, primusesl iste qui lclhale virus

nominibus apparent,

contineat.Lethalis

illa

laccrla,

qu obpericulosas suas
atlenlionem,
;

quibus agnoscere nobis impossibile est familiam ad

proprielates nostram

omnem demerctur

quam
qu;\

pertinent, ut tesludo, viverra, limax et lalpa

iis

quamdam
ejus,

ad chama;leontem relalioncm habcl

rapul
;

animalia long salis ab

recedunt qune Judaco

fer triangulare, pro corpore

amplum

est

in-

legislatore intendebantur in bis codicis rilualis locis,

gnies oculi, plana lingua, parvulis squamis cooperta,

et

ubi de

iis

agilur.

Sed

illud ila intellectum

precamur

ut

ad exlrcmum rotunda

acuti dents et ila valentes

has et ejusmodi in varias operis hujus parles noliones

oferendo,

ut juxta
in acie

Bonlium,

in

durissimis substanliis,

eliam

mens nobis non

Bibliie

sit

clarissimorum doclissi-

vesligia imprimant.

Ycrruculis fer tolaliter

;

morumque virorum
lam noslram
quas tractamus

labores elevarc, quibus vernacu-

horretpls vel minus prominenlibus

inferiorfemorum

versionem debemus. De rbus

pars luberculiorum ordine inslruitur, ereclis et in-

arcti ipsis erant notiliac fontes; et in,

Irorsm
in

incisis.

Pedes ovalis squamis, plus

loiam inferiorem

vel

minus
facierrt

super recl supponi polest nobis

Ecclcsia lune
a^dificalio-

medio

cavis,

digilorum

lemporis stalum, et spirilualis populorum

nis

compleclenlibus, et ordine un invicein snpcrpositis,

ut lecti

promovenda? solliciludinem causam

istas scripturalis

fuisse cur mi-

doms

ardosice, conspicui sunl.

ctsi

Gecko cauda

nus ad

institulionis

materias, quee
attenderinl,
ipsi

communiter corpore longioresl,

(1) Translatores, (2)

aliquand bre-

sine controversi minoris sunl

momenli,

qum
qui in

aliter egissenl.

De

iis

dicimus, ut cl
et laboris

de

iis

eodem magni momenti

Laus vobis,
et

opre procces-

Monitum ad lector., in Angl Bibl. Gcsncr, de Quadr. evip., pag. 23; Johnson, Hist. quadr., lab. 79 Shaw, iftn.,YOl. 1, pag. 32, >.
,

serant.

nomini vestro summus honor

(3) Jerosol., lib. 4, cap. 1. Maroci Relut., p. 48.

Vide etiam Burkhardt,

(l)

Fragmenta,

n. 14K.

749
vior
;

PARS
rotunda
est, gracilis,

111.

ZOOLOGIA.

750

circulatisque annulis aut

generaliler viridis est, id est, corpus totum viride est,

et,

lineis,

qme

pluribus tenuissimarum

squamarum

ordi-

ubi gaudio afficilur, pulcherrim in ulroque lalere

nibus constant,

cooperta

color ejus clar virens,

nigris albisque coloribus viridi,

non confuso sed quasi

lucido rubro dislinctus.

Nomen
etc.,

gecko ad animalis vo-

depiclo modo, superpositis distinguer. Species isla

cem
runi

reertur, quai ant pluvias

pnecipu auditur. In

abundantissima, ipsique nullus

nisi lucide virens

unqum

alius color

yEgypto, Indi, Aboyn,

occurril. Semiputiida-

dormienti, et pallidissim flavesccns

arborum furamina ad habitandum eligit, non secs ac humida loca in doinibus quoque saep invegcneis nitur, ubi magnum terrorem injicit, et omnis
;

Ex quadraginta fer qui mihi anno priori, Nubi degerem, fuerant, unus tanlm et parvulus quidem secundo speciei, cui rubrai erant notai,
a?grotauti.

cm

in

ad illum destruendum conatus admoventur. Statuit

Bontius

mihi super erat. Unus ex

vixit, et

ipsis

mecum oclomensibus
ille

morsum

ejus ila esse

et uratur,

venenosum, ut

nisi pars

pro maxim hujus teinporis parle,

:

mihi

morsa excidatur
insequalur.

post horas paucas

mors
in

uni ex vestis meoc globulis (ixus erat

in

humero meo
ali-

quiescere solebat, vel

(1)

in

capile.

Ubi ver illum

delinueram,
si

Existimat D. Carolus Tay-lor

Deut. 32, 53,
et

ad

illud reptile

quamdi
fui

in conclavi

meo inclusum

vix

alludi

Fel draconum vinum eorum;

as eductus

aerem aspirare

incipiebal;

ver in

venenum aspidum
istud ex

insanabile. Ibi allusio

ad taninim

aliquo amaraco poneretur, plani subito hc in illum

\enenum nenumque
Qjiae

(Anglic ver versiono vinum) refertur; ve-

modo
bat.

prorss mirabili agente, lucidior ejus color

(ie-

comparaiione insanabili aspidum,

Pluribus aiduum fore existimo dlcere quibus ex

pclcnim, serpentium,

veneno assimilatur.
(2)

causis id orialur. Nisi

:

enim colorera mutaient chainclusi

sequuntur Bonlio

extrada sunt

Java|[

mxleontes ubi
tantm cm

in

domibus

detinentur,

sed

nensibus

mos

est sagitlas suas in animalis hujus san-

in hortos

educuntur, ex plantarum odo-

guine intingcre. Qui ver apud ipsos venenorum com-

ribus colorum mutalionem oriri

supponere

liceret

nicrcium exercent (quae ars magni in insul Javanensi

sed eliam in domibus,

si

ad illum intendalur, colores

;

ab utroqucsexu habetur), pradiclum animal laqueario, valido

mutare dcima quque minuta videbilur aliquo lem-

cm

iis

caudam alligato, suspendunt, quod 1 poris momenlo plan viridis, cl alo pulcherrimi ejus mediis summoper cxasperatum fuerit, ex colores palebunt; ubi ver inilalus fuerit saluraliori
fune ad

ore flavum liquorem emitlit,

quem
solis

infra positis vasiin

nigro colore inficitur, et iutumescit,

el

unum ex

pul-

bus colligunt,

et postea

ad

calorem

eompa-

cherrimis animalibus, in
titur.
si

unum

ex horridissimis veret,

ctum quid coagulant. Hanc exercilalionem plures simul menses rnovant admoto quotidi ad animal
pabulo.

Avidissimi

sunt equidem receutioris aeris,

afficit afferanlur,

ad fenestram ubi nihil oculos

ob-

Yenenum
;

est sine controversi in

ita

lentissimum

et

urina ejus

corrodet, ut

mundo vanon modo

tetigerit,
vitiet.

servare facile eril quanta san in hoc voluptate perfruanlur

:

aerem absorbere

incipiunt, et color

eorum

pustul exoriantur in qulibet cutis parte

sed et carnem nigro colore
inficiat et

lucidior evadit. Illud oriri aliqu ratione existimo ex

gangrena

modo quo

tu

afficiunlur,

cm

levis

materia illisbi-

CHAM.CLEON.
In AnglicBibli

lem moverc
talpam converlitur,
fueris,

possit.

Si, verbi

grati,

mensam

per-

chamleon

in

mcantes cohibere vel

ipsis os aperire salis

in

aliam viam verlere conatus

et obstinalissimi

Lev. 11, 30; quod animal replilibus lacert generis

jam movere nolunt,

sunt

associandum se parm prsumit. Vox Hebrsea, radie, quae signilcat spirare peculiari

erit, ut in

iram verlantur, tune

et nigre-

modo conspicuo

ver arma induere incipiunt, intumescendo

huic animali propria est, quod juxta vulgi opinionem,

scendo, aliquandoque pauca, non multa quidem sibila

edent. Terlius,

vento et are vescitur.

quem ex Jerosolymis

detuli
;

omnium
si li-

Forma crocodilum prop

unciis

refert chameeleon,

sed

qos unqum

vidi singularissimus erat

mente,

stalur et indole long ab eo differt.

Duabus

circiler

cet ita loqui, sagacissimus erat et callidissimus.

Iste

longum caput

ejus, et

ab

illo

ad ortum caudie

|
I

ad viridem speciem non perliuebat, sed ingrati rupicaprarii coloris erat,

quatuor

cum

dimidio

sunt;

cauda quinque uncias

;

neque

intra

duos menses colo-

longa, pedes ver duas

cum

dimidio

corporis crassiipsi sese

rem semel
conclave

mutavit. Cairi, adventu meo, illum per

tudo diversis temporibus varia est, est enim

inflandi pro libito, vel contrahendi facullas.

in supellectili

reptarc permittebam.
si

111e

ver

aliquand descendere tentabat,

tebat

forte liceret, et la-

Dm

Orientera inviseret,

Le Bruyn plurimos mit

illos

me, sed

lali in

loco, ut

me

posscf aspicere;

chamleontes, e mente ut

vivos haberet, illo( ;

aliquand ver
I

me

cubile linquenlc aut ingrediente,

ibi

rumque naturam
joris interest
et

et

mores observaret

sed nulla

ma-

ade se contraheba, ut omnibus quoe

quasi ad libellam responderet,
ita

inerant

hujus animalis notio,

qum qua2 ab
:

audaci
!

ut illum aspicere
die illum

lamentando Belzoni prstalur

Trs sunt,

hanc transcribere

nequifem. Sic

me

soep declusit.

Qudam

libet:
ait

me
chamrcleontium species, quibus parti '

aliquantisper dimissum, in

cubili latere existi-

mabam; cm ver
bili

frustra requisivissem, illum cu-

cularis est color; exempli grati,

(1) Script, illustr., in loco
;

communior
in

species

exiisse et

fugam cepisse putabam. Yespere autem,

adii, cui

seu Hist. nat.,

fragm.,
\

accens candel, canislrum

J

transversa erat

p. 73.
(2)

ansa

chamocleonlem

meum vidi,

sed coloribus prorvide-

Ap. Churchill.

Jter vol. 2, p. 12.

ss mutatis, et ab omnibus quos

unqum ante

75*

SCRPTUIUS HISTORIA NATURALIS.

:

m
,

ram alienum
erant colore,

totum corpus, caput

et

cauda fusco

fulgoribus ad

puniendum peccatorem
;

vel

gentem

cum

nigris

maculis, et circum nigras

|

pcccatricem opus est

rana vel musca in manibns

pulcherrirmc aderant saturations aurei coloris macula;.

ejus sufficiens estultionis instrumentum (1).

Hoc ego san gratissimum

habui.

Eo autem
lit.

distur-

Hic
tioni,
|

allata;

tam despicatissimi animalis

elects ra-

bato, colores evanuerunt; quod in aliis non

Dein-

aliam addere possumus;

cm

scilicet
solis,

rana in

de ver illum priorem ex omnibus observarc

in

mane

^Egyplo emblema foret Osiris aut

cui

primO

solebam

cm

ipsi

idem forent colores. Preipua

:

chamleontium esca musca; sunt

nibus chamaileonle

quai quidem non

in

idololatricus ab Orienlalibus nationibus exhibitus est cultus, nibil ad arguendas illas de superstiliosi

sui

moriuntur stalim ac devorata;, sumpto enirn

,

ma-

systematis absurditale aptius erat

ranis uli.

qum

in

hoc casu

muscarn

bombum

edere

facile
;

percipiebalur, pnesertiai ob

acrem quem aspirant

nullm inlumescunt,

et proccipu, cun loco altisest,

simo

ipsis

saliendum

sese in

modum

Ullricia hc reptilia, ait Paxton, in alveo Nili et in lacubus qui de aquis ejus implebanlur producta sunt,

follis

imeli-

qud

iste fluvius

ab

ill

delus gente non vulgarem

et religiosam
;

plendo. Cadendo non offenduntur, nisi os leviter

ditur, e

sanctilatis

gradum haberc,

suam vene;

qud pris lerram tangat. Aliquand

trs

ralionem demereri reputaretur

in

ipsum confidebanl

quatuorve dies absque potu mancnt; ubi ver primm

ucepre, quasi sesquihoram bibunt. Vas

dm

anteriores

marginesiarent,

manu lenui ambo pedes chamlcontis in ejus in altra me manu duobus posterio-

magnus eorum quibus fruebantur fons et laudum thema babebalur rectum igitur erat aquas istas innumer immundorum animalium multitudine polluere,
;

quibus veneratio

et

conlidcntia qua; soli vero Deo,

translatai fue-

ribus stantibus. Recto corporis habitu bibebat, caput

volalilium instar attollens. Ita linguam ex ore, juxt

qui pluviai pater est, debentur, impie

rant. Versai

primm

in

sanguinem,

in

justam im'misein

Jongiludinem corporis emittebat, et velocissimo

modo

ricordis ejus feritatis et immanitatis

pnam, quam
,

muscas apprebendebat,
nioveretur. Arietinum
leontcs.

ut rediret quasi machinatione

masculos Hebrocorum
vice ad

infinits

exercuerant

altra

succum

libenler bibunt

chama>

summam deorum
et

et

sacerdolum suorum con^

fusionem polkiloe
in Ilali

ignomini aflecUe fuerunt.

Quand

manerem,

vir

quidam
sibi

historia? na-

Scriplor ex quo istas observationes citavimus

ila

modo

turalis professor

duos habebat qui

ex Barbari
Illos ipse

admirabili lotam hanc maleriam traclavitut lectori

seleclis

littore missi fuerant, sed di

non vixerunt.

gratum faciamus paginas noslras quibusdam

complelare.

dissecuit, et de

colorum mulatione existimat se

in iis

mvenisse quatuor tenuissimas pelliculas, quai vario-

rum colorum
varios

Res ita se babere potest; de boc ego certus sum, undequque id oriatur, ipsis
causa; sunt.

Fastidiosa hc plaga ad omnem locurn et ad omnem hominum classem sese extendii. Ascenderunt ranai, operuerunlque lerram yEgypti, in domus eorum ingressa; sunt et in cubicula
;

suos peculiares esse colores,

distinctos,

ab
in

in

ipsismet ^Egypliis re-

unoquoque independenles
loco addit chamaileontes in
teratissimos, sibi invicein
tes, si

et sibimelipsis. Alio

ptabant, in

eorum

stralis et in vasis coquinariis.

Tota

suam speciem esse invecaudam cruraque morden-

regio, oppida, templa, homines, cuncla fuerunt polluta et

odiosa.Neque

ipsis licebat

nauseosis sordibus,

edem

in cave includantur (\)

quibus operiebantur, se lavare, amnis quipp lotus et

lacus pollutione replcbatur. Nihil san genli

RANA.

qu

scruvitai

Rana ex seips maxime innoxium est animal, sed maxime bominum parti, qui e lanqum pabulo non ulunlur, lastidiosissimum. Maxima in eoelucetsapientia

pulosissimam in suis corporibus, domibus et

modo
Rana
est

puritalem consectabatur,

nihil,

inquam, magis

forsan inlolerabile
,

qum

plaga isia excogitari potest.

quod Omnipotens ranisusus

fuerit in

un ex

plagis

pluribus
,

aliis

replilibus

comparala

animal
nec

^Egyptiacis.

Deus, inquit doctor Adamus Clarcke,

innoxium

neque morsu unqum

in

offendit,

aequ facile crocodilos, ursas, leones vel tigros in

p-

veneno; sed hoc

casu fastidium
fiebat.

movere debuit

uam

bujus populi adduxisset

sed

si

quo ex

bis for-

quo

vila

onus imporlabile

Cruciabalur oculus

midandis animalibus usus esset, effeclus

ita

causai

incedenlium immundarum harum legionum aspectu,

adqualus visus
oblita

fuisset
;

ut in

pn
ira
in

divina

manus
quin

asperoque carum coaxationum auditu auris. Nullo

in strato

forsan

fuisset

populique

mota,

recumbere iEgyptiis

licebat,

ubi gelidos,
;

fracta esset superbia.

Hoc autem

pncsenli casu

sordidosque

earum amplexus
nisi

pli

non cogerentur

Deus

potentiai suai

magnitudinem ostendit, omni nofaciens.

cibum tangere qui taclu illarum infectus non

nec odorem

esset,

xi qualitatedeslitiilum animal terribilis bostibus suis

calamitatis instrumentum

ftidum glareai illarum putorem, aut

Qum
!

facile

Dei

pulridas ex cadaveribus illarum emissas exhalationei

percipiebant.

justifiai et misericordiai est vilissimis et dcspicalissi-

mis destruere

vel salvare instrumenlis

est, ipsi

Quanqum
suae

Quanta ex hc calamitate passi

sint iEgyplii evi-

Dominus exercituum
tibus,

nec potcntibus exercijustifia;

denler patet ex feslinatione qu Phnrao

Moysem

et
:

nec Angelorum ministerio, nec

onerationum in JEgyvto
et

Aaron
Orale

requisivit,

eorumque precum

petivil
et

auxilium

Dominum
Comment,

ut avferat ranas in

me

populo meo

(1) Relalio

Nubi

vol. 2,
(1)

p. 316-321.

Erod. 8 T 2.

753
et

PARS
sacrificet

III.

ZOOLOGIA.
cteri omnes,

754

dimiltam populum ut

Domino. Exod.

8, 8.

erectum maxillis monstrum (ammantem cristam torquet,

cfet,

de quo superbe

maleficorum suorum In extremis positus.nec per falsa accipiens, ad Deum confugit, miracula liberationern qusierat : Quis est Dominus, ut au-

formidineque correpli, autlremebundi

fugiunt, aut

emins immoti stant, nec accedere audenl.

(Thompson.)

diamvocem

ejus, et

dimittam Isral? Exod. 5, t. Sub-

Voce Hebraic nachask

uti

videntur sacri scriptores

misericordiam ejus imditus adversitate et edoctus, gloriam agnoscit; sed non sinplort, et nominis ejus
cero corde, ut probavit eventus.

quasi generali totius serpentium familiai cognomine.

H*
tamen

Non preces xaudit fuerunt, et ablatai rana;. subsecuta ablatae sunt ut locustse, quai dein
et

Doctor Adamus Clarke (1) in eo quidem incubuit ut quoddam gnrale esse nomen ostenderet non ad sensum unicum reslrictum ; sed inaudito modo infelix
fuit ejus labor.

Yoci enim

illi,

in ejus

simplici statu

sunt, sed destruct*

in facie terrai

relict.

Ad

sensus ascripsit doclor, qui veri

ipsi

lantm sunt,

cm

nihilum redact non fuerunt, nec in pulverem resoexierant, sed luta3, nec in flumen projectai de quo

sub variis modiiicationibus tribuuntur.

Primus verbi sensus unde Hebrceum serpenlinai reptilium classis

mortu

confirin terra jacebant, ut miraculi veritas

nomen

sumilur, est inspicere, attent

maretur, qud scilicet non manibus hominum, sed divin potenti interfecta fuerant, qud magna hax
liberatio

considerare, etc., et

ade hoc sub respectu serpentes

conspicui sunt, ut serpentis oculus in

proverbium
illis

non

erat, ut

maleficorum opra, ementitum

apud Grcos Romanosque

transierit, et

applica-

miraculum, sed
positio
illas

rcalis

Omnipotentis polentia; interjEgyptii igilur

;

retur qui res callid aut acut videbant. Scriptor in-

et

divins; bonitalis effeclus.

geniosus, loquensdesupposit in oculo serpentis crotali

in aggeres congregare coacti sunt

und

accidit

fascinatione ait

Id forte universalius est inler

;

ut celeris putrid efiluxerint exhalationes et ita

ad

venenosos serpentes qum supponitur

vulgari

in nostt

enim

tempus regionis calamitates auxerint. Illarum deslructionem, ut probabile videtur, secuta est pestis qu
multi ex populo sublati sunt, omissis
iis

viper

occurrit

(2).

Serpentis calliditas et

subtilitas
I

inScriptur exhibenlur ut qualitates quibus

bestiis prastat.

quibus mor-

caiteris

agrorum

Gen.

3, 1

S. Matth.

tem

altulerant horrida; vexationes, quas ex fastidiosis

:

10, 16. Plurima prudentiae ejus et calliditatis afferri

earun. incommodis perpessi fuerant

nam

in

quo-

possent lestimonia,ut naturalistiscommemorantur;

etsi

dam ex

canticis Sion dicitur

Misit

(Dominus) ranam,

tamen rect supponi possit

un cum
cajleris

illum,

hc etiam

in

etdtsperdiditeoSyVs. 77,45, terram illorum vastavit, et ipsos pestilentibus morbis infecit.

parte,

creationis partibus ex

com-

niuni maledicto graviter esse passum.

Etsi formidabilem ejus
liter

Rana
nislros

abinspirationis Spiritu electa est ad repraesen-

progeniem horrori gnera

tandosin visione falsos doclores etaliosantichristi

:

mi-

habeat humana species,

gnies tamen fucre

Et

vidi, ait S.

Joannes, de ore draconis f

trs

et

de ore

quibus venerationi et cultui

teri

fuit.

Notissima est in veet

besti, et de ore
in

pseudoprophet spiritus

immundos

^Egypto serpentis adoralio, ut

draconis Baby-

modumranarum

(exire); sunt enim spiritus dmonio-

lone.

Loquilur Ilerodotus de serpenlibus cicuratis,

rum

facientes signa.

Apoc. 16, 13, 14.1mpuriistiemis-

Jovi sacris, juxla Thebas;(5)etJElianusde sacrodra-

sarii in lulo moralis depravationis generatieteducati,

cone Dianai dedicato,

(4)

et in

nemore Phrygia

servalo.

quasi ran,

pacem conturbant
minus
est

et felicitatem

omnium

Idem
;

idololalriai

genus nunc adhc

in Indi

pra>

quicircm sunt destruunt. Perptua eorum loquacitas

valet

et in Afric,

ad lurpissimos excessus

fertur.

non

fastidiosa

qum

incessans coaxatio im-

Undecim serpenlium
sunt, quai
!

species Calmeto enumeratse

1 apheh,
;

mundi animalis
reprehensiones
cl vanitas
, ,

cui assimilantur.

Queslus eorum et

Hebris innotescebant;

vipera;

accusationes et maledicta, superbia

2 chephir, species

quoedam

aspidis, vel leo

3 acshub,

constantes vehementesque ad

movendos
acer,

aspis

petlien, aspis;

5 tzeboa,

quidam maculis

in

mutuam stragem

populos, reges et principes terne,

,

distinctus anguis, qui Grxcis et ^Egyptiis

hyna di7*
;

specie Religionis causai defendendai conatus

cebatur

tzimmaon, juxla S. Hieronymum

basiliscus,
similis
;

biora noxiaque magis adhuc sunt

qum

obstrepentes

tzepho aut tzepfwni,

liscus,

non fabulosus basi8 kippos, acontias

;

clamores, lugubres questuset mutuai reprehensiones,

|

sed anguis

aliis

inverecunda impudenlia et superba; inflationes quibus

,

9 sliephiphon, cerasta; 10 shaclial, nigerrimus ser-

rana; in nativissuis paludibus indulgere arguuntur (1).

pens;H
De
iis

serapli, volucris anguis.

SECTIO SEGUNDA.
SERPENTES.
|

speciebus loquemur quae sufficienter identi

ficat sunt.

VIPERA.

Ecce

viridis anguis e tenebroso

suo latibulo,

Serpens

iste qui in sacris Scripturis dicitur

apht

quo'd pede premere ipsa

mens

horret, sole sub medio,

procul dubio epha est

describitur
(1)
:

Arabum

qui

ita

doclore
,

Shaw

irrepens

immensos

in orbes corporis tractum coUigit, et

vulgarissimus, simulque hujus

in

bpeciei

rurss emittensy refrigerantem qurit fontem; juxla

effusus, sinus suos
projicit;

quem dmque minaci lingua et

horrendit

Comment,

Gen. 3,

1.
,

(2)

Watson

Anim. mundus explicatus

p. 284,

Parkhursto citatus.
(3) Lib.

cap. 47.
lib. i
,

{{) Script. Illustration**, vol. 1, p.

372-378.

(4)

De Animal,

cap.

%%

755
malignantissimus est
coluber
,

SCRIPTUR^E HISTORIA NATURALIS.

lefl'ah

756
Pater Labat caplum viperini

qui ? ut nostra vipera aut

ct habere potest (1).

minus uniformi

est corporis

forma qum

generis serpentem prsesente se incidi jussit. In ejus

xurreike, et rar

pedemin longitudineniexccdit. Ejusest coloris, sed aliquo

ulcro sex

inventa sunt

ova,

quasi

anseris

ovarum

dem scmper non

Torridse

modo mutalur

amplitudine, et tredecim ad quindecim calulos conlincntia,qui sex circiler uncias longi erant, et icquac

juxta terrae, aren aut

rupum

ubi invenitur, naturam.

dipsadi apprim

nomen

simul et qualilales

anseris
sunt,

penn calamus
stare

crassi.

Vix carcere excussi

minaci corporis

leffah congruunt, qui sic vocatur ex leffah, urere.

Ab

cm hc

illuc reptare, et in

Arabibus traditur

eamdem

leffah inler et tailah (cha-

habilu

inceperunt, sese evolventes et fuslem

inlerh'ciebat.

moeleontem) antipathiam exislere,

qu
;

long abhinc

mordentes quo eos

Qui ver

in

uno ex

chamceleonlielviperocatlributa3sunt(l)
visosi succi gutlulam, quoc ex taitah in

parvulamque
leffah dcide-

ovis conlinebanlur, eo ipso loco,

rat,

quo mater

cisa lue-

ex ovo erumpentes,

et inler

rubos latentes effuge-

nt, hune
ut null

in

ade violentas convulsiones conjecluram

(2).

runt.
In Gen. 49,

mor mors insequalur

jam

vivis excessurus prophcla, Dani-

Yipera conspicua est ob

et ideirc remotissimis

suum velox
exslitit.

et acre virus
rci

las shephiphon, probabililer cerast

compart, qui est

temporibus cujusque

novi-

viperi generis serpens, colore leviter fusco, in arenis

latens, et in

civ

et destruenlis

emblema

Reips ade

rolarum

vestigiis

per

vias,

et

inexspe-

perarum

terribilis erat

natura uteommunissim quasi

ullionis

clatus transcunlium

animalium crura mordet.

Dei in genus

humanum

mi ni si ri

mitti existijustitise

marentur, pro immanibus sceleribus qu;e

cur-

lignasque disposiliones
et

Ad depravata scribarum et Pharisocorum corda maque alludunt Salvator nosler

JoannesBaptista in his verbis
:

sum

ingrant (3). Hujus opinionis teslimonium adest

S. Pauli
(

Progenies viperarum f

in histori

Act.

28

quem Melike
confeslim

insulx

qui demonslravit vobis fugere ventur ira ? S. Mallh.

5, 7. Serpentes,

hornines, viperam de

manu ejuspendeniem
;

videntes,

genimina viperarum, quomodb

?

fugietis

homicidam esse conjeccrunt

bitrati

et

suntubi,

cm manus
in

ejus in

deum artumorem conver-

judicio gehenn
cantia verba
!

cap. 23, 53. Terribiliter signifi-

serpenlina soboles, serpentino stipile,

filii

tenda esset et ipse subil cadereet mori deberet, ipse

nihil

ut patres sui, sic et ipsi erant

diaboli

Sic

Deus
fa-

malipassus reptile
salis

ignem excutiit.Existimare
euni saltem in proxim ad

peccalorem exislimat, sive indiviliisinnatct, sive

enim

obvium

erat

ma

allum

aercm teneat

Jud;ei genimina erant seret

deosrelatione stare, qui sic ullionis illorum ministris imperare, et tant

vi

pentium qui feminsB seminis calcaneum conlereront,

praiditorum

agentium effectus

quorum caput ab

ipso contereretur (2).

impedire

(4).

coluber
inaudito nuinfeslrunt

et Asns.

Vipera inter venenosa replilia quie

Veteribus Hebracis nota erat sub variis nominibiis

aspis.

mro lerram ^Egypti

recenselur apud

Quidam existimant
colubrum, aut

interprtes

vocem

shachal,

Isaiaia prophetain 50, 6.

Maleficam impiorum homi-

qu

in

quibusdam Scriptural partibus leonem dsignt,

nuni indolem, et nocivam criminis naturam illuslrando, sic iterm ad noxiurn hoc animal alludil
:

in aliis

quamdam

serpentis speciem de:

Ova as:

nolare. Sic in

Psalmo 90, illam vertunt basiliscum

et

pidum excluserunt,
erumpet

et

telas

arane texuerunt
:

qui coest,

Super aspidem
leonem
et

basiliscum ambulabis,

et

conculcabii
inler

mederit de ovis eorum, morietur

etquod confolum

draconem, vers. 13.

Rvera

onmes

viperam.

Isai

59, 5. Aspis hic, ait Paxton,

antiquos expositores convenit

signari speciem
;

quamdam

serpentis de-

procul dubio viperam signilicat;

ovum enimeujusdam
animal alterius speest, junior vipera

utque vox schachal bestiis applicata

sic in

animalis nunqum, ullo

ciei producit.

arlificio,

nigrnm leonem dnott,

pncscnli applicalionc

Ubi ovum confotum

nigrum colubrum

significare pulatur.

expeditur et irrepit parata ad nocendum. Objici potcsl

Hebrum
i'ertur;

pethen, diverse in nostr versione trans-

viperam non esseoviparam

(5),

sed viviparam

(6)

attamen ab interprelibus ad aspidem referre

et conseifiienter

ad aliud animal Prophel inlendi.

gcneraliler habetur.

Non un

vice ad illud alludil So:

Atverin mentem revocandum

suos vivos parit vipera,
illos

quanqum calulos tamenex ovis in ventre

est,

phar

in

suviri impii description?,

Panis ejus

h u'c-

ro illius vertilur in fel

aspidum intrinsechs

Caval

parenlis perfect formatis erumpere. Hinc de hc re,

ait Plinius,

aspidum surget,
1 i- 16.

et

occidet

eum

lingua viper. Job 20,

est aspidis

sola inter

terrestria

animalia vipera in

Omnium acerrimum
;

venentuu

et

semetipsa

ovum

uniformis coloris producit et molle

immedicabile

et nisi pars infecta confeslim

ampuleFel

quasi piscium ova, seu lacts. Conspicuo hoc nalurali

facto, sacriscriploris narralio naturalis liistori verilali

tur, palientis vitsc

mox

finem imponit.

Ad ha^c profect
:

intendit

concordat. Si quo

modo vipera ovum

loquitur prophcla

corpore

Moyses draconum vinum eorum, etvenenum aspidum

in

suo Paganorum characlerc

insnnabile.

fceparelur, res

dequ

locum profe-

Deut. 22, 33. Vide etiam

Rom.

3,

13.
et

Summo cum
ad cxpriir.cn-

periculo super aspidem ambulalur;

(1)

iClian. Hist. Animal. Iib.4, cap. 33, etc.

dammodo

strictissimo securitatem

qu fruitur

Homo

(2) Iiin., vol.

(3) (4)
lf end,

l,p. 527.
n vnetia.

Prlusio

Deus sub Patris

voce

sui cleslis proleclione, promitlilur

Harris, Hist. nat.

Ex ovo produceiis. Vivum producens.

Script, illusiratio, vol. 1, p. 536. Doctor A. Clarke, Comment, in Maltfi. 5, 7.

757
illum

PARS
impun super aspidem
et

III.

ZOOLOGIA.
suasum generaliter veteribus

758

draconem ambulatuvel mini-

loquitur Yirgilius in septimo iEneidos libro. Sed perfuisse videlur

rum. Ps. 90, 13.

Nemo
in

sponte sua lethalium horum

vim incanresi-

reptilium cavernam adit;

quicumque enim

tandi serpentes praicipuam in

music suavitate

me

illa

dislurbat,

summo
\itae

constiluilur periculo le-

dere. Plinius igitur in hujus opinionis confirmationcm

ait

meritalis suai

culpam

dispendio luendi. Hinc

serpentes latibulis suis vi music educi.

Idem

Isaias propheta, pnrdicens genlium ad Christi fidem

sentit Seneca.

conversionem, gloriosumque pacis

in
iis

et verilatis

regnum

Quanta

vi polleat

musica

in

serpentium specicm

regionibus qune ant hoc tempus horrid sa>

confirmatur plurimorum clarissimorum recentioruin

viti

replebantur, ait: Delectabilur infans ab ubere su;

lemporum scriptorum
tibia,

testimoniis.

Coluber, sonanle

per foramine aspidis

lus fueritf

et in

cavern regidi, qui ablacta-

intumescit, in medicorporis parte stat erectus,

se

manum suam
Domini
,

mittel.

Non
meo

nocebunt,
:

et

non

in
j

orbem

movet, musicos modos nott,

latum

et instru-

occident in universo monte sancto

terra scienti

quia replebilur
Isai.

mentum
lum
(1).

seqnilur.

Caput ejus natur rotundum

,

et

sicutaqu maris operientes.

quasi anguilla longum

fit

et

planum

ut flabelin

H,

8, 9.

In splendidis selatis aurese descriptionibus,

,

Edomiti serpentes, quorum plurimos

,

domi-

quai lectoribus suis ab Orientalibus scriptoribus

et

bus suis alunt Orientales

est lervidum

cavernas suas ubi clum

,

admiratione stupentibus Graciai Romaique vatibus,

legenda prbebantur,
ferai

linquere noscuntur
et in

personante musico

domantur, venenum ser-

instrumcnlo,
opportunilas

fidicinem concurrere (2). D.

Shaw
modos

pentes exuunt, et herb nociva delelrices suas proprielates

flicitas.
:

fuit

plures videndi serpentes accuratos

cuncta sunt pax et concentus, abundantia et

cum

dervicen-ibus in circularibus suis choreis

servare, super caput et brachia irrepere, ipsis circum-

Sublime eleganlium horum scriptorum

gativam felicitatem; sed divinits
istos pulchritudine et eleganti,
tate,

ingenium

actis circumagi

et

ipsis

consistentibus consistere.

non altiorem tamen gradum oblinere potuit qum ncafflatus

Scrpens crolalus musicae vim tantm sentit quantum

qui

vates qui
varie-

maxime ex su

specie

cujus rei sequens teslimo-

qu imaginum
permanentis

nium

ratio decreloria est.

,

Cm
,

D. Chteaubriant de-

quibus easdem ideas induit et exornat, long an-

geret in Canada
irrepsit.

anguis hujus speciei in castra ejus

tccellit,

splendidam positivai

et

felicilatis

Junior Canadianus

ex turb

qui tibia ca-

picturam exhibet. Lupus et leopardus

non modo

nendi perilus erat, et socios suos demulcebat, serpenli

agnum

et

hxdum

devorare metuent, sed et

cum
et

ipsis

obvim

ivit

novo hoc armorum gnre instruclus.

,

habitabunt, et simul accubabunt. Vitulus et junior leo,

et ovis saginata

Proxim accdent hosle

convolvit
traint,
,

ferox anguis in spiram se

,

non simul morabuntur, sed

requiescent, et

sub eoet

caput complanat

buccas

inflat

labia

con-

dem tegumenlo

edem manu secur

et ursa

venenosos dents
,

et cruentas fauces detegit;

quidem puero parvulo ducentur. Yacca

tantm simul pascentur, sed
et catulos
,

non

duplex ipsius lingua

ut duplex
;

flamma ignescebat
ut

suos pro quibus

loco colloca-

carbones ardentes erant oculi

corpus rabie intu,

invidiosissim timere soient

in

eodem

mescens

surgebat recidebatque
culis ejus
;

oi'ficinai ferraria3

bunt.

Ade

perfect innoxia erit tota serpentium pro-

folles, dilatala

asperam

squamosainque

genies, ut infans ab ubere, vel qui nuper ablactatus

est

facicm induebal

et

cauda qu personabal inortis de-

manum suam

mitlal in cavern reguli

et deectt-

nunlialio lanl vibrabat velocitate, ut levis vapor vi-

tur in foramine aspidis.

Infirmiora animalia praidari

dcrelur.
salit

Tune

libi

canere cpit Canadianus

stupens

non modo

leo abstinebit, sed et cicuratus fiel et doIs.

anguis et caput avertit. Simul atque in

vis,

eum age-

mesticus, et quasi bos comedel paleas,

H,

6-9. Tt

batmagica
minuebatur

oculorum recedebat furor, caudai os-

sunt bai pulchcrrimai circumslantiai

quarum ne una

cillationes lenliores fiebant, et

et

sonusquem emittebat
in

quidem

veteribus poclis tacla fuit (1).

gradatim

omnin evanuit. Minus

Serpentium incantatio una est ex rbus vald conspicuis, et quai

spir sua perpendiculares fascinati anguis annuli pau-

maxime

intersunt in histori naturali.

latim evolvebantur, et singuli vicissim super lerram

in concentricis circulis deciderunt.
ruhiii, virentis, albi et aurei
rcdiil

Mirabilis ars ista quai iram compescit, et lethalissimi

Suus umbris ctremul cute

,

anguis furorem miligat, illumque incantantisvociobc-

coloris in

dientem

facit,

non

est recenlioris

vi inventio; ejus

splendor

capiteque lento inolu converso

atlenti et complacentis similis.

im-

enim

in

remolissim antiquitate vestigia manifesta oc-

molus perniansil,

Tune
sini,

enrrunt.

Orpheum,
lilterai in

qui confestim probabiliter floruit

ver aliquot passibus accessit Canadianus suaves

pliccsque tibia sor.os emillcns. Reptile autem

postqum

Gncciam fuerunt

allalai,

proxim

de-

iniminentis anguis sibilum inlribere, replantisque scr-

misso variegalo suo collo, capite viam per

alla gra-

venenum exslinguere novisse tradilum est. Dicuntur Argonautai vi canls horrendum subdidisse
pentis

mina aperit
illo

et

postmusicum reptare
,

incipit, consislens

consislente

et illum

rurss insectans statim ac

castris eductus est,

draconem, qui aureum vellus custodiebal; eumdemque effectum Ovidius quarumdarn herbarum et magi-

procedere libebat.
multis
suis

Eo modo

carum sententiarum
pcnlem fascinare
(1)

cm

sylvicolis,

tm Europieisspeclanlibus, qui
,

vis oporificai adscribit. Alii ser-

vix oculis credere poterant

viso hoc

mirando

tactu

mans

solebant.

De

isto

modo
i)

Chardin.

Lowth

in

Isaiam, vol. c p. 114. 2,

2) Greave, Ilin.

759

SCRIPTER.E HISTORJA NATl RAL1S.

cffectu.

700

harmonie

Oinnes unanimo seusu serpentem

indomilos angues, quorum morsus immedicabilis est, ponuntur, sxp incantantis dominio subjectos fuisse
;

qui sibi lantam oblectotionem atlulerat, fuga3 permit-

lendum decreverunt (1). Atlamen quosdam in serpentes

vim nullam habere videntur,
aspidem
in

neqiie ad id referre necesse est divnitus afflatorum

,

illa

incantaliones

scriplorum verba, quippe qui nullibi adoptatam ab

Arabicis philosophis classificalionem agnoscunt. Illud

et

se parat fascinalioni occurrere

et

ex Scriptur patet Surda

:

tantm lgitim ex eorum verbis concludi potesl, qud

incantantis ars

enbn aspis oblural aures suas,

non exaudiet vocem

sxp

dficit, sive

aspidem, basiliscum,

sapientissimi incantatoris. Ps. 57, 5, 6.

in his

Eadcm

allusio

sive ullius allerius generis serpentem fascinare conelur.

Salomonis verbis involvilur

;

Profectb

mor dbit

Ad

vindicandos sacros scriptores

supponere ne-

anguis remot incantatione

qui occulte delrahil melior

cesse non est

cum Arabibus quasdam

exislore serpen-

non

est.

Ecl. 10, 11.

Ex eodem
:

fonte

manat Jcremi
nwrdebunt
,

tium species quas frustra fascinare tentt incanlator;

prophetx comminatio
tes regulos,

Ecce ego mittam vobis serpenest

nam

in

easdem species agendo, varius esse polest

(1).

in-

quibus non

incantatio

et

vos.

cantationumejus exitus

Jer.

ptores,

8, 17. His in omnibus citalionibus sacri scridm probatum babent plurimos serpentes carin alios fru-

REGULUS SCU BASILISCUSAnglicx Biblix translatons vari Hebraicas voces

tzeplw et tzeplioni reddiderunt aspidem et regulum
;

minibus placari, plan quoque admittunt

stra

exerceri fascinatoris

artem.

In causam

nec

hujus
ullo
lis

exceplionis allatum est auditum, in quibusdam ser-

modo

certi

sumus ad quam particularcm serpenevidenlcr pelen

pentibus esse imperfectissimum

est acutissimus
;

dm

speciem vox originalis accommodetur. Inlsai, 11,

contra visus
8, tzephoni, ait D. Harris, malignitate

sed clarissimi inler nalurales histo,

ricos

contrarium verum esse contendunl

et

mult

superat prxcedenlem; et in cap. 14, 29, pejorem sa-

n nachach serpentis speciem indicare dbet

lud nos

sed

il-

acutiorcm esse visu auditum. Alii, veritalis

vi resis-

adhuc

specifici ejus generis ignaros relinquit.

in

tendi impotentes, contendunt aspidem non nalur, sed

cousilio

D.Taylor, qui mullminsudavit

peculiari
pello

accommodando

illo

surdam esse
et

dicit

enim Psalmisla

(Aspis)

cuidam

speciei, ait naja esse, seu cobra di ca(2),

c

Obturt aures suas,

non exaudiet vocem

incantatoris.

Lusilanorum
:

quem

ita

Goldsmitb descri-

Sed phrasis

niliil

forsan

magisqum

illud significat,

plum reperimus
vulnera.

Inter alios cobra di capello, seu

lethalia insanabiliaque in-

quosdam

scilicet

serpentes ade esse obslinal natur,

;

cucullalus anguis,
fligit

maxime

ut variis incantantium arlibus non afficianlur

quasi

Formidabilis hujus animalis

quinque

animalia sunt auditu deslitula, vel quorum aures ade

aut sex existunt variai species,

qux xqu

sunt limensequitur.
ipsis longi

sunt obluratx, ut nullus inlrare possit sonus.

phrasis in
aliis

Eadem

dx,

et

quarum morsus velox cerlaque mors

duoque

Scriptural locis usurpalur addesignanet

tribus adocto pedes longi sunt,

dum

cor

durum

obtura tum
,

Qui obturt aurem

dents ab exleriori superioris maxillac parte pendent;

suam ad clamorem pauperis

exaudietur, Prov. 21, 13.

et

ipse clamabit, et

non

crassum est collum

et in fronle nigr fusco

,

colore

De

viro juslo in

eodem sen-

macula

qu

si

advers facie aspiciatur

;

quasi confelis

su Prophel sumitur

Qui obturt aures suas ne au-

spicillum apparet

si

ver tergo, quasi

;

caput

dial sanguinem, et claudit oculos suos ne videat nialum,

Is.

videtur. Acres sunt oculi et ignescentes

exile caput,

35, 15.

Hic sxvis et cruenlis malorum consiliis

slat,

planus nasus, lalissimis

coloris coopertus
;

lict

squamis
,

flavi

cinereique

xqu immotus

ac

si

obturavisset aures suas.

alba cutis

ingensque

in collo tu-

Arabici scriptores serpentes dividunt in trs classes.

mor

planus est, et nitidis oblongisque squamis oper-

In prima classe ade intensa est veneni vis ut patiens

tus. Insanabilis animalis

hujus morsus dicitur

patiens-

non amplis qum

sibus
,

tribus horis supersit

sit

nec medicabile

vulnus

eorum morad classem enim

que un

circiter

hor post inflictum vulnus moritur,

loto corpore in pulridain corruptionis

molem

resoluto.

surdorumaut stridulorum serpentium pertinent qui nec

music nec
deludunt.
ullis aliis

Qu?c hic serpentis

istius

morsibus attribuuntur appriin

incantationibus at'ficiuntur, vel

iis

congruunt qu?e de tzephoni

3
:

Scriptur legun-

qui alto suo et furibundo sibilo

animum
in casu

incantantis
lur. Sic in Isai, II,

lsti

(tzephoni scilicet
et

proxim

Unum

tantm adesthoc
,

remedium,

prcdentes)

non nocebunt

non occident (corrum-

instantanea ampulatio
;ido ferro adustio

vel caustica vulneris

cum

fer-

pent) in nniverso monte sancto

meo;

et in

Prov. 23,
regu-

qux

virus exslinguit, et ne sangui-

32

Sed

in

novissimo mor dbit ut coluber,

;

et sicut

nale syslema attingat impedit.

Hc

in classe

ponuntur
,

lus punget (venena diffundet

sic

enim

battent Septua-

regulus

basiliscus

et varia

aspidum gnera

et

ii

ginta et Vulgata).

omnes quorum virus in summo iutensitatis est gradu. Notio hxcapprim iis ((une Psalmist prophetque in
supra
cilatis locis,

adverss bibendi inlemperantiamallata

tato loco
tis

Nobis innotata prtermittenda non sunt validissima in proxim ciargumenta. Quasi

et
lelhalis reguli virus, ea

de aspide, regulo vel basilisco rcle-

men-

ruutur. Ccrlum est tamen ex authenticis variorum

viatorum traditionibus, quosdam horum serpentium

panier

corporis

vires dbilitt,
effundit
:

et per

totum

corpus corruptionem

mox

CuivCui luctus?
Paxton

ut aspis et basiliscus, qui ab Arabibus inter surdos et

Chleaubriant, Gnie du Christian. Vide quoque et.quai magni interest relalionem arlis incanJandi serpentes, in 'Bruce Jliner.
(1) (1) Bochart. p. 50, in Fragm., vol. 2. in (2) Hist. ndt. p. 80,

Zoolog. sacra, p. 394

vol

I.

tongam

Fragm.

vol. 2.

761

PARS
Nonne
lus qui

III.

ZOOLOGIA.
radice qiue signiiicat urere
,

762
sive ex

vulnera? Cui Cui rix? Cui garrulitas? Cui sine causa

suffusio oculorum?

suo vivido ignis

commorantur

in vino,

colore

sive ex aestu et urenti dolore cujus causa est

ejus. In n. 21, 6, etc.,

cap. et student calicibus epotandis?

res vinum, seu juxta Hebr.,

23,29-50. Luxuria
tumulsapiens non

morsus

legimus venenosis bis

incrcdulos
plurimi ex

vinum

est derisor, et
,

reptilibus

usum

fuisse
;

Dcum ad puniendos
und factum
est

luosa ebrietas
est,

quicumque lus decipitur

et rebelles Israelitas
ipsis

ut

cap. 20, 1.

morlui sint;

coclcri

ver ab bac calamitos plag

,

Ad
rura

implacabilem Chaldrcorum exercituum, sub Naet delectos Dei in

liberati sunt

buchodonosor crudelitatem,

Judoloco

quem Moyses in medio castrorum pro signo exallare jussus est, qui1.

per scrpenlem oeneum

genlem quibus
,

suce

eum

iniquitates

inimicum

que signanlissimus erat typus promissi Salvatoris,

Joan. 5, 14-15.
In Is. 14, 29;
et 50, G, et
ii

feccrant,
islo
:

irce

ministros, expresse alluditur in

Quia ecce ego mittam vobis serpentes regulos, quiaitDominus; bus non est incantalio, et nwrdebunt vos,
serpens In iEgypio aliisque Orientalibus regionibus

vox eadem
versione
si

addito

epi-

theto
ignili

occurrit,

nostr

translata est

Jer. 8, 17.

volucres serpentes; et
l'as

veterum testimoniis
de bis vo;

inniti

est, testium

nubcs

afterri potest,
(1)

commune symbolum

erat regice potcstatis

eo regum

lucribus, seu pennatis

etsi

serpentibus

loquentium

vestes et diademata picta erant in signum supremce eo-

tamen

ut observt Parkburstus, nullus ex

ipsis

rumpotestalis etinvictccpotenli; et eliam quod,sicut

insanabileestvulnus regulo inmctum,ila
fatales illo-

asserat

se ejusmodi

vivenlem

volantemque reips
bis afficiebatur testi-

vidisse. Michaelis

tamen ade

rum

irce effcclus

nec

vitari

nec

ferri potcrani.

Ece sunt,

moniis ut in sua quslione 83 viatoribus enix postulet ut

aitPaxton (I), allusiones quce

in

prophetce ad impla:

de exislenti nalurque volucrum serpentium

cabiles suce genlis liostes monitione involvunlur

lteris, Philistea

Ne
est

inquirant.

Ex commendatione hc Niebuhr
:

(2)

se-

omnis
;

tu

quoniam comminuta

quentem communicavit notionem

t

Basna occurrit
sursurie
isli serj
,

virga percussoris tui

de radie enim colubri egredietur

Is.

serpentis species
lieie thiare.

quam vocant

lieie

seu

regulus,

et

fruclus ejus igneus serpens volucris,

14,

<

Palmis vulg immorantur

enlcs,

29. Ozias,

rex Juda, Philisthccos

subdiderat; sed
,

<

et,

cm

ipsis

laboriosum foret qulibet alla arbore

data debilis Achaz regni opportunitate mentes

ipsi

descenderc, ut aliam ascenderent,

arboris

caud prioris
,

rurss
lis

regnum

Juda invaserant et aliquot meridiona-

rarao cuidam inbrent,

ipsi

quo

motu

sibi

regiouis partis civitates in

suam ditionem redegeedit Isaias,

iis

< c

impresso saliente,

in alterius

ramos

insiliunt.

rant.

Morluo Achaz

banc prophetiam

Inde recenliores Arabes cos vocant volucres serpentes,

lieie

severiorem minitans

pnam

de

manu

Ezechice

qui

<

thiare.

Nescio utrm veteres Arabes,

in

erat nepos Osice, cujus victricibus armis

coacti fuerant

Plntistos

quam ipse vsque ad Gazam

,

perfecit
,

pacem peterc quand percussit

,

< c

de quibus loquiturD. Michaelis

ullos

sua qustione83,
>

unqum

volucres serpentes viderint.

id

Alludit

et

omnes tcrminos eorum

quoque Niebubr ad
pentibus

quod refert lord Anson de serin insul Quibo.

4 Reg. 18,

8.

Ozias igitur virga signilicari potest, quce

volucribus

Sic habet lo-

percussit cos, et serpente ex

quo orilurus
regulum

erat igneus

cus
<

Certos quoque nos fecerunt Hispani sp in

serpens volucris

Ezecbias

qui formidabilior
in

qum

nemoribus

malignissimum

reperiri
,

serpentem
ex ramis

ipse Ozias hostis exstilit. At

gice poteslalis cccleris

signum re-

c
<

nomine volucrem serpentem qui

veniunt
cujus
>

ut aiunt,

omnibus anteponebant Orientateslimonium adest ipsumejus

,

arborumin homines bestiasvequi intracaplumsuum

insilil,et
(3).

les reges. In hujusfacli

<
c

aculeumcertammortcm ferre

Arabicum nomen melecha

regnare
,

ex Hebrceo verbo malach,

exislimabant

Cilalishi^locis, concludit Parky

ex greeco ejus nomine jsus^h/.r^, et Latino

burstus seraph moupheph de quo agilurin locis adquos

allusimus, hujus fuisse serpentibus speciei qui ex veloci

regulus; quce omnia, ut asscrilur, alludebant ad con-

spicuum locum quem

lenebat.

in

orientis

regum ornamentis

mots impclu

Graicis acontias et

Romanis jaculus
enim lampropri

dictus est. Ilujusgeneris serpentibus

alice

Dicuntur omnes

serpentium species basilisci

agnoscere,

in

Hebro vox tnoupheph

applicari potest

qum
:

vo-

seu reguli

supremam auctorilatem
supponitur

lucris,

qu

ipsis

Lucano Latine applicatur

Jaculi-

conspeclu ejus fugienles et in pulvere latentes. Vil

que volucres. Alvero aliam professor Paxlon originalis

quoque

cceteris longiore frui

unde pagani

phraseos interprelationem proposuit

quam

cequ

veteresillum immortalem pronunlirunt, et in deorum

ferret lexlus.
signifient

Vcrbum ouph,
,

observt

ille,

aliquando
;

suorum numro recensuerunt; quodque validissima

animalia pesiiler sui
halits vi

micare

lucis coruscationes emitlere

hoc
oc-

occidendi facultate

in sensu
currit.
(

vox thopah frquenter

Sophar, (Job.
quasi man.

in sacris Libris

pr;editus generaliter haberetur, vit et

stalc instruclus videbatur.

morlis pote-

Sic
)

11,

17)

ait

Coruscatio

Gratus igitur evasit regum

ad

thopah
(1)

erit

Yox

in lexlibus de quibus

typus, eoque propbeta

designandum
usus

magnum
est.

bonumque Ezechiam
SERAPH
Serpentis
,

strict proprielate

Seu 1GNITUS SERPENS.

alios Hcrodot., lib. 2, c. 75, 76; 107, 108, 109; iElian. Hist. animal., lib. 2, c. 58; Joseph. Anliquit., lib. 2, c. 10, 2 ; Ciceron. Nat. Deor., lib. 1, c. 36; Mla, lib. 3, c. 9; Lu-

Vide inter

lib. 5,

hc

species

nomen suum

seraph babet

can., lib. 6
(2)

Solinus,

c.

52
,

Amm.

Marcellin., lib,

22

Arabi Descriptio

p. 186.

(1) Illustration, vol.

i,p. 352-354.

in-8, (3) Iter Walter, p. 508,

1748,

, ,

,,

763

SCRIPTURiE HISTORA NATURALIS.

agitur, referri potest ad pallid
,

764
est serpens qui
;

nunc

rubrum hujus

In insul Batavia captus

inlegrum

serpenlis colorem

et

splendorem exprimit quem ejus

(1)

cervum majoris
captus

speciei deglutierat

et

alter

Bunda

squamse san splendidissimae

emiltunt, ubi radiis

nigram

mulierem

eodem modo absorbueserpentes

in insul Java.

solaribus collustrantur. Probabile igitur vidctur seraph

rat(l). Lgut in suis Itineribus ait esse

non

fuisse

hydrura aut chersydrum, ut supponit Bo-

quinquaginta pedibus longos

Batavi

charius, sed presteris aut dipsadis ex gnre.

DRACO.

servatur adbuc cutis serpenUs qui viginti tantm pedes longus pueliam deglulivisse traditur (2). Ex iis

Yox

ista

qu

qu de bo
frquenter in Anglic Bibli occurrit
S.

dicuntur existimat Taylor probabile esse

in

Joannem illum

gencraliter respondet

Hebro

tan

et

tannin

quan-

animo habuisse, quando perserufi

qura voces ilke aliquando reddanlur serpentes, monsir a

cutricem potenliam sub ingentis

|
I

draconis figura

exhibet.

marina et

cete.

R. Jacobus llurdis, in Disserla,

Veterum draco serpens

color

erat

immanis molis,

maximque conspicuus
|

lione de ver signilicatione vocis lanninin

contendit
si-

ejus rufus erat;

Aposub

calypseosque draco

iliam in variis suis formis

gnificarc
;

haud vari crocodilum

caud

veliemenler

feril;
(3).

quibus respectibus apprim

quic

opinio authenlicis nullis factis aut

cum bo
clo

congruit
;

Et visum

est

icgitimo ratiocinandi

modo

aliud signum in

et

eonsistere potest. DoctisI

ecce

draco

siinus Calmcli editor, qui

dit solis amplribiis

sermone luculento contenS

magnus, rufus, habens capita seplem

et in capilibus ejus

et

cornua decem,

animalibus competere voccm istam,

diademata septem.
,

Et
et

cauda ejus
misit eas in

trahebat terliam partent slellarum cli

terrain
reptili
,

in e involvi arbitratur

lacerlarum classera
et

lacert
!

aqualic ad crocodilum,

etiam pbocam

manati
| |

Apoc. 12, 3-4. Allegoricus san est capitum

;

morsam

etc.

Ralioncs ejus san sunt ingcnios et

iis

huic assignatorum numerus

ila et

decem corbis, ait

attentionem merentur,
vcritate convinci

tanien de dcduclionum ejus

nua

et

diademata
,

iis alligata,

Sed

in

omnibus

non poluimus. Mult adhuc caligine

,

Paxton
j

divinits afflatus scriptor ad

historica facta

obvoluta est materia

ob apparenlem senss

aut naturales apparentias alludere prsumitur. NotislatituI

I

dinem
In

in

quvox

illa

sacrisscriploribus usurpatur.
:

Exod.

7, 9 et seq.;

Deut. 52, 55; et Jer. 51, 54,

,

simum est anguis esse quamdam speciem amphhbenam seu cui duplex caput est, dictam etsi unum
,

ingeutem serpenlem indicare videtur

propri dictum
;

seu draconem

caput in caud animalis stet et tantummod fictitium

|

sit.

in
,

Gen.
vel

1,

21

Job. 7, 12, et Ezecb.

Quscdam enim serpentis species tam sp occurrit

29, 3, crocodilum

aliquod ingens

marinum
ut

duplex caput ex eodem collo ortum habens, ut plures

arbitrati sint

aniferai
|

mal;

et in

Thren. 4,

3, et

Jub 50, 29, quoddam

,

eam peculiarem

esse speciem

sednon-

geuus, probabililer croculam aut lupum

dm

dnott

nobis satismultaisuppetunt raliones ut ejusmodi

Arabica vox teenan. Nos ver

ad draconem propri

conclusionem asseveremus. Attamen, supposito qud

serpens ampbisbena
innatur-alis
sit

dictum intendemus.
Quse sequitur bo descriptio ex D. Lacpde pr|

productio,

hc

ips de causa Dei Spiritu eligi potuit

ut monstri

cipudeprompta

de quo

in

Apocalypsi
,

et translata fuit D. Taylor, qui il-

typus esset. Cornua referre vi;

lum propri dictum draconem esse arbitratur. Boa idem inter serpentes locum tenet atque
elepbantus inter quadrupdes; vulg viginti

denlur ad cerastem
1)032
,

seu cornutum serpentera

,

cm
Sed

vel propri dicto draconi

cornu non

sit.

leo et

pedum

immani huic

bestiaa crista est clar flaventis coloris,

,

et in capile protuberanlia

longiludinem
sunt
ii

attingit,

et

ad banc speciem referendi

cujus color ardentis car-

bonis similis est; qoud salis obvi diadematis ideam

qui viatoribus describunlur, quadraginta vel

quinquaginta

pedum

suppeditat. Cetera peculiaria lineamenta ad facta in-

longiludine polleutes, qualiter ab

Owen
dolph

tendunt quai in boas et aliorum serpentium histori

traditur.

Loquitur Kircber de serpente quadra-

ginta palmis longo; ejus generis serpens

,

Job LuS.

occurrunt. Draco magnus rufus

filium ejus devoraret

stetit

ante mulierem

ut

quasi in iEthiopi

(Apoc. 12, 4). Ubi boa inimico

ac

existens refertur (5).

Hieronymusin su Hilarionisvit ejusmodi serpentera

draconem vocat
;

suo

fit

ebvius, ipse caud slat erectus stanas, et borrabie

illos

dicens vocari boas

qud boves

rend

bominem que
rufi

besliam

impetit.

deglutire possint et intgras vaslare provincias.

Ho-

Cauda draconis magni

steliarum cli
,

trahebat
,

tertiam partent
ibid.

mmes

saep,

inquit

Rosman

et misit eas in terrant

Boa

fr-

invenii

sunt integri

iutraserpentium fauces inLittore Aureo (Cte-d'Or),

sed longissimus de quo quid legi
prcedicatur
slilit,
ille
;

quenter caudal ictu victimam suam occidit.

Livio

et

Plinio

quiRomano

excrcitui,
in

duce Regulo,obAfric.

juxta flumen Bagradam,

Eventum quoddam in su ad Surinam expeditione Stedmanundemaxinia et copiosissima in liane operis noslri partem illustratio fluit. Eventum istud
narrt.
'

Plurimos

milites devoravit et ade

ut sagittis

dura erant ejussquama3 etjaculis rsistrent; tum demm, quasi

cinctus est, et in
civitalem.

obsidione
ut in

eum

ex his immanibus serpentibus qui Asi Africquc dracone differani, plurima tamen in se complectuntur qua3 ad materiam
intendit ad
etsi

unum

cert rufo

instructie
et

machina?

munitam

Centum

nostram faciunt. Vix

viginti

viginti yards

navi per aquas

in delapsis ar-

pedes
et

longus erat.
(1) 1 llustr. vol. 1, p. 559. (2) Hist. nat. serpent., p. 15 et 16.

limum processerat, cm serpentera

(1)

(2)
(3)

Baldeus in Churchill., vol. I, p. 752. Barbotin Churchill., vol. 5, p. 560. Script, illustr. ; vel Hist. nat. in Fragm., vol. 2,

, ,

765

PARS
foliis et reliquiis

III.

ZOOLOGIA.
sor rex Babylonis...
ritudine rne
,

766
(1),

borum
stri

convolutum

detegit,

et

ita

replevit

ventrem suum tenein

coopertum
caput

ut nonnisi elapsis aliquot

momentis monquo non

ultra

c.

51, 34.

Idem sacer scriptor

sv

distincte perciperet,

famis descriptione exbibet

onagrum

in

summ rupe
salis ba-

sexaginta pedes amotus erat,

ventis,
tillas

bifulcam linguam rao-

trahentem ventum quasi dracones, 14, 6. Neque terribilia isla reptilia

dm

occuli ex insolito suo nitore igneas scinipse sclopetum explo-

fugacem ventum trahere

,

emittere viderentur. Tune

ttent

sed et ingenti balils sui vi

aves supra vo-

infigitur; dit; sed aberrans capite glans in corpore

tantes,
!

ad se ex are altrabere dicuntur. Quando

liun ver tanl vi et

impelu circm

ferit bestia

ut

veteres Hebri dracones erectos stantes et expanso

cajduam sylvam

caidat, quaci falce

et

fnum

cditur

ore allum halitum attrabenles aspieiebant, boc inlcr-

exagilalque caud lutum

pulverem super caput

prselium redit
illc,

pretabantur quasi

suum
nil,

procul lat spargit.

Mox ad

Conditorem

sublalis in clum suum de miserrim sua

,

oculis,

apud

sorte

conqueet in

serpentemque
lapsas frondes,

priori loco
,

paululm remotum inveposito

,

rerentur, qud scilicet odio omnibus crealuris

sed quietissimum

capite ut anle

inter
i

urenlibus et sterilibus desertis conclusi

todiosam

et

abscissos
in

ramos
illum

et

veteres muscos
:

miserabilem viiam traherent.

Silentes et
aridoR soliludines draconis sunt electa
fre-

jacenlcm. Confeslim
serpens ver levi
terra et pulvcris
asscrat

sclopetum explodit

lanlm vulnere confossus tanlam

habilatio.

Hc de causa propbeta Domini populo

nubem

emittit, ut scriptor

noster

quentissimarum civitatum excisionem prnunliantes,

idem

nisi

in tempestalibus
,

non

vidisse

un-

tam

saep asserunl

Fient habitatio draconum; quibus

qum. Tertio

sclopeti ictu

serpens in capite confos-

verbis
ficare

sus est. Cuncti adstantes Nigrit juniorem esse so-

omnimodam et perpetuam desolalionem signividentur. Eadem allusio in hoc Psalmist con:

lummod anguem
rnnt, etsi viginli

medi

tantm slatur asseveret

quesla involvitur
seu
,

Confregisii nos in
verlit
,

loco

draconum,

duobus pedibus

aliquot

unciis
cir-

ut Aquila

non impropri

in loco inhabi-

longus esset, et amplitudii:e nigrum adolescentem

citer

tabili (2).

quaret,qui duodecim circiterannos nalus erat.

bis circumstanliis ingens eversio,

Vox draco
liter

in Scriptur
(

aliquando usurpatur ad de-

Ex

quam cauda,
patravil

signandum daimonium
ob ejus
,

Apoc. 12,

freq. ), probabi-

Apocalypscos draconis inter cli

illustratur
:

stellas

magnam

polentiam et ullionis avidam

sine ad originalem hurnani

allegoricum boc

in

litteralis

draconis

feritatem

quanqum non

natur struclurque fundatur.

plicanda manet circumslantia,

Una tantm nunc exaqu

scilicet

generis lapsum relalione.

flumen

HIRUDO Vel SANGUISUGA.

Vocisllebraicaa quaa vertitur hirudo in Sepluaginta,

dracone ejectum

(c.

mulierem

et

semen

ejus

15), postqum frustra devorare tentsset. Venenoso12,

Vulgal, Targum, qu ac

in

Anglic et

aliis

recen-

rum serpenlium

virus, in ipso

morsu

ex

dentium
facti

liorum lemporum versionibus Scriptura sacras nullo

j

molarium foramine emillitur. Cerli tamen

su-

modo

certa est significatio.

,

Olukeh
:

sanguisug

ait

mus expluribus
noxii liquoris

faclis,

de quibus loquitur D. Taylor,

| ;

Salomon

du

sunt fili dicenles

Affer, afjer, Prov.

serpentibus facultalem inesse ex ore suo natur su

30, 15. Existimat Bochartus interprtes imprudenter

copiam emiltendi

qu

copia

magno

unius vocis sensum pro alterius persimilis sensu sumpsisse

'

rufo dracone einissa

immani corporis ejus moli conaperto ore

vcrlendumque esse fatum

,

seu moriendi ne-

sentanea est, et dicitur fluviusvel flumen quod terra,

quje
adjuvit

cessitas

cui Rabbini duas dant filias,

mulierem

suo absorbuit.

disum

Mfp
et

seu infernum

Gregorius, Ludolphi amicus, insu^thiopiasHistori

ait
:

invitt,

posterior

Eden seu Paraquarum prior bonos vocat malos. Hauc interprta;

Est in nostr provincigenus

quoddam
color

serpentis

tionem confirmare videlur cap. 27

perdilio
(

20

Infemus

et

brachii longiludinem

babenlis;

ejus acriler
5>7 ?

et

sepulcrum

nunqum

implentur.

rubens,

lict

subfuscus.

Noxius ejus est balitus adeemitlit, ut

Paxlon, ex aller parte contendit interpretalioiiem

que venenosum ltidumque virus

que

quicum-

homo

communem
versiculis
,

esse

sub omni respectu jure ac meril

,

vel bestia intra

jactum ejus moratur, ce,

lerrim morte, nisi prompta adsit cura

pateat.

praferendam. Salomon

postqum

in

pnecedentibus

procul dubio

Moura

de

iis

qui dvorant substantiam pauperis

serpens ingens

cujus

mdia pars
|

sub lapidum tuniulo latebal, altra extra patente,

viro

lanqum de pessimis omnium quas designavit gencrationum locutus est, nunc

in vers. 15, pergit

quodam
est

ad as,

in

duas partes sectus est

lapides jacebat
;

in ips corporis

truendam illustrandamque insatiabilem avidiiatem

bantur. Ut igitur sanguisug sunt

parte

quoe extra

statim

ver ac
,

amotus
in

qu sua rapin et depraedationis consilia proseque-

lapidum tumulus, anguis facie versa

et

virum intendens tantm veneni in vultum

du*

filial,

crudelilas

ejus

expuit, ut

omnin obccaverit, sicque aliquot diebus

tandem visum recuperavit
(1).

etsanguinis

silis

qu

satiari

nequeunt,

sic
,

pauperis
svitia et

oppressori dua3
ceecus remansit, sed

sunt dispositiones animi

dicunt
,

Ad borridam

avaritia qua3

nunqum

satis est;
(3).

sed perptue

boac voracitaiem alludit

Jeremias,

pra3nuntians exilium Babylonis

crudeliter oppresserat
j
:

Devoravit

qu populum suum me Nabuchodono-

novas postulant gralificationes

dam

(l)Iiicdeest in auctore pbrasis ista, quamsupplenconlextus postulat: c Absorbuit me quasi draco. >
(2)

(l)Barbot

in Churchill,

Fragm. ad Calmet.

vol. 5, p. 213, citatus in vol. 2, p. 95, Hist. nat.

(3)

Idem

Paxton, Illustrt, vol. 1, p. 564-3b7 Illustrt, vol. 1, p. 334.

, ,

SCRIPTUR^E H1STORIA NATURALIS.

LIMAX.
Jjj

768
,

lict in

duas

secti partes

non desinunt tamcn vivere,

Reptile hoc in duobus Anglie Bibliae locis occurrit

nobilioribus partibus vitamretinenlibus,

dm

cter,
,

sed impropri inLev. 11,50, ubi

Hcbrxa vox indubi

quai resecl sunt

pereimt. Ast terrestris vermis

et

quoddam lacertse gcnus indicat. Sapientissimus nature auctor, denegatis limaci pedibus unguibusque, quibus reptare et adrepere posset, ipsi modopro vil
gnre commodioreiii compensalionem ddit crassam
pellem secsutrumque ventrisiatus, et undantemmo-

cuncta zoophytorum familia separatis partibus vitam

retinent
,

unumque animal
,

rescelionis ope in duas

distinctas existentias

et

aliquando in mille dividitur.

in terreslri

Plurima Spalanzani exprimenta

lenlavit,

vermi

tionem

qu hc

in parte corporis conspicilur. Poste;

riore lioc limaces reptant

nc-s glare
,

priore ver

addit gluli-

spem successerunt etsi cuncta lamen vitale principium in eodem firmilatis gradu non retinuerinl. Quidam, stalim ac in duas
ipsi

quorum multa

juxta

qua; ex corpore emittilur, omnis generis

partes secti penits perire

aliis vita
;

tantm

in nobi-

superficieifirmiter et secur inhrent, partim glare

snac tenacitate, et partim

lioribus partibus superstes erat

dmque caput
et alia
:

vivi-

atmospbra pressione
(2)
,

(1).

dum

esset

cauda omnin mortua erat,

nova

Sic limax

ut ait Paxton

sese propri sua

aliquid

mohu-

ab extrem parte germinare videbalur

cteris omnibus mirabilius est
,

quod ver
extrem
et acu,

tione comminuit',

quacumque undulatione
;

in utrque

midi sui succi relr linquens

et

eodem modo malofiunt.

parle operandi supererat facullas; caput producebat

rum

actiones ipsis deslruclionis causa

Possunt

caudam cum ano

leatis barbulis
;

intestinis, annulari

musculo

quidem, ut limax, secum suum praesidium ferre, et

in illud
,

cauda quoque ex altra parle

,

nobi-

imminente quolibet periculo

se reciperc

liora

organa proferre videbatur, et

,

ante elapsos 1res

possunt suispropriis opibus confidere et mali

procul repellere
et
;

melum

menses

caput

cor et cacteros omnes apparatus et

ista,

sed in ipsis agunt ruin;e principia

finis

instrumenta gencralionis. Pars

nitur, long priore lentis

ut facile suppo-

quamvis lard progredianlur,

limax

tamcn cerlus
:

producebalur; novo capiti

amplis ad plenam per-

est. S.

Psalmisla, duce Spirilu inspirationis, rogabat

(

trs vel qualuor

menses

et

qu finit unusquisque eorum auferalur, Ps. 57, 8; et Dominus respondebat < Converlentur peccalores in infemum omnes gentes i qu obliviscuntur Deum. Ps. 9, 18. >
Quasi

Yulgata

cera

fectamque cxislentiam necessarii erant,

dm

novae

caud vix idem hebdomadarum numerus requireretur. Sic duo animalia sectionis ope, ab uno prodie,

bant, quodque suis

cum

separatis appetitibus, quod,

SECTIO TERTIA.
VERMES.
|

que

vit et

motu praedilum

et apertc

qu ambo

per!

fecta ac singulare

animal ex quo originem ducebant

Singulare hoc factum signantissimum

comparative

Animalia vermis generis

scicntificis scriptoribus

organorum eorum imperfectionis argumentum exhibet, confirmareque videtur illoruminler zoophyta clas-

quasi prima in zoophytorum (3) classe

ponuntur;cm
ila

ver

velut serpentes replando moventur,

in g-

sificationem;

quod nomen, utanimadvertimus superis

et clarissim luce exhiberetur

nre sub communi rcptilium appellationecomplectuntur.

vegetalem naturam animali vil donatam|implicat.

Quanqum tamen

vernies,

qu ac serpentes,
terram

Ut apert

hominis

plermque pedibus careant,

et in ventre super

infirmitas et abjectio, sacri scriplorcs illum soep vi-

reptare existimentur, vald tamen differunt

motus. Serpens,
trahi ncquit,

cm

sibi dorsalis spina sit

eorum qu con-

lissimo huic replili assimilant. Job, 25, 6; Ps. 20, 6.

In S. Marco, 9, 44, de vermi agitur qui
et

non moritur,

corpus suum in

modum

arcs incurvt

de ign qui non exstinguitur

qui locus evidenter

et

caud

prosilit;

sed vermi sese ad libitum produ-

sumitur ex Isai 66, 24, ubi loquitur propheta de

nis infligendis
iis

p-

cendi contrahendive inest facultas. Secs tolum cor-

qui in hc vit emendari nolunt, c

pus, capite ad caudam spiralis exlenditur musculus,

amei slaminis subsimilis baculo circumvoluti

subtraclo baculo
retento
,
,

quod

mente ut, juxta scriptorum Judceorum morem, alterius mundi judicium describat. Prtermiss hc circumstanti, quidam scriptores, qui contra futurarum

et

uno extremo extenso

trahit.

et firmiler
in

alterum extremum ad se

Hune

mofir-

dum

terrestris

vermis emisso vel extenso corpore

pnarum ternitatem arguerunt improprio prorss et inexcusabili modo loci hujus sensum reslrinxerunt.
,

miter inhret ope glarea anterioris su partis, sicque

contraint et adducit posleriorem partem et
ditur (4).
ila

Reproborum sedes agro

assimilatur qu projiciuntur

progrehe-

cadavera, et vermibus roduntur aut igne consu-

Ex hoc movendi
tot naturali

se

modo vermis

iste in

muntur. Ejusmodi erat eorum gehenna aut

vallis

bro

projector vocalur.
histori

Hennon, prope Jrusalem

mirabilius occurrit

qua?. vallis

odioel horrori

Nihil in

habebatur,
loch oblata

primm ob
,

sacrificia

ibi in

honorem Mo-

qum quod
neris.

aliquando videtur
ipsis
,

in replilibus

vermis ge-

et poslea
et

Quidam ex

absque membris suis vivere

rgnrant; quidam ver,

pulcrum. Clericus

qud facta fuerit commune sealii quidam existimant ibi ad

scilicet et se-

possunt, eaque srcp

(1)

ipsi

duas funebrium rituum species, ustionem

pulturam
alludi.

Dcrham,

Parkhurst., Hebr. Lcxic, cilatus.

Inde, ait episc.

,

Lowlh, vermes qui

qui consumit
vi-

(2) Illustr. vol. 1, p. 335. (3) Id est , substantif qu animalis simul et vegetalis vitae participes sunt.

cadaveribus vescuntur
ctimas
(1)
(1)

et ignis

(4)

Goldsmilh

Hist. nat.

p. 4;

Derham, Physico-TheoL,

Nat, explicala, vol. 1, vol., 1, cap. 1, notai.

\ide Bloomeld, Recens, synopt., Annot.

w*

vol. 2, p. 74,

7GI

PARS

III.

ZOOLOGIA.
miracula,

770

CAPUT

VI.

nedm ullam quoad

arlificis
,

periliam im contra

perfeetionis

INSECTA.

ideam suppediient

varios

juxta id quod apparent, in altenti spcclaloris

mente
:

Ex

his

gradatim quant numerosa descendunt gnera,

motus
vero,

elicere debent

ipseque clamare cogitur

Tu

qu
microscopkum etiam oculuni fugiunt
aninudium moles,
!

Tola natura vit

scalet
:

qum mirabilis ! Minulorum quorumdam borum animalium

pulchri-

ludo et symmetria,
esl.

eomodo
!

conspecta, ver mirabilis

vitri

mirabilis

vel organis inslructi atomi

,

Quain ergo metamorphosim ^ub magic

vitalem

halHum expeclabant

quando parens clum spirituni

ac-

tione subire videntur

Qu

ante exilia et despicienda

videbantur, nunc nalur decus apparent, in quod exquisitiorcm el perfeeliorem artem contalit, colorum-

suum

flare juberet.

(Thompson.)
natur procra la long
;

Ex omnibus qu
sissima sunt insecta

numero-

que effusis divitem picluram

tiam et ornalum,

speciosiorem elegan-

cmque
et

variis reptandi, volaudi,

,

qum

in

ullam ex majoribus anima-

natandique facultalibus donentur

\ix aliquis est locus

lium speciebus profudit. Im ipse pulvis qui papilionis

alis inh;Tcret, el cui

quantmlibet securus
lur. In inlimis

remotus, ubi non invenian-

pulcberrimos et vanegalos quibus

nalur animal* ordinibus naturalisas

instinclus et incre-

adornalur colores debel, innumerabilis dicilur tenuis-

ponuntur
dibilis

eorumque conformatio,

simarum plumarum
et composilionis

collectio,

non minus

in slructur

numerus ejusmodi
in

classificalionis

accuratio-

symmelri perfectarum qum

in

co-

nem

ostenderc dicuntur.

loribus speciosarum.

numerosa hc animatorum entium classe, numquid occurret nobis ullus casus in quo detegatur
Atvero
imperfeclio
?

Prlerea

ea ipsa

qu

in insectis quasi

imperfe-

ctionis signa afteruntur, videlicet

qud aliquantisper
in altioribus or-

In
et

omni

protligios varielale quai scor-

vivere qucant

cm organa ad vitam
;

piouem

intcr

curculioncm interccdii, cert nobis

,

dinibus necessaria amiserunt

et

quod

incredibilis sit

patebit fin

insectorum structura demonstratio

;

copiosa exquisitis-

eorum mullitudo, magis

in

partem opposite sentenlia

Prius quidem baud dubi
lot

sim

arlis

et si microscopii

ope inqui-

momenta

sunt babenda.
est
,

siliones nostras infra producamus per munitissimum

omni no necessarium
casibus obnoxi

ad servandas species qu
quales sunt

hune entium ordinem

malcula perveniamus

donec ad lucc

invisibilia ani-

sunt

e prscrlim

qu

milliesvigesies millies exi,

qu sanguine

pascuntur, nec vesci ideirc possunt

;

liora curculione ips repulantur

consilii in qulibct

eadem sapienti

et

quin inimicis suis noiam faciant prsentiam suam

poslerius vero ad

gradalione argumenta occurrunt

impediendam exslinctionem
sunt.

genlis

et qulibet imperfeclionis

ide removentur

(1).

brevi viventis

qu ad vitam
lias

prodit eo ipso tempore

Minime

igitur

mirum

est

qud ade sedulusctaccu-

quo mulla ora ad eam devorandam parala

Prter ambas
slicas distinctiones, elsi

ratus in opra natura? inquisitor, clarissimus D. Boyle

insectorum tribuum cbaracleri-

animadveriat se minus

in

majoribus nalur horologiis

ab imperfeelioribus ccultan-

qum
antea

in ejus

manualibus horologiis (Gallic montres)

in

tium morlalium facultalibus imperfectiones habeantur,

probabile
est,

admiraiione moveri. Pluribus

insectorum speciebus
facile

in anliquissimis

a^tatibus

quasdam ex

humano oculo

invisibilibus

deleglur,

bis exquisitis nalur perili partibus creatione abscessisse, et deficieutibus

bis connexionis vinculis,
in

boni lelescopii ope, extcrna corum orium appareil tia,

cornua, proboscides, et clera membra, sed et ipse
cordis et

totam pulcberrimam universi orbis fabricam

fuisse, ut

eo

pulmonum motus

Cm

igitur

exilia

hc

jamjam corrueret.

Nam

quantmvis conet impercepli-

animalia, corpora invcniantur organis inslructa,

qum

templibilia videri possint minula

bilia, sic

bc
:

tenues subtilesque esse debcnt plurim parles quibus

loquitur deiis Philosophia

QuoJque

reptile

componuntur

Qum

difficile

concipitur

summa mu,

insectum magni momenti locum

in ejus consilio leuct

sculorum tenuilas ad

molum

cordis necessariorum,

qui tolam entium scalam confinxit; locum lenel,

quo

glandularumque ad secretioncm bumorum

et

slomacbi

amisso, frangerelur vinculum, et rima maneretcujus

viscerum ad ciborum concoclioncm,

exilitas

quoque

ipsam naturam pniteret.

calamorum, nervorum, artcriarum, venarum, et prserlim sanguinis, lymph et animalium spirituum,

Nedm

igitur

hune peculiarem crealurarum omniimperfeclionis signa

,

potentis Dei, in remolissimo gradu, stigmare prsu-

qu long magis adhuc qum

liora esse neccsse est!

quodlibel ex

islis

exi-

mamus

quasi

aflerret

nos

Hic quantacumque lenlet e l

potis, his consideratis

acculissimi

Swammerdam
ait
ille,

enitatur

polens

manet.

mens, adquat semper pcrcepiionis imHc autcm supra captum mentis

verba adoplemus

Attent consideratis,

lenuissimorum qu ac amplissimorum animalium

nalur
et

anatomi
vel forte
,

ope microscopii facile detegunlur; sed quo slriclis opra nalur bujus instrumenti ope inquirimus et scrulaniur, e magis inimilabilis arlificis palet perfectio. Per hoc vitrum conspcclus
(4)

Arlis defeclus

qualem,
cedere.

non possum non prioribus majorem dignitatis gradum con,

'

lenuissimus acus

qum
oculis

poiitissimus,
offert;
,

rumque acumen
quanlmvis

magnificalus retinet tenuitatem;

obtusum aspesed aspis aculeus acuminis semper totam

,

dm sedul ampliora animalia disseSi admiralionem nobis movet clegans corum partium disposilio quanr majori affici debemus adcamus
, ,
,

miratione

cm easdem

illas

omnes

parles in

eodem

roncinno ordine, apud eliam tenuissima composite^

771

SCRIPTURjE historia naturalis.

sus afficilur,
ita

772

deleginius! Atque, ut raateriam in vcrhis altrais naturaliste recapilulemus (i), ex hoc discursu id tan-

Dioscoride describitur, uteitatur

D. Taylor

tm notare necesse

est

Creatoris sapientiam
,

lia

in

censa

fit

et

Pcrcussa scorpione pars corporis sucobdurata, tensione rubescit intcrdm

,

cunclis ejus operibus elucere

et

ade mirabilem

in

crucians,
dolor, et

cujnsque crature corporis machina artem dclcgi, ut

difficillimum,
vel nbi
si

nunc ver urens. Mox au^escit aliquando plus, aliquando minus urget. Sucgelida,

nunc

non impossibile, diceresit ubi magis,

minus elnceat.
in

Jam de Mosaic
divisionc

cedit sudorquem suscipit tremor et trepidalio; cxtrema corporis frigescunt, inlumescit inguen, intestina ventum suum emittunt, horrent capilli, pallescunt membra, et cutis in toto corpore perptua quasi acuum punctur afficitur, lib. 7, cap. 7.

cgimus,

ad

mnnda et in immnnda insecta quam lectorem remitlimus.

,

(Vide Inlroduclioncm nostram

Insecta.)

sub

titnlo Reptilia et

Discipulis suis

SECTIO PRIMA.
INSECTA PENNIS DESTITUTA.
scorpio.

Dominus noster poleslatem

lerribilia hocc

ddit

ambulandi super

animaiia etab

iis

om-

nem

irocendi facullalem auferendi, Luc. 10, 10.

Notare necesse est de opposilione Domino nostro

De hoc

gencraliter convenit,

vocem Ilebircam akreb

est

scorpionem inter
|

et

ovum

institul,
et

insecti
albi

hujus

scorpioneni desigrtaif, qui

maximum
in

inseclorum et
|

corpus ovi simillimum esse;

pnecipu

gnais

malignnnlissimum. Astaco

gcnerali sua apparenli

corpus, qu;c prima est specics, cujus ab;Eliano, Avi-

subsimilis est, sed niullborridior. Qui in

Europe

in-

cenn

et aliis

mentio

fit;

ostendilque Bocharlus scor-

veniuntur scorpiones, quatuor rare uncias in longi

piones Judcc ovi circiter staluram habuisse.

i

tudinem excelunt, sed sub tropicis non infrequcnler

Flagellis aliquando utebanlur

Judan

quoe,

ob cru-

duodecim
Pauca

unciis longi occurrunt.

ciatus

quorum causa
in

erant,

scorpiones dicebanlur.

sunl ade formidanda animaiia, nec ullum

;

Ad

illa,

ut probabile est, superbus

Roboam

alludebat,

scorpione iracundius

sed pro humani generis bono,

quand

gravcscenlcm domui

Isral

oppressionem

su ipsius speciei cequ ac aliorum

animalium destru-

comminabatur, 5 Rcg. 12, 11.

AIUNEA.

ctor est. Asscrit Goldsmilh cenlum fer scorpiones in

eodem
in

vilreo vase Maupertio inclusos fuisse; vixque

contactum vnrant, cm

lotam

suam rabiem

In tenebroso loco lalens

scelesia vivit

Aranea, callida

et
;

muluam destructionem excrere cperunt, ila ut paucos post dies quatuordecim lamm superslites
in

ferox

horrida mixlio

Inter mutilorum cadaverum acervos, in

essent, qui reliquos

onmes occiderant, devoraverantstat,

spcula

v'ujil

que.

At illorum malignitas magis adhuc patet ex eo-

undantia sua relia circunispicicns. Quotiescumque

rum in ftus suos crudelilate. Ipse feminam scorpionem flam in vitreo vase inclusit, qxm pullos suos
statim ac emissos vorare visa est; unus tantm generali

formidabilem prope ccllam impavidus transit concursator, totis

scelemta frontem prodit

prd tandem

relibus irretil,

ex ruina evasit,

cm

in parentis

dorsum confugis-

ipsa

set,

moxque

postca fratrum

causam vindicavit, vice

rapido impelu sccs inhrenlem lineam tremenda irruit

sua vclerem scorpioneni occidendo.

est insecti hujus nalura!

Adeo

terribilis

infixisque
in

Quinimo traditum

est illos,

miseram svis denlibus,

relrb ferit horrida voluptate

ubi

inquoddam discrimen incidereunde

aculeomortem
D.

sesc eximendi

gaudens.

nulla patet via, sibi

ait

inferre.

Pro cerlo,
facit
is in

(Thompson.)
lineispoeta fastidiosum notissimi hujus insecti

Taylor, scorpionum mentionem merit

Moyscs

inter pericula soliludinis, Deut. 8, 15. Et quid

characlerem accuratissim describit.

j

Cm

ad rapa-

nobis videbitur de

periculos Ezccbielis conditione

qui inter scorpiones, genlcm a?qu iracundam ac lerribile

cem vitam
inseclis

nata

sit

aranea, ncque de alio pabulo

cunctse ejus

qum

hoc insectum
patrem)

babitarc dicitur? Nec accuralio-

vesci possit,

propensiones in

rem

seligere opposilionem poerat

petieril

Dominus noster

fraudibus et dois versanlur. Telas expandit ad irre:

.Si (filius

ovum, numquid porriget Mi

tiendam praedam

patienti praidila est ad exspeelan-

dum adventum

ejus; armis et viribus ad illam, ubi

scorpionem? cap. 12,

v. 11-12. in relibus iilapsa est,

destruendam, instructa

est.

Atver Scriptural locus

in

quo scorpio
ubi

amplis
His in regiohibus, ubi cuncta insecla
est
|

human

in-

describitur adest, Apoc. 9, 3-10,

nolandum

hujus insecti aculcum non mortem illaturum, sed

cruciatum, et
ita

duslri comprimimlwr, aranea; parva; lanlm sunl et

innoxia;
;

in aliis

intensum, ut miseri patientes mor-

ver orbis parlibus terribiles sunt

describit

et

tem qurercnl

et appeterent,

magis qum cruciatibus

| i

formidanda;.
juxta

Unam

Burkhardl

(1),

quam

ejus sesc submilterent. Staluit doctor Sliaw scorpionis

aculeurn non esse semper lclhalem

cm

unciis
crat.

virus mali|

montem Sinai occisam vidit, quasi quatuor fer cum dimidi longam, cujus corpus tribus unciis Ex ulroque lalere quinque ipsi longa crura erant,
et

gnitas illorum corporis stalu'ra cl complexioni consen-

tanea

sit (2).

Cruciatus quo

homo

ut el corpus, sclis leviler flavesccnli colore cooperla.

scorpione percus-

Caput longum eral

(1) Itin. in

aculum, ingentes oculi

etc., p.

nigri,

(1) Bar, in sua Buffonis Continuatione. " (2) /lin., vol. l,p. 346.

Syriam,

598.

773

PARS

III.

ZOOLOG1A.
et conclavibus

774
immoranti (sanctus); ver Augustinus

osque duplici dentium superpositorum, acutissimo-

rum aduncorumque pari ncarum maxime horrent

juxta ipsos,
si

instructum. GenushocaraBeduini, morsusque earum,

lethalis,

quasi de domestico animali. Parvularum cinerearum

lacertarum numerus (laccrta agilis Linn.)

nini,

ait

Son-

non scmper

magnum

sallem

hominum ad
in

habitacula acccdere delectabatur.

pariclibus, et cliam intra

tumorem,
lorem

i'er

instantes vomitus et excruciantem do-

Vidcnd sunt
ista species
ibi dicitur

domos

aflert.
fit,

per totam iEgyplum communis est; et

Bis tantm arane in Scriplur mentio

et in

bourse.

Sacrum

est

animal apud Turcas et

uiroque loco sacri scriptores ad agendi modum et sortem impiorum alludunt. Prior locus in quo qccurrit
est Job, 8, 14-15, ubi denuntialur hypocritse

JEgyptios, et veneratio qu illud prosequunlur haud

dubi
in

cum

hujus hospilalilatis

(1) exercilio

qu nunc

pna,

Oriente gcneraliler adoptatur, connexa est.

cujus spes auferetur,

ejus. Innitelur super
ciet

et

sicut tela

aronearum fiducia
et

PULEX.

domum suam,

non

stabit; fulait

Parvulum hoc despiciendum

parte,

et

sanguinem

siliens

eam

et

non

suslinebit.

Proverbialis allusio,

animal notissimum est in qulibet orbis

tcriarum

D. Good,

et ila cximia, ut nulla concipi possit figura

qu

slrictis

vehementisque describalur

et prosperitatis

impiorum vanilas

(1).

summa spei Locum hune

ille

assumptumque

est ab exagilato filio Jcsse in

signum

similitudinis ad

reprobandam

irali

rgis Is-

nondm

ral stultiliam, 1 Reg. 24, 14; 26, 20. Idea hrce esse
scriplor,

rect intellectum fuisse existimat

videtur,

scilicet,

et idcirc, licct mille varios in

modos versum, nonNumquid

vivere

cm

tanl opra

quem

persequitur
ipsi

dm

apprehenderit Sa, victoriam illam parm

com-

salis

accurat translatum esse. Translationem

:

modi allaturam.
PEDICULUS.

ejus et nota? partem subjungere libet

potest scirpns
(

vel

papyrus

absque hutiiorc

( vel luto

)?

Numquid
sit

crescere potest carectum sineaqu?

Cm adhuc
omnium
qui

Una ex

plagis quas in terram /Egypti altulit obslifilii

in flore (vel

cm adhuc medio
et

sit

in virore) nec

nata et iniqua oppressio qu

afficiebantur,
culi

Isral

Pharaone
qui pedi
-

carpatur, ante
obliviscuntur

omnes

lierbas arescit. Sic

vi

causam habuit examina cenim,

Deum,

spes hypocrit peribit. Sic com-

Josepho, Rabbinis et plcrisque recenlis vi

in

putrescet sustentaculum ejus, et opus

cia ejus
stabit
;

arane
suam,
et

erit

fidu-

commentatorum,

quorum confirmandam opinioncm

et

et innitelur

super

domum

ipsa

non

multa et ingenli arte

doclrin stabilila argumenta

et

illi

adhrescet, sed ipsa non suslinebit, Job. 8,

adduxerunt Bochartus

(2)

Bryant

(3),

reddunlur.

11 et seq.

Ex
et

altra parte Scpluaginta, qui in jEgyplo

commoquid

Qui loquilur, simililudines suas producit,

ad in-

rati sunt, et, ut

supponendum

est,

quibus nolum malicet,

legram

loci

pulchritudinem refert ut illum in eo evol-

gis

esse debuit,

qum

nobis pnesumere

vcndo sequamur. Sicut juruleutarum harum planla-

Ilebraic voce intenderetur, verterunt culices; eoruni-

rum succus

ante aliarum succum evanescit,

ila prit

que inlerpretatio Philone ipso, qui Judtfus Alexandrinus, et ab Origcne (4), qui Pater chrislianus fuit, et

hypocrit fiducia; et sicut lutum et slagnans aqua,

unde suum sustentaculum sumunt, nedm salubre suum nutrimentum incessanter prslet, compulrescit,
intolerabilemque ctorem emittit,
ita

Alexandrie quoque commorabatur, confirmatur. Ulos

hic ut pennata

insecta describit, sed ade exilia, ut

illos,

eteompulrescel

oculum

nisi

acutissimum fugianl, additque

ubi

hypocrit

sustentaculum
ipsi

evanescendoque
Aller locus est

vacuum dissolvetur, nauseam movebit. apud Isaiam 59, 5, 6 Ova aspidum

;

in

corpori adhrent, illud acutissimoetexcruciantissimo

aculeo pungere. Doctor Geddes, qui pro hc senlenti slat,

animadvertit Bocharto et Bryant ade confi-

rumpunt,

et

telas

arane texunt....; tel eorum non

;

denter ad Syriacas, Chaldaicasque versiones non ap-

crunt in vestimentum, neque operientur operibus suis

pellandum

fuisse, quasi

pro su parte mililarent; vox

sufficienti ratione

opra eorum opra sunl iniquitatis,

et

actus violenta? in

enim qu uluntur, absque

redditur
BahluI,

manibus eorum. Quo involvit characteris sui deformilatem dolosum vlum brevi tantm stabit tcmpore;
sicut

pediculus in Polyglotl et Buxlorfio.

Ex Bar

Syriacorum lexicographorum
inimica denotare;

facile principe discimus

arane

tela,

mox

abripietur, et fastidiosa ejus

ipsis

respondentem Syriacam vocem animalcuia palpebrh

forma omnium oculis palebit. In

ruinis peribit

doms hujus
et ubi in

needubium quin Chaldaica eumdeni

Taylor, cuncta miracula quae
si

quam

tant cura exstruxit,

sensum habeat.

falali securitate quiescit.

Notandum
in

est, ait D.

araneam invenerunt in Prov. 30, 28; sed accuralior est opinio Bocharti exislimantis
ibi lacertie
latiis

Interprtes nostri

^Egyplo perfecta sunt prsccipu,

non omnin ad
pluribus

minoris speciem significari. In regiis pa>

dicit divinits afiatus scriplor, Bel-

aquam et aerem referri. Culices lio, cm in aqu generentur

scriptoribus, qui decruciatu

utriusque essent mix;

citalisque

reperiendam

quem

afert hujus insecli

in

loniusque de lacerl specie loquitur,

qu

intra doet

morsus, et de ingenti copia quee eorum

/Egyplo et

morum

parieles irrepit,

muscasque apprehendit;

quibusdam Orientis partibus

(1) Itin., vol. nal., p. 553.
(2)
(3)

occurrit, loquunlur, ipse

a Grcis dicitur ca^ta^Tcv,

quod nomen proxim ad

Hebrum

3, p. 508, ut citatur in Harris

HisU

sammiath, quod hic usurpatur, accedit. Loquitur Plinius de stiUione, quasi in foribus, fenestris
(1) Translatio libri Job, nota, in loco.

JerosoL, p. 2, 1, 4, cap. 18.

(4)

Plag Mgypli, p. 56 et seq. Vide loca apud Bochartum.

773
concludit
clor

SCRIPTURiE HIST ORIA NATURALIS.

bc notando
:

770
ubi siccatum

Ex

hisexposilis judicabitle-

cno lutoque volvere coguntur, quo,

fuerit, quasi

ulrm culex non

possit esse

Ilebrum cenim

armalu protegunlur,

et contra

pennatum

cm

enini sit pennis inslructus, sese

gionem aut
dus

qu super regenlem ac super paguni aut orbem cxlen-

percussorem obniti possunt.

Ex
ait

iis

omnibus qui de

bis regionibus scripserunt,

dere potest, et aiqu pecoribus ac hominibus tremenforet.

D. Bruce,

solus Isaias propbeta bujus animalis

fecit,

Insuper sciniphi aut zimb accuralissim an-

ejusque agendi modi mentionem

cap. 7, v. 18-

Icire videlur (1).

Isaias, 52, G, in versione nosir redditur
:

49
psi (ha-

Et

erit in die

ill

sibilabit

Do minus musc, qu
et venient,
et

est in

exlremo fluminnm /Egypli...,

re-

bitatores terrse

eodem modo inlmbunl; qurc versio

propbet
intenti everatte-

quiescent

omnes
et

in desolalis vallibus et in
et

cavemis pe-

viin et pulcbritudinem senss

tit.

trarum,

super omnibus spinis

super omnibus rubis.

in-

Melis verti potest

Terra sicut vestimentum

Id est, pecoribus solilam

suam ad deserlum viam

relur, et habitalorcs ejus sicut culex interibunt. Profect,

tercludent, occupatis

iis locis,

ibique ips congregatee

ephemera quarumdam culicum specieruin

observt Gedclcs, accuralior esse potest
brevilatis figura

vita,

ut

qu nunqum venirc
cora confugiebant.

solilie erant, et

quo ideirc pe-

humanx

vil

quam

incerlissiina vil;e pediculi

du-

Plagarum quas Deus per manusMoysis Pliaraoni

lisper

ir-

ratio; pnelerca minis ignobilis figura foret, et rei dignitali

rogavit narrationcm lgre ncquimus, quin aliquan-

magis consentanea.

slcmus

in

considerand peculiari qudam et

SECTIO SECUNDA.
PENNATA
INSF.CTA.

vald prxcipu ad banc

circumslanti.

muscarum plagam
etc.,

pertinente

Exod.

8, 20,

eo ipso temporis

momenlo,
posilurum

et bujus generis

insectorum ope dixil se

et /Egyplios

Sylvarum rami quos innumeros agitant aur ludentes,

humilia virgulta,
et liquescentes

Deus divisionem
;

inler

populum suum

maluri fructs pulp,

lexque ipsis data fuisse videtur qu fines

innominabiles alunt inseclorum evanescentium gnies.

babitalionis
ut

corum

consliluerentur. Nolissimum est,

MUSC A.
Recensuit Bocbartus
tiquis
in Hebraeis Scripluris vel

jam

pluries dixi, terram Gosken, aut Gessen, quai

an-

erat

possessio Israclitarum,

pascuis abundare, nec

versionibus seplcm insectorum species, quas

;

arari aut seri, eo

quod
Ni|i

Nili aquis

non superflueretur.

inler muscas, zebul, reponit

ipsis in

sed

cm plurimarum ex
fiet,

Regio aulem quai

vallis

undis superfluebatur, nigra erat

suis propriis locis

menlio

eas bic non

iEgypti terra, et in e muscas concluserat Deus;

recensebimus.

illud enim, ait ille, erit

signum hujus

divisionis populi,
;

Una ex plagis in inemendabiles jEgyplios emissis muscarum examen conslitil; Exod. 8, 21, 24. Originalis usurpa ta vox est oreb, quam Septuaginla vertunt
ovlttt,

quam
baie

ipse perfecit,

quod nulla musca videbiturin aren

;

seu terra pascu, id est, terra Gessen

et reips, terra

musca canina, quos secutus

et

est

doctissimus
In-

qu

nigr terra ad

semper postea omnium pecorum recessus fuit, bumiliorem Albara partem emiait

Bocbartus

plrique recentioris

Vi interprtes.

grabant. Isaias quidem

muscas fore

in

omnibus

sceti bujus, qualis, in jfClhiopi

invenilur, D. Bruce

deserlis locis, et eonsequenter in arenosis; bajc tainen

exclusive

descriptio

debelur.

Vocalur zimb,

et

in

erat peculiaris Providenli;e dispensalio, ad spccialem

statur paul majus api, exilions est forma, pennec-

finem, /Egypti scilicet desolalionem

nec quidem ge,

que

ejus,

qo*

pennis apis laliores sunt, quasi pennre

:

neralis legis abrogalio, sed ipsius confirmatio

exce-

mosese separantur
lore vel maculis.

meta gaza

sunt, absque ullis co-

plio scilicet ad peculiarem (incm et definitum tempus.

Amplum

est caput, superior maxilla,

Versio Cbaldaica lanlm illud animal zebub vocat,

vel labium, acuminata est, et in exlrem parle villum

babet, cui firmum est acumen, quarta fer unci parte

longum
nati

inferiori
;

maxilhe duo sunt ejusmodi acumi-

quod muscain in gnre significat, ut et nos Anglic dicimus, Arabes illud vocant zimb in su versione, qu;c gencralem eumdem sensum habet. In ^Etbiopic
versione dicitur tsaltsalya, quod genuinum est specialis

villi

illeque villorum penicillus, digilo tangent]

fer

resistit,

eodem

modo quo

firrna porci seta.

villo

Oura

bujus muscai

nomen

in

Geez

et

idem erat

in 11e-

intra sunt serrala, et

omnin fuseo
istse

aut lanugine

brrco (1).

cooperiunlur.... Slatim ac

musc apparent et carum susurrus audilur, cuncla pecora pabulum suum obliviscunlur et hcillcqne per campos currentia vagantur, donec
intercant.

Resesl notissima iFgyptios divino cultu plures musca-

rum
cio

et

insectorum species prosequi; unde, ut ostendit

doctissimus Bryant, peculiaris accedit proprietas judi-

labore,

tremore fameque consumpta

quod

in ipsos

inflicta ipsis iuerit

muscarum pag Deus exercuit, cm pna iisdem rbus quas revereban

Camclus ipse sustinere nequit violentos morsus

quos
ipsi

lur, et

quas nullai malelicorum sacerdolumque cantio-

acul sua proboscide

ipsi

infigit

musca;

et

abs;

que moi
mili

rcccdcndmn

est ad arenas
fucrit,

Albara

si-

nesaut magica earmina ullo modo propitiare poluerunt. Inler ridicula idola qu;e Chanaanit divinis honoi i-

enim atque impelitus

tolum corpus ejus,

bus afficiebaut, Beelzebud, Deus muscarum locum habuissc patet, quippe cui in temporibus hislori;c vcle-

caput et crura in ingentia tubera lurgcscunt, quai lu-

mescunt, rumpuntur, putrefintqn,

exitium.
(4)

in

cerium ipsius

risTestamenti eelebcrrimum erat Accaronlemplum et

Quinim elepbanlus

et rhinocros sese in

oraculum, A Reg.

1.

Nomen

islud postea usurprunt

Fragmenta,

vol. 2, Jlist. nal., p. 118,

(1) Itin. Bruce, vol. 5, p. 5, et alibi.

, -

m
Judaci ad
Mallli. 10, 24, etc.

PARS
designandum principem dmonorum

III.

ZOOLOGIA.
oppositio ponitur inter culicem
ctitatis

778

(1),

ligendum locum ad quem intendimus, ubi evidenter

quem

hypocritae san ^

Apud

Ose, 4, 16, legilur Isral declinans sicut vacca

professores excolarc, et camelum,

quem

de-

lasciviens, ubi

vox

originalis propri dnott

vaccam

glutire dicuntur.

qu
liis
1

labano vel alio inseeto puncta fuit, et inlendit

salatis recessus,

Prter hc quaa jam nobis de hoc textu dicta

sunt superis, animadverlere licet D.
in

ad hos

qu

in

ejusmodi circumstan-

Bowyer notam,
conalur exco-

animal confugit.
CRABRO.

qu rationcs

discutit quibus stabilire

lare adulteralionem esse genuini texts, D. Nichols

Vorace hoc et destruclore inseeto usus est Dominus ad hostes Isral terra promiss amovendos,

satisaccurat ponderatam confulatamque. Ista nota in

Bibli archiep. Parker invenitur
;

et ideirc in

subse-

Exod. 23, 38; Deut.

7,

20; Jos. 24, 12. In Hebraicis

ac Arabicum

quentibus edilionibus, excolure typographicum est er-

Scripturis dicitur tzeroeli, cujus vocis radix in lingu

ratum. D. Bowyer vocem originalem vertit (obscurum

non

occurrit, sed

idem probabililer

est

per obscurius) dissubstaniiare ; vocem excolare

cit

reji-

saraah, dejicere, vel prosternere,

est crabronis descriptio.

et ideirc accurata

(quai D. Campbell insolite sonabat, et null stare

Loca hocc sensu metaphorico

auctoritate videbatur), observans eliam excolare culi-

pluribus commenlatoribus inlelliguntur, quasi desi-

cem aut impedire ne

in liquorem pertransiret,
;

sibi

gnarent Dei terrorem, vel aliquam conspicuam cala-

contradictionem in terminis videri

videtur, ail D. Bloomfield. Atver
colare sensus. D.

et ita

mihi quoque
est vocis ex-

mitalem, cui regionem

ante copias

Isral

vastare

is

non

mandavisset, e opinione qud hujus speciei insectum

Bowyer aliam proponit vocem quai

non
oritur

omnin ad perficiendum
ret.

taie consiliura

impar

existe-

non

ita

propria apparet. Insolentia de qu conqueri-

Sed nulla nobis patet

litterali

textuum inlerpre-

tur doctor Campbell

criticus

ex Anglic phrasi, ut

laiione recedendi ncessitas.

Insectum enim istud,

ad

quem modo

rctulimus oslendit, sed ipsi

quod ad crabronis speciem

nre
est,

perlinet, et de

vesp g-

texlui originali inharet cujus sensus est simpliciter

voracissimum

est, et

pro corpore valenlissi-

liquorem

quemdam

pcrcolare, eo

animo

ut solide parti-

mum, quod
vidisse,
et

generaliler unci

longum est; quanqum

cule ab eo separenlur. Sic apud classicos scriptores

D. Clarke asserit se quiedam ivnci

ade valcntia ut

cum dimidi longa cm unum cjus generis

tandem omnem
illud

sp usurpalur,
sionem. Bis

et in

Amos,

6-6, juxta Sepluag. ver-

in veteri

Testamento impropri de opre

tenui forcipe appreliendisset, istud pluries violentis

liquefaciendi metalli vel liquefaclum expurgandi usur-

conlorsionibus aui'ugerit,

ita ut

patur. His in cunctis casibus vox ista liquori tantm

vivum retinendi,

ut ardenter cupiebat,

spem amiltere

colando vel expurgando applicalur, nunqum ver de

solid materi in liquido sumitur.

coactus fuerit. Quanta calamilas, quanlaque desolatio

afierri

At

in loco

de quo

posset ab ejusmodi

insectorum multitudine,

nunc
ligere

agitur, res ita se

non habet. Yocem

igitur inte-

nemo non

conjicit, ait ille clarissimus scriplor;

stultili

im

possumus, eam tantm quasi vocem prgnansignificet. Significat igi-

unius alvei apes mille viros

percutere pos-

tem babentes, et videre quid

sunt; sed quant pejores esse debent vesp et cra-

tur colare (liquorem), ita ut culices amoveri ab eo et

brones! Neque

arma, neque gladius contra ipsos

exculi possint. Itaque quilibet

vocem banc per sim

parliceps esse
uti

prodesse possunt. Pauca eorum millia sat omnin

plieem ullius alterius lingua terminum vertendi conaus,

originalis
;

multa forent ut oplim disciplina exercitatum exerci-

texts

obscuritatis

tum

in

confusionem

et

fugam projicerent

(2).

dbet
est.

quod ut avertalur circumloculione

necesse

Veteres multi auctores leslantur gentes intgras sua regione expulsas fuisse variis insectorum generibus
;

Attamen molestai sunt ejusmodi circumlocutioQui liquorem veslrum

igitur,

nes; ut exempli grati, quac doclore Campbell datur

:

et,

quod

peculiari

modo ad propositum noslrum

gens erant

colatis

ne culicem

gluliatis.

attinet, juxta

^Elianum

(3), Phaseliani, qui

Excolare culices
relineri potest.

quod

salis intellectu facile est,

Cbanaanitis oriunda, et juxta montes Solymoc commorabanlur, regione sua vespis (4) expulsi

fuerunt.

D. Bloomfield verlendum proponit;

et

excolare culices

camelos glutire, observans, quod ad

attinet

prasentem locum
CULEX.
ticuli,

(nec infrequemer

),

vim ar-

quo totum animalis genus denolatur

,

(1), etc.

De inseeto hoc in S. Matih. 23,

Bocharlusque
genus insecti designari quod
et postea

2i, tantm menlio

fit

Septuaginta

Sapienlia

Philo

Origenes et Hiero-

in co insudavit ut probaret

voce Grc

nymus
mant.

inseela quibus producla est plaga quae dicitur

culices esse
existi-

in vini fgecibus exoritur,

pedkulorum (Exod. 8, 16) potis

semper

in

acidis,

dulcia fugiens, vivit. lia

res se habere potest; sed plurimis slalutum est scriploribus numerosissimos in Oriente culices esse, et in

T1NEA.

>mum,

nisi

ratissimos.
(

sedul cura coopertum fuerit, delabi paHoc nobis adjumento esse potest ad inlel.

Argentea tinea lenebris deledatur.

De hoc

inseeto in pluribus Scriptural locis agitur

ris ' IIisl -nal., V 142. ,arkc Comment., in loco. V-. '. (o) Lib. Il, cap. 28. [4t\ Vide Bochart., lib. 2, cap. 13.

iliw W

exbibelurque sive ut vastationem inferens, sive ut

slrictissimum

human

vila3 velocis transils et fragi-

(1) Recensio sijnopt, annol. sacr. t in loco.

S. s. in.

25

w
litatis

scriptura: historia naturalis.

symbolum. Hominem ob suam parvitatem et suai brevitatem, vermi vel insecto assimilarc sa

780
rugo
et tinea
fit

rizare vobis liiesauros in terra, ubi

litur, vers.

dmo

vitai

19.

Destruclio qu.e tineis

in laneis

cris Scripluris vulgarc est; sed in null

carum

parte,
lat

veslibus in nosli regione cuique fer notissima est;'

nec

in

quibuslibet

aliis

scriplis

mclaphora lam

sed in Oriente variai sunt insecti hujus species et

applicalur et mirabiliter suscipilur

Sic in monitis Eliphaz ad

qum

in libro Job.
.

quidam
sumus

nalur affines

reverendum patriarcham
,

feclissirnam
(1).

quarum vaslationum imperlantm animo ideam concipere pos-

Quid

igilur de

Us qui habitant domos luteas

est

quorum

fundamentum
Job. , 19.

in

pulvere?
fi

Deficiunt ant tineam,

APIS.

Ad eumdem nom, Dei jiulicia deprecans, Psalmistaait Amoveme planas tuas. Ego consumptus
:

Creatur,

qu

naluraii rgula, ordinis exercitium

frequens populo

regnum

sum ktu mans

iniquitate corripis
tinea

tu.

Quandb
,

in

increpalionibus pro

docent. Ipsis sunt rex et varii

hominem
:

desiderabilia ejus

tanqum
ubi quidam, ut

gner is duces;

consumuntur

verumtamen vanitas omnis homo

12.

magi stratus, domi corrigunt;

alii,

alii,

ut

mercatores lat procul Jiegotiari audent;

milites
,

Sclah., Ps. 38,

H,

ut

His in locis idea esse videtur qud

aculeis instructif in stivis

sicut tinea in

foribus

prdam
,

pulvere,

si

vel levissirn

prematur aut lenissim lanfacile dissolvitur et in te-

agunt

quam prdam

gatur, conteritur; ila

bomo

llo gradu ad imperatoris sui regale

tabernaculum deferunt, qui in su majestale occupalus

nebras evanescit, sub digito Omnipotenlis.

Qum
verbe
in

sublimis est sensus, et

qum

advigilal structoribus, aurea

canendo

tecta dificantibus,

significantia

civibusque mel
est.

suum

pinsantibus, et miseris bajulis qui,

,

sequenlibus locis

commentario opus non

,

gravibus oneribus oppressi

in angusl su porta den-

Ecce Dominus Deus auxiliator meus

quis est qui cun-

sanlur; nec non

et

demnet me ? Ecce omnes quasi vestimentum conlereniur,

tinea comedet eos, Isai. 50,9. Nolite limere

gravi oculo jusliti qu, severo susurro,

opprobrium
excutons
palo ignav oscitantem fucum dimittit.
:

hominum,
lanam

et

blasphemias
sic

eorum ne metuatis. Sicut

et sicut

enim vestimentum,
,

comedet eos vermis

tinea. Juslilia

(Shaskpeare.)

sic derorabit eos

erit
,

autem mea

in

sempilernum

et

salus

mea

in generationes gnera-

Hoc

in loco

magnus noster poeta

,

mirabili

modo

industriorum illorum
tionum, cap. 51, 7, 8.
In Job. 27, 18, alia occurrit notanda ad insectum

utilium, nolissimorumque inet

sectorum communilalis loges

ordinem

descripsit.

hoc

relatio.

Loquens de pauperis oppressoribus

:

af-

Cm
reret

ver extremum etiam histori naturalis apis

atlentare,

flictus

palriarcba ait
et sicut

jEdificavit sicut tinea

domum

ambilum delineandum

majus spatium requiconcedi

potest,

suam,
et

custos fecit

umbraculum

id est,

structura

qum

integro

huic

articnlo

malerie infirmam,

brevi

lempore duraluram, et

lector ideirc ad alia opra remittendus est, nobisqne

a?qu vel tempeslati vel imbribus resislendi imparem.

Sic in cap. 8,

procedendum ad notanda
In Jud.

illa

Scriptural loca

ubi de

14: Spes

ejus auferelur, et sicut tela

api agitur, et quoe elucidationem postulant (2).

aranearum

M,

8,

narratur Samsonem, inspecto leonis

fiducia ejus.

Genus phalenai aut

tineam vestium
;

tinea dividitur in tineamligni et

in bis locis di-

se aliquanl ante occisi cadavere,

venisse quai in eo

ad posteriorem banc

sedem suam

collocrant.

examen apum inHanc noet

recte aliudi generaliter supponilur.

Dubium

est; sed

tamus circumslantiam co qud Arislotelis

supponilur qui

aliorum

de hc quocslione non magni

hic intenditur ea est

refert.

Domus ad quam

clarissimorum naluralislarum opinioni contradicere

asserunt apes cadaveribus insidere

quam

sibi in

su larv aut erucae

statu providit insectum,

mirabilem suam chrysalide

adlemporariammansionem per in pennalum aut peri'ectum

iis

unqum nolle, vel carnem tangere; easque in loco immundo sedem ponere nunqum velle, nec in ull re
quai insuavem

insectum mutationem. Mansionis hujus tenuitas

odorem

emitlit.

Discrimen tamen inter

narrationem appaali-

omnibus notissima

est qui vel

ad visendas bombycis

banc opinionem
rens lantm
est.

et sacri scriptoris

operaliones vel ad species arboribus regionum nostra-

Frequens ocenrrensphrasis, post

rum

indigenas allenderunl.

Ex

islis

quaidam solitariam
gregatim, ingcnli-

quot dies, quai in lexlu introducia est, ostendit

rem de

habilalionem construunt,

dm

qu agitur di post leonis morlem loeum habuisse,

alia
,

que numro
nato,

sub commutii

textili

summ
,

cujus cadaver,

cm
,

bestiis et rapacibus avibus obet fervido solis aislu

,

cura ordi-

commoranlur. Yeslium

line;e

textile

ex ips

jectum remansisset

in

merum

vestis in

qu quiescit substanti constat

sceletum redactum erat et putrido quolibet effluvio

quai ad boc

exutum. Qud apes

derint nobis

in aridis ossibus

examina condiSeraniet Aldroossa, nalur

consilium devorata est et postea in labularcni tbecam,

adest
Ilerodoti

extremis apertis
alilur

et generaliter

ad vestis qu vermis
(1).
j

(5),

colorem accedentem claborala

vandi

(4)

lestimonium. Enimver
arlic.

cm

Inter injunclioncs quas Salvalor noster menlibus

(1) (2)
tio
;

Vide

Formica.

discipulorum suorum

in inimitabili
,

sermone

in

monte,

apud Matth. G

insculpsit

un:i occurrit
:

qu ad insa-

Apud Goldsmilh vaklc conspicua est apis relamaxime ver pecbliaris et anecdotica continctur
In&ectorum architectura.
Lib. 5
insect.

tiabilem tinea? voracitalem intenditur

(1)

Nolite thesau-

in Jiibliolliec ludicr noliti,

cap. 144.
lib.

Good, Translalio

lib.

Job, notai, in loco.

1,-p. 110.

,,

781
su, uoi semel arida
plius conlra
,

PARS
aridissima sunt
,

III

ZGOLOGi.
vallis

732
,

nihil

jam amcontra

Jordanis productionibus esse beyrouck mel

v j l

talem mansionis sedem

qum
est.

ut

ab Arabibus

dicitur, assal beyrouck. Ipsi descriplus

eamdcm

inter rupes et lapides

dicendum

est succus foliis ramusculisque fluens arboris

nomino

Quidam seriptores contendcrunt apes auditu esse

destitulas
,

cjharrab, cui est olivea: slatura foliaque populi similln,

opinio.

Hoc,

sed nullo prorss fundamento stat eorum si qua necessaria foret probalio, ex se:

sed paul latiora. Mel in

inde vel terra
colligitur;
,

foliis

quasi ros congeritur

ci
,

quoe eo sp iolaiter cooperta

aA

quenti pr^dictione pateret

labil

Et
est

erit

in die ill

sibi-

novumque recensque suavissimum

si

est, sot!

Domiuus musc
et

qu
est

in extremo

fluminum
7,

duobus diebus

servetur
in

JEgypti,
Allusio

api,

qu

in

terra Assur,

Is.

18.

comedunt Arabes;

acescit. Illud cum butyrn polenlam quoque suam infun,

quam

involvit lextus iste, ad

morem

intendit

dunt, et eo in deliniendis aquariis suis pellibus, c

apes suis alveis ad

,

suum

in agris

laborem

sibilo

vo-

mente ut excludatur
junioque colligitur
,

aer, ulunlur.

Mensibus maio
viatori nostro tra-

iisque reditum prcipiendi , quand clum candi desidere, aut vespertin umbr cadere incipiunt. Eo

et

quibusdam

ditum
resh,

est

eamdem

substantiam spinos arbore teresh

modo comminatur Dominus se hosles Juda suscitalurum, cl in prdam ducturum. Quantumvis lal sparsi,
et procul loco actionis remoli,

edem anni stale, produci (1). Ne mel in altari offerretur prohibitum

;

est

sub

levi-

ut apis veloces qua) domini sui

vocem ejus audient, voeem agnoscere, et

;

et
ei

tico regimine, Lev. 2, 11

primitioe

tamen ejus

in sa-

cerdolum sustentaculum
seriptores

afferebantur.

Supposure
primitias

vocanti obedire didicit, copias suas congregabunt

et

quidam bas

fuisse mellis

palm
vers.

quamvis dbiles

et

minime metuendi, quasi examen

divilem pulcherri-

sed ejusmodi interpretalio contorta est et non ge-

apum
tamen

in superbi et infatuati populi existimalione, ipsi vi irresislibili venient, et

nuina

quee

enim intenduntur

in

12 eadem

prorss
sentur.

sunt ac

qu

in

prcedenli vers, recen-

mamque regionem
Moysis allusio

pavidis suis habitatoribus dere-

lictam occupabunt (1).

Melli favo

modo
frustra

expresso peculiares sunt saporis

ad aggressionem Amorrhorum,

qu

delici

qu

qurentur cm jam aliquandi

relationem involvit ad irascibilem et injuriam persequentissimum apis animum , jusla simul et pulcher-

expressum est, autdilulum. Id adjumenio esse potest ad explanandam vim verborum quibus ulitur Psalmista
loquens de divinis pneceptis
:

rima

est

Itaque egressus
et

Amorrhus
;

qui habilabat in
,

Dcsiderabilia super auet

montibus

obviam veniens
,

persecutus est vos

sicut

rum (sunt) ;i ta super

y

exquisitissimum aurum,

dulciora
defluit,

soient apes persequi

et

cecidit

de Seir usqu

Horma,
et

super mel

et

super id quod ex mellifluis (avis

Deut. 1, 44. Quicumque disturbatarum

vidit, facile

apum examen
im-

Ps. 18, 10.

hostium Isral ferocem hostilitalem

,

Exquisito

modo temperanti
evomas
illud,

necessitalem docet
sufficit tibi
,

placabilem iram concipiet

dit ista

quas designandas inten-

Salomon

Mel invenhti? comede qued

Prov. 25
,

ne
lo-

locutio.

Eadem

observatio applicari potest,

forte satiatus

16. In

hune

Ps. 18, 12, ubi similis adest allusio.

Mirabilis apis industria remolissimis vis genori

cum

citatae

sunt D. Harris sequentes doctoris

:

Knox

observaliones

Homo quidem

in figuralivo dicendi g-

humano gratissimum quid

quod producit.

et utile prstilit in melle

nre dici potest apis. In inquisitionem rerum suavium

varias pervadit regiones et invitantem quemlibet flo-

In Palestin vulgatissimum erat. In

Exod.

3, 8, etc.,
et

circumstantia hc, qud scilicet fucrct lact

selecla est ad stricto

melle,

rem prdatur, Quidquid pulchram exhibet faciem illius animum sollicitt et gratiam,si non affeclum
,

modo probandum
et in Deut. 32,

illam esse

om-

ejus, sibi concilit. Yivido

sp colore

et allicienti

nium terrarum decus;

13, et Ps. 80, 1G,

forma qu nedm mel prstel, acerrimum venenum

producit
,

habitalores sugere mel de rupibus dicuntur, His con-

decipitur

ipse

tamen ab

inquisitione su

gruunt 2 Reg. 14, 25; S. Malt,

5, 4, etc., et perilis-

non

dficit, et, si

sp adversa

patiatur,

sp quoque
est. quod

simorum viatorum testimonia. Acram

reth
,

inicr et

Nazacopia

prospra non desunt. Id tamen calamitosum

invento inclle in illud
ita

ait

Hasselquist

ingens sylvestrium

apum
;

voraci appetitu ruit, ut

invenitur in habitantium loci

commodum

observatmellis

nimio

usu

Ct

salielale

suas

vulgo

delicias

de-

que Maundrel se

in

ingenli Jerichuntis

campo

struat (2).

cerque odorem pluribus

apiario fuisset.

in locis percepisse, quasi in

FORMICA.

Vade ad formicam

disce ex ejus viis, sapiens esto :

,

Rect tamen ac meril supponitur mel de quo n quibusdam

locis istis agitur,

sua mature congregat horrea

ne superveniat egestas.

non produci ab apibus,

Variarum anni tempestalum

sed suavem esse liquorem ab arbore palm defluentem,

perita y provid sapiens

qu communis
parlibus

statem videt in rigoribus hiemis gelatam.

Considra arte
>

est in Palestin, et hujus generis quid

ejus

in qulibet parlil cell

prstitisse noscitur (2). Est et in

quibusdam Orientis

qudam

mellis

species
,

qu
unam

in

arborum

conomia

et

abundantia commorari dignantur.

(

Deve.ns.

foliis colligitur, rosi

subsimilis

et

ab incolis magn
ex prcipuis

copia congeritur. Statuit Burkhardt

(1)

Celebcrrima fuit tot rctr antiquitate formica.

Paxton, vol. 1, p. 312. (2) Vide Harmeri, Observ., vol. 2, obs. 12.

d)
lli

ltin. in Syri, etc., p.

592.

(2)

Sermones,

p.

424.

,,

, , -

785
propter sociales et
industries

SGRIPTURyE IIISTORI NATUUALIS.

mores
et

784
sit.

obnoxium

Jfi

dalionibus sese eximere dif(icillimum

lioras

Paucas intra
serici, vcsli-

animum. Prodigis quasi parcimoni,

fessa; diligentiae

et ignavis inde-

ingentem librorum

papyrorum,

exemplar

est.

In Prov. 30,

25, de formica

agitur quasi

una c
For-

nicntorumve capsam demoliunt, cani mille foraminibus perlundentes. Pixidem in tabulato doms linquere

quatuor min imis

terra; qua; sapienlissima sunt:

,

non audebamus, quin

posucrimus, quas
si

illam supra vitreas

lagenas

mic, populus infirmas

sibi
;

qui prparat in messe cibum

pulveris expertes serventur ascen-

quae verba vulg intelliguntur de ejus cura ciba-

dere nequeunt. Ihcc tamen nuga; sunt, sigravibus

cum
Ira-

ria

in horreis

durante a;state adverss imminentem

damnis conferanlur, quorum causa; sunt, doms

bes pntrantes, vel ligna in navibus corrodenlcs.

hiemem congregandi ; qua; opinio generaliler apud veteres obtinebat, quanqum de facto dubium movent
recenliores (1). Attamen, donec exoticarum formica -

Ad

opus suum noxia ba;c animalia per myriadum turm.is

procedunt sub arcual lenuis arenae incruslalione,
corporis sui luimore lemperaUe, qu operla via sequ

rum accurat
ctsi,

explorati fuerint mores, temerarium foret

asserere nulli formica; cibariorum horrea esse; nam,

ac cocta argilla dureseil, et eas in insidiosis suis operibus rvera prolegit.

sviente in his regionibus hiemium nostrarum

frigore, plerocque in statu torporis

remaneant

et pa-

bulo non indigeant, in fervidioribus tamen regioni-

Mulla hic aflerre possem atlenlione digna depranlntionum termitarum testimonia. Mibi ipsi una accidit.

bus
liter

pluviarum state, quando in nidis suis probabiconcluduntur

,

Ab Anjengo

recesseram

pluviarum

a;slate

ul

cum
cou-

cibariorum borreum ipsis est ne-

prfeclo aliquot hebdomadas in

villa

ejus,

Eddova,
:

cessarium. Im et in seplentrionalibus regionibus,

contra pluviosa

qui silusagreslis est umbrosusque, tradueerem

tempora, hc via

su sustentaculo

clavium proficiscens obseraveram

ra;

in

quo

libri, pic tu
;

providere possunt et nascentis prolis, qua;, ut observt

et preliosa;

qusedam res includebantur

ingredi

sumpt
ut

D. Smealham, voracissima
sustinet: aliter

est,

nec di pabulo carere

igitur

mecumclavi, servus
mundarel.

non poluit,

enim, cur formicae vermes, vividain-

supellcctile

Conclavii

parietes

deaibali
,

secta et ejusmodi multa alia in nidos suos deferunt?

crant, picturis tabellisque,

vilris inclusisadornali.

marginibus Anglicis

et

Salomonis ad pigrum praoceptio generaliier

fuit ut stricla; veteris opinionis conlirmalio;

allata

Domum

noctu reversus, cur,

ea tamen

simque accensa; candela; ope casa inspecta

in

omnia

ntendere polest ad solas tantm fervidarum regionum

species
frigido
,

eodem

penils ordine ac liqueram specie inveni

quarum mores

probabiliter ab

iis

qua; sub

sed cunclis rurss scdulis proximo

mane

inspeclis

clo commorantur discrepant;

ita

ut verba

promola varias

in partes

ad picturas meas plurima

prorss insuelo obscura

ejus, qualiter vulg intelliguntur, perfect accurala

et nalurae consentanea esse possint
,

opra inveni; vitra

modo

quin tamen ullo

videbanlur, et pulvere cooperta; tabellarum margines.

modo

speciebus formicarum Eurepae indigenis appli-

Pulvcrem hune extergere conatus,

vitra parietibus alligata,

stupens

inveni
reli-

cari queant.

Qud

si

ver Salomonis observationes

non

in

marginibus ut ea

propri considerentur, interprclalio ha;c ipsisatlribula

esse magis

queram appensa, sed ex omni parle incruslatione

circumdata ab albis formicis compacta, qua; reips
intgras margines et posticos asseres

qum ab
sibi

ipsis rite

deducta videbilur.

Non

enim afiirmalformicam quam exemplar pigro proponit,

congregare
horrea granorum
;

comederant

sed
uti

cam

ingenli

majoremque papyri partem

nibus aut opert via,

vitra ver inscrustatio-

prudenti et pravisione propri state

ad colligen-

dum sibi sufficientem ad proposilum suum annonam. Ne unum quidem verbum occurrit implicans eam in
horrea granumautalia similia congregare. Panem suum
part et pabulum
lurn
,

exstruxerant, appensa linquentes.

quam durante depra'dalione Qud enim Bala-

vic plana; lagen quibus serin ia et tbeca; iraposiia

fucrant,
lagenas

me

absente extersa; non fuissent, formica;

suum congregat

taie scilicet

pabu-

pulveris

ope

conscenderant,

perl'ossque

quale ipsi expedit, stalis et messis tempore,

,

rodendo ihcc infim parte

aliquanlm processerant.

libros et linlea perforantes

id est

cm maxime abundat
igitur sic intellecta,

oblalis utendo sapientiam

sicque commodis sibi suam proditet prudenliam.

;

Prfecli quoque conjux,

conclavia sua in

qucum Eddova commoratus sum, ad

lincas,
et alia in

\erba

(juin ulla
iis

vis in fera tu r

arce redux ingentem thecam in qus/io//s, nebulas

speciebus qua; apud

nos qu ac

qu

indigena;

suum ab

Indi discessum collecta

istis insectis,

non

sunt, comptent (2).

insecli hujus species

deposuerat, omnin voracibus

ex edcm

In pluribus Orientis partibus est qua; ioxia

causa, destructam reperit.

LOCLSTA.

omni

fer

possessionum generi ultra rnodum

illuibi

est,

et

adjumenlo forsan esse potest ad

6, 18,

Formidandissimum profccl hoc

est

[et

maxime
lanliiue

slrandum, S. Malt.
agitur
talibus
,

19;

etsi

insectumde quo

noxium quod nobis innolescat insectum;

ad aiiud genus pertineat. Sequontia ex Orien-

copia locuslo;, prdalori suscepl expeditione, con-

commentants D. Forbes cilabimus

seu alb

grcganlur, ut carum vaslationibus sp obnili im-

Termila,

Bombay

formica;,

ade sunt
!

possibiic
desolatio.

sit,

et bis in casibus

qum maxima

sequitui

numerosae
[

in

Anjengo

et noxia;, ut

ab caruin deprae-

Locuslis,
(1)
(2)
p. 4(i.

quarum plurima; sunt

vel

species, plurima

Vide Bochart. Jerosol. Kirby cl Sper.ee. lntrod. ad Entomolog.,

vol. 2,

sunt in Hebras Scripturis nomina,

quorum quodque

qudam

natur.c

niorum earum exhibet linea-

785

PARS

UJ.

1GOLOG1A.

786

mina. Sic arbeh ad extraordinariam earum fcunditalem intendit, gob, ad id quod terra, ubi ova deponuntur, prosiliant; chegeb, ad cueullum quo

accedentibus, agminis densilas solares radios obscuravitet super horlum ubi stabam,
ficiente sole caliginem effudit, et

horrendam quasi de*

quasi torrentis frafer

quxdam

ex

ipsis instruuntur

et seloom

ad rugatam earum apex iis quoe nobi s ma-

gorem sonitum

edebat.

Unam

horam illarum
In

parentiam.

super locum hune transilus absumpsitest

Kirby et
quae

Fusca ingens locusta quae una

gis innotescunt, trescirciter

Spencii Entomologi legitur

in

unum ex examinibus

unciaslonga est, ipsique

Transylvaniam,

augusto mense 1748 irruerunt,

in latitudinem

duo sunt cornua vel antennse, un (er unci longa, dorsuni clypeo subviridi et duplex pennarum par colore protegitur, generalisque ejus forma vulgaris
;

pluries cenlenas orgyas

amplexatum

esse (Viennse unius examinis latitudo trium millia|

riorum

fuit), et

ade

in

longitudinem productum erat,

locuslae persimilis est.

ut quatuor horas super

rint
;

Rubram Turrem
,

pertransie-

Non un
nocenlem
sus

vice formidandis his animalibus irat

flagcllo,

Ma-

lantaque erat densitas

lux solis,
ita

ut penits intercepta

jestatis cli dexlera, quasi

ad castigandum

fiierit

ut, ipsis

demissis volantibus,
li-

mundum

usa

est. lnter

plagas quas perver-

aliud per viginti

ceret.

passuum spatium videre nemini

impiusque superbi Pharaonis agendi modus in

fuit

regionem suam adduxit, locustarum examen

operuerunt universam superficiem terr
,

qu

Excorpta haec quoe multm multiplicare

ostendunt
ricas
7,

facile foret,

ita ut nigre-

qum

propri Scriplura intendat ad nume6,

scerent campi, vastantes omnia. Devorala est igitur herba

locustarum agminum vires. Yide Jud.

terr,

et

quidquid
;

pomorum
nihilque

in arboribus

fuit,

qu
est

12; Ps. 104, 34; Jer. 46, 23; Nah. 5,

etsi versio

15, etc.

grando dimiserat

omninb virens relictum

nam,

nostra cicada in quibusdam ex his

in lignis etherbis terr, in cuncl dgyplo,

Exod. 10,
affecli

locis habeat, locusta

tamen procul dubio

sola originali

15.

Simili

calamitate,

tempore Romanorum

textu intendilur.
Specialior

sunt Afri, cenlum circiter et viginti tribus annis ante

ver locustarum

descriptio in

sacris
:

Christum. Immensus locustarum numerus universam

Scripturis apud

prophetam Joelem
,

occurrit. 2, 3-10

regionem oprait,

omnem

plantam

et

calamum grafoliis

Ante faciem earum ignis vorans

et

post eas exurens

minis in campis consumpsit, nec radicibus et

flamma
eis, et

quasi fwrtus

Eden

(voluptatis) terra

coram
e/fugiat

arborum

et ramusculis quibus adhaerebant, pepercit.

post eas soliludo deserti, neque est qui

His exhaustis, loeust dentibus suis in corticem penetrrunt lict

eas.

Quasi aspectus equorum, aspectus earum

current. Sicut sonilus

: et

quasi

amarum, im

et

aridum solidnmque

li-

quits sic

quadrigarum super

gnum
iis

corroserunt. Terribili hc perfect destructione,

dispersis
et

capita moTtium exsilient, sicut sonitus

flamm

ignis

subito venti turbine in varias parles

in

devorantis &tipulam, velut populus fortis prparatus

ad

aliquantisper

are

jactatis,

innumerabiles

istae

prlium.

fade earum cruciabunlur populi

omnes

turmae in mare projecl sunt. Lethalis

tamen

ista

vultusnigredinem colliyent(\u\gala,redigenlurin ollam).

Sicut fortes current; quasi viri bellatores ascendent

nondm

stetit

calamitas
littus

furentes maris stus in lat

mu-

productum hoc

immanes mortuorum earum et computrescentium corporum aggeres compulerunt;

unde iniolerabilissimus venenosissimusque ftor exortus est, moxque pestis qu cuncta animalium gnera affecta sunt
;

rum

viri in viis suis

;

gradientur,

et

non declinabunt

semitis suis
calle suo

neque unus coarctabit alterum, singuli in

;

ambulabunt

et

cum in gladium

inciderint

non

vulnerabunlur.

Urbem

pervadent, in

muro

current, dofur.
:

ita

ut volucres,

oves,

pecora et

etiamfer agrorum

bestiaB ingenti

numro prirent;

mos conscendent, per fenestras inlrabunt quasi fade earum contremiscet terra, movebuntur cli
luna obtenebrabuntur
,

sol et

eorumque cadavera, ob

aeris corruplionem

mox

pu-

et

stell retraitent

splendorem

trescentia, generali contagio

multm addebant. Hu:

suum.

mant

speciei horrida fuit destructio

in

Numidi, ubi
millia

Ea estforsan una ex
rant. Loci contextus
est
;

vividissimis et

maxime con-

tune regnabat Micipsa, octoginta

tui sunt
;

hominum

mor-

spicuis descriptionbus quas in tol prophetic occur-

et in

hc

liltoris

maris parle, qu Cartha-

supramodm
erant

attenlione dignus
locustis, et

ginensis, Ulicensisque regio cingitur, bis cenlena millia

duplexque destructio, qu

ab hoerat,

peste interiisse dicuntur (1).

stibus

quorum
vi

prnunlii

proficienda

De immens migrantium locustarum mulliludine locuti sunt plures clarissimi viatores. D. Brown in
suis Itin. in Africam, ait:

summ
ratione

et energi pingitur et terribilissim accu-

describitur.

Nobis in animo,

dm

legimus,

torum milliarium
test.

ipsis

Area ferbis mille quadraad verbum cooperta dici po-

effingere

possumus destructorem exercilum coram nobis movenlem, et dm paginas verlimus, desolatiolat

Asseritse D. Forbes, dm Barodh, in Indi, maneret, ubi locustoc long minus qum in Afric et Arabi noxia- sunt, illarum gregem vidisse, qui unum et amplis milliare in longum complectebatur, et di-

nem

grassantem.

pluribus- scriptoribus

mentio

fit

similitudinis

quamcaput locustarum adequinumcaptit habet

und ab
Italis

(1):

vocantur

cavalettc.

At Propheta

insecti

midium

milliaris in latitudinem : quasi nubes atra procul sub meridiano sole apparuerunt. lis ab Oriente

formam describere non

(1)

videtur,

cm

illud

equo

assi-

Theodorelus

in

(1) Orosius,

put ob longum ,

equi

instar,

ab Harmero citatus.

Joelem. Albertus, lib. 26 : Caprona spectans. Ray in

Jnsecta.

787
milat, sed potis qualitates

SCRIPTURiE HISTORIA NATURALIS

ejus

788

ardorem

et celeres

moins. Sic in Apoc. 9, 47 locust assimilantur equis

paralis in prlium, furenlibus ad bellum,

morque

qu ac ;gyptus, Persia, et tota fer meridionalis Asi pars, calamitali non minus formidand ac vulcanii montes et terr motus, de quibus
illuslralio. Syria

impalientibus.
Sicut sonitus quadrigarum super capita
silient, sicut

jam
montium exslipnlam,

dixi, obnoxi sunt; iis scilicet locustarum nubibus de quibus lam sp viatores loquuntur. Inseclo-

sonitus

flamm

ignis devorantis

rurn islorum multitudo incredibilis esl

velut populus fortis,

prparalus

ad prlium. Sonitus

exlraordinarios

eorum numros

ipsi

iis quicumque non spectrunt;

sdvcnts earum procul audietur, quasi sonitus qua-

ab

iis

Iota terra

phirium leucarum spatio cooperilur.

drigarum super capita montium

ver
in

transeuntium. Ubi
et

Sonitus
gnis

quem

arbores et herbas carpendo edunt

audiri potesl,

ma-

terram dcident, et hc illcque salient

erit quasi

vo-

intervallis

silenlisque exercits
ita

rabunt fructus, sonitus

crepilus pale quai

sonilui similis est. Tarlari ipsi

stes

non

noxii sunt ho-

flammis consumitur, vel quasi lumultus et clamores

exercils ad incipiendam

qum parvulahc

animalia. Vestigia

pugnam

parali.
sit

secutus esse exislimarelur.

descriplio

eorum ignis Ubicumque effus sunt

viridilas prit;

Qumapprim hc abundanter

locustis

consentanea

eorum myriades camporum

et plant
foliis suis

arbores

Bocharto ostendilur, qui, ex plu-

spoliat, et nihil
divili

jam amplius

ribus aucloribus asserit cas

cum magno
:

sonitu volare

qum nudi rami

;

et slipiles,

veris spectaculo

ut et S. Joannes ipsas descripsit

Et sonitus alarum

horrendam, unotemporismomento, hiemisimaginem

subslituunt.
sive

earum

sicut sonitus

curruum, equorum multorum curita

Avolanlibus

his

locustarum nubibus,

rentiumin bellum, Apoc. 9,9;

sex milliariis procul
;

ut audiri

possent

ad superanda
citis

qudam

obstacula, sivead pertrans-

et iis fructus terrai

comedenli(4).

eundum
accidit

desertum solum, abiisad verbum ob-

bus sonitus est quasi flamm vento jactal

tenebrati cli dici possunt. Faust non frquenter

ista

Propheta addit
movebuntur cli
retraitent
:

facie
et

earum contremiscet

terra,

calamitas: prnunlia enim est (amis et

est (4).

sol

luna obtenebrabuntur,

et stell

morborum quorum causa

Usurpatur locusta
calypsi) in

splendorem suum.

in libro

Revelalionis(seu inApo-

Doctor

Shaw

(2),

cujus exquisitis in zoologiam ob-

servationibus lot in sacris Scripturis loca lucida ta

sunt, oslendit ex propri suai experienti testimonio

et ferarum catervarum qu sub Sarracenorum principum signis

typum innumerabilium harum

Et de fumo exierunt locust
sicut habent

pugnrunt
data

in

terram ;

et

poeticas bas locutiones vix hyperbolicas esse quoad

est illis potestas,

; et

potestatem scorpio-

formidabile hoc insectum. El Plinio,

lisl,

Romano

natura-

nes terr...
percutit

cruciatus

eorum ut
Et

cruciatus scorpii,

cum

migratoriorum locust examinumdescriptio dafer

hominem

similuudines
; et

locustarum,

tur

qu

ac orientalis pola?
ut
irse

sublimis. Plaga

similes equis paralis in

prlium

super capita earum

hc, inquit
tur.

ille,

deorum manifestatio habc-

lanqum cor on similes auro;

facis

et facis

earum tanqum

Apparent enim
sonitu, ex

insolit corporis statur, et tanto

hominum. Et habebanl
et

capillos sicut capillos

mu:

alarum suarum molu, volant, ut pro avibus sumerentur. Solem obienebrant. Eas anxietate suspensi

cum

lierum;
et

dents earum, sicut dents leonum

crant

habebant loricas, sicut loricas ferreas,

sicut sonitus
:

et sonitus ala-

vident populi
iis

quisque cnm limct ne

vires

rum earum
pionum,
et

curruum equorum multorum

habebant caudas similes scorcaudis

sua regio ab
ciunt, atque
foret,

operialur.

Nam
ipsis

earum nom

defi-

curentium in bellum

et

quasi

parm

maria pertransivisse

aculei erant in

earum....;

et

habe-

e immensos terr tract us pervadunt, messesque horridnube conlegunl; solo earum tactu mul-

bant super se regem, Apoc. 9, 3-10. Conspcua Iic

similititdo, ait

Paxton

(2), fer in cunctis

suis parti in sua"

ex terr fruclibus destruente, morsu ver omnes ejus producliones et etiarn domos omnin consutos

bus Arabibus vulgatissima

est.

Niebuhr

Ara-

bi descriptione refert sibi quodarn ex deserto Arabe,

mentc

(3).

prop Bassorah, narratam fuisse singularem locusl

his inseclis (4) narrantur et de
loci

Qu

Volney de

ad

alia

animalia similitudinem. Terribili hujus loci

eorum vastationibus, mira sunt hujus prophel

(i)

locusl sibi
bis

non occurrcnle, similitudinem hanc Ara,

ludum babuit
Locusl

nec ad illam ullo

modo

attendit

De

is

ait S. Cyrillus,

ubipabulum suum demi-

quoadusque ab
retur.

alio ex
iste

Bagdad Arabe rurss enarra-

bus comminuunl, sonitus est quasi flamm vento agital.y\(\c Forskal, Descript. animai, qu in Jlincre
orientait etc.,

caput equi capiti assimilabat, pe-

ctus ejus pectori leonis; pedespedibus cameli, corpus

Obs.

p.

81.
,

(2) Itin. in Orient p. 256,.

etc., in fol.

serpentis

corpori,

caudam caud
et
sic

scorpionis,

corparli-

(3)

Quanlumvis extraordinaia vidcalur posterior

circumstanlia
,

nua
bus

cincinnis
(3).

virginis,

de

cteris

hc
rum,

quamdam

Adamson,

cujiis ipse lesfis exsiitit.

simillimam cxhibct Iranien locusta-

inquil,, in Senegamb'i aridos etiam calamos. devoravit quibus cas operkbanlur. tlhi. in Sefteg. JSat.
hist.,

Jam animadvertimus ab omnibus

ri nalurali

fer qui de histo-

scripscruut

tradilum esse caput locusl

Illam

Ub. 14, cap. 20. D. de Banplan peculiarissimam dat description era vaslaiionis qu.e ab his insectis in Ukraine faela est. Narralio ejns ex se Corel homiiii in
Jol propheliam comnicniariiun. Vjdc itinerum Chu -Chili, \ol. 4, p. 471.
(4) liin., vol. 4,

slriclam ad capitl equi similitudinem ger"ere.

6rci tenestrcmequumvocabant. Ad prlium insiru(I)

Cllecliuncm
5, p. 488.

Harris,

flist nat.

bi, p.254,etc,
p. 455.

fa) illustr., vol. 4, p. 328. (3) Descriptio

Syri

status, cap.

sect.

Arabi

789
cti
,

PARS
et insidente froce et long barba bellatore
,

III.

ZOOLOClA.
honoribus
nostri

790

equi

venerationi babuerunt ut eain divinis prosequerentur

(1
) ;

Arabici augusla est et formidabilis species; non for-

idemque esse ac?7cA, quam interprtes

midanda minus orientalium regionum

juventule vigentissim
,

incolis locusta

et

ad incipiendum noxiuin

erucam esse coneipiui.t; quod evidenter esse nequit, quipp qud in INalium 5, 16 alis instrui et
volare
avolal

suum

itor parata.

benis et auratis

Equos suos Sarraceni argenleis bastralis adornabant collumque eorum

:

expressis
;

verbis

prajdicatur

Prdatur

ci
,

concidunt in sepibus in die,

et oriente sole
,

et pcctus ferreis laminis operiebant

unde improbabile

avolant, et non est cognitus locus ubi sunt; id est

in
I

inde

quoque suum ornatu quodam corohaud impropri locust cornua vel antcnnrc assimilari possunt, exornavisse. Collum etiam formidandi hujus insecli dura squamos substanli

non

est eos caput

sepes et arbores rurss recedunt, ubi quiscentes,

sol rurss occidal.

ns

simili, cui

laiwiesquc commorantur, donec

BRUCIIUS.

prolegilur,

quomodo

bellici

Arabum

equi collum la-

Hebraic insectum boc dicitur consumens; et Reg. 8, 37; 2 Parai.

G,

in

minis ferreis protegebatur. Arabicus equus sedul

cura hosies in acie
belli

28; Jol,

1, -4; 2, 25, locu-

st propri sic dicta distinguitur.

agnoscere

discit,

quo vix agnito

in partes dis-

In Jol, 1, 4, exln-

summo
lentes.

impetu

in

eum

belur ut consumens quidquid capterai species relu]uerant, et ideirc per excellentiam consumens vocari potuit.

ruit,

dentibusque

cerpere enitilur

(1).

Locustae dnies aculi vald et vacelerilale insectum

Quanta et qum mira

,

$ed mullm abest ut inler veleres interprtes

boc

conveniat

quam peculiarem speciem

designet. Seplua:

omne

viride devorct

et in

pulcherrimas lerr regio-

nes desolationem effundat jam expositum est;

palet Sarracenorum

unde

ginla in Parall. et Aquila in Psal. /Spxo? vertunt

ita

quoque Yulgata
Psal.

in Parall. et lsai, et

Hieionymus

in

equorum adlocuslas simililudinem

bruchus,

quem

in

pracedenti arliculo

magnum

nullo

modo

illegitimam esse.

Nec minus conspicuus

esse
in
et

arborum foliorum devoralorem vidimus. Micliaelis

bruchum
et gryllo-talpam;

sonitus alarum earum. Divinils afflalus scrij)lor ait:

suo ad Lex. Ileb. Sup. se ancipitem esse confilelur

sed ad priorem, ut-

Sonitus alarum earum sicut sonilus curruum

equorum
inler

mullorum currentium

in bellum; vialorcsque transilum

locustarum super caput

suum

pot mult vulgatiorem etnotiorem, magis delabitur.

quasi magnai cataracias

D.Taylor long non abest ab agnoscend Hebrae voce

quasi dsignante cock-roach (2),
species.

sonitum esse asseruerunt.

qua) est scarabaji

Mulla scripla prodierunt de

tur Joannes Baptista
,

cibi

natur quo uteba-

cujus cibi pars fuisse locuslac

slatuitur, Matth. 3, 4.

Disputatum est enim utrm

h
Existimat Bochartus
lo-

ERUCA.

locusla;

insecta

fuerint eo

nominc

dicta

an arboris

bebrum gezem

esse locust

cujusdam eodem nomine insignil fruclus. Qud

ctislne
,

genusaculissimis dentibus instrucla;, quibusgramina,

l'rumenlum, arborum
folia, et

propri sic dictas

in

cibum Judaeis coneess;e plurimorum

etiam corlicem corrodit.

fuerint certum est ex Lev. 11, 12; et ex

fide

dignorum scriptorum lestimoniis novimas cas adbuc in pluribus orienlis pailibus ad hune usum assumi. His lamen non obstanlibus
,

nomen leducendo tninuere. Acutum borum insectorum instrumenlum Pisid;e examen loliane opinionem confirmant Judjei
,

ex guz aut gazaz

secare

tondere,

exislimamus boc
,

custarum gladio deeem millibus acuminibus instructo

assimilandi locuni prxslilil.Aitamen boc non obstante,

insectum

quod parandum coquendumque crat

Arabibus habetur, plani

et et

magnis

deliciis

omnin

Septuaginta legunt

-/.v./xnri,

et

Vulgata eruca;

quam

ver-

simplicis, atque, ut ex

Scriptune teslimonio simul et

in

sionem confirmt Fuller

Micbaelis,

(3).

Huic opinioni acquiescit

erucai

ex falsorum Joannis discipulorum

Syri adliuc exi-

exislimatque acutos et scantes

stentium moribus pateret, tolis herbis et fructibus

constantis sancli Baptist victs partem
stituasse.

dents, qui quasi

insecto

secula cuncta sibi obvia decidunt,

non con-

nomen dare poluisse. Eruca; quoque vaslaliones

;
:

suas incipiunt ante locustas quod, ut observt D. Tay-

SEGTIO TERTIA.
DUBIA INSECTA.
SCARAByEUS.

lor (4), nalurai insecli hic intenti consenlire videatur

llesiduum eruc comedit locusla,

mdit bruchus,
Jol, 1, 4.
et

et

restduum locust co~

rubigo,

residuum bruchi comedit

De scarabo mentio

fit

lantm

in Lev. 11, 22, ubi

crilici

respondet voci Hebraiea; chergel,

quam

quidam

speciem esse locustarum exislimant;

alii

ver ipsam-

met

scarabaei

speciem

quam

(1) Vide Hornpoll. Ilieroglyph. lib.l, cap 10; Plut. de Isidc, cap. 74; Porpliyr. de Abstin. lib. 4 ; Euseb. Prp. Etang, lib. 3, cap. 4 et Prilchard, Mylhol. Aiyypl. lib. 4, cap. 1, sect. 6, 3.
;

veleres ^Egyptii tanta

(2)
(3)

Scriplur. ordinatio.

Miscel. sacr.

lib. 5,

cap. 20.

(1)

Vide Fragm. adCalmet. n. 44.

(4)

Expos, index,

p. 186.

*mm**BHWM^*GB&-

Httionn*u;t ARCHEOLOGIQUE ET PHILOLOGIQUE DE LA BIBLE

(1)

Abeilles, vulgairement mouches miel, genre d'insectes de Tordre des hymnoptres

Palestine. L'abeille
melli/ica,
,

lions principales sont d'aller la rcolte

du miel et
les larves,
la

trs-commun en
(apis

du
de

pollen, de btir les cellules

faire la police extrieure

de soigner
la

commune ou domestique

de

ruche, et de

d-

Linn) est cet industrieux insecte qui nous

utiles qu'intressants
,

fendre contre ses ennemis.

devons deux produits aussi

cire et le miel.

la

Chez

les

Hbreux,
,

l'abeille tait

dclare impure par

Les abeilles furent d'abord errantes

;

la loi (Lvitique

xi

20).
le

On

voit

galement dans ce

dans

les

campagnes

on

les trouvait

dans

les

creux

livre (chap. 2)

que

Seigneur ne permettait pas

autel.

d'arbres et dans les carcasses d'animaux. Par la suite

qu'on

offrt

du miel sur son

V. Miel.

des temps, on les rassembla dans des cases appeles

Abme. Ce mot s'emploie dans l'criture pour dsi-

ruches
et
la

alors seulement

on put tudier leurs murs ou

et

gner
le

l'enfer, les lieux les plus

,

profonds de

la

mer,

et

forme de leur gouvernement. Une ruche est

trois sortes d'abeilles
les abeilles mles
,

chaos

qui tait couvert de tnbres au

commenet

compose de
mre
abeille
,

Yabeille reine
,

cement du monde. Les anciens Hbreux croyaient,

la

ou faux-bourdons

plupart des Orientaux croient encore, que l'abme,

les abeilles dites sans sexe

ou mulets. Chaque ruche

c'est--dire, la

mer ou
que

les

grandes eaux, environne

renferme seize vingt-six mille individus, parmi lesquels on compte une seule femelle et environ sept
cents mles
;

toute la terre

la terre est
,

l'abme

peu prs

disent-ils

comme flottante sur comme un melon

le reste est

compos

d'abeilles mulets.

d'eau nage sur l'eau, et dans l'eau qui

sa moiti.

le

couvre dans
terre a ses
et

L'abeille reine, appele roi par les anciens, qui

m-

Ils

croient de plus que la

connurent son sexe

a trois anneaux de son corselet

fondements dans l'abme. C'est sous ces eaux

au
les

plus longs que ses ailes. Elle n'a pas de corbeilles

ses jambes postrieures pour recueillir le pollen des
fleurs
;

fond de cet abme que l'criture nous reprsente

dmons,

les gants et les

impies qui souffrent

la

peine

elle

ne travaille pas

et se sert

rarement de

de leurs crimes.

son aiguillon, qui est inclin

l'extrmit de son

Les fleuves

et les fontaines, selon le sentiment

des
la

corps. Elle ne parat avoir d'autre emploi que celui de

multiplier l'espce. Les abeilles ouvrires n'en souffrent qu'une dans chaque ruche
,

Hbreux, avaient leur source dans l'abme ou dans

mer
s'y

ils

en sortent par des canaux invisibles

les lits

et
la

et tuent les autres.

rendent par

qu'ils se sont

forms sur

Celle qui a t l'objet de leur choix l'est aussi de leurs

terre.

soins les plus empresss;

c'est

vritablement une
:

Abimlecii.

Le nom iVAbimlech
la ville

lait

commun
rois

reine chrie

environne de ses gardes

les airs

elle est f-

tous les rois de

trc)
,

de Gcrare (dans l'Arabie Pde

conde dans

par les mles

et

pond jusqu'
ont

comme

celui

Pharaon

aux

d'-

trente mille ufs. Les mles ou faux-bourdons sont

deux

fois plus

gros que les abeilles ouvrires;

ils

Abra. Ce terme

est

gnrique

et signifie
la

une

fille

les ailes aussi longues

que

le

corps
;

qui est noir et

d'honneur, une demoiselle suivante,

servante d'une

velu, et sont privs d'aiguillon

ils

ne sont pas pourne servent qu'

sont velues

femme de
filles

condition.

L'criture donne ce

nom aux
la fille

vus d'instruments pour

la propagation

le travail, et

de

la suite

de Rbecca, celles de
la reine

de

de l'espce. Les abeilles mulets sont

les ouvrires
:

Pharaon, roi d'Egypte, celles de

enfin la servante de Judith.

Esther, et

les travailleuses,

elles

On

dit

qu'Aura signifie

leurs ailes sont aussi longues que leur corps, elles ont

proprement une coiffeuse

une parcuse.
signifie

une

petite corbeille

aux jambes postrieures

leur
diff-

Abram
parut
rez plus
tabli

Abraham. Abram

pre lev

et

trompe

est longue, leur aiguillon droit. Elles

la

ne

Abraham,

pre lev de la multitude.

cl lui dit
:

Le Seigneur apvous

rent gure de

reine que par un moindre dvelop-

Abraham,

Vous ne vous appelleje

ai
>

pement dans

les

organes gnitaux,

cl

sont

mme quel-

Abram, mais Abraham, parce que

le

quefois fcondes. Dans l'tat ordinaire, leurs fonc-

pour cire

pre d'une multitude de nations.

(\) Ulud diclionarium, abbreviatum ex Calmct, Kibliis dictis de Vence, clerisque clbra lissi mis

G en. xvii, 5. On lit au chap.

vous
>

9 de JShmias, verset 7
,

C'est

Seriplur interprelibus, Editorum cura reformalum, numerisque omnibus completum est.

Seigneur Dieu

qui avez chois*

tir

vous-mme
Chaldens

Abrarii, qui l'avez

comme

du

feu des

793
et qui lui avez

ABS
donn
le

ADA

794

nom d'Abraham.
tir

Le texte
des Chaira-

Acadmies.

V* coles des Juifs.

hbreu porte

qui l'avez

de Ur,

ville

Acrostiche. On donne ce

nom

une petite pice

qu'il
,

dens. i En hbreu, Ur signifie feu. Les rabbins content qu'Abraham fut jet dans une fournaise

de posie, compose d'autant de vers

lettres

y a de
et

ar;

dans

le

nom

qu'on a pris pour sujet

lettres

dont

dente, parce qu'il avait bris les idoles de son pre

chaque vers commence par une des

prises de suite.

de ce nom,

mais que
lence de
tails

les
la

flammes ne

lui

firent

aucun mal. Le

si-

On

trouve dans l'criture, dit

dom

Gense, de Josphe, qui entre dans les dla vie

Calmet, quelques psaumes et quelques autres ouvrages qui

minutieux de
a consacr

du patriarche

de Philon

commencent par
la

aleph, et dont les autres

qui
/

lui

un

livre entier;

de Y Ecclsiastique,
;

versets continuent par les lettres suivantes. (Aleph est

le

qui raconte au chapitre 44 ses louanges

de saint
,

nom
le

de

premire

lettre

de l'alphabet hbreu

Paul

enfin, qui

dans son chapitre 2 aux Hbreux

on en a form Y alpha des Syriens et des Grecs.) Ainsi,

aurait

d en

faire
,

mention en parlant de

la foi

du

dans

psaume cxvm,
et ainsi
,

Beati immaculali in via, les huit

les huit suivants

saint patriarche

prouve que ce n'est qu'une fable.

premiers vers commencent par aleph,

par beth
,

Saint Jrme, en traduisant de ign Chaldorum, ne

fait

de
,

suite.

Dans

le

psaume
,

ex, Con-

nullement allusion cette rverie rabbinique. Le

fitebor tibi

Domine
aleph
,

in toto corde
,

meo

ce vers com-

feu des Chaldens

ne peut
le lit

signifier

que

le

climat des

mence par
Dans
les

ce qui suit

in concilio justofum et
beth, et ainsi
il

Clialdens,

comme on
dans
le

dans l'arabe. Les Septante

sens
,

concjregatione

commence par

de

suite.

traduisent
gion.

mme

du pays, de

la r-

Lamentations de Jrmie,

y a deux cha-

pitres dont la

premire strophe seulement commence

seconde par
beth, et ainsi

Abstinence.
les

Plusieurs commentateurs croient que

par aleph,

la

des autres.

Le

premiers

hommes
,

avant

le

dluge s'abstenaient de

troisime chapitre a trois versets de suite qui

com-

vin et de viandes

parce que l'criture marque exle

mencent par

aleph, puis trois autres par beth.

Les H-

pressment que No, aprs

planter la vigne
,

dluge,
lui

commena

breux ne connaissaient pas d'autres vers acrostiches. >

et

que Dieu

permit d'user de

Adamites, sortes d'hrtiques du second

ils

sicle;

viandes, au lieu qu'il n'avait donn

Adam pour

nour-

avaient pour auteur un

;

nomm

Prodicus, disciple

riture que les fruits et les herbes de la terre. Mais le

de Carpocrate

ils

avaient pris le

nom

d'Adamites,
ils

sentiment contraire est soutenu par quantit d'habiles

interprtes, qui croient

prtendant avoir l'innocence d'Adam, dont

imi-

que

les

hommes

d'avant

le

d-

taient la nudit dans leur glise, qu'ils appelaient le

luge ne se refusaient aucun plaisir, ni del bonne

chre, ni du vin
;

paradis.
la

et l'criture

en dit assez en deux mots,

excs leur corruption

Une des principales de communaut des femmes. Ils

,

leurs

maximes

tait

vivaient, ou

ils fai-

pour nous
tait

faire connatre quel

dit

saient semblant de vivre

la solitude
,

dans
le

la

continence et dans
;

monte, lorsqu'elle
sa voie; et que

que toute chair avait cor-

condamnant

mariage

et

quand quel-

rompu

quand Dieu n'aurait permis

du
vin,
ils

ques-uns d'eux taient tombs dans certains crimes,

ils

Adam
La
vice

l'usage ni de la chair ni

se seraient

disaient que c'tait

,

Adam

qui avait

mang du
le

fruit

peu mis en peine de ses dfenses.

loi

dfendu

et

ils le

chassaient du paradis en

chas-

ordonnait aux prtres de s'abstenir de vin

le

sant de leur assemble. Cette hrsie a t renouvele

pendant tout

temps

qu'ils taient

occups au ser-

dans

le

quinzime sicle par un

nomm

Picard, natif
il

du temple. La
le

mme

dfense tait faite aux NaJuifs

de Flandre, qui se retira en Bohme, o

cette secte
;

introduisit

zarens pour tout

temps de leur nazarat. Les

elle a

trouv des sectateurs en Pologne et

s'abstiennent de plusieurs sortes d'animaux. (V. Ani-

en Angleterre. Quelques anabaptistes sont accuss

d'avoir

mal.) S. Paul ditqueles athltes s'abstiennent de toutes

choses pour obtenir une couronne corruptible; c'est-dire, qu'ils s'abstiennent
faiblir
;

donn dans
,

les rveries

des Adamites.

Adar

douzime mois de l'anne sainte des Hle

de tout ce qui peut

il

les af-

breux, et

sixime de l'anne civile

il

n'a

que vingtil

et

en crivant Timothe,

blme certains

neuf jours, et rpond fvrier, et quelquefois

entre

hrtiques qui condamnaient le mariage, et l'usage

dans

le

mois de mars, selon

le

cours de

la lune.

Voyez

des viandes que Dieu a cres. Entre les premiers chrtiens, les

ci-aprs l'article Mois.

uns observaient l'abstinence des viandes dla loi, et

Le troisime jour d'adar, le temple

bti

fut

achev d'tre
,

fendues par

des chairs immoles aux idoles

par les sollicitations d'Agge et de Zacharie

fit

et

d'autres mprisaient ces observations

et usaient

comme

inutiles,

on en

la ddicace.

de

la libert

que Jsus-Christ a procure dans

Le septime
cause de
la

jour, les Juifs clbrent

un jene,

ses fidles. S. Paul a donn sur cela des rgles trssages, qui sont rapportes
thiens et
les ptres

mort de Mose.

aux Corin-

aux Romains.

Le treizime jour, ils clbrent le jene qu'ils nomment d'Eslher, cause de celui de Mardoclie, d'Esther et des Juifs de Suses, pour dtourner les mal-

Le
nir
et

concile de Jrusalem, tenu par les Aptres, orfidles convertis

donne aux
de

du paganisme de
,

s'abste-

heurs dont

ils

taient

menacs par Aman.

clbrent
la fte

du sang des viandes suffoques

l'idoltrie.

de

la fornication

Le quatorzime,
d'Aman. (Esth.

ils

de Purim ou
la

des sorts, cause de leur dlivrance de

les fidles s'abstiennent

cruaut

S. Paul veut

que

de tout ce

ix, 17.)
ils

qui a

mme

l'apparence du mal.

Le vingt-cinquime,

font

mmoire de Jcho-

795

ADO
chemise
j
!

ADU
;

796
est ap-

Evilmrodach au-dessus nias, roi de Juda , lev par qui taient dans sa cour. (Jrm. ni, des autres rois
31, 52.)

et

parmi eux
,

un enfant adoptif
vie,

pel akict-ogli
t

fils

de l'autre

parce

qu'il n'a

pas

engendr en

celle-ci. Je

remarque parmi

les

H-

Comme

l'anne lunaire que les Juifs ont coutume

de suivre dans leur calcul est plus courte que Tanne solaire de onze jours, lesquels, au bout de troJs ans,

breux quelque chose d'approchant. Elle adopte le prophte Elise et lui communique le don de prophtie
,

en

le

revlant de son manteau

illum
;

Elias misit pallium

fut

forment un mois,
mois,

ils

intercalent alors

un treizime

suum super

et

quand lie

enlev dans un
,

qu'ils appellent veadar

ou

le

second adar, qui a

ce terme si,

chariot de feu,

il

laissa

tomber son manteau

fils

qui fut

vingt-neuf jours.

relev par Elise, son disciple, son

spirituel, et

son

Adona. C'est l'un

gnifie

des noms de Dieu;

successeur dans

la

fonction de prophte.

Adoni
qui,

proprement mes Seigneurs au pluriel comme Juifs, signifie mon Seigneur au singulier. Les par respect ou par superstition, ne prononcent pas
de Jehovah, lisent sa place Adona lorsqu'ils
;
j

Mose revt lazar des habits sacrs d'Aaron lorsque ce grand-prtre est prs de se runir ses pres,

pour montrer qu'lazar

tions

lui

succdait dans les fonc-

le

nom

du sacerdoce,

et qu'il l'adoptait en

quelque sorte
dit

rencontrent Jehovah dans le texte hbreu mais les anciens Juifs n'avaient pas cette dlicatesse. Il n'y a

pour l'exercice de cette dignit. Le Seigneur

Sobna

capitaine du temple, qu'il le dpouillera de sa

,

aucune
Dieu.

loi qui

leur dfende de prononcer le

nom de

dignit et en revtira liacim

vtirai

fils

d'Helcias. Je
et

le

re-

de votre tunique,
,

dit le

Seigneur,

je le ceindrai

Adoption. L'adoption est une action par laquelle on prend un tranger pour le mettre en sa famille, le reconnatre pour son fils et le destiner sa succesl'adoption sion. Parmi les Hbreux, je ne vois pas que dite ait t en usage. Mose n'en dit rien proprement dan ses lois et l'adoption que Jacob fit de ses deux
,

de votre ceinture

et

je mettrai votre puissance dans sa

,

main. S. Paul

en plusieurs endroits

dit

que

les

chrtiens se sont revtus de Jsus-Christ, qu'ils se sont

revtus de

l'homme nouveau, pour marquer l'adoption

,

des enfants de Dieu

dont

ils

sont revtus dans le

Baptme.

petits-fils

Ephram

et

Manass

n'est pas

proprement

Adorer. Ce terme,
rale et

pris selon sa signification littlatin, signifie

une adoption, mais une espce de substitution par lachaquelle il veut que les deux fils de Joseph aient
cun leur
propres
lot
:

tymologique, tire du
sa

propre-

ment portera

bouche, baiser

sa

main ou baiser

dans Isral,

comme

s'ils

taient ses

quelque chose, mais dans un sentiment de vnration

t Vos deux fils, Ephram et Manass seront rputs comme Ruben et Simon. i Mais comme il ne donne point de partage

fils

dit-il,

seront

moi;

ou de culte. Je me rserverai sept mille hommes quiiCont

pas flchi
le

genou devant Baal,

et

toutes les bouches qui

(

n'ont pas bais leurs mains pour l'adorer

III

Reg. xix

Joseph leur pre, toute la grce qu'il lui fait, c'est qu'au lieu d'une part qu'il aurait eu partager entre

18). Minutius Flix dit que Ccilius, passant devant la

statue de Srapis, baisa la main,

comme
la

c'est la

coudit

Ephram

et

Manass

il

lui

en donne deux

l'effet

de
:

tume du peuple
S. Jrme, ont
j

superstitieux.

Ceux qui adorent,

main
la

cette adoption ne tombait

que sur l'accroissement de

coutume de baiser
Hbreux
,

et

de bais

biens et de partage entre les enfants de Joseph.

ser la tte

et les

suivant

proprit de
;

Une
sistait

autre espce d'adoption usite dans Isral con-

leur langue, mettent le baiser pour l'adoration

vient que

d'o

en ce que

le

frre tait oblig d'pouser la

,

Pharaon

parlant Joseph

lui

dit

Tout

veuve de son frre dcd sans enfants en sorte que taient censs les enfants qui naissaient de ce mariage
appartenir au frre dfunt, et portaient son

mon
du

peuple baisera la main votre commandement, c'estil

-dire,
roi.

recevra vos ordres

comme

ceux de Dieu ou

nom

{Geloi,

nse xvin, 8); pratique qui tait en usage avant la

ainsi qu'on le voit
n'tait

Dans

l'criture, le

terme d'adorer se prend non seule culte

dans
la

l'histoire

de Thamar. Mais ce

lement pour l'adoration et

Dieu seul
,

qui n'est

d qu'

pas encore
les

manire d'adopter connue parmi

mais aussi pour

les

marques de respect
dans l'autre sorte
,

Romains. La fille de Pharaon adopta le jeune Mose, et Mardoche adopta Eslher pour sa liile. On ignore les crles

Grecs et

extrieur que l'on rend aux rois, aux grands, aux per-

sonnes suprieures. Dans l'une

et

d'adoration, on s'inclinait profondment

et

souvent

monies qui
prsumer

se pratiquaient

dans ces occasions,

de l'adoption
;

et jusil

on se prosternait jusqu' terre pour marquer son respect.

qu'o s'tendaient

les droits

mais

est

qu'ils taient les

mmes que ceux que

succdaient avec
<

Adultre. La
pein de mort
,

loi

de Mose punit l'adultre de

et celle qui
la

la

nous voyons dans

les lois

romaines, c'est--dire, que

dans celui

tombent dans
puni de la

les enfants adoptifs partageaient et

hue.

il

semble qu'avant

loi

il

tait

les enfants naturels

qu'ils

prenaient le

nom de

celui

peine du feu, puisque Judas, ayant appris que

sa

hamar
Qu'on
la

qui les adoptait, et passaient sous la puissance paternelle de celui qui les recevait dans sa famille.

bru

tait

tombe dans ce dsordre,

Les
lois

dit

fasse venir, et qu'o la brle.

des empereurs

Parmi
fait

les

musulmans,

la

crmonie de l'adoption se
la

Cor&tant et Constance punissent de mort l'adultre. Les

lois

en faisant passer celui qui est adopt dans

,

ohe-

des douze tables accordaient l'impunit au mari

misede celui qui l'adopte. C'est pourquoi pour dire adopter en turc, l'on dit faire passer quelqu'un par sa

qui tuait un adultre surpris en flagrant dlit, et Solon

permettait au mari de

le

punir sa volont. Juslinien

, ,

797
avait autoris la

ADU
mme chose
Chez
par une
loi

ADU
qui a eu cours
,
1

798

mari devrait
Lorsqu'un

la

renvoyer
,

et la rpudier.
l'esprit

parmi

les chrtiens.

les anciens

gyptiens

on

homme

pouss par
d'avoir

de jalousie,
adultre
,

punissait ce crime daos l'homme par mille coups de

fouet, et

souponnait sa

femme

commis un

il

dans

la

femme en

lui

coupant
,

le

nez.

On

lit
1

l'amenait devant les juges, et leur exposait

qu'ayant
se trou-

une

loi

dans

le

code Thodosien

qui veut qu'on en-

dj plusieurs fois averti sa

femme de ne pas
,

ferme l'adultre dans un sac de

reur Macrin

cuir,

comme on le

pra-

ver en secret avec une certaine personne

avait tenu

elle

n'en

tiquait envers les parricides. Capitolin dit

faisait

que l'empe-

compte
,

mais que

comme

elle

soutenait
,

brler tout vivants les adultres.

!a

son innocence

et

ne voulait pas avouer sa faute

il

Constantin ordonna

mme

chose contre un esclave

demandait

qu'elle ft
afin

condamne

boire les eaux d'a-

dont sa matresse abusait en secret.

Ammien

Marcel-

mertume
tmoins

que Dieu dcouvrt par ce moyen ce

lin raconte que sous Valent'mien et Yalens, l'on excuta par Tpe quelques personnes de l'un et de l'autre

qu'elle voulait cacher.

;

L'homme
et la

faisait

entendre ses
taient con-

et ensuite

l'homme

femme

sexe, convaincues d'adultre.

L'glise a toujours mis l'adultre au rang des trois

duits Jrusalem devantle sanhdrin, qui tait leseui

juge de ces sortes de causes. C'est ce qu'enseignent

les rabbins
;

grands crimes qu'elle soumettait aux plus rigoureuses

car toutes ces particularits ne sont pas

preuves de
le

la

pnitence, et auxquels elle n'accordait

la

dans Mose.

pardon que dans

dernire extrmit

elle le

metl'-

Les juges du Sanhdrin essayaient d'abord par

leurs
faire

lait

au niveau de l'homicide et de
,

l'idoltrie.

Dans

menaces de dconcerter
avouer son crime.

la

femme,

et

de

lui

criture

l'idoltrie

et l'apostasie sont ordinairement

Si elle persistait le nier,

on
si

dsignes sous les

spirituelle.

noms

d'adultre et de prostitution
,

la laisait fatiguer

force de marcher, pour voir

si elle

Se prostituer aux idoles des Chananens

surtout dans les prophtes. Mose

elle confesserait

quelque chose. Enfin

la

n'avouait

tomber dans
sions

l'adultre de l'infidlit, sont des expres,

rien,

on
;

la

menait

porte orientale du parvis

communes

d'Isral

et aprs lui avoir t ses habits ordinaires,

dans
et

le Lvilique,

met l'adultre au rang des

incestes,

et l'avoir vtue

de noir en prsence d'une multitude

lui

des autres crimes de

la

mme

espce
,

qu'il

condamne
que
les

de personnes de son sexe, un prtre

elle se sentait

disait

que

si

par

peine du retranchement

et qui ont mrit

innocente de ce dont

elle tait

accuse,
tait

Dieu extermint les Chananens, et que leur terre

ait rejels et

elle n'avait rien

apprhender

mais que

si elle

vomis avec horreur.

tait la lapidation
:
,

coupable, elle devait s'attendre souffrir tout ce dont

la loi la

La peine ordinaire de ce crime

menaait, et que nous verrons ci-aprs.

:

comme

il

parat par S. Jean (vin, 4 et 5)

est in

llc mulier

quoi elle rpondait

Amen, amen.
un
vlin avec

modo deprehensa

adulterio

in lege

autem Moses

Le prtre
exprs sans
les

crivait sur

une encre

faite

manduv'U nobis hujusmodi

pourtant pas dans Mose

lapidare.

Nous ne voyons
ne faut pas

vitriol, afin qu'elle s'effat plus

la loi,

aisment
tranger

qu'il ait

exprim celte peine,

il

termes de
s'est

qui sont

Si un
si

homme

mais l'usage

l'avait fixe.

Au

reste,

s'i-

ne

point approch de vous, et

le lit

vous ne vous tes

trs-

maginer que chacun et

la libert

de

faire

mourir sans

point souille en quittant

de votre mari, ces eaux

forme de procs ceux ou celles qui taient coupables

de ce crime. Car encore que Philon avance que parmi
les

amres que j'ai charges de maldictions ne vous nuiront

point
;

mais

si

vous vous tes loigne de votre mari,

et

Hbreux

la

simple fornication
,

mme

est punie
,

du

que vous vous soyez souille en vous approchant d'un

autre

dernier supplice
tous les

et

que pour l'adultre

selon lui

homme, que

le

Seigneur vous rende un objet de

hommes

conspirent reconnatre qu'il est diet

maldiction, et que vous deveniez

un exempte pour
et

tout

gne de dix mille morts,

surprend un

permettre quiconque
,

son peuple; que voire cuisse se pourrisse,

que votre

homme dans ce crime de le mettre mort sans forme de procs toutefois nous voyons le
;

ventre s'enfle, et qu'il crve ; que ces eaux de maldictions

entrent dans votre ventre, et qu'lant devenue tout enfle, votre cuisse se pourrisse.
|

contraire dans la

pratique des Hbreux.

On procda

contre Susanne dans les formes; on entendit les t-

Aprs cela
neuve,
tait
|

le

prtre prenait une cruche de terre

moins, on
l'avis

les

confronta, on retourna au jugement sur

;

la

remplissait d'eau

du bassin
y

d'airain,

qui

de Daniel

et

ceuv qui prsentrent Jsus,

prs de l'autel des holocaustes,

Christ une

femme

surprise en adultre
;

n'osrent
le

la

poussire

du pav du temple

y jetait de la mlait quelque

lapider sur-le-champ

ils

voulurent engager

Sau!

chose d'amer

comme

de l'absinthe ou quelque autre

veur
cution.

la

condamner,

et les autoriser
qu'il

dans cette exau moins deux

adultre, pour

drogue

et aprs avoir lu la

femme

les maldictions
il

Les Hbreux veulent

ait

portes ci-dessus, quoi elle rpondait amen,

ratissait

les

tmoinsqui dposent contre une

pouvoir
la
,

femme

dans

l'eau

de

la

cruche. Pendant ce temps-l,

condamner
et
l'infidlit

mort. Si le mari
il

manque de
de
la
:

un autre

prt-rc dchirait les habits

de celte

femme

tmoins

que d'ailleurs

ait

des preuves convainil

jusqu' la poitrine, lui dcouvrait la tte nu, dliait

les tresses

cantes de

de son pouse,

est oblig

de ses cheveux,

lui liait

avec une ceinture

rpudier, selon cette parole des Proverbes (xvm, 25)

Celui qui retient une

ses babils dchirs au-dessous des mamelles, lui prsentait la

;

femme

adultre est un fou

il

et

un

in-

dixime partie d'un phi, ou environ

trois

sens. Ils prtendent

que quand

n'y aurait qu'un t-

pintes de farine d'orge, qui tait dans une pole sans

i

moin q- dposerait contre

la fidlit

d'une femme,

le

huile et sans encens.

799

AFF
emmens
captifs

AGA
de
la Palestine

800

L'autre prtre, qui avait prpar les eaux de jalousie

en

Italie,

lesquels
et y

ou d'amertume,
;

les

donnait alors boire

il

ayant obtenu

la libert, s'tablirent

Rome,

de-

l'accuse
tait

et aussitt qu'elle les avait bues,

la

lui

meten

meurrent jusqu'au
chassa,

temps de

Tibre, qui les en

en main

pole o tait la farine.

jetait

On

l'agitait

sous prtexte des superstitions trangres,

prsence du Seigneur, et on en
le

une partie sur

elle

qu'il voulait

bannir de

Rome

et

de

l'Italie.

Ces affranla
ils

feu de l'autel. Si la

femme

tait innocente,

chis purent se retirer en assez grand

nombre dans

s'en retournait avec son mari, et les eaux, au lieu de

Jude, et avoir une synagogue Jrusalem, o

l'incommoder, augmentaient sa sant, et

lui

donnaient
elle tait

taient lorsque saint Etienne fut lapid. Les rabbins

une nouvelle fcondit. Que

coupable, aussitt on
la

si

au contraire

enseignent

qu'il

y avait dans Jrusalem jusqu' quatre

voyait plir, les yeux lui

cent quatre-vingts synagogues,sans compter le temple.

sortaient de la tte: et, de peur qu'elle ne souillt le

Agapes. Ce
Q\mti.

nom

est grec, et signifie

proprement

temple par sa mort, on

et elle

la faisait

promptement
les

sortir,

On

l'a

donn aux repas de charit qui taient

les chrtiens

mourait incontinent, avec

honteuses cir-

en usage parmi

dans

la

primitive glise

constances marques dans les maldictions; et ces

maldictions avaient,
dit-

et qui se clbraient

en mmoire du dernier souper

lorsqu'il insti-

on, leur effet

mme sur celui mme tomb

que Jsus-Clirist

fit

avec ses Aptres,

avec qui cette femme

et loign.

avait pch, quoiqu'il ft absent

tait
lui-

tua la sainte Eucharistie. Ces festins se faisaient dans

l'glise
,

Que

si

son mari

et sur le soir, aprs avoir et fait les prires

entendu

la

parole

dans l'adultre,

les
elle.

eaux amres n'avaient aucun

retour de

de salut

communes. Alors
la

les fidles

mauvais

effet

sur

mangeaient ensemble, dans

le la

simplicit
;

et dans
le

Les rabbins enseignent que, depuis

captivit,

l'union,

ce que chacun apportait

en sorte que

on supprima l'preuve des femmes soup,

riche et le pauvre n'y taient nullement distingus.

onnes d'adultre

et

cela pour

deux raisons

la

premire parce que

frquents
;

les adultres taient

devenus trop

Apres un souper frugal et modeste, ils participaient au corps et au sang du Seigneur, et se donnaient le
baiser de paix. Cet usage,
si

et l'autre pour ne pas exposer le

les

nom de

louable et

si

beau dans

Dieu tre trop souvent effac dans

eaux d'amer-

son origine, dgnra bientt en abus. Saint Paul,

tume. Lors donc qu'un mari avait conu de justes

dans sa premire Eptreaux Corinthiens (chap.

plaint
les

xij, se

soupons contre

la fidlit

de sa femme,

et qu'il avait

que dj de son temps

les riches

mprisaient

des tmoins qui dposaient qu'ils l'avaient vue en

secret avec des personnes suspectes, contre la dfense

pauvres dans ces assembles, et ne daignaient pas

assemblez, dit-il,

manger avec eux. Lorsque vous vous

ce n'est plus pour

de son mari, elle

tait

rpudie sur-le-champ et prive

des Juifs, IV
e

manger

la

cne du Seigneur; car

de sa

dot.

Lon de Modne (Coutumes

dans ce cas,
le

partie, c. 6) assure que,

mari est oblig

chacun y mange son souper particulier sans attendre les autres ; et ainsi les uns n'ont rien manger, pendant
que
les autres

de rpudier sa femme, quand mme il ne le voudrait pas,

et

font bonne chre. N'avez-vous pas vos

et
? et

de s'en sparer pour toujours.

Il

est libre aprs cela

maisons pour y boire

vous l'Eglise de Dieu
qui sont pauvres?
loueraitje?

pour y manger

ou mprisez-

cette

femme de
fait

se remarier,

non pas

toutefois avant
si elle

voulez-vous faire honte ceux

dirai-je sur

quatre mois, afin que l'on puisse distinguer

enceinte du

est

Que vous
certes, je

cela? vous en

de son mari, avant qu'elle en pouse

Non,

ne vous en loue point.

un autre.
L'histoire de la

Les

Juifs avaient

certains

repas de dvotion qui

femme
lit

adultre qui fut prsente

avaient assez de rapport aux agapes dont nous venons

Jsus-Christ, et qui est raconte dans l'vangile de

saint

de parler

Deutr. xiv et

xxvi). Dans les jours de

Jean

ne se

jpas

dans un grand nombre

grandes

ftes, ils faisaient

des festins leur famille,

ils

d'exemplaires grecs de cet vangliste.

leurs parents et leurs amis, auxquels

les
lvites,
les

invitaient

Affranchi, en

latin libertinus.

Ce terme signifie proDans

les Actes des

pauvres, les orphelins, et leur en-

prement un esclave mis en

Aptres
(vi, 9),
il

libert.

voyaient des parts de leurs victimes. Ces repas se

faisaient

est parl

de

la

synagogue des affran-

dans

le temple, et

devant

le

Seigneur

et

il

chis qui s'levrent contre saint Etienne, qui dispu-

avait certaines victimes et certaines prmices ordonla loi, que l'on devait mettre part pour cela. Agathe. Les minralogistes donnent ce nom plusieurs varits de silex, remarquables par la finesse de

trent contre

lui,

et qui

tmoignrent beaucoup de

nes par

chaleur

le faire

mourir. Les interprtes sont fort

partags sur ces

libertini

ou affranchis. Les uns croient

libertini est fautif, et qu'il

que
faut

le texte

grec qui porte

leur pte, le brillant de leur poli et la vivacit de leurs

lire Libyslini, les

Juifs

de

la

Libye, voisine de
et les

couleurs. Quelques-unes offrent des dispositions de

l'Egypte.

Le nom de

libertini

n'est pas grec,

taches et des accidents qui les faisaient beaucoup re-

noms auxquels il est

saint

joint dans les Actes font juger

que

chercher autrefois
mousseuses.
orientales et

il

Luc

a voulu dsigner des peuples voisins des

et

On

a distingu longtemps
;

y en a aussi iarborises et de les agathes en

ces pithtes ne servent

Curnens
n'est

des Alexandrins. Mais celte conjecture

ni

en occidentales

appuye sur aucun manuscrit,

sur aucune

aujourd'hui qu' dsigner les plus belles d'entre elles,

soit qu'elles
I

Version que l'on sache.

D'autres croient que les affranchis dont parlent les
Actes taient des Juifs que

viennent de Moka

et

de

l'Egypte

soit

qu'on les

tire

de

la

Sicile,

ou

mme

des bords du

Pompe

et Sosius avaient

Rhin. Les cabinets d'histoire naturelle, publics et par-

801
ticulicrs,

AIL
renferment une grande quantit de plaques
faits

ALL
Air
L'air,

802

regard longtemps
,

comme
est

l'un

des
*

et

de vases

avec diverses varits d'agalhes.

,

quatre lments atmosphriques

sible

un

fluide invi-

Chez
dans
la

les

Hbreux

cette pierre prcieuse

le

entrait

composition du ralional que portait

grand-

en petite masse, insipide, inodore, pesant, compressible et trs-lastique; il est compos

il

quand

est

prtre. (Exode

xxvm, 19; et xxxix, 12.) Ages du monde. On divise ordinairement

tous les
six

de soixante-dix-neuf parties de gaz azote, et de vingtune d'oxigne. Le premier gaz, qui est impropre la
respiration, ne sert qu' diminuer l'action trop vivifiante

tem ps qui on t prcd la naissance de Jsus-Christ en

ges.

Le premier s'tend depuis le commencement du monde jusqu'au dluge, et comprend mille six cent
*

du second.
l'air

L'criture dsigne souvent

ciel
:

sous le

nom de

cinquante-six ans.

les

oiseaux du ciel pour

Il

les

oiseaux de
les aires

l'air.

Le second

ge, depuis le dluge jusqu' la venue

la terre

Aire.

ne faut pas se figurer

des anciens

d'Abraham dans

promise

en 2082.

Il

com-

Hbreux comme nos granges;

core dans tout l'Orient,
hauteurs, en plein air,

c'taient,

comme

en-

prend quatre cent vingt-six ans.

des places rondes sur des

Le troisime ge du monde, depuis l'entre d'Abraham dans la terre promise jusqu' la sortie d'Egypte, en l'an du monde 2513. Il comprend quatre
cent trente ans.

le

bl

tait

battu par le

moyen de
rir

traneaux, ou avec des btons, ou sous les

pieds des chevaux ou des bufs que Ton faisait cou-

en rond sur
l'pi

les

gerbes dresses

les

unes auprs

Le quatrime
la fondation

ge, depuis la sortie d'Egypte jusqu'

l'an

des autres,
trait

en haut. Les anciens auteurs qui ont

la

du temple par Salomon, en

du monde
- dix-

de l'agriculture nous donnent exactement

faisait ces aires.

2992.
ans.

Il

comprend quatre cent soixante

neuf

manire dont on

On

mlait de

la lie

d'huile avec de la terre grasse, et

quand
on

celte terre

Le cinquime ge du monde, depuis que Salomon

eut jet les fondements du temple jusqu'
la captivit

en

tait

bien imbibe, on

la battait et

l'aplanissait.

Lorsqu'elle tait sche, ni les rats, ni les fourmis ne

de Babylone, en l'an du

monde 3410. Cet ge coms'tend depuis la capti-

pouvaient
l'eau n'y

la

pntrer; l'herbe

n'y croissait point,

prend quatre cent vingt-quatre ans.

entrait point et

n'y faisait point de boue.

Le sixime ge du monde
vit de

Quand

le

grain tait battu et ml avec la paille brile

Babylone jusqu'

la

naissance de Jsus-Christ,
4000,
la

se et broye, on attendait
et alors

lever

du vent du

soir,

arrive en l'an du

monde

quatrime anne

on

jetait le tout

en

l'air

avec des pelles. Le

et la paille se dissi-

avant

l're

vulgaire.

Cet ge comprend cinq cent

la

bon grain retombait dans

pait et tait

l'aire,

quatre-vingt-quatre ans. (V. l'Abrg de

gie sainte, p. 1 et suiv.

Chronolo-

de ce volume.
individus du genre
;

Il est bon d'avoir une ide de ces sortes de choses, qui sont assez diff-

emporte par

le vent.

Agneau (agnus), nom des jeunes

mouton. La chair de l'agneau
on en mange beaucoup dans
elle a le

rentes de ce qui se pratique dans nos contres, pour

est tendre et dlicate

les

pays chauds

mais

entendre les allusions que l'criture y d'un endroit.

fait

en plus

dfaut de toutes les viandes qui ne sont pas

:

assez faites, qui sont trop glatineuses

elle

est l-

dsigne sous ce

grement
Sous
le

laxative.

Albtre (alabastrum), pierre faire des vases. On nom une pierre assez tendre pour tre raye par le fer, et qui est videmment forme
par des dpts successifs.
tre fort distinctes,
Il

nom
la

d'agneau, dit
le

dom
,

Calmet, l'criture

y a deux espces d'albet

comprend quelquefois
le choix

chevreau. Par exemple, dans

V albtre calcaire

Y albtre gypseux

de

victime pascale

on pouvait prendre

ou

alabastrite.

La blancheur

n'est pas le caractre essi esti-

indiffremment l'un ou l'autre.

En
de

gnral, le
la

mot

sentiel

de cette pierre; car l'albtre oriental,

hbreu sch se traduit par

la brebis. (\. Pque.).

le petit

chvre ou de

m,

est d'un jaune de miel.

le

Les Hbreux donnaient

la

nom

d'albtre, en

gn-

Aigle
paces,
L'aigle

(aquila),

genre d'oiseaux de
espces

famille desra-

ral,

tous les vases destins contenir des parfums

,

renfermant des

trs-nombreuses.

ou des liqueurs

quelle que ft la

matire dont

ils

occupe
le lion

le

premier rang
les

parmi
:

les
ils

oiseaux

taient composs.

comme

parmi

quadrupdes

sont tous

Aleph,
breu.
(

nom de
(Y.

la

premire

lettre

de l'alphabet h-

deux l'emblme de

la force,

du courage

et

de

la

g-

V. Acrostiche.)
les

nrosit. L'aigle a le vol trs-tendu et

sa

trs-rapide,

Aliments.
Viandes.)

articles

Animaux, Manger

et

vue est perante;

Cet oiseau, dont

il

habite les montagnes et les

dserts,
il

Alliance. La crmonie de couper en deux les

est souvent parl dans l'cri(xi, 15);

hosties de

l'alliance, et

de passer au milieu

d'elles

ture, est

dclar impur dans le Lvitique

(Gen. xv, 10), signifiait que les parties contractantes

s'obligeaient
ditions de

c'est--dire qu'il n'tait pas permis d'en

manger.

mutuellement observer toutes

elles venaient

les

con-

Aile. L'criture ne dsigne pas seulement par ce

leur

contrat, sous peine d'tre traites

si

mot
dans

les ailes des oiseaux,

mais aussi

le

pan des ha;

comme

ces victimes

y manquer. de
l

En

bits, l'extrmit d'un pays, les ailes

le

d'une arme
,

et,

gnral, on ne faisait jamais d'alliance solennelle sans

sens figur et mtaphorique

la protection, la

quelques sacrifices

et

il

semble que
,

c'est

que

dfense.

sont venues les locutions percutere

scindere

fdus,

805

ALO
passe
vants.
C'est de cette

AMA
pour fabtileux dans
l'esprit

804
de plusieurs sadrogue nom,

frapper, couper une alliance.

los. Sorte d'arbres qui vient aux Indes (1) , de huit ou dix pieds de haut. Son tronc est gros

plante que l'on tire

la

comme

la

cuisse.

sa lele,

il

fait
1

un grand amas de
bas, et

me
dans
la

alos, qui
les

estime rsine trs-amre

qui

entrait

feuilles denteles

et paisses,

;rges par en

embaumements pour
et d'alos,

garantir les corps de

livres

s'trcissant vers la pointe. Elles sont de quatre pieds

pourriture.

Nicodme acheta environ cent

pour embaumer
le

de

de long. Sa fleur est d'un rouge entreml de jaune,

et

myrrhe
Christ.

corps de Jsusdit

double

fruit

rond

comme l'illet. De comme un gros pois,

de ses
feuilles

celle fleur vient

un

Dans

les Proverbes, la
lit

femme dbauche
d'alos
et
dit

blanc et rouge.

On

qu'elle a

parfum son
;

de myrrhe,

de

tire le suc

en

les

fendant avec un cou-

cinnamc

et l'pouse

du Cantique

que

la

myrrhe,
le

teau, et en recevant ce suc dans des calebasses.

l'alos et tous les

parfums se trouvent dans

,

jardin

Les gographes orientaux disent tous que

d'alos,

le

bois

de son poux. Le texte hbreu

lit

dans ces

endroits,

dont l'odeur est exquise, et que

l'on

em-

alialim,

que

les

rabbins entendent du santal, qui

la

ployait

comme

parfum, ne se trouve que dans les pro-

est

un bois aromatique. Mais

l'alos

plupart l'cnlendent

vinces des Indes

comprises dans

le

premier climat

de

dont envient de parler, ou d'un autre alos

que
dans

le

plus excellent de tous est celui qui se trouve

de Syrie, dont nous avons parl plus haut.

l'ile

de Senf, situe dans

la

mer Indienne en
que
le bois d'a-

Les Arabes appellent sabr l'alos, quand

pour une plante.
Ils

il

se

prend

tirant vers la Chine. D'autres croient

croient que de toutes les espces

los qui vient dans

rin, est
le

l'le

de Comar, ou au cap de

Comodont

d'alos, celui qui crot

dans

l'le

de Socotorah, est

le

meilleur de tous, et que c'est

fit

celui

plus excellent

qu'Alexandre-le-Grand transporta en
les

un
feu

roi des Indes

prsent Nouschirran jusqu'au

brlait

Arabie et en Ethiopie
le,

anciens habitants de celte

poids de dix quintaux, qui se fondait et

au

et mit en leur place des Macdoniens pour cultiles

comme
les

de

la cire.

Il

vient aussi beaucoup de ce

ver l'alos; et les habitants de Socotorah cueillent

feuilles
lir
ils

bois des

de Sumatra et de Ceylan. Yoil pour ce

le

de celte planteau mois dejuillet, etlesfontbouiltirer le

qui regarde
II

bois d'alos.

dans de grandes chaudires pour en

suc;
les

quelques interprtes qui croient que l'hbreu

,

mettent ensuite ce suc dans des outres pour

soleil

alialim,
dit
:

Nomb. xxiv 6, signifie l'alos. La Yulgate Ut tabernacula qu fixit Dominus, comme des tenle
:

exposer au

pendant les jours caniculaires.

premire
lettre

Alpha. C'est
Grecs, de

la

de l'alphabet des

tes

que

Seigneur adresses; mais on peut traduire

mme

qu'aleph est la premire de l'alpha-

l'hbreu

Comme
et

des alialim que

saint

le

Seigneur a plants.

Les Septante
alialim par

Jrme traduisent quelquefois

arbre, n'est

bel hbreu. Dans l'alphabet grec, alpha vaut un, ou le premier. D'o vient que Dieu, dans Y Apocalypse, se
qualifie
fin.

stacten,

ou aloen. Mais

pris dans le sens d'un

comme l'alos, commun ni dans

inconnu aux
le font

Yalpha et Yomga,

le

commencement

et l

VArabie, ni dans les pays voisins, d'autres traduisent

/ia/fm par le santal;

Alphabet hbreu. (Voy. ci-aprs

ques.)

Lettres hbra-

mais

le santal a t

anciens, et les

modernes qui en parlent

aspalate, qui est

venir

Amalec
lec,

C'est abusivement qu'on crit Amalech

des Indes.
et

On

connat un alos de Syrie, de Rhodes

selon l'hbreu et selon le grec, on doit crire

Ama-

de Candie,

nomm

un arbrisseau

comme

le

portent les meilleures ditions latines.

hriss d'pines, dont les parfumeurs emploient le bois

aprs

lui

avoir tl'corce, pour donner du corps aux

Les Amalciles, descendants d'sau, conservrent contre les Hbreux la haine que leur aeul avait porte Jacob.

parfums, qui sans cela seraient trop liquides. (V. Proverb.yu, 17; et Cant.
d' alialim.)

Le nom

d' Amalec est

ils

encore trs-odieux

iv,

14,

pour

la signification

aux Juifs de nos jours;

qu'ils regardent

en gratifient tout

homme

comme ennemi

de leur nation.

On donne

aussi le

nom

d'alos

une plante dont

qui ren-

Amandier, arbre de
Linn, et de
fruits,

l'icosandrie

monogynie de
sont trs-emet

les feuilles sont

de l'paisseur de deux pouces, piquan-

la famille

des rosaces de Jussieu. Ses

tes et canneles.

Du

milieu sort

une

tige

comme

tout le

monde

le

sait,

ferme une graine blanche extrmement lgre, et

presque ronde.
Il

ploys dans les prparations

ceutiques.
Il

culinaires

pharma-

se trouve

prsent
,

de

l'alos

en

plusieurs endroits de la France

on en

tire

un suc

trs-

l'amandier dans l'Ecriest parl assez souvent de

amer, qui prserve les corps morts de

dit,

la pourriture.

On
fait

mais

c'est

une

fable,

que

l'alos

ne

fleurit

qu'une

d'une racine Les Hbreux l'appellent schaked, parce que l'amandier est l'un des qui signifie veiller,
ture.

fois

en cent ans, et que sa fleur en s'panouissant

bruit.

un grand

On en

a vu

de

fleuris assez

souvent

prinicmps. Le Seipremiers arbres qui fleurissent au tait tout prt voulant montrer Jrmie qu'il gneur
contre son peuple, lui fit voir faire clater sa colre d'amandier. Quid tu vides f Jeremia?

au Jardin royal Paris, et sans aucun bruit sensible.

Il

y a beaucoup d'apparence que celle plante

car ce que
l'on dit

est le seul

une

vritable alos;

du bois

d'alos

branche Virgamvigilantem ego video.

Au

lieu

de virgam
lit

vigi-

lantcm, une verge qui

(1) Il rgne une grande incertitude sur les diverses espces de bois d'alos, et sur les arbres qui les produisent. (F. Guibourt, Histoire des Drogues simples.)

veille, l'hbreu

une verge

d'amandier.

La verge d'Aaron,

qui poussa des fleurs et de s

m
fruits

AM
dans le dsert,
tait aussi

AMP
de bois d'amandier.
I

806

Ami. Le

nom d'ami

se prend souvent dans l'cri-

L'auteur eYEcclsiaste, marquant d'une manire nigmatique que les cheveux du vieillard blanchiront, dit

ture pour le prochain en gnral :Vous aimerez votre

ami comme vous-mme, c'est--dire, votre prochain,

votre frre,

que Vamandier fleurira: cet arbre de fort bonne heure. Il est dit dans

fleurit
la

blanc, et

Celui qui aura tu son prochain sans

le

Gense que Ja-

savoir, et sans avoir eu auparavant

tre lui,

aucune inimiti con-

cob mettait des branches d'amandier devant les canaux o ses brebis venaient boire. Mais l'hbreu , au
lieu d'amandier, porte de
noisetier.

mais dont

le fer

de
j

la

cogne se sera chapp,

<
:

et

aura tu son ami, etc.

Et encore

Si vous

en-

Ame. Le nom d'me

1

est fort

quivoque dans

le style

vigne de votre prochain, vous y pouvez manger du raisin autant qu'il vous plaira ; et si vous
trez
la

dans

des Hbreux. l se prend pourl'me qui anime l'homme,

entrez dans la moisson de votre ami, vous y romprez

vante

pour ce qui anime Donnez-moi

:

les btes, pour

les

une personne

vi-

des pis pour en manger,

le

etc.

On

voit

que l'ami et

mes, dit le roi de

Sodome

prochain sont synonymes.

L'ami se prend aussi pour le favori d'un prince.

Abraham et je vous abandonne tout le reste. Et ailAbraham et Loth prirent toutes les mes qu'ils leurs avaient faites Haram, et vinrent au pays de Chanaan;
,

Chusa

tait l'ami, le favori

de David. Zabub,
;

fils

de

Nathan,

tait l'ami

de Salomon
roi

Ochozath

tait l'ami

c'est--dire,

les esclaves

qu'ils

avaient achets, ou

particulier

d'Abimlech,
les

de Grare. Les saints

les enfants qui leur taient ns.

sont
:

nomms

amis de Dieu; mais ce

nom

a t

Ame
ve; et,
rir.

se prend aussi pour la vie

Mon me

a t sau-

principalement donn Abraham. Les musulmans

rappellent
la ville

Ne tuez point son me, ne le faites point mouMon me vivra, vous me conserverez la vie, etc. Ceux qui cherchaient mon me, qui en voulaient ma vie. Ne prendre pas son me en vain, ne pas jurer
Elle se prend quelquefois pour la mort
:

communment de
ils

ce

nom

ils

donnent

d'Hbron, o
ville

croient qu'est son tombeau,

le

nom de

de l'ami de Dieu. L'ami de l'poux est

celui qui fait l'honneur de la noce et
lit

le

paranymphe,

faussement par sa vie.

Celui qui

qui conduit l'pouse de son ami au

Baptiste tait,

nuptial. S. Jean-

l'gard de Jsus-Christ et de son

se sera souill sur l'me d'un

homme. Et: Le corps mort

le dsir, l'amour, l'in-

glise, l'ami de l'poux.

L'ami et l'amie se prennent

d'une

me humaine. On la met aussi souvent pour

:

aussi dans
tantt

un bon

et

un mauvais sens, pour marquer

clination

S'il plat

votre me. Et notre

me
la

est aride

un amant et une amante qui s'aiment d'un amour permis et lgitime, et tantt ceux qui s'aiment
et se

et dessche,

dgote de ne voir que de

manne.

recherchent d'une manire impure el illgitime:

:

me schera de douleur en voyant votre mule dans le temple en votre place. Mon me s'est endormie
Votre

Mulier dilecta amico

une courtisane.

de dgot, de douleur. Et: J'enivrerai l'me des prtres

On
xvn,
dans

peut voir les qualits d'un vritable ami, Prov.

47. L'ami aime en tout temps,
le et te

de toutes sortes de biens,

frre se trouve

etc.

besoin.
;

Entin l'me se prend pour la vie de la bte.

garde de manger
est
le

Prenez

qu'un frre

et
:

sang des animaux

le

Et f 24 Et un bon ami vaut mieux dans le livre de l'Ecclsiastique, vi, 5,

:

car leur sang

6, 7 etsuiv.

Choisissez bien vos amis, car

il

leur

me, ou,

sang leur lient lieu d'me. Je

y en a

qui ne le sont que pendant la prosprit, d'autres qui

ferai alliance avec vous et avec toute votre postrit, et

ne sont que des amis de table

mais un bon ami est

tous les tr-

avec toute

me

vivante qui est avec vous, tant les oiseaux

un trsor inestimable
Dieu

l'or et l'argent, el

que

les autres

animaux qui
soulage

sont sortis de l'arche.

il

Et

Le juste connat l'me

travaux,
il

sors ne sont rien au prix de lui; c'est un prsent que

fait

des btes;
;

compatit leurs
ceux qui le craignent. Et ch. x, 14
:

N'a-

les

mais

les entrailles

du mchant

bandonnez point un ancien ami, car un ami nouveau n'en

approche point
;

sont cruelles.
Custodivit animant

suam (Tobie

un ami nouveau

est

12) est un h-

comme un

vin

non

veau

brasme trs-commun, qui rpond exactement au verbe

franais se garder de faire

laissez-le vieillir si vous le voulez goter avec plai-

sir, etc.

une chose. Ceux qui

pure,

tra-

duisent

//

conserva son

me

ignorent certaine-

Amphore, dans

l'criture, se

prend souvent dans un

ment

la

langue sainte.
C'est

sens appcllatif pour une cruche, un vase mettre du

vin ou de l'eau. Par exemple
:

Amthyste.

une espce de quartz d'un rouge

Vous rencontrerez un
:

violac et trs-transparent, laquelle les anciens attribuaient la triple proprit de garantir des effets

homme

qui portera un vase plein d'eau

>

Amphoram
il

du

aqu portuns

(Luc xxn, 10). D'autres

fois

se prend

venin, de faciliter la conception, et surtout,

l'indique son

comme
tlsie
\

nom

driv du grec, d'empcher l'ivresse.

pour une certaine mesure. Par exemple: On donnait Vini ampar jour au dieu Blus six amphores de vin
:

L 'amthyste
cristallise.

orientale

des lapidaires

est

la

phor sex
ne se

(Dan. xiv,

2).

L'amphore

n'est

pas une

violette. L'amthyste basaltive est la

chaux phosphate
chaux
fiuate

mesure hbraque,
lit

et l'endroit

o se trouve ce terme

La

fausse amthyste est la

pas dans l'original hbreu. L'amphore ro-

violette.

Chez

les

Hbreux, l'amthyste

tait la

neuvime

maine contenait deux urnes, ou quarante-huit setiers romains, ou quatre-vingts livres, douze onces l'une;
mais l'amphore attique ou athnienne contenait
j

pierre prcieuse en rang dans le rational

prtre.

du grand-

trois

urnes ou cent-vingl livres, douze onces l'une, qui

807

ANA
,

ANA
seize

8 oa

n'en font que quatre-vingt-dix

vre.

onces

la

li|
1

Amulettes

ou prservatifs. Ce sont certains caou certaines pierres ou

constells, auxquels on attribuait la

fidles, ou du nombre des vivants, ou des privilges de la socit ; ou le dvouement d'un homme, d'un animal, d'une
ville, ou d'autre chose, tre extermin, dtruit, vr aux flammes, et en quelque sorte ananti.
li-

d'un

homme

spar de

la

communion des

ractres, certains ligaments,

mtaux gravs ou
maladies.

vertu de prserver des maux, des fascinations, des

Il

Le mot hbreu cherem

langue sainte
,

signifie

proprement, dans

la

y en a qui croient que les traphim de

et

perdre, dtruire, exterminer, dvouer,

Laban, que Rachel emporta,

reilles

que

les

pendants d'otaient
,

que

Jacob enfouit

sous un chne,

et

anathmatiser. Mose veut qu'on dvoue. l'anathme, qu'on extermine, ceux qui sacrifient aux faux'

des prservatifs ou amulettes.

V. ci-aprs

Talis-

dieux. Dieu ordonne que

villes

mans.

Ton dvoue l'anathme les des Chananens qui ne se rendront pas aux Isra-

Anarchie. Ce terme est grec,

et signifie

proprement

un interrgne, on
d'un tat, o
il

l'tat

d'une

ville,

d'une rpublique,

lites. Achan ayant dtourn son usage quelque chose du butin de Jricho, que le Seigneur avait dvou

n'y a ni chef, ni roi, ni souverain. Par

il

l'anathme

fut

extermin,

lui et sa
,

famille, ses ani-

exemple, dans l'criture,

droits
:

est dit

en quelques en propos.

maux,

ses meubles, sa tente

et tout
le feu.
,

ce qui tait

En

ce temps- l
\j

il

n'y avait point de rois dans

lui. Il fut

lapid

et

consum par

Isral

mais chacun

faisait ce qu'il jugeait

Le nom de cherem ou d'analhema

se

prend aussi

C'est l la vraie peinture d'une anarchie.

La premire
des

quelquefois pour une chose consacre, voue, offerte au

anarchie que Ton connaisse dans

la

rpublique

Seigneur, de telle sorte qu'on ne puisse plus l'employer

des usages

Hbreux

est celle qui suivit la

mort de Josu. Ce grand

et le
le

communs
soit
,

et profanes.

Tout

ce qui est d,

homme

tant

mort sans dsigner de successeur,

fut entre les

vou au Seigneur,
bte
,

que ce

soit

un homme
et

ou une

peuple n'ayant point choisi de chef en sa place,

ou un champ

ne se vendra point
ainsi t

ne pourra

gouvernement
tribus
,

mains des anciens des

encore
fut

tre rachet.

Tout ce qui aura

dvou au Sei-

qui gouvernrent chacun suivant son esprit.

la

gneur
t

sera d'une saintet inviolable. Tout ce qui aura

Aprs

mort des anciens, l'anarchie

;

fut

dvou par un
point;

homme
mais

si

c'est

un animal

ne se

plus grande

et

on croit communment que ce

rachtera

il

faudra ncessairement qu'il

durant cet intervalle qu'arrivrent les histoires racontes

la fin

du

livre des

Juges; savoir, l'histoire de

meure. Il y en a mme qui prtendent que les personnes ainsi dvoues, taient mises mort ; ce dont

Michas, et de l'idole qu'il rigea dans sa maison (Juges

on a un exemple mmorable dans

la fille

de Jeplit

xvh)

celle des Danites, qui quittrent leur

pays pour

qui fut immole au Seigneur, par son pre. (Juges xi,

29, etc.
)

aller s'tablir Las (Juges

xvm),

et enfin l'histoire
;

Voyez notre
la tte

dissertation sur

le

vu de

du

lvite

dont

la

femme

fut

dshonore Gabaa

ce

Jepht
la

du

livre

des Juges. Quelquefois toute

qui fut suivi de la guerre des douze tribus contre celle

nation dvouait quelqu'un ou quelques villes. Par

les Isralites

de Benjamin. (Juges xix, xx, xxi.) Nous comptons

exemple,
rad.

dvourent

le
,

pays du roid'A-

avec Ussrius environ vingt-deux ans d'anarchie, depuis

la

Le peuple assembl Maspha

pour venger l'outrage

dvoua l'ana-

mort de Josu,

l'an

du monde 2561, jusqu'

la

thme, quiconque ne marcherait pas contre ceux de

premire servitude des Hbreux, sous Chusan Rasathain, l'an

Benjamin
jeune

fait

la
,

femme du
quiconque

du monde 2591. Nous donnons environ

anciens, aprs la
et sept

lvite.

Sal dvoua l'anathme

le
Il

quinze ans au gouvernement des

mangerait quelque chose avant

dans
la

coucher du soleil,
parat, par l'exqu'il

mort de Josu

ans d'anarchie depuis ce temps

poursuite des Philistins.

jusqu' la domination de

Chusan Rasatham,

roi

de

cution de tous ces

faire

dvouements,
s'y trouvaient

s'agissait

de

Msopotamie (Juges m), commence en 2591 mine en 2599, par la valeur d'Othoniel.
Il

et ter-

mourir ceux qui

envelopps.
elles-

Quelquefois, des

personnes se dvouaient

est

bon de remarquer que rien

la

n'est plus

embar-

mmes,

si

elles

n'excutaient quelque chose.

Par

rass dans

chronologie que les anarchies qui sont

exemple, dans

les Actes des Aptres, plus de

,

quarante

arrives, surtout sous les juges.

Chacun

les

compte

hommes

se dvourent l'anathme

qu'ils

ne man-

sa manire. Nous avons suivi Ussrius, que l'on peut

consulter. Sous les rois, on prtend qu'il y a un inter-

geraient ni ne boiraient, qu'ils n'eussent

saint Paul.

fait

mourir
les plus

Les Essniens s'engageaient, par

rgne de onze ou douze ans entre Jroboam

charie
;

II

et

Za-

horribles serments, observer les statuts

secte
;

de leur

mais nous croyons avoir montr

rgne de Phace

le

contraire

et

ceux qui
,

tombaient dans quelque faute

chasss

dans un autre endroit. Quelques-uns mettent encore

considrable

taient

de leur assemble de faim,

une anarchie aprs

n'en voyons pas
n'est pas
la

le

mais nous

mouraient d'ordinaire misrablement

taient obligs de brouter

et
,

preuve. La captivit de Babylone

;

l'herbe

comme

les btes

proprement une anarchie

c'est

une
la

dis-

n'osant pas

mme recevoir la

nourriture qu'on pouvait

qu'ils avaient faits, les

persion et une captivit totale de toute

juive.

nation

leur offrir, parce que les

vux

engageaient n'en pas user.

signifie ce

Anatiime est un mot grec qui

qui est

mis

part*, spar,
le

dvou.

Il

seprena principalement
et la

Muse et saint Paul se sont en quelque sorte anathmaliss eux-mmes, ou du moins, ont souhait
[

pour marquer

retranchement

perle entire

d'tre

anathmes pour leurs

frres.

Mose

dit

au Sch

809
gneur,
sinon
,

ANC
qu'il le

ANC
(\v? Anchiale ;

810

qu'il

conjure de pardonner aux Isralites ; du livre de vie. Et l'efface de son livre

,

si

c'est

un nom, ou une pilhte do

jurement
plus ordinaire des

Dieu?
Il

saint Paul dit qu'il aurait dsir d'tre

lui-mme anaque de
les

est certain

que

le

le

thme pour

ses frres les Isralites, plutt

Juifs est, vive le

Seigneur! Ce serment se trouve en

voir exclus de l'alliance de Jsus-Christ, par leur en-

plusieurs endroits des livres saints.

Le Seigneur

lui-

durcissement
l'anathmc,
peine qu'un

et
le

leur

malice. L'excommunication,
la

mme quand
,

il

fait

un serment, n'ayant personne

il

retranchement sont
puisse souffrir

plus grande

plus grand que lui, par qui

sa propre vie
:

puisse jurer, jurer par

homme

en ce

monde

soit

Vivo ego, dixit Dominus. Or, en hbreu

le
,

qu'on l'entende d'une mort violente et honteuse, soit qu'on l'explique de l'excommunication et de l'loi-

ce

serment, Vive
:

Seigneur!

peut

se prononcer

ainsi

Hachai-Elion
!

par
le

la vie

du Trs-Haut, ou
!

gnement de

la socit
,

des saints, et de

la participation

Ana-Chi-Eloa, ah
ment, Ua-Chi-El
latine
,

que
par

Seigneur vive

ou simpleterminaison

de leurs prires

et
la

des choses

saintes,

soit

enfin

la vie

de Dieu

la
,

qu'on l'entende de
nel
,

rprobation ou

malheur ter-

um

qui est la fin xY Anchialum

,

ne

faisant
le

car les interprtes sont partags sur ces textes.

ils

rien la chose

non plus que

la

la lettre

n que
,

pote

Mais

conviennent que

Mose et saint Paul ont

les

y a mise, parce que dans

prononciation

en disant

donn dans ces occasions

sibles de la charit la plus

preuves

les plus

sen-

Ha-Chi-el, ou al,
chial.

il

semble qu'on prononce Fan-

grande

et la plus parfaite
la

et qu'ils ont

exprim
,

par l'exagration

plus hardie

Quelques-uns ont cru que

par une statue de
ville

l'on faisait jurer les Juifs

et la plus forte

l'ardent dsir qu'ils avaient de profrres, et

Sardanapale, rige Anchiale,

tir

curer

le

bonheur de leurs

de

les garantir

du

de

Cilicie

mais cela e^t

de trop loin.

souverain malheur.

D'autres tirent Anchialon du grec anchialos, qui signifie celui qui est prs

du rivage

L'excommunication

tait

aussi

une espce d'anachez

les

comme
le

si le
:

Juif

jurait par

le

thme chez
11

les

Hbreux,

comme
,

Dieu qu'on adore sur

rivage
et

parce

chrtiens.
,

qu'en effet les Juifs hors de

Jrusalem

y avait divers degrs d'excommunication

de leur

dont

le

pays, allaient pour l'ordinaire faire leurs prires sur

le

plus grand tait l'anathme

par lequel l'excommu-

ni tait priv, non seulement de la

communion des
compagnie des

bord des eaux. Enfin, on

le

a cru qu'il faisait

lleical-iah;

son

serment par
sait

temple du Seigneur,
les Juifs

prires et de la participation des choses saintes, mais

aussi de l'entre de l'glise
fidles.
v

on
*

que quelquefois

juraient par le temple

(

et

de

la

Quicumque
in illo,

juraverit in templo
eo qui

Parmi

les

Hbreux, ceux qui taient excomet in

ou per templum
dit le

jurt

habitat in ipso,

munis ne pouvaient plus

blique de leurs emplois
;

faire

aucune fonction pu-

Sauveur.

Mais je trouve ces explications trop subtiles et trop

ils

ne pouvaient tre ni juges,

,

ni tmoins, ni faire les

ni circoncire leurs

crmonies des funrailles

(ils,

peu naturelles. Un ancien exemplaire manuscrit, qui

appartenait M. de Thou,

porte
;

propres

ni

s'asseoir

dans

Jura, verpe, per

car on croyait, ou

la

compagnie des
quatre coudes.

autres

hommes
et s'ils

ancharium, Jure, Juif, par l'ne

l'on feignait

plus

prs que de

On ne
;

de croire,

que

les

Juifs

adoraient cet

leur rendait

par les devoirs

animal.

publics des funrailles

mouraient dans l'ex-

Anciens d'Isral.

On

entend sous ce

communication

nom les
,

chefs

on

laissait

une grosse pierre sur

leurs tombeaux, ou
et

mme

des tribus, ou plutt les chefs des grandes familles

d'Isral
la
,

on lapidait leurs spulcres,

qui,

dans

les

commencements

et

on y amassait une grande quantit de pierres, comme l'on fil sur le corps d'Aehan et sur celui
d'Absalon.
1.

avant que

rpublique des Hbreux ft forme, avaient une es-

On peut

pce de gouvernement et d'autorit sur leur famille,

et sur tout le peuple.

voir Selden

de Jure nat.

et gent.,

Par exemple, lorsque Mose

Isral
le
,

fut

1Y, c. 1.

envoy en Egypte pour dlivrer

les

il

assembla

Anchale, Anchialum. Ce terme est clbre parmi

lesjcritiques qui ont travaill sur les affaires des Juifs
il

anciens d'Isral, et leur dit que

,

Dieu d'Abraham,

d'Isaac et de Jacob
et lui

lui

avait apparu dans le dsert,

les tirer

se trouve dans Martial

Jura

verpe
t

per Anchialum.

avait

ordonn de

de l'Egypte. C'est

Jure, circoncis, par Anchiale.

le

Qui est cetAnchiale?

?

toujours avec les anciens d'Isral que

traitent,
la

MoLe

et

Aaron

Est-ce

nom du

vrai Dieu

ou d'un faux dieu

Et

comme
le

avec ceux qui reprsentaient toute

pourquoi demande-ton aux

Juifs, qu'ils aient jurer

nation.

par Anchiale? Ce peuple mpris et bai des paens,

Lorsque
Isral,
et

Seigneur voulut manifester sa gloire

la loi
,

au milieu desquels
et entrait

il

vivait, prenait part

;

aux

affaires,

donner
et

Mose,

il

lui dit

Prenez

dans

le

commerce
foi
;

mais on se

dfiait

beau-

Aaron

Nadab

Abiu

ses fils, et les soixante- dix

le

an-

coup de leur bonne

tentait pas qu'ils
les obligeait

et

comme

ils

avaient une

ciens d'Isral, et

montez vers
Ils

Seigneur, jusqu'au pied

ils

crance diffrente de celle des paens, on ne se confissent

les

de
le

la

montagne.

s'avancrent jusque l,

virent

serments ordinaires, on

Dieu

d'Isral, et

sous ses pieds

comme un ouvrage
;

de jurer par leurs propres dieux,

les

comme
sur

de saphir, et
ils

comme
et

an

ciel lorsqu'il est serein

la

mais

aujourd'hui parmi nous on

leurs livres sacrs,

oblige de jurer

ne montrent pas sur

montagne
il

Mose seul y
:

quand on veut s'assurer de leur

est

monta avec JoSu,

nous
ici

en parlant

leur dit
;

Attendezsurvient

parole.

La question
s. s.

donc de savoir, ce que

c'est

jusqu' ce que nous retournions

s'il

m.

,,

811
quelque
difficult
,

ANC
vous avez avec vous Aaron
et

Hur

pagn des anciens

tres.

des princes, des chefs

cl

des malui

vous la leur rapporterez.

On

voit toujours
;

dans -la suite

il

Aprs

la

mort de Josu
par

et des anciens qui

ce

nombre de soixante-dix anciens

,

mais
il

est

survcurent, le
d'o
le

peuple tomba sous diverses servitudes,

le tira le

croire que

comme

il

y avait douze tribus,

si-x

y avait

Seigneur

moyen des juges. On ne

et

aussi soixante-douze anciens,

et qu'on a
lieu

de ebaque tribu,
,

voit pas distinctement quelle autorit avaient les anciens

mis un nombre rond de soixante-dix

au

pendant tout ce temps,

qui
leur succdrent.

encore moins sous

les

de soixante-douze, ou plutt que Mose et Aaron

rois

Voyez ci-aprs

l'article

faisaient les soixante-onze et

douzime

et qu'il n'y

Sanhdrin.

avait

que quatre anciens de

la tribu

de Lvi, eux non

Ane animal domestique dont

,

il

est souvent parl

compris.

dans l'criture. C'tait

la

monture ordinaire,
la Palestine!

mme

Quelques-uns ont cru que ces soixante-dix anciens

d'Isral fermaient

des gens de condition, dans

Debbora, ou

dans l'Egypte une espce de snat

juger
le

dans son cantique, dsigne

par ces mots
peints.
:

les plus puissants d'Isral

pour gouverner

et

peuple, sous
l est

la

dpendan-

Vous qui montez des nes

fils,

luisants (1)

ce du roi d'Egypte, et que de

venu ce fameux
les

JardeGalaad avait trente

qui montaient

Sanbdrin dont
Juifs.

il

est tant parl

dans

crits des

autant d'nes, et qui commandaient dans trente villes.

Mais
les

il

est bien plus croyable

,

que ces anciens

Abdon, juge

d'Isral, avait

quarante

fils

et trente

dans

commencements
,

a'exeraient ebacun sur

le

petits-Iils, qui

montaient soixante-dix nes.

la
loi
,

leur tribu

et tous

ensemble sur tout

peuple, qu'une

L ne
dont
qu'il
il

tait

un animal dclar impur par

pas permis de goter de
Il

et

juridiction semblable celle

que

les

pres de famille

n'tait

la

chair, parce

exercent sur leurs enfants, une autorit d'amiti, de

conseil
,

ne ruminait point.

tait
,

dfendu d'atteler enles faire

de persuasion

fonde sur l'obissance res-

semble un buf et un
ensemble.

ne

pour

labourer

pectueuse qui est due aux parents, plutt qu'une autorit

On

sait l'histoire
Il

de l'ncsse deBalaam,

de contrainte et de force. Les commis tablis

qui lui parla.

est fait mention,

en quelques endroits
:

sur les travaux des enfants d'Isral dans l'Egypte, ou,

selon l'hbreu
,

de l'vangile, d'une meule d'ne

Mola asinaria;
les

les sotlierim, taient, selon

l'on vient

quelquesanciens
le

pour dire une grosse meule,

tournaient
,

telle

que

nes en

uns,

les

mmes que

de

nommer
,

et qui taient plus lourdes et plus grosses

d'Isral, qui jugeaient et qui

ple.

commandaient

peu-

que

celles qui taient tournes par des esclaves.

les

Les Septante traduisent des crivains

des com-

Les profanes ont accus

d'un ne.

Juifs d'adorer la tte

rnissires

qui tenaient le rle des ouvriers, qui lonr

partageaient leur
faij o
v

ouvre

et

qui avaient soin de les

Appion, le-^ramniainon, parat tre

teur de cette calomnie.
11

le

premier au-

travailler.
le

disait

que

les Juifs avaient

Depuis l'arrive de Jtbro dans

camp

d'Isral

une

tte d'ne
l'y

dans

le

sanctuaire de leur temple, et

Mose

lit

un ebangement considrable dans

le

gouver-

qu'on

avait dcouverte lorsque Anliochus

piphale

nement du peuple. Jusqu'alors Mose

tout le peuple: et ce

avait seul jug

nes prit

le

temple de Jrusalem, et entra dans

Il

plus

pnible emploi l'occupait telleil

secret de ce saint lieu.

ajoutait qu'un certain Zabi-

ment

qu' peine avait

le

temps de respirer. Sur

il

les

dus tant un jour entr secrtement dans leur temple,

en avait enlev
Dora.
la tte

remontrances de Jtbro
de dix hommes,

son beau pre,

tablit sur

d'ne

et

l'avait

emporte

tout Isral des chefs de mille, de cent, de cinquante

cl
afin qu'ils rendissent la justice

Suidas dit que

Damocritus, ou Dmocritus
les Ju>fs

au

l'historien, prtendait

que

adoraient une tte

qu'ils

peuple en tout temps, et qu'ils rapportassent Mose

tout ce qui
cela se rencontrerait de plus difficile
;

d'ne d'or, et

lui
,

immolaient un

homme,
,

ha-

mais

chaient en pices

tous les trois ans

ailleurs.

ou tous

les sept

ne subsista pas

longtemps sans changement;

ans

comme
Ils

il

lit

car, l'occasion du
le

murmure du peuple, arriv dans campement surnomm les spulcres de concupistablit soixante-dix

Plutarque et Tacite se sont laiss tromper celte

calomnie.
croient que les Hbreux adoraient

un

cence, Mose

anciens d'Isral,
l'esprit

ne, par reconnaissance de ce qu'aprs leur sortie

d'Egypte un ne leur avait dcouvert une fontaine,

auxquels Dieu communiqua une partie de

de

Mose
plus.

ils

commencrent prophtiser,
,

et

ne cessrent
,

comme
le

ils
:

taient accabls de soif et de lassitude dans

Et

c'est l

selon

la

plupart des interprtes

le

dsert

Effigiem animalis

qubd monstrante

erro-

commencement du fameux Sanbdrin; mais pour

tenir ce sentiment,
afin
il

sou(I)
11

faut faire bien des suppositions,

et

de trouver dans Isral ce tribunal toujours sub-

dans

la

existe dans le Levant, dans l'orient de l'Asie partie septentrionale de l'Afrique, une trs-

sistant.

Nous croyons que l'tablissement des Septante anciens, fait par Mose, subsista non seulement pendant
la vie

de ce lgislateur
et

mais encore sous

le

gouver-

nement de Josu;
juges. Les anciens

mme

aprs sa mort, sous les

et

du peuple

Josu jurent Josu

,

l'alliance
\

d'nes, qui, comme celle des plus beaux chevaux,, est originaire d'Arabie celle race diffre de la race commune par la grandeur du corps, la lgret des jambes el le lustre u poil ils sont de couleur uniforme, ordinairement d'un beau gris de souris, avec une croix noire sur le dos et sur les paules quelquefois ils sont d'un gris plus clair, avec une croix blonde. Ils sortent des nes sauvages ou ona*
belle race
:

avec les Gabaonites. Le

mme

yres, dont
tine.

il

est aussi

peu avant sa
j

et qui taient autrefois fort

i

mort

renouvelle l'alliance avec le Seigneur

accom-

souvent parl dans l'Ecriture, communs dans la Pslca(Buffon.)

$13

ANE
,

AN
sacravre
,

SU
,

rem

silimque

depulerant

penetrali

dit

qui renfermait la
le

Tacite.

sanctuaire
le

Les paens voulurent imputer

aux chrtiens
Minut.
),
:

la
,

mme
caput

impertinence

confondu

manne, et que l'on conservait dans pour une lle d'ne et que l'on aura gomor de manne avec l'hbreu chamor,
,

Audio chrislianos

dit Ca.'cilins

(apud

qui Hgnifie un ne.

lurpissim pecudis

cisiiii

consecratum
5,

Anesse. On

voit

dans

le livre

de Job, ebap.

1, v.

inept nescio qu persuasione venerari. Tertullion nous

apprend

la

mme

chose

Nam

et
(

quidam somniatis
Apolog.,
c.

ca!

put asininum esse

dit

Deum

nostrum

xvi

). il

de plus que, de son temps, quelques ennemis des

chrtiens avaient expos en public un tableau o tait

beaucoup plus de cas des nesses que des nes. Balaam, qui tait de la mme contre, a voyag sur une nesse {Nomb. xxn, 21 et suiv. Voyez aussi Juges, v. 10, texlc hbreu, IV Bois iv, 24). Celle prfrence tait
faisait

que

da;:s le

pays de Nus on

fonde;

reprsent un personnage tenant un livre

et vtu et

la

main

dune robe

longue, ayant des oreilles

dme,

un pied semblable celui d'un ne, avec celte

:

inscription

Le Dieu

des chrtiens l'ongle d'ne. Saint

,

parcouon trouvait dans sa monture un lait agrable et nourrissant, pourvu qu'elle rencontrt un peu d'herbe et de l'eau.
rir,

car,

dans

les rgions

sauvages que

l'on avait

piphane, parlant des gnosliques

gnaient que
et
le

dit qu'ils

ensei;

Animaux. (Voy. Btes.)

dieu Sabaolh avait

lui

la

figure d'un ne

que d'autres

donnaient

la ligure

d'un
la

porc
source de

Les Hbreux distinguent les animaux purs, dire, dont on peut manger, et que l'on peut
dtendu
;

c'est-offrir

Les savants qui ont voulu rechercher

cette calomnie, se sont fort partags.

au

Seigneur, de ceux qui sont impurs., el doiil l'usage est

ils

La raison que
la

n'offraient
,

Plutarque et Tacite en apportent serait

sible, si le fait sur lequel ils
la

communment en
le

sacrifice

plus plau-

que

la

vache

le

taureau et

veau.

fondent tait appuy

l'histoire

Le huf ne

sur

la vrit.

Mais on ne voit rien dans

pouvait lre offerte.! sacrifice, parce qu'il tait coup

des

Juifs qui puisse favoriser cette circonstance des nes,

que l'on prtend avoir montr une source d'eau Mose. Tanegui Le Fvre a voulu tirer celle accusalion du temple nomm Union, dans l'gyjite, comme
si

qu'on offrit des bufs eu sacrifice, on doii l'entendre des taureaux. Je ne crois pas mme que la mutilation des

et imparfait; et lorsqu'il esl dit

permise
le

ni usite

dans Isral.
,

animaux ft ni la chvre le bouc,

,

ce

nom

chevreau. 5 La brebis

le

lui tait

venu ionos

un ne

conjecture

blier el l'agneau; et

quand on parle des moutons

qui est loul--fait heureuse, car

le bruit

offerts

en sacrifice,

il

il

est fort croyable

que

faut

qui accusait les Juifs d'adorer un ne est venu

sail
la

originairement de l'Egypte; et l'on

l'entendre des bliers, ou des agneaux entiers et sans dfauts corporels. J'entends des
sacrifices

pour l'holo-

haine que

causle et pour

le

portaient aux Juifs les bourgeois d'Alexandrie, el leur

pch; car pour

les sacrifices pacifi-

penchant

la

mdisance que

el la raillerie.
le

Mais
,

ils

au-

raient pu apprendre

lemple d'Onion

ques ou de dvotion, on pouvait quelquefois offrir une femefte, pourvu qu'elle ft pure et sans dfaut.
sacrifice,
trois sortes d'animaux, qui s'offraient en on pouvait manger de quantit d'autres, soit sauvages ou domestiques, comme le cerf,
le

bli

Outre ces

Hliopolis,

tirait

son

nom

d'Onias, pontife des Juifs,

qui l'avait bti sous le rgne

et de Cloplrc, l'an

de Ptolmc Philomtor du monde 3854, avant Jsus-

chevreuil,

et

Christ 146, avant l're vulgaire 150.

gnralement de tous ceux qui ont

la

corne du pied

D'autres ont cru que Terreur des paens ne venait que d'une quivoque et d'une mauvaise manire
lire.

de

ciel

Les Grecs disaient que les IJbreux adoraient le Ouranon; au lieu tfQuranon, on aura crit par

abrviation Ounon. Les ennemis des Juifs en ont conclu qu'ils adoraient un ne, onon, ou bien en
,

tables communies. La graisse de toutes sortes d'animaux immoles lail interdite

fourchue et qui ruminent. Tous ceux qui oui la corne du pied d'une seule pice, ou qui ont le pied fendu et n<" ruminent pas, sont censs impurs, et ne se peuvent m offrir en sacrifice, ni manger dans les

aux Isralites; et

le

sang de toutes

lisant

dans

les Latins qu'ils adoraient le Ciel,

Ml
Au
croit
lieu

prter nubes

et

cli

Clum; numen adorant.

sortes d'animaux gnralement, cl en loutessorles cas, iait aussi dfendu aux Hbreux sous
vie. s n'usaient

de
la

peine de
la

de Clum,
les Juifs

ils

ont lu cillum, un ne, et ont

point non plus du nerf de

cuisse

avanc que

adoraient un ne. M. Cocharl

est

que leur erreur

venue de ce

qu'il

et

dit
:

dans
dans

bouche du Seigneur a parl l'hbreu, pi-Jehovah, ou pi-ko. Or, dans le

la

l'Ecriture

que

langage

gyptien,

entendant souvent prononcer aux Juifs pieo, ont cru qu'ils invoquaient leur Dieu, el en ont infr qu'ils adoraient un ane. Ce, explications sont assez ingnieuses, mais
,

pieo signifie

un ne;

de derrire des animaux, quoique purs d'ailleurs, eu la cuisse de Jacob, qui fut frappe par l'ange qui lutta contre lui Mahanam. Enfin ils ne mangeaient point d'animau x qui avaient l pris et touches par une bte carnassire

mmoire du nerf de

el

les

gyptiens

impure

comme
animal

m chien

un loup, un sanglier,

monde

etc., ni d'un

lui

mme;

celui qui en touchait le cadavre

rentrait,

lan impur jusqu'au soir, el ne

dans

le

com-

elles

manquent de

merce ordinaire des autres

avoir lav ses babils.

solidit.

Il

y a

mme beaucoup
accusa-

Juifs qu'au soir, el aprs

son a une chose aussi ridicule que

tion

d apparence que l'on ne donnera jamais de bonne rail'est celle

Les poissons qui

n'avaient point de nageoires ni

T<

il

M. Le Moine semble avoir mieux rencontr lorsa d,l qu'apparemment on avait pris l'urne d'or

d'caills, taient dclars

impurs. (Lcvit.
In

xi,

10.)

Les oiseaux qui marchaient sur

pieds,

(erre qaalj^

comme

la

chauve-souris, les diverses

sortJdq

t$15

M
Voici la liste des
fait

ANN
une mention expresse
:

816

mouches, qui onl plusieurs pieds, taient aussi dclars impurs; mais la loi excepte les diffrentes espces
de sauterelles qui ont
que ceux de devant
,

animaux impurs, dont Mose a

les

pieds de derrire plus liants

et qui sautent plutt qu'elles

ne
1

Animaux impurs.
2
le

marchent sur
peut manger,

la terre.

Ces animaux sont purs,

en
effet

et

on en

comme

on

en mangeait comau sujet

Le chameau, le lapin, le livre, le porc; La belette, la souris, le crocodile, la musaraigne,

le stellion, le

munment dans la Palestine. On est fort partag, parmi

de
la

camlon,

lzard, la taupe;

les interprles,

5 L'aigle, le griffon,

puret ou impuret lgale des animaux.

On

con, le milan,

le

le fauvautour, et ceux de son espce, le

ou plutt Yossifrague,

croit qu'elle tait dj en usage ds avant le dluge,

corbeau et tous

les

oiseaux de

mme
cygne

espce, l'au-

puisque Dieu ordonna No

d'introduire dans l'arche

truche, le hibou, la poule d'eau, l'pervier, le chat

sept couples d'animaux purs, et seulement deux couples d'animaux impurs.

distinction est toute

huant
le

le

cormoran
le

l'ibis

le

le

butor

Les uns croient que celte

,

porphyrion,

hron,

la

cigogne, la

huppe,

la

symbolique

et qu'elle

marque
les

chauve-souris.

seulement

la

puret ou impuret morale que

H-

Mais

il

est

bon

d'avertir
la la

que

l'on

ne connat que
termes h-

breux devaient rechercher ou

et les inclinations des

viter, suivant la nature

ils

trs-imparfaitement

signification des

animaux dont

devaient user

breux qui signifient

plupart de ces animaux. Nous

ou

s'abstenir.

Le porc, par exemple,

signifie la

gour-

mandise;
la

le livre, l'impudicit.la brebis, la

la simplicit
,

douceur;

colombe,

et ainsi des autres.

le principal

En

d-

avons suivi la Vulgale dans la liste que nous en venons de donner. On peut consulter sur cette matire le grand ouvrage que Samuel Bochard a compos sur
les

fendant l'usage du porc

tait d'interdire la

but de Mose

animaux dont
de S. Barnabe.

il

est

parl dans

la Bible,

et les

gourmandise

et les

excs dans

le
,

commentateurs sur
tre

le

chapitre xi du Lvitique et l'Ep-

boire et le manger. Saint Barnabe, dans son plre

s'tend au

long sur ces significations symboliques.

ctionnaire, les
leurs articles.

On peut voir aussi, dans ce dinoms de chacun de ces animaux sous

est

D'autres croient que Dieu a voulu loigner les H-

breux de
faisant

la

tentation d'adorer les animaux,

la

en leur

Anis. L'anis

une semence aromatique d'une

pimpinella anisum,

manger ceux dont

plupart taient regards

odeur agrable,

provenant du

comme
aussi

des dieux en Egypte, et en leur faisant regarder

plante ombellifre, originaire de l'Orient, et que l'on

cultive aujourd'hui dans toute l'Europe.

avec horreur d'autres animaux, auxquels on rendait

des honneurs divins.
Ils

n'avaient garde de

Jsus-Christ reprochait
ctitude scrupuleuse

aux pharisiens
la

leur exa-

rendre leur culte aux animaux

encore moins ceux dont
ils

qu'ils

mangeaient, et

payer

dime de
qu'ils

Vanis,

de

la

ne daignaient pas

mme

menthe

et

du cumin, chose qui

la
loi,

n'est pas

expressment
ngligeaient

user pour leur nourriture. Tertullien a cru que Dieu

avait voulu accoutumer parla les

commande par
la justice, la

pendant

Hbreux la temp-

compassion
de
la

et la foi qui sont

des pratiques

rance, et les loigner del gourmandise, en leur ordon-

essentielles

religion,

S. Matthieu, chap. xxii.

est

nant ainsi de se priver de plusieurs sortes de nourriture.

Enfin, plusieurs commentateurs ne reconnaissent

Anneaux. L'antiquit des anneaux

connue dans

l'criture et dans les auteurs profanes. Judas

donna

dans

les

animaux dclars impurs que des

qualits

son anneau Thamar; Pharaon ayant donn Joseph

le

naturelles qui sont rellement nuisibles, ou du moins

commandement de
en
la
la victoire qu'ils

l'Egypte,

tira

l'anneau de son
Isralites,

qui le sont dans l'ide des peuples. Mose a dfendu

l'usage des animaux, des oiseaux, des poissons, dont
la

doigt, et le mit

main de Joseph. Les

remportrent sur

aprs

les Madianites,

chair passait pour mauvaise et dangereuse la

;

offrirent au

Seigneuries anneaux,

les bracelets et les

animaux farouches, dangereux, venimeux, ou qui taient tels dans l'ide du peuple. Il semble
sant
les

colliers d'or qu'ils avaient pris israliles portaient des

aux ennemis. Les femmes

anneaux non seulement aux

oreilles. S.

aussi que Dieu, ayant voulu sparer les Hbreux des

doigts,

mais aussi au nez et aux

Jacques

autres peuples,

comme une
il

nation sainte et consacre

distingue
qu'il
le

l'homme riche

et

en dignit par l'anneau d'or

son service,

leur interdit l'usage de certains ani-

maux

censs impurs, afin que cette puret extrieure

porte son doigt. Au retour de l'Enfant prodigue, pre de famille ordonne que l'on donne ce fils nou-

et figurative les portt

faite et plus relle.

une autre puret plus par-

vellement revenu un habit neuf et un anneau d'or au

doigt.

C'est ce qu'il
:

marque assez par

Je suis
le

Le Seigneur, menaant

le roi

Jchonias des deril

ces paroles (Levit. xx, 24-26)

Seigneur

niers effets de sa colre, dit que

quand
il

serait

comme
(1),

votre Dieu, qui vous ai spars de tous les autres peuples;

faites

un anneau dans sa main

droite,

l'en arracherait.

donc

la

distinction des
et

animaux purs
impurs,
et

et

des

L'anneau servait principalement cacheter

et

impurs, des oiseaux purs

lez point vos

des

ne souil-

mes en mangeant des animaux que je

tous

ai

marqus

comme impurs.

Vous serez mon

le

peuple saint, parce que je suis saint, moi qui suis

Seigneur t

et

que je vous ai spars de tous

les

autres

peuples, afin que vous fussiez particulirement moi.

(1) Les cachets et surtout les anneaux cachets sont fort anciens. Judas, fils de Jacob, en portait un (Gen. xxxvm, 18). Les seigneurs turcs et persans et les scheiks arabes, ainsi que les monarques de plusieurs pays de l'Orient, qui pour la plupart ne savent pas crire, signent au moyen du cachet de leur anneau. Voy. Shaw, Voyages, #. 247.

817
l'criture le

ANN
son

ANN
une source de disputes,
que depuis
soit

818
qu'on considre sa dure,

met principalement entre les mains des rois et des puissants, comme du roi d'Egypte, de Joseph, d'Achaz, de Jzabel, du roi Assurus, d'Aman
son favori, de Mardoche, qui succda
sa dignit,

commencement ou sa fin. Il y en a qui croient le commencement du monde jusqu' la

(

Aman
;

dans

cent soixantime anne d'Enoch on ne compta que

du

roi Darius.

Les patentes
de leur

et les ordres

par semaines

et

que ce
que

fut l'ange

Uriel qui rvla

,

de ces princes taient

L'anneau
autorit.

scells

sceau

c'tait

Enoch ce que

c'tait
,

le

mois

l'anne

et la

rvo-

ce qui les rendait authentiques et respectables.

tait l'une des

lution des astres

et le retour des saisons.

fait

Quelques

marques de

la

souveraine

peuples, autrefois, ont

tres

leur anne d'un mois, d'au,

On

anneau

vlait, et

a dj remarqu que Pharaon donna son Joseph en signe de l'autorit dont il le requ'il voulait qu'il exert sur tout son peuple.

de qualre

d'autres de six

d'autres de dix

et

d'autres de douze. Les uns ont partag

une de nos
l'hiver et

annes en deux
autre de l't
fix
:

et

ont

fait

un an de

un
et

Alexandre-le-Grand ayant donn son anneau Perdiccas, cela

fit

le

commencement de

l'anne a t

juger qu'il

l'avait

dsign pour son suc-

tantt

en

automne,

tantt au printemps,

cesseur. AntiochusjEpiplianes, tant prs de mourir,

tantt au milieu de l'hiver. Quelques peuples ont

eu
les

mit entre

les le

mains de Philippe,
manteau royal

l'un

de ses amis,

le

des mois lunaires

jours

et d'autres des

mois solaires
:

diadme,

et l'anneau, afin qu'il les

fils

mme

ont

commenc diversement
et d'autres minuit.

quelques

remt au jeune Antiochus, son

el

son successeur.
il

peuples les commenaient au soir, d'autres au matin,

d'autres midi
les
,

Auguste tant tomb malade d'une maladie dont

croyait devoir mourir,

Chez

les

uns

donna son anneau

Agrippa,

heures taient gales tant l'hiver que

:

l't; ailleurs

comme au plus juste de ses amis. On connat certains anneaux magiques

elles taient ingales

on comptait douze heures le

nuit ; l'hiver, au contraire,

auxquels on

jour et autant la nuit. L't, les heures du jour taient

plus grandes que celles de
les
la

attribue plusieurs eflels extraordinaires, soit

pour se

prserver de certains maux, ou pour se procurer certain

heures de

la nuit

taient plus longues que celles

l'article

bonheur

et

certains avantages. Les Orientaux,

mille
lui

du jour. (Voyez ci-aprs

Heures.)

par exemple, racontent

choses d'un

anneau
lule

Les gyptiens

anciennement, ne donnaient qu'un

,

prtendu de Salomon, qui

communiquait des
regarder
ils

mois leur anne

enfin
lui

puis deux
dit

puis qualre mois

fut le roi

et

mires admirables, qui l'ont

lait

comme

douze mois. On

que ce

Pison qui
et

plus sage et le plus heureux des rois;

disent que

donna une forme rgulire de douze mois

il

cinq

ce prince ayant un jour quitt son anneau en prenant

le bain,

jours; mais

faut
,

que ce rglement

soit fort

ancien,

une Furie inlcrnale

mer,.

le lui

droba, et

le jeta

puisque Mose

qui avait t nourri et instruit en

dans

la

Salomon

s'abstint

pendant quarante

gyple

n'a pas

connu d'autre anne que

la

celle

de
pa-

jours de monter sur son trne, ne se croyant pas ca-

douze mois. Les gyptiens

nicule ou au
rat qu'ils

commenaient
;

la cail

pable de bien gouverner, tant dpourvu d'un secours

qui
lui tait si

commencement de l'automne
leurs mois
les

car

ncessaire

mais enfin,

il

le

recouvra

ont vari en cela aussi bien que sur le

,

par

le

moyen

d'un poisson qui l'avait aval, et que

table.
si

commencement de

ayant commencs

Ton servit sur sa

tantt au soir, tantt au malin.

Les anneaux ou pendants d'oreilles,

communs
Ils

On

ignore

la

forme de l'ancienne anne des Chai-

dans

la

Palestine et dans l'Afrique, taient aussi apsuperstitieux et des talismans

dens, parce qu'on ne sait pas leur ancienne histoire.

se vantaient autrefois d'une antiquit excessive, et

paremment des anneaux

ou des phylactres,

qui l'on attribuait des effets sur-

prtendaient

avoir des observations astronomiques

,

naturels. Jacob tant arriv dans la terre de

Chanaan,

de quatre cent soixante-douze mille ans

dore de Sicile
;

selon Dio-

son retour de Msopotamie, ordonna ses gens de

lui

ou de quatre cent soixante-dix mille,

dans Pline. Calisthnes tant
,

donner tous
el les

les

dieux trangers qui taient en leurs

taient leurs

selon Cicron; ou seulement de sept cent vingt mille,

mains,

anneaux ou pendants qui

selon Epignes

cit

oreilles; ce qui

semble insinuer que ces dieux tran-

Babylone

et curieux d'en savoir la vrit

manda

gers taient des figures magiques ou superstitieuses, qui taient graves dans leurs anneaux, dans leurs
bracelets
et

Aristote qu'il n'en avait pu trouver que depuis mille

neuf cent trois ans

prs au temps de

ce qui
la

irait,

en remontant, peu

dans

leurs

pendants

d'oreilles
,

ou

construction de Babylone.

On

mme
neaux
et

selon quelques
et

commentateurs

que ces anaux mains

assure qu'ils commenaient leur jour au lever du soleil

,

ces pendants d'oreilles

taient

qui tait leur principale divinit.

les

aux oreilles de
fortement

ces faux dieux.

S. Augustin in-

Les Grecs, dans

commencements,

n'avaient

vective

contre

ces

phylactres des faux

point d'annes fixes. Plusieurs peuples de la Grce \

faisaient leur
l'ont
faite
;

dieux, que les Africains, ses compatriotes, attachaient

anne de qualre mois. Ceux d'Arcadie

quel-

-j

au haut de leurs oreilles, et auxquels

ils

attribuaient

d'abord d'un seul mois, et puis de trois

la

mille vertus surnaturelles et superstitieuses, cherchant

mois

ceux de

Carie et de l'Acarnanie

la firent

bien moins, par cet ornement, se parer et plaire

quefois d'un mois, et quelquefois de six. Mais ds le

aux hommes qu' plaire aux dmons et les servir. Anne. Rien n'est plus quivoque que ce terme dans
les anciens.

temps d'Homre,

il

parat qu'elle tait fixe douze

mois. L'anne ancienne des

cent soixante
;

A thniens tait fixe trois

fit

L'anne a t et est encore aujourd'hui

ours

on

la

ensuite de trois cent

m
soixante-cinq.
Ils

ANN
la

km
l'quinoxe

820

commenaient

du

mois

printemps; leurs jours se

comptaient d'un soir

Mose

l'autre, et l'anne lait partage en quatre saisons,

le

printemps, Tl, l'automne et

l'hiver.

Du temps
les

et du temps de annes solaires de douze mois trente jours chaque mois; en sorte nanmoins que le douzime mois avait trente-cinq jours. On voit,
;

mais dans

les

commencements,

c'taient des

d'Homre, on ne connaissait point encore

selon noire manire de parler
le pote, signifie les saisons.
,

heures,

par

le
,

calcul que Mose

nous donne des jours du

tait

le

nom

d'heure, dans
et

dluge

que l'anne hbraque

de trois

cent

Ce furent Anaximnc
la

soixante et cinq jours.

On prsume
leur anne

qu'ils avaient
,

un

Anaximandre qui reurent des Babyloniens tume de compter par heures.

Chez
les Latins

cou-

mois intercalaire au bout de cent vingt ans

le

lorsque

commencement de

tait

drang de

ou les peuples
les

d'Italie,

l'anne ne

trente jours entiers. Mais on avoue qu'il n'est jamais

fut pas plus fixe

dans

commencements que chez

parl dansl'criture de treizime mois, ni d'inlcrcalalion.il esi croire

les autres peuples dont

nous venons de parler. L'anne

que Mose savait l'ordre de l'anne

de Romulus
des Albains
:

c-ail

de dix mois, aussi bien que celle de

trois cents jours,

gyptienne, puisqu'il sortait de l'Egypte, qu'il y lait

n, qu'il y avait i instruit et lev, et que le peuple
d'Isral

elle lait

commendit

ait en mars, et finissait

en dcembre.

On

que
et

le

roi Tarquin y ajouta

fvrier.

les
,

deux mois de janvier

fixa
le

de

Pour

le civil

on en

commencement
se rapproche de
la

dont il lait chef, lait accoutum depuis longtemps celte sorte d'anne. Or, l'anne gyptienne tait solaire, et de douze mois de trente jours
,

en janvier, parce qu'alors

le soleil

chacun

depuis trs-longtemps.
et le

nous

mais pour

le

sacr, on continua de

commen-

Depuis Alexandre-le-Grand

rgne des Grecs

cer en mars.

dans l'Asie,

les Juifs

comptrent par mois lunaires,

le

Les peuples de Lavinium faisaient leur anne de

treize mois,

principalement en ce qui regarde

des
fles.

sacr et l'ordre

ou de

trois cent

soixante-quatorze jours

Luna

ostensio lemporis, et

signum vi. A lun

cjus (lun,

ceux de l'Lmbrie de quatorze mois.

Les Albains

signum

diei festi.

M mis

secundum nomen

donnaient trente-six jours au mois de mars, douze

celui de

scil.), dit
l'

l'auteur de Ylcclsiasti:;ue. Saint-Jean, dans

mai, vingt-huit aot, seize septembre;

juillet trente six jouis,
lui

Apocalypse, ne donne que douze cent soixante jours

ceux de Tusculum donnaient

et trenle-deux octobre;

trois ans et

demi

et,

par consquent, trente jours

ceux d'Aricia

en donpeuples
fai-

juste

chaque mois,

et trois cent soixante jours juste

dit

naient trenle-neuf Les

d'Italie

Romains

ni les autres

chaque anne.

Maimonides
et les

que

les

annes des
;

ne comptaient pas par semaines,

,

comme
les

Juifs taient solaires,

mois lunaires
les

et

Gmidies
ils

saient les Orientaux

mais

ils

avaient trois termes

:

nius

fait la

mme

remarque sur

annes des Grecs:

et

pour compter

les

jours de chaque mois

le

calendes
1

Universi Grci annos juxla solem, menses verb

taient toujours

premier jour du mois. Dans

,

:s

juxta lunam agebant. Depuis

la

clture du Ta'mud,

mois de mars, de mai

de

juillet et

d'octobre
:

les six

ont us d annes purement lunaires, ayant l'alternative

premiers jours appartenaient aux nones

les autres

un mois plein de trente jours, puis un mois

;

mois de l'anne n'avaient que quatre jours devant

les nones. Depuis les

vide de vingt-neuf jours

et

pour accommod:
,

r celte

nones jusqu'aux ides

il

y avait

anne lunaire au cours du

bout de
trois

soleil

ils

intercalent au
et
ils

toujours huit jours; ce qui restait aprs les ides lait

ans un mois entier aprs adar,

compt suivant
tes.

sa distance

des calendes

suivan-

nomment
adar.

ce mois intercal ve-adar,

ou

le

second

Les Hbreux ont toujours compt par semaines, en

L'anne

civile

des Hbreux a toujours

commenc

mmoire de
jours.
Ils

la

cration du

monde,

qui se

fit

en sept
,

en automne, au n ois

qu'ils appellent aujourd'hui lizri,

avaient des semaines de sept ans

le

dont

qui rpond noire mois de septembre, el qui entre

l'anne sabbatique tui

terme; des semaines de

quelquefois dans octobre, selon les lunaisons. Mais

leurs annes saintes,
ftes,

sept fois sept ans, qui taient termines par l'anne

qu'on suivait selon l'ordre des

et les autres actes

du

jubil

et enfin des

semaines de sept jours.

soir

pour

les

assembles

de

reli-

Les jours se comptaient parmi eux d'un

l'autre, dans le sacr

gion,

commenaient au printemps, au mois de

et qui

nisan,

comme

dans

le civil

Mose ne
les

qui rpond mars,

occupe quelquefois une

la

marque aucune
de ftes
aient
dclin
inler
et
le

distinction

cet

gard
se

jours

partie d'avril, selon le cours de

el le
1.

lune. Voici l'ordre

:

et les autres jours.

Les

ftes

commen,

nom

des mois hbreux d'aujourd'hui

duas

vesperas

c'est-

- dire

entre le
les Juifs

Tizri,

mois

plein,

avait trente jours,

et

rpon-

coucher du

soleil.
,

Depuis que

dait septembre.
2.

furent assujtis aux Grecs

ils

et ensuite

aux Romains,
leurs usages

furent

obligs de se conformer
civil,

Mcirschevan

mois vide, n'avait que vingt-neuf

pour l'ordre
on au matin,
ingales, et

en commenant
le

le

jour minuit

jours, et rpondait octobre.

3.

et
la

en partageant

jour en douze heures

voit l'usage bien

Casteu, plein, avait trente jours, et rpondait

nuit de

mme. On en

novembre.
. Thbct, vide, n'avait

marqu dans

saint Matthieu et dans saint Jean.

que vingt-neuf jours,

et r-

Les Hbreux ont toujours eu des annes de douze

pondait dcembre.

82 i
5.

ANN
Sbat,
plein,

ANN
au mois
jj

821

avait trente jours, et rpondait

lizri,

qui

rpond peu prs notre mois de

janvier.
6.

Adar, vide, n'avait que vingt-neuf jours, cl r-

septembre. Mose ne s'explique pas sur cela d'une manire assez distincte; il dit simplement que l'on ne
qu'on ne fera pas la moisLes semailles se faisaient dans la Palestine en automne, tant pour le froment que poulies orges; et la moisson des orges se commenait
son celte anne.
laboi:rera point
la terre, et

pondait fvrier.
7.

Nisan, plein, premier de l'anne sacre, avait

trente jours, cl rpondait mars.

8. Jiar,

vide
avril.

n'avait

que vingt-neuf jours

et r-

pondait
9.

Pques, et celle des froments

avait

la

Pentecte. Ainsi,
,

Sivan, plein,

trente jours, et rpondait

pour entrer dans

l'esprit

de

la loi

en observant
la terre

le

mai.
10.

repos de l'anne sabbatique, sans que

T/iammitz, vide, n'avait que vingt-neuf jours, et
rt

demeula

deux ans inculte,

il

fallait

de ncessit

comon ne

rpondait juin.
11.
juillet.

mencer en automne, aprs toutes

avait trente jours
,

les rcoltes;

Ab

plein,

et rpondait

labourait point en automne, et l'on ne faisait point do

moisson aprs l'hiver; mais l'automne suivant on reElul, vide, n'avait

12.

que vingt-neuf jours,

et r-

commenait
printemps

labourer,

pour pouvoir moissonner

le

pondait aot.

et l't suivants.

Voyez ci-aprs
1"

l'article 3Iois.
:

Dieu avait aussi ordonn que les esclaves hbreux

fussent mis en libert celle anne, moins qu'ils ne
qui furent

Les Hbreux avaient des annes de quatre sortes une anne

civile

compose de douze mois,

voulussent librement renoncer leur droit, et se

ser percer l'oreille en prsence des juges, pour

lais-

premirement solaires,

et ensuite lunaires,

comme

mar-

nous l'avons montr plus haut. Celte anne commenait

que

au mois hbreu

tizri,

qui rpond notre mois de

qu'ils s'engageaient une servitude perptuelle, ou du moins servir jusqu'en l'anne du jubil. Ainsi,

septembre.
2 L'anne sainte,

dans l'anne sabbatique on remettait

la libert

les dlies, et

que

l'on suivait

dans l'ordre des

Elle

on rendait
les dettes
le

aux esclaves. Mais remettait-on

solennits et des crmonies de religion.

com-

absolument, ou en suspendait-on seulement

la

menait au mois de ni&an, qui rpondait au mois de

paiement? Plusieurs croient que

rmission lait

mars

et la fte

de Pques, qui tombait au milieu de ce

autres fles, et
le

absolue, et que les dettes taient absolument teintes

comme la mre des mencement de Tanne sainte.

mois, tait
sept ans,
et

com-

en l'anne sabbatique. La prcaution des riches dont

parle Mose, qui ne voulaient pas prter leurs frres

5" L'anne sabbatique, qui se clbrait de sept en

quand l'anne sabbatique

ils

approchait,

semble

dans laquelle on
la

laissait la terre

sans

la

prouver qu'aprs celte anne

de leurs dbiteurs
;

n'espraient plus rien

labourer cl sans

moissonner. Ce qu'elle produisait

car

si

l'action

du dbiteur

tait

d'elle-mme

lait

au premier saisissant; les fruits des

simplement suspendue pendant cette anne, ce

n'tait

arbres cl des vignes taient pour les pauvres,

les orphelins et les trangers;

pour

pas un motif suffisant pour les empcher de prter.

en un mot, tout ce qui

toute

Comme

il

n'est pas question

ici

du prt

intrt,
frres,

qui

venait

la

campagne
de

tait

commun pendant

lait interdit

aux Hbreux envers leurs

mais

cette anne. Elle

et finissait

commenait au mois de septembre,

en sorte que l'on pouvait reet les fruits

d'un simple prt, le crancier pouvait l'exiger avant ou

mme;
l'on

aprs l'anne sabbatique, dans

la

supposition de ceux

cueillir toutes les

moissons

de

la

sixime
la

qui croient que la rmission n'tait pas absolue.

anne,

et

que

pouvait faire les semailles pour

la terre

D'autres distinguent entre les dettes hypothques sur

huitime, afin que

ne chmt point deux an-

des fonds, et dont les contrais portaient

la

clause de

nes de suite.

dettes perptuelles, et celles qui n'taient point hypo-

Dieu avait

command

l'observance de l'anne sab-

thques et portes dans de simples contrais. Ces dernires se quittaient pour toujours en l'anne sabbatique,
la

batique, pour conserver la

mmoire de
le

la

cration du

monde, pour reconnatre

souverain domaine du
et

mais non pas

les autres.

Mnochius

croit aussi

Seigneur sur toutes choses,

terre de Chanaan, qu'il avait
t

en particulier sur

la

rmission gnrale et absolue pour les dlies, mais

le

donne aux Hbreux, en

une espce de
il

non pas pour

regardait

prt, ni

pour

le

dpt. Tout ceci ne qui

abandonnant

les fruits

de leurs propres champs au

c'tait

que

les
le

Hbreux naturels ou ceux

judasme, mais non pas

^pauvre et l'tranger;
qu'ils

tribut

avaient embrass
gers.

les tran-

en payaient au Seigneur. De plus,

voulait in-

spirer l'humanit son peuple, en ordonnant qu'ils

On

dispute aussi

si les

dettes se remettaient et

si

abandonnassent aux esclaves, aux pauvres, aux trangers ei aux animaux les productions de leurs champs,
de leurs vignes et de leurs jardins.

les esclaves se relchaient

ds

le

commencement, ou
la
;

seulement
lettre porte

la fin
:

de l'anne sabbatique. L'hbreu

de sept ans
,

lafin

vous ferez rmission

On
cru

beaucoup disput sur

la

saison de l'anne dans

ce qui a

fait

croire quelques-uns que les dettes n'-

laquelle

commenait l'anne sabbatique. Les uns onl

taient remises ni les esclaves

mis en
la

libert qu' la fin

,

qu'il fallait la

commencer au premier mois de

au printemps
;

l'an-

de l'anne sabbatique; mais

contraire, qu'on

plupart croient

au

ne

sainte, c'est--dire, nisan,

et les

commenait par Tanne sabbatique.

autres au premier mois de l'anne civile, "'est- dire,

Le

texte original l'explique trs-nalurcliement de la

823
fin

ANT
la

ANU
'

su
,

de

semaine d'annes, aprs laquelle venait Tantait la conclusion.

soin de leur beaut se frottaient les yeux

l'il et la

le

tour de

ne sabbatique qui en

paupire avec une aiguille trempe dans une

,

A L'anne du jubil se clbrait au bout de sept semaines d'annes, ou la quarante-neuvime anne.

boite de fard d'antimoine pour se noircir l'il

pour

tendre
l'il

la

paupire ou plutt pour

la replier, afin

que
les

Elle avait toutes les

mmes

prrogatives que l'anne

la

en part plus grand. Encore aujourd'hui

de

sabbatique, par rapport au repos de

terre et la

femmes
les

syriennes, arabes et babyloniennes se frottent

l'il
,

communaut des
vres
et

fruits

qu'on abandonnait aux pau-

et se noircissent le tour

et,

dans

le

dsert

aux trangers,

et la libert

qu'on accordait

hommes comme
soleil et

les

femmes

se mettent

du noir

aux esclaves hbreux. Elle

qu'elle affranchissait ceux

avait ceci de particulier

autour des yeux pour se les conserver contre l'ardeur

mmes

qui avaient renonc

du

contre

la vivacit

de ses rayons. M. Dar-

leur libert en l'anne sabbatique, et qu'elle remettait

en possession de leurs biens et de leurs hritages

les

femmes arabes bordent leurs yeux d'une couleur noire compose avec de la luiie que les
vieux dit que les

ceux qui avaient t obligs de

engager.

vendre ou de

les

Arabes appellent

kehcl.

Elles tirent une ligne de ce

l'il

noir en dehors du coin de

pour

le faire paratre

Le
la

principal motif de ces lois tait: 1 de rappeler

la

plus fendu. Isae

dans

le

dnombrement
,

qu'il a

fait

mmoire de
et

cration du
,

monde par
,

ces diffren-

des parures des

guilles

filles

de Sion

n'y a pas oubli les ai-

tes sortes [de sabbat

de septime jour

de septime

dont

elles se servaient

pour peindre leurs yeux

anne
autant

de sept semaines d'annes; 2 de conserver,

et ieurs paupires.

qu'il tait possible,

parmi
,

les

Hbreux,

l'galit

Jrmie parlant aux

filles
et

de Sion

En

vain vous

de biens en

et

de conditions

en remettant les esclaves

vous revtirez de pourpre

d'or
;

vous mettrez vos colliers

les

libert et

en faisant rentrer les anciens propritaibiens engags ou alins

;

en vain vous vous peindrez

;

yeux avec de

l'an-

res dans leurs

enfin de

timoine

vos amants vous mpriseront. Et zchiel, dles

marquer

le

souverain domaine de Dieu sur les biens

,

couvrant

drglements de

la

nation juive sous

l'i-

et sur les personnes des Isralites

en ordonnant que

de d'une femme dbauche,

qu'elle s'est

dit qu'elle s'est baigne,

tous les biens de

la

la

campagne fussent communs pendant

le

parfume,
s'est

qu'elle a frott ses

yeux d'anti-

septime anne, et en accordant

et

repos
le

la terre,

moine, qu'elle
trs

pare, qu'elle s'est assise sur un

,

aux esclaves
cette anne.

aux animaux pendant tout

cours de

beau

lit

et

devant une table bien couverte

l'on faisait
filles le
;

etc.

Job marque assez l'estime que

des Grecs ou l're des

de

l'anti-

Anne des Grecs. Vanne

Sleucides, dont
il

moine, en donnant une de ses

nom
le

de vase
slibii.

est si souvent parl

l'an

dans

les livres

d'antimoine, ou de bote mettre ce fard

cornu

des Machabes, commenait en

avant Jsus-Christ 308, avant

du monde 5G92,

L'auteur du livre d'Enoch dit que, ds avant

l'ange Aslel apprit aux
filles l'art

dluge,

l're vulgaire 312.

Le

de se farder.

premier

livre des
le

Machabes commence ces annes au

livre des

Tertullien et saint Cyprien ont fort dclam contre

celle

printemps, et

second

Machabes
,

les

comque

mence en automne de
les Syriens, les
taient.

l'an

du monde 5692

ainsi

coutume usite en Afrique, mme parmi les hommes, de se peindre les yeux et les sourcils lnun:

Arabes

et les

dessniens les comp-

ge oculos tuos non stibio diaboli, sed collyrio Chrisii, dit

saint Cyprien. Pline, parlant des qu'elles se fardaient jusqu'aux
a/J'ectatio
,

dames romaines,
:

dit

Antimoine, stibium. L'antimoine, natif des anciens,

yeux

Tanla

est decoris

ou sulfure d'antimoine, ayant, dit-on, t administr

ut lingantur ocv.ii

quoque. Sardanapale se

comme remde
qui
lui

des moines, en

fit

prir plusieurs, ce

peignait les yeux et les sourcils. Josphe fait le

mme
zls,

valut son
la

nom. Cette mine, trs-abondamment

nature, se prsente sous formes d'aigris bleutre, brillantes, ino-

reproche aux sditieux qui prenaient

et qui s'taient

le

nom

de

rpandue dans
guilles

empars du temple de Jrusalem.

ou de lames d'un

Anus
ville

des Philistins. L'arche

du Seigneur ayant t

dores et insipides;

c'est d'elle

que

l'on extrait l'anti-

prise par les Philistins et ayant t dpose dans la

moine mtallique.
L'antimoine est aujourd'hui fort employ dans
la

d'Azot, la

main du Seigneur s'appesantit sur ceux

sur les autres satrapies des Philistins,

de cette

ville et

mdecine

mais avant

le

douzime

sicle
,

on ne s'en
et c'est

et elle les frappa d'une

maladie douloureuse dans

l'a-

servait que dans la composition

du fard

en

nus ou dans

le

plus secret de la partie d'o sortent les

ce sens et par rapport cet usage que nous en parlons

les
ici.

excrments. Les interprtes ne sont pas d'accord sur

la signification

L'Ecriture nous
se servaient

le dcrit

comme un
les

fard dont

du terme de
la

l'original
la

que

l'on a traduit les

femmes

pour se noircir

yeux. J-

par anus, ni sur

listins

nature de

maladie dont

Phi-

abel ayant appris que Jhu devait entrer dans

Sama-

furent frapps. Les uns croient que Dieu leur

les

vie, se farda les yeux avec de l'antimoine, ou, selon l'h-

envoya
signifie

hmorrodes internes ou caches. L'hbreu

est obscur
,

breu,

se mit les

yeux dans l'antimoine

elle se les frotta

le

proprement ce qui
de
la

ou cach. D'aula fis-

entirement, ou

mme

elle les

plongea dans

fard

tres l'entendent
tule

dyssenterie
e*t

d'autres de

pour parler
vant
lui.

cet usurpateur et pour se

montrer de-

ou du condyloma, qui
place.

une descente du fondePer~

ment hors de sa
les

Le Psalmiste dsigne asset

:

Comme

yeux grands, bien fendus

et noirs pas-

clairement la fistule, lorsqu'il dit {Ps. lxxvii)

cussit inimicos suos in posteriora f

saient pour les plus beaux, ceux et celles qui avaient

opprobrium sempiter-

*5

API
ddit cis
:

apo
la

sn
le dsert, et

num

\\

les a

frapps dans
il

par lie d'o

quAaron

fit

aux Isralitesdans

que

les

sortent les excrments,

ternel.

les a

chargs d'un opprobre

Au f
,

.9, les Septante et la Vulgate ajoutent

veaux que Jroboam proposa aux dix tribus dans sort royaume pour les adorer, ne fussent une imitation du
culte superstitieux

que les Philistins firent des siges de peaux pour s'asseoir plus mollement, cause de leur incommodit. Hrodote semble avoir eu quelque connaisl'hbreu

que

les

gyptiens rendaient au

taureau Apis.

sance de cette histoire mais

;

il

Ta mal entendue, et en
11

Quelques savants ont cru que les gyptiens avaient rendu au patriarche Joseph des honneurs divins sous
la figure

a attribu la cause autre chose.

dit

que les Scyclbre des

d'un veau ou sous

le

nom

d'Apis.

On

dit

thes ayant

pill le

temple d'Ascalon,

ville

qu'Apis tait un roi de Memphis, qui nourrit ses sujets

Philistins, la desse (Dercto

rait, les

ou Venus) qu'on y ado-

pendant

le

frappa d'une maladie honteuse qu'on croit tre

nom

' Apis signifie

temps d'une grande famine; que un buf que cet animal est
;

le le

les

hmorrodes, laquelle passa leur postrit. C'est

;

symbole de

l'agriculture.

On

s'imagine que ce roi de

,

peut-tre ainsi que le racontaient les Philistins

mais

Memphis

n'est autre

que Joseph

qui

comme on

sait,

toujours
tait

il

passait 'pour constant

et

que cette maladie

et qu'elle

sauva l'Egypte pendant les sept annes de

,

strilit.

ancienne

envoye de Dieu parmi eux,

se transmettait leurs enfants.

Le patriarche Jacob parlant de la violence exerce par Simon et Lvi contre Joseph dit que dans leur
,

Les

Philistins

pour se garantir de celte incommopays,

fureur

ils

ont tu un
ont coup

homme
les

et que,

dans leur indi-

dit et des ravages des rats qui dsolaient leur

gnation,

ils

jarrets

un taureau; ce que

furent conseills, par leurs prtres et leurs devins, de

plusieurs interprtes expliquent de Joseph.

le roi

De

plus,

renvoyer l'arche du Seigneur dans

les terres d'Isral,

Pharaon donnait

Joseph le

nom d'AWs, mon

mais de ne
de
faire

la

pas renvoyer sans quelques prsents;

pre, qui ressemble beaucoup celui d'Apis. Mais ces

cinq ligures d'anus d'or et autant de ligures

raisons ne sont certainement pas convaincantes pour

de

rais de

mme

mtal, de mettre
,

le tout

dans l'arche
,

assurer ce sentiment.

Il

n'y a nulle apparence que les

,

ou auprs de l'arche

et

de rendre gloire Dieu

effet

en

gyptiens aient ador Joseph

qui tait d'une religion

reconnaissant que celte plaie tait un pur

justice.

de sa

diffrente de la leur, et qui avait toujours tmoign

tant d'loignement
les thologiens

Ce conseil

fut suivi

et l'arche
,

fut

renvoye.

pour leurs superstitions. D'ailleurs

Josphe, suivi de quelques interprtes

a cru

que

les

gyptiens donnaient leur culte d'Apis

cinq villes des Philistins firent chacune une statue

qu'elles consacrrent Dieu,

des raisons toutes diffrentes de celles que l'on donne

comme un monument

de

du

culte prtendu

de Joseph.

leur dlivrance. Les paens ont souvent imit celte

Apocryphes. L'pithle d'apocryphe drive du grec,

et signifie

conduite des Philistins, en offrant aux dieux des

fi-

proprement cach. On donne

mis de
;

le

nom

de

li-

gures qui reprsentent les parties du corps o

ils

vres apocryphes, 1 ceux dont l'auleurest inconnu,

soit qu'il
qu'il

avaient t frapps de maladies. Les chrtiens, leur

imitation, consacrent encore aujourd'hui en plusieurs

n'ait point

nom

son ouvrage

ou

en
le

ait

mis un faux

2 ceux qui ne sont pas

,

endroits, en l'honneur des saints

des figures de cire

ils

dans

canon sacr des critures

et qu'on

ne
,

lisait

ou de mtal des parties du corps o

Apis.

croient avoir

pas publiquement dans l'assemble des fidles

mais
difi-

expriment leur puissance dans leur gurison.

qu'on pouvait
le

lire

en particulier pour sa propre

livre qui

Les gyptiens adoraient

;

le
foi.

buf ou
Ils

cation; 5

il

se

prend pour un
,

ne passe pas

taureau

tous les anciens en

font

avaient un
Hlio-

pour authentique

et d'une auloril divine, quoiqu'il

buf consacr au
autre

soleil, qu'ils nourrissaient

polis, et qu'ils appelaient Minevis. Ils en

avaient un
la

passe pour tre compos par un auteur sacr et par un aptre; par exemple, l'ptre de saint Barnabe; 4'
enfin on appelle

nomm

Apis, et qui tait consacre

le

lune

et

apocryphes

les livres
,

dangereux com-

se nourrissait Memphis. C'tait

dieu Osiris qu'en

poss par d'anciens hrtiques

pour autoriser leurs

adorait sous la figure de cet animal. Voici les marques

mauvais sentiments.
Il

auxquelles on

le

reconnaissait

il

tait noir

par tout

le

y a

donc divers degrs entre

les livres

apocry-

corps, except une tache blanche en carr qu'il avait

phes. Les uns sont absolument faux, dangereux, impies

,

sur

le front;

il

avait sur le dos

une figure

d'aigle, se-

composs par

les

hrtiques

pour dfendre

lon quelques-uns, ou, selon d'autres, la figure d'un

l'erreur ou la superstition;

comme

les faux vangiles

.croissant; les poils de la

queue doubles,

et la figure

de saint Thomas, l'vangile des Valentiniens, desSi-

d'un escarbol sous la langue.

moniens, des gnosliques, de Marcion

ainsi

etc. D'autres

Quand on
siris,

avait trouv

un veau

marqu, on

le

sont simplement apocryphes, ne contenant rien de

contraire
la foi et

menait avec de grandes rjouissances au temple d'O-

aux bonnes murs, et que

;

l'on
le

il

tait nourri,

gard et ador en

la

place de

peut

lire

en particulier avec dification

comme
,

ce dieu tant

qu'il vivait.

Aprs sa mort, on

l'enterrait

quatrime livre d'Esdras, les troisime

des Machabes
,

et

quatrime
le livre

avec grande solennit et en grand deuil; aprs quoi on en cherchait un autre qui et les mmes marques,
j

l'ptre

de saint Barnabe

d'IIermas. Les autres, aprs avoir t assez longtemps

contests par quelques-uns, sont enfin entrs dans
le

Quelquefois on tait plusieurs annes le trouver; mais lorsqu'on l'avait trouv c'tait une grande fte dans tout le pays. On ne doute pas que le veau d'or
,

canon par

le

consentement des glises;

comme lu*
Machaba

dith. Tobie, les

deux premiers

livres des

$27
la Sagesse, Y Ecclsiastique
,

APO
Baruch,
les additions qui

APO
souvent
,

$2g
,

la

fin

on se trouve plus embarrass

plug

se trouvent dans le grec de Daniel et d'Esther, l'histoire de

incertain.

Susanne

et

de Blus, que saint Jrme range

et qu'il dit
:

Apostat, se
donnent
la

dit

principalement de ceux qui aban,

au nombre des apocryphes,

sans les admettre dans
le

que

l'glise

lit,

vraie religion pour embrasser l'idoltrie

,

canon

Kcclesia quidem

legit,
il

ou

le

mahomlisme

ou l'hrsie

ou
,

le

schisme, ou

sedinlra canon'icas scripturas non rccipit. Enfin,

y a

quelque astre religion que ce

soit

hors celle qui est

des parties de l'criture qui sont contestes encore

aujourd'hui, et qui sont reues par les uns pour ca-

approuve de Dieu
venue de

comme tait le judasme avani la Jsus-Christ et comme est le christia,

noniques, tandis que

les autres les

tiennent pour apola petite

nisme depuis

la

mort du Sauveur. On donne aussi

ceux
ils

le

cryphes; par exemple,

les litres

des Psaumes,

nom

d'apostats

Prface de Urmie, celle de Y Ecclsiastique, et, selon

sainte,

dans laquelle

qui quittent une profession / se sont engags par des vux

quelques-uns,

les

Additions d'Esther et de Daniel.

solennels, pour rentrer dans le sicle.

le

Dans

l'criture,

Les prolestants niellent au rang des apocryphes, non seulement ceux qui passent pour tels dans l'glise
romaine,

nom

d'apostat ne se prend pas toujours en ce sens.

:

Par exemple, dans Job

apostat.

Dieu

dit

au

roi
:

Vous
dit

tes

un
:

comme

l'oraison

de Manass, roi de Juda

L'hbreu porte simplement

tes un

Qui

au

roi

les troisime et

quatrime lire des Machabes,

l'plrc

les

Blial,

Vous

homme
(
:

de nant, ou un mchant.
:

troisime et quatrime (YEsdras,

de saint

El dans les Proverbes

vi

Barnabe, le Livre d'iermas, l'Addition qui est la

fin

bon

rien.

L'hbreu

12 ) L'homme apostat n'est L'homme de Blial l'homme

,
,
:

de Job

le

Psaume cent cinquante-un

mais

ils

d'iniquit.

Et dans zchiel, n, 5

Gentes apostatrices,
le

rangent dans

le

nombre des apocryphes

la

Sagesse,

signifie

des nations qui se sont rvoltes contre

Sei-

Y Ecclsiastique, les deux premiers livres des Macliabes, Tobie, Judith,

gneur.

Et quand

il

est dit

que

le

Vin et les

femmes
dangedans
le

Baruch, et les Additions de Daniel

feront aposlasier ces

mme
les

les sages, cela

veut dire que

et d'Esther, qui ne se trouvent pas dans l'hbreu. Et,

deux choses sonl

et

deux cueils

les plus
le plus

pour

le

Nouveau- Testament,

ils

sont partags sur

,

la

reux de l'homme,

ceux qui engagent

canonieit de Fptre aux Hbreux

de l'Eptre de
sai;>t

crime

el le

drglement.
,

saint Jacques, de la seconde Eptre de

Pierre,
,

Aptre. Ce nom vient du grec apostolos

qui signifie
,

de

la

seconde et de

la

iroisime Eplre de saint Jean

un envoy, Les Hbreux avaient leurs aptres

taient envoys par leur patriarche
,

qui

de celle de saint J-:de et de Y Apocalypse.

Si l'on est

pour recueillir

curieux de voir un catalogue plus long et

chaque anne certaine espce de

lui

tributs

que

les Juifs

plus exact des crits faux et apocryphes, tant de l'Ancien que du Nouveau-Testament, je veux dire des
livres

payaient, et qui taient appels

aurum coronariunu
ils

On prtend que ds avant

le

Jsus-Christ,

avaient une

composs par d'anciens auteurs sous

les

noms

autre sorle d'aptres, dont l'emploi tait de recueillir demi-sicle que chacun des Isralites devait payer par

respectables des patriarches ou des prophtes, on peut

voir M. Fabricius dans les deux tomes imprims ce
sujet; le premier, sur l'Ancien

tte

au tabernacle, ou au temple du Seigneur. Les d-

Testament,

intitul

puts qui avaient soin de faire payer ce demi-sicle avant

la

Codex pseudepigrapkus
cond, intitul
:

Veteris Teslamenli; et le se-

destruction du temple pouvaient tre appels ap-

Codex apocryphus Novi Teslamenli.

signifie l'exterminateur,

tres.

Mais je ne remarque pas distinctement que ce

leur ail t

Apollyon. Terme grec qui

et qui

nom

donn

comme

il

le fut

d'autres
,

rpond l'hbreu Abadon, qui

signifie la

mme

officiers

des grands-prtres et des chefs du peuple

chose. Saint Jean, dans Y Apocalypse (ix, n), dit qu'un

qui taient envoys pour porter leurs ordres dans les

villes et

ange ayant ouvert

le

puits de l'abme,

il

en sortit une

dans de

les

provinces, ds qu'il s'agissait des

fume paisse,

et

avec celle fume des sauterelles qui

affaires

la religion.

taient semblables des taient

chevaux de

bataille,

et qui

Par exemple, saint Paul

de Damas pour arrter
professaient
fait
la

fut

dput aux synagogues

commandes par un ange de

l'abme,
cl

nomm

et

mettre en prison ceux qui

en hbreu Abadon, en grec Apollyon,

minans.

en latin Exter-

religion

de Jsus-Christ. Cet aptre

,

allusion cette

coutume
la tte

selon

la

remarque de
hommes,

Apokior, aporiari. Ce verbe n'est pas ordinaire

signifie tre

il

saint
ltes,

Jrme, lorsqu'
il

de son ptre aux Cani

.

dans
il

le

doute, dans l'incertitude, dans

la

la

dit

qui/

est

aptre, non de la part des

perplexit;

se

trouve dans

Vulgate, Eccli. xviu,

par l'autorit d'aucun homme, mais par Jsus-Christ

Quam

quieverU aporiabilur, quand

l'homme mdi,

Comme

s'il

disait qu'il n'est pas aptre la

les Juifs, qui

manire de
ne tenaient

tera en repos les merveilles de Dieu

il

sera dans un
est

ceux qui se voyaient parmi

profond tonnement. Et dans Isae

Aporiatus
la

quia

leur mission que des princes des prtres, ou des prin-

non
qu'il

est qui

occurral

etc.

11

a t dans

douleur

cipaux de
Christ

la nation,

mais

qu'il tait

aplrc de Jsus-

ne se prsentait personne pour l'arrter. Et dans

:

mme.
et le

saint Paul

Aporiamur

sed non destiluimur

Nous

Eusbe

mme

saint

Jrme parlent

aussi des

sommes dans la perplexit, mais nous ne perdons point courage. On trouve aussi dans Y Ecclsiastique (xxvn
,

aptres qui furent envoys par les Juifs pour dcrier

Jsus-Christ et ses disciples. Sainl Justin le Martyr
,

aporia

qui vient de la

mme

racine

Sic aporia ho-

dans son Dialogue contre Tryphon

voyrent ceux

dit

qu'ils

en-

minh

in cogitatus illius.

A force

de rver et de rflchir

qu'ils appellent aptres, qui

portrent

m
marque que
c'tait

ARC
de calomnie contre
un emploi
ies
les flches,

ARC
d'arcs et de frondes. l'criture

830
donne Dieu
l'arc et

des lettres circulaires pleines

chrtiens. Saint Epiphane, parlant de ces aptres, re-

comme on
:

les

donne aux guerriers

et

aux

parmi

les Juifs

fort

ho-

conqurants

Suscitans suscitabis arcum

es,

tuum jura-

norable et fort lucratif

menta tribubus qu locutus

ils

Vous
le

rveillerez votre
ti-

A legard
premiers et

des aptres de Jsus Christ,

les plus distingus

furent les
il

arc, vous le tendrez, et

rer, etc.
si

vous

mettrez en tat de

de ses dise pics;

leur

donna
les
fit

la

principale autorit, les remplit de son esprit,

Les enfautsd'Ephram, qui se vantaient d'tre habiles archers, ont pris la fuite au jour du combat
:

dpositaires de ses mystres, et les choisit du

le

Eilii

Ep/iraim intendentes

et

mittentes arcum, conversi

milieu de tous ceux qui

suivaient,

pour tablir sur

les

sunt in die bclli

(Injuste,

eux

l'difice

de son glise. Jsus-Christ

le

envoya

Le Seigneur promet de livrer l'arc deCyrus, du Messie, les nations, comme la

au vent. Les Perses,

aprs sa rsurrection, dans tout

monde pour

prj

paille qui est jete

nomms

la-

cher et baptiser au
Esprit
;

nom du
le

Pre, du Fils et du Saint-

mites dans l'criture, et dont Cyrus tait roi, taient

les

leur

donna

pouvoir de faire toutes sortes

les

plus habiles archers du

1!

monde.
dans
le

de miracles

et

de gurisons. Voici
:

noms des douze

Arc de triomphe.
des Rois, que
s'rigea
venisset
Saiil,

est dit,

premier

livre

aptres choisis par Jsus-Christ

5 Jean rvangliste
,

1 lierre,
,

Andr,

aprs

la dfaite le

des Amalciles,
.

4 Philippe
7

5 Jacques le

Ma-

un arc de triomphe sur

Sad
in

armel

Eo qubd
Iri-

jeur, C Barlhlemi

Thomas,

8 Matthieu, 9 Sile

Carmelum,

et

erexissel sibi fornicem

mon,

10

Thade ou Jude, 11 Jacques

pendu de dsespoir

Mineur

umpliulem. l'hbreu porte

dire,

qu'il s'rigeaune

main, c'est-

12 Judas lscariote. Ce dernier ayant trahi son matre,

et s'laul
,

un monument.
tait

On ne

sait

de quelle nature ni

on choisit en sa place

de quelle forme
rence que ce fut

saint Matthias.

Enfin, saint Paul, ayant t converti

monument. Mais il y a appaquelque monceau de pierres, ou quelce

le

d'une manire miraculeuse par Jsus-Christ

mme

que colonne, pour servir conserver

,

souvenir de

a t compt parmi

les

aptres du premier rang.

sa victoire

contre Amalec. L'auteur des Traditions

Aquilon, vent du septentrion ou nord. Supposant

hbraques sur les livres des Rois, dit que cet arc de
,

un

homme

dont

le

visage est tourn vers l'orient

le

les
le

triomphe de Sal
de palmier

fut

compos de branches de myrte,

Hbreux dsignent
midi par
rient par le devant.

septentrion parla gauche,

et d'olivier.

la droite, le

couchant parle derrire,

et l'o'

Arc-en

ch:l,

ou

Iris.

On dsigne sous ce nom un

l'on

arc brillant, ordinairement simple, quelquefois double,

Arbres.

Il

n'y a gure
les

de choses moins connues

plantes et

trs-rarement

triple,
il

que

observe dans
soleil luit

l'atmo-

dans l'criture que

noms hbreux des

ici le

sphre quand
!

pleut et que le

en

mme
ait

des arbres. Nous n'en donnons point

dnombrel'occasion

temps.
le

Il

faut pour l'apercevoir

le soleil,

que l'observateur
les

ment; mais nous parlerons, mesure que

s'en prsentera, des principaux dont
il

dos tourn vers

et

yeux
la

fixs vers le

est fait

men-

nuage qui se rsout en

|

pluie.

Lorsque

lumire sole

tion dans les livres saints.

Lorsque

les Juifs avaient

il

laire traverse les globules d'eau qui elle

forment

nuage,

plant une vigne, ou un arbre fruitier,

leur tait d-

prouve, en pntrant dans ces globules, une v-

fendu d'en manger

res

le* fruits

pendant

les trois
la

premi-

ritable

dcomposition

et

donne

ainsi naissance

aux

annes

ils
ils

offraient Dieu

ceux de

quatrime,

brillantes couleurs qui constituent l'arc-cn-ciel, et qui

et api es cela

pouvaient user indiffremment de tout

sont

le violet, l'indigo, le
le

bleu, le vert,

le

jaune, l'o-

ce que leurs arbres produisaient. Les fruits des trois

range et
i

rouge.
dit

premires annes taient cen-s impurs.

dit

Lcrilure

Le Seigneur,
lui

dom Calme!

ayant
il

fait

alliance

que pendant ces

la

trois

annes on donnait en quel ces arbres

ils
:

avec No, et
la terre

ayant

promis qu

n'inonderait plus

que sorte

circoncision

Auferetis pr-

par un dluge universel,

:

lui

donna, pour gage

arc dans

pulia eorum.
Ils

Aprs cela

ies

rendaient

communs.

de sa parole, l'arc-en-ciel
les

Je

me lirai mon
le

profanaient en quelque sorte leurs arbres, aprs en

nues,

et il

sera le signe de ^alliance qui est entre moi

n'est pas

avoir offert les prmieesau Seigneur.

et la terre.

Ce

dire qu'avant
;

dluge on
dluge ce

Arc
et
il

C'iait

une arme

fort

connue des

Isralites

n'ait

point vu d'arc-en-ciel

mais depuis

le

y avait dans leurs aimes plusieurs archers trs-ha-

signe, qui

auparavant

tait

purement naturel, devint

,

biles. Dans l'criture, quand on pari* de tendre l'arc, ordinairement on se sert du verbe fouler aux pieds parce qu'en effet on met le pied sur l'arc, pour le ten,

par l'institution de Dieu un signe surnaturel

et

une

preuve certaine que Dieu n'enverrait plus de dluge

sur
la terre.

Le nom

d'/r/s vient

apparemment d

l'h-

dre avec plus de

taient de bois.

facilit.

Pour

l'ordinaire les arcs

la

breu, ou du chalden Ir, un veillant, un ange, un messager.

Pour dire que Dieu dtruira

lui

puis-

On

sait
>

qti7m

tait la

messagre des dieux chez

sance d'un peuple, Jmieditquc Dieu arc

brisera son
:

les paens.

Confringrm arcum Isral.

:

arcum JElcim

et

Ose

Conteram

Arche, Arca. Le mot franais arche, que l'usae

criture entend par arca.

conserv, est trs-impropre pour signifier ce que l'E-

Un
gnifie

arc trompeur, facti sunt quasi arcus dolosus, si-

Ce terme

latin

signifie

un arc qui

n'est pas bien

moul, qui ne donne

prement un

coffre,

et c'est la

vraie signteaijon

do

il

pas droit au but. Le roi Ozia., fit de bons arsenaux, o l'hbreu aran, que Mose emploie pour dsigner le mil quantit de bonnes armes, entre autres quantit mil en dpt les tables o ctajenl i coffre dans lequel on

831

ARC
l'alliance,

ARC
ou les dix principaux de bois de
,

852

crit les paroles de

se servaient de nacelle de jonc pour aller sur le Nil,

et qu'elles taient si lgres

commandements de

la loi.

Ce

coffre tait

que quelquefois

ils

les

por-

slhim, couvert de lames ou de feuilles d'or

ayant

taienl sur leurs paules

lorsqu'ils rencontraient des

deux coudes et demie de long, une coude et demie de large, et une coude et demie de haut. 11 avait tout
autour par
et
le

chutes d'eau qui les empchaient de passer.

l'gard de l'arche de No,

la

haut une petite espce de couronne d'or,

qu'elle avait

mme

il y atoute apparence forme que ces nacelles des

Aux deux
d'or,

deux chrubins taient attachs son couvercle. cts de ce coffre il y avait quatre anneaux

gyptiens, mais elle tait d'un volume infiniment plus

grand.

deux de chaque ct, dans lesquels on passait des btons pour aider le porter dans les marches du
dsert. Voia ce que c'tait que l'arche d'alliance],
coffre prcieux o l'on niellait les
crites de la

Archisynagogus, chef de
titre d'office

la

synagogue. C'tait un
il y avait synagogues et

chez les Juifs

ordinairement

un

plusieurs notables qui prsidaient aux

deux tables de pierre

aux assembles qui

pas
fixe ni gal

s'y tenaient.

Leur nombre
;

n'tait

main de Dieu.
Elle

dans toutes
et

les villes

cela dpendait

Aprs

le

passage du Jourdain l'arche demeura quel Galgal, de l elle fut place Silo.
les Isralites
Ils

del grandeur des lieux,

du plus ou moins grand

que temps
tait

nombre de gens
avait telle

en ce lieu-l lorsque

l'en tirrent

Il y synagogue o soixante-dix anciens prsi-

qui venaient aux synagogues.

pour l'emmener dans leur camp.

taille

livrrent la ba-

daient

d'autres en avaient dix, d'autres neuf, d'autres

aux

Philistins, cl l'arche

du Seigneur tomba en,

seulement quatre ou cinq, ou

archisynagogus.

mme un

seul chef*
le

ou

tre les

mains des ennemis. Les Philistins

accabls

On

leur

donne quelquefois
la

nom

sous

la

main du Seigneur, qui s'appesantissait sur eux,

elle fut

d'ange de

la

synagogue ou de prince de

synagogue;

renvoyrent l'arche, et

mise Carialh-urim.

les Juifs leur

donnent aussi

le

nom

de chachamim, ou

On

la vit

ensuite

Nob
Sion

sousSail. David la transporta

la

sage.

Ils

prsidaient aux assembles de religion, in parler

de Carialh-arim dans
dans son palais
dans
le

maison d'Obddom, de

vitaient

ceux qui s'en trouvaient capables,

et enfin

Salomon

la

fit

venir
!

jugeaienldes affaires pcuniaires, des larcins et autres

temple

qu'il avait fait btir

le

dans Jrusalem.
le

choses de celte

nature;

ils

avaient droit

de

faire

Elle

demeura dans

temple avec

respect conve,

fouetter ceux qui taient convaincus de quelques con-

nable, jusqu'aux derniers rois de Juda

qui, s'aban-

traventions
et

la loi

ils

pouvaient aussi excommunier,

donnant

l'idoltrie,

osrent placer leurs idoles jus-

chasser de

la

synagogue ceux qui avaient mrit

Hist.

que dans

le lieu saint.

Alors les prtres

ne pouvant

cette peine.
c.

Voyez Basnage,

des Juifs,

liv.

vu,

souffrir celle profanation, prirent l'arche

du Seigneur,
la

7; et Vitringa,

De Synagog.
plutt
le

et la portrent

de

lieu

en lieu pour

la

soustraire

Architriclinus, que l'on traduit ordinairement par

matre-d'htel, signifie

fureur de ces princes impies.

la

Josias leur ordonna de

matre ou l'intendant

remettre dans
le

le

sanctuaire, et leur dfendit de la

du

festin. C'tait, dit

S.

Gaudence de Bresse, un des

tait

porter dans
lors.

pays,

comme

ils

avaient

fait

jusqu'a-

amis de l'poux, lequel

charg de l'ordre et de

Pconomie du
la captivit

festin

il

donnait ses ordres aux do-

Quelque temps avant

de Babylone, J-

mestiques, veillait tout, faisait servir ou desservir

selon qu'il jugeait plus propos. Qui conviviorum ap-

rmie, prvoyant leS malheurs qui devaient arriver

sa nation, et clair d'une lumire surnaturelle, trans-

paralum, ministros algue ordinem dispensaret

pro
officio architriclinus
,

et

hic

porta le tabernacle et l'arche d'alliance dans une ca-

hoc

est,

triclinii

prpositus,
vin

verne de

la

montagne o Mose
il

tait

mont peu avant

du Seigneur.

dicebalur. C'tait lui qui gotait et distribuait le

sa mort, et d'o

avait

vu

l'hritage

aux convis. Voici

comme

l'auteur de l'Ecclsiastique

Jrmie

alla

cette

montagne, cacha dans une cales prtres qui

dcrit l'office de ce matre

bli

du

festin

Vous a-t-on ta;

verne ces dpts sacrs; et

l'accompa-

matre du repas, ne vous en levez point

soyez

au

gnaient ayant voulu marquer l'endroit pour s'en souvenir, ne le purent jamais retrouver.
reprit de leur curiosit,
et

milieu d'eux

comme un comme
la

d'entre eux,

ayez l'il tout.

table, et recevoir

Le prophte
que ce
le

les
lieu

Aprs quoi vous pourrez vous asseoir

la

leur dclara

couronne

rcompense de votre

service.

Chez

demeurerait inconnu, jusqu' ce que

Seigneur rasavec
lui.

les

Romains, on avait aussi des rois ou des matres du

semblt son peuple dispers,

et se rconcilit

repas, magislerin convivio,

comme les nomme

Apule.

On doute avec
tablie

raison que l'arche d'alliance ait t r-

Varron

dit

que dans

les festins publics

on crait en-

dans

le

temple depuis

le

retour de la captivit

core, de son temps, un roi du repas pour conserver la

de Babylone.

mmoire de
thbat, est

l'antiquit;

et qu'alors
la

on

faisait

courir

Arche de No, en hbreu

coffre.

une espce de

des vases pour boires

ronde

In publico convivio

Le terme dont
du nom

se

sert Mose

pour l'exprimer

etiam nunc anliquitatis relinend causa,

fiunt,

cm

magistri

est diffrent

ordinaire qu'il emploie pour marle

potio circumferlur. Quelques

tait
le le

anciens

ont cru

quer un
qu'il

coffre. C'est

mme
du

terme hbreu,
petit

tlibat,

qu
de

architriclinus

nom

de l'poux des noces

le

emploie
il

lorsqu'il parle

vase de jonc dans

Cana.
:

On
cil

lit

dans

roman de Garin
qui de l'iau

Lor-

lequel

fut

expos sur

le Nil. C'tait

une espce de
la

rain

barque ou de nacelle, approchant de

coffre.

forme d'un

Par

Dame Deu

fit

vin

Les anciens nous apprennent que

les gyptiens

Au

jor des noces de S. Archilriclin,

m
^Archives.
nance ou de
la

rg
Les premiers versets

ARM
du chapitre
vi

834

d's-

Ariel. Ce mol signifie lumire ou vision de Dieu, puissant lion. L'autel des holocaustes est appel de ce

dras prouvent la grande antiquit de l'usage de dposer dans les archives publiques un exemplaire de l'ordon-

nom
dit
:

au chapitre
prend
t

xliii

d'zchiel
la ville

y 15et 10. Isa(xxix,i)

qui a t
prise

charte qui accorde quelques privilges

l'autel

pour

de Jrusalem, lorsqu'il

ou grces une classe

C'est ainsi que sur

d'hommes ou

un individu.

Malheur
par David

Ariel, Ariel, celle ville

!

un marbre antique,
la

cit par

Tho-

mas Smith, on
<
<

lit,

aprs

concession perptuelle d'un

:

Armes. Dans

l'criture, le Seigneur

prend

le

nom

terrain pour servir de spulcre

celte inscription

Il

a t tir jle

de Dieu des armes. Le mot hbreu zcbaoth,qu\ signifie

armes, se prend aussi pour signifier des troupeaux de
brebis
;

deux copies, dont l'une a t*dpoi

se aux archives,

et

dans plus d'un endroit des livres saints,

les

ARCTURUs,;signie proprement
et

la

queue de

l'ourse,
la

on compare

armes

des troupeaux.

Sal

fait la

marque une

toile situe derrire la

le

queue de

revue de son arme

comme

d'un troupeau de moulons;

grande ourse, et dont

lever et le coucher prsa-

Jrmie, parlant de l'arme des Assyriens, dit qu'elle

geaient, disait-on, des temptes et

du mauvais temps.

viendra devant Sion,

comme un

troupeau conduit par

la

Job parle de YArclurus ou de l'ourse sous le nom d'As, de YOrion sous le nom de Clisil; c'est celle
toile

son pasteur; dans une infinit d'endroits,

nation des

Hbreux
tait
lui

est

Yarme du Seigneur, parce que Dieu en

de

la

seconde grandeur que

;

les

astronomes
le

considr

comme

le

chef et

le

gnral

c'tait

placent au

cur du Scorpion
;

des Hyades sous

nom

qui

nommait

les chefs
;

de ses armes, qui ordonses prlres y sonnaient de

le signal

de Chimali

et enfin

du fond du midi ou du ple ande inleriora

auslri.

nait la guerre et la paix

la

tarctique sous le

nom
o

trompette, et donnaient

du combat. Aussi

Aropage,

lieu

les aropagistes, qui taient

de

ces guerres taient ordinairement accompagnes de

fameux juges d'Athnes, s'assemblaient autrefois. L'Aropage est situ sur une hauteur qui tait ancienne-

prodiges.

Les armes d'Isral n'taient pas composes de troupes soudoyes, rgles et entretenues
tait
;

ment presque au milieu de

hors d'Athnes.

la ville

aujourd'hui

il

est
les

toute

la

nation
l'enle

On en

voit encore des restes

dans

une nation de guerriers, prle

la

marcher

fondements qui forment un demi-cercle, bti avec des carreaux de pierres d'une grandeur prodigieuse ; ces

nemi ds que
demandaient.

ncessit ou

les

ordres de Dieu
point

fondements soutiennent une terrasse ou plate-forme la cour de cet auguste snat. Au milieu, on voit un tribunal taill
d'environ cent quarante pas, qui tait

L'arme

n'attendait

d'autre

rcompense que la gloire de vaincre, ni d'autre salaire que les dpouilles que l'on prenait sur les ennemis, et qui se partageaient par les chefs.
fournissait d'armes el de provisions,
naire, les guerres taient
et,

dans

le roc, et tout

autour des siges aussi

taills

dans

Chacun se
pour
Ils

la pierre,

les

juges de l'aropage jugeaient autre-

l'ordi-

fois
l,

en plein air et sans aucune couverture. Prs de

le roc,

de courte dure.

combat-

on voit quelques cavernes creuses dans

taient pied, et

on ne vit point de chevaux dans leur

le

apparemment Ton

tenait les prisonniers qui devaient

arme que sous

premier qui
ait

rgne de Salomon. David est

;

le

comparatre devant ces juges.

On

dit qu'ils

pronon-

eu des troupes rgles

n'avaient

ses successeurs,

aient leurs jugements pendant la nuit,

afin

que

la

pour

la

plupart,

que des milices, except

fort

vue des personnes qui parlaient

les toucht point. S. Paul ayant

et se dfendaient

ne

leurs gardes

du corps, qui n'taient pas

nom-

prch Athnes con-

breux.

tre la pluralit des dieux, et ayant

avanc

qu'il

venait

Lorsqu'on
la tte

tait

prs de livrer

la bataille,
:

on publiait

annoncer aux Athniens un Dieu

le connatre, fut

qu'ils adoraient sans

de chaque bataillon (Deut. xx)

Qui est
pas

men devant

les aropagistes
; il

comme
avec
ses ju-

celui qui a bti

une maison neuve,

ddicace
?

et qui n'en a

introducteur d'une nouvelle religion

y parla

encore

fait la

Qu'il

s'en retourne

dans

tant de sagesse, qu'il convertit Denys, l'un de

ges, et qu'il fut renvoy sans qu'on ait eu
dire.

sa maison, de peur qu'un autre vienne et ne la ddie.

rien lui

Qui est celui qui

a plant

une vigne

et

ne

l'a

pas encore rendue

Argent. Ce mtal ne parat pas avoir t en usage

avant
le

dluge

du moins Mose n'en parle pas

il

commune, en sorte que l'on puisse librement manger de son fruit? Qu'il s'en retourne, de peur qu'il ne meure la guerre, cl
qu'un autre jouisse du
celui qui a
fruit

ne nomme que l'airain et le fer. Mais du temps d'Abraham il tait dj commun, et le commerce se faisait
avec ce mtal. L'criture remarque que ce patriarche
tait riche en or et en argent, et qu'il

de son hritage. Qui

l'a

est

<

pous une femme, et ne

?

pas encore

conduite dans sa maison

Qu'il s'en retourne,

de

acheta pour quatre

peur qu'un autre ne l'pouse. Aprs cela on

encore
:

disait

cents skies d'argent

un spulcre pour y enterrer Sara.

<
<

Qui est celui qui est timide

aille,

et qui

manque
le

Cet argent

n'tait

pas monnay, selon toutes les appa-

de cur ? Qu'il s'en

les autres

de peur qu'ihie dcourage

>

rences, mais seulement en barres'eten lingots, et on

le pesait
l'article

par son exemple.

la

En mme temps
et

dans

le

commerce

ordinaire.

Voyez ci-aprs

prtre se mettait

tte

de l'arme,

disait

au

Monnaie.

peuple

<

coutez, Isral, vous devez aujourd'hui U vos

Argenteus, pice d'argent, ce nom se prend ordinairement pour le sicle, qui vaut, selon l'estimation

vrer

la bataille

ennemis

ne craignez point,

ne vous effrayez
le

gue nous suivons, (rente deux sous

et

demi.

ne reculez point, parce que Seigneur votre Dieu est au milieu de vous, pour
point,

8o

ARM
et
>

ARS
la
,

836
fois

combattre pour vous,

pour vous dlivrer de

f de colon battu en manire de feutre; d'autres

elles

main de vos ennemis.

taient de cuivre

ou d'airain, tantt

faites

en

On
tout le

portait ordinairement l'arche

elle

du Seigneur dans

chemises de mailles,

et tantt

composes
l'autre
,

d'caills

Tanne;

ne quitta pas

le

c;mp d'Isral pendant

la
fil

ou de lames poses l'une sur

plaques solides de cuivre, de
avait

et tantt

de

temps du voyage du dsert. Josu

lui

porter
fit

fer

ou d'acier. Goliath

presque lou,ours avec

dans

les guerres

qu'il

une cuirasse

d'caills
lin

(loricam

squammeam).

aux Chananens. Les

par
les Philistins,

Isralites

ayant t mis en fuile

Hli, en-

Sal en avait une de

ntrable.

trs-solide el presque impvoir,

du temps du grad-prtrc

Nous avons

fait

dans

la

Dissertation

voyrent chercher l'arche du Seigneur; sa venue les

remplit d'allgresse
,

sur

la

milice des Hbreux, que ces sortes de cuirasses

et

rpandit

la

terreur dans le
la

n'taient pas inconnues

C'lait
la

aux anciens.
et

camp des

Philistins.

David ordonna qu'on

;

portt au

coutume de suspendre des armes

Il

des

sige de Kabbat, o tait l'arme d'Isral

et ce prince

boucliers aux tours des forteresses.

le

est parl,
la

dans

tant oblig de s'enfuir devant son

fils

Absalon,

le

Cantique, de boucliers suspendus

tour de Da-

grand-prtre Sadoc

lui

apporta l'arche du Seigneur;

vid. zchiel parle des boucliers et

des casques que

el

mais David

la fit

reporter Jrusalem. Les Isralites

les Tyriens, les

Perses, les Lybicns

les

Lydiens

des dix iribus, l'imitation de ceux de Juda, portrent leurs veaux d'or dans leur camp, et les Philistins

suspendaient aux murs deTvr. Les Machabes, ayant

purifi et
portail

de nouveau ddi
et

le

temple, ornrent son

y portaient leurs idoles.

se

de couronnes d'or
le

de boucliers. Simon Ma-

Armes des Hbreux. Les Hbreux

toutes les

servaient de

chabe orna

mmes armes

qui taient en usnge parmi les

et des navires taills

mausole de ses frres avec des armes dans la pierre.

ses ptres, fait

autres peuples de leur

taient

temps

et

de leur pays.

Ils

Saint Paul, dans presque toutes

allusion
taires,
blics.

arms d"pes, de dards, de lances, de javede flches et de frondes

le
;

aux armes,
et

la

guerre, aux exerc es mili-

lots, d'arcs,

ils

portaient

ceux

des athltes dans les jeux pu-

pour armes dfensives

clier, les cuissards.

casque,

la

cuirasse, le bou-

On remarque que dans

certains

Armillus. C'est
l'antechrisl.
Il

le

nom que
la

les

Juifs

donnent

temps, surtout dans des temps d'oppression et de servitude, des

natra de

conjonction de quelques

armes entires

d'Isralites n'avaient aula

sclrats de diverses nations une statue d'une vierge

!

cunes bonnes armes. Dans

guerre de Debbora

et

parfaitement belle que l'on verra

sera prodigieuse
;

Rome
le

sa taille

de Barac conlre Jabin, on ne

vit ni boucliers ni lan-

il

publiera qu'il est

ces dans une arme de quarante mille Isralites.

Du

Messie, et le

Dieu qu'on doit adorer.

Toute

la

temps de Saul, au jour de

listins,
il

postrit d'sa

la bataille

contre les Phi(c'est ainsi qu'ils appellent les

Romains) se rangera
fera la

ne se trouva dans tout Isral que Sal

et Jo-

sous ses
(car
ils

lois.

Nhmie,

fils

nalhas arms de lances et d'pes, parce que les Philistins

de Joseph, premier Messie

lui

en attendent deux),
lui

guerre;

il

qui rgnaient dans le pays avaient interdit aux

les

marchera conlre

la tie de trente mille Juifs;

Hbreux

mtiers de forgerons et de marchaux, et

qu'ils les obligeaient

de venir dans leur pays,

outils

mme

Armillus sera battu, et deux cent mille

hommes

p-

pour raccommoder leurs

riront dans le premier combat. Armillus reviendra

la

de labourage, et ne

charge, et aprs avoir perdu une infinit de solil

voulaient pas leur forger des armes.

dats,

tuera sans le savoir le messie Nhmie.

les Juifs

Les armes anciennement taient indiffremment de

cuivre ou de
cliers,
tait
fer.

On

voit

dans l'criture des bou-

Alors
fuite
;

perdront courage

et

prendront
ils

la

des casques et des arcs d'airain; Goliath pord'airain, des bottines et

toutes les nations les perscuteront, et

n'aula fin

un casque

un bouclier de

ront jamais t traits avec plus de rigueur. A

ils

mme

matire. Les Hbreux taient d'habiles archers

:

se relveront. L'archange Michel sonnera trois fois

la

et d'habiles frondeurs

on

sait

de quelle manire Da-

de
fils

trompette; au premier coup paratra

le

le

Messie,

vid usa de

la
si

fronde contre Goliath. Ceux de Benjaadroits tirer de

la

de David, avec

prophte lie;
lui, et

les Juifs se ras-

min

taient

fronde, qu'ils auqu'ils

sembleront autour de
lus; celui-ci sera tu

feront la guerre Armil-

raient

atteint

un cheveu. L'criture ajoute

le texte

dans
,

la bataille.

Aprs cela

sui-

taient pour la plupart ambidextres.

vra le
original jusqu'

rgne du Messie

et

la

ruine entire des

L'criture emploie dans

chrtiens et des infidles. Telle est l'ide que les rabbins se forment

quatre termes pour signifier

les boucliers.

On ne
et l'uet

de l'antechrist.

On

trouve
;

le

nom
pas

doute pas

qu'il n'y et entre

eux quelque diffrence

la

d'Armillusdans
sait

le

paraphraste Jonathan
la

mais on ne

mais

il

serait bien
;

malais d'en fixer

forme

pas

s'il

y est de

premire main,

et s'il n'y a

sage particuliers

on

les faisait

de bois ou d'osier,
;

i ajout et mis aprs coup.

on
fois

les couvrait

de cuivre, de cuir ou de fer

quelquefois

Arrosemf. nt. Les gyptiens arrosaient leurs terres

en tirant de l'eau du Nil l'aide de machines, et
la

on

les bordait

simplement de mtal, d'autres

01 y mettait plusieurs douhlcs de cuir.

viier d'airain couvrait les paules de

Un largo bouGo ialli quand il

lin,

rpandaient dans des rigoles pratiques pour

duire dans les

la

con-

champs

el

dans

les jardins.

s'avana conlre l'arme d'Isral.

Arsenal, Arsenaux. Les anciens Hbreux avaient

de laine ou

Lot cuirasses taient quelquefois de

chacun leurs propres armes, parce

qu'ils allaient tous

837

la

ASM
guerre;
ils

ASP
ma

838

n'avaient point d'arsenaux ni de

,

satisfaire leur passion et leur brutalit,

comme

les

che~

parce qu'ils n'avaient point de trou pes rgles ni de soldats gage; ce ne fut que sous les rgnes de David et de Salomon qu'on vit des arsegasins d'armes

vaux

et les

mulets, qui sont

sans raison, c'est sur eux

que ce dmon exerce son pouvoir. Mais pour vous, ajoutal-il,

lorsque

vous aurez pous celte

femme
(iel

vivez en

naux dans

Isral.

David avait

fait

de grands amas

continence avec elle pendant trois jours, etc.

d'armes, qu'il avait consacres au Seigneur dans son

tabernacle.

On demande comment
a

la

fume du

d'un poisson

Le grand-prtre Joada
le

les lira

du trsor
au jour

pu chasser Asmode,
la

et

comment

l'ange Raphal a

du temple pour armer

peuple et

les lvites,

pu l'enchaner dans

llaule-gypie. Ceux qui don-

de l'lvation du jeune roi Joas. Salomon avait amass de bonnes armes dans son palais nomm le bois du
Liban, et avait de bons arsenaux dans toutes les villes

nent aux anges ei aux dmons des corps subtils, et qui

croient qu'ils sont sensibles aux plaisirs des sens,
l'odorat et de l'oue, et qu'ils

de

aiment

les

concerts et les

de Juda

qu'il avait fortifies.

Il

imposait quelquefois
l'obligation

bonnes odeurs, ne sont nullement embarrasss rsoudre ces

fiel

nux peuples vaincus et tributaires

forger des armes.

de

lui

difficults. Ils diront

Le

roi Ozias

ne se contenta pas de
de frondes,

du poisson aura pu
tait

taire
;

que l'odeur forte du abandonner Asmode

invisiblemenl, et avec
la subtilit
la

fournir ses arsenaux de lances, de casques, de boucliers,

la

chambre o

Sara

et

qu'ensuite l'ange Raphal

de cuirasses, d'pes, d'arcs

et

il

l'aura suivi, et l'aura conduit

y mit aussi des machines propres former et soutenir des siges. zcliias eut la

une promptitude proportionne

corps, dans quelque caverne de
il

de son

mme

prcaution

il

Haute-Egypte,

amassa des armes de

toutes sortes.

Jonathas et Simon

l'aura enferm.

Machabes avaient des arsenaux de bonnes armes

tant de celles qu'ils avaient prises sur l'ennemi,

Mais
pes, et

comme

la foi

nous enseigne d'autres princiles

que

que nous tenons

anges

et les

dmons pour

de celles

qu'ils avaient

achetes ou

fait

forger.

des substances purement spirituelles, nous croyons que

tout
l'effet

Artaba, sorte de mesure dont

servaient.
Ils

les

Babyloniens se

de

la

fume du

fiel

du poisson que brla

offraient

tous les jours

;

douze artabes
la

Tobie ne tomba que sur

qu'il

les

sens de Tobie et de Sara,

de vin leur dieu Blus

mais Daniel dcouvrit

amortit dans eux le sentiment

;

du

plaisir

et

les

friponnerie des prtres, qui prenaient pour eux ce vin.

L'artabe contenait
saint

soixante - douze

setiers

selon

mouvements de la volupt et que l'enchanement d'Asmode doit s'expliquer, dans un sens allgorique
et fignr,

Epiphane

et saint Isidore

de Sville.
ils

de Tordre de Dieu,
et qui l'obligea

qui lui fut signifi

par

Asiarques, Asi principes,

comme

sont

nomms

Raphal,

de ne plus s'approcher de

dans

la

version latine des aptres. C'taient des sou-

Sara, et de ne donner plus de

sence, sinon dans
la
la

marques de

sa

pr-

verains pontifes paens de l'Asie, qui taient choisis

Haute-Egypte.

par distinction pour faire clbrer leurs dpens les jeux solennels et publics. Ceux de
la

Dissertation sur le

On peut consulter dmon Asmode, au livre de

le

ville

d'phse,

Tobie.

par amiti et par considration pour saint Paul, l'empchrent, dans

ler se
la

Les rabbins racontent que

dmon Asmode
le

avait
;

sdition de l'orfvre Dmettre, d'al-

chass Salomon de son royaume, et avait pris sa place

prsenter an thtre.
filfe

mais que Salomon tant revenu,

de
chargea de chanes.
avait forc
Ils

dtrna, et

le

Asmode, certain dmon qui obsdait Sara,

Raguel, et qui
lui
fit

disent de plus

que ce prince que ce

le
:

mourir

les sept
;

premiers maris qu'on

ce

Asmode
enseigna,

lui servir dans la construction

;

donna avant
le

le

jeune Tobie
la

dmon
fiel

fut ensuite

du temple de Jrusalem

que, par

le

secret

chass par

moyen de

fume d'un

de poisson,
del Nautebien des

dmon

lui

il

l'avait

bti sans

employer

et li par l'ange

Raphal dans
sur ce

les dserts

fer ni faire

du

bruit, selon cette parole

de l'criture

gypte.

On forme

questions curieuses. 1
le

dmon Asmode On demande ce que

Malleus

et securis, et

omne ferramentum, non

Il

sunl au-

veut dire

dilaindomo cum
la

dificarehir.

employa,
la

disent-ils,

nom d'Asmode. Les uns

le

croient qu'il drive

de

pierre de Schamis, qui taillait

pierre

comme

nos

l'hbreu Es-Mada,
spirait le feu

feu del Mdie, parce qu'il inp;iys,

vitriers

coupent leur verre avec

le

diamant. Les Arale

de l'amour impur dans ce

le

dont

il

se regardait

comme
:

matre.

D'autres,

avec bien

bes mahomlans croient que Salomon enchana dmon Laora-Elmand sur la montagne de Barend.

plus de vraisemblance, le font venir de l'hbreu scha-

Asphalte. Le mot asphalte chez

fiait

les

Grecs signiil

mad, exterminer
dire

de sorte qu' Asmode ne voudrait

toute espce de bitume; aujourd'hui

ne s'em-

antre chose que l'ange destructeur, ou exterminateur.

ploie plus
(

que

comme synonyme
).

de bitume de Jude

Yoy. Bitume

Les rabbins disent qu'Asmode est n de l'inceste

de Tubalcan
tant devenu
et

Aspic, sorte de serpent, dont

et si

le

venin est
le

si

prompt
qu'ii
II

de Noma sa sur,
fille

et

que ce dmon
tuait

dangereux
,

qu'il tue

presque dans

moment
est

amoureux de Sara,

de Raguel,

mordu
si
;

sans qu'on y puisse apporter de remde.

tous ceux qui voulaient s'approcher d'elle, et qui, par

la

court
petit

vite qu'il

semble voler. On
:

dit qu'il

fort
elle

brutalit

de leur passion, se livraient en quelque

l'criture en parle souvent

l'endroit

sorte son pouvoir. D'o vient que lange dit Tobie

parle de l'aspic sourd, qui se bouche l'oreille pour ne

Ceux

qui,

en Rengageant dans
cl

le

mariage, bannissent
et

pas

entendre

la

voix de

l'enchanteur, est des plus

fiieude leur cur

de leur e\mt,

ne pensent

qg L. fameux. On assure que

cet animal se

bouche

les oreil-i

859
les

AST
pour ne pas entendre celui qui
du mchant
le veut
,

AST
charmer
;

consacrait des ascra, des bois, o

Ton commettait
du

et c'est quoi le Psalmiste fait allusion

lorsqu'il

dit

d'ordinaire des impudicils qui ont rendu son culte

que
pent

la fureur
et

est
,

semblable celle du serse

infme.

On

la

nommait quelquefois

la reine

ciel

et

de l'aspic sourd

qui

bouche

les

oreiUes
(

quelquefois on dsigne -son culte par celui de milice

duciel.

pour ne pas entendre

lvji
,

la voix

de l'enchanteur.

Ps.

).

au dieu Baal,
parl des enchantements des serpents,
et

Les auteurs sacrs la joignent presque toujours et lui donnent le nom de dieux, n'ayant

Nous avons

point de

nom

particulier
c'tait la

pour exprimer une desse.

lune que l'on adorait sous ce

dans ce volume de noire Cours

rapport
trois

dans diffrents autres endroits d'criture Sainte, et nous avons

le

On

croit

que

nom

ses temples taient d'ordinaire avec

ceux du

so-

manires diverses d'expliquer

pas-

leil; et

pendant qu'on

offrait

Baal ou au soleil des

sage du psaume que nous venons de citer.

croient qu'il y a une

Les uns
sourd

sacrifices sanglants et quelquefois des victimes

humai-

sorte d'aspic rellement

nes, on prsentait Astarte, ou la reine du ciel, des

qui est le plus dangereux de tous; etquc c'est de celui-

pains, des liqueurs

des parfums.

On

lui
,

dressait des

lque parle
pic

ici le

Psalmiste. D'autres veulent que l'as-

tables sur les plate-formes des

maisons

auprs des
et
;

tant vieux,
l'autre

devient

sourd d'imc

oreille, et se

portes, dans les vestibules,

servait souper

aux carrefours,

on

lui

bouche
la voix

avec de

la terre

pour ne pas entendre

aux premiers jours des mois

le

c'est

ce

de

l'enchanteur.

D'autres enfin prtendent

les autres serpents, a l'oue
il

que

les

Grecs nommaient

souper d'Hcate.
le

que

l'aspic,

de

mme que

Saint Jrme traduit en plus d'un endroit

Irs-fine,

mais que, quand on veut l'enchanter,

pur artifice, en
et se

se

hbreu Asera, ou Astarle, par celui de Priape,

nom comme

Louche

le* oreilles

appliquant

l'une
le

pour marquer

les

impudicils qui se commettaient

fortement contre terre,

bouchant l'autre avec

Bocliart (1).

dans les bois consacrs Astarte. Les Orientaux adoraient en plusieurs endroits la lune sous le

bout de sa queue. On peut voir

nom

d'un

Assaron, ou gomor, est une mesure creuse des Hbreux. C'tait

la

dieu; on

la

reprsentait avec de la barbe, et arme.

,

dixime partie de l'pha

le

comme

le

La

statue qu'on adorait dans le temple d'Hliopolis

tait

nom mme d'assaron

il

dnote. Ce nom signifie dixime;

en Syrie,

d'une

femme

vtue en

homme.

Salo-

contenait trois

pintes,

moins trs-peu de chose,

tait
la

mon,

qui avait pous plusieurs

femmes trangres,
mais ce
fut

mesure de

Paris.

L'assaron
avait

mesure de

introduisit le culte d'A^taxte dans Isral;

manne
lite.

que Dieu

accorde chaque Isra-

principalement Jzabcl,

fille

du

roi

de Tyr, et pouse

d'Achab
satis.

qui mit en vogue le culte de cette divinit

Assez,
se

Le terme

latin satis, qui signifie assez,

signifie

dans

la

Palestine.

met souvent pour l'hbreu meod, qui

:

beau-

Saint Augustin assure que les Africains descendus

coup, par exemple

Homines

isti

boni salis fuerunt no:

des Phniciens tenaient qu'Astarte tait

la

mme que

bis; l'hbreu, vald boni. Et ailleurs

satis fuit
;

Bellum durum
valde.
,

Junon

Juno

sine dubilalione ab

illis

(Pnis) Astarl

et l'hbreu, bellum
:

durum usque ad
,

Et
ne

vocatur. Hrodien, toutefois, dit que les Carthaginois

dans

lsae

Ne

irascaris

Domine

salis
:

l'hbreu
salis

nomment
que

Astroarche la desse cleste, et qu'ils croient

irascaris

ad mullum. Et zchiel

Nonne
:

erat

c'est la

mme

que

la

lune.

Les thologiens ph-

vobis pascua bona depasci? L'hbreu

Est-ce peu pour

c.

niciens assuraient que leur Astarle tait la Vnus sy-

vous d'avoir pris pour vous

xlvii,v.9
:

les

bons pturages? Et

rienne, native de Tyr et pouse d'Adonis, fort diffrente de celle qui tait ne dans
l'le

Pisces multi salis; l'hbreu, mulii vald. Et

ix,

de Cypre. Enfin

dans Zacharie
exulta vald.

Exulta

satis, fi lia

Sion; l'hbreu,

Lucien, qui a crit exprs sur

n'est autre qu'Astarte, dit

la

desse de Syrie, qui

expressment qu'elle n'est que cet astre

Assurus

n'est pas

un nom propre
dans

mais

commun
signifie

des rois des Perses et des Mdes.

,

nom Ce nom
le

autre que la lune; et

tait

il

est indubitable

ador sous diffrents noms dans presque toutes

grand guerrier
,

le

dialecte des langues

les parties

de l'Orient. Clestem Afri, Milhram Pers,

,

turque et lartare

qui probablement tait celui des

plerique

Venerem colunt

pro diversitate nominis

non

Mdes.

numinis diversitate.

Astarte ou Astaroth, desse des Phniciens. L'criture la

La manire dont on
fois

reprsentait Astarle sur les

:

nomme
la

souvent du

nom

pluriel d Astaroth

mdailles, n'est nullement uniforme

,

elle est

quelque;

qui signifie proprement des troupeaux de brebis ou de

en habit long,

et quelquefois

en habit court

quel-

chvres; on

nommait

aussi quelquefois Aserah, le

quefois tenant un long bton surmont d'une croix.

bocage, ou Aserolh, ou Aserim, des bois, parce qu'on

l'adorait
et

Dans d'autres mdailles, on

ne
par
la victoire.

la

voit

couronne de

dans

les bois, qu'elle tait la

desse des bois,

lui

rayons, et ailleurs couronne de crneaux ou couron-

que

les bois taient

proprement son temple. On

si

Dans une mdaille frappe

elle est

(1) L'haje, coluber haje, de Linn,

dans
(

le

grand ouvrage de
pi.

la

bien figure Commission d'Egypte

Csare de Palestine,

en habit court, couron-

ne de crneaux

tenant de la main droite une tte

Reptiles

),

parat tre le vritable aspic de l'an-

d'homme,
lte

et

de

la

gauche un bton. On croit que celte

tiquit.

d'aspic
retire
psica.

On dsigne vulgairement sous le une huile employe dans les arts, par In distillation de la lavande

nom
et
,

d'huile
l'on

que

d'homme

est celle dont parle Lucien, et qu'on ap-

lavandula

porte tous les ans d'Egypte Biblos, ville de Plinicie,

dont nous avons parl ci-devant dans

l'article

84!

AST
!

ATH
revient sur

Bit
circuits.

d'Adonis. Sanchoniaton dit qu'elle tait reprsente

lui-mme par de longs

Ce qui
:

est

avec une lle de vache

figurant par ses cornes la

la lune.

assez semblable l'expression de l'Ecclsiastique

iltuminans per omnia respicit,
et gloria

Sol

royaut et les rayons de

Domini plnum

Astres. Mose, pour prcautionner

tre l'abus qui rgnait

les

Hbreux con-

est

opus ejus. Et encore

Sol in aspectu annuntians, in

dans presque tout l'Orient d'aGense, que Dieu leur

la

exitu vas admirabile, opus excelsi.

soleil et la

Baruch

dit

que

le

dorer

le soleil, la

luue et les astres, nous apprend,

la

lune, ces astres

si

brillants, obissent

au

tout au

commencement de
,

Seigneur, etc.

donna

l'tre

et les lira

du sein de

matire

qu'il

Mais toutes ces expressions, qui sont purement populaires, ne doivent pas s'expliquer la lettre
;

avait produite

du nant. Job nous dcrit

dans sa rvolte

les astres,

au

autre-

commencement du monde
Isae fait dire Lucifer,

qui louent le Crateur; et

:

ment,
les

Je monterai
,

dans

les

deux

j'lverai

mon

trne sur les astres

etc.

je

que eaux sont animes, puisqu'on trouve dans l'Ecrture des expressions qui semblent aussi l'insinuer.
il

faudrait dire que la terre, que les arbres,

m'assirai sur la

montagne du testament,

Toutes

les cratures louent le

Seigneur, bnissent le

Les

Juifs anciens et

modernes donnent beaucoup

trsla

Seigneur, obissent au Seigneur, chacune en sa

nire. Si l'on

ma-

aux influences dsastres. Philon leur attribue une

donne quelque chose de plus au

la

soleil,

grande part tout ce qui arrive sur

ailleurs

terre

il

dit

la

lune, aux toiles, c'est

que ce sont des cratures

que

les astres sont

non seulement des anides esprits trs-purs

;

plus parfaites, et o

magnificence de Dieu clate

maux, mais mme

que
l'air est

qu'ils sont

d'une manier* plus sensible.

plein d'animaux ou d'esprits qui en des;

Asyle. Ce terme marque un lieu sacr, o les mal

cendent continuellement pour animer les corps

avait puis ces sentiments

il

heureux pouvaient se
de
la

retirer

pour se mettre couvert

dans Platon, son matre.

erreurs. Les rabbins
ciel et

violence de leurs ennemis, sans que personne

Origne a t dans les

mmes

pt les en tirer malgr eux.

fils

On prtend que

les petits-

donnent de
les
;

mme

de l'intelligence au

aux

toi-

d'Hercule furent les premiers auteurs des asyles.

le

ils

tiennent qu'elles connaissent Dieu, qu'elles se

Craignant

ressentiment de ceux que Hercule avait

ils

connaissent elles-mmes, que Dieu est l'objet de leurs

dsirs
,

maltraits pendant sa vie,

c'est--dire,

tablirent

un

as;

le,

que leurs connaissances

et leurs actions sont

un temple de
aussi
le

la

Misricorde AlhV es.

plus parfaites que celles de l'homme.

Maimonide
qu'ils ont

dit qu'il n'y a point

;

de dispute entre
ils

les

Cadmus en tablit autre Rome, sur

Machabes

un Tlibes, et Romulu un mont Palatin. Celui de Dap' n,

grand-prtre des Juifs, s'-

sages sur le sujet des astres

conviennent tous
la

prs d'Antioche, est clbre; et nous lisons dans les

une grande influence sur

gnration et

la

qu'Onias

III,

corruption des corps sublunaires. Quelques-uns attri-

tant retir dans cet asyle, et s'y tenant

comme dans
le

buent

la

direction des
;

vnements plutt aux anges

un
lui

lieu

de sret, Andronique, gagn par Mnlas,

sortir, et

qu'aux toiles
les astres qui

mais d'autres soutiennent que ce sont

la terre.

persuada frauduleusement d'en

tua

versent leur influence sur

Chadont
le

aussitt.

que herbe a, selon eux, son

elle reoit sa

toile particulire,

L'autel des holocaustes et le temple

taient aussi des asyles

du Seigneur
le

vertu; cette vertu s'tend

mme

sur

inviolables. Joab s'y retira

;

corps humain et sur les principales actions de

Cela, toutefois, ne dtruit pas
les plantes effets
la libert

la vie.

pour
au
ter

s'y

mettre en sret
endroit,
qu'il

mais Salomon
qu'il

fit

tuer

de l'homme;
:

mme
l'on

voyant
tenait

ne voulait pas quit-

ne

lui

imposent aucune ncessit

leurs
la

l'autel,

embrass.

Mose

ordonne,
celui

tombent principalement sur nos corps, sur

que
s'y

arrache de
aprs avoir

l'autel

du Seigneur

qui

sant, sur la comple^ion et sur tout ce qui en dpend.

retire

commis un homicide volonen faveur des mchants,

les auteurs profanes,

Les

livres saints

semblent quelquefois donner du

dit

taire. L'asyle n'est point fait

sentiment

aux astres; on nous

que

les

astres
;

comme
ment
ou on
d'eux.

le

reconnaissent

mme
et

louaient le Seigneur au

commencement du monde on
qu'elle

mais en faveur de l'innocence

de

la

justice injuste-

invite le soleil, la lune et les toiles, louer le Sei-

attaques. Lorsque des sclrats se retiraient

gneur

on
la

dit

que

la

lune retire sa lumire

;

l'asyle d'un temple,

ou on

les y faisait

mourir de faim,

obit

voix de Josu

que

le soleil s'arrte

au com-

les forait d'en sortir

en allumant du feu autour

mandement de
leil

ce chef du peuple de Dieu, que le soqui sort de sa

Nous parlerons

ailleurs des villes d'asyle

la

ou de
terre

se lve

comme un poux

chambre
lorsqu'il

refuge que le Seigneur avait dtermines, dans

d'Isral,

nuptiale. Mose semble favoriser le sentiment qui attribue des influences au soleil et la lune
,

en faveur de ceux qui avaient fortuitement

involontaire.

commis un meurtre
Athlte.
livres
11

promet Joseph abondance des fruits du [soleil et de la lune. Job dit que le Seigneur donne des ordres au soleil
,

est souvent parl d'athltes dans les

de l'Ecriture composs depuis rtablissement

et qu'il

ne se lve point. Et
le lieu
soleil

le

Psalmisle

que

le

de

la

monarchie des Grecs dans l'Orient; avant ce

ni les athltes, ni les
ils

soleil connat

et le

temps de son coucher. Et

et

temps,
quels
tes

jeux gymnasliques aux-

Salomon
lieu

Le
il

se
;

couche
et

se lve

et

revient

au
,

s'exeraient n'y taient connus.

Les athlou

d'o

est parti
le

renaissant au

mme

endroit

taient

des

hommes

qui

s'exeraient

pour

tourne par

midi

et

s'avance

du

ct

du septentrion
d tous cts
,

leur propre satisfaction, ou par principe de sant, ou

cet esprit visite toutes choses et tourne

S. s.

et

enfin pour naratre dans les jeux publics, et pour y

m.

27

843
remporter
les prix et les

AUG
;

AUR
d'une manire superstitieuse,
religieux
il

844

couronnes qui y liaient proposes. Il y avait plusieurs sortes de jeux mais on en comptait principalement six, qui sont la lutte, la
course,
et
le saut, le palet, le

pas dire que Joseph se soit servi de Fart d'augurer

tait trop sage et trop

pour employer une chose aussi vaine

et aussi

coups de poings et

combat coups de poings, de pieds tout ensemble. La

ils

contraire la religion que les augures, de quelque

nature qu'ils fussent

frres

mais ses gens ont pu parler aux

vie des athltes tait trs-laborieuse, et

s'abste-

de Joseph, selon l'opinion du peuple d'Egypte,

;

naient de toute dlicatesse, et surtout de l'usage du

qui tenait Joseph pour un grand devin

ou bien

le

mot
l'a-

mariage. C'est quoi S. Paul

fait

allusion lorsqu'il dit

abslinet.
Il

d'augurari se prend dans cet endroit pour prdire

Qui

in stadio currit, ab

omnibus se

fait

encore

venir

ainsi cette tasse est celle dont se sert

Joseph
le

souvent allusion leurs exercices, leurs rcompenNe savez -vous pas que quand on ses, 1 Cor. 9, 24
:

pour

offrir

Dieu des libations lorsqu'il veut

confort

sulter sur l'avenir.

Les Orientaux ont toujours t

court dans la carrire, tous courent, mais un seul remporte

le

superstitieux

ils

ont donn cours la plupart des

prix ? Tous

les athltes
et

gardent en toutes choses

n'est

augures.

On en

a vu qui se vantaient d'entendre le

:

une exacte temprance,

cependant ce

que pour

langage des oiseaux

c'est sur cela qu'est

les

fond

l'art

gagner une couronne corruptible. (Voyez aussi Phi

lipp.

des augures. Quoique

Romains

s'en servissent

dans

m,

14.)

Les athltes qui faisaient profession d'apse pratiquait

la

leurs entreprises les plus srieuses, les plus senss d'entre eux s'en moquaient intrieurement.

prendre

et d'exercer ce qui
les

communla

ment dans
lutte, soit

jeux publics, soit de

ceste,

course et de
palet,

Aujourd'hui ne signifie pas seulement le jour auquel

du

du

trait et

du jeu de

vi-

on parle, mais aussi un temps indfini

Aujourd'hui,
si

par exemple

vaient d'une manire

fort

svre, entraient jeunes

vous entendez sa voix,

n' endurcissez

pas

dans

les

exercices, souffraient le froid et le chaud,

vos curs; cet aujourd'hui, dit S. Paul,

marque

toute

vivaient dans

un

travail

presque continuel, s'abstefrais,

notre vie. Per singulos dies donec hodi cognominatur.

naient des plaisirs, du vin, de boire

ne man-

Et: Je vous

ai

engendr aujourd'hui, c'est--dire, de

geaient qu'avec rgle et mesure, et se privaient de

plusieurs sortes de nourritures que Ton croyait pro-

toute ternit, et je ne cesse point de vous engendrer. El S. Paul

d'hui,
et
:

Jsus-Christ

tait hier, il est

aujour:

pres les

affaiblir.

sera dans tous les sicles. Et

La rcompense des

athltes tait

une couronne de
;

sommes

aujourd'hui vos serviteurs

Nhmie Nous nous le sommes

vous fau-

chne, de pin, de laurier ou d'olivier

mais

il

avait,

comme nous
dra subir
la

l'avons toujours t. Et l'Ecclsiastique:

outre cela, d'autres prrogatives qui consistaient en

C'est aujourd'hui moi, et

demain vous;

il

exemptions des charges publiques, en certains honneurs,

mme
:

condition que moi. Et Jsus-Christ,

comme

d'tre

mens en triomphe,

d'avoir des

dans S. Luc
d'hui,

11

faut

que

je

marche encore aujour-

statues riges dans les villes.

Mais originairement
seul prix des vain-

demain

et le

jour suivant, c'est--dire, encore

l'honneur de

la victoire tait le

quelque peu de temps.

queurs;

et

on remarque que

les

premiers athltes

vi-

Aurore. On dsigne par ce mol

la

lumire qui se
le lever

vaient d'une manire bien plus frugale et plus labo

rieuse que ne firent ceux qui vinrent dans
la suite.

montre vers
soleil.

l'orient,

quelque temps avant

du

Cela sert concilier ceux qui parlent des athltes

Le Psalmiste, parlant de la naissance ou de la gnration temelle

comme
tullien,

de gens mis l'engrais, homines

altiles, dit

Ter-

du Messie, ditqu'ilat engendr avant

,

avec ceux qui louent leur abstinence et leur

l'aurore

ou

selon l'hbreu

Que

sa

postrit est

temprance.

comme
Christ.

la rose qui est

produite du sein

de l'aurore.

Augure. Le nom d'augure se prend principalement

Cette postrit sont les fidles qui ont cru en Jsus-

pour ceux qui se mlent de prdire l'avenir, par le vol, ou le chant, ou le manger des oiseaux. Je ne re-

Leur multitude

est fort bien

le

compare

une

rose abondante qui tombe

sortir

matin, et qui semble

marque pas
mais
le
il

cette espce d'augure dans l'Ecriture

du sein

mme

de l'aurore.
la rapidit

y en a un grand nombre d'autres. On a tendu

d'augures tous ceux qui prdisaient l'avenir,

Le mme Psalmiste, pour montrer

fuite,
et

de sa

nom

s'exprime ainsi

Si je prends

les ailes

de l'aurore,

soit par la

vue des oiseaux, du

ciel,

des lments, des

que je veuille m' enfuir l'extrmit de

la

mer pour

animaux, du tonnerre, des entrailles des victimes, de

l'eau, des baguettes, etc.

me

drober votre connaissance, c'est votre main qui

et

Et

c'est

dans ce sens tendu

m'y conduira,

qui

me

soutiendra dans

mon

vol.

On
des

que

l'on trouve quelquefois

auguror et augurium dans

ne connat rien de plus prompt que

rayons du
Isae dit
soleil

l'effusion

l'criture pour toute sorte de divination ou de magie.

Dieu avait dfendu son peuple de consulter

ciens sous peine de la vie; et
il

les

magi-

au lever de l'aurore. que ceux qui ne s'attacheront pas

:

la loi
<

avait expressment

et aux observances ne jouiront pas de l'aurore

erit

Non

dfendu que

l'on

ne

souffrt
le

aucune sorte de devins

cacher

eis

matutina lux
ils

Ils

priront sans voir la lu-

ou de magiciens dans

pays des Hbreux.

Gense, que Joseph
la
fit

mire,

ne dureront pas jusqu'au lendemain.

les

Nous
dans

lisons,

dans

la

Job compare
l'aurore
:

yeux du bhmoth
palpebr diluculi

l'clat
:

de

le sac tirer

de Benjamin
:

coupe dont

il

se servait

Oculi ejus ut

Ils

sont

pour

des augures
et in

Scyphus

ipse est in
solet.

quo

bibit

aussi brillants que l'aurore.

Le bhmoth

est l'l-

dominus meus

quo augurari

On ne prtend

phant.

845

AUT
e midi.

AUT
ngt, le midi,

846

Auster,

Dans

l'criture,

la

marque l'Arabie Ptre ou l'Idume mridionale, ou partie mridionale de Juda. Quelquefois les Hla. droite.

Autel des holocaustes. Voyez Holocaustes. V. Autel d'Athnes au dieu inconnu. S. Paul tant
IV.
|

arriv de Thessalonique Athnes, disputait tous les

jours,

breux l'expriment par

se servent souvent du

Eusbe

et S.

Jrme
le

ou dans

la

synagogue avec

les Juifs,

ou sur
il

[?.

mot Darma pour dsigner

place publique avec les philosophes.

lait

Comme
qu'il

par-

midi. Ce terme se trouve dans l'hbreu, en plusieurs

endroits, dans le
I.

de

la

rsurrection des morts,

et

annonait
philo-

Autel.

mme sens. Comme les sacrifices

monde,

Jsus-Christ crucifi dieu et

offerts

homme, quelques

Dieu sont
pas une

sophes

le traduisirent

devant les juges de l'aropage

aussi anciens que le

les autels n'ont

moindre

antiquit. L'criture

nous parle, en quelques

;

qu'H

pour y rendre compte de ses sentiments. Lors doi.c fut devant ces juges, il leur parla en ces termes:
car

endroits, des autels rigs par les patriarches

elle

mais

Peuple athnien, vous me paraissez religieux jusqu'

la superstition
:

ne nous en marque ni

la

forme, ni

la

malire.
k

comme

je passais,

et

que je regar-

L'autel
la
fia

que Jacob rigea Bthel,

n'tait autre

que

dais les images de vos dieux,

fui rencontr un autel

;

pierre qui lui avait servi de chevet.

Gdon

sacri-

avec cette inscription

Au Dieu inconnu

je viens donc

au Seigneur sur un simple rocher qui tait prs

vous annoncer aujourd'hui ce que vous ignorez.

de sa maison. Les premiers autels que Dieu ordonna

Mose de lui lever devaient tre de

On demande

quel tait cet autel consacr au dieu

terre

ou de
s'il

inconnu. S. Jrme enseigne que cet autel n'tait pas

pierres brutes

et le

Seigneur

lui

dclara que

prcisment inscrit
qu'il portait
:

comme
et

le

dit S.

Paul,
et

mais
de l'A-

employait

le fer, l'autel serait

fil'

impur. L'aulel des ho-

Aux

dieux de l'Asie, de l'Europe

locaustes, qu'il

faire

quelques temps aprs, tait

frique;

aux dieux inconnus

le pluriel

trangers; et que l'Aptre

une espce de bois de sihim, creux, et couvert de

plaques de cuivre. Voyez ci-aprs Holocauste, et Autel
des holocaustes, au
L'autel

changea exprs
vait besoin,

en singulier, parce qu'il n'a-

pour son dessein, que de montrer aux un dieu inconnu.

mme

endroit.
le

Athniens

qu'ils adoraient

que Mose ordonne Josu de btir sur

de pierres brutes; et
dans
la suite,
il

D'autres croient que saint Paul a voulu parler des

autels

mont

llbal devait tre

y a

que

l'on voyaif

sans aucune inscription partil'Altique,

toute apparence que ceux qui,

btis par

furent

culire dans plusieurs endroits de

rigs

Samuel, par Sal

et

par David, taient de

btit

par suite d'une expiation solennelle du pays

le

faite

par

mme
temple

structure. L'autel
tait d'airain,
Il

que Salomon

dans

philosophe pininide.
D'autres veulent que l'autel du Dieu inconnu soit

mais rempli, ce que l'on croit

avait vingt coudes de long, vingt

de pierres brutes.

celui doat parlent Pausanias et Philoslrale.

Ces au-

coudes de large, et dix de haut. Enfin celui que Zorobabelet les autres
Juifs,

teurs disent qu'il y avait Athnes des autels consa-

de retour de Babylonc,

crs aux dieux inconnus

il

y avait apparemment plupluriel,

rebtirent Jrusalem, n'tait que de pierres brutes,

sieurs autels, donlchacun tait inscrit au dieu inconnu;

c'est

non plus que

Josphe
dans
le

celui

que rebtirent

les

Machabcs.

pourquoi

ils

en ont parl au

comme
le

dit

que celui que

tait

l'on voyait

de son temps

d'autels inscrits

aux dieux inconnus. Lucien, dans

le

temple

de pierres brutes, haut de quinze

dialogue intitul Philopatris, jure par

dieu inconnu
et

coudes, long de quarante, et large d'autant.

II.

d'Athnes

il

ajoute

Etant

arriv

Athnes,

Autel des parfums.

C'tait

une

petite table

de

ayant trouv

le

dieuinconnu, nous l'avons ador,

les

et lui

bois de sthim, couverte de lames d'or, ayant

une

avons rendu grces, levant

mains au

ciel

coude de long, une coude de large,

de haut.
11

et

deux coudes

Pierre-Ie-Mangeur, auteur de l'Histoire scolas'jque,

avait

aux quatre coins quatre espces de

rebord ou couronne
le

raconte que S. Denis TAropagite ayant remarqu,

tant Alexandrie, l'clips qui arriva contre nature
la

cornes, et tout autour un petit

par dessus. Tous les matins et tous les soirs,

qui tait de semaine, et dsign par le
office, offrait sur cet autel

prtre

mort du Sauveur, en conclut que quelque dieu

son retour Athnes,

sort pour cet

inconnu souffrait; et que n'en pouvant alors savoir

davantage,
ri

un parfum d'une composipour cela avec l'encensoir

l'autel

rigea,

l'autel

tion particulire, et entrait

au dieu inconnu, qui donna occasion S. Paul de

faire l'aropage le discours

fumant,

et

rempli du feu de

des holocaustes,
l'au-

que nous rapporte S.

dans
tel

le saint,

o cet autel

tait plac, vis--vis

Luc.

des pains de proposition.

C'est

cet

autel qui

fut

Thophylacle raconte d'une autre manire l'occasion de cet autel.

cach par Jrmie avant

la captivit.

Le prtre ayant
du
saint.

Aprs une

bataille

que Us Ath-

mis l'encensoir sur cet

III.

autel, se relirait hors

niens avaient perdue, un spectre leur apparut, et leur

dit

Autel des pains de proposition.

petite table
d'or,

C'tait une de bois de sihim, couverte de lames

que

c'tait lui qui tait

cause du malheur qui leur

tait arriv, et

que

c'tait

en haine de ce que, cl-

avec un petit rebord orn de sculpture jour, par

brant des jeux en l'honneur de tous les autres dieux,

ils
il

dessus, tout autour. Elle avait

deux coudes de long, une coude de large, et une coude et demie de haut. Elle tait place dans le saint. On mettait tous les

n'en faisaient point en son honneur

aprs cela,

disparut sans dire son

nom. Les Athniens pour

rparer leur faute, rigrent aussitt un autel au dieu

jours de sabbat sur cette table douze pains, avec de l'encens et du sel. Voyez Pains de proposition.

inconnu*

cumnius raconte

la

chose un peu autrement, Lea

Ul
Athniens
,

AUT
frapps d'une

AUT
et
,
I

m
:

maladie brlante qui ne

pse jusqu' quatre-vingts livres

elle
;

ne vole pas,
la

leur permettait pas de rien souffrir sur leur corps

s'adressrent inutilement tous
les

cause de la petitesse
dit de

de

ses ailes

mais

rapi-

dieux qui taient

sa

course surpasse celle de tous les

ani-

honors dans leur

au dieu inconnu
gre ne
ce dieu inconnu

ville.
ils

Voyant

qu'ils n'en recevaient

maux.
Chez ces oiseaux
tort le
,

aucun soulagement,
,

s'avisrent d'riger un autel

dont

les

anciens avaient
les

fait

de peur que quelque divinit tran-

symbole de

la

cruaut envers
,

enfants,

la

les et frapps
la

dans sa colre.

On

attribua

ponte, selon M. Drapiez

la

s'opre dans

un trou que

gurison de leur maladie.

la

femelle creuse au milieu des

sables; elle y
et

pond

D'autres disent que, durant

guerre

des Perses

successivement une quinzaine d'ufs,

en dpose un

contre

les

Grecs, ceux-ci envoyrent Philippide de:

nombre

peu prs pareil dans un trouvoisin; ceux-ci

la

mander du secours aux Lacdmoniens lui apparut sur le mont Parlhenius, et se

tait le

le

dieu

Pan

sont, ce que l'on assure, destins

petits qui doivent sortir des

nourriture des
,

plaignit qu'il

ufs du premier nid

les

seul

dieu qui

ils

ne rendissent point leurs

il

seuls que le pre et la

mre couvent. Ces ufs,

la

plus

adorations; et en

mme

temps

leur promit son seleurs dieux. Ils

qu'il

arrondis que ceux de

poule
;

ont ordinairement
leur saveur est dou-

cours

s'ils le
,

recevaient au
rigrent un

nombre de
autel
;

plus de six pouces de diamtre

cetre.
leil

le nient

lui

et

de peur

n'y

Dans

la

zone torride,

la

seule chaleur du so-

et

encore quelque aulre dieu mcontent de leur

,

les fait elore,

la

peine l'autruche les couve-l-elle

il

indiffrence

ils

btirent

un

autel

au

dieu

in-

pendant

nuit.

Cependant

s'en faut de

beaucoup
trs-

connu.
Il

qu'elle les

ahandonne;

elle veille
,

au
et

contraire
les

n'estaucun de ces sentiments qui ne souffre queldifficult. L'autel intitul

:

assidment leur conservation

ne

perd gure
occasion

que

Aux

dieux de l'Asie, de
et

de vue. C'est de l, ditBuffon, qu'on de dire qu'elle

les couvait

a pris

f Europe, de l'Afrique; aux dieux inconnus

n'est pas

trangers,
;

des yeux

la lettre. Dio,

apparemment
1

celui

dont parle S. Paul

les

dore rapporte une manire de prendre ces animaux

aropagites ne
dieu inconnu.
l'inscription
l'autel

auraient pas reconnu au seul

qui

nom du

fonde sur leur grand attachement pour leur couve;

c'est

Ceux d'pimnidc,

ne portaient

de

planter en

terre

aux environs du nid

et

d'aucune divinit, ne sont pas non plus

une juste hauteur, des pieux arms de pointes Lien

acres
,

que nous cherchons. Les histoires que raconn'ont aucun garant dans l'antiquit.
les

dans lesquels

la

tent l'auteur de Y Histoire scolaslique, Thophylactc et

mme,

lorsqu'elle revient avec

mre s'enferme d'elleempressement se po>er

tait

cumnius

Il

y a

sur ses ufs.

donc assez d'apparence que

Athniens, peuple exla

ils

Lon
j

l'Africain

a dit
:

que l'autruche
elle

prive

trmement superstitieux
bli

dans

crainte d'avoir ou-

du sens de
les
\

l'oue

cependant
les

parat avoir tous

quelque divinit laquelle

n'eussent pas rendu

organes d'o dpendent

sensations de ce genre;
n'est

leur cuite, avaient rig dans quelque endroit de leur

|

il

est

donc probable

ou qu'elle
,

sourde qu'en
la

ville

des autels inscrits au dieu inconnu,

prit

dont saint
|

certaines circonstances

comme
la

dans

saison de

Paul

occasion de leur prcher Jsus -Christ, dieu

I

l'amour, ou qu'on
ce qui n'tait que

imput quelquefois sa surdit

de
stupidit.
le fer, ce

vritablement inconnu leur gard, et qu'ils adoraient dj en quelque sorte sans le connatre.
C'est la pense de saint Chrysoslme, qui est fonde

l'effet

On
a

a dit aussi

que l'autruche digre

:

qui

donn

lieu celle locution

il

a un estomac d'autru-

sur ce que nous avons rapport ci-devant de Philostraie

,

che; mais

c'est

encore une erreur populaire.

Cet

de Pausanias

et

de Lucien.
doute
pas

oiseau avale effectivement quelques morceaux de fer

Saint Augustin ne
n'aient ador
le

que
le

les

Athniens
dieu in-

ou de cuivre,
de

si

on

lui

en jette ou qu'il en rencontre,

vrai

Dieu sous

nom de
que
les

mme

que

les

autres oiseaux avalent de petites

s'en nourrir,

connu

il

compare leur

culte celui

schisma-

pierres

ou du sable, non pour

mais pour
dans
l'es-

tiques rendent Dieu hors de l'glise. L'Aptre voulait

aider broyer leur nourriture.

On
a

a trouv
fait

donc

les porter

adorer

utilement et sagement

tomac d'une autruche

dans l'Acadmie
liards
,

dont on

la

dissection

dans

l'glise ce qu'ils adoraient

l'glise
:

aveuglment

cl inuti-

des sciences, jusqu' soixante-dix

,

lement hors de
ter

Ut eumdem

Deum

queni pr-

la

plupart uss

rays et

consums presque
leur frottement

Ecclesiam ignoranter atque inutiliter colebant, in

et ulililer

des

trois

quarts,

apparemment par
est

Ecclesi sapienier

tolrent.
,

mutuel.
la

Autruche, struthio-camelus
famille de
>

genre d'oiseaux de

La chair de l'autruche
mauvais got;
reu
le

en gnral, dure et de
avaient

gallinaces brvipennes, et de l'ordre des

,

les

peuples qui en mangeaient

coureurs. Ce genre ne renferme qu'une seule espce

nom

de slruthophages.
tre
fort

qui habile les plaines ardentes de l'Afrique,

l'on peut

et

que

Les autruches devaient

Ethiopie, d'o on

appeler

le

gant des oiseaux. Les anciens ne

classer

les faisait venir

fit

communes en Rome, puisque

les cervelles

sachant
d'ailes et

comment

l'autruche

qui

pourvue

l'empereur Hliogabate

un jour servir

de plumes, ressemble aux quadrupdes par

et ses

de

six cents autruches

dans un seul repas.

,

ses jambes, son cou,

organes gnitaux

l'ont

La peau de l'autruche
Les longues plumes de

prpare convenablement,

appei oiseau chameau.

sert aujourd'hui de cuirasses quelques tribus arabes.

L'autruche atteint sept ou

huit pieds de hauteui

la

queue

et

des ailes ont

de.

849
tout temps t recherches

AVE
comme
ornement, et sont

AZY

850

'objet d'un
la
:t

commerce

considrable. Les ufs, dont

,

Azazel ou Hazazel. Voyez Bouc missaire. Azymes. Ce mot, driv du grec, signifie sans
vain.

le~

coque est trs-paisse

des vases sculpts.

servent faire des coupes

On

a depuis

longtemps

fait justice

Les Hbreux usaient de pain sans levain dans une de leurs principales ftes, qui tait la pque, pendant lout l'octave
;

des prtendues proprits mdicinales des diffrenles

parties de l'autruche.

et cela

en mmoire de ce

(pie leurs

pres, en sortant d'Egypte, furent obligs d'emporter

Mose dfendait aux Hbreux l'usage de la chair de 16 Deulronome , cet animal. ( Voyez Lvitique, xi
,

de
j

la farine, et

de

faire
si

du pain

la hte
qu'ils

les

Egyp-

tiens les pressant

fort

de sortir

ne leur donet

xiv, 14.)

nrent pas

le loisir

de faonner leur pain

de faire

Comme
jour
,

nous l'avons
le

dit plus
,

haut,

l'autruche
la

d-

lever leur farine.

On commenait
le

nettoyer la
;

mai-

pose ses ufs dans

laisse

sable

cl

pendant

chaleur du
:

son de tout levain ds

15 de nisan

on cherchait
restt
:

au

soleil le soin

de

les faire elore

c'est

partout avec grand soin, de peur qu'il n'en

apparemment pour
bole de
la

cela qu'on

l'a

prise

pour

le

symles

quelque chose dans des recoins ou des armoires

sorte que ds le 14 de nisan aprs midi,
vait plus avoir
il

en

cruaut et de

l'oubli.

Les animaux

n'y en de-

plus farouches allaitent leurs petits, dit

Jrmie;
,

dans

la

maison. Les Juifs sont encore

mais

la fille

de

mon
le

peuple est une cruelle

dsert.

comme
:

aujourd'hui fort religieux sur cette observance, et sain

une autruche dans

la

Job dcrit plus au long

Paul y

fait

quelque allusion

lorsqu'il dit
;

qu'un peu de

cruaut

et l'oubli

de l'autruche en ces termes

est- elle aussi forte

levain corrompt toute la masse

c'est--dire,

que pour

L'aile des oiseaux

de ramage

que

peu de levain

qu'il y ait

dans une quantit de pain ou

de
la

celles

de

la

cigogne et de
la

l'autruche? Lorsqu'elle
terre
,

de pte, durant
et
la
la

les jours

pque,
11

il

la

corrompt

abandonne ses ufs sur

les chaufferez

sera-ce vous qui

rend impure pour ce temps-l.

Il

faut la jeter
11

ou

dans

le

sable? Elle s'endurcit contre

n'taient point
,

brler.

n'est plus

permis de s'en servir.

dit ail-

ses petits

comme

s'ils

elle.

Elle

leurs

que

la

pque des chrtiens consiste, non pas

lev,

rend son travail

inutile
l'a

sans y tre force par au-

s'abstenir

du pain

mais vivre dans

;

la

puret,

cune crainte. Dieu

prive

de sagesse et ne

lui

la sincrit et

l'innocence

et notre

Sauveur,

dans

point donn l'intelligence. Lorsqu'elle est poursuivie,

elle court
,

l'Evangile, dit ses Aptres de se

donner de garde du

levant ses ailes

et se

moque du cheval

levain des pharisiens, des saducens et des hrodiens;

c'est--dire, de leur doctrine.

et

du cavalier.

L'Ecriture parle encore de l'autruche en d'autres

endroits; mais on doute que les termes de l'original
signifient rellement cet oiseau.

Voici ce que les Juifs observent aujourd'hui au sujet

des pains sans

ni d'avoir

levain.

Il

leur est dfendu

de

On peut voir

les

com-

manger,

chez eux, ni en leur pouvoir, des

mentateurs sur
Jrmie,
l,

sae,

xm, 21; xxxiv, 13;

i,

xlhi, 20;

pains levs ni aucun levain.

ils

Pour bien observer

lout

cela,

59; Miche,

8.

cherchent dans tous

les recoins

de leur maison,
ce qu'il pour-

Aveugle, Aveuglement.

L'aveuglement se prend
la

avec une exactitude scrupuleuse,

rait y

quelquefois pour une privation relle de

lumire,

avoir de pain ou de pte leve, ou de choses

quelquefois pour un simple obscurcissement passager.

qui en approchassent.
la

Aprs avoir
la

ainsi bien nettoy

Par exemple, l'aveuglement del'aveugle-n de l'Evangile, celui

maison,

ils la

blanchissent et

meublent d'ustensi-

de Tobie, taient rels, et

la

ils

avaient vriqui

les

de table et de cuisine tout neufs, ou d'autres qui

jour-l. Si ce sont des

tablement perdu
cherchaient
et saint
fut
la la

vue. Les

hommes de Sodome,
premiers jours

ne servent que ce

meubles qui
ils

porte de Lot sans la pouvoir trouver,

les
trois
qu'il

aient servi autre chose, et qui soient de mtal,

les font polir et

Paul pendant

passer par

le feu,

pour en ter toute

Dama-,

taient seulement privs de l'usage de

l'impuret qu'ils pourraient avoir contracte par le

levain.

vue pour

un temps

les fonctions

de leurs yeux
fort bien fait

Tout cela se
de
la fle

fait

le

treizime jour de nisan,

taient suspendues.

Les Septante ont

o taient ceux

surveille

de pque, qui
mois,

commence avec

le

entendre

la

situation

de

Sodome,
qui

quinzime du
jour
;

mme

au soir du quatorzime

en disant qu'ils furent frapps aurasia,

dirait avidentia, d'une

comme

car les Hbreux comptent leur jour d'un soir

!

impuissance actuelle devoir.

l'a-

l'autre.

Mose dfend de mettre quelque chose devant

veugle pour
le faire

Le

14 de nisan, sur les onze heures,

la

on brle du

trbucher.

Nec coram cco pones

et
l l'hu-

pain ordinaire, pour marquer que

dfense de manaction est

offendiculutn.

Ce qu'on peut entendre simplement

que
l'on

ger du pain lev est

commence

et cette

la lettre,

ou dire que Mose recommande par

accompagne de paroles par

logis dclare qu'il
j

lesquelles le matre

du
fait

manit
qui

et la charit

doit avoir envers ceux

n'a plus
il

aucun levain en
croit ainsi,

sa puis-

manquent de lumire et de conseil : montrer le chemin ceux qui sont en danger de s'garer; instruire les ignorants,
les faibles. Mose,

sance; que du moins

lout ce qu'il a

le

et qu'il a

pu pour

cela.

Incontinent aprs
ils

ils

se

ne pas scandaliser
le

les petits et

mettent faire des pains sans levain, et

dont

en font

dans

Deulronome, semble ex:

autant qu'il leur en faut pour tout l'octave de pque.

Ils

pliquer sa pense lorsqu'il dit

fait

Maudit

soit celui

qui

prennent garde que

la farine

ils

se servent

garer
'

un

aveugle, en lui montrant

un mauvais che-

nait t ni chauffe, ni mouille; et de peur que

leurs pains ne lvent,
ils les

min

mettent promptemenl au

851
tonr
;

BAA
et,

BAA
gardent dans un lieu

852
si

au

sortir

de

l,

ils

les

Pour

la

question de savoir

Jsus Christ,

dans

fort net.

Ce sont des gteaux

Ils

plats, massifs et

de

diffins

frentes figures.

en font quelquefois de plus

son dernier souper, a institu l'Eucharistie avec du pain sans levain ou du pain lev, elle dpend princi-

pour leurs malades ou pour leurs amis,

tiens. Ils les ptrissent

mme

chret des

palement de

la

question de savoir

s'il

fait

la

pque

avec du

lait,

du sucre

comme
s'il

les autres Juifs,

ou

s'il l'a

anticipe,

ou enfin

ufs

mais

ils

ont toujours grand soin qu'ils soient

Ils

a fait

un simple souper avec ses Aptres. Cette dis-

sans aucun levain.

nomment

ces sortes de gteaux

cussion n'est pas la matire de ce Dictionnaire.

masa, haschira, riche gteau sans levain.

B
Baal ou
aens.
Bel, divinit des
joint

Phniciens ou Chana;

Mais

il

est impossible

de sauver les absurdits de

couvre.

la

On

d'ordinaire Baal avec Astaroth

qu' Astaroth

et

religion paenne, quelque couleur qu'on lui donne, et

comme on croit nom de

loniens,

marque

la

lune, on a rai-

de quelque prtexte qu'on

la

Le

culte d'un

son de dire que Baal marquait le

soleil.

Souvent

le le

astre ou d'un lment n'est pas plus raisonnable

celui d'une autre crature
;

que

Baal est pris dans un sens gnrique pour

et si les paens

au lieu

grand dieu des Phniciens, des Chaldens, des Babydes Moabites, etc. Baal en hbreu signifie

de prendre pour objet de leurs adorations des

et des

hommes

femmes corrompus

et vicieux, avaient choisi des

et

matre, seigneur, mari.

On

joint souvent le

Baal au

nom

d'une autre fausse divinit,

nom de comme Belest

personnes vnrables par leur vertu

par leur innola

cence, on ne les blmerait que d'avoir ador

ture, et

crale

phgor, Bel-sbub, Balgad, Bel-sphon, Baal-Briih.

on ne leur reprocherait pas d'avoir divinis

La

plus ancienne divinit des

Chananens

Baal.

crime

et le dsordre.

Les Hbreux n'ont que trop souvent imit

des Chananens, en adorant Baal.
victimes humaines
;

l'idoltrie

Ceux

qui tenaient que les astres taient des intelliles croyaient

Ils lui offraient

des

gences trs-pures, ou qui

anims

et

con-

ils lui

btissaient des autels

dans
mai-

duits par les anges, taient

cette supposition ils

moins inexcusables; dans

la

les bois, sur les hauteurs et sur les terrasses des

ne voyaient dans

nature rien
plantes
:

sons. Baal avait des prtres et des prophtes consacrs

de plus parfait que

ils

le soleil, les toiles et les

son service.

On commettait dans

les fles

de Baal

n'taient blmables qu'en ce qu'ils

la

ne s'levaient

et d'Astarle toutes sortes d'impudicils et d'infamies.

pas de

crature au crateur
la gloire

et qu'ils

ne rendaient
le soleil

Quelques savants ont soutenu que Baal des Phniciens n'tait autre que Saturne.

pas Dieu

qui lui est due.

On

a trouv que les

le

Les Hbreux ont quelquefois dsign

sous

victimes humaines que l'on offrait Saturne avaient

nom de

Baal-sems

Baal le
,

soleil.

Manass adora

une grande conformil avec ce que

prend des
tait

l'criture

nous ap-

Baal, planta des bocages

et rendit
,

son culte toute

sacrifices

de Baal. D'autres ont cru que Baal

l'arme du ciel

et

Josias
fit

voulant rparer le mal

les
,

THerculus phnicien ou tyrien, divinit trs-anla

qu'avait fait Manass,

mourir

prtres des idoles

cienne dans

Phnicie
la

mais nous avons lch de

qui brlaient de l'encens Baal-sems

plantes. Il
fil

la lune
les

et

aux

montrer dans

Dissertation sur les divinits phnitait le soleil, et

jeter hors

du temple tous

vases qui
ciel
:

ciennes que Baal

que tous

les carac-

avaient servi Baal, Astarte et la milice

fin il fit bler les

du

en-

tres que l'criture donne cette divinit s'expliquaient

chevaux que

les rois

de Juda avaient conet fit

aisment dans celte supposition. dans tout l'Orient, et dont on reconnaisse

On

adorait cet astre

sacrs au soleil l'entre

du temple du Seigneur,

c'est la plus
le culte

ancienne divinit
les paens.

brler les chariots consacrs cet astre. Voil le culte

soleil

du

parmi
et ils

Les

bien marqu

et le soleil bien dsign sous le

Grecs ont ador des hommes,

fausse religion parmi les
toute la terre
;

ont rpandu leur

,

nom

de Baal.
et les autels

Romains

et

presque par

Les temples

du

soleil

ou de Baal taient
le

mais

les

peuples de l'Orient ont ador

d'ordinaire sur les hauteurs.

d'Isral tait sur
les

Comme

temple du dieu

les astres et les

lments. Les gyptiens mmes, qui

dans

la

suite prodigurent leur culte

et

aux hommes,

une montagne, Manass y plaa, dans deux parvis, des autels toute la milice du ciel,
l'idole d'Astarte

aux animaux
les

aux choses insensibles, n'eurent dans

point d'autres divinits que les

et

en particulier

ou de

la

lune. Ji -

commencements
et qui est

mie menace ceux de Juda qui avaient

sur
le toit

sacrifi Baal

cicux, les astres, et les lments.

Leur

religion, qui
et
si ri-

de leur maison. Jozias dtruisit les autels

la

nous parat

en

effet si

monstrueuse

qu'Achaz avait rigs sur

terrasse de son palais.

dicule, l'est principalement par le

mlange

qu'ils ont

On
en

offrait

Baal des victimes humaines,

Milhra, qui tait le

comme
que

on
le

voulu faire de
la
fin, les

la

thologie des Grecs avec

les

la

leur

et

offrait

au

soleil.

mme

gyptiens,

Grecs et
si

les Lalins, qui

soleil, tait

honor par de pareils

sacrifices.

Apollon

l'on faisait

honte d'une religion

bizarre, et de leurs

a quelquefois exig de semblables victimes. Moloch,

divinits mortelles et vicieuses, se sont aviss de re-

dieu des Ammonites, est clbre dans toute l'criture

venir la simplicit des anciens, qui adoraient

le soleil, la lune, la terre et les

l'air,

par les enfants qu'on

faisait

passer par le feu en son

et

lments, et qui sous

la

honneur. Jrmie reproche ceux de Juda

rusalem d'avoir
enfants
bti

de Jleurt

ces

noms ne

reconnaissaient que

nature,

mre de

un temple Baal, pour brler

pour
les offrir

toutes choses.

dans

le feu, et

Baal en holo-

855
causte.

BAA
Nous
n examinons point
si

BAB
Brith. Britomarlis vient

854

ici si l'on brlait rel-

de Marath-Brith, matresse

lement ces victimes, ou

passer par le feu.

Ton

les faisait

simplement

de

l'alliance.

On peut

voir ci-aprs l'article

Mo-

Philon de Biblos dit qu'Elwn et Bruth sont deux

divinits phniciennes qui eurent

loch, et notre Dissertation sur cette fausse divinit.

pour

fils le

Ciel

et

L'criture a un terme
les

particulier pour dsigner

pour
fut

temples consacrs au

soleil

ou Baal

elle les

ap-

La beaut de ces deux enfants cause qu'on donna leur nom au ciel et la terre
fille

la Terre.

pelle
les,

chamanim

c'taient des lieux ferms

de murail- I que nous voyons. Si

l'on pouvait faire

il

quelque fond
aller

dans lesquels on entretenait un feu ternel. Ils taient trs-frquents dans l'Orient, et surtout chez
les Perses
;

sur le rcit de cet auteur,

ailleurs

ne faudrait pas
;

chercher l'origine de Baal-Brith

mais Por-

et les

Grecs

les

ratheia, d'un

mot driv du grec

autel,

nommaient pyreia ou pypur, le feu, ou pura,

beaucoup de cendres,
Strabon.
,

phyre
cris

et

Sanchoniaton sont aujourd'hui tellement dles savants

,

parmi

qu'on n'ose plus

les citer

un bcher. On y voyait un
et

du moins on ne peut
moignage.

faire

aucun fond sur leur

t-

un feu qu'on ne
,

laissait point teindre, dit

Maundrel

dans son voyage d'Aleph Jrusalem

Bochart croit que Brith pourrait bien tre

la

mme

encore remarqu quelques vestiges de ces enclos dans

la Syrie.

que Bro

fille

de Vnus et d'Adonis, que Neptune

et qui fut

Dans

la

plupart on ne voyait point de statues,

demanda en mariage,
en Phnicie,
et

donne pour femme

la ville de Brith
la

dans d'autres on en voyait, mais rien d'uniforme pour

la figure.

Bacchus, laquelle donna son

nom

en devint ensuite

desse. C'est la

Plusieurs critiques ont cru que le Blus des Chal-

conjecture de Bochart ; car on ne trouve aucune preuve

dens ou Babyloniens
premier
syrien
fils
,

n'tait autre

que Nemrod leur

un des

que

la

desse Brith
la

ait t

adore dans cette

la

ville.

roi.

D'autres ont cru que c'tait Blus l'As;

La manire
pliquer le

plus simple et

plus naturelle d'ex-

pre de Ninus

d'autres

que

c'tait

nom de
En

Baal-Brith, est de le prendre en

de Smiramis. Enfin plusieurs ont prtendu que

le

gnral pour le dieu qui prside aux alliances et aux

Blus tait

mme
les

que Jupiter. Mais nous nous en

le

serments.
le

ce sens, le vrai Dieu peut tre

;

nomm
l'expli-"

tenons ce que nous avons dit, que Baal tait

leil (i)

so-

Dieu de

l'alliance

et, si l'criture n'avait

pas ajout

chez
il

Phniciens et les Chananens; que

le

nom

de Baal celui de Brith, on pourrait

souvent

dsignait en gnral le grand dieu des Orien-

quer du vrai Dieu. Mais de

les nations les plus barbares,

taux. Et, l'gard des Chaldenset des Babyloniens,

il

mme

que

les plus superstitieuses, les plus reli-

est trs-croyable
:

que Blus tait un de leurs premiers

si

gieuses et les plus claires, ont toujours pris Dieu

rois

mais on ignore

c'est

Assur

ou Nemrod, ou
fils

tmoin de leurs alliances et de leurs serments. Les

Grecs avaient leur Jupiter tmoin et arbitre des serments, Zeus arkios, et les Latins leur Deus
fidius

Thuras, ou Blus pre de Ninus, ou Blus

miramis.
Il

de S-

ou
de
:

a plusieurs villes

de Palestine auxquelles on
qu'on y adort
le

Jupiter Pistius, qu'ils regardaient

la
ils

comme

le dieu

joint le
soit

nom de Baal,

soit

dieu Baal,

bonne

foi,

qui prsidait aux traits et aux alliances

que ces lieux fussent

comme

des capitales de

juraient

mme

quelquefois par Jupiter

la

pierre,

canton.

per
c'est--dire,

Jovem lapidem, parce qu'on frappait d'une pierre

Bal-brith,

Seigneur de
la

l'alliance, di-

la

victime destine pour ratifier l'alliance, ou parce

vinit des Sichemiles.

Isralites

Aprs
le

mort de Gdon,

les

qu'on priait Jupiter de prcipiter celui qui manquerait

sa parole,

abandonnrent
de Baal,

Seigneur, se prostiturent
donnrent Baal-Brith pour

comme on

jetait

du haut du Capitole
signifie confusion

la

l'idoltrie
dieu.
Il

el se

pierre que le pontife tenait entre ses mains.

y avait

Sichem un temple consacr Baalde Gdon. Diodore

,
'

Babel, ou Babylone. Ce terme

et

Bcrith,

ils

avaient mis de l'argent en dpt, qu'ils

fils

on donna ce

nom
le

la ville et

la province de Baby-

donnrent ensuite Abimlec,

loue, parce que, la construction

de

la

tour de Babel,
travaillaient

de

Sicile

parle d'une desse des Cretois

nomme
! !

Dieu confondit
cet difice;
tendre.

langage des
qu'ils

hommes qui

Britomarlis, qui est

apparemment
que

la

mme

que Baal-

en sorte

ne pouvaient plus s'enla

On

dbite diverses conjectures sur

faite la

manire

dont il est parl /// Rois, xvni, 26, est la mme qu'Apollon ou le Soleil. Or, nous voyons dans Callimaque (Hymne sur Dlos,\. 435) la description des mmes crmonie^ qu'ici, dans le culte de ce dernier faux dieu. Plusieurs passages de l'Ancien-Testament font allusion ces pratiques des idoltres. ( Mielle m, 5 Zach. x, 7. ) Plutarque ( Vie de Thse) rapporte que ce prince ayant abord dans l'ile de Dlos en revenant deCrle, parce y institua une danse religieuse appele grue qu'on y dcrit des cercles comme la grue en volant. Les prtres de Baal dansaient en rond autour de leur autel. Cette danse, qui imite les dtours d'un labyrinle, s'est conserve en Grce jusqu' nos jours, sous le nom de candiot. Yoy. Guy, Hist. liltr. de la Grce, lett. 13; el la gravure dans l'ouvrage de Leroy, Ruines des vlus beaux monuments de la Grce.
(1)
11

est certain

l'idole Baal,

dont s'est

confusion des langues Babel, qui

sujet.

ne sont point de notre

On

peut voir sur cela les

commentateurs,
j

et ce qu'ont crit sur ce sujet

M. Si-

mon. dans son

1.

Histoire critique sur C Ancien-Testament

1, c.

xiv et xv, et l'auteur des Sentiments de quel-

ques thologiens de Hollande, lettre 19.

On

fixe la

construction de

la

tour de Babel et

la

confusion des

langues, vers l'an

le

du monde 1775, cent vingt ans aprs

de Chus,
fut le principal
Il

dluge.

On
dit

croit

que Nemrod,

fils

auteur de l'entreprise de

la

tour de Babel.
si

voulait,

Josphe, btir une tour

leve, qu'elle pt le gaet se

rantir d'un

nouveau dluge,

mettre en tat de

855
venger,

BAB
mme
contre Dieu,
Il

BAI
|

SH
beaucoup ruine, eLe

la

mort de ses anctres

de croire
qu'il se
l'esprit.

comme la

pluie et les vents l'ont

Cause parle dluge.

soit

est difficile

ne peut avoir de hauteur qu'environ cent trente-huit

pieds de roi. Elle est btie de briques qui ont quatre
doigts d'paisseur; et aprs sept rangs de briques,
il

mis une aussi

folle

imagination dans

L'criture dit simplement, que les

hommes tant partis

de Sennaar,
ville

de

l'Orient, et tant

venus dans
:

la terre

y a un rang de paiile de avec de

bas,
la

trois doigts d'paisseur,

mle

se dirent les uns aux autres

et

Faisons-nous une

poix ou du bitume. Depuis le haut jusqu'en

une tour dont

le

sommet
Or,

s'lve jusqu'au ciel, et

on

en compte

environ

cinquante

rangs.

Il

rendons notre
avaient

nom

clbre avant que nous soyons disle

toute

apparence que tout ce que

,

l'on

raconte

perss sur toute

la terre.

Seigneur voyant

qu'ils

de celle lour
l'criture
,

except ce quel'on en trouve dans

fabuleux
,

commenc

cet ouvrage, et qu'ils taient r-

est

et

que

les
la

restes

de

solus de ne le pas quitter qu'ils ne l'eussent achev,

quelques tours que l'on montre dans

Babylonie,

descendit et confondit leur langage

en sorte qu'ils
j

ne sont rien moins que

les restes

de lalour de Babel,

furent contraints de se disperser par toute la terre, et

mais seulement
btie par

les dbris

de l'ancienne Babylone,

d'abandonner leur entreprise.

Nabuchodonosor.

On ne

sait jusqu' quelle

hauteur cette tour avait

Baguette magique. Voyez ci-aprs Btons.

Bahem. Dans
dit
le

t leve; et tout ce que l'on en trouve dans les auteurs ne mrite aucune croyance. Plusieurs ont pens

premier

livre des

Machabes,

il

est

que

le roi

Dmlrius
:

crivit

au grand-prtre Siet

que

la

tour de Blus, dont parle Hrodote, et que l'on

mon

en ces termes

Coronam auream
un
habit.

bahem quant
grec, au lieu

voyait encore de son temps Babylone, tait la tour

misislis, suscepimus.

Les uns croient que ce nom bahem

de Babel, ou^u moins, qu'elle avait t btie sur

les

signifie des perles, d'autres

Le

fondements de l'ancienne. Ce dernier sentiment parat

d'autant plus vraisemblable, que cette tour tait ache-

de bahem,

lit

banan, que Grotius drive de bais, une

le

branche de palmier. Ce sentiment parat

Il

meilleur.

ve et avait toute sa hauteur. Elle

tait

compose,
l'autre,
la

dit

tait assez ordinaire

d'envoyer ainsi des couronnes

rois vainqueurs,

Hrodote, de huit tours places l'une sur

en di-

et des

palmes d'or aux

en l'orme de

minuant toujours en grosseur depuis

jusqu'
la

premire
le la

prsents.

dernire.

Au

dessus de

la

huitime, tait

Baiser.

Il

a,

dans

le style

de l'criture, des bai,

temple de Blus. Cet auteur ne

hauteur de tout
l'difice,

dit

pas quelle tait

la

sers d'amiti, des baisers d'adoration

d'hommage

et

mais seulement, que

pre-

de respects,

et

des baisers de paix

et

de rconciliation.

mire des huit tours,

et celle qui servait

comme

de

Saint Paul parle souvent du baiser de paix qui tait

base aux sept aulres, avait un stade ou cent cinquante

pas en hauteur et en largeur, ou en carr, car son
texte n'est pas bien clair. Quelques crivains croient

en usage parmi"

les fidles, et qu'ils se

donnaient

mme

en signe de charit et d'union, dans leurs assembles

publiques de religion
[
:

Salutateinvicemin osculo sancto.

,

que

c'tait l la

hauteur de tout

l'difice, et

Strabon

Ta entendu en ce sens. D'autres soutiennent que cha-

Nous avons dj parl du baiser d'adoration sous le terme adorer (1). Joseph tant venu visiter son pre
Jacob, qui tait au
le
lit

cune des

huit tours avait

un stade,

et

que tout

l'difice

de

la

mort, ce bon vieillard baisa

avait huit stades,

ou mille pas de hauteur, ce qui pa-

bout du bton de
le

commandement que portait Joseph.

et d'adoration.
le Fils

rat impossible. Toutefois, S.

Jrme

dit,

sur le rap!

Esther baise

bout du sceptre du roi Assurus, par

port des autres, qu'elle avait quatre mille pas de hauteur. D'autres lui en

une manire d'hommage

natre son empire.

Le Psalmiste

donnent encore davantage.

nous exhorte embrasser

de Dieu, et reconle

Blus, roi de Babylone, qui l'on attribue le bti-

Nous baisons

texte des saints

ment de la tour dont parle Hrodoie, a vcu longtemps aprs Mose; soit qu'on entende sous ce nom,
Blus pre de Ninus, ou Blus
rius ne
fils

Evangiles,

la

croix, les saintes reliques, les autels,

les vases sacrs,

par respect, et par une espce de

de Smiramis. Uss-

culte relatif que

esprit

nous leur rendons. C'est dans ce mme

de ses larmes, et
les essuyait

met

Blus, pre de Ninus, que sous lajudka-

que

la

pcheresse convertie baisait les pieds du

ture de Samgar, vers l'an du

monde 2682, de

la

p-

Sauveur,

les arrosait

riode julienne 3392, longtemps aprs Mose.

avec ses cheveux.

Les nouveaux voyageurs varient dans

qu'ils

la description (1) Les paens regardaient le baiser comme un act d'adoration, aussi bien que la gnuflexion. On baisai l'idole mme, ou on lui envoyait le baiser, que l'on

nous donnent des restes de

la

tour de Babel.

Fabricius dit qu'elle peut avoir environ un mille de

tour; Guion dit
la

mme

chose. Benjamin,

qui est

beaucoup plus ancien,

de long par
les

dit qu'elle avait

deux mille pas

appliquait sur sa propre main, comme il est indiqu dans le livre III des Rois, xx, 18, osculans manus.

fondements. Le sieur de La Boulaye

angevin, qui dit avoir
fait

Pline (Hist. nat.,

xxvm,

2J dit

Inadorando dexlram
cite
la

Le Gouz, gentilhomme

un

ad osculum referimus. Minutius Flix

pratique
:

mme

assez long sjour Babylone ou Bagdad, dit qu'il y a,

environ trois lieues de cette

ville,

une tour nomme

dans
en de-

Ccilius, simulacro Serapidis denudalo manum ori admovens, osculum labiis pressit. Cicron parle, dans une de ses Verrines, d'une statue d'Hercule dont

Mgara

et situe entre l'Euphrate et le Tigre,

une rase campagne. Celle lour

est toute solide

dans, et ressemble plutt une montagne qu' une

tour. Elle a par le pied cinq cents pas de circuit; et

menton et les lvres taient loul uss des baisers des adorateurs des faux dieux. Yoy. aussi S. Jrme, in Oseam, chap. xm; Contra Buf., iiv. i; et le texte hbreu, Ps. n, 12; Job. xxxi, 2G-27,ole \crbebaiser
le

est

employ pour adorer.

$57
Baleine
,

BAP
balna ou
cete,

BAP
caient plus aprs.

858

genre de mammifres de
la

On

croit

l'ordre des ctacs, qui

habile

mer,

et

dont
dit

les

sion cela, lorsqu'il dit

que notre Sauveur fait alluNicomde que, pour devenir

des Juifs sont pleines de
:

dimensions sont immenses.

Les baleines,

M, H.

son disciple

il

fallait

natre de nouveau.

Cloquet, sont les gants du rgne animal; leur tte

n'est pas renfle
elles ont

Toute

la

loi

et l'histoire

en avant

comme
lieu

celle des cachalots;

Ilustrations et de baptmes de diffrentes sortes

Mose

des nageoires au

de membres antrieurs,

et sont

dpourvues de membres postrieurs. Les ba-

ordonne au peuple de laver ses vtements et de se purifier pour recevoir la loi du Seigneur. Les prtres
,

bines n'ont pas de dents; leur mchoire suprieure

j

et les lvites n'entrent la

premire

fois

dans l'exercice
corps

est garnie de
?ions
,

lames cornes

et fibreuses,

appeles fa-

de leur ministre qu'aprs

dans
par
l'eau.

s'tre lav tout le

'

qui servent retenir les petits

animaux dont

Toutes

les souillures lgales

se nettoient
l'eau
;

ces monstres marins se nourrissent.

La plus grande
,

le

baptme, ou en se plongeant dans

il

y a

espce est

la baleine

franche (balna mysticelus)

qui

mme certaines maladies et certains maux, naturels

hommes
et qui
et

aux

se montrait anciennement dans nos

mers

mais qu'on
le

aux femmes, qui passaient pour

le

souillures,

est oblig d'aller atlaquer aujourd'hui

dans

fond du

devaient tre purifis par

bain. L'attouche-

Nord.

Un

seul

individu donne cent vingt tonneaux

ment d'un mort

et l'assistance ses funrailles ren-

d'huile qu'on emploie dans les arts. Ses fanons sont

daient impurs, et demandaient des purifications.

aussi

frquemment employs pour

la

confection de di-

Mais ces purifications n'taient pas uniformes

l'ordinaire

pont

vers instruments. Les Gronlandais font des vitres

on se plongeait entirement dans

l'eau,

avec ses intestins desschs.

pelle

>

La ctine, qu'on apceti), est

et c'est la notion la plus simple et la plus naturelle

du

improprement blanc de baleine (sperma

mot

baptiser. Quelquefois aussi on se contentait d'un

lustra lion par laquelle

une matire grasse, onctueuse, entirement compose

d'adipocire
,

baptme par aspersion, ou d'une

et

qu'on relire d'une cavit particulire

on rpandait lgrement du sang ou de l'eau lustrale

sur
la

de

la tte

de plusieurs espces de cachalots, surtout

macrocephalus,
le

personne; par exemple, quand Mose consacra

,

du

plnjseter

mme
On

qui fournit l'am-

les prtres et l'autel

lorsqu'il arrosait le tabernacle

bre gris. L'norme tte de ce ctac en contient quelquefois plus de vingt tonneaux.
extrait

avec

le

sang au jour de l'expiation solennelle, ou

sacrifice

aussi la

lorsqu'il offrait le

pour

le

pch du grand-

ctine de l'huile des baleines et de celle des poissons

prlre et de la multitude, et qu'il teignait les cornes

en gnral, dont

elle se

spare par

le repos.

Cette

de

l'autel

avec

le

sang de

la victime.
,

Lorsqu'on puri-

substance, autrefois beaucoup employe en mdecine,

fiait

un lpreux aprs sa gnrison

ou par

ou un

homme

ne

l'est
II

plus gure que

comme

cosmtique.
;

souill par l'attouchement

la

rencontre d'un

est souvent parl

le

dans l'criture des baleines

mort, on se conlentaa de les arroser lgrement, et

mais

mot hbreu
et

thannin, que l'on traduit par cete,

par aspersion, de l'eau lustrale.

se donnait indistinctement tous les grands poissons

Lorsque saint Jean-Baptiste commena

la

prcher
qu'il

de mer
il

mme
dans

de rivire. Quant au lvialhan, dont

le livre

pnitence,

il

institua

une sorte de baptme

11
,

est parl

de Job

et
il

que plusieurs indsigne plutt

le

donnait dans les eaux du Jourdain.

ne

lui attribuait

terprtes entendent de la baleine,

pas

la

venu de remettre
le

les

pchs

mais seulement

crocodile.

de disposer recevoir
la

Baptme. Ce terme vient du grec bapiismos ou baplisma, qui drive du verbe baptizo, je lave, je plonge,
je baptise.

Baplme de Jsus-Christ, et rmission des pchs par les uvres de pnitence,

il

dont
Il il

voulait que celte crmonie fut accompagne.

;

Les Hbreux avaient plusieurs espces de

ils
;

ne demandait pas une simple douleur des pchs

exigeait des
vie.

baptmes ou de purifications. Quelquefois

ne lavaient que

se la-

uvres

salisfactoires et
tait

un changement

vaient tout le corps en le plongeant dans l'eau

quefois
ils

quel-

de
fait

Le baptme de Jean
Juifs,

beaucoup pins par-

ils

les habits

et d'autres fois

que celui des

mais moins parfait que celui

dit saint

lavaient et le corps et les habits.

Les plus

supersti!

de Jsus-Christ. Celait,

Chrysostme, comme
celui

tieux d'entre eux se lavaient les bras depuis les coudes

un pont qui conduisait du baptme des Juifs

Sauveur
;

du
la

jusqu'aux extrmits des mains, lorsqu'ils revenaient!

plus lev que le premier,

et

plus bas que

de

la

pJace publique ou de

la

rue,

craignant d'avoir

second. Celui de saint Jean promettait ce que celui de

ftouch quelque chnse ou quelques personnes souilles,

j

Jsus Christ excutait. Aprs

le

baplme de Jean,
pour regrce sanctifiante,

Ils

lavaient aussi fort exactement leurs

mains avant
et les
!

celui de Jsus-Christ tait encore ncessaire

et aprs le repas; enfin ils lavaient les

meubles

cevoir le pardon des pchs, et

dit saint

la

ustensiles de table et de cuisine,

lorsqu'ils avaient

Augustin.

quelque lger soupon d'avoir t souills par quelque

accident.

Quoique saint Jean n'et pas ordonn ses disciples de continuer aprs sa mort de donner le baptme
de
la

Lorsqu'ils recevaient
ils

un proslyte dans leur religion,

et le

pnitence, parce qu'il devenait inutile aprs

la

lui

donnaient

la circoncision

baptme, pr-

manifestation du Messie et l'tablissement du baptme

tendant que ce baptme tait une espce de rgnration, qui faisait que le proslyte devenait par l un

du Saint-Esprit,
annes aprs

toutefois

il

y eut plusieurs de ses sec-

tateurs qui continurent le donner, et qui, plusieurs

la

homme

nouveau

d'esclave

il

devenait libre. Ceux

u.

mort

et la rsurrection

de Jsus.

qui taient ses parents .avant cette cr&fti

r-

Christ, ne savaient pas

mme

qu'il

y et un autre bap

859

BAP
celui
,

BAP
Apollon
,

m
dans saint Luc
et

tme que

de Jean. Tel

tait

homme
:

plaires manuscrits de saint Matthieu o l'on ne nt pas

le

savant et zl

qui tait d'Alexandrie, et qui vint

nom de

feu; mais

on

le lit

dans

Ephse vingt ans aprs la rsurrection du Sauveur il ne connaissait que le baptme de Jean. Et lorsque
saint Paul arriva dans la
il

les versions orientales

de saint Matthieu.
,

Quelques anciens hrtiques

ciens et les Hermiens
,

comme

les

Slcu,

mme
,

ville

aprs Apollon

prenaient ceci

la lettre

et

y avait encore plusieurs phsicns qui n'avaient

et qui ne savaient pas y avait un Saint-Esprit que Ton ret par Baptme de Jsus-Christ.
s'il

soutenaient que

le

feu matriel tait ncessaire dans

point reu d'autre baptme

l'administration du
ni

baptme

mais on ne nous

dit

pas

mme
le

comment
,

ni quelle partie

du corps

ils

l'appli-

quaient

ou

s'ils

se contentaient de faire passer les

Quant
leur dit
lisez-les

ce dernier

baptme, Jsus-Christ envoyant

baptiss par-dessus ou travers les flammes. Yalentin

rebaptisait

ses Aptres prcher l'vangile par tout le

:

monde,

ceux qui avaient reu

les faisait

le

baptme hors
:

Allez, enseignez toutes les nations, et bap-

de sa secte, et

passer travers le feu

Bis

au

nom du

Pre, du Fils et du Saint-Esprit

baptis sera

docuit lingui, traduclo cor pore flamm.

quiconque croira

et sera

sauv

mais

Ilraclion
dit

cit

dans saint Clment d'Alexandrie,

fer

quiconque ne sera pas baptis sera condamn. Le

que quelques-uns appliquaient un

rouge aux

Baptme
c'est le

est

donc absolument ncessaire au salut

et

oreilles des baptiss,

comme pour

leur
,

imprimer un
encore pr-

premier caractre des vrais disciples de Jsus-

caractre.
sent,

On

dit

que

les thiopiens

Christ, croire et tre baptis au

Fils et

nom du Pre, du

impriment des stigmates aux enfants nouveau,

du Saint-Esprit. Nous ne nous tendons pas

baptiss avec un fer chaud en trois endroits

savoir

sur celte matire, qui n'entre qu'indirectement dans

le plan

sur le nez

entre les yeux et sur les tempes. Le pre

dit

de notre Dictionnaire.
se prend assez souvent dans

Eugne Royer
petit fer

qu'ils se servent

pour

cela

d'un
les

Le nom de baptme
l'criture

chaud deux tranchants. On assure que

impriment un
fer

pour

les souffrances.

Par exemple
et tre

Pouvez-

jacobilcs, chrtiens d'Orient,

chaud
la

vous boire

le calice

que je boirai,

baptiss
:

du baptre

sur le front de leurs enfants, aprs leur avoir donn

circoncision.

tme dont je dois

tre baptis ?

Et ailleurs

Je dois

baptis d'un baptme; et combien

me

sens-je press jus-

Mais M. l'abb Renaudot soutient que tout ce que

l'on dit

qu' ce qiCil s'accomplisse? Expressions dont on trouve

de ce prtendu baptme par

le feu

pratiqu

des vestiges dans l'ancien

Testament

les
dit
:

eaux
Etre

chez

les Ethiopiens, est

faux; et M. Ludolf avoue que

qu'il

marquent souvent
abms sous
les

les tribulations, et

o Ton

ni l'Ethiopien

Grgoire
,

consultait, ni les pres

il

eaux ou passer de grandes eaux, pour tre accabls de malheurs ou A(t disgrces.

jsuites missionnaires

n'en ont rien dit; mais

,

re-

marque que

les
,

peuples d'Afrique

tant paens

que

Baptme par le feu. Les paroles de

Baptiste, qui dit que pour
l'eau,
le

saint Jean-

mahomtans

ont coutume d'appliquer un cautre

lui

il

ne baptise que par

leurs enfants sur les tempes, pour les prserver du

mais que

celui qui viendra aprs lui baptisera par |

et

catarrhe; que quelques Ethiopiens en usent de

mme;

Saint-Esprit

par

le

feu
le

nous donnent

lieu d'exa-

[i

que
que

c'est

apparemment ce
que

qui a

donn

lieu

de croire

miner ce que
sieurs

c'est

que

baptme par

le feu.

Plu-

c'tait l

un acte de leur
l'on vient

religion.

anciens Pres ont cru que tous les fidles,

le paradis,

De
que

tout ce

de dire, on peut infrer

,

avant que d'entrer dans

passeraient tra-

l'Eglise n'a jamais

approuv ceux qui

prenant

vers un feu qui purifierait les souillures qui pourraient | les paroles de l'Evangile la lettre, prtendaient que leur rester expier. Ce sentiment e^l propos, mais ' le feu devait entrer dans la crmonie du baptme de

avec quelque diffrence

il

par

la

plupart des anciens;

la

Jsus-Christ; mais qu'elle a laiss la libert d'expli-

est

fond sur ce qui est dit dans

Gense, du ch-

quer ce feu

ou de l'abondance de grces qui

le

est rac-

rubin plac l'entre du paradis terrestre avec un

glaive de feu, et sur ce que dit saint Paul
lve sur le
:

pandue dans nos mes par

baptme, ou du feu qui

Si l'on
,

compagna

la

descente du Saint-Esprit sur les Aptres,

la

fondement de Jsus-Chria! un
prcieuses,

cd:fice d'or

ou du feu des tribulations, de

nitence, qui doit

douleur et de

la

p-

d'argent, de pierres
paille, l'ouvrage

de bois,
,

de foin,
et le

de

accompagner

le

baptme.
a

de chacun paratra enfin

il

jour du

Baptme au nom de Jsus-Christ. On

ies Actes des
tis

form plu-

Seigneur fera voir quel

esl

car

il

sera

dcouvert

sieurs difficults sur ces. paroles de saint.

Luc dans
soit

par

le

feu

et le

feu mettra l'preuve

l'ouvrage de

Aptres

Que chacun de vous

la

bap-

chacun.
D'autres Pres expliquent ce feu de celui de l'enfer;
d'autres

au

nom

de Jsus-Christ, pour recevoir

il,

rmission

de c:; pchs (Actes

prit n'tait se
'

38). El plus loin

Le Saint-Esils

du feu des

tribulations et des tentations

encore venu sur aucun d'eux, niais

taient

d'autres d'une

abondance de grces; d'autres del

I

descente du Saint-Esprit sur les Aptres en forme de langues de feu; d'autres enfin ont prtendu qu'en cet endroit le nom de feu tait ajout, et qu'il fallait sim-

ment baptiss au nom de Jsus (xin, 16). L'on <emande si l'on a jamais baptis au nom de JsusChrist seul, sans faire mention expresse des autres

personnes de

la

Trinit, et

si

ce baptme est valide

plement
l'eau,

lire

dans saint Matthieu

Je

baptise par
le

mais celui qui viendra aprs moi baptisera par

Il

Le vnrable Bde,
las

saint

Bernard
l'an

le
,

pape Nicoet

Saint-Esprit.

est certain qu'il y a plusieurs

exem-

les conciles

de Frjus de

791

de Nmes

SCI

BAP
cette pratique,
suffit qu'il y ait

BAP
ni
qu'il

861
ces sentiments
;

de Tan 1284, Hugues de Saint-Victor , le matre des sentences, Pierre de Poitiers, Alexandre d'Alez, saint

autorise

il

eu des gens qui pensaient et qui agis-

Thomas,

et plusieurs autres docteurs scolastiques

,

saient selon ces principes, pour raisonner contre

eux

Thophylacle

Denys-le-Chartreux

le

cardinal

Huque

par un argument qu'on appelle ad hominem

; il

ne dit

gues, croient sans difficult que les Aptres ont quelquefois baptis au

pas que les Corinthiens se faisaient baptiser pour les

nom de

Jsus-Christ seul

et

morts, mais que feront ceux qui se font baptiser pour

les

ce baptme tait bon et lgitime.

morts

Comment
et si les
?

soutiendront-ils celte
,

pratique?

Mais
fait

ce sentiment n'est fond que sur un douteux et sur un texte obscur, il n'est nullement

comme

Sur quoi

la fonderont-ils
,

si

les

morts ne ressuscisubsistent pas

tent point

mes des morts ne

impossible que les Pres et les docteurs, et

mme

les

aprs
11
il

le

dcs

conciles particuliers que Ton vient de citer, ne

soient tromps
plication
,

se

n'est question

que de montrer qu'en ce temps-l

pour
les

premirement sur

le fait et

sur l'ex-

y avait des personnes qui se disaient chrtiennes

du

texte de saint
qu'ils

Luc

et ensuite

dans

la

et qui se faisaient baptiser

morts

et

au profit

consquence

en ont
,

tire.

De

plus,

il

est certain

des morts

pour leur soulagement

le

et

pour leur avanla

que

les

auteurs latins

et les conciles

que nous avons

tage; or nous savons que ds

temps de

premire

rapports, se sont principalement appuys sur l'autorit

la

ptre aux

Corinthiens, c'est--dire, vingt- trois ans

de saint Ambroise, qui leur a paru dcisive pour validit de ce baptme. Nous pensons, 1 que le

aprs

la

rsurrection du Sauveur, les hrtiques siet nicolales subsistaient, qu'ils

,

moniens, gnosliques

texte des Actes des Aptres n'est nullement clair

pour

niaient la relle rsurrection des morts

et n'en

re-

cette opinion; 2 qu'il est

par consquent trs-dou-

connaissaient point d'autre que

celle

qui se reoit

teux que les Aptres aient jamais baptis au nom de Jsus-Christ seul; et 5 que saint Ambroise mme
n'est pas favorable ce sentiment.

dans

le

baptme par

la

grce sanctifiante.
les

On

sait

de plus que

marcionites qui parurent

les

quelque temps aprs taient clans

cipes, niaient
la

mmes
et,

prin-

Baptiser au

nom de

Jsus-Christ peut signifier deux

le

rsurreclion des morts,

ce qui
les

choses

ou baptiser en invoquant
,

nom

de Jsus-

est plus particulier,

recevaient

le

baptme pour

Christ seul

sans faire mention expresse des autres

la Trinit;

morts. C'est ce que nous apprenons de Tci tullien,

lorsqu'il dit

personnes de

ou baptiser en son
qu'il

nom

par

aux marcionites

qu'ils

ne devaient point

son autorit, et du baptme

a institu
,

en expriil l'a

se prvaloir de l'autorit de S. Paul

pour tablir leur

mant
thieu

les trois

personnes de
et

la Trinit

comme

pratique sur

le
si

baptme

qu'ils
fait

recevaient pour les

ordonn clairement
( xx vin,

expressment dans S. Mat-

morts

et

que

l'Aptre a

mention de cet usage,

19). Puis

donc que nous tenons un texte

le quitter

ce n'est que pour prouver contre

eux-mmes
sisteret

la

r-

clair et exprs, qui

nous oblige de

pour en

surreclion des morts. Ut tantb magis

resurrectionem, tantb
illi

carnis

suivre un autre qui est susceptible de diffrents sens?

qui van pro mortuis bapiiza-

Qui croira que les Aptres, abandonnant

la

forme du
institu
?

rentur, fuie resurrec'ionis hoc facerent.

Dans un autre
il

baptme prescrite par Jsus-Christ, en aient

endroit

il

reconnat que du temps de S. Paul

une autre toute nouvelle sans aucune ncessit

avait des gens qui recevaient

les

un second baptme pour

Au

reste, le sentiment qui tient

que

le

baptme
toute la

morts, dans l'esprance qu'il servirait aux autres

la

doit tre ncessairement confr au

nom de

pour
S.

rsurrection.
dtail
;

sainte Trinit, et avec l'invocation expresse des trois

Chrysoslme entre dans un grand

il

il

dit

personnes, et que celui o l'on n'invoquerait que l'une

que quand

est

mort parmi les marcionites quelquesils

des

trois

personnes serait

invalide

est celui des

uns de leurs catchumnes,

vivante sous
le
lit

couchent une personne

plus savants thologiens qui ont crit sur cette

tire.

ma-

mort,
S. Paul, dans sa premire
le

ils lui

du mort, puis s'approchant du demandent s'il ne veut pas recevoir le

le lit

Baptme pour les morts.

ptre

baptme. Celui qui est sous

qu'il

rpond pour
;

lui
le

aux Corinthiens, s'applique prouver

;

dogme

souhaite de tout son

cur

d'tre baptis

on

de

la

rsurrection des morts

il

et aprs plusieurs au,

baptise donc au lieu du mort, par

une momerie plus

si

tres raisons,

dit

Si

les

morts ne ressuscitent point

le

digne du thtre que d'un ministre

sacr. S. pile

que feront ceux gui reoivent

baptme pour

les

mons ?

phane avance que

les

marcionites recevaient
fois,

bap
se

Qn demande

ce que c'est que ce baptme pour les

tme, non seulement une

et aussi

mais deux

et trois fois,
qu'ils

morts? La premire pense qui vient l'esprit, c'est que ceux qui S- Paul crit se faisaient baptiser
pour leurs parents ou leurs amis dcds sans avoir
reu
le

souvent qu'on

le jugeait

propos;

faisaient baptiser

au

nom

de ceux d'entre eux qui

taient morts sans baptme, et

que ce sont ces hr,

baptme, esprant que

qu'

le

baptme

qu'ils re;

tiques

que

S.

Paul avait en vue

la

en tablissant

le

cevaient pour eux

leur servait dans l'autre vie

les prires et les

de

dogme de

la

rsurrection dans

premire pitre aux

mme
',

proportion

aumnes
et

Corinthiens.

que
les

l'on fait

pour les morts leur servent pour effacer

qu'ils n'auraient

Le sentiment que nous venons de proposer a

t
suivi

pchs vniels

pas expis

par les plus anciens et les plus fameux

la

pour hter leur batitude. On ne prtend pas dire que l'Aptre appiouve

commentateurs de
ici

premire ptre aux Corin-

thien^-

$65

BAR
fois

BAR
Dans
ils

864
et d'affliction
,

Barbares. *Ce terme ne se trouve qu'une seule

les

temps de douleur

quelquefois
,

dans

la
;

traduction latine
c'est

dos livres saints crits en

1.

s'arrachaient la barbe et les cheveux

comme

le

hbreu

au psaume c-xm,

In exilu Isral de
les

pratiquaient les autres nations dans leurs plus fcheuses disgrces.

JEgypto, doms Jacob de populo barbare. Selon

Hbreux,
signifie
la loi

le

terme

lo'z,

qu'on a rendu par barbare,

sait ni la

Le

roi des

Ammonites, voulant
,

faire insulte
la

aux amla

un tranger qui ne

langue sainte, ni

bassadeurs de David

leur coupa

moiti de

barbe

du Seigneur. Dans

l'ide

des Grecs, lesBarbares

et la moiti des habits, c'est--dire qu'il leur

la

coupa

taient ceux qui n'taient point Grecs, ou qui n'taient

barbe de tout un ct du visage

et

David ne permit

pas polics par des lois,

comme

les
,

Grecs; ainsi
les

les les

Perses, les gyptiens, les Hbreux

Gaulois, les Allemands, les Latins

Arabes

pas qu'ils parussent sa cour que leur barbe ne ft entirement revenue.

mme

taient bar,

Lorsqu'un lpreu

tait guri

de sa lpre,

il

se lavait

bares leur sens. S. Paul

tous les

par exemple

comprend
de Bar-

dans

le

bain

et se rasait tous les poils

de son corps,
ville
,

hommes
Grcis
et

sous les
Barbaris
,

noms de Grecs
sapientibus
et

et

puis rentrait dans le

camp ou dans

la

et sept

bares

insipientibus

jours aprs

il

se baignait de
,

nouveau avec ses habits,

ordonns

dbiter sum. S.

Luc appelle
,

les habitants

de

l'le

de

rasait tout son poil

et offrait les sacrifices

Malte Barbares. S. Paul

siens,

dans son ptre aux Colosle

;

pour sa purification.
Les
lvites
,

met

le

Barbare et
valeur
dit

Scythe,

comme

termes

au jour de leur conscration

se puri-

peu prs de

mme
il

et,
si

dans

la

premire ptre

fiaient par le

bain, et en lavaient leur corps et leurs

,

aux Corinthiens,

que

celui qui parle n'est pas

une lanentendu
;

habits

puis se rasaient tous les poils du corps

et of-

gue trangre dans une assemble

de ceux qui
et
il

fraient ainsi les sacrifices

de leur conscration.

parle

il

sera barbare leur gard

lui

Quoique
barbe, de

les

rciproquement,
ils

s'il

n'entend pas ceux.qui

par-

la faire

Hbreux eussent grand soin de leur d'une certaine manire dans le temps
le deuil
,
,

lent,

seront barbares son

gard. Barbare est

qu'ils n'taient

pas dans
le

et

au contraire de

la

donc mis pour tout tranger qui ne parle pas notre

langue, soit que nous soyons Grecs, Latins ou H-

laisser crotre

dans

deuil

toutefois je

ne remarque

pas qu'ils aient eu aucune vnration pour leur barbe.

breux

etc.

Les Arabes
du

au contraire

ont tant de respect pour

L'on ne convient, pas de l'origine

les uns le drivent

nom

barbare

elle qu'ils la
c

considrent

comme un ornement

sacr

de bar, qui en arabe

signifie dsert.

D'autres

le

font venir

de

l'adverbe chaldcn bara,

que Dieu leur a donn pour les distinguer des femmes. Ils ne la rasent jamais et la laissent crotre ds leur
,

qui signifie dehors; d'autres, de barbar, qui signifie

premire jeunesse.
famie pour un

Il

n'y a point de plus grande in-

murmurer. D'autres veulent que ce terme vienne

ori-

homme

que de

la

raser

ils

en font

ginairement d'un son qui ne signifie rien, et que les

un point
ne
l'avait

capital

Grecs

pour imiter en

raillant le
ils

langage des tran-

de leur religion, parce que Mahomet jamais rase. C'est aussi une marque d'au-

gers, disaient barbar, d'o

ont form les mots de bar-

torit et
les

de libert parmi eux, aussi bien que parmi

,

baros et barbarizein.

Le

concile de Calcdoine

donne

Turcs. Les Persans

la

qui la rognent et qui la

,

aux voques qui sont hors des limites de l'empire ro-

rasent par-dessus
tiques.

mchoire

sont rputs hr-

main,

le

nom de

Barbares. Nous donnons, depuis plu-

Le

rasoir ne passe jamais sur le visage

:

du

sieurs sicles, le

nom de
le

Barbarie une partie de

Grand Seigneur
rail l'ont

tous ceux qui servent dans son se:

l'Afrique qui

est

situe sur la Mditerrane, ayant

<

rase

l'Egypte l'orient,

Bidalgerib et le

mont

Allas au

ne

la laissent crotre

pour marque de leur servitude ils que quand le sultan les a mis

midi, l'Ocan au couchant, et la Mditerrane au septentrion.

en cette libert qui leur

qui est toujours

On

croit

que ce

nom
pas

lui

vient de ce qu'une

tient lieu de rcompensent accompagne de quelque emploi...

partie de ce pays n'tait

soumise

l'empire

Les jeunes gens qui ne sont pas maris peuvent

ils

romain;

on l'a vu, nommaient barbares ceux qui n'taient pas de leur domior, les

Romains,

comme

couper leur barbe; mais quand

ds qu'ils ont un enfant,
ils

sont maris, ou

ne

la

coupent plus, pour

,

nation.

marquer

Barbe. Les Hbreux portaient tous

la

barbe sur
,

le

qu'ils sont devenus sages nonce aux vanits de. la jeunesse

,

et qu'ils

ont re-

et qu'ils

ne sonLors-

menton
l'angle,

mais non pas sur

la

lvre d'en haut

ni

sur

genl plus qu' leur honneur

qu'ils

et leur salut.

les joues.

Mose leur dfend de couper entirement

peignent leur barbe

,

ils

tiennent un mouchoir
les

leur barbe; c'est--dire, de manire des gyptiens qui ne laissaient qu'un toupet de barbe l'extrmit du menton au
la l'aire la
, ;

ou l'extrmit de

sur leurs genoux

poils qui

et

ramassent soigneusement

tombent
,

et lorsqu'ils
ils

en ont ramass une

certaine quantit
les portent

les plient

dans du papier, et

lieu

que

les Juifs
,

de barbe o
sur
ils

encore aujourd'hui laissent un filet depuis le bas de l'oreille jusqu'au menton,

,

au cimetire.

C'est encore parmi eux

la

une plus grande infamie

,

ont un bouquet de barbe assez long

lvre d'en bas.
les poils

ainsi

que

de couper

barbe quelqu'un
la

que parmi nous de

y a

la

Dans leur

deuil

ils

rasaient

donner

le

fouet et

fleur

de

lis. Il

beaucoup de
la

entirement

de leurs cheveu x et de leur barbe,

gens en ce pays-l qui prfreraient

mort ce

et ngligeaient de faire leur barbe,c'est--dire,de couper

genre de supplice
(1)

(1).

ce qui croissait sur

la

lvre d'en haut, et sur leur joue.

Faire raser

la

barbe est un affront sanglant au*

865
<

BAR
Les femmes baisent
,

BAS
el les
<

8Gtf

la

barbe leurs maris,

ils

portent envie. Voyez

je

vous prie, disent-ils, celle

enfants leurs pres

les

quand

viennent les saluer:

barbe

il

ne faut que

la

voir pour croire que c'est

un

hommes
,

se la

baisent rciproquement des deux

homme
barbe
Quel

de bien. Que

si

un

homme
!

avec une belle

,

<

cts

lorqu'ils se saluent

dans les rues

Ils

ou

qu'ils

fait

quelque chose de messant

celle barbe

ils

disent
est
,

<

arrivent de quelques voyages

disent que la
et qu'elle
la

dommage de
S'ils

cette barbe

ils
!

barbe est
serait

la perfection

de
si
,

la

face

humaine,

plaindre.

veulent faire quelque correction

:

moins dfigure
,

au lieu d'avoir coup

le nez....

diront plusieurs fois Soyez honteux de votre barbe

la

barbe

on en

avait

coup

confusion ne tombe-t-elle pas sur votre barbe?

prient quelqu'un
,

Ils

admirent ceux qui ont une belle barbe,

et leur

S'ils

ou

s'ils
ils

font des serments

pour nier ou pour affirmer,

barbe, par
la vie

disent

Par voire
;

dessus duquel on ne peut rien imaginer en Orient. 4. ) 11 nous reste des vestiges de la Rois, x ( Voy. I mme opinion parmi nous tmoin celte expression
,

<

de votre barbe, accordez-moi cela

est
:

ou

Par votre barbe, cela

ou

n'est pas. Ils disent

encore pour remerciement

Dieu veuille conserver

proverbiale, faire la barbe quelqu'un. Chez les Orientaux, surtout chez les Arabes et les Ottomans , la barbe est une marque de libert el de dignit ; on la coupe aux esclaves elaux captifs del vient l'impression dfavorable que produit parmi les Turcs la vue d'un Europen. (Voy. Volnev, Voyages, vol. 1, p. 1 18 s) Celle Ibraim-Bcy permit Ali de laisser crotre sa phrase
: ,

votre bnite barbe; Dieu veuille verser ses bndiclions sur votre

barbe

Et'dans
barbe.

les

comparaisons

Cela vaut mieux que

la

Une des
de
la

principales crmonies dans les visites

la

srieuses est de jeler de l'eau de senteur sur

el

barbe

quivaut nombre d'Arabes aimeraient mieux perdre la vie que d'Arvieux rapporte qu'un Arabe qui avait la barbe reu une blessure dans la mchoire prfra s'exposer mourir plutt que de permettre au chirurgien de lui ler la barbe :On sait l'opposition qu'prouva Picrrele-grand quand il demanda ses sujets le sacrifice de leur barbe. Plus d'un Moscovite, oblig de cder el de se sparer de sa chre barbe, la conservait religieubarbe

lui rendit la libert

i.

Un grand

parfumer ensuite avec du bois d'alos qui

s'attache celle humidit et lui

donne une odeur

et

agrable.
)

D'Arvieux

Murs

Coutumes des

Arabes.
le

Ceci est assez semblable ce qui est dit dans

2,

psaume cxxxu, f
la tte
le

que Ponction qui

fut

rpanet
,

due sur
sur

d'Aaron coula jusque sur sa barbe

:

bord de son babil

Sicut unguenlum in capile

recommandait instamment sa famille de l'enterrer avec lui. Les Perses, qui se rognent la barbe sont censs hrtiques. Les Juifs et tenl les favoris
sement
,

cl

quod descendit

in barbant, barbant

Aaron.
les barres

Barres. Ce terme

signifie

proprement

des

de

la

Pologne regardent

comme
barbe

apostats ceux de leurs

:

portes, tant des maisons particulires

que des portes

frres qui se coupent la

c'est

pourquoi nos

des villes

il

se prend quelquefois pour toutes sortes

dit,
la

rabbins conservent et entretiennent soigneusement l'ornement de leur menton, ce qui ne laisse pas de leur

de dfenses et d'obstacles. Dieu

par exemple, qu'il

donner un

air savant.

a mis des portes et des barres

mer pour l'empil

La plus grande peine que les Spartiates purent imaginer contre ceux qui auraient la lchet de tourner t;iil de les obliger paratre en le dos l'ennemi public ayant la moiti de la barbe rase. Schab-Abbas, roi de Perse furieux contre l'empereur de l'Indostan, qui par mgarde lui avait donn un titre infrieur celui de grand scliab-in-schab ( grand roi des rois ) , fil couper la barbe ses ambassadeurs. De mme en 17G3, Kerim-Khan l'un des prtendants la couronne de Perse, entra avec une arme formidable dans le Benderrig pour venger l'affront que Mi.-Mahenna , souverain de ce pays, lui avait fait en privant de la barbe
,

cher de se rpandre sur

la terre; ailleurs

dil qu'il

brisera les barres de l'Egypte, ses forteresses, ses bar-

rires.

Il

promet

Cyrus

qu'il

marchera devant

lui, et

qu'il brisera

en sa prsence

les portes d'airain el les

barres de fer; c'est -dire,

villes les plus fortes.

qu'il le
(

rendra matre des

5)
:

Et

Amos
(

i,

Je briserai les
l'tat

barres de Damas. Jouas

h, 7

),

dcrivant

il

se trouva tant englouti par

le

poisson, dil que les

:

barres de

la terre l'ont

enferm

Vectes terr con-

les

ambassadeurs

qu'il lui avait

envoys pour deman-

cluseruntme; c'est--dire,
de tous cts dans
les

qu'il s'est
,

trouv renferm

der un tribut considrable. Les Arabes ont un si grand respect pour la barbe, qu'ils jurent par elle mme quand il s'agit de faire un serment solennel. Veulent-ils demander une grce avec instance ils disent Pour l'amour de votre barbe; Je vous prie par la vie de votre barbe ; Que Dieu prserve la vie de votre barbe bnie ! Veulent-ils exprimer qu'une chose est trs-prcieuse, ils dironl qu'elle vaut encore plus que la barbe. Parmi les Maures de Maroc, quand des amis se rencontrent ils s'embrassent et se baisent pendant quelques instants la figure et la barbe. Confrez aussi II Rois xx , 9 Et tenuit manu dexler mentum Amas quasi osculans eum. Le prophte zchiel pour exprimer la premire dignit de Jrusalem et ensuite sa profonde humilialion ne trouve pas de comparaison plus forte que celle d'une barbe que fait tomber un fer injurieux. Nous en voyons galement des exemples dans l'antiquit paenne. Thtis prie Jupiter en tenant de sa droite la barbe du dieu (lliud., I, 501 ). Pline [Hisl.nat. XI, 35) rapporte que c'tait un usage commun parmi les Grecs de prendre par le menton oeux dont on voulait obtenir une grce.
,
:

abmes

comme

dans une pri-

son ferme de bons barreaux.

Basilic, en latin basiliscus ou regu.us, sorte de ser

peut trs-dangereux
souffle
,

qui tue

dit-on
lui a

par son

seu

ou
,

mme

pur sa vue.

On

donn

le

nom
la

de regulus

qui est quivalent celui de basiliscus,

comme
tte

qui dirait petit roi; parce qu'il porte sur

une espce de couronne,

et parce qu'il est le plus

dangereux de tous
jauntre
,

les serpents. Callien dit qu'il est

ayant

la

tte

munie de

trois petites

mlui

nences

marquetes dtaches blanchtres, qui

mourir
Il

font paratre une espce de couronne. Elien dit

que

son venin est

si

pntrant, qu'il

fait

les plus

grands serpents par sa seule vapeur.

il

tue ceux dont

11

a seulement

mordu

l'extrmit du bton.
le

chasse

tous les autres serpents par

bruit de son sifflement,

Pline dit qu'il tue ceux qui l'ont regard.

On montre

dans quelques boutiques d'apothicaires de petits sei>

867
penls morts
,

BAT
que Ton
dit tre des basilics. C'est

BAT
une
btit leur
rit.

868

maison

leur

donna une nombreuse postpart de

espce de petit oiseau, peu prs comme un coq , mais sans plumes, ayant la le te leve, des ailes pres-

Le prophte Nathan promet David, de

Dieu, qu'il
lui

la

que comme
Mais

la

chauve-souris, de grands yeux

et le

btira sa maison, qu'il lui donnera des

,

cou assez court.

les plus habiles

successeurs et des enfants. L'Ecriture

parlant de la
la btit

des mdecins et des philoso-

formation de

la

premire femme,

dit

que Dieu

phes modernes

traitent

de fable tout ce que Ton a

dit

avec

la

cte d'Adam. difier, dans le sens moral, se

du

basilic, et

soutiennent que tout ce que Ton en a dit

dit des
l'on
la

bonnes instructions

et des
lui

bons exemples que

inspirer l'amour de
,

est invent plaisir;

silics
;

que personne

n'a
et

vu devrais ba-

donne au prochain pour

,

que ceux que Ton montre

que Ton vend

petites raies,

vertu
les

pour l'entretenir dans ces sentiments

lui.
fils

et

"Venise et ailleurs

ne sont autres que de

la

pour

augmenter en
dit

qui Ton donne par artifice

forme d'un jeune coq,

formant une petite
en
effet

Bton. Tobie
vieillesse.

que son

tait le bton de sa

en leur tendant
tle avec des

les ailes et leur

Dieu menace Moab de

lui

briser
il

le

bton de

yeux postiches. Et

c'est

ce que

sa gloire
fiance.

de sa force

dans lequel

mettait sa con-

nous avons remarqu dans un prtendu

basilic

que

Quomodo

confracta est virga for lis, baculus glo-

Ton nous

montr dans une boutique d'apothicaire

riosus? Les prophtes,

menaant de
:

la

famine, disent

Paris, et dans une autre chez les jsuites de Pont--

que Dieu brisera

panis
,

le

bton du pain

Conteram baculum

Mousson. On peut voir notre commentaire sur le psaume xc 13. Le ternie hbreu peten que Ton a
,

et qu'il les

rduira dans la dernire disette.

Esprez-vous de trouver du secours dans ce bton de

roseau, dans le roi d'Egypte? c'est

traduit par basilic, signifie

un
(1).

aspic,

du consentement

un roseau

fragile

des meilleurs interprtes

Bassin
,

qui se brisera sous celui qui voudra s'en servir pour

ou grand
il

lavoir

du tabernacle. Mose redes miroirs des femmes

la

marcher,
dans

et

ses clats entreront dans sa

main

et le

marque qu

fut fait

de

l'airain

blesseront. Les
la

mchants seront comme un bton

;

dvotes qui veillaient et qui faisaient sentinelle

porte

maison de Dieu
les

il

s'en

sert souvent
niei
,

pour
bacu-

du tabernacle. Athne nous apprend que chez les Perses il y avait des femmes qui veillaient la nuit, et
qui faisaient garde
la

prouver
lus, etc.

bons

Assur, virga furoris

et

On

verra encore, dans Jrusalem, des vieil-

porte du palais du roi

passaient la nuit
la

elles

lards qui s'appuieront sur leurs btons. Jacob dit qu'il

a pass le
qu'il
le

dormaient
et

le

jour,

et

chanter

Jourdain n'ayant qu'un bton

la

main, et

jouer

des

instruments

clart des

lam-

repasse avec deux grosses troupes de per-

pes. Cet

ancien usage de voir les femmes iairc la

sonnes et de bestiaux. Dieu ordonne aux Isralites qui

garde rentre du palais des rois d'Orient subsiste

mangent

la

pque d'avoir un bton

fait

la

main comme

encore aujourd'hui. C'est apparemment de celte sorle

des voyageurs. David

contre Joab
,

une espce d'imprcation

y
ait

que ces femmes

isralites passaient
la

la

nuit

mais

en disant

qu'il

toujours dans sa
,

d'une manire plus modeste,

porte du tabernacle

maison des gens qui marchent avec un bton

c'est-

comme
narque.

la porte de leur seigneur et de leur

mo-

-dire, des boiteux. Saint-Jrme a traduit des

homIl

mes
miroirs, on en faisait autrefois de
I

qui manient le fuseau, lenenles fusum.

et

l'gard des

Btons ou baguettes magiques

dit

divinatoires.

est

toutes sortes de mtaux, d'argent, de cuivre, d'tain,

et d'un

dans Ezchiel, que

son arme vers
et

le roi

Nabachodonosor, venant
,

mlange

d'tain et de cuivre.
,

En

Orient, en-

eivec

la Palestine

s'arrta la tte de

core aujourd'hui

presque tous
facile

les miroirs sont

de

deux chemins,
en
tirer

mla des

flches

dans un carquois pour

mtal

il

fut

donc
le

Mose de les jeler en fonte

11

un augure de
,

la roule qu'il devait prendre. Saint

,

pour en former

bassin du tabernacle.

en

fallut

un

Jrme

Thodoret

Grolius

et la plupart des

nou-

grand nombre pour composer un aussi grand vaisseau; mais, selon

la force

veaux interprtes, crivant sur ce passage d'Ezchiel,

disent que les Chaldens avaient coutume, lorsqu'ils

des termes de l'original

,

ces femmes venaient en troupe

comme une
ainsi
il

espce

voulaient

entreprendre

quelque

chose

quelque

d'arme,
Btir,

la

porie du tabernacle;

dut y en

voyage, d'crire sur des baguettes, ou sur des flches

qu'ils

avoir encore de reste.

difier.

mlaient dans un carquois,

le

nom

des

villes

Oulre
il

la signification

propre et

lit-

ils

voulaient aller, ou des choses qu'ils voulaient en;

trale de ce terme,

se

met

aussi pour

donner des
Abraque par son

treprendre

et qu'ensuite, tirant
,

au hasard les flches

enfants

e(

une nombreuse

postrit. Sara prie

afin

du carquois

ils

se dterminaient ce qui tait crit

la

ham

de prendre Agar pour femme,

elle

sur la flche ou sur

baguette qui venait

la

pre-

moyen,

puisse se blir, c'est--dire, avoir des en-

mire. Cet jsage de deviner par les baguettes est

trs-ancien dans l'Orient. Les Scythes et les Alains

fants pour soutenir sa maison.

Les sages-femmes qui

,

n'avaient pas voulu dfrer aux ordres de Pharaon

devinaient par le

moyen de

certaines branches de
,

qui voulait qu'on

fit

mourir tous

les enfants
,

mles des

saule ou de myrte. Les Arabes

encore aujourd'hui

Hbreux

en furent rcompenses
basilic

parce que Dieu

se servent de trois flches renfermes dans

un sac

des naturalistes modernes est un (1) lzard innocent, voisin, par ses rapporls organiques, des dragons, plus innocents encore.

Le

sur l'une
l'autre
:

ils

crivent

Commandez-moi, Seigneur; sur

et
ils

Empchez, Seigneur;
Si la flche

n'crivent rien

sur

la troisime.

que

l'on tire

du sac

la

869
:

HAU
Le baume
|

BAU
est

870
s lve

premire porte Empchez, Seigneur, on reiUrcprenil

point la

un arbrisseau qui ne
et qu'il est
,

gure

chose dont

il

est question.
les

On

voit
les

aussi

plus haut que nos grenadiers. Dapper dit qu'il est de

la

quelque chose de pareil chez

nois, et

Turcs, chez
et les

Chi-

forme de Yagnus-castus
Il

de

la

hauteur

anciennement chez

les

Mdes

Hbreux.
;

du trone.

a peu de feuilles

jette

beaucoup de
,

Tacite le remarque chez les anciens Germains

ils

branches garnies de petites

jours vertes
!

feuilles arrondies

ton-

coupaient en plusieurs pices une branche d'un arbre

fruitier, et,

son bois est

gommeux

et

de couleur

les

marquant de certains caractres,

un drap blanc. Alors
le

les
1

rougetre

ses branches

sont longues,

minces, et

jetaient au hasard sur

pre de
;

garnies de peu de feuilles; ses fleurs sont petites,

blanches, et fort odorifrantes
;

famille levait ces branches les unes aprs les autres

et

son
;

fruit est
il

un noyau

en

tirait

des augures pour l'avenir par l'inspection

couvert d'une peau sche

brune
;

renferme ordi-

des caractres qui y taient.

Butons, bastonnade, supplice usit chez les Grecs et
;

nairement une pelileamande

mais quelquefois, sa seli-

mence

tant avorte
,

ce noyau est rempli d'une

,

Ics.Romains,
Il

cl

que Ton voit aussi chez

les

Hbreux.

queur jaune
qui pique
la

semblable du miel
langue.

d'un got amer, et

est dit

que

le saint vieillard

Elasar fut conduit au

i

Le baume

se cultive peu prs

,

supplice; et qu'tant sur le point d'expirer sous les

comme
on ne

la

vigne.

La plante ne devient pas grande

la

et

coups de bton,

il

dit

en gmissant

Le Seigneur

est

la laisse

pas crotre non plus crac

trois pieds
le

vigne. Mar-

tmoin des douleurs que je souffre, accabl de coups

de bton. Ce supplice s'appelait tympahum, parce que
le

mol

lui

donne

de haut,
la

et dit

que ses bran-

ches sont

comme
la

sarment de

vigne et de

mme

patient tait frapp coups de verges

dit

comme un

couleur, et que

graine est rouge.

crit

tambour. Saint Paul

fert
le

que quelques saints ont souf,

Quelques auteurs ont

lait

que

l'arbre

au baume

supplice

du tympanum

esprant une meilleure

propre

la

Jude. Diodre de Sicile et quelques

rsurrection.

autres assurent qu'il n'en venait en aucun endroit

est

du

Cette peine
Orient.

encore
le
,

en usage

aujoud'hui en
le

monde

sinon aux environs d'Engaddi et de

c'tait l

On

fait

coucher

coupable sur
et attachs

ventre;

il

Morte; que
croissait;

que

le

vrai et le

mer bon baume

la

a les pieds levs en haut

un piquet qui
avec un b-

mais on

sait,

n'en pouvoir douter,

que

est soutenu par les soldats.

On
,

le frappe

cet arbrisseau est propre l'Arabie; qu'il vient

comla
la

ton sur

la

plante dc3 pieds

,

et

mme

sur l'chin et

me

naturellement en ce pays-l
et

aux environs de
et
,

sur

le

dos

et

on

lui

donne quelquefois jusqu' cinq

cent coups; ceux

Mecque
plaine
,

de Mdine; que sur

la

montagne

dans

cents coups. L'ordinaire est de

dans

les terres cultives et incultes

il

et

mme
;

qui on en donne mille survivent rarement ce supplice.

sur les sablons,

crot

une

infinit d'arbres rsineux

tirer plus
,

que

les habitants
,

de ces lieux, pour en

de

Batu ou Bathus, ou Epha, sorte de mesure des Hbreux, contenant

la

profit

les tenl

de ces lieux incultes

et striles

et les

dixime partie du chore ou cjomor,

transplantent dans des lieux phis gras et phis fertiles;

c'est--dire, vingt-neuf pintes, chopine, demi-selicr,

que ceux qui viennent dans des lieux sablonneux n

rendent que
graines
,

un poisson,

et celte fraction

de pouce 475158/705069.

fort

peu de baume, mais beaucoup de

envoie vendre en Europe. Les Ara-

Quelques-uns ont imagin, sans aucune raison, un

balh sacr, diffrent du batli ordinaire.
disent-ils, contenait

que

l'on

Le premier,
l'on
il

bes enseignent que leur pays n'en a jamais t dnu;

c'est

un balh ordinaire; ce que

de

que

la

reine de Saba en
fit

fit

apporter en
les plaines

essaie de prouver, parce que, dans le livre des Rois,

est dit

Jude,

cl

que Salomon en

cultiver

dans

que

la

mer de Salomon
mesures ou

contenait deux mille

il

d'Engaddi et de Jrieho. Celui qui crot en Egypte,

balhs, et que dans les Paralipomnes

tenait
trois

est dit qu'elle

aux environs de Malara

|

vient originairement d'Ara-

mille

trois

mille

balhs

bic.

Depuis que

les

Arabes se sont aperus du grand

mais on concilie aisment cette diffrence en disant

profit
B
I

que

l'on pouvait faire sur le

baume

ils
il

en ont

que

la

coupe ou cuvier de
,

la

mer
le

d'airain contenait

entirement multipli l'espce; cependant

loi

y a une

deux

mille balhs

comme

le dit

troisime livre des

qui dfend de semer ou de multiplier cet arbre

Roi*, cl que le pied

de ce

vase, qui lait creux, en | sans la permission

du Grand-Seigneur.
se recueille de l'arbre dont
les

contenait encore mille; en. tout trois mille balhs,

La liqueur du baume
let

comme

portent les Paralipomnes.

nous venons de parler pendant

et aot, par le

mois de juin

juil-

Baudrier. (V. ci-aprs Ceinture.)

moyen des

incisions qu'on fait

fait

Baume (balsamum). Le nom de balsamon peut venir

de l'hbreu baalschemen
,

l'corce,
;

ou par l'coulement qui s'en

naturelle-

comme

qui dirait l'huile

ment ces

incisions se font avec des couteaux de verre,

le fer est

royale, ou la plus prcieuse des huiles de parfum.

Ce

de pierre ou d'ivoire, car on prlcnd que

nom

ne se trouve dans aucun lieu des livres hbreux

le

mortel cet arbre. Ce suc est blanc au commence-

de l'ancien Testament; mais on trouve, dans

tique des Cantiques, les vignes

Can-

ment, peu aprs

d'or; cl

il

devient vert, et ensuite de couleur

il

d'Engaddi, que l'on croit

Ezcltiel

quand

il

vient vieillir,
,

est
il

de couleur de
,

tre celles du

baume

et

dans

on

lit

le
;

terme
ce qui
!

miel
la

il

est trouble d'abord

aprs

s'elaircit

et a

vulgatea traduit par balsamum est entendu de mme par le Chalden et

la

pannag, que

consistance de la trbenthine. Son odeur est agra,

plusieurs

ble et fort pntrante, son got

amer, acre

et astrin-

autres interprtes.

gent

il

est fort lger

quand

il

est

nouveau. Si on en

871
Verse dans l'eau
tout aussitt
l'eau
,
,

BEA
,

BEE
;

87

il

ne s'enfonce pas

mais, s'levam
la

se prend aussi souvent pour une demeure.

a

Le Seigneur

il

se

rpand sur toute

elle
,

surface de

aim

la

beaut de Jacob

son temple, sa demeure,

:

il

se

mle avec

et

s'y

dissout

promptire

qu'il a

choisie dans Jacob

Elegit nobis hredilalem

temcnt; mais peu aprs

Liane

il

se

coagule et devient
alors qu'on
le

suam, speciem Jacob quam de

dilexit.
(

comme du

lait,

et

c'est

mme
:

cet

autre

passage

Psalm. xlix, 2
(

On peut expliquer Ex )
:

de

l'eau,
11

Sion species decoris cjus. Et encore

la feuille

Psalm. lxvh,

y en a qui disent qu'en arrachant

de

la

plante du ct du soleil levant, et y faisant une-incision

,

15) Speciei doms dividere spolia ; l'hbreu, la demeure de la maison : ceux qui sont demeurs au logis
ont partag
le

il

en dcoule aussitt une liqueur trs-odoCaire, encore

butin avec ceux qui ont t la guerre.

et

rante.

Le temple du Seigneur
lieux de sa

son tabernacle, qui sont

les

les

Le baume qu'on apporte d'Arabie au

qu'il soit

demeure pour

hommes,
les
le

sont aussi

de bonne odeur, n'est pas tout de vritable

,

nomms

sa

demeure. Le Seigneur

livra la beaut des

rsine de cet abrisseau

ni

de larmes qu'on

tire

de

Isralites, l'arche

du Seigneur, entre

mains des

son corce, car

il

en tombe fort peu. La plupart du

les

Philistins. Jrmie (xxxi, 2)

cliritudo justiti
;

nomme

temple pulil

baume qu'on vend chez

marchands

est lait

du

nions sanctus, et ailleurs

le

compare
,

bois et des branches vertes de l'arbre, distilles au

feu; encore n'est-il pas pur: on le falsifie en y
lant de la trbenthine d'Egypte.

un lion, et

l'appelle

pulchritudinem robustam
qu'il a

m-

cause de sa force. Job dit

maudit

la

beaut de

De

plus,

on extrait

l'impie, Job, v. 3; l'hbreu, sa demeure.

de

la

graine une liqueur qu'on

fait

passer pour du vsi

Bel-Piigor ou
le

le

dieu Phgor, ou Phogor. C'est

ritable

baume,

quoiqu'il n'ait pas l'odeur

forte, et

mme

dieu qu'Adonis ou

qu'Orus,

ador par les

qu'il soit plus

Outre

le

amer au got. baume d'Arabie ou de

Egyptiens et par la plupart des peuples d'Orient. L'crila

Mecque,
;

il

en

ture dit

que

les Isralites, tant

camps au dsert de
tomb;

vient de plusieurs sortes de l'Amrique

les plus

con-

Sin, se laissrent aller l'adoration de Bel-Phgor,

qu'ils participrent ses sacrifices, et qu'ils

sidrables sont ceux du Prou, de Tholu et de Capaba. Mais

il

comme

ils

n'ont pas t connus des anciens,

rent dans l'impudicil avec les

filles

de Rioab
dit

et le

est inutile d'en parler

dans ce Dictionnaire de
qui
la

qui n'est

Psalmisle, racontant

le

mme
aux

vnement,

que

les

fait

que pour

claircir le texte

Bible (1).

Hbreux furent
ou Por
est le

initis

mystres de Bel-Phgor,
sacrifices des morts,

Bdellion. C'est une

assez

gomme
et

vient d'un arbre

cl qu'ils participrent
,

aux

Phgor,

commun

en Arabie

en plusieurs autres en-

mme

qu'Or ou Orus, en retranchant

droits de l'Orient (2). Pline dit

que

le

meilleur bdelle

de ce mot
le

l'article

P, qui ne signifie rien. Orus est

les fles

lium vient de
est noir,

la

Baclrianc

que l'arbre qui

olivier, ayant

produit

mme

qu'Adonis ou Osiris. On clbrait

de
le

la

grandeur d'un

des feuilles

d'Adonis

comme

des funrailles

on commettait dans

comme
prier.
cire,

chne, et portant des fruits

Le bdellium
il

doit tre clair et jaune

comme le ccomme la
du
Ba-

ces fles mille dissolutions, lorsqu'on disait qu'Adonis,

qu'on avait pleur mort,

tait vivant.
,

amer au

got, gras, et ayant l'odeur de l'unguis

est brl
;

Origne a cru que Phgor ou Bel-Phgor

des Moabites, tait
le

dieu

odorants quand

il

se trouve aussi

mme

que Priape ou

l'idole

de

bdellium dans l'Arabie, dans

la

Mdie

et

dans

la

turpitude, qui tait ador principalement par les

fem-

bylonie. L'hbreu l'appelle bdolacli. Mose dit qu'on

mes,
des

et

que Mose, craignant de

n'a

souiller les oreilles

en trouve dans

le

pays o coule

le

Phison, et que

la

Hbreux,

pas jug

propos

de distinguer

manne

avait la couleur

du

bdellium,

c'est--dire,

d'une manire plus claire de quelle sorte de lurpiiude

il

qu'elle tirait sur le jaune.

voulait parler. Saint

Jrme

dit

que cette idole

tait

beaut. Le terme hbreu naveh, qui

(1)
i

signifie beaut,

reprsente d'une manire obscne,

comme
11

l'on

a
les

accoutum de

reprsenter Priape.

croit

que

On donne,

dit

M.

Orfila, le

nom

de

baume

des substances vgtales, concrtes ou liquides, trsodorantes, amres et piquantes, composes de rsine, d'acide benzoque, cl quelquefois d'une huile essentielle, qui laissent dgager l'acide benzoque par l'action de la chaleur, qui se dissolvent facilement dans
les huiles volatiles, l'alcool et l'lhcr, et qui, traites par les alcalis, donnent un benzoale soluble, et lais-

hommes
ture,
il

effmins et les

femmes

qui se prostituaient
si

en l'honneur des idoles, dont parle

souvent l'cri;

taient consacrs Bel-Phgor ou Priape

semble croire que celte honteuse divinit avait en

la

bouche ce que
les figures

l'on a

accoutum de reprsenter
ador Bel-Phgor en

dans

de Priape.
ait

mes

On ne connat que cinq baudu Prou, le baume de lolu, le benjoin, le styrax solide ou storax, et le styrax liquide. Il existe une foule de prparations pharmaceutiques et de sucs rsineux d'une odeur balsamique, auxquelles on donne improprement le nom de baumes ; mais elles en diffrent essentiellement par leur composition et par leurs proprits -.tels sont le baume tranquille, le baume de vie, le baume vert, le baume de copaliu, qui ait t appel le baume de Jude, le premier
sent prcipiter la rsine.
:

Maimonides veut qu'on

dcouvrant devant
le
lui

celui

ce que l'honntet cache avec

lui ait offert

plus de soin, el

Salomon Jarchi qu'on

est indubitable
:

des excrments.
tait

Il

que Bel-Phgor

un dieu d'impuret
les filles
;

on

sait

avec quelle

impudans

dence

de Moab engagrent

ies Isralites

l'impudicil
dit qu'ils

et le

prophte Ose, parlant de ce crime,

se

sont alls vers Bel-Phgor, qu'ils

et

sont

bannie,
(2)

etc.

Le

vgtal qui produit cette

gomme-rsine

est

gars

dans leurs actions honteuses,

le

ont

commis des

encore inconnu des botanistes.

choses abominables, suivant

penchant de leur amour.

875

fi

EE
Dans
le

BEE
nouveau Testament
,

8 74
Bel-zbub est souvent

tait SaD'autres ont prtendu que Bel-Phgor que l'on divinit adore en Arabie. L'aventure turne,

appel

raconte de cette divinit, mutile par son propre de Bel-Pha pu donner lieu aux obscnits du culte
fils,

gor, dont nous avons parl

on pourrait encore trou-

ver quelques marques de ressemblance entre Saturne

il

le prince des dmons. Quelques commentateurs veulent que le nom de Bel-zbub ne soit pas le vrai nom de cette divinit ; mais que son vrai nom ft Belsamin, 3e dieu du ciel, qui les Hbreux, par drision, donnaient le nom de

Lot, pre

des Moabites, adorateurs de Bel-Ph-

mouche, ou Bel-zbul,\e dieu d'ordure. D'autres croient que l'on donnait au dieu des
Bel-zbub, le dieu

Vi

Quelques-uns ont cru trouver dans Bel-Phgor le ii que les paens ont ador sous le nom de Crpi-

Accaronites le

nom
le

garantissait des

mouches

de dieu des mouches, parce qu'il de mme que les lens

;

verbe Phgor drive d'une racine qui signifie lcher le ventre. D'autres ont cru que les Moabites adoraient leur dieu sous le nom de Beel-Reem, le dieu
tus; le

adoraient Jupiter

chasseur de mouches, et que les Romains adoraient Jupiter sous la mme qualit. Enfin
la

d'autres croient qu'on adorait Accaron

mouche

Hbreux, par drision, lui donnaient le nom de Bel-Phgor, le dieu Pet. Vossius croit que les Moabites adoraient le soleil etPriape

du tonnerre; mais que

les

ou l'escarbot,

et la figure
la

de cet insecte;

c'est l'opi-

nion qui nous parat

les

plus certaine. Pline assure que

gyptiens,
,

si

voisins des Philistins, o tait Acca-

sous

le

nom de

Bel-Phgor. Selden
Pluton
;

veut que

ron

Bel-Phgor

soit le dieu

il

fonde sa conjec:

ture sur ce qui est dit dans les

initier

Psaumes

Ils se firent

rendaient des honneurs divins l'escarbot. On remarque des escarbots dans le tableau d'Iiis comment par Pignorius. L'auteur du livre de la Sagesse,
,

aux ministres de Bel-Phgor,

et

mangrent

des sacrifices des morts.

Ces

sacrifices sont, dit Selden,

les apaiser.

aprs avoir dit que Dieu envoya contre les Chananens et les Amorrhens des mouches et des gupes

ceux qu'on
linaire,

faisait

aux mnes pour

Apol-

pour
Dieu

les

chasser petit petit de leur pays, ajoute que

dans sa paraphrase sur ce psaume,

dit

que

les chtia

par les
:

mmes choses qui

ils

ils

rendaient

les

Hbreux se

souillrent dans les sacrifices de Bel-

des honneurs divins

et

adoraient donc des mouches

l'on

Phgor, en mangeant des hcatombes immoles aux

morts.
fils

des gupes.

On

dit

que

trouve des mdailles

On

dit

que Saturne mit au rang des dieux son

Moth,

qu'il avait

eu de Rha,

et
le

que Molli
de
la

fut

ou cachets antiques o sont reprsents des mouches et des escarbots. On ne sait pas bien pourquoi les
Juifs
le

ador des Phniciens, tantt sous

et tantt sous celui

nom

Mort,

du temps de Jsus-Christ appelaient Bel-zbub

y a des auteurs qui croient que le nom d'Achor , Cyrne contre les mouches,

de Pluton.

prince des dmons.

Il

Mais tous ces divers sentiments nous paraissent

encore moins probables que celui que nous avons

divinit qu'on invoquait

propos

et

soutenu dans notre Dissertation sur Bel:

vient

du dieu d'Accaron

ville

o Ton adorait Bel-

Phgor, savoir

que cette fausse divinit

n'tait autre

zbub. D'autres croient que

listins

le vrai

nom que

les

Phi-

qu Adonis ou
avons
tait

Osiris.
,

On
que

peut ajouter ce que nous en

,

donnaient leur divinit tait Belzbach, dieu

,

dit ailleurs

selon quelques-uns, Adonis

du

sacrifice

ou Bel-zbaoth

dieu des armes

ou
les

pre de Priape; qu'on faisait en son honneur des

,

Belzbul, dieu de l'habitation ou

du

ciel; et

que

repas funraires

que

l'on

peut entendre sous

le

nom

Juifs, qui se plaisaient dfigurer les

noms des

faux
les

de sacrifices

Sacerdotes rugiunt clamantes contra deos

dieux

et

qui se faisaient

mme

un scrupule de

suos, sicut in cn mortui. Baruc. vi, 31. Si le Psal-

nommer
celui

par leur

nom

lui

donnaient par drision

mislea dsign sous un

ficia

nom

pluriel,

comederunt sacriles sacrifices

de dieu mouche ou de dieu d'ordure. Le

nom de
Bel-

mortuorum

(B. cv, 28), c'est

que

de

Belzbulh n'est pas fort loign de celui de

zbaoth, dieu des armes.

Bel-Phgor n'taient pas

divinits
;

c'taient des

comme ceux repas comme aux

des autres
funrailles

Le

culte de ce faux dieu devait tre encore en r-

des morts,
taient
ritable
n'tait

la diffrence

que souvent ceux des morts

de douleur relle et v,

putation du temps du Sauveur, puisque les Juifs l'accusaient de chasser les

prince des

accompagns
;

et suivis
,

dmons au nom de Belzbut,

les Juifs,

et qu'au contraire

dans ceux d'Adonis

ce

dmons; c'est--dire, de Satan, de Lucifer,

du temps

que pleurs, feintes

et

vritables dissolutions.

du chef des anges rvolts, qui

de Jsus-Christ, donnaient
le

Bel-zbub, dieu mouche, divinit adore parles

habitants d'Accaron.
les qualits

nom

de Belzbut ou de
la

On

dispute sur la forme et sur

Bel-zbub. Cela parat clairement par

rponse et

de ce dieu ridicule. Nous en avons trait

par

le

raisonnement du Sauveur
est divis; et

Si Satan chasse

assez au long dans la dissertation sur les divinits

Satan, son royaume

subsister ?

comment pourra-til

des Philistins
taire sur le

imprime

la tte

de notre commen-

premier livre des Rois, p. xxvn. Belzbub,

il

On demande
saint Matthieu,

quelle est la vraie leon du texte de

ou,

comme

est assez

souvent appel dans

le

grec et

xu, 24

si c'est
;

Belzbub,
,

dans
et

le latin,

Bel-zbul

ou Belzbut, avait un temple

,

lisons dans la Vulgate

la

ou Belzbul

comme nous comme lisent

ral, tant
salle

un oracle clbres Accaron. Ochozias roi d'Istomb de la terrasse de sa maison dans sa

manger,
et tant

plupart des anciens exemplaires grecs et les ver-

sions orientales faites sur le grec ; ou Belzbuth,

comme
,

dangereusement bless, envoya

s'il

nous prononons en franais.

les livres

II

est certain

que

dans
tou-

consulter Bel-zbub
S. s.

gurirait de sa blessure,

hbreux de l'ancien Testament, on

lit

nu

28

875
jours Belzbub
,

BEL
c'est--dire
,

BET
dieu

876
il

le

mouche ou

le

sacrifices

de l'ancienne

loi,

tait

ordonn d'immoler

dieu de

la

mouche. Les Septante

le traduisent
ils

par

des bliers sans taches et sans dfauts. Voyez Sacrifices.

Baal
bub.

la
11

mouche, et par consquent

lisaient Belz-

y en a qui croient que les originaux du nouveau s copistes par Testament lisaient de mme, et que ou par drision, y ont substitu Belzbul, ignorance mais c'est de quoi on n'a aucune le dieu de l'ordure
1

Blier machine de guerre.

,

Il

en est parl dans zxxi,

cl.k

en deux endroits

iv,

1,2;

22

),

et

Nabu-

chodonosor s'en servit au sige de Jrusalem. Pline

dit

que ce

fut

Epus qui inventa

le blier

au sige de
l'in-

preuve. Pour Belzbuth

on voudrait
,

le justifier

en
dit
j

Troie.

Mais Yitruve et Terlullicn en attribuent

le plus

disant que c'est le pluriel de sbub

et

que Ton a

vention aux Carthaginois. zchiel est

ancien

d'abord Belsbuboth, dieu des mouches, et par abrviation Belsbuth

auteur qui fasse mention de cette machine.

B.ndiction. Les

sage o l'on

mais on ne peut produire aucun pastrouve Belsbuboth, au lieu de Belsbub.

;

Hbreux entendent souvent sous

que se font
les

ce

nom

les prsents

amis; apparem-

On
c.

peut voir Brochait. 9; et Selden,

De

Animal, sacr., p. n,

1.

iv,

ment parce

qu'ils sont d'ordinaire

la

accompagns de
part de ceux qui

De

Diis Syris, Syntag. 1. c. 6.

bndictions et de compliments de
les donnent, et

Bumoth. Job parle d'un animal qu'il appelle bhmoth, et qu'il dcrit assez au long, chapitre x. Brochart a fort travaill pour faire voir que c'est l'hippo-

de ceux qui
I

les reoivent.

Voy. Gnes.

xxxii, 11; Josu, xv, 19;

Reg. xxxv, 27; xxx,2C; IV

Reg. v, 45; etc.

i

potame, ou cheval de
le

rivire. Sanctius croit

que

c'est

Bndictions. Les prtres donnaient au peuple des

buf;

les

Pres
la

l'entendent du

dmon. Nous
j

bndictions solennelles dans certaines crmonies

croyons, avec
l'lphant.

plupart des interprtes, que c'est

,

par exemple, Mose

vous bnirez
les

dit

au grand-prtre Aaron
:

Quand
Sei-

Bhmoih

en hbreu,

signifie
(1)

en gnral

enfants d'Isral, vous direz

et

Que le

des btes, surtout de gros animaux

de service. Les
le

gneur vous bnisse

vous conserve

que

le
,

Seigneur
qu'il ait
et

rabbins enseignent que bhmoth est

plus grand

fasse briller sur vous la lumire de son visage

piti

des animaux quatre pieds que Dieu

ait

crs

qu'il

de vous, qu'il tourne sa face vers vous,

11

qu'il

en
11

fit

deux au commencement

le

mle

et la femelle.

vous donne sa paix!

prononait ces paroles debout,

et leves.

tua la femelle, et la sala pour en faire un rgal aux

: ,

voix haute

et les

mains tendues
i

Les

du Messie le mle vit encore et il le tuera dans ce mme temps pour le donner aux Isralus au temps
lites ressuscites.

prophtes et les

hommes h

spires donnaient aussi sou,

vent des bndictions aux serviteurs de Dieu

et

au

Us sont

si

persuads de ces rveries,

peuple du Seigneur. Les Psaumes sont pleins de pareilles bndictions.

qu'ils jurent

souvent sur leur part du bhmoth.

;

Les patriarches, au

lit

de

la

mort,

Blial. Ce terme est purement hbreu

il

signifie

bnissaient leurs enfants et leurs familles.

Le Seigneur
la terre

un homme qui ne vaut

rien,

un mchant, un homme

ordonne que
promise,

le

peuple d'Isral tant arriv dans

la

qui ne veut point souffrir de joug, un rebelle, un

dsobissant. Ainsi on donne dans l'criture le

on assemble toute
et

multitude entre les

,

nom

montagnes d'Hbal
du Seigneur sur

de Garizim

et

que

l'on

fasse

de Blial aux habitants de Gabaa, qui abusrent de la femme du lvite. Ophni et Planes fils du grand,

publier des bndictions pour ceux qui observent les

lois
la

montagne de Garizim

et des

prtre Hli, sont aussi appels enfants de Blial,

maldictions contre les violateurs de ces

lois

sur la

cause de leurs crimes, et de

ils

la

manire indigne dont

montagne d'Hbal.
qu'il

C'est ce

que Josu excuta aprs

la terre

se conduisaient dans le tabernacle

du Seigneur.
Quel accord
fait

eut

fait la

conqute d'une partie de

de

Quelquefois on prend le nom de Blial pour dsigner

le

Chanaan.
Bndiction
,

dmon. Par exemple

saint Paul dit

signifie

aussi

abondance

Celui qui

a-t-il entre Jsus-Christ et Blial?

Ce qui

juger

sme avec pargne moissonnera peu,

avec
bndiction
II

et celui

qui sme
,

que de son temps

le

les Juifs

entendaient

communment
les lieux

moissonnera

avec bndiction

avec

dmon sous

le

nom

de Blial, dans

o ce
blier

abondance,

Cor. ix, 6.

terme se rencontre dans l'ancien Testament.

Blier, aries
;

Bergers. Voyez Pasteurs.

c'est le

mle de

la brebis.

Le

Brilou Brylle,
grand-prtre;

la

huitime pierre du rational du

la

dogue, c'est--dire, se dfend en prsentant

la tte

au

elle est

nommedans

Vulgaleetdans

chien, ou un autre blier qui l'attaque, et va doguer

les Septante, Brile, et

en hbreu Jasph.

contre

lui. 11

semble que cet animal

ait t la

victime

remarqu que

la

valeur des

On a dj noms hbreux des pierres

la

la plus agrable

au Seigneur. Dans
lui offrir,

le sacrifice
il

que

prcieuses tait inconnue pour

et

plupart aux Hbreux

Dieu ordonne Abraham de

lui

demande

aux commentateurs.

un
de

blier de trois ans.

sacrifier son
fils,

Le mme patriarche tant prs

voir un blier qu'il offrit en

Bte

animal dnu de raison

destin au service

suivant l'ordre qu'il en avait reu,

lui fit

del'homme,
du
les

et l'ornement de l'univers. Dieu cra au

les poissons

l'ange

du Seigneur
la

commencement
ciel
,

de

la

mer
:

et les
il

oiseaux

holocauste

place de
fils, le

son

fils

la conscration

le

cinquime jour du monde

la terre
,

cra ensuite

d'Aaron et de ses

Seigneur
,

commande
la

Mose

animaux de
il

et

l'homme

le

sixime jour.
ciel et les ani,

d'immoler deux bliers. Enfin

(i)

dans

plupart des

Enfin,

amena

Adam

les

oiseaux du

La forme
la

exprime

du nom singulier bhmoth grande masse du corps de celte ble.

plurielle

maux de
i

la terre, afin qu'il leur

impost leurs noms

et qu'il

comment par

l l'exercice

du domaine que

,,

SU
Pieu
lui avait

BET
donn sur tous
les

BET
aussi
I

878
les

animaux. Le Seigneur

apparemment dans
le

mmes

principes

puis-

bait l'homme, les oiseaux, les poissons et les bles de leur la lerre; leur commanda de se multiplier, et

qu'ils rendirent leur culte

au veau d'or dans

,

le dsert,

et

que depuis

schisme de Jroboam

ils

continu-

de

donna pour leur nourriture tous les fruits et les herbes viande la terre. Il n'accorda l'homme l'usage de la

rent adorer de pareilles divinits.

Le dogme de
tout l'Orient
,

la

mtempsycose
parmi
les

si

commun
,

dans

que depuis

le

dluge, el encore lui dfendit-il l'usage

et

mme

Hbreux

ce

dogme
avant

du sang

en

le

menaant de punir

l'effusion

du sang

dont on voit des vestiges dans

les Isralites

du temp

par une peine pareille, et de chtier

auraient rpandu le sang humain.

mme les

btes qui

de notre Sauveur, et
qu'ils

mme

dans

les aptres

eussent reu le Saint-Esprit, ce sentiment sup-

En

effet,

dans
,

la loi

de Mose, l'animal qui aura

pose manifestement que les animaux sont raisonnables, puisque les

ou qui aura servi d'instrument un est puni de mort. Les villes coucrime abominable pables d'apostasie sont dvoues au feu avec leurs hatu un

homme

mmes mes

qui ont anim les

hom-

mes

les plus sages et les plus clairs passent succesle

sivement dans

corps des animaux.

bitants et

leurs animaux. Lorsque

No

sort de l'arche

avec ses enfants et les animaux avec

lui
,

qu'il avait

conservs
,

Omnia mutanlur : niliil interit. Errai, et illinc Hc venit, h'inc illc, et quoslibel occupt arius
Spiritus, que feris
|

Dieu dit qu'il

fait alliance
,

avec No

avec sa
les anij

humana
:

in cor^^ra transit,

famille, avec leurs descendants

et

avec lous

hufne feras noster

nec tempore dprit ullo.

maux
terre.

qui sont sortis de l'arche

et qu'il s'engage enla

Ovid. Metam.,

lib.

xv.

vers eux ne plus envoyer de pareil dluge sur

Ces sentiments ne sont

les Juifs.

ni

nouveaux

ni rares

parmi

Dieu ordonnant

le

repos du sabbat, dclare

,

qu'il

On

les

remarque, quoiqu'avec quelques va

les plus clbres rabbins.

entend que les animaux

de

mme

que

les esclaves

rits,

dans Philon, et dans

se reposeront ce jour-l. Dieu frappa dans l'Egypte les

Plusieurs prtendent que les oiseaux ont entre eux

premier-ns des hommes

et des

animaux;
les

et,
,

pour
il

une espce de langage. Porphyre rapporte que Tlirsias et et

il

mmoire de ce
donne
qu'ils lui

qu'il avait

pargn

Hbreux

or-

Apollone de Thyane entendaient ce langage;

disent que celte science
el

consacrent les premiers-ns des hom-

y a encore aujourd'hui des gens dans Prabe

Ils

mes et des animaux. Eve s'entretient avec

son nesse, et
lui

qui se vantent de le savoir.

le

serpent, sans s'tonner do

leur est

connue depuis

le

temps de Salomon

de

la

l'entendre parler et raisonner.

Balaam parle de mme

il

reine de Saba, lesquels avaient

un oiseau

nomm

rpond

comme
la

aurait fait

un

huddud, qui

est

la

huppe, pour messager de leurs

qu'il y avait

homme

raisonnable. Aprs
le

chute d'Adam et d'Eve,

le

amours. Quelques auteurs arabes ont cru

des lphants

Dieu parle au serpent,

son malheur,

maudit,

punit, lui prdit

et Eve.
lin

musulmans,

et

qui

adoraient

Dieu.

comme
le

il

fait

Adam
le

Mose

Pline, et d'autres aprs lui, ont crit que les lphants

taient capables de religion, qu'ils adoraient le soeii
et la lune.

remarque que
de
la

serpent tait
le

plus

des animaux
la

terre

et

Sauveur nous ordonne d'avoir

et la simplicit
la

prudence du serpent
sage renvoie
ces
le

de

la

colombe

le

La plupart des philosophes de

l'antiquit,

EmpuV

paresseux

fourmi, et nous dcrit

petite rpublique
les

de, Pylhagore, Gallien, Gante, Eudoxe, Porphyre,

licn, Pline, ont cru que les btes raisonnaient. Dio-

animaux comme composant une

pleine d'activit et de prvoyance.

Dans

prophtes,
|

gne de Larce

dit

qu'Eudoxe, philosophe pythagori-

Dieu menace d'exterminer

les

peuples et les animaux

cien, avait traduit de l'gyptien en grec

un dialogue

des pays qui ont encouru son indignation. Jonas ayant

des chiens. Enfin, presque tout

cl autres, croyaient,

le

monde, philosophes
les

prch Ninivc, que

le

Seigneur

tait prt faire cla-

en Europe, que

bles raison-

ter sa colre contre la ville, les Ninivites se converti-

naient avant que M. Descartes et invent son systme

rent, se couvrirent de sacs, depuis le plus petit jusqu'au

des machines.
espagnol,

Il

est vrai qu'avant lui

un mdecin
ans
;

plus grand
fendit

le roi

mme
l'aire

descendit de son trne, et dne bussent ni ne

,

nomm

Gosnesius Pereira, avana que les

:

que ni les hommes

Pourquoi

ni les btes

manne

btes n'taient que des machines

il

fut trente

geassent.

jener

les bles

si

elles

composer son
on y
fit

livre, et

il

le lit

paratre en 1554-

mais

sont pas capables de raison ni de mrite, ou de d-

si

peu

d'attention, qu'on ne daigna pas le

jsuite, a fait

mrite? Et lorsque Dieu

Ninivites
,

louch de l'humiliai ion des

rfuter.
la

Le R. P. Pardies,

un

livre

de

eut remis leur pch, et que Jonas se plai-

connaissance des btes, pour montrer qu'elles ne

ni

gnit de l'indulgence

du Seigneur,

il

lui fut dit

,

Pour-

sont dpourvues ni d'intelligence,

de sentiment.
de l'me des
le

quoi ne pardonnerais-je pas cette ville

il

dans laquelle

Thomas
brutes
:

Willis a
il

fait

aussi

un

trait

y a un

si

grand nombre d'hommes qui ne savent

la

y a aussi un trail de M. Le Grand sur

pas distinguer leur main droite de

gauche,

et

un

si

mme

sujet, el

un

livre

intitul

de l'Ame des

bles,
d'iily,

grand nombre de btes

Comme

si

celle multitude d'a-

imprim

Lyon en 1G7G, compos par Antoine

le livre

nimaux

tait

un motif pour pardonner Ninive.

les

prtre d'Embrun.

Les gyptiens, parmi lesquels

Hbreux ont de,

Salomon, dans

de CEcclsiasle,
les

soit

qu'il

meur

si

longtemps

adoraient les animaux

et par

propose ses propres sentiments, ou

sentiments des

consquent

les croyaient

non seulement raisonnables

Isralites taient
i

philosophes et des esprits forts de son temps, s'ex-

mais aussi suprieurs Thomme. Les

prime d'une manire

faire croire

que

les bles

ont

879
de
l'intelligence,

BEU
et

B1B
:

880
;

une me raisonnable
prouve
les

J'ai dit
}

potique pour exprimer l'abondance

saurais

toutefois, je

ne

dans
mes,

mon cur que Dieu

et qu'il fait

enfants des

hombtes
;

m'empcher de

citer les

deux

faits suivants,

voir qu'Us sont semblables

les btes,
et

aux

qui peuvent jeter de la lumire sur ce passage. Has-

car les

hommes meurent comme

:

leur condi-

tion est semblable

comme l'homme

meurt, la bte meurt

aussi

les

uns

et les autres respireit

de mme,
sait si

et

l'hom-

que les prtres grecs de Magnsie, la crmonie du lavement des pieds du jeudi-saint, oignent de beurre frais les pieds qu'ils
viennent de laver. Bruce nous apprend que
le

selquist {Voyage, p. 58) rapporte

me

n'a rien plus que la bte

Qui

l'me des

roi

enfants des

hommes monte
?

en haut,

et si

l'me des btes

descend en bas

L'criture parle de la mort des anicelle

d'Abyssinie a coutume de s'oindre la tte tous les jours avec du beurre.

Bible. Ce terme vient du grec biblos t qui signifie

maux, comme de

des

hommes
ils
:

Vous

retirerez

leur esprit, et ils mourront, et

sire d'o ils sont tirs.
fle et

rentreront dans la pous-

un
'

livre.

Nous donnons au

recueil des saintes crilivre

Et Job

Si Dieu relire son souf-

inres le
les

nom

de Bible ou de
lui

par excellence

et

son
il

esprit, toute chair

tombera dans la dfaillance.

|

Hbreux

donnent

celui

de mikra, qui

signifie

Mais

ne faut pas pousser trop loin

et

les

consI

quences de ces passages,

Ton n'en doit pas infrer

capable de religion, de

lecture ou criture. Ils ne reconnaissent pour canoniques que vingt-deux livres de la Bible, et voici l'ordre
qu'ils leur

que

la

bte soit en tout gale l'homme, qu'elle rai-

donnent
livres

sonne

comme

lui, qu'elle soit

Ordre des

de la Bible, selon

les

Hbreux.

connatre Dieu, de parvenir la batitude, d'agir par

La
1.

Loi.

des vues surnaturelles

les

connaissances,
la

les" rai-

La Gense, en hbreu
les

Bereschil; In principio.
livre.

sonnements,
ns
la

les dsirs, les et

vues de

bte sont bor-

Ce sont
2.

premiers mots du

connaissance

au discernement de ce qui
la

peut contribuer sa batitude temporelle, et

conservation de son corps, et
la multiplication

L'Exode, en hbreu Vell Schemoth; Et hc sunt nomina.

3.
4.
serto.

de

Le

son espce. Son me peut bien juger et discerner

entre le chaud et le froid, entre
l'utile et le

Lvitique, en hbreu Vaiikra ; Et vocavit. Les Nombres, en hbreu Bammidbar ; In ae-

dange-

reux pour sa sant

guer
le

mais

elle n'ira

pas jusqu' distinjuste et l'injuste,

5.

Le Deutronome, en hbreu
sunt verba.

bien du mal moral, entre

;

Elle addebarim ;

le

Hc

le licite et l'illicite

elle sera, si l'on veut,

immortelle
elle est

Les premiei's Prophtes.

6. Josu.
7.

et ternelle, puisqu'enfin, si elle pense,

n-

cessairement spirituelle
lui est

mais

c'est

un privilge qui

Les Juges.

commun

avec les corps et avec la matire,

la

8.

Le premier

et le

second livre de Samuel, qui

dont l'essence est indfectible, et dont

nature ne
'

n'en font qu'un chez les Hbreux.

9.

peut pas prir. La matire peut changer de figure,

Le premier

et le

second livre des Rois, qui n'en

de situation, tre en repos ou en mouvement

elle

mais

font qu'un chez les Hbreux.

ne peut tre anantie, ni cesser

la

d'tre,

moins
les

Les derniers Prophtes.

10. Isae.

que Dieu ne cesse de

anges

conserver

et

en ce sens

mmes
que

et l'me

de l'homme ne sont pas plus

H.
!

Jrmie

et

Baruc.

privilgis

la matire.
la bte,

12. zchiel.

Mais que devient l'me de

matire
faire,
?

spare de

la

13. Les douze petits prophtes ne font qu'unlivre,

Nous n'avons sur

cela

aucune rponse

savoir

Ose, Jol,

Amos

Abdias,

Nahum

Jonas,

parce que nous n'avons aucun principe qui puisse

le faire connatre
;

Miche, Abacuc, Sophonie,

|

Agge, Zacharie, Mala-

nous

ni la

rvlation, ni l'exp-

chie.

rience, ni le raisonnement par les effets ni par les

causes, ne nous fournissent sur cela la moindre lu-

Les
14.

livres sacrs,

ou

les

hagiographes.
les

mire

nous savons que Dieu a cr toutes choses

;

Les Psaumes. Les Hbreux

partagent en

pour sa gloire

que l'me de

la

ble est incapable de

cinq livres.
15. Les Proverbes.
16. Job.

s'lever jusqu' la connaissance et l'amour

de son

Crateur

il

faut

donc

qu'il

en

soit glorifi

par quel-

que autre manire qui ne nous

quoi vouloir sonder
porter
les

esi pas

connue. Poursagesse,
et

17.

Le Cantique des Cantiques

(1).

secrets de sa

18. L'Ecclsiaste.
19. Esther.

nos jugements au-del4 de nos connaissan-

ces?

20. Daniel.
et

Bethsada. Les exemplaires latins

quelques

ma-

1. Esdras et Nhmie.

nuscrits grecs lisent bethsada (dans saint Jean, v. 2),

(lui

22. Les deux livres des Paralipomnes ou des Chro!

signifie

maison de pche

nais

la

plupart des excm-

niques.
|

plaires grecs lisent

belhesha, qui signifie maison de

Voici

un catalogue des

livres sacrs, selon les

1, dit.

H-

misricorde.

breux,
ses pieds

tir d'Origne,

tom.

Huet, p.

Beurre. Laver
est dit

dans

le

beurre, ainsi qu'il

(1)

Les

juifs

au

livre

de Jo!

chflp,

xxix, v. 6, est un tour

de Ruth am-s

mettent les Lamentations et les Livra le Cantique des canligue*.

881
i.

BIB

BIB

889

La Gense. Le
Lvitique.

Nahum.
Jonas
Miche.

2. L'Exode.
3. 4.
5.

Les Nombres.

Abacuc.
Sophonie.

Le Deutronome.
Les Juges
et

6. Josu.
7.
8.

Agge.
Ruth. second de Samuel.
Zacharie.

Le premier

et le

Malachie.

Le premier et le second des Rgnes. 10. Le premier et le second des Paralipomnes. il. Le premier et le second d'Esdras.
9.

Le premier

livre des livre

Machabes.

Le second
Les

des Machabes.

livres

du nouveau Testament sont

12. Les Psaumes.

13. Les Proverbes.

L'vangile de saint Matthieu.

L'vangile de saint Marc.

14. L'Ecclsiaste.
15.

L'vangile de saint Luc. L'vangile de saint Jean.

Le Cantique des Cantiques.

et l'pitre

16. Isae.
17. Jrmie et les Lamentations
Captifs.
,

Les Actes des Aptres.

aux
Les pitres de saint Paul.
L'ptre de saint Paul aux Romains.

18. Daniel.
19. zchiel.

La premire ptre de La seconde plre aux

L'ptre aux Galales.

saint Paul

aux Corinthiens.

Corinthiens.

20. Job.

21. Esther.
22. Les petits Prophtes.

L'ptre aux phsiens.

L'ptre aux Philippiens. L'ptre aux Colossiens.

suivant la dcision
i.

Ordre

et division

des livres de la Bible, tant de l'ancien

,

que du nouveau Testament

du

concile de Trente, session iv, dcret

La Gense.
L'Exode.

La premire plre aux Thessaloniciens. La seconde ptre aux Thessaloniciens. La premire ptre Timotlie.

La seconde ptre
L'ptre Tite.

Timothc.

Le

Lvitique.

Les Nombres.

L'ptre Philmon.
L'ptre aux Hbreux.
pitres canoniques.

Le Deutronome.
Josu.

Les Juges

et

Ruth.
plre de saint Jacques.
I.

Le premier livre des Rois. Le second livre des Rois. Le troisime livre des Rois. Le quatrime livre des Rois. Le premier livre des Paralipomnes. Le second livre des Paralipomnes. Le premier livre d'Esdras. Le second livre d'Esdras ou Nhmie.
Tobie.
Judith.

Eplre de saint Pierre.

II.
I.

ptre de saint Pierre. ptre de saint Jean.

ptre de saint Jean.

II.

III.

ptre de saint Jean.

plre de saint Jude.

L'Apocalypse de saint Jean.

Des Les
le livre

livres

apocryphes de la Bible.
:

livres

apocryphes de V ancien Testament sont

les

Esther. Job.

d'Hnoch,
,

troisime et quatrime

livres

d'Esdras
bes,

les

troisime et quatrime livres des Macha-

Les Psaumes.
Les Proverbes.
L'Ecclsiaste.

YOraison de Manass, le Testament des douze Pa,

triarches

le

Psautier de Salomon

et quelques autres

pices de cette nature.

Le Cantique des Cantiques. La Sagesse.

L'Ecclsiastique.
Isae.

Les

livres

perdus cits dans V ancien Testament sont

Josu x
,

le livre des Justes;

livre des

13,

et I Rois

xvn
,

18; le
;

guerres du Seigneur, cit

et

Nomb. xxi
,

14

les

Annales des rois de Juda

d'Isral

cites si souvent

Jrmie et Baruc.
zchiel.
Daniel.

dans

les livres des Rois et des Paralipomnes.

Ces an-

nales avaient pour auteurs les prophtes qui vivaient

dans les royaumes de Juda et

d'Isral.

Nous n'avons

Ose.
Jol.

aussi qu'une partie des trois mille paraboles de Salo-

mon
les

et

de ses mille cinq cantiques; et nous avons enqu'il avait crit

,

Amos.
Abdias.

tirement perdu ce

sur les plantes, sur

animaux

sur les oiseaux

sur les poissons et sur

S85

B1B
du prophte Jrmie,
Bales

BOU
des
livres des

884

les reptiles. L'on n'a plus rcrit

Rois, des Prophtes, de David ou des

par lequel
prceptes
trie.

il

ordonna aux

captifs qui allaient en

le

Psaumes,
faites

et

des mmoires des offrandes que l'on avait

la

bylone, de prendre le feu sacr, et de

qu'il leur
,

cacher; et

au temple. Judas Machabe imita

il

diligence de

donna pour se garder de

ait

l'ido'-

Nhmie;
ruin.

ramassa ce que
il

la

guerre d'Anliochus

Enfin

on doute que Ton

la

les

lamentations

piphanes avait dispers, et

Il

rpara ce qu'elle avait

le livre des

qu'il

composa sur

mort de

Josias, roi de
,

Juda

ex-

est aussi parl,

dans

Proverbes
fait

celles

que nous avons de ce prophte

la

paraissent

du Recueil des sentences morales, qui avait t

zchias. Benjamin de Tudle
,

par

avoir pour objet

prise et la ruine de Jrusalem par

voyageur
,

juif trs-

Nabuchodonosor.

clbre, dit que sur le berd de l'Euphrale

:

prs du

Les

livres

apocryphes du nouveau Testament sont

,

spulcre du prophte zchiel,

il

y a une grande bile

YEptre de saint Barnabe

rEplre prtendue de saint

bliothque qui contient les livres qui taient sous

Paul aux Laodicens

plusieurs faux Evangiles, plu-

premier

et

sous

le

second temple. On y voit entre

sieurs faux Actes des Aptres, et plusieurs fausses Apo-

autres le volume du prophte zchicl, erit de sa

calypses; le livre

d'Hermas,

intitul

le

Pasteur;

la

propre main.

Il

y a aussi plusieurs autres livres; et

Lettre de Jsus-Christ Abgare, les Eptres de saint

Paul

tous ceux qui n'ont pas d'enfants ont coutume de l-

Snque,

et diverses autres pices

le recueil
,

de pareille nature
des pices apo-

guer leurs livres cette bibliothque.

que Ton peut voir dans

Bitume de Jude, ou Asphalte. C'est une substance

noire, solide, friable, vitreuse, inflammable, d'une

cryphes du nouveau Testament

bricius.

ramass par M. Fa-

odeur
de

ftide, qui
flotte

donne une

huile par la distillation.

la

De

la langue en laquelle ont t crits les livres

la Bible.

Ce bitume

en grande quantit sur

surface

du

lac Asphaltile

ou mer Morte en Jude. No enduisit

et les btisseurs

Les

livres

de ['ancien
la

Testament ont t crits en

Il

l'arche avec

du bitume,
la

de

la

tour de
ci-

hbreu pour
den

plus grandes partie.

y a quelques en-

Babel employrent

mmo

matire au lieu de
le petit

droits tfEsdras et de Daniel qui sont crits en chal;

ment. On enduisit aussi de bitume

vaisseau

Tobie, Judith

les

Machabesei Y Ecclsiastique
n'a jamais

dans lequel Mose

fut

expos au bord du

Nil.

ont aussi t crits en celte langue ou en syriaque; mais

Blasphme. Le crime de blasphme consiste parler

de Dieu ou de ses attributs d'une manire outrageuse,
soit

pour

le livre

de la Sagesse,

il

crit

autrement qu'en grec.

qu'on

lui attribue

des qualits qu'il n'a pas, ou

Les

livres

du nouveau Testament ont tous t

en syriaque, qui
la

crits

qu'on

lui Ole celles qu'il a.

La

loi

condamne

les blas-

en grec, l'exception de saint Matthieu, qui a

hbreu
,

crit

en

phmateurs mort. Tous ceux qui avaient ou

blasphme,
leurs
et qui taient
la

le

c'est--dire,
parlait

tait la

langue
dispute

tmoins du crime, mettaient

coupables,
qu'ils se

que Ton
si

de son temps dans en

latin

Jude.

On

mains sur

tle des

comme pour

Marc aux Hbreux

saint

a crit

ou en grec,

et si Yplre

tmoigner par cette crmonie

sur eux de toute
sait les
la

dchargeaient

n'a pas d'abord t crite

les

en hbreu

peine de celle action; on conduila ville

,

mais nous dmontrerons dans

grec.Yoy. Septante

prfaces sur

ces

coupables hors de

et

tout le peuple

ouvrages, qu'ils ont t composs originairement en

et

les lapidait.

Yulgate.

Bl. Yoy. Aire.

Bibliothque.

On

appelle quelquefois Bibliothque

Bonnets
Prtres.

des prtres

hbreux.

Yoy.

Cidaris

et

sacre le corps des saintes critures de Yancien et

du

nouveau Testament. Ainsi l'on

dit la

bibliothque sa-

cre de saint, Jrme pour dire le recueil des livres

sacrs qu'il a traduits.

que

Borith, plante mentionne par Jrmie, h. 22, et l'on croit gnralement tre le salsola kali, espce

Nous ne

lisons pas qu'il y ait

les

appartenante au genre soude, et que l'on emploie dans

la fabrication

eu des bibliothques formes chez

avant
le

anciens Hbreux,
;

du savon. Si

multiplicaveris

tibi

herbam

temps de Nhmie et de Judas Machabe mais

borith,

maculata

es iniquitate tua, dit le

Prophte.

on peut considrer

comme
el

des bibliothques, les An-

Bouc missaire, bouc que

s'observait l'gard

l'on mettait
la

en libert au

wJes des

rois

de Juda

d'Isral,

dont

il

est parl

si

jour de l'expiation solennelle. Voici

crmonie qui

sommairement dans les livres des Rois et dans les Pava Hpomnes. Salomon se plaignait dj de son temps
ni'il

prtre recevait de
le

n'y avait point de

fin

de faire des livres;

;

lui-

pch.

Il

du bouc missaire. Le grandmain du peuple deux boucs pour "prsentait devant le Seigneur les deux
la

mme
effets

en avait crit un grand nombre

et

parmi

les

boucs l'entre du tabernacle de

l'alliance, et jetait

de sa magnificence

il

est trs-probable qu'il

le sort sur les deux boucs, pour voir lequel des deux

n'avait pas

manqu de composer une riche bibliothque.

la

serait

immol
et

cl lequel serait
tait deslin

renvoy en

libert. Il

Esdras, qui a retouch et rdig

historiques de l'criture,

plupart des livres

immolait celui qui

par le sort tre im-

avait sans doute

un grand

mol;

pour

celui qui devait tre

le

mis en libert,
faisait sur lui

il

nombre de mmoires,
dans dans
les
le

d'annales, de registres gna-

le prsentait

devant

Seigneur,

cerla

logiques, et autres qu'il cite lui-mme, principalement

taines prires, et lui ayant mis les

tte,
il
,

deux mains sur

Paralipomcncs.

11

est

remarqu expressment,

confessait toutes

les

iniquits

des enfants

second

livre

des Machabes, que

Nhmie

d'Isral

toutes leurs offenses et tous leurs pchs,

j'ai failli, j'ai

amassa dans Jrusalem une bibliothque compose

en disant: Seigneur,

manqu,

j'ai

pch

885

BOU
ma
qu'on leur rendait.

BOU
fornications dont Mose se sert

886

maison; pardonnez-nous, devant vous, moi et offenses que les pchs, les fautes et les Seigneur, maison ; nous avons commis devant vous, moi et ma
quoi les prtres et tout le
le

en parlant du

culte

Sous

le

nom de

boucs, es Hbreux entendent quel-

peuple rpondaient

Que

quefois les chefs du peuple. Je ferai la revue des boucs,

dit le

nom

vnrable de son rgne soit lou dans les

!

Seigneur dans Zacharie, x, 3; je commencerai

les chefs

sicles des sicles

ma
confession,
et

vengeance par
:

de

mon

peuple. Et Isae

Aprs avoir
la tte

fait cette

et

ayant charg
la

(xiv, 9)

Tous

les

boucs de la terre vous viendront au-

du bouc d'imprcations,
la multitude,
il

de

peine des

devant lorsque vous descendrez dans l'enfer, roi a* Assyrie!

pchs de

l'envoyait au dsert par les

tous les rois, tous les grands.

:

Et Jrmie,

mains d'un

homme

prpar pour cela. Cet

escarp, et

homme
;

le

parlant aux princes des Juifs

Sortez de Babylone, et
peuple. Jsus-Christ,

menait dans un
l

lieu dsert et
il

le laissait
il

soyez

comme

des boucs devant

dit

le

en libert. Aprs quoi

revenait

amcamp mais

dans l'Evangile,
c'est--dire, les

qu'au jour du jugement les boucs,

habits n'y rentrait qu'aprs avoir lav son corps et ses

mchants, les rprouvs, seront mis

que l'criture ordonne sur le bouc missaire. Il y a assez d"apparence que ce bouc tait de ces sortes- de victimes d'expiations que l'on chargeait de maldictions, et que l'on croyait propres

la gauche, et

condamns au feu
la porter

ternel.
le

dans

l'eau pure. Voil ce

Bouche. Nous avons remarqu, sur

verbe adorer,

que baiser sa main, et

nire de plonasme,
la

sa bouche, tait

une marque d'adoration. Les Hbreux, par une madisent assez souvent
:

dtourner

la

colre des dieux de dessus les

hommes.
les

Ouvrant
disent
qu'il

bouche,

il

parla,

il

maudit,

il

chanta, etc.

Ils

Tels taient ces

taient

hommes que
la tte

les Marseillais prcipi-

aussi que Dieu ouvre la

bouche des prophtes,

du haut d'un rocher,

Il

et ces

animaux dont

met
la

ses paroles dans leur bouche, qu'il leur

ordonne

gyptiens jetaient

dans la mer, aprs

les avoir

chargs d'imprcations.
prcipitait le

y en a qui croient que l'on

et
,

de parler, et de dire ce

qu'il leur inspire. Interroger

bouche du Seigneur, le consulter. Dieu dit qu'il sera

la

bouc missaire,
libert

d'autres qu'on

le

dans
l'abandonnant ce

bouche de Mose
la fille,

et

d'Aaron. Demandons la

mettait simplement en
qu'il

plaisait

la Providence d'en ordonner. Voy.

bouche de

sachons ce que Rebecca en pense.

est

Entendons ce qui

dans

la

bouche d'Achitopel,

Azazel.

consultons-le sur cette affaire.

Boucs. Les dmons sont quelquefois appels boucs,

Ouvrir la bouche, emporte assez souvent une espce

ou velus

soit

cause qu'on s'imagine qu'ils

appa-

d'emphase, pour dire parler hautement, hardiment,

librement.
I

raissent en forme de boucs, ou parce que les

.'adoraient
fin ils

Hbreux

Reg. n,

Dilatatum

est os

meum

super

des idoles sous

la

forme des boucs, ou qu'enporte de son

inimicosmeos, dit Anne, mre de Samuel. Ezech.,xxw,

adoraient de vritables boucs. Dans le Lvitique,

la

27

In

die ill aperietur os tuum, et loqueris et

lvii,

non
;

Dieu ordonne son peuple d'amener

silebis.

Et Isae,

Super quem
la

dilatasti os

et

tabernacle tous les animaux qu'il voudra immoler:

dans un sens contraire, fermer

silence, est

bouche, imposer
et

Et

ils

n'immoleront plus leurs hosties aux dmons

la

une marque d'humiliation

de douleur

lettre,

aux boucs, auxquels

il

ils

se sont prostitus. Et

dans

Omnis
\\
:

iniquitas oppilabit os

suum. Et Psalm. xxxvii,

et

es Paraiipomncs,

est dit

que Jroboam

tablit des

Faclus

sum

sicut

mutus, non aperiens os suum,

prtres pour les hauts lieux, pour

et

le service

des boucs

non habens
dans
le

in ore suo redargutiones. Mettre sa

signifie

bouche

des veaux qu'ils avaient faits. isae, parlant de l'tat

ciel,

parler arrogamment, insolem-

auquel Babylone devait tre rduite aprs sa destruction

les
,

ment, sans craindre Dieu,

Bouclier. Dans l'criture, Dieu est souvent appel
le
le

dit

que

les

boucs y danseront. Et ailleurs

que

boucs se rpondront l'un l'autre.

bouclier de son peuple. Je serai votre bouclier, dit

La

plupart l'entendent des

,

dmons, des spectres

Seigneur Abraham. Vous

me

couronnerez de votre

des satyres
tiens et les
tions.

des figures de boucs , auxquels les gyp-

bienveillance

comme
sont

d'un bouclier, dit le Psalmiste.

Sa
du

Hbreux
dit
le

idoltres rendaient leurs adora-

vrit vous environnera

comme un

bouclier.

Les grands,

Hrodote

qu' Mendse,

dans
;

la

basse

les

princes,
:

aussi

nomms

les

boucliers

Egypte, on adorait
gnait celte divinit

bouc

et la
les

chvre

qu'on dpeile

peuple
cliers

Sal est appel le bouclier d'Isral. Les bou-

comme
et

Grecs reprsentent

de la terre appartiennent au Seigneur, sont dans

dieu Pan, avec

un visage

des cuisses de bouc: non

sa dpendance.

Les Septante

Les dieux

\orts

de la

pas qu'ils
il

le

crussent de cette figure, car, selon eux,

la figure

terre se sont fort levs.

ne diffre pas de

des autres dieux, mais

le

On

pendait des boucliers aux tours pour l'orne-

parce qu'ils taient dans l'usage de

ainsi, et qu'ils croient

reprsenter

que

les dieux

aiment d tre dadoraient aussi

ainsi dans

ment, et pour s'en servir dans l'occasion. La tour de David tait orne de mille boucliers qui pendaient
autour d'elle
:

peints sous la figure des

animaux.

Ils

on y voyait des armes de toutes sortes

de vrais boucs,

et

on

les voit

communment

Mille clypei pendent ex e, omnis armatura forlium. Les

le tableau d'Isis.
tait

Les abominations que Ton commetde ces infmes divinits ne sont que

Machabes ornrent
cliers qu'ils

la

faade du temple avec des bou:

dans

les ftes

y suspendirent

Ornaverunt faciem lemles tait

:

trop connues, et les auteurs anciens qui en ont parl

pli coronis aureis et scutulis.

il

On

de

quand

ne justifient oue trop

les

termes de prostitutions

et

de

tait

aucstion de marcher l'nnemi

Parietem nu-

887
davit clypeus. Ezchiel dit
et les

BRE
que
les Perses, les

aUT
Lydiens

g88

Buffle, bubalus.
lus

Il

est assez souvent parl de buba-

Libyens avaient suspendu leurs boucliers dans

la ville
:

dans l'criture. Mose en permet l'usage aux H-

Tyr, pour l'ornement de

suspenderunt in
te

Clypeum

et

galeam

pro ornatu luo.

le

La
on

matire ordinaire des boucliers tait

bois

la table de Salomon. L'hbreu jachmur signifie un certain animal qui se trouve vers l'Euphrate, ayant des cornes comme le cerf, et le

breux, et on en servait sur

les couvrait

de cuir, de lames d'or ou d'airain

les
faisait
fit

quelquefois

on

tout

d'or

ou

d'airain.

poil roux. C'est ainsi que les auteurs arabes nous dcrivent le jachmur, que la Vulgate a traduit par bubalus.

Ceux que Salomon

d'airain en leur
d'airain.

faire taient d'or.

Sesac, roi

Buge, bugeus

c'est le

surnom que

d'Egypte, les ayant enlevs,

place.

Roboam en

mit d'autres
tait

Aman, ennemi des

un
lit

Juifs.

l'criture donne Le grec bugeus, ou bon-

Le bouclier de Goliath

gdios, signifie

homme

vain et bouffi d'orgueil. Bu-

Nahum
la

dcrit les

boucliers des Chaldens

dit

geus ne se
le

pas dans l'hbreu, mais seulement dans

comme

tout tincelants.

Le Psalmiste

que Dieu

grec. Je crois que bugeus est mis pour bagous, qui

fera rgner

paix parmi son peuple, et qu'il jettera

signifie

un eunuque, un

officier

de

la

cour du

roi

de

les boucliers

au feu

Et scula comburet

igni (Psalm.

Perse.

xlv, 10). Ces boucliers taient donc de bois.

Bul, huitime mois des Hbreux,

nomm

depuis

Bourreaux. Les Hbreux,

reaux en
les princes,

ainsi

que beaucoup de

Marshevam.
le

peuples modernes de l'Orient, n'avaient pas de bourtitre;

rpond notre mois d'octobre. C'est second mois de l'anne civile, et le huitime de
Il

ou leurs premiers

offi-

ciers, faisaient

eux-mmes les excutions. Bras, bracliium. Le bras est le symbole de

la

jours.
la force.

Il est compos de vingt-neuf Le sixime jour de ce mois tait jene, cause que Nabuchodonosor fit mourir en ce jour- l les en-

l'anne ecclsiastique.

Dieu a dlivr son peuple de

servitude d'Egypte,
:

fants de Sdcias en prsence de ce prince

malheu-

avec un bras tendu, in brachio extenso

par

la

force

reux, et qu'ensuite

il

lui

fit*

crever les yeux lui-

de son bras,

in

magnitudine brachii sui

avec un bras

mme. Yoy. IV
Bul que dans
le

Rois xxv, 7.

On ne frouve

le
,

nom de
38,

lev, in brachio excelso.

Pour dire qu'on ^rduira un

la disette,
:

troisime livre des Rois vi

du

homme

dans l'humiliation, dans

lui

dans l'im-

temps de Salomon.
Butin. Mose, ou plutt
la loi
le

puissance, on dit qu'on

brisera le bras

Prcidam
tui, dit

Seigneur, ordonne dans

brachium tuum,

et

brachium doms patris

le

que

le

butin pris sur l'ennemi, se partagera gaet tout le reste

Seigneur au grand-prtre Hli. Vous avez tendu mes

lement entre ceux qui ont combattu,

\

du

comme un arc d'airain, dit David. Malheur celui qui met sa confiance en un bras de chair Qui ponil carnem brachium suum. Le bras du mchant sera desbras
!

peuple; c'est--dire, que l'on devait partager tout le

butin en deux parties gales
,

dont

la

premire

tait

pour ceux qui avaient t

tait

la

guerre, et l'autre partie

le

sch, et

il

ne pourra s'en servir

Brachium

ejus ari-

pour
,

le

peuple qui tait demeur dans

camp.

ditale siccabitur.

Ainsi
Isae dit
la

si

l'arme qui avait combattu n'tait que de

Pour exprimer une famine extrme,

chacun mangera
le
la

que
et

vingt mille

chair de son bras, tant

famine

meurs dans

hommes, et que tous ceux qui taient dele camp fussent de quarante mille, les
la

dsespoir seront grands. Dans Daniel, des bras pris

forts et puissants.

premiers avaient toute

moiti du butin, quoique

absolument marquent des hommes

Brachia ex eo stabunt,
dinis.
et

bien moindres en nombre.

polluent sanctuarium fortitusignifie l'paule

Mose ajoute

Vous sparerez aussi

le

la part

du Sei-

Et dans l'Ecclsiastique, brachia

gneur, que vous tirerez de tout

butin de ceux qui ont

de

la

victime pacifique que l'on donnait au prtre pour

te

combattu;

et

de cinq cents hommes, ou bufs, ou nes,

son honoraire. Propurga

aprs
:

cum

brachiis

et

un peu

ou brebis

vous en prendrez un que vous donnerez au

,

ctificationis offeres

Dalum brachiorum tuorum, et sacrificium sanDomino Offrez au Seigneur les

:

grand-prtre

parce que ce sont

les

prmices du Sei-

gneur. Quant l'autre moiti du butin, qui appartiendra

paules de vos victimes.

Brebis. Par le

aux enfants
brebis, l'criture

d'Isral, qui n'ont pas combattu, de cin,

nom de
:

entend

quante

hommes ou bufs
lvites

ou nes ou brebis
,

ou autres
,

souvent les peuples

brebis de votre

Nous sommes votre peuple et les pturage, Psaume lxxviii, 13. El aild'Isral,

animaux, quels

qu'ils soient
,

vous en prendrez un

que

vous donnerez aux

fonctions

qui veillent la garde et

aux
la

leurs

pasteurs

qui

conduisez Joseph
2. Jsus-

du tabernacle du Seigneur. De cette sorte

comme un troupeau
Chrisj dit
d'Isral
,

de brebis,

Psaume lxxix,
Les justes

portion d'lazar et des prtres se trouva beaucoup

plus grande proportion que celle des douze mille
soldais qui avaient l la guerre
lvites
:

qu'il

n'est

envoy qu'aux brebis gares

Matth.

xv,

24

sont souvent

et

que

celle des

compars des brebis exposes aux violences des mchants,

la

et ce qui se pratiqua

dans cette occasion fui

rage des loups,

la

boucherie, Ps. lxiii, 22

JEslimati sumus sicut oves occisionis,

nier, les justes, reprsents sous

Au jugement derle nom de brebis,

et

une loi pour toute la suite des temps. On en peut voir un exemple dans ce qui arriva sous David, aprs la
dfaite des Amalcites qui avaient pill Sicleg.

seront

la droite

du souverain juge,

mis en

possession du royaume

des cieux. Le Sauveur dit

Les rabbins prtendent que sous les rois d'Isral on suivit une aulre rgle dans la distribution du butin.
L'on donnait au
roi vaincu
:

que
de
la

les

sducteurs sont des loups qui se couvrent

roi, 1 tout

ce qui avait appartenu au

,

peau de brebis, Matth.yn, 15. Voy. Mouton.

sa tente, ses esclaves, ses animaux

ses

BYS
dpouilles, son trsor.
reste

m
un
lin, le

Aprs cela on partageait

,

le

pinna. Philon dit que le byssus est

le

plus pur,

du butin en deux parties gales

dont le roi

plus beau, le plus blanc, le plus brillant et le plus

;

avait moiti, et les soldats qui avaient

combattu, l'auga,

fort

qu'il n'est

point tir d'une chose mortelle, c'est-

tait distribue tre moiti. Cette dernire partie

-dire,

de

la laine

ou de

la

peau d'aucun animal, mais

lement entre les

soldats qui avaient combattu

la

et

qu'il vient

de

la terre et

devient toujours plus blanc et

ceux qui taient demeurs pour

Ils

garde du camp.

plus brillant lorsqu'on le lave

comme il

faut.

On trouve

temps prtendent que ces rgles subsistaient ds le prouver; mais nous d'Abraham il est malais de le
:

dans les confins de l'Arabie, et dans

l'le

de Chypre,

une espce de pierre-ponce nomme amiante ou incorruptible

,

savons qu'Abraham
qu'il avait pris

offrit

au Seigneur
,

la

dme de ce
en
lit

laquelle se bat et se dissout de la

mme
des-

sur les cinq rois

et qu'il

pr-

manire que nous faisons

sche, se
file

le papier, puis, tant

sent Melchisdech.

comme du

coton. Les Arabes se font

Chez

les

profanes on remarque peu prs les

ici.

m-

des bas, des chaussons et des caleons de celle matire,

mes usages que nous voyons

Parmi

les anciens

pour se garantir des chaleurs brlantes des

sa-

Grecs, les soldats mettaient tout le butin en

commun,

bles de l'Arabie. Cette espce de toile est incorruptible, et

puis le roi ou le gnral le partageait galement entre eux.

ne se brle point

mais se nettoie dans

linum vivum, et
dit

les

On donnait
offrt

aussi aux

dieux leur part des d-

flammes. Pline appelle ce

les

lin

que

pouilles gagnes sur l'ennemi.

Numa

avait

ordonh

Romains en

faisaient des

nappes

et des serviettes,

qu'on en
la

Jupiter Frtrius la premire partie;

la

qui se nettoyaient, et devenaient plus belles en pas-

seconde Mars,

troisime Quirinus. Quelquela part

sant par le feu.

On

pourrait croire que Mose n'aurait

lin

fois

on brlait en l'honneur des dieux

,

du butin
mettait

pas oubli cette espce de

parle. Mais
l'a-t-il

parmi
le

celles dont

il

qu'on leur destinait

et d'autres fois

on

la

exprim sous

nom
le

de byssus?

dans leurs temples.

C'est ce qu'on
le titre Anfal,
il

ne peut assurer sans tmril.

se
les

Dans YAlcoran, sous

de tout ce qui
les soldats
s'est pris

est port

que

Dom

Calmet

dclare

dans

Commentaire

chez l'ennemi, des cinq parts,

et la

sur l'Exode et sur

Paralipomnes, en faveur de celle

la

en auront quatre,

cinquime partie apses parents,

espce de soie qui se trouve

queue d'un poisson

par

partiendra Dieu, au prophte

Mahomet,
aux

nomm

pinna

et qui le tient attach la terre

la

aux orphelins
interprtes

aux pauvres

et

plerins. Plusieurs

une espce de houppe qui a

jaune et dore, et dont on

couleur d'une soie

des

musulmans tiennent que ce

par crmonie

n'est

que par

faisait autrefois

man-

honneur

et

qu'il est parl

de donner

teaux prcieux pour les rois. Procope dit que l'empereur Justinien avait un manteau de celle sorte de soie,

Dieu une part du butin; mais d'autres soutiennent au

contraire que la chose est d'obligation
,

et

que celte

dont

il

se servait dans les crmonies.

j'ai

part doit tre employe aux rparations et l'orne-

Toutefois

encore quelque doute sur ce senti-

ment du temple de
Quant
la

la

Mecque

et des autres

mosques.
,

ment

car je ne trouve pas le

nom

de buz dans

le

portion du prophte et de ses parents

les
et

texte hbreu de Mose, quoique les interprles grecs

et latins aient
le fin lin

uns disent qu'elle est devenue caduque par sa mort

employ

celui

de byssus pour
Il

signifier

par celle de ses proches, et qu'ainsi le cinquime du

butin appartient entirement aux orphelins, aux pau-

de certains habits des prlres.

y a donc

lieu

de croire que Mose n'en a pas voulu parler. Le

se trouve dans la Bible que dans les

vres et aux plerins. Les autres soutiennent que

portion

la

nom de buz ne

du prophte
lieu

doit tre

employe aux

affaires

Paralipomnes, dans zchiel et dans Esther.

voit David revtu d'un

On y

gnrales des musulmans, ou donne au chef de la

manteau de buz

avec tous les

mosque du
site.

ou des lieux o

il

y a plus de nces;

chantres et tous les lvites. Salomon emploie le buz

Cela nous importe assez peu

mais

il

est visilois

dans

les voiles

du temple

et

du sanctuaire. Les

tentes
;

ble

que ce faux prophte avait

tir ceci

des

de

d'Assurus taient soutenues par des cordons de buz

et

Mose.

Mardoche

fut revtu
le roi

d'un manteau de pourpre et

l'eut

Byssus

(1).

On entend communment,

sous ce nom,

de buz, lorsque

Assurus

honor du prequ'il

du

fin lin

d'Egypte, que l'on employait pour les tuni-

mier emploi de son royaume. Enfin on remarque

ques des prtres. Mais dans l'criture on doit bien

distinguer trois sortes de choses que l'on confond or-

avait

une manufacture de buz dans

J'ai

la ville

de Ber-

sabe en Palestine.

peine

me

persuader que,

dinairement, et que l'on comprend sous

u

le

nom de

lin

du temps de David
pinna et pu tre
pourtant que
le
si

et

de Salomon,

la soie

du poisson
:

l'hbreu bad, qui signifie du lin

2 schesch, qui si-

commune
l'on dit

en ce pays-l

il

fallait

gnifie

du coton

5 buz, qui est ce

que

l'on appelle

buz ft diffrent du

lin ordinaire, puis-

communment

byssus, et qui n'est autre que la soie

,

qu'au

mme

lieu

que David avait un manCoton

qui nat la racine d'un poisson cailles

(1) toffe prcieuse

nomm
au
lin le

teau de byssus,
lin.

on

lit

aussi qu'il portait un pliod de

l'article
(1).

que

les uns assimilent

Voyez aussi ci-aprs

plus

d'autres au colon, la ouate, la toile d'asbeste, et mme la soie, qui tait totalement inconnue aux anciens. Tant de variations peuvent faire croire que sous la dnomination gnrique de byssus
fin,

(1) Forster,

les anciens entendaient les toffes les plus rares et les

rodote,

t.

De Bysso, et Larcher, traduction d'Hh, p. 557, ont prouv que le Byssus tait le
(Letronne.)

plus prcieuses.

1 colon.

91

CAO

CAI

892

Cabale. Ce terme, dans

le style

des Hbreux, a une

lui

Cadran. V. Horloge.
j

signification fort diffrente

de celle qu'on

donne

Caille

(1).

On
le

sait

en notre langue. L'hbreu cabala

les rabbins, qui sont

signifie tradition; et
,

son peuple dans

mire, dans

que Dieu donna des dsert en deux occasions

cailles
:

nomms

cabedistes

s'appliquent

le dsert

la prede Sin, peu de jours aprs le

;

principalement

la

combinaison de certains mots, de

certaines lettres, de certains

nombres, par

le

moyen

la mer Rouge et la seconde, au campement nomm en hbreu Kibroth-aba ou spulcres

passage de

desquels
et

ils

se vantent de dcouvrir les choses futures,

le

de concupiscence. L'une

et l'autre arrivrent

au prin-

de pntrer

sens de plusieurs passages

difficiles

de l'criture. Celte science n'a point de principes

as-

temps, lorsque les cailles passent de l'Asie dans l'Europe; alors on en trouve une trs-grande quantit sur
les ctes
fit

surs; mais elle suit certaines traditions des anciens, d'o

lui

de

la

mer Rouge
c'est

et

de

la

Mditerrane. Dieu

vient

le

nom de

cabale. Les cabalistes ont

un
les-

lever un vent qui les jeta au-dedans, et autour

Isralites
;

du
mi-

grand nombre de noms

quels
tirer
ils

qu'ils appellent sacrs,

par

camp des
et

en cela que consiste

lieu-l point

le

invoquent

les esprits, et
;

dont

ils

prtendent

racle de les avoir

amenes en ce
qu'il

nomm,

de grandes lumires

ils

enseignent que les se-

en

si

grande quantit

y en eut pour rassasier

crets de la cabale furent dcouverts Mose sur le

plus d'un million de personnes pendant plus d'un mois.

mont
parce

Sina, et qu'ils sont

venus de pre en

fils

jusqu'
lettres,
dit qu'il

Le terme hbreu

sclialav signifie

une

caille

du con-

eux sans interruption

qu'il n'est

et sans

aucun usage des

sentement des anciens interprtes;

et les langues chal-

pas permis de les crire.

Juifs cabalistes

On
la

denne, syriaque et arabe les appellent peu prs de

y
et

grand nombre de

dans

Pologne

mme. Cependant M. Ludolf

des
cailles,

(Hist. Atliiop.,

I.

i,

c.

dans d'autres endroits du Nord. Voyez Basnage,

t.

xih, 96) s'efforce de montrer

que Mose

a parl

non

continuation de Josphe,

vi,

1.

ix, c. 7.

mais des sauterelles.

Cabalistes.

On nomme

ainsi les docteurs juifs nroles textes

Voici les raisons que M. Ludolf apporte pour prou-

binistes, qui reoivent

non seulement

des

ver que Mose a voulu parler non des

cailles,

mais des

critures, mais aussi les explications du

Talmud

et les

sauterelles, dans Y Exode (xvi, 3, 13), et dans les

traditions des anciens, et qui, outre cela, s'appliquent

Nombres

(xi, 32). 11

remarque que

le

terme original

chercher dans l'criture des sens cachs et myst-

selaw peut driver d'une racine qui signifie abondance;

rieux que Dieu y a mis, et qu'il a laisss la recherche

ce qui convient mieux aux sauterelles qu'aux cailles.

Il

des

hommes
lettre,

car, selon eux,

il

n'y a pas

un mot, pas

avoue que

les versions orientales l'expliquent des

il

une

pas un accent dans

la loi

qui ne soit rempli

cailles;

mais

soutient qu'ils n'ont pas entendu le

de mystre.

vrai sens
cabaliste qu'on connaisse est Siles Juifs et

du

texte.

Porphyre remarque qu'une arme

de

Le premier auteur
mon,
fils

prs de mourir de faim en Afrique fut secourue fort

de Joacha, que

quelques chrtiens

propos par une nue de sauterelles qui

nourriture. Ludolf conjecture que ce fut

lui servit

vantent beaucoup, et qu'ils prtendent avoir vcu peu

un

pareil v-

de temps avant
d'autres ne
le

la

ruine de Jrusalem par Tite; mais

et

nement qui

satisfit

aux dsirs des

Isralites

dans les

mettent qu'au dixime sicle,

dit

rangent

dserts d'Arabie.

On prouve

aisment, par le tmoiet

au nombre des fables tout ce qu'on

personnage. Son livre
intitul

de ce fameux

gnage de plusieurs auteurs anciens

modernes,

qu'il

Zoliar est

imprim

mais on convient qu'on y a fait quantit d'additions. Caels ou Cab, mesure hbraque, qui tait la sixi-

y a une quantit presque incroyable de sauterelles dans l'Orient ; que des peuples d'Arabie vivent de sauterelles qui leur sont apportes par les vents
les
le
;

qu'ils

me

partie du sali ou satum, et

tait

la

dix-huitime partie

amassent en monceaux
sel
;

qu'ils les

conservent dans

de Ypha. Le cab

d'une pinte, chopine, un pois-

qu'on les
;

mange

qu'on les sert

mme

sur la

son, un pouce cube, et un peu plus.

tait cette

Le

quart de cab

table des rois

qu'elles sont excellentes au

got et

mesure de

fiente

de pigeon ou d'une sorte de

salutaires la sant.

pois cliichcs appels de ce

nom, qui
pendant

fut

vendue Sa-

Quelquefois les sauterelles volent dans les airs en

si

marie jusqu' cinq

sicles

le sige.

Ce quart

grand nombre, qu'elles obscurcissent

le soleil, et

de cab contenait un demi-selicr, un pouce cube, et un

couvrent les moissonneurs

vais augure; que,
tre, elles n'y
elles

comme d'une nue de mauune con-

peu plus

on l'appelle aussi rog ou

robali.

Le cab

est

quand

elles s'abattent sur

fort diffrent

du cad ou cadus.
signifie
;

laissent rien d'entier, elles rongent,

Cab ou Cadus
barrique, un seau

en hbreu une cruche, une

(xvi, 6),
il

dvorent, elles brlent tout, jusqu'aux bois les

mais dans Saint Luc

:

est

plus durs.

On

a vu des nations entires tre obliges

mis pour une certaine mesure

Combien devez-vous
lit
:

de quitter leurs demeures pour s'loigner de ces formidables insectes.

(1) Caille (coturnix), genre d'oiseaux de Tordre des gallinaces et de la famille des alectrides. La caille vulgaire est un oiseau de passage et de plaine, de la

mon

matre

Cent cades dlmile. Le grec

,

cent

balhi. Or, le balh

autrement
,

plii,

contenait vingt-

neuf pintes

chopine

demi-selier, un poisson et un

peu plus
(U\ cab,
{uiif ime

mesure de

Paris.

Le cad

est fort diffrent

qui tait une mesure qui n'tait que la dixpartie de

grosseur d'une grive, et qui est trs-recherche sur

les tables,

Ypha ou du cadus.

893

CAL
le rcit

CAL
do Mose
est fa-

894
Ces anciens calen-

Ludolf monlre ensuite que

vnemenls Tarrivs

la {nation.

vorable son opinion. 1 Les sauterelles sont bonnes

manger, et permises expressment par la
loi

driers sont quelquefois cits dans le

Talmud ; mais

les

de
les

| rabbins

reconnaissent qu'ils ne subsistent plus.

Ceux

Mose. 2

Ce

fui le

vent qui

amena

clans le

camp
11

que nous avons, tant imprims que manuscrits, ne

sont pas fort anciens. Celui qui passe pour le plus vieux
est celui qui a pour, titre
d'Affliction
,
:

animaux dont parle ce

lgislateur;

ce qui convient
est

beaucoup mieux aux sauterelles qu'aux cailles. 3

dit qu'ils taient

Megillah Taanith
les jours

le

Volume

rpandus sur

le

camp,

et

qu'ils le

qui

comprend

de ftes et de

couvraient une journe de chemin; qu'ils taient

la

hauteur d'une coude

qu'on les ramassait par

:

mon-

jenes qui taient autrefois en usage parmi les Juifs , mais qui ne s'observent plus aujourd'hui et ne se
trouvent plus dans les calendriers communs.

ceaux, qu'on en recueillait dix chomers

qu'on a toutes les peines du

expressions

Nous

monde

soutenir dans s'expliquent

marquerons
tirs tant

ici les

principaux vnements historiques

le

systme ordinaire des

cailles,

et qui

de ce volume Taanith, que des autres ca;

aisment des sauterelles. 4

tout autour

On

tendait ces
:

animaux

lendriers
ticles qui

et

pour abrger

nous omettrons

les ar-

du camp; selon

la

Vulgale

On

les schait

ne regardent que les lectures qu'on

fait

dans

autour du camp; ce qui ne peut s'entendre des cailles,

qui auraient t bientt remplies de vers,
avait ainsi exposes au soleil.
si

les

synagogues.

on les

Tizri, premier

mois de l'anne
Il

civile, et le
,

septime
la

de l'anne sacre.
,

a trente jours

et

rpond

Mais ce qui renverse toutes ces conjectures

c'est

lune de septembre.
er

premirement

le

consentement des langues et des

jour.

Nomnie. Commencement de Tanne

des trompettes. Lvit.

ci-

versions orientales, qui ont entendu des cailles sous

le

vile.

La

fte

xxm,

5-1, et

Nomb.

nom de

selaw.

Les Septante, Joscphe

et

et

lous les

xxix,
3
e
.

1, 2.
la

commentateurs anciens

modernes

l'entendent de
la

Jene pour
,

mortdeGodolias. IV Bois xxv,25.

mme. De
Mose
,

plus, les Hbreux demandaient de

chair

Jrm. xli

2.
,

la

manne

les dgotait
?

auraient-ils voulu

Le mme jour
noncer
le

abolition des contrats par crit.

Les

se contenter de sauterelles

rois impies ayant fait dfense

aux

Isralites

de proli-

Mahomet, dans YAtcoran, parle du miracle que

Dieu
fit

nom de Dieu

lorsqu'on se fut remis en

en envoyant de

la chair

aux

Isralites, et

il

bert, les

Asmonens ouMachabes ordonnrent qu'on

se sert

du

mme mot que

lit

Mose.

crirait le

nom

de Dieu dans

les contrats

de cette

Calamus. Voy. Canne.

sorte
,

Calembac. On
<

dans Esdras, chap. vu

v. 26,

27

nistre

Une telle anne du grand-prtre N., qui est midu Dieu trs-haut, etc. Et les juges qui l'on
,
,

Et je remis entre leurs mains deux vases d'un airain

prsentait de ces sortes d'crits

satisft

clair et brillant, aussi

beaux que

s ils

eussent t d'or.

>

en disant
tel

par exemple

ordonnaient qu'on y Demain ou un autre

,

Chardin

fait

mention d'un mtal compos, appel caayant un poli plus beau. Des marl'ont

jour, un
sa

dbiteur paiera telle

somme

porte dans

lembac, qui se trouve dans l'Orient, et qui est plus

promesse; aprs quoi on dchirera lacdulc. Mais

le

prcieux que

l'or,

on trouvait que
pourquoi
ils

nom de

Dieu tait t de cet crit

sans force; c'est

chands hollandais, qui

tra et de

vu dans

les les

de Sumad'or et

et ainsi le tout devenait inutile et

ils

Macassar, pensent

qu'il est

compos

abolirent tous ces contrats par crit, et

d'acier,

ou de cuivre
que
,

et d'acier. Plusieurs savants

tablirent un jour de fte en

mmoire de

cela.

Me
,

trangers pensent

dans

le

verset 27

il

est

(jill.

Taanith
e
.

c. 7.

question de ce mtal.

Mort de vingt
,

Isralites.

Le rabbin Akiba

fds

Calendes. C'est
style des Latins.

le

premier jour du mois

dans

le

de Joseph
e

meurt en prison.
sentence que Dieu pronona contre
,

Les Grecs n'ont point de calendes,

Jene ordonn cause de l'adoration du veau

la

d'o vient qu'en proverbe on renvoie aux calendes

d'or et de
Isralilcs

les

grecques, c'est--dire, un temps inconnu

et incer-

cause de ce crime. Exod. xxxn

6,7,

tain. Chez les Hbreux, le premier jour de chaque mois avait certaines crmonies particulires, dont

34.

10

e
.

Jene de l'expiation.

Lvit.

xxm,

10

et suiv.

nous parlerons sous

grec
,

l'article

signifie la

mme

de Nomnie, qui, en chose que calendes. Les trapour marquer

15*.

Ftes des tabernacles,

avec octave.

Lvit.

xxm
21

34
.

35.
la fte

ducteurs de l'criture emploient indiffremment l'un

et l'autre

Hosanna rabba. Septime jour de

,

des

de ces deux mots

le

premier

tabernacles

ou fte des rameaux.

la fte

jour du mois.

22
est

e
.

Octave de

des tabernacles.
,

Calendrier des Juifs. L'anne des Hbreux

compose de douze mois lunaires, dont

des autres alternativement. Cette anne

le

premier a

La rjouissance de la loi ou solennit institue en mmoire de l'alliance que le Seigneur fit avec les
25*.

trente jours et le second ving-neuf , et ainsi de suite

Hbreux
Mose.

en leur donnant

la loi

par

la

mdiation de

commence en

automne pour le civil , et au printemps pour le sacr. Les Juifs avaient anciennement des calendriers o
taient

Ce mme jour,
fut

la

ddicace du temple de Salomon

acheve.
e
.

111

Rois vin, 65, 66.

;

marques toutes

les fles, tous les

la

jenes et

30
les

Premire nomnie du mois marschevan

,

car

tous les jours o l'on clbrait

mmoire des grands

Juifs

de peur de

s'y

mprendre

font

toujours;

, ,

895

CAL
civile

CAL
et hui,

896

deux jours de nomnie. Marschevan, second mois de l'anne

time de l'anne sainte.
Il

temple de Jrusalem. C'est en mmoire de cet v-

nement
25
e
.

qu'ils institurent cette fte.

,

n'a

que ving-neuf jours

et

Ddicace

ou renouvellement du temple Mac. v, 52,

pro-

rpond
er

la

lune d'octobre.

fan par l'ordre d'Antiochus piphanes, et purifi par

jour.

Seconde nomnie, ou premier jour du

cause que Nabuchodonosor
,

Judas Machabe.
Joan. x
,

(1

et II

Mac. n, 16;

mois.
6*. Jene,
fit

22.

Cete fte se clbre avec octave; Jol'appelait la fle des

crever

sphe

dit

que de son temps on

les

yeux Sdcias

aprs avoir

fait

mourir ses enet

lumires; peut-tre, dit-il, cause que ce bonheur

du

fants

en sa prsence. IY Rois xxv, 7,

10.

Jrm.

rtablissement du temple parut aux Juifs

comme un
,

lu

nouveau jour. (Antiq.

les

19. Jene, les jours de lundi et de jeudi, et le lundi

auteurs

juifs
Ils

1. xn, c. xi a. ) Mais p. 416 donnent une autre cause de ce nom

,

suivant

pour expier

les fautes

commises l'occasion

des lumires.

enseignent que lorsqu'on travailla

de

la fle

des tabernacles. Vide calendar. Bartoloc-

nettoyer

le

temple profan par les Grecs,

fiole d'huile scelle pr.r le

on n'y
grand-

cio edilum.

trouva qu'une petite

l'autel

23

e
.

Fte, ou mmoire des pierres de

pro-

prtre,

et qui

suffisait

peine pour entretenir les

;

fan par les Grecs, qu'on [cacha en attendant qu'il

lampes pendant une seule nuit mais que Dieu permit

qu'elle sufft

part un prophte qui dclart ce qu'on en devait

faire. I

pendant plusieurs jours

fait

et jusqu' ce

Mach. 46

Meyillah. c. 8.

qu'on en et
les Juifs ont
la

de nouvelle

en mmoire de quoi

25
les

e
.

Fte en mmoire de quelques lieux occups par

,

coutume d'allumer plusieurs lampes dans

et la porte
lib.

Chutens
e
.

et

dont

les

Isralites

de retour de

la

synagogue

de leur maison. Voy. SelD'autres,

captivit, se mirent en possession.

deriy
,

deSyned.

m,

c. 13.

comme
de

l'His-

26

Dispute du rabbin Jochanan

,

fils

de Zacha

toire scolasiique> saint

Thomas
le

et le cardinal

Hugues,

contre les Saducens

qui prtendaient qu'on ne de(

in

Mac.

iv,

52

veulent que ce

nom

fle des lule

vait pas offrir sur l'autel le pain des prmices

mar-

mires vienne
bois qui tait
qu'il est

de ce que
sur
l'autel

feu du ciel alluma

qus Lvit.

xxm

17, 18

mais

qu'il fallait les

man-

des

holocaustes

ainsi
,

ger tout chauds. Megillah,

c. 9.

racont dans le second livre des Machabes

29

e
.

Premire nomnie du mois casleu.

1,22.
Quelques-uns veulent que cette fte de
ait t institue
si

Casleu, troisime mois de l'anne civile, et neuvime mois de l'anne sainte ou ecclsiastique. Il a
trente jours
er
,

la

ddicace

en mmoire de Judith. Mais on doute

fille

et

rpond

la

lune de novembre.

on doit l'entendre de Judith,

de Mrari, qui tua

de Malhathias,

jour.

Seconde nomnie, ou premier jour du

Holoferne, ou d'une autre Judith,

et

fille

mois.

sur de Judas Machabe, qui

n'en est
,

tua, dit-on, Nicanor.

2
3

e
.

Prire pour la pluie. Calendar. Bartolocci.

Cette dernire Judith n'est connue que dans les crits

les

e
.

Fte institue en mmoire des idoles que

jetrent hors

des rabbins, et
les livres des

il

fait

aucune mention dans

il

Asmonens
4
e
.

du parvis o

les gentils les

Machabes

ni

dans Josphe. Mais

y a

avaient mises. Megill. Taanith.

beaucoup d'apparence que

Histoire de Judith,

les Juifs

ont travesti notre

Jene en mmoire du volume de Jrmie que

pour

la placer

aux temps de Judas

le roi

Joakim dchira

et brla.
la

Jrm. xxxvi, 23.

Machabe.
Prire pour la pluie. Alors commenaient les semailles dans la Jude.
e
.

7
fils

e
.

Fte en mmoire de
,

mort d'Hrode-le-Grand,

d'Antipater
c.

qui fut toujours ennemi des sages.

Megillah,

11.

30
tant

Premire nomnie du mois thebet.

,

21

e
.

Fte du mont Garizim. Les Juifs racontent que

,

Thebet

c'est

le

quatrime de l'anne
Il

civile

et le

leur grand-prtre Simon, avec tout son clerg

all
,

dixime de l'anne ecclsiastique.

jours, et rpond la lune de
1
er
e
.

a vingt-neuf

au-devant d'Alexandre-le-Grand les Chutens ou Samaritains y allrent aussi et demandrent ce prince qu'il leur abandonnt le temple de Jrusalem
,

dcembre.

jour.

La nomnie.
la

Jene cause ae

traduction de la

loi
,

d'h-

et qu'il leur vendt

une partie du mont Moria. Alele

breu en grec. Ce jour

et les trois suivants

furent

xandre leur accorda leur demande. Mais

prtre des Juifs s'tant ensuite prsent
,

grand-

obscurcis par des tnbres paisses.

et le roi lui

Jene du dixime mois. Calend. Bartolocci.

9
e
.

ayant demand ce

qu'il dsirait,

Simon

le pria

de ne
le

Jene dont

les rabbins

ne donnent pas

la rai-

pas permettre que les Samaritains dtruisissent

son.

temple de Jrusalem. Le roi

lui

rpondit qu'il

lui

10

e
.

Jene en mmoire du sige de Jrusalem par

1.

abandonnait ce peuple

et qu'il pouvait lui faire tel

Nabuchodonosor. IV. Rois xxvi,

traitement qu'il voudrait. Alors le grand-prtre et les

autres habitants de Jrusalem prirent les Samaritains,

28

e
.

Fte institue en mmoire de l'exclusion des

,

Saducens

qui furent chasss

du sanhdrin
roi

ils

leur percrent le talon

les attachrent la

queue de

taient les plus forts,

du temps du

Alexandre Jan-

leurs chevaux, et les tranrent jusqu'au

qu'ils labourrent, et qu'ils

mont Garizim,
le

ne.

Le rabbin Simon,filsde Shatach, trouva moyen

semrent de vesces, ainsi

faire

de les en faire sortir l'un aprs l'autre, en leur substituant des pharisiens. Migellah Taanith.

que

les

Samaritains avaient dessein de

au

897
29*. Premire

CAL
15. Ainsi
ci-

CAL
Mardoche
tablit la fte des sorts

89g
pour
le

nomnie du mois scheveth. Sebath ou Scheveth cinquime mois de Tanne

, ,

14

et le

15 de ce mois.
fte

vile

et

onzime de Tanne ecclsiastique.

rpond
la

Il

a trente

15

e
.

La grande

de purim ou des sorts, ou se-

jours, et
er

lune de janvier.

cond purim. Ces

ordinairement

trois jours, !e 13, le

les

14 et

le

15, sont

jour.

2*.

La nomnie ou premier jour du mois. Rjouissance pour la mort du roi Alexandre

e
.

nomms
la

jours de Mardoche, quoin'ait

que

la fte

pour

mort de Nicanor

aucun rap-

Janne, grand ennemi des Pharisiens. Megill.

port avec Esther ni avec Mardoche.

4 ou 5
15
e
.

Jene en mmoire de

la

mort des anciens,

Les receveurs du demi-sicle, que chaque

saient la recette le 15
et le

Isralite

qui succdrent Josu. Judith, n, 10.

payait par tte au Seigneur (Exod. xxx, 13), en fai-

Commencement de Tanne
commenait
alors

des arbres; c'est-

du mois adar, dans

les villes,

-dire, qu'on

compter

les

quatre

25 dans
e
.

le

temple.

Thalmud

Tract. Schekalim.
d'Isral
,

ans pendant lesquels les arbres taient censs impurs,

depuis qu'ils taient plants. (Levit. xix, 23, 24
,

17
la

La dlivrance des sages

dans
la ville

qui

fuyant

25.)

perscution d'Alexandre Janne, roi des Juifs, s'-

Quelques-uns mettent
tre ans
e
.

le

commencement de
la

ces qua-

taient retirs

de Koslik en Arabie; mais

au premier jour du mois.

Fte en mmoire de

voyant que

les gentils, habitants

du

lieu,

voulaient les

22

mort d'un

nomm
le

Nis-

gorger,

ils

se sauvrent pendant la nuit. C'est en

celte retraite qu'ils tablirent cette fte.

kalenus, qui avait ordonn que Ton mt dans

ple des images

temloi.

mmoire de
20
e
.

ou des figures dfendues par

la

Megillah Taanith.

Mais

il

mourut, et ses ordonnances n'eurent point

,

Fte en mmoire de

la pluie

qu'un certain

d'excution

Les Juifs mettent ceci sous

le.

grandNiska-

Onias

Hammagel

obtint de Dieu pendant

une grande

prtre Simon-le-Jusle.
lenus. Megill., c. 11.

On ne

sait qui

tait ce

scheresse du temps d'Alexandre Janne. Megillah

Taanith.
e
.

23

e
.

Jene pour

la
,

guerre que

les dix tribus firent

l'insulte faite la

23
m,

Ddicace du temple de Zorobabel.

( I

Esdr.
la

celle de Benjamin

cause de

16.)

On

n'en sait pas bien

et le

le jour.

Quelques-uns

femme du On fait
XVIII.

lvite.

Juges xx.

mettent au 16,
l'idole

calendrier de Sigonius au 25.

la

aussi

mmoire de
la

de Micha. Juges

28

e
.

Ftc en mmoire de

rvocation de ledit

par lequel les rois de Grce avaient dfendu aux Juifs

.

29

Mmoire de
Juifs.
I

mort d'Antiochus piphanes

vi, 1

de circoncire leurs enfants

d'observer

le

sabbat

et

ennemi des
50
e
.

Mac.

Megillah.

d'viter le culte tranger. Megillah Taanith, et

Gemar,

Premire nomnie du mois adar.

civile, et

ad

tit.

Tainith, c. 2.
.

Adar, sixime mois de Tanne

de Tanne ecclsiastique.
et
Il

douzime

29

Premire nomnie du mois nisan.

est

n'a

que vingt neuf jours,

Lorsque Tanne
ici,

de treize mois lunaires, on met

rpond
er

la

lune de fvrier.

par inlercalation, un second mois tiadar.

(

jour. Nomnie.

Nisan ou Abib.
la

Exod.

xm ,4),

septime mois de
11

e
.

Jene cause de
5.
e
.

mort de Mose.

Dent.

Tanne
er

civile, et

premier de Tanne sainte.

la

a trente

xxxiv,
8
e
,

jours, et

rpond

lune de mars.

On

sonnait de la trompette en action de

jour.

Nomnie.
la

grces de
e
.

la pluie

accorde dans ce mois

et

pour

Jene cause de
Lvit. x, 1, 2.

mort des enfants d'Aaron.

la

demander pour
9
coles de

l'avenir. Megillah Taanith.

la division

Jene en mmoire de

qui spara les

10*.

Jene cause de
(

mort de Marie, sur de

dans
dsert de

Schamma

et

de

Hillel.
la

Mose

Nomb. xx,

1), et

en mmoire de ce qu'aprs sa
Isralites
le

12
lytes

e
.

Fte en mmoire de

mort des deux prosdans

mort

l'eau

manqua aux

Hollianus et Pipus son frre, qu'un certain Tyla loi

Cads. Nomb. xx, 2, etc.

rinus ou Turianus voulut forcer violer

ville

Ce jour-l
la

chacun se pourvoyait d'un agneau ou

la

de Laodice

et qui
la

aimrent mieux mourir que

loi.

d'un chevreau, pour

pque suivante.

de rien

faire contre

Selden.

14
1.

e
.

Sur

le soir

III, c.

13, de

du 14 on immolait l'agneau pascal,

et

Syned
13
e
.

ex. Megill. Taanith.

on commenait user de pain sans levain,

servait le repos de toute

on ob-j
1

Jene d'Eslher; apparemment en mmoire de

la

uvre

servile.

15

e
.

La

celui d'Esther. Esth. iv, 16. Geneb. Bartolocci.

solennit de la Pque, avec octave; pre,

Fte en mmoire de
Juifs.
I

mier jour des azymes

Mac. vu, 44,

et II

mort de Nicanor, ennemi des Mac. xv, 30, 31 et seq.

ait t tu

jour de repos.

On ne mange

Quelques Hbreux veulent que Nicanor

Judith
,

que du pain sans levain pendant huit jours. k Aprs le coucher du soleil on cueillait une gerbo
d'orge que Ton apportait au temple. Cod. Menachot.
vi, 3.
e
.

par

sur de Judas Machabe.

14
I

ix,

Premier purim, ou petite fte des sorts. (Esth. 21.) Les Juifs des provinces cessrent de
.

16

Le second jour de
la

la fte,

on

offrait l'orge

qu'on
la

tuer

avait cueilli

veille,
il

comme
tait

les

prmices de
la

leurs

ennemis

le

14 de nisan,

et firent ce

joVl de

moisson
cille

et

ds lors

permis de mettre

fau-

grandes rjouissances. Mais ceux de Susan turent encore pendant 14, et ne cessrent de tuer que le

dans

les grains.
la

Commencement de

moisson,

890

CAL
commence

CAL
compter
les

900
la

C'est do ce jour-l qu'on

25

e
.

Jene en mmoire de
fils

dfense

faite

par Jro-

cinquante jours jusqu'

la

Pentecte.

boam,
de l'octave;

de Nabal, ses sujets, de porter leurs pr111

21

e
.

Octave de

la

fle

de Pque. Fin des azymes.

mices Jrusalem.

Rois xn, 27.

la

Ce jour
nuelles.

est plus solennel

que
le

les autres

25

e
.

Jene en mnoirc de
fils

mort des rabbins

fils

Si

on n'y garde pas toutefois

repos des uvres

ma-

mon,

de Gamalie

Ismal,

d'Elise, el

Ch-

nina, vice-grant du grand-prlre.

la

26
29

e
.

Jene pour

mort de Josu. Josu xxiv, 20.

la

Fte en mmoire du jugement solennel rendu en

laveur des Juifs par Alexandre-le-Grand
,

e
.

On demandait

pluie

du printemps. Geneb.
jiar.

contre les

30

e
.

Premire nomenie du mois

pour

Ismalites, qui prtendaient, en vertu du droit d'a-

Le

livre intitul Megillah Taanilh

le

ne fournit aucune

nesse de leur pre

entrer en possession de
les

la

lerre

fte particulire
Jiar.

mois de nisan.
civile, et

de Chanaan, contre
second de
et

Chananens, qui
les

la rptaient,
;

Huitime mois de Tanne

Il

comme

en ayant t

premiers possesseurs
la

et

l'anne ecclsiastique.

n'a

que vingt-neuf jours,

contre les gyptiens, qui demandaient

restitution

rpond
er

la

lune d'avril.

des vases que les Hbreux avaient emprunts d'eux

1 G*.

jour.

Nomenie.
trois jours
;

en sortant de l'Egypte. Voyez Megillah Taanith. Mais

On jene

pour

les excs

commis du-

la

Gemarre de Babylone,
27
e
.

til.

Sanhdrin,

c.

fixe le

rant
e

la fle

de Pque

savoir, le lundi, le jeudi et le

jour de ce jugement au 14 de Nisan.

lundi suivant. Calendar. Barlolocci.

7
.

Jene cause que

fut

le

rabbin Chanina
la loi.

fils

de

Ddicace de Jrusalem, lorsque

les

smonens

Thardion,

brl avec le livre de

la rtablirent

aprs les perscutions des Grecs.

Meet

30

e
.

Premire nomenie du mois thamuz.

l'anne ci-

yillah Taanilh, c. 2.

Thamuz ou Tammns. Dixime mois de

la

10

e
.

Jene pour

mort du grand -prtre Hli

vile

et

quatrime de l'anne sainte.

la

11

n'a

que vingt-

pour
14

la prise
e
.

de l'arche.
n'a-

neuf jours, et rpond

l* jour.
r

lune de juin.

Seconde Pque, en faveur de ceux qui

Fte pour
prise de la ville
Scaligeri.

Nomenie.
Bihusiens, dans lequel

vaient pu clbrer la premire au 14 de nisan.

14

e
.

Fle pour l'abolition d'un livre pernicieux des

et des
ils

23

e
.

la

de Gaza par

Saducens

prten-

Simon Macliabe. Calendar.

xni, 45, 44.

\ ide

Mac.
de de

daient ruiner la
gillah Taanith.

loi orale, el

toutes les traditions.

Me-

Ou poir
Sigonius.
I

la prise et la purification

de

la citadelle

17

e
.

Jene en mmoire des tables de

de Jrusalem
et

la loi

brises

Jrusalem par

les

Machabes, selon
;

le calendrier

par Mose. Exod. xxxti ,19.

Mac. xiu, 49, 53

xiv, 7, 5G.

Le mme jour
Meijill.

la ville

fut prise.

Le

Fle pour l'expulsion des Caralcs hors de Jrusalem, par les WltttS ou Maclwbes.
nilh,
e
.

sacrifice perptuel

du soir

du malin

fut

interrompu

Taa-

pendant
dchira

le

sige de Jrusalem par Tite. pistmon

le livre

de

la

loi

et plaa
si

une

idole

dans

le

27

Fte pour l'expulsion des Glilens, ou des

,

temple.

On ne nous

dit

pas

ceci arriva sous

Nabules

Couronns

qui affectaient de mettre d s couronnes

chodonosor, sous Anliochus piphanes, ou sous

sur les portes de leurs temples et de leurs maisons,

et

Romains.
29
e
.

mme

sur

la tte

de leurs bufs

et

de leurs nes,

Premire nomenie du mois

ab.
,

et

de chanter des hymnes en l'honneur de leurs faux

Ab. Onzime mois de l'anne civile

et

cinquime
il

dieux. Les Machabes, les ayant chasss de Juda et

de l'anne ecclsiastique.

11

a trente jours, et

r-

de Jrusalem, tablirent celte fte pour perptuer

la

pond
er

la lune de juillet.

mmoire de
>

leur expulsion. Megill. Taanilh.

la

1
I

jour.

Nomenie.
la

28
XXVI

e
.

Jene pour

mort du prophte Samuel.

Rois

Jene cause de
5
e
.

mort du grand -prtre Aaron.

,

1.
e
.

Mmoire des enfants de Jlhuel

,

de

la

race de

29

Premire nomenie du mois sivan.

Juda
e
.

qui, aprs le retour de la captivit, fournirent

Sivan.

Neuvime mois de l'anne

Il

civile, et troi,

les bois

au temple. Megillah Taanith.

sime de l'anne ecclsiastique.

a trente jours

et

Jene du cinquime mois, en mmoire de ce

Terre pro-

rpond
er
1
e
.

la

lune de mai.

que Dieu dclara ce jour-l Mose qu'aucun des Hbreux murmuralcurs n'entrerait dans
la

jour.

Nomenie.
le

La Pentecte,

cinquantime jour aprs PSemaines

,

mise.

Nomb.

xiv, 29, 51.

que.

On

l'appelle aussi la Fte des

parce

Le mme
rement par
mains.

jour, le temple fut pris et brl, premiles

qu'elle arrive sept semaines aprs

Pque. On ne trouve
des Macha-

Chaldens, et ensuite par

les

Ro-

point qu'elle

ait

eu une octave.
la victoire
I

15

e
,

16

e
.

Fte pour clbrer

18

e
.

Jene cause que du temps d'Achaz

s'teignit.

la

lampe

bes contre ceux de Bethsan.

41. Yidc Megillah Taanith.
e
.

Mac.

v,

52; xn, 40,

du soir
21
e
.

Xylophone. Fle dans laquelle on

la
,

portait au

17

Fte pour

la prise

de Csare pas

les

Asmo-

temple
Joseph

provision deJ)ois ncessaire.

lib.

Selden.

Voyez

nens, qui en chassrent les paens et y tablirent des

Juifs.

de Bello,

H,

c.

17, p. 811.) Scaliger

met

Megillah Taanith,

celle fle au

22 du mois suivant.

, ,

901
e
.

CAL
mire mtaphore du
dans

CAN
calice. Elle vient
,

902

24 Fte en mmoire de ce que les smohens ou Maehabes abolirent la loi que les Saducens avaient
introduite dans les jugements
,

toutes ces expressions sont des suites de cette pre-

de

la

coutume
ronde
dans un

suivant laquelle les

qui s'observait dans les festins

et
la

de boire

la

garons et
e
.

les filles hritaient

galement des biens de

mme

coupe.

On ne

souffrait pas

leur pre. Megillah Taanith.

festin
lul.
,

ceux qui refusaient

le calice

ou
:

la

coupe leur
c'tait

50

Premire nomnie du mois

tour.

Qu'il boive

ou

qu'il s'en aille

une

es-

Douzime mois de Tanne civile et sixime de Tanne ecclsiastique. Il n'a que vingt-neuf jours;
lul.
il

pce de proverbe. Quand les enfants de Zbde de-

mandrent au Sauveur
royaume,
gauche,

les

premires places dans son

rpond
e

la

lune d'aot.

et d'tre assis sa table,

il

Tun sa
:

droite et

'.

jour.

Nomnie.
,

l'autre sa

leur rpondit

tes -vous d'hu-

7
(II

e
.

Ddicace des murs de Jrusalem

par Nhmie.

meur

boire le calice que je dois boire? etc.

(

Esdr. xn, 27.)

On

lit

dans Nhmie que ces murs

)

Camlon

chamleon
et

genre de reptiles de Tordes eumrodes. Son

le

furent achevs le 25 du mois lul. (II Esdr. vi, 15.

dre des sauriens

de

la famille
,

Mais
faire

comme

il

y avait encore beaucoup de choses

la

nom
fie

vient de deux
le

mots grecs
second,
lion

dont

premier signiqui dirait lion

pour donner

dernire perfection cet ouvra-

par terre, et

comme

ge, on put en diffrer la ddicace jusqu'au 7 d'lul

de

rampant. Cet animal, qui ressemble beaucoup aux

lzards, habite les contres les plus chaudes de l'A-

Tanne suivante. Megill. Seld.

17
e
.

Jene cause de

la

mort des envoys, qui

la

firent

frique et de l'Asie

toutefois
le

on

le

trouve encore assez

un rapport dsavantageux de
xiv,
<o,

Terre promise. Nomb.

frquemment dans
est

midi de TEspagne. Son corps

57.
(

presque transparent, ce qui rend sa couleur va-

Fle en mmoire de Texpulsion des Romains

plutt des Grecs
)
,

ou

riable

chaque inspiration. De gristre

qu'elle est ha-

qui voulaient
et qui

empcher

les

H-

bituellement, sa peau se bigarre par degr de teintes

breux de se marier,
d'Isral.

dshonoraient les

filles

jauntres, purpurines ou rembrunies.

colre, l'amour, les rayons de
rit
la

La

crainte, la

Comme
tilic

ils

voulurent user de violence envers

lumire ou l'obscu-

Judith,
ses
fils,

unique de Malhathias, celui-ci, aid de

sont les causes d'un changement de couleur qui

aussi

leur rsista, et se dlivra de leur joug, en

n'est ni

prompt

ni aussi considrable qu'on le

mmoire de quoi on tablit celte fle. 21". Xylophone. Fte dans laquelle on apportait au temple la provision du bois ncessaire pour entretenir le feu de l'autel des holocaustes.

croit, d'aprs les prjugs reus.

Emblme du

cour-

tisan, le

camlon

est encore

moins changeant que

30)
dfend aux H,

l'homme.
Mose, dans
le Lvitique (xi, la
,

Le

calendrier de

Scaliger met celte fte au 22 de ce mois. Voy. le 21

breux Tusage de

chair du camlon

comme

d'un

du mois prcdent. 22
e
.

animal impur. Mais de savants interprtes doutent

la

Fle en mmoire de
,

punition exerce en-

que

le

terme hbreu que l'auteur de

la

Yulgate a tra-

vers de mauvais Isralites

dont on ne put autrement

les

duit par camlon, dsigne vritablement cet animal.

rprimer l'insolence qu'en

punissant de mort,

Bochard, qui a beaucoup tudi loul ce qui regarde

les

parce qu'alors la Jude tait occupe par les gentils.

animaux de Tcrilure,

croit

que l'hbreu hacoah

On donna donc
qu'ils

trois jours ces

mchants

Isralites
vit

signifie

une espce de lzard trs-vigoureux, qui se

en chasse et les tue. Les Arabes

pour rentrer en eux-mmes; mais,

comme on

trouve dans l'Arabie, et qui attaque les serpents dans

leur repaire
,

ne donnaient aucun signe de repentance, on

mort. Megillah Taanith.
tizri.

les

les

le

condamna
29
e
.

nomment

alvarlo.

Premire nomnie du mois

Camlopard (camelopardus ou camelo-pardalus)

animal dont Mose permet Tusage aux Hbreux. Le

Calice. Ce terme se prend,

dans l'criture, au
,

sens propre et au sens figur. Dans le propre

gnifie

il

si-

camlopard

lire

son
,

nom de
et la

ce qu'il ressemble au

les

une coupe ordinaire dans laquelle on boit dans repas, ou une coupe de crmonie dont on se sert
les

chameau par
Bochard
dsigner
la

sa taille

panthre par son poil.

D'autres traduisent camelopardus par girafe.

croit

dans

repas solennels et de religion

comme dans

que Mose n'a pas voulu sous ce nom

,

celui de Pque,

le

pre de famille prononce cer,

girafe
,

parce que cet animal

tait

inconnu

taines bndiclions sur la coupe

et

aprs en avoir

aux Hbreux

et qu'il
Il

ne se trouvait que dans des

de plus que
le

got, en
f? mille

fait

boire toute la compagnie et toute sa

pays trop loigns.

dit

chameau
il

tant

la

ronde.
calice
,

un animal dclar impur par

dans
le

la loi,
ait

n'y a point

Le nom de

d'ordinaire pour les afflictions

sens figur se prend que Dieu nous envoie.

,

d'apparence que
fin
,

le

camlopard

t permis.

Encha-

il

croit

que l'hbreu samer

signifie

une chvre
le

Boire le calice

signifie souffrir les

peines que Dieu a

sauvage. D'autres le traduisent par Ylan, ou

mois.

rsolu que nous souffrions.

Levez-vous, Jrusalem,

vous qui avez bu

te calice
:

de la colre de Dieu, dit Isac.

tient
les

Canne (calamus)
lent de celte

sorte de

mesure; en hbreu,
zchiel

Et
lice

le

Psalmisle

Le Seigneur
tous

en sa main un ca-

kanna. zchiel et saint Jean, dans l'Apocalypse, par-

pour en
dit,

faire boire
le

pcheurs de la terre.

canne de mesure ou toise;

coudes
;

cl

sens, enivrer de douleur, enivrer d'afflictions, enivrer du vin de la colre de Dieu

;

On

dans

mme

dit qu'elle avait six

et

un palme, ou plutt
coudes

six

coudes et six palmes

c'est- dire, six

905

CAN
la

CAN
est oblig

904

hbraques, dont chacune est plus grande d'un palme

reus pour inspirs et pour canoniques, et pour les distinguer des livres profanes, ou

que

coude babylonienne. Le prophte

la

de

mme

des livres apo,

dterminer ainsi
il

coude dont

il

parle, parce qu'alors

cryphes et contests.
Gense est dans
est
le

On

dit

par exemple

que

la

tait au-del

de I'Euphrate,

et

que

les

mesures de
de
la

ce pays taient
icsline.
vi six

moins grandes que

celles

Paen

canon sacr des critures, et qu'elle reconnue pour canonique par les Juifs et par les

La coude hbraque
le

avait vingt-quatre doigts

et

chrtiens.
est

On dit au contraire que le

canon des chrtiens
,

livre

de

la

Sagesse

palmes, ou environ vingt pouces

pouce douze
la toise

demi

dans

le

mais non pas dans

livres ont

prenant

lignes.

celui des Juifs. Enfin,

tait

on

dit

que certains
temps,
et

La canne ou
trois

hbraque

de dix pieds

t contests pendant quelque

n'ont t

pouces.
Il
il

reus dans

le

canon d'un consentement unanime de

,

Canne odorante [calamus aromaticus).

parl en quelques endroits de l'criture, o

en

est

toutes les glises chrtiennes

cles
les
;

qu'aprs quelques si-

est fait

comme la
le

Sagesse, clsiastique, Tobie, Judith,

livres des Macliabes
, ,

mention des drogues qui entraient dans

dessus et blanche au-dedans

la

composition

deux premiers

Baruch

et

des parfums. C'est une racine noueuse, rougetre au,

pour

Nouveau Testament

Yptre aux Hbreux,

qui pousse des feuilles

seconde de saint Pierre,

les

seconde et troisime

longues et troites. La vritable canne vient des Indes.

de saint Jean, et ['Apocalypse.

Les prophtes en parlent comme d'une marchandise trangre et de prix. Thophraste et Pline parlent des
cannes odorantes qui naissaient dans
la

Les Hbreux n'admettent que vingt-deux

le

livres

dans

canon des saintes critures, ou au plus vingt-quatre,

les

Syrie, au-del

en sparant Ruth des Juges, et

Jrmie.

Lamentations de
ils

duLiban, entre cette montagne et une autre petite montagne, dans un lac dont on desschait les marais pendant
l't, et

On peut

voir la

manire dont
,

les disl'article

tribuent dans leur

Bible.

Bible

ci-devant

sous

qui occupait un espace de plus de trente

stades, et qui tait cent cinquante stades de la

mer

Cantique. Les Hbreux avaient coutume de composer des cantiques dans des occasions importantes; par

toutes circonstances qui nous font croire qu'ils parlent

du lac Smchon. Ces cannes odorantes ne donnent aucune odeur quand elles sont vertes, mais seulement lorsqu'elles sont sches. Leur forme n'est point diffrente des autres roseaux
,

exemple, Mose en composa un aprs

le

passage de la

mer Rouge, pour rendre grces

de son peuple,
dige.
et

Dieu de la dlivrance
la

pour clbrer

grandeur de ce prola

et leur

odeur se

fait sentir

David composa un cantique lugubre

de Jonalhas
,

mort de

ds qu'on entre dans

le

marais.
,

Saiil et

et

un autre
,

la

mort d'Abner.

Canne
arundo

ou Jonc

crire (calamus scriptorius

ou

Jrmie crivit ses Lamentations

qui sont un cantiIl

scriploria).

Les anciens se servaient de

tablettes enduites

stylets
,

que o

il

dplore

la

ruine de Jrusalem.
la

en avait
roi

pour crire sur des

papier d'Egypte

de cire

ou de

encore compos un autre

mort de Josias,
et Judith

de

jonc, ou de canne, pour crire sur le parchemin ou le

;

Juda. Debbora et Barac tirent un cantique de victoire

car notre papier ordinaire est d'une

aprs la dfaite de Sifara

faite

aprs

la

d-

invention nouvelle.

Le Psalmiste
le

dit

que sa langue

est

d'Holopherne.

Le Cantique

des cantiques et le

comme
bile
:

la

canne ou

jonc crire d'un crivain hascribee.

psaume xlix sont des cantiques pour clbrer un mariage; ce sont des pices que les Grecs appellent
pithalames. Anne,
(I

Lingua mea calamus

Mais

le texte

hbreu

signifie plutt

un

stylet

qu'une canne crire. L'auteur

mre de Samuel,
la

et le roi

zchias

du troisime
employs

livre des Macliabes dit

que

les crivains

Rois) remercirent Dieu de

grce qu'ils avaient

faire

le

rle des Juifs

qui taient en

reue de lui, par des cantiques solennels. Les canti-

Egypte vinrent montrer leurs roseaux tout uss, disant

qu'ils

ques que

la

Sainte-Vierge, que Zacharic, pre de saint

ne pouvaient

suffire faire le

dnombrement que
roseaux dont nous

Jean-Baptiste et que le vieillard Simon composrent,

sont de la

l'on

demandait. Baruch crivait ses prophties avec de

mme

nature.

Ce sont des
dont

actions de grces

l'encre, et

par consquent avec

il

les

des faveurs de Dieu. L'criture dit que Salomon avait

venons de parler; car

ne parat pas que l'usage des

sa

compos cinq mille cantiques

que celui qui

il

ne nous reste

plumes

ft

connu en ce temps-l. Saint Jean, dans

,

est intitul Cantique des Cantiques, c'est-

troisime ptre

dit qu'il n'a

:

pas voulu crire avec

et

-dire le plus excellent des cantiques.

On

croit

que

l'encre et le roseau

Nolui per atramenlum

trivial

cala-

Salomon
la fille

le

composa

l'occasion de son mariage avec

mum

scribere

libi.

Cet usage est

chez

les

pro-

du

roi d'Egypte, et
,

que

c'est

comme

son pi-

fanes.

thalame. Mais

pour en pntrer
mystre
,

le sens et

en com-

Les Arabes, les Perses, les Turcs, les Grecs et les Armniens, se servent encore aujourd'hui de ces
cannes ou roseaux,
geurs.

prendre tout

le

il

faut s'lever des senti-

ments au-dessus de
le

la chair et
-

du sang,

et

y considrer

comme

le

tmoignent

les

voya-

mariage de Jsus
l'glise, et

Christ avec la nature

humaine

avec
signifie rgle
,

avec une

me

sainte et fidle. C'est l

Canon. Ce terme
grec.
Il

selon la force du

la clef

de ce divin
les

livre, qui est

une allgorie continue,

est consacr

dans

le style

de l'glise

pour
sur
la

o sous

termes d'une noce ordinaire on exprime

divin et tout surnaturel. Les
fil la

signifier les rgles

foi
,

que

les conciles prescrivent

un mariage tout

Hbreux

sur la discipline ou sur les

murs. On

l'emploie

avaient sagement dfendu qu'on en

lecture avant
1

aussi

pour marquer

les livres

de l'criture qui sonf

Ygc de trente ans.

90$

CAS' 3~
en
de nouveau
la

CAT
et
fit

906

Gaptation des Juifs. Mose avait ordonn que chaque Isralite donnt un demi-sicle par tte pour
son me, ou pour son rachat, lorsqu'on ferait
le

m cinquime de casleu, Judas Machabe purilia te temple,

la ddicace.
;

On en conserva
la fte

reli-

dnom-

gieusement

mmoire

et

dans saint Jean, nou?

qu'on
ei

brement du peuple, afin

qu'ils

ne fussent pas frapps de

voyons que Jsus-Christ se trouva

clbrait tous les ans
;

plaies. Et plusieurs habiles interprtes croient que

Facta sunt Encnia Jerosoly

Mose
rait le

faisait cette loi

pour toutes

les fois

que Ton

fe-

mis

; et

hiems

crat,

etc.

On

dit aussi

que

le

trentime
,

dnombrement du peuple,
le

et

que David ayant

de ce mois, Nhmie
I

offrit

un

sacrifice
,

solennel

manqu
ordonna

faire payer le demi-sicle par tte, lorsqu'il

rpandit sur l'hostie de l'eau boueuse

qui avait

l(

dnombrement de

ses sujets, ce fut poursi

trouve au lieu o l'on avait auparavant cach

sacr.

le feu

quoi Dieu en frappa de mort un

la

grand nombre.% Mais

ici

Dieu
le feu

fit

descendre une flamme du

;

ciel, et al-

plupart tiennent que Mose ordonne

un tribut par
,

luma

sur l'autel.

tte sur tout le

peuple

payable chaque anne

pour

cataractes. Le terme, latin cataracta vient du grec

cataractes
,

fournir aux frais de l'entretien

du tabernacle

pour

qui signifie ce qui tombe avec raideur et

Il

les hosties, le bois, l'huile, le vin, la farine, les habits

imptuosit.

se dit

principalement d'une chute

rivire qui

et la nourriture

des prtres et des lvites.

,

Du temps

d'eau, d'une cascade, d'une

tombe

et se

de notre Sauveur
temple.

on payait exactement ce tribut au

prcipite avec rapidit d'un rocher. Les cataractes

Nil,

du du
les

qui saute bas d'un trs-haut rocher, sont c-

Au

retour de la captivit de Babylone, les Isralites

lbres. Mose dit que Dieu ouvrit les cataractes

ciel, et

s'obligrent

de payer au temple un

tiers

de

sicle

en

fit

tomber un dluge d'eau pour inonder

n'tant

pas apparemment alors en tat,

,

cause de
la

mchants. Le terme Hbreu aruboth, qu'on a traduit

par cataractes, se peut prendre pour des fentres, des

leur pauvret

d'en faire davantage. Aprs

les

ruine

du temple de Jrusalem par

les Juifs

Romains, on obligea
le

ouvertures pratiques en un lieu lev

se sert du

et l'Ecriture

payer au temple de Jupiter Capitolin

mme

terme pour marquer une tempte

ciel
:

demi-sicle qu'ils avaient

coutume de payer au temple

ou une pluie abondante qui tombe du que Dieu ouvre pour cela
xxiv, 18; eiMalac. m.
les cataractes

elle dit

de Jrusalem.

Ils le

levaient dans toutes les provinces

du

ciel,

hae

ils

se trouvaient, et ils avaient des procureurs qui

le portaient

Jrusalem. Cicron remarque que Flac-

Le
t

Psalmisle, pour exprimer les malheurs dont

,

il

cus dfendit d'y porter celui qu'on levait sur les Juifs
d'Italie; et

comme accabl

dit

que l'abme a appel un autre

ciel
,

Tite

parlant aux

Juifs, leur reproche

abme au bruit des cataractes du

qu'il
il

a ouvertes
se sert en

leur ingratitude de ce que les empereurs romains leur

pour l'inonder. Le

terme hbreu dont

ayant permis, par une indulgence particulire, de lever ce tribut pour tre employ au culte de leur dieu,
ils

cet endroit est diffrent de celui qui est

les autres

employ dans
cataracta.

passages o se trouve

le

mot de

l'ont

employ contre leurs

bienfaiteurs,

et

pour

Celuidu psaume xli eslzenor qui

signifie

des canaux,
a appel

faire la

guerre aux Romains.

les Juifs

des gouttires. L'abme des eaux de la

mer

Les rabbins remarquent que tous

lement,

gnra-

V abme des eaux du

m'inonder
;

ciel

au bruit de vos gouttires, pour

la

mme

les prtres, l'exception

des femmes,

les

eaux de

mer
,

et celles

du

ciel

se

des enfants au-dessous de treize ans, et des esclaves,

taient soumis payer le demi-sicle.
le

sont, pour ainsi dire, appeles

afin

de m'accabler de

Les collecteurs

concert.

demandaient ds
,

le

commencement du mois de
la

catchisme, catchiser, catchses. Ces termes sont

grecs, et signifient instruction,
instruire; catchiste,

nisan
fte

mais on ne contraignait personne jusqu'

:

de Pque

alors
fait

on obligeait de payer ceux qui

,

celui qui instruit; catchumne, celui

qui se

fait

in-

ne l'avaient pas

ou on leur prenait des gages.

struire

pour entrer dans

)

le christianisme.

Saint Paul

Le

demi-sicle valait environ seize sous de notre

dit

mon-

(Galat. vi, 6
tions d'un

veut que celui qui reoit les instruclui fasse

naie. Mose

qu'on

le

payait selon la mesure du

la

autre

part pe tous ses biens, en

la

temple, c'est--dire, selon

les talons se conservaient
ticle

plus juste mesure, dont

le

reconnaissance du service et de
reoit.

grce

qu'il

en

dans

temple. Voy.

l'ar-

Poids.
II

catholique. Ce terme est grec dans

signifie universel

son origine.

caroubier. Voy. Gousses.

ou gnral.

On

appelle l'glise de

casleu

neuvime mois des Hbreux

;

suivant l'or-

Jsus-Christ Catholique, parcequ'elle s'tend par tout

le

dre du sacr
politique.
Il

et le troisime, suivant l'ordre civil et

:

monde,
dit

et qu'elle n'est point

borne par

les

temps.
sont

trente jours
font

novembre il a Le septime de casleu les Juifs un grand jene, en mmoire de ce que le roi Joapleins.
,

rpond peu prs

On

des vrits catholiques, parce

qu'elles

reues de tous les fidles. Catholique est souvent op-

pos hrtique

ou sectaire

et schismatique,

ou s-

kim pera d'un canif

mie
,

le livre

des Prophties de Ur-

par de la vritable Eglise.

catholiques. ptres catholiques ou canoniques. Elles
sont au
les

et les jeta sur

des charbons allums dans une

chaufferette.

Le quinzime du
le

mme mois,
qu'en

ils s'affli-

nombre de sept

savoir, celle de saint Jacques,

trois

gent devant

Seigneur, cause
le

pareil jour

deux de saint Pierre, le?

de saint Jude.

de saint Jean, et
par-

Anliochus Epiphanes profana

temple de Jrusalem,

celle

On

les appelle catholiques,

et y plaa la statue de Jupiter

s. s.

Olympien. Le vingt- I ceau'elles sont adresses tous

les fidles, et

non pas

m.

29

907

u:ie

CED
glise
particulire
;

CEI
canoniques, parce
f

^08

et

voulait qu'elles fussent d'une longue dure; onscservaii

qu'elles contiennent

d'excellentes rgles de foi et de

!

de ce bois non seulement pour des poutres et pour

des ais qui couvraient les difices
plafond aux appartements
le
;
,

morale.

Il

y a quelque diffrence entre l'ordre que

et

servaient de

ces Eptres tiennent aujourd'hui dans

celui qu'elles tenaient

nos Bibles, et

on

le

mettait aussi dans

la

autrefois chez les Grecs.

Sur

corps des murailles

et

on les arrangeait avec

quoi on peut voir notre prlace gnrale

Epitres.

sur ces

pierre, en sorte qu'il

avait,

par exemple, trois rangs

Les anciens ont t partags sur

le

nombre
!

de pierres

et

un rang de

bois de cdre. Quelquefois

de ces Eptres. Les uns

conde de saint Pierre,

les recevaient toutes sept; les

,

ces bois taient poss d'un parement de

mur

l'autre,

autres n'en recevaient que trois

la

et rejetaient la se;

alternativement avec des ranges de pierres qui allaient aussi d'un

,

seconde

et la

troisime de
principal de

parement

l'autre, et qui faisaient

saint Jean et celle de saint Jude.

Le but

chaque persment
Jrusalem et
cdres
|

comme un
du
roi

chiquier.

Le temple de
btb de
,

ces sept Eptres est de rfuter les hrsies de Simon

le palais

Salomon

taient

de Nicolas

de Crinlhe,

et

des

autres

premiers

et

il

hrsiarques, qui,
gile

abusant de
la

la libert

que l'van-

quelquefois
portas tuas

le
;

y en avait une si grande quantit que temple est appel Liban Aperi, Libane,
:

nous a procure, niaient

ncessit des bonnes

et

que

la

maison o Salomon logeait

la

uvres.

Jrusalem est
les Ecritures.
,

nomme

maison du bois du Liban

toit

Cdre, arbre nakicux dans

11

y en a
j

Domus

salts Libani.
tait aussi

Le

du temple de Diane
Jude en

encore aujourd'hui sur

le

Liban

mais en assez petit

de Biblos et de Tri'

d'Ephse

de cdre, selon Pline. Josphe dit

la si

nombre
Mais
il

au-dessus

cl l'orient

que Salomon planta des cdres dans

grande quantit, qu'on y en
vit

poli; on n'en voit point ailleurs dans ces montagnes.

autant que de syco-

y a apparence qu'autrefois
,

il

y en avait beau-

mores

qui sont des arbres trs-communs dans ce

coup davantage

puisqu'on en employait tant de

et

pays-l.

grands ouvrages. Ces arbres sont d'une grosseur

On
i

attribuait

apparemment au cdre une vertu purordonne que dans

la purifica-

d'une grandeur prodigieuses. Parmi ceux qu'on voit aujourd'hui sur le Liban, on dit
qu'il

gative, puisque Mose

tion d'un lpreux,

y en a qui ont

on emploie ce bois avec fhyssope

le l-

trente-cinq et quarante pieds de grosseur.

jette ses

Le cdre
terre.

pour

faire

un bouquet, avec lequel on arrose

branches dix ou douze pieds de

et loignes les

Ces

preux. Voici

comme
:

tait fait ce

bouquet

on prenait

tanches sont grandes

tres.

unes des au-

une branche de cdre

un oiseau pur

et

une branche dhyssope, avec

tout avec

Ses feuilles sont assez semblables celles du

Il

on

liait le

un ruban de pour

romarin.

est toujours vert,

et distille

une espce
effets.

pre ou cramoisi, de manire toutefois que

la tte

l'oiseau avait

de

gomme

qui Ton attribue diffrents

Son

du ct du manche

on trempait ce bouquet
sang d'un autre

boi? ~>t incorruptible, beau, solide, tirant sur le brun.

Il

dans une eau o

l'on avait fait couler le

pwte une

petite

pomme

semblable celle du pin

oiseau pur, on en arrosait le lpreux, puis on lchait

l'oiseau vivant, et

si

ce n'est que l'corce en est plus dlicate, plus unie,

on

le mettait

en libert.

On se

ser-

et moins ouverte.

vait aussi d'un pareil bouquet, l'exception qu'on n'y

les lieux froids et les

Le cdre aime
si

montagnes

et

mettait point d'oiseau vivant, dans les aspersions qui

se faisaient le jour de l'expiation solennelle ave"

on

lui

taille

la

cme,

il

meurt. Les branches

et

qu'il

>

pousse d'espace en espace,

par certains intervalles,

sang de

la

vache rousse.

en dinK.iiant toujours jusqu'en haut, forment comme une espce de roue et s'lvent en forme de pyra,

Ceinture. Les Hbreux ne portaient pas ordinairement

de ceinture dans
Alors

la

maison ou

ni

mme

au-dehors, sinon

mide. Bruyn, dans son voyage de la Terre-Sainte, dit que les feuilles du cdre montent en haut, et que le
fruit

lorsqu'ils travaillaient
ils

qu'ils

allaient

en voyage.

se retroussaient et ceignaient leurs habits,

pend en

bas.

Ce

fruit est fait

en

pommes sem,

qui taient longs,

comme

les portent

encore aujour-

blables celles des Perses, mais plus longues

plus

d'hui les Orientaux. Cela parait par plusieurs endroits

dures

et plus nourries, et sont difficiles dtacher

de

de Y Ancien

et

du Nouveau Testament. Le jeunp Tobic

,

'leur queue. Elles contiennent une graine semblable

celle

ayant trouv l'ange Raphal ceint

\

et

comme

prt

mar-

du cyprs,

et jettent

une rsine grosse, paisse,

,

cher, le pria de l'accompagner dans son voyage.

Le

transparente, d'une odeur forte

lante,

qui n'est point coudit

Seigneur voulant se mettre en tat de laver

les pieds

mais qui tombe goutte goutte. Cet auteur

la curiosit

ses disciples, se ceignit d'un linge. Les soldats taient

aussi d'ordinaire ceints de leur baudrier
:

qu'ayant eu

de mesurer deux cdres du

parurent les plus gros,
il

Prcinxisti

Liban, de ceux qui

lui

me

virtute

ad bellum.
les

trouva que l'un avait cinquante-sept paumes de tour,

et l'autre quarante-sept.
Il

Souvent
cieuse.

baudriers taient d'une matire

pr-

crot des cdres

non seu-

La femme

forte faisait des ceintures prcieuses,

-

lement sur

le
,

Liban, mais aussi en quelques endroits

et les vendait
|

aux Chananens, c'est--dire, aux mai

de

l'Afrique

dans

l'le

de Cypre

et dans celle de

chauds phniciens. Ces ceintures taient communes

aux

Crte ou de Candie. Les naturalistes distinguent plusieurs sortes de cdres

;

hommes

et

mais nous nous bornons

;

plus souvent
prix, par

aux femmes celles des femmes nommes zona. On peut juger de

:

sont
leur

celui du Liban, qui est le seul dont parle l'Ecriture.

On
\

ccque

les rois

dePerse donnaient quelquefois

$e servait des cdres pour faire des statues quand on

| des

villes

ou des provinces entires leurs pouses,

909
pour
la

CEN
dpense de leurs ceintures.

CEP
Le Sauveur, dans
veur,
aller
la veille

910
dit ses disciples
,

de sa passion,

de

lui

l'Apocalypse, parat S. Jean avoir une ceinture d'or;

et

prparer souper dans Jrusalem

et qu'ils
:

dans

le

mme

livre, les sept

lin
,

anges qui sortent du

trouveraient un grand cnacle tout prpar

Cnacules lits

temple sont vtus de

et ceints

de ceintures d'or;

lum grande stratum, une

de table l'ordinaire.
les sicles postrieurs

salle

manger, avec

au contraire les prophtes, les personnes qui faisaient

profession de pnitence et de mpris du
taient des ceintures de

On
,

montr Jrusalem, dans

salle, qui fut

monde, por-

une grande

en,

peaux ou de cuir simple. Le prophte lie en portait de celte sorte, aussi bien que S. Jean-Baptiste. Dans le deuil on prenait des ceintures
de cordes pour marque d'humiliation
Isae
et

suite convertie en glise par l'impratrice

l'on prtendait

Hlne

que notre Sauveur avait

fait

son der-

nier souper, et avait institu l'Eucharistie. Mais on a

de douleur.

grand sujet de douter que celle

salle se soit garantie

.

menace

les filles

de Sion

qui l'avaient offens

le

de

la

ruine de Jrusalem par les Romains

le

par l'excs de leurs parures, de les rduire porter

cilie et la ceinture

Cendre. Faire pnitence sur

s'affliger

sac

et

sur la cendre,

de cordes. Ailleurs

il

menace
et

J-

pour ses pchs ou pour quelque disgrce,

rusalem de

la
,

rduire en captivit, de

lui faire
,

couper
de
,

et s'asseoir sur

une

toffe grossire, et clans la pous-

Ses cheveux
faire porter

instruments de son orgueil

:

lui

sire ou dans la cendre, sont des expressions toutes

un sac pour ceinture

ad cingulum
sacci.
le

ad planctum

ad

cahitium,

et

communes dans l'criture. Je ne suis que poussire et cendre, disait Abraham au Seigneur. Dieu menace son
peuple de
lieu
faire pleuvoir sur ses terres

La

ceinture militaire
,

ou

baudrier ne descendait pas

de

la

cendre au
de leur

de dessus l'paule

comme

chez

les

anciens Grecs

de pluie,
la

afin

de

les
;

rendre striles au
les

lieu

elle tait porte sur les reins, d'o

viennent ces ex-

donner

fcondit

pour

desscher de plus en
l'outrage

pressions
rens.

Gladio accinclus rens, ou Balteo accinctus

et

plus au lieu de les humecter.

Thamar, aprs

Ces baudriers d'ordinaire taient prcieux,

que

lui fit

Amnon, son

frre, se couvrit la tle

de cen-

on

les

donnait quelquefois pour rcompense aux sol-

dres.

Le Psalmiste, dans
tait assis sur

sa douleur, dil qu'il se nour:

dats (1). Joab dit celui qui avait vu Absalon

pendu
si-

rissait

de cendre au lieu de pain

11

c'est
il

une hyper-

un arbre
cles

Si tu l'avais perc, je f aurais donn dix

fils

bole.

la

cendre,

avait jet de la
tait gt

ou un baudrier. Jonathas,

de Sal,
la

lit

prsent

cendre sur sa tte; sa nourriture, son pain

par celle cendre dont
il

de son baudrier David. Job, relevant

Dieu, dit
qu'il te le

puissance de
qu'il

tait tout

couvert. Jrmie,

baudrier aux rois, et

leur

dans ses Lamentations,

fait

dire Jrusalem

que

le

Sei-

donne pour ceinture une corde.

gneur
des prtres sous
n'est

l'a

nourrie de cendre. Job dit que l'homme, qui

Nous
l'article

parlerons

de

la

ceinture

que cendre, doit aussi retourner en cendre.

lessive et d'eau lus-

Prtres.
,

On composait une espce de

La

ceinture servait de bourse autrefois

comme on
et

trale

avec

la

cendre d'une gnisse rousse qu'on im-

le voit

dans

les livres

du Nouveau Testament,

dans

molait au jour de l'expiation solennelle, et dont on

distribuait celte eau
la

plusieurs passages des anciens.

Le Sauveur dfend

cendre au peuple

et

on se servait de
avait touch

ses aptres de porter de l'argent dans leurs ceintures

pour se

purifier, lorsqu'on

un

Nequepecuniaminzonisvestris.ee?: ceintures taient

larges et creuses,

mort ou

assist des funrailles.

aujourd'hui

comme celles des Orientaux encore peu prs comme une dpouille de serdu
travail d'un ouvrier
,

Les anciens Perses avaient une sorte de supplice

qui consistait faire mourir dans les cendres certains

pent ou

la

peau d'une anguille. Agge voulant mardit qu'il

grands criminels. C'est

Mnlas, qui
la

ainsi

qu'on

fit

prir le

mchant
dont

quer

l'inutilit

met

tait la

cause de tous
le prcipita

les troubles

son salaire dans une ceinture perce. Horace dit que

celui qui a

Jude

tait agite.

On

dans une tour de

perdu sa ceinture,
:

c'est--dire,

son argent,

cinquante coudes de haut, qui tait remplie de cendres une certaine hauteur.

est prt tout faire

Ibit eb

Le mouvement que
l'y

se

qub

vis qui

zonam

perdidit.

donnait

le

criminel pour se tirer de ce lieu

enfon-

Les femmes portaient aussi des espces de ceintures qui leur serraient le sein. Isae

ai! toujours

davantage

et

on augmentait encore cette

remuait sans cesse
la

menace

les tilles

agitation avec

une roue qui

lui,

de Sion de leur donner un cilice,aulieudeces rubans

qui leur serrent le sein et les mamelles. Et Jrmie

cendre autour de

jusqu' ce qu'enfin elle l'loufft.

Voyez

l'article Supplices.
Il

demande

si

l'pouse, oubliera cet

ornement

An

obli-

Centurion, chef de cent hommes d'armes.

rpond

viscetur fasci pectoralissu?

cltiel, dit qu'il

Le Seigneur, dans zdu

adonn
te

son pouse une ceinture

peu prs ce que nous appelons capitaine. Il est souvent parl de centurion dans les livres du Nouveau
Testament. Dans l'hbreu de V Ancien Testament
,

plus
|

fin lin

Cinxi

bysso.

on

Cnacle, en
signifie

latin

cnaculum

en grec hyperoon

l'appelle chef de cent

,

hommes.

proprement une salle en haut ou un appartement o Fon avait coutume de manger. Notre Sauf

Ceps. Les ceps ou entraves sont deux ais de bois

qui se runissent el qui

sont percs diverses dis-

(.1), La ceinture chez les Hbreux, est une grande marque d honneur, et l'in.signe 4u commandement. Voyez I flowXVIU, 4, ett^clius, De Re Militari.
,

tances, dans les trous desquels

on melait, chez

les

anciens, les pieds des prisonniers

d'intervalle;
ils

plus ou

moins
le

demeuraient ainsi couchs sur

dos,

ayant

les

pieds serrs et les jambes tendues

d'ung

911

CER
fort gnante..

manire
24.

Voyez Actes des Aptres, xvi,

de serpent

que

les
la

ment
,

CER 912 Hbreux n'en ont aucun qui signifie prcismme chose que le latin cremonia. Mose se
tout cela

Craste

c'est--dire, cornu, sorte

qu'il a, dit-on,

ainsi

nomm,
nes sur
paratre

parce

quatre espces de cor-

sert de ce terme, qui signifie le culte, le service, les ordonnances, les statuts, les prceptes; et

la tte. Il

se cache dans le sable, et ne laisse

la

se rend quelquefois par crimonia.

C'est

que ses cornes, qui sont prises pour de

fait

une grande question de savoir

si les

crmo-

chair par les oiseaux, dont le craste

ensuite sa
le

pture lorsqu'ils veulent s'approcher pour

manger.

On

dit

de plus

qu'il a la

couleur du sable, et

qu'il

mar-

nies des Juifs sont imites de celles des gyptiens, oui si celles des gyptiens au contraire sont imites de celles des Juifs. La conformit que l'on

a remarque

che ou rampe de
C'est l ce

biais, et

semble

siffler

en marchant.

de tout temps entre

les lois, les pratiques et les cr-

que

l'on dit

du craste. Ce nom ne se trouve

qu'une

fois

dans l'criture. Que

chemin,

Dan

soit

comme un serles

de ces deux peuples, a partag la plupart des savants. Ds le temps des premiers empereurs romains,

monies

pent dans

le

comme un

craste dans le sentier.

L'hbreu, au lieu de craste, porte schephiphon, que

uns entendent de Y aspic, d'autres du

basilic.

Mais Bo-

chart qui nous dfrons volontiers dans ces matires,

soutient qu'il faut s'en tenir la version qui porte craste.

Spencer, Anont prtendu montrer que Mose avait en beaucoup de choses imit les gyptiens. Leur sentiment a t suivi par plusieurs savants.
glais,
j

on confondait d'ordinaire les superstitions juives et gyptiennes, et elles taient galement odieuses aux trangers. Le chevalier Marsham et Jean

Crmonies. Le terme de crmonie, ou crimonie,

Vient du latin crimonia
rils extrieurs, et la

ou cremonia, qui
les

signifie les

On peut remarquer d'abord qu'en effet il a beauy coup de ressemblance entre certaines crmonies qui
sont

manire dont

ministres de la

communes

ces
il

religion doivent s'acquitter

de leurs fonctions sacres.

d'autres choses
parait

deux peuples; mais aussi qu'en y a une trs-grande diffrence, qui

Le vrai culte de Dieu, le culte essentiel que la Divinit demande de nous, est le sacrifice de notre esprit et de
notre cur. Les vrais adorateurs doivent adorer Dieu en
esprit et en vrit.

mme tudie et affecte. De plus on remarque un grand loignement rciproque entre ces deux peuples, et cependant un trs-grand penchant de la part
des Isralites imiter le culte et les superstitions des gyptiens; et proportion del part des gyptiens, une
forte passion d'introduire

Mais cela n'empche pas que

le culte

extrieur, les crmonies, ne fassent partie de la reli-

gion, et

mme

partie essentielle

et ncessaire, ds

dans leur religion

les

crmosi

qu'on conoit les

sainte, et

hommes
soit.

runis dans une socit

nies des peuples leurs voisins. Ces inclinations ses ont

oppo-

formant un corps d'glise et de religion, de

qu'il

d produire ncessairement, d'une

deux peuples,
et,

part, plu-

quelque nature

Sans

cela, leur religion

ne

sieurs lois et plusieurs crmonies entirement oppo-

serait qu'une cohue, et leur culte dgnrerait ais-

ses

entre les

d'une autre part,

ment en
taisie et

superstition,

chacun ne suivant que sa fan:

plusieurs autres toutes semblables.

son propre esprit

et par-l l'union et le

concert qui doivent en tre l'me en seraient bientt

bannis.

Quand aprs cela on vient l'examen des lois et des crmonies particulires des deux peuples, on distingue certaines crmonies particulires dans lesquelles
Mose a voulu par condescendance au got, nation, l'habitude, aux prjugs, et mme
ret
taines pratiques qui taient permises
l'inclila

Dans

la

premire alliance, Dieu donna d'abord

loi,

les

grands prceptes de sa
tions essentielles

qui renferment les obligaet envers le

ducer-

de l'homme envers Dieu

les

du cur des Hbreux, permettre ou dfendre

les

prochain.

Il

ne prescrivit

crmonies qu'aprs
pratiques extrieures,
l'ido-

ou dfendues

coup.

Il

voulait, par cet

le

amasde
les

parmi

gyptiens

par exemple,

il

a pu se confor-

rprimer

penchant que

Hbreux avaient

mer eux

sur les habits et les ornements des prtres,

ltrie, et les

accabler pour ainsi dire sous le joug des

sur le choix de certaines victimes, sur leur poil, leur

sexe, leur ge, et la manire de les offrir
:

crmonies, afin de leur faire dsirer plus ardemment

leur affranchissement et la venue du souverain librateur. Jsus-Christ, dans la nouvelle alliance, ni les

il

pu

prendre quelque chose de

et

la

forme de leurs temples

manire pour
les les lois

de leurs autels. De
il

la

mme

aptres instruits par son esprit, n'ont presque point

judicielles,

y en a plusieurs parmi

Hbreux qui

ordonn de crmonies.

Ils

ne les ont regardes que

religion chrtienne.
Ils

paraissent copies sur celles des gyptiens.

La raison

comme

des accessoires

la

en est aise comprendre

les Isralites

demeurrent

n'ignoraient pas que cette religion, quelque sainte et

spirituelle qu'elle ft,

longtemps en Egypte;
peuple dans ce pays
lois
;

ils

commencrent former un

ne pouvait entirement s'en pas-

ils

furent obligs de suivre les

ser; mais

ils

jugrent qu'on ne devait les employer

le

de ce peuple. Mose,
,

comme un

lgislateur pru-

que

comme

des moyens pour entretenir

culte int-

dent et discret

sut conserver plusieurs choses utiles

rieur, et par

condescendance pour

les plus faibles.

ou

mme
,

indiffrentes auxquelles le peuple tait

ha-

Le terme crmonie

se trouve souvent dans la Vul-

bitu
les

se contentant de
lois

supprimer ou de condamner

gate de Y Ancien Testament; mais saint Jrme, qui est

l'auteur de celte traduction, n'a pas toujours
le

usages et les

pernicieuses et contraires la

employ
qu'il

justice, la pudeur, la religion.

mme nom

pour exprimer

le

terme hbreu,

De

l tant

de rglements

et

de crmonies dont
les causes et les

rend quelquefois par cremonia ; et on peut dire mme

nous avons peine reconnatre

mo

>

913
tifs,

CHA
et tant d'autres qui

CHA
frivoles et

914

nous paraissent

de

Chamarin. Ce terme se trouve, dans l'hbreu, en:

plus d'un endroit de l'Ancien Testaient;
et

nulle importance. Elles sont trs-sagement tablies et

on

le

trs-srieuses dans leur

fin,

qui est d'loigner les H-

traduit ordinairement par les prtres des idoles

prtres vtus de noir, parce

ou des

breux des sentiments, des usages, des superstitions

des gyptiens, et de mettre entre ces deux peuples

que chamar
traduit,

signifie noir
le

ou

noirceur. Saint
livre des Rois,

Jrme

le

dans

quatrime

une distance aussi grande

penchant

qu'il tait

ncessaire pour

par aruspices. Dans Ose et dans So~

garantir les Juifs de l'idoltrie, et pour les gurir du

qu'ils avaient imiter le culte et les

phonie,

il

traduit par ditui, des marguillers;

mais

abomiici

les meilleurs

nations des gyptiens. Nous n'entrons point

le dtail

dans

commentateurs croient qu'on doit entendre sous ce terme les prtres des faux dieux, et en

des crmonies particulires, des lois et des

particulier des adorateurs

du

feu.

sacrifices

des Hbreux, cela mnerait

le

l'infini

on en

Chameau
dans
la

(1),

animal trs-commun dans l'Arabie,

les

produira quelques exemples dans

tionnaire.

cours de ce Dic-

Jude et dans
et
il

pays voisins. L'criture

l'appelle gamal,

n'y a nulle difficult sur la sile

Chair, se prend en diffrentes manires, par exemple,

gnification

de son nom. Mose

met au nombre des

pour

la

chair qui est la matire du corps des

animaux impurs.
Les Arabes
,

hommes
de
la

et des

animaux. Les Hbreux n'usaient pas

certains

les

Perses et d'autres peuples

man-

chair de

animaux, parce

qu'ils

la

geaient de la viande de chameau, et on en servait sur

les meilleures tables
;

croyaient impure. Saint Paul nous apprend que plusieurs fidles faisaient scrupule de

mais l'usage en
nous l'avons dj

tait

interdit

manger de
;

la

chair

aux Hbreux,

comme

dit. Il se

met

des animaux consacrs aux idoles

mais

il

nous apet

sur ses genoux pour se reposer. lizer, serviteur

prend aussi que tout est pur ceux qui sont purs,

d'Abraham,
les faire

fit

plier les

genoux ses chameaux pour

longtemps dans leur esnature leur a donn pour

que

le

royaume de Dieu ne
dans
le

consiste pas dans la nour-

reposer prs de la fontaine de Haran. Les

l'eau fort
;

riture, ni

choix des viandes et des boissons.

et

chameaux gardent
tomac pour se

La chair se met aussi pour l'homme vivant,

pour tous
est arrive

mme

rafrachir

la

les

animaux en gnral. La

fin

de toute chah-

cela un grand ventricule autour duquel on trouve

un

en

ma

prsence

Je suis rsolu de faire p-

nombre considrable de
niques, dans lesquels
il

sacs enferms entre ses tu-

rir tout ce qui a vie. Crucifier sa chair

avec sa concula chair;

y a apparence que ces ani-

piscence; ne point accomplir les dsirs de

maux mettent
Ds que
dont
le

leur eau

en rserve. On assure
ni

qu'ils

les Juifs selon la chair, et les Juifs selon l'esprit; la

demeurent dix ou douze jours sans boire

manger.
quatre

sagesse de

la chair, la

prudence de

la chair, etc.,

sont

chameau

est
lui

n, on lui

lie

les

des expressions connues dans l'criture, et qui ne de-

pieds sous le ventre, on

les

met sur

le

dos un tapis
qu'il

mandent point

d'explications particulires.
le

bords sont chargs de pierres, afin

ne

Qui nous donnera de sa chair, afin que nous

rions? C'est le discours des

dvo-

puisse se relever pendant vingt jours;

c'est
les

ainsi

ennemis ou
Ils

mme

des

qu'on

lui fait

prendre l'habitude de flchir

le

genoux

domestiques de Job, dans sa disgrce.

le

voudraient
lui
;

pour se reposer, ou lorsqu'on

charger,
dur.
il

veut charger et d-

manger

tout

vif,

tant

ils

sont anims contre

a le pied large et solide, mais non pas

le poil lui

c'est ainsi qu'ils paient d'ingratitude les services qu'il

Au

printemps, tout
,

tombe en moins de
toute

leur a rendus.

Le Psalmiste

dit

peu prs de

mme

trois jours

et la

peau

lui

demeure

nue
et

alors
n'y a

Ceux qui

nie veulent perdre sont prts fondre sur moi,

les

mouches l'incommodent extrmement, remde que de

lui

il

comme pour me manger

marque
cruaut
la
;

tout vivant. Cette

la

expression
excessive

point de
le

goudronner

le

corps.

Pour

la

haine

la

plus outre,

plus

panser, au lieu d'trill on se sert d'une petite ba-

elle insinue

que

la

coutume de manger de
inconnue dans ces pays-

guette dont on frappe sur lui

comme

sur un tapis,

chair des

hommes vivants, ou du moins de se repatre

n'tait pas
livre

pour en ter
matre
fort,

la

poussire. Lorsqu'il est en marche, le

sifflant; et plus
il

de chair humaine,
l.

le suit
il

en chantant et

chante

L'auteur du

de la Sagesse reproche aux Cha:

mieux

marche. (V. Dromadaire.)

nanens d'avoir mang des entrailles d'hommes

mestores viscerum
l'Histoire

Co-

Chamos, idole ou dieu des Moabites. Le

nom de

hominum (Sap. xn,

5).

On

a,

dans
!

Chamos vient d'une racine

qui, en arabe, signifie se

sainte et dans celle de Josphe,

quelques

hter. C'est ce qui a fait croire plusieurs

que Cha-

exemples de cette barbarie. Jrmie menace ceux de Jrusalem de les rduire une telle extrmit, qu'ils
seront contraints de
et la chair

mos
,

tait le soleil, qui la prcipitation

de sa course
;

pu

faire

donner

le

nom de
la

ht ou de vite
le

d'autres

'

manger
;

la chair

de leurs enfants
\

ont confondu

Chamos avec

dieu
et

Hammon, ador

de leurs amis et dans ses Lamentations, nous apprenons que la chose arriva en effet Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos, facti mut
:

non seulement dans

!

Lybie

dans l'Egypte, mais

aussi dans l'Arabie, dans l'Ethiopie et dans les Indes.

(4) Chameau (camelus), genre de mammifres de la famille des ruminants, renfermant deux espces le chameau qui a deux bosses, et le dromadaire qui n'en a qu'une. Toutes les deux sont l'tat de domesticit
:

cibus

earum.

On

voit la

mme

chose dans zchiel

(v. 10).

reille
fils

Josphe raconte un exemple fameux d'une painhumanit, exerce par une mre contre son
le

pendant

dernier sige de Jrusalem par les

dans

Ro-

mains.

le Levant, et sont d'une grande utilit aux voyageurs qui traversent les dserts sablonneux de l'Afrique et de l'Asie.

915

CHA
lait le soleil, et

CHA
que
les

916
aux
lois

Macrobe montre qu'Hammon

cornes qu'on
lui

frres. Cela tait contraire

de Dieu

dit Jo-

donnait dsignaient ses rayons. Nous

dieu tiamanus et Apollon Chomeus,
et

seph e.

croyons que

le

Chariots de guerre. L'criture parle de deux sortes

dont parlent Strabon

autre que

Ammien

Marcellin

n'tait

de chariots de guerre

les

uns taient pour

la

Chamos ou

le soleil.

monture des gnraux

fut fait
Il

et des princes, et les autres

Chandelier d'or sept branches, qui

Mose pour tre mis dans
battu au marteau
,

par

pour rompre

les bataillons

des ennemis, en lchant

fer,

le

tabernacle.
talent
;

tait d'or
il

contre eux de ces chariots arms de

qui faisaient

du poids d'un

avait

un

de terribles ravages dans

les

armes. Les plus anciens

pied de

mme

mtal, et une tige accompagne de sept

six fleurs

chariots de guerre dont on ait connaissance sont ceux

|

branches ornes distances gales de

des
lis,

comme

de Pharaon, qui furent submergs dans

la

mer Rouge.

d'autant de boules, et de six coupes places

la tige et

Les Chananens

que Josu combattit aux eaux de

la

alternativement. Au-dessus de

des six bran-

Mrom

avaient de
:

cavalerie et une multitude de

ches du chandelier taient des lamperons d'or amovibles

,

chariots

Equi

et

currus immensmultitiidinis.S'iszra,
,

dans lesquels on mettait

l'huile et la
,

mche.
on
les

gnral de l'arme de Jabin

roi d'Asor, avait

dans

On allumait

ces sept lampes tous les soirs

et

son arme neuf cents chariots de guerre. La tribu de

teignait ie matin.

Juda ne put se rendre matresse des terres de son parle

Lorsque Salomon eut bti

en mit dix de
celui

temple du Seigneur,

il
il

tage, parce
forts

que

les

anciens habitants du pays taient

fer.

ne se contenta pas d'y mettre un chandelier d'or;

en chariots arms de

Les Philistins, dans

la

mme
:

forme

et

de

mme

mtal que

guerre

qu'ils firent Sal, avaient jusqu' trente mille

de Mose

cinq au septentrion, et cinq au midi

et

chariots et six mille chevaux. David ayant pris sur

du

saint.

Les moucheltes

pincettes qui servaient

Adarzer, roi de Syrie, mille chariots de guerre, coupa

les jarrets

aux chandeliers
Chantres.

d'or, tant celui

de Mose qu' ceux

aux chevaux et brla neuf cents chariots

lui.

de Salomon, taient d'or trs-pur.

Il

n'en rservant que cent pour

Il

y avait dans
lvites

le

temple de Jrusalem
les

ne parat pas que

les chariots

les rois
la

hbreux aient jamais

grand nombre de

employs chanter

employ

dans

guerre.

Salomon en

avait

louanges du Seigneur, et jouer des instruments devant son autel. Sous

le

un nombre considrable; mais nous ne connaissons

aucune expdition militaire o
avait, dit l'criture
,

rgne de David

il

y avait
matres

il

les ait

employs.
et

Il

quatre mille chantres avec leurs chefs et leurs prsidents.

quatorze cents chariots

la

douze
fort

Asaph

Hman

et Idithun taient les

les

mille chevaux.

Comme

Jude

lait

un pays

de

la

musique du temple, sous

:

rgnes de David et
fils
,

montueux
Hbreux
leurs
qu'ils

les chariots

de guerre n'y pouvaient tre

de Salomon

Asaph

avait quatre

Idithun six, et
fils

d'aucun usage que dans les plaines, et souvent les

les ont
;

Hman
tte

quatorze. Ces vingt-quatre lvites,

des

rendus inutiles en combattant sur

et

trois grands- matres

de

la

musique, furent
;

tablis la

montagnes

de

l vient aussi

apparemment

de vingt quatre bandes de chantres

chacun d'eux

ne furent jamais fort curieux d'en avoir dans

avait sous lui onze matres d'un ordre infrieur, qui

leurs armes.
11

prsidaient d'autres chantres et qui les instruisaient.

est parl,

dans

les livres des

le roi

Machabes, des cha-

Ceux de
son

la famille

de Caath tenaient
la

le

milieu dans

le

riots

temple; ceux de Mrari

la

gauche;

et

ceux de Cer-

arms de faux, que

;

de Syrie mena contre

droite.
les

Il

semble

qu'ils

taient encore distinils

gus par
vaient.

instruments de musique dont

fils

or, voici la description que les anciens nous la Jude donnent de ces chariots Le timon auquel taient atta:

se ser-

Les
;

d'Idilhun

jouaient

du cinnor
;

chs

les

chevaux

tait

arm de piques avec des pointes

en devant; les jougs des chetrois

ou de
fer qui s'avanaient

ajtkare

ceux d'Asaph du nabal ou psaltrion

tait

et

ceux

d'Hman jouaient du mizlotham, qui

de cloche.

une espce

vaux avaient aussi deux pointes longues de

des.

cou-

l'essieu

taient aussi attaches des broches

{'aux

Les chantres

et les

lvites

occups chanter,

de

fer,

armes de
les jantes

leurs extrmits

on

plaait

jouer des instruments, et aux autres fonctions du

temple, n'avaient point d'habits distingus du reste du

entre les rais des roues des dards qui donnaient en de-

hors

mme

des roues taient garnies de

peuple

toutefois

dans

la

crmonie du transport de

faux qui mettaient en pices tout ce qu'elles rencontraient.

les roues L'essieu tait plus long qu' l'ordinaire, et
l'effort du mouveplus fortes, pour pouvoir rsister sujet verser. Le et afin que le chariot ft moins

l'arche dans le temple de Jrusalem, bti par

les chantres
fin lin.
ils

Salomon,

parurent revtus de tuniques de byssus ou de

Josphe remarque que, du temps du roi Agrippa,

le

obtinrent de ce prince de porter dans

lin
,

temple

la

ment,

robe de

comme

les pitres la portaient.

le

Agrippa

crut qu'il serait glorieux son rgne de

signaler par

un changement
cices, sous le
t

aussi considrable
le

que

celui-l.

Les

de petite lourde bois sige du cocher lait une espce hauteur d'appui le cocher bien solide , et leve fer de toutes pices, et tout couvert de
;

lait

arm

autres lvites occups dans

temple diffrents exerdes prtres, obtinrent

commandement

aussi la

permission d'apprendre chanter, afin de

plusieurs hoir:Quelquefois on mettait sur les chariots dards t mes bien arms, qui combattaient coups de des eiets terribles que caude flches. On peut juger
saient ces

pouvoir jouir des

mmes

prrogatives

que

leurs

machines

quand une

fois elles taient

917

CI
,

CMA
taillt
I

fil

mouvement
ennemis.

et qu'elles rencontraient les troupes des

pat

ibis, et
11

lauuH par un cygne, mais jamais

faut

par
la

me chouette.

avouer que

l'on

ne

sait point

Les rois d'Isral allaient ordinairement

|

guerre

au vrai

la signification

de ces termes.

monts sur des chariots;

ils

combattaient ainsi, et

Chaussure des Hbreux. Les Hbreux commun-

donnaient leurs commandements et

;

un second chariot vide qui

ter sur le second.

les
ils

y avait toujours afin que si le suivait

il
,

ment parlant
gne
et

allaient chausss

surtout

la

campa-

dans

la ville;

mais dans
ils

la

maison

et

dans leur

premier venait se rompre,

pussent aussitt

mon-

particulier,

assez souvent

taient dchausss. Ils

quittaient aussi quelquefois leur chaussure par res-

On

consacrait quelquefois des chariots au soleil,

pect;

comme

Mose devant
lui

le

buisson ardent, Josu

la plaine
le

et l'criture

remarque que

le roi

Josias brla ceux qui

devant l'ange qui

apparut dans
le

de Jri-

avaient t offerts au soleil par les rois ses prdcesseurs. Cet usage superstitieux tait imit des paens,
et

cho, les prtres dans

leur service
et
;

temple durant

temps de
de Jrule

quelquefois par un principe de douleur

principalement des Perses, qui avaient des chevaux

consacrs en l'honneur du
et
soleil.

de pnitence,

comme David quand

il

sortit

et des chariots

H-

salem pendant

la rvolte

d'Absalon, et les Juifs

le deuil.

jour

rodote,

Xnophon
les

Quinte-urce parlent des chariots

de l'expiation solennelle, et dans

zehiel

Dieu dfend

blancs et couronns qui taient consacrs au soleil,

et

de se dchausser

et

de

faire le deuil

de sou

que

Perses conduisaient dans leurs crmonies

pouse, qui venait de mourir. Isae reoit ordre d'aller

avec des chevaux blancs consacrs ce

mme

astre.

nu-pieds et de quitter ses habits

la

pour marquer

Les Rhodiens jetaient tous

la

les
,

ans un chariot dans

d'une manire plus expresse

l'Egypte.

future captivit de

mer, en l'honneur du

soleil

parce qu'ils croyaient

qu'il faisait tous les j@urs le tour

de

la terre

mont sur

Quelques anciens ont cru que notre Sauveur n'avait

point de souliers, et qu'il marchait ordinairement nupieds

un chariot.
Chariots ou Tranoirs propres battre
(Voyez ci-aprs Tranoirs.)
les grains.

mais d'autres soutiennent

le contraire.

Saint

Jean- Baptiste dit qu'il n'est pas digne de porter ou de

est

Chasse
tissage et

chasser.

La chasse
la

comme un
:

apprenlulun

dlier les souliers de Jsus -Christ

et

il

n'est

pas

une imitation de

guerre

Nemrod

croyable qu'il

ait

voulu, dans une chose aussi indiffla

grand chasseur devant Dieu. Celait un guerrier, un

conqurant, un tyran
libres, et mettait
,

rente, s'loigner de

pratique de sa nation, ni qu'il

s'il

qui s'assujlissait les

qui*

hommes

et permis ses aptres de porter des souliers,

mort ceux

ne voulaient pas se

n'en et pas port lui-mme.

soumettre son empire. Les prophtes expriment

quelquefois
la

guerre sous

le

nom de

chasse

Je leur

prcieuses,

Les femmes de condition portaient des chaussures comme on le voit par l'pouse du Cantique,
son pouse,

enverrai des chasseurs, dit Jrmie,

et ils les

prendront

par Judith, et par zehiel, qui met les chaussures

prcieuses parmi les prsents qu'il a
faits

dans
11

les

montagnes,

les collines et les antres

des rochers.
les

parle des Chaidens ou des Perses qui prirent

qui n'est autre que son peuple. L'criture dit que les

Juifs et les tinrent

sous leur domination. Quelques

chaussures de Judith ravirent les yeux d'IIoloferne.

uns croient que les chasseurs dont parle Jrmie sont

les Perses, qui

Les souliers que

le

Seigneur donne son pouse sont

mirent

les

Hbreux en

libert

et,

dans
des

de couleur de pourpre.

un sens plus relev,

les

Aptres, qui font

chasseurs qui cherchent prendre les

comme hommes
:

La matire des chaussures

ou on
le

tait le cuir,

ou

le lin

par

jonc

ou

le

bois

car on n'a rien de certain sur

taient d'un fort bas prix, et
:

leurs prdications. Ezchiel parle aussi des rois per-

cela.

Pour

l'ordinaire

ils

scuteurs des Juifs sous

cipes aquilonis

le

nom

de chasseurs
Il

Prin-

dit,

par une manire de proverbe

Aussi

vil,
le

aussi

omnes,

et

universi venatores.

les place

mprisable que des souliers.

pour des souliers
,

Us

ont vendu

pauvre

dans

l'enfer,
la

avec les rois incirconcis.

l'article

dit

Amos. L'criture rend tmoi,

Pour
Chien,

chasse avec les chiens, on peut voir

gnage du dsintressement de Samuel

qui n'a pas

mme
il

reu des souliers de qui que ce

soit.

Les gens
fer

Chat-iiuant ou hibou, oiseau impur, dont

fendu aux Juifs de manger.
II

est d-

de guerre portaient quelquefois des chaussures de

et d'airain
:

n'est pas certain

que

Ferrum

et

s calceamenlum

ejus.

On

peut

l'hbreu tachmas, que l'on a traduit dans le Lvitique

voir l'article Sandales.

par

le

hibou, signifie cet oiseau. Bocharl l'entend du

Il

Chauve-souris
l'oiseau et

(1),

oiseau impur, qui participe de

n'aie de l'autruche.

est parl
;

du hibou

dans

le

de

la souris,

ayant

le

corps d'une souris et

Psaume, sous un autre

ter qu'il

nom

et

on ne peut pas contes,

les ailes d'un oiseau,

non pas

toutefois avec des pluet qui

fait

ne signifie une chouette

l'oiseau solitaire,

puisqu'il est
est parl

syno-

mes, mais avec une certaine peau qui s'tend

forme des
ailes,

nyme de
endroit
:

dont

il

au

mme
traduit

dont elle se sert pour voler. Elle

,

Sicut nyclicorax in domicilio, et sicut passer

ses petits vivants, et les allaite

comme

les

animaux

solitarius in terto.

L'hbreu schelech, que

le

l'on

quatre pieds, et ne pond pas simplement des ufs

par une chouette dans

Deulronome,

signifie plutt

comme
(i)
il

les oiseaux.

un plongeon, au jugement des meilleurs interprtes; et le terme inesclioph, que Ton explique communment

les interprtes expliquent

Le terme hbreu hatalaph, que communment de la chauve-

On donne vulgairement ce nom aux mammifres

des chiroptres.

du hibou,

est

rendu par

les Septante et la

Vulgate,

de

la famille

910
souris
,

CHE
signifie

CHE
H
y a

.920
les

F hirondelle, selon les rabbins.

on ne connat point de cavalerie dans

ral.

armes

d'Is

une sorte de chauve-souris en Orient , qui est plus grosse que l'ordinaire, que Ton sale et que l'on

Dieu dfend aux rois de son peuple d'avoir Beauet

coup de chevaux,

de se servir de ce prtexte pour

11

mange.

ramener
s'apprivoise jamais
;

le

peuple en Egypte.

ordonne Josu de
qu'il

La chauve -souris ne
nourrit de

elle

se

couper

les jarrets

aux chevaux des Chananens

et

mouches
la

d'insectes, de choses grasses

prendra dans les batailles,

de brler leurs chariots

comme
que
le

de

chandelle, de l'huile, de la graisse. Elle

la nuit
,

de guerre. David ayant gagn une grande bataille

contre Adarzer, roi de Saba,
lui prit dix-sept

ne parat que

et

encore quand

il

fait

beau

et

cents

temps

est chaud. Celles d'Afrique et d'Ethiopie

chevaux, et coupa les jarrets tous

les

chevaux des

ont une queue longue

comme

celle

de

la souris,
:

qui
s'en
j

chariots de guerre, rservant seulement cent chariots.

s'tend au-del de ses ailes et de sa

membrane

il

La monture
tait
'

ordinaire des juges et des princes d'Isral

vil

trouve qui ont quatre oreilles

d'autres seulement

des nes ou des mules. Depuis David, on

le pays.

plus

deux. Elles ne btissent point de nid, mais font leurs

petits

communment des chevaux dans

\

dans quelques creux ou fentes des

11

toits et

des

Salomon
pour

est le

premier des rois de Juda qui

et
il

ait

eu

couvertures des maisons.

y en a de noires, de blan-

un grand nombre de chevaux,

tt
la

les nourrissait plu;

ches, de fauves et de cendres.

petits attachs ses

La mre

allaite ses

pompe que pour la guerre

car on ne
Il

lit

pas
dit

mamelles; et lorsqu'elle est oblialler

qu'il ait

l'ait

des expditions militaires.

avait,

ge de

les quitter

pour

chercher sa nourriture,
,

l'criture, quarante mille crches

de chevaux destins

elles les

dtache de ses mamelles

ils

et les

suspend
dit qu'il

la

conduire ses chariots, et douze mille pour les che-

muraille, dont

ne se dtachent point. On
la

a des chauve-souris dans

y Chine, qui sont aussi

vaux de monture.

Il

avait quatorze cents chariots et

fortes;

douze mille cavaliers distribus dans ses places

il

grosses que des poules, et qui ne sont pas moins dlicates. Celles

tirait

ses chevaux de l'Egypte, et

il

n'y avait point

du

Brsil,

de Madagascar et des Maldides corbeaux, et ont

la tte

d'attelage de

chevaux qui ne

lui

revnt plus de six

liv.

ves sont grosses

comme

cents sicles
tre

qui font environ 913

s.

8 d. de no

de

la

forme de

celle d'un

renard

elles se

pendent

monnaie.

mix arbres par de

de leurs
ailes, et

petites agrafes qui sont

sucent le sang des

s'attachant

mis pendant

la nuit,

au nud hommes endorau premier membre

Chevaux consacrs au soleil. On lit, dans les livres

Rois,

des

que Josias ta

les

chevaux que

les rois

de Juda

ses prdcesseurs avaient consacrs au soleil.

On

sait
le

qu'elles trouvent dcouvert.

que

le soleil tait

ador dans tout

l'Orient, et

que

Chemine (caminus), fournaise, foyer. On ne doit

pas s'imaginer que les Hbreux ni les gyptiens eussent des chemines
signifie

cheval,
tait

comme

le plus vite

des animaux domestiques,

consacr cette divinit, qu'on se figurait mon-

comme

les ntres, ni

que cmninus

te sur
vtes

un chariot

attel des plus

beaux

et des plus

proprement une chemine noire manire.

dans l'Arabie
et

chevaux du monde,

aller tous les jours de l'Orient

Dans

la Palestine,

dans l'Egypte, on

l'Occident porter sa lumire aux

hommes. Dans

la

use peu du feu pour se chauffer, parce que ces pays

sont fort chauds; et
si

Perse

et

chez

les

Massagtes, on

sacrifiait

des chevaux

on se chauffe,

c'est

un foyer
roi

au

soleil.

ou une chaufferette remplie de charbons. Le

Joakim
tait assis

Cheveux. La

loi

de Dieu n'avait

fait

aucune ordonIls les

dans son appartement d'hiver, ayant

lui,

nance aux Hbreux au sujet des cheveux.

taient longs,

por-

un brasier devant
de Jrmie;
il

lorsqu'on lui prsenta le volume

canif, et le jeta sur le
dit

comme

ils

venaient naturellement; seu-

le

coupa avec un

lement

les prtres

se les faisaient couper,

pendant
les
,

feu du brasier.

Quand

il

est
la
lit

dans Y Exode que

(

qu'ils taient

occups au service du temple, tous

:

Mose
cineris

prit

des cendres de

chemine
de
la

plena

manus

quinze jours

ils

n'y employaient
il

que

les ciseaux

et

de camino), l'hbreu

fournaise ou de la

non

le rasoir

de plus,

leur tait dfendu de couper

forge, de fornace. L'criture parle souvent

du caminus,

leurs cheveux

en l'honneur du mort, c'est--dire,

les autres deuils
ils

ou de

la

forge, ou creuset, o Ton pure l'or et l'ar-

d'Adonis

quoique dans

se les

gent, et o Ton fond les mtaux; et par mtaphore on

appelle
la fournaise

coupassent sans aucun scrupule.

de l'humilit

de la pauvret

de

Dieu leur avait aussi dfendu de couper leurs che-

la servitude, l'tat triste et

douloureux des pauvres,

lire

veux en rond

Neque

in

rotundum

allondetis

comam,
et

des esclaves, des opprims. Mose dit que Dieu a

les

l'imitation des Arabes, des

tes, des

Ammonites, des Moabi-

Hbreux de

la

fournaise de fer (de l'Egypte), ex-

Idumens, des peuples de.Ddan, hma

dit-on,

pression qui se trouve rpte dans plus d'un endroit

Buz;

c'tait,

pour imiter Bacchus, qui avait

de Mose

de l'criture.

ainsi port sa chevelure.

Cheval

(equus), animal

trs-commun
a l

et trs-connu

Les Septante traduisent

le texte

Vous ne

dans nos pays, mais qui

trs-rare parmi les

(1).

ferez point de siso des cheveux de votre tte.

Hbreux jusqu'au temps de Salomon

Avant

lui

hbreu siso
tresse de

signifie

Ce terme une selon un ancien scoliaste

,

cheveux que

l'on

offrait

Saturne. Lucius

(1) Le cheval tait un animal impur, dont les Hbreux ne devaient pas manger; mais nous voyons un grand nombre d'exemples dans l'Ancien Testament que ces dfenses taient leves en cas de besoin ur-

gent.

Voyez cette occasion la leon sublime du Verbe ternel, Mal th., xn, 4 ; Luc, vi, 3.

921

cm
rait

C1IR

922

rapporte que les Syriens offraient ainsi leurs cne-

pas daign auparavant mettre les pres au rang

veux leurs dieux.

des chiens qui gardaient ses troupeaux.

les paens faisaient

On

sait

que souvent

vu de ne

Le nom de chien
prostitue par

se

met quelquefois pour un homme

se couper ni les cheveux

ni la

barbe

qu'ils n'eussent

qui a perdu toute pudeur,

vaincu leurs ennemis

(1).

pour un une action abominable

la

homme
;

qui se

car e'est ainsi

fait d'ofr

Lorsqu'un

homme

tait

souponn d'avoir

la lpre,

que plusieurs entendent

frir

dfense que Mose

le
,

on examinait soigneusement. si la couleur de ses cheveux changeait, ou si les cheveux tombaient, car c'tait l une marque de lpre; et lorsqu'il tait guri de sa
lpre,
il

au tabernacle du Seigneur
,

prix de la prostituet ce

tion

et la
:

rcompense du chien

que

dit

Eccl-

siastique
sanctifi,

lavait ses habits et son corps, et tout le poil

la

coupait ses

Quel rapport y a-t-il entre un homme pur et et an chien ? Jsus-Christ, dans Y Apocalypse,
les

cheveux, sa barbe
offrait

de son corps, et
il

exclut de sa maison

chiens

les

empoisonneurs ,

les

son offrande

porte du tabernacle; mais

impudiques,

les

homicides, les idoltres, etc. Saint Paul

n'entrait dans le

camp que
les

huit jours aprs, en cou-

donne
leur
dide.

le

nom

de chien aux faux aptres

,

cause de
le gain sor-

pant de nouveau tout

le poil

de son corps.

impudence

et

de leur avidit pour

Chez
pour
mains.

les

Hbreux,
beaux
;

cheveux noirs passaient

got des Ro-

Enfin Salomon et saint Pierre comparent les

les plus

c'tait aussi le

pcheurs qui retombent toujours dans leurs crimes,

aux chiens qui retournent leur vomissement. David

Chvre (2). Chez les Hbreux les chvres taient du nombre des animaux purs dont on pouvait manger,
et qu'on pouvait offrir
la

compare

ses

ennemis des chiens qui ne cessent

lui

d'aboyer contre

par leurs mdisances

et leurs

et

de

le

en sacrifice.

On

les tondait

dans

mordre par leurs perscutions

tements.

mauvais

trai-

Palestine et dans plusieurs autres endroits,

fait

comme
fai-

on

encore aujourd'hui dans l'Orienl, et on en

Je ne remarque pas que les Hbreux se servissent

sait

des toffes qui servaient pour des lentes.

fois

Dans
de

de chiens pour

la

chasse.

Le

gibier qui aurait t tu

,

V Exode, Dieu ordonne plusieurs

Mose de faire
poil

par un chien aurait l souill

s'en servir. Je

et ils n'auraient

pu

une partie des voiles du tabernacle avec du

chvre.

ne trouve aucune mention de chiens

lorsqu'il est parl

(5),

de chasse

ni

aucune mention de
ou de quelques

Chien

animal domestique,
et fort

fort

connu, dclar
les Juifs.
Ils

chasse quand

il

est parl

de chiens. Dans l'Orient on

,

impur par
un

la loi,

mpris parmi

se sert plutt de lions, de lopards

n'ont rien de plus injurieux dire que de comparer

autres animaux semblables, qu'un cavalier porte en

homme

un chien mort. David, pour faire sentir

croupe, ou devant
le gibier,
il

lui

cheval

et lorsqu'il aperoit

Sal

qu'il

ne

retirait

aucun honneur de
prouver,
lui dit
:

l'injuste

te une espce de bourrelet que l'animal a

et, lui

perscution qu'il
sculez-vous
,

lui faisait
,

Qui per-

sur les yeux,

montrant sa proie,

il

se jette des-

roi d'Isral

qui perscutez-vous ?

Vous
l'hon-

sus avec une trs-grande agilit. Je ne voudrais pas

toutefois nier qu'ils

perscutez un chien mort.

Et lorsque David

fil

ne pussent se servir de chiens,

qu'ils

neur Miphiboseth de

lui

donner sa table, Miphibo:

pourvu

qu'ils

empchassent
;

ne tuassent

les ani-

selh, en le remerciant, lui dit

Qui suis-je, moi votre

maux

qu'ils poursuivaient

car

le

chien ne souille pas

pour mriter que vous jetiez les yeux sur un chien mort comme moi ? Job dit que dans sa disserviteur,

tant qu'il est en vie.

Les Arabes, de

mme
les

que

les Juifs,

tiennent les

grce des jeunes gens l'osaient insulter, dont

il

n'au-

chiens pour impurs, les flallent de paroles, les nourrissent bien

,

mais ne
;

touchent pas

surtout

s'ils

Couper simplement les cheveux lait, chez les une peine infamante et non afflictive mais souvent on ne se bornait pas couper les cheveux aux coupables on les leur arrachait de la mme manire que l'on plume un oiseau en vie (voy. Nhmias, xiii, 25). On rpandait quelquefois des cendres chaudes sur la peau dont on avait arrach les cheveux, pour augmenter les souffrances du patient. A Athnes on.faisait ce traitement aux adultres, selon la remarque du
(1) Juifs,
,
:

taient mouills

ils

ne

les laisseraient point

appro-

cher, de peur que quelque goutte d'eau ne tombt sur

leurs habits, ce qui les

rendrait incapables de faire

leur oraison. Mais ceux qui aiment la chasse ne lais-

sent pas de nourrir des lvriers et des chiens cou-

chants

disant que ces chiens, tant toujours l'atta-

(Nubes). Celle peine lait en Perse. Arlaxerxs l'abolit seulement i'gard des gnraux d'arme (Plutarque, Apophth.). Pomiiicn fit raser au philosophe Apollonius les cheveux et la barbe ( Philostrale, m, 24). (2) (Capra), genre d'animaux mammifres de la famille des ruminants. La chvre ordinaire ( capra //'/eus) est un animal domestique, aux diverses parties duquel on a longtemps attribu des proprits mdicinales. Aujourd'hui on n'emploie que son lait dans les irritations chroniques de la poitrine. (5) Chien (canis), genre d'animaux mammifres de la famille des carnivores, lequel renferme le chien ordinaire, le loup, le renard, le chakal, etc. Les excrments de chien taient autrefois employs en mdecine sous le nom d'album grcum.

seoliasic sur Aristophane

che, et ne
!

mangeant rien d'impur, sont exempts de

Ils

ia

commune

loi
I

commune.

en disent de
fait

mme

des petits chiens.

si

Personne chez eux ne

j

de mal aux chiens, et

,

Ton

en tuait quelqu'un de propos dlibr

chti en justice.

on en

serait

Chouette

(noctua), oiseau nocturne, dclar

impur

dans Mose. L'hbreu thacmas signifie, selon Docharl,

l'autruche mle.

Voyez ci-devant Chat-Huani.

de Jsus-Christ. Ce
distinguer les
l'on

Chrtien
fut

(christianus), disciple

Antioche que

commena

chrtiens des Juifs, et qu'on leur donna le

christianus
,

nom de
nommait
tes

ou disciple de Christ. On
frres
,

les

communment

fidles, saints, croyants,

523
paens leur donnrent aussi
Galilens, parce

CHR
le

CID
Nazarens
et

92 i'

nom de
tait
le
:

de

aux
le

rois,

aux prtres

et
le

aux prophtes, en dsignant

que Jsus-Christ que

de Nazareth en

sauveur promis sous

nom de Oint ou de Messie, on

runir
,

Galile. Plusieurs ont cru

nom
et

de chrtien ve-

tmoignait assez

qu'il devait

minemment dans
de prophte et de

nait

du grec chreslos, bon,

utile

Sutone, parlant
dit qu'il les

sa personne les qualits de roi

de Claude, qui chassa

les Juifs

de Rome,

grand-prtre, et qu'il devait exercer ces qualits non

en chassa parce

qu'ils taient
:

continuellement en dis-

seulement sur

les Juifs,

mais sur tous

les

hommes,

et

sension cause de Chrest

assidue tumultuantes,
n'est pas

Judos, impulsoreChresto,
expulit.

d'une faon plus particulire sur ceux qui croiraient

Rom
:

Le nom de
:

Christ

en

lui

et qui le reconnatraient

pour leur sauveur,

un

nom

propre, dit Laclancc

c'est

un

nom

leur roi, leur prtre et leur prophte.

qui marqrte la puissance

car les Juifs avaient courois

(

Chroniques. On donne

le

nom de

Chroniques aux
,

tume d'appeler
'

ainsi

leurs

ils

les appelaient

deux

livres

que nous appelons Paralipomnes

et les

Christ ou oints, cause de l'onction sainte qu'on leur

Hbreux Dibre-Eaiamim ou paroles des jours. Voyez

Paralipomnes.

donnait

).

Mais
le

les

paens, ajoule-t-il, donnent

J.-C,
lit-

par erreur,
ler,

nom

de Chrestus.: Sed eum, immntat

dicere.

Les
toires,

Juifs ont en leur

langue des chroniques ou his-

Chrestum soient

EtTerlullien

Le nom de
;

mais

elles

sont peu correctes et assez

mo-

chrtien vient de l'onction que Jsus-Christ a reue

et celui
fois

dernes.

de chrestianus, que vous nous donnez quelque-

Chronologie. Voyez Y Abrg chronologique plac en

tte

par erreur (car vous ne savez pas

mme

distincte-

de ce volume.
tait la

ment notre nom), dsigne la douceur dont nous faisons profession Sed et perperam chrestianus pronuntialur
:

Cmrysolithe, pierre prcieuse, qui

dixime

dans

le

rationa du grand-prtre, et sur laquelle

on

vobis (nam nec nominis certa estnotilia pnes vos), de

suavilate vel benignitate

avait grav le

nom

de Zabulon. Celte pierre est trans-

compositum

est.

parente, de couleur d'or, et mle de vert qui jette un

les

Chrtiens de saint Jean. Ceux que

appellent chrtiens de saint Jean
,

voyageurs
Orientaux

beau

feu.

L'hbreu porte

tharsis.

Les Septante

et saint

et les

Jrme ont quelquefois

cle.

traduit Tharsis par l'escarboubril.

Sabiens, ne sont pas une nation particulire,

rait celle

comme se-

Les rabbins l'expliquent du

la

Mais on peut

des Sabens en Arabie; mais ceux qui font

assurer qu'ils ne

connaissent point.

profession d'une religion particulire, assez rpandue

Chrysoprase. La cleste Jrusalem avait pour fon-

dans

les provinces d'Orient

il

n'est pas

mme

ais

dement, en dixime

lieu, la

chrysoprase, qui tail une

de marquer en quoi consiste particulirement celle

religion, les auteurs orientaux tant assez

pierre prcieuse, dont la couleur tait d'un vert

blable celui du poireau, mais tirant sur l'or

sem-

peu d'accord
des saa

comme

sur cela

mais

il

est constant

que

la religion

son

nom mme
lit

le

marque.

biens est une des trois auxquelles

Mahomet

donn

Cidaris, bonnet du grand prtre des Hbreux. L'h-

sa protection dans YAlcoran; et ces trois religions sont

le

breu

toujours miznepheth, q-.and

et

il

s'agit
il

de

la

mitre

judasme,

le

christianisme et le sabisme.

du grand- prtre,

mygbaoth, quand

parle du bon-

Chrtiens de la ceinture. On appelle ainsi dans l'Orient les nestoriens ou jacobites, et quelquefois
les

net des simples prtres. Les rabbins disent que ces

mme
Molafut
les

deux termes
de

signifient la

mme

chose,

et

que

le

bon-

maronites
;

quoique ces derniers soient catholide*,

net des prtres, en gnral, tait

toile

compos d'une bande

la tte

ques

voici l'origine

celle

dnomination

longue de seize aunes, qui enveloppait

vakel, dixime calife de

le

la

maison des Abbassides,

des prtres,

comme

un casque ou un turban
mettent entre
le

et toute

premier des princes mahomlans qui obligea

la diffrence qu'ils

bonnet des simest

chrtiens et les Juifs de ses tats de porter une ceinture de cuir noir assez
large
,

ples prtres et celui

du souverain pontife,

que

qu'ils portent

encore

celui-ci tait plus plat, et plus approchant de la

forme
de

aujourd'hui, principalement dans l'Asie, pour se distinguer des mahomtans.

tiens

d'un turban
allait

au

lieu

que celui des simples prtres

ici

Depuis ce temps

les

chr-

un peu plus en pointe. Je ne parle pas

tait

la

de Syrie

et

de Msopotamie, qui sont presque

la

lame d'or, qui

un ornement particulier au bon-

tous nestoriens ou jacobites,

portent ordinairement,

net du grand-prtre.

ce qui leur a

fait

donner

le

nom

de chrtiens de

la

Josphe

dit

que

le

bonnet des simples prtres est

lin

ceinture. Lorsqu'on

excommuniait quelqu'un de ces

la

compors de plusieurs tours d'une bande de

et

replie

gens-l
et

on leur coupait

ceinture

nomme

zonnar,

cousue, en sorte

qu'il parat

comme une couronne

Par-dessus ce bonnet,

on leur en donnait

mme

quelques coups sur les

paisse failed'un
il

tissu

de

lin.

paules. Lorsque les potes orientaux veulent louer

leurs princes, et exagrer leurs

y a

une

toile qui

l'enveloppe tout entier, et qui desfront,

conqutes sur les

leurs cloches,

cend jusque sur

des coutures.
il

le

pour cacher

la

difformit

chrtiens,
et

ils

disent qu'ils ont

fait taire

l'gard

du bonnet du grand-prtre,

mis en mille pices leurs ceintures noires.

Christ.

dit qu'il est

semblable celui que nous venons de

Ce nom

vient du grec christos, qui signifie

le

dcrire, mais que par-dessus on

met un autre bonnet

le

oint, et

qui rpond l'hbreu messiah. C'est

nom

de couleur d'hyacinthe, qui couvre

tte
et les

derrire del
triple

que
veur

les

Hbreux attribuaient au librateur

et

au sau-

tempes,

et est

environn d'une

cou-

qu'ils

attendaient, et qui leur tait promis par

ronne

d'or,

il

y a de petits boutons

de

fleurs

de

tous les prophtes.

Comme

ou donnait

l'onction sainte

vusauiame.

Le contour de

ces fleurs est interrompu

925
par-devant
est
la

CE
tiare
,

C1G
o
la

926
les

l'endroit

lame

d'or, qui

les Juifs,

mais aussi par

paens et par les peu-

charge du

nom

de Dieu, se rencontre.
le

ples irangers, le

Dieu du

ciel,

parce que

les

juifs

Saint Jrme assure que

bonnet

des prtres tait

la tte

n'adoraient rien
leur Dieu
tait

de sensible, el qu'ils disaient que

rond, semblable celui que Ton met sur

lysse,

d'Uet

au

ciel,

qu'il y avait

son

trne, et

comme

si l'on

coupait

une sphre en deux,

Il

qu'il y exerait sa

domination souveraine sur toutes

que Ton en

prt la moiti

pour servir de bonnet.

n'a-

les cratures.

vait point de pointe en haut, et ne couvrait pas toute

!

Le
le

ciel

des

deux
dieux,
le

est le plus haut des cieux,

le plus excellent

comme
le

la

chevelure, mais en
qu'il

laissait le tiers

dcouvert paril

leCanlique des cantiques est

cantique;
plus

devant; et afin

ne tombt pas,

tait atiaeh

Dieu des

le

Seigneur des seigneurs,

parun ruban qui

de
fin lin, et

se nouait par derrire.

Le bonnet tait
croit

grand des dieux,

plus puissant des seigneurs. C'est

S.

couvert d'un linge avec tant de propret,

Il

aussi le troisime ciel dont parle

Paul dans sa se;

qn'il
l

en cachait tontes les coulures.

que

c'est

conde ptre aux Corinthiens, chap. x

breux connaissent
les

car les

Ho

ce que les Hbreux appelaient miznephelh,

et

que

trois

cieux

1 le ciel

arien,

celle sorte de
tres
cl

bonnet

tait l'usage
:

des simples prquo

diximus, tain

oiseaux volent,
;

les vents

rgnent, et o les
le

du grand-prlre

Pileo de
uebantur.

pluies se forment

2 le ciel

des toiles, ou
le

firmaqui

sacerdolcs

qum Pontifices

ment;
il

3 le

ciel

des cieux, ou
Dieu,

troisime
et

ciel,

Par tout ce que nous venons de dire,

parat

que

la

est la

demeure de

des anges

des bienj

forme des bonnets des prtres hbreux n'est pas bien

connue, puisqifily a lantde diversit entre lesdescriplions qu'on

heureux,
Cigocne
(1),

ciconia,

sorte

d'oiseau assez connu.

nous en donne. Mose nous

tiare

dit

express-

Ls Hbreux l'appellent
misricorde,
ses pre et mre, qu'il

cliaseda oiichasida, qui signifie

ment que

la

du grand-prlre
;

iail

de schesch,
prtres,

apparemment cause de sa tendresse pour

n'abandonne jamais, mais
la

c est--dire, de colon

et celle

des simples

qu'il

seulement de

lin.

La
celle

tiare et les

bonnets des simples

nourrit et dfend jusqu'

mort.
et

prtres taient lis d'un

ruban, qu'zchiel appelle

lail plus pr-

La cigogne aie bec

elle vit

el les

jambes longues

rouges

couronne; mais

du grand-prlre

de serpents, de grenouilles

et d'insectes.

Son
la
'

cieuse, et remarquable par une lame d'or charge du nom de Dieu qui tait par- devant la tiare, el qui
,

plumage

serait entirement blanc, si ce n'tait qu'elle

a l'extrmit

des ailes noires, cl quelque

peu de

couvrait une partie du Iront du grand-prtre; le ru-

tte el des cuisses. Elle

el

couve l'espace de trente jours,

ban

se nouait par-derrire la tte

le

enfin le ternie h-

ne

fait

que quatre ufs. On ne mangeait pas autreles

breu migbaolh, qui dsigne

prtres, et

bonnet des simples

fois

de cigognes, prsent oh

estime pour

la dli-

que

S.

Jrme

traduit par milra, insinue

catesse de leur chair; elles s'en vont la mi-aot, et

que ce bonnet ressemblait

miznephelh, qui

un casque. Et celui de
tiare

reviennent au prinlemps. Bellon dit que la dernire

qui arrive au lieu o elles s'assemblent pour partir
est

marque

la

du grand-prtre,

et

que

S.

Jrme

rendu par

cidaris, tait

apparemment

tue sur

la

place

client partent la

nuit dans les

j

d'une autre forme, et peut-tre semblable ces tiares

droites

pays mridionaux.

que portaient
les

les rois

de Perse. Nous voyons

la tte

Outre
crirc,
ibis,
il

la

cigogne ordinaire que nous venons de

d-"'

dans hae que

rois

de Juda portaient sur

la

y en a une noire, que les gyptiens appellent

un bonuct

nomm

zenuph, qui vient de

mme

ra-

qui n'est point

un oiseau de passage, mais qui

le

cine <pie miznepheth.

Au

reste, les prtres

hbreux ne

demeure toujours dans

ci-aprs, l'article Ibis.

pays.

Nous en parlerons
j

paraissaient que la tte couverte dans le temple.

En-

core aujourd'hui dans l'Orient, c'est une incivilit et

La cigogne
l'hiver

est
les

un oiseau passager qui va durant

pays chauds
:

une marque de mpris de se dcouvrir,

sa lle nue devant quelqu'un.

et

de montrer

dans

La cigogne

et

Vhiron-

delle savent le
;

temps de leur retour, dit Jrmie. Saint

Ciel.
les

Le

ciel se

met

aussi fort souvent pour l'air

Jrme

el les

Septante rendent quelquefois l'hbreux

le

oiseaux

du

ciel

sont les oiseaux qui volent dans

cataractes

chasida par lierodius,

lican,

hron, et quelquefois par p-

l'air; les

eaux du

ciel, les
fil

du

ciel

sont les

ou milan. Mais

les interprtes sont assez d'ac-!

eaux des pluies. Dieu

ciel

pleuvoir le soufre et le feu du

il (it

cord pour

lui faire signifier

une cigogne. Mose

le

la

met

sur
l'air.

Sodome,

c'est--dire,
,

descendre tout cela

qui tombait du

parmi
fait

les

animaux impurs;
les plus

Psalmisle

dit qu'elle

de
ciel,

La

rose du ciel
ciel, les

la

manne

son nid sur

hauts sapins. Dans nos con-

les

nues du
le ciel

vents du ciel; dans tous ces

l'air.

tres, elle le fait

le fate

plutt sur les hautes tours,

la

ou sur
o
fait

passages,

est

mis pour

des maisons; mais dans

Palestine,
le

les

Les toiles sont places dans le ciel ou dans le firmament- Les Hbreux concevaient le ciel des toiles comme une vote solide et tendue. Dieu plaa le soleil et la

toits

des maisons sont en plate forme, elle

sur

les plus

hauts arbres. Les auteurs profanes parlent

la pit

beaucoup de

de

la

cigogne, et de sa recon-

lune dans
la

le

firmament du cieL Les astres sont

ciel.

naissance envers ses pre et mre. Saint AnibroUg

(in

nomms

milice du

Dieu,

comme un

puissant

mo-

Hexaemer)

dit

que

les

Romains

l'appelaient,
j

narque, impose les

ses ordres.

noms aux
est

toiles, et leur

donne

pour celte raison,

avis pia, pietalis cultrix.

Le Dieu des Hbreux

nomm non

seulement par l

(1)

Genre d'oiseaux de

l'ordre des chassiers.

W
et

CIN
d'toffe grossire,
|

Cilice (cilicium), sorte d'habit

de couleur noire ou sombre, qui tait autrefois en usag? parmi les Hbreux dans le deuil et dans la disgrce. On leur donnait le nom de cilice, parce
qu'ils venaientdeCilicie, ou plutt parce quelesCiliciens avaient invent cette sorte d'habit, fait de poil

et usit principalement dans les camps dans les vaisseaux, pour les soldats et les matelots. Les Septante et l'hbreu appellent des sacs ce que S. Jrme rend par ciHcia, soit cause que ces toffes
et

de chvre,

Cet instrument tait de bois, et on en jouait dans le temple de Jrusalem. Isae insinue que le son en tait triste et lugubre (Isai. xxm, 16): Mon ventre, dans ma douleur, rsonnera comme le cinnor. Hsychius remarque que cinuros y en grec, signifie triste et lamentable. Josphe dit que la cynare du temple avait dix cordes, et qu'on la touchait avec l'archet. Il dit ailleurs que Salomon en lit un trs-grand nombre avec un mtal prcieux, nomm electrum en quoi ; il est contraire l'criture, qui porte

servaient faire des sacs, ou parce que les cilices taientserrseliroits comme un sac. Saint Jean,

que

les cinnors

de Salomon taient

de bois.

dans

Le premier
la
tteis, et

l'Apocalypse, fait
noirs, lorsqu'il dit

livre des
:

voir que ces sacs

ou

Machabes semble distinguer

cilices taient

cylhare de la cinyra

que

le soleil
est

devint noir

comme
cii

Templum renovatum est

in canIl

un sac de
licinus.

Cilicie

Solfactus

niger

tanqum saccus

cytharis, eteinyris. D'autres les confondent.

dans l'criture que Jacob se revtit d'un cilice, lorsqu'on lui eut dit que son (ils Joseph tait mort. Respha, concubine de Sal, se coucha sur
est dit

un

cilice

en gardant ses

fils,

que

les

Gabaonites avaient

les

la part prince portait un cilice sur sa chair pendant que les Syriens assigeaient Samarie;

mis en croix. Achab se revtit d'un cilice, ayant ou menaces que le prophte lie lui faisait de

du Seigneur. Le

mme

cordes; car, chez les anciens, nous voyons des cythares ou lyres de diverses sortes. Il parat certain que du cinnor des Hbreux sont venus la plupart des instruments dont nous parlent les anciens, et mme ceux qui sont aujourd'hui en usage, comme la lyre, la guitare, le
psaltrion, le luth, le violon, la basse, etc.

que ces instruments taient fort peu diffrents entre eux, et que toute la diffrence consistait peuttre dans le nombre ou la disposition des

est sr

Ce que les Grecs

et ayant appris qu'une

femme

avait

mang son propre

le peuple sur sa chair. Ainsi ces cilices taient assez diffrents de ce que nous appelons aujourd'hui de ce nom. Les anciens moines allaient assez souvent vtus de cilices, mais de ces cilices antiques,

enfant,

il

dchira ses habits royaux, et tout

vit le cilice qu'il portait

nous racontent de l'invention de la lyre, par Mercure, de sa perfection, par diffrents musiciens, ne regarde que la Grce. La musique et les instruments taient connus et perfectionns chez les Hbreux longet

Simonide

temps avant Mercure, Orphe, Linus, Therpandre, et Timolhe.

Circoncision.

c'est--dire d'habits grossiers, rudes et d'une couleur

Ce terme

est pris

du

latin circumei-

dere, qui signifie

Juifs,

obscure,
lin dit,

tel

que peut tre

l'habit des capucins.

:

S.Pau-

en parlant de S. Martin
et

couper tout autour, parce que les qui donnaient la circoncision leurs enfants,

Quin

contexto

setis

cooperlus amictu

leur coupaient ainsi la pellicule qui couvre le pr-

Exesa assiduo compunxit acumine membra. Cinnamome. Dieu (Exode xxx, 23) ordonne Mose de prendre du cinnamome et divers autres aromates,
et d'en

puce. Dieu ordonna la circoncision Abraham, pour

I

composer une huile de parfum, pour oindre

l'alliance qu'il faisait avec lui Voici le pacte que vous observerez, dit le Seigneur Abraham, entre moi et vous, et votre postrit aprs vous. Tous les
:

marque de

le

tabernacle et tous ses vases.

Le cinnamome est un
la

ar-

soit

brisseau dont l'corce a une odeur admirable. Plusieurs

mles qui sont parmi vous seront circoncis, afin que cela une marque de l'alliance entre moi et vous. L'enfant
tes

de huit jours sera circoncis, tant

mestiques que
les esclaves et les

modernes

enfants libres et do-

le

confondent avec

cannelle et la

11

casse aromatique. D'autres distinguent ces aromates. est certain que le vrai cinnamome est trs-rare.
Ihiole assure que, quelque recherche qu'il en ail

trangers qui seront

vous. L'enfant dont la chair ne sera pas circoncise sera

Ma lpu

extermin de son peuple, parce

alliance.
tait

qu'il a

rendu

inutile

mon

faire,

il

n'en a jamais trouv de vrai;

il

et,

du temps de
que
;

Galien,

Ensuite de cette ordonnance, Abraham, qui alors g de quatre-vingt-dix-neuf ans, se ciril

tait

dj

si

rare que l'on n'en trouvait que

dit le prix

concit;

circoncit aussi son

fils

dans

les cabinets des

Ismal, avec tous les

empereurs. Pline

esclaves de sa maison.

du cinnamome
le prix

tait autrefois mille deniers mais que en tait cr de moiti par le dgt des Barbares, qui en avaient brl tous les plants. Malthiole

Dieu ritra
Mose
;

le

prcepte de

la

circoncision en parlant
! '

il

ordonna que tous ceux qui voudraient par-

liciper la victime pascale reussent la circoncision,

et que l'on fit celte opration aux enfants nouveau-ns, au huitime jour aprs leur naissance. Les Juifs ont

croit

que

que

le

le cinnamome a manqu en Arabie, de mme baume en Jude. Quelques rabbins entendent

l'hbreu

cmnamon de

l'alos.

que l'hbreu cinnor, qui est ordinairement traduit yarcilhara, ou lyra, ou psalterium. Cet instrument tait en usage ds avant
luge, et Jubai,
le

Ci.nyra. C'est le

mme

toujours t assez exacts observer cette crmonie

et
il

parat

mme

que dans l'Egypte

ils

ne

la

ngli-

d-

geaient pas. Mais Mose tant chez Jthro, son beaupre, Madian, n'avait point circoncis les deux fils
qui lui iaient ns en ce pays-l, et durant le voyage

fils de Lamech, l'avait invent. C'est du etnnor que David jouait devant Sal; et c'est lui que

du dsert on ne donna point

I

la

circoncision aux en-

les lvites captifs

pendaient aux saules de Dabvlone.

fants qui naquirent;

apparemment cause du danger

29

cm
l'enfant sur ses bras
,

CR

93fr

dans de leur vie, parce que le peuple n'tait pas fixe un seul endroit, et qu'il tait oblig de changer trssouvent de demeure.

accompagne d'une troupe de

la

femmes

mais pas une ne passe

porte de
;

la

syna-

gogue. L elles donnent l'enfant au parrain

tt tous les

et aussile

La

loi n'a

l'instrument de
parent, ou

rien ordonn, ni sur le ministre, ni sur la circoncision. Le pre, ou un autre

tel

assistants crient

Baruch haba,

bien-

venu.

un chirurgien, ou

autre que Ton veut

Le parrain
fant sur ses

s'assied

sur son sige

et ajuste l'en-

choisir, peut faire cette crmonie.

On

se sert ordi-

genoux

puis celui qui doit circoncira

Il

de Mose, circoncit son

nairement d'un couteau ou d'un rasoir. Sphora, femme fils liezer avec une pierre
tranchante. Josu en usa de
lites

dveloppe

les

langes.

y en a qui se servent d'une

pincette d'argent pour prendre

du prpuce ce

qu'ils

en

mme

envers les Isra-

veulent couper; d'autres

Puis tenant
soyez-vous
,

le

prennent avec
qui

les

doigts.
:

qui n'avaient pas reu la circoncision dans le dC'tait apparemment de ces pierres,
les
faites

le rasoir, celui

circoncit dit

Bni

sert.

en

Seigneur, qui nous avez

il

command
la

la cir-

forme de couteaux, dont

pour ouvrir
maient.
les

gyptiens se servaient

concision! Et, en disant cela,

coupe

grosse peau
il

corps des personnes qu'ils embauces sortes de couteaux sont

du prpuce
deux ou

puis, avec les ongles des pouces,

Il

dsuce

On prtend que

chire une autre peau plus dlicate qui reste.

trois fois le

bien moins dangereux que ceux de fer ou d'airain, et

qu'ils

sang qui abonde, et

vin.
la

le

rend

dam

ne causent point tant d'inflammation dans

la

une tasse pleine de

du sang-dragon, de

Ensuite

il

jette sur la plaie

plaie.

Les Galles, qui sont

les prtres

de

la

mre des

poudre de
le
,

corail
il

et

autres

Dieux, se mutilaient avec une pierre tranchante, ou

substances, pour arrter

sang; quoi

ajoute des
le tout.

avec un

tt

de pot cass, ne pouvant

le faire autre-

compresses d'huile rosat

et

enveloppe bien

ment sans

se mettre eu danger de leur vie.

Aprs
qu'il a
lui

cela,

il

prend

\\

tasse

il

a rendu le sang

Voici les crmonies que les Juifs d'aujourd'hui observent dans la circoncision.

suc de
le

la plaie, la

bnit, bnit aussi l'enfant,

Quand

il

est

n un

fils

impose

nom que

le

pre souhaite
:

en prononVis en ton

dans une maison, quelques-uns ont coutume de mettre

sur de petits billets, aux quatre coins de la chambre,

ant ces paroles dzchiel

FA

j'ai dit

sang

et lui mouille les lvres

de ce vin qui est dans

Adam

et

Eve;

Lilith, hors d'ici (les Juifs tiennent

que

la tasse.

Aprs quoi on

rcite le
le

psaume 128
le

Bienfait,

Liliih est la

premire femme d'Adam, qui, s'tant s-

heureux tout
le

homme

qui craint
la

Seigneur! Cela

pare de

lui,

demeure dans

les airs, et est

ennemie

parrain rend l'enfant

logis, et le

marraine, pour

porter

de l'accouchement et des enfants nouveau-ns).

crivent aussi le
l'enfant

nom

de trois anges,

afin

Ils y de garantir

au

remettre entre les mains de sa mre.

assist la
:

Tous ceux qui ont

pre en s'en allant
noces
!

crmonie disent au

de tout sortilge; mais tous n'observent pas

Puissiez-vous ainsi assister ses

la plaie

ces pratiques superstitieuses.

L'enfant est ordinairement guri de

de

Le pre

est oblig
,

de faire circoncire son

la

fils

au

la

circoncision en vingt-quatre heures. Si l'enfant

le

meurt
la

huitime jour

moins que

faiblesse

ou

l'infirmit
la

avant

huitime jour

il

y en a qui

lui

donnent

de l'enfant n'oblige diffrer. La nuit qui prcde

circoncision se

circoncision aprs sa mort, en lui coupant le prpuce

nomme
le

veille,

parce que toute

la

fa-

avec un roseau.

mille ne dort point pour garder l'enfant; et les amis

et

A
elles

l'gard des filles qui naissent

aux
sa

Juifs,
,

comme

amies visitent
civilits et

pre et

la

mre

ce qui se passe

ne reoivent point
:

la

circoncision

voici ce qui

en

en rjouissances. Les parrains et mar-

s'observe

La mre demeure dans

maison pendant

raines sont dj choisis auparavant.

:

Le parrain
la

tient
le
la

quatre-vingts jours, aprs quoi elle va la synagogue,

et le

'enfant pendant

la circoncision

et

marraine

chantre prononce une bndiction en faveur de

porte la synagogue.*

l'gard de celui qui

donne

la petite fille, et lui

impose

le

nom que
le

le

pre ou

la

circoncision, on choisit qui l'on veut; le pre

mme

mre
la

dsirent.

Dans certains endroits,

synagogue; mais
le logis

l'on

ne porte

de l'enfant peut
C'est un grand

faire cette fonction,

s'il

en

est capable.

pas l'enfant

la

chantre va faire

honneur parmi
Il

les Juifs d'tre tnohel,

crmonie dans

c'est--dire, circonciseur.

n'est pas ncessaire d'aller

;

tiquent plus ce qui est

de l'accouche. Us ne pramarqu dans la loi, que la mre

fille

dans

la

synagogue pour circoncire l'enfant

dans
la

on peut

qui avait eu

un

fils

ou une

allait

la porte
et

du
une

le faire

maison,
cela

si l'on

veut.

temple ou du tabernacle,
tourterelle, ou

et offrait

un agneau

On prpare pour

deux siges avec deux carle

il

reaux de soie. L'un des siges est pour

tient l'enfant; l'autre

parrain qui
destin,
qu'ils

Seigneur. Depuis

une colombe, pour tre immols au la ruine du temple, cette crmonie

circoncision remettait le pch ori-

demeure
pour
le

vide, et

est

ne peut plus se pratiquer.

disent quelques-uns,

prophte lie,

On
ginel,

dispute

si la

troient assister invisiblement

sions, tant
il

toutes les circoncila loi. Celui

ou

si c'tait

une simple marque qui distinguait

de

avait de zle

pour observer

les Juifs

des gentils. Les anciens Pres, qui ont vcu

effets

qui circoncit vient avec un plat o sont les instruments et les choses ncessaires pour l'opration , comme le
rasoir, les poudres astringentes, le linge, la charpie et l'huile rosat. Ceux qui sont prsents chantent

avant saint Augustin, avaient born les

la

circoncision imprimer aux Hbreux un caractre sensible,

qui les distingut des autres peuples qui n'-

quel-

taient point dans l'alliance

du Seigneur. C'est de

le senti-

ques cantiques en attendant

la

marraine

qui apports

ment de

saint Justin le martyr,

saint Irne,

de

oi

cm
Jean-Damascne. Mais
la

cm

052

saint Chrysostme, de saint Epiphane, d'Hilairc diacre, de saint Jrme, de saint

saint Augustin a prtendu

tait le

que

circoncision remet-

que ce qui a donn tant de vogue la circoncision, parmi les trangers, est que l'on croyait qu'il y avait un ange qui mettait mort ceux qui taient incirconcis, et

pch originel

fonde sur ce que l'criture con-

damne

l'extermination les enfants qui n'auraient pas

reu
sous

la

qui n'avait aucun pouvoir sur ceux qui avaient circoncision. Plusieurs pensent que ce fut

t circoncis le huitime jour.

Or de quel autre pch

sinon du pch

le

rgne de Salomon que

les

gyptiens

commen-

cet enfant pouvait-il

tre coupable,

crent se circoncire. D'autres,

comme

Bochart, soup-

originel? Saint Grgoire- le-Grand, Bdc-le- Vnrable,

saint Fulgcnce, saint Prosper, saint Bernard, et plu-

onnent que ce n'est point des

que

les

Juifs, mais des Arabes, gyptiens prirent cette coutume. Enfin, la plu-

sieurs

thologiens.,

ont suivi

le

sentiment de saint

part soutiennent que les

qui l'aient pratique.
:

Hbreux sont

les

premiers

Augustin.

On

peut voir ce qui est dit ce sujet au

saint Paul.

On peut
,

voir Spencer

(De Le-

commentaire sur La circoncision

les

gib. Ritual.

1.

c.

iv)

et ce qui est dit sur l'origine

a t en usage,

non seulement parmi

Arabes,
Il

de

la

circoncision, dans notre commentaire sur la

Hbreux, mais aussi parmi

les

les

gyp-

Gense.

tiens, les thiopiens et les Idumens.

y a

mme
c'tait

Quant

la circoncision des

femmes,

elle n'a

jamais

des auteurs de rputation qui ont prtendu que

t en usage chez les Hbreux, mais seulement chez

les gyptiens, et dans quelques endroits d'Arabie et de Perse. S. Ambroise avance indfiniment que les

des gyptiens qu'elle tait venue aux autres peuples.

Celse et Julien TAposlalsoulenaienl qu'Abraham avait
appris celle crmonie dans l'Egypte.

Marsham et M. Le

gyptiens donnent

la

circoncision aux
la

hommes

et

Clerc ont adopt ce sentiment. Mais Hrodote, qui as-

aux femmes au commencement de

ne. Strabon dit aussi que les

quinzime an-

sure

(/.

//, c. 55)

que

la

circoncision n'est connue que

femmes gyptiennes

des peuples qui les gyptiens l'ont communique, ne

reoivent

la

circoncision. Mais les voyageurs et les

mrite pas d'en tre cru sur sa parole, ou plutt sur

celle des prtres gyptiens, qui lui en imposaient

mdecins, qui nous apprennent que cet usage est encore aujourd'hui

en

commun

dans l'Egypte, ne nous dini

vantant leur antiquit

et leurs

crmonies. L'criture
la

sent pas qu'il y soit gnral,

Il

d'aucune obligation.

nous parle de

l'institution

de

circoncision d'Abradit
I

n'est fond, cet usage,

que sur des raisons naturel-

ham comme dune

que
c'est le

chose toute nouvelle. Elle nous

fait

les,

qui n'ont pas lieu chez toutes les

femmes de ce
que dans
vers
le

sceau de l'alliance que Dieu

avec ce paI |

pays-l.

Chardin

dit qu'elle n'est d'obligation

triarche. Et

comment
et t

la

circoncision aurait-elle t un
et sa

quelques pays d'Arabie et de Perse,

j

comme
;

caractre qui distingut

Abraham

race du reste des

golfe Persique et la

mer Rouge, o
l'on

l'on circoncit les

peuples,

si elle

commune aux

Egyptiens cl aux
j

deux sexes avec une

cette diffrence,

pareille rgularit

mais avec

thiopiens, aux Phniciens, et tant d'autres peuples

qui l'ont pratique autrefois.

que

peut circoncire

les

hommes

cinq, six, neuf ou treize ans.

Quant aux femmes, on

la

Nous ne sommes pas embarrasss

de
la circoncision

trouver l'origine

ne

les circoncit

que lorsqu'elles ont pass

il

jeunesse;

chez

les

Arabes, les Sarrasins, les

parce qu'auparavant
l'excision.

n'y a point d'excroissance

pour

Ismalites. Ces peuples sont sortis

les

d'Abraham comme
la

Hbreux

mais

ils

n'ont jamais regard

circon-

Ritrait-on quelquefois
ritrait

la

circoncision?

On ne

la

cision

comme une crmonie

essentielle, qui les obliIls la

j

get sous peine d'tre retranchs de leur peuple.

jamais aux Hbreux, non plus que nous ne ritrons jamais le Baptme ceux qui l'ont reu
il

prennent plutt par dvotion que par ncessit. Les

Samaritains ou les Chutens reurent
la

comme

faut,

mais quand

les Juifs recevaient

un pro-

circoncision
,

slyte d'une nation

la circoncision tait

en usage,
s'il

en prenant

la loi

de Mose. Les Idumens

quoique

comme un
lui tirer

Samaritain, un Arabe, un gyptien,

descendus d'Abraham et dlsaac, ne se

firent circoncire

avait dj reu la circoncision, on se contentait de

que depuis que Jean Hircan

les et vaincus, et les et

loi

quelques gouttes de sang du

la circoncision, et ce

mme endroit o
le.sang

forcs recevoir la circoncision et la

de Mose.
| I

l'on

donne

sang s'appelait
la

Ceux

qui avancent que les Phniciens se font circon-

de ["alliance. S. Epiphane dit qu'on ritrait

circon-

cire entendent
tains; car

apparemment sous ce nom

que
les

les

Samari-

cision aux Samaritains lorsqu'ils se faisaient juifs.

On

on

sait d'ailleurs

Phniciens n'obser-

en usa ainsi envers Symmaque, qui embrassa

le ju-

vaient point cette crmonie.

dasme. Trois tmoins assistaient cette crmonie,

circoncision n'a jamais
et indispensa-

A
ble

l'gard,

des gyptiens,

afin

de

la

rendre plus authentique

:

t chez eux d'une obligation gnrale

Dieu, on y rcitait cette prire

on y bnissait Dieu, faites-nous

:

pour toute

la nation.

On

y obligeait simplement

trouver dans la loi les bonnes uvres

el

votre protection,

certains prtres et certaines professions. Philon

ne

comme
liance.

vous avez introduit cet

homme dans

votre al-

donne que des raisons

cette pratique. Vesting,

naturelles ou symboliques de

fameux mdecin,

croit qu'il y
et

Les

Juifs qui renonaient

au judasme s'efforaient
la circoncision,
:

a des raisons, naturelles pour les

hommes,
la

mme

d'effacer

en eux-mmes
et

la

marque de

pour

les

femm.es, engyple, de recevoir

,

circonci-

comme

on

le voit cjans le livre des

Machabes

Fece-

sion. Artapane, cit dans. Eusbe

assure que ce fut

dit

runt sibi prputia,

recesserunt Testamento sanclo.

le

Mose qui

la

communiqua aux gyptiens. Origne

Les nfcbins prtendent qu'sa est

premier qui mit

035

ClT
.,

CLO
et rsonnant, et
j

93*

en usage cette manire de dguiser sa circoncision, en abandonnant l'alliance du Seigneur et la religion

de deux branches leves perpendi-

culairement aux deux cts de ce ventre.

Au

haut de

d'Abraham et de Jacob. Quelques-uns croient que les

Isralites

ces branches tait un bois qui traversait et qui tenait

|

dans

le

dsert avaient aussi cach

la

marque
les cir-

de l'une l'autre branche.

|

ce bois taient attaches

de leur circoncision, ce qui obligea Josu

concire une seconde
fois.

trois, six

ou neuf cordes qui rendaient un son harmo-

On

dit

que plusieurs

Juifs

nieux,

lorsqu'elles taient ou pinces avec le doigt

l'archet.

employrent
puce pendant

l'artifice

pour

faire recrotre leur pr-

ou touches avec
ra.)

(Voy.

ci-devant Ciny-

la

perscution qu'ils souffrirent sous les

ruine du temple
;

Romains aprs
chebas
les
fit

la

mais que BarcoIl

Clef.
tant

Il

est

souvent parl de clef dans l'criture,

le

tous circoncire de nouveau.

semble

dans

le

sens littral et naturel que dans

sens

que S. Paul craignait que les Juifs convertis au chrisCircumcitianisme ne s'avisassent de faire de mme
:

ligure et moral.
fort diffrentes

Les clefs des anciens en gnral taient

des ntres, parce que leurs portes
et

sus aliquis vocatus est? non adducat prpuiium.

Il

leurs coffres ne se fermaient ordinairement qu'avec

est vrai

que S. Jrme,
la

et

quelques autres aprs

la

des liens, et que

liens, et
l.

la

clef

ne servait qu' dlier ces

lui,

ont prtendu que

marque de
que rien
la

circoncision

s lier

d'une manire artificieuse. Les clefs,

tait tellement ineffaable,

n'tait

capable de
:

encore aujourd'hui dans l'Orient, sont assez peu semblables aux ntres. Chardin dit qne la serrure

supprimer cette marque dans

chair du circoncis

des

Neque enim

potestalis nostr est

;

adducere prputium
dit

Orientaux est

comme une

petite herse qui entre de;

post circumeisionem

et

que ce que Ton

dans

les

mi dans une gche de bois

par-dessus dans
!

et la clef est

un manche

Machabes doit s'entendre des pres qui ne voulaient

pas donner
la

de bois au bout duquel sont des pointes qu'on pousse

la

circoncision leurs enfants. Orignc,

dit

gche, et qui lvent cette petile

dans un endroit,
faire renatre la

de

mme
est
il

qu'il

est impossible de

herse. (Yoyez aussi Dandini, Voyage au mont Liban, ch. xiv.)

peau qui

une

fuis

coupe dans

la

circoncision

mais ailleurs
la

reconnat que plusieurs,

se

Clochette. Mose avait ordonn que

tunique couleur d'hyacinthe, que
tait

le

bas de

la

pour cacher

difformit de leur circoncision,

les

le

grand-prtre por-

mettaient entre
la

mains des chirurgiens pour

retirer

dans

les
et

crmonies, serait orn de

pommes de

peau.
S.

Grenade
les

de sonnettes d'or, entremles galement

piphane parle de l'instrument dont

cins se servaient pour cela, et des

moyens

qu'ils

mdeemfait

et distances gales.

Les pommes de Grenade taient

et

de laine de couleur d'hyacinthe, de pourpre

de
:

ployaient pour faire reprendre la peau qui avait t

cramoisi, et les sonnettes taient d'or. Mose ajoute

rompue. Le fameux mdecin Cornlius Celsus a

Aaron

se revtira

de

cette

tunique dans l'exercice de son

le

un chapitre exprs pour

parle peu prs de

celte opration

Gallien en
cite

ministre,

afin qu'on

entende
le

son de ses sonnettes

mme
la

que Celsc. Bartolin

le

lorsqu'il entrera

dans

sanctuaire,
et qu'il

en la prsence du
ne
soit point

iEgineta et Fallopius, qui ont enseign

couvrir les marques de
fils,

secret de
le

Seigneur, ou

qu'il

en sortira,

puni

circoncision
cite

et

Buxtorf

de mort. Quelques Hbreux croient que ces sonnettes

taient rondes

dans sa Lettre Bartolin,

un grand nombre

de Juifs qui parlent de celte pratique

comme

usile

prsentent

comme nos grelots d'autres comme les sonnettes ordinaires.

;

les

re-

parmi

les apostats
Il

de leur religion.

On
campagne
de

dit

que

les rois

de Perse avaient

le

bord de leurs
,

Citerne.

y avait plusieurs citernes la

11

robes orn,

comme

celui

du grand-prtre des Juifs

et

dans
dans

la

Palestine.

y en avait aussi dans les villes et

pommes de grenade,

de sonnettes d'or. Les

la

les

maisons particulires.

Comme
la

la

plupart des

femmes arabes

qui sont auprs de

personne du

roi

villes taient biies

sur des montagnes, et que les pluies

qui le servent et le divertissent, ont des grelots d'or

ne tombent rgulirement dans

tait oblig
la

Jude qu'en deux

aux jambes, au cou

scut, le

et

aux coudes;

et lorsqu'elles

dan-

saisons de l'anne, au printemps et en automne,

on

mouvement de

ces sonnettes fait une

harmoaux
lors-

de conserver de l'eau dans les citernes campagne, pour abreuver les animaux; et dans les
pour
les

nie fort agrable. Les princesses arabes portent

jambes de gros anneaux d'or creux, que

de
petits cailloux qui

l'on

remplit

villes,

besoins des
la

hommes. On en

voit en-

sonnent

comme des grelots

core aujourd'hui dans

Palestine de trs-grandes,
et

qu'elles

marchent; ou bien ce sont de gros cercles

pendent l'enlour,
et

dont

les

unes sont longues de cent cinquante pas

;

garnis de petits anneaux qui

larges de soixante

d'autres, longues

de cent vingt-

qui font le

mme

effet.

Ces anneaux sont ouverts en

elles passent

deux pas

et larges

de cinquante-quatre. On en voit
et vingt-

un endroit en forme de croissant, par o

le plus
tit

une Rama, qui a trente-deux pas de long

huit de large.

menu de

la

jambe. Elles ont, outre cela, quan-

On confond

assez souvent les puits et

et les sources,

de pendeloques plates attaches au bout de leurs

les citernes, et
le

mme les fontaines

dans

cheveux natts en long par derrire, qui font du bruit

lorsqu'elles se

langage de l'criture.

remuent, et qui avertissent que

afin
,

ia

ma-

Cithara. Le terme hbreu kinnor est assez souvent

traduit par cithara. Or,
est
Jl

tresse du logis passe,

que

les

domestiques se
trangers se re-

la

cylhare ou

la

lyre ancienne

tiennent dans le respect

tirent

et

que

les

un instrument qui

n'est plus

en usage aujourd'hui.

pour ne pas voir

la

personne qui passe.

tait

compos d'une espce de base ou ventre creux

C'tait

donc apparemment pour avertir que le grand*

93&

COEU
le

COL
prpare, et
le convertit

95d
quand
,

prtre passait, qu'il portait aussi des sonnettes au bas

il

veut.

On

dit dro-

de sa robe
tissement

ou bien

c'tait

comme une
le

espce d'aver-

ber le insu.

cur de quelqu'un

faire
le
;

quelque chose son

;

qu'il

entrait

dans

sanctuaire. Dans la
les

Le cur

se

fond dans
la

dcouragement
le

le

cur

cour des rois de Perse on n'entrait point dans

ap-

s'abandonne dans

frayeur

cur
dans

est dsol

dans

partements qu'on n'avertt, et on n'avertissait pas en

heurtant ou en frappant ou

rtonnement

le

cur

est flottant

le

doute. Pos-

mme
le

en parlant, mais
grand-prtre par

sder son cur, tre le matre de ses

mouvements. Parler
des choses

par

le

son de quelque chose. Ainsi

au cur d'une personne ,

la consoler, lui dire

respect ne frappait pas en entrant dans le sanctuaire;

touchantes et flatteuses.

mais par
sa robe,

le
il

son de ses sonnettes qui taient au bas de

Le cur
est

se dit aussi

du milieu; par exemple, Tyr

en grec speira. Terme
tait

demandait en quelque sorte permission

le

dans

le

cur de
,

la

mer.
,

d'entrer, afin qu'on entende

son des sonnettes,

et qu'il

Cohorte
de
la

en

latin cohors

ne

soit point

puni de mort, dit Mose.

milice romaine.

La cohorte

d'ordinaire de

On

n'est pas d'accord sur le

le

nombre des

clochettes

six cents soldats pied.

La

lgion avait dix cohortes:

que portait
les autres

grand-prtre. Les uns en mettent douze,

les

chaque cohorte avait

nipule tait

trois

manipules, et chaque masoldats. Ainsi la

cinquante,

autres
les

soixante-six,

les

compos de deux cents

autres

soixante-douze,
,

et

autres quatre-vingts.
la

lgion tait de six mille

hommes.

D'autres ne donnent
la l-

Rien de certain
les faisait
;

cela

dpend de

grosseur dont on
,

que cinq cents hommes chaque cohorte. Ainsi

gion n'aurait t que de cinq mille hommes.

car

si c'tait

de petits grelots

on en poule

Il

y a
co-

vait

mettre un assez grand nombre pour garnir

tunique du grand-prtre.

bas

beaucoup d'apparence que chez

hortes,

les

Romains

les

de

la
il

comme parmi nous

les

compagnies, ont sou-

est souvent parle

dans l'criture de sonnettes ou

le

vent vari quant au nombre.

de clochettes dont on se servait quelquefois dans

Colre. L'criture attribue souvent

la

colre au

temple. Nous n'en savons pas la figure. L'hbreu les

Seigneur, non que Dieu soit capable de ces

mouve-

nomme mi zc lot h
et rendaient

ou mizlolhdim. Elleslaient de cuivre,

et

mentsdergls que cause cette passion, mais parce qu'il

punit les mchants avec la svrit d'un pre ou d'un

un son aigu,

que Ton entendait de

loin.

Le prophte Zacharie parle des sonnettes qu'on metlait

matre

irrit.

la bride des chevaux de bataille pour les accou:

La

colre se

met souvent pour

la

la

peine

pour

le

ch*

tumer au bruit
qu'on crira sur
sacr au

Le temps viendra,
les

dit ce

prophte,

timent.

brides des chevaux ces

mots: Con-

Souvent on joint

colre la fureur, ira furoris

;

Seigneur.

On
,

appelait parmi les Grecs un

mme
effets

en parlant de Dieu

mais

c'est

pour exagrer

les

cheval qui n'a point ou

n'tait point aguerri
la clochette.

le bruit

de

la sonnette, celui
fait

qui

de sa colre
:

ou

les justes sujets

de son indi?

et qui

on n'avait pas

porter

gnation

Qu est hc
la

ira furoris

ejus

immensa
:

loi-

On

avait

mis une sonnette d'or chaque

le

gnez de nous

fureur de votre colre

Averte nobis

mchoire des mulets qui conduisaient

exandre-le-Grand.

convoi d'A-

furorem ir lu.

Les Hbreux mettent

le

la

colre dans

le

nez

Que

Coeur. Les Hbreux regardaient

cur comme
l

la

votre nezne se fche pas,

ne s'enflamme pas. Un

homme

source de l'esprit, de l'intelligence, de l'amour, du

courage, de
infinit
la

colre est appel au court nez, et le patient au nez long,

douceur, du plaisir; de
:

viennent une

(Voyez Nez.)

de manires de parler

trouver son cur, posle

Le jour de

la colre est le

jour du jugement de Dieu,

sder son cur, incliner son cur, porter son cur vers
le

jour de sa vengeance. S. Jean-Baptiste l'appelle

Seigneur

un bon cur, un mauvais cur, un cur

fait plaisir

aussi la colre future.

libral,

un cur qui
de

librement, volontaiendurcir son

Les vases de

la colre

de Dieu sont tous les instru,

ment

grandlcur,

etc.

cur

ments dont

il

se sert pour nous punir

,

la

guerre

la

lever son

cur

Dieu

le prier

de changer nos curs

;

disette, la strilit
la

les

maladies,

etc.;

mais surtout

de pierre en des curs de chair

aimer de tout son

guerre, qui est l'assemblage de tous les maux, cl la

cur, n'avoir qu'un cur

qu'un
cl
;

et

qu'une

me avec
faire

quel,

plnitude du calice de la colre de Dieu.

achever, remplir sa colre
les effets
;

Consommer

convertir les curs

des enfants vers les pres

,

c'est--dire, en faire sentir

les

curs des

pres vers les enfants

qu'ils

dans toute
(1)
,

la rigueur.

soient
les

parfaitement rconcilis, et qu'ils soient dans

sentiments.

Colombe
pur par

pigeon, oiseau domestique, dclar

mmes

la loi
allait
,

de Mose, qui ordonne que, quand une au temple au temps marqu aprs ses au Seigneur un agneau
,

Manquer de cur, marque quelquefois manquer d'intelligence et de prudence. Columba seducla non habens
cor
:

femme
couches

elle devait offrir

,

et

une colombe sans finesse

et sans esprit.

in!

une colombe
pigeon
fert
,

ou une tourterelle

ou bien un jeune
tait ofle

senss cl tardifs de cur!

senss,

slulti et lardi

corde

in-

ou un petit de tourterelle. L'agneau

le

hommes
la joie
,

sans lumire et sans intelligence.

en holocauste, et
si la
,

pigeon en hostie pour

n'tait

p-

Tendre de cur, c'est--dire, timide. Le cur se dilate

ch. Mais

personne

pas aise

au lieu

dans

se resserre dans la tristesse, se brise

et s'endurcit
;

d'un agneau
(i)

elle offrait

deux pigeons ou deux tour-

de douleur, s'engraisse
dril
:

dans

la

pros-

Colombe (columba), dnomination gnrique des

oiseaux de l'ordre des gallinaces.

il

rsiste quelquefois la vrit

Dieu l'ouvre,

pigeons

te?

COL
Il

COL
ils

9S&
:

ierelles.

n'importait de quel sexe

;

fussent, n peut-

sor devait faire dans la Jude, dit

La
:

terre

a t dsole

car pullus columb peut marquer ou un pigeon en gnral, ou un jeune pigeon. La sainte
tre de quel ge

par

la colre

de la colombe. Et encore Fuyons dans notre

patjs

pour

viter la gloire de la colombe.

la

Et

ailleurs

Cha-

Vierge

pour

satisfaire cette loi

la

quoiqu'elle n'y ft

cun fuira devant l'pe de

le

colombe. Quelques-uns, sous

pas oblige
tourterelles
,

rigueur, offrait deux pigeons, ou deux

lait

nom de

colombe, entendent en cet endroit le Sei-

parce qu'elle

pauvre. Et

comme

il

gneur, qui de colombe tait devenu un lion rugissant,

aurait t malais que toutes celles qui venaient de

loin pussent apporter des colombes pour les offrir au temple les prtres avaient permis qu'on vendt de ces
,

arm du

glaive, et prt saccager tout le pays; d'au-

tres entendent

Nabuchodonosor,

roi des

Chaldcns,

lequel portait, dit-on,

oiseaux dans les parvis du lieu saint;

Christ ne put souffrir.

ce que Jsusle

une colombe dans ses enseignes, en mmoire de Smiramis, que l'on disait avoir t

tant un jour entr dans

,

temple

il

fit

un fouet avec des cordes

et

en chassa

mtamorphose en colombe, ou qui est appele colombe par antiphrase. Mais il est plus simple et plus
naturel de traduire l'hbreu jona par un ennemi,
destructeur, un ravageur
;

tous ceux qui y faisaient trafic de colombes.

un

y avait encore d'autres occasions o l'on pouvait offrirai! Seigneur des oiseaux en holocauste, ou
Il

c'est

une pilhte qui con-

vient admirablement Nabuchodonosor.

La

terre a

mme
les

pour l'expiation de quelque pch. Ceux qui

t dsole par ce ravageur; fuyez devant l'pe de

taient riches offraient des

animaux quatre pieds;

ce prince, qui porte la terreur et le feu dans tous les

lieux

pauvres ne prsentaient que des colombes. Voici

il

va.

On ne nous prouve pas

la

bien que les

les

crmonies avec lesquelles on

les

sacrifiait.

Le

Chaldens portassent

colombe dans leurs tendards.

la

prtre prenait la colombe, lui tordait avec violence

le

La colombe
l'innocence
;

est le

symbole de

simplicit et

de

cou et

la tte.

Quelques interprles croient

entirement
la tte. le

mme

le

Saint-Esprit parat dans le

baptme du

qu'il lui arrachait

D'autres veu-

Sauveur sous

la

forme d'une colombe. Jsus-Christ

la

lent qu'il lui tordt

simplement

cou, et c'est ce qui

Il lui

recommande

ses disciples

prudence du serpent

parat le plus certain. (Voy. Lvit., v. 8.)

faisait
le

et la simplicit

de

la

colombe. Le prophte Ose comn'a

avec les ongles une ouverture, pour faire couler

pare les Isralites une colombe sduite, qui

point de

sang sur

le

bord de

l'autel.

Il

jetait les

plumes
,

et la

cur ou

d'intelligence.

La colombe
fiel
,

est

un

petite vessie

du

gosier, c'est--dire, le jabot

l'o-

animal sans dfense, sans ruse, sans

la

expose

rient de l'autel, au lieu

l'on mettait les cendres

il

poursuite des

hommes

et

des animaux, qui ne sait

qu'on te de

l'autel.

Aprs cela
o

rompait

les ailes
il

ni se

dfendre ni dfendre ses petits, ni se prcau-

de l'oiseau

et, sans diviser l'hostie avec le fer,

,

la

lionner contre ceux qui en veulent sa libert et sa

vie. Ainsi

mettait sur le feu de l'autel

elle lait

entirement
pch, on y

les Isralites,

malgr

les

chtiments dont
ils

consume. Si
observait les

c'tait

un

sacrifice

pour

le

Dieu les avait frapps et les captivits o

rduits,

les avait

mmes crmonies
le

qu'on vient de marlait r-

ne laissaient pas de retomber toujours dans

,

quer,

la

rserve que

sang de l'hostie

leurs drglements

et

de s'exposer de nouveau aux

pandu, non seulement aux cts, mais aussi au pied

mmes
la

disgrces.

de

l'autel.
11

L'criture, en quelques endroits, semble attribuer

est dit

dans

le

quatrime

livre

des Rois, chap.

vi,

colombe de

la

rflexion et de la mditation
et

Medi-

25, que pendant le sige de Samaric, sous le

r-

tabor ut columba; et,

quasi columb mditantes, etc.

:

gne d'Achab,
l'on

roi d'Isral, la

famine
,

fut si

grande que

Mais on l'entend ordinairement de ses gmissements

vendit jusqu' cinq

siclcs

ou

environ huit

G meutes
gmissent

ut

columb. La colombe et

la tourterelle

livres de notre

monnaie,

le

quart d'un cab de fiente de

et roucoulent.
la

L'pouse du Cantique est sou-

pigeons; c'est--dire, une mesure qui tenait un demiselicr,

vent compare

colombe, cause de son inno-

un poisson, un pouce cube,

et

un peu plus.
fiente

cence, de sa douceur, de sa candeur et de sa fidlit.

Mais nous croyons avec Bochart, que celle

de

No

fit

sortir la

colombe de l'arche pour savoir

11

si

les

pigeons n'tait autre chose qu'une espce de pois chi-

eaux du dluge s'taient retires.

choisit Ja

colombe,

che

nomm

par

les

Arabes usnen ou

kali.

Or

les

H-

comme un
de l'ordure
;

oiseau domestique, ennemi du carnage et

elle revint lui d'abord, n'ayant
pied',

breux appellent

kali les pois

chiches rtis

la
il

pole,

pu

trou-

dont on use beaucoup dans l'Orient, et dont

boutiques au Caire et Damas, o Ton ne

y a des

ver o asseoir son

parce que les eaux du dluge

Il

fait

autre

ne s'taient pas encore retires.

seconde fois,
et elle revint

la

renvoya une

chose que

frire

des poids chiches

pour

la

provision

portant en son bec un

des voyageurs. (Voyez

droits de l'criture

Pois chiches.) Les autres enil

jeune rejeton d'olivier vert, qui avait dj pouss depuis le dluge; enfin,
et elle
il

est parl des

colombes, ne
il

l'envoya une troisime fois,

le

sont pas difficiles expliquer. Par exemple,

est dit,

ne revint plus, parce que

dluge

tait enti-

dans

le

Cantique des Cantiques, que l'pouse est

sem-

rement cess.

blable une colombe dans son trou de rocher, parce que,

Dans
et

l'Orient, surtout dans la Syrie, dans l'Arabie

dans l'Orient
ges et

il

y a ainsi

beaucoup de pigeons sauva-

dans l'Egypte, on dresse des pigeons porter des

sous leurs ailes, et rapporter la rponse
les

mme de

privs, qui se retirent dans des creux

billets

de rochers.
Jrmie, parlant des ravages que Nabueliodonos. s.

ceux qui

ont envoys. Le Mogol

fait

nourrir en

beaucoup d'endroits des pigeons qui servent porter

m.

30

939
tes lettres

COL
dans
les occasions
ils

CON
o
l'on

940

a besoin d'une

tals l'autre.

extrme diligence; Tous

les

portent d'un bout de ses

tant all Calgala pendant une grande famine, dit un de ses serviteurs de prparer des aliments aux

les jours, le

consul d'lexaridrelle

prophtes qui devaient manger en ce lieu-l. Ce ser^

vileur tant all au
cueillit plein
les

envoie des nouvelles Alep en cinq heures, quoique

ces villes soient loignes de trois journes de cheval.

champ, trouva des coloquintes, en

et,

son manteau,

les

ayant rapportes,

En Hollande, on

s'est quelquefois servi

de cette

coupa par morceaux et

c'tait.

les mit

dans

le pot,

ne sales

invention dans les occasions de sige. Les caravanes

qui voyagent en Arabie
l'ont

chant ce que

Lorsqu'on servit manger,

savoir leur

marche aux
billet

souverains arabes, avec qui elles sont entres en alliance, par des pigeons qui on
l'aile.

prophtes, en ayant gol, s'crirent que c'tait un poison mortel. Aussitt l'homme de Dieu se fit apporter de la farine,
la jeta
ils

met un
et

sous

dans

le pot, et leur dit d'en

Ces oiseaux vont avec une rapidit

une promp-

manger sans

crainte;

en mangrent, et n'y senti-

titude extraordinaire, et reviennent avec encore plus

rent plus aucune amertume. Cette plante ou ce fruit

s'appelle, en hbreu, pkaah.

de diligence pour se rendre au lieu o ils ont t nourris et o ils ont leurs nids. On a souvent vu de ces
pigeons couchs sur
le sable, le
la

Colosse. Le colosse de Rhodes tait une statue d'airain d'une

si

ventre en

l'air et le

grande hauteur, que

les navires passaient

bec ouvert

attendant

rose pour se rafrachir et

pleines voiles entre ses jambes. C'tait

une des sept

reprendre haleine.
11

merveilles du
villes

monde

il

avait septante coudes

ou

y a dans

les

d'Egypte certaines gens qui

cent-cinq pieds de haut. Chars, disciple du fameux

font mtier de dresser les pigeons cet exercice, et

d'autres dont la principale occupation est de voler des

Lysippe, l'avait jet en moule.

Il

y avait peu de gens

il

qui pussent embrasser son pouce;

tait

consacr

pigeons, et de les attirer des colombiers des autres

Apollon ou au

soleil.

Le

roi Dmtrius, aprs avoir

dans

les leurs.

Les Hbreux excluent de l'entre du

de pareilles cho-

assig pendant un an la ville de

voir s'en

Rhodes sans pou-

sanhdrin
ses.

ceux qui s'exercent

rendre matre

fit

la
il

paix avec les

leur
fit

Rho-

diens;
feu,
la

et, s'en

retournant,

prsent de

Colonnes. Une colonne de nue, une colonne de

toutes les

machines de guerre

qu'il avait

employes

une colonne de fume,

lonne irrgulire

signifient

une nue, un

feu,

de

ce sige.

Ils les

vendirent quelque temps aprs pour la

fume, qui s'lvent vers

:

le ciel

en forme d'une cociel

somme

de trois cents talents, qu'ils employrent, avec

Les colonnes du

(Job xxvi, 11)

quelques autres
colosse. Chars

sommes

qu'ils y joignirent, faire ce

et les colonnes de lu terre (Job x, 6, et

A), sont des expressions

Psaume

lxxiv,

mtaphoriques qui supposent

commenc

l'an

y travailla pendant douze ans. II fut du monde 3700, et renvers par un irem?
qu'il cul t rig.
le

que
de

le ciel

et la terre sont
,

comme un

difice lev

blement de terre soixante ans aprs

la

main de Dieu

fond sur son fondement et sur

Les Rhodiens, feignant de vouloir relever

losse,
firent des
les

co-

ses bases.

qutes chez tous

rois

les

tals

Grecs
,

Les colonnes de
qui

l'glise
les

Jacques, Cphas

et

Jean,
les

et

chez tous

d'Egypte, de Macdoine
ils

de

paraissaient tre
et

colonnes,
:

me

donnrent

Syrie,

du Pont
pour

et

de Rilhynic;
la

surent

si
fit

bien

mains;

dans l'Apocalypse

Celui qui remportera la

exagrer leur perle, que

cueillette qu'on
fois

pour
leur

victoire sera

une colonne dans

le

temple de Dieu.

Il

sera

eux

alla

le

moins cinq
lieu
ils

autant que

l'appui, la force, l'ornement de la

maison de Dieu.
par S. Paul
la

vritable perte.
tablir leur

An

d'employer cet argent rprtendirent que l'oracle le

L'glise de Jsus-Christ est

nomme
(2).

colosse,

colonne

et

l'appui de la vrit (l).

leur avait dfendu, et gardrent pour eux cet argent.

Coloquinte, ou courge sauvage

La coloquinte
et ses feuilles

Le

colosse

demeura abattu pendant

huit cent quatre-

Cbt une plante qui produit ses sarments

vingt-quatorze ans, au bout desquels, l'an de JsusChrist 072, Moavias,

semblables aux concombres de jardins, qui rampent

par terre, et sont mi-parties et chiquetes. Son
fruit,

sixime calife des Sarrasins,

l'airain

ayant pris Rhodes, vendit

du colosse

un

nomm
orange
qu'on
lui a
;

coloquinte, est de
il

la

grosseur et figure d'une

marchand

juif,

qui en eut encore la charge de neuf

est d'une substance lgre et

blanche lorssi

cents chameaux, ce qui, en comptant huit quintaux

lui a

l son corce, et d'un got

le

amer qu'on
qu'Elise

pour une charge, se montait encore sept mille deux

cents quintaux, ou sept cent vingt mille livres.

donn
lit,

nom de
le

fiel

de la

terre.

On

dans

quatrime

livre des Rois,

Les

Rhodiens

reprsentaient ordinairement sur

leurs mdailles, d'un ct la tte d'Apollon ou du so-

Chez les anciens, la place la plus honorable et plus distingue dans les assembles tait toujours auprs d'une colonne. Nous en voyons frquemment
(1)
la

leil, et

de l'autre une rose avec cette lgende

ro-

AIQN, des Rhodiens. Quelques-uns ont prtendu que

c'tait

des exemples dans Homre, Odijss., vin, G5, 473; 90. Voy. aussi le texte hbreu, IV liais xxui, 5. (2) La coloquinte (cucumis colocgnlhis) est une plante de la famille ds cucurbilaces, originaire de Tgyple et des autres contres du Levant. 8a pulpe, excessivement amre, offre un purgatif trs-nergique, beaucoup plus employ autrefois qu'actuellement. On la dsigne vulgairement sous le nom de chicotin.

de ces pices que les Juifs donnrent Judas

de sa trahison.

xxm,

pour

le prix

Concile, en latin concilium. Ce terme se prend quelquefois,

dans un sens gnrique, pour toute sorte

;

d'assembles
drin ou

d'autres fois pour l'assemble du sanhet d'autres fois

du snat de Jrusalem;

pour

une assemble des pasteurs qui se trouvent runie

D4i

CON
la foi, la

con
dans lesquels on appelait assez souvent
la

m
femme du
plaisir,

pour terminer les affaires ecclsiastiques, soit qu'elles

regardent
discipline

ou

les

murs.

Ainsi,

nom de

concubine.

rassemble des aptres et des prtres Jrusalem,

Concupiscence. Terme pris par saint Jean pour signifier l'amour drgl

pour dcider
le

si

Ton imposerait aux

gentils convertis

du

des richesses, des

joug

cile

de de temps aprs l'ascension du Sauveur, furent

de la loi, est regarde comme le premier conl'glise chrtienne. Les mmes aptres, peu
cits, et

honneurs. Les Hbreux ayant demand Mose de la

chair en des termes de

murmure
les

et

avec un dsir d-

rgl, Dieu les punit par la

mort de plusieurs d'entre

spulcres de concupiscence.

comparurent devant
de verges,
et
;

le

sanhdrin, qui les

la

fit

frapper

eux, et

le lieu fut

nomm

leur dfendit de prcher

doctrine de

Concupiscence

se

met ordinairement en
la

mauvais

ne dfrrent pas cette senJsus-Christ tence, et sortirent de l'assemble, s'estimant heureux d'avoir souffert quelque chose pour le nom de leur mais
ils

sens, surtout pour les dsirs de

quefois
elle se

chair; mais quel;

prend en bonne part

la

par exemple
:

pour l'amour de

science et de la sagesse

Conu-

divin matre. (Voyez ci

-aprs Sanhdrin.)

piscentia sapienti deducil

vi, 21.)

ad recjnum pcrpetuum.(Sap.

Quelques auteurs rapportent une suite de conciles

des Juifs, qu'ils croient avoir t tenus avant et aprs
la

Confesseur, Confession. Dans

le style

de l'glise,

venue de Jsus-Christ; mais ces prtendus conciles ne sont point du tout marqus dans l'criture. A l'gard du premier concile tenu Jrusalem, qui est
le

on donne
fess le

le

nom de

confesseurs ceux qui ont con-

nom de

Jsus-Christ devant les juges, ou qui

la

ont souffert quelque peine pour

S'ils

dfense de

la foi.

modle que l'on

aux
et

s'est
il

propos dans tous ceux que

l'on a

donnaient leur vie dans les tourments, on les

dit
qu'il

tenus dans l'glise,

ordonna qu'on n'imposerait point

nommait martyrs. Jsus-Christ

confessera

gentils convertis la foi le joug de la circoncision

la loi,

devant son pre cleste cciui qui l'aura gnreuse-

des autres observances de

mais qu'on

les

ment confess devant

Timothe

les

hommes

et saint

Paul loue

obligerait s'abstenir des chairs

immoles aux

idoles,

d'avoir confess une bonne confession, c'est-

des animaux suffoqus du sang et de

la fornication.

Je

-dire, d'avoir, au pril de sa vie,

rendu un

illustra

ne parle point des autres conciles tenus dans

depuis les aptres
,

l'glise

tmoignage

la

vrit.

Le

mme

aptre dit que J-

parce

qu'il

n'en est point parl

sus-Christ a rendu une bonne confession devant Poncer

Pilate.

dans l'criture.

Il

y en a qui croient que les aptres

s'assemblrent en concile pour composer le Symbole.

Dans l'Ancien Testament, nous trouvons deux um*

tes

Concordances de

la

Bible.

On

appelle de ce

nom
li-

de confessions

la

confession des louanges, et la

une espce de dictionnaire o les mots de

vres, par chapitres et par versets.

la Bible sont

confession des pchs. Rien n'est plus ordinaire, dan*

l'Ecriture,

rangs selon leur ordre alphabtique, et cots par

que ces mots

Confitemini Domino, confite*

bor
si-

Domino,

etc., c'est--dire,

louez le Seigneur,;**

Concubine. Ce terme, dans

gnifie d'ordinaire

les auteurs latins,

louerai le Seigneur.

Les

Isralites avaient aussi la ca

;

une femme

qui, quoiqu'elle
vit

ne

soit

fession des pchs tant en public qu'en particulier

iv

pas marie avec un

homme,

avec

lui
le

femme; mais, dans

les

auteurs sacrs,
il

comme sa nom de con-

confessaient leurs pchs au Seigneur, et

fessaient

ils

les

con-

aux prtres. Dans

la

crmonie de l'expiation

cubine se prend en un autre sens,

marque une femme

solennelle, le grand-prtre confessait en gnral ses

lgitime, mais qui n'a pas t prise avec les solennits et les

pchs, ceux des autres ministres du temple, et "eux

crmonies ordinaires; une femme du seet infrieure la matresse

de tout

le

peuple

cl

dans toutes

les autres

occasion^

cond rang,

du

logis, la

lorsqu'un Isralite venait offrir une victime pour le

matrone. Les enfants des concubines n'hritaient pas

des biens du pre; mais
le

pch,

il

mettait les mains sur la tte de l'hostie

et

pre pouvait, de son vi-

confessait ses fautes.

vant, les pourvoir et leur faire des prsents. Ainsi,

La confession que

saint Jean-Baptiste exigeait

do

Abraham
l'hritier

avait

pour femme Sara, qui

;

lui

donna
il

Isaac,

ceux qui s'approchaient de son baptme n'tait pas

de toutes ses richesses

savoir,

mais

eut aussi
lui

seulement une dclaration gnrale par laquelle

ils

se

deux concubines,
et qui

Agar

et

Cthura, qui

don-

reconnaissaient pcheurs, ou une confession vague des

fautes qu'ils avaient

nrent d'autres enfants

il

qu'il

spara de son
les Juifs,

fils

lsaac,
la

commises par penses, par u;

fit

des prsents. Parmi

il

po-

vres et par omission

et particularise

c'tait

une dclaration distincte

lygamie

tait tolre,

tait ordinaire

de voir dans
l-

des fautes qu'ils avaient' pu commet,

chaque famille une, ou deux, ou plusieurs femmes

tre contre la loi

semblable celle que

les

Hbreux

gitimes, et outre cela plusieurs concubines. David avait

faisaient en mettant leur

qu'ils offraient

main sur
le

la tte

des victimes

sept

femmes

et dix

concubines

Salomon

avait justrois

pour

le

pch. El

baptme de Jean ne
;

qu' sept cents

femmes ayant

train
fils,

de reines, et

remettait pas rellement les pchs ainsi confesss

il

cents concubines; Robo.im, son

eut dix-huit fem-

en promettait seulement

le

pardon,
:

qu'ils recevraient

mes

et soixante concubines.

Depuis que Jsus-Christ

dans

le

baptme de Jsus-Christ

Ut ab eo bapiizatis

a abrog la polygamie et rduit le mariage sa pre-

in spe remilterentur peccala, reips verb in

Domini ba~
de celle

mire

institution, l'abus des

et interdit

concubines a t conquoiqu'on y

plismo id

fier cl. 11

ne se contentait pas

mme

damn
flit

dans

le christianisme,

eonfession, et de la douleur intrieure qui devait l'ac-

tolr

assez longtemps les mariages clandestins,

compaguer;

il

demandait de dignes

fruits

de pnitence %

43

CON
voit,

CON
,

M
:

Oh
/
f

dans

les Actes des Aptres

que

les gentils

silion des

mains

et

par l'onction du sainl-chrme faite

qui se. convertissaient venaient confesser leurs pchs

sur

le front,

avec celte prire

,

Je vous marque du

si-

aux pieds des aptres Multi credeniium veniebant consentes, et annunliantes actus suos. Les Juifs d'aujour:

gne de la croix
salut,

et

je vous confirme avec le chrme

et

du

au nom du Pre, du Fils,

du Saint-Esprit.
est destiner

d'hui se confessent peu prs

la

comme nous au
les autres

lit

de

Consacrer, Conscration. Consacrer

ou
offrir

mort. Les plus ignorants ont une formule gnrale

,

quelque chose au culte

loi
,

et

au service du Sei-

de confession
leurs pchs

qu'ils

rcitent

expriment
de

gneur. Dans l'ancienne

Dieu avait ordonn que

en particulier.

Au commencement

tous les premier -ns, tant des

hommes que
Il

des ani-

Tanne,

ils

confessent aussi leurs pchs, tant dans

:

maux

lui

fussent

consacrs.

avait aussi consacr

une cuve pleine d'eau

alphabet; cl a chaque
role de
la

leur formule de confession a

qu'il

spcialement son culte toute

Isaac et par Jacob
;

la

race d'Abraham par

vingt-deux mots, autant

y a de lettres dans leur

enfin,

il

avait destin encore plus

la tribu

fois

qu'ils

prononcent une paqui est prsent leur

particulirement son service

de Lvi cl
Je

la

race

confession, un

homme
le

U'Aaron. Outre ces conscrations, que

Seigneur
il

enfonce

la tte

dans l'eau, et

pnitent se frappe la

avait faites par son autorit souveraine et absolue,

poitrine avec la

main

droite.

en avait d'autres qui dpendaient de

,

la

bonne volont

Le jour de
manire
ils

l'expiation
:

solennelle

voici de quelle

des hommes, qui se consacraient eux-mmes, ou qui

consacraient les choses qui leur appartenaient ou les

se confessent
;

deux

Juifs se retirent

dans

un

coin de la synagogue
l'autre
,

l'un s'incline

profondment

personnes qui taient dans leur dpendance, au service

devant

ayant

le

visage tourn vers le nord;

du Seigneur pour toujours

ou pour un temps

celui qui fait l'office de confesseur frappe trente-neuf

seulement.

coups d'une lanire de cuir sur

rcitant ces mots
:

le

dos du pnitent, en

Dieu, qui

Josu dvoua ou consacra les Gabaoniles au service

misricordieux, con-

est

damne l'iniquit, mais il n'extermine pas le pcheur ; il a dtourn sa colre, et n'a pas allum toute sa fureur.
El comme
cit
il

du tabernacle. David
les

et

Salomon dvourent de mme

pour toujours, tant pour

Nathinens, qui taient des restes des Chananens,

;

n'y a que treize

,

mots dans ce verset r,

au service du temple

et cela

en hbreu

il

le

rple trois fois

fait

et frappe

un
p-

eux que pour leurs descendants. Anne, mre de Sa-

coup chaque mot; ce qui

nitent dclare ses pchs

trente-neuf mots, et
le

muel,

offrit

son

fils

au Seigneur, pour servir dans

vie.

autant de coups de lanire. Pendant ce temps,

,

son tabernacle tous les jours de sa

L'ange qui
la

promit un

fils

Zacharie

lui

ordonna de
,

part

du

et se frappe la poitrine

chaque pch
fait
l'office

Seigneur de
qu'il confesse
;

le

consacrer Dieu

et

de

lui

faire

ob-

aprs cela

celui qui a

server les lois du nazarat tout le temps qu'il vivrait.

de confesseur se prosterne par terre, et

tour trente-neuf coups de fouet de son

Les simples Nazarens taient aussi consacrs au Seigneur, mais seulement pour un certain temps.

reoit son

pnitent.

Confirmation. Le sacrement de confirmation est

celui qui nous rend chrtiens parfaits, et qui

Les Hbreux vouaient quelquefois leur

leurs

btail

ou

nous im-

champs au Seigneur
;

et ds lors

ils

n'taient

prime, aprs

le

baptme, un caractre

ineffaable, et
la reliIl

plus en leur pouvoir

s'ils

il

fallait qu'ils les

rachetassent,

nous donne un
souvent

esprit de force
,

pour confesser
de notre
vie.

voulaient en jouir de

nouveau.

David et
et

les

gion chrtienne

mme

au

pril

est

rois ses successeurs ont souvent

vou

consacr au

nomm, dans les anciens,

le

imposition des mains,

Seigneur des armes et des dpouilles prises sur les

parce qu'on

confre par l'imposition des mains.

fut,

ennemis. Quant aux conscrations ou dvouements

L'administration de ce sacrement,

ds le

commen-

que

l'on faisait quelquefois des

ennemis

de leurs on peut

cement

rserve aux aptres

ou aux voques leurs

o

villes

ou de leur pays une perte entire

successeurs, qui en sont les seuls ministres ordinaires.

consulter ci-devant l'article Anathme.

On
jl

en voit

la

pratique dans les Actes des Aptres

Dans
tion les

le

Nouveau Testament, nous voyons

sortes
les fidles sont

propor-

est dit

que

les aptres,
la

ayant appris que ceux de Sa-

mmes
Tous

de conscrations que dans

consacrs au Seigneur
;

larie avaient reu

parole du Seigneur et avaient

l'Ancien.
ils

t baptiss par le diacre Philippe, les aptres Pierre

et Jean s'y rendirent, et imposrent les mains ceux

sont sa race sainte et son peuple choisi. Les voet les

ques

autres ministres sacrs lui sont dvous

le

qui avaient cru, lesquels reurent le Saint-Esprit.

(Actes vin, 14-10.)

d'une manire plus spciale que

tiens
,

commun

des chrle

et

ceux qui se consacrent au Seigneur par

,

Quant

la

manire dont

les

aptres donnaient la

vux

solennels

et par l'exercice

de

la vie religieuse,

Confirmation, l'criture ne parle que de l'imposition

des mains et de

la prire.

Les plus anciens Pres, de

rpondent peu prs aux Nazarens perptuels de la loi de Mose. Les temples, les cimetires, les maisons

mme

que

les plus

anciens rituels, n'expriment aussi

de

pit, les monastres, les vases sacrs

,

et tout ce

que l'imposition des mains. Dans les glises orientales,

depuis un trs-long temps, les voques et
les prtres
;

qui appartient au culte du Seigneur

sont aussi des

choses consacres qui mritent plus ou moins de respect, selon qu'ils ont plus

ont confirm par l'onction de

l'huile sainte

et

dans

ou moins de rapport au saqui est le saint des

l'glise latine, les vques, qui sont les seuls ministres

crifice non sanglant du corps et du sang de Jsus-

ordinaires de ce sacrement, le confrent par Pimpo-

Christ

qui s'offre sur nos autels

, , ,

, . ,

945
saints
,

COQ
et qui

COR
sur tout ce qui

946
,

rpand

la sanctification

m coq blanc marque

frappent trois fois
ce coq soit

l'innocence

et le

coq rouge
,

le

pse

en approche.
Conseil.

ch. Aprs avoir prononc quelques prires

la

ils
:

Outre

signification

ordinaire

de ce

la tte

avec

le

coq
il

en disant

Que

terme

met souvent pour

on peut remarquer que dans l'criture il se les dcrets de Dieu, les ordres de

immol au
il

lieu

de moi!

souffrira la

mort

pour moi;

sera

mon

expiation et
ils lui
,

ma

rconciliation.
le cou, ils le

sa providence. Jsus-Christ est

),

nomm
et

dans Isae
,

(ix,

Aprs cela

ils

tuent le coq,
,

coupent

selon les Septante

magni

consilii

anglus

Fange

jettent par terre

l'ventrent
,

et jettent ses tripailles

le ministre, l'excuteur

de ce grand

admirable des-

sur

le toit

de

la

maison

et le font rtir.

Tout cela a

sein de Dieu pour sauver les

hommes.
il

ses significations figuratives qu'il n'est pas ncessaire

est parl
'de

Consistoire (consislorium palalii), dont

reproduire

ici.

Lon de Modne

dit

que

les Juifs

dans Eslher, est

tobreu
,

nomm
du
:

autrement
11

basilica rgis;

en

d'Italie et

du Levant ne pratiquent plus gure cette

,

maison du royaume.
roi

faut

remarquer que
,

crmonie

parce qu'ils ont reconnu que

c'tait
il

une

flans l'appartement

de Perse

il

y avait trois

superstition qui n'tait fonde sur rien. Mais

parat

pices principales

la

premire

tait le parvis ext-

par Buxtorff, qu'elle se pratique encore en Allemagne.

rieur, atrium exterius, o se tenaient les courtisans

qui venaient la cour (Estli. vi, 4); la seconde, la
salle

Corail. Les rabbins prtendent que l'hbreu almugin, que saint Jrme a traduit par ligna thyana
,

ou

le parvis intrieur,

atrium intrim
la vie,

il

tait

III

dfendu d'entrer sous peine de

moins que

Rois x, 11, signifie du corail.

Cette sorte d'arbre pierreux et d'un beau rouge

Ton y

ft

appel (Esth. iv, 11

); la

troisime iait le

cabinet, ou une espce de rduit ou d'alcve, dans le-

dont on

fait

des bijoux, et que l'on

nomme
de
,

corail, est

quel se voyait le trne du roi

palalii

nomm
2
).

consislorium

un dpt form dans

de
la famille

l'intrieur d'un
l'tal

animal compos
vie, le corail

ou

basilica rgis

Estli. v, 1,

des polypes. Dans

Pour ce qui regarde

lieux dans lesquels les

les diffrents consistoires

ou

est

envelopp d'une corec charnue

;

creuse d'une

Hbreux rendaient
le
titre

la justice

multitude de petites cellules

chaque

cellule contient

nous en parlerons sous

bunal.

de Sanhdrin ou Tri-

un polype

qui peut volont s'y tenir renferm

ou

s'tendre au-dehors. Ces polypes ressemblent autant

,

Consoler
chez
les

consolation

se mettent assez souvent

de petites fleurs

parce que leurs bras, disposs en

,

Hbreux dans

le

sens de venger.
signifie

rayons autour de leur bouches

tales. Ils s'en

reprsentent des p-

Consommation. Ce terme ne
l'achvement,
la

pas seulement
il

servent pour saisir les petits animaux

ils

fin, la

perfection d'une chose,

qui passent leur porte et dont

ture
,

font leur nourri-

marque aussi fort souvent le dernier malheur. On lit dans Urmie ( iv, 27 ) Dserta eril omnis terra, sed lamen consummationem non faciet : Le Seigneur rduira
:

et tous les polypes d'un

mme

tronc de corail
l'corcc gn-

communiquent tellement ensemble par

rale laquelle
ils

adhrent, que ce que chacun d'eux

le

pays en solitude, mais

il

ne

le

perdra pas entire-

mange

profite

galement tout l'ensemble de cet anil'on appelle pro-

ment.

mal compos. Le dpt pierreux que

le

Eaux de contradiction. C'est qu'on donna au campement dans lequel Mose

Contradiction.
le

nom

prement
dehors
;

corail se
la

forme par couches du dedans en

la

frappa

couche extrieure tant toujours

plus

rocher pour en

tirer

de l'eau

et

il

tmoigna
ce qui
fut

nouvelle, peu prs

comme
11),

dans

les arbres.

Ces cou-

quelque dfiance aux paroles du Seigneur

cause que
le

ches diffrent quelquefois en couleur. (Cuvier.)

Seigneur

lui

dclara qu'il n'entrerait point

le

Corban (Marc vu,

6).

ou carbona (Matth. xxvn

dans

la terre

promise. Cela arriva dans

et

dsert de

Ce lerme
Il

vient de l'hbreu karab ou hekerib, offrir,

se

Pharan, au campement de Cads; eaux

le

on donna ces
,

prsenter.

met pour une offrande

fait

un don

un

nom

d'eaux de contradiction

parce que les

et

prsent que Ton

Dieu ou son temple. Les Juifs

le

Isralites se soulevrent contre

Mose

murmur-

faisaient quelquefois

serment par
Dieu
,
:

corban, ou par les

rent contre le Seigneur.

dons qui taient

la

offerts

Quicumque juraverit
Thophrasle
dit

Coq
fort

(gallus),
Il

mle de

poule, oiseau domestique

:

in

dono quod
les

est

super altare

dbet.

connu.

est dit

dans Job

Qui a donn au coq

l'exactitude avec
les

que

yriens proscrivaient l'usage des serments

l'intelligence?

Ce qu'on explique de

trangers, et en particulier du corban, qui n'tait, dit

laquelle le coq par son chant

marque

heures de

la

Josphe, en usage que chez les Juifs.

Jsus-Christ
,

nuit; car

il

chante d'ordinaire trois

le jour, et

fois la nuit;

mi-

dans l'vangile

reproche aux Juifs

il

nuit, d'eux

heures avant
Proverbes
:

au point du jour.

leur duret envers leurs parents, et

dit

que pour se
ils

Dans

les

on loue

la

dmarche majes-

dispenser de leur faire part de leurs biens,

disaient
:

leur

tueuse du coq
Isae

Gallus succinctus lumbos.

le faire

Que

ce que vous
:

me demandez

soit

corban, et

menace Sobna de
le faciet, sicut

transporter dans son

:

consacre Dieu donner

ni

ou, Que tout ce que je pourrais vous

pays

comme on

porte un coq au march

Dominus

me soit

corban, et tellement dvou Dieu, que

asportari

asportatur gallus gallinaceus.

Les

Juifs, la veille
,

de l'expiation solennelle, prenen peuvent trouver de celte

,

vous ni moi n'en puissions rien employer notre usage; ou enfin Je jure par le corban, ou par le don
:

nent un coq blanc

couleur
,

s'ils

qui est

fait

au Seigneur, que je ne vous aiderai en quoi

S, Matthieu exprime ainsi la rponse

et

jamais un coq rouge

s'imaginant que le

que ce

soit.

des

047
fils

COR
envers leurs parents
proderit
:
:

COR
ex me,
fais

948

Munus quodcumque est

de Sion de leur donner pro zona funiculum, des cordes pour ceintures.

tibi

L'offrande que je

Dieu vous sera

utile. J'ai

vou

Dieu ce que vous

me demandez;

il

Corde (funiculus) se met souvent pour

Je vous donnerai
hritage.
la terre

le

partage

n'est plus ni vous ni moi, mais vous aurez part au

de Chanaan, la corde de votre

lot.

nirile de

mon

offrande.
les

Joseph a une double torde, un double

;

Josphe remarque que, parmi

Hbreux,

les

C'est qu'on mesurait la terre avec la corde

et

Josu

hommes et les femmes se

rendaient quelquefois corban,

distribua chaque tribu

un

certain

nombre de cordes,

c'est--dire, qu'ils se consacraient Dieu

ou certains

d'arpents, etc. Fmes cecideruntmihi in prclaris,

lot est

mon
lit

ministres pour son service. Lorsque ces sortes de per-

tomb dans un excellent pays.

sonnes voulaient se
les

faire dlivrer
,

de l'obligation qu'el-

Les cordes de en fer m* ont environn, ou,

l'hbreu
,

comme

s'taient

impose

s'taient voues, elles

ou du ministre auquel elles donnaient au prtre une somme

sicles, et la

les

cbles de l'enfer

du tombeau
les appelle

m'ont en-

velopp.

11 fait

allusion ces bandelettes dont on enil

d'argent;
trente.

l'homme, cinquante
s'ils

femme
|

veloppait les corps morts,

encore au

Que

ne se troiivaientrpas en tat de sails

mme
lieu

endroit

les liens

de la mort. Les Septante, au

ont traduit
,

tisfairc cette

somme,

s'arrangeaient avec le pril

de cbles de

l'enfer,

au psaume xvn

tre
ter.

et lui

donnait ce dont

voulait bien se conten-

6, les douleurs de la mort. S. Pierre dit

que le Seigneur
les

a entran dans le Tartare les anges rebelles avec

(corvus), oiseau
la loi

Corbeau

de rapine, de plumage noir,

fait

cbles de l'enfer

: il

veut marquer par l des cordes

delar impur par

de Mose. No ayant
si les

sor-

d'une solidit et d'une force qui rien n'est capable

tir un corbeau de l'arche pour voir

eaux s'taient

de rsister.

retires de dessus la terre, cet animal ne revint point.

Les cordes des pcheurs

plexi sunt

funes peccatorum circumils

Le prophte
sur
le

lies'lant retir par l'ordre de Dieu

le

me
le

sont les piges dans lesquels

pren-

torrent de Carith,

Seigneur

le

fit

nourrir penlui

nent les plus dont parle

faibles, les innocents.

Les cordes des pchs

dant quelque temps par des corbeaux, qui

taient^ soir et
le

appor-

sage (Prov. v,22) sont les suites des cri:

malin du pain et de
,

la chair.

Quelques

mes

et

des mauvaises habitudes

,

le

crime ne demeure
soit

interprtes, au lieu des corbeaux

traduisent les ter-

jamais impuni
et les

soit

dans ce monde,

dans

l'autre;

mes de l'original par des Arabes ou des marchands, ou

mauvaises habitudes que

l'on
il

contracte sont
est

mme

des habitants de

la ville

d'Arabo ou d'Oreb

comme
,

des liens indissolubles dont

presque im-

prs de Bclhsan. Pour appuyer ces traductions, on

posable de se dfendre.

remarque que
pur par
vo;l:i
la loi,

le
il

corbeau tant un oiseau dclar imn'y a pas d'apparence

Baruch parle d'une coutume

des Babyloniens
:

fort extraordinaire

que Dieu

l'et

des femmes ceintes avec des cordes

employer ce ministre. Mais, malgr ces raisons, la plupart des interprtes et des commentateurs
s'en tiennent la version qui porte

sont assises dans les rues, brlant des

et

noyaux

d'olives

lorsque l'une d'elles a t

emmene par quelque paysan,

,

des corbeaux. Si

elle insulte

celle qui est auprs d'elle

elle est ceinte

de ce que
Il

la

ceux qui apportaient de

taient des

la chair

et

du pain Elie
pas

corde dont

n'a pas t rompue.

:

fait

allu-

hommes, pourquoi ne
lui

lui auraient-ils

sion la crmonie dont parle Hrodote

Les femmes

aussi apport de l'eau lorsque le torrent de Carith fut

babyloniennes,

dit-il,

ont coutume de se prostituer

;

dessch, pour

pargner

la

peine d'aller chercher

?

une

fois

en leur vie, en l'honneur de Melitta

la

elles se

une autre

retraite chez
tait

une pauvre veuve Sarepla

tiennent prs le temple de

desse, ayant des cordes

Le corbeau
de
la

consacr Apollon

comme

au dieu

autour de

la tte

pour marque de leur dvouement.

;

divination.
:

La noirceur du corbeau
et ils

est passe

Elles sont spares entre elles par des cordeaux

les

en proverbe
toutefois des

Com

lu nigr quasi corvus. On voit

trangers entrent dans ces sparations

celles qu'ils jugent

emmnent
les

corbeaux blancs,

ne sont pas rares

neige demeure

propos

et

rompent

corde

dans

les

pays septentrionaux, o
la terre.

dont

elles

ont
le

la tte

enveloppe.
ville signifie la

la

longtemps sur

Tendre
est parl

cordeau sur une

ruiner,

la la

dtruire de fond en comble, la mettre au niveau de

Corbeaux.

Il

dans l'criture de certaines

les villes et

terre.

Jrmie (Lament. n,

8)

Cogitavit

Dominus

diset

machines avec quoi on dmolissait

pelaient des corbeaux

on ar-

sipare

rachait les pierres des murailles. Ces machines s'ap,

non

avertit

murum fili Sion manum suam

qu'on
fournissent
:

tetendit

funiculum suum,

perditione.

et les anciens s'en sont

beau-

Les cordages
tentes

tendait

pour

dresser

les

coup

servi dans les siges des villes.

aussi diverses mtaphores; par

Corde, funiculus. Mettre des cordes sur ses reins

ou se ceindre d'une corde,
liation et
et leur

exemple
rompus,

Les cordages de Jrusalem ne seront point

ne seront point
et

tait

de douleur

Dieu oie

une marque d'humiaux rois leurs baudriers,

dit Job.

ni les clous qui les attachent

:

arrachs. Et ailleurs

Vos cordages sont relchs,

:

donne une corde pour ceinture,

Les

ser-

ne peuvent se soutenir. Et Jrmie, ch. x, v. 20

lentes sont ravages,

Mes

viteurs de

Benadad

roi

de Syrie, se prsentrent au

mes cordages sont rompus,

les coffres ni loi

etc.
Qfl
<

roi d'Isral, ayant des sacs sur leurs reins et des cordes

Les
|

Juifs

ne fermaient pas

ict-

9ur leurs

ttes

pour venir implorer

la

clmence d'Ales fdles

tes la cl,

mais avec des cordes

lies

d'une manire

chab envers Benadad. hae (m, 24) menace

artificieuse.

Voyez zch. xxvh, 24.


M9
,

, ,

COR
crilurc nous
force.

COU
onne
la

950

Corde. La corde se prend encore dans Vcriiure pour la mesure et la dure de la vie; les gyptiens
comptaient
les

corne
la

comme

le

symbole de
la

la

Le Seigneur lve
;

corne de David,

corne
;

mesures de chemin parcordes,

et l'ex-

de son peuple

il

brise la corne des

;

mchants

il

pression des Septante a rapport celle usage. Voyez

coupe
la

la

corne de Moab
,

il

casse dans sa fureur toute

faire pulluler la
lui

Psaume cxxxvm.
Core
breux
.i
,

corne d'Isral

il

promet de

corne

corus

ou chmer), sorte de mesure des Hcent quatreet

d'Isral, de le rtablir en

honneur, et de

rendre

qui contenait dix balhs ou deux

pintes,

sa premire vigueur. Mose

compare Joseph

un jeune

vingt-dix-huit

chopine, demi-setier,

taureau

et dit qu'il a des cornes

comme
en

celles

du

0790 de pouce cube. Lorsque Dieu envoya des -k 704969 cailles pour la seconde fois dans le camp des Hbreux
chacun en ramassa en
en avaient
le
si

rhinocros; Les auteurs sacrs expriment souvent la

victoire par ces
les

mots
les

Vous

les jetterez

l'air

avec

cornes; vous

dissiperez

comme un

taureau

grande quantit que ceux qui

:

dissipe avec les cornes tout ce qui se prsente devant

lui.

moins en eurent jusqu' dix cores

coriandrum)
plante de

Qui

parhm, decem coros.

Les royaumes ,
,

les

grandes puissances
le
la

sont aussi

Coriandre

la

famille des

souvent dsigns sous

nom

de cornes. C'est ainsi

ombellifres, exhalant, lorsqu'elle est frache, une

que Daniel nous dcrit

des Grecs
,

puissance des Perses, celle

et d'Egypte.
Il

odeur de punaise trs-prononce. Les graines sches

sont au contraire un aromate fort agrable.

celle

de Syrie

nous dpeint

Darius et Alexandre
dit
le

comme un bouc

et

un

blier qui

Mose

Exod. xvi

31

Nombres xi, 8)
Isralites

que

la

se heurtent violemment avec leurs cornes; et Antio-

manne que Dieu donna aux

tait

dans
la la

dsert

chus piphanes

comme une
le

corne qui prononce des

semblable, quant

la

forme,
couleur,

graine de co-

blasphmes,

et qui fait la guerre

aux

saints.

riandre.

Mais, pour

sa

manne

tait le dit
la

Dans ces passages,

naissait de l'autre,

prophte nous reprsente ces

,

blanche, ou couleur de bdellium,

comme

animaux comme ayant plusieurs cornes

puisque dans
Barbarie et dans

dont l'une

Mose aux
coriandre.

mmes

endroits,

il

la

compare

ce qui ne doit pas surprendre,

l'le

la

de Chypre on
ont plusieurs

Corne. Les Hbreux, sous

le
,

nom

de corne, enten,

voit encore aujourd'hui des bliers qui

dent quelquefois une hauteur

Vinea
facta
est

un angle
cornu

un coin
olci.

cornes. Dans Daniel elles

sont mystrieuses, mais le

dileclo

meo

in

filio

Mon

mystre est fond sur une chose qui arrive quelquefois

dans
la

bien-aima une vigne situe sur une hauteur, ou sur

le coin

nature.
les livres des

d'une montagne fertile et grasse. Plusieurs

les

Dans

Machabes,

l'aile

droite et l'aile

entendent

cornes de l'autel des holocaustes,

;

des

gauche d'une arme sont nommes

la

la
il

corne droite et
est dit

angles de cet autel

mais

il

est certain

outre cela des cornes

coins de l'autel
,

ou des

qu'il y avait minences aux quatre

corne gauche. Et dans Habacuc

que

le

Seigneur vient de Pharan tout environn de gloire et

auxquelles taient attaches

la grille

quatre

de majest

ayant des cornes dans

ses

mains

c'est--

chanes, d'o pendait

de

l'autel.

dire, ayant les

mains armes de dards enflamms, de

La corne marque
par exemple
,

aussi la gloire, l'clat, les rayons;

flches de feu.

Dans

les

auteurs profanes

on donne
de cor-

on

dit

que

le

visage de Mose tait enviqu'il tait

quelquefois aux flches ou aux dards le

nom

ronn de cornes, c'est--dire,

et qu'il

rayonnant,

nes, parce qu'autrefois on les armait de cornes. Plusieurs peuples garnissaient de cornes le bout de leurs

en sortait

comme

des cornes de lumire. Et

dit
;
:

dans d'autres endroits, on

il

Dieu a lev
il

ma
,

corne;

dards

et le

centaure Dorylas tait arm de deux cor-

a lev la corne de son oint

;

c'est--dire,

m'a comou de

nes de buf, au lieu de javelots.

bl do gloire

il

a relev la gloire de

son roi
le

Coton
les

gossijpium

sorte

de bourre qui entoure

offre

son prtre. N'levez point votre corne, dit

Psalmiste,

graines du cotonnier

(malvaces), et qui
prcieuses

ne vous glorifiez point. Sa corne sera leve en gloire,

il

l'une des productions les plus

vgtal.
t

du rgne du colon

sera combl d'honneur

etc.

Comme
le

les

anciens se servaient souvent de cornes

Nous croyons,
est parl

dit

D. Calmet

que
le

C'est

pour mettre des liqueurs, l'criture donne souvent

qu'il

dans l'criture sous

nom

de cornes aux vases o l'on mettait l'huile et

soil qu'ils fussent
:

schesch, et qui est traduit

en

latin

par
,

nom hbreu de byssu. Le nom

peut driver de

les

parfums,

rellement de corne,
,

de xilinum

qui signifie du colon

;

ou d'autre matire

Impie cornu tuum oleo

dit le

schesch ou xes, et de linum

signifie la

et celui

de gossypium, qui
parce que

Seigneur Samuel, taliez donner l'onction royale

David. Le grand-prtre Sadoc prit une corne d'huile du
tabernacle, et en alla oindre Salomon. Job
l'une de ses filles le
stibii
,

mme chose, peut

,

tre form de l'hbreu

gos

une noix

et pioth

les

bouches
,

la

donne

noix qui porte le coton s'entr'ouvre

et fait voir la

nom

de corne d'antimoine, cornu

,

bourre dont

elle est remplie.

),

>

ou de corne mettre de l'antimoine

dont

Coude

(cubitus

sorte de
la

mesure usite chez tous

se

servent encore aujourd'hui les femmes dans l'O-

les anciens.

Les Hbreux

nomment amma, comme

La coude
orila

rient.

qui dirait la

mre des

autres mesures.

La

principale dfense et la plus grande

:

force des
aussi l'-

ginairement

n'tait autre
,

que

distance depuis le

btes cornes consiste dans tewi cornes

coude repli

jusqu' l'extrmit

du doigt du milieu

951

COU
la

COU
quatrime partie de

952

de
la

main. Cette mesure est

d'un

la

mot

Calice.

La coupe de

bndiction est celle

que l'on

taille

homme

bien proportionn.

La coude

bnissait dans les repas de crmonie, et dans laquelle

ordinaire est de dix : huit pouces.

selon la
letier

La coude hbraque, supputation de M. Cumberland et de M. Pel,

on buvait

la

ronde. C'est ainsi que, dans

le calice

la

dernire
le
-de

cne Jsus-Christ bnit

souper, et
salut,
le fit
il

de son sang aprs

de Rouen

que nous avons

suivie, est de vingt

la

boire tous ses aptres. La coupe

pouces et demi, mesure de Paris. Plusieurs autres

fixent dix-huit pouces juste.

dont

est parl

dans

les

marquent que
d'un quart que

la
la

Les Talmudistes recoude hbraque tait plus grande

romaine. Origne a cru que
la la

coupe d'action de grces que

le

l'on buvait

Psaumes, est une en bnissant

Seigneur, et en

lui

rendant grce de ses misrila

cou-

cordes.

On en

voit encore

pratique dans
les Juifs

le

troi-

de dont se servit No dans

tait
le

construction de l'arche

sime

livre des

Machabes, o

d'Egypte, dans
offrirent

de six coudes ordinaires. Saint Augustin a suivi

,

les festins qu'ils firent

pour leur dlivrance,

sentiment d'Origne

et traite

de ridicules

les

ob-

des coupes de salut.

jections que quelques-uns faisaient

contre l'norme

Les

Juifs

ont encore aujourd'hui de ces coupas

grandeur qu'aurait eue l'arche en suivant ces dimensions.

d'action de grces,

que
et

l'on bnit
les

dans

les

crmonies
la

de leurs mariages,
qu'il

dans

repas qu'ils font pour

Louis Capelle et plusieurs autres ont prtendu

circoncision de leurs enfanls. Quelques

teurs croient que la coupe de salut

commentachose

y avait chez

les

Hbreux deux sortes de coudes,

l'autre

n'est autre

l'une sacre et
trois

commune

la

premire

de

que
tion

le vin

que

l'on rpandait
la loi

sur les victimes d'ac-

pieds de roi, et la seconde d'un pied et demi.

:

de grces, suivant

de Mose/

Voici les preuves dont on appuie ce sentiment

(
(

Mose

La coupe, dans
etcalicis

le style
:

de l'criture, marque aussi

hredilalis

Nomb. xxxv

assigne aux lvites mille coudes

la ville

quelquefois te partage

Dominus pars
les

me

sacres) autour

de
il

de leur demeure; et, au

mei ; parce que dans

repas on donnait

verset suivant,

leur en
(III

donne deux mille (de com)

chacun sa coupe, que

fois qu'il

l'on remplissait
:

de vin autant de

munes). De

mme

Rois vu, 15

on donne dix-huit
des Para-

en avait besoin

ou bien

le

Prophte parle

coudes aux deux colonnes de bronze qui taient dans

le

de ces coupes que l'on buvait en crmonie, et cha-

temple de Salomon
,

et

au second

livre

cun son

tour. Dieu est

mon

hritage et

ma

coupe

je

iipomnes

m,

15, on les fait de trente-cinq coudes;

ne veux avoir aucune part l'hritage, aux festins, aux

sacrifices,

ce qui ne peut se concilier qu'en distinguant deux

sortes de coudes
autres.
,

aux partages,

la socit

des mchants;

dont

les

unes sont

le

double des

Dieu seul

me

suffit,

il

est

mon

partage et

ma

coupe

je n'en dsire pas davantage.

et

Yillalpand,

plusieurs

crivains

aprs

lui,

ne

La coupe de Joseph dont parle

Ton cacha dans
le

l'criture,

et

que

donnent
la

la

coude sacre qu'un palme par-dessus

Il

sac de Benjamin, le
le

plus jeune

coude ordinaire.

prtend que Mose a parl de

lorsqu'il a
dit
la
(

des frres de ce patriarche, est

diffrentes conjectures,
officiers
celle

sujet de plusieurs

la

coude commune,
de
la

Deut.

ni,

11)

fondes sur les paroles des

vole est
il

qu'elle tait

grandeur ou de

mesure du bras
mans;

de Joseph

repli de et

l'homme, ad mensuram
coude commune,

cubiti virilis

dans laquelle

La coupe que vous avez mon seigneur boit, et dont

:

se sert

que

la

coude sacre avait un palme par-dessus

pour prdire

l'avenir.
si

cette autre

comme

il

est assez bien

:

On demande
ainsi,

en

effet

Joseph se servait de

la

marqu dans
sur

zchiel, xl, 9, et xlhi, 13

ht men[et

coupe pour prdire

ou
s'ils

l'avenir,

ou

si

ces gens le croyaient

altaris in cubito

verissimo, qui habebat cubilum

disent cela suivant l'opinion

palmum.
Nonobstant ces raisons,

des gyptiens, qui tenaient Joseph pour un grand

commune maqu'ils

nous sommes persuads

gicien,

s'ils le

disent pour intimider les frres de

que parmi

les

Hbreux, depuis leur sortie d'Egypte

il

Joseph, leur

taisait

accroire que Joseph

ne

jusqu' la captivit de Babylone,

sorte de coude, qui est la

n'y
la

eut qu'une

connaissaient pas encore pour leur frre, tait un homme

trs-expert dans
l'art

mme

que

coude d'Ela

de deviner, qui avait connu

le

gypte, dont on a pris depuis quelques annes

me-

par

la

vertu de son art

vol qu'ils lui avaient

leurs dfenseurs.
II

fait.

sure sur les anciens talons du grand Caire

n'est

et

que ce

Tous ces sentiments ont

tion par la coupe.
roi

est

que depuis

le

retour de la captivit, que l'cri-

certain que les anciens avaient

une sorte de divina-

ture a

marqu deux sortes dmesures pour distinguer

Les Orientaux disent que l'ancien

le

l'ancienne coude hbraque de celle de Babylone,

laquelle les captifs s'taient accoutums pendant leur

Giamschid, qui est

Salomon des Perses,

le

et

Alexandre-le-Grand avaient des coupes par

desquelles
relles,
ils

moyen
Les

sjour au-del de l'Euphrate. C'est sur cela qu'est

connaissaient toutes les choses natu-

fonde

la

prcaution que prend zchiel de remarla

et quelquefois

mme

les

surnaturelles.

quer que

coude dont

il

parle est la vraie et l'anla

il

anciens

parlent

de

certaines

coupes

divinatoires

cienne coude, plus grande d'un palme que

ordinaire.

coude

pleines de vin ou d'autres liqueurs, que l'on rpandait

l'gard des

autres passages,

est ais

en crmonie du ct de

l'anse, et

dont on

tirait

des
i

d'y satisfaire sans recourir celle coude sacre,

l'on prtend avoir t

que

double de l'ordinaire.
dit sur
le

prsages pour l'avenir. Pline parle des divinations par le moyen des eaux et des bassins. Or, voici de
quelle manire on devinait par le gobelet.

Coupe. On peut voir ce que nous avons

On

y jetait

953
de
petites

COU
lames d'or ou d'argent, ou quelques pierres
taient gravs certains ca'

COU
porter les paroles de
la tte, et
la loi

9S4

comme une couronne

il

sur

prcieuses sur lesquelles

ractres
;

comme un
eux.

bracelet sur la main,

insinue

aprs quelques invocations et crmonies

que l'usage des couronnes

et des bracelets tait

com-

superstitieuses,

on consultait
:

le

dmon.
sur

Il

rpondait

mun parmi

en plusieurs faons
culs, quelquefois
il

quelquefois par des sons artila

Les nouveaux maris que

et les nouvelles

maries por-

faisait paratre

superficie
et

taient des couronnes, mais plus prcieuses et plus

belles
la

de l'eau

les

caractres qui taient dans le gobelet,

:

l'ordinaire.

On
la

se couronnait de fleurs dans

quelqueformait sa rponse par leur arrangement fois il traait l'image de la personne au sujet de laquelle on l'avait interrog.

prosprit, dans les festins, dans la joie.

On confond souvent
tre, le

couronne,

le

diadme,

la

mi-

bandeau royal,

la tiare.

La couronne

se donnait
la

D'autres fois on attachait un anneau un

tenait

fil,

qu'on

aux dieux, aux rois

pa(e

et

aux princes,

comme

princi-

suspendu sur

l'eau qui tait

dans

la

coupe.
les

marque de

leur dignit. David prit la couronne

tait d'or et enrichie

L'anneau marquait par ses diffrentes percussions

du dieu Moloch ou Melchom, qui

de pierreries, et
la

choses qu'on voulait savoir. Quelquefois aussi on jetait,

mit

sur".

sa tte,

ou plutt

il

la sus-

dans l'eau qui

tait

contenue dans

le gobelet,

pendit sur sa tte, car elle pesait un talent, c'est-dire, cent soixante-treize

des gouttes de cire fondue, qui s'arrangeaient avec

art, et

marcs, six onces, trois gros,

et

formaient les rponses aux questions qu'on

un demi- gros, vingt- deux grains,

David

deux seplimes.

avait faites.

L'Amalcilequi se vantait d'avoir tuSaul, apporta

le

Nous ne prtendons nullement prouver par-l que Joseph se soit servi de la coupe pour deviner il tait
:

diadme ou bandeau royal de ce prince.

diadme dont
sa

L'-

pouse du Cantique invile ses compagnes voir

le roi

certainement trs-liabile dans

l'avenir
;

la

science de prdire

Salomon avec

le

mre

lui avait fait

mais ce

n'tait pas
:

une science acquise, ni un

prsent au jour de ses noces. C'tait une bande de

toile prcieuse, et

art curieux et diabolique

relle

c'tait

une vertu surnatuet qui lui avait at-

orne de broderie, travaille ap-

que Dieu lui avait communique

haute considration o
il

paremment par
sur
la lte

la

reine Bethsabe.

On mil

le

diadme
au

tir cette
11

tait

dans l'Egypte,

du jeune
le

roi Joas, lorsqu'on le prsenta

n'est pas incroyable

que
le

les

gyptiens, et peut-tre

peuple pour

reconnatre. Les idoles des Babyloniens

une partie de ses gens,

et qu'ils

crussent vraiment magicien,

il

portaient des couronnes d'or, dit Baruch. Les reines

en aient parl suivant celte prvention; mais

qu'il ait

portaient aussi le diadme parmi les Perses.

Le

roi

ne s'ensuit pas

us de

la

coupe pour deviner.

peut avoir un

ssurus avait honor de celte marque de puissance

la

Le

texte hbreu,
:

mme

de

la Gense,

reine Vaslhi son pouse

,

et aprs qu'il l'eut

rpu-

autre sens
seigneur

N'est-ce pas la coupe dans laquelle

boit, et qu'il

cherche avec beaucoup de soin

mon Ou
si

die

il

accorda

la

mme

faveur Esther. Dieu dit

la tle

qu'il a

mis une couronne d'or sur

de

la

nation

bien: N'est-ce pas

boit, et

la
il

coupe dans laquelle

vous a prouv?
Il

mon

seigneur

juive, qu'il reprsente

comme

son pouse.

On envoyait

par laquelle

\a prouver
l'tre

des couronnes d'or aux vainqueurs, aux rois et aux

conqurants.

vous tes aussi reconnaissant que vous devez

bonts
qu'il a

des

eues pour vous. Cette coupe servira

et

Les rois prenaient quelquefois plusieurs diadmes,

lorsqu'ils
le roi

donner une preuve de votre ingratitude

infidlit.

de votre

avaient plusieurs royaumes.

la Syrie,

Par exemple,
fit

Plolome, ayant conquis

son entre

Couronne.
l'criture, et

11
il

est souvent

parl

de couronne dans

Anliochc, et mit sur sa tle deux diadmes, celui

et celui d'Asie.

parat que l'usage en tait fort

comle

d'gyple

Dans Y Apocalypse,

le

dragon

mun parmi

les

Hbreux. Le grand-prtre portait une

sept ttes avait sept diadmes, un chaque tte, et

couronne, qui ceignait sa mitre ou son bonnet par

bas, et qui se nouait par derrire la tte.
lait

dans

le

mme

livre, la

bte qui sortait de

la

mer ayant

Au-devant

dix cornes avait aussi dix diadmes. Enfin, le Verbe

ternel, le vrai et le fidle, avait sur la tte plusieurs

une lame
:

d'or,

sur laquelle taient crits ces

mots

La

saintet est

au Seigneur.
les

Il

semble que

les

diadmes

In capite cjus diademata multct.

et les

simples prtres, et
taient aussi

mme

simples Isralites, por-

Les poux
le

pouses portaient des couronnes

une espce de couronne,

puisque

Dieu
et

jour de leurs noces; nous l'avons dj remarqu dans

Isae le

ordonne zchiel de ne pas ter sa couronne,

ne pas prendre
le deuil;

de

Salomon.

prouve encore, Quasi sponsum d-

les

marques d'un

homme

qui est dans

coration coron; et Ezchiel, Coronas speciosas incapitibus

ce qui marquait que les Isralites dans leur

eorum. Le
:

mme

prophte insinue

la

mme chose
le

captivit

en useraient de mme, et ne pourraient pas

la

pour l'pouse

Dedi ccronam decoris

in capite tuo.

tmoigner leur douleur de

mort de leurs proches.

Les personnes leves en dignit portaient

ornement.
le roi

mme

Cette couronne tait un simple ruban, ou unbandeau,

Aman

dit

au

roi Assurus,

que celui que

nomm
la tte
;

en hbreu per, dont

les Juifs

se ceignaient

veut combler d'honneur, doit tre revtu d'hala

coutume qui leur

la tte

tait

commune

avec plu-

bits

royaux, et porter un diadme sur

effet

tte; ces
:

sieurs autres peuples d'Orient, qui n'avaient rien autre

honneurs furent en
raissait

donns

Mardoche
:

il

pa-

chose sur
diffrait

que ce bandeau ou ruban, lequel ne du diadme des princes que par la couleur et
Lorsque Mose ordonne aux
Isralites

en public avec une couronne d'or

Fulgebat

vestibusregiis....

coronam auream portans

in capite.

par

le prix.

de

Enfin, dans la joie, dans les festins, dans les rjouis-

055

r,RO
:

CRO
qu'on les blesse,

956

sances, on portait des couronnes ou des diadmes

contribue les faire clore. Lorsqu'on les ventre ou

il y avait toujours de la diffrence entre la couronne des rois et des grands, et celle des particuliers,

mais

manires de

les

ils sentent fort bon. Il y a diverses prendre. Quelquefois on les attrape

soit

dans

la

forme ou dans

la

matire.

Le diadme
ils

des rois tait d'ordinaire un bandeau blanc dont

se

avec de grands hameons, auxquels on attache de la chair de porc, qu'ils aiment beaucoup. D'autres fois,

ceignaient le front, et dont les extrmits, noues

derrire la tte, retombaient sur le cou. Quelquefois
ils

on

les

prend dans des fosses couvertes de branchages

ils

et

de terre, o

tombent,

et d'o ils

ne peuvent

sortir.

taient d'un

tissu d'or

orn de pierreries. Celui

On

dit

que l'ichneumon, ou rat d'Inde, qui

,,

est

de

la

du grand-prtre des Juifs, qui est le plus ancien dont on ait la description, tait une bande d'or pose sur le front, et noue par derrire avec un ruban de couleur d'hyacinlbe ou de bleu cleste
;

grosseur d'un chat domestique

crase les ufs du

,

crocodile lorsqu'il les rencontre sur le rivage

qu'il
le

entre

mme

dans
la

le

ventre de cet animal lorsqu'il

qu'il lui

ce diadme ou cette
le

trouve endormi

gueule ouverte,

ronge

les

couronne ne se mettait, qu'aprs que

avait pris son bonnet.

grand-prtre

entrailles et le fait mourir.

Les gyptiens

lui

rendaient des honneurs divins

(I ),

Couronne d'pines de Notre-Seigneur. Les soldats de

la

particulirement ceux d'Arsino, et ceux qui

raient aux environs de

demeu-

garde de Pilale, pour insulter Jsus-Christ, qui se

Thbes

et

du

lac

Mris; mais

disait roi des Juifs, lui

mirent sur

la tte

une couronne
elle

ceux de Tentyre

et d'lphantis, les tuaient et les

c'est
dit

d'pines.
tait

On ne

sait

pas de quelle sorte d'pines

c'tait

mangeaient. Nous croyons que

de ces peuples
:

compose. Les uns croient que

de l'aub-

que

Job a

voulu parler, lorsqu'il a

le

Que ceux

qui

pine, d'autres du nerprun, d'autres de rpine-vinelte,

maudissent

jour,

et

qui sont prs de susciter le lviale

d'autres du groseiller, et d'autres

l'acacie.

du jonc marin ou de

than ou d'veiller le crocodile maudissent

jour de

(Voyez pine.)
le

ma
grande prudence

naissance! Voyez aussi le

tte

psaume

lxxiii,

14 iVous

Couronne, dans
joie
:

sens figur, signifie l'honneur, la

vieillards est la
tes

avez bris la

du

lviathan, et vous l'avez

donn

La couronne des
xxv,
8).

manger aux peuples de Chus.

Job
le

(Eccli.

Vous

ma joie

et

ma

couronne, dit

fait

une peinture admirable du crocodile sous

lviathan
,

S. Paul aux Philippiens (Philipp. iv, i).

Ce mot se

nom du

met
les

aussi pour la rcompense, parce qu'on couronnait

les

suiv.; et xli, 1, 2, etc.

dans les chapitres xl, j 20 et On peut voir Bochart, de Anic.

vainqueurs dans

jeux publics.

mal, sacr., part. 2,

Il

1.

V,

16.

Courriers. (Voyez Postes.)

est parl

dans

le Lvitique

d'une espce de croco-

Cranciers. Suivant l'ancien droit des Hbreux et

dile

nomm, en hbreu,

choled, que les Septante ont

,

de plusieurs autres peuples,

le

crancier avait droit

rendu par crocodile de

terre

et qui est

mis parmi

les

de vendre ou de rduire en esclavage ses dbiteurs

insolvables, avec toute leur famille.

animaux impurs. Ce crocodile de

fort estimer ses intestins

terre se nourrit des

fait

plus odorantes fleurs qu'il puisse trouver, ce qui

Crocodile (crocodilus)

(1),

animal amphibie, cruel,

pour

la

bonne odeur. Saint

sortes de

vorace, de la forme peu prs d'un lzard, mais beau-

Jrme

dit
j

que

les Syriens

mangent de ces

coup plus gros;

il

se trouve principalement dans le Nil.

(Arat, dans la Mauritanie

crocodiles

qui ne vivent que sur la terre. Quelques

On en a vu aussi dans le fleuve

et

interprtes traduisent l'hbreu choled par une tortue,

dans les Indes.

11

parat qu'on en a

vu aussi dans

la

ou

une

grenouille

verte.

Saint Jrme a suivi les

Palestine, puisque Pline et Ptolme parlent de la

Ville

Septante, en traduisant crocodile.

nomme

Crocodiln, entre Ptolmade et Csare

Croissant, sorte d'ornement que les

filles

de J-

de Palestine. Le crocodile est couvert d'caills trsdures et

trs-difficiles percer,

rusalem portaient
nules.

(Isai.

m,

24).

Voy. ci-aprs Lu-

except sous

le ventre,

il

a la peau tendre. lia la gueule grande, avec des

(I) Hrodote (liv. Il, 148) dit que les souterrains du fameux labyrinthe d'Egypte servaient de tombeau aux crocodiles sacres, mais non pas qu'on les y nourrissait, ce qui, du reste, ne se concevrait pas facilement. C'est une erreur deBossuet,qui a t reproduite

dents aigus et spares qui entrent l'une dans l'autre

;

et

il

en a plusieurs rangs.

Il

est fort bas sur ses

Il

pieds, et

rampe presque par

mais
il

terre.

court avec beauIl

coup de
vit

vitesse,

ne se tourne pas aisment.

longtemps, et on
n'est

dit qu'il crot toujours jusqu' la

par Rollin.

mort; mais cela

nullement vraisemblable. On en

voit de la longueur de quinze

ou dix-huit coudes.
la terre

Les crocodiles font leurs ufs sur

sable des rivages. Ces ufs sont
d'oie; et quelquefois
les
ils

ou sur

le

comme
la

des ufs
Ils

en font jusqu' soixante.

couvrent dans

le sable, afin

que

chaleur du soleil

(1) Crocodile (crocodilus), genre de reptiles de l'ordre des sauriens. Son nom vient, dit-on, de deux mots grecs qui signifient qui craint le safran. Cette lymologie fort iucenaine , est fonde sur un prjug qui donne aux crocodiles de l'horreur pour celte plante
,

On a dit aussi que le crocodile tait utile aux Egyptiens, en ce qu'il dfendait le pays contre l'incursion des voleurs arabes cela est fort douteux. Cicron dit Possem de ichneumone utilitat, de crocodilorum, de fciium dkere {De Nat. deor., I, 36); mais il aurait l vraisemblablement assez embarrass pour dire quelle pouvait tre l'utilit des crocodiles. Enfin, on a prtendu que les hommages des gyptiens s'adressaient particulirement une espce de crocodiles d'un naturel fort doux ; malheureusement pour cette explica:
:

tion, on lit dans lien (llist. des Animaux, X, 21), et dans Maxime de Tyr (Dissert., xxxviu), que les crocodiles sacrs dvoraient les enfants de leurs adorateurs. (Letronne.)

, ,

957
Croix. Sous
gibet
le

CRO
nom
de croix, nous entendons un
soit qu'ils se

CRO
:

958

compos de deux bois croiss,

parce que celui qui est ainsi pendu est maudit de Dieu Son cadavre ne demeurera point attach au poteau,

croisent angles droits au haut de l'un d'eux, ou au

mais on
le

Un

dtachera avant
est

le

coucher du soleil

milieu de leur longueur, ou en croix de saint Andr,

parce que

pendu

anathme du Seigneur. Josu

de Ha, ne laissa son corps

ou en forme de fourche. Le grec stauros qui

signifie

ayant

la

fait crucifier le roi

une croix, se met aussi souvent pour un simple bois fich en terre, nomm par les Latins palus ou vallum:
niais la croix,

croix que jusqu'au soir. Les Juifs croient que les

,

proprement
supplice

dite

ressemble au T. La
vils esclaves
:

mes de ceux qui demeurent attachs au gibet et, sans spulture, ne jouissent pas de la paix, ne profitent

croix

tait

le

des plus

on

pas des prires que l'on

fait

pour

elles, et

de-

appelait ce supplice servile supplichun. C'tait

une

grande infamie un soldat, un

de condition, d'tre mis en croix
si

officier,
(i).

un

homme
tait
,

meurent vagabondes jusqu' ce que leurs corps soient ensevelis ce qui est conforme au sentiment des Grecs
;

Ce supplice
les peines

et des

Romains.
le patient la tte

commun parmi

les

Romains

que

les

Quelquefois on attachait
c'est ainsi

en bas

afflictions, les

chagrins, les mauvaises affaires, s'ap-

que saint Pierre voulut tre crucifi par res-

pelaient croix, et qu'on se servait du verbe cruciare

pect pour Jsus-Christ son matre, ne se croyant pas

pour toutes sortes de chtiments

et d'esprit.

et

de peines de corps

digne d'tre mis en croix

comme

lui.

Snque parle
souffrir le

de ce supplice

Alios converso capite in terram suspenfit

Le

supplice de la croix tait

commun

chez les Sy,

dere.

Eusbe remarque qu'en Egypte on

riens, les gyptiens, les Perses, les Africains

les

mme

supplice plusieurs martyrs. Quelquefois on

Grecs, les

Romains

et les Juifs.

Le pannelier de Phade Joseph, puis

allumait au pied de la croix

le patient

un

feu pour faire mourir

raon

fut dcapit, selon la prdiction

l'ut

la flamme et la fume. L'empereur

fit

son cadavre

attach la croix.

Aman
fit

avait fait
;

Alexandre Svre

ainsi

mourir un trompeur, un
son supplice
vendidit.

dresser une grande croix pour y attacher Mardoche

charlatan, un vendeur de fume, afin qu'il y et quel-

mais

il

y fut pendu lui-mme. Josu

pendre une
des po-

que rapport entre son crime

dicente
:

et

Prcone

croix le roi de Ha, etMose pendit de

mme
-

Fumo

punitur qui

fumum

teaux ou des croix les princes d'Isral qui s'taient

laiss aller
le

La manire ordinaire de

crucifier tait d'attacher le

aux abominations de Bel

sait

Phgor. Tout

criminel avec des clous, un chaque main, et un aux

monde
les

que ce supplice
et les

tait

trs-commun

deux pieds, ou un chaque pied, car

la

chose n

tait

parmi

Grecs

Romains

et

il

est inutile d'en

pas uniforme, les anciens nous reprsentant JsusChrist, tantt crucifi avec quatre clous, et tantt

rapporter des preuves et des exemples, on en trouve

chaque pas dans l'histoire.

avec

trois.

Souvent aussi on attachait avec des cordes;

Les
les

Juifs reconnaissent qu' la vrit

on

crucifiait

et ce supplice, qui parat plus

qu'il

doux en un sens

puis-

hommes dans

leur nation,

mais

ils

nient qu'on les

cause moins de douleur, tait plus cruel en un

les pa-

ait

crucifis tout en vie.

On

les faisait

premire-

aitre, puisqu'il faisait languir plus longtemps

tients.

ment mourir, puis on les attachait la croix par la main ou par le cou. Voyez l'article Supplice. On
trouve, en effet
,

Avant que d'attacher

fouettait d'ordinaire

le

patient la croix, on le

plusieurs exemples

d'hommes

ainsi

avec des fouets ou des trivires,

attachs au poteau aprs leur mort. Mais

on peut

ce qui passait pour plus dur et plus infamant que

d'tre frapp

montrer
aussi

par des preuves indubitables, que souvent

les mettait

de verges. Quelquefois on attachait

on

en croix tout en vie. Les adora-

ces fouets des osselets ou des

faire souffrir

morceaux

d'os,

pour

teurs de Bel-Phgor, et le roi de Ha, dont on a

parl, furent

davantage

le

criminel.

On

fouetta rude-

pendus tout vivants

,

aussi bien

que

les

descendants de Sal
nites.

qui furent livrs aux Gabao,

ment notre Sauveur durant sa passion. Pilate l'ayant condamn le fit fouetter, et le livra pour tre cru,

Le Psalmiste
dit
:

en parlant

de

la
et

mort du

cifi.

On

attachait assez souvent les esclaves criminels

Messie,
et
ils

Ils ont

perc

mes pieds
os.

mes mains,

une fourche ou une croix, et on les promenait ainsi

ont

compt tous mes

Le prophte Zacharie
verront celui

par
l'on

la ville

en

les

frappant de verges. C'est ainsi quo

;

dit

qu'au jour
ont

du jugement
de
clous
:

les Juifs

chargea Jsus-Christ du bois de sa croix

faix,

et

qu'ils

perc

Aspicient ad

me quem

confixerunt, Josphe raconte qu'Alexandre, roi des

Juifs, ayant fait crucifier huit cents

comme il succombait sous le mon le Cyrnen de la porter

on contraignit Silui.

aprs et avec

de ses sujets re-

belles, ordonna

que

l'on

mt mort au pied de leur

Le criminel tait crucifi tout nu. Le Sauveur du monde ne fut pas apparemment plus pargn que les
autres qui l'on faisait souffrir ce supplice. Les soldats partagrent entre eux ses habits, ruais
ils

croix et leurs yeux, pendant qu'ils vivaient encore,

leurs

femmes
loi
la

et leurs enfants.

La

tirrent
et qui

ordonnait qu'on ne laisst pas les supplicis

croix jusqu'aprs le coucher du soleil,

attachs

au sort sa tunique, qui est

se portait sur la chair
tiens,

l'habit
la

de dessous,

comme

chemise. Les chr-

(1) Chez les Juifs, plus une croix tait leve, plus le supplice tait infamant. Plusieurs savants prlen-

par respect et par un principe de pudeur, ont

dent que par la gneur dpassait De Cruce, 1,7.

mme
les

raison la croix de Noire-Seihauteurs ordinaires Voy. Grelser,

reprsent Jsus- Christ couvert d'une manire dcente, tantt entirement vtu, tantt couvert depuis
les reins

jusqu'aux genoux, tantt seulement couvert

959

CUM
la

CYP
pudeur veut qu'on
payer
la

g
de

d'un voile sur les parties que

scribes et aux pharisiens qu'ils sont fort soigneux

cache. Mais cet usage ne prouve nullement que l'on en

ust ainsi pour l'ordinaire, ni qu'on ait eu cet gard

dme de
de
(1).

la

menthe, de l'anelh

et

du cumin,

tandis qu'ils ngligent les

sentielles
la loi divine.

uvres

et les pratiques es-

pour Jsus-Christ qu'on ne connaissait pas,

voulu se charger de
quits.
la

et qui a
ini-

peine et de

la

honte de nos

Cygne

Le cygne

est

un gros oiseau aquatique,

:

qui a le cou long et fort droit

il

est trs-blanc, ex-

La

croix est le symbole des ignominies et des soufdire, la devise et la gloire

cept quand

il

est jeune. Ses

;

frances; c'est, pour ainsi

bec sont noirs

il

jambes, ses pieds et son son bec approche de celui de l'oie, mais
et

des chrtiens.
Crsital. (Voy. ci-aprs Verre.)
Cuisse.

est

un peu plus rond

un peu crochu en bas par

le

bout; les deux cts du dessous de ses yeux sont

serviteur Elizer
fils,

Abraham envoyant son

noirs et clatants
ses ailes la

comme
dans

de l'bne. Cet oiseau tend

voiles, afin

pour chercher une femme Isaac son

Mliez votre main sous

lui dit

manire des
il

que

le

vent

le

ma

cuisse, et jurez-moi,

par

le

pousse quand
et

est

l'eau. 11 se nourrit d'herbes

l'oie
;

Seigneur, que vous ne prendrez aucune

femme chanaJacob, au
:

de quelques grains,

comme

il

vit

fort long-

nenne pour

la faire

pouser

mon

fils.

lit

temps, et on en a vu qu'on
ans.
Il

dit avoir

vcu trois cents

le
:

de

la rnort, dit

de

votre main

sous

mme Joseph son fils Mettez ma cuisse, et promettez-moi avec

pas enterrer dans l'Egypte. Depuis

y a une espce de cygne qui a

les serres

pied droit
il

comme
gauche
nager.
les

d'un oiseau de proie

;

s'en sert

serment de ne
les Juifs aient

me

pour prendre du poisson en plongeant

est
Il

mais son pied

lui sert

ce temps, nous ne voyons pas qu'en aucune occasion

comme
la

celui d'une oie, et

ne

qu'

employ

celte

crmonie dans leurs

y en a encore une autre espce, qui a toutes

tte,

jurements.

On

ignore les motifs de cet usage, et toutes

plumes de

du ct de

la poitrine,

marl'or

les conjectures des

commentateurs ne

satisfont pas.

ques l'extrmit d'un point jaune

tirant sur le

comme

de

Les

Juifs croient

que ces patriarches, par

cette action,

rouge

et c'est

apparemment

cette esil

voulaient exiger le serment par la circoncision, qui

tait alors le caractre
qu'ils faisaient jurer

pce de cygne qu'Horace appelle purpurei,

fait

et qui

de

la vraie religion

d'autres,

traner le char de Vnus.

Le cygne
la

tait

consa-

par

le

Messie, qui selon le lan-

cr Apollon

comme

au dieu de

musique, cause

gage des

Juifs,

devait sortir de la cuisse des

pa-

qu'on croyait
qu'il tait

qu'il chantait

trs-mlodieusement lors-

triarches. Josphe dit

que
;

l'on tait

encore dans celte

les Juifs pra-

prs de mourir (2). Le texte latin de rle

pratique de son temps

et

on assure que

criture

ne parle du cygne que dans

il

dnombreau

tiquent encore prsent cette manire de prter ser-

ment des oiseaux dont

Mose met
le

est

dfendu de manger.
les

ment entre eux.

Les mes qui sont
sorties de la cuisse de Jacob, c'est-

cygne parmi

animaux impurs

moins, c'est ainsi que saint Jrme a traduit l'hbreu

tanschemelli,
rion, qui est

-dire, les personnes qui sont sorties de lui

immdiafilles.

que

les

Septante ont entendu du porphya les

tement, ou mdialement, par ses

fils

et

par ses

un oiseau qui

jambes et

le

bec rouges

Celte expression est trs-commune dans rcriture.

comme
la

le

porphyre.
fort haut, fort
le fruit est

Les
cuisse

Juifs
:

portaient l'pe ou le coutelas sur

Cyprs (cupressus ou cypressus), arbre

droit, qui
inutile,

Accingere gladio tuo super fmur luum. Et

Cantique
:

ne vient que difficilement, dont

dans

le

Uniuscujusque

ensis super

fmur

dont les feuilles sont amres, et dont l'odeur

et

suum

propter timors noclurnos.

mme
ostendisti mihi, percussi
et

l'ombre sont dangereuses

Arbor natu mo-

Frapper sur sa cuisse marque un grand tonnement,

rosa, fructu supervacua, baccis torva, folio

violenta, ac ne
|

amara, odore

une grande douleur Postqum

:

umbr quidem
le

gratiosa, dit Pline.

D'o
arbre

fmur meum. El Ezchiel (xxi, 12): Clama

quia
gladio traditi
le livre

ulula....

vient que les

Romains

regardaient

comme un

sunt,
il

idcircb plaude super fmur.

est

funeste, et qu'on l'employait dans les crmonies lu-

Dans
fit

des Juges,

remarqu que Samson

qu'ils mettaient
la

gubres

et

dans

les funrailles.

Le

bois

du cyprs

est

lant

de maux aux Philistins,

la
Ils

toujours vert, fort massif, de

bonne odeur,

et n'est

jambe sur
ponerent.

cuisse

Ita ut stupentes

surum femori im-

jamais ni pourri ni vermoulu, non plus que celui du

demeuraient tout interdits et

comme sans
la famille
le

rsolution, tenant leurs

jambes sur

la cuisse.

Cumin (cuminum), genre de plantes de

des ombellifres, ne renfermant qu'une espce,

cumin

officinal,

qui est originaire de l'Egypte et du

Levant. Les graines du cumin ont une odeur assez

agrable et une saveur piquante; leurs proprits sont

analogues celles de l'anis

elles sont

rarement em-

ployes en mdecine. Les Hollandais en mettent dans

leurs

fromages,

les

Allemands dans leur pain

les

Turcs dans tous leurs ragots. Les pigeons en sont

trs-friands.

Jsus-Christ, dans saint Matthieu,

xxm,

23, dit aux

de l'ordre des (1) Cygne (cygnus), genre d'oiseaux palmipdes, et voisin des oies et des canards. La blancheur des cygnes est passe en proverbe cependant la Nouvelle-Hollande en produit de noirs. chantent que quand (2) L'opinion que les cygnes ne chantent fort ils sont prs de mourir, et qu'alors ils mlodieusement, est cependant fonde sur quelque chose de rel. Les observations des modernes et particulirement de M. Mongez, ont constat que les cygnes sauvages sont dous d'une espce de chant. Ainsi les anciens ne se sont pas tromps en leur ris ont err seulement en attribuant celte facult l'attribuant tous les cygnes sans distinction, tandis sauvages. Voy. I qu'elle est particulire aux cygnes Dictionnaire des Antiquits, article Cygnes. I Mongez, (Letronne.) I
;

, ,

961
cdre, de l'bne, de
le
l'if,

DL
du
buis,

DN
de
l'olivier
;

92
le

il

liait

Le cyprs
cyprs
leve

est

commun

sur

mont Liban
el

et les

fumier et les lieux aquatiques, qui

distingue le cyprs

le font

mourir.
:

auteurs sacrs firent quelquefois des comparaisons du

On

mle

et le cyprs femelle

les

branches du premier sont

celles

comme

horizontales,

et

comme

de

la

femelle sont droites; et c'est de celle der-

dans

le

Je me suis comme le cyprs mont Hermon. Le mont Hermon faisait comme

d'un arbre beau
le

comme

grand

le

cdre dans

Liban,

et

nire que l'on prend ordinairement pour les palissades

partie

du Liban. Et

ailleurs

Simon,

fds

du grand-

des jardins et pour en dresser des pyramides. Les fruits du cyprs sont ronds, couleur d'olive, gros

prtre Onias, a paru

comme un
que
les

olivier qui

pousse ses re

jetons

et

comme un

cyprs qui s'lve en hauteur. L'lambris de sa maison sont

,

comme

des noix dans leur maturit, et viennent dans

pouse du Cantique
tendent du sapin

dit

des endroits spars. Les Latins l'appellent conus,

de cyprs. L'hbreu porte berolh

;

que plusieurs enqui a l'odeur et la

si

cause de sa figure. Ce

fruit

est

compos de quelques
de

mais

il

vaut mieux l'entendre d'une

brla
,

espces d'caills, qui cachent dans leurs fentes

petites

espce de cyprs
solidit

nomm

semences aplaties

et anguleuses.
vite.

Cet arbre

du cdre

mais qui ne vient pas

grand.

crot fort bien

de graine, et vient fort

D
Daim
(

dama ou damula )

ble fauve et sauvage

le

parlant des eaux de la

te
,

mer ou d'une

violente temp-

de grandeur moyenne entre

cerf et le chevreuil

l'exprime sous le
le le

portant ses cornes tournes en avant, mais dont les

dans

langage

nom d'un dluge. On remarque commun les mmes expressions. On

les inondations

perches etchevillures sontlarges et plates, et non rondes.

Il

donne

nom

de dluge toutes

ex-

est naturellement fort

peureux

et fort timide.

traordinaires,

comme

celles qui arrivrent du

,

temps de

Le daim
tait

passait pour

un animal pur,

et

dont

la le

chair

bonne manger; on estime surtout

la dlicatesse et le

jeune
Il

Deucalion et d'Ogygs et celles que nous voyons dans nos rivires aprs de longues pluies ou aprs

daim pour
dans

la

bon suc de
dans
les

sa chair.

des orages extraordinaires. Dans

allgorique, on dit un dluge de

le

sens spirituel et
,

en esl parl dans

Isae,

le Cantique,

Proverbes et

maux

d'afflictions

comme d'un

animal beau, aimable, prompt

dans

le style

de l'crilure,

les

grandes eaux marquent

course. L'hbreu tzeb, ou tzebi, se prend pour le

de grandes calamits.
Mais on entend principalement sous
le

chevreuil et pour le daim.

Dcalogue. Ce sont
loi

les dix principaux points

de

la

luge celui qui arriva sous No, et dans lequel,

dit saint Pierre,
il

nom de dcomme

de Mose, contenus dans les dix-sept premiers

n'y eut

que huit personnes qui ful'crilure pour le

:

versets du chap.
est

xx de Y Exode. Le nom de dcalogue

et logos, parole
;

rent sauves. Voyez Arche.

form du grec de, dix,

les

comme
Voyez

Demain

se

met dans
;

temps

qui dirait

dix paroles, qui est le

nom que
j'ai

les Juifs

venir indfiniment
votre
nie
fils

par exemple

Lorsque demain

donnent aux dix prceptes dont

Lois.

parl.

vous demandera ce que veut dire cette crmo,

du rachat du premier n
tirs

vous

lui direz

Le Seide
le style

Dcurion

officier

des troupes romaines qui com;

gneur nous a

de la terre d'Egypte par

la force

mandait dix

armes des
qui
,

hommes il y en avait aussi dans les Hbreux comme on Je voit par Mose
,

son bras. (Exocl.

xm, 14; Deut

vi,

20.) Dans

des Orientaux, aujourd'hui signifie souvent

la vie

pr-

par

le conseil

de Jthro

son beau-pre

tablit

sente, et demain la vie future. Jsus-Christ dfend

ses disciples de s'inquiter

des chefs de mille

hommes, des
pour
le

chefs de cent, de cinle

du lendemain,
;

cl leur dit

quante et de dix

hommes pour gouverner

peuple

que

le

lendemain aura soin de lui-mme

qu'aujour-

pour

le

juger,

et

conduire en paix et en

d'hui suffit sa malice, ses inquitudes, etc.

guerre. Judas Machabe, en suivant cette disposition

Dmon. Les Grecs

bons
et

et les Latins

donnent ce nom aux

terme est

de-Mose, tablit dans son arme de toutes ces sortes

d'officiers.

aux mauvais anges, mais bien plus commufranais, ce

Joseph d'Arimathie est

;

nomm

dans l'-

nment aux mauvais anges. En

born aux seuls mauvais

vangile, noble dcurion

conseiller
conseiller.

mais

le

texte grec porte riche

esprils.

Les Hbreux ont

,

ou

riche snateur; saint

Luc, simplement

exprim

le

nom de dmon
, ;

par ceux de serpent

de
se-

On

appelait dcurions les snateurs des vil;

satan ou tentateur

de seddim ou destructeurs, de
et
,

les

municipales et des colonies

et c'est

apparemment

hirim

boucs ou veius

dans

les livres crits

en

ce qui a oblig l'auteur de la Yulgate traduire le

grec bouleuls par decurio.

grec, par ceux de dmones ou diabolus, c'est--dire,

calomniateurs ou esprits impurs, ou autres semblables.

Ddicace. Fte de
salem. (V. Ha7iuca.
)

la

ddicace du temple de Jru-

Le prince des dmons est nomm Belzbub Sam* mael Asmode Blial Satan, Dragon ange exter, , ,
, ,

Dluge (diluvium). On appelle

ture,

ainsi

dans l'cri-

minateur, prince des puissances de

l'air.

non seulement celle

fil

terrible inondation par la-

Les

Juifs

donnent au chef des dmons

lui

le

nom de
de Lu-

quelle Dieu

prir tous les

hommes

et tous les ani-

Sammael, comme nous

ci fer.

donnons

celui

maux

terrestres et ariens qui

,

ne se trouvrent pas

dans l'arche

mais aussi toutes sortes d'inondations

eau extraordinaires. Ainsi,
le

Denier (denarius), sorte de monnaie romaine que

l'on

ou d'amas

d'

Psalmiste

estime ordinairement dix sous de France

elle.

965

DES
Le nom de dena,

DEU
mais
il

964

valait cinq petits sesterces romains.

rius
lit

beaut du dsert: Pinguescent speciosadeserli, Psalm.

64, 13. Et
:

ne se

lit

pas dans Y Ancien Testament

le

se

Super speciosa
10. El
:

deserli

planctum assumant,

souvent dans

Nouveau,

et

il

est pris

pour une
le sicle,

Jercm.

9,

Ignis devorabat speciosa deserli,

pice d'argent en gnral, c'est--dire, pour

qui tait la

Jol, 1,20. L'criture

nomme

plusieurs dserts de la

monnaie

la plus

ordinaire parmi les H-

terre promise, et

il

n'y avait gure de ville qui n'et

les

breux, avant qu'ils fussent soumis aux Grecs et aux

son dsert, c'est--dire, des lieux incultes pour

turages et pour les bois.

p-

Luc appellent denier ce que saint Matthieu appelle numisma censs la pice d'argent que l'on payait par tte aux Romains dans la
Romains. Saint Marc
et saint
,

On donne

particulirement ce

nom au

dsert de

l'Arabie, dans lequel les Isralites voyagrent pendant

Jude. Mais on en ignore

la

vraie valeur. Les rabbins,

quarante ans aprs leur sortie de l'Egypte.

Destin, en latin fatum. Ce terme ne se
l'criture.
lit

sous

le

nom de

denier, entendent d'ordinaire un quart

pas dans

de

sicle, c'est--dire,

environ huit sous de notre

monnaie.

Dnombrement. Au chapitre xxx de YExode,

expressment dfendu de compter
le
,

il

est

Nous entendons sous le nom de destin un ordre ou un enchanement des causes secondes qui emporte une ncessit de l'vnement. Les stociens
soumettaient
les
les

les individus

dans

dieux

mmes

la ncessit

du

destin;

dnombrement du peuple sous peine d'attirer la mortalit sur celui-ci. On ne devait compter que les
pices de monnaie ou autres objets donns par chacun

philosophes paens, n'osant, d'un ct, imputer aux

le

dieux

malheur
et,

qu'ils

prtendaient leur arriver in-

justement;

de l'autre, ne voulant pas reconnatre

le destin,

de ceux dont on

faisait

un recensement. La
tait

somme
consa-

que

c'tait

par leur faute, ont forg

dont

ils

provenant de ces ablations individuelles

cre au Seigneur. Dans
le

n'ont jamais eu d'ide bien distincte. Les anciens

H-

temple de Jrusalem, quand

quelqu'une des fonctions
;

breux attribuaient tout Dieu,

hors
le

les biens et les

maux,

les prtres se disputaient

pch.

Dieu vengeur et juste envoyait les

;

on

avait recours

au sort des nombres

celui auquel

mnux,

les maladies, la guerre, la peste

Dieu bon et
;

se terminait un

nombre donn
vitait

tait vainqueur;

mais,
les

misricordieux accordait les biens et les grces

il

dans ce cas

on

soigneusement de compter
,

employait pour nous faire du bien les bons anges, et

personnes. (Voyez Talmud

trait
,

Yoma,
Voyez

fol.

22; et

pour

les

maux

les

mauvais anges. Tout mal

tait

en-

Maimonide,
note,
I

trait Theinidin, iv

4.

aussi

ma

voy ou pour punir nos pchs, ou ceux de nos pres,

Rois xv, 4.) Les Juifs modernes ont grand

ou de nos princes, ou de nos enfants, ou pour faire

clater les

soin de ne pas

compter des individus de leur nation,

le

uvres de Dieu. Voil

le

systme des H-

David

donc pch par

a

mode de recensement

breux adopt par l'glise chrtienne.

;

son peuple

galement pch en ne fournissant pas

Ils

croyaient que tous les vnements,

mme

ceux

pour
tait

le service
le rsultat
)

du culte

la

somme

qui d'ordinaire
(

qui paraissent les plus fortuits, taient ordonns par

la

de celle opration.

Voyez

II

Rois

Providence
le

qu'il

ne tombait pas un oiseau en terre

les

xx:v, 1-10.

sans
:

Pre cleste; que

cheveux de notre

lte

On

lit

dans Esdras
seul

Toute cette multitude

et elle

tait

taient

compts; que

la

Providence s'tendait jus-

comme un
deux mille

homme,

comprenait quarante-

qu'aux moindres animaux et jusqu'aux plantes.

Deuil. Les Hbreux,
la

trois cent soixante

personnes. Les

sommes
total se

mort de leurs amis

et

de

prcdentes ne produisent que vingt-neuf mille huit

cent dix-huit personnes.

leurs proches, donnaient toutes les

marques sensibles de

Cependant

le

mme

douleur

et

de deuil.

Ils

pleuraient, dchiraient leurs ba-

trouve rpt dans le livre de Nhmias 7, 66. C'est ce

qui
fait

bils, se frappaient la poitrine,

jenaient, se couchaient

dire Voltaire dans sa Bible explique, que

si

sur laterre, allaient nu-pieds, s'arrachaient quelquefois

les

Esdras

fut inspir

en parlant, ses cinq secrtaires ne

le

cheveux

et la barbe,

ou du moins se leseoupaient,et

furent pas en crivant; et certains vengeurs de Ycriture sainte,

se faisaient des incisions

ou des gratignnres sur le sein.

l'allongeait, selon

que cette diffrence de sommes provient

il

Le temps du
les

deuil tait ordinairement de sept jours;

de

la

mprise des copistes. Mais

est constant qu'il

mais quelquefois on l'abrgeait ou on

circonstances et
la

a eu plusieurs

dnombrements, par exemple, au dpart

et lors

disposition o l'on se
,

trouvait.

de Babylone, l'arrive en Jude,

de

la ddi-

Luctus mortui septem dies

dit
le

Jsus,

(ils

de Sirach.

cace du temple. Les naissances et les morts survenues

entre ces recensements et le

Mais ailleurs

il

dit

Faites

deuil de votre

ami dans

nombre de ceux qui

re-

l'amertume de votre me pendant un ou deux jours

noncrent au voyage de
scrire
,

la

Jude aprs

s'tre fait in-

pour vous mettre couvert des mais aprs

vie.

traits

de la mdisance;

devaient ncessairement donner des rsultats

cela, consolez-vous, car la tristesse abrge la

diffrents,

dont l'un a t suivi par Esdras, l'autre par

Les rabbins reconnaissent aussi divers degrs

la

Nhmie.
Dsert. Ce terme est
tendaient, sous le
fort

dans
connu. Les Hbreux enmidbar, dsert, tout lieu

douleur
il

cl

dans

le deuil.

Dans

les trois pre-

miers jours

est

permis de s'abandonner aux larmes

de sa douleur;
les sept

nom de

et loule la vivacit

jours suii
si

non

cultiv, particulirement les

montagnes.

Il

avait

vanls, la douleur doit tre plus modre. Mais

Ton

des dserts entirement arides et striles; d'autres

taient trs-beaux, et trs-fertiles en pturages; d'o

persiste dans le deuil pendant un mois entier, on doit

le faire

avec beaucoup de temprament. Les deuils de

de.

vient que l'criture, en plus d'un endroit, parle de

la

Sal, de Judith, d'Hrode-le-Grand, ne furent que

,,

965

DEt)

DEU
jeunes gens au son de
la flte.

96Q
Dans
saint Matthieu

sept jours; ceux de Mose ci d'Auron furent de trente

jours. Josphe dit
suffire

que

le deuil

de trente jours doit

la

nous voyons une troupe de joueurs de

les funrailles d'une
les

flte

appels pour

aux plus sages dans

et
la

perte de leurs plus

jeune

fille

de douze ans. Chez

proches parents

de leurs plus chers amis.

dure du deuil
,

Romains,
flte

les rois avaient fix le

nombre de joueurs
permis d'en
\
!

Pendant toute

les plus

proches
frre,

de

dans

les funrailles.

Il

n'tait pas

parents du mort,

comme

pre, mre, mari,

avoir plus de dix. Les rabbins dcident, parmi les

demeurent dans leur maison assis et mangent par terre. La nourriture qu'ils prennent est cense impure, comme eux-mmes passent pour souilsurs, enfants
,

Hbreux, que

le

mari n'en pouvait avoir moins de

deux aux
vaient

funrailles de sa

femme, sans compter

les

deux pleureurs

et la pleureuse gages qui s'y trou-

ls

au moins cela

tait ainsi

avant

la

ruine du temple
le

toujours.

Si

une femme de condition avait

,

par les Romains. Leurs sacrifices sont comme

ceux qui pleurent un mort
,

pain de

pous un mari de moindre qualit

traiter

l'homme devait
suivant sa

dit

Ose

;.

quiconque en

son pouse dans sa

pompe funbre

mange

sera souill.

Ils

ont le Visage couvert et ne

travail,

condition, et
bins, la

non selon

la sienne; car, selon les

rab-

peuvent pendant tout ce temps vaquer leur

ni lire le livre

femme monte avec son mari, mais elle ne descend

lui,

de

la loi, ni faire

leurs prires accoutu-

pas avec

mme

la

mort.

mes.
lit,

Ils

ne se chauffent point, ne se font point leur

tte,

Tous ceux qui rencontraient une pompe funbre

ou une compagnie de deuil devaient, par henneur, se
joindre elle
,

ne dcouvrent point leur

ne se font point ra-

ser,

ne coupent point leurs ongles, ne saluent perle bain.

et

mler leurs larmes

celles

de ceux
faire al-

sonne, ne prennent point

On ne

leur parle

qui pleuraient. C'est quoi saint Paul

semble

point qu'ils n'aient parl les premiers; ordinairement

lusion lorsqu'il dit

rent
,

II faut pleurer avec

ceux qui pleu-

on

va les visiter pour

les

consoler,

et

on

leur
:

et se

rjouir avec ceux qui se rjouissent.

:

Et

le

porte quelque chose manger, selon ces paroles

Sauveur, dans l'vangile

qui comparerai-je cette

les

Donnez du

vin ceux qui sont affligs, et ceux qui sont

;

race? Ils sont semblables aux enfants qui sont dans

places publiques et qui crient leurs semblables
:

dans l'amertume de leur cur

oublient leur pauvret
,

qu'Us

boivent

et qu'ils

Nous

leur affliction, et qu'ils perdent

leurs douleurs.

vous avons jou de la flte

et

vous n'avez point voulu

pour jamais

la

mmoire de
dit

danser; nous avons

point pleur.

fait

des lamentations, et vous n'avez

tait

Lon de Modne

qu'au retour des funrailles, les

Lorsque Jsus-Christ

conduit au

parents du mort s'asseient par terre, et qu'aprs avoir

l leurs souliers, on leur sert du pain, du vin et des

ufs durs. Dans quelques endroits on

repas
voi.
la

fait

un grand

parent et ceux qui ont assist au condit

femmes de Jrusalem le suivaient, et faisaient de grandes lamentations. La fille de Jephl, alla tant dvoue par son pre pour tre immole sur les montagnes pour y faire avec ses compagnes
supplice, les
,

Josphe

qu'Archlas ayant

fait

pendant sept

des lamentations de sa propre mort

et

de ce qu'elle
sur les
fille

jours le deuil du grand Hrode son pre, traita

ma-

mourait sans avoir t marie

dans
la suite

coutume qui s'observa

de

gnifiquement

le

peuple, et que c'est

la

coutume par-

dans

le pays,

o
la

les filles allaient

mi

les Juifs
la

dans ces rencontres de donner de grands

montagnes pour pleurer

vont aussi
certains jours

virginit

la

de

repas

parent, ce qui

incommode beaucoup de
la

Jepht. Dans la Palestine et dans la Syrie, les

, ,

femmes
pour y

personnes qui ne peuvent soutenir cette dpense. An-

dans

les cimetires

ciennement
les

ils

mettaient du pain et de
,

viande sur

faire le deuil

de leurs proches.
,

tombeaux des morts

afin

que

les

pauvres en
le

L'habit de deuil

parmi

les

Hbreux

n'est fix ni

pussent profiter, et qu'ils priassent pour

dfunt.

repos du

par

la loi ni

par

la

coutume; on

voit seulement
ils

dans

l'criture que, dans ces circonstances,

les deuils publics, les

dchiraient

Anciennement, dans
moulaient sur
les toits

Hbreux
de

leurs habits
d'hui
,

pratique qu'ils observent encore aujourn'en dchirent qu'une petite partie, et

la

ou sur

les plates-formes

mais

ils

leurs maisons,

toutes les

pour y dplorer leur malheur. Dans villes de Moab, dit Isac, je ne vois que des
;

seulement pour
deuil
ils

forme.

On

voit aussi

que dans

le

se revtaient de sacs ou de cilices, c'est--

personnes revtues de sacs

et

je n'entends sur tous les toits

dire, d'habits rudes et

mal

faits, et

d'une toffe brune

dans

les

places publiques que des hurlements et des

,

ou noire

et d'un

tissu fort grossier.

,

Aujourd'hui
l

cris

de douleur. Et ailleurs
:

en parlant Jrusalem,

il

pour ne se pas rendre ridicules

la

ils

portent le deuil

lui dit

Qu'avez-vous donc que vous voil toute monte

to'Us
,

manire du pays o
loi.

ils

vivent, sans y tre astreints

sur

les

et

qu'on n'entend de toutes

,

parts que laet

par aucune
railles.

On peut
le

voir ci-aprs l'article

F une-

'

meiUations au milieu de vous

sir ?

ville

de joie

de plai-

Deutronome

dernier des cinq livres de Mose.

le

On employait des pleureuses

gages et des joueurs

Les Grecs
signifie la

lui

ont donn
loi

nom

de Deutronome, qui
;

d'instruments dans les funrailles des Hbreux,

de

que dans celles des Romains; mais cet usage ne se remarque que depuis la domination des Romains dans l'Orient. Us y introduisirent

mme

seconde

ou

rptition de la loi

parce

qu'en

effet

Mose y

fait

une espce de rcapitulation

livres prc-

de ce
dents.

qu'il

avait fait et tabli dans les

aussi cette

coutume. Les personnes ges taient conduites au tombeau au son de la trompette, dit Servius,

Deutrose. C'est
misne ou seconde

ainsi

que

les Juifs appellent leur

et les

loi.

Deutrosis, en grec, a la

mniQ

D67
signification

DIA
peu prs que misna en hbreu
;

)IV

968

Tune

journalire des aumnes. Alors les aptres assembl-

et l'autre signifient seconde,

ou

plutt itration.
le

Eu-

rent

la

multitude des fidles, et leur dirent

Il

n'est

sbe accuse les Juifs de corrompre

vrai sens des

point juste que nous abandonnions la parole de Dieu

critures par les vaines explications de leurs deutroscs. Saint

pour avoir soin des tables;

vous sept

ainsi, choisissez d'entre

,

Jrme parle toujours des deulroses avec

;

hommes

de bon tmoignage
,

remplis du
les tablis-

un souverain mpris
cueil

il

les regardait

comme un

re-

Saint-Esprit et de sagesse

afin

que nous
Ils

de

fables,

de purilits, d'obscnits.

sions pour avoir soin de ce ministre.

en choisirent

Devins. (V. Divination et Magie.)

donc

sept, savoir

Etienne, Philippe, Procore, Nicaet Nicolas, qu'ils prsentrent

Diadle. Ce terme vient du grec diabolos, qui signifie

nor, Timon,

Parmnas

un calomniateur ;

il

se trouve assez rarement dans

il

aux aptres,

et qui furent

ordonns par l'oraison et

l'ancien Testament. Quelquefois

blial
,

rpond l'hbreu
:

l'imposition des mains.

et d'autres fois

au nom Satan
,

le

premier
;

si-

Saint Paul

dans sa premire Eplre Timothe

gnifie

un

homme

qui ne vaut rien

un

libertin

et le

veut que les diacres soient chastes, sincres, irrprochables; qu'ils ne soient ni grands buveurs, ni atta-

second, un adversaire, un accusateur en justice. L'auteur de

la

Vulgate a mis aussi diabolus dans Habacuc

;

chs un gain sordide

qu'ils

conservent le mystre
les

Egredielur diabolus ante pedes cjus

au lieu de l'h,

de

la foi

dans une conscience pure; qu'on

prouve
;

breu

resclicph

qui signifie un charbon. Ainsi

il

fau-

bien avant que de les admettre au sacr ministre

qu'ils n'aient

drait traduire

La mort, ou

la peste,
lui.

marchera devant
les livres

pous qu'une femme;

et

qu'ils aient soin

sa face,
l'ancien

et le

charbon ira devant

Dans

de

de leur maison

de leur famille.
Dominica), jour du Seigneur.
:

Testament qui sont

te

crits

en grec, diabolus

Dimanche
est parl
die.

(dies

Il

en

se prend pour

'dmon

ou simplement pour ennemi;

il

dans Y Apocalypse
le

Fui

in spiritn in

Dominica

mais, dans le nouveau Testament,

le

signifie toujours

Les chrtiens, ds

dmon,

le

grand ennemi du genre humain.

d'une faon particulire

le

commencement, honorrent jour de la rsurrection du

si

Diaconesse.

On

appelait diaconesses certaines veu-

Sauveur, qui arriva

tres,

le

lendemain du sabbat. Les ap-

ves ou vierges qui servaient l'glise dans des ministres

pour conserver

la

mmoire de ce jour

glorieux

que

les

diacres ne pouvaient pas exercer par

:

Jsus-Christ et son glise,

jugrent propos de

eux-mmes, comme
de
l'glise

de garder les portes de l'endroit

s'assemblaient
,

transporter au dimanche le repos qui s'observait parmi

les Juifs le

les

femmes
dans

car elles ne

samedi, jour du sabbat.

se trouvaient pas dans les

mmes

lieux que les

hom;

Dme. Voyez Dixmes.

Disque. Le disque tait un lourd palet de plomb, de
fer

mes

elles avaient

l'glise

des places spares

2 les diaconesses aidaient dshabiller les

femmes

ou d'airain, ou une pierre ronde, que

les

athltes

avant

le

baptme

et les habiller

au sortir des saints

s'exeraient jeter le plus loin et le plus haut qu'ils

bains; 3 elles instruisaient dans le particulier les

pouvaient.

Sous l'impie Jason, usurpateur du

les

nom

personnes de leur sexe

taient en prison

et allaient visiter

ceux qui

de grand-prtre,

prtres

mmes, ne
II

s'attachant

pour

la foi.

ge

mr

et

avanc, de bonnes

On les murs

choisissait d'un
et

plus aux fonctions de l'autel, couraient aux jeux de la

lutte et

de bonne r-

aux

exercices

de disque.

Machab.

iv,

putation. Anciennement, on les tablissait en crmonie et avec l'imposition des mains. Saint Paul, dans

14.

Divination. Les Orientaux, et surtout les Isralites,

Yptre aux Romains, parle de Phacb

l'glise qui tait

diaconesse de

ont toujours t fort attachs

la

divination

la

au port de Cenchres. Le

mme

ap-

magie, aux arts curieux d'interprter les songes, et de

tre veut

que

celle

que

l'on reoit

au rang des veuves,

;

chercher connatre l'avenir par des voies

c'est

illicites

pour servir

l'glise, n'ait pas

;

moins de soixante ans

qu'on
;

une

suite

de leur gnie timide

la loi

et superstitieux.

qu'elle n'ait eu qu'un mari

lui

rende tmoibien lev ses

Lorsque Mose publia

du Seigneur, ce mal

tait

gnage de ses bonnes uvres

enfants,
si elle

si

elle a

dj trs-commun dans l'Egypte cl dans les pays voisins; et pour gurir les Isralites

a exerc l'hospitalit, si elle a lav les

,

du penchant

qu' ls
;

pieds aux saints

s'est

si elle

a secouru les affligs

si elle
Il

avaient consulter les devins, les diseurs de bonne

applique toutes sortes de bonnes uvres.

aventure, les augures, les interprtes des songes, etc.,

il

exclut de ce

nombre

les

jeunes veuves.

leur promit que l'esprit de prophtie ne sortirait

trs-

Diacre, vient du grec diaconos, qui signifie ministre,

serviteur.

point du milieu d'eux, et leur dfendit, sous de

On emploie
pour

ce terme dans le langage ec-

grives peines, de consulter les devins, les astrologues

et les autres

clsiastique

signifier

ceux dont

la

fonction est

personnes de cette espce;

il

ordonna

d'aider l'vquc ou le prtre dans l'offrande du saint

sacrifice
ristie
,

de
,

l'autel et

dans
,

la distribution
le service,

de l'eucha-

de lapider ceux qui se vantaient d'avoir l'esprit de Pilhon ou de divination. Les crits des prophtes du
Seigneur sont pleins d'invectives contre
qui consultaient les
les

et

outre cela

dans

des pauvres et

Isralites

dans

de ce qui leur est ncessaire. Le nombre de disciples croissant de jour en jour Jrula distribution

devins, et contre les faux pro-

phtes qui se vantaient de prdire l'avenir, et dduisaient ainsi les peuples.

Il

salem

il

s'leva

un murmure des Grecs,

,

c'est--dire,
,

des gentils convertis

contre les Hbreux

de ce que
(

y avait plusieurs sortes de divinations; on devi-

Jours veuves taient ngliges

dans

la

distribution

nail parl'eau,

par

le feu,

par

la terre,

par

l'air,

par

le

909

DIV

DIX
permets devous marier qui bon vous semblera.
crite, le rabbin interroge

970

vol des oiseaux, par leur chant, par les sorts, par les

La

lettre

songes, par la baguelte, cl^par les serpents.

avec subtilit

le

mari, pour

Divorce, ou

Rpudiation. Mose avait tolr le divorce

savoir
fait.

s'il

est port volontairement faire ce qu'il

ait

pour de justes causes.

L'cole de Sammaas, qui vivait peu de temps avant
Jsus-Christ, enseignait que pour pouvoir lgitimement

On

tche qu'il y

a au moins dix personnes pr-

sentes l'action, sans compter les deux tmoins qui

signent et deux autres tmoins de

le

la

date

aprs quoi

rpudier sa femme, H

fallait

que l'homme et trouv

de

rabbin
les

commande
qu'il

la

femme

d'ouvrir les mains et

dans

elle

quelque action rellement honteuse, et con-

de

approcher l'une de l'autre pour recevoir cet

ne tombe terre
;

traire l'honntet. Mais l'cole d'Hillel, disciple

acte,

de peur

et

aprs l'avoir
le

Sammaas, enseignait au contraire que

raisons suffisaient pour
autoriser un
qu'il

les

moindres
r-

interroge tout de nouveau, le mari

lui

donne

par-

homme

chemin,
de moi
dras.
lit

et lui dit

Voil

ta

rpudiation, je t'loigne

pudier sa

femme

par exemple,

pouvait faire di-

et te laisse
le

en libert d'pouser qui tu vou-

vorce avec

elle, si elle lui

faissaitune mauvaise cuisine,

ft plus

La femme

prend

et le

rend au rabbin, qui le

ou

qu'il trouvt

une autre femme qui

de son

encore une

fois,

aprs quoi

elle est libre.

On omet
En-

got.

quantit de petites circonstances qui n'ont t invenla

Mais Jsus-Christ avait limit

pudier
au seul cas d'adultre.
les

permission de r-

tes que pou-r rendre celte action plus difficile.

suite le rabbin avertit la

femme de ne

se point marier

Parmi

Juifs,

le

divorce est

devenu beaucoup

de

trois

mois, de peur qu'elle ne soit enceinte. Depuis

la

plus rare depuis qu'ils se sont trouvs disperss parmi

les nations, qui

ce temps l'homme et

femme ne peuvent
,

plus de-

ne permettent pas
:

la dissolution

du

meurer seuls en aucun endroit

se remarier.

et

chacun d'eux peut

mariage pour des causes lgres

toutefois

on ne

laisse

pas de voir encore aujourd'hui quelque divorce parmi

les Juifs et leurs

Dixmes ou Dcimes. Nous ne connaissons rien de

plus ancien en
fait

femmes. Un mari jaloux dfend d'acelui qui lui fait

de dmes, que celle qu'Abraham

,

bord sa
aprs cela

femme devoir
le bruit

ombrage;

si

donna Melchisdech
son expdition contre

roi

de Salem

au retour de

court qu'elle continue de voir son

les
lui

quatre rois ligus avec

Co :
de

galant, et qu'on les trouve ensemble, surtout en fla-

dorlahomor. Abraham
qu'il

donna

la

dme de tout ce dme de

de
tout ca
la

grant

dlit, alors les

rabbins

lui

ordonnent de
il

la

r:

avait pris sur l'ennemi. Jacob imita la piet

,

pudier pour toujours, quand

mme

ne voudrait pas

son aeul

en vouant au Seigneur
acqurir dans
la

la

cependant

il

est libre celte

femme de

se remarier
soit

qu'il pourrait
loi,

Msopotamie. Sous
la terre
,

qui elle juge

celui qui a

propos,

pourvu que ce ne

pas

Mose veut que

,

toutes les dcimes

,

soit

donn
fille

lieu la rpudiation.

des grains

soit

des fruits des arbres

si

appartiennent an
il

Une jeune
ait

au-dessous de dix

ans, soit qu'elle

si

Seigneur; que

quelqu'un veut racheter ses dmes,

son pre ou non, aprs avoir pous un mari,

lui

donnera un cinquime par-dessus leur valeur. Toutes

dmes des bufs, des brebis, des chvres
passe sous la verge du pasteur
, ,

les
se

ce mari ne

agre point, elle peut se dmarier, jusait

et

de ce qui

qu' ce qu'elle

douze ans

et

un jour, qui est

le

seront offertes au Sei-

temps auquel

elle a la qualit de

femme.

Il

lui suflitdc

gneur.

dire qu'elle ne veut point

elle

un

tel

pour son mari, dont

Les pharisiens du temps de Jsus-Christ, pour

distinguer par une observation plus littrale de

se

prend deux tmoins, qui mettent par crit sa d-

la loi,

claration, aprs quoi elle peut se marier qui elle

ne se contentaient pas de payer

des fruits de
la

la

dme des grains

et

juge propos.

campagne

qui sont compris sous le

;

Pour empcher que

la libert qu'ils

les

hommes juifs

n'abusent de

nom
aussi

gnral de proventus, revenus

la

ils

donnaient

ont de faire divorce, les rabbins ont

dme des lgumes de

leurs jardins,

que

la loi

ordonn plusieurs formalits, qui consomment bien du temps, et donnent le loisir aux maris de se rconcilier, et

n'exigeait point.

Le Sauveur ne dsapprouve pas leur

il

exactitude; mais
leur orgueil.

se plaint de leur hypocrisie et de

de bien vivre ensemble. Quand raccommo-

On

lit

encore, dans leur Talmud, que tout

et qui vient

dement

est dsespr,

une femme, un sourd, ou un

11

ce qui se

mange, qui se met en rserve,

aux prmices
et la

notaire dresse la lettre de divorce.

l'crit

en pr-

de

la terre, est sujet

dme.

sence d'un ou de plusieurs rabbins

cllcdoiltre crite

La dme
dmes aux
qu'il

se prenait sur tout ce qui restail aprs les

sur un vlin rgl qui ne contienne que douze lignes

offrandes et les prmices payes. L'on apportait les

lvites

en lettres carres, en observant une infinit de petites

minuties, tant dans les caractres
nire d'crire, et dans les
et

dans

la ville

de Jrusalem, ainsi

que dans

la

males
la

parat par Josphe

et

par Tobie.
la

Les

lvites

noms

et

surnoms du mari

mettaient part pour les prtres

dixime partie

de

la

femme. Dplus,
ni entre eux.

l'crivain, les rabbins et

de leurs dmes

car les prtres ne les recevaient pas

et les lvites

tmoins ne doivent tre parents ni du mari, ni de

immdiatement du peuple,

ne pouvaient

femme,

pas loucher aux dmes qu'ils avaient reues, qu'ils

n'eussent auparavant donn aux prtres ce qui leur
tait assign

Voici la substance de celle lettre, qu'ils appellent

glictli
:

Un

tel

jour, ynois, an

et lieu,

moi N. je vous r-

par

la loi.

pudie volontairement, jevousloi(jne,jevous rends libre,

vous

Sur
aprs

les
la

neuf paris qui restaient aux propritaires

lvites,

N.

qui

avez t ci-devant
s, s.

ma femme,

et

je vous

dme paye aux

on en prenait encore.
31

m.

071

DIM
'

DRA
fait

972
dmes ds
les
la

une dixime que Ton faisait transporter en espce Jrusalem, ou, si le chemin tait trop long, on y portait la

voir qu'on avait pay les

premiers

temps. Tout l'Orient tant prsent sous

lion des princes infidles, l'usage

domina-

valeur en argent, en y ajoutant un cinquime

de payer

les

dmes

sur

le tout, ainsi

que renseignent
faire

les

ralbins. Celte

n'y est plus connu.

dme

cia't

employe

dans

le

temple des festins

Les peuples barbares

les

Grecs et

les

Romains
toutes

qui avaient assez de rapport

aux agapes des premiers

dme, du

paens, par un sentiment de religion

les nations, ont

commun

chrtiens.

souvent offert leurs dcimes leurs

fait

Aujourd'hui les Juifs ne paient plus

la

dieux

les

uns s'en sont

une obligation permanente,

le

moins

ils

ne

s'y croient plus obligs, si ce n'est

ceux

les autres l'ont fait

dans des cas particuliers, et par

qui sont tablis dans le territoire de Jrusalem ci de

mouvement d'une dvotion

arabes qui faisaient

passagre. Les marchands

l'ancienne Jude

car

il

y a peu de Juifs aujourd'hui

le trafic

de l'encens, n'en osaient

la

qui aient des terres en propre, ni des

troupeaux
le

on
des-

vendre qu'ils

n'en

eussent pay

dme

leur dieu

donne seulement quelque chose pour

rachat

Sabis. Les Perses taient fort religieux offrir leurs

premiers ns, ceux qui ont quelques preuves

sont sortis de
la

qu'ils

dieux

la

dme des dpouilles

qu'ils avaient prises sur

race des prtres ou des

lvites.

On

l'ennemi. Les Scythes

eux-mmes envoyaient
avaient
ils

leurs

assure toutefois que ceux des Juifs qui veulent passer

dcimes

Apollon. Les Carthaginois

Tyr, dont

cou-

pour

les plus religieux

donnent aux pauvres

la

dixime

tume d'envoyer
la

taient
ils

une

colonie,

partie de tua* leur revenu.

dme de tous leurs biens, Tyr

la

et

envoyrent Herqu'ils avaient prila

Les chrtiens paient aussi

d'aucune

la

dme de leurs terres

cule de

dme des dpouilles

aux ministres du Seigneur; mais ce n'est pas en vertir

Ip'i

ses en Sicile. Le vaisseau qui apportait

dme or-

que Jsus-Christ ou ses aptres aient

dinaire des Carthaginois Tyr, y arriva peu de temps

promulgue:

le

Sauveur n'a rien ordonn sur qe suleur dfendit de porter ni bourse,

la

avant qu'Alexandre en fille sige. Pisislrate crivant

Solon.pour l'engager retourner Alhnes,
lui dit

jet; seulement en envoyant ses aptres prcher dans

les villes d'Isral,
il

ni provisions,

mais d'entrer dans

maison de ceux
digne de sa
jj

que chacun y paie la des sacrifices aux dieux. Les Plasges, qui
tablis en Italie, reurent

dme de ses biens pour

offrir

s'taient
l'oracle

qui voudraient les recevoir, de manger ce qu'on leur

offrirait; car,

commandement de

ajoute-il, tout ouvrier est

rcompense
celui qui

et

de son vivre. Et saint Paul veut que

d'envoyer leur< dcimes Apollon de Delphes. Plutarque fait mention en plus d'un endroit de la coutume
des Romains
d'offrir

reoit l'instruction partage ses biens avec

Hercule

la

dme de ce

qu'ils

celui qui la lui

donne

c'est l l'ordre naturel,

il

est
:

avaient gagn sur l'ennemi.

juste que ceux qui servent l'autel vivent de l'autel

et qui a jamais fait la guerre ses propres frais
?

Dracme

{draclnna).

La valeur d;
;

la

dragme ordideux dragmes

naire tait de huit sous un denier

les

Mais, dans les

commencements de
Dans
la

l'glise, les

mi-

dragmes, font peu prs le demi-sicle, et les quatre

le sicle.

nistres des autels ne vivaient

que des aumnes

suite on

et des

ohlations

des

fidles.

donna des
j

Dragon
criture
;

terres et des revenus fixes aux glises et aux ministrs

il

du Seigneur

les

fidles

mme commencrent
dme, l'imitation de
alliance,
lui la
\

tltannin,

souvent dans l'E(1). Ce terme se trouve rpond d'ordinaire l'hbreu thannim ou qui signifie un grand poisson, un dragon male

d'assez

bonne heure
l'on payait

leur
l'on

donner une certaine portion

rin.

Les Septante

traduisent

communment

par

de leurs biens, que

celle

nomma

que

aux prtres de l'ancienne

draco?2es,raremenlpar de grands poissons, quelquefois Saint Jrme le par des sirnes, ou des autruches.

quoique chacun ne donnt que ce que sa dvotion

inspirait, sans

aucune obligation marque,

la

ni

pour

mais il le prend quelrend plus souvent par drucones, ou des lamics. On voit peu quefois pour des sirnes,
!

quantit ni pour

qualit.

Enfin

les

voques,

de
loi,

prs les

mmes

varits dans
le

Aquila,

Symmaque

et

concert avec les princes sculiers, en firent une

Thodotion. Sous
, '

nom

de

sirnes, ils

entendent apne peut

obligrent les chrtiens donner aux ecelsias-

paremment des monstres marins;

pas

car on

iiques la

dme de
temps,

leur

revenu

et des fruits

qu'ils refaits

l'expliquer des animaux fabuleux

de ce

mm,

cueillaient.

Comme ces rglements

ni

ne se sont pas

dont

parlent les potes.

11

est certain, en
le

comparant

en

mme

d'une manire uniforme, on ne

les divers endroits

o se rencontre

ihcnve Uiannim

peut marquer au juste l'poque de rtablissement de

la

ou tanin, qu'il
soit

signifie

quelquefois de grands poissons

dme; mais
on

elle

est ancienne, et ds le sixime

des fleuves ou de

la

mer

et d'autres fois des ser-

sicle

la payait dj,

quoique d'une manire non

\ '

pents de terre.
quelquefois pour Dragon, dans l'criture, se prend
le

uniforme, ni sous une gale obligation partout. Ori-

gne
et les

croit

que

les lois

de Mose touchant
garder sous

les

dmes

dmon.
(1)

prmices ne sont pas abroges par l'Evangile,

les
la loi

et qu'on doit encore

nouvelle.

les huitime

Fra Paolo, dans son Trait des Bnfices, dit qu'avant et neuvime sicles, on n'avait point
pay de dmes en Orient
et

en Afrique

mais ceux

l'ordre de< sauriens. Le un genre de reptiles de gnral assez doux, qui peusont de petits lzards, en l'autre, a laide de deux vent voltiger d'un arbre leur membraneuses places de chaque cote de ailes

donn ce Les naturalistes modernes ont

nom

qui ont trait cette matire avec plus d'exactitude ont

corps.

^5

ECL
la

SCO
puissance,
la

974

Droite. La main droite marque

Madian

et

Epha),

signifie, selon plusieurs intorp .tes,

,

force. L'criture attribue d'ordinaire

la

droite de

de jeunes chameaux. Toutefois bichra

qui est

le

f-

Dieu

les plus

grands

effets

de sa toute-puissance.

Etre assis la droite de Dieu, se met ordinairement

minin de bicker, se prend pour une dromadaire dans Jrmie; et c'est ainsi que l'entendent Aquia, Sym-

pour avoir une galit

Fils
la

de gloire et de puissance. Le

maque

et

Thodolion. Saint Jrme, cursor

levis

un

de Dieu est souvent reprsent

comme

assis

coursier.

droite du Pre cleste.

Le nom de
le

baclrien,

que

l'on

donne au dromadaire,
un dromadaire,
11

La

droite
la

marque habituellement

ct du midi,
;

approche assez de l'hbreu

et bikkerah,
j

bikker,

comme
eux,

gauche celui du septentrion

car les H-

ou bikerath, une femelle dromadaire.

breux parlaient des parlies du monde par rapport

|

a des dromadaires de deux sortes, l'un plus grand,

comme

ayant
la

la

face tourne l'Orient, le

et la

dos

qui a deux bosses sur le dos, et l'autre plus petit, qui

au couchant,
septentrion.

main droite au midi,

gauche au

n'en a qu'une. L'un et l'autre sont fort

les parlies occidentales

communs dans
la

de l'Asie,

comme
;

Syrie et

L'accusateur tait ordinairement

la

droite de l'ac-

l'Arabie. Celui qui n'a qu'une bosse sur le dos est le

cus

par exemple: Diabolus

le

stet

dextris ejus. El

plus

communment
Ils

appel chameau

l'autre se

nomme

dans Zacharie,

dmon

tait la droite
:

du grand-

dromadaire.

sont l'un et l'autre capables d'une fort

ils

prtre Jsus pour l'accuser

ejus, ut adversaretur ei.

Satan stabat dextris

grande
le

fatigue,

ont
le

le poil

doux
a

et ras

mais, vers

milieu

du dos,

chameau
et

une

petite
la

minence
,

Souvent dans un sens tout contraire,

de quelqu'un signifie
le

tre la droite

couverte d'un poil lev d'un pied sur

bosse

et le

dfendre,
est

le

soutenir, le prot-

dromadaire a deux bosses

prendre

deux minenees de
,

poil.

ger

par exemple
sois

le

Seigneur

ma
:

droite, afin que

est

Toutefois ces minenees sont petites; et

,

le bien

je ne

pas branl. Et ailleurs

le

Le Seigneur

les

dromadaires

et les

chameaux ne sont
animaux.
ils

la droite

du pauvre pour

garantir, etc.

gure plus bossus que

les autres

Ils

n'ont

DnOMJDAiRE, sorte de chameau

nomm

dromadaire,

point

de dents canines cl incisives;

n'ont poinf

dromas, ou dromedarius, cause de sa promptitude

courir, d'un

de corne aux pieds, mais leurs pieds sont ^emcineni

couverts d'une peau charnue.

terme driv du grec dremo, je cours.

petits

On

dit

qu'en butant

ils

Les dromadaires sont plus

que
Ils

les

chameaux

iroubleul l'eau avec le pied, ce que les uns attribuent

ordinaires, plus grles, plus dispos.

ont sur le dos

une cause

les

autres une aulrc

on

croit

nan-

une espce de

selle naturelle
,

qui est

compose d'un
assez

moins que

c'est

pour rendre leur eau moins lgre,

dure plus longtemps dans l'estomac.
,

grand poil qui se dresse

et

forme

comme une

aiin qu'elle leur

grosse bosse. Les personnes de qualit, dans l'Orient,

se servent ordinairement de dromadaires lorsqu'ils

On

dit qu'ils

en boivent quantit on veut

el la

gardent long-

temps pour
geurs
,

la soif future;

mme

que
leur

les

voya-

veulent faire plus de diligence.

faire en

On

assure/pi'ils peuvent

dans une ncessit pressante,

,

ouvrent

un jour plus de cent mille pas, qui font un

trois mille pas la

l'estomac pour en tirer l'eau

et

se dsaltrer.
et

Leur
au se-

peu plus de trente-trois lieues,

lieue.
Il

eslomac est compos de quatre ventricules,

en a

mme

qui font cinquante lieues par

cond

il

y a plusieurs ouvertures qui donnent entre

jour, selon Vinccnt-le-Blanc. Isae, chapitre 40, v. 20,

le

environ vingt cavits faites

comme

des sacs, qui

nomme
,

biccuroth, selon Cochart. Mais le

mot

bich-

leur servent de rservoirs.

et
|

rim

que

l'on trouve

dans

le

mme

prophte, et que
(

demi de haut depuis

le

Le dromadaire a sept pieds sommet de la tte jusqu'

saint

Jrme

a traduit par

dromadaire

dromedarii

terre.

Voyez Chameau.

Ecclsiaste

livre

canonique de

la Bible

indiqu

lorsqu'il dit
qu'il

que Dieu couvre

la

le soleil

de nuages, lors-

ordinairement par l'abrviation Eccl.

Ecclsiastique, livre canonique de par l'abrviation Eccli.
Eclipse. Ce mot ne se lit pas dans l'criture. Les Hbreux ne paraissent pas avoir beaucoup philosoph
sur les clipses.
Ils les
la

nous en drobe

lumire.
Juifs.

Bible, dsign

Ecoles ou Acadmies des

Les Hbreux mit

d'tiu'ii-r les

toujours t trs-soigneux d'enseigner et

lois qu'ils

avaient reues de Mose. Les pres de fa-

mille tudiaient et
I

enseignaient dans leurs propres

le

familles.

Les Rabbins enseignaient dans

temple,

considraient

comme

des effets
j

dans

les

synagogues

et
le

dans

les

acadmies. L'on pry avait des coles de

miraculeux,

comme

des marques sensibles de

la

co-

tend que, ds avant

dluge,

il

1re de Dieu. Job semble dire

que

l'clips est

cause
et

science et de pit, dont les patriarches taient les

directeurs.

par l'interposition de
l'astre clips, in
ei ut

la

main de Dieu entre nous

et

manibus abscondit lucem,

Il

prcipit
fait

Tout cela
incerlain.

est certainement trs-peu solide el trs-

rurss adveniat.

dit ailleurs

que Dieu

d-

On ne

peut douter que Mose, Aaron et les

le

fense au soleil de se lever, cl qu'il ne se lve point;

qu'il

anciens d'Isral n'aient instruit

sert, el

peuple dans

le

d-

enferme

les

toiles, el les

met comme sous

le

que plusieurs bons

Isralites n'aient t trs'a

sceau.

zchiel parle d'une manire plus populaire,

soigneux d'instruire dans

crainte de Dieu leur fa-

975

ECO
Saint

CR
Jrme
dit

97G
la nais-

mille; mais tout cela ne nous prouve pas encore les coles que nous cherchons. Sous Josu, nous voyons

que peu de temps avant

sance de Jsus-Christ, deux fameux rabbins,

et Hillel
,

Sammaj

des espces d'acadmies de prophtes, o

<les

les
,

enfants
vivaient

chefs de deux clbres coles

les Juifs
,

formrent

prophtes,

c'est--dire, leurs disciples

deux partis parmi

scribes
et

et furent matres des

dans l'exercice d'une vie retire et austre, dans l'tude,

la mditation et la lecture

des pharisiens.

Akiba
,

leur

succda

et

de

la loi

de Dieu.

11

y avait
en-

fut matre

du fameux Aquila

interprte des critures

de ces coles de prophtes Naoth de Ramatha sous

de

Vancien

Testament. Akiba eut

pour successeur

Samuel

David

et

Samuel

s'y retirrent.
;

Sal y
les

Mer, aprs lequel parut Johanan, fds de Zacha, puis

lizer, ensuite
fin

voya du monde pour prendre David

desquels tait Samuel,

mais

envoys

Delphon

Josphe-le-Galilen, et enla prise

s'tanl approchs de la troupe des prophtes, la tte

ils

Josu, qui prsida celle cole jusqu'

les Juifs

de

se mirent prophtiser avec

Jrusalem. C'est ainsi que

donnaient

la

suc-

eux
en

le

second

et le troisime
;

que ce prince envoya

,

cession de leurs docteurs au temps de saint Jrme.

firent

de

mme
de

et

lui-mme y tant venu

fut

Les rabbins enseignent qu'aprs lem

,

la
,

ruine de Jrusa-

saisi

de

l'esprit

Dieu, et se mit prophtiser

comme

on

tablit

une cole Japhn

nomme

depuis

les autres.

Ivelin
les

en Galile, et une autre Lydde, ou Diospolis.

Nous en voyons encore, sous

Elise, Blhel et dans
avait un grand
la

prophtes lie et
Il

Akiba professa d'abord Diospolis, puis Japhn.

Gamaliel
lui

plaine de Jricho.

y en

succda Diospolis, et

il

succda Ga-

nombre mme dans le royaume d'Isral. Quelques-uns ont cru qu'lie en avait aussi une communaut sur le mont Carmel. On allait consulter ces
prophtes sur les affaires importantes
ter leurs leons,
;

maliel Japhn. Mais la plus fameuse acadmie de ce

pays-l fut celle de Tibriade sur la

mer de

Galile.

C'est l o professrent successivement Juda-lc-Saint,

disciple de Mer,

on

allait

cou-

Chanina

et

Johanan. Quelque temps

comme

il

parat par l'htesse d'Eli-

aprs, Juda se retira de Tibriade et ouvrit une cole

se

son mari

lui

demande pourquoi elle va

le

voirie pro-

Sphoris,
il

et y professa

pendant dix-sept ans. Mais

celte succession de

phte, puisque ce jour n'tait ni

sabbat, ni

lanomnk.

est

bon de remarquer que toute

chute des coles de

Ces coles subsistrent jusqu' Ione,el il semble mme que les

entendre
les lieux
les

la captivit

de Baby-

matres et d'coles est trs-peu certaine.

captifs allaient encore

s'en

Aprs

la

la

Palestine que l'on

les Juifs

prophtes
ils

lorsqu'il

trouvait dans

fixe vers le milieu

du troisime sicle,

vont

taient. zchiel raconte divers entre-

chercher

la

succession de leurs docteurs au-del de

tiens qu'il eut avec les anciens d'Isral, qui vinrent le

l'Euphrate, Sora, Pundebita, Nahardea et

Pe-

voir et le consulter plusieurs

blait aussi autour de lui

fois.

Le peuple s'assempour l'entendre

et

rutz-Schibbur

lieux peu connus, et dont la situation

comme

est fort douteuse. Ils croient

que ce furent

les docteurs
les fon-

l'couter
roles.

mais

il

se souciait peu d'excuter ses pa-

Rab

et

Samuel, disciples de Juda-le-Saint, qui

drent vers l'an 220. Elles subsistrent, disent-ils,

ces coles ou

communauts de prophtes, succ-

pendant huit cents ans, jusque vers

sus-Christ
sins.
:

l'an

1030 de J-

drent les synagogues.

la captivit

On doute
:

qu'il y

en

ait
lit

eu avant

alors elles furent dtruites par les Sarra-

de Babylone
, ,

cependant on

dans

le

psaume

xxxm

toutes les

que Nabuchodonosor brla f 8 synagogues du pays. Les anciens d'Isral

en prires dans
le lieu

Du
gypte

dbris de ces coles se formrent celle de l'Eet

de l'Europe

leurs docteurs parurent princifils

passrent

la nuit

de l'assemble
,

palement en Espagne. Mose,

monide,
il

de Mamon, ouMad'Averros;

(per totam noctem inlra ecclesiam oraverunl)

deman-

tait

n Cordoue:

il

fut disciple

dant le secours du Seigneur contre Holoferne. Le grec

iYEsther, c. iv, f 46, insinue qu'il y avait aussi des

se retira en Egypte et y

mourut vers
,

l'an

de Jsus-

Christ 1205. Rabi Nathan

chef de l'cole de

Rome
est

synagogues Susc du Icmp^ d'Esther et de Sardoche. On assure que le nombre s'en multiplia telle-

mourut en 110G. Abenezra, aulre fameux rabbin,

mort Rhodes en 1174. Le rabbin Salomon,
autrement Raschi
,

nomm
Pro-

ment dans
qu'il

la

Jude depuis
la

le

retour de

la captivit,

ou Jarchi

natif de Lunel en

y en avait dans

seule ville de Jrusalem jus-

vence ou de Troyes en Champagne, mourut Trves

en 1180. Kimchi
tait

qu' quatre cents, selon les uns, ou trois cent quatrevingt quatorze,
selon les autres.

n Narbonne

il

a fleuri de-

Chaque corps de

puis l'an 1200 jusque vers l'an 1250. Voil les prin-

mtier y avait

la

sienne, et les trangers y en avaient

cipaux rabbins et

le

temps auquel

ils

ont vcu.

On

aussi plusieurs.

peut se former, par ce qu'on vient dire, une ide de

le

Ce ne
l'on vit

fut

que depuis

retour de

la

captivit

que

de leurs coles
leurs.

et

de

la

succession

de leurs doc-

dans Isral
,

les distinctions
,

des sectes de pha:

risiens

de saducens d'essniens on trouve aussi dans l'vangile celle des hrodiens. Chaque secte

critui.

On
le

dispute sur l'invention des lettres et

l'on cri-

de

l'criture.

Quelques-uns soutiennent que

dluge
,

avait ses coles particulires.

On peut
les

voir les articles

vait ds

avant

et

qu'Adam

est l'inventeur
le

de chacune

d'elles.

des lettres; d'autres croient que Mose est

premier

La mthode d'enseigner dans

vangile et dans les Actes.

synagogues et
(huis l'-

auteur dont on

ail

des crits, et qu'avant

lui

on

n'a

dans les coles se remarque parfaitement

aucun monument

crit.

Dans toute

la vie

des patriar-

ches, on ne voit aucun vestige d'criture. Mose ne

977
cite

GY
aucun
crit

L
lui
;

978
clairs et
!

compos avant
,

car le livre des

,

ner du

relief
;

aux figures
ils

par

le

mlange des

Guerres du Seigneur

cit

dans

les

Nombres (xxi
est vrai

v.

de l'ombre
lelligence
,

mais

disposaient les couleurs avec in-

14), est un passage ajout au texte de Mose, ou c'est

et le trait

dans leurs beaux ouvrages est

un

crit

compos de son temps.

Il

que

l'on

d'une hardiesse et d'une puret extraordinaire.

reste,
ils

Du

parle d'un livre

compos par Adam,

et d'un autre

par

n'entendaient rien

la

perspective, et presles objets

Enoch,
?

et

qu'on attribue au premier

homme

et

que tous leurs dessins ne prsentent

profil
:

que de

Enoch
Uige

quelques autres crits. Josplie parle de cer-

l'uniformit des attitudes et des poses

,

montre

taines colonnes avec inscriptions faites avant le d-

assez qu'en peinture

comme

en sculpture,

les artistes

on rapporte aussi certains crits que l'on dit avoir t composs par Abraham mais tout cela passe pour fabuleux et apocryphe au jugement des plus ju:

gyptiens taient forcs de ne point s'carter d'un certain style

de convention qui

s'est

conserv jusque sous

les derniers
Il

empereurs romains.

dicieux critiques.

en tait de
la

mme

de l'architecture

trs-remarla

On

convient que dans

le

monde nous n'avons

s'ensuit.

rien

quable par de

grandeur des masses, par

majest

aujourd'hui de plus ancien ni de plus authentique que

les livres

l'ensemble, par le grandiose qui en caractrise

elle tait lourde, sans

de Mose

mais

il

ne
,

pas qu'avant lui

,

tous les dtails,

got dans la

on
cit

n'ait

pas
,

crit. Il parat

au contraire

par son rce

disposition des parties, dans le choix des ornements.

Il

mme

que
et

l'criture tait assez

les

commune en

parat que, ds les plus anciens temps,

ils

l'ont

por

temps -l,
sortis, et

dans l'Egypte d'o

les

Hbreux taient

te au plus haut degr qu'il leur tait

donn

d'altein

parmi

Isralites.

Ceux-ci paraissaient

dre, et qu'elle n'a prouv presque aucun perfection-

tout accoutums cette manire d'exprimer ses pen-

nement

sensible dans les sicles postrieurs.

ses et ses sentiments. Les principaux de la nation

lurent, sans doute, les tables de la loi
:

(Letronne)

Mose avait
:

lectrum, mtal compos de quatre parties d'or

d'un cinquime d'argent.

et

t instruit de toute la science des Egyptiens

il

avait

Quelques commentateurs

donc sans doute appris leur manire

l'article Lettres.

d'crire.

Voy.
d'or-

prtendent que le mot hbreu dont se sert zchiel

(1, 4) doit s'entendre

de Yaurichalcum, qui

tait

un

Le terme
Testament.
dits.
.

criture, pris

absolument

marque

mlange d'or
Bochart.

et d'argent.

C'est aussi le sentiment de

dinaire les livres sacrs de l'ancien

et

du nouveau

lphant
parat que chez les Perses les dits faits
pieds.

(1), le plus

gros des animaux quatre

plus exactement la nature
fort extraor-

II

Ceux qui ont tudi

avec solennit, et de l'aveu des grands ou des conseillers

de l'lphant nous disent plusieurs choses

dinaires de la sagacit, de la fidlit, de

du

roi, taient irrvocables. le r-

la

prudence,
a souvent

gyptiens (tat des arts chez les). Voici

de l'intelligence

mme de

cet animal.
fort

On

lui

sum de
ont
fait

ce que les nouvelles dcouvertes en Egypte

vu

faire

des choses qui sont

au dessus de ce que
l'avoir

connatre sur

l'tat

de l'industrie et des arts

font les autres btes.

Les Hbreux semblent

le

chez
Ils

les anciens Egyptiens.

ordinairement dsign sous

signifie

nom

de

blimotli,

qui

fabriquaient des toiles de lin aussi belles et aussi

en gnral des animaux de service. Les Grecs

fines

que

les ntres

on trouve

dans

les

enveloppes

et les Latins ont

le

souvent dsign les lphants sous

des momies, des

celle

toiles

de coton d'une finesse gale

et d'un tissu trs-fort; et

nom

gnral de btes, qui revient la signification

de notre mousseline

de l'hbreu bhmotli. Le
lep,

nom

elephas peut venir d'-

l'on voit,

par quelques-unes de leurs peintures qu'ils

transparents que nos
tulles.

qui signifie instruire, cause de la docilit de

savaient faire des tissus aussi

gazes, nos linons, ou
L'art de

cet animal,
taine, parce

ou

ieleph, qui signifie

est

un chef, un capile

mme
cuir

que nos

que l'lphant
terrestres.
le

comme

chef des au-

tanner le

leur tait parfaitement

tres

animaux

connu

de

ses couleurs,

mme que celui de le teindre comme nos maroquins et d'y

en diver-

Voyez ce que
un buf.
Il

Seigneur, parlant Job, dit de

:

l'-

imprimer

lphant ou bhmotli (Job, xl)

Umange
livre

le foin

comme
des

des figures.
Ils

savaient fabriquer aussi une sorte de verre gros-

est parl,

dans

le

troisime

des Rois,

sier,

avec lequel

ils

faisaient des colliers et autres or-

dents d'lphants, ou de l'ivoire. L'hbreu porte schen-

nements.
L'art d'mailler, et celui del dorure taient ports

habbim
ils

on

sait

que schen

signifie

une dent, mais on a

raison de douter que habbim signifie l'lphant. J'aime

chez eux un haut degr de perfection

rduire
l'or

savaient

mieux dire que schen

testable, et habbim,

signifie l'ivoire, ce qui est inconsignifie

en

feuilles aussi

minces que

les ntres, et

ou plutt habenim,

de

l'-

possdaient une composition mtallique semblable notre plomb, mais un peu plus molle.
l'art de vernir. La beaut couverte de leurs poteries n'a point t surpasse, peut-tre mme gale, par les modernes. La peinture n'a jamais t trs-perfectionne par
Ils

bne

ainsi

il

faut sparer ces

deux mots, que

l'on

mis en un mal propos.

Il

avaient port fort loin

est souvent fait

mention d'lphants dans

le

les

li-

de

la

vres des

Machabes, parce que, depuis

rgne d'A-

eux

ils

paraissent avoir toujours ignor

l'art

de don-

(1) lphant (elephas), mammifre de la famille des pachydermes. Sa chair est un bon aliment ses dfenses nous fournissent rivofre.
;

979

EMB
blonneux
et
et

lexandrc, on se servit beaucoup de ces animaux dans

EMB 980 humide ne se trouvant pas assez ferme

de
la

^tesarmesdesroisde Syrie
jparavanl.
;

d'Egypte; au lieu qu'auait

pour

le

retenir dans son sein contre l'action de l'eau,

terre,

il

ne parat pas qu'on en

la

vu dans

la

Ju-

qui le soulverait et le pousserait hors

de

ni

dans

Syrie.

comme
M'chabcs
,

plus lger que

la

le

sable.
les

On
tra

fit

dans

les livres des

que Ton mon-

Or, voici
les corps.

manire dont

gytiens embaumaient

;uix

lphants de l'anne d'Anlioehus Eupalor,

raisins
et

Quand un homme

est dcd,
le

on porte sou

du jus de
combat,

de mres, pour
les

les

animer au
le

corps chez des ouvriers dont

cercueils
;

mtier est de faire des

comme pour
voit,

accoutumer voir

sang,

car naturellement cet animal n'est pas sanguinaire ni

cruel.
vrait

ils prennent la mesure du corps, et lui font un cercueil proportionn sa taille, sa qualit et au

On

dans un autre endroit, qu'on

les eni-

prix qu'on y veut mettre; car

sit

il

y a une grande diver-

eii

leur donnant du vin pur ml avec de l'encens

de prix, cause de
cercueil
si c'est

la diffrence

de

la

faon.

Le

ou avec des paquets d'encens; on trempa ces paquets

dans
le vin

dessus du

reprsente

celui qui y doit tre

si c'est

pour

le

rendre plus fumeux et plus propre

renferm,
si

un homme, ou

une femme;

enivrer

les lphants,

dans

la

vue de

faire craser
:

c'est

un

homme

de condition, on

le

marque

la

sous leurs pieds les brcux qui taient en Egypte

ce supplice est connu dans l'antiquit. liachim.

figure qui
cueil
:

est reprsente sur le

jo/'gnat d'ordinaire

couvercle du cer-

on y

des peintures et des

la qualit

Le grand-pfr liachim, dont

5,

il

est

embellissements proportionns
sonne.

de

la

per-

parl dans le livre de Judith, v,

est appel

Joala

cbim au ebap, xv,

9.
:

Ces deux
Domini,

noms

signifient

Quand

le

corps est rapport au logis,

on convient

mme

chose en hbreu

vel Dei, firmitas.

avec les embaumeurs du prix qu'on veut mettre l'em-

lul, mois des Hbreux, qui revient peu prs

notre mois d'aot.
Il

baumement;
et le

car

il

y en a de plusieurs prix.
;

Le plus

i'a

que vingt-neuf jours. C'est

civile, et le
le

le

haut est d'un talent

le

mdiocre

est de vingt mines,

le

douzime mois de l'anne

ne
sainte.
le le
i

sixime de l'an-

moindre

est trs-peu

de chose. On croit que

Le septime ou

neuvime jour de ce

talent gyptien valait 2,688 livres

de notre monnaie.

mois,

Juifs

jenent en mmoire de ce qui arriva

la

On
le

fait

venir d'abord un dessinateur qui

qu'il faut
:

marque sur

aprs

retour de ceux qui taient alls considrer

corps tendu l'endroit

ouvrir au ct gau-

terre promise.

che, et la longueur de l'incision

se fait la fle de
la

un dissqueur, avec

Le vingt-deuxime de ce mois
Xylophone, dans laquelle on
ple.

une pierre d'Ethiopie

sion,
et se retire

fort tranchante, fait celle incivile,

portait le bois

au tem-

au plus

parce que

les

parents

Selden
ab.

dit

qu'on

la

clbrait le dix-huitime

du

du mort, qui sont prsents, prennent des pierres et

le

mois

Le
la

vingt- sixime

du

mme

mois, on

fait

m-

poursuivent

comme un comme
fait

impie pour
,

le lapider.

moire de
bmie.

ddicace des murs de Jrusalem par N-

Cette opration tant acheve

les

embaumeurs

que

l'on

considre

des personnes sacres, en;

EMBAi.uiia. Les anciens gyptiens, et leur imitation les

trent pour faire leur office

ils

tirent par les narines

le

Hbreux, embaumaienlles corps des morts

fit

(1).

avec un fer crochu

exprs, tout

cerveau du

Joseph
les

embaumer
et il

le

corps de Jacob, son pre, par

mort
tes
;

et remplissent le

crne de drogues astringenfaite

mdecins,

sepassa quarante jours pendant qu'ils

car
c'est la

ils
,

tirent aussi

par l'ouverture qu'on a

,

au

excutaient ses ordres;

tout ce

coutume d'employer
et

ct

tous les viscres

la

rserve du cur et des

vin de palmier,

temps embaumer un corps,

toute l'Egypte

reins.
et

On

lave les intestins dans du

pleura Jacob pendant septante jours.

dans d'autres drogues fortes et astringentes.

tout le corps d'huile de cdre
et d'autres drogues,
,

On
,

Les gyptiens attribuaient

de
la

Isis l'invention

de

l'art

oint

de myrrhe

de

mdecine, ci en particulier du remde de l'im-

cinnamome

pendant environ trente

mortalit, qui n'est autre,

mon

sens, que celui d'emles

jours; de manire que le corps se conserve tout entier

baumer,
ruptibles.

et

de rendre par ce moyen

corps incor-

sans pourriture

sans perdre son poil

,

et

non seuleil

On prtend que les inondations du Nil ont rendu lc:i embaumements comme ncessaire* l'Egypte, parce que les eaux du Nil tenant tout le plat

ment

exempt de pourriture mme une bonne odeur.

il

est

mais

conserve

Aprs cela

on met

le

corps dans

le

sel

pendant

paya i.uond pendant prs de deux mois, on n'y peut enterrer les morts, et on est oblig de les conserver

environ quarante jours. Ainsi, quand Mose dit qu'on mit quarante jours pour

embaumer

Jacob,

il

faut l'enle

dans

les

maisons pendant tout ce temps,

moins de

tendre de ces quarante jours qu'il demeura dans

sel

les porter sur le;

hauteurs et dans les ivchers, qui se

de

nitre, sans y

comprendre

les trente jours qu'on

trouvent souvent bien loigns desdemeiircs du mort.

mit faire les autres crmonies dont on a parl auparavant; en sorte qu'en tout on fut soixante-dix jours
faire son deuil en Egypte
,

Ajoutez que quand on aurait enterr avant l'inondation quelques corps dans la terre,

l'inondation qui
le terrain sa-

comme
sel
,

le

marque
on

aussi

survient

le rejetterait

hors de

la terre,

Mose.

Ensuite on
(1) C'est peut-tre pouravoir abandonn ta coutume d'embaumer les corps que l'Egypte se voit maintenant si frquemment ravage par la peste

tire le

corps du
lin

on

le

lave

l'en-

veloppe de bandelettes de
et

Ircmpes dans
dont
les

la

myrrhe,

on

le frotte

d'une

gomme

gyptiens se serle

vent au lieu de colle. Alors on rend

corps aux |Wh

981
rcnts
,

EME
qui le mettent dans le cercueil
,

ENC
et le
faits
,

982
Il

gardent
exprs.

dans

la

Yulgate par lapis onychinus.

est encore parl

dans leurs maisons ou dans des tombeaux

de l'meraude (Exod.

xxvm

17) parmi les pierres

On en

trouve aujourd'hui

dans l'Egypte

dans des

qui taient au rational du grand-prtre. Mais l'hbreu

chambres ou votes souterraines, qui

justifient plei-

porte en cet endroit barabeth

le

qui signifie un clair

nement ce que nous venons de

dire.

brillant d'un astre

ce qui peut faire conjecturer

pierre

Ceux qui n'ont pas le moyen de faire la dpense que nous avons marque se contentent de seringuer dans une liqueur les intestins du mort, par le fondement
,

qu'il

dsigne plutt

la

nomme

ceraunia

as-

trotes

ou

iris

dont Pline rapporte plusieurs espces.

On peut
n'a

se souvenir de ce qu'on a dj dit, que l'on

tire

du cdre;
sel

et,

l'y

laissant,

enferment

le

corps

rien de certain sur la signification de la plupart

dans du
chs,

de

nitre.

Cette huile ronge les intestins;

des
ses.
roi
fier

noms hbreux

qui

marquent des pierres prcieu-

en sorte qu'on
et

la fait sortir

avec les intestins dess-

dans

le nitre

exempts de pourriture. Le corps, enferm se dessche, et il ne reste que la peau

,

On trouve dans les histoires d'Orient plus d'un nomm Soem ou Sohem que nous croyons signi,

l'meraude.
,

colle sur les os.

Ceux

qui sont trop pauvres pour faire

Encens
matique

Encensoirs. L'encens est une rsine aro;

aucune dpense considrable se contentent de dterger l'intrieur, en y seringuant une liqueur qui
et puis mettent le corps
le lave,

et odorifrante

elle

sort d'un

arbre sur-

nomm

thurifre

dont

les feuilles sont

semblables au

dans

le nitre
,

pendant soixan-

poirier, selon Thophrasle.

niculaires,

On

l'incise

aux jours caL'encens

te-dix jours pour le desscher

sans autre cr-

pour en

faire
il

sortir la rsine.

monie.
L'criture parle encore de l'embaumement de Jo-

mle

est le meilleur;

est

rond

blanc
le

gras au dele feu

:

dans, tt s'enflamme

sitt

qu'on

met sur

il

seph

de celui du roi Asa, et de celui de Jsus-Christ.

fut sans

est aussi appel oliban.

L'encens femelle est mou, plus

Joseph

doute

embaum

la

manire des
fut

rsineux, et moins agrable l'odeur que l'autre. Celui

gyptiens, puisqu'il mourut dans ce pays. Asa

du pays de Saba
ils

est le meilleur et le plus estim

:

embaum ou
Le
deurs
et

plutt brl d'une

le

manire particulire.
lit

des anciens;
India

en parlent avec loge

texte porte qu'on

mit sur son

tout rempli

d'o-

mittit ebur, molles

sua thura Sabi.

de parfums

les

plus excellents, et qu'on brla le

et

Prsenter l'encens tait une fonction propre aux

prtres
fois
,
;

tout sur lui avec

beaucoup d'appareil
:

de pompe. L'hle lit

ils

entraient dans le saint tous les jours deux

:

breu

la lettre

On
et

le

coucha dans

qu'on avait
,

savoir

le

matin et

le soir,

pour y brler

l'en-

rempli de parfums

de diverses espces d'aromates

et

cens.

Le jour de

l'expiation solennelle, le grand-prtre

on

les lui

brla dans

un trs-grand feu

comme
;

si

ces
la

prenait avec une cuillre de l'encens ou parfum con-

aromates avaient brl auprs de son corps

mais
,

cass et prt tre mis dans l'encensoir, et le jetait

sur
le feu
,

plupart des interprtes croient qu'on le brla

avec

dans

le

moment

qu'il entrait

dans

le

sanc-

ces aromates

dans un
les

lit

de parade, peu prs com-

tuaire

afin

que

la

fume qui
Dieu
Il

s'levait

de l'encensoir
l'ars'il

me
11

on

faisait

pour

empereurs romains.

l'empcht de considrer avec trop de curiosit

parat certain que l'on brlait quelquefois les

si

che et

le

propitiatoire

le

menace de mort

corps morts, surtout ceux des rois; et je ne sais

la

manque
lvites

cette crmonie.
la

n'appartenait pas aux

coutume n'en

vint pas

du

roi

Asa

dont on vient de
fit

de mettre

main

l'encensoir, on sait quelle

et leurs

parler.

L'criture remarque qu'on ne

le

pas au roi
fait

terrible punition

Cor, Dathan, Abiron

com-

Joram l'honneur de
ses prdcesseurs
:

brler

comme

on avait

plices

prouvrent pour avoir voulu imprudemment

Non

fecit ei

populus secundhm mo-

s'arroger cet honneur. Les encensoirs des anciens H-

rem combustionis exequias,

dernier devoir,

sicvl fecerat majoribus suis.

lui

breux taient
aujourd'hui
;

fort diffrents
ils

de ceux dont on se sert

Jrmie promet au roi Sdcias qu'on

rendra ce

ne pendaient pas de grandes cha-

comme on

avait

lait

aux rois ses pr-

nes

c'taient des espces de rchauds

ou cassolettes
le

dcesseurs
reijum

Secundhm combusdones patrum tuorum priorum sic comburent le. On brla le corps du
:

avec un manche,

ou

mme
l'autel

sans manche, que

grand-prtre posait sur

des parfums, ou qu'il

,

roi Sal

aprs l'avoir enlev des murs dcBelhsan,

portait dans le sanctuaire. Saint Jean

lypse
,

dans V Apoca-

les Philistins l'avaient attach.

parlant des encensoirs que tenaient les quatre

et les
le

Quant l'embaumement de Jsus-Christ,

glistes

les

van-

animaux
parfums
qui

vingt-quatre vieillards,

leur

donne

nous apprennent que Joseph d'Arimalhie ayant obtenu son corps, acheta un linceul blanc pour l'envelopper, et que
et d'alos,

simplement
:

nom

de plats ou coupes d'or pleines de

Phialas aureas plenas odoramentorum ; ce

l'ide d'encensoirs fort diffrents les ntres.
les

Nicodme acheta cent

livres de

myrrhe

donne
voit

dans

le

avec quoi ils l'embaumrent et le mirent tombeau de Joseph d'Arimalhie, qui tait
le.
,

On

dans

mdailles de
,

Simon Machabe des

encensoirs fumants

semblables une coupe, ou un

I

creus dans

roc;

ils

n'y purent faire plus

la nuit

de cret

calice avec son pied.

monie
allait

alors

parce que

approchait

qu'on

Encens (incensum)
molait,

signifie quelquefois,

dans l'Ecriim-

entrer dans le repos du sabbat.

,

ture, les hosties et les graisses des victimes qu'on

Emeraude

pierre prcieuse de couleur verte,

nom-

comme en
On
sait

ce passage

arn

et set fils offraient

et

me en latin smaragdus. Nous croyons que c'est le sohem marqu dans Mose (Gen. 11 12, et rendu
,

l'encens sur l'autel des

holocaustes
l'on

sur Vaut

des

parfums.

que

n'offrait

point d'encen

985
sur
l'autel

ENC
des holocaustes
,

ENF
y brlait
|

084

mais que Ton

gurir certaines maladies de l'esprit, ou du moins

des victimes, gneur.

comme une odeur

loi

agrable au Sei-

causes par
tion des

le

drangement de

l'esprit,

ou par l'mo-

passions. Gallien dit qu'il a sur cela une

qu'il

Enchantement. La
chantements
chasch
et les

de Dieu condamne
;

les

en-

grande exprience, et
l'autorit d'Esculape,

peut encore employer

enchanteurs

elle se sert

de plu:

son compatriote, qui soulageait

le

sieurs termes pour

,

marquer

les

enchantements

la-

par

la

musique et la mlodie ceux dont

les

temprament
;

qui signifie proprement parler voix basse

tait altr

par une trop grande chaleur

et Platon

comme font les magiciens dans leurs vocations et leurs

oprations magiques. Mose se sert du
crets
,

dit

que

sages-femmes d'Athne avaient

le secret

de
et

mot

lalim

se-

faciliter les

accouchements par certains charmes

lorsqu'il parle

des enchantements

faits

par les
cas-

par des enchantements.

magiciens de Pharaon.

On emploie

aussi le

mot

Les Hbreux, peuple extraordinairement superstitieux, n'ont pas, la vrit, pouss si loin l'usage des

chap, qui signifie ceux qui usent de prestiges, de fascinations

,

de tours de passe-passe pour tromper

les

enchantements

et des

charmes dans

la

gurison des
loi,

yeux

et les sens;

on se sert aussi du terme

lier,

cliabar,

maladies, parce qu'ils taient retenus par leur

qui

qui signifie proprement

assembler, associer, ru-

leur interdisait les enchantements et la magie, et parce

nir, ce qui a lieu principalement

chez ceux qui charrendent

que leurs rois

et leurs prtres veillaient

avec un soin

ment
doux

les serpents, qui les apprivoisent et les

gal prvenir ces dsordres, et en arrter le cours.

Toutefois, on ne laisse pas de voir parmi eux des vestiges

et sociables,

de farouches, de dangereux et d'in-

trailables qu'ils taient.

de cette superstitieuse manire de gurir

Il

les

ma-

Nous avons des exemples de toutes ces manires

d'enchantements. Dans l'criture,
il.

ladies.

y en a

mme
,

qui prtendent l'autoriser par

lit

est ordinaire

aux

l'exemple de Mose

qui

mettre au bout d'une pi-

magiciens, aux sorciers et aux enchanteurs, de parler

que un serpent
t

ail d'airain, afin

que ceux qui avaient

fussent guris
la

voix basse et
ventriloqui
,

comme
ils

en chuchotant

on

les appelait

mordus des serpents nomms saraph

le

parce qu'ils parlaient

;

comme du
ou

fond de

en

regardant. Nous avons dj vu que

coutume

leur estomac

affectent le secret et des manires

la vanit,

d'enchanter les serpents et de charmer leurs morsures

tait

mystrieuses, pour cacher

le ridicule,

ou

la honte de leur art pernicieux.

Souvent leur prtenla subtilit

les

menace

commune parmi les Isralites au nom du Seigneur

,

puisque Jrniie

d'envoyer contre

due magie ne consiste que dans

inconnus aux ignorants

de leurs

eux des serpents contre

teur ne pourra rien
,

la

morsure desquels l'enchanque Y Ecclsiastique

dit

tours, dans leur souplesse, ou dans des secrets naturels

;

et

que

d'o vient qu'ils affectent

personne n'aura

piti

de l'enchanteur qui aura t

l'obscurit et la nuit, ou qu'ils ne veulent faire paratre

mordu des
de
la

serpents. Sal employa la

musique

et le

son

leur science que devant les ignorants, et en prsence

lu

harpe de David, pour se

faire soulager
la

dans les

petit peuple, et
,

ne craignent rien tant que l'examen

la

accs de sa mlancolie, et de

possession du

dmon

/rieux

le

grand jour et

prsence des gens

qui

le

tourmentait.

clairs.

Josphe assure que Salomon reut de Dieu Tart de

les

Quant aux enchantements dont se servirent

ma-

gurir les maladies, et la vertu de chasser les

qu'il
les

dmons

giciens de Pharaon pour contrefaire tous les miracles

que

fit

Mose,

il

faut dire,

ou que ce furent de pures

de vrais miracles et

composa des charmes ou enchantements contre maladies, et des exorcismes contre les dmons. Il
fort usite

fascinations et des illusions qu'ils firent aux yeux des

ajoute que cette manire de gurir tait encore de son

spectateurs

ou que

s'ils

firent

temps

parmi

les Juifs

qu'il

y avait un Juif,

des changements rels dans leurs verges, dans les eaux

nomm lazar, qui avait ce secret,

montre par Salomon,
roi zchias,

et qui, par le

moyen

du

Nil et dans tout le reste, c'est par l'application des

la

d'un anneau dans lequel tait enchss une racine

avait dlivr plusieurs possds
lils.

causes secondes

production des effets qui dpenla

dent originairement et essentiellement de

puissance

en prsence de l'empereur Yespasien et de ses

Le

de Dieu.
Enchanter
les maladies, arrter le
,

voyant l'abus que

le

peuple
le

faisait
fit

du ser-

sang par des en,

pent d'airain compos par Mose,

pices.
Il

mettre en

chantements
chanter
la

gurir les morsures des serpents

en-

brla aussi

dit-on

les livres

de mdecine

goutte et les entorses, sont choses communes

que

l'on attribuait

Salomon.
filins.
fils

dans

l'antiquit.

Pindare assure que Chiron

le

centaure

Enfant, puer ou

L'criture donne souvent

disciples,

le

gurissait toutes sortes de maladies par ses enchante-

nom

d'enfant

ou de

aux

Salomon

dans
:

ments, et qu'Esculape gurissait toutes sortes de

vres
,

fi-

ses Proverbes,

donne son
etc.

disciple le

nom

d'enfant
les
fils

d'ulcres

de blessures et de douleurs

par de

Audi,
Blial
et

fili
,

mi,

Les enfants du dmon,

aussi le

de

doux enchantements, par des potions, par des remdes

topiques ou par des incisions.

sont ceux qui suivent les

maximes du monde
qu'ils

Homre

assure qu'on

du dmon. On donne

nom de fils ou d'enfants

d'Edom
,

arrta le sang qui coulait de la plaie d'Ulysse, en usant

aux descendants d'un homme, quelque loigns

en soient
fants de
;

d'enchantements. Caton rapporte certains vers que

par exemple

les enfants

les

en-

Ton prononait pour gurir un membre dbot. On usait aussi quelquefois de la musique et du chant,
qui est une espce de charme et d'enchantement, pour

Moab,

les enfants d'Isral.

On

dit les enfants

de

la

nbres

noce, les enfants de lumire, les enfants de tpour dire ceux qui sont de la noce , ceux qui
,

085
s'attachent la lumire

ENF
ou aux tnbres
;

EPA
les enfants

986
fils

accabl de douleur, pour la mort de son cher

seph.

Jo-

royaume. du royaume, ceux qui appartiennent au personnes se donne souvent des nom d'enfant

Le

L'enfer se met aussi pour la demeure des

mes

assez ges. Par exemple

Joseph est appel puer,

donnait encore ce

aprs leur sparation du corps. C'est dans ces lieux

souterrains, o
les

ans. lsaac en avait enfant, quoiqu'il et au moins seize

gants gmissent sous

l

les

eaux, sui-

plus de vingt lorsqu'Abraham ans, est encore nom. Benjamin, g de plus de trente
lui

vant l'expression de Job. C'est

fut enseveli
,

le

mauvais riche

et

les

anges rebelles sont prcipits

:

nomme
Grecs

et les

mme que les puer parv ulus. Les Hbreux, de aussi leurs serviteurs Latins, donnaient
nom
de pueri, enfants. Enfin ce

et retenus par les

ferni.

chanes de l'enfer

rudenlibus in-

et leurs esclaves le

Enfin
les

le

nom

d'enfer dsigne quelquefois le lieu

nom

d'enfant se

enfants trangers cent ans attachs des enfants trangers. L'enfant de

met^ouvent pour des hommes. Des m'ont manqu de parole; ils se sont

mes des

saints attendaient la venue

du Sau-

veur.

Enoch. C'est abusivement qu'on

aspiration
;

crit

Enoch

sans
,

mourra; c'est--dire, l'homme mourra l'ge de cent ans, on ne verra plus de morts prmatures.
Enfants. Dans les prires publiques que motivaient de grandes calamits, les Hbreux cherchaient souvent apaiser Dieu par le cri des petits enfants , esprant
j

son

latin Henocli,

nom en hbreu est comme l'exprime notre

,

llhanohh
Vulgate.

en

Entrailles. Les entrailles sont

sricorde
,

le sige

de

la

mi-

de

la

tendresse

de

la

compassion.
la

La

que leur innocence dsarmerait sa colre. Voyez

Paralip. xx, 15.

II

entrailles de

Joseph furent mues

il

vue de son frre

Benjamin
,

se sentit attendri et touch.

dit

Chez
enfants

les Juifs, le
;

pre avait

le droit

de vendre ses
saisisj

Job, dcrivant un riche dur et impitoyable,

ses entrailles sont charges de

que
,

c'tait

par cette raison une proprit

graisse; et

Salomon

sable par les cranciers (voyez IV Jo/siv, 1).

La mme
I

dans

les Proverbes,

que

les entrailles

des impies sont

chose avait lieu chez plusieurs peuples de l'antiquit, particulirement Athnes et Rome. Tavernier rapporte que chez les Gorgiens le crancier a le droit de
j

cruelles.

Les Hbreux mettent aussi quelquefois dans

'entrailles la

les
la

sagesse et l'intelligence
les entrailles

Qui a mis

vendre

les

femmes

et les enfants

de son dbiteur in-

sagesse dans

de l'hommel dit Job. Et le de droiture dans mes en-

solvable.

Psalmiste
,

Mettez un esprit

L'abb Fleury se trompe

des Isralites

lorsque dans les

Murs
Le

trailles.

(xxiv),

il

assure que les Hbreux

avaient sur leurs enfants droit de vie et de mort.

chap.xxi du Deutronome prouve

le

contraire

il

cite,

La Sagesse parle des Chananens, qui mangeaient des d'hommes, des mangeurs de chair humaine. Voyez Chair. Autrefois, on sacrifiait un homme Bacentrailles

l'appui de son sentiment, ce passage des Proverbes

(xix, 18)

chus dans
vant.

l'le

de Chios, et on

le

dchirait
l'le

tout

vi-

:Erudi filiumtuum; adinterfectionem autem

On en
la

faisait

autant dans
sicle
,

de Tndos.
la

ejus ne ponas

animam

tuant

o Ton ne

voit nullement
fils
;

Encore au neuvime

on vendait de

chair

que
lui

le

pre

ait la

permission de tuer son

le

sage

humaine

Chine

dans

les places

publiques. Pour

recommande au

contraire de ne pas se
fils,

laisser

ce qui est de

manger de

la

chair et des entrailles des

emporter sa colre en corrigeant son

cela l'exposerait le tuer.

parce que

animaux tout vivants,

bacchanales.

cela tait

commun

dans

les

Chez

les

peuples de l'Orient, o
la

la

femme

est est

un un

paule. Donner ou prter son paule pour porter

exhorte les Juifs captifs Babylone

le

objet de mpris,

naissance d'un garon

fardeau, signifie se soumettre la servitude. Baruch

(n, 21
)

vnement trs-heureux. Les Arabes

nes maris en ces termes temps,
juives,
et
:

flicitent les jeu-

souafin

<

Puissiez-vous vivre long!

mettre leurs paules au roi Nabuchodonosor,

qu'ils puissent vivre

avoir des enfants mles

elles sont enceintes,

Les femmes

en paix sous son empire. Dans un

quand mander dans

n'est

ne cessent de de-

sens contraire

l'criture appelle
,

une paule

rebelle,

leurs

prires d'avoir des garons.

Ce

humer uni recedentem

mettre au joug
;

celle

qui ne veut pas se soule

pas qu'elles mprisent leur

sexe

mais

elles

et

ceux qui

portent de concert et
9.)

savent qu'en mettant au

monde

des

filles, elles

s'expo-

ensemble, servientes humero uno, (Sophon. m,

sent tre battues par leurs maris,

que cela met en

expressment,
celui qui a

On

portait quelquefois sur les paules, les

et d'empire.

marques

mauvais humeur; car

le

Talmud
:

dit

d'honneur

Job prie Dieu de rendre son

comme
femelles

aussi

peu galamment
!

Heureux

jugement sur son

sur

sujet, afin que je porte

ma

sentence

des enfants mles

!

malheur

celui qui a des enfants

mon

paule

et

que je m'en fasse

ronne. Isae dit que le

comme une couMessie portera la marque de

:

Enfants de Bflial. Voy. Blial. Enfants immols a Moloch. Voy. Moloch. Enfer, infemus; en hbreu scheol. Ce terme
l'criture
,

son empire sur son paule

ejus super
,

Factus

est

principatus

humerum
les

ejus.

dans
la

Etre port sur

paules,

marque quelquefois une

que quand
Babylone

signifie

souvent

le

tombeau

le

fond de

sorte de distinction et d'honneur. Dieu dit

il il

terre o reposent les corps des morts. Jacob dit qu'il

fera revenir son peuple de la captivit de

descendra dans Y enfer, c'est--dire, dans

le

tombeau,

donnera

le signal

aux peuples,

et qu'ils rapporteront

087
ses
fils

EPO
entre leurs bras, el ses filles sur leurs paules.
et

ESC
Escarboucle, en
latin carbunculus,

988
en grec anthrax,

Quelquefois au contraire cela marque une grande

en hbreu nophec. L'escarboucle est

comme

un gros

impuissance

une extrme disgrce.

Isae et

Baruch,

rubis, ou grenat rouge-brun et fonc, tirant sur le sang

pour marquer l'impuissance des

phi

idoles, disent qu'on

est oblig de les porter sur les paules.

,

de buf. Elle jette des rayons qui brillent mme pendant la nuit, el qui iincellent beaucoup plus que ceux

mesure creuse des Hbreux, qui contenait

,

du rubis.

Au

reste,

Braunius observe

aprs Bociins

vingt-neuf pintes, chopine

et

demi-setier,
le

un poisson
j

de Boot, que Yanthrax ou

n'lait autre

carbunculus des anciens,

un peu plus. Le

bat/i

est

mme

que Yphi ou

que notre rubis.

pha.

phod,

sorte

d'ornement des prtres hbreux.

signifie lier,

phod, vient du verbe aphad, qui

cher, ceindre
fort
;

atta-

Esclaves. Les Hbreux avaient des esclaves trangers, acquis par la voie de la guerre ou par leur argent, ou ns dans leurs maisons. Les matres avaient
sur eux une autorit entire

et l'usage

de cet habillement, revenait

,

ef souveraine

ils

pou-

bien cette signification

,

puisque l'phod tait

le

vaient les vendre, les changer, les punir, les juger,

les faire

une espce de ceinture qui

et par-dessus les

prenant derrire

cou

deux paules, venait descendre parla

mourir mme, sans forme de procs. Voici les rgles que Mose prescrit pour les escla:

devant, se croisait sur

ceindre
la

poitrine, et servait ensuite

ves hbreux (Lv. xxv)

frre se vendre vous
le traitant
,

Si la pauvret rduit votre

tunique en faisant le tour du corps. Elle

vous ne l'opprimerez point en

avait quelque rapport l'tole de

cette diffrence

nos prtres, avec

les

comme un
et

esclave,

mais vous

le traiterez

com-

que nous laissons pendre

,

deux

me un
enfants

ouvrier gages. Il travaillera chez vous jusqu'en

alors
il

bouts de

l'tole

aprs l'avoir croise sur

faisait
,

la

poitrine

tanne du jubil,
,

sortira avec sa
el

femme

et ses

au lieu que l'phod

ceignait
la

deux

fois le
,

tour du corps,
ses extrmits

et il
;

retournera la famille
ils

l'hritage de

tunique

et

aprs cela

ses pres

car

sont

mes

esclaves, dit le Seigneur, c'est

; ils

tombaient par-devant jusqu' terre.

moi qui

les ai tirs

de Cgijpte

ne seront point ven-

y avait deux sortes d'phod: l'un de simple lin pour les prtres, cl l'autre de broderie pour le grandIl

dus des trangers

comme

les autres esclaves.

Ayez des

esclaves des nations qui sont autour de vous.... Voil

prtre.

Comme

celui des simples prtres n'avait rien

s'est point arrt le dcrire;

de

particulier,
il

Mose ne

ceux que vous prendrez pour esclaves. Ce n'tait donc pas l'intention du Seigneur que les Isralites fussent
rduits en servitude perptuelle par leurs frres
qu'ils fussent
,

mais

nous dcrit au long celui du grand-prtre

ni

(Voy. Exod. xxviii.)

poque. Terme de chronologie qui marque certains

points fixes et assurs, pour compter les annes depuis un temps jusqu' l'autre.
est la premire de toutes les
l'an

vendus des trangers, pour demeurer esclaves loute leur vie. Si un Hbreu s'tait vendu un tranger demeurant dans le pays, cet Hbreu pouvait se racheter par son pargne,
s'il en avait le moyen sinon un de ses plus proches parents le pourra rache;

La cration du monde
;

poques

elle se fixe

7i0 de

la

priode julienne, quatre mille ans avant

ter,

en rendant au matre
faite

la

somme qu'il en
qu'il lui

a donne,
,

Jsus-Christ.

dduction
,

des services
lui reste
il

a rendus

et

en

La
<t

seconde est celle du dluge l'an du monde 1656,

comptant ce qui
jubil
;

de temps servir jusqu'au

2344 avant Jsus-Christ.

car alors

avait droit de sortir de servitude

La

troisime est celle

de

la la

tour de

Babel

que

sans ranon.

Ton met diversement. Nous

plaons vers l'an du

monde 1800, avant Jsus-Christ 2200. La quatrime est la seconde vocation d'Abraham de la ville de Haram l'an du monde 2083, avant J,

Dans un autre endroit (Exod. xxi), Mose ordonnances au sujet des esclaves hbreux
que vous achterez un esclave hbreu
,

fait
:

ces

Lorsservira
li-

il il

vous

pendant six ans

bert, sans

et la

septime anne

sera mis en

sus-Christ 1917.

vous rien donner. Les rabbins veulent que

La
l'an

cinquime,

la sortie

des Isralites de l'Egypte,

l'esclave ait t oblig

de servir pendant

les sent

an-

du monde 2517, avant Jsus-Christ 1483.

sixime, la ddicace du temple
,

nes

pleines

mais

la

plupart des commentateurs

La
La

en 3001, avant

croient qu'il sortait libre en Tanne sabbatique, quand

Jsus-Christ 999.
septime,
la fin

mme
de
la

il

n'aurait encore servi

:

que deux ou
le

trois ans.

captivit de Babylone,

Mose ajoute

//

aura en sortant

mme

habit qu'il

en 3468, avant Jsus-Christ 552.

avait en entrant, el sa

femme

sortira avec lui.

il

L'hbreu

La

huitime

la

naissance de
l're

Jsus- Christ, en

porte
s'il

S'il vient avec

son corps,

sortira avec son corps;

Tan du monde 4004 avant

vulgaire.

(Voy.

la

vient mari, sa

femme

sortira avec lui.

Les rabbins
la

Chronologie place en tte de ce volume)

disent
et

que

le matre-lait

oblig de nourrir
,

femme
que
le

poux, pouse
mariage. Selon
tait
la
:

qui se marie, qui est conjoint par

les enfants de l'esclave

quoiqu'il

n'y et

coutume des Hbreux, l'poux ache

dot que

mari qui Mais

ft esclave.
le

son pouse

avant les fianailles on convenait des

la

si

matre
,

lui

a donn une femme dont

et

il

ait

conditions du mariage, et de

le

mari don-

eu des enfants

la

femme

les enfants demeureront au

nait son pouse, et des prsents qu'il devait faire

au

matre, mais l'esclave sortira avec ses habits ou avec son

corps.

pre et aux frres de

la fille.

Ce

qui se voit assez clai-

rement dans

l'histoire

de Jacob. (Vov. Mariage.)

On peut donner plusieurs serts celle loi un une matre pouvait faire pouser un esclave hbreu
:

989

ESC
esclave d'une autre nation
n'tait
;

ESS
et

990

femme femme
breu
ne.

comme

celte

Isralite

pas Isralite

elle

ne pouvait pas jouir

son

fils

ne l'pouse pas, et ne la fait pas pouser ou s'il veut la renvoyer aprs l'avoir garde

du privilge de Tanne sabbatique, mais son maribia quittait

,

quelque temps,

et rentrait
si le

en libert dans cette antait dissous

ou de

la

il sera oblig de la marier un autre, vendre un autre matre hbreu, aux mmes

On demande

mariage

par cette

sparation. Les sentiments des interprtes sont partags sur cette question.
certain, c'est

la

conditions qu'il l'avait prise lui-mme, en dot , les habits et le prix de sa

l'usage
,

lui
,

donnant
confor-

virginit

Ce

qui nous parat le plus

mment
juges.

ou selon

qu'il sera

rgl par les

que

comme

il

n'y avait point proprement

de mariage entre les esclaves qui s'taient ainsi pris

sans cboix et sans libert, aussi
il

Un Hbreu

pouvait tomber dans l'esclavage de plu-

n'y avait point de

dissolution de mariage dans leur sparation.

On

peut

voir les
clave dit

commentateurs sur cet endroit. Que si un es: J'aime mon matre, ma femme et mes enfants,
point sortir pour jouir de la libert
les
;

extrme pauvret , ils pouvaient vendre leur libert (Lvit. xxv, 29). 2 Un pre pouvait vendre ses enfants pour esclaves
(

sieurs manires: 1 dans une

LLes
va-

vit.

je ne veux

son

xxi, 7). 3 Les dbiteurs insolvables taient livrs pour esclaves leurs cranciers (IV Rois iv, 1). 4
la

matre ramnera devant

et,

dieux (devant les juges)

la

voleurs qui ne pouvaient restituer leur vol, ou

leur, taient
fait le

ensuite, le faisant
il

approcher de

porte

du

logis
,

de

vendus au

profit

de celui qui ilsavaient

pouvaient tre pris
pouvaient tre vo-

son matre,

lui

percera l'oreille avec une alne

;

et il

vol {Exod.

xxn

3). 5 Ils

demeurera en servitude pour toujours

c'est--dire, se;

en guerre ou par les voleurs. 6

ls

Ils

lon les commentateurs, jusqu'en l'anne du jubil

car
li-

par

le

crime qu'on

alors tous les esclaves sans exception rentraient en

bert.

dus pour esclaves,

frres. 7 Enfin
til

nomme plagium, et ensuite vencomme Joseph fut vendu par ses

Les rabbins ajoutent

la

qu'ils taient aussi affran-

chis

mort de

leurs matres, et qu'ils

ne passaient

pas ses hritiers.

Si quelqu'un vend sa
clave
,

ci
fille

un esclave hbreu, rachet d'un genpar un de ses frres, pouvait tre vendu par celui un autre Isralite.

pour tre servante ou es-

elle

ne sortira pas de servitude

comme

les

autres

Dans les 'grandes maisons, o il y avait beaucoup d'esclaves, on donnait l'un d'eux, chez les anciens,
l'intendance snr tous les autres.
tait

servantes ont coutume de sortir: c'est--dire, les lois

que

l'on vient

de voir ne

la

regardent point.
tilles

Il

y a une

Son principal emploi de surveiller sur leur conduite, et de leur disla

autre jurisprudence pour les

que pour

les

hom-

tribuer

nourriture.
fils

mes ou
dre sa

les

garons hbreux.

Un

pre ne pouvait venft

En
fort

Orient, les pres qui n'ont pas de

filles

donnent

fille

pour esclave qu'elle ne

en ge de pu-

bert, disent les rabbins, et qu'il ne ft

lui-mme rdans

en mariage leurs esclaves, avec des dots considrables (Voyez I Paralip. h, 34

et 35).

souvent leurs

duit la dernire indigence.

tre achetait

De

plus,

quand un mala

Hassan, kiaya au Caire, c'est--dire,

commanavait

une

fdle isralile, c'tait toujours

prsomption
ferait

qu'il la prendrait
fils.

pour femme, ouquilla

dant de quatre cinq mille hommes, avait l esclave de son prdcesseur, le clbre Kamel, qui lui
fait

pouser son

D'o vient que Mose ajoute

pouser sa

fille,

que

si elle

ne plat pas son matre, et qu'il ne veuille

,

menses
rire
\

qu'il avait

imamasses pendant sa longue car-

et lui laissa les richesses

pas l'pouser
breu,
la
et
il

il

la

mettra en libert
il

ou

selon Th

(Voyez

les Lettres de Maillet).

la fera racheter, et

ne lui sera plus permis de

lui faisant injustice
,

vendre un peuple tranger, en

en contrevenant sa parole,
la

monter aux plus hautes dignits chez les Mogols, les Turcs, les Persans, les
l'Egypte.

On

voit des esclaves

'

promesse, au moins

implicite, qu'il lui avait faite de la

prendre

pour

Arabes, et particulirement chez lesmamelucks de Le corps de ces derniers se compose presque

femme. Que
on
traite
s'il

la fait

pouser son
libres;
il

fils, il

la traitera cornfils

en entier de ces parvenus. Dans tous ces pays, les esclaves qui se distinguent par de bonnes qualits de-

traite les filles

aura soin que son

la

viennent les amis et les confidents de leurs matres.

comme

son pouse
;

;.qu'il
s'il

ne

la

mprise point

et

Ceux-ci leur donnent souvent

pres
filles.

la

libert et leurs pro-

ne

la

maltraite point
fils, il lui

et

en fait pouser une autre

ses vtements, et ce qui
s'il

son
lui est
fait

donnera sa dot,
virginit
;

Essniens.

On

ignore l'origine des Essniens et

d pour sa

ou, selon l'hbreu,

fils,
il

en

l'tymologie de leur

nom. Pline

dit qu'ils subsistaient

pouser une autre son

nourriture

ne diminuera point
la

les vtements, la

et la

demeure de

premire,
si le

depuis plusieurs milliers d'annes, sans mariage, et sans aucun commerce avec des personnes d'un autre sexe
:

c'est--dire, selon plusieurs

commentateurs,
l'a fait

ma-

Ita per seculorum millia, incredibile diclu, gens

tre qui a achet cette

fils, fait

fille,

et qui

pouser son
fils, il

prendre une seconde

fils

femme

son

aura

est, in qu nemo nascitur. Le quatrime livre des Machabes les appelle Hasdanim, cl dit qu'ils sub-

terna

soin que son

traite cette

premire femme
nourriture,
le

comme
!

sistaient dj
Juifs, vers l'an

du temps d'Hircan, grand-prtre des

son pouse
et lui

qu'il lui

donne

la

vlement,
sa viisortir
j

rende

les devoirs
il

du mariage comme

table pouse, sinon

sera libre cette

femme de

3894-, avant Jsus-ChristlOG, avant l're vulgaire ilO. Le premier Essnien dont Josphe lasse mention est un nomm Judas, qui vivait

du monde

de chez

lui

sans rien payer.

si le

du temps d'Aristobule
la fille
!

et d'Anligone,
lui,

fils

d'Hircan.

Autrement,

pre de famille qui a achet

Suidas, et quelques autres aprs

ont cru que les

091

ETU
on
sait,

EVE

992

Essniens taient une branche des Rchabites, qui,

comme
bylone.

vivaient ds avant la captivit de Ba-

s'appliquaient trs-srieusement connatre le sens des prophties, et en tudier les sens cachs. Nous

Saint Epiphane drive leur

nom de

Jess, pre de

voyons par Daniel, qui s'appliquait avec tant de soin dvelopper le sens de ses propres rvlations
le

David, ou de Notre-Seigueur Jsus-Christ, dont lenom,

selon
c'tait
lui,

et
fin

signifie

mdecin ou sauveur.

Il

dit

que
in-

de celles du prophte Jrmie, qui marquaient de la captivit du peuple de Dieu.

la

une secte de Samaritains qui Elxa avait

Depuis les conqutes d'Alexandre-le-Grand,

Juifs, qui se trouvrent

les
la

spir diverses erreurs. Drusius croit que les Essniens

mls avec les Grecs dans

sont une branche des pharisiens. Saumaise veut qu'ils

aient tir leur

plupart

des

provinces d'Orient,

commencrent

nom

de

la ville d'Essa.

Enfin Serrarius

(Tri-liresiYibAU,

cl) rapporte jusqu' douze opinions

les

sur

le seul

nom

des Essniens. Nous croyons que

il

prendre quelque got pour leur langue et pour leur A l'imitation des philosophes de la Grce, ils se partagrent en diffrentes sectes les uns, comme
tude.
:

Chasidim, dont

est parl

dans quelques Psaumes, et

la

les Assidens des

Machabens, sont

vraie source des

donnrent dans une partie des sentiments des stociens et des platoniciens; les autres,

les pharisiens,

Essniens.

comme
les

Josphe etPhilon ont dcrit assez au long

des Essniens.

moeurs

les saducens, embrassrent quelque dogme des picuriens; les autres, comme les Essniens, mprisaient, rapporte Philon, la logique, la physique et la

Et. La conjonction

et

se

met souvent au commenHbreux

;

mtaphysique, c'est--dire, ce

qu'il
;

y a d'inutile
ils

cement des

livres historiques des

c'est

une

et

de pure curiosit dans ces sciences

la loi

ne s'appliqu'ils

des proprits de leur langue. Yoy. les premiers versels de Y Exode,

quaient qu' la morale et

de Dieu,

ex-

du

Lvilique, des

Nombres, de Josu,

pliquaient d'une manire releve et allgorique.

de Judith, toiles

etc.
(stell)
;

Du temps de
en hbreu, cochab. Les anciens
le

notre Seigneur,

il

parat

que

le fort

des tudes des docleurs

juifs roulait

principalement

Hbreux comprenaient sous

nom

' toiles tous les

;

astres, les constellations et les plantes

en un mot,

sur les traditions de leurs pres. Jsus-Christ leur reproche, en toute occasion, d'avoir abandonn la loi

tous les corps clestes cl lumineux, l'exception du

soleil et

de

la

lune. L'criture s'exprime souvent d'une

de Dieu et son vrai sens/pour donner dans des explications contraires au sens des lois et l'intention du
lgislateur. Saint Paul, qui avait t

manire qui semble attribuer de l'inlelligence et du

sentiment aux astres.

dans ces princi-

Le

soleil

et la

lune taient
ci.

pes,

en

fait

voir aussi les

inconvnients dans ses

lois leur origine,

nomms
du
milice.

par les Isralites idoltres

le roi

la reine

Epures, en rappelant toujours les

et leur vritable sens.

ciel, et les toiles

en taient

comme

l'arme ou la

Les uns

et les autres ont

souvent reu des

pable de gurir l'esprit

Mais tout cela n'a pas t cades Juifs sur cet article ils
:

honneurs qui ne sont dus qu'au Crateur.

sont aujourd'hui plus entts que jamais de leurs

traditions; elles font le principal objet

tudes des Hbreux. La principale lude des Hbreux a toujours t

pratique
la loi

de leur lude.

du Seigneur. On en
tout V ancien
soit

voit la

Yoy.

l'article coles.

recommande dans
la
loi

Testament.

Mose veut que

du Seigueur

dans leur
avertisse-

bouche jour

et nuit, qu'elle soit

comme un

vangliste. Ce nom signifie celui qui annonce une bonne nouvelle. On nomme donc vang listes non seulement ceux qui crivent, mais aussi ceux qui
prchent Y vangile de Jsus-Christ, et en gnral
tous ceux qui annoncent quelque heureuse nouvelle.

ment devant
Il

leurs yeux, et un signe dans leurs

mains

veut qu'ils la gravent dans leurs curs, qu'ils l'apqu'ils la

prennent leurs enfants,

mditent en tout
la

Dans
qui

Isae, le

temps, assis dans leurs maisons, marchant

pagne,

camet le

vangliste,
lui

durant

la

nuit,
;

pendant

le

sommeil,

Seigneur dit qu'il donnera Sion un un ambassadeur, un prophte, un envoy, annoncera ce qu'il voudra lui faire savoir.

malin en

s'veillant

qu'ils

en fassent

comme un

bra-

Dans

les Actes,

on donne Philippe,

l'un des

sept

celet sur leurs bras, et

comme un pendant
des

au milieu

diacres le

nom tf vangliste. Saint Paul

il

parle'desvan-

de leurs yeux,
leurs portes
:

et qu'ils l'crivent c'tait l l'tude

sur les montants de

glistes, et

les

met dans un rang au-dessous des

Il

prophtes, des

aptres et des prophtes.

dit

Timoihe de

faire le

patriarches, et des bons Isralites.

devoir d'vangliste.
lois et

Il

y avait au commencement du

Leur tude ne se bornait pas aux monies prescrites par Mose.

toires,
et
Ils

aux cr-

christianisme de ces vanglistes ou de ces prdicateurs, qui, sans tre attachs

tudiaient leurs his;

aucune

glise, allaient

mme

les

gnalogies

en sorte que

les

prcher partout o le Saint-Esprit les conduisait.

Enfin on

enfants des Juifs, au rapport de saint Jrme, savaient

nomme

plus

communment
Luc
et

vanglistes saint

sur

le

bout du doigt toutes les gnalogies qui se trou-

Matthieu, saint Marc, saint

saint Jean, qui

les

vent dans les Paralipomncs. Ds leur plus tendre

jeunesse, dit Josphe,
lois
ils

sont auteurs des quatre Evangiles,

l'glise reconnaisse

seuls

que

s'accoutument tudier

les

pour canoniques.
crit et

de Dieu,
;

les

apprendre par cur,

les prati-

Eve. C'est abusivement qu'on

qu'on pro-

quer

et

ils s'y

affectionnent de telle sorte, qu'ils sont

nonce en franais Eve sans aspiration. Le vrai

de
la

prts donner leur vie pour leur observation.

premire femme est Hve, en latin Heva,

nom comme

Depuis

qu'ils

eurent les crits des prophtes,

ils

l'exprime la Yulgate. Les Septante l'expliquent par le

995

EXC
de
vie,

EXO
est relatif celui

994

nom

parce qu'en

effet

ce

nom

qui, en hbreu, signifie la vie.

munia l'incestueux de Corinthe. La mineure, qui est une dfense d'administrer ou de recevoir les sacrements. La dernire est celle qui prive seulement de
la

vques. Le
specteurs
et

nom

d'voqus, en grec, signifie in-

surveillants.

Saint
le

Pierre

(ptre i,

compagnie des

fidles.

Il

en est parl dans

la se-

chap. n), donne Jsus-Christ

d'vque de nos mes
;

nom

de pasteur et

conde ptre aux Thessaloniciens.

L'ancienne glise a t fort rserve sparer les
fidles
fait

et saint Paul,

dans sa premire

Lettre Timothe, chap. ht, dcrit les qualits

que

de son sein par l'excommunication. Elle ne

l'a

doit avoir

un vque.
les

que rarement, pour des raisons trs-srieuses et

Quoique

fonctions des vques et celles des

trs-importantes, et toujours avec douleur.

prtres aient toujours t fort distinctes

dans

l'glise,

Excrments.

La coutume d'employer
et les

les

excrle

cependant leurs noms ont t quelquefois pris l'un pour l'autre dans l'antiquit, parce que les vques
possdent
la

ments des bufs

pain tait

des chameaux pour faire cuire

commune dans

pays pauvres de l'O-

plnitude du sacerdoce, et que les pr-

rient; et les voyageurs

modernes nous apprennent

parmi
les

tres partagent avec

eux

le soin

de veiller sur les

fi-

qu'elle se conserve encore

Arabes voisins
on

dles.

de l'Euphrale, et en d'autres endroits. On tend sur

Eunuque vient du grec eunouchos, qui signifie un homme qui a la garde du lit, parce que ordinairement, dans
les
la

une pierre une pte sans levain

vre d'excrments d'animaux
cuit assez
;

et paisse

la

cou-

on les allume,

et le pain

cours des rois d'Orient, on confiait

promptement sous ces cendres.

une

des eunuques

garde des

lits et

des appartements des

C'est d'aprs ces usages qu'on doit se former

princes et des princesses, mais principalement des princesses, qui,

ide de l'ordre que Dieu donna zchiel, en vision,

et

comme on
de
la

le sait

vivent fort resserres et

non en

ralit

(zch. iv, 12).

Il

voulait

que

le

fort loignes

vue

et

del compagnie des

hommes.
ail t

prophte

fit

du feu pour cuire son pain avec des exles plus

Le terme hbreu
soit
fait

saris signifie
tel

un vritable eunuque,

crments humains dont

pauvres n'avaient pas

qu'il

soit

n
la

naturellement, ou qu'il

besoin de faire usage, afin de marquer l'extrme misre o seraient rduits les Juifs en punition de leurs

eunuque par

main des hommes. Mais assez sou-

vent ce terme, de
latin

mme

que

le

grec cunouchos et le
offil'in-

crimes. Ainsi tombent les sales et fades bouffonneries

cunuchus, se prend dans l'criture pour un

de Voltaire au sujet de ce
d'zchiel.

qu'il

appelle le djeuner

cier d'un prince, servant la cour, et

occup dans

trieur

du

palais, soit qu'il ft rellement

,

eunuque ou
matre de

Exode. Ce nom, driv du grec,

sortie,

et qui signifie

non.

Puliphar, eunuque de Pharaon

et

se

donne au second

livre

de Y ancien Testa-

Joseph, avait
d'office et

femme

et enfants.

Ce nom

tait

un nom
la

ment.

de dignit;

et

encore aujourd'hui, dans

Exorcistes. Ce terme vient du grec exoreizein, qui

signifie conjurer,

cour des rois de Perse et des Turcs, les premiers

emplois de
la

employer

le

nom de Dieu pour

chas-

cour sont possds par de vrais eu-

ser les

nuques.
Dieu, dans le Lvitiquc (xxu, 24), avait dfendu

dent.

dmons des lieux ou des corps qu'ils possNous appelons exorcistes, dans l'glise chrun des quatre ordres mineurs, dont
les
l'office

tienne,
tait

son peuple de faire des eunuques, et de couper

les

mme
!

de conjurer

possds et les nergumnes.

animaux.
y avait des eunuques dans
d'Isral, des officiers
la

On
cour des rois de
sarisim t eunu-

voit,

par les premiers apologistes de notre reliles

Il

gion,

que

dmons redoutaient

les

exorcismes des

Juda et
ques
:

nomms

chrtiens, et que les simples fidles exeraient sur

mais c'taient apparemment des esclaves des

si

ces malins esprits un trs -grand empire.

Il

est croyable

peuples trangers, ou,

c'taient

des Hbreux

le

que

le

don des miracles n'tant plus

si

commun, on
la

nom
ment
celle

d'eunuques qu'on leur donne marque simpleleur office et leur dignit. Notre Sauveur, dans

ordonna d'assez bonne heure dans

cistes, qui

l'glise des exor-

exerassent d'office ces fonctions, que

fidles
le

l'vangile, parle d'une sorte d'eunuques diffrente de

plupart

des

exeraient

auparavant
foi,

d'eux-

dont on vient de parler

le

ce sont ceux qui se

c'est--

mmes, ou par
Les

mrite de leur

ou par un don

sont faits eunuques pour

dire, qui,

royaume des deux,

particulier qu'ils avaient reu au

Juifs avaient aussi

baptme.

par un motif de religion, ont renonc au

leurs exorcistes,
;

comme

mariage

et l'usage

de toutes sortes de

plaisirs

de

la

Jsus-Christ l'insinue dans l'vangile

car les phari-

chair. Origne et quelques anciens hrtiques avaient

siens ayant avanc qu'il ne chassait les

dmons qu'au
c'est

autrefois pris les paroles

et prtendaient qu'il

de Jsus-Christ de se
faire

la

lettre,

nom

de Belsbub,

il

leur rpond

Si

par Relles

conseillait
ciel.

eunuque

sbub que je chasse

les

dmons, par qui vos enfants

ils

pour gagner

le

royaume du

chassent-ils? C'est pourquoi

seront

eux-mmes vos

nition d'un

Excommunication, peine ecclsiastique qui, en pupch mortel et grave, spare de la coml'glise,

et

juges. Josphe raconte qu'un certain Juif

nomm

la-

zar gurissait les possds par le

moyen d'un anneau,

la racine,

munion de
ceux qui

prive des biens spirituels

Il

tait

enchss une racine que l'on disait avoir t

l'ont

encourue.
:

y a deux ou trois sortes

la

dcouverte par Salomon. L'odeur de

sous
le

mise
;

d'excommunications

La grande, qui spare

;

per-

nez du possd,

le faisait

tomber par terre

sonne du corps des

fidles

ainsi, saint

Paul excom-

et l'exorciste conjurait le

dmon,

et lui dfendait da

995
retourner dans ce corps.
racine
II

FAR
dit ailleurs
riait

FAR
qu'une certaine
la

99e

nomme
les

barad, qui

en Jude, a

vertu
le

de l'animal, confessait sa faute, immolait son hostie dans le parvis, au lieu o on immolait les hotte

de chasser

dmons, lorsqu'on l'applique sur

locaustes

au nord de
,

l'autel.

Le

prtre prenait

du

corps des possds.

sang de l'animal
qu'il

en touchait avec les doigts les cor-

Les aptres nous apprennent

au

y avait de ces

nes de

l'autel

des holocaustes, rpandait le reste du

l'autel, tait toute la graisse qui

exorcistes juifs qui se mlaient de chasser les

dmons

sang au pied de

cou-

nom de

Jsus-Christ.

vrait les intestins et les reins de la victime, et faisait

Expiation. Les Hbreux avaient diverses sortes de

sacrifices d'expiation

brler celle graisse sur l'autel. Enfin

le

prtre priait
lui tait

pour

les fautes

d'ignorance com-

pour celui qui

pardon ne.

offrait la

victime, et sa faute

mises contre
certaines

la loi (Lvit. iv), et

pour se purilier de
taient

souillures

lgales
,

qui

regardes
des fau-

On

pouvait

offrir,

pour l'expiation

dt

pch, ou une

comme

des indcences

ou

mme comme

chvre, ou une brebis, ou un agneau, ou un chevreau,

tes qui mritaient d'tre expies par certaines victi-

ou deux colombes, ou enfin quelque offrande de farine

pour
les plus

mes. Par exemple, une femme aprs ses couches, un

lpreux lorsqu'il tait nettoy de sa lpre, devaient
offrir

pauvres.

Il

y avait quelques

crmonies

particulires lorsque le grand-prtre, ou un prince

du

quelques hosties pour se purifier

de

mme
la

que

peuple, ou tout

le

peuple, taient lombsdaus quelques

ceux qui, ayant louch quelque chose d'impur, avaient

oubli ou nglig de se purifier au temps et

fautes. Mais c'tait presque toujours la

mme

chose
l'ex-

ma-

quant au fond. La chair des animaux

piation

offerts

pour

nire qui sont prescrits par

la loi.

Ces

sacrifices d'exles (lutes

du pch

tait

aux prtres; nul tranger n'a-

piation ne remettaient pas par

relles

eux-mmes
ils

vait droit d'en goter.

commises contre Dieu

n'effaaient pas la
ils

La

fle

de l'expiation

solennelle

se

clbrait

le

difformit du pch qui dplat Dieu, mais raient simplement la

rpa,

dixime du mois de

tizri,

qui rpond au

mois de
67n'p~

faute extrieure et lgale

:

et

septembre. Les Hbreux l'appellent Kippur, ou

pur, c'est--dire, pardon

mettaient le transgresseur couvert d

la

peine tem-

ou expiation, parce qu'on y

la

porelle dont, Dieu ou les ju.;es punissaient ces fautes,

expiait les fautes de toute l'anne.

lorsqu'on ngligeait de les expier par les voies mar-

Ezbicam, grand-matre de

maison du

roi

Achaz.

ques par

la loi.

Quelques traducteurs franais ont mis dans leurs versions Ezrica

,

Voici les crmonies qui s'observaient lorsqu'un

Isralite offrait

dans

la

persuasion que Ezricam de la

un

sacrifice

pour

le

pch.

11

amela

Yulgate
est

tait l'accusatif

de Ezrica. La terminaison

am

nait sa victime au tabernacle, mettait la

main sur

dans l'hbreu.

F
Famine. L'Ecriture parle de plusieurs famines arrives dans
la

tait

commun aux hommes

nat. xi
les

aussi bien qu'aux

,

femmes.
,

Palestine et dans les pays voisins

,

par

(Voyez Pline, Hist.

37, et Juvnal

n, 93.)

exemple

du temps d'Abraham

et

encore du temps
ait

Chez

Persans, de grands yeux noirs, doux et lanla

d'Isaac. Mais la plus

est celle

grande dont on
,

connaissance

guissants constituent

perfection de la beaut
perfection

les

de sept ans

qui arriva en
,

Egypte du temps
par sa dure, et
,

femmes cherchent
l'emploi

atteindre celle
(sulfure

par

de Joseph. Elle est considrable

par son tendue
,

et

de

l'antimoine cru

d'antimoine).

et

par sa grandeur

et

en ce que
sujets

Voyez Antimoine.
Farine. La
loi
,

l'Egypte est un des pays du

ces

monde

les

moins

de Mose permettait aux plus pauqui n'avaient pas le

,

maux,

cause
la

de son extrme fcondit.

famine avoir
lieu

vres des Isralites

moyen
pch,

ni d'of-

Nous voyons

quand

le Nil

ne

frir

de gros animaux

ni

mme

des oiseaux ou des

le

dborde pas en Egypte, ou que

c'est--dire, au
les chenilles
,

la pluie

ne tombe pas

colombes, en holocauste, ou pour

au moins de
la farine.

d'offrir
le

en Jude dans les temps o elle a coutume de tomber,

Si

l'offrande tait
la

pour

p-

printemps et l'automne, ou lorsque

les
le

ch, on donnait au prtre

dixime parlie d'un phi,

hannetons ou
pays
,

les sauterelles vienles fruits.

c'est--dire, environ trois pintes de farine,

Paris.

mesure de
niellait

nent fondre sur

el

en consument

On ne

l'arrosait point d'huile, et

on n'y

Les prophtes nous marquent ces dernires causes de

la

point d'encens, parce que c'tait une offrande pour le

famine en plus d'un endroit. Voyez, par exemple,

magnifique description que
:

pch. Le prtre en prenait une poigne,

sur
tion
le feu

qu'il

jetait

la

fait

Jol de la venue des

de

J'aulel

et aprs avoii

pri

pour l'expiale reste

sauterelles dans le pays

il

les

compare

une arme

de celui qui fournissait l'offrande,

de

la

nombreuse
faisaient.

et terrible

et dcrit les ravages qu'elles

farine lail lui. C'tait

comme

son honoraire et sa

rcompense.

Si l'offrande tait

de pure dvotion, on

Fard. On donne ce

nom

diverses substances, plus

y mlait de l'huile, el on mettait par-dessus de l'encens.

ou moins nuisibles, que

l'on

emploie dans
la

le

dessein

Le prtre en
el

jetait

une poigne sur

le feu

de

d'embellir le teint, ou de rendre

<

peau plus douce.

,

l'autel;

tout

l'encens qu'on avait mis dessus, et

Jzabel ayant appris l'arrive de Jiiu

se para les
ix, 50).

tout le reste, lui demeurait

tait due.

comme

une chose qui

lui

yeux avec du fard d'antimoine (IV Rois,

Mais nul autre que

et

les prtres n'en

pouvait
le

Chez

les

Romains dgnrs,

l'usage

de se farder

manger,

encore n'en mangeaient-ils que dans

997
lieu saint, c'est--dire,

FT
durant
le

FT.
temps de leur serdans
le taber-

998
fois sept

bile, qui arrivait

vice dans le tabernacle.

On
f

offrait aussi

nacle diverses sortes de gteaux, ou de pains. Voyez

le Lvitique,

ou la quarante-neuvime anne, taient encore des espces de ftes, qu'on peut regarder comme une suite de celle
,

au bout de sept

ans

chap. v,

4, 5, 6, 7, etc.,

pour

les

du sabbat.

crmonies qui

s'y observaient.

La Pque
que trs-rarement
ils

tait institue

en mmoire de
le

la

sortie
faite

Femmes. Les

Juifs n'pousaient

d'Egypte

et
,

de

la

grce que

Seigneur avait

des femmes d'une autre tribu. Aussi quand

laient indiquer la tribu dont
ils

vou-

son peuple

en pargnant ses premier-ns lorsqu'il

une femme

tait issue,

passa dans l'Egypte, y faisant mourir tous les pre-

se contentaient le plus souvent de

nommer

celle

mier-ns des gyptiens. On

de son poux. Quand l'vangliste veut

l'origine
il

faire connatre

ou plutt
sainte
,

le

la clbrait le quatorzime quinzime du premier mois de l'anne

de
l

la irs-sainle

humanit de Jsus-Christ,
,

qui tait le septime de l'anne civile.

La

fte

donne

gnalogie de saint Joseph

est

l'poux de

commenait l'aprs-midi du quatorzime,

brait

et se clelle durait

Marie, de laquelle

n Jsus.

proprement
,

le

quinzime de nisan

Fer

(ferrum). Mose dfend d'employer l'autel

du

sept jours

mais

il

n'y avait que le premier et le der-

Seigneur des pierres qui aient t touches par

le fer,
Il

nier jour de l'octave qui

ticle

fussent chms.

Voyez

l'ar-

comme
dit

si le

fer leur

imprimait quelque souillure.

la

Pque.
se clbrait le cinquanla

que

les pierres

de

Palestine sont

du

fer

Euim

La fte de la Pentecte
time jour aprs
loi fut

lapides ferrum sunt, c'est--dire, qu'elles sont d'une

la

Pque

en mmoire de ce que
le

duret gale au
le fer.

fer,

ou qu'tant fondues

elles

forment

donne Mose sur

la

mont

Sina

cinquante
sept se,

La servitude des Hbreux

clans l'Egypte est

jours aprs

sortie d'Egypte.

On comptait
la

nomme
bli

en plus d'un endroit [ornux ferrea.

effet

maines de jours depuis Pque jusqu'

avait ta-

Pentecte

Ftes. Dieu, par un

de sa sagesse

commencer au lendemain de
l'appellent

la

Pque. Les Hbreux

,

plusieurs ftes parmi les Juifs pour plusieurs rai:

pour cela

la fte

des semaines

et les

chr-

sons

pour perptuer
et

la

mmoire des grands vqu'il avait faites le

,

tiens Pentecte, qui signifie le cinquantime jour.

nements

des merveilles
:

en faveur
la

La fte des Trompettes

se clbrait au

commen-

de son peuple
cration

par exemple,
;

sabbat rappelait

du monde
,

la

Pque

la sortie

d'Egypte

la

cement ou au premier jour de l'anne civile, auquel on sonnait de la trompette pour annoncer le commen-

Pentecte
attacher

la loi

donne sur

le Sina, etc.; 2
la

pour

cement de l'anne, qui

fte civile

tait

au mois de
;

tizri

rpon-

le

peuple sa religion par

la

vue des cr;

dant notre mois de septembre

c'tait plutt

une

monies, et par
lui

majest du service divin

pour

qu'une solennit sacre. On ne connat au-

procurer certains plaisirs et certains repos permis,

car les fles taient accompagnes de rjouissances,

cune cause religieuse de son tablissement. Mose ordonne de la chmer, et d'offrir ce jour l certains sacrifices.

de repas de charit, de divertissements honntes

A

Les rabbins veulent que

,

l'on

sonne de

la

pour leur donner des instructions

lisait et

car dans les

la loi

trompette

en rjouissance de ce qu'Isaac

fut dlivr

assembles de religion on

on expliquait

lorsqu'il tait sur le point d'tre

immol.

de Dieu; 5 pour renouveler

liaisons, l'amiti des tribus et

les

connaissances, les
elles,

Les Nommes
Trompettes. La

les

premiers jours de chaque

la fte

des familles entre

mois taient en quelque sorte une suite de

loi

des

lorsque des diffrentes villes du pays elles venaient et

se rencontraient trois fois l'anne dans la ville sainte.

n'obligeait pas au repos ce jour-l,

mais

elle

ordonnait

simplement
Il

d'offrir certains sa-

Les Hbreux avaient un grand nombre de

ftes (1).
tait
,

crifices particuliers.

parat que ces jours-l on son,

La premire
sabbat

et

la plus

ancienne de toutes
la

le

nait aussi

de

la

trompette

et

que

l'on faisait
et

quelque

ou

le

septime jour de
la

semaine

institu

espce de fte et de
nies.

festin.

Voyez Calendes

Nom-

pour conserver

mmoire de
et

la cration

du monde.

Quelques anciens Pres

quelques rabbins ont cru

La fte de

l'Expiation, ou du Chippur, ou du Partizri

,

que
le

le

sabbat avait t observ parmi les justes ds

don, se clbrait au dixime jour de

qui tait le

commencement du monde. Mais le sentiment le plus universel est qu'on ne commena le chmer que depuis le commandement que le Seigneur en donna
aux
Isralites

premier mois de l'anne civile;

elle

tait institue

pour l'expiation de tous

et souillures

les

pchs, des irrvrences

,

que tous

les Isralites

depuis

le

grand-

au campement de Mara

quelque temps

prtre jusqu'au dernier du peuple, avaient pu

com-

aprs leur sortie d'Egypte.

mettre pendant l'anne; on y jenait rigoureusement,

et

L'anne sabbatique

qui revenait tous les sept ans,

on y

offrait divers sacrifices.

Voyez ci-devant Exdans la-

et qui tait toute destine

au repos

et l'anne

du ju-

piation.

La fte des Tentes ou

(1)

des tabernacles,

dont

le

Les grandes premier et

ftes dos Juifs duraient

le

une octave dernier jours taient les plus so-

quelle tous les Isralites taient obligs de se trouver

au temple

et

de demeurer pendant huit jours sous

,

lennels.
Les Juifs ne peuvent s'loigner du lieu de leur demeure, aux jours de sabbat et autres fles solennelles, que de la ilislancc de deux mille pas. C'est ce que les rabbins appellent circonscription du sabbat.

des tentes faites de feuillages

en mmoire de ce que

leurs pres, dans le dsert, taient

demeurs pendant
des voyageurs.
,

quarante ans dans des tentes,

comme

Elle se clbrait le 15 du mois de

tizri

qui tait le

999
premier de l'anne
civile.

FT
Le premier
et
;

FIG
le

1000

septime
le

La
mie,

fte
II,

pour
de

la

dcouverte du feu sacr sous Nhet suiv.

jour de celte fte taient trs-solennels

j

mais pour

Mac.

i,

48

reste de l'octave, on pouvait travailler.

Au commen-

cement de

la fte

on portait au temple en crmonie

,

Xylophore, dans laquelle on portait le bois au temple. Joseph., de Bello, 1. n,c. A, seu 17, in
fle
la

La

deux vases d'argent

au pied de

l'un plein d'eau

et l'autre plein
la fte

Lat., p. 811.

de vin, que l'on rpandait tous les sept jours de

l'autel

Dans

l'glise chrtienne,

nous ne voyons point de

par Jsus-Christ ni par
les

des .holocaustes.

fte distinctement institue

L'octave des trois grandes fles de l'anne, qui sont

aptres; toutefois

Jsus-Christ nous ayant ordonn

et

Pque,
le le

la

Pentecte et les Tabernacles, c'est--dire,

fles, tait

de manger son corps et dboire son sang,

de

faire

septime jour aprs ces

jour

chme comme

mmoire de

sa passion toutes les fois

que nous cl-

mme

de

la fle, et

tous les mles taient obli-

gs de se trouver au temple dans ces trois ftes. Mais

la loi

brerions ses mystres, a sembl instituer dans son Eglise une fte et une mmoire perptuelle de sa passion.

ne

les obligeait

pas d'y demeurer pendant toute

Les chrtiens ont toujours clbr

;

la

mmoire
faire

l'octave. Ils pouvaient s'en retourner ds le

lendemain

de sa rsurrection
la fle

et

ne se contentant pas d'en

ils

de

la solennit

si

ce n'est dans la fle des Tabernaqu'ils

une
;

fois

chaque anne,

l'ont faite tous les

cles,

il

semble

devaient

demeurer pendant

dimanches

et

nous voyons dans Y Apocalypse que ce

tous les sept jours.

jour tait dj

communment nomm
Dominic
le

le

jour du Sei-

Oulre ces ftes marques dans Mose, on trouve

aussi la fte des Sorts on Purim, institue l'occasion

gneur

Fui

in spiritu in

die. S.

Barnabe
la

dit

que nous clbrons

parce que c'est
cit.
le

huitime jour dans

joie,

de

la

dlivrance des Juifs,

le

qu'Aman

voulait faire prir

jour auquel Jsus-Christ est ressus-

sous

rgne 'd'Assurus.
d'Holoferne, marque dans Judith. Voyez

La mort
Judith.

Fianailles.
avaient
l'effet

Les

fianailles,

chez les Hbreux,

d'un vritable mariage, et ncessitaient

La

fte

de

la

ddicace du temple

ou plutt du re-

la

crmonie du divorce en cas de sparation. Les

;

nouvellement du temple, qui avait t profan par

Antiochus pipharres, se clbrait pendant
l'hiver, et

poux fiancs ne devaient pas cohabiter

dlil

mais

l'infi-

de

la

femme

tait

punie

comme

crime d'adultre.

on

croit

que

c'est cette fte qui est

nomme Encnia
en

Voyez Mariage.
Figue, Figuier. Cet arbre et ce fruit sont fort con-

dans l'vangile. (Voyez ci-devant Ddicace.) Josphe

dit qu'on l'appelait fte des Lumires. Voici ce qui

nus
est

ils

taient

trs-communs dans

la Palestine, et

il

en

est dit dans les livres

des Machabes

Judas et ses

fort

parl dans l'criture.

Nos premiers parents

frres, ayant dfait l'arme de Gorgias, se rendirent au

couvrirent leur nudilaveedes feuilles de figuier, soit

temple de Jrusalem

qu'ils

trouvrent profan et

qu'on l'entende des figuiers ordinaires, ou d'une aulre

sorte de figuier dont les feuilles sont beaucoup plus
larges.

abandonn

en sorte que
,

les parvis taient pleins

de

ronces cl de hallicrs
tel

les portes taient brles, l'au-

profan et les btiments ruins. Aprs avoir r,

Le prophte Amos
de Bclhcl, de ce
contre
le

tant repris par Amasias, prtre

pandu bien des larmes

la

ils

commencrent
dmolir

nettoyer
l'autel qui

qu'il prophtisait

des choses fcheuses

place,

Remployrent
;

les prlres

royaume

d'Isral, rpondit
fils

Amasias

Je

avait l profan
lieu

ils

en mirent les pierres dans un

qu'il vnt
Ils

ne suis ni prophte, ni
est

de prophte
et

mon

occupation

propre

en attendant

un prophte qui
en rigrent un

de conduire des troupeaux

de piquer des figues sau-

leur dit ce qu'il en faudrait faire.

vages, ou des

sycomores

(ficus sijcomorus). Pline,

Tho-

autre de pierre brute

rtablirent le saint et le sanc-

phrasle et Dioscoridcs parlent de ces figues sauvages

et

tuaire, y mirent le chandelier, la table des pains de

del manire de
Il

les piquer,

ou caprificalion.

proposition et l'autel des parfums;

ils

allumrent

les
I

est dit dans l'vangile

que Jsus-Christ venant

la

lampes, mirent

les pains

sur

la

table sacre, firent

de Bthanie assez malin, se sentant press de

faim,
;

brler l'encens, offrirentdes hosties et des holocaustes,

et firent la ddicace

s'approcha d'un figuier pour y cueillir quelques figues

du temple pendant huit jours,

mais n'y ayant trouv que des

pas
le

feuilles, car ce n'tait

et aussitt il

avec toute

la solennit

que

les circonstances

purent
le

temps des figues,

il

le

maudit,

scha

permettre. Josphe ajoute qu'on donna celle fle

jusqu' la racine.

nom de

fte

des Lumires,

apparemment
lorsqu'ils

cause

que ce

Thophraslc

et Pline

reconnaissent une sorte de

bonheur leur
moins, et

tait arriv

l'attendaient le

figuier toujours vert et toujours

charg de

fruits, les

qu'ils l'avaient

regard

comme une

nouvelle

uns mrs ou

fort

avancs selon

la

saison, et les autres

lumire qui se levait sur eux.

en fleurs ou en boulons.
fort

En

Palestine, o l'hiver est

Le vingt-unime de septembre, les Juifs font une fle qu'ils appellent des Rameaux en mmoire de la prise de Jricho. Dans le mme mois, ils ont la fte
,

tempr,

il

pouvait aisment y avoir des figues

prcoces au mois de mars; ainsi, Notre-Seigncur n'a

rien fait contre les rgles de
la

sagesse et de

la

bien-

des Collectes
lette
Ils
I

parce que ce jour-l on

sacrifices.

fait

une cueil-

faisance, en allant chercher des figues en celte saison

pour

la

dpense des
la
;

sur un figuier charg de feuilles

et la maldiction

ont encore

fle

pour

la

mort de Nicanor,

qu'il

donna au

figuier infructueux,
la

dans celte occa-

Mac. vu, 48, 49

cl

II

Mac. xv, 57.

sion, est

une figure exacte de

rprobation des Juifs,

iOi

FLfe

FLU
culirement les parties de
la

1002
victime ou du

Dans le style de l'criture, vivre en paix sous sa vigneM sous son figuier marque un temps de bonheur
,

chameau

qu'ils sacrifiaient sur certaines pierres,

ou des idoles

et

de prosprit

HabitabitJuda
vite

et Isral

absque timor

qui taient autour du temple de la Mecque.

Mahomet

ullo,

unusquisque sub

sua

et
;

sub ficu sua. (Voyez

et
I

dfend trs-expressment ces sortes de divinations

aussi Mich. iv, A; Zach.

m, 10

Mac. xiv, 12.)

dans son Alcoran.

l'abcs Isae appliqua un paquet de figues sches sur ou sur l'ulcre, ou enfin sur la gorge d'zchias ( car

M. rhvenotdit que, dans

prsent grand
terre sur
tit

le

Levant, on voit encore

nombre de

devins, qui sont assis

on ignore quelle sorte de maladie il avait), et bientt aprs il fut guri. Les mdecins conviennent que les figues sont utiles dans toutes ces sortes d'incommodits
;

un

petit tapis

au coin des rues, avec quanIls

de

livres tals

devant eux.

prennent quatre
l'autre,

flches, qu'ils dressent

et les font tenir

en pointe l'une contre

;

elles

s'emploient

utilement pour mrir les

deux personnes

puis

ils

meitent sur

abcs, pour gurir les ulcres, et contre les

maux de

un coussin une pe nue devant eux,

tain chapitre

et lisent

un cer-

gorge ou esquinancies.

de X Alcoran. Si

l'on

demande, par exem-

Flches. Sort avec

les flches.

zchiel nous apla tte

ple, lequel des Turcs

ou des'chrtiens aura l'avantage

prend que Nabuchodonosor s'tant mis

ses armes pour

de

dans une guerre qu'on veut entreprendre, on donne

le

marcher contre Sdcias,

contre
lui, et

roi des

nom

de chrtien deux de ces flches, celui de turc

Juifs, qui s'tait rvolt

contre celui des

;

aux deux autres.

A mesure que

le

devin

lit

son Alco-

Ammonites, qui

tait aussi entr

dans sa rvolte
la tte

Na-

ran, les flches s'agitent malgr ceux qui les tiennent,

buchodonosor, dis-je, tant arriv

de deux

comme

si

elles

se battaient, et taient capables de

chemins, mla ses flches dans un carquois, pour en

tirer
qu'il

senliment. Celles qui abattent les autres et montent

sur elles sont les victorieuses, et prdisent srement
la victoire

un augure de

la

marche

qu'il devait

prendre

consulta lestraphim, et regarda

savoir quel parti
il

le foie

des ani-

ceux qu'elles reprsentent,

soit

Turcs,

maux pour
quel
il

devait prendre, et le-

soit chrtiens.

devait attaquer plutt, de Sdcias ou

du

roi

Les anciens Germains coupaient en plusieurs pices

d'Ammon.

Saint Jrme, Thodoret, et aprs eux les

prit

une branche d'un arbre fruilier,et, marquant ces branches de certains caractres, les jetaient au hasard sur'

nouveaux commentateurs, croient que ce prince

plusieurs flches, crivit sur chacune d'elles le

nom

un drap blanc. Alors

passait dans

le

pre de famille,

si la

chose se

d'un roi, d'une

taquer
;

ville

ou d'une province

qu'il devait at;

une maison

particulire, levait ces bran-

par exemple, sur Tune, Jrusalem

sur l'autre,

ches l'une aprs

l'avenir,

l'autre, et

en

tirait

des augures pour

qu'il y

Rabbuth, capitale des Ammonites; sur une autre, /'gijpte,

par l'inspection des caractres

remar-

etc.
il

Aprs avoir jet ces flches dans un caron

les lirait; et celle

quait.

quois,

les faisait mler, puis

la

Les Scythes avaient aussi leur manire de

tirer

des

qui venait

premire

tait

regarde

comme une

d-

augures par les branches d'arbres. Leurs devins prenaient de grands fagols de branches de saule, qu'ils
dliaient et tendaient par terre l'un aprs l'autre,

claration de la volont des dieux, qui voulaient qu'il

attaqut premirement

la

ville,

la

province ou

le

en

royaume dont

le

nom tait

sur la flche.
,

prononant certaines prdictions.

suite ces branches

Ils

reprenaient enet liaient

Les anciens Arabes idoltres

sort des flches.

avant Mahomet

dans un ordre contraire,

avaient une manire de divination qu'ils appelaient le

de nouveau

les

fagots,prononant chaque verge d'au-

Ces flches taient sans

fer et sans

tres prdictions.

Tout cela

fait

voir l'antiquit de cette

plume

et ils les appelaient

en leur langue acdah et

trois,

superstitieuse manire de tirer des augures de l'avenir par les flches

azlam. Elles taient au

nombre de

enfermes
celui qu'ils

ou

les

branches des arbres. On

(1.

dans un sac, qui

tait entre les

mains de

peut voir aussi

Ammien

Marcelin

xxxi) sur

la

ma-

nommaient
la

le

devin du dieu Hobal, idole

la

du temple de

nire dont les Alans tiraient des pronostics de l'avenir par l'inspection des verges.

Mecque, avant
il

venue de Mahomet. Sur l'une de

:

ces flches

tait crit
:

Commandez-moi, Seigneur
;

Flte, instrument de musique dont

fois parl

il

est quelquechaiil,

sur la seconde

Dfendez-moi, Seigneur

sur

la troi-

dans l'criture sous

et

les

noms de

ma-

sime
lait

il

n'y avait rien d'crit.

Quand quelqu'un vouil

chalath, masrokith

huggab. Ce dernier est ordinail'orgue. Mais ce n'tait

entreprendre quelque action,

il

allait

trouver
tirait

le

rement traduit par organum,

devin, auquel

portait
:

un prsent ce devin
:

une

apparemment qu'une
taient ouverts

flte plusieurs

tuyaux de granet qui n'-

des flches de son sac

sortait, l'Arabe

si la

flche

du commandement
;

deur ingale, qui n'avaient point de trous,

entreprenait aussitt son affaire

,

si

que par

le haut.

On en

jouait en faisant
la

celle

de

la

dfense paraissait

il

diffrait d'excuter
la flche

couler successivement ces tuyaux sur

bas, et en soufflant dedans.

lvre d'en

son entreprise pendant un an entier. Lorsque

Yoy

.Orgue.
l'criture,
dit
il

blanche

sortait,

il

fallait tirer

de nouveau.

Pour

les autres fltes

marques dans

Les Arabes consultaient ces flches sur toutes sortes

d'affaires
,

n'est pas ais d'en indiquer la forme.

On

qu'an-

mais particulirement sur leurs mariages,

sur la circoncision de leurs enfants, sur leurs voyages

et leurs expditions

ciennement ceux qui jouaient de la flte en avaient deux dans la bouche, l'une au ct droit, qui n'avait
qu'un treu, et l'autre au ct gauche, qui en avait deux. Celle-ci rendait un son plus aigu, et l'autre uu

de guerre.

Ils s'en

servaient en-

core pour diviser quelque chose entre eux, et partiS. s.

m.

32

1003
son plus grave.
11

FOU
est parl

FR
fautes soumises

*004
peine, et
ils

dans l'vangile (Matlh.iv,

cette

tiennent que

21, 2 i) des joueurs de ilte qui taient assembls pour

assister aux funrailles de
la
fille

toutes les fautes punissables, auxquelles la loi n'atta-

de Jar,

et

pour

che pas

la

peine de mort, s'expient par

le fouet.

On

conduire

s*on

corps au tombeau au son de leurs instru-

dpouillait le coupable depuis les paules

jusqu' la

ments.

ceinture, et on le
qu'il n'tait

liait

par les bras une colonne as-

Les rabbins enseignent

voir

pas permis d'ales

sez basse,

afin qu'il ft

pench, et que l'excuteur

Il

moins de deux joueurs de

flte

dans

obsques
la

pt aisment frapper sur son dos.

y en a qui sou-

des personnes de moindre condition, outre

pleu-

tiennent qu'on ne donnait jamais ni plus ni moins de

trente-

reuse de crmonie; et Josphe raconte que le faux

neuf coups; mais que, dans

les

grandes fautes,

rpandu Jrusalem, plusieurs personnes lourent des joueurs de flte pour

bruit de
sa

mort

s'tant

on frappait avec plus de force. Mais d'autres croient

que, lorsque
la

faute ou

d'autres circonstances

le

faire ses

funrailles.

Mais

dans V Ancien Testament

demandaient, on pouvait ajouter

ce

nombre de

i.ous

ne voyons rien de pareil. Les Juifs avaient appapris

coups. S. Paul nous apprend qu'il a reu, cinq occasions diffrentes, trente-neuf coups de fouet de la
part des Juifs, ce qui insinue que ce
et qu'on

remment
ne
la

cet usage des Romains.

tait

Quand

c'tait

vieille

personne qui

morte, on se servait de

nombre

tait fixe,

[rompelte, et de la flte quand c'tait une jeune

ne

le passait point.

filc,

comme on

le voit

pratiqu dans l'histoire de l'E-

Le mme Aptre marque clairement, au mme endroit, le

vamjile que nous venons de rapporter

chtiment des verges diffrent de celui du

sum. Et lorsqu'il
fut arrt

FoMniNES. Les Hbreux appellent

les sources d'eaux vives,

fontaines toutes

fouet

Ter vhyio csns

le

mme celles qui

sont au fond

par les Juifs dans

temple, la tribun
le

des troupes

des puits.
Fornication. Ce terme se prend dans l'criture,

romaines tant accouru pour

Juifs, et

tirer

de* mains des

voulant savoir

la

raison

du

tumulte

qui

non seulement pour

le

crime d'impuret, mais aussi

tait arriv

son occasion,

le fit lier, cl

tendre par
le faire

pour

l'idoltrie, et

pour toutes sortes d'infidlits com-

terre,

pour

lui

donner

la

question,

et

pour

mises contre Dieu.

frapper de verges; car c'est aiou que les Romains

Fort arm. Le
atriensis, tait
la

fort

arm, appel par

les anciens

donnaient
l'on

la

question ordinaire. La bastonnade, que

le

un

officier

vaillant, qui l'on confiait

donnait quelquefois sur

dos, et que l'on

donne

garde de

la

porte d'une grande maison. Les anciens

aujourd'hui dans l'Orient sur la plante des pieds levs en haut, pendant que
le

confiaient

taient
sons.

mme leur argent comme les intendants

ces officiers

et

ils

le patient est

couch sur

des

grandes

mai-

ventre

celle peine est diffrente

de

la flagellation

ou du
il

fouet.
la

Fosse. D'aprs les livres des rabbins modernes,

est dfendu, le jour

Les rabbins enseignent que

peine du fouet n'tait

la

du sabbat, de

tirer

de

la fosse

un

pas ignominieuse parmi eux et qu'on ne

pouvait

animal qui y est tomb; mais cette dfense est une de

celles ajoutes

reprocher
ferte. Ils

comme une

tache ceux qui l'avaient soufIsralite,

postrieurement par les rabbins

la loi,

titre

prtendent qu'aucun

pas

mme

le

de haie autour de

prcaution

pour empcher

roi

ou

le

grand-prtre, n'tait dispens de celte

loi,

d'arriver jusqu' l'infraction des dfenses de la loi

crite.

lorsqu'il tait

tomb dans quelque

subir. Mais
il

faute qui mritait

Munsl MF raconte que, dans une

Juifs

ville

d'Allema-

qu'on la
peine du

lui ft

faut l'entendre

de

la

gne, les
sabbat,

ne voulurent pas retirer, au jour du

leurs frres qui tait

fouet qu'ils

donnaient dans leurs synagogues,

un de

tomb dans

les la-

et qui tait plutt

une peine Lgale

et

particulire

trines; l'autorit

du

lieu, rvolte

de celte barbarie

qu'un supplice public et honteux. Philon, pariant de

la

fanatique, ne leur permit pas de retirer le cadavre le

manire dont Flaccus

fit

traita les Juifs d'Alexandrie,

lendemain, disant

qu'ils

ne devaient pas

travailler le
la

dit qu'il leur

dit-il,

souffrir la

peine du fouet, qui

n'est,

dimanche, conformment au rglement de

Fouet. Le supplice du fouet tait
les
fort

police.

pas moins insupportable un

homme

libre

que

commun chez
les juges

la

Hbreux. Mose ordonne que celui qui aura mpeine du fouet soit
ei

et

mort mme. Notre Sauveur, parlant des douleurs des ignominies de ta passion, met d'ordinaire sa
au premier
(1), insecte
lieu.

rit la

condamn par
sorte

flagellation

tre couch par terre,

battu de verges en leur prsence,

Fourmi
sage
le

fort

commun,
le

qui 1 fourni au

autant que la faute

le
le

demandera; en

nanmoins
afin

symbole de

la vie

laborieuse et diligente. Voyez

qu'on n'excde pas

nombre de quarante coups

aussi .JPrw.

xxx,

U,

25, o

sage relve
l't

la

sagess

que votre frre ne sorte pas de devant vous indignement

dchir.

de
rir

la

fourmi, qui amasse pendant

l'hiver.

de quoi se nour-

y avait deux manires de donner le fouei l'une, avec des lanires, ou des fouets de cordes ou
Il
:

pendant

de cuir;

et

l'autre

avec des verges ou des branches

signification ordinaire et littrale,

Frre. Ce terme se prend non seulement dans sa mais aussi en gn-

de quelque arbre.

mises contre

Les rabbins croient que les fautes ordinaires comla loi et soumises lu peine u fouet,

(I)

Fourmi

taient punie;;,

non

coups de verge., mais

coups

res, fournissant

(formica), genre d'insectes hymnoptun acide particulier, appel acidefor

de fouet;

ils

e,unplen( jusqu' cent soixante et huit

inique.

IOOS
rai,

FRO
homme du mme
,

FRO
pays, de la

06
signe dans votre

pour un parent, un

dments seront

comme un

main

cl

pour un mme nation; et encore plus gnralement prochain dans l'ide homme en gnral , pour notre ayons de tout le que Jsus-Christ a voulu que nous

comme

quelque chose qui est pendu entre vos yeux, afin

que vous vous en souveniez.

On

attache ensemble ces quatre petits morceaux

et

monde

et qu'il

nous a command d'aimer

comme

de parchemin,

on en forme un carr sur lequel on

crit la lettre schin; puis

on met par-dessus un
,

petit

Vious-mmes.

pour celui qui resFrre se met aussi quelquefois comme dans le mal semble un autre dans le bien rpand le sang et celui Celui, dit l'Ecclsiastique, qui ces deux cril'ouvrier gages, sont frres : qui trompe
:

carr de peau de veau dure

d'o

il

sort

deux courle milieu

roies larges d'un doigt, et longues d'une coude et

demie ou environ. Ce carr se met sur

front
;

du
un

et les courroies,

aprs avoir ceint

la tte, font

mes

sont gaux.

nud

en forme de

la lettre

puis viennent se rendre

,

Frre se met aussi pour l'ami, pour l'poux,

la

comme
j

devant l'estomac.
tephila de la

On

rappelle tcffila-schel-rosch
le

ou

tte.

Les plus dvots

mettent non

sur pour
Selon
la loi

l'pouse.

seulement
le frre

la prire

du malin, mais
que
le

aussi celle

du
la

de Mose,

d'un

homme mort

midi; mais le

commun
11

des Juifs ne le met qu'

chantre de
la

veuve de son sans enfants tait oblig d'pouser la

frre.

prire du matin.

n'y a

synagoau ma-

gue qui

est oblig

de

le porter

midi

comme

Frres. La

coutume entre les souverains de s'ap-

tin.

Voyez

l'article
si

Thphilim.
l'usage des frontaux et des autres

Rois ix, 13 ; xx, peler frres est trs-ancienne (Y. 111 Le nom de frre se donnait souvent aussi aux 33).

On demande

phylactres a t ordonn Mose

vation littrale et d'obligation
,

comme

une obser-

gouverneurs des provinces,

II

Machab. xi, 22.

en sorte que de tout

Fronde
on se

en

latin funda.

Instrument de corde dont

temps
de

les

Hbreux
:

les aient ports

ou aient t obligs

On

plus de violence. sert pour jeter des pierres avec Phniciens attribue l'invention de la fronde aux

les porter

les

sentiments sont partags sur cela.

l'usage d'obligation rigoureuse se

Ceux qui en croient

nire positive
loi;
il

ou aux habitants des les Balares,

nommes

aujour-

fondent sur le texte de Mose, qui en parle d'une

,

mala

Hbreux s'en sont d'hui Majorque et Minorque. Les servis autrefois; ceux de la tribu de Benjabeaucoup

et

comme

des autres prceptes de

veut qu'on crive les

,

commandements de Dieu

min avaient
s'en
le

tant d'adresse

manier

la

fronde

qu'ils

sur les portes des maisons

leur pierre auraient adress dans un cheveu, sans que monde. Cela est exagr, je cartt le moins du

un signe sur ses mains

et

qu'on les crive comme comme un ornement sur son

front. S'il y a obligation d'crire ces

commandements
il

habiveux mais cela prouve toujours leur extrme gloire que David let a user de la fronde. On sait la
;

sur sa porte,

comme

le texte l'insinue,

n'y en a pas

moins pour

les crire sur ses

mains

et sur

son front.

s'acquit, lorsqu'il terrassa d'un

coup de fronde

le

gant

Du temps de

Jsus-Christ, l'usage en tait trs-comla

L'criture Goliath, qui tait la terreur de tout Isral. David tant Sicleg , il lui vint une remarque que

mun, non seulement dans

les Juifs indiens,

Jude, mais aussi parmi

perses et babyloniens, selon saint

les

frondeurs habiles, qui se servaient de la main gauche comme de la droite. Ozias, roi de Juda, avait fait de grands amas d'armes dans ses arsenaux,
troupe de
et

Jrme;

et,

longtemps auparavant,

docteurs que

le

grand-prtre lazar envoyait Ptolme-Phiadelphe,

roi

d'Egypte, parlaient de ces phylactres

comme

en

particulier d'arcs et de frondes jeter

des

d'une chose reue de tout temps parmi eux, et en rapportaient le

pierres.

commencement

Mose.

Frontaux. C'est un carr de peau de veau dure, qui renferme quatre morceaux de parchemin sur lesquels
les Juifs crivent quatre passages de
la loi, et qu'ils

On

ajoute,

pour confirmer ce sentiment, que du

les paens taient

temps de Mose

chargs d'amulettes

mettent sur

le

front. Voici
:

comme Lon

de Modne

ou de prservatifs rempli de superstitions, et mme de choses sales et honteuses; que, pour gurir son
peuple de ces mauvais usages, ou pour les prvenir et les en garantir, il lui ordonna de porter sur leurs

dcrit les frontaux

On

crit sur quatre

morceaux de
en
lettres
:
|

parchemin, avec de

l'encre faite exprs, et

carres, ces quatre passages, un sur chaque morceau

1 Consacrez-moi tous les premier-ns des

mains
tifs

et sur leurs fronts des phylactres

ou prserva-

hommes,

etc.,

d'une autre sorte, c'est--dire, les paroles saintes

depuis

le

commencement du

chapitre

xm

de YEiode

de ses ordomances.
D'autres soutiennent, au contraire, que les prceptes de Mos<
jui

jusqu'au f 10. 2 Depuis le f 11 du mme chapitre jusqu'au f 16 El lorsque le Seigneur vous aura fait
:

parlent de ces critures sur les

la

entrer dans le

pays des Chananens, et ce qui

suit. 5"
:

De-

portes, des signe; sur

les

main

et des frontaux entre

puis le f 4 du chapitre vi du Deutronome

Isral;
le

Ecoutez,

yeux, se doive,

prendre dans un sens allgorique

Seigneur

votre Dieu est le seul

Dieu; et

et figur,

pour dire

ml
qu'il

faut tre fort soigneux con-

ce qui suit jusqu'au f 9 du mme puis le f 15 du chapitre xi du mme livre

obissez tous les

chapitre. 4
:

De-

server le souvenir de

la loi

de Dieu

et

observer ses

Si vous

commandements;
sents, et

faut les avoir toujours prIl

commundements que je vous

fais, etc.,

ne

les oublier jamais.

est certain qu'avant

jusqu'

la fin

du f 21 du

mme

chapitre; et tout
:

cela pour obir ces paroles

de Mose Ces commun'

voit pas la moindre la captivit de Babylone on n'en l'histoire des Juifs. Jamais les prophte* trace dans

1007

FUM
la

FUN
ngligence de
r

1008

n'ont invectiv contre l'omission ou

cette pratique
;

naturellement ou tu
ses os

ainsi

que ceux qui touchaient

jamais

il

n'en a t question dans les

rformes des
le

murs

des anciens Hbreux.

crit

On

ignore

jours;

ou son spulcre, taient impurs pendant sept et voici la manire dont cette souillure

temps auquel on a

l'ouvrage qui contient

s'expiait.

On

prenait de la cendre d'une vache rousse

le

Thistoire de la prtendue version des Septante et de

la

immole par
un

grand-prlre au jour de l'expiation

mission des soixante-dix docteurs par

le

grand-

solennelle; on en jetait dans

un vase

plein d'eau,

et

prtre lazar; mais les savants sont aujourd'hui assez d'accord que toute celte histoire est faite plaisir,
et qu'elle n'est gure plus ancienne

homme exempt
la

de

souillure trempait

un bou-

quet d'hyssope

dans cette eau, et en arrosait les

et les
le
il

que Josphe

et

meubles,

chambre

personnes souilles.

On

Philon. L'usage reu et presque gnral dans tout

l'Orient,

faisait celte

crmonie

troisime et le septime

du temps de Notre-Seigneur, de porter des

ni

jour

mais, outre cela,

fallait

que

celui qui avait

phylactres et des frontaux, ne dcide ni pour l'antiquit de cette pratique

,

contract eette souillure se baignt tout le corps et

lavt ses habits le septime jour; aprs quoi
il

pour son

utilit.

Jsus-

tait

Christ ne

l'a pas absolument condamne; elle est d'elle-mme fort indiffrente; mais il en a condamn

cens parfaitement

purifi.

Les rabbins enseignent qne

l'on

ne contractait

l'abus, qui consistait

en ce que

les pharisiens les

por-

point de souillure dans les funrailles, moins que le

taient avec affectation, et plus grands

que

le

commun
les

mort ne
ils, ils

ft

un

Isralite: car

pour

les Gentils, disent-

des Juifs. Encore

aujourd'hui, les Juifs carates, qui

la lettre

souillent pendant leur vie ceux qui les appro-

ne s'attachent qu'

de

la loi et

mprisent

chent; mais aprs leur mort, leur cadavre demeure

pur, et n'imprime aucune impuret.

vaines traditions des pharisiens, appellent les autres

Juifs des nes brids, parce qu'ils portent

de ces thci

philim et de ces frontaux.

Phylactres.

On

peut voir

-aprs

Les Isralites au contraire pendant leur vie, exhalent une odeur de puret qui sanctifie ceux qui s'en approchent; mais
aprs leur mort leur
quilles, ils

me

et le Saint-Esprit les ayant

l'in-

Fruit. (Voyez Pomme.) Le fruit marque quelquefois la

ne sont plus propres qu' rpandre

rcompense
:

Si utique est fruclus justo ; et SaIls

fection et la souillure. Les rgles

que nous avons

lomon

Comedent fructus vi su.

recevront
fruit

la

rapportes, pour la purification de ceux qui avaient

rcompense de leur mauvaise conduite. Le

ventre signifie les enfants
:

du

touch un mort ou assist des funrailles, ne s'observent plus depuis la destruction du temple
,

De

fructu ventris tui

,

ponam
ou
la

et de-

super sedem luam. Le fruit des lvres

la peine

puis qu'on ne fait plus le sacrifice de la vache rousse.

rcompense de ses paroles, selon

qu'elles sont

bonnes

Ainsi les Juifs ne se tiennent plus souills par aucun

ou mauvaises. Je
roi d'Assyrie
:

visiterai le fruit

du grand cur du

mort. Yoyez Lon de Modne

Crm. des Juifs.

lieu

Visitabo super fructum magnifia cordis

Tous ceux qui se trouvent prsents au

vant

o un
,

rgis Assur, je le punirai

des discours insolents

fruit

qu'il

malade vient d'expirer dchirent leurs habits

la

sui-

a tenus contre moi. Le

incirconcis

ou impur,

trs-ancienne coutume des Hbreux

mais on
la lar-

dont
trois

il

est parl

dans

le Lvitique, est

le fruit des

n'en dchire d'ordinaire que l'extrmit, et de

premires
;

annes

d'un

arbre
il

nouvellement

geur de
leur

la

main, moins pour marquer une vive douSi la dchirure est faite pour
;

plant

il

tait

cens souill, et

n'tait pas

permis

que par crmonie.

,

d'en

manger pendant
l'offrait

tout ce temps.
;

La quatrime anil

un parent

on ne

la

recoud pas

si

c'est

pour un

ne, on

au Seigneur

aprs quoi
fruits

tait

comfruits

tranger, on peut la recoudre au bout de trenle jours.

C'est un ancien usage de rpandre dans la rue toute
l'eau qui se trouve

mun

et d'un usage ordinaire.

Les

de i esprit, dont

parleS. Paul, sont

la charit, la joie, la paix.

Les

dans

la

maison

et

dans

le voi-

de la justice, dont parle le

mme

Aptre, se sment

sinage. Les rabbins disent

que l'ange exterminateur

il

dans

la paix

du Saint-Esprit. Les passions drgles

de
la

a lav dans ces eaux le glaive meurtrier dont

le

a tu

et les sentiments

chair produisent des fruits de

malade, et

qu'il leur a
,

communiqu un poison morle

mort.

tel.

Aprs cela

on met

mort tendu sur

la

le

pav,

Funrailles. Les Hbreux tant persuads de l'immortalit de l'me et de la rsurrection future,

il

on

lui replie le

pouce dans

main

on allume un
chemise

n'est

cierge aux pieds ou la tte

le

du mort; ensuite on lave

,

pas trange qu'ils aient eu beaucoup de considration

corps

on

lui

met une chemise

fine toile,
;

et sur la

pour
I

les

morts.

Ils

regardaient

comme un
et

souverain
les

un autre habit de

dont

il

se revtait le jour

malheur
morts

d'tre privs de la

spulture,

plus
les

de l'expiation solennelle

puis son talcd, qui est une

lui

gens de bien se faisaient un devoir i'ensevelir

!

pice d'toffe carre avec des houpes. Enfin, on

de

faire leurs
,

obsques
afin

de porter manger
pauvres en profi-

met un bonnet blanc sur

enferm dans

la tte

et,

en cet

tal,

il

est

sur leurs tombeaux

tassent.

que

les

le cercueil.

Dans

la Palestine,

anciennement,

il

parat que les

Lorsqu'un Isralite venait mourir dans une maison ou dans une tente, tous ceux qui s'y trouvaient
cl tous les

personnes de quelque distinction, et qui en avaient le moyen , faisaient embaumer leurs corps mais cet
;

meubles qui y taient contractaient une souillure qui durait sept jours. Tous ceux qui, la
le

usage ne fut jamais gnral. S. Jean remarque que

Notre-Seigneur
mates,

fut

envelopp de linges;el frott d'aro-

campj*ne, touchaient

corps d'un

homme mort

comme

c'est la

coutume des

Juifs

Sicut

mos

1009
esv

GAO
sepelire.

GAT
que Ton brla
,

mo
en disant
:

Judis

Nous

lisons

ou

ils la

jettent derrire le dos

Ils fleuriront
les

avec le corps, ou auprs

du corps de quelques
;

rois

comme rherbe de
souterrains

ta terre. Ils croient

que tous

corps

de Juda, quantit d'aromates mais on ne peut pas assurer qu'il y ait eu aucun usage uniforme sur cela. Aprs que le corps a t quelque temps expos, les
parents s'assemblent pour
porte les pieds devant
,

des Juifs se rendentdans

;

la Palestine
le

par des conduits

ce qu'ils appellent

roulement des morts

esprent ressusciter
Ils

ou

le

roulement des cavei'nes ;

ils

le

porter en terre; on l'em-

et jouir

de

la batitude

en ce pays-l.

ne croient

selon les rabbins. Ancienne-

pas que l'me du mort soit reue dans un lieu de re-

ment ils

avaient des pleureuses gages et des joueurs

pos avant que

le

corps soit rduit en poussire

ils

d'instruments lugubres qui accompagnaient le convoi ; les rabbins disent qu'il n'tait pas permis un Isra-

s'imaginent que, pendant Tanne qui suit son dcs

elle

va souvent visiter son corps dans

le

tombeau,

moins de deux joueurs d'instruments aux obsques de sa femme, sans compter la pleureuse gages, qui y tait toujours. Ceux qui rencontraient une
lite

d'avoir

(Yoyez Deuil.)
L'usage des Juifs est encore prsent d'entretenir

une lumire en l'honneur des morts pendant

anne.

le

grand

pompe funbre
elle, et

devaient, par honneur,

se joindre

deuil de sept jours, et quelquefois durant la premire

mler leurs plaintes

c'est
:

celles des parents

du

mort

quoi le Sauveur semble faire allusion

Les

Juifs portaient

en terre les princes et les perlits

lorsqu'il dit

Nous avons

fait

des lamentations,

et

vous

sonnes de qualit sur des

riches. Josphe en

de parade extrmement
description dans ses An-

n avez point pleur avec nous. Et S. Paul veut qu'on

pleure avec ceux qui pleurent, et qu'on se rjouisse

donne

la

tiquils xvii, 8, 3, et

dans

la

Guerre des Juifs,

le

i,

33,

avec ceux qui se rjouissent.

9.
le

Les

Juifs

modernes appellent encore

juif vient

convoi

Lorsqu'on est arriv au cimetire, on place

cueil terre
;

cer-

lit.

puis,

si le

mort

est

de quelque considfait

Si

un enfant

mourir dans

les

premiers

ration,

quelqu'un de
cela,
ils

la

compagnie
de

son loge.

trente jours de sa naissance, on l'enterre sans la

moin-

Aprs
citant

font dix fois le'tour

la

fosse,

en r-

dre crmonie dans une petite bote,

et les parents

une assez longue prire qui commence par ces

:

n'observent aucun deuil. L'enfant qui n'a pas encore

atteint l'ge d'un

paroles
suite

Le Dieu

fort
le

son uvre

est parfaite, etc.

En-

mois n'est pas regard parmi

les Juifs

on descend

mort

dans

la fosse,

le

visage

comme

viable,

ou plutt

comme

vivant

s'il

meurt,

tourn vers
les

le ciel.

Les plus proches parents jettent

sur
;

ce n'est qu'un avorton. C'est ainsi que les rabbins expliquent pourquoi les lvites ne furent compris dans
le

premiers de

la terre

le

mort

puis on remplit

la fosse

avec une pelle

;

ils

se retirent

du cimetire

recensement de leur tribu qu' partir de

l'ge d'un

marchant en arrire

et

arrachant trois fois de l'herbe

mois. (Nomb.

m, 14

et suiv.)

G
Gaons. On appelle ainsi un ordre de docteurs
qui parurent en Orient aprs la clture
juifs

Gteaux. Les Hbreux avaient plusieurs sortes de

qu'ils offraient

du Thalmud.
;

gteaux

dans

le

temple. Ces gteaux

:

Le nom de gaons
irrfragables

signifie excellents,

sublimes

comme
subtils.

taient de farine de froment

sait

ou d'orge

on

les ptris-

dans nos coles de thologie nous avons des docteurs

,

quelquefois avec de l'huile et quelquefois avec

fois

du

sublimes, rsolus, angliques

miel, et d'autres
d'huile

on se contentait de
cuits,

les frotter

Les gaons succdrent aux sburens ou opinants, vers

le

quand

ils

taient

ou de

les faire frire

la

commencement du sixime
chef et
le

sicle.

Chanan Meischka
il

dans

l'huile sur le feu

la

dans une pole. Dans

offrit

cr-

/ut le

premier des excellents;

rtablit l'a-

monie de
un veau

conscration d'Aaron, on
bliers,

en sacrifice
levain
;

cadmie de Pundbita, qui avait t ferme l'espace de

trente ans.

et

deux

avec

du pain sans

des

gteaux sans levain frotts dlmile,

des tourteaux sans

On compte
est redevable
fort.

encore au rang des excellents un certain

,

levain arross d'huile farine

le tout

de la plus pure fleur de

Judas l'aveugle

qui enseignait vers l'an 763.

On

lui

(Exod. xxix,

1 et 2).

de quelques leons que sa nation estime

lui

Le texte hbreu appelle mincha

toutes les offrandes

Pour ne

pas reprocher

le

dfaut de ses yeux,

qui se faisaient de grains ou de farine, de ple, de

les Juifs l'ont

surnomm

plein de lumires.

pain ou de gteaux, de quelque nature qu'ils fussent.

d'-

Scherira, Y un des gaons, parut avec

clat la lin

beaucoup

Ces offrandes taient offertes ou seules, ou avec d'autres choses. Quelquefois

du dixime
la

sicle.
(ils

Il

se dpouilla de sa
le

on

offrait

de

la

pure farine,
g-

charge pour

cder son

Ha, qui fut

dernier

similaerit ejus oblalio.

Quelquefois c'taient des

des excellents. Ha vivait au

zime

sicle, et fut
Il

commencement du onestim comme le plus excellent des

des gaons, qui avait subsist
trois

teaux, ou autres pices de four, sacrificiumcoctum in

ctibano; d'autres fois, c'taient des gteaux cuits dans
la

excellents.

enseigna jusqu' sa mort, qui arriva en

pole, oblalio de sartagine; ou cuits dans

grille

une pole

1037,

et alors finit l'ordre

perce ou sur une

Enfin on
offrait

sec,

oblalio

de craticul.

deux cent quatre-vingts ou

cent cinquante, ou
;

quelquefois des pis pour les griller

mme

quatre cent quarante-huit ans

car,

comme

on

et en tirer le grain, pour ensuite le rduire en farine

ne convient pas du commencement de ces docteurs, on dispute sur la dure de leur rgne.

ou en gruau.
Toutes ces espces d'offrandes de ptes, de grains.

011

GEA
maque
mes.
L'criture les
traduit des

GA
hommes violents,
cruels, qui

1012
ne sui-

de pain, de gteaux, ou de farine, taient institues

principalement en faveur des pauvres, qui ne se trouvaient pas en. tat de faire des sacrifices d'une plus

vent pour rgle que la violence et la force de leurs ar-

grande valeur. Ce qui doit s'entendre des offrandes

volontaires et
loi; car,

nomme

qui n'taient point ordonnes par la

les

aussi quelquefois rephims

et ses

par exemple
les rephims,

Codorlahomor

pour

sacriliees

d'oblalion,
;

la

loi

avait
,

allis battirent

chang un animal contre un autre

lieu

par exemple
elle

au

de deux agneaux
n'offrir

et

d'une brebis,

permet aux

ou les gants , Astaroth-Camam. Les Emims, anciens habitants du pays de Moab

taient d'une taille gigantesque;
ils

pauvres de

qu'un agneau et deux petits de co-

taient

du nomb

re

lombe.

des rephims. Les rephims et les phrsens son!

joints ensemble,

Quant

la

manire

d'offrir

des gteaux

comme
que
les

il

fallait

anciens babilants du pays de

anciens rephims gmissent
,

Chanaan. Job
l'autel
;

dit

observer premirement que ces offrandes fussent sales et sans levain

:

sous les eaux; et Salomon

car on n'offrait rien sur

il

dans

les

Proverbes

dit

qui ne ft sal, ni rien o

se trouvt

du

levain

mais

que

les voies

de

la

femme dbauche conduisent aux

;

on pouvait donner aux prtres pour leur nourriture

des pains levs
et ordinaires. Si

r.'phims, c'est- dire, dans l'enfer, o sont lesgants

et

donc

les

gteaux qu'on

que

celui qui s'cartera

de

la

voie de la sagesse ira

les

offrait taient cuits

tris

au four
on

et arross d'huile,
le tout

on p,

demeurer dans l'assemble des gants, dans

fers, etc.

en-

avec de

l'huile,

offrait

au prtre

qui

levait cette offrande

au Seigneur, puis en prenait ce

le feu, et

l^snacims, ou

les

fils

d'nac, taient les plus

Ils

fa-

qui devait tre brl sur l'autel, le jetait sur

gardait le reste pour
lui.

meux

gants de

la

Palestine.

demeuraient Hau-des-

Si l'offrande tait d'un gla

bron, et aux environs. Leur

taille tait si fort

teau ptri avec de l'huile, et cuit dans

pole, on le

sus de l'ordinaire, que les Isralites qui avaient t

rduisait en miettes, on jetait de l'huile

par-dessus

envoys pour considrer

;

la

terre promise dirent au

puis on le prsentait au prtre, qui en prenait plein

sa

peuple

leur retour, qu'ils avaient vu en ce pays des

la

main,
lui.

le jetait

sur le feu de l'autel, et le reste tait

gants de
si

race d'nac

qui taient d'une grandeur

monstrueuse, que

les Isralites,

en comparaison,

Que

si

ces gteaux ou ces pains taient offerts avec

,

n'taient

que

comme

des sauterelles.
cjigas

des sacrifices d'animaux

(

comme
,

il

tait

ordinaire
le

Enfin les Septante traduisent quelquefois par

car les grands sacrifices taient toujours accompagns

et

mol hbreu

gibbor ,U\?\,

la lettre,

ne

signifie

qu'un

de leurs offrandes de gteaux de vin

et d'huile
),

de leurs libations
ou ces g-

homme

puissant, un

homme
ils

de cur, de valeur, un

on

ptrissait ces pains

guerrier. Par exemple,

disent que

Ncmrod
lve
le

tait

un

teaux avec de l'huile, et on les offrailau Seigneur, non

gant devant

le

Seigneur; que

le soleil se

comme

en

les

versant sur

la tte

de l'animal qui

allait

tre

un gant, pour fournir

abattra
le

sa carrire;

que
;

Seigneur
appellera

immol,
les
tie

comme

cela se pratiquait chez

les
loi

les

Grecs et

gant et l'homme guerrier

qu'il

Romains, mais on
se consumait.

rpandait sur

le feu

o l'hos-

ses gants dans sa colre, pour tirer vengeance de ses

La

avait rgl ia quantit de fa-

ennemis;

qu'il

ruinera

la

puissance de l'Egypte par

rine,

de vin et d'huile qui devait accompagner chaque

;

l'pe de ses gants, c'est--dire, de ses guerriers.

Il

victime

car autre tait

la

quantit qu'on en offrait

y a beaucoup d'apparence que les premiers

taient tous d'une taille et d'une force

hom-

aux

sacrifices

de bufs, autre aux sacrifices de mou-

mes

beaucoup
longue

tons, autre ceux de chvres, de brebis ou d'agneaux.

au-dessus de celles des

qu'ils vivaient

hommes

d'aujourd'hui, puis:

On
et

ajoutait

aux sacrifices de bufs

avec

la

trois

assarons de

beaucoup plus longtemps

la

fleur

de

farine, ptrie

moiti d'un hin d'huile

vie tant d'ordinaire l'effet d'une constitution forte et

un demi-hin de vin;

ceux de moutons, deux as-

sarons ou deux diximes d'pha de fleur de farine,

vigoureuse. L'criture dit qu'il y avait sur la terre beaucoup de ces hommes d'une hauteur extraordinaire, lorsque

avec un

tiers

de hin d'huile

et

un
,

tiers

de hin de vin
et

No parut

mais

qu'il

ceux de chvres et de brebis

d'agneaux

de che-

auparavant

et qu'on y en vit surtout

y en avait ds depuis que les

des
il

vreaux, un dixime de (leur de farine, ptrie avec un

enfants de Dieu s'allirent avec les

filles

hommes.
iL's

quart de hin d huile et un quart de hin de vin.

voir,

On peut

Voici

le

texte de Mose
,

En

ce temps-l,

y avait
enfants

dans

la

table des rductions des

la

mesures creuses

gants sur la terre

et

aussi

depuis que
des

les

de

des Hbreux,
Ga.nt.
l'un
;

capacit de Yassaronei du hin.

Dieu

s'allirent

avec les

filles

hommes. Plusieurs

En

grec gigas, en hbreu nophel, ou nephi-

ce qui peut

marquer ou mu monstre, ou un homme

qui vivaient avant

anciens pres, tromps parle livre apocryphe d'Enoch, ont avanc que les gants taient les productions du

terrible, qui

abat et qui renverse les autres homrr.es.

J

mariage des anges avec

fondaient aussi sur
le

les filles

des

hommes.

Ils

se

l'criture parle des gants

d-

texte des Septante, qui portait

:

luge
sants

elle les
et

nomme

des nephilim, des

homnu i
:

puis,

dans quelques exemplaires

vu que
les filles

Les anges de Dieu ayant

taient belles prirent

fameux dans

Canliquil.

Au

lieu

de g jantes

des

hommes
qu
ils

pour

Aquila traduit des hommes qui attaquent, qui .ombenl

femmes

toutes celles

avaient choisies. Mais Mose,

avec imptuosit sur leurs ennemis

rend
fort

traduction qui

bien toute

la

force de l'hbreu nephilim,

Sym-

en cet endroit, ne veut dire autre chose, sinon que qui tait la race des les hommes de la race de Seth
,

1013
fastes et des enfants

GN
de Dieu, se corrompirent par
race de Can, qui sont
filles
J|
fi

GEN
jamais, et
ont des tables
ici

101/*

gnalogiques exactes,
qui se

l'amour des

filles

de

la

d-

dresses sur ces

monuments authentiques
,

signes sous le

nom de

des

hommes. C'est

ainsi

conservent Jrusalem

et auxquelles

on a recours

que S. Chrysoslome, Thodoret, S. Cyrille d'Alexanl'ont exdrie, S. Augustin et une infinit d'autres
pliqu.

dans

le

besoin

que dans

les guerres, les perscutions

,

et les disgrces publiques

on a toujours eu une at-

tention toute particulire sauver ces

monuments

et

crivains, Quarr l'existence des gants, plusieurs

tant anciens

les renouveler de temps en temps.

Il

que nouveaux, se sont imagin que

il

les

faut pourtant

avouer que depuis

,

la

guerre des

dans l'criture taient la vgants dent mais qui rit des hommes d'une taitle avantageuse, se n'tait pas auasi fort au-dessus de l'ordinaire que dcrivent les gants corn le sont figur ceux qui nous
est parl

Romains contre
aprs
la

les Juifs

arrive environ trente ans

et

mort de notre Sauveur,

,

depuis leur entire

la

dispersion sous Adrien

arrive l'occasion de

r-

volte de Barcoquebas, les Juifs ont perdu leurs ancienil

me
d

trois

ou quatre

fois plus

grands que

prsent. C'taient, disent-ils, des

et

les hommes n'y en a peut-tre aucun, mme nes gnalogies; et hommes fameux | de ceux qui se disent de la race des prtres, qui puisse

par leurs violences

par

rtifs

crimes, plutt que pai

produire des preuves authentiques de sa gnalogie

S.

leur force ou par la grandeur de leur taille.

Jrme

dit

que

les
,

Juhs sont
et

si
si

verss dans

la

lec-

Mais on ne peut nier

qu'il

n'y ait eu autrefois

des

ture de leurs livres

savent
,

parfaitement les g-

hommes d'une stature fort au-des;us de la grandeur des hommes ordinaires, moins qu'on ne veuille
s'inscrire en faux contre l'criture-Sainte
,

nalogies qui y sont marques

qu'ils rcitent tous les

noms depuis Abraham

damner
ciennes;
tinentes,

jusqu' Zorobabel,

comme

s'ils

contre les

prononaient leur propre nom. S. Paul semble concette affectation de savoir les gnalogies anil

histoires les plus certaines, et contre la tradition

de

tous les peuples. Mose parle du

lit

d'Og, roi de Basan,

les

traite

de vaines, d'inutiles
en

et

d'imper-

qui avait neuf coudes de long sur quatre de large,

c'est--dire
,

comme

elles le sont

effet, lorsqu'elles

ne

quinze pieds quatre pouces et demi de

servent qu' l'ostentation, et non l'dification.

long. Goliath avait six coudes et

un palme de haut,
sous Josu et sous

Gnration. Ce terme, outre sa signification ordinaire, se

c'est--dire, dix pieds sept pouces. Ces sortes de

met
;

aussi pour l'histoire et la gnalogie

gants taient encore

communs
et

d'un

David
dj
la

dans un temps o
fort

la vie

des

hommes

homme

par exemple

Hic

est liber

generationis
et celle

tait

Adam,
]

voil l'histoire de la cration

;

d'Adam
de
,

si

abrge
et
la

l'on

peut prsumer que

de sa postrit

lsl sunt generationes cli

et

terr,

grandeur

force des corps taient aussi trs-

voil le rcit de la cration

| Liber generationis

du

ciel et

la terre; et

diminues.

Jesu

Cliristi filii

David

voici la g

Gne du feu. Ce nom a t donn ment la valle d'IIennom, o l'on

qui tait

l'enfer relativebrlait autrefois

nalogie de Jsus-Christ et l'histoire de sa vie.

des victimes humaines en l'honneur de Moloch, et

devenue depuis

la voirie

de Jrusalem. Cette
,

et

Les anciens comptaient quelquefois par gnration, l'criture assez souvent suit cette mthode. Vos
enfants d'phram jusqu'

valle tait
s'est

nomme
et
le

en evriaque Ge-liennam

d'o
l
\
j
(

descendants reviendront la quatrime gnration. Jo-

form en grec

en

latin le

mot gehenna; de
fait
,

seph

vit les

la

troisime

en franais

vieux mol ghenne, dont on a

gne.

gnration.

Le btard
la

n'entrera pas dans l'assemble

Gnalogie vient du terme grec gcncalogia

gnifie
le

qui si-

du Seigneur jusqu'
les

dixime gnration. Mais parmi

dnombrement des

anctres. L'hbreu l'ex,

anciens, lorsque

la

dure des gnrations

n'tait

prime d'ordinaire par sepher toledoth

liber generatio-

pas bien marque

par l'ge
fils,
,

de quatre
on
les

hommes

qui se

num. Les Hbreux taient

fort attentifs

conserver

I succdaient de pre en

la fixait les

uns cent
,

leurs gnalogies, et on ne vit peut tre jamais de

ans

les autres cent dix

autres irente-trois

il

nation plus circonspecte sur cet article que

la

nation

trente, vingt-cinq ou

mme

vingt ans. Ainsi

des Juifs. Nous trouvons encore aujourd'hui dans leurs

livres saints des gnalogies conduites

n'y avait sur cela rien de fixe

et d'uniforme. Seuleest

pendant plus
]

ment on remarque que

d'autant plus longue,
ciens temps.

la

dure des gnrations

de

qu'elle

approche plus des an-

trois mille cinq cents

la

ans

et

dans nos vanglistes,

nous voyons

gnalogie de Jsus-Christ conduite

pendant quatre mille aus, depuis

Adam

jusqu' S. Jo-

Gense,

le

premier

livre sacr

de l'criture.

Il

est

seph ou jusqu' Marie, ses pre et mre. Dans Esdras.

il

est

remarqu qu'on ne voulut pas admettre au

sa-

Gense ou gnration, parce qu'on y trouve la gnalogie fii premiers patriarches depuis Adam

nomm

cerdoce des prtres qui n'avaient pu produire une gnalogie exacte de leurs familles; et Joscphcdit que

Jusqu'aux

dans sa nation on voit une suite de prtres non inter-

de Jacob. Ce livre est apla langue Brescliitk en hbreu, parce que dans pel contient originale il commence par ces termes. Il
fils

et petits-fils

rompue depuis deux

tres

mille ans.

11

ajoute que les pr-

l'histoire

de e\\\ mille trois cent soixante-neuf

a> s

ont un trs-grand soin

;

de conserver leurs gla

nalogies

et

que
dans
ils

non seulement dans

la

Jude,

II

la mon depuis le commencement du monde jusqu' pas que du patriarche Joseph. Nous ne doutons
;

mais
et

aussi

Babylonie
ils

dans

l'Egypte

Gense et tout
!

le

Penlateuque ne soient l'ouvrage de

partout o

se trouvent,

ne se msallient

Mose.

1015

GEN
fort

GNO
commun
alla
il

1016
Luc, dans
les Actes, s'ex-

Genvrier, sorte d'arbre

(1). Il

en

les Juifs et les gentils. Saint

est fait mention dans le texte latin de

l'Ecriture en

prime de mme.
Saint Paul est
Gentils

deux endroits. Elise, fuyant Jzabel,

Bersabe,
et,

du ct de

communment

appel Y Aptre des

tant accabl de fatigue,

,

se jeta sous

ou des Grecs, parce

les

qu'il tait

principalement

un genvrier. L'hbreu relhem

aprs Aquila
,

que saint Jrme

envoy vers

peuples idoltres pour leur prcher

a traduit par un genvrier, est rendu

,

dans

le

syriaque par un trbinthe

et

dans

le

chal-

Jsus-Christ, au lieu que saint Pierre et les autres aptres prchaient plus ordinairement aux Juifs, d'o
vient qu'on
sion.

den par un gent. Les Septante ont conserv l'hbreu

ralhom ou
r et hem
,

les

nomme

les

Aptres de la circonci-

et

Symmaque
il

mis simplement

un

couvert.
le

Dans Job

est
:

aussi parl du genivre

Gerbe. Le lendemain de
portait au temple
la

la fte

de Pques, on aples

selon

texte de la Vulgate

La

racine des genvriers

une gerbe,

comme

prmices de
s'y

leur servait de nourriture.

Mais ce qui rend cette trala

moisson des orges,

et voici les

crmonies qui

duction fort suspecte, c'est que

n'est nullement propre

racine du genvrier
celle

observaient.
la

Le quinzime de nisan au
la

soir, lorsque

manger, non plus que

il

fte
le

du premier jour de
second jour, qui
la

pque

tait

passe, et

du trbinthe ou du gent. Ainsi

rence que l'hbreu retkem
buste sauvage, ou

y a assez d'appaen gnral un ar-

que

tait

jour ouvrable, tait comtrois

signifie

menc,
pour
villes

maison du jugement dputait

en solennit
cueillir la

hommes
la

mme
de

une plante sauvage. Le grec

l'hbreu

aller

gerbe d'orge. Les

cr-

radhamos

qui vient

rathom

signifie

des environs s'assemblaient pour voir

cueillait

en gnral une jeune plante, un rejeton, un ger-

monie. L'orge se
salem;
les

dans

le territoire

de Jrufois
si le

me,

etc.

dputs demandaient par trois

couch, et on leur rpondait
ils

Genou.

Elie

monta sur
,

le

haut du Carmel, o, se

soleil tait
l'tait
;

trois fois qu'il

penchant en terre

il

mit son visage entre ses gej

ensuite

demandaient
,

trois fois la

permisac-

noux

(III

Rois xix, 42). Telle est la posture la plus

l'Orient.

sion de couper la gerbe

cordait.
j
|

et trois fois

on

la leur

recueillie

parmi plus d'un peuple de

geurSbaw nous apprend que

inlans quand
ils

c'est celle

Le voyades mahorapport de

Ils la

moissonnaient dans trois champs divers

les pis

avec trois faucilles diffrentes, et on mettait

prient avec ferveur.

Au

dans

trois cassettes
la

pour

les
si

apporter au temple.

Chardin, les derviches, surtout ceux de l'Inde, pren-

Lorsque

gerbe, ou,

l'on veut, les trois gerbes,

nent, quand
Elie sur le

ils

veulent mditer,
ils

la

posture qu'avait
;

taient au temple, on les battait

dans

le parvis, et

du

mont Carmel;
la

s'attachent les genoux

grain qui en rsultait on en prenait un plein gomor,

c'est--dire,
;

au ventre avec leur ceinture. Le pote persan Sadi

environ trois pintes

rti et

aprs l'avoir bien

s'exprime ainsi dans

Roses
:

prface de son Jardin de

vann, bien

concass.
faisait

On

rpandait par-dessus

<

La

tte sur les

genoux,
,

j'tais

absorb dans

un log d'huile, qui

et

un demi-setter, un poisson
,

de pieuses considrations

tellement que je n'enren

un peu plus

on y ajoutait une poigne d'encens

dais pas la voix de l'ami qui m'appelait.

et le prtre qui recevait cette offrande l'agitait

devant

Gentil. Les Hbreux appelaient les gentils du

nom
| "

le

Seigneur, vers les quatre parties du

11

monde, en
l'autel, et

gnral de goiim, qui signifie les nations qui n'ont reu

ni la foi ni la loi

forme de croix.
le
r<

en jetait une partie sur

;

du Seigneur. Tout ce qui n'est point

sle tait lui

aprs cela chacun pouvait

com-

Juif ni circoncis est compris sous le

nom de

goiim.

La

mencer

sa moisson.

porte de la vie et de la justification n'tait ouverte

Gith, sorte de grain que les Grecs appellent mlanthion, et les Latins nigella, parce qu'il est noir, et
les
1

aux nations que par

religion des
proslijtes

la foi et

par

la profession
Ils

de

la

Juifs avant Jsus-Christ.

appelaient

Franais

nielle (1)

ou poivrette

parce

qu'il

res-

ceux qui se convertissaient

et qui

embras-

semble un grain de poivre en grosseur

leur. Isae dit

et

en coules

saient le judasme. Depuis la prdication de l'Evangile

,

que

le gith

ne se foule point avec

la trituration,

la vraie religion n'est

point borne une seule

autrefois; Dieu, qui
les gentils

instruments ordinaires de

avec

la

roue
bat

nation et un seul pays,

avait

comme

du chariot

et les pointes

de

fer,

mais qu'on

le

promis par ses prophtes d'appeler

avec une simple verge.

Gnostiques. Le

la foi, a

excut ses promesses avec une surabondance

sorte que
l'Eglise

nom de

gnostiques ne se rencontre

de grces; en

chrtienne n'est
et les

pas dans les livres sacrs de V Ancien ni du Nouveau

presque compose que de gentils convertis;

Juifs, trop fiers

Testament; mais

les

Aptres saint Pierre

et saint

Paul

de leurs prrogatives, ont t pour la plupart abandonns leur sens rprouv, et ont met leur librateur,

attaquent souvent dans leurs Epitrcs les hrtiques

de leur temps, qui dans

la suite furent

connus sous
Verbe, que

le

connu Jsus-Christ, leur Messie

aprs lequel
saint
ils

nom

gnral de gnostiques ou doctes. Ces disciples de

le le

soupiraient depuis tant de sicles. Dans

les gentils

Simon-le-Magicien soutenaient que

Paul
le

ordinairement

sont compris

Christ avait paru sur la terre sans s'incarner, sans

natre de la Vierge
,

sous

nom

de Grecs

Judus

et

Grcus marquent

sans avoir un corps rel

Il

sans

souffrir vritablement.

faut voir la seconde Eptre

(1) Genvrier (juniperus) genre de la famille des conifres de Jussieu, et de la dicie monadelphie de
,

de saint Pierre
(1)

ch. n

9,

10

cl suiv., cl celle

de

Nom

Linn.

la famille

vulgaire de des renonculaccs.

la nigclle (nigella), plante

da

Wt
saint Jude,

GOU

GRA

1018

f 10 et suiv., o l'on trouve le caractre de ces hrtiques bien marqu.

Gog.

cosses sont remplies dans leur substance d'un suc

mielleux, doucetre, qui ne s'loigne pas beaucoup

On
,

lit

dans Ezchiel
le

eh.

xxxvm
et

<

Fils de

de celui de

la

moelle de casse. C'est apparemment

la

l'homme

tournez

visage vers Gog, vers

la terre
,

de
et

figure courbe

de cette gousse qui de keratia

,

lui

fait

donner

Magog, vers ce prince de Mosoch

prophtisez sur
trieux
cation.
,

de Thubal

en grec
cornes.

le

nom

qui signifie de petites

lui.

>

Comme

ce

nom

de Gog est mys-

les interprtes sont partags sur sa signifile

Goutte, goutteux. On
dont
le roi

Quelques commentateurs pensent que dans

Asa

fut si fort

croit que le mal de pieds incommod pendant sa vieil-

sens

littral et

immdiat

il

dsigne Cambyse

fils

et

lesse tait la goutte. L'criture lui reproche d'avoir

successeur de Cyrus; d'autres croient que c'est Antiochus Epiphanes. Saint Ambroise pensait que ce

mis sa confiance plutt dans

dans
le

l'art

des mdecins que

Seigneur.

Je ne remarque
il

dans l'criture

nom

pouvait dsigner les Goths, qui de son temps

:

que ce seul endroit o

goutte.

soit

fait

mention de

la

menaaient l'empire romain

sous ce point de vue,
il

Gog
les

iste

Gotlius est; et,

semble que

l'on pourrait dire

les

Gouvernement des Hbreux. Yoy. ci-aprs

cle Thocratie.

l'arti-

que Gog

et

Magog reprsentent

Goths et
le sein

Lom-

bards qui pntrrent jusque dans

de

l'Italie,

Graisse. Dieu avait dfendu aux Hbreux de

man-

ils

causrent de grands maux, et o leur puissance

ger de
tiendra

la graisse

des animaux

Toute

la graisse appar-

s'teignit.

Mais tous conviennent du rapport manise trouve entre cette prophtie et celle de

au Seigneur par un

droit perptuel, de race en

feste qui

race

; et

dans toutes vos demeures vous ne mangerez ni

saint Jean dans Y Apocalypse, xx, 7 et suiv.,

o repales-

sang, ni graisse. Quelques interprtes prennent ces paroles dans toute la rigueur de la lettre, prtendant

raissent les

mmes noms de Gog

et

Magog, sous

quels saint Jean parat dsigner l'Antchrist et son

que l'usage de

la graisse est

entirement interdit aux

peuple; en sorte que celte prophtie d'Ezchiel, tou-

Juifs, aussi bien

que

le sang.

Josphe

dit

que Mose

chant l'irruption

et la dfaite

de Gog, parat tre un

la

dfend seulement

la graisse

des bufs, des chvres et

;

symbole de
christ,

la

perscution et de

ruine de l'A nie-

des brebis, et de leur espce

la loi
et

ce qui est conforme

:

du

Lvitique, chap. vu,

23

Adipem

ovis et bovis

Gomor, mesure creuse des Hbreux, qui nous donnons trois pintes, trs-peu de chose prs. Le go-

capr non comedetis. Les nouveaux

l'gard de
ils

Juifs sont

dans

cet usage. Et,

la

graisse de toute aulre

mor

est le

mme

que Vassaron, ou

la

dixime partie

sorte d'animaux purs,

celle

se la croient permise,

mme
;

de Ypha. Voyez Assaron.

Gousse, en
latin siliqua. L'enfant

des animaux qui sont morts d'eux-mmes

:

ce

prodigue (Luc,x\,
la

qui est conforme cette aulre loi

diffrents usages de la graisse des

Vous vous

servirez

16), accabl de misre et press

sir

de

faim, aurait dles

animaux morts d'euxbte.

la
loi,

de se rassasier des gousses dont

pourceaux se

mmes,

et

de ceux qui ont t pris par une

nourrissaient. Les plus habiles interprtes croient que

le

Mais d'au 1res interprtes soutiennent que

grec keratia signifie des caroubes ou carouges, fruit

qui semble dfendre gnralement l'usage de la graisse,

doit se restreindre la graisse qui est spare des
chairs,
tins
;

le mme nom. On en liune espce de vin ou de liqueur d'un grand usage dans la Syrie et dans l'Egypte, et le marc se donnait

d'un arbre d'Egypte qui porte

rait

comme

celle qui

couvre

les reins et les intes-

et cela

seulement dans
;

le cas

de l'offrande ac-

aux porcs. Les Grecs

roubes sous le

et les Latins parlent

ceratia, et Pline les

de ces camli-

tuelle

du

sacrifice

ce qui est confirm par ce passage

Lvitique,

nom de
que
le la

nomme

du chap. vu, 25 du
ajoute

o Dieu dfend de man-

qua, de

mme
que

Vulgate.

ger de la graisse des bufs, des chvres et des brebis

;

On
la

croit

grec keratia signifie des caroubes ou

puis

il

Si quelqu'un mange de la graisse

carouges. Ce fruit est fort

commun dans
la

la Palestine,
:

qui doit tre brle

au Seigneur,

il

prira

du milieu de

Grce,

l'Italie, la

Provence,

Barbarie

on le

laisse

son peuple.

mrir et scher sur l'arbre;

sent, et

les

pauvres s'en nourris-

Ce nom
ce qui y

graisse,

dans

le style

des Hbreux, signifie

on en donne au

btail

pour

l'engraisser.

Le

non seulement
a

la graisse

des animaux, mais aussi tout

les autres
Il

caroubier (1) est un arbre de

moyenne grandeur,
pouce ou
de petites grappes

du rapport dans

eboses

par
la

branchu

et garni

de

feuilles arrondies, d'un

exemple,
graisse

la graisse
:

du froment.

les a rassasi

de

deux de diamtre. Ses

fleurs sont

du froment

Cibavit eos ex adipe frumenti. (Ps.

rouges, charges d'lamines jauntres. Ses fruits sont

des gousses plates, longues depuis un demi-pied jusqu' quatorze pouces, sur un pouce et demi de large;
elles sont

la

lxxx, 17.) La graisse se met aussi quelquefois commo source ou la cause de la compassion, ou de la mi-

sricorde.
rcit

Comme

les entrailles se sentent

la

mues au

brunes en dessus, courbes quelquefois,

de quelque malheur, ou
affligeant,

vue de quelque
la sensibilit

composes de deux cosses, qui sont spares par des membranes en plusieurs loges, o sont contenues des
semences
(1) Le la famille

objet triste et

on a cru que

rsidait principalement

dans les entrailles, qui d'ordi

plates,

approchant de celles de la casse. Ces

naire sont charges de graisse.

Le Psalmiste reprocha

caroubier (ceratonia siliqua) est un arbre de des lgumineuses; on l'appelle encore pain de Saint- Jean des Allemands et des ielqes.

aux mchants

d'avoir ferm leur graisse, d'avoir ferm

leurs entrailles sur lui, de n'avoir pas t touchs do

compassion en vovant l'accablement o

il

tait

lui-

4019
mici met animant

GM
meam
circumdederunt, adipcm

GUE
suum

405d

concluserunt (Ps. xvi, 40).

phus se prend pour le griffon, qui est un oiseau fabuleux, qui a, dit-on, le corps d'un lion, la tte et les
ailes d'un aigle.
les uns,

Grand-pbtre, on souverain
ticle Prtre.

sacrificateur. Y. l'ar-

Mais l'hbreux prs

d'autres,

signifie,

selon

un pervier; selon

Grle de pierres. V.
Grenadier
(1)

Pierres.

milan, ou plutt une sorte d'aigle.

croient qu'il signifie l'aigle

un faucon ou un Bochart et Junius

ossifraga, parce

(malus punica ou malo-granatum),

nomm
il

arbrisseau qui porte des grenades. La grenade est

qu'aprs avoir

mang

la

chair,

laisse

tomber

les

une espce de
tre en
et qui

pomme
et

couverte d'une corce rouge-

os sur les rochers, pour les

rompre

et en tirer la

dehors

rouge en dedans, qui s'ouvre en long,

moelle.

montre au-dedans des grains rouges, remplis de

vin, avec

On convient
monuments

<jue le griffon, tel

que nous

le dcrivent

SUC,

comme du

de petits noyaux dedans.

11

les potes, et tel

qu'on

le voit

reprsent dans plusieurs

y a un grenadier domestique et un grenadier sauvage.

antiques, est un animal fabuleux, consala

Le grenadier

cultiv a plusieurs

rameaux menus, an-

cr au soleil, Jupiter et

desse Nmsis. C'tait

la

guleux, arms de quelques pines, et couverts d'une

un [animal quadrupde, ayant

ai. le, et le

tte et les ailes d'un

corce rougelre. Ses feuilles sont petites, semblables

celles

corps d'un lion, avec de trs-grandes griffes

du myrte, mais moins pointues, de couleur

un peu sur
le

aux pattes.

verte, tirant
belle,

rouge. Sa fleur estgrandc,

le

Guerre. Les Hbreux ont t autrefois une des

plus belliqueuses nations du monde. Les livres qui

de couleur rouge, tirant sur

purpurin, com-

pose de plusieurs ptales disposs en rose, dans les

nous parlent de leurs guerres ne sont

flatteurs,

ni

des auteurs
cri-

ehancr urcs du calice; ce calice est oblong, dur, purpurin, ayant en quelque sorte
la

ou ignorants, ou prvenus; ce sont des

et

figure d'une

cloche.

vains remplis de l'esprit de vrit

de sagesse. Leurs

Ce grenadier
bles, et alors

cultiv porte quelquefois des fleurs

il

dou-

guerriers ne sont ni de ces hros fabuleux, ni de ces

ne donne point de
est

fruits.

conqurants
vager les

litre d'office,

dont l'emploi
et
la

tait

de ra-

Le grenadier sauvage
au prcdent, mais
il

un arbrisseau semblable
rude chei
et plus

villes et les

provinces,

de rduire les

est plus

pineux; ses

peuples sous leur domination, par

faire

pure envie de se
la

fleurs sont appeles balaustes

les apothicaires; elles

la

un nom

et

de dominer. Ce sont pour

plupart

sont astringentes, et trs-bonnes pour

dyssenlerie.
la

de sages
fane
les

et vaillants

gnraux suscits de Dieu pour

Dieu ordonna Mose de nieitre, au bas de

robe

guerres du Seigneur, et exterminer ses enne-

d'byaeinthe du grand-prtre, des grenades en broderie,

mis; ce sont des Josu, des Caleb, des Gdon, des

Jepht, des Samson, des David, des Josias, des
chabes, dont
le

avec des clochettes sonnantes d'or.

la

Comme

les

Ma-

grenades taient communes dans

Palestine, et que

nom seul

suffit

pour

faire leur loge.

ce fruit est fort beau, l'criture emploie assez souvent

Leurs guerres n'ont pas t entreprises pour de petits sujets, ni

des similitudes tires de

la

grenade.

excutes avec une poigne de monde. sous Josu de se rendre matre d'un

Grenouille
Mose ne
tait
la

(2) relie tait

impure chez

les

Hbreux.
il

tait question

nomme

pas parmi les animaux dont

il

vaste pays que Dieu leur avait abandonn, d'extermi-

dfendu de manger, mais

:

la

distingue assez
tout ce qui se

ner plusieurs peuples puissants que Dieu avait d-

lorsqu'il dit

Vous ne mangerez point de

la

vous l'anathme, et de venger

et
la

la

Divinit offense,

remue dans

mer, dans

les fleuves,

ou dans les

nature ioutrage par un peuple impie et coravait rempli la

s'agissait

tangs, moins qu'il n'ait des nageoires et des cailles.

tir

rompu, qui
les juges,
il

mesure de

ses crimes.

Sous

Et saint Jean, dans Y Apocalypse,

de
la

dit qu'il vit sor-

de se mettre en libert, en seles tenaient asvit les

bouche du faux prophte

la

trois esprits

im-

couant
sujtis

le
;

joug des rois puissants qui

sous Sal et sous David, on
la

mondes, sous
nouilles,
tit,

forme de grenouilles.
la plaie
si

mmes

Lorsque Mose frappa l'Egypte de

il

des gre-

motifs pour entreprendre

guerre, et on y joignit celui

y en eut dans ce pays une

grande quan-

de faire
promis
la

la

conqute des provinces dont Dieu avait

II

qu'elles couvraient toute la terre, entraient dans

jouissance son peuple.

ne

s'agissait

de

les

maisons,

et

jusque dans les fours et les lieux o

et, lorsqu'elles

rien moins que d'abattre la puissance des Philistins,

l'on gardait les

manger;

moururent, on

des Ammonites, des Moabitrs, des Idumens, des

amassa en grands monceaux,

qui, s'tant

corrom-

Arabes, des Syriens,

possdaient ces pays.

et

des diffrents princes qui

pus, causrent dans l'Egypte une infection insupporportable.

Dans
de
Yulgate se servent de ce terme en
xi, 13, et

les derniers

temps des royaumes

l'effort

d'Isral et

de

Griffon (griphus, ou plutt gryphus). Les Septante

et l'auteur
la

Juda, on a vu ces rois soutenir

des plus granet

des puissances de l'Asie, des rois d'Assyrie

Chalde,

de
et

deux endroits; savoir, Lviiique

12,
est

Dent, xiv,
il

Salmanasar, Sennachrib, Assaraddon

pour marquer une sorte d'animal impur, dont

dfendu de manger. Le terme grec grups

Nabuchodonosor, qui
Sous
les

faisaient trembler tout l'Orient.

il

signifie

Machahes,

fallait

avec une poigne de

un oiseau qui aie bec crochu

(1) Genre (J.), et de la

comme

l'aigle; et gry-

gens rsister toute

et soutenir contre

la

puissance des rois de Syrie,

la

eux

religion de leurs pres, et

de plantes de la famille des passiflorcs gynandrie penlandrie. (L.) (2)Genre de reptiles de l'ordre des batraciens.

secouer

joug d'une domination qui n'en voulait pas moins leur religion qu' leur libert. Dans les derle

1021

GUE
dit

GUE
Mose, vous
lui offrirez

1029
premirement
le

mers temps de leur nation, avec quel courage, quelle

intrpidit, quelle constance n'ont-ils pas soutenu la

la

paix;

si elle

la reoit, et qu'elle

ouvre ses portes, tout

il

peuple qui s'y

guerre contre les Romains, qui taient les matres du

trouvera aura la vie sauve; mais

taire.

vous demeurera tribu*

,

monde

Que

si elle

ne veut pas entrer dans votre alliance

;

Mais quelles armes mettaient-ils sur pied ?

Au comsix
la

et qu'elle

combatte contre vous, vous l'assigerez

et lors-

mencement, sous Mose

guerriers.
Ils

et sous Josu,

ils

taient tous

que le Seigneur vous l'aura livre entre les mains, vous mettrez

sortirent d'Egypte au
;

nombre de

mort tous
les

les

mles qui y seront

rservait seuleet tout ce

cent mille combattants

terre

lorsque Josu entra dans

ment
sera

femmes,

les enfants, les

animaux,
le

qui

de Chanaan,

il

combattit, tantt avec des dtaet tantt avec toute l'ar-

dans

la ville.

Vous en partagerez

butin

vos

chements de ses troupes,

soldats, et vous

mangerez

ce que vous aurez pris sur les

livrs.

me,

selon les occurrences et le besoin.

Souvent

ennemis que

te

Seigneur vous aura

villes

Voil ce que

Dieu, pour signaler sa toute-puissance, et pour con-

vous ferez l'gard des

et

qui sont loignes de vous,

celtes
,

fondre l'orgueil humain, a donn

petites

la victoire

de
il

Tort

qui ne sont

pas du nombre de

que vous devez

celles-ci
,

armes

par exemple, sous Gdon, o

or-

possder

comme
vie, et

votre hritage; car

pour

je

donna

ce grerai de renvoyer la plus grande partie

et

veux dire celle des Chanauons, vous

sonne en
vous passerez tout au

n'y laisserez per-

de son arme,

de n'en retenir que

il

trois

cents

fit

de l'pe.

hommes, avec

lesquels

dfit

une multitude innom-

Dclaration de guerre.
dfi

On

plusieurs exemples de
la

brable de Madianites et d'Amalcites.

Si l'on veut des

ou de dclaration de guerre, ou de plaintes de

exemples d'annes nombreuses,

roi d'Isral, qui en

part de ceux qui taient attaqus, sans qu'on leur et

Abia, roi de Juda, attaqua, avec une arme de quatre

auparavant dclar

la

guerre. Les

Ammonites ayant
l

cent mille

hommes, Jroboam,

inopinment attaqu

les Isralites

de del

Jourdain,

avait jusqu' huit cent mille, et de ces huit cent mille

Jepht, qui avait t lu chef des

leur dire
ainsi en
:

Isralites,
et

envoya

hommes,
ce,
fils

il

en demeura d'une seule bataille jusqu'

Qu'y

a-t-il

entre vous
,

moi, pour venir

cinq cent mille de tus sur le

champ de

bataille.

Pha-

armes contre moi

et

ravager

mon pays? Les

de l'Egypte,

de Romlie,

roi d'Isral, tua

en un seul jour

Ammonites renouvelrent
et prtendirent

alors

une ancienne querelle,

sortir

cent vingt mille

hommes

des troupes de Juda; Asa,

que

les

Hbreux, au

roi de Juda, ayant

fut attaqu

une arme de six cent mille hommes,

avaient envahi leur pays. Jephl justifia aisment son

par Zara, roi de Chius, qui avait une ar-

peuple de ce reproche;

et

comme

les enfante
,

d'Arn:

me
dfait

d'un million

d'hommes; Zara

fut

entirement

raon ne se rendirent pas ses raisons

il

leur dit

par les troupes d'Asa. Les forces ordinaires de

et

Que

le

Seigneur

soit

juge aujourd'hui entre Isral

il

et les

David
mille
roi

de Salomon taient de plus de

trois cent

enfants
dfit.

d'Ammon. Aprs quoi

les

attaqua

et les

hommes

toujours prts combattre. JosaphaL,

Les Philistins tant entrs sur

les terres

de Juda

de Juda, avait onze cent soixante mille

hommes
H-

pour se venger du feu que Samson avait mis dans

leurs moisson-, ceux de Juda vinrent leur

de guerre, sans compter les garnisons de ses places.

demander:

On
par
res.
!e

dislingue deux sortes de guerres parmi les

Pourquoi tes-vous ainsi venus contre nous dans notre

terre?
avait

breux. Les unes taient d'obligation, et

commandes

On

leur dit qu'on n'en voulait qu'

Samson, qui

Seigneur

les autres taient libres et volontai-

dsol les

campagnes des
le

Philistins.

Ceux de

Les premires taient

par exemple
nations
,

celles

que Dieu ordonnait

et
;

Juda promirent de leur livrer

lislivs se retirrent.

coupable, et les Phi-

de

faire,
,

aux Amalcites

aux Chanales

nens

dvoues l'anathme

autres

Amasias,
qu'il avait

roi

de Juda, enfl de quelques avantages

les

taient entreprises par les chefs

du peuple de Dieu,

remports contre

Idumens, envoya

pour venger
crime ou

les injures
:

de

la

nation, pour punir le

les

dlier Joas, roi d'Isral, en lui disant '.Venez, voyons-

l'insulte

par exemple, celle que

la

Hla

nous.

Le

roi d'Isral, sans

s'mouvoir,

lui fit

rponse

breux

firent

contre

ville

de Gabon

et contre

Le chardon envoya un jour au cdre du Liban

sa
fille

lui

demander

tribu de Benjamin, qui voulut soutenir son crime, et

celte

en mariage pour son fils; mais les btes

du Liban
Con-

que David

fil

contre les Ammonites

;

dont

le roi

passrent sur le
battu les

chardon,
,

el

l'crasrent.
s'en est

Vous avez
lev.
et

avait insult ses

ambassadeurs

ou pour soutenir et de Josu contre

les

Idumens

et

votre

cur

cifcndre ses allis,

rois
fin,

comme

celle

les

tentez- vous de la gloire

que vous avez acquise,

pas.

demeurois

ehananens, qui attaqurent

Gabaonites

en-

rez chez vous.

Amasias ne se rendit
Bnadad,

Les deux
;

toutes les raisons qui peuvent autoriser une na-

se virent avec leurs

armes Belhsams
roi

mais celui

ou un prinee faire la guerre une autre nation ou un autre prince, subsistaient l'gard des Hbreux. Toutes les lois de Mose supposent partout que
tion
les Isralites feraient la guerre,

de Juda

fut hallu.

de Syrie, tant venu

,

avec son arme devant Samarie

guerre Aehab
votre argent
,

envoya dclar.
:

!a
el

roi d'Isral

en disant
,

Votre or
sont
ci

et la souliendraient

vos

femmes

el

vos enfants

moi.

contre leurs ennemis.

Ach.ib, qui se sentait trop faible pour

lui
el

rsister,

La premire des
ment rparation du

lois

de

la

guerre est qu'on

la

rpondit
je suis
(i

Selon votre parole,

,

mon

seigneur

mon

roi y

delare son ennemi, et qu'on lui

tort

demande premirequ'il a fait,

vous

moi
fier

et tout

ce qui m'appartient. Alors

lui
fit

qu'on prtend

Bnadad, plus

qu'auparavant,
el

dire

Vous
el

avant de l'attaquer. Lorsque vous

irez assiqer

une

ville,

me donnerez

votre or

votre argent, vos

femmes

vot

4023
enfants;
et

GUE
demain
:
,

GUI
dans
les siges qui sont longs, et

1024

cette

heure, j'enverrai vers vous

et

mes
dans

serviteurs
celles

Us chercheront dans votre maison

sei'viteurs, et

dans lesquels on est oblig d'employer des machines, on pargne les arbres
fruitiers, et

de vos

y prendront ce

qu'il leur

que

l'on se

contente de couper les arbres

plaira.

Ces demandes

parurent injustes et exorbitantes

:

sauvages, pour les employer dans

Achab et son conseil

ils

rsolurent de se dfen-

dre, et de soutenir

le sige,

que Bnadad

fut oblig

les divers ouvrages. anciens temps, ceux qui allaient la guerre y portaient ordinairement leurs provisions, ou ils les

Dans

les

d'abandonner aprs une grande perte.

prenaient sur

le

pays ennemi; d'o vient que

taient de

la

plu-

La guerre

tant rsolue, on assemblait, ou tout le

ai

part de ces guerres

trs-courte dure,

peuple capable de porter les

partie, selon l'exigence

mes, ou seulement une

et la ncessit et l'im-

du cas
;

portance de l'entreprise
le

car

il

ne parat pas qu'avant

qu'il tait presque impossible de faire subsister longtemps de nombreuses armes avec les provisions que chacun emportait de chez soi. David, le plus jeune

parce

rgne de David
:

il

ait

eu des troupes rgles dans

des

Isral

on leur marquait un rendez-vous gnral, on

revue par tribus et par familles
Saikl,
,

en

faisait la

et

on

fils d'Isa tant demeur auprs des troupeaux de son pre, pendant que ses frres taient l'arme de Sal Isa envoya David porter des vivres ses
,

marchait l'ennemi.
rgne, ayant appris

au commencement de son
proposition que les
la famille

la cruelle

Am,

monites avaient

faite

ceux de

de Jabs en
et

celte manire de faire la guerre s'observa sous Josu, sous les juges, sous Saul, sous David, au commencement de son rgne, sous les
rois

frres.

Nous croyons que

Galaad, coupa en pices les bufs de sa charrue

les

de Juda

et d'Isral

successeurs de

Roboam

et

envoya par tout

le

pays, disant

Cesl ainsi qu'on

de Jroboam, et sous

les

Machabes, jusqu'au temps

Juifs,
I

traitera celui qui ne viendra pas

au secours de Jabs.

de Simon Machabe, prince et grand prtre des

Aprs

cela,

il

marcha contre l'ennemi. Les enfants

le

qui eut des troupes soudoyes et entretenues (Voy.

d'Isral,

ayant appris
la

crime commis par ceux de

lvite

Mac. xiv,
pour
la

32).

Chacun se

fournissait aussi

d'armes

Gabaa contre

femme du

de Bethlem

rso-

guerre. Les rois des Hbreux n'ont

commenc
et

lurent d'en tirer vengeance, et de ne pas entrer dans

leurs maisons qu'ils n'eussent veng cet outrage
:

que depuis David avoir des arsenaux. Les

les

en

rois allaient la
,

guerre en personne

dans

mme temps
que
la tribu

ils

consultrent le Seigneur, qui leur dit

premiers temps

ils

combattaient pied
lit

comme
,

de Juda leur fournirait un chef pour cette

choisirent dix

les

premiers des soldats. On ne

y
ait

en aucun endroit
les

entreprise. Ils

hommes de

cent, cent
les vivres

qu'il

eu des chevaux

ni

pour

gnraux

ni

de mille, et mille de dix mille, pour porter

l'arme
;

pour

les officiers,

du temps des juges, de

ils

Saiil et

de
il

aprs cela,
les et

ils

marchrent contre l'ennemi.

proche
,

David. Depuis ce temps,

furent moins rares, et

Lorsque

Hbreux

allaient faire la guerre leurs

tait
,

parat que les rois de Juda et d'Isral allaient autrefois

ennemis,

que l'heure du combat

le

la guerre monts sur des chariots. Voy. ci-del'article Chariots.

officiers
le

prtre se prsentait la tte de l'arme

ainsi

et parlait

vant

au peuple

coutez, Isral; ne craignez point

le

Les

de guerre chez

les

Hbreux
le

taient, pre-

vos ennemis, parce que

Seigneur votre Dieu combat

les officiers criaient
:

mirement,

gnral des armes, ou

prince de la mili'

pour vous.
tte

Aprs cela,
,

la

ce, tel qu'tait

Abner sous Sal Joab sous David, Banaas

les

de leurs troupes

dans toute l'arme

<

a-t-il

sous Salomon;
res,

princes des tribus, ou les princes des pd'Isral, qui taient la tte

quelqu'un qui
l'ait

ait bti

une maison neuve

et

qui ne

ou des familles

de leurs

pasencorc habite? Qu'il s'en

aille, et s'en

retourne

tribus. Ils avaient

tribuns,

de plus des princes de

mille,

ou des

dans sa maison, de peur qu'un autre ne vienne, et n'y

loge le premier.
vigne, et qui ne

des capitaines de cent hommes, des chefs de cinlierciers,

a-t-il

quelqu'un qui

ait

plant une

quante hommes, des

nomms en hbreu

sclialis-

l'ait

pas encore vendange? Qu'il s'en

le

him

mais dont on ignore

le?

onctions; et enfin des d-

retourne, de peur qu'un autre ne

fasse avant lui.

fille
,

curions,

ou des chefs de dix hommes.Ils avaient aussi des

,

Y
ne ne

a-t-il
l'ait

quelqu'un qui

ait t fianc
?

une

et qui

schopherim

des scribes, ou des crivains

qui taient

pas encore pouse

qu'il

Qu'il aille
le

dans sa maison,
et

des espces de commissaires qui tenaient

le registre

des

de peur
la
Ils

ne meure dans

combat,

qu'un autre

troupes, et des scholerim ou inspecteurs qui avaient

autorit pour

prenne.

ajoutaient
le
,

a-t-il

quelqu'un qui soit timide,

avaient

inspection.

commander les troupes sur lesquelles ils On peut voir la Dissertation de

;

et

dont

cur

soit frapp
qu'il

de frayeur? Qu'il s'en

le

M.

le

chevalier Folard sur la tactique des Hbreux

la milice des anciens

retourne

de peur

ne jette l'pouvante dans

celle celle

de Calmet sur

Hbreux

et
la

cur de
dont
il

ses frres, et qu'il ne leur inspire la timidit

que
et

le

mme

auteur a

faite sur les officiers de

est rempli

lui-mme.

>

Le Seigneur ordonne
ville,

cour

des armes des rois hbreux.

que quand
ils lui

les Isralites

voudront assiger une

offrent d'abord la paix, et

que

si elle

l'accepte,
la

Guitare. Ce terme vient apparemment du grec cithara, et de l'hbreu cinnor. Mais la forme de la guitare est fort diffrente de celle de la cithare ancienne
et

et leur

ouvre ses portes,

ils

conservent

vie

aux

habitants, et se contentent de les avoir assujlis. Si

elle refuse

du cinnor des Hbreux. La cithare, ou lyre antique

de leur ouvrir

les portes, qu'ils l'assigent,

ils

tait

monte de manire que

,

les

cordes taient tendues

et qu'aprs l'avoir prise,

fassent mourir tous les

,

de haut en bas

soutenues par deux espces de bras

mles

et rservent tout le reste. Enfin

il

veut que

attachs par le bas un ventre creux et rsonnant; et

10S5
par
le

HAB
haut
,

HAB
dans ces

1026

un bois de travers, qui tenait d'un bras

mmes
vit

exercices. Jason ayant introduit ces

,

l'autre, et auquel les cordes taient lies.

nouveauts dans Jrusalem

et

y ayant bti un

gymet
,
i

Gymnase (gymnasium),
a

lieu d'exercice, ainsi

nomm
Les

nase

on

plusieurs Juifs s'adonner entirement

;

cause qu'on

s'y exerait

nu gumnos
:

signifie nu.

ces jeux, imiter en tout les coutumes des paens

>ecs taient passionns pour les exercices du thtre, ians lesquels des hommes nus, ou presque nus, s'exerde aient la lutte la course, au palet, tirer
,

mprisant ce qui

tait

en honneur dans leur pays, ne

tait

chercher qu' exceller en ce qui

les Grecs.

en estime parmi
les fonctions

Les prtres mmes, ngligeant

les sacrifices

arc, etc. Ils portrent ces inclinations dans l'Orient

de leur ministre et

du temple, couraient

introduisirent

ces jeux et ces exercices dans les

aux exercices

et aspiraient

aux prix dont on rcomdes Mcha-

et aslieux de leurs conqutes. Les peuples vaincus

sujtis,

pensait ceux qui y russissaient. C'est ce que nous

voulant imiter leurs

vainqueurs, s'adonn-

apprenons de l'auteur du second

bes.

livre

rent aux

mmes

jeux, et cherchrent se distinguer

H
Habits
(vestis, vestitus).
:

Mose dfend aux Hbreux

lettre
I"

Les vases (les instruments, les armes) de

ne seront point sur
la

de se dguiser

<

delafemme,
ter.

ni la

L'homme ne prendra pas les habits femme les habits de l'homme {Deules

homme

femme,
femme.

et

l'homme ne se

revtira point des habits de la

xxxn,5). Le lgislateur a voulu par-l prcautionles

Albric Gentil, savant jurisconsulte, a jug que

r.er

Hbreux contre

abus qui sont

les suites

Mose a voil sous ces paroles une impudicit abominable

,

ordinaires de ces dguisements.

habit

Une femme revtue d'un

retenue par
la

qu'il craignait

de

faire trop

connatre en la

d'homme ne

sera plus

si fort
;

puvtu

nommant
qui
fait

par son nom. Ces crimes n'taient alors que

deur qui est propre son sexe

d'un habit de

et

un

homme

trop connus, surtout dans la terre de Chanaan. Et ce

croire que Mose a voulu dfendre quelque
,

femme pourra pntrer sans

d'entrer et d'y

crainte et

sans honte dans des lieux o sans cela la pudeur et

la

chose de plus qu'un simple changement d'habits c'est

qu'il dit

crainte l'empcheraient
la

paratre.

que celui qui

fait cela est

abominable aux yeux

L'importance et

sagesse de ces lois est encore plus

de Dieu.

sensible dans les

murs

des Orientaux

les

fem-

Changer

d'habits, et laver ses habits

taient des c-

mes demeurent
ments o
Tout
le

toujours caches dans des apparte-

rmonies usites pour se disposer quelque action

sainte
,

les hommes trangers n'ont point d'accs. monde sait l'clat que fit Rome l'action de Clodius, qui se travestit en femme pour se glisser parmi

et qui

demandait une puret particulire. Jadieux trangers qui taient

,

cob, quelque temps aprs son retour de Msopotamie,

dit ses

gens de jeter

les

les

dames romaines qui clbraient une

la

fle

en l'hon-

dans leurs maisons, de changer d'habits

avec
lui sacrifier

et

de venir

neur de

bonne Desse.
,

Bthel. Mose ordonne au peuple

la loi

Quelques interprles croient que Mose

par cette

de se disposer recevoir
rifiant et

du Seigneur en se puillos

dfense, voulait principalement interdire aux Hbreux

les superstitieuses

en lavant ses habits. Sanclifica

hodi

et

crmonies qui se commettaient

divinits paennes.
,

cras

laventque vestimenta sua. Cela se voit en plusieurs

dans certaines
ftes

ftes des
,

Dans
se

les

endroits de l'criture.

de Bacchus

par exemple

les

hommes

tra-

Dchirer ses habits dans le deuil est une coutume

vestissaient en
les ftes

femmes. On en usait de
de Mars
:

mme dans

marque en une

infinit d'endroits
fils

des livres saints.

de Vnus et

dans

les

premires, les

Jacob ayant appris que son

Joseph avait t dvor

,

hommes
Dans

prenaient des habits de femmes, et dans les

par une bte farouche, dchira ses habits

d'un
cilie, et fut

se revtit

secondes, les
l'Orient

femmes prenaient des

,

habits

d'hommes.

longtemps inconsolable. Celui qui

la triste

les

hommes

sacrifiaient ordinairement
,

apporta au grand -prtre Hli Silo

nouvelle

la lune
bits

en habits de femmes
dieu et de desse

et les

femmes en halui

de

la prise

de l'arche d'alliance, parut avec ses habits

la fte

d'hommes, parce qu'on adorait

,

cet astre sous le

dchirs et

couverte de poussire. (Voyez Deuil

nom de
les

et

qu'on

donnait les

et Funrailles.)

deux sexes. On observait

sacrifices

la

mme

crmonie dans
au rapport de

Un
loi.

habit tissu de laine

et

de

lin tait

dfendu par

la

de Vnus de Cypre,

Veste

qu ex duobus

texta est,

non indueris. Les

cette dfense
,

Servius.

Juifs observent encore aujourd'hui

et
fil,

D'autres veulent que Mose ait seulement dfendu aux

mme
ni

ils

ne cousent pas un habit de laine avec du

loile
Il

femmes
dans
la

l'usage des

armes

et
s'il
il

aux hommes

les exer-

un habit de

avec de

la laine, etc.

cices des

femmes

comme

avait voulu dire

que
S-

Vhabil nuptial.
tions polices,

est ordinaire, chez loutes les naet

nation des Hbreux,

n'y aurait point de ces

de prendre aux jours de noces

fles
;

de c-

femmes guerrires, comme

miramis
,

les

Amazones

et

rmonies semblables, des habits de

comme, au
crmo-

et

qu'on ne verrait
les soldats
,

p*oint

de ces sortes de

contraire, de prendre des habits de deuil aux

gens parmi

cause de l'indcence et des

i

nies lugubres. Cicron reproche Vatinius d'avoir paru

inconvnients qui en peuvent arriver. Le texte hbreu

est assez favorable celte opinion
;

avec un habit de deuil un repas de

fte

joie,

ou une

et elle est

soutenue

que donnait Quintus Arius, pendant que celui-ci

convis taient vtus de blanc. Les.Ess

par plusieurs habiles interprtes. L'hbreu porte

la JJ et les autres

HAB
niens
,

i028
poil

chez

les

Hbreux

se baignaient et prenaient

i ?

des habits

fort
le

blancs lorsqu'ils devaient manger en-

en cela semblables aux femmes, qui| n'ont pas de au menton.

semble. Dans

sens moral, l'habit nuptial marque

les

la

chant agissant par

les

bonnes oeuvres, ou

la

grce et

Pour ce qui est de la manire de se vtir, ils n'imitent pas volontiers les autres nations, si ce n'est
est pas

dons du Saint-Esprit.
,

L'habit tranger

dont

il

est parl

dans Sophonie
)
,

pour s'empcher d'tre tourns en ridicule il ne leur permis de couper leurs cheveux en rond ou
:
,

(vhitabo super omnes qui induti suut veste peregrin

en couronne
les
;

ni d'y laisser des touffes,

ils

comme
aller

font

peut marquer les habits singuliers que prenaient les

Turcs mais

aiment en tous lieux

en ha-

Hbreux
vaient
les

l'imitation

des

trangers, dont

ils

sui-

bits longs

ou en robes. Les femmes

elles sont,

se vtent la

modes
en

ne se contentant pas des

toffes,

mode du pays o

except que le jour de

des
cl

toiles,

des couleurs, des teintures de leur pays,

allant

chercher
Tyr,

dans
etc.

la

Babylonie

la

leurs noces elles couvrent leurs cheveux d'une perruque ou d'une coiffure qui ressemble des cheveux

Chalde,

l'Egypte,

Quelquesuns croient
pas
d'imiter
ils

naturels
elles

gardant

la

mode du pays

l'extrieur

mais

que
le

les

Hbreux ne se
et
les

contentaient

vitent sur toutes choses de laisser voir leurs

culte

superstitions

des

idoltres;

propres cheveux.

prenaient aussi leurs habits dans leurs crmonies impies et sacrilges. D'autres entendent les habits tran-

Les hommes

chez

les Juifs

tiennent pour une

action indcente d'avoir la tte dcouverte,

qu'ils

parce
;

gers de ceux qu'ils avaient pris gages chez le pauvre

et le

malheureux,

et

qu'ils s'appropriaient

injuste-

ne croient pas que cela marque du respect aussi ne le pratiquent ils pas, mme dans la syna;

ment, contre la dfense expresse de la loi, qui veut

qu'on les rende aux pauvres lorsque la nuit est venue.
Vestis stragulala } la tapisserie
s'est faite

gogue
riens
:

ce qu'ils ont conserv des

toutefois
,

murs
ils

des Do-

comme parmi
les

les chrtiens

on se

que
,

la

femme

forte

dcouvre devant
quittent de

personnes de qualit,

s'en ac-

(en hbreu marbadim)

lit,

signifie

plutt des

mme.
qu'ils portent doit avoir

couvertures, des tapis de

des courtes-pointes, ou

Chaque habit
et
qu'ils

quatre pans,

des tapis relevs des deux cts.

L'habit tranant (vestis poderis) dont
il

chacun un cordon pendant en forme de houppes,

est

parl

nomment
)

zizith.

(Voyez

ci

-aprs

l'article

dans

la

Sagesse

dans YEccl;>iuSlique

et

dans Apo-

Zizith.

calypse, signifie la lettre

un habit qui descend juset tranant

il
,

Ce prcepte ne regarde que

les

hommes, Mose

qu'aux pieds

un habit long
la

un habit de

n'ayant rien rglsurl'habitdeslmmes, peut-tre parce

qu'elles ne doivent pas paratre au-dchors. Prsente-

crmonie. Dans

Sagesse,

marque

le

manteau sa-

cerdotal du grand-prtre,

nomm

en hbreu mehil
,

ment mme
d'toffe

les Juifs

pour ne se pas rendre

ridicules,

qui tait de lin couleur de bleu cleste

ayant au bas

se contentent de porter sous leurs habits

un morceau

des

pommes de grenades

faites

avec des laines couleur

et

carr,

avec

les

quatre houppes ou cordons

la

d'hyacinthe, de pourpre etdc cramoisi,

d'or entrelaces.

des sonnettes
l'habit
il

dont on a parl. Mais dans

de leurs prires,
carr
,

synagogue, au temps

Dans Y Apocalypse

il

marque
;

ils

se couvrent d'un voile de laine

;

dans lequel Jsus-Christ apparut saint Jean

tait

qui a ces quatre houppes aux coins

c'est ce

vtu d'un habit long, et ceint d'une ceinture d'or.

qu'ils appellent laled.

Dans

V Ecclsiastique,

podercs honoris

m arque

un

Les hommes de\ raient aussi toujours avoir sur

front ce

le

habit d'honneur, de distinction,

un ornement qui
dignit.

que l'criture appelle totaphot,

le

et

dont nous

ne se donne qu'aux personnes constitues et)

d'habits

avons parl ci-devant sous

nom

de frontaux; mais,
qu'ils

Les anciens conservaient souvent un grand nombre

:

pour n'tre pas

raills
,

du peuple en une chose

ils

comme

on ne

les taillait

pas,

ils

pouvaient
per-

tiennent pour sacre

totaphot dans le
Ils

se contentent de mettre leur

servir presque indiffremment toute sorte de

temps de leurs prires.

sonnes. Les rois hbreux avaient des magasins d'habits, et souvent

ils

croient, de plus, qu'il est de la biensance de por-

faisaient des prsents d'habits. Cet

ter

une ceinture sur leurs habits, ou quelque autre

la partie

usage est encore ordinaire dans l'Orient, surtout parmi

les
I

chose qui fasse sparation de

vec l'infrieure.

suprieure d'a-

Arabes.
la

Nous nous sommes tendus sur

bits

matire des ha-

tendre

ses habits.

L'usage d'tendre ses habits sous

des Hbreux l'article

Vlements. Voici encore

La

pieds ou sur le passage de celui qui on veut test fort ancien. C'est ainsi
le Fils

quelques remarques sur ce sujet, tires de Lon de

i

moigner du respect

que

le

Modne. Les

Juifs d'aujourd'hui s'abstiennent

,

de por-

peuple de Jrusalem reut

de David.jiotre Sau-

ter des habits tissus

ou

mme
ils

cousus de deux ma-

lires diffrentes, et de se dguiser ou travestir,

comme
;

pandaient dans les rues des fleurs

d'arbres
quitta
(

veur, aux cris joyeux des hosannah. Quelques-uns ret des branches
MalUi. xxi, 8). Lorsque ;Caton d'Ulique
il

nous l'avons dj dit. De plus,

se croient dfendues
et

toutes actions effmines, le fard, les dpilatoires

l'arme de Macdoine, o
tribun de

avait

command

de

mme

les

femmes ne

se permettent rien, cet

comme
les

lgion, les soldats tendirent leurs

{

gard, de ce qui est propre aux

hommes. Cet auteur

de se

habits sur son

chemin

Piutarque, Colon). Lorsque

semble croire que Mose a

Couder tout
le poil

dfendu aux hommes

chrtiens tendent leurs

(leurs les

maisons

et

jonchent

de

la

barbe, de peur de se rendre

de

rues o passe Noire-Seigneur Jsus*

1029

HAU
II
i

HER
d'empcher
le

1030

l'Eucharistie, ils se Christ, dans le sacrement de mhaute an une pratique de la plus conforment
tiquit.

n'eurent pas le courage de ruiner ces hauteurs, et

peuple d'y aller sacrifier.

le

Les hauts lieux, tandis que

ne
fut pas bti,

temple du Seigneur

tient au

Hachamoni, pre de Jahiel. La nom hbreu Hhahhnwm, que

terminaison
saint

appara

n'avaient rien de fort contraire aux

n'y adort

Jrme

lois

du Seigneur, pourvu qu'on

offrt

que

lui, et
Il

laiss invariable,

comme

il

use d'ordinaire pour

franais,
tels

les

qu'on n'y

ni

encens ni victimes aux idoles.

ils

noms

propres. Nos traducteurs s'imaginant que Sacy, de Carrires, Genoude, etc, tre le gnitif de Hachamonus, ont

que

semble que sous

les juges

taient tolrs

et

Sa-

muel a offert des sacrifices, en plus d'un endroit, hors du tabernacle et de la prsence de l'arche. Sous David

llachamom devait tort traduit Hachamon.

Har. Ce
la

mme, on
et

sacrifiait

au Seigneur

Silo, Jrusa-

verbe, dans l'criture, ne signie pas touhaine, de l'aversion, mais simplement

lem

jours avoir de

ne pas aimer autant que celui pour qui on a une prdilection particulire.

Gabaon; mais depuis que. le temple fut bti et que la demeure de l'arche fut fixe, on ne permit plus de sacrifier hors de Jrusalem. Salomon, au com-

mencement de son rgue,

|

alla

en plerinage Gabaon;

Harpe, instrument de musique de figure presque pour triangulaire, qu'on tient debout entre les jambes
en jouer.
l

mais, depuis ce temps, on ne voit plus de sacrifice lgitime hors du temple.

est certain que la harpe a t inconnue aux

Les hauts lieux furent

fort

frquents

dans

le

anciens, et Fortunat

marque assez

qu'elle vient des

|

royaume

d'Isral.

Le peuple

superstitieux allait quel-

Barbares

quefois sur les montagnes sanctifies par la prsence

Romanusque

lyr, plaudet tibi barbants liarp,

,

des patriarches et des prophtes, et par les apparitions

Grcus Achilliac

crotta Britanna canat.

On dispuie
le font

sur Ttymologie du

mot harpe
en

les

uns

venir des peuples

nomms

latin Arpi,

qui se

du Seigneur, pour y rendre son culte au vrai Dieu. Il ne manquait ce culte, pour le rendre lgitime, que de le faire au lieu que le Seigneur avait choisi ; mais souvent sur ces hauteurs on adorait les idoles, et on commettait mille abominations dans les bois de futaie,

servaient de cet instrument;

d'autres le drivent de

l'allemand herp ou herff ; d'autres, du latin carpo. Les

Cimbies ou Anglo-Saxons l'appelaient harpa ou hearpa; et il y a assez d'apparence que c'est de leur langue que ce mot est venu, et peut-tre aussi l'instrument, car jusqu'ici on ne nous a pas encore appris
qui nous l'avait

dans

les

cavernes, et dans des tentes consacres

la

prostitution. C'est ce qui allumait le zle des saints

rois et des prophtes

pour supprimer

cl dtruire les

hauts lieux.

communiqu.

Heptateuque. Ce terme

signifie la lettre les sept

Les figures de harpe ou de cinnor, qu'on voit sur les mdailles de Simon Machabe, n'ont aucun rapport
la

ouvrages, et on entend sous ce

livres

nom

les sept

premiers

harpe dont nous venons de parler,

et

que
;

de l'Ancien Testament, qui sent la Gense i Y Exode, le Lvique, les Nombres, le Deulronome,
les Juges.
atresis, et signifie

nos peintres mettent entre les mains du roi David

elle

Josn et

ressemble beaucoup
;

la lyre

ou cithare, inventrois

Hrsie. Ce terme vient du grec

te par Mercure

mais

elle

n'a

que

ou quatre

en gnral une secte, un choix.

Il

se

prend plus orle style

cordes,

et les plus anciennes figures de lyre qu'on

les bas-reliefs

dinairement en mauvaise part, dans

siastique,

ecclfait
;

voit dans

ou dans

les mdailles

n'en

pour une erreur fondamentale en

de

ont pas davantage. (Voyez

l'article

Musique.)
citliara

religion, laquelle

on s'attache avec opinitret ainsi

On

traduit d'ordinaire

le

mot

ou cimj-

ra par la

harpe, et on dpeint David avec une harpe;

on appelle l'hrsie des ariens, des plagiens, des novaliens, etc. Saint Paul dit qu'il faut qu'il y ail dans
l'Eglise des hrsies, afin

mais on peut assurer que cilhara signifie la lyre ancienne, que nous avons dcrite ci-devant sous le nom
de guitare. Le nebel ou nable, ou psallrion ancien mais ce qui lui avait quelque rapport notre harpe
;

que ceux qui sont prouvs

soient manifests.

Il

veut que

TUe

vite et fuie

mme la
et

compagnie d'un hrtique, aprs une premire

seconde admonition. Saint Luc, dans
de l'hrsie des saducens
Or,
il

une

les Actes,

parle

ressemblait le mieux tait le hasur, ou instrument

dix cordes, dont
il

et

de celle des pharisiens.

les Juifs,

est fait

mention dans

les

Psaumes.
hasur

est visible que,

parmi

ces hrsies
n'taient

La diffrence
tait

qu'il

y avait entre
le

le nebel et le

ou ces sectes, surtout celle des pharisiens,

que

le le

premier avait

ventre creux et rson;

nullement odieuses, puisque saint Paul,

sa conversion
risiens.
,

mme depuis

nant par

haut, et se louchait par le bas

le hasur,
et.

dclare qu'il est de

dit

la

secte des pha-

au contraire, avait son ventre creux par

louchait par le haut.

le bas,

se

Le mme Aptre

que

l'on

donnait au chriset,

tianisme le
et en lutin excelsa,,
\

nom de

secte d'hrsie;

en

effet,

Hauts lieux, en hbreu bamoth,

Il

dans

les

commencements on ne

considrait gure

en est souvent parl dans l'criture

et les pro-

parmi

les trangers In religion

chrtienne que

comme

phtes ne reprochent rien avec plus de zle aux Isralites

que

d'aller

adorer sur les hauts lieux. C'est une

une secte ou une rforme du judasme; et les pre miers Pres n'ont point fait difficult de donner quelquefois notre religion le
tulle
,

louange que l'criture ne donne qu' peu de lwms

princes d'avoir dtruit les hauts lieux
;

nom

de secte divine. Ter,

et

plusieurs
la loi,

avocat des Juifs

(Tfctre le

accuse saint Paul

devant

d'entre eux, quoique zls pour l'observance de

Fcfix

chef de

flii-sic

des nazaren*. %M\i\

10S1

HER

Paul dclare qu'il a vcu sans reproche dans l'hrsie

des pharisiens, qui tait la plus autorise de sa nation.

1032 ne font que suivre ce que JsusChrist lui-mme avait dit dans l'vangile, qu'il vien-

HER
ils

mes

prdictions, et

Les
Paul

Juifs
,

de

Rome

tant assembls auprs de saint

drait

de faux christs

et

de faux prophtes qui sduiet leur fausse

lui dirent qu'ils souhaiteraient savoir ses sen;

raient les simples par leurs prestiges

timents sur ce qui concernait le christianisme

que

doctrine.

On

peut voir

les

articles

particuliers

des

pour eux

ils

ne savaient autre chose de

cette hrsie,

NICOLATES, des SIMONIENS, etC.

sinon qu'elle tait combattue partout.

Je ne parle pas
ici

Hrisson (hericius
chrogryllus).

des sectes ou hrsies des phi-

ou herinacius, ou ericius, ou Le hrisson (1) est un petit animal

losophes paens

qui ont donn occasion aux sectes

car,

quatre pieds, tout couvert de pointes. Ds qu'il se

voit aperu par

qui ont paru parmi les Juifs;

de

mme

que

les

paens distinguaient leurs philosophes en stociens,

platoniciens, pripatticiens, picuriens, etc., ainsi les

lent forme

un homme ou par un chien, il se roucomme une boule toute hrisse de pointes,

le

en sorte qu'on ne

peut toucher sans se blesser.

Il

de-

Hbreux, depuis

le

rgne des Grecs en Orient, se par-

meure dans une

fruits

tanire sous la terre, et se nourrit de

tagrent en saducens, pharisiens, essniens ou assi-

dens, et hrodiens, etc.

trer

On peut

proportion

mon-

clar

sauvages. Dans le Lvilique, le hrisson est dimmonde, parce qu'il ne rumine pas. L'hbreu
la

dans

la religion

chrtienne des sectes ou hrsies

saphan, que les Septante et

chrogryllus,

Vulgate ont rendu par

selon quelques-

peu prs pareilles celles des Juifs,

non seulement

un hrisson,

signifie,

dans

les coles

de philosophie, mais aussi dans celles

de thologie, o l'on trouve des partages de senti-

ments sur des matires problmatiques

des
,

et

non dcila

selon Boun certain gros rat commun en Arabie, qui est bon manger, et nomm aliarbuho.
livre, et,

uns, un lapin, selon d'autres, un

chart,

qui ne portent aucun prjudice au fond de

ni l'unit qui doit joindre tous les
,

Hermaphrodite. Ce terme vient du grec Herms,

qui signifie Mercure, et
11

religion,

memsacre-

' Aphrodite,

qui signifie Vnus.

bres du corps de l'glise

dans

la

subordination aux

dsigne une personne qui participe des deux sexes,

et

mmes

chefs, dans la
la

communion des mmes

du mle

de

la

femelle.

Les rabbins disent qu'au

ments, et dans

confession des

mmes

principes

commencement Dieu
c'est--dire

avait cr

Adam

hermaphrodite,

essentiels de la crance.

apparemment,

qu'il avait

deux corps,
contre dos,

l'un

Ds

le

commencement de

l'glise chrtienne,

il

mle
y

et

l'autre femelle,
le

colls dos

ou

eut des hrsies trs-dangereuses, et on peut

mme

simplement colls par

la

ct

et

que Dieu en crant

assurer que jamais on n'en vit de plus pernicieuses,

puisqu'elles attaquaient les

femme ne

fit

que sparer ces deux corps. On fonde

:

dogmes

les plus essentiels

ce ridicule sentiment sur ces paroles d; Mose

cra mle
et femelle,

Il les

de notre religion,

comme

la divinit

de Jsus-Christ,

Gen. 1, 27.

sa qualit de Messie, la ralit et la vrit de son in-

Hrodiens, l'une

des

quatre sectes

qui taient

carnation, la

rsurrection des morts,

la libert et l'afloi,

parmi

les Juifs

du temps de notre Sauveur. Celte secte

ne peut pas avoir
la

franchissement des crmonies de la

points de cette nature.

et autres

alors n'tait pas ancienne, et elle

Le

plus ancien des hrsiarle

prcd

le

rgne des Hrodes dans

le

Jude. Ni Josd' hrodiens.

ques est Simon-le-Magicien, qui voulut acheter

phe

ni

Philon n'en parlent sous

don de Dieu prix d'argent

faire passer

et

qui voulut ensuite se

Mais Yvangile les dsigne sous

endroit.

nom ce nom

en plus d'un
:

pour

le

Messie, et pour le Dieu

crateur

On

est fort partag sur la secte des hrodiens

et tout-puissant. Crinthe

et les faux aptres, contre

on peut compter jusqu' huit ou neuf opinions

culires sur leur origine.

partiles h-

qui S. Paul invective

laient

si

souvent dans ses pitres, vouet se

Les uns ont cru que

le

que

les fidles reussent la circoncision,

loi.

rodiens tenaient

Hrode pour

Messie, mais

comme
sur
les

soumissent toutes les observances de la

on connat plusieurs Hrodes qui ont rgn

Juifs,

Les

nicolates

permettaient la

communaut des
du paganisme.
qui reconnaisS.

on est encore partag

pour savoir
Messie.

lequel

femmes,

et ne se faisaient

aucun scrupule des actions

d'entre eux on prenait pour

le

les plus honteuses, ni des superstitions

Ils

sont pour

le

grand Hrode,

fils

d'Antipater, qui

La plupart mouIl

passrent dans

la secte descanistes,

rut quelques mois aprs la naissance de Jsus-Christ.

saient une vertu suprieure celle

du Crateur.

parut dans un temps o tout le monde tait dans l'attente

Jean, dmsYApocalypse, parle des nicolates

comme
de

du Messie.
queux
;

C'tait

un prince puissant,
fit

vaillant et belli-

d'une secte d'hrtiques subsistante, et qui

faisait

on

dit qu'il

brler les archives o l'on conla

grands ravages dans les glises d'Asie. On voyait dans

le

servait les

mmoires gnalogiques de

maison de
qu'il n'tait

mme

temps de faux christs

et

de faux prophtes.
qu'il avait

David, afin que personne ne pt prouver

S. Paul parle

d'Hymne
parle aussi

et

d'Alexandre,

pas de cette famille, d'o l'on savait que

vait natre. Enfin

le

Messie ded'une fle

t oblig de livrer Satan,

pour

les

empcher de
et

on

cite Perse, qui parle

dogmatiser.

Il

d'Hymne

de PMlte,

du

roi

Hrode, que

l'on clbrait

Rome mme

par-

qui s'taient gars de la vrit, en disant que la r-

mi

les Juifs,

avec de grandes illuminations.

surrection des morts tait dj arrive.

Il

prdit

que

D'autres ont cru

que

le

chef des hrodiens

tait

dans les derniers temps

ront la
foi

il

y en aura qui abandonnel'esprit d'erreur et

Hrode

II,

surnomm
fort

Antipas, ttrarque de

Galile.

pour se

livrer

la

Ce

fut (1)

un prince

ambitieux et fort politique, puis-

doctrine

du dmon. S. Pierre

et S.

Judc font

les

mc-

Genre de mammifres carnassiers.

1035
que
le

GAE
Sauveur
lui

GA
renard.
Il

1054
en l'honneur d'Auguste,
cette raison so-

donne

le

nom de

pouvait

comme H

y en eut

Rome

bien avoir l'ambition de passer pour le Messie.

Philastrius et quelques autres ont cru qu'Hrode

d'Adrien, d'Antonin,

nomms pour

dales augustales, augustaux, adrianaux, etc.;

mais

Agrippa, qui fut tabli roi de Jude par Caligula, avait donn son nom aux hrodiens mais comment soute;

cette confrrie

ou socit des augustaux ne

fut tablie

Rome

qu'aprs la mort d'Auguste, et aussi par con-

nir ce sentiment,

puisque les

hrodiens taient dj

squent aprs celle d'Hrode, qui mourut avant Auguste.

connus quelques annes avant que ce prince montt

sur le trne?

M. Prideaux prouve
a imagin queles hrodiens taient
le roi

fort bien

que
;

les hrodiens
qu'ils avaient

Le P.Hardouin
dans
dont
la
il

taient une secte forme chez les Juifs

des platoniciens que

Hrode

avait

mis en crdit

un

levain

ou des dogmes particuliers distingus de

Jude, l'imitation des platoniciens d'Athnes,, suivait la secte. Ces platoniciens, selon lui,

ceux des pharisiens et des saducens, desquels JsusChrist veut qu'on se garde.

On ne

peut douter qu'ils

,

taient dans les

mmes

principes que

les
les

saducens

n'aient pris leurs sentiments

qu'ils en portaient le

du grand Hrode

puis-

d'o vient que dans l'vangile on

met

hrodiens
ses
!

nom

ils
,

taientapparemmentses

pour

les

saducens; et Jsus-Christ ayant dit

partisans ou ses domestiques

comme

les appelle li

disciples,

dans
et

saint

Marc, de se garder du levain des

dit,

version syriaque.
taient les

Il

n'est question

que de savoir quels

croit

pharisiens

d'Hrode, leur
cl

dans

saint Mattleu,

de

dogmes des hrodiens. Cet auteur

deux chefs
:

se garder des pharisiens

des

saducens.

Mais dans

qu'ils se rduisaient ces

1 en ce qu'ils les

d'autres endroits les vanglislcs

distinguent claire;

croyaient que la domination des

Juifs tait juste et lgitime,

Romains sur

ment les saducens des hrodiens

S. Matthieu.

et

il

est trs-vrai-

et qu'il fallait s'y

sou-

semblable qhe S. Marc a suppl ce qui manquait dans

mettre; 2 qu'on pouvait en conscience, dans les

circonstances prsentes, suivre plusieurs usages et

L'auteur de l'ouvrage imparfait

croit

sur S.

Matthieu

plusieurs
tait

modes des

paens.

Il

est certain

qu'Hrode
la

que

les

hrodiens taient des paens sujets d'H;

dans ces principes, puisqu'il s'excuse sur

n-

rode Autipas

mais

est-il

croyable que les pharisiens

cessit des
les

temps d'avoir
la

fait

plusieurs choses contre

se soient concerts avec des paens pour tenter Jsus-

maximes de

religion des Juifs.

diffrents sentiments sur le

Christ

Aprs avoir expos ces

et

Plusieurs Pres

plusieurs

commentateurs ont
la

sujet des hrodiens

il

nous reste prendre notre

avanc que

les

hrodiens taient des gens de

suite

parti sur cette question.

1

Nous voyons, par

l'vangile,

d'ilrode, qui, pour contenter leur curiosit,

l'aire

ou pour

que

c'tait

une secte forme

et subsistante
;

parmi

leur cour leur matre, vinrent avec les phari-

les Juifs

du temps de Jsus-Christ
fait

2 qu'elle diff-

siens tenter Jsus-Christ sur le paiement du tribut;

rait

des pharisiens, des saducens et des essniens.

voir que la preuve qu'on

mais

il

parat, par le rcit des vanglistes,

que
la

les h-

Nous avons

apporte
les

rodiens taient une secte subsistante dans

Jude,

pour montrer

qu'ils taient les

mmes que

sadu-

indpendamment du
Jrusalem.

roi

Hrode

et

de sa puissance

cens n'tait pas

solide

5
ils

ils

paraissaient toujours

avec

les

pharisiens; 4

s'intressaient savoir
;

Quelques-uns ontvoulu que les hrodiens fussent des

politiques qui favorisaient la domination d'Hrode et

s'il fallait

payer

le tribut

aux Romains, ou non

ils

taient dans des principes dangereux, puisque le Sau-

des Romains contre les Juifs, zls pour

la libert

de

veur veut qu'on se dfie de leur levain. Or, je ne

vou

leur nation. Les premiers soutenaient qu'il fallait payer

le tribut

que

les disciples

de Judas-le-Gaulonite ou leGalilen,
caractres conviennent.
Ils

aux rois tablis par

les

Romains,

et

on leur

qui

tous ces

compo*
;

donna
pas du

le

nom

d' hrodiens,

comme

qui dirait royaux ou

saient

une secte bien marque dans Josphe

chose qui
les distinguait tait leur

ils
:

royalistes,

par opposition aux autres Juifs qui n'taient

sentiment, et qu'on pouvait appeler r-

taient d'accord en toutes choses avec les pharisiens

la seule

mme

amour exque

publicains ou libres.

cessif

pour

la libert,

persuads

qu'il n'y avait

Saint Juslin-le-Marlyr dit que les hrodiens taient

Dieu seul qui

les

hommes doivent

l'obissance. Cette

des partisans d'Hrode, qui

le

reconnaissaient pour

secte tait dans toute sa vigueur au

temps de Jsus-

grand-prtre de leur nation, ce que les autres Juifs ne

voulaient pas faire. Strabon dit que ce prince prit la

Christ; elle se dissipa aprs la ruine de Jrusalem,

lorsque
tude.

la

nation fut disperse

et rduite

en servi-

souveraine sacrificature, que ses prdcesseurs n'avaient point possde. Mais Josphe ne dit rien de pareil;

Judas-le-Gaulonite ou

le

Galilen parut au temps

tout le peuple, par ordre
l're vulgaire
fait

seulement

il

reconnat qu'Hrode, aprs

la

la

mort
aux

que se

fit

le

dnombrement de

de son beau-frre Aristobule, disposa de

souveraine

d'Auguste, l'an de Jsus-Christ 10, de

14, dix ans aprs le
la

sacrificature sa volont, ce qui dplut sans doute

dnombrement

qui s'tait

bons

Isralites.

Mais on n'a aucune preuve que ceux

naissance de Jsus-Christ. Ce Judas prlendit que

qui approuvaient en cela la conduite d'Hrode aient

fait

les vrais Isralites, tant le peuple

de Dieu, ne devaient
eut grand

une secte dans

la

nation.

tre assujtis

aucun homme.
tes

Il

nombre
,

Scaliger et quelques autres ont cru que c'tait une

de disciples, que

uns nommrent
la

galilens
;

parce,

espce de confrrie rige en l'honneur d'Hrode

s. s.

que Gaulon est dans

haute Galile

et les autres

m.

33

1055
lirodiens
,

HEU
parce que celte
ville

HEU
lait

1036
tat

du royaume

prosternrent

et

demeurrent en cet

pendant
le

dHrode

Anlipas. Josphe -ne leur donne aucun

;

nom

environ deux heures. Judilh (vu, 18) raconte que

particulier

il

dit

simplement

qu'ils taient sectateurs

la libert,

peuple de Bthulie, assembl dans

plusieurs heures crier
les dlivrer

la

synagogue

fut

de Judas-le-Gaulonile, grands amateurs de

et,

au Seigneur, pour

le prier

de

au reste, dans

les

mmes

sentiments que les phadit

de

la

main d'Holoferne. Le

texte

hbreu

risiens.

Tout ce que l'vangile nous

des lirodiens

ne parle pas prcisment d'heures, mais seulement de

ligues

revient parfaitement l'ide que Josphe donne des

disciples de Judas-le-Gaulonite. Saint Jrme ne doute

ou degrs

en parlant de l'horloge d'Achaz

ou

de

la

rtrogradation du soleil dans celle horloge ou

le
l

pas que ce ne soit contre ces hrtiques que saint

dans ce cadran. Mais, de quelque manire que

texte s'exprime,
il

Paul s'lve dans ses Eplres,

la

lorsqu'il

recommande

est toujours certain qu'il s'agit

soumission aux puissances sculires tablies de

Cet oiseau est aqua-

d'heures

et

du partage du jour en plusieurs parties.

Dieu.

Or Achaz
(1), herodius, herodion.
:

est

beaucoup plus ancien que Daniel, Tobie

Hron
et

et Judith.

tique et sauvage

il

est distingu par son

grand bec
le

Mais quelles taientles heures dont parlent ces livres?

C'est ce qu'il esi fort malais de dire avec certitude.

son long cou.

Il

vole assez haul, habite

long des

lacs,

des marais et des rivires, et se nourrit de poisIl

sons.
pris

parat
la

que

les Septante et saint

Jrme

l'ont

Les auteurs sacrs ne nous en instruisent pas; il ne nous reste aucun auteur chalden ni syrien d'une
,

pour

cigogne, puisqu'ils

traduisent l'hbreu

assez grande antiquit pour nous en dire des nouvelles

;

chasid par herodion. Chasid signifie misricordieux,

et les

Grecs

qui sont notre gard les dpo

la

compatissant. La cigogne passe pour un oiseau bnin,

silaires

de

la

plus profonde rudilion et de

les livres saints,

plus
l'ori-

doux,

et qui nourrit

ses parents durant leur

haute antiquit, aprs

ignorent
,

vieillesse; en
elles taient

quoi les anciens ont dit que souvent

plus justes que les

gine des heures chez les nations trangres

et

ne

la

hommes. Mose d-

font remonter chez eux qu'au temps d'Anaximns,

clare la cigogne

se nourrit de serpents.

immonde, peut-tre cause qu'elle Le hron est un animal dont

penn
est
,

ou d'Anaximander, qui vivait sous

vers la
avait
fin

le

rgne de Cyrus,

de

la

captivit de Babylone. Cet auteur

,

Mose a dfendu l'usage aux Hbreux. Job en parle

ainsi
le
:

voyag en Chalde

[et

pouvait bien en avoir

Penna
:

struthionis similis est

herodii.

Et
le

appris la manire de partager le jour par heures.

Psalmisle

Herodii domus dux

,

eorum. Mais
signifie
il
,

Hrodote

qui vivait sous Xcrxs, dit expressment

terme de

l'original

qui est chasidali

selon

que

les

Grecs ont reu des Babyloniens l'usage de

des horloges. Et Xnophon
fait
,

la plupart

des interprtes, une cigogne;

,

drive de
,

l'aiguille solaire et

qui
dire

l'hbreu cliesid

qui signifie la misricorde

dont

la

a suivi le jeune

Cyrus dans son expdition,

le

cigogne est
latins,
la

le

symbole. Quelques anciens psautiers

Eulhydme que
les

soleil

qui est lumineux, nous

au

lieu

de herodii domus,

lisent

fulic domus,

dcouvre

heures du jour, et que les toiles nous

maison de
et

la foulque,

ou de

la

poule d'eau. Mais les

dcouvrent
vivait

les

heures de

la
,

nuit.

Aristophane

qui

Septante

plusieurs

interprtes

tiennent pour le

du temps de Socrate
Il

parle aussi de l'aiguille

hron.

solaire et des heures.

fait

demander

un de ses

Heures. Les anciens Hbreux ne partageaient pas

les jours

acteurs
elle ?
le

Quelle heure

l'aiguille

du cadran marque-tremarqu sous

par heures. Le jour se partageait en quatre

,

On peut

voir ce que nous avons

parties, le malin

le

haut du jour ou midi

vpre; et
soir,
la

la

pre-

nom
De

d'horloge.
il

mire vpre

et la dernire
,

nuit se parla

tout ce qu'on vient de dire,

rsulte que l'usage

la

tageait en trois parties

le

minuit, et
le

garde

des horloges ou des cadrans solaires, et

lion

distribu-

du matin.
dans
les

Si

Ton trouve quelquefois

nom

d'heures

du jour en plusieurs heures, sont plus anciens

les

Septante, c'est pour marquer les saisons, de

chez

Orientaux que chez les Grecs

que l'auteur
le

mme
Les

que dans Homre et dans Hsiode.

livres de Daniel
,

de celle invention n'est pas connu, et que

premier

de Tobie et de Judilh sont

le

monument que nous

manire expresse
ch. xx,
,

connaissions, qui en parle d'une

les premiers

l'on

trouve

nom

d'heure marqu
lui

est le

quatrime livre des Rois

de
la

d'une manire expresse dans le sens que nous

est racont le miracle

;

rtrogradation

donnons
pour

ou plutt dans

le

sens que

lui

donnaient les

du

soleil

au cadran d'Achaz
les anciens

et qu'enfin

on ignore

la

anciens, qui ont employ ce terme en grec ou en latin

manire dont

Babyloniens, Chaldens et
et

signifier

une partie du jour ou de

qu'il fut environ

la

nuil.

Hbreux partageaient leurs heures du jour

nuit;
si

de

la

Daniel (v, 1G) dit

une heure penser

elles taient gales les

ou ingales.

ce que

signifiait la

vision

du

roi

Nabuchodonosor.

Dans

livres
le

du Nouveau-Testament
et des

on voit

Tobie (xi, 14) dit qu'il

demeura environ une demila

,

distinctement
la

jour partag en douze heures gales,

heure dans une trs-grande douleur, aprs quoi

taie

manire des Grecs

Romains. Ces heures

tomba de dessus

ses yeux.

Le

mme
qui
il

Tobie (xn
lui

taient toujours gales entre elles, mais ingales par

22) raconte qu'aprs que l'ange Uaphal

clar
(1)
,

eut d,

rapport aux diffrentes saisons. Les douze heures des

et

au jeune Tobie son

(ardea),

fils,

tait

ils

se

Hrou

genre d'oiseau de loit'ie des

grands jours d cl taient beaucoup plus longues que celles des plus courts jours d'hiver. La premire

chassiers,

heure

lait celle

suivait le

lever du soleil, et r>

1037

H1B
1

HR
neur cnez
les

03S

pondait nos six neures du malin dans l'quinoxe; longueur ou et aux autres temps, proportion de la

Athniens

qui le reprsentaient sur

il

leurs mdailles.

On

dit qu'aujourd'hui

est

encore en

rpondait de la brivet des jours. La troisime heure malin dans l'quinoxe, la sixime neuf heures du

honneur parmi

les Tarlares.
la

On

drive le

nom de
;

hibou de bubo, qui signifie

heure en tout temps rpondait midi, et ainsi des autres. Dans le nouveau Testament, nous remarquons aussi la nuit partage entre quatre veilles, usage que
les Juifs avaient

du chalden ibbou, qui a la Mose met le hibou parmi

hiboux
dit

mme chose en latin ou mme signification.

les

oiseaux impurs. Isae,

parlant de Babylone rduite en solitude, dit que les

s'y

emprunt des Romains.

Juifs clbrent

rpondront l'un

l'autre. Enfin le
il

Psalmiste

Huanuca. Les

encore de nos jours

que, dans son affliction,

toit.

a l

comme un hibou
que
Il

l'anniversaire de la nouvelle conscration du temple

sous un

Mais les interprtes ne conviennent pas

des termes hbreux
,

de Jrusalem. Celte fte, appele hhanuca, c'est--dire,

ddicace du temple,
(casleu), et

de

la signification

l'on tra-

commence

le

Ta du mois de

kislv

duit par bubo, ulula, nyclicorax, noctua.

sulter les

faut

con-

dure huit jours, pendant lesquels les Juifs

ils

commentateurs

et

voir ci-devant l'article

rcitent

ia prire par laquelle

secours

remercient
a

le

Sei-

chat- huant et chouette.

gneur des

miraculeux

qu'il

prles
la

aux
le

Hippopotame

(1).

Ce terme ne

se trouve pas dans

smoncns,
un

c'est--dire,

Machabes. (V.

traduction

texte de V Ancien Testament. Mais Bochart, et quellui

,

des Prires journalires des Juifs parDrach,p. 7(5,77;

vol. in-12.) Ils
le

ques aulres avant

ont prtendu que l'hbreu b-

allument
soir

le

premier soir une

ni-

hmoth, qui signifie des animaux en gnral, marquait

mire,

second

deux, ajoutant toujours une

fait

en particulier Yhippopotame dans

eh. xl, f
si gnifie
.

le

texte de Job

lumire chaque soir jusqu'au huitime. Ceci se

souvenir d'un autre miracle cont par
(Trait Schabat
rifia le
,

en

10.

Le nom d'hippopotame, driv du

fleuve.
11

grec,

le

Thalmud

un cheval de

se trouve principalement

fol.

23, verso), savoir

quand on pufiole d'huile

dans

le Nil,

dans l'Indus, et dans d'autres grandes

temple on ne trouva qu'une seule

rivires.

bnite, et consacre pour l'usage du

sanctuaire.
Il

chandelier du

Nous avons expliqu l'hbreu blimoth de

phant.

l'l-

n'y avait de l'huile

que pour un jour;

le

cependant

elle

se multiplia au

point d'alimenter

Hirondelle
dans
Isae
:

(2), liirundo.

Il

est parl

de l'hirondelle

chandelier pendant huil jours, temps ncessaire pour

Je crierai
:

comme
,

le petit

de l'hirondelle. Et

en prparer

et consacrer d'aulre. Voici

la

quelques-unes
soir,

dans Jrmie
la

Le milan
le

la tourterelle, l'hirondelle et
Il

des pratiques de
les

fte

de hlianuca. Le

quand

cigogne ont connu

temps de leur retour.

est

mar-

lumires dont nous venons de parler sont allumes,

fait

qu dans Tobie que

delle dans les
la

la fiente

tombe d'un nid d'hiron-

on

sauter les enfants par-dessus plusieurs refait

yeux de ce saint

homme

lui

fit

perdre

prises; tous les repas on

de l'extraordinaire

vue. Le terme hbreu sis, que l'on a traduit par

signifie, selon

mais

le

samedi qui se rencontre dans ces jours

:

est
fois

une hirondelle,

quelques interprtes, une

consacr de vritables orgies

j'ai

vu plus d'une

grue; et celui qui

rmie, c'est--dire

lui est joint

,

dans Isae

et

dans J-

des docteurs en Isral ivres-morts s'exposer aux rises

hagur, signifie, selon les

mmes

de leurs ouailles pour glorifier Dieu en ce saint jour

les coles sont

interprtes, une hirondelle.

;

hommes, femmes, enfants, tout le monde joue aux caries des sommes considrables, presque sans relche, jour et nuit. On pense bien
fermes
:

traduisent le

Le Chalden etSymmaquc passage d'Isaie par Je criais comme l'hi:

:

rondelle qui est prise; Aquila

Comme

le

cheval Agur.
sis

Les Septante,

la

Vulgale et Bochart croient que

que ces jeux sont ordinairement accompagns de

cheries, de rixes et de jurements affreux. Voil

tri-

signifie l'hirondelle.

Mais pour hagur,

l'ont pris

les Septante, la

comles

Vulgate et

Symmaque

comme un
Il

verbe.

ment
du

le

peuple

autrefois le

peuple de Dieu, dont

la

Bochart croit

qu'il signifie

une grue.

est certain par

nations trangres admiraient

culte,
el

majest et

la

saintet

Jrmie que ces deux mots signifient deux okeaux

diffrents. Voici les raisons qui

maintenant dplorable hritier de l'aveuglela

peuvent

^faire

croir

ment

de

rprobation de ses pres dicides, prle

que

sis signifie

l'hirondelle

1 les anciens interprtes

le

tend honorer
iliou,

Dieu infiniment parfait

grecs Tout pris en ce sens; 2

bubo,

nom

sis

rpond aussi
dit-on,

autrement chat-huant,

nomm en latin
,

au

cri

de l'hirondelle, et

la

desse

Isis fut,

ulula, noctua, nyclicorax, ou corbeau de nuit.

On

le

change en cet oiseau;

plaintif et passager,

5 l'hirondelle est

un oiseau

confond souvent avec

la

choueite

comme un
la

oiseau
]

ce qui revient parfaitement aux

de

mme

espce, c'est--dire, qui va

nuit, et qui

passages d'Isaie et de Jrmie. Quant l'endroit de

Tobie, tout le
dlie.

voit dans les tnbres.

On comple
la
11

plusieurs espces

monde
le

convient qu'il signifie unehiron*

de hiboux. Cet animal a

grandes
griffes fort aigus.

tte d'un

chat

et

de

prend

les souris

comme
la

On
dant

lit

dans

chap. n de Tobie,
,

ji

11

Et pen-

les chats; ses

yeux ne peuvent
Les oiseaux
le
le

souffrir la

grande lu-

qu'il

dormait

il

tomba d'un nid d'hirondelle de

;

mire du

soleil.

hassent, et lui font

la fiente

chaude sur ses yeux

ce qui

le rendit

aveu-

chasse; et rciproquement
les petits oiseaux.

hibou poursuit et

mange
il

gle.

>

Son

cri est

lugubre et affreux:
Il

passe pour un oiseau de mauvais augure. sacr Minerve, et, en celte qualit,
il

tait

con-

(1)

Genre de mammifres de Genre d'oiseaux de

la

famille des paehy^

dermes.
(2)

lait

en hon-

l'ordre des passereaux.

1039
II

HOM
y a
:

HOR
un homme dvou
Christ se
Dieu et
la

104O
son service. Jsusle

dans ce verset des difficults qui arrtent

t

Voltaire
ni....

Les critiques naturalistes disent que dormir

donne souvent lui-mme

nom

de Fils

d'hirondelle ne peut rendre personne aveugle;

les

de l'homme.

qu'il faudrait
cli....

yeux ouverts pour qu'une

que beaucoup de per-

Honnte
stavit

Honntet

se mettent souvent pour les

d'hirondelle pt
>

blesser la conjonctive ou la
sait

richesses. C'est ainsi qu'il est dit

de Jacob
l'a

Honeillum.

corne,

Tout

le

monde

illum in laboribus.
;

La sagesse
:

enrichi dans
fecil

sonnes dorment

les

yeux enlr'ouverls. Les critiques

prcisment que dans
pays

ses travaux

elle l'a

-rendu riche

Honestum
style

naturalistes, tels que Aldrovandi, Gesncr, F. de Valois, Srarius, disent

les

Honneur

Honorer. Dans

le

de l'criture
le

l'honneur ne se prend pas seulement pour

intrieur ou extrieur

respect

orient? ux la fiente d'hirondelle est plus chaude et plus

que Ton porte

et qu'on

rend

corrosive que dans nos climats. D'ailleurs

sition des

la

dispo-

aux personnes qui nous sont

suprieures, et aux;

yeux, peut-tre malades, de Tobie pouvait

quelles on doit des dfrences et des distinctions

il

rendre l'accident plus funeste.

se

prend encore pour

;

les services effectifs qu'on

Holocauste. Le

nom
que

d'holocauste vient

du grec,

et

leur doit

par exemple

Honorez

voire pre et votre

la terre.

signifie ce qui a t brl entirement.

Ce

sacrifice tait

mre, afin que vous viviez longtemps sur

Ce

ainsi appel, parce

la

victime offerte tait enti-

prcepte exige que non seulement on donne aux parents des

rement consume sur l'autel, l'exception de la peau. La plupart des commentateurs prtendent que les
prtres seuls avaient droit d'immoler et d'gorger la

marques de respect
donne
ils

et

de dfrence

mais

aussi qu'on leur

les services

les

secours et qu'on leur rende

dont
,

peuvent avoir besoin. Et Balac,

:

victime

mais M. Drach pense

avec les docteurs du

roi

de Moab

dit

Balaam

Je vous

ai priv de l'honla

Thalmud, que
cl

celui qui tait la victime l'immolait,

neur que je vous destinais; c'est--dire de

rcompense.
,

que

les prtres
i
,

en offraient

le sang.

(Voyez

le

L-

Et Salomon
et

Honorez
les

le

Seigneur de votre substance

vitique,

5; et ci-aprs l'article Sacrifices.)

Gense, par exemple, que
,

donnez-lui

prmices de vos biens; tmoignez-lui

Homicide. Voyez Meurtre.

votre respect par vos prsents et par vos offrandes.

Homme.
Y homme

1!

est dit

dans
et

la

L'honneur se prend aussi pour

qui n'est du qu' Dieu
:

le culte

d'adoration

fut cr

mle
qu'il

femelle

c'est--dire

selon

J'ai eu peur de transporter

un
le

quelques-uns,

fut

cr androgyne,

ou

que

homme

l'honneur de
:

mon Dieu,
le

dit

Mardoche. Et

l'homme
par
le

et la

femme
le

furent crs tenant l'un l'autre

le

Psalmiste

Rendez au Seigneur
:

la gloire et

Y honneur.
l'honneur
:

ct; mais

sens le plus simple et

est

plus naet

Et Malachie
qui m'est

Si je suis
est

Seigneur, o

est

turel
la

du texte de Mose
il

que Dieu cra l'homme

d? Ubi

honor meus? Et saint Paul

femme comme
,

cra les autres animaux, par

Dieu seul honneur

et gloire.

couple

le

mle

et la femelle

de chaque espce. Mais

ou

Honte

(ignominia). Dcouvrir Vignominie,

ou

la honte,

au

lieu

que

les autres

animaux furent crs tous en,

la nudit

d'une personne, sont synonymes. Isae me-

Dieu cra l'homme et la et par un seul fit sparment et quelque distance de temps femme l'un de l'autre. La femme l'ut cre dans le Paradis

semble,

nace les gyptiens d'tre emmens captifs tout nus

sans avoir de quoi couvrir leur honte, leur nudit. Le

veau d'or, que

les

Hbreux adorrent dans

le dsert,

et tire

du ct d'Adam endormi;
tant le

et les autres ani,

est appel par Mose ignominia sordis,

une honte

sale,
la

maux

maie que
la

la

femelle

sortirent

imm-

une idole d'ordure

avoir bu avec excs

et

honteuse. Ilabacuc appelle

diatement du sein de

matire inanime.
et

honte du vomissement celle d'un

,

homme

qui, aprs

L'homme

a t cr l'image

la ressemblance

est oblig de rendre d'une

ma-

de son Cratew. Celte ressemblance consiste princi-

nire honteuse et indcente.

palement dans

les qualits

de son

me

il

est cr

Horloge.

Il

n'est point fait

mention d'horloge, dans

;

libre, intelligent,

immortel, capable de verlu, de jus-

l'criture, avant le rgne d'Achaz

et

nous ne voyons

tice,

de sagesse ch, une grande partie de celte ressemblance,

,

de batitude.

11

perdit, par son p-

pas
Juifs

mme
ils

distinctement que, depuis ce temps, les

du

aient ordinairement

partag

leur

temps par

moins

elle fut fort

diminue, fort

affaiblie, fort altre.

heures;

continurent compter leur ordinaire.

,

On

peut dire aussi qu'il a quelque ressemblance avec

,

Nous avons montr

l'on
les

dans
,

l'article

des Heures, que

Dieu

par
;

le
il

domaine que Dieu

l'a

lui

a donn sur les

petit

trouve dans Daniel

dans Tobie et dans Judith

Il

cratures

tabli

comme un

Dieu sur

la

heures distinctemcnl marques.

devait donc ds

terre. Enfin cette

ressemblance peut aussi regarder

celle qui devait se rencontrer entre Jsus-Christ in-

y avoir des horloges, de quelque nature qu'elles fussent , soit qu'on mesurt les heures avec les pieds
lors

carn et l'homme innocent. Jsus-Christ, en se revlant de notre nature a rendu en quelque manire
,

sur l'ombre de son corps, ou qu'on mesurt par l'ombre

d'une aiguille, ou d'une colonne, ou d'un degr, ou de

rhomme
l'homme.

semblable

lui,

en devenant semblable

quelque autre manire

car toutes ces sortes d'hor-

loges ont t autrefois en usage. Les montres solaires

V homme se prend quelquefois

nral
,

pour l'homme en gcl

sont encore aujourd'hui trs-communes; et les gens

pour toule la nature

en particulier.

humaine,

quelquefois

de

la

campagne jugent encore assez

jusle de l'heure

pour

Adam

qu'il est

par l'ombre de leur corps ou de leur maison.

<\\\ Rois

L'homme de Dieu signifie ordinairement un prophte,

Le terme hbreu maalolh

xx, 11; ls

1041

nos
langue
,

HOS
vive le roi
!

1042
latin
,

par xxxviii, 8), que l'on a traduit dans la Yulgate lettre horlogium , par linea et par gradus, signifie la une monte, un degr
;

ou plus simplement en

iwla
<

vat! et qui renferme le souhait, non seulement de

vie
,

Hen conclure pour

les

la

consquent on n'en peut de l'horloge ou du cadran forme

et par
fait

mais d'une vie accompagne de prosprit et de

gloire.

d'Achaz. tait-ce un degr

exprs pour marquer

Hospitalit. L'hospitalit a toujours t fort en

ou seulement y servait-il par hasard et ou par occasion? tait-ce une monte ordinaire, qui l'on donne le solaire une montre ou cadran
heures
, ,

honneur parmi

les

peuples polics. Nous voyons dans anciens auteurs grecs, quel resIls

Homre,
pect
ils

et

dans

les

avaient pour les htes.

croyaient que les

,

nom

de degrs, cause des lignes qui y taient traces

autre question aussi
difficile

dieux allaient quelquefois por

le

monde

dguiss en
les

ou graves?

voyageurs,
rsoudre que la

et

observant

la

conduite que tenaient

Une

hommes
sait

envers leurs semblables. La crainte qu'on

,

premire est de savoir d'o vient l'usage des montres et des horloges, de quelque manire qu'on les prenne ;
car
il

avait de mpriser un dieu au lieu d'un voyageur

fai,

qu'on recevait avec respect les plus inconnus

droits

et

est ais

de perfectionner une invention une

fois

les

de

l'hospitalit

taient

parmi eux

les plus

trouve.
le

En

voil l'usage dans la Jude

,

marqu sous
le
le

sacrs et les plus inviolables.

rgne d'Achaz

et sous celui

de Manass dans

L'criture nous fournit divers exemples de l'hospitalit

livre

de Judith. Assez longtemps aprs nous voyons

exerce par les patriarches.

Abraham
,

reoit les

mme
dans

usage dans

la

Chalde

au-del de l'Euphrate,

trois anges, se

prosterne leurs pieds

les invite, les

les livres de

Tobie et de Daniel; et nous n'avons

l'invention en tait

presse, les sert lui

mme

se lient debout en leur

fait la

rien qui nous persuade que

velle ni en Jude, ni

nou-

prsence; Sara

son pouse,

cuisine et cuit le

en Chalde, lorsque ces auteurs

pain pour ses htes. Lolh attend

la

porte de la ville

en ont parl. Les gyptiens se vantent d'avoir donn commencement la coutume de partager le jour en

pour recevoir

les

htes qui y pouvaient arriver. Lors-

que

les habitants

de Sodome se prsentent devant sa

htes,
,

douze heures gales,

duit dans le

et par

consquent d'avoir intropuisque,

maison pour
parle,
il

faire insulte ses

il

sort,

il

leur

monde

l'usage des horloges,

l'un

s'expose leur fureur

filles

et offre

de livrer ses

comme nous
gistc, ayant

l'avons dj remarqu,
l'autre.

ne peut

propres
ces

leur brutalit, pourvu qu'ils pargnent

gure aller sans

On

dit
le

que Mercure Trism-

mmes

htes.

On

voit

peu prs

la

mme
le

chose

remarque que
fois

singe

nomm

cynoc-

dans ce vieillard de Gabaa qui avait reu

vite

jeune l-

phale urine douze

stance gale, et

par jour, et toujours une dides cris des heures r-

avec sa femme. Saint Paul se sert de l'exemple

et de

qu'il jette

d'Abraham

Loth pour animer

les fidles

exer-

gles, partagea le jour

en douze parties gales, qu'on

est
,

cer celte vertu, disant qu'elle a mrit ceux qui l'ont

nomma
ait

heures.

Mercure Trismgste
,

beaucoup plus
est vrai qu'il

exerce l'honneur de recevoir des anges sous

la

formo

ancien qu'Achaz

Tobie et Daniel

s'il

d'hommes.
Les aplres saint Pierre
et saint

vcu peu de temps aprs Mose.

Cela peut servir confirmer l'opinion de ceux qui

Paui

remplis de

Jsus -Christ, ont eu grand soin de recommander

l'hospitalit
fait

tiennent que

l'invention

des cadrans vient de del

aux

fidles

cl les

premiers chrtiens ont

l'Euphrate. D'autres croient que celle invention vient

de l'exercice de cette vertu un de leurs plus impor-

des Phniciens,

et

que

le

premier vestige que

dit

l'on

en
:

tants devoirs.

Le Sauveur

dit ses aptres

que qui-

rencontre dans l'antiquit est ce qu'en

Il y a, dit-il,

Homre

conque

les reoit le reoit lui-mnie, et

que celui qui

une

le

nomme

Syrie, au-dessus d'Orty-

leur donnera

mme un
:

verre d'eau ne perdra pas sa

il

gie, o l'on voit les rvolutions

du

soleil; c'est--dire
,

rcompense. Enfin, au dernier jour du jugement,

\

on

voit

dans cette

le les

retours du soleil
les

les solsti-

dira

aux mchants
,

Allez, maudits,

au [en ternel
et

fat

ces.

Comme
,

on croit que

Phniciens avaient habit

t hte

et

vous ne m'avez point reu...,

ce que vous

cette le
laiss ce

monument de
trois cents
la

on prsume que c'taient eux qui y avaient leur science dans l'astronomie.
ans aprs
le

n'avez pas fait au moindre des miens, vous ne l'avez pas

fait

moi-mme. Sainl Pierre veut que les fidles

,

Environ
quer

Homre

Phcrcides

exercent l'hospitalit envers leurs frres

sans mur-

dressa dans

mme
,

un cadran
les

solaire

pour marfui

mure

et sans plainte

Ilospilales invicem sine

murmu-

les heures.

Enfin
le

Grecs avouent que ce

le

ratione. Saint Paul,

dans plusieurs de ses ptres, rc:

Anaximander qui
rius

premier, partagea

temps par

commande
dit-il

l'hospitalit

Hospitalitatem nolitc oblivisci,

heures, el qui leur apporta les cadrans solaires. Uss-

mel

la

mort
le

d' Anaximander
,

sous l'an du

monde
la

aux Hbreux (Voyez Rom. xii, 15); hospilalitatem sectanles. Mais il la recommande surtout aux

3457, sous

rgne de Cyrus

et

pendant

la captivit

I |

voques.

Dans

les

deux ptres Timotheet Tite t

de l'vque,
il

deBabylone, cinq cent quarante-trois ans avant

ans avant
l're vulgaire.
,

il

marque
ne
si

les devoirs et les qualits

naissance de Jsus-Christ, et cinq cent quarante-sept

n'oublie pas l'hospitalit.

l'hospitalit
soit

Que

celui qui

n'exerce pai

Comme

ce philosophe avait

pas

fait

vque, dit saint Grgoire-le*

voyag en Chalde
dran

il

pouvait en avoir apport le ca-

Grand. Et

l'vque ne reoit pas tous les trangers

il

el l'aiguille, qui y taient en usage. Hosanna, ou Uosiah-na signifie, en hbreu, sauvez,

dans sa maison,
receperit,

est

inhumain

Episcopus

nisi

omnei

inhumanus

est, dit

saint
si

Jrme.
zls et
si

je vous prie/C'tait une acclamation,

comme

dans noire

Les premiers

fidles taient

exacts

1043
s'acquitter de ce devoir,

IBI

IBI
les

1044

que
Ils

paens

mmes en

(Voyez

l'article

Lampe). Saint Jacques ordonne qu'on

les

taient dans l'admiration.

exeraient l'hospitalit

oigne avec lliuile

malades au

envers tous les trangers, mais principalement envers

Huppe, en
est dukipha.

latin

upupa. Le
le

nom du Seigneur. nom hbreu de cet oiseau

traduisent par une huppe t
la

ceux qui taient de

la

mme

croyance

et

de

la

mme

Les Septante

communion
gure sans
la puret

domesticos

fidei.

Les
,

fidles

n'allaient

de

mme

que saint Jrme. Mose

dclare im-

lettres

de communion
n'en
fallait

qui tmoignaient

pure.

de leur

foi. Il

pas davantage pour

Hyacinthe. Sous ce
cieuse,

nom on

entend une pierre prIl

les faire recevoir par tous les lieux

tait

o Jsus Christ

une sorte de

fleur et

une sorte de couleur.

la fleur
la

connu.

Nous croyons que

les

deux dernires
de recomman-

n'est point parl

the,

dans l'criture de
la

^hyacinpierre

lettres

de saint Jean l'vangliste pourraient bien

mais seulement de

couleur et de

da

tre de ces lettres de

communion

et

mme nom,
que
les

dont nous allons parler dans leur

article.

dation que Ton donnait aux chrtiens qui allaient en

Pierre d'hyacinthe. L'pouse du Cantique (v. 14) dit

voyage.

mains de son poux sont que

faites

au tour, et

Hosties humaines
crifices.

Hosties pacifiques. Voyez Sa-

pleines ou ornes d'hyacinthe; et saint Jean, dans

Y Apocalypse, dit
le

onzime fondement de
premire
sur

la

c-

Huile.

On

sait

que

les

Hbreux s'oignaient

d'huile

leste

Jrusalem est d'hyacinthe. Or, on compte quatre

:

tout le corps, et principalement la tte; qu'on oignait

les rois et les grands-prtres.

sortes d'hyacinthes

la

tire

la

couleur

On

peut voir ce que

Onction.
et

du rubis;

la

seconde est d'un jaune dor;

;

la

troisime

nous en dirons
Isae

ci

aprs

l'article

d'un jaune de citron

la

quatrime de couleur de grelieu

appelle
fille

une hauteur fconde

l'huile
:

grasse une

nat.

Le

texte hbreu

du Cantique, au
Il

de pierre

corne,

de

Vinea facta
il

est

dilecto

meo

in

d'hyacinthe, porte pierre de Tharsis.

parl dans YExode.
c'est,

en est encore

cornu
le

filio olei.

Et

ailleurs

dit

que Dieu

fera pourrir

On ne

sait

pas bien quelle pierre

joug des Isralites par

:

la

quantit d'huile qu'il y

(acte olei;
il

mais

la

plupart l'expliquent de la chrysolithe.

rpandra Computrescere [aciamjugum

lera toute
la

en

Quant
vent.
Il

la couleur d'hyacinthe,
le

Mose en parle soutechelelh, qui tait,

rigueur, toute l'austrit.

Le grand-prtre
reu l'onction

emploie

terme hbreu

Josu et

le

prince Zorobabel sont

,

nomms fils de lliuile,

selon les plus savants interprtes, de

bleu cleste,
la

c'est--dire
sainte.

que

l'un et l'autre avaient

l'tat

ou de
lette.

violet fort charg,

comme

la

couleur de

vio-

Job

parlant de

de sa premire prosp-

rit, dit

qu'alors les rochers taient pour lui des sour-

Hsope
esob.

(1),

herbe assez connue,

nomme
au

en hbreu

ces d'o coulait l'huile.

On

s'en servait ordinairement,

les purifications.

lieu d'asper-

V Huile de
oleum gandii
(

joie,

oleum ltitt (Psalm. xuv, 8),

5
),

et

soir,

dans

Par exemple, au

sortir

de

/s. lxi,

tait l'huile

de parfum dont

l'Egypte, Dieu ordonna aux

Hbreux de prendre un
le

on se
Mose

frottait
dit

dans

les jours
fait

de joie et de crmonie.

bouquet d'hysope, de

le

tremper dans

sang de
le

que Dieu a

sucer son peuple l'huile et

l'agneau pascal, et d'en arroser les chambranles et

le miel qui coulaient des

rochers
il

c'est--dire, qu'au

milieu des plus affreux dserts

leur a fourni abon-

damment
res,

toutes les choses

non seulement ncessaiNotre Sau-

on y joignait un peu de laine couleur d'carlate. Par exemple, dans la purification des lpreux, on trempait un bouquet compos
haut de
la

porte. Quelquefois

mais

mme
et

celles qui sont agrables.

d'hysope, de branches de cdre et de laine rouge, dans

l'eau

veur nous recommande, quand nous jenons, d'oindre

notre tte

l'on avait

fait

couler le sang d'un oiseau, et

de laver notre visage,

afin d'viter toute

,

on en arrosait

le lpreux.

ostentation dans le jene. Mentielur opus oliv

oliviers

les

manqueront. Les vierges

folles

de l'vangile

ne prirent point d'huile pour mettre dans leurs lampes

appartenant la famille des (1) Plante aromatique labies.

Ibis (1),

oiseau

immonde

(Lvit. xl, 17), fort

qu'il est

comla

L'ibis blanc est

le noir ne se voit

rpandu dans toute l'Egypte, mais

mun

en Egypte. Strabon dit

semblable

communment que

vers Damiette.

cigogne, et que les uns sont blancs

et les

autres noirs.

Les gyptiens adoraient ces oiseaux,

cause qu'ils
,

dvoraient les serpents, lesquels, sans cela

auraient

Les gyptiens avaient tant de vnration pour l'ibis, tu que c'tait parmi eux un crime capital d'en avoir mgarde. Cambysc, roi de Perse, un seul, mme par
gard, qui n'ignorait pas leur superstition cet
fit

inond leur pays. Le terme hbreu janeschoph, que

l'on a traduit par ibis,

peut venir de nescheph, qui

si-

gnifie les tnbres

ce qui est cause que Junius et

l'ibis,

Bochart, au lieu de
chouette.

entendent sous ce

nom

la

Le syriaque

le

rend par un cygne, et l'arabe

qu'il assimettre devant son arme des ibis, pendant n'osant tirer contre eux, geait Damiette. Les gyptiens ennemis, laissrent prenni par consquent contre les de toute l'Egypte. ville, qui tait comme la cl dre la

par nisus, qui est un aigle de mer.

(1) Ibis (lantalus), genre d'oiseaux de l'ordre des ebassiers. L'espce adore chez les gyptiens tait le lantalus lhiovicus.

Non seulement
11

l'ibis

mange

les serpents volants,

ou

s -m sol. saraph, mais il les tue lorsqu'il en a ma.gd ses les ufs des serpents, et les porte aussi

mange

petits, qui

en sont fort friands. Aprs

la

mort de

l'ibis,

1045
les

rno
le

IMP
conserver, lui
recevaient en ce pays des honneurs divins.
Si l'on s'en rapporte

*0io

gyptiens l'embaumaient pour

faisaient des espces de funrailles, et lui rendaient

de

aux rabbins et
il

la

plupart des

grands honneurs.
Idoltrie, culte superstitieux qu'on rend aux idoles
et

interprtes, les idoles dont

est parl

dans l'criture
avait la

taient des figures grotesques.

Dagon

forme
les les

aux faux dieux. En gnral, ce terme se prend pour

d'un poisson; Bel-Zbub celle d'une

mouche;
celui

tout culte impie, superstitieux et sacrilge. Les

H-

veaux d'or de Jroboam, de

mme
dsert
,

que

que

breux n'ont point eu

aient t propres;

d'idoltrie, ni

de dieux qui leur

Hbreux adorrent dans

idoles sous leurs litres.
Iles.

le

avaient la figure

ils

ont imit les superstitions des

ils

d'un taureau de fonte. Nous avons parl de toutes ces

autres peuples, mais

ne paraissent pas avoir t

ils

inventeurs en

fait

de religion. Dan. l'Egypte,

le

adoles

Les Hbreux donnent

,

le

nom

d'les

tous

les,

rrent les divinits gyptiennes; dans

dsert,

pays occidentaux

l'on

ne va de chez eux que par

dieux des Chanancns, des gyptiens, des

et des

Ammonites

mer.
Imprcations. Le

Moabilcs; dans

la

terre promise, les dieux des

terme

latin imprecor, se

prend

Phniciens, des Syriens et des autres peuples qui les

environnaient.
Idoles.

quelquefois en un bon sens, pour dire souhaiter

bien, faire des

du
par

vux

favorables une personne

la laissrent aller
lui

Le nom grec
une

eidolon signifie en gnral une

exemple,

les frres

de Rbecca

avec

reprsentation,

ligure.

On

le

prend toujours en

lizer pour pouser Isaac, en

sortes de prosprits
:

souhaitant toutes
prospra sorori.
le

mauvaise part dans l'criture, pour toutes sortes de

reprsentations des fausses divinits du paganisme,
soit

Imprecanles

Et

le

jeune
le

roi

Joas ayant l plac sur

,

trne de
le

des hommes, des astres ou des animaux,

soit

des

Juda par

grand-prtre Joada

on

lui

mil

diad-

figures en relief, en bosse, en peinture,

de quelque

me

et le livre

de

la loi

sur
:

la tte, et
le

on

fit

d'heureuses

matire et de quelque nature qu'elles soient. Dieu dfend toutes sortes d'idoles, ou de figures et de reprsentations des cratures, pour leur rendre un culte
idoltre et superstitieux.

acclamations, en criant

Vive
!

roi! lmprccalique sunt

atque dixerunt

Vivat rex
le

Mais pour l'ordinaire

mol d'imprcation, en

latin

comme
et

en franais, signifie faire des imprcations,

Les paens avaient des idoles de toutes sortes

toute matire
l'argile,
:

de

dvouer quelqu'un aux malheurs. Ainsi on chargeait

d'imprcations et de maldictions
l'envoyait au
le

l'or, l'argent, l'airain, la pierre, le bois,

bouc Azazel
prcipit.
,

on

en ont t
les

la

matire. Les astres, les esprits,

les fleuves, les plantes, les
le

dsert pour y tre

la ville

Josu,

les

hommes,

animaux,
le

ayant pris et ruin

de Jricho

pronona des
Mose ord'infidlit

lments, en ont t

sujet et

modle. On a vu

imprcations contre celui qui

la rebtirait.

des peuples entiers adorer une pierre brute. Les Arabes,

donne que

si

une femme
lui fasse

est

souponne

au rapport de Maxime de Tyr, adoraient une

Il

par son mari, on

boire des eaux de jalousie,

grande pierre carre.

ils

est certain qu'avant

Mahomet

sur lesquelles le prtre aura prononc des imprcations et des maldictions.

les
Il

avaient une trs-grande vnration pour une cor-

veut de plus que lorsque

la

laine pierre noire qui est encore aujourd'hui attache

Hbreux

seroftt entrs

dans

terre promise,
et

ils

une colonne du portique du temple de

la

Mecque,

et

se transportent enlre les rizim, cl

montagnes d'Hbal
le

de Ga-

que

les

mahomlans

baisent par dvotion. Les anciens

que

l'on

prononce de dessus

mont Hbal

Isralites avaient plusieurs divinits

ou plusieurs idoles
Les mahomlans
qu'ils disent avoir
le

des maldictions et des imprcations contre ceux qui

violeront la loi de Dieu, et des bndictions de dessus
le

dont on ne connat point

parlent d'une idole
cl adore ds le

la figure.

nomme

Souaa,

monlGarizim envers ceux qui l'observeront.

Impuret.
11

temps du patriarche No, avant

y avait plusieurs sortes d'impurets

sous
la loi

dluge. Les anciens Arabes adoraient aussi une idole

que
;

l'on contractait

de Mose (Y.

le

Lvi-

nomme
sant.

Uza,

comme

qui dirait
n'tait

le

dieu fort, ou puis-

tique,

chap. xi et suiv.). Les unes taient volontaires,

l'attouchement d'un

Le dieu Hlagabale

qu'une pierre en forme

le soleil.

comme

homme mort

ou d'un

de cne, sous laquelle on adorait

aussi des hasles

On

a ador
feu,

animal mort de soi-mme, ou d'un reptile, ou d'un

ou lances, des poutres, du

lune, les astres,
la

des
les
i

animal impur; ou l'attouchement des choses saintes

par celui qui n'tait pas pur, ou qui n'tait pas prtre
;

animaux,

le soleil, la

terre,

fleurs, les plantes, les arbres, les fontaines.

Les peu-

ou l'attouchement d'un

homme

lpreux

ou in

pies barbares,

comme

les

anciens Gaulois et les Ger-

mains, n'avaient gure d'autres dieux que ceux-l.

commode de la gonorrhe, ou souill par un mort ou d'une femme nouvellement accouche, ou dans le
cours de ses incommodits ordinaires
,

On

sait

quelles taient
qu'il

les

anciennes

idoles

des

ou incommo-

gyptiens, parce
jusqu' nous.

en est venu un grand nombre

figures d'un
trsfigu|
\

de de quelque perte de sang extraordinaire. Quelquefois ces impurets taient involontaires;

La plupart sont des

comme

mauvais got, reprsentant des animaux ou des

res symboliques,

composes de l'homme
de chien ente sur
le

et des ani-

lorsque l'on se trouvait sans y penser dans la d'un homme qui tombait mort , ou que par

chambre mgarde

maux ici une homme; l la

:

tte

corps d'un
|

on louchait des

os,

ou un tombeau, ou quelques-unes
jour dans quelques pollu-

tte d'un chat sur celui d'une

les

femme

des choses souilles dont on vient de parler; ou lors;

les

bufs, les perviers, les corbeaux,

herbes

serpents,

qu'on tombait

la nuit

ou

le

les plus vils insectes, les

mme

de leurs jardins,
|

tions involontaires

ou enfin dans quelques maladies

iui7
qui souillaient,

INC

ISI
la

1048
les

comme

la

lpre,

gonorrhe

etc.

incensio,

en hbreu taoeera) au campement o

qu'ils furent

HSt-

Enfin l'usage
souillait

du mariage,

soit lgitime

ou

illgitime,

breux arrivrent aprs

riai.

dcamps de
que Dieu
,

ceux ou celles qui en usaient.

les habits, les

Ce

qui donna lieu ce

nom
,

fut

irrit

Les

lits,

meubles, les pots qui avaient

,

par les murmures des Isralites

qu'ils

qui se plaignaient

louch quelque chose de souill

contractaient aussi

une sorte de
d'autres.
ticle

souillure, et souvent la

communiquaient
l'ar-

ne mangeaient point de viande, envoya contre eux un feu qui dvora l'extrmit du camp, et fit prir un grand nombre
d'Isralites.
illicite

On

a parl des

animaux impurs sous

Animaux. La plupart des souillures lgales se

,

Inceste. Conjonction

entre des personnes

purifiaient par le bain

soir.

et

ne duraient que jusqu'au

tout entire

qui sont parentes jusqu'aux degrs prohibs par les

lois

La personne

souille se plongeait

de Dieu ou de
le

l'glise. L'inceste se

prend plutt

dans l'eau, ou avec ses habits, ou

elle et ses habits

pour

crime qui se commet par cette conjonction,

la

sparment. D'autres duraient sept jours,

comme

celle

que pour
tains

conjonction
et

mme
,

laquelle, dans cern'est pas considre

que

l'on

contractait en touchant un mort. Celle des

aussi longtemps

temps

dans certains cas

;

femmes, dans leurs mois, durait

celle

que

comme

criminelle

car,

au commencement du mon,

incommodil

n'tait pas gurie. D'autres duraient

de, et encore assez longtemps depuis le dluge

les

quarante ou cinquante jours,

comme

celle des

femmes

mariages entre frres et surs, entre tante et neveu,

et entre

nouvellement accouches. Elles taient impures quarante jours aprs

la

cousins germains
et

ont t permis. Les

fils

naissance d'un garon, et cinquante

fille.

d'Adam
plus

d'Eve n'ont pu se marier autrement, non

aprs

la

naissance d'une
l'on n'tait

D'autres duraient aussi

longtemps que

pas guri,

comme

celles des
la

que les fils et filles des enfants de No, jusqu' un certain temps. Du temps d'Abraham et d'Isaac ces
mariages se permettaient encore (V
.

lpreux et des personnes incommodes de

rhe. Enfin
cluaient
,

gonor-

Mariages).
il

il

y avait certaines impurets qui exet

Tous

les

degrs de parent dans lesquels

n'tait

du commerce du monde

des

villes,

comme

pas permis de contracter mariage, sont exprims dans

ces quatre vers
:

la lpre. D'autres excluaient

simplement de l'usage des

choses saintes,

comme

l'attouchement involontaire

Nata, soror,

neptis, matertera, fralris et uxor,

d'un animal impur, l'usage du mariage, etc. D'autres

n'excluaient pas du

Et patrui conjux, mater, privigna noverca,

Uxorisque soror, privigni nata, nurusque,

commerce de

la vie

mais seule-

ment sparaient
propre maison
;

la

personne de ses proches dans sa

l'on n'en
,'

Alque soror

patris, conjungi lege velanlur.

la

en sorte que

pouvait approles

Mose dfend tous ces mariages incestueux, sous

peine du retranchement
:

cher qu' une certaine distance

comme
,

femmes
touches

Quiconque aura commis quel

qui taient nouvellement accouches

infirmits ordinaires.

ou dans leurs

qu'une de ces abominations prira du milieu de son peuple; c'est--dire, sera mis mort. Cela se prouve

Ceux qui

les auraient

taient impurs pendant tout le jour, jusqu'au soir.

Il

parce que l'adultre, et d'autres crimes que

la loi souici

y avait plusieurs de ces souillures qui,

comme on

met
la

la

mort dans d'autres droits, sont soumis

l'a dit,

se purifiaient par le bain. D'autres s'expiaient

sacrifices, et d'autres

mme

peine du retranchement du milieu de son peu-

pas des
lessive,

par une -certaine eau ou

ple.

il

entrait del cendre d'une gnisse rousse,

Instruments. Voyez Musique.

Isis. Il est

qui s'immolait au jour de l'expiation solennelle. Lors-

parl

si

souvent dans l'criture des dieux

qu'un lpreux tait guri de sa lpre,

et

il

allait
,

au temple,

de l'Egypte, qu'on ne peut gure se dispenser de dire

ici

offrait

un sacrifice de deux oiseaux

mis en
libert.

dont l'un
qui avait

quelque chose
,

d'Isis, qui tait la principale

de ces

tait tu et l'autre

L'homme

dits. Isis

selon la thologie des gyptiens, tait la

,

t souill par

l'attouchement d'un
,

mort, ou pour

mme
t

qu'Io

que Jupiter avait aime,

la

et qui

ayant

avoir assist des funrailles

l'eau d'expiation dont

devait se purifier par

,

mtamorphose en vache par

haine de Junon

nous avons parl

et cela

sous

se relira en Egypte, o Jupiter lui rendit sa premire

peine de
sa

la vie.

Un homme

qui se srail approch de

forme. Elle y pousa Osiris

Isis

roi

du pays
et

Osiris et

femme durant ses incommodits ordinaires tait condamn mort, et elle aussi, si la chose tait porte en justice. La femme qui avait enfant un garon ou
une
fille

gouvernrent avec tant de sagesse

de
si

de douceur,
les
dit

et rendirent

grands services l'Egypte, que

gyptiens leur rendirent les honneurs divins.

qu'elle leur enseigna l'art

On

venait au tabernacle aprs le temps prescrit,

de

filer

la

laine, et de la

et y offrait

pour son expiation une tourterelle

si

et

un

mettre en uvre
lir le

l'art

de cultiver
;

la terre,

de recueillois

agneau, ou,

elle tait

pauvre, deux tourterelles ou

bl et d'en faire

du pain

elle leur

donna des

deux jeunes pigeons.

Ces sortes d'impurets
,

et les polia.

que

la loi

de Mose a ex,

Si l'on veut recueillir les sentiments de tous

les

primes avec tant d'exactitude

et

de soin

n'taient

auteurs qui ont crit sur Isis et Osiris

on trouvera

que
:

figuratives d'autres
,

impurets bien plus impor-

tantes

qu'elle a

eu soin aussi de bien marquer, qui

que ces deux dits renferment tous les dieux du paganisme. Isis est, selon eux Crs, Junon la Lune,
, ,

sont les pchs et les infidlits que l'on

commet contre

la

Terre ou

la

Nature, Minerve, Proserpinc, Thtis,

Dieu, oues fautes que l'on

Incendie. On donna
le

commet contre le prochain. nom d'incendie (incendiant ou

la

Hcalh, Uamnusia.

mre des dieux ou Cyble, Vnus, Diane, Bellone, En un mot, on lui donnait le sur-

1049

1VO
de Myrionyma
,

1X1 desse mille

105Q

nom
Isis,

c'est- dire, la

porte schen-abim; cl Bochart croit que schen-abim est

noms. Un ancien marbre de Capoue

qui tes loutes choses
la ville
:

la qualifie

desse

Te

tibi,

ma qu

es

omnia,

mis pour schcn-haliabim, prtendant que hahabim signifie des lphants de quoi il ne donne aucune preuve.
;

dea lsis; et dans

de Sais on voyait, au rapport

Nous croyons ment

,

qu'il faut lire

,

ces deux mots spar,

de Plutarque, sur
est la
cl,

le

pav d'un temple de Minerve, qui

:

schen-habenim

des dents

ou de

l'ivoire et

de

mme

qu'Isis, ces paroles

,

Je suis tout ce qui a

Ybne.
15).

Habenim

signifie l'bne

dans zchiel (xxvir,

ce qui est

et ce

qui sera
voile.

et

nul d'entre les mortels

na

encore lev

mon

L'criture parle de l'ivoire rouge

Isis

Rubicundiores
ivoire.

Les gyptiens reprsentaient

sant sur la tte

avec une tte de

le crois'

ebore antiquo, plus rouges

que l'ancien
ainsi color

Ho:

vache ou du moins avec des cornes, ou avec

!

mre parle de
les brides

cette couleur qu'on donnait l'ivoire

et entre les cornes

du croissant on

on se servait de cet ivoire

pour en orner

met
tre

d'ordinaire un globe qui dsigne le

la tte

monde. On
avec

la

des chevaux. Ovide insinue qu'on teignait

reprsente aussi ayant sur

l'ibis.

un oiseau qu'on
,

croit
la

ainsi l'ivoire
il

pour empcher

qu'il
il

ne se jaunt,

comme

Souvent on

la voit

avec une cl

fait

ordinairement quand

est vieux.
,

croix, avec

un fouet

la

main. Son culte

tait

fameux

Le trne de Salomon
d'or pur
d'or,
;

tait tout d'ivoire

,

et revtu

dans toute l'Egypte, mais principalement Bubaste,

Copte et Alexandrie.

on y montait par six degrs et douze lions placs un un chaque ct des degrs, en fai-

Les anciens Germains adoraient aussi

Isis

Isis

mais leur

saient

un admirable ornement.
d'ivoire dont parlent
il

tait

diffrente de celle des gyptiens.

On tenait
Quelques

Quant aux maisons

Amos

et le

qu'elle avait t
les

femme deMannus,

fils

de Thuiscon, dont

troisime livre des Rois,

c'taient

y a assez d'apparence que.

Germains prtendaient

tirer leur origine.

de vritables maisons, ornes de quantit de

d'ivoire
,

savants ont prtendu que, sous les

noms de Mannuset

meubles

comme

de

lits

de tables
,

de cas

&Isis

ces anciens peuples voulaient marquer

Adam

settes et d'autres embellissements

l'on avait

em
plus

Mannus en allemand signifie l'homme, de mme qu'Adam en hbreu et lsis est le mme nom
et Eve.
;

ploy l'ivoire

ces ouvrages taient

apparemment

en usage
sent.
j

et plus

en estime en ce temps-l qu' pr

que Ischa

ou Ischet

qui est le

nom que

le

premier

homme donna
d'Osiris,

Eve, hc

vocabitur virago; l'hbreu,

Ivraie ou Yvraie (lolium)

famille des gramines.

genre de plantes de

la

ipsa vocabitur Ischa.

On
les

a cru la

mme

chose

tflsis et

Le

lolium temulentum, l'une de

adors chez

gyptiens.
si

ses espces, vulgairement appele zizanie, herbe d'i~

les Isralites
11

La quesiion
ont ador
Isis

prsent est de savoir

,

vroijne, croit

au milieu des moissons,

et a

des propri
cl le pain

et quel

nom

ils

lui

donnaient.
les

est

ts

vnneuses assez prononces. La bire

la

bon premirement de remarquer que

n'ont point de

Hbreux

dans

confection desquels

il

est entr

beaucoup de

nom pour

signifier

une desse. 2 Que,

tte et

graines de celle plante enivrent, et causent des verti-

puisqu'on reprsentait

Isis

avec une

des cornes

ges

accompagns de vomissements. Lorsque

le

celle

de buf,

il

est assez

croyable que c'est elle que les

plante est grande et sur

point de fleurir, on
la

la

dis-

livres saints appellent le

les

Veau

d'or, ou,

comme
,

lisent

lingue facilement du froment par

pillets, qui

position de ses

Septante

les

Gnisses d'or. Plusieurs Pres

par-

regardent l'axe par une de leurs faces, et

,

lant de l'adoration
lites

du Yeau

d'or, ont dit

que

les Isra-

non par un de leurs cts. Aussi

l'ivraie et

dans

la

parabole de

adorrent une tte de veau. 5

le soleil et la terre

Comme

les Juifs

du bon grain,
le

le

Seigneur
la

dit ses

moisson-

ont ador

sous diffrents
,

noms
du
il

neurs d'attendre
l'ivraie,

temps de

moisson pour arracher

la. jeter

comme
et

de Gad, de Meni, de Baal, d'Astarotli

reine
,

roi

en faire des fagots, et

au

l'eu.

de

la

et

de toute

la

milice du ciel

est

Ivre, Ivresse. Ces termes, dans l'criture, ne doi-

croire qu'ils ont rendu leurs honneurs Isis et Osiris

vent pas toujours se prendre dans

leur
fient

le

sens odieux qu'on

ils

sous ces diffrents noms.

donne communment. Assez souvent

que boire autant qu'on peut

ne signi-

Ivoire. L'hbreu appelle l'ivoire schen } c'est--dire,

et qu'on doit

dans un

une dent

parce que

l'ivoire est
,

une dent d'lphant.

parce que c'est une

repas d'amis, o le vin n'est pas pargn.

Ixion. Sorte d'oiseau dont
il

zchicl l'appelle corne de dent

dent en forme de corne, et

la

qu'il a plutt la

nature de

tronome (xiv, 15). Muse

le

est parl dans le Deumet au nombre des oi-

corne que celle d'une dent, tant maniable et ais

seaux impurs. C'est une espce de vautour qui est

blanc, et dont la vue est fort perante. Saint

travaille)'

comme

la

corne. Varron soutenait que le

l'ivoire, et

Jrme

nom

de dent ne convenait nullement

que

a rendu,

dans

le Lv'uique

(xi,

14),

par milan, ce

c'tait

une vraie corne

Nam quos

dents mulii vocant,

terme hbreu,

qu'il traduit ailleurs

:

par ixion. Ce terme

sunt cornua.
)il est dit

Dans

le

troisime livre des Rois (x, 22),

hbreu est raah ou daah

le

les copistes, ayant

confondu
le

qu'on apportait du pays d'Ophir Salomon

:

resch avec le daleth, ont crit raah dans

le Lv'uique.

Deui-

des dents d'lphants

dents elephantorum. L'hbreu

ronome, et daah dans

Jalousie.

Eaux de

jalousie,

que

l'on faisait boire

Il
II

(Nomb.
dans

v. 17, 18, etc.)

Il

en

est parl assez

au long
l'his-

une femmo souponne

d'adultre

par son mari.

l'article

Adultre.

Nous ne voyons dans

\m
toire des anciens Juifs

jem
aucun exemple d'une femme
c'est--dire,

JEU
de
la tribu
la

,052

prouve par

les

eaux de jalousie. La voie du divorce,

de Jmini est
breu, signifie
son
fils,

de Benjamin. Ailleurs, la terre terre de Benjamin. Jmini, en h-

qui tait ouverte aux Juifs, tait plus courte et plus

aise.
Il

ma

droite. C'est le

est dit assez souvent dans l'criture

que Dieu

que Rachel avait

nom nomm

que Jacob donna

Ben-oni, ou
fils

a sur son peuple

un amour de jalousie,
l'infidlit,

et qu'il le
la

de

ma

douleur.

punit,

lorsqu'il

tombe dans

de

mme

Jeune. Le jene a t dans tous les temps, et

sorte qu'un
lousie punit

poux transport d'amour

une femme qui manque

et

piqu de ja-

parmi toutes
deuil,

les nations,

un exercice
la

usit dans le
;

son devoir.

dans

la

douleur, dans

tristesse

c'est

un

Jardin, en latin Iwrtus, en grec kpos, et en h-

breu gan, se dit

communment

d'un jardin potager.

;

sentiment qui est en quelque sorte inspir par la nature, qui, dans ces circonstances, se refuse la nour-

Mais

il

se prend aussi pour un verger

d'o vient le

nom
pour

de jardin d'den, ou de jardin de dlices, donn

Dieu plaa nos premiers parents. Mais,

celui o

mousse le sentiment de la faim. Nous ne voyons aucun exemple du jene proprement dit avant Mose, soit que ce lgislateur n'en ait point remarqu
riture, et

signifier

un verger,

les

Hbreux se servent plus

le

dans

les anciens patriarches, ce qui est assez diffi-

souvent du mot paradis; d'o vient

grec paradeisos,
Il

cile croire,

puisqu'on y voit des deuils trs-grands

qui signifie un jardin plant d'arbres.

fois parl

est

quelque-

et trs-bien

marqus,

comme

celui

d'Abraham pour
fils

dans l'criture des jardins du

ville,

roi,

qui taient
;

Sara, et celui de Jacob pour son

qu'il n'ait

Joseph

soit

ou dans

la

ou au pied des murs de Jrusalem

c'est l qu'taient les

tombeaux des

rois. Isae

repro-

pas jug ncessaire d'en parler d'une manire expresse. Mais il parat par la loi que les jenes

che aux Juifs

qu'ils

les

abominations

et les actes d'idoltrie

:

mme

de dvotion, pour expier ses fautes, taient

Isralites.

commettaient dans leurs jardins

Erubescetis

super hortis quos elegeratis. Ces jardins taient consacrs

communs parmi les une femme marie

Mose ordonne que

si

s'engage par

vu

un jene de

Vnus

et
;

Adonis

ils

sacrifiaient
ils

Qui im-

molant in hortis

et aprs cela,
ils

croyaient s'tre

subrogation, si son mari ne s'y oppose pas, elle sera oblige d'y satisfaire. Je ne parle pas du jene de
quarante jours, que Mose passa sans manger sur
la

bien purifis quand

s'taient lavs
et

dans

l'eau.

Jaspe
jasp, se

(1),

en

latin

en grec jaspis, en hbreu

l'criture,

montagne d'Horeb, parce que ce jene

les rgles ordinaires

n'est point

dans

prend ordinairement, dans

pour

de

la nature.

une pierre prcieuse, quoique, dans

langue, le jaspe soit plutt mis au
bres.

l'usage de notre

Depuis Mose,

les

nombre des mar-

parmi

les Juifs

exemples du jene sont communs mais pour les jenes qui se lisent
ils

On

lui

attribuait autrefois diverses proprits,

dans leur calendrier,

sont postrieurs

la

loi.

comme

d'arrter le sang, d'aider les

femmes

qui sont

en travail d'enfant, de servir de prservatifs et de

contre-charmes. Dans YExode (xxvm, 18), o nous
lisons jaspis dans la Yulgate, l'hbreu
et au

Mose n'ordonne aucun jene particulier dans ses livres, sinon le jene et l'expiation solennelle, qui est
d'une obligation stricte et gnrale.

porte saphir
la

Les paens

mmes

jenaient quelquefois
la

et le roi

20, o nous lisons bcrijllus dans

Vulgate,

de Ninive, effray par

prdiction de Jonas,

or-

l'hbreu porte jasp, qui est rendu dans les Septante

onyx; dans Joseph,

cause de
la

brylle

dans Jonathan, panthre,

;

varit des couleurs du jaspe

signifie

mais

donna que non seulement les hommes, mais aussi les animaux, demeureraient sans boire et sans manger que les hommes et les animaux seraient couverts
;

l'hbreu jasp

certainement

le
la

jaspe.

Les

de sacs, et crieraient chacun en leur manire au

Seigneur. Les Juifs, dans les calamits publiques, publiaient des jenes extraordinaires, et faisaient je-

Septante ne sont pas uniformes dans

ils

manire dont

traduisent les

noms hbreux des

pierres prcieuses

qui sont dans l'hbreu; et

les

nous avons dj averti que

la vraie signi:

ner jusqu'aux enfants

la

mamelle,

comme on

le voit le

Hbreux eux-mmes ne savent pas

de
la

par Jol. Quelques Pres ont avanc que, dans

fication

plupart des

noms de

ces pierres

ils

jene
fanls

des Ninivites
la

on

fit

jener jusqu'aux
l'article

en^

les traduisent

au hasard.

mamelle. Voyez,
jours

Calendrier,
obligs

Jhova. Le
les trois
il

nom

de Jhova

signifie Ytre
tre
:

; il

renferme
il est,

les

principaux

les

Juifs sont

au

temps du verbe substantif

C'est le

il

fut,

jene.

sera.

grand

nom
le

de Dieu, que

les Juifs

Jeux.

On ne

voit

dans l'criture aucune sorte de

appellent ineffable, et qu'ils s'abstiennent de prononcer

;

jeux particuliers, ni jeux de hasard, ni jeux de reprsentations sur les thtres, ni de courses de chevaux

ils

le

remplacent par

mot Adonai,

qui signifie

le Seigneur.

ou de chariots,
fils

ni

de combats d'hommes ou d'aniqu'il

Jmini.

Ce nom.se met ordinairement pour Benjade

en
la

maux. Salomon, qui avoue

cun
plaisir,

ne

s'tait
;

refus auil

min. Ainsi, on dit que Gra, aeul d'Aod, tait

Jmini, c'est--dire, de
tribu de
fils

ne parle de rien de semblable

ne parle

Benjamin

et

parlant de Sal, qu'il tait

d'un

homme

de Jmini,

que de beaux btiments, de jardins, de vignes, de vergers, de rservoirs d'eaux, de bonne chre, d'amas
d'or et d'argent, de musiciens et de musiciennes, etc.

(1) On donne aujourd'hui le nom de jaspe une substance opaque, rsultant du mlange de la matire quartzeuse avec diffrentes matires colorantes, ayant une cassure terne et compacte, et des couleurs plus

Les Isralites taient un peuple laborieux

et belli-

queux

ils

bornaient presque tous leurs jeux et leurs

ou moins

vives.

divertissements aux plaisirs champtres, et ceux

1053
qu'ils

JUG
gotaient dans les solennits du Seigneur, dans
et

JUG
juger appartient Dieu
lieutenants.
;

1054
ne sont que ses

les juges

leurs voyages de religion,

dans

les repas qu'ils

prenaient dans

le

temple.
la loi tait

2 Judicium se

met pour

la droiture, l'quit,

et

Je parle des temps o

observe, et des
;

les autres

anciens temps de

la

rpublique des Hbreux

ils

car

luum

rgi

bonnes qualits du juge. Deus, judicium da ; et justitiam tuam filio rgis : Seigneur,
la

lorsqu'ils se drglaient,

donnaient dans tous les

accordez votre roi

droiture dans les jugements

plus grands excs des nations idoltres, et se livraient leurs jeux et leurs divertissements impies et honteux. Depuis le rgne des Grecs, je veux dire depuis
la

donnez au

fils

du

roi la justice et l'quit.

5 Judicium signifie assez souvent la justice vindicative, et la rigueur des jugements

de Dieu. Par exem:

mort d'Alexandre-le-Grand
de Syrie dans
la

et la

domination des

ple
rai

Incunctis

diis

jEgupti faciam judicia

J'exerceles

rois

Jude,

ils

commencrent pren-

ma

vengeance, mes jugements, sur tous

dieux

dre got aux jeux d'exercices des Grecs.

On

vit

dans

de l'Egypte.
4 Facere judicium et justitiam,

Jrusalem des gymnases

et

des places o Ton s'adon-

marque

l'exercice
la fid-

nait toutes les sortes d'exercices des

la

Grecs
;

la lutte,

de toute vertu;
lit
:

la justice, l'quit, la

vrit,
bit filiis

course,

le palet, etc. (I

Mac. f 16

et

II

Mac.

iv,

Scio qubd (Abraham) prceplurus

:

suis ut

15, 14, 15.) Et les

Romains ayant succd aux Grecs,

amphithtres dans
reprsenter des jeux

faciant judicium et justitiam

Je sais qu'Abraham re-

Hrode

btit des thtres et des

commandera

ses enfants d'agir selon l'quit et la

et

les villes

de Palestine, et y
les sortes.

fit

justice. Feci judicium

justitiam

J'ai

pratiqu

la

de toutes
sertation

On peut

voir Josphe et la Dis-

justice et l'quit.
5

touchant les jeux des Hbreux, compose

Judicium se met assez souvent pour les

lois

lois

do

par M. Vangenseil.
Jour.
naturel,
artificiel.

Dieu, et surtout pour les

:

judiciclles.

Ilc sunt

On
le

distingue quatre sortes de jours

le

jour
jour

judicia

qu prepones

eis

Voil les ordonnances que

jour astronomique,
naturel

le

jour

civil, et le

vous leur proposerez.

6

Le jour

ou

solaire

est la

dure de
est la dula

Judicium se met aussi pour

me

la

coutume, l'usage.

vingt quatre heures.

Le jour astronomique

Miserere

secundm judicium diligentium nom en

de moi, et traitez moi

re de
tion

la

rvolution entire de l'quateur, et

por-

luum

Ayez

piti

comme

vous

du

mme

quateur que parcourt

le

soleil

pen-

avez accoutum de traiter ceux qui vous aiment. Cette

expression, secundm judicium, selon
la

dant un jour naturel, par son

propre mouvement*

coutume, est

Le jour
tion

civil est celui

que l'usage

commun

d'une na-

bien plus frquente dans l'hbreu que dans la Vulgate,

de
d'un

sa

dtermine l'gard de son commencement ou fin. Les Hbreux commenaient leurs jours
soir l'autre,
:

elle a t traduite par,

v, 10.
Il

ut assolel, ut

decet,

pro more, etc. (Lvil

Hebr.) Faciet holocaustuw

l'holocauste selon

tant

pour

le civil

que pour

le

secundm judicium
la

fera brler

sacr

vesper usque ad vesperam eclebrabitis sabbata

coutume,

etc.

veslra (1). L'glise catholique en use

le
ie

encore prsent

7 Judicium se
la

met pour

la

discrtion, la sagesse,
:

mme pour
repos des

l'office

ecclsiastique, mais

non pas pour

prudence. Disponet sermones suos in judicio

11

r-

l'tes.

Les Babyloniens comptaient leurs

glera ses discours avec sagesse.

8

jours d'un lever du soleil l'autre; ce qui est pratiqu

On

appelait le pectoral

du grand-prtre, pectosimplement. Aaron

encore aujourd'hui par ceux de Nuremberg

liens d'un

les Ita-

rale judicii, et quelq uefois judicium

gestabit

coucher du

soleil l'autre
;

les

astronomes,

judicium filiorum Isral

Aaron portera

le

d'un midi l'autre midi

les

catholiques romains, de
artificiel
;

jugement des enfants

ral,

d'Isral, c'est--dire, le

pecto-

minuit minuit. Enfin

le

jour

est la

dure

qui est

la

marque de son

autorit sur les enfants

du temps que le
gal selon le
la sphre. le

soleil est

sur l'horizon

ce qui est in-

d'Isral.
la

Le grand-prtre

tait le

chef de

la justice

do

temps

et les lieux,

cause de l'obliquit de

nation des Hbreux.

9

Les auteurs sacrs partagent ordinairement

la

Judicium se prend pour

veniet,

le

jugement dernier.
revivisce-

jour en douze heures ingales, et

nuit de

mme.

Judicium post mortem

quando ilerm

La sixime heure rpond toujours midi dans toutes les saisons de l'anne et la douzime heure, la
;

mus

Le jugement arrivera aprs notre mort, quand

zle.

nous ressusciterons.

dernire heure du jour. Mais, pendant

l't,

cette

Jugement de

Les

Juifs prtendent

que, dans

douzime heure, de

mme

que toutes

les autres, tait

l'art.

certaines circonstances o l'on voit un Juif qui blesse

plus grande que celles de l'hiver. Voy.

Heures.
lirisis;

l'honneur de Dieu, qui viole impunment

la

loi,

qui

Jugement; en hbreu, mischp/iat; en grec,

dans l'criture.
se prennent,
1

n latin, judicium. Ces termes ont diverses significations

Ils

blasphme contre Dieu, contre son temple, ou contre son lgislateur ou mme lorsqu'on voit un paen qu
;

pour
:

le

pouvoir

veut engager
ltrie,

le

peuple dans

le

dsordre, dans l'ido-

de juger absolument. Dei judicium

[\) Levit. xxiii, 52.

est

le

pouvoir de
diff-

dans

le

violement des

lois
;

du Seigneur, on peut
et,

Mose ne met jamais de

impunment

le

mettre mort

sans autre forme

rence, quant au commencement et la fin, entre le jour civil et h; jour sacr. Il met toujours le soir le premier. Par exemple, au commencement de la Gense, en parlant du premier jour de la cration Fa:

de justice, s'abandonner son zle, et ter ce scandale du milieu du peuple. Us fondent celte jurispru-

dence sur l'exemple de Phincs,

ayant vu entrer un Isralite dans

fils

d'lazar, qui,

clum

est

vespere et

mane

dies primus, etc.

la

tente

d'une

fille

1055

JUG
le suivit, et

JUG
tua

106G
,

prostitue de Madian, prit un javelot,

de temps en temps des anarchies

ou des intervalles
sans chefs et sans

ces deux coupables dans

taient le crime.
thias, pre des
Ils

le

moment

qu'ils

commetzle,

pendant lesquels
juges.
Il

la

rpublique

tait

citent aussi

l'exemple de Matlra-

y eut aussi d'assez longs intervalles de ser,

Machabes, qui, emport par son

vitude et d'oppression, pendant lesquels les Hbreux

mit mort un Isralite qui voulait sacriticr aux faux

dieux.

gmissant sous
ni

la

domination des trangers, n'avaient

juges ni gouverneurs. Quoique rgulirement Dieu

Les inconvnients de cette sorte de jugement de

zle sont sensibles
Isralite outr,
:

suscitt

lui-mme d'une manire

donner pour juges aux

particulire, et par
qu'il

une multitude inconsidre, un

faire

une dclaration expresse de sa volont, ceux

voulait

un fanatique, se croira permis de

qu'il croira contraire

Isralites, loutefoisdans

prir un

homme

aux intrts de

quelques occasions, sans attendre une rvlation particulire, le

le

Dieu et de

la religion.

Les exemples n'en sont que

de
|

peuple choisissait celui qui

lui paraissait

trop Irquents dans l'histoire. C'est par ce faux zle

qu'ils lapidrent

plus propre le tirer de l'oppression; par exemple,

les

S. Etienne,

qu'ils

se

saisirent

quand

Isralites
les

de del

le

Jourdain choisirent

S. Paul,

dans

la

rsolution de le faire mourir, et que

Jepht pour
monites.

conduire dans

la

guerre contre les

Am-

plus de quarante

hommes
fut

firent

vu de
la

[ne boire ni

Comme

assez souvent les oppressions qui

manger

qu'ils

ne l'eussent mis mort. S. Jacques,

excut de

faisaient recourir

au secours des juges ne se faisaient

Isral,
le

vque de Jrusalem,

mme

sorte;
leua-

pas

sentir

sur tout

pouvoir des

juges

et Jsus-Christ n'aurait pas vit la

ple,
s'il

mort dans de

choisis ou suscits pour procurer la dlivrance de ces

un jour

qu'ils

s'imaginrent qu'il blasphmait,

servitudes ne s'tendait pas sur tout le peuple, mais

ne se fut cach, et retir du milieu d'eux.

la

seulement sur
la

le

pays qu'ils avaient dlivr. Par exemait

Jugement (La fontaine du) est

taine ae Cads,

mme

que

fon-

ple,

nous ne voyons pas que Jepht

exerc son au-

au midi de
le

la terre

promise.

On donna
par-

torit
ait

au-de du Jourdain, ni que Barac, par exemple,

la

aux eaux de Cads

nom d'eaux de contradiction,

irrit

exerc

sienne au-del de ce fleuve.

ce que Mose y fut contredit et

par les

mur|

Le verbe
fois

juger, et le

nom

de juge, se met quelquela

mures des

Isralites

et celui de Fontaine de Juge-

dans l'criture pour rgner, exercer

souveraine

ment, parce que Dieu exera sa colre contre Mose,

et lui

autorit sur un peuple. Donnez-nous un roi qui nous

dnona

qu'il qu'il

n'entrerait point

dans

la

terre

juge, disent les Isralites Samuel.

Dieu
les

Salomon demande
gouvernait

promise, parce

ne

l'avait

point honor aux yeux

le

lumires ncessaires pour juger Isral.

fils

des enfants d'Isral. Les rabbins veulent que

nom

Jonathan,

d'Azarias, roi de Juda

,

le
et

de Fontaine du Jugement
peuples

lui

vienne de ce que les

endroit pour
diff-

palais en la place de son pre

qui tait lpreux,

,

voisins s'assemblaient en cet

jugeait le peuple

recevoir la justice, et pour

terminer leurs

royaut, disait
l'autorit

du pays. Et Absalon briguant la Qui m'tablira juge du pays? Aussi

sur les affaires de

rends.
Juges, en hbreu sophetim.

des juges n'tait pas infrieure celle des

la

On donne

le

nom de
des

rois. Elle s'tendait

la paix. Ils

guerre et de

juges ceux qui gouvernrent les Isralites depuis

jugeaient les procs avec une autorit abils

,

Josu jusqu' Saul. Les Carthaginois,

colonie

solue; mais

n'avaient aucun pouvoir de faire de

ni

Tyriens, avaient aussi des magistrats, ou gouverneurs,

qu'ils appelaient suffettes,

nouvelles lois
peuple.
Ils

d'imposer de nouvelles charges au

ou sophetim, ayant, comme

taient protecteurs des lois, dfenseurs de

ceux des Hbreux, une autorit presque gale celle

des rois. Quelques-uns croient que les archontes chez
les Athniens, et les dictateurs chez les

la religion, et les

vengeurs des crimes, surtout de l'idoclat, sans

ltrie

au reste, sans

pompe, sans gardes,

Romains

sans suite, sans quipage, moins que leurs richesses

taient peu prs la

les

mme

chose que
le

les

juges chez

ne

les

Hbreux. Grotius compara

les

gouvernement des Hdans

les

leur dignit.

missent en tat de se donner un train conforme Le revenu de leur charge consistait en

faisait; ils n'avaient

breux sous

juges, celui qu'on voyait

la

prsents qu'on leur

aucun molu-

Gaules, dans l'Allemagne et dans

Bretagne, avant

que

les

Romains

l'eussent chang.

La charge de juge
Ces gouver,

n'tait pas hrditaire

chez

les Isralites.

La dure ment du temps des juges, depuis la mort de Josu jusqu'au commencement du rgne deSal, est de trois cent
rgl, et ne levaient rien sur le peuple.

neurs n'taient que

tait le seul vrai

les lieutenants
;

de Dieu

qui en

trente-neuf ans.

monarque

c'tait lui

qui suscitait

Le

livre

des Juges,

que

l'glise reconnat

pour au-

les juges et qui leur

donnait toute leur autorit. Lorsroi

thentique et canonique, est attribu par quelques-uns

Phins
;

que
Ce

les

Hbreux demandrent un

comme en avaient
:

par d'autres

Esdras

ou zcbias

et

les autres

peuples des environs, Dieu dit Samuel

vous qu'ils ont rejet,
c'est

n'est point

moi, puisqu'ils
ofrit la
,

par d'autres, Samuel ou tous les juges, quiauraieut de leur judicrit chacun l'histoire de leur temps et
calurc. Mais
seul auteur
,

ne vendent plus que je rgne sur eux.

Quand on
aprs
lui

il

royaut Gdon
pondit
:

cl sa postrit

il

rfils

d'un nous parat que c'est l'ouvrage le temps des [juges. et qui vivait aprs
les affaires civiles
et

Je ne vous dominerai point,

;

ni moi, ni

mon

Juges ordinaires pour

pour

les

aprs moi

ce sera le Seigneur qui sera voire roi.

;

La
ne

dignit de juge tait vie

mais leur succession

:

avait ordonn que l'on tablit affaires de religion. Mose magistrats pour dans chaque ville des.juges et des

fut pas toujours suivie et sans interruption

il

y eut

peuple, et que lorsqu'il arterminer les diffrends du

1057
riverait

JUG
quelque
affaire

JUG
ordinaire o les juges s'assemblaient tait
ville.

1058

d'une plus grande importance

on se transportt au
pour y examiner

lieu

que

le

Seigneur aurait choisi

les prtres

il
la
il

la difficult

devant

de

blait

la porte de la (Voyez ci-aprs Porte.) Le sanhdrin s'assemdans une des salles du temple.

race d'Aaron, et devant

le

juge (ou

le

chef du peuple)
;

Voici quelques remarques tires de la Misne et de

ses commentateurs, au sujet des diffrents juges qui

que

le

Seigneur aurait suscil en ce temps-l

,

et

veut qu'on dfre leur jugement

sous peine de

la

se voyaient dans la Palestine, et de leur juridiction.

mort. Lorsque Josaphat, roi de Juda, voulut rformer

ses tals,
il

tablit

dans toutes
la

les villes

des juges,

auxquels

il

recommanda

vigilance et la justice

Les rabbins conviennent que dans chaque ville o l'on comptait au moins cent personnes, il devait y avoir un tribunal de trois juges, devant lesquels se
plaidaient les petites causes, sur
le

comme
aussi

exerant l'autorit de Dieu

mme.
l'un

11

tablit
et

gain, sur la perte,

Jrusalem deux tribunaux

de prtres
la

sur la restitution. Ces trois juges avaient droit seule-

de

lvites, et l'autre

de princes des familles de

na-

ment de condamner au

fouet.

On

consultait ce tribunal

tion.

Le premier connaissait des

la loi et les

affaires qui concerla religion,

sur l'intercalation des mois. Les trois juges pouvaient

\

nent

crmonies de

qui leur

donner l'imposition des mains, et recevoir des docteurs;

ils

taient renvoyes par les juges civils;

elle second

pouvaient installer des juges, en disant

tel

connaissait de ce qui regarde

l'office

du

roi, c'est--dire,

Toi, rabbi,
et d'infliger
1

N., tu as t honor du pouvoir djuger

il

les affaires civiles et les intrts des'parliculiers. Voil

des peines. Mais

fallait

pour jouir de ce
reu
l'or-

quelle tait la police des

Hbreux avant

la captivit

de

droit, qu'au

moins

l'un des trois juges et

Babylonc

autant que nous en pouvons juger par les

dination, afin de la
jaient les parties qui

pouvoir donner aux autres.

C e-

livres saints.

nommaient leurs juges

une des

Mais

les

docteurs juifs nous en donnent une ide

ils

parties choisissait son juge, l'autre partie en

nommait

assez diffrente;

tiennent qu'il y avait Jrusalem

-

un second

et les
ils

deux juges en prenaient un troisime

une assemble de soixante

douze juges

ils

nom-

avec lequel

dcidaient.
la

ment
cette

celte assemble sanhdrin, qui est

le

un mot corcroient que

Josphe nous donne une ide assez diffrente de

police des Juifs
blit
;

rompu, form sur

puis son

grec sundrion.

Ils

il

dit

que -Mose ordonna qu'on tajuges d'une vertu reconnue,

Je sept juges
;

compagnie subsista toujours dans leur nation detablissement sous Mose

qui
le
,

dans chaque

ville sept

lorsqu'il dsigna

ou un corps de snateurs compos

la

et

soixante-douze anciens,

Dieu

communiqua

compagnie de sept juges on donne deur ministres

de Lvi. Ainsi
ville
il

son esprit pour

lui

aider dans

gouvernement du

de

la tribu

devait, selon cet auteur,

peuple. Mais nous croyons que cet tablissement ne

subsista que jusqu'au temps du partage de la terre pro-

y avoir dans chaque

sept juges laques, et deux

ministres de l'ordre des lvites. Or, certainement Jo-

mise par Josu

Machabes.
et
11

et qu'il

ne fut rtabli que depuis

les

sphe est plus croyable dans ces sortes de choses que

les rabbins,

subsistait

du temps de Noire-Seigneur,
la

puisqu'il est

beaucoup plus ancien

juifs.

et
la

dura apparemment jusqu'

ruine du temple, mais

;

mieux

instruit

que

les

docteurs

Josphe a vu
;

non pas toujours avec une gale autorit

l'exil

car depuis
la

rpublique des Hbreux subsistante et florissante

les rabbins

et
la

d'Arcblas, les

Romains ayant rduit

Jude
de vie

ne sont venus que longtemps aprs

la

en province, s'attriburent eux seuls

et

le droit

ruine du temple et

dispersion de la nation.

de mort. Voyez ci-aprs Sanhdrin. Quant aux tribunaux infrieurs, voici, selon
ils

Le second
les

tribunal tait

compos de

vingt-trois

juges qui jugeaient des causes capitales, et qui con-

rabbins et les interprles, quels

taient

du temps

damnaient mort
bless un

les

hommes

et les bles qui avaient

de Noire-Seigneur
trois

y avait dans chaque ville juges qui connaissaient des moindres fautes
:

Il

homme.

Je ne trouve ce

nombre de juges
si les

ordonn

ni

dans Mose, ni dans

il

les auteurs sacrs.

comme du

vol et choses semblables

,

il

y avait un

Josphe n'en parle point,

dit

simplement que

autre tribunal

compos de

vingt-trois juges qui ju-

sept juges dont nous avons parl ne se trouvaient pas

geaient des affaires importantes et criminelles, et dont

les

assez clairs pour juger quelqu'une des causes qu'on

leur avait portes,
ils les

sentences allaient ordinairement

la

mort, d'au-

rapportaient au grand-prlro

tant qu'on

ne portait devant eux que des causes qui

;

dans
Il

la ville sainte.

mritaient cette peine

5 le

grand sanhdrin

tait

n'est pas

hors de propos de reprsenter

la

ma-

Jrusalem

et connaissait
la religion

des affaires les plus im-

nire dont les juges de

ce tribunal prenaient leur

portmes de
concernaient

et

de

l'tat, et

de celles qui

sance, parce qu'ayant rapport celle du grand sanhdrin, cela servira donner une ide plus juste, et
expliquer les sentiments des docteurs juifs.

le roi et le

grand-prlre.

On

croit

que

Notre Sauveur

faisait allusion
:

ces deux derniers trise mettra en colre

le

bunaux,

lorsqu'il disait

Quiconque
d'tre,

Les vingt-trois juges

du snat
dignil.

faisaient

un demi-cercle; au
le

contre son frre mritera

condamn par

juge-

milieu tait assis le prsident, qu'on appelait

;

prince

ment, c'est--dire, par les vingt-trois juges. Et celui

qui dira son frre Raca, mritera d'tre
le conseil,

son mrite

et sa

sagesse relevaient cette

tait

condamn par
police des
I

Le pre du snat
second rang
;

assis

sa droite, et

c'est--dire,

par

le

grand sanhdrin. On peut

la

tenait le

mais cette charge a t ima-

voir la Dissertation

dcD. Calmetsur
livre des

H-

gine par les docteurs lhalmudisles. Chacun des vingttrois juges prenait sa place droite et

breux, imprime lal'. du

Nombres.

"lieu

gauche selon

1050

LAM
douleur
qu'il avait

LAM
de sa faute.
Il
il

1000
disait qu'au
tait

son rang. Quelques-uns mettent trois secrtaires, l'un

temps

pour
le

recueillir les suffrages

de ceux qui absolvaient,

suffrages de ceux qui
et

de

la

Passion de Jsus-Christ,
la

cordonnier
le

second pour recueillir

les

Jrusalem, demeurant prs

porte par o
11

Sauveur
et

condamnaient, elle troisime recueillait les uns

autres. Les
trois

1rs

devait passer pour aller au Calvaire.

tait Juif,

ordres de disciples taient placs sur

la salle,

s'appelait ssurus; Jsus se trouvant fatigu, voulut

des bancs au bas de

leur capacit.

chacun selon leur ge

la

et

se reposer sur sa

boutique; Assurus
ici,

le

frappa, et

On

faisait

venir de toute

Jude

les

Jsus

lui dit

Je me reposerai

mais tu courras jus-

plus habiles, en les faisant passer des autres tribunaux

celui

qu' ce que je vienne.

de Jrusalem, compos de vingt-trois juges

mettait

Jurement. Dieu dfend

le

faux serment et les serla

on
et

les

d'abord

dans

la

dernire
la

classe
qualit

ments

inutiles

mais
la

il

veut que' quand

ncessit

ces lves montaient ensuite par degrs

il

et l'importance de

matire demandent

que

l'on

de juges. Par celte description,

parat

que

les

rab-

jure,

on

le fasse

en son nom, et non pas au

nom

des

bins ont voulu donner une haute ide de leur magistrature et de leurs magistrats; cependant on semble

dieux trangers ou au
terrestres, ou

nom

des choses inanimes et

ciel et

mme

parle

par

les" astres,

ou

vouloir prfrer leur autorit celle de Joscphe, qui

par

la

vie de quelque

homme que

ce soit. Notre Sauloi,

renverse toutes ces ides.

veur, qui tait venu, non pour dtruire la

mais

Juf errant.
dbite

Je suis

si

persuad que tout ce qu'on

pour

la

perfectionner, dfend toutes sortes de jure-

du

Juif errant est fabuleux,

ici,
si

que

je

ne daigney a en-

ments; elles premiers chrtiens observaient cela

la lettre,

rais pas

en parler

je

ne savais

qu'il

comme

on

le voit

dans Ter lui lien, dans Eu-

core des gens assez simples pour croire qu'il en est

sbe, dans saint Chrysostme, dans saint Basile, dans

saint

quelque chose.
11

Jrme,
ni
le

etc.

Il

laut toutefois

avouer que
n'ont

ni

les

paru de temps en temps des imposteurs, qui,

Juif errant, et mettant profit

aptres

les

Pres universellement
ni

con-

profilant ou plutt abusant de la crdulit des peuples,

damn

jurement

mme

les

serments pour toute

Il

se sont donns pour

le

occasion et pnur toutes sortes de sujets.

est des cir-

quelque connaissance qu'ils avaient de l'histoire ancienne et des langues d'Orient, ont persuad aux.
simples qu'ils taient
prsenta un
le

constances o Ton ne peut moralement s'en dispenser.

Mais

il

ne faut jamais jurer sans une trs-grande

utilit.

prtendu Juif errant.

:

Il

s'en

ncessit ou

Nous devons vivre avec

tant de

Hambourg en 1547

c'tait

un

homme

bonne

loi

et

de droiture, que notre parole vaille un

qui paraissait g de cinquante ans, d'une taille avan-

serinent, et ne jurer jamais que selon la justice cl la

vrit.

tageuse, portant de longs cheveux pandus sur ses

Voyez

saint Augustin,

Ev. 157,

n.

40, et los

paules;

il

gmissait souvent, ce qu'on atlribuait

la

commentateurs sur

saint. Malthifcu, v.

35, 34.

Lamentations. On donne

le

nom de

lamentations

tations ou des cantiques lugubres la

mort desgranas
mal-

un pome lugubre que Jrmie composa l'occasion fut longtemps i)r lu mort du pieux roi Josias, et qui
dans
la

hommes, des
gus dans
les

princes, des hros qui s'taient distin-

armes,

et

mme

l'occasion des
Ils

bouche de tous

les

chantres elles chanteuses

est

heurs el des calamits publiques.

avaient
,

d'Isral.
il

On

croit

que ce fameux pome

perdu; mais

des recueils de ces sortes de lamentations

parat par les Paralipomnes
(

mme comme il
Eccc
seri->

nous en reste un autre du

la

mme

prophte compos

II,

xxxv, 2$)

sur

ruine de Jrusalem
les

par Nabuchodonosor.
les chapitres

On

plum

fertur in Lumentalionibus.
la

Nous avons encore

el cl zcbicl,

celles

en loil
tations.

preuves dans tous

des Lamen-

que David composa

Les prophtes
prdit
la

morld'Abner

de Jonathas.
aprs avoir

La prface, qui

est trs-ancienne, le

marque

Isae,

Jrmie

expressment; rmie parle partout de Jrusalem

cl

dsolation de l'Egypte, de Tyr, de Sidon et

fait

du temple,

comme
,

de choses dtruites, dsoles,

d'il

de Dabylone, ont

des lamentations sur

lats.
Il

la

chute de

profanes;
prise
/c'.s

l'auteur de Y Ecclsiastique
tes

qu'aprs

la

ces villes ou de ces

qu'ils

semble, par Jrmie,

oe

Jrusalem

ennemis rendirent

dsertes
a ce

avaient des pleureuses gages. Vocale lamenlavenlant; et ad cas quai sapienles sunt, nullit,
:

voies qui

mnent a Jrusalem, taisant allusion

:

triecs, et
el

passage des Lamentations

ViSion

lugent, eb

quod

pioperenl

[eslinenl et

assumant super nos lamenlum,

non

sit

qui venial ad solemnxlalem.

etc. (ix, 17).

Les Hbreux donnent au livre des Lamentations le nom tfEcha f premier mot du texte, ou hinnoeh c'est-,

L.vmies. Les

anciens donnaient

le

nom de
la

landes

de lmures, de
ou plutt

larves el tfempuscs, certaines

femmes
de

dire, lamentations.
signifie la

Les Grecs

les appellent Tltrnes, qui

certains

dmons, qui, sous

figure

mme

chose en leur lange. Le style des

est vit,

femmes
tants

attiraient par leurs caresses de jeunes en-

Lamentations de Jrmie
touchant. C'tait

tendre

pathtique

qu'ils

dvoraient ensuite.

Ces lamies n'ont

le talent

particulier de ce prophte,

certainement jamais exist que dans l'imagination des

nourrices
et

que d'crire des choses

des sentiments plus

tristes et

louchantes.

Il

n'y

des femmes; non plus que ces sorcires

la

eut jamais de sujet plus digne de larmes, ni crit dan,

affectifs et plus tendres.

qu'on dit

aller

nuit

au

sabbat, transportes au

travers des airs. Toutefois saint

difficult

Jrme

n'a pas fait

la

de

Les Hbreux avaient coutume de

faire

des lamen-

de se servir de ce terme dans

Vulgale, eu

1061
,

LAiM
signifie aussi,
tier, la

LAP
dans
le

10G2

Les deux endroits. Jrmic dans ses Lamentations : dcoulamies mmes, toutes cruelles qu'elles sont, ont leurs petits. vert leurs mamelles, et ont donn tter

sens ligure, l'esprance, l'hri-

ressource,

le

guide du peuple. Les Isralites

,

aprs
le

le

danger que David courut

,

tant attaqu par

Mais

la fille

de

mon

peuple

est aussi

cruelle que l'au-

gant J esbisbenob

lui

dirent

Vous ne marcherez

Le terme hbreu thannim signiet il est trsfie un grand poisson, un dragon marin croyable que S. Jrme, en cet endroit, a voulu martruche dans
le

dsert.

plus 'ia guerre avec nous, de peur que vous u teigniez

la

lampe

d'Isral.
les clairs
et

Les lampes marquent quelquefois

feu
les

cl le
:

quer

le

lamia, le chien marin, ou

mme
la

la

baleine, qui

du

ciel.

Le peuple voyait

les

voix

les

lampes

produisent leurs petits tout vivants, et qui les nourrissent de leur

fait
lait.

tonnerres et les clairs.

allait

Cela revient
la fille

comparaison que

Jrmie de
Il

la

lamie

de son peuple.

Lampes.
tnre,
et
il

est souvent parl

de lampes dans l'critait leur

au devant d'Holoferne avec des lampes et des couronnes, pour lui faire honneur. Ou en usait de mme envers les nouveaux poux comme il parait
,

On

est

bon de remarquer quelle

1

par

la

parabole des dix vierges.

forme anciennement.

Les anciens ne se servaient

,

Les

commandements de Dieu
les justes
:

sont connue une

communment
ils

ni

de cierges

ni

de

suit'

pour brler;

lampe qui conduit

lum lucerna

Lucerna pedibus meis

:

brlaient plutt de l'huile dans leurs lampes.

le

La

verbum luum. Kl dans

est.

les Proverbes (vi, 23)

Munda-

lampe ou
dans

chandelier sept branches que'Mose mit

(Voyez Lumire.)

le Saint, et

ceux que Salomon mit dans

la suile
et

Saint Jean-Baplislc est

ardente.

nomm

la

lumire brillante
,

au temple de Jrusalem, n'taient que des lancerons

qu'on remplissait d'huile
,

Dans
la

saint Jean cl
la

dans V Apocalypse
.

le

et

que

l'on

mettait sur des

,

Sauveur est
e
:

lampe de

nouvelle Jrusalem
trois

branches du chandelier.
terprtes,
si

11

y a difficult

parmi

les ins'ils

Langue. Ce lernic se prend en

rentes
1

manires

diff-

ces lamperons taient amovibles, ou

;

Pour
2

la

langue matrielle, qui est l'organe

le

taient

adhrents au chandelier

mais on convient
l'article

du

parler.

Pour

largage que

l'on

parle dans

qu'on les remplissait d'huile. (Voyez ci-devant

Chandelier.)

chaque pays. 5Pour

Ainsi on dit

bons elles mauvais discours. une mauvaise langue, une langue mdiles

Les lampes ou
dans
les

les

chandeliers dont on se servait

sante, ou simplemeni, avoir del langue, pour beau-

maisons, taient d'ordinaire mis sur un gu-

coup parler.

ridon plac terre, mais assez lev. Les lampes des

soldats de Gdon, et celles des vierges folles et des

Manger

sa langue est

une marque

de fureur, de
la

dsespoir, de douleur. Les

hommes, adorateurs de
et

vierges sages, dont

il

est parl

dans l'vangile, taient

ble, mangrent leur langue de douleur,

commencla

d'une autre sorte. C'taient des espces de falots de

fer

rent blasphmer contre Dieu, cause de

douleur

ou d'argile, envelopps de vieux linge, que l'on ar-

que leur causaient

les plaies

dont

ils

taient frapps.

rosait d'huile

de temps en temps. M. Dernier

dit

que

Langue de mer, langue de

par exemple

terre, se niellent

dans l';

dans
pes.

les

Indes on se sert encore de ces sortes de lamn'est, dit-il,

criture pour l'extrmit ou la pointe de la

:

mer Morte

Ce
,

qu'un fer
le

emmanch dans un
,

b-

Initium cjus summitale maris saisis-

ton

dont on entoure

bout de vieux linge

le

qu'on

simi, et lingu

ejusqu

respicit

meridiem; ou une

j.<>

arrose d'huile de temps en temps. C'est

porle-lani-

ninsule

un cap, une portion de

terre qui s'avance

beau qui l'arrose avec un vase d'airain ou de fer-blanc,

long col, qu'il porte toujours la main.

dans

la

mer.
Oj

Lingua eucharis, une langue bien disante, par

sition
la

po:

Callonius dit qu'on trouve encore dans les ruines

de

Home
:

des anciennes lampes dont voici

la

descrip-

une mauvaise langue, une langue mdisante premire se fait des amis, et entretient l'union et la

tion

c'taient des vases de 1er

la

ou

d'argile, larges, et

charit parmi les

la

hommes;

l'autre la ruine, cl v

rpand

ouverts par en haut de

largeur de quatre
le

pouces,
bas,
et

haine,

la

division et la msintelligence.
le flau

ou un peu plus, finissant en pointes par

ents
chc.

l'iagellum lingua',

ou

la

plaie de

la

langue,

dans un nioreeau de bois oui servait de

m an

sont les mauvais discours, les mdisances, les calomnies, les discours insultants ci offensants.

On

niellait
l'eu

dans ces vases de

l'huile

pour entre-

Le sage du
:

tenir le

ou

la

lumire. Dans Homre, on allume du

qu'une
tire

femme

jalouse esl un flau de langue

feu avec des bois gras et odorants, sur des chandeliers

zelotyp fiagellum linguales familles

l.i

maomnibus commumeans.
lu

hauts,

<-i

pjaeg au milieu de

la

chambre. Ce que

l'on

Dans
en

des Hbreux

lu

polygamie
tait

tait

\icnl de dire n'emprlir pas (pie l'on ne

reconnaisse
,

us;e_re,

jalousie entre les

femmes
[ail
:

une source
auteur
.

aussi qu'anciennement

on se servait de cierge

de
-

d'une infinit de mauvais discours.

dit

Le mme
.1

QambeAUX

et

de falots enduils de (ire

cl d'autre 8 nia
ci

encore
la

Le coup de verge
les os.

une meurtrissure

lires combustibles, et

mme
:

de bois gras

rsineux

mais

langue brise

EU Job

jlagello liligH

dans certaines crmonies

son
,

par exemple, lorsque Jain

absconderis; Dieu vous mettra a couvert du

:

auuefo
ses
traits,

grand-prtre de^ Juifs,

\

<i

Jrusalem

le

i"i
ci
et

vous ne serez poinl expos

AntiiM luis

;>ipii;ncs

a la
:

Lumire

do

flambeaui

etc.

aui chanli d'allc^rosc

luudibui.

Cum

facularum luminibui

Lwiiti

K.

La lapidation
.

tait

mi supplice

fort usit
i

parmi
,

les

Hbreux

el

les

rabbins fout un grand

Ce terme lampe

oulre sa signification

commune

nombrcmcul des

wuis

a cette peine,

Ce sont

,,

I0G3

LAP
ensemble, cl qu'on
cher du
soleil.

LAR
le laissait
;

1064
en cet tat jusqu'au cou-

en gnral tous ceux que la loi condamne au dernier par exemsupplice, sans exprimer le genre de la mort
ple
,

Alors on

le dtachait, et

on

l'enterrait
il

l'inceste
fils
,

du

fils

avec sa mre

ou de

la
,

mre
ou du

dans

la

valle des cadavres, avec le pieu auquel

avait

avec son

ou du
,

fils

avec sa belle-mre
la fille

t attach.

pre avec sa pre avec sa

fille

fille

ou de
,

avec son pre

ou du

on

dit

Cela ne se pratiquait pas toujours, et qu'on ne le faisait qu'aux blasphmateurs et aux

belle-fille
,

ou d'un

homme

qui viole une

idoltres; et encore serait -il bien malais d'en prou-

fiance
;

et

de

la

fiance qui consent ce violele

ver

la

pratique par l'criture.

le larcin n'tait

ment
de

ceux qui tombent dans

crime de sodomie ou

Larcin. Chez les Hbreux,

pas puni

bestialit, les idoltres, Jes

blasphmateurs, les ma-

de mort. Ce

n'est

pas une grande faute qu'un

homme
il

d-

giciens, les ncromanciens, les violateurs

du sabbat

robe pour avoir de quoi manger, lorsqu'il est press de la

faim. S'il est pris,
il

ceux qui offrent leurs enfants Moloch, ceux qui portent les autres l'idoltrie,
et

rendra sept

fois autant, et
(

don-

un

fils

rebelle son pre

nera tout ce qui est dans sa maison

Prov.

xi,

30, 31).
(

condamn par

les juges.

La

loi

permettait de tuer
)
,

le

voleur nocturne
qu'il

Exod.

Les rabbins disent que quand un

homme
la

tait
,

con-

xxn, 2
la vie

parce que

l'on

prsumait
Elle

en voulait
le

damn
devant

mort

il

tait

men hors de

ville

ayant
,

aulant qu'aux biens.

la

condamnait
S'il

simple

lui

un huissier avec une pique en main

au

voleur rendre

chose au double.
:

avait pris

un
il

haut de laquelle tait un linge pour se faire remarquer

buf,

il

en rendait cinq

s'il

avait pris

une brebis,

de plus

loin, et afin

que ceux qui pouvaient avoir quella

en rendait quatre. Mais

si la

chose se trouvait encore

le

que chose

dire

pour

justification
ft all

du coupable
plus avant.
s'arrtait, et

le

en vie dans sa maison, il ne rendait que

double.

S'il

pussent proposer avant qu'on

quelqu'un se prsentait, tout

Si

ne

faisait

pas

la restitution,
le

on

saisissait ce qui tait

le

monde

on

dans sa maison, on
dait

mettait l'enchre, et on le ven-

ramenait

le

criminel en prison pour couler ceux qui

S'il

lui-mme,

s'il

n'avait pas de quoi payer.

cit,

Le Sage,
le

voulaient dire quelque chose en sa faveur.

ne se

dans l'endroit que nous avons

voleur restituait sept
fois la

semble dire que

la

prsentait personne, on le conduisait au lieu du supplice, on l'exhortait reconnatre et confesser sa faute

valeur de

chose

redfois.

detseplulum; mais sept

fois est
le

mis pour plusieurs

qu'il
;

parce que ceux qui confessent leur faute ont part au

sicle futur.

Zache s'engage rendre que

quadruple de ce

peut

Aprs cela

on

le lapidait.

Or,

la lapi-

avoir mal acquis dans son emploi de publicain

c'est

mais

dation se faisait de deux sortes, disent les rabbins. La

les

lois civiles

condamnaient

les

receveurs

premire, lorsqu'on accablait de pierres

les

le

coupable,

des deniers publics restituer au quadruple les fraudes

et les vols qu'ils avaient faits.

tmoins

lui jetant les le

premiers

la pierre.

La

se-

conde, lorsqu'on

menait sur une hauteur escarpe,

la

Le voleur

tant pris el conduit devant les juges

leve au moins de
l'un des
lait

hauteur de deux hommes, d'o

le prcipitait, et l'autre lui le

tait interrog

juridiquement, et interpell au
le fait
:

nom du
con-

deux tmoins

rou-

Seigneur de dclarer
et qu'il ft ensuite

s'il

s'opinitrait le nier,
il

une grosse pierre sur

corps.

S'il

ne mourait

convaincu de parjure,

tait

pas de sa chute, on l'achevait coups de pierres.

voit la pratique

On

damn
mis

mort, non cause du vol, mais cause

du

d^

la

premire faon de lapider dans

:

parjure.
la

Le complice ou

le

receleur du vol tait soula

plus d'un endroit de l'criture

mais on n'a aucun

,

mme

peine,

s'il

ne dcouvrait pas

vrit

exemple de
jete bas

la

seconde

car celui de Jzabcl

qui fut

devant

les juges,

en tant requis au

nom du
tait
et

Seigneur.

de

la fentre,

ne prouve rien du
,

tout.
et

Si quelqu'un avait vol

qu'il l'et
:

un

Isralite libre
il

ou esclave,

Ce que nous avons dit que l'on lapidait ordinairement les criminels hors de la ville, ne doit s'entendre
que dans
vent les
les

vendu un autre,
fuerit

condamne

mort

Qui furalus

hominem

vendiderit eutr
:

jugements rgls. Car, hors ce cas, soulapidaient o

,

conviclus

Juifs
,

ils

se trouvaient
,

par

qui aura vol

nox morte moriatur. L'hbreu porte un homme, et l'aura vendu el

; ,

Celw
es'

s'il

exemple
un

lorsque

emports par leur zle

ils

acca-

trouv entre ses mains

il

sera puni de mort.

:

Mais on

blaient de pierres un blasphmateur, un adultre, ou

idoltre. Ainsi, lorsqu'on
,

peut l'entendre ainsi avec Glassius

Celui qui aura vol

amena

Jsus une

femme
le

un homme,
que cette
d'un
fait

soit qu'il l'ail

vendu, ou

qu'il l'ait

encore entre,

surprise en adultre

il

dit ses

accusateurs, dans
la

sesmains, sera puni de mort. Les Juifs ne croient pas

loi

temple o

il

tait

avec eux et avec

femme

Que

leur dfende, sous peine de

mort

le vol
le vol

celui d'entre vous qui est innocent lui jette la premire

homme

d'une autre nation, mais seulement

pierre.

Et une autre

fois les Juifs

ayant prtendu

qu'il

d'un Hbreu.

Les

lois

athniennes et
le vol

les lois ro-

blasphmait, ramassrent des pierres dans le temple

maines punissaient aussi de mort

d'un

homme.
des d-

mme

pour le lapider.
:

Ils

en usrent de

mme un autre

On

vendait les voleurs qui n'avaient pas de quoi

;

jour, lorsqu'il dit

Moi
ils

et

mon

pre ne sommes qu'un.

restituer leur vol

on vendait aussi

les enfants

Dans ces rencontres,

lits

n'observaient pas les forma-

biteurs insolvables.

Les rabbins enseignent qu'une

ordinaires

ils

suivaient le

mouvement de

leur

femme

qui tait convaincue de vol ne pouvait jamais

vivacit

ou de leur emportement.
le

C'est ce qu'ils ap-

tre vendue, et qu'on ne pouvait jamais vendre un

Hne

pelaient

jugement du

zle.

breu, moins que

la

chose
S'il

qu'il avait

vole n'excdt

On

assure qu'aprs qu'un

homme

avait t lapid
les

le prix
le

de sa personne.

valait

cent cus, on

n attachait son corps

un pieu par

mains jointes

vendait pas pour un vol de quatre-vingt-dix cus.

4065
Lavement,
ticle

LEN
lolion, purification.

LEP
Voyez ci-devant
l'arr

4066
lentilles.

droit d'anesse

pour un mets de
fort

Les

lentilles

Baptme.

d'gyple iaienl
gustin
dit

esiimes chez lesanciens.

S.Au-

Lavement des pieds. Les Orientaux avaient coulume de laver les pieds aux trangers qui venaient de voyage, parce que pour l'ordinaire on marchait ayant les
jambes nues, et les pieds garnis seulement d'une sandale. Ainsi Abraham fit laver les pieds aux trois anges.

qu'on en portail en plusieurs endroits du

monde.
Les Lalins onl form sur la
tains vases cula.
,

lentille la figure
le

de cerlenli-

auxquels

ils

ont donn

nom de
la

On

lava aussi les pieds lizer

et ceux qui
la

Lentisque (schinus), genre de plante de

candrie de Linn, et de
la

dicie de-

l'accompagnaient, lorsqu'ils arrivrent

maison de
en

famille de lrbinlhaces

Laban

et

aux frres de Joseph,

lorsqu'ils vinrent

de Jussieu

il

esl parl

de cet arbre rsineux dans Da-

Egypte. Cet office s'exerait d'ordinaire par les serviteurs et les esclaves. Abigal tmoigne David, qui la

niel (xiii, 60)

Un des vieillardsaccusateurs de Suzanne

dit qu'il l'a

vue parler un jeune

homme

sous un len-

demandait en mariage
de laver
les pieds

qu'elle s'estimerait
roi.

heureuse

lisque, sub schino.

aux serviteurs du
le

Lopard
de

(felis

leopardus,L.), quadrupde froce du

les

Le Sauveur du monde, aprs

qu'il
fit

dernier souper
la

genre du chat, et originaire des parties

l'Asie et

plus chaudes

avec ses aptres, voulut leur donner

der-

de l'Afrique.
lopard, dit

nire leon d'humilit en leur lavant les pieds.

Le nom de

dom Calmet, ne
le

se trouve
sicle.

L'usage de laver les pieds aux nouveaux baptiss se

voyait dans plusieurs
endroits de
l'Italie,

dans

les auteurs latins

que depuis

qtatrime

dans

les

Lesanciens

lisent

pardus en latin, et purdalis ou

Gaules, dans l'Esp;igne et dans l'Afrique. Quelques

anciens
attribu
lui
la

panther en grec. L'auteur del Vulgate met toujours

pardus. et jamais Leopardus.
i

ont donn

le

nom de sacrement
la fle

et lui ont

grce de remettre les pchs vniels.

II

paral, par l'criture,

la

que cet animal nedevait

Les Syriens clbrent

le

du lavement des pieds

pas lre rare dans

Palestine.
,

On

y trouve une ville

jour du jeudi saint; les Grecs font le

le

mme

jour le

nomme Beth Nemrah

Nemrim
,

ou simplement Nemrah ou
loparde, ou simplement
,

sacr niptere, ou

sacr lavement, on pratique aussi

demeure de
dit

la

ce jour-l

la

dvole crmonie du lavement des pieds

loparde ou lopards. Isae

dcrivant l'heureux rgne

le

dans

l'glise latine.

Lesvques,
le

les abbs, les princes,

du Messie,
vreau
,

que

le

lopard demeurera avec

chelo-

en plusieurs endroits,
cile d'Elvire,

pratiquent en personne.

Le confai-

et le lion

avec l'agneau. Jrmie dit

villes

que

le

voyant l'abus que quelques-uns en

pard est en embuscade prs des

des mchants;

saient,
la

par

la

trop grande confiance qu'on y avait,

que tous ceux qui en sortiront seront pris par cet animal. El Ose, que
le

supprima en Espagne.

Seigneur sera

comme une
le

lionne

Se

laver les pieds

dans

le

sens moral

signifie

se

ei

comme un
,

lopard en embuscade sur

chemin des

purifier des affections terrestres et charnelles.

Assyriens

pour dvorer tous ceux qui passeront

Laver

les

mains.

On

se lavait

frquemment
le voit

les

mains

par

l.

>

parmi

'es

Hbreux,

comme
,

on

dans S. Marc:

L'hbreu nemor, qui

selon
la lettre
,

signifie

un lopard

marque,

Nisi crebrb laverint inanus

non manducant. Le grec

ce qui est tachet de diverses couleurs.

:

peut

signifier qu'ils

se lavaient les mains depuis le

Jrmie parledes taches du lopard

gera
t-il

L thiopien chancomme
dit

coude jusqu' l'extrmit des doigts. Elise versait de

l'eau sur les

sa couleur,

et

le

lopard ses taches? L'crile lion,

mains

d'lie. Pilate lava ses

,

mains pour

ture joint souvent

le

lopard et
frocit.

des
les

marque de son innocence

qu'il

dans

le

jugement injuste

animaux d'une gale

Mabacuc

que

porla contre Jsus-Christ.

lavait les enfants aussitt aprs leur naissance
es,
:

chevaux des Chaldcns vont plus vite que

L'pouse du Cantique parle de
pards
,

les lopards.

On

la

montagne des

lo-

Quando nala

aqua non

es lola in

salulem

On

lavait

c'est- dire

des montagnes remplies de bles

aussi les morts; ainsi on lava

Tabithe.

On

lavait ses

sauvages,

comme

le

Liban

le

mont Sanir,

le

mont
et

vlements lorsqu'on voulait se purifier de quelque souillure', ou se disposera quelque action qui deman-

Ilermon. Brocard dit que

la

montagne nomme des

,

lopards esl deux lieues de Tripoli

vers le nord

une saintet particulire. Les lotions extrieures taient des symboles de la purel intrieure que Dieu
dait

aune

lieue
,

du Liban. J'aide

la

peine croire que Sa -

lomon

dans le Cantique, ail

eu en vue celle montagne

,

demande de ceux
et

qui s'approchent des choses sainles,

particulire.

Sur

le

lopard

on peut voir Bochait

de ceux qui
Laver

le

servent.

ses pieds

dans

le

beurre (I), laver son habit

dans

du pcheur , sont des expressions exagres, pour marquer l'abon,

le

vin

laver ses pieds dans le sang

m, c. vu, p. 785 et seq. Lpre. Mose (Lvit. xm) reconnat trois sortes de lpres la lpre des hommes, la lpre des maisons,
De
Animalib. sacr.,
1.
:

el la lpre

des habits.
)

dance du beurre et du vin,

tire

et la

vengeance que

le

juste
la

La

lpre (1

des

hommes

esl

une maladie qui ntnin

telle soi le

du pcheur.
,

peau, et qui s'augmente quelquefois de

Lentille

sorte de

lgume dont

il

esl parl

en plus

qu'elle y cause des crotes, des gales et

de violentes

d'un endroit de l'criture. sai vendit Jacob son

dmangeaisons, et
( ! )

qu'elle

corrompt loutela masse du

lpre plusieurs affections

On

donn

le

nom de

(1)

Voyez

l'article
s. s.

Beurre.

Irs-dii'renles.

nu

54

1067
sang
;

LEP
d'autres fois c'est une simple difformit,

LEP
comme
Pres

iOQH

de fromage,

et qui

ont quatre pieds assez longs de chales mites.

l'enseigne Hippocrate, et

comme

le disent les

que ct

comme

en parlant des lpreux que Jsus Christ a guris dans

l'vangile.

La

lpre des habits est aussi

marque dans Mose

Voici

Les

Juifs regardaient la
et

lpre

comme

une

maladie envoye de Dieu;

Mose ne prescrit aucun

:

remde naturel pour la gurir il veut simplement que le malade se prsente au prtre; que le prtre juge de
la qualit

de ou sur une peau, quelques taches verdtres ou rouges on portera ces habits au prtre,
toffe

comme une chose commune de son temps. comme il en parle Si l'on remarque sur une
:

laine, sur

une

toile

de sa lpre
et
le

et

que

s'il

trouve que ce soit

une vritable lpre

autres,
il

capable de se communiquer aux

lpreux de
la

qui les enfermera pendant sept jours et si au bout de ce temps il remarque que ces taches s'augmentent et
;

spare
il

compagnie des
et

hommes;

ordonne certains
la

sacrilices

certaines
,

s'accroissent, il brlera ces vtements comme infectes d'une vritable lpre. Si le prtre voit que ces taches

crmonies pour
faire rentrer

puri'ication

du lpreux
,

pour

le

dans

la

socit civile

dans

la

participa-

ne soient point augmentes, il fera laver ces habits et au cas qu'aprs cela il n'y remarque rien d'extraor;

tion des choses saintes, et dans le

commerce des

autres

dinaire,

il

les dclarera purs. Si les taches verdtres

,

hommes.
Les diffrentes marques que Mose donne pour distinguer la lpre
sont des signes des divers progrs

ou rouges y sont demeures il fera brler ces vtements comme impurs; si elles se sont rpandues et
augmentes,
l'endroit
il

fera

aussi brler l'habit; enfin, si

de cetie maladie

une tumeur au-dehors, une pustule,

et vermeille,

souponn de lpre parat de la couleur d'un

une tache blanche, luisante

un juste soupon qu'un
Lorsqu'on voit une

donnaient
la lpre.

habit brl, et plus profond que le reste, on arra-

homme tait attaqu de

,

chera cet endroit de l'habit

ce qui en restera.

et

on pourra conserver

tache blanchtre

rougetre et

luisante dans la chair, le poil de cet endroit ple-roux,

l'endroit plus enfonc

Pour expliquer
des habits,

la

nature et les causes de cette lpre

la

que

le reste de

la

peau

c'est

nous suivrons

mme
des

hypothse que

une marque certaine de

de cette maladie ont
ils

la lpre.

Ceux qui ont

;

trait

nous avons propose sur

la lpre

hommes
le

et des

fait les

mmes remarques

mais

maisons: nous croyons, et l'exprience

confirme,
gardes

ont distingu une

et

lpre naissanie,

d'une lpre

que

les laines

mal dgraisses
certaines

les

toffes

forme

d'une lpre invtre. La lpre naissante se

;

trop longtemps,

tapisseries

d'Auvergne,

peut gurir

mais

la

lpre invtre est incurable. Les

sont sujettes aux vers et aux teignes qui rongent ces

toffes, ces

voyageurs qui ont vu des lpreux en Crient disent que

celte maladie attaque principalement les pieds. Prosper

peaux

et

ces laines.

Il

est

trs-croyable

que
tait

la

lpre des habits et des peaux dont parle Mose

cause par cette sorte de vermine. Dans les pays

les

Alpin ditqu'elleestencorefortcommunedansrgypte.

chauds, et dans un temps o

arts et les

manufac-

Maundrel, qui a vu des lpreux dans

qu'ils

ia Palestine, dit

ont les pieds enfls

comme ceux
farcin.

tures n'taient pas encore ports au point de perfection

des lphants

o nous
ne

les

voyons

les toffes et les

ouvrages
la

ou des chevaux rongs de

M. de Tournefort
,

de laine taient apparemment plus exposs

ver-

qui en a vu plusieurs dans ses voyages

croit

que

la

mine
froids

qu'ils
,

le

sont dans nos climats, qui sont plus

et

lpre n'est auire chose que le mal vnrien invtr

et

dans ce temps o l'industrie

l'exprience

et

que

la

plupart en guriraient
;

si

on

les soulageait

de

ont ajout tant de perfection aux arts.

bnne heure
trs-grande

car la lpre se

communique avec une

les

Lpreux. La
des

loi

excluait les lpreux

du commerce

facilit,

d'o vient que Mose a pris tant

hommes

elle les relguait la

campagne et dans
et

de prcautions pour empcher que

lpreux ne

des lieux inhabits; souvent plusieurs personnes attaques de celte maladie

se

pussent avoir communication avec les personnes saines.

mettaient ensemble

Cela s'tendait jusqu'aux corps morts infects de lpre,

composaient une espce de socit. Nous en voyons

des exemples dans les quatre lpreux qui taient hors

que

l'on n'enterrait

pas avec les autres. (Voyez L-

preux.)

deSamarie, pendant que Bnadad,

il

roi de Syrie, as-

La

lpre des maisons, dont

et

est parl au Lvitique

sigeait cette ville, et dans les dix lpreux qui vinrent

Xiv, 5i

suiv., devait

tre
;

connue des
et elle
,

Isralites,

demander leur gurison

ponctuel sur cet article
,

Jsus- Christ.
les rois
la

qui avaient vcu en Egypte

devait tre fort

que

On mmes

tait

si

taient

commune dans
entrer.

la terre

de Chanaan

ils

allaient

mis hors de leurs palais, exclus de

vs du gouvernement
,

socit et pri-

Nous croyons que

la

cette espce

de lpre est

lorsqu'ils

tombaient dans cette

,

cause par des vers qui rongent

sont noirs, de

les pierres; ces vers

large:;

maladie

ainsi

qu'il arriva

Osias ou Azarias

roi

de

longueur d'environ deux lignes,

,

Juda
la

qui fut frapp de ce mal pour avoir voulu mettre

l'encensoir.
tait guri,
il

de

trois quarts

de ligne

enferms dans une coque gri,

main

stre, ayant une tte trs-grosse

et fort

dix yeux fort noirs

|

Lorsqu'un lpreux
porte del ville, et
j

se prsentait la
si

ronds

quatre espces de mchoires disposes

le

prtre examinait

vritable-

en croix,
ouvrent
ches.
et

qu'ils

remuent continuellement,

et qu'ils

ment
allait
*

il

tait

nettoy de sa lpre. Alors cet

homme
un

ferment

comme un compas

quatre braninfinit

au temple, prenait deux oiseaux purs,

et

faisait

Le mortier

est aussi

mang par une

de
j

bouquet avec une branche de cdre

d'hysope
lis

une branche

petits vers qui sont noirtres, gros

comme

des mites

avec un ruban de laine couleur d'car-

1069
late;

LET
10. 17. 18.
19.

LEV
Hain.Ha. P, Ph,ouP
Tzad,Tz. Koph, K.
Schin

1071

on remplissait d'eau un vase de terre, on attachait un de ces oiseaux vivants au bouquet dont on vient
de parler. Le lpreux guri
tuait l'autre oiseau, et

en

faisait couler le sang dans le vase rempli d'eau. Aprs

cela

le

prtre prenait le bouquet avec l'oiseau vivant,

20. Resch, R.

les plongeait

dans l'eau teinte du sang d'un des

;

oi-

21
22.

ou Sin

Sch

ou Se.

seaux, et en arrosait le lpreux

on lchait ensuite
et purifi rentrait

l'oi-

Thauh,T.
ignore qui est le premier inventeur des lettres

seau vivant, et l'homme guri

la socit

dans
et

On

des hommes

sains et dans l'usage des choses

de l'criture.

On

convient que c'est un art admira-

sacres.

ble et tout divin

Les lpreux latent autrefois trs-communs dans l'Europe, il y en a qui croient que le commerce qu'on avait avec les Juifs, qui y taient en grand nombre,
contribuait rendre
la

De

peindre la parole

et

de parler aux yeux

Et, par les traits divers de figures traces,

Donner de

la couleur et

du corps aux penses.

la

lpre plus frquente

d'autres
faits

(Brbeuf, trad. de

Pharsale,

1.

III.)

soutiennent qu'elle venait des

en Palestine du temps des croisades.

lpreux ladres
,

nombreux voyages On appela

infinit

ces
l-

Quelques-uns ont cru qu'elles avaient toujours t en usage, et que Dieu, en inspirant l'homme la raison et l'usage de
la

et

on

btit

pour eux une

de

parole, lui avait aussi donn

proseries consacres S. Ladre ou S. Lazare, frre

secret d'exprimer ses penses par l'criture.

On

sait

de Marie et de Marthe
dit qu'il y avait

ou S. Job. Matthieu Paris

la-

ce que dit Josphe de certaines colonnes riges avant

le

en Europe jusqu' dix-neuf mille

dluge par les

fils

de Seth, sur lesquelles

ils

avaient

dreries.

On
et

sparait les lpreux

du commerce des
faire

crit leurs inventions et leurs observations astrono-

hommes,
connatre

on

les obligeait

de se tenir dans leurs l-

miques. On a attribu des livres

Adam

et

Enoch.

proseries; on leur donnait des

:

marques pour se
connus

On

supposait donc qu'ils avaient l'usage de l'criture.

ils
,

portaient ordinairement des cliquettes

afin qu'ils fussent

L'ouvrage que les Sabiens attribuent

Adam

subsiste

ou des
peuple.

barils

et vits

du

encore aujourd'hui.

On

dit

que

le caractre

en est

tout--fait extraordinaire.
la lpre a

Pour celui d'Enoch, on n'en

de
l'original

Depuis deux cents ans

presque entire-

a que des fragments qui sont d'une traduction grec-

que

ment cess en Europe.

Lettre. Le mol hbreu que
tola, missive, signifie
l'on

ou plutt qui sont

que

tirs

mme

car

on ne
traduit par piscrit roul.

croit pas qu'il ait jamais t crit

,

en une autre

langue

et

c'est l'ouvrage

de quelque imposteur.

proprement un

Les

D'autres soutiennent que l'usage des lettres est bien

plus rcent. Quelques-uns en font honneur Abraham, d'autres Mose, d'autres aux Phniciens, d'autres Saturne d'autres aux gyptiens. D'autres ont
,

anciens Hbreux, ainsi que font les Arabes modernes,

roulaient leurs lettres.
crit
lettre

Dans tout

l'Orient, lorsqu'on
,

une personne de distinction

on renferme
,

la

dans un sac plus ou moins riche

selon les raple

raisonn plus juste, et partagent l'honneur de celle

invention plusieurs
qu'elle a

ports des correspondants.

Par exemple,

pacha de

personnes, et reconnaissent

Belgrade envoya sa rponse l'ambassadeur anglais

commenc

plus tt chez les peuples d'Orient,

;

dans une bourse de

satin

rouge.

Voyez

la Lettre

xxm

et plus tard

chez ceux d'Occident

que

les

uns ont in-

de lady Montagu. Mais Sanaballai envoya Nhmias

vent, et les autres seulement perfectionn celle in-

une

lettre

ouverte
sac.

c'est--dire

qui n'tait pas renfer-

vention; que, dans les commencements, l'usage des

lettres tait rare et imparfait
;

me dans un
qu'il faisait

Par

il

tmoignait le peu de cas

vi, 5.

que leur figure que dans

la

tait

du prince hbreu. Yoy. Nhmias

irrgulire et longue former

les a perfectionnes, et

suite

on

Lettres. Les Hbreux ont vingt-deux

voici les
1.

lettres,

dont

qu'on en a rendu l'usage plus

noms

et la valeur

ais et plus

commun.
;

Aleph, A.
Beth
,

Levain; en grec, zum

hbreu, seor. La
loi

en

latin

fermentum ; en

2.

B.

dfendait aux Hbreux de

il

manger

3.
4. 5. 6.
7.

Gimel, Gh.
Daleth, Dh.

du pain lev, ou autre chose o

pendant
les sept jours

entre du levain

de

la

Pque. Les Juifs avaient

H, H.

grand soin de purifier leurs maisons de loul levain

ds
la veille

Yau, Y.
Sain
,

de cette fle

et

Dieu avait dfendu de

,

S.

lui offrir

dans son temple ni levain dans

ni

miel, c'esl--

8.
9.

Cheth,Ch.
Theth,T.
Caph, C.

dire, ni pain lev, ni miell,

les offrandes

de g-

teaux et d'autres pices de four, qui se prsentaient

10. Jod,I.

au Seigneur sur son autel. Mais, dans d'autres rencontres

,

M.
12. 13.

rien n'empchait que l'on ne lui offrt des

Lamed, L.

pains levs et du miel, (Yoyez

Nomb. xv, 20,

21,

Mem
,

M.
N.

Dieu demande qu'on donne aux prtres ou aux lvites

les

U. Nun
15.

prmices des pains que

l'on ptrissait

dans toutes

Samedi, S.

les villes d'Isral.) Saint

Paul veut que les fidles ce*

4071
lbrent
la

LEV
Pque chrtienne avec les pains sans levain,
dans un sens mystique,
il

LEV
sit six

1072

in azymis, qui signifient,

la

sincrit et

la la

vrit; en quoi

nous donne deux inqui obligeait l'obet la

de refuge. Tandis que les lvites taient occups au service actuel du temple, ils y taient nourris des provisions qui y taient, et des
villes

pour tre

structions:

premire, que
la

la loi

offrandes journalires qu'on y faisait; et

quittait le
lieu

servation littrale de

Pque ne subsiste plus;

seconde
rit et la

que

les pains sans levain dsignaient la

v-

temple

mme
il

si un lvite de sa demeure pour venir servir au hors le temps de son semestre ou de sa

puret du cur. Le

mme
soi.i

Aptre
la

fait allu-

semaine,

y tait reu, nourri et entretenu

comme

sion
la

ce qui se pratiquait dans

crmonie de
la

ses autres frres qui y taient en semaine.

Pque, o Ton avait grand

,

de nettoyer
:

maiIls

La conscration des
Isralites, et

lvites se faisait assez aisment.

son de tout 'levain

lorsqu'il dit

Veillez sur vous-

ne portaient point d'habits distingus du reste des

Dieu ne leur ordonne rien de particulier
Voici
la

mme,
est

car un peu de levain corrompt toute la niasse qui

le ptrin.
Il

dans

ne faut que gros

comme une

noix

pour

le deuil.

manire dont on
:

les

consacra
les l-

de levain pour rendre impur tout ce que vous aurez ptri de pain. Ainsi, dans le moral, l'impuret du

au Seigneur. Le Seigneur'dit Mose

vites

Prenez

du milieu des enfants

les

d'Isral

et purifiez-les.
ils

cur
la

souille tontes nos actions. Jsus-Christ appelle

,

Vous

arroserez de l'eau d'expiation, et

ils

raseront

levain des pharisiens et des hrodiens

les

maximes

et

tout le poil de leur corps, et

laveront leurs habits.

doctrine de ces gens-l.

On amnera deux bufs, ou

du Lviathan,
livre

plutt

deux taureaux de-

Lviathan. Ce qui est

dit

de Job,

vant

la

porte du

tabernacle. Alors tous les enfants

la

ch. xl, vers. 20 et suiv., les Pres l'ex. liquenl allgo-

d'Isral tant
tte

assembls, mettront leurs mains sur

riquemenl du dmon plusieurs interprtes l'expliquent

;

des lvites,

comme pour marquer

Aprs cela,
la tte

qu'ils les of-

littralement de

la

baleine.

Samuel Bochart, dom Cal-

frent au Seigneur.

les lvites
,

mettront

mel

et d'autres

l'entendent

du

crocodile.

Voyez

ce

leurs

mains sur

des deux taureaux

,

dont Tua
le

dernier mot.)

sera offert en holocauste

et l'autre

pour

pch.

Lvites. Tous les descendants de Lvi peuvent tre

Vous prsenterez
ses
fils,

les lvites

au grand-prtre Aaron et

compris sous

le

cipalement sous ce

nom de lvites mais on entend prinnom ceux qui taient employs

;

qui les offriront au Seigneur, et les levant

en

l'air,

vers les quatre parties du monde, ou en leur

aux plus bas ministres du temple, pour les distinguer

des prtres descendus d'Aaron, qui taient aussi de
la

faisant faire

quelques mouvements qui aient du rap-

port celui que les prlres faisaient en agitant certaines offrandes vers les quatre parties de
la

race de Lvi, par Caath, mais employs a des exer-

terre.

cices plus relevs dans le temple.

Josphe raconte que

descendants de Lvi
des Juifs, environ avant
la

sous

le

rgne d'Agrippa, roi

et six

Les

lvites

donc taient tous

les

l'an

62 de Jsus-Christ,

ans

par Gerson, Caath

famille d'Aaron
;

et Mrari, l'exception

de

la

seule
n'a-

mine du temple de Jrusalem

demandrent
temple
la

par les Ilo-

car les enfants

mmes de Mose
,

mains,

les lvites

ce prince la permis,

vaient aucune part au sacerdoce

et n'taient
la

que de

sion de porter, dans le

tunique de

lin

simples lvites. Dieu les choisit en

place des pre-

comme

les prlres; ce qui leur fut

accord. Cette in-

mier ns de tout

Isral,

pour
Ils

le

service de son taber-

novation dplut aux prlres; et l'historien juifremar

nacle et de son temple.

les portes, d'y faire

taient chargs d'en garder

que que
les

l'on n'avait

jamais abandonn impunment

Il

garde nuit et jour, de porter, ducordages et

antiennes coutumes du pays.

ajoute qu'Agrippa
la

rant les marches du dsert, les vases et les instru-

permit aux familles des lvites, dont

fonction ordi-

ments,

les ais, les voiles, les

Ils

les tables

naire tait de garder les portes et de faire d'autres

fonctions pnibles, d'apprendre le chant et de jouer

du tabernacle.

obissaient aux prlres dans le mi-

nistre du temple, en leur pr entant le bois, l'eau et

les autres choses ncessaires

des instruments, pour pouvoir aussi servir au temple

pour

les

sacrifices. Ils
le

en qualit de musiciens.

chantaient et jouaient des instruments dans

et

temple
l'-

Les

lvites taient partags

en diffrentes classes,

dans

les autres
la loi, et

crmonies.

Ils

s'appliquaient

savoir, les gersonites, les caalhites, les mrarites et

les aaronites,

tude de

taient les juges ordinaires

du pays,

ou sacrificateurs. Voi
fit

le

dnombre*

mais toujours subordonns aux prlres.

Dieu avait pourvu
la

ment que Mose en

aprs leur sortie d'Egypte, de

subsistance des lvites, en

tous les mles depuis un mois et au-dessus, suivant

l'ordre expis qu'il en reut de Dieu.

leur donnant toutes les dmes des grains, des fruits et

(Voyez

le troi-

des animaux dans Isral. Mais

ils

devaient donner
;

sime chapitre des Nombres.)

aux prtres
lvites
le

dme de leurs dmes

et,

comme

les

Les gersonites taient au nombre de 7,500: leur

office,

ne possdaient point de biens en fonds dans pays, ces dmes qu'ils donnaient aux prtres taient

dans

les

marches du dsert,

tait

de porter

le*
fils

voiles et les courtines du tabernacle.

Eliasaph,

regardes

comme

les

prmices

qu'ils

devaient offrir

de Lal,

tait leur chef. et

au Seigneur.
Dieu leur assigna quarante-huit
villes
,

Les caath i tes taient chargs de porter l'arche

dans
le

pays

les vases sacrs

du tabernacle
f.ls

leur

nombre

tait

de

pour leur demeure, avec des champs

et des jardins.

des pturages
villes,

8,G00. Elisaphan,

d'Oziel, tait leur tte.

De ces quarante-huit

on

en

Les mrarites taient au nombre de 6,200; leur

charge
tait

donna

treize

aux prtres, parmi lesquelles on en choi-

de porter

les pices

du tabernacle que Ton

1075

LIB
;

LIE
ils

mi

ne pouvait mettre sur les chariots

avaient pour

commandant,
dans
'

Suriel,

fils

d'Abihael.

Les aaronites taient des sacrificateurs qui servaient

le sanctuaire;

smple farine, ou du gteau arros d'huile. On en offrait sur l'autel une partie qui devait tre consume avec la victime; le reste demeurait au prtre qui tait

Elazar,

fils

d'Aaron, tait leur

de service,

gnral.

Dans

les

campements du dsert,

les lvites taient

et se partageait avec les autres prtres qui taient actuellement dans le temple car les offrandes ne se portaient pas et ne se consumaient pas
;

distribus tout autour du tabernacle. Mose et

taient l'orient
thites,
;

Aaron

au-dehors.

les gersoniles, l'occident

les caa-

Chez

les

Grecs et

les Latins,

on

offrait aussi

des

au midi

et les mrarites, au septentrion. Mose

les lvites

libations avec les sacrifices, mais on les versait sur

la

avait

ordonn que

ne serviraient au taber,

tte

de

la

victime pendant qu'elle tait encore

nacle que depuis l'ge de vingt-cinq

dit ailleurs,

ou

comme

il

en vie.

depuis l'ge de trente ans jusqu' cin-

Licorne unicornis des Latins, monoceros des Grecs.

,

quante. Mais David voyant qu'ils n'taient plus occups

ces gros travaux de transporter les vases du tabernacle, les obligea servir dans le temple ds l'ge de

Cet animal
dont
il

qui n'a t vu

par aucun zoologiste, et

et les

est fait

mention dans Mose, Job, hae,

auteurs profanes, est aujourd'hui plac, d'un accord

vingt ans. Les prtres et les lvites servaient par tour

et par

presque unanime, au rang des tres fabuleux. Les prtendues cornes de ce quadrupde, qu'on disait avoir
dcouveries, et qu'on a montres en divers lieux, se
sont trouves l'examen n'tre que des cornes d'orix,

semaines dans
le

le

temple.

Ils

entraient en sele

maine
de
la

jour du sabbat, et en sortaient

mme jour
,

semaine suivante. Lorsque quelque

des festins de dvotion dans
le

Isralite faile

sait

temple

Sei-

des dents de narwhal (I), quelquefois

mme

de

gneur voulait qu'on y

Lvitique. C'est
Il

invitt les lvites.

l'ivoire lo: rn.

le

troisime livre du Penlaleuque.

Lierre (hedera hlix), arbrisseau toujours vert,

qui s'attache aux murailles et aux arbres pour se soutenir.

est appel Lvitique, parce qu'il

les lois et les

comprend

princiles

palement

rglements qui regardent

Le

lierre tait

consacr Bacchus, et l'on imla

prtres, les lvites, les sacrifices; d'o vient que les

primait avec un fer chaud

lierre sur
vinit.
lierre,

figure d'une feuille

de

Hbreux
qu'il

lui

donnent

le

nom de

loi

des prtres, parce

les

ceux qui taient dvous cette fausse diignore

il

renferme plusieurs ordonnances concernant

Mose met entre

On
car

comment

les

Hbreux appelaient
kiltaion,

le
lit

sacrifices.

est certain

que l'hbreu

qu'on

Lzard
dont
il

(1).

les

animaux impurs,

dans Jonas

(iv),

ne signifie point du tout cet arbrisseau.

dfend de manger, deux sortes de lzards,

30.)

Livre

[lepus).

Cet animal est de

la taille

d'un lapin,

stellio et lacerta. (Lvit xi,

mais plus gros. Les Hbreux regardent

le livre

com-

Nous trouvons plusieurs

criture;
tre

sortes de lzards dans l'Etrois

me
il

un animal impur, peut-tre parce qu'en Palestine

sujet la gale et la

du moins nous trouvons jusqu'

:

ou qua-

est

lpre
la

comme

le

renard.

termes pour l'exprimer

letaa,

chometh, tinschemetli

Quelques mdecins croient que

est nuisible.

chair de cet animal

et schemamilh.

Les

trois

premiers mots se trouvent

Les Romains, au contraire, en faisaient

dans l'endroit cit par Mose. Les deux premiers sont

traduits par stellio et lacerta.

grand cas

Le

troisime est traduit

Inter quadrupdes gloria prima lepus.

par une taupe; mais Bochart soutient que c'est un camlon.

bes

Le quatrime
,

est

derit dans les Proverstellio,

Mose
qu'il

le

range parmi
dit-il,
:

les

animaux immondes, quoiqu'il n'a

(xxx

28), et
,

il

y est traduit par

,

un lzard.

rumine,

mais pare
et ipse

pas le pied

Libation

libamen

libamenlum. Ces termes sont

fendu en deux
dividit. Il a

Nain

rumint, sed ungulam non

consacrs dans le langage de l'Ecriture pour mar-

le pied
igls
;

fendu en plusieurs ongles ou esle l'aire

quer

l'effusion

des liqueurs, du vin, par exemple, que

pces

ded

ce qui seul suffirait pour

dcla-

l'on rpandait sur les victimes

immoles au Seigneur.
un poisson, cinq

rer impur.

On

est persuad aujourd'hui

;

que

le livre

La mesure du
partie

vin pour les libations tait la quatrime

pinte,

ne rumine pas

mais apparemment que

l'on croyait le

du hin, c'est--dire, une

contraire du temps de Mn'ise, car les naturalistes con-

pouces cubes et un peu plus.

viennent
sur
la

qu'il

ne rumine point, et on ne connat auhors Mose, qui

a
ait crit

Chez
se sur

les

Hbreux,

cun auteur,

qu'il

rumine.

les libations se faisaient

victime dj immole, et sur les pices de l'hostie pol'autel, cl prte tre

le Lvitique.)

Seulement Arislote

remarqu que

le livre a cela

de

consume par

les flam-

commun
du
caill

avec les animaux ruminants, que

l'on

trouve

mes. (Voyez

dans son estomac. Le pape Zacharie, dans

Ces libations consistaient en offrandes de pain, de

vin et de sel;
les offrandes
:

son Eptre saint Boniface, archevque de Mayence,

(t)

de pain taient des guns cuits au four,

les

Le narwhal, par comparaison,

a t

nomm

li-

teaux de plusieurs sortes

autres cuits dans
la

corne de mer.

les

pole, ou aans une tourtire; les

Quelques naturalistes pensent que les prtendues licornes pourraient bien lre des antilopes anomales.
chez
Pallas a en effet remarqu le remier que la corne, les antilopes qui par anomalie n'en ont qu'une,
\

uns

ptris avec

de

l'huile, les

autres frotts d'huile, et

les autres frits

(t)

dans

l'huile; quelquefois c'tait

de

la

Genre de

reptiles sauriens,

de

la famille

des

acquiert un dveloppement considrable, et prend une forme et une direction diffrentes de celles qu'elles

eumrodes.

ont dans

l'tat

normal.

i075

LIN
!

LIT
schesch, et

1076
le coton. (V. ci-de-

exhorte les chrtiens s'abstenir de la chair de livre.

que nous croyons tre

est aussi

Au

reste, les interprtes

ne sont point partags

ils

vant

l'art.

Coton.)

sur

la signification

de l'hbreu arnebeth;
le livre.

convien-

Le byssus
mais
c'tait
;

compris sous

le

nom de
attache

lin,

nent qu'il signifie

une matire assez

c'tait

diffrente et du lin et
soie

Ligure, pierre prcieuse; en

latin, ligurius;

en hle li-

du coton

une espce de
la

au

breu, leschem. Thophraste et Pline dcrivent

poisson enferm dans

nacre rouge, que Rondelet a

gure

comme une

pierre semblable l'escarboucle, et

appel pinna manga. (V. ci-devant Byssus.)

d'un clat luisant

saint

comme

le

feu.

Saint Epiphane et

Enfin
pista
bits.
,

la

plante du lin est encore

nomme en hbreu
faisait les

Jrme ont cru que

c'tait

une espce d'hyacin-

aussi bien

que

le lin

dont on

ha-

the. Quelques-uns ont prtendu

que

c'tait la

mme
dit-

que

le lyncurius,

ou pierre de lynx, qui se forme,

Lion, animal fort connu, et dont

parl dans l'criture.

il

est trs-souvent

on, de l'urine de lynx qui se congle en une pierre

luisante ds qu'elle est sortie de son corps. Mais cela
est fabuleux,
le rapporte.

Le

lion passe pour le roi des

animaux quatre
pour

pieds.

Les Hbreux ont sept termes

:

comme
Le

le

remarque Pline lui-mme qui

du
troi-

signifier le lion
;

dans ses diffrents ges

2 chephir,
et

1
;

gur

ligure tait la premire pierre

ou gor t un lionceau
ou
ari,

un jeune
;

lion

5 art

sime rang du rational du grand-prtre, et

inscrite

elle tait

un

lion

jeune

vigoureux

4 schachal,

un

du nom de gad.

lion dans la

force
labi,

de son ge; 5 schachaz,

un
un

lion

Limbes.

Terme consacr

aujourd'hui, dans le lansignifier le lieu

vigoureux; 6

un vieux

lion; 7 laisch,

lion

gage des thologiens, pour

les

mes

dcrpit et casse* de vieillesse. Mais dans l'usage on

des saints patriarches taient dtenues, avant que

Jsus-Christ y ft descendu aprs sa mort et avant sa
rsurrection, pour les dlivrer et pour les faire jouir de
la batitude.

ne

fait

pas toujours ces distinctions.

tait fort

Le

lion

commun dans

la

Palestine,

les

auteurs sacrs en parlent trs-souvent, et tirent leurs

similitudes et leurs comparaisons

Le nom de

limbes ne se

lit

ni

dans l'-

du

lion.

Quelques

criture ni dans les anciens Pres, mais seulement celui d'enfers, inferi, ainsi

anciens ont cru que le lion

d'un seul os, parce qu'ils le

avait
lui

le

eou compos

qu'on

le voit

dans

le

symbole

voyaient fort raide.

Descendit ad inferai.
Limites, bornes. Mose dfend de toucher aux bor-

Mais

compos de plusieurs os ou vertbres, comme ceux des autres quadrupdes. C'est une erreur
il

est

nes des hritages de son prochain

terminos proximi
tui,

Non

transfres

populaire de croire que le coq ait peur du lion

c'est

quos fixerunt priores

in possessio-

encore une fable que

verts.

les lions

dorment
soleil
;

les

yeux ouprofanes

ne tu, etc.
celui qui

Tout

le

peuple donne sa maldiction

Le

lion tait
le

consacr au

et les

transfre les bornes plantes par ses de-

reprsentent

char de Cyble conduit par des lions.

vanciers. Job

met ce crime parmi ceux des voleurs,

les

Le

lion de la tribu de

Juda, dont

il

est parl

dans

des ravisseurs, de ceux qui oppriment

pauvres.

Y Apocalypse, est Jsus-Christ, qui est sorti de

la tribu la

Les bornes sont des choses sacres,

elles font partie

de Juda
mort,
le

et

de

la

race de David, et qui a vaincu

et le

du droit
agrorum,
oignait,

public.
dit

Siculus Flaccus, de Conditionnas

les

monde

dmon.
lilis

que quand en posait des bornes, on

Lis (lilium), genre de plantes de la famille des

liaces et
fort

on
:

les couronnait,

on

les couvrait
et

de voiles

de l'hexandrie monogynie. Les

la

taient

prcieux

Unguento velaminibusque

coronis eos coro-

communs dans

Jude, et y venaient en pleine

nabant .Les docteurs juifs condamnent ceux qui transfrent les bornes une double peine

du fouet

pre;

campagne. Le P. Souciet prtend que le lis dont il est pari dans l'criture, sous le nom de sonsan, est la
couronne impriale.

mirement, cause du vol de l'hritage d'autrui

secondement, cause du violement de
la loi,

et

qui d-

Dans Judith

(x, 5),

il

est parl d'un

ornement de
et li-

fend expressment de toucher aux bornes.

femmes
lia
tait
et

qui s'appelait

lis :

Assumpsit dexlraliola

Chez

les

Romains, on punissait du dernier supplice

qui,

inaures.

On

ignore, dit D. Calmet, ce que c'tre,

un esclave
avait chang

de son chef et mauvais dessein,

tait

que ces

lis.

Ce pouvait

au jugement de Gro-

une borne. L'homme de condition

quelquefois exil, et les particuliers taient punis, selon les circonstances

du crime, par des amendes p-

quelque chose qui pendait du cou. Peut-tre aussi que lilia du texte est une faute du copiste, qui, au lieu de psilia, des bracelets qu'il n'entendait pas, aura
tius,
,

cuniaires ou par des chtiments corporels.

Le respect
l'a-

mis
le

lilia. 11

est certain

que

le

grec

dit pselia, et

que

des anciens pour les bornes

doration.

allait

presque jusqu'

syriaque a lu de

mme.

Numa

Pompilius, roi des Romains, ordonna

la bouil-

Liturgie. Ce terme est grec d'origine et est consacr

qu'on ferait des offrandes aux bornes avec de

lie,

dans l'glise pour

signifier le saint sacrifice

le

de

l'autel,

des gteaux et des prmices des

fruits.

Ovide

dit

l'on

consacre
il

corps et

le

sang de Jsus-Christ.

qu'on leur immolait un agneau, et qu'on les arrosait

Cependant
dans

ne se trouve pas toujours dans ce sens

et
le

de son sang.
Lin (linum)

les livres

nomm

en bbreu bad

plante

assez

saint

du Nouveau Testament. Saint Luc Paul l'emploient quelquefois pour dsigner

connue, dont Tcorce, tant prpare, sert

toiles trs fines et trs-estimes.

faire

des

service des prtres de ['Ancien Testament, par

exem-

Uy

a une autre sorte de

lin

que l'criture appelle

do ple, en parlant du ministre de Zacharie, pre Jean-Baptiste, et du ministre sacerdotal de Melchi

077
sdech.
Il

LIV
s'emploie aussi pour marquer
fidles
le service

IA)G

078
:

parchemin , on
taient

fit

des livres de deux sortes

les

uns

que saint Paul rendait aux

dans

la prdication

des rouleaux composs de plusieurs feuilles

,

de l'vangile,
rait.

et

dans les aumnes

qu'il leur
il

procuest

de vlin

colles

ou cousues Tune

l'autre

bout
et,

Dans

les livres

de

Y'Ancien Testament,

mis

bout; ces livres ne s'crivaient que d'un

ct,

pour

le service

que

les prtres et les lvites

Il

rendaient

pour

les lire,

il

fallait les
,

drouler et les tendre; les

les

au Seigneur dans le temple.

qui

rponde l'hbreu aboda,

autres livres taient

plusieurs
crit
feuillets

comme
les

ntres

composs de

signifie servitus, officium, ministerium.

latin, liber;

lis
,

uns auprs des autres,

Livre; en
biblos.

en hbreu, sepher ; en grec,

des deux cts

livres.

et qui s'ouvraient

comme nous

On

s'est

servi autrefois
livres.

de diffrentes choses

ouvrons nos

Les

Juifs se
,

servent encore de
et les Bibles qu'ils

pour

faire les
les

Les lames de plomb et de

rouleaux dans leurs synagogues

lisent

cuivre,

corces des arbres, les briques, les pier-

en solennit sont

faites la

y manire des anciens

res, les bois, furent les premires matires qu'on

em-

volumes.

ploya pour y graver les choses et les monuments que l'on voulait transmettre la postrit. Josphe
parle de deux colonnes, l'une de pierres et l'autre de

Les anciens crivaient aussi sur

que
les

le linge.
,

Pline dit

Parthes
;

encore de son temps

crivaient sur
livres
les

leurs habits

et Tite-Live parle
libri,

de certains

de

briques, sur lesquelles les enfants de Selh

crivirent

linge,

lintei

sur lesquels on crivait

la

noms

leurs inventions et leurs dcouvertes astronomiques.

des magistrats et l'histoire de

et

rpublique romaine,

Porphyre

fait

mention de quelques colonnes que

l'on

que Ton conservait dans

le

temple de

la

desse

conservait en Crte, o taient crites les crmonies

Moneta.

des sacrifices des corybantes. Les uvres d'Hsiode

furent d'abord crites sur des tables de
l'on conservait

Quant au papier dont nous nous servons aujourd'hui

,

plomb que
pierre, et

et qui

est fait avec de vieux linges pourris

,

dans

le

temple des Muses en Botie.

crites

broys et rduits en une espce de bouillie

sait

on n'en
de
;

Les

lois

du Seigneur furent

sur

la

pas l'origine.

On ne

voit

aucun

livre, vieux

celles

de Solon sur des ais de bois. Les tablettes de

plus de cinq cents ans, qui soit crit sur ce papier

et peut-tre

buis et d'ivoire lurent aussi fort

tiquit.

communes dans

l'an-

que

le

plus ancien auteur o

,

il

en soit fait

Quand

elles taient

de simple bois, souvent

la facilit d'crire

mention est Pierre-le-Vnrable

faits

qui parle des livres

on

les enduisait

de cire pour avoir

stylet.

de vieux linges

ex rasuris veterum pannorum.

trait aussi

et d'effacer

avec le

Le P. dom Bernard de Montfaucon a

papier de coton
t en usage
il
,

du

Aux

ais

de bois succdrent les feuilles de palmier

carta bombycina

qu'il

montre avoir

et l'corce la plus

mince

et la plus dlie

des arbres

y a plus de six cents ans. L'origine de

;

comme du
De
l est

tilleul,
le

du frne, de Trablc, de l'orme.

,

ce papier n'est pas bien connue

mais sa matire est

venu

intrieure des

nom de liber qui signifie l'corce arbres. Et comme on roulait ces coravec plus de
facilit
,

certainement
depuis
le

le

coton, et l'usage en est assez

sicle.

commun

dixime

ces pour les transporter

ces

Livres sacrs ou canoniques.

Ce sont ceux qui sont

et

rouleaux furent appels volumen, volume,

nom

qui fut

imprims dans nos Bibles.

Canon.)
Livres apocryphes.
(

Voyez ci-devant Bible

donn aussi aux rouleaux de papier

dont nous allons parler.

et

de parchemin

Voyez Apocryphes
de poids. La livre romaine est de France est de seize

Le papyrus des anciens

qui crot sur
est
le

est

une espce de roseau

cette plante

bord du

Nil.

Le tronc de
aiguille.
la

Livre

(libra), sorte
,

compos de plusieurs

feuilles

poses l'une sur l'au-

de douze onces

et
,

la livre

tre,

que Ton dtache avec une

,

On
On

les

tend

onces. Les Hbreux

au moins dans Y Ancien-Testal'Orient,

le

ensuite sur une table

mouille

largeur que Ton

ment et avant
,

la

domination des Grecs dans

livres.

veut donner

la

feuille

de

papier.

couvre

n'ont point

mesur par

On ne trouve
siclus

nom
tait

cette premire planche d'une

fine

couche de colle forte

;

de libra que dans le Nouveau-Testament.

Les anciens

ou de l'eau boueuse du Nil chauffe

puis

on

Hbreux employaient

le

terme de
;

quand

il

pose une seconde planche de

cette colle,
et

feuilles de papier sur

le tout

question de poids ordinaires

et

du nom de
,

talent

on

laisse scher

au

soleil.

quand

il

s'agissait
,

de grands poids. Or

le sicle pesait

Yoil

ce

que
son

c'tait

que

le

papier d'Egypte,
papier,

qui
si

une demi-once
lent tait

ou quatre dragmes romaines. Le

sicles
,

ta-

a donn
diffrent.

nom
,

noire

qui en est

de trois mille
il

ou de quinze cents

onces romaines. Ainsi

ayant amass Alexandrie une

fallait

trente-deux sicles pour

talent hbreu
faisait

Les

rois d'Egypte

une

livre

de

Paris;

et

le

nombreuse bibliothque, ceux de Pergame voulurent

suivre cet exemple. Mais les rois d'Egypte
,

quatre-vingt-douze livres six onces du poids de Paris.

par ja-

lousie ou autrement, dfendirent le transport du pa-

Log, mesure hbraque, qui tenait

et par

le

quart du cabe,

pier hors de leurs tats

ce qui obligea les

,

rois

de

consquent un demi-setier, un poisson,

et
le

un

Pergame

d'inventer

le

parchemin

nomm

pergame-

pouce cube,
vi
,

un peu

plus.

Il

est

parldulog (IV Bois

cab'i.

num,

cause de la ville de

Pergame; ou membrana,
les

25

sous
,

cause qu'il est fait de la

peau qui couvre

feuilles

mem-

Lvilique

le

nom de quarta pars nom de log se trouve

Mais

dans

le

souvent pour marloreux devaient

bres des animaux.

Avec ces

de vlin ou de

quer

la

mesure d'huile d'olive aue

les

1079
offrir

LOU
au temple, aprs
qu'ils taient guris

LUN
de leur'
lent des loups

10 80

du

soir.

Par exemple,
les

Jrmie

dit
:

incommodit.
Loi.

que

le

loup du soir dvorera

mchants. EtHabacuc

Dans

l'criture, le

nom de

loi

tout seul se

Us

sont plus lgers que les loups

les

du

soir.

Et Sophonie

prend pour
la religion

la loi

de Mose, et quelquefois pour toute

,

Les juges sont

loups

du

soir.

S.

Jrme

sur

des Juifs

oppose l'vangile

et la

reli-

Hahacuc

remarque que vers

le soir les

loups sont

gion chrtienne.

plus dangereux, parce qu'alors la faim les presse.

Les

Le Psalmiste parle de la loi de Dieu sous diffrents noms; il la nomme loi, commandements ordonnances,
,

Septante, au lieu de loups du soir,

loups d'Arabie, parce que
fie

ont traduit des

signi-

le

terme hbreu Arab

statuts

tmoignages

voie

sentier

parole
ici

jugements.
est
loi,

le

soir ei

l'Arabie.

Les loups sont communs en

Pour ne point rpter, nous runirons

lex, est le
les

ce qui

Arabie, mais
l.

ils

n'ont rien de particulier en ce pays-

remarquer sur ces diffrents noms. Le

nom de
que

Ainsi

il

n'est

pas ncessaire de recourir celle

nom
et

gnrique. Les commandements sont

parties

traduction.

diffrentes

de
;

la

loi

de

mme
; ;

les

Lucifer. Ce terme se prend, ou pour

tin,

l'toile

du ma-

ordonnances

les statuts

l'hbreu
et

distingue
la

ces

ou pour Jsus- Christ, qui est

le

la

lumire du monde;

deux noms
de

commandements
que
;

ordonnances

Vul-

ou enfin pour
I

dmon

qui est souvent appel Luci-

gale les traduit l'un et l'autre par

statuts est celui
la

mandatum

le

nom

fer

dans

les crits

des Pres.
d'endroits
;

Vulgale traduit par

juslifi-

Lumire.

En beaucoup
,

de l'criture,
les

cationes, justifications

et ce

nom de
soit

justifications conjustifie

lumire signifie bonheur

tnbres
,

prosprit
,

comme

mots
,

vient aussi

la

loi

de Dieu,

en ce qu'elle

obscurit

nuit

dsignent le malheur

les

et rend justes ceux qui l'observent, soit en ce qu'elle

calamits.

est

elle-mme pleine de justice. Les commandements

du Seigneur sont aussi appels
,

et les prceples

t-

moignages

testimonia
la
,

parce qu'ils nous

Ils

attestent et

Lunatique. On donne ce nom certains malades que Ton croit principalement attaqus dans les lunaisons, par exemple aux pileptiques, aux maniaques,
,

tmoignent

volont de Dieu.

sont

appels voie,
la

ou ceux qu'une noire mlancolie lourmente;

cl enfin

via, et sentier

semita, parce qu'ils

nous enseignent

aux possds du dmon

car souvent on a pris pour

conduite que nous devons suivre, et qu'ils

effet

sont en

de vrais possds ceux qui taient simplement tour-

comme

la

voie et le sentier par o nous devons

le

marcher. Sous

nom de

parole se doit comprendre,

croit

ments par une trop grande mlancolie. S. Jrme que les lunatiques de l'vangile taient des posle

non seulement
promesses

la loi

en elle

mme, mais

encore

les

sds, qui

peuple, par erreur, donnait

qu'il les voyait plus

le

nom

et les

menaces qui l'accompagnent; dans

trois

de lunatiques, parce

tourments

nos traductions vulgaires ce mot parole rpond

expressions de
et ces
la

pendant

les lunaisons.
iv,

On peut voir
il

les

commentateurs
ex-

Vulgale, verbum, eloquium

la

sermo;

sur S. Malth.

24,

et les auteurs qui ont trait

deux expressions de

Vulgale, verbum, sermo,

une seule de l'h-

prs des maladies dont

est parl

dans rcrilure.
lune
le

dans
breu

le
,

Psaume cxvm, rpondent

Lun. Le Seigneur cra

trime jour du

le soleil et la

qua-

qui signifie proprement verbum. Enfin, sous le

y

monde

afin qu'ils prsidassent

au jour

nom Aq jugements
non seulement
gneur
,

judicia, se doivent

comprendre,

et la nuit, et qu'ils servissent faire distinguer les

les

prceptes et les dcrets du Sei-

temps
lune
la

et les saisons.
la nuit
;

Le

soleil prside
le

au jour

et la

mais encore l'excution des promesses et des

et ces d-

le soleil rgle
;

cours de l'anne, et

menaces qui accompagnent ces prceptes

crets.

lune celui du mois

ciel, et la

le soleil est

l'arme du
tort qu'on crit

lune en est

comme le roi de comme la reine. Mose

Deus duo luminaria
,

Lot. C'est

Loth en

lalin et

en fran:

parle de

la

lune

comme

d'un corps lumineux, peu:

ais. D'aprs l'hbreu et le grec,

on doit crire Lot

prs gal celui du soleil

Fecit

les meilleures ditions

latines suivent cette dernire

magna
minus
,

luminare majus

ut presset diei

et

luminare

orthographe.

ut presset nocti.
la

Loup (lupus), en hbreu

mal sauvage
et

seeb

en grec lucos; ani-

Les auteurs sacrs nous disent aussi que

fut destine

lune

farouche, demeurant dans les bois,

,

de Dieu pour marquer

d'assemble
:

les

temps, les jours

ennemi du
sur

btail

carnassier

goulu

rus
le

d'un odotirant

de

ftes et

La

lune

dit l'auteur

de l'Ec,

rat exquis; ayant

le gris.

une

tte carre,

et

poil

clsiastique
est la

dans toutes
,

les rvolutions qui lui arrivent

et le

marque des temps

signe des changements de

:

L'criture signale neuf choses remarquables

loup. Elle dit
:

du

l'anne. Cest la lune qui fixe les jours des fles

la lune

1 qu'il vil

de rapine

2 qu'il est vioest vorace et

a donn
la

le

nom

aux mois. Les

Hbreux ont vari sur

et leurs annes.

lent, cruel et

sanguinaire; 3 qu'il

manire de compter leurs mois

avide; 4 qu'il sort le soir pour ravir sa proie; 5 qu'il

a la vue trs-perante; 6 qu'il est grand ennemi des

Nous croyons que du temps de Mose,

temps depuis
,

et encore long;

ils

ont suivi l'anne solaire

,

mais deils

troupeaux de brebis; 7 que

ravissant
;

Benjamin
9

est

on loup
loups

puis le retour de la captivit de Babylone

leurs annes lunaires; c'est ce
siastique insinue

ont eu

8 que les faux docteurs

;

sont

des

que l'auteur de Y EcclTanne so-

couverts de peaux de brebis

que

les perscuteurs

dans

le

passage que nous venons de

,

de l'glise, et
ravissants.

les faux pasteurs, sont aussi des loups

cher.
laire

11

est toujours vrai

,

soit qu'on suive

Les prophtes, en plus d'un endroit, par-

ou lunaire

que

la

lune marque les rvolutions

1081
des temps
,

LUN
et
,

LUS
qu'il

108

que

les

hommes
les

ont partag Tanne en ont

jouze mois

en suivant
la

douze rvolutions

On faisait la lune des sacrifices de plusieurs sortes. On voit, dans Isae et dans Jrmie, qu'on lui offrait,
aux carrefours ou sur
que
le toit

remarques en
Je ne sais
clipses

lune dans le cours d'une anne.

des maisons

des

sacrifi-

si les
:

Hbreux connaissaient
mais
ils

la

cause des

ces de gteaux et de semblables offrandes. C'est ainsi

les

de lune

en parlent toujours en des

Grecs honoraient Hcate ou Trivia

la

qui est la

termes qui marquent

miraculeuses
,

qu'ils les considraient

comme

mme

que

lune; mais ailleurs on

lui offrait

des vic-

et

comme

des effels de

la

puissance et

times humaines. Strabon raconte que, dans les pays

voisins de l'Araxe, on adore principalement la lune,

de

la

colre de Dieu. Les prophtes, parlant de la ruine

dos empires, ne manquent gure de dire que le soleil sera couvert de tnbres que la lune retirera sa lu,

qui y a un temple fameux.

La desse y a

plusieurs

esclaves, et tous les ans on lui en immole un en sacrifice

,

mire

que

les toiles

du

ciel

tomberont. Ces expresqu'il soit

aprs l'avoir nourri toute l'anne somptueusefaisait

sions sont trs-communes, et je ne sache pas

ment. Lucien parle de semblables sacrifices qu'on

la desse de Syrie
cleste,
,

parl expressment d'clipss en aucun endroit. Aussi

les

qui n'tait autre que la desse

Hbreux, qui ne croyaient pas que

la

le soleil tour-

ou

la lune.

Les pres conduisent leurs enfants

dans
place

nt autour de

terre

ne pouvaient expliquer d'une de

la

enferms dans des sacs , au haut du vestibule du temple de la desse

,

manire physique
soleil.

les clipses

lune, ni celles du

et les prcipitent

la

et

lorsque ces malheureuses et innocentes victimes crient

,

Les Orientaux en gnral

ticulier, avaient plus
le soleil.

et les

Hbreux en parla

et se plaignent

les pres

rpondent que ce ne sont

de respect pour
la

lune que pour

tait plus

pas leurs

fils

mais des bufs.

;

Le

culte

de

lune

parmi eux,
soleil.
,

Les

Juifs attribuaient diffrents effels la lune

fruits

par
:

tendu et plus clbre que celui du

Mose

dit
le

exemple, Mose parle des

du

soleil et

de

la

lune

aux

Isralites

de se donner de garde
et la milice
,

en voyant
ciel,

De pomis fructuum
sont considrs

solis et

lun.

Le

soleil et la
la

lune

soleil, la lune, les toiles

du

de leur

comme

les

deux principes de

pro-

rendre un culte superstitieux

puisque ce ne sont que

duction des fruits de la terre. La lune leur fournit

des cratures destines au service de toutes les nations

qui sont sous
et
le ciel.
:

rhumidit,et

le

suc qui les nourrit;

le soleil cuit cette

:

Job parle aussi du culte du

vu
le

soleil
et la

humidit

et dissipe ce qui'abonde

Lun femineum
humorem
et tra-

de

la

lune

Si

j'ai
,

soleil

dans sa clart

ac molle sidus atque nocturnum,solvere

iter
,

lune dans son clat

et si j'ai port

si

je m'en suis rjoui dans

le secret,

non au ferre. Quelques commentateurs croient

ma main
le

ma

bouche pour la baiser en

que que

les fruits
,

du

soleil

sont ceux qui ne viennent qu'une

le

signe d'adoration
lier la

Les Hbreux adoraient en particu-

fois l'anne

comme
de
la

froment

les raisins

etc.

et

lune sous

nom

de Meni, d'Astarte

de desse
rendaient
,

les fruits

lune sont ceux qui se recueillent

du

bois,

de reine du

ciel, etc.

Les Syriens

lui

en diffrents mois de l'anne,

les figues
,

comme les concombres,

leur culte sous le

Cleste; les Arabes

nom
,

d'Astarte et d'Uranie
le

ou de

etc.

sous

nom

d'Alilat; les

gyp-

Lunules (lunul). Dieu menace, dans Isae, d'ter

aux
filles

tiens, sous celui d'Isis; les Grecs, sous le

nom de
hommes

de Sion leurs chaussures prcieuses et leurs

Diane, Vnus, Junon, Hcate, Bellone, Minerve, etc.

lunules ou leurs croissants, qui servaient orner leur

Macrobe

et Julius

Firmicus disent que les

chaussure

Auferet

Dominus ornamenlum calceamendu talon

,

dguiss en femmes, et les

femmes dguises en hom;

torum

et

lunulas.

Les snateurs romains mettaient

,

mes
croit

sacrifiaient la lune

et le rabbin

Maimonides

l'endroit de la cheville, au-dessus

une es-

que

c'est l

ce que Mose a voulu dfendre en

pce de boucle qu'ils appelaient lune

avait
la

parce qu'elle

interdisant les dguisements et les

bits.

changements d'ha-

figure d'un croissant

Patricia clausit vestigia

La lune
el

tait
,

adore sous

le

nom

d'un dieu

et

luna. Quelques-uns ont cru qu'on la mettait au-devant

et

non d'une desse

sopotamie

chez les peuples de Syrie, de M-

au bas de
;

la

jambe

mais ce sentiment est singula

d'Armnie. Les Spharvams rappelaient

le roi
le

lier

les

anciennes figures

reprsentent autrement.

Ana-Melcch,
Isae lui

bnin. Strabon le
la

nomme Men.
o
elle

Bruduas, frre d'Hrode Allicus, mettait celte lune

au-dessus du talon sur
et avait la
la

donne
et

mme nom. On

dpeignait vtue

cheville. Elle tait d'ivoire,

,

en

homme,

on

voit encore des mdailles

forme d'un croissant. Le terme hbreu

signifie

est dpeinte sous l'habit et la

forme d'un

homme

arm,
la

que saint Jrme a rendu par lunulas, une lune

;

en

effet

ayant ses pieds un coq

et coiffe d'un

bonnet

et meniscos,
la

dont se servent les Septante,

chose.
le style

phrygienne oul'armnienne.Spartienassure que ceux

de Charrs, en Msopotamie, croyaient que tous ceux
qui tenaient la lune pour une desse, seraient toujours
assujtis leurs

peut aussi signifier

mme

Lustrations. Ce terme est consacr, dans

des auteurs qui ont trait des crmonies religieuses,

femmes.
lui

Il

ajoute qu'encore que les

le
le

pour marquer

les aspersions

fumigations et autres
les lieux

Grecs

et les
,

Egyptiens

donnent quelquefois donnent toujours

de desse

toutefois ils lui

nom nom

crmonies employes pour purifier

ou

les

personnes souilles. Par exemple

Dieu ordonne

de dieu dans leurs mystres. Dans l'criture nous n'avons aucun nom pour dsigner une desse et Astarte,
;

Mose de prendre
d'Isral, et

les lvites

du milieu des enfants

:

de

les purifier

par l'eau d'expiation

il

Asper~
,

qui est la lune, est

nomme

dieu

de

mme que Baal,

gantur aqu

lustrationis. Ailleurs
,

ordonne

sous

qui est le soleil.

peine de la vie

que quiconque se fera

souill

par

1085

MAC
laquelle

MAC
tombe un homme, lorsque, par un
l'eau

*084

l'attouchement d'un mort, ou en assistant des funrailles, se purifie

en s'arrosant avec

de lustration.

Cette eau tait une espce de lessive que Ton faisait

effet d'une imagination blesse et d'un cerveau chauff, il s'imagine tre devenu buf, loup, chien ou chat, etc. , et

en jetant dans de l'eau pure une pince de

la

cendre

prend toutes

les inclinations, les

manires

et les sen-

d'une vache rousse immole au jour de l'expiation solennelle.

timents de ces animaux.

On
:

croit

communment que
la

On

arrosait de celte eau les personnes elles

l'oc-

Nabuchodonosor, par un

effet

de

puissance de Dieu,

choses qui avaient contract quelque souillure

casion d'un mort.

tomba dans
tement

cette

manie

ainsi ce prince, croyant for-

On peut

aussi

donner

le

nom de

qu'il tait

devenu buf, commena marcher

la tte

lustration ce qui se pratiquait lorsqu'un lpreux tait

quatre pattes, brouter l'herbe, frapper de

guri de sa lpre, ou qu'une

ter

femme venait

se prsen-

comme
fuir la

avec des cornes, demeurer dans

les

champs,

au temple aprs ses couches.

se sert aussi souvent

compagnie des hommes,

,

laisser crotre ses

On

du verhe

lustrare,

en par-

cheveux

sa barbe et

ses ongles

comme une
si
:

bte.
,

lant de la conscration

que

les parents faisaient

de

Ses gens tonns d'un vnement

saisirent et le lirent,

prodigieux

le

leurs enfants en l'honneur

les faisaient

du faux dieu Moloch. Us

,

passer ou par-dessus les flammes

,

selon
;

getur vinculo reo

et

comme le marque Daniel Alliferreo. Ils le traitrent comme

et les furieux
,

quelques-uns, ou entre deux feux

selon les autres

on

traite les

maniaques

de peur

qu'ils

ou enfin
la

ils

les

consumaient dans

les

flammes, suivant

ne commettent quelque violence ou

dans quelque prcipice. Mais enfin
cut la

qu'ils
il

ne se jettent

plus

commune

opinion. C'est ce que Dieu avait trslaissa

s'chappa, et v-

expressment dfendu, et ce qui ne

Moloch.

pas de se

campagne comme une

a peu

bte. Ces sortes de

pratiquer assez souvent dans Isral. Voyez ci-aprs

maladies ne sont nullement inconnues aux mdecins,

et
il

de livres de mdecine qui n'en par-

Luth. Instrument de musique cordes. Autrefois

il

lent.

n'avait

que

six cordes, prsent

,

il

en a onze.

Il

est

Lyre

instrument de musique qui se trouve assez

compos de
cdre
;

la table

qui est de bois de sapin ou de

souvent dans l'criture. Ltjra, en latin et en grec,

du corps,

fait

de neuf o dix clisses

du man-

rpond l'hbreu kinnor, qui se traduit assez souvent

par cithara. C'tait un instrument cordes
,

che, qui a neuf touches, et de la tte, ou sont les chevilles qui servent

qui se

monter

les

cordes au ton qu'on

trouve reprsent sous plusieurs figures diffrentes

veut leur donner. Elles sont attaches un chevalet

qui est au bas de
la table, et

dans

les

anciens bas-reliefs

mdailles et peintures
et tantt

par l'autre extrmit elles

,

tanlt avec trois cordes

ou avec quatre,

avec

portent sur un morceau d'ivoire

entailles, et qui est

il

y a de petites

cinq ou six, ou sept, toujours tendues du haut en bas,

et

au bout du manche. Le son sort

la
,

rsonnant sur un pied creux. On reprsente ordidit

par une rose qui est au milieu de

pince les cordes de
la
la

mme
et

table.

On
de

nairement Apollon avec une lyre en main. On

que

main

droite

on se

sert

Mercure

fut

inventeur de cet instrument

qu'il tait

mais nous
le

gauche pour appuyer sur

le
il

les touches.
,

On

traduit

savons par l'criture

dluge.

en usage ds avant

ordinairement

latin cithara

testudo

ou

chelis

par
,

un

luth

mais

est certain

que
,

la cithare

ancienne

Lvs (Ulium),
Lis.

fleur trs- commune.

Voyez ci-devant

nomme
luth.

kinnor dans l'hbreu

est fort diffrente

du

LvcANTHROPiE(l).On appelle ainsi

(1)

la

maladie dans

thropie

Les nosologisies modernes regardent la lycancomme une varit de la mlancolie.

M
Maciiabes. Nousavons quatre livres des Machabes,
invention particulire pour tre places sur les (ours et sur
les

dont

les

deux premiers sont canoniques

et les

deux

angles des murs, pour lancer des dards

;

et

de grosses

autres apocryphes.

pierres

et

son

nom

devint clbre dans les pays loigns,

Machines de guerre. Les machines de guerre propres assiger les villes sont d'une invention assez rcente
est fait
Sicile
tint
,

parce qu'Use rendit admirable par cette manire de se fortifier. (II

Paralip. xxvi, 14.) Voil

peut-tre le pre-

compares

la

plus haute antiquit.

;

Il

n'en

aucune mention dans Homre

et

Diodore de
,

mier exemple de machines de guerre. Quelque soixante et dix ans aprs, Nabuchodonosor, dans
les siges qu'il
fit

remarque que Sardanapalc,

roi d'Assyrie
,

sou-

de

la

ville

de Tyr et de celle

dans Ninive un sige de sept ans

parce qu'alors
villes

de Jrusalem, employa

les bliers et les balistcs.

Le

les

machines propres batlre

lisons qu'Osias, roi

et

prendre les
le

n'taient pas

encore inventes. Mais vers

mme

temps nous

de Juda, avait amass

,

dans ses arsenaux des boucliers

ques, des cuirasses, des arcs
pierres. Il
fit

des lances

des cas-

mot hbreu car, que l'criture emploie pour dsigner cette machine de guerre, signifie un vrai blier, et par mtaphore, une machine avec laquelle on enfonait les portes et on renversait les murailles des villes. Le
prophte zchiel
,

et

des frondes pour jeter des

parlant du sige de
la

Tyr par Na-

de plus dans Jrusalem des machines d'une

buchodonosor, marque

manire ancienne dont on

1083
assigeait les places
:

MAG
Le rot de Babylone lvera
contre
;

MAI
cations
:

m
le

la

premire marque
tait alors

peuple chalden dont

la

vous des tours

il

; il

formera des terrasses autour de vous

il

Nabuchodonosor

monarque ;

seconde d,

lvera le bouclier contre vous,

il

placera ses machines

il

signe une sorte de philosophes

nomms Chaldens
,

de cordes,

les

placera contre vos murs, et

dtruira

qui occupaient un quartier spar de la ville

taient

et qui

vos tours par ses armes.

exempts des charges

dont l'lude
,

et

des impositions publi,

Les anciens,

lorsqu'ils assigeaient

une place, rende sor-

ques

tait la

physique

l'astrologie

la

fermaient d'ordinaire de terrasses, de tours et de fosss, a(in

ties
,

divination

la

prdiction de l'avenir par l'inspection

,

que

les assigs

ne pussent

ni faire

des astres, l'interprtalio des songes

la

science des

ni tirer du secours de dehors. Lever

le bouclier,

augures,

le
I

culte des dieux, etc. (Voyez Diodore de

et
\l,

tortue, lorsqu'on faisait

peut marquer ce que les Romains appelaient faire la approcher les soldats couverts
les
,

Sicile, liv.

et Strabon, liv. VI.)

Tous
dits

les arts

curieux et superstitieux taient inter;

de leurs boucliers, serrs

uns contre

les autres

parmi

les Isralites

et afin

de leur ler l'envie

comme
feu. Les

l'caill

d'une tortue

pour

faire la
,

sape des

d'imiter les autres peuples d'Orient, qui avaient tous,

leurs devins
,

murailles,

ou pour briser

les portes

machines de cordes sont les

balistes

ou y mettre le ou les ca-

leurs magiciens et leurs enchanteurs

les

Dieu leur avait donn

prophtes, qui leur dcou-

tapultes dont on se servait pour lancer des pierres

ou

vraient l'avenir et les choses caches d'une manire

des dards

ou bien

on peut entendre sous ce

,

nom
que

sre

claire et aise;

au

lieu

que

les prdictions des.

des corbeaux ou crochets attachs des cordes

l'on jetait

devins taient toujours obscures, nigmaliques, douteuses et dangereuses

,

au haut des murs, et par

le

on

les

arrachait et on les dmolissait.

moyen desquels On peut enfer,

tant par

rapport ceux qui

lois,

consultaient, qu' ceux qui taient consults. Les

les

tendre de ces mains ou de ces crochets de

ce

condamnaient galement mort.

passage du second livre des Rois

Alors tout Isral

amassera des cordes contre

celte ville, et ils

en arrache-

Magie. Il y a plusieurs sortes de magies. La loi de Dieu condamne toutes celles qui ne sont [point naturelles, et

ront jusqu' la dernire pierre dans le torrent.

l'on

emploie
;

les conjurations et les invoet,

Magiciens.

Le nom de magicien, magus

magi

se

cations

du dmon

en un mot, toute magie noire,

trouve assez souvent dans l'criture. D'ordinaire c'est

toutes les manires superstitieuses que les sorciers

les

,.

pour dsigner un devin ou un diseur de bonne aventure, etc. Mose

,

enchanteurs

les

ncromanciens

les exorcistes

par exemple

dfend de consulter
:

les astrologues, les devins, les interprtes

des songes,,

ces sortes de gens, sous peine de mort

netis

Non

decli-

les diseurs

de bonne aventure

les

tireurs d'horos-

ad magos, necab

ariolis aliquid sciscitemini

cope, emploient pour exercer leur art diabolique, soit

Anima qu declinaverit ad magos et ariolos ponam faciem meam contra illam et interficiam
de medio populi
sui.

pour nuire aux hommes, ou pour leur procurer

illam
et

la

sant ou d'autres avantages. Dieu dfend de consulter

les

Les termes hbreux oboth

la

magiciens, sous peine de

la vie. Il

menace

d'exfit

jedonim signifient

lettre,

le

premier des gens

qui se m-

terminer ceux qui les consulteront en secret.

ce qu'il put pour les chasser du pays d'Isral
;

Sail

remplis de l'esprit de Python ou

du dmon,

mais

il

lent de prdire l'avenir; et le second, des connaissants, des

ne put empcher
Isralites

qu'il

ne

s'y

en trouvt

et

que

les

gens qui se vantent de connatre les choses

sortes de gens que Sail exter-

ne fussent toujours adonns ces sortes de

caches.

Ce sont ces

superstitions.

On

sait

que

les

magiciens de Pharaon

mina des

terres d'Isral.

imitrent, par leurs enchantements, les vrais miracles

Daniel parle aussi des magiciens et des devins qui

taient en Chalde sous le roi

de Mose.

Nabuchodonosor.
,

Il

en

Mains (manus). L'imposition des mains est une c-

nomme

de quatre sortes

chartumim

asaphim,

me-?

rmonie
ment.
4

fort usite

dans l'Ancien

et le

Nouveau Tesla

casphim et casdim. Les

premiers signifient, selon

les

Thodotien, des enchanteurs; selon

sophistes*; selon S.

Septante

des

Souvent

elle se

prend pour l'ordination et

Jrme, des devins,

ariolos, des di-

conscration des prtres et des ministres sacrs, tant

seurs d bonne aventure, des tireurs diioroscope.

Le

chez les Juifs que chez les chrtiens. 2 Elle s'emploie

aussi

second terme, asaphim, a beaucoup de rapport au

grec, sophos, sage
,

quelquefois pour rtablissement des juges el

l'on

soit

que
les

les

Grecs aient pris ce

des magistrats qui

imposait les mains, en leur

terme des Babyloniens, ou

Babyloniens des Grecs.

confiant ces emplois. Jacob imposa les mains

et

Ephram
Le.

Le nom d'asaphim
doiien et saint

n'a pas sa racine

dans

la

langue

Manass, en leur donnant sa bndiction.

le

chaldenne, et Grotius croit qu'il vient du grec. Tlio-

grand-prtre tendait les mains vers

qu'il rcitait la

peuple, lors

Jrme

l'ont

rendu par des magiciens,

formule solennelle des bndictions.

des hosties pour
le

et les Septante par des philosophes.

Les
malefwi
des en-

Isralites qui prsentaient

p-

Le

troisime terme-, qui est mecasphim, est traduit,

,

ch au

tabernacle

imposaient leurs mains sur ces

^par saint Jrme et par les Grecs

hosties, en confessant leurs pchs.

Les tmoins im-

chanteurs, de ces gens qui usent d'herbes et de dro-

posaient les mains sur

la tte

de

la

personne accuse,

gues magiques, du sang des victimes, des os des morts, pour leurs oprations superstitieuses. Le quatrime, qui est casdim, des Chaldens, a deux signifia

comme
de
la

pour marquer

qu'ils se

dchargeaient sur elle

les

peine de son sang. Noire Sauveur imposait

lui prsentait, et il les

majns aux enfants qu'on

bnis-

1087
sait.

MAI
On
le

MAL
'

1088
lui faire

trouve aussi l'imposition des mains employe

marquer

qu'il est

innocent de ce qu'on veut

,

pour

sacrement de
le

la

Confirmation. Les Aptres

]

donnaient

Saint-Esprit aux baptiss, en leur ira-

faire en condamnant Jsus dans lequel il ne trouvait aucun sujet de condamnation. Le Psalmisle lave ses

posant

les

mains. Les Isralites mirent les mains sur

mains dans

le

sang des pcheurs ;

tire
les

il

approuve

la

venlave

les lvites, en les offrant au Seigneur

pour tre con-

geance que Dieu

ses

de leur

iniquit.

Le

juste

sacrs son service.

mains parmi

innocents

; il

est li d'amiti avec

Main (manus) se met quelquefois pour retendue Hoc mare magnum et spaiiosum manibus (Psalm. cm , 26), et Isae (xxn, 18, Hbr.) Terram spatiosam ma:
:

eux.
Baiser sa main est un acte d'adoration
le
:

Si j'ai vu

soleil

dans son clat

et si j'ai

bais

ma main

nibus; Gnes, xxxiv, 21, et

11

Esd. vu, 4.

dit Job.

La main

se

met

aussi pour

un monument qu'Absa( II

Remplir
sacerdoce
cerdotale,
celte
,

ses

mains

signifie

prendre possession du
dignit sa-

lon rigea auprs de Jrusalem

Reg. xvm, 18

entrer en

possession d'une
les fonctions;

Absalon erexerat

sibi,

dm

adhucviveret, tiluluminvalle

en

faire

parce que dans

les

rgis... et appellatur

M anus Absalon, usquead hancdiem.

fait

crmonie

on

mettait

dans
la

mains

du

La main
et

se prend aussi souvent pour la puissance

sentir

nouveau prtre
offrir.

les parties

de

victime qu'il devait

pour l'impression de l'Espril-Sainl qui se

:

sur un prophte
Il

Fada est

super

eum manus Domini.

que Dieu a donn sa
la

est dit en plusieurs endroits

loi,

ou

qu'il a

envoy ses ordres par

main de Mose,

S'appuyer sur les mains de quelqu'un est une marque de familiarit et de supriorit. Le roi d'Isral avait un de ses confidents sur qui il s'appuyait, et le roi de
Syrie s'appuyait ainsi sur

ou de quelque autre prophte;

ple par la main des prophtes
leur
,

qu'il a

parl son peuc'est--dire, par

Naaman

lorsqu'il allait

au

etc.

temple du Dieu

Remmon.
le

moyen par leur bouche, etc. La main leve marque la force,

que Dieu a
,

La main
l'autorit.

se

mel quelquefois pour

,

bord

le

ct

Ainsi

les

gonds d'une porte

,

les bras

les soutiens

d'un

il

est dit

tir

son peuple de l'Egypte la main

,

trne

etc.
la

haute et leve
torit
,

c'est--dire

avec hauteur, avec au-

Lever

main

est

une manire de prter serment,

signifie,

sans que les gyptiens aient pu s'y opposer.

signifie aussi quelquefois l'insolence

usite parmi toutes les nalions.

La main leve
sans respect

Donner
la

les

mains

dans l'criture, accorder

du pcheur qui s'lve contre Dieu sans crainie et

:

paix, jurer amiti, promettre toute assurance,

:

Peccare elatmanu (Deut. xxxn, 27).

faire alliance

Dexteram

ddit, accepit

abiit.

Les

Juifs

Main se met quelquefois pour la vengeance que Dieu exerce contre quelqu'un. La main du Seigneur
s'appesantit sur les
Philistins lorsqu'ils

disent qu'ils ont t obligs de donner

les

mains aux
c'est-

Egyptiens et aux Assyriens, pour avoir du pain;

-dire, de se rendre eux, de faire
alliance

eurent pris

l'arche d'alliance

et

on leur

dit qu'elle

ne cesserait

pas de les opprimer qu'ils n'eussent renvoy l'arche

avec eux, pour pouvoir subsister, pour sauver leur vie dans leur extrme ncessit.

avec des prsents.

La main
compales
le

droite,
le

chez les Hbreux,

signifie
ci

or-

Main
mages

se dit aussi pour fois Daniel et ses

dinairement
Droite.
)

ct

du midi. (Voyez

-devant

gnons se trouvrent dix mains plus sages que tous

et les devins

du pays. De

peut venir

mot

Maison.

L&

Seigneur vous fera une maison, hpostrit illustre.

de maint et mainte, beaucoup, plusieurs.

Jeter de l'eau sur les mains
le servir; ainsi

brasme pour, vous donnera une

,

de quelqu'un
de

signifie

Maladies. Les maladies et

et des effets

la

mort sont des

suites

on

dit qu'Elise jetait

l'eau sur les

du pch
physique

c'est l'ide

que l'criture nous

,

mains

d'lie,
ses

pour dire

qu'il tait

son serviteur.

en donne. Les anciens Hbreux

l'lude

peu verss dans

mdecins

Laver
(1)

mains

(1). Pilate

lave ses mains pour

de

la

et peu

accoutums recourir
les

Les

aux causes naturelles

Juifs

modernes,

et consulter

c'est--dire, les pharisiens,

seule secte qui ail survcu la nation, se lavent les mains avant de faire leurs prires. 11 y a pour cet objet l'entre
,

dans leurs maladies

les attribuaient

ordinairement

aux mauvais
ne.

esprits, excuteurs

de

la

vengeance divine
la

de chaque synagogue une fontaine robinet avec de l'eau dfaut d'eau , on y supple par de la terre sche , dont on se frotte les mains. Nous voyons absolument le mme usage chez les mahometans. Quelques interprtes pensent que Naaman
;

Pour peu que les incommodits parussent extraor,

dinaires

et

que

la

cause leur en

ft

inconnue,

ils

manquaient pas de dire que

c'tait
;

un coup de

main vengeresse du Seigneur

rison

les plus pieux et les

la

(IV Rois v, 17), voulait emporter del terre pour suppler aux eaux du Jourdain de ladite manire mais le texte de ce verset fait voir que la destination
;

plus sages recouraient Dieu pour en obtenir

;

gules

et

on blme

le roi

Asa de ce que
!

dans

de cette terre tait pour faire un autel, conformment au prcepte de l' Exode (xx 24) Allare de terra facietis mihi. D'ailleurs Naaman aurait emport deux charges d'eau aussi facilement que deux charges de
, :

ordonn de laver nos mains

ce prcepte
,

Celui qui

manque

terre.

de se laver les mains avant de de prononcer cette bndiction Soyez bni Adona roi de l'univers qui nous avez sanctifis par vos commandements, et nous ave?.

Les

Juifs sont tenus

,

manger du pain
,

et

disent les rabbins , est digne de mort. Le lavement des mains n'est pas prescrit par la loi de Mose; ce n'est qu'un commandement des pharisiens, et ces messieurs prtendent qu'on l'observe comme venant de Dieu mme la transgression en est punie plur> rigoureusement que celle de la plupart des pr:

ceptes du Pentateuque,

, ,

89

MAM
commune
partient
tive et
,

MAN

090

aux pieds, douleurs de la goutte dont il tait attaqu mais de ce qu'il mit au Seigneur il n'eut pas recours Nec in infirmitate su sa confiance aux mdecins
:

Mandragore (atropa mandragora). Cette plante, trsen Asie et dans l'Europe mridionale, apla

famille des solanes; elle est trs-purgaftide. Les anciens ont dcompte une foule de fables ridicules
:

qusivit
sus est.

Dominum

Les amis de de Dieu

sed mayis in medicorum arle confiJob ne balancent pas attribuer

toutes les

rpand une odeur

bile sur son

la justice

incommodits dont ce

aujourd'hui, elle est sans usage.

saint

homme

tait accabl.
,

La

lpre,

si

commune

parmi

les Juifs

se traitait
les

comme une
,

maladie en-

14), et

Le terme dndaim, dont Mose s'est servi (Gense xxx, que l'on a traduit par mandragore, est du nomla vritable

voye de Dieu; c'taient

la

prtres qui jugeaient de

bre de ceux dont on ignore aujourd'hui

signification.

nature et des qualits

de ce mal

qui renfermaient
;

le

malade, qui

le

dclaraient guri ou atteint de lpre

et, aprs sa

gurison, le malade offrait un sacrifice,

comme pour

expier sa faute. Marie

Giezi

et le roi

Ozias, frapps soudainement de lpre (la premire, en

Manger (manducare). Les anciens Hbreux ne mangeaient pas indiffremment avec toutes sortes de gens ; ils auraient cru se souiller et se dshonorer de manger avec des gens d'une autre religion ou d'une
profession honteuse et dcrie.

punition des discours de dtraction

le

second

pour

Du temps du

patriar-

son avarice; et

le

troisime, pour sa prsomption);

che Joseph,
ni les

ils

ne mangeaient point avec les gyptiens,

tout le peuple d'Isral frapp de peste, pour punir la

gyptiens avec eux.

ils

Du temps de
les

notre Sau:

vanit de David

et quantit

d'exemples de
la

mme

na-

veur,

ne mangeaient point avec

Samaritains

ture, fomentaient et

augmentaient

prvention du

Non enim

coutuntur Judi Samaritanis. Et les Juifs

peuple cet gard.

taient fort scandaliss de voir

que Jsus-Christ man:

Dans l'vangile

on attribue

la

cause de

la

plupart

geait avec les publicains et les pcheurs

Quare cum

des maladies au dmon.

publicanis et peccatoribus

manducat magister vester?

Mammona. Ce nom
gnifie les richesses.
la fois servir

est

proprement syriaque.
dit

Il si-

Comme

il

y avait plusieurs sortes de viandes qui leur

ils

Notre Sauveur

qu'on ne peut

taient dfendues,

ne pouvaient avec biensance

Dieu et

les richesses, et

que nous ne deri-

manger avec ceux qui en mangeaient, de peur de con.

tracter quelque souillure en touchant de ces viandes,

vons pas nous

relles, qui

faire des
,

amis du mammonc, ou des

chesses ^iniquit

c'est--dire, des richesses tempo-

ou que, par accident, on en laisst tomber sur eux

quelque chose.
Aussi l'on remarque dans
les

sont d'ordinaire des instruments d'iniquit,

et qui

ne s'acquirent que trop souvent par des voies

repas des anciens H-

injustes.

Quelques-uns ont avanc que

dieu des richesses
;

mammona

si-

breux que chacun avait sa table part. Joseph donnant manger en Egypte ses frres
,

gnifiait le

mais on n'a aucune

signifie

les

fit

asseoir
tait

preuve de ce sentiment. Mammon, en hbreu,

cach; et

sparment, chacun ayant sa table

assis

et

lui-mme

mammona,
la

les

richesses. Saint Augustin

sparment avec
lui
;

les

Egyptiens qui mangeaient

lui
,

remarque que, dans

langue punique ou africaine,

:

avec

et

il

envoya de devant

chacun de ses

Mammona apud Hebrus diviti appellari dicuntur. Congruil et Punkum nomen ; nam lucrum Punic, mammon dicitur.
mammona
signifie le gain
I

frres, ce qui leur devait tre servi. Elchana, pre

de Samuel, distribua de

mme ses deux femmes leurs

Homre
;
,

portions sparment. Dans

chacun des conmatre du festin

Mamzer. Ce terme
tard.

est

hbreu
les

et

il

signifie

un b-

vis a sa petite table part

fait la

et le

Dieu dfend d'admettre

mamzers, ou btards,
,

distribution des viandes

la

chacun d'eux. On asy a plusieurs person-

dans l'assemble de son peuple

jusqu' la dixime

sure qu'

Chine

la

mme

chose se pratique encore

,

gnration. Les rabbins distinguent trois sortes

de

prsent; et dans les Indes

il

mamzers
entre

ceux qui sont ns d'un mariage contract dans

les

nes qui ne mangent jamais dans un

mme mme plat, ni

parents;

cas

dfendus par

la

loi,

sur une mme table, et ne croienlpas non plus le pouvoir

faire sans pch.

2 ceux qui

viennent d'une conjonction criminelle

Ce

qu'ils

observent non seulement

et punissable par les juges

du dernier supplice, comme

dans leur pays, mais aussi lorsqu'ils sont en voyage et dans des pays trangers.

sont les enfants

adultrins; 3 ceux qui naissent d'un

et

commerce incestueux,
les

condamn dans
Ils

la loi

sous

Les murs antiques que

remarquent de

l'on voit

dans Homre se
trouve de l'abon-

peine de retranchement.

dislinguentencore entre

mme

dans l'criture au sujet du

mamzers

certains et les
la

mamzers

incertains.

Les

manger, du boire

et des repas.
;

On y

premiers sont ceux dont

naissance est notoirement

dance, mais peu de dlicatesse

les

un grand respect pour

rend

corrompue,
dont

et ils sont exclus

sans difficult de

l'as-

htes

faisant consister l'honneur qu'on leur

semble du Seigneur. Les mamzers douteux sont ceux

la

naissance est incertaine.

,

On ne
;

pouvait pas
toutefois les

en rigueur

les exclure

de l'assemble

manger plus abondamment qu'aux autres. Dans le repas qu'Abraham fil aux trois anges qu'il reut dans sa lente, il leur servit un veau
leur servir boire et

scribes les en loignaient, de peur qu'il ne se glisst

gras entier, du

lait,

du beurre

et

du pain

cuit sous la

parmi eux quelques mamzers certains.

Mais
la

cendre, o l'on avait employ trois mesures de farine,

Yulgate, les Septante et les auteurs du droit

fils

dont chacune tenait plus de vingt-huit pintes de farine.

canon, prennent mamzer pour le

prostitue.

d'une

femme

Joseph

fit

servir devant son frre

Benjamin une

portion de viandes cinq fois plus grande que celle d$

4091
;

MAN
Sail
les

MAN
un quartier de
paraiset

1092

ses frres Samuel mit devant

veau tout

entier.

Rgulirement

femmes ne

saient point table dans les repas des

rait t

hommes. C'auencore au-

en mangent indiffremment, pourvu que ce suit des animaux et des poissons permis par Mose. Ce lgislateur dfend de cuire le chevreaux ou l'agneau dans le
lait

parmi ces peuples

comme

c'est

jourd'hui en Italie et en Espagne et dans tout l'Orient,

de manger du
la

de sa mre. Les Juifs l'expliquent d'une dfense lait, du beurre ou du fromage avec de
ils

une indcence que personne

n'aurait approuve.
le sel, le miel, l'huile,

viande, et

l'observent trs-religieusement.
se la-

Les assaisonnements taient

la

Avant de se mettre laWe, ilsontgrand soinde

ver
les

crme. La plupart des piceries dont nous nous

l'anis,

mains;

ils

parlent de cette pratique

comme d'une
Aprs

servons leur taient inconnues. Us connaissaient

le

crmonie essentielle
le repas, ils les

et d'une stricte obligation.

gingembre,

le

safran et quelques autres

l'criture; et

herbes

lavent de nouveau.
C'est la nourrituredont Dieu nourrit
le

souvent

nommes dans

on ne doute pas
,

Manne ou Man.
les Isralites

qu'on ne s'en servt dans les sauces. Le miel

aujourd'hui, entre dans
la

encore

dans

dsert d'Arabie pendant les qua-

plupart des

ragots des

peuples de

la Palestine.

Les repas solennels taient

et d'instruments.

accompagns de chants

Amos
s'ils

re-

campement dans le dsert de Sin. La manne commena tomber le matin du vendredi seizime du second mois,

rante ans de leur voyage, depuis leur huitime

proche aux dbauchs d'Ephram de se divertir dans

leurs repas au sondes instruments,

nomm

dans

la suite jiar, qui

;

rpond, selon Ussrius,

comme

en sa-

au vendredi 5 juin
jours au matin
-,

elle

continua tomber tous les

vaient aussi bien jouer que David. Les parfums et les

l'exception

du jour du sabbat
la
la

jusla

odeurs prcieuses taient en usage dans toutes les

ftes.

qu'aprs le passage du Jourdain, et

pque de

La femme pcheresse de
de parfum sur
,

l'vangile rpand de

quarantime anne, depuis

sortie

d'Egypte. La
l'an

l'huile

les pieds

de Jsus-Christ. Marie,

manne tomba donc depuis

tait

le

vendredi 5 juin de
la

sur de Lazare
du repas
rasse de

en

fait

de mme. L'heure ordinaire

fit

du inonde 2513 jusqu'au second jour de

pque, qui

tait midi.

Joseph

servir

manger

ses

un mercredi 5 mai de l'an du monde 2553, avant

frres cette heure l. Saint Pierre tant sur la ter-

Jsus-Christ 1447, avant l're vulgaire 1451.

Simon le-Corroyeur
la

voulut descendre pour

La manne dont
blanc

parle

Mose

tait

un

petit grain
la

prendre de

nourriture midi. Les juges de Baby-

comme
Il

la

bruine, rond et gros

les

comme
la

co;

lone, qui voulaient sduire Suzanne, se reliraient dans

riandre.

tombait tous

matins sur
la

rose

et

leurs maisons pour

manger

midi. Les docteurs juifs

il

lorsque
la

la

rose tait dissipe par

chaleur du

soleil,

enseignent que les jours de fte

n'tait

pas permis

manne On
est

paraissait et demeurait seule sur

un rocher
uns
,

de manger avant midi

qui tait l'heure o les cr-

ou sur

le sable.

monies taient acheves. LoThalmud marque la onzime heure du matin comme la plus propre prendre
de
la

partag

sur

le

mot de manne
lieu et

les

croient que

man

est

mis au

de l'hbreu mah
les

qui

nourriture. Si l'on diffre davantage

ils

croient

signifie, qu'est-ce

que cela?

que

Hbreux, ayant

qu'il

en peut arriver des inconvnients au corps

la

et qu'alors si
il

vu pour
au

la

premire
,

fois cette

nouvelle nourriture que

:

l'on refuse

nourriture dont

il

a besoin,

se

Dieu leur envoyait

lieu

se dirent l'un l'autre

,

Man-hu

consume lui-mme
stance,

et se nourrit de

sa propre

sub-

de mah-hu

qu'est-ce que ceci? D'autres sou-

comme

l'ours
les

pendant

l'hiver.

tiennent que les Hbreux connaissaient fort bien la

assis table,

Anciennement,

Hbreux taient

de

manne;

et

qu'en

ayant vu une grande abondance

ils

mme
ils

que nous

le

sommes

aujourd'hui; dans

la suite,

autour de leur camp,

se dirent man-hu, voici de la

et

imitrent les Perses etlesChaldens, qui

lits

man-

manne. M. de Saumaise
ce dernier sentiment;

quelques modernes sont de

tiennent que la

geaient couchs sur des

de table.

On remarque

ils

manne que

toutefois dans les Proverbes de

Salomon, dans Amos,

quelques vestiges des
tait pas gnral.

Dieu envoya aux

Isralites n'tait autre

que cette rose

dans zchiel et dans Tobie

lits

grasse et paisse qui

tombe encore aujourd'hui dans

le

de table

mais l'usage n'en

On

l'Arabie, laquelle se condensait sur-le-champ, et servait

la

voit,

dans des auteurs sacrs du

mme

temps, des ex-

nourriture de tout
le

peuple

que

c'est la

pressions qui prouvent qu'on s'asseyait aussi table.

mme

chose que
;

miel sauvage dont saint Jean se

le

On
le

tait

couch sur des

lits

de table au

festin

d'Assu-

nourrissait

et

que

miracle dont parle Mose ne

rus. et

dans celui qu'Esther donna au

tait

roi et

Aman
,

consistait pas

dans

la
la

formation d'une nouvelle sub-

Sauveur

de

mme

couch table lorsque

la

stance

mais dans

manire ponctuelle
la

et

uniforme
la

Madeleine oignit ses pieds d'un parfum prcieux

et

dont

elle tait

dispense par

Providence, et par

lorsque, dans la dernire cne, saint Jean l'vangliste

avait la tte pose sur son sein.

quantit qui en tombait, qui tait suffisante pour nourrir

une

si

grande multitude.
et les

Nous parlerons ailleurs de la distinction des viandes que les Hbreux observent dans leurs repas. Ils sont svres l'gard de la loi qui dfend l'usage du sang
et

Les Hbreux

Orientaux croient au contraire

que

manne est nomment la drage

la

toute miraculeuse. Les Arabes la

de la Toute-Puissance; et les Juifs

,

de

la

graisse, cl

du nerf de

la

cuisse de l'animal. Les

sont

si

jaloux du miracle sur cet article

qu'ils

pro-

anciens docteurs hbreux avaient interdit l'usage de

la

noncent maldiction contre ceux qui oseront soutenir

l'opinion

chair et du poisson dans le

ils

mme

repas; mais au-

contraire. Akiba

soutenait que la

manne

jourd'hui

se sont mis au-dessus de ces rglements,

avait t produite par l'paississement de la lumire

,,

5093
cleste
,

M AN
laquelle tait

MAN
et

1094
:

devenue matrielle,

propre

et

qu'il

n'tait point taill

c'tait

une simple pice

a servir de nourriture l'homme.

Le rabbin Ismal
combattit sur ce

d'toffe

ou d'autre matire dont on s'enveloppait de

dsapprouva celte opinion,

principe que
anges.
la

et

la

diffrentes manires, selon le besoin et selon les cir-

manne, selon
anges,

l'criture, est le pain des

constances o l'on se trouvait.

tournait en tous sens
les
;

On

le tournait et

re-

Or

les

disait-il,

ne sont pas nourris par

,

on

s'en enveloppait la tte

ou

une lumire devenue matrielle

forment de

mais par

la

lumire
l'ide

paules

on

l'attachait

sur la poitrine

ou sur

de Dieu mme. Voil quelques exemples de

qu'ils se
la

l'paule,

manne.

de Putiphar arrache

ou autour du cou, avec une agrafe. La femme le manteau de Joseph les (ils de
;

Celle qu'on vend dans les boutiques d'apothicaires,

et qu'on appelle ordinairement

No prennent un manteau
manteau sur
sortir
la

reculons, et jettent ce

manne de Calabre,

est

une liqueur blanche et douce qui dcoule d'elle-mme,

ou par
incision,

de l'Egypte

nudit de leur pre. Les Hbreux, au n'ayant pas eu le temps de cuire ,

des branches et des feuilles de frne,

du pain

tant ordinaires

que sauvages. Pendant

la

la canicule, et

emportrent de la farine dans leurs man, teaux. Sal, voulant arrter Samuel, qui se retirait de

un peu auparavant, on ne
en Calabre
et

trouve que sur les fr,

nes, et encore n'est-ce pas sur tous

mais seulement

aux environs de Brianon. On l'amasse

,

en

plein soleil
juillet

qui

la

condense

et la sche.

Ds
;

le

par le manteau, et le rompit. Le prophte Ahias coupe en douze pices le manteau qu'il portait pour marquer la sparation future des dix tribus de Juda. Elise ayant ramass le manteau dlie, le
lui, le prit

mois de

elle sort
fait

d'elle-mme de l'arbre

au

roula, et en

fit

une espce de bton dont

les divisa, etc.

il

fiappa les

mois d'aot, on

une incision l'arbre, qui en

;

eaux du Jourdain, et

donne encore une certaine quantit

mois, lorsque celle-ci a cess,
sorte
,

et

dans

le

mme

il

en sort une troisime

espce de sueur

La matire du manteau tait la laine ou la peau, ou d'autre matire prcieuse. Joseph, ayant t tabli
intendant de l'Egypte, fut revtu du plus
lin

qui se forme

comme une
feuilles

colon ou

en

la partie

nerveuse des

du frne. La manne
dit

du

lin le

plus prcieux. David

dans
,

la

crmonie du

purge doucement, prise dans du bouillon. Fuschius

transport de l'arche Jrusalem

portait

un manteau

que

les

paysans du mont Liban mangent

vient dans leur pays,

comme

ailleurs

manne qui on mange le miel.

la

Manteau, en
ture
1

latin pallium, se

prend dans

l'cri-

de byssus. Mardoche, lev en honneur par le roi Assurus , paraissait avec un manteau de byssus ou de soie couleur de pourpre Amictus serico pallio
:

pour

l'habit

de dessus

2 pour toute sorte

,

atque purpureo.

Les faux prophtes

de manteaux de

et les

hypo-

d'toffe

ou de couverture. Par exemple

on appela
lit

crites se revtaient

cilices
vie,

pour se
feignant
tait

pallium les rideaux du tabernacle que Mose

le dsert
:

dans

rendre vnrables par l'austrit de leur

d'imiter la vie des vrais prophtes
:

Ut unum pallium ex omnibus sagis

voile

fieret,

on
de

le

manteau
un

composa un grand
pements

de tous

les rideaux

de

poil

une espce de marque de dignit. La Pylhonisse, consulte par Sal, dit qu'elle voyait paratre

chvre qui couvraient

,

le tabernacle.

Dans

les

dcampr-

homme

on enveloppait l'arche et
,

la table

des pains

vnrable avec un manteau, etc.

de proposition

et d'autres choses,
:

dans

le voile

Pour distinguer

les

Hbreux des autres peuples,

cieux de couleur de bleu cleste

lnvolvent hyacin-

thino pallio, etc. L'cpe de Goliath tait dans le taber-

nacle

enveloppe dans un voile

Involutus pallio

commande de porter aux quatre coins de leurs habits des houppes de couleur d'hyacinthe ou de bleu cleste; le long du bord du
par
l'habit,

mme

Dieu leur

post eplwd.

mme
le

habit,

une frange ou galon, dont

il

ne prescrit

Le
tait

pallium ou

manteau,
propre
ayant vu

en hbreu muhil,
et

ni la couleur, ni la largeur, ni la matire. Jsus-Christ

un habillement

aux femmes
de
loin

aux
son

portail de ces franges son

manteau,

comme

il

parat

hommes.
futur

Rebecca,
,

Isaac

par l'Evangile

Si tetigero tantm fimbriam vestimenti

poux
lit

se hta de se couvrir de son manteau.

L'hbreu

zaiph, qui signifie plutt

un

voile dont les

femmes

se couvraient la tte et le visage.

dit

L'pouse
trouve,

ejus, salua ero disait l'hmorrosse. Le Sauveur reproche aux pharisiens de porter par affectation de plus grandes franges au bas de leurs manteaux, ou de plus
,

du Cantique
aussi

que

les

gardes de

la ville l'ont

longues houppes aux coins de leurs babils

cant fimbrias.

Magnifi-

et lui ont t son manteau.

L'hbreu redid signifie

un

voile prcieux propre

aux femmes. On peut

;

Les

Juifs d'aujourd'hui

pour ne se pas rendre

ri-

driver ce terme de l'hbreu radah, dominer

il

et alors

dicules par la singularit de leurs vtements, ne portent plus au dehors ces

aura

la

mme

signification

que potestas

que saint
:

houppes

ni ces franges leurs

Paul veut que les femmes portent sur leur tte Dbet mulier polesiatem liabere super caput propler
angelos.

manteaux; mais

ils

ont sous leurs habits une pice de

soie ou de lin carre, avec quatre petites

houppes aux
;

Ce

voile,

cette puissance,
la

l'autorit

de l'homme sur

aussi un manteau dans lequel mesures de levain et l'criture

;

marque de femme. Ruih portait Booz lui chargea six

est la
lui

quatre coins. Celle espce d'habillement est double

une partie se met par devant

et les

et l'autre

par derrire

deux pices sont attaches par des cordons qui

ou

donne

le

nom

tiennent sur les deux paules. C'est ce qu'ils appellent

de mipheat

diffrent de ceux que nous venons devoir. Quant au manteau des hommes, il parat, par toute
,

harbacanephoth
c'est

les quatre ailes

les

quatre coins

un diminutif de leur ancien manteau. Dans

il

l'-

l'criture

qu'ils le mettaient

par-dessus

la

tunique,

(^re.

est parl assez

souvent des

ailes

du manteau^

4095
qui n'taient autres,

MAR
apparemment, que
et
les

MAR
quatre
l'aile

i(W6
la libert

ont us assez long-temps de

d'pouser leurs

coins dont nous venons de parler. Sail arracha

proches parentes,

mme

aprs que

le

monde

a l as;

du manteau de Samuel,

David coupa

l'aile

du man-

sez peupl pour qu'ils en

pussent prendre ailleurs

:

teau de Sal dans la caverne.

mais
sont syriaques, et si-

c'a t aussi
s'allier

dans d'autres vues

par exemple

Maran atha. Ces deux mots

de peur de

gnifient notre Seigneur vient. C'tait le plus grand des

culte des faux dieux

dans des familles corrompues par le ou pour conserver dans leurs

,

anathmes par lequel on dvouait un

nier malheur, en le

homme
et

au der-

propres maisons
positaires. C'est

la

vraie religion, dont

ils

taient d-

menaant de

la

venue

du juge-

pour cela qu'Abraham pousa Sara,

ment du Seigneur. Le terme dont

munication
a absolument
la

se servent encore

aujourd'hui les Juifs pour exprimer anathme, excom,

mme

signification

que

sa nice, et que ce patriarche donna des exprs son intendant lizer d'aller chercher une femme son fils parmi les filles de ses ne-

sa

sur ou
si

ordres

maran

atha.

Voyez

ptre aux Corinthiens, xvi, 22.

veux

et

que Jacob pousa

les

deux surs

filles

de

Marbre, carbonate de chaux en masses dures, blanches, ou diversement colores et veines, susceptibles

son oncle.

Les

filles,

avant leur mariage, ne paraissaient point

de recevoir un beau
aussi le

poli.

Les minralogistes donnent

;

d'ordinaire en public. Elles taient appeles aima,

vierge, cache, enferme. Souvent la
faisait

nom de marbre

des roches calcaires

telles

demande

s'en

sont celles que l'on dsigne sous le

nom

de marbre de

sans qu'elles eussent vu ceux qui les recher-

Carrare, de marbre cipolin, de marbre bleu turquin.

Le
les

chaient.

marbre
arts.
Il

est,

de temps immmorial, employ dans

L'on voit

la

manire dont on demandait une

fit

fille

en

est question,

au premier livre des Paralipom,

mariage

nes (xxix, 2),

du marbre de Paros
hbreu ne
dit

qui tait,

comme

Hmor, pre de Sichem, et Sichcm lui-mme, en demandant Dina Jacob. (Gense

,

dans ce que

on

le sait, l'un le texte

des plus beaux et des plus renomms;

xxxiv, Set suiv.)

mais

pas de Paros;

c'est,

comme
des

Le mari donnait
qu'il voulait

la

dot sa femme. C'tait en quelfaisait

l'ont fait

remarquer des auteurs, une addition

que sorte un achat que l'homme

nait de la dot
qu'il ferait

de

la

personne

Septante.

pouser. Avant les fianailles, on conve-

Mariage. Le mariage passe pour tre d'une obligation stricte

tre
,

que

le

mari

lui

donnerait, et des prsents

parmi

les

Hbreux.
,

Ils

prennent

la let-

au pre

et

aux frres de l'pouse.

comme un
:

prcepte
et

ces paroles dites nos pre,

Les
par

fianailles se faisaient
l'on

ou par un
donnait

crit

ou par

miers pres

Croissez

multipliez-vous
celui qui

et

remplissez

une pice d'argent que

la

la

fiance, ou

la terre. Ils croient

que

ne marie pas ses en-

cohabitation et le
l'crit
tel

commerce
telle
:

charnel. Voici la
:

fants prive Dieu de la gloire qui lui est due, devient

formule de

qu'on dressait dans ces occasions

mois, de

en quelque sorte homicide, dtruit l'image du premier

Un

tel

jour, de

anne, N.,

fils

de N.,

homme, et est cause que le Saint-Esprit se retire d'Isral. On fait cette question dans le Thalmud : Qui est
celui qui prostitue sa
fille ?

IV., dit

N.,

fille

de

N.

Soyez mon pouse suivant

,

la loi

de Mose

et

des Isralites
;

et

je vous donnerai

Et on rpond

C'est le pre
,

qui la garde trop longtemps la maison

ou qui

la

marie un

vieillard.

L'ge o

le
;

mariage devient une

obligation est l'ge de vingt ans

Juifs
fois

mais d'ordinaire

les

marient leurs enfants de meilleure heure. Toute-

une
,

fille

marie par son pre avant

l'ge

de pu-

bert

qui est douze ans et

,

demi

peut se sparer de

son mari
lui.

sur un simple dgot qu'elle aura conu de

seconde femme de son pre 2 le frre ne pouvait pouser sa sur, soit du pre seul on de la mre seule, beaucoup moins de tous les deux 3 l'aeul no pouvait pouser sa petite-fille, soit du ct de son fils ou du ct de sa fille A nul ne pouvait pouser la fille de la femme de son pre ; 5 ni la sur ou de son pre, ou de sa mre; 0 ni l'oncle sa propre nice, ni la 7 ni la femme de son oncle patertante son neveu nel 8 ni le beau-pre ne pouvait pouser sa bellefille ; 9 ni le frre la femme de son frre encore vi; ; ; ;

Le mariage d'Adam
considre
le

et d'Eve est le plus

beau

et le

plus solennel qui se soit jamais clbr, soit qu'on ministre

,

le

tmoin et

le

paranymphe
le

qui est Dieu

la dignit la tige

mme,
les

soit

qu'on envisage
le

mrite et

des personnes qui

contractent, qui sont

de tous

hommes

qui ont t ou qui seront

jamais, dans la suite de tous les sicles.

Dans
et

les

premiers temps,

les

mariages entre frres

,

surs taient non seulement permis

mais

mme
qui

ncessaires, cause du petit

taient dans le

nombre de personnes
la

monde. Depuis
ont t

multiplication du

genre humain,

ils

illicites, et

mme condamns

sous de grives peines

(1).

Toutefois, les patriarches

(1) Il y avait parmi les Hbreux plusieurs degrs d'affinit qui empchaient qu'on ne se pt mai ier par
:

exemple

1 le

fils

ne pouvait pouser sa mre

ni la Ui

mme aprs la mort du frre , si celui-ci des enfants que s'il n'avait point laiss d'enfants le frre vivant devait susciter des enfants son 10 il tait dfendu frre mort en pousant sa veuve d'pouser la mre et la fille ensemble, ni la fille du fils de la mre, ni la fille de sa fille, ni deux sars ensemble. Si les patriarches qui vivaient avant la loi ont quelquefois pous leurs surs, comme Abraham pousa Sara , fille de son pre, mais d'une autre mre, ou les deux surs ensemble, comme Jacob pousa Raelel et Lia, ou leurs propres surs de pre et de mre, cou me Abi'l et Can ces c;s ne sont point propose pour exemple, parce que dans les uns ils sont autoriss par la ncessit et dans les autres par l'usage; et qu'alors la loi ne subsistait pas encore. Si l'on trouve quelques autres exemples avant la loi ou depuis la loi, l'Ecriture les dsapprouve expressment. comme l'inceste deHuben avec Bala, concubine de son pre, et l'action d'Amnon avec Thamar sa sur, et celLc d'Hrode Aulipas, qui pousa Hrodias sa belle-sur, femme de son frre Philippe, qui tait encore vivant,
vant, ni
laissait
, ; ; , ,
:

, ,

1007
pour
la dot

MAR
de votre virginit la

MAR
somme
El
de deux cents
a.

1008

l'poux prend tmoin

la

compagnie

qu'il est

de bon
lec-

zuzims, qui
senti

est

ordonne par

la loi.

ladite

N. a conledit

or et de valeur convenable. Aprs cela,

ture
les

on

fait

de devenir son pouse sous ces conditions, que

N. a promis
ledit

d'excuter au jour du mariage. C'est quoi

,

du contrat de mariage, que l'poux remet entre mains des parents de l'pouse. Alors on apporte
six bndictions,

N.

s'oblige

et

pourquoi

il

engage tous ses biens

de nouveau du vin dans un vase de matire fragile,

jusqu'au manteau qu'il porte sur ses paules. Promet, de

plus
,

on rcite
maris
,

on prsente boire aux

d'accomplir tout ce qui est ordinairement port

les contrats

puis on jette le reste terre en signe d'all-

dans
lites.

de mariage, en faveur des femmes Isra-

gresse. L'poux prend le vase et le jette avec raideur

Tmoins N.,N., N.
et

contre terre ou conire

la

muraille, et le met en pices,

La promesse par une pice d'argent,

disait sa

sans crit

en mmoire, dit-on, del dsolation du temple.

se faisait en prsence de tmoins, et le jeune

homme
la

Les rabbins enseignent qu'avant

de Jrusalem, l'poux
ronnes dans
la

la

ruine du lemple

prtendue

Recevez cet argent pour gage que

et l'pouse portaient des

,

cou-

vous deviendrez

mon

pouse. Enfin

rengagement par

crmonie de leurs noces

mais que

cohabitation tait, selon les rabbins, permis par la

loi
(

depuis ce temps on n'en a plus port. Dans l'criture,

Deutr. xxiv, 1

mais

il

avait t

sagement d-

on

voit distinctement la
celle

couronne de l'poux, mais

la coiffure

fendu par les anciens

cause des abus qui pouvaient

non pas
n'tait

de l'pouse. Aussi

des

femmes

en arriver et cause des inconvnients des mariages

clandestins.
la libert

nullement propre porter

,

la

couronne. Les
,

Les

fianailles
,

donnaient aux jeunes gens

Juifs d'aujourd'hui

en quelques endroits
maris

ont cou-

de se voir

ce qui ne leur tait pas permis

tume de jeter sur

l'pouse,

les

et particulirement sur

auparavant. Si durant ce temps la fiance tombait dans

du froment

pleines mains,

en disant:

quelque faute conire

la

fidlit qu'elle

devait son

fianc, elle tait traite

juifs

comme adultre. Les

les fiancs
ils

docteurs
li-

, ils y mlent quelques pices d'argent, qui sont ramasses

Croissez et multipliez.

Dans d'autres endroits

enseignent que

si

abusaient de la
taient

par les pauvres.

bert qu'ils avaient de se voir,

la peine

condamns

On

voit

par l'vangile, qu'on donnait l'poux

tin

du

fouet.
il

Souvent

entre les fianailles et

soit
;

paranymplic, que Jsus Christ appelle l'ami de l'poux.

les pousailles,

se passait

un assez long temps,

ou pour autres

Un nombre djeunes gens

honneur pendant
filles,

l'accompagnaient aussi par

cause

du bas-ge des

fiancs,

rai-

les jours

de

la

noce

et

des jeunes

sons de ncessit

ou de biensance.
dit

de

mme,

tenaient compagnie la marie du-

Lon de Modne
sir,

que l'usage des Juifs

,

est

de choi-

rant tout ce temps. Les

pour

la

clbration du mariage
,

un mercredi ou
,

bien marqus dans

l'histoire
,

un vendredi

si

c'est

une
la

fille

ou un jeudi
,

si c'est

Cantique des Cantiques

compagnons de l'poux sont de Samson et dans le et les compagnes de l'pouse

chap.
i,

une veuve. La

veille

de

crmonie

la

fiance va

dans

le
;

mme

Cantique,
le

4; n, 7,8, 16;
,

au bain et se plonge tout

le

corps dans l'eau. Elle est

la

m,
de

vin, 4, et dans

Psaume xliv, 8, 15
tait

15.

accompagne de plusieurs femmes, qui

que tout
le

mnent au

Le devoir du paranymphe
la

de
,

faire les

honneurs

bain au son de plusieurs instruments de cuisine, afin

voisinage sache qu'elle va se marier.
,

noce en

la

place de l'poux

et d'excuter ses

a de la diversit entre Selden

Buxtorf et

y Lon de
;

Il

ordres.

La crmonie de
de biensance,
n'tant point

la

noce se passait avec beaucoup

gens de l'un et de l'autre sexe
Ils

Modne, sur
qui
fait

le sujet

des crmonies du mariage

ce

les jeunes

juger que les usages varient suivant les lieux

ensemble ple-mle.
spars,

taient dans des

diffrentes
les

et les

personnes.

On pare

l'pouse de tout ce que l'on

;

appartements

mangeaient

peut trouver de plus beau et de plus riche

la

puis on

tables et se divertissaient de manire

filles

que

jeunes

conduit dans un lieu dcouvert, sur un fleuve,

taient avec les jeunes

filles, et les

garons avec
envers
les

dans une cour ou dans un jardin. Quelquefois cela se fait dans une salle pare exprs. L'poux et l'pouse
6ont placs sous un dais, ayant l'un et l'autre un voile
noir.

les

garons. La

rserve des

Orientaux

femmes
l'histoire

exigeait cela.

On en

voit des preuves

,

dans

du mariage de Samson

dans celui d'Eslher,

On

leur

met sur

la tte

un autre

voile carr
|

dans

le

Cantique des Cantiques. Les jeunes

plaisir

hommes
les
,

'

d'o pendent aux quatre coins quatre houppes. C'est

prenaient leur

quelquefois

proposer des

ce voile que les Hbreux appellent taled.

nigmes
la

et l'poux proposait des prix

ceux qui
,

Alors

le

rabbin du lieu, ou

le

chantre de
,

syna-

expliqueraient.

On

sait l'histoire

de Samson

et l'l'ac-

gogue ou

le

plus proche parent

du mari

prend une

nigme

qu'il

proposa aux jeunes Philistins qui

fte.

'..

lasse pleine

de vin

et

ayant prononc celte bn/'

compagnaient dans cette

diction
et la

Soyez bni, Seigneur, qui avez cr

,

homme

La crmonie de
jours pour une

la

noce durait ordinairement sept

pour une veuve.
faisaient
fille,

femme

et
,

ordonn

le

mariage, etc.,
,

il

prsente le

fille,

et trois jours

vase l'poux

puis l'pouse

afin qu'ils

en gotent.

Ces sept jours de rjouissance se

naire dans la maison
cela

d'ordi-

Ensuite l'poux met au doigt de son pouse , en prsence de deux tmoins un anneau , en disant Par '.et anneau, vous tes mon pouse, suivant l'usage de
, :

du pre de

la

el
la

aprs

on conduisait en solennit l'pouse dans

,.

mai

son du mari.
Cette

Mose
l'or

et

d'Isral. Buxtorf dit

que cet anneau doit tre

,

conduite se faisait d'ordinaire avec grande.

,

massif et sans aucune pierre enchsse

s.

et

que

pompe

suivant les facults et

la

condition des per-

s.

m.

4099

MED
le

MED
temps de
,

il oo
;

sonnes. Souvent on choisissait

la nuit.

la

captivit de

Babylone

que

le

caractre hbre/i

'

Quant au mariage des chrtiens

Appel sa premire perfection
,

Jsus-Christ Ta

en condamnant able

moderne vient d'Assyrie ou de Chalde, et n'a t mi. en usage parmi les Juifs que depuis Esdras 5 J qu^
;

solument

la

polygamie

et

en ne permettant
,

divorce

trs-probablement toutes
Juifs
les

les

vraies monnaies

des

que dans

le

cas d'adultre

ne laissant pas

mme

aux

parties ainsi spares la libert de se marier, ce qui

est fort diffrent

que nous avons n'ont t frappes que depuis Machabes, et depuis l'an 170 des Sleucidcs, qui
6

de ce que

la loi tolrait.

Le Sauveur

a bni et sanctifi le

mariage, en assistant aux noces

des trangers

de Cana.

de Jrusalem du joug que ces monnaies n'ont pas t frappes par les Samaritains, ni dans les villes samaritaines,
;

est l'poque de la dlivrance

Les

livres sacrs

vent aucune crmonie particulire pour

du nouveau Testament ne prescrile mariage;

que dans
l'glise
,

l'insu des Juifs, par les ordres

de Simon mais apparemment par des monnayeurstyriens, que Simon et

,

mais

il

est certain

on a toujours

les Juifs

employrent pour cela

que

le

caractre

doiwi la bndiction aux maris

le

et

que pour lever

il

tyrien et samaritain qu'on y voit tait le caractre le

mariage au rang des sacrements de l'glise,

plus
la

commun pour
la

le

tre clbr au

nom

de Jsus-Christ et avec des crles

Samarie, dans

la

commerce dans la Jude, dans Phnicie; 8 qu'il n'y eut jamais

induisant l'idoltrie, et
le

monies sacres, lesquelles ont assez vari selon

de plainte de

part des Juifs au sujet des empreintes

temps

et les lieux
,

de ces monnaies,

comme

Mssore

massorthes.
Il

Ce terme hbreux massora

,

que

s'il

y a eu quelque interruption dans

fait,

frappement

signifie tradition.
fie

drive du verbe masar

offrir.

qui signi-

qu'on en a

elle est

venue de
de Juda

la

part des rois de

donner, prsenter,

L'on

nomme
,

massorthes

Syrie, ou de la

mort de Simon;
les rois

9 qu'il n'y a gure

et d'Isral,

les docteurs

hbreux qui ont

fix la

leon du texte saqui ont

l'ait

d'apparence que

avant

la

cr en y ajoutant les points-voyelles

les

captivit, aient jamais frapp de

monnaies;
,

qu'il est

remarques marginales que

l'on voit
,

aux marges des

assez probable que

sous les Machabes

les Juifs

en

Bibles hbraques imprimes

et qui ont
les

compt avec
et les ver,

frapprent d'abord en leur

nom;

puis Antiochus Si-

une exactitude scrupuleuse tous

sets et

mots

dtes ayant accord Simon le privilge d'en frapper

son coin,
il

mme
et

les lettres

de chaque livre

afin

que

frappa celles qui portent son

nom,

et

dans

la suite

on ne pt plus y faire aucun changela

ses successeurs continurent d'en user de

mme

jus-

ment,

que

leon en ft fixe pour toujours.

fort lou cette entreprise, et ont re-

qu'aux Hrodes, o l'on

ractre grec.

commena
de Sirach

y mettre le ca-

Les uns ont

gard l'ouvrage des massorthes admirable pour ter du texte une

et d'embarras, et pour mettre

comme une
infinit

invention

Mdecine. Jsus,

fils

Eccli.

xxxvni,

i*
:

d'quivoques
la

2> 3), attribue l'invention de la

mdecine Dieu

mme

un frein

licence

Honorez
car

le

mdecin cause

dm
l'a

besoin que vous en avez,

et la tmrit des copistes et des critiques, qui sou-

c'est le

Trs-Haut qui

cr. Cest

de Dieu que

vent changeaient ou altraient

autorit prive, ne* consultant
et leur fantaisie. D'autres ont

le

texte sacr de leur

vient toute cjurison. L'criture

ne nous parle pas de

que leur propre esprit

cette entreprise,

mdecins avant
dit qu'il

le

temps du patriarche Joseph. Elle

les

blm

ordonna ses serviteurs

mdecins d'Ecorps morts cl

tait trs-

et ont

souponn

les

massorthes d'avoir donn at-

gypte

d'embaumer

le

corps de son pre Jacob. Ces

les

teinte la puret

du

texte,

en substituant

l'ancienne

mdecins se mlaient d'embaumer

et vritable leon de leurs pres

une autre leon plus

de gurir les vivants. L'art del mdecine

ancien dans l'Egypte
;

favorable leurs prjugs et plus contraire au christianisme, dont

affaibli les
ils

on eu attribuait l'invention
Isis
;

ont toujours

autant qu'ils ont pu,

Il

Thaut ou Herms, ou Osiris ou

science des gyptiens,

et

quelques

preuves et les tmoignages.

est indubi-

savants ont cru que Mose ayant t instruit de toute

la
il

table qu'ils ont souvent suivi et autoris des leons

fort diffrentes

savait aussi les principaux

de celles que suivaient

les

anciens

secrets de la mdecine.

On

prtend

mme

le

prouver

interprtes grecs qui ont vcu avant Jsus -Christ.

par ce qu'il ordonna dans

la loi

louchant

la lpre, et

Quelquefois
d<ui
,

mme

ils

s'loignent de la leon du chal-

touchant les incommodits ordinaires des femmes;

touchant les animaux purs
des eaux de Mara, etc.
et

qui est le plus ancien auteur qui ait interprt,

le texte origi-

impurs, l'adoucissement

en une langue approchant de l'hbreu,

nal de l'criture.

Mathtjsalem. Le vrai
tliusala
;

nom de

ce patriarche est Ma-

On ne voit gure que les Hbreux aient eu communment des mdecins, surtout pour les maladies internes
;

sa

mort

eut

lieu l'anne

mme

du d-

mais pour
ils

les plaies, les fractures, les

meur-

uge.

trissures,

avaient des mdecins qui savaient ban-

Mdailles. On peut dire,

V que toutes les mdailles

et fausses
;

der les plaies et y appliquer certains mdicaments,

hbraques o Ton voit des inscriptions en caractres

comme
hors,

la

rsine, le
les

baume,

la

graisse, les huiles.

hbreux d'aujourd'hui, sont modernes

3

2 que

Mais dans

maux

qui ne paraissaient point au-de,

celles qui sont inscrites en lettres samaritaines sont

comme
la

les fivres, la goutte

les

douleurs d'en-

vraies et authentiques

que ces

lettres samaritaines

trailles,
ni
'

peste, les douleurs de tte, on ne parlait

<ic

sont l'ancien caractre bbreu, phnicien ou ehananen,

de remdes, ni de mdecins. Asa tant attaqu

' >

dont Mose et les Hbreux se sont servis jusqu'aprs

Mie aux pieds, et s'tant adress aux mdecins,

110!

MED
en
fait

MED
d'une action conf

U02
soit

oh

lui

un reproche,

comme
il

conclure que
le

l'art

de

la

mdecine

nouveau dans
si

traire la confiance qu'il

devait avoir au Seigneur,

monde. Adam, qui

avait reu

une connaissance

freinas ayant un abcs dont

guri par Isae, qui y applique

devait mourir, en est

parfaite et si tendue des choses naturelles, de la force

fin

cataplasme de figues.
la lpre et aiix inj

des simples, des vertus des sucs, des liqueurs et des mtaux, ne

On

ne connaissait aucun

remde

manqua pas sans doute de

cultiver et de per*

rincontinence, et commodits qui sont les suites de

l'criture. Job tant qui ne sont que trop connues dans maladie terrible, on ne parle point d'emfrappe d'une infirmit ployer l'art des mdecins. On regarde son

feclionner cette connaissance, depuis qu'il se Vit con-

damn
cable.
et

la maladie et la

mort par un arrt irrvomit dans

et

Le besoin o

il

se trouva de rparer ses forces

le la

de conserver sa sant

ncessit de re-

comme un coup de la main de Dieu. Ses amis en raisonnent suivant leurs prjugs, et prtendent prouver passs. qtt c'est une juste peine de ses pchs
Le peu d'usage que Ton avait de la mdecine, et la persuasion o l'on tait que les maladies taient des
mauvais effets de la colre de Dieu, causs par les faisaient que, sa vengeance esprits excuteurs de
,

courir aux
j \

remdes naturels,
la

par consquent
les

celle d'en tudier

nature, les effets et

pro-

prits.

Une
l'oubli
:

science

si utile

ne demeura pas ensevelie dans

et

Adam

l'enseigna ses enfants,

la

Ton doit

croire

que ceux-ci

cultivrent et la transmirent

la postrit.

Les anciens parlent trs-avantageuseque les gyptiens sont

et
les plus

dans

les

maladies extraordinaires, on s'adressait ou

,

ment de
la

la

connaisance que les gyptiens avaient de

dit

aux magiciens, aux enchanteurs, ou aux faux dieux des paens, qui taient en rputation de rendre des oracles et de prdire l'avenir, ou enfin

aux devins

mdecine. Homre

habiles mdecins du

monde,

que chacun d'eux est

mdecin. C'est sans doute une exagration. Mais Hrodote avoue que tout est plein de mdecins en ce paysl,

aux prophtes du Seigneur, pour recevoir d'eux la gurison ou du moins pour savoir si Ton relverait
,

parce que chaque pailie du corps et chaque mala-

de sa maladie. Ochosias

roi d'Isral

s'lant laiss
toit sa

die a son

mdecin

les

uns se bornent aux maux des

des dents, et d'autres aux

tomber de

la

plate-forme qui servait de

mai-

yeux, les autres aux

maux

son, envoie consulter le faux dieu Bel-Zbub Ac-

maux de

la tte.

Diodore de Sicile remarque que ces

certains livres sacrs

caron, ville des Philistins. Jrmic parle des enchan-

peuples avaient

qui renferle

tements qu'on employait contre

la

morsure des anicharmes ne

le

maient les prceptes de la mdecine usite dans

Il

pays.

maux venimeux

J'enverrai contre eux des serpents

la

n'tait

pas permis, en traitant les malades, de s';

dangereux, contre

morsure desquels

les

loigner de ces prceptes

la

si

on

rusissait gurir,

feront rien. Hazal, roi

de Syrie,

fait

consulter
le

pro-

bonne heure
Mais

sinon on ne pouvait faire aucun requ'il

phte Elise sur sa maladie.

Naaman

Syrien vient
la

proche au mdecin, pourvu

son
art.
s'il
il

et suivi les rgles de

il

dans

les terres d'Isral,

pour obtenir d'Elise

gupa-

s'en loignait,

tait

puni de mort

rison de sa lpre.

Du temps que Notre Seigneur

il

quand

mme

aurait russi gurir.

les sciences

rut dans la Palestine,

cins dans le pays
;

y avait sans doute des

il

mde-

Mose avait tudi toutes

Eruditus
est in ornai sapienti

d'Egypte
Il

mais

parat que les peuples s'en

JEgyptiorum.

y avait
connasi

servaient peu, et y avaient peu de confiance.

portait au

On

ap-

sans doute appris

la

mdecine
de
la

comme

tout le reste.
la

Sauveur

et ses aptres

une

infinit

de ma-

Ce
tre,

qu'il dit

de

la lpre,
la

manire de

lades de tous les endroits du pays.

de

la

discerner, de

gurir,oudu moinsde juger

et incurable,ou si

Les auteurs

juifs

parlent des mdecins d'une

:

maplus

elle

tait

commence, invtre
la gurir,

on

nire qui ne leur est nullement honorable

leur des mdecins
,

Le meilet le

pouvait esprer de

marque une assez grande

disent-ils

mrite fenfer

connaissance de cette maladie.

qu'il jeta

On

croit

que

le bois

juste des boucliers est le

compagnon d'Amalech. Le m-

dans l'eau Mara, pour adoucir une source

;

decin tue plusieurs personnes par son ignorance, qu'il

pourrait gurir par son art;
vres, qu'il pourrait
il

ou un puits amer dans

le

que

le

serpent d'airain

qu'il

leva

laisse prir plusieurs

pauil

dsert, pour gurir

ceux qui avaient t mor-

soulager par ses mdicaments;

dus des serpents, taient des secrets d'une mdecine

cache et mystrieuse. La
distinction qu'il fait des

permet plusieurs une nourriture trop forte, qui

les fait

mourir

il

en loigne d'antres de la confiance qu'ils de-

animaux purs

et

impurs, et des dfauts des prtres

vraient mettre en Dieu, en la mettant dans leur art. Ils

qui les excluaient du ministre sacr, et quantit d'autres

disent

comme

par manire d'imprcation

Que

celui

remarques que

l'on voit

dans ses livres sur ceret

qui pche contre son Crateur puisse tomber entre les

taines incommodits des

hommes

des femmes, marla

mains du mdecin

Enfin

ils

disent
;

Oh! que

te

meil-

quent assez
sique. Saint

qu'il n'ignorait

pas les secrets de

dit

phy-

leur des mdecins aille en enfer

il

car

il vit

splendidement,

Clment d'Alexandrie
la

expressment

ne craint point la maladie

et
il

il

ne brise point son cur

se-

que Mose apprit

mdecine auprs des plus savant*

devant Dieu,
cours.

tue le pauvre en lui refusant son

matres de l'Egypte.
Je ne voudrais pourtant pas assurer que les anciens

Encore que
de mdecins

l'criture

ne parle pas
avant
ses
le

expressment
temps du pa-

mdecins de l'Egypte s'appliquassent aux maladies in*

ternes,

ni

de mdecine

comme
Il

la fivre,

et tant d'autres

incommodi-

triarche Joseph, qui

commanda
,

mdecins d'em-

ts qui sont des suites

du drangemntdu sang ou des

que
les plus

baumer

le

corps de Jacob

son pre, on n'en doit pas

humeurs.

est certain

fameux mdecins

M5

MES
Grce, Chiron, Machaon, Podalyre, Pon

MET

104

de la Esculape mme, n'taient quedebonschirugiens ;leur

art n'aboutissait

pacit en usage chez les

Hbreux

voyez

les articles

Coude, Palme, Assaron, Ephi, etc.

qu' gurir les blessures,

fait

comme
le

le

Mtempsycose. Le sentiment de

la

mtempsycose

remarque Pline. Celse

Machaon,
fils

observer que Podalyre et

roi

d'Esculape, qui accompagnrent

quoi qu'en puissent dire les Juifs modernes, n'est enseign en aucun endroit de l'ancien et du nouveau
Testament. Il parat au contraire , par la loi , par les prophtes et par les auteurs sacrs du nouveau Testament , que les mes des hommes aprs leur mort
,

Agamemnon

la guerre de Troie, ne furent jamais

ni contre les

employs contre la peste,

maladies inter-

nes, mais seulement pour gurir les blessures.

La mdecine des Hbreux

parfaite
crefcs
:

n'tait peut-tre pas plus

si

taient dans

un

tat fixe

et qu'elles n'avaient plus

,

Salomon, qui savait

la

parfaitement les se-

aucune relation
ne revient plus
:

la vie prsente. L'esprit s'en va

et

de

nature et

la vertu les

des simples, qui avait

oiseaux et les poissons,
arbres et sur
;

et la chair

retourne en la terre dont

l'a fait.

crit sur tous les

et qui avait

animaux,

elle est tire, et l'esprit

retourne Dieu qui

Les
|

compos des

traits sur les

Juifs citent,

pour appuyer leur opinion sur

ces paroles de Job
et
:

la

ms'il

les plantes,depuis le

cdre du Liban jusqu' l'hyssope

tempsycose
choses deux

Le Dieu

fort fait ces

ce prince,

si

clair, aurait

pu nous donner de grands

,

trois fois

envers l'homme;
,

comme

claircissements sur cette matire

si

Dieu avait per-

voulait parler d'une triple rvolution

et d'un triple

mis que ses ouvrages parvinssent jusqu' nous. Josphe dit que Salomon avait reu la vertu de chasser les d-

retour de l'me dans le corps

mais

le vrai

sens du
trois

passage est que Dieu garantit du danger jusqu'

fois, c'est--dire,
lui

mons,

et

de gurir

les

maux

qu'ils font

aux

hommes

plusieurs fois,
Il

l'homme qui met en

la

qu'il avait

compos des charmes contre

les maladies,
les

sa confiance.

y a beaucoup d'apparence que les

et des formules d'exorcismes

pour chasser

mauvais
qu'ils

Juifs

puisrent ce sentiment dans

Chaldc
,

penle

esprits des corps des possds, et pour

empcher

dant leur longue captivit de Babylone

ou par

n'y revinssent plus.

Il

ajoute que les Juifs de son temps

commerce

qu'ils

eurent avec les Grecs, qui l'avaient

se servaient encore beaucoup de ces remdes.

eux-mmes emprunt des Orientaux.

Mgiddo. Voyez Mageddo.

Ce
signifie

qui est certain

c'est

que

du temps de Jsusles Juifs.

Christ, ce

Mgillah, ou Mgilloth. Ce terme hbreu

rouleau. Les Hbreux donnent le

un
Ils le

dogme

tait

trs-commun parmi

nom

de Mgilloth

tmoignent assez dans l'vangile, lorsqu'ils disent

uns croient que Jsus-Christ est Jean-Baptiste;
,

que

les

cinq livres

Y Ecclsiastique, \q Cantique des cantiques,

les Lamentations, Rut h, elEsther. Cest ce qu'ils

nom-

les autres

lie

d'autres, Jrmie ,ou quelqu'un des

;

anciens prophtes

et

ment

Hrode

le

tlrarque, entendant
:

les cinq

Mgilloth.

parler des prodiges de Jsus-Christ, disait

loi n'obligeait
;

C'est

Jean-

Menthe, herbe odorifrante. La

donner la

pas

Baptiste que j'ai

et Philon
,

fait dcapiter,

qui est ressuscit. Josphe

,

dme de ces sortes d'herbes

loi

elle

ne sou-

qui sont les plus savants d'entre les Juifs

,

mettait la

de

la

dme que ce que

l'on

comprenait

aprs les auteurs sacrs qui nous restent

la

parlent de

sous le

nom de

revenus, provenlus, sur tout ce qui se

mtempsycose comme d'un sentiment trs-commun

Les pharisiens, selon Josphe
,

recueillait la

campagne. Les pharisiens, voulant se

plus
littrale

dans leur nation.

naient que les

te-

signaler par une observance

et

plus

mes des bons pouvaient aisment

,

re-

exacte que les autres,donnaient

la drne

de

la

menthe,

tourner dans un autre corps

qu'elles avaient quitt.
Il

aprs la mort de celui

de l'anet et du cumin. Voyez ces mots.

dit ailleurs

que

les

Mer, en

latin

mare, en hbreu jam, en grec thalass.

mchants entrent quelquefois dans

les

corps des

mes des homl'air l'air

nom de mer tous les grands amas d'eaux, aux grands lacs, aux tangs. Ainsi la mer de Galile, ou de Tibriade, ou de Cinreth, n'est
Les Hbreux donnent le
autre que le lac de Gnzareth ou de Tibriade, dans
1 \

mes
dans

vivants, qu'elles les obsdent et les tourmentent.

les

Philon dit que

les
la

mes

qui sont descendues de

,

corps qu'elles animent

retournent en

aprs

mort de ces corps

que quelques-unes conla

li

la mer du Dsert, la mer merde Sodome, la mer duJSel, ou la mer Sale, la mer Asphaltile ou du Bitume, n'est autre qu3 le lac Asphaltile ou le lac de Sodome. La mer de Smchon est le lac de mme nom. La mer de Jazer

Galile.

La mer Morte,

servent toujours un grand loignement de

et craignent

matire,
corps:
,

Orient,

la

de s'engager de nouveau dans

le

mais que d'autres y retournent avec inclination suivent le penchant qui les y appelle.

et

Les docteurs

juifs qui'enseignent la
si

mtempsycose

Jrm. xlvui, 32) est

le lac

qui tait auprs de la

n'en parlent pas d'une manire

Ils
Ils

claire et si simple.

ville

de Jazer, au-del du Jourdain. La mer de Suph

l'enveloppent sous des termes mystrieux et cachs.

croient que Dieu destine toutes les

mer Rouge. La mer Occidentale, ou la GrandeMer, ou la mer de Derrire, est la Mditerrane, On

est la

mes un certain

degr de perfection, auquel elles ne peuvent atteindre

donna

le

mme nom

de mer un trs-grand bassin

fit

pendant

le

cours d'une seule vie. Elles sont donc oblifois

de bronze que Salomon

la

faire

dans

le

temple pour
les pieds

ges de revenir plusieurs

sur

la terre, et

d'animer

commodit des

prtres, qui y lavaient

et

successivement plusieurs corps, afin d'accomplir toute

justice
,

et les intestins des victimes, et les

ils

instruments dont

et

de pratiquer
,

les prceptes tant affirmatifs

se servaient dans les sacrifices.

que ngatifs
et

sans quoi elles ne peuvent parvenir

,

Mesures. Pour

les

mesures de longueur

de ca-

l'tat

o Dieu les demande. D'o vient, disent -ils

H05
vigoureuse jeunesse
?
il

MEU
n'ait t ni

MIE
laboure,
ni

H0(
l
ils

qu'on voit des gens de bien qui meurent dans leur plus V
C'est qu'ayant acquis de

seme;

couperont

le

bonne

cou

la

victime, aprs quoi les prtres

du Seigneur,
vien-

heure

la

perfection

ne leur reste
et mortel.

plus rien faire

avec les anciens et les magistrats de

dront auprs du corps mort,
la

la ville,

dans un corps

fragile

D'autres

comme

et,
,

lavant leurs mains :ur

ils

Mose, meurent regrel, parce qu'ils n'onlpoint encore

gnisse qui a t immole

diront

Nos mains

rempli tous leurs devoirs. D'autres, au contraire, com-

n'ont point rpandu ce sang, et nos yeux ne font point

me

Daniel,

meurent avec

joie, et

dsirent la

faire

mort,
le

vu rpandre. Seigneur, soyez favorable votre peuple

d'Isral, et ne lui imputez

parce qu'il ne leur reste plus

rien

dans

point le sang qui a t rcette

monde.

pandu au milieu de son pays. Toute

se fait de

crmonie

La mtempsycose ou rvolution des mes

nous

fait

voir l'ide que l'on avait

du meurtre, comla

deux sortes. La premire, lorsqu'une me survient un corps dj anim. C'est ainsi qu'Hrode le llrar-

bien ce crime tait en horreur, et

tait

crainte o l'on

que Dieu ne

le

venget sur tout un pays, et les

tait

que

disait

que l'me de Jean-Baptiste,

qu'il avait fait

souillures

que ce pays
tait
le

cens contracter par

le

dcapiter depuis peu de temps tait entre dans

le

sang qui y

rpandu, moins qu'on ne

l'expit,

corps de Jsus-Christ, pour faire des miracles. D'au-

ou qu'on ne
si

venget sur celui qui en

tait l'auteur,

mes entrent dans un corps dj anim, pour y acqurir quelque nouveau degr de perfection
tres
fois, les

on venait aie dcouvrir.

Miel. L'abeille est
le

plus petit des animaux qui

qui leur manquait, ou pour aider

celle

qui est dj
d'elle.

volent, dit Y Ecclsiastique, et son fruit est la chose dit

dans

le corps,

aux uvres que Dieu demande

monde

la plus

douce. L'Ecriture, pour marquer une

Ils disent,

par exemple, que l'me de Mose doit s'u-

troupe d'ennemis qui poursuitavec opinitret et avec

ardeur, se sert de
la

nir celle

du Messie,

etc.

similitude des abeilles

ailleurs
:

Sicutso-

La seconde manire de rvolution

est

lorsqu'une

lent apes persequi.

Et

Circumdederunt

me

si-

me

rentre dans un corps nouvellement form, soit

qu'elle avait

eut apes. Dieu,

pour nous donner une ide de sa toutesifflet la

pour expier quelque faute

commise dans
Quelques
l'loidiffi-

puissance, dit qu'il fera venir d'un coup de

un autre corps, ou pour devenir plus

sainte.

mouche

qui est sur les fleuves d'Egypte, et l'abeille

mes, d'une nature plus releve, n'ont que de

qui est dans le pays d'Assur, pour se rpandre sur le

gnement pour

la

matire, et ne reviennent que

pays de son peuple. Celte mouche et cette abeille

ne

cilement animer les corps. D'autres, plus charnelles,

sont autres que les rois d'Egypte et d'Assyrie. Voyez

conservent toujours un penchant vers

le

corps, et y

ci-devant Bel-Zbub, et ci-aprs Mouche, o nous

retournent souvent sans autre raison que de contenter

parlons du culte que les

Philistins ont

rendu la

ce dsir. Les Juifs croient que cette rvolution se

fait

mouche.
Quant au miel, on
voit,

jusqu' trois ou quatre

l'ois.

Ils

tendent
et

mme
dans
le

cette transmigration jusqu'aux btes

aux choses

Lvitique,
lui

que

le

inanimes, et
n'est pas petit.
tent, et

le

nombre des

partisans

de ce dogme
juifs l'adop-

Seigneur ne permettait pas qu'on

autel
:

en

offrt

sur son

Les plus clbres docteurs

Nec quidquam
loi

fermenti ac

mellis adolebitur in

prtendent que Pythagore, Platon, Virgile,

qui font enseign,

sacrificio

Domini. On donne plusieurs raisons de con:

et les autres anciens philosophes,

venance de cette
en sacrifice,
la

par exemple, que le miel ne

les autres

l'avaient tir des crits des prophtes.

s'accommode pas avec

frait

choses que l'on ofpain, qu'il

n'est

Meurtre,
chez

meurtrier.

Le meurtre
le

qu'il

fait aigrir le
;

volontaire a touinvolontaire
l'exil
;

jours t puni de mort, et

les

meurtre

pas bon avec

viande rtie

ou bien parce que la

Hbreux

tait

seulement puni de

on

mouche
ce que

est

un insecte qui passe pour impur; ou par;

le

miel est le symbole des volupts charnelles

assignait l'homicide involontaire des

villes d'asile,

o
la
il

il pouvait se retirer et demeurer en sret jusqu' mort du grand-prtre (Nombres xxxv 28). Alors
,

ou enfin pour s'loigner des usages des paens, qui

avaient coutume d'offrir du miel dans leurs sacrifices.

lui tait libre

;

de retourner en sa ville et en sa maile

Mais en

mme

temps que Dieu dfend de

il

lui offrir

son

mais pour

meurtrier volontaire,
;

il

tait

mis
le

du miel en
prmices

sacrifice,

ordonne qu'on
:

lui

en offre les
offeritis
et

mort sans rmission

le

parent du mort pouvait

27).

(Lvit. n,

12)

Primitias tantm

tuer

impunment {Ibid.f

On ne

pouvait rece-

munera. Ces prmices et ces offrandes taient destines

la

voir de l'argent pour lui sauver la vie

l'arrachait

(f

31), et

on

nourriture et l'entretien des prtres, et no

mme

de

l'autel, s'il s'ytaitrfugi(/ixorf.

se prsentaient pas sur l'autel.

Au
le

reste, sous le

nom

xxi, 14).

de miel,
l'on trouve

les

rabbins et les auteurs de dictionnaires h-

Lorsque

dans un pays

le

corps d'un

breux entendent non seulement

miel des abeilles,

homme qui

aura t tu

sans que l'on connaisse le

mais aussi

le

miel des dattes de palmiers, ou les dattes

tire

meurtrier, Mose ordonne (Deulr. xxi)

ciens et les juges des lieux
voisins se

que

les

an-

mmes, dont on

du miel

et

il

semble que quand

il

transportent
est la ville

Dieu ordonne qu'on

lui offre les

prmices du miel,
;

dans
la

l'endroit, et, qu'ayant

examin quelle

faut l'entendre des prmices des dalles

car on sait

plus proche, les anciens de cette ville prendront

n'ait

qu'en gnral
fruits.

l'on

n'offrait

les

prmices que des

une gnisse qui

point encore port le joug

ils la

conduiront dans une valle inculte et raboteuse, qui

Tout

le

monde

sait

que

le

miel tait autrefois trs

1107

MIN
dans
la

nos
Machabes
et

commun

Palestine. Les expressions de l'crisi

dans

le

nouveau Testament, valait cent

11

ture, qui portent

souvent que ce pays est une terre

dragmes, ou cinquante livres de notre monnaie,

avait aussi

o coulent des ruisseaux de miel et de lait, en sont une bonne preuve. Mose dit que le Seigneur a introduit son peuple dans

une

petite

mine qui

valait soixante-quinze

dragmes.

un pays o

l'huile

dcoule des
le

Mlnutum

petite pice de

monnaie qui

valait

le

rochers, et dont les pierres produisent

miel en
la foret

quart d'un sou romain, c'est--dire, neuf deniers de

notre monnaie. Saint Marc nuta, quod
xxi, 2.
est
,

abondance. Le miel coulait sur

la terre,

dans

xu

42

Misit duo mi-

o Jonathas trempa
liqueur
,

le

bout de son bton dans cette

bouche. Les voyageurs re-

quadrans. Voyez aussi Luc. xu, 59; et

et la porta sa
qu'il

marquent
et

est

encore aujourd'hui trs-commun,

Mjroirs. Mose dit que les

laient la porte

femmes dvotes

qui veil-

que

les habitants

du pays

le

mlent dans toutes

du tabernacle dans

le dsert, offrirent

leurs sauces. Saint Jean-Baptiste se nourrissait de miel

d'un grand
faire

cur

leurs miroirs, pour tre

employs

sauvage, qui se trouvait

la

campagne dans

les

ro-

un bassin d'airain qui devait servir aux purifica-

chers, ou dans le creux des arbres.

enfants avec du
lait,

On
et

nourrissait les
:

tions des prtres (Exod.

d'airain sans doute
,

xxvm,

8).

Ces miroirs taient

ce bassin avec sa
qu'ils

de

la

crme

du miel

Buty-

puisqu'on en

lit

rum

et

mel comedet, ut
et eligere

scit,

ou douce

scit reprobare

base.

Cependant quelques interprtes croient

malum,

bonum.
et

C'tait ce

que

l'on connaissait

taient de verre, ayant seulement la bordure d'airain;

alors de plus

doux

de plus dlicieux avant l'inven-

d'autres veulent qu'on les ait placs autour

d'airain, afin

du vase

tion et la prparation

du sucre. Le Seigneur se
offert

plaint

que
il

les prtres

pussent

s'y

regarder au

de Jrusalem, qui avait

aux idoles

le pain, l'huile

miroir

mais

est inutile de recourir ces explica-

et le miel qu'il lui avait

donns pour sa nourriture.

tions, puisque l'on sait

que

l'on faisait autrefois

des

Enfin

la

trop grande quantit de miel nuit l'estomac,

miroirs de cuivre, d'tain, d'argent, et d'un mlange

et lui cause
le

du dgot

Vous avez trouv du

qu'il faut
,

miel,

dit
si

de cuivre
estims
:

et d'argent.

Ces derniers taient

les

plus

Sage, mangez-en autant

,

de peur que
le

Optima apud majores fuerunt brundusina,

vous en preniez trop

dre.

vous ne soyez contraint de

ren-

stannoetremixlis (Plin. xxxm,9).

On en

voit encore

aujourd'hui de mtal qui sont estims. Saint Cyrille

Milan, oiseau de proie,

et

nomm

en

latin

milvus

d'Alexandrie dit que lorsque les femmes gyptiennes

en hbreu daah. Quelques-uns traduisent ce terme

et d'autres,

vont au temple en habit de

la

lin, elles

portent un miroir

par une pie;

par un vautour.
fort

L'hbreu

main gauche,

et

un

sistre la main droite.

(De Ado-

daah

signifie voler.

Le milan vole
ci

vite et fort

rt, in spiritu, lib. II.)

haut. Mose le range parmi les oiseaux impurs.

Les magiciens

se sont quelquefois servis

de miroirs

Milice
Guerre.

des

Hbreux. Voyez
sorte de grain
et

-dessus

l'article

dans leurs oprations superstitieuses

et
il

et diaboliques; et
le

y en a qui veulent que Salomon

mme

Alexan-

Millet
Il

(1)

nomm

en latin milium.
dit

dre-le-Grand aient eu de ces miroirs, par

desquels
ils

moyen

en est parl dans Isae

le

dans zchiel. Isae

connaissaient toutes les choses naturelles,

que du

laboureur sme dans sa terre du bl, de

l'orge,

et quelquefois

mme
moyen

les surnaturelles.

La manire de

millet et de lavesce,

chacun en sa place. Et zchiel

deviner par
anciens.
il

le

d'un miroir est connue chez les

reoit ordre, de la part

du Seigneur

de se

l'aire

du

On

disait qu'en

bandant
le

les

yeux un enfant,

pain avec un mlange de bl, d'orge, de fves, de lentilles et

ne

laissait

pas de voir dans

miroir ce que l'on d-

de millet. Le terme dont se sert Isae est

nis-

sirait connatre.

Les sorciers de Thessalie, qui se vanun

man;
gnifie

et celui

dont se sert zchiel

est dochun.

Les
si-

taient de faire descendre la lune, crivaient sur

Septante rendent l'un et l'autre par keuchron, qui

miroir les choses sur lesquelles on les consultait, et

celui qui les consultait lisait la rponse,

du

millet. Mais
le

on doute de

la

signification
la

de
;

non sur

le

nisman. Les uns

rendent par l'pautre ou

vesce

miroir, mais dans

la
:

lune

qu'ils faisaient,

disait-on,

d'autres le joignent hordeum, et traduisent

Iwrdeum
se trouve

descendre du

ciel

lunam deducere.
l'ordi-

signatum

ou

insigne.

Le terme nisman ne
ci l

Les miroirs des anciens taient ronds pour

naire.

qu'en cet endroit. Dochan ne se trouve non plus qu'au

Snque invective contre

tait

le

luxe des

femmes

passage que nous avons

(zchiel.

de son temps, qui

venu un
le

tel

point qu'un mi-

Mine, mina ou mna, sorte de monnaie

nomme en
le

roir tait aussi

grand que

corps humain, et cotait

hbreu min, ou mina, qui

lie,

signifie

proprement une par-

plus qu'il ne

fallait autrefois

pour

la

dot de

la

fille

ou une

fois.

Je ne remarque ce terme que dans

livre des Rois, des Paralipomcnes, d'Esdras cl

chiel.

^zvalait

d'un gnral de l'arme romaine. Croyez-vous, ajouteeussent des miroirs ent-il, que les filles de Scipion
chsss dans
l'or, elles

Ce prophte nous apprend que

la

mine

qui le snat donna une dot

soixante si'cles, qui font quatre-vingt-dix-sept livres

cinq sous de notre monnaie. Voil pour la mine h-

mdiocre, qui ne

suffirait

pas aujourd'hui acheter

?
,

un miroir

la fille

d'un affranchi

braque. Mais

la

mine grecque ou
dont
il

attique, qui est aples livres

paremment

celle

est parl dans

des

Sophocle, cit dans Athne (livre xv) reprsente Vnus se considrant au miroir, aprs s'tre parfum
tout le corps. Cela

montre

l'antiquit des miroirs

chez

(1) Plante

de

la famille

des gramines.

les

Grecs. Pausanias (livre vu, chapitre 21) parle d'un

4109

MOI
savoir si les
le

MOL
magrain.

1110

autre miroir dont on se servait pour

lades guriraient ou non.
icelie,

On

la

mettait dans trois coffres diffrents, et

on

On attachait

miroir une
la

Rapportait au temple (Lvitique xxui, 10), o elle tait

battue, vanne et prpare, pour tre offerte au Sei-

on

le

descendait doucement jusque sur

su-

de Peau, en sorte que son rond, son extrmit alors on faisait sa ou sa bordure touchait l'eau prire la desse en lui brlant de l'encens , et on
perficie
;

gneurie lendemain matin. Josphe (Antiquit.

lib

III,

cap. 10) raconte que celte offrande se faisait un peu

considrait dans
l'tat

le

miroir

la

personne malade
,

dans

elle devait, tre

aprs sa maladie

morte ou

autrement de son temps. On prenait une gerbe d orge, dont on tirait le grain, en grillant le haut de l'pi. Aprs avoir nettoy ce grain, on le broyait dans le
mortier ou sous
la

en sant.

meule; on en
;

tirait

un assaron, ou
au prtre, qui

Mois

en

latin

mensis, en grec men, en hbreu cho-

environ trois pintes

on

le prsentait le feu

desch ou jrach. Les anciens

Hbreux n'avaient pas

;

en

jetait

une poigne sur

de

l'aulel.

Le reste

de noms rgls pour dsigner leurs mois ils disaient le premier, le second, le troisime mois, et ainsi du

demeurait pour son usage.

Les prmices de
taient

la
la

moisson du froment se prsenPentecte; mais

la

Dans Mose, nous trouvons mois des nouveaux pis ou des nouveaux fruits qui est apparemment le nom que les gyptiens donnaient
reste.
le
,

mois

abib

ou
,

le

au temple,
faisait

moisson du

froment se

auparavant. Les Juifs marquent le

la

commencement de
mois jiar, qui est de Pque.
le

moisson du froment au 18 du
la fte

au mois que
san,

les

hbreux appelrent dans

la suite ni-

trente-troisime jour aprs

et qui fut le

premier de l'anne sainte. Partout

ailleurs ce

lgislateur ne dsigne les

mois que par

de Jo-

Mose ordonne que quand on moissonne un champ,

l'ordre qu'ils tenaient entre eux.

Dans

les livres

on ne
laisse

le

moissonne pas entirement

petit coin
la

mais qu'on en
Il

su

des Juges
!e

et

dans

les

deux premiers des Rois,

un

pour

le

pauvre

et l'indigent.
:

ne

nous voyons
vons
le

mme
ou

usage. Sous Salomon, nous trouqui est le second mois de l'anla

dtermine pas
les

quantit qu'on en doit laisser

mais
la

mois

sio

sif,

rabbins enseignent que ce'doit tre au moins

la

ne sainte, et qui rpondait celui qui porta dans

suite le

soixantime partie de

moisson

ce qu'ils tendent

nom

de

jiar.

Dans

le

mme

chapitre, on

lit

le

aux vendanges, aux

(V. dans la

fruits et toules sortes

I,

de grains.

mois de bul, qui

vin du

est le huitime

de l'anne sainte, et

Mime,

livre

article

De

angulo, ou Mis-

qui rpond marschevan ou octobre. Enfin au chapitre

calh Peah.) Mose veut aussi que l'on ne soit pas trop

mme

livre

on

lit le

mois ethanim, ou

le

mois

scrupuleux ramasser

les pis qui

tombent, ni aller

des forts, qui rpond

tizri,

qui est le septime de

rechercher, par exemple, une gerbe qui aurait t oublie dans le

Tanne

sainte.

champ; mais qu'on

les y laisse

pour

les

On
ts

n'est pas d'accord sur l'origine de ces

noms de

pauvres qui iront glaner.

mois. Scaliger a cru que Salomon les avait emprundes Phniciens, avec qui
il

Moloch ou Melchom, dieu des Ammonites. Le nom

de Moloch signifie
roi, et celui

fut

dans un grand com-

de Melchom, leur

roi.

merce.
Grolius croit qu'ils viennent des Chaldens
P. Hardouin les
soit,
fait
;

Mose dfend, en plus d'un endroit, aux

et le

Isralites,

de

consacrer leurs enfants Moloch, en les faisant passer

venir des gyptiens. Quoi qu'il en

par

le

feu en l'honneur de ce faux dieu

il

veut qu'on

on ne

les voit ni

avant ni aprs Salomon. Mais

ils

punisse de mort celui qui aura contrevenu cette or-

depuis la captivit de Babylone,

prirent les

noms
ils

donnance;

et

des mois des Chaldens et des Perses, chez qui

avaient

lre sur cet

Dieu menace d'arrter l'il de sa cohomme, de l'exterminer du milieu de son

les

demeur

si

longtemps. Yoyez dans ce diction-

peuple.

11

y a beaucoup d'apparence que

l'Egypte,

Hbreux

naire, l'article Calendrier, les

noms de

ces mois et
et

taient adonns au culte de cette dit ds avant leur

sortie

Tordre

qu'ils tiennent entre

eux dans l'anne sainte

Anne.

de

puisque

Amos,

et

aprs

lui

dans l'anne

civile. V. aussi l'article

la

S. Etienne, leur reprochent d'avoir port

dans

le

d-

Moisson. Dans
se

Palestine, la moisson des orges

la fte

sert la tente

du dieu Moloch

Portstis tabernciculum

commenait immdiatement aprs

de Pque.

Moloch
le

veslro.

Salomon

btit

un temple Moloch sur

Le lendemain de celte fte, ou plutt le soir du 15 de nisan, auquel commenait le 10 du mme mois, qui
tait

mont des

Oliviers; et Manass, longtemps aprs,

fils

imita son impit, en faisant passer son

parle feu

un jour ouvrable,

la

maison du jugement envoyait

cueillir la

en l'honneur de Moloch. C'tait principalement dans

la valle

hors de Jrusalem des

hommes pour
villes

gerbe

de Tophet

et

d'Hennon,

l'orient

de Jrusarenet

des nouveaux orges, pour sacrifier au Seigneur des

lem, que s'exerait

le culte lui

impie que

les Juifs

prmices des moissons. Les

blaient

voisines s'assemcelte gerbe,

la

daient Moloch, en
les faisant

consacrant leurs enfants

en

au

lieu

l'on devait
la

cueillir

passer par le feu en son honneur.

l'on se contentait

pour tre tmoins de

crmonie. Lorsque

nuit

Quelques-uns ont cru que

de faire

commenait,
soleil tait

les

envoys demandaient

trois fois si le

sauter ces enfants par-dessus un feu consacr

loch pour les consacrer par
les purifier
l

Mo-

couch.

On

leur rpondait autant de fois

trois fois, et

ce faux dieu, et pour

qu'il l'tait. Ils

demandaient
la

on leur ac-

par celte lustration, usite dans d'autres

cordait de

mme

permission de moissonner. Trois

rencontres parmi les paens. D'autres croient qu'on

les faisait

hommes
tes,

moissonnaient, avec trois faucilles diffrenfaisait la

passer entre deux feux mis vis--vis l'un de

le

une gerbe, qui

mesure de

trois

sata de

l'autre

pour

mme

dessein; enfin^ d'autres sou-^

1U1
l'honncur de

MOL
Moloch. L'Ecriture fournit
plusieurs
lvii, 5;

MON
le

111-2

tiennent que l'on brlait rellement les enfants en Mt royale ordinaire. C'est
prtes. (Voyez les

sentiment de quelques interle

commentateurs sur

second livre

preuves de cela. Voyez Psaum. cv, 57; hae

Ezch. xvi, 21
;

des Rois xn, 50.)

et

xxm,

59, o

il

est dit d'une

ma-

On

est partag sur le rapport

nire trs-expresse que les Hbreux immolaient quelquefois leurs enfants aux dmons, Moloch, aux dieux

les autres divinits

Moloch

tait
sait

le

que Moloch avait avec des paens. Les uns croient que mme que Saturne, qui tout le

trangers; et au quatrime

livre

des Rois,

il

est dit

monde

qu'on immolait des

hommes.

D'autres ont
le

expressment que

les habitants

de Spharvam br-

cru qu'il tait le

mme

que Mercure; d'autres,

le

laient leurs enfants par le feu, en l'honneur

d'Anam-

mme
Milhra.

que Vnus; d'autres,

mme

que Mars ou

lech et d'Adramlech leurs dieux, qui sont sans doute

les

mmes que

le

Moloch des Ammonites. Je ne vou-

signifiait le soleil,

Nous avons essay de montrer que Moloch ou le roi du ciel. On peut voir la
imprime
la fin

drais pas, toutefois, assurer que toujours on brlt

Dissertation sur Moloch,

du Com-

rellement les enfants en l'honneur de ce faux dieu;

et peut-tre

mentaire sur

le Lviticjue.

Voyez

aussi Selden,

De

que quand
passer par

il

est

simplement marqu
per ignem, ou

Diis Syris; et Spencer,

lib., 1. ii,

qu'on

faisait

le feu, lustrare

c.
1.

10; et

De Legibus Hebrorum rituaVossius, De Origine et Progressu

transferre per ignem, cela veut dire, en quelques endroits, faire sauter par-dessus les

idololatri,

n, c. 5.
latin

flammes, ou passer
Mais nous
les

Monde, en
breu
tcbel,

mundus, en grec kosmos t en ha,

promptement entre deux

feux.

sommes
moude

Le nom de monde
:

dans l'criture, pluil

persuads que, pour l'ordinaire,

adorateurs de

sieurs significations
tout l'univers
;

1 quelquefois

se prend pour
le

Moloch immolaient leurs enfants,

rir

et les faisaient

il

se

prend seulement pour

4 le
les

globe

en l'honneur de celte divinit.

l'idole

de de Moloch
tait

la

terre et des eaux, et

les

tout ce qu'il contient;

Les rabbins assurent que

couronne royale, ayant
tendus

pour tous
les

hommes

monde
la

se

met

aussi

bronze, assise sur un trne de

la
la

mme mtal,
tte d'un

orne de

pour

amateurs du monde,

biens du monde.
disposition de

veau, et-les
quelqu'un.

Les anciens Hbreux avaient, sur

l'univers,

bras

comme
lui

pour embrasser

un systme assez
et l'criture le

diffrent

de celui de nos

Lorsqu'on voulait

immoler quelques enfants, on

philosophes modernes. Ce systme tait fort simple et

fort populaire
;

chauffait la statue en dedans par

lorsqu'elle tait toute brlante,

un grand

feu

et

propose plutt

comme un

on mettait entre ses

sentiment tabli, auquel

elle est oblige

de se propor-

bras

la

misrable victime, qui y tait bientt consula

tionner pour se faire entendre du peuple, qu'elle ne

l'tablit et

me
pas

par l'excs de
les cris

chaleur; et afin qu'on n'entendit

faisait

ne l'approuve

comme un dogme

sur lequel

de ces enfants, on

un grand bruit
de
l'idole.

elle exige

notre croyance et notre soumission. Elle

de tambours

et d'autres instruments autour

la

laisse ces disputes

aux recherches des philosophes,

ne doivent point
tirer

et

D'autres disent que

statue avait les bras tendus et

ses expressions sur cela

con-

penchs vers
grand feu qui

la

terre,

en sorte que quand on mettait

il

squence. Les Hbreux croient qu'au

commencement
les

un enfant entre

ses bras,

tombait aussitt dans un

la statue.

de

la

cration Dieu avait partag les eaux en deux

tait

allum au pied de

D'au-

parties,

dont
la

les

unes furent mises dans

abmes, et

tres racontent qu'elle tait creuse,

et

que dans sa

formrent

mer;

et les autres furent places au-des-

concavit on avait

mnag

sept armoires, l'une des;

sus du firmament, o elles fournissent la matire des

pluies qui tombent sur la terre;
ils

quelles tait destine pour y mettre de la farine

la seconde,
il
;

dans

croyaient que la

y avait des tourterelles dans la troisime, une brebis dans la quatrime, un blier; dans
;

terre tait trs-vaste, plate, immobile, environne par

la

mer de
Ils

tous cts, et fonde sur les eaux.

la terre tait tout
;

la

cinquime, un veau; dans

la

la

sixime, un buf;
brlait tout cela,

croyaient que

imbibe, toute

dans

septime, un enfant.
la

On

en

pntre par les eaux

les fleuves entrent
Ils

que toutes
la

les fontaines et tous

ils

chauffant

statue par-dedans.

dans

mer, d'o
:

sont sortis.

David, ayant conquis le pays des Ammonites, prit

la

croyaient qu'il y avait trois cieux

le

premier, o
;

couronne de leur dieu Melcfwm, ou simplement

il

se forment les nues et o volent les oiseaux

le

se-

prit la couronne de leur roi, qui pesait

un talent

d'or,

cond, dans lequel sont

le troisime,

comme
la

enchsss les astres;

et

il

s'en

lit

lui-mme une couronne. Le

talent h-

o rside

majest du Trs-Haut et o
il

breu pesait

trois mille sicles

ou cent vingt-cinq livres

S. Paul fut ravi, et dans lequel

qu'il

entendit des choses

Ils

romaines
royale.

ce poids est excessif pour une couronne

croit

n'est pas

permis l'homme de publier.

ne

On

donc que ce prince ne

la fit

la portait

pas

croyaient pas qu'il y et des antipodes, ni que les

sur sa tte, mais qu'il

suspendre sur son trne

le talent d'or

cieux enveloppassent

la

terre par dessous, ni par con-

au-dessus de sa tte; ou enfin, que

parle l'criture

dont
j

squent que
|

le soleil, la

lune et les autres astres tour-

ne marque pas

le

poids de

la

cou-

nassent autour de

la terre,

ou que

la terre

fil

un moueffet
la

ronne, mais sa valeur. Elle

tait d'or et

de pierreries,
:

vement qui
que
si

produist, notre gard, le

la

mme

comme

l'insinue le livre des

et

Pamlipomnes
pretiosissimas

Invertit in

toute

machine du

ciel tournait

autour de

e auri pondo lalentum,

gemmas. Ces
;

terre.

On peut

voir celte matire, qui regarde le sysla

pierreries en augmentaient considrablement le prix

tme des anciens Hbreux sur

Ji tion de l'univers,

forme et

la

disposi-

mais son poids

lait

comme

celui d'une

couronne

dans

la

Dissertation sur ce sujet,

;i!3

MON
la
(in

MON
l'Ecclsiasti-

1114
les reoivent et les
;

impiime
que.

du Commentaire sur

acheter quelque chose,

ils

donnent

au poids
Il

et

comme

marchandises

ainsi,

on est oblig

Monnaie.

est

souvent parl, dans

l'criture, d'ar-

de

les

couper par morceaux avec des

ils

cisailles faites

gent, d'or, de cuivre, de certaines

sommes

d'argent,

exprs, et
les peser.

portent un trbuchet
ils

la

ceinture pour
la

d'achat prix d'argent, d'argent coursable, d'argent

Quant au cuivre,
alliage
elle est
la

en font de

monnaie

d'un certain poids; mais je

n'y

remarque

l'argent

mle d'un certain

D'un ct,
en montrent

de matires diffrentes.

monnay
gent et
la

et frapp
les

au coin qu'assez tard, ce qui

me

marque de caractres chinois qui

persuade que
l'or

anciens Hbreux ne prenaient

l'ar-

valeur; au milieu, elle est perce d'un

qu'au poids; qu'ils n'y considraient que

l'aloi,

trou carr par o on l'enfile dans un cordon.

non pas l'empreinte. C'est ce que Calmet a tch d'tablir dans une Disimprime avec notre commensertation exprs taire sur la Gense, et dont nous allons donner ici
puret du mtal et
,

Les peuples d'Albanie

et des environs

de l'Araxe

n'avaient ni monnaie, ni poids, ni mesure, et ne

taient pas au-del

compqu'en-

de cent. M. Tournefort

dit

core aujourd'hui

les

Gorgiens, qui ont succd aux

l'ar-

un prcis.

peuples dont nous venons de parler, mprisent

trafiquer
:

La plus ancienne manire de

parmi
l'un

les

gent, et ne veulent pas vendre leurs denres

ils

les
fait

hommes

est l'change des

marchandises

don-

troquent.

Tout
;

le

commerce
et

de Mingrlie se
le

nait ce qui lui tait inutile

ou superflu un autre qui

par change
point de

en Ethiopie
;

dans

Bengale,

il

n'y a
la

rendait ce dont
lui tait

il

se voulait dfaire, et recevait ce qui

monnaie
les

on

s'y

sert

de coquillages de

plus utile. Dans la suite, on employa les

le

m-

mer des

Maldives, au lieu de basse monnaie; on

taux prcieux dans

la

commerce, comme chose dont

s'en sert aussi

aux Maldives

et en plusieurs endroits
les ctes

valeur tait plus gnralement reconnue. Enfin, on

des Indes, de

mme

que dans
et

de Guine et

donner ce mtal une certaine marque, un certain poids et un certain aloi, pour fixer sa valeur,
s'avisa de
et

aux royaumes de Congo

de Siam.

Venons
ture

prsent aux Hbreux.

le

Abraham pse
l'crila

pargner aux acheteurs

et

et

aux vendeurs

la

peine

quatre cents sicles pour

tombeau de,Sara;et
et

de peser

d'examiner

le

mlai.

remarque

qu'il

donna de bon argent

de

mon-

Au

sige de Troie, on ne parle ni d'or, ni d'argent

la

naie publique et coursable

public, ou
les
,

Argenti probal monet

,

monnay; on y exprime nombre de bufs qu'elles

des cuirs, du
fer, etc.

valeur des choses par

le

selon l'hbreu

de l'argent qui passe chez

valaient.

On y

achetait, par

marchands. Joseph est vendu par ses frres des

la
;

exemple, du vin en donnant des bufs, des esclaves,

Madianites pour
viginli

somme
,

de vingt pices d'argent

vingt sicles d'argent.

Lorsque

les

Grecs commenc-

argenteis

l'hbreu

Les

rent voir des monnaies, ce ne fut que de petites

frres de Joseph lui rapportent en

qu'ils avaient retrouv
qu'ils l'avaient

Egypte l'argent

broches de

fer

ou

d'tain

nommes

oboles,

broches

dans leurs sacs, au

:

mme poids

dont une poigne

faisait la

dragme. Hrodote croit

donn

Arcjentum in pondre suo. Les

que
la

les

Lydiens sont

les

premiers qui ont frapp de

bracelets qu'lizer donne Rbecca pesaient dix

sicles, et les

monnaie d'or

et d'argent, et qui l'ont

employe dans
de

pendants d'oreilles deux

sicles.

Mose or-

le

commerce. D'autres disent que ce

fils

fut Ithon, roi

donne que
myrrhe,
poids
et

l'on

prenne

le

poids de cinq cents sicles de

sicles

Thessalie,

de Deucalion

d'autres attribuent cet

avait t lev par les

deux cent cinquante

de cinname du

honneur richthonius, qui

filles

de Ccrops, roi d'Athnes; d'autres Phidon,

du sanctuaire, pour composer le parfum qui devait tre brl sur l'autel d'or du Seigneur. Il raconte ailleurs qu'on
offrit

roi d'Argos.

pour

les

ouvrages du taber-

Parmi

les

Perses,
fit

on

dit

que ce

fut Darius,

fils

nacle soixante et douze mille talents d'airain.

On

lit

d'Hystaspe, qui
d'or.

le

premier frapper quelque monnaie

l'or et l'argent

dans

les livres des Rois

que

le

poids des cheveux d'Ab-

Lycurgue bannit

de

la

rpublique

salon tait de deux cents sicles de poids public ou d

de Lacdmone,

et n'y

admit qu'une sorte de grosse

le

poids du roi, lorsqu'il les faisait couper tous les ans.

Isae reprsente les impies qui psent de l'argent

monnaie de

fer

trempe dans

vinaigre

Janus, ou

dans

plutt les rois de

Rome,

firent

de grosses monnaies
la

une balance pour

faire

une

idole,

et

Jrmie pse

de cuivre, o l'on voyait d'un ct

double tle de

dans une balance dix-sept pices d'argent pour un

Janus, et de l'autre une poupe de navire. Je ne trouve rien sur les monnaies des gyptiens,

champ
argent

qu'il
et

achte. Venez acheter du vin

et

du

lait

sans

sans change, dit Isae. Pourquoi pesez-vous

des Phniciens, des Arabes et des Syriens avant les

votre argent, et pourquoi donnez-vous votre travail pour

conqutes d'Alexandre-le-Grand.
ler des

11

est inutile

de par-

acheter

du pain

Amos

reprsente les marchands qui

,

Scythes, des Germains, des Gaulois et des

ils

s'exhortent diminuer leurs mesures pour vendre

Espagnols;

n'ont

commenc

avoir

des monnaies

augmenter
et

le

poids du sicle pour recevoir le paiement

:

propres leur pays et leurs nations que longtemps

aprs. Dans la Chine, encore aujourd'hui, on ne fabri-

se servir de balances trompeuses dans le commerce Imminuamus mensuram, augeamussiclum, supponamus

staleras dolosas.

que aucune monnaie d'or ou d'argent, mais seulement

de cuivre. L'or
et l'argent

passent pour meubles et

Dans tous ces passages,

trois

il

n'est fait

mention que de
jamais

pour marchandises,
merce.
Si

et n'ont point cours

l'or

dans

le

com-

choses

1
il

du mtal d'or
n'tait

et d'argent, et
le

on prsente de

ou de l'argent pour

de cuivre, car

pas alors dans

commerce

1115

MON
2 du poids du talent, du sicle, de
et

mou
d'yslaspe,

m
voir

comme monnay;
l'obole ou

on commena

de

la

monnaie frap-

du gerah, du poids du sanctuaire

du poids
et

pe

au coin. zchiel nous dit que

;

du

roi; et 5 de l'aloi de l'or

aloi
;

ou de l'argent pur
le

de

soixante sicles

il

rappelle cette

la mine fait monnaie trangre au

bon

qui est reu

chez

marchand.

Il

n'est
il

poids des Hbreux. La mine pourrait bien tre origi-

parl nulle part ni de l'empreinte ni du coin

dit

est

nairement une monnaie des Perses, qui

les

fut

adopte par

souventque

l'on

pse l'argent, que

l'on

pse toutes

Grecs

et

par les Hbreux or, sous

;

la

domination des

sortes de choses au poids

et ce talent n'taient

du

sicle et

du

talent.

Ce

sicle

Perses, les Hbreux n'taient gure en tat de faire de la

donc pas des monnaies

fixes et

monnaie leurproprc

coin, tant soumis ces princes,

dtermines

c'taient des poids

que Ton employait

le

et ne faisantalorsque trs-petite figure

Ils

dans leurs pays.

indiffremment pour toutes choses dans

commerce.

taient encore bien

moins en

tat d'en faire sous

De
ils

ces balances trompeuses des marchands qui

le sicle,

les

Chaldens durant

la captivit

de Babylone. ni enfin
ils

veulent augmenter

c'est--dire, le poids dont

sousladominalion desGrecs, auxquels

qu'au temps de

ont obi jus-

se servaient pour vrifier l'or et l'argent qu'ils re-

Simon Machabe,
donna
la

qui

AnliochusSi-

cevaient, afin d'en prendre une plus grande quantit;

dles, roi de Syrie,

la

permission de frapper de
:

de

l ce le

poids du sanctuaire dont on conservait l'talon

monnaie

son coin dans la Jude

Permittimus
in

tibi

dans

temple pour empcher

la

fraude

de

ces d:

farere percussnram proprii numismalis

regione tua.

fenses d'avoir dans son sac diverses sortes de poids

Ce sont

les

premires monnaies hbraques que l'on

c'taient

Non

habebis in

codem sacculo diversn pondra. De

ces

connaisse;
d'argent.

des

sicles et

des demi-sicles

Irhuchets que les Hbreux portaient toujours leur

ceinture, elles

Chananens

la main,

comme

lesChi-

Morts. Voyez, dans ce Dictionnaire,

Deuil et Funrailles.

les articles

nois en portent encore prsent la ceinture pour

peser

l'or

ou l'argent qu'ds reoivent, lequel,

,

comme

Mouche,
pur dans
pieds
et

insecte volant fort

connu

et dclar

imimle

on

l'a

dit

n'est pas

encore monnay parmi eux.

le texte original
il

la loi

de Mose

Tout animal qui a plusieurs

la terre, sera

Et remarquez que dans

n'est ja-

qui

marche sur son ventre sur

le

mais parl de monnaie,

et l'argent
la

ni

de rien de semblable. L'or

pur. Les Philistins adoraient

dieu

mouche sous
voit la

que

l'on offre

Mose dans

le

dsert pour

nom

de Bel-Zbub. Les gyptiens rendaient aussi un

construction du tabernacle, et celui qu'on donne

faire le

culte superstitieux l'esearbot; et

on

mouche

Aaron pour
un phod,
laissa

veau

d'or, et celui

dont Gdon

fit

sur quelques mdailles phniciennes,

la

comme

aussi sur

et celui qui tenta

Achan,

et celui

que David

statue de

la

desse Diane d'phse. L'auteur du

Salomon,et celui que Gizi reut de Naaman,

l'or

livre

de la Sagesse, aprs avoir dit que Dieu envoya

n'tait

que de

ou de l'argent faonn en bagues,

d'oreilles,

des mouches et des gupes contre les Amorrhens et

les

en bracelets, en pendants
lingots
:

en vaisselle ou en

Chananens, pour

les chasser petil petit

de leur
ani-

pas un mol de monnaie, ni de marque, ni

la

pays, ajoute que Dieu les chtia par les

mmes
;

d'empreinte; aucun terme qui marque

forme de
;

la

maux
raient

qui

ils

rendaient des honneurs divins

ils

ado-

monnaie,

ni la figure qui

y tait reprsente

car d'or-

donc

la

mouche

aussi bien que les Philistins.

dinaire les monnaies frappes au coin prennent le

nom

(Voyez ci-devant Bel-Zbub.) Le Seigneur avait promis son peuple qu' son entre dans
la

du prince, ou de l'animal, ou del fleur qui y est reprsente.

terre

deCha-

On

dit,

chez

les

Grecs, unphilippe, un ar cau-e des

naan

il

enverrait contre les Chananens une

et

arme de
par

cher, un buf, une chouette, etc.,

preintes qui reprsentent
le roi

em-

mouches
Josu

de gupes pour

les

chasser de leur pays.

Philippe,

un archer ou

C'est ce qu'il excuta

en

effet,

comme

on

le voit

un

homme
Il

qui tire de l'arc, et ainsi du reste. Rien de

et par le livre de la Sagesse; et

on ne peut pas

pareil chez les Hbreux.

est vrai qu'on trouve,

douler que plusieurs Chananens n'aient effectivement

dans

le

texte hbreu de la

quitt leur pays

sectes.

pour se garantir de ces fcheux in-

Gense, que Jacob acheta un

champ pour la somme de

le

cent kesitah, et que les amis de Job donnrent ce

Mouciiettes (emunctoria). Les mouchetles dont

est parl

il

modle de patience, aprs

rtablissement de sa

dans l'criture, servaient moucher

les

tem-

sant, chacun un kesitah et un pendant d'oreilles d'or.

Oii y

prons du grand chandelier d'or sept branches, qui

taient dans le Saint.

trouve aussi desdariques,

nommes dans

l'hbreu

Leur matire

tait d'or, et leur

daremonim ou adaremonim,
des oboles
;

et des mines,

des slalres,

forme tait apparemment comme les pincettes doni nous

nous servons pour moucher nos lampes. Le terme de
l'original vient

mais ces dernires sortes de monnaies sont

trangres, et sont mises pour d'autres termes qui

d'une racine qui signifie prendre, pin-

dans l'hbreu, ne signifient que

kesitah ne nous est pas bien

le
;

poids du mtal.
les

Le

cer, serrer, recevoir.

connu
,

uns

le

prennent

Moulins. Avant l'usage des moulins que

l'eau fait tourner,
l'on faisait

le

vent ou

pour une brebis ou Un agneau

d'autres

pour une

on se servait de moulins bras, que

monnaie ayant l'empreinte d'un agneau ou d'une brebis.

tourner par des esclaves. Quelquefois on

Nous croyons que

c'est plutt

une bourse d'argent

employait ce travail des nes ou des chevaux; et

alors les meules taient grosses proportion.

d'un certain poids.

Les daremonims ou dariques sont des monnaies des

jois

Mouton. C'est par abus ou par licence que nous

duisons par mouton l'hbreu car ou sch
,

tra-

de Perse;

et

l'on

convient que sous Darius,

fils

et le latia

un
leurs animaux.

mus
f

MUS
Mose nous parle de Jubal, qui vivait ds avant
luge, et qui fut pre

1118
e

agnus, car on sait que les Hbreux ne coupaient point

d-

ou matre de ceux qui jouaient

signifie

Mlid (modius). Saint Jrme se sert souvent du latin modius pour marquer Ypha. Dans le chap. xi, 17, du livre de Uliut il met que Yplia
terme
vaut
1res
trois

du kinnor

et

du hugab. Le premier

apparem-

ment

la lyre, et le

second lorgne ancien, c'est--dire,

f modius, et

une espce de Hlc compose de plusieurs tuyaux de

diffrente grandeur, alla* lis l'un auprs de l'autre.

Rois

i,U)

il

traduit l'phi par

modios. Ailleurs
le

il

traduit phi par

amplwrnm. Les

Laban
sans

se plaint

que Jacob, son gendre,

l'ait

quitt

Septante

traduisent d'ordinaire par mensnram. Or,

le bathe,
;

lui

dire adieu, et sans lui donner le loisir de le

et

Ypha, ou Yphi, ou

compar nos mesures,

conduire au chanl des cantiques,

et

au son des tambours

passage de
la

contient vingt-neuf pinles

chopine, demi-selier, un

des cithares. Mose

aprs

le

mer
les

poisson et un peu plus.

Rouge, compose un cantique,. le chante avec

Mulet, animal infcond, engendr de deux animaux

de diffrentes espces
,

hommes, pendant que Marie

dansant, et en jouant
dc:s

sa

sur
,

le

elianle

en
des

d'un cheval et d'une nesse,

11

instruments
fit

la lle

ou d'un ne

et d'une cavale.

rence que les Juifs

lets,

ne

firent point natre

y a beaucoup d'appade mu-

femmes

israites.
,

Ce

lgislateur

faire des

trom-

pettes d'argent

pour en sonner dans

les sacrifices

puisqu'il

leur

tait

dfendu d'accoupler en:

solennels, et dans les festins de religion. David, qui

avait
les

semble des
facis coire
tibus.

animaux de diffrentes espces

altcrius gencris

Non

beaucoup de got pour

la

musique
et

voyant que

jumentum luum cum

il

animan-

lvites taient fort

nombreux,

n'taient plus

Mais

ne leur

tait

pas dfendu de s'en servir.

occups

comme

autrefois porter les ais, les voiles et

,

Aussi voit-on, surtout depuis David, que les mules

et les

les vases

du tabernacle
,

depuis que sa demeure tait

mulets sont assez

ils

communs chez

les

Hbreux.

fixe

Jrusalem

en destina une grande partie

le

Auparavant
d'nesses.

ne se servaient gure que d'nes ou

chanter et jouer des instruments dans

temple.

Asaph
latin morue. L'auteur

Uman

et Idilhun taient les princes de la

et

MuRiER, en
f
.

du Psaume lxx vu,

il

musique du tabernacle sous David,

Salomon. Asaph avait quatre
fils,

du temple sous
,

52, dit que le Seigneur, parmi les plaies dont

,

Idithun six
,

et li

frappa les gyptiens

fit

mourir leurs vignes par

(a

man
tte fort

quatorze. Ces vingt-quatre lvites

la

fils

des trois
la

grle, et leurs mriers par la bruine. L'hbreu dont

se sert l'auteur du

grands matres de

musique du temple, taient

Psaume
fit

signifie, selon la plupart

lev.rs

de vingt-quatre bandes de musiciens, qui taient

des interprles,
gele,

qu'il

mourir

sycomores par

la

nombreuses

et

qui servaient au temple tour

tait toujours
Ils

ou par une grosse grle. Le sycomore est comen Egypte. lia

la feuille

tour.

Leur nombre y
les

grand

surtout

mun
le

assez semblable au
la figure,

mune

dans
de

grandes solennits.

taient rangs autour

la

rier, et le fruit

approchant de

d'o

lui

vient
,

l'autel

des holocaustes Ceux de

le

famille
,

deCaalh

nom de
ou un

sycomore, qui est compos de sucos

figuier, et

occupaient

milieu
la

ceux de Mrari

la

gauche; et

figue

demoros, un mrier.

ceux de Gerson,
la

droite.

Comme
la

ils

passaient loule
ils

Musique. Les anciens Hbreux avaient beaucoup de

got pour
la

vie

apprendre ou exercer

musique,
qu'ils

de-

musique.
,

Ils

l'employaient dans leurs

vaient la savoir parfaitement,

soit qu'ils

jouassent

crmonies de religion

dans leurs rjouissance:, pu,

simplement des instruments, ou

leur voix.

chantassont de

bliques et particulires, dans leurs festins

et

mme

Le Seigneur
,

avait

abondamment pourvu
qu'ils

dans leurs deuils. Nous avons dans l'criture des cantiques de joie, d'actions de grces, de louanges, de
deuil; des pithalames ou des cantiques
l'occasion

leur subsistance

et

rien

n'empchait

ne se

perfectionnassent dans leur art, et qu'il n'y russissent.

composs
,

le

de quelque mariage fameux

,

comme

Les

rois avaient aussi

tait

leur
la

musique

particulire.
roi

Cantique des (antiques

croit avoir t

et le

Psaume xliv, que

l'on

Asaph

grand matre de

musique du

David.
roi.

composs

l'occasion du

mariage de
:

// tait, dit l'Ecriture,

prophte la main du
:

Et

Salomon; des cantiques lugubres, comme ceux que

David composa
la

Bcrz'

liai

disait

David

Suis-je d"un ge prendre

et

mort de Sal
fil

et

d'Abner, et
;

les

plaisir
I

aux voix des musiciens

les

des musiciennes

Dans

Lamentations que Jrmie

la

mort de Josias

des
la
]

le

temple mme, et dans

crmonies de religion,

eau tiques pour clbrer l'avnement d'un prince

couronne,

on voyait des musiciennes, aussi bien que des musiciens. C'taient

comme

le

Psaume lxi Deus, judichun luum

:
|

pour l'ordinaire
fils

les filles

des lules.
savaient la

regida; des cantiques de victoire et d'actions de grces,

Hman
chef de

avait

douze

et trois filles qui

comme

celui

que Mose chanta aprs

le

passage de

la

musique. Le Psaume ix est adress Ben ou Banaas,

la

mer Rouge,

celui

de Debbora et de Barac, et quelques

bande des jeunes

,

filles

qui chantaient au
qu'il fait

autres. Enfin le livre des

Psaumes

est

un vaste

recueil
I j

temple. Esdras

dans

le

dnombrement

de

de diffrentes pices de musique composes sur loules

sortes de sujets par divers auteurs inspirs.

ceux

qu'il

ramne de
le

la captivit,

compte deux cents,

Nous ne
la

tant chantres

parlerons point

ici

de

la

posie des Hbreux, ni de

den

sur

chapitre xi, f 8

que musiciennes. Le paraphraste chalo de Ycclsiaste ,

,

nature des vers de ces divins cantiques; nous en di-

Salomon
premier

dit qu'il s'est fait des musiciens et des

musile

rons quelque chose ailleurs. Voyez Posie.

ciennes, l'entend des musiciennes du temple.

Dans

La musique

est

trs- ancienne dans le

monde..

livre

des Paralimmunes

il

est dit dans l'h-

4119

MUS
la

MUS
port avec la harpe et la cithare, ou le hasur
dire
, , ,

tl2
c'est--

breu que Zacharie, Oziel el Smiramoth prsidaient

la

septime bande de
filles.

musique

qui tait la bande

des jeunes

avec l'instrument dix cordes. L'un et l'autre taient peu prs de la figure d'un delta, a mais le
:

Quant
temps

la nature

de leur musique, nous n'en pou-

psaltrion

ou nable
;

tait

creux par

le haut, et se tou-

vons juger que par conjecture, parce que depuis longelle est

chait par le bas

au

lieu

que

la

cithare,

ou
,

l'instru-

perdue et bors d'usage. Mais

il

y a assez

ment

dix cordes, se touchait par le haut

le

et tait

d'apparence que ce n'tait qu'un mlange de plusieurs

voix, qui chaulaient toutes sur le

creux par
l'archet el

bas. L'un et l'autre se touchaient avec

les doigts.
tait tantt trois, tan-

mme

ion,

chacune

avec
,

selon sa force et sa porte

et qu'il n'y avait

,

pas parmi

Le cinnor

ou lyre antique,

eux ces

diffrents accords

et celte

combinaison de

tt six, et tantt

neuf cordes. Ces cordes taient

plusieurs voix et de plusieurs tons, qui forment notre

tendues de haut en bas, et rsonnaient sur un ventre

musique compose.
pour l'ordinaire
les voix.
le

Il

est

trs-probable aussi

que

creux qui

tait

au bas.

Il

se touchait avec les doigts

son des instruments accompagnait

ou avec

l'archet.

Mais

s'il

est

permis d'infrer de

la
,

beaut de
et par la

La

sijmphonie ancienne tait peu prs la

vielle.

mme

leur musique par ses effets merveilleux

que notre

grandeur,

la

majest,

la

beaut des choses qui sont

il

La sambnque

tait

renfermes dans leurs cantiques,

faut convenir

que

croyons avoir t peu prs de

un instrument cordes, que nous la forme du psaltrion

je trouve d'instruments cor-

leur musique devait tre irs-excellente et trs-parfaite.

moderne. Voil ce que

des dans l'Ecriture.

Tout

le

monde
la

sait

que David, par

le

son de

la

harpe, dissipait
sait le

mlancolie de Sal, et
l'agitait.

qu'il

chaset

On
Ce
tre

remarque aussi diverses sortes de trompettes

,

mauvais esprit qui

Ce mme Sal
,

de fltes
qu'il

dont

il

est malais

de donner

la ligure.
l'or-

ayant envoy du
tait retir
jotli

monde pour

arrter David

qui s'-

y a de plus

remarquable en ce genre est

au milieu d'une troupe de prophtes Na,

gue ancien,

nomm

en hbreu huggab, qui n'est aufltes antiques

de Ramalha
le

ces envoys n'eurent pas plus tt

,

apparemment [que ces

composes

entendu

son des instruments des prophtes

qui

de plusieurs tuyaux de grosseur et de grandeur ingales, qui rendaient un son harmonieux lorsqu'on
soufflait,

chantaient et jouaient, qu'ils furent tout d'un

coup
,

comme

transports par un enthousiasme divin

faire

et

en

les passant

successivement sous

la

lvre

commencrent

comme

eux.
fit

pagnie, que Sal y envoya, en

Une seconde comde mme. Enfin ce

d'en-bas.

Les tambours taient de plusieurs sortes. Le terme

hbreu
lupli,

prince y tant venu lui-mme, fut saisi de l'esprit divin

,

d'o vient tympanum, se prend pour

et

font les

commena faire tous les mouvements que hommes inspirs, avant mme qu'il ft arriv
les

toutes sortes de tambours ou de timbales.

est

Le
et

zalzelim

ordinairement traduit dans les Septante

dans

la

au

lieu

o taient

prophtes. Le prophte Elise

fit

Yulgale par cijmbala, qui est un instrument de cuivre

d'un son fort perant,
l'on
fait

se trouvant un peu

mu,

venir un joueur d'instruet

en forme de calottes, que

ments pour calmer son humeur,

tat

pour

le

mettre en

frappe rime contre l'autre en les tenant une de

de recevoir l'impression de

l'esprit divin.
la

On

peut

chaque main. Les nouveaux interprles, par zalzelim,

entendent
fort
le

voir la Dissertation de D.

Calme t sur

musique des
Psaumes.

sistre, qui est

un instrument autrefois
de figure ovale
,

Hbreux

la tte

du second tome sur

les

commun

en Egypte.

Il

tait

ou

Les instruments de musique des anciens Hbreux

sont peut-tre ce qu'il y a eu jusqu'ici de plus inconnu

en demi-cercle alongen forme de baudrier, travers

par quelques verges de bronze qui jouaient dans des
trous, o elles taient arrtes par leurs ttes.

dans

le

texte des Ecritures.

,

Les rabbins n'en savent

les

pas plus sur cet article

que

commentateurs

les
lire

Le
saint

texte

hbreu parle d'un instrument appel schales Septante ont

sistra. Il

moins

instruits des affaires des Juifs.

la

On ne peut

liscliim,

que

rendu par cijmbala, et

Rois xvm, G. Le terme

sans quelque piti ce qu'ils disent

plupart sur cer-

Jrme par

ne se trouve qu'en un seul

I

tains termes inconnus qui se trouvent dans les titres

endroit de l'Ecriture, savoir,

sclialiscliim

des Psaumes

et qu'ils

prennent au hasard pour des

,

insinue qu'il tait de forme triangulaire,

instruments de musique. De ce nombre sont

par
sig-

et qu'il pourrait bien lre cet

instrument ancien

trianl'on

exemple, neghinoth
gaion,
gilthitli,

hannechiloth, hasclieminith

gulaire,
agitait

dans lequel taient plusieurs anneaux que

,

halmolh, miclitam, haeleth, liaschasar,

si

avec une baguette

et qui rendait

un son per-

schosclianim, etc. Mais

l'on

veut examiner les cho-

ant.

ses de plus prs, on trouvera que les

Hbreux ont un
el
1 les instru-

Enfin

il

est parl

dans
,

le texte

des mezilolham

bien moindre

nombre d'instruments de musique,

:

qui taient de cuivre

et

rendaient un son aigu et

par cymbala.

qu'on peut les rduire trois classes

perant.

On
dit

les

traduit ordinairement

ments

cordes; 2 les instruments vent,

ou

les

D'autres les traduisent par tintinnabula, des clochettes.

diverses sortes de fltes; 5 les diffrentes espces de

Zacharie

que

le

temps viendra que Ton crira sur

:

tambours.

les mziloths
le

des chevaux

Consacr au Seigneur

ce

Les instruments cordes sont

nable,

le

psaltrion,

qui pourrait faire juger que ce terme signifie une clochette, puisqu'on sait qu'anciennement

ou psanneterim ;

et ces trois
la

instruments ne sont apIls

on en mettait

paremment que

mme

chose.

ont quelque rao-

aux chevaux de

bataille

pour

les

accoutumer au bruit.

H21
Nous avons
Iraiic
,

NAV
dans un autre endroit de noire
quelque chose de chacun

NAR
santes. Quelques-uns croient
saint

u*s
que myrrhatum vinum de
felle

menait au supplice de ces sorlcs de liqueurs assoupis-

Cours, des instruments de musique des anciens H-

breux et nous avons aussi

dit

Marc

est le

mme

que vinum

mixtum de

d?s principaux instruments, sous leurs litres particuliers.

saint Matthieu, mais d'autres les distinguent.

On donna

au Sauveur du vin de myrrhe, par un motif d'hu(myrrha), en hbreu rnor, sorte de

Myrrhe

gomme
dont

manil, pour

lui

ter le trop vif sentiment de la dou-

qui vient d'un arbrisseau

commun

de l'Arabie, et qui

est haut d'environ cinq coudes, d'un bois dur, cl

le tronc est

leur; mais les soldats, par un effet de leur cruaul, y mlrent du fiel, aussi Jsus-Christ n'en voulut-il pas

charg d'pines. L'Ecriture dislingue deux

:

boire; ou enfin saint Matthieu ayant crit en syriaque

se sera servi

sortes de

myrrhe
libert,
la

l'une

myrrha

electa

la lettre

du mot
et

marra., qui signifie

fiel.

de

la

myrrhe,

myrrhe de
cision
;

qui coule d'elle-mme et sans in-

de l'amertume ou du
pris

c'est

meilleure

de toutes. Pline
la

dit

en

pour du

fiel,

Le traducteur grec l'aura saint Marc pour de la myrrhe. Au

tait fort

parlant de l'arbre qui porle

myrrhe

Sudant sponte

reste, le vin de

myrrhe

eslim des anciens.

priusqum incdantur
fertur.
l'a

slacten dictant, cui niella pr-

Pline dit

Lautissima apud priscos vina erant, Myrrhes

C'est cette
la

myrrhe qui

est aussi appele slact;

odore condita. Les lois des douze Tables dfendaient

d'en rpandre sur les morls
tuo inderelur.
:

u Ire est

myrrhe simple
parfums
et

et ordinaire.
les

ployait dans les

dans

On l'emembaumements
Les mages

Nemurrhala

polio

mor-

pour prserver

les corps de la corruption.

Myrthe, en
pour

latin

myrthus, en hbreu chadas, se

la fleur

qui vinrent d'Orient pour adorer Jsus-Christ Beth-

prend pour l'arbrisseau qui porle

et
la fleur

de myrlhe,
tire.

lem
Il

lui

prsentrent de

la

myrrhe.

mme,
un

et

pour

le

parfum qu'on en

est parl

dans l'vangile de myrrhatum vinum,

offrit
lui,

Myrthetum
seau tait

est

lieu plant

de myrthes. Cet arbris-

d'un

vin

ml de myrrhe, que Ton

trop vif sentiment de
les

Jsus-

commun
le

dans

les

campagnes de Jude. Esla

Christ dans sa passion, pour amortir en

croit, le
la

ce qu'on

dras envoya

peuple chercher

campagne du

douleur.

On

avait

myrthe, des branches d'olivier et de palmier, pour

faire des tentes la fte des tabernacles.

coutume parmi

Hbreux de donner

ceux qu'on

N
Naphte ou naphta,
sorte de bitume qui se trouve
dit

noire.

Isaac Vossius a crit

et

une
dans

Dissertation sur le

aux environs de Babylone. Daniel

la

que

l'on

alluma

naphte ancien

moderne
crot
les Indes, et

fournaise o l'on devait jeter Misach, Sidrach et

la

Nard
la

(1), plante qui

dont

Abdnago, avec du naphte, de

tires

poix, et d'autres

made
les

racine est fort petite et menue. Elle pousse une

combustibles.

On

croit

que No se

servit

lige

longue et mince, et a plusieurs pis fleur de

ce qui
l'a fait

naphte ou de bitume pour enduire l'arche, et que

terre,

appeler spic nard. Le nard des

murs de
o
il

la

tour de Babel taient

lis

avec un mortier

montagnes

est plus

odorant que celui qui crot

le

entrait

beaucoup de naphte.
est

long des eaux. Toutes les espces de nard sont chaufruit

Le naphte
tt

une espce de ptrole ou

de ro-

des et dessicatives. Elles provoquent l'urine et resserrent le ventre,

che qui se trouve en divers endroits du monde, tand'une couleur, tantt d'une autre, selon
la terre
la

quand on

les

prend en breuvage. Le
nardi,

nature
li-

nard indique,

nomm communment spica

pour

du rocher ou de

qui

le

produit, tantt plus

tre vritable, doit tre de couleur jaune tirant sur le

quide et tantt moins; toujours fort inflammable,

sulfureux, gluant.

purpurin, et avoir ses pis longuets, en sorte que les

poils

Le nom de naphte

drive du chal-

de

l'pi

soient

larges et odorants.
la

Leur got
langue,
cl

den ou de l'hbreu noph ou naph,

parce
Pline
qui
qu'il
;

stillare,

dcouler,

doit lre un

peu acre et amer, desscher

la

coule et dgoutle
tire

comme un

bitume, dit

laisser ensuite

bouche remplie d'une odeur assez

que
le

on en

grande quantit de certaines sources

la ville

agrable.

On

"croit

romarin, l'aspic et
(2).

la

la-

sont proche

de Hit en Chalde. On en

vande sont des espces de nard

On
et

faisait

un par-

trouve aussi beaucoup dans les montagnes de Farga-

fum assez eslim avec

pendant que

l'pi

du nard,

dont l'Ecriiure
dit

nah, dans

la

province de Transoxane.
le

Les Turcs,

parle assez souvent. L'pouse

le roi se

du Cantique
nard dont

que,
par-

pour distinguer
mastic noir.
Il

naphte de

la

poix, l'appellent

du

reposait, le

elle tait

y a une autre espce de naphte qu'on

fume a rpandu sa bonne odeur. Et, dans l'Evangile,

saint

appelle pierreuse, naphta pelra, parce qu'elle coule

Marc parle d'un parfum

d'pi de nard, et saint

des rochers.

On en

trouve dans

le

duch de Modne,

Jean d'un parfum de nard pistique, que plusieurs entendent de nard pur et

qui dcoule d'une roche situe dans une certaine

tagne.
11

mon-

non sophistiqu Mais

les

il

y a

y en a aussi aux environs deRaguse, et

mme

beaucoup d'apparence que

copistes de saint Jean

en plusieurs provinces de France,

gne, etc.

Le naphte de France

est

comme en Auvermou comme la

(1)

Andropogon nardus, genre de

la

famille des grale

poix, liquide, noir, de mauvaise odeur. Celui d'Italie

mines.
(2) On donne dans les commun la lavande en

officines

nom de nard

estuneespcede ptrole ou une huile claire, tantt blanche, tantt rouge, tantt jaune, tantt verte, tantt

pis et la racine de l'a-

saret.

1125
o:;t

NEO
pistici,

NER
au lieu de nard
I

H24

mis nard pistique, nardi

pis, nardi spicati.

particuliers, et
ple.

on y sonnait des trompettes du tem-

en

Le

spic nard,

comme on

l'ap-

pelle en franais, ou l'pi

du nard,
le

est le plus estim

tire

pour

faire des

parfums, et

parfum que Ton

de

ses feuilles est

beaucoup moins prcieux. Cacumina

nardi in aristasse spargunl, dit Pline; ideb gctnin dote nardi spicas
et j'olia

royaume des dix tribus , les gens de bien s'assemblaient quelquefois chez les prophtes pour our leurs instructions. La femme de Sunam, htesse d'Elise, voulant aller voir ce prophte, son
le

Dans

clbrant.

mari

lui

dit

Nathinens. Ce terme vient de l'hbreu nalhan, qui

signifie donner.

puisque ce n'est
Isae dclare

Pourquoi y allez-vous aujourd'hui, ni jour de sabbat, ni de nomnie?

le

Les nathinens ou nthinens taient

emplois les
le

que

Seigneur a en horreur

les

nom-

des serviteurs qui avaient t donns et vous au service du tabernacle et

nies, les sabbats et les autres jours de ftes et d'as-

du temple, pour
plus bas,

les

sembles des

Juifs, qui n'taient

lois.

pas d'ailleurs fidles

les

plus pnibles et les bois

et
l'eau.

comme
mmes

d'y porter

observer ses

zchicl dit que

holocaustes

On

y donna d'abord les Gabacnites.

qui s'offraient le jour de la

nomnie taient fournis

Dans

la suite,

on assujlit aux

charges ceux

aux

des Cbananens qui se rendirent, et qui on conserva

la vie.

On

lit

dans Esdras que

les nathinens taient

frais du roi, et que ce jour-l on devait ouvrir la porte orientale du parvis des prtres. Judith ne jenait point les jours de fte et de nomnie. Les Juifs

des esclaves vous par David et par les princes, pour

le

d'aujourd'hui

ministre du temple; et ailleurs, qu'ils taient des

une

fle

ne tiennent la nomnie que comme de dvotion, que chacun peut garder ou ne

Ils

esclaves

donns par Salomon

effet,

Vilii

servorum Salodes Rois, que

pas garder.

croient qu'elle regarde plutt les fems'abstiennent de

monis.

En

on voit dans

les livres

mes que
leur
les

les

hommes. Les femmes

et

ce prince avait assujti les restes des Cbananens,

et les avait contraints diverses

travail,

on

fait

un peu meilleure chre que

les prires

servitudes; et

il

y a

autres jours.
lit

Dans

de

la

synagogue,

toute apparence qu'il en

tres et

donna un nombre aux prles servir

on

depuis

le

Psaume cxm jusqu'au cxvin. L'on

la loi, et

aux

lvites,

pour

dans

le

temple. Les
la tribu

tire le

rouleau de
fait

on y

lit

quatre person-

nathinens furent mens en captivit avec

Juda, et
il

de

nes.

On

y en avait un grand nombre vers les Portes

ce jour-l

mmoire du sacrifice qui s'offrait au temple. Le soir du sabbat qui suit le reaussi
la

Caspiennes,d'o Esdras en ramena quelques-uns.

retour de
la

Au

nouvellement de

lune,

ou un autre soir suivant,

captivit,

ils

demeurrent dans
il

les villes

lorsqu'on aperoit le croissant, tous les Juifs s'assemblent et font une prire Dieu,
le

qui leur furent assignes;

y en eut aussi dans Jru-

nommant
la
ils

cra-

salem qui occuprent

le

quartier d'Ophel.

Ceux qui

teur des plantes et le

restaurateur de

nouvelle

revinrent avec Esdras taient au

nombre de deux

lune

puis se haussant vers le ciel,

qu'ils

demandent
et

cent vingt; et ceux qui suivirent Zorobabel formaient

celui de trois
tait petit, eu

Dieu

soient
fait

exempts de tous malheurs;

ils

cent

quatre-vingt-douze. Ce

nombre
on
insti-

aprs avoir
sparent.

mention de David,

se saluent et se

gard aux charges qui leur taient imla suite

poses. Aussi voyons-nous que dans

tua une fte

Spencerus a

fait

une longue dissertation sur la noil

nomme

'a

xylcphorie, dans laquelle le

mnie, dans laquelle

tils

montre

fort bien

que

les

gen-

peuple portait en solennit du bois au temple, pour

l'entretien

ont autrefois honor le premier jour du mois, en

la

du feu de

l'autel

des holocaustes.
et signifie pre-

l'honneur de

lune.

11

en voulait conclure que

les

Nomnie. Ce lerme vient du grec,

Hbreux ont imit

celle pratique des peuples tranil

mier jour du mois. On

sait

que

les

Hbreux avaient

gers et idoltres, mais

il

ne

le

prouve nullement; et
des Hbreux que

une vnration
chaque mois
;

particulire pour le premier jour de

est bien plus probable

que

c'est

et

Mose ordonne pour ce jour-l cer-

les

autres nations ont pris cette pratique, o

mme

tains sacrifices particuliers

(Nombres xxviii); mais

il

que, sans vouloir imiter les Hbreux, elles ont jug

propos

n'ordonne pas qu'on

le

chme. Aussi ne peut-on pas

d'honorer

la

lune au

montrer que
servation

les

anciens Juifs en aient regard l'obprcepte. C'tait une fle de pure

le

mois, lorsqu'elle

commence

paratre.

commencement du Le culte de la

comme un
Il

lune a t trs-commun chez presque tous les peuples

idoltres.
;

dvotion.
faisait

semble que, ds

temps de Sal, on

ce jour-l quelque repas de famille et de r-

Nophyte. Ce lerme vient du grec

lettre nouvellement

et signifie la

jouissance, puisque David devait se trouver la table

sem ou plant. On donne ce

la

nom
v-

du

roi

et

que Sal trouva mauvais

qu'il

ne

s'y ft

aux nouveau-convertis

religion,

aux nouveaune

pas prsent. Mose insinue qu'outre

y
offrait

les

victimes qu'on

baptiss. S. Paul ne veut pas

que

l'on tablisse
,

toujours au

nom de

la

nation, chaque parti-

que un nophyte, de peur,

d'orgueil, et qu'il ne

dit-il

qu'il

s'lve
.

culier y faisait aussi des sacrifices

de dvotion. Le

tombe dans

la

mme condamnation

commencement du mois
pettes,

s'annonait au son des trom-

que

le

diable

Tim. ni,lG).

que

l'on sonnait
la

en offrant les sacrifices solenla

nels. Mais
tait celle

nomnie

plus solennelle de toutes

cuisse des animaux, en

Nerf. Les Hbreux ne mangent point le nerf de la mmoire du nerf de la cuisse

lui

tte

du commencement de l'anne civile, la du mois tizri. Ce jour tait sacr; on n'y faisait
servile,

de Jacob, que l'ange

loucha

et qu'il

engourdit de
il

telle sorte que, selon quelques interprtes,

en de-

aucune uvre

on y

offrait

des holocaustes

meura boiteux toute

sa vie. Cette abstinence

du nerf

!125
de
loi

NIL
cuisse des animaux n'est commande par aucune
Isralites;

NOl
cette ce .ide dont M.

1126
s'est servi

la

Lelronnc

pour

l'va-

aux

mais

il

faut qu'ils s'en soient abste-

luation des mesures gyptiennes.

nus

mme

avant la

loi, si la

remarque qu'on

lit

dans

Nisan, mois des Hbreux qui rpond notre mois

la Gense, ch.
Il

xxxu,

32, a t crite par Mose.

de Mars, et qui, quelquefois, tient aussi de fvrier ou

d'avril, suivant
le

abstinence y a des interprtes qui croient que celle chose de dvotion. Dans cern'est pour eux qu'une
tains endroits,
ils

cours de

la

lune.

Il

fut tabli

le

premier mois de Tanne pour

l'Egypte
erit
:

le sacr,

au sortir de
;

s'abstiennent du quartier de derils le

Mensis

iste

principium
11

mensium

primus

rire des animaux, et

vendent d'autres. Dans

in

mensibns anni.

tait le

septime de l'anne

d'autres lieux

ils

se

contentent d'en ter le nerf et

civile.

Dans Mose,

il

est appel abib.

Le nom de
le

mangent

la

viande.

Nisan ne se trouve que depuis Esdras et

la captivit

retour de

Nesroch, dieu des Assyriens. Sennachrib fut tu par deux de ses fils comme il adorait son dieu Nes,

de Babylone. Voici

les principales

choses

que

les Juifs

observent dans ce mois.

est la

roch

dans son temple (tV Rois xix, 37). On ne

Josphe
Arasks. L'Hbreu
l'appelle
divinit

sait

Le premier jour

nomnie. Jene pour

la

qui est le dieu Nesroch. Les Septante le

nomment
Tobie
,

mondes

enfants d'Aaron (Lvit. x, 1, 2,3.).

jour,

Mesrach

de

Le dixime
agneau pour

on clbre
et

le

jene pour

la

mort

donn par Munster,

Dagon.
se

de Marie, sur de Mose,

la

chacun se pourvoit d'un

Le nom de noms de Sarac

que Sarac
roch.
est

celle
et

remarque

Pque. Ce

mme

jour, les Isralites

clans les

passrent

le

Jourdain sous

la

conduite de Josu.

de Sargon, roi d'Assyrie. Peut-tre

le

encore

mme

que Sarak

mais rien
dieu Nes-

Le quatorzime jour au
(Exod. xu, 18, et suiv.).

soir,

on immolait l'agneau

pascal, et le lendemain, 15, tait la

Pque solennelle
pis

de tout cela ne nous apprend quel

tait le

Le
tiares.

seizime, on offrait
les

la

gerbe des

d'orge,

Nez, nasus,

Les Hbreux mettent commun:

comme
vit.

prmices des moissons de l'anne (L

).

ment

la

colre dans le nez

;

Ascendit fumus de narifuror ejus

xm, 15

bus ejus
fumet.

dans Mose

tune

qum maxime
:

Le vingt-unime

tait l'octave

de

la

Pque, qui se

Voyez aussi Psaume xvn, 9

;

Ascendil fumus

solennisait avec des crmonies particulires.

in ira ejus

l'hbreu, innaso ejus. Job

procedit fumus.

xu,

11,

denade

Le vingt-sixime
la

les Juifs jenent,

ils

en mmoire de
les

ribus

ejus

Les anciens auteurs grecs

:

mort de Josu. Ce jour,

commenaient

et latins parlent

peu prs de mme. Perse

prires pour

demander

les pluies

du printemps.
la

Disce ; sed ira cadat naso, rugosaque sannas,

et Piaule
:

Le vingt-neuvime,

ils

font

mmoire de
salptre

chute

des murailles de Jricho.

Nitre(I), sorte de

sel

Fams

et

mora bilem

ou de

in naso conciunt.

commun

dans

la

Palestine, dans l'Arabie et dans l'Egypte. Les

l'appellent nether,
sel

Les femmes d'Orient, en plusieurs endroits, mettent des cercles d'or

fait allusion

Hbreux

et

ils

se

servent de ce

une de leurs narines. Salomon

lorsqu'il
dit
et
:

terme pour marquer un

des habits,
Celui
et

propre ter les taches

celte

coutume

Circulas

mme

celles

du visage. Le sage

dit

aureus in naribus suis, mulier pulchra

fulua,

une

qui chante des cantiques un

celui

homme

afflig est

femme

belle,

mais insense,

est

comme un anneau
:

comme

qui verse

du vinaigre sur du
dissiper la
;

nilre. C'est-

d'or au groin d'un pourceau... zchiel xvi, 12

J'ai

-dire, la

musique
dans

sert

tristesse, et

mis des pendants votre nez

oreilles.

et

des

anneaux vos

rendre au cur sa gal ordinaire

nitre, dissous

de

mme

que

le

le vinaigre, Ole les

taches du vidissoudre le
le

On
bufs

mettait aussi
et des

des anneaux aux naseaux des

les

sage, et

mme

des habits.

On

faisait

chameaux pour

conduire

Numquid

nitre dans le vinaigre, lorsqu'on voulait

metlre en

pones circulum in naribus ejus, aut armill perforabis

uvre. Voyez
Jrmie parlant

le

commentaire sur

le

Prov. xxv, 20.

maxillam ejus (Job. xl, 21

).

son peuple, sous l'ide d'une pouse

lui dit
:

Nilomtre.

Comme

la

richesse

de l'Egypte d-

infidle et

corrompue,

Quand vous vous

lave-

pendait des dbordements du Nil, on en avait, dit

Hollin, tudi avec soin toutes les circonstances, et,

riez avec le nitre, et que vous vous frotteriez avec l'herbe

borilh,

vous tes trop souille

par une longue suite d'observations rgulires, l'inondation

voir vous nettoyer.

l'on faisait

mes yeux pour pouCe passage prouve l'usage que

mme

faisait

connatre quelle devait tre

la

du

nilre

pour se purifier de ses taches ex-

rcolte de l'anne suivante. Les rois avaient fait placer

trieures.

Memphis une mesure o ces

;

diffrents accroisl,

Noces. Voyez
Noix,

l'article

Mariage.
et fort

sements taient marqus

avis tout le reste
tait avertie

et,

de

on en donnait

fruit fort

commun
les
trois

connu.

11

est dit,

de l'Egypte, qui, par ce moyen,

dans YExode, que

branches du chandelier d'or

coupes en forme ne noix,

de ce qu'elle avait craindre ou esp-

devaient tre ornes de

et
qu'il y avait

rer pour la moisson.

plianline

Il existe encore dans l'le d'Elun nilomtre mentionn par Strabon, on a

entre chaque coupe une

pomme

et

un

trouv sur ses parois l'chelle mtrique qui indiquait

en coudes

la

hauteur des eaux. C'est

le

module de

(1) Ce sel, appel aujourd'hui nitrate de potasse, entre dans la poudre canon. On l'emploie en mde* cine comme diu^-Mne.

i7
lis
;

0FF
le texte

OFF
coupes qui produifleur d'ales

i12 $

mais

hbreu

lit, (rois

heures oc

la

nuit taient longues, celles

sent

des amandes, c'est- dire,

comme mie
la

du jour

mandier, du milieu de laquelle sortait

delier,

lige

du chan-

comme
o

taient courtes; et rciproquement lorsque les douze heures de la nuit taient fort courtes, comme
le

le fruit sort
il

du milieu de

la (leur

Le

grand

t,

les

dans heures du jour taient longues

seul endroit
le

soit parl
:

de noix est celui-ci, dans

:

proportion.

Cantique des Cantiques

le

Descendi in Iwrlum nucum

La
sit la

Je suis venu dans

jardin des noix ou des noyers.

le

versit.

nuit est mise pour le temps d'affliction et d'adVous avez prouv mon cur, et vous l'avez vi-

Nombres. Le livre des Nombres est

parla

troisime du
et il

nuit; vous

m'avez examin par

le

feu, c'est--

Pentateuque. Les Hbreux l'appellent vajedabber,

;

dire,

par l'adversit et
:

par
et

la

tribulation.

El Isae
est venu,

parce que dans l'hbreu

il

commence par

ces

(xxi, 12)

Venit
;

mane,

nox...

Le malin
paix
,

mots. Quelques

Juifs l'appellent bemiddebar, dans le

et voil la nuit

nous attendions
et

la

et

nous voil

dsert, parce qu'il

renferme

l'histoire

de ce qui se

accabls de

maux

de troubles.

passa dans les trente-neuf ans du

lites

voyage des Isra-

dans

le dsert.

Enfin les Grecs, et aprs les La-

La nuit est aussi le temps de la mort. La nuit vient, o l'on ne peut plus travailler (c'est Jsus-Christ qui
parle): je dois remplir les devoirs

tins, l'ont

appel les Nombres, parce que les trois preles

l'on

de

ma

mission
dit

miers chapitres contiennent

dnombrements des
fil

pendant
le

qu'il est jour, et

que

je vis.

Et S. Paul

que

Hbreux

et

des

lvites,

que

sparment aprs

jour du Seigneur viendra

la fin

l'rection et la conscration

du tabernacle.
frottait le

L'on croit que

comme un voleur de nuit. du monde et le jour du jugement

et les enfants de la nuit,

Nombril. Anciennement, on se

nombril

viendront pendant

la nuit.

d'huile et de parfums qu'on croyait propres la sant.

Les enfants du jour

le

dans

Noms. Nous voyons au

ce patriarche appela
la la

livre

de Job, chap. xlii, que

filles,

sens moral et figur, sont les gens de bien et les

les

premire de ses

Jour

mchants,

gentils cl les chrtiens.

les enfants
,

Les disciples
lumire.
la
Ils

seconde, Cannelle; et la troisime, Vase de parfums.

du

Fils de

Dieu sont
la

de

la

L'usage

de donner des. noms semblables, surtout

est

appartiennent

lumire

ils

marchent

lumire
astres

aux femmes,
les Persans.

trs-commun chez
et

les

Arabes

et

chez

des vrits de l'vangile,

ils

brillent

comme des

Les Mille

une Nuits en offrent de nomde

la princesse

par

l'clat

deleur bonne

vie.

Les enfants de

la nuit,

au

breux exemples. Le
lumire du jour.
revient

nom

Schemsel-

contraire,
et

marchent dans
ils

les

tnbres de l'ignorance

nihar est compos de deux mots arabes qui signifient

de

l'infidlit, et

ne font que des uvres de

filii

Quand Tourmente
<

favorite du calife,
elle

tnbres: Omnes enim vos

lucis estis, et filiidiei:

de

son vanouissement,
:

appelle
! !

les

non sumus

noctis,

neque lenebrarum.
ailleurs
les

esclaves qui la servaient

Fleur de jardin

Branche
Etoile

On

a dj

remarqu

que

les

anciens pa-

de corail ! Canne de sucre

Lumire du jour

du
>

triarches, de

mme
et

que

hros dans les temps

matin

Dlice du temps! parlez donc, otes-vous?

hroques, se levaient de trs-grand malin, et

mme
que
se
le

Nuit. Les anciens Hbreux

jour
artificiel

commenaient leur
de

pendant
lever la faire

la nuit

avant

le jour; d'o vient

au

soir,

et le

finissaient

mme

en

nuit

pour faire quelque chose, se met pour

dit qu'il
la

sorte que la nuit prcdait le

jour,

et qu'on
Ils

disait:

avec soin, avec diligence. Dieu

s'est

Faclum
du

est

vespere

et

mane

dies unus.

donnaient

lev la nuit

pour rappeler son peuple par

voix de

douze heures
jour, et

la nuit, et

autant au jour. Les heures

entre

ses prophtes, c'est -dire, qu'il n'a rien

les tirer

omis pour
voir ce

celles

de

la nuit, n'taient gales

de leurs dsordres,

etc.

On peut

que

elles

que dans rquinoxe. Aux autres temps, lorsque

l'on a dit ci-aprs sous l'article Tnbres.

o
Obole, est
clus
la

vingt-cinquime partie du

sicle,
sicle

Sivaut

prsentait an temple. Les sacrifices ne sont

pas pro-

viginli obolos habet.

L'hbreu

lit

Le

prement des offrandes

naire par ce

on ne

les dsigne pas d'ordi-

vingt grahs.

Le grah
elle

est la plus petile des

monnaies

nom.
fruits,

hbraques

vaut un sou sept deniers et quinze

Les offrandes de grains, de farine, de pain, de

gteaux, de

trente-deuximes de denier de notre monnaie.

de vin, de

sel, d'huile, taient

com-

Offrandes. Les

Hbreux avaient plusieurs sortes

11

munes dans
sacrifices.

le

temple. Quelquefois ces offrandes

d'offrandes qu'ils prsentaient au temple.

y en avait

taient seules, et quelquefois elles accompagnaient les

de

libres, et

il

y en

avait d'obligation: les prmices,

Le miel ne s'offrait jamais avec

l'offrir,

les sacrifices,

les dcimes, les

hosties pour le pch, taient d'obpacifiques

,

mais on pouvait

seul

en forme de prmices.
la

iigation

les

sacrifices

les

vux

les

Or, voici les rgles qu'on observait dans

tion

prsenta-

offrandes de vin, d'huile, de

pain, de sel et d'autres

de ces offrandes,
;

nommes en hbreu mincha, ou

les

choses, que l'on faisait au temple ou aux ministres

kosban mincha
fices, et
ficii.
11

dans

Septante, offrandes de sacrisacii-

du Seigneur, taient de dvotion. Les Hbreux

pellent en gnral corban
Ils

ap-

dans saint Jrme de mme, oblationem

y avait de ces sacrifices
:

toutes sortes d'offrandes.

ou de ces offrandes,
;

appellent mincha les offrandes de pain, de sel, de

de cinq sortes

de pure farine

2 de gteaux de

fruits et

de liqueurs,

comme

de vin, d'huile, que

l'on

diverses sortes, cuits au four; 3 de gteaux cuits

1120
dans
sur
la

OiS
pole
;

OLl
de
2t<

1130

4 d'une autre sorlc

de prmices
sans

la

viande. Saint piphanc ayant servi

un oiseau

le gril,

ou dans une pole perce;

offrait

5 les
cl

devant saint Hilarion,ce saint solitaire n'y voulut

point loucher, disant qu'il ne mangeait rien qui et eu
vie. Saint

de grains nouveaux qu'on

ou purs
,

m-

lange, ou rtis et grills dans l'pi

ou hors deTpi.
,

Les gteaux taient ou ptris avec l'huile d'olive simplement ou cuits dans l'huile dans la pole ou pour d'huile, aprs avoir t cutis. Le pain offert
, ,

rgles de

piphane n'ignorait pas certainement les vie monastique, et il n'avait garde de tenter saint lilarion pour l'engager les violer. Saint
la

frotts

'Jrme, dans sa lettre Salvine, suppose que l'on usait

levain tre prsent sur l'autel devait tre sans

car le
!

quelquefois de volailles durant les jours de jene,

quoiqu'il n'approuve pas l'abus

sacrilevain ne s'offrait jamais sur l'autel, ni avec les prsents de pain fices, mais on pouvait l'aire des

que quelques-uns

fai-

saient de cette permission

sensualit.

en lchant

la bride leur

ordinaire aux prtres et aux ministres du temple. La diffrence qu'il y avait entre les offrandes de
farine, de vin et de sel
,

Les Hbreux offraient des oiseaux en

plusieurs occasions
;

sacrifice

dans

dont

les

Grecs

et les Latins

par exemple, dans les sacrifices

,

accompagnaient leurs
dont
les

sacrifices sanglants, cl celles

ordonns pour
deux

le

pch

celui qui n'avait pas

offrir
le

une
en
le

sistait

Hbreux se servaient dans leur temple, conen ce que les Hbreux jetaient ces obligions
la

chvre ou une brebis pouvait

petits

deux tourterelles ou
pch,
el l'autre

de colombes, l'un pour

il

sur les chairs de

le feu;

victime, dj immole et mise sur

les jetaient

holocauste;

les
le

prsentera au prtre, qui, offrant

,

au lieu que les Grecs

sur la tte

premier pour
ailes
,

pch

lui

tordra la tte

du ct des

del

mme

victime encore vivante, et prte tre

les articles Farine, Libation,

en sorte nanmoins qu'elle demeure attache au

quelle n'en soit pas tout fait arrache. Il br,

sacrifie.
etc.

Voy. ci-devant

cou,

et

lera l'autre tout entier en holocauste

selon la

coutume

Oholai. La plupart des commentateurs chrtiens

(Lvit. v).

Dans un autre endroit

la

(Levit. i),

Mose

pensent qu'Ohola
verset

tait

une

fille,

parce

qu'il est dit

,

au

raconte plus au long

sacrifice des oiseaux.

manire dont se
dans

faisait le

54,

liv.

L, chap. 2, des Paralipomnes

fils.

que

Ssan n'cul point de

culin
:

Mais l'hbreu s'exprimeau mas(pi.

On

laissait quelquefois

la

Palestine les corps

,

El

les

fils

de Ssan

pour

le

sing., trope

morts exposs aux oiseaux carnassiers

on

comme

il

trs-frquent dans l'hbreu de ce chapitre et du prcdent). David Kimchi et d'autres rabbins disent donc

parat par plusieurs passages de l'criture. Mais

l'ordinaire
les

pour

enterrait le soir
les

el

on dtachait
Il

qu'Ohola tait un

fils

et

que
iils
,

si le

verset 54 annonce

mme

du poleau

corps des criminels.

n'y avait

que Ssan n'eut point de

lui avait

c'est

parce que

la

mort

que certains cas extraordinaires o Ton

corps morts
la voirie.

laissait les

enlev Oholai.
les

Oiseaux. Le sentiment qui lient que

sortis des

oiseaux sont

Mose, pour inspirer l'humanit aux Isralites, leur

eaux, de

mme

que

les

poissons, parat

ordonne
prendre
la

s'ils

trouvent un nid d'oiseaux

les petits,

de ne pas
aller

fond dans l'criture cl dans les Pres.

Le

texte
la

la

mre avec

mais de laisser

de Mose

lui est
i,

irs-favorable.

Il

rapporte dans

mre en prenant
et

les

petits, afin, dit-il, que vous

Gense, chap.

v. 20, la cration

des poissons et des

soyez heureux
Il

que vous viviez longtemps.

oiseaux.

Il
il

ne

dit

pas un mot des oiseaux au sixime

parat par l'criture

;

que

les

anciens faisaient la

jour, o

parle de la production des

i
,

animaux
f 2i,
et

ter*

chasse aux oiseaux

loue
,

Baruc, parlant des rois de Babyavi-

cslres {Gense

24, 25)

et

dans

la

rcapitulation
i,
il

dit qu'ils se

jouent avec les oiseaux, qui in

des ouvrages ducinquime jour, chap.

dit

bus cli ludunl. Daniel dit Nabuchodonosor que Dieu

lui a

expressment que Dieu cra

monstres marins,
espces. Enfin
le
il

les

poissons
selon

les

soumis jusqu'aux oiseaux du

ciel.

et

tous les oiseaux

leurs

Les prophtes parlent souvent des oiseaux de pas*

sage, de l'hirondelle et de
la

dit

que Dieu bnit ce

et

qu'il avait
:

cr

cigogne, qui reviennent

cinquime jour,

qu'd dit aux poissons

;

Multi:

au

lieu

de leur premire demeure, tandis que l'homme

le

pliez-vous et remplissez la mer

plissez la terre.

et

aux oiseaux

Rem'

ne reconnat pas

Seigneur son Dieu.

la

Les Pres

et la plupart

des interprles
Ils

Pour ce qui regarde

el

distinction des oiseaux purs

ont entendu

le texte

de Mose en ce sens.

ont cru
ori-

impurs, voyez ci-devant leur dnombrement dans

Animal.

que

les poissons et les oiseaux avaient la

mme

l'article

On peut

consulter

le Lvitique xi,

15,

gine, et avaient t crs le

mme

jour.
\
j

24, et Deut. xiv, 11, 12 et suiv.

Nous avons

aussi parl

Une

autre preuve^ qui ft voir que les

anciens

de chacun d'eux en particulier sous leurs

Oliviers (1).
Il

titres.

croyaient que les poissons et les oiseaux taient sortis

y a deux espces d'oiiviers, l'un

des eaux, c'est qu'ils se sont permis l'usage de

laille

la

vo-

franc et cultiv, et l'autre sauvage. Saint Paul dislingue

l'un

aux jours de jene

et d'abstinence. C'est ce qui

de

l'autre

dans son ptrc aux Romains

el

Tu ex

parat dans Socrate l'historien el dans Nicphore, qui

naturali excisus oleaslro,

in

contra naturam insertus es

,

disent qu'autrefois plusieurs mangeaient indiffrem-

bonam olivam.

Il

appelle naturalis olivaster

l'olivier

ment de
que
les

la volaille et

du poisson, sur ce fondement

de
l'eau.

sauvage et non cultiv.

uns

et les autres taient tirs

On

Noc ayant lch

Arbre de

la

colombe,

elle lui

rapporta dans

plusieurs exemples de saints personnages qui ont us

de volailles, quoiqu'ils fissentprofession de l'abstinence

s. s.

(1)

la famille

des jasmines.

m.

36

,, ,

1131
l'arche

OR A
une
fit

ORE
Juifs

H32
;

petite

branche

d'olivier avec ses feuilles,

eux-mmes
est parl
et les

allaient consulter assez souvent

,

il

ce qui

connatre ce patriarche que les eaux du

avait aussi

des lraphims

comme

celui de

Micha
fit

dluge s'taient retires. Salomon fit faire dans le temple de Jrusalem des chrubins avec du buis c'olivier, et des portes qui sparaient le saint

dont

il

dans les Juges; l'phod que

Gle

don,

faux

dieux que Ton adorait dans

du sanc-

royaume de Samarie,
phtes
,

lesquels avaient leurs faux pro,

tuaire avec le

mme

bois. Eliphaz

compare l'homme

et

par consquent leurs oracles

soit

que ces

mchant une vigne qui perd

et

ses fleurs au printemps,

oracles se rendissent rellement par l'opration du

un

olivier dont les fleurs

cl qui

par consquent ne porte point de

se servent

tombent prmaturment, fruit. Les

souvent de similitudes

dmon

ou que

les prtres el les

faux prophtes s-

duisissent les peuples et leur lissent accroire qu'ils

taient inspirs, quoiqu'ils ne parlassent

crivains sacrs
tires
oliviers

que par leur

de

l'olivier.

Vos enfants sont comme de jeunes

propre esprit.

autour de votre table. L'auteur de l'Ecclsiasla

Parmi

les Juifs,
:

on distingue plusieurs sortes de

1

tique

compare

sagesse a

la rose

de Jricho

et

aux

vrais oracles

ils

avaient

l'oracle

de vive voix,
,

A eaux oliviers

de ses campagnes.

Onction. Les onctions taient trs-frquentes parmi

les

comme lorsque Dieu comme un ami parle

parlait Mose face face

et

son ami
,

2 les songes prophles

Hbreux;
la tte

ils

s'oignaient et
;

se parfumaient par
ils

tiques et envoys de Dieu

comme

songes que

principe de sant et de propret

oignaient les che-

Dieu envoya Joseph,

et qui

marquaient son lvalorsqu'un prophte

veux

la

barbe. Dans les festins et dans les

ils

tion future; 5 les visions,

comme
;

crmonies de rjouissance,
corps
,

oignaient

tout

le

ravi en esprit

sans dormir ni veiller proprement

4 l'oracle d'Urim et

et quelquefois

seulement

la tte

ou

les pieds.

avait des visions surnaturelles

L'onction s'employait aussi sur les morts, pour les

garantir de
la

Thummim,
dont
le

qui taient joints l'phod ou au rational

corruption et de

la

puanteur.
la

On

oignait

grand-prtre se revlait, et auquel Dieu avait

le

les rois et les grands-prtres

pour

crmonie de

attach

don de prdire

l'avenir

on a souvent em-

leur inauguration

on oignait
,

mme

les vases sacrs

ploy celte manire de consulter le Seigneur depuis

du tabernacle

et

du temple

pour

les sanctifier et les

Josu jusqu'au temps de l'rection du temple de Jru-

consacrer au service du Seigneur.

salem

5 depuis l'rection

du temple, on consulta
Depuis Agge, Za-

On\x ou Onix. Ce terme

tout divers dans l'criture rant (1),
et
;

se trouve en deux sens

se

plus souvent les prophtes, qui furent frquents dans

les

il

met pour Vongle odoonyx. Selon la

ongle. L'hbreu
les

royaumes de Juda
dont on

et d'Isral.

pour

la
,

pierre

nomme
signifie

charie et Malachie, qui sont les derniers des prophtes

ait les crits, les Juifs

force de l'tymologic
schecheleih
,

onyx

un

prtendent que Dieu

fille

que saint Jrme, aprs

,

Septante,

leur

donna ce
,

qu'ils

appellent bathkol, la

de

la

traduit par l'ongle aromatique

est

entendu par d'au-

voix

qui tait une manifestation surnaturelle de la

faisait
,

tres du labdanum ou du bdellium; mais la plupart des commentateurs l'expliquent de Vonyx ou de l'ongle odorant, qui est une coquille semblable celle du

volont de Dieu, qui se

ou par une forte inspi-

ration ou voix intrieure

et extrieure
,

ou par une voix sensible

qui se faisait entendre par un

nombre

poisson coquille

nomm

purpura.
,

On pche

l'onyx
nardi,

de personnes suffisant pour en rendre tmoignage.

dans

les

marais des Indes

,

crot le spica

Par exemple
sus-Christ
:

celle qu'on entendit

au baptme de J,

dont ce poisson se nourrit

caille
si

et c'est ce qui

rend son

Celui-ci est

mon

Fils bien-aim

etc.

odorante.

On

va recueillir ces cailles lors-

On
temps

a
,

beaucoup

crit sur les oracles depuis

quelque

que

la

chaleur a dessch ces marais. Le meilleur

se trouve dans la

et les savants

ont t fort partags sur cette

onyx

mer Rouge,

et est blanc et
:

matire. Les uns ont attribu au

cles

dmon

tous les orafri-

gros; le babylonien est noir et qu'en dit Dioscoride.

moindre

c'est ce

de l'antiquit

d'autres les ont attribus la

ponnerie des prtres, et d'autres enfin ont prtendu

("2),

Uonyx,
le

pierre prcieuse

tait la

onzime dans
et

qu'il

y avait des oracles de plusieurs sortes. Les uns

pectoral

du grand-prlre. L'hbreu porte sohem;

taient des illusions et des tromperies

du dmon
la

les

ce terme est traduit diversement, dans l'criture, par on yx

,

autres

des

effets

de

la

friponnerie ou de

malicieuse

sardoine

meraude. Nous croyons que sa vraie

1'meraudc.
la

industrie

des prtres.

L'criture nous fournit

des

signification

est

On

peut voir les

com-

exemples de toutes ces sortes d'oracles.

Oreilles.

mentateurs sur
de Vonyx
}

Gense

cliap.

n,

]'

12.

l'gard

On

perait l'oreille avec une alne au ser-

c'est
;

une espce d'agathe de couleur blancl

viteur qui renonait au privilge de sortir de servitude

chtre cl noire
la

comme

le

blanc qui y esl lire sur

en l'anne sabbatique
uges, et on
Ire.
lui

cela se faisait en prsence des

couleur de l'ongle, on

lui a

donn

le

nom

d'onyx ou

perait l'oreille la porte de son maitait

d'ongle.

Cette

marque

un signe ignominieux de sa
,

Oracles. Le

plus fameux de tous les oracles de

la

servitude. Vous m'avez dcouvert l'oreille; hebrasme

Palestine tait Rcl-Zbub, dieu d'Accaron, auc les

pour dire
vous

Vous m'avez

fait
(

savoir quelque chose

me
).

l'avez dit l'oreille

Exod. xxi

Denier.

byzantin ou unguis odoratus parat tre l'opercule <lo l coquille appele pourpre. (2) C'est une varit de quartz agalhc zones pa(1) Ulatla

xv, 17

Quand on veut
les oreilles

signifier

un malheur qui ton:

nera tous ceux qui en seront informs, on dit

tel
,

11

sera

rallles.

que

tinteront tous ceux qui l'enter

1153

ORG
g

os

\m

dront; le son en tourdira et en percera leurs oreilles.

couter de
tendre
,

ses oreilles

incliner son oreille

pour en-

salent de vaines promesses pour une poigne d'orge et un morceau de pain. Le prophte Ose dit qu'il acheta une pouse pour quinze pices d'argent et un core et

soni des expressions qui se trouvent chaque

demi d'orge.
Orient. Les Hbreux marquent
qui signifie le devant
;

pas clans les auteurs sacrs; elles seraient ennuyeuses

l'orient
le

par kedem,
;

dans notre langue.

Orfraie. Les naturalistes modernes pensent que qne Ton a conl'orfraie n'est que le jeune pygargue
,

le

couchant, par
septentrion
,

derrire
la

le

midi

par
la

la droite ; et le

par

gauche,

suivant

situation d'un
Ils

homme

qui aurait le visage

sidr longtemps

comme une

espce distincte sous

le

tourn l'orient.

dsignent assez souvent sous le

et les

nom
dont

de
la

\fulco ossifragus.

Vossifrague ou orfraie
,

nom

d'orient

non seulement l'Arabie dserte

chair est dfendue dans le Lvitique \.

pays de Moab et d'Ammon, qui taient vritablement

l'orient

nom de griffon , est ainsi nomme, dit dom Calmet, parce qu'elle casse les os et se repat de leur
sous le
moelle.
>

de

la

Palestine, mais aussi l'Assyrie, la

M-

sopotamie,

la

Babylonie,

la

Chalde, qui sont plutt

la

au septentrion qu'
les grains, le
seliar.

l'orient

de
,

Jude. Nous avons

le

Orge. C'est, de tous

premier mr. Les

la

remarqu prcdemment que

ou
d'orient, les

sous

nom

de kcdon
les

Hbreux

le

nomment

On en commenait
la fle

Hbreux entendaient souvent

la

pays

moisson immdiatement aprs

lendemain de Pque on en
mices que Ton avait t
(

de Pque

et le

de del l'Euphrate, et ceux qui, dans

rigueur, sont

offrait

au temple
la

les pr-

plutt au nord qu' l'orient de la Palestine.

cueillir

exprs
)

campagne.

Les prophtes donnent quelquefois au Messie.

Orion
celui
,

le

nom

d'Orient

Yoy. ci-devant

l'article

Gerbe.

Dans

la

Palestine, les orges se semaient en au-

signe du ciel qui est immdiatement avant

Cliesil

tomne

et se

moissonnaient au printemps,

c'est- dire,

du taureau. L'hbreu

signifie

selon les

la fte

de Pque. Les rabbins appellent quelquefois

anciens Hbreux, cette toile de la seconde grandeur

l'orge la nourriture des btes, parce qu'en effet

on en
l'orge
;

que
Elle

les

astronomes appellent

nourrissait les

animaux

l'on

donne toujours de
les autres

parait au
et

le Cur du Scorpion. commencement de l'quinoxc d'au-

aux chevaux, dans Homre et dans

et

anciens
,

tomne,

prsage

le froid. Virgile lui

11

donne

l'pilhle

dans l'preuve de

la

femme accuse

d'adultre

on

de mbosus Orion.

dsigne aussi l'occident; d'o

n'offre
tial

que de

l'orge,

cause du crime honteux et bes-

vient que les Septante, sur Job ix, 9; et Thodolion,

dont
,

elle est

accuse; et sur cet orge on ne met

,

sur Amos, v. 8,

le

traduisent par vesperum.

ni huile

ni

encens

parce que c'est un sacrifice de

,

Osmis, dieu fameux des gyptiens, qu'on disait tre

le fils, le frre et le

jalousie, quia sacrificium zelotypi est

dit

Mose. H-

mari de

la

desse
les

Isis.

On prtend
le?

rodote dit que les gyptiens ne mangeaient ni fro-

qu'il

fut

chang en buf par

dieux, suivant

ment,

ni

orge, ni rien de ce qui en tait

ils

lait; ils

principes de la mtempsycose, et que c'est lui que le\

avaient une sorte de bl dont

se nourrissaient.

gyptiens adorent sous

le

nom

d'Apis et de Srapis.
le

Les Hbreux, au contraire, usaient souvent du pain

d'orge,

De

l la

grande vnration des gyptiens pour

le culte

tau-

comme on

le

voit par plusieurs

les

passages de
lui

reau et

du veau d'or ador par

et

les Isralites

l'criture.

Par exemple,

amis de David
l'orge,

appor-

dans

le

dsert

par les sujets de Jroboam dans le

tribus.

trent dans sa fuite

du froment, de
,

de

la farine,

royaume des dix

De

l les figures d'Osiris

avec

des pois, des fves

de

la ienliile.

Salomon envoyait
l'huile

des cornes ou avec une tte d'pervier, ou avec une

tte

du froment, de
teurs que le roi

l'orge,

du vin

et

de

aux serviles

de loup, ou avec une tte de serpent, parce qu'on

Il

Hiram

lui fournissait

pour

travaux

prtendait qu'il tait le soleil.

teurs qui croient

y a

mme
,

des auqui
et

du Liban

et

dans l'vangile, Jsus-Christ

et ses

ap-

que

le culte

des vaches

est

tres n'avaient

pour provision que cinq pains d'orge.

commun

encore aujourd'hui dans les Indes

dans

On

vint faire prsent lie de vingt pains d'orge et

quelques autres endroits de l'Orient, est une suite

des honneurs que les gyptiens rendaient Osiris et
Isis.

du froment cru, qu'un

prmices.

homme

lui

apporta

comme

des

Mose remarque que, quand

gypte, le
lin et l'orge

la

grle

tomba sur
,

l'E-

On donna au

Nil le

furent briss et perdus

,

parce

des honneurs divins

nom d'Osiris et on lui rendit comme l'auteur de la fertilit

,

que

le lin avait sa

hauteur
;

et

que l'orge commenait

le

de l'Egypte. On ditqu'Osiris enseigna l'agriculture

plusieurs autres arts
leur rendit
si

et

former son pi vert

mais que

froment

et les

aux gyptiens
que

c'est

ce qui le

grains plus tardifs ne furent pas

qu'ils taient

endommags, parce
que
la

cher. Hellanique dit que le

nom

propre

encore en herbe,

et

grle ne frois
cela arriva
la

de ce dieu

tait

Arsaphes,

et

les prtres lui avaient

sa pas le

germe qui produit

la

l'pi.

Tout

donn
pis et est
fils

celui d'Osiris. Pline

confond Osiris, Pan, Sra-

quelques jours avant

sortie

d'Egypte ou avant
l'orge

Hammon. Le

chevalier

Marsham
le

croit qu'Osiris

pque. En Egypte,

la

moisson de

ne commence

Mens ou Cham. Yossius

de Cham, pour

prend pour 3Iisram,

que vers

la fin d'avril.

et pre des gyptiens.

la

On

l'a

pris

pour

L'orge se met quelquefois pour une chose vile et

d'un bas prix. zchiel se plaint des faux prophtes,
qui sduisaient le peuple du Seigneur, et
rjiu lui
f.ii-

le soleil,

plante de Jupiter, pour Apis, pour

,

Athys

pour Adonis

pour PJuton, pour Titan

pour

55

PAI
pour Milhras,

PAI
l'O-

U56
insultante
:

Apollon,
can, elc.

pour Typhon, pour

Blhel

qui lui criaient d'une manire

!

Monte, chauve
la fort

monte chauve!
,

>

deux ours

sortis

monde

Les gyptiens admettaient deux principes dans le l'un bon et l'autre mauvais; dans le bon prin-^
:

de

voisine dvorrent quarante-deux de ces

enfants. Les auteurs sacrs,

pour exagrer

le

trans-

eipe on reconnaissait trois choses, dont

Tune

avait la

port d'un

homme

en colre

disent qu'il est outr de

qualit et faisait l'office de pre, l'autre celui de mre,

et le troisime celui
ris, la

douleur et de dpit,
ses petits.

comme une

ourse qui l'on a pris

de

fils.

Le pre

tait

nomm Osi-

mre

Isis

et le

fils

Orns. Us taient les trois

le

Isae, dcrivant le

bonheur du rgne du Messie,

dit

divinits qui laiant

reconnues pour

bon principe.

qu'alors

on verra

le

buf
et

et l'ours patre

ensemble,

Le mauvais principe tait Typhon. Osiris tait dans dans le monde ce qu'est dans l'homme la raison et la pense. Typhon tenait lieu des passions qui rpugnent

la

et les petits

de l'un

de l'autre vivre en paix dans

marquait
le

une
le

mme
le

lable. L'ours

peuple gentil

buf,

peuple juif

ces deux peuples runis dans

raison.

Dans

le

corps humain le bon tempra-

l'glise

ne formeront qu'un seul troupeau. Daniel,

description qu'il fait des quatre grandes

ment

venait d'Osiris; les maladies et les indispositions

dans

la

mo-

avaient Typhon pour cause. Dans le ciel et dans les

narchies, reprsente celle des Chaldens sous l'ide

lments,

le

bon ordre

et l'galit

du mouvement re-

d'une lionne
celle des

celle des Perses

la figure

sous l'ide d'un ours,

prsentaient Osiris; et tout ce qui s'cartait de cet

Grecs sous

d'un lopard, et celle des

l'ide

ordre
l'ide

tait l'image

de Typhon. Voil, selon Plutarque,

la divinit.

successeurs d'Alexandre-le-Grand sous

d'un

que

les

gyptiens avaient de

Tout

animal
trois

terrible.

L'ours que
la

le

prophte dcrit avait

il

cela est peut-tre d'une invention nouvelle. Mais, quoi

qu'ii

rangs de dents dans

gueule;

dsigne princi-

en

soit, c'est

apparemment selon
pre et
la

cette ide qu'O-

palement Cyrus.

siris et Isis taient le

mre de

toutes choses,
attributs

Dans

Y Apocalypse, saint

Jean nous dpeint

les

per-

que

les

paens ont

donn
,

Osiris les

de
les

scuteurs de l'glise sous l'ide d'une bte sept tts,

presque tous
desses.
Il

les dieux

et Isis

ceux de toutes

ayant dix cornes avec dix diadmes chargs des

ressemblait celui du

noms de blasphmes. Son corps

que
les dieux

est trs-croyable
le

que

les Isralites

lopard

ses pieds taient

comme
On

ceux de
croit

l'ours, et sa

portrent dans

dsert, et dont
Isis.

Amos

leur fait des

gueule

comme

celle d'un lion.

que

celle ble

reproches, taient Osiris et

sept ttes dsignait les sept empereurs romains qui

Ours, en

latin ursus,

en grec

arclos,
,

en hbreu dob,
il

ont perscut l'glise depuis saint Jean l'vanglisle;

savoir,

cause de l'paisseur de son

poil

dont
Il

est

charg
ongles

Diocltien,
et

Maximien, Galre, Maximin, SLicinius.

dans toutes

les parties
il

de son corps.

a les

vre,

Maxence
la

Us runissaient en leurs
la voracit, la

fort crochus, et

s'en sert

pour monter au plus haut

personnes

cruaul, la force,
l'ours et

malice

des arbres.

Il

se nourrit de fruits, de miel, de

mouches
les

du lopard, de

du

lion.
la

miel et de chair.

On

voit des ours blancs

dans

pays

L'auteur de Y Ecclsiastique dit que

colre de la

septentrionaux; on en voit beaucoup en Pologne, en

femme
sombre
vide

lui
et

change tout
farouche

le

visage

elle

prend un regard

Moscovie, dans

la

Lilhuanie

dans

les

grandes forts

comme un

ours, son teint devient literrible.

;

d'Allemagne. L'on a cru que l'ours mettait ses petits

comme un

sac. L'ours

en colre est

Cet

au monde
la

tout informes

et qu' force
Il

de

les lcher,

animal, de lui-mme, a un regard hideux

il

mais quand

mre

les perfectionne.

y a

mme
ordiri
,
,

des crivains

est en colre
Isai'

il

fait

trembler.

qui drivent ursus du

verbe
,

commencer
;

compare

le
:

dsespoir des mchants aux rugis-

comme
c'est

qui dirait orsus

commenc

bauch

mais
fort

sements de

l'ours

Rugiemus quasi

ursi omnes.

Le

cri

une erreur populaire. Les anciens estimaient

de
l'ours.

de

l'ours

en fureur

est capable d'effrayer les plus in-

la chair

Encore aujourd'hui

la

patte de

trpides.

l'ours sale et

fume

se sert sur la table des princes.

Ourse, constellation. Voyez Arcturus.

Cet animal

tout grossier et tout stupide qu'il parat

;

Outre, ou Oudre, sac de cuir de bouc, dont

le poil

est capable de discipline

il

saute,

il

danse au son de

est en dedans, bien poiss et cousu, dans lequel

on

la trompette, et fait mille petits tours.

conserve

l'huile et les autres liqueurs.

L'ouverture de

L'ours tait fort

dit qu'il a

commun dans

la

Palestine. David

l'outre est par

nit la matire.

une des pattes de l'animal qui en fourIl

souvent combattu contre des ours et des

les enfants

est souvent parl d'outrs

dans l'-

lions.

Le prophte Elise ayant maudit

de

criture.

Pain. Dans

le style

de l'Ecriture,
:

le

pain se prend

me un

pain descendu du ciel; Dieu

dit,

en

la

donnant,

pour toute sorte de nourriture

pain
la

Vous mangerez votre

Si Dieu

qu'il nourrit

son peuple de pain,

qu'il leur

donne du

sueur de votre visage. Je vous servirai un peu

dit

pain en abondance, etc.

de pain,

Abraham
vivre, dit

ses htes.

du pain pour
thel.
le

Jacob, en faisant

me donne son vu Bpain, invitezest

Les anciens Hbreux avaient plusieurs manires de

cuire le pain. Souvent
ils

le cuisaient
qu'il

sous

la

cendre.

Failes -le venir,

venir

afin qu'il

mange du
etc.

Abraham
tente
,

sert

aux

trois anges,

reut dans sa

manger avec nous,

La manne

nom-

des pains cuits sous la cendre.

1157

PAI
1

PAI
les prtres seuls.

1158

Les Arabes, et les autres peuples d'Orient o le bois

est rare, cuisent souvent leurs pains entre
siers

Toutefois David en ayant reu du

deux braest
la

grand-prtre Achimelech, en mangea sans scrupule

de fiente de vache allume, qui brle d'un feu

dans

la

ncessit,

et

Notre Sauveur se sert de cet

ient, et cuit le pain tout loisir.

La mie de ce pain
jour

exemple pour

justifier ses aptres qui

mangeaient des

fort

bonne, quand on

la

mange

le

mme

mais

pis, et qui les froissaient le jour

du sabbat Le prtre
ceux dont
il

crote est noire et brle, et conserve une odeur de

ce qui a servi la cuire. Cela peut aider expliquer

Achimelech appelle
mis tout
dont
il

laicos panes

est per-

le

monde de manger,
que
les prtres qui

et panes sanctos,

ceux

un

passage d'zchiel qui

choque extrmement

la

n'y a

mangent.

plupart des auteurs. Voyez l'article Excrments.

Pain de mensonge. C'est un faux pain, un pain qui a

l'apparence d'un bon pain, et qui n'est en effet qu'un

Les Hbreux,

et les autres Orientaux, ont encore

prsent une espce de four

nomm
;

tannour, qui est

le

mauvais pain; ce qui

de tous
les faux

est

dans l'criture un symbole

la vie,

comme une
chauffe,

grande cruche de grs, ouverte par

ils

avantages de
:

de tous

les

faux

haut, dans laquelle

ils

font

du feu lorsqu'elle est bien

la

biens du

monde

Nourrir quelqu'un d'un pain de

dtrempent de

farine dans de l'eau,

;

douleur, et d'une eau d'affliction

lui

est

un hbrasme
et

comme nous
ils

faisons pour faire de la colle chssis

le

qui signifie qu'on ne

donne qu'un peu de pain

appliquent cette ple avec

la

creux de

la

main auet,

un peu Les

d'eau.

Voyez H Paralip. xvni, 26.

Soyez bni, Adona
le

dchorsde

cruche,

elle s'y cuit

dans un instant,

Juifs

ne mangent pas de pain sans prononcer

:

l'humidit en lant dessche, elle se dtache mince

et dlie

auparavant cetie bndiction

< i

comme

nos gaufres. Les Orientaux tiennent

notre dieu, souverain de l'univers qui tirez

pain

que

le

four d'Eve tait de celte sorte, qu'il fut laiss

fit

de

la terre.

>

On

appelle celte prire mtsi.

,

No, et que de l'eau bouillanlequi en sortit, se

le

dluge

rveries.

Palme (palma), palmier ou palme; palma la paume de la m-ain palmus, une paume ou un palme,
;

Une

troisime sorte de pain usite parmi les Orien-

certaine mesure.

taux est celle qui se cuit dans une grande cruche

Le palme, ou paume,
doigts;
il

est

une mesure de quatre

,

demi-pleine de certains petits cailloux blancs et luisants, sur lesquels

ils

revient l'hbreu tophac

qui contient trois

jettent la ple tendue en

forme
;

pouces, trente-sept quatre-vingt-neuvimes de pouce.

de galettes. Le pain est blanc et de bonne odeur

il

mais

n'est

bon que

le

jour qu'on le
le

fait,

moins qu'on
Palestine.

lestine.

Le palmier tait un arbre fort commun dans la PaLes Hbreux l'appelaient tkamar, et les Grecs
plus beaux et les

n'y

mle du levain pour

la

conserver plus longtemps.

la

phnix. Les

meilleurs

palmiers
Il

Celte manire est

plus ordinaire dans

les

taient aux environs de Jricho et d'Engaddi.

y en
vers

Durant toute l'octave de Pques,

Hbreux n'u-

avait aussi beaucoup le long

du Jourdain,

et

sent que de pains azymes, c'est--dire, sans levain, en

Scylhopolis. Jricho est quelquefois

des palmiers. Outre les dalles,
le

nomme

la ville

mmoire de ce qu'au temps de

sortis

leur sortie d'Egypte

;

ils

palmier porte aussi

n'eurent pas le loisir de cuire du pain lev

mais lant

une sorte de

iniel

qui n'tait gure moins bon que le

lirait

en prcipitation

ils

se
la

contentrent de cuire

miel ordinaire; et on en

un vin qui

tait d'un

des pains sans levain et sous

cendre. C'est ce qu'ils

exactitude

trs-grand usage dans tout l'Orient. Saint Chrysos-

pratiquent encore aujourd'hui avec une

lme

et

Thodoret, croient que

c'est ce vin
le

de pal-

scrupuleuse. Voyez l'article Azymes.

mier, que Mose a voulu exprimer sous

sicera.
Il

nom de
multi-

Comme
ou de

les

Hbreux

faisaient ordinairement leur

pain fort mince, et en forme de gaufre ou de galettes,

petits gteaux, ils
ils le

est dit

dans Job (xix, 18)

:

Sicut palma

ne

le

coupaient pas avec le

,

plicabo dies

Je multiplierai

mes jours comme ceux

lisent
:

couteau, mais
pression
si

rompaient

d'o vient cette exle

du palmier. Quelques anciens

long-temps que
le
;

Je vivrai aussi

ordinaire dans l'crilure, rompre

table.

pain,

phnix, ou

je multiplierai
:

mes

jours

pour dire manger, se mettre

comme
rai

le

phnix

mais l'hbreu porte

le sable.
; il

Je multiplie-

On remarque

aussi

que ceux qui se mettaient en

boulan-

mes jours comme

signifie

On

a dj vu

que

le

grec

voyage, pour l'ordinaire, faisaient provision de pain,

parce qu'alors on ne trouvait
gers dans
rares.
la

phnix
et

un palmier

signifie aussi

un phnix

ni htelleries, ni

un Phnicien. Voyez
,

la Dissertation

de Calmet sur

Palestine; du

moins

ils

y taient fort

cet endroit

imprime avec noire commentaire sur

branche du palmier,
les

Job.
le

Pains de proposition, ou, suivant

pains des faces
;

texte hbreu,

Le palme, ou
de
victoire
;

la

est

un symbole

c'taient des pains qu'on offrait

Dieu

tous les samedis, sur la table d'or pose dans le saint.

comme
ville
,

crmonies de rjouissance quand on recevait un conqurant dans unu

et

dans

Les Hbreux assurent que ces pains taient carrs,

quatre faces, et couverts de feuilles d'or.
Ils

on portait des palmes devant

lui.

On envoyait
,

taient

aussi une branche de palmier d'oi aux rois de Syrie

au nombre de douze
d'Isral,

en mmoire des douze tribus

ils

comme une

espce de tribut ou de prsent.

Ils

ap-

au

nom

desquelles

taient offerts.

Chaque
:

pelaient cela en grec baina.

On

en

offrait

aussi

au

pain tait compos de deux assarons de farine

les

deux assarons

font environ six pintes.

temple de Jrusalem. Je pense que tous ces usages viennent des Grecs, car, je n'en remarque rien dans
['Ancien Testament avant les

Ces pains de proposition ne se mangeaient que par

Machabes.

,,

413

PAP
ville des Palmes, c'est Jricho, ainsi qu'on le voit
**

PAP
mettait une couche de colle trs-fine
,

mo
ou simplement
feuille
, sur laquelle on de papier; puis on

La
par de
la

le

second

livre

des Paralipomnes

les

palmiers
l'-

de l'eau du Nil boueuse

rangeait un second
laissait
lit

et chauffe

plaine de Jricho sont

,

fameux dans toute

de

crilure

et
le

dans

les

auteurs profanes.
,

scher

le tout

au

soleil.

Les

feuilles les plus

Dans

temple de Jrusalem

Salomon

fit

faire

proches du cur de

la plante

sont les plus fines, et

faisait le

des colonnes ou des pilastres en forme de palmiers

font le papier le plus estim.

On en

papier

fin

apparemment

l'imitation des gyptiens, qui avaient

nomm

papyrus Augusla, cause de l'empereur Au-

dans leurs temples, de pareilles colonnes. Voy. Hrodote, livre IL, chap. 1G9.

guste. Les feuilles qui taient

immdiatemcvlsur ces

premires, faisaient' un papier moins fin, qui s'appeinterprtes

lait fin
,

Paon (pavo), en hbreu thuchiim. Les

Septante ne
tion.
l'ont

papyrus Julia

cause de l'impratrice Julie.

En-

s'accordent assez sur la signification de ce terme. Les

point exprim

l'empereur Claude, en ayant invent une manire

lui

dans leur traduc-

encore moins fine, on

Claudia.

donna

le

nom

de papyrus

On peut

voir celle matire traite fond par

Le paon
ble par la

un oiseau de basse-cour, remarquabeaut de son panache il a la queue fort

est
:

Guillaudinus.
Il

y a beaucoup d'apparence que

c'est

le

papier

grande, diversifie de plusieurs couleurs,

et char-

d'Egypte qui est dsign en quelques endroits de l'criture par charta et liber
n'taient
j

ge de plusieurs marques, de distance en distance, en forme d'yeux. Il a sur la tte un petit bouquet

; et que les volumes anciens que de papier d'gyple. On commena se

comme un

servir de vlin
les rois

ou de parchemin assez
le
:

lard.

arbre chevelu. Ses ailes sont mles d'une

cri

Ce furent
,

de Pergame qui
la

mirent en usage

couleur d'azur et d'or; son

trs-dsagrable.

est

trs-perant et
contraints par
ncessit

y tant

car les rois d'Egypte ayant

On

dit qu'il a la tte

de serpent,

la

dfendu

le

transport du

queue d'ange

et la voix

de diable. Ses pieds sont malla

papier hors de leur pays

ceux de Pergame furent contraints de se servir de

propres, et ne rpondent point

beaut de son

peaux d'animaux prpares pour crire

poser
tation
la

et

pour com-

plumage

au printemps surtout,
,

il

fait la

roue pour se

bibliothque qu'ils voulaient dresser, l'imifit

mirer dans sa queue

celui de la lumire
,

dont

l'clat

est

redoubl par

de celle des Ptolmes. On

:

avec ces

mem

qui n'embellit pas seulement ses

branes, des livres de deux sortes les uns en rouleaux,

faits

couleurs, mais qui les multiplie.

de plusieurs

feuilles

cousues ensemble bout

;

Papier (papyrus). Le papyrus est une plante ou une

espce de jonc qui vient en Egypte sur les bords du
Nil.

bout, et crites seulement d'un ct

plusieurs
l'autre
,

et les autres,

de

feuilles

lies

ensemble

l'une

auprs de
sont nos
la

Les gyptiens s'en servaient diffrents usages

faire des paniers, des souliers
,

et crites des

deux cts,

comme
l'on

comme
de

des habits,
,

livres ordinaires. Je
soit ainsi
:

doute nanmoins que

chose

petits

bateaux pour voyager sur

le Nil

du papier

je

ne trouve nulle part que

compost

crire.

On

dit

mme

que

la partie
,

du papyrus, qui

de longs rouleaux de simple

papier; celte matire

est le plus prs de la racine

isae parle d'une espce

est

bonne manger,
les

n'est pas assez solide ni assez ferme,

pour tre ainsi

de navire ou de petite bar-

cousue bout bout.

rouleaux taient
ils le

Il

est bien plus croyable

que ces

que de papier,
tiens mettaient

faite

en forme de tte, o
lettre,

gyp-

faits

de peaux ou de vlin

comme

une

par laquelle

ils

donnaient

sont encore aujourd'hui. Diodorc de Sicile rap-

avis ceux de Biblos, de la dcouverte de leur dieu

porte que les Perses crivaient autrefois leurs registres

sur des peaux, et Hrodote parle des peaux de
tons et de boucs employes

Adonis, que

l'on pleurait

comme

mort.

On

l'envoyait

mou-

parla Mditerrane, et

l'on faisait accroire

au peuple,

par les anciens Ioniens

Isae,

qu'elle arrivait en l'espace de sept jours Biblos, sur

les ctes

pour crire dessus. Les prophtes

que

Jrmic et
;

de Phnicie

qui tait

plus

de quatre-vingts
,

zchiel, parlent expressment de ces rouleaux

livre

le

lieues de l'Egypte.
sert
,

sert
tit

Le terme hbreu gom dont se Isae signifie un jonc un roseau; et Mose se du mme terme pour marquer la matire du pe,

de

la loi

l'on trouva sous Helcias, tait apcrit sur

paremment de mme
lui

du

vlin
:

ainsi

que ce-

dont parle Job en ces termes

Qui me donnera
crive

vaisseau, dans lequel ses parents l'exposrent au

Nil.

quelqu'un pour
livre
et

m 'entendre
le

afin que

mon juge

un
le

bord du

que je

porte sur mes cyaules, et que je

Quant au papier
nous servons,
tait

crire

dont se servaient les ance

lui

mette sur
Il

ciens, et qui tait fort diffrent de

il

dont nous
\

faut

comme une couronne? donc dire que le roi de Pergame perfectionna

tte

ma

compos de

feuilles
lui est

du papyrus
le

simplement
manire qui

les

peaux, et

qu'il les

fit

prparer d'une
se mit plus

dont nous venons de parler, d'o

venu

nom
en

tait si

commode, qu'on ne

de papier. Voici de quelle manire on

le mettait

en peine d'avoir du papier d'Egypte.

est d'un bien meilleur user

En

effet, le vlin

uvre. Le tronc du papyrus

feuilles

est

compos de plusieurs
j

que

le

papier d'gyple;

poses Tune sur l'autre, que l'on dtachait et

tout ce
latins
te-t-il

que

l'on rparait

avec une

aiguille.
la

On

les tendait
la lar-

que nous avons de plus anciens manuscrits, ou grecs, sont crits sur du vlin peine res;

ensuite sur une table mouille

longueur et

dans

les archives

quelques anciens

litre,

geur que

l'on voulait

donner
lit

la feuille

de papier.
,

sur du papier d'gyple, et encore sont-ils demi-uss

1

Par-dessus ce premier

de

feuilles

de papier

on

et

d'une caducit extrme. Yossius croit nanmoins

1141
l'usage

PAR
du
vlin bien plus ancien

PAR
que
les rois

H42
Nouveau Testa-

de Per-

Il

y a certaines paraboles, dans le

,

game.
3

ment
,

quant au papier dont nous nous servons aujourd'hui, et qui est compos de drapeaux et de linges
Enfin
pourris, broys, rduits en bouillie, et puis tendus et

somme

que Ton souponne tre de vritables histoires, celle du mauvais riche et de Lazare, celle du
le

Samaritain qui trouva sur

chemin de Jricho un

homme
gue.
Il

bless par les voleurs, celle de l'enfant prodi-

mis en
n'en est

feuilles, l'usage

n'en est pas bien ancien.

11

y en a d'autres o Jsus-Christ semble faire

avant

le

pas expressment parl, que nous sachions, temps de Pierre-le-Vnrable, abb de Cluil

allusion quelques points d'histoire

de ce temps-l.

Paraclet, en grec

paracletos, ou, selon

iota, paraclilos.

une autre
si-

peut y a cinq cents ans. Ainsi ce ne tre de celte espce de papier qu'il est parl dans l'Egny, qui vivait
criture sous le

prononciation de Vla en

Ce nom

gnifie celui qui exhorte, qui dfend, qui console, qui

nom de
Les

cSiarta.

prie et intercde pour

un autre. On donne commun-

Paque ou Pasques
et signifie passage.

(pasqua).
Juifs

Ce terme

est hbreu,

ment

le

nom de
lui a

paraclet au Saint-Esprit, et Notre-Sei-

prononcent pesach. Quel-

gneurle

souvent donn. Jsus-Chrisl lui-mme se

:

ques-uns
souffre,

ont voulu

le

driver du grec pascho, je

la

nomme

aussi paraclet ou consolateur, lorsqu'il dit

il

Je

comme

par allusion

passion de Jsusle

prierai le pre, et

vous donnera un autre paraclet, afin

Christ

mais sa vraie lymologie est

verbe hbreu

quil demeure toujours avec vous. Et S. Jean l'vangliste dit

pasach, passer, sauter.

la fte

qui fut tablie

On donna le nom de Paque en mmoire de la sortie d'Emort

les

que nous avons un avocat (en grec un

;

paraclet)

auprs du Pre

et cet avocat, ce paraclet, ce dfen-

gypte, cause que la nuit qui prcda cette sortie,

l'ange exterminateur, qui mit

seur, ce mdiateur, est Jsus-Chrisl, qui est la victime

premier-ns

de propilh.lion pour nos pchs. Mais,

comme

nous

l'a-

des gyptiens, passa les maisons des Hbreux sans y

entrer, parce qu'elles taient toutes

vons

dit, le

nom de

paraclet est principalement affect xiv,

marques du

la personne

du Saint-Esprit. Voyez S. Jean

7.

sang de l'agneau qu'on avait immol

la veille, et qui,

2G; xv, 26; xvi,

pour celte raison, est appel agneau pascal.

Paradis. Ce terme vient de l'hbreu, ou plutt du

Le nom de pque
le

se prend dans l'criture, 1 pour

chaldeq pardes, dont

les

Grecs ont

fait

paradeisos,
l'original,
il

passage de l'ange exterminateur; 2 pour l'agneau

;

et les Latins paradisus. Selon la force

signifie

de

pascal

pour

le

repas o on

le

mangeait 4 pour
;

la

proprement un verger, un
,

lieu plant d'arbres

fte institue

en mmoire de

la sortie
;

d'Egypte et du

fruitiers

et quelquefois

un bois de

futaie.

On
le

trouve

passage de l'ange exterminateur

pour toutes
la

les

ce

nom dans

trois endroits

du texte hbreu de l'Anterme

victimes particulires qui s'offraient durant

nit pascale
;

solen-

cien Testament.

Les Grecs ont reconnu que

pour

les pains

sans levain dont on

la

paradisus leur venait des Orientaux, des Perses, qui

usait

pendant toute l'octave de

Pque;

pour

nommaient paradisus
parcs, o
ils

leurs jardins fruits et leurs

toutes les crmonies qui prcdaient et qui

accom-

nourrissaient toutes sortes d'animaux sauel les aulres auteurs grecs se ser-

pagnaient cette

fte.

vages.

Xnophon

Parabole. Ce terme est form du grec parabole,

qui vient du verbe paraballen, qui signifie comparer

vent assez souvent du

mme

lerme en ce sens.

quelque chose, en faire

le parallle et la

comparaison

Les Septante se sont servis du terme paradeisos en parlant du jardin d'den, que le Seigneur planta au

avec une autre chose. Dans l'criture on confond assez souvent la comparaison,
la
la similitude, la

parabole,

manire de parler sentencieuse, par proverbe, par

commencement du monde, et o il plaa Adam et Eve et ce fameux jardin est connu communment sous le nom de paradis terrestre. On forme bien des
;

sentence, par similitude. Ce que nons appelons les

difficults sur sa situation.

le

Quelques-uns ont cru que

Proverbes de Salomon, et qui sont des

maximes

et

des

paradis terrestre n'avait jamais exist, et qu'on doit

sentences morales, sont appeles par les Grecs Paraboles de

expliquer allgoriquement tout ce qui en est dit dans

l'criture
;

Salomon.

d'autres ont cru qu'il

fallait le

placer hors

Les prophtes se sont servis de paraboles, pour

rendre plus sensibles aux princes et aux peuples
les

du monde. Quelques-uns ont prtendu

au commencement, c'esl--dire, avant
matriels.
ciel

qu'il avait t

les aulres tres

le

menaces ou

les

promesses

qu'ils leur faisaient.

On

l'a

plac dans

le

troisime ciel, dans

la

Notre Sauveur, dans l'vangile, ne parle gure au-

de

la

lune, dans la lune

l'air,

mme, dans
la terre
,

moyenne
la terre,

trement aux peuples qu'en paraboles.

afin

Il

en usait ainsi

rgion de

au-dessus de

sous

de

vrifier la prophtie d'isae, qui portait

que ce

dans un

lieu cach, et loign de la connaissance des

le lieu
le

peuple verrait sans connatre, ourait sans entendre,

et qu'il

hommes, dans
Caspienne sous
midi.
Il

qu'occupe aujourd'hui

la ruer

demeurerait dans son endurcissement et dans

qu'il

ple arctique, et l'extrmit

du

son aveuglement au milieu des instructions

vrait. S.

rece-

Jrme remarque que

celte

manire d'in-

n'y a presque t chercher

struire et de parler par similitudes et par paraboles

l'ait

aucune partie du monde o l'on ne dans l'Asie, dans l'Afrique, dans

:

est

commune parmi
s'il

les Syriens, et surtout

parmi

les

l'Europe, dans l'Amrique, dans la Tarlarie, sur les

peuples de

la Palestine. Il est certain

que

les

anciens
sorte

bords du

Gange, dans

les

Indes,

dans
,

la

Chine,

sages affectaient,

est

permis de

le dire, cette

dans
leur,

l'le

de Ceylan, dans l'Armnie

la

sous l'quaSyrie
,

de

style.

dans

Msopotamie,

dans

la

dans

iH3
la

PAR
la

PAR
la

1144
cits si sou-

Perse, dans

Baylonie, dans l'Arabie, dais

Pala

rcs des rois

|

de Juda et d'Isral qui sont

livres des

lestine,

dans Tthiopie, o sont les montagnes de

vent dans les

Rois et des Paralipomnes ; ces

lune, aux environs des montagnes du Liban, do PAntiliban et de Damas. M. Huct, ancien vque (T-

anciens journaux

taient bien plus tendus

,

que ce

que nous avons

j

ici

et les livres

mmes
,

des Paralipo-

vranches,

le

place sur

le

fleuve que produit

la

jonction

mnes renvoient a ces mmoires

tent de longs extraits.
j I

et

nous en rappor-

de PEuphrate et du Tigre, qu'on appelle aujourd'hui

fleuve des Arabes, entre celte jonction et la division

On ne

connat point l'auteur de ces livres.

la

que

fait

ce

mme
le

fleuve avant d'entrer dans

le

la

mer
j
' |

Paranymphe. Ce terme, suivant

force du grec pa,

Persique.

11

met sur
.

lequel tant, dit-il

bord oriental de ce fleuve, considr selon la disposition de

le

ranymphos
i

signifie celui qui est

auprs de l'poux
la

l'ami de l'poux, celui qui fait les

honneurs de

noce,
di-

son
sait

lit,

et

non pas selon

cours de son eau, se divi-

et qui conduit l'pouse chez l'poux.

Les rabbins

en quatre ttes ou quatre ouvertures diffrentes.

:

sent que

le

principal

devoir du paranymphe

tait

Ces quatre branches sont quatre fleuves deux audessus, savoir PEupliraie et le Tigre et deux au-des;

d'observer que l'poux et l'pouse ne se fissent aucune

fraude dans ce qui regarde
le

sang qui

tait la

marque

sous,

savoir, le Pinson et le

Ghon. Le Phison
le golfe

est,

de

la

virginit de l'pouse

et

dont parle Mose (Drut.

selon lui, le canal occidental, et le Gehon, le canal

oriental du Tigre, qui se dcharge dans sique.

Perle

xxu, 14, 15), de peur que l'poux ne supprimt le linge o ce sang paraissait ou que l'pouse n'en sup
,

On

dit

que M. Bochard

tait

peu prs dans

post de faux. Saint Jean-Baptiste dit qu'il y a bien de

la

mme

sentiment,

comme on

le recueille

de quelques

diffrence entre l'poux et le

paranymphe
se

l'poux
;

endroits de ses crits.

D'autres habiles gens ont plac
le

est celui qui a l'pouse, et pour qui se fait le

mariage

paradis terrestre
,

le

paranymphe

ou l'ami de l'poux
Il

contente

dans l'Armnie
phratc
tre
,

entre les sources du Tigre

,

de l'EuI

d'excuter les paroles de l'poux.

obir
sponsi
'.

se rjouit de lui
;

de l'Araxc et du Phasis
quatre

que nous croyons

par Mose. L'Eule

Qui habel sponsam

,

sponsus

est

amicus autem

les

fleuves dsigns

qui stat

et

audit eum, gaudio gnudet propter voles Grecs,

le

phratc est bien exprim dans Mose. Le Chidkel est

Tigre,
le

cem
j

sponsi.

Parmi
lit

paranymphe gardait
y en a qui

nomm encore
;

aujourd'hui Diglilo. Le Pliasisest

la

porte du

nuptial, et avait soin de toute l'cono-

Phison

la

ressemblance des noms est sensible. Le

mie du repas

et

des autres rjouissances.

il

11

Ghon
de
dans

est YAraxe. Araxs, en grec, signifie imptueux,

croient que Yarchitriclinus, dont

est parl

dans l'pala

mme
le

que Ghon en hbreu;

et

on ne connat

vangile

la

crmonie des noces de Cana,

tait le
,

monde aucun

fleuve plus rapide que l'Araxe.

ranymphe. Saint Gaudcns de Bresse assure

tradition des anciens
,

sur

Le pays d'Eden

tait

dans ce pays-l

autant qu'on

que pour
ne

l'ordinaire le

prsi-

en peut juger par quelques vestiges qui en sont rests dans les livres saints.

dent du festin
tres
,

nuptial tait pris

du nombre des prs'y

Le pays de Chus

est l'an-

afin qu'il et soin qu'il

commt

rien
lui

de
qui

cienne Scylhie

situe sur l'Araxe. lvila

est

appa-

contraire aux lois et la biensance. C'tait

rglait l'ordre des officiers et la disposition

remment On peut
la

la

Colchidc, pays trs-clbre par son or.

le

du repas.

voir
,

Commentaire de D.
,

Calmet

sur

Voyez ci-devant

l'article

Mariage.
signifie prparation.
,

Gense

chap. u

f 8

il

a essay

d'taa pu

Parascve
Les
Juifs

est

un mot grec qui

le

blir ce sentiment par

toutes les preuves qu'il

donnent
,

nom

de parascve au vendredi

ramasser. Des voyageurs qui ont t dans ces pays

parce que
le

n'tant pas permis de prparer

ils

manger

rendent tmoignage de leur

aujourd'hui
la tradition

fertilit

et c'est
le

encore
paradis

jour du sabbat,

en prparent

le

jour prcdent.
,

de ces peuples que

Saint Jean dit que le jour du vendredi

auquel Jsus,

terrestre tait dans leur province.

Christ souffrit la mort, tait

le

la

parascve de la pque
le

Dans
radis se

les livres

du Nouveau Testament,
lieu
la

mot de pa-

parce que la pque se devait clbrer

|

lendemain.

met pour un

de dlices o

les

mes des
j
I

Saint-Matthieu dsigne

le jour

du sabbat, ou du samedi,

bienheureux jouissent de
d'hui avec moi dans

batitude ternelle. Ainsi,

:

par ces mots

Le jour

qui suivit la parascve.

Tous
plus

Jsus-Christ dit au bon larron

le

Vous serez aujourle.

les tivanglistes

remarquent qu'on se hta de descendre

paradis, c'est--dire, dans

Jsus de
voisin
,

la

croix, de le mettre dans le

c'tait la parascve

tombeau
au soir
,

le

sjour des bienheureux.

parce que
allait

et

que

Paralipomnes. Nous donnons ce

vres historiques de l'criture
pellent Dibramim
,

nom
les

deux

li-

le

sabbat
soleil

commencer

aussitt aprs le coucher

que

Hbreux aples

du

ou

le lever

des toiles.
tait frquent
les

les paroles

des jours, ou

jour-

Parfums. L'usage des parfums

les

parmi

naux

d'autres

les citent sous le

nom de
du grec
,

chroniques.
et signifie

Hbreux,

et

en gnral parmi
et des

Orientaux, avant
dit
,

Le nom de Paralipomnes
les

est pris
si

qu'il ft

connu des Grecs

Romains. Pline

choses omises

comme

ces livres taient

une es-

qu'on ignore qui est le premier auteur des parfums

et

Ipcc de supplment qui nous apprt ce qui est omis ou trop abrg dans les livres des Rois et dans les autres livres de l'Ecriture; et,

qu'on ne

le

connaissait point encore au temps du

sige de Troie. Ovide attribue l'honneur de cette in-

en

effet,

on y trouve diverses
il

vention Bacchus. Arnobe soutient qu'ils taient in-

particularits qu'on

ne

lit

point ailleurs. Mais

les

ne

connus dans
Mose
ils

les

temps hroques

mais du temps de

faut pas croire

que ce soient

journaux ou mmoi-

devaient tre connus en Egypte, puisqu'il

, ,

1145
parle de
-?-__

PAR
l'art

PAS
donne
J^v

1146

du parfumeur,
i

qu'il
,~
.

la

composi,lAftn!l A(|1A

j||
i

lion de

.1-

deux espces de parfums, dont

l'autel

J___._-i*

i 1^...-.

l'un devait tre

le

offert

au Seigneur sur
,

d'or

qui tait dans

lement les fautes extrieures et lgales. Il faut donc /litiA HUA AAn n<\A!f A 1 _/__._ *"__ dire que ces sacrifices, ordonns par Mose, ne regardent que l'ignorance et la prcipitation de celui qui
_
..
.
.
.

saint

et l'autre tait destin oindre le grand-prtre

fils,

aura promis trop lgrement

ou seulement
;

le ser-

et ses

de

mme

que

le

tabernacle et tous les vases

ment ou

la
il

promesse secrte
ordonne
d'offrir

ou

qu'il

suppose que

qui taient destins son service.

celui qui

un

sacrifice a dj expi

Le premier de
le tout

ces parfums tait

compos de
,

stact,

sa faute intrieure par

le sacrifice

une

parfaite contrition, et
,

que

d'onyx ou d'ongle odorant, de galbanum

d'encens,

extrieur qu'il prescrit n'est

pour ainsi

de poids gal. Ce parfum

;

tait

une chose saservir

dire, qu'afin de satisfaire aux fautes qu'il avait

cre et inviolable
la vie
,

et

il

tait

dfendu, sous peine de

ft, de s'en
les

pu commettre, en s'approchanl des choses saintes tant

dans un tat de souillures. On
sait d'ailleurs

quelque

homme

que ce

que

le

pour son usage. On en portait tous

les soirs sur l'autel d'or qui tait
tait la

matins et tous
le saint
:

faux serment prononc en public et devant

le

juge
selon

dans

c'-

ne se remettait point par des sacrifices,

Mose.
le
Il

mme

fonction d'un des prtres de semaine. C'est ce

,

tait

puni par

la

sentence des juges lorsque

:

parfum que Zacharie, pre de saint Jean-Baptiste

allait offrir
la
,

coupable tait convaincu

l'on

Portabit

iniquilntem
la

lorsque l'ange lui apparut

et lui

prdit

suam. Ce que

entend ordinairement de
;

peine

naissance du prcurseur du Messie.

L'autre espce de parfum
,

de mort. Voyez
xxiv, 15.

Lvit. v, 1
ix,

xix, 8;

xx

17, 19,

20

qui tait plutt un on-

Nomb.

15; xv, 31.

guent pour oindre les prtres et les vases sacrs du

tabernacle, tait
lente,

Parvis, en hbreu chazer,

en

latin

atrium.

L'on

compos de

la

myrrhe
sicles;

la

plus excel;

donne
dans
tait
le

le

nom de
le

parvis aux grandes cours qui taient

du poids de cinq cents sicles; decinnamome,

de canne aro,

temple de Jrusalem. La premire de ces cours

parvis des gentils, parce que les
entrer jusque-l; mais
il

du poids de deux cent cinquante

matique
,

nomme

pareille quantit

de casse aromatique
et

du

gentils pouvaient
tait

ne leur
parvis

poids de cinq cents sicles

live.

d'un hin d'huile d'ofaire

fils

pas permis d'entrer plus avant.

Le second

Le

tout tant bien

ml servait

un onguent
et tout ce

tait

nomm

le

parvis d'Isral, parce que tous les

qu'ils fussent purifis, avaient droit

prcieux dont on oignit Aaron et ses

qui appartenait au tabernacle.
n'oignit plus

Isralites,

pourvu

Mais on croit que l'on

d'y entrer.

Le troisime parvis
exeraient
leur

tait celui

des prtres,

dans

la suite

les successeurs

d'Aaron

o
les

tait

l'autel

des holocaustes, et o les prtres et

ministre. Les simples

parce que, leur dignit tant successive, cette onction

lvites

ne paraissait pas ncessaire. Dieu avait rserv cette

onction ou ce parfum son service
aurait fait pour soi
,

Isralites

qui voulaient offrir des sacrifices au Sei-

et

quiconque en
extermin
des par-

gneur pouvaient amener leurs victimes jusque dans

l'intrieur

ou pour d'autres,
11

tait

de ce parvis

mais

ils

ne pouvaient passer

du milieu de son peuple.

est parl

de

l'autel

un certain mur de sparation qui coupait ce parvis

en deux, et les laques se retiraient quand
ils

fums

l'article

Autel des Parfums.

qu'ils

avaient
qu'ils
la

Les Hbreux avaient aussi des parfums

ployaient pour

emque

remis leurs hosties

avaient
tte
fait

et leurs offrandes au prtre,

ou

embaumer
la
ils

les

morts.
;

On

n'en connat
sait
,

leur confession, en mettant les

si c'tait

mains sur
le

pas distinctement

composition

mais on

de

la

victime,
la

un

sacrifice

pour

pch.

pour l'ordinaire
et d'autres

y employaient

la

myrrhe
,

l'alos

Quant

forme, aux ornements et aux dimensions

,

drogues fortes et astringentes

puanteur, l'infection et
,

propres
,

des parvis du temple

et les plans qu'on

on peut voir

l'article

Temple

empcher

la

la

corruption

et

en a donns.
est

par consquent sales

acres et astringentes.

On

peut

Pas, passus.

Le pas
Il

une mesure de cinq pieds

voir ce que dit Hrodote de la manire dont les

tiens

embaumaient
les

les

corps

car

il

gypsemble que c'est

en

gomtriques.
stade, et

a cent vingt-cinq pas dans

trois mille

un
pas

deux mille cinq cents pas ou

passer, en

des gyptiens que les Hbreux avaient pris cet usage.

dans

la lieue.
,

Outre

parfums dont nous venons de parler,

il

Passereau

hbreu

tzipphor.
le

Ce terme
moineau,

a encore d'autres qui nous sont connus par l'criture.

hbreu se prend non seulement pour

Parjure. La
le

loi

de Dieu condamne svrement

serments, les vux, les pro-

mais aussi pour toutes sortes d'oiseaux purs, c'est-dire

,

parjure,

les faux

dont
,

la loi

ne dfend pas l'usage. Les rabbins

et

messes

faites
faits

sans dessein de les excuter, ou les

Kimchi
signifie

Pomarius

Aquinas prtendent

mme

qu'il

serments

au

nom

des faux dieux. Le parjure of-

gnralement toutes sortes d'oiseaux. C'e^t

il

fense la vrit et la justice de Dieu

mme;

il

insulte

ce qui est fort bien confirm par Bochart. Mais

en quelque sorte sa puissance et sa majest, en

le

montre
la

qu'il signifie

en particulier

le

moineau. Dans
le

prenant tmoin de son mensonge, et se couvrant

plupart des passages o se trouve

il

nom
:

de pas-

de son

nom

redoutable pour mal faire. Voyez Philon,

et

ser,

faut entendre
in

De decem
dans
j

prcepiis

De

specialibus legibus. Mose.

ple,

Transmigra
la

un oiseau en gnral. Par exemmontent sicul passer Sauvez-vous

oiseau.

le Lvitique, le

semble assigner des sacrifices pour

dans

montagne comme un
n'est pas

On

sait

que

le

expier

parjure; ce qui est contraire saint Paul,

moineau

un oiseau de montagnes. Et ailleurs:

qui assure que les sacrifices et les crmonies lgales

J'ai veill, et
le toit. Il

fui

comme

le

passereau solitaire sous

,

ne remettaient point

les

pchs intrieurs, mais seu

faut l'entendre

du hibou

qui se cache sous

1U7
le loil

PAS
des maisons. Et encore
:

PAT
Cedri Libani, ilhc pas-

4148

Ammon,

divinit des gyptiens; et qu'ils tuaient inles

seres nidificabunt;

Les moineaux ne vont pas nicher

si-

diffremment

bufs

comme pour

faire injure

au
:

sur les cdres du Liban. Dans ces endroits, passer

gnifie

buf Apis
bos quoque

Cso

ariete velut in

contumeliam Ammonis

donc un oiseau en gnral.

immolalur, quem JEgyptii

Apim

colunt.

Il y a un passage fameux dans le Lvit. (xiv, A), o Mose ordonne celui qui est dclar nettoy de sa

Mais tout cela ne prouve pas que

la qualit

de pasteurs

de bufs
ainsi

ft odieuse

par elle-mme aux gyptiens

:

lpre de prsenter au prtre, l'entre du tabernacle,

que l'criture l'insinue

cette

qualit au con,

deux passereaux

vivants,

et

dont

il

est

permis de manger,
;

traire aurait

les

rendre chers ces peuples

ces
,

s'ils

ou plutt deux oiseaux purs

et vivants

car

si

ce sont

n'avaient

pas

tu

animaux

comme

dans

le

ncessairement des passereaux, pourquoi ajouter qu'ils

doivent tre de
la

nome de Mendse
honors, parce que
ce canton.

les

gardiens de

chvres sont

nature de ceux dont on peut

man-

le

bouc

est la divinit favorite

de

ger?

comme
,

s'il

y en avait de deux sortes. Ainsi les

Septante lisent simplement des oiseaux; et l'interprte

d'Origne

deux poules. Le lpreux devait donc apla

Il faut donc chercher une autre cause de cet loignement que les gyptiens avaient des bergers de

porter deux oiseaux purs

porte du tabernacle,
|

brebis.
j

Manthon raconte (voyez

Josplie, lib.

I,

contre

avec un bouquet

fait

de branches de cdre

et

d'hysj

Appion) qu'une arme d'trangers, venus du ct de

l'Arabie ou de l'Orient,
j

sope, lies par un ruban d'carlate.

On

remplissait

fit

irruption dans l'Egypte

ils

et

d'eau un vase de terre

petits oiseaux
,

puis le prtre prenait

un des

l'ayant trouve sans dfense,

force, et eurent des rois

la

soumirent par

et l'attachait

avec

le

ruban d'carlate

dans
;

la

basse Egypte pendant

au bouquet de cdre

et d'hyssope, la tte

du ct du
la partie

environ cinq cent onze ans

aprs quoi les rois de la

manche,
lpreux

et la

queue

et les ailes

du ct de

Thbade

et

du

reste de l'Egypte leur firent une

du bouquet qui devait tre plonge dans

prenait
l'autre oiseau,
le

l'eau.

Le

longue guerre,

et les

chassrent enfin du pays. La

sacrifiait, faisait
;

race de ces princes s'appelait /nc-sos,c est--dire, rois

pasteurs.

couler son sang dans l'eau prpare dans un vase

Les uns disent

;

qu'ils

taient Arabes,

dit

puis le prtre trempait le bouquet de cdre et d'hyssope, avec l'oiseau vivant, dans l'eau mle de sang,
et

Manthon
taient

mais on
rois,

lit

dans d'autres livres

;

qu'ils

non
il

mais
de

caplfis

car en gyptien, hic,

hoc, signifie

en

faisait
il

des aspersions sur

le

lpreux guri

aprs

quand
tif,

se prononce

comme
la

un capen

quoi
teint

mettait en libert le petit oiseau, qui avait t

etc. Cette raison

haine des gyptiens contre

du sang de son compagnon. La

avait paru quelque tache de ce
11

mme
que

crmonie

les pasteurs parat plus plausible.

soit

Mais quoi

qu'il

se pratiquait lorsque le prtre purifiait une maison

du motif,
tait

la

chose ne souffre pas de

difficult.
;

il

l'on appelait

Abel

pasteur de brebis, selon Mose

la

et la

lpre des maisons.

y avait encore d'autres sacrifices

plupart des anciens patriarches ont suivi

profession.

mme
se

d'oiseaux que

la loi

ordonnait principalement en fa:

Lorsque

les

hommes commencrent

veur des plus pauvres

tait
fixe.

mais l'espce des oiseaux

!
j

multiplier et se distinguer entre eux par la diversit

Mose avait expressment demand des

i,

de leurs mtiers et de leurs emplois, Jabel,

fils

de
et

colombes. Voy. (Lvitique,

dit

15

8.) ce qui a t
I

Lantech
I

le

bigame

et d'Ada, fut

reconnu pour pre

la

sous l'article Colombe.

le

instituteur des pasteurs el des

nomades, dont

dc-

Pasteuus. Lorsque

patriarche Joseph
il

fit

venir

\\

meure

tait

dans des tentes

Fuit pater habilanlium in

son pre et ses frres en Egypte,

leur

recommanda
de Ges-

tentoriis,

alque pastorum.
le

de dire Pharaon
afin

qu'ils

taient pasteurs de brebis,

la terre
I

Dieu prend quelquefois

nom

de pasteur d'Isral,
et
;

qu'on leur donnt pour demeure

,

de

mme

que

les rois,

dans l'criture

dans

les

an-

sen

parce que, dit Josphe, les gyptiens ont en

:

ciens, sont qualifis pasteurs des peuples

et les peuples

horreur les pasteurs de brebis

JEgyptii omnes pastorcs ovium.

Quia

detestanlur

abandonns sont compars un troupeau sans pasteur. Isae dit

On demande

d'o ve-

que

le

Messie patra son troupeau

Dieu

nait cette haine des gyptiens contre les pasteurs de

appelle Cyrus son pasteur; les prophtes invectivent

brebis.
la

On en donne ordinairement deux

les tuer,

raisons

souvent contre les pasteurs d'Isral, contre

qui se repaissent

les

rois

premire, que les Hbreux qui paissaient les brebis

eux-mmes, qui abandonnent

leurs

ne se faisaient nul scrupule de de

les

de

les

manger,

troupeaux, qui

les

accablent et les maltraitent, qui

immoler

leur dieu

au lieu que les gyptiens

les sduisent et les garent.

Voyez surtout zchiel

adoraient et les brebis, et les chvres, et tous les ani-

XXXIV.
Patriarches.
qui

maux de

cette espce, et auraient cru

les

commettre un
faire

On donne

ce

nom aux

anciens pres

grand crime de
Diodorc de

immoler
)

et

de les

mourir.

ont vcu principalement

avant Mose,

comme
fils

Sicile (liv.

dit

que

les brebis sont

dans
et

Adam, Lamech, No, Sem, Phaleg, Hber, Abraham,

Isaac, Jacob, Juda, Lvi,

une trs-grande vnration dans toute l'Egypte;

Slrabon
(liv. Vil)

Simon

et les autres

de

assure qu'on ne
Nitrie
,

les

immolait que

Jacob, el les chefs des douze tribus. Les Hbreux les

dans

le seul

nome de

ou dans celui de Men,

dse, selon Hrodote

(liv. II

chap. 49).

nomment princes de tribus, ou chefs des pres, roscli abot. Le nom de patriarche vient du grec palriarcha,
qui signifie chef de famille. C'est par une extension et
1

Tacite remarque que les Isralites immolaient des

agneaux

cl des brebis,

comme pour

insulter Jupiter

une imitation du

nom

des premiers pres de YAnen

1U9
nom

PED
le
ils

PEN
n'auraient pas nanmoins plusieurs pres.
il

4150

Testament, que Ton donne dans l'Eglise chrtienne

Que pour
a engen-

de patriarche aux voques des premires glises

lui,

est leur pre

dans

la foi, puisqu'il les

si

d'Orient,

comme
;

Antioche, Alexandrie, Jrusalem et

drs dans l'vangile. Le pdagogue,

l'on veut, aura

lui

Constanlinople

comme

aussi aux principaux fonda-

de l'ascendant sur son lve

d'autorit,

il

prendra sur
le

un
la

air

teurs des ordres religieux, tels que saint Basile, saint

mais

il

n'aura jamais

naturel et

ten-

Benot, saint Augustin, etc.

dresse d'un pre.

Peaux. Nos premiers pres, aprs leur pch,

s'tant aperus de leur nudit, se tirent des ceintures

Dans Vpitre aux

Caltes,

il

dit

que

la loi est le p-

dagogue des chrtiens;

elle les

a conduits Jsus-

avec des feuilles de figuier cousues ensemble. Mais

Christ; elle le leur a fait voir dans les critures,

peu de temps aprs, Dieu leur donna des tuniques de

peaux,
induit
et les

dans les figures

et

dans

les

prophties de r Ancien Tesla

en revtit

Fecit

eis

tunicas pelliceas, et

tament; mais depuis qu'ils ont embrass

n'ont plus besoin de pdagogues,

foi,

ils

eos.

Quelques anciens, par ces tuniques de

d'arbres. D'autres
fit

comme
fois ils

l'on n'en

peaux, ont entendu des corces

traduisent l'hbreu par
:

donne plus aux [enfants quand une

teint l'ge viril
:

ont

at-

Il

leur

des tuniques
:

At ubi venit

(ides,

jam non sumus

sub

pour couvrir leurs peaux

>

le

chalden

II

leur

fil

pedagogo.

des habits d'honneur pour couvrir leur chair.

Peinture. Voyez, ci-aprs Reprsentation.

Plican, pelicanus. L'auteur du Commentaire sur
les

Mose abandonne aux prtres les peaux des victimes, et c'tait un de leurs principaux revenus
;

mais

Psaumes, qui porte

le

nom

de saint Jrme,
:

dit

lorsque la victime
la

s'offrait

pour

le

pch du prtre,
la

qu'il

y a deux sortes de plicans

l'un

demeure sur

peau s'en brlait hors du camp ou hors de

les eaux, et

se nourrit de poissons; l'autre

demeure

ville.

dans
tentes,
;

les dserts, et se nourrit

de serpenls et d'autres

Les
peaux

anciennement, taient composes de

reptiles.

Eusbe

dit

que

le
11

plican a

une tendresse

pelles lerr

Madian,

les tentes

des Madianiles

particulire pour ses petits.

place ordinairement son

Pelles Salomonis, les tentes

du

roi

Salomon. L'arche

nid sur un rocher escarp, afin que les serpenls n'y

puissent monter
;

du Seigneur
peaux
;

tait loge

dans une tente couverte de

mais

le

serpent, ennemi

de cet

cm arca Dei posila sit in medio pellium. Le Psalmisle compare le ciel une vaste tente de peaux Extendens clum sient pellem Mes tentes ont t rei>:
:

oiseau, observe le vent, et, lorsqu'il porte vers le nid

du plican,

il

y darde son venin, et lue les petits. Le

plican, pour lui rendre la vie, s'lve au-dessus des

verses tout d'un coup

cula mea, subito pelles

Repente vastata sunt taberna-

nues,

et, se

frappant

les

cts avec

ses ailes, en
les

me.

fait sortir

du sang, lequel, tombant travers

la vie

nues

Les gens de campagne se revlaient assez souvent d'habits de peaux et on trouve les peaux dans les
;

dans son nid, rend

et saint Isidore

ses petits. Saint Augustin

la

de Svillc observent
Ils

mme

chose,
le

dnombrements des habitsdu peuple. Les prophtes,

lire,

et

quoique avec quelque diffrence.

plican se lire

veulent que

ceux qui faisaient profession d'une austrit particuportaient des ceintures de cuir; lie et saint
:

du sang coups de bec,

il

et qu'en arro-

sant sa niche,

lui

rende

la

vie.

Mais on peut

Jean-Baptiste en portaient de celte sorte

circa

zona pellicea

mettre ces histoires parmi les erreurs de l'ancienne

philosophie.

lumbos

ejus.

Les

Philistins ayant t frapps

de l'incommodit

des hmorrodes pour avoir enlev l'arche du Seigneur

se firent des siges de

par pelicanus au

Le terme hbreu kaath, que les Septante ont rendu Psaume ci, 7; et Lvit. xi 18 est
, , ,

peaux

fecerunt sibi sedes pel-

traduit en d'autres endroits par mergalus

un plon-

liceas, apparemment pour s'asseoir plus mollement. Ce passage n'est ni dans l'hbreu, ni dans le chalden, ni dans un bon nombre d'ditions des Septante; niais

geon,

comme Peut, xiv, 17 ailleurs, comme faute, xxxiv, 11 ;et ailleurs, comme Sophon. h, 14. S. Jrme Ta
;

par des oiseaux,

par des lions

rendu par onoi,

dans d'autres, on
gale.

le

lit

de

mme

que dans

la

Vul-

crolalus, Lvit. xi,

18

Isae,

xxxiv,ll, et Sophon.

14. D'autres entendent sous ce

nom
,

le

butor, ou

le

Pdagogue. Ce terme, en notre langue, emporte une espce d'ide de mpris. Quand on dit un pdagogue sans addition, cela marque un pdant qui prend sur les autres un air d'autorit qui ne lui convient
point.

hron, ou

le

cygne, ou
le

la

huppe

ou

le

coucou. Bo-

chart croit que

lican,

terme hbreu kaath

signifie le ple

oiseau aquatique, qui se remplit, dit-on,

qu'il

jabot

de coquillages,

vomit ensuite pour en

tirer le
fait

Chez

les

anciens,

il

n'en tait pas ainsi.

Un
ils

poisson, lorsque la chaleur de son estomac les a

pdagogue, chez eux,

donnaient
le

tait

un

homme

qui

entrouvrir. Kaath vienl de kaah, qui signifie vomir.

soin de leurs enfants, pour les conduire,

Pentapole. On donne ce

nom aux
Sbom

cinq villes, Soet

les garder, et

mme

leur donner les premires ins-

dome, Gomorrhe, Adama

taient loules cinq

Sgor. Elles
;

tructions. Cette qualit

de pdagogue rpondait peu

prs ce que nous appelons un gouverneur, charg

d'accompagner toujours un enfant pour lui apprendre vivre, et former ses murs en toutes rencontres.
Saint Paul, parlant aux Corinthiens, leur dit que,

une perte entire mais Lolh obtint Ja conservation de Sgor, autrement appele Bala. Sodome, Gomorrhe, Adama et Sbom

condamnes

furent
elles

consumes par

le feu

du

ciel

et

en

la

place o

taient situes se forma le lac Asphaltite,

ou

le

quand

ils

auraient dix mille pdagogues en Jsus-Christ,

lac

de Sodome.

H 51

PER
tir

Pentateuque. Ce terme est

de Mose, qui sont
les

du grec,

et signifie,
I

l'emporter dans la dispute pour sduire les simples.

la lettre, le recueil des cinq instruments ou des cinq

livres
la
le

D'autres croient que le terme hbreu kor, qu'on a

traduit par

Gense, l'Exode,

le

Lvi-

une perdrix,

signifie plutt

un coucou. Kor
pondu,

tique

Nombres

et

Deutronome. Nous avons

sous leurs
articles.

signifie celui qui crie.

Le coucou
couve ce
le

n'est

gure connu que

parl de chacun de ces livres

par son

cri.

On

dit qu'il

qu'il n'a point

Pentecte. Ce terme

est pris

du grec pentcost,
la fle

ou

qu'il

pond

ses

ufs dans

nid d'un autre oiseau.

qui signifie cinquantime, parce que

de

la

Pen-

Cela revient assez ce que dit Jrmie.

plus incertain que la signification des

Rien n'est

tecte se clbrait le cinquantime jour aprs le 16

noms hbreux

de nisan, qui tait le second jour de la fte de Pque. Les Hbreux rappellent la fte des Semaines parce
,

des oiseaux.

On

n'a point d'aulre

preuve que l'hbreu

kor signifie une perdrix que le tmoignage des Seplante, qui le rendent ainsi.

qu'on

la clbrait

sept semaines aprs la Pque.

,

On
qui

Bochart croit

qu'il signifie

offrait les

prmices des moissons du froment

plutt la bcasse, rusticula.

s'achevaient alors. Ces prmices consistaient en deux

Pre, pater. Ce

nom

outre sa signification ordi-

pains levs, de deux assarons de farine ou de trois

pintes de farine chacun.

naire de pre immdiat, se prend aussi dans le style

Outre cela on prsentait au

de l'criture pour

l'aeul, le bisaeul,

ou

mme

l'au-

temple sept agneaux de l'anne, un veau et deux bliers,

teur et le premier pre d'une famille, quelque loign

qu'il soit

pour tre

offerts
et

en holocauste

deux agneaux
le

de ceux qui parlent. Par exemple,

les Juifs

en hosties pacifiques,
ne trouve pas dans
sphe, que
ft
la

un bouc pour

pch.
ni

On

du temps deNotrc-Seigneur,etceux d'aujourd'hui, et

ceux qui vivront jusqu'
fieront
fils

le texte
ait

de l'criture,

dans Jo-

la

fin

des sicles, se quali-

Pentecte

eu une octave, quoiqu'elle

d'Abraham, d'Isaac, de Jacob. NabuchodoJsus-Christ est

ft loign

une des

trois solennits
le

o tous

les

mles devaient
victimes or-

nosor est nomm pre de Balthasar, quoique Ballhasar

paratre devant

Seigneur. Outre

les

ne

ft

que son

pelit-fils.

nomm

fils

donnes au Lvitique, chap. xxni, 18, 19, pour tre

offertes le jour de la Pentecte,

de David, quoique David

gnrations.

de

lui

de tant de

on
,

offrait aussi

deux

veaux

et

un blier en holocauste

sept agneaux en
(

Pre se prend aussi pour l'instituteur,

le

matre de
fut le
tentes,

hosties pacifiques, et un bouc pour le jch.

Voyez

ceux qui sont d'une certaine profession. Jabel

pre de ceux qui vivaient la
et

Nomb. xxvm, 27.) Josphe joint ensemble. Antkj. 1. m, c. 10.

La
fle

toutes ces victimes

campagne dans des

qui faisaient mtier de conduire des troupeaux. Jubal

de

la

Pentecte

tait

institue

parmi

les

fut pre de

ceux qui jouaient des instruments de musiet

Juifs, 1

pour obliger
et

les Isralites venir

au temple

que, de la cithare

de l'orgue, ou del

flte, etc.

du Seigneur,
les

pour y connatre son domaine absolu sur tout leur pays et sur leurs travaux, en lui offrant
prmices de leurs moissons; 2 pour
faire

Pre est un terme* de

respect que les

et les

infrieurs

donnent souvent leurs suprieurs,

leurs matres.

serviteurs

mmoire,
la loi qu'il

et

pour

lui

rendre leurs actions de grces de

On

dit

qu'un

homme

est le pre des

pauvres et des

leur avait

donne Sina

pareil jour

qui tait le

orphelins,
qu'il est

lorsqu'il

prend soin de leurs ncessits,

qu'il

cinquantime aprs leur sortie d'Egypte.

L'glise chrtienne clbre aussi la fle de la Pentecte cinquante jours ou sept semaines aprs la

touch de leurs misres,

pourvoit leurs

besoins.

Pque

Dans

les saintes critures, pre signifie quelquefois

ou

la

rsurrection de notre Sauveur.

prdcesseur. C'est ainsi 'que

pre d'Achat, dont
il

Perdition, perdilio.

Ce terme se dit d'ordinaire d'une

le

n'tait

que

Bnadad appelle Baasa le prdcesseur. ( Yoy.

donnent
le
titre

mort funeste,

et

envoye de Dieu pour punir

l'enfer,

crime.

Rois, xx, 34.)

La
les

perdition se

met aussi pour

pour

le lieu

Les Orientaux de toutes

de pre ceux

les classes

mchants expient dans des tourments ternels leurs

qu'ils respectent particulirement, et

crimes passs.
Perdition se prend aussi le plus souvent pour une

dont
Ut quid perdilio
un-

ils

ont coutume de suivre les conseils. C'est ainsi

tait qualifi

que Joseph

pre de Pharaon, et

Aman
am-

simple perle; par exemple

guenti facta est.

ista

pre d'Assurus.

Le

sultan renvoie quelquefois les

p

bassadeurs trangers son pre

appelant ainsi son

Perdrix. La perdrix est un oiseau excellent manger, dont le vol est bas et de peu d'tendue.

premier ministre.
et les Turcs se (1). Les Arabes, les Persans du mot merovaride pour signifier des perles. servent servent les Le terme margariles ou margarita, dont se venir de l. Les perles Grecs et les Latins, semble

Les per-

Perle

drix grises sont les plus

les plus grosses.
Il

communes

les

rouges sont

y a des perdrix blanches dans les

Alpes, qui sont velues par les pieds. S. Augustin dit

que
la

la

perdrix est un animal querelleur, cl qui aime

naissent,

dans

la

mer

et

dans des coquillages;

lea plus

contention.

On emploie pour

la

prendre cette
;

mme
Perdix

Persique, belles perles se pchent dantle golfe

nomm

inclination qui la porte contester

elle se jette avi:

dement

par-l dans les filets de l'oiseleur

,

nimis conlentiosum animal

ipsius contenlionis currat
les hrtiques qui

notum
in

est

quanta aviditate
11

laqueum.
,

lui

compara

aiment contester

et qui veulent

une concrtion compose de (1) Les perles sont forcarbonate de chaux el de matire animale, qui se me dans plusieurs espces de coquillages, et en parraison nomticulier dans Yavicule, qu'on a pour celte autrefois mater pendurunu me

1155

PHA
:

PHU
voulait rgner heureuse,
il

M54
fallait
;

aujourd'hui la mer du Calif, cause de la ville de Catif

qu'elle gagnt les

qui se trouve sur ses bords

et sur la cte

ou en pche dans

l'le

pharisiens. Elle suivit cet avis

filant

et les pharisiens, pro-

de Kis

de Baren, ainsi

nomme

cause

de l'occasion
,

se rendirent malres

du gouver-

de

la ville

de ce

nom

qui est situe sur les ctes d'Aet

il

nement

et la reine les laissa disposer

de tout leur

rabie.

Comme ridumc
aient t
si

la

Palestine ne sont pas

fantaisie.

loignes de cette mer,

perles

n'est pas tonnant

que

les

Lorsque Jsus-Christ parut dans

risiens y taient dans un

la

Jude,

les

pha-

connues

de

Job

et

des

Hdans

grand crdit parmi

le

peuple,
,

breux.

cause de l'opinion
le

que

l'on avait de leurs lumires

Peste. Dans
les autres

langage des Hbreux

le

comme

de leur bonne vie,

et

de leur exactitude dans l'obserjenaient beaucoup

la
,

langues,

nom de

peste se
;

met pour tourpond

l'hs'-

vance de

la loi. Ils

faisaient
,

de

tes sortes

de maladies et de flaux
signifie

il

longues prires, payaient exactement

dme

distri-

breu deber, qui

proprement

la peste, et

qui

buaient de grandes aumnes. Mais tout cela

tait

cor-

tend aussi aux autres maladies pidmiques et pestilentielles; d'ordinaire les prophtes joignent le glaive,
la peste et la

rompu par
crisie el

l'esprit d'orgueil et d'ostentation,

d'hypo'

d'amour-propre. Semblables des spulcres

,

famine,

comme
,

trois

mots qui ne vont

le

blanchis

ils

paraissent

beaux au-dehors

pendant

gure

l'un

sans l'autre

en prenant

nom de

peste

qu'au-dedans ils taient pleins decorrupliun el de'lai-

dans l'tendue que nous venons de marquer(1).

deur( Matlli. xxm, 17).

le

Ils

portaient sur le front et

Peuple. C'est l'usage des Hbreux de mettre

sur

le

poignet de

larges bandes de

parchemin o
loi
,

verbe au pluriel avec

collectif.

le

mol

peuple, qui est un

nom

laient crites certaines paroles de la

taient

et

affec-

de mettre aux coins

et

aux bords de leurs man-

Pharaon, nom commun des

Pharisiens.

rois d'Egypte.

teaux des
celles

houppes

el

des franges plus longues que

,

La

secte des pharisiens tait l'une des

du

plus anciennes et des plus considrables qui lussent

par-l

commun des Juifs pour se faire distinguer comme plus grands observateurs des lois que

parmi

les Juifs.

On

n'en sait pas exactement l'origine.

,

les autres.

On

voit

par plusieurs endroits de Josphe

qu'ils
les

Piiurim.

Aman,

fils

d'Amadath, de
form

la

race d'Agag,

taient en crdit longtemps

avant Hrode, sous

,

ennemi dclar des

Juifs, avait

le

dessein de les

rgnes d'Hircan, d'Alexandre Janne

sa

et

de Salom,

perdre, de les luer, de les exterminer; elil avait pour

cela jet le phur, c'est--dire, le sort... Mais Esther

femme.
Les pharisiens
tirent leur

nom
,

d'un

mot hbreu

qui

entra ensuile chez

les entreprises

le roi, le

suppliant de rendre vaines

,

signifie division

ou sparation
,

parce qu'ils se distin-

guaient des autres Isralites

plus exacte dont
ils

par une manire de vie

lomber sur
les

sa

d'Aman par une lettre et de faire rette le mal qu'il avait mdit contre

faisaient profession. Ils donnaient

la fatalit
,

Juifs.

Enfin on pendit
fils
;

Aman
ix,

une croix

aussi

beaucoup au destin ou

et

aux dcrets

bien que tous ses

c'est

pourquoi ces jours ont t

24-26.)
fle le 14(

ternels de Dieu, qui a ordonn toutes choses avant

appels Phurim.

(Esdras

tous les temps. Josphe, qui tait pharisien, nous ap-

Les

Juifs clbrent
si c'est
),

encore cette

du mois
de treize

prend que

les

sentiments de celle secte approchaient

;

(adar; el

une anne embolismique

d'adar second.

assez de ceux des stociens

qu'ils

ne donnaient pas

lunaisons

le

14

Ce mois commence
la

tout au destin, mais qu'ils laissaient

l'homme
;

la li-

vers Tquinoxe du printemps.

A
et

prire du soir,

bert de faire ou de ne pas faire

le

bien

de manire
le

aprs
lin
,

le

coucher du

soleil

du 15

du lendemain malivre

que leur sentiment sur

libre arbitre,

la fatalit

ne ruinait pas

on donne dans
hbreu
,

la

synagogue lecture du

d'Es-

comme

S.

piphane semble

l'avoir cru.

ther en

qui doit tre crit la

,

plume sur du
les
lettres

H ajoute qu'ils taient fort adonns l'astrologie, comme si, par la considration des astres, ils eussent
cru pouvoir parvenir
la

parchemin en l'orme de rouleau

chez les anciens. Chacun doit
les

comme

lire tout

d'une haleine

la

connaissance des secrets de

noms des

dix enfants d'Aman. Les Juifs se flicitent

Providence.

que
il

celui-ci n'ait pas

une famille plus nombreuse

car

La

secte des pharisiens tait trs-nombreuse et trs-

y aurait eu de quoi suffoquer avant d'arriver au bout.

les fois

tendue. La rputation qu'ils s'acquirent par leur savoir el par

la

Toutes
fait

qu'on prononce
terrible,

le

nom d'Aman

il

se

rgularit de leur vie les rendit d'assez

rois

un vacarme

comme

dans un moulin qui

petits, frap-

bonne heure redoutables aux

Janne
,

mmes. Alexandre
mal
eut lieu de s'en re,

va trs-fort. Tous les auditeurs, grands et

roi

des Juifs
,

avait t toute sa vie fort

pent des pieds ou avec des marteaux et autres instru-

avec les pharisiens

pentir.
.(I)

et
il

souvent
dit

il

ments contondants sur des images d'Aman pendu

potence ou, faute d'image, sur son
,

la

En mourant

son pouse

que

si

elle

nom

et

mme sur
,

tout ce qui se prsente

mais son intention

pour

Pendant une priode de plus de trois mille ans, l'Egypte a t, comme le dit Hrodote, l'une des contres les plus saines de la terre. Deux maladies seulement, l'lphanliase el l'ophthalmie, en affligeaient les habitants. Quant la pesle qui la dsole aujourd'hui elle ne la connaissait pas. ( E. Pariset, Mmoire sur les Causes de la Peste, et sur les moyens de la
,

effacer le

souvenir de CAmalcile (Deul. xxv, 19). Aprs

,

cette expdition

sents de comestibles

on s'envoie mutuellement des prensuite on fait des festins aux;

quels on invile ses connaissances el des pauvres.

Il

est

prescrit dans le Talmud, trait Mguilla, fol. 7, verso,

dtruire.

de s'enivrer en ce jour jusqu' ne pas savoir lequel est

1158

PIE
venu chez vous,
troupeaux.

PIE
et

{m
j'ai

digne de bndiction ou de maldiction, de Mardoehe

que

pris la conduite

de vos
de mar-

ou d'Aman. La veille de celte fte est un jour de jene, appel jene cTEsther. L'abstinence de toute
nourriture s'observe depuis le point du jour jusqu'au
soleil

tre sous

les

pieds de quelqu'un

lui servir

che-pied, estunc manire de parler figure, pour mar-

couche
le dit

et

non pendant vingt-quatre heures

Calmel.
Juifs appelaient

quer

la
:

sujtion

du

sujet

au souverain, du serviteur au
de l'homme

comme

dom

matre
ainsi

Omnia

subjecisti sub pedibus ejus.

Phylactres. Les

certaines
Ils

mis toutes choses sous

les pieds

Vous avez Mes en;

pices qu'ils portent encore en faisant leur prire.

les

mettent autour du bras en forme de bracelets

loi.

et y

nemis tomberont sous mes pieds, Cadent subler pedes meos ; Asseyez-vous ma droite, jusqu' ce que je rduise vos ennemis servir de marche -pied vos pieds , etc.
Mettre
le

crivent certaines paroles de la

En hbreu

ces

pices ou bandes se

nomment

(hphUiim, c'est--dire,

instrument de prire. Mose avait ordonn aux Hbreux

d'avoir toujours les

pied dans un lieu,

s'-gnifie
:

en prendre poscalcaverit

commandements de Dieu
,

sur leur

session, s'en rendre le matre

Locumquem
les

front

comme un ornement
(

et leurs
;

mains
,

comme
,

pes vester, vester

erit.

un bracelet

Exod.

xm

16

Deutr. vi

8; xi
,

48

).

Porter

les

souliers,
,

ou dlier
c'est
lui

courroies des
les services

Depuis l'origine de

la secte

des pharisiens
la lettre
,

on com-

souliers de quelqu'un
les

rendre

mena de prendre ces

paroles

et d'attacher

plus

bas (Voyez Matin,

m, 11; Marc,

i,

7;

ces bandes de parchemin

la

vertu chimrique de

Luc. h, 16.)

prserver des maladies et de garantir des insultes du

Marcher

droit

dans une

affaire, se

conduire avec sin-

dmon

d'o leur vint le

nom

grec de phylactres, qui

crit, sans dtours, sans dguisement, est oppos

signifie prservatifs,

ce que

l'criture

appelle clocher

de deux cts
et

Pied. Mesure de douze pouces. Les Hbreux n'avaient point proprement cette mesure, car te zereth ou

usquequb claudicalis in duas partes?

dans

les

Psau-

demi-coude, ne contenait que dix pouces et vingt deux

mes La

Filh alieni claudicaverunl semitis Suis.

nudit des pieds tait

une marque de deuil

Dieu zchiel
;
:

(1)

quatre-vingt-neuvimes.
^ieds. Anciennement on lavait les pieds aux trangers qui venaient de voyage, parce que d'ordinaire
ils

Vous gmirez dans

le silence, dit

Vous

ne ferez point de deuil l'ordinaire

vos souliers seront

:

en vos pieds, etc. C'tait aussi une marque de respect

Dliez les souliers de vos pieds
est
,

n'taient pas chausss, et ne portaient que des sandales qui

la

car

le lieu

o vous

tes

ne garantissaient point de

la

poussire ni de
si

un

lieu saint.

Les rabbins enseignent que

dans
le

les Juifs

boue. Saint Paul veut qu'on examine

le

les

veuves

et les prtres taient nu-pieds

temple.
et l'il

qu'on prend pour

service de l'glise ont lav les

,

Job

dit qu'il tait le pied

du boiteux

de Ca11

pieds des saints, des fidles. Jsus-Christ

pour nous
de ses

veugle; qu'il conduisait l'un et soutenait l'autre.

ailleurs

dit

donner un exemple d'humilil, lave

les pieds

que Dieu a mis un

lien
,

ses pieds

et qu'il

aptres, et leur enseigne par l se rendre les uns aux

observ toutes ses dmarches

comme un
le

oiseau ou un

autres tous les services les plus humbles.

autre animal qu'on conduit par

ficelle

pied attach une

la

Les pieds, dans

le style

des auteurs sacrs, se pren-

ou une corde,

et qui

ne peut faire

moindre

nent souvent pour

les inclinations, les affections, les

,

dmarche qu'au gr de
Laver
ses pieds

celui qui le guide.

penchants

les actions

les
;

mouvements. Conduisez

dans

l'huile

ou dans

le

beurre

marque
ses pieds

mes
que

pieds dans vos voies

loignez vos pieds

du mal
mort
:

une abondance de toute sorte de biens. Laver

dans
le

les pieds
le

de

la

femme

drgle descendent

la

sang dss pcheurs, en tirer une vengeance cla-

pied de l'orgueil ne vienne pas sur moi

Non
mes

tante, en

rpandre

le

sang par ruisseaux.

dit

veniat mihi pes superbi.

Et ailleurs

J'ai conduit

Vinsens parle du pied,

terit

Salomon

Annuit oculis,
gesticule des

pieds dans vos prceptes.

pede. L'hbreu

Loquitur pede,

il

tre aux pieds de quelqu'un se

tre son service, le suivre.

met pour

lui

obir

pieds et des mains en parlant. Les anciens sages bl-

maient beaucoup ces trop grands gesliculateurs qui

parlent de tous leurs

Les Hbreux, par modestie, expriment quelquefois,

membres. zchiel reproche aux

la

nom de pied, des parties que la pudeur ne permet pas de nommer; par exemple, fe.au des pieds
sous le
signifie l'urine. Couvrirs.es pieds, selon l'hbreu, se

Ammonites

d'avoir frapp des mains et des pieds en

signe de joie en voyant

dsolation de Jrusalem et
les

met

du temple. Ailleurs il marque

de son peuple.

mmes mouvements
la

pour

satisfaire

aux ncessits naturelles

,

(1).

pour des signes de douleur, cause de

ruine

Colligere pedes super lecluhwi

se dit d'un vieillard

qui se meurt

la

mtaphore

est prise d'un

homme
lit.

qui

Les femmes juives nortaieat des anneaux prcieux

est saisi de froid, et qui se

ramasse dans son

a

aux pieds.
(1) Les Juifs modernes ont Conserv la coutume de rester nu- pieds pendant leur grand deuil , et quand ils veulent donner des signes d'une profonde affliction, comme en assistant l'oraison funbre de quelque rabbin ou d'un autre Juif de marque et le jour des expiations pour exprimer le regret qu'ils ont de leurs
, ,

Jacob

dit

Laban

Le Seigneur vous

combl de
traduit
j-e

bndictions
saint

won

pieu, c'est--dire,

comme

Jrme, Ad inlroilum meum, depuis que

suis

(1) En hbreu, Je mql pied est souvent mis pour les organes sexuels, de rimc que la soif du gosier pour la luxure (V.iv. Jrm. n, 25)

pchs.

1157

PIE
6,

pie
que
l'on traduit

nss

Les hommes taient ordinairement pieds nus dans

?a

ordinairement par un marbre blanc

maison

les

pauvres allaient presque toujours pieds

et prcieux.
11 est aussi parl dans l'criture de diverses pierres ou rochers remarquables par quelques vnements

.us,

mme
et

en voyage. Mais pour l'ordinaire on se

chaussait quand on se mettait en campagne. Voyez

Souliers

Chaussure.
,

particuliers.

Par exemple:
du
dsert. C'est la ville

Pierres. Nous avons parl

autant que l'occasion

La

pierre

de Ptra. Voyez

s'en est prsente, des diverses pierres prcieuses dont

il

son article.

est fait

mention dans l'criture. Tout ce que

parce que ni les Juifs ni
grecs

l'on

trouve sur celle matire, dans les commentateurs, est

trs-peu assur
,

mme

les

La pierre de division. C'est le rocher o David et ses gens tant assigs par Saul, on vint dire ce prince que les Philistins avaient fait irruption dans le pays
,

anciens

interprtes
la

ne paraissent pas avoir

l'o-

ce qui l'obligea d'abandonner son entreprise.

assez connu
riginal.

propre signification des termes de

trait

Louis-de-Dieu en a

exactement dans son

et suivants;
liv.

La pierre d'lan. Rocher dans lequel Samson demeura cach pendant qu'il faisait la guerre aux Philistins.

commentaire sur YExode, chap. xxvin, 17

et

Braunius
,

de Vestitu sacerdotum Hebrorum,

n,

La

pierre

ou

le

rocher d'Oreb, o

Gdon

fit

mourir

chap. 8

10

et suiv.

Voyez aussi Franois de La

Oreb, prince de Madian.

Rue, de Gemmis. Voici

dont
il

les

noms des

pierres prcieuses

La La

pierre d'Odollam.

Rocher o
le

il

y avait une caI

est parl

dans YExode (xxvin, 17, 18, 19, 20),

verne, dans laquelle David se relira.

pierre d'zel
la
,

Par. xi, 15.

et qui

taient dans le ralional

les

du grand

- prtre.

ou

rocher prs duquel David

I

On pourra
ticulier.

chercher chacune sous son article par-

devait attendre

rponse de son ami Jouathas.

Rois

xx, 19.
,

1.

La sardoine. L'hbreu
de Ruben.

odem. Elle

tait inscrite

La La

pierre

du

secours. C'est le lieu

les Philistins

du

nom
2.

prirent l'arche du Seigneur.

La

topaze. L'hbreu, piihera.

Le nom de Simon

pierre angulaire. C'est celle

soit

que

l'on

met

l'angle

tait grav.

du btiment,

qu'on l'explique de celle qui se met

l'difice,

3.

L'meraude. L'hbreu, barechelh. La tribu de

L'escarboucle. L'hbreu

au fondement de

ou de
la

celle qui se

met au
la

Lvi.
4.
,

haut du mur. Jsus-Christ est

nophecli.

pierre angulaire qui

La

tribu

de

a t rejete par

les Juifs,

mais qui est devenue

Juda.
5.

pierre angulaire de l'glise, et la pierre qui runit la

Le

saphir.

L'hbreu

sopphir.

La

tribu

de

synagogue
d'un

et la genlilit

dans l'union d'une

mme

foi,

Dan.
6.
tliali.

mme

baptme, d'une

mme

glise.

Le

jaspe. L'hbreu

jahalom. La tribu de Neph-

La

pierre de Zohaleth tait, disent les rabbins,

une
ou

pierre qui servait aux exercices des jeunes gens, qui

7.

Le

ligure.

L'hbreu, leschem. La tribu de Gad.

prouvaient leurs forces

la

la lever,

la rouler,

8. L'agate. L'hbreu, schebo.

La

tribu d'Aser.

jeter

car on ne convient pas tout--fait de son

9. L'amthyste.

L'hbreu,

achelamali.

La

tribu

usage. Voyez aussi Zach. xn, 5, une pierre d'preuve.

d'Issachar.
10.

La
chrysolithe. L'hbreu, tharsis.

pierre de

Bohen

ou Aben-Bohen

est

marque
pierre

La

La

tribu de

dans Josu xv, 6; xvm, 17.

Zabulon.
11. L'onyx. JL'hbreu
,

Les Hbreux donnent quelquefois

schonem. Le

le
,

nom de
Dieu

nom

de Jo-

ou de rocher aux

rois,

aux princes

mme.

seph.
12. Et le brille. L'hbreu, jaspe.

Joseph, dans l'Egypte, devint

la pierre d'Isral.

Le nom de Benils

Ils

donnent encore

le

nom
:

de pierre aux poids dont

:

jamin,

se servaient dans le co>mmerce

Ayez des pierres de

Sur
pierres

les

deux paules du grand-prtre taient deux

l'hbreu sohem, dans
la

justice,

des poids justes

N'ayez pas deux sortes de

nommes dans
les
la

Vulgate

pierres,

une grande

et

une petite; c'est--dire, deux

onyx

dans

Septante des meraudes. Nous croyons

vraie
signification

sortes de poids.

La

pierre

du

roi, c'est--dire, le

poids
;

que

c'est

du terme hbreu
nou-

du

roi.

(H Rois xiv, 26.) Voyez aussi Prov. xvi, 11

vi,

soliem.

xx, 10, 25, et Mich.

la

11, une pierre de fraude

Saint Jean, dans Y Apocalypse, nous parle de

velle

c'est--dire,
Ils

un poids faux.

Jrusalem, pouse de l'agneau

dont les fonde-

appellent une grosse grle des pierres de grle.

lsae,

ments taient des pierres prcieuses. Le premier

fondement
tait

(Voyez

xxx, 50.)
lui servit
il

de jaspe,
le
le

le

second de saphir,

le troi-

Pierre de Jacob. C'est la pierre qui

de
r-

sime de chalcdoine,
cinquime de sardonix,
time de chrysolithe
,

quatrime tfmeraude,
sixime de sardoine,
brille
,

le

chevet allant en Msopotamie, et sur laquelle

pandit de l'huile par une espce

le

sep-

de

conscration

le

huitime de

le
,

neu-

parce

qu'il devait

y riger un autel au Seigneur aprs

,

vime de topaze,
zime d'hyacinthe,

le
le

dixime de chrysophrase

le on-

son retour.

En

effet

il

vint y rendre ses

vux

et

douzime d'amthyste.
la

offrir ses sacrifices, lorsqu'il fut

de retour de ce pays.
oignit,

On
de

peut ajouter ces pierres prcieuses

pierre
i

C'est de celte pierre,

que Jacob

que

les paens

sis, ses

ou

sais,

marque

Par. xxix, 2, et Eslh.

prirent la

coutume de rpandre de

l'huile sur certaines

, ,

M 59
de pierres. Arnobe avoue
christianisme

PIE
tte

PLA

1160

pierres qu'ils adoraient. Saint Clment d'Alexandrie

assure qu'ils rendaient un culte religieux ces sortes

qu'il tait
qu'il

de quelques Barbares enterrs depuis plusieurs sicles dans un village prs d'vreux, taient de pierre,
et il y en avait d'une trs-belle jade. Il n'est donc pas tonnant qu'on en ft du cas, et qu'on les mt au rang

tomb lui-mme
et embrass le

dans ce genre d'idoltrie avant

:

Si quando conspexeram lubricalum lapi-

des pierres prcieuses.

dent, et ex olivi unguine lubricatum,

tanqum

inesset vis

On

attribue

encore aujourd'hui ces pierres de

dit

prsens, adulabor, aff'abar.

foudre des effets extraordinaires. Pline

bthules
les

que
soin

les

Les anciens

Phniciens appelaient

mages des Perses recherchaient avec grand

sorte de pierre de foudre qui tait fort rare
ils
,

une
dont

pierres qui taient consacres au culte divin. San-

et

eboniathon en attribue l'invention au dieu Clus

dit

; il

se servaient dans leurs oprations. C'est, dit-il

que ce sont des pierres vives

et

animes

on en

vit

celle qui

tombe avec

la

foudre. Localus parle de deux

la

fort

longtemps aux environs du mont Liban. Ascl,

autres espces, l'une desquelles on attribuait

vertu

piade en marque prs d'illiopolis en Syrie

et

Da-

de prendre des
navales.

villes, et l'autre

de battre

les

armes

mascius

dit

qu'il

en a vu en

l'air et

en mouvement:

Ces pierres se trouvent aujourd'hui assez

la

on leur attribuait des oracles,

et la

prsence de quelles animait.

communment dans
dans
les

Picardie, dans la

Germanie

et

que dit ou de quelque gnie qui

Quel-

pays des Moricns.

pierres

ques-uns de ces blhules taient consacrs Saturne,

d'autres au soleil ou d'autres divinits. Hsychius
dit

Mais

les vraies

de foudre sont diffrentes

de tout cela.

que

les poles appellent blhules la pierre

la

que SaJe ne

turne dvora en

place de son

fils

Jupiter.

Dans

la

langue syriaque
il

qui est celle que Jsus-

doute pas que ces

noms de

blhules et bthules

ne

Christ parlait,

n'y a point de diffrence de genre

soient drivs de Bthel, o Jacob oignit une pierre en

comme

il

y en a en latin et en franais entre Petrus,

l'honneur du vrai Dieu.

Pierre de foudre (1).
gabisch ou algabisch, dont

qui est le

nom

propre de Pierre,

et le

nom commun
la

Nous croyons que

il

la pierre

petra, qui signifie

une pierre

en sorte que, dans

est parl

dans Job et dans

langue syriaque, l'allusion est plus naturelle et plus

simple lorsque Jsus dit
celte pierre je btirai
:

zchiel, est la pierre de foudre.

Les anciens confoudre, et

Vous

tes

Pierre,

et

sur

naissent

les pierres

craunies
la

ou de

en font

mon

glise. (Saint Matlh. xvi

grand cas. Job met

pierre de gabisch entre les

18.)

pierres de prix; et zchiel dit que le Seigneur acca-

Pigeon. Voyez

l'article

Colombe.

blera les mchants par une pluie imptueuse, qu'il les

Piscine probatique, piscine o on lavait les brebis

et les
ple.

crasera par la pierre de gabisch.

Pline en parle
,

De

la

manire dont

moutons que

l'on devait

immoler dans
,

le

tem-

c'tait

des pierres noires ou rouges

dit

Probatique vient du grec probaton

,

une brebis.
,

ayant

la

forme d'une cogne. Anselme de Boot

Plagiare. S. Paul

crivant Timothe

met

les

qu'on en montre dans les cabinets des curieux, qui

ont
la

plagiaires avec les plus

grands sclrats. Le
,

forme d'une hache, d'un soc de charrue, d'un

plagiaire, en cet endroit

libre

marque

le

vol d'un

nom de homme

marteau, d'un maillet ou d'un coin; que leur substance est pareille celle de nos pierres
leur couleur n'est pas uniforme
;

fusil

que

qu'elles sont perces

le mme nom de plagiaires ceux qui achetaient ou retenaient un homme libre. Ainsi Joseph fut vendu pour esclave

que

l'on

vend pour esclave. Ou donnait

pour
de
la

la

plupart, et semblent avoir servi divers usages

la vie

par ses propres frres. C'est

le

la

plus grande injure et

guerre, ou de

champtre.

plus grand tort que l'on puisse faire un

lui ravir sa

homme
nom de
-

Ces remarques nous font croire que ces prtendues

pierres de foudre ne sont autre chose que des pierres

que de

libert.

On

tendu

le

plagiaires ceux qui s'approprient les ouvrages d'au

dont

les

anciens se servaient au lieu de fer ou d'acier,

trui,qui les copient et les donnent pour leurs propres

pour labourer, pour s'armer, pour attaquer et pour se

dfendre
;

ouvrages. Plaie.

on voit des haches, des couteaux, des socs

de charrues de ces sortes de pierres. Les anciens

Le terme
:

latin

plaga se prend quelquefois

;

Hbreux
de

se servaient de couteaux de pierre pour la

pour un ct

plaga oriehtalis, le ct de l'orient

ad

circoncision. Les Galles, prtres d'Isis, s'en servaient

australem plagam Cerethi, au midi des Crlhiens, ou

mme

pour se couper. Hrodote

le

dit

que

les thio-

des Philistins

plaga maris,

le

ct de la

mer Mdi-

piens armaient leurs flches par

fort dure.

bout d'une pierre

la

terrane, c'est--dire, l'Occident.

Les haches de pierre, qu'on trouva sous

Plaga, dans

le

sens

de plaie,

signifie blessure

chtiments, flaux envoys de Dieu, ou malheurs causs par les

(4) C'est ainsi qu'on appelait autrefois les pierres tombes de l'atmosphre on a un assez grand nombre
:

hommes.
le

Plante. On ne trouve point

l'criture. Je ne
sais
si

nom

de plan te. dans

d'exemples de leur chute pour ne plus la rvoquer en doute. Toutes ces pierres, nommes aujourd'hui arolithcs, contiennent une assez grande quantit de fer, de la silice, de la magnsie, du chrome, du soufre et du nickel; elles tombent la suite d'une violente explosion d'un corps enflami

les

anciens Hbreux distin-

guaient Ynus, Jupiter, Mercure, Saturne et Mars des

toiles fixes.

Aprs

le soleil et la lune,

ils

mettaient

tous les autres corps clestes et lumineux au rang des

toiles.

Voyez ci-devant

l'article Etoiles.

11G1

PLE
(1)
,

PLU
que
les

il 62

Platane

platanus. L'hbreu liarmon,

parat, par l'vangile,

que quand on rencontrait

et ses

Seplante et S.
la

Jrme

traduisent par un plane, dans

une pompe funbre, on devait mler ses pleurs

chants lugubres ceux qui pleuraient
:

Gense, est rendu par des chtaigniers chez les noules rabbins.

Nous avons
;

veaux interprtes qui suivent d'ordinaire

jou de
pleur
,

la flte
et

et

vous n'avez point dans

nous avons

Dans Ezchiei
pins, tant
il

les

Septante

le traduisent

par des sa-

vous n'avez point pris de part nos lamenta-

est vrai

que

l'on n'a

presque rien de cerd'arbres

tions. Jsus, fils

de Sirach, insinue que

le

convoi du
la

tain sur la signification

des

noms

marqus

mort
beau)
!

et les pleureurs faisaient le tour

ira

de

place

dans

le

texte hbreu.

On

peut voir J.-H. Ursin, Ar-

l'homme
,

dans

la

maison de son ternit (dans le tomle

boretum biblicum.
Pliades. Les Pliades sont sept toiles au derrire

et les

pleureurs feront

tour de la place. Et le
dit

prophte Zacharie, dcrivant un deuil clbre,

les familles iront

que

du taureau, qui paraissent au commencement du printemps. Job parle des Pliades et des Hyades, qui sont
sept autres toiles la tte du taureau, et qui dsignent

sparment par bandes

faire

leurs

lamentations, les
l'autre.
j

hommes

d'un ct et

les

femmes de

Les prophtes ont accoutum, aprs avoir anle

l'orient et le printemps.

L'hbreu

lit

chima. Pourrez-

nonc
par

malheur d'un pays

,

et d'une nation, de

com-

vous

lier les dlices

du chima? Pourrez-vous empcher

Il

poser un cantique lugubre

les pleureurs et les

comme
18, 20
;

pour tre chant

que

les Pliades
le

ne' se lvent en leur saison?

,

leur

pleureuses au jour de l'vne-

donne

nom

de dlices du chima
S.

cause des agr-

ment. Voyez Jrm.

xxv,
1
;

ix, 10,

zch. xxvi, 17;

ments du printemps.
Injadas,

Jrme

a traduit

chima par

xxxin, 2, etc.
,

Job

ix, 10, et

par pleiadas, Job xxxvm, 31, et

,

Plomb

mtal.

Du temps de Jrmie on
les
vi,

se servait
le

dans Amos, par Arcturus

traduit quelquefois de

la

queue de l'Ourse. Aquila

tait

du plomb pour sparer et purifier

creuset.

mtaux dans

mme. L'Ourse

au fond du

Voyez Jrm.
Il

29.

septentrion; et chima signifie plutt les Pliades.

Pluie.
fail'af-

semble, par quelques expressions de l'les

leurer. Les aneiens Hbreux pleuraient et

saient clater leurs douleurs dans le deuil et dans
fliction. Ils

criture,

que

anciens Hbreux concevaient que les

pluies

venaient de certains grands rservoirs qu'ils

,

ne faisaient pas consister

le

courage et

la

supposaient tre au-dessus des cieux

appelle
res
,

et

que Mose

grandeur d'me paratre insensibles dans l'adversit

,

les

eaux suprieures, opposes aux eaux infrieula

et retenir ses larmes. Ils se livraient

la

aux mou-

qui sont celles de

mer. Par exemple

Mose dit

vements de

nature, et n'avaient pas honte de t-

qu'au temps du dluge les eaux ne tombrent pas

l'ordinaire,
vertes.

moigner leur douleur parles larmes. Cela parat dans

toute l'criture. Les hros, dans

mais que
aussi

les cataractes

du
;

ciel furent

oudit

Homre, en usent de
L'impie sera

Voyez
les

Psaum. xxxu, 7

xli

8.

Ose

mme. On

regardait aussi

comme un grand malheur

:

que dans
le

temps de scheresse,
le

les

nues crient vers

de n'tre pas plaint dans ses funrailles

enterr sans que ses veuves
le

Seigneur, et
qu'il lient

prient de faire couler dans elles les

,

pleurent

dit Job.

Et

le

eaux

dans ses trsors

,

ou dans ses rser-

Psalmiste, parlant de

la

mort des prtres Ophni

et

voirs.

En

d'autres endroits

l'criture nous dcrit les

Phins, relve

comme un

grand malheur que leurs

nues

comme
le

des outres qui se remplissent des eaux

laisse

veuves ne

les

pleurent point. Dieu dfend zchiel

que

firmament

couler dans leur capacit.

,

de pleurer

et

de

faire le deuil

de son pouse, pour marde

si

Les roses elles-mmes viennent de l'abme d'en haut

c'est--dire, des eaux suprieures.

quer que

les Juifs seront rduits

grands maux,

qu'ils n'auront

pas

mme

la libert

de se plaindre et

Les auteurs sacrs parlent souvent de

nouvelle saison, et de
la

la pluie

de
:

la

de pleurer.
Pleureurs; pleureuses. Les anciens Hbreux avaient
des pleureurs et des pleureuses gages dans les funrailles.

pluie de l'arrire-saison

Im-

ber temporaneus, et imber serotinus. Dabit terrai vestr

pluviam temporaneam
vi, 3.

et

serolinam.

Voyez aussi Ose

Voyez ce que

dit le

Seigneur dans Jrmie;

et

Vniel quasi imber nobis temporaneus et seroti-

Allez chercher des pleureuses,

qu'elles viennent.

En-

nus. Les rabbins et la plupart des interprtes croient

voyez qurir des femmes qui sachent faire des lamentations, et qu'elles se htent ; qu'elles

que pluvia temporanea

hbreu malkusch,

nomme

en hbreu jorah,
serolina,

si-

commencent

leurs la:

gnifie la pluie de l'automne; et

signifie celle

que pluvia

en

mentations sur

le

malheur de Sion. Et
et

Amos

On

ne

du printemps. On

sait
;

verra que deuil dans toutes les places,

partout onn' en-

que

les Juifs

commenaient leur anne en automne

tendra que malheur,

reurs pour pleurer,
tions

et,

hlas

! ils

appelleront les pleules

ce qui donne quelque vraisemblance l'opinion qui

veut que pluvia temporanea signifie
la

et

ceux qui savent faire

les

lamenta-

pluie de l'au-

pour

le deuil.

Tous

pleureurs et pleureuses

tomne.
Mais nous croyons au contraire que jorah
la pluie

d'Isral chantaient autrefois les lamentations

que JJosias.

signifie

remie avait composes sur

la

mort du pieux roi

du printemps,
la

et
il

malkusch

la

pluie de l'au-

Les docteurs

Juifs

enseignent que dans

,

les funrailles

tomne. Dans

Jude,
:

ne pleuvait ordinairement
et

d'une mre de famille

le

mari doit avoir au moins

,

qu'en deux saisons

au printemps
la

en automne.
la

deux joueurs d'instruments

gages.
(i)

outre

la

pleureuse

Jorah est toujours mise

premire, et malkusch
;

seconde. C'est l'ordre naturel des saisons

le

printemps

Plane ou platane, genre de

s. s.

la famille

des amen-

est avant l'automne.

Malkusch drive du verbe lakasch,

vendange, larder, diffrer
et re-

laces.

k qui

signifie faire la

m.

57

65
cueillir le regain,

POE
ou
l'herbe des prs qui vient dans

PO
Signifie

im
et

l'arrire- saison.

Pe plus

malkuscli

ime pluie
celle

connatrons jamais que trs-imparfaitement les vers et la posie des Hbreux.

que

la

lrre dsire avec

grande ardeur,

comme

qui succde aux scheresses de Tl. Jol dit que le Seigneur donnera Isral la pluie du printemps, jorah,
et la

S.

Del manire dont Josphe, Origne, Eusbe Jrme ont parl de la posie des Hbreux, il

pa-

pluie de

/'

'automne (malkusch) au commencement

ratrait que de leur temps on en" connaissait encore toute la beaut et toutes les rgles. Josphe dit en plu-

de Tanne. Or si malkucsli signifie la pluie de l'automne, on conviendra sans doute aisment que jorah signifie celle du printemps. Les Septante Font pris

que les cantiques composs par Mose en vers hroques, et que David composa diverses sortes de vers et de cantiques, d'odes et d'hymsont

sieurs endroits

dans

le

sens que nous venons de marquer

la

et

Hsiode

nes en l'honneur de Dieu

dont

les

uns taient en

a exprim

pluie du printemps et celle de l'automne,

par des termes de

mme
la

valeur que ceux dont se sont

vers trimlres, ou de trois pieds, et les autres pentamtres, ou de cinq pieds. Origne et Eusbe ont suivi
le

servis les Septante.

mme

sentiment, soit par pure dfrence pour l'o-

Mose dcrivant
les avantages sur

terre de Chanaan, dont

dit

il

relve

ceux d'Egypte,

que

le

pays de
l'on est

pinion de Josphe, soit qu'ils en fussent convaincus par eux-mmes; car Origne savait l'hbreu, et Eu-

Chanaan
de

n'est pas

comme

celui d'Egypte,

sbe tait l'un des plus savants

hommes

de son sicle.
,

oblig de conduire les eaux par machines et force

travail sur les

Saint Jrme a encore enchri sur cela

en disant

campagnes

et sur les jardins,

;

parce
la

que

le

Psautier tait compos de vers alcaques, amla

qu'il

ne pleut point en ce pays-l

au

lion

que

Pa-

biques et saphiques,
et

manire de ceux de Pindare

lestine est

tend

les

un pays de montagnes et de valles, qui atpluies du ciel sed montuosa est et campestris,
;

d'Horace;

et

que

les cantiques

du Deutronome

et

d'hae, le livre de Job et ceux de Salomon, sont en

vers hexamtres et pentamtres.
Il

de clo expectans pluvias. Pour

tout le

la

terre de

Chanaan,

dit ailleurs

que

le

monde

sait
l't,

ses pendant

qu'elle est arrose de grosses roet de pluies au printemps et en

cantique du Deutronome est en vers ambiques de quatre pieds, de

mme

que

le

psaume cxvm,
te,

Bcali

automne; d'o
s'ils

vient,

que Dieu promet aux

Isralites,

immacululi

in via, et le exiv,

Exallabo

Deus meus
libi,

demeurent

fidles ses

commandements, de
:

leur

rex; au lieu que les psaumes ex cl exi, Confttebor

donner

les pluies

en leur temps

Dabo

vobis pluvias
les

Dom.ic, in tolo corde meo, in consilio juslorum, etc.,

et

temporibus suis.
s'ils

El au contraire Mose

menace,

Bealus

vir qui limet

Dominum,
,

in

mandatis ejus volet

trois pieds

manquent

la fidlit qu'ils doivent Dieu, de

:

nimis, sont en vers ambiques

mais de

leur envoyer des pluies de sable et de poussire

,

det

seulement.
11

Dominus imbrem terr tu pulverem plus capables de desscher et de brler, que de rafrachir leur
terre,.

remarque dans

les

Lamentations de Jrmie une

II

espce de vers saphiques, et de trois mesures.

en divers endroits du livre des

parle

Psaumes comme d'un

tels

Posie des hbreux.

Il

n'y a gure de point de cri-

ouvrage compos de vers lyriques,

que sont ceux

tique sur lequel on ait tant crit, que sur la posie des

de Pindare, d'Alce, d'Horace, de Catulle, de Srnus.

Hbreux. Les plus habiles commentateurs

peut pas dire que
cult rsolue.

et les plus

Dans

la

prface sur

le livre

de Job,

il

dit

que depuis

savants critiques se sont exercs sur cela, et l'on ne

la

ces paroles, Pereat dies in qu nntus sum, ce sont des

matire soit puise, ni

la diffi-

vers hexamtres, composs de dactyles et de spondes,

Les doutes

et les difficults subsistent et

o
de

l'on fait entrer

de temps en temps d'autres pieds

le

subsisteront

apparemment

toujours, puisqu'on ne sait

la

mme

mesure, quoiqu'ils n'aient pas

syllabes,'

mme

plus et qu'on ne saura jamais

vritable prononcia-

nombre de

cause de

la

diversit de la lanla

tion de la langue hbraque; et par consquent on ne

gue. Quelquefois, dit-il, sans avoir gard

quantit

peut sentir ni l'harmonie des paroles, ni

oies syllabes, qui
\

la

quantit

de syllabes,

le

pote y

fait

sentir

une certaine cainstruits

font

nanmoins toute

la

beaut des
grec

dence ou harmonie, qui touche ceux qui sont

des rgles de
la posie.

.s.

On

n'a pas

non plus en hbreu,

comme en
la

et

en latin, des rgles pour deviner

quantit des

Philon dit que les Essnicns ont d'anciennes posies,

syllabes, le
et

nombre des

pieds, les rgles de la cadence

;

dont les vers sont de plusieurs formes cl de

de

la

construction des vers

les

et toutefois

il

est

cer-

plusieurs mesures. Les uns sont de trois

les autres sont les sacrifices;

membres
le

tain

que

Hbreux observaient ces choses au moins

lettres

des

hymnes

qui se chantent pendant

repas,

on partie, puisqu'on voit dans leurs posies des

ajoutes ou retranches
la fin

quelques-uns se rcitent dans

des mots, qui maret

et les autres sont

accompagns de danses. On assure

quent quelque sujtion

la

la

rime ou au nombre

mesure des
et la

syllabes.

On

ignore encore plus le

les

que Franois Valable avait dcouvert la vraie mthode des vers de Job et du Psautier; mais jusqu'ici
personne
n'a

chant

danse qui accompagnaient d'ordinaire

eu connaissance du secret de Valable.

a cru trouver

posies hbraques; car on sait qu'elles se chantaient

et qu'elles n'taient faites

Thodore Herbert

dans

la Bible
il

des vers
en effet

que pour cela

et l'criture

semblables aux vers grecs et

latins, et

en

parle souvent des churs et des danses dans les cr-

remarqu quelques-uns. Meibomius

s'est

vant que,

monies de

religion. Ainsi

nous ne connaissons

et

ne

depuis plus de deux cents ans, nul autre que lui n'a la la posie des Hbreux; mais il s'en rserve

connu

H65
niquer au public.

PO

PO

1466
D'autres au

connaissance, et ne juge pas propos de la

On

sait

seulement que par

qu'il fait

commule moyen

plus fort
traire ont

que

le

poids ordinaire.

con-

donn un plus grand poids au poids comils

de sa posie, et des corrections

lure
il

dans l'Ecri-

mun
deux
du

qu'au poids du sanctuaire;

la

sont encore partale

en drange tout
trait
intitul
la

le texte.
:

Franois Gomain
a prtendu

gs entre eux sur

sicles
,

valeur et sur

poids de ces

dans son

Davidis lyra,

et sur la distinction qu'il y a lairc et le sicle public

,

en-

donner des rgles de

reille celle

posie hbraque, tou!e pa;

Ire le sicle

du sanctuaire
le

ou

le sicle

des Grecs et des Latins

mais

il

s'est attir

roi,

ou

sicle

commun. Les uns

croient que le

pas une rfutation de Louis Cappel, laquelle on n'a

poids du sanctuaire et le poids du roi sont mis par opposition au poids des peuples trangers
,

rpondu.

comme

les

M. Le Clerc
montrer que
peu prs
la

a fait

une

fort belle

dissertation pour

gyptiens, les Chananens,

lent

les Syriens. D'autres veu;

posie des Hbreux tait en rimes,

celle des Franais
;

que

le

poids du roi signifie le poids babylonien

comme

et son sentiment

et le poids

du sanctuaire

le

poids des Juifs; que, jusil

a trouv un assez bon

nombre de
les vers

partisans.

D'autres
il

qu'
rit
il

la

captivit de

Babylone,
les Juifs;

n'y a point eu de vale seul endroit

soutiennent que, dans

a aucune

hbreux anciens,

n'y

de poids parmi

que

mesure ni aucun pied.Scaliger soutient mme que leur langue, non plus que celles des Syriens, des Arabes et des Abyssins n'est pas susceptible de la
,

est parl

du poids du

roi a t crit

ou retouch de-

puis le retour de cette captivit.

Enfin les meilleurs critiques soutiennent que la distinction

contrainte des pieds et des mesures. Augustin d'Eu-

du poids du sanctuaire
,

et

du poids public
qu'il

gubio dit que les Hbreux n'ont

ni

vers hroques, ni

est chimrique

et

que toute

la diffrence

y a

vers ambiques, ni d'aucune autre mesure, 'mais seulement quelque chose qui en approche, comme sont
les

entre ces deux poids est celle qui se trouve entre les
talons qui se conservent dans

un temple ou dans

chants des Barbares. Ce sentiment est soutenu

une maison de
qui nous parat

ville

et

les

poids talonns dont se

;

par Louis Cappel, Martin Marlinius. Samuel Bohlius, Yasmurh Auguste Pfeiffer, et quelques autres. Gro,

servent les marchands et les bourgeois

le

et c'est

ce

plus'certain.

On

voit parles Paralile

tius se dclare

aussi

pour cela;
soutenablc.

et c'est le parti qui

pomnes

qu'il

y avait un, prtre dans

temple qui

nous parat

le

plus

On peut

voir

la

avait soin des poids et des

mesures

super

omne ponle

Dissertation de

don Carnet sur

la

posie des

H-

dus atiue mensuram. Mose ordonne que toutes les

breux.

choses susceptibles d'tre estimes prix d'argent

la

Quant
consulter

posie des Hbreux modernes

on peut
le

seront sur

le

pied du poids du sanctuaire

;

omnis sli-

les

grammairiens, et, en particulier,

,

malio siclo sanctuarii ponderab'Uur

habet.
sicle
11

siclus vicjinti obolos

Thsaurus de Buxtorf
diffrentes espces
,

qui en donne les rgles et les

le

ne marque jamais de diffrence entre ce

le sicle

Voyez aussi
n, Exercit.

R. P. Morin
c. 7, p.

de vingt oboles ou de vingt grah et

or-

Exercitat. Diblic,

1.

xvm,

537, etc.

dinaire. zchiel, parlant des poids et des

mesures
Juifs, dit
Il

Poids. Les anciens Hbreux, n'ayant pas l'usage de

la

ordinaires qui taient dans le

commerce des

monnaie frappe au

coin, et d'un certain poids dl'or

que

le sicle pesait

vingt oboles, ou vingt grah.

tait

termin, pesaient tout

et

l'argent dans le
ils

compour

donc gal au poids du sanctuaire. Ni Josphe,ni PhiIon

,

merce. Le

nom

gnral dont
tait
et
,

se servaient

ni S.

Jrme,

ni

aucun ancien,

n'a

marqu
et

celle

marquer un poids
votre sac

une pierre: N'ayez point dans

,

distinction prtendue

du poids du temple

du poids

une pierre

une pierre; c'est--dire

n'ayez

du peuple.

point diffrents poids

un juste

et
et

un faux

mais seu-

Au

reste

la

coutume de conserver

les talons

des

lement une yierre de perfection

juste cl (idle.

de justice, un poids

poids et des mesures dans les lem les n'est pas particulire

Une

pierre et une pierre,

un pha

et

un

aux Hbreux. Les gyptiens, au rapport de

,

pha

sont en abomination
les

aux yeux du Seigneur. Dieu

S.

Clment d'Alexandrie

avaient dans le collge de

tait

condamne
ce.

fraudes et les injustices dans le

commernon seu-

leurs prtres

un

officier

dont l'emploi

de recon-

Le

sicle, le demi-sicle, le talent, sont

et

natre toutes les mesures, et d'en conserver les

mecou
ex-

lement des noms de monnaie,

de
l'or et

d'une certaine valeur

sures originales. Les

Romains avaient
,

la

mme

de l'argent
les

mais aussi d'un certain poids.

le

tume

l'empereur Justinien ordonna

,

par une

loi

Mose marquant

drogues qui composaient

parfum
presse

que

l'on garderait

les poids et les

mesures

qu'on devait brler sur l'autel d'or dit, par exemple,

dans les glises des chrtiens.

Poids, en latin onus, en hbreu massa, se met comdans les Prophtes , pour une prophtie ,
:

qu'on y devait mettre

le

poids de cinq

cents sicles

de myrrhe
les

etc.

Dans

les livres

des Rois on dit que

cents sicles.
talent
,

cheveux d'Absalon pesaient deux

munment
Il

en est de

mme

proportion

du terme

en

fcheuse

Onus Babylonis, onus Ninive, omis Moab,

hbreux

kikar.

On

l'emploie pour

marquer (oues sor-

tes de poids d'une

grandeur considrable.

Jrmie
estis

onus JEgypti; et les Juifs demandent avec insulte Quod est onus Domini?\\ leur rpond Vos
:
:

Poids du sanctuaire, ou poids du temple. Mose paile

onus, vous tes

il

comme un

poids insupportable

souvent du poids du sanctuaire, lorsqu'il est question

au Seigneur;
sera
;

de marquer un poids

juste, public, sur. Plusieurs sa-

et

vous jettera par terre et vous froisvous deviendrez l'opprobre des peuples.
,

vants ont prtendu que ce poids du sanctuaire tait

Poils. Les lvites

au Jour de leur conscration au

4167
service du

P01
Seigneur
,

POI
parfait sur S. Matthieu, qui

H68
est

se rasrent tous les poils du

pilos carnis
,

imprim parmi

les

corps

Radeni omnes

su ; lavrent leurs
au Sei-

uvres de

habits dans l'eau pure

tion
,

furent arross d'eau d'expia-

offrirent des sacrifices, et lurent offerts

Chrysostme. lien raconte que, sur la mer Caspienne, il y a des chameaux dont la laine est si fine, qu'elle ne le cde point la laine de Milet que
S.
;

gneur par Aaron.

les prtres et

les plus riches

fait.

du pays se servent de
le ca-

Les lpreux

de

mme

devaient raser tous les

l'toffe

qu'on en
tire et

Quelques-uns croient que

parce

poils de leur corps le jour de leur purification et de

melot

son

nom du chameau,
;

qu'il est fait

il

leur expiation. Cetle crmonie marquait qu'ils ne

de laine

de poil de chameau

mais aujourd'hui,

voulaient laisser sur

eux-mmes aucun
souillure, qui

endroit o

il

n'entre point de poil de

pt rester

la

moindre

ne

lt dcouvert,

Poinon crire.

chameau dans sa composition. Voyez Stylet.

,

nettoy et purifi.
Poil de chvre. Mose employa le poil de

Points voyelles. Quoique les Hbreux

chvre
alphabet
,

dans leur
,

aient des voyelles et des consonnes

les autres peuples
, ,

de

pour
les

faire les courtines

du tabernacle;
Cilicie

les anciens et

mme
que

que

il

est vrai

nanmoins
les

nouveaux crivains parlent souvent des chvres

,

souvent

en crivant,

ils

ne mettent pas

d'Asie

de Phrygie

de

dont on tond

le poil

voyelles avec les consonnes. Quelquefois les voyelles

qui est trs-grand

dit

pour en
le poil

faire des toffes. Bcllon

mmes

qui y sont ne se prononcent pas

ou enfin ces

que ces chvres ont

blanc; et Busbque aset qu'il

voyelles ayant tantt un son et tantt un autre, tant

tant' longues et tantt brves,
il

sure

qu'il est trs-fin et trs-brillant,

pend

est trs-malais
la

jusqu' terre; qu'il est d'une beaut qui ne le cde

ceux qui n'ont pas une longue habitude dans

hbraque de
lire

langue

gure

la soie;

qu'on ne

le

tond jamais

mais qu'on

comme

il

faut les livres crits

en

l'arrache avec des peignes. Les bergers ont soin de

les laver souvent

hbreu. C'est cetle difficult qui a donn occasion

d'inventer et de mettre en usage
qui
les

dans
,

les rivires.
le

Les femmes de ce
le

points voyelles,

pays

filent

ce poil
,

et

on

porte Angora, o on

sont certains

points

au nombre de quatorze,

met en uvre
il

et

o on

lui

donne

la

bonne teinture;
trafic

qu'on met au-dessous ou au-dessus des consonnes, et

qui

s'en fait encore aujourd'hui

un grand

An-

supplent aux voyelles

l'criture,

lorsqu'elles

manquent

gora et Alep.
mal.,
1.

On peut

voir aussi Arislole, i/is*. ani1.

dans

ou qui en

fixent le son, la quantit

vin,

c. 48,
,

22; Pline,
et Virgile

vin,

c.

50

Varron,

et la valeur, lorsqu'elles s'y rencontrent.

De Re

rustic

Lu;

Gorgie.

Poireau ou Porreau
Pois chiche
(

porrum

).

Voyez Porreau.

M. Tournefort a
belles chvres

fait

dessiner et graver ces chvres

:

cicer).

Les anciens Hbreux se ser-

d'Angora avec leur poil

il

dit

que ce sont que

les plus

vaient de pois chiches

comme

d'une provision ordi-

du monde

qu'elles blouissent par leur

fin

naire, lorsqu'ils se menaient en

grillaient et les

campagne;

ils

les

blancheur. Leur poil est aussi

la soie,

fris

mangeaient

ainsi. Berzella

apporta

naturellement par tresses de huit ou neuf pouces de

long; on en
fait

David, dans sa fuite, entre autres provisions, des pois

chiches grills, frixum cicer. Encore aujourd'hui, dans
l'Egypte, lorsqu'on se

plusieurs belles

toffes, et surtout

de camelot. Ces chvres ne se voient qu' quatre ou

cinq journes d'Angora et de Beibasar; leurs portes

met en voyage, on

se munit de

pois chiches grills dans la pole. Bellon assure qu'au

dgnrent quand on les transporte plus loin

appa-

grand Caire et Damas

il

y a plusieurs boutiques
frire

remment

cause

du pturage, qui

est plus gras qu'aux

poil

o
la

l'on

ne

fait

autre chose que

des pois pour

endroits que nous avons

nomms. Le

de chvre

provision des voyageurs.

se vend depuis quatre livres jusqu' douze ou quinze

livres l'oque;

de l'orge rtie de

En Ethiopie ils prennent mme. En Turquie, ils font proviLe terme hbreu
y en a
cali

y en a mme de vingt ou vingt-cinq cus Toque; mais ce dernier est destin uniquement
il

sion de riz prpar et coss.

signifie

proprement du

grill

en gnral, et on l'en:

pour

le

camelot qu'on

fait

pour

le srail

du Grand de chvre

tend de l'orge, des pois, du riz grills

qui l'entendent du caf.
Il

il

mme

Seigneur.

y a une sorte de pois chi-

Les ouvriers d'Angora emploient

ne
fil

le

fil

che que

l'on appelle fiente de pigeon.

,

tout pur dans leurs camelots, au lieu qu' Bruxelles

(je

Poissons

en hbreu dag. Les Hbreux mettent les

sais

pour quelle raison) on est oblig d'y mler

toi-

poissons au nombre des reptiles. Nous avons trs-peu

du

de laine. En Angleterre, on mle de cetle

;

de noms hbreux qui marquent des poissons en particulier, et je

son dans les perruques

soit
file.

mais

il

ne

faut pas qu'elle

ne sais

s'i 1

y en a aucun dans

le

texte
l'on

sacr. Mose se contente de dire en gnral

que

Poil de chameau. S. Jean-Baptiste tait vtu

habit de poil de
;

d'un

peut manger de toutes sortes de poissons de rivire,

d'tang et de mer, pourvu qu'ils aient des cailles et

chameau non pas d'une peau de chanos peintres et nos sculpteurs

le

meau

comme

d-

des ailerons; mais que ceux qui n'ont ni l'un ni l'autre

sont impurs et dfendus.
11

peignent quelquefois, mais d'un gros camelot com-

ne

nomme

aucun poisson

pos de poil de chameau. Cet animal porte une soie

fort fine

en particulier, ni de ceux qui sont permis, ni de ceux

qui sont dfendus
pitre, cite
ni la
;

en certains endroits
;

et

on en

fait

des toffes

cependant S. Barnabe, dans son

de l'criture
:

fort estimes

mais son

poil est dur, cl n'est

et

gure

comme
ni le

Vous ne mangerez

propre qu'

faire

de gros habits

des espces de

murne,

polype, ni la sche.

Nous avons
articles.

cilices. C'est la

remarque de

l'auteur de l'ouvrage im-

parl de

la baleine et

du crocodile sous leurs

I
.

H 60
Juges.

POL
TrMnaux
Agar envers Sara,

POR
et

1170
les enfants

Police des Hbreux. Voyez Sanhdrin,

Polygamie. La polygamie!

que

des concubines

"et
)

n'hritaient pas dans les biens-fonds.

tait

tolre parmi les

Le Sauveur du inonde a
son premier

rtabli

le

mariage dans
la
Il

Hbreux
I

et autorise

par l'exemple des patriarches.

loi, et l'criture,

et lgitime tat,

en rvoquant

permis-

Cm ne
*ious

la voit tablie

par aucune

qui

sion qui tolrait la polygamie et le divorce.

ne per-

donne

le

nom du

premier bigame

et

de ses deux

femmes, semble insinuer que son action ne fut pas approuve des gens de bien, et qu'il en craignait les
suites, puisqu'il est ainsi rapport
ses
:

met aux chrtiens qu'une seule femme, selon cette parole du Crateur Dieu cra au commencement
:

l'homme mle
femme,
et ils

et

femelle;

i homme s'attachera

sa

Or Lamech

dit

ne seront ensemble qu'une seule chair.

n'est

deux femmes Ada

et

Sella

Femmes

de Lamech,
:

La polygamie
Juifs, ni

plus permise

prsent

aux

coutez

ma

voix

entendez ce que je vais dire

J'ai tu

un homme par ma
meurtrissure.
(

sure? etc.)
fois, et celle

blessure, et un jeune homme par ma Ou ai-je tu un homme par ma blesOn vengera la mort de Coin jusqu' sept

en Orient, ni en Occident. Les empereurs Thodose, Arcade et Honor la leur dfendirent par

leurs rescrils. Les

mahomtans, qui

lie

se refusent

pas celle

libert,

ne l'accordent pas aux Juifs dans

de

Lamech jusqu'

septante fois sept fois.

leur empire.' Les Samaritains, fort attachs aux lois

Comme

s'il

voulait rassurer ses

femmes

effrayes

du

de Mose, n'pousent qu'une seule femme,

et font

un

dsordre de sa polygamie. Ce n'est point un crime

qui mrite la mort, je n'ai point tu

crime aux Juifs de leur polygamie secrle en Orient.

un homme. Quide Can

On

imprim

Londres un

livre intitul

Polygamia

conque osera mettre

et jugez

la

main sur moi en sera svcelle

triumphatrix, dont l'auteur,

rement puni. Comparez mon action

si

Saxe,

s'est

dguis

sous

nomm Iyscrus, nalif de le nom de Thophile Ale-

le

meurtrier de Can mrite punition, ce

le

theus. Cet

ouvrage a t rfut par plusieurs savants.

que ne mritera pas

usage ds
le

meunier de Lamech.
la

Les rabbins soutiennent que

le

polygamie
,

tait

en

La polygamie se divise en simultane et successive. La premire e>t lorsqu'un homme a tout la fois
plus d'une

commencement du monde

et qu'avant

femme
et

elle

est

condamne par

les lois

dluge chaque

homme

avait

deux femmes. Terfut le

canoniques

civiles.

La polygamie successive

est

lulien croit

au contraire que Lamech

premier

lorsqu'on a de suite plusieurs

femmes qu'on pouse

elle est soufferte

qui pervertit l'ordre tabli de Dieu, en prenant deux

aprs

la

mon

de

la

premire

dans
conne

femmes; que
maudit
11
:

la

polygamie a commenc par un

homme
eui des
,

l'Eglise,

quoique avec assez de rpugnance,

Pres ayant souvent tmoign

les

Numerus matrimonii
le

malcdicto viro cpit.

ciles et les

qu'ils

dit

que

mauvais exemple de cet

homme

louaient pas les secondes noces; et les canons ne re-

suites qui durrent jusqu' la fin de la nation juive

oivent pas dans les ordres sacrs ceux qui sont dans ces cas, moins qu'ils n'obtiennent dispense.

et qu'avant le dluge personne n'imita

Lamech.

S. Jet

rme

dit

que Lamech, qui

,

tait

un homicide

un

Pomme, pomum, malum; pommier, malus. Le nom

malus ou malum se prend quelquefois en gnral,
et

sanguinaire

est le

premier qui partagea une seule

le

chair deux

femmes; que

dluge expia tout en(

rpond l'hbreu
quefois
et
il
il

pri, qui signifie

un
et

fruit; ai quel-

semble son parricide

et sa polygamie.

Il

suppose que
er
I

se prend pour

une

pomme

un pommier,

Lamech Lamech

avait tu Can.)
d'adultre,
III

Le pape Nicolas

accuse
et le

rpond l'hbreu taphua.

l'article Prtre.

cause de sa polygamie;

Pontife. Y. ci-aprs
Pori'Iiyrion,

pape Innocent

soutient qu'il n'a jamais t permis

porphyrio (1),

sorte d'oiseau

de

ri-

d'avoir plusieurs

femmes

la fois

sans une permis-

vire qui l'on a

donn ce nom cause de son bec

bleue,

sion et une rvlation particulires de Dieu.

rouge.
la

Il

a le

champ de son pennage de couleur

est par celle raison qu'on justifie la

polygamie

moiti de sa queue jusqu' son extrmit est d'un

et ses
Il

des patriarches.

On

croit

que Dieu

du moins
Les
et
lois

qu'il la

tolra

la leur permit, ou pour des vues suprieures.

cendr blanchtre, ses yeux sont noirs, son bec

jambes sont de couleur de pourpre Irs-cialante.

a quatre doigts disposs

de Mose supposent manifestement cet usage,

comme ceux
donne
le

des pies. Cet

ne

le

condamnent

point.

Les rabbins permettent

permettent

oiseau esl rare; on en voit aux environs dcNarbonne,

ville

au roi jusqu' dix-huit femmes, l'exemple de Ro-

d'Espagne, o on

lui

nom

de Calamon.

boam,
aux

roi

de Juda, qui en avait autant.

pouser autant

Ils

Mose dfend aux Juifs l'usage du porphyrion, peuttre cause de sa voracit.

Isralites d'en

qu'ils

en peuvent

La chastet

et la
:

pudeur

nourrir. Toutefois les exemples de polygamie parmi

les particuliers n'taient pas

du porphyrion sont passes en proverbe

rione caslior.

Porphy-

communs. Les
;

plus sages
lieu

en voyaient trop

les inconvnients
,

mais au

de

Porreau ou Poireau (porrum), herbe potagre

connue. Les Hbreux
,

fort

femmes on prenait des concubines

sujet

ce qui n'tait pas

dans

le dsert, se plaignaient

on met cette diffrence femme et une concubine, selon les rabbins, qu'une femme tait pouse par contrat, et qu'on lui
;

aux mmes dsordres

que

la

manne

leur

causait

du dgot,

et ils regret-

entre une

taient les

porreaux et les oignons

qu'ils

mangeaient

en Egypte. Les voyageurs assurent que dans l'Afrique

et

donnait sa dot, au lieu que les autres se prenaient

dans
(I)

la

Grce

les

oignons sont fort bons manger

sans contrat, et qu'elles demeuraient dans

sion et la dpendance de la

la

soumis-

Porphyrion ou poule sultane, espce du genre

mre de

famille,

comme

talve,

1171
crus.

POS
On
n

POS
les
ce-

1172
les lettres des par-

reproch aux gyptiens de jurer par

oignons de leurs jardins
:

|
I

pches des princes, ou en gnral

ticuliers.

porreaux
pasque
Pinc.

et les

Allium

Louis Hornigk a
des postes.
Il

lait

un
fait

trait fort

exact de
,

inter deos in

jure jurando habel JEggplus, dit

ces

l'origine

en a

de quatre sortes

Juvnal

raille

peuples superstitieux qui

cheval

en bateau, en chariot
la

et pied.

On peut enconna-

n'osaient

manger
faire

ni d'ail, ni d'oignon, ni

de poireau,

core rapporter aux postes

tre les nouvelles

manire de

faire

de peur de

outrage leurs dieux.

les

par des feux ou des signaux qu'on

les

Porte. Nous n'avons rien remarquer sur

tes matrielles des

por-

levait

de distance en dislance sur

montagnes.

cw

maisons des anciens Hbreux, si n'est peut-tre qu'ordinairement les jambages

de bois
:

Celte dernire manire se voit dans l'criture. Isac

dit

que

le

Seigneur lvera
rassembler
les

un

signal

parmi
,

les

!:\ienl

par exemple,

les portes

de

la ville

de

nations

pour

fugitifs

d'Isral

et

'aza,

que Samson emporta sur ses paules,

enleva

c'osl--

pour
de

les

ramener dans leur pays des quatre coins

il

re, la porte, les barres,les jambages, lesserrures,s'il y

t

la terre. Ailleurs

dit

que

l'on lvera

des signaux

u avait,

il

le

toulcnscmblc. Aujourd'hui, dans la

pour rassembler

les

troupes qui doivent composer

:

Palestine, la plupart des maisons, et

ses, ont leurs portes fort basses,

mme
le

des gli-

l'arme de Darius-le-Mde. El encore

Habitants du

de peur, dit-on, que les

pays, n'y

monde
vous
le

lorsque l'tendard sera lev sur

verrez,
et

les

montagnes

Arabes, qui vont toujours cheval dans

entre:!!, et n'y

vous entendrez

le

bruit clatant de la

commettent quelque insolence. Cepenles

trompcitc.

On

niellait ces

signaux sur des mts fort

dant je ne remarque rien de semblable parmi

ciens Isralites.

an-

levs. Ceux qui

resteront d'entre vous seront

comme un
:

mt qu'on
de porte se trouve souvent dans l'Sic
(

lve sur une montagne. Et

ut
,

haie, xxxui, 23

Mais

le

nom

erit

malus tuus,

dilatare

signum non queas.

10; Jrm. v, 6;

criture pour dsigner le lieu des assembles, et o l'on

Voy. aussi Isdie, xlix

22,

lxii,

rendait

la

justice.

Comme

les Juifs taient

la

pour

la

plupart employs
avait

aux travaux de

campagne, on
la

l,2;li,12,27.) On croit que les

i

postes

sont venues des

Perses,

sagement
et

tabli

que Ton s'assemblerait

la justice

porte

Diodore de Sicile remarque dans son dix-neuvime

livre

des

villes,

qu'on y rendrait
le

sommaire-

que ces princes, dans

qui

le

dessein de connatre

ment,

afin

d'pargner

temps de ces hommes laboet afin

tout ce
leurs

se passait dans toutes les provinces

de

rieux et occups leurs travaux,

la

que ceux de

vastes tals,

placrent des sentinelles sur les

campagne

qui avaient des affaires la ville ne fus

hauteurs, de distance en distance, o l'on avait bti

sent pas obligs d'entrer cl de perdre leur temps.

des tours un peu leves. Les sentinelles, d'une voix

forte et retentissante, faisaient savoir l'une l'autre les

L'criture remarque que l'idole de Dagon, divinit

des Philistins, ayant t renverse en prsence de

l'arche

nouvelles publiques, qui passaient de cette sorte, avec

du Seigneur, elles deux mains de celle statue

le seuil

une diligence exlrme,d'un bout du royaume

Mais

l'autre.

ayant t trouves sur

ple, les prtres

de

la

porte de son temla suite

comme
st,

cela ne pouvait servir

que dans

les

de Dagon s'abstinrent dans

de

nouvelles gnrales que l'on voulait bien que tout le

mettre

le

pied sur le seuil.

les

monde

Cyrus,

au rapport de Xnophon, tablit

fai-

Parmi
de
la

Tartares on ne marche pas sur le seuil

des courriers et des relais sur toutes les routes,

porte des princes,

par un principe de respect.

sant btir exprs sur les grands chemins, d'espace en

Les
o

califes de Bagdad faisaient prosterner tous ceux qui entraient dans leur palais sur le seuil de la porte,
ils

espace, des lieux o les courriers rendaient les paquets d'autres qui couraient avec de nouveaux chevaux

avaient enchss un morceau de

la

la

pierre noire

jusqu'au lieu marqu; ce qui continuait jour et nuit,

du temple de

Mecque, pour

le

rendre plus vnra-

sans que ni
sent
:

la pluie, ni les

mauvais temps

les arrtasils

ble aux pciples.

Ceux

ci

y appliquaient leur front. Ce

en sorte qu'au jugement de plusieurs,

dit

allaient

seuil tait assez lev, et c'et t

les pieds.

un crime d'y poser

plus vile que levoldcsgrues;c'estceque

Xnophon,

Dans
que

le style det

Orientaux, les portes dsignent

en

Hrodote avoue qu'on ne connat rien de plus vile fait de voyage par terre. Xcrxs, dans sa fameuse
la

les puissances, parce les puissances

l

que
la

c'tait

aux portes des

villes

expdition contre
lons depuis la

Grce, avait dispos des

postil-

de

terre tenaient leurs cours.

mer Ege

jusqu' Suse, pour y donner

lui

De

vient qu'encore aujourd'hui on dit la Porte Otla

avis de tout ce qui arrivait

avait plac des postillons

et

son arme.

It

tomane pour dire

dit Pierre

puissance des Turcs.

Quand Jsus
dsignent
la

d'espace en espace

pour

que

les portes
les

de l'enfer ne prvaudront
l'enfer

porter les paquets,

la

dislance du chemin qu'un

pas contre l'glise,

portes de

cheval peut faire d'une

traite.

puissance du dmon.
C'est un usage en Orient, usage qui parat
ter jusqu'aux Iibreux,

On
remonpar
cir-

voit ces courriers

le livre iEsthcr.
fils
Il

ou postillons bien marqus

y est dit ([nAssurus, autreenvoya des

dans

de condamner

les portes

ment Darius,

d'IIystaspe, roi de Perse,

lesquelles passe un grand

personnage dans une

qu'elles

courriers ou des postillons tous les satrapes de ses

tals,

constance

mmorable,

afin

ne soient plus

pour leur porter des ordres de mettre mort tous

de son royaume
:

profanes par les pas du vulgaire.

Postes.

les

Juifs

Miss sunt per cursores*

et

On donne

ce

nom aux messagers

ou courles

rgis

ad universas provincias;

quand

il

fut question

riers rgls, tablis

pour porter en diligence

d-

de rvoquer ces premiers ordres, on envoya des d-

1173
pches par des courriers
:

POS
Miss per
veredarios,
tfl

POU
Potier de terre.
Il

1174
est souvent parl

du potier de

per omnes provincias diseur errent.

terre dans l'criture (l).Jrmie nous le reprsente

qui travaille assis sur deux pierres; et l'auteur de V Ecclsiastique dit qu'77 s'assit prs de son ouvrage,
la

Les Orientaux attribuent Darab, roi de Perse, contemporain de Philippe, roi de Macdoine, l'invention des postes dans toutes les provinces de son
tat,

tourne

roue avec ses pieds. Il

fait

est

dans un soin continuel sur

et

Darius Codoinan, qui

pour savoir plus promptement ce qui se passait. fut vaincu par Alexandre-letait courrier
la

son ouvrage, ne

rim

qu'avec art

mesure; son bras

courbe sa force
dit

donne

la

forme

qu'il veut

l'argile,

et il

Grand,

ou postillon du

roi,

avant qu'il

devant ses pieds. Homre, cit dans Strabon,

le potier

que

parvnt

royaut.
et

tourne sa roue avec ses mains. Encore auil

Les Grecs prirent des Perses l'usage des postes,

donnrent
gnri.

jourd'hui
la

y a assez de diffrence dans

la

manire et

comme

eux leurs courriers

le

nom

d'an

posture dont les potiers de terre travaillent.

Jsus-Christ,

dans l'vangile,

fait

allusion
:

Dieu, pour marquer son souverain domaine sur les

l'usage 'des
.l'on

angares ou des postes, lorsqu'il dit

Si

hommes,
qui
fait

et

son pouvoir absolu sur leur cur, se sert

vous contraint de marcher mille pas, marchez:

assez souvent de la comparaison du potier de terre,

en deux

Si quis

te

angariaverit milliarium, vade

et

de son argile tout ce

qu'il veut, qui

le

en

fait

un
le

duo, parce qu'on contraignait les villes fournir des

vase d'honneur ou d'ignominie, qui

brise,

forme ou qui
:

chevaux ou des courriers pour

les postes

publiques.
institua
les

qui le conserve ou qui le rejette

Vous gouet

Parmi

les

Romains, ce

fut

Auguste qui

vernerez les peuples rebelles avec la verge de fer,

les briserez

vous
sont

postes rgles. D'abord ce furent des jeunes

hommes

comme un
pour
:

vase d'argile. Les

hommes

choisis, fort habiles la course, qui couraient d'une

entre les

mains de Dieu comme

la

l'argile est entre les

mains

poste l'autre, et se rendaient les paquets de main

du
elle

potier,

former

et la

disposer. L'argile dira tfaite ainsi ?

main; ensuite
pour

il

tablit les
:

chariots et les chevaux,

au potier

Pourquoi m'avez-vous
le

Le

aller plus vite

Juvenes primo modicisintervallis,

potier n'at-il pas

pouvoir de faire de la

mme

masse

deinde vhicula disposait (Sueton, in Augusto). Adrien

rgla les postes avec plus d'ordre qu'auparavant, et

de terre un vase

d'honneur

et

un vase d'ignominie?

Voyez aussi Jrmie xvm,

Pourceau, Porc, animal
tait

2, 3, et suiv. fort

dchargea

les

peuples de l'obligation de fournir les

connu, et dont l'usage

Ils

chevaux

et les voilures. les

expressment dfendu aux Hbreux.

la

ont tant

Proeope assure que

empereurs avaient
afin d'tre

tabli

d'horreur de

chair de cet animal, qu'ils ne daignent

ils

des postes sur les grands chemins,

servis

pas

mme prononcer son nom,

Le

disent

cette ble,

plus promptement, et d'tre avertis temps de tout

cette chose.

saint vieillard Elazar ayant t pris

fut

ce qui se passait dans l'empire.

Il

n'y avait pas

moins

par les gens d'Antiochus piphanes,

sollicit

fortement

de cinq postes par journe, et quelquefois huit.

entretenait quarante

On
et

de goter, ou

mme

de

faire

semblant de
lui

chevaux dans chaque poste,

goter, de la
force la

chair de pourceau.
l'obliger d'en

On

ouvrit de
il

autant de postillons et de palefreniers qu'il tait ncessaire. Justinien cassa les postes en plusieurs endroits, et surtout celles par

bouche pour

manger, mais
la loi

aima mieux

souffrir la

mort que de violer

de

l'on allait

de Chalc-

Dieu. Quelques auteurs anciens ont cru que les Juifs

doinc Diacibiza, qui est l'ancienne Lybissa, fameuse

par
le

ne s'abstenaient de chair de porc que parce

daient cet animal les honneurs divins.
(

qu'ils

ren-

tombeau d'Annibal, situe dans

le

golfe

de

Voyez PLes

Nicomdie. Le
tablit les

mme

auteur avance que Justinien

trone, Satyr.) Mais c'est une calomnie qui ne mrite

postes aux nes en plusieurs endroits du

pas

mme
les

que

l'on

prenne

la

peine de

la

rfuter.

Levant.

profanes se raillaient de cette abstinence, et disaient

l'empire

L'usage des postes tant tomb avec

que

Juifs auraient autant

:

aim tuer un

homme

Charlemagne
les relever
;

fit

quelques efforts vers

fut

l'an

807 pour

qu'un pourceau

mais son dessein

abandonn par ses

Louis XI qui tablit

Nec
Auguste
ceau
fait

distare putant

human carne

suillam.

successeurs.

On

croit

que ce

fut

(Juv., sat. xv.)

disait qu'il aurait
le fils

les postes ordinaires,

de deux lieues en deux lieues,

mieux valu

tre le pour-

dans tout

le

royaume de Fiance. Le comte de Taxis

premier, en Allemagne, ses frais
1
;

que

d'Hrode, parce que ce prince avait

trois

les tablit, le

et,

mourir deux ou
de

de ses enfants.

L'horreur

pour rcompense, l'empereur Matthias, en

GiG

lui

donna en
lui et
11

tief la

charge de gnral des postes pour

pour ses successeurs.

y avait ds le

neuvime

sicle des courriers

pu-

du potier remonte l'origine mme des socits l'argile, matire facile travailler, se trouvait partout sche d'abord au soleil, et ensuite au feu, elle prenait l consistance ncessaire pour les vasesqui enlaienl composs. Successivement les formes
(1) L'origine
l'art
:

blics tablis en plusieurs endroits

de l'empire mahoachevai, qui

mtan. Les uns taient pied,

croyable.
ils

les autres

portaient les ordres du roi avec une diligence inIl y en a de mme chez les Chinois; mais ne sont tablis que pour porter les ordres du roi et des gouverneurs, et, en un mot, pour les affaires

trs-simples d'abord, et imitant des objets naturels, se perfectionnrent quand le got se fut associ l'industrie humaine, el les artistes s'appliqurent alors inventer ce qu'on appelle le galbe ou profil, qui comprend les bonnes proportions el la grce de l'ensemble. Les gyptiens ont trouv les premiers de beaux

modles; es trusques les connurent aussi, mais l'art des Grecs les surpassa tous. (Ciluipoemom-Figeac,

publiques et importantes.

Rsum

d'Archologie- )

H75
du porc
tiens
l'avaient
si

POU
n'tait pas particulire
fort

PR
aux
Juifs.
si
il

1176
et

Les Egyp(

chabe une couronne d'or

et lui

un habit de pourpre,

en horreur, que

quelqu'un,

permit de prendre
la

mme
tt

par hasard, venait aie toucher,

allait aussi-

pour rendre

la qualit d'ami du roi. Enfin, royaut de notre Sauveur ridicule et

se plonger tout vtu

mettaient point

dans la rivire. Ils ne peraux porchers l'entre de leurs tem-

mprisable, on
vais

le revtit

durant sa passion d'un mau-

manteau de pourpre.
le deuil, les

ples, et ne voulaient avoir aucun commerce avec eux. Les Arabes scnites ne mangeaient point de porc et Solin assure mme que si l'on en portait dans leur
;

Poussire. Dans
la tte

Hbreux se chargeaient
:

pays,

il

mourait aussitt. On
fit

sait

qu'Adrien ayant reville

Miserunt pulverem super capita sua. Dans les Actes .-Quelques Juifs, dans
l'excs

de poussire ou de cendre

bti Jrusalem,

mettre sur les portes de cette

afin

de leurs emportements, jetaient de

la

pous-

un porc en

que les Juifs n'en approchassent point, et pour marquer un plus grand m-

relief,

sire en l'air,

comme

pour marquer

qu'ils

voulaient

pris de ce misrable peuple.

mettre en poudre l'aptre saint Paul qu'ils venaient , de prendre dans le temple. Dans l'affliction ils s'asseyaient

Pourpre, couleur de pourpre; en hbreu argaman, en grec porphuros, en latin purpura. Les Grecs se
servent aussi du
l'hbreu argaman.

dans

la

poussire

et se

jetaient le

visage

contre terre.

terme amorg

qui est driv de

belle couleur

Presque dans tout l'Orient,

de

ceux qui se portent

la terre

On

croit

que

la

de
le

plaignants contre un criminel lui jettent de

et
la

pourpre
chien
,

fut

invente par

Hercule,

Tyrien, dont

poussire, pour
lerre.

signifier qu'il

mrite d'tre

ayant mang un poisson cailles

et tant

nomm

mis sous

murex ou purpura,
ayant
les

revenu

vers son matre

Prmices
sents

primiti.)

On appelait de
faisaient
,

ce

nom

les pr-

lvres

tcinles de
et

couleur

de pourpre,

que

les

Hbreux

au Seigneur d'une

donna
il

l'ide

de celte belle

prcieuse teinture. Mais

partie des fruits de leur rcolte

pour tmoigner leur

et

est certain

que

la

pourpre est beaucoup plus an-

soumission et leur dpendance

le

pour reconnatre
tout bien.

cienne qu'Hercule, puisqu'on la voit dans Mose en

plusieurs endroits
cule, les
;

souverain domaine de Dieu, auteur de

offrait ces

moins que, sous

le

nom

d'Her-

On

prmices au temple d'abord, avant que

et ensuite aprs les

Tyriens

n'aient

entendu quelque ancien

la

de toucher aux moissons,

!

mois-

hros, que les Grecs dans

d'autres.
tait d'un

suite ont

confondu avec

sons, avant que les particuliers

\

commenassent en
au

Quoi

qu'il

en

soit, la

couleur de pourpre

user; et c'est pour cela qu'on les appelait prmices.

rouge trs-fonc,

et

en

mme

temps

brillant
j

Les premires
j

prmices qui

s'offraient

nom

de

et doux. Pline la
tire

compare
,

la

couleur d'une rose qui

,

toute la nation, taient d'une gerbe d'orge que

cueillait le

l'on

sur

le

noir

nigrantis

ros colore sublucens

sur
le noir et

soir

du 15 de nisan,

et

que

l'on

battait

dont le encore doucement, concreti sanguinis nigrieans aspectu, idemque suspectu refulgens. Il y avait de la

ou d'un sang
rouge
brille

caill qui lire

dans
!

le

parvis du temple. Aprs l'avoir bien vanne

cl nettoye,
l'on rtissait

on en

prenait environ

trois pintes

que

et concassait

dans

le

mortier.

On

jetait

pourpre de plus d'une

tirant sur le violet,
le

sorte.

L'une

tait plus fonce, et

j

par-dessus un log d'huile, on y ajoutait une poigne

d'encens; et le prtre, prenant cette offrande,
tait
j

ml d'un peu de rouge, qui en faisait fond. L'autre tait d'un rouge fonc mais brillant
,

l'agi-

devant
il

le

Seigneur vers

les quatre
le feu

parties

du

comme du sang peu prs comme

et d'une

caill; et l'autre plus dcharge,

monde;

en

jetait

une poigne sur

de

l'autel,

notre carlate.
et

On
fait

voulait que la
la

et le reste tait lui, aprs quoi

chacun pouvait metParti -

pourpre frappt doucement

agrablement

vue,
:

Ire sa faucille
cle Gerbe.

dans sa moisson. Voy. ci-devant

manire moins vive que ne

,

l'escarboucle

Aspectu leniter blandum

vibrt.

neque in oculos, ut carbunculi,

:

Lorsque

la

moisson du froment

tail

acheve,

c'est--dire, le jour de la Pentecte, l'on offrait encore

pre dans

Mose employa beaucoup de laine couleur de pourles ouvrages du tabernacle, et dans les ortait la

au Seigneur des prmices d'une autre sorte au

nom

de toute

la nation, lesquelles consistaient

en deux as-

nements du grand-prtre. La pourpre

dont
les princes et les

couleur

sarons, c'est--dire, de trois pinles de farine chacun.

grands se servaient par disil

Ces pains taient de pte leve. Josphe ne

qu'un pain, et
il

met

tinction.

Dans

le livre des Juges,

est

remarqu que
revtir.
!

dit

qu'on

le servait

aux prtres
,

Ton

fit

prsent Gdon des habits de pourpre dont

souper

le soir

mme

avec

les autres offrandes

et qu'il

les rois

de Madian avaient accoutum de se

la

fallait les

manger ce

jour-l sans qu'il en restt rien

femme forte tait habill de pourpre Le mauvais riche de l'Evangile tait vtu de pourpre et de fin lin. On voit par Jrmie et par
L'poux de
et de coton.

pour

le

lendemain.
ces prmices qui s'offraient au

Outre
la nation,

nom

de toute

chaque particulier temps

fallait

tait

oblig d'apporter

Baruc, que l'on donnait aux idoles des Babyloniens

ses prmices au temple

;

du Seigneur. L'Ecriture n'en

Les rabbins enseila

des habits de pourpre

et

de couleur de bleu cleste.

fit

prescrit ni le

ni la quantit.

Daniel ayant expliqu l'criture que Dieu

Balthazar pendant
le festin

paratre

gnent

qu'il

apporter au temple au moins

impie

qu'il

fil

Babylone,

soixantime partie

de leur rcolte
le

et

de leurs fruits.
les

IfUrevtude pourpre
dre
Balles, roi

et

orn d'un collier d'or. Alexana

Les plus libraux donnaient

i

quarantime,
le

moins

de Syrie, envoya

Jonalhas Ma-

libraux

le

cinquantime, les autres

soixantime.

, ,

1177
Ils

PR
qu'on

PR

1178

s'assemblaient par troupes de vingt-quatre per-

sonnes, pour apporter en crmonie leurs prmices.

Cette troupe tait prcde
le

fait a un morceau de pte gros de quarante ufs, on en prend une petite partie qu'on forme la ma-

d'un

buf

destin pour
d'olivier, et

nire d'un gteau, puis on la jette au feu, en disant

sacrifice
les

couronn d'une couronne

Soyez

bni, Seigneur notre Dieu, roi

du monde, qui nous

ayant

cornes dores.

Un joueur de

flte

marchait

avez sanctifis par vos prceptes, et qui nous avez

com-

devant eux jusqu' Jrusalem. Les prmices taient

mand de sparer un
que dans
la
la

gteau de notre pte. Les rab-

de froment, d'orge, de raisins, de figues, d'abricots

d'olives et de dalles.

bins tiennent qu'on n'est oblig payer les prmices

terre promise, qu'on doit
la

Chacun

portait son panier

les

donner au moins
ptrie,

plus riches en avaient d'or, d'autres

plus pauvres en avaient d'osier.
Ils

d'argent; les

vingt-quatrime partie de

masse qu'on a
la

marchaient en

et

que

les

boulangers n'en doivent que

quarante-

pompe

jusqu'au temple,

en chantant des cantiques.

,

huitime.
Enfin, dans l'criture, on donne souvent le

Lorsqu'ils approchaient de la ville sainte

les

bour-

nom de

geois allaient

au-devant d'eux,

et les saluaient ci-

prmices aux offrandes de dvotion que les Isralites

vilement.

apportaient au temple pour y faire des repas de chails

Quand
cun,

arrivaient la
le roi, s'il

montagne du temple, chaprenait son panier sur

rit

auxquels

ils

invitaient leurs parents et leurs amis,

mme

tait,

et les lvites qui taient

dans leurs

villes.

Les prmileur don-

son paule, et

le portait

jusqu'au parvis des prtres.

:

ces taient, avec les dmes, le plus solide et le plus

Alors les lvites entonnaient ces paroles

louerai,

Je vous
elc.

assur revenu des prtres et des lvites.

On

Seigneur,
2.)

parce que vous m'avez lev,

nait les prmices de tous les fruits de la

et

campagne,
les offrait

(Psaum. xxx,
disait
le
:

Et

celui qui apportait les

prmices

de tous

les

animaux premier-ns. Les enfants

Je reconnais aujourd'hui publiquement , devant

,

mme
somme

premier-ns taient au Seigneur.

,

On

Seigneur votre Dieu

que je suis entr dans

la terre

dans son temple

et

on

les rachetait d'une certaine

qu'il avait

promis avec serment nos pres de nous donil

d'argent qui tait de cinq sicles, ou huit livres

ner. Alors
le

mettait le panier sur sa main, le prtre

il

deux sous un denier.

soutenant par-dessous, et

continuait

Lorsque

le

Le nom
la lettre

latin

de primiti se prend non seulement

prmices des
fruits

Syrien poursuivait
plutt
:

mon

pre,

il

descendit en Egypte;

ou

pour

les

de

la terre et les

Mon
et

pre tait un pauvre Aramenqui descendit

offrandes qu'on faisait au Seigneur, mais aussi pour ce

qu'il

en Egypte,

y demeura
lui.

comme
il

tranger, ayant trs-peu

s

y a d'excellent en chaque chose. Par exemple

de personnes avec

Mais
et

accrut depuis jusqu'

,

saint Paul dit

que

les chrtiens ont les prmices

du

former un peuple grand

jusqu'
et

puissant

qui se multiplia
affligrent

Saint-Esprit, primitias Spirils habenles, c'est--dire,

l'infini.

Cependant

les

Egyptiens nous

une plus grande abondance de

dons plus parfaits

l'esprit

de Dieu,

et

des

nous perscutrent, nous accablant dcharges insup-

et plus excellents
il

que n'en avaient

est

portables.

Mais nous crimes au Seigneur

,

le

Dieu de nos

eu

les Juifs.

Ailleurs

est dit

que Jsus-Christ

pres, qui nous exaua

et

nous

tira

de l'Egypte par sa

ressuscit des morts,

comme les

prmices de ceux qui

main
pays
,

toute puissante... Il nous a fait entrer dans ce

et

sont dcds

Primiti dormienlium. Jsus-Christ est,

nous a donn
lait
et

celte terre
c'est

ou coulent des

ruis-

ainsi qu'il est dit ailleurs, le

le

premier-n des morts ou

:

seaux de
nant
les

de miel;

pourquoi j'offre maintele

premier-n des ressuscites

le

Primogenitus morluo-

prmices des fruits de la terre que

dit ces
il

Seigneur

rum. Et

m'a donne. Ayant

cl de l'autel
,

mots

il

niellait

son panier

ciens sont

mme comme
:

saint Paul dit

que

les Thessaloni-

des prmices que Dieu a choisies

Elegit vos

se prosternait et s'en allait.

On

pour
Il

les

sauver

Deus primitias

in salut em.

peut voir ce qui regarde les prmices trait fort au

long dans
et
la
,

les a choisis les

par une distinction particulire,

comme

Misne, dans les traits intituls Trumoth

et les

on choisit

prmices parmi ce

qu'il

y a de plus ex-

Becorim

commentateurs qui ont

crit sur la

quis dans les fruits, pour les offrir au Seigneur.

Misne, et sur les ch. xxii, 29, et xxni, 19 de Y Exode.

Il

Prpuce, peau qui couvre

turelle de

le

gland de

la

partie nacir-

y avait encore une autre espce de prmice qui

le

l'homme

et

que

l'on

coupe lorsqu'on

se payait au Seigneur. Lorsqu'on avait ptri

pain

concit

un

enfant.

On

a parl au long de celte

crmonie

dans chaque famille, on en mettait part une portion

qui se donnait au prtre ou au lvite qui demeurait

sous

l'article Circoncision.

Prsentation. On entend d'ordinaire, sous ce nom,

la

dans

la ville.

S'il

ne

s'y trouvait ni prtre ni lvite

la laissait

prsentation que les pres et mres faisaient de

on

la jetait

au four, et on
pas fix

consumer par

le

leurs cnfanls

premier-ns au Seigneur dans son tem-

feu.

La

loi n'avait

la
;

quantit de pain que l'on

dit

ple

ou

celle qu'ils lui faisaient

de leurs enfants ou
fut prsent

devait offrir chaque fois

la

mais saint Jrme

que

d'aulres choses qu'ils lui avaient voues. Ainsi Sa-

coutume

et la tradition l'avaient
et la

dtermine entre

muel

fils

d'Elcana et d'Anne
,

au Sei-

la

quarantime

soixantime partie de ce que Ton

gneur pour ces deux raisons

d'Anne, et

et

comme

premier-n

ptrissait. Philon parle

de celle coutume comme d'une chose usite parmi tous les Juifs. Lon de Modne t-

comme vou
il

par

elle

au Seigneur.

Comme
;

premier-n,
parents

aurait pu tre rachet, et rendu ses

la

moigne

qu'elle s'observe encore aujourd'hui. C'est un des trois prceptes qui regardent les femmes parce
,

moyennant

somme de
il

cinq sicles

mais

ayant t vou au Seigneur pour tre employ son

service tous les jours de sa vie,

que ce sont

elles

ordinairement qui font

le pain.

Lors-

demeura au labcr-

,,

1179
iKiclc

PRE
depuis l'ge de trois ans
il
,

PR
et y rendit tous les

h 80
chef de
la religion, et le

Le grand-prtre

tait

juge

services dont

fut capable.

ordinaire des difficults qui la concernaient, et

mme

La

sainte Vierge prsenta notre

Sauveur au temple
son premierla

de tout ce qui regardait

la

la justice et les

jugements de

au jour de sa purification, parce

n, et elle le racheta, selon la

qu'il tait
loi,

nation des Juifs

le sanctuaire

il

avait seul le privilge d'entrer

fois l'anne, qui tait le

pour

somme de
premier-

dans

une
,

jour de

cinq sicles;

il

en

tait

de

mme

de tous

les

l'expiation solennelle

pour expier

les souillures
Il

de

ns d'Isral.

tout le peuple (voyez l'article Expiation).

,

devait tre

Pressoir (torcular)

en hbreu galh.

Il

est assez

souvent parl de pressoir dans rcrilurc; mais ce

pouse vierge,
rels

n d'une personne de sa tribu, que son pre aurait et exempt de tous les dfauts corpo-

nom
la

s'emploie non seulement pour marquer

,

la

ma-

marqus dans

le Lviticjue.

En

gnral, tout pr-

chine sous laquelle on crase le raisin

mais encore

tre qui avait des dfauts corporels

ne pouvait

ni offrir

cuve ou

le

rservoir o ie vin qui coule du pressoir

,

des sacrifices, ni entrer dans

les pains

le Saint
il

est reu et
jckeb, et

conserv

et

que

l'on

appelle en hbreu

de proposition

mais

pour y prsenter lui tait seulement

l'on faisait

en grec

laccos. C'tait

une espce de citerne

reu, et o on le

permis de se nourrir des offrandes que

tabernacle. (Lvit. xxi, 21, 22, 23.)
Il

au

souterraine dans laquelle

le vin tait

gardait jusqu' ce qu'on le mt dans des cruches ou

tait

dfendu au grand -prtre de

faire le deuil

dans des tonneaux d'argile ou de bois. Voyez Pline

1.

d'aucun de ses proches, pas

sa

mme
lieu

de son pre ou de o
il

xiv,

21; Columel!.,

1.

xii, c.

18; Caton

de

Re

mre,

et d'entrer

dans un

y aurait un
Il

rustic, c. 113,

ils

parlent de ces cuves souterraines

mort, de peur d'y contracter quelques souillures.

pouvait pouser ni une veuve, ni une

ne

l'on mettait le vin.

femme
fille

rpudie,
vierge de

Prtoire (prlorium). Chez les anciens,

tait le palais
tait

le prtoire

ni

une courtisane, mais seulement une

il

du gouverneur

la

cour de ce palais

sa race;

devait garder la continence pendant tout le

appele prtoire, parce que le prteur, ou gouversaint

temps de son service.

L'habit du grand-prtre tait beaucoup plus magnifique

neur, y tenait ses assembles publiques. Voyez

Marc xv,

et 16; et saint

Matthieu xxvn, 1 et 2.

que

celui des simples prtres

fin lin, et

il

avait sur les

Prtre. Ce
gnifie

nom

reins
vient du grec presbuteros, qui sivieillard.

un caleon de

sur

la

chair une tunique

proprement un ancien, un

Le nom hou

aussi de lin, et d'une tissure particulire.

Sur

la tuni-

que,

il

portait

breu dont se sert l'criture pour dsigner les prtres

une longue robe couleur de bleu cleste

,

ou d'hyacinthe
est cohen
,

au bas de laquelle
d'or et de

tait

une bordure

et le grec hiereus

et le latin sacerdos

compose de sonnettes
faites

presbyter; mais ce dernier

terme ne marque pas tou-

pommes de grenade
,

jours

un prtre dans

de laine de diffrentes couleurs

et

ranges de

le

texte latin de l'criture. Par

exemple, Judith

fit venir dans sa maison Chabri et Charmi, anciens du peuple, presbyteros civitatis* J-

distance en distance les unes auprs des autres. Cette

robe

tait ceinte

d'une large ceinture faite par

l'art

du

sus,

fils

de Sirach, conseille aux pauvres de s'abaisser de paratre avec un

:

brodeur. C'est ce que l'criture appelle phod. (Voyez

ce mot.)

devant

les anciens, et
les

air respec-

tueux devant

grands
:

Presbytero humilia animant

La
sait

tiare

du grand-prtre

tait plus

orne
;

et plus

tuam. Et ailleurs

Trouvez-vous dans l'assemble des

prudentium
,

prcieuse que celle des simples prtres

mais on ne

vieillards, in mullitudine presbyterorum

pas distinctement quelle tait sa forme (voyez ce

dit l'article Cidaris).

sta.

On donne
dans
se

aussi le

nom

que nous avons

de presbyteri

ou d'anciens
guait principalement la tiare

Ce qui

distin-

aux deux juges

du grand-prtre
et

tait

d'Isral accusateurs

de Susanne; mais
le

une

le latin du nouveau Testament, met toujours pour les prtres.

nom

lame d'or qui

tait sur

son front

sur le devant de son

:

presbyter

bonnet, sur laquelle

est

tait crit

ou grav

La

saintet
la

au Seigneur. Cette lame

tait lie

par derrire

Dans

l'ancien Testament, le

sacerdoce ne
la loi

fut attach

tte

avec deux rubans qui tenaient ses deux bouts.

une certaine famille que depuis

paravant, les premier-ns

de Mose. Au,

Les prtres particuliers servaient immdiatement

l'autel, offraient les sacrifices,

des maisons

les

pres de

gorgeaient les hosties,

le

famille, les princes, les rois, taient prtres ns

dans

les dpouillaient

et

en versaient

sang au pied de

leur ville et dans leur maison.

Can et Abel

No

l'autel

ils

entretenaient le feu perptuel sur l'autel

et les

Abraham et Job, Abimlech et Laban, Isaac et Jacob' offrent eux-mmes leurs sacrifices. Dans la crmonie
de l'alliance que le Seigneur fit avec le peuple au pied du mont Sina, Mose fit l'office de mdiateur, et on
choisit,

des holocaustes,
tait

lampes du chandelier d'or qui

dans
,

le saint,

ptrissaient les pains de proposi-

tion

les faisaient cuire, les offraient

sur l'autel d'or

qui tait dans le saint, et les taient tous les jours du

pour

faire celui

de prtres, des jeunes

hommes
de
sa-

sabbat, pour y en mettre d'autres.

soir et au malin
,

Tous

les

jours au
,

du milieu des enfants

Mai* depuis que
Lvi pour
le servir

d'Isral.

un prtre dsign par

la

le sort

ai?

le

Seigneur eut choisi

la tribu le

commencement de
autrement
dinaire des
fin

semaine

portait dans le saint

table d'or,

dans son tabernacle, et que

la

un encensoir fumant,

et le posait sur la

cerdoce
d'offrir

fut fix

dans

famille d'Aaron, alors le droit

nomme
coulure

l'autel

des parfums. L'habit or-

des sacrifices

Dieu

(ut

rserv aux seuls pr-

prtres tait
,

une aube

ou

tunique de

tres

de cette famille.

sans

avec une

ceinture

de diverses

1181
couleurs
,

PR
creuse
,

PR
lis

1182

comme
la

la

peau d'un serpent,

eus, et y taient entretenus des offrandes

et journalires.

communes
le

suc fort lche

ainsi

de

largeur de trois doigts.

;

C'est

que

la

dcrit Josphe

il

ajoute que les pr-

Le Seigneur
pays
la tribu

n'avait point

donn de partage dans

tres la

portaient

sur la poitrine,

au-dessous des

de Lvi.

Il

entendait qu'ils vcussent

bras; que diverses fleurs y taient reprsentes avec

des dmes, des prmices, des offrandes que l'on faisait au temple, el des parts des victimes pour
le

des laines de couleur d'carlate, de pourpre et d'hyacinthe

;

pch, et

qu'elle

faisait

deux

fois le tour

du corps

d'actions de grces, que l'on immolait dans le temple,

et

qu'elle tait

noue devant,

et tombait jusqu'aux pieds

dont certaines parties leur taient assignes pour

pour rendre

les prtres plus vnrables. Lorsqu'ils of,

leurs honoraires.
tre avait

Dans

les sacrifices pacifiques, le pr.

fraient actuellement le sacrifice

ils

rejetaient celle

l'paule et la poitrine.
,

Dans

les sacrifices

ceinture sur l'paule gauche, pour tre plus libres

s'acquitter

pour

le

pch

on brlait sur
la laie

l'autel les graisses

qui

de leur ministre. Les rabbins donnent

couvrent les intestins,

du

foie et les reins.

Le
un

jusqu' trente-deux coudes ou trente-deux aunes de

reste tait pour le prtre.

La peau de
;

toutes les vic-

long cette ceinture.

times tait aussi pour

petit profit.

lui

et cela seul n'tait pas

On
l'art

croit

que

la

ceinture du grand-prtre tait d'un

Lorsqu'un Isralite
il

tuait

quelque animal
le

tissu plus prcieux, car

Mose

dit qu'elle tait fuite

par

pour son usage,

tricule et les

donnait au prtre l'paule,

ven-

du brodeur

et

on croit qu'outre les laines de

il

mchoires.

On

leur donnait aussi

une
les

pourpre, de cramoisi et d'hyacinthe,

d'or. D'autres soutiennent qu'elle

y entrait du

fil

partie de la laine des brebis qu'on tondait.

Tous

ne

diffrait

en rien

premier-ns

tant des

hommes que
la

des animaux

de

celle des simples prtres.

On peut

voir Braunius,

taient au Seigneur, c'est--dire, ses prtres.

On
;

qui a exactement

examin tous ces

dtails

dans son

rachetait les

hommes pour
l'on
;

somme de

cinq sicles

ouvrage des habits des prtres hbreux. Le' grand-*

prtre avait deux ceintures
:

on rachetait ou

changeait les

premier-ns des
les

l'une qui ceignait sa tu-

animaux impurs mais on ne raehetail pas

sang autour de

animaux

nique de

lin,

qu'il portait

par dessous; et l'autre qui

,

purs, on les immolait au Seigneur, on rpandait leur

l'autel, et tout le reste tait

ceignait sa robe couleur de bleu cleste

et qui est cl

au prtre.

nomme

chescheb phudatli

Lvit.

vin, 7),

que

Les premiers
venaient
la

fruits

des arbres, c'est--dire, ceux qui

nous avons dcrite en parlant de l'phod.

quatrime anne, taient au prtre. (Lv-

Les prtres ne portaient point de grands cheveux dans le temple. Ils ne se rasaient pas non plus la tte,
mais
ils

tique, xix, 23, 24.)

On
de

offrait

au temple

les

prmices de tous les

la

fruits

en coupaient
raclent,

les

cheveux avec

les ciseaux

la lerre, et la

quantit en tait fixe, par

coutu-

Caput suum non

neque
Ils

comam

nutrient, sed lonla

me, entre
y
offrait,

la

quarantime

el la soixantime partie.

On
au

dentes (Mondent cupita

tte

ma.

ne paraissaient point
tte

oulrecefa, toul

coque chacun
l'article

avait vou

nue durant leurs crmonies. Paralre

tait

nue

et

Seigneur. Voyez ci-devant

nait aussi
la

Prmices.

On don-

dcouverte devant quelqu'un

pect,

un manque de res-

aux prtres ou aux

Ils

lvites les

prmices de

comme

il

l'est

encore aujourd'hui chez certains

lin,

ple qu'on ptrissait.

avaient
et

la

dme de tous
les

peuples. Us portaient des caleons de

de

mme

les fruits

de

la

campagne,
la

de tous

animaux
les

que
ils

le

grand-prtre, de peur qu'en montant l'autel

qui passent sous

verge du pasleur. Et lorsque les

ne se dcouvrissent d'une manire indcente. Les

lvites avaient recueilli toutes les

[

dmes
la

et toutes

lvites n'avaient point d'habit particulier

pour

les c-

prmices,

ils

en mettaient part
les prtres,

dixime partie

rmonies de religion
Christ, ilsoblinrent

mais environ
roi

l'an

26 de Jsusla

pour

les prtres. Ainsi

sans avoir aucun

d'tre

du

Agrippa dporter

tunique
dit

bien en fonds dans le pays, ne laissaient pas

fort leur aise,

de

comme les prtres; sphe, comme un mauvais

lin
fait

ce qui fut regard,

Jo-

et d'avoir

irs-abondamment de quoi
pourvu leur logement, en
banlieue de ces villes que

prsage, l'exprience ayant

suLsisler. Dieu avait aussi

voir que l'on n'avait jamais

impunment donn
la

leur assignant quarante-huit villes pourlcurdemcurc.

Ils

atteinte
Il

aux anciennes pratiques de

religion.

ne possdaient dans

la

n'tait

pas permis aux prtres d'offrir de l'encens

la

longueur de mille coudes au-del des murailles.

ces quaranle-huit villes,
villes
il y en eut six de destide refuge ceux qui avaient

au Seigneur avec un feu tranger, c'est--dire, qui ne ft pas tir de l'autel des holocaustes. On sait avec
quelle rigueur Dieu chtia

De

nes pour servir de

Nadab et Abiu pour y avoir manqu. Les prtres et les lvites servaient par semaine et par quartier dans le temple. Us entraient en semaine le jour du sabbat, et en sortaient de mme.
Mose avait
fix l'ge

commis un meurtre
tres

casuel et involontaire. Les prles autre

1
,

en eurent treize pour leur pari. Toutes

furent pour les lvites.

Une des

principales fonctions des prtres,

aprs

auquel

ils

devaient entrer dans

et la fin

les sacrifices et le service

du temple,

tal

l'instruc-

le sacr ministre vingt-cinq

ou trente ans,

tion des peuples el le

jugement des

affaires.

La

dis-

cinquante; mais, du temps de Davidson changea cel ordre, el on les obligea au service du temple ds

tinction des diffrentes sortes

de lpre,

les

causes de

divorce, des eaux de jalousie, les

vux,

les cas con-

de vingt ans. Ceux qui voulaient se consacrer servir pour toujours dans le temple y taient bien rel'ge

cernant
;

la loi, et les souillures

que

l'on contractait

en

diffrentes manires, taient

du ressort des
e?

prtres.
U

Les lvres du prtre conservent la science,

on

H83
sulterasur ce qui regarde la

PSA
loi. Ils

PUB
donnaient publiquefait

H84
touche avec les doigts ou

rsonner lorsqu'on

les

ment Dans

la

bndiction au peuple au
guerre,
ils

nom du

Seigneur.

avec l'archet. La diffrence que saint Basile, saint Augustin, saint Ililaire et ceux que nous

la

taient chargs de porter l'arche

le

venons de

citer

d'alliance,

de consulter

Seigneur,

de sonner des
la

un peu plus
cithare,
c'est

haut,

mettent entre

le psaltrion

et la

trompettes sacres, et de prononcer ces paroles

tte

que

le

psaltrion se touchait par le bas,

le

de l'arme
;

Ecoutez, Isral

vous allez combattre

le

et rendait le

son par

haut;

et,

au contraire,

la ci-

vos ennemis
est

ne craignez point, parce que

:

Seigneur
et

thare se louchait par le haut et rsonnait par le bas.

au milieu de vous

il

combattra pour vous,

vous

Ces instruments avaient beaucoup de conformit avec

notre harpe. Ovide dit qu'on touchait
le

garantira du danger.

nable avec

Quant aux prtres de

la

nouvelle alliance, leur di-

les

deux mains

gnit est infiniment plus releve que celle des prtres

Disce etiam duplici genialia nablia palm

Plectere
;

hbreux, parce que leurs fonctions sont plus nobles,

et leur objet plus sacr et plus divin.
le le
Ils

conveniunt dulcibus

itla

modis.

consacrent
;

Josphe

dit

que

les

nables du temple de Jrusalem

corps et le sang de Jsus-Christ sur l'autel

ils

ont

taient d'un mtal prcieux,

les livres

nomm
fit

cixtrum; mais

pouvoir de

lier et
ils

de

dlier,

de remettre ou de re-

des Rois et des Paralipomnes marquent exles

tenir les pchs;

violable.
rit,

portent un caractre sacr et inest la ralit et la vla

pressment que Salomon

nue. Le

de bois almiujim ou

Le sacerdoce chrtien

algumin, qui est une sorte de bois qui nous est incon-

dont celui des Juifs n'tait que l'ombre et

mme

Josphe

dit

en un autre endroit que

qu'il se louchait

le

figure.

nable avait douze cordes, et

le style

avec les
angles,

Prophtiser. Dans
tiser

de l'Ecriture, proph-

doigts. Arislotc

parle

du psaltrion

trois

n'est pas

seulement prdire l'avenir,

mais en

dont toutes les cordes taient galement tendues. Juba, dans Athne, dit qu'Alexandre de Cythre ajouta

gnral parler au
esprit.
11

nom de

Dieu et par

la

vertu de son

signifie

encore

lire

publiquement l'Ecriture

plusieurs cordes au psaltrion, et qu'il conserva dans

le

sainte,

ou

l'expliquer, prcher, chanter dans l'glise,

temple d'Ephse ce chef-d'uvre de son industrie.

ou

enfin y paratre dans l'enthousiasme sacr,

les

ce qui,

Le

psaltrion

moderne
Il

est est

un instrument plat qui a

dans

premiers temps du christianisme,

prophte a les

tait assez

la figure

d'un triangle.
fil

mont de
laiton,

treize rangs
l'u-

commun. Le mot

mmes
le

acceptions.

de cordes de

de

fer

ou de

accordes

Proverres. Les Hbreux donnent

nom de

pro-

nisson ou l'octave, montes sur deux chevalets qui

sont sur les deux cts. Ces cordes sont tendues d'un
ct l'autre, et se touchent avec une espce d'archet. Ainsi cet instrument est fort diffrent
trion ancien.

verbes, de paraboles ou de similitudes, aux sentences

morales, aux maximes, aux comparaisons, aux nig-

mes proposes

d'un style potique,

figur, concis

et

du psal-

sentencieux. Les Hbreux appellent misl ces sortes

de proverbes. Salomon
la principale

dit

que, de son temps, c'tait

Psaumes. Le breu Sepher

gile,

livre des

Psaumes

est appel

dans

l'h-

tude des sages, que ces sortes de maxi-

tehillim,

livre des

Hymnes. Dans l'Evanle

mes. Yoy. Parabole.

Les Proverbes de Salomon sont, sans contredit,
plus important de ses ouvrages.
Il

on

le

nomme

quelquefois
le

livre

des Psaumes,

le

et quelquefois

simplement

Prophte ou David, du

nous apprend

lui-

nom de
justice
ture.
Il

son principal auteur. Ce livre est regard avec

mme
et livre tions.

que

c'est le fruit

de sa plus profonde mditation

comme une

espce de prcis de toute l'Ecri-

de sa plus excellente sagesse.

On

trouve dans ce

contient en raccourci tout ce que l'on trouve

des rgles de conduite pour toutes les condi-

dans

les autres livres sacrs.

Le Psaume
il

cxvii (Confitemini

Domino, etc.) se y rem-

Psaltrion, instrument de musique ancien, dont

est quelquefois parl dans
qu'il

chante dans

la

synagogue, aux grandes ftes et quand

il

l'Ecriture.

Nous croyons
Septante tra-

on clbre quelque rjouissance publique;

place le Te
le

rpond l'hbreu

nebel,

que

les

Deum

des chrtiens. C'est ce qu'on appelle

duisent ordinairement par psaltrion

tait

ou nablon. C'-

grand

hallel.

un instrument

fait

de bois, ayant des cordes, et

les

Purert. C'est l'ge o

le poil vient

ordinairement
biensance ne
l'ge

dont on se servait avec d'autres instruments dans

aux jeunes gens dans

les parties

que

la

pompes
le

et les

crmonies de religion.

Il

semblerait,

permet pas de nommer. Chez

les

Romains,

de

par quelques endroits des Psaumes, que

le nebel tait

pubert tait entre quatorze ci seize ans; en sorte,

qu'au

mme que

le

decachordum, ou instrument dix coril

commencement de
la

la

dix- septime anne

ils

des, appel en hbreu hashur. Mais, ailleurs,

en est
le

prenaient

robe

virile,

comme

entrant dans l'ge

les

assez clairement distingu

bel et sur le fiasur.

Je vous louerai sur

ne-

d'homme. Chez
la

les

Athniens,

jeunes

hommes

n'entraient dans l'tat des ephbes, et ne sortaient de

Mais

il

est certain

que cesdeux instruments avaient

et

pubert, qu' dix-huit ans. Enfin, chez les Hbreux,

les

beaucoup de proportion
l'autre.

de conformit l'un avec

fge de pubert, pour

garons

tait entre treize

Le nable ancien

tait

peu prs de

la figure

ans et treize ans et si* mois, en sorte, qu' treize ans

ils

d'un delta a, disent saint Jrme, Cassiodore et saint

Isidore, ayant

taient encore censs enfants. Depuis treize ans

un ventre creux par

le

haut

et

des cor-

jusqu' treize ans et

demi
ils

ils

taient pubres. Au-del

des tendues de haut en bas vis--vis ce creux, qui les

de

treize

ans et demi

taient censs

hommes, sou-

1185
mis
to.is les prceptes

PUB
de
la loi, et,

PUR
en particulier
,

1186
:

ils le
il

tmoignrent, en demandant Jsus-Christ

le tribut

EstJuifs

l'obligation

de se marier.
de pubert commenait douze ordinairement douze ans et demi,
nature n'et point encore
,

permis de donner

Csar,ou non? Les

Pour
ans et

les filles, l'ge

regardaient ceux de leur nation qui enlraient dans ces

finissait

emplois

comme
On

des

paens

Sit tibi sicut ethnicus et

moins qu'
paratre les

cet ge la

fait

publicanus.

dit

mme qu'ils

ne leur donnaient point

marques de pubert ce qui apportait une exception la loi commune. Ds qu'une fille avait donc atteint l'ge de douze ans et demi, ou que les marques
de pubert avaient paru en
elle, elle tait

entre dans leur temple, ni dans leurs synagogues, et

ne les admettaient point

la participation

de leurs

prires, ni dans leurs charges de judicature, ni ren-

mancipe,

dre tmoignage en justice. Enfin, on assure qu'on ne

recevait point leurs prsents au temple, non plus
le prix

et son pre n'tait plus le matre

de l'empcher de se

que

marier;

elle tait

entirement matresse de sa con-

de

la prostitution et

des autres choses de celte

duite. Mais les rabbins conseillent fort

aux pres de se

nature.
11

hter de marier leurs

filles

ds qu'elles arrivent

parat, par l'Evangile, qu'il y avait plusieurs

pu-

Tge de pubert, c'est- dire douze ans accomplis.

Saint Paul semble faire allusion cela lorsqu'il dit
Si
le
:

blicains dans la

Jude du temps de notre Sauveur.

fermiers,

Zache

tait

apparemment un des principaux

pre croit que ce lui soit

un dshonneur que sa
et qu'il

fille

puisqu'il est appel prince des publicains. Mais saint

passe la fleur de son ge sans tre marie,

la devoir marier, qu'il fasse ce qu'il

juge

Matthieu tait un simple commis ou publicain. Les

Juifs reprochaient Jsus-Christ qu'il tait l'ami des

voudra.
,

Suivant ce que nous venons de dire

mariaient leurs
filles

les

Hbreux
,

publicains, et qu'il mangeait avec eux

disait

et le

Sauveur

fort jeunes

et l'Ecriture

pour

aux

Juifs

que

les

femmss de mauvaise
dans
le

vie et les

exprimer
dsordre
,

le

drglement d'une femme qui se livre au

publicains les prcderaient

cieux.

royaume des

dit qu'elle

abandonne
:

le

conducteur de sa

Dans

la

parabole du publicain et du pharisien

jeunesse ou de sa pubert

Reliquit

ducem

puberlatis

qui font leurs prires dans le temple, on voit les senti-

su, celui qui elle a donn ses premires inclinations.

ments d'humilit que

publicain.
Il

la

vue de son
,

tat inspire
il
il

au

Et de

mme

pour marquer un deuil amer

elle le

se tient loin

et

apparemment
peuple;

n'ose
n'ose
et dedit

compare

celui d'une jeune

:

veuve qui a perdu l'poux

pas

mme

entrer dans le parvis du

,

de sa jeunesse

P lange

quasi virgo accinta sacco super

lever les yeux au ciel

il

frappe sa poitrine
Dieu.

virum pubertatis su.

mande humblement pardon

Sauveur qui
ses biens
lui avait fait

Zache

au

Publicain (publicanus) en grec tlons, un fermier,

l'honneur de choisir sa maila

un receveur des deniers publics, un

la

homme

attach

son pour y loger, qu'il est prt de donner

moiti de

douane, une recette de certains droits odieux aux

aux pauvres

et

de rendre

le

quadruple de

peuples. Chez les

Romains,

il

y avait deux sortes de

qui,
,

ce

qu'il a

mal acquis.
les

C'est qu'alors les lois

romaines

fermiers

les

uns taient des fermiers gnraux

condamnaient
lion

fermiers convaincus de malversafois la

dans chaque province, avaient des commis et des sousfermiers qui ramassaient les domaines et les autres
droits de l'empire
,

restituer

quatre

valeur de ce qu'ils

avaient vol.

et rendaient

compte l'empereur.
fort considrs

Quelques-uns ont cru que

la loi

des Juifs leur d-

Ces fermiers du premier rang taient

dans
la

fendait et de payer le tribut, et d'exercer le mtier

de
:

rpublique

et

Cicron

dit

qu'on trouvait parmi

,

publicain

fonds sur ce passage du Deutronome

eux
ville

la fleur

des chevaliers romains

la force

l'ornement del
:

Non

erit vectigal

pendens de

filiis

Isral. Mais, 1
la

e
il

est

de Rome,

de

la

rpublique
,

Flos equitum

certain qu'il y avait des publicains de

race d'Isral,

romanorum, ornamentum
blic, publicanorum

civitalis

firmamentum reipud'un moindre

comme

taient

Zache

et saint Matthieu,

quoique leur
;

ordine conth\enlur. Mais les sous,

condition ft trs-odieuse parmi leurs frres

2 les

fermiers

les

commis

les publicains

hrodiens, qui refusaient de payer le tribut aux trangers, ne se fondaient point sur cette
loi,

rang, taient regards

comme
:

autant de voleurs.
tait la plus terrible

On
de

puisqu'elle ne
,

demandait Thocrite quelle

toutes les btes.
les
Il

se trouve pas dans le texte original de Mose

les

et

que

rpondit
;

L'ours et le lion

entre

Hbreux n'expliquent pas en ce sens

les disciples

l'endroit tir

animaux des montagnes

ceux des

les publicains et les

pa-

du Deutronome; 3

de Judas-le-Gaulonitc

rasites, entre

villes.
la

fondaient leur refus de payer les impts sur leur quaprofession de publicain
lieu
lit

Parmi

les Juifs, le

nom et

de peuple du Seigneur, et sur ce

Isralite

qu'il n'tail pas

taient odieux plus qu'en

aucun

du monde. Celte
:

permis un vrai
verain que Dieu.

de reconnatre d'autre soudes sorts. Y. Phurim,

nation se piquait particulirement de libert

servivimus

Nemini

unqum.

Ils

ne pouvaient voir qu'avec une

,

Puk, Purim, sorls,

l'article

la fte

et

extrme rpugnance, dans leur pays

ordonns par

les publicains,

Impuret.

qui exigeaient avec rigueur les droits et les impts

les

Purgatoire. Ce
criture, ni

nom

ne se trouve point dans

ni

l'E;

Romains. Les Galilens surtout,

ou
les disciples

de Y Ancien,

du

Nouveau Testament

c'est--dire, les hrodiens

de Judas-le-

mais les auteurs sacrs de l'une et de l'autre alliance

croyaient
et ils
.plus
la

Gaulonitc

souffraient trs-impatiemment celte servi-

chose qui est exprime par ce terme

tude, et ne croyaient pas

mme

qu'il ft

permis de

l'ont

marque

d'une manire quivalente en

payer

les tributs

une puissance trangre,

comme

d'une occasion. Nous entendons donc

sous

le*

1187

QUE
l'tat

QUE
Le second
est le lieu
fer.

H88

nourde purgatoire
ne mritent pas
pient par

des mes qui, tant sorties

purgatoire, selon plusieurs musulmans,

Araf, situ entre le paradis et l'en-

de celle vie sans avoir expi certaines souillures qui

la

nomm
les

damnation ternelle, ou qui n'ont

pchs, les ex,

Ce qui

spare est un voile, selon les uns, ou

les

pas acquitte les peines dues leurs

les

une muraille paisse, selon

autres

on n'est pas

peines

que Dieu leur impose

avant

d'accord qui sont ceux qui demeurent dans cet Araf.

qu'elles jouissent

de sa vue.
Jsus-Christ,

Pour

le

Nouveau Testament,
dit
qu'il y a certains

dans

Les uns y mettent les patriarches et les prophtes les autres les martyrs et les plus minents en sain;
,

l'Evangile,

pchs qui ne se
l'autre.
Il

tet d'entre

les

fidles.

remettent, ni en ce
naissait

monde

ni

en

en recon-

placent ceux d'entre les

et les

musulmans dont

Mais plusieurs docteurs y les bonnes

telle galit,

dans Fautre

donc quelques-uns qui pouvaient tre remis vie. Saint Paul prie pour Onsiphore
,

mauvaises actions sont dans une

qu'elles n'ont pas assez mrit

dis, ni

pour entrer en para-

qui tait dcd, que

le

Seigneur

lui fasse la

grce de

assez dmrit pour tre

l le

condamns aux

pei-

trouver misricorde devant lui en ce dernier jour. Or,

nes d'enfer. Us voient de

bonheur des bienheu-

comme

l'on prie

pour

les

morts,

il

y a donc un pur-

reux; mais
fait

ils

ne

le

gotent point, et celle privation

gatoire, et

un

tat

o elles

peuvent tre soulages

leur plus grand tourment. Mais au grand jour

du

par nos prires. Les Juifs reconnaissent une sorte de

purgatoire qui dure pendant toute
qui suit la mort de
la

jugement, ceux qui seront dtenus dans ce

dront se prosterner devant
le

lieu vien-

la

premire anne

trne du souverain juge,

personne dcde.
la

reconnatront et adoreront sa puissance; et par ces

Les musulmans, dont

fausse religion est un

et

com-

actes d'adoration, leurs bonnes

uvres venant
ils

sur-

pos du judasme, du christianisme

ont sans doute emprunt
les ides qu'ils ont

du disme,

passer leurs mauvaises actions,

la

seront reus dans

des chrtiens et des Juifs

Ils

batitude.

du purgatoire.

en reconnaisils

Outre ces deux purgatoires dont nous avons parl,

en ont encore un troisime

sent aux moins deux.

Le premier

est celui qu'ils ap-

pellent adliab hal-kabor, la peine

tt qu'un

du spulcre. Aussi-

niahomlans appellent de ce
qui doit s'couler entre
la

nomm barzak. Les nom l'espace de temps

et la rsurrection. Ils

homme

est enterr,
le

deux anges nomms

mort, et
lieu les
ils

mort

Moukir

et

Nekir interrogent
le

le

condamqu'il

croient qu'il n'y a

ni paradis,

ni

enfer

pour

les

nent expier dans

mme
la

pchs

hommes pendant
avoir t pris

tous ces intervalles; ce

qui parat

commis; mais au jour du jugement

vrs par
la

en sont dliet

du sentiment mal entendu de quelques

l'tat

soumission

justice

de Dieu,

par

Pres

qui ont cru que

le

des mes n'tait fix

l'intercession de leurs faux prophtes.

Dans ce pre-

qu'aprs

jour du jugement.
Il

mier jugement du spulcre

de parler pour sa

il

est
;

permis chacun

Purifications.

y avait parmi les Hbreux plu-

justification

mais au dernier jun'oseront

sieurs sortes de purifications, qui avaient rapport

aux
ci-

gement

les

hommes
le

n'oseront rien dire, et

impurets que Ton avait contractes. On peut voir

allguer aucune excuse. Les Turcs

nomms

motazales
;

devant

l'article

Impurets Lgales.

n'admettent point

premier purgatoire du spulcre

mais
tans.

c'est la

crance gnrale des autres

mahom-

Q
Question
(qustio).

Ce terme
quelque

se
:

met ordinaiSi quid nalum

Saint

tant le

dos dcouvert aux

soiaats. D'autres

enfin

rement pour

dispute, difficult, procs

s'il

disent que des soldats le liaient par la tte et par les

pieds, et le tenaient

fuerit qustionis,

nat

difficult.

tendu par terre,

tandis

que

Paul veut que ses disciples Timothe

les vaines questions

et Tite vitent

d'autres soldats le frappaient partout le corps. Celte

ou

les vaines disputes, qui

ne rouloi,

manire de donner

le fouet est

encore

commune

par-

lent que sur des gnalogies et

des sens de la

mi

les Orientaux.
le

parce que ces sortes de questions sont plus propres

scandaliser qu' difier.

Saint Paul haranguant

peuple Jrusalem,
ils

et

Le sage

dit qu'il sait

que Dieu
embar-

leur racontant l'histoire de sa conversion,

lre..t

l'ccoudit
ils

a cr l'homme droit, mais que l'homme

rass

s'est

attentivement jusqu'

l'endroit

il

leur
alors

dans mille questions,

et

dans mille disputes en-

que Dieu l'envoyait prcher aux Gentils

levrent leurs voix et s'crirent qu'il

nuyeuses

embarrassantes.
;

fallait le faire

Question, supplice

c'tait la

coutume chez

les

Ro-

mourir. Le tribun Lysias ordonna qu'on l'appliqut

la question
;

mains d'appliquer
donnant
le fouet,

la

question les criminels, en leur

coups de verges, mais coups

mais

comme
,

on

l'eut

li,

Paul

dit

non

un centenicr qui

tait prsent:

Vous

est-il

permis de con-

de fouet ou d'escourge.

Les uns croient

qu'on d-

fouetter un citoyen romain

et qui n'a point t

pouillait le coupable jusqu' la ceinture, et qu'on lui

liait les

damn? Le
ci

centenier

l'alla

dire

au tribun, et celuisavoir
:

mains une colonne,

les

afin qu'il tendt le

dos

vint aussitt

Paul, et l'interrogea,
;

s'il

sans pouvoir viter

attacht les

coups. D'autres veulent qu'on

terre, d'un
le

tait citoyen suis,

romain

et

comme

il

lui

rpondit
lui

Je

le

mains un piquet plant en

;

en

mme

temps ceux qui devaient

le fit

donner

la

pied

et

demi ou deux pieds de haut

en sorte que

question se retirrent, et Lysias

dlier.

criminel tait pench le visage vers

la terre,

prsen-

489

RAB

RAT

1100

R
Rab, rabbin, rabban, rabbani,

mi

les

Hbreux. On donnait
,

le

nom de dignit parnom de rab aux maprince.

coles aux pieds de leurs matres, qui leur expliquent

la loi

d'une manire allgorique. L'ambrosjasler, sur

tres,

aux docteurs

aux premiers d'une classe, aux

de
la

la

principaux

officiers

cour d'un

Par

premire ptreaux Corinthiens, nous apprend que les rabbins dans leurs coles sont assis dans des chaires

exemple, Nabuzardan,gnral de l'arme de Nabuchodonosor, est toujours appel rab labachim ; maghter
luniorum, le matre des bouchers, des cuisiniers, des gardes. Eslher dit qu'Assurus avait tabli sur

les plus avancs de leurs disciples sont sur , des bancs, et les derniers sont terre assis sur des nattes. Les Juifs ont coutume de dire aux enfants, par une

manire de proverbe

Roulez-vous dans
;

la

poussire

chaque table des convis un rab de sa maison, pour

avoir soin qu'il n'y

des pieds de vos matres

frquentez assidment leurs

manqut

rien. Daniel parle

la

d'As-

coles

asseyez-vous leurs pieds. Notre Sauveur

Isral, leur

phcnez, rab des eunuques de

maison de Nabuchochef des inIl

reproche aux rabbins et aux matres, dans

vanit et leur empressement avoir les

donosor, et du rab des saganim, chef des magistrats

premires

ou des satrapes. Ce prophte

terprles des songes
,

fut tabli

places dans les festins, et les premires chaires dans

les

rab des chartumim.

;

parat

synagogues

tre salus dans les rues

et tre

que ce

nom
on
le

vient des Chaldens

car avant

la

cap-

appels rabbi,

mon
ou

matre.
le texte

tivit, et

lorsqu'on parle de la Jude, on ne le trouve

Les tudes des rabbins ont pour objet ou

simple de
-dire
,

point

trouve seulement quand

il

est

question

la loi,

les traditions,

ou

la

cabale, c'est-

des officiers des rois de Babylone.

la

thologie secrte de l'criture. Ces trois

Rab ou rnbban,
qui excelle
le pluriel.
;

signifie

proprement matre ou

celui

objets forment autant de sortes d'coles et de rabbins.

rabbi

ou rabbani,

mon

matre

rabbin est

Ceux qui s'appliquent principalement

texte de l'criture sont
dirait
littraux.

la lettre et au

Ainsi rab est plus noble que rabbi, et rabbin

est plus excellent

nomms

carites,

comme
,

qui

ou rabb'im
Il

que rab

et

que

rabbi.

Ceux qui

font leur principale lude

y a plusieurs degrs pour parvenir la qualit de

des traditions et des

lois orales et

du Thalmud

sont
la
,.

rabbin,

comme parmi nous pour

;

arriver au doctorat.

nomms
de qui

rabbanistes,

comme

qui dirait

attachs

On

appelle cacliam ou sage, celui qui est le matre ou

et

doctrine et aux sentiments de leurs anciens matres

ils

chef de l'cole

on donne

le

nom de

bachur ou lu

ont reu

la tradition

par

le

canal de leurs
la

celui qui aspire

au doctorat, et qui frquente pour

cachams. Enfin ceux qui s'appliquent

secrte et mystrieuse
,

thologie

ce sujet l'cole du cacliam. Lorsqu'il est plus avanc,

qui consiste expliquer l'lettres et

on

lui

donne

le

nom

de cabar de rab
il

compagnon du
les sciences

criture suivant certaines combinaisons de

matre. Enfin quand

est plus vers

,

dans

de nombres, sont appels cabalistes,

traditionnaires
,

comme

qui dirait

de

la loi et

de

la

tradition

on

le

nomme

simplement
y a une

parce que ces explications et combi-

rab ou rabbim et morena, notre matre.

naisons se font suivant certaines rgles qu'ils ont reil

Lon de Modne

dit

que parmi
le

les Juifs

ues de leurs matres.

espre de honte de rechercher

doctorat. Cela passe

les

On
Juifs.

distingue neuf classes de docteurs parmi les

pour une vanit mprisable. Aussi ne

on pas. Mais quand on voit un
loi

examine-t-

La premire

est celle

de Mose, de Josu, d'choisis par Mose pour

homme

qui a tudi la
la

lazaret des Septante,

le

hommes

de bouche puis que toute autre science, alors

lui

soulagement dans

le

gouvernement du peuple. La

voix publique
dire sage.
lieu qu'en

donne

le litre

de cacliam

c'est-,

seconde est celle des anciens qui succdrent Josu

et lazar, et elle comprend, selon eux, les juges et
les snateurs

Au moins
Allemagne

c'est la
et

coutume du Levant
il

au

en

Italie

reoit ce litre

du

du sanhdrin. La troisime
la

est celle des

plus ancien ds rabbins, qui, de vive voix ou par crit,

le

prophtes.

La quatrime est

grande synagogue, comle

nomme caber
Le

de rab,

compagnon du matre, ou
le

rab,

pose

de six-vingts personnes aprs

retour de la

ou morena, matre.
cacliam rab
,

captivit.

ou

matre rabbin, prononce sur

,

dans

la

La cinquime, des lhanam, dont il est parl Misne. La sixime, des Amorams ou des comla

toutes sortes de diffrends

dcide des choses dfenreli-

mentateurs de

Misne. La septime

des Giours, ou
,

dues ou permises,
gion, se mlant

et

juge de toutes matires de

docteurs excellents. La huitime, des Sborcns

doutants.

ou

mme

du
Il

civil. Il

clbre les mariages,

s'il

et dclare les divorces.

prche,

en a

le talent, et

est chef des acadmies.

Il

occupe
les

la

premire place
Il

dans

les

assembles

et

dans

synagogues.

chtie
:

La neuvime et dernire, des Gaons. Raisin. Voyez Vigne. Rameaux. Les Hbreux portaient des rameaux verts dans leurs rjouissances publiques. Voyez Palme.

les dsobissants, el

peut

mme les excommunier

ce

qui

l'ait

qu'il est fort

respect.
ils

Rat. Voyez Souris.

Rational du jugement. On appelle ainsi une pice de broderie d'environ dix pouces en carr, d'un tissu
fort prcieux,

Dans leurs coles

taient assis dans des chaires

;

leves, et leurs coliers taient leurs pieds

vient que dans les Actes
il

d'o

est dit

que saint Paul avait

que

le

grand-prtre des Juifs portait sur

tudi aux pieds du docteur Gamaliel. Philon dit que,

sa poitrine, et qui tait

charge de quatre rangs

d<*

parmi

les essniens

les enfants sont assis dans les

pierres prcieuses sur chacune desquelles tait grav

M91
le

REM
d'une des tribus d'Isral.

IxEP

m%
nom de Remmon,
en grec alpex, en hbreu
principalement
fait

nom
,

Le

ralional tait don,

'

nat
j]
1

dans l'antiquit aucun dieu du

celui-ci.
;

ble

c'est--dire, d'un lissu double et pais

ou com-

que

pos de deux pices replies Tune sur

l'autre,

comme

Renard
suai,

en

latin vulpes,

une espce de malle

dans laquelle taient renferms

,

animal fort connu et

fort clbre,

YVrim
cette

Thummhn pice le nom de

et

selon les rabbins.

On donne
le

par ses ruses. L'criture en

endroits. Elle dit,

ralional ou de rational
qu'il

du juge-

mention en plusieurs par exemple, que Samson prit trais

et qu'ayant

ment, apparemment parce

et la volont

dcouvrait
le

jugement

cents renards, qu'il attacha les uns aux autres deux

de Dieu

ou parce que

grand-prtre

deux par

la

queue
liait

mis au milieu de
fallot

la
il

qui le portait tait le chef de la justice, et se revtait

corde qui les

les

un brandon ou un

allum,

de cet ornement lorsqu'il prononait des jugements en matire de consquence.

Heins. Les Hbreux attribuent aux reins la con-

lcha dans les moissons des Philistins, et que ces

le feu.

animaux y mirent
le plaisir

De
ait

l ils

passrent dans les

plants d'oliviers, qu'ils bridrent aussi.

On

s'tonne
si

naissance

la joie

la

douleur

d'o vient

avec raison que Samson

pu ramasser un

grand

qu'il est dit si

souvent dans l'criture que Dieu sonde

:

les

curs

et

les reins
le

Scrutons rens
et les reins
:

et

corda Deus;
et

nombre de renards; mais on rpond qu'en ce pays-l les renards sont trs-communs ce qui se prouve ai;

qu'il

prouve

cur

Probans rens

sment,

et

par l'Ecriture et par

le

le

tmoignage des

corda. Ailleurs elle leur attribue l'amour et la source

voyageurs. Salomon, dans

dit

Cantique des Cantiques,

de

la

gnration

Fitius tuus qui egredietur de renibus

la
:

que

les

jeunes renards ravageaient ses vignes. Jles

luis.

Dieu reproche aux Juifs qu'ils l'ont bien dans

les reins et

rmie

dit

que

renards parcourent

bouche mais non pas dans

Prope
es tu ori

dans

le

cur
;

qui est abandonn.

le mont de Sion, On trouve quelques cantons et

eorum,

et

longe renibus eorum

vous

quelques

villes

de

la

Palestine qui tirent leurs

noms

tes loin de leur cur, de leur affection.

prie le Seigneur d'embraser ses reins

Le prophte
se plaint

des renards, sans doute cause du grand nombre de

ces animaux qui y taient; par exemple,
Suai, ou
la

du feu de son
il

Terre de
la

amour: Ure
que
la

rens meos,

et

cor

meum.

Ailleurs

du renard

Rois

xm,

17);

Hazer-sual,

maladie a mis

le feu

dans son cur,

:

et a

caus

demeure du renard,
tenant
la tribu
(1),

ville

de Juda ou de Simon (Jo-

une grande inflammation dans ses reins

Inflamma-

su xv, 28, et xix, 3), et la ville de Saalabim, appar-

tum

est>cor
la

meum,

et

rens mei consummati sunt.

la

de Dan, dont
l'article

Dans
,

douleur et dans
:

crainte

les reins sont

ejus. Ils

Repas

V.

tait Samson. Manger des Hbreux.

mus tremblants

Contremuerunt rens
:

tom-

Quant aux repas qu'on

morts. V. Deuil.

portait sur les

tombeaux des
Isralites le
s'tait

bent en dfaillance

Defeclio in ennetis renibus. Ils se

:

relcbentetlaissentcouler l'eau
solvebantnr.
rens eorum.
cit, l'ont

Compages renum
7)
:

ejus

Repos. Le repos

tait

command aux
la cration.

Et Ezchiel (xxix

Dissolvisti

omnes
ex-

jour du sabbat, pour glorifier Dieu de ce qu'il

Le Psalmiste

dit

que ses reins

l'ont

repos aprs les six jours de

V. Sabbat.

mei. Jrmie dit

me rens Le Seigneur a mis les filles de son carquois dans mes reins misit in renibus meis filias
exhort louer Dieu. Increpuerunt
:

Repos, marque aussi une demeure tranquille, fixe

et assure.

Vous accompagnerez vos

ait

frres, jusqu' ce

que

le

Seigneur leur
ils

donn un
la

lieu

de repos dans
:

le

pharetr su
il

c'est--dire,

il

m'a perc de ses flches,

filles

pays dont

vont faire

conqute. Et ailleurs
le

Dieu

a puis sur

moi tout son carquois. Les

du froment, pour marquer
l'a

du

ne vous a pas encore donn

repos

vous n'tes pas

carquois sont les flches. Par mtaphore on dit la

graisse des reins
la

encore tablis dans

le
:

pays que vous devez possder.

Je veux vous procurer un
lieu

plus pure

Et Noma

dit

Ruth

de

farine; ou,
tici, la

comme

traduit la Vulgate, medullatri-

repos, je songe vous tablir.

Et David, parlant de

moelle du froment.
les reins.

l'arche d'alliance, qui jusqu' son temps n'avait pas

Ceindre
les
ils

Les longues robes dont se servent

encore t place dans un lieu

vous, et entrez dans
le

fixe

Seigneur, levez-

Orientaux les obligent de ceindre leurs reins, quand

lieu

de votre repos. Et l'Ecclest la ville

ne veulent pas tre gns pour marcher ou pour agir.

i,

siastique

Ayez

piti

de Jrusalem, qui

de

Ainsi ces paroles du Seigneur (Jrm.

vos reins
,

17)

Ceignez

votre repos.

signifient

tenez-vous

prts

excuter

Dans

le

sens moral et spirituel, requies signifie

fixe

l'tat

promptement mes ordres.

Remmon, idole des peuples de Damas. Naaman-leSyrien confesse Elise qu'il a souvent t au temple

de repos
l'ternit.

et

permanent des bienheureux dans

loi

Reprsentation. La

de Dieu condamne toutes

btes,

de

Remmon

avec

le roi

de Damas, son matre, lorsson bras, en rendant ses

croit
lui

sortes de reprsentations
tres

d'hommes, de
faites

d'as-

que
tre

celui-ci s'appuyait sur

ou d'autres choses

pour leur rendre un

adorations

Remmon. On
qu'on

que ce dieu
le

n'est

au(1)

que

le soleil, et

donne

nom

de

Rem

les

On lit dans Job (1, 4) Que ses (ils allaient uns chez les autres, et qu'ils donnaient des re:

mon,

c'est--dire, haut, cause

de son lvation.

Grotius croit que c'est Saturne, parce que cette plante est la plus leve de toutes. Seldcn veut que ce
soit le dieu trs-haut, le dieu Elion des Phniciens.

pas chacun leur jour. Cet usage se voit encore chez les Chinois, qui ont des confrries du mois, c'est--dire, des socits composes de trente membres, dont chacun trait; ses confrres in jour du mois. (Ilist. de la Chine, par

Serrarius croit que c'est la desse Vnus.

On ne con-

Semedo,

part.I, ch. 15.)

Il

93

RHl
en bosse, en pein-

RUE
ou rhinocros.

1194

cuite superstitieux, soit en relief,

ture, en bois,

tante, assez indiffremment par monoceros, unicornis,

en pierre, en terre, en cuivre, en or ou en argent, tout ce qui conduit l'idoltrie Vous

:

Roi du repas. Dans

les

grands festins, on crait

tait
le

n'aurez point de dieux trangers en

ma

prsence; vous

un

roi qui assignait

chacun sa place. Ce roi

et

ne vous ferez point d'image en sculpture, ni aucune reprsentation de ce qui est en haut dans le ciel, ou de ce
qui est en bas sur la terre, ni de ce qui est dans les eaux sous la terre. Mais les meilleurs interprtes remar-

lu par le sort,

ou

tait choisi

par celui qui donnait

repas.

Il

commandait,

on

tait oblig

de

lui obir.

L'auteur du livre de Y-Ecclsiastique parle de celte cou-

tume

Vous a-t-on
;

tabli roi

du

festin ?

ne vous en le-

quent

qu'il faut limiter celte dfense, qui est gnrale,

1),

vez point

soyez parmi eux

comme

l'un d'eux; ayez soin

par les paroles du Lvitiqne (xxvi,

prcepte est rpt
:

le

mme
ferez

d'eux,

et,

aprs cela, asseyez-vous. Prenez voire place

Ut adorelis

ea.

Yous ne
sait

aprs que vous vous serez acquitt de tous vos devoirs,

afin que vous vous rjouissiez en les voyant contents,
et

point de ces choses pour les adorer.

On

que Mose
;

lui-mme

fit

des chrubins, et les plaa sur l'arche

que vous receviez en rcompense

11

la

couronne des grces.

que Salomon mit aussi plusieurs figures de chrubins dans le sanctuaire, qu'il lit faire des figures de taureaux de bronze pour soutenir
la

semble que cet usage

tait

connu, non seulement

les

chez les Grecs et chez les Latins, mais aussi chez

Perses.

mer

d'airain.

Lors

Dans

le festin

d'Assurus,

il

n'y avait point

donc

qu'il n'y avait

point de danger d'idoltrie, Dieu

de

roi
:

du repas, ne c

cral qui nolentes cogeret

ad

b'iben-

ne dfendait point les figures ni les reprsentations

faites

dum

simplement pour servir d'ornements.

pesel,

chacun y buvait sa soif, sans que le roi du repas prescrivt personne le nombre de coups qu'il
devait boire.
qui lui avait

Le terme hbreu
sculptile

que

la

Vulgate a rendu par

Empdoclese

plaignait d'un roi

du

festin

(Exod. xx, 3, 4), c'est--dire,

image de

command de

boire, et qui avait ordonlui

sculpture, est traduit dans les Septante par idolum,

n,

s'il

ne buvait pas, qu'on

verst du vin sur la

une vaine reprsentation

et

dans Onklos,

parafa,
peut

tte.

qui signifie une image, une peinture. Ainsi on

Rois. Les Isralites n'ont

rois

commenc

avoir des
ils

entendre sous ce terme toutes sortes de figures en

relief
;

de leur nation que depuis Sal. Avant lui,

et sous le

nom iVomnem

similitudinem que

la

furent gouverns d'abord

par des anciens,

comme
,

Yulgate emploie ensuite, toutes sortes de reprsentations, soit

dans l'Egypte; puis par des chefs suscits par Dieu

en peinture, en broderie, tapisserie, mail, en h-

comme Mose
Olhoniel
,

et Josu;
,

puis par des juges,

,

comme
,

gravure, etc.

Aod
;

Samgar, Gdon

Jepht

Samson
Sal,

Reptiles, en latin

reptilia,

en grec

lierpeta,

Hli,
vid,

Samuel

et enfin par des rois,

comme

Da-

breu ramisim, signifient les animaux qui n'ont point de pieds, ou qui
les

Salomon, Roboam.
loi
,

ont

si

courts qu'ils paraissent

Sous l'ancienne
l'autorit
civile

les princes laques exeraient les

ramper sur

la terre.

Ainsi les serpents, les vers de

envers

prtres

comme

envers

terre, les sauterelles, les chenilles, les

mouches, pas-

tous

leurs

autres

sujets;

mais

leur

pouvoir
aurait

ne
pu

sent pour reptiles (1). Les Hbreux mettent aussi

s'tendait pas au spirituel. Ainsi

Salomon
coupable

au nombre des reptiles

les poissons,

de quelque na-

condamner
de clmence

mort Abiathar,
souverain
,

de

trahi-

ture et de quelque forme qu'ils soient.

Ce nom

s'-

son envers son

(

s'il

n'avait voulu

user

tend

mme

quelquefois aux animaux terrestres qui ne

la

III

Rois n,

26). Quant au caractre

sont pas de

nature des gros animaux de service, ni

sacerdotal d'Abiathar, jamais

Salomon ne put

l'eu

des grandes bles sauvages.

terrain, se

En un mot,

repre super

dpouiller, ainsi qu'on le voit plus bas (iv, 4).

texte dit seulement

Le

met quelquefois pour

se mouvoir, aller et

que Salomon

exila ce pitre, qui,

venir sur la terre,

comme

font tous les

animaux

par cela seul, se trouva dans l'impossibilit d'exercer

ses fonctions. Ainsi Puffendorf et d'autres protestants

quatre pieds.

Rhinockos, genre d'animaux mammifres, de

la

sont tombs dans une grave erreur, quand

ils

ont

famille des pachydermes, et dont les espces sont re-

voulu prouver, par ce passage, que l'autorit royale

est suprieure l'autorit ecclsiastique.

connaissables,

en ce qu'elles portent une ou deux

cornes sur

le

nez. Ces animaux, d'une taille gigan-

Rois

livres des ).

Nous avons dans nos

Bibles quatre

tesque, vivent en Asie et en Afrique.

On

attribuait

livres qui portent le

nom de

Livres des Rois. Ancien,

autrefois leurs cornes des vertus alexilres tout-fait

nement, dans

les Bibles
le

hbraques

ils

n'en faisaient

merveilleuses.
la

Le nom de

rhinocros se trouve
:

que deux, dont

premier portait

le

nom de Samuel ,

dans

Yulgate en ces endroits

Nomb. xxm, 22
9.

et l'autre celui des Rois

les

ou des Rgnes.
,

prsent dans
les grecs et
les

xxiv, 8. Deut. xxxin, 17. Job. xxxix,

10.

L'hSep-

exemplaires hbreux
latins,
il

comme
le

dans

breu rem se traduit, dans

(1)

la

Yulgate

et

dans

les

dans les

y a quatre livres, dont

deux preles

reptiles

Les zoologistes modernes rservent le nom de une classe d'animaux vertbrs, sang rouge et froid, qui, dans leur lat parfait, respirent

miers portent dans l'hbreu

nom

de Samuel, et

deux derniers celui des Rois. Les Grecs

quatre sous sous le
le

les citent tous

et les Latins

nom

de Livres des Rgnes,

par des poumons, et n'ont ni poils, ni mamelles, ni plumes. On a divis les reptiles en quatre ordres, qui sont les c h Ionien s, les sauriens, les
l'air

constamment

nom
(

de Livres des Rois.

herbe domestique assez connue. Jsus,

Rue
Christ

(ruta),

ophidiens et les batraciens.

Luc

xi

12) reproche aux pharisiens que, par

58

tm
une mauvaise
affectation
la
,

sac
ils

SAC
et qui
,

i 196
,

payaient la dime de la

pour cette raison

la loi qui

n'taient pas en rigueur

la

menthe

et

de

rue qui croissaient dans leurs jardins,

soumises

commandait

dme.

S
Sabactam. On
ctani
lit

ce terme dans l'vangile. Jsus:

dans

le sacrifice,

il

faut qu'il y ait

la

changement

rel

Christ tant la croix, s'cria

!

Eli, Eli

lama saba-

ou destruction dans

Mon Dieu
!

abandonn

C'est

mon Dieu pourquoi m'avez-vous une corruption de l'hbreu asabtani

,

chose offerte, au lieu que l'oblaiion n'est qu'une simple offrande du don. Les sacrifices sont aussi

anciens que

le

monde.

Comme

les

ou azabta-ni, vous m'avez abandonn; ce qui

du Psaume xxi.

est tir

hommes

ont toujours t dans l'obligation de recon-

naire le souverain

domaine de Dieu sur leur personne

,

Sabaoth, ou plutt Zabaolh; nom hbreu, qui signifia les armes Jelwva sabaoth, le Seigneur des armes,
:

cl sur ce qui leur appartenait

et qu'il s'est toujours

trouv des personnes qui se sont fidlement acquittes de ce devoir

,

soit

qu'on l'entende des armes du ciel, c'est--dire, des anges, ministres du Seigneur, ou des astres, qui
sont

on peut dire
le

qu'il

y a toujours eu

des sacrifices dans

comme une arme

de Dieu
;

range en bataille, excutant

qu'on l'explique du peu!

Adam
offert

et ses fils,

monde. No et ses descendants, Abraham

la loi n'a fait

la volonl

soit enfin

et les siens,

Job

et Melchisdecli, avant la loi, ont

ple du Seigneur de l'ancienne et de la nouvelle alliance,

qui est vritablement l'arme
est le chef et le

Dieu de vrais sacrifices;

que ron

du Seigneur, dont Dieu

repos. Dieu

gler la qualit, le
crifices.

nombre,
la terre

les circonstances des satait arbitraire

:

commandant.
le

Auparavant, tout cela

of-

Sabbat. Ce terme, en hbreu, signifie

ayant cr
le

frait

les fruits

de

la

graisse ou le

lait

des

monde dans

l'espace de six jours, se re,

animaux,

les toisons des brebis,

:

ou

le

sang et

la

chair

posa

le

septime jour, c'est--dire

il

cessa de pro11

des victimes

chacun suivait sa dvolion, son zle,

la loi fixa

duire au-dehors de nouveaux tres sensibles.

bnit

son got, sa reconnaissance; mais

ce qu'ils devaient
la loi,

aux Juifs

ce jour-l et
il

le sanctifia

parce

qu'il s'y tait

;

repos.

offrir, et

en quelle quantit. Avant

le destina

ds lors son culte

la

et les

Hbreux, dans
la

chacun
;

tait prtre et ministre

il

de ses propres

la suite,

pour conserver

mmoire de
le

cration

sacrifices

du moins

lui tait libre

il

de

choisir,

pour

sanctifirent par

son ordre

jour du sabbat, ou

le

prsenter ses victimes, quel prtre

jugeait propos.

septime jour, en s'abstenant de toute uvre servile,

et en s'employant au service

Ordinairement on dfrait cet honneur aux plus anciens,

du Seigneur,

l'tude

de

aux chefs de famille, aux princes, aux plus gens

fut rserv la seule fa-

sa loi, et la prire.

de bien. Depuis Mose, cela

le re-

Sabbat se prend quelquefois simplement pour

pos; quelquefois pour
x, 9; et iv,
la flicit ternelle.

mille d'Aaron.

Yoy. Hbr.

On

dispute

si

au commencement
:

il

y avait d'autres
parat point

et suiv.

sacrifices

que

les holocaustes

il

n'en

Sabbatlia.

Les jours de sabbat se prennent pour

d'autres dans l'criture. Les

lhalmudites assurent

toutes les ftes des Juifs. Sabbatlia

mea

custodite; gar,

qu'Abel

n'offrit

que

des holocaustes,

consumant

dez mes

fles, c'est--dire, la fte

de Pque

la

Pen-

toute la chair de l'hostie par le feu, parce qu'il ne lui

tait

tecte, les Tabernacles et les autres.

pas permis d'en manger. Grotius ne croit pas

offrt

Sabbathum
Jejuno
bis in

se

prend aussi pour toute

la

semaine

que ce patriarche

des sacrifices sanglants.

Le

sabbatlw, je jene deux fois la semaine.

texte de Mose porte qu'il offrait

des premier-ns de

Una

sabbathi, le premier jour de la semaine.

son troupeau,

et

de leurs graisses; mais

et

l'hbreu se

Sabbat (le) transfr au dimanche. L'obligation de

peut traduire par des prmices

du

lait.

donner Dieu une partie de notre temps

pour tre

Les Hbreux n'avaient proprement que

de sacrifices
pch
fique
, ;

trois sorte

employe son
le droit naturel.

culte et son service

est fonde sur

fix ce jour

savoir, l'holocauste
d'expiation

le sacrifice

pour

le

La
la

loi

de Mose avait

au

ou

le sacrifice

et le sacrifice paci-

septime, ou au jour du sabbat. Les aptres pour ho-

ou d'actions de grces

(1). Il

y avait, outre cela,

,

norer

le

jour de

rsurrection de Jsus Christ, l'ont

dtermin de

mme
le

au septime jour, et l'ont

fix

au

dimanche, qui est

premier jour de
le

la

semaine, sesoleil,

pour hosties pacifiques gorgea et (1) Salomon immola au Seigneur vingt-deux mille bufs et cent
,

vingt mille brebis,

faire passer

j>

M Rois vin, 63.

Voltaire veut

lon les Hbreux, et

les paens.

jour consacr au

selon

Voyez

l'article

Dimanche.
,

Vanne
sans
et

sabbatique se clbrait, parmi les Juifs

,

de

sept ans en sept ans

la cultiver. Ils

et

on y

laissait
!a

reposer

la

terre

rendaient

libert aux. esclaves,

chacun rentrait dans ses hritages alins.

Sacrificateurs. Yoy. Prtre.
Sacrifice.

Le

sacrifice est

une offrande qu'on

fait

Dieu sur

les autels

par

la

main d'un lgitime ministre,

et lui

pour reconnatre sa puissance

rendre hommage.

Le

sacrifice diffre

de

la

simple oblation en ce que,

pour une exagration le nombre de victimes nonc en cet endroit. On voit dans la description du Tonquin par Tavernier, des exemples de victimes bien plus nombreuses; le roi rgnant envoyait aux temples des idoles cent mille ttes de chaque espce. 11 faut remarquer de plus que Salomon n'a pas immol toutes ces victimes en un jour, mais successivement pendant la quinzaine qu'il a retenu Jrusalem tout le peuple d'Isral qui* a t admis ces repas sacrs. C'est donc en pure perle que le philosophe de Ferney fait de l'esprit -en disant Ajoutez,- y le pain Il n'a point pens et le vin, c'est un grand repas. au grand nombre des convives cl des repas?,
, ,
:

1197

SAG
les princes, le

SAG
grands de
la

110S
cour
,

diffrentes sortes d'offrandes, de grains, de farine, de

les

magistrats

les

gteaux

de vin

de

fruits

et

une espce de

sacrifice

puissants,

non seulement parmi

les

Babyloniens, mais

aucun de ceux que nous venons \ qui ne se rapporte qui est celui o Ton mettait en libert de nommer
,

aussi parmi les Hbreux.

Saint Jrme traduit ordi-

nairement ce terme par

par

les magistrats, et les

Septante

I
'

l'un des deux passereaux que Ton

fication

offrait

pour

la puri-

les satrapes, les princes, les chefs, les

,

gouverneurs.

du lpreux,

et le

bouc missaire que Ton me,

Sage

le

sage.

nait

dans un
:

lieu loign et escarp

o on

le laissait

thte par excellence Salomon.

On donne ordinairement celte piOn met aussi le nom

pieux
,

en libert

ces animaux, ainsi livrs

eux-mmes,
,

de sage pour un

homme

prudent, clair

sa-

taient considrs

comme

des victimes d'expiation

vant, craignant Dieu, vertueux, etc.

qui taient charges des pchs de ceux qui les avaient

offertes.

S.vge-Femme (obstetrix).

Il

est parl des sages

-feiii*

mes dans
for-

la

Gense et dans Y Exode. Phua et Sphora

de.

Saducens. Les saducens, disciples de Sadoc,

maient une des quatre principales seclcs des
qui
les

taient

deux sages- femmes

,

l'Egypte

auxquelles

Juifs.

Ce

Pharaon ordonna

quand

elles

accoucheraient des

distinguait principalement

des autres Juifs

femmes

Isralites

de faire mourir tous les enfants

filles.

tait le

sentiment

qu'ils

avaient sur l'existence des

Ils

mles, et de ne rserver que les

Josphe, suivi

anges, sur l'immortalit de l'me.

ne niaient pas
;

de plusieurs interprles, croit que ces sages-femmes

taient gyptiennes. Les

que nous n'eussions une me raisonnable

mais

ils

Hbreux

saint Augustin et

soutenaient qu'elle n'tait pas immortelle, et par une

quelques autres, soutiennent qu'elles taient Isralites.

consquence naturelle,

ils

niaient les peines et les raussi

Les rabbins prtendent

mme
et

que Phua
d'Aaron
;

est la
et

compenses de

l'autre vie. Ils prtendaient

que

mme
et

que Jocabeb, mre de Mose

fille

que

ce que l'on dit de l'existence des anges, et de

surrection future
,

la r-

Sphora est Marie,

de Jocabeb, et sur de Mose

ne sont que des chimres. Saint

lui

d'Aaron; ce qui est contre toute vraisemblance

piphane,
que
les

et

aprs

saint Augustin, ont

le

avanc
ni

quoiqu'il soit fort probable quelles taient de la race

saducens niaient

Saint-Esprit

mais

Jo-

des Hbreux, puisqu'elles tmoignrent tant de crainte

sphe, ni les vanglistcs ne les accusent d'une semblable erreur.

de Dieu dans celle rencontre;

parence que
les

et d'ailleurs, quelle ap-

On

leur a aussi

imput de croire Dieu

Hbreux, qui avaient tant d'loigne-

corporel, et de ne pas admettre les prophties.

ineut pour les gyptiens, eussent voulu employer des

Safran
fort

crocus), en hbreu carcos ou corcos, plante

(1).

personnes de celte nation pour servir leurs femmes

connue

Sa
il

fleur est

de couleur bleue, au mi-

dans leurs couches

Il

lieu

de laquelle

sort certains filets de couleur jaune,

le

y avait
si

sans doute, plus de deux sages-femmes

dont l'odeur est trs-agrable. Salomon, dans

tique des Cantiques, la joint d'autres

Can-

dans un

grand

peuple;

mais Phua et Sphora

que

aromates, nar-

taient les plus connues.

L'criture dit qu'elles n'oroi, et

,

dus,

et

crocus, et fislula, etc.

Jrmie parle des habits

in croceis.

birent pas au

commandement du
Et lorsque Pharaon
:

rete-

de couleur de safran, qui nutriebanlur

l'hbreu de Jrmie signifie plutt
cramoisi.
la

Mais
le

nues par
fanls

la

crainte de Dieu, elles conservrent les cnleur

pourpre, ou

mles.

en

fit

des

reproches, elles rpondirent

le vicaire

Les femmes des Hbreux

,

Sagan. Les Hbreux appellent ainsi

lieutenant
Office
,

ou

le

ne sont pas
venues

comme

les

gyptiennes
;

car elles savent

du souverain pontife, qui supplait

en
faisait les fonctions
lui tait

son

elles-mmes accoucher
,

et

avant que nous soyons

et qui

en l'absence du

elles sont
:

dlivres.

Le

texte hbreux porte

grand-prtre, ou lorsqu'il

arriv quelque ac-

la lettre

Les femmes des Hbreux sont des bles fafacilit

:

cident qui le mettait hors d'tat de les faire en per-

rouches; elles accouchent avec autant de

les bles

que

sonne

ce dont on a quelques exemples dans l'ilistoirc

l'office

de

la

campagne. D'autres traduisent

Elles

de Jo.vphe. Les Juifs croient que

gans est trs-ancien parmi eux.
tait
Ils

de ces sa-

sont

si

pleines de vigueur, qu'elles n'ont pas besoin

du

tiennent que Mose

le

secours de sages-femmes pour accoucher.

qu'elles firent

On
;

croit

sagan d'Aaron. Je ne trouve pas

il

nom de

sagan

en ce sens dans l'criture, mais

les rabbins.

est frquent

dans

quoique

un mensonge en disant cela au roi car, femmes gyptiennes et en gnral les femmes d'Orient, accouchent avec beaucoup de faciles
,

Sagan
dans
rmie

se

met

aussi pour les princes

les

grands du

lit, et

que souvent

elles n'aient pas

besoin de sagesail t

royaume;

et ce

terme se rencontre souvent en ce sens

'Esdras et de Nhmie, dans
Jsa'ie,

femmes, on ne peut pas dire que cela

pour loutes
dit les

gnral

les livres
,

J-

femmes des Hbreux. El quand Mose

rcompensa
la
et tablit

zchiel et Daniel. Sagan est plutt chalden

et
il

que Dieu

les

leurs

maisons,

qu'hbreu;

y a

toute apparence que c'est

l'ont

des

en considration de
fait

crainte de Dieu qu'elles avaient

le

Chaldens que
(1)

les

Hbreux

pris

pour marquer

paratre,
,

il

ne loue pas ni n'approuve pas

la

men,

des irides. Le safran cultiv ( crocus sativus) est une plante bulbeuse, vvace, dont on rcolte soigneusement les slygmales, qui dans le commerce, porte le nom de safran oriental. Les mdecins administrent le safran comme anodin et emmnagoguo. ^es.pejhtres cl les teinturiers en font gussi un usage frquent.
la famille

Genre de

songe

mais seulement Dieu

,

pit

la

compassion

la

crainte de

dont
:

elles

donnrent des marques

est benevolentia,

dans celle rencontre

fallaeia
;

Itemunerata

non
i

benignitas mentis, non iniquitas menlientis.

Au

lieu

de ces paroles

Dieu
:

tablit leurs
btit des

maisons,
maisons,

fhebreu porte simplement

Il

Imr

*199

SAG
les

SAG
si

1-200
les livres

Ce que
fait

uns en tendent
exprs des
,

comme

Pharaon avait
y
loger

les cratures, etc.

Voyez aussi
,

de

la

Sagesse

faire

maisons pour
les

ces
s'y

et

de

/'

Ecclsiastique

l'on
la

trouve des loges

sagesse

ma-

sages-femmes
commissaires

afin

que

femmes des Hbreux

le roi

gnifiques

non seulement de

comme

vertu

rendissent pour y faire leurs couches en prsence des

mais aussi

comme Verbe,
les

et Fils

unique de Dieu, en-

nomms

par

qui examinaient
le

si

gendr avant tous

temps.

les enfants taient

mles ou femelles. D'autres

rap-

0 Saint Paul parle

de
la

la

sagesse de la chair, de

la

portent Dieu, qui les rcompensa en leur donnant

sagesse du
la

monde

de

sagesse humaine oppose

une nombreuse
parole
:

postrit

car c'est le sens de cette

vraie sagesse,

la sagesse

de Jsus-Christ

la

11 leur btit des maisons.

Mois

le texte

hbreu

sagesse de l'esprit, et saint Jacques parle

d'une sala

fait voir

que cela regarde non

les sages
les

femmes, mais

gesse terrestre

animale

et

diabolique
,

oppose

les

Hbreux, dont Dieu

tablit

maisons en leur

sagesse qui vient d'en-haul

et qui est
,

premirement
et quitable,

donnant beaucoup d'enfants.

Sages de Ciialde. Yoy. Muges.
Sagesse; en
latin
,

chaste, puis amie de

la

paix
,

modre

susceptible de tout bien

pleine de

misricorde et

sapientia; en grec, sophia; en

Juifs

des fruits des bonnes uvres. Elle ne juge point, elle

n'est point dissimule, etc.

hbreu, ckachemah. Les

grande tendue au

donnent une bien plus

nom

de sage et celui de sagesse,

Sagesse des Egyptiens, dont Mose fut instruit. Voy.

Sciences.

que

ni les

Grecs

ni

les latins.

Chez eux
la

la

sagesse se

met,

pour

l'intelligence,

connaissance

des

Sagesse.

Le

livre

de Sagesse, ou

comme
,

lisent

les

choses surnaturelles et divines. Elle se trouve souvent

Grecs, Sagesse de Salomon,

anciens, sous
dirait, recueil
le

est cit, par

quelques
qui

de celte sorte dans

les

Psaumes et dans

les livres sa-

nom

grec de Panarclos

comme

pienliaux. C'est l proprement la sagesse que

Salomon
lui

ou trsor de loule vertu, ou instruction

la vertu.

demanda

Dieu avec tant d'instance

libralit.

et

que Dieu

pour nous conduire

La

fin

principale que

accorda avec tant de

2 Sagesse (la)
,

l'auteur de cet ouvrage

rois, les

se propose est d'instruire les

la terre. Il

se prend pour l'adresse inventer

grands

et les

juges de

leur adresse

et excuter les divers

ouvrages o

il

faut plus d'in-

son discours,
besoins.

et
les
il

proportionne ses maximes leurs

porter plus efficacement l'tude

vention

et
,

d'industrie
dit

que de force de corps. Par

qu'il a

Pour

exemple

Dieu

Mose

rempli de sagesse
,

de

la

sagesse,

emprunte

le

nom de Salomon,
,

il

d'intelligence et de science Bslel et Ooliab

pour

leur parle au

nom
Il

de ce grand prince

et le

propose

inventer et excuter toutes sortes d'ouvrages pour la

perfection du tabernacle.
5 Sagesse (la), est
et cela
dit

pour modle.
rir la

leur enseigne les

fait

moyens pou" acqu-

sagesse, et leur

voir que la vole pour y par-

mise pour

la

ruse,

la finesse,

venir n'est nullement

difficile. Il
;

menace
vie

les

mchants

en bonne

et

en mauvaise part. Par exemple, Mose

des jugements de Dieu

dsespoir o
ils

il

les

reprsente dans le
,

que Pharaon usa de sagesse ou d'industrie pour

11

seront dans l'autre

Il

la vue

du
la

opprimer le peuple Juif dans l'Egypte. que Jonadab

trs-sage,
,

est

remarqu
tait

bonheur des

justes.

prouve
;

les
il

avantages que

ami d'Amnon,

et

neveu de David,

sagesse procure aux

hommes
,

fait l'loge

non-seusagesse

c'est--dire,

trs-rus,
les sages

trs-adroit.

Et

lement del sagesse vertu

ternelle et incre. Enfin

mais aussi de

la

Job

dit

que Dieu surprend

:

dans leur sagesse.

consiste connatre

on ne trouve en aucun auplus nobles et plus

celui-ci.
;

Et Salomon
savoie, etc.

La

sagesse

du rus

tre livre de l'criture des ides

grandes de
se prend pour
la
,

la Divinit

que dans

4 Sagesse (la),

doctrine,

la

Le

texte original de cet ouvrage est grec

t

et

il

n'y

science

l'exprience.

Par exemple

la sagesse

rside

a nulle apparence qu'il ait jamais t rr

en h! reu,
n'y voit

dans les vieillards; et :Le sage vous dcouvrir a-t-il la science

des vents? vous en dcrira-t-il la cause et
la

quoi qu'en aient pens quelques auteurs.

point les hbrasmes
et les

On

source?

barbarismes qui sont preslivre

il

Qui

fera

le

dnombrement des deux par sa sagesse? Et

:

que invitables ceux qui traduisent un

lu Platon et les potes grecs;

sur
avait

le Psalmiste

L'aspic n'coutera pas la voix du sage

,

l'hbreu. L'auteur crivait assez bien en grec,

il

enchanteur, ou de l'enchanteur habile

entendu. Pha,

emprunte
aux

mme

des

raon tablit Joseph sur toute sa maison

pour ensei ses

expressions qui

sont

propres

potes
,

grecs;

gner

la

sagesse et

la

prudence ses anciens et

comme

l'ambroisie, le fleuve de l'oubli

le

royaume

conseillers. Enfin l'criture

donne quelquefois

le

nom
ti-

de Pluton,

o d'Ads,

etc.

Son

style est enfl d'pi-

de sage

aux magiciens, aux enchanteurs, aux

,

thtes, guind, obscur, potique et figur.

Juifs

Les au

eus

reurs d'horoscope
songes.

aux devins, aux interprtes des

en ont eu quelque connaissance,

et l'ont

quel-

quefois cit; mais ce qu'ils en rapportent est pris suj

le

5 Sagesse (la), se met pour la sagesse ternelle, le

grec.

Il

cite

toujours

l'criture

suivant

les

Sep;

Verbe,

le Fils

de Dieu. C'est par sa sagesse que Dieu

la

tante, lors

mme

que ceux-ci s'loignent de l'hbreu

a affermi les cieux et fond

terre

c'est

celle sa-

ce qui est une preuve que

le livre a t crit originai-

gesse que Dieu a possde au

voies
;

commencement de
Crateur dans
la

ses

rement en grec.

c'est elle qui existait avant

le

que Dieu crt aucune

pro-

La traduction
usite

latine

que nous avons de ce

;

livre

chose, et qui accompagnait

n'est point de saint Jrme

c'est l'ancienne

Vulgate
et faite

duction dos tres sensibles. Elle a t tablie sur toutes

dans

l'glise

ds

le

commencement,

,,

1201
sur
le

SAN
saint grec longtemps avant saint Jrme. Ce avoue qu'il n'a pas touch la traduction
|i

SAN
suite
liers

1202
on

on

les

couvrit

enfin,

nomma mme

les

sou-

docteur

sandales; et dans les auteurs qui parlent des

de cet ouvrage.

Le traducteur
,

est

trs-ancien
ail

et

rits et

des ornements ecclsiastiques, on trouve le

sandales pour

trs-attach son texte. Mais

quoiqu'il

vcu dans
il

nom de
que

marquer
dans
les

les souliers

prcieux

la langue bel emploie souvent des termes qui ne sont pas du

un temps o

latine tait

dans sa puret,

les prlats portent

crmonies.

On

peut

voir Benot Baudouin dans son trait

De

Calceo anti-

usage. Par exemple,

ses
;

il

met

Iwnestas, pour les riches-

cjuo;M. Ducange, Glossar., Sandalia; Saumaise sur

Tertullien,

konestus , pour

un

homme
pour
,

riche;

respeclus on
les

De

Pallio, etc.
le

visitatio,

pour

la

punition que Dieu exerce contre

la

Sang.

Dieu dfendit, ds
de manger ni
le

commencement du
,

impies;
gloire
et
;

supervacmtm

vanit,

la

vaine

monde
avec

sang seul

ni le

sang ml

animalia supervacua

des animaux nuisibles

la chair, c'est--dire, les

chairs touffes et dont

dangereux.
L'auteur du livre

on aurait pas
dont nous parlons
est

tir le sang,
le

parce que l'me de l'ani-

entirement

mal est dans

sang

c'est--dire, la vie animale d,

inconnu.
Saisons.
Il

pend tellement du sang

parat

que l'animal ne peut vivre

que

les

Hbreux ne distinguaient
l'hiver;
ils

sans cela. De la viennent les diverses acceptions du

que deux saisons,

bins

l't et

n'ont

pas de

terme sang.
1
Il

terme qui signifie le printemps ni l'automne. Les rab-

se prend pour la vie

il

Dieu rptera

le

sang de

modernes appellent ces deux dernires saisons

des primeurs
,

l'homme, c'est--dire,

punira l'homicide, de quelque

temps
ges.

temps des

rcoltes

ou vendan|

manire
2

qu'il soit arriv.

Le sang
la

se

met pour
sui.

la

parent. Nul ne s'appro:

Salive. La

salive de celui qui est

incommod de
elle

la

chera de

femme

qui est sa proche parente

Ad

gonorrhe rendait impur celui sur qui

par hasard
tait purifi
;

tombait
et n'-

proximam sanguinis
5

il

demeurait souill jusqu'au soir,

Le sang se met pour ce qui arrive d'ordinaire aux

:

qu'aprs s'tre lav arec ses

habits.

Cra-

(cm mes

Qui

coierit

cum

mulierc h: fluxu menstruo

cher au visage de quelqu'un tait un des plus grands

outrages qu'on
.Si

ipsaque aperuerit fonlem sanguinis sui, hiterficientur

lui

pt

(aire.

Voyez Nomb. xn

ambo. Et

Si

coierit

cum
erit

e vir

tempore sanguinis
Si pepe-

son pre

lui et

crach au visage, ne devait-elle point

menstnialis,
rerit

immundus
triginta

septem diebus

demeurer au moins sept jours charge de confusion? La

masculum,

tri fois

diebus manebit in sanguine

veuve d'un

homme mort sans

la

enfants pouvait cracher

purificationis suce.

au visage du frre ou du proche parent de son mari

s'il

A La chair
et la raison.

et le
<

sang sont souvent opposs l'esprit

n'est pas la chair et le sang qui
c'est

ne voulait
au

prendre pour femme. Les soldats

Ce

crachrent
passion.

visage

de

notre

Sauveur dans sa

vous ont rvl cela;

cicux.
<

mon Pre

qui est dans les

le

La chair

et le

sang ne possderont point

Sandales. On trouve

le

nom

de sandales dans trois

royaume de Dieu.
5

endroits de l'Ecriture. Judith, allant au

ferne
,

camp dlloloHoloferne
fut
:

Le

vin est aussi

biberet
le

nomm

le

sang de

la

vigne: Sanlavera son

mit ses pieds des sandales

et

guinem uv
6

meramsimum. Et Juda

pris par les

yeux

ayant vu

les

sandales de Judith

manteau dans

sang du raibin.

Sandalia ejus rapuerunt oculos ejus. C'tait donc une

Les prtres sont tablis de Dieu pour juger entre

et

chaussure magnifique,
qui tait propre aux

et

d'une beaut extraordinaire,

et

lpre et lpre, entre sang

sang; c'est--dire, pour

il

dames de condition

aux per-

juger dans les matires criminelles, et o

la

s'agit

de

sonnes qui se piquaient de beaut. Elles avaient d'ordinaire des esclaves qui portaient leurs sandales
,

mort d'un
ou
7

homme
s'il

si le

meurtre est casuel ou vo-

qui

lontaire,

est digne de pardon.

le

taient quelquefois d'or ou d'aulre matire prcieuse,

et souvent elles avaient des botes

David dit qu'il ne boira point

sang de ses hros,

lui

pour serrer ces

,

qui avaient expos leur vie pour

l'eau la citerne

aller qurir
,

de

sandales. Ces botes sont

nommes, dans Mnandre

de Bethlem, c'est--dire
failli

qu'il

ne
la

sandalothec ; et les esclaves qui portaient ces chaussures sont appels, dans les auteurs latins, sandaligeruli pueri
dit qu'il

boira pas de cette eau qui a

vie.

de leur coter

ou sandaligerul puell. Saint Jean- Baptiste

le

8 Dieu s'tait rserv le sang de toutes les victimes,

ne s'estime pas digne d'tre

:

porte-sandales

comme
vait

matre absolu de
le

la vie et

de

la

mort.

On de-

du Sauveur
iare.

Cujus non sum dignus calceamenta pordit

rpandre

sang des animaux sur son autel ou

,

Les auteurs profanes ont d'Omphale

,

qu'Hercule, devenu

au pied de son autel

selon la nature des sacrifices

l'esclave

reut souvent des coups de sa

et si l'on tait trop loign

du temple, on

le versait

sandale.

terre et on le couvrait de poussire.

Mais

il

y avait aussi des sandales qui servaient aux

et qui n'taient

times de Yancien Testament n'tait que

Ce sang des vicla figure du

et qui

hommes,
entires

nullement prcieuses. Jsus-

sang que Jsus-Christ

a vers

pour nous,

nous

Christ en permet l'usage ses disciples. Des nations

,

a mrit le pardon de nos pchs.

comme
le

les

Nabalhens

en portaient. D'a-

Sanglier

aper ou singularis frus). Cet animal tait

bord, les sandales ne furent que des semelles lies

impur, de
dans
les

mme

que

le
le

porc Le prophte se plaint,

sanglier de
'a

par-dessus

pied par des liens ou des courroies, en-

Psaumes, que

fort a

ravag

\m
la

SAN
:

SAN
temps aprs que
rebut par les
le

12lH

vigne du Seigneur

Singularis frus depaslus est

peuple fut parti de Sina. Mose,

continuels des Isralites,

eam. Ce qu'on enlend ou de Sennachrib, ou de Nabu

murmures

chodonosor, ou d'Anlioehus piphanes, qui ravagrent

la

s'adressa Dieu pour le prier de le dcharger au moins

Jude. Le terme hbreu

sis

se met, en gnral, pour

).

d'une partie du poids du gouvernement. Alors

le

Sei-

tous les animaux sauvages (Voy. Psaume xlix, 11

gneur

lui

dit

Le

syriaque l'entend, dans l'endroit

et le

cit,

de Y ne sau-

ciens d'Isral;

Assemblez-moi soixante-dix des anvous les mnerez l'entre du taber-

vage;

chalden, du coq sauvage.

,

nacle, je vous y apparatrai, et je prendrai de l'esprit

Sangsue, sorte de ver aquatique

de couleur noire

qui est en vous pour le leur

communiquer,

afin qu'ils

ou brune, qui s'attache

la chair, et qui

ne

la

quitte
:

vous aident porter

le

poids du gouvernement.

Le

point qu'il ne soit entirement plein de sang

Non

Seigneur rpandit donc de son esprit sur ces

qui

hommes
tait

misanra cutem

nisi

plena cruoris hirudo

,

dit
la

Horace.

commencrent ds

lors

prophtiser, et qui ne

Salomon, dans

les Proverbes

dit
:

que

sangsue a

cessrent plus depuis ce temps-l.

Le sanhdrin

deux

filles

qui
la

ne disent jamais
;

C'est assez. Celte

filles

compos de soixanlc-dix
tribu; cl Mose,

conseillers, six

de chaque

sangsue est

cupidit

ses deux

sont l'avarice

comme

prsident, faisait le soixante-

et l'ambition, qui ne sont jamais remplies.

Les SepBochart

onzime. Pour montrer une succession non inter-

lanle portent
croit
la

trois filles,

au

lieu

de deux

filles.

que

le

terme hbreu halukah, que

,

les

Septante et

partisans ne mettent en
d'autres n'en voient pas

rompue des juges du sanhdrin, il uvre;

n'y a rien
ils le

que ses

trouvent o

Vulgate ont traduit par sangsue

signifie le destin;
le

mme

l'ombre et l'apparence.

et

que

les

deux

filles

de ce destin sont
:

tombeau

et

On peut

voir Grotius en plusieurs endroits de ses

com-

l'enfer, qui

ne disent jamais
,

C'est assez.

mentaires sur l'criture, et dans son premier livre de

et
,

Sanhdrin ou Sanhdria
sur
le

mot corrompu

form

JureBclli

et

Pacis, c.

m,

art.

20; et Sclden, dans son

tomes, o
il

grec sundrion

qui signifie assemble

et

comme

grand ouvrage divis en

Sgnedriis
la

trois

traite

de

celles des

parlements

des cours souveraines, o

veterum llebrorum.

Enfin on peut voir

la police

plusieurs juges et plusieurs conseillers s'assemblent

"Dissertation de
,

Calmet sur

des anciens
les

pour juger des grandes

sanhdrin ou beth-din,

nomment maison du jugement, une comaffaires.

Les

Juifs

Hhrenx

imprime avec notre commentaire sur

Nombres.

pagnie de soixante-dix snateurs, qui s'assemblaient

Quant aux
on

qualits personnelles des juges de cette

;

dans une

salle

du temple de Jrusalem,

et qui y dcila

compagnie, leur naissance devait tre pure

les prenait

souvent

daient les plus importantes affaires de

nation.

Le

de

la

race des prtres ou des lvites

petit

chef de cette assemble tait appel nasi ou prince;

ou du nombre des juges infrieurs, ou du

drin, qui n'tait
ticle Juges).
Ils
la

sanhl'ar-

son lieutenant, ab-betli-din, pre de

la

maison du ju-

que de vingt-lrois juges (Voyez

devaient tre savants dans
loi crite
la

gement;

et

son sous-lieutenant, chucam, c'est -dire,

juris-

sage. Les autres se

nommaient

anciens, on snateurs.

prudence de

et

non crite

ils

taient

La

salle

ils

s'assemblaient tait spiriquc. La moi-

obligs d'tudier la magie, la divination, les sortilges'

la

ti tait btie

au-dedans du temple,
,

et

l'autre moiti

mdecine, l'astrologie, l'arilhmiique

cl les langues.

au-dehors, c'est--dire

qu'il

y avait un demi-cercle

Les

Juifs disent qu'ils devaient savoir jusqu' soixante-

de
ple

la salle
;

qui tait au-dedans de l'enceinte

il

du tem-

dix langues, c'est -dire, qu'ils les devaient

toutes;

savoir

et
le

comme
temple,

n'tait

jamais permis de s'asseoir

car

les

Hbreux n'en reconnaissaient que

ils

dans

ils

disent que c'est l o les parties

l'autre
;

soixanle-dix, et peut-tre en admettaient

un trop

demeuraient debout. L'autre moiti, ou

den-

grand nombre. On excluait du sanhdrin

de leur cruaut;
les

les

eunu-

cercle de la salle, s'tendait hors du lieu saint

l

et c'est

les juges taient assis.

Le

nasi,

ou prince
le

tait sur

un trne au fond de

les ques, cause joueurs de jeux de hasard, ceux qui avaient des difformits corporelles, ceux qui dressaient des pigeons

usuriers,

la salle,

ayant

lieutenant sa droite et son sous-

en appeler d'autres dans les colombiers, et ceux qui

faisaient trafic

lieutenant sa gauche. Les autres snateurs taient

de

fruits

dans l'anne sabbatique. Quelle

rangs de suite ses deux cts. Celle salle

pele, liscalh-ltaggazitli
,

tait ap;

ques-uns en excluent aussi

cause de

grand prtre

et le

roi,

la salle

au pav de pierres

leur trop grand pouvoir; mais

d'autres
tant

et

quelques-uns croient que

,

c'est elle qui est

nomme,
Ils
)

veulent que les rois y aient toujours

qu'il

prsid,

dans saint Jean

supposent
(

lilhostrtos,

pave de pierres.

y en eut dans

Isral.

Enfin, on voulait que les

ce qui ne

me

parat nullement probable

membres du sanhdrin
et bien faits

fussent d'un ge mr, riches

que

les Juifs

accusateurs de Jsus-Christ, n'ayant pas

le prtoire,

de corps

et

de visage. Nous parlons sui-

voulu entrer dans

de peur de se souiller,

Pilalc eut la complaisance de se transporter au san-

vant l'ide des rabbins, sans prtendre garantir leurs sentiments; nous nous en sommes assez expliqus

hdrin pour couter leurs accusations contre

veur.

le

Sau-

dans

la

Dissertation ci-devant cite.

Les rabbins prtendent que

le

sanhdrin a toujours

L'auloril du grand sanhdrin tait immense. Celte compagnie jugeait des grandes causes qui lui taient

subsist dans leur nation, depuis Mose jusqu'aprs la

ruine du temple par les Romains.

Ils

en trouvent

l'-

grand prtre,
roi

portes par appel des tribunaux infrieurs h? roi, les prophtes, y taient soumis. Si
,

le
le

tablissement dans ce qui arriva dans

le

dsert quelque

pchait contre

la loi,

par exemple,

s'il

pousait

1205
plus de dix-huit femmes,
s'il

SAN
s'il

SAR
le

4206

avait trop de chevaux,

gileeldans les Actes. Jsus-Christ, dans S. Matthieu,

dislingue deux tribunaux
:

amassait trop d'or ou d'argent,

sanhdrin

le

Celui qui se mettra en colre

faisait dpouiller et fouetter

en sa prsence; mais

la

contre son frre sera coupable

le

du jugement
et

(c'est, dit-on,
lui

peine du fouet n'tait pas, dit-on, ignominieuse parmi forint' les Hbreux, elle roi prenait ce chtiment par

tribunal des vingt-trois juges).;

le conseil,

celui qui

dira

raea sera jug devant

levant le

grand san-

de pnitence,
lui

et choisissait

lui-mme

celui qui devait

hdrin, qui avait droit de vie et de mort, au moins

donner

les coups.

Les

affaires gnrales

de

la

na-

ordinairement, et avant

qu'il

lui

et t t par les

tion taient aussi portes au sanhdrin.

Le

droit de
et ce
la

Romains.
vingt-trois

Il

en

qui

croient

que
droit

le
;

conseil des

juger mort tait rserv

cette compagnie,
ailleurs

juges avait

aussi ce

mais

il

est

jugement ne pouvait se prononcer

salle

que dans

certain que le sanhdrin tait au-dessus de ce tribunal de vingt-trois juges.

xiv, SS; xv,
1.

nomme

lasehat-haggazith

d'o vient que les

le droit la

Voyez aussi S. Marc xm, 9;

l>,

Juifs quittrent cette salle ds

que

de vie et

S.

Luc xxn,
il

00. S. Jean xi, il.

de mort leur fut t, quarante ans avant

destruction

Act. iv, 15, et v, 21, o

est parl

du syndrion.
du san-

de leur temple,
Christ.

et trois

ans avant

la

mort de Jsus-

De

tout cela

on peut conclure

(pic l'origine

hdrin n'est nullement certaine; caries soixante et

Mose, cette assemble se tenait
la

Du temps de
peuple
fut

dix anciens tablis par Mose n'taient pas propre-

porte du tabernacle du tmoignage. Depuis que le

ment ce que
plus,

les

Hbreux entendent sous ce nom

ait

de

en possession de
le

la

terre promise, le sanle vit

on ne voit pas que cet tablissement

subsist
:

hdrin suivit

tabernacle

on

successivement

ni sous Josu, ni sous les juges, ni sous les rois

on

Galgal, Silo, Cariatliarim, Nob, Gabaon,

n'en trouve rien, aprs la captivit, jusqu'au

temps

dans

la

maison d'Obddom;
la

et enfui,

il

fut

fix

de Jonathas Machabe. Les tribunaux tablis par Gabinius taient encore forts diffrents

Jrusalem jusqu'
la

captivit

de Babylone; durant
;

du sanhdrin

captivit,
il

il

subsista

Babylone

au retour de

celui-ci devait tre unique, et fix Jrusalem. Gabi-

Babylone,
des sicaires

demeura Jrusalem jusqu'au temps

des assassins. Alors,
le

nius en tablit cinq dans cinq villes diffrentes, et ces

oii

voyant que ces

tribunaux ne paraissent pas avoir t subordonns

les

malheureux, dont

nombre

se

multipliait tous les

la

uns aux autres. Enfin,

il

est certain

que ce snat
Mat-

jours, vitaient quelquefois la

mort par

faveur du
Ilanolli,

subsistait

du temps de Jsus-Christ,

et lorsque S.

prsident ou des jug^s, on le transporta

qui
taient

thieu, S. Marc, S.
qu'ils

Luc

et S.

Jean crivaient, puis;

certaines
la

demeures

situes,
;

disent les
il

en parlent dans leurs crits

mais

les Juifs

rabbins, sur
dit

montagne du temple de

l,

descen-

nous apprennent eux-mmes qu'alors ils n'avaient plus

le droit

dans

la ville

de Jrusalem, en s'loignant toujours

il

de vie et de mort, \oyez

les

auteurs que nous

petit petit

du temple. Aprs,

alla

Jamnia,

et

il

avons

cits

auparavant sur celle matire.

successivement Jricho, Usa,

Spharvam,

Saphir, pierre prcieuse qui porte aussi en hbreu

le

Bethsanim, Sphoris, et enfin

Tibriade,

nom

de saphir. Les Grecs et

p, sapphirus.
Il

les

Latins l'crivent

demeura
prs
hdrin.

jusqu' son entire

les

extinction. Voil peu

avec deux

en

es(

souvent parl dans

ce que

Juifs

nous apprennent

du san-

l'criture. Job dit qu'il y a des lieux dont les pierres

sont des saphirs, cest-a-dire, que les saphirs sont

les savants

Mais

ne conviennent pas de tout cela.

communs dans
pires

certains pays. Pline dit que les meil-

Le
blit

P. Plau ne fixe le

commencement du sanhdrin
la

leurs viennent de la Mdie, peut-tre

du pays des Sa-

que sous Gabinius, gouverneur de

Jude, qui ta-

ou de Sphar, dont parle Mose. Le saphir oriende couleur de bleu cleste et bel azur; d'o
les

des tribunaux dans les cinq principales villes de

tal est

Jude, Jrusalem, Gadare, Amathus, Jricho,

et

vient

que

prophtes dcrivent

le

trne de Dieu
/

Sphora ou Sphoris,
le
il

ville

de Galile. Grotius en
;

comme

de couleur de saphir, c'est--dire, d'un bleu

met
mais

commencement sous Mose avec les rabbins en fixe la fin au commencement du rgne d'Ilcommenc sous
sous Jonalhas

clesle azur. Saphir ou schaphar, en hbreu, signifie

aussi la beaut.

rode. M. Basnage, dans son Histoire des Juifs, avait

Les Hbreux, pour exprimer

que

la

beaut et

le

prix
l-

d'abord cru que le sanhdrin avait

\Gabinius; mais ensuite
il

des tables de Mose, et du bton miraculeux de ce

gislateur, disent
l'un et l'autre taient

!e

mit sous Judas Machabe

de saphir.

'on sous son frre Jonathas.

Er

effet,

Les Orientaux ont une estime extraordinaire pour

celle pierre;

Machabe, en 3800, nous voyons le snat avec le grand -prtre qui envoient des ambassadeurs aux

ceux qui en portent croient qu'elle est la

source de leur bonheur.

Romains. Les rabbins disent qu'Alexandre Janne, roi des Juifs, de la race des Asmonens, comparut
devant
le

Sardoine (sardiusJapis), en hbreu odem. Ce terme

signifie

rougeur

d'o vient que quelques-uns le tra-

sanhdrin, et voulut s'y asseoir malgr les

duisent par rubis ou par pyrope. La sardoine est rouge,

tirant sur le blanc, ainsi

snateurs. Josphe nous apprend qu'Hrode, n'tant

que l'ongle de l'homme.

encore que gouverneur de Galile,

fut cit

devant

le

Sardomjx,
l'onyx.

comme

qui dirait une sardoine jointe

est

snat, et y comparut; il faut donc avouer que le sanhdrin subsistait avant le rgne d'IIrode. Il subsista encore depuis, ainsi qu'on le voit dans l'van-

Or, Yonyx

une pierre prcieuse qu'on

cornaline a le
chair vive.

nomme communment cornaline. La fond blanc, comme l'ongle pos sur la

On

1207
signifie plutt
i

SAU
Vmeraude.
;

SCE
nombre que quelquefois
si-

I20S
elles

a traduit par sardonicus lapis Fiibreu srhohem, qui

endroits de l'Asie, les sauterelles sont en trs-grand

viennent s'abattre dans

Satrape
gnifie

est

un

nom

persan qui dans son origine

;

un pays

comme une

nue, et rongent tout ce qu'elles

proprement un gnral d'une arme navale mais

il

rencontrent; que leur quantit est

si

mme
soleil
;

quelquefois
et

depuis

a t

communment donn aux gouverneurs

grande, qu'elles obscurcissent le

l'air,

que

les

des provinces et aux principaux ministres des rois de

Perse. Nous les trouvons,
les rois

peuples les voyant en

i

sont saisis, dans l'incerti-

mme bien

longtemps avant

tude

si elles

ne tomberont pas sur leur pays. Le pro-

de Perse, dans

les satrapies des Philistins, qui

11

subsistaient ds le temps de Josu ou des juges.

vrai

est

strilit arrive dans la Jude par suite d'une multitude de sauterelles qui l'a-

phte Jol, rapportant une

que

les

satrapes des Philistins sont appels dans

le

vaient dsole, en parle

comme

d'une arme ennemie

l'hbreu seranim, d'o vint

aussi un

nom

dasurnes, qui tait

i

qui y aurait

commis
la

toutes sortes de dgts, lsae re-

nom de

dignit chez les Perses. Le gnral

tua Crassus se

marque que quand

le

les sauterelles sont

emportes par

de l'arme des Parttes qui

rena. Pour ce qui est du
ici,

nommait Suil

vent dans

mer,
le

et qu'ensuite elles sont rejetes

nom
le

de satrape, dont

s'agit

par monceaux sur

sable,

on

fait

de grands trous
les brle

je le trouve

dans

le

chalden de Daniel, dans Es-

dans

la terre

pour

les enterrer,

ou bien on

dras et dans Esther, sous

les

nom
de

d'Achasparn, d'o

Grecs ont

fait

satrap, par l'lision de quelques

et
la
fin

pour empcher l'infection qu'elles pourraient produire dans l'air. Et, en effet, il est quelquefois arriv qu'elles
ont caus de grandes pestes.

lettres

du commencement
du ou

du mot. Ce
voit

terme, selon son tymologie, signifie un grand qui

la face
roi,
les portiers

Mose dclare impurs tous

et qui

les
;

animaux qui volent,

mais
il

de

la majest.

Voyez

les

marchent

quatre pattes

excepte ceux

auteurs des Dictionnaires hbreux et chaldens, et les

qui, ayant les pieds

et

de derrire plus grands, sautent

la

commentateurs sur Daniel,

dans Jrmie
et

ni,
le

2.

On

trouve aussi

ne rampent pas sur

terre. Ensuite

il

dsigne

dans

Nahum

nom

de tapsar, que les

quatre sortes de sauterelles,

salnh, chargal et hachagab,

nommes en hbreu arb,

que saint Jrme
a

interprtes traduisent par satrapes.

rendu

Les satrapes des

Philistins taient

comme

des rois

par bruchus, attacus, opliiomacus et locusta.

voir, sur le sujet des sauterelles,

On peut
II,
1.

qui gouvernaient avec un pouvoir absolu les cinq satrapies, c'est--dire, les cinq villes principales des Philistins.

Bochart, dans son

partie
iv,

grand ouvrage de Animalibus

c.

sacris,

Ces peuples avaient aussi quelques rois dans

roi

1-8.

d'autres villes. Par exemple, Abimlech,

rare, et Achis, roi de Geth,
diffrents des surnes

de G-

Aprs
relles,

la

dfense que Mose

fait

d'user de saute-

taient

Philistins,

mais

on ne peut douter que

l'on
la

ne manget commu-

ou satrapes des cinq satrapies

dans
Mais
\e livre des

nment de ces animaux dans

pays voisins
acrides
;

Palestine cl dans les

dont
le

il

est souvent parl

livre des Rois.

Juges et dans
des Perses

ainsi

il

n'y a nulle difficult que le terme

premier

les satrapes

dont se sert saint Matthieu en parlant de ce

la

taient de simples gouverneurs de provinces envoys

qui servait
signifier

nourriture de saint Jean, ne puisse

foi

de

la

part du roi,

ou des

officiers

de ses troupes.

des sauterelles. Les anciens font

que dans

Saint Jrme traduit quelquefois par satrap l'hbreu

pachat, qui signifie un chef de troupes,

l'Afrique,

dans

la

Syrie, dans la

Perse, et presque

un gouverneur

dans toute

l'Asie, les peuples

Il

mangent communment
des peuples entiers qui

de province, d'o vient

le

nom de

bcha ou pacha, qui

de ces animaux.
l'on

y a

mme

est encore aujourd'hui en usage chez les Turcs. Mais

le vrai

donne

le

nom

iacridophages ou mangeurs de sau-

nom de

satrape est cach sous

lit

le

terme achaset

terelles,

parce que c'est l leur principale nourriture.

drapn, qu'on

dans Daniel, dans Esdras

dans
la

Plusieurs auteurs nouveaux

tmoignent que l'usage

Esther, qui sont des livres crits pendant ou depuis

captivit.

en est encore dans l'Orient.

commun

aujourd'hui dans l'Afrique et

Saule
les lieux

(salix) (1),

arbre fort
et

commun,

qui vient dans

humides,

dont

la

feuille est

peu prs
la fle

Sceau (sigillum, signum, signaculum). Les anciens Hbreux portaient leurs sceaux ou leurs cachets au
doigl dans des bagues, ou dans des bracelets sur le bras.

semblable celle de

l'olivier.

Dieu parlant de

des Tentes, ordonne que les Hbreux prendront des

Aman

scella les ordres

du

roi

Assurus contre

les Juifs

branches des plus beaux arbres,

branches de saules qui sont sur

et

en particulier des
les

avec Canneau du roi. Les-prlres de Bel prirent le roi

le torrent, et qu'ils

de sceller de son anneau

divinit,

la

porte du temple de celte

porteront en leurs mains devant

le

Seigneur, en signe

pour

faire croire qu'ils n'y entraient point la

le si-

de rjouissance.
Sauterelles. Les Hbreux ont plusieurs noms pour
signifier les

nuit.

L'poux du Cantique souhaite que son pouse

mette

comme

un sceau sur son bras. Pone me

ut

sauterelles,

et

ils

en reconnaissent de

gnaculum super brachium tuum.

Pline remarque que l'usage des sceaux ou cachets
tait

plusieurs sortes qui sont inconnues parmi nous. Dieu

frappa l'Egypte de

la plaie

des sauterelles, qui ravala

grent tout ce qui tait rest

campagne dans ce

encore rare au temps de

la

guerre de Troie,

et

pays-l. Les anciens historiens et les nouveaux voya-

geurs remarquent que dans l'Afrique, et dans plusieurs

(1)

qu'on se contentait de fermer les lettres avec diffrents nuds mais chez les Hbreux ils sont bien plus an;

ciens. Juda,

fils

de Jacob, laissa pour gage Thamar,

,

Genre de

la famille

des nmenlaces.

qu'il

ne connaissait pas

son cachet

son bracelet et

4209
son bton. Mose, dans
tient scell
le

SCE
Deutronome
qu'il tient
,

SCI
dit

1210
la

que Dieu
le

ordinairement de l'hbreu schebet pour marquer

verge dont on frappe l'enfant dsobissant et
teur indocile.
5

dans ses trsors,

sous

sceau,
tient

le servi-

les

instruments de sa vengeance. Job

dit qu'il
le

les toiles

comme
:

sous

le

sceau, qu'il en est

matre,

Le

sceptre se prend trs-souvent pour une tribu,

les princes des tribus por-

qu'il leur permet de paratre quand il le juge propos. Vous avez scell mes pchs comme dans Et ailleurs

apparemment parce que

taient

un sceptre ou un bton de commandement pour

votre bourse.

inarque de leur dignit. Les Septante et saint Jrme

voulait cacheter
fil,

Quand on

une
et

lettre

ou un

livre,

on

traduisent ordinairement ce terme hbreu par tribu;

l'enveloppait de lin ou de

on appliquait

la cire et

mais quelquefois aussi

ils

conservent
1

le

mot de
;

scep-

puis le sceau par dessus.

Le Seigneur ordonne
qu'il

lsae

trum. Voyez pour les Septante,

20, 21
20, 21
;

Rois ix, 21
xi, 13, 32,

x, 19,
xii,
;

de

lier

ou d'envelopper
de
les
:

le livre

o taient ses prdiclui dirait

xv, 17;
et

111

Rois

vm, 10;

35;

tions, et

cacher jusqu'au temps

Liga testimonium,
et

pour

)a

Yulgate, voyez

Nomb. xvm, 2

Je-

de

les publier

signa legem in

rm.
4

li,

19.
sceptre, c'est--dire, l'hbreu schebet
le
,

disciputis

11 fait le

m eh. mme commandement Daniel Tu

:

Le

signi-

autem,

fie

la

verge du pasteur,

bton d'un
le

homme

de

Daniel, signa sermones,

pus.
liste,

et
lit

claude libriun usque ad temvoir saint Jean l'vang-

guerre ou un simple bton,

guerrier
grains.
,

dard ou

la

lance d'un

Le

livre

que Dieu

la

verge avec laquelle on bal les moindres

dans Y Apocalypse,

tait scel'

de sept sceaux, et
le lui

crit

dedans

et

dehors. Nul n'osa l'ouvrir ni

ex-

Schisme, terme form sur le grec schisma, qui

gnifie rupture
,

si-

commencement du monde. II tait rare qu'on mt un si grand nombre de sceaux mais cela marquait l'importance de sa mapliquer, que l'agneau

immol ds

le

division. Saint Paul prie les Corinsi

:

thiens de vivre dans une

grande union
Ut non

qu'il n'y

ait

entre eux aucun schisme

sint in vobis sefris-

tire et sa profondeur.

mata.
,

Saint Jean dit que les Juifs taient partags

Dans

les contrats civils

:

d'ordinaire on faisait deux

,

entre eux l'occasion de Jsus Christ; les uns disant

qu'il tait vrai

originaux

l'un

demeurait ouvert

et tait
;

conserv

prophte, et les autres que c'tait un

erat inter eos.

par celui au profit de qui

cachet
,

tait le contrat

l'autre tait

sducteur

El schisma

Lorsque Jroet qu'il eut

et

mis en dpt dans un lieu public.

qu'on n'y pt toucher, ni

On

le

boam

se fut soulev contre

Roboam
il

scellait, afin

le falsifier.

J-

reconnu pour roi des dix tribus,

spara de
nion de
la

fit

schisme,
la

et se

rmie achte un champ auprs d'un

dans Anathoth sa patrie
trat,
il
;

nomm
,

Hanancl,
le

religion

du Seigneur, quitta
et

commu-

il

en crit lui-mme
il

con-

la tribu
,

de Juda,

ne vint plus au temple de

prend des tmoins

scelle le tout
,

et le

met
:

Jrusalem

qui tait le lieu choisi et destin pour

le culte

entre les mains de Baruc, son disciple

et

il

lui dit

rendre au Seigneur

qui

lui est

d. Les chutens,

Prenez

ces

deux contrats,

celui-ci qui est scell, et celui-

autrement
plirate,

les samaritains, qui vinrent

de del l'Eu-

l qui est ouvert, et mettez celui qui est scell

dans un

pour

s'tablir

dans
le

les villes

des dix tribus,

l'tablisse

vase d'argile f afin qu'il g puisse durer

longtemps. Les
Ils

demeurrent aussi dans

schisme jusqu'

Grecs en usaient de

mme
,

dans leurs critures.

ment de
qu'ils

la religion

chrtienne. Les Juifs d'aujourd'hui

conservaient les originaux des contrats et des autres

pices de consquence
d'argile.

regardent les carates

comme

schisinaliques

parce

dans des vases d'airain ou

ne reoivent point leurs traditions.

a

On
que

vu plusieurs schismes dans l'glise chrtienne,

Sceptre (sceptmm); en grec sceptron, en hbreu

schebet.

depuis son origine jusqu'aujourd'hui. La diffrence

l'on

Ce terme signifie proprement, 1 un bton de commandement, un sceptre que l'on met en la main
des dieux, des
rois,

met entre

le

schisme et l'hrsie, est que l'h-

rsie est fonde sur des erreurs capitales

que

l'hr-

des gouverneurs de province, des

le

tique soutient opinitrement, et au mpris des cen-

chefs du peuple. Jacob prdit Juda que

sortira point de
tre l'attente des
la

sceptre ne

sures et des foudres de l'glise.

traire, n'est

Le schisme

au con-

Juda jusqu'
nations. Et
dit

la

venue de celui qui doit

pas prcisment fond sur les erreurs de

Balaam, prdisant aussi

celui qui est spar

tret

de

l'glise,

mais sur son opini-

venue du Messie,

qu'il sortira
les

un

sceptre d'Is-

ne vouloir pas reconnatre son chef vritable,

les glises d'Occident
les autres

ral,

Baruc parle du sceptre que

Babyloniens met:

ou demeurer spar de sa communion. Ainsi on a

souvent vu des schismes dans
parce que les unes obissaient un pape, et
un autre
,

taient entre les

ut honio
,

mains de leurs dieux

regionis.

Sceptrum

liabet

sicut

Judex

On en donne

aussi aux

scribes

aux commissaires qui tiennent registre des troupes. Les prophtes parlent assez souvent du scep,

lorsqu'il

y avait plusieurs comptiteurs

qui s'arrogeaient la papaut. Les Grecs et la plupart

tre

de

la

domination

et

Amos

dsigne
le

la

souve-

des chrtiens d'Orient, sont encore aujourd'hui schismaliques, parce qu'ils ne reconnaissent pas l'autorit

raine puissance par celui qui tient

sceptre.
etc.

ssu(Esth.

rus avait

en main un

sceptre

d'or,

du pape,

et qu'ils

ne communiquent pas avec

les

vin, 4.)
2

glises latines.
sceptre se

Le

met pour
un

la

verge de correction,
:

Scie.

Le supplice de
Hbreux.

la

scie

n'tait

pas inconnu
et

pour

l'autorit souveraine qui frappe et qui abaisse

les briserez

parmi

les

M en

est parl

dans Daniel,

Vous

avec

sceptre de fer.

Le sage

se sert

dans

l'oitre

aux Hbreux. Je pense que ce supplice

!<zH

SCI

SCI
Quoi qu'en aient publi
le

HiS
septicisme el
la drision,

vient originairement des Perses, ou des Chaldens.

On m'a

assur qu'il tait encore connu chez les Suisses,

il

quiconque se respecte ne parlera jamais avec lgret

d'un peuple qui a tout invent, et de qui nous tenons
tout par l'intermdiaire des

et qu'ils l'exercrent

y a peu d'annes

sur

u\\

de

leurs compatriotes coupable d'un grand crime, dans la

Grecs

et des

Romains
;

ses

plaine de Grenelle [prs Paris.

Ils le

mirent dans un

dominateurs, aprs avoir t ses disciples

d'un peuple

espce de cercueil,
ant par
la tte,

el le scirent

en long en

commen-

que Thophraste a proclam

le plus clair

de

l'uni-

comme
fit

on scie une poutre de bois.

scier en

vers; qui, plusieurs milliers d'annes avant notre re,

avait,

Parisatis, roi de Perse,

deux Roxane toute

Thraces Taisaient

pour emprunter ses mtaphores, uni

et,

le ciel

vivante. Valre

Maxime

dit

que

les

la terre,

en rglant

les

travaux de

la

culture par

quelquefois souffrir ce supplice des

hommes

vivants

les rvolutions dsastres,

trouv

le vrai
,

systme du
retour des

Vivos

hommes mdias

secare.

Les

lois

des douze tables,

monde,

l'exacte
les

longueur de l'anne

le

qui avaient t empruntes des Grecs par les Romains,

clipses,
i

grandes priodes astronomiques; tabli

il

soumettaient certains crimes au supplice de

Mais l'excution en
tait si rare, dit

la scie,

ce que nous n'avions pas,

y a un demi-sicle, un
la

Aulu-Gclle, qu'on

systme de mesures fond sur

terrestre; dtermin
la

mesure du cercle

ne se souvenait pas de

l'avoir

vu pratiquer. Hrodote

figure de la terre, dress des

raconte que Sabacus, roi d'Egypte, reut ordre en

j

cartes gographiques, form des bibliothques, crit

songe de couper en deux tous

les prtres

de l'Egypte.

des codes, rig des tribunaux, institu tout ce qui

L'empereur Caus Caligula condamna souvent des gens de condition

La chose
tre scis

donne
de
I

la

socit

humaine du

lustre,

de

la flicit,
la justice

en deux par

le milieu

aut

la

dure, l'amour du travail, de l'ordre, de

mdias serra dissequit.

n'est pas

et des

murs. Je

laisse

au gnie de Champollion le

moins commune dans

l'criture.

soin de parler de son histoire et de ses grands

mociel
;

Saint Paul, dans l'plre aux

Hbreux

parlant des

numents,

les plus

augustes qui soient sous le

maux

qu'on a

fait souffrir

aux prophtes et aux saints

de V Ancien Testament,
le supplice
le

dit qu'il

yen

a qui

ont souffert

monuments durables comme le monde, qu'ils tonnent encore de leur langage muet et solennel. Je rappellerai

de

la scie

secli snnt.
,

Origne, saint Justin

seulement que ce peuple a cr

les loges

la

mdecine.

mariyr, saint Jrme

l'auteur

du pome contre
Tertullien, et plula

Sa chirurgie a mrit
sait

de Celse.

connaisIl

Marcion, imprim sous

sieurs autres anciens,

le

nom de

fond les diverses

proprits des aliments.

ont expliqu ce passage de

avait invent la gymnastique, et la faisait entrer dans

l'ducation,

mort
roi

d'isae,

qu'on

dit avoir t

mis mort par

le

parmi

les exercices militaires.

Il

s'tait

Manass, avec une scie de bois. Cette circonstance

fait

astreint par ses lois la circoncision, et

une prola
si

d'une scie de bois embarrasse, car on ne

scie avec
le

point de

pret jalouse;

la

propret tait pour lui

si

beaut
fami-

bois; et d'ailleurs on ne saurait scier un

telle scie.

suprme. Ces notions taient

lires

rpandues et

homme
scie

avec une

Nous avons propos

ail-

que tout gyptien voyageur

tait partout

con-

leurs quelque conjecture sur cela, en disant que cette

sult

comme mdecin
le

de

la

mme

faon que les

de bois n'tait peut-tre que de certains traneaux

et

Europens

sont aujourd'hui

dans tout l'Orient.

arms de pierre

de

fer,

avec lesquels on

lissait les

Enfin, je rappellerai qu'il avait relgu les spultures

loin des villes,

pis pour en tirer le grain.

Mais ne pourrait-on pas

d'une scie de bois, c'est-;

loin

de

la

terre habite, loin des atstriles,

l'entendre plus simplement

dire, d'une scie

teintes

du fleuve, dans dessables

dans

le

propre scier du bois

car

il

y a des

sein des

montagnes dsertes,

loin

mme

de tout

lieu
l,

scies de plusieurs sortes, scie

pour

la pierre,

pour

le

o un arbn pouvait crotre,

religion,

fleurir et fructifier.

Par

marbre, pour

le

fer,

pour

les os,

pour

les

arbres,

conomie, salubrit, tout

la

tait satisfait; car

l'usage des jardiniers,

pour

le bois, l'usage

des char-

un des caractres de
complir
la fois

sagesse gyptienne tait d'ac-

rons et menuisiers.
Daniel parle aussi du supplice de
la

plusieurs choses par une seule. Or,

scie

Vange
la

lorsque dans une discipline sociale tout est rgl pour

la

du Seigneur
sentence sera

est prt

vous scier en deux, ds que

conservation particulire et publique, tout, jusqu'aux

et

pranonce.

Saint Matthieu dit que le

moindres dtails du vtement

de

la

nourriture,

mauvais serviteur sera coup en deux, trange parmi

les hypocrites.
fait

Le

texte hbreu de VAncien Testament

comment ne pas rapporter au mme but la pratique des embaumements? Pratique si utile, je le rpte,
et si simple, qu'elle a

assez souvent allusion cet usage, lorsqu'il emploie

diviser,

survcu vingt rvolutions, et

matres de l'Egypte,
l'avaient

le

verbe couper en deux,

I

pour mettre mort.

xix, \h, et

que

les

rois grecs,

Voyez
vi, .

liois xvi,

51, 53, Exod.

Rois,

adopte pour leur nouvelle capitale, comme le tmoignent, et les catacombes creuses dans les rochers

Science
science

(scienlia).
et

Dans

le style

des Hbreux,

la

de

la

ncropole, et les

momies que

l'on

en relire en-

du bien

du mal

signifie

une science parfaite,

5.

core de nos jours. Que

pratique,

l'Egypte ait sanctifi celte

telle qu'est celle

de Dieu. Voyez Gen. m,

les

surtout pour les animaux, l'Egypte suivait

Sciences. tat des sciences chez

gyptiens (1).

en cela

le

baumement s'tendait,
(1) Voyez l'article gyptiens le tableau des arts chez ce peuple industrieux, par M. Lelronne.

systme gnral de ses ides. Plus l'emplus il devenait difficile; on l'a

le

rendu sacr pour

rendre obligatoire, pour y con;

traindre par la force de la religion

sorte d'artifice

1213
qu'ont
kiiit

SCR
dans
la suite, et

SEC
de l'arme, qui
fait aller

Am
la

pour des vues analogues,

,

guerre

le

peuple du pays.

tous les lgislateurs de l'Orient

et

spcialement

le
|

Dans

le livre

des Machabes, Judas

dit

aux scribes de

plus

renomm

d'entre eux, Mose; Mose, l'lve de

la

se tenir sur le boni

du ruisseau que l'arme devait

rgyple, selon
vitique et les

parole de l'criture. Ouvrez \eL:

passer, et leur ordonne de ne laisser aucun

homme
la

Nombres
:

c'est l'Egypte, c'est son esprit

au-del de l'eau, mais de les faire tous marcher

guerre.
3 Scriba se

qui vous parle

ce sont ses prceptes que Mose a

consacrs par

les siens. (.
et

Pariset, Mmoire sur

de la dtruire.)

les

met pour un homme

habile,

un docteur

causes del peste,

sur les moyens

de

la loi,

un

homme

savant, et qui entend les affaires.

tait scribe,

Scorhon

(scorpio).

famille des aranides. L'extrmit de la

Genre d'insectes aptres de la queue des

ils

Jonathan, oncle paternel de David,

fort habile.

et

Baruc, disciple et secrtaire de Jrmie,

scribe, de

scorpions est munie d'un aiguillon avec lequel

font

est aussi

nomm

mme

que Gamarias,
le

fils

des blessures dangereuses, par

laissent couler dans la piqre.

l'effet

du venin
les

qu'ils

de Saphan, et Jonathan, qui vivaient sous

de Josias. Jsus,
fils

rgne

de Sirac,
la

dit

que

le

bonheur
que
c'est
i

Dans

l'criture, dit

dom Calmet,
les

scorpions,
:

de l'homme est dans

lui

main de Dieu,
le

et

dans un sens figur, marquent

mchants

Vous

qui

comble d'honneurs

visage du scribe.

On

vivez avec des mchants et des mutins, vous habitez

avec des scorpions, dit le Seigneur zchiel. Celui qui
tient

sait les loges

que l'criture donne

crivain habile

Esdras, qui est

la
loi

lou

comme un
:

dans

de son

une mauvaise
dit
l'

femme Le

est

comme
11

celui qui

prend

Dieu
ple,

Scriba vclox in lege Moisi. Les scribes du peuil

un scorpion,

Ecclsiastique.

court risque d'tre

dont

est parl assez

souvent dans l'vangile,

infect de son venin.

mme

auteur met les scor-

taient des crivains publics et des docteurs de profession qui lisaient et expliquaient la loi et les saintes

pions parmi les instruments

de

la

vengeance du

Seigneur.
Scorpions, sorte de fouets arms de pointes.

critures.

Rola
:

Quelques-uns mettent
Mose; mais leur

l'origine

des scribes

sous

boam

rpondit aux Isralites qui se plaignaient de

les

nom ne

parait pour la premire fois

li).

pesanteur du joug dont Salomon

avait accabls
et

que sous
que David
prtres

les

juges

[Juges v,

D'autres

croient

Mon

pre vous a fouetts avec des verges,

moi je vous

les institua lorsqu'il tablit les classes des

fouetterai avec des

scorpions, avec des verges ou des

et

des

lvites

Par. xxiv, xxvi

).

Saint
la

fouets
ia

arms de pointes ou d'pines pointues

comme

Epiphane met leur origine du temps o commena

secte des saducens.
Il

queue du scorpion.
Scorpions,

est parl

dans

les Actes

des

machine de guerre avec laquelle on

scribes du parti des pharisiens, ce qui a fait croire

lanait des flches.

On donnait

aussi ces flches le

quelques-uns que les scribes taient tous de

des pharisiens. Mais
secte
sectes.
ils
il

la

secte

nom

de scorpions. Cette machine est dcrite parTerau commencement de son livre intitul Scort

n'taient attachs

aucune
les

tullien

particulire,

et

en avait de toutes

piaque.

Scribe, matcus.

scriba; en

hbreu sopher
scribe est
fort

en grec gram-

Scribes et docteurs de la

loi,

dans l'criture, ne

Le nom de
il

commun

dans

veulent dire que

la

mme

chose. Et celui qui, dans

loi,

l'criture, et
1

a plusieurs significations.

saint Matthieu (xxn, 35), est appel docteur de la

tait trs

Un

crivain,
la

un

secrtaire. Cet

emploi

dans saint Marc (xu, 28), est

scribes
;

nomm

scribe

Un

des

considr dans
ture

cour des rois de Juda, dont l'cri-

et

comme

toute la science des Juifs, en ce

nomme

assez souvent les secrtaires,

comme

des

temps-l consistait principalement dans les traditions

pharisiennes, et dans l'usage qu'on en faisait pour

premiers

officiers

de

la

couronne. Saraa
et

tait scribe

ou secrtaire de David, Siva

le

Smias exercrent

expliquer l'criture,
teurs de la loi,

le

plus grand

nombre des docet

mme

emploi sous

le

mme

prince. Sous le rgne

et

ou des scribes, taient pharisiens,

uns

de Salomon,
secrtaires

nous connaissons lihoreph

Ahia,

on

les

voit
;

presque toujours joints eiiseinble dans

les
et les autres

du

roi; Sobna, sous zchias; et Saphan,

il

l'vangile

se {Tiquaient de saIls

sous Josias.

Comme

y avait peu de gens en ce

le

voir

la loi,

de l'tudier, de l'enseigner.

avaient

la

temps-l qui sussent bien crire,

nom

et la qualit

clef de la science, et taient assis sur

la

chaire de

de scribe

et d'crivain taient fort considrs.

Mose.

Saint Epiphane et l'auteur des Rcognition;:

2 Scriba se
fait la

met pour un commissaire d'arme qui

est dit que,
il

attribues saint Clment, comptent les scribes parmi

les sectes

revue des troupes, qui en lient registre, qui

des Juifs

mais

il

est certain qu'ils

ils

ne

fai-

en

fait le

dnombrement. Par exemple,

fit

il

saient point de secte part; seulement

se distin-

dans

la guerre que Barach Zabulon des scribes habiles

Sisara,

y vint de ou
le

guaient par leur tude de

la loi.

manier
le

le stylet

Sebath ou Schertii, cinquime mdis de l'anne

civile,
l'article

roseau crire.

On marque sous

rgne d'Osias,

et

onzime de l'anne ecclsiastique. (Voyez

roi de Juda, Jhiel, secrtaire, qui avait sous sa

les

main
tait

Calendrier des Juifs)

armes du

roi.

Jrmie parle d'un scribe qui

Secte. Ce
le

nom

latin a

la

mme

signification

que

prince, ou chef des soldats, et qui faisait faire l'exercice aux jeunes soldats
:

nom

grec hresis, quoiqu'il ne soit pas aussi odieux.

Scribam principem militum,

:

L'on connaissait parmi les Jhlfs quatre sectes par,

qui probabat tirones. L'hbreu porte

L'crivain prince

ticulires, qui

se distinguaient par la singularit

de

1215

SEL
,

SEN
et qui deet
l'alliance de ton

1216
la

leurs pratiques ou de leurs sentiments

Dieu. Par

mme

raison,

il

tait

meuraient unies de communion entre

le corps

elles,

avec

prescrit (rajouter

du
n,

sel tous les sacrifices

de l'an-

de leur nation. Ces sectes sont celles des

cienne

loi

(Lvit.
la

15),

parce qu'ils n'taient que

offerte
sel

pharisiens, des saducens, des essniens et des hrodiens, dont nous avons parl sous leurs articles particuliers.

l'ombre de

seule victime digne d'tre

sel cleste,

Dieu son pre, l'ombre du

liance de noire Dieu.

du

de

l'al-

Au commencement du

christianisme, on

voulait faire passer la religion de Jsus-Christ

comme
Juifs,
\

Les vrits de notre sainte Religion se trouvent,

une

secte

du judasme. Tertulle, avocat des

dit

non seulement dans

la tradition

des

Juifs,

mais aussi

accusant saint Paul devant Flix,

la secte sditieuse des

qui/

est

chef de

dans celles des paens, plus ou moins purement conserves.

|

nazarens

et les Juifs

de

Rome
la
j

Il

est vrai
le sel

que l'glise ne nous prescrit pas

dsigne notre divin Sauveur; mais

disaient saint Paul, lorsqu'il fut arriv dans cette

ville
:

de croire que

Ce que nous savons de

cette secte,

c'est

qu'on

ce que je viens ddire le rend assez probable, outre

combat partout. Saint Pierre, dans sa seconde ptre,

prdit aux fidles qu'il y aura

qu'un saint et savant Pre

ancien livre
bien,
:

l'a lu

formellement dans un

parmi eux de faux

et,

Scio

me
le

legisse in

quodam volumine. Eh
le sel

docteurs, qui y introduiront de pernicieuses sectes,

Homre
que

(ll'iad.

x, 214) appelle

divin.
vi,

renonant au Seigneur, qui

sur eux une soudaine ruine.

les
Il

a rachets, attireront
ajoute que ces gens,
la

Platon, ainsi que

10), assure

rapporte Plutarque (Sympos.

le corps

du

sel

est trs

-aim de Dieu.

trop

amoureux d'eux-mmes, blasphment

Mais, dans ce dernier passage, le

sainte

Au
du

rapport d'Arnobe

(livre u), les

Romains regardaient

doctrine, et ne craignent point d'introduire de nouvelles

sectes.

comme
sel.

sacres les tables sur lesquelles on avait servi

nom de

secte

Pline (Nat. Hist. xxx, 41), nous apprend gale

se prend dans le sens d'hrsie.

lement
diffrentes sectes qui

grand respect
in

qu'ils avaient
intelligitur

pour

le sel

Ce

qui a

donn naissance aux

Maxima tamen
quando nulla

sacris

aucloritas

salis

ont paru parmi les Juifs est apparemment ce que

l'on vit

sacrificiel

conficiuntur sine mol sals.

Le

parmi les Grecs, o

;

les philosophes taient

respect qu'ont pour le sel les Juifs modernes, tous les

partags en diffrentes sectes

par exemple, des aca-

Orientaux en gnral,
bdouins, va jusqu'

cl

particulirement les Arabes

dmiciens, des stociens, des pripalticiens, des cyniques, des picuriens,

etc.

la superstition.

Les

Juifs

l'imitation

Semaine. Les Hbreux avaient trois sortes de se-

des Grecs, commencrent se partager en diffrentes

sectes, vers le
les

maines

Des semaines de jours qui se comptaient

temps des Macbabes.

Il

semble que

d'un sabbat l'autre; 2 des semaines d'annes qui

se comptaient d'une

Corinthiens avaient envie d'introduire quelque

le

anne sabbatique

l'autre, et qui

chose de pareil dans

saient
:

christianisme, lorsqu'ils di-

taient de sept annes; 5 enfin des semaines de sept

fois sept

Pour moi,

je suis disciple de Pierre, moi de

annes, ou quarante-neuf ans, qui se comp-

Paul,
si

et

moi d'Apollon. Abus que saint Paul rprima

taient

d'un jubil l'autre. Tout cela se voit dans

la

fortement dans sa premire ptre aux Corinthiens.

l'glise chrtienne et ca-

Mose et dans

pratique des Juifs.

Encore aujourd'hui, dans

phie et

Sens de l'criture. On peut distinguer cinq sens

dans l'criture:
littral

tholique, on souffre des espces de sectes en philoso-

i le sens

grammatical; 2

le

sens

mme

en thologie, l'gard des questions

et qu'elle laisse la

ou historique;

3 le sens allgorique

ou figur;

que

l'glise n'a pas dcides,

4 le sens anagogique; 5
I.

libert

des coles. Ainsi nous voyons en philosophie

Le

sens grammatical est celui

Le sens tropologiquc ou moral. que les termes du

des pripatticiens,des scotisles, des nominaux, des

cartsiens, des gassendistes,
etc.
;

texle prsentent l'esprit, suivant la propre signification

et

en thologie,

des termes. Ainsi, quand on dit que Dieu se repent,

qu'il se

des thomistes, des augustiniens, des scotistes, des

molinistes, des congruisles.

met en

colre, qu'il monte, qu'il descend, qu'il

et les

a les

yeux ouverts
croire

oreilles attentives, etc.

Le
aux

Sel. Le
la

sel,

chez

les

Orientaux, dsigne l'entretien,

reoit
l'on
;

sens grammatical de toutes ces expressions, conduirait

nourriture

que

l'on

de

mme

que

dans

que Dieu

serait corporel, et sujet

l'Occident,

l'argent

que

donne

un serviteur
latin, et sal-

mmes

infirmits
qu'il n'a

que nous. Mais

comme

la foi

nous

pour son entrelien s'appelle sal-arium en

aire

apprend

aucune de nos faiblesses

et

de nos

en franais. En Orient
le
sel

on

dit

qu'un domestique

imperfections, dans ces rencontres on n'en demeure

mange
et

de son matre. Des Hindoux appellent

infidle

jamais au sens grammatical.

IL Le sens
littral et historique est celui
fait,

un domestique
haram,

nemek-haram, de nemek,

sel,

qui s'attache

infidle.
le

l'histoire, au

au sens que

le rcit et les

termes

Mais pourquoi a-t-on de tout temps dsign par

terme

sel

la

nourriture et les

autres

besoins de
et entretient

l'esprit. Ainsi, de l'criture prsentent d'abord pousa Agar, qu'il la renvoya quand on dit qu'Abraham

l'homme, c'est--dire, ce qui restaure

notre \\e
?

Nous trouvons

la

rponse dans ces paroles

:

de saint Jrme sur zchiel (xvi, 4)

in

Scio

me

legisse
sit

reut la circonensuite, quisaac naquit de Sara, qu'il sens historique et cision ; tous ces faits, pris dans le disent autre chose, sinon ce qui est exlittral,

ne

quodam volumine de Domino

Salvatore quod ipse

prim dans

l'histoire, le

mariage d'Abraham avec Agar,

recher-

sal coeleste. C'est pourquoi l'criture sainte appelle

e sel sal fderis Dei
tui

la naissance d'Isaac, etc.

III.

(Levit.

n.

13),

le

sel

de

Le sens allgorique

et figur est celui q.ui

1-217

SEP
termes ou sous l'vnel'histoire. Ainsi, le

SEP
et desschs, qui
J

4218
les sept

che ce qui est cach sous les ment dont il est parl dans
riage

marquaient

annes de

ferti-

ma-

lit et les

sept annes de strilit.

Le nombre de

sept

d'Abraham avec Agar, qui

fut ensuite rpudie

et

jours observ dans les octaves des grandes solennits

et chasse cause
fils,

de son insolence

de

celle

de son

de Pque, des tabernacles, de

nacle et du temple
d'or; le
;

la

ddicace du taber-

est une figuie de la qu'une esclave, et qui a t rprouve cause de son figure de infidlit et de son ingratitude. Sara est la
l'glise, et lsaac la figure

synagogue, qui n'a jamais t

les sept

branches du chandelier

nombre de
;

sept victimes ordonn dans plu-

sieurs occasions

sept trompettes, sept prtres qui en

fait le

du peuple

choisi.

sonnent sept jours pendant lesquels on

tour

IV. Le sens anagogique, ou de convenance, est celui qui rapporte quelques expressions de l'criture la
vie ternelle, la batitude, cause de quelque con-

de Jricho. Dans Y Apocalypse, sept glises, sept chandeliers, sept toiles,

sept lampes

sept sceaux

sept

anges, sept fioles, sept plaies, etc.; en un mot, le

formit ou proportion entre les termes dont on se sert pour exprimer ce qui se passe en ce monde, et ce qui
arrivera dans le ciel. Par exemple, l'occasion du sabbat, ou du repos qui tait

nombre de

sept se trouve

pour

ainsi dire

chaque
mis

page dans l'criture.

Dans certains passages,

pour un grand nombre.
prendront un

le

nombre de
lui

sept est

command au peuple de
les saints jouissent

Isae dit

que sept femmes

qu'il

Dieu on parle du repos dont

le ciel.

dans
la

homme

pour

demander
la

les

l'occasion de l'entre des Isralites dans

pouse. Anne, mre de Samuel, dit que celle qui tait

strile a

terre promise,

on

traite

de l'entre des lus dans

la

eu sept enfanls, ou, selon

:

Vulgate,

elle a

terre des vivants, etc.

eu plusieurs enfanls
lire

Peperit plurimos. Jrmie (xv, 9)

V. Le sens moral ou tropologique, est celui qui

se

sert de
le

la

mme

expression. Dieu
fois

menace son
c'est-

des moralits ou des rflexions pour la conduite de la

vie et pour la rforme des

peuple de

frapper sept

pour ses pchs,

murs, de ce qui

est dit

ou

-dire, plusieurs fois.

Le Psalmisle, parlant d'un

pur sept
fois.

arail-

racont historiquement et littralement dans l'criture.

gent bien pur, dit

leurs,

qu'il est

Et

Par exemple,
:

l'occasion

de ces paroles du Deubouche du buf qui

rendez nos voisins

la pareille sept fois,

punis-

tronome
foule
le

Vous ne

lierez point la

sez-les svrement, et aussi souvent qu'ils le mritent.

grain f S. Paul dit qu'il faut fournir aux prdi-

cateurs et

ceux qui nous instruisent, de quoi se

Le meurtrier de Can sera puni sept fois mais celui de Lamech le sera septante fois sept fois. Ne semez pas
;

nourrir et s'entretenir.

dans
les faits et l'histoire
les
;

les sillons

de

l'injustice, si

vous ne voulez en

Le sens
de notre

littral

pour objet

moissonner
fois.

sept fois la peine,

c'est--dire, plusieurs

l'allgorique, ce

que nous croyons, ou

mystres

Le paresseux

s'estime plus sage que sept

Il

hommes
valoir
:

foi; l'anagogique, la batitude, et

ce qui y a

qui prononcent des paraboles.

croit

mieux

rapport; le iropologique, le rglement de nos

murs.

que sept sages. Saint Pierre demande au Sauveur

Tout cela

est

compris dans ce distique

Combien de
;

fois

pardonnerai je
lui

mon

prochain? jus:

Littera gesta docet; quid credas, allegoria

qu' sept

fois.

Et Jsus-Christ
fois,

rpond

Je ne vous dis
fois sept fois.

Moralis, quid agas; quo tendas, anagogia.

pas jusqu' sept

mais jusqu' septante

le

On peut remarquer
de parler, dans
sens grammatical,
le littral,
il

les cinq

sens dont nous venons

le

Septante disciples. C'est

nom
lui

qu'on donne aux

le seul

mot de Jrusalem. Selon

de
la

soixante et douze disciples que Jsus-Christ choisit,

et qu'il

signifie la vision

paix

selon

envoya prcher devant

dans tous

les lieux

une

ville capitale

de Jude; selon l'allgo-

il

devait aller (Luc.

x, 1, 17).

Voyez ci-devant

rique, l'glise militante; selon l'analogique, l'glise

l'art. Disciples.

triomphante; selon

le

moral, l'me

fidle

dont Jru-

Septante,

ou septante

nterpiftes.

On entend

ordi-

salem est une espce de figure.

Sept. Ce nombre est consacr, dans les livres saints
et

nairement sous ce
et

nom

les soixante et dix

,

ou soixante

douze interprles qui

selon l'opinion
les

commune
de Y Ancien
si

dans

la

religion des Juifs, par

et

un grand nombre

traduisirent d'hbreu en grec

livres

d'vnements
cre
le

de circonstances mystrieuses. Dieu

l'espace de sept jours;
il

Testament, ou du moins
!

le

Penlateuque,

l'on

en

monde dans
le

consacre

veut croire saint Jrme et plusieurs autres critiques.

Celle version grecque que nous avons aujourd'hui

'

au repos

septime jour. Ce repos du septime jour

le

marque, selon S. Paul,

seulement
le

repos de l'ternit.

Non
]

entre les mains, et que nous citons sous

le

nom

des

septime jour est en honneur chez les

le

Septante, est certainement ancienne, et elle peut bien

Hbreux par
le

repos du sabbat; toutes les septimes

j

avoir t
.

faite

ds

le

temps de Plolme Philadelphe;

de Mose, dont
la

annes sont aussi consacres au repos de

la terre,

sous
les

du moins

les cinq livres

version est

nom

d'anne sabbatique, de

mme

que toutes
les

plus exacte et plus fidle que celle des autres livres,

semaines de sept annes, c'est--dire,

quarantele style

mais on n'en
teurs.

sait

prcisment ni

le

temps

ni les au-

neuvimes annes, on l'anne du

jubil.

Dans

Les traductions des autres livres paraissent avoir

des prophtes, une semaine marque souvent sept annes. Jacob sert pendant sept annes son beau-pre

t failes par d'autres interprtes aussi inconnus

les

que

premiers, et qui pouvaient vivre en

;

diffrents

Laban pour chacune de ses

filles

le

songe mystrieux

temps

car on n'a aucune preuve qu'elles soient d'un

de Pharaon

lui

reprsente sept bufs gras et sept

et sept pis pleins cl

mme
dont

auteur

la

diversit du style, et de la

manire

bufs maigres,

autant de vides

ils

traduisent le

mme

terme,

fait

juger qu'ils

1219
sont diffrents entre eux.
c'est

SP
On ne
sait

SP
pas non plus
si

1220
;

sepullur

asini

sepelietur

qu'il sera jet

la voirie

des interprtes ou dos copistes que viennent les

le texte

hors des portes de Jrusalem.

renversements que Ton remarque dans

grec

cond

livre des

On voit, dans le seMachabes, que Jason, qui avait priv

la

de l'criture, compar au texte hbreux, et

les

chan-

plusieurs Juifs de

spulture,

fut trait

de mme,

gements que Ton a

faits

dans

la

Gense sur l'ge des

mourut dans une

patriarches qui ont vcu avant et aprs le dluge, jusqu' la tour de Babel; car ces altrations et ces additions ne paraissent nullement des eflis du hasard, et
elles

aux champs comme une charogne, sans pouvoir tre mis mme dans un tombeau tranger, sepullur neque peret
fut jet

terre trangre,

egrin usus. Les gens de bien faisaient consister une

partie de leur dvotion
ensevelir et enterrer les

sont en trs-grand nombre, surtout dans Job,

les Proverbes,

dans

dans

les

grands prophtes

et

dans

morts,
Il

comme

on

le voit

par l'exemple de Tobie.

le lieu

les livres des Rois.

n'y avait rien de

dtermin pour

de

la

s-

Spulcre. Les Hbreux ont toujours eu un grand

soin de
la

pulture des morts.

ville,

On

voyait des tombeaux dans la

la

spulture des morts.

La plupart de
;

leurs

on en voyait

campagne, on en voyait sur

dans
les

spulcres taient creuss dans le roc

celui

par exemple,
;

les

chemins, dans
rois de

les jardins,

montagnes.
et

qu'Abraham acheta pour y mettre Sara ceux des rois de Juda et d'Isral, et celui o notre Sauveur
mis au mont Calvaire. Quelquefois aussi
et
ils

Ceux des

Juda taient dans Jrusalem

dans

les jardins

du

roi.

zchiel insinue qu'ils taient creu-

fut

taient
villes
,

ss sous la

en pleine terre,

ordinairement

hors des

qu' l'avenir sa

montagne du temple, puisque Dieu dit montagne sainte ne sera plus souille
avait
le

dans des cimetires destins pour cela. Pour

l'ordi-

par les cadavres de leurs rois. Le tombeau que Joseph

naire on mettait quelque pierre taille ou autre chose

d'Arimalhie
lequel
il

prpar pour lui-mme, et dans

par-dessus le tombeau, pour montrer qu'il y avait

mit

corps du Sauveur, tait dans son jartait sur le

une spulture,

afin d'avertir les passants

de n'en point

din. Celui de

Rachel
;

chemin de Jrusatait

approcher, de peur de se souiller.

Jsus-Christ, dans l'vangile, dit que les pharisiens
taient semblables des spulcres blanchis, qui parais-

lem Bethlem

celui des
le

Machabes

Modin,

sur une hauteur d'o on

pouvait voir de loin, tant

(II

de

la

terre

que de

la

mer

Machabes xiu, 25, 27,

dans Sa-

sent beaux au -dehors, et qui sont remplis de pourriture au-dedans. Ligfoot montre que tous les ans, au

29).

Les
:

rois d'Isral avaient leurs spultures

marie

Samuel

fut enterr

dans sa maison; Mose,

les

15 de

fvrier,

on avait soin de
des spulcres

les

reblanchir de nou-

Aaron, lazar, Josu, dans

montagnes. Le

roi

veau. Dans un autre endroit, le Sauveur compare les

pharisiens

Sal et Dcbbora, nourrice de Rbecca, sous des arbres.

cachs sur lesquels on

On

assure que les tombeaux du peuple

la valle

mme

de

passe sans savoir que ce sont des endroits impurs; ce

qui
fait

Jrusalem taient dans

de Cdron

l taient

qu'on contracte une souillure inconnue

et in-

aussi les cimetires pour les trangers.

volontaire. Nous avons parl des spulcres des Juifs dans

la Dissertation

Les
vants,

Juifs appellent le cimetire la

maison des

vi-

de Calmet sur

les

fanerai lies. On peut voir

pour marquer leur crance de l'immortalit de

la

aussi

le livre

de Jean Nicola, de Sepulcris

les

JudoSgnagog.

l'me et de

rsurrection; et lorsqu'ils y arrivent,

ils

rum;

et

pour

modernes

Lon de Modne, Cr8, et Buxtorf,

portant un corps mort,

s'adressent ceux qui y revivants, et leur

monies des Juifs, parties 5

et

posent
disent
:

comme
Bni

s'ils

taient encore

Judorum.,

c.

55.

soit le

Seigneur qui vous a crs, nourris,

Spulture. Les Hbreux ont toujours eu grand soin

levs, et enfin tirs

du monde par sa justice

il

Il sait le
le
l

de

la

spulture des morts. Parmi eux, tre priv de

nombre de vous
Bni
soit le

tous, et

vous ressuscitera dans

fait

emps
!

la spulture tait

un des plus grands dshonneurs que

refusait ce devoir
l'acle

Seigneur qui
les

mourir,

el

qui rend la vie

Ton put

faire

un homme. On ne

Leur respect pour

synagogues
grands
et

tombeaux va jusqu'

btir des

personne, pas

mme

aux ennemis; mais on ne

des lieux de prires prs de (eux des

et

cordait ceux qui s'taient

donn

la

mort qu'aprs

hommes

des prophtes. Par exemple,

ils

coucher du

soleil; et

on croyait que leurs mes taient

ont des synagogues prs des tombeaux d'zebiel, de

Zacharic, de Mardoche et d'Esther. Us vont prier

prcipites dans l'enfer.

Ce grand soin des spultures

ils

venait de

la

persuasion o

taient de l'immortalit

auprs des spulcres, persuads,

l'efficacit

comme

nous, de

de rame. L'criture menace les mchants,

d'un souverain malheur, d'tre privs de
ture.
la

comme
spul-

des prires pour les morts, et de l'intercession des saints. Les rabbins enseignent qu'il n'e l pas

Un homme
fils, s'il

qui vivrait longtemps et aurait eu

et qu'il soit priv

permis de renverser

les

tombeaux,

ni

de troubler

le

cent

meurt
qu'il

de

la spulture,
le

je soutiens

vaut moins qu'un avorton, dit

repos des morts en enterrant un autre mort dans la mme fosse, mme aprs un long temps, ni do traverser
le

Sage. Jrmie menace les rois et

les prtres, et les

cimetire par un aqueduc, ni par un grand

ni d'y aller recueillir
btail.

faux prophtes qui ont ador les idoles, de faire jeter

chemin,
patre

du

bois, ni d'y laisser

leurs os hors de leur spulture,

jette sur la terre. roi

comme le

fumier qu'on

du

Le

mme

prophte prdit Joakim,

l'injustice,

Lorsque

les Juifs sont arrivs

avec

le

convoi au ci-

de Juda, qui btissait sa maison dans

livrait

metire, on rcite la bndiction adresse aux morts,

qui se

au crime,

l'avarice,
la

la

violence,

il

comme
et
,

on

l'a

vu ci-devant

on met

le

corps terre
tait

jui prdit qu'il

sera enseveli de

spulture des nes,

si

c'est

une personne de considration, on

sou

,, ,

SE II
loge cl une espce d'oraison funbre
;

1222

puis

ils

fonl le

Srapis, divinit des gyptiens. Son

trouve pas dans
le texte

nom
ici
,

ne so

lour de la fosse en rcitant une assez longue prire

qu'ils appellent la justice

de l'criture
le

mais on ne
cause
le

du jugement

parce qu'on y

peut gure se dispenser de

mettre

rend grces Dieu d'avoir prononc un jugement quitable sur la vie et la personne du mort. Elle com-

qu'on a prtendu que les gyptiens avaient ador

patriarche Joseph sous le

nom

de Srapis. Ce senti-

mence par
son uvre

ces paroles du Deutronome

est parfaite; et
la tte

Le Dieu

fort

ment

se trouve dans quelques anciens,

et Rufin
,

comme Julius

on met un

petit sac

rempli

Firmicus

et

il

a i embrass par quelques

de terre sous
le

cercueil. Si c'est

tours autour de lui

le

du mort ; on cloue et on ferme un homme, dix personnes font dix et font une prire pour son me
; ;

savants modernes

comme

Vossius

Onzeius, Spencette opinion

cer et quelques autres.

On fonde
les

sur

plusieurs vraisemblances entre Joseph et Srapis.

dit

On
le

plus proche parent dchire un coin de son habit

le

que Srapis avait mrit

le

honneurs divins en
la

on descend

mort dans
lui crie
:

la

fosse, le visage tourn

Egypte pour avoir dlivr

pays de

famine.

On

vers le ciel; on

Allez en paix,

ou plutt

dpeignait avec une corbeille et des pis sur

la lle.

Allez la paix, selon les thalmudistes. Les plus pro-

On prtend que
qu'il n'y a

Srapis est le

mme
et

qu'Apis,

et

ches parents
le

lui jettent les

premiers de
,

la terre la

sur

de diffrence entre

l'un et l'autre

que

comme
le
il
,

corps, puis tous les assistants

:

avec

main ou
marchant
,

entre un
cercueil.
tait

buf vivant
Tandis que
le

et
le

un buf mort

mis dans

avec des pelles

reculons
,

aprs cela

ils

se retirent

taureau Apis tait vivant

et, avant
fois
,

de sortir du cimetire

ils

ar-

ador sous
donnait
le

rachent par trois

quelque brin d'herbe

en
disant
:

et le jettent

on

lui

nom d'Apis; ds qu'il tait mort, nom de Srapis comme qui dirait
,

derrire leur dos

Ils fleuriront

comme

en grec Apis en soro, Apis dans

Apidos,
le cercueil d'Apis.
,

le

cercueil, ou soros

herbe de la

terre.

On

confondait aussi S,

Je ne remarque dans l'antiquit aucun exemple d'pitaphe mise sur les tombeaux des Hbreux; car pour
celle qu'on

rapis avec Plulon

soleil,

avec Jupiter

avec Osiris
,

avec

le

avec Esculape. De plus

on

lui

donnait une

nous rapporte d'Adoniram

trouve en

lymologie hbraque qui revenait plus au caractre

Espagne

et

quelques autres de pareille autorit, nous

de Joseph. Sar

en hbreu
le

signifie prince;

Apis

le

n'y faisons aucune attention. L'on rigeait les

monuet la

taureau Apis, ou sarabir,

prince puissant; et
et

comme
les

ments en mmoire d'un roi, d'un hros, d'un prophte

,

on trouve encore en Ire Joseph

ques
traits

Apis et Osiris quel-

d'un guerrier

le

tombeau

parlait assez

de ressemblance, on

s'est

persuad que
les

mmoire de la personne se perptuait parmi le peudtruisant les tombeaux des faux ple. Le roi Josias
,

gyptiens avaient voulu honorer Joseph sous

noms

de ces diffrentes

divinits.

prophtes de Baal

et

des prtres des veaux d'or, re-

Mais on oppose cela une raison qui renverse tout

ce systme. Les historiens enseignent que Srapis est

marqua parmi
lui dit tre le

les autres

une pierre spulcrale qu'on

cet

tombeau de

annoncer Jroboam qu'un

homme de roi nomm

Dieu qui vint

Josias brleIl

une divinit nouvelle dans l'Egypte. Tacite raconte

l'histoire

de sa translation de Sinope,
,

ville

de Pont

rait sur l'autel de Bthel les os des faux prophtes.

Alexandrie

par les soins de Plolme, premier roi

n'y avait donc point d'pilaphe. Absalon donna son

d'Egypte. Origne, parlant de ce dieu, dit qu'il est

tombeau

le

nom de main
,

a" Absalon.

Les tombeaux des

rcent dans l'Egypte

que son histoire

est longue et
le

rois qui taient

dans des cavernes creuses dans le roc

sans doule
,

peu assure,
roi

et qu'il n'a t
,

mis en crdit que par

n'taient pas

orns d'pilaphes.

Plolme

qui avait entrepris d'introduire son

Voici la formule des pilaphes des Juifs d'aujourd'hui

:

culte dans son

royaume. Sur ce pied-l, on ne peut

Cette pierre est place la tte de

le

N.

fils

de N.,

pas dire que Srapis soit le

les

mme que Joseph

ni

que

qui a t enterr
le jardin

jour de

N,

l'an

N.

Qu'il repose dans

gyptiens aient voulu rendre leur culte ce pa-

d'den, avec tous

!

les justes
,

qui y sont ds le
:

triarche sous le

nom

de Srapis

puisque Joseph est

commencement
son me

Amen
dans

amen

soit lie

le

jardin
:

Que Ou bien d'den ! Amen amen

Slah.
,

de tant de sicles plus ancien que Srapis dans ce

pays-l.

Quant aux lymologies du nom de Srapis

amen, Slah. Ou autrement

colonne
est rige

Ce monument ou

cette

qui sont tires

du grec
la

elles

ne mritent aucune atPlolmes,

prs la tte de trs-illustre,

,

trs-

tention

puisque

langue grecque n'a t connue

les

sainte et trs-pure vierge Rbecca

fille

du

sieur

Sadu

dans l'Egypte que depuis

et d'ailleurs
le

muel,

lvite,
,

qui est morte en bonne rputation, leN.

ces lymologies ne prouvent rien du toul pour

sen-

mois N.

l'an

N. Que son me

soit

lie

dans

le

jardin

timent qui veut que ce

11

soit le

mme

que Joseph.
qu'il
,

d'den! Amen, amen, amen, Slah. Mais ces formules

est vrai

que quelques-uns croient

,

deux

ne sont
dit

ni

anciennes ni uniformes. Benjamin de

,

Srapis connus en Egypte

le

l'un ancien
fut

connu dans

Tudle

que

voyageant par
le

la

Palestine

il

remar:

pays longtemps avant celui qui

,

apport de Si-

qua cette inscription sur

est le

tombeau d'Abraham

Ici

nope
plus

puisqu'il est le

mme

qu'Apis et Osiris; l'autre

ci-devant.
,

spulcre

d'Abraham
fait

notre bienheureux pre. Mais

moderne, dont nous avons parl

le roi

Ta-

tout cela est

aprs coup. Voyez ci-devant SpulNicola, de Sepulcris

cite dislingue
dit

clairement ces deux divinits

lorsqu'il

cre, et le livre de Jean

He-

que

Plolme

fit

btir Srapis un temple

brorum
ticle

et ci-devant ce

que nous avons

dit sur l'ar-

magnifique Rachotis, au lieu o auparavant ou

voyait une chapelle consacre Scrnjs cl
fcis
;

Funraires.

1223
Fueral
illic

SE 11
sacellum Serapidi alque lsidi antiquitus sa-

SIC

1224

clave; car anciennement, chez les Hbreux et les peuples voisins,

la

cratum. Mais

comment ce prtendu ancien

la

Srapis

plupart des serviteurs taient escla-

t il

chapp

diligence d'Hrodote et aux autres

la

ves, c'est--dire, taient absolument leurs matres,

anciens qui ont trait de

Tacite a donc mis
d'Osiris et d'Isis.
,

religion des gyptiens?

,

qui avaient droit de disposer de leurs personnes, de

leurs corps, de leurs biens, et

sans doute

Srapis et

Isis

au

lieu

mme

de leur vie dans

certains cas.

Serment. Dans toute l'criture, on ne trouve qu'A-

Les Hbreux avaient deux sortes de

d'esclaves.
pris la

braham

et

Jacob qui aient oblig, l'un son serviteur,

l'autre son fils, mettre la

main sous

leur cuisse pour

et

serviteurs ou Les uns taient trangers, ou achets, ou guerre , et leurs matres les gardaient les
,

s'obliger par serment.

Quelques Pres
c'est

quelques

changeaient ou les vendaient, en un mot, en disposaient

commentateurs pensent que

serment au
race.

une action myst-

comme

de leurs biens. Les autres taient des

,

rieuse par laquelle ces deux patriarches exigeaient le

,

esclaves hbreux

qui vendaient leur libert, presss

nom du

Messie qui devait sortir de leur

,

par

la

pauvret, ou taient vendus pour leurs dettes,

livrs

Voy. Gen. xxiv

2 et 3

xlvii

29.

ou taient
dans

pour tre esclaves par leurs parents,

Serpent. Le culte du serpent est connu dans toute

l'antiquit paenne.

les cas

de leur ncessit. Ces sortes d'esclaves

pouvaient rentrer en liber-

Le dmon

qui tenta la premire

di-

hbreux ne demeuraient en esclavage que jusqu'

l'anne du jubil. Alors
l,
ils

femme

sous

la figure
,

d'un serpent, a pris plaisir de

viniser cet animal

comme un

sans que leur matre les pt retenir malgr eux.

trophe de sa victoire
S'ils

sur les hommes. Les Babyloniens du temps de Daniel

les

demeuraient volontairement chez leur matre, on

les

adoraient un dragon
sait le culte

que ce prophte

lit

mourir.

On
la

amenait devant

juges

ils

faisaient leur dcla-

qu'on rendait au serpent pidaure,

il

ration qu'ils renonaient pour cette fois au privilge

manire prtendue miraculeuse dont

fut

amen

de

la loi

on leur perait

l'oreille

avec une alne

en

les appliquant

Rome. Les gyptiens

reprsentaient quelquefois leurs

,

aux montants de
ils

la

porte de leur ma-

dieux avec des corps de serpents

culte superstitieux ces

et ils rendaient

un

tre; et ds lors
libert, sinon

ne pouvaient plus recouvrer leur

animaux

si

odieux et
,

si

dan-

en l'anne du jubil, qui se clbrait au

gereux.

Ils les

appelaient les bons

dmons

bout de quarante-neuf ans.

et les re-

gardaient
leil
,

comme le symbole de la mdecine, du sod'Apollon. On les mettait au char de Crs et

Sicaires (sicarii) ainsi nomms du mot latin sica, une dague. C'taient des voleurs ou des assassins, qui
,

parurent en Jude quelque temps avant

la

de Proserpine.
Juifs contre les

guerre des

Romains. Josphe

dit

que ces malde

Elien parle d'un dragon sacr qu'on nourrissait en

heureux

portant secrtement leur dague sans que

la foule

Phrygie, dans un bois consacr Diane

il

parle aussi

personne s'en apert, se mlaient avec

des serpents domestiques qui taient dans les maisons

ceux qui venaient aux grandes ftes Jrusalem, et

peraient ceux qu'ils jugeaient propos,
et,

des gyptiens, qu'on y nourrissait, et qui taient re-

aprs cela,

gards

comme
un prtre

des divinits domestiques,

et

d'un

taient souvent les premiers crier au meurtre.

autre serpent ador dans une tour Mlite en Egypte.

Il

Sicle

(siclus),
Il

en hbreu schekel; poids et monnaie

le nom de sicle pour marquer toutes comme du fer, des cheveux, des aro-

avait

et

des officiers

on
de

lui

servait tous les

hbraque.
ser.

drive du verbe schakal, qui signifie pe-

jours, sur

une table ou un
,

autel,

la farine

dtrem-

On emploie

pe avec du miel
dans

qui se trouvait mange, le lendeles serpents sont

sortes de poids,

main. Encore aujourd'hui

le Calicut.

honors

mates, et autre chose. Entre les diffrents sentiments qu'on a sur

le

Les

rois et les

bramins

les

regardent
affliger les

poids et sur la valeur du sicle, nous

comme des animaux crs de hommes et les punir de leurs

,

Dieu pour
pchs.
tfophis,

nous sommes dtermins au sentiment de M. Le Pelletier

de Rouen, qui

dit qu'il est

du poids d'une demi-

Les

ophites tiraient leur

nom

qui en grec

once, ou quatre dragmes romaines, ou deux cent

soixante-six grains et 14/35 de grain; et que le sicle

signifie
le

un serpent. Ces anciens hrtiques adoraient

serpent qui sduisit Eve, et attribuaient cet ani:

d'argent valait prcisment trente-deux sous cinqdeniers et 3/8 de denier de notre monnaie.

mal toutes sortes de sciences

tait l'auteur et le matre.

ils

croyaient qu'il en
ils

Mose et

En un mot,

prtendaient
qui dans

Ezcliiel disent qu'il valait vingt oboles ou vingt grait,

que

le

serpent qui tenta Eve tait

le Christ,

(Nomb. xvui, 16;

et zch. xlv, 12.J

la suite

descendit et s'incarna dans Jsus; que c'tait

Le

sicle d'or tait

il

de

mme

poids que le sicle d'ar-

Jsus, et

non

le Christ,

qui avait souffert. C'est pour-

gent, et

valait vingt-trois livres quatre sous et qua-

quoi

ils

faisaient renoncer Jsus tous

ceux qui en-

tre deniers.

traient dans leur secte.

Lorsque leurs prtres clils

Le

sicle

du sanctuaire

tait,

selon plusieurs inter-

braient leurs mystres,

l'un

faisaient sortir d'un trou

qu'il s'tait

prtes, le double

du

sicle

commun, mais
et

ce sentiment
c'est

de ces animaux, et aprs

choses qui devaient
s'offrir

roul sur

manque de bonnes preuves. Nous croyons que

le

les

en

sacrifice, ils disaient

mme

que

le sicle

ordinaire

que

l'on n'ajoute

que Jsus-Christ

les avait sanctifies, et les

donnaient

ces mots, du sanctuaire, que pour

juste et exact,
tel

marquer un poids
que
l'on gardait

au peuple, qui les adorait.

que

les talons

Serviteur. Ce terme

signifie

ordinairement un es-

dans

le

tabernacle ou dans le temple.

im
Sicle (seculum)
,

sim
se prend d'ordinaire pour
qu'il se

SOL
une
sicle. S. Justin dit

ma

que de son temps, c'est--dire,

dure de cent ans; mais je ne crois pas

trouve

vers l'an 150, presque tous les samaritains, et encore

en ce sens dans

l'criture.
;

quelque peu d'autres, en divers pays, reconnaissaient

par exemple:

Seculum

est

mis pour un long temps

Simon pour
d'Alexandrie

le

plus grand des dieux. Saint

Clment

tes gants sont ces hommes fameux depuis longtemps:

Potenles seculo
viri

dit

que ses sectateurs l'adoraient, et tlui.

famosi.

On donne

aussi ce

nom
lui

chaient de se rendre semblables

au temps qui s'coule d'un jubil un autre. L'esclave

Sindon.

Ce terme

signifie

proprement un

linceuil
le linge

hbreu qui ne voulait pas

profiter

du privilge que

et les vanglistes s'en servent

pour marquer
le

donnait l'anne sabbatique pour rentrer en libert,

dans lequel Joseph d'Arimathie enferma

Jsus-Christ, aprs l'avoir

corps de

demeurait chez son matre pour toujours,

dire ; jusqu' i'anne sabbatique
:

c'est--

embaum,

l'avoir

enve-

Erit

et

servus in se-

lopp de bandelettes
tour de
la tte;

et lui avoir

mis un suaire auces circon-

culum.

car saint Jean supple

Seculum se met pour toujours,

loignons prenne du
dit

pour
,

l'ternit:
qu'il

stances, que saint Matthieu a omises.

Adam du
fruit

jardin d'den
,

de peur

ne

Singe (simia), en hbreu kopli. Les interprles sont

d'accord sur
dit
la signification

de l'arbre

et qu'il

ne vive, in seculum,

de ce terme. L'criture

l'hbreu, c'est--dire, pour toujours.

tlu sicle,

L'criture
seculi,

que

la

flotte

de Salomon rapportait entre autres

appelle souvent une alliance

fdus

choses de

l'ivoire et des singes.

Les gyptiens de Ba-

une

alliance qui doit durer toujours.

Les Hbreux ap-

bylone d'Egypte adoraient une espce de singe que

pellent le tombeau la maison du sicle.

Strabon appelle keipos.

Les inquitudes
mal, sacr., p.
I,
1.

On peut

voir Bochart, de Ani-

Seculum marque
de ce sicle;
les

le

monde

la vie

2, c. 23.

enfants de ce sicle.

Sistre
trefois

instrument de musique fort

:

commun au-

Siffler, est une espce d'insulte et de mpris.

chez les gyptiens

Tous ceux qui verront ce temple dtruit seront frapps

d 'lonnement
,

Isiacos agitant mareolica sistra tumultus.

Isis

siffleront,

et

diront

D'o vient que

le

inventa

dit-

on

Seigneur a ainsi

trait cette ville

en ce temps

cet instrument, et les prtres le

:

Et

portaient ordinairement dans les crmonies

Job, parlant de l'impie humili, dit qu'on frappera des

mains

et

qu'on

sifflera,

en considrant

le lieu

il

tait.

Jactantem phari linnula

sistra

manu.

Je rendrai celle ville un sujet de rise et de

querie.

mo-

Le

sistre est

de figure ovale, ou en demi-cercle allong

,

en forme de baudrier
sifflant est

travers par quelques verges

Appeler quelqu'un en
torit et

une marque d'audit

d'airain qui jouent dans des trous,

elles sont ar-

de puissance. Le Seigneur
sifflera et

que dans sa
d'un coup
la (erre.

rtes par leurs*ttes.

colre

il

appellera les ennemis contre Jrufinibus lerr

:

en cadence, et par

On enjou en remuant le sistre le mme moyen les verges de

trouve dans deux endroits de
,

salem

Sibilabit
il

ad eum de

mtal, qui rendent un son aigu et perant.

de

sifflet

les fera venir

des extrmits de

Le nom de
l'criture
( I

sistre se

Simoniens, hrtiques, sectateurs de Simon-le-Magicien.

Ils

Rois

xvm

Les femmes d'Isral

tympanis llili,
et in

vivaient,

autant qu'ils pouvaient

dans

vinrent au devant de Sal,

sistris; et

in
:

tomes

sortes de dbordements, qui surpassaient, dit

l'on

(II Rois vi,

5)

On
,

conduisait l'arche du

Eusbe, tout ce que

parler pour
secrets,

en pourrait dire,
de leurs mystres

et

ils

Seigneur au son de toutes sortes d'instruments de

avouaient dans leurs livres que ceux qui entendraient

la

musique

tympanis

et sistris

et

cymbalis. Je ne reservis de ce

premire

fois

les plus

marque pas que

terme.

les Septante se soient

seraient surpris d'lonnement

ils
;

et d'effroi.

Outre l'impudicil,

s'adonnaient encore toutes

et

Soeur

(soror).

Dans

l'criture, sur signifie pouse,

les livres

sortes de sorcelleries
1

quoiqu'au-dehors

ils

fissent
ils

comme on le
ther.

voit

dans

de

Tobie et ef Es*

en quelque sorte profession du christianisme,

laissaient pas d'adorer
;

ne

Simon

et

Hlne reprsents
offrir

Dans

le

Nouveau Testament

sur

signifie

souvent

sous

la figure

de Jupiter et de Mars, et de leur

Ils

chrtienne,

comme

frre signifie chrtien.

des victimes et des libations de vin.

regardaient

Soleil. C'est le grand luminaire que Dieu cra au

mme

le culte
;

commun

des idoles

comme une

chose

commencement pour

prsider au jour, de
la nuit.

mme
la

qu'il

indiffrente

en sorte qu'ils ne s'exposaient point aux

cra la lune pour prsider

Les Hbreux ne
de
terre, ni

perscutions et aux tourments,

comme
;

les chrtiens,

croyaient pas que le soleil

ft

le tour

pour ne pas

offrir

de l'encens aux idoles

qu'ils

et les paens

que
du

la terre

tournt sur son axe dans le tourbillon

ils

les laissaient
le plus

en repos, pendant

perscutaient

soleil

mais

s'imaginaient que

le soleil

tant

ouvertement

les catholiques.

arriv au terme de son coucher, revenait au lieu de

La peinture que
plusieurs endroits

saint Paul fait des simoniens

en

son lever par des routes inconnues. Le

l'objet

soleil a t

de ses plres

fait

voir que la
et

du culte

et des adorations de

la

plupart des

corruption de leurs

murs

tait

extrme,

que

leur doctrine n'tait pas plus pure que leurs senti-

palement que
Baal
III
,

peuples d'Orient. Nous croyons que c'tait lui princiles Phniciens adoraient sous le nom de
et les Moabites sous le

ments.

nom de Chanes

cl les

La

secte des simoniens dura jusqu'au quatrime

s. s.

Ammonites sous

celui

de Moloch,

et les Isralites

sous

m.

39

1227
le

SON
de Baal et de roi de
la

SOU
milice

22g

nom

du

ciel. Ils
,

ne

;ces peuples,

qui croyaient que souvent les songes

(

sparaient pas son culte de celui de la lune

qu'ils

nommaient Astaric et
des maisons.

la reine

du

ciel.

Us leur rendaient

leur culte sur les hauteurs, dans les bois, sur les toits

, le Seigneur dcouvrait effectivement quelquefois ses volonts en songe, et suscitait des personnes qui en donnaient

taient significatifs et envoys de Dieu

'

l'explication.

Le

soleil

fournit la matire la plupart des plus

tait

Abimlech en songe que San pouse d'Abraham. Il fit voir en songe Jacob
11

avertit

nobles similitudes, dont se servent les auteurs sacrs.

l'chelle mystrieuse;

il

lui

rvla en songe

la

ma-

Solitude

dsert.

Les Hbreux donnent

le

nom de

dsert tous les lieux qui

ne sont pas cultivs, mais

la

nire de multiplier les troupeaux. Joseph fut de trsbonne heure favoris des songes prophtiques , dont

qui sont principalement destins a

pture des ani-

Jacob son pre

vit

aisment

la

signification.
roi

Les songes

maux,

et

occups par des arbres sauvages. Ainsi,

,

du pannetier

et

de rchanson du

d'Egypte fuient

quand on parle de solitude dans l'criture on ne doit pas se figurer un pays dsert, abandonn, sans villes, sans habitants; ce terme marque seulement le terrain
prs d'une
ville

expliqus par Joseph, aussi bien que ceux de Pharaon,

Dieu

dit

qu'il

parle aux autres prophtes en songe,

face.

mais Mose face

aussi

Les Madianites croyaient

il

ou d'un village qui

,

tait destin
la
I

aux songes,

comme

parait par celui qu'un

produire des pturages

,

et

l'on
,

ne mettait point

madianite racontait
lira

son compagnon, et dont Gdon

le

charrue. Aussi dans l'Ecriture il y a peu de villes auxquelles on ne donne un dsert. Ainsi on trouve les
dserts de Zin, de Cads, de Thcu, d'Auran, de

un heureux prsage pour

succs de son entre-

prise. ]|

Jrmie invective contre

||

les faux
et.

prophtes qui se

Damas, de Ziph, de
sade. Voy. Dsert.

Jruel, de Jricho
,

de Jrusalem,

vantaient d'avoir des songes,

qui abusaient de la

de Maon, de Gabaon, de Bihcl

d'Engad-di, de Belh-

crdulit du peuple qui les coutait.

Sonnettes d'or places au bas de

la

robe du grand-

Songf. (somnium).

On donne ordinairement
,

ce

nom

'1;

prtre. Voy. ci-devant Clochettes.

aux songes envoys de Dieu ou

significatifs.

qui sont prophtiques

et les Juifs
;

Sort

{sors); en

hbreu, gond
la

en grec, klros; en
la fte

Les Orientaux,

en particules

persan, pur, d'o vient

sorls.
j

lle

phurhn, ou

des

lier,

taient fort attachs aux songes

ils

ohser-

On

voit

l'usage

du sort en une
Dieu ordonne,

infinit (Vvn-

vaient, et en demandaient l'explication ceux qui se

droits dans l'criture.

par exemple,

vantaient de les expliquer.

On

voit l'antiquit de
l'histoire

cet

que

l'on jette le sort

les

sur les deux boucs que Ton offre

multitude,
le

usage parmi

les

Egyptiens

dans
,

de l'chanluila

pour

pchs de

la

jour de l'expiation

son

et

du pannetier de Pharaon
la

et

dans Pharaon
,

solennelle, pour savoir lequel des deux sera immol,

et

mme. On
ment

remarque chez

les

Chaldens
li

dans

lequel sera mis en libert.

Il

xeul aussi que l'on

personne de Nabuehodonosor. Dieu avait

s-express- j partage au sort la terre promise, lorsqu'on en aura dfendu son peuple d'observer les songes, et Ils fait la conqute; et c'est ce que Josu excuta en
les expliquer.
Il
S!

de consulter ceux qui se mlaient de

condamnait mort
songes prophtiques

effet.

On donna de mme aux

le

prtres et aux lvites

celui qui se vantait d'avoir

,

des

j
j|

les villes qui leur churent

parle sort. Enfin, du temps

sort les

et

de prdire l'avenir, quand

aprs cela
il

de David, on distribua par

vingt-quatre

mme ce
il

qu'il aurait prdit serait arriv, si

classes des prtres et des lvites, pour savoir en quel

voulait engager le peuple dans i'iiio!alrie. Mais

ne

rang elles serviraient dans

le

temple. Dans

le

partage

leur tait pas dfendu,

lorsqu'ils croyaient avoir eu

du butin, rprs

la victoire,

on

jetait aussi le sort

le

pour

quelque songe

significatif,

de s'adresser aux prophtes

distribuer chacun sa portion. Dans

Nouveau Tes-

du Seigneur, ou au graud-prlre revtu de l'phod

pour en avoir l'explication.
Aussi
le

tament, les soldats tirrent au soit les habits de JsusChrist, ainsi qu'il avait i prdit par le prophte;

Seigneur, dans l'endroit

mme
:

il

dfend

enfin, aprs

la

mort de Judas

le tratre,

on jeta

le sort

aux Hbreux de consulter

les devins, les

magicien, et

sur le^ deux sujets qu'on avait choisis, pour connatre

(\ca\x

les interprtes des songes, leur dit

vous
les

allez

possder

la

terre consultent les devins et

Les peuples doit I lequel des Quant

se ail mis

la place
le

de Judas.

la

manire de jeter

sort,

nous ne

la

augures, mais, pour vous, ce n'est pas ainsi que

instruits.

voyons pas distinctement marque dans l'criture,

les interprtes ne sont pas d'accord sur cela.

et

vous avez t
lieu

Le Seigneur suscitera du mivos frres un prophte

de vous
;

et d'entre

comme
J

Soufre

(sulfur). L'criture parle

du soufre en plus
gofrith,

moi

vous

le

consulterez, et vous l'couteiez. C'tait

et ses prophtes

d'un endroit.
!

Les Hbreux l'appellent

d'un

donc Dieu

que

les Isralites

de-

nom

qui a beaucoup de

rapport l'hbreu gopher,

se servit pour faire l'arfil

vaient s'adresser

pour apprendre l'explication des

,

qui signifie le bois dont che. Moise dit (pie

|

No

songes, et

la

prdiction des choses futures. Sal

\\\\

le

Seigneur

pleuvoir

le feu et le

peu avant
thonisse
,

la bataille

de Gelbo,
le

lia

consulter une py-

soufre sur

Sodome

et

Gomorrhe;

c'est--dire, par des

parce que

Seigneur

s'tait relire

de

lui et
j
!

exhalaisons sulfureuses et enflammes; et dans le

^

n'avait pas voulu C couter, et lui Taire connatre le suc-

Deulcronome, chapitre xxix, 9': 23,

il

dit

que Dieu cou-

ces de celle guerre, ni par

le et

moyen des prophtes

thummin.
et l'ide

ni

par

les

songes, ni par Iwirn

suma ces villes par le soufre et par l'ardeur du sel. U& Hbreux donnent le nom de sel au nitre, au bitume,
au soufre, qui sont d*s matires inflammables.
Il

Pour se proportionner aux prjugs

de

es$

4-229

STA
tomba
sur ces villes crmi-

STO

rao
demeurait aprs qu'on

certain que le feu du ciel

nelles

tait la partie la plus dure, qui

On

sait

encore que

le terrain

elles taient

en avait exprim

et de bitume. Encore situes tait tout rempli de nilre environs fond de la mer Morte et les aujourd'hui le trs-croyable que le feu Pleins. Il est donc en mh

la myrrhe nomme stact. Stade (siadium), mesure de chemin qui

tait

de

cent vingt-cinq pas gomtriques. Les huit siaes sont

| le nulle, et les trois milles sont la lieue

commune,
fait

ce soufre, du ciel ayant mis le feu ces bitumes, non seulement les cinq ce nilre, rduisit en cendres, aujourle terrain qu'occupe
villes,

Stade, s'emploie aussi pour le lieu o l'on faisait les

exercices publics de

la

course. S. Paul

allusion

mais aussi tout

ces spectacles et ces exercices, lorsqu'il dit

que plu-

d'hui le lac Asphallite

ou

la

mer Morte.

sieurs courent in sladio, mais qu'il n'y en a qu'un seul

On
haute

voit,

quelle par un passage de Job (xvm, 15), du soufre allum antiquit remoule l'einoloi

qui remporte le prix. Ces lieux taient appels stadia,

l'Odysse, liv. dans la Initiation des maisons. Dans nous voyons Ulysse purifier son palais an inpyen xxii, Pline [IHU. mit., et du soufre. Le soufre, dit du
feu

que les espaces y taient distingus par stades; en sorte que certains coureurs ne couraient qu'un stade, d'autres deux, et d'autres trois, chacun selon
cause

ses forcs.

religieuses x*xv, 15), s'emploie dans les crmonies

J

pour purifier

les

maisons; on en

faisait trois lois le

Stter, pice de monnaie qui valait un sicle Notre Sauveur ayant envoy S. Pierre pcher dans le lac de
Tii.i iade, cet

sept tour avec du soufre allum, en prononant

;

noms

aptre y prit
slater

la ligne
;

un poisson

qui'

faisaient leur sacrs tirs d'un ancien livre les Grecs du soufre. eau de purification en y mlant du sel et sous l'article ChausSoumis. Nous en avons parl

avait dans la

bouche un
et
1 :i

cela servit payer ce

le

que

Jsu-ChrU
le

devaient pour

lemp'e, c'est-

-dire,

chacun un demi suie. Dans

le

premier

livre

sure des
dates.

Hbreux.

On peut

voir aussi l'article

San|

des Rois,

quart d'un sicle est traduit par quarta pars

talem; et dans Jrmi-, S. Jrme traduit le sicle

p\rs'.att>r.

Voyez aussi zchicl

iv,

10; v,

1.

Soiw.r. Voyez Repas.

Souris

(1),

en grec et en latin

mm,

Statue. "Voyez Reprsentation.

en hbreu acbnr.

Stigmates

(stitpnatu),

certaines
t

marques ou

inci-

petit

animal est
le

connu de
on

tout le

monde. Mose

dclar

rat

immonde, ce qui insinue qu'on en man-

sion> que les paens fais e

sur

la

chair en l'honneur

d'une fausse divinit Ces stigmates s'imprimaient ou

par un fer chaud, ou par une aiguille avec laquelle on
faisait

geait quelquefois.

En

effet,
la

dit

que

les Jui.s furent

tte

tellement presss par

faim durant le sige

qu'ils
;

Jru-

plusieurs piqres, que l'on emplissait ensuite

vi

salem par

les

Romains,

furent contraints de
et

manger des chiens

Juifs de inanper

et cls rats
la

baie reproche aux

d'une poudre noire,

letle

ou d'une autre couleur,

de

chair de souris, et des choses

qui s'incorporait avec la chair, et demeurait

imprime

impures

et

abominables. Les rabbins disent qu'une

la
1
>i

pendant toute

la vie.

La plupart des femmes arabes

de la desse de Syrie, dit

des raisons pourquoi

c'est

dfendu l'usage du

ont les bras et les joues chargs de ces sortes de stig-

rat,

que sa chair fait perdre la mmoire. D'o -ient, mmoire? c'est disent-ils, que les chats n'ont point de attribue aux souris qu'ils mangent les souris. Hrodote
la

mates. Lucien, dans son

livre

que tous

tes

Assyriens portaient de ces caracires

les

imprims, les uns sur

mains, et

les autres sur le

ruine de l'arme de Sennachrib;

nuit,

il

dit

que ces

cou

Mose d'e.d aux Isralites de se

faire

aucune

animaux ayant rong, en une

leurs bouchers
et tes cordes

les

courroies de
arc;,

ligure ni
lettre
:

aucun stigmate sur

le

corps

l'hbreu, la

de leurs

Senna-

Vous ne vous ferez aucune

criture de pointes t

chrib fut oblig de se retirer.

firent les souris

On

sait

dgt que

aucun sMgma'e imprim avec des pointes.

Ptolme Philopalor ordonna qu'on imprimt une
feuille

dans les campagnes des Philistins,

aprs que ces peuples eurent

l'arche

men dans

leur pays
les

de lierre, qui est un arbre consacr liacchus,

avaient quitt leur religion pour

du Seigneur:

et la rsolution

que prient

mr

les Juifs qui

ems'at-

principaux des Philistins de renvoyer l'arche avec

brasser celle des paens.

Pnilon-le-Juif dit qu'il y a des

des rats d'or, pour expier l'irrvrence qu'ils avaient commise, et pour loigner de leur terre ce flau de la

hommes qui, pour

la

tacher au culte des idoles d'une manire plus solennelle et plus dclare, se font sur
fers

chair, avec des

vengeance divine. Les Assyriens qui assigeaient lthulie, voyant les Hbreux qui sortaient de la ville en
ordre de bataille, dirent
de leurs trous.
:

chauds, des caractres qui prouvent leur engaet leur servitude.

Voil les souris qui sortent

gement

Procope remarque l'ancien

usaga des chrtiens, qui se faisaient sur le poignet et sur les bras des stigmates qui reprsentaient la croix

Stact. Ce terme grec signifie

goutte qui coule

ou

le

monogramme de
qili

Jsus Christ, usage qui subles

de

arbre qui produit

la

myrrhe. Smmaise distingue

la

siste
j

encore aujourd'hui parmi

ont
fail
,

chrtiens d'Orient,
tj

stact

de plast, en ce que slac^ est

partie liquide
et

pprmiceux
Stoc ens
,

e voyage

e Jrusalem.

de

la

myrrhe, qui se
en

tirait

de

la

myrrhe par contusion,

et qui

tait la portion la plus prcieuse.

On

l'ap,

mm

pelait aussi
, \

simplement parfum ou myrrhe. Plasl

i

sorlos de philosophes

aens qui tiraient

gn>c s(on

(mi
,

signine un porli rjUe

ou

V(lslibllle>

cause que Zenon

,

chef des stociens, tela ville

,

(1) Petit

t*

.-.

quadrupde du genre

et

de

la

j H tamile des

lllusu,,c ^ nait son cole dans un portique de

\

..

rats, et

d l'ordre des rongeurs.

i On peut voir Diogene de Laerce, dan*

la

Vu de

d'Athnes, ,
,

Znon %

*23*

STY
dit

et les autres qui ont trait des sectes des philosophes.

Josphe

que

les pharisiens

approchaient assez des

| comme les
!

prophtes, mais

comme

le

commun

des

hommes.
Job souhaite que ses discours soient crits ou graves dans un livre avec un stylet de fer, ou sur une lame de plomb, ou sur la pierre , avec le ciseau ou le burin : Qui* mihi det ut exarentur in libro stylo ferreo etplumbi lamina, vel celte sculpantur
in silice.

sentiments des stociens ; ils affectaient leur raideur cl leur patience, leur apathie, leur austrit et leur in-

La secte des stociens tait encore considrable Athnes lorsque S. Paul y arriva puisqu'il y eut des confrences avec eux (Actes xvm, 18) Les
sensibilit.
,

stociens

menaient

la

le

souverain bien vivre conforla raison

;

Les

mment

nature et

il

semble

qu'ils re-

gardaient Dieu

comme

l'me du monde.
fils,

anciens manuscrits latins varient sur plus anciens, et les meilleurs pour
cert, les autres
celte.

le

mot

celle; les

l'ordinaire, lisent

Or,

celte

signifie
;

Storax

un burin.

(1).

Jacob envoya du slorax son

,

qu'il

Le
un

texte hhreu
:

ne connaissait pas encore

toute l'Egypte

ne parle point de burin

sur
le

le voici la

et qui

tait

intendant de

lettre

Que mes
de fer
le et

paroles soient crites dans

L'hbreu

lit

necolh, et les Septante

stylet

suivi Aquila , qui a rendu necolh par storax. Quelques-uns confondent le storax

du parfum. S. Jrme a
le stacl,

un livre avec plomb pour toujours, et qu'ils les

stylet

gravent sur

rocher.

Le

de fer servait crire

,

sur

avec

dont on a parl ci-devant.

11

n'est nul;

plomb, comme sur la cire Jrmie dit que le stylet des

le

sur l'ivoire.
la loi est

lement certain que l'hbreu

Septante
l'ont toujours
,

docteurs de

necotli, signifie storax

les

rendu par aromata.

le

Style

stylet a crire. Tout

monde

sait

que

les anciens se servaient souvent de stylets pour crire sur des tablettes enduites de cire. Ces stylets taient de fer, de cuivre ou d'os, pointus d'un ct et aplatis

vraiment un style d'erreur,et. qui n'a critquelemensonge l'hbreu la lettre Certes voil que le style des scribes a travaill dans le mensonge ; ils vous ont promis la paix, et voil la guerre. Ailleurs,
; , :
,

il

dit

que

le

crime de Juda

est crit avec

;

un stylet de fer
la

et

une

pointe de diamant

qu'il est

grav sur

table de leur

de

l'autre, ou

mme

pointus d'un ct, et ferms en

eur, ou

qu'il est

gra\sur leur cur

comme

sur

manire d'une
l'autre

petite cuiller

ronde de
et

l'autre bout.

La

des tablettes. L'hbreu, au lieu

pierre

tVune pointe de diale

partie aigu servait crire

former

les lettres;

mant, porte un burin de samir. Or,

samir est une

ct

servait

elfacer.

La commodit
;

tait

grande
voulait
laissait
,

pour celui qui crivait

sans que
la

il

effaait

tant qu'il
stylet

smyris, dont on se servait pour polir les pierres prcieuses et pour couper le verre. Tous
ces passages marquent clairement l'usage des tablettes
et

nomme

rature part

le plat

du

ne

aucune trace de ce qui avait t

crit.

On

cri-

des styles ou stylets.

vait de

nouveau sur

le

mme

endroit tout ce qu'on

Supplices des Hbreux.

On remarque
Hbreux
les
la
;

plusieurs
,

jugeait propos, sauf effacer une seconde, une troi-

sorfes de supplices usits parmi les

et

mar*
:

sime, une quatrime

qu'il

fois, et tant qu'on voulait, sans

:

qus dans l'criture. On peut

1
le

rduire ceux-ci

y part. De la ce conseil d'Horace Tournez souvent le style, effacez souvent, si vous voulez crire

supplice de
la

la

croix; 2

suspension, ou
5 le

la
,

corde; 3

lapidation; 4 le feu
;

tympanum

des choses qui mritent d'tre lues.

L'criture

ou
:

le

fouet; 6 la prison
la

7 l'pe,

ou

le

supplice de

marque

le

mme

usage par ces paroles

,

trancher

tte; 8 prcipiter en bas d'un rocher;

Delebo Jrusalem
vertam
et

sicut

deleri soient tabul

et

delens
:

ducam

crebris slylum super

faciem ejus

J'effacerai

Jrusalem

comme on

efface l'criture trace

9 tre cras sous des pines ou sous les pieds des animaux; 10 tre sci par le milieu du corps; 11 tre prcipit dans une tour remplies de cendres \T
;

cou-

sur des tablettes; je tournerai et je ramneraf souvent le style sur la cire, jusqu' ce qu'il ne paraisse
plus rien
;

per

les
;

cheveux des coupables; 13

faire
le

perdre les
Il

yeux

tendre les condamns sur

chevalet.

y
le

je

ne laisserai pas la moindre trace de cette

ordre du Seigneur

ville criminelle.

en a encore un bon nombre d'autres marqus dans livre des Machabes ou dans le livre de l'Empire de
Raison,
la

la

Isae

r oit

d'crire

dans un

comme celui
les

d'une pole ardente, d'arracher

la tte,

grand rouleau de parchemin, avec un style d'homme, stylo hominis, ce qu'il lui dira. On demande ce que
c'est que ce style dlwmme; il est certain que ce n'est pas de ces stylets de mlai dont nous venons de parler on m; les employait pas crire sur le vlin, mais sur
:

peau avec

cheveux de

brler les cts

et

les entrailles

avec des torches

ardentes; les d-

chirer avec des peignes de fer, tendre sur la roue,

couper

les

extrmits des pieds et des mains.

INous avons dj parl de la plupart de ces supplices

le bois, sur l'ivoire

ou sur

la cire.
,

Il

y a donc appasignifie

dans leurs articles particuliers.

rence que

le style

dlwmme

en cet endroit,

Les rabbins racontent plusieurs formalits qui accompagnaient

et qui suivaient la dcision des juges
il

ime manire

d'crire intelligible,

simple, naturelle,
les

en

sans nigme, sans ligure. D'ordinaire,

prophtes
et

matire criminelle. Quand

tait question

de dcider

s'exprimaient en style parabolique,

nigmatique

de

la vie

ou de

la

mon

d'un

homme, on
les

y procdait

obscur

ici

Dieu veut qu'lsae parle et crive non

le

avec beaucoup de maturit. Lorsque

tmoins avaient

t ous, on renvoyait l'affaire au lendemain; les juges se

de storax ou de styrax diverses substances balsamiques, de consistance variable et d'une odeur plus ou moins agrable.
,

(I)

On donne

nom

retiraient chez

eux

mangeaient peu, et ne buvaient

ils

point de vin.

Le lendemain,

se rassemblaient deux
,

deux pour examiner de nouveau

plus loisir, les

12:

SYN
,

SYN
ou pouY Apocalypse, parlant des hrtiques qui corrompaient
la

circonstances du procs. Aprs cet examen

vait

encore rformer
qui avait t

le

jugement
la

de manire que

saine doctrine de Jsus-Christ, les appelle la syna-

celui

pour

condamnation pouvait
;

gogue de Satan.
Saint Jrme,

changer de sentiment et absoudre

au

lieu

que

celui

dans

le texte
la

latin

de

la Vulgate,
l'as-

qui avait absous ne pouvait varier ni condamner.

donne

le

nom

de princes de

synagogue ou de

La sentence
porte de

tant confirme, et prononce, on con-

semble, principes sijnagog, aux principaux des Juifs

qui avaient rang dans les assembles du
le

duisait le criminel
la

au supplice. Un

homme
la
,

plac la

peuple dans
,

cour tenait un mouchoir

main

un

dsert.

On

trouve aussi sijnagoga deorum

,

synagoga

peu plus
cheval.

loin tait post

S'il

un cavalier

ou un hraut

potentium, synagoga peccatorum

synagoga populi, sy-

se prsentait quelqu'un pour parler en

la

nagoga superborum

pour l'assemble des juges, des

,

faveur du condamn,

premire sentinelle

taisait

grands, des pcheurs

est fait

des superbes et du peuple.

les

Il

signe avec son mouchoir, et le cavalier courait, et faisait

mention, dans
tait

Macliabes, de la synagogue

ramener

le

coupable. Deux juges marchaient

s'il

desassidens,qm

apparemment une sorte de secte

ses cts pour entendre

avait

lui-mme quelque
pouvait ramener

ou d'ordre de Juifs qui faisaient une profession particulire de pit.

chose dire pour sa

le criminel jusqu'

justification.

On

cinq fois, pour entendre ceux qui

Synagogue

signifie plus

souvent

le lieu
lire et

o les Juifs
entendre la
;

voulaient produire quelque chose pour sa justification.

S'il

s'assemblaient pour prier,

pour

n'y avait rien qui arrtt l'excution

:

on publiait
crime;
lels

lecture des livres saints et les autres instructions

il

haute voix
et tels ont

Un

tel est

abandonn pour
lui.

tel

en est souvent parl dans l'Evangile

et

dans

les Actes,

dpos contre

Si quelqu'un a des preuves

parce que Jsus Christ et les Apolres

allaient,

ordinai-

de son innocence,

qu'il les produise.

rement prcher dans

syi.agogues
n'est

les

synagogues. L'origine de ces

et plusieurs sa-

Les

Juifs croient

que

la

mort des supplicis peut

s'ils la

pas bien connue,

;

leur tre d'un grand mrite pour le salut,

frent pour satisfaire
la

soufl'ex-

vants les ont crues assez nouvelles

voit

cependant, on en

justice de

Dieu

et

pour

des vestiges des

les

le

temps d'Elise.
,

piation de leurs pchs.

ser leur faute

piation de tous

On leur conseille de confeset de dire Que ma mort serve l'exmes pchs! Ils ont pour maxime que
:

Depuis

Mcha bes
,

les-

synagogues devinrent

si

frquentes dans Isral

tous les lieux

qu'il y

en avait presque dans

du pays. On
il

dit

que dans

la

seule ville

celui qui confesse sa faute a part

au

sicle futur.

de Jrusalem

y en avait jusqu' quatre cent soixante,

On

donnait aux supplicis boire du vin ml d'en-

ou

mme

quatre cent quatre-vingts. Chaque corps de

la

cens, de myrrhe, ou d'autres drogues fortes, et capables

mtier y avait

sienne, et les trangers

mmes
;

y en

d'engourdir les sens et de leur faire perdre le senti-

btirent en particulier pour ceux de leur nation

de l

ment de
vin

la

douleur. Saloinon conseille de donner du

et

viennent

dans

les Actes des Aptres

le%

synagogues

ceux qui sont accabls de douleur,

la

nous

des Alexandrins,
affranchis
,

des

Asiatiques,
,

des Cilhiens, des

voyons

pratique de celte

uvre d'humanit envers

:

de ceux de Cyrne

destines pour ceux de

Jsus -Christ dans sa passion

on

lui offrit

du vin de
lorsqu'il
et re-

ces villes ou de ces nations qui se trouvaient Jrusa-

myrrhe avant
gardent tous

qu'il ft crucifi, et

du vinaigre

lem. Nous parlerons ci-aprs, part, de

la

synagogue

tait la croix.

Ces remarques sont gnrales,

des affranchis, synagoga liberlinoritm.

les supplicis.
(1),

La synagogue

tait

un difice public situ au-dedans

et

Sycomore

arbre appel figuier d'Egypte. Son

sucos, figuier, et moins, un

ou au-dehors de
lieu lev.
les

la ville,

ordinairement dans un

nom
rier.

est
11

compos de

m:

Les

Juifs

veulent qu'elles dominant tous

ils

participe de l'un et l'autre de ces deux arbres

ses feuilles, et

antres difices ou maisons particulires, et

cela,

ne

du mrier par
sa grosseur.
Il

du

figuier par son fruit,

manquent point

moins

qu'ils n'en soient

em-

qui est assez semblable la ligue par sa forme et par

pchs par une puissance suprieure.

Pour

l'ordi-

naire, elles sont couvertes, la diffrence des prosaques, qui sont ordinairement la

crot

beaucoup de sycomores en Egype, surtout

;

campagne

et

dcou-

aux environs du Caire

qu' peine trois
Il

et

il

y en a qui sont

si

gros,

vertes.

Au

milieu de la synagogue est une tribune ou

lit

hommes

les pourraient

embrasser.

pupitre sur lequel on

le livre

ou rouleau de

la loi

y en avait aussi en Jude, puisque Zache monta

,

en crmonie;
ler

c'est l

que se place
la

celui qui veut par-

sur un sycomore pour voir passer Jsus Christ

petitesse de sa taille l'empchant de le voir

la

au peuple. Au fond de

synagogue, du ct de

autrement

l'orient et vis -vis la porte, qui est toujours

au cou-

dans

la foule.

chant, autant que faire se peut, est l'armoire o se

signifie
le

Synagogue. Ce terme grec

ou une assemble
premier sens
,
,

conserve

le

livre

ou rouleau de

la

loi

envelopp de

ou

le lieu

de l'assemble- Dans

on

quelque linge prcieux et charg d'ouvrages eu broderie.

l'entend d'ordinaire de l'glise des Juifs

compare
dit
,

Les femmes y sont spares des

hommes
;

et

ou oppose celle des chrtiens; ainsi l'on

que

la

places sur une tribune ferme de jalousies

qu'elles

en sorte

synagogue est esclave

qu'elle est rprouve

qu'elle

peuvent voir et couler sans tre vues.

a son chef

est la rivale de l'Egli&e chrtienne. Saint Jean,

(1)

dans

Chaque synagogue
la qualit

ou ses chefs

et ses
,

Ficus sycomorus, genre de

la famille

des ur-

officiers en plus grand ou en moindre

nombre

selon

lices.

des lieux.

Hy

a un

homme, nomm

chazan,

1235
(|iii

TAB
et

TAL
il

4230
;

ordonne

entonne les prires;

y en a nn autre
|

(le
;

grec synagogam noslram)

ne vous sparez point

qui en lient les clefs, et qui en est

ler
la
:

comme

le

margail-

de notre assemble.

ils

rappellent sciamas ou serviteur. Le prince de

Synagogue des affranchis (synagoga libertinorum)

tait, selon
j
!

synagogue,

nomm archisynogogus

dans l'Evangile,
,

plusieurs interprtes, celles des Juifs qui,

Italie

et ange de la sgn gogue

on sage, en hbreu chacham

ayant t mens captifs en

Sosius
,

par

Pompe
leur

et

par

prside aux assembles et aux jugements qui s'y ren-

avaient ensuite

recouvr

libert, et
les

dent quelquefois contre ceux qui ont caus quelque

scandale, et viol
tant;
ils

s'taient retirs
Juifs

Jrusalem lorsque Tibre chassa

D'autres veulent que saint

la

loi

dan? quelque point impor-

de toute

l'Italie.

Luc

imposent aux coupables trente neuf coups

ait crit

de

fouet.
la

Les mmes prsidents invitent

qu'ils

parler-

ibystmi

libyslnorum au lieu de libertinorum, et que soient les peuples de la Lybie joignant

dans

synagogue ceux

en croient capables, et
,

l'Egypte, l.iberlini n'est pas un

mot grec,

el libystini

dfrent cet honneur aux trangers

qui aient le talent de
la

s'il

s'en trouve
|

reviendrait mieux

la suite

du discours de saint Luc;

parole. Ainsi, notre Sauveur

et

mais
ture.

les

manuscrits ne favorisent point cette conjecles

parla souvent dans ces assembles;

saint

Paul,

Voyez

commentateurs sur

les Actes vi,

1).

tant Anlioche de Pisidie, fut invit par les princes

de

la

synagogue de leur dire quelque chose d'difica-

tion.

Grande synagogue. Les Hbreux donnent ce nom une compagnie de cent vingt personnes, la tte desquelles Esdras tait au retour de la captivit de
Babylone; cette compagnie
tue pour deux choses
a rtablir
:

Le nom de synagoga, comme

semble,

signifiant lieu d'as-

tait

principalement

insti-

s'emploie aussi pour marquer les glises

:

la

premire, pour travailler

selon
la
;

chrtiennes, par exemple, saint Jacques

ierit in

Si intro-

"observation de

ia loi

pratique anet la seconde,

conventum vesirnm
vir

(le

grec

lit
;

in

synagogam
entre dans

cienne, et approuve avant

la

captivit

vestram)

aurenm annulum habens

s'il

rassembler en un corps
le

les livres

sacrs, en

com-

votre assemble un

homme

avec un anneau d'or, etc.

poser ce qu'on ap elle

et

canon des critures sacres,

et correcie.

Et saint Paul

Non

deserentes collcclionem noslram

en donner une dition exacte

Tabernacle, en
en hbreu
tente.
lioel.

latin

tabernaculum. et en grec skh,

signifie

pas permis d'y travailler, et on y offrait des sacrifices

particuliers.

Ce terme

proprement une
dans

Les anciens patriarches ont habit des taber11

Talent (talentum),en hbreu

chiccar.

Le

talent h-

nacles, c'est -dire, dans des lentes.

le

y avait

braque valait trois mille sicles (Exod. xxxvni,24,

25, 2n), cl tait par consquent du poids de quinze
cents onces romaines, ou vingt-cinq livres romaines,
el

camp

d'Isral,
il

du temps de Mose, deux tabernacles

est souvent fait menti n d;uis l'cri-

ou tentes, dont
ture*

L' premier,

nomm tabenuxulum
;

convents

(la

de notre poids de marc de quatre-vingt-six livres

la

lenle de rassemble), o le peuple s'as emblail pour

ses affaires ordinaires
7noii
i

quatorze onces el cinq gros, et de

mille huit cent

valeur de quatre

le

second

tabernaculum
le

testi-

soixante-sept livres trois sous neuf

(la

tente

du tmoignage), ou
le

tabernacle du
le

deniers de

notre monnaie.
la

Le

sicle

d'or tait

de

Seigneur, ou simplement
lieu

tabernacle, qui tait

mme
naie.

poids, el de

valeur de soixante-neuf mille

les Isralites,

durant leur voyage du dsert,

cinq cent trente-une livres trois sous de notre

mon-

faisaient leurs principaux actes de religion; offraient

leurs saeriiices, et adoraient

le

Seigneur.
,

Le
chap. xxvi

talent

commun

d'Athnes
livres.

tait

de

la

valeur do

Voyez
et

la

description de ce tabernacle

deux mille quatre cents

xxvu de YExode. La
fite des tabernacles est

Plusieurs auteurs ont prtendu qu'il y avait parmi

nomme

dans l'vangile

les

Hbreux cux sortes de

talents

le

grand

et

le

la scnopgie,

qui signifie en grec la fte o l'on dresse

petit, le taiei.l

du sanctuaire,
,

et le talent

commun.

des lente;. Le

nom de

scenopegia

se

trouve aussi

Le premier

tait

dit-on

double de l'autre. Mais je

dans

les

Machales. Les Hbreux l'appellent chaghas-

ne trouve point cette distinction fonde dans l'criture.

suchoth, la fie des tentes, parce qu'elle se clbrait

sous des tentes de verdure

en mmoire de

la

deloi

Talion. La peine du talion

est

ordonne par

la

meure que
dans
nits
le

les Isralites avait faite

sous des tentes

de Mose contre ceux qui ont bless leur prolie pour vie, il pour il,
,

dsert. C'tait une des trois grandes solen,

chain dans leur corps,

dent pour dent
,

des Hbreux

o tous
le

les

mles taient obligs

main pour main

pied pour pied, br-

de se prsenter devant
aprs les moissons,
le

Seigneur. Elle se clbrait

lizri

lure pour brlure, plaie pour plaie, meurtrissure pour

quinzime jour du mois

meurtrissure.

qui tait le premier de l'anne civile, el qui rpond

la

sens de ces

lois.

lune de septembre.
la

On

y rendait grces Dieu de

rigueur, el le
feres

Les interprtes sont partags sur le Les uns les prennent dans toute leur texte du Oeuironome les favorise Au:

toute

rcolte qu'on avait faite* La IVte durait huit

le

malum de medio
etc.

lui

lit

audientes cleri tb.norcm

jours, mais
plus

premier

et le

dernier jour taient les

5-4, 55, etc.)
Il

habeant...non mhereberis ejus; sed animant pro anima,

solennels, (Lvit.

xxm,

n'tait

oculum pro oculo,

Les saducens n'y admettaient

1257
aucune mitigation; mais

TM
les autres Juifs, et plusieurs

TT
chose. Ainsi
fidle,

:^38

commentateurs chrtiens, prtendent que ces lois dans l'excution littrale, emportant de grands inconvnients, on doit les prendre dans un sens adouci et mitig, et que Ton faisait payer aux coupables une

on dit un faux tmoin, Dieu m'est tmoin,

:

Vous tes tmoin, un tmoin

etc.
i

La

loi

veut qu'on croie en justice deux ou trois tn'est pas

moins, mais un tmoin

cru

In ore duorinn
ftcffio

aul trium teslium peribit qui interficietur.

lur uno dicente contra

occda*

amende pcuniaire, ou quelque antre peine proporperdre tionne la faute. Un homme qui avait fait condamn perdre un de l'il son prochain tait
ses veux
et ainsi
,

setesimonium. Lorsqu'on conmort, les tmoins

le

damnait un
les

homme
;

frappaient
la

premiers

ils
s'il

lui jetaient,

par exemple,

prele

ou

le

racheter par une bonne

somme
il

mire pierre
faux tmoin

tait

lapid.

La

loi

condamne
est

du

la

reste.
l la

mme

peine

qu'il voulait faire souf-

Dieu ne permet pas par

vengeance, mais

la

frir

son prochain. Jrmie dit que Dieu

juge et
vit

modre
blissant

Non
il

fomes

sed limes [uroris est, dit

saint

tmoin, c'esi- dire, qu'il n'attend pas qu'on

une

Augustin,

retient

la

main d
et

particuliers
les

en ta-

accuser devant

lui

les

mchants,

qu'il

n'a

que

faire

la loi

du talion,

en

menaant d'une
aux
une
;

du tmoignage

et

de l'accusation des
Il

hommes pour
il

peine

pareille celle qu'ils auront fait souffrir

loi
,

savoir le mrite des coupables.

chtie,
il

les accus,

les

autres. Cette
justice

dit

encore saint Augustin

,

est

les

condamne,

il

connat tous leurs dsorsa pntration in-

d'hommes

injustes

non

qu'il

ait

de Tin'

dres, par sa sagesse, sa justice,

finie.
;

justice punir les coupables,

est injuste
titia est
,
:

mais l'envie de se venger

etc

Ociilum pro oculo,

injustorum jus-

Tmoin, en grec, mariai, signifie un martyr

lui

ce-

non quia iniquum est ut recipial

Hmqmsque

qui rend tmoignage

vie,

la

vrit
etc.

aux dpens de

quod

fecerit....,sed quia ulciscendi libido vitiosa est.

la
loi

son sang, de sa

de ses biens,

Philon assure que

point
la

du

talion

ne s'excutait

Temple, maison de Dieu, sanctuaire, tabernacle

rigueur, moins que l'injure ne lt faite

libre.

du Soigneur,
que, dans
diffrentes

palais

du Trs-Haut,

etc.

Ces termes

un

homme

Mais

les

rabbins ne reconnaissent

sont ordinairement synonymes dans l'Ecriture, quoila

;

point celte distinction. El Josphe enseigne qu'il tait

rigueur,

ils

signifient des

choses assez

au pouvoir de celui qui avait t bless de poursuivre la vengeance relle de sa blessure, et qu'on ne pouvait
l'obliger

car

le

sanctuaire n'est qu'une partie

le

du

tabernacle ou du temple, et

nom

de temple ne conai?

malgr

lui

prendre de l'argent pour

vient pas au tabernacle, ni celui de tabernacle

s'indemniser. Les lois grecques et romaines, et

les lois
loi

mme

temple. Enfin, quoique les Hbreux n'aient point eu

ecclsiastiques et canoniques
.

autorisent la

proprement de temple avant Salomon,

pas quelquefois de e servir du

ils

ne laissent

du

talion.

nom
ils

cie

temple pour

Talmud. Voyez Thalmud.

dsigner
Ibis le

le

tabernacle,

comme

emploient quelque-

Taupe

(1),

animal dclar impur por Mose,. L'irle

nom de

tabernacle du Seigneur, pour dsigner

breu timaameth est entendu par

syriaque d'un
le

le

temple

bti par

Salomon.
Orientaux,
reddition
terre
et

animal plusieurs pieds, peut re

scolopendre.

Terre. Chez
chez
au
les

les
la

et

particulirement
ville,

Chastelion traduit l'hbreu par crapaud, d'autres par

Perses,

d'une

on

offrait

:me

belette,

Bochart croit
les

qu'il

signifie

le

camlon.

vainqueur
et

de

la

de l'eau, symbole des

roi des

Mais le chaiden et
taupe.

rabbins

l'entendent de la
le vrai

champs

des

villes;

aussi

Nabuchodonosor,

Le
t

mme

liocharl croit

que

nom de

la

A -riens, ordonne

Holoferne d'avertir les peuples

taupe e

choled (Lvi. xi, 29), que la Yulgate a tra-

qui n'ont pas dfr au

commandement de
de
l"eau,

sa

bouche
va mar-

duit par ia belette.

de 'prparer del terre

et

parce

qu'il

On
(hae

trouve encore le
ii,

nom de

taupe dans
lit

la

Yulgate
qui
jj

cher contre
grec, xi

eux dans sa colre. (Judith,

7.)

trad.

du

20)

mais l'hbreu

chaporpherotli,

6 et

drive d'une racine qui signifie fouir; cl, du Criseri-

La

loi

de Mose dfendait aux Hbreux d'aliner

Ils

tcmeni des interprtes

taupes.

il

signifie

en cet endroit des

leurs terres.
bail

pouvaient seulement les engager par

On
allait

voit

par ce passage d'Isae jusqu' quel

emphytotique, lequel devait toujours expirer

le

point

l'aveuglement des Juifs, de rendre les

ds

commeneemenl de
xxv, 23
(caput).
)

l'anne jubilaire. (Voyez

honneurs divins

de

tels

animaux.
tait

Lvit.

Taureau. Cet animal

Les Septante et

rput pur parmi les

les sa-

Tte

Chez

les Juifs, c'est

une grande mar

Hbreux, et on s'en servait ordinairement pour

criliecs.
la

que de respect de
(Yoy. Exod.

se couvrir la tte et

mme
les

la figure

Vulgate ont souvent rendu

,

m, 6;

salc^).

On
,

voit

dans

synago-

par buf ce qui signifie un taureau

le

comprenant sous
le

gues tout

le

-monde couver!
la

elles pins dvots s'en-

nom de buf

plutt

l'espce
,

que
les

sexe ou

la

veloppent totalement

tte

du voile appel
la

talet.

qualit de l'animal.

Lu gnral
et

anciens Hbreux
lit

Les Romains s'enveloppaient aussi

tte

dans leurs

ne coupaient aucun animal;

le texte,
il

quand on

buf &n\s

crmonies religieuses. Et capita anl aras pfirygio

velamur Mciu,
dit Virgile, JEneid. ni,

faut

entendre un taureau.

543.

Tmoin, celui qui

(1)

rend

tmoignage quelque

Se couvrir

la

tte tait
les

encore une marque de deuil

commune
Genre d'animaux mammifres plantigrades.

chez

Perses et beaucoup d'autres peu-

ples. C'tait aussi

une manire d'indiquer sa douleur

$239
et sa confusion

TUA
Aprs avoir seivi d'ornement au

THA
tes ridicules, dont pourtant
il

J240
ne leur est pas permis

triomphe de Mardoehe,
lui.

Aman

se hta d'aller chez

gmissant et ayant

la tte

couverte
par

(Esther

vi,

12.)

Dmoslhne ayant
galement chez

t siffl

le

peuple, se

de douter, moins de vouloir passer pour hrtiques Ils prfrent l'autorit du Thalmud celle de l'Ecriture. Us comparent la Bible l'eau, la Misne au vin,
et la

relira
qije,
\

lui, la tte

couverte. (Plutar-

Gmarre l'hypocras.

Ils

croient que les tradilivre sont

Me de

Dmosthne.)
(tetrarcha).

tions et les explications

contenues dans ce

trarque
d'un tat,

Ce terme,

selon la formule

venues de Dieu
Aaron, ses
les ont
fiis

mme
et

que Mose

les a rvles
;

du grec,
tie

signifie

un seigneur qui a

la

quatrime par-

aux anciens

d'Isral

que ceux-ci

d'une province ou d'un royaume, en

communiques aux prophtes,

et les prophtes

toute souverainet, sans toutefois porter le diadme,

ni le

aux membres de

nom de

roi.

Le nom de
il

ttrarque se trouve quel-

la grande synagogue, et ceux-i de main en main aux docteurs qui ont rdig la Misne et

quefois dans l'Ecriture, et

a t frquent parmi les

la

Gmarre. La Misne est crite en hbreu, d'un

et obscur et la Gmarre est crite d'un ml d'hbreu et de chalden et de divers ter; ,

descendants du grand Hrode, auxquels lesempereurs

style serr style

romains partagrent ses tals

propos.

Au

reste,

quoique

comme ils le jugrent le nom de ttrarque et de

mes des

autres langues.

tlrarcliie ne marque que la quatrime partie d'un royaume ou d'une province, cela ne doit pas s'en-

Comme le rabbin As fut prvenu de la mort avant que d'avoir achev son ouvrage, ses enfants ou ses
disciples qui le continurent,

tendre dans

la

rigueur.

On donne

le

nom de
un
tiers

ttrarque

ne l'achevrent qu'assez

celui qui possde une moiti ou

d'un tat
le

lard, c'est--dire, suivant Serrarius, Barlolocci, Tri-

ou d'une province. Souvent de

roi

mme

on a donn

nom

glande

et plusieurs autres, vers l'an

de Jsus-Christ,
Misne
Thal-

ceux qui n'taient que llrarques, et celui de

ce qui n'tait

500 ou 505. Le P. Morin soutient

n'a

mme que la
le

royaume

qu'une simple

ttrarchie.
le

pu tre compose avant

l'an

500, et que

Thalmud ou Talmld. Le Thalmud comprend

corps de
la lis

mud

de Babylone n'a t achev que vers l'an 700 ou

;

doctrine, de la religion et de la morale

environ

et, l'gard

du Thalmud de Jrusalem,

il

des Juifs,

ont deux ouvrages qui portent ce nom.

ne croit pas
Et certes,

qu'il

soit

antrieur au cinquime sicle.

Le premier s'appelle Thalmud de Jrusalem, et l'autre Thalmud de Babylone. Le premier a t compil par
le

si la

Misne elle-mme n'est que de l'an 500 ou

doit tre encore
la

environ,

le

Thalmud de Jrusalem

rabbin Johanan, qui avait prsid l'Acadmie de

plus rcent.

On

peut consulter sur ces matires

Bartolocci
;

Palestine pendant quatre-vingts ans, et qui l'acheva,

dit-on,
l'an

Bibliothque
(ions

rabbinique de

les

Exerciia-

230 aprs

la

ruine du temple, c'est--

bibliques

du P. Morin,

et la Continuation
I.

de

dire, vers l'an Juifs qui

200 de

l're vulgaire,

en faveur des

l'Histoire des Juifs par Josphe,

edit. parisienne.

Yl,

1,

jx, c.

et 4,

demeuraient en Jude. Ce Thalmud est plus

;

abrg et plus obscur que celui de Babylone

est plus ancien.
Il

mais

il

Le Thalmud de Jrusalem
les

et la

Misne sont

aprs

paraphrases chaldaques d'Onklos et de Jonathan,

fait
:

est

compos de deux
Saint,

parties, savoir

la

Misne et

ce que les Juifs ont de plus ancien en

de livres de

la

Gmarre. La Misne est l'ouvrage du rabbin Juda,

le

doctrine, l'exception des livres sacrs

tir

Liglfoolen a

surnomm
aprs
la

qui la

compila vers

l'an les

120,

beaucoup de lumires pour expliquer quantit de

ruine du lempe de Jrusalem

l'an

par

Ro-

passages du Nouveau-Testament, en comparant les expressions de la Misne celle des vanglistes et des
aptres. Maimonides a
fait

mains, et

190 de

l're vulgaire.

La Misne

signifie

la seconde loi. C'est

un recueil de toutes

les traditions

un
,

extrait

ou un abrg du

des docteurs juifs que Juda ramassa en un seul corps,

Thalmud de Babylone,
vants, vaut

qui
le

au jugement des plus sa-

de peur que, par

la

dispersion

des Isralites et

la

mieux que

Thalmud mme, parce que,

,

ruine de leurs coles, elles ne vinssent se perdre

et s'oublier dans sa nation.
le rabbin
le

cartant ce qu'il y a de fabuleux

de puril,

d'inutile

Environ cent ans aprs,

la

dans

le

Thalmud,

il

s'est

appliqu recueillir unique-

Johanan composa
la

Gmarre, c'est--dire,

ment

les dcisions des cas

Il

dont ce gros ouvrage est

le litre

complment ou

perfection,

pour ajouter

la

rempli.

donn

cet

ouvrage

de Jad-IIa-

Misne du rabbin Juda-le-Saint. Et ces deux ouvrages forment le corps du

chazacah, ou main forte; c'est un digeste des lois des

Juifs des plus

Thalmud de Jrusalem, dont

complets qui se soient jamais

la clart

faits,

non
la

nous parlons

ici.

par rapport au fond, mais pour

du style,

Le Thalmud

de Babylone est compos de la Misne

et

mthode

et la belle
,

ordonnance de
c'est--dire
,

ses matires.

de Juda-le-Saint, dont nous avons parl,

de

la

Les thalmudistes
les traditions

ceux qui enseignent

le

Gmarre compose par

le

rabbin As, qui vivait

le

des Juifs contenues dans

Thalmud,

Babylone environ cent ans aprs

rabbin Johanan.

Ce

rocueil est

appel Thalmud de Babylone, parce

qu'il tait

ont eu parmi eux diffrents noms, selon les temps ; depuis la grande synagogue jusqu' la Misne, on les

qu'il a t

compil Babylone, et
l'usage des Juifs

principa-

nommait thannam, comme

driv du

qui dirait tradilionnaires,

lement

de del l'Euphrale. Les de celui-ci que de ceplus tendu et plus

nom

tanach, qui en chalden signifie donner

la

Juifs se servent plus volontiers

lui

par tradition; depuis

Misne jusqu'au Thalmud on les

;

de Jrusalem, parce
Il

qu'il

est

nomma amoram,

prononants, disants, dictants

par-

clair.

est rempli d'une infinit

de fables et de con-

ce qu'ils expliquaient et dictaient leurs lves les ex-

{241
plications dont
la

THE
Gmarre est compose; aprs
le

toi
duitede toute
la

m%
maet qu'il est la
i

nation, en nous inspirant cette

,

Thalmud
lents

ils

sont

nomms

suburim, c'est--dire, opile

xime que Dieu

les biens qui

voit tout

cause de tous

nants. Ensuite
,

on leur donna

nom de
noms

gonim, excelfastueux sont

nous arrivent,

sublimes. Aujourd'hui ces

:

Le gouvernement des
nation successivement

Juifs

que Josphe

nomme

supprims parmi eux

ils

se contentent du

nom de rabbi
,

une thocratie, a souvent vari. On a vu dans cette

le lgislateur
,

ou de chachan

le

premier

signifie matre

et le se-

Mose, Josu, son

,

cond

sage.
la

successeur, les juges, les rois

les

grands-prtres
,

la

Vers Tan 1236, un Juif de

verti, et ayant reu le
alla trouver le

Rochelle s'lant conau baptme

,

gouverner. Dans toutes ces rvolutions

la vrit

Dieu tait
d'Is-

nom de Thomas
,

toujours regard
il

comme
la

le

monarque

pape Grgoire IX

la

douzime anne
et lui

ral; mais

s'en faut bien qu'il exert toujours son

de son pontificat, c'est--dire, en 1238,

vrit les

dcou-

autorit et son

domaine de

mme

sorte.

Voyez

les

erreurs du Thalmud

le

pape

les

envoya en

articles Juges et Rois.

trente -cinq articles aux archevques de France, en

Thphilim, ou lepilim, autrement totaphot, frontaux

1239, avec une lettre par laquelle

il

leur ordonnait de

ou phylactres

dont

les Juifs se

servent durant leur

se saisir de tous les livres des Juifs, et de faire brler

prire du matin, et que quelques dvols mettent aussi

la

ceux o

aux
tille,

rois

en crivit autant il y aurait des erreurs. Il de France, d'Angleterre, d'Aragon, de Casvaleur de

prire d'aprs-midi; mais, except le chantre,

le

il

en a peu qui

mettent cette heure-l. Voyez

la

des-

de Lon, de Navarre et de Portugal. En consla

cripion qu'en

donne Lon de Modne,

l'article

et

que nous

quence de cet ordre, on brla en France

vingt charrettes de livres hbreux.

avons rapporte sous

Tizri, Tisri
,

Frontaux.
ci-

premier

mois hbreu de l'anne

Innocent IV, successeur de Grgoire

donna com,

vile, et

septime de l'anne ecclsiastique ou sacre.

le

mission Eudes de Chteau-Roux, son lgat

Les Hbreux
d'exale
;

nomment rosch
l'anne.
11

haschana, c'est -dire,

la

miner

le

Thalmud

et les autres livres des Juifs

il

commencement de

rpond

lune de sep-

et

aprs les avoir examins soigneusement,

les tolra

tembre. Voy. Calendrier.

Tobie. Voltaire est vraiment curieux
savoir

en ce qui ne

serait pas contraire

la religion

chr-

il

voudrait

tienne, et les leur rendit.

les tolrer serait les

Le

lgat crivit au
;

pape que
le

comment

ce pauvre

homme

avait

gagn dix
il

approuver
il

c'est

pourquoi

talents d'argent
vait

auprs de Salmanasar, dont

ne pou-

quinzime jour de mai 1248,

les

condamna

pas plus approcher qu'un esclave

chrtien ne

juridi-

quement.

peut approcher du roi de Maroc. Dix talents d'argent

ne laissent pas de faire 20,000 cus; c'est beaucoup

Les deux Thalmuds sont imprims

salem, en
tin

celui

de Jru-

pour

le
1

mari d'une blanchisseuses

,

Comme

si le

texte

gros volume in-folio; celui de Babylone,

in-folio
,

(Tobie

10) ne disait pas que Tobie avait t honor

le roi
,
,

en douze volumes
ailleurs.

Amsterdam

et

encore

de
lui

cette

somme par

c'est--dire, que le roi la

avait accorde

soit

comme

gratification

soit

Thaschlihh. Le premier jour de l'anne judaque

vers
le

comme

honoraire; car
la

le texte

grec nous apprend que

milieu de septembre, jour auquel, en croire

Tobie remplissait
ce qui devait
le

cour une charge considrable,

les rabbins,

Dieu juge chaque

homme

et

prononce son
il

mettre dans une position autre que

de Maroc, traits sur
le

arrt, les Juifs se rendent auprs d'une eau o

y a

celle des esclaves

pied de nos

des poissons. L, hommes, femmes et enfants secouent

les

galriens.

pans de leurs vtements, et font choir tous leurs

l'eau.

Mais

il

est fcheux,

pour notre candide et judicieux

ne dise que en
soit
,

pchs dans

Malheur aux poissons assez impru-

critique, qu'aucun texte

blanchisseuse.

la

femme

tait

dents pour avaler les iniquits d'Isral moderne!

On

Quoi
la

qu'il

c'est toujours

une

appelle cette crmonie thaschlihh. L'origine en est

gnrosit de

part du philosophe de n'avoir pas fait

lavandire
,

due

la

prire du prophte Mielle (vu, 19), qui deprcipiter dans les profondeurs
d'Isral. Ceci

de

la

femme de Tobie une

bien qu'il en

manda au Seigneur de
de
la

fasse aussi une ravaudeuse. Voltaire appelle celte blan-

mer, les pchs

prouve jusqu'

chisseuse-ravaudeusc Sara

le

texte l'appelle Anne.

quel point les Juifs s'attachent

la lettre.
Il

Car rpond

il

est dit

que Tobie ayant t dpouill de toute un grand dnuement,

Thebet
la

ou thevet, mois des Hbreux.

sa fortune, et se trouvant dans

lune de dcembre, et est le dixime mois de l'anne

Anna
die.

verb

uxor

ejus

ibat

ad opus textrinum quoti-

sainte, et le

quatrime de l'anne

civile.

Voyez

l'ar-

ticle Calendrier.

Toit (tecium, doma, solarium). La plupart des

toits

Thocratie. Ce terme est employ par Josphe, pour marquer la forme du gouvernement des Juifs.

dans

la

Jude taient en plaie-forme. On y moulait

(Jrmie,
et

dans

les calamits publiques

xlviii, 38).

Entre

les diffrents

peuples, dit-il, les uns ont choisi

,

Ces plates-formes taient dcouvertes,

autour d'un

munies tout

gouvernement monarchique les autres le gouvernement populaire; mais notre lgislateur a tabli une
le

mur

hauteur
l

d'appui pour

empcher

qu'on ne tombt de

dans

la

rue. Mose l'avait ainsi

Il

manire de gouverner toute diffrente de

tres,
f 'est --dire,

celle des au-

ordonn dans sa

loi

(Deutr., xxn, 8).

y avait aussi

une thocratie,

s'il

est

permis de

pour l'ordinaire au milieu de cette plate-forme une

;

parler ajasi, qui donne Dieu le pouvoir et ,a cori- il ouverture qui rpondait la salle quittait au-dsseus

IU3
c'est

TOP
par
l qiie le roi

TOti
i,

1244

Ochosias tomba de sa terrasse

et qu'il se blestja moilellc-

dans sa

salle

manger,

nienl. Enfin

on descendait ordinairement dccc-spla-

du nom de Simon. (Exod. xxvm, 18). Les Septante, au Psaume ex vin, f 127, traduisent par topazion le mot hbreu pas ou phas qui si,

tes-fonnes par des escaliers qui taient en dehors de

la

gnifie plutt l'or le plus pur, l'or

t;un.

du phase ou du phij

maison.

Tombeau. (Voyez ci-devant Spulcre.)

5;
la tondaille

Comparez Jrm. x et 5; Rois ix,28; Dan. x, Piaum. xx A Job xxvm, 17.

, ;

Tondre
des brebis

Tonsure
,

se

prennent pour

']

'uithKNT {torrent),

en grec cheimarros, en hbreu

,

et

pour

la

tonsure des cheveux et de

la

naclud.
le

On

distingue le torrent du fleuve

en ce que

barbe d'un
faisaient

homme. Les
la

tondailles des troupeaux se

laquelle

fleuve coule toujours, et

;

que

le

torrent ne coufe

dans

joie, c'tait une fte

,

on
j

que de temps en temps

des pluies ou
la

par exemple, aprs les gran-

imitait ses amis. Nabal

tondaille
roi.
,

poux

d'Abigal, faisant sa

fonte des neiges.

Connue
aussi

le

terme
^

avait prpar un repas

comme

un

festin
il

de
lui

hbreu nachal
torrent,

signfie

une

valle,

bien qu'un.
l'un

David crut que dans celle circonstance

ne

souvent dans l'criture on met

poui*
la val-

refuserait pas quelque secours

pour sa troupe. Absa-

l'autre; par
le

exemple

le torrent

de Grare pour

lon imita toute

la

famille royale aux tondailles de ses

de Grare

L'quivoque en cela n'est pas

les torrents se
;

fort

dan-

troupeaux.
Toparciiif
,

gereuse, puisque

trouvent ordinaire-

terme qui vient du grec loparchia, qui

ment dans

les valles

mais

il

est

bon de
la

la

remarce

signifie seigneurie,

gouvernement

tfUfl lieu,

d'un cantitre

quer, parce qu'on attribue quelquefois

valle,
,

ton

qui se
,

donne
ni

celui qui ne possde

ni

aucun

qui ne convient qu'au torrent, par exemple

le .de

la

val-

particulier

de gouverneur,
11

de prsident,
dans

ni
les

Cdron

ce qui doit s'entendre du torrent de

d'elhnarqiic, ni de roi.

est souvent oarl

mme nom.
On n'observe pas
souvent on prend
toujours dans l'criture
la

Machabes ds

trois toparchies

Apherema, Lijdda
la

et

dis,

ilamatha. Pline remarque dix toparchies de

savoir
:

Jude,
j

tinction qui se trouve entre le torrent et le fleuve

l'un

et
le

Jricho, Emmais, Lydda, Jupp, l'Achrala la

pour

l'autre,
,

en donnant

balnc,

Goplmiiique,

la

Thamnitiqtie,
tait

la

Bellephleiilin

nom de
phrale
.

torrent de grandes rivires

le Nil
,

comme

l'Eu-

phne-,

Monlucuse o

Jrusalem, et

le

Jourdain, et des rivires qui cou-

Hcrodium. Josphe en
salem
tait
,

nomme

aussi dix, dont Jru-

lent toute

l'anne,
Nil le
,

comme
,

le

Jabok et

comme la cl, Gophna, Acrabale, Tlnn-ona, Lydda Ammas, Pella, l'idume, Engaddi, lcrodium, Jricho. Ailleurs nomme trois toparchies
il

donne au
bres

nom de
,

torrent d'Egypte

xxxiv

Josu xxv

4 et 47
,

PAmon. On les NomIsae xxvu 12

dans
,

et l'Euphrate

Psaum. cxxm
le torrent

et

dans Isae, ce

ajoutes
la

la

Jude, savoir
il

la
fait

Samarie,

la

Galile,
trois to-

fleuve est

nomme
ies

des saules, Isae

xv,

7.

Pre. En un autre lieu

,

mention des

uans
voisins

la

Palestine, dans l'Arabie, et dans les pays

parchies, Samarie, Jupp

la Galile.

ou

eaux sont rares

et les chaleurs excessiie

Topaze
saint

(topasius), en
,

hbreu pitdath. Les Septante,

ves

trouver
.

un torrent uans

dsert

et

dans un
avanta-

Jrme, Pagnin

Lon de Juda, Junius,

et la

voyage

est

une enose

lort agrable et fort

plupart des modernes, traduisent

pildnth par la to,

geuse. Dieu promet son peuple que, dans son reI

paze;

les

paraphrasles Onkios et Jonathan

par une

lourde

la

caoliviide Babylone

il

lui

procurera des

pierre verte.

Kimchi traduit de
la
:

mme

ce qui convient
belles sont
stio

torrents dans les dserts par o

il

sera oblig de paS-

parfaitement
vertes. Pline gnre.

topaze,

dont

les plus
est
,

ser
j

Sciss sunt
:

Egrcgia topasis gloria

virenti

dfre

'

Jvmie

Cependant d'autres soutiennent que

les plus

in via rect: et le
I

aqu et lorrenles in solituAdducam eos per torrentes aquarnm Psalmistc nous dcrit le Messie comin deserto la tle

belles topazes
il

sont couleur d'or. Quoi qu'il en soit

me un
les

conqurant

de son arme, qui trouve

,

y a assez d'apparence que Mose a voulu

par l'hbreu pitdath
,

marquer

eaux en abondance sur sa roule

de lorrente in

la topaze

qui a beaucoup de rap-

via bibel.

port topazios, en retournant les lettres.

On prtend
le

Dans

le

sens figur
,

un

torrent signifie
,

ordinaire-

que celle pierre

la

a pris le

nom de
le

topaze d'une

de
\

ment l'abondance
vent de larmes
,

soit

en bien

soit

en mal.

Un

tor-

mer Rouge,
,

qui a le

mme nom.

Pline veut que

un

torrent d'iniquits

ou des

torrents de

Juba

roi

de Mauritanie, soit
si

premier qui Tait trouelle est bien plus

,

Blial, selon l'hbreu.

j !

ve. Mais

Mose

i'a

connue,

an-

elle a t

cienne que Juba. Job parle du pitdath de Chus

se rapporte au sentiment qui
fait

ce qui
la
le
i

l'en a

Mon me a pass le torrent, comme submerge dans les eaux, mais Dieu garantie. Un torrent de soufre etc. et dans un
,

venir

la

topaze de

sens contraire, un torrent de

paix
miel.
,

dlices,

un

torrent de
et

mer Rouge

puisqu'il y avait

un pays de Chus sur

des

torrents d'or

des torrents de beurre

de

bord oriental de celte mer.

D'autres soutiennent que
le pitdath

signifie

l'me-

Tourterelle

(1)

oiseau pur, dont

,

il

est assez sou-

raude.

Pline dit que Pmeraude est d'un beau vert*

et qu'elle vient

dans l'Ethiopie. Le pays de Chus mar,

vent parl dans les livres saints et qu'on offrait quelquefois en sacrifice. On pouvait offrir ou des tourterelles

que souvent l'Ethiopie Chus,

et

Job parle des pitdath de

tait la

ou de jeunes pigeons. Ces

sacrifices

taient

comme

nous l'avons vu. Celte pierre

.

seconde du premier rang du rational

et tait

grave

(I) Espce d'oiseaux formant le type d'une grande division dans le genre pigeon.

1245
institus en faveur des

TRA
pauvres qui n'avaient pas de
J

TRE
Tardaque

1240

E leasing?

malris volventia plaustra.

quoi donner de plus grosses victimes. Ds avant

la loi,

Tribulque, traheque.

Abraham
el

offrit

Dieu un holocauste d'dne vache,

,

Sur quoi Servius remarque que

sans roue
,

(ralica est

un chariot

d'une chvre et d'un blier

ayant chacun trois ans,

:

et tribula

une espce de chariot arm de

de deux

oiseaux, savoir

une tourterelle

et

une

dents de toutes parts, omni ex parie dentalum, dont

folomhe;

et lorsqu'il

coupa en deux

les aulre< victi-

on se servait principalement en Afrique pour battre

le grain.

mes,
61

il

laissa

entiers les deux oiseaux. Mose avait

ses coin 'lies

donn qu'un? femme qui venait aprs

tabernacle pour se purifier,
le
si

Les Septante
fois

et

saint

Jrme nomment quelque,

elle n'avait

pas de

ces chariots des espces de scies

Plauslrum haavaient toute

celles d'une

quoi offrir un agneau pour

pch, et un autre en

bens rtira serrqntia, parce qu'en effet

leur superficie hrisse de dents,
I
|

ils

holocauste, prsentt deux tourterelles ou deux petits

comme
la ville

de colombe,

l'un

en holocauste, et l'autre pour

la
,

le

scie.

David

tant rendu matre de

de Dabbat,

pch. C'est ainsi qu'en usa

sainte Vierge au jour

capitale des

Ammonites,

fit

craser sous des roues

de sa purification. (Lac.

Il

24.)

armes de
l'un

fer, cl sous des traneaux,

comme ceux
de celle

Les Nazarens
petits de

offraient

deux tourterelles ou deux

dont nous venons de parler, tous

ville
|

les habitants
,

colombe

la porte
le

du tabernacle,

pour

Popidum adducens
de

serravit
dil

el

circumeyit super
le

tre

immol pour

pch, et Pau re en holocauste,

ils

eos [errata carpenta.

traita
1

Amos

que

roi

de Damas

lorsqu" pendant leur nazarat

avaient t souills

mme

les Isralites

du pays de Galaad. Cela

malgr eux par

preux
tait

II

prsence d'un mort

et

Lorsqu'un

avait assez

de rapport un genre de supplice en usage

les

pauvre,
la

ne pouvait

o! rir

de plus grau

chez

les

Romains,

Carthaginois elles anciens Ger-

des victimes,

loi lui

ordonnait au jour de sa pur

petits

mains, lequel consistait faire mourir un

homme sous

ficalion d'offrir

deux tourterelles ou deux

le

dco
I

une
j

claie
:

charge de grosses pierres, sub craie necare.

nt jubeas sese
,

lombe, l'un pour

pch, et l'autre ei holocauste

Plante

Sub cralim

supponi, atque eo

Un homme une femme

petits de

qui tait

incommod de

la

goeori

lie,

ou

!
!

lapides imponi mulios

!

ut sese neces.

Voyez

l'article

qui souffrait un flux drgl, taient obli5

Supplices.

gs l'un el l'autre d'offrir deux lourlerell.

ou deux
i

Tremblement de terre. L'criture parle de

!

plu-

colombe,

l'un

pour

le

pch, el l'autre pour

sieurs tremblements de terre

naturels.

Un

des plus

l'holocauste, et cela au huitime jour qui suivait leuf

laineux est celui qui arriva

la

vingt-septime anne
,

gurison.

Un homme

ii

avait touch sans y penser

d'Ozias
| I
|

r<

de Juda
,

l'an

du monde 5221

avant Jesl parl

un animal immonde, ou qui avait profr sans rflexion quelques

sus Christ 779

avant l're vulgaire 783.

(iv, 1),

Il

promesses ou quelques serments

ail

inj j

de ce tremblement dans Amos

(xiv
lent
,

dans Zacharie

considrs, lorsqu'il s'eperec.

de sa

f.

nie,

s'il

tait

'

5)

et dans./osc/)/^, qui ajoute qu'il fut si vio-

pauvre

offrait

au

Kc'gneur deux tourterelles ou

l'un

il

dtacha

la

moiti de
el la

la
fil

montagne

qui tait

anx
tre

petits

de colombe,

pour

le

pch, et l'au-

l'occident

de Jrusalem,

rouler dans l'espace

qu'elle

pour l'holocauste* Voil

les

endroits et les cas o

de quatre stades, ne
fui

ou cinq cents pas: en sorte

la

l'on offrait

des tourterelles en sacrifie.

airle que par

cte
le

rencontre de

la

muraille qui
lerre ayant
roi.
i

Traneau, espce de char

nomm
la

en

la! in traita

ou
ti-

si dit

lie

l'orient
,

de Jrusalem ,

/a

plauslrum, dont on se servait dans

rer
le

Palestine pour
la paille.
Il

Ici

grain de son pi,

ni

pour briser

en
:

<

-si

m Un

chemin

et

couvert les jardins du

autre Ireitiblement de terre fort clbre est cela

souvent parl dans Y: rilure; parex.'unple, Isae

tura' ilnr

Triail1

lui

qui arriva

morl de Noire-Seigneur.
en gre thesauros, en chez
les

Moab

sicut lerwitur
:

pile

in plaastro.

El

Trsor, en
hbreu
ozer.

latin iliesaurus,

leurs, chap.

xxvin, y 27

Non

eniinin

amis

iril'u-

Le nom de

trsor

Hbreux,

si-

rabitur gUIi, nec rata planslri super

cymiaum

circuibit.

El
:

gnifie toute sorte d'amas,

de provisions, de magasins.

encore, chap. xn, 15

rans uodum,

Ego posai

le sicut

plauslrum

trilu-

Ainsi on dit un trsor de bl, de vin et d'huile; des

trsors d'or, d'argent et de cuivre, des trsors d'ar-

habem

rosira serranlia. El
ferrei

Amos (\,7):Ee
fort

qubdtrUuraveritin

pkustm

Caiaad.Os traneaux
basses et
les

gent monnay. La neige, les venls,

les

la

grle,

la pluie,

ou ces'chariots taient ports sur des roues

fort

abmes, sont dans

les trsors

de Dieu. Dieu
,

[ait
,

paisses

garnies de
la paille,

fer,

qu'on roulait sur

sortir les

venls de ses trsors

dil aussi

(Psaume cxxxiv

el

gerbes et sur
grain.

pour

les briser el

en

tirer le
!

Jrmieu, lG). On
dans
i

des trsors de bonnes

;

CVsl

la

description qu'en ddnrt saint Jrme

Isae, chapitre

oeuvres, des trsors d'iniquits

le

amasser des trsors

dans son Commentaire sur

xxv

Snnt

ciel

tirer

du bien ou du mal du fond du tr-

aulem carpenta

[errata, rolis per

mdium

in

serraram

sor de son cur. Les

mages ouvrirent

leurs
,

trsors
offrir

modum
minuuui
11

se volventibus;
iti

qu

stipulant contenait cl

com-

c'est--dire, leurs malles, leurs valises

pour

pale.
;

des prsents au Sauveur. Joseph

fit

dire ses frres,

y avait des machines de plusieurs sortes

en cer-

lorsqu'ils trouvrent leur argent

Dirta leur avait
,

dans leurs sacs, que

tains lieux c'taient de gros rouleaux de bois

arms

donn des

trsors.

Mose dit

Dieu

pointes de fer ou de pierres que l'on faisait pasg

pc a seigneur Seigneur, ouvrez votre trsor ce peuple ;

venir une source d'eau vive

fait es- lui

sur sur les gerbes. Virgile parle de ces machines nom-

(Nomb. xx,

G).
(

Les trsors

mes

plaustra, tribul. trah

de

la

maison de Dieu

SDil

en argent, en bl, en vin

, ,

mi
ou en huile,
taient portiers

tri
taient sous la

TRI
pie. C'est ce

124g
grand sanhdrin,
j

garde des lvites, qui

rois

que

les Juifs appellent le

du temple. Les

de Juda avaient
,

l'autorit duquel le roi, le grand-prlre

d'Isral, les faux

les tribus

aussi de semblables gardes de trsors

tant la ville

prophtes, les affaires de

la religion,

qu'

la

campagne

et les lieux

o taient ces maga-

taient soumises. Les rabbins enseignent que le droit

sins taient

Tribun,

nomms villes des trsors. nom de dignit chez les Romains.

;

de vie et de mort
Il

lui fut

t quarante ans avant la

y avait
le

ruine du temple et de
dire, l'an

la ville

de Jrusalem, c'est-ans avant

la

des tribuns de plusieurs sortes

les

uns avaient

50 de

l're vulgaire, sept

mort

commandement
taient

des troupes, les autres avaient part

la

de Notre-Seigneur. Aussi
Pilale
qu'il
:

les Juifs dirent-ils alors

au gouvernement de

rpublique.

On

en connat qui

ne leur

tait

permis de

faire

mourir

nomms

tribuni celerum, et qui

commandaient
public;
la
,

personne

Nobis non

licet interficere

quemquam.
qui furent chefs

des espces de chevau-lgers: d'autres, tribuni rarii,

qui avaient quelque inspection
d'autres, tribuni fabricarum
,

Tribus. Jacob ayant eu douze

fils,

sur

le trsor

d'autant de grandes familles, et qui toutes ensemble

qui
,

avaient soin de

formrent un grand peuple, chacune de ces grandes

familles fut

fabrique des armes; d'autres

tribuni

maritimorum

nomme
qu'ils

tribu.

Mais
et

comme

Jacob, au
fils

lit

qui avaient l'intendance des ports de

mer, du cours
,

de

la

mort, adopta phram

Manass,

de Jo-

des rivires, des salines; tribuni plebis

qui taient

seph, et voulut

composassent deux tribus d'Isil

comme

les protecteurs

du peuple,

et qui

contrebalan-

ral, au lieu de douze tribus,

celle de

s'en trouva treize,

aient la puissance des grands; enfin tribuni militi

Joseph ayant t partage en deux. Toutefois,

des terres que Josu
fit

qui taient diviss en grands et petits tribuns.

Les

dans

la distribution

au peuple

premiers taient

les tribuns

des lgions, et les seconds

par l'ordre de Dieu, on ne compta que douze tribus,

et

les tribuns des cohortes.

'

on ne

fil

que douze

lots

la tribu

de Lvi, qui tait

Dans

l'criture,
,

on emploie assez souvent

,

le

nom

attache au service du tabernacle du Seigneur, n'ayant

point eu de partage dans
la

de

tribun

mme

dans Y Ancien Testament

parce que

terre,

mais seulement
prmices
,

les traducteurs n'ont point

connu de termes plus pro,

quelques

villes

pour y demeurer,

et les

les

pres pour exprimer certains emplois

rapport celui des tribuns de
la

qui ont quelque

dmes

et les oblations

du peuple pour sa subsistance.

rpublique romaine.

Les douze tribus demeurrent unies sous un

chef, ne formant qu'un
et

mme
peuple

Par exemple, saint Jrme

chiliarch

a traduit

par tribunes ce

mme

tat

un
la

mme

que l'hbreu appelle prince de mille;

,

et les Septante

une

mme

monarchie, jusqu'aprs

mort de Salomaison de
fils

qui a la

mme
et

signification
le

que l'hbreu.

mon. Alors dix

bal
et

tribus d'Isral quittrent la

Dans

le

Nouveau Testament,
c'tait
;

nom

de tribun a plus

David, et reconnurent pour roi Jroboam,

;

de Na-

de rapport aux charges

puisque en
effet
,

aux emplois des Romains,

il

ne demeura sous

la

domination de

Roboam

des officiers des troupes ro-

que

les tribus

de Juda

et

de Benjamin. Celle division

la

maines

par exemple
,

dans saint Jean

xvm

12

et

peut tre regarde

comme

cause des grands mal-

Act. xxi

31
la

52

33

37

etc.
le

Saint Marc parle des

heurs qui arrivrent dans

et toute la nation des

la suite

aux deux royaumes

tribuns de

cour d'Hrode

ltrarque (Marc vi, 22).

Hbreux.

Les uns
choi,

et les autres sont appels

dans

le

grec chiliarles tri,

Tribut (tribuium), en grec phoros, en hbreu mas t

qui drive du verbe masas, fondre, liqufier. Les

chefs de mille

hommes,

tels qu'taient

H-

buns des lgions. Mais celui qui arrta

qui
le tira

saint Paul

et

breux ne reconnaissent proprement pour souverain

des mains des Juifs (Act.

xxi,51),

tait

que Dieu seul

d'o vient que Josphe appelle leur

thocratie, ou

simplement chef d'une cohorte.

Tribunaux, lieux o
l'on

gouvernement une
la justice.

gouvernement

divin.

rend

Mose avait
des juges

Ils

reconnaissaient le souverain domaine du Seigneur

lui

ordonn que
et des

l'on tablt

dans chaque
les
s'il
,

ville

par un tribut ou capilalion que chaque Isralite

magistrats
le

pour terminer
pays
;

diffrends qui

payait par anne d'un demi-sicle par tte. Aussi Notrc-

survenaient dans

et

que

arrivait quelque

Seigneur, dans l'vangile,

Pierre
:

fait

ce raisonnement saint
le

affaire d'une discussion plus difficile

tt

on se transpor,

De

qui est-ce que les rois de la terre reoivent

au lieu que
la

le

Seigneur aurait choisi

devant les

miner

difficult
le

pour y exaprtres de la race d'Aa-

tribut ? Est-ce

de leurs propres enfants ou des trangers?

il

voulant dire qu'en qualit de Fils de Dieu,

tre

devait

ron, et devant

juge que le Seigneur aurait suscit

dit l'article

exempt de

celte

capilalion. Je ne vois pas

que

en ce temps-l. Voyez ce qu'on a

et celui

Juges
qu'il

ni les rois ni les juges des

Hbreux, quand

ils

taient

de Sanhdrin. Les rabbins prtendent

de leur nation, exigeassent d'eux aucun

tribut.
!

y avait trois sortes de tribunaux dans Isral, un de

trois juges,

Salomon, au commencement de son rgne, obligea

les
lui

un de vingt-trois,

et

un de soixante. Le

tribunal de trois juges se trouvait dans chaque bour-

Chananens qui taient demeurs dans le pays de payer tribut, et de servir par corves aux ouvrages
ne permit point qu'aucun
;

gade, et jugeait des procs o

il

ne

s'agissait

que d'ar-

pubiies qu'il avait entrepris; et pour les enfants d'Isral

,

gent et de choses mobilires. Le tribunal de vingttrois juges se tenait

il

ft

employ
de guerre

ces
,

dans
il

les villes, cl

pouvait juger
vie et de la

ouvrages
ministres

mais

il

en

fit

ses

hommes

ses

mme

des choses o
le

s'agissait

de

la

ses principaux officiers pour

commander
et les

mort. Enfin,

troisime tribunal tait unique, et ne

ses armes, ses chariots et sa cavalerie. Toutefois, sur

la fin

se tenait que dans Jrusalem, clans une salle du lem-

de son rgne,

il.

leur imposa des tributs

!249
"fit

UR1
,

CRI
ce qui alina
la

1250

servir par corves ses travaux

Jes esprits, et jeta les

prince souverain reoit les

les visites

hommages de
il

ses sujets ou

beaucoup
volte qui

semences de

rlils

des ambassadeurs, o
il

parat dans les c-

commena
,

par la rbellion de Jroboam,

rmonies d'clat, d'o

le

rend

la

justice; en un
les

mot,

de Nabat

qui fut d'abord oblig de se sauver en

le

trne

le

sceptre

la

couronne sont

marques

Egypte
tal

mais qui clata enfin par

soulvement to-

ordinaires de la royaut. L'criture nous reprsente

des dix tribus.

ordinairement

le

Seigneur assis sur un trne; quel-

Trompette. Le Seigneur ordonne Mose de faire de deux trompettes d'argent battu au marteau , afin
faudra s'en servir pour assembler le peuple lorsqu'il

quefois on dit que le ciel est son trne, et la terre son

dcamper ( Nombres,
cement

x).

On

se servait aussi principa-

Clum sedes mea terra autem scabellum pedum meorum. Le Psalmiste, en plus d'un endroit, dit que Dieu a affermi son trne dans le ciel de
marche-pied
:

lement de ces trompettes pour annoncer

de l'anne civile, le
,

le commencommencement de l'anne

toute ternit.

Troupeaux
premier qui

(pecus).

Abel

faisait

patre ses

troufut le

sabbatique
dit

et le

commencement du

jubil.

Josphe

peaux; mais Jabel,

fit

fils

de Lamech et d'Ada,

que ces trompettes taient longues de prs d'une coude, et avaient le tuyau de la grosseur d'une flte
ordinaire
;

une profession spciale de conduire

des troupeaux.

elles n'avaient qu'autant d'ouverture qu'il

:

Tunique
de dessous;

(lunica).
le

La

tunique, ou robe, tait l'habit

l'habit

en

fallait

pour les emboucber

Il

le

bout tait sembla-

manteau,

de dessus. Les Hbreux

l'article

ble celui d'une trompette.

n'y en eut d'abord que

(it

ne portaient que ces deux habits. Yoy.

ments.

Vte-

deux dans
sept

le

camp; mais ensuite on en

le

un plus

grand nombre. Ds
;

temps de Josu,

il

y en avait
,

Tvmpanum, instrument de musique dont

loph; et je pense que, sous ce

il

est sou-

la ddicace

du temple de Salomon

il

y avait

vent parl dans l'criture. Les Hbreux l'appellent

jusqu' cent vingt prtres qui sonnaient de

pette. Josphe veut

la

trom-

nom

ils

comprennent
ne
la

que ce prince

ait fait

deux cent

en

gnral

toutes les
les

sortes de

tambours. Je

mille trompettes, ainsi que Mose

sais

l'avait

ordonn. Je ne

remarque pas que

guerre
,

il

a pris ce grand

nombre de trompelles.
,

Hbreux s'en soient servis mais seulement dans leurs rjouissances

;

et

Outre les trompettes sacres du temple

sage tait rserv aux prtres seuls,
et

dont
la

l'u-

d'ordinaire on

le

met entre
le

les

mains des femmes.

mme

guerre

Tympnnum, dans
dans
le

sens d'un supplice, se trouve

xi,

dans les combats, il y en avait d'autres dont les gnraux se servaient quelquefois pour assembler
leurs troupes.

grec de saint Paul aux Hbreux, chap.

et les

35.

Les anciens

nouveaux interprtes sont

fort par-

tags sur le sens de ce

terme; quelques-uns l'ont

La

fte des trompettes se clbrait le

premier jour

expliqu du chevalet, ancien supplice fort frquent

du septime mois de l'anne

mier de l'anne
pondait
la

sainte, qui tait le pres'appelait tizri, et r-

dans

l'antiquit,

mais

fort

inconnu aujourd'hui.

civile.

Ce mois

Typhon, divinit des gyptiens. Ces peuples admettaient

lune de septembre.

On

annonait

le

com-

deux principes

l'un,

du bien

l'autre,

du mal.

mencement de
tait

l'anne au son des trompelles.

;

Ce jour
;

Du

principe du bien venait la gnration, et du prinla

solennel
offrait,

toute

uvre
toute

servile y tait dfendue

la

cipe du mal

corruption de toutes choses.

Le

prin-

on y

au

nom de

nation,

un holocauste
de \in que

cipe du bien avait la supriorit sur celui du mal

solennel d'un veau, de deux bliers, et de sept agneaux

mais non pas jusqu'au point de

pcher ses oprations.
principes du bien
;

le dtruire et

d'emles

de l'anne, avec
l'on avait

les offrandes
d'offrir

de farine

et

Isis, Osiris et

Orus taient

coutume

avec ces sacrifices. L'cri-

Typhon

tait le principe
la

du mal.

ture ne nous dit point la raison de rtablissement de

cette fte.

Osiris tait dans le

inonde ce qu'est

raison dans

Thodorel croit que

c'tait
le

en mmoire du
Sina lorsque

l'homme; Typhon tenait lieu des passions qui rpugnent

la raison. Dans le corps humain, le

tonnerre que l'on avait ou sur

mont

bon temprament
les

Dieu y donna sa loi. Les rabbins veulent que ce soit pour faire souvenir de la dlivrance d'Isaac, en la place
duquel Abraham immola un
Aujourd'hui,
les Juifs

venait d'Osiris; les

maladies et
:

indispositions

avaient

Typhon pour cause

du
soleil et

on

lui

imputait aussi les

blier.

lemples, les inondations, les tremblements de terre,

les clipses
sait

ont coutume, ce soir-l, de

,

de

la lune, et tout

ce qui pas-

se souhaiter l'un l'autre une bonne anne

de faire
la

pour drangement de
,

la le le

nature. L'ne tait son

;

meilleure chre qu' l'ordinaire, et de sonner

pette trente diverses fois.

trom-

symbole

aussi bien

que

crocodile

on

lui

rendait

des honneurs divins dans

canton d'Egypte

nomm

RNE (solium), se

dit d'un sige

magnifique o un

Papremis.

u
Urim
et

Thummim. Ces deux termes

signifient la

pierres

du

rational

<

lettre, selon l'hbreu, les lumires et la perfection,

les brillants et les

ou

tantes et sans dfaut.

Vous y placerez des pierres claD'autres croient que ces deux

les

parfaits; selon saint

Jrme,

la

doc-

termes sont plutt gyptiens qu'hbreux, et que

tante en ont exprim
la

Sep-

trine et le jugement; d'aprs les Septante, la dclaration

vraie signification en les tradui-

et la vrit,
,

ou la manifestation et la vrit. Quelques-uns sant par/a dclaration et la vrit. L'auteur de YEcclsiasveulent qu'urim etthummim soient de* pUhtes des IU tique s'exprime comme si la manifestation et la vrit

125

YEN
Viri sapicntis

VN
ajoute qu'il y avait deux cents ans, lorsqu'il
;

1252
crivait

taient des qualits du grand-prtre qui tait revtu

de l'phod

judicio

et veritae

prditi.

son histoire, que ces pierres ne jetaient plus celle

lueur. Ainsi elle aurait cess seulement cent dix

On
le

voit

la

mme

chose encore plus clairement dans

.

ou

premier Ibre d'Esdras, chap. n, y

;

fi

Douce sur:

douze ans avant

la

naissance de Jsus-Christ.

geret sacerdos doctus atque perfeetus

l'hbreu

Bonec

D'autres croient (pie

Yurim

et

ikummhn

taient

surgcret sacerdos

cum urm
et

et

thummim.
plusieurs auteurs, tant
!

Mais Josplic,

aprs

lui

quelque chose d'ajout au rational, mais on ne consent pas de ce que ce pouvait tre, et, ce qui est

anciens que nouveaux, ont prtendu que l'urim

et M assez extraordinaire, ni Mose, ni

aucun autre auteur

c'tait.

thummim

notaient autre chose que

,

les pierres pr-

sacr ne nous a
!

marqu distinctement ce que

cieuses du rational du grand-prtre

leur clat extraordinaire
,

lesquelles, par

lui

[.usaient

connatre

la

Usure {nsura ou fnus). C'est ce qu'on reoit audel du principal, en vertu du prt usuraire. 11 est
inutile

volont de Dieu, et

le

succs des vnements pour

de s'tendre au long sur l'usure, qui est contout

s le, lois

lesquels on le consultait. Mais lorsque ces pierres ne

damne par

naturelles, divines et hu-

rendaient point d'clat, ou du moins qu'il n'y paraissait rien d'extraordinaire,

maines. Voyez

le 5 casuises et les

commentateurs sur

on jugeait que Dieu n'apil

Y Exode, chap. xxn, 25 26.

prouvait point

la

chose dont

tait question.

Josphe

Vases. Les Hbreux mettaient

vases de corne.
et Verre.
(I

les liqueurs

dans des
JJ|
l

libres

pour esclave3,

comme Joseph

fut

vendu par ses

Rois xvi

i.)

Voy.. Potier de terre

frres; et ce crime s'appelait plagium, et la loi le punissait

de mort.
(le),

Vautour, oiseau de proie, dclar impur par Mose qui l'appelle en hbreu daa.li ou daia; mais les interprtes ne conviennent pas tous que ce terme signifie

Vent

venins, est souvent appel spirilus, et

en

quelques passages on est partag de sentiments; savoir,

s'il

signifie le \cnl

ou

le

Saint Esprit

par exemple

un vautour. Bochart distingue aia de daia, et il soutient que le premier signifie un mrilou et le second un
,

Spirilus Domini ferebatur super aquas; ce

que

les

uns

entendent du Saint-Esprit, et
;

les autres

d'un vent vio-

vautour. D'autres croient (jue'daah ou daa signifie un

lent. Isaie (xl, 7)

Exsiccalumest fnum, quia spirilus

milan, et aia un vautour on un corbeau

Daali e>i iraj

Domini

sufflavilin eo.
fait

Mais ordinairement
si

la

suite

du
le

doit par un aigle, dans Jrmie, xlviii, 40; xlix,

et daia par

22

discours

assez distinguer

spirilus

signifie

unmilun, dans

hiiie,

xxxiv, 15. Le:

]

Saint-Esprit; ou le vent, ou

Pme

qui nous anime.

tante et saint

Jrme rendent dans Job par un vautour

qui signifie plutt un oise.au en gnral.

Les Hbreux reconnaissaient

vents principaux
le
:

comme nous

quatre

l'hbreu
Yeajj.

liail,
Il

le

vent d'orient, en hbreu, kadim;

le

est parl trs-souvent de veaux d ns l'-

vent du nord, tzaphon;

vent du midi, darom

et

criture, parce qu'on les employait

communment pour

le

vent d'occident, ou de

la

mer Mditerrane, en
les enfants
:

les sacrifices. Mais, en plusieurs occasions, viiulus est

j

hbreu, rouahdiam.

mis pour un jeune taureau, qui, selon notre manire

de parler, ne serait plus simplement veau. Vilnius de
armento
,

Ventre. Le
vil te

fruit

du ventre, sont

Priva-

Deus fructs

venlris lui; elle psalmiste

la

Mcrces

le

veau du troupeau

se

met apparemment
encore, el qui est
i

Domina
Le

[ructusventris; les enfants sont

bndiction

par opposition au veau qui

telle

du mariage.
ventre se

sous sa mre. Viiulus se prend quelquefois pour un

taureau dj grand
:

prend souvent pour

la

gourmandise,
:

ircumdederunt me

vituli mufti.

comme dans Ypkre aux

de leur ventre,
;

Romains, xv

Ces sortes

Le veau

gras, vltulus saginalus, tait un veau engraiss

l'aire

de gens ne servent pas Jsus-Christ, mais sont esclaves

t

exprs pour

une noce ou un
les Isralites

festin

de religion.

Veau d'or, que

adorrent au pied du

Le ventre se met

aussi

pour
de

le
la

cur,

le
si

fond de

mont

Sinai. (Exod.

xxxn.)
du dieu Apis,

Pme:

Conservez

les ieqiis

sagesse;

vous

la

On ne doute

pas que les Hbreux, dans celle occaqu'ils

gardez dans votre ventre, dans votre coeur,

sur vos lvres.

elle clatera

sion, n'aient voulu imiter le culte

(Prov. xxu, 18.)

c'eslle

avaient vu dans l'Egypte

(1).

Le ventre de l'enfer,
de alliludine venlris
le

tombeau, ou un danger imdit qu'il a t dlivr

Vendanges. Voyez Vignes.

Vendre. Les Hbreux pouvaient vendre leur propre
libert
;
i

minent de mort. L'Ecclsiastique

in j'en; et
inferi,

Jouas, qu'il a cri \crs

la

les

pres pouvaient vendre celle de leurs

Seigneur de ventre

du fond de

mer

el

du

entants.

ventre du poisson.
aussi les dbiteurs insolvables, et

On vendait
leurs enfants,

mme

Ventriloque, eh
gastrimuihos, celui

latin

ventrilocjuus,

en grec en-

comme
On

on

le voit

par l'vangile el par

qui

parle du ventre, du fond de

les livres des Rois.

vendait quelquefois les

hommes

IVsioiac; un devin ou une devineresse qui avait ou

feignait avoir

un esprit familier, un esprit de Python,

Philon a cru que les Hbreux avaient eu envie d'adorer Typhon, divinit gyptienne, que cet auteur confond ordinairement avec Osiris.
(1
)

qui

lui

parlait

du fend de l'estomac. Voyez Pyllwn.

,

Vnus,
|l

desse de l'impudieit
Astarte.

adore pa* les

paens.

Voyez

\m
Ver
quer
la

ver
(vermis, vermkulus). L'Ecriture voulant

VG
mar|l

MU
On ne doit donc plus nom que celui d^ fioles
Rsum
dont le

Clermont-Fcrrand, qui semblait accrditer cette mprise, a t

bassesse et la faiblesse de l'homme,

le

com-

reconnu pour faux.

dans la napare un ver de terre; parce qu'en effet, Je suis un ture, on ne connat rien de plus mprisable.
ver de terre, et
et le

donner
nuile,

ces vases d'autre

parfum,

etc.

(Champollios-Figeac,

non un homme,
;

l'opprobre des
le

hommes
a bien
I

d? Archologie.)

rebut du peuple

paroles que

Fis de Dieu

Vesce, ou vesse

(vicia),

plante rampante,

voulu adopter
il

pour marquer

l'tat

d'humiliation o

grain sert de nourriture aux pigeons, qui

rriar,d ?'

en sont

s'lait rduit.

1
se sert I
fait
\

Vermkulus stfprend pour l'carlale. Mose souvent de ce terme dans le dnombrement qu'il
les toffes
et des couleurs qui entraient
l'alliance.

H
ciam

est parle

de

la vesce

dans Urne, xxvin, 25

VU

in finibus suis.

L'hbreu porte cusmeth, que quel-

dans

les voiles

ques-uns traduisent par spefts.de l'pautre; d'autres,

zea,

du tabernacle de
que
la

L'hbreu tolahal schnni,

bis

sorte de froment.

Ezchiel
le

(iv, 0)

emploie

le

Yulgale a traduit par coccum

les

tinctum ou

mme
d'une

terme;

et les

Septante

rendent par olyra

a dj averti plus

vermiculum, et que

Septante ont rendu par une

signifi
(I).

qui est une espce de froment.

]

On

couleur rouge
le

comme
dit

l'carlale,
te

proprement

fois

que

l'on

n'a rien de

bien certain sur les

vermisseau

CONUS,

Kerms

1.

plantes de l'criture.

Vermillon. Ce terme vient du

vermisseau, parce que
le

latin

vermkulus, un |
j

Vtements. Les Hbreux n'avaient pour habits que

la

cramoisi

et l'carlate se tei

tunique,

nomme
meliil.

chelonet, et le

manteau,

nomm

gnent avec de

petits

vermisseaux que

l'on
le

ramasse sur
la
j

en hbreu

La tunique

tait l'habit
la

de dessous,

une espce de chne-vert qui porte

graine d'carlate. Mais
le vrai

kerms ou

qui couvrait
tait l'habit

immdiatement
:

chair.

Le manteau
fai-

vermillon est tout autre

le

de dessus

ces

deux habits ensemble

vestes,

chose, et

il

n'a

aucun rapport avec

vermkulus que

sais
habi

ce que l'Ecriture appelle mnlatorias

des

par

la

couleur. Le vermillon, connu des anciens, se

changer, ou mutaloria vestium, que

Naaman

trouvait en

Espagne sur des rochers

inaccessibles.
Il

portait par prsent au

prophte Elise. La tunique

Celait des pierres qu'on abattait avec des flches.

s'en trouvait

d'ordinaire tait de
les

lin, et le

manteau

d'toffe.

Comme
d'toffe,

aussi

dans

la

Co'chide

l'artificiel

se

manteaux
on en

n'taient qu'une

grande pice

faisait d'un s,able

rouge qui se voyait auprs d phse,

1

qui n'tait pas taille, on eu avait souvent de rserve,

et
faisait

aprs qu'on

l'avait

iv

plusieurs

fois.

Le vermillon
le

des prsents. Les Hbreux ne chan-

dont on se sert prsentement se

artificiel, qui a t

fait

avec
le

cinabre

grent jamais
chions; mais

dmode
ils

pour les habits, que nous sa-

broy longtemps sur

trs-fine.

porphyre,

s'habillaient suivant l'usage

la

du pays
couleur

et rduit

une poudre
Il

o
le

ils

demeuraient. La couleur blanche ou

tait la plus estime.
les

Verre.

est incontestable

que

verre tait dj
Ilist.

de pourpre

Voyez Habits.
avant
la loi,

connu du temps de Salomon. Pline (Nat;

65) nous apprend que, pendant un grand
sicles,

xxxvi,

Veuve. Chez
pouser

Hbreux,

mne

la

nombre de
le
;

veuve qui n'avait point eu des enfants de son mari devait

lui
le

multa per secula, on

le

ne fabriquait

verre
or,

frre de

son poux dcd, afin de

qu'avec

sable du fleuve Blus en Phnicie

du

susciter dos enfants

qui hritassent de ses biens,

temps d'Aristophane, c'est--dire, quatre cents ans

avant Jsus-Christ,
et
il

et qui fissent pa ser s;m

rit.

nom

et sa

mmoire

la

postla

la

Grce avait dj des verreries

Nous voyons
dans
la

la

pratique de cet usage avant

y avait des verres brlants Athnes, des verres

fait

loi,

personne de Thamar, qui pousa succesfils

prpars pour des expriences physiques. Ceci

sivement lier ctOnan,

de Juda, qui devait encore

de ce patriarche, les deux

donc remonter bien haut dans

l'antiquit ce

grand

pouser Scia, troisime

fils

nombre de

sicles

les voisins

de

la

Jude taient

premiers tant morts sans ligne.

seuls en possession de fabriquer le verre.

Le veuvage, de
les

mme

que

la strilit, tait

une es-

Les vases en verre furent en usage chez

ciens
tire
; :

an-

pce de honte

et

d'opprobre dans Isral.

l'Egypte travailla de toute antiquit cette

il

ma-

Viandes. Les Hbreux avaient plusieurs sortes d'a-

nous est parvenu beaucoup d'objets de ce genre des Romains, des urnes cinraires avec leur
couvercle, des vases de diverses formes et de diverses

nimaux, dont

ils

ne mangeaient pas. Nous en avons

parl sous l'article Animaux.

Victimes. (Voy. Hosties, Sacrifices.)

grandeurs; les plus

communs

sont les fioles qui ren-

Victimes humaines. (Voy. Sacrifices.)

Vigses, vignobles.
Il

fermaient les onguents, les huiles et les baumes odorifrants, qu'on a pris

y avait dans

la Palestine,

plu-

mal- -propos pour des lacry-

sieurs excellents vignobles. L'criture loue les vignes

mntoires.

Cette opinion, trop accrdite, a t victo-

de Sorec, de Sbama, de Jazet, d'Ahel. Les profanes

parlent des excellents vins de Gaze, de Sareplc, du

rieusement renverse par des dcouvertes rcentes de

M.Mongez;
long cou
le

rien ne

permet de donner ces vases

Liban, de Saron, d'Ascalon, de Tyr.

nom de

lacrymaloires, et un bas-relief de

No

planta

la

vigne aprs

le

dluge et

commena
pas in-

(1 ) Le kerms est un genre d'insectes de l'ordre des hmiptres, et dans lequel les individus femehVssoi.t remarquables par le dfaut d'ailes; il ressemble une petite coque inanime.

la cultiver.

Plusieurs tiennent que

le

le vin n'tait

connu avant
de cultiver

dluge, et que ce patriarche continua

la

vigne aprs ce grand vnement, ainsi

qu'il avait fait

auparavant mais

1er

^res croient quV*

1255
ignorait la force

VIN
du
vin, n'en ayant jamais us aupaIl

vip
de leur cur. Qu'ils boivent
etc.
et qu'ils oublient leur

m*

ravant, et n'ayant vu personne qui en ust.

fut le

premier qui ramassa

En liqueur. Avant
raisin

le

jus du raisin, et qui le rduisit

pauLes rabbins enseignent que l'on donnait boire du vin et des liqueurs fortes ceux qui taient
vret,

lui,

on se contentait de manger

le

condamns au dernier supplice, pour leur ler une

partie de la frayeur et
11

comme un
loi

autre fruit.

La
,jdi

de Mose ne permettait pas au propritaire

du sentiment de leurs peines. y avait, dit-on, Jrusalem, des femmes charitables

le

plantait

une vigne, d'en manger

le fruit

avant la
la

qui se mlaient de faire la mixtion de certaines dro-

cinquime anne. On ne touchait point aux vignes

pour
pauvre, l'orphelin et l'tranger.
cueillir et

gues avec

vin

afin
le

de

le

rendre plus fort et plus

la

septime anne. Le raisin qu'elles produisaient alors

tait
le
Il

capable d'amortir

sentiment de

douleur.

tait

Les anciens
de bois,
la

Juifs n'avaient

pas l'usage des tonneaux

ils

permis un passant de
sin

de manger du raiil

manire d'aujourd'hui;

conservaient

dans

la

vigne

qu'il trouvait

sur le chemin, mais

11

tait

dfendu d'en porter dehors.

la

tait aussi
:

dfendu
seres vi-

leur vin dans des cuves souterraines bien enduites et bien solides, comme des citernes, d'o ils le liraient

de semer dans

vigne d'autres choses

Non

pour

le

mettre dans de grands vases de grs ou d'ar-

neam tuam

altero semine.
les

gile bien vernisss

ou bien poisss;

et

quand

il

tait

Les vendanges, chez

pagnes de festins
Vin.
et

Hbreux, taient accom-

question de

le

transporter ailleurs, on en remplissait

les

de rjouissances.

des outres, et on
sur les paules des

chargeait sur des animaux ou

On ne

faisait

ordinairement point de sacrifice,

l'on n'y ft

hommes,

sans crainle, ni que ces

la

tant soit

peu considrable au Seigneur, o

(1).

vaisseaux se rompissent, ni que

liqueur se rpandt.
le

des libations devin

Nous avons
le ie

trait celte

matire assez au long dans

xlviii, h.
Il

L'usage en tait dfendu aux prtres pendant tout

commentaire sur Jrmie, chap.

y a grand

temps

qu'ils taient

dans

tabernacle, et occupas au

nombre d'expressions dans

de bien entendre,
Vinaigre.
cidre, et
si

l'criture, qu'il est malais

sait ces

service de l'autel. Celte liqueur lait aussi interdite

l'on

ne

anciens usages.

aux Nazarens;

et

quand

le vin tait
la

dfendu, d'ordili-

On

fait

du vinaigre de vin, de bire, de

le vin

naire on comprenait sous

mme

dfense, toute

mme

avec de l'eau;
si

de palmier se

queur capable d'enivrer, cl exprime dans la Vulgate sous le nom de sicera. Les Rchabites observaient une
rigoureuse abstinence de vin tous les jours de leur
vie, suivant l'ordre qu'ils

tourne en vinaigre,
jours.

on

le

garde trois ou quatre

Les anciens avaient plusieurs sortes de vinaigre

se servaient pour boire.

dont

ils

L'empereur Pescen-

en avaient reu de Rchab

nius Niger avait ordonn que ses soldats ne boiraient

leur pre.

que du vinaigre dans

des auteurs sacrs, le vin ou
la

les expditions

Neminem

in

Dans

le style

le calice

expeditione vinum bibere, sed aceto universos esse contentos.

marquent souvent
du
vin de

colre de Dieu

Vous nous avez

la lettre,

Booz

disait

Rulh de venir tremper son pain

:

abreuvs du vin de componction, de douleur;

lie,

dans
;

le

vinaigre avec ses gens

Intinge buccellam tuam

li-

ou du

vin de tremblement.

Le Seigneur
et

tient

in aceto.

Les moissonneurs se servaient de celte

:

en sa main une coupe pleine de vin trouble

les liages
;

ml avec

queur pour se rafrachir

gerandb, dit Pline.
Il

Aceto

summa

vis in refri-

il

en fera boire tous

dit

les

pcheurs de la terre.
celle

y a beaucoup d'apparence que le

Le Seigneur
ie

Jrmie

Prenez

coupe du vin

vinaigre que les soldats romains donnrent JsusChrist, pendant qu'il tait la croix, lait

ma
On

colre, et faites-en boire

tous ceux qui je vous

du vinaigre

enverrai.

dont
le deuil et

ils

se servaient

eux-mmes pour

leur boisson.

donnait du vin ceux qui taient dans

la tristesse
:

Le grand Constantin
ment avec
le

leur permit le vin alternative-

dans

Ne donnez
affligs

point de vin

aux

rois,

vinaigre de deux jours l'un.

n'tait

parce qu'il riy a point de secret ou rgne l'ivrognerie ;

Ce vinaigre

pas de ces sortes de vinaigre

les salades et

donnez ceux qui sont

les enivrer, et

une liqueur capable de

dont nous nous servons dans

sauces, mais un petit vin
les

dans

les

du

vin ceux qui sont dans l'amertume

nomm

pesca ou sera, dont

la

verse de l'eau dans le vin du calice de la messe avant la conscration. Les thologiens en donnent d'excellentes raisons, mais aucun d'eux ne fait connatre l'origine de cette pratique. La voici le Thalmud, trait BralnYot, loi. 50, dit formellement que dans la Terre-Sainte, o le vin est extrmement fort, on ne devait bnir la coupe fies repas! Su'aprs y avoir ml de l'eau pour le rendre potable.
(1)

On

auteurs de de Re rustic nous ont donn

comet

sainte

position.

On

s'en sert encore

les

beaucoup en Espagne

en

Italie

pendant

moissons; on s'en sert aussi en

Hollande et dans les vaisseaux, pour ter l'eau son

mauvais got.
Vipre, sorte de serpent
dirait vivipara,

nomm

vipera,

comme

qui

>r, Noire-Seigneur, qui a bien voulu se soumettre toutes les pratiques de l'ancienne loi jusqu' son entire abrogation, a d ncessairement verser un peu d'eau dans le vin qu'il allait bnir, ei ensuite changer en son sang. L'glise a conserv cet usage, parce que
,

parce qu'elle produit ses petits en vie.

vipre est trs-dangereux, et sa chair

Le venin de
j
;

la

tait

autrefois

employe dans un grand nombre de

maladies.
!

notre divin Sauveur s'y est conform. Remarquons de plus que, d'aprs le Thalmud, si la quantit d'eau est telle qu'elle affaiblisse trop le vin, on ne peut plus bnir la coupe, parce que ce n'est plus du vin. Dans le calice de la sainte messe, on met galement moins d'eau que de vin.

Il

est parl
:

de vipre en plus d'un endroit de l'crila vipre le fera

ture. Job

La langue de
de
la

mourir. L'h-

breu peten
!

signifie, dit-on, plutt l'aspic

que

la

vipre

Isae parle aussi

i

vipre, et l'hbreu porte phe,

'

qui est,

ce qu'on croit, ie vrai

nom de

la vipre*

1257

VOL
II, iiv.
i,

YOL
qu'elle avait dans sa maison, afin qu'elle la vendit

4258
pour

On m,

peut voir Bochart, de Animal, sacr., part.

chap.
p.

358

et suiv.

Saint Jrme, dans hae

basilic, regulus.

payer son crancier. Et dans l'vangile

un dbiteur

(lix, 5), traduit plie

parle

Les Sep-

qui se trouvait en arrire de dix mille talents fut<ven-

tante traduisent de

mme.
on
n'usait point

du,

lui,

sa

femme

ses enfants et tout ce qu'il avait,

Vitres. Dans

la Palestine,

de vitres

pour

satisfaire ce qu'il devait

son matre.
tait

pour

les

fentres;

elles

taient

simplement fer-

Les rabbins enseignent qu'une femme qui

vaincue de vol ne pouvait tre vendue
dait jamais
;

conF

mes par des rideaux ou par des grillages.

Vol, Voleurs. La
loi

qu'on ne venft plus

condamne

le vol,

non fur-

un voleur, moins que son vol ne

le
,

grand que
vingt cus

prix qu'il valait lui-mme

il

s'il

valait

tnm facis; mais elle n'y ajoute aucune peine, sinon la nature du la restitution plus ou moins grande, selon
vol. Mais le vol d'un

n'tait

pas vendu pour un vol de dix

cus

et le voleur ainsi

vendu

n'tait oblig
la

homme
,

libre

pour

le

rduire en servitude

est

ou d'un hbreu, puni de mort Qui

:
{

de dela
.

meurer en servitude que jusqu'

valeur de ce
bins.
qu'il avait

concurrence de

hominem, conviclus nox, morte moriatur (Exod. xxi, 16). Les Juifs ne croient pas que le vol
fralus fuerit

vol

'

c'est la doctrine

des ra-

Quant

la restitution

au double, au

triple
tait

ou au
'

homme d'une autre nation mrite la peine de mort, mais seulement le vol d'un homme hbreu libre si on
d'un
;

quadruple, elle ne se
libert.

faisait

que quand

il

mis en

vole un tranger, on est seulement

tution.
Ils

condamn
loi

On demande
tion, n'tait pas

si le

vol

outre la peine de

la restitu-

resti-

fondent cette distinction sur une

loi

du Deuque

soumis quelques peines corporelles.

le

Quelques-uns croient qu'on mettait quelquefois

leur

vo-

tronome, qui limite la

fuerit

dont nous parlons: Si furatus

Isral;

mort parce que Jacob

,

dit
si

Laban

Et quant

hominem de

filiis

exception

les

ce que vous m'accusez de vol,

le texte

vous trouvez vos dieux

Septante et Onklos ont

mme
lois

exprime dans

de Y Exode (xxi, 16). Les

des Athniens condam-

chez quelqu'un, qu'il soit mis mort en prsence de nos

frres. Estius croit

naient mort le plagium ou vol d'un

les lois

romaines condamnent

la

homme libre et mme peine le ven;

que,

s'il
,

tait

insolvable

il

tait

chti coups de fouet

s'il

ou

mme

qu'il tait
fois.

pendu, Mais je

tait

convaincu d'avoir vol plusieurs

les

deur

et l'acheteur

de l'homme libre,

s'ils

connaissent

ne crois pas que chez

puni de mort, ni

Hbreux

le

simple vol ft
loi

sa condition.

mme

de peines corporelles. La

Le voleur d'un buf

cinq bufs
;

tait

puni par

la restitution

de
la

n'impose
d'un

la

peine de mort qu'au plagium, ou au vol

libre.

celui d'une brebis

ou d'une chvre par

homme

restitution de quatre brebis ou de quatre chvres.

croit

On

Salomon, dans ses Proverbes,

socie avec
faire

dit

que celui qui s'asIl

que

le vol

du buf
,

et

de son espce est puni

un voleur

hait sa propre vie.

s'expose

plus svrement

parce que cet animal est d'une plus

les autres.

une mauvaise

vie,

non que toute sorte de vol em,

grande
loi

utilit

que

Le

lgislateur limite celte

:

porte la peine de mort

mais parce

qu'il

y a certains
,

un peu aprs, en

disant, y 4
,

Que

si

ce qu'il a
soit

cas o le vol tait puni du dernier supplice

ainsi

vol se trouve chez lui encore vivant

soit
le

que ce

un

qu'on

l'a

vu

et d'ailleurs

parce

qu'il

s'expose a faire

buf, un ne ou une brebis,

lon l'hbreu
vol,
il
,

il

rendra

double; ou sequ'il

un faux serment,
auquel cas
il

et se parjurer l'occasion
la

du

vol,

si

l'on trouve entre ses

mains ce

mrite
,

mort, non pas prcisment

:

en rendra deux vivants pour un qu'il a vol.

cause du vol

mais cause du parjure

Adjurantem
:

Le voleur nocturne pris sur le fait pouvait tre tu impunment; mais il n'tait pas permis de tuer un voleur qui volait pendant le jour. On prsume que celui qui se prsente pour percer un mur et pour voler la
nuit en veut la vie de celui qu'il attaque; et celuici
,

audit, et nonjudicat, dit

Salomon;

et

Mose

Si quel-

qu'un

est

interrog en justice, et qu'il ne veuille pas d'

clarcr ce qu'il sait

ou ce dont

il
il

a t tmoin ou

comdu

plice

il

portera son iniquit;

,

sera puni du dernier

supplice

cause du parjure et de la profanation

:

dans celte prsomption

il

peut prvenir celui qui

vient pour le tuer. Mais

celui qui vole

n'en est pas de

;

mme

de

pendant
attaque
;

le

jour
s'il

on peut se dfendre

nom de Dieu. Voyez aussi Prov. xxx, 9 Seigneur, ne me donnez ni les richesses ni la pauvret, de peur que je ne sois contraint de voler, et qu'ensuite je ne me parjure, et que je ne profane
Il

contre

lui s'il

et

vole on peut poursuivre

le

nom

de Dieu.

devant les juges

la restitution

de ce

qu'il a pris.
le vol

semble que

le

simple vol parmi les Hbreux

Si le voleur n'avait pas

de quoi restituer
le

se-

n'emportait point une infamie particulire. Ce n'est

pas une grande faute qu'un

lon

la loi,
:

on pouvait

le

vendre ou

rduire en es,

homme
;

drobe

car

il
:

vole

clavage

Si non habuerit quod pro furto reddat

ipse

pour

se rassasier, dit le

sage

ou

selon l'hbreu

On

venundabilur. Les enfants

mme

des dbiteurs insol-

ne mprise point un
la loi

homme

qui a vol pour se rassasier;

vables taient vendus pour les dettes de leurs pres.

ne

lui inflige

Nous en voyons
Rois.
dit

la

pratique dans le quatrime

vint

livre des
,

iui fait souffrir

aucune peine particulire, et on ne aucun supplice honteux et infamant.

:

Une femme veuve

tait

trouver Elise

et lui

Salomon ajoute
tant,
et il
il

S'il est pris,

il

en rendra sept

fois

au-

que son mari, qui

tait craignant Dieu, et disciple

donnera tout ce qu'il a dans sa maison. Voil

des prophtes,

mort, et que son crancier venait

les

quoi

s'expose en volant.

pour enlever ses deux enfants et

tude
;

rduire en servii

Plusieurs peuples des environs de la Jude faisaient

le

prophte multiplia en sa faveur un peu d'huile

s. s.

m.

une espce de profession de voler. Isaac avait prdit 40

1259

ZL
qu'il vivrait

ZL
qu'il vi,

1200
leur rudition
,

Esa

de son pe, c'est--dire,

,

que (xxxi

25); mais

ici

qui n'est pas

,

vrait

de brigandages. Ismal
devint frus

fils

d'Abraham

n'eut

toujours emprunte aux meilleures sources

dfaut.

est

en
fait

point d'autre mtier que la guerre et que le brigan-

Un passage d'haie

(chap.

xxvm, f 8)

dage;

il

homo

et juvenis sagitlarius, et
:

il

assez voir que les Hbreux avaient en horreur le vo-

fut toujours en guerre avec ses voisins

Manus
,

ejus

missement considr comme une

table. L'Ecclsiastique conseille,
l'on a contraint
la salle

suite des excs

il

de

la

contra omnes,el matins

lites,

omnium

contra eum. Les Ismaet

ils

est vrai, celui

que

ses descendants, ont imit leur pre

ne

manger au-del du besoin, de

,

quitter

e font nul scrupule

ftiins
;

de drober sur les grands che-

du
le

festin

et
:

de dbarrasser son estomac du

ils

s'en font

mme

une gloire

et

une espce de

poids qui

fatigue

Ce/a,ajoute-l-il, vous soulagera.

l

Les

ntier.

hommes
,

senss ne voient

qu'un prcepte d'hygine,

L'criture parle souvent des troupes de voleurs de

qui n'a rien qui rpugne

et,

la

majest des livre

saints];

Moab, de Syrie, de Chalde

tout

d'Ammon,

et d'autres

pour peu que

l'on fasse attention

une multitude de

semblables gens qui exeraient leur brigandage par-

passages du

mme
et

chapitre, dans lesquels l'auteur re-

ils le

pouvaient faire impunment. JephL, qui

,

commande
la

la

sobrit, et indique les suites funestes de

devint chef du peuple de Dieu

tait

d'abord

la tte

dbauche

de l'intemprance, on ne saurait y voir

d'une troupe de voleurs; David

affaire ces voleurs

et ses
la

gens eurent
Palestine.'
,

autre chose.

des environs de

Ce
et

Vulgate. On donne ce
Bible qui a t

nom

au texte
le

latin

de

la

fuient de ces sortes de-gens qui pillrent Sicleg

dclar authentique par

concile de

dont David
dition o
il

lira

vengeance son retour de l'exp-

Trente. Ce concile ayant ordonn que l'Ecriture sainte

serait

avait

accompagn Achis
,

roi

de Gelh.

imprime au plus

tt

le

plus correctement qu'il

Isboselh

fils

de Sal

avait son service

la

deux chefs
qu'il

serait possible, particulirement selon l'dition ancienne

de voleurs

qui lui tranchrent

tte

pendant

de

la

Vulgate,

le

pape Sixte

V donna

ses principaux
la

dormait. Razon, qui devint roi de Damas, tait aupa-

soins
latine
,

procurer une dition parfaite de

Vulgate

ravant chef de voleurs; les trois troupes de Ghaldens

qui enlevrent
les

qui pt servir de modle toutes celles que

chameaux de Job

taient de ces

l'on ferait
Il

dans
cet

la suite

pour toute l'glise catholique.

troupes de voleurs.

employa

ouvrage plusieurs savants thologiens,

Le
les

vol parmi ces peuples n'tait pas

qu'il l'est

si

odieux

ni si

qui y travaillrent avec beaucoup d'application.

dition fut faite ds l'an

Son

honteux

parmi nous; cela se voit aussi dans

et

1589 mais
;

elle

ne parut qu'en

temps hroques,

mme

encore depuis, parmi

1590. Et
toute
la

comme
fit

elle

ne se trouva pas encore dans

les Grecs.

perfection que l'on dsirait, le pape Cl-

Vomissement. Les mdecins grecs conseillaient de

boire,
i>our

ment VIU en
tes celles

dans certaines circonstances, du vin avec excs,

provoquer
le

jours depuis t considre

une autre dition en 1592, qui a toucomme le modle de toua

vomissement

et

ils

regardaient

que

l'on

imprimes. C'e^t cette dition

cette pratique

comme une

purgation salutaire. Les

que

l'glise latine
eta

tient

pour authentique, suivant

la

Romains
dont
ils

allrent plus loin: dans l'excs

ils

de leur innourriture

dclaration

concile de Trente, et selon la bulle de

Il

temprance,

en vinrent rejeter

la

Clment

VIII.

avaient surcharg leur estomac, pour se livrer

;

cette dernire dition soit

ne faut pas toutefois s'imaginer que entirement exempte de

de nouveau et sans intervalle leur gourmandise

et

dfauts.

Le

cardinal Bellarmin, qui avait travaill avec

Snque
edant
avoir
,

n'a

point exagr

en disant

Vomunt

ut

edunt ut vomant. Quelques

faire

hommes qui

croient
ils

d'autres thologiens a la corriger, reconnat, dans sa plusieurs lettre Luc de Bruges , qu'il y a encore
fautes
ter,

l'ait

un pas

la raison humaine quand

ont jet du ridicule sur ce que respectrent les

ton, les Pascal, les Leibnitz
,

New-

que les correcteurs n'ont pas juge propos d'en pour de justes causes Scias velim Biblia Vnlgata
:

ont voulu retrouver cet

qu'il tait

non

multa esse nobis accuratissim castigata;

enim de

usage infme chez les Hbreux, et ont avanc

mme

industrie justis de causis pertransivimus.

autoris etconseill par l'auteur de YEcclsiasti-

Xylophorie. Fte des Hbreux

portait en solennit

dans laquelle on
l'entretien

du bois au temple pour

du feu sacr qui

caustes.

brlait toujours sur l'autel des holo-

qui revient peu prs juillet. D'autres la mettent au mois lul, qui rpond au mois d'aot. Les rabbins enseignent qu'on prparait avec grand soin le bois
nettoyait qui devait tre brl sur l'autel, qu'on le et qu'on n'y laissait ni pourriture, trs-proprement
,

Nous ne trouvons
;

cette fte

marque dans
fait

aucun endroit de l'criture

tion, livre

mais Josphe en
dans

men-

de la Guerre des Juifs, ch. xvn, pag. 811.

ft

ni rien de gt et de

vermoulu

Selden veut que cette provision se

le

mois ab,

Zlateurs ou Zls. On donna ce nom certains

Juifs qui parurent

teurs,

cause du zle mal entendu qu'ils prtendaient

dans

la

Jude vers

l'an

66 de

l're

avoir pour la libert

aussi, vers le
sassins, a

de leur patrie.
temps, le

On

leur

donna
ou as-

vulgaire

et quatre
les

ou cinq ans avant

Ils

la prise

de J-

mme

nom de

sicaires

rusalem par

Romains.

prirent le

nom

de zla-

cause des frquents assassinats qu'ils corn-

1261
mettaient avec des dagues,

ABE
les

ABE
f

1262

croyons que ce sont

il

nommes en latin sica. Nous mmes que les hrodiens, dont

en hbreu kanah) se prend
;

simulacre, qui est

au f 5 V image de jalousie, est appel, f 14, thammuz, en l'honneur duquel les

nomm

est parl

dans l'vangile.
latin zelus
,

femmes

faisaient des lamentations,

sait

comme

tout

le

Zle (en
1 2

monde
qu'ils

qu'on en

faisait

aux

ftes d'Adonis.

pour l'ardeur que nous avons pour quelque chose

Zizith. C'est ainsi que les Juifs appellent les houppes

Pour
Pour

la
la

colre

portaient autrefois aux

,

jalousie

manteaux

et qu'ils

quatre coins de leurs ne portent maintenant que paret attaches

ils

Pour

l'envie.
zle.

dessous leurs habits,

une pice carre,

taient couverts

Jugement de
L'idole

Voy.

l'article

Jugement.

qui reprsente

le

manteau dont
,

du

zle (idolum zeli),

dont parle zchiel,

anciennement dans leur pays

avant leur dispersion.

est, ce qu'on croit, le faux dieu Adonis, justement

Le

zizith

des Juifs d'aujourd'hui est une houppe comfils

appel Vidole de jalousie, cause qu'il tait aim de

pose de huit
cinq

de laine

file

exprs pour cela, avec

la

Vnus, et que Mars

lui

piqu de jalousie, envoya contre

tua d'un coup de dent.
,

nuds chacun,
Ce

qui occupent

moiti de la loneffil

un sanglier, qui
le rcit

le

De
le

plus,

gueur.
faire

qui n'est pas nou tant

achve de

en suivant

d'zchiel

on

voit

que

mme

une espce de houppe.

19 ttt tonnai?*

GOGRAPHIQUE
DE LA BIBLE.
A
Abana, rivire de
Pharphar,
arrosait
le

la Syrie,
le

qui, de

mme

que

le

rent pour se dlivrer des

maux dont

ils

taient affligs

territoire

de Damas. Celait
des

depuis sa prsence parmi eux.

probablement
Baradi,
le

nom de

l'une

branches

du
!

Abela, Abela-beth-maacha, Abel-maison-de-maacha ou Abel-maim,

ville

Clirysorrlwas

(courant d'or) des Grecs et

clbre, et mre de beaucoup

des Romains,
l'Anli-Liban,

lequel, descendant des

montagnes de
j

d'autres, suivant les paroles

i

de l'criture. Elle parat

terre d'Isral, tribu

vient

encore aujourd'hui

fertiliser
la ville,

le

avoir t situe au

N. de

la

de

riche territoire

de Damas, et traverse

fort

Nephthali, peut-tre TO. du lac Samochonites. Elle

tait

appauvri,
qu'il

il

est vrai,

par les nombreuses

saignes
;

dfendue par de fortes murailles

contre
et

quand Sba,
roi

subit.

Le reste de ses eaux disparat dans un

de
la ville.

lac
\

rvolt
Syrie,

David,

s'y rfugia.

Benadab,

de
roi

quelques lieues

postrieurement
s'en

Thglath-Phalasar,

Abarim,

c'est- -dire,
l'orient

des

passages

chane

de
,

d'Assyrie,

emparrent. Ce dernier en transfra

tat. D'Anville

montagnes
tribu de

de

la

Elle s'tendait travers

mer Morte et du Jourdain. le pays de Moab et dans la

la

les habitants

dans son

place celte ville

l'O. de la bor.

mer de

Galile et au N.-E. du

mont Thadroite

Ruben
:

le

'torrent d'Arnon

sparait en
,

deux parties

celle

du nord et
le

celle

du sud
le

la

Abel-Mehula,

ville situe
la ville

sur

la

rive

du

premire appartenait
se

mont Nbo, dont

de
la tribu
;

sommet
limi-

Jourdain, non loin de

de Belhsan ou Scythopo^

nommait Phasga. Ardon ou Abran,

la tribu
la

ville

d'Aser,

trophe de
lvites

de Nephthali

elle fut

donne aux
situe

lis. Elle devait appartenir la demi-tribu de Manass, en-de du Jourdain. Patrie du prophte Elise. Abel-Mjzraim, nom donn l'Aire d'Atad par les
T habitants du pays de Chanaan. Voyez Atad.

de

famille de Gerson.

Abel,

ville

du pays des Ammonites,

fertile

dans

Abel-Satim, dernier lieu du campement des Isralites

une contre de tout temps

la
fit

en vignobles, ce qui

avant

le

passage du Jourdain. Ce campemerii s'-

surnommer Keamin ou
du pays.

des vignes; elle est

deux

tendait jusqu' Beth-Simolh, vis--vis de Jricho, dans

les parties les plus plates
ville

lieues environ au

N.-O. de Babbalh-Ammon ou Phi-

du pays des Moabites. Une

proche de ce
lieu.

ladelphie, capitale

du nom de Setlim

tait tout

Abel
listins,

(le grand),

pierre situe

Bethsams,

et

Quelques auteurs ont confondu l'une avec

l'autre.

Sur laquelle fut place l'arche sainte, lorsque les Phij

Ceux qui
|

les ont considres

le

comme

distinctes,

ont

vainqueurs des Isralites Aphec, la rapport-

pens que

mot

Abel, signifiant

en hbreu

dml9

1265
affliction, et

ACH
ayant t ajout celui de Satim ou Setplaine et la valle prs de Settim, o
tant Isralites

ADA
provinces
l'Illyrie,
;

4164
renfermant
la

1 la Macdoine,

Macdoine,

tim, incliquait la

i'pire et la Thessalie; 2 Y Achae,

compre-

24, 000

hommes,

que Moabites, prisouvenir de

nant

la

Grce proprement dite

et le Ploponse,

rent en punition du crime de fornication qu'ils avaient

cune de ces deux provinces

consul d'Achae.

tait

chagouverne par un pro-

commis,
cet

et qu'il servait

consacrer

le

consul. Corinihe tait la capitale et le sige

du pro-

vnement dplorable.
pierre de Bon, rocher

Aben-Boen, ou
se trouvait sur
la

norme

qui
et

Achazib. Voy. Achziba.

Aciior, valle situe

frontire des tribus de

le
lit

Benjamin

non

loin

de Jricho, au N.-E.
fut lapid

de Ruben, peut-tre dans

mme du

Jourdain,

de

la tribu

de Juda. C'est

que

Achan en
son crime

au

S. de Beth-Agla, ville de la tribu de Benjamin.

punition du vol qu'il avait commis.

avait caus

Comme

Abes,
la

ville

de

la tribu d'Issachar, vers le

S.-E. de

un grand trouble dans

Isral, celte valle

Il

tribu.

reut le
la

nom

(VAchor, c'est- -dire, du Trouble.

pa-

Abila ou abilne, partie de

Cle-Syrie ou Sy-

ratrait

y avoir eu de bons pturages.

ville

rie-Creuse, situe au N. de Damas, et ainsi

nomme
comprise

Achsaph ou Axaph,
dans
la tribu

de
la

la Galile

suprieure
Elle avait un

de sa capitale Abila. Quelques

dans
la tribu

ailleurs l'ont

d'Aser

sur

frontire.

de Nephthali, quoiqu'elle ne paraisse pas

le

roi particulier lors

de l'arrive des
la

Isralites.
,

lui avoir

jamais appartenu. Maundrell rapporte que

il

Achzib,

ville

de

tribu

de Juda

entre Cela et

lendemain du jour o
nir Tripoli,
il

eut quitt

Damas pour reve-

Maresa.

vit

dans un petit village

nomm

Snie

Achziba ou Achazib,
ville

nomme Ecdippa

parles Grecs,

une

vieille

construction leve sur le

et

sommet d'une
tombeau
l'Abiet

de

la tribu

d'Aser, situe sur la mer, entre Pio-

liaute

montagne,

que

l'on supposait tre le

lmais et Tyr. Elle lait dj importante l'poque

d'Abel, lequel aurait autrefois donn son

lne.

nom

o
ils

les Isralites s'en

emparrent

aussi se donnrent-

La longueur de ce monument
la taille

est

de 90 pieds,

bien de garde d'en dtruire la population. Aujour-

l'on croit encore aujourd'hui qu'il tait dans

ses diqu'il

d'hui elle se

nomme
,

Zib.
la

mensions en rapport avec

du personnage

Acrabathane
pion,

lieu situ vers

monte du Scor-

renfermait. Celte partie de la Cle-Syrie fut, sous Tibre, rige en ltrarchie.

non

loin des frontires

de l'Idume. Les habi-

tants en furent longtemps indomptables.

fils

On donnait

Abimel,

nom de

l'un des

de Jectan. Le peuple
l'Arabie vers

aussi ce
et

nom

la contre qui s'tendait entre Jricho

qui en tait issu devait demeurer dans

le Sud.

Sichem.

Acron,
bien
la

ville

assigne la tribu de

Dan
sur

peut-tre

A bran. Voy. Abdon.

Accaln,
ville

mme

que Accaron. Yoy. Accaron.

de
la tribu

de

la tribu

de Juda, prs du dsert

mer,
fut

Adada,
l'Idume.

ville

de Juda

la limite

de

de Tbcua.

Accaron, autrefois cron, deux lieues de

sur
la limite
la

la

Adadremmon,
plaine de

ville
,

de

la

Samaric

situe dans la

mridionale de

la tribu

de Dan. Elle

Mageddo

demi-tribu 0.

de Manass.

On

assigne

tribu de Juda, mais elle dpendit constam-

l'appella aussi Maximianopolis.

ment des
tion.

Philistins. C'tait

une

ville riche et puissante,

Adama,
bord de
de bitume
la

ville situe

dans

la

plaine du Jourdain, au

la capitale

de l'un des cinq princes ou rois de celte nade Syrie, Alexandre Bala, en
fit

la valle
,

des Bois, valle remplie de sources

Le

roi

don Joen avait

et qui depuis est

devenue

la

mer

Sale ou

nathas, en reconnaissance des services

reus.

qu'il

mer Morte. Runie

ou Segor,

Sodome, Gomorrhc, Sbom

On y adorait Bel-Zebub, dont les rois d'Isral eux-mmes recherchrent les oracles. On donnait

et Bala

villes voisines

elles le

pays appel Pentapole.

villes avait

Adama forma avec Au temps d'Abraham,

,

son

nom

la

valle qui l'avoisinait.

chacune de ces

son prince particulier.

et

Accuo, depuis Piolmais, aujourd'hui Acre ou SaintJean-d'Acre. Yoy. Plolmis.

Adama

fut, ainsi

que Sodome, Gomorrhe, Sbom,

auparavant arros

tout le pays d'alentour,

la version

comme un

Achad,
ville

crit Arcliad

dans

des Septanle,
la

jardin de dlices

dtruite par une pluie de soufre et

du royaume de Babylone, situe dans

terre

de feu

elle fut
ville

envahie par les eaux.

de Sennaar. Sa dnomination se sera probablement conserve, dit M. Ed. Wells (An historical Geography
of
tlie

Adami,

del tribu de Nephthali, situe prs des

eaux de Mrom ou du lac Samcchonites.

mait aussi Neceb.

On

la

nomla li-

Old and

New

Testament), dans celle de la rivire

Argades, cite par Ctsias

comme

tant voisine

de

Adar ou Addar,
de Cads-Barn.

ville

de

la tribu
,

de Juda, sur
loin

Sittace, ville btie ellc-mme'prsdu Tigre, et la capitale

mite du pays de Chanaan, au S.

non

du dsert
de

du pays. On
la

l'a

mme

prise pour Sittace. S.

J-

rme

reconnaissait dans la ville de Nisibe.

Adarsa
de
la
rie,

lieu

o Judas Machabe
,

dfit, la tte

Achae, l'une des deux grandes divisions

Grce. Lorsque
les

3,000 hommes, Nicanor

gnral de l'arme de Sy-

Ilomains furent devenus les matres

qui commandait une arme considrable. Ce lieu

de

la

Grce,

ils

y comprirent,
la

pays qui composaient

cien

indpendamment des Grce proprement dite, l'anet

ils

est plac par saint

Jrme dans

la tribu

d'Ephram

ce serait proche de Gazara.

royaume de Macdoine;

en formrent deux

Adazer

lieu

confondu

avec assez de vraisem-

265

AFR
mme
chapitre.

AIA

1266

Dlance, par quelques auteurs avec Adarsa, quoique fel

texte sacr cite l'un et l'autre dans le

la dnomination Afrique, applique par les Romains tout ce qu'ils en connaissaient , elle a t adopte

Addar. Voy. Adar.

par les modernes

mais

elle n'appartenait primitive-

Addus
S.-E.

forteresse situe dans la tribu de

Dan

au

ment qu'
toire

cette partie de l'Afrique qui est situe

l'Italie,

deLydda, et considre comme imprenable. On suppose que c'tait la mme que YAclida de Jos;

l'oppos de

et qui

forma autrefois
que

le terri-

de

la

rpublique de Carthage.
extension
celle

Ce nom reut
que
les

phe

on

la

confond quelquefois aussi avec

la

sui-

d'eux la

mme

Grecs

vante.

avaient donne auparavant au

,

mot Libye

(voy. Libye),

Adiada
truisit

ville fortifie,
la plaine

que Simon Machabe cons,

et les auteurs sacrs au

mot Ethiopie

(voy. Ethiopie).

dans

de Sphela, tribu de Dan

,

d'a-

prs l'ordre des anciens du peuple

pour servir de

Agakens ou Agarniens, peuple issu d'Agar, l'esclave d'Abraham, et cit par les auteurs profanes,
qui le

rempart contre
Aditham,
de Dan.

les attaques

du

roi

de Syrie.

nomment
,

les

uns Agri, et

les autres Agareni.

ville

de

la tribu

de Juda, prs de celle

Les Agarens appartenaient

tes
;

la famille

des Ismali,

mais

d'aprs le langage du Psalmiste

fait distincte.

ils

en

Adom
lites

ville

de

la tribu

de Ruben, sur
l

le

Jourdain,
les Isra-

formaient une branche tout

Du temps
,

peu prs en face de Galgala. Ce fut

,

que

de Sal

ils

demeuraient

l'orient

de Galaad
les

prs

conduits par Josu, passrent le Jourdain.

les

des Moabites. Malgr leur alliance avec

les Ismalites et les Moabites, les

Idumens,

Adommim, passage dans

montagnes entre

Jri-

Agarens furent

cho

et Jrusalem, vis--vis
11

de Galgala, tribu de Ben-

vaincus par les Isralites

territoire
;

qui s'emparrent de leur

:

jamin.

paratrait

d'aprs le tmoignage de saint

,

beaucoup des leurs prirent

tout ce qu'ils

Luc, que ce lieu tait

de son temps
;

un repaire de

possdaient, 50,000 chameaux, 250,000 brebis, 2,000

nes, fut la proie des vainqueurs, qui firent, en outre,

voleurs et de brigands
karavansrail.

on y trouve aujourd'hui un
la

100,000 prisonniers.
Chalde, d'o plusieurs

cette

numration de riches-

Adon ou Addon, pays de

la libert, revinrent

ses et de prisonniers que l'criture semble donner

des enfants d'Isral, qui redit de Cyrus avait rendu

aux Agarens seulement

les anctres

il

faut

penser

qu'ils

for-

en Jude avec Zorobabel.

,

maient un peuple puissant.

On
est

croit qu'ils furent

Ador, quelquefois confondue avec Dor

demi-tribu occidentale de Manass.
Adriatique. Yoy.

ville

de

la

des Saraceni ou Sarrasins, souvent appe-

ls Agareni, et

dont

le

nom

devenu

si

formidable.

Mer

Adriatique,
,

Agarniens. Voy. Agarens.

ville et
ville

Adrumte
de
son
la

ou plutt Adramyttium
dans
l'

port

Ahalab,

ville

de

la

tribu d'Aser.
lieu

Mysie

Asie-Mineure. Cette

donne

Ahava, Ava ou Avah,

avec
aprs

o Esdras runit
a suppos

les fa-

nom

au golfe sur lequel

ville

elle est situe.

milles juives qui revinrent de Babylone Jrusalem

la

Adullam-Socho,

de

la tribu

de Juda,

mme

lui

la captivit.

On

que ce nom

qu'Odollam. Voy. Odollam.

devait s'appliquer exclusivement une rivire de l'As-

Aduram,
de
celles

ville

de

la tribu

de Juda, cite au nombre

et

syrie

ou un canal qui aurait uni

:

le

Tigre l'Eu-

que Roboam releva

faire des

ferma de murailles

phrate

sans doute l'auteur sacr, Esdras, donne celle

jetait
il

de manire en

places trs-fortes.

On

dnomination une rivire qui se

gre, mais

dans

le

Ti-

mal propos confondu

lam ou Adollam, car

cette ville avec celle d'Adul-

au verset 15 du chap. vm,

l'attribue aussi

cette dernire est cite pour le

une
vire

localit, soit ville, soit

contre, situe sur la ri-

mme

fait

dans
,

le

mme

chapitre des Paralipomnes.

ou

le fleuve

du

mme nom.
mention du

L'existence de ce
,

An ou An
elle est situe

ville lvitique

de

la tribu

de Simon.

lieu se trouve
liv.

confirme au chap. xvn, verset 24

la

du

Afrique, l'une des cinq grandes divisions du globe;

IV des Rois, par

nom

d'Avah parmi

au S. de l'Europe, dont

elle est

spare
,

ceux des

villes d'o furent tirs les habitants

la

que Sal-

par

la

mer Mditerrane,

et se rattache
;

l'Asie

au

manasar transfra en Samarie

tes,

place des Israli-

N.-E., par l'isthme de Suez

du

reste, elle est partout

car Avah et Ahava paraissent identiques.

La
;

posi

entoure par les eaux de

d'un grand triangle
,

la
la

mer. Sa forme est celle

base est forme par
la

lion

d'Ahava est au reste

ville

difficile fixer

cepen-

dont

dant ce lieu,
Assyrie.

ou contre, devait se trouver en

Mditerrane, et le

sommet par
le

l'extrmit sud, le cap

la

On

l'a

recul jusque dans la Bactriane, o

qu'il

de Bonne -Esprance. Malgr

contre
,

dsignation de celte
le

Ptolme

cite

un peuple
ville

nomme

Avadit.

faite
le

par

traducteur de la Bible dans

la

Ahion ou Aon,

de

la tribu

de Nephthali, au N.

passage o

prophte Isae prdit

il

conversion fu-

Ce

fut

une de

celles

dont Theglalh-Phalasar transfra

ture des gentils,

ne faut pas

lui attribuer

un sens
qu'il

les habitants

en Assyrie.

plus tendu que le prophte n'en

donne au terme
les

Ahoh,

lieu situ

non

loin

de Bethlem, dans
l'un

la tribu

emploie

il

ne pouvait avoir sur l'Afrique

mmes

de Juda, Patrie d'lazar,

capitaines de David.

des trois plus vaillants

ides que les modernes. Les connaissances des Hbreux n'taient point en effet beaucoup prs aussi

Ahohite, habitant d'Ahoh

de
la

Aalon
l'O.

ville trs-forte
;

tribu de Benjamin,

avances

elles se

bornaient aux parties septentrio-

de Gabaon

elle donnait

son

nom

la valle la
la

nales et orientales de celte grande contre, et encore

taient-elles

plus voisine. Si le soleil s'arrta sur

Gabaon,

lune

beaucoup d'gards, trs-vagues. Quant

ne dut point s'avancer sur

la valle d'Aalon,

comma

i267

ALE
aussi
ainsi

AMA
villes

l'ordonna Josu. Sous le rgne d'Achaz, celte ville

tomba

que plusieurs autres

de

du midi de

que soixante- douze interprtes firent sur le texte hbreu la version grecque de Y Ancien Testament, qui

Juda, au pouvoir des Philistins.

de leur nombre fut appele version des Septante; ce

fut l enfin qu'exista cette

Aalon,

ville levitique

la

tribu de Dan. Elle tait

c'est--dire d'irgile,

situe sur la

montagne d'Hars
;

prs d'OdoIlam

on

l'appelait aussi Illon.

Ses habine pu-

fameuse bibliothque qui, brle lorsque Csar s'empara de la ville, reforme par Cloptre, dont elle reut de prcieux dons,
et

tants taient des

Amorrhens, que

les Danites
ils

rent expulser de leurs demeures, d'o

frquentes irruptions dans
nirent par tre assujtis
la plaine.

faisaient de
ils fi-

enrichie ensuite par de nombreuses acquisitions, fui tout entire, au vu e sicle, livre aux flammes
les ordres

par

Cependant

du farouche Omar. Alexandrie

jouit

encore

un

tribut.
Il

Aath

probablement

ville.

n'en est fait aucune

lui

dans l'Orient d'une prpondrance religieuse tendue. Aux premiers temps de l'glise , saint Marc, son vque, portait
le litre

mention assez dtaille pour qu'on puisse une position.

Alatii.

assigner

de patriarche, et
la

telle tait la

v-

nration qui s'attachait

mmoire de ce
la

saint per-

Voyez Elath.
Aliion.

sonnage longtemps
les

mme

aprs sa mort, que l'on vit

An. Voyez A'n.

Vnitiens, leur retour de

,

Terre-Sainte, en-

Aon ou Ahion. Voyez

lever en fraude ses reliques

nise

et les transporter

Ve-

Aire d'Areuna ou d'ORNAN, Aire d'Areuna ou Ornan, Jbusen de nation, laquelle tait situe sur
le

dans

la

clbre glise

de Saint-Marc,

avaient construite pour les recevoir.

tort

On
de

qu'ils

a bien
la

mont Moria dans Jrusalem. David y construisit un autel; depuis, Salomon y leva le temple du Seigneur.

confondu Alexandrie avec

dans
le texte

la ville

No

nour-

ricire, cite

de Jrmie et d'zchiel,
lieu. Il a

car le
,

nom de No

dsigne un tout autre

la ville

Alexandrie
bord de
lat.

ville

de

la

Basse-Egypte situe sur

,

le

appliqu par les Septante

que

les

Grecs appequi n'tait

cit

la

mer, en dehors du Delta, 31 13' 5" de

lrent Diospolis, c'est--dire de Jupiter,

nom

N., et 27 35' 30" de long. E. de Paris. Elle se

villes,

autre que celui qu'ils donnaient l'antique

de

partage en deux
ci,

l'ancienne et la nouvelle. Celle-

Thbes,
[

la ville

sans rgularit,

mme

dans ses

difices,

occupe une
le

Alexandrins,
Alim
,

aux

cent portes,

dans

la

Haute-Egypte.

habitants d'Alexandrie.

langue de terre troite qui s'est forme entre

tinent et
la

con,

ville

grande et forte du pays de Galaad

petite le

de Pharos, place vis--vis

le fanal

et

tribu de Gad.

o s'lve 450 pieds de hauteur

que Ptolon en re-

Almath ou Almon

ville levitique

de

la

tribu de

me

Philadelphe y

fit

construire , et ne renferme que

ville,

Benjamin, au N.-E. d'Anatholh.

Almon. Voyez Almath.

25 50,000 mes. Pour l'ancienne

renverses par le temps

connat l'enceinte parseme de ruines antiques uses,

,

Alus, dixime

station des Isralites

au dsert do

et

parmi lesquelles se disde

Lin, dans la presqu'le de Sina.

tinguent encore la colonne en granit rouge dite tort

Alva, peuple de l'Idume,

petit-fils

issu

d'sa par son

de Pompe (leve de 86 pieds 6 pouces),

l'hippodrome
,

les restes

Alva.
,

et les

deux oblisques fameux

nomms
mais

Amaai
ser.

ville

de

la

Galile suprieure

tribu d'A-

Aiguilles de Cloptre, dont

un seul

est debout,

qui tous les deux sont couverts de caractre hirogly-

Amalec
huit ans.

montagne du pays d'phram. Tombeau

fut juge d'Isral

phiques. L'ancien phare appel pharillon, sert encore

d'Abdon dePharathon, qui

pendant

clairer les vaisseaux 25 lieues en mer.

ville,

Cette

construite ou plutt reconstruite par Alexandrela

Amalech,

ville capitale

des Amalcites, peu loi-

le-Grand au bord de

mer

et

du

lac Marotis, par lefut

gne sans doute de

la frontire

des Isralites.
petit- fils

quel elle communiquait avec le Nil, le

ftvant Jsus-Christ,

en 552

Amalcites, peuple issu d'Amalech,

d'E-

sur l'emplacement de l'antique

fait

sa, tabli dans l'Arabie Plre vers l'Egypte, au S.

Wiacotis, et ne tarda pas acqurir, par le

de sa

des terres d'Isral, et sur

la

cte, et
la

gouverne par
Israli-

position, la plus grande importance. Elle devint bientt en effet

des rois. Ce peuple s'opposa

tes,

marche des

l'entrept
et l'une

du commerce de

l'Orient avec

lorsque
11

ceux-ci se rendaient dans la terre pro-

l'Occident

des

villes les plus florissantes

du

mise

vint les combattre

Kaphidim, mais

il

fut

monde. Alexandre
de Grecs
,

l'avait

presque entirement peuple

Juifs vinrent diverses

dfait par Josu, et .Mose prdit alors

que

la

main

dl

mais beaucoup de

Dieu s'appesantirait sur

lion. Voisins

lui

de gnration en gnra-'
|

poques se mler cette population. Sous les Ptolmcs, elle fut la capitale de l'Egypte, et quand le pays
fut rduit
la

des Isralites, les Amalcites s'alliren

avec tous leurs ennemis, et ne cessrent de les inquiter et de piller leurs terres. Gdon, Saiil et David les combattirent successivement, parvinrent les dompter, mais ce ne fut qu'aprs les avoir presque

en province romaine,

elle

continua d'en tre

mtropole ou

la ville principale.

Alexandrie devint

aussi le sige des arts, des sciences et des lettres, et,

sous ce rapport, on connat

cole d'Alexandrie.

la clbrit

dont jouit Y-

entirement extermins. Quoiqu'il

soit dit,

chap. xiv,

Ce

fut l

que fleurirent entre autres

,

f
le

de

la

Gense, que le roi des lamites

il

ravagea

ralosthnes de Cyrne etPtolme de Pluse

des plus clbres gographes de l'antiquit
;

deux
l

pays des Amalcites,

le

faut entendre le pays qui fut

ce fut

depuis connu sous

nom

des Amalcites, car ce peupla

1269
descendant d'sa,
il

AM0
est bien impossible
le roi
qu'il ait exist
|

AMO
Chodorlahomor tait
sur le torrent de
le des troupes

*270

Morte. C'tait prs de cette ville que se trouvait la valde Gog.

,

au temps d'Abraham, dont

le contemporain. Amam , Tille de
la tribu

Amorrhens.

peuple descendu d'Amorrheus

Il

qua-

de Juda

trime

fils

de Chanaan.
,

habitait au S.-E.

du pays

Besor.

de Chanaan
,

une partie des montagnes qui s'tenMditerrane et la

,

Amana
et au

branche de l'Anli-Liban

d'o descendent

dent entre

la

mer Morte. Au
,

les cours d'eau qui arrosent

le territoire

de Damas

temps d'Abraham
valle

Asesonthamar ou Engaddi

et la
1

nombre desquels il faut compter l'Abana. Il papartie de monrat que du temps de Salomon cette que les monts Sannir et Hermon de mme tagnes
,

de Mambr, taient en son pouvoir; peut-tre bien les Hthens lui taient-ils soumis. A l'poque!
de l'arrive des Isralites
,

cinq rois amorrhens r-!

,

tait

remplie de lions et de lopards

rencontre plus prsent.
(pays
d').

animaux que

gnaient Hbron, Jrimolh

Lachis

Eglon

et

l'on n'y

mme

Jrusalem.

11

devait y en avoir encore d'au-

Amath ou Emath
Amma,
Ammoni
,

Voy. Ematli.
sur la

tres; car,

malgr

la dfaite et la

mort de ces

rois

la

ville de la tribu d'Aser, l'E. de Tyr.

ville

tribu de
li-

Dan

fut

peu aprs tellement resserre dans

les

de
,

la tribu

de Benjamin

les

montagnes par

Amorrhens, matres d'Aalon,

de

mite d'phram
vaillants

l'O. Patrie de Selec,

un des plus
de Lot, de

de Salebim

et autres lieux, qu'ils n'osaient risquer

la plaine.

hommes

des armes de David.

issu

descendre dans
aussi son

Le peuple amorrhen
et

a eu

Ammonites, peuple

d'Ammon

fils

poque de conqute

de

gloire, probable-

mme

que Moab, qui

fut le

pre des Moabites. Les ense partagrent une partie

,

ment peu de temps avant

montagnes en de de
il

l'arrive des Isralites.

Des
,

fants de

Moab

et

d'Ammon

la

mer Morte
,

et

du Jourdain

des pays situs l'orient du Jourdain

occups alors

s'lana au del

de ce fleuve

se jeta sur les terres

le

par des nations nombreuses et puissantes, que leur

des Moabites et des Ammonites, s'avana dans

pays

haute stature
et qu'ils

faisait

considrer

comme

des gants,

de Galaad,

et rendit tributaires
,

plusieurs princes de

exterminrent. Le pays des

et celui des

aux Moabites
tes.

mins chut Zomzommins aux Ammoniles tor-

Madian. Deux rois amorrhens

tres

Schon

et

Og, male

du pays

qu'ils avaient hrit

ou conquis par eux~

Jour-

Les uns

et les autres s'tendirent entre

,

mmes, rgnaient
au nord, entre
le

l'un

au sud, entre l'Arnon,

rents de l'Arnon et du Jabock

pays qui depuis parat

dain, le Jaboc, et la limite des

avoir t conquis par le roi des

faisait partie

Amorrhens

et qui

Jaboc, le

Ammonites; et l'autre Jourdain, et le mont Herportait le

n'tait

les

de ses domaines, du moins l'poque Isralites vinrent dans la terre promise. Ce pays
le

mon. Ce dernier royaume

de Basan.

nom de royaume

Le pays de Basan

cependant pas en-

entra dans

partage des tribus de

ils

Gad

et

deBuben

tirement occup par les Amorrhens, car ceux-ci ne

paraissent gure avoir habit que le pays de Galaad.
Il

pour

les

Ammonites,

se

retirrent l'orient, au-

del des montagnes, qui les abritaient contre leurs

s'y trouvait aussi

,

des restes d'une ancienne race de

,

ennemis

mieux que ne
ils

l'auraient

pu

faire

de fortes

haute stature

appele race des gants

le

qui avaient

garnisons. Cependant

furent successivement vain,

couvert autrefois

pays

et

dont

le roi

Og
les

tait lui-

cus par Jepht

par Sal

et,
,

aprs une guerre trs-

mme
nites

issu

si

on en juge du moins par

lit,

normes

acharne par, David. Mis

qu'ils avaient
jls

par les pertes nombreuses

dimensions de son

que l'on voyait chez

qu'il

les

Ammo-

prouves, hors d'tat de rsister encore,

,

Babbalh-Ammon. Quoi

en soit de leur

furent, sous ce dernier prince

soumis aux Isra-

puissance, ces deux rois furent assujtis par les Isralites, et

lites.

Plus lard
,

ils

secourent

le.

joug, mais, vaincus

Ozias et son
Isralites, ce

leurs pays, fertiles en pturages, furent donns

les plus

de nouveau
fils,

ils

payrent

le tribut

aux tribus

riches en

bestiaux

celles

de

rois

de Juda. De

mme que les

,

peu-

Buben
les

et

de Gad,

et la

demi-tribu de Manass. Mais

ple subit la loi des Assyriens et de Nabuchodonosor.

11

Israliies avaient dtruit

beaucoup de

villes, ex,

ne

fut
,

point,

il il

est vrai

transport hors de son

termin une grande partie des habitants

qu'ils furent obligs

en sorte

terriioire

mais

n'en prouva pas

moins tous

les

de relever ces villes abattues, et de

maux

prdits par les prophtes. Cependant, au retour

la captivit
,

les repeupler; alors ils leur

donnrent quelquefois d'au-

des Juifs de

les

Ammonites
la

'avaient re-

tres

noms. Ceux des Amorrhens qui chapprent aux

firent les Israliies sur plusieurs points

pris assez de force

pour s'opposer
,

reconstruction
fortifiaient.
,

massacres que

des murailles de Jrusalem

que ceux-ci

du pays de Chanaan devinrent

la

tributaires d'abord

de
j

Judas Machabe fut aussi oblig de les combattre

les vainquit;

et

maison de Joseph

et ensuite

du

roi

Salomon.
cette dsigna

ce qui ne les empcha pas de favoriser

Amorrhens
tion,
il

montagnes des). Sous

encore les ennemis des juifs.

aprs Jsus-Christ, les

Au deuxime

sicle
la

faut sans doute entendre

,

non point une d,

Ammonites disparurent de
des
rois.

nomination particulire

une
elle

localit distincte

mais
pai

scne du inonde

ou du moins se perdirent parmi

gouverns par

les

une mention gnrale;

Mose tout
le

semble applique
la

Arabes.

Ils

taient

Leur

pays occup dans

terre de Chal'est-elle

capitale tait

cipale divinit

Rabba ou Habbath-Ammon. Pour prinils reconnaissaient Moloch ou Melchom,

de
tribu

naan par

les

Amorrhens; peut-tre

mme

la terre de

Chanaan

tout

entire. Placs au

midi
le

qui

l'on sacrifiait des enfants.

ville
la

vivant dans les montagnes, les

l'E.

Amorrhens furent

Amona,

de Buben,

de

la

mer

premier peuple que

les Isralites

rencontrrent en ve

, , ,

1271
nant du dsert, et
Ceux-ci trouvrent
qu'ils furent forcs
ils

ANT
le

ANT
qu'ils

1272

premier
en
lui

combattirent.

mme

une

telle rsistance
,

Galile suprieure au S., jusqu' la ville d'Hliopolis au N., et comprend les monts Amana, Hermon et

San-

de se retirer Cads-Barn

sjournrent encore pendant trente-huit annes.

spare l'occident du tait trs-fertile. Voy. Liban.

la

nir.

La

valle

qui

Liban

Ils

auront donc pu
le

dans

le

premier moment surtout

le

appliquer

nom
de

des Amorrhens tout

la tribu

pays.

btie peu aprs la bataille d'Ipsus sur FOronte, environ 5 lieues de la mer Mditerrane,

Antioche,

ville

Amosa,

ville

de Benjamin, situe proche

d'Ammoni.
Amphipolis
,

ville

de

la

Macdoine

sur

le

Strymon.

par Sleucus-Nicanor, qui en fit la capitale de son empire, et lui donna le nom de son pre Anliochus. Ce fut pendant longtemps l'une des cits les plus
importantes de l'Orient. Dans les temps florissants

Fonde par
fortifie
;

les

Athniens, celle
,

ville tait

une place
,

et sous Philippe

pre d'Alexandre

ce fut

de l'empire romain, Antioche

leuse, elle avait 5

un des boulevarts de son empire.

Elle porta aussi le

tait la rsidence ordinaire des gouverneurs de l'Orient. tendue et popu-

nom nom

de Novem-vi

aujourd'hui, en ruines, sous le

tait

lieues

de tour;

la

nature autant
formi,

de Jeni-Keu Son port

Eion

actuellement

que

l'art

avait contribu rendre sa position

en ruines

comme
ville

elle.

dable. Ds les premiers

moments de son
somptueux

existence
et

Amthar,
Ana,

de

la tribu

de Zabulon sur

la frontire

celte ville s'embellit de palais

de tem-

de Nephthali.
ville situe
,

ples magnifiques.

Son

cirque, ses thtres, ses riches

vraisemblablement sur

le

bord de
effet

l'Euphrate

dans

la

Msopotamie. On trouve en

dans celte ancienne province du royaume d'Assyrie

dans une

le

de l'Euphrate, une

ville
;

nomme Anatho,
bord m,

lui donner une clbrit qui s'accrut considrablement, lorsqu'elle fut devenue le sige des sciences et des lettres. Ses volupteux bosquets de lauriers firent donner l'un de ses faubourgs,

bazars, contriburent aussi

dont s'empara l'empereur Julien

ridional

et sur le

qui renfermait d'ailleurs un temple consacr

Daph-

du

fleuve

et

en face de celle position

est

n, le

aujourd'hui un lieu que l'on appelle encore Ana.

Ce

ne

serait

donc point
de

le

nom

d'une divinit

comme
la Bible.

elle-mme reut de l le surnom pi-Daphn, qui la distingua de six autres villes qui, soit en Syrie, soit ailleurs, portaient le
;

nom de Daphn

et

l'ont

prtendu quelques commentateurs de

ville
la tribu

Anab,

de Juda, dans les montagnes

la

mme nom. Aujourd'hui, cette ville est en ruines; on nomme Antakih. Son port tait Seleucia-Pieria,
l'embouchure del'Oronte. Beaucoup de
Juifs

non

loin d'Hbron. Ses premiers habitants appartela

demeu-

naient

race des Gants

,

que Josu extermina.

tribu dTssachar
,

raient Antioche
et des

Anaharath
Auma,
fants
tivit

ville

de

la

vers la

mmes

y jouissaient des mmes droits privilges que les Grecs. Ce fut l que
;

ils

source du Cison.
ville

les disciples
la tribu

de Jsus-Christ, dsigns sous

la

le

nom de

de

de Benjamin, o

les
la

encap-

Nazarens, furent pour

tiens.

premire

fois

appels Chr-

de Benjamin se rendirent au retour de

;

elle tait

prs de la ville d'Anathoth.

Anamim, peuplade de l'Afrique septentrionale, issue

Antioche tait la patrie de saint Luc Tvangde Thophile, surnomm d'Antioche, de saint Chrysostme, de saint Ignace et d'Ammien-Marcellin.
liste,

de Mezram par Anamim. Les uns

voisinage du temple de Jupiter

la placent
;

dans

le

Dans

les

premiers temps du christianisme, son vque

Lat.

Ammon

d'autres la

portait le litre de patriarche.

N. 56 12' 30"

reportent jusqu'au pays des Garamantes.

long. E. de Paris, 54 2' 30".

Anathoth,
trie

ville

de

la

tribu de Benjamin, au N.-E.

affecte

Antioche de Pisidie
l'Asie-Mineure
,

capitale de la Pisidie

dans
en-

de Jrusalem. Elle avait t annonce

aux

lvites.

Pa,

ville
il

dont Sleucus-Nicanor
s'y tablit

fui

de Jrmie. Ce prophte, de

mme

qu'Isae

lui

core

le

fondateur;

une colonie romaine.

la Ville-Blanche.

les plus terribles chtimenls.

La tour d'Ana;

Maintenant on l'appelle Akshehr, ou

thoth existait encore au temps de saint Jrme

mais

Saint Paul y prouva une perscution qui le fora

quitter le pays
,

aujourd'hui on n'y voit plus que les restes d'une belle

glise, construite par sainte

d'o
ville

il

se rendil Icne.
la

Hlne en l'honneur de

Antipatride

de

Samarie

primitivement

Jrmie, un monastre, prs duquel coule une source

mdicinale, et quelques masures.

connue sous

le

nom de

Capharsalama ; mais, rebtie

par Hrode, elle fut ainsi appele en l'honneur de son

Anem, ville

lvitique de la tribu d'Issachar.

la

On

sup-

pre Antipater. C'est maintenant

le

bourg (VArsuf.
;

pose avec raison qu'elle est

mme que

la ville

d'En-

Elle tait sur la route de Jrusalem Csare.

gannim, cite par Josu. Elle ne devait pas tre loigne de Bethsan.

Antonia , forteresse de Jrusalem leve sur un rocher l'angle N.-O. du

temple par Hrode, qui
le
lui

Aner,

ville

de

la

demi-tribu occidentale de Manass.

donna, en l'honneur de Marc-Anloine,

portait. Elle

nom

qu'elle

Elle fut donne aux lvites.

dominait sur tous

les

btiments du temla

Ange, montagnes leves de

la Cilicie,

branche du

ple, et avait une garnison romaine; les prisons de

ville s'y

mont Amanus.
Anim,
bir, et
ville

trouvaient sans doute places.

lieu

Elle

renferle

de

la tribu

de Juda, peu loigne de Dala plus

;

mait

le prtoire,
,

o se rendait

la

justice; cl
la

dans

les

montagnes.
leve de
la

palais

qui tait occup par les gouverneurs de

les

Ju-

Anti-Liban, partie orientale et

chane des montagnes du Liban

de, lorsque quelque vnement

appelait de Cc-

elle s'tend

de

la

sare, leur rsidence ordinaire, Jrusalem;

1275

AR
,

ARA

1274

Apame

ville

de
,

la

Syrie, aujourd'hui

Famie h
faisait

situe sur l'Oronte

et

o Sleucus-Nicanor

365 ans aprs Jsus-Christ. El-Raba est son nom actuel. Ara, ville situe sur le fleuve Gozan, une de celles o Tliglath-Phalasar,
Jourdain
nasar.
Il

garder ses lphants. Son territoire portait

a"

le

nom

roi

d'Assyrie,

transfra

une
du

A pme.
Aphoerem a,
ville

partie des habitants des tribus situes l'orient

primitivement dpendante del

exemple

suivi bientt aprs par

Salma-

Samarie
villes

et qui fut

annexe

la
,

Jude, ainsi que les

auxquelles l'criture
fut la

est vraisemblable

que cette

ville

appartenait

de Lydda et de Ramatha
elle le titre

l'Ane, partie de la Mdie reprsente aujourd'hui

donne comme

de toparchie. Ce
de Syrie
,

par

le territoire

de Hrat. Dans celte contre

tait
'

demande de Jonalhas que

le roi

Dmtrius

iln"acoana,connueaussisouslenom d'Aria, et dont Fuchendj est le

Nicanor, renonant aux impts et tous les produits

nom moderne. Y
de
la tribu

aurait-il identit entre

?

de ces trois villes, les consacra avec toutes leurs dpendances l'entretien des prtres du temple de Jrusalem.

l'Ara de l'criture et cette ville d'Aria

Arab,

ville

de Juda

situe au

S. vers

l'Idume.
ville

Afhara,
de Jricho.

de

la tribu

de Benjamin, au S.-E.

Arabes, peuples de l'Arabie. Voyez. Arabie.

Arabie

grande presqu'le forme par

l'E., la

le

golfe

Apharsachens ou Apharsatachens, peuple assyrien envoy en Samarie par Asarhaddon la

,

Persique
l'O., et la

mer Rouge ou

golfe Arabique

mer des

Indes, l'ancienne

place des Isralites, qui furent transfrs au-del de

S.

Au

N. elle tait spare de l'Assyrie et de

mer Erythre, au la mer

rEuphrate. Lorsque

rendus
,

la libert

les

Juifs

de Chanaan par de vastes plaines sablonneuses, qui,

des bords de l'Euphrate, s'tendaient jusqu'au rivage

revinrent dans leur patrie

les

Apharsachens vou-

lurent mettre obstacle la construction

du temple de
les

de

la

Mditerrane. Place l'extrmit de

la

terre

Jrusalem
Cyrus,

mais Darius, se conformant redit de

fit

habitable, suivant Hrodote, cette contre tait aussi

qu'il

vrifier,

ordonna que

travaux

peu connue des anciens

qu'elle l'est

encore des

mo-

fussent continus.

dernes. Elle semblerait, par la nature de sa constitution, tre

Apharsatachens. Yoy. Apharsachens.

Apharsens, peuple
tir

une continuation de l'Afrique plutt qu'une

l'Asie.

de l'Assyrie et tabli en Sadont

il

dpendance de

Sous

les

mmes
et

degrs de
d'autre, des

marie
ple en

comme les Apharsachens,

empchant
de
les Juifs

suivit l'exemle

latitude, ce sont,

en

effet,
;

de part

de reconstruire

temple

dserts absolument pareils

la

de

telle

sorte que, sans

de Jrusalem.

prsence de

la valle

du

Nil et de la

mer Rouge,

il

Aphec,

ville

la tribu d'Aser,

au pied du Liban.
gouver-

n'y aurait

aucune

interruption dans le prolongement

Avant

l'arrive des Isralites cette ville tait

des dserts, qui du pied de l'Atlas, s'tendraient ainsi

jusqu' l'extrmit orientale de l'Arabie.

ne par un roi ou prince indpendant, qui fut soumis

par suite de
victoires
la

De mme

conqute. Aphec fut tmoin de quatre

qu'en Afrique,
e

la fertilit
lat.

du

sol

ne reparat que vers

remportes successivement

par les rois Hazal son

le

20 degr de

Les montagnes, qui servent en

d'Isral sur
fils.

Benadab, roi de Syrie

et sur

quelque sorte de ceinture cette vaste presqu'le

l'O.

et

au S., favorisent, par

les

nombreux cours

Aphec,

ville

de

la tribu d'Issachar,

dont l'criture

d'eau auxquels elles donnent naissance, cette fcondit si prcieuse qui a fait

donne

la position

prs de Jezrahel. Trois fois les Is-

donner une partie de

ralites

y furent vaincus par les Philistins. La troisime fois Sal vint mourir sur la montagne de
Gelbo.

l'Arabie le

nom

d'Arabie- Heureuse.

Pour

le

centre du

pays,

il

est couvert

d'immenses dserts,
nouvelle secte
la

qui, l'ex-

ception de quelques parties privilgies,

ville

comme

le

Apheca,
d'Hbron.

de

la tribu

de Juda, situe vers

le

sud

Nedjed, berceau de

la

musulmane des
signales avec

Wahabis,
lieu voisin

lui

donnent

plus

monotone uniformit.
d'tre

Aphutens, habitants d'un

tharim, d'o
ils

de Caria-

Les similitudes qui viennent

l'Afrique, relativement au
le climat.
la partie

tiraient leur origine.

sol,

sont les

mmes pour

Apollonie,

ville

de

la

Macdoine, situe l'entre

UYemen, dont

le

nom

a dsign tantt toute

la

de

la

Chalcidique, et d'o saint Paul se rendit hes-

mridionale, tantt toute

partie S. -0. de la

salonique. Elle ne prsente plus aujourd'hui que des

presqu'le, jouissait

anciennement d'un double avanproduction eteomme lieu d'chelle

l'Afrique et de l'Inde.

ruines sous le

nom

de Palo-Chori.

tage,

comme lieu de
le

Appius

march

d').

Voyez Forum Appii.

Areopolis. Ses murailles

pour
rait

commerce de

Onen

ti-

Ar,

ville capitale
la

des Moabiles, au S. de l'Arnon.

,

Les Grecs
Jrmie,

nommrent
fils

dit

taient de briques.

Le prophte

l'appelle

des parfums prcieux, surtout de l'encens, comme on en tire prsent le meilleur caf ; et quoiqu'on n'y trouve plus d'or aujourd'hui, c'tait autrefois un pays
cette production, aussi bien

Moab, du nom du
vains la
lutions.

de Lot, pre des Moabites. Eudsignent ainsi

;

renomm pour
runis
tait

que pour

sbe et saint Jrme

la

d'autres cri-

ses pierreries, onyx, agates, rubis, etc. Ces avantages

nomment Rabbath. Elle subit plusieurs rvoOn l'a confondue tort avec la ville d'Aror au
du fameux tremblement de
terre

del

de l'Arnon. Ses murailles tombrent en une

on vanlui donnaient une grande importance non seulement ses propres richesses, mais encore celles que lui procurait son commerce, et qui passaient
:

nuit par l'effet

arm

ensuite en Phnicie, o tous ces produits, indignes

\m
.u

ARA
comme
lui

ARA
apparte1

127G

exotiques, taient considrs

V Arabie Ptre, qui fut subjugue par David et qui

nant. Sans parler des dons prcieux du pays d'Ophir,

depuis passa sous

suite

on
fui

voit les

marchands ismalites, ceux

en Egypte

qui

Joseph

vendu par ses frres, chargs de baume, de myrrhe,

;

la domination des Perses, et endes Romains, renfermait les Amalcites, les Thmanites, et autres peuples issus d'Esa et comme

cl d'aromates qu'ils portaient

et les

Ma-

dianites laisser les Isralites, aprs leur entire ex-

eux Idumens ou Edomiles, les Nabathens, descendus soit {de Nabajoth, (ils d'Ismal, soit de Nabath, politfils

termination, matres d'un butin

qu'ils

si

considrable encore,

d'Esa par Rahuel, les Cdaritesou mirs de Cdar,

des

en

firent

de nombreux ornements de parure

des colliers pour leurs chameaux.
l'intrieur

Ismalites, et enfin lis Madianites, venus de Madian,

l'un
fils

pour eux,

et

mme
il

d'Abraham
fut

et

de Cthura. Le

nom

des

Le commerce, dans
alors,

de l'Arabie, se

faisait

Nabathens
autres
;

comme

a lieu encore aujourd'hui, par cara-

les

cependant celui qui l'emporta sur les Grecs dsignrent en effet presque tous

vanes. Le cheval y est rarement employ, si ce n'est par les gens qui servent d'escorte les bagages et les
;

ces peuples sous celte dnomination, plus tard ce-

pendant, on
tail

la restreignit

l'Hedjaz.

Leur

capitale

marchandises sont ports par

les nes, les

chameaux
mention

Ptra (aujourd'hui Karak), dans une position trs-

et les dromadaires; de l vient la frquente

forte et

de

la

plus grande importance pour son

com-

que l'criture fait de ces divers animaux, en parlant

des contres de l'Arabie.

merceAilath,AsiongaberelMadian appartenaient encore

celle division

de l'Arabie. Les dserts s'tendaient sur-

Malgr son

l'aridit et la strilit

d'une grande partie de

fils

loutauN. cependant au milieu de ces dserts s'levaient

les

sol, l'Arabie fut

promptement peuple. Les

de

montagnes de Sir et quelques autres chanes de

Chus
ils

s'y tablirent, particulirement l'occident,

mais

collines.
nitique,

Au

S. entre
le

les golfes Hroopolites et

Elaest la

ne paraissent pas y tre demeurs tous. Une partie

l

forms par

fond de

la

mer Rouge,
les

passa de

dans l'Ethiopie, qu'elle peupla.

Ils

rsulte

presqu'le de Sina,

couronne par

monts Melanes

de

cette migration

que

les habitants

de l'Ethiopie,

ou Noirs, dont

le

mont

Sina et par consquent le

quelquefois appels Cliusites, ont eu une origine

comles

mont Horeb
lites

font partie.

Les

dserts de Sur,

de Sin,

mune

avec les habitants de l'Arabie, en sorte que

et Cliusites, sont

de Pharan et de Sina, au milieu desquels

les Isra-

mots Ethiopie ou Ethiopiens

souvent

demeurrent pendant quarante ans, se prolonla

reproduits par l'criture pour dsigner Y Arabie ou les

gent jusqu'

mer Morte.
compose, malgr son nom,
les

Arabes en gnral. Pour ceux des enfants de Chus qui

continurent d'habiter
le

2. L' Arabie-Heureuse se

pays,

ils

donnrent sparils

de

dserts

beaucoup plus tendus que

terres

ment

leur

nom aux

localits

dans lesquelles

taient

doues de

fertilit.

Ces dernires sont particulire-

tablis. Postrieurement vinrent les enfants de Jectan,

ment

situes le long de la

mer Rouge
sables.

et

de

la

descendants de

Sem

par Hber, et par consquent

Indes, o des hauteurs les abritent contre l'ardeur

mer des du

parents des Hbreux.

sieurs parties de

leur tour

ils

peuplrent pluils

climat et

le

mouvement des

Les descendants
,

l'Arabie, auxquelles

communi-

de Chus, ceux qui du moins restrent dans l'Arabie

s'y

qurent leur nom. La descendance d'Abraham, par

confondirent avec les enfants de Jeclan

cependant

Agar

les

Ismalites

et

par Cthura les Madianiils

quelques-uns d'entre eux paraissent avoir conserv

leur position premire. Chus eut un
fils

tes, etc., vinrent

au nord de l'Arabie, mais

de Chanaan par

furent

fils

et

un

petit-

spars de

la terre

les Amalcites et

nomms

Saba, et l'un des enfants de Jectan porla

les Idumens, peuple issu d'Esa

ou d'Edom. Enfin,
et les

le
Il

dans

le

N.-E. taient

les Moabites

Ammonites,

en est de
fils

mme nom. Auquel attribuer l'origine des Sabi? appartient mme du nom d'Hevila
: il

peuples qui descendaient tous les deux de Lot. Quant

la

un

de l'un et de l'autre
fils

de ceux de Dadan ou Deet

dnomination d'Arabes, donne tous les peuples

elle

dan, attribus un

de Chus

un

fils

de Cthura,

de

la presqu'le,

ne

le fut

que longtemps aprs

et d'Ophir et Opher,

donn

un descendant de Jectan

l'tablissement de ces diverses populations.

et

un

fils

de Madian. Ces similitudes de noms proen venant du nord, on trouvait

La

division de l'Arabie en trois parties, 1 Y Arabie

duisent des difficults qu'il est impossible de lever.

Ptre, 2 Y Arabie Heureuse, et 3 Y Arabie Dserte, ne

Quoi

qu'il

en

soit

parat pas remonter plus haut que Ptolme.

La pre-

Thma
lui

(aujourd'hui Tima), dont le

fils

nom

rappelle ce-

mire occupait
r

le

N.-O., la seconde

l'O. et le S. et la

d'un

d'Ismal; plus loin Reema, qui pourrait

fils

troisime s'tendait du centre jusqu'au golfe Persique

et

bien tre

d Regma ou Reema,
est tout--fait

de Chus, de

mme
au

mme

au N.-E. jusqu' l'Euphrate. Cependant

les

que Sabbalha,qu\
lieu prsent

au

S., sur la cte,

anciens plaaient souvent dans l'Arabic-Heureuse toute

la partie

nomm

Schibaim (suivant Gosselin), rc

fils.

de

la

presqu'le resserre entre deux golfes.

les dserts ren-

produit

la

dnomination d'un autre de ses

Pour

le

L'Arabie ne comprenait alors que

nom
fils

des Sabi, dont la capitale tait

Saba (aujourd'hu

ferms entre

la Syrie, la

Msopotamie

et la

Chalde.

Celte division

est encore suivie par les

modernes.
ville

Snbbea), son origine devient fort incertaine. Dadan de Chus, pourrait bien tre le Dan ou Vadan d'

L'Arabie Ptre fut ainsi appele, de Ptra, sa

principale
;

zchiel.

On

Le place l'extrmit S.-E.

de l'Arabie. Ce
ou Deda,

les autres reurent leur

nom de

la

nature

pays de Dan
nim,

diffre d'un autre

nomm Dedan
renomme

du pays, du climat

et

de

la

richesse ou de

la strilit

et qu'il faut
l'le

reconnatre sur le golfe Persique

du

sol.

peut-tre

Bahrein,

si

aujourd'hui

*27
pour
sa

ARA
pche de perles. D'un
autre ct les
treize.

ARA
enfants
,

127:
saint Paul, matre de la

parat avoir t, au
ville

temps de

de Jectan furent au nombre de

deux, passe pour tre
le

Elmodad

l'un

pre des Allumi de Ptolserait

Parmi
taire
:

de Damas, puisqu'il y avait tabli un gouverneur. les Arabes les uns mnent une vie sden,

me
peni,

un autre,

Selepli,

celui des Salapeni,

le

ce sont ceux qui habitent les parties les plus

placs par d'Anville, carte d'Asie, sous

nom

iAla-

fertiles; les autres,

dans les

contres du Nedjed

Asarmoth ou mieux

par

le

nomades par caractre autant que besoin de chercher leur subsistance, et diviss

Adramaut, ou Clwtsarmavet, variation du

serait celui des Adramitcs

mme nom,
la

ou Chatramoiites, sur

cte

ment d'un
que
celle

par tribus ou peuplades, se transportent continuellelieu dans un autre avec leurs troupeaux,
la tente,

mridionale de l'Arabie. Jar aurait peupl la partie

vivent sous

ne reconnaissant d'autre autorit

Ils

de cette cte appele Cte de

(TAzal, dont
serait la

la

Lune. Uzal,

la ville

de leur chef ou mir.

remplissent les dils

Sanaa

serait le

nom

plus moderne. Saba

la

serts de l'Arabie et

de

la

Syrie, et tels

sont aujour-

souche des Sabi, chez lesquels rgnait

reine

d'hui, tels

puissante

qui vint voir Salomon Jrusalem.

le

Tyr et

ont toujours t. Ces peuples rendaient aux Phniciens les mmes serviees que les tribus
ils

M. Gosselin place dans leur contre

d'Ophir; Ophir tait aussi un des
fils

clbre pays

nomades de l'Afrique rendaient Carthage pour sou commerce. C'tait eux en

effet
,

de Jectan. Quant

que

l'on s'adressait

pour

ses autres enfants, Aduram, Decla, Ebal, Abimal,

Jlevila,

monter des caravanes

leurs

et

ils

louaient ou vendaient
leurs gardiens ou conle

Jobab, on ne peut dterminer leur position

nombreux chameaux avec

ils

leurs dnominations elles-mmes ne sont pas toutes

certaines. Hevila, cependant, paratrait avoir occup
le

ducteurs aux marchands trangers. Avant

d'Alexandre,
taient
la

rgne.

les

conducteurs des caraparaissent s'tre ten-

pays au fond du golfe Persique. Outre ces peuples

tribus,
il

vanes dans toute

Perse, o

ils

ou

y en avait d'autres dans l'origine desquels

les

dus de bonne heure. Si ces tribus nomades ou errantes sont gnralement portes au pillage, l'hospitalit

on se perd. Parmi ceux-ci se distinguent surtout

Homrites, appels Hmiariies par les Orientaux, nation qui subjugua les Sabi et runit leur pays au
sien.

a t du
elles.

moins de tout temps en grand honneur

de Chanaan,.

parmi

Son

territoire tait,
(

comme
),

le leur,

riche en aro(

Aracens, peuple issu d'Araceus,

et tabli au pied

fils

mates. Jatrippa

Mdine

Jambia,

Macoraba

la

du Liban. Arcen ou Arcas, depuis De-

Mekke,) trs-ancienne
fut

ville, qui,

suivant les Arabes,

metrias,

non

loin de Tripoli, parat avoir t sa prinIl

fonde par Abraham, Haran, Saba (Sabbea),

Ma-

cipale ville.

existe encore l'E. de Tripoli

un lieu

riaba (Mareb), capitale des Iloinrites,

Raema, Musa

nomm

Arka.
la tribu

(Moka), Aden ou Eden, YArabi emporium de Plol-

Aracii, ville de
sa, le conseiller

de Rubcn

patrie de

Chu-

me, Cana, ports sur

le golfe

la cte, et

Gerrha (El-Kalif), sur

de David.

Persique, taient les villes les plus importantes

,

Aracii, ville du

royaume deBabylone,

situe dans la

de cette partie de l'Arabie

centres du
l'Occident.

surtout

Aden

et

Gerrha,

plaine de Sennaar.

commerce de l'Inde avec les Phniciens et Le rivage du golfe Persique tait en partie
les

Arad,
S.

ville

Amorrhenne de

la tribu

de Juda

au

d'Ubron;

elle eut, jusqu' l'arrive

des Isralites,

occup par
dire,

Arabes appels Ichtyophages

c'est--

un

roi particulier.

mangeurs de poissons, et sur ce rivage on trou-

Arad, Aradon ou Arphad,

de 7 stades de
cte de la Phnicie ;on

ville btie

sur un rocher

vait les Mes de Tylos et d'Arados.

3. L' Arabie Dserte tait peuple

circuit, situe

aune

demi-lieue de la

dans

les parties

nomme

encore ce rocher liuad*

les plus voisines

de

la

mer Morte
les

par
la

les enfants de

Vis--vis de celle
ville

le,

sur le continent, tait une autre

Moab

et

iAmmon,

obligs,

aprs

conqute des

que

l'on appelait

Antarad ou Antaradus (aujourtait

Isralites,

de prendre place,

uns

tout--fait

au S.

d'hui Tortose).

Tout annonce qu'Arad

la

une

ville

de l'Arnon,

et les autres l'E.

du pays de Galaad;

trs-commerante dont
d'tre considrable,
lie

puissance ne laissait pas

au temps des Romains. Al-

par les lturens et les Idumens orientaux. Les Cdantes paraissent 'tre galement tendus jusque-l,
aussi bien que les Agarens ou Agarniens, qui taient

mme

de Tyr,

elle lui fournissait

des soldats et des ma-

telots.

de la mme nom de ces

tension
tait

famille qu'eux.

On a

quelquefois donn

le

ns,

De mme que la plupart des villes phnicien-' Arad eut ses princes ou rois particuliers. On y
;

derniers une tribu arabe qui, peu confini

adorait les faux dieux

ville

une colonie

sortie

de cette

sidrable d'abord, a
:

par prendre une grande ex-

participa, de concert avec les Sidoniens et les

la

c'taient les Sarrasins. Outre cela, le pays

,

Tyriens,

fondation de la ville de Tripoli

qui par

parcouru

comme

il

l'est

encore prsent

par

ce motif reut des Grecs le

nom de
le

Tripods.

des hordes errantes dont la masse portait le nom d' Arabes Scnites, c'est--dire, vivants sous des tentes. Cette partie de l'Arabie ne prsente, si ce n'est vers
>1'0.,

Arada
dsert
;

vingt-unime station des Isralites dans le

elle tait situe

dans

pays des Amalcites.

fils

Aradiens, descendants d'Aradius,

ils

de Chanaan
la
ils

qu'un vaste dsert de sable avec lequel vient se confondre une plaine immense laquelle les Romains
le

habitaient

la ville

d'Arad,et avaient

rputation
taient en

d'tre bons soldats et

bons matelots
de Tyr.

donnrent

nom de

province d'Arabie et dont la for;

grand nombre sur

les Hottes

teresse de Bostra devint la capitale

c'est l

que rdernier

Aradon. Voy. Arad.

gnrent

les rois

arabes Emalcuel et Artas.

Ce

Aram

nom donn

tout le pays compris entre la

, ,

4279
Mditerrane
,

ARA
le

ARG
montagnes de
la

1280

mont Amanus,

les

Perse et celles de l'Armnie, c'est--dire, la Sijrie prise dans sa plus grande extension. On l'avait ainsi

phnomnes qui se sont passs sur cette montagne, n'y ont pas vu une seule fois de la fume. Le nom Ararat, donn par l'criture aux montagnes de l'Ar-

nomme d'Aram
serait tabli
ral

le

plus jeune des

;

fils

de Sein

qui se

dans ce pays

et,

en

effet,

l'idiome gn-

bien au-del

mnie, devait, suivant certaines hypothses, s'tendre de ce pays. Il aurait, dit-on , suivant
,

de ses habitants, quoique vari dans ses dialectes,

Mose
qui

t appliqu la grande chane

latitude

du Taurus; ce
s'-

paraissant, dit le savant

Heeren
1.

( Politiq.

et

Comm.

donne assez de
de l'Inde

pour permettre de
,

des peuples de l'antiquit,

I

1, p. 190, trad.

franc),

tendre jusqu'aux confins de la Tarlarie

et

de

la

Perse

tre le
l'Asie
,

mme dans

toute l'tendue de celte rgion de

mme
,

les

uns font sjourner l'arche

prouverait qu'une peuplade considrable s'y

de No
s'arrta

tandis que les autres fixent le lieu o elle

serait originairement fixe.

L'Armnie,

la

Msopotale

aux monts Gordyens, non loin des sources du

les peuples partis

mie,

la

Babylonie, l'Assyrie proprement dite, ou

la

Tigre. L'argument sur lequel se fondent les premiers,

c'est

Kurdistan au-del du Tigre, et

l'Euphrate et la

Syrie propre entre

,

que

du ct de

l'orient
ils

des-

mer Mditerrane

auraient donc t

cendirent dans les plaines de Sennaar, o

rent
nir
;

habit-

comprises dans celte vaste rgion appele Aram dans

l'criture, et [Syrie dans les temps postrieurs.

mais celte opinion ne parat pas pouvoir soutede de Juda

patrie de l'un des

Ce

un srieux examen.
,

dernier

nom

de formation assez rcente, drive pro;

Arari

ville

la tribu

bablement du mot Sour ou Tyr

vains grecs employaient le
celui de Syriens,

car les anciens cripi/*oi,

vaillants capitaines

de David.
la tribu d'Issachar.

mot

Arimi

et

non

Arbates,

ville

de

pnur dsigner

les habitants

de ces
dans

Arbath,

ville, patrie

de

l'un des vaillants

capij

pays.

C'est celui sous lequel

on

les reconnat

taines de David, peut-tre

lamme que la prcdcnle?

,

Homre (//. II, v. 783.) Voy. Syrie. Aram, nom qui mentionn au livre des Nombres
,

Arbe. Yoy. Hbron.

,

Arbelles,

ville

de

la Galile

tribu
,

de Zabulon
S.

parat dsigner

la

partie de

l'Aram situe prs de

et

situe peu de distance

ris,

du Cison

au

de Seppho-

l'Euphrate au-del du pays des Ammonites,

ou Dio-Ca3sarea
de

elle

donnait son

nom

au pays

-rsidait le devin Balac; peut-tre bien est-ce la

M-

qui l'entoure.

sopotamie

Arbi
ville

ville

la tribu

de Benjamin

patrie de l'un

Arama
lestine

de

la

tribu de Nephthali.

11

devait y
la

des vaillants capitaines de David.

avoir une autre

;

ville

du

mme nom
fait

au S. de

Pa-

Archi-Atarotii

petit

pays situ sur

la limite

m-

ce serait celle aux habitants de laquelle Da-

ridionale de la tribu d'Ephram.

vid envoya

une

partie

du butin

sur les Amal-

Arebba
salem.

ville

de

la tribu

de Juda

l'O. de Jru-

cites, aprs leur dfaite prs

de Siceieg.

Ararat,

nom

d'une partie de V Armnie. L'Armnie

,

Arecon
de Jopp
.,

ville

de

la

tribu de

Dan

dans

le

voisinage

forme un plateau lev

qui

lui-mme

est

domin de

tous cts par des montagnes d'une grande hauteur

Aropage
,

nom du
le

plus ancien et du plus honor

sur lesquelles l'emporte cependant le

mont Ararat
,

des tribunaux d'Athnes.

quelquefois sous

Ce

tribunal
;

s'assemblait
le lieu ordi-

dont

le

nom

est rest

au pays qui l'avoisine

et qui

portique royal

mais

suivant le prophte Jrmie, a d former un royaume

particulier.

naire de ses sances tait sur une hauteur quelque

Le mont Ararat, clbre parce que

aprs
le

l'arche

distance de la citadelle

appele kpuo

7ry<?s,

consa-

de No

s'y serait arrte

dluge
;

se rattache

cre au dieu Mars, et du

lui

nom de laquelle

se

forma cetri-

aux monts Gordyens ou des Carduques

encore
il

aujourd'hui

d'Aropage. Ce fut en se dfendant devant ce

est appel
;

par
les

les

Persans

Kuhi-Nuch ou montagne de No les Armniens le nomment Macis, et

,

bunal que saint Paul convertit au christianisme un de

ses juges, qui depuis fut saint Denys,
ropagile.

surnomm

l'A-

Turcs Agri-Dagh

c'est--dire

la

montagne

trs-

leve. Cette

grande masse se compose de deux som,

Areuna. Yoy, Aire d'Areuna.

Argob, pays
fertile situ
,

mets, dont
aigu.

l'un

plus bas que l'autre, est aussi plus

au-del du Jourdain
loin

de-

M. Parrot, qui gravit celle montagne en 1829, donne 2,700 toises au-dessus du niveau de l'Ocan
la

mi-tribu E. de Manass
relh
;

non
la

du

lac de

Gnzade

il

faisait partie

de

domination du roi Og,

plus leve de ses deux cimes.

l'air

La neige

et la glace

lorsque les Isralites s'emparrent du royaume

dont elles sont couronnes,

sure que l'on approche du
la

qui se rarfie

me-

Basan.

Donn

Jair, petit-fils de Manass, ce pays

fale, et la

forme conique de
des neiges

possdait alors, dit l'criture, qui sans doute entend

montagne

en rendent l'accs sinon impossible, du

dsigner sous ce

nom

tout

le

Basan, 60

villes

fort

moins

trs-difficile.

La hauteur de

la ligne

grandes

et

fermes de murailles, sans parler de plu-

ternelles est 2,000 toises, hauteur extraordinaire pour cette latitude, qui est de 39 45'. Beaucoup de

sieurs bourgs et villages. Sa capitale portail le

mme

nom

dans
,

la suite

on l'appela Ragab.
il

cendres, de laves et de scories font prsumer l'exis-

Argob

lieu

dont
la

est

mention au

liv.

IY des Rois,
,

tence d'anciennes ruptions volcaniques, et cepen-

l'occasion

de

conspiration de Phace

fils

de Ro

dant les moines du couvent d'Etzchmiazin, dont

prdcesseurs ont, depuis 800 ans
,

les les

mlie, contre Phacia, roi d'Isral, et de son alla-

observ tous

que contre

lui

dans

la

tour de Samar"e

II

est

cit,

1281
ainsi qu'uu autre lieu

^RN
nomm
Ari,

ASC
comme
tant
^

128fc

une valle appele Valle de Gad, sans doute parcequ'elle appartenait la

l'O.,

du point oPhace sejeta sur Phacia, et par consquent comme situ dans la ville mme deSamarie.
voisin

tribu de ce

nom;

puis,

travers les dserts et les terres des Moabites,

Ari

lieu

appartenant sans doute cornue

le

pr-

dont

elle
la

forma

la limite

au N.,

et, enfin, elle

se jette

cdent,

la ville

de Samarie.
,

dans
suivant saint Jrme
la ville
,

mer Morte, au N.-E.

lit

L'criture l'appelle tor-

Ariel

nom
,

sous lequel

le

rent,

ce qui annoncerait un cours violent, imptueux,

tait

prophte Isae aurait dsign

de David.

mais momentan. Son

parsem de rochers.

Arimathie
qui ensevelit
saint

ville
,

de Samarie sur
,

le

mont Ephram
,

Aror,
-vis

ville
,

importante, situe sur TArnon, visla capitale

tribu d'Ephram

au S. de Lydda

patrie de Joseph

Rabbath

des Ammonites. Elle fut en

le
la

corps de Jsus-Christ. Eusbe et

la ville

partie dtruite lors

de

la

conqute du pays, en sorte

Jrme

confondent avec
le jour.

de Ramalha

que

les Gadites, qui elle chut, furent obligs

de

la

o Samuel reut

Voy. Ramalha.
signifie

reconstruire.

Armagedon, mot qui, en hbreu,

Magedon.
de
C'tait le

mont

Aror ou Arori
nes de David.

patrie de trois des braves capitai-

nom
,

d'une montagne situe prs

et

la ville

de Magedo

qui devait dominer

la

Arphad. Yoy. Arad.

grande plaine qui s'tend jusqu'au pied du mont Car-

Arphaxad, nom de

l'un des

fils

de Sem, qui fran1'

mel

et

dont plusieurs batailles ont rendu

le

nom

chit le Tigre, et vint s'tablir dans

'Arrapachitide

clbre.

pays dpendant de l'Assyrie, et auquel

,

Armnie

contre de l'Asie

au N. de
,

la

Mdie , de

son nom.
trit

On

tend quelquefois
la plaine

la

communiqua demeure de sa posil

l'Assyrie et de lu

Msopotamie

connue aujourd'hui
embrassait tout

jusque dans
la
,

de Sennaar, et par consla

encore sous

le

mme nom,

quoique d'une moindre

le

quent dans

Chalde. Ce qui donne de

c'est

force

tendue que dans

pays o sont
les

l'antiquit. Elle

celte opinion

que ce
,

fut

de

la ville d'Ur,

qui ap,

sources du Tigre et de lEuphrate, du

,

partenait cette contre

que
de

sortit
,

Abraham
il

l'un

Cyrus

et

de l'Araxe

ce qui

lui

valut l'honneur d'a-

des descendants de ce
dit

fils

Sem

quand

se ren-

voir, suivant quelques opinions, Terrestre. Elle formait

renferm
,

le

Paradis

au pays de Chanaan.
,

un plateau

dont

la partie la

Aruboth
Salomon
,

ville

ou pays dont l'intendance, runie

plus leve tait occupe par le pays d'Ararat et par

la

celle de Socho et du pays d'Epher, fut donne par

l'un

montagne de ce nom. Elle

est encore

remarquable
tirait

de ses

officiers.

Ce pays devait tre

ville, et

par les
les

mmes

produits que ceux qu'on en

,

dans

l'O. de Jrusalem,
la tribu

non

loin

de cette

dans

temps anciens

o on
et

la

reprsentait

comme un

de Juda.
,

pays riche en chevaux

taient vendus sur les

en mulets, dont beaucoup

de

Asan, Jeta ou Jota bourg, ou plutt

la

ville lvitique

marchs de Tyr. Le satrape,

,

tribu de Simon.

Il

est fait mention,

au premier
lac
le

ou gouverneur de l'Armnie

envoyait annuellement

livres des Rois,

des habitants des environs du

d'Abutin

au roi de Perse jusqu' 20,000 poulains. Les anciens

parlent aussi de mines d'or situes dans les monta-

san

auxquels David donne une part dans

fait

qu'il a

sur les Amalciles. Ce lac serait-il situ

?

gnes , mais on n'y exploite plus prsent que

et le cuivre.
la

le fer

prs de celle ville

S.

Jrme

le

place dans
,

le voisi-

On

divisait celte contre

petite
,

en deux parties,
le

nage d'un autre lieu du

tribu de Juda
:

mme nom
la

appartenant

la

grande et la

Armnie. D'aprs

langage de
trois

de son temps, on
des

nommait Beth-Asan.
de

Y Ancien Testament
pays de Thogorma
,

l'Armnie comprenait les

d'Ararat et de Menni.
,

Asarmoth, un

descendants
le

Sem, par
Hale

Le Tlwgormontagne
canton
I,

Hber

et Jectan

dont

nom

s'crit quelquefois
Il

ma
du
S.

s'tendait
et

au S. du Caucase
;

entre les deux mers

la

drainant y et

mme

Cliatsarmavet.

s'tablit

dans

Noire

Caspienne
,

YArarat avoisinait

S.-O. de l'Arabie-Heurcuse,
s'est

le

nom Hadramaut

mme nom
Jrme,
l'on

et le

Menni, dont

le

nom

est cit par

le

conserv. Voy. Arabie.

tait

proche de l'Ararat, dans

encore Minyas. Bochart

Asasonthamar. Voy. Engaddi.

Ascalon,
tins, situe
ville

que
cap.

appelle

(lib.

maritime, du territoire des Philisfertile,

p. 22.), explique le
,

nom Armnie

par celui
le

dans une contre

par 31 39'
la

Iat.

de Harmini

c'est--dire,

montagne de Mini,
sens que le

pays

N., et 32 12' 40" long. E. de Paris.

On
la

considrait

montueux de Minyas. D'aprs Wahl

le

(Asien., p. 807),

comme une

des plus fortes places de

cte de Ph-

nom Minyas

a le

mme

mot Menni de
s'est

nicie. C'tait la

patrie de la clbre Smiramis.

As-

l'criture.
le
(

De cette expression Har-Menni,

form

calon ne fut bien soumise aux Isralites que sous le

nom Armnie Har-Menni signifie montagne du ciel Hornung. Handb. zur Erlaut. aer Bibl. Gesch. u.

rgne de Salomon. Elle subit aussi successivement

la

domination des Assyriens, des Perses, des Macdoniens et des Romains. Origne parle de quelques puits
et citernes situs prs

Geogr., p. 20). Les Armniens reconnaissent cependant pour leur auteur Armenag arrirc-pelit-fils de y

de

la ville, et

dont on

attrij

Japhet par Haig, Thogorme et Gomer.

buait la construciion

Abraham. Ascalon
,

avait

un

Armon pays
,

situ

au pied du mont Hermon.

dans
la

temple consacr Vnus-Uranie

lequel fut dtruit

Arnon

rivire qui a sa source

chane des

par les Scythes, 630 ans avant Jsus-Christ, un autre,

ddi Dercto
,

montagnes de Galaad, vers son point de runion avec celle des monts Abarim. Elle coule d'abord au S. dans

que

l'on

croit tre la

mme
,

idole

que Dagon

la divinit tutlaire des Philistins

quj

1283

ASE
un
culte particulier, et
,

ASI
un autre o Ton
Aseji ou Esem, ville de
la frontire
la tribu

1284
de Simon, prs de

on rendait
rode,

adorait Apollon
le

et

que desservait comme prtre Hl'aeul

de ridume.
ville le la tribu

pre d'Antipater, et

d'Hrode-le-Grand,
ville;

Asemona,

de Juda, non loin du tor-

qui tait

lui-mme n dans cette

ce qui

lui

fit

rent de Bsor, et sur la limite de

ridume
sur

c'tait en-

quelquefois donner le surnom d'Ascalonile. Dans les premiers temps du christianisme, Ascalon fut le sige

core un bourg considrable du temps de S. Jrme.

Asena
Sorec.

ville

de

la

tribu de

Juda

le

torrent de

d'un vch.

l'poque des

croisades elle
:

n'tait

point encore sans importance

on

la

dcora de plu-

Aser,

nom de

la

tribu dont les

fils

membres descen-

sieurs beaux difices, mais, dans ce temps-l

mme,
,

daient d'Aser, huitime

cupait

de Jacob. Cette tribu oc-

prise et reprise plusieurs fois par les Sarrasins

finit

elle

une

partie de fa Galile, ayant pour limite, au

la

par tre entirement dtruite. Ses ruines exisDjorra. Elles gisent au bord

N. le territoire de Sidon, l'O.

mer Mditerrane,
la tribu

tent encore tout prs d'une runion d'humbles chau-

au S.

la

demi-tribu occidentale de Manass et

mires que l'on

nomme

d'Issachar, et l'E. les tribus de Zabulon et de

thali.

Nephet la

del mer, et embrassent un circuit de plusieurs milles. Quoique cette ville ait t une des principales cits

Resserre entre
elle possdait sur
;

les

montagnes du Liban
territoire, le

mer,
et

son

mont Carmel
,

maritimes de
le

la

Phnicie

elle n'offre
;

pas aujourd'hui

plusieurs ports
,

mais

soit

faiblesse

soit insou-

moindre vestige d'un port

mais

elle est

dans une

ciance
lui

celte tribu ne possda jamais tout le pays qui

position leve, et susceptible d'tre fortifie.

avait t assign.
le

Nanmoins, sous

le

rgne de Da-

Asce>:ez
fils

nom de
le

l'un des fils

de Gomer,

et petit-

vid,
et

nombre des

individus appartenant la tribu,

de Japhet.

Comme nom

de pays, ce mot

n'est cit

en tat de porter les armes, s'levait 2G,000 homfer-

que par Jrmie;

roi d'Ascenez

prophte runit, dans sa pr-

mes. Le pays d'Aser se distinguait par sa grande

tilit.

diction contre Babylone et les Chaldens, le

nom du
et

Jacob avait en
,

effet

prdit que le pain d'Aser

ceux des

rois

armniens d'Ararat

serait excellent ces.

et

que

les rois

y trouveraient leurs dli-

de Menni, ce qui doit

bitait

faire

supposer que ce prince ha,

Le

territoire de
,

Tyr
de

tait enclav
la

dans
,

le sien.

au moins un pays voisin

sans doute, les bords

Asergadda
Gcrara.

ville

tribu

de Juda

voisine de

de
la

la

mer

Noire.

Dans

cette hypothse,
le JN.-O.

on a tendu de l'Asiel'ont re-

descendance d'Ascenez dans

Asiatique, natif d'Asie,

nom donn par S.

Paul aux

Mineure; nous ne parlons pas de ceux qui

habitants d'phse.

foule jusqu'en Allemagne. Les uns l'ont donc place

Asie

la

partie la plus orientale de l'ancien conti-

dans
en

la

Bilhynie

les autres

dans

le

Pont.

11

avait,

nent, spare de l'Afrique parla

mer Rouge
,

et l'isthme

effet,

dans

la

Bilhynie, une baie qui portait le

nom

de Suez, de l'Europe pai

la

la

Mditerrane

l'Archipel,

d'Ascanius, et dans laquelle se perdaient les eaux

mer

Noire,

la

mer Caspienne,

le fleuve et les

monts

dme
une
lait
les

rivire qui sortaient d'un lac

du

mme nom;

Ourals, et entoure des autres cts par l'Ocan.

Son

ville et

une province
la

mme
;

de

la

Troade s'appe-

tendue est de 2,000,000 lieues carres

lation

et sa

popu-

Ascania; sur

cte se trouvaient aussi plusieurs

enfin le

de 550,000,000 d'habitants. Les anciens n'a-

nommes
,

Ascaniennes

nom

d'Ascanius,

vaient point une connaissance aussi tendue de celle

partie

ou Ascagne
d'Euxin

appartenait plusieurs personnages du

du monde que

les

modernes. La Sibrie
la

et toute

pays. Bochart a fait, entre les

lui
,

noms
,

d'Ascenez et ce-

la partie orientale

de l'Asie,

Chine

el autres

pays

qui en serait driv

un rapprochement

taient ignors d'eux.

cel gard

Les notions des Hbreux taient

celles
le

ingnieux, qui ne parat nullement dnu de vraisemblance.

beaucoup plus bornes encore que

A la

suite

de l'tablissement de

la famille d'As-

des Grecs et des Romains; et cependant l'Asie fui

cenez, sur

la

cte de l'Asie-Mineure, la
d'Ascenez.

mer Noire
les

berceau du genre humain,

3e

sige des plus grands

les plus in-

reu

le

nom de mer
fait,

De ce nom

Grecs

empires de l'antiquit, celui des nations

auraient

selon cet auteur, celui

de nvro

I^i-jo,

dustrieuses et les plus commerantes, et des villes les

plus riches et les plus polices. Elle vit le peuple de

Poilus Axenus, d'autant plus facilement que, perdant

de vue l'origine du mot

ils

ont pens

qu'il indiquait

Dieu s'tablir dans

ses prophtes; elle

la

terre de promission et connut

le

une mer que

entoure dans
lire,

le

caractre des peuples dont elle tait

donna

jour Jcsus-Chrisl, et
oui port dans
le

les

premiers temps, rendait inhospita-

de son sein sortirent

les aptres, qui

comme

cela a lieu encore aujourd'hui sur quel,

monde

entier les lumires de l'vangile.

Ce
le

nom

ques parties de ces ctes. Mais plus tard

lorsqu'ils

d'Asie n'appartenait dans les plus anciens

temps qu'
Cayslre
,

n'y rencontrrent plus que des nations polices par

leurs frquents rapports avec eux
,

une portion de
et
les

la

Lydie, celle qu'arrose

ils

ont

fait le

chan-

dont

les habitants se

nommaient
les ctes, le
Il

Asiones.

Quand

gement de
E{istvo5,

IIovtos A|iv$ 5

me^' inhospitalire,

en U^o

Grecs s'tablirent sur

nom

d'Asie re-

mer

hospitalire,

que

l'on a

rendu depuis par

de

ut une plus grande extension.

l'orient de l'Europe.

dsigna tous les pays

les

mots Pont-Euxin.
,

On

appela Asie infrieure ou

Asedotii ou Asedoth-Phasga

ville

la tribu

de

antrieure tout le pays 10. de f thrphrate, cl Asie suprieure, celui l'E.

fut

Ruben
Phasga

dans
,

la plaine

qui s'tend au pied

le

du mont

pour

le

nom
la

d'Asie mineure,
;

il

ne

dont

elle a

reu

nom.

en usage qu'au quatrime

Lydie, l'Ionie et

sicle

il

s'tendait sur

Asedoth Piiasga. Voyez Asedoth.

la Mysie, la

Carie, avec la Doride

, ,

1285

ASI
la Bithyne, la la

AfcO
le

128G
et les

1U;

Paphlagonie et

Pont au S.;

la

'

Hbreux avec l'Afrique

l'Asie.
Il

pays maritimes de

Phrygie avec

Lycaonie
;

et l'Isaurie, la Galatie et la

fut,

quoique peu prs inabordable pr-

Cappadoce au centre
sidie

la

Lycie

la

Pamphylie
les
,

la

Pi-

sent

l'un des entrepts

du commerce phnicien. De
les riches

et la Cilicie
le

au S. Nanmoins

Romains ne
qu'
la

l partit la flotte

que Salomon envoya dans

Il

donnrent

titre d'Asie proconsulaire

,

Mysie

contres d'Ophir.

semblerait
(

ainsi

que

le

pense

le

runie la Troade, la Lydie

l'ionie, la

embrassant l'Eolie et

savant
l'Antiq.,

M. Heeren
t.

Comm.

et

Polit, des

Peupl.

de

Phrygie et

la

Carie renfermant la Doride.

II,

p.

62

trad. fr.),

que lorsque David eut

circonstance

la Quoi qu'il en soit cependant, on ne rencontre dans Livres des Machabes et Bible le nom d'Asie qu'aux

recul les frontires de la Jude jusqu'au golfe Ara-

bique

les

Phniciens profitrent de

la

dans

le

Nouveau Testament

et

encore

n'est-il

employ

pour porter leur commerce de ce ct,

de concert avec
les

et
,

pour ouvrir,

dans les Machabes que comme synonyme du mot Syrie : roi d'Asie arme d'Asie , diadme d'Asie , tels sont les termes habituellement en usage pour dsigner
,

Hbreux leurs

allis
,

une naviga-

tion avantageuse

aux deux peuples

si

et

que ceux-ci ne
le

pouvaient entreprendre seuls,

secours que Salomon
tira

on en juge d'aprs

le royaume de Syrie.

On

a pens que dans le

Nouveau
la
il

du

roi

de Tyr, en marins
difficult est

Testament

le

mot

Asie indiquait particulirement

,

expriments
dant de savoir

et

en vaisseaux. La

cepen-

contre qui avoisine Ephse

mais

c'est

une erreur;

si les

Hbreux

devenus

les matres

de

s'tendait au moins l'Asie proconsulaire, o se trou-

l'Idume, n'y trouvrent point les Phniciens dj

tablis,

vaient les sept glises chrtiennes de l'Asie

phse,
et

comme on
la

pourrait le croire d'aprs l'exp-

Smyrne

Pergame, Thyatire, Sardes, Philadelphie

rience des marins de Tyr,

exprience relative sans

Laodice. Cette contre porte aujourd'hui le

natolie (Levant), qui lui a t

nomd'Aune

doute

navigation de la

mer Rouge

et si ceux-ci

donn

en raison de sa

redoutant peu les Hbreux, qui n'taient rien moins

position orientale relativement la Grce. C'est

que navigateurs, n'ont point prfr

afin

traiter

avec eux,
peut d'au-

large presqu'le dont les contours sont dessins par le

de conserver leurs tablissements.

On
,

Pont-Euxin (mer Noire),

troit

le
la

Bosphore de Thrace (dPropontide

de Constantinople),
,

mara) l'Hellespont
Ege (Archipel
)

(dtroit

mer de Mardes Dardanelles ), la mer

(

mieux le supposer avec M. Heeren que les marchands qui, selon Thophraste (Hist. Plant., x, 4)
tant

exploitaient le

commerce de

l'encens

et qui venaient
,

et la

Mditerrane.

A l'est,

cette pla

de la

ville

d'Hroopolis dans le golfe Hroopolite puis

ninsule est limite par l'Armnie et au S.-E. par

Syrie. Elle prsente des

au pays des Sabens, devaient tre des Phniciens.

En

montagnes qui ne sont que

voyant Azarias
reconqurir

nomm Ozias
d'Elath
le
,

dans

les

Paralipomnes,

des ramifications du Taurus, et qui taient autrefois

vantes pour leurs richesses mtalliques. Aujourd'hui,
il

la ville

on doit croire que celle

,

ville, aussi bien

la

que

pays voisin

n'avait
,

chapp

y a encore quelques mines en exploitation. Les

,

ri-

domination de Juda que depuis peu

car l'criture

vires

quoique clbres, sont peu considrables,

apprend que l'un des prdcesseurs de ce prince, Josaphat, voulut aussi, l'exemple de Salomon, quipera

l'exception
lys),

duKizil-lrmakou Fleuve Rouge

(anc.

Ha-

dont

le

cours n'a pas moins de 220 lieues de lonla

Asiongaber, ce qui annonce bien que ce port tait en

sa possession
,

gueur, et qui va se perdre dans

Mditerrane.
et

Un
les

une

flotte

destine faire

le

voyage

grand nombre de lacs sans coulement,

dont

d'Ophir, mais que ce fut sans succs. Asiongaber reut des Grecs le

eaux sont imprgnes de

sel

atteste le
les

peu de pente
sources min-

nom

de Brnice; aujourd'hui

elle se

des parties centrales du pays. Outre

nomme
Asom

Calaat-el-Acaba ou le Chteau de la Descente.

,

rales que cette rgion renferme, elle possde des sour-

ville

de

la tribu

de Simon.

ces de bitume.

On

y trouve aussi des terrains volca-

Asor ou Hasor,
thali, situe sur
le petit

ville trs-forte

de

la tribu

de Neph-

niques

et les

Le

bois,, si

tremblements de terre y sont frquents. ce n'est au nord, est abondant; la vi-

une hauteur au pied de laquelle coule

la

Jourdain, et qui domine

plaine dans laquelle

gne,

l'olivier,

donnent des

fruits excellents; et les

Jonalhas battit les gnraux de Dmtrius. Son roi

Jabin
,

chevaux et

les

moutons

taient jadis
s'tablit

renomms. La

tait

un des plus puissants de

le

la

contre quand

descendance de Japhet

dans cette contre

,

Josu vint dans

pays, mais
;

il

fut dlait, et

Asor sa
point

o quelques Syriens vinrent se mler eux surtout dans la Cilicie et la Cappadoce ses parties les plus
,

capitale fut brle

le

Salomon

la

releva cependant sous

nom

'Heser ou Aser.
la

Le

titre

de roi ne
la

s'tait

orientales

successivement soumises aux grands em,

perdu malgr

conqute de Josu et

destruction
titre
,

pires des Assyriens

des Mdes et des Perses.

d'Asor, car un autre prince, qualifi du

bras de

de roi

Asiongaber,
la

ville

de l'Idume situe sur

le

chananen d'Asor, et
cette
fit

nomm
il

aussi Jabin

rgna sur

mer Rouge nomm golfe

,

lanitique, au S. de la ville
l'a

mme

contre

demeurait Haroseth. Ce roi

Isralites, et les tint
;

d'Elana ou Elath

avec laquelle on

mal propos
des
l'on a peine

beaucoup de mal aux

pendant

confondue. Ce fut la trente-deuxime station

Isralites

longtemps dans l'oppression

mais ceux-ci s'en affran-

dans

le dsert.

Son

port, ce

que

chirent en faisant mourir Sisara, gnral de ses ar-

concevoir aujourd'hui d'un pays non moins dpourvu

mes
tats.

et se rendirent leur tour matres de ses

de bois que d'eau

et

de tout ce qui est ncessaire au

,

grement des navires

acquit une trs-grande impor-

Asor,
,

ville

de

la tribu

de Benjamin.

tance dans les rapports des Phniciens et

mme

des

Asor,

nom

de

trois villes

de

la tribu

de Juda. L'une

, ,

1287

ASS
de Cads-Barn
;

ASS
Tau-

1288
le

tait l'ancienne Asor, situe prs

Mineure
lard
,

et les

pays qui confinent avec

Tanas. Plus
,

Ire la nouvelle Asor,

si

au N.-O. de celle-ci;

et la Iroi-

il

se rendit matre de la Bactriane

contre

ri-

me

la ville A' Asor,

le

ou autrement de Carioth-Hesron,

che alors du commerce que

lui procurait sa situation

btie sur

torrent de Bsor. Ces trois villes sont

au centre de l'Asie
succda
la

et le

pays des Saces. Smiramis

au trne de Ninus
,

soutes au S. de la Palestine, sur les confins de l'Idu-

fortune

comme

son

me.
Asphaltite
gnes. Voy.
Aspiiar
,
,

poux
lac ainsi

elle ajouta l'empire, si l'on

en croit Ctsias,
;

nomm

de

la

grande quantit

l'Egypte,

une partie de
elle fut dfaite.

l'Ethiopie et de la Libye
les

d'asphalte ou de bitume dont ses eaux sont impr-

mais

elle vint

chouer sur

bords de l'Indus, o
fils

Mer Morte.
dans
la tribu

son tour
de Juda
la
,

Depuis Ninyas son

jus-

lac situ

au dsert

qu' Sardanapale, l'histoire reste silencieuse sur les

faits relatifs

de Tlicua, non loin du rivage de

mer

Morte.

l'Assyrie.
la

Assedim

ville trs-forte

de

la tribu

de Nephthali

les

gouverneurs de
il

Mdie

Pour Sardanapale, contre qui et de la Babylonie s'dans

les flam-

vers la limite d'Aser, au N.

taient rvolts,

prit avec ses trsors

Asson,

ville et

port de

mer de

l'olide,

dans l'Asie-

mes, o

il

se prcipita.

Avec

lui finit le

premier em-

Mineure, vis--vis file de Lesbos.

Assur. Voy. Assyrie.

pire d'Assyrie.

A
,

peine cet empire

fut-il

renvers

que plusieurs
;

Assurim,

fils

de Dadan

arrire -petit-fils d'Abra-

tats indpendants s'levrent sur ces ruines

rent les royaumes de Mdie
,

tels fu-

ham
de
les

et

de Clhura. Voy. Arabie.

fils

de Babylone
,

et celui

de

Assyrie. Sous ce nom, driv de celui d'Assur,

Ninive ou

d' Assyrie.

Ninive

rgnrent successiveII; 2

Sem

sont

compris Y Assyrie] proprement

dite et

ment,
sar;

Phul ou Sardanapale

Thglath-Pha-

deux empires d'Assyrie.

V Assyrie

propre, situe
et

3 Salmanasar; 4 Sennachrib; 5 Asar-Ad-

dans l'Asie suprieure,

l'Armnie
et la

tait limite

au N.

au S. par
par les

don
0

quelquefois

appel

Sargon

dans
er
I
;

l'criture
7 Sarac,

Babylonie, et TE. et

l'O.

Saosducheus, ou Nabuchodonosor
l
la

ou

monts Zagros
tide
,

et le

Tigre; elle renfermait YArrapachile

Chinaladan. Ce fut
syriens
;

seconde monarchie des As-

la

Cordune, YAdiabne, YAturia, YArbelilide,

la Chalacne, Y Apolloniatide
,

elle

dura de

l'an

750

l'an

650 environ
Phul

pays de Garamea,

la Clia-

avant Jsus-Christ. Faibles dans l'origine, ces princes

prirent insensiblement

lonilide et la Sitacne.

Le Tigre

et les rivires
,

de Zab

une grande

force.

fait ir-

ou Lycus,
Tigre

le

Gyndes

et le Sillas

en taient les cours

ruption sur les terres d'Isral, et soumet

Manahem
et se

d'eau principaux. La fameuse

,

ville

de Ninive, sur
villes
,

le

au tribut

Thglath-Phalasar ruine Damas,

,

rend

tait sa capitale

parmi ses autres

l'-

matre du pays de Galaad

de

la

Galile et des terres

criture cite Chal et Resen.

La

richesse de ce pays en

de Neplilhali, dont
Assyrie, o
dtruit le
il

il

grains, en

beaux

fruits et

pturages, et ses sources de

les tablit

emmne les habitants captifs en comme colons; Salmanasar

,

nar

\e

aussi abondantes que celles de la Babylonie

royaume

d'Isral

et

l'exemple de son

l'avaient autrefois

rendue clbre;

c'tait l

que se

prdcesseur, en entrane les habitants en Assyrie;

il

trouvait le lieu appel Gaugamela ou la maison du cha-

tente ensuite, mais sans succs, la conqute de Tyr.

,

meau
dans

destin par Darius

fils

d'Hystaspe, au somp-

Sennachrib

non moins ambitieux

la

est

un moment

tueux entretien du chameau qui avait sauv ses jours

les dserts
,

matre de toute
il

Jude, except de Jrusalem, dont

de
la

la Scythie.

abandonne
o

le
il

sige pour regagner

honteusement

L'Empire

ou

monarchie d'Assyrie

avait

une
;

l'Assyrie,

est assassin.

Cet chec semblait de-

beaucoup plus grande tendue que l'Assyrie propre elle embrassait une trs-grande partie de l'Asie suprieure, et s'avanait

voir laisser respirer les malheureux habitants de la

Palestine

mais

sous Asar-Addon

Manass leur

roi

mme, du

ct de l'occident, juset la

est pris et

men

Babylone

vnement qui prcda

hormis

qu' la

mer Mditerrane. La Msopotamie

lui.

Baby-

de peu de temps
ainsi

la

chute du royaume de Juda. C'est

,

lonie y furent comprises certaines poques, et quel-

que

les princes assyriens se trouvrent

villes

quefois la Syrie se confondit avec

Ce

furent les

quelques

maritimes dont
la

ils

essayrent vainela

descendants d'Assur qui originairement l'habitrent;

ment
tine.

la

conqute, matres de
et la

Syrie et de

Palesle

de

vient que le

nom

d'Assur a souvent
Ils

dans l'cri-

La Mdie

Babylonie subirent leur tour

ture, le sens

du mot Assyrie.
ils

sortaient de la

Baby-

joug; Asar-Addon s'empara de Babylone. Mais sous

lonie
ils

au nord de laquelle

s'tablirent;

peu peu
,

Nabuchodonosor

er
I

commence

la

dcadence

Holo,

s'tendirent aux dpens de leurs voisins

et cons-

fernes,son gnral, est tu Bthulie; et lui-mme

truisirent des villes. Blus parat tre le premier qui

battu par Cyaxare, roi des Mdes, est assig dans sa

capitale.

porta s limites de l'empire hors de l'Assyrie propre

c'est

La monarchie
,

finit

dans

la

personne de son

lui qu'est d,

malgr

le

rapport de Diodore de

successeur

qui perdit la vie aprs la prise de Ninive

Sicile (lib. H, cap. i), qui l'attribue Ninus, la con-

par Nabopolassar, gouverneur de Babylone, rvolt

contre
lui.

qute de Babylonie. Ninus imposa un tribut l'Armnie

,

Malgr cet vnement,

le

nom

des Assy-

et

triompha du roi des Mdcs

,

avec

le

secours
,

riens ne continua pas

moins

d'tre

en usage; caries

des Arabes

il

parcourut en vainqueur l'Egypte

la

princes babyloniens hritiers du pouvoir des rois assyriens sont dsigns sous cette dnomination,

Clsyrie, o les Assyriens devinrent des voisins fort

du

incommodes pour

les Isralites

une partie de

l'Asie-

moins

chez les auteurs sacrs.

1289
Assyriens
,

ATH
habitants de l'Assyrie
,

ATH
dnomination
!

1-290
i

'

continue aux Babyloniens

lorsque ceux-ci eurent

mais encore de porter au loin des colonies, et de combattre souvent contre les ennemis les plus redoules,

renvers

le

second empire d'Assyrie. Les Assyriens

ils

tables.
I

Sans parler de ses guerres contre

les

tranla

jouirent d'une civilisation assez avance;

cultiv-

gers

elle soutint
la

contre Sparte, sa rivale, et pour

rent avec succs, ainsi que l'attestent les

monuments

domination de

Grce,

la

guerre dite du Ploponse,

de

la ville

de Ninive,

les arts aussi bien

que quelques

qui dura 28 ans. Elle succomba dans cette lutte

m-

branches des sciences. Ce

fut

de ce peuple que, suilangage

,

morable
|

et

cependant

elle n'en

conserva pas moins

vaut toute apparence, les autres nations de l'Orient

reurent
avait de

dans

la

Grce un ascendant considrable. Plusieurs

dvaste: d'abord par les Perses; puis par
,

leurs

caractres d'criture

leur

fois elle fut

l'affinit

avec celui des Syriens

peuple

Lysandre, gnral des Lacdmoniens

Athniens abattre
les longs

qui fora les

Sylla,

avec lequel

on

les

confondit frquemment. Quant

,

murs;

enfin par

aux travaux industriels

ils

s'en occuprent galeles

qui y mit le feu eu plusieurs endroits et l'abreuva

de

ment

on mit de bonne heure en uvre chez eux

,

sang. Depuis ce temps Athnes fut sans

murailles;
plu-

produits du pays

et l'Assyrie

lit

le

commerce avec
les t-

mais

la

faveur de l'empereur Hadrien

la releva, et

Tyr; ses draps de pourpre

moignages d'Ezchiel
activit.

et ses broderies taient

sieurs de ses

monuments, dont on

voit aujourd'hui les

en rputation, et son commerce avait, suivant

et

ruines, sont dus sa munificence.

La barbarie eut son

si

de

Nahum

une trs-grande

tour

loul s'y dgrada

et c'est peine

prsent
:

Yoy. Assyrie.
,

elle remplit la moiti

de son ancienne enceinte

le

Astaroth-Carnaim
Carnaim
,

ou simplement Astaroth ou
la

reste est occup par les dbris de sa grandeur

se.

paspeul-

ville

du pays de Basait ou de

Balane

Le culte que

l'on y rendait

aux dieux y
;

tait

demi-tribu E. de

Ma nasse,

sur

ia rive

mridionale de

ire plus tendu que partout ailleurs

lottes les

dans presque

l'Hieromax;

c'tait

une des plus importantes du pays,

rues et les places publiques on voyait des

mme
lui

du temps d'Abraham. Prise par Judas Machaincendi.

autels et des idoles....

tel; et

Chaque
manqut

divinit avait son

au-

be, elle vit son temple

Ce temple

tait ce-

pour

qu'il n'en

pas, on en avait con-

d'Astarl (la lune), qu'on y adorait particulirement

sacr aux dieux inconnus. Sige des arts et des sciences,

comme
deux

Sidon

et qui lui avait, dit-on,

donn son

Athnes ne perdit point

la

le

renom que
lui

ses grands

nom. D'Anville considre, nous le croyons tort, comme

villes distinctes Asturoih et

crivains et
c'tait

puret de son langage

la

avaient fait:

Aslarotk-Carnuim.

une cole clbre o

les

jeunesse romaine venait

Atad,

lieu situ

l'orient du Jourdain, et o les

de toutes
lettres

provinces de l'empire s'instruire dans les

funrailles

de Jacob furent clbres avec grande

l'appela depuis Abel-Mizram, c'est--dire,
11

grecques, et Cicron lui-mme se rendit

pompe; on
le deuil

Athnes dans ce but.

sophes et

toutes les poques, les philo-

de l'Egypte.

ne devait pas tre loign de

les discoureurs furent

en grand nombre dans

la ville d'ilbron.

la capitale

de

l'A

nique;

ils

y soulenaient toutes les

Atarotii,

ville

de

la tribu

de Cad, au N. d'Hsebon;

maximes. Aussi est-ce port autant par l'usage qu'inspir par son zle religieux,

elle fut dtruite lors

de

la

conqute, et rebtie depuis.

ville si-

que

saint Paul
,

prchait

Ataroth-Addar, ou simplement Ataroth,

tue l'orient de
la tribu

non seulement dans

la

la

synagogue

mais encore dans

d'Ephram, assez proche du

la

place publique en prsence de tous, luttant surtout

Jourdain.

Une autre dans

Athar
viile
,

mme
,

tribu, entre

B-

conlre les stociens et les picuriens, qui, au lieu de

le

thel et Blhoron-la-Basse.

rfuter, le dnoncrent au tribunal de l'Aiopage.

saint Paul eut la gloire de triompher
;

Ater

Ather ou Ether
la tribu
fait

ville

de

la tribu

de ses accu-

de Simon,

l'E.

sateurs

et,

bien plus, celle de convenir un de ses juchrtienne.

et surtout

Athach,

de

de Juda, laquelle David

sur les Amalciles.

ges

la foi

donna une part du butin

Athnes, capitale de
plus importantes de
la

Athniens, habitants de l'Allique

d'Ath-

Athar ou Ether. Yoy.

Ater.

nes. Vivant sur un sol gnralement sec et strile, les

l'Altiquc, fonde par

,

Ccrops

Athniens portrent de bonne heure leur attention

vers la mer.

1582 ans avant Jsus-Christ

la

et

l'une des villes les

Le commerce

leur procura de grandes

Grce.

peu de dislance de

richesses el, par suile, de la puissance. Lorsqu'ils de-

mer,

celte ville avait trois ports, le Pire,

Munideux

vinrent sujets des Romains,

ils

continurent encore

chie et Phalre, auxquels elle tait runie par

jouir d'une libert plus grande qu'aucun autre peuple

murailles de 40 stades de longueur, et que l'on

nomcita-

conquis. Les Athniens taient en gnral braves, entreprenants et spirituels, mais aussi curieux, bavards
l'excs et lgers. D'un caractre inconstant
,

mait

les longs

murs;

elle tait

dfendue par une

delle appele Ccropia ou Acropolis, dont la position

tait formidable.

ils

se

ples,

de ses

l'art n'avait

Le nombre de ses autels, de ses tempalais et autres monuments, pour lesquels rien nglig, y tait prodigieux. Ce fut
de l'antiquit qui eut
le plus

montrrent souvent ingrats envers leurs plus grands

citoyens
:

ils

les

condamnrent

soit

l'ex

soit

d'autres peines.

Aucun pays ne prsenle, relativement

la ville et
l'art

une des

villes

de puis-

son tendue, plus d'hommes clbres que

d'Athnes. Dans
,

sance, et celte puissance, elle l'avait acquise par sa navigation et son commerce, qui lui avaient permis non seulement d'tendre sa domination sur plusieurs
s.

le territoire

de
;

la

guerre brillles

rent Miltiade

Tbmistocle

Cimon
41

parmi
;

homles

mes

d'tat,

Pisistrate,

Solon et Pricls

parmi

s. in.

, ,

im
philosophes
,

AA
Socrale et Platon
;

AA
parmi
les

if)|

potes
]

situe dans le pays de

Dommim,

entre Jrusalem et

Eschyle, Sophocle, Euripide et Arislophanes; parmi

les

orateurs,
,

Dmosthnes
et

et

Eschiues
;

parmi

les

Eleutheropolis. Ce fut devant celte place que David combattit et tua le gant Goliath. Lorsqire Nabuchc-

historiens
les

Thucydide

Xnophon

et enfin

parmi

donosor

fil

la

guerre contre

le

malheureux Sdcias,
le plus

artistes,

Dedalus, Pamrnus, Phidias et Ictinus.

celle ville se dfendit, ainsi

que Lachis, avec

Les Athniens se disaient autochtones, ou originaires du pays mais ils taient des Plasges venus, ce
;

grand courage et ne fut prise qu'une des dernires parmi les villes de la Palestine.

qu'il

parat,

du Pioponse.

En

s'tablissant

dans

Azgad, canton de
tivit.

la

Jude auquel appartenait un

Isralites

l'Aliique, Ccrops y avait apport le culte de Mi-

nombre considrable des

emmens en cap-

nerve, qui devint

la protectrice

d'Athnes.

A tuer. Voy. Ater. Atmatha ville de

,

la tribu

de Juda, au S.-E.

d'II-

Azmaveth, canton de la Jude, au S.-E. de Jrusalem, cd aux lvites, au retour de la captivit.

Azot ou Azdod,
ville

l)ron.

du pays des

Philistins, capi-

Attalie,

ville

maritime de
II,

la

Pamphylie,
fut

ainsi

nomme
le

d'Altalc

roi

de Pergame, qui

son fon-

dateur. Elle avait un port

commodment

plac pour
;

de Tune de ses cinq provinces. Situe quelque distance de la mer, entre les villes d'Ascalon et d'Accaron Azot tait une ville fortifie clbre surtout
tale
,

commerce, ce qui

la

prserva de sa ruine

car les

pour

le culle

Turcs,
traire

loin de songer la dtruire, prirent au conles

fortifications cl

chut

la tribu

que Ton y rendait au dieu Dagon. Elle de Juda; mais elle n'en continua ce-

grand soin d'en entretenir

surtout celles de son chteau.

ville

On

croit
la

cependant

la

pendant pas moins de rester au pouvoir des Philistins. Ses habitants firent avec succs de frquentes
incursions sur les terres d'Isral
,

moderne

Sattalia

plus prs de

mer que ne

soit seuls, soit

de

l't.sit

l'ancienne.
ville capitale

concert avec

les

peuples voisins. Assige par

les

Asla

Auran,
avec

de l'Auranilide, pays situ au

l'a

syriens, Azot devint leur possession, ainsi

que toute
d'Egypte

N.-E. d'Isral cl au S. de Damas; on

la ville

confondue

contre qui l'entourait

prit

Plus tard,
la

le roi

la

de Bostra.

aprs un sige prolong, et

dtruisit. Elle se

Ausite. Contre situe entre le pays des Philistins

et l'Egypte.

releva cependant; car au

parat avoir recouvr

temps des Machabes

elle fut

elle

une partie de son importance.

entirement rui-

Autel du tmoignage ou
prs du Jourdain
,

le

Tmoin
,

aule! dress

Mais, celte poque

mme,

non
et

loin de Galgala

parles tribus

ne par Jonalhas, pour avoir prt asile aux dbris des

troupes syriennes.
fut,

de Uuben, de Cad
s'tablir l'orient

de Manas, lorsqu'elles vinrent

Non seulement le temple de Dagon

qu'il

du fleuve.

avec tous

les

malheureux
la ville

renfermait
fut

livr

Ava ou
Avim
thel.
,

Avaii. Voyez Ahava.

aux flammes, mais

elle-mme

renverse.

ville

de

la tribu

de Benjamin, au S. de B-

Dans
Azot

la

suite, elle fut rebtie par le gnral romain

Gabinius. Dans les premiers temps du christianisme,

,

Avith
rois.

ville

de l'Idume

rsidence de l*un de ses

fut

un sige piscopal,

et continua

de former,

jusqu'au temps de saint Jrme, un beau village.

l'appelle encore aujourd'hui

On

Axaph. Voy. Achsaph.

Ezdod.
la ville

Azv
chem.

ville

de

la tribu

d'Ephram

l'E.

de Si-

Azot, mantagne situe prs de

el au pied

de ce
,

nom,

de laquelle prit Judas Machabe

au mo-

Azanoth-Thabor,
S., et prs

ville

de

la tribu

de Nephthali, au

ment de son triomphe sur l'anne syrienne, commande par Bacchide.

du mont Thabor.
,

Azeca ou Azecha

ville forte

de

la tribu

de Juda

B
Baal ou Baalatii-Beer-Ramatii
du
dsert.
, ,

ville

de

la

tribu

l'Anli-Liban, et que Ton

nomme aujourd'hui
signifie

El-Beqa,
Soleil,

de Simon, au S. du torrent de Bsoret sur

la limite

par 35 25'
c'est le

lai.

N. Son

nom
,

Temple du

mme
,

que celui de Baalbeck, qui veut dire

Baala
Juda
,

montagne servant de
le

limite la tribu de
est

V alle du Soleil. Uliopolis par les Grecs

est

nom

qui lui fut appliqu

la

vers

N.-O. Auprs

d'elle

une

ville

du

l'exacle traduction de
ville
,

premire
l'on

mme
de
la

nom.
,

de ces deux dnominations. Cette

dait

rencela

un culte renomm Baal

(le soleil),

comme

Baala ou Bala
tribu de Juda.

ville

de

la tribu
,

de Simon
la limite

prs
la

montagne du

mme nom

avait lieu dans un

grand nombre de

villes

moins ce

sur

de

lbres qui cependant avaient reu de l une partie au

moins de leur dnomination, possdait de trs-beaux

Cariatiuarim.

Baala ou Cariatiuarim. Voy.

Baalam
,

monuments

doisl

on ne voit plus que

est celui

les dbris.

Le

ville

de

la

demi-tribu occidentale de Mala

temple du Soleil

dont

les ruines frappent le

nass, assigne aux lvites de

maison de Caalh.

plus vivement d'admiration pour ces antiques difices.

Baalath,

ville

construite au plutt reconstruite par

qui spare le Liban de

La main des Turcs

terre
,

autant que les tremblements de

la

S lomon, dans

la fertile valle

concourru

destruction de la belle ville

,,

J293

AB
|

BAB

1291

de Jaalbeck. Cette cit faisait autrefois un grand corninerce.

une paisseur de 50 aunes et une lvation de 200. Les deux autres ne doivent pas avoir t dans de
moindres proportions. La muraille extrieure
de
la ville,

Baalath,
dara.

ville

de

la tribu

de Dan, prs de Ga-

tait

dfendue par 250 tours; et, de chaque ct du carr

on avait pratiqu 25 portes. Ces portes

Baalath-Beer-Ramatii ou Baal. Voy. Daal.

Baal-Brith, temple lev par lesSiclicmites dans
leur ville Baal, dont
ils

taient d'airain et fermes par des barres de fer.

cette enceinte
si

Dans
ti-

adoptrent
;

le culte.

Le

tr-

vasle, les rues taient trs-larges,

,

sor de ce temple tait trs-riche

on en

lira

des som-

res au cordeau

et spares quelquefois par

des es-

mes considrables,
fils

qui furent donnes Abimclech

paces considrables: on y comptait beaucoup de jardins et

de Gdon.
ville

mme

des champs ensemencs el cultivs, pour

2aal-Gad,

de

la

Galile suprieure, sur

la li-

fournir aux substances de la ville en cas de sige.

mite septentrionale de

la

tribu de Nephtliali, au pied

Smiramis

el Nitocris ont,

de

mme

que Nabuchodo-

de niennon, diffrente dlliopolis, ouBaalbeck,

avec laquelle on
l'a

nosor, sembl rivaliser d'ardeur et de zle, pour rendre

cette ville la plus magnifique

confondue
de
la

tort.

du monde. Un pont en
de 50 pas, couvert

Baal-Hasor
phram.

ville

Samarie

tribu

d'E-

pierre, long d'une stade et large

d'un plancher en bois, que l'on enlevait volont,

partie de
territoire
la

Baal Uermon,
comprise dans
le

montagne d'Hermon
la

runissait les deux rives du fleuve.

de

demi-tribu E. de

pont, s'levaient les deux plus fameux

ville, le palais

Aux extrmits de ce monuments de la

Manass. Quelques-uns considrent ce

nom comme

du

roi

entour aussi d'une triple

mu-

tant celui d'une ville situe au N.-E. de Paneas.

raille el fortifi, el le

temple de Belus, dont l'enceinte

Baal-Maon, Baal-Mon, ou Beelmon. Yoy. Baalmon.

avait

2 stades de circonfrence. Au milieu de cette enune tour haute de 855 pieds,

,

ceinte, tait
villes

et

8 tages

Baalmon, une des plus belles

tribu de

des Moabiles,

ou terrasses
carr.

dont

la

plus basse avait un stade en

,

Ruben

elle tait situe

la

au S.-E. d'Ilesebon.
fut

En dehors de
la

l'difice

on avait pratiqu tout

Dtruite lors de

conqute, elle
,

reconstruite par

autour des escaliers ayant un pallier chaque lage.

ses nouveaux matres

les Rubeniles.

A
le

la

dernire, et

plus haute terrasse, se trouvait

Baal Pharasim
lieu

c'est--dire, la Plaine des divisions;

sanctuaire avec une table et un sige d'or.

la

Le temple

del tribu de Juda,

,

situ soit

d;ms

la valle

de

renfermait l'tage infrieur

grande slalue assise

Kapham

soit

auprs de Jrusalem. David y

dlit les

'de Belus;

elle

tait

en or massif, et avait cot

et les degrs

Philistins.

800
j

talents.

Le trne

pour y arriver,

la

Baal-Salisa

ville

de

la

Samarie, tribu d'Ephram,

le

table qui tait place en avant, taient, aussi bien

5 milles de distance de Diospolis, au N. sur

mont
situ

qu'un grand nombre de vases, d'ustensiles et d'objets

\

Ephram.
Baal-Tiiamar,
prs de Gabaa.
lieu

d'ameublement, galement en
j

or.

Chacun des matres

de

la tribu

de Benjamin

de Babylone

s'tait

plu orner ce temple et l'enri

fut l

chir de ses dons.

la

Ce

que Nabuchodonosor
qu'il avait

fit

Babel, c'est--dire, confusion, nom donn

tour immense que les
luge dans
et
la

apporter les objets les plus prcieux

enlevs
,

bommes

btirent aprs le d-

au temple de Jrusalem. Fond par Smiramis

sui-

plaine de Sennaar, au bord de l'Euphrate,

la

vant les uns, par Nabuchodonosor, selon les autres,

ce magnifique

sur l'emplacement occup depuis par

,

ville

de

monument
11

aurait t restaur par Ale-

Babylone, parce que

langage cessa, selon

pendant

la

construction, leur

xandre-le-Grand.

existait

encore en partie du temps

sicle

la

volont divine, d'tre le

mme;
les

de Pline, vers
tienne.
Il

la fin

du premier

de

l're

chr-

ce qui introduisit parmi eux une confusion qui

est vraisemblable qu'il servit d'observatoire

le

fora abandonner leur ouvrage et se disperser.

pour tudier

cours des astres. Les fameux jardins

roi.
Ils

Les Grecs ont chang

le

nom de

Babel en celui de Ba-

suspendus dpendaient du palais du

fuient

bylone, aujourd'hui Bir's-Nemrod. Voy. Babylone.

construits par Nabuchodonosor, pour plaire sa

femme,

Babylone ou Babel, capitale de

des quatre
villes

la

Babylonie

une

qui, habitue
tait ne,

aux pays montueux de

la

Mdie, o elle

fondes par Ncinrod. Elle tait situe

la petite

ne pouvait voir sans peine l'uniformit des

sur les deux rives de l'Euphrate, ct de

ville

plaines de la Babylonie.

De 400 pieds de longueur

le

moderne de Hilla, par 52

la

30' lai. N. Celait la

ces jardins reposaient sur des votes leves, soute-

ville

plus grande et

la

plus clbre de l'Orient.

i

nues par de fortes colonnes dont

dessus formait

La

reine entr les

:

royaumes du monde,

dit le pro-

terrasse, el taient arross par des jets d'eau tire

lit

du

phte Isae

Une coupe
le

d'or entre les mains

du Seirapport

de l'Euphrate. Alexandre-le-Grand voulait tablir dans cette

;

gneur, suivant
d'Hrodote, qui
vaste carr, dont

langage de Jrmie.

Au

sa rsidence

ville

clbre, et en faire le
la

l'avait visite,

Babylone formait un

centre de sa domination

mais

mort

le

surprit avant

chaque ct avait 420 stades de lon-

l'excution de son projet. Babylone perdit

beaucoup de

gueur. Elle tait entoure d'un foss large et profond,

son importance lors ;ue Sleucus fonda, 295 ans avant

Jsus-Christ
ceinte
j

rempli d'eau, revtu de briques, et ayant une largeur

cl

deux journes de distance de son en-

une profondeur considrables,

et ceinte

d'une

triple
I

sur

la

rive mridionale

du Tigre

la ville

de

muraille btie en briques.

muraille intrieure avait

Sleucie, et lui confra

de nombreux privilges. Dans

BAB
les iv
e e

1296
elle
fut

et \

sicles avant notre re

elle tait telle-

Reconquise par

les Assyriens,

de nouveau

ment

dlaisse que les rois Parlhes en faisaient un lieu

runie leur empire, en sorte que pendant 36 ans elle

eut des gouverneurs ninivites. Mais en
lassar, l'un
fora se
rit

de chasse. Aujourd'hui, son antique enceinte n'offre plus que des ruines. Les nombreux monticules sous
lesquels elles sont souvent enfouies laissent encore

625, Nabopole

d'eux, renversa Sarac

la

son matre,

donner

mort, et tendit son tour son autola

apercevoir

la

brique avec laquelle on construisait

sur tous les pays de

domination assyrienne. Le

mme
Bls
:

ses grands difices. Trois de ces monticules,

pouvoir des rois de Babylone succda ainsi celui des

princes de Ninive
;

situs l'orient de l'Euphrate, sont surtout

1 le Mucallib (la

remarqua-

Nabuchodonosor

II

lui

donna
,

la

Ruine

qu'on a pris tort

plus grande extension.

Vainqueur de Nehao
il

roi

pour l'ancien temple de Bclus,

et

dont l'intrieur est

d'Egypte, Circesium,

s'empara deux

fois

de Jru-

rempli de cavernes, retraite habituelle des btes froces, qui en rendent l'approche dangereuse, et con-

salem, et

emmena

les Juifs

en captivit. Tyr tomba,

aprs un sige de onze ans, sous son pouvoir, que furent obligs de reconnatre les Sidoniens et tous les

firmcnl par leur prsence les prdictions

si terribles

des prophtes contre

(le

la

grande Babylone 2 VEl-Kassr

;

peuples voisins de

la

Palestine

ce prince poursuivit
la

Chteau ou
de

P.ilais),

qui parat avoir t le plus re-

mme

sa

marche triomphale jusqu'en Egypte, dont

lui

marquable des
tale

difices construits

dans

la partie

orien-

peste seule le contraignit sortir. Aprs

l'empire

la ville, et

que

l'on pourrait

supposer tre un

reste des jardins suspendus; 5

YAmram, monticule de

de

tomba rapidement en dcadence. En 538, le fondateur la monarchie des Perses, Cyrus, en tait le matre;
la

forme
il

irrgulire, qui reut son

le

nom du

prophte dont

en sorte que, depuis,

Babylonie

fut rduite

ne plus

renfermait

tombeau, et qui ne prsente plus qu'un

,

tre qu'une simple province ou satrapie de la Perse-

amas de briques

de mortier et de ciment.

On

peut

Alors ses

limites redevinrent ce qu'elles avaient t

encore reconnatre autour de ces diffrentes collines

au temps de Nabonassar. Dfinitivement cette contre

peut tre considre

des restes des anciens murs

fleuve, les ruines sont

et

remparts.

l'ouest

du

comme

borne

l'O.

par

le

d-

moins apparentes, hormis

)
,

celles

sert de l'Arabie, au S. par le golfe Persique, l'E. par

le

du Bns-Nemrod

Bourg de Nemrod
,

qui occupent

Tigre, et au N. par la Msopotamie.

Une

muraille
le

Dlus de 2 milles de terrain

et

dont

les retraites sont

en briques lies avec du bitume, et connue sous

nom

galement occupes par

les btes froces.

Babylone

de mur mdique ou mur de Smiramis, parce qu'on en

attribuait la construction cette reine
,

l'emportait sur toutes les autres villes de l'Asie par son

joignait l'Eu-

heureuse position. Situe prs de l'embouchure de

phrate au Tigre

et sparait la Babylonie

de

la

Mso-

deux grands
vait faire le

fleuves, le Tigre et l'Euphrate, elle poules

potamie.
ges
;

On

n'en connat point aujourd'hui les vesti-

commerce non seulement avec

,

peuples
golfe

mais on en a dcouvert un autre beaucoup plus

de

l'intrieur

mais encore
la

par

le

moyen, du

rapproch de Babylone. Ces constructions n'avaient

sans doute d'autre but que de dfendre
les incursions
le

Persique, avec ceux de

la

cte de ce golfe et celle de

pays contre

mer des Indes

actives

aussi tait elle devenue le centre de

et

des brigands nomades qui les entou-

relations

tendues

qui justifirent sans

qu'elles rapport-

raient. Quelquefois

on distingue

la

Babylonie de

la

doute, par
rent
,

les richesses

immenses

Chalde; et rservant pour

la partie

septentrionale le

les rcits

de tous les historiens sacrs ou prole faste

nom de

Babylonie

on donne

la partie la

mridionale

fanes sur l'opulence et

et la dpravation de

de Babylone,

la licence

celui de Chalde;

mais, dans

ralit, ce n'tait

murs de
l'on

ses habitants.

qu'un seul

et

mme

pays soumis au

mme
la

peuple, les

Babylone,
l'orient

ville

btie par

une colonie persane

Chaldens. Voyez Clialdens. Tous

l'antiquit se sont accords
fertilit
le

les crivains

de

du Nil,

et

suppose que saint Pierre

pour vanter

prodigieuse

crivit sa
.

premire pire; mais l'opinion gnrale

de

la

Babylonie. Outre ses deux grands fleuves,

est

que sous ce

nom

le saint fait allusion la ville

de

Tigre et l'Euphrate, qui priodiquement inondaient

,

Rome.
Babylonie, contre de l'Asie, arrose par l'Euphrate
et le Tigre
,

une immense tendue de terre

dsigne dans les livres bibliques sous
les limites

elle tait

arrose par

un nombre considrable de canaux, dont quelques-uns

servaient la navigation
;

les autres taient spciale-

noms, et dont les poques. Le nom sous

diffrents

ont vari suivant

ment destines
fleuves
le

l'irrigation des terres.

le

Les

trois

canaux

lequel elle fut primitivement

;

principaux taient
;

Fleuve royal, qui unissait les deux

connue

fut celui

de Scnnaar ou de pays de Nemrod

Maarsares, au N. de Babylone, lequel ser-

mais ces dnominations taient restreintes

mridionale.

sa partie
le

vait alimenter les

canaux voisins;
la

et le Pallacopas, l'O.

On

l'appela aussi Chalde.

celui

Pour

nom

au S. de Babylone, qui arrosait

la ville
,

campagne
le

de

de Babylonie, driv de qu par

les Grecs.

de Babel,
et

il

lui fut

appliles li-

et se perdait

dans

les lacs et
:

marais voisins.
gnie actif et

Sous Nemrod

Amraphel,

Les
que
J

lacs taient en effet

nombreux

mites du royaume de Sennaar taient trs-resserres;

sous Nabonassar
aprs
la
,

industrieux de l'habitant sut les rendre aussi utiles

les

747 ans avant Jsus-Christ

la

quand

canaux. Le plus considrable, creus, dit-on,

la capitale,

mort de Sardanapale
,

Babylonie fut spare

la

par Nilocris, au N. de

une assez grande

,

de l'Assyrie
l'Arabie
,

elle tait

borne par
,

Msopotamie,
le

distance, n'avait pas moins de 20 lieues de circuit

et

le

golfe Persique

l'Euphrate et

Tigre.
i

longeait l'Euphrate dans

lac factice servait

une

partie

de son cours. Ce
lorsqu'il
fit

Vers 680 elle

cessa de former un tat particulier,

Cyrus pour dtourner,

4297
le sige

MB
de Babylone,
dans
le

BAS
;

120g
lui

cours de l'Euphratc
par
le
lit

en sorte

et six

grands vases de vin, et on

immolait quarante
,

qu'il entra

la ville

du fleuve mis sec.

les
trois cents

brebis. Les idoles taient d'or et d'argent

la

ainsi

que
aux

Les

irrigations exeraient
;

une grande influence sur

plupart des ornements consacrs leur culte. Les

,

rcoltes

elles

donnaient souvent deux et

tait le

Babyloniens croyaient aux devins

aux mages

et

pour cent. Le bl en
il

produit le plus important;

enchanteurs, aux prdictions et aux songes.

Ils fabri-

formait, avec le dattier et le palmier, la principale ressource du pays. Ce n'est pas cependant que Ton de n'y rencontre aussi des parties de pays couvertes

quaient des toiles trs-fines; leur huile de ssame,

leurs riches lapis
,

leurs toffes
la rputation.

brodes

et leur vte-

ments, avaient de

steppes

arides et tout--fait incultes.

bois brler tait cause que l'on avait

Le manque de frquemment

servaient naviguer sur les

Les bateaux qui leur fleuves ou sur les canaux

taient en saule, et garnis en cuir; et, pendant qu'au

la

recours, pour les usages domestiques, au bitume et fiente des animaux. Cette disette de bois obligea
flotte

moyen de

leurs caravanes

ils

faisaient fleurir le

com-

merce dans

l'intrieur des terres, ils se livraient aussi,

le

Alexandre transporter sa

par terre, des ports

comme
la

on doit

penser, d'aprs

le

prophte lsae,
Ils

de

la

Phnicie, dans les eaux de l'Euphrate.

,

dfaut

navigation et au

commerce

extrieur (xliii, U).

,

de bois et de pierres

la

nature a dot tous les envituile, qui,

tel

taient,
affables;

malgr leurs excessives richesses

mais leurs moeurs dgnrrent,
la

doux

et

rons de Babylone de cette excellente terre scbe au

soleil

et ils

tom-

ou cuite au

feu, acqurait
la

un

degr

brent dans

plus honteuse corruption.

de duret, que

les ruines

des difices,

construction

Bacenoris, lieu qui appartenait probablement la

tribu

desquels on l'employa, ont rsist pendant des sicles

deSimon.
lieu

aux injures du temps

inscriptions
fixent

et ont

conserv intactes ces

Bahurim,

de

la tribu

de Benjamin

situ

un peu

graves en caractres cuniformes qui

si

l'E. de Jrusalem.

un

haut degr l'attention des savants

mo-

BalaouBaala. Yoy. Baala.

Bai.a ou Segor. Voy. Scgor.

dernes.

Des sources abondantes de napbte ou de

lui

bitume minral

fournissaient aussi

un produit

Baloth
Baloth,

ville situe

au S. de

la tribu
la

de Juda.

excellent pour remplacer la chaux et former le ci-

petit

pays voisin de

tribu d'Aser.
la tribu

ment.
Babyloniens
ville
,

Bamoth ou Bamoth-Baal,
habitants de la Babylonie et

ville

de

de Ruben,

de

la

dans

de Babylone. Assujtis par les Chaldens, qui ne

commencrent dominer dans leur pays que vers

l'an

Pere, sur une lvation voisine du mont Abarim. Ce fut une des stations des Isralites. On y rendait, ce qu'il parat, un culte particulier Baal ,
la

630 avant Jsus-Christ,

descendance de

ils

paraissent appartenir

car le

nom

de cette

ville signifie limite

place de Baal,

la

Sem

et leur langue, qu'on

nom,

Bamoth-Baal ou Bamoth. Voy. Bamoth.

Ban,
ville

me mal

propos chaldenne, puisque les Chaldens

et ignorant,
le leur
,

de

la tribu

de Dan.

au contraire, peuple barbare

leur idiome grossier

changrent

Barach,

ville

de

la tribu

de Dan.

contre

est

un

dialecte

araraen trs-peu diffrent du vrai syriaque (Heeren,

Barad, partie du dsert situ au S. de la tribu de Juda, et au N. de Cads-Barn. Entre ces deux lieux
tait le puits

Comm.
il

et Politiq.

t. Il,

p.

166

trad.

fr.)'.

Toutefois

ou

la

fontaine d'Agar
la

est

remarquer que cette langue dut subir de granle

Barasa,
laad
;

ville

de

tribu de

Gad
:

au pays de Ga-

des modifications par

contact continuel des peuples

le

elle tait

grande

et fortifie

on

l'a

confondue

dans un pays qui

est

devenu

centre du commerce.

avec

celle

de Bosra.
la

Les Babyloniens,

civiliss,

avaient non seulement des

fort

Basan, partie de

Palestine situ l'O. du Jour-

demeures

fixes,

mais encore des connaissances

effet,

dain et chue la demi-tribu orientale de Manass.

avances. Ds les premiers temps, en

ils

ap

Comme

royaume, dont Og

le

souverain

fut dfait

par

paraissent dans l'histoire, on les voit soumis

mme

les Isralites.

Le Basan embrassait
la

tout le pays qui

des institutions politiques; on les a confondus

le plus

s'tend entre

rivire de Jaboc
le

au

S., et le

mont Herdserts

souvent avec

les

Chaldens, et

l'on a fait ceux-ci

mon

au N., et entre

Jourdain

l'O., et les

l'honneur de beaucoup de dcouvertes qui originairey

de l'Auranilide l'E. L'criture parle

hautes montagnes de ce pays
,

beaucoup des
le

ment ont d leur appartenir. Si l'criture et l'astronomie ne furent point inventes, ils les mirent, du
moins, beaucoup en pratique; lorsqu'on
sait

de ses chnes, dont

,

bois tait propre faire des galres et des rames

et

que leurs

qui s'expdiaient Tyr, de ses fruits, de ses pturages, de ses troupeaux de

bergers, leurs marchands, leurs guerriers, se guidaient

d'aprs
le

menu
la

btail surtout, et

g-

cours des astres

la

il

est naturel

de penser

nralement de sa beaut

comme

de sa

fertilit.

Ses

que, ds l'origine,

fameuse tour de Blus dut servir

dposaient dans leurs temples,
les

premiers habitants taient de

race des gants, dont

d'observatoire. Les Babyloniens taient livrs au culte

Og
les

parat tre

lui-mme un
que

reste.

La

taille

de ce

des faux dieux

et ils

prince tait prodigieuse en

effet, si

on en juge d'aprs
conservait dans la

comme

dans des archives sres,

observations qu'ils
les

dimensions de son

lit,

l'on

recuillaient. Bel,
cits plusieurs

Socolh-Benoth,Nabo, sont
reprises par l'criture.

dieux
offrait

capitale des

Ammonites. Le
la

territoire
,

de Basan compays d'Argob

,

On

prenait la Batane,
et
|i

Gaulonitide

le

chaque jour Bel, qui avait un collge nombreux de prtres, douze mesures de farine du plus pur froment

en outre une partie du pays de Galaad,

et renfermait

un grand nombre de

villes fortifies. Edra, prs

do

1^9
laquelle

BKK
Og
la

BET
]fl

1300

fut

vaincu par les Isralites, et qui parat

ville

ville

grande
il

avoir l

capitale; Astarolli, Gaulon,

de refuge

mais

et peuple. S. Paul y prcha l'Evangile, y fut encore poursuivi par les Juifs de Thesle

et lvitique,

comme
ville

Astaroth et Salecha en taient

salonique, qui

forcrent

la

quitter.

Bre

la*

au

les plus importantes.

S
la

O. de cetle

ville.

Bascaman,

de

tribu de Gad, o

Tryphon

lit

Hrith, lieu de
Siclicm
,

la tribu

d'Ephram
11

situ prs

de

assassiner Jonathas, frre de Judas Machabe.

sur le

mont Sehnon.

y avait un temple

Bascath,
loin

ville

de

la tribu

de Simon, situe non

consacr Brith, divinit des Sichmites, circonstance

d'o
il

de Lachis.
ville

avait pris son

Bathuel,
lait

de

la tribu

de Simon. Sa position

on

lui avait lev

nom. 11 lait extrmement fort une tour qu'Abimlech brla.

la tribu

peu loigne de celle de Sicleg. Baurami ou Beromi, patrie d'Azmolli ou Azmaveth,

vaillants

Bromi ou Baurami. Voy. Baurami.

Broth,

ville

de

de Benjamin, auparavant
l'un des vail-

un des

hommes de
de

David. Elle appartenait

dpendante des Gabaoniles. Patrie de

lants

la tribu

de Benjamin,
ville

et tait voisine
la tribu

de Jrusalem.
,

de David,

et

de l'un des deux chefs de brigands

Baziothia,
sabe.

de Juda

prs de Ber-

qu'Isboselh avait son service.

Brutu, peut-tre
ville fortifie, situe sur les confins

la
.

Broiha d'zchiel,

ville

ma-

Bean,

du pays de

ritime de

la

Phnicie

au N. de Sidon. Elle David

,

fut prise

Gad,

et assige
,

par Judas Macbabe.

,

sur le roi Adarezer par

qui

en enleva une

Beelmon

Baalmaon
ville

Baai.mon. Voy. Baalmon.

prodigieuse quantit d'airain. Dtruite par Diodotes

Beelpiigor,

de

la tribu

de Ruben, probable-

Tryphon, 140 ans avant Jsus-Christ,

par
les

elle lut rebtie

ment

voisine

du mont Phogor.
la

Romains,

el jouit

du jus italicum. On

l'appelle

Beelspiion, lieu voisin de

mer Rouge, auprs

de l'Egypte, lejlemple

aussi Colonia Flix Julia et Colonia JuliaAvgusta, Fclix

de l'endroit o les Hbreux traversrent celte mer.

Berytus. Aujourd'hui elle se

elle n'a plus

nomme

Bairouth

mais

Sur une

bailleur, et la frontire
tait
,

de ses magnifiques difices construits par

,

de Baal, qui y

semble en quelque sorte avnir

frontire.

Auguste, Agrippa el autres souverains du pays

que

pour but de servir prolger celle

quelquefois confondue avec

On Ta

des fragments de colonnes et des chapiteaux qui gisent sur le sol, ou sont employs divers usages.

la ville d'ilroopolis.

Belma,
thulie
,

ville

de

la tribu

de Zabulon, voisine de Bl

Brotiu. Voy. Broth.

Rersabe, c'est--dire, puils du Jurement ou Sabe,
ville silue

et

dans

les

montagnes. C'tait
lorsqu'il vint

qu'Holoferne
le sige

avait tabli son

camp

faire

de

sur

la

frontire d'Isral, dans le pays

des
la

celte place.

Philistins,
lieu situ

l'entre du dsert. Elle appartenait

fut la

Bene-Jaacan ou Jacam,

dans

le dsert

la

tribu de

Simon. Bersabe

demeure d'Abraham,

28

station des Isralites.

,

Ben-ennom ou Ge-en.nom
Benjamin,

ou valle du fils d'Endouze tribus

qui y planta un bois, et d'Isaac. Elle avait l ainsi nomme de l'alliance contracte entre Abimlech et

nom, ou Gehenna. Voy. Ennom.

Abraham
d'Isral.

et jure

quand

le puils,

creus par

les

gens

nom de

l'une des

de ce dernier, eut t achev. Ce fut une

ville

impor-

Cetle tribu, place entre celles de Juda, de Dan et

tante; elle est dsigne, par les crivains profanes,

d'phram, s'appuyait

l'O.

sur le Jourdain, qui forvilles se distin-

sous

le

nom de Berzimma
la

ou Bersabe. Les croiss,

,

mail sa limite. Parmi ses principales

guaient Jrusalem, Jricho, Bthel.
bitants Benjaminites.

matres de

Terre-Sainte

la

regardant

comme im-

On appelasses

ha-

portante en raison de sa position sur

fortifirent.

la frontire, la

rable

le

La population y tait considdnombrement fait, deux ans aprs la sortie

le chiffre

Les Romains y tenaient garnison; aujourde

demi-tribu O. de Manass

d'hui encore Bir-Sabea.

de l'Egypte, en portait
ctat de prendre les

55,400

hommes en
s'le-

Besecath
patrie de la

ville

la

armes,

el
la

le

second dnombre-

mre du

roi Josias.

ment,

fait

avant l'entre dans

Terre promise,
de Juda
,

Bsor (torrent

de), situ

au S de

la

Jude.
et le

Il

tra-

vait 45,600.

Runie

la tribu

cette iribu
,

versait les iribus de Juda et de

Philistins
;

Simon,

pays des
,

forma sous Roboam, aprs

la

mort de Salomon
fait

et
le
la

ses eaux se jettent dans la Mditerrane

lorsque les dix autres tribus eurent

schisme,

royaume de Juda.

Benjaminites,

les Isralites

de

au S. de Gaza. Souvent sec, son lit a environ 25 pieds de largeur. C'est sur le bord du Bsor que David
dfit les

tribu de Benjamin.

Amalcites, en

fit

un grand carnage,
conquise sur

et leur

Bra ou Bre, bourg o Joatham, fuyant son

Abimlech, vint chercher un refuge.
des Macbabes, sa
Il

frre

prit

lait, suivant
1

un butin considrable. Bte, ville de la Syrie Soba

le roi

S. Jrme, au N.d'Eleulhropoli;>; cependant, d'aprs

le livre

Aderczer par David, qui en enleva,

ville voisine,

comme

de Broth,

position semblerait plus

I

une immense quantit

de
la Galile

d'airain.
la

rapproche de Jrusalem. Peut-tre bien pense Reland

,

comme

le
1

Beten,

ville

Suprieure, dans

valle

se

trouvait-elle sur la route de Jru-

S.-E. deTyr.

salem

S:c!.3!ii.
i

Bthacarem ou btiucii aram,

o S. Paul
sur une hauteur.
j

ville

de

la

tribu de
ville,

Bre ou Bra. Voy. Bra.

Bre
,

Juda, au S. E. de Bethlehem et prs de cette

ville

de

la

Macdoine

et Silas

furent conduits de Thessalonique. C'tait

alors

une

Btuacharam.ou bthacarem. Voy, Bthacarem.

i3i

BET
ville

BET
Beth-dagon,
j

1502
la

Bthanan,
Bethsams.

de

la

tribu de Dan, entre Elon et

ville

de

Galile-Suprieure, situe
la

dans
ville

la

tribu

d'Aser, sur

limite de celle de

Za-

Bthanatii,
Nephthali,

de

la

Galile-Infrieure, tribu

de

buon.

l'E.

de Sepphoris ou Dio-Csarea. Les

ville,

Beth-dagon
avaient leur

lieu

de

la

tribu de

Simon
,

situ

Nephlhalites, sans prendre celte

celle

non plus que

taient

peu de distance del

idole

ville

d'Azol

les

Syriens

de Betlisams,

dont

les

habitants

Dagon.

Poursuivis parJonalhas

Cbananens, se contentrent de leur imposer un

tribut.

Machabe
le

les

Syriens vinrent y chercher asile dans

leur dieu, mais

temple de

Jonathas y mit
dpouilles
:

le feu

Bthanie, bourg de

la

tribu

de Benjamin, situ
sur
la

aprs en avoir remport les

8000 hom-

environ 15 stades de Jrusalem,

montagne
Jsusressusle l]

mes
par

prirent dans cette occasion, autant par le fer que

le feu.

des Oliviers, et entour de figuiers, de palmiers, et

de dattiers qui

lui

firent

donner son nom.

;

Christ y vint souvent mditer

cita

ce fut

l qu'il

Bthel, auparavant Lnza, tait situe dans la tribu de Benjamin, quelques lieues au N. de Jrusalem, sur
une montagne qui avait reu de
rat avoir joui
ville

Lazare.

aussi tait la

maison de Simon

son nom. Llle pa;

preux. Maintenant Bthanie est un misrable village

habit

d'une certaine importance

c'tait

une

par les Arabes.

Ou

y montre encore
le

la

mai-

royale

des Cbananens lorsque les Isralites

;

son do Lazare et son tombeau creus dans

roc,et o

s'emparrent du pays
cet

mais dj,
la

et

longtemps avant
l'-

Ton descend par un escalier de dix douze marches

en pierre.
Bthanie,
tale
ville

vnement, Jacob y avaiieu

clbre vision de

chelle mystrieuse, qui

donna

lieu

au changement du

de
:

la tribu

de Gad, ?ur

la rive

orien-

nom

de Luza en celui de Bthel, c'est--dire, maison de

eut plac un des

du Jourdain

c'tait l

que saint Jean adminisde copiste a

(I,

Dku. Lorsque Jroboam y

veaux d'or
adort
,

deux

trait le

baptme. La plupart des interprtes s'accorfaute

trans-

qu'il avait fait

couler exprs pour qu'on les

dent reconnatre qu'une

lorsqu'il

y eut bti les hauts lieux, tabli des

form, dans

le texte

de saint Jean

28), Blhabara

ftes, institu des prtres, et fait

fices,
il

lui-mme des sacrilui, la

ou Bethbera, en Bthanie.

attira sur Blhel,

comme

sur

maldiction
la

Bthanoth,
bron.

ville

de

la tribu

de Juda, au N. d'H-

cleste. Blhel existait encore

tivit
;

au retour de
c'tait

cap-

du temps des Machabes

une

ville for-

Btiiaraba,

ville

del tribu de Benjamin, sur

la li-

tifie.

mite de celle de Juda.

Beth-emec,
villede la tribu

ville frontire

de

la

Galile-Suprieure,

Btharam ouBtharan,
le
tifie

deGad, vers

tribu d'Aser.

confluent du Jaboc et du Jourdain, rebie et for-

Bether, montagne situe probablement sur

ritoire

le ter-

par les Gadites aprs leur tablissement. Prs de

de

la tribu

de Benjamin;,
de
la voabiiide.

l tait

une valle

laquelle
fit

la ville

donnait son nom.

Bethgamul,

ville ville
;

Pliilippe-le-Ttrarque
et forte ville qu'il

de cette place une trs-belle

J alias, en l'honneur de
la

Bethhagla
la limite

de

la

tribu

de Benjamin

sur

nomma

de Juda

elletaitpeu loigne du Jourdain.

villes
,

femme

d'Auguste.
lieu voisin

Bethhoron ou Bethoron, nom de deux

de Jrusalem.
la frontire
l'a

de

la

Bthasmaved,

Samarie, situes dans

mite de Benjamin;
arrire- petit
fils

la

tribu

d'Ephram sur

la li-

Bthaven,

l'E.

ville situe

sur

de Benjamin,
tort.

elles

furent fondes par Sara,

,

de Blhel, avec laquelle on

y avait

confondue

d'Lphram
,

peu
par
les

de

distance

Jroboam

plac, dans un temple,

une vache

J'une de l'autre

et distingues

surnoms de
tait

d'or, laquelle on rendait, surtout les habitants de Samarie, un culte particulier. L'idole fut transporte en Assyrie lors de la conqute d'Isral par les Assy-

Haute

et

de Basse Bethhoron.

La premire

en

effet place

sur une hauteur 10. deGabaon. Toutes

lvitiques.
,

deux taient
sous les

Salomon

les
la

riens.

Il

avait

auprs de Bthaven une tendue

le

Machabes
fortifie

Bethhoron

fortifia; mais Haute seule fut

de terrain vague qui portait

thaven.

nom de

dsert de

B-

rpare et
places

de nouveau eu

mme
ville

temps quees
de

voisines.
la

Bethbera,
l'on

lieu situ sur le

bord du Jourdain, et o

Bethiesimoth, ou Bethsimoth,

tribu

de

traversait ce fleuve.

C'tait

un poste

important

"Rubcn, autrefois dpendante des Moabiles. Josu

l'in-

que Gdon confia aux pliramiles pour intercepter le passage aux Madianites. Ce lieu parat tre le mme
que
celui

dique

comme
;

tant situe
,

sur

la limite
la

mridionale

du royaume de Sehon

prs de

que
le

vangile selon saint Jean(l, 28) dsi-

gne sous

nom du Bthanie.
la tribu

Sale et usbe cite une place du Jourdain, environ 10 milles de Jricho, vers
le
j

mer Morte ou de ce nom l'E.

Betkbera, ville de
Sieleg.

de Simon, non loin de

sud.

Bethlebaoth,

ville

de

la tribu

de Simon

Bethbessen, de

que Ton
t

la tribu

de Juda,

ville

que Simon
et

et

confond avec celle de Belhbera.

Jonail.asMachabe relevrent de ses ruines, ils tirent une place forie.

Beth-car,
Bethsams.
ville

dont

Bethlem ouBethi.ehem,
vers
la limite

ville

del tribu de Juaa,

de Benjamin, environ 2 hexies au S.

ville se

del tribu de Dan, peu loigne de

de Jrusalem. Primitivement celte

nommait

Ephrata, dnomination qu'elle devait aussi bien que

, ,

4503
celle de Bethlehem
,

BET

la fertilit

BET
de son
la

1304
elle prit

territoire.

tue sur

le

mont Phogor, d'o

son nom.

Il

Elle a acquis une grande clbrit par

naissance

avait un temple ddi Baal, qui avait galement reu

le

de

David,

ce qui Pa

fait

appeler

ville

de David par

nom

de Baal- Phogor.
brebis.,

saint Luc, et plus grand encore par

celle

de Jsus-

Bethshada, piscine des

Jrusalem, el o
les

ou rservoir, situ

Christ.

pelle

Les premiers chrtiens y levrent une chaqui renfermait l' table o naquit le divin
L'empereur
Hadrien
renversa
celte

malades se rendaient pour obte-

Rdempteur.
chapelle et
lui

substitua l'autel

d'Adonis,

dtruit

son tour par

la

mre de Constantin,

qui construisit
la

qui fournissait ses eaux du rocher au N. de la piscine. Ce rservoir avait 120 pieds de longueur sur 40 de largeur et 8 de profondeur. Autour se trouvaient
tait

nir leur gurison.

La source

minrale;

elle sortait

sur ses dbris une glise superbe dont

forme

et

cinq rangs de galeries o se tenaient les baigneurs.

l'architecture rappellent l'glise de Sainl-P.iul-hors-

des-Murs de Rome. Au-dessous de ce monument

est

Jsus-Christ y gurit un homme qui tait perclus depuis 38 ans. On l'appelait piscine des brebis, parce

une autre

glise

dans laquelle se trouve

le jour.

la

grotte o

qu'avant d'tre ofteris en sacrifice, ces animaux y

taient lavs et purifis.

Jsus -Christ reut

Cette glise souterraine

est remarquable par ses chapelles incrustes de

mar-

Bethsade, bourg de

la

Galile, tribu de Nephthali,

lac de Tibriade.
Il

bre, de jaspe et de laines de bronze dor, et

claire
et d'ar-

sur le bord occidental du

habit par un grand

tait

par une innombrable quantit de lampes d'or

gent. La
fertilit

du
la

territoire
:

de Bethlehem est en-

qinls taient
lippe.
lieu
11

nombre de pcheurs, parmi lesns les aptres Pierre, Andr el PhiIl

core aujourd'hui

et l'olivier. Sous le
ville

mme on y voit crotre la vigne nom actuel de Beyl-el-lalim, celle

la

est clbre par plusieurs miracles qui eurent

dans son voisinage.

y avait aussi une

ville

de

renferme environ 3000 habitants, pour

plupart
la

Bethsdida, au N. du lac, dans l'endroit o le Jour-

chrtiens des rites grec et catholique, et dont

cipale industrie

prin-

dain vient s'y jeter. C'est

Julias.

la

mme

que Chorazin ou

consiste dans la labrication d'objets

crucifix, chapelets, etc.

du

culte, tels

que

Le tombeau

Bethsams,
Nephthali
rea, vers
,

ville

de

la

Galile Infrieure

tribu de

de Rachel

tait

peu loign de celle

ville.
la ville

Au temps
une belle

situe proche de Sepphoris ou Dio-Csala

de David

il

y avait prs des portes de

frontire d'Issachar.

Les Nephtlialiles
et

piscine; elle se trouvait

sans doute

du ct de Jtravaux,

laissrent les

Chananens de Bethsams
;

ceux de

rusalem, o Salomon

fit

excuter de grands
des fontaines.

Belhanalh en paix
villes,

ils

ne s'emparrent point de leurs

entre autres un aqueduc et

Du

ct

mais

ils

se contentrent de leur imposer

un

d'Hbron s'tendait un souterrain qui venait de Bethlem, el se nommait

franciscains
difice
,

tribut annuel.

le

Labyrinthe.

Le couvent des
l
,

Bethsams,
la

ville lvitique,

de

la tribu

de Juda, sur

que

l'on

trouve prs de

est

un de

frontire,

du ct de Dan. Ce

fut

dans ses murs

fortifi,

qui

renferme

cependant

peu

que
dont dont
fut

les Philistins,
ils
ils

esprant tre dlivrs des

maux

moines.

taient affligs, portrent l'arche d'alliance,

s'taient
la

Bethlehem,
Zabtilon.

ville

de

la

Galile Infrieure

tribu de

empars sur

les Isralites. Celle ville

tmoin de

dfaite d'Amasias, roi de Juda, par

fit

Bethmaon,
la

ville

de

la

tribu de

Ruben, autrefois de
ses

Joas, roi d'Isral, qui le

prisonnier.

Belhsamites,

Moabilide. Jrmie

menace

habitants d'une

habitants de Bethsams.

cruelle captivit en punition de leurs crimes.

Bethsan ou Scythopolis,
tribu

ville

des Scythes, appar-

Bethmarchaboth ou Medemena,
Simon, dans
le

ville

de

la

de

tenant
loin

la

demi-tribu O. de Manass, et situe non

,

voisinage de Sicleg.

du Jourdain, au S.-E. de Jezrahel

la

vers l'extr-

Bethnemra,

ville

de

la

tribu de

Gad, que

les

Gadiles

mit de

plaine d'Esdrelon.

Un grand nombre de
la

furent obligs de rebtir, et qu'ils fortifirent quand

ils

Scythes, de ceux qui conquirent

Mdie
la

et la Syrie,

prirent possession
la valle

du pays. Elle devait, aussi bien

tant rests dans cette ville, les Grecs

Scythopolis.

nommrent
les

que

laquelle elle donnait son

nom,

se trou-

Ce

fut

aux murailles de Belhsan que

ver sur

la

limite mridionale de la tribu, et prs

du

Philistins, aprs leur victoire sur le

mont Gelbo,

sus-

Jourdain.

pendirent
bitieux

le

corps de Sal. Ce
attira le

fut l aussi

que l'am,

Bethoron ou Beth-Horon. Voy. Beth-Horon.

Bethphag, bourg une demi-lieue de Jrusalem,
situ,

Tryphon

malheureux Jonathas

et le

retint perfidement prisonnier,

quand

il

l'eut

engag
fit

comme

Bthanie, sur

la

montagne des

Oliviers.

se dtacher de presque toute son arme. Gabinius

Ce

fut l

que Jsus-Christ envoya ses disciples cheril

de celte

ville

une place

forte.

Au

iv

sicle elle avait

cher l'nesse sur laquelle

salem.

fit

son entre dans Jru-

un sige piscopal, mais dans

feda, elle ne prsentait plus

le

xiv\au temps d'Abul-

que quelques murailles.

El-Baisan, ce n'est plus

BETHPHALETOiiBETHPHELETjVilledclalr.ibudeJuda,

Aujourd'hui, sous

le

nom de

au

S., prs

du

puits d'Agar.

qu'un chtif village, autour duquel gisent de grandes

Bethphelet ou Bethphalet. Voy. Beihphalet.

Bethphses,
d'Issachar.
ville

masses de laves provenant des montagnes voisines

tribu

de

la

Galile

Infrieure

dont

la

constilulion parat tout

,

fait

volcanique.

Bethsetta
,

ville

de

la

demi-tribu 0. de Manass

Bethphogor

ville

de

la

Pre, tribu de Uuben, si-

prs de Bethsan. Ce fut jusque-l

que Gdon pour-

505

BIT
dins.

BUB
Quant aux
sent tre sortis des bords du Slrymon dans
la

1306

suivit les Madianites, qui, troubls, s'enlreturent les

Bitliyniens proprement dits, ils parais-

uns

les autres, et firent

d'eux-mmes un horrible car-

Mac-

nage.

doine;

ils

formrent un royaume qui occupait presque

Betiisimoth ou Betjesimoth. Voy. Bethjesimolh.

toute l'ancienne province

,

connue au temps d'Alexan-

Bethsur ou Betiisura
rebtie et forlilie par

ville

de

la

tribu de Juda

dre, et antrieurement, sous le

gie.

nom de

Peiite-Phry-

situe dans un dfil, 5 stades de Jrusalem. Elle fut

Nicomde, qui en

fut le dernier roi, le lgua

aux

Koboam,

et,

en

effet,

par sa

Romains. Plusieurs
Bithynie
:

villes

clbres appartenaient la

position, elle couvrait Jrusalem

Sous

les

du ct de l'Idunie. Machabes Belhsura devint une place de

la

c'taient Nicomdie, Nice, Chalcdon,

Prusa

et Hracle.

On

voit,

d'aprs la premire lettre de

guerre d'une trs-grande importance, dont

sion
fut

posses-

saint Pierre, qu'il s'tait

form en Bithynie plusieurs

souvent dispute entre eux et les rois de

communauts chrtiennes.
Boen (Pierre
de). V. Abenboen.
la

Syrie. C'tait une des places les

mieux

fortifies

de

la

Jude.

Bonsports, port situ sur.

cte N.-E. de
,

l'le

de

Bethsura ou Bethsur. Yoy. Beihsur.

Beth-taphua,
d'Hbron.
ville

Crte, non loin du Samonium-Promontorium

saint Paul aborda.

et

de

la

tribu de

Juda, au S.-O.

Boss, un des deux rochers trs hauts

Csil, ville de la tribu de Simon, non

et

trs-es-

Bethul ou
Bthulie
Zabulon
,

carps qui bordaient

fils

le

chemin que

gravit Jonalhas,

luindc Siclcg.
,

On Ta confondue avec celle de

de
la

Bathuel.
tribu de

de Sal,

afin

de surprendre les Philistins dans leur

ville

lile

Infrieure

camp;
tre

l'autre se

nommait Sn.

Ils

taient situs en-

l'O. du lac de Tibriade, dans un

,

pays
la

Machmas et Gabaa, tribu de Benjamin.

ville

monlueux
ville tirait,

etriche en sources et fontaines

d'o

Bosor,

lvitique de la tribu de
villes

Juda, choisie
tait bilue

par un aqueduc, une partie des eaux n-

pour tre une des

dans
son
la

de refuge. Elle

cessaires sa consommation, et dont Holoferne avait

Solitude de Misor, laquelle elle donnait aussi

,

eu soin de

la

priver, soit

en coupant l'aqueduc,

soit

en

nom

sans doute, dans

les plaines

de Moab. Du
importante

mettant des gardes aux fontaines. Le sige que ce gnral mit devant cette ville, et l'action courageuse de

temps des Machabes, Bosor

tait

une

ville

par ses fortifications. Elle tait dfendue par une forteresse dont Judas fut oblig de faire le sige, quoiqu'il
ft

Judith qui, parvenue dans sa tente,

et dlivra ainsi la ville

lui

trancha

la tte,

de 142,000 ennemis qui

l'assi-

dj matre de la
fil

ville,

dont
il

il

avait pass tous les

geaient, donnent Bthulie une place importante dans

riiistoire.

fournies au

de l'pe, dont
fini

avait enlev toutes les

richesses, et qu'il avait

ville

par incendier.
le

Bethzacara,
dans

de

la tribu

de Juda

70 stades

Bosphore, expression qui, dans

langage du pro-

de Bethsura, o Judas Machabe avait

le

tabli

son camp,

phte Abdias, semble indiquer les limites de l'Asie du

ct de l'Europe, c'est--dire le Bosphore de Thrace.

combat contre Lysias, gnral du

roi

de Syrie,

Antiochus

V Eupator. Ce
lieu situ

fut l

que

prit Elazar.
et

Le

texte d'Abdias restreint

Yarmedes enfants

d'Isral

Bethzecha,

au N. de Jrusalem,
Il

nom-

de telles limites, qu'il ne parat gures possible d'ad-

Bezetlia (ville nouvelle) par Josphe.

la ville

fut

enferm

mettre

qu'il ait,

par l'expression de Bosphore, entendu

dans l'enceinte de
Jrusalem.

par Hrodc-Antipas. Yoy.

parler du dtroit de Gibraltar,

comme

quelques coin*

menlaleurs
ville

l'ont pens.

Bto.mm,

de

la tribu

de Cad, sur

la frontire

Bosra,

ville

contre laquelle les prophtes ont mis

de Buben, peut-tre au N. d'Ilesebon.

des prophties terribles, et bien diffrente de celle de

Bezec ou Bezech
de Jrusalem
,

ville

de

la tribu
la

de Juda

prs

Bosor, avec laquelle, et ilom Calmet est du nombre,

plusieurs

peut tre bien

mme

que Belzecha.
les

commentateurs

l'ont

confondue. Elle apparet fut

,

Bithyne, province de l'Asic-Mineure, situe sur

tenait la demi-tribu E.

deManass,
la

donne

bords du Pont- Eux in

et

de

la

Propontide. C'tait en

aux

lvites.

Etant situe sur

frontire

au pays de

gnral un pays uni, quoiqu'on y remarqut l'Olympe,

Theman, dans l'Idume

orientale, on a suppos, avec

la

montagne leve

et

boise.
;

Le Sangarius en

tait le

assez de vraisemblance, que c'tait

mme

ville

que

fleuve le plus considrable

il

y avait son embouchure.

;

Boslra, qui donna naissance l'empereur Philippe,

tait fertile en grains, fruits et lgumes de bons pturages permettaient d'y lever un nombreux btail, qui son tour offrait l'habitant les
et

La Bithynie

surnomm
les

l'Arabe, successeur de Gordien

III.

D'aprs
qu'il

paroles d'hae (lxiii, 1), on pourrait croire

Bosra

avait

des ateliers o

l'on teignait

fort

bien

moyens de
mer,

faire des

fromages excellents. Les forts

matriaux

les toffes

en rouge.
ville

se prolongeaient de l'intrieur jusqu'au bord de la

et fournissaient des
la

Blbaste,

d'Egypte

l'.

de l'une des branches

de Fleuve Bubasle

faciles et

abon-

du

Nil, qui avait reu d'elle le

nom

dants pour

construction des navires aux habitants

la

tique,

mais qui

est plus

connue sous

nom de Branche

des colonies grecques, dont

surtout ceux d'Hracle.
cristal

cte tait parseme, et

vantait beaucoup le
la

Pelusiaque. C'tait une des villes les plus anciennes

On

de

la

Basse-Egypte,

et

une des plus clbres. Elle

la

de roche

et le

marbre de

Bithynie. Des peu:

possdait un temple remarquab'e par

puret de son
la

ples qui l'habitaient la plupart tait d'origine thrace

architecture; ce temple tait ddi

j

desse Bu-

parmi eux se distinguaient

les Bebryces et les Mariait-

basle (Diane). Plus de 700,000 personnes s'y rendaient

4507

CAL
les parties

CAL
de l'Egypte
pendant
la

130*

annuellement de toutes

l'j
!

villes

gyptiennes. Parmi d'normes blocs de granit

poque de

In

fte

de

la

desse

et,

dure

sculpts et enterrs, on trouve encore un oblisque

de

cette fte, on

consommait

plus de vin

que dans tout

|

dont une des faces est parseme d'toiles places irr-

le reste

de l'Egypte.

Hrodote.

Ce

fut

sans doute cet

gulirement(CHAMPOLL., Egypte sons

les

Phar.,1.

11).

clat qui environnait Bubaste qui l'exposa

aux menaj

antes prdictions du prophte Ezchiel. Ses ruines

Buz, pays de l'Arabie, menac du courroux cleste parle prophte Ezchiel. Peut tre bien appartenaitil

occupent 12 1,400 mtres d'tendue; sa circonvallation tait btie

l'Idume?

Adrichomius

le place

au N. du Mont-

en briques,

comme

celle des autres

Hor.

^absf.l, ville de la tribu de Jmla

situe sur la
l'un

li-

terr.

Renverse par Titus, Jrusalem

le

fut

releve

mite du paysd'Edom, patrie de Banaas,

vaillants

des plus

par Hadrien, qui comprit

Calvaire et une partie du

Il est.

hommes de
la captivit.
,

David. Elle existait encore au

mont Ghion dans son

pereur
fit

enceinte.

vrai

que cet em-

retour de

lever sur

le

Calvaire

mme la

statue de V-

Cabul ou Chabul

lieu

de
,

la

tribu d'Ascr

dont

le

nus, en

mme temps

qu'il faisait
;

placer celle de Jupi-

nom
avai

fut

donn par liiram

roi

de Tyr

tout le canlui

ter sur le saint Spulcre

mais, deux sicles plus tard,

ton o se trouvaient les vingt villes (pie Salomon

Constantin et sainte Hlne, sa mre, dterrrent les

lieux saints, les ornrent avec la plus

cdes. Cabul, en hbreu, signifiant dplaisir,

grande magni-

dgot, on a suppos que tout ce canton avait t ainsi

ficence, et les rendirent la vnration des chrtiens.

appel par Hiram, parce

qu'il

ne

lui plaisait pas.

Jo,

Aujourd'hui

le

Calvaire, le saint Spulcre, le lieu de plusieurs autres galement

sphe

cite

une

ville

du nom de

Cliabalo

ou Chubalon

f Invention de

la Croix, et

auprs de Ptolmas.

rvrs, sont enferms dans la magnifique glise de

la

Cademoth, Cedmotii ou Jethson. V. Cedimoth.

Cades ou Cdes. V. Ceds. Cads ou Cads- Barn,
ville

Rsurrection ou du saint Spulcre; aussi celte vaste

de l'Idume sur

la

frontire de J.ida, dans le dsert. Celle ville tait dj

prsente t elle dans sa construction une forme trs-irrgulire. Cependant on y reconnat la figure d'une croix de 20 pas de largeur sur 70 de lonbasilique

importante lors de l'arrive des Hbreux, qui sjournrent' Longtemps dans ses environs.

gueur. Elle est surmonte de trois dmes qui

lui

don-

Au temps

d'Al'on

nent l'apparence de

trois glises distinctes. Celui qui

braham,

il

parat y avoir eu
,

une fontaine que

la

couvre

le

saint Spulcre et la nef de l'glise a 30 pas

,

nommait Misphat
le

nom

sous lequel

Gense dsigne

de diamtre

et est ouvert par le haut

comme

la

ro-

de Cads. Cependant les Isralites y manqurent d'eau, et il y eut parmi eux une sdition.
lieu

mme

tonde de Rome. Cette coupole est appuye sur 56 pilastres spars par

une arcade qui forme une tribune

Dieu permit enfin que l'eau coult; mais cause du

circulaire

partage entre les diverses

la

communions
n'y en a plus
les

soulvement celte eau reut

diction.

le

nom

(Veau de contra-

admises dans
l'glise

basilique.

Autrefois, on entrait dans

il

Le Psalmiste parle du dsert de Cads-Barn,

gnrale. Elle semble, en effet, s'appliquer

par trois portes, aujourd'hui,

soit

dnomination que Ton peut considrer dans sa bouche

qu'une seule qui

I

ouverte, et encore

Turcs en

comme

gardent-rs soigneusement l'entre. Personne ne peut

y pntrer, mme les moines qui desservent le temple, sans acquitter le paiement qu'il a plu aux Turcs

tous les dserts de l'Arabie dans lesquelles Isralites

errrent pendant quarante ans.

De

la

position de
le

Ca-

ds, premier lieu que i'on rencontre dans

sortant du pays de

dsert en
!

d'imposer. La pierre d'onction sur laquelle

le

corps de

Chanaan
a

il

est assez naturel de

l'es

J^us-Christ fut oint de myrrhe et d'alos avant que

d'tre

penser que son

nom

pu s'tendre

'semble du

mis dans

le

spulcre est

le

premier objet que

pays. C'est d'ailleurs ce que

livres

Ton doit conclure des

l'on y rencontre.

Eile est couverte de marbre blanc,

et

de Mose, qui placent Cads, Suit au dsert de

soit

entoure d'une balustrade en fer,

au-dessus, huit

Pharan,

au dsert de Sin.
,

lampes sont continuellement allumes.

sur
l, et

A 50

pas de

Cadumim, sans doute un des affluents du Cison

les

au milieu du grand dme, est

,

la

chapelle

du

bords duquel l'arme de Sisara

la

fut dfaite.

saint Spulcre. Cette chapelle

de forme carre, est

Calan,

a
la

mme que Chalan. ville

Amos
,

de

la

Chaldce

construite en

marbre

claire par des lampes d'une

ruine de laquelle Isae et

la ville

font allusion.

On

grande richesse, et recouverte en entier d'une tenture

en velours. Le spulcre lui-mme est en marbre et
assez bas,
il

pens que
,

de Ctsiphon

la capitale

des Par-

thes

avait t construite sur son

emplacement au

a sept pieds de longueur sur

deux

et

demi
l'-

bord du Tigre.

de largeur.
lieu,

Un

esca-lier

de 22 marches conduit de
le

Calvaire ou Golcotha,
se servent point d'un

car lesvanglistes ne
le

glise

une autre chapelle construite sur

;

haut du

aure terme, quoiqu'on

le

d-

Calvaire qui est assez peu lev

avoir

cependant, pour

signe habituellement par

nom de mont,
de ses murs
et
,

situ au
l'O.

pu tre enclos dans

l'glise

elle-mme, celle
est

dehors de Jrusalem,
fut

et prs

Ce
fut

chapelle, qui est revtue de

marbre en dedans,

dans ce

lieu

lgrement lev,
,

o on excutait

spare en deux

par une arcade. La partie qui refut attach

habituellement les malfaiteurs

que Jsus-Christ

garde

le

nord est l'endroit o Jsus-Christ

:

entran sa sortie du prtoire, crucifi et ensuite en-

la croix

il

y a toujours 52 lampes ardentes entre-

4309
tenues dans ce lieu
;

CAP
celle

CAP
est la partie

1310
les

du midi
la

de

la

mos

distincts.

Les Romains laissrent

Cappado-

montagne o

fut

plante

sainte

Croix. L aussi,

ciens libres de se choisir un

gouvernement; mais
et

50 lampes brlent constamment. Le couvent des pres de la Terre-Sainte est 400 pas de l'glise.
del spulture de Jair, un des juges d'Isral, au pays de Galaad, demi-tribu E. de Gla-

ceux-ci prfrrent

le

gouvernement monarchique,

lurent un souverain, dont les successeurs les gouver-

Camon,

lieu

nrent jusqu'au temps de Tibre, poque o

la

Cap-

padoce

fut rduite

en province romaine. Les Cappa-

nasse.

dociens taient d'origine syrienne; mais cause de

situ au N. de Cariathiarim, et

Camp de Dan, .lieu

o camprent
la

leur teint, qui, dit Strabon

(p.

819), tait plus blanc

ils

600 Danites qui passrent de l d'phram, et ensuite Dan, dans le nord montagne
les
la

que
sous

celui

de leurs compatriotes du sud,

ne sont

dsigns par les auteurs du temps des Perses que

le

de

Palestine.

nom de

Syriens blancs. La Grande-Cappadoce,

dite,

Camp de Dan. V. Dan. ville de la tribu d'Aser Cana

,

ou Cappadoce proprement
,

peu favorise par

la

surnomme
la tribu

la

nature de son sol, tait mal cultive. Des terres la-

grande, pour

la

distinguer de la suivante.
la petite, ville

bourables on

Cana, surnomme

de

de Za-

la

lirait cependant quelque froment; mais majeure partie du pays, tant couverte de hautes

bulon, peu de distance de

patrie de Nalhanal.

Capbarnam, au S.-O.,
que Jsus-Christ
vin.
lit

steppes, seulement propres aux pturages,

et place

Ce

fut l

son

sous un climat pre et rigoureux, tait abandonne.

premier miracle en changeant Peau en

Le bois manquait
la

aussi, ce qui, en mettant entrave

Canath ou Nob,
par Nob, celui des

ville

de

la

demi tribu E. de Ma-

construction des habitations, et par suite celle

villes, rduisit le
la

nass, dans le pays de Galaad. Elle fut appele Nob,

fils

des

plus grand

nombre des Cappa11

de Manass qui s'en empara.

dociens

condition de pasteurs.

est vrai

que leur

Gdon y dfit aussi les rois madianites Zbe et Sal mana, qui s'y croyaient l'abri de sa poursuite.

menu
ci,

btail et leurs

chevaux taient renomms; ceux-

surtout, taient vants cause de leur lgret;

<

Caphara ou Caphira. V. Caplura,

Capbarnam,
ville

aussi

taienl-ce l les objels les plus importants des

de

la

Galile Infrieure, tribu de

exportations.
teur.
Il

Le peuple

avait le

renom

d'tre

menil

Nepblhali, non loin de

la limite

de Zabulon,
le

l'extr-

tait rduit

un lat d'esclavage dont

ne

mit d'une belle prairie, sur

lac de Gnzarelh.
ble,

bord occidental du
agra-

cherchait point sortir, bien qu'il ft expos tre

Sa position
de

tait tellement

vendu par
ils

les se

gneurs, qui s'en dfaisaient

comme
tiraient

que

c'tait, disait-on,

l qu'elle lirait

son nom,
la

se dbarrassaient

de leurs bestiaux,

et

qui signifie

champ de joie ou de
le principal

beaut.

L'vangile

mme
doce

de celte vente leur principal revenu.

les

Comme
Cappa-

nomme
dant

la ville

de Jsus-Christ, parce que ce fut penthtre des instructions

voit plus surville

au moyen-ge, dans
tait alors

pays de l'Europe,

la

trois

annes

couverte de chteaux- forts

l'aire

On

reles

de Notre-Seigneur. Aujourd'hui, on ne
alors on la

cherchait

Rome, pour en

des portefaix,

son emplacement que des ruines parses Celle

fut sige piscopal
;

hommes

sortis de cette partie de l'Asie; leurs larges

nommait

Gaparcotia.

aules leur permettaient en effet de porter les plus

Prs de ses murs est une fontaine remarquable par

sa beaut,
et

lourds fardeaux. Mazaca, depuis Csarea, et aujourd'hui Kaisarieh, situe au pied

que

l'on a

appele fontaine de Caphar-

du mont Arge, en
Bible, entre

nam.

tait la capitale. S. Basile y vit le jour.

ville

Capharsalama,
dans
fait le

de

la tribu

de Benjamin, situe

Cappadoce.

Quelques versions de

la

voisinage de Jrusalem, et o Nicanor fut d-

autres celle de de Sacy, que nous avons suivie dans notre travail, portent dans
le texte

par Judas Machabe.

la muraille orientale rtablie

du Deulronome
le

et

Caphttha, nom donn

de
la

dans celui des prophtes Jrmie et Amos,

Cappadoce, o d'autres crivent Caphtor
:

mot

ville

de Jrusalem

par Judas Ma-

ce qui an adop-

chabe.

nonce au moins de lincertilude dans

ville

le

nom

Caphira ou Caphara,
de

de

la tribu

de Benjamin,

ter.
l'le

Jrmie indique que

les Philistins

sont sortis de
soit

autrefois dpendante des Gabaonites, et situe

la ville

non

loin

de Cappadoce. Peut-on interprter que ce

de
?

au N.-O.

la

province de ce nom, situe dans l'Asie Mineure

la qualification d'le

Caphtorins, peuples issus de Mesram, filsdeCham,

D'un autre ct, est-ce bien

qui

de

mme

que

les Philistins,

dont

ils

devaient lre voifait

convient

ici?

Ceux qui

l'ont

pens ont

fait

application

sins. Ils

venaient de l'Egypte.

On

driver leur
ville

de
Il

la localit

dsigne aux

les

de Crte ou de Chypre.
qu'il

nom de

celui de Coptos, appartenant

une

de ce

est

cependant des interprles qui ont pens

riche pays.

s'agissait plutt
le

d'une rgion maritime du continent

Et, en
effet,
si

Cappadoce, province de l'Asie-Mineurc, dont

que d'une

le.

on recourt au mot
si

nom
avec

s'lendit d'abord

tout le pays compris entre

Caphtor, employ par quelques interprles, et

tout

surse

lTIalys et l'Euphrale, le
elle

Pont-Euxin
le

et le

Taurus

on se rapproche de

celui de Caphtorins, qui

on confondait

Pont. Sous l'empire des

,

trouve

mme

dans

la

version de de Sacy, et qui e?t

Perses, tout ce pays fut divis en deux satrapies

la

appliqu un peuple voisin des Philistins, v. Caphtorins, celte

Grande Cappadoce

et le Pont,

qui,

sous les succes-

dernire hypothse ne semblera point d-

seurs d'Alexandre, formrent galement deux royau-

Bue de quelque fondement.

15H
Carcaa,
Carehim,

la

AR
ville

CAR
li-

1312

de

la tribu

de Juda, situe sur sa

qui se jettent dans l'Hieromax, rivire tributaire du

mite mridionale, prs du torrent de Rsor.

ville attribue,

Jourdain.

sans autorit cependant,

Carmel,

ville

silue sur la
la tribu

montagne du

mme
existait

demi-tribu E. de Manass.
ville

nom, appartenant
Benjamin, au N. du

de Juda. Elle

Cariath,

de

la

tribu de

Cdron.
Cariatham ou Carthan,
de
la tribu

encore au temps des Croisades, et se trouvait, suivant Eusbe, 10 milles TE. d'Hbron. C'tait la
patrie d'Hesra,

ville lvilique et

de refuge

un des

forts

de David.
la

de Nephtliali.
ville forte

Carmel, chane de montagnes de du pays

les

tribu de

Juda

Cariatham ou Sav-Cariatham, de Moab, o Chodorlahomor,

roi

qui s'tendait l'orient d'Hbron, vers la

mer Morte.
les

d'Elam,

dlit

Ce

fut

sur ces montagnes que

Sail

leva un arc de

Emtes. Elle tait situe au S. d'Hsbon, entre cette

ville et la
lites, et

de triomphe en commmoration de sa victoire sur

Amalciles. Nabal, de
la

mer Morte.

Elle fut dtruite par les Isra-

race de Caleb, avait son bien

rebtie plus lard par les Rubeniles, qui

sur celte montagne; c'tait des troupeaux de 3000

brebis et de 1000 chvres qui y paissaient d'excellents pturages. Aprs sa mort, sa veuve Abigal

elle tait

chue en partage. De

mme

que

les autres

de Moab, Cariatham fut le sujet des prdictions menaantes des prophtes. Auprs de celte ville tait
villes
la

pousa David, dont

elle eut

un

fils.

Aujourd'hui, celle

valle de
le

Sav, appelle aussi la

valle

du Roi,

monlagnc se
au S.-E.,

nomme

encore El-Carmel.

roi

de Sodome vfnt au-devant de Chodorla-

Carmel, suite de montagnes qui limitent, au S. et

le

homor.
Cariath-arb, c'est--dire,
ville

bassin du Cison, dont les eaux baignent

d'Arbe,

Hbron

sa base. Elle s'tend jusqu' la

mer au
petit

S. du golfe de

ou Chbron. V. Hbron.
Cariath-baal, Baala ou Cariathiarim. Y. Cariathiarim.

Ptolmas, et forme
pel le cap Carmel.
elle le
la
ville

mme un Son nom

promontoire ap-

signifie

champ
en

fertile ;

conserve encore aujourd'hui,

est couvert d'oliviers,

et,

effet,

le

Cariathiarim, c'est--dire,

des Forts, Ca-

Carmel

de figuiers, de vignes de chnes

et

riath-baal ou Baala,

ville

silue sur
les confins

une

colline,

et d'autres arbres fruits, et les bois

de

dans

la tribu

de Juda, sur

de Benjamin,
la

pins y

sont encore prsent assez abondants pour

vers TO. Elle parat avoir t originairement sous

que

l'on puisse reproduire, leur gard, les

expres-

dpendance des Gabaonites

de quelques lieux voisins

mais, son tour,

elle

sions de grands bois et de forts

sert l'Ecriture. Ses pturages,

du Carmel dont se

aurait t la souche d'o seraient sortis les habitants

tels

remarquables par leur

que

les Jtliretis, les

bont, contribuaient autant que ses jardins et ses ver-

Aphulthens, les Smathcns, les Masrens, desquels sont aussi venus les Sarcritesel les Esthaoliles.

gers donner au Carmel un aspect de beaut qui

devait en rendre le sjour agrable, et bien
lui
fait

Comme

pour

l'arche d'alliance rapporte par les Philistins Beth-

mriter
le

les

louanges des prophtes. Les grottes

sams, et dpose par

les

Bethsamiles Cariathiarim

dont

Carmel

est perc sont

innombrables

plusieurs

ou sur son
toire

territoire, d'o

David

la fit

porter Jru-

ermites y sont venus, diverses poques, chercher

salem, y resta vingt ans, l'criture donne au terri-

un paisible

asile.

Le

sjour d'lie et d'Elise les ont

de celte

ville le

nom de
tait

lieu

du Repos. Le pro-

surtout rendues clbres.

Au
le

haut de

la

montagne,

phte Urie,

fils

de Seme,
,

n Cariathiarim.

on montre encore
pour

celle

prophte Elie se cacha

Cariatii-senna
Dabir.

Cariath-sepher ou Dabir.

Yoy.

fuir la perscution

de Jsabel. Cette grotte peut

avoir 15 ou 10 pieds de longueur sur 10 12 de larville

Cariath-Sepher, c'est--dire,
riath-senna ou Dabir. V. Dabir.

des Lettres, Ca-

geur

on y descendait

comme

dans un puits. Une

chapelle ddie la Yierge, qui venait souvent Nazareth visiler le Carmel, est adosse celle grotte,

Carie, province excessivement fertile et trs-com-

merante, l'extrmit S.-O. de l'Asie Mineure, entre

rionic, la Lydie, la Phrygie,
la
la

l'on entre prsent

par une porte; ct est un

Pisidie,

la

Lycie et
si

hospice destin aux plerins. Plus haut que celle

grolte,

Doride. Elle est arrose par le Mandre,

connu

on trouve celle d'Elise, qui peut avoir 25

par son cours sinueux. Ses habitants, dont l'origine

tail la

pieds de longueur sur 10 12 de largeur.

Ce

fut

au

mme

que

celle

des Lydiens, se servaient

pied de cette montagne, sur le bord du Cison, que le

culte de Baal fut dtruit,

comme eux de la langue grecque. Ces deux peuples faisaient en commun des sacrifices avec les Mysiens.
Les Cariens ont longtemps exerc
rates, ce qui
le

que

les

450 prophtes de ce

dieu et les 400 prophtes des grands bois furent

mas-

mtier de pise rendre

sacrs par l'ordre d'Elise, et que l'impit d'Achab

se trouva confondue. Lors

leur

donna

les les

moyens de
le

de

la

conqute du pays

matre des Cyclades. Sous

Romains,

gouverneur
et

par Josu,

la

contre du Carmel tait gouverne par

tait
la

de cette province rsida d'abord Ilalycarnasse,

ensuite Aphrodisias.

un
sur

roi

dont Jachnan

rsidence, et qui avait

et

dans son domaine plusieurs bourgs

la

villages situs

Carioth,

ville

des Moabites, enveloppe dans les

montagne. Dans
le

le

partage du pays de Cha-

fatales prdictions des prophtes.

naan,

Carmel chut

la tribu d'Issachar.

Du temps
l'on croit

Carioth-hesron ou Azor. Y. Asor.

Caritu, torrent que Ton suppose tre un de ceux

de Yespasien, on y adorait une divinit que

avoir t Baal, et que Sutone prtend

mme

avoir

, , ,

1313

CAR
donne
poule

CAS
ses, trois guerres cruelles qui

1314

t consulte par ce prince, fait auquei Tacite

le

ne finirent qu'

la

des-

dmenti. Ds celte poque,

Carrnel parat s'tre

le

truction complte de

la

ville.

Malgr l'espce d'ana-

peupl de pieux solitaires qui Ton attribuait

voir de prdire l'avenir.

thme lanc par

relverait, Jules
et la

le

snat romain contre celui qui la

Au
;

xiu

sicle,

l'Ordre des

Carmes y

prit naissance

son fondateur fut saint Al-

Csar y envoya une colonie romaine, rebtit. Depuis lors, Carthage devint la rsi-

bert, patriarche de Jrusalem. Saint Louis et Jeanne

de Dreux, femme de Philippe-le-Long, visitrent

largesses au couvent.

le

dence du proconsul charg du gouvernement de la province. Elle fut de nouveau dtruite par les Arabes
vers
la fin

Carrnel, et firent, surtout cette dernire, de grandes

du vu"

sicle, et

de ses ruines

s'est

aug-

mente Tunes ou Tunelum,

V.
Astarothcar-

la

moderne Tunis,

capitale

Carnalm ou Astarothcarnam.
nam.

de

la

rgence de ce nom, situe ct de l'emplacel'ancienne colonie

ment de

phnicienne. Trence

Carmon, place
position,
la

comme
il

en raison de sa imprenable. Elle tait situe dans

forte, considre,
la

esclave

et ensuite affranchi

Rome,

avait reu le

jour Carthage.

Batane, sur une des branches de

et
fallait
;

rivire Hi-

Carthan ou Cariatham. Voy. Carialfum.

Casaloth,
et le
ville

romax,

traverser plusieurs dfils avant

de

la tribu

d'issachar, entre

Sunam
Cad
en-

que d'y arriver

malgr cela, Judas Machabe s'en empara sur Timothe, qui y avait envoy ses bagages comme dans un lieu sr Judas y tua 25,000 hom:

mont Gelbo.
,

Casbon
au N.
,

ville

du pays de Galaad

tribu de

dont Judas Machabe s'empara sur Timothe.

,

mes.

Au temps de

saint

Jrme, on

l'appelait Carnea,

Casis

valle situe dans la tribu de Benjamin

on

l'a

tort confondue avec la ville de Carnam.

ville lvtique

tre Jricho et la

mer

rie.

Cartha ou Catetii,
a quelquefois reu
le

de

la tribu

de
elle

Casphia, un des lieux o

les Isralites avaient t

;

Zabulon, situe au pied du mont Thabor, dont

transplants lors de la captivit

lieu tait-il situ

peut-tre bien ce
le

nom.
la ville et

dans

la Cissia

sur

Choaspcs.
,

Carthaginois, habitants de

du

territoire

Casfhin,
loin

ville forte

de

la tribu

de

Dam

situe

non

de Carthage. Carlliage
fonde sur
notre re
,

tait

une colonie phnicienne

vers Tan 12G0 avant

de Jamnia ou Jabn;

elle

tait

environne de

le rivage d'Afrique,

hautes murailles, et on n'y entrait qu'au

moyen de
dans
,

dans une position

habilement choisie

ponts-lcvk-La popuIa-Uon

mlange de diverses na-

elle tait situe

sur l'isthme d'une pninsule de 15

tions, confiante dans la force de ses murailles et

lieues

de

circuit,

dans

le

golfe actuel

de Tunis. Dela

l'abondance des vivres dont

elle avait fait provision

,

puis, vers

8G0, Didon vint de Tyr,

;

tte d'une

se dfendait avec ngligence

lorsque Judas Macha-

nouvelle colonie, s'tablir Carthage

leva
la citadelle

ce fut elle qui

be, profitant de son aveugle scurit, se jeta sur cette

place,
la prit
,

de Byrsa, sur une hauteur qui domi-

et

fit

un

tel

carnage des habitants

que

nait la ville,

et

au point culminant de laquelle on

Esculapc. Cette ville

l'tang qui tait auprs de la ville, et qui avait

deux

construisit
avait

un temple consacr

stades de largeur, en fut totalement rougi.

deux ports,
;

l'un extrieur, destin la

marine

Casphor
de

ville

de
,

la tribu

de Gad

au N. C'tait une

marchande
d'homme,
le

et l'autre intrieur, rserv

aux navires

place trs- fortifie

qui fut prise par Judas Machabe,

de guerre. Ce dernier, creus en partie de main

se

mme

que
et

les autres villes

du pays de Galaad, dont

se faire un

nommait Cothon
entoure,

il

renfermait une petite

le

Timothe
part.

les siens avaient cru

rem-

du

mme nom,

comme

port lui-mme,

de loges couvertes dans lesquelles 250 navires trouvaient un abri sur. Ces deux ports sont aujourd'hui

Cateth ou Cartha. Voy.

Caude
la
,

Cartha.
la partie

petite le

au S. de

combls,
largi

et l'isthme
telle

de

la

presqu'le,

s'est

lui-mme

occidentale de

Crte, et au-dessous de laquelle

fut

pousse par
,

le

de

sorte, qu'il ne reste plus dcouvert

vent l'embarcation que montait saint Paul

lorsqu'il

que trs-peu de ruines de

fut

cette ancienne ville, qui

se rendait au port de Phnice, aujourd'hui Crande-Gozo.

pendant

si

longtemps

la rivale

de Rome. Les Ph;

Caverne double ou Spulcre

tu dans la valle de

df.s

Patriarches,

si-

niciens l'avaient appele Carlhada

ce qui, dans leur

langue, signifiait

ville

nouvelle.

Les Grecs changrent

ce

nom

en celui de Carchedon, dont les Romains ont

fait

Carthago, Cette cit fut puissante sur mer,

florissait

mme

Mambr, loul prs de la ville d'Ilbron. Celte caverne o Abraham ensevelit Sara, ainsi que le champ sur lequel elle avait t acquise
, ,

du temps que Tyr

ruine.

se trouve

d'Ephron

moyennant 400

sicles

d'ar-

encore, et elle hrita de

gent.
fut

son commerce quand cette dernire

totalement

Carthage forma d'abord une rpublique de marchands, et c'est son grand commerce, en effet,

Caverne de Lot,
filles

retraite

de Lot et de ses deu*

aprs l'embrasement de

Sodome
au S. de

elle devait tre

la

que

le

prophte zchit

fait

allusion

elle

devint

situe dans les

montagnes
,

mer Merle

ensuite conqurante, et soumit h son empire presque

non

loin

de Sgor
asile.

d'o Lot sortait lorsau'il vint y

toute l'Afrique septentrionale, TKspagne, les les de

chercher

Corse

et

de Sardaigne,

et

une partie de

la Sicile.

Ses

Caverne de Saul,
sur
la rive

situe dans le dsert d'Engaddi

la

expditions appelrent enfin l'attention des Romains,

occidentale de
la

mer Morte,
le

et

o David

qui soutinrent contre

elle,

avec des chances diver-

malre de

personne de Sal, qui

cherchait pour

S
131
le faire prir
,

CEI
se contenta de lui couper le bord de

qurent, mais elle fut dfendue par David, qui sauva

ses habitants en remportant

son vtement.

sur

les

assigeants le
le

Cdar

contre de l'Arabie-Ptre, situe prs des

,

triomphe

le

plus clatant.

On

y place

mausole du

Nabathens
fils

et

dont

les habitants

descendaient des
,

prophte Habacuc.

d'Ismal. Les Cdarites vivaient sous des lentes

le font

Clsyrie ou Syrie Creuse

tue au N. de la Palestine, et

partie de la Syrie si-

comme
les

encore

les

Arabes qui demeurent dans

compose
le

particulire-

mmes

lieux; ces tentes taient noires, au dire

ment des
la

valles formes par

fait

Liban

et l'Ami Liban,

du Cantique des Cantiques. Les Cdarites taient occups au transport des marchandises
,

qui lui avaient,

donner

le

nom
et

qu'elle porte, et de

se faisaient con-

plaine o se trouve

Damas
la

son territoire. Dans

ducteurs des caravanes

leurs agneaux
,

et

menaient en Palestine
,

les

premiers temps, ce pays

tait

soumis aux rois

,

leurs bliers et leurs boucs

dont

ils

syriens de Damas. Aprs

assujti

conqute de David
,

il

fut

trouvaient

m
,

bon dbit. Leurs archers avaient une

au royaume d'Isral
la

et passa ensuite suc-

grande rputation. Us furent,

de l'Arabie
phtes.

comme
les
,

lous les peuples

cessivement sous

domination des Assyriens, des

envelopps dans

menaces des proet

Babyloniens, des Perses, d'Alexandre, des Sleucides,

et eiifin

On

les appela aussi Cdareni

le

on

les

con-

des Romains. Le
;

nom de

Clsyrie date de
il

fondit avec les Saraceni. Sous

nom de

Cdar,

l'Ecri-

l'poque des Sleucides

sous les Romains

la

s'teignit
il

ture dsigne souvent toute l'Arabie.

insensiblement. Dans son acception

plus large,

Cdes, Cades ou Cydissus,

fuge de
rieure.
qui fut
,

ville lvilique et
,

de re-

embrassait tout

le

pays au S. de

la

Syrie des Sleuci-

la

tribu de Nephthali

d.ms
,

la

Galile Sup-

des jusqu'aux contins de l'Egypte, et dj dans Y Histoire des

A l'arrive des Isralites Cdes avait un roi comme les autres rois chananens vaincu
,

Machabes on voit

les

noms de Clsyrie
la

et

de Phnicie toujours cits ensemble. Diocltien prcisa le tout

la

par Josu. Situe au N.-O. de

elle fut

la

iribu au-del d'Asar,

en runissant

la

Palestine et

Phnicie

tmoin de

la dfaite

des troupes de Dmtrius

Clsyrie, et en donnant loul ce pays le

nom de
tait
ferti-

Nicanor par Jonathas.

Phnicia Libanesia ou Salutaris. La Clsyrie

la

Cdimoth ou Cadmoth,

mme

que Jelhson,

ville

communment montueuse, mais

lit,

d'une extrme

lvilique et de refuge de la tribu de

Ruben.
la terre

aussi bien dans les valles que dans les plaines.

tait la capitale,

Cedmonens

anciens habitants de

de Chales

Damas en
en
effet

quoique ce ne

ft pas la

naan, probablement tout--fait extermins par

lsraliies lorsque ceux-ci

ville la plus

importante. Baalbeck ou Hliopolis tait

semparrent du pays

peut-

plus considrable. Voyez Baalalh.

tre habitaient-ils au S.-E. de l'Hennon.

Cellon. contre de l'Idume orientale qu'Holoferne

ruina avant de se jeter sur les terres de
la

Cdhon

torrent qui prend naissance au N. de Jla valle

Palestine.

rusalem, coule travers

la ville et la

de Josaphat, entre

Ce\chre

un des ports de Corinthe,

peu prs

montagne des
lit

Oliviers, et va se |>erdre
est souvent sec; mais
la
,

trois lieues et

demie au N.-E. de

la ville,

sur le Saro-

dans

la

mer Morte. Son

la

nicus Sinus, aujourd'hui Kenkrie. Saint Paul, en quitI

lorsque

tempte clate et que

pluie

tombe,

il

se

tant Corinthe, s'y

embarqua pour retourner en Syrie.

ville

gonfle et crot avec une extrme rapidit; sa largeur

est d'un

Cnreth ou Cnroth,
rieure
,

de
,

la

Galile Inf-

peu plus de

trois pieds
le

et sa

profondeur

dans

la tribu

de Nephthali

sur le bord occi-

peine de deux. Jsus-Christ

passa peu de temps

le

dental du lac ou

mer de

Galile, de Gnsareth ou

de

avant sa
das

mort, pour se rendre dans

David
l'avait
,

jardin o Ju-

Tibriade, auquel elle a galement

le trahit.

galement franchi lorsque,

quitta le sjour de Jrusa-

nom

que saint Jrme

crit

communiqu son Clienerelh. Sur son emCnreth.

fuyant son fds Absalon

il

placement

fut btie la ville

de Tiberias.

lem. Ce

fut

dans

la

valle de ce torrent

qu'Asa

z-

Cnroth ou Cnreth. Voyez

sareth ou Eau de Gnsar

chias et Josias,

brlrent les idoles au culte des-

Cnsens (mer de) ou de Cnroth, Lac de Gn,

quelles les Juifs s'taient abandonns.

Son nom

lui

Mer de Galile ou Mer

venait, suivant les uns, des cdres qui croissaient sur

ses rives;

de Tibriade. Voy. Mer de Cnreth.

suivant les autres, de l'obscurit myst-

Cnreht ou Gnsens, peuple descendant probablement de Cencz

de Chanaan.
C.ni
,

rieuse que l'ombrage des arbres y rpandait.

On

voit

et habitant

au midi de

la terre

dans celte valle

et le

le lieu

du martyre de saint Etienne,

les spultures

caveau consacr par

,

de

la

Vierge,

ville situe

au midi de

la

tribu de Juda, ce
;

de Joseph

de sainte Anne et de saint Joachim.

ville

que

l'on a
la

suppose peuple par

les

Cinens

peut-tre

Cdron,
Philistins
,

frontire de la

Jude, du ct des
,

bien

mme

que Cina.

au S -E. de Jabn ou Jamnia

fait fortifier

qu'Antiola

Crtiiiens,
dit D.

nom donn dans diverses circonstances,

ils

chus avait

par Ccndche.

On

confond

Calmet, aux Philistins;

signifie voleurs.

Il

quelquefois, mais tort, avec Gedor.

avait dans la garde de David, usage qui parat s'tre

Celatha, dix-septime
le dsert
;

station des Isralites dans

conserv sous ses successeurs de Crlhiens

et

une lgion compose

elle devait se trouver prs

du torrent d -

une autre de Phltiens. D. Calmet

prit

suppose que ce
Cel\,
ville

nom

venir du

mot

crlense. parce

de

la tribu

de Juda

10. ou au S.-O.
\ ;

que
,

les Philistins, dit-il, taient originaires

,

de

l'le

de

de

la tribu,

dans les montagnes. Les Philistins

L'Alfa-

Crte. Dans leurs prophties

zchic et Sophonie

4517
font allusion ce peuple
nier.
,

CE*
qui habitait le bord de la

CHA
puissance d'Alexandre qui viendra dtruire
le

131S

com-

merce de Tyr,
le

etc.

Voyez Chypre.
la

Csare de Palestine, sur

bord de

la

mer, par
ville

Cthlis,

ville ville

de

tribu de Juda, au N.-O.

tribu

52 41' lat. N. et 52 24' 30" long

E. de Paris,

Ctron

de

la

de Zabulon

au N. Les

qui subsistait encore au temps des Croisades, mais

Zahulonites aimrent mieux pargner et mnager les

habitants de cette ville, et leur imposer un tribut,

dont il ne reste plus aujourd'hui que les ruines. Avant de s'appeler Csare, dnomination qui lui fut donne eu l'honneur d'Auguste, par Hrode-!e-Grand, lorsque
ce prince
la rebtit,

que

de

les dtruire

comme

le

firent

des Chananens de

quelques-unes des autres tribus.

elle se

nommait Tour de
la

Straton.

Celle ville n'acquit cependant de l'importance que

Chabul ou Cabul. Voyez Cabul Chalann ou Calan ville du royaume de Baby,

sous ce nouveau nom. Dans

division de la Palestine

lone, dans la terre de Sennaar.

en trois provinces
pole fut
la

celle dont Csare fut la

,

mtrola
)

Chalde ou Pays des Chaldens, nom donn

partie mridionale de
la

la

premire

et

comme

le

gouverneur de

Babylonie, et quelquefois la

Palestine pour les

qu'il

Romains y
celte

avait tabli sa

demeure,
il

y avait son tribunal et

,

mme
cit

sa cour, o

rece-

totalit de la Babylonie, quand elle fut au pouvoir des Chaldens. Celte dnomination s'lendait primitive-

vait jusqu' des rois

conserva longtemps

sa suprmatie.
elle

Dans

les

premiers temps de l'Eglise,

archipiscopal,

ment sur une mnie o se

,

partie de

la

Msopotamie, au S. de l'Ar-

trouvait la patrie

d'Abraham

et

o les

forma un sige pisoopal, puis

Chaldens habitaient encore au temps de Job,

contres situes plus au

soit qu'ils

auquel Jrusalem fut subordonne jusqu'au

moment

fussent originaires de ce pays, soil qu'ils vinssent des

*N.

elle

devint elle-mme le si^e d'un patriarehe.

Ce

n'est

que par suite de

C'est a Csare
et

que saint Paul

tt qu'il

fut

amen de Jrusalem
le tribunal

l'tablissement de ce peuple dans le sud de ia Babylonie,

mis en prison,

comparut devant

qu'une partie de celte dernire contre en a pris

les prdictions

le

du gouverneur Flix. Les Arabes rappellent encore

Kaisarih.

nom. Dans
git

de Jrmie

el

d Isae,

il

s'a-

La conservation de ses remparts

de son

de

la

Chalde Babylonique. Voyez Babylonie.

port et de ses

monuments,

inspire, dit un voyageur

Chaldens, peuple qui parat avoir originairement

habit des contres beaucoup plus septentrionales que
celles

rcert, une surprise indfinissable.

Csare de Philippe, anciennement Pancas,

situe au pied

ville

l'histoire

nous

les

montre

tablis en matres.
etc.)

de

la

branche du Liban appele Her-

Micuaelis (Sjjcileg. geogr. Ilebr.

les
el

exler., II, 77,

mon, sur

lequel eut lieu sans douie la transfiguration

considre

comme

des Scythes; M. IIeeren {Poliiiq.

t.

de Jsus Christ. Ce fut en

qu'Auguste
lide,
l'avait

reconnaissance
la

de

ce

Comm.

des Peupl. de l'antiq.,

11,

p. 1G9, trad. fr.)

la

mis en possession de
le

Trachoni-

les fait

descendre, soit des montagnes de

qu'il

Taui ide,
,

qu'IIrode leva sur

mont Panium un temple

Trachonitide.

soit

de celles du Caucase. Quoi

qu'ils sont

en soit

il

est

ce prince. Dans le partage des tals d'Hrode entre

ses enfants,
Pliili;

certain

venus du
l'ont

septentrion,
fait

et rien

pe, l'un d'eux, eut

la

n'empche que, comme

sortis

d'aulres peuples

Soil parce qu'il hrita des sentiments de son pre pour

des

mmes
la

contres, leurs hordes se soient r-

Auguste,
guer sa
il

soit

par orgueil, ce princs changea

le

nom

pandues dans

ancien de Paneas
ville

en celui de Csare, et pour

le

distin,

fixrent. C'est l qu'ils paraissent

Msopotamie, o quelques-unes se au temps d'Abra-

des autres qui portaient

mme nom

ham
que

ils

y vcurent

la

surnomma

de Philippe. Les croiss s'emj tarrent

il

l'on

regarde

comme vivent encore les Curdes, comme leurs descendants, au milieu

la

de cel.e place, mais

nat encore

la

perdirent ensuite.

On reconle

des montagnes, menant

et pillant partout

vie des peuples

nomades

dans son

nom moderne,

Baneias,

nom

il

y avait prendre, mais vendant

ancien Paneas, mais on ne retrouve plus sur son em-

cependant leurs services aux trangers, aux Assyriens,

par exemple, car
ils

placement que des ruines.

taient remplis de bravoure. Des*

Csleththabor,

ville

del tribu de Zabulon, prs

le

du mont Thabor, dont elle a pris en partie Csil ou Btiiul. V. Bihul.

CsiOiN, ville lvitique

nom.

descendirent dans les montrrent en conqurants, soumettant leur domination, non seulement la Babylonie, mais'
plaines, et se

montagnes,

quelques-uns

de

la

tribu d'Issacliar.

encore toute

la

Syrie,

la

Phnicie,

la

Palestine,

et,

Ctiien, Cthenne
Hlhen.

ouHthek, Hthenne.V.
la

selon toute apparence, l'Egypte. Celte poque brillante

commence environ 625 ans avant

donosor
II

noire re.Nabucho-

Cthens, habitants de
gns

Macdoine,

est celui

ainsi

dsi-

des princes chaldens qui a le

comme

descendants de Clhim.
,
,

Cthim , dnomination qui certains gards peut sembler gnrale pour dsigner les habitants des ctes de l'Asie, de la Grce el de l'Italie, mais qui cepen dant parat s'appbquer, l u la Macdoine, suivant le livre des Maclwbes; el, 2 Vile de Chypre,
selon Isae

plus fait pour sa nation, et l'un de ceux qui ont le plus travaill l'agrandissement et l'ornement de la
ville

de Babylone. Sous son

assige et prend Babylone.

est alors

pelil fils Bahassar, Cyrus Le royaume des Chaldens

la

partag en plusieurs provinces,

s

tte

desquelles Cyrus place d

gouven eurs ou salrapes.

Chaldens de
la
la

etJrmie. Ce n'est cependant pas que, d'aprs la premire partie de la prdiction d'Isae contre Tyr on ne puisse croire que ce prophte fait allusion h

Si l'on en croit Isae, les

Babylonie

se livraient

non seulement
la

navigation intrieure,

mais encore
vigation.

navigation extrieure ou grande na-

Leur? connaissances er

astronomie leur

, ,

i3i0

CHA
mme
pieds noirs,

CHA
Xpa. MslctfxnZov
,

1520
le

vinrent sans aucun doute des Babyloniens, mais elles

leur procurrent une. telle rputation, que, devenus
les astrologues

pays de ceux qui ont

les

ou qui
,

habitent une terre noire (Eustath).

la

de

la

nation, leur

nom

fut

donn

tous

Chamaam
connut

fils

de Berzella de Galaad, qui, aprs

suivit

ceux qui se mlaient de prdire

venir.

les

vnements

mort d'Absalon,
comblant

David Jrusalem. Le roi rele pre lui avait

11

Le

livre

de Daniel, en
les

effet,

confond sous cette

le; services
le fils
,

que

rendus, en
don, entre

dnomination les mages,

les sages enfin.

enchanteurs, les augures,

titre, prtres,

de ses bienfaits.

lui
,

fit

ce dernier

interprtes

autres choses

d'un bourg fort riche

la tribu

situ prs

de

des critures, les Chaldeus runissaient dans leurs

attributions tout ce qui peut asservir
la

Bethlem, dans
l le

de Juda, bourg qui reut de

raison hu-

nom

de Chamaam.
,

maine. Soit par

suite

de leur origine,

soit

par suite de

Chanaan
nens

pays ou terre de Chanaan ou des Chanatrs

leur contact avec les peuples d'origine

les

aramenne

(noms

frquemment employs dans

,

le

Pen-

Chaldeus parlaient
,

la

langue syriaque.

taleuque et le livre de Josu

mais beaucoup moins

Chal ou Hala

ville

de l'Assyrie
affluent

situe dans la
fut

dans

le

reste de la Bible), Terre promise ou Terre du

Chalonitide, sur le Sillas,

du Tigre. Elle

Seigneur, pays habit par les descendants de Chanaan.

fonde par Assur, et reut une partie des Isralites

La
fils

postrit de ce

(ils

de

Cham

fut

nombreuse

ses

que

les

premiers Assyriens transfrrent de leur pays

taient, suivant la Gense, Sidon, Hetheus, Jebu,

dans ces rgions lointaines.

Chali,
ville

seus
la frontire,

Amorrheus
,

Hevevs, Araceus, Sineus, Aradius,

et

del tribu d'Aser, sur

trois fils
:

auN.

S amar eus

Amaltheus ou Amatheus,

Gergeseus; ce

Cham, un des
trit

de No. Chain eut une pos(ils

dernier est cit seulement aux Parulipomnes. Chacun

trs-nombreuse ses
et

furent Chus, Mesram,

d'eux devint

le

pre d'une ligue, qui forma autant

Phulh

Chanaan, dont

les

enfants se rpandirent en
l'Asie.

de peuples diffrents renferms dans l'tendue du pays

dit

Afrique

et

dans quelques parties de

la

Ceux de

de Chanaan

et dsigns

sous

la

dnomination

Chus peuplrent

Babylonie, une partie de l'Arabie

commune de

Chananens. Issus de Cham, leur prsence

et de l'Ethiopie; ceux
et centrale

de Mesram
le

la partie

orientale

au milieu des descendants de

Scm

parat

due quelen contact

au S. et

de l'Afrique et

pays des Philistins en

le

ques circonstances particulires qui nous sont inconnues.

Asie;

l'Egypte en reut
;

mme
,

nom de

terre

de

Au N.
ils

et l'E.,

en

effet, ils taient

fils

Mesrciim

ceux de Phuth s'tablirent vers l'occident

la

avec

la postrit

d'Aram,

de

Sem mais
;

de l'Afrique, dans

Mauritanie

et enfin

Chanaan

et

au S.-E-,
sortie

confinaient avec la descendance de Chus,

ses enfants demeurrent dans

s'tend entre
le

le

pays de l'Asie qui

de

La

mme

souche qu'eux. On pourrait croire,

le

Jourdain et
la

la

mer Mditerrane, pays

avec Reland et d'autres, que

pays de Chanaan tait

conquis, except

Pbnicic, par Josu. Quelques-

restreint la rgion situe entre la

mer Occidentale
ne dpassait pas
quoique Dieu

uns s'tendirent encore un peu plus au N.

ou Mditerrane et
selon

le

Jourdain

et

Cham
raons,

(terre de),

dnomination applique,
les

ce

fleuve. C'est ce qu'autorisent d'ailleurs penser

,

quelques auteurs (Champollion, Egypte sous

t, I.

Pha-

plusieurs passages du Pentateuque

dit

ait

p.

104, 111), toute l'Egypte,

et suivant

que

les limites

de son peuple s'tendraient depuis

,

d'autres (Bonjour,

Monument,

coplic. Biblioth. Vatic.)

les dserts

du midi jusqu'au Liban

et depuis la

mer

la

Basse Egypte seulement. Ce

nom semble

natu-

Occidentale jusqu'au grand fleuve de l'Euphratc. Dans

celte hypothse,
tielle
il

rellement driv de celui du troisime enfant de No,

y aurait donc une diffrence essen-

dont

le fils,

Mesram,

s'tablit

dans l'Egypte, et

lui

entre le pays de Chanaan et la Terre Promise.

communiqua pareillement son propre nom. Cependant

le savant

Celle-ci aurait compris,

non seulement cette terre de

o
,

Champollion

envisageant
,

la

question sous

Chanaan

si

dlicieuse

selon les expressions de

lait
et

un autre point de vue

diffrente du
la

prsente une explication

ici

l'criture, coulaient des ruisseaux de

de miel,

nom de Cham,

employ,

et la tire

de

expressions qui

indiquent bien l'abondance dont le

langue copte, ancien idiome, idiome primitif de

l'Egypte.

Le mot chami, chimi ou chmi, que

noire. Or,
,

les anciens
si-

peuple de Dieu devait y jouir , mais encore les terres l'orient du Jourdain, o s'tablirent aussi les enfants
d'Isral
,

gyptiens employaient pour dsigner leur pays,

gnifiait,

et qu'ils confondirent par extension avec le

dans leur langage, noir,

si

l'on s'en

pays des Chananens. Le mont Liban n'y tait point

rapporte au tmoignage d'IIrodole

qui dit

(u, 42)

renferm,

puisque Tcriture dislingue

celui

le

pays des
le

que

le sol

de l'Egypte, crevass
,

et friable, est noir;

Chananens de

du Liban. Josu admet

pays

a celui de Plutarque

qui avance qu'il est fort noir

du S.-O., o demeuraient
uoique
fils

les cinq rois Philistins

de

voy. Egypte, on ne saurait nier que cette particularit

ait

Gaza, d'Ascalon, d'Azot, de

i

Gelh et d'Accaron,
d'aprs la Gense ,

pu avoir de

l'influence sur la
le

dnomination donne
se rapprochant par sa

les Philistins soient issus,

au pays, et que

mot chami,
ait

d'un

forme de

celui

de cham,

pu tre adopt avec d'au-

de Mesram et non de Chanaan ; ce qui ferait supposer que leur demeure premire tait en Egypte.

tant plus d'empressement par les

Hbreux

qu'il s'a-

Pour

les peuples
ft

de

la

Phnkie, nul doute que leur

1

daptait fort bien ieurs traditions; au surplus, tel fut

le

sens que les Grecs donnrent au mol chami ou cham,

occup par des Chananens. L vivaient ceriainement les fils de Sidon d' Araceus d Aradius
pays ne
, ,

qu'ils

surnommrent l'Egypte Me/y.ew/o aux mottes

et d

Amatheus. Enfin Mose indique,

la terre

comme
,

les points et

de terre noire (Steph, Byzantin), et qu'ils l'appelrent

extrmes de

des Chananens

Sidon

Lsa

{%M
\auN.
;

CER
Gerara, Sodome, Gomorrhc,

CER
Adama etSbom
donn toute
terres situes

\sn
:

depuis

le

pied du

mont Hermon ou Baal-Hermon

;

au S. Le

nom de
,

Terre-Promise

fut

jusqu'au pays d'Emalh

4 Gergsens
;

ils

demeuraient

celte contre
l'orient

et

tendu
,

mme

aux
la

vers les sources du Jourdain

cependant on les a
fond sur

du Jourdain

en raison de

promesse

faite

ports plus au S., jusqu' Grasa, ville situe l'orient

par le Seigneur

Abraham dans

la vision

qu'eut le

de
la

la

mer de

Galile

mais on

s'est tort

patriarche Sichem. Depuis, cette promesse ne cessa

d'tre renouvele, et trs-souvent les prophtes
i

prtendue conformit de leur

;

nom

avec celui des

allusion.

La

Gense donne

le

nom des dix peuples

le territoire;

y font dont

Grasniens des Evanglisles

7

5 Hthens, 6 Jbusens,

Amorrhens. Ces trois peuples vivaient dans les

,

les Isralites

durent conqurir
,

c'taient
les

montagnes
et
la

au midi de Chanaan, entre

la

mer Morte

les Cinens, les Cnzens

les

Cedmonens,

H-

Grande-Mer. Les Hthens taient au S.-O. et

;

thens, les Phrzens, les Raphates, les Amorrhens,

les

aux environs d'Hbron ce fut d'eux qu'Abraham acheta

dans
la

Chamnens proprement
Dans
le

dits,

les Gergsens et les

valle de

Mambr
;

la

double caverne dans

,

la-

Jbusens.

les autres parties

de

la Bible, et

mme

quelle

il

ensevelit Sara

les

Jbusens plus au nord,

dans VExode et

Deutronome, on n'en trouve comPhrzens

occuprent l'emplacement o s'leva depuis Jrusalem,

et les

munment
nens ,

que sept. Ces sept peuples sont les Ghana,

Amorrhens

qui acquirent assez de puissance

,

les Hthens
,

les

Amorrhens,

les

pour soumettre les autres peuples

conqutes

et
,

porter

leurs

les Gergsens

les

Hvens et

les Jbusens.

De

il

mme

au del du Jourdain
les

vcurent pri-

faut conclure

Gense

il

que parmi les peuples cits dans la en est qui depuis lors se sont teints ou
la

mitivement dans

montagnes

au S. et au S.-E.

d'Hbron. Ces populations n'obissaient point un

seul chef
sieurs
,

ont l soumis d'autres plus puissants qu'eux, qui

ont migr ou qui se trouvent placs en dehors de
limite expresse

elles

en reconnaissaient au contraire plu,

indpendants les uns des autres

la

et se faisant
,

donne

la

terre de Chanaan. Et,

souvent

guerre

il

n'y avait
,

pour

ainsi dire

au-

en

effet,

quelques-uns purent se porter dans les pays

s'tablir sur la cte,

cune

ville
,

qui n'et le sien

et les

Amorrhens euxrois.

situs

au N. de Chanaan ou bien
vcurent tranquilles
,

mmes

le

peuple

le plus

puissant l'arrive de Jo-

ils

et se livrrent

au com-

su, comptaient plusieurs princes

ou

Ds

le

temps

merce, tandis que d'autres

nue
tradition recueillie par
et consigne
b' 30),

allrent au loin. Suivant

d'Abraham

ce pays tait partag en un grand

;

nomeffet

Procope

(Ouav5a).txv,
les

-h,

bre de royaumes
le saint

l'Ecriture

nous montre

en

dans Suidas (v.Xavacw),

ha-

patriarche marchant contre le redoutable roi

les cinq rois

bitants
les

du rivage septentrional de l'Afrique seraient

d'Elam avec

de Sodome, Gomorrhe,Adama,
,

descendants des Chananens, qui, l'arrive de

Sboim

et Sgor,
ville,

dont les tats

forms probablement

Josu, quittrent leur pays.

Une

inscription grave en

d'une seule

taient situs dans la valle des Bois,

caractres puniques, sur deux colonnes de pierre,

Tingis,
le

devenue depuis
rivrent
figurer
,

la

mer Morte. Quand

conduite de Josu

les Isralites ar,

prouverait. Les fugitifs se seraient d'abord

et

sous

la

on ne voit pas
;

rendus en Egypte,
que, o
ils

de

l ils

seraient passs en Afri-

moins de 33
roi des

rois qu'ils vainquirent

,

et

Adoni-

auraient occup plusieurs villes, jusqu'aux

bezee
et

Chananens

s'accuse aprs sa dfaite,

colonnes d'Hercule.

pendant qu'on
et

le mutile, d'avoir fait

couper l'extr-

La

terre

de Chanaan

tait trs-fertile et riche

;

en

mit des pieds

des mains 70 rois. L'tal de guerre

,

toutes sortes de produits

elle

rpondait parfaitement

dans lequel vivaient continuellement ces rois

et

qui

sous ce rapport l'ide que les Isralites en avaient

avait toujours pour invitable rsultat la destruction

conue; mais ce qui frappa surtout

par Mose pour reconnatre
le

les

espions envoys
la

d'une partie de

la

population

fut

sans doute ce qui

lit

pays, ce fut

taille

dire aux envoys de Mose

que celte terre d\orait ses

dont

extraordinaire de ses habitants, qui leur parurent des

monstres, et auprs desquels
n'tre
j

habitants. D'aprs le rapport de ces envoys, Mose ne

ils

semblaient eux-mmes
taient les
fils

pouvait point esprer dompter avec les Hbreux

la

que des

sauterelles.

Ces

hommes

race s'lait amollie en Egypte, des peuples habitus

d'Enac, de

la race

de gants. Les sept peuples que nous

les plus

combattre, et reprsents surtout sous des traits qui

avons indiqus plus haut taient cette poque

considrables du pays
;

devaient inspirer de la terreur; aussi les Isralites restrent-ils encore errants

ils

taient

beaucoup plus nomles Isralites

,

pendant 39 ansdans

le

dsert,

breux et plus puissants que n'taient

pourtant
ils

et

en attendant que
et fourni des

la

race abtardie se ft renouvele et

forts et braves.
,

succombrent sous leurs coups. Voici

,

hommes
d'Isral
,

quelle tait, autant que l'on peut la reconnatre

position de chacun d'eux
dits
:
:

la

Conquise
reut le
ses

par les Isralites

'et

la terre

de Chanaan
;

Chananens proprement
,

nom

de terre ou pays d'Isral

ils

s'tendaient

dit

Josu

de l'orient

l'occi-

dent, c'est--dire, suivant

le livre

des Nombres, qui

,

nouveaux habitants y conservrent leur ancienne dnomination ^Isralites ou (["Hbreux, et prirent dans
la suite celui

peut servir expliquer les paroles de Josu

le long

de Juifs. Quant aux terres

le
,

partage
fut

des ctes de

la
,

mer et du

Jourdain.

Abraham
tait
:

les trou-

prpar par Moise entre les douze tribus

excution par Josu, qui
tait

mis

va Sichem

et le

pays des Phniciens

;

compris

les tira

au sort. Le pays n'-

dans leur territoire

2 Phrzens

ils
,

paraissent sou-

cependant pas dans un

tel tat

de sujtion que

les

vent confondus avec les Chananens

ils

au S. desquels
:

restes de l'ancienne population n'aient pu s'y maintenir sur

vivaient probablement
s. s.

3 Hvens

ils

habitaient

beaucoup de points

et surtout

dans

les

mon-

m,

42

i52'

CHE
Cheslon,
ville

CHY
de
la tribu
la r-

\m
de Juda, sur sa frontire,

lagncs, en possession du sol qu'ils occupaient* Beau-

coup,
I

il

esl vrai,

payrent au prix de leur vie

,

au S. de Belhsams.

sistance qu'ils opposrent

mais ceux que

les

les tribus

Chidon ou Nachon

(aire de),

champ de Chidon
Oza
fut frapp

si-

mnagrent bon gr mal gr,dans

commencements,
et le
,

tu prs de Cariathiarim,et o

de mort

leur firent souvent la guerre. Dieu les avait d'ailleurs

laisss subsister

subite pour avoir port tmrairement sa

l'arche

main sur

pour tenir son peuple en haleine

du Seigneur, qui

vacillait

sur le chariot o

former aux combats. Ces populations, alors isoles

et sans lien qui les unt entre elles,

elle tait place.

Depuis cet vnement, ce champ a

ne furent

malgr

t appel le Chtiment d'Oza.

celte cause de faiblesse, totalement soumises que sous le

Chjo

le

de

la

mer d'Ege
Son
la

situe sur la cte de

rgne de Salomon. Ce prince aima mieux leur imposer

l'Ionie,au S. de Lesbos.

vin et ses figues jouissent

un tribut que continuer

les

combattre. La terre de
l'invasion, d-

encore prsent de
l'antiquit.

rputation qu'ils avaient dans

Chanaan

n'tait point, au
civilisation
;

moment de

Les femmes de Chio avaient un grand re-

pourvue de

elle

possdait un grand

nom-

nom de

beaut. Aujourd'hui Scio.

,

bre de cits fortes et importantes, dont plusieurs opposrent une rsistance opinitre aux vainqueurs. L'une
d'elles
tie
,

Chobar ou Chaboras
suivant Ptolme, du
saina
,

rivire au

bord de laquelle

Ezchicl eut ses visions prophtiques. Elle sortait,

Hbron

tait trs
,

ancienne

elle avait t

b-

mont Masius

non

loin

de Re-

sept ans avant Tanis

ville

d'Egypte dj trs-flo-

coulait travers la
,

Msopotamie,

et venait se

rissante au temps
liai
,

d'Abraham. Sicheni, Belhel ou Luza,

,

perdre dans l'Euphrale

d'hui Al-Chabur.

prs de Circesium. Aujour-

Gercira, et d'autres

existaient dj

aussi bien

que

les

cinq villes de
,

la

Pentapolc, Sodome, Gomorrhe,

,

Adama

Sbom

et

Sgor

lorsque

le

saint

homme

les

descendit du pays d'Ur et d'Ha an dans celui de Cba-

Chorrens ou Horrens peuple qui vivait dans montagnes de Ser en ldume, avant que les domites ou descendants d'Esai ne vinssent s'y tablir,
,

naan. Voyez Isral et Palestine.

Chananens. Nom
la terre

et

ne les forassent se rpandre dans les dserts de

Ils

sous lequel l'Ecriture dsigne les habitants de

l'Arabie Plre.

demeuraient dans

les antres

des

de Chanaan.
large
,

11

esl parfois
il

employ dans un sens

plus souvent
il

trs-

rochers.

et alors

s'applique tous les peuples d'ori;

Chlb, peuple que

autresen Ethiopie
;

l'on place

les

uns en Nubie, les

gine chananenne

mais

le

il

l'est

dans

d'autres enfin danslaMarmarique,

un sens

restreint.

Dans ce cas

appartient aux peu-

vers les confins de l'Egypte. Saint Jrme dit que les

ples qui demeuraient dans la parlie septentrionale

du

Chubens taient des Arabes

Egypte.

tablis dans la

Haule-

pays de Chanaan
dain.

entre la Mditerrane et le Jour-

Voyez

ci-dessus.
ville forte situe sur le territoire

Chun

ville

de

la
il

Syrie dont David s'empara sur

Characa,

desTu-

Aderezer, et d'o

enleva une grande quantit d'ai-

bianens, qui devaient habiter aux environs des sources de Jaboc. Judas Machabe croyait y surprendre

rain, qui servit ensuite

Salomon pour l'ornement du

temple. David dpouilla de

mme

les villes

de Bl

Timolhe
la ville,

mais celui-ci
il

l'avait

prvenu en quittant

Broth et Thbath. Chun devait tre sur une colline

o cependant

avait laiss

une garnison de

du Liban, entre Baalath ou

Chus, l'an des
Hevila, Sabalha,
lui-ci

llliopolis

et

Laodica,

i0,000 hommes, qui

fut taille
,

en pices par Judas.

prs du passage pratiqu au-dessus de l'Eleutherus.

fils de Cham. 11 eut pour fils Sabu, Regma, Sabatecha et Nemrod. Ce-

Charan,
de Ser.

ville de.

l'Idume

au pied des montagnes

Charan ou Haran. Voyez Haran.

Charcamis, depuis Circesiuiu,
ville

fonda sur les bords de l'Euphrate un empire

fils

del Msopota,

puissant. Ses autres

s'tablirent dans l'Arabie

,

ou

mie, au confluent du Chaboras et de l'Euphrale

jourd'hui Karkisia.Ca fut prs de l que

au-

sur les confins de l'Arabie

d'o

la

descendance de

Nabuchodo-

quelques uns d'entre eux passa dans l'Ethiopie. Voy.

Arabie
et

nosor, roi de Babylone, battit l'arme de Nchao, roi d'Egypte. Diocllien

la fortifia.
fils

Ethiopie.

II

y avait dans

la

Susiane un peu-

ple qui se nommait. Clmsii, et encore aujourd'hui la Su-

Chasluim, un des
les Caphtorins.

de Mesram, de qui sont issus

siane elle-mme porte

le

nom de

Khozistan propre. Ces

dnominations ne se ratlacheraient-elles pas au

de Chus
,

nom
,

Chtiment d'Oza. Voyez Chidon.

Il

n'est rien

de plus naturel penser

fut e

car

Chkbbon
glon.

ville

de

la tribu

de Juda

non

loin d'-

la

colonie dont

Nemrod

pre

et qui tait

par
s',

consquent Chusile, put certes bien facilement

Ciibron ou Hbron, auparavant Cariath- arb.

tendre dans les contres situes l'orient du Tigre

et

Voyez Hbron.

en Susiane plutt qu'ailleurs.

Chelmad
Mdie.

ville

que

l'on

suppose appartenir

la

Chypre,

le

que

l'on appelait aussi

Celhim, dnomi-

nation qui s'tendait non-seulement cette le, mais

village

Chelmon,
d'Issaehar.

dans

la

plaine d'Esdrelon, tribu

encore aux ctes et aux

entre
la

les voisines.

Elle tait situe

Syrie et l'Asie-Mineure, non loin des ctes,

la

Chen,

ville

commerante que quelquesinterprles

Cfmlan ,.-|ais que d'autres croient

dans celte partie de

ture appelle
la

mer Mditerrane que

la

l'Ecri-

confondent

avec

Grande-Mer. C'tait
elle avait

plus grande le

avoir t voisine de Damas.

de celle mer;

120 lieues de circuit, ettait

flis
trs-fertile.

CIL

COL
phylie
les ctes
la

4526
qui baigne

On en

lirait

du vin excellent, de l'huile,

partie

de

la

mer Mditerrane

du cuivre et du cristal. L'air pur qu'on y respirait avait une grande influence sur les murs des habitants, qu'on reprsen-

du miel doux

de

la laine,

de ces deux contres de l'Asie-Mineure.

la tribu la

et

Cina, ville de

de Juda, vers son extrmit

mridionale; peut-tre

mme
le

que Cenni.

tait

comme

livrs

la mollesse et a tous les plaisirs

Cinens, peuple issu deCin, cl vivant au S.-E. de

la terre

des sens. Vnus y tait adore plus particulirement qu'en aucun autre lieu du monde. L'le avait reu des
colonies phniciennes bien longtemps avant que des
colonies grecques ne vinssent, postrieurement
la

de Chanaan vers
fil

pays des Moabiles. Ce

peuple

occasionnellement cause
les Isralites.
;

commune

avec les

Amalcites contre

Ses demeures taient

s'-

au milieu des rochers

tait

cependant Hber-le-Cinen
la

guerre de Troie, y former des tablissements. avait entre autres villes d'origine phnicienne
place
lie

Il

spar du corps de

nation, cl tait

venu

s'ta-

une

nomme

Cittium, dont le

nom

a servi en parl'on a tabli

d'une colonie sur le territoire de la tribu de Nephlhali, non loin de Cads, dans une valle apblir la tte

motiver

le

rapprochement que

en-

pele Senni m.

tre le

mot Cetldm des crivains sacrs

roi.

et

l'le de Chy-

Cison, rivire auprs de laquelle Sisara fut mis en

pre. L'le renfermait neuf villes assez considrables

droule. Elia coulait de TE. PO., en traversant la

plaine d'Esdrelon, et se jetait dans la

pour avoir chacune un

Ces rois furent d'abord

mer Mditerraen partie

la li-

tributaires de la Perse, ensuite d'Alexandre, et, aprs

ne, au N.-E. du

mont Carmel. Ce

fui

ce conqurant, des rois de Syrie. L'le passa des mains

mite des conqutes de glalh-Phalasar en Isral.

t, le

En

de ces derniers dans celles des Romains. Aprs

la

Cison n'est qu'un ruisseau insignifiant; mais

saison des pluies,
il

mort de

saint Etienne

l'le

de Chypre

fut le

refuge

dans

la

se change en un torrent

d'une partie des chrtiens qui quittrent Jrusalem.

Saint Paul et saint Barnabe y firent des prdications.

large et imptueux.

Ce

fut

probablement dans une

circonstance de celle nature que les troupes de Sisara

furent submerges dans ses eaux.

Ce

fut

Paphos, l'une de ses

villes principales, qu'ils

,

trouvrent Bar-Jsu, juif magicien et faux prophte

qu'ils

Citerne. Celait une

vieille citerne

abandonne o
dans
la

punirent en
la

le

privant de

la

vue

miracle qui
la re-

Joseph

fut prcipit par ses frres; elle lait

causa

conversion du proconsul Serge Paul

tribu de Zabulon, au N.-O. de Blhulie.

ligion chrtienne.

CoA,lieuo
de
la

il

parat

que

l'on levait
fit

des chevaux

Cibsam
centre de

ville lvitique

tribu

d'phram

au

de prix, et d'o Salomon en

venir pour son usage.

interpr*

la tribu.

On donne, relativement
de
talions
:

ce

nom, diverses
l'le

Cilicie, province situe sur la cte mridionale

aux yeux des uns, Coa serait

de Ces

l'Asie-Mincurc, TE. de
la

la

Pamphylie,

et

spare de

d'autres y voient une ville de l'Arabie, d'autres encore

Syrie par

le

mont Amanus. Entrecoupe de hautes

Cilicie renfermait partout l'E.

une de l'Egypte; mais D. Calmet prsente ce mot

montagnes,

la

de

grandes plaines et des vallons d'une extrme

fertilit,

comme un mot hbreu de l'espce de ceux que nomme appellatifs. Cependant Ptolme place une
de Coa dans l'Arabie heureuse.

l'on
ville

qui donnaient en abondance des grains de toute es-

pce, des fruits et des raisins.

Un

certain Cilix, ph-

nicien, vint s'y tablir la tte d'une colonie consi-

Cocvte, rivire de Ppire, en Grce, au N.-O. de

l'Achron, auquel elle vient se mler, et dont elie partage la clbrit dans les traditions

drable

ce serait de

lui

que

l'le

aurait reu son

la

nom.
au

Les Ciliciens s'tendaient jusque dans

Cappadoce.
;

paennes.

Son

Pendant longtemps
temps de Cyrus
Syennesis. Elle
,

le

pays forma un royaume

nom
sait

est tir d'un

mot grec

qui signifie gmir.

Le Co-

on y voit rgner un prince

assujtie aux Perses
;

nomm
gouver-

cyle entourait, disait-on, le Tartare, et ne se grossis-

fut

et

que des larmes des malheureux qui, aprs leur

ne par des satrapes

et

sur les flottes persanes se

mort, erraient sur ses rivages pendant cent ans faul^

trouvaient beaucoup de matelots ciliciens. Soumise

de spulture.
Colline de Dieu, situe sur
Philistins, et
la

par Alexandre,

la Cilicie

passa de ses mains dans celles

frontire

du pays dei

des rois de Syrie, dont elle forma une province. Sous

les

o se

tenait

une garnison compose de

Romains,

elle conservait

encore quelques princes

gens de cette nation.

particuliers, quoique ceux-ci y envoyassent des

gou-

Colline de

l' Aqueduc,

sur le bord de

la valle

qui

verneurs. Cicron

l'un d'eux

fut oblig
,

de

faire la

conduit Gabaon, dans

la

tribu de Juda, et o

Joab

guerre aux peuples des montagnes

et

Pompe de
mers et por-

poursuivit Abner, aprs avoir tu son frre Azal.

combattre ses pirates, qui infestaient

les

Colosse ou Conos,
l'endroit

ville

de

la

Phrygie,
terre

situe

taient la dvastation et la ruine jusque sur les ctes

le

Lycus se perd sous

stades de
l,

pour ne re-

de

l'Italie.

On

divisait

la Cilicie

en deux parties
,

la

paratre qu' cinq

et se jeter bientt
le

CUicia trachea ou la Cilicie montueuse

et la Cilicia

aprs dans

le

Mandre. Du temps de saint Paul,

fit

campestris ou la Cilicie des plaines. Tarse, la patrie de

l'aptre saint Paul, ville considrable, riche et magnifi-

christianisme y

de grands progrs

l'plre

que

le

saint aptre adresse de

Rome

ses habitants en l'an

que, sur leCydnus, en tait

ce forme actuellement
manie.
la

la capitale.

Celte provin-

62 entait

foi.

Colosse fut dtruite par un tremblement

partie orientale de la Cara-

de terre en

mme

temps que Laodice

et Uirapolis,

On

donnait

le

nom de mer

de

Cilicie et

de

Pam-

peu aprs que saint Paul eut

crit celle plre.

Elle

mi
fut,
il

cr
est vrai
,

CYR
elle
!

132&

rebtie

mais depuis longtemps

phnicienne.
et la fable

Le

culte d'Hercule s'y tait naturalis,

la

est en ruines.

de l'enlvement d'Europe, dont

et

Grce
H,

Coo ou Cos. Voy.

plus importantes

Cos.
villes les

lui devait la

connaissance, venait certainement (HeePoliliq.des Peupl. de l'Antiq.,

la
t.

Corinthe, auparavant Ephyra, une des

ren., Corn,
p. 43, tr.
f.y

de l'ancienne Grce,
elle

situe sur la

de

Phnicie. L'le de Crte reut aussi

pente d'une colline d'o

dominait l'isthme de son

plusieurs colonies de la Grce. Ses villes principales

taient
:

nom

et

deux mers,

le golfe

Saronique

l'E., et le

Cnossus, la patrie d'pimnides

Cijdonia et

golfedeCorinthe
delle,

l'O t

La

position leve de sa citaville,

Gortyna, auprs de laquelle tait le fameux labyrinthe,

Ida.

YAcro-Corinthe, au S. de la

avait

donn
l'antiil

que l'on

croit retrouver

lieu ce proverbe, d'un frquent usage

dans

dans une carrire du mont

l'le

Cretois, habitants

de

de Crte;

ils

pas-

quit

Non

cuivis

homini contingit adir Corinthum;

le

saient pour menteurs.

crtois

On
:

connat ces mots d'un pote'

n'est pas

permis tout

monde

d'aller Corinlhe.
lat.

de

l'antiquit qui, dit saint Paul, passait

pour

Cette citadelle tait situe par 37 55'

long. E. de Paris.
nait Corinthe le

N. et 20 32'

un de
teurs
;

leurs prophtes

Les Crtois sont toujours men-

Le voisinage des deux mers donmoyen de faire un commerce imsur le golfe Saroni-

ce sont de mchantes btes qui n'aiment qu'

Ils

man-

ger et ne rien faire.

avaient, au

temps du saint
des colouies pour

mense; son port

visitait.

tait Cenchres,

Aptre, conserv le

mme caractre.
tira

que. Elle implantait ses colonies dans les pays qu'elle

Cutha, pays d'o Salmanasar

remplacer, dans
le

Les ctes de
de
la Sicile

la

Thrace, celles de l'pire, de

royaume

d'Isral, les captifs qu'il

la

l'Italie et

en reurent plusieurs. Prs del

jeux isthmiques, qui attiraient

en avait arrachs. On a plac ce pays dans

d'Eslher et de Mardoche

Susiane,
l'histoire

ville,

on clbrait

les

o on voit quelque temps aprs, suivant

,

un grand concours de monde venu de diverses parties

des Juifs tablis et fixs.

de

la

Grce. Corinthe

fut dtruite l'an

146 avant
transpor-

On

l'a

aussi recul jusque dans le pays des Scythes:

Jsus-Christ par le consul

ter

Mummius,

qui

fit
;

mais

la

premire de ces deux conjectures nous parat

Rome une

partie

de ses richesses

mais Csar
prit

la plus

vraisemblable. Cuthens, habitants de Cutha.

ville situe

la releva, et y
le

envoya une colonie romaine, qui

Cyrne, aujourd'hui Grennah,

sur un
lat.

nom de

Colonia Laus Julia Corinlhus, et elle devint

le

plateau environ 4 lieues de la mer, par 32 50'

le sige

du proconsul d'Achae. Aujourd'hui, sous

N., et 19 28' long. E. de Paris, dans

pre, autrefois

la

Lybie pro-

nom
tions

de Corinthe, celte antique

cit, si riche et si flo-

une des plus grandes

:

et

des plus com:

rissante,

ne se compose plus que de quelques habitade nombreuses

il

merantes de l'Afrique
rne
tait la capitale

son port tait Apollonia

la

Cy-

parses entremles
;

ruines.

de

Cyrnaque, et

la

principale
le

Saint Paul y vint prcher

a crit

deux ptres par-

des cinq villes qui firent donner cette contre

ticulirement adresses Yglise de Corinthe.

rinthiens, habitants

Code Co-

nom

de Penlapole. Son origine

tait

grecque;

elle

de

la ville et

du

territoire

avait t fonde 631 ans avant notre re, par

une codevint

rinthe.

lonie sortie de
ville situe

l'le

de Thra dans l'Archipel. Pendant

elle

Corozam, petite
nale de la

sur la rive septentrio-

longtemps

elle

forma un royaume, puis

mer de

Galile, et qui, plus lard, reut le

lui

rpublique; alors son territoire s'tendait beaucoup

vers le S. Elle eut assez de force pour lutter contre

nom
la

de Julias, que

donna Hrode en l'honneur de

de

femme de Tibre. Cosou Coo, petite

tait

Carthage; mais
le

elle subit la

domination des Ptolromaine.

la

mer Ege,

l'entre du

mes d'gyple,
liv.

et enfin devint province

Au
do-

golfe Cramique, au S.-O. d'Halycarnasse

etauN.-O.
l'anti-

IV des Rois, aussi bien que dans

il

les prophties
la

de Cnide. Elle

gnralement connue dans

;

d'Amos,

semble que Cyrne

ait t

soumise
dit

quit pour ses vers soie

on y

cultivait aussi

beau-

mination des rois d'Assyrie, puisqu'il y est

transporta des habitants captifs d'Isral
;

qu'on y
il

coup

la vigne,

qui produisait d'excellents vins.

Au-

mais

est

jourd'hui Stanchio.

probable que
le

Crte, actuellement Candia, grande

situe l'extrmit mridionale de la
e
e

oblongue,
,

de

la Bible

nom hbreu, rendu dans la traduction par le nom de Cyrne, et dans la version
le

mer Ege

et

d'autres interprtes par le

tre
1

mot Kir,

est tout--fait auqu'il faut

s'tendanldu 21

au 24 degr de long. E. de Paris, et

que
le

celui
lieu

de

la ville

de Cyrne, et

cher-

du 34 58 minutes au 55 degr et demi seulement de lat. N., entre les terres de la Grce europenne et
de
la

cher

indiqu dans les pays qui composaient

l'ancienne Assyrie. Les lettres et les arts florissaient

Cyrne. Eratosthne, l'astronome el le gograpiie
le

Grce
le

asiatique. Cette lemontueuse, et

o do-

minait

clbre

mont Ida,

avait

un

sol fertile,

abon- ICarnades
breux

philosophe

et le

pote .Callimaque

dant en vin, en huiie, en bl et autres produits. Sa population tait nombreuse, et elle passait pour avoir

taient natifs de cette ville. Les Juifs y taient

:

nom-

en s'emparant de Jrusalem, Ptolmc Soter

renferm cent

villes.

La Crte

fut

d'abord habite par

en avait

emmen

Alexandrie

un grand nombre dont

des Telchines, qui paraissent tre venus de l'Asie-Mi-

neure ou de

la Syrie.

Ces peuples prirent ensuite

le

beaucoup ne restrent pas dans cette ville, mais se rpandirent dans le nord de l'Afrique et surtout Cyrne. Simon, qu'on fora porter la croix de Notre-

nom de
le

Curets.

Les Phniciens

firent aussi plusieurs

tablissements dans

la Crte, et la

mythologie de celle

Seigneur, lorsqu'on menait celui-ci au supplice, lait

porte en effet deb traces videntes d'une origine

n parmi

les Juifs

de Cyrne. La Cyrnaque

tait

un

329
pays
fertile et riant
;

DAM
il

DAM
un climat exLes cinq
villes

1330

produisait, par

de

la

Penlapole taient avec Cyrne,

viers, des vignes

cessivement doux, des grains, des orangers, des oliplantes, que l'on paya ; et une de ses
quelquefois

ils

Ptolmas, Bar ce, Teuchira ou Arsino, et Brnice.

Cijrnens, habitants de

Cyrne et del Cyrnaque;

la

Rome

au poids de

l'or,

tant elle tait

passaient pour tre irs-adonns au luxe et

prcieuse, tait le sijlphhim.

Enfin

tel est

l'ensemble

volupt; aussi ne purent-ils,

comme

on Ta remarqu

des beauts que prsente cette contre, borde cependant par les arides dserts de sable de la Lybie,

(Pacho, Voyage dans

la Cyrnaque),

supporter le poids
bien souvent

de

la libert,

qui

cependant

s'offrit

que

les

anciens y placrent

le

jardin des Hesprides.

eux.

D
Daberetii, ville lvitique de
la

tribu d'Issachar,

monde
dj

entier pour son antiquit, puisqu'elle existait

sur les confins de celle de Zabulon, au pied du

mont

au
lat.

temps

d'Abraham.

Elle

est

situe

par

Thabor.
Dabir, Cariathsenna ou Cariath-Sepher, ville lvitique e la
tribu de Juda.
ville

55

N., et 51 53' long. E.

de Paris, dans une

plaine

immense qui

s'tend au pied de l'Anii-Liban

On

l'avait

nomme Caque cette

sur le CUrysorrlioas,\Q Baradi d'aujourd'hui, qui, par

ses branches diverses, reprsenlel'A6o?ia et sans doute

riath-Sepher, ou
ville,

des lettres, soit parce

tant le dpt des archives du peuple, avait par

aussi le Pharpliar de la Bible. Sa position est telle-

ce motif acquis une importance toute particulire, soit

ment

riante

que son

territoire passe

chez les Orien-

parce que ce

fut l

que

les

premires coles furent

la ville

taux pour avoir t le sige du Paradis-Terrestre. A.

cet avantage,

tablies. Elle tait

elle fut,

peu loigne de

d'Hbron

Damas en

runissait d'autres
,

elle avait

comme
fil

elle,

dvaste par Josu, et vit toute

la

acquis

ds

la plus

haute antiquit
industrie, son

une trs-grande
ri-

sa population, qui appartenait

race des gants,

renomme pour son

ville

commerce, ses

passe au
roi avait

de l'pe, sans

qu'il

en restt rien. Son

chesses et sa puissance. Jrmie

de
dlices,

la dit belle et l'appelle

un des cinq princes amorrhens qui

Il

et

zchiel parle de son trafic avec

avaient oppos le plus de rsistance Josu.

parait

Tyr,

elle

portait des ouvrages varis et d'imet des laines

que, malgr cet pouvantable dsastre, Dabir se releva

tes

menses richesses, du vin excellent

que Damas
lieu

d'une

promptement de ses ruines

la

et

que quelques res;

couleur vive et clatante. Il'faut croire, d'aprs cela,

tait

de

race des gants continurent de l'habiter

un grand centre de commerce, un

car, aprs la

mort de Josu, Olhoniel

tribu de

s'en

empara de

de raliiement pour les caravanes qui parcouraient

nouveau au nom de Caleb.

Dabir, ville de
la

longues journes les dserts de l'Arabie

ou

les riches-

Cad, situe prs du con-

contres situes au
sition
villes

et

TE. de celte
,

ville.

Sa pode

fluent de la rivire de Jaser et du Jourdain.

semble

l'avoir

protge

et lorsque tant

Dadan.
le

Un

des

fils

de Chus, qui pourrait bien tre

ont disparu,

Damas

a dur jusqu'

nous et

s'est

Dan on Vadan

d'zchiel, et dont la descendance

maintenue une des

villes les plus

florissantes

du Le-

aurait occup l'extrmit S.-O. de l'Arabie.

bie. Il

Yoy. Ara-

vant. Sous la domination

des Perses et des Sleu-

y avait un autre Dadan, petit -fils d'Abraham et de Cthura, dont la postrit a d se confondre avec
les peuples

cides, elle conserva son clat; sous les Romains,

elle fleurit
rient.

encore. Julien l'appelait

l'il

de tout l'O-

de l'Idume.
ville

Diocllien y avait tabli, suivant la Chronique

,

Dalmanutha,

situe

dans un

petit

pays du

de Malala, plusieurs ateliers d'armes

lors

et c'est depuis

mme nom
quelle on
les
l'a

l'orient de la

mer de
l

Galile,

dans

la

que

la

rputation
,

des ouvrages d'acier et de

,

demi- tribu de Manass, prs de Magedan, avec

confondue. Ce fut

la-

lames d'pes
ville
,

appels damas

et fabriqus

dans

la

que

les pharisiens et

commenc.

C'est aussi de cette ville qu'est

saducens vinrent au-devant de Jsus-Christ, et lui

faire voir

venue

la fabrication

de cetle espce
le

d'toffe si riche

demandrent de leur
le ciel
rait
;

quelque prodige dans

qu'il

connue galement sous

y
la

nom de

damas, et que l'on

mais Jsus leur rpondit

ne leur en se-

faisait

avec

la plus

gra..Je perfection.
il

pas donn d'autre que celui du prophte Jonas.

rsidence des rois de Syrie, dont

est fait

Damas fut menconsi-

Celte ville fut entirement dtruite par les Romains.

tion

dans l'Ancien Testament;

elle tait alors

Dalmatie, partie de
dait le long de la
la

l'Illvric

romaine. Elle s'tenentre la Macdoine,

la

dre
trict

comme

la capitale

de

la

Syrie

et tout le dis-

mer Adriatique,
la

qui l'avoisine avait reu d'elle le

nom

de Syrie

haute Msie et
le

Liburnie.

On
le

connat encore

de Damas, pour distinguer

cette partie de la Syrie

de

prsent sous

mme nom.

C'est

un pays monlueux
la

toutes les autres. David profita de ce que les Syriens

l'on trouvait

cependant sur

bord de

mer

quel-

ques villes importantes. Les plus considrables taient

de Damas avaient prt leur assistance Adrezer, roi de la Syrie-Soba , pour placer garnison dans la
ville,

Delminium,

la capitale

du pays; Epidaimis,

et
la

Sare-

soumettre toute
les rois d'Isral
elle

la
,

Syrie ci

la

rendre tributaire.

lonc, aujourd'hui
traite

en ruines, mais clbre par

,

Avec

Damas recouvra son indpentomba entre

II,

de Diocllien

lorsque ce prince eut abdiqu

dance; cependant

les

mains des

rois

l'empire. Tite, disciple de saint Paul, vint en

tie

Dalma-

de Juda, auxquels Jroboam

Vers ce

roi d'Isral l'arracha.

pour y enseigner l'vangile. Damas. Une des villes les plus remarquables du

mme

s'tendirent,

temps les entreprises des Assyriens non seulement sur le royaume d'Isral

4551

DAN
la

DAP
fut prise, pille, in-

1532
,

mais encore sur

Syrie.

Damas

livrer la
les ports

navigation

et

en

effet

ils

possdaient
,

cendie et ses habitants transfrs par Tglalh-Phalasar Cyrne, suivant quelque versions, et Kir,

de Jopp et de Jamnia.
,

Ils

eurent

lors

de

leur tablissement dans le pays

beaucoup

souffrir

suivant d'autres. Rasin

alors roi de Syrie, fut tu.

,

de

la

part des

Amorrhens
serait

qui, rfugis dans leurs

Damas

s'tait

cependant releve de ce dsastre

lors-

montagnes, ne cessaient de
prdit que
justifia la

les harceler.

Mose avait

que Nabuchodonosor y porla le fer et le feu. Ses campagnes furent entirement dpouilles par Holol'erne

Dan

comme un
fait

lion
ils

pronostic que

bravoure des Daniles;

prosprrent.
le

A
;

de leurs moissons, de leurs arbres, de leurs vi-

l'poque du

dnombrement
augmenta

par Mose,

nombre
que
les

gnes

que

le gnral

aussi cruel que son matre

des

hommes
la

propres au combat s'levait 62,700

,

n'pargna

mme

point.

Damas

avait t puissante et
le

dans

suite

il

un

tel

point,

riche; plusieurs fois elle avait agi contre

peuple

Danites se trouvrent trop

d'entre eux alla

l'troit, et

qu'une partie

de Dieu, de
elle.

l les prdictions

des Prophtes contre

former au nord de Nephthali une

Sous

les Sieucidcs, elle devint la capitale

la

de
,

la
il

colonie importante.

Cl-Syrie, mais avant

parat qu'elle
voit

domination romaine

Dan (camp
Caria thiarim

de), lieu situ entre Saraa et Eslhaol,

tomba au pouvoir des Arabes; car on

qui rgissait
la

d'o partirent les G00 Daniles

,

qui vinrent de
ils

un des princes de ces derniers, Aretas, avoir

province en

derrire

laquelle

plantrent leurs

Damas un gouverneur
dans une prison
,

lentes, et se dirigrent ensuite au

ils

nord vers Las, o

son nom. Ce fntee gouverneur qui Ht enfermer S. Paul

d'o le saint Aptre put cependant

s'tablirent.

Depuis celte poque, on a continu

d'appeler ce lieu le

Camp

de Dan.
,

s'chapper en descendant dans une corbeille.

avait une

Damas
la

Dan, dans

le

pays de Rohob
le petit

au N. de

la tribu

de

synagogue de

Juifs, et S. Paul,

dont

merde

Nephthali, sur

Jourdain. Celte

ville,
,

colonie

veilleuse conversion eut lieu dans cette ville, y prcha

des Danites, se nommait auparavant Las

fort loigne

elle tait

Tvangile, mais ce fut ce qui

lui attira

l'inimiti

de Sidon. Sans aucun commerce avec

,

beaucoup de
'c

Juifs, et ce qui

causa sa dtention. Dans

la rsi-

qui que ce ft
jouissaient

et toul-a-fait isols, les habitants

vn

sicle, elle fut

pendant quelque temps

d'une paix

profonde; leur

pays
le

tait

dence des
actuel,

califes. Voici ce

que rapporte, de son aspect

J.

tendu, riche et Irs-fertilc.Tel fut du moins

qu'en
firent

rapport
d'aller

un voyageur qui Ta rcemment visite, M.

les tribus

les

envoys de Dan, chargs

duquel
six cents

Bucrngham. (Voy. parmi

longueur de ectie
sa largeur de

arabes, 1825).

La

l'explorer, rapport la suite

hommes

ville parat tre

;

de

trois

milles et
orientale

de Saraa et d'Esthaol quittrent leur patrie pour venir

prendre possession de Las et de son
passrent par Cariathiarim,
territoire. Ils

deux

elle s'tend

sur

la ligne
,

d'une belle plaine, sur un

site

uni

auprs d'une
la

ils

formrent

un
ils

chane de collines qui se prolonge au N.-O., et

plaine s'agrandit perte de vue.

camp;

puis, traversant la

montagne d'phram,

Les btiments de
difices publics
,

se dirigrent au N.

Les habitants de Las, qui ne

de l'pe

Damas

tant construits, le bas en pierres et l haut

tandis

s'attendaient point leur arrive, ne purent se d-

en briques jaunes,

que

les

fendre;

ils

furent

nanmoins passs au
;

fil

sont peints des plus riantes couleurs

ville est ravissant.

l'aspect

de

la
,

et leur ville fut brle

mais
ils

les

Danites

s'aperu,

Au

centre se trouvent le chteau

et
la

rent bientt de leur faute,

rebtirent la ville

et

entour de murailles

grande mosque, difices

son

nom

de Las substiturent celui de Dan.

En

rai-

imposants par leur magnificence. Les nombreux minarets qui s'lvent dans tous les quartiers donnent

la

son de sa position sur l'extrme frontire d'Isral, au

N., celte
indiquer
les les
ville est
la limite

souvent cite dans l'criture pnur

cit

un caractre

particulier

d'lgance.

Les

du pays de ce

ct.

Il

y avait dans

jardins qui l'entourent du ct du N., ses plantations

d'oliviers et ses longues

environs un bois qu'on

nomma

bois de

Dan

et sur

avenues au midi, ses nom

hauts lieux voisins, Jroboam leva un des deux

qu'il avait fait
il

breux villages
l'ouest,

l'E-, le

grand faubourg de Sft/e%'j

veaux d'or

fabriquer pour les exposer

avait plac l'autre Btheh

tout cela joint

aux sombres

et

hauts

cy-

l'adorationdu peuple;

prs, aux peupliers lancs, aux champs de bls et

Quant
rat

ses vicissitudes politiques, celte ville, qui pa-

aux rivires

et ruisseaux

qui

fertilisent le sol,

pr-

avoir joui de quelque importance, subit le

mme

sente un paysage enchanteur et digne de l'imagination descriptive d'un conteur arabe.

sort

que celles de Nephthali, dans

;

la

guerre d'Isral

Il

ne faut donc

contre Benadab

elle fut prise

et sans

doule qu'une

pas s'tonner qu'on y

ait

plac le Paradis Terrestre.

est estime tre d'environ

partie de ses habitants fut depuis transfre en Assyrie,

La population de Damas
cent dix mille mes.

comme

le

furent ceux des autres villes de la

mme
,

contre..

Damna ou

PiF/mmon. Voy.

Remnwn.
d'Isral,

Dan, une des douze tribus

postrit de Dan, cinquime

forme de

la

Dan, que quelques versions crivent Vadan pays de Dadan, situ dans la partie S.-O. de l'Arabie. Dan,
de

fils

de Jacob. Elle occu-

nom

de l'une des portes de Jrusalem du ct

tribu de Juda,

pait sur le bord de la mer, entre le pays des Philistins et les tribus

l'orient.

de Simon, de Benjamin
la

et

d'

Danna,
Dapuc

ville

de

la

vers

la

frontire

phram, un des meilleurs cantons de

par sa position, leur offrait en outre

Palestine, qui,

de Simon.
\
,

le

moyen de

se

septime station des Hbreux dans ledsert.

1333
Ils

>KD
;

DiB

1534

de Sin de arrivrent Daphca en venant du dsert

se rendirent Alus.
la ville

Ddanites formaient une population trs-commerante,

dont
d'Antioche, qui en avait
l

le trafic

l ils

avec Tyr

tait

considrable,

c*ir ils

ve-

Daphn, faubourg de
reu le

naient par caravanes jusque sur les marchs de cette

ville,

nom

ipidaphne. Ce fut

que se rfugia

le

apporter de

l'ivoire,

de l'bne

et

de magniliques

mais il y grand-prtre Onias, supplant par Mnlas, d'Andronique, qui avait t pril bientt de la main
g g n par ce dernier. " la fronDaphnis, fontaine situe vis--vis Rebla, sur
||

housses de chevaux, produits sans contredit trangers

leur pays, mais qu'ils recevaient de nations plus loignes par les diffrents ports de l'Arabie, lsae,

menaant l'Arabie de
gers, ne

l'invasion des conqurants tranfaire voir

au nord deNephthali. Datheman, forteresse du pays de Galaad, o les Juifs, les perscuts par les habitants du pays, qui voulaient exterminer, vinrent chercher asile, et d'o ils imploLire d'Isral,

manque pas de

que

le

commerce qui
de celles

forme

la vie
,

de ces populations,

et entre autres

de Dedan

sera ananti.

Dedanim ou Dedan. Yoy. Dedan.

rrent

le

secours de Juda Machabe; elle tait situe

Delean,
Lachis.

ville

de

la

tribu

de Juda, au sud de

sur

la

frontire orientale de la tribu de Gad.

ville

Debbaseth,

de

la tribu

de Zabulon, sur la limite

Dlos,

la

plus petite des les Cyclades. Elle tait

S.-E. de cette tribu.

autrefois clbre pour le culte

que

l'on rendait

ApoJ-

Debera,
de Juda.

ville situe

sur la limite N.-E. de la tribu

lon, qui y tait

et

brait des ftes o l'on

ville

en l'honneur de qui on y clse rendait de toutes les parties

le

Deblatha ou Deblatham,
l'Arnon.

situe dans
,

un
de

de

la

Grce. Ce fut dans cette

le trsor
,

que

les

Grecs pla-

dsert dpendant de la tribu de

Ruben

non

loin

crent
rinthe

commun. Aprs la destruction de CoDlos fit un commerce considrable. La menen est

faite

Deblatham ou Deblatha. Yoy. Deblalha.

Dcapole, runion de dix
villes situes particulire-

tion particulire qui

au

livre

des Machabes

prouve qu'elle
Cette

n'tait

point alors sans importance.

ment vers
a
fait

le

bord du Jourdain

et

de

la

mer de

Galile,

le el celle

de Rhene, qui en est voisine, sont

contre que Jsus-Christ a souvent parcourue, et o

il

appeles aujourd'hui les deux Dlos.

plusieurs miracles. Ces dix villes n'taient

elles taient

Denaba,
chomius

ville

d l'Idume, capitale des rois du pays,

l'un d'eux; Adri-

point occupes par des Juifs;

peuples

ou du moins rsidence indique de Bala,

croit,

en partie de Syriens et en partie de Grecs, et taient dans une situation politique autre que celle des autres
villes

qu'elle devait se trouver vers la source

du torrent d'Egypte.

de

la

Palestine. Elles jouissaient

sous l'admiprivi-

Debbe
de

petite ville
,

de

la

Lycaonie

sur

la

limite
reti,

nistration

immdiate des Romains, de plusieurs

l'Isaurie

o saint Paul et saint Barnabe se

quitter Icne
d'y

lges particuliers. Belhsan, ou Scythopolis, passe

pour

rrent lorsqu'ils furent forcs

qui

ce

avoir t

la

principale d'entre elles. Gerasa (Dsiers),

ne

les

empcha cependant pas

qui
fut aussi

retourner.

Gadara,

et

mme

Philadelphie

(Amman;

en taient
le

Gaius, un des disciples de saint Paul, tait natif

galement. Leurs ruines magnifiques, qui ne

cdent

de celle
moth.'.

ville,

la

patrie de saint

Ti-

en rien celles de Palmyre,

les dbris

de leurs tem-

ples, de leurs colonnades, de leurs amphithtres,

Dsert

mot qui dans

l'criture dsigne

un

lieu

montrent, d'aprs

le

rapport des voyageurs Seetzeen,

inculte, un peu

montagneux. Les dserts prennent en

Burckard, Banks elBuckingham, quelles furent dans

l'antiquit leur
villes,

gnral leur dnomination des villes qui en sont voisines.

grandeur et leur richesse. Outre ces

cite

Quant au mot

dsert

employ
il

seul, cl d'une

male

Pline

(V, 18)
,

comme

tant
,

comprises
,

nire absolue dans la Bible,

indique en gnral
les

dans

la

Dcapole

les villes

de Damas

de Raphana

dsert de l'Arabie entre

la

mer Rouge,
il

montagnes

de Ilippos, de Dium, de Pella et de Canalhe; d'autres

auteurs indiquent quelques lieux diffrents de ceuxci,

de Galaad

et

l'Euphratc; souvent

s'applique seuleles

ment

la portion

du dserl parcourue par

Hbreux

en sorte
la

qu'il

rgne de l'incertitude sur

le fait

mme
la

leur sortie de l'Egypte.

de

runion de quelques-uns d'entre eux

D-

Dessau, forteresse situe dans

le

voisinage de J-

capole.

rusalem, et o se rendirent par l'ordre de Judas

,

Decla
tablit

un des

lls

de Jectan

dont

la

postrit s'-

Machabe
canor.

les

Juifs

effrays

de

l'arrive

de Ni-

en Arabie.
l'Arabie soumis aux
tait d'origine idu-

Dedan ou Dedanim, peuple de

l'on

jmenaces des prophtes. Ce peuple

'menne,
si

Dibon, ville situe dans un pays fertile et riche en

en croit Jrmie et zehiul; et ce,

pturages

au N. de l'Arnon
et

assigne aux enfants de

pendant plusieurs auteurs

judicieux critiques

l'ont

Gad, rebtie par eux,

dans
le

entre depuis sans doute

plac danslegoife Persique, l'une des les Bahrein

l'une des les voisines

ou

partage de

la

tribu
le

de Ruben. Dibon
sujet

au-

(Ueere*, Comm.

el

Politiq. des

jourd'hui
faites

Diban

a
;

des

prdictions

Vev.pl

de CAntiq.,i.

II, p.
t.

270, traduct. franc. d'AssE-

contre

Moab

on y voit encore quelques ruines.

ville situe

manni, Bibl orient.,

111), position Irs-loigne de

Dibon ou Dimona,
Juda, peul-lre
l'O.

au S. de

la tribu

de

l'Idume, dont la limite orientale ne s'tendait gure

au-del du 34
e

de Cabsel.

degr de long. Quoi

qu'il

en

soit,

les

Dibongad,

la

trente-sixime station des Isralites dan$

ib
le disert; elle tait situe

ECB
dans
la

EDE
Moabitide, entre
le

4336

des Hbreux

et capitale d'un district situ entre le

torrent de Zared etTArnon.

Divens, peuple originaire de

sur les terres de Juda aprs
pulation Isralite de ce

la

Chalde, et tabli

mont Carmel sion du pays,

ville

et Csare.
elle sut

Lorsque

la tribu prit

posses-

en mnager

les habitants et se

la translation

de

la

po-

contenter de les rendre tributaires.

Ce

fut

dans cette

pays dans l'empire Chal-

que se

retira

Tryphon, poursuivi par Antiochus, nombreuse,

daico-Babylonien.

Ifs

s'opposrent la reconstruction

qui investit la ville par terre et par mer, la tte d'une

du temple.
,

arme de 128,000 hommes

ambitieux rvolt.

et d'une flotte

Djmona ou Dibon. Voy. Dibon.

Dinens, peuple sorti originairement des terres de
l'empire Chaldaico-Babylonien, et tabli dans la Jude
lors de la captivit des Isralites. Ils s'opposrent
[la

sans pouvoir parvenir, malgr cela, s'emparer de cet

Dora ou Dor. V. Dor.

reconstruction du temple.

DOTHAN OU DOTHAN. V. Dothatl. Dothan ou Dothan, lieu o Joseph

ses frres.
situ
11

fut

vendu par

Doch,

petit fort construit

auprs de Jricho
ville
,

par

appartenait la tribu de Zabulon, ettait

Ptolme, gouverneur de cette

qui y attira Si,

peu de distance au N. de Samarie, auprs del

il

mon Machabe
ta la vie.

et ses

deux

fils

par trahison

et leur

clbre valle de Jezrahl, laquelle

lie

a aussi en par-

donn son nom, car

Duma,

la

Gense l'appelle plaine de

Dodanim,

nom de

l'un des quatre

la

fils

de Javan, que

Dothan.

les uns ont fix

dans

Doride et

l'le

de Rhodes,
le lieu

et

nom du

sixime filsd'Ismal, lequel fonda

la

la

que d'autres ont transport en pire, vers

depuis s'leva Dodone et son temple.

ville

de Duma, capitale de

contre de Seir. La ver-

sion des Septante traduitee

mot par 'loou//aa, Idume.

la

Dommim, pays dpendant de

la tribu

de Juda, vers

la

Dura, plaine situe dans

et

province de Babylone,

source du torrent appel Sorec, entre les villes de Soclio et

o Nabuchodonosor

fit

lever une statue d'or de 60

qu'il

d'Azeca.

Ce

l'ut

prs de

que David tua

le

gant

coudes de haut et de 6 de large,

tion

exposa l'adorapas

Goliath.

de tous ses sujets. Ce

nom de Dura ne serait-il

de l'Euphrate?

Dor ou Dora,

ville

maritime de

la

Samarie dans

la

celui

de

la ville

de Duraba, place par Ptolme au N.

la rive orientale

demi-tribu 0. de Manass, ville royale avant l'arrive

de

la

Chalde. sur

E
CNRETH OU DE GNAROTH

Eau de Gnsar ou lac de Gnsareth mer de MER DE GAULE OU DE Tl,

,

et cependant Antiochus-le-Grand y ; trouva encore assez d'argent pour en faire frapper

leucus-Nicanor

briade. Y. Mer de Cnreth.

4,000 talents en monnaie.

d'hui de ce palais
si

Il

ne reste plus rien aujour-

Eau de contradiction, nom donn par Mose aux

eaux que Dieu
tion
fit

magnifique, et o tant de richesses

couler Gads la suite de la sdi-

taient accumules. Suivant

et

MM. Porter (t.

II,

p. 103),

du peuple.
la

Morier

(t. II,

p. 267), qui

en ont reconnu l'emplacolline

Ecbatanes, ancienne capitale de

Mdie, sur l'em-

cement,

la ville s'tendait le fort

du sommet d'une

placement ou du moins trs-prs de

d'aujourd'hui (Mannert,

la ville
le

moderne

occupe par

dans une plaine des plus pittores

iVHamadan, au pied du mont Oronte,

t.

mont Almend
tait,

ques, et arrose par des eaux nombreuses qui descen

V, p. 160). Ecbatanes

daient de l'Oronte. M. Morier vit sur un rocher de

cette

son origine, plutt un chteau-fort qu'une ville; ce-

montagne deux fragments

d'inscriptions graves

pendant

elle

ne tarda pas devenir

la

demeure des

en caractres cuniformes, ressemblant aux inscriptions de Perspolis. Tout concourut

d'Ecbatanes
:

anciens rois des Mdes, et plus tard elle fut aussi,

certaines poques, celle de plusieurs des souverains

l'clat

que jeta
le

la ville

un

sol fertile,

un climat doux,

sjour

de

la

Perse.

Ce

fut ainsi qu'elle se plaa

au rang des

d'une cour brillante, et surtout sa position sur une

premires

villes

de

l'Asie.

L'un des princes Mdes, defit

grande route commerante qui menait de

l'Asie
;

l'O.

l'E. de
si

puis vaincu par Nabuchodonosor, Arphaxad, en

mais tout a chang,

et c'est peine

on re-

une

ville trs-forte

il

y leva des murailles de 70 cou-

trouve encore Ilamadan quelques restes de cette

des de largeur sur 50 de hauteur, protges de distance en dislance par des tours hautes de 100 coudes:
ces tours taient carres, et sur chaque face elles

opulente

cit.
ville

dma,
d'Aser.

de

la tribu

de Nephthali, sur

la limite

avaient 20 pieds

de largeur. Les portes de

la ville

taient aussi leves que les tours; quant son intrieur, cette ville avait

den, pays appartenant

dans
le

la

Msopotamie,
l'O.

et situ

un palais dont

la

magnificence

pachalick actuel de Diarbkir,

orient., II,

du Tigre.

pouvait lutter avec celle des palais de Suse et de Babylone. Selon Polybe (X, 27), ce palais avait 7 stades

Suivant Assemanni {Bibl.

224), ce serait le

de circonfrence,

et

on y avait prodigu
la

les richesses

pays appel aujourd'hui Maadan. On a cependant appliqu aussi cette dnomination, dans le prophte zchiel,

de toute nature. Toute

boiserie tait en bois de c-

au port de l'Arabie Heureuse,

nomm

encore

dre ou de cyprs, et partout resplendissaient des pla-

prsent

Aden. Selon
le

les versions, autres

que

celle

ques d'or ou d'argent

les tuiles taient

en argent

de
ville

Sacy,

prophte

Amos

parlerait aussi d'une

ville

tout Cela fut enlev par Alexandre, Anliochus et S-

d'den, mais diffrente de celle-ci; celte

, ,

1337
aurait t situe dans
le

EDE
Liban, auprs du fleuve
avec celle d'Adar.
plaa, ds le

EDO

1338

vers l'Idume, et confondue, non sans vraisemblance

Adonis.

den ou Paradis, o Dieu

la

moment de

cration,

Adam

et

Eve.

Il
:

en sortait un fleuve qui

le

Edom, c'est--dire roux, dnomination trs-frquemment reproduite, soit seule, soit avec l'adjonction
des mots terre ou pays
s'tablit la
,

se divisait en quatre

canaux

Phison, qui coule aule

et qui dsigne
,

la

contre o

tour du pays d'Hvilath; le Ghon, qui entoure

pays

descendance d'Esa

aussi appel

Edom.

d'Ethiopie; le Tigre (Hiddekkel), qui se rpand vers n'est les Assyriens, et l'Euphrate {Phralh). Mais rien
plus incertain que
elle
la position

Cette contre, dpendante de l'Arabie-Ptre, tait la

montagne de

Ser,

au midi de

la terre

de Chanaan.

de ce jardin de dlices
infini d'opinions.
l'a

L
ou

taient fixs les Horrcns, mais les enfants d'Esau

les

adonn

lieu

un nombre

On

l'a

exterminrent ou

les chassrent,

en sorte

qu'ils

plac sur la terre et hors de la terre; on

transport

devinrent les seuls matres du pays.

On

appela ce pays,

des rgions glaces de

la

Sude aux climats touffants

sinon iml'on

non seulement Edom, mais encore

me)
et ses habitants furent

terre des enfants

de Tqualeur, dans l'Inde, et mme en Amrique. Cette

question, d'une solution rellement
possible, ne saurait avoir
serait bien fix sur le
difficile,

d'Esa, ou montagne d'Esa, ou bien Idume (Voy. Idu;

indiffremment

nomms
territoire

un terme qu'autant que

enfants d'Esa, Edomites ou Idumens.

Le

nom,

la position et la corresla

d'dom
tard

se borna, dans le principe, au

pays compris

pondance de chacun des quatre canaux dont

nse
fait

Ge-

entre les monts Ser et Hor, et le dsert de Sin. Plus

il

mention. Voici les principales hypothses qui

se prolongea vers le S. et l'E.

il

s'tendit jus-

ont t mises ce sujet. Bochart et Huet, conservant,

qu'

la

mer Bouge,
la

jusqu' Ddan, Bosra, et

Il

mme
,

comme

l'ont fait

d'autres commentateurs, les

la

jusque dans

terre de Hus.

renfermait une im-

noms du Tigre

et

de l'Euphrate, font du Pinson

et

branche occidentale du Tigre,

orientale. Dans, ce cas, le

du Gfwn

la

branche

parmi lesquelles

mot Ethiopie, version du

rendu par

mense tendue de dserts et quelques montagnes le mont Hor. On y trouve aussi, au S. de la mer Morte la valle des Salines. Les habi,

mot pays de Chus de

le

la Gense, devrait tre

tants se livraient au
tail.

commerce

et l'ducation

du b-

nom moderne
le

de Khosistan; et alors den serait

font correspondre le Phison
et placent le pays
le

Leurs

villes principales furent Elath, Asiongaber,

dans

pays deSennaar, pachalick actuel de Bagdad.

et D.
le

Aviih,

Thman, Bosra, Ddan, Duma

l'pilhte

et Sla

ou Ptra.
:

Beland
au Phase,
vilath

Calmet

Les Edomites passaient pour tre braves

leur

Jrmie
bien

Ghon VAraxe,

d'H-

donne
celui

de

vaillants.

Leur

sort, aussi

dans

la Colchide, celui

de Chus dans

pays des

que

du pays,
Ils

fut

souvent

le sujet

des prdictions

Cossens, et
in Pental.)

den dans V Armnie.

le

Leclerc
le

(Comm.

des prophtes.
la

taient gouverns par des rois, dont

la srie,

adopte

Chrysorrhoas pour

Phison, VO-

Gense et les Paralipomenes donnent

puis

ronte pour le Ghon, et

met den en

Syrie, aux envi-

par des gouverneurs. Tout formidables qu'ils taient,

rons de Damas, o

le

reconnaissent d'ailleurs les

le

homtans.
et le

Suivant Michaelis,
est

ma-

au dire du Psalmislc,
David
les

ils

furent vaincus par Saiil

et

Ghon

est

YOxus,
le lieu

dompta entirement. Leur pays devenait une

Phison

VAraxe; den

serait

donc dans
:

acquisition importante pour le

qu'elle lui livrait

royaume
la

d'Isral, puis-

que couvre maintenant la mer Caspienne opinion dont

se rapproche, quant den, M. Latiieille

deux ports sur

mer Rouge, Elath

un
si

(Mm.

sur

et Asiongaber,

dont Salomon
il

lira

grand

parti.

divers sujets de Gogr. une., Paris, 1819, in-8), qui le

Sous ce prince,
mais ce ne
l'ut

y eut bien quelques soulvements

roi

place dans le Mazanderan, pays situ sur le bord de

cette mer, prenant

que sous Joram,

de Juda, que

l'af-

YOxus pour

le

Phison,
le

le

Ghon

franchissement du joug tranger fut complet, et que

la

pour
le

le

fleuve Tedzen, le
le

Mardus pour

Hiddekkel, et

royaut fut rtablie. Amasias, roi de Juda, reprit

la

Phrath pour

Phase ou VAraxe.
t. I,

M. Hartemann
le

cependant

forteresse de Jcclehel, aprs avoir

rem-

(Auklur. ber. Asien,

p.

3 seq.), reconnaissant
le

port sur les Idumens un magnifique triomphe; et Avarias, selon le livre des Rois,

Phase dm\s\e Phison, l'0.rsdans

dans
le

Ghon,

la

Colchide

ou Osias, suivant
la

les

Pa-

pays d'Hvilath,

la

Bactriane dans celui de

ralipomenes, reprit Elath et

rebtit.

Victorieux

Chus, range
le paradis

den dans

la

riche plaine de Cachemire,

leur tour, les Edomites s'aMirent avec les Chaldcns

des Indous. M. Battemann (Erdk. des

fait

M or;

contre les Isralites; ce fut alors qu'ils donnrent

leur territoire une
si

genlands, Berlin, 1803)

les Indes
le
:

correspondre den avec

le

grande extension, que non seula

pour
le

cela, le

Bsynga reprsente
le

Phison
le

lement

ils

possdrent Ddan, Elam, Bosra et

terre

Ganges,

Ghon; V Indus,

Hiddekkel;

pays

dllus, mais, au temps de l'exil des

Isralites., ils
la

s'em,

d'Ana, celui d'Hvilath; enfin V Ethiopie, celui de Chus.

parrent encore des terres

et

mmdionalcs de

Jude

L'honneur de renfermer
t attribu
la
l'le

le

Paradis Terrestre a encore

la

de plusieurs places, entre autres de.ccle d'Hbron,

la suite

de Ceylan,

Prusse et

mme

que dans

Judas Machabc leur arracha. Jean

entirement, ct-leur pays fui alors
et
rois

Sude.

Au

milieu des difficults sans

il

nombre

qui

Hyrcan

les assujtit

surgissent de celte question,

est,

comme on

le voit,

incorpor au royaume de Jude,

sous
la

passa avec

lui

peu prs impossible d'avoir

une opinion

tablie sur

domination romaine.
trne de Jude

Des
:

Idumens

s'aset

une base
Eder,

fixe et sre.
ville situe

sirent sur le
les

Ilrode-le-Grand,
effel, issus

sur la limite de la tribu do Juda,

deux Hrode Anlipas, laient,en

de ce

pays.

\7'

KG Y
ville

EGY
une des deux
lit

mo
consiste en une terre noire,

Epu,

de

la

demi-tribu E. de Mariasse, dans

rabie, qui tait limitrophe, ni celui de la Libye, ni

l'ancien pays de Basan, dont elle tait

villes principales, et

mme
friable,

celui de la Syrie

il

o se

livra la bataille qui

perla

espce de limon videmment chari de l'Ethio-

dre

la

couronne

et la vie
le

au

roi

Og,

et

dtermina

pie par les sol de la

eaux du

Nil.

Nous voyons, au
et

contraire, le

soumission de tout
Isralites.
la

pays de Galaad et de Basan aux

Libye rougetre

sablonneux, et celui de

Ses habitants passaient pour appartenir

l'Arabie et de la Syrie plus argileux et pierreux.

Ces

race des gants. Elle tait situe PO. de Bostra,

C'est aujourd'hui le village de
;

observations, dont tous les voyageurs modernes ont

sur une montagne.

confirm

la

justesse, et cette particularit d'un sol noi-

Draa, clans l'ancienne Auranilide

ruines.

on y

voit quelques

rtre que Virgile avait

dit,

lui-mme signale
:

lorsqu'il a

en parlant du Nil (Georg. v, 23)

Edra,
thali,

ville

del Galile Suprieure, tribu de Neph-

Et viridem
furent, selon
II
,

Mgyplum

nigra fecundat arena.

les

au S.-E. de Cds.
la

Egi.on, ville de

tribu de Juda, dont le roi fut

tait situe

un

Chaupollion (Egypte sous

le

Pharaons, t.
gyptiens

de ceux que dfit Josu. Elle

au N.-O.
;

p.

107)

motif qui

fit

donnei par

les

d'Hbron

on

la

nomme encore

aujourd'hui glon on

leur pays le

nom

de Chami ou Chmi, dont les H-

y voit des ruines.

Egypte, pays ou terre d'Egypte, dont le

nom

se re-

breux ont fait terre de Cham. Ce sol, continuellement augment par l'accumulation de nouveaux dpts,
produisait toute sorte de
fruits
;

produit tout instant dans l'criture, terre de Mesram

grains, de lgumes et

de

ou Cham, maison de

l'esclavage

ou del servitude a" Isral,

et telle tait

l'abondance dont on jouissait sous

contre iendue, situe au N.-E.de l'Afrique, spare

ces rapports, qu' toutes les poques, l'Egypte fut le

de

l'Asie par l'isthme

de Suez, que

le

prophte Isac

grenier non seulement des peuples voisins,

comme les

appelle langue delamer d'Egypte, et l'extrmit orientale

Chananens, les Syriens,

les

Phniciens et les Tyriens,

de laquelle coule

le
;

fleuve ou torrent d'Egypte,

qui, suivant Isae, elle fournissait leur nourriture habituelle,

l'Italie,

et par la

mer Rouge
la

et

borne au S. par l'Ethiopie,

l'O.

mais encore des nations loignes. La Grce,

au-dessus de l'Egypte,
bye, et au N. par

par les dserts de

la

Li-

Constantinople, y ont cherch tour tour leur

et,

mer Mditerrane. Le Nil

les rives
e

l'arrose,

subsistance;

encore prsent, celte dernire

ville

d'une extrmit l'autre, sur une longueur

de sept

degrs et demi.

Comme
la

de ce fleuve sont
e

bordes

l'E. et

PO. du 24

au 30

degr par des

la

demande une grande partie de ses approvisionnements l'Egypte. Le papyrus, le lotus, le byssus, et d'autres plantes, dont on lirait un immense parti, croissaient
aussi en grande quantit en Egypte.

chanes de montagnes,
libyquc, ce

chane arabique et

chane

Le papyrus

tait

fleuve coule travers

:

une valle quell le

une espce de roseau, dont

les feuilles

prpares ser-

quefois excessivement resserre

le

de

nom
la

deval-

vaient l'usage auquel nous employons aujourd'hui le

du NU, donn une grande partie de

contre

papier; du lotus on

faisait,

dans plusieurs
;

localits,

du
en-

qu'il parcourt.

Le

Nil sort des

montagnes de l'Abys-

pain d'un bon got et trs-sain

et

on

filait le
,

byssus,

sinie, et

procure l'Egypte, dans ses dbordements

fertilit,

espce de
suite, soit

lin

extrmement

fin et

dli

qui

tissu

priodiques, une extrme

les
fait

en rpandant sur
;

simplement,
si

soit

en

broderie,

acqurait

terres le limon qui les fconde, voy. Nil

bien-

partout

un

grand renom.

Tyr empruntait aussi

d'autant plus prcieux pour cette contre que l'on

l'Egypte les toiles dont elle fabriquait les voiles de ses

riches navires (zch. xxvn, 8)
.

y passe souvent toute une anne sans pluie. L'industrie de l'habitant a su tirer parti de sa position, en creusant des canaux artificiels
qui permettent aux eaux
les terres, et d'y

De

grasses prairies,

qui s'tendaient le long des grandes eaux (zch. xxxii

13)

c'est--dire,

du Nil, donnaient l'Egypte

btail.

les

du

Nil

de s'tendre plus au loin sur

le

moyens

d'lever
,

du

Les chevaux taient revenir plusieurs Jrusasicles d'argent.

dposer

limon dont elles sont charges. L'antiquit

nomms
lem;
il

et formaient

un article d'exportation d'un

fit

avait pris soin aussi de construire des rservoirs qui,

haut intrt. Salomon en

destins recevoir le trop-plein des eaux, venaient au

en paya un

seul jusqu' 150

secours

de

l'agriculture

lorsque

l'inondation

trop

La grande rputation des chevaux de

donc dj tablie celte poque.
surabondance de
faisait
Il

l'Orient tait

abondante menaait de submerger tout- -fait

le pays.

y avait encore

Le

lac

Mris

fut le plus

beau monument de ce genre.

volaille,

de gibier

et

de poisson.

On

Au moyen des
les

dpts, laisss annuellement par le Nil,

fertilit

champs de l'Egypte jouissaient d'une

toutefois

extra-

ordinaire, pourvu

que

les

eaux ne se por-

ufs dans des fours artificiellement chauffs. Si l'Egypte tait d'une telle fcondit que 20) la compare une gnisse l'criture (Jrm. xlvi
couver
les
,

tassent pas un niveau trop lev, ou ne fussent pas

belle et agrable,

il

faut

avouer cependant qu'elle

tait

au dessous du niveau dtermin,

et

dont

la

mesure

prive de beaucoup de productions importantes.

Le

conserve avec

le plus

grand soin

Mcmphis, comme

palmier except, on n'y voyait point de bois;

et les autres

et le fer

on

la

garde encore aujourd'hui au Caire, permettait

la

mtaux manquaient. En outre,

;

celte fertile

de prjuger l'importance de

rcolle de chaque anne

contre tait expose de cruels flaux

et sans parler

Ce niveau devait
la
dit

tre, selon Pline,

et

de seize coudes,
sol

de

la

peste, maladie quiparat avoir t peu

connue

coude

valait

un pied

demi. Le

de l'Egypte

des anciens, et qui aujourd'hui y est cependant end-

Hrodote, ne ressemble en rien, ni celui de PA-

mique, nous citerons

les

nues de moucherons

les

1541
pluies de sauterelles
,

GY
les dluges de poussire
,

EGY
qui
ville

1543

moderne du

Caire, la capitale actuelle. Hliopolis,

bles.

parfois y produisaient les ravages les plus pouvantaCes flaux si terribles, qui dtruisent si vite les

Bubaste, Hroopolis, Tanis, Sais, Canopus, et Alexandrie dpendaient

de

la

Basse-Egypte. La terre de Ges-

esprances du cultivateur, sont au nombre des plaies

dont Dieu

affligea l'Egypte.

sen ou de Bamesss, o sjourna le peuple de Dieu, y tait aussi renferme. Les gyptiens eurent des institutions qui les distingurent
l'antiquit
,

la

L'Egypte se partage naturellement en deux parties, Haute et la Basse-Egypte; le Nil sert de base cette

de tous

les

peuples de

et

dont

les lgislateurs et les

philosophes

division.

La Haute-Egypte

se prolonge en effet dans

de

la

Grce ne ddaignrent point

;

l'tude.

La royaut
premiers

toute la valle, depuis lpbantine jusqu' Cercasore,

tait hrditaire

mais

les rois taient les

le fleuve se/divise

en plusieurs bras. L,

les

deux

sujets

de

la loi.

Placs au plus haut degr de l'chelle

chanes latrales de montagnes rompent leur direction

sociale,

ils

devaient en tome chose donner l'exemple.

ils

pour courir l'une au N.-E., dans

le

voisinage de

la

mer

leur mort

taient jugs, et leur

Rouge;

l'autre

au N.-O., formant un vasement con-

suivant les actes de leur vie,

ration de tous ou fltrie

sidrable,

entre les bords duquel sept bras du Nil

la

mmoire tait, recommande la vnjamais. On les appelait Phanon particulier

tel

prennent leurs cours jusqu'

par leur disposition
la figure
1

mer,

et

prsentent

raons, litre gnrique et

ou

tel

du

delta, lettre
le

grecque

prince. Les prtres tenaient en Egypte le premier rang

dont celte partie de

Egypte conserve

nom. La
l'E. et
;

aprs les rois. Dots de grands privilges,

saient

ils

jouis-

ilaute-gypte comprenait aussi les dserts

l'O. du fleuve.

d'immenses revenus,

et

formaient une caste

ils

l'E.

vivaient quelques tribus arabes

part. Outre les affaires

du culte auxquelles

don-

l'O. s'tendaient

les dserts

de

la

Lybie, o l'on
la

naient leurs soins,

les

ils

taient les sages, c'est -dire,

trouvait

les

oasis

de Siouah et d'Audgelah sur

savants de

la

nation, et, ce titre, les conseillers

limite de l'Egypte. Cette contre possdait

peu de
Ale-

du

roi, les interprtes

de

la loi, et les

juges du peuple.

ports

commodes

et

srs, et cependant depuis

Eux
cl

seuls avaient la connaissance des traditions his;

xandre-le-Grand, fondateur ou restaurateur d'Alexandrie, qu'il agrandit

toriques relatives leur pays

ils

possdaient seuls

la

au moins des deux

tiers, elle jouit

de ce langage figur dont les signes pris des ob-

l'extrieur d'une

prpondrance commerciale con-

jets naturels

exprimaient soit des sons

comme simples

sidrable.

Sur

la

me-r Rouge, elle avait peut-tre enla

caractres alphabtiques, soit des ides. Les ides

taient figures leur tour, tantt par la reprsentation d'objets matriels, tantt

core moins de ports que sur

ait

Mditerrane, quoiqu'elle

possd, certaines poques, quelques territoires

d'une manire allgori-

l'orient
et

de celte mer. Albus-Portus ou Myos-Hormos, Brnice, taient du temps des Ptolmes les grands
la fertilit

que. Ce langage tait

l'criture

le

langage, ou, pour mieux dire,

hiroglyphique, dont les caractres se re-

ports de ce ct de l'Egypte. Riches de

de

trouvent encore sur les plus anciens

l'Egypte.

monuments de

leur territoire, peu curieux de multiplier des relations

Les principaux collges de prtres taient

avec les trangers, peu ports d'ailleurs

prs
la

le faire d'a-

Mcmphis,

Thbes, Hliopolis et Sais, o se trou-

nature de leurs institutions, les habitants de

vaient les idoles les plus vnres et les temples les

plus beaux. Les ludes des prtres taient en quelque

l'Egypte entretenaient cependant des rapports fr-

quents avec les Arabes, et par

ci,

intermdiaire de ceux-

sorte secrtes

le

vulgaire en tait repouss, et ce-

avec l'Inde. Les vaisseaux de Tyr visitaient aussi

pendant Mose,

le lgislateur

des Hbreux, tait parconnaissances,

la

leurs ports. Sous les anciens rois de race gyptienne,

venu
car
il

se faire

initier toutes leurs

l'Egypte fut partage en provinces, dont le

varia

nombre

tait instruit, dit l'criture,

dans toute

sa-

suivant les poques, mais que Sthosis lixa

i,

gesse des gyptiens. C'tait

ils

l'aide

du secret dont
les prtres

trentc-si\ (Diod. Sic.

50)

les

Grecs

les

appelrent

environnaient ainsi leurs actions que

entretenaient
si

nmes
vait

dnomination correspondante

celle qui ser-

gyptiens

celle

prpondrance
la

qu'ils

dsigner ces divisions. Sous les Grecs el les Rola

gardrent
venait
la

longtemps. Aprs

caste

sacerdotale

mains, l'Egypte se partageait en trois parties,

Haute-

caste militaire, qui jouissait galement de

;

Egypte ou Thbade, au S
tanich, qui en

qui renfermait dix

nmes;

grands privilges
assignes ses
n'taient ni

des terres taient hrditairement

diffrents

YEgypte du Milieu ou Heptanomide, aujourd'hui Ouescomprenait seize

;

membres dans
ni

nmes, car

ils

et la

Basse-Egypte

galement

indiffremment dissmins

ou Delta, actuellement Bahri, qui en comptait dix. Ces nmes taient subdiviss eux-mmes en loparchies.

dans toute l'Egypte. Selon Hrodote (n, 165, 166),

tous les guerriers compris, leur

nombre

s'levait

la

Thbade appartenaient Syne (Assuan), lphan-

410,000 hommes. L'Egypte ne commena

avoir des

llne,

Phil

et Thbes, la ville
la

aux cent portes,

la

No

de l'criture,
la

Diospolis des Grecs, toutes riches par

le

troupes mercenaires composes d'trangers que sous rgne de Psammlique. C'taient des Grecs, dont le
reste de
les pas-

magnificence de leurs ruines, principalement cette

nombre augmenta rapidement en Egypte. Le

la

dernire, sur l'emplacement de laquelle s'lvent plusieurs villages, entre autres Louqsor et Karnaq.

population, c'est--dire,

les

laboureurs,

Dans

teurs, les interprles elles mariniers, formait le

ple. Autrefois, c^rinie le fait
tes
|||

peu-

YHeptanomide

tait

Memphis,

la capitale

de l'Egypte

observer M. Guizot (No-

aprs Thbes, aujourd'hui village en ruines, connu

sur Rollin), ces deux dernires classes ne durent

sous

le

nom de

Menfi, et au nord duquel s'lve

la

tre

introduites

que lorsque

les

relations

avec

les

4345
trangers e
t la

GY
navigation intrieure eurent reu un

GY
ne
fut

*3U

grand dveloppement. Jamais nation ne fut plus superstitieuse

qu'une trve en quelque sorte momentane ; car les Hbreux, descendants des soixante-dix personnes

que

celle des gyptiens

elle adorait

une foule

de

divinits

de diffrents ordres et de diffrents ta-

venues avec Jacob en Egypte, et multiplies dans l'espace de 220 ans environ, au point qu' leur sortie
d'Egypte
ils

ges. Osiris et Isis taient honors dans toute l'Egypte.

comptaient, sans les enfants, 600 mille

pied, leur causrent de l'inquitude, les
firent natre

On
en

a cru qu'ils reprsentaient le soleil et la lune; et,

effet, c'est

hommes de

par

le

culte des astres qu'a

commenc
le

ramenrent leur premier penchant, et

l'idoltrie.

Mais outre ces dieux, l'gyptien adressait

tels

celte jalousie haineuse qui les porta maintenir, de-

un

culte

aux animaux,

que

le

buf,
le

chien, le

puis la mort de Joseph, la postrit de Jacob dans une

continuelle oppression, leur imposer les lches les
plus

loup, Tpervier,

le crocodile, l'ibis,

chat, etc.

De
:

tous ces animaux, le

buf Apis

tait le plus

rvr

rudes

et

bien plus, ordonner aprs tout la

on

lui avait

lev des temples magnifiques.

Sa mort

destruction des mles nouveau-ns.

A leur dpart,

les

tait l'objet

d'un deuil gnral. Les gyptiens avaient

Hbreux furent accompagns d'une multitude considrable de petit peuple d'Egypte

;

l'esprit inventif.

Ce qui tonne

le

plus dans leurs tra-

en sorte que la masse

Ils

Jvaux,
j

ce sont ces masses gigantesques encore exis-

de ces migrants devint immense.

emmenrent

tantes aujourd'hui, et dont la construction annonce

aussi avec eux une multitude considrable de trou-

une connaissance approfondie des sciences et des arts.

Tels sont non seulement les magnifiques

monuments

peaux de brebis et de btes de toute espce. Ainsi compose de gens de tout rang, d tout ge, de tout
sexe, et suivie d'animaux sans nombre, cette prodi-

de l'antique

cit

de Thbes et de

la

plupart des villes

de l'Egypte, mais encore ces oblisques de 50 180

pieds de hauteur que l'on
avait levs dans

gieuse caravane devait sans cesse prouver, dans des

tout le

pays dnus de ressources, des privations de toute

nature; aussi
tait

pays, l'entre des temples, des palais et des galeries,

et dont plusieurs ont t transports

fallut-il

toute l'autorit que Mose s'et par sa

de l'Egypte Ro;

acquise par ses vertus

sagesse pour la

me,

Conslantinopleet

mme

Paris

ces

immenses
j

contenir. Jusqu'au rgne

fille

deSalomon, qui pousa une

pyramides, plus merveilleuses encore,

monuments de
la

grandeur et de magnificence destins

des
rois,
et

spulture

de rapport avec les Isralites.

du pharaon d'Egypte, ce pays n'eut plus que peu Sous le rgne de Boroi d'Egypte, envahit
le

dont

la

plus haute, bien que dgrade

boam, Ssac,

royaume de

sa base et sa plate-forme, a plus de 474 pieds per-

Juda, et pilla le temple. Ose, roi d'Isral, entra en

ngociations avec le roi d'Egypte pour s'affranchir du

pendiculaires, comptant encore 716 pieds 6 pouces

sa base,
et

50 pieds 6 pouces
;

l'un des cts

de sa

joug d'Assyrie

mais ce

fut sans rsultat,

car avant

plate -forme

le labyrinthe,
toit,

runion de douze palais

trois mille

que ce prince et reu aucun secours de l'Egypte, Samarie

rie.

sous

le

mme

renfermant

chambres,

tait prise, et ses habitants transfrs

le

en Assy-

dont

la

moiti tait souterraine,

et

qu'Hrodote (h,

Sous

rgne de Josias, roi de Juda,

les

le

pharaon

148) considre

comme

le plus

magnifique ouvrage des

lac

Nchao marcha contre

sias

Assyriens; vainement Joil

hommes

et enfin le

fameux

Mris, aujourd'hui
la

chercha s'opposer sa marche,

;

fut

vaincu et

Birket-el-Keroun, ou lac du

Fayoum, dans

province
j

tu

mais, son tour, Nchao fut dfait sur les bords

le

de ce nom, lequel avait environ 35 lieues de tour,

Hrodote
(n, 149)
et
la

del'Euphrate, et Nabuchodonosor devint

malre

le plaait

pyramides,
estime que

mme

beaucoup au-dessus des au-dessus du labyrinthe. On

de l'Egypte est d'environ

de tout
le

le

pays

qu'il avait

conquis. Dj son dclin,

il

royaume de Juda
le
,

avait peine se contenir;

invo-

superficie

qua
ral

secours des Egyptiens,

fut

comme

l'avait fait Is-

22,000 lieues; pour sa population, d'aprs Diodore

mais ce

pour sa perte, car

les

Babyloniens

de

Sicile

(1, 31), et

Josphe

(B. J., n, 16, 34),

elle

finirent par le renverser totalement,

emmenrent un

tait

de 7 8 millions d'habitants,

ce qui donnerait

grand nombre de captifs

et,

poursuivant leurs conet la

318 365 habitants par

lieue carre. Vraisemblable-

qutes, ravagrent l'Egypte

soumirent leur

ment

cette population

ne s'lve pas aujourd'hui

pouvoir. L'Egypte fut ainsi dpendante d'eux jusqu'au

5 millions,

c'est--dire,

136 habitants par

lieue.

temps de Cyrus,
son
fils

qu'elle se rvolta
fil
,

mais Cambyse,

Elle compta, lors de la prise de Jrusalem par

Nabu-

et successeur, la

rentrer dans l'obissance.

fils

chercher

chodonosor, un grand nombre de Juifs qui vinrent y asile, et qui y restrent mme aprs que
la libert

Sous

le

rgne de Darius

d'Hystaspe, les

Egyples

tiens s'insurgrent encore,

mais Xerxs

les maintint

Cyrus eut rendu

leurs compatriotes.

Ces

dans une position plus dure. Ainsi s'accomplirent

Juifs s'taient particulirement tablis

dans

la

Basseles

prdictions des prophtes l'gard de l'Egypte. Apres

plusieuri tentatives inutiles pour recouvrer son ind-

gyple.

lis

encoururent par celle migration

me-

naces des prophtes, menaces qui ont aussi frapp

l'Egypte.

pendance, ce pays
pire des Perses

fut enfin rduit

en province de l'em-

On
les

voit qu'au

temps d'Abraham, l'Egypte,

jouissait

350 ans avant Jsus -Christ. Telle tait

Alexandre l'attaqua
elle

monarchie dj existante depuis longtemps,

de toutes

sa position lorsque

et le conquit.

formes d'un gouvernement rgulier.

la

mort du jeune hros,

chut l'un de ses g-

l'poque o Jacob y alla, ses relations commerciales avec l'tranger s'taient tendues, et la prsence de

nraux, Ptolme-Soler, donlles successeurs se maintinrent sur le trne jusqu' la

mort de Cloplre, qui

mais,

Joseph prouve que

le

peu de penchant des Egyptiens

amena

la

rduction de l'Egypte en province romaine.

la

pour

les trangers avait dj bien

diminu

mais ce

Peu aprs

mort de Mahomet, Omar

la

soumit

EU
De leurs en 1174, les Turcs en prirent possession. mains elle passa dans celles des Mamelucks, qui
Circassie, taient originairement des esclaves ns en
et qui formaient alors la
la

1546

peut-tre un autre litre que celui d'alli, car on pourrait les croire alors

sous

la

dpendance du

roi

d'lam.

Quoiqu'il en soit, ce pouvoir n'tait pas trs-bien

j

garde des

califes.

Les Turcs

affermi

car aprs la dfaite de Chodorlabomor par

,

reprirent
,

et encore aujourd'hui, sous leur dpen-

Abraham
riens, des

il

n'est plus question

de

la

puissance des

gouverne par les pachas que la dance Porte y envoie. Le pacha actuel, Mhmet-Ali, a cependant su malgr tout s'y maintenir il a considral'Egypte est
;

princes d'lam.

lam
Perse

subit

en

effet le

joug des Assy-

Mdes

et des Babyloniens, avant

,

de

s'lever,
lui

sous

le

nom de

au degr de gloire que

la

ac-

blement amlior
semble plus

l'tat

du pays

et sa position res-

quit le gnie

du grand Cyrus. Lors de

destruction

celle d'un vassal

quelque peu indpensouverain, le Grand-

du royaume de Juda, par Nabuehodonosor, une partie

de
la

dant, craint et redout de son

la

population juive fut remplace sur les terres de

tirs

Seigneur, qu' celle d'un pacha soumis et tremblant

Jude par des peuples

;

de divers lieux du pays

ceux-ci figurent

devant

les dcisions

de Sa Hautesse.

d'lam

et

au retour de

la captivit,

Egypte (fleuve ou torrent d'), torrent situ sur la

limite mridionale de la terre

encore au nombre des peuples transplants qui s'opposrent le plus vivement la reconstruction du temple

de Chanaan, du ct

de l'Egypte. On

le

considre gnralement

comme

le

de Jrusalem.
,

torrent qui se jette la

mer prs de l'ancienne Rhiconfond quelquefois,comme

la Palestine,

lath ou Ailath
le
l'a

ville

de l'Idume, situe au fond

avec lequel on

nocorura. Cependant on le
le fait

du golfe lanitique, port non moins important pour

Reichard, dans sa carte de

avec

le

commerce que
Elath

celui d'Asiongaber,

torrent de Bsor.

On

l'appelait aussi Sihor.

quelquefois mal propos confondu. Voisine de

,
,

lam.

Il

devait y avoir deux lieux de ce

,

nom dans

celle ville

aujourd'hui Ailah
qu'elle.

a t soumise

les tribus

de Juda et de Benjamin

puisque 1254 inla captivit

aux mmes vicissitudes

de

Voy. Asiongaber.
ruines du

dividus qui en taient issus, revinrent de

Elcs, patrie du prophte Nahum. C'tait un bourg

la

sous

la

conduite de Zorobabel
tre

mais rien n'indique

Galile

dont on voyait encore

les

quelle pouvait

leur

position.

Serait-ce

de

temps de saint Jrme. Adrichomius

tribu

l'a

plac dans la

l'une de ces villes

ou d'une troisime qui aurait t

roi de Syrie
,

de Nephthali, prs deSephet.

ville

reconquise sur les Juifs par Rasin

et

lal,

de

la tribu

de Ruben, situe un mille

qui passa ensuite entre les mains des Idumens, qu'il

serait question

environ, au N., d'Hsebon, anciennement dpendante

au

liv.

IV des Rois? Quelques versions

du pays de Moab
releve
fertiles
,

renverse lors de

la

conqute, et

portent Elath, port situ sur la

mer Rouge

et

non

par les Rubnites. Ses environs taient trset les

Elam,

et

nomment

les

Syriens la place des Iduil

moissons abondantes. On y
la

cultivait

mens. Suivant cette leon

est facile

de concevoir

aussi

beaucoup

vigne. Cette ville est comprise avec

les fatales prdictions des

que Rasin, en guerre avec

par de
tablis
la ville

le roi

de Juda, se soit ems'y soient

tout le pays de

Moab, dans

d'lath, et

que des Syriens

dont

prophtes.

pour

faire le
fils

commerce.
de

leph,
la

ville

de

la tribu

de Benjamin, entre Jrusaqui prend naissance

lam, un des
l'orient

Sem
le

descendance

lem
dans

et Scia.
la Syrie,

peupla en grande partie

rivage du golfe Persique,

lelthre, fleuve de
le

du Tigre. Sous son nom, on comprit cependant

Mdie
conserva
d'/i/t/-

Liban

et vient se jeter

dans
le

la

mer Mditer-

d'une manire spciale le pays renferm entre l'Eulus

et l'Oroates, la et le golfe Persique, qui
la

rane, au N. d'Orthosia. Burckhardt

dsigne

comme
la

un

fort torrent qui devient

:

trs-dangereux lors de

pendant toute
mas.

l'antiquit

dnomination
et

fonte des neiges

aujourd'hui ISahr-el-Kebir.

Au

N., l'Elyraas tait

monlueusc,

au

S.,

ma-

liciens, peuple que l'on suppose avoir habit dans

l'lymas, auprs de Suse, et dont le roirioch rendit

rcageuse. Suivant Daniel, Suse a d en tre

tale,

la capi-

quoique
vi-lle

l'on trouvt sur les

bords de l'Oroates,

de grands services Nabuehodonosor, dans

la

guerre

une

d'Elymas qui tait loin d'tre sans impor-

que

celui-ci

fit

Arphaxad, roi des Mdes.

et

tance. Ses habitants, appels Elamites, taient surtout

lim aux 12 fontaines

aux 70 palmiers, sixime

ceux du nord, bons archers mais livrs au brigandage

et guerriers

redoutables,

station des Isralites, dans le dsert entre le

mont

comme

l'ont toujours t

Sina et le dsert de Sin. Ceux-ci y arrivaient de Mara,

peu prs

les peuples

montagnards de celte partie

aux
le

ils

avaient eu tant souffrir de

la

privation d'eau.
,

de l'Asie;

les autres se livraient plus facilement

Selon Burckhardt, ce serait le Wady-Corondel

la riante valle

dans

travaux sdentaires et surtout l'agriculture. Ds

,

de Corondel, environ 10 ou 12 lieues

neuf puits
,

temps d'Abraham on voit un de leurs souverains Chodorlabomor, jouir d'un grand pouvoir; il lient
sous
le

de Tor, et o
trois 'autres

Shaw ne compta que

les

ayant t probablement combls

par

joug, pendant trois ans, les peuples du pays

la

l'accumulation des sables.

lisa, un des
fils

de Chanaan. C'est
nation trangre
qui
,

suite d'une rvolte de ces

de Javan, dont

la famille s'tablit

peuples, tente dans le but de repousser cette domi,

dans

la partie
,

occidentale du pays affect Javan

la

que

la

Gense nous apprend ce

fait

c'est--dire

sur

cte S.-O. de l'Asie-Mineure. Les

sans elle

nous serait inconnu. Les rois de Sen-

olicns sont considrs par Josphe

leur origine lisa, dont
ils

iaar et

de Pont fournirent des secours ce prince,

auraient reu le

comme devant nom et

,

1347

EMA
Dodanhn
,

NA
son
rait

1343
Paralipomnes,

qui se trouvait aussi plac au N. de

frre.

croire, d'aprs le langage des

Bocharl (Phaleg. III, 4) place lisa dans YE-

lide; d'autres

dans

la

Hellade

et,

connue Ezchicl
de l'hyacinla

(xxvn,

7) dit
la

que

les

Tyriens en

tiraient

que le pays de Soba dpendaitjusqu' un certain point de lui, puisque Soba est dans le pays d'Emalh, et qu'Adrzer agissant contre David d'aprs les insti,

the et de

pourpre, on Ta port jusque dans

tait,

gations du roi d'malh, aurait ensuite t

abandonn
soit,

Laconie, qui

suivant Pline

(ix, 8G),

riche en

par

lui, et trait

en ennemi. Quoi

qu'il

en

aprs

coquillages donnant la pourpre.

la dfaite

d'Adrzer,

Tho reconnut David comme

pays fut positivement pris par
fortifier

Elmelecii,

ville

de

la

tribu d'Aser, situe sur le

son matre, mais son

bord de

la rivire

de Bclus.
fils

Salomon, qui y
de Jeclan
,

fit
Il

mme

plusieurs

villes

Elmodad ou Almodad, un des

le

dont
,

dj trs-fortes.

subit ensuite le

mme

sort

que

le

nom

a t

rapproc li de celui des Allumi

le

que

royaume

d'Isral, et devint la

proie des

Assyriens,

Plolme place vers

centre de l'Arabie.

qui en tirrent des colonies, qu'ils tablirent dans la

Elo.n, ville situe sur la limite septentrionale

de

la

Samarie pour remplacer

les Isralites

que Tglath-

tribu de Nephthali.

Phalasar emmenait captifs.

la tribu

Elon, Hlon ou Aalon, dans

Aialon.

de Dan. Yoy.

Emath, une des tours qui servaient

Jrusalem. Elle
fut

la dfense de

construite

l'poque dite du

Eltcon,

ville

de

la tribu

de Juda, sur

la

frontire

second temple.

de Benjamin.

Emer,
ville lvi tique

ailleurs

Immer

un des cantons de l'empire

Elthc ou Elthco,
Dan, sur
la

de

la tribu

de

chaldaco-babylonien, o des Juifs furent transfrs.

frontire mridionale.
ville

Les Immireni taient une nation

Perse.

tributaire

de

la

Eltiiolad,

de

la tribu

de Juda, assigne en-

suite celle de

Simon.
considrable de l'lymas, sur l'O-

mim, peuple belliqueux, et appartenant

des gants, et dont le

la race
Il

Elymade,

ville

nom

signifie terrible.

fut

au

roates. Antiochus

piphane ayant su que son temple

renfermait une multitude d'oblaisss,

nombre de ceux que

allis.
Il

vainquit Chodorlabomor et ses

tait trs-riche, et qu'il

parait avoir particulirement occup le pays

jets prcieux

qu'Alexandre-le-Grand y avait
la ville

des Moabitcs, d'o ceux-ci les chassrent.

marcha contre
mais

la

pour s'en emparer

dtendre
et le

et la piller;

mmals,

ville

de

la

tribu de Benjamin, situe o'O

et

les habitants surent la

contraindre

slades au N.-E. de Jrusalem,

dans

le

territoire
si-

retraite, en sorte

que celte

ville

opulente vita

de laquelle Judas Machabe remporta une victoire

gnale sur l'arme de Syrie. Depuis elle fut
et devint
fut l

ainsi les horreurs d'un sige cl

du

pillage.

Son temple

fortifie,

avait de la clbrit

il

tait

ddi Diane.
la

On

a sup-

une des principales places de

fit

la

Jude. Ce

pos, mais tort, que cette ville tait

Perspolis.

mme

que

que Jsus-Christ se

voir le jour
Il

mme
y
avait

de sa

rsurrection deux de ses disciples.

ville situe

une

Emath,

au N. de

la tribu

de Nephlhali
Elle

autre ville du

mme nom
de

dans

la

Galile Infrieure.
l'O.

et servant de ce cl de limite la Palestine.

mona,
Jricho.

ville

la tribu

de

Benjamin,

de

devait se rapprocher par sa position du dfil ou pas-

sage qui menait travers

la

les

montagnes du Liban
,

nac, au pluriel nacim, peuple qui

S. de la terre de

habitait

au

grande

ville

syrienne d'malh

et

que pour celte

Chanaan,

et qui avait pris son

nom
yeux

raison on voit peut-tre

frquemment dsigne dans

oppose celle du
la

d'Enac, le

(ils

d'Arbe. Ce
le

peuple passait aux

l'criture sous la dnomination de l'Entre d'malh.

des Isralites, d'aprs

les

rapport que leur en firent

le

Cette dsignation
torrent

aussi souvent

hommes envoys

par Mose dans

but de recon-

ou de

la rivire
,

d'Egypte, qui est au S. de

celle

natre la Terre -Promise, pour tre d'une taille extra-

terre de
la ville

Chanaan

que

de Dan

l'est

au

nom de

ordinaire, pour habiter des villes dont les

s'levaient

murailles
enfin

de Bersabc, indique

la dlimitation

de ce pays

jusqu'aux

nues,
ils

pour

tre

des

au N.

monstres auprs desquels

les

paraissaient

eux-mmes

Emath, IImath ou Amatii, appele par

J/wp/wnifl, cl aujourd'hui

Grecs

n'tre, suivant leur langage,

que des

sauterelles. Celle

Hamh, grande

ville
le

del
xiv
e

opinion, qui avait rempli les Isralites

fut

d'pouvanle,
le

Syrie, btie sur l'Oronle, et o rgnait dans

sicle le sultan Abueda, plus

cause de leur sjour prolong dans

dsert

et

connu comme

historien

dans leur esprit ces peuples ne furent plus que des

gants.

et gographe,

que

comme

prince.
le

Emath, dont on a
fils

rapport l'origine Amatheus,

onzime

de Cha-

de Chanaan

Ces gants habitaient tout le midi des ieffes et les montagnes de Juda, mais surtout
o rsidaient
Tholma,
de
les trois fils

naan, tait une

ville riche et puissante, assez

impor-

aut'Hir d'IIbron,
Sisa,

d'Enac,
et

tante pour avoir mrit les funestes menaces des prophtes.

Ahiman
ils

et

Dabir,

d'Anab,

On y

adorait une

idole appele sima.

;

Emalh
envoie

d'autres lieux, quand

les Isralites

s'emparrent
il

du
en

eut ses princes particuliers

voit en effet rgner un roi

du temps de David on y
Thoi
,

pays;

furent extermins ou disparurent,

n'y

nomm

qui

eut plus que quelques restes qui habitrent dans les

villes
tif

son

complimenter lelu de Dieu, au sujet du triomroi de Soba. phe qu'il a remport sur Adrzer Quelle tait la puissance du prince (Fmalh? on pourtils
,

des Philistins,. Azot, Gaza et Gelh, d'o

lait naet les

le gant Goliath, tu par David. Les

Emim

Zamzammim.

habitants anciens du territoire de

Moab

m$
et
villes

NH
Enhasor,
j

EPH
ville

15h0
de Nephthali vers
le

de celui d'Ammon, passaient aussi pour tre des gants. Il y en avait encore dans le Basan, et ies
d'Astaroth et d'dra en taient
roi

de

la tribu

cen-

tre
j ,

de

la tribu.

peuples.

Og

lui-mme,

de Basan, appartenait

cette
il

race.

Ennom ( valle du ou des fds d'Ennom ), Ben-ennom ou Ge-ennom, valle charmante et fertile situe
au S.-E. de Jrusalem, au pied des hauts lieux appels

Mais de tout ce que l'criture rapporte,

faut croire

que Timagination pouvante des Hbreux a beau-

opheth. Les

Isralites lui ont

donn de

la cl-

coup grandi leurs yeux, et ces peuples et

\illes, et

leurs

brit par le culte effroyable qu'ils y rendirent

Mo-

que l'opinion
:

qu'ils

en

avaient tait bien

loch, l'idole des

leurs enfants.
le le

Ammonites, auquel
culte atroce
fit

ils

sacrifiaient

plutt fonde sur la force et le courage de leurs enne-

Ce

appliquer celle valet plus lard celui

mis que sur leur haute

savant Mmoire sur
les

stature.

Frret, dans

son

nom

de Valle du Carnage,

de

premiers hab'itanls de la Grce,

Geenna,

l'enfer.

On

y voit encore un grand nombre

prtend que
attribu

le

nom

iEnac, au pluriel Enacim, tait

de tombeaux
tions.

taills

dans

le

roc et couverts d'inscrip-

particulirement aux princes et aux plus

braves du pays de Chanaan, et que les Grecs ont conserv dans leur

Ennon,

ville

de

la

demi-tribu 0. de Manass, situe

,

mot vaf
le

roi, et

ses

drivs, et le

non

loin

du Jourdain

sur un ruisseau qui court s'y

nom
ciius,

Enac et
dont
le

sens de ce mot.
figure

Le clbre Inades colonies

sorti tait

jeter, et

nom

dans

l'histoire

peu de distance de Salim. Saint Jean y administrait le baptme.

trangres fondes en

Grce,

et qui

de

Enon ou Enan. Voy. Enan.

Ensems,
dans
c'est--dire, la fontaine

l'Egypte, ne serait lui-mme, suivant ce savant, qu'un

du

soleil,

sur

la

chef d'origine chananenne, dont

t chang en

le

nom Enac

aurait

limite de la tribu de
laient
le

Benjamin, au N. Ses eaux s'coula ligne

nachus, et qui se serait port, une

Jourdain et formaient

de dmar-

poque recule, de l'Egypte, o une partie des Cha-

cation entre les deux tribus d'phram et de

Ben-

nanens avait migr, dans

toire des

la

Grce. Clavier
Grce,
t.

His-

jamin.

premiers temps de

la

\,

p.

20)

pha, canton de l'Arabie qui avait reu ce

l'un des
fils

nom de
dans
la

adopte

la

mme
ville

opinion.
la tribu

de Madian,

et qui sans

doute

tait

Enam,

de

de Juda, auN.-E.d'Hbron.
situ sur la frontire

voisinage du pays habit par les Madianites. Isae prdit le

Enan ou Enon,
tentrionale del

village

sep-

rtablissement de Jrusalem, et
et

fait

allusion
et

aux

tribu de Nephlhali,

du ct de Da-

chameaux
vanes.

aux dromadaires de Madian

d'Epha,

mas.
Endor,
ville

dont les marchands ne voyageaient que par carade

la
la

demi-tribu 0. de Manass, dont

pylhonisse, et o pril l'arme
situe

Sal vint consulter

pher, canton
nage du
territoire
ville

situ

probablement dans
ville

le voisi-

deJabin. Cette

ville tait

auprs du torrent
:

de Socho,

de

la tribu

de Juda.
e

du Cison. Elle

existait

encore au temps d'Eusbe

phse,
la

de l'Ionie, une des plus clbres de

elle tait situe par le

aujourd'hui Endar.

Grce asiatique;
e

58 degr

Engaddi ou Asasontiiamar,
Juda, situe auprs de
la

ville

de

la

tribu

de

Iat.

N., et le

25 degr

50' long. E. de Paris,

la

une

mer Morte, et dont les vignobles avaient de la renomme. Ses environs furent tmoins de la dfaite des Amorrhens, des Amalciles et autres peuples

lieue environ

du bord de

mer, l'embouchure du

Caystrc. Elle fut trs-florissante par son

et trs-grande
;

commerce,

mais ce qui

lui avait

surtout donn

confdrs contre
et ses allis, et

le

roi

des

sa

renomme,

c'tait

son fameux temple de Diane, qui

Si elle
l'-

Eiamites Chodorlabomor

de

celle des

passait

pour une des merveilles du monde.

Ammonites
roi de

et des

Moabites runis contre Josaphat,

aussi au dsert
les

jouit, sous ce rapport, d'une

grande importance

Juda. Ce fut

d'Engaddi que
cavernes pour
j

poque du paganisme
nisme
elle

dans

le

premier ge du christiamagnifique

David sjourna quelque temps dans

fut

galement orne d'une

viter les poursuites de Sal. Celui-ci ayant su le

lieu

glise ddie saint Jean, qui y avait rsid

pendant

de sa retraite

vint sa recherche aprs avoir

il

longtemps, et qui de
d'Asie.

l avait
il

administr les glises

battu les Philistins, mais

fut surpris

dans une de

Son

thtre, dont

est question

dans

la

grande
'

ces grottes par David et ses compagnons, et forc

sdition raconte dans le livre des Actes des Aptres

esi

reconnatre son innocence.

presque entirement dtruit;

la

il

n'y reste plus quel

Engallim,

ville

de

la tribu

de Benjamin,
la

situe

quelques gradins. phse fut

proeonsulaire
,

mtropole de l'Asie
,

l'embouchure du Jourdain,
prophte zchiel en
ville
fait

dans

mer Morte. Le
la

et

dans Y Apocalypse
glises

elle

est

cite

mention, et l'oppose
:

comme
et

une des sept

la

de

l'Asie.

Saint Paul y vint,

d'Engaddi, lorsqu'il dit

<

Depuis Engaddi jusce qui

la

prcha dans

synagogue de

la ville,

car

il

y avait

qu' Engallim on schera les filets ,

indique

beaucoup de
gogue
;

Juifs

phse, et en dehors de

la

syna-

que

sa position se trouvait sur le

ville

bord de
,

mer.

il

y convertit beaucoup de Juifs et de gentils;

est

Engannim,

de

la tribu

de Juda

peu loigne

une de ses ptres

mme

adresse aux phsiens.

proslytes qu'elles
lui le

d'Enam.

Les prdications et le
attiraient excitrent
,

nombre des

Engannim ou Anem. Yoy. Anem. Enhadda, ville d la tribu d'issachar

de
celle d'Eugaiuim.

vivement contre

peuple de

6itue prs

la ville,

soulev par les fabricaleurs de petits temples

la

en argent de

desse d'phse, dont

ils

faisaient

un

!&>i
trafic considrable.

PH
Ceux-ci, voyant
,

ESD
le

!55*
presque entirement aux
,

nombre des
que leur

saehar.

Elle appartenait

conversions toujours croissant

et craignant

tribus des enfants de Joseph

elle

phram

et

Manass
:

genre d'industrie n'en souffrt, voulaient perdre saint

Paul et
les aptres

contenait

plusieurs

villes

importantes

telles

de

la vrit. Ils

eurent donc rela sdition.

taient

Thamnat-Saara, qui
etc.

fut

donne Josu; Sitablit

cours, mais sans succs, aux troubles et

C'est ce qui

fit

chem, Cabaa, Phanuel,

Salomon

une inten-

dire saint Paul qu'il avait combattu

si floris-

dance pour

elle seule. C'tait

sur cette montagne que

phse contre des btes farouches. Encore

,

se trouvaient en partie les hauts lieux d'Isral, et

tait pratiqu,

sant la naissance du christianisme

l

et sige d'un

par consquent,
),*

le culte

des idoles.

jvque mtropolitain, phse ne compte plus aujourd'hui aucun chrtien parmi ses habitants.

phram
dans
le

fort d'

fort situe au-del

,

du Jourdain,
de Mana-

On

lui

pays de Galaad
fut le
,

auprs de

la ville

donne, ou plutt on donne ses ruines

Soluc ou Ayo-Theologos
les
,

le

nom

tfAyo-

ham. Ce

thtre de la dfaite d'Absalon.

l'une des portes de Jrusalem

dnomination sous laquelle

phram
au N.

nom de

Grecs dsignent saint Jean l'vangliste, fondateur

l'glise d'phse. C'est
,

de

phse que se

tint le

troisime concile gnral

dans lequel Nestorius

fut

condamn.
phra,

phsiens, habitants d'phse.

de
la

phrata ou Bethlhem. Voy Bethlhem. phrem peut-tre bien la mme que Yphron des
,

Paralipomnes

ville

de

la tribu

de Benjamin

dont

ville

demi-tribu 0. de Manass, clle

Abner, roi de Juda, s'empara sur Jroboam, roi d'Isral, ainsi

bre pour avoir donn

ce personnage eut

jour Gdon. Ce fut l que

que de Bthel

et

de Jdasa, et o Jsus-

la vision

dans laquelle un ange

lui

Christ se retira avec ses disciples aprs la rsurrection

annona
ple
et

qu'il tait l'lu

de Dieu pour dlivrer son peuII

de Lazare.

du joug des Madianiles.

fut

mourut dans
fils,

celte ville

enterr
fit
,

comme

son pre. Son

l'impie Abi-

phron ou phrem. Voyez phrem. phron montagne de la tribu de Juda,

,

situe sur

mlech, y

mourir 70 de ses frres.

les confins
,

de

celles

de Benjamin

et

de Dan, vers Cade Gad, dans le

et

phram

terre
,

ou pays d'phram

une des douze

,

rialhiarim.

tribus d'Isral

descendant d'phram

un des

fils

de

phron,
dain

ville trs-forte
le

de

la tribu

Joseph. Elle occupait tout

le territoire
;

qui s'tend au
elle s'ouvrait

pays de Galaad, vers

;

confluent

du Jaboc

du Jour-

N. des tribus de Benjamin et de Dan

l'O.

ou, suivant d'autres, au N.-O. de Bethsan ou

sur

la

mer Mditerrane,
,

l'E. elle s'appuyait sur

Scylhopolis. Elle fut dtruite par Judas Machabe.

le

Jourdain

et

au N.

elle tait

borne par

la

demi-

Erchuens,

ailleurs Arkviens,
,

un des peuples
furent

tirs

tribu 0. de Manass.

La

fertilit et

l'abondance rmeilleures

de l'empire babylonien Juda lors de

la captivit

et tablis sur les terres

de

gnaient sur

ses terres, qui

taient les

des Juifs.

Ils

du nom-

d'Isral. L'olivier et la vigne, celte dernire surtout,

bre de ceux qui s'opposrent la reconstruction du

y croissaient merveille et y donnaient des fruits excellents, qui ont servi dsigner quelquefois

temple de Jrusalem.
saan,
ville

allgoriquement.
le dsert
,

l'poque du

phram dnombrement dans

de

la tribu

de Juda, au S. d'Hbron.

la tribu

comptait 40,500

hommes

en lat

de porter les armes. Mais ce nombre augmenta prodigieusement dans

la suite,

car, dans la guerre d'-

sau (enfants d'), domites ouIdumens, habi tants du pays d'dom ou de Yldume. Voy. dom. Escol (valle d') ou de la Grappe de raisin, valle del Jude situe prs d'Hbron, o l'on cultivait
principalement
la vigne,

phram contre Galaad, 42,000 hommes d'phram

succombrent en une seule
fois.

comme on la

cultive encore,

De mme que
24,000

les au-

tres tribus, celle-ci fournit aussi

la

hommes pour

garde de David. Les enfants d'phram passaient

au dire de Shaw. Les espions envoys par Mose y couprent une branche de vigne avec sa grappe elle tait d'un tel poids, qu'il fallut deux hommes pour la
;

pour habiles archers.

les

En

prenant possession du pays,

ils

porter ; c'est de l que lui vint son

la

nom

de Valle de

phramites mnagrent les habitants;

se con-

Grappe de

raisin.

Au

fond de celte valle coulait un

tentrent de leur imposer un tribut. Samarie fut leur

,

torrent qui avait galement reu de l son

Escol, ou Torrent de la Grappe.

nom

Nehel-

ville

capitale

les autres villes les plus importantes

ensuite furent Sichem et Thirza.

phram

se livra en-

tirement au culle des idoles, ce qui fut cause que les

Esdrelon (grande plaine d'), Plaine de Mageddo ou Valle de Jezrael, ou simplement Grande plaine ;
plaine

prophtes lancrent contre elle leurs anathmes

lui

ils

ou

valle, car

dans

les crivains bibliques ces

le

reprochaient aussi d'avoir sollicit contre Juda les

dnominations ont souvent

mme

sens, d'environ

secours trangers des Assyriens et des gyptiens.

Le

nom

i phram est

quelquefois pris part de celui du

l'est celui

12 13 lieues de longueur sur 5 ou G de largeur, situe dans la iribu de Zabulon, entre le mont Carmel
et le
les

reste d'Isral,

comme

de Juda. Dans beau-

Jourdain son issue de

la

mer de

Galile.

Dans
dans

coup de circonstances, en
parat et agit seule.

effet, la tribu

d'phram
est

premiers ges du peuple

juif,

l'poque de l'em-

Le nom tfphralens
d') t

donn,

pire romain, au temps des croisades, et

les

mme

au

livre des

Juges et des Rois, ses habitants.

chane de montagnes com-

temps tout modernes, celte plaine

fut le thtre

phram (monlagnc

d'vnements mmorables; aussi en y entrant,

l'observe M.

comme

menant vers

la limite

des tribus de Benjamin et d'la tribu d'fs-

Buckingham,

le

voyageur ne peut-il se

phram, et s'tendant au N. jusque dans

1 dfendre de celte sorte d'motion que Johnson attri-

1355
bue avec tant

ESP

ETH
n'taient point encore,

1354

e vrit et d'loquence aux campagnes de Marathon. Cette plaine est enferme de tout ct 'par de hautes collines; c'est peine si l'on y aperoit

importante. Les bienfaits de la religion chrtienne

au temps de

S, Paul,

parvenus

dans cette contre. Le saint Aptre

projet de s'y rendre; mais

avait,

comme

il

.quelques masures servant d'abri aux rares pasteurs

arabes qui errent sur ses excellents pturages, et cependant elle se fait encore remarquer par un luxe de
productions qui
qui lui
justifie

nous l'apprend dans son ptre aux Romains, form

le
il

ne put mettre ce

projet excution.

bien ce don spcial de

;

fertilit

Esron,

ville

de la'lribu de Juda, situe au N. de

est attribu par les livres saints

le

Cison

l'arlui

Cads-Barn.

rose en partie. Elle reut les diffrents

ont t appliqus de
la

noms

qui

Estmo, Esthamo ou Istmo. Voy. Estlwmo.

Estiiamo, Estmo ou Istmo, ville lvitique de la
tribu de Juda, entre Ilbron et Eleuthropolis, sur la
limite de

position des lieux importants

Jezra et sdrelon.

qui la dominent, tels que Mageddo,

Esem ou Asem. Voy. Asem,

Esna,
ville

Simon. Ce

fut

une de
qu'il
fit

celles qui

David

de

la iribu

de Juda,

l'O.

d'Hbron.

envoya une part du butin

auprs de Siceg.

sur les Amalcites,

Espagne, grande contre de l'Europe, situe son

extrmit S.-O., et formant une vaste pninsule. Aprs
la

Esthaol,
thiarim.

ville

de

la tribu

de Dan,

l'O.

de Cariaco-

rduction des Cantabres, qui eut lieu enfin sous

fit

Ce

fut

une des deux

villes d'o partit la

Auguste, l'Espagne

partie de l'empire romain.

Les

lonie qui alla fonder la ville de

Dan, au N. de
la

la tribu

Grecs

la

nommaient

Iberia, et les

Romains Hispania,

de Nephthali, sur l'emplacement de

Luit.

malheureuse
d Esthaolites.
1

d'o est venu le

nom moderne

Espagne. Le pays fut

On

donnait ses habitants

ville

le

nom

peupl par les Ibres ou Ibricns, que quelques auteurs font venir de la Colchide, d'autres de l'Inde,

Etam, bourg ou
fortifie

de

la tribu

de Juda, rebtie et
ville,

par Roboam. Dans les environs de cette

la frontire,

mais qui paraissent tre

tait habit

sortis

de

l'Italie.

L'intrieur

qui devait se trouver sur

tait le

vers

le

S.-O.,

par des Celtes ou Gaulois, qui, par leur

les Ibriens,

rocher d'tam, dans

la

caverne duquel
les

Samde

mlange avec
on

ont form ce que depuis

son

alla

demeurer, aprs avoir brl

et

moissons des
la tribu

a appel les Celtibriens.

Sur

les ctes, les

Phni-

Philistins,

o
le

trois mille

hommes de
le livrer

ciens, puis les Carthaginois,

formrent des tablissequ'il faut

si

Juda vinrent

trouver pour

ses ennemis.

ments

c'est

parmi ces tablissements

le

cher-

tham, deuxime

station des Isralites, aprs leur

cher Tartessus,

Tharsis de l'criture,

remarquafleuves de

dpart de la terre de Gcssen, l'extrmit du dsert.

Ils

ble par ses richesses.

Les principaux
le

venaient de Soccoth, et devaient ensuite se rendre

l'Espagne taient Ylberus (Ebre) au N., lequel se jette

Phihahirolh. Suivant

M. Dubois-Aym (Notice sur

le dsert),

le

dans
le

la

Mditerrane; le Durius (Douro ou Douero),

Btis (Gua-

sjour des

Hbreux dans

tham

se

nommele

Tagus (Tagc), Anas (Guadiana), et

rait aujourd'hui Bir-Sous,

ou

le Puits

de Suez.

dalquivir), qui

se perdent dans l'Ocan.

Le

sol

est
le

tham
que
les

(dsert d'), l'orient de la

le

mer Rouge,

montueux;

les

montagnes

les plus

connues taient

long du golfe Hroopolite; ce fut

premier dsert

mont Idubeda,

qui couvrait les sources du Durius et

le

Hbreux traversrent pour arriver Mata.

du Tagus; YOrospeda, d'o descendait

d:stinguaient,
d'hui, le

Btis; et
les

le

tiier, Ater,

Ather ou Athar. Voy.

Ater.

mont Marianas (Sierra-Morena). Parmi

caps se

Ethiopie, grande contre de l'Afrique, au sud de

comme ils

se distinguent encore aujour-

Tgyptc, dont

le

nom

se rencontre souvent dans les

Dianum promontorium (cap Saint-Martin), et le Charidemum promontorium (cap de Gta), sur la Mdiet

divers livres de la Bible. Gnralement les ancien*

dsignaient sous celte dnomination tous les pays

m-

terrane; le Sacrum promontorium (cap Saint-Yincent),

ridionaux de l'Afrique qu'ils ne connaissaient point, rservant celle d'Ethiopie au-dessus de l'Egypte la
partie de l'Ethiopie qui tait la plus rapproche iYewx.

YArtabrum ou Nerium promontorium (cap FinisSes ports taient nombreux et com-

tre) sur l'Ocan.

modes. Les Romains, matres de la plus grande partie de l'Espagne, y tablirent leurs divisions territoriales
;

Le

reste tait appel Ethiopie intrieure. Suivant quella

ques gographes,

rive orientale
la limite
;

du Nil

et la

mer

ils

en firent deux provinces distinctes, l'Espagne

ultrieure.

cit-

Rouge en formaient
s'tendait plus

suivant d'autres, elle

Heure et l'Espagne

Sous Auguste, cette

:

l'occident, et comprenait toute la

dernire province fut divise en deux parties

l'une

Nubie

et YAbyssinie

ou Hhabesch. On a

mme

recul

s'appela la Btique, et l'autre la Lusitanie; et l'Espagne

citrieure prit
pitale, la

ses bornes,

au

S., jusqu'au

cap moderne Delgado,

du

nom de

Tarraco (Tarragone), sa cal'int-

c'est--dire jusqu' la cte

de Zanguebar. Les pays

dnomination de Tarraconaise. Dans

peuple
;

qui avoisinent la Haute Egypte, et que l'on a

coutume

rieur, le

tait peine civilis, pauvre, pre,

de dsigner sous
partie

le

nom

de Nubie, sont en grande

sable, dans lequel ont err

rude et sauvage

mais sur

les ctes,

il

tait riche,

de

un vaste dsert de

murs douces
sait

et polices,

adonn au luxe,
la vie.

et jouisfa-

de tout temps des hordes nomades. Le long du golfe

de toutes

les aisances

de

Le commerce,

Arabique courait

la

chane de montagnes qui s'tend

cilement aliment par les produits intrieurs, donns

aussi jusqu'en Egypte, et dont la portion

comprise

en change des produits des contres

les plus loi-

dans

la

Nubie

tait d'autant plus

importante qu'elle

gnes, lui procurait en effet une opulence inconnue

ailleurs.

contenait de riches mines d'or qui se trouvaient im-

Parmi

les villes,
s, s.

Gades (Cadix)

tait la plus

m.

mdiatement au-dessus des frontires de l'Egypte, des 43 .. m

!555

ETH
et peut-tre des topazes, si toutefois
le

meraudes

dit l'historien,

tmoignage de Job se rapporte cette partie de

cien pays de Chus.

l'an-

tat

compos de
les

par le roi du pays. Mro n'tait qu'un prtres, avec un roi leur tte,

Le

lit

du

Nil se replie sur

lui-mme

comme

autres tals gyptiens (Heeren;

,

Man.
du

dans

la

Nubie, et sa navigation devient, sinon dange-

d'Hist. mai'., trad. fr

4827, p. 33). Sous

le

le

nom de

reuse, au moins trs-laborieuse cause des rochers

Mro, on comprenait

pays situ entre

le Nil,

jont son

lit

est

encombr. Au-del du 16 e degr,

la

ct de l'O., et l'Astaboras, ou Tacazze, qui se joint

nature et l'aspect du sol changent; on y voit des terres

au

Nil, l'E.
d'le.

ce qui

lui fait

donner improprement
dont
il

le

on y recueille de prcieux produits. L'encens y crot en abondance, ce qui fait appliquer au pays le nom de Cinnamomifera ou Thurifera Regio.
fertiles, et

nom
tion

Axum ou Auxume,
si l'on

n'est fait

menen-

que bien postrieurement Mro, parat cepenen juge d'nprs

les restes

dant remonter,

L'or s'y trouve aussi, en sorte que ce pays, qui offrait

core subsistants, une aussi haute antiquit que les

autres villes de l'Egypte. Dans les premiers temps de
l'administration romaine en Egypte, l'Ethiopie, ou une
partie de l'Ethiopie, tait gouverne par

avec l'Arabie, silue de l'autre ct de

la

mer Rouge,

une similitude
joui des

si

frappante pour les productions, a

fait

mmes

avantages qu'elle, et

un commerce
d'ailI

une reine

lucratif, surtout

avec l'Egypte, qui parat avoir eu

puissante, Candace, dont un des principaux officiers

se convertit au christianisme. Les habitants du pays,

leurs avec lui d'troites relations. L'Ethiopie renfer-

mait autrefois beaucoup d'habitants,

et ce fut

par

elle

les thiopiens, passaient

et,

pour

les plus jusies

des
les
la

que se peupla ou se
pre population,

civilisa l'Egypte.

Quant sa pro-

hommes;
cte de
la

pour celte raison, on croyait que

elle tait

en partie arabe, c'est--dire

s'tablirent plusieurs

dieux leur accordaient une longue vie. Le long de

venue des parties de l'Arabie o

Chus ou Chusan
rabie de

mer Rouge,

vivaient les thiopiens Ictyo-

enfants de Chus. Aussi la dnomination de pays de

s'tendit -elle,

phages, ainsi appels parce qu'ils ne se nourrissaient

dans

l'origine, sur l'A-

que de poisson,

et les thiopiens Troglodytes, qui

de-

mme

que sur l'Ethiopie,

et

mme
Chus
:

sur tous
fait

meuraient dans des cavernes sous

lerre, et

dont

lait

les pays occups par la postrit de

qui

compose une
gypte,

parlie de l'arme

que Sesac,

roi d'E-

rsulte de l'examen approfondi de la Bible, quoique,

mena contre
,

Juda.
la

dans quelques-unes des versions qui en ont l

les

faites,

Etroth

ville

de

tribu de

Gad

rebtie par les

mots pays de Chus soient toujours rendus par

de l'Ethiopie.

le

Gadiles, aprs qu'ils eurent pris possession du lot qui

leur tait chu. Elle pouvait tre
iribu.

nom

On ne

saurait douter que l'cri-

au centre de

la

ture ne donne, dans certains passages, le

nom

de pays

de Chus l'Arabie,
tres,

comme

elle l'applique

dans d'au-

Euphrate
les

ailleurs

Phrath

fleuve de l'Asie occi-

videmment

l'Ethiopie.

Pour
ils

les autres pas-

dentale sortant de deux sources qui sont situes dans

sages qui font mention de ce nom,

pourraient s'ap-

montagnes de l'Armnie

et qui se runissent

un

pliquer lune aussi bien qu' l'autre de ces deux

contres.

peu au-dessous d'Erzeroum pour ne plus former qu'un

seul fleuve
et ensuite
,

Ce

qu'il

y
i,

a de

remarquable cet gard,

c'est

courant d'abord dans

celle

la direction
Il

du sud

qu'Homre (Od.
deux
de
tags en

23,

M)

semble reconnatre aussi

dans

du sud-est.

ctoyait, sur

un

ihiopies, lorsqu'il dit que les thiopiens sont par-

cours estim 185 myriamtres de

ron 417 lieues de 25 au degr,
la

longueur (envila Syrie,

deux

parties, et qu'ils habitent

aux extrmits
et les

la

Cappadoce,
et la

la terre, les

uns vers

le soleil

couchant,

autres

Msopotamie, l'Arabie Dserte

dans cette dernire rgion au Tigre; depuis lors,
le
,

Rahylonie.
,

vers

le soleil levant.

Le nom de Chus, lui-mme, ne

fait, dit

C'est joint

Corna

qu'il

se

s'teignit pas
il

promptement, car, au temps de Josphe,

au

les

deux fleuves runis

,

tait

encore en vigueur. Le temps n'a rien

i ,

sous

nom commun
,

de Schatt el-Arab

le Pasitigris

l'historien (Ant.

G, 32),

nom de

Chusan, car

les

d'autrefois, se jettent, aprs un cours d'une trentaine

thiopiens s'appellent encore eux-mmes Chusens, et

c'est

de lieues

dans

le golfe

Persique. Cependant
tel.

le

cours

ainsi que les dsignent les

il

peuples de l'Asie.

De

de l'Euphrale ne fut pas toujours

Ce

fleuve se

bonne heure,

se forma des tals rgulirement orgaIl

rendait autrefois directement dans le golfe Persique.

niss dans l'Ethiopie au-dessus de l'Egypte.

y en a

On en
tigris.

eu de trs-puissants, car

les thiopiens se rendirent, et

voyait encore les traces l'occident du Pasn L'Euphrate roule un volume d'eau considrahle
lit

pendant un temps, matres de l'Egypte,

on
le

cite

un

dans un
basses
,

en gnral peu profond

et entre

des rives

de leurs

rois,

Thearco, vraisemblablement

haraca
les ar-

et

son cours a moins de rapidit que celui du

(

de l'criture, qui aurait non seulement port

Tigre. M. Rich

Voyage aux Ruines de Babylone) a

mes
Le

contre

la Palestine,

mais qui aurait encore ple dtroit

mesur

sa largeur la hauteur
lui a

de

la

position de Ba-

ntr jusqu'en Espagne par

de Gibraltar.

bylone, et

trouv 75 brasses ou 450 pieds, mais

passe travers des ruines, cette lartait

principal de ces tats, ou du moins le plus connu,

comme

le fleuve

fut celui

de Mro, dont
existait

la

capitale portail le

mme

geur varie. Sa profondeur

de deux brasses

et

nom.
c'tait

11

encore du temps d'Hrodote (n, 30);

tablis les gyptiens chargs

demie. Le peu d'lvation de ses bords est

souvent

que s'taient
la

cause de crues subites qui produisent de vastes inondations.

de

la

garde de

frontire de leur patrie,

du ct
le

Au

surplus,

il

a aussi, coimiie le Nil, ses

d'lphanline, mais qui l'abandonnrent sous

rgne

crues priodiques,

et les

pays

qu'il traverse

soit par

de Psammtique. Des terres leur furent concdes,

lui-mme,

soit

par les canaux qui en sont drivs,

,,

mi
jouissent d'une grande

b
fertilit. Il

GAS
se gonfle

1558
,

en hiver,
;

restre

elle le cite

souvent

et

presque toujours en

le

mais

au printemps que sa grande crue a lieu Ton peut celle crue qui commence -en mars, et que avril et le 15 dire arriver gnralement entre le 15
c'est

qualifiant

de grand

fleuve. Elle
,

en

fait

une des bornes

de

la

Terre-Promise
,

et

en

effet

David tendit ses

conqutes jusque-l

en sorte que l'empire de Sa-

mai

anne

dure une quinzaine de jours elle varie d'une l'autre en lvation. Pendant sa dure le
; ,

lomon, son

fleuve inonde tout le pays

lui a

remplit les canaux qu'on

un point surplus salutaire

fils, allait des rives de l'Euphrate celles du fleuve d'Egypte. Ces rives furent aussi tmoins de la dfaite du pharaon Nchao Charcamis et de celle

prpars et

facilite l'agriculture

d'Arphaxad dans

la

plaine de

Raga

qu'il arrose.

prenant. Son eau est regarde

comme

Ezeb

pierre ou rocher situ 5 stades de Jrusa-

que
ture

celle

donne au fleuve sur

du Tigre. Sans parler de.la place que l'crila limite du Paradis-Ter-

lem, et o Jonathas vint avertir David des mauvaises

dispositions de Sal son gard.

Fontaine d'Agar, que l'ange

fit

connatre la
la tribu

mre

Samarie, non loin d'une

ville

nomme Sichar,
s'lve

au pied

dTsmal. Elle est situe au S. de

enlre
la

de Simon,

de

la

montagne sur laquelle

,

Sichem.

Palestine et l'Egypte
vit et

on

l'appelait aussi le

Fontaine de Jezrahel
Jezrahel, dans
la

fontaine situe auprs de

Puits de celui qui

qui voit.

valle de ce

nom. Les

Isralites,

Fontaine de Dapnis. Voyez Daphnte.

Fontaine du Dragon
,

prts combattre les Philistins qui taient

Aphec,

fontaine qui coulait sous les

vinrent y tablir leur camp.

murs de Jrusalem

et

au pied du Calvaire.
les

Fontaine de Samson
d'ne avec laquelle
elle tait situe prs

source sortie de la mchoire

les Philistins;

Fontaine d'Elise, source miraculeuse dont

Samson combattit

eaux mauvaises furent

se
,

purifies par le prophte Eli-

du rocher d'Etam. Samson comlorsque celte eau le ranima; le

de qui

elle a

pris le

nom. Les eaux devinrent

la la

menait

dfaillir,

saines,

au grand avantage de

ville

de Jricho,
,

nom en

est resl l'endroit

elle se

montra.
la limite

ct des ruines de laquelle

on

trouve encore

dit le

Fontaine de Nephtoa, fontaine place sur

des tribus de Juda et de Benjamin.

voyageur Buckingham. Auparavant

rir les fruits

elles faisaient

p-

de

la terre et

rendaient

mme,

prtendaitles enfants

Fontaine de Rogel
se dtermina
,

,*

source prs de laquelle David

on

les

mres

sriles

ou faisaient mourir

lors

de

la rvolte
Il

de son

fils

Absalon

dans leur sein.

passer le Jourdain.

y
,

avait auprs

un rocher
,

Fontaine de Gihon. Voy. Gihon.

nomm

la pierre

de Zohelelh

sur lequel Adonias

qui

Fontaine d'Harad. Voy. Harad.

Fontaine des jardins
et puits

aspirait la
,

couronne de David, son pre,

,

offrit

un

des eaux vivantes

festin tous ses frres

except Salomon
roi.

et tous

sources qui descendent avec fracas des montagnes du

ceux de Juda qui taient au service du

Liban.

Fontaine de Misphat, Cads. Voy. Cads-Barn.

,

Fontaine de Jacob

source sur

le

bord de laquelle

Fontaine du Soleil ou Ensems. Voy. Ensems.

Fontaine de Taphua. Voy. Taphua.

Jsus-Christ, fatigu, vint se reposer; elle tait en

G
Gaas
,

montagne dpendante de
fut enseveli.
,

la

montagne d'E-

la reconstruisit

avec

les

matriaux de Rama. Gabaa

ville

phram, et auN. de laquelle tait situ Thamnathsar,

est quelquefois prise

comme
et

marquant

la limite

o Josu
dans
tait

Du

pied de cette montagne

qui court se perdre
torrent

du royaume de Juda,

oppose dans ce cas

la ville

s'chappe un torrent
la

le

Cana

de Bersabe, qui est situe au S.

On

conserva pen-

Mditerrane. Sur les bords de ce

dant quelque temps, Gabaa, l'arche apporte de

Cariathiarim. Ce fut de l que David la
fit

n un des forts de David.

transporter
la

Gab, selon D. Calmet, grande plaine du pays des

Philistins
,

Jrusalem. Les habitants de Gabaa avaient

rpu-

o se livrrent deux

batailles importantes

tation d'tre trs-habiles se servir de la fronde.

entre ce peuple et les Hbreux.

Gabaath,

ville
fils

de

la tribu

de Benjamin o

fut ense-

Gaba,

ville

situe dans le voisinage

la tribu d'Issachar.

du mont Car-

veli

Elazar,

d'Aaron. C'tait aussi la patrie de

la

mel, au S.-E., dans

l'un des forts

la
la

de David. Isae

nomme

ville
,

de Sal,
faire la

Gabaa, Gaba, Gabe, ou Gba, ville lvitique de tribu de Benjamin au N.-O. de Jrusalem lieu de
, ,

ce qui semblerait, du moins ses yeux

en

mme

ville

que Gabaa.
lvitique de la tribu

naissance de Sal. Cette ville fut cause

duite de ses habitants envers la

par

la

con-

Gaba, Gabe, Gabaa ou Gba. Voy. Gabaa.

femme du

Lvite
,

Gabaon
situe sur
!

ville

de Benjamin

qu'ils accablrent d'outrages et finirent

la

par tuer de
la tribu

une hauteur, au N. de Jrusalem. C'tait,

de Josu
,

guerre qui clata entre les tribus d'Isral et

,

dit le livre
ville

une

ville

grande

comme une

de Benjamin

guerre qui se termina par

,

la

perte de

royale et plus grande que Ha. Ses habitants

25,000 Benjaminites
et les

et la

mort de tous

les

hommes
de Juda,

passaient pour tre trs-vaillants. Cependant le sort

animaux de

la ville

de Gabaa. Asa,

roi

que subit

la ville

d'Ha terrifia les Gabaonites au point

!7>S9

GAB
;

GAL
mais
ils

1560

qu'ils allrent faire leur soumission Josu

ces entre la tribu de Ruben, au S., et la demi-tribu

n'entrrent dans l'alliance des Isralites qu'en se rsignant au service le plus rude vis--vis du peuple. Les

de Manass, au N.,

ils

occupaient

la partie

mridio-

nale du pays de Galaad, dont les montagnes formaient

la limite

Gabaonites taient d'origine amorrheenne, et ils taient assez puissants pour tenir dans leur dpendance, Caphira, Brotli et Cariathiarim.
l'inimiti
et les hostilits

TE

l'O. coulait le Jourdain, dans lequel

venait se rendre le Jaboc, limite donne la tribu par

le

Leur dfection leur

la ligue
,

attira

Deutronome, et quelques autres rivires ou torrents

de

amorrheenne,
,

qui entretenaient la fertilit du pays. Les villes principales furent Aro'r, Jazer, Dibon, Succoth, Phanuel,

forme des cinq

rimoth
,

rois de Jrusalem
et d'Eglon
,

d'IIbron

de J-

de Lachis
ville.

qui tentrent de s'emtait

Mahanaim, Ramolh-Galaad
pays entra en partie dans
tribu de
la

et

Maspha. Plus tard ce

la

parer de leur

Josu vint de Galgala, o

il

son

Pre et

Balane. La
ac-

un grand carnage des Amorrhens. Une pluie de pierres tomba du ciel pour

camp

leur secours;

se

fit

Gad prospra
t

les villes reconstruites

quirent de l'importance

ainsi se ralisa la prdiction

; il

les accabler

et ce fut dans celte occasion que Josu

soleil

de Mose, Gad a
pos

combl de bndictions
; il

s'est

re-

commandant au
leil et la

de s'arrter sur Gabaon

et
,

la

comme un

lion

a saisi

le

bras

et la tte

de sa
il

lune de ne point s'avancer sur la valle d'Aialon

lune s'arrtrent. Jamais jour ne

le

so^

proie.

Lors du dnombrement

fait

dans

le

dsert,

fut aussi long,

se trouva dans la tribu 45,650

hommes

en tat de

dit Josu. Gabaon fut tmoin de la dfaite et de la mort d'Abner, gnral d'Isboseth. La rencontre entre

porter les armes. Depuis, ce

il

nombre dut augmenter;

y eut un corps militaire de 24,000 Gadites compris

la

ce gnral et les troupes de David eut lieu prs de

la

dans

garde du roi David.

V'Aror,

piscine de Gabaon, alimente sans doute par les sources

Gad, valle tendue, situe auprs

tribu de Gad.

dans

la

environnantes

que Jrmie appelle

les

grandes eaux.

Avant

il y eut un combat particulier entre douze hommes des deux armes qui s'enlre-turent

la bataille

Gader ou Geder,

ville

royale des Chananens, si-

tue dans le sud de la Jude, du ct de Dabir.

de manire ce qu'aucun d'eux ne survcut, ce qui

fit

donner cet endroit

le

nom de champ

des vaillants.

Gadra ou Gdra. Voy. Gdra. Gadroth ou Gidroth, ville de la

Gadgad, vingt-sixime station des
dsert,
tha, et

tribu

de Juda,

Sept des enfants de Sal y furent aussi sacrifis par les habitants de Gabaon en reprsailles du sang que
,

pairie de l'un des vaillants capitaines de David.

Isralites

dans

le

ce prince avait vers dans leur

cifis.

ville. Ils

furent cru-

montagne

situe entre

Bn jaacan

et Jtba-

Gabaon

fut

le

plus

considrable des hauts

,

dpendant sans doute des Nigri montes ou

lieux d'Isral.

Le tabernacle du Seigneur
,

que Mose
,

montagnes Noires.
Gadi, patrie de l'un des forts de David,
l'on
ville

avait fait dans le dsert

et l'autel

des holocaustes

que

restrent pendant quelque temps dposs; Salomon

vint y sacrifier
ville.
,

suppose appartenir

la tribu

de Gad, au S. de

et le

Seigneur

lui

apparut dans cette

les trente vail-

Jazer.

Samaias,

le plus

brave d'entre

Gador ou Gdor. Voy. Gdor.

Galaad, dont
le

lants de David, tait aussi de cette ville. Isae appelle

valle de

nom

est

frquemment reproduit,

Gabaon

celle qui ailleurs est dsigne sous le

nom

d'Aialon. Voy. Aalon.

Gabaon

parlie de la Palestine situe l'orient

du Jourdain,

et

communiquait
de Gabaon,

s'tendant entre ce fleuve et les montagnes de Galaad,

aussi son

nom

une partie du territoire qui l'envile dsert

ronnait

et

que Ton appelait

depuis

le

pied du

mont llermon jusqu'au

fleuve d'Ar-

non. Le Jaboc

la

coupait peu prs vers le centre.

Ses habitants se nommaient Gabaonites.

Le
elle

sol y tait bon, gras, fertile et riche

en pturages
;

Gabathon ouGebbethon. Voy. Gebbethon.

Gabe, Gaba, Gba ou Gabaa. Voy. Gabaa.

le btail

y venait et y multipliait trs-bien

aussi fut-

assigne aux tribus qui possdaient le plus de

Gabim
ignore

lieu cit

seulement par Isae

et

dont on
s'ap-

btail, celles

de Ruben et de Gad pour

et

la

poriion

la position.

D. Calmet pense que ce

,

nom
que
le

situe au S.
tale)

du Jaboc,

Manass (demi-tribu orienplusieurs villes impor-

plique gnralement aux pays levs

et

pas-

pour

la

poriion qui tait au N. de cette rivire.

sage d'isac o

il

se trouve, signifie

Et vous, habi-

Le pays de Galaad renfermait

tantes.
Jair,
fils

tants des collines, mettez-vous en sret.

de Manass, en possdait soixante

le

Gad, l'une des douze tribus

d'Isral,

descendant de

qui

prirent aussi

nom

gnral de Havoth-Jar f

Gad,
Cette

fils

de Jacob,
tait

et

dont

le

nom

signifie prosprit.

c'est--dire, villes de Jair. Ose, prophtisant contre

tribu

situe l'orient

du Jourdain,
lui

et

comme

elle tait riche

en bestiaux, aussi bien que les

Les

ce pays, rappelle une retraite de fabricateurs d'idoles. Galaadites taient les habitants du pays de Galaad.

tribus de

Ruben
roi

et

de Manass, on
les

abandonna, de

mme
Basan Basan
,

qu' ces deux tribus,

anciens royaumes
et

de Sehon,

des Amorrhens,
,

d'Og,

roi
et

de de

Galaad, chane de montagnes qui s'tend entre la Pre et l'Arabie, l'orient du pays de Galaad. Quel
quefois celle -dnomination s'applique loule la suite

c'est--dire

tout

le

pays de Galaad

terres fertiles et abondantes en

firent

pturages.

des montagnes qui se prolongent depuis

le

mont Li-

Les Gadites y
villes

des parcs, des tables pour

leurs bestiaux, et

construisirent ou relevrent des

ban jusqu' celles qui sont situes au N.-E. de la mer Morte. Cette montagne tait clbre pour son

fortes dtruites par suite

de l'invasion. Pla-

baume. Ce

fut l

que Laban retrouva Jacob qui

fuyait;

1361
il

GAL
la

GAL
Galgal, contre que
les

1362
uns ont place auN.-O.de

vrent sur
sur lequel

y eut paix entre eux ; pour la cimenter, ils lela montagne un petit monument en pierre

Palestine, et que d'autres ont reporte Galgala

de

nomm
tre
le

mangrent ensemble. Ce monument Galaad, c'est--dire, monument du tmoin.

ils

fut

Jude, ou bien Galgala de la tribu d'Ephram.

Galgala,

ville

de

la tribu

de Benjamin,

l'O.

du

Galatie, province de l'Asie -Mineure situe au cen-

Jourdain, entre ce fleuve et Jricho, un des lieux les

plus clbres de
la

de

la presqu'le, entre la Bithynie, la

Paphlagonie,

Palestine. Les Isralites aprs avoir

Pont, la Cappadoce, la Lycaonie et la Phrygie, et

ainsi

nomme

des Galates ou Gaulois, reste de ceux

qui, aprs avoir pill le temple de Delphes, passrent

en

Asie. Originaires de la Gaule, les Galates formaient

:

camps pendant quelen reconnaissance de leur passage, ils y levrent un monument compos de douze pierres tires du fond du fleuve. Ce monument donna de l'imque temps,
et

franchi le Jourdain, y restrent

trois peuples diffrents

les Tolistoboens, les Teclo-

portance Galgala,
considrable.

qui

devint ds lors une ville

sages et les Trocmiens. Us ravagrent l'Asie-Mineure,

L'arche, qui y resta dpose pendant

attira

vendirent leurs secours aux princes du pays en guerre

les uns contre les autres, et finirent par se faire cder
diffrents cantons pris sur la Phrygie, la Bithynie, la

quelque temps, y

un grand concours de peuple.

;

Sal y fut confirm roi par le peuple

ce fut l aussi

que

le

malheureux

roi

des Amalcites, Agag, que Sal

Paphlagonie et
rent
la

la

Cappadoce, lesquels runis forml'on

avait conserv malgr Tordre de Dieu, fut

coup en

Galatie,

que

nomma
le

aussi

Gallo-Grce
et ce-

morceaux. lie

sortait

de Galgala, et
enlev au

tait

accomson re-

(Strab., XII,

567). C'tait

un pays monlueux
Sangarius et

pagn d'Elise

lorsqu'il fut

ciel.

A
fit

pendant

trs-ferlile,

arros par

lys, qui tous

deux se jettent dans

la

ses montagnes se distinguent le

YHamer Noire. Parmi mont Olympe, au

ayant pour
Juliopolis et
villes

tour Galgala, o rgnait la famine, Elise

miracles.

plusieurs

La prsence de

l'arche
lieu,

Galgala attira
sacrifia plus

une grande vnration sur ce

o on

N.-O. d'Ancyre,

et le

mont Adoreus, prs de Pessinus.

l'O.,

tard aux idoles. C'est l le motif de cette prdiction

Les Tolistoboens habitaient

principales Pessinus t Gordium

d'Amos, que Galgala seraemmene

captive.

ou

Amo-

Galgala ou Galgal
dans
la

ville autrefois royale, situe

rium, patrie d'Esope. Les Tectosages taient contigus;

plaine de Saron,

en Samarie, dans

la

tribu

Ancyre (Angora)

tait leur principale ville.

Les Troc-

d'Ephram, 6 milles N. d'Antipatris, selon Eusbe

et S.

miens, les plus reculs l'E., avaient pour capitale Tavium. Ces peuples conservrent leur langage pendant 600 ans environ. Ces trois divisions furent dans
la suite

Jrme.

C'tait l

que Josu avait

tabli

son

camp

lorsque les Gabaonites vinrent lui faire leur

soumission.

partages chacune en 4 cantons que l'on ap-

Galile, contre de

la

Palestine situe au N. de la

pela ttrarchies, en sorte que le

nombre de

ces tlrar-

Samarie, et au S. des montagnes du Liban, borne

l'E.

chies fut de 12; chaque ttrarchie avait son ltrarque,

par

la
,

mer de

Galile ou lac de Gnsarelh et le

son dcaste

et son stratophylax, c'est--dire,

Il

son gou-

Jourdain

et 1*0.

par

la

mer Mditerrane.
et

Elle

verneur, son juge et son gnral.

y avait un conseil
constitution
te-

comprenait quatre tribus d'Isral

phniciennes.

plusieurs villes

ou snat compos de 500 anciens. La

tait aristocratique, et les

On

la divisait

en Galile-Suprieure ou

assembles gnrales se

Haute-Galile, et en Galile-Infrieure ou Basse-Galile. Celle-ci

naient dans une fort de chnes, drynemetum (Strab.,

XII, 567, trad.
fr., t.

renfermait les tribus d'Issachar et de Za-

IV, 2* part., p. 90). L'exercice

bulon, et celle-l, les tribus de Nephthali et d'Aser.

On

de

la

souverainet tait d'abord entre les mains de

elle

donnait encore celle dernire la dnomination de

Galile des Nations

trois chefs;

passa bientt entre celles de deux,

la

ou des

Gentils,

parce qu'elle s'-

et enfin

un seul

possda. Sous Dejolarus et

Amynde

tendait sur toute la cte de la Phnicie, depuis le

mont
Pa-

tas, qui s'levrent

la Galatie s'accrut la

au rang de rois
la

le territoire

Carmel jusqu' Tyr. La Galile

lestine la

est la partie

de

la

d'une partie de

Pamphylieetde
,

plus

frquemment
fit

cite

dans

le

Nouveau

Lycaonie.

Sylla,

guerre. Devenus les matres

Pompe, Antoine y firent la du pays 25 ans avant

Testament. Jsus-Chrisl y

beaucoup de voyages, de
:

prdications et de miracles

aussi les chrtiens

du

Jsus-Christ, sous Auguste, les Romains, runissant

tout ce qui avait t ajout par Amyntas la Galatie, en firent une seule province. Sous Thodose-le Grand

pays l'appellenl-ils

le

Pays de V Annonciation ou de

Y Evangile (Voyages de Jsus-Christ, par C. M. D*

p. 187).

M\

On nomme les habitants Galilens.

J.,

Suivant

ou Valens, on partagea cette province en Galatia Prima ou Proconsularis, capitale Ancyra, et en Galatia

Josphe (B.
ves, ce qui

m,

2), ils taient belliqueux et

ora-

tient sans doute

ce que, entours de
ils

Secunda ou Salutaris, capitale Pessinus.

La po-

beaucoup de peuples trangers,

obligs de guerroyer contre eux.
trs-fertile
;

taient souvent
territoire tait

pulation,

compose de Grecs, de
trs-mlange.

Celtes, et d'autres

Leur

nations, tait

Beaucoup d'habitants

taient Juifs. S. Paul les visita pendant son second voyage apostolique, et y fonda plusieurs communauts chrtiennes; en l'an

aucune de ses parties ne restait sans culture. Leurs villes taient nombreuses et riches, et la
population y tait considrable. Celte population sude grandes catastrophes, tmoin, la
transplantation de ses habitants en Assyrie par Tglath-Phalasar.
I

52

il

crivit

de Corinthe ces

bit quelquefois

communauts ou glises son pttre aux Galates, et vint les visiter de nouveau l'anne suivante. Galates,
habitant* de la Galatie

Galile (mer de), souvent

cite

dans

le

Nouveau

1363

GAZ
if
jj

GEB
rants en furent bientt chasss par les naturels
lac de

1364
,

Testament, ou de Tibriade, mer de Cnreth ou de 3

qui

Cnroth , eau de Gnsar ou V. Mer de Cnrelh.

Gallim,
ville

Gnsareth .

en restrent les matres, sans trouble, jusqu'au temps de Samson. Gaza subit toutes les vicissitudes des contres voisines, et

de

la tribu

de Ruben, situe non loin

le

tomba successivement au pouvoir

du torrent de Zared, dans

patrie de Phelti,

pays de Moab. C'tait

la

des Chaldens, des Perses, et d'Alexandre-le-Grand.

qui Sal avait

donn sa

fille

en

Alexandre en
dans
l'assaut.

mariage.

fit le sige en personne, et y fut bless Plus tard, elle fut prise par les Macha-

Gamzo,
tire

ville

de

la tribu

de Juda, situe vers la fron-

bes.

Simon en chassa
la

les habitants,
si

la

repeupla et

du pays des

Philistins, et

dont ceux-ci s'empar-

la fortifia

de nouveau. Une place

frquemment ex-

rent sur le roi Achaz.

pose aux ravages de

guerre n'a pu conserver que

Gareb, colline situe prs de Jrusalem. Garizim, montagne situe au S. de Sichem, vis-[

bien peu de dbris de sa grandeur passe. Aussi les

Actes des Aptres en parlent-ils
dserte. C'est peine
|

comme

d'une

ville

vis le

mont Ebal, dans

sur

la tribu
fit

d'Ephram en Samaaprs le pas-

s'il

en reste aujourd'hui quelques

rie,

laquelle Josu

lever,

dbris. Ses superbes colonnes

de marbre, cites par

les

sage du Jourdain, et suivant Tordre de Mose, un

autel

quelques crivains, ont disparu;

spulcres

mmes

de pierres pour

offrir

Dieu

des actions de

ont t dtruits avec les dpouilles qui leur taient

confies (Buckingham, Lettres sur la Palestine, traducl.
fr., p.

grces. Tant que les Hbreux restrent unis par les

liens de la religion,
il

n'y eut

rien qui distingut le

le

218).

On

voit l'orient

de

la ville

une valle

Garizim des autres montagnes du pays; mais sous

rgne de Darius-Nolhus, roi de Perse, Manasss,

troite; et derrire,

un peu plus au N., une hauteur

(ils

considrable, que l'on croit tre la montagne qui re-

de Jaddua ou Jaddus, grand-prtre des Juifs, ayant

l forc de quitter

garde Hbron, et o Samson dposa les portes de

ville.

la

Jrusalem cause de son mariage

la
il

Le port de Gaza

se

nommait Majuma. Plus

la ville

tard,

avec
cette

la fille

du gouverneur de

Samarie, leva sur

se dclara le grand-

on l'appela Constanlia. Quelquefois pour distinguer

cette possession de

montagne un temple dont

s'y rendirent

Gaza de

mme,

les

anciens

prtre.

Les Samaritains prfrrent ce temple celui

;

font

nomme Gaza

Maritima.

de Jrusalem

ils

en foule, y

firent
l

des
date

Gazara, Gzer ou Gzeron, place forte, d'une

grande importance du temps des Machabes, situe
dans l'ancien territoire des Philistins, sur
la

sacrifices, et offrirent des prires Dieu.

le

De

schisme qui s'leva entre

le

les Juifs et les

Samaritains.

frontire
habituelle

Sous

rgne d'Antiochus-Epiphanes,les Samaritains,

du pays d'Azot,

et qui devint la rsidence

voulant se rendre agrables ce prince, consacrrent

leur temple Jupiter, sous l'invocation de qui
il

de Jean Hyrcan, lorsque Simon Machabe, son pre,

le
fit

resta

gnral de ses troupes, et

lui

confia la garde de

jusqu' ce que Jean Hyrcan l'et dtruit. Cependant

les Samaritains qui voulaient adorer

celle partie

du pays. On
ville

la

confond ordinairement
la

Dieu n'en con-

avec Gazer,

dpendante videmment de

tribu
villes

tinurent pas moins de se rendre sur celte montagne

qui tait le but de

d'Ephram. Nous croyons cependant ces deux

tout -fait distinctes

nombreux plerinages;

aussi voitsi c'tait

Tune de

l'autre.

on une Samaritaine demandera Jsus-Christ

sur celte montagne ou Jrusalem qu'il
Dieu. Encore aujourd'hui la

Gazer ou Gob,
situe l'O.
C'tait

ville lvitique
la

de

la tribu

d'Ephram,

fallait

adorer

de

tribu,

dans

la

campagne d'Ono.
Horam,
fut dfait

compose de plus de 200

tagne

familles, regarde cette

communion de Naplouse, mon-

une
;

ville royale,

dont

le roi,

par Josu

cependant ses habitants, Chananens d'o-

comme

sacre.

rigine, furent pargns par

phram.

Cette ville fut

Gaver,
l'E.

ville

de

la

demi-tribu 0. de Manass,

prise par le roi d'Egypte, qui la brla et en extermi-

deMageddo. Ce
dans sa

fut l

que

le roi

de Juda, Ochoil

na

les habitants

mais donne par ce prince Salosa

fille,

sias, reut
rir

fuite

une blessure dont

alla

moula

mon, comme dot de

murailles.

celui-ci

en releva les

Mageddo mme.
ville lvitique et

On

a pens, nous le croyons, tort, qu'il

Gaulon ou Golan,

de refuge de

demi-tribu E. de Manass, laquelle a donn son

la Gaulonitide, district

nom

y avait identit entre elle et Gazara. Voy. Gazara. Gazer, Jaser ou Jazer. Voy. Jazer.
Gants, ou race des Gants. Voy. Enac. Gants (valle des) ou de Rapham. Voy. Rapham.
Gba, Gabaa, Gaba ou Gabe. Voy. Gabaa. Gbal, partie de Fldume, aussi nomme Gabalner
au midi de
la tribu

de l'ancien pays de Basan, dont

elle tait la prin-

dans lequel
cipale ville.

elle est

situe, et
la

D'Anville

place au nord du Jaboc, et

d'autres la portent vers
oriental.

prs de

la

mer de Cnrelh;
du pays des

le centre

du pays de Manass
ville

de Juda

et

dont

la ville

princi*

Gaza,

Philistins,

leurs satrapies, et situe

la

formant une de une demi-lieue environ de

pale tait Petra.

Gbal ou Giblos. Voy.

Gebbar,
ville

Giblos.

mer

sur une minence, et l'extrmit de la terre

Elle tait environne
;

de

la tribu

de Juda, dont 95 habitants

de Chanaan.

de remparts
la force

et

revinrent de la captivit avec Zorobabel; peut-tr<,

flanque de tours

et cependant,

malgr

de

prs de Bethlhem.

sa position naturelle,

augmente encore par

en partage

les res-

sources de

l'art, elle

ne put tenir contre Juda, qui

;

tins, attribue

Gebbthon ou Gabathon ville forte des Philis la tribu de Dan, et dsigne comme
,

elle avait t assigne

mais les conqu-

lvitique.

Ce

fut l

que Baasa, qui avait usurp

la

1565

GER
fils

GES
de Jroboam.
tribu de Juda

1366

couronne d'Isral, tua Nadas,

sa demeure, mais o
teurs de Grara
,
,

il

eut des querelles avec les pas-

Gder ou Gader. Yoy. Gader. Gdra ou Gadra, ville de la

N.-O.
Gdrothaim,
ville

qui bouchrent les puits qu'il avait

il

au

fait

creuser

et auxquels

donna

les

noms de

Puits

de l'Injustice et Puits de rinimili. Quant celui qu'il

de

la

tribu de Juda, dans le voi-

appela Puits de Largeur,

comme

il

ne

fut le sujet d'auroi de.

sinage de Gdra.

cune querelle
,

il

en put jouir librement. Asa,

ville,

Gdor ou Gador
de Jamnia,
be
la

ville

de

la tribu

de Dan

TE.

Juda, poursuivit jusqu' celle

pie
le

Zara, roi d'thio-'

patrie de l'un des forts de David.

la fortifia.

Cendevalle

(d'Arabie)

et ravagea tout le pays.

,

Quoique sur

releva et

Prs de

l tait

une

bord du dsert

le territoire

de Grara parat avoir

:

qui portait son

nom.
fils

t favorable l'ducation

du

btail

on appela Gra-

Geenna, valle des

ennom. Yoy. Ennom.

d'ENNOM, Ben-ennom ou Ge-

ritiquele canton auquel cette ville appartenait.

Grasniens
,

habitants de la ville et du territoire

villes

Ge-ennom

Ben-ennom

valle des

fils

d'ENNOM ou
en-

de Grasa, une des

dans

de

la

Dcapole, que d'ANGalile

,

Geenna. Yoy. Ennom.

ville place au N.-E. de la

terrestre.
Il

mer de
,

et

que,

Ghon, second fleuve du Paradis

tourait le pays de Chus.

la

carte de la Palestine

M. Dufour indique au
le

Yoy. Eden.
la tribu d'issachar,

S.-E., sur un petit torrent qui se jette dans

Jaboc.

Gelbo, montagne de
l'extrmit nord des

formant
la li-

Cette

ville,

nomme

aujourd'hui Dsires, possde des

montagnes d'Ephram sur

dfaite et la

ruines non moins remarquables que celles de Palmyre

et

mite N.-O. de

la

plaine de Jezrahel ou d'Esdrelon, et

la

de Baalbeck, et qui tmoignent de sa grande impor:

devenue clbre depuis

de Jonathas son
d'lvation.
fils.

mort deSal

et

tance

c'est

en touchant son

territoire

que Jsussi

On

lui

donne environ 1,000 pieds

Christ gurit deux possds du

dmon

qui taient

On

y voyait

un bourg assez considrable,

la

appel du

mme nom.
montagne
ville

furieux que personne n'osait y passer , cause de la terreur qu'ils inspiraient. Ce territoire devait s'ten-

Gelbo, bourg situ en Issachar, sur

dre jusqu'au bord de

la

mer de

Galile.

On

a,

nous
les

le

de Gelbo.
Glo, patrie de l'un des vaillants de David, et

croyons, confondu tort les Grasniens avec

gsens.

Gex-

de Juda au S.-E. d'Hbron

Gilo.

sans doute

la

mme que
de
le la

Gergsens, un des peuples qui habitaient

de Chanaan l'arrive des Isralites;
ils

la terre

devaient

Gnsar ou Gnsareth
lile,

petite contre

Ga-

habiter vers les sources du Jourdain

ils

descendaient

dans
la

la tribu

de Nephthali, situe sur

Galile, laquelle elle

bord

de Gergeseus, un des

fils

de Chanaan.
,

N.-O. de

mer de

communi-

Gerrniens, habitants de Gerra

formait une des limites
;

dont

le territoire
,

quait aussi le

nom

de lac de Gnsareth. Elle tait

l'autre tait
,

Ptolmaide
roi

du
,

trs-fertile et bien cultive.

pays donn par Antiochus Eupator

de Syrie

Gnsar (eau de) ou

lac de
,

Gnsareth

mer de

Judas Machabe

titre

de chef et de prince. Quelques

question de
,

Cnreth ou de Cnroth mer de Galile ou de Tibriade. Yoy. Mer de Cnreth,

Gnsareth ou Gnsar. Yoy. Gnsar,
Gnsareth
(lac de)

auteurs ont suppos

qu'il tait ici la

la ville

de Gerra situe dans

et le lac Sirbonis
;

Basse-Egypte

entre Pluse

d'autres ont cru qu'il s'agissait de

,

ou eau de Gnsar
,

mer de

la ville

de Gerra situe dans l'Arabie

sur
la

la

cte 0.

Cnreth ou de Cnroth
Tibriade. Yoy.

mer de Galile ou de

du
de

golfe Persiquc.
il

Mais pour admettre

premire

Mer de

Cnreth.

conjecture,
la partie

faudrait qif Antiochus et t le matre

il

Gnsens ou Cnsens. Yoy. Cnsens.

Gentils (pays des) ou des Nations. Sous ce
traduit

de l'Egypte dont
la

gratifiait

Judas.

nom

Gerzi, pays au S. de

Jude, et peut-tre du pays

,

du mot

latin gens

au pluriel gnies

nations,

des Philistins

o David venait

de Sicleg

faire

de au

l'Ecriture dsigne les pays habits par les

restes de

frquentes incursions.

l'ancienne population chananenne, qui n'avaient pu

tre dtruits.

Gessen, contre situe dans

N. E. de
la ville

la

Basse-Egypte

Ce nomiablissait en
le vrai

outre, sous le rap-

d'Hliopolis,
l'E., et

entre le Nil

l'O. et

port religieux, une ligne de dmarcation trs-pronon-

l'isthme de

Suez

dans laquelle Jacob

el sa

ce entre ceux qui adoraient

Dieu et les paens.

famille vinrent s'tablir. C'tait la plus fertile de toute/

Comme

la Galile

Suprieure renfermait une grande

,

l'Egypte, et celle qui convenait le

mieux sans doute

partie de la population idoltre

Galile des Gentils
Haroseth, tait
;

on
,

l'avait
,

nomme

leurs

nombreux troupeaux,
si

cause de ses pturages:

le roi

d'Asor

Jabin

qui rgnait

aussi fut-ce pour ce motif que ie roi d'Egypte, auprs de

du nombre.

qui Joseph tait alors en

Philistins
,

grande faveur, voulut qu'on

Grara

ville

du pays des

non

loin

du

torrent de Bsor, l'E. de

Gaza et au S. de la terre de Chanaan. C'tait autrefois une des principales villes

donnt aux Hbreux. Ceux-ci y sjournrent 220 ans environ pendant ce temps, leur nombre s'accrut
la
;

prodigieusement. Lors de

la sortie

de

la terre

d'E-

de

la contre, et

mme

sa mtropole

Abimlech

gypte, on ne comptait pas moins de 600,000

hommes
supposer

en tait le roi quand Abraham et Isaac s'y rendirent. Auprs de celte ville coulait un torrent qui prenait son

en tat de porter les armes

ce qui

ferait

une population

totale

de deux millions d'individus et

btail;

nom du

sien, et sur le

bord duquel Isaac

tablit

plus. Ils se livraient

beaucoup l'ducation du

1367
et
si les

CET
Egyptiens leur montrrent autant d'aversion
,

GNI
Geth,
qui
est

1368

ville

de

la tribu

de Zabulon.

Au

lieu

de Geth

qu'ils le firent

il

est trs-probable qu'ayant en abola

en

plier,

quelques leons crivent Gath- Retait

mination les pasteurs de brebis, dit

avaient
qui
vie
fait

Gense,

ils

plier
ris
;

ou Geth-pher. Elle
c'tait la patrie

peu loigne de Seplio-

porter aux Isralites le poids d'une haine

du prophte Jouas.

rejaillissait

sur tout ce qui menait une sorte de

GeTHER, troisime

peu en rapport avec leurs habitudes et leurs institutions. Cette circonstance runie la qua,

nomade

On

croit

fils d'Aram, sixime fils de Sein. que ses descendants allrent peupler la Ba-

ctriane.

lit

d'tranger que l'Hbreu conservait sur

effet avoir

la

terre
la

Gthaim,

ville

de

la

tribu de Benjamin,

o s'en-

d'Egypte, dut en

une grande part dans

fuirent les habitants de Broth aprs la

11

mort d'Abner.
de Dan

conduite que l'Egyptien

tint

vis--vis de lui. Cela

faut la chercher prs de la position de celte ville.

devait tre plus prononc encore son gard qu' celui

Gethremmon
TE. de Jamnia.

ville lvitique

de

la tribu

de tout autre peuple

loi
,

puisque

indpendamment
sa

de ce que sa

dfendait l'Isralite de s'allier avec

il

Gethremmon ou Jblaam. Voy. Jblaam,

Getsmani , vallon situ au pied de la montagne des Oliviers, entre cette montagne et la ville de Jrusalem. C'tait dans un jardin de cette ville que JsusChrist se retirait pour prier quand
das. Cet endroit
,

aucun tranger
religion et ses

conservait toujours sa langue

particulires
;

coutumes

d'un autre

ct, sa population augmentait tel point qu'elle devait

donner

les plus

grandes inquitudes.
la

il

fut trahi

par Ju-

Gessur ou Gessuri, partie de

limite de la Palestine,

Syrie situe sur la

les habitants

peine grand d'une demi-acre, est

;

au N.,

et

avec

de

en partie ferm par une muraille peu leve

voit huit oliviers d'une vnrable antiquit
fait
,

on y
fit

laquelle les

membres de
Il

la tribu

de Manass vcurent
,

dont on

en bonne
ce pays
toire
,

intelligence.

semble, d'aprs Josu

que

remonter

la

plantation au temps o le Christ

la ville,

qui confinait avec celui d'Argob et le terriait fait partie

son entre dans

quoique, d'aprs
ait fait

le

tmoignage
les

de Basan,
et
il

de

la

demi-tribu E. de
passages
terri-

de l'historien Josphe, Titus

couper pour

Manass;
de
toire

cependant, d'aprs
parat n'avoir t

les autres

travaux du sige tous les arbres existants autour do

la Bible,

que contigu au
le

Jrusalem.

de cette tribu. Ce qui tend surtout

faire

Gzer, Gazara ou Gzron. Voyez Gazara.

croire, c'est que, tandis

les rois sont tus

que partout dans

ici ils

le territoire

Gzron, Gzer ou Gazara. Voyez Gazara.

Giblos ou Gebal,
ville

ou ont disparu,

se sont
,

main qui

de

la

Phnicie, situe au N.

tenus

ils
,

existent

mme
,

au temps de David
sa
fille

de Tyr et de Sidon
et les

et appele Bijblos par les

Grecs
villes
;

Tholma

l'un d'eux

donne

en mariage. De
,

Romains.

C'tait

une des plus anciennes

cette union naquit

le

fougeux Absalon

qui vint

elle tait surtout

connue pour son temple consacr

Gessur, chez son aeul,

d'o Joab
le

comme dans un

lieu

de refuge,

Vnus

et

par les ftes que l'on y clbrait en l'honneur

ville possdait,
il

ramena Jrusalem. Ce pays de Gessur

d'Adonis. Celte
biles ouvriers
;

ce qu'il parat, d'ha-

devait tre une partie de ce que l'on a appel depuis

y en eut qui travaillrent au temple

;

Trac/wnitide et Iture.

du Seigneur Jrusalem
la

ils

taient aussi adonns

le

Gessuri, pays situ au S.-E de celui des Philistins,

mer,

et soit qu'ils

fissent

commerce par euxde Tyr

la

probablement sur
fleuve Sihor.
avait

les confins
,

de Juda
,

et

non

loin
,

du
lui

mmes,
marins,

soit qu'ils fussent sur les flottes

ils

comme

De

Sicleg

qu'Achis

roi

de Geth
fit
,

avaient sous ce rapport de

rputation.

donne pour demeure, David y

plusieurs

Sous

le

nom moderne

de Dschbail

cette ancienne

courses dont

le pillage et l'incendie furent

en gn-

cit prsente

encore quelques ruines remarquables.

ral, les rsultats.

Gidroth ou Gadroth. Voyez Gadroth.

Philistins,

Geth,

ville

du pays des

une de leurs cinq

Les uns,
dans

Giabarim ou Jabarim

trente-cinquime station
la

satrapies, dont la position est fort incertaine.

des Isralites dans leur marche, lieu situ sur

tire

fron-

Reichard,

la

placent prs du bord de la mer, un peu

;

mridionale du pays de Moab, prs de l'extrmit

la

au N. d'Azot
les terres

les autres, d'Anville, la reportent

S.

de

mer Morte.
et

au N.-O. d'Eleuihropolis. Malgr

la

l'exter-

Gihon, fontaine que les commentateurs confondent

mination gnrale de
lites,
il

race des gants par les Isra,

avec celle de Silo

le

o Salomon
le

fut sacr roi

par

continua d'en exister Geth

de

mme
,

qu'

prophte Nathan et
,

grand-prtre Sadoc. z-

Gaza

et Azot. L'criture
;

en

cite plusieurs

appartequi

chias

voulant remdier ce que les ennemis emp-

nant Geth

le plus

remarquable

tait Goliath
fut

chassent, en cas de sige, les habitants de Jrusalem

d'user de celte source en bouchant le cours suprieur,

fut terrass et tu par David.

Ce prince

matre de

cette ville, et dans sa garde se trouvaient

600 hommes
de

en introduisit
terrain.

les

eaux dans

la ville

par un canal sou-

de Geth. Etha
Geth, et
rat,

qui tait de cette ville, fut l'un des

la ville

Voyez

Silo.

gnraux de son arme. Roboam rebtit

la fortifia
;

Gilo ou Glo. Voyez Glo.

mais

elle

chappa

ce qu'il pa-

Gnide

ville situe
,

sur un promontoire ou cap du

la

des mains de ses successeurs immdiats, puisque

mme nom

dans cette partie de

Carie que l'on a

tait

le

roi Osias s'en

empara de nouveau.
ville

Le prophte

plus spcialement

nomme Doride. Gnide

remar-

Miche appelle Geth

habitants de Geth*

de mensonge.

Gthens,

quable par son temple de Vnus, qui renfermait la

clbre statue de la desse duc au ciseau do Praxitle,

1363
Ctsias l'historien
et
,

GOS
mdecin d'Arlaxerxs Memnon,
,

GR
du Carmel, au S. de
portait le
la ville

1370
d'Hbron. La
celles
ville,

qui

Eudoxe l'astronome

taient ns

dans cette

ville,

mme nom,

fut

une de

de

la tribu

de

qui possdait autrefois

un observatoire. En venant

Juda.

d'Alexandrie pour se rendre

Rome,

saint Paul vint

loucher Gnide.

Gozan, rivire situe vraisemblablement dans la province mdique de TArie, et sur les bords de laquelle
s'levait la ville d'Ara
,

Goatha, Golgotha ou Calvaire. Voyez Gob ou Gazer. Voy. Gazer.

Calvaire,

une de celles dans lesquelles

Gog

et

Magog
l les

dnominations qui dsignent

les

ici

les

furent transfrs, par ordre de Tglath-Phalasar, une partie des habitants des tribus qui demeuraient l'orient

Scythes,

Perses, et ailleurs

Goths. Ceux

du Jourdain. Quelques auteurs indiquent ce

en

que qui embrassent cette dernire opinion prtendent Ezchiel ne sont autres que celles les guerres dont parle
que les Goths firent, dans le v sicle, contre l'empire romain. Il est aussi quelques interprtes qui pensent que
ces deux
e

fleuve dans la Msopotamie, d'autres le cherchent

Assyrie, dans la Chalonitide.

Grande-Mer ou mer Mditerrane. Voy. Mditerrane.

noms doivent

tre pris dans une acception

Grce, contre de l'Europe situe

Ege, ei spare de
lyrie, et,
l'Italie

l'O.

de

la

mer

tout allgorique, pour les princes et" les peuples ennemis de l'glise. En consquence, le Gog d'Ezchiel

par

la

mer

Adriatique. LT1-

jusqu'au temps de Philippe, pre d'Alexanreste,

reprsenterait Anliochus-Epiphanes, le perscuteur

dre, la

Macdoine marquaient sa limite au N. Du

des Juifs

celui

que Y Apocalypse dsigne

de

comme

l'An-

entoure d'eau de tout ct, elle forme une presqu'le

tchrist serait l'ennemi

l'glise et des fidles. Jo-

que

les

modernes nomment presqu'le Hellnique. Dans

,

sphe applique

le

nom de Magog aux

Scythes.

cet tat
tes, la

la

Grce se divise en deux parties distincet le

Golan ou Gaulon. Voy. Gaulon. Golgotha ou Calvaire. Voy. Calvaire.

Gomer,
trait
fils

Grce

Ploponse, ou

la

More, autre pres-

qu'le rattache la presqu'le

Hellnique par l'isthme

traverse
l'O.,

deJapheth, dont
le

la

descendance paral'

troit de Corinlhe.

Une chane de montagnes

Grce, jetant,
l'E. et

s'tre

tablie dans

nord de

Asie-Mineure.

tout le centre

de

la

des

Les anciens habitants des pays qui furent depuis occups par les Galales, se nommaient Gomares.
fut, dit-on, aussi le

ramifications qui portent des

noms

divers et forment

Gomer
et sa

des limites positives plusieurs de ses provinces. Cette

pre des Cimmriens, tablis au

chane est celle du Pinde, d'o se dtachent, vers l'E.,

les

N. du Pont-Euxin

dans

la

Crime actuelle,
l'Italie, la

monts Cambuniens, Olympe, Ossa et Plion, Othrys,

postrit peupla galement la Grce,

Ger-

OEta, Parnasse, Hlicon et Cythron, et vers l'O., les

manie
rope

et les Gaules.

La plupart des

habitants de l'Eu-

lui seraient aussi

redevables de leur origine.

Au

montagnes de YEpire, parmi lesquelles figurent les monts Callidrome. Dans la More, le Taygte tait la
chane principale. Ces diverses montagnes, ou ramifications de montagnes, donnent ncessairement nais-

nombre des peuples que Gog doit rassembler contre Ezchiel cite Gomer, avec toutes ses troupes, en mme temps que Thogorma ils viennent l'un et
Isral
,
:

sance, par leur prolongement, un grand

nombre de
les princi-

l'autre

du ct de
,

l'aquilon.
villes

promontoires ou caps considrables, dont

Gomorrhe
dans

une des

de

la

Pentapole, situe

paux taient

les

promontoires Spias en Thessalie,

la valle

de Siddim ou des Bois, et dtruite,

le feu

cause des crimes de ses habitants, par

du

ciel.

Sunium en Altique, Scyllum en Argolide, Male et Tenare en Laconie, Acritas en Messnie, Chelonites en
Elide, Leucate en

Son emplacement est aujourd'hui recouvert par les eaux de la mer Morte. On prtend en voir les restes
non
loin d'Engaddi
;

Acamanie,

et

Cldmerium en Epire.
profonds appels

Ces caps, aussi bien que

les golfes

cependant sa position

est porte

Maliaque, Saronique, Argotique, Laconique, Messeniaque, Cyparissius,Corinthiaque et Ambracique, donncnl

quelquefois plus au S., sur la mme cte. Dans leurs prophties, les prophtes
tres villes

menacent trs-souvent
qui prirent en

les au-

toutes ces ctes,

les plus

un aspect

particulier.
:

De

ces fleuves,

du chtiment qu'prouvrent Sodome, Go-

importants taient

le

Pne,

le Cphise,

VA*

morrhe
qu'elles.

et les villes

mme

temps

sopus, YEurotas, YAlphe, YEvenus, YAchlos, YAchron, la

brilla

Voy. mer Morte.

trois villes les plus considrables tait situe, suivant
,

Thyamis

et

YAos. Parmi ces

vif, et

villes,

Athnes

Gortyne, une des

de
l'le

de

l'clat le

plus

Thbes, Corinthe, Argos,

de Crte. Elle

Strabon,

Mycne, Sparte, jouirent aussi d'une grande splendeur. Les les de

I

dans une plaine, au pied du mont Ida

et sur le

bord

la

mer Ege, except

celles qui sont

du Lihus
lum.

ses

deux ports

taient Lebena et Mtaltait dj

situes le long de la cte asiatique, celles de la

mer
la

Du temps d'Homre, Gortyne

;

une

ville
j

Ionienne, et

l'le

de Crte, faisaient aussi partie de

la

importante

elle tait

entoure de murailles, et pos-

Grce. Avant que Philippe et asservi

contre renfermait l'Epire,
la

Grce, cette

sdait un temple clbre consacr Artmis. il parat qu' l'poque des Machabes, elle n'avait point cess
d'tre florissante.

Thessalie, la Grce pro;

prement

dite, le

Ploponse

et les les
les

depuis,

la

Mala

On

voit encore aujourd'hui ses ruila ville

cdoine y fut comprise. Sous

Romains, toute
fut

nes dans les environs de

moderne d'Ajousdeka.
l'on croit re-

Grce, prise dans sa plus grande extension,

par-

Auprs

tait le labyrinthe

de Crte, que

tage en deux provinces, la Macdoine et YAchie. Outre la

trouver dans une carrire du

mont

Ida. et

Macdoine,

la

premire renfermait l'Epire et

la

Gosen

pays situ entre

les

montagnes de Juda

Thessalie, et la seconde la Grce propre, ou Hellade,

1571
et le Ploponse.

HAI
Dans Y Ancien Testament
dans
il

HAM
faut pren;

1372

dre

le

mot Grce dans

de

sa plus large acception

le

il

n'en

y font allusion. On portait dans cette ville, soit de ses ports, soit de Thubal ou de Mosoch,carEzchiel
tes

est pas
qu'il se

mme

Nouveau, car toutes

la

les fois

ne distingue pas des

esclaves et des vases d'airain

reproduit, c'est abstraction faite de

Mac-

sans doute que ces derniers objets sortaient de Corinlhe.

doine, qui d'ailleurs y es t toujours mentionne part. Le

mot

Grce devient donc, dans ce dernier cas, l'quivalent

tel

On tirait aussi de la Grce des ouvrages renomms en fer poli. Aprs les conqutes d'Alexandre, les usages des Grecs prvalurent dans tout l'O-

'

du mot Achaie,
Achae.

que l'entendaient

les

Romains. Voy.
il

Pour

le

nom mme
,

de Grecs,

reut aussi,

rient, en

mme
les

temps que leur pouvoir

et leur

nom.

une extension plus ou moins grande. Appliqu d'abord aux peuples de la Grce seulement, il fut ensuite donn aux peuples soumis
suivant les

temps

Aussi voit-on

murs des du moins changer. On lit, en

des Machabes, que
les

Juifs, sinon se relcher,

effet,

au livre deuxime
font

prtres

eux-mmes ne
avoir rien de

Alexandre

et ses successeurs, auxquels

et ce

beaucoup de

plus aucun cas de tout ce qui tait en

leur pays
,

honneur dans
plus

Grecs vinrent se mler;

nom

envisag sous ce

et qu'ils

croient n'y

dernier rapport, est souvent oppos, dans l'Ecriture,

celui des Juifs, qui s'taient
'loul.
Il

grand que d'exceller en tout ce qui est en estime

galement rpandus par-

parmi

les Grecs.
ville et

peut

mme,
paen

alors, tre considr

;

comme

sy-

Gurbaal,

pays habit par les Arabes,

et qui

nonyme du mot

c'est ainsi

que

le

Nouveau Tes-

devait se trouver

dans l'Idumc. On

pens que ce

tament distingue les Grecs d'Antioche, d'Icne, d'Alexandrie, de Thessalonique et de Corinthe, des Juifs
qui ont leur synagogue tablie dans ces

pouvait tre
balne.

la partie

de l'Arabie-Ptre
le

nomme Gapays que le

Ce

serait,

dans ce cas,
et

mme

mmes villes.

Psalmisle

nomme Gbal,
Le

dont

la ville

principale tait

Les

cits

commerantes de
trafic

la

Grce entretenaient
[

Pelra. Voy. Gbal.

roi

de Juda Osias combattit

autrefois

un

considrable avec Tyr; les nronh-

contre ses habitants, et les vainquit.

H
Habor
,

ville situe sur le fleuve

Gozan

et

fu-

le croire. Ha fut prise, pille et incendie par les Jsracliles,

rent transfrs, par Tglath-Phalasar, une partie des

Isralites enlevs leur patrie.
le fleuve

conduits par Josu, et toute sa population fut d-

Ceux qui considrent

Chaboras,
le placent,

truite par le fer ou le feu.

les paroles

Mais avant de devenir, suivant

,

Gozan comme tant

et

le

de l'criture

un tombeau
et causa

ternel

elle

fit

ainsi

qu'Habor

Hala, sans doute, dans

la

Msopo-

une rsistance courageuse,

ses

de grandes pertes
ruse, fut attach
Il

tamie; d'autres le mettent en Assyrie. Ce serait donc

l,

ennemis. Son

roi,

vaincu par

la

dans celle opinion,

qu'il faudrait

chercher

la ville

d'abord une potence, et ensuite lapid.

depuis Ha se releva
,

parat

que

d'Habor, de

mme

que

celle d'Hala.
le

car elle est indique

la

comme

Haceldama, c'est--dire
tres et les snateurs

champ du

sang,

nom

subsistant encore l'poque du retour de

captivit.

donn au champ d'un potier, que

du peuple

les princes des pr-

Hala, Laiiela ou Ciial. Voy. Chal.

juif achetrent avec les

Halcath, Helcath ou Hucac,

ville lvitique

de

la

30 pices d'argent que Judas, repentant de

son, leur avait rapportes.

sa trahi-

tribu d'Aser, sur le bord de la mer, au N. de Plolmas.

Comme
Il

cet argent tait le

Halhul,
Bethlhem.

ville

de

la

tribu de

Juda, au S.-E. de

prix du sang de Jsus-Christ, le terrain achel reut

le

nom

de champ du sang.

lail situ

dans

la
,

valle
et ser-

Halicarnasse,
et rsidence
l'le

ville

dorienne, capitale de

la

Carie,

de Tophet ou Ennom, au sud de Jrusalem

vait la spulture des trangers.

de ses

rois, situe sur la cte vis--vis

de

de Cos. Quoique d'un

le

trs-difficile accs, et dfenelle

Hachila, colline situe dans

-vis le dsert de Ziph
laquelle l'criture
,

la tribu

de Juda, vis,

due par

brave Memnon,

ne put rsister Alela

dans une contre boise

le

xandre, qui s'en rendit matre, mais ne

dant pas

rasa cepen-

donne

nom
la

de

fort. C'est l

que

comme

on

l'en a accus. Elle jouissait encore,

,

David se

relira

pour viter de
la tribu

fureur de Sal.
l'E.

l'poque de la domination romaine en Asie

d'une
l'aient

Hadassa,
Hadid,
rusalem.

ville

de Juda, vers
,

importance assez grande pour que

considre plutt

les

Romains

ville

de

la tribu

de Benjamin

au N. de J-

comme
:

allie

que

comme
,

sujette.

Hadrach, pays menac par

Hadrach devait tre une
et son territoire,
ville

le

prophte Zacharie.
la

de

Syrie, situe, elle

recommandmes de l'anHrodote surnomm si tiquit y ont reu le jour juste titre le Pre de l'histoire, et Denys surnomm
Deux des
historiens les plus
,

non

loin de la ville

de Damas

c'est

d' Halicarnasse.

Vitruve vante beaucoup

la

magnificence

probablement
la Clsyric.

la ville

d'Adra, que Ptolme place dans

de

le ville.

Hamatheus ou Amatheus. Voy. Emalh.

de
la

Ha

ville

tribu de

Juda

situe l'orient de

Bthel, dans le voisinage de Bethaven. C'tait une des

Hamon,

ville

de

la tribu d'Aser,

vers le nord.

anciennes du monde; du temps du patriarche Abraham. Les

villes les plus

elle existait dj

habitants taient

Hamon ou Hammothdor. Voy. Hammothdor. Hammotiidor ou Hamon ville lvitique et de

,

refuge

d'origine amorrhenne,

comme

le rcit

de Josu porte

de

la tribu

de Nephlhali tout--fait au nord.

$573

HAh
,

HB
prit
si

1374
les

Hananel

tour de Jrusalem, leve de cent cou-

misrablement sur

bords du Cison, rgnait

des, et situe son cl oriental.

Haroseth.
,

Hanathon,
Hanes,

ville

de
la

la tribu

de Zabulon
,

vers le N.

Haruphi

patrie

de l'un des vaillants de David

de Juda.

elle

ville

de

Basse-Egypte

dont

le

nom

res-

appartenait

la tribu

semble exactement au nom copie Hnes d'HraclopoPharaons, lis, mais que Champollion {Egypte sous les ville que les I, p. 313) croit cependant indiquer la
Grecs appelrent Daphnes
; il

Hasarsuhal ou Hasersual. Voy. Hasersual. Hasarsusm Hasersusa ou Sensenna. Voy Haser,

:

susa.

pense que

le

nom H hanes

Haserim,
et peut-tre

vil(e situe

au midi du pays de Chanaan

de Simon. Ce
fut jusqu'

ou Hanes du texte hbreu, n'est qu'une corruption de Tahhaphnes, nom primitif dont les Grecs ont l'ait celui
de Daphnes, Cette de Pluse
rois
,

dans

la tribu

Gaza

la

demeure primitive des

D. Calmet

Ilvens, qui, chasss

le

ville

situe environ cinq lieues

,

par les Caphtorins, se retirrent vers

nord auprs

sur la branche plusiaque

fut

sous les

dumontHermon.

la

confond avecllaserolh.

de race gyptienne, une place forte dans laquelle ces monarques entretenaient une garnison considrable pour s'opposer aux Arabes et aux Syriens, qui,
des poques
fort

Haseroth, douzime
Hasersual,
Bersabe.
ville

station des Isralites dans le

dsert, la premire avant Cads-Barn.

de

la

tribu de

Simon,

TE. de
de

anciennes
la

faisaient des invasions

,

assez frquentes dans

Basse-Egypte

voisine des

Hasersusa
tribu de

Hasarsusim ou Sensenna

ville

la

contres qu'ils habitaient.

Simon au N. de Gerara.

Hapharam,

ville

de

la tribu d'Issachar, vers l'O.

Hasor ou Asor. Voy. Asor.

Hassemon ou Asemona. Voy. Asemona.
Havoth-Jar ou Bourgs de Jar
,

Harad, fontaine situe sur un

la tribu d'Issachar.

lieu lev

au midi de

dnomination
,

Haran

Charan, ou ville de Nachor

ville

de

la

donne aux

villes

ou bourgs que possda Jar

l'un
;

Syrie des rivires, ou Msopotamie, situe dans une

des descendants de Manass, dans la demi-tribu E.

il

contre monlueuse, a deux journes au S.-E. d'Edesse.

y en avait 60.

Ce

fut

aprs Ur

le

premier sjour d'Abraham. Son

,

nom
sous
;

Hebal, un des sommets des montagnes d'phram,

situ

s'est

conserv dans celui de Carr ou Carrh

en face d'un autre appel

lui est

le

Garizim, entre le-

lequel elle est connue dans les

temps postrieurs
,

les

quel et

situe

la

ville

de Sichem. Celle montait aussi

pturages y taient abondants

et les

troupeaux de

tagne, plus rocailleuse que le

mont Garizim,

Laban,
pliaient
le

comme

l'apprend l'histoire de Jacob, y multiil

moins

fertile

son

nom

est associ l'un des

les

grands

beaucoup; mais, en outre,

,

parat, d'aprs

vnements qui se sont passs parmi

lorsqu'ils se furent

Hbreux,

prophte Ezchiel
le

que

la

ville

tait

galement
le

empars du pays. Voy Garizim

d'auteurs, d'Hber,

importante sous

rapport commercial. Lorsque

les Assyriens,

Hbreux, dnomination venue, suivant l'opinion du

plus grand
et pelil-fils

pays fut conquis par

et ses dieux dtruits.

Haran
fut l

fut

ravage

nombre

fils

d'Arpliaxad

On

sait

que ce
les

que se retira
avaient
fait

de Sem, mais qui, d'aprs Bochart, aurait

est le
tilre

Crassus aprs

la dfaite

que

Parthes

lui

une autre origine. Abraham que l'criture

qualifie

premier personnage
1

prouver prs d'un petit endroit

nomm Ichn;
les

mais
il

du

d hbreu. Quelle tait

Il

en se retirant
fut

et

en cherchant gagner cette

ville,

donc

l'origine

d'Abraham,

et d'o venait-il?
il

tait
si-

de nouveau attaqu Sinnaca dans

tu.

montagnes
20,000

bien descendant d'IIber, mais

tus au-del de l'Euphrate,

sortait des

pays

de l'Armnie, et
dfaits, perdirent

Les Romains, compltement

cette circonstance

du pays d'Ur en Chalde;

les

dans

ce qui a

fait

dire Judith

que

Hbreux taient de

la

hommes

tus

et

10,000 prisonniers. Ce lieu est en

les

race des Chaldens. Or, ce serait l ce qu'exprimerait

grande vnration chez les Turcs et

Persans

dans celte opinion

le

nom

hbreu

il

indiquerait un

comme

ayant t
,

le

sjour d'Abraham.
la tribu

homme venu
,

des pays situs au-del du lleuve de

Hars

montagne de

de Dan
les

sur laquelle

l'Euphrate,

considr gnralement dans l'criture

il

continurent de rester, malgr

Isralites, les
!

comme le
|
1

fleuve par excellence;

serait driv

soit

Amorrhens, qui

se maintinrent longtemps matres

l
ils

du mot hbreu habar, qui

de
la

signifie transire, passer, soit

la

dans Aialon et Salebim. De

inquitaient vive'

prposition heber, ultra, irans, au-del; et de

ment

les

nouveaux possesseurs de
fort

la plaine.
;

sorte le

mot

hibri,
la

que

les nations occidentales

ont

Haret,

de

la tribu

de Juda, o se retira David

reprsent sous
qui ont
pass, et

forme hebri, voudrait dire ceux

fuyant les perscutions de Sal.

on aurait donn ce

nom

Abraham
le

Harma, Herma ou Horma Voy. Horma.

Harodi
,

auparavant Sephaath.

et ses descendants, qui

j

demeuraient primitivement
a

au-del de l'Euphrate
vaillants

comme on

donn

nom

d'ultramontains, de transalpins, aux peuples qui habipatrie de

deux des

de

David

taient au-del des

montagnes, au-del des Alpes. La

l'a

position ignore.

vraisemblance de celte explication

fait

adopter

du pays des Gentils, situe dans la Galile-Suprieure, non loin du lac Samochoniles. Elle tait devenue, depuis la ruine d'Asor, la capitale des
ville

Haroseth,

par plusieurs auteurs ecclsiastiques anciens et

dernes. Cependant on n'a pas moins continu

mocom-

munment de rapporter
que

le

nom

Hbreu, Hber, bien

rois de ce dernier pays. Jabin, dont le gnral Sisara 11

l'on ignore les faits qui ont

donn ce descen*

1375

HB
les au-

HL
nom
d'Isral,
les

1376

dant d'Arphaxad une importance que n'ont pas

tres.

Les Hbreux prirent aussi

le

peu-

Hbron, valle. Celte valle, d'o Joseph fut envoy par son pre vers ses frres Sichem , o ils faisaient
patre leurs troupeaux
,

ple d'Isral

ou

Isralites, et

de Juifs ; mais

poques

parat tre la

mme

que la dans

pour ces deux dernires dnominations sont distinctes,

valle

Tune

tait

en usage avant,

et l'autre
le

le fut

aprs

la

de Mambr. Yoy. Mambr. Hbrona, vingt-huitime station des

lieu situ sur la frontire

Isralites

captivit.

Voyez

ces mots.

Pour

nom

Hbreu, on Ta

le dsert,

entre Jtbalha et Asiongaber.

indiffremment employ dans tous les temps, quoique

Hlam,
suivant

S.-E. de

la Syrie,

moins frquemment depuis la captivit. adress une de ses plres aux Hbreux.
-dire

S. Paul a

Hase (Regn. David. etSalomon.) Ce

serait le

Cholle de la table de Peutinger, au-del de Palmyre,

Hbron ou Chbrok, auparavant Cariath-arb, c'est,

la ville d'Arb
pre d'nac, de
les

ville
la

fonde sans doute par

vers l'Euphrate. David y vainquit Adrzer l'alli des Ammonites. Celte positionjnous parat toutefois devoir
tre rapproche de la limite d'Isral, et indique
loin

Arb,
prit

le

race des gants, dont elle

la

non

dans

premiers temps

dnomination. Elle

du mont Hermon
ville
la

est sept fortes heures

ville

de Jrusalem, au sud de cette

,

Helba,

de

la tribu

d'Aser, dont les Asrites

'

montagne de Juda au bord de la valle de Mambr, ou d'Hbron, o Abraham vint demeurer.

sur
la

conservrent

population chananenne.

Helcath, Halcathou Hucac. Voy. Halcath

Heleph,
ville

Elle parait avoir t dj florissante ds le

S. patriarche. C'tait en effet

temps du
des plus

del tribu de Nephthaii, auN.-O.

la ville

une des

villes

Hliopolis ou On,

du

Soleil,

une des
le

villes

anciennes, car elle avait t btie sept ans avant Tanis, ville d'Egypte.

les plus considrables

de l'Egypte, vers

Lorsque
tait

les Isralites
ville

en

firent la

Delta du Nil, 5 ou 6 lieues

sommet du au N. de Memphis; en
sur une mi-

conqute
roi

Hbron

une
fit

gouverne par un
de refuge,
et la

dehors du Delta, puisqu'elle

tait situe
l'E.

chananen. Josu en

une

ville

nence

factice qui s'tend

du

Nil, et au pied
la

de

donna aux Lvites, en rservant

toire et les villages qui
fut l

toutefois son terri-

laquelle taient des lacs

taient directement jouissait
,

ou des canaux qui

met-

en dpendaient Caleb. Ce
,

en rapport avec

le Nil. Hliopolis
,

que

la tribu

de Juda reconnut
roi,

aprs

la

mort

surtout

comme

ville sacre

d'une grande

de Sal, David pour

et l'oignit

de

l'huile sainte.

importance sous
vrait

les rois

de race gyptienne. Elle cou;

David en

fit

sa rsidence pendant sept ans et

la

demi

un trs-vaste espace
,

et,

parmi ses nombreux

ador

aprs lesquels

mortd'Abner,
fils

et ensuite celle d'Isbo-

monuments

ce qu'on admirait le plus, c'tait son

soleil,

selh, ce dernier

de Saul,

le laissant

matre de tout
roi
;

grand temple du

le

buf Mnevis

tait

Isral, les autres tribus le

reconnurent aussi pour

comme

le

buf Apis
tait

l'tait

Memphis. Mnevis tait

alors

il

changea

le sjour

d'Hbron contre celui de

y
fit

nourri dans le sanctuaire

mme

(Strab. xvii, 805).

Jrusalem. Absalon, son

fils,

sans succs ses pre-

Ce temple

prcd d'une alle de sphinx et orn

mires tentatives de rvolte. La position d'Hbron

tait assez

d'oblisques levs par Sthosis, 1900 ans avant notre re. Ses prtres cultivaient la philosophie et l'as-

importante pour que, en songeant

fit

la

re-

btir,

Roboam en
temps de

une placc-trs

forte

mais pen-

tronomie

et les

savants qui vcurent dans l'enceinte

lui

dant

le

la captivit

Babylone,

les

Idumens

de ses temples seph pousa sa

donnrent une grande clbrit.

le

n'tant plus contenus, s'en emparrent, et la gard-

Putiphar parat en avoir l

fille,

chef l'poque o Jofils,

rent longtemps.

Judas Machabe
villes qui

la

leur enleva ce-

dont

il

eut deux

Ephram

et

pendant, ainsi que les

en dpendaient. H la valle situe au-

Manass. Les vastes btiments dans lesquels ces prtres tudiaient les secrets

bron avait communiqu son

dessous
d'elle.
Il

nom

du sanctuaire, subsistrent
ruine totale de la
ville, qui,

y avait dans

la ville

une

piscine auprs

mme

longtemps aprs

la

de laquelle furent suspendus les restes des meurtriers

1

sous Auguste, n'offrait plus que les tristes dbris d'un

clat qui avait cess. C'tait l

d'Isboselh, tus par Tordre de David.

seveli, et la tte d'Isboselh fut

Abner y

fut en-

que

les

sages et les l-

dpose dans son tom-

gislateurs

de

la

Grce taient venus puiser des docualtrs sous l'influence

beau. Sous

le

nom moderne

d'l-Kalil, cette ville est

ments et des principes dj bien

trangre.

devenue un repaire affreux de malfaiteurs, ce qui fait que les voyageurs la visitent peu. Sa population se

On nous montra dans

ces biiments, dit

Slrabon

compose de 4
montagne sur

5,000 Turcs et de quelques

Juifs.

La
;

806), les endroits o avaient demeur et tudi Platon et Eudoxe. Il faut reconnatre avec
(ibid.,

laquelle elle est assise est

la valle qu'elle

nue

et aride

mais au-dessous,
tile, et

commande

est fer-

cement de

d'Anville et les autres gographes modernes l'emplacette magnifique cit sur le lieu appel

produit des oliviers, des vignes et de l'indigo.

aujourd'hui Mathariah ou Ain-Schams. Les lacs dont

parle le gographe grec existent Mathariah, et un

Hbron conserve encore son ancien temple converti

en mosque, et dont
colonnes.
ntrer.
le

portique est soutenu par seize

de ces oblisques de granit qui ornaient

ple, et

le

grand tem-

Aucun

Le

chrtien ni aucun juif ne peut y pvoyageur sudois Berggren faillit tre la-

pid par la populace, pour s'tre montr dans un lieu

public
:

dont deux furent transports Rome par l'ordre d'Auguste, y est encore debout sur sa base. et l gisent d'autres ruines entoures de l'ancien mur
d'enceinte, que l'on voit aussi debout.
bti

ce qui justifie sans doute

le

mauvais renom

Ce mur

tait

de ses habitants. Les habitants se nommaient IlbroMtflfi

en briques crues,

et avait

50 pieds d'pais-

seur.

157?

HS
ce qu'il parat,
elle

hv
comme beaucoup
se trouvaient alors dans le
qu'ils arrive-

izn
d'autres villes dont

HELMONDBLATHMM^rente-septime station des Isralites

dans leur marche.

Ils

partagea

le sort, dtruite et

ensuite rebtie par les

pays de Moab. Ce fut en quittant ce lieu

ront aux monts Abarim. Hlon, lon ou Aalon, dans
la tribu

Rubnites. Elle possdait des fontaines et des bains

chauds qui avaient de

la

renomme, puisque l'poux

de Dan. Voy.

compare, dans

le

Cantique des Cantiques, la beaut des

Aalon.

Hmath, math ou Amath. Voy. muth. Hnoch, ville btie* par Cain aprs le meurtre de fils. son frre, et ainsi appele du nom $ Hnoch, son

yeux de l'pouse aux piscines d'Hsbon, situes, comme dit le passage de l'criture, la porte du grand
concours des peuples
;

c'est--dire, de la terre

de Cha-

naan. Hsbon eut, en diverses circonstances, beau-

tait-elle situe?

l'Orient

Mais rien n'est plus incertain que

Paradis.

du Paradis-Terrestre. la position mme du

coup
une des

souffrir

de

l'hostilit

des peuples voisins. C'est

les

villes qui
:

semblent avoir disparu

premi-

Huet

{de SU.
lieu

Paradis Terrestris) Ta place

res. Isaie dit

Les environs d'Hsbon, qui, selon Josu,

la plai-

en Susiane, au
ville

mme

d'Anuchta, dont le

nom

o Ptolme indique une serait driv, quant aux

celui

renfermaient tant de villages dissmins dans

ne, sont dserts
fiera plus
;

et

Jrmie ajoute
;

Moab ne
si,

se glori-

deux premires syllabes, de

(M. Ed. Wells,
Testant.,
t.

$ Hnoch.

D'autres
et

d'Hsbon

ce qui annonce que

de leur

An

histori, geogr.
la

of ihe Old

New
la

temps, cette

ville n'avait

pas cess d'exister, elle avait

i,p. 28.)

transportent dans l'Arabie-D-

du moins beaucoup perdu de son importance. Seetzen

a cru retrouver son

serte, se fondant 1 sur ce

que Mose, en dsignant

emplacement dans

le lieu

appel

position de cette ville

l'Orient le faisait eu gard

;

aujourd'hui Husbn.

sa position plutt qu' celle du Paradis Terrestre et, 2 sur ce que la Susiane, pays riche et fertile, est peu

Hser, Asor ouHasor. Voy. Asor.

propre l'accomplissement des dessins de Dieu dans le chtiment qu'il veut infliger Can, en lui disant
:

Hesmona, vingt -deuxime station des tre Methea et Moserol'i

Isralites,

en-

Heth

(enfants de). Vo/. Hthens.

ville

Quand vous l'aurez

dans
la

cultive (la terre) elle

ne vous rendra
ville

Hthalon,

de

la

Syrie, situe dans le

Liban,

pas son fruit. D'autres enfin

le

transportent celte

prs de l'entre d'malh, au N. de la Palestine.

Caucase, au milieu des Heniochi. Adrichomius

la tribu

Hthens ou Cthens, peuple de

la terre

de Cha-

suppose dans

d'Aser, et prs

du Liban.

naan issu de Heth ou Hetlieus,el habitant

les

montagnes

Hred,
fut

ville

royale des Chananens, dont le prince

au S. de Juda. Les Hthens taient rpandus autour

au nombre de ceux que vainquit Josu. Reichard,

mridionale de

d'Hbron

et

de Bersabe;
;

ils

ne purent tre dtruits de Salomon,

Carte de la Palestine, la confond avec la ville d'Ararf,

qu'il appelle aussi

par les Isralites

leurs rois, car
taires

mais, sous le rgne

Eder, sur

la limite

ils

en avaient encore, devinrent tribuIls

Juda.

de ce prince.

existaient aussi

comme

peuple

Herma, Harma ou Horma, auparavant Sphaath.

Voy. Horma.

distinct au retour

de

la captivit.

IIetthim, petit pays que l'on croit avoir appartenu

la

Herhon, montagne surnomme Major ou

au del du Jourdain, dans
s. Cette
la

Grande,

l'ancienne pairie des Ilvens,

au S. des tribus de
sorti

demi-tribu E. deManasla

Juda

et

de Simon,

et

o un

homme
qu'il

de Blhel

chane de montagnes,

plus leve de

la

vint fonder

une

ville

de Luza,

appela aussi du

Palestine, fait suite l'Anli-Liban, et se rattache aux

nom de

Bthel, lieu de sa naissance.

fils

montagnes de Galaad. Elle formait au N. la limite des tats d'Og, roi de Basan. Les Sidoniens ou Phniciens
la

Hvens, peuple descendant tfHvus,

de Chad'o
il

nommaient Sarion,
les

et

les

Amorrhens Sanir. Cele

naan, et habitant au pied du mont Hermon,

s'tendit jusqu' l'entre

d'malh.

Il

faut croire

qu'il

pendant
font des

Paralipomnes et
et

Cantique des Cantiques

occupait primitivement
za,

le

monts Sanir

Hermon deux montagnes

l'appelait

pays aux alentours de Gal'arrive

tout--fait distinctes.

On

galement mont
car

deSichem,ei celui de Gabaon

il

de Josu,

s'en trouvait encore celte

Sion. Elle servait autrefois, d'aprs l'criture, de retraite

poque dans cette

la

aux lions

et

aux lopards, animaux qui, aujourle

dernire ville de

mme

que dans

premire. Si une

d'hui,

ne se retrouvent plus dans

pays.

Le mont

partie considrable
Isralites,

de ce peuple

fut dtruite

par les

une autre partie resta cependant indpenfut

Sanir produisait des sapins recherchs parles Tyriens

dante dans les montagnes, et ne

soumise au tribut

pour

la

construction de leurs flottes. Aujourd'hui, le

se

mont Hermon
situe

nomme

que par Salomon. Les Hvens taient adonns au

culte des faux dieux
;

Dschebel-el-scheikh.
leurs divinits taient

Hermon, montagne surnomme Minor ou

dans la tribu dlssachar. HsBON,
ville

Nebahas

la Petite,

en de du Jourdain, au S. du mont Thabor,

etTharthac.
Hvila,

nom de

l'un des

fils

de Chus, dont

la

des-

lvitique importante
la

de

la

tribu
c'tait

cendance s'labUtdansTArabie-IIeureuse, au pays des

Chauloti, leChaulan actuel, entre les monts Lainlam
et la

de Ruben, Avant
la

conqute des Hbreux,

roi des

capitale

du royaume de Shon,

Amortitre

mer Rouge.

rhens, qui est

mme souvent dsign

sous le

de

Hvila,

nom
la

de

l'un

des

fils

de Jeclan, de
s'tablit

la

race de

roi d'Hsbon. Auparavant, elle avait

appartenu aux

Sem,

et

dont

la

descendance

dans l'Arabie-

Moabites, sur lesquels ce prince s'en empara. Elle fut,

Dserte, sur

cte orientale du golfe Persique, peut-

1379

ICO
renfoncement du

ICO
Hor
,

1580
du pays d'E-

tre vers le pays des Lonites, et vers

golfe qui porte ce

montagne
de Juda
,

situe vers les confins

et sur le

nom.
suil'or

dom
Gense, on trouvait de
lant

et

haut de laquelle mourut

Hvilatii, pays entour par le Phison, et o,

Aaron. Les Isralites^ sortant de Cads-Barn et al-

vant

le

tmoignage de

la

Salmona

firent leur trente-et-unime

campe-

Irs-bon, le bdellium et
le

la

pierre d'onyx. Considrant

Phase
la

comme

tant le Phison, on a plac ce pays

;

ment au pied de cetle montagne. Horer, montagne situe dans la

par
les golfes

presqu'le forme
,

dans

Colchide
(

et, ainsi

que

le fait

observer Rosent.

Hroopolite et lanitique
il

l'O.

du

muller

Handb. der
la

Bibl. Altherllium.,

4),

ce n'est

mont

Sina, auquel

est contigu, et avec lequel l'

pas seulement sur

ressemblance des deux noms de

fleuves qu'il faut se fonder pour admettre celle opinion,

l'antiquit, le

mais encore sur cette circonstance que, dans toute Phase est connu pour charrier de For,
pour sortir d'une contre riche de ce prcieux m-

Ce fut sur cette montagne que Dieu apparut Mose au milieu d'un buisson ardent et lui ordonna non seulement de dlivrer son
,

criture semble le confondre.

peuple de

la

dure servitude sous laquelle

il

il

gmissait en
le

et

Egypte, mais encore celui o

gieux et
montagne,
civil

lui

donna

code

reli-

tal.

Reland avait dj admis celte opinion, controverla

qui devait le rgir, ce'qui valut la

se cependant, car d'autres auteurs ont plac

tre d'Hvilalh dans l'Arabie

conla

le

nom

de Montagne de Dieu. Le rocher

fit

(Ed. Wells),

dans

d'Horeb, d'o Mose

sa baguette
,

jaillir l'eau
,

en

le

frappant avec

Susiane (BocuartJ, sur

el S.

les

bords du Ganges (Eusere

le

et qu'il

appela

en raison des murmures

s'y

Jrme), el jusque dans

royaume 'Ava, dans

du peuple,
de

tentation et
le

murmure,

trouvait galela

la presqu'le

Transgangtique (Buttemann, Gogr. du

situe sur le bord
la

ment. Enfin,
la

prophte lie, fuyant

,

perscution

Levant).

reine Jzabel

vint chercher dans les retraites

la

IIirapolis, ou

ville sainte,

du
l'a,

du mont Horeb un refuge contre

cruelle princesse.

vengeance de cette

Lycus, au N. de Laodice, dans

vait ainsi appele

Phrygie.

On

cause de son temple de Cybie

Horem

ville situe

vers le centre de la tribu de

qui jouissait d'une grande clbrit. Elle tait gale-

Nephthali.

ment renomme par

sources chaudes.
chrtiens
,

le

nombre extraordinaire de

ses

Horma

Harma ou Herma,
ville

i'esl--dire
la tribu

anathme,

Il

y avait dans cette ville quelques

auparavant Sphaath,
S. de Sicleg.

de

de Simon, au

comme

l'annonce l'ptre de saint Paul aux

,

Les Chananens

cl
;

Amalcites y furent

habitants de Colosse

ville voisine.

L'aptre Philippe

d'abord vainqueurs des Isralites

ci

mais ensuite ceuxet passrent leur

,

fut

enterr en l'an 84 de Jsus-Christ. Hiropolis

se vengrent

prirent la ville
fil

tait la patrie
la

du philosophe piclte. Aujourd'hui on

tour les habitants au

de

l'pe. C'tait

avant

l'ar-

nomme

Bambuk-Kalassi, ou Chteau de Colon,

prsentent l'aspect de celle

rive des Isralites, une ville royale dont le prince fut

dfait par Josu.

parce que les rochers qui l'avoisincnt sont d'une blan-

cheur blouissante
substance.

el

Horma,

ville
,

de

la

tribu d'Aser, sur la limite N.-O.

fort incertain.
,

Horonite
la ville
la

terme ethnique

On en

Hir-mlach, c'est--dire,
la tribu

du Sel,

ville
,

de

fait

un synonyme du nom des Horrens

,

et

on a suphabitants

de Juda

sur le bord de

mer Morte

non

pos aussi de
la ville

d'un autre ct

que

c'tait les

loin d'ngaddi.

d'Oronam que

l'on dsignait ainsi.

Hir-semes, c'est--dire
partenant
la tribu

la ville
,

du Soleil,
le

ville ap-

Horrens ou Chorrens. Voyez Chorrens. Hosa

vage de
,

de Dan

dans

canton d'Estaol.

ville
la

de

la

tribu d'Aser,

peu loigne du

ri-

Hora

ville

de

la

Syrie, au N. de

Damas, o Abra,

mer.
de
la tribu

ham
naan

la tte de ses gens et de ses allis

comball.il

Hucac,
la

ville lvilique

d'Aser, sans doute

et dlit le roi
,

d'lam son reiour de

avait

la lerre

de Chatrouve

mme

qu'IIalcath.
ville

Voyez Halcath.
de Nephthali
,

d'o

il

emmen Lot

prisonnier.

On

Hucuca,
tire

de

la tribu

sur

la fron-

encore, un quarl de lieue au N. de Damas, un village

de celle de Zabulon.
,

nomm
Hodli

Iloba.
,

Hus
la lerre

patrie de Job, terre situe sur les confins do

pays o Joab passa en venant de

,

la Palestine,

au N.-E., l'entre des dserts.

de Galaad et en se rendant en Nephthali

suivant l'ordre de David, le

pour

faire

dnombrement du peuple
dans
les

Husati ou Husathi, patrie de Sobocha, un des chefs de l'arme de David, lequel tua, dans une guerre
contre les Philistins, Sapha, qui descendait de
des gants. Aucun indice ne nous rgle dans
la
la

d'Isral. Celle contre se trouvait peut-tre

race

terres basses et marcageuses situes entre le lac Sa-

dter-

mochoniles
IIolon ou

et la

mer de
,

Galile.

mination de sa position.

Olon

ville lvitique

de

la tribu

de Juda,

Huzal ou Uzal. Voyez Uzal.

vers

le S.

d'Hbron.

Icne, capitale de la Lycaonie, sur la petite rivire

tenir sa cause

y sjournrent pendant

trois jourg.

nomme
Cyrus

aujourd'hui

Marama, auprs du

lac Coralis.

Elle jouit autrefois d'une grande importance.

et les dix mille

Le jeune

Grecs qui vinrent en Asie sou-

sicles

Elle fut, en l'an 1074, la rsidence des Turcs Seljouplusieurs cides, dont la dynastie se maintint pendant Lorsque saint Paul y vint, dans ces contres.

1381
l'an

LE
45 de notre re,
il

IND
rellement les nations d'au-del de la

1582

lit

beaucoup de conversions,
;

mer

celles

de

et entre autres celle de sainte Thcle

mais, craignant

l'Europe ou de l'Asie-Mineure, par exemple, qu'on ne

visitait

d'y tre lapid par les Juifs,

il

se relira Lystre,

en

qu'en traversant

la

mer

sinon, quoi et r-

Lycaouie. Sous

le

nom moderne

de Konih, cette

ville

pondu

cette mention part des les aprs les pays int-

occupe encore une circonfrence de deux ou trois milles, sans compter ses faubourgs, qui sont tout
aussi populeux qu'elle peut l'tre elle-mme. Ses
railles sont fortes, leves, et flanques

rieurs cits par le prophte. zchiel (xxxvn, 3) cor-

robore celte opinion, lorsqu'il

la

dit

que Tyr
et

est

prs de

mu-

mer

qu'elle est le sige

du commerce

du

trafic des

de tours car-

peuples de tant d'les diffrentes, c'est--dire, de

tant de peuples qui habitent au-del des mers. Enfin
,

res, bties

du temps des princes seljoucides, qui em-

ployrent celte construction les restes des anciens

d'aprs

le

premier

livre des

Machabes, au milieu des

monuments d'Iconinm. On aperoit encore Konih un grand nombre d'autels grecs, d'inscriptions, de colonnes, et d'autres fragments d'difices anciens, mais

Joppe pour
de la mer,
des nations

louanges qui sont faites de Simon (xiv, 5) , qui prit lui servir de port et pour aller dans les les
il

devient vident que par les termes

les

les

dont l'antiquit ne remonte

mme
,

pas jusqu'au temps

ou

de la mer les Juifs dsignaient les

les

de l'empire romain (Leake

Asia Minor, in-8).

Tour and Geograpliy of

pays occups par

nations avec lesquelles leurs

ports trafiquaient par le

moyen de

la

navigation.
l'Asie
,

Idume, Terre des enfants d'sau ou dom. Voyez

Indes ou Inde
l'O.

grande contre de
la

borne
;

dom.
Idume (dsert del'), dnomination applique
l'Idume, cause du dsert qui couvre une partie de

par une portion de

le reste

chane du Paropamisus
et les

au

N. par

de celle chane

monts Imas et

Emodus(Hindoukouch,Belurlag,Mustag et Himalaya),
reprsentant
le

son tendue.

noyau des montagnes de

;

l'Asie, et les

Idumens

domites ou enfants d'sau

habitants

points culminants du globe

l'E. par le pays des

de l'Idume ou pays d'dom. Voyez Edom.

llyrie, contre de l'Europe, situe le long des ctes des

Sines, c'est--dire, la Chine, et au S. par la

mer Ery-

thre ou l'Ocan indien.

De ce dernier
les

ct, les Indes

mers Ionienne

et Adriatique.

Dans son sens

Grce;
,

forment,

telles
,

que nous

connaissons, deux vastes

le plus large, ce
les

nom

s'lendait, sous les Grecs, tous

la

presqu'les

dont l'une triangulaire se termine au S.

le

pays monlueux siius au N. de

,

et
il

du

par

le

cap Comorin,

Comaria des anciens. Elles re,

temps des Romains

avant et sous Auguste

em-

urent leur dnomination de Y Indus ou Sind

principaux fleuves de
la

un des

brassait les pays situs au S. de la Save et

du Danube.

contre.

Un

autre fleuve

Dans une acception plus restreinte,

fleuve Drilo
et,

il

s'appliquait

d'une importance au moins gale, est le Ganges, dont

le

tout le pays situ entre le fleuve Arsia en Isirie et le

;

cours a servi de fondement aux divisions tablies

dans

l'intrieur,

il

allait

du Din

la

de Ylnde en de, et de Y Inde au-del du Ganges. Ainsi

Save. Celle partie de Tlllyrie porta, chez les Romains

que nous venons de

les circonscrire, les

connaissances

comme
e

chez

les Grecs, le
:

nom
1 la

d'Illyrie barbare. Elle

des anciens sur l'Inde semblent avoir l tendues et

se divisa en trois parties

Japydie; 2

la

Libur-

compltes

loin

de

l,

cependant, leurs notions

re-

nie; 3 la Dalmatie. Enfin, dans sou sens le plus troit,

le

lat.vement ces rgions, taient fort bornes et fort

nom
,

d'IUyrie appartenait tout le pays que Phi-

vagues

et lorsqu'il est question

dans l'antiquit de
entire de

lippe

pre d'Alexandre

annexa

la

Macdoine

et

rinde, ce n'est

mme

pas de

la presqu'le

qui se prolongeait du Drin l'Aos.

Ce pays

fut le

l'Indostan qu'il s'agit mais seulement de la partie sep-

thtre des premires guerres qui eurent lieu entre

les

tentrionale

c'est--dire

des pays situs entre le

Romains

et la

Macdoine. On l'appelle YKlyrie

Ganges

et lTndus, aussi la configuration

que

les

gopa,ys

grecque. Saint Paul dit, dans son ptre aux Romains,

graphes grecs antrieurs Plolme donnent ce

est-elle tout aussi bizarre

avoir prch l'vangile dans celle contre.

que

les rcils

que

les histola

Iles des nations ou les de la

mer

termes sous

riens font des peuples qui l'habitent. Outre

sion adopte et encore suivie par les

divi,

lesquels les Hbreux comprenaient non seulement les

terres entoures

modernes

il

de tous cts par

les

eaux

et
la

que

en avait une autre fonde sur

le

cours de l'Indus.

On

nous nommons
les sparait
ils

les,

mais encore

les

pays dont

mer

partageait, relativement ce fleuve, les Indiens en In-

d'eux ou des gyptiens, au milieu desquels

si

diens citrieurs l'O.

et Indiens ultrieurs

TE. Le'

demeurrent

longtemps. Tout peuple qui leur

pays des premiers forma Ylnde Persique ou Macdonienne

:

tait

tranger et qui venait d'au-del des mers tait

la

il

avait effectivement fait partie des tats as-

dsign par
les
:

qualification gnrale

de peuple des

syriens et

mdes

et

de

la

Perse

et

il

fut

subjugu

telles Curent les

contres de l'Europe, de l'Asie-

par Alexandre. C'est vraisemblablement de cette parlie

Mineure, et quelquefois
la situation tait

mme des

pays maritimes dont

la

du pays des Indiens que parle

le livre

premier des

peu loigne de

leur. D'aprs

un

Machabes (vm,

8), car elle passa Sleucus-ISicanor,

passage d'Isae

(xi,

H),

les les des

nations ou de la

qui parat lui-mme avoir pouss ses conqutes jus-

mer

tant, en effet, parfaitement distingues des pays

qu' la ville de Palibolhra sur le Ganges.

lion des Sleucides sur l'Inde

La domina-

intrieurs, tels

que l'Assyrie, l'Egypte

,

Phtros, l'E-

ne pouvait tre que nola

thiopie
les

Elam

Sennaar

et

Einaih

ces expressions

minale

car, bien

que ces princes

comptassent au

des nations

ou de

la

mer devaient indiquer natu-

nombre de

leurs possessions, leur pouvoir

tait nul

,,

1585

ISR
,

ITA
tait
,

1384
,

ou peu prs

puisque le pays

occupe par pluet

se trouve aussi dans la

bouche des prophtes

il

mais

sieurs peuples indpendants d'eux

soumis

d'ail-

en gnral, avant Jsus-Christ,

cialement au pays des Philistins
terres d'Isral.
fort contre

s'applique plus sp-

leurs des princes diffrents. Si les connaissances des

Grecs

et

des Romains sur l'Inde taient bornes

Voy, Palestine.
,

qu' l'ensemble des

Isral, c'est--dire,

bien plus forte raison celles des Hbreux Ttaientelles aussi.

Dieu

fut le

nom donn

par

le

Seigneur

Comme

cela arrive de toute rgion

loi;

Jacob

il

est pass toute sa postrit, qui s'est nom-

gne, on s'en formait les ides les plus merveilleuses

les Indes passaient

me Isral,
ou

enfants ou peuple d'Isral, maison d'Isral.

,

pour tre excessivement riches, et

tirait

L'criture appelle indiffremment Isralites

Hbreux

dans

la ralit,

on en

beaucoup de produits prsans que

Juifs, tout le peuple. Elle le dsigne aussi sous les

cieux. Des autorits d'un grand poids y placrent la

noms de
Ce ne

peuple de Dieu, peuple saint, de nation sainte.

contre d'Ophir,.

si

vante dans l'criture

fut qu'aprs le

schisme, ou

la

sparation des dix

sa position soit nulle part prcise.

Beaucoup de ses
faisait

tribus sous

Roboam, que

l'on distin

gua

la

maison

d'Is-

produits passaient dans le

commerce que Tyr

ral de celle de Juda, et le peuple d'Isral de celui

de

mais sans dsignation. Cependant Job parle expressment de marchandises que distinguait la vivacit de leurs couleurs , et zchiel cite son
avec l'Orient
,

Juda. Mais quand l'criture veut parler de l'ensemble

d'Isral
,

elle se sert

des termes tout Isral. Le mot

Juif eit postrieur l'poque de la captivit. Voyez

Juifs.

ivoire

comme un
,

produit important.
la

Iscariote

bourg de

tribu

d'phram

l'on

Isral (royaume
des tribus, sous

croit qu'tait

le

perfide Judas. Qulques auteurs

d') nom donn, avant le schisme Roboam, la totalit du pays oc-

substituant le

nom

Issachariota celui d'Iscariotha, le

;

cup par

les Isralites,
,

mais rserv exclusivement

placent dans la tribu d'Issachar

font driver ce

il

en

est aussi qui

la tribu

depuis cette poque

celui

o demeuraient
roi
,

les dix

nom

de

la ville

de Carioth, de

tribus qui s'taient choisi

celles de

un

en se sparant de

de Juda.
Ismalites
,

Juda

et

de Benjamin. Ce royaume ne laissa

y lever

descendants d'Ismal

fils

d'Abraham
de Pharan,

pas d'tre assez puissant, car Jroboam put

et d'Agar. Ismal habita d'abord le dsert

une arme de 800,000 combattants

rois
Il

mais, voisins des

o sa mre
enfants
:

lui fit

pouser une gyptienne. Il eutdouze

,

de Syrie

il

fut

expos de frquentes attaques.

Nabajotli

Ccdar, Abdel

Mabsam

Masma,

succomba sous

les
le

coups des rois d'Assyrie, 130 ans

Duma, Massa, Hadar, Thma,

Jthur, Naphis et Ced-

environ avant que

royaume de Juda ne

prt sous

ma

qui devinrent ensuite les chefs de douze tribus

,

ceux du fameux Nabuchodonosor. Ses capitales furent

successivement

diffrentes

et se rpandirent depuis ttvila jusqu'

Sichem,

Thirza et Samarie.

Yoy.

Sur. Placs en tte du dsert, les Ismalites se livrrent

Chanaan,
Isral
(

terre d'Isral et Palestine.

au commerce,
missionnaires.

soit

pour leur compte,

soit

comme com,

montagne
la

d'),

nom

appliqu par
,

le

prophte

Ils faisaient,
,

dans ce but, de frquents

,

Ezchiel

terre de

Chanaan

eD possession des
Isral et Palestine.

voyages en Egypte
des parfums
,

y portant

sur leurs chameaux

enfants d'Isral.

Voy. Chanaan

de

la

rsine et de la myrrhe. Ce fut

,

On

le

donnait cependant aussi la montagne d'E-

des marchands de cette nation

quelquefois confon,

phram.
Issachar
,

dus par l'criture avec les Madianiles

fut

que Joseph
Egypte. Ce

une des 12 tribus

fils

d'Isral

descendant

vendu par ses frres

et

emmen en
;

du cinquime
la

de Jacob. Elle
,

tait situe

au N. de

peuple vivait sous des lentes

Un de

ses usages tait

demi tribu O. de Manass

et d'Azer.

et

au S. de celles de

de porter des pendants d'oreille en or.

Isral, terre ou terres d'Isral, pays d'Isral
,

Zabulon

nire. Elle renfermait le

Le Cison la sparait de celte dermont Carmei le mont Gel,

dnomination donne

depuis l'entre des Isralites,

,

bo, et

la

grande plaine d'Esdrelon. Cette tribu

qui

fut
ia

au pays conquis par eux sur les Chananens

terre dlicieuse

cette
,

une de

celles

multiplirent
la

le

plus; dans
elle

que Dieu avait promise Abraham

il

deuxime anne aprs

ptait

sortie d'Egypte,

com-

Isaac et Jacob, et o
la sortie

avait conduit son peuple aprs

54,400

hommes

capables de porter les armes,

;

de l'Egypte et du dsert. Le pays des Chatait

et lors

du second dnombrement 64,500

sous David,

nanens
l'O.
,

d'abord resserr entre

la

Mditerrane,
;

sa prosprit tait assez grande

pour que ce nombre

,

et le fleuve

du Jourdain
terre

TE.

sous

les Is-

montt 87, 000. Les

villes furent Casalolh

Sunem,

ralites, le

nom

de

de Chanaan parat avoir pris

,

Hapharam, Anaharalh, Rabboth,

Csion

Abcs, Ra-

une acception plus large

du
1

et s'tre

tendu l'orient
fut

meth, Engannim, Enhadda et Bethphass.

fleuve.

Yoy. Chanaan. Toutefois ce nom ne

occupaient

pas
le

Isthmo, Estmo ou Estamo. Yoy. Estamo.

Istor,

e seul en usage chez les

qu'ils
;

Hbreux pour dsigner

paij s d'Isral

vraisemblablement

le

mme

pays que Tob

pays

ils

se servirent plus souvent

Yoy. Tob.
Italie
,

encore de celui d'Isral, dterre,

ou

vaste contre de

l'Europe,
les

formant une

montagne

auquel

ils

joignirent quelquefois celui de

longue presqu'le, baigne par

eaux des mers

Juda. Quant aux noms de Terre-Promise, de Terre du

Seigneur, on les trouve souvent reproduits dans l'criture pour dsigner le

Mditerrane, Thyrrhnicnne, Ionienne et Adriatique, qui et borne au N. par les montagnes des Alpes
,

mme

pays

celui

de Terre-

semblent former un arc autour

d'elle.

cette contre

Sainte parat beaucoup plus tard.

Le nom de Palestine

se rattachent les les de la Sicile, del Sardaignect

, ,

3585
le

JAB
Corse
,

JAI

1386

la

les les voisines

de ses ctes

les

plus

Alpes,

qu'on divisait en Gaule Transpadane et en

considrables. Sans parler des Alpes, qui couronnent

la

Gaule Cispadane.

La

partie la

plus mridionale de
,

Pninsule au N.-O., au N. et au N.-E., sous di-

l'Italie s'appelait la

Grande Grce

cause de

nomla

verses dnominations, Y Apennin, ou les monts Apennins,

la

breuses colonies grecques qui s'taient tablies sur

ses ctes.

traversent d'une extrmit l'autre. Cette

la Haute-Italie
,

De toutes
fut,

les villes

de cette contre,
l'est

chane

commence dans

celle partie
le rivage

plus importante

comme

elle
,

encore peu

des Alpes que Ton appelle maritimes, suit

la

de
i

prs prsent,
pire romain.

la ville

de Rome

la capitale

de l'em-

mer

d'assez prs, et vient ensuite joindre le centre

Au

nord, fleurirent beaucoup de villes

de

l'Italie.

Dans

le S., elle

se bifurque de manire

importantes, entre autres Mediolanum, Papia,

Man-

former d'un ct
de Lacinium
lente.
,

les

promontoires de

Zphyrium

et

lua, Genua, Placcntia, Bononia, Ravenna, Patavium

et

et

de l'autre celui d'Iapyge ou de Sa-

Verona

dans

le centre,
,

on trouvait Luna, Pis

Clusium,

Le Padus (P), quelquefois nomm ridan

Grecs, en tait
l'Italie
,

Florentia, Arretium
|

Perugia,

Vulsinii,

chez

les

le

fleuve principal;

il

coule

Tarquinii

Centum-Ccll et

Roma ;

au midi taient

au N. de

ayant sa source dans les Alpes, et

(

Neapolis, l'ancien Parthenopc, Ilerculanum, Pompei,

son embouchure dans l'Adriatique. VArnus

le Tiberis
(

Arno

Melaponte, Peslum, ou Posidonia, Rhegium, Sybaris,

Tibre), et d'autres d'un cours

beaucoup
du P
,

Crolone ,Tarenlum et Brindisium.

Il

parait

que

les
,

moins tendu, viennent ensuite. Les

sont

afiluenls

Phniciens
|

liraient diffrents
(

produits

de

l'Italie

nombreux
le

la plupart

sont plus considrables

les

puisqu'zchiel
talie et sert

par

prolongement de leurs cours, que

l'Italie.

autres

xxxvn, 6) parle de ce qui vient d'I faire les chambres et les magasins des
Peut-tre le

fleuves de

Au

pied des Alpes sont des lacs

vaisseaux lyriens.

prophte entend-il
de citronniers
la

nombreux,

et qui prsentent
,

une vaste surface. Les

parler des bois prcieux d'orangers,

et autres

caps, ou promontoires

sont ceux de Populonium en

que

l'Italie

donne en abondance? Dans

Isral
,

Elrurie

de Circejum
et

et

de Cajet dans

le

Lalium

prdiction de

Balaam sur
puissance

il

est aussi question

de Misne

de Minerve, ou de Sorrente, dans

la

de

l'Italie;

mais celle prdiction doil se rapporter, ce

la

Campanie, de Palmure dans laLucanie, de Zphyrium et de Lacinium dans

d'Iapyge dans
le Picenlin.
la le

semble,

romaine,

qui

s'est

tendue

Brullium
,

de Salente ou

jusqu'en Asie dans l'ancien pays des Assyriens et des

Calabre, et enfin de
,

de Cumerium dams

Le

sol

l'Italie

est excellent, et gnra-

celle

Hbreux. Cependant, suivant d'autres versions que que nous suivons, il ne s'agit pas au livre
,

lement

trs-fertile

si

ce n'est dans les parties mon-

des Nombres, de

l'Italie,

mais du pays de Cellm

la

tueuses et couvertes de rochers. Les graines, en gnra!

,

ce qui alors ferait rapporter

prdiction de

Balaam

et

les plantes,

y viennent bien. Le gros

1*0. et

et le

l'invasion macdonienne en Asie.

Ii

menu

btail des pays

si

de

du N. de l'Europe y
de
et
[]

ure, province de

la

Palestine

sur les confins

,

sont beaux,
talie se

ce n'est dans certaines localits. L'I-

la

Syrie et de l'Arabie, l'Orient de la Gaulonilide

la

partageait entre plusieurs nations d'origines

.

au midi de

Trachonilc, avec

laquelle

elle
la

fut
l-

diffrente

Le non:

d'Italie
la

ne dpassait gure

le

Rules

runie au temps de Jsus-Christ

pour former
,

bicon (Fiumesino) et

Macra (Magra).

Tous

karchie qui fut donne Philippe

rode. Son
l'un des

un des

fils

d'Ile-

pays situs plus au N., et habits par des peuples en grande partie
de race gauloise, portaient
la

nom

lui

venait, dit-on, de Jethur, ou Jeiur,

la

dno-

fils

dTsmal. Ses habitants avaient

rputa-

mination gnrale de Gaule Cisalmne ou en-dec des

tion d'tre

bons archers.

Jabs ou Jabs-Galaad

vine ae
la

ta

oemi-tribu E.

Jab.nie

ou jamma. \oy. Jamnia.

de Manass, au pied de

montagne de Galaad.
la

Jaboc 'ou Jeboc, torrent qui descend des montagnes

N'ayant pas voulu prendre part

guerre que tous

de Galaad,
dain
,

et qui vient se

dcharger dans

le

JourGali-

les Isralites runis firent la tribu

de Benjamin
la

trois

lieues environ au S.
,

de

la

mer de

cause du meurtre commis Gabaa sur

lvite
,

femme du
fil

le, suivant

d'Axville
11

et

H milles gographiques

les habitants

de Jabs furent passs au

et les enfants prirent,
il

de

selon

Reichard.
le territoire

formait la ligne de dmarcation

lpe; les femmes

n'y eut

d'pargn que -400 vierges qui furent livres aux Benjaminites chapps au dernier combat. Quelques an-

de Shon, roi d'Hshon, et celui d'Og, roi de Basan. Ce fut sur les bords de ce torrent
entre

que Jacob

lit

la

rencontre de son frre Esa.

nes aprs, vivement presss et menacs par Naas, roi des Ammonites, les habitants taient sur le point

Jacan ou Be>ejaacan. Voy. Benejaacan.

Jachanan du Cartel, Jeconam ou Jlcnam,

mel. Avant
la

ville l-

de se rendre
ville.

lorsque la prsence de Sal dlivra leur

si
,

vitique de la tribu de Zabulon, situe au pied du

Car-

Us en conservrent une

grande reconnais-

conqute, elle avait un prince qui fat

sance pour Sal et sa famille

fut

que lorsque ce prince

de
lui, les transpor-

vaincu par Josu.

mort,
fils

ils

allrent chercher son corps et celui

Jadason, sans doute un des affluents du Tigre

prs

ses

qui avaient

succomb avec

duquel Nabuchodonosor vainquit

le roi

desMdes,
S.-F

trent dans
lirent

un bois voisin de leur ville, les ensevehonorablement, et firent ensuite un jene de

Arphaxad.
Jagur,
ville

de

la tribu

de Juda vers

le

sept jours.
s. s. <u.

Jar, Voy. Havoth-Jaii'

1387
Jmnia, ou Jabnie
,

JAZ
ville la plus septentrionale
,

JEG
du
taient,

1588
,

comme

celles

de Galaad
fit

propres au ptu-

pays des Philistins. Le roi Osias s'en empara et en Depuis, quelques Juifs fil dmolir les fortifications.
vinrent l'habiter. Elle avait un port qui fut, ainsi que
les vaisseaux qu'il contenait, brl

rage; et ce fut le motif qui la

toire cette

tribu, qui

tait riche
l

donner avec son terrien btail. Judas

bataille qui le rendit

Machabe
Jazer
ville

livra prs

de

une

par Judas Machasur Joppe les

matre de celte
(

ville el

de celles qui en dpendaient.

prs

be. Celui-ci vengea

sur cette
les

ville et

mer de),

c'est -dire, lac situ

del

cruauts

commises contre

gens de sa nation par

n'est plus qu'un
:

de Jazer, et d'o sort un torrent qui va rejoindre

ceux de Joppe. Aujourd'hui ce

l'appelle Zania.

lieu

le

Jaboc.

misrable occup par quelques pasteurs arabes

on

Jabarim ou Giabarim. Voy. Giabarim.

Jeblaam ou Gethremmon,
de
la tribu

ville lvitique

de

la

demi-

Jano,

ville

d'phram

l'E.

de Si-

tribu 0.
loin

de Manass, sur

la

frontire d'Issachar, non.

chem. Ce
lasar, sur

lut

une des
de

villes prises

par Tglalh-Pha-

de Mageddo.
ville

Phacc, roi d'Isral.

ville
la tribu

Jebnael,

de

la

tribu

de Nephlhali, sur la

Janum
bron.

de Juda, vers le S. d'H-

frontire orientale, au bord

du Jordanus minor.

Jebnel,
ville

Japheth,

indique par Judith,

comme

le

terme

et depuis
la

des victoires d'Holoferne.

On

a suppos qu'elle apil

ville originairement de la tribu de' Juda de celle de Dan, situe proche de la mer. On confond quelquefois avec Jamnia. Voy. Jamnia.

partenait au pays de Madian, dont

est dit,

imm-

Jboc ou Jaboc. Voy. Jaboc.

Jbus,
ville

diatement aprs

le

nom de

Japheth

que ce gnral

des Jbusens

sur remplacement do
qui
fait

emmena une
Japheth
la
,

partie des habitants.

l'un

laquelle fut btie Jrusalem.

Ce

dire Josu,

des trois enfants de No, celui dont

le

Jbus qui

est la

mme que
ville

Jrusalem. C'tait dj, ce

descendance occupa
ensuite
,

N. et

l'O.
fils

de l'Asie, et
furent,
,

qu'il parat,
la tribu

une

importante lorsqu'elle chut

David, elle tait en-

s'tendit
rner
,

en Europe. Ses
,

Coet

de Benjamin.

An temps de

Magog
fait
,

Madi

Juvan

Thubal

Mosoch

core entre les mains des Jbusens. Voy. Jrusalem.

Thiras. Les potes profanes de l'antiquit ont eux-

Jbusens, habitants du pays de Chanaan lorsque

les Isralites

mmes
l'Europe

allusion

cette origine des peuples de

:

en firent
,

la

conqute. Issus de Jebuseus,

;

tmoins ces mots d'Horace

111, lib. I). Virgile,

Audax

Japeti

fds de

Chanaan

ils

habitaient vers le midi

et

Jebus

genus (Od.

Ovide, Valrius-Flac-

sur remplacement de laquelle fut construite

la ville

cus, font galement des allusions de ce genre.

de Jrusalem,

tait leur ville capitale. Soit

,

par crainte,
,

Japhi

ville

de

la tribu

de Zabulon

sur sa fron-

soit par politique

les Isralites

les
,

mnagrent
qui leur

en

tire mridionale.

sorte que les enfants de Benjamin

ville lvitique

pays

Jaramoth ou RaMeth,
Jar
tablit
,

del tribu

d'Is-

tait

chu en partage

purent vivre en bonne

et

intelli-

sachar, sur la frontire de Manass.

,

gence au milieu d'eux

la postrit s'le

dans leur

ville.

Cependant
,

un des

fils

de Jectan

dont

les

Jbusens refusant d'ouvrir leurs portes David

la tte

suivant quelques interprles, sur

le

bord de

la

lorsque ce prince revenait d'Hbron,

Isral
,

de tout

mer Bouge, dans

Jarphel
Jrusalem.
JARisf
,
,

voisinage des Adramites.

la tribu

on

fit

le sige

de

la ville

elle fut prise,

mais

ville

de

de Benjamin)

1*0. de

les

habitants furent

pargns. Salomon les traitant

comme
situe vers les confins des tribus
,

les autres peuples

,

chananens, dont

les restes

montagne

subsistaient encore

leur imposa un tribut qu'ils conla

de Juda
iarim.

et

de Benjamin

prs de

la ville

de Carialh-

tinurent de payer jusqu'

dissolution

du royaume
d'phram

de Juda.
,

Jasa

Jassa ou Jase..
la

ville lvitique

de

la tribu

de

Jecmaan

ville lvitique

de

la

tribu

Huben, clbre par

dfaite de Sehon, roi des

Amor

peu loigne du Jourdain

Mehula.

et

vis--vis la ville d'Abel-

rhens- Elle tait situe au S de Medaba.

Jaser, Jasa ou Jassa. Voy. Jasa.

Jaser, Jazer ou Gazer. Voy. Jazer.

Jecnam
Jachanan.

Jeconam ou Jachanan du Carmel. Voy.

Jassaa ou Jaser. Voy. Jasa.

Javan.
,

Jeconam
,

Jecnam ou Jachanan du Carmel. Voy.

quatrime
,

fils

de Japheth

et pre d'Elisa

Jachanan.
Jecsan, l'un des
fils

de Tharsis

de Cettliim

et

de Dodanim. De Javan des-

d'Abraham

et

de Cthura
s'tablit

et

cendirent les Ioniens ou Grecs, qui peuplrent l'Asie

pre de Saba el de Dadan. Sa postrit

Arabie. Voy. Arabie,

en

Mineure. Les auteurs profanes eux-mmes reeonnaissent ces derniers

celle origine.

Dadan

et
Il

Saba.
eut en partage, dit
la
est

Quelques traduc-

Jectan
Gense
,

fils

an d'Heber.

tions de la Bible ont conserv dans le texte d'zehiel

le

le

pwjs qui s'tend de Messa Scpfiar, qui

l'orient.

nom de Javan au
la

lieu

de celui de

Grce, que

une montagne du ct de

Messa

a t considr
le

donne

version de Sacy. Cela explique suffisamment

cette opinion
,

comment

que Javan

fui le

pre des

comme reprsentant la rgion o se trouve Ma si us, en Msopotamie; et dans le mont

quelques auteurs ont cru reconnatre
le

mont

Sephar,
Imais.

Grecs, s'est maintenue cl propage.

mont

Jazer, Jaser ou Gazer,

rhens, dans
la tribu

ville lvitique

des

Amor-

Cependant on

l'a

aussi recul jusqu'aux

Andes dans

de Gad,qui

la rebtit.

Ses terres

l'Antique mridionale. Mais Jectan, ou du moins ses

1389

JK

JR

1590

treize enfants, ne se maintinrent pas dans ces limites,

ils

de Samuel Arniensis
Euseb. Chron. Pars
la

vinrent s'tablir en Arabie. Suivant les chroniques et de George -le-Syncelle (ap.

II,

coul entre la ruine de Jricho par Josu et sa re construction par Hiel, il est encore question dans l'criture de cette ville
;

c'est l ce qui a port D.

Calmet

p. 9), ils

auraient peupl l'Inde,

penser qu'il y avait eu non loin de l'emplacement de

la ville

Bactriane,

la

Scythie, l'Hyrcanie et l'Arabie. Yoy.

Arabie.

de Jricho une Jricho nouvelle ; mais cette opinion trouve peu d'appui dans le texte de l'criture,

Jecthel, forteresse situe dans

le

pays des ldu-

mens. Amasias
dfait les
il

roi

de Juda, s'en
la la

empara aprs avoir

;

Idumens dans

valle des Salines

mais
,

permet de penser que la dnomination de cette ne se reproduit dans l'espace de temps indiqu que pour dsigner les gens qui habitent sur l'emplaqui
ville

souilla

son triomphe par

plus atroce cruaut

en

cement de
dans cette

la ville

ou aux environs. Sous les Machafortifie.

faisant prcipiter

du sommet du rocher sur

lequel cette

bes, Jricho fut

ville
,

Le Sauveur du monde
cits les plus
,

fit

forteresse tait assise.dix mille prisonniers. D. Calmet

alors

une des

impor-

pense que cette forteresse n'est autre que

Pelra, capitale de l'Arabie Ptre.

la ville

de

tantes de la contre, plusieurs miracles

entre autres,

ce fui
l'O.
,

qu'il

guri

l'aveugle. Jricho tait encore

Jecthel

ville

de

la tribu

de Juda,

remarquable quand
l'O.

les chrtiens se rendirent

matres

Jedala, viUe de

la tribu

de Zabulon

vers

du

del Terre-Sainte, mais aujourd'hui

consiste plus, sous le

cette ville
v,n

ne

mont Thabor.
Jegbaa
,

nom

de Ryhali, qu'en

mauvais
canne
strile

ville

de

la tribu

de Gad

reconstruite par

fort,

gard par une garnison de douze hommes, et

la

les Gadiles, et

peu de distance de Jazer.

,

quelques cabanes d'Arabes qui cultivent

sucre et l'indigo.

Jemini
la place
dit-il
,

mot

qui

suivant D. Calmet, est employ

On

sait

que

le sol

de Jricho,

de celui de Benjamin. C'est dans ce sens,

tait
fils

avant qu'Elise n'et assaini ses eaux, tait devenu

ensuite d'une grande fcondit, ce qui provient vrai-

que l'criture nonce que Sal

de Jemini, c'est--dire, de
,

d'un

homme

la tribu

de Benja-

semblablement de ce que depuis

gations en pratique.
Il

lors

on mit

les irri-

min. Jemini

en

effet

signifie
fils

en hbreu

ma

droite

se distinguait encore sous ce

nom que
tire

Jacob donne son

ville

Benjamin.

rapport au temps de Jsus-Christ; mais nulle part son

aspect ne parat avoir prouv d'aussi grands change-

Jephlet,

de

la

tribu d'phram, sur la fron-

de celle de Benjamin.
ville

ments que ceux que

de Juda
,

l'on

reconnat dans
le

la plaine.

Le
la

Jephta,

de

la tribu

vers l'O.

prcieux
plus
:

arbuste qui fournissait

banrnc n'existe

Jeputiiael, valle dpendante de la tribu de Zabulon, et lui servant

on ne voit rien qui puisse tre un reste de

cl

en partie de limite au N., vers

de

les

fameuse rose de Jricho;

ner cette cit le
chercherait-on

un

triste

palmier isol
firent

l'ap-

confins d'Aser.

pelle seul les plantations

le S.
la
il

nombreuses qui
ville

donvain

Jkamel
terre des

pays situ peut-tre vers

nom de

des Palmes.

En

Philistins.

David y

faisait

de Sicleg, o

le figuier

dont parle saint Luc; on ne

demeurait, de frquentes incursions.

voit qu'un dsert aride et dpouill de verdure depuis

,

Jricho

ville

de

la

tribu

de Benjamin
,

situe en-

les

montagnes de

la

Jude jusqu'aux rives du Jourp. 111).

viron sept lieues

l'E.

de Jrusalem

et

deux du

dain (Dullct. de la Soc. gogr., t.v,

Entre J-

Jourdain, dans une plaine fertile au milieu de jardins

dlicieux
;

rusalem

et Jricho

le

pays
tait

couvert de rochers et
tellement infest parles

ce qui avait donn lieu ce dicton, Sicut

d'une dsolante aridit,

brigands
,

planlatio ros in Jricho, et l'avait fait appeler la ville

qu'il

s'y

commettait continuellement des

ses
les
la

des Palmes.

Ce

fut

parmi
la

les villes

de Chanaan celle
le

meurtres qui ont

que Josu attaqua

Jourdain. Dieu

premire aprs

passage du

fait donner iYAdommin ou du Sang. Depuis

montagnes

le

nom

approches de Jri-

lui avait

ordonn de
le

faire faire
la ville.

penJosu

cho, le long du Jourdain et de

dent, existait une

mer Morte
fut l

l'occi-

dant sept jours ses troupes

obit
;

tour de

immense

solitude, ou dsert,

que
de

le

septime jour, les murs s'croulrent au son

la ville fut prise.

l'on appela le Dsert de Jude.

Ce

non

loin

des trompettes, et

Son

roi

fut atta-

Jricho

que l'infortun Sdcias

fut pris et

amen
dont
le

ch une potence,

et ses

habitants,
,

hommes ou

Nabuchodonosor.
Jrimoth ou Jrimuth
roi
,

femmes,
fil

vieillards
il

ou enfants

furent tous passs au

ville

amorrhenne

del'|>e;
,

n'y eut d'pargn que la courtisane

Pharan

fut

un des cinq qui opposrent

le plus

de

Bhab

qui avait reu chez elle les espions des Hle

rsistance Josu. Elle tait situe dans la tribu de

breux envoys pour explorer

pays. La ville elle-

Juda, vers
la

le

N.-O. Elle existait encore au retour de

l'appelle Jrimuth.
,

mme
fut

fut

brle et rase, et tout ce qu'elle renfermait

fut

captivit.

Nhmias
de
la

consacr au service du Seigneur; anaihme

Jron,

ville

tribu de Nephthali

vers le N.-E.

lanc contre celui qui la rebtirait. Cela n'empcha

Jruel, partie du dsert de Juda,

de
j

situ l'occident

cependant pas Hiel, natif de

le

Blliel,

de

la

relever sous

la

mer Morte,

et

le roi

Josaphat remporta une

les

rgne de Josaphat; mais cet

homme
il

entreprenant
il

victoire signale sur les

]

Ammonites,

Moabites et

subit les effets

dit

malheureux de l'anallime, car

per-

autres peuples qui taient venus l'attaquer.

son

fils

an au

moment o
fils le

jeta les

fondements
lorsqu'il

Jrusalem, capitale de l'ancienne Palestine, situe

i

des murailles, et son

plus jeune

en

dans une position leve, 10 lieues environ du Jourdain et 10 de

la

posa les portes. Dans l'intervalle de temps qui s'est

I

mer Mditerrane, pa:

31

4T

47"

lat.

4391

JER
les plus
,

JR
ceinte. Josphe parle de trois

159
qui servaient la

N., et 33 long. E. de Paris. Son origine remonte

murs

Tune des poques

l'attribue

recules de l'antiquit.
roi et prtre

On

dfense de

la ville,

partout o les valles qui l'entou-

Melchisdech

du Trs-Haut

raient n'taient point impraticables. L'historien dter-

tout la fois, qui, vers Tan 1920 avant la naissance de

mine avec soin remplacement de chacun d'eux. Celui

qu'il

Jsus-Christ

en jeta les fondements sur les monts

,

nomme
de

le plus

ancien couvrait, selon d'Anville,

sparait

Mena

et Acra. Melchisdech l'appela Salem

c'est--

non seulement Sion, mais

ville
la ville

mme

la

haute

dire la Paix, terme en contradiction avec les destines

basse. Ce
ville
la

mur

rpondrait l'enceinte
et

de celte

ville telles qu'elles se

sont accomplies. Soixante

,

mridionale de la

moderne qui exclut Sion

la

ans s'taient en

effet

peine couls
,

que

les

Jbu-

dont
l'an

on

reporte

construction Soliman,

vers

sens, descendants de Jbus

fils

de Cbanaan, s'en

1520. La tour Hippicos, leve

le

partie S. -0.

emparrent. Pour mieux assurer leur conqute, non

de cette enceinte, est

point de dpart de ce vieux

seulement

ils

en fortifirent les rempart

la

mais

ils

mur
puis

indiqu par Josphe. Cet historien suit ce

la

mur

levrent encore une citadelle sur

Sion, qui tait voisine de
la ville, lui

montagne de
le

depuis
il

tour ilippicos, vers le N., jusqu'au temple,

;

donnrent

nom

revient 1*0.

et par le S.
il

il

arrive la fon-

de Jbus, leur pre,

et en

firent

commena

l'appeler aussi la ville

On de Jrusalem, mot
leur capitale.

taine de Silo (Voy. Silo), d'o

traverse Opliel et

vient joindre la face orientale du temple,

Le second
de
la ville*

qui signifie vision de pair,, dont les

'l^ojs/uy.a, et les Latins Uierosolyma.

Grecs ont

fait

mur
vrait

tait

renferm dans l'intrieur

la

mme

Sous l'empire

Prenant

porte de Gcnalh ou des Jardins, qui s'ou-

d'Adrien, elle prit

le

nom

ijElia Capilolina. Quel-

dans

le

mur prcit entre

Sion et Acra,

il

avan-

ques savants ont pens,

et Yolney. est
(II,

du nombre,
5) dsignait

ait droit

vers le N. de

la ville et

venait se replier
indiquerait-il
le

que
sous
litre
ti

c'tait elle
le

qu'Hrodote
Cadijtis.

159

III,

l'angle

N.-O. du temple. Ce
la ville?

mur

une

nom
cit

de

Les
de

Juifs
ville

la

qualifirent

du

ancienne enceinte de
joint au premier,
il

Pour

troisime mur,

de

de Dieu, et

sainte,

dnominaimportants
le

achve

la

eirconscriplion de Jru-

ns justifies
la

par tous les vnements

salem.

Il

commence en

effet la

tour Hippicos. et va

pour

religion

dont cette

ville

fut

thtre.

directement au N. trouver une autre tour considrable

Banville (Dissertation sur

de Jrusalem
mais

Cane.

Jrusalem, 8, p.
la ville

que Josphe

nomme

Psepliina, qui n'tait pas

la

moins

58) porie environ 2,550 toises le circuit de

;

importante que toute autre pour

dfense de Jrusa-

il

la

considre dans sa plus grande

la

lem, el que d'Anville prouve avoir t btie sur les

extension, car l'tendue de

les poques.

ville a diffr

suivant

fondements de l'ancienne tour de David, du haut de

laquelle

Josphe

l'a

dcrite dans un assez grand

ce prince dcouvrit
d'Urie.

Cethsabe se baignant

dtail (B. J. vi, 6). Elle tait assise sur

deux collines

dans

les jardins
le

Sur son emplacement existe

situes en regard l'une de l'autre et spares par une

aujourd'hui

chteau de Caslel-Pisano. Citadelle des

valle que cet historien

nomme Tyropon,
:

qui se pro-

Turcs, demeure de l'nga, Castel Pisano sert tenir en

bride les habitants de la
ville.

longeait jusqu

la

source de Silo, et o se trouvaient

l'une,

Cette tour se trouvait

de nombreuses habitations
la
ville

sur

la quelle

tait

l'angle de la ville faisant face au N. et l'O. laissant

primitive, se

nommait Acra,
la

et l'autre Sion.
;

en dehors

le lieu

du Calvaire, qui ne

fut

compris dans

Sion, au S. d Acra, tait

plus leve des deux

elle

l'enceinte de la ville

qu'un temps d'Adrien.

De Pse-

form2it

la ville haute, tandis

que l'Acra formait

la ville

phina

le

mur

tournait carrment autour du quartier

les grottes royales,
la

basse. Celle-ci avait

l,

une pente douce

et

et facile, et celle-

de Bezetlia, en passant au N. par

une pente au contraire, oide

prolonge.
tait
les

Une

que

l'on

peut considrer
il

comme

voisines de

grotte
le

tro'rsieme colline plus basse

que l'Acra

Moria,
princes

dite de

Jrmie;

venait aboutir au temple,

long

F. Un

troit vallon qui

les sparait

fut

combl par

du Cdron. Ce
le

fut Agripp-. qui,

sous l'empire de Claude,

;

asmonens
rusalem.
trouvait

l'une de l'autre.
si

C'tait

sur

commena dans
lui.

celte partie

mais ce prince ne put

fut

celle dernire que s'levait le temple

vnr de J-

l'achever, en sorte

que ce mur ne

termin que pos-

l'angle N.-E.

de Sion et au S. de Moria se

trieurement

Un

circuit

de murailles aussi pro-

le lieu

d'Oplwl, que rien n'annonce avoir t

long devait tre dfendu

construites.

par des tours fortement

effectivement plusieurs,

mme un monticule
dans l'enceinte de
forma, ce

(Yoy. Opliel), mais qui fut enferm

la

On en compta

ville

par
le

le roi

Manass.

Il

se

mais dont

la

position ne se trouve pas toujours suffi-

qu'il parat,

vers

N. du temple, une rutemps, prit quelque

la ville
:

samment dtermine.

Telle est celle

;

d'S

tours d'Ha-

nion d'habitations qui, avec

extension
,

le

naneel, d'Emath et des Fours

il

n'en est point de

el finit par tre

comprise dans
ville.

on

mme

des tours Hippicos, de Pscphina, de Phasal,

l'appelait Bezetlia,

ou

la

nouvelle
l

Ce

fut le roi

d'Antonia et de Mariante.
ville, elles taient

Quant aux portes de

et

la

Agrippa qui lendil jusque

l'enceinte de Jrusalem.

nombreuses

en rapport avec sa
li-

La
et

ville

s'appuyait donc TE. sur le turent deCdron,

la valle

circonfrence envisage aux diverses poques. Le

au S. sur

des

fils

d'Ennon;
la

l'O. elle tait

vre de Nhmias en compte dix-huit.

naturellement dfendue par

pente des montagnes

Ds

les

premiers temps
la

l'assiette

du mont Sion avait

de Sion el d'Acra
cs.

au N.
la

elle offrait

un plus

facile ac-

paru importante pour

ville.

dfense ou l'attaque de la
les

Les Hbreux

ceignirent de

murs

du temps

Ce

fut l ce qui

engagea
les

Jbusens s'en

(J'zchias,

on voit

le

peuple lever une deuxime en-

rendre matres, et quoique

Hbreux fussent en

4395
possession de

JR
la ville, ils s'y

JR

4594
ils

maintinrent jusqu'au rqu'ils

f
I

temple

gne de David, qui

les

en chassa 824 ans aprs

fixa sa

y parvinrent malgr l'opposition des peuples trangers tablis

la

et

les

maisons de

ville;

s'v taient -iablis.

David

demeure dans

celle

formidable position* Bientt les habitations se multiplirent

autour de

lui, et

Sion eut loule l'importance

ville

On peut lire dans le de Nhmias l'intressant dtail des travaux auxquels concoururent dans cette circonstance les
livre

leur place sur le sol de la Jude.

d'une

ville.

Elle prit le

nom de

ou

cit

de David,

enfants de Juda. Celte poque est connue dans l'histoire sous le

ou de Sion, dnomination qui, dans

le livre

des Ma-

nom d'poque du

second temple. Jrusa-

chabes, s'tend sur la totalit de la ville. Outre plusieurs

lem redevint aprs

celle construction

une

ville
la

trs-

maisons que David

btit

Sion, ce prince y
;

forte; son tendue tait considrable,

lation manquait.

mais

popu-

circonstance qui donna

trt pariieulier
;

prpara un lieu pour y placer l'arche du Seigneur la montagne de Sion un incar bien que Fa; che n'y soit point resla
(it

Il fui donc convenu que les princes du peuple demeureraient dans la ville. Pour le peuple,

on
I

le

divisa en dix
la

parties,

et le

sort

dut dcider
s'y

te longtemps, puisque Salomon

l

transporter de

quelle serait

dixime partie qui devrait

s'tablir

fixer.

dans

le

temple, cette montagne n'en demeura pas

fles solennelles des Juifs, et

Les neuf autres diximes devaient

dans

les

moins consacre aux

autres villes. Nanmoins, beaucoup restrent volons

n'en conserva pas moins le non) de

Montagne

sainte.
il

tairement.
quartiers

La
et

ville

fut

alors

divise en
,

jlusieurs

Yoy. Sion. Salomon augmenta

sur
la

la

Cit sainte;

btit

subdivisions

de quartiers

gouverns
les

colline Moria ce premier temple do;>t l'criture

chacun par un chef particulier. Jrusalem subit

vicissitudes

et l'historien

Josphe vantent

la

magnificence, et pour
si

du pays;

comme

lui elle

passa sous le

lequel

Salomon composa lui-mme de

il

beaux cantidont

joug des successeurs d'Alexandre dans cette partie de

l'Asie.

ques

leleva dans l'espace de treize annes. Salole

Ptolme,
la

fils

de Lagus,

et
;

son

fils,
il

Plolme

mon

construisit aussi

palais

ci<

s rois

l'clat

Philadelphe,

traitrent bien

mais

n'en fut pas

rpondait celui du temple. La

ville avait t

cepenet

de

mme

des rois de Syrie. Pousss par une haine

ils

dant munie diverses reprises de hautes murailles

aveugle contre les Juifs, dont

la religion et le

voulaient anantir et
la ville,

de fortes tours.

Il

parat

mme qu'zchias

en rebtit

nom,

ils

firent

prouver

avec soin

les

remparts, qui, de son temps, tombaient

qu'il tablit
la

son temple,

sa

population, toute sorte de dsastres,

en ruines, cl
ceinte.
Il

l'extrieur une seconde enfit

de profanations et d'avanies.

Un

des gouverneurs enle feu la

mit

forteresse en tat, et
la

aussi d'autres

voys par Antochius-Epiphanes osa mettre

ville (l

constructions dans

ville

il

y btit entre autres

Mach.

i,

50 54),

et

pour que tant de haine et

la

une piscine

et

un aqueduc pour fournir de l'eau aux

dit

d'oppression n'enfantassent pas

rbellion, les

Sy-

habitants, car l'aqueduc

Piscine suprieure, qui

du haut Etang, ou de
situ

la

riens se retirrent dans une forteresse qu'ils levrent

tait

sur
la

le

chemin du

sur

la colline

d'Acra,

comme
le livre

le dit

positivement Jo-

champ du Foulon, ne
D'aprs deux

suffisait

pas

consommation.
de Nhmias,

sphe, d'accord avec

des Machabes, qui ap-

passage.-,

combins du

livre

plique sans doute dans celte circonstance le

nom de

nille

on doit croire que

et

c'est le

mme

que l'aqueduc du Roi,

de David toute

la cit

de Jrusalem. Non content de

fit

que

la

piscine n'est autre que la piscine

mme

de Si-

tant de violences, Antiochus

l'idole

placer dans le temple

lo, qu'isae

nomme

la

piscine d'en bas, tandis qu'il

de Jupiter Olympien; mais grce au gnreux

frres

parat dsigner l'autre sous le

nom

de piscine ancienne.

dvouement des
bord entre
les

Machabes,

la lulte,

gaie d'a-

Quant

la

piscine probaticjue de l'vangile, que Ton

deux

partis,

se termina

l'avantage

nommait
tribuer au

aussi

Belhside (Voy.

Bethsede), Josphe

des Juifs. Simon s'empara enfin de celle forteresse,

qu'il abattit; et

l'appelant l'tang, ou piscine de Salomon, sernbie l'at(ils

pour qu' l'avenir

le

temple domint
i!

de David. Ce qui en reste

laisse voir
:

un
il

sur

la ville,

au lieu d'tre domin par elle,

profita

rasa le
for-

rservoir de 150 pieds de long et de 40 de large

est soutenu par des

sommet del'Acra. H
tifier

de ces travaux pour

murs. Cette piscine est mainte:

aussi la

montagne du temple. Simon transmit

fils,

nant dessche et demi comble

grenadiers
et

il

y crot quelques

Hyrcan, son

le
;

gouvernement de
la

sa patrie libre

auircs arbustes
qui

au ct occidental

et indpendante
s'y introduire.

mais

dissension ne tarda pas

sont deux arcades

votes.
l'eau

donnent naissance

deux

A
;

sa faveur,

Pompe assige
ville.

la ville et

C'tait peut-tre

un aqueduc qui conduisait

(

prend
plus
fils

le

temple
ils

Crassus

la pille; les

Parlhes viennent

dans

l'intrieur

du temple

M. de Chatfaupoussa

tard,

saccagent

la
la

Hrode ie-Grand,

hp.iand, Itinraire
la

Jrusalem). Manass reprit aussi

la ville
:

d'Antipater, officier de

cour d'lyrean, soutenu

;

construction des murailles de

;

il

les

par les Romains, s'empare du royaume de Jude

et

jusqu' Ophel

mais tant de prcautions ne purent

Anligone,

le

dernier des Machabes, est envoy

ce prince, descendant

tenir contre les Chaidens, qui, vers l'an 600, se ren-

Antoine. Attach au poteau,

dirent matres de la ville, en abattirent les murailles,

la

d'une famille qui

!

s'tait sacrifie

aux intrts du pays,

saccagrent, renversrent son temple, la privrent

et

est battu de

verges et mis mort. Hrode, possesla

de sa population, qu'ils emmenrent captive,

firent

en

seur paisible de Jrusalem,

remplit de

monuments

un dsert. Au retour de

la captivit,

vers l'an
le

superbes
terre qui
frais

il

restaura

le

temple, doubla l'espace de

et
le
Il
fit

556\ les Juifs,

conduits par Znrobabel et

grand-

l'environnait,

entourer grands

prtre Josu, travaillrent relever les murailles, le

d'une longue muraille.

leva tout autour de

1395

JEU
l'an-

JET
construisit aussi

J596

magnifiques portiques, et runit cet difice,

gle N.-O.
,

pendance du pachalich de Damas. La forme actuelle

de Jrusalem est celle d'un carr. Cependant ses murailles

la

forteresse Antonia.

Il

dans

la

partie suprieure de la ville

deux vastes pa-

n'offrent

une ligne droite que du ct du C-

lais, qui

surpassaient

mme le

temple par leur beaut.

I

dron

du

reste, elles sont ingales

comme
est

la

pente

Ce

fut

sous

le

rgne de ce prince que Jsus-Christ

des montagnes sur lesquelles elle

enceinte remonte Soliman, qui
la

assise.

Son

vint au

monde.

Hrode-Agrippa renferma dans

(f Antonia

la

traa en 1520.
trois

ville l quartier

de Bezetha, spar
;

pur un

La hauteur des murs

est

de six brasses sur

foss trs-profond

toutefois
la

il

n'accomplit pas en-

pieds d'paisseur avec des tours "places de distance

tirement son

projet,

politique

souponneuse de
;

en dislance. Le Caslel Pisano, ou tour des Pisans,

est aujourd'hui le sige

l'empereur Claude ne
effet

le lui

permettant pas
il

s'il

et en

du gouvernement mal construit,

les

turc. L'in-

continu

la

muraille

comme

Pavait

commence,
la

trieur de
troites, et,

la

ville est

rues sont

la ville serait

devenue inexpugnable. Aprs

mort

pour

la plupart,

non paves. Nous voules ruines

d'Agrippa,

la

Jude devint province romaine. Mais,

leur joug,
les

drions indiquer les

monuments dont
de
l'illustre

sont

impatients de

Juifs

se

rvoltrent.
l'an 70,

encore existmes
le lecteur

mais nous aimons mieux renvoyer

auteur du Gnie

Aprs un trs-long
del ne
fut
ville,

sige, Titus

s'empara, en

l'Itinraire

qui fut entirement saccage.

Son temple
que ce

du Christianisme de Paris Jrusalem; ouvrage qu'on ne peut se dispenser de consulter pour connatre ces
contres jamais clbres, et o se trouvent exposs,

fut point

respect,

il

fut brl;

il

est vrai

malgr

le

gnral romain. Onze cent mille

hommes

perdirent

la vie

dans ce sige mmorable, et quatre-

comme dans

toutes les

uvres du

mme

auteur, tant

vingt-dix-sept mille furent faits prisonniers, dit Jos-

d'aperus nouveaux et de vues profondes. Les Turcs,

phe. La populaiionde Jrusalem, qui, au temps d'Alexandre, n'tait que d'environ cent vingt mille mes,
et qui, d'autres poques,
a

matres de Jrusalem, possdent plusieurs mosques

la

principale est sans contredit celle

la ville, tablit

qu'Omar matre
,

pu monter jusqu' cent

de

sur une partie de l'emplacement de

cinquante mille, n'a sans doute point fourni un aussi

l'ancien temple, couvert de

tale expdition

dcombres depuis
que

la fa-

grand nombre de combattants. Beaucoup de

taient en effet accourus

Juifs

de Titus. Elle est devenue pour

aussi sacre
les

les

du dehors

la

dfense de

musulmans presque
la

mosques de

leur ville et du temple. Sous Adrien eut lieu

une

Mecque

et

de Mdine. Les Juifs n'y ont plus qu'une

nouvelle rvolte. Tout ce que Titus avait pargn fut

alors renvers et dtruit
;

synagogue,
spar de

et sont tenus d'habiter

dans un quartier

et

sur les ruines de l'an-

la ville.

Enfin les Chrtiens de toutes les

plusieurs glises, surtout les
le

tique

Jrusalem
la

o Adrien envoya une colonie roville

communions y possdent
ble.

maine, s'leva Dfense

vant
le

nouvelle SJElia Capilolina.

si

Grecs schismaliques, dont

Mais
le

nombre
de
la

est considrale

fut faite

aux

Juifs d'y entrer,

ce n'est, sui-

temple

le

plus considrable et

plus

tmoignage de S. Grgoire de Nazianze, une

vnr de

la sainte cit est l'glise

Rsurrection ou
la partie

fois par an.

Le Calvaire
la

fut

compris dans
et
:

la ville

nou-

du Saint- Spulcre, qui

dentale de
Calvaire.
la ville, et

est situe

dans
le

occi-

velle

mais

montagne de Sion

une partie du
en sorte que
la
la

qui renferme

Calvaire. Yoy.

quartier deBezetha en furent exclues

ville

La population de Jrusalem ne dpasse pas

ancienne, qui prsentait un carr long dans

vingt-cinq mille habitants arabes, armniens ou juifs.

direction N. et S., en forma

tion E.

un autre dans
fut

la

direc-

peine y compte-t-on deux cents familles catholi-

etO.

en dfinitive, son tendue

moindre.

ques.

Cette guerre nouvelle fut en quelque sorte encore plus

Jsana,
Bthel,
boam*.
et

ville

de

la

tribu

d'phram, voi ine de

funeste aux Juifs que ne l'avait t celle de Titus.

Afin de mieux parvenir faire tomber en oubli
le

prise

parAbia,roi de Juda, sur Jro-

nom
la

de on

la sainte cit,
fit

non seulement on

le

changea, mais

Jsimon,

ville

de

la tribu

de Juda, peu loigne de

de

la ville

une ville toute paenne en plaant

le Calvaire, et celle

Ziph

vers l'E.

statue de

Vnus sur

de Jupiter sur
sicles aprs
les

Jess (pays de) ou terre de Gessen. Yoy. Gessen. Jess

,

le saint Spulcre.

Ce ne

fut

que deux

ville

de

la tribu

de Juda, vers

le S.

que Constantin

et Hlne, sa

mre, renversrent

idoles, et consacrrent les saints lieux par les difices

Jeta, Jota ou Asan. Voy. Asan. Jtba, ville de la tribu de Juda , patrie de

la

mre

qu'on y voit encore. Depuis lors, Jrusalem prouva

du

roi

Ammon.
vingt-septime
station des
Isralites
;

encore bien des revers;

fil

les

Perses

la

conquirent en
Jiitkbatiia,

3,

mais Hraclius

la

leur arracha quatorze ans plus

les

tard.

En 636,

les

Mahomtans en devinrent
fut
l'an

mala

tres. Elle

ne leur

enleve par les Chrtiens, qui

dans le dsert, au N. d'Hbrona etd'Asiongaber terr Deulronome. Ce lu pleine d'eau et de torrents, dit le
l (pie la

'

possdrent un sicle environ, qu'en

1099. Les
les

tribu

de Lvi

fut choisie

pour porter l'arche

nouveaux possesseurs rtablirent partout

christianisme. Mais les

saints

lieux, et encouragrent les tablissements utiles

au

du sacerdoce. sainte et remplir les autres fonctions la tribu de Dan, vers le centre de Jtula, ville de
la

Mahomtans
ils

la

prirent de nou-

tribu.

veau, et aujourd'hui encore

C'est ainsi

en sont en possession.

Jetuer,
d'Estmo
,

ville lvitique

de

la

tribu de Juda

au S.

que

la cit

de Dieu est devenue une <W-

sur la frontire de celle de Simon.

David

1397

JOP
fait

JOU
sur les Amalcites
factures de

1598

lui envoya une part du butin

l'Europe,

le

bl de l'Egypte, les pierres

Sicleg.

prcieuses et les pies de l'Inde, entre les mains d'un

,

Jethnm

ville

de

la tribu

de Juda, vers

le S.

gouvernement
pour cette

actif et

anim d'un bon vouloir.

L'eau

Jthrens. Voy. Jthri.

Jthri ou Jthkith
,

potable, ce qui est un avantage d'autant plus preieux

patrie de
,

deux vaillants capiau premier livre

ville

que

la

cte

n'en est gnralement

taines de David. Les Jthrens

cits

point trs-pourvue, y est abondante.

Deux fontaines
ville

des Paralipomnes

paraissent en tre les habitants;

,

en fournissent aux habitants de

leurs besoins.

la

au-del de

ce serait alors une colonie de Cariathiarim gne de cette place, dans la tribu de Juda.

peu

loi-

M. de Chateaubriand parle beaucoup

les

des sources qui existent dans de profondeur de

la

environs, et peu

Jthri th. Voy. Jthri.

surface du sol. Pendant le temps

fut

Jethson

Cadmoth ou Cdimoth. Voy. Cdimoth.

le

des croisades, Joppe

conquise par les Chrtiens,

'an
;.

Jthur, un des enfants dTsmal, rens, qui soutinrent une guerre malheureuse, de
concert avec les Agarens et d'autres peuples du voisi-

pre des Itu-

qui s'y maintinrent jusqu'

1188;

les

soudans
S. Louis

d'Egypte s'en emparrent

y accoucha d'une
fiile

aloi

La femme de

qui ft

nomme

Blanche.

La

si-

nage contre
tribu E. de

les Rubnites

les Gadites

et

la

demi-

tuation de Joppe oiTre deux

tes
:

dterminations diffren-

Manass, lorsque ceux-ci prirent posses-

selon M. de

flcll, elle serait

;

de 32
le

2'

50"

lai,

N.,

sion du pays qui leur tait chu en partage.

et 32 30' 55" long. E.

tier,

suivant M.
lat.

capitaine Gaul-

Jser ou Jazer. Yoy. Jaser.

ce serait 32

5'

25"

N.,et 52 25' 55" long. E.

Jezrael,

ville

de

la

tribu de Jnda.

Josaphat, ou valle de Bndiction, valle o toutes

les nations runies doivent, dit le

Jezrael ou Jezrahel. Voy. JezraheL

prophte Jol, as l'gard

la

Jezrael ou Jezrahel (valle de), ou plaine de Mageddo, grande plaine c/'Esdrelon ou simplement
,
,

sister

au jugement dernier.

Il

existe,

de

cette valle,

diverses conjecture-

L'opinion

plus

Grande Plaine. Voy. Esdrelon.

Jezrahel ou Jezrael,
d'Issachar, dans
la
ville

commune,
importante de
la tribu

attribuant son

nom

Josaphat un des rois

et

de Juda, prince renomm pour sa justice

sa vertu,

valle

du

mme nom:

auprs

l'applique la valle qui s'tend l'orient de Jrusa-

d'elle est situe la ville

d'Aphec, clbre parles checs

lem entre
verse

la ville et le

mont des
;

Oliviers, et
fait

que tra-

que

les Philistins
,

Jim

ville

y ont prouvs. de la tribu de Juda vers

,

le torrent

du Ccdron

ce qui a

galement

le S.

appeler cette valle

la valle

du Ccdron. Voy. Cdron.

Jobab, un des enfants de Jectan. Voyez Arabie.

Joppe
,

Cependant on
n'tait point

a cru aussi

que ce

nom

de Josaphat

ville

maritime de

la

tribu de

Dan

situe
la

un nom propre, mais que

qu'il

c'tait
le

un mot

dans une position trs-favorable au commerce, dans

purement
de Dieu ou

appellalif, et
le

exprimait

Jugement

plaine de Saron,au N.-E. de Jrusalem. Aussi s'en servit-on

grand jugement.

comme

lieu

de dbarquement de tous
,

les

mat-

Jota, Jeta ou Asan. Voyez Asan.

riaux tirs du Liban

tant pour la construction du precelle

Jourdain, fleuve de

la

Palestine, dont

les

sources

mier temple de Jrusalem que pour

Ses relations s'tendirent au
loin.

du second. embarqua
mais

sont situes au pied des montagnes

sur les limites de
la

de PAnti-Liban,

Jouas

s'y

contre. H y a deux sources princi-

pour se rendre harsis

en
fut le matre,
fit

et lorsque
il

Simon Machabe
fortifia
,

pales dont la plus orientale sort

d'un ptil

ic

nom-

non seulement

la

il

Phiala, et aprs un

trajet d'environ

cinq milles

eu

encore un passage pour

aller

dans

les les

des A*a-

sous terre, se prcipite, prs de Paneas ou Csare

tions.

Cependant Joppe ne
en
la

lui resta

pas entre les mains;

;

de Philippe, d'une grotte situe au pied d'une montagne;

l'autre,
la

elle rentra

possession du roi de Syrie

mais ses
en
firent

plus occidentale, porte

petit

le

nom

babitants, pleins de haine pour les Juifs,

prir

deJordancs minor ou
runissent

Jourdain. Toutes d^ux se

deux ceuts par

la

plus affreuse perfidie en les

qu'ils

un

peu au N.

du

lac

de Samochonics,
,

noyant aprs avoir obtenu d'eux

sent sous le prtexte de faire une

s'embarquas-

appel dans l'Ecriture les

Eaux de Mrom
la

et

for-

promenade en mer.
qui y
res-

mant

le vritable

ou

le

Grand Jourdain. Cinq

milles

Juda

tira

de cette trahison une vengeance clatante.

au-del, ce fleuve entre dans

mer de

Galile ou lac

Joppe

fut

tmoin du miracle de S. Paul

fil

de Tibriade.

sa sortie de ce lac par trois courants

il

susciter

une femme

nomme

Tabithe. Ce fut l aussi

spars, qui bientt se runissent,

se dirige par un

que
}

S. Pierre eut

une

vision. Cette ville qui srail, dit-

cours sinueux vers

le S., et

arrose une plaine tendue,

;

on, antrieure au dluge, porte aujourd'hui le

nom

de

qui, en t, est excessivement sche et e!;aude

mais

Yaffa ou Jaffa, devenue clbre la

nier par
le

fin

du

sicle der-

qui, en hiver, est sujette des inondations priodiques.

Il

sige

mmorable qu'y mirent

tait

les Franais,

faut

cependant excepter de celle sorte d'anale

alors que leur

la peste.

arme
est

horriblement dcime par

thme lanc sur

l'criture
(il

pays

l'orient

du Jourdain pnv

Le port

devenu, dans ces derniers temps,

elle-mme, qui

l'appelle quelquefois dsert

inaccessible aux vaisseaux d'une

sables, pousss par les vents
s'y sont

grande capacit
la

les

est vrai qu'elle applique particulirement ce

les rives

nom

dans

direction du N.,

aux pays du S.),

de bois,

du fleuve qualifies de su-

amoncels; mal qui n'est cependant point

perbes par les prophtes Jrmie et Zacharie, couvertes

et

tout fait sans remde.

Jaffa deviendrait,

dit

le

o vcurent autrefois,

ce qu'il parat,

voyageur Blcklngham, un entrept pour

les

manu-

des lions que l'on y chercherait vainement aujour-

1399
d'hui. Toutefois,
il

JUD
ne
faut pas croire la strilit
:

JUD
trs, qu'il
fallut

{400

souvent combattra. Le territoire de

des terres l'orient du fleuve

le

Basan

le

Galaad

1 cette
tres
la
;

tribu tait plus considrable

il

que

celui des aula totalit

taient riches de leurs produits, et gnralement les

embrassait presque un quart de

de

pturages y abondaient
avait fait

ce qui avait t le motif qui

terre de

Chanaan. Primitivement
la
;

il

s'tendait

de

attribuer ces pays

aux

tribus

de Ruben,

la

mer Morte

mer Mditerrane mais

du ct de
la

les parts

Gad,

et

de ManassE.,

comme
il

tant celles qui posshiver, le Jourdain dtroit, et

,

des tribus de Dan et de Simon ayant t prises sur

lui,
il

daient le plus de troupeaux.

En

se trouva rduit

l'O.

La

tribu de

Juda

borde; mais en t,

est

extrmement

tait la plus

nombreuse et
c'tait

plus puissante. Jacob avait

lion, et qu'il

l'criture signale des gus en plusieurs endroits

et

dit

de Juda que
le

un jeune
;

mettrait

surtout auprs de Bethsan et de Jricho. Aprs un

sous

joug tous

ses

ennemis

et

en

effet cette tribu

cours d'environ 130 milles, ce fleuve tombe dans un

comptait 74, 000 hommes, braves et en tat de porter les armes. C'est l

grand lac ou mer

close, le lac Asphaltite

il

ou mer Morte.

ce qui plus tard lui donna le

la tribu

A
et

son entre dans celte mer,

il

est profond et rapide,

moyen de
le

contrebalancer, avec

de Benjamin,
schisme de

entrane avec

lui

un volume d'eau considrable.

dans cet endroit, de 2 ou 500
lit

pouvoir des autres tribus. Aprs

la

le

Sa largeur parat

tre,

Roboam, jusqu'au retour de

de terre ou

captivit, les

noms

pieds, quoique gnralement son

n'ait

que 30 ou

pays de Juda, maison de Juda ou simple-

40 pieds de largeur. Malgr l'abondance de ses eaux,

ce fleuve s'enlr'ouvritpour laisser passer les Isralites,
qui, en reconnaissance, levrent Galgala, vis--vis

ment

celui

de Juda, se reproduisent frquemment

dans l'Ecriture
tribus d

comme

spcialement appliqus aux

Juda

et

de Benjamin runies, et sur lesquel-

Jricho, un autel compos de douze pierres. Depuis,

les

le

fils

de Salomon conserva son empire. Mais au

la captivit, cl

un autre
par
les

autel fut encore lev sur le bord

du fleuve
la

retour de

surtout aprs l'introduction

la

Rubniles, les Gadites et par ceux de

demi-

de nouvelles divisions dans

tine),

Palestine (voy. Pales-

tribu E. de Manass,

quand

ils

vinrent prendre po^

ce

nom

recul une plus grande extension et deC'esl ainsi qu'il faut le

session des lots qui leur taient chus.

la sortie

de

la

vint

synonyme du mol Jude.

mer de
grable

Galile, l'eau

du fleuve

est d'une teinte sulfu-

considrer dans les livres des Machab es. Yoy. Jude.

reuse blanchtre, sans tre cependant d'un got dsa:

Ses habitants taient appels

enfants
les

ou peuple de
aussi Juifs;
la

au moment o

elle se

jette

dans

la

mer

Juda, ou simplement Juda.

On

nomma

Morte, sa couleur est terne; mais gnralement cette

mais cette dnomination s'applique souvent

lit

tota-

eau est limpide et brillante. Avant

strophes qui ont boulevers
cinq villes de
la

les

grandes cata-

des peuples de

la

Palestine aprs le retour de la

la

contre et dtruit les

captivit.

Yoy.
aussi

Juifs.

Pentapole,

le

cours de ce fleuve trala

Judl

nomme
retour de

quelquefois

pays de Juda,
la

versait la valle des Bois, depuis devenue

mer

une des quatre grandes divisions de

forme aprs
sait
le
la captivit.

Palestine,

Morte ou Sale

et

se

dirigeait
la

vraisemblablement
il

Elle se

compoet

vers le golfe Elanitique de

avoir son

mer Rouge, o

devait
la sail'E.,

des anciennes tribus de Juda,

et

de Benjamin, de

embouchure au moins l'poque de

et le Jaboc.

Dan
lion

de Simon

et

du pays des

Philistins,
la

com-

son des pluies. Ses principaux affluents taient

le

prenait tout le midi de la Palestine. Sous

domina-

Hieromax

Ce
*

fleuve

si

clbre dans
la limite

romaine, on l'appela Palestine consulaire. Elle se

taient,

l'antiquit

hbraque,
la terre

fut-il

rellement

pre-

divisa d'abord en sept petites provinces qui

1 la Graritique,

mire de

de Chanaan

Cela doit tre, car au-

au S., sur

la frontire

de l'Egypte; de l'Idume
au-dessus
;

del taient les terres des rois amorrhens

Og

et

S-

2 la
et

Daromas, au S-E., sur

la

les confins

hoo, Yoy.. Chanaan. Quoi

divisait
les

qu'il

en soit,

le

Jourdain
,

de
la

mer Morte;

5, la Pfiiliste, l'O.,
le

terres

d'Isral

en deux parties

l'une

de

Graritique et sur

bord de
;

la

mer

l s'ten-

orientale et l'autre occidentale, en sorte que l'on dis-

dait la

grande plaine de Sphla

la Philiste,
;

4 la Joppique,
la

au

tingue toujours les terres places en de de celles

places au-del de ce fleuve. Saint Jean baptisait sur
les rives de ce fleuve, et aujourd'hui,

N.-O., au-dessus de

renfermait
la

plaine

de Saron; 5

la

Gophnitique
trois

Thamnilique,et

en commmora-

7 YAcrstbatne, toutes

au nord, sur les confins

la

tion de ce

fait,

on y clbre des

ftes religieuses.

Les

del Samarie. Pline (V, 15)

chies,

parlage en dix toparj

plerins chrtiens aiment se baigner dans ses eaux,

et les chrtiens grecs y ftent solennellement, le 6 jan-

dont l'historien Josphe (B. J.

quatorze. Quoique le

III,

A)

porte

le

>'

nombre
tienne
tine,

nom de Jude
de
la

apparPales-

vier de

chaque anne,
ville

la

conscration du Jourdain.

spcialement

la

partie sud

Jucadam,

de

la tribu

de Juda, vers

le S.

quelques auteurs, Plolmc entre

autres, et

Jud, ville de la tribu de Dan.

Pline, en font aussi

de),

Juda

(tribu,

terre

ou pays, maison, royaume

donnent
tion
les

la totalit

une dnomination gnrale qu'ils de la contre. Sous la domina-

nom de

l'une des tribus d'Isral,

quelquefois, mais

rarement donn l'ensemble du pays. Celte tribu

tait situe tout fait
el

au S. de

la terre

de Chanaan

persane on y jouit d'une assez grande libert, et grands-prtres y exercrent un pouvoir fort tendu. Il n'en fut plus de mme sous les rois de
Syrie
:

spare du dsert par une suilc de montagnes ap-

ce fut sous

ces

derniers que les MachabcVs

si

peles du

nom

gnral de Montagnes de Juda, o vi-

s'levrent et acquirent une

grande gloire. Le

fils

vaient plusieurs peuples, les Amorrhens, entre au-

de Jean Hyncan, Aristobuk, hritier de toute leur

1401
gloire et
de,

LAA
de leur puissance,
il

LAC
de
roi

1403

prit le titre

de Ju-

ensuite de Jacob celui lsrulite, et enfin, au retour

mais

ne

le

possda pas longtemps, et des dissuivirent sa mort. Hrode, suret des

de

la

captivit, la tribu

de Juda tant

la

plus puissante

sensions intestines

de toutes celles dont

tine, son
le

il

re\int des enfants en Pales,

nomm
pour se
roi.

le

Grand, profita de ces dissensions

donner, par les Romains,
Jude,
la la libralit

nom

resta au peuple
le

qui fut depuis appel

troubles auxquels le meurtre de Csar donna lieu,

faire
la

peuple Juif. La ville et

temple furent alors rele-

le litre

de
la

vs, le culte rtabli et les lois de Mose reprirent leur

Mais

d'Auguste ajouta

cours. Les Juifs vcurent tranquilles sous la

domina-

possession de
c'est -dire,

Samarie, de
la
fils

la Galile et

de

la

Pre,

tion persane et sous le rgne d'Alexandre le-Grand et

de

Palestine tout entire avec Yldu-

de ses successeurs jusqu' celui d'Antiochus-Epiphans,

vwe. Les trois

d'Hrode se partagrent
:

le. I lo-

qui les perscuta.

Ce

prince entreprit
la

de d-

maines de leur pre

sur
la

Archlas, l'un d'eux, rgna

et
fut

truire le
|

temple

la loi
il

de Mose et
la

nation juive

Jude
;

la

Samarie

Yldume avec

le litre

tout la fois, mais

trouva dans

famille des

Asmo-

(Yetlinarque

mais son rgne

de courte dure; car,

la

en

l'an

G de Pre chrtienne, la Jude et

la

Samarie

nens ou Machabes une rsistance opinitre. Ceux-ci triomphrent en effet non seulement des efforts d'Antiochus
l'un
,

furent ajoutes

province romaine de Syrie, et

le

mais de ceux de ses successeurs. Simon

parvint enfin affranchir sa nation
le

soumises des procurateurs, parmi lesquels

plus

d'eux,

du

connu

est Ponce-Pilate.

La rsidence de ces gouverPales-

joug de l'tranger, et runit

litre

pouvoir suprme au
le

neurs tait Csare de Palestine. Voyez

Une.

de grand-prtre. Son

fils

Lyrcan
Il

remplaa

et

montra non moins de courage.

deux
fils

laissa la

Jude ses

Jude (dsert de), o les Cincens se Retirrent

aprs avoir quitt Jricho. Ce dsert commenait aux

Aristohule et Alexandre, qui rgnrent l'un

il

aprs l'autre; mais peu de temps aprs

sein de la famille des
I

s'leva

au

environs de cette

ville et se
la

prolongeait l'occident
S.

Asmonens des

dissensions qui

du Jourdain
de Juda. Ce

et

de

mer Morte jusqu'au

le

de

la

tribu

n'eurent d'autres rsultats que de favoriser les vues

fut

dans

nord,
,

sur

le

Jourdain, que

il

ambitieuses d'Hrode Antipas, l'Ulu.nen, qui, appuy

sur l'autorit de Jules-Csar, s'empara du

saint Jean prcha et baptisa

et

probablement ce

fut
p

royaume
le

au S. de Jricho,
et la plus solitaire

et

dans

la

partie la plus

monlueuse

de Jude. Ce
vit le jour.;

fut

sous

le

rgne d'Hrode que

Messie

de ce dsert que Ntre-Seigneur se

'

les Juifs le
le

mconnurent, l'outragrent

retira aprs son

baptme. Yolney donne une ide de

indignement, par
l

condamnrent

mort

et se

vourent

ces

contres sauvages lorsqu'il dit, en parlant des

la Syrie,

toutes sortes de maux. Sous le rgne de Ves-

montagnes de
de
la

qu' mesure que l'on approche

pasien,

non seulement

leur ville fut prise par les

Rofils

Jude, ces montagnes se dpouillent de leur

les valles se resserrent, qu'elles
,

mains aprs un sige opinitre conduit par Tilus,

de ce prince, mais
le

verdure, que

dej

temple

fut

renvers, un trs-

viennent arides et nues

et qu'elles se terminent par

grand nombre de Juifs prit, et ceux qui survcurent

ce dsastre furent privs de leur libert el vendus
l'encan.

une masse norme de rochers remplis de prcipices

et

de cavernes. Du sommet de ces montagnes Mvi.nl'on

La

.nation

ne put jamais se relever d'une

si

drell nous apprend que

jouit d'une
,

vue

deli

grande catastrophe;
les Juifs
j

cependant du temps d'Adrien

la

cieuse des montagnes de l'Arabie

de

la

mer Morte

el

prouvrent une nouvelle dfaite,

ils

suite

de

la

plaine de Jricho.

de laquelle
el surtout

se dispersrent en Europe, en Afrique

ils

Jude (montagnes de). Ces montagnes s'tendent

l'occident de la Jude
tribu de Simon.
Juifs.
,

en Asie, o, mpriss, odieux tous,

lis

sur les confins de l'ancienne

restrent nanmoins toujours attachs leurs lois,

les

se

partagrent en deux sectes principales

Karates,

Ce

fut

aprs
la

la captivit

de Babylone que ce
le prin-

qui ne reconnurent d'autre rgle que

la loi crite

par

nom

fut

donn

race d'Abraham, que dans

Mose, et les Rabbinistes, qui ajoutrent celte

loi les

cipe on

avait appele peuple de Dieu.

Son premier

prceptes du Talmud.

nom

fut

cependant celui de Deuole Hbreu. Elle reut

Laarim
et

fils

de Mesram.

On

a suppos

que Laabim

Laran,

lieu

que dom Calmet place dans

la plaine

de

Lubim
de

n'taient
le
,

que
,

le

mme nom
que de

un peu altr
driv
la

Moab, au-del du Jourdain.

Larana, Lerna ou Lorna. Voyez Lebna.
Laranatii
mridionale.
,

seulement par

temps

et

lui tait

le

nom

Libt,e

dont Laabim aurait t de

11

sorte le

ville

de

la

tribu d'Aser, sur la frontire

premier habitant.

faut toutefois penser que, dans le

principe, cetle dnomination n'tait applique qu' la

parlie septentrionale de la rgion africaine

que

l'on

connut depuis sous

Cyrnaque.
le

le

nom de

Libye, c'est -dire, la

Ce seraient les Grecs qui auraient chang nom de Laabim ou Labim, en celui de firfu, Libye,
tendu toute
la

Lac de Gnsareth ou eau de Gnsar mer de Cnreth ou de C.nroth mer de Galile ou de Tirrjade. Voyez Mer de Cnreth. Lac de Ticriape ou mer de Tirriade, mer de Cnreth ou de Cnroth eau de Gnsar ou lac de
,

qu'ils auraient ensuite

cte du conla

Gnsar ou mer de Galile. Voyez Mer de Cnreth.

tinent situe vis--vis d'eux, de l'autre ct de

M-

Lacdmone ou Sparte, ancienne

Laconie
,

capitale de la
le

diterrane.

dans

le

Ploponse, situe sur

bord do

U03
l'Enrlas.
l'ut

LAM
Ce
pays, d'abord habit par les Lelges, le
'

lib
C'tait la patrie

\m
connus pour

d'Anaximne, prcepteur d'Alexanterritoire taient

ensuite par les Achens, puis par les Doriens, qui

dre. Cette ville et son

v fondrent la monarchie de Sparte, autrement appele

leurs vignobles que l'on cultive encore sur les coteaux

voisins.

Lacdmone, du nom d'un de ses anciens

ne
fut

rois.

On

y adorait plus particulirement que parle

Cette ville

entoure do murailles que postrieu-

tout ailleurs

dieu Priape.

Ce

n'est point aujour-

rement au

sicle d'Alexandre.

Jusque
la

ses habitants

d'hui Lamvsaki,
tit

s'taient crus assez forts

les Spartiates taient

pour

dfendre. Et en effet
et

viiiage

comme on l'a cru nomme Tclierdak. (J.-D.

tort, mais

un pe-

Barbie du Bocage,

extrmement braves
et taient

coura-

Gocjr. anc.)

geux
dans

ils

menaient une vie dure

ils

toujours

Laodice, aujourd'hui Eski-IJissar,

ville

mtrop

le

les

camps. Par ce moyen

acquirent une pr-

de

la

Phryge Pacatienne, dans l'Asie-Mineure, peu

pondrance marque sur tous

nse
et se rendirent dignes

les peuples

du Plopo

loigne de Colosses. Elle comptait beaucoup de Chrtiens, et figurai', au

de commander
lois

tous les

nombre des

septalises, ou
tait

com-

Grecs.

Tant

qu'ils
,

suivirent les

de Lycurgue,

munauts d'Asie. Son

territoire

autrefois re-

leur lgislateur
ret,
ils

leurs
le
la

murs

conservrent leur pu-

nomm

pour

la

blancheur

et la finesse

mais ds que

luxe se fut introduit parmi eus,

LaodicenSf habitants dcLaodice.

Lbaotii, ville de
tre
la

de ses laines.

dgnrrent, et

consquence

fut leur asservisils

la tribu

de Juda, que Ton croit

sement des tyrans des mains desquels

tuellement dtruite.

passrent

mme

que Bcih-Lbaoth. Voy. Belh-Lbaolh.

le

entre celles des Homains. La ville de Sparte est ac-

Lebna, quinzime station des Isralites dans

sert;
ils

d-

Son emplacement porte

Misilra ou Mistra

le

nom

venaient de Remmon-Phars, et se rendaient

de Pala-Polis ou Palo-Chori. De ses ruines on a

construit
la

Ressa.

ville

de

qui en est

Lebna, ou Labana, ou Lobna,

dont
le roi

ville

chananenne,

loigne d'environ trois quarts de lieue.

tion conserve chez les Juifs
,

Une

tradi-

eut le

mme
:

sort
fil

que

celui

de Jricho. Les
la

c'est

que

les

Lacd// a t

habitants furent passs au

ville fut

de l'pe par Josu, cl

moniens taient

issus

du

mme
,

sang qu'eux.

saccage

elle tait situe

;

non

loin

du Sorcc,
:

trouv dans un crit touchant les Spartiates

dit le livre

et les Juifs,
et
,

au S.-O. de Jrusalem

c'tait

une

ville forte

elle fut

des Machabes

qu'ils sont frres

quils

donne aux
sous
le

lvites.

Il

parat y avoir eu une rvolte

roi

sont tous de la race

d'Abraham. Cette tradition

dont

rgne de Joram,
ville

de Juda.

ce livre seul

fait

mention, dnue d'ailleurs de tout

ici

Lbona,
et

de

la

tribu

d'Ephram au N. de

Silo,

appui,

n'acquiert

que

le

crdit d'une assertion.

non

l'O.,

comme

l'indique la carte de la Palestine

Toutefois ce fut dans cette persuasion que leur origine tait

rfeRElCHABD.
Lchi, c'est--dire, la mchoire, ou Ramatii-Lcih,
c'est--dire, lvation de la mchoire, lieu

commune que
Celte
,

les

Juifs sollicitrent sous

Jonathas Machabe l'alliance de leurs frres de Lac-

de

la

tribu

dmone.

recherche

de l'amiti

de Sparte

de Juda, sur

la

limite

du pays des

Philistins,

o Sam-

prouve que
ville

quoique soumise aux Homains, cette

et d'autres villes
,

son dfit ceux-ci avec une mchoire d'ne. Samson

avait,

comme Athnes

con-

serv quelque libert.

tiates
,

ayant enlev une grosse dent de celte mchoire,

jaillit

il

en

Lacdmoniens ou Sparde son

ter-

une source, qui

fut

appele Fontaine de Samson.

habitants

de Lacdmone ou

Voy. Fontaine de Samson.

ritoire.

Lcum,
la tribu

ville

de

la tribu

de Nephlhali.

Lachis, ville trs-forte, situe au S.-O. de Jrusa-

Liiman,
Lachis.

ville

de

la tribu

de Juda, vers

le

N.-O. de

lem, dans

de Juda; elle

tait

gouverne par

un

roi

amorrhen, un des cinq qui

le

s'allirent contre

Lsa, Lsem-Dan ou Las, au N. de

la Palestine.

Josu. Elle fut prise par

ses habitants

chef des Hbreux, et tous

fil

Voy. Lais

et

Dan.
ju

furent passs au
le roi

de

l'pe. C'est
tait

Lsem-Dan, Lsa, Las ou Dan. Voy. Lais

Dan.
Lvi, tribu descendant du troisime
fils

Lachis que fut tu

de Juda Amasias, qui

venu y chercher asile. Roboam la fortifia, mais elle fut prise par Sennachrib et ensuite parles Chaldens.
Lachis
fut

de Jacob.

Cette tribu tait charge de toutes les fonctions sacerdotales.

cependant une des premires

villes

habi-

Dieu

l'avait choisie

dans

le

dsert

pour

le

tes par les Juifs leur retour de Babylone.

service du tabernacle et du culte. Les lvites taient

Lahla ou Hala, ou Chal. Voy. Chal.

Lahem,
ville

en outre les lgislateurs du peuple et

lui-ci devait

le

jugeaient. Ce-

de

la

tribu de Juda,

confondue quel-

leur remettre pour leur subsistance la

fruits et

quefois avec Belhlhem.

Las, Lsa,

dixime partie des grains, des

des animaux

Lsem-Dan ou Dan Voy. Dan.

la tribu

rcolls. De plus, quarante-huit villes leur furent as-

Lasa, ville de

de Benjamin, o Judas Ma-

signes dans toute l'lendue de

la terre

de Chanaan

chabe

tailla

en pices, avec une arme de

5,000
|

hommes,
la tribu.

le

gnral de l'arme de Syrie qui en avait

l'O.

avec des champs et des jardins et un territoire d'environ deux mille pas autour de chacune d'elles. Ce
sont ces villes qu'on appela
villes lvitiques.

20,000 sous ses ordres. Elle devait tre dans

de

De

ces

'

quarante-huit
villes

villes,

douze furent choisies pour lre

plus considrable et

Luipsaque, ancienne

Pi'tyNsa, ville clbre sur

la

le

de refuge. Voy. Palestine.

la

bord de nielleront, son issue de

Propontide.

Liban, chane de montagnes

105
plus clbre dont
la
il

LIB
soit
l'ail

LIjD

1406

la

mention dans l'crila

ture; elle formait

limite de

Terre-Promise au

N. Cependant elle donne naissance plusieurs ra-

gue de plus de 7 lieues, semble dlicieusement choisie pour servir de retraite aussi ne faut-il point s'tonner du nombre d'ermitages, de cellules, de monast;

meaux,

qui,

sous des

noms

diffrents, se projettent
la

res qui ont peupl celte valle.

Des deux cts,

elle

dans l'intrieur des terres. Les Hbreux

nomment
dno-

est escarpe, et arrose par des sources

nombreuses

Lebanon, ce qui
mination

signifierait

montagne de

neige,

qui y forment d'agrables cascades.

Il

semble que l'on

justifie

par les paroles du prophte Jrpeut-elle

se trouve cette fontaine des jardins, et ce puits des

mie
vrir

La
la

neige

du Liban
ses

jamais cesser de cou-

eaux vivantes dont

le

Cantique des Cantiques parle avec

pointe de
les

rochers? Peut-on faire tarir une

et

tant de complaisance.
d'hui,

Le Liban

est encore

aujour-

source dont
terre?
*

eaux vives

fraches coulent sur

et

la

comme

autrefois, rempli de cavernes;

ni

mais ces

Les Gres ont adopt ce nom,

de leur bou-

cavernes ne servent plus de retraite

ni

aux lopards

che

il

est pass

dans

celle des

Romains. La chane de

aux lions, qui ne vivent plus

mme

dans ces conla licorne.

le S.,

montagnes

qu'il sert

dsigner s'tend depuis les en-

tres, et

o on ne rencontre pas davantage

virons de Sidon l'O., jusqu'au voisinage de

l'E. Elle consiste en

Damas

Les peuples qui habitent au pied du Liban, vers

deux branches principales,

parai sent avoir t, poor la plupart, d'origine chana-

distingues chez les crivains grecs sous deux

diffrents;

noms

nenne.
Libye, dnomination qui peut avoir originairement

Tune

l'Occident est le Liban, et l'autre

l'Orient est Y Anti-Liban, c'est--dire, la branche op-

appartenu, sous
rnaque,
irais
le

la

forme Lubhn ou Laabim,

la

Cy-

pose celle qui est proprement appele

le

Liban.

qui cependant, chez les Grecs qui

Ces deux parties de

poses Tune
et,

la

chane sont non seulement op-

convertirent

mol Lubhn en

celui de

KiQ'jr,,

Libye,

l'autre,

mais

elles sont aussi parallles;

etc.,

eut un sens plus tendu. Y. Laabim. Chez les Hbreux

d'aprs

Maundrell (Journ. from Aleppo,

la

eux-mmes, ce nom ne
dsigner

parat pas avoir toujours servi

,

p. 118), elles se

ressemblent parfaitement. Entre elles

plus

une contre particulire

distincte

mais

est situe

Cl-Syrie, ou Syrie creuse. Sa

s'tre appliqu quelquefois aussi

une vaste tendue

grande hauteur est estime tre d'environ 5,000 yards

(environ

de pays
il

toutefois

il

est

remarquer que rarement

des Lycir-

2,743 mtres).

La neige y sjourne une

est

spar de

celui

de l'Ethiopie ou Chus, et de
il

grande partie de l'anne; cependant cette chane est

en gnral bien cultive et bien peuple. Les cdres,
tant vants dans les

l'Egypte. Parfois aussi

diens, que

est runi

celui

nous suppasons remplacer, dans ces

le

monuments

bibliques, croissent

constances,

nom de Ludim
le

peuple thiopien.

dans

les parties les plus leves

de

la

montagne,

et

\.Ludim Une
rat exister

erreur, en quelque sorte contraire, palivre

sont remarquables autant par leur antiquit que par

leur grosseur.

dans

de Judith, o

le

nom de

la

Maundrell

en mesura

un des plus

Libye se trouve jet parmi ceux de plusieurs peuples

asiatiques sans rapports avec l'Afrique. Peut-tre bien
la

grands,
1

et

lui

trouva 12 yards 6 pouces (environ

;

mtres de tour)

son couvert occupait un espace de

le

traduction est-elle

ici

fautive, et devrait-elle porter,

57 yards (53 mtres) par

branches. Le Bruyn

dveloppement de ses
eut la curiosit de

cette fois, Lydie au lieu de Libye.

Le nom de Libye

a
:

dit aussi qu'il

eu, dans l'antiquit, trois significations diffrentes

1
il

mesurer

la

grosseur de deux des cdres les plus forts

rencontrs;
il

s'est

appliqu toute i'Afrique; 2 on

l'a

donn
Mar-

qu'il y ait

les trouva l'un

de 57 palmes

la partie

de l'Afrique qui s'tend entre

;

les

Syrtes et
la

environ, et l'autre de 47. Quoique couverts de neige,

ces arbres restent toujours verts. Outreles magnifiques

l'Egypte

il

comprenait alors

la

Cyrnaque,
la

manque
les
la

et le

nme

gyptien de

Libye; 5

il

apparoutre,

cdres dont

le bois

fut

employ

autrefois la con-

tenait encore en propre au

struction du premier et du second temple de Jrusa-

anciens donnaient

le

nme nom de

Libyqne.

En

Libye-Extrieure
celui

lem, et
le

celle

du palais de Salomon, qui en avait reu

Cyrnaque

et la

Marmarique,

de Libye-Int-

nom de
les

maison de bois du Liban, ces montagnes

rieure tout le pays au sud de la Cyrnaque, et celui

renfermaient dvastes forts de pins et de sapins;

de Libye Marotide toutes

les terres

places entre

dans

parties

basses ou trouvait aussi

et

le

palmier,

l'Egypte et les Syrtes. Les Libyens taient les habitants

l'alos,

des

plantes aromatiques

mdicinales, et

de cette terre gnralement aride

n'est

et sablonneuse, si ce
et sur le

d'autres encore pleines de force et de vigueur.

Ces

dans quelque pays privilgis ou oasis,

plateau de
la

dernires parties de

la

montagne contenaient

aussi

fertile et riche

Cyrnaque.

des pturages o paissaient de jeunes taureaux; mais

Lobna, Lebna ou Labana. V. Lcbna.

un des
Ose

objets les plus estims, celui dont le prophte

Lod,
dain.

ville

de

la

tribu de Benjamin,

proche du Jour-

fait

mention, c'est

la

vigne du Liban, remarqua-

Ce

fut

une des premires qui furent rebties au

de Jonalhas et
le fit

ble surtout, ce qu'il parat, par l'excellent bouquet du

retour de

la captivit.

vin qu'elle fournit.

On

recueille ce

vin particulire-

Lobabar,
petit-fils

ville

o Miphiboseth,
s'tait retir

fils

ment encore aux alentours de l'antique couvent de Canobin. Ce couvent, occup par les Maronites, est
gnralement frquent par
les

de Sal,

lorsque David

ve-

nir sa cour. Elle tait situe au-del

du Jourdain.

voyageurs

c'est l

Lotan, un des

fils

de Ser.
la

II

devait tre fix au midi

que rside

le

patriarche de cette secte religieuse.

La

des Chananens, dans

terre de Ser.
Il

situation du couvent dans la valle de Canobin, Ion

Lu, quatrime

fils

de Sem.

serait, dit-on, le

pre

1407
des Lydiens dans

MAA
l'Asie- Mineure;

MAA
cependant
il

1408

parat

plus convenable de placer sa postrit entre celle

temple magnifique que l'empereur Justinien avait fai* lever en l'honneur du saint martyr, et principalement

d'Arphaxad

et celle

d'Aram.

dans l'opinion que

c'tait l le lieu

de son martyre.

Ludim, un des enfants de Mesram. Ce personnage

passe pour tre
le

pre des thiopiens, bien que cet

Lydie, une des provinces les plus riches de l'AsieMineure, TOccidentde la presqu'le. Avant que d'tre
assujlie

honneur puisse
trit

tre partag par la portion de la posIl

aux Perses,

la

Lydie

tait

indpendante

de Chus qui passa de l'Arabie on Ethiopie.

la

est

l'Halys

tait
la

alors sa limite l'Orient. Depuis, les

vraisemblable, malgr
qui rapporte ce
elle
fait

version franaise de
le

la Bible,

Perses

regardrent

comme

la

plus importante de

aux Lydiens, par

tort

nom

desquels

leurs conqutes. Sardes, ancienne rsidence des

mo-

nous parat avoir

rendu

le

mot Ludim, du
Ludim,
les

narques lydiens, en

tait la capitale.
;

La

fcondit des

texte hbreu, que c'est du peuple issu de

et

terres tait extraordinaire

et,

par sa position, ce pays

descendant par consquent de Mesram, que

phtes Isae
,

pro-

jouissait en outre, des avantages d'un

commerce con-

Jrmio cl zchiel parlent

lorsqu'ils

sidrable.
faisait

Il

tait,

en

effet,

le

centre du trafic qui se

vantent son habilet tenir Tare et lancer des flches.

Luith,

entre l'Asie et les ports de l'Europe. Dans ses

nom

d'une colline du pays de Moab, voisine

vastes plaines serpentaient le Mandre et le Caystre;

et le

du montPhogor.

Tmolus, montagne aurifre, s'loignait peu de sa

Luzv ou Bthl. V.
Luza,
ville situe

Blhel.

capitale, arrose d'ailleurs par le petit ruisseau

du

au pays d'fetthim, fonde par un

Pactole

dont

le

nom

a acquis tant de clbrit.

Tout
Les on

habitant de Lnza ou Blhel. V. Eetthim.

dmontre qu' l'poque de

sa conqute parCyrus, cette

Lcaonie, petite province de l'Asie-Mineure, autrefois

partie de l'Asie tait dans l'tal le plus florissant.

dpendante de

la

Phrygie, et situe au N.-E, de

la

Lydiens se sont toujours montrs

leur attribue d'avoir les premiers

fort industrieux;

la Pisidic, et

au N. de

Pamphylie

et de la Cilicie.

monnay

l'argent.
fois, sui-

C'tait

un pays montagneux dont une

langue particulire
et
,

les

habitants par-

Les crivains bibliques reproduisent plusieurs

vant les diverses versions qui en ont t

laient

probablement un

faites, les

noms

idiome mlang de grec

la

de syriaque,

comme

dans

de Lydie

et

de Lydiens. Nous avons

tabli. (V.

Laabim,

Cappadoce.

Au temps
;

des aptres, Iconium en

elle

Ludim
el

et Libye),

que

les interprles avaient substitu

tait la capitale

en outre,

renfermait les villes de

leurs opinions au vritable

nom

inscrit

dans

le texte, le

De> be et de Lystre.
Lycje, province maritime de l'Asie Mineure, situe

que

c'est ainsi qu'ils

ont souvent traduit tort

;

mol Ludim par

celui

de Lydiens
les

ce qui introduit une

sur
la

la

cte mridionale, au S.-E. de

la

la

Carie, au S. de
et

grande confusion dans

relatives ce pays.

recherches gographiques
la

Phrygie, et au S.-O. de

Pamphylic. Myra

Fa-

Lydiens, habitants de
ce

Lydie.

lara en taient les ports principaux.

Les Lycicns jouis-

Lystre.
l'criture
l'autre

Il
:

y a deux villes de
l'une tait
la

nom
la

cites

dans

saient de quelque civilisation, rsultat de leur voisi-

situe

dans

Lycaouie, et

nage de

la

mer. Au dire de Slrabon, leurs

villes taient
l'instar

dans
la

Lycie, selon la version franaise et

il

confdres depuis des temps trs-anciens,

mme

version latine. Cependant

faut,
il

dire que

de

la

ligue

acheenne. Leur libert ne parat avoir

cic

celte seconde ville doit disparatre, car

y a erreur.

expir que lorsque Cyrus devint le matre

leur

L'interprte a substitu le
or,

mol Ly sir a au nom Myra;

Lycie qui n'en renferme

pays; cependant,

il

parat y avoir eu, sous la

domi-

Myra

est

une

ville

de

la

nation persane, quelques rvoltes.

point du

nom de

Lystre. Ces deux villes se rduisent

la

Lydde ou Diospolis,

ville situe l'E.

de Jopp, et
fut,

donc

une

seule, celle do

Lycaonie,

environ 50

o saint Pierre gurit un paralytique. Elle

en

milles au S. d'iconium. Saint Paul gurit, dans celte

ville,

mme
la

temps que Ramalba

et

Aphrcma annexe
,

un

homme perdu

de tous ses membres

la

et boi-

Jude Y. Aplioerema. C'tait une

ville assez

consi-

teux de naissance. D'abord, considr par

tion, lui et ses

popula,

drable, qui, dans le premier sicle de notre re, fut

livre aux

compagnons

comme

des dieux

le

flammes par Ceslius. Cestius

les

s'en tait

em-

saint aplro ne tarda pas

prouver

les plus

infmes

par pendant que

habitants taient alls Jrusala

traitements de

la

part de cette
;

mme

population, ex-

lem pour prendre part

fte des tabernacles

la ville.

il

cite par les Juifs

ville

il

fut lapide

et tran
ville

hors de

la

n'en restait plus que cinquante dans

LesCrecs

comme

mort. Lystre est une

qui la considrent

clbre chez
la

nommrent
chrtiens
saintes, le

cette cit Diospolis, ville de Jupiter, et les

les chrtiens

comme

patrie de

lui

donnrent

l'poque

des

guerres

saint

Timolhe,

qui saint Paul adressa deux de ses

nom

de Saint-George, en partie cause d'un

pitres.

M
Maacha ou Mchait, dont
porlion de
la

le

nom

a t

donn

la
si-

Syrie qui est voisine de Gessur, pays

sort.

de Maacha ou Machati semble avoir prouv le mme On pourrait croire, d'aprs le livre de Josu,

tu au N. de la Palestine, vers la source orientale du

Jourdain. Reichard place Machali sur le bord du lac

Samochoniles, au nord. Toujours runi au pays de

Gessur, dans
la

que ces deux territoires faisaient partie de la demitribu E. de Manass, et cependant on voit ailleurs que Gessur est gouverne par un roi nomm Tholmai,

mention qu'en uni l'criture,

le

pays

mme

au temps de David. A

la

mme

poque,

le roi

1409

MAC
contre
Capti te.

MAD
l'ordre d'Hrode-Anlipas, la dcollation

Ui
de saint Jean-

de Maacha prtait son secours aux Ammonites

ce prince. Tout porte doue penser que le territoire

de Maacha, de

mme

que celui de Gessur,

la

n'tait

que

Machati ou Maacha. Voy. Maacha.

Machmas,
Benjamin
et
ville situe

contigu avec celui de

demi-tribu E. de Manass,

sur

la

frontire des tribus

de

mais qu'il n'en faisait point partie intgrante. (V. Gessur.

)

d'phram,

l'orient

de Bthaven. Les
se ren-

Philistins vinrent y tablir leur

lieu situ sur la limite

camp avant de

Maaba,

de

la tribu d'Aser,

dre Gabaa, o
les

ils

furent
les

compltement battus par

aux Sidoniens. On y leva, sous le rgne des chrtiens, une forteresse qui passait pour imet appartenant

Isralites,

qui

poursuivirent ensuite depuis

existait

Machinas jusqu' Aalon. Machmas

l'poque du retour de la captivit.

encore
Rois

prenable. Reland y place une

ville.

Le

livre des

Maccs, canton de

la

tribu de Dan,

existe, se-

la

place l'orient de Bthaven, et Kusbe et saint Jleur temps,

il

lon Reland, une ville de

mme nom.
dme
grotte dans laquelle
lit
1

rme nous apprennent que, de

une grande
ville

y avait

Macda,

ville
le

royale chananenne, au S.-O. de JSorec, prs

conservant son ancien nom,

et gisant,

rusalem, sur

9 milles de Jrusalem, prs

de Rama. Ces deux

se rfugirent les cinq rois amorrhens queJosu

nonciations ne sont point concilimes.

tient-il?

quoi cela

prendre, et attacher une potence. Cette

habitants furent alors passs au
partie de la tribu de Juda.
fil

ville

dont

est-ce au texte hbreu de

la

Bible?

Les
et les

de l'pe,

(it

depuis

Septante criven 'Bthoron au lieu de Bthaven,

versions syriaque et arabe Bthcl.
Il

en rsulte (pie

Macdoine, contre situe au N.-E. de

Ei!e tait borne au N. par les

la

Grce.
et Or-

Machmas
tainement

pourrait se trouver TE. de Bclhel, et cer i'E.

;

monts Scardus
l'E.

de Belhoron-la-Basse, mais non TE.

elle

Jvlus, qui

la

sparaient de

la

Dardanie;

par

le

de Bthaven

nanmoins,

pourrait

tre
le

situe

mont Pange,
Thrace
;

qui marquait sa limite entre elle et la

le

tout aussi prs de

Rama ou de Jrusalem que

la

disent

au S. par

mont Olympe

et les

monts Cam-

Eusbe

et saint

Jrme. Si Bthaven est

vritable

buniciis, par lesquels elle confinait avec la Thessalie;

et l'O. par les

leon, le
tre
oit

mot hbreu qu'on

le

traduit par celui d'est, doit

,

montagnes du Pinde, qui Hissaient

YAxius et YHaliacmon.

rendu par
la

mot

devant, ou bien
,

comme
:

il

est

derrire elle l'pire et l'Myrie. Trois grands fleuves

l'arrosaient, le

dans

version des Septante

X encontre

de celle

Strymon

Une

manire,

les

deux

rcits se concilient.

partie de
slave, et

ses habitants tait

de race illyrienne ou
;

Machmtiiatii, villcdcla demi-tribu 0. de Manass,

sur
la

une partie d'origine Thrace

plusieurs taient
la

limite septentrionale de la tribu d'Ephram, au

Grecs. Nanmoins, au livre des Machabes,

Mac-

N. de Samarie.

doine est positivement appele Clhim et ses habitants

Cthens; ce qui reporterait leur origine, suivant les
crivains sacrs, Cthim,
fils

Madaba ou Mdaba. Voy. Mdaba.

Mada, troisime
fils

de Japhcih. L'opinion comfut le

de Javan. Quoi

qu'il

munment admise

est

que Mada

pre des
la

M
mer

en

soit,

ce pays fut d'abord divis en une multitude de

des, peuple tabli dans la contre qui avoisine

petits tats diffrents,

que Philippe runit

irous

sa

Caspienne. Cependant
opinion toute diffrente

le
,

savant M. Mde met une

et

puissance, et dont

il

forma un

tat puissant qui

donna
la

rapporte au
la

nom de Mada
;

bientt Alexandre le

moyen de conqurir

plus

celui d'JEmathia, l'ancien

nom de

Macdoine

il

ex-

grande partie de

l'Asie.

Lorsque Philippe, puisPerse,

soutinrent contre

plique l'addiiion de

VA

qui prcde le

mot /Emathia
dont
le

eurent succomb dans

les

la lutte qu'ils

par
les

le

mol hbreu

ai,

qui signifie une rgion, cl dont

v.ot,

Romains,

la

Macdoine devint province romaine.

,

Grecs formrent leur mot

aia, terre,

Bientt aprs Corinlhe fut prise

en sorte que les RoGrce.

Ils

sens est le

mme. De
chez
la

la sorte, le

mains furent matres de toute

alors la

la

runirent

mailiia, converti

les

mol Aimadia ou AiLatins en Mmathia par le

Macdoine
:

la

Grce, et du tout formrent

changement de

diphtongue Ai en

M,

signifierait

deux provinces

1 la

Macdoine, qui embrassait

dite, la partie

la

ix MaSat, terre de Mada.

Dans

cette

hypothse ing-

Macdoine proprement
y touchait
chae, qui
l'O.,

de lTllyrie qui
;

nieuse, mais susceptible de rfutation, Mada reprsenterait

l'pire et la Thessalie
le reste

et 2

YA-

donc

la

Macdoine.
fils

comprenait tout

de

la

Grce. Thes-

Madian,

l'un des

d'Abraham

et

de Ciura, donE
le

salonique,

Philippes, colonie

mmaine, Amphipolis,

les enfants s'tablirent

primitivement dans
la terre

voisi-

ppollonie, villes cites dans les crivains sacrs, appartenaient

la

nage des Moabites, TE. de

fut l

de Chanaan. Ce

Macdoine.
Isralites

que

le

peuple de Madian se dveloppa et s'ten-

Macloth, vingtime station des

dsert;
ils

dans

le

dit

de manire devenir redoutable non seulement

mais encore par sa propre force. Ceux-ci,
la

venaient d'Arada, et se rendaient Tha-

par son alliance avec les autres peuples ennemis des

Isralites,

bath.

Machoerus, forteresse situe au-del du Jourdain,

dans
la tribu

avant leur entre dans

Terre-Promise, eurent les

de Ruben, au N.-E. et prs de

la

mer
forti

combattre. Les habitants de Madian taient vous au

culte des idoles
Isralites,
:

Morte, sur un rocher lev, entour de profondes valles.

fie.

des

filles

de leur nation, mles aux

Les Machabes
Gabinus
la

l'avaient

considrablement

avaient port ceux-ci au dsordre et les

renversa; mais Hrode-le-Grand mit

l

avaient excits rendre un culte Phogor. Dieu les en

tous ses soins la rtablir. C'est

qu'eut Heu, par

punit

mille

hommes de chaque

tribu attaqurent,

1411
sous
la

MAD
conduite de Phines,
fuite,
le

MAL
peuple de Madian,
le

1412

leur frre Joseph. Facteurs actifs de ce

mirent en

turent ses rois, incendirent ses

acquirent ainsi
d'tre question.

commerce, ils ces richesses immenses dont il vient

villes, villages et

chteaux, et firent un immense bules funestes

tin.

Le faux prophte Balaam, dont

iaienl cause de cette guerre
;

con-

que Mose, en prenant

pousa

Quelques passages de l'criture disent la fille de Jlhro en mariage,

seils

cruelle,

subit la

peine de son crime

le

il

perdit la vie. Quoique, d'aprs

le

femme
bie,

chusite.

une femme thiopienne, ou autrement une Il faut croire que ce mot thiopienne
est alors
le

langage de l'criture,

peuple de Madian paraisse

voit

ou chusite
dont

synonyme'des mots femme d'Arafaisait

avoir t alors dtruit, on

le

cependant reparatre
;

pays de Madian

partie, et qui est

plus tard, jouissant encore d'un pouvoir imposant

il

souvent, ainsi que cela est dmontr ailleurs, appel

maintient
sous
et
le

mme, pendant
le

sept annes, les Isralites

pays de Chus. Voy. Arabie et Ethiopie.

joug

plus dur, s'tablissant avec ses lentes

Madon

ville situe
le roi

vers le nord du pays de Cha,

son nombreux btail sur leurs terres, pillant et

naan, et dont

Jobab

alli

avec plusieurs autres

ravageant leur pays, surtout l'poque des rcoltes.

princes voisins conlre Josu, succomba avec eux. Pris

Gdon mit
seulement,

fin
il

celle calamit; suivi de

500 hommes

par Josu,
,

il

fut tu et sa ville incendie. les Isralites

vainquit, dans la plaine de Jezrahel, les

d'autres peuples

Madianites runis aux Amalcitesct

Magala lieu o camp lorsque David

peu loign de

avaient tabli leur

11

tua le gant Goliath.

devait tre

de

l'Orient,

qui, franchissant le

Jourdain, s'taient
la

la ville

de Geth.
,

ports jusque dans cette plaine clbre, les fora

fuite, les poursuivit

mme

au-del du fleuve, et s'emqu'il

les
fit

la

Magdal ou Magdalo ville situe l'extrmit de mer Rouge, sur la cote occidentale du golfe Hroode l'Egypte.
ville
Il

para de quatre de leurs rois,

puis lors, dit
le livre

tous prir. De-

polite, l'entre
Juifs

y avait beaucoup de

des Juges,

Madianites ne pu-

tablis

dans cette

au temps du prophte

rent plus lever la tte.

Cependant
mais

le

nom de

la

nation

Jrmie.

ne disparut pas entirement, car on

le voit

de temps en

Magdalel,
l'O.

ville

de

la

tribu

de Nephthali, vers

temps se montrer encore

clat.

il

ne

jette plus

aucun

Les Madianites ne formaient point un peuple

;

Magdalgad
Lachis.

ville

de

la tribu

de Juda

au S.-O. de

soumis une seule domination

vivant

comme

les

Arabes ont toujours vcu

ils

taient sans doute par-

tags par tribus obissant autant de chefs ou mirs

diffrents qu'ils comptaient

Magdalo ou Magdal. Voy. Magdal. Magdan, ville situe dans la demi-tribu E. de Manass.

de

tribus,

mais se runis-

On

l'a

confondue avec Dalmanutha. Yoy. Dal-

sant lorsque quelque entreprise importante se prsentait

manutha.

dans leur intrt. Primitivement fixs aux bords

la

Mageddo ou Mageddon
d'Esdrelon,

plaine de)

grande plaine

orientaux de

mer Morte,
bord de
fut l
la

ils

s'tendirent vers

le

valle de Jezrhael, ou simplement

ancienne

sud, et une de leurs colonies ou de leurs tribus vint

s'tablir sur le

grande Plaine. Yoy, Esdrelon.

mer Rouge, non

la

loin

du

Mageth
dante de
fortes.

ville

du pays de Galaad, dpenelle tait

mont
roi

iloreb.

Ce

que Mose, fuyant

colre du

la tribu

de Gad, dont

une des places

d'Egypte, vint chercher un refuge chez Jlhro,

il

prtre de cette colonie, dont

pousa

la iillc

Sphdra.

Magog, deuxime

fils

de Japhet. Yoy. Gog.

de Benjamin
,

Les Madianites se
prsent par

livraient

beaucoup l'ducation du
du bu-

Magron,

ville

de

la tribu

situe

aux

btail; et sous ce rapport, d'aprs l'inventaire

lin
le

environs de Gabaa, et o Sal apprit

la victoire
fils.

remde

Penlateuque

comme

fait

sur eux,

porte sur les Philistins par Jonathas, son

leur richesse tait considrable.

Ainsi, sans

compter

Mahanam ou Manam,
Gad, situe non
loin

ville lvilique

de
le

la tribu

les jeunes vierges captives, car tous les les

mles et toutes
furent
,

du Jourdain, sur
,

bord du Ja-

femmes

qui avaient approch des

hommes

boc, suivant d'Anville

ciiard, qui donne,
sition
il

et

de l'Hiromax, suivant Kei-

extermins,
la

on amena au camp des Isralites

dans
et

est vrai, cette rivire

une poque

plaine de

Moab, 675,000 brebis, 72,000 bufs,

i'or

plus mridionale que d'Anville.

les

Ce

fut l

61,000 nes; et
les
Isralites en

s'y trouva en

telle quantit,

que

David rencontra
Sal.

anges de Dieu aprs

la

mort de
pour s-

firent

ensuite non seulement leur

Manam
l

fut le lieu qu'Isboselh choisit

parure ordinaire,

comme

bagues, anneaux, bracelets,

jour;

aussi se

retira

David lorsque ses troupes

pendants
encore
nites,
lites,

d'oreilles, etc.,

mais

qu'ils

en fabriqurent

poursuivaient son malheureux filsAbsalon, qui fut

des colliers
le livre

pour leurs chameaux. Les Madiades Juges confond avec les Isma-

vaincu et prit prs de cette

ville.

que

Mahumi,
David.

patrie de l'un des vaillants

hommes de
Cilicie, sur
la

sont un des premiers peuples que l'on voie ap-

paratre dans le

commerce de

l'Asie occidentale et

Mallo
le fleuve

ville situe l'E.

de Tarse, en

mridionale
long de
la

ils

transportaient leurs marchandises le

Pyramus. Cette
habitants
se

ville avait

acquis de

cl-

frontire septentrionale de l'Arabie, et les

le

brit; ses

rvoltrent, de
le roi

mme
,

que

dchargeaient dans

voisinage de

la

Phnicie. Ce

fut,

ceux de Tarse, conlre

piphanes.

de Syrie

Antiochus

en

effet,

des

marchands de

celle nation qui se ren-

daient dans ce dernier pays, chargs de baume, de

Malte.
le,

11

existe
la

deux opinions relativement

:

celte

.myrrhe et d'aromates, que

les

fils

de Jacob vendirent

sur laquelle

tempte jeta saint Paul

l'une loulo

1415
vivante dans
l'ile

MAN
de Malte
,

MAS
situe entre la Sicile et

1414
dra,

sans parler des 60 villes ou bourgs de Jar,

Aslarolli et Gaulon.

l'Afrique, veut

que ce

soit sur cette le

;

que

le saint

aptre

ait

trouv son salut

l'autre,

qui offre aussi

l'le

Maon

ville

de

la tribu

de Juda

auprs d'un dsert

quelque vraisemblance,

le fait

aborder dans
la

de

auquel elle donnait son

nom,

sur les bords des

mon-

Mlda, au N.-O. de Raguse, sur

niatie.
Il

cte de

la

Dal-

tagnes du Carmel, l'E. deSimon. David y sjourna

faut

dans cette dernire opinion, supposer

tempte surprit saint Paul dans son
tait
le

quelque temps pendant que

Saiil le perscutait.

que, lorsque

la

Mara, quatrime
sert.

station des

Isralites

dans

le

d-

voyage Rome, Brindes

port vers lequel on

En

sortant de l'Egypte, ceux-ci trouvrent dans

se dirigeait pour aborder en Italie; et en effet, Brin-

le dsert

d'Elham

dans lequel
ni

ils

s'engagrent

des

des

tait

alors le port le plus frquent pour

le

pas-

eaux tellement amres, que

purent en boire;
et se rvoltrent
ils
;

eux

ni leurs bestiaux

te

sage de Tlialie en Grce, et rciproquement. La tempte aurait, dans ce cas, port

le

leur donnrent le
le

nom

de Mara,

navire plus au N.

Mose pria

Seigneur; et lorsqu'il

que

la

position de Brindes, et l'aurait fait chouer sur

eut jet dans ces eaux le morceau de bois

lui avait

que Dieu

le rivage de Mlda.

montr, ces eaux devinrent aussitt douces

que

Mambr ou Valle d'Hbron

au-dessous de
la ville

valle fertile, situe

l

et potables, et la sdition s'apaisa.

d'Hbron. Ce fut

qu'Abraham

March d'Appius
sur
la

lieu

situ,

ainsi

les trois

vint s'tablir, et que sjournrent Isaac et

mme

Ja-

loges ou tavernes dont parlent les Actes des

Aptres

cob; ce dernier y demeurait lorsqu'il envoya Joseph

vers ses frres, qui faisaient patre leurs troupeaux

roule que parcourut saint Paul de Pouzzoles

Il

Rome.

se trouvait sur la voie

Appienne

environ

Sichem. C'est

que

fut

enterre

la

femme

d'Abra-

trois milles

de Torrede Tre-Ponti, l'endroit appel

ham, Sara, morte

Manahath,
lieu

l'ge

de 427 ans.
,

aujourd'hui encore Tor-Appio, quelques milles de

del demi-tribu 0. de Manass

peupl par des Benjaminites.

Rome, Marsa
de
l

ville

de

la

tribu de Juda
fortifia

l'O.

de Lafut

Manam ou Mahanam. Voy. Mahandim.

Manass,
en
lui
fils

chis,unc de
,

celles

que

Roboam. Ce
,

prs

aine de Joseph, qui Jacob prdit,

dans
,

la valle

de Sphata
,

que Zara

roi

d'E-

donnant

sa bndiction, qu'il serait, et cela est

,

thiopie

fut dfait
ville

par Asa

roi

de Juda.

effectivement arriv
peuples.

la

souche d'un grand nombre de

,

Mareth,
bron.

de

la

tribu de

Juda, au N. d'H-

la sortie

d'Egypte

la tribu

de Manass ne
de porter les

comptait que 32,600

hommes en

tat

Masal ou Messal
scr
,

ville lvitique
,

de

la tribu

d'Ala

armes;

et lors

du second dnombrement, ce nombre

sur

le

bord du Cison

son

embouchure dans
dans

tait de 52,700. Elle trouva,

comme les
,

autres tribus,

mer,

sa part de
au-del

la

Terre-Promise

partie

de

partie

Masaloth
Maspiia

ville

de

la

tribu

de Zabulon

la

du Jourdain; ce qui

l'a fait

diviser en demi-

Galile Infrieure, prs d'Arbelles.

,

tribu occidentale et demi-tribu orientale.

La demi- tribu
demi-tribu
,

ville

de

la tribu

de Juda

au S.-O., sur

le

0. prit, en de du fleuve, position entre les tribus

bord du Sorec.

4'Ephram au
le Bassan,

S., et d'Issachar
la

au N.

et la

Masrens, habitants d'un

naires.

lieu

qui
ils

devait tre

E. eut en partage

moiti du pays

de Galaad
le

tout

peu loign de Cariathiarim, d'o

taient origi-

ancien royaume d'Og, et

trois

pays d'Argob.
au-del

Aprs l'expdition des

tribus situes

Masrphoth
non
il

lieu situ sur

le

bord de

la

mer

du Jourdain contre

les

Agarens

et leurs allis,

expde

loin

de Sidon, et connu pour ses salines.

,

Comme
titre

dition qui se termina

la

heureusement,

les habitants

renfermait beaucoup de marais salants

le fait

c'est J sans

demi-tribu E. de Manass prirent, ce

le

qu'il parat,

doute ce qui

dsigner par Josu sous le

quelque extension vers

nord;

ils

prolongrent leurs
,

d'eaux de Masrphoth.

demeures jusque sur

qu'ils taient

la

montagne d'Iermon
lui

parce
tait

Masobia, patrie de
David.

l'un

des vaillants

hommes de

en
;

fort

grand nombre. Cette tribu

riche en btail

aussi

attribua-t-on au-del du

Jourdain des

terres fertiles en pturages. Les habi,

tribus de

Maspha ou Masphath ville situe sur la limite des Benjamin et de Juda o les Isralites vin,

tants, surtout ceux d'au-del du Jourdain

passaient
qu'ils

rent jurer de venger sur les Benjaminites les

cruels
le

pour

tre

hommes

de guerre habiles, rfutation

outrages

faits

au Lvite d'phram

ils

firent

ser-

partageaient avec les

Gadites et les Rubnites, et

;

ment de ne
pha
tait

leur donner aucune de leurs

lieu

filles.

Mas;

pour porter

trs- bien l'arc et l'pe

malgr cela

ils

un

de runion de

prires pour Isral

la justice

ne purent
celle de

rsister l'invasion

du

roi

de Syrie, Hazal,
,

c'tait l

que Samuel avait rendu

de

au peu-

qui ravagea entirement leurs terres

non plus qu'

fit

ple.

Tglath-Phalasar
il

qui leur

partager
la

le

Maspha ou Masph
dans
les

ville

la tribu

de Gad
l

situe

sort des pays dont

tion en captivit.

emmena une

partie de

popula-

montagnes de Galaad. Ce
les troupes

fut
il

que Jepht

Les villes principales de la tribu de Manass taient, en de du Jourdain, Bethsan Jblaam, Dor, Thnac, Mageddo et Nophet; et au-del,
,

rassembla
tre les

avec lesquelles

combattit concette

Ammonites. Judas Machabe s'empara de

en enleva
les richesses
,

place

et la brla.

Maspha , pays

situ au pied

du mont Hermon

et

U15
dont
le

MD
nom
rappelle ta dfaite des Chananens du N.
les poursuivit
,
I

MEM
tion
,

4i6

par Josu, qui

jusqu' Sidon
l'Orient.

depuis les eaux

et le

deMrom

un passage continuel pour le commerce du centre de l'Asie. Rien n'gale le luxe de ses
qui en faisait
rois, qui jouissaient d'ailleurs d'un

Masrphoth

pays de Maspha,

pouvoir

illimit.

Sa religion
Il

tait

celle des
fut plus

mages. Conquise par

les

Maspha.

parat y avoir

eu une forteresse de ce
de Benjamin.

Perses,

la

Mdie n'en

qu'une simple province,

les

nom

au pays de Moab.
,

mais resta toujours un des pays

dans
la tribu

plus fertiles de

Masphath ou Maspha
Voy. Maspha.

l'Asie, des

mieux cultivs,

et

par consquent des

la

plus riches.

On

la divisa

en deux parties,
,

Petite-

Masrca,
dans

ville

royale de l'idume.
le

Mdie ou Atropalne, au N.

pays monlueux et d'un

(

Mathani, suppos
le

mme

lieu

que Mattliana,
de

climat rude, et

la

Grande-Mdie
,

Irak-Adjemi)

for-

pays

le

Moab. Pairie de

l'un des foris

me de

vastes plaines

parsemes de riches

et ver-

David.

Matthana
loin de

ville situe
,

dans

le

pays de Moab

non

doyantes collines. Ses pturages, surtout ceux des environs de Nysa, jouissaient d'un renom qui s'tendait encore plusieurs autres

d'Arnon

au N. de ce torreut.

de ses productions.
la

Mchrath,

patrie de l'un des forts

de David.

Megbis,

ville

appartenant probablement

tribu

de

Mechmas ou Machmas. Voy. Machinas. Mdaba, ville ancienne du pays de Moab, donne la tribu deRuben, auS.-E. d'IIescbon. Elle est menace
d'Isae.

Benjamin,
vit.

et

o 150 individus revinrent de

de
de Dan

la capti-

Mjarcon,
Joppc.

ville

la tribu

situe prs

de

de

mme
,

que tout Moab par

les

prophties

Mello,
lieu

ville

de

la tribu

d'phram, peu loigne de

Meddln
dsert.

de

la tribu

de Juda

l'orient dans le

Sichem.

Mello, valle profonde, dpendante de

de Sion Jrusalem,
et

la

montagne
Tyrola

Mdmna ou Bethmarciiaboth. Voy. Belhmarchaboth.

que Josphe
la

nomme

pon. Elle s'tendait auN. de

le

montagne jusqu'

Mdna, mot traduit par

nom de Mdie

confor-

source de Silo. Elle fut remblaye par l'ordre de

mment
Mdie.

l'avis de la plupart des interprles. Voy.

David

et

de Salomon,

et convertie

en une rue large

Mdie. Madcii est considr

le

communment comme
la

peuple s'assemblait. Salomon y btit des habitations royales pour la fille du roi d'Eet spacieuse,

le

pre des Mdes, qui d'aprs cela seraient de race

dispersion des

gypte, qu'il pousa

mais pour cela

il

fit

une coupure

Japhlhique. Sa postrit, lors de

dans une partie des remblais

qu'il avait

apports pr-

peuples, aurait pris

fixer soit

la

direction
la

du nord-est pour se
vers le

cdemment, de manire
de se rendre de au

isoler celte habitation, et

il

aux approches de

mer Caspienne

l'aide d'un pont qu'il y tablit,

l

mnagea

les

moyens
sur le

sud-est, soit plus au nord. Quoi qu'il en soit, l'histoire

temple qui

s'levait

nous moiiire
au S. de
la

les

Mdes, peuple conqurant, habitant

et

mer Caspienne,
du Tigre.
il

ayant pour frontire

mont Moria. Le peuple de Jrusalem vil ce changement avec une peine d'aulaet plus vive, que pour
tous les travaux entrepris par
bl d'impts
;

TO.

le fleuve

TE. leur limite a frquem-

Salomon

il

tait

acca-

ment chang;
dant YArie et durent

serait impossible de la fixer.

Cepen-

ce fut celte occasion que Jroboam, le

la

Baclriane jusqu' l'indus et l'Oxus

mme

qui depuis rgna sur Isral, se souleva contre

autrefois s'y
,

trouver comprises;
,

Ecbatane,

l'autorit royale. Joas habitait

Mello;

il

y fut tu. Le

leur capitale

Bayes

iala

Habor

sont au

nombre

nom de
et Sion.

forteresse de Mello est quelquefois aussi ap-

des villes que l'criture cite

comme

leur appartenant.

pliqu la forteresse

mme

de Sion. Voy. Jrusalem

Us possdaient quelques
elles taient

places fortes;

leur frontire

occidentale parat en avoir t bien munie;

parmi

Mlothe,

ville

de laCilicie, prise d'assaut par Ho-

Mespila

et Larissa

(Xenoph. Anab.).

lopherne. C'est vraisemblablement la

Mello, situe prs de Tarse.

mme

ville

que

L'empire des Mdes, qui s'leva sur les dbris du

premier empire d'Assyrie, eut une grande puissance.

Conqurants d'abord,
les

Memphis,

ville

de l'Egypte, dont on rapporte

lit

la

Mdes

s'taient faonns

fondation Mens. Elle s'levait sur le

Nil,

mme

du

ensuite aux habitudes des peuples qu'ils avaient sub-

que ce prince avait dtourn en

le

lui

en creusant un

jugus

aussi jouissaient
qu'ils

ils

d'un assez haut degr de

tard

autre plus l'orient que

premier, et au S. du point
le

civilisation,

partagrent plus

avec les

o commence se former
succda Thhes

delta du Nil.

Memphis
ville trs-

Perses

lorsque
si

ceux-ci
l'on
,

s'emparrent de leur pays.

d'aprs Hrodote,
et

comme

capitale de l'Egypte, s'aug-

Nanmoins,

en juge

menta

et s'embellit

au point de devenir une

mme

d'aprs hae

ce peuple tait toujours dispos

c'est

considrable. Suivant d'ANviLLE elle aurait eu, d'a-

franchir ses limites;

pditions dans
1

ainsi qu'il poussa ses

ex-

prs Diodore de Sicile, 6 lieues un quart de circuit.

Asie occidentale jusqu'au bord

la

mme
Mdie

Cependant

il

est hors

de doute qu'elle eut une plus

le

de

rilalyti.

Avant
le

domination

persane,

la

grande tendue. Abd-Allalif, qui vivait dans

sicle

xm c

tait le

pays

plus polic de l'Asie. Elle devait ses

tri

de notre re,

dit

que ses ruines occupaient alors

richesses non seulement ses conqutes et aux

environ une demui-jorne de chemin en tout sens. Long-

buts qu'elle recevait, mais encore sa propre siU

temps

la position

de Memphis

fut incertaine

on crut

H17

MER
reconnatre dans remplacement du Caire;
lie et

MER
occidentales de la Grce. Celte
italienne d'Afna,

1418

d'abord la la siaujourd'hui on ne peut douter qu'elle ait occup Mtrath. Ses environs sont couverts de tuation de
ruines

mer

le reut

de

la ville

autrefois situe sur son ri-

des

si

au N. apparaissent ses trois grandes pyramiimposantes, et l'norme Sphinx, et l'O., dans

:

vage occidental, mais prsent recule 6 lieues environ dans les terres, soit cause des sables qui s'amoncellcnt continuellement sur la cte, soit cause des dpts successifs, forms par les fleuves voisins. Sous le nom de mer Adriatique, rapport dans le rcit

la plaine de Sakkarah, sont parpilles d'autres pyra-

mides moins grandes, destines servir de spulture. En devenant la capitale du pays, Memphis devint en

del navigation de saint Paul en

Italie,

il

nuit en-

mme
chelle

temps,

la

place de Thbes,
Il

la

principale

tendre toute celle portion de la

mer Mditerrane qui

la

du commerce de l'Egypte.

s'y

tablit

mme
com-

de

l'le

de Crte se
l'Italie

prolonge jusqu'
et

Sicile,

en

une colonie phnicienne {Hrocl.

cupait tout un quartier
;

Il,

212) qui en ocle

comprenant

Infrieure,

dans laquelle saint

ce qui prouve que

Paul prouva cette tempte

merce que

faisait cette nation

avec

l'Egypte tait rel-

ment considrable. Des

attira le

Juifs vinrent aussi

:

y former,
qui leur
la

si violente qui le fit aborder Malte. Cependant quelques auteurs ont pens que les termes de mer Adriatique se rapportaient celte

diverses poques, des tablissements

fait

mer
la

prise dans sa
il

moindre tendue. Dans

l'ile

celte dersut-

courroux des prophtes.

son tour,

fon-

nire opinion,

faudrait regarder

de Mlda

dation d'Alexandrie porta un coup faial Memphis,

cte de

la

Dalmatie au N.-O. de Raguse,

comme

en

lui

enlevant

mme une
des rois,

parlie

de sa population.

tant celle sur laquelle la tempte porta saint Paul

et

Cette

ville tait

tellement diminue l'poque de Slra-

supposer que

le

vaisseau qu'il montait se rendait

et

bon, que
tait

le palais

monument immense,
la

n'-

au port de Brindes, o on l'aurait dbarqu, de

l
il

que

plus qu'un dplorable

le

monceau de dcombres.
proie des Arabes, qui
;

aurait travers toute l'Italie pour se rendre

fait tabli

Dans

vn

sicle, elle

devint

Rome. Cependant un
la

parStrabon, con'em-

aux anciennes dvastations en joignirent de nouvelles

il

porain del rdaction des Actes des Aptres, c'est que

ne faut donc pas s'tonner, surtout en Egypte, de ce

ville autant

mer Ionienne

tait

considre

comme une
,

portion

qu'une

dvaste n'ait bientt plus offert

de l'Adriatique.

de traces
l'tat

videntes de son existence. Par suite de

le

Mer de Cnreth ou lac de ibriade

dans
la

lac situ

de barbarie dans lequel

pays est tomb, on a

Galile-Infrieure, entre la tribu de Nephihali

dlaiss les canaux qui servaient de dcharge au trop

plein des eaux

et la demi-lribu orientale

de Manass,

et

nomm mer
Il

du

Nil, et le transporlnit

dans les lacs

par un usage assez familier aux peuples de l'Orient.

est

creuss pour

le

recevoir; rien n'a pu mettre, ds-lors,

form par

le

Jourdain, qui

le

traverse, et dont

on

obstacle ce que les couches du limon du Nil, se suc-

aperoit trs-bien le courant au milieu

mme
et sa

du

lac.

cdant annuellement, n'aient combl en grande partie

Sa longueur est de 6 lieues environ

|

largeur

l'enceinte de la ville, ni ce

que les sables de

achev l'uvre

la

Li-

n'en dpasse pas deux;

le

fond est sabloneux, el l'eau

bye, pousss par

les vents, n'aient

et entait,

en

est claire,

douce

el saine, et

de plus, trs-poisson-

foui totalement ses

beaux monuments. Memphis

neuse. Autrefois, une multitude de pcheurs rpan-

sous

le

rapport religieux, une des principales

,

villes

de

l'Egypte

elle

possdait
la

un collge de prtres. Les

dpravalio:i

que ce

prophtes parlent de

de ses murs,

dus sur ses rives y trouvaient leur existence on sait fut parmi eux que Jsus-Christ choisit ses premiers disciples. Ce lac est environn de quelques
;

qui ont perdu les Juifs. L'criture appelle celle ville

Noph.
Menni,
sinage du

nom

d'une partie de l'Armnie, dans

le voi-

hauteurs qui semblent le mettre l'abri des venis, et cependant on y prouve des temptes violentes qui agitent la surface de ses eaux, comme celles de la

par

le

mont Ararat. Le peuple de ce pays est cit Prophte au nombre de ceux qui doivent fonville

mer dans
resques
,

les

temps d'orage. Les environs sont

pitto-

el ajoutent la vive

impression qu'prouve
,

dre sur Babylone. Voy. Armnie.

Mennitii,

tout chrtien qui vient visiter ses lieux

tmoins de
,

du pays de Moab, au N.-E. d'H-

tant de miracles.

La

fertilit

tait

grande
;

mais

sebon.

prsent
ville lvitique et

le sol

reste inculte faute de bras

et la place

Mphaath,
les prophtes

de refuge du pays de
et

des nombreuses habitations el des villes qui existaient

Moab, donne

la tribu de

Ruben,

comprise par

dans leurs funestes prdictions contre

la

Moab. Reichard
Mer. Ce mot
proprement

place au S. de l'Arnon.

se rencontre souvent

dans

la

Bible,

du lac on ne voit plus que des Cependant on y recueille encore une sorte de baume dont on faisait un si grand cas Rome, que, selon Pline Pompe voulut pour donner plus de maautrefois sur les rives
,

ruines.

sans appartenir cependant exclusivement aux

dites.

mers
peu

On en trouve

l'application frquem-

gnificence son triomphe, qu'on y portt un des arbres qui le produisaient; c'est ce baume qui jouit d'une
si

ment

faite

aux

lacs, et

mme

des lacs de fort

grande renomme sous

le

nom de baume

de la

d'importance.

Quand

autre addition de
la

nom de mer se trouve sans mot, il se rapporte communment

le

Mekke.

Mer du Dsert
Mer Morte.

mer Sale ou mer Morte. Voy.

mer Mditerrane.

Mer

Adriatique,

nom donn aujourd'hui

la parlie
l'Ila.

de mer qui

s'tend entre les ctes orientales de

s.
s.

Mer d'gvpte ou mer Roioe. Voy. Mer Rouge. Mer ou lac v>v, Galile, mer ou lac de Tibriade,
45

m.

U19

MER
i

MER
Jourdain; au S.,
elle est
lui

4120

EAU DE GNSAR OU LAC DE GNSARETH, MER DE CNbeth ou de Cnroth. Voy. Mer de Curelh.

ouverte et s'tend perte de

lieues

vue
|

cependant on

donne 24
le

de longueur

et

Mer
tins,
l
1i

mer Occidentale, mer des mer Mditerrane ou simplement mer.

(grande)

Piiilis-

6 ou 7 de largeur. Vers

sud on trouve, mais lat-

ralement, une petite chane de hauteurs appele montaynes de Sel; et la portion de la valle
suite, et

Mer Mditerrane, Grande

mer, mer Occidentale,

qui lui fait

ait

mer des Philistins, ou simplement mer. Le nom de mer Mditerrane est un mot nouveau, ainsi que l'indique son ctymologie.

par laquelle

il

semble que

le

Jourdain
la

se frayer autrefois un se

chemin jusqu'
le spectacle
:

mer Rouge
triste et

On ne

saurait le rapporter au

nomme

la valle des Salines.

Rien de plus

temps des Hbreux

signifie

ni

mme

au temps des Givcs

terres.

il

de plus affligeant que

que prsente

la

mer

situe

au milieu des

Les Romains
le

mer Morte

et ses
la

aproches

sur quelques points on

qui

le

mirent en usage concurremment avec

,

mot

trouve dans

roche une paisse incrustation de soufre

mare internum
pris, par leurs

mer

intrieure
fort tard

ne l'admirent cepen,

qui parat trangre la substance

la

mme qui compose

dant eux-mmes que

et

lorsqu'ils eurent
,

conqutes successives

possession des
,

descentes escarpes qu'on y rencontre, sont plusieurs cavernes profondes o le

les

montagne,

et

dans

terres qui entouraient le bassin de celle mer. Alors

Bdouin vient de temps en temps chercher

la nuit.

asile

pour

matres de

l'Italie,

de l'Espagne, de

la

Grce
la

de

l'A-

Nulle part on n'aperoit d'coulement et rarevoit des oiseaux.

,

sie-Mineure, de l'Egypte et de toute

barie
,

cte de Bar-

ment on y

Quant au

lac considr

ils

considrrent
,

la

Mditerrane

comme

int-

en lui-mme

l'eau

parat lre trs -basse,

elle

mme

le

rieure, c'est -dire

territoire; bien plus,

comme situe au centre comme leur appartenant

aussi

de leur
en pro,

une distance considrable;

ne ressemble, sous

rapport de sa couleur et de sa qualit, celle d'aucun

lac
:

pre

car

ils la

nommrent

mare nostrum
conserv
,

notre
et au-

elle est

pesante

sale

acre et amre.

Il

s'en

mer. Le

nom

de Mditerrane

s'est

exhale des vapeurs bitumineuses que les rayons brlants

jourd'hui encore c'est le seul en usage. Par le sens

du

soleil

pompent de

sa surface
,

les

qui s'y attache,

il

donne

l'ide

de ce qu'est

effective,

prennent l'apparence de brouillards

de cette substance visqueuse

et se

vapeurs y montrent

ment

cette

mer, partout environne de terres

et

quelquefois sous la forme d'une trombe. Des masses

et sulfureuse
la valle
,

n'ayant de communication avee d'autres mers que par

dont les

des dtroits trs-resserrs, celui de Gibraltar

et celui des Dardannelles au N.

l'O.,

sources abondaient autrefois dans

et

de Siddim,

Mais inconnue aux

qu'on appelle naphle, flottent en

et indolentes
,

effet sur ses

vagues

Hbreux, qui taient

loin d'en connatre les parties

sombres

qui cependant rejettent sans

autres que celles qui les avoisinaient, et qui cependant

la la

cesse sur le rivage des bois ptrifis et des pierres

croyaient trs-vaste, elle fut dsigne par eux sous

poreuses et calcaires. Celle

mer ne
,

contient pas

un

dnomination gnrale de Grande mer ou de mer

expression qui montre assez l'ide

poisson vivant dans son sein

sillonne la surface.
parat inanime,

et

aucun esquif n'en

sans cesse mis en
le seul lre

par excellence,

Comme

la

terre d'alentour, elle

,

qu'ils s'en formaient.

On

trouve cependant
,

le

nom

de

morte;

le sable

mer
de

des Philistins appliqu

dans Y Exode

la partie

mouvement par

les vents,

semble

dou de

la

Mditerrane qui baignait les terres de ces peu-

quelque vie dans cette contre. Les Arabes racontent

ples.

Quant au nom de mer Occidentale

la position

il

lient vi-

de celle mer des choses merveilleuses;

ils

n'en

par-

demment

de cette mer relativement aux

elle se trouve.
la la

lent qu'avec le respect le plus religieux.

Sans doute
dsolation
,

Hbreux, l'occident desquels

La mer

que partout

ici

on reconnat l'image de
la

la

Mditerrane est fort tendue, mais on

connaissait

terrible effet

de

vengeance d'un Dieu outrag et

il

peu

les

Phniciens cl leurs colonies

,

pratiqurent

mconnu; cependant,

est manifeste aussi

la

que toutes
et la

seuls dans l'origine

et ce n'est

que bien postrieure-

les rgions places entre

mer de Cnreth
,

ment eux que vinrent les Grecs et leurs colonies. La mer Adriatique en est une dpendance. Mer Mridionale ou mer Rouge. Voy. Mer Rouge. Mer Morte mer du Dsert, mer Sale ou lac As,

mer Morte
les

ont, dans des

temps reculs
,

t sujettes

des convulsions volcaniques

et

il

est probable
,

que
la

sources brlantes de Tibriade

et la

le

bitume de

mer Morte
la

poudre de soufre

rpandue sur

les

phaltite, dnominations fondes sur l'immobilit en

terres environnantes, doivent leur

commune

existence

quelque sorte de celle mer, sur sa position aux confins

mme

origine, qu'attestent ces

trombes de fume

du dsert, ou sur

la

nature des substances qu'elle

les

qui s'chappent encore aujourd'hui du sein du lac et

renferme. Celle mer, que

Lotit
,

Arabes nomment bahar

la

des crevasses nouvelles qui se forment continuelle-

mer de Loth
le

occupe

plus

grande partie

ment sur

ses bords. Pourquoi une convulsion de cette

le fait

du moins

fond de l'ancienne valle du Siddim ou

si

nature n'aurait-clle point concouru avec

de

la

des Bois, autrefois

riche en pturages et autres

la

punition des cinq villes maudites, qui disparurent sous

produits, et sur laquelle

santit, en

vengeance divine s'appe-

une pluie de soufre

flots

et

de

sel

ou s'abmrent sous de
la

les

mme
de

temps
la

qu'elle frappa les cinq villes

de
il

la

mer? Le
le

texte

mme

Gense n'auto-

corrompues

Penlapole.

D'aprs

Maundrell

l'O.

rise-t

pas

penser, lorsqu'il dit que des cendres

la

(Jour, from Alcppo), elle est ceinte

l'E. et

de

enflammes s'levrent du sein de

terre

comme

la

montagnes extrmement leves; au N.,

imite
la

elle a

pour

fume s'chappe de

la fournaise.

plaine de Jricho

ou

elle reoit les

eaux du

14-21

MER
c'est

MES
encore
la

1422

Mer Occidentale, Grande mer, mer Mditerrane

ou simplement mer.

le lieu

o
Il

la

traversent les caravanes qui

V Mer
la

Mditerrane.

vont

Mekke.

n'y a dans cet endroit

Mer Orientale. On
sition,

a suppos que, mise en oppo-

flaques d'eau, et en basse

que des mare beaucoup de parties

par Jol, avec

,

mer

la

plus recule vers loc-

du

sol sont

sec; mais lorsque la

mare monte

et

cident cette mer Orientale devait correspondre au golfe Persique; cependant, d'aprs zchiel, on pourrait aussi l'appliquer la

lorsque lvent du midi souffle, le passage devient

mer Morte. Mer des Philistins, partie de la mer Mditerrane avoisinanl le pays des Philistins. V. Mer Mditerrane.

dangereux. Plusieurs voyageurs ont t victimes de leur imprvoyance. Napolon faillit prir un jour
que, durant
la

basse mare

il

s'tait

y hasard

aller

visiter les puits dits fontaines de Mose, au-del

de ce

Mer Rouge,

golfe de l'Ocan Indien, resserr entre

,

bras de mer. Les Hbreux purent donc passer

la

mer

l'Arabie et l'Egypte

et spar

de

la

Mditerrane par
le dtroit

gu

mais

le flux, arrivant,

aura empch les Egyp-

l'isthme de Suez

et

di l'Ocan indien par

lui

de Bab-el-Mandeb. On

donne environ 500 lieues de

;

long et 60 dans sa plus grande largeur

niveau
,

quant son

aura engloutis s'ils ont eu Les Hbreux appelrent celle mer Jom-Souh, mer des Roseaux, cause des goules
la

tiens

de

le franchir,

ou

tmrit de

le tenter.

il

parat tre plus lev que celui de la

M-

mons
bes
la

et autres fucus qui

en tapissent

le fond.

Les Ara-

diterrane.

Ce

fut
le

pendant longtemps

le seul

chemin

nomment

Bahr-el-Colzoum, du

nom

du port de
Y. Mer

de

l'Inde

pour
,

commerce de l'Europe,

et pourtant

Col'zoum.

sa navigation

embarrasse par un grand nombre de

Mer Sale, mer du Dsert ou mer Morte.

Morte.

rochers et de bancs de corail runis aux courants, aux

bas-fonds multiplis que l'on y rencontre et aux vents,

est fort dangereuse.

Mrala,

ville

de

la tribu

de Zabnlon, vers

l'O.

Le nom de Bab-el-Mandeb, donn

les es-

Mrom
dans
dain

(eau de), petit lac situ au N. de la Palestine,

au dtroit qui spare cette mer de l'Ocan indien, est

fait,

la tribu
;

de Nephlhali

et

que traverse

le

Jour-

sans doute
il

pour porter l'pouvante dans

c'est le

mme
lui.

que

le lac Samoclioniles.

Josu

prits;

signifie portes

de la mort. Nanmoins, les na-

vainquit sur ses bords les rois chananens du nord

vigateurs de l'antiquit et du

moyen-ge ont

affront

confdrs contre

ces dangers. Durant ces deux grandes priodes, rien

ne cota pour

les

braver

tmoins les navigations des

Phniciens et des Hbreux, qui parlaient d'Elath et

probablement aux environs des eaux de Mageddo, o les troupes de Sisara furent mises en droule.

Mrom,

lieu situ

d'Asiongaber pour aller

la

faire le trafic

de l'Inde ou de
de Suez et

Mronatu,
Mronalhite

patrie de l'un des officiers

iro

du service de
,

cte d'Afrique

et les flottes qui, sorties

la

David. Nhmias cite

,

habitant de celte ville

la

un
des

de Cosseyr, avaient

mme
la

destination.

son ex-

qui

s'employa
sainte
,

reconstruction
la

trmit septentrionale,

mer Rouge se
de

divise en

deux

murailles de
vit.

la ville

au retour de

capti-

golfes, celui d'Acaba TE., et celui

golfes Elanilique et Hroopolite

de Suez,

l'O. les

l'antiquit.

Dans

la

Mroz, pays dont

n'avoir pas

les habitants ont t

maudits pour
l'a

bifurcation que forment ces deux enfoncements, s'lvent, en Arabie, les

march contre

Sisara.

Reland

plac prs

monts Sina

et

Horeb,

si

clbres

du Cison.
Merrua, pays de l'Idume. Barucl parle de ses haaux Thcmanites, dont il combat et relve la fausse sagesse.
bitants, qu'il runit aux Agarcns et

dans

l'histoire

du peuple hbreu. La mer Rouge ne

les

reoit

aucun cours d'eau important;

teignent une hauteur considrable et

mares y atune force qui

peut-tre devient plus sensible, parce qu'il ne s'y prcipite

Mes, quatrime
possd
cette
|

fils

d'Aram, que

l'n

suppose avoir

point de fleuve qui vienne combler

le reflux. Ainsi
,

le dficit

caus par

pendant que

les

eaux cou-

mont Masius dans la Msopotamie. De montagne s'coule une rivire que Xnophon
le
)

rent vers Bab-el-Mandeb, l'ijuilibrc n'tant pas rtabli

(Anab.

appelle Masca

par un versement de fleuve

Suez

de

mme

voir son
la

nom

et que Ton a conjectur deau petit-fils de Sem. Les habitants de

,

qu'un long espace du bas-fond reste sec. Peut-tre

bien est-ce l une des circonstances dont
la polit itjue
le

contre voisine du

mont Masius

sont expressment

savoir et

de Mose surent

tirer parti

aux yeux des

appels, par Etienne de Bysance, Masieni, ou Masiani: circonstance dans laquelle on a cru trouver un

motif
lo-

Isralites, en leur faisant voir,

dans un vnement
le doigt

de plus pour fixer

cal ito.

la

demeure de Mes dans eeuc

dont
a

fatigus, et regrettant dj l'existence facile que leur procurait la

fertile

cause parat aujourd'hui naturelle, Providence qui les dirige, eux, abaitus,
la

de

Msopotamie, contre de
nie par le

l'Asie,

spare de l'Arm-

mont Masius,
;

Egypte,

et

qu'ils

commenaient
ils

partie de la chane
la

changer

qui

la

contre d'arides tlserls o

couvre au N.

du Taurus '

de

Syrie

entrevoyaient toute sorte

l'O., et de l'Assy

de privations. C'est probablement dans le voisinage de Suez, suivant M. Dubois-Aym (police sur le sjour des Hbreux en Egypte, et sur leur fuite dans le dsert), nHadjroth, qui remplace aujourd'hui l'ancienne ville de Phihahiroth, prs de l'endroit o fut depuis bti lyma, que les Hbreux franchirent
la

mme

ne, a 1 E. par les deux fleuves de l'Euphrate et , du Tigre, qui en forment, pour ainsi dire, l'encadrement, au S. Le

nom de Msopotamie
fleuves.

est grec, et

de
:

formation assez rcente parmi les Grecs d signifie pays situ entre les
(

eux-mmes

Les habitants du

mer Rouge;

!i

pays l'appelaient Aram-Naharim, c'est--dire, Syriedes-Rivires, dnomination quivalente. La plupart des

iU"
pacages
ou qui
est

MES
de l'Ecriture qui l'ont
en Syrie; et, en effet,

MlT
mention de ce pays,
ces
rivs dans la valle

4424
par
le midi, c'est--dire,
petit,

du

Nil,

ajoutent, au

nom de Msopotamie,

mots

de Syrie
,

par l'Ethiopie, ce n'est que petit

sans doute,
le fleuve et

on comprenait

dans

que Mesram

et sa postrit ont
Il

descendu

de la ]:es temps reculs, ce pays au nombre de ceux d'ailleurs le langage des peuples tait le mme. Syrie
:

form leurs tablissements.

y en eut, cependant,
:

qui restrent en arrire dans l'Ethiopie

les autres

Sous

la

domination persane

n'tait point

mot de Msopotamie encore en usage car Xnophon appelle

,

le

se portrent dans les contres environnantes.

Chacun
en Afri-

des six enfants de Mesram, cits par

sa place en dehors

la

Gense, trouve

ce pays Arabie; non plus qu'Hrodote, il ne connat semle nom de Msopotamie: d'immenses steppes,
blables celle de l'Arabie et, plus

de

la valle
;

du

Nil, soit

que, soit au S.-O. de l'Asie

il

en rsulte donc que,

il

que

cela, le

nom-

bien que l'criture n'en fasse pas mention,

faut

bre des bordes arabes qui les parcourent, ont contribu tablir cette conformit de dnomination qui
existait dj, quelques gards,

que Mesram
ront, rests

ait

eu encore d'autres enfants qui seIl

sur les bords du Nil.

en aurait eu

ce

dans

la

nature et

l'as-

serait Kobth,

que nous crivons souvent

les

ainsi Coplite

pect du pays.

On
le

dsignait quelquefois aussi la Mso-

ou Copte, ou bien Missr, suivant

poll.,

Arabes. (Chamt.

potamie sous

nom

d' Assyrie,

mais

c'tait lorsqu'on

Egypte sous

les

Phar., etc.,

I,

p. 99,

ex

la nomy runissait la Babylonie; enfin les modernes ment Djezira, d'un mot arabe qui signifie le, terme

Abd-Arraschid-el-Bakoui). Indpendamment du

nom
;

de Missr

qu'ils

donnent au pays, ceux-ci appellent en-

rpondant

la position isole

de

la

contre entre les

core Kobtlii les descendants des anciens gyptiens

et
il

ileuves et les montagnes. Malgr la prsence de ses steppes, le sol de la Msopotamie , gnralement plus

est

dmontr que la langue copte

n'est autre

uni que monlucux

taines parties on

offre

de

La varit. Si

dans cer-

que l'ancien idiome gyptien. Le savant M. Et. Quatremre a prouv (Beclierh. sur la lang, et la lillrat,
de rEgypte, Paris, 1808, 8, p. 4 etsiv.) qu'elle fut

n'y

voit d'habitants
,

que quelques

hordes nomades sorties de l'Arabie ou descendant des montagnes , dans d'autres et surtout au bord de l'Eupbrale, et au pied mme des montagnes, le pays
,

en usage jusqu'au xv

sicle

de notre re.
,

Messa, lieu sur lequel on est fort peu d'accord

et

dans lequel on a cru reconnatre

le

mont Masius, en

est plus fertile et

mieux

cultiv. Aussi tait-ce l

que

Msopotamie. C'est, avec Sphar, une des limites assignes

la

se trouvaient les villes les plus considrables, telles

postrit d'Hbert.
le

qvCEdesse

Circesium

la

Carchemis de l'Ecriture

et

Messa, vraisemblablement
Jrusalem.

nom

d'un palais

autres situes dans le voisinage de l'Euphrate, et Ni'

sibis

vers le nord. Les villes

d'

Ur
,

et d'

Uaran apparla

Messal ou Masal. Yoy. Masal.

Methca, vingt-deuxime
le

tenaient galement cette contre

bien que

prela

station des Isralites dans

mire de
Gense

ces

deux

villes

soit
la

considre

par

dsert

ils

venaient de Thar et se rendaient

comme

dpendante de

Chalde. Y. Chalde

Hesmona.
Milet, place maritime del plus grande importance,

et Ur. La population des montagnes se compose en

partie de tribus barbares et belliqueuses qui ne re-

dans
Tyr,

l'Ionie,

partie de l'Asie-Mineure.

Ce

fut,

aprs

connurent

l3

joug d'aucun matre

c'tait particulire-

la ville la

plus

commerante de

l'antiquit et la

ment

celle qui longeait le Tigre.

La Msopotamie
les

fit

mtropole de plus de cent colonies, dont plusieurs

galrent en richesse et en grandeur
et
la
la

cependant partie des tats de presque tous

qurants de l'Asie, jusqu' ce qu'elle
les
lut

con-

mre

patrie,

partage par

surpassrent

mme

dans

la suite.

Mais lorsque
tait
,

Romains
la

et les Parthes, qui s'en disputrent sou-

S. Paul y aborda,

en venant de Samos, Milet

,

vent

possession.

la

faveur des troubles auxquels

dchue et

fort

au-dessous
villes

pour l'importance

de

l'empire de Syrie fut en proie, la petite contre d'Os-

beaucoup d'autres
d'hui, cette

de l'Asie-Mineure. Aujour-

rone se forma en royaume, lequel dura fort longEdesse temps, mme pendant la domination romaine
:

ancienne patrie de Thaes, d'Anaximan-

dre, celte reine des cits

commerantes de

l'Orient,

en

tait la capitale.

ne prsente plus que des ruines gisant aux environs

des petits villages de Palatsha. Le golfe sur lequel
est
elle tait situe est

Mespii ou Maspha. Yoy. Maspha.

Mesram,

le

second des

fils

deCbam. Son nom

mme

combl par

les sables.

un de ceux sous lesquels

les

Hbreux connaissaient

Misor, lieu du pays de

la partie la ville

Moab

il

donnait son
et

nom

l'Egypte, et encore aujourd'hui, les Arabes

celte

nomment
Gense ne

du dsert qui l'avoisinaiL

o se trouvait

mme
,

contre

Missr.

Quoique

la

fasse mention que de Ludim, Ananim, Laabim, Neplitliuim

de Bosor. Yoy. Bosor. MisphAt (fontaine de), le mme

lieu

que Cads.
de Lcs-

Phetrusim et Cliasluim,
les

Mesram,

Arabes rapportent
fils,

comme enfants de le nom de Missr un

Yoy. Cads- Bar n.

Mitylne, une des principales
villes

de

l'le

autre de ses

tandis que les

:

Hbreux en font honque

l'origine

neur Mesrim lui-mme

tre en rien ce
fait

diffrence lgre, qui n'al-

bos, o S. Paul se rendit en sortant d'Assos. Cette place devint, avec le temps, assez importante pour

traditionnel,

de

la

donner son

nom

la totalit de

l'le,

qui se

nomme

population de
l'tablit
il

la

valle

du Nil
si

est Chamite, ainsi

que

d'une manire

prcise le Psalmiste, quand

encore aujourd'hui Metelin, environ sept milles, moins de deux lieues, de la cte de Troade. Celte
le est

dsigne l'Egypte sous le

nom

de

terre de

Cham. Ar-

une des plus grandes de PArchipel

elle est

U25
clbre pour avoir donn le

MOC
jour plusieurs person

MOR
que
les Juifs rebtirent

1426
la captivit
;

au retour de

elle

nages remarquables de

l'antiquit,

Sapho, Alce,

devait se trouver prs de Siclcg.

Pittacus, Eschine, Thophraste, et au musicien Ariun.

Modin

patrie des Machabes, et ville

,

ou forteresse
se retira lors

La

ville tait

situe dans

une position trs-agrable,

o Malhatias

le

chef de

la

famille

l'le, dans une petite pnindeux ports elle tait elle-mme sule, et possdait coupe par des canaux que la mer alimentait et que

sur la cte orientale de

des perscutions que les rois de Syrie firent prouver

aux

Juifs

de Jrusalem. Suivant
,

la

carte de la Palestine
,

de Reichard

et

celle

du docteur Pococke
serait situe

cette
la

l'on

nommait

euripes.

On

clbrait autrefois, Mity-

place, btie sur une

tribu de Dan.

montagne,

dans

lne, des jeux

l'on disputait le prix

de

posie.

Moab, c'est--dire, engendr du

pre,

fils

incestueux

chardson

ii

Cependant des voyageurs rcents ( Rip. 226 ) portent cette ville environ 10
;

de Lolh, et le pre des Moabites, qui, primitivement,

habitrent tout le pays l'orient de la

milles au N.-O. de Jrusalem

position

que
de
d'

lui

assi-

mer Morte

et

gne peu prs

Il

la

carte

de

la Palestine

An ville.

de l'embouchure du Jourdain, jusqu'au temps o les conqutes des Amorrhens les forcrent se maintenir au S.

y eut un magnifique mausole lev dans cette ville

,

par Simon

aprs
,

le

meurtre de son frre Jonathas

pre,

de l'Arnon. Leur pays tait, avant eux, occup par les Emim, peuple de la race des gants. Il y eut toujours de grandes inimitis entre les Moabites et les Isralites, et une haine qui, avec le temps, ne
fit

par Tryphon

la

mmoire de Malhatias son

fut dtruit

mais ce monument

pendant

la

guerre qui

rendit Titus matre de Jrusalem.

Molada

ville

de

la tribu

de Simon

situe vers

que

s'accrotre. Ils s'opposrent,

mais vainement,

l'E., et rebtie

au retour de

la captivit.

ce que les Isralites missent, leur arrive, le pied sur leur territoire, et leur refusrent, au milieu des

MolathIj
dente.

ville

que

l'on

confond avec

la

prc-

nombreuses
proie,
le

privations

auxquelles

ils

taient

en

Montagne
sur
laquelle

sans autre dsignation

l'ange tentateur

fort haute

et

pain et l'eau. Balac, roi de Moab, ordonna

:

transporta Notre-Sei-

mme
qui
fit

au faux prophte Balaam de les maudire ce dire par Mose que jamais ce peuple ne reconDieu. Nanmoins, Dieu conserva les

gneur.

On

la

place

non

loin

de Jricho.

Montagne
leva,

des

Amorrhens. Yoy. Amorrhens.

des autels aux

natrait le vrai

Montagne du Scandale, montagnes o Salomon

Moabites
lait

comme

instrument des punitions

:

qu'il

vou-

comme
,

dans

les hauts

lieux

infliger

son peuple

il

permit qu'Isral subt

idoles des peuples trangers.

Les uns croient reconle

leur joug pendant l'espace de dix-sept annes aprs la

natre

dans

la

dsignation qu'en donne

;

livre

des

mort de Josu. David combattit

cette population re-

Rois,

la

montagne des Oliviers

d'autres croient plutt

muante

et la

soumit au tribut qui parat avoir t de

qu'il s'agit ici

d'une hauteur situe au S. de Jrusalem,

des filsd'Ennon.
,

cent mille brebis avec leur toison, et de cent mille

au-del de

la valle

agneaux.

l'poque du schisme,

Moab passa sous

la

le
il

Montagne du Temple
qui y tait construit
;

ainsi

pouvoir des rois d'Isral, mais

mort d'Achab,

c'est la

nomme du temple mme que le montMoria.

situ

se rvolta. Joram et Josaphat se runirent,

fut vaincu,

Moab
et

Yoy. Moria.

mais ce triomphe des rois d'Isral

s'tait joint

de de

Monte du Scorpion
la

dfil

sur les confins

Juda, qui

le

prince d'dom, n'amena

tribu de Juda et de l'Idume, l'O. del pointe

aucun rsultat important.

sor dvasta
il

son tour Nabuchodono-

mridionale de la

mer Morte.
;

Moab

lorsqu'il vint conqurir la Syrie, et

les habitants

Morastiii, patrie du prophte Miche

c'tait sui-

est probable

que

eurent alors

le

mme

vant saint Jrme,

un bourg de

la tribu

de Juda,

sort que les enfants d'Isral, et qu'ils furent transf-

l'E. d'Eleuthropolis.

rs en d'autres pays. Les prophtes font de vives me-

Moria, une des collines renfermes dans l'enceinte

naces contre Moab

gnation, peuple de

qu'ils appellent,

dans leur indil'idole laquelle

de Jrusalem

celle

tait situe l'aire

,

d'Areuna, ou

Chamos nom de
y

d'Oman,

et

o David dressa

pour remercier Dieu

les Moabites rendaient les principaux

honneurs

reli-

d'avoir dlivr Jrusalem de la pesle,

un

autel

rem-

gieux.
les

Le pays de Moab fut, de beaucoup, rduit par Amorrhens sa limite fut le lit du torrent de
;

plac depuis par le temple. Cette colline tait d'abord

de forme irrgulire
le

aussi fallut-il

pour construire

l'Arnon qui, ensuite, le spara du partage de Ruben.

temple et ses dpendances sur une surface unie et

et

Des autres cts,

prcise, car
il

il

ne devait point avoir de borne

sans doute, que les Madianiles

suffisamment tendue, augmenter son aire,

nir par

soute-

se prolongeait dans les grands dserts

l,

d'immenses constructions ses cts, qui ftn>

de l'Arabie. C'est

niaient un carr.
le

l'orient

elle

faisait face la val,

se trouvrent tablis au milieu des Moabites.

Moab
avait

du Cdron

valle

trs.;-

profonde

et

commundominait

renfermait quelques villes importantes, entre autres

la ville d'Ar,

ment apppele de Josaphat. Au midi,

sur Ophel,

elle

depuis Areopolis, sa capitale.

Il

d'une hauteur que Josphe porte 300

fallait

aussi de grandes richesses en or et en argent. David

coudes, en sorte qu'il

un pont pour commu-

dposa ce
gneur.

qu'il lui

enleva dans

la

maison du SeiMoab.
celles

niquer de
l'Acra,

Sion avec

le

temple.

l'occident tait
le

qui commandait

son tour

temple

et

Moab

plaines de). Yoy. Plaines de

ville

enfin

au nord
et qui

un

foss profond creus de

main

MocnoNA,

de

la

tribu

deJwla, une de

d'homme,

s'interposait entre le

temple et le

M27
quartier de Bezetha.
trui le

NAB
La fameuse tour Antonia, consle

NAI
uni ceux de

1428

Gog

et

de Magog. La

mme obscurit
nom

r-

d'abord sous

nom

de Barris, par Ilyrcan,

,

et

gne sur
le

lui

que sur eux. Cependant on a pens que

zchiel avait dsign par ce
les confins

restaure ensuite par Mrode

qui lui
le

donna

le

nom

prophte

les

d'Antoine son bienfaiteur, flanquait

temple l'angle

monts Moschiques sur

que
le

de l'Armnie, monversions

N.-O. On

sait

que

c'tait

dans cette forteresse, conset escarp

tagnes riches en mines de cuivre. D'autres

celle-ci,

truite sur

un rocher lev de 50 coudes,

donnent au ch. xxvii, 15

d* zchiel,

de tout

ct,

que sigeait toute l'administration roles

nom

de Javan, en sorte que

l'on a cru qu'il s'agis-

maine, voy. Antonia. Lorsque

sirent contre les Juifs avec
la

Syriens se condui-

sait

des peuples descendus de Javan, c'esl- dire, des

celte atrocit qui devint

la

Grecs.

Au
,

surplus, suivant le prophte

les habitants font

on

tirait

de
la

cause

du gnreux dvouement de
ils

famille des

ce pays

encore aujourd'hui

Machabes,
tenir

levrent sur
la ville

l'Acra,

afin

de mieux
forte-

chasse aux hommes, des esclaves et des vases d'airain.

en leur pouvoir

de Jrusalem, une
la ville.

Myndus,
Myra,
neure,

petite

ville

maritime de

la

Carie, dans

resse qui dominait sur le temple et sur

parvint s'en emparer
ser,
;

Simon
la ra-

l'Asie-Mineure.
ville
l'O.

son premier soin

fut

de

maritime de

la

Lyeie,

dans l'Asic-Mi-

de combler le vallon qui sparait l'Acra deMoria,

de cette petite province. Dans son voyage

et d'abaisser le

sommet de

la

premire de ces deux

le

Rome,

saint Paul loucha

dans ce port, o il passa sur

collines,

pour que dsormais

temple pt tout com-

un autre btiment. On a confondu dans quelques traductions cette

ville

mander par
liants faits

sa position leve et tre

vu de

tous.
la

Ces

de Myra avec une prtendue

ville

de Simon furent consacrs par

publique.
la

reconle

de Listra

qui n'existe point en Lycie.

naissance

Des tables
pour

d'airain durent

Mvsie, province de l'Asie-Mineure, au N.-O. La partie la

transmettre
plaa
,

postrit, et

non seulement on en
les

plus occidentale forma l'ancienne Troade, dont

capitale, la
et si

comme

c'tait l'usage

actes publics,
I

la ville

malheureuse

llion, acquit

une

si

montagne de Sion, mais encore dans les galeries du temple une copie en fut conserve dans le Trsor. Pour les changements survenus sur le mont
sur
la
:

grande

funeste clbrit. Des peuples de races

diffrentes en occupaient l'tendue,

mais
les

il

fut difficile

mme

dans l'antiquit, d'en

fixer

limites.

Des

Moria
le

voy.

Jrusalem

et

au Diclionn. Archolog.,
I

Grecs oliens occupaient

l'Hellespont et
Milel
,

le littoral, el

tendirent la

mol Temple.
Mosel
,

chane des colonies cariennes et lydiennes jusqu'

la

ville
trafic

ou pays cemmeranf, o
d'ouvrages en fer.

l'on faisait

Propontide, o Cy/yque, colonie de

un grand

On ne

trouve au-

clipsa toutes les autres.

Le
(I,

sol

du pays, sui-

cune donne qui puisse aider

fixer sa position.

vant

le

tmoignage
fertilit la

d'Hrodote

149), surpassait
la

Mosroth, vingt-quatrime
dans
le

station
ils

dos Isralites
se rendaient

presqu'en

fconde lonie, et

culture des

dsert. Partis

d'Hesmona
des

terres tait l'occupatiou ordinaire

tants.

des anciens habi-

Bn Jaacan. Mosoch, nom de

Troade elAssos, o saint Paul dbarqua, appar-

l'un

fils

de Japheth, toujours

tenaient cette province.

N
Naalol
le
,

ville lvitique

de

la tribu

de Zabulon

sur

eurent soutenir contre les peuples voisins. Cepen-

bord du Cison,et dont lesChananens restrent en

dant celte amiti se dmentit plus tard, et les Nabalhens furent battus par Jonathas, frre de Judas, qui

possession moyennant un tribut qu'ils payrent aux

Zabulonites.

ravagea leur territoire. Les Nabalhens taient un

Xuma,
Jricho.

ville

de

la tribu

de Juda, vers

l'O.

peuple pillard,
ils

comme

le >ont tous les

la la

Arabes; mais

Naaratha,

ville

de

la tribu

d'phram, au N.-E. de

s'taient

formes cependant

conduite des cara-

vanes de l'Ymen aux bords de

,

Mditerrane. L'-

Narajotii

l'an

des enfants d'Ismal dont

la

pos-

ducation du btail
pales

tait.

en outre une de leurs princitait

trit parat s'tre

propage dans

la partie

de l'Arabie

occupations.

Leur nom
le

celui

que

les

appele

le

pays dos Nabathens.

petit-fils

Grecs connaissaient
sait si c'est

mieux parmi

les populations

Narath,

d'sa
fils

on ne

de

lui

du nord de
cependant,

l'Arabie, lis en firent

mme
;

l'application
la suite,

ou bien deNabajoth,

d'Ismal, que les Nabalhens

plusieurs peuples assez considrables

le

dans

onl reu leur existence et leur

nom.

nom

des Nabathens ne dsigna plus

Naro ou Nro. Voy.

ple de l'Arabie, issu
soit

ISbo.

que cetie partie de l'Arabie que nous appelons aujourd'hui VHedjaz,

iNarlthens, plus ordinairement Nabathens, peu,

soit

de Nabajoth

fils

d'Ismal,
11

Nachon ou Nachor
Haran.
(

Ciiidon

aire de).

Voyez Chidon.
,

de Nabath,

petit-fils

d'sa, par Rahuel.

rgne

ville

de

ou Haran

ou Charan. Voye

de l'incertitude sur l'tendue du pays que ce peuple

occupait.

On

lui

a assign toute
la

la

contre comprise

mer Bouge. Les Nabathens ne paraissent pas, au moins sous ce nom, dans l'criture avant le temps des Machabes. Eux seuls
entre l'Euphrale et
assistrent alors les Juifs dans les guerres que ceux-ci

Nahaliel, plaine situe dans de Bamoth. Les

Isralites

le

pays de Moab, au S.

y sjournrent.

Naiias, ville de la tribu de Juda.

Nam

ville

o Noire-Seigneur rendit

la vie le fils

\m
de
la

nh
veuve. Elle appartenait la tribu d'Issachar, et
|[

NIC

*-i30
raisin.

Nhel-Escol ou Torrent de la Grappe de

Voy. EscoL
Nhiel,

tait situe

au pied du mont Hermon.

la tribu

Najoth, prs deRamatha, dans

David, fuyant
ville
la

d'phram.

ville

de

la tribu

d'Aser, au S.

colre de b>al, se relira dans celle

Il

Nemra ou Bethnemra. Voy. Bethnemra.

Nemrim (eaux
de), petit torrent
le

auprs de Samuel.

y avait

une cole de pro-

de

la tribu

de Ru-

phtes.

ben, qui court se jeter dans

,

Jourdain.
la
il

Naphis
celui

nom de

l'un des

fils

d'Ismal

qui devint
le

Nemrod (pays de)

rgna Nemrod,
villes
fils

nom donn
,

Babylonie

d'un peuple. Ce peuple devait habiter dans

et

de Chus, et o

btit les quatre

voisinage de lTture ou d'Ielhur,

puisqu'il s'allia avec

des Agarens,

de Babylone, Arach

Achad

et Chalann.

Voyez

eux contre

les trois tribus d'au-

Bubijlonie.

del du Jourdain.

Nphath-Dor, canton de
ville

la ville

de Dor, de

la tribu

Naples, c'est- dire Neapolis,

de

la

Macdoine,

d'phram, situ sur

la

mer

Mditerrane, et dontB-

dans

la

partie

la

plus orientale de celle contre, et o

l'le

nabinadab, gendre de Salomon, eut l'intendance. Nphi, lieu o fut cach, l'poque de
le feu sacr pris
la captivit,
Il

se rendit saint Paul en quittant

de Samolhrace.
et

Nation sainte. Voy. Hbreux, Isral

Nazaren,

Juifs.

sur i'autel dans

le

temple.

tait voi-

nom donn

Jsus-Christ
Il

comme
le

ayant

sin

de

la

piscine probatique.

Nhmias

le

nomma
souche

t lev dans la ville de Nazareth.

fut aussi

Nephtar ou Purification.
Nepiithali, sixime
fils

tous les chrtiens, et devint ensuite celui d'une secte

particulire.

de Jacob.

Il

fut la

de l'une des douze tribus d'Isral. Le sort plaa celle

,

Nazareth

petite ville situe sur

une hauteur

au

tribu dans la Galile Infrieure et Suprieure, au N.

S. de Sphoris,

dans

la

Galile, tribu de Zabulon,

1*0.

de

la terre

de Chanaan; Les Nephthalites aimrent

l'esprit

environ cinq lieues au S.-E. dcPtolmas, et

du

mieux se concilier
de se
les aliner

des habitants du pays que

ils

mont Thabor.

Patrie de

la

sainte Vierge,
la

Nazareth
fut l

en essayant de les chasser;

leur
tait

est clbre dans l'histoire de

religion.

Ce

que

imposrent un
trs-fertile.

tribut.

Le

territoire

de celle tribu

Noire-Seigneur passa les premiers temps de son existence;

il

Mose avait prdit que Nephthali jouirau

il

fut

menac, cependant, par

le

les habitants,
la

en abondance de toutes choses, qu

bndictions
le

serait

combl des

qui voulurent

prcipiter

du haut en bas de

monlui

du Seigneur,
les

et qu'i/ possderait la
la tribu

mer

et

tagne sur laquelle

tance avant
la

la ville est btie.

,

De peu d'imporaprs

midi.

Ravage par

Assyriens,

de Nephet

venue du Christ

elle resla

thali vit ses villes et ses

campagnes dvastes
,

dles

dans

l'obscurit.

Aujourd'hui ce n'est plus qu'une

peuples par Tglath-Phalasar

qui en

emmena

runion de petites maisons dissmines en groupes

irrguliers, jusqu'au pied d'une colline qui s'lve en

habitants en captivit. Lors du premier

dnombrement

dans

le

dsert

Nephthali comptait 53,000

les

hommes
nombre

forme d'amphithtre

el

entoure peu prs

la ville.

en tat de porter
n'tait plus

armes

au second

ce

Sa population, compose de 12 ou 1400 habitants, est en grande partie chrtienne. Il y a un couvent spacieux cl bien construit qui renferme, dit-on, dans son

que de 45,400. Trente-huit mille

el le conduisirent

hommes

bien arms de lances et de boucliers vinrent se joindre

David

Hbron

de

Jrusa-

enceinte l'ancienne demeure de Joseph d'A imathie,

et la place

lem.

o l'ange annona

la

Vierge sa conception
l'tat le

Nephthali
vers
le

ville

de

la tribu

du

mme nom,

situe

miraculeuse. Toute cette contre est dans

plus

centre. C'tait la patrie de Tobie.

(

dplorable, quoique le sol soit lger et facile mellre en uvre. Son aspect justifie presque le sarcasme de Nathanal
:

Nephtali
Galile
,

montagne de

partie

montueuse de
de Cds.

la

dans laquelle

tait situe la ville

Peul-il venir quelque chose de bon de Nazareth?

ville

Nballat,

de

la

tribu

de Benjamin.
les I

Nephtar ou Nphi. Voy. Nphi. Nephtoa source qui se trouvait sur

,

la frontire

des

Nbo,

ville

de

la tribu

de luben, rebtie par

tribus de

Benjamin
,

et

de Juda.

Rubnites, lorsque ceux-ci eurent pris possession des

terres qui leur taienl assignes. Quelques-uns de ses

Nephthum

le

quatrime des enfants de Mesram.

le

Bochart place sa postrit dans

pays voisin de
la

la

habitants furent au
la captivit.

nombre de ceux qui revinrent de

la
|

Cyrnaque,

l'E., c'est--dire,

dans

Marmarique.
au-dessus de

Suivant les prdictions des prophtes,

s'tait

D'autres l'tablissent dans

l'Egypte
,

l'Ethiopie

main de Dieu

appesantie sur

elle.

entre le Nil et
,

la

mer Rouge.
situe dans le voij

Nbo, montagne dpendante des monts Abarim, et

situe dans la tribu de

Nsam
Nslb
,

position ignore.

Rubcn. Ce

fut sur celte

mon-

ville

de

la tribu

de Juda

tagne que mourut Mose aprs avoir pu jouir de la vue du pays de Chanaan. Le sommet s'appelait Phasaa.
"Voy. Abarim.

sinage d'IIbron.

Ntopuat
patrie

Ntophati

Ntupha ou Ntuphati
,

'

de

l'un

des forts de David

ville

Nebsan,
sert,

ville

de
la

la tribu

de Juda, situe dans

le d-

Juda, situe aux approches de Bethlem.

habitant de Nlophat.

Ntophatite,
d'Am-

de

la tribu

de
{

non

loin

de

mer Morte.
position

Nceb ou Adami. Voy. Adami.

Nhlamite, habitant ou natif de Nhlam
inconnue.
:

Nicopolis

ville

que

les

uns placent en Macdcine,

le golfe

sur

le

Nessus,et d'autres en pirc,sur

Il

braoie.

parat

que S. Paul y passa

l'hiver

de 63-04,

1431

NIL
chane arabique et
la

NIL
chane libyque
,

\
il

entre son premier et son second emprisonnement

coule tra-

Rome.
Nil, grand fleuve d'Afrique, clbre moins par l'tendue de son cours que par les bienfaits qu'il r-

Ainsi maintenu

vers une valle quelquefois excessivement resserre. , il reste enferm dans un seul lit pard'les plus

sem
sition

ou moins considrables jusqu'

,

pand sur

le sol

de l'Egypte
,

aussi, le peuple gyptien,

lui a-t-il

de Cercasore. Alors
,

frapp de son importance

vou, dans sa reregardait le Nil

et

lines s'loignent, et le Nil

la podeux chanes de colpartag en plusieurs bras,

les

connaissance

une sorte de
et

culte.
(

Il

forme un triangle dont

dont
la

le

comme
et

sacr

Plutarque

de Jsid.

Osirid.
titre

nous

base s'appuie sur

sommet est Cercasore, et la mer Mditerrane son

;

apprend que
on

les

gyptiens

le salurent

du

de pre

aspect est celui de

la lettre

grecque A

appele delta

de sauveur de l'Egypte. Sur une mdaille de Julien,

lit:

dont

le

nom

est rest toute celte partie

de l'Egypte.

Deo. sancto. Nilo.

le
,

et

Parmnon de Bysance
Jupiter
:

donnait ce fleuve
KeiA
p.

nom de

AiyfrrrM ZsO
,

cours du fleuve importance.

Les bras du Nil sont nombreux dans celle partie du mais ils n'ont point tous une gale
;

(M. Letronne
).

Recherches sur /''Egypte

in-8,

On

les

nomme

aussi bouches. Quelquefois

;

397

Malgr

les tentatives qui ont t Alites

pour

y parvenir, les modernes ne sauraient dterminer avec une parfaite exactitude les sources de ce fleuve.
l

en sorte que de principales qu'elles taient d'abord, quelques-unes d'entre elles deviennent en quelque sorte secondaires et rciproquement de secondaires principales. Les plus importantes taient autrefois au nombre de
,

ces bouches prouvent des changements

ne faut donc point s'tonner

si le

trac de son cours

donn

lieu, toutes les

poques, tant d'hypothses

sur les confins de
la

diffrentes.

Les uns
;

les plaaient

sept

c'est

savoir
;

en venant de

l'E. l'O.

la

l'Egypte, au S.

d'autres les

transportaient dans
tin

branche Plusiaque

2 la branche Bubastique
la

5 la
la

Mauritanie. Alexandre crut ce fleuve dans

le

moment

reconnatre

branche Mendsienne; 4

branche Phatnitique; 5"

cours de l'IIydaspe, rivire de l'Inde

les

branche Sbenny tique

6 la branche Bolbitine; et 7 la
et

(Strab. xvn

826). Dans

temps modernes,

les

branche Canopique. Les branches Canopique

siaque taient autrefois les principales
;

Plu-

Jsuites portugais les portrent dans la province de

aujourd'hui

Goyama, en Abyssinie,
fois
,

l'orient du lac
,

Demba

toute-

ce sont les branches Bolbitine et Phatnitique. Ce fleuve

plusieurs gographes
,

entre autres le clbre

tant le Nil une ri-

dborde annuellement

et

couvre dans celte circons-

d'Anville

considraient

comme

tance presque toutes les terres de l'Egypte. Dans ses

vire qui vient du S.-0.,el qui est connue sous le

nom
,

crues priodiques
qu'il
qu'il
si

il

y dpose ce limon bienfaisant

il

de Bahr-el-Abiad, ou

rivire

Blanche. Cette rivire

apporte des pays o

traverse
,

sa source et

de ceux

dont aucun Europen n'a encore pu visiter les sources

,

et qui

procure au sol de l'Egypte une

voy. Egypte
;

puisqu'aucun ne
e

s'est

avanc, de ce ct, au-del

,

incroyable

fertilit,

mais en
,

fertilisant

du 10 degr de

latitude N.

o est arriv M. Fred.

Lune, situes vers

ainsi

une contre naturellement aride

et qui est cele

Caillacd, vient, selon les crivains arabes, des monts

pendant devenue
des

beaucoup d'poques
,

grenier
,

Djbel-Kamar ou montagnes de
11
e

la

le

grandes nations

il

exhausse
et
,

son
,

sol

et

en
il

degr de

lat.

S.

Cependant

le

major Rennell in,

mme
les

temps

il

l'tend

en

effet

sans cesse
le

dique cette source au S. du Darfour

tre

dans une con-

empite

mme

sur la

mer

ainsi

que

prouvent

nomme Donga
de Paris
)
,

par 25 long, de Greenw. (25

N.
,

monuments

historiques

d'poques
ainsi

trs-connues

20', E.

et 8 lat.

plus de 4 degrs au
les Jsuites et

et

mme

trs-voisines de nous,

que

le

prouve

S. de la source de

VAbawi
11

que

Bruce
que
,

aussi la position de villes qui, fondes autrefois sur le

ont pris pour

le Nil.

rsulte de cette opinion

et
le

bord de

la

mer, en sont aujourd'hui places

des dis-

Ybawi ou Bahr-el-Azreq
rivires de l'Abyssinie
,

Tacazze ou Athbara

tances plus ou moins considrables, telles que Dainielle

et

rpondent l'Astapus et
,

Rosette. Dans l'espace de vingt-six annes seule,

l'Astaboras, qui, selon les anciens

Nil. C'est

se jetaient

dans

le

ment
dans
t. I,

cette dernire a t recule d'une demi-lieue

(

au

lieu

nomm

Halfay, situ au-dessus de

,

les terres

Du Maillet

Description de l'Egypte,

Chendy

vers le 16 parallle
,

que

le

Bahr-el-Azreq,
,

p.

128). Hrodote (II,

est

4,

5) affirme que
,

le

Delta

feuve Bleu

se runit au Bahr-el-Abiad
le

fleuve Blanc,

du Nil
o
j

un prsent du fleuve

qu'il fut
;

une poque
et
,

pour former
traverse

grand

et le vritable fleuve

du Nil, qui

il

ne formait qu'un immense marais

configuration du sol de

en

effet

toute la Nubie et l'Egypte.

Au-dessous de
d'Hal-

tout concourt le prouver, les

changements survenus
la

Chendy, deux degrs plus au N. que

phay,
le Nil se grossit
l'le

la position

dans

la

Basse- Egypte

aussi
,

de Y Athbara, l'ancien Astaboras,

la

limite de

de Mro. Dans
il

Nubie, le

lit

du Nil se

bien que sa propre nature, qui est tout--fait alluviale c'est--dire, due aux attrissements qui se sont suc-

replie sur

lui-mme; mais
la

est

encombr de rochers
dangereuse
,

cessivement forms et consolids. Le Delta a d

,

en

qui en rendent

navigation sinon
Il

du
qui

moins
disent

trs-laborieuse.

franchit les cataractes

consquence former aux poques, anl-historiques un golfe immense qui s'est combl avec le temps et
,

ne sont point aussi effrayantes que les anciens nous le

,

s'est petit petit converti

en une terre-ferme. Les eaux

et

il

arrive sur les terres d'Egypte

qu'il

par-

du

Nil sont, dit-on

saines

quand

elles sont

pures

court du S. au N. sur une longueur de 7 degrs et de-

mais elles sont trs -bourbeuses.

l'antiquit
1 ,

Ce

fleuve reut, dans

;

mi et comme ses rives sont bordes l'E. et l'O., e du 24 au 30* degr , par des chanes de collines la
;

beaucoup de noms diffrents

il

en dut

quelques-uns la reconnaissance. Les Grecs l'appel-

W 53
rent xescva*, Ocan,
sTos
,

ODO
nom
,

OU
Pour
,

1434

corrompu, form deQxsa^s

Egijplus.
(

chanes d'ingale hauteur, qui se prolongent sur une

aigle

et Atyfatc

est de formation rcente

Champoll.

le mot M7, il I%pf. sous /es

tendue de 4 ou 5 milles.
la rivire,

Il

y en a trois autres prs de

qui courent E. etO.; le premier de ces trois

Pto.,
que ce

t. 1

p.

129
roi

).

Diodore de Sicile (I, 17) assure

derniers, en partant du S., est appel Nebbe-Yonos

fut

un

nomm

Nea, Nilus, qui

le

lui

donna

cependant on

lui attribue

encore d'autres ori,

ou Yonas. On y voit, en effet, un tombeau o l'on prtend que reposent les restes du prophte Jonas;
auprs est un petit village. Le second se

gines. Les anciens gyptiens appelaient le Nil laro

le fleuve
,

nomme
;

Tal-

dnomination conserve aussi par les Co-

Hermoush,

et n'offre rien

de remarquable
de Ninive.

le troi-

ptes (Champoll., ib.).

Le prophte zchiel dsigne

sime cause de sa rgularit et de sa hauteur est

appel Tal-Nino,
la colline

ce fleuve sous

le

nom

de grandes eaux; ses rives taient

On trouve des
pendant

couvertes de grasses prairies.

Ninive, dans l'Assyrie proprement dite, ville qui
jou.
:

lvations semblables

tant au S.

qu'au N.

plusieurs milles; elles sont moins

caractrises et
elles
;

autrefois de la plus grande importance. Suivant

i

moins sensibles. Une plaine unie existe entre

la Gense, Assur en fut le fondateur. Les Grecs rap-

portant sa fondation Ninus,

la

nommrent Ninus.

on y remarque des fragments de poterie et d'autres dbris pareils ceux que l'on voit sur l'emplacement
de toutes
les villes dtruites.
le

Quoi

qu'il

en

soit, elle fut btie,

peu de temps aprs

En

fouillant le sol,

on a
l'oue

Babylone, sur

les

bords du Tigre; on a cru retrouver son

trouv, ajoute plus loin

mme

voyageur, une

emplacement
ville

une heure de chemin au N.-E. de la moderne de Mossoul. Ninive formait un carr

de pierres prcieuses antiques,

et d'autres pierres

char-

ges d'inscriptions hiroglyphiques. Quelques-unes ont

t dcouvertes et dessines par M. Richde
les

long dont les cts allongs avaient, suivant Diodore

Bagdad, dans

de

Sicile (II, 3),

150 stades,

et

les plus courts seule-

Mines de l'Orient. Dernirement, on a trouv une

ment 90; son

environ. Ses
ils

circuit tait

de 450 stades ou 18 lieues

et

grande table en pierre couverte de dessins et de caractres inconnus (Travels in Mesopotami,

murs avaient 100 pieds de hauteur,

pour que
trois chars

Lond -, 1827).
les frontires

taient assez larges

tenir de front.

En

pussent y outre, 1500 tours s'levaient encore

la

Noa,

ville

de

la tribu

de Zabulon sur

deNephthali.

de 200 pieds au-dessus de ces murs. Depuis

conle

qute de Ninive par Arbacs, roi de Mdie, dans

Nob ou Nob. Voy. Nob. Nob ou Nob, ville sacerdotale de

jamin ou de
les

la tribu
fil

de Ben-

milieu du vin' sicle avant Jsus-Christ, cette ville

celle

d'Ephram, dont

Saiil

massacrer

prouva un grand bouleversement; mais

elle

fut

de

habitants, parce que le grand-prtre Achimlech,

nouveau rpare par ce prince,

et devint la capitale
elle fut

alors dans celte ville cause de la prsence

nacle, avait fourni quelques vivres David.

du taber-

du grand empire d'Assyrie. Cent ans aprs,

nouveau conquise par Nabopolassar,
dvaste
;

de

et

entirement

Nob ou Canath. Yoy. Canath.

Nodab,
ville

c'est peine si

maintenant quelques faibles

de l'Arabie qui subit

le

mme

sort

que
Aga-

traces en rvlent l'existence. Lucien prtend, que de

Naphis dans son alliance avec

les Ilurens et les

son temps, on ignorait son emplacement. Jouas prophtisa sa chute de la manire la plus terrible. Voici

rens contre les trois tribus d'au-del du Jourdain;

l'une et l'autre furent totalement dvastes.

ce que rapporte de cette

ville

le

voyageur M. Buc-

Noph,

ville

du pays de Moab, conquises par

les

kingham, qui se transporta de Mossoul sur son empla-

Isralites sur les

Amorrhens ;
dont un
tiers

elle n'lait pas loigne

cement prsum;

il

y reconnut quatre espces de

de Mdaba.

huttes ou leves de terre disposes dans la forme d'un

Nophet,

ville

seulement appartenait
les

carr, et sur jlequel on ne voit ni briques ni pierres,

ni

la demi-tribu O. de

Manass:

deux autres

tiers

aucun vestige de btiments

ce sont simplement

taient probablement rests en la possession des Cha-

de grandes masses de terre recouvertes d'herbes, et

ressemblant aux fortifications d'un camp abandonn.

nanens. Peut-tre bien est-ce

l'Orient

la

mme queNphat,

de Dor?
ville

Le
et

plus long de ces retranchements va du N. au S.,

se

Noran,
dain.

de

la tribu

d'Ephram, prs du Jour-

prsente sous

la

forme de plusieurs petites

o
Obddom, maison situe dans un bourg voisin de
Jrusalem, et ol'arche d'alliance fut
dpose.

Odullam, Odollam, ou Adullam-Socho Yoy. Odollam.

momentanment

Oholi, patrie de l'un des forts de David.

Oliviers (mont des), montagne situe TE. de Jrusalem, et spare de
la

Oboth, trente-quatrime station des Isralites dans

le dsert; ils

venaient de Phunon, et se rendaient

la valle

la ville

parle lorrenlduCdronet
la

Giabarim. Ce lieu devait se trouver dans

Salines, au S. de la

des

valle de Josaphat. Elle tait loigne de

ville

de

mer Morte.
ville

toute la valeur du chemin que Von pouvait faire

le jour

du

Odollam ou Adullam-Socho,
retira

de

la tribu

de

sabbat. Cette

montagne

est irs-fertile, bien cultive et

Juda, environne de cavernes dans l'une desquelles se

couverte d'oliviers qui

porte.

lui

ont

fait

donner If

nom qu'elle

David fuyant

le

courroux de

Saiil.

Ce

fut

une

des villes que

Roboam fortifia aussitt aprs le

schisme.

Yoy. Adullam-Socho.

Le docteur Clarke y a trouv un bosquet de ces arbres d'une immense tendue, qu'il a suppos avoir t le jardin de Hetfisemane. La montagne se partage

1435

OPH
du
milieu

ORO
domine
les

U36

en

trois collines; celle

deux f
I:

autres.

Ce

fut

de celte colline qu'aprs sa rsurrection

ciel.

que, vers le 20* degr de latitude mridionale. Pour adopter cette opinion, on s'est fond, entre autres
motifs, sur la ressemblance

Noire -Seigneur monta au

Sur

la

plus belle de ces

que

l'on a cru

remarquer

collines, celle qui regarde le midi,

Salomon leva des

montagne
la

enire ce

nom

autels aux faux dieux, d'o cette

fut

ap-

laquelle les

de Sofala et celui de Sophir, forme sous Septante et Josphe crivent le mot Ophir;

pele montagne du Scandale. Quant

fait

troisime qui

mais

il

n'existerait entre ces mots, selon Michaelis

II,

face

au N., on

l'appelle la

montagne du Galilen,

{Spicileg. Geogr. Hbr., pars

logie, car Sofala,

p. 199),

aucune anadel mer.

Gogr.

paroles dites par les anges aux aptres au

moment de

en arabe,

signifie le rivage
(

l'ascension de Jsus-Christ, prodige qui attira sur cette

D'aprs

le

savant
t

Gosselin

Rech.

sur la

montagne toute

la

vnration des chrtiens, cl encore

les

des anciens,

il,

in 4), c'est
,

rechercher Ophir beaucontres que ni les

ni
les

aujourd'hui on y remarque

ruines d'une glise

coup trop
Phniciens,

loin

et

dans des

btie pai l'impratrice Hlne, sous le titre de V Ascension.

ni les

Hbreux,
les

Egyptiens, ni

Du sommet de

la

montagne, on jouit de
la ville.

la

vue

mme

les

Grecs

et

Romains dans des lemps

du panorama complet de
Ono, une des
sur
le

Olon ou Holon. Voy. Holon.

villes

de

la tribu

de Benjamin, situe

bien postrieurs, n'ont jamais frquentes. Quelques auteurs ont cependant entrevu que la position d'Ophir pouvait tre en Arabie, surtout ISiebnhr. Gosselin est

bord du Jourdain.

de cet avis, et
la

il

l'expose avec dtail;

il

place

Ophaz, que

ou Colchide,
le golfe

dom Calmet considre comme le Phase Saumaise comme l'le d'Ophiode dans

Ophir dans

position d'une ville appele Doflir, ville

considrable, capitale du Bellad-Hadsj, dans l'Ymen,

Arabique, et que l'on confond aussi avec Ophir.

un peu plus au N. que Loheia,

ville

et prs d'ivie autre

Voy
le

Ophir.
la ville

Ophel, quartier de

de Jrusalem, situ entre

sur lequel s'levait
le

la

bord de mer, en serait aujourd'hui une quinzaine de lieues

Doffir, autrefois sur le

nomme

Aflar.

mont Sion
un

et le

mont Moria,

de distance, cause du retrait des eaux. Quelque prcision qu'apporle

temple. Parmi les commentateurs, les uus veulenl que

c'ait t

dans sa dmonstration

le

respectable
la

lieu lev, d'autres

un

lieu
(

profond. Si l'on

Gosselin,

il

est

permis de croire cependant que

d-

s'en rapportait la version

le

grecque

IV Rois

v,

24),
,

nomination d'Ophir esi une de celles que

les anciens

mol Ophel

serait

rendu par celui de

w#vfa
.

qui

employaient, mais avec un sens vague, pour dsigner

signifie lieu obscur, tnbreux; d'un autre ct,

Josphe

des contres loignes; l'antiquit en offre plus d'un

dit

qu'Ophel ou Oplan est un

faire
c'est

lieu,

Xwpo ? Une circonsdernier terme

cile

exemple. Ophir serait donc, dans

cet le

hypothse,

tance qui doit

considrer ce

une expression indiquant non un

plement une rgion du monde,
orientales et d'Indes occidentales

lieu fix,

mais simd'Indes

comme dcisif,

que cel historien

la

ce

nom

pr-

comme ceux
dans
la

cisment lorsqu'il dcrit

direction de l'ancien
il

mur
mPa-

gographie

de Jrusalem travers Ophel, sur lequel

en parlant du mont Moria, que
ridionale du temple.
ralip.

a dj dit,

moderne;

elle aurait,

en consquence, appartenu aux

dominait

la

face
(II

riches ptys mridionaux du litloral de l'Arabie, de l'Afrique et peut-tre

Ce

fut,

ce qu'il parat

de l'Inde, o

les

Phniciens avaient

xx?au, 14),

le roi la ville

Manass qui renferma Ophel

de David
;

dj gagn de grandes richesses par la voie des ca-

dans l'enceinte de
jusque-l
la

ce qui prouve que

les

ravanes, remplace depuis par

opinion,

la

navigation.

Celte
et

cit

de David n'avait point excd

mise par
etc.,
t.

le

savant

Heeren

(Poliliq.

limites naturelles de la

montagne de Sion, qui

est rel-

Comm.,
vrit

H, p. 83), serait-elle plus prs de

la

lement borne par

toura et
la fortifia.

la

ravine de Silo. Manass l'en-

que

les autres, quelles

que soient

les

vraisem-

Voyez Jrusalem.
Gelli.
la limite

blances de

nom

qui puissent exister d'ailleurs?

la Iribu

Opher ouGeth-Opher. Voyez

Ophra,
au N.-E.
Ophir, lieu,
ville

Ophni,

ville

de

de Benjamin, vers

le

N.

ville

de

la tribu

de Benjamin, sur

Oreb, rocher auprs duquel deux des chefs madianites furent

mis mort.

Il

tait

probablement situ

ou pays connu pour

les richesses

dans

la

demi-tribu 0. de Manass, sur le bord du

que

le

commerce en

rapportait, et qui consistaient

Jourdain et prs du gu de Belhberra.

particulirement en or. Sa position a donn lieu de

Orient (peuples de
sae,

1').

Par ce mot,

les

prophtes

nombreuses opinions;
tre plus controverse;

et
il

jamais question n'a t peuten a t de

Jrmie,zchiel et Jol, font allusion aux Ara-

mme

pour

celle

bes, dont la position tait orientale relativement eux.

de Tharsis. Tous
d'lre considrs Bible.

les

pays qui possdent des mines

Ornan ou Areuna. Voyez

Oronam,
ville

Aire d'Areuna.

d'or ont eu, quel que ft leur loignement, l'honneur

de l'ancien pays de Moab, entre

la

comme

reprsentant YOphir de

la

dans

le

partage de
ville,

tribu de

Ruben comme
les

ville

On

l'a

port en Colchide, sur les bords du

moabitc. Cette
d'Ilsbon
,

qui ne devait pas lre loigne

celles

Phase, dans

le

Bengale, au Pgu, Sumatra, Ceylan,

est

une de

que

prophtes dsi-

dans

la presqu'le

de Malacca, dans l'Inde, sur

l'a

la

cte

gnent

comme

devant tre victimes des fautes de Moab, de Dieu.

occidentale c l'Afrique; on

mme

cru, aprs la
et

et sur lesquelles doit s'appesantir la justice

dcouverte du Nouveau- Monde, Saint-Domingue

Orontes, rivire de

la

Syrie qui a sa source dans le

au Prou; enfin, et
nion
la

il

faut le reconnatre, c'est l'opila cte

Liban, traverse mse,

i

Apame
la

et Anlioche, au-des-

plus

commune, sur

de Sofala, en Afri-

sous de laquelle elle se jette

mer.

1&
Orthosiade
,

PAL
Aror.
la cte,

PAL
Ozensara,
ville

145g

Orori, Aror ou Arori. Voyez

ville

de

la

tribu d'phram, dont le fon-

phnicienne, situe sur

dateur fut Sara, qui btit aussi les deux Bthoron,

poursuivi au N.-O. de Tripoli. Ce fui l que Tryphon, relira honteusement de Joppe sur un par Judas, se
vaisseau.

Haule

et Basse. Elle tait

au N. d'Aphscrema.

tins,
la

PhilisPalestine. Ce nom, qui drive de celui des de s'appliquait originairement la partie S.-O.

de manire pousser vers

se termine par le

le N.-O. une branche qui mont Carmel; puis vient la monta-

Grande-Palestine, c'est--dire, au pays des cinq d'Azot, princes ou rois philistins d'Accaron, de Geth,
d'Ascalon et

gne d'phram, dont dpendait les monts Gelbo, Garizim, bal, Silo et Quarantania. Les montagnes de

de Gaza

mais jamais

il

ne fut tendu,

Juda foraient

la

partie la plus mridionale de toute la

l'O.

avant
lites

temps de J^us-Christ, au pays que les Israoccuprent. Ceux ci employrent le nom de terre
le

chane; elles sont

de

la

mer Morte. Les monts

isoles
,

Seir et tarmel du sud en sont les parties les plus im-

de Chanaan, d'abord restreinl au pays situ entre la mer Mditerrane et le fleuve du Jourdain, mais qui
ensuile, prenant

portantes.

Parmi

les

montagnes

la

plus re-

marquable
dont

est celle des Oliviers

un quart de lieue

embrassa

la

une extension de plus en plus grande, totalit des terres o ils demeurrent,
' Isral

l'E. de Jrusalem.
le

Le grand nombre de montagnes

voyez Chanaan; celui

ou

terre dlsral,

auquel

pays est entrecoup devait naturellement y former beaucoup de valles souvent ces montagnes
;

on ajoutait quelquefois celui de Juda et ceux de Terre du Seigneur, Terre-Promise, et plus tard celui de
Terre-Sainte. Les prophtes, surtout zchicl, l'ap-

laissent entre elles des plaines

non moins remarqua1 la plaine

bles par leur tendue que par l'intrt historique qui

s'y rattache.

Les plus clbres sont

la

du

pelant vaguement
ral.

la

montagne ou

les

montagnes d'Is-

Jourdain

ou

valle forme par les

lac

deux rives du
et la
le

Ptolme et Pline (v. 24, 25) la nomment indiffremment Palestine ou Jude. Les frontires taient, au N., la Syrie et une partie de la Phnicie; au S et
entoure par
le

fleuve entre le

ou mer de Cnreth

mer
du

Morte, ou bien, suivant Eusbe, depuis

pied

Liban jusqu'au dsert de Pharan dans l'Arabie-Ptre,

l'E., elle tait

grand dsert de l'Arales

de manire comprendre, non seulement les champs

fertiles

bie, sur

les confins

duquel habitaient

Amalciles,

de Jricho, mais encore

les plaines
,

de Moab

les

Idumens,

les Madianites, les

Moabites et les

Amet

la

plaine d'Esdrelon

ou

valle de Jezral

entre les

monites. Sous les rgnes de David et de Salomon,

ses limites furent recules jusqu' la

montagnes du Thabor, du Carmel

5 les plaines de

et
,

d'Ephram;
le

mer Rouge

Saron
le

et

de Sphla

long de

la

l'Euphrate

depuis elles se resserrrent de manire

ce qu'elles taient

Mditerrane, entre

promontoire du Carmel et

l'ex-

devenir peu prs

vant.

aupara,

trmit mridionale du pays des Philistins; 4 la valle

En

dfinitive
tait

au temps de Jsus-Christ
TE. par
les

la

du Cdron
;

entre Jrusalem et
;

la

montagne des
fils

Palestine

borne

montagnes
la

Oliviers

5 la valle de Josaphat
,

6 la valle des

de Galaad
Syrie et
S.
le

et les dserts

de l'Arabie, au N. par
par
la

d'Ennom
dait

fameuse par

l'horible culte

Liban,

l'O.

Mditerrane et au

Moloch; 7

la valle

que Ton y rende Rpham ou des Gants ,

;

par l'Arabie-Ptre

et l'Egypte.
,

Sa longueur,

qui s'tendait de Jrusalem Bethlhem

la valle

8 et enfin

fixe

de Dan au N. Bersabe au S.
entre 42 et

comme

le fait

d'Escol ou des Raisins

Tcrilure, tait d'environ 50 lieues, et sa largeur, de

d'IIbron.
la

Le nom de
;

non

loin

de

la ville

dsert apparat souvent

dans

TE.

l'O., variait

5t>.

Sa superficie ne d-

Bible

sans s'appliquer toujours de grandes plaiquelquefois on le donnait des

et r-

passait pas 750 lieues carres, et cependant, dans les

nes sablonneuses
terrains fertiles,

temps de prosprit, on y compta jusqu' 5,000,000 d'hommes. Du nord une chane- de montagnes, qui se
divise au-dessus de la Palestine en
rallles, le

mais vagues en quelque sorte

:

servs aux pturages

celui de

tels taient le dsert de Jricho,

deux branches pa-

Juda
,

au S. de Bethlhem, ceux d'Engaddi

Liban et V Anti-Liban, confondues dans l'-

de Bersabe
I

de
la

Maon

et autres.

La mer Mditerla

criture sous le
vert de neige
,

mme nom

de Liban, c'est--dire, coule

rane borde

Palestine l'O.; les Isralites

Il

dsi-

parce que sur

plus haut

sommet de

gnaient sous diffrents noms.

y avait

le

long de la

cette chane la neige ne fond jamais, se projette vers

le S. et le S.-E.

cte quelques bons ports. Pour les eaux intrieures

il

de manire circonscrire le bassin du

qu'il faut se
,

faut les distinguer

les

en lacs et en eaux courantes.

le lac
,

Jourdain.

VHermon,
le
,

garder de confon-

Parmi
tes
,

premiers sont
,

Mrom ou Samochonide Gnsareth

le
,

dre avec

Petil-Hermon

situ

de l'autre ct du

au N.

le lac

de Cnreth
,

de Ti,

Jourdain

est le

nom

appliqu cette dernire partie

briade ou bien de Galile

et la

que traverse
,

Jourdain

du Liban.

la

suite viennent les montagnes de ta-

mer Morte
,

mer du

Dsert

lac Sal

ou lac As-

laad, puis celles

du Basan,

et enfin les

monts Abarim

phaltite

toutes ces montagnes sont l'orient du Jourdain.

l'occident de ce fleuve s'tend

except

o ce fleuve a son embouchure. Le Jourdain tous les cours d'eau ne sent que des ruis-

comme une
le

suite

du Li-

ban
le

la

chane laquelle appartient

mont Thabor

Petil-Hermon, et qui, au N. de Samarie, se bifurque

seaux torrentueux , parmi lesquels il faut cependant remarquer YHieromax, leJaboc et Vrnon, qui se jettent, les deux premiers dans le Jourdain, et le der-

1439
nier dans la

PAL
mer
,

PAL
de Galaad
S., avait
et

1440
de Ruben, plus au

Morte. Dans la Mditerrane se per-

du Basan; 13*
,

la tribu

dent

le

Belus

le

Chon,

le

Cana

le

Sorec et

le

Bsor.

La

pour limites Cad

le fleuve

du Jourdain

la

Bible reprsente sous les couleurs les plus atfertilit elles

mer Morte, l'Arnon

Basan. Tels furent

et l'extrmit des

montagnes du

trayantes la

beauts du pays de Chanaan,

qui devaient paratre encore plus sduisantes aux H-

breux aprs
dsert
,

le

long sjour qu'ils avaient

fait

dans

le

les partages prpars par Mose et excuts par Josu aprs l'invasion du pays. Malgr quelques luttes avec les peuples voisins , luttes dans

au milieu de privations de tout genre. Ses

,

lesquelles les
la

Hbreux n'eurent pas toujours

:

le
la

dessus,

plaines taient fcondes

et ses

montagnes charges

nation sainte affermit sa puissance

;

Sal

conso-

d'une riche vgtation en arbres et en pturages. Les

vignes, les oliviers, les fruits, les aromates et les grains

David retendit. Ce prince transmit son fils Salomon la possession de la plus grande partie de la
lida

y croissaient en abondance, mais son

lat actuel con-

traste bien avec les descriptions bibliques.

Nous
,

Syrie et des pays compris entre l'Euphrate,

la

mer

Rouge, l'Egypte
que ce
fut alors
le

et la Mditerrane.

Il

faut

supposer

avons indiqu au mot Chanaan, voy. ce mot

tion des premiers habitants

la posi-

que David

fit

ce recensement qui lui

du pays,

il

ne nous reste
cette
1

donna
lat

donc plus qu' rendre compte de ce que devint

nombre prodigieux de 1,500,000 hommes en de porter les armes ce qui ne peut se concevoir
;

contre entre les mains des Isralites. Ceux-ci,

e-

qu'autant que l'on porterait

ses tats au
fut

poque de
la

conqute, formaient, en y comprenant descendance des deux fds de Joseph , Ephram et

la

la population gnrale de moins 12,000,000 d'habitants. Salomon

matre d'Asiongaber et d'lath, et ses

flottes visi-

Mariasse, 13 tribus. Douze de ces tribus prirent part

la

trent Tharsis et Ophir.

Aprs

lui, la

monarchie com-

division des terres qui fut faite au sort

,

la trei-

mena tomber en dcadence. Son

fut
,

zime

celle

de Lvi

voue au sacerdoce

n'eut en
lui at-

partage aucune contre particulire, mais on

tribua 48
villes
,

dissmines sur
l'on

le

territoire

des

fils Roboam ne reconnu que par deux tribus et ds-lors il se forma un schisme qui, en dtruisant toute unit dans la dfense du pays , en fit une proie d'autant plus fa,
,

12 tribus
villes,

et

que

nomma

lvitiques. Six

de ces

cile

pour

le
:

premier venu.

appeles
d'asile

villes

de refuge, avaient

le privilge

royaumes
tribus de

1 le
et

de servir

aux malheureux qui

s'taient

rendus
:

Juda

Il se forma donc deux royaume de Juda, compos des deux de Benjamin et 2 le royaume d'Is,

involontairement coupables de quelques crimes

villes taient

ces

ral qui comprenait

resta la capitale

les dix autres tribus.

;

Jrusalem
et

Cdes en Galile, Sichem, Ilbron, Bosor,

et

du premier

Sichem

T hersa

Sa-

Ramoth-Galaad
tribu de

Golan.

Le

territoire assign la

marie, furent successivement

Celui-ci

capitales

du second.
Babyloles

Manass

tait

partag en deux parties, l'une

succomba sous

les

coups des Assyriens,

situe l'orient et l'autre l'occident

du Jourdain, ce
l'O. et

124 ans avant

niens.

celui-l, qui fut dtruit par les

l'un et

qui forme au total treize divisions

trois
l'E.

dont dix

Les habitants de
la

de l'autre subirent

du

des Philistins

Nous ne parlons pas du pays qui ne furent que momentanment subfleuve.

:

horreurs de

transplantation et de la captivit, et

furent remplacs sur leurs terres par des Asiatiques

tirs

jugus sous David. Tribus l'occident du Jourdain

1 la tribu de Juda, tout fait au S. et l'O de la

des contres o eux-mmes on les emmenait. Ce

mer
ter-

fut ainsi

que
,

la

Palestine devinfprovince de plusieurs

Morte, avait

le territoire le plus considrable.

Ce

empires
Perses
,

en passant tour tour des Babyloniens aux

,

ritoire s'tendait

primitivement jusqu'aux frontires

les parts

de ceux-ci Alexandre

et d'Alexandre

aux

de Tgypte, mais

de Dan

et

de Simon ayant

gyptiens, puis aux Syriens, et enfin, aprs bien des

troubles intrieurs, aux Romains.

t prises sur lui, cela resserra

l'O,
;

beaucoup sa limite

la

chute des deux

2 la tribu de Simon tait l'O. de celles de Juda

;

royaumes
disparu.
dite

d'Isral et

de Juda,

la division

en tribu avait
et l'poque
les

entre elle et les Philistins

3 la tribu de

Dan, sur

le
la

Au

retour de la

captivit,

bord de

la

mer,

tait
;

au N. des Philistins et de
,

du second temple, de nouvelles divisions

tribu de Benjamin

4 la tribu de Benjamin

au N. de

remplacrent.
cipales
:

On y

distingua quatre
la

contres prinla

Juda, s'tendait entre celle de

Dan

l'O. et le Jour-

1" la

Jude; 2

Samarie; 3

Galile,

dain

l'E.

5 la tribu
:

cTEphram
allait

tait

au N. de celle

toutes trois l'O. et en-de du Jourdain, et 4 la Pre l'E. et au-del

de Benjamin
dain
;

son territoire

de

la

mer au Jour7 la tribu

du

fleuve. Cette dernire renier

la

<

6 la demi-tribu 0. de

Manass

se prolongeait de

mait six provinces

tide, la

hPre,
,

Batane,

la

Gauloni-

mme

au N., entre

!e

Jourdain et

la

mer;

Gamalitique

Ylture et la Trachonitide.

La
la

d'IssACHAR s'appuyait au S. sur celle de Manass,

8 la tribu de

Palestine fut, sous les derniers Sleucides, en proie

Zabulon

tait plus
la

au N.

adosse aux
;

de nombreuses dissensions, au milieu desquelles

famille des

montagnes
tribu

entre elles et

d'AsER tait resserre

mer de Galile 9 la entre la mer et les monZa-

Machabes se montra avec

la plus

grande

gloire. Jonathas,

membre de cette

famille, puis

Simon,

tagnes; 10 la tribu de Nephthali, dans la position la

plus septentrionale
,

s'tendait au N. de celle de

bulon, et

mme
:

de celle d'Aser.
la

Tribus

l'orient

y acquirent une telle puissance que les rois furent obligs de reconnatre leur pouvoir sur la Jude. Jean Hyrcan, plus puissant qu'eux encore, laissa son fils
Aristobule les
roi;

du Jourdain

11

demi-tribu E. de

Manass touchait

moyens de prendre mme

fut

le

titre

de

au Jourdain et
tait

au grand Hermon;

12 la trib'ule

Gad

mais ce ne

pas sans agitations que ce faible

au S.

et ctoyait le

Jourdain et les montagnes

royaume

subsista jusqu'au temps d'Hrode. Celui-ci,

, -

m\
Csar, chercha capter
et se
a
i
fit

pal
le

PAR
meurtre de

1442

profitant des troubles survenus aprs

la

des voyageurs et des antiquaires. Odenat de Palmyre,

qui fora le faible Gallien l'associer l'empire,

bienveillance des triumvirs,

donner

la

Jude

et

nommer

roi.

Bientt aprs,

pousa Znobie

qui

lirait

son origine des rois mac-

gnrosit d'Auguste ajouta

le reste

de la Pahsline
fils

doniens, et rivalisait de beaut et de talents avec la

clbre Clopalre. Sous Odenat, Palmyre acquit une
plus grande clbrit;- mais, aprs sa mort, Znobie

ldume ce premier don. Les

litre iethnarque,
la

trois
:

d'Hrode
17-

se partagrent l'hritage de leur pre

Archlas eut,

avec

le

Jude,

la

Samarie

et

ayant voulu secouer

le

joug des Romains, et s'tant

dume. Les deux autres, Philippe

le titre

et Antipas, prirent
la Galile

dclare reine de l'Orient, l'empereur passa en Asie

a la tte de son arme.

de ttrarques. Le premier rgna sur

Aprs avoir beaucou p souffert

retira
la

et la

Trachouitide, et le second sur la Pre. Mais, ds

,

Znobie abattue

se

Palmyre o
,

elle

tenta

l'an 6 de l're chrtienne

Archlas perdit son eth-

un dernier

effort;

mais

fortune

la

trahit encore.

narchie, qui fut jointe la Syrie et

soumise des pro-

Elle prit inutilement la fuite, et fut bientt arrte.

curateurs romains, parmi lesquels le plus connu est

Ponce-Pilate.

Palmyre devint
massacrrent

le prix

de

la victoire.

Peu de jours
la

En Tan
sort.

54, la ttrarchie de Philippe

aprs, cependant, ses habitants se rvoltrent, et

le

eut le

mme

Cependant Caligula donna cette

,

gouverneur romain avec toute

gar-

ttrarchie Agrippa

petit-fils

d'Hrode par Aristopartie de la

nison. Aurlien irrit revint sur ses pas, se jeta sur

la ville, s'en

bule, lequel eut un

moment une grande

la

empara de vive

force, et en

ordonna la com
fil

Palestine en son pouvoir. Mais sa mort, arrive en

l'an

plte destruction. Les habitants furent passs au

44,

le tout
titre

rentra sous

dpendance des Roincorpor au gouverle

de l'pe. Aurlien se repentit plus lard d'avoir coul

les

mains
bord de

de province,

et fut

senliments de vengeance qui ranimaient alors

si

de
il

nement de
la

la

Syrie; et Csare de Palestine, sur

alors le sige du

celte ville

belle,

si

riche,

si

utile

au commerce,
Il

mer, devint
(ville des)
,

gouverneur

ne

restait plus
il

que des dcombres.

chercha

la

particulier de cette province

rparer;

releva ou restaura le magnifique temple

Palmes
Palmier
dans

ou Jricho. Voy. Jricho.

la

du

soleil, et
la

permit aux habitants, qui s'taient dro-

arbre sous lequel

11

prophlesse Debora

bs

cruelle punition inflige la ville entire,

la

de

rendait ses oracles.

la

tait

entre

Rama

et Blhel,

revenir, et de

reconstruire; mais

comme

il

est plus

montagne d'phram.
,

difficile d'difier

que de dtruire, cet ancien centre

dont
la

Palmire ou Palmyre
dsert de
la

vilie situe

dans un oasis du

du commerce

et des arts,

fondation remonte
,

Syrie,

la

distance d'environ 48 lieues

au moins jusqu'au temps de Salomon

ne put s'lever

des villes d'Halcp et de Damas, et quelques journes

au-dessus du rang d'une petite ville; sa forteresse

n'eut plus qu'une faible importance;
et aujourd'hui,

seulement de l'Euphrale. Son

territoire tait

du

petit

nombre de ceux o
ture
,

la

nature du sol permettait

la culIl

ce

n'est

plus qu'un misrable village environn de

ruines.

dans

les dserts

de l'Arabie et de l'Egypte.

superbes

On

n'y

parvient plus qu'aprs de

devait sa fcondit aux sources

nombreuses

qui l'ar-

grandes fatigues et des dangers rels. Sa population

se

rosaient; son air tait pur, et sa position entre les

compose de
la

trente ou quarante familles arabes qui

montagnes

la

prservait du terrible flau des sables

vivent dans des chaumires construites

de boue au

motivants qui dsolent les autres parties du dsert.

milieu de

vasle cour d'un temple magnifique.

Palmyre

tait

entoure de palmiers et de figuiers, et,

Pamphylie, contre maritime et montagneuse de

TAsie-Mineure, vers
S.-E. et au S.-O.
leurs
la

selon les Arabes, elle comptait dix milles de circonfrence. Construite entre le golfe Persique et
la

le S.

Au

N. tait

la Pi>idie,

au

mer
deux

Syrie et

la Cilicie.

Reculs dans

Mditerrane, cette ville avait acquis une trs-grande

montagnes,

les

Pamphyliens y vivaient en vri-

importance pour
points. C'tait
l'antiquit
,

le

commerce de

l'Asie entre les

tables barbares, et toujours en guerre avec les prten-

un des anneaux qui unissaient, dans

contres orientales de l'Asie avec les

dus matres du pays.

leur exemple, sans

la

doute,

les

quelques-uns des Grecs tablis sur

la piraterie.

cte se livraient

rgions occidentales. Palmyre tait un de ces entrepts parsems sur

la

Les

villes principales

de

la

Pamphylie

route des caravanes qui trans-

taient

Olbia, Attalea, Perga, Aspendus et Side.

ville

portaient les richesses des Indes en Europe. Lorsque

le

Paphos,

de

l'le

de Chypre, dans laquelle

pouvoir des Romains

et celui

des Parthes se contre

S. Paul, venant de

Salamine, se rendR aprs avoir

balanaient en Asie, elle jouissait encore de

la libert,

travers

l'le

entire. C'tait
la

une place d'une

Irsl'le,

et sa destine n'tant point change, elle continuait

d'tre le

grande importance, sur

et le sige

cte occidentale de

grand march du commerce entre

Mais aprs
les victoires

l'orient et
les

d'un proconsul romain. Elle possdait le

le

l'occident.

de Trajan sur

temple de Vnus

plus ancien et le plus vnr

le

la

Parthes

sa position cessa d'tre la

mme
la

et elle se

desse en avait reu

nom

de Paphia.
E'deri.

soumit Hadrien lorsque ce prince se rendit en Egypte

Paradis-Terrestre ou Eden. Voy.

Paros,
le

par

la Syrie.

L'empereur

charm de

beaut de

de l'Archipel, situ
le

l'O.

deNaxos,

et

cette ville btie an milieu d'une plaine tendue et fertile

,

contigu une autre

tion, porte le

qui

en raison de cetlc posile,

et

environne de
,

trois

cts par une chane de

nom

Anti-Paros. Cette

de 10 lieues

montagnes

fit

construire plusieurs difices magni-

de tour,

tait

bien cultive, et nourrissait beaucoup

le ;>lus

fiques, dont les ruines excitent encore l'admiration

de btail; mais ce qui avait

contribu, sous

iUZ
le

PEN
lui faire

PER
un nom
,

UU
,

rapport des produits,

c'taient
sortait

Pergame
ville

ville

de

la

Mysie

situe dans l'intrieur

ses carrires de marbre.

tait

La matire

qui en

de celle province, peu de distance du Caicus. Cette

fut
la

trs-estime
la statuaire.

on n'en employait point d'autre

tait natif

capitale d'un

royaume assez
la

florissant;
elle

dans

Le pole Archiloque

de

lorsqu'elle fut
celle

au pouvoir des Romains,

devint

cette le, dont la ville principale portait aus>si le

nom

de

la

province.

On

nomme

encore aujour-

de Paros.
Parthes.

d'hui Pergame.

Ce

fut

une des sept communauts chr-

Le nom de

Parttes,

qui

couvrit une

tiennes ou glises de l'Asie.

grande partie de l'Asie centrale et occidentale, se

bornait primitivement aux contres voisines de
la

Perge, ville de la Pamphylie, clbre parmi les paens pour son temple de Diane, que l'on nommait

nier Caspienne, au S.-E.et TE. Sous un climat rude,

Diana Perga,
de grandes

et en l'honneur

de laquelle on ce brait

ce pays tait pauvre

sane,
tel tait le

et, lors

de

la

domination per-

ftes. S.

Paul, S. Jean et S. Barnabe s'y

peu de ressource
,

qu'il prsentait,

que

les rois

de Perse

dont

il

formait une des provinces,

rendirent en venant de Paphos. S. Jean retourna en Phnicie; les deux autres montrent Antioche de
Pisidie.

avaient coutume de

le traverser, et

non d'y sjourner,

parce

qu'il n'tait point

en tat de fournir leur subbarbares dans toute

Perse. Suivant
daient d'/am,

les livres saints, les

Perses descen-

sistance. Ses habitants taient

fils

de

Sem dont
,

l'Elymade a pris et
les

l'acception

du mot; mais

leur tour,

comme
,

beau-

conserv

le

nom. Hrodote, cependant,

connat

coup d'autres peuples aussi barbares qu'eux

dant par-dessus leurs montagnes,
sur
le
ils

dbor-

sous l'ancienne dnomination de Ccphnes et iArtens.

se

sont jels

Ce peuple barbare, dont

sie,

la

demeure primitive
la

fut la

centre de l'Asie, l'ont envahie, conquise, et ont

et

Perse proprement dite, l'orient de

suivit l'exemple
il

Susiane ou Cis-

eu assez de force

de puissance pour contrebalancer,

la

des Mdes et des Chaldens;

sur les bords de l'Euphrate,

I!

puissance romaine.
les

comme eux

devint conqurant et assit sa domina-

y avait parmi eux beaucoup de Juifs, quand

tion sur la leur.

En

effet,

Cyrus,

le

Khai-Kliosroudcs

aptres allrent y proclamer les vrits de l'vangile.

Orientaux, cul bientt abattu leur puissance, et port

ses pas dans
l'

Asie-Mineure. Successivement vainqueur

il

Patara,

ville

de

la

Lycie, situe dans

la

partie S.-O.

des Mdes, des Lydiens et des Babyloniens,

fonda,

de

celle province, et sur le bord

et s'tait

de
la

la

mer. Elle avait

sur les dbris de ces divers lats, une monarchie puissante, qui subsista l'espace de

un bon port,
de
l'le

acquis de

clbrit par son

sortie

deux

sicles; et le

nom

oracle d'Apollon. S. Paul vint y loucher sa

de Perse, auparavant born au Fars ou Farsistan actuel, fut apliiju tous les pays asiatiques, depuis la

Rhodes. Ce

fut l qu'il

s'embarqua pour Pto-

lmas. Elle porte encore aujourd'hui le

mme nom.
l'le

Mditerrane jusqu' l'Indus, except

la

presqu'le

Pathmos,

le

de l'Archipel, situe au S.-O. de

de l'Arabie. Ce qui est remarquable, c'est que, malgr

les tentatives faites

de Samos, aujourd'hui
tite,

nomme

Palmosa. Elle est pefertile.

en certaines circonstances par les

montagneuse, mais extrmement

ville

Sur une

Perses pour franchir l'Indus, les auteurs hbreux et

grecs (Est/i. 1,1; Fragnu
1, 1
;

de ses montagnes s'lve une

du

mme nom,
un
lieu

Hrod.

iv,

U
la

s'accor-

domine par un couvent de caloyers ou de moines

grecs. C'tait, sous la domination romaine,
d'exil.

dent reconnatre ce fleuve

comme

limite de l'empire
,

du ct de l'Orient.
pienne,
le

Au

N., la

mer Noire

mer Cas-

Caucase, l'Oxus et l'Iaxartes, couvraient

qui au midi n'avait d'autres bornes que

Pluse,
prs de
la

ville

de l'gypte-Infrieure, situe tout

la frontire,
la

bouche du Nil, appele de son nom Pen raison de sa position que

la

mer des

Indes, le golfe Persique et l'Arabie. L'Eu-

lusiaque. C'est

le

pro-

phrale partageait l'empire en deux grandes divisions,

les provinces en-de et les provinces en-del

phte zchiel
tait
la

nomme

la force

de rcjypie. Elle en

du fleuve

cl

du ct de

l'orient, et,

de plus, un de

ce qui doit

le faire

penser, c'est l'emploi des mots profait

ses points militaires les plus importants.

A 20

stades

vinces au-del
(

du fleuve,
)

par les auteurs hbreux

les

de

la

mer, au temps de Slrabon,

les

elle tait

entoure

Esdr.

pass.; v. 6

pour dsigner

pays con-

de vastes marcages, que

naturels

nommaient

quis au-del de l'Euphrate, vers la Mditerrane. Dans

Bathra, mais qui rendaient sa position plus sre. Son

territoire fut souvent le thtre de

ces derniers taient comprises I'Asie-Mincure,

et la Palestine, et

la

Syrie

combats sanglants

dans

les autres toutes les contres

entre les gyptiens, les Syriens et les Arabes.

situes entre l'Euphrate et l'Indus.

Les Perses ne se
Libye

Pentapole

district qui renfermait les

cinq villes

continrent cependant pas dans ces

limites tendues;
la

maudites, Sodome, Gomorrhe, Adama, Sboim et Sgor. Ces villes taient situes dans la
valle des Bois,

Cambyse conquit
l'le

l'Egypte,

une partie de

jusqu'aux Syrtcs, cl une partie de l'Ethiopie jusqu'

convertie, par un effet terrible del vengeance de

de Mro;

et Darius,

fils

d'Hystaspes, se rendit
le

Dieu, en une vaste plaine liquide, que

substances qui surnagent sa surface a
lac Asphaltite, et que l'on appelle aussi

la

nature des

matre de quelques territoires sur

littoral
la

de

la

fait

nommer

Thracc. Pour
la

les tentatives

de ce prince sur

Grce,

mer Morte.

valeur des Grecs

le firent

chouer aussi bien que

livre

Voy. Valle des Bois

et

mer Morle. Celait auparavant

celles
I27

de ses successeurs. Le
n'y en aurait eu

d'Eslher donne

une contre

trs-fertile,

un pays de dlices, arros

provinces ou satrapies l'empire. Suivant Hroil

par des sources nombreuses.

dote,

que 20, sans compter

la

Perso

4445
propre
prince.
,

M
11

PHA
manenle des souverains de
grandes
villes
la

144G
Perse,

directement gouverne par les officiers du goest difficile, le dfaut de connaissances

s'.y

comme dans

les

de Suse, d'Ecbatane et de Babylone

la

graphiques celle poque

les

oppose, de dterminer

avec lesquelles on ne saurait

mettre en parallle,
fugitif.

de ces

beaucoup limites fixes de chacune, ou au moins de C'est Darius, fils d'Hystaspes, que provinces.
premire division de l'empire; jusPerses, rests barbares, en avaient peu
la

mais sans doute un sjour passager et

fois
,

Toute-

que Perspolis

ait t capitale
l'ait

de l'empire des
est-il

Ton rapporte
que-l les

Perses,

ou qu'elle ne

pas t, toujours
,

qu'elle dut jouir d'une

grande importance

si l'on

en

connu

futilit;
,

mais

ils

subirent alors les lois del

juge d'aprs les imposantes ruines et les antiquits

civilisation

espce d'hommage qu'ils rendaient aux ils peuples qu'ils avaient vaincus , et chez lesquels luxe, puisrent des ides d'ordre, de richesse et de
vie plus rgulire et plus potait

nombreuses dont
sa hohte

le

sol qui l'environne est couvert.

Anliochus piphanes voulut en vain s'en emparer;

il

succomba dans son attaque. Ce

et

fait

est

qui les amenrent une

lice.

rapport dans le deuxime livre des Machabes

Perspolis
mas.
,

la tte

de chacun de ces gouvernements

,

dans

le

premier lymas. Yoy. ly-

un gouverneur ou satrape dont

les fonctions

taient

d'administrer le pays et de recouvrer les impts. Quant mains l'autorit militaire, elle reposait en d'autres
tout
fait

Petra,

ville
le

de l'Arabie

connue ds

les

premiers

temps sous
depuis sous

indpendantes de ces gouverneurs. Suse,

le

nom nom

d'Arce [Joseph. Antiq. iv, 4), et

de Petra. Dans une situation le-

et les rsidences de ces princes.

Ecbataneel Babylone, furent les capitales de la Perse, M. Heeren doute que

Perspolis ait joui des
spolis.

ve et forte au pays d'Edonv, l'entre du dsert, cette

ville

acquit une assez haute importance, commerciale

mmes

avantages. Yoy. Per-

surtout, qui probablement fut cause

vint celui

que son nom deaujour-

de toule

la

partie de l'Arabie dans laquelle

l'on appela Ptre
:

Perspolis, une des cits les plus considrables et les plus importantes de la Perse, dont les ruines oc-

elle se trouvait,

et

que
la

d'hui, les

Bdouins

nomment Karak ou
lat.

Slah.

On

cupent une

partie d'un

plateau

nomm

Merdaslu

donne
,

sa position par 50 20'

N. et 53 long.
privilgis

d'un village que l'on appelle ainsi. Ce plateau ne com-

E. de Paris. Petra tait

un de ces lieux
le

prend pas moins que l'espace d'un degr, du 30 e au 51 de latitude septentrionale, ou environ 25 lieues

formant entrept pour

commerce

les

peuples de

l'Arabie mridionale y apportaient leurs diverses mar-

du N. au S., sans suivre cependant

11

la

ligne directe.

chandises, qui passaient ensuite de

dans

le

nord.

est trs-fertile

et ce qui contribue lui

donner cet

Plusieurs voyageurs modernes ont visit cette place et

l'ont dcrite.

avantage, c'est

le

cours du Bend-tnir, l'ancien Araxe,

Les monuments

qu'ils
,

y ont rencontrs

qui reoit le Kur,

Cyrus, et s'coule
,

dans un

petit lac

bien que de l'poque romaine

passe. Ces voyageurs sont
Legii
,

attestent sa grandeur

auprs de Schiras. Celte plaine est

en beaucoup de

MM. Burckiiardt, Bankes,

la

places, couverte d'antiquits qui, d'aprs leur caractre, appartiennent des

el

en dernier
Sicile,
la

lieu

M. Lon de Larorde. Selon

pointe

poques bien loignes l'une

40 colonnes) est
le

Diodore de

Ptra tait 500 stades de

de

l'autre.
les

Tchil-Minar

(les

nom
s'ap-

mridionale de
ce rapport.

mer Morle. M. Burckhart confirme

que

Arabes donnent, en gnral, aux restes de

l'opulente cit de Perspolis. Cependant, ce

nom

Peuple de Dieu, peuple saint, nation sainte. Yoy.

Hbreux, Isral et Juifs.

pliqwe particulirement aux ruines de son palais, au-

prs duquel on retrouve encore deux grands mausoles.

Piiahat-Moar,

lieu

appartenant au pays de Moab.

A
,

environ deux lieues de ce palais, au N.-O.,

Phaleg, second
division
:

fils

d'Hber, dont

le

nom

signifie

sont aussi, outre plusieurs ruines de colonnes, de

piliers
etc.
,

ce qui

fait

supposer, avec assez de raison,

les

quatre autres mausoles

nommes

tom-

que ce

fut

de son temps que

hommes
la

se spar-

beaux des

rois, et

ces monuments, en relief ou en in-

rent pour se rpandre sur la surface de

terre.
:

scriptions tailles dans le roc,

que

le

savant M. de

Piialloni, patrie de l'un des forts de David

tre la

peut-

Sacy
la

est

parvenu dchiffrer (Mm. sur des Antiq. de

la

mme
,

que

la

suivante.

Perse, Paris, 1793). Dans

plaine de

Murghaub,
fron-

Piialti

patrie de l'un des forts de David.

la tribu

On

l'a

voisine du plateau deMerdasht, sont aussi les antiquits

crue dans

d'phram.

de Pasagnrda; et plus au N., enfin

sur

la

Piianuel ou Piiniel, lieu o Jacob lutta contre

l'ange.
Il

monuments de Bisutun. Cette runion de monuments indique certainement l'intrt

tire

de

la

Mdie,

les

tait

vraisemblablement situ dans

le btit.

la tribu

d'phram, o Jroboam
Piianuel,
ville

qui doit s'attacher l'exploration de ce sol, que l'on

de

la

tribu

de Gad, qui

s'attira le
lui

peut considrer

comme
,

celui

de

la

capitale de la

courroux de Gdon, el qui fut dtruite par

au reElle

Perse. Celte opinion

atteste par des historiens dila

tour de son expdition contre les Madianiles.

tait situe
ville

gnes de

foi, et

au besoin par

conduite d'Alexandre
e*t

auprs du Jaboc,

l'orient

de Soccoth,
le

qui, pargnant les villes de

Babylone

de Susc, crut
,

plus importante, qui prouva cependant

mme
Sama-

se venger sur

la

Perse en immolant Perspolis

est

sort.

cependant, sinon combattue, du moins mise en doute.

Selon Heeren (Poliliq.
fet,
il

Phara,
rie
,

ville

de

la

Jude, situe au N.-O. de

et

Connu., etc.,
elle

I,

210), en ef-

btie et fortifie par le gnral syrien Bacchide.

ne faudrait pas voir en

une rsidence per-

Pharan, vaste dsert de l'Arabie, qui s'tend du

U47
mont
Sin.

PHA
Sina jusqu' la limite mridionale de la Pales-

PHA
sa longueur variait considrablement,

im
comme on
vient
lui

tine, se confondant avec les dserts de

Cads et de

de

le voir

quelques auteurs ne

accordent que 50

Ce

fut l

qu'Agar, chasse de
fils

la

maison d'Abra-

lieues,

ham,
1112e

se retira avec son

Ismal. Celui-ci y pousa

le

Aradus

quoiqu'ils portent sa position pins au nord, il est vrai qu'ils ne la font pas descendre

gyptienne, et devint

pre d'une nombreuse

:

postrit, qui

forma

la

nation des Arabes

c'est lui,

en

effet,

que ce peuple reporte son

origine.

Les Israj

On a valu la superPhnicie 240 milles carrs gographiques. Cette cte offrait, par le fait de la prsence de ses
ficie

plus au sud que celle de Tyr.

de

la

lites

sjournrent pendant 58 annes dans cette imsolitude, et, quoiqu'elle ft tout--fait inculte,
:

montagnes, des promontoires qui avanaient en mer

de manire former des baies
et
;

mense
ils

des ports multiplis,

d'un autre ct, elle
la cons-

y jouirent abondamment de toutes choses la Providence divine veillait sur eux. David vint y chercher

abrits contre les vents, et srs

tait

amplement munie de bois propres

des navires
,

un refuge contre

les perscutions

de Sal.
d'Isral, et

truction

et

dont

le

transport s'oprait
le

Pharathon, patrie d'Abdon, juge

des forts de David
,

de

l'un

facilement jusque dans les chantiers sur

la

bord de

ville situe

sur la montagne d'E-

mer. Riche sous ce rapport,

il

le

sol tait ingrat

phram, en Ephram.

sous d'autres;
P/iaros.

tait

peu propre

la

culture, pau-

Phares ou Pharos. Voy.

Pharos
2,172 des
ignore.
,

vre

et loin

de

suffire

par ses produits aux besoins

lieu

de

la

Palestine d'o taient issus

d'une population nombreuse. C'tait donc, en quel-

Juifs qui revinrent

de

la captivit.

Position

que sorte, pour

navigation.
ils

les

Phniciens une obligation que

leur imposait leur position gographique de se livrer

rivire de Syrie, qui arrosait le terri-

Pharphar,
toire de

I.'i

Les lments ne leur manquaient

C'est par le
brill.

Damas. Voy. Abuna.

point;
la

possdaient des matriaux abondants pour

Pharurim, lieu situ prs du temple Jrusalem, et

construction de leurs flottes.

comJe

tait

la
la

demeure de l'eunuque Nathanmlech

garde des chevaux que
les rois

merce,
temps,

en
la

effet,

que ce

peuple a

Avec

charg de

de Juda

mer

a bris et dtach du continent l'extr-

avaient donns au Soleil.

mit de quelques-uns de ses longs promontoires, et

la

Phaslides,

ville

maritime de

Pamphylie, retraite

en a form des
villes

les

sur lesquelles se sont leves des

la

de

pirates.

galement importantes. Aradus occupait

sur-

Phasga

sommet du mont Nbo. Quelques auteurs

la

face de l'une de

ces les nes aprs coup, Aradus,

donnent cependant ce nom toute

chane des

vis--vis d'une ville continentale

que

l'on a

pour ce
premier

monts Abarim. Voy. Abarim.

Phaturs
la
(

motif,

nomme

Anlaraclus

tait,

au N.,

le

pays ou terre de),

nom

sous lequel les

anneau de celte chane de

taient Orthosiade, Tripolis

villes

qui s'tendait de l

prophtes entendent probablement un des nomes de

jusqu'au nord de Csare. Les villes intermdiaires

,

Haute-Egypte, que
,

l'on appelait

Phalurites,

Taty-

Byblos

Drytt

Sidon

rites

Pathurs, Palours et Phatrous

I,

(Champoll.,

Sarepta, Tyr, et, suivant quelques-uns, la ville

mme

Egypl., etc.,
la partie

370). Dans ce

nome

tait

comprise

de Ptolmas. de

On

a vari sur l'origine des Phniciens,

celle

de

la ville

de Thbes situe sur

la rive oc-

mme
;

que sur
les

de leur nom.

On

les a

recon-

cidentale du Nil. Beaucoup de Juifs s'y taient rfugis, ce qui fut la cause des

nus parmi
tiques
et par

peuples aramens, c'est--dire, smi-

menaces des prophtes

prince

on

les a considrs aussi

comme Chananens,
qui

contre eux.

consquent

comme

peuple chamite. Ce

Phau,
idumen.

ville

de l'Idume, o rgnait Adab

semble

fortifier cette

dernire conjecture, ce serait

,

non seulement leur voisinage des Chananens

Il

mais

Phlthiens.

y avait auprs de David deux let

les

encore leur mlange avec eux

enfants de
villes, et

bien plus, on voit des

gions composes, l'une de Crlhiens,

Phltiens
;

l'autre

de

Chanaan

s'tablir sur la cte,

y fonder des
,

ceux-ci paraissent,

comme
,

premiers,

y porter des dnominations qui

est-il

telles

que

tre d'origine philistenne.

On

a suppos qu'ils taient

si

celle

de Sidon, se trouvent de tout temps reproduites.

smitique? Alors on
II,

des environs de

la ville

de Geth

ce n'est de Gelh

D'un autre ct, ce peuple

suppose (IIeeren,
Polit.

mme. Voy.
Phnicie
la Syrie,
,

Crlhiens.

etComm,,
il

6)

que de la pointe
,

pays de l'Asie
la

situ sur les confins de

mridionale de l'Arabie

sera remont

des po-

de

Palestine et sur le rivage de la

mer

ques ignores,
qu'il

travers la presqu'le

vers le nord, et
la

Mditerrane. Ce fut,

mme

au temps de toute sa

aura fond des tablissements au bord de

la

M-

splendeur, un des plus pet-Us tals de l'Asie. Suivant

diterranne. Sur

cte de l'Arabie
les,

dans

le golfe

Strabon

XVI, 520)

la

Phnicie comprenait toute

Orthosiade, au N.
; ,

la

Persique, on trouve en effet deux

Tylos et Arados.
la

cte qui s'tend depuis

jusqu'
faudrait

d'o on les a supposs originaires, quoique

confor-

Pluse, en Egypte, au S.

selon Ptolme,

il

mit de dnomination entre ces

cits

les et celle

de deux
servir

la resserrer davantage. Elle renfermait

tout l'espace

phniciennes

puisse

tout aussi bien

contenu enire

la rivire
le S.
,

Eleutherus, au N., et celle de

la ville

prouver que ces

les

ont pris leur

nom

d'tablisse-

Chorseus, vers
l'E., taient les

au N. de

de Csare

ments phniciens forms des dates aujourd'hui

perdues. Dans l'incertitude o l'on tait sur ces origines
,

montagnes du Liban. Cette bande de

terrain n a gure plus

de huit dix

lieues de largeur

on

s'est

rejet sur les tymologics

le

mot

4449
Phnicie, en grec *ivfcj

PH
PAnte
,

PHI
aurait signifi pays

um
la

ceux du moins que Cadmus apporta dans

Ils

Grce,
:

moins

exister, au des palmiers, quoiqu'il ne paraisse plus en aujourd'hui , dans ces contres. Suivant d'au-

vitrent

tout

dml avec leurs voisins

aussi
trs-

se sont-ils conservs longtemps dans

florissant.

un

tat

tres, ce

mot grec

driv lui-mme du vieux mot

Lorsque Josu se
recueillirent

jeta sur la terre

de Cha;

foui, sanglant,
rait la

teint

de sang, rouge, se rapporte-

naan
mais

ils

beaucoup de Chananens

couleur pourpre que Ton tirait de ces con-

quelques autres se rfugirent en Syrie et ailleurs

ils

tres

opinion diffrente de celle qui, regardant le

la

se maintinrent en

bonne amiti avec

,

les

H-

mot phnice comme

dom, qui
cienne un
cims, etc.

traduction du

nom hbreu

breux, avec lesquels on les voit

circonstances, troitement
les

signifie roux, ferait

de

la

population phni-

mme en plusieurs unis. Comme chez tous

forme de leur gouver;

mlange d'domites, d'Horrens, d'naOn fait aussi venir le nom de Phnicie du

aurait ajout l'article ph des
l que les Grecs, qui aubouche des gyptiens, au-

peuples commerants
tait celle

la

nement
rois
,

de

la

rpublique

s'ils

eurent des

mot nacim, auquel on

gyptiens;
il

le

pouvoir de ces princes fut trs-limit. Les

si

suivrait

de
la

conqutes des Babyloniens,

terribles

pour toute

la

raient reu ce raient converti

nom de

Syrie, et celles des Perses, branlrent la nation, mais

Plnacim en

4>on

Phnix, opinion
les

ne

la

renversrent pas; elle se releva.

A
le

Alexandre
la

qui demanderait avant tout la

preuve que
les

Grecs

tait

rserv de l'anantir, non pas tant par

qu'il
fit

conqu'il

ont connu

les

gyptiens avant

Phniciens, ce qui

qute
lui

de son

territoire,

que par

coup

n'est point vraisemblable.

Bochart, enfin, {Phaleg,

ara,

porta en levant Alexandrie, et en faisant de celte

p. 362), fait driver ce

mot des mots hbreux ou

c'est--dire

ville

une rivale d'autant plus redoutable

que beau-

mens Phn-Anak, ou Bn-Anak,

nacims
,

des

coup de marchands phniciens

villes

mme

quittrent leurs

que

la

Bible signale
la terre

comme un
et

peuple de
qu'il

pour

aller s'y tablir.

la

Les

murs

phniciennes

gants tablis dans

soit

de Chanaan. Quoi

en

avaient toute
vit

rudesse de celles d'une nation qui

la

de toutes ces recherches

de leurs rsultats

beaucoup sur

mer, et dont

le terri ture est,

du

malheureusement

incertains tant qu'en l'absence des

reste,

envelopp par des nations peu prs barbares.

la religion
,

anciennes annales phniciennes dtruites, on n'aura pas

d'autres lumires que celles que l'on possde
,

Quant

ce peuple, qui avait une mytho-

tous les

logie part

adorait particulirement le soleil sous

et la lune
le

monuments

historiques nous montrent les Phniciens

l'emblme d'Hercule,
C'tait
la

sous celui d'Aslart.

comme
eux, et

le peuple qui,

dans

l'antiquit

surpassa tous

dans leur ide, adorer

pre et
;

le

matre de
tait

les autres
les

dans

la

navigation et le

commerce. Chez
font

nature, et la nature elle-mme

sacrifices

mais ce culte

crivains

hbreux

eux-mmes en

ml de

humains

foi, tait le

march gnral o

l'on apportait les riches

Phniel ou Phanuel. Voy. PhanueL

produits de tous les pays. Forcs par leur posi.ion

faire

Phrzens

peuple du pays de Chanaan.

Ils

n'a-

de

la

mer en quelque

sorte leur patrie,

ils

ont

vaient point une

demeure

fixe

souvent on
dits.

les voit

prodigieusement tendu leur commerce.

Ils visitrent,

mls aux Chananens proprement

naan.

Voyez 67m-

au N.-O. de l'Europe,
Baltique;

les les

Cassitrides, et pn-

trrent, suivant quelques opinions, jusque

ils

dans

la

Phsdomim,

lieu

de

la tribu

de Juda o
Il

les Philistins

virent le rivage occidental de l'Afrique,

la

furent taills en pices par David.

tait situ

entre

navigurent sur

mer Rouge
l'Inde.

o Salomon

sollicita

Socho

et Azca, l'O.
,

de

la tribu.

leur exprience, sur le golfe Persique, et sans doute

aussi dans les

Phtrusim
Suivant
la

le

cinquime des enfants de Mesram.

le

mers de

Leurs nombreuses coattestent

qu'ils
la

Gense elle-mme,

pre des Philistins,

lonies dans la

mer Mditerrane

puis;

Voyez

Philistins.

sance

qu'ils

ont possde et

l'clat

ont jet

Phtro ou Phaturs. Voyez Phaturs.

Phihahiroth,
polite,
lieu situ sur le
la

parmi
sance

elles brilla
qu'ils

surtout Carlliage. Par la connais-

bord du golfe Hrool'endroit

firent

avec

les autres peuples, les

,

Ph-

dpendant de
construit

mer Rouge, prs de

niciens rpandirent les arts et les sciences

et firent
I

fut

Clysma. C'est

aujourd'hui Hadj-

une foule de dcouvertes

peuple de l'antiquit,
ils

utiles.

Plus que tout autre

instruits

roth.

taient

dans
la

la

Philadelphie, l'une des sept communauts chrtiennes ou glises d'Asie

!

science des nombres, dans l'astronomie, dans

truction des
l

consc'tait

ville situe
,

dans

la

Lydie

navires et dans

la

gographie;

au N.-E. du mont Tmolus

l'E.

et

quelques lieues ver;

un rsultat naturel de leur occupation, que

Ils

l'on

de Sardes. Cette

ville fut la

expose de frquent
dpeuplrent
et l'appaui

peut appeler nationale.

inventrent

l'art

de battre

tremblements de terre, qui

vrirent considrablement.

monnaie
sur

de fabriquer

le

verre

de construire des

On

l'appelle Allah-Sher;

on

galres, et celui bien prcieux

pour eux de se diriger

le jour.
;

y trouve plus de familles chrtiennes que dans aucune

ville voisine.

mer

la

nuit de

mme

que

Sidon

on

tissait les toffes les

plus belles

et

Tyr

s'levait par

Philippes

auparavant Crenides

ville situe

dans

J'emploi de ses coquillages pourpre, qui donnaient

cette partie de la

Macdoine que
et la

l'on

nommait donidc,
et

un

si

grand renom et un

si

haut prix ses teintures

entre
la
!

le

fleuve

Strymon

mer,

dont

elle tait

de couleur carlale. Ce
qu'il

serait

encore aux Phniciens

des
caractres,

ville

principale.

Elle

devait son

nom

au pre

faudrait

attribuer l'inventiez

d'Alexandre, qui l'avait rpare, embellie et fortifie;

s. s.

m.

iiti
elle tait

PHI
alors importante par les riches mines d'or
exploitait au pied
s'teignit ensuite

phr
comme
fut

\m

tous les peuples voisins. Les

que Ton y

du mont Pangc. Ce
,

Philistins honoraient les faux dieux, et leurs villes prin-

dans ses plaines que furent dfaits

sus-Christ, les meurtriers

42 ans avant J-

cipales renfermaient des temples consacrs des divinits

de Csar, Brulus et Cassius,

pour lesquelles non seulement eux-mmes

galement encenser. Les
dans leurs moments
les
le

poursuivis par Octave et Antoine. Philippes tait la

professaient une grande vnration, mais que les nations trangres venaient
Juifs

mtropole de

la

province de Macdoine. Octave en

Ht une colonie romaine sous le

nom

de Colonia Aug.
;

eux-mmes
de
la

les consultrent
,

Ju'ia Pliilippensis. Aujourd'hui elle est en ruines

la

on

d'garement. Leur pays

fertiles

une des rgions

moins

nomme

Flib. Saint Paul y fonda

;

une communaut
il

chrtienne en l'an 53 de notre re

l'glise

flicite

mme

el le

Sorec Bsor, se composait de cinq satrapies ou princi,

:

Palestine

quoique arros par

de Philippes dans Cptrt

qu'il

adressa ses

pauts; c'est savoir

el

Accaron

Geth, Azot

Ascaton

habitants,

non seulement de leur zle

et

de leur amour

Gaza.

Du nom des

Philistins s'est

form celui de

pour

la religion,

mais encore de ses libralits. Ses

Philippiens.

Palestine, attribu toute la partie mridionale de la

habitants se

nommaient

Syrie

il

en reste encore aujourd'hui quelque souve-

Philistins, peuple issu, dit la Gense, de Phtrusim,

le

nir dans le

nom

de Falesthin, qui

s'est

conserv.

cinquime des

fils

de Mesram. De

mme

que

les

Phisox, n des quatre fleuves qui environnaient

l'den ou Paradis-Terrestre. Voyez den.

autres enfants de ce personnage, Phtrusim dut avoir

sa premire

demeure dans

la

valle du-Nil ou dans les

Phithom,

ville

de l'gyptc-Infrieure, que

les

gypde
partie

contres qui s'en rapprochent.

D'aprs le

nom
,

de

tiens forcrent les

Hbreux
(II,

btir

dans
la

la terre

Philistins, appliqu sa postrit, et

compar

celui
et

Gessen. Hrodote

i58) place dans

mme

de P/ialasch ou Phlesch
Ton retrouve en Ethiopie

qui signifie errant

(

que
ait.

de l'Egypte une
celle

ville
,

nomme
,

Patumos, avec laquelle

paratrait avoir de l'a-

Sickler

Handb. der

de Phithom

de Yxode

Geogr.), on pourrait supposer que les Philistins vcu-

nalogie. Quelques-uns veulent que la ville de

soit la

Phithom

rent primitivement dans celte contre

d'o

ils

des-

mme que celle d'Hroopolis

On
placerait plutt
,

mais cette opinion

l'oc-

cendirent ensuite vers le nord. D. Calmet les considre

est conteste.

Phithom plus

comme

tant sortis de

l'le

de Crte,

et

cependant on

cident que la ville d'Hroopolis

l'entre d'un lieu

serait plus port croire qu'ils sont partis des parties

resserr et une dislance peu considrable du Canal

des Pharaons.

septentrionales et peut-tre maritimes

de l'Egypte

Dans

cette position,

pour se
ils

fixer

dans

le

midi de

la

terre de

Chanaan
en

o
au-

se trouvant sur la route de la

Thoumou Phithom, mer Rouge aux villes

se trouvaient l'poque de l'arrive

le

d'Abraham
effet

de

la

Basse

gypie

dut jouir de grands avantages.

dans

pays.

Ce

fut l qu'ils s'tablirent

Elle tait peu loigne de Bubastc.

tour d'Hascrim et de Gaza, dans le pays occup dj par

les

Phoentce, port de
cidentale de
la

l'le

de Crte, dans

la partie

oc-

Hvens

qui alors migrrent en partie.

La pos-

cte mridionale. S. Paul, battu par la

session par les Hvens du territoire qu'ils envahirent

tempte, voulait aller hiverner dans ce port, quand

son vaisseau fut jet vers
la petite le
le

prouve du moins que leur arrive dans

le

pays a d

de Caade.

prcder de bien peu de temps celle du saint patriarche.

Toutefois un de leurs princes, Abimlech, qui rgnait
cette poque Grara, tait redout
;

Phogor, montagne sur

haut de laquelle Balaam

conduisit Balac, roi des Moabites, lorsqu'il prophtisa

il

lutta contre

contre Isral. Elle tail voisine du

mont Nbo, dans

la

le

Abraham. Lorsque Josu entra dans

les Philistins y avaient acquis

la

Terre-Promise,

pays de Moab, et

il

y avait un temple consacr Tune

clbration

de

la

puissance. Quoifut la suite

des principales divinits du pays, dont

que vivement
se maintenir

froisss

dans

la

guerre qui
ils

de

la fte fut la

cause d'un grand dsordre parmi les

Abelsetlim.

ncessaire de l'invasion des Hbreux,

;

purent encore
le

Isralites,

camps

Ce

fui

dans

la

valle

et

si

Josu assigna dans

partage des

qui regarde Phogor que Mose fut enterr.

terres quelques villes des Philistins la tribu de Juda

il

Phrygie, une des provinces de l'Asie-Mineure

les

est vrai

de dire que ce ne
la

fut

que de nom, car

Dieu permit que

plus grandes et les plus importantes. Elle tait bor-

ceux-ci en conservrent
le

possession. Bien plus, sous

d'Isral
,

ne, l'O., par

la

Mysie,

la
;

Lydie et
l'E., par

la
la

Carie; au

gouvernement des juges

S., par la Lycie et la Pisidie

el
la
la

Cappadoce;

son peuple subt leur joug. Les Philistins ne cessrent

au N., par

la

Bilhynie el

la

Galatie. Ainsi limite,

de molester les Isralites, quoiqu'ils fussent souvent

Phrygie est appele par

les plus

anciens auteurs
l

rprims dans leurs courses

la

puissance seule de Da,

Grande- Phrygie,

et elle

se dislingue par

de

la

vid, qui les soumit sa domination

put mettre

fin

Petite-Phnjgie, qui comprenait une petite portion de

la

leurs continuelles hostilits. Mais sous les successeurs

Mysie, toute

la

Bilhyuie et une grande partie de

la

de ce prince eurent

lieu

des

rvoltes frquentes, la
;

Galatie.

Les peuples qui l'occuprent avaient une

les

ori-

suite desquelles les Philistins acquirent leur libert

ils

gine trs-recule; on

regardait

comme

les

plus

en profilrent pour accabler de maux leurs adver-

anciens de l'Asie-Mineure. La Phrygie tait situe au

milieu des terres
:

saires, ce qui leur allira les

tions des prophtes.

menaces

et les

maldic-

mais ses plaines, bien arroses

Ce peuple passa successivement

aient en gnral fertiles et bien cultives, car de

sous

la

domination des Assyriens, des gyptiens, des

el enfin

bonne heure

les habitants profilant

sol, l'avaient

de

l'excellente
cl s'e-

Perses,

sous celle irAWnnuYc-Ie Grand

il

nature de leur

mis en culture,

1455
tarifent fait

PL
souscernpport. Quelques plaines
d'Abarim. C'tait

PTO
le

1454

un renom cependant taient couvertes d'une lgre crote saline

qui mettait
obstacle

Jourdain, vis--vis de Jricho, au pied des montagnes

pays

le plus plat

du

territoire

leurs travaux.

On nommait
qui
avoisi-

des Moabiles, celui ou camprent

les Isralites

avant

Katakekaumn,

la brle, la partie fertile

de passer

le

Jourdain. Mose y donna ses dernires

y prouvait de frquentes secousses de tremblements de terre et y portait quelques indices* de feux intrieurs. Le renom que
nait la Lydie, parce

que

le

sol

instructions Isral, et

mourut bientt aprs.

Pont, province clbre de l'Asie-Mineure, situe sur le bord de la mer Noire ou Pont-Euxin, dont
sans doute elle tira son nom.
l'Armnie; au S.,
la

les habitants s'taient fait

les

par

la

culture des terres ne

PE., elle
et

louchait
l'O.,
la

empcha point de

se livrer galement l'ducation

Cappadoce;

du

btail, et surtout des brebis.

Les laines des envimais encore

Paphlagonie, dont

la

sparait le fleuve Halys.

Dans

rons de Celrt, leur ancienne capitale, taient vantes

l'origine, elle avait fait partie

elle devint

non seulement pour leur

et

finesse,

de la Cappadoce, dont un dmembrement. L'origine des habi-

pour leur beau noir;

Ton

sait

de quelle rputation

tants tait en gnral la

jouit encore le poil des chvres d'Angora, qui

appar-

tabli des -populations diverses

lisation
:

mme, mais il s'y tait de murs et de

Saunes
,

aussi
civi-

tiennent galement celle rgion de l'Asie -Mineure.

tels

taient les

les

Macrons, les

La puissance des Phrygiens

due
;

a t autrefois fort tenla

Mosynqucs,

les Chabyles, les Tibarniens, et

en gsous
le

elle

embrassa presque toute

Pninsule.

Cede

nral tous ceux que les Grecs

dsignaient

pendant ce peuple dchu devint son tour

bien des matres. Soumis Crsus,
il

le sujet

nom

illepla-comct ou dus sept peuples ou bourgades.

le fut

aprs aux
fil
il

VIJalys,

17m, le Thermodon, en

taient les fleuves

ferti-

Perses, puis Alexandre-le-Grand

suite partie

leur pays
et
eiifin

en-

principaux; leurs rives se distinguaient parleur

lit.

du royaume de Pergame,
la

de-

l'occident rgnait quelque culture

on y rede l'Asie
villes,

vint province romaine. Ceux-ci

parties
:

divisrent en trois
l'O.; 2 la

cueillait le froment, l'olive, et tous les fruits

et

1 la

Plmjgie-Pacalienne,
;

Plmj,

de l'Europe. Ce fut

mme

de l'une de ces
Italie le

gie-Salutaire, l'E.

et 3 la Plirygie-Parorenne
fut

au

de Crasonte, que Lucullus apporta en

sier, qui
le

ceri-

S.

La Petite-Phrygie

appele Epiclle. Laodicca,

la

prospra et se propagea

si

bien.

l'orient,

aujourd'hui Eskiliissar, fut

rsidence du gouverneur

pays tait plus monlueux,

pre
:

le sol

moins favorable

romain. Les autres

polis,

villes

importantes furent Hicra-

et le climat plus fer et

Colosse,

Apame, Cibotus,

antrieurement Cepr-

on y trouvait des mines de de cuivre. Le Pont forma un royaume qui fut VI ou

le

ln,

nom

sous lequel elle jouit d'une grande

trs florissant sous Milhridate

Grand, mais

pondrance. S.

Paul

visita

celte
le

province,

dont

qui devint bientt aprs

villes principales

une province romaine. Les

plusieurs habitants embrassrent

christianisme.

du Pont taient Trapezus, aujourd'hui

Phunon, trente-troisime station des Isralites dans

le dserl.

Trbisonde, Cerasus ou Crasonte, Polemonium, Themiscyra, Amisus, Eupatoria,

Cette place tait

situe
la

entre Salmona et

Amasca, patrie de Slra-

Obolh, probablement au S. de

mer Morte; auprs

bon, Zela et Conwna-Puntica.

de ce

lieu se trouvaient des

mines, aux travaux des-

Pouzzole, autrefois Puteoli,

quelque distance
,

ville d'Italie,

situe

quelles on

condamna

les

martyrs chrtiens.
la

deux

lieues environ
le

au

N.,

de

Phuth, troisime
Mesram. On a
sur
la

fils

de Cliam, dont
la

postrit passa

Neapolis ou Naplcs, en partie sur

et en partie sur

rivage de la

mer
fut

en Afrique, vraisemblablement
fix sa

suite

de

celle

de

une hauteur. Elle se

le

nomma
il

primitilui

demeure

l'orienl de la Libye,

vement Dicearchia. Pour

donn, disent
bius y
fit

nom de

Puteoli,

cte actuelle de la Barbarie, et jusqu'en Mauri-

les uns,

cause des puits que Q.

Fa-

tanie;

on trouve dans celle dernire contre un petit

creuser pour avoir de l'eau qui manquait

et suivant d'autres
:

fleuve appel par Plolme Plahuth, dans le

nom du-

la ville

cause de
effet
le

la forte

odeur

quel on a cru reconnatre aussi bien que dans d'autres

de soufre qu'on y respire Quoi

en

en

soufre abonde

dnominations de celte partie de l'Afrique, quelle

dans ses environs, aussi bien que

qu'il
soit,

les sources
ville

chaudes.

que analogie avec

nom

de Phulh.

Pouzzole

fut

une

trs-impol

Pisidie, dans l'Asie Mineure, province situe entre

la

tante; elle renfermait des

ainsi

monuments
et

considrable,

Phrygie et
la

la

Pamphylie,

et

en grande partie cou-

que

l'atteslcnt ses ruines. Festus la

comparait
la

verte par

chane du Taurus.

Le

caractre de

la

po-

Dlos pour sa magnificence,

Cicron l'appelait

pulation ressemblait celui deslsaurens

etdesPamvilles

Petite-Rome. Elle
considrable, qui
vis d'elle,

faisait,
la

par son port, un

commerce
Vis--

phyliens; nanmoins

la

Pisidie renfermait des

rendait trs-florissante.
la

importantes

telle fut

Aniioche, o S. Paul vint pr-

galement sur

mer,

tait le dlicieux s-

cher

la foi dans la sygnagogue des Juifs, et convertit beaucoup de gentils ce qui lui attira l'inimiti et les
;

jour de Bai. S. Paul se rendit de Heggium Pouzzole

;

ce fut del qu'il alla

Rome.
et aujourd'hui

perscutions des premiers. Les anciens habitants de

celte province se

P 'Olmade, auparavant Acclw,

dont

Acre

nommrent

ausi Solymes.

ou Saint- Jcan-tf Acre, l'exlrmil septentrionale du

golfe,
le

Plaine (grande), Plaine de

don,

Mageddo ou MagedGrande campagne d'Esdrelon ou Valle de

promontoire du Carme] forme l'extrlat.

mit oppose, par 34 44' 40"

N. et 18 35' 45"

Jezuael. Voy. Esdrelon.

long. E. de Paris. Cette ville fut importante ds les

Plaines de Moab, grande plaine situe au-del du

lemps

les plus anciens

aussi, en prenant possession

U>5

RAG
les Asriles se gardrent-ils

RAM
de
lui

U5o
comme
ces
aussi

du pays,
aucune
sous ce

forler
l'a-

dmls entre

les

diverses peuplades du pays,

atteinte.

Plolme Soter

la

restaura et
;

autrefois {cela arrivait entre les pasteurs.

Un de
;

grandit, et lui

donna son nom de Ptolmas

dans
le

c'est

puits

est celui tfAgar,

le

voy. Fontaine d'Agar,

vil et

nom

qu'elle est dsigne

rcit qu'a

appel

Puits de celui qui

qui

me
par

voit

d'autres

fait saint

Paul de son voyage Csare. Les Turcs en

;

furent creuss non loin de Grara

les

pasteurs

sont aujourd'hui en possession

ils lui

ont rendu son

les

d'Abraham,

et

donnrent

mme

lieu

de

vifs dbals.
le

ancien nom. Ptolmas fut mle toutes

guerres

Le nom de

puits est quelquefois

;

employ dans

sens

des croisades. Sa situation est des plus favorables pour

la

de source, fontaine

telle est la

dsignation du puits

dten e; au N. et TE. de
fertile.

la ville

s'tend une plaine

des eaux vivantes descendant du Liban, dont parle le

vaste et

Dans son

tat actuel, elle est entou-

Cantique des Cantiques.

On

le

prenait aussi dans le

lui

re de hautes murailles, de fosss

profonds

et

de

sens d'endroits profonds, et parfois encore on

nait

don-

nouvelles fortifications forment a prsent une double

enceinte terrasse, flanque de bastions qui
la

une signification toute morale.

Il

ren-

Puits de bitume.

avait

beaucoup de puits de
qu'elle

dent redoutable. Partout on y trouve un mlange de

ruines gothiques et de constructions modernes
;

cette nature dans la valle des Bois, avant n'et prouv le bouleversement qui en a fait

ses

un

lac

rues sont troites et malpropres. Sa population est

ou une mer, sous

le

nom de mer

Morte.
l'anti-

de 8 ou 10,000 Turcs, Arabes,

Juifs et Chrtiens.

Ptgmes, race d'hommes qui passaient dans

quit pour tre de trs pelite
chiel parle,
taille.

On y

fait

encore quelque commerce.

Le prophte zfait,

Puits, lieu profond creus en terre pour en tirer

dans

la

mention

qu'il

en

de

la

dfense

de Peau potable. Dans

les dserts

o l'eau

est rare,

des murailles de Tyr, laquelle paraissent contribuer

ces Pygmes. Mais dans cette circonstance
est impossible

on

est oblig

de recourir ce moyen de s'en procul;s

mme
nom

il
:

rer; mais ceux qui

creusent

les

cachent ensuite

de donner une explication de leur

sous des amas de sable, pour que d'autres, survenant

aussi nous contenterons-nous de faire observer que

aprs eux, ne les puisent point. Ces puits, lorsqu'ils

sont dcouverts, donnent souvent lieu de graves

quelques versions de

la

bible

substituent
diffrente.

au

mot

Pygmes une dnomination toute

R
Rabath, Rabba ou Rabbath,
ville

des Ammonites,

Elle tait situ entre le Tigre et l'Euphrale. Quelques

sur le bord d'un petit torrent qui courait se runir au Jaboc, dans un pays bien arros, non loin d'Abele

critiques pensent

que Raga

est inscrit

au

livre

de

Judith pour Rages.

Keamin au
C'tait

S.-E., et de Jazer,
ville

vers

le

52

parallle.

Rages,

ville

de

la

Mdie, grande et importante,

une

trs-importante l'poque o vcut

situe l'Orient d'Ecbatane

(Hamadan). Les Macdo-

Mose, et

la

capitale des

Ammonites; ce qui Ta

fait

niens l'appelrent Europus, et les Parthes Arsacia;

ses ruines ont, malgr ces changements de

quelquefois appeler Rabbath- Ammon. David en

sige, et la prit
;

(il

le

ses murailles furent alors renver-

serv celui de Rat

mitif. C'tait l
|

nom, convidemment driv du nom prile

ses, et la plupart

de ses habitants prirent dans des

le

que demeurait Gabelus, qui

jeune

tourments affreux. Aprs

avec

schisme cette

ville

passa,

Tobie

alla

rclamer dix talents.

l'ide d'orgueil,

les tribus tablies au-del

du Jourdain, sous
et partagea le

Rahab. Sous ce nom, qui exprime

domination des princes d'Isral,

sort

d'arrogance, le Psalmiste dsigne, selon D. Calmet,

l'Egypte.
Il

des pays qui leur taient soumis. Les prophtes lancent contre elle des menaces terribles
chiel, elle ne doit plus tre
:

place

Rahab sur

la

mme

ligne

que Ba-

suivant z-

bylone, au

nombre des
;

lieux qui connatront la puis-

que

la

demeure des cha-

sance du Seigneur

d'autres veulent que ce soit

un

Ammon la retraite des bestiaux. Ptolme-Philadelphe la nomma Philadelphie. Aujourd'hui ses ruines s'appellent Ammon; elles
meaux,
et le pays des enfants (V

canton de

la

Chalde.

Rama,

ville

de

la

tribu de

Benjamin, au N. de

Gabaa. C'tait une place

fortifie et situe

dans une

sont magnifiques, et peuvent tre compares celles

position favorable sous le rapport stratgique, sur

lieu lev,

un

de Palmyre

elles

prouvent son ancienne splendeur,

au centre d'un pays dcouvert. Baasa, roi

quoiqu'elles ne paraissent pas remonter au-del du

sicle des Antonins.

d'Isral, s'en

empara
roi

et la

fortifia

mais

les

attaques

de Bnadab,
roi

de Syrie, qui,

l'instigation d'Asa,
lui, le

Rabbath-Moab ou Ar. Voy. Ar

Rabboth,
Csion.
ville

de Juda, vint fondre, malgr son alliance avec

territoire et lui

de

la tribu

d'Issachar,

non

loin

de

sur son

enlever plusieurs villes,

fora d'interrompre ses travaux et de laisser son ouville situe

Rachal,
sud de

probablement dans

la

partie

vrage imparfait. Asa profila de cette suspension de

travaux pour enlever tous
les

la tribu

de Juda, une de

celles qui

David

matriaux

et les trans-

envoya une part du butin

lciles.

qu'il avait fait sur les

Ama-

porter Gabaa et Maspha, aux fortifications desquelles

il

les

employa.
ville situe

Racel (spulcre de). Voy. Spulcre de Rachel.

Ramatha, surnomme Sophim,

dans

la

Ragau, grande plaine dans laquelle Nabuchodonosor, roi

montagne d'Ephram,
blablement
la

tribu

du

mme nom,

vraisem-

do Ninive,

dlit

Arphaxad,

le roi

des Mdes.

mme

que

celle 'Arimathie. Patrie

de

U57
Samuel,
d'Isral
;

REC
c'tait

RES
Rcem,
ville

I4S8
de Benjamin
,

le

lieu

celui-ci jugeait le peuple

de

la tribu

sur la limite

Primitivement dpendante il y fut enterr. de la Sa marie, Ramatha fut ensuite annexe la

Jude. Yoy. Aphrema.

d'phram.

Rema, contre de l'Arabie, situe sur

dentale de
la

la

cte occi-

mer Rouge,
tait riche

et

dpendante de l'Arabie-

Ramath-Lchi, c'est--dire, lvation de

choire,

la

mde

Heureuse. Elle

en parfums, en pierres prle

ou Lchi. Yoy. Lchi.

ville

cieuses eten or, suivant

la terre
faisait

prophte zchiel; elle en

qu'elle a pris

Ramesss,

de l'Egypte, situe dans

un grand commerce. On suppose

de l'un des
fils

Gessen, terre trs-fertile laquelle elle parat avoir

aussi
les
ils

son

nom

de Chus.

donn son nom. Celte

ville fut

une de

celles

que

Regma, un des
Yoy. Rema

fds de Chus, qui s'tablit

en Arabie.

Pharaons

firent construire

par

les

Hbreux, qui
;

ci Arabie.

imposaient toute sorte de rudes travaux

c'est

de

Refuge

(villes de), villes destines

servir d'asile

que ceux-ci partirent pour la Terre-Prumise. Rameth ou Jramoth. Yoy. Jramoth.

aux malheureux qui avaient involontairement donn<*

la

mort d'autres. Une

,

fois rfugis
la

dans leur enceinte

la fa-

Ramoth,
butin
fait

ville

de

la tribu

de Juda

qui prit part au

protectrice

ils
,

chappaient
et
ils

vengeance de

par David sur les Amalcites*

ville lvitique

mille du dcd

avaient

le

temps de prparer
villes

Ramoth,
de Sunem.

de

la tribu

d'Issachar, au S.

leur dfense.

l'O.
,

du Jourdain, ces Hbron en Juda,

taient

Cds en Nephlhali
ville lvitique et
la

et

Sichem en
,

Ramoth en Galaad,
pays de Galaad
tait situe
,

de refuge du

Ephram

et l'E

Bosor, Golan et Ramotli-Galaad

dpendant de

tribu de Gad. Elle

dans chacune des

trois tribus situes

de ce ct.
la tribu

auprs du Jaboc. Les rois de Syrie en res;

Remmon, rocher
chapprent

situ prs de

Gabaa, dans

trent pendant quelque temps les matres

tives faites

les tenta-

de Benjamin, et o se retirrent les Benjaminites qui

la

pour

la

leur reprendre cotrent la vie

dfaite

de leur tribu par

les autres

Achab,
Miche.

roi d'Isral, ainsi

que

l'avait prdit le

prophte

tribus confdres pour venger l'outrage fait la

fem-

me du
(valle de)

lvite.

Ces

fugitifs,

au nombre de 600, y res-

Rapham
par

ou Valle des Gants, clbre

les Philistins. Elle se

trent retranchs pendant quatre mois.

les victoires

de David sur

Remmon,
gne
ceJ'^

ville

de

la tribu

de Simon, d'abord assiau couchant de

prolongeait des environs de Bethlhem ceux de Jru-

de Juda. Elle

tait situe

salem.

Sicleg.

Raphates,

nom que

la

Gense donne une partie

,

Remmon, Remmono ou Damna,

tribu de Zabulon,
lile.

ville

lvitique de la
la

de

la

population d'Astarolh-Carnam

ville

du pays

peu de distance de

mer de Ga-

de Basan. Est-elle ainsi appele parce qu'elle serait

venue de

la

valle de

Rapham dans

cette ville
lui le

ou

Remmon Phares, quinzime

dans
le

slation

des Isralites
,

bien parce que son

nom, portant avec

sens de

dsert

ils

venaient

de Rethma

et

se ren-

gant, a t appliqu par les

qu'ils redoutaient?

Hbreux aux populations

daient Lebna.

Remmono, Remmon ou Damna. Yoy. Remmon.

Resen, grande
ville cite

Raphidim, neuvime station des Isralites au dsert,

par

la

Gense comme ayant

o
il

ils

arrivrent leur sortie de Sin. L'eau

manqua;
le

l btie par Assur. Elle tait si tue en Assyrie, entre

les villes

en rsulta des

murmures dans
sortit

le

peuple. Mose

de Ninive

et

de Chal. On suppose que ce

la ville

conduisit alors au rocher d'Oreb, qu'il frappa d'une

doit tre la

mme
;

que

de Larissa

qui

tait

verge, et d'o

il

une eau tellement abondante,

assez pour

b'ie sur le Tigre.

Le nom de
il

Larissa est une dno-

que

les

bestiaux

eux-mmes en eurent
cause des

mination grecque

parat pour la
III,

premire

fois

lanchcr leur soif; cependant Mose appela ce lieu

dans Xnophon (Anab.,

48). Celte ville, dit l'his;

murmure

et tentation,

murmures
la
,

d'Isral.

torien, lail grande, mais dserte

ses

murs avaient
la
,

Celte slation est de plus remarquable par

victoire

deux parasanges de tour

100 de hauteur
;

et

25 pieds de largeur sur

partie

que Josu y remporta sur

les

Amalcites

qui vou-

ils

taient de briques, mais

laient barrer le passage cette multitude d'migrants

infrieure tait, jusqu la hauteur de

struite en pierre.

20 pieds

con-

qui menaaient leur territoire. Pendant le combat

Mose

tait et

mont sur

la

montagne pour consulter

le

on doit
duit le

De ce que Larissa est un nom grec, douter que Xnophon ait exactement reprola ville

Seigneur

implorer son secours.

nom de

qu'il

dsigna
les

c'est ce qui porte

Rapiion, place du pays de Galaad, au N. de

et prs les

Jaboc
|

Bochart
lors

supposer

que quand

Grecs demandrent,

de cette rivire. Timothe y

allis,

Arabes, ses
et le fora

camp avec quand Judas Machabe l'attatait

la fuite.

de leur passage, aux habitants du pays, de quelle

voyaient les ruines
,

ville ils

ceux-ci leur rpondirent

qna

prendre

Laresen, c'est -dire, de Resen, et que les Grecs chan-

Rebla ou Reblatha,
roi de

ville situe

sur

la limite

del

grent ce mot en celui de Larissa, dj connu d'eux,

puisqu'il existe en
i

Palestine, au pays d'math.

Ce fut

que
roi

le

malheureux

Grce une

ville

de ce nom, eld'un

Juda Sdcias
fit

fut

amen au
le

de Babylone

son plus dou.c leur oreille.

qui

lui

crever les yeux ot

chargea de chanes.
le
.

Reseph. On trouve dans Ptolme deux

villes

dont

Reblatha ou Rebla. Yoy. Rebla.

Reccath,
ville

nom

se rapproche
:

quant

la

forme

de celui de

del tribu de Nepluhali.

Reseph

l'une,

appele esapha t au S. de rEuphr;t(e,

U59
nie Rescipha
,

ROH
Palmyre
;

ROM
l'autre,

44C>0

tait situe entre ce fleuve et

nom-

cien de

Rohob

n'ait point t runi la terre d'Isral

tait sur la rive

Il

septentrionale de ce

lors de la conqute, soit tout autre motif inconnu,

on

fleuve, niais plus l'orien t.

ait

est probable

que quoiqu'on

voit les Syriens

tre les

de Rohob faire cause

commune conles

cru l'identit de Reseph avec Resen, Reseph est

villes

Hbreux avec ceux de Soba,

Si l'on s'en rapporte

Ammonites

reprsente par l'une des

diquer sur
le

que nous venons

d'in-

et d'autres peuples.

bord de l'Euphrate. L'Ecriture n'offrant

celte ville, qu'elle se borne,

Rohoboth.

aux Paralipomnes,

aucune particularit sur

cette ville aurait t situe sur le bord de l'Euphrale,

et elle aurait

nommer, ne nous permet

fait.

point de mieux claircir

donn

le

jour un roi d'dom,

nomm
elle la le
;

ce

Sal.

Cette position est bien loigne du pays d'et

Ressa, dix-septime station des Isralites au dsert;

dom
ville

cependant on a pens reconnatre en

de

l ils se

portrent sur Lebna.

station des Isralites au d-

de Bir ou Birtha, situe en Msopotamie, sur

Rethma, quatorzime
sert; ceux-ci se dirigrent

bord oriental de l'Euphrate, au N. de Thapsaque mais celte opinion parat peu vraisemblable.

del sur Rcmmon-Phars.

d-

Riige, ville maritime de l'ancien Brutlium, en Italie,

Romathi, patrie de
David.

l'un

des officiers du palais de

aujourd'hui Reggio, vis--vis de Messine, sur

le

troit

de ce nom, aussi appel Phare de Messine. Fonles

Rome,

la capitale

de l'empire romain,
:

fut

fonde

de par
les

Chalcidiens

elle fut

souvent dtruite par

,

vers l'an 753 avant Tore chrtienne

alors sur Juda,
vait, dit-on, sa et

Joalhan rgnait
de-

tremblements de
s'y rendit, et y

terre.

En

sortant de Sicile

S.

Phace sur

Isral. Cette ville

Taul
il

sjourna pendant un jour. De l

premire fondation Evandre, qui,

le

se dirigea sur Pouzzole.

chass du Ploponse, se retira dans

cte mridionale de la Ca-

pays du Laau bord du

Rhodes,
rie,

le situe

sur

la

tium. Evandre leva sur le

mont

Palatin,
;

dans l'Asie-Mineure,etdpendantepar consquent

l'Asie,

Tibre, quelques chtives habitations

mais, lorsque
la

de

de

mme
On

que Lesbos
,

et
la

Chypre. Elle
puret de
l'air

tait

Romulus

et

Umus
la

furent venus s'y tablir

ils lui

tte

clbre chez les anciens

l'on y respirait.

par

que
que

des ptres de

contre,
et le

donnrent une plus

disait
s'y

que

le

soleil
il

ne

restait pas

grande tendue,

premier

lui

imposa

mme

son

un seul jour sans

cet astre tait

montrer, d'o
l'objet

rsultait

nom. Insensiblement
collis,

la ville s'agrandit, et

renferma
septi-

devenu

du principal culte des

dans
le

sept collines diffrentes,

ce qui

la

fit

nommer

habitants. C'tait l
la ville

que se
le

trouvait,

port de

ou

la ville

aux

sept collines.

Son

territoire, prila

de Rhodes,

fameux colosse de bronze, haut

mitivement born, pour ainsi dire, l'enceinte de

ville, prit

de 70 coudes, et qui passait pour une des sept merveilles

de l'accroissement par suite du succs des

lutte s'engagea d'abord entre les

du monde.

Il

tait l'entre

du

port, les

deux

armes romaines. La

pieds appuys sur chaque ct du rivage, en sorte que

les vaisseaux passaient entre ses
fut renvers par

Romains
lie

et leurs voisins, qui furent

soumis

aprs
l'Ita-

jambes. Ce colosse
;

ceux-ci vinrent les peuples plus loigns; ensuite

entire et ses les
;

un tremblement de terre
fut transport

et,

peu de
:

enfin le
telle

monde connu

passa

temps aprs, le bronze

en Egypte

neuf

sous leur pouvoir, de

la

manire que
plus

le Dassin

de

cents chameaux furent ncessaires pour ce transport.

Rhodes

fut

de tout temps trs-commerante

elle ac-

mer Mditerrane ne dut comme un immense lac au

Aussitt que le bruit de leur
Syrie, les

tre considr

que

milieu de leur territoire.

quit une grande importance pendant les guerres de la

nom

eut pntr dans la captiver leur bien-

Terre-Sainte. Elle fut le sige de Yordre des chevaliers

Asmonens cherchrent
la

de Saint. -Jean de Jrusalem, depuis appels chevade Malte. S. Paul y aborda en venant deCos, et en se rendant Patara. On fixe 56 26' 55" lat. N.,
liers

veillance pour eux et pour le peuple juif

De

tels suc-

cs influrent sur

ville

de

Rome
dont

elle-mme.

Elle

s'embellit, s'agrandit, se couvrit

et devint

de temples, de palais,
les

et 25 52'

36" long, de Paris,

la position

de Rhodes

une

ville

superbe,

ruines encore

son mle.

existantes attestent l'antique splendeur. Aujourd'hui,

petit-fils

Riphath,

de Japheth par Gomer, dont on

I,

capitale du

a plac, d'aprs l'historien Josphe (Ant.

7) la

de-

des

monde chrtien, elle montre avec orgueil monuments modernes de la plus grande magnifiSaint Paul vint deux fois

meure dans

la

Paphlagonie.

On l'a

recule aussi beaules

cence, et dignes de lutter avec les chefs-d'uvre antiques.

coup plus au N. au-del du Caucase, vers

monts

Rome

la pre-

Riphes, sur les confins de l'Europe et de l'Asie.

mire dans l'anne 61 de noire

appel Csar, et
la

re,

par suite de son

Rogel. Yoy. Fontaine de Rogel.

Rogelfm,
ville

seconde probablement en l'anne

de

la

tribu de

Gad, en Galaad

64.

On

exerait alors

Rome contre

les chrtiens

une

rsidence de Berzella,

qui vint joindre David et lui

cruelle perscution, pendant laquelle,

rat,

ce qu'il pa-

fournil des vivres pour son camp, lors de la rvolte

lesaint Aptre fut emprisonn, et bientt dca-

d'Absalon.

pit prs

de

la ville.

Ce

fut

pendant son emprisonneses ptres

et

Rohob. ville de la Syrie, situe

ser, sur sa frontire,
vites.
la

dans

la

tribu d'A-

ment, de 61-63,
siens,

qu'il crivit

aux EphPhilmon.

au N. Elle

fut attribue

aux

l-

aux Philippiens, aux Colossiens

la
ia

Bon

gr,

mal gr,

les Isralites

en respecter nt
tait si-

Pour

population,

La

ville

de Las, depuis Dan,

seconde Timolhe il est probable qu'il la pendant le second emprisonnement. Dans Tinde sa premire sa seconde dtention,
il

tue sur son territoire. Soit que tout

le territoire

an-

te!

va

le

pa-

1461
rat

SAB
et
le

sal
sa limite, qui taitdtermine l'O. par la

um
mer Morte
Hsbon, Bo*

que saint Pierre vint aussi Rome, et que ce fut de l qu'il crivit galement ses deux ptres. On croit qu'il y fut crucifi la tte en bas, dans le mme temps

Jourdain.

Au

centre s'tendaient les monts

Abarim. Ses
sor,

villes principales furent

que saint Paul avait

la tte

tranche. Saint Marc rac-

Aro'r, Jazer et

Abel-Keamin. Les Rubnites fuobligs,

lorsqu'ils prirent

gea son vangile en 63 ou 64.

compagnait vraisemblablement Rome, car il y rdiRomains, habitants

rent,

comme

les Gadites,

possession de leurs terres, de relever beaucoup de

villes dtruites

de. Rome et des autres villes et provinces de la rpu-

parle

fait

de

la

conqute.

Ils

passaient

blique et de l'empire, jouissant des droits, titres et prrogatives de citoyens romains.

pour gens d'exprience dans

niaient
fort

l'art

de

la

guerre, et

mails

bien l'arc et l'pe;

mais souvent

Ruben,

fils

an de Jacob, et souche de l'une

des

taient agits par des troubles intrieurs. Lors

du d-

tribus d'Isral. Riche en btail, celte tribu obtint, de

nombrement dans

le dsert,

ils

comptaient 46,500
L'invasion de

mme

que

celle

de Gad,

son partage l'orient du

hommes

en tat de porter les armes.

Jourdain, dans des terres grasses et fertiles en pturages. Son pays avait autrefois appartenu aux
biles, et

Tglath-Phalasar ne leur fut pas moins prjudiciable

qu'aux autres tribus d'Isral
fre en Assyrie.
:

Moa-

la

population fut trans-

en partie aux Ammonites, et

il

tait ensuite

pass aux Amorrhens,

ct du
tribu
fleuve,

dont
la

le

nom

disparut de ce

Ruma,
Ruma,
zim.

ville

de de

la tribu

de Juda, situe vers

le

S.

depuis

conqute de Josu. Cette

le

ville

la tribu

d'Ephram, au S. de Sile

s'tendait

donc depuis

Jaboc au N., jusqu'au

chem, entre cette

ville et

sommet du mont

Gari*

torrent d'Arnon au S. Les montagnes formaient l'E.

S
Saananim, petit canton situ sur
thali,
la

limite de

Neph_
f|

aromates,

elle

emportait avec elle de

l'or et

des pier-

au N., et o se trouvait
ville

la ville

d'Elon.

res prcieuses. D'un autre ct, les prophtes, et sur.

tout Ezchiel,

Saaram,

de

la tribu

de Simon.
appartenait l'un des

font allusion au grand

commerce que
c'est

Saba. Cette dnomination

enfants de Chus

ce pays faisait de ces produits.

|

Mais aujourd'hui on
et

et l'un des enfants

de Jeclan,

qui

ne trouve plus d'or en Arabie,

cependant

une
l'A-

tous deux s'tablirent dans l'Arabie. Voy. Arabie.

a pens

On
Sa-

remarque que
Deb,

les

anciens n'ont jamais parl de

Ils

que

la ville

de Sabbea, appele par Ptolme

le

rabie sans citer son or.

les Alili et
l'or

indiquent trois peuples, les

Sabe, et que cet auteur place dans

pays des

les Gasandi,

chez lesquels on
lit

bens, par 16 50',

tait autrefois

appele Saba,
la

nom
rsi-

ramassait

vierge ou natif, soit dans le

des tor-

qui se conserve encore aujourd'hui sous

Subie, dans
la

forme de
la

rents, soit dans le creux des

sol.

rochers,
dit

soit

dans

le

mme

contre, et que c'tait

Or

les

Gasandi confinaient,

Gosselin, avec
l'o-

dence de celte clbre reine qui vint trouver Salomon,

charge de riches prsents en or, en parfums
et

les

Sabens, circonstance qui influe beaucoup sur

en

pinion de ce savant,

qui place le pays d'Ophir chez

pierres prcieuses, qu'elle apporta en telle quantit

ces derniers. Voy. Ophir

Les Sabens
taille.

taient,

sui-

que jamais on n'en

vil

depuis autant Jrusalem.

vant lsaie (xLiv, 14), d'une haute

D'autres, d'aprs Strabon (XVI, 768) et Pline (VI, 32),

Sabama ou Saban,

ville

de

la

tribu

de Ruben, re-

ont pens que l'ancienne Saba tait

la ville

de Maria-

btie aprs la conqute. Elle tait situe

non

loin d'Ile-

ba % appele Marib et Mareb par les Arabes, dnomination

sbon. Son territoire parat avoir t fertile en vignobles.

,

que Gosselin (Recherches sur

i.

la

gographie des
signifier autre

Les prophtes

lsae et
la

Jrmie y font allusion

anciens,

I),

p. 103)

prtend

ne pas
(ib.)

lorsqu'ils

annoncent

ruine des Moabites.

chose que mtropole,

vance. Ce n'tait
pellalif, qui

comme

Pline

lui-mme

l'a-

Saban ou Sabama. Voy. Sabama.

Sababim
d'Ha.
,

par consquent qu'un

terme applusieurs

ville

de

la tribu

de Benjamin, voisine

se reproduit

comme

lei

chez

peuples de l'Arabie.

Cependant, sur les confins de l'Yemen et de l'Hadramaul, au loin dans les terres
,

Sabe ou Bebsabe. Voy. Bersabe.

Sabarim,
ville

de

la tribu 'de

Nephlhali, du cl du

existe

une

ville

de Mareb, ancieiine capitale des H-

N., sur les confins

du paysd'Emath.
fils

miaritesou Ilomriles, et maintenant presque dtruite.

Sabatha
chez

et
le

Sabatacha,
S.
Il

de Jectan, tablis en
ville

Suivant
port,

les

Arabes, celte

ville, qu'ils

prtendent avoir

Arabie, vers

y avait une

de Sabbatha

chose au moins douteuse,

fils

le

nom
en

de Saba,

les Adramilae.

Voy. Arabie.
la

devrait son existence Saba,

tt

de Jeclan, ou pluqu'il
soit,

Sachaciia, ville de
l'E.

tribu

de Juda, situe vers

Ilmiar,

fils

de Saba.

Quoi

ces

dont

pays auraient t autrefois occups par les Sabens, 1; puissance parat avoir t fort tendue en

Sadon ou Sidon. Voy. Sidon.

Salaboni, pairie de l'un des forts de David.

Arabie; et les S.ibens, issus de Jeclan par Saba, seraient

Salamine, premire place de

l'le

de Chypre o se
si-

eux-mmes

la

tige

des Hmiarites, peuple ga-

rendirent saint Paul et saint Barnabe. Elle tait

lement puissant, mais plu; connu sous le nom iVHomriies. Rien n'gale la magnificence que d'ploya la
reine de Saba;
et,

tue dans sa partie orientale, laquelle elle donnait

son nom. C'tait une des quatre

!

villes les

plus

im-

sans parler des paiums

et des

portmes de

l'le

de Chypre. Dans

les

premiers temps

im
du christianisme, Salamine
mtropolitain de
l'le.

SAM
fut
le le sige

SAM
du primat ou
mais ayant
es-t

mi

en

effet isole,

Sous

rgne de Trajan, elle

et large, et

dfendue par une valle profonde entoure de quatre montagnes dune l-

fut dtruite par les Juifs et reconstruite;

vation peu prs semblable la sienne. Ses environs

taient propres la culture de la vigne, laquelle on parat s'tre beaucoup adonn.

t prise, saccage et rase par les Sarrasins, elle ne

put jamais recouvrer son sige mtropolitain, qui fut

transport Nicosie.

Des ruines de Salamine

l'le

s'est

Samarie, province de

la

Palestine, ainsi

nomm
de tout
de

de
le

forme Famagusta, capitale de

fui prise sur les Vnitiens,

l'poque o elle
les

Samarie, sa capitale, auparavant celle

en 1570, par de

Turcs, qui

royaume
l'E.,

d'Isral. Cette province s'tendait,

la

l'O.

sont encore aujourd'hui matres de toute

l'le.

des bords de

mer Mditerrane au
la

rivage

du

Salebim on Selebin,

ville

la tribu

de Dan,

si-

Jourdain, et du S. au N., de

Jude

la

Galile, et

tue prs de celle d'Aalon. Elle tait occupe par les

renfermait les territoires de l'ancienne tribu d'Ephram

et

Amorrhens, qui inquitrent vivement

longtemps
les Danites.
ville

et

pendant

de

la
la

demi-tribu 0. de Mariasse. Elle fut comprise

avec

Jude dans

la

premire Palestine consulaire.

Salecha ou Selcha,
limite orientale
la tribu

du Basan, situe sur

la

Lorsque

les dix iribus furent

emmenes en captivit en

du royaume d'Og. Elle devint

celle de

Assyrie, beaucoup de peuples de cette dernire contre furent tablis dans le pays. Ils s'y mlrent avec ceux des Isralites qui taient rests, et avec ceux

de Gad du

mme
fut

ct.

Salem, c'est--dire, lapa-,

des Jbusens, qui
salem.

nom

primitif de la ville

depuis Jrusalem. Yoy. Jru-

qui plus lard rentrrent dans leur ancienne patrie.

Ces peuples apportrent

fils

le culte

de leurs dieux avec

il

Saleph, un des

de Jeclan, dont

le

nom

se re-

eux, et l'imposrent aux vaincus. Mais

parait qu'a-

trouve dans celui des Salapeni, que d'Anville place,

Carte d'Asie, sous
le

vant

la

naissance de Jsus-Christ, les Samaritains

nom

d'Alapcni, dans les contres

taient revenus l'adoration de Dieu.

Cependant

ils

du Nedjed, en Arabie.
Salim, petit pays situ sur
le

diffraient sous plusieurs rapports des Juifs. Ils n'ad-

bord du Jourdain, au

mettaient que les seuls livres de Mose

comme

tant

S. de Bethsan et au N. d'Ennon, o saint Jean administrait le

de source divine, et considraient

baptme.

comme
la

le seul

lieu

la

mont Garizim clbration du cuite pt

le

Salines (valle des). Voy. Valle.

Salisa, pays situ probablement en Ephram, sur

tre agrable Dieu.

De

cette diffrence de principes,

naquit entre les Juifs et les Samaritains, dnomination

qui alors ne fut plus seulement gographique, mais

montagne d'Ephram.
Salmona, trente- troisime station des
dsert,
Isralites

au

qui, sous le rapport religieux, servit tablir

une

li

entre le

mont Hor

et

Phunon, en

Idu

gne de dmarcation bien prononce,

aversion.

la

plus grande

me.
Salmone, aussi appele Salmonium
l'le
,

La sparation ou
que
les

le

schisme des dix tribus,

la

promontoire de

l'opposition

Samaritains mirent
le

recon-

de Crte, dans sa partie orientale.

ville

struction
la

du temple de Jrusalem aprs

retour de

Sama,

de

la tribu

de Juda, au S., non loin du

captivit, l'rection d'un temple sur le

mont Gari-

torrent de Bsor.

zim, el les avanies que l'on faisait subir ceux qui

Samaram,

ville

de

la Iribu

de Benjamin, dans

le

traversaient

la

Samarie pour

aller

adorer Dieu Jla

voisinage de Bthel.

rusalem; tout cela explique suffisamment

fils

haine des

Samareus, un des onze

pense que
les

de Chanaan, dont on

Juifs.

Sans doute que des motifs au moinsaussi puisla

Samaritains ont reu leur nom.

sants influaientsur

conduite des Samaritains envers

la

Samarie,
tine

ville capitale

de

la

province de

la

Pales-

eux, mais nous les ignorons. L'histoire de

nation
Juifs,

nomme

Samarie, auparavant capitale du royaume

roi d'Isral, sur

ne nous a t transmise que par des crivains

intresss faire valoir leur cause.
les
Il

d'Isral.

Fonde par Amri,

la

une mon-

est certain

que

tagne au N. de

tribu d'Ephram, achete,

moyenville

Machabes prirent
la

et dtruisirent leur capitale, et

nant deux talents d'argent, de Somer, dont

te

elle reut

subjugurent toute

contre.

nom,

elle

succda au

titre

de capitale

la

de

Samaritains, dnomination qui doit tre prise dans

Thersa, de

mme

que

celle-ci avait

succd celle

un double sens: premirement dans un sens gographique, et alors elle dsigne les habitants de
et
la ville

de Sichem. Samarie

fut dtruite

par Salmanasar, roi

d'Assyrie, et partiellement reconstruite par les Cu-

de

la

province de Samarie
:

c!

secondement dans
elle est
la

thens et autres peuples, que ce prince tablit en Sa-

un sens religieux
se celle des

dans ce dernier cas

elle

oppo-

marie

la place des habitants qu'il avait

emmens en
la

Juifs, et

indique

ligne de d-

captivit; mais elle fut de

nouveau *uine par Jean

re-

marcation qui existait sous ce rapport entre les uns

el les autres.

Hvrcan. Sous

le

rgne d'IIrode-le-Grand, qui

Yoy. Samarie, province.

de
la

btit, elle reprit

quelque importance. Ce prince

l'ap-

Samir,

ville

tribu de Juda,
l'O.

dans

les

montagnes

pela, en l'honneur d'Auguste, Sebaste, dnomination

mme
o

de Juda, vers

d'Hbron.
la

que ses ruines conservent encore aujourd'hui. Dans

la

Samir, en Ephram, sur

fut enseveli

montagne d'Ephram,

ville

dernire guerre des Juifs Samarie prit parti pour les

Thola, juge d'Isral.

Romains. Sa situation

est

extrmement

belle et forte
elle

Samos,
re de
la

le

de l'Archipel, autrefois mer Ege, spa-

par son assjcUe, La montagne sur laquelle

repose

cio d/lonie par un canal troit. Cette

Ue a

1465

SAR
de Samos
L'air y
tait

SCY
SAREDATnA, ou Sarthan ou Sarthana,
au-del du Jourdain, dans
la tribu

\m
ville

chrie de Jimon que Ton croyait y tre ne, et qui

la ville

situe
le

consacre, s'appela d'abord

de Gad, et sur

Par thme.
les

tait sain, et le sol fertile; les figuiers,

bord

mme
le

du fleuve. Lorsque

les Isralites traver-

pommiers

et la vigne
fruits

mme
fois
la

y portaient, suivant

srent
leur

Jourdain, et que les eaux se sparrent pour

Athne, leurs
ses
tait

deux

par an.

On

attribue
capitale

laisser le passage, celles-ci

remontrent jusqu'
ville etcelle

habitants l'invention de

poterie.

La

Saredatha ou Sarthan. Entre cette

de So-

Samos, patrie de Pylhagore, qui y naquit 008 ans

colh, situe plus au sud, mais toujours sur la

rive

mme

avant notre re. Saint Paul toucha Samos en se

rendant de Chios Milet.

du

fleuve, s'tendait

une plaine qui reposait sur

On

a fix la position d'une

lat.

un
les

sol d'argile,

dans lequel Salomonfit jeter en moule

de ses montagnes,
et 24* 18'G''

le

Qucrki, 37 43' 44" de

N.,

vases d'airain qu'il destinait au temple du Sei-

de long. E. de Paris.
petite le
la

gneur.

Samothrace,

de l'Archipel ou mer Ege,

Sarepta,

ville

phnicienne, situe entre Sidon de

situe vis--vis de

cte de la Thrace. Elle fui d'abord

qui elle dpendait, et

Tyr sur

le

bord de

la

mer, au-

appele Leucosia, puis Samos, et enfin Samothrace, en

raison de sa position et de l'origine de ses habitants
qui tait thrace.

jourd'hui Sarfand.

de cette

ville

Le sjour chez une pauvre veuve du prophte Elie, lorsque le royaume

la

On y

voyait une ville du

mme nom,

d'Isral tait

en proie

famine, et surtout
la vie le fils

le

mi-

tait

un temple dans lequel on clbrait, en l'hon-

racle qu'il
l'ont

fit

en rendant

de celle femme,

neur des dieux Cabires, des mystres aussi fameux

rendue clbre dans l'Ecriture. Du temps de

Jrme, on montrait encore
la

que ceux d'Eleusis. Saint Paul toucha Samothrace,

en se rendant de Troade Naples eu Macdoine. Cette
le

saint

maison o

le

prophte avait trouv celte touchante hospitalit, et

sur remplacement de laquelle on leva depuis une
glise.
Il

porte aujourd'hui

le

nom

de Samandraki ; elle posles autres les

sde des ports meilleurs, dit-on, que

ces parages.

de

y avait Sarepta,

comme

Sidon, des versuite

reries qui, selon Pline, durrent

une longue

de

Sanan,

ville

de

la

tribu de Juda, prs

du Sorec.

sicles.

Elle fut vraisemblablement comprise dans la tribu de

Sarid ou Sared. Voy. Sared.

Sarion, Sanir, Sion ou Hermon, montagne. Voy.

Dan.
Sanir, Sarion, Sion ou Hermon, montagne. Voy.

Hermon- Major.
Sarohen ou Saram. Voy. Saram.
Saron,

Bermon-Major.
Saphon, valle situe sur
et
la limite

des tribus de Gad

ville

de

la

tribu

de Gad,
tait

situe vers le

de Ruben.

S.-E., et prs de laquelle

la tribu

une montagne du
que dans
les

Saraa ouSAREA,villede
encore au retour de
l'O.

de Dan, qui existait

place

mme nom,

l'on

faisait patre, ainsi

la captivit. Elle tait

valles voisines, un grand

nombre de
non

bestiaux.

d'Esthaol et au S. d'Eleuthropolis. Les G00 Da-

Saron ou Sarone,
qui donnait son
s

ville situe

loin de Joppe, et

nites qui allrent fonder

Dan sur

les ruines

de Lais,

nom

la grande plaine de Saron, qui

au N. de

la tribu

de Nephlali, taient sortis de cette

tendait sur le bord de la

mer

Mditerrane 'usqu'

ville aussi bien

que d'Esthaol. Ses habitants taient

de

Csare en Palestine.

appels Sarates.

Sarone ou Saron. Yoy. Saron.

ville

Saram ou Sarohen,
l'ouest.

la tribu

de Simon

Sarthan, Sarthana ou Saredatha. Voy. Saredatha.

Sarates, habitants de Saraa. Yoy. Saraa.

Sarthana, Sarthan ou Saredatha. Yoy. Sare~

la

Sarathasar,

ville

de

la

tribu de

Ruben, dans

datha.

chane des monts Abarim, au N.-O. d'Hsbon.

Sav, valle situe dans

la ville

la tribu

de Ruben, prs de

Sardes, ancienne
fluent

ville capitale

de
et

la

Lydie, au con-

de Cariaiham, o

le roi

de Sodome vint au

du Pactole

et

de l'IIermus,

au pied du mont
le chtif village

devant de Chodorlahomor.

On

la

nommait

aussi valle

Tmolus, reprsente aujourd'hui par

de Sart. Aprs avoir t
elle continua
le

du Roi.
Sav-Cariatham ou Cariatham. Yoy. Cariatham.
Scorpion (monte du
).

sjour des rois de Lydie,

de

l'tre

des satrapes perses, et

mme

Voy. Monte du Scorpion.

l'Asie.

des

rois,

lorsque ceux-ci venaient dans l'Asie-Mielle fut ensuite oblige

Scythes, peuple barbare du nord de

Ce nom

neure; mais

de cder son rang

vague s'appliquait

tous les peuples qui habitaient

la

la ville d'phse, qui devint le sjour du gouverneur

au nord du Pont-Euxin, de
de
l'Inde.

mer Caspienne

et

mme
on

de cette province pour les Romains. Sardes tait une

des sept communauts chrtiennes ou glises existant

Faute de savoir leur

nom

particulier ou

plutt de connatre les localits qu'ils habitaient,

les

en Asie.

comprenait tous sous une dnomination gnrale.

aurait, suivant l'opinion
ils

Sa re a ou Saraa. Yoy. Saraa.

Magog
Zabulon, au
pre
:

commune,

l leur

Sared ou Sarid,
midi.

ville

de

la

tribu de

appartiendraient donc aux races japhtiques.

Presque tous ces peuples vivant au milieu de stepville

Sareda,

de

la tribu

d'Ephram, patrie de J-

pes immenses, sans avoir de

demeure

fixe,

errants et

roboam qui devint

du Jourdain.

roi d'Isral. Elle tait

peu loigne

vagabonds, nomades en un mot, avaient naturellement

contract celte rudesse de

murs

et

de caractre qui

U67
frappent
si fort les

SEI
nations civilises. Aujourd'hui les
sol

SM
Sir dans la valle des Salines.
tribu
qu'il

im
Des habitants de
la

habitants du

mme

mnent

peu prs

le

mme

genre de
il

vie.

Ptolme partage

la

Scylhie d'Asie, car

de Simon, au nombre de 500, quittrent, ce parat, vers le temps du rgne d'zchias , leur
,

y avait aussi des Scythes en Europe, en Scylhie en-

pays

vinrent en Sir

et s'emparrent de quelques

dcc et Scylhie au-del de l'imas. L'imas est cette

parties de territoire qu'ils ont toujours gardes depuis.

chane de montagnes qui occupe

forme

le

le centre de l'Asie, Belur-Tag ell'Indou-Kouch actuels, et la-

Les Idumens adoraient

les faux dieux.

Seirath, lieu situ dans

vers le sud.

quelle se rattachent les gigantesques

monts Himalaya.

Ce

fut l

la montagne d'phram , qu'Aod, juge d'Isral, aprs

Un

parti considrable

de ces peuples, sortis des Pa-

avoir tu glon, roi des Moabites, sous le joug de qui

les Isralites taient rests

lus-Molides en Europe, se jeta iravers les dfils

pendant huit ans, appela

du Caucase dans
midi
et

l'Asie, poursuivit ses

conqutes au
le

ceux-ci

la

guerre.
la tribu

au centre, laissa quelques-uns des siens sur

la ville

Sla, lieu de

de Benjamin o David

fit

en-

bord du Jourdain, dans

de
la
l le

de Bethsan, qui reut

sevelir Sal et Jonathas,

Ce

lieu tait situ prs

de

nom de

Scylhopolis, et

domina en matre dans

Gabaon.
Selciia ou Salecha. Voy. Salecfia.

Mdie pendant vingt-huit ans. Cyaxare, premier

de Mdie, parvint enfin se dfaire de leurs prinles

roi

Selebln ou Salebim. Voy. Salebim.

Sleucie,
ville situe

cipaux chefs, et
Scythopolis,
Sel lisait.

chasser de son royaume.

des Scythes, ou Bethsan. Voy.

sur le bord de la

mer Mdi-

ville

terrane, un peu au N.-O. de la ville d'Anlioche, prs

de l'embouchure de l'Oronte, et ainsi appele de S,

Sbom
min. Elle

valle limitrophe
tirait

d'phram

et

de Benjaville qui
il

leucus, son fondateur, dont le la partie voisine de la

sorte le port d'Anlioche.

nom

fut aussi

appliqu

probablement son
le

nom

d'une

Syrie. C'tait en quelque

fut rtablie

aprs

retour de
la ville

la captivit,

car

n'est

Aujourd'hui cette

ville

ne
de

pas prsumable que

reconstruite par les Hla

prsente que des ruines que l'on

Saint Paul s'y

nomme

Suveidih.
l'le

breux, plus religieux alors que jamais, ft

malheu-

embarqua pour passer dans

reuse Sbom de

la

Pentapole,

si

cruellement chtie

Chypre.
Selim,
ville

par

la

Providence.
la

dtache de de Simon.

la tribu

de Juda

pour tre

Sbom, une des cinq villes de

Pentapole, situe

donne

celle
,

dans

la valle

des Bois, et dtruite par une pluie de

Sella

nom donn
,

la pente par laquelle on se

feu et de soufre.

Voy. Valle des Bois

de
la tribu

et

Mer Morte.

rendait de Mello dans

la ville

mme

de Jrusalem
,

et

Sechrona,
caron.

ville

de Dan, l'orient d'Ac-

sur laquelle s'tendait

au moins en partie

la

mai-

son de Joas, o ce prince fut tu.

ville

Voy. Jrusa-

Sedada,
tire,

de

la tribu

de Nephthali, sur

la

fronlem.

vers l'entre d'math.

,

Selmon
villes

montagne dpendante de

celle

d'Ephram,
fit

Sgor ou Bala
pole, dtruite par
les

une des cinq

de

la

Penta-

dans

le voisinage

la

mme

de Sichem. Abimlech y

cou: cr
il

catastrophe qui enveloppa

une quantit considrable de bois avec lequel

le feu la tour

mit
,

quatre autres villes, Soelome,

Gomorrhe, Adama
le

de Sichem. Plus de mille individus

ci

Sbom. Elle
;1

tait situe
,

au point

plus mridiotant
les

hommes que femmes,

prirent dans cet incendie.

de

la

mer Morte
Zoara.
ville

dans une des parties

plus

Le Psalmiste

(lxvii, 44) parle des neiges du

,

Selmon

dsertes et les plus dangereuses

la

de l'Arabie. Josphe

comme
ble.

tant de longue dure

ce qui annoncerait

nomme

que cette montagne ayait une lvation

de
la tribu d'Issachar,

considra-

Sehesima,

vraisemblala

blement au S. E. du mont Thabor, sur

la tribu.

limite

de Sem,
l'an des trois
le
fils

de No

dont

la postrit

Sir

chane de montagnes et pays situ sur

la
la

peupla

centre de l'Asie, depuis

le

rivage de la
la

mer

limite de la tribu

de Juda, au sud,

et s'lendanl

de

Mditerrane jusqu'au rivage des mers de

Gense
lui

Chine. La

mer Morte

la

mer Rouge avec une hauteur

;

varie.

donne cinq enfants

,

lam

le

pre des
les

Celle chane parat leve et trs-abrupte

un seul

lainit s

ou des Perses; Assur

de qui sont issus

passage permet de

la

franchir, c'est vraisemblable-

Assyriens; Arphaxad, de qui descendaient

;

Abraham

et

ment

l le

haut chemin que les Idumens permirent

les

Mose de traverser. Les Horrens sont

habitants connus de ces montagnes
;

premiers

aprs eux vin-

que quelques auteurs regardent les Hbreux comme le pre des Lydiens et Aram la souche des Aramens ou Syriens. On se sert de l'expression lan-

Lud

rent les domites, enfants d'Esa, ou Idumens, qui

les exterminrent, en partie au moins, et s'tablirent

gues smitiques pour dsigner une certaine famille de langues parles dans l'orient , mais il ne faut pas l'ac-

sur leurs

terres-'.

Ceux-ci y formaient dj un peuple

cepter

comme

devant s'appliquer rigoureusement aux

nombreux

et puissant

quand

les Isralites

traversla

descendants de

Sem

car on y

comprend quelquefois

renl le pays. Les Edomites eurent souvent

guerre

avec ces derniers

souvent
ils

ils

se runirent leurs en-

aussi l'idiome de peuples qui ne paraissent point avoir Globe, celle origine. (A. Balbi, Atlas elhnogr. du
in-8, p. .101.)

nemis

ruais aussi
roi

subirent leur joug, et l'on voit

Amasias,

de Juda, vainqueur de 10,000 enfants de

Smatiiens

habitants d'une ville dont le

nom

et

1409

SEP

SIC

1470
:

la position sont ignors, niais qui seraient originaire-

synonyme du mot pays

second
1

sous ce rapport

il

pourrait

ment sortis de Carialhiarim. Semeron, ville royale chananenne,

partie occidentale de
la tribu

trs-bien s'adapter au pays d'Afar

situe dans la
,

ou de Saphar; en
limite

lieu,
la

Saphar

est

cit

comme

du pays

de Zabulon

sur une

occup par

descendance de Jectan. Or,

les enfants

montagne

laquelle elle parat avoir

donn son nom.

|

StBNj ville

de

la tribu

de Dan vers

le

N. C'tait enj

tre celte ville et celle de Maspliatli

que se trouvait

la

de Jectan s'tablirent dans celle partie de l'Arabie. Yoy. Arabie. Celte dernire conjecture nous parat donc de beaucoup la plus probable.

Pierre du Secours

lieu ainsi

nomm

par Samuel en
avaient reu

tmoignage du secours que

les Isralites

la Palestine,

Spharvam, peuple transfr par Salmanasar dans mais dont le pays reste inconnu, moins
l'on

de Dieu dans

le

triomphe

qu'ils

venaient de rempor!

que

n'admette une sorte de concordance entre ce

ter sur les Philistins.

Senaa,

ville

dont 5,650 individus revinrent de

sans doute
la tribu

la

nom et celui de la ville de Sippkdra, marque par Ptolme sur le bord de l'Euphrale, et t*E. de Sleucie.
Spiiata, valle situe dans la tribu de Juda, aux

captivit; elle appartenait

de

Benjamin.

environs de Marsa, et o Asa, roi de Juda, dlit Zara,

,

Sn
prendre
chers
,

rocher, qui avec celui de Boss

,

bordait le

roi d'Ethiopie, ci sa

formidable arme.
le

chemin que monta Jonalhas

les Philistins

fils

de Sal

pour sur-

Sphla, plaine tendue, situe

long de

la

mer,
et

dans leur camp. Ces deux rotaient

et
la

dans

la tribu

de Dan, o Simon Machabe leva

d'Adiada. Cette plaine
l'ail

trs-levs

et trs escarps,

situs

fortifia la ville
j

suite

au S

dans

la tribu

de Benjamin, enrc Machmas

sud sur
la limite

Gabaa.
Terre-

celle

de Saron.

Senna,

lieu situ au
la

de

Spher, dix-neuvime station des Isralites au dsert.

Promise, entre
Sen.naar,

monte du Scorpion
ancien et primitif de

et
la

Cads-Barn.

De

ceux-ci se rendaient Arada.

ville

nom

Babyloneou
de

Sphet,
la ville

de

la tribu

de Nephthai, situe

l'O.

Chalde
lie

il

s'tendait plus particulirement la par-

de Nephthai, lieu de naissance de Tobie.

1

mridionale de cette contre, entre l'Euphrale et

Tigre. C'est dans ces belles plaines que fui leve
et

Spulcre de concupiscence,
o Dieu,
irrit

eu situ dans

le dsert,

le
la

clbre tour de Babel, Yoy. Babylonie,

Sennim

valle situe dans la tribu de Nephthai

l

murmures des frappa d'une grande plaie. Ce lieu se le mont Sina et la station d'Hasrolh.
des

Isralites, les

trouvait entre

prs de Cades. C'tait

que

s'tait retir Ilaber-le-

Spulcre de Dbora,
Rebecca,
fut

lieu
il

o Dbora, nourrice de
au pied de
la

Cincn,
Jabin.

le

mari de Jahel, qui tua Sisara, gnral de

enterre

tait situ
la tribu

montagne de Bthel, dans

de Rachel,
ville

de Benjamin.
la

Sensenna, Hasersusa ou Hasersusim. Yoy. Hasermsini.

Spulcre de Raciiel, monument lev

tille

mmoire
de

de Laban, et femme de Jucob, dans

fut ensevelie. Il

Son,

de

la

tribu d'Issachar, vers le nord.

le lieu

elle

tait situ prs

Sephaatii, depuis
llorma,

Horma,Harma ou
de
la tribu

IIekma.

Yoy.

Belhlhcm.
Ser, une des
villes fortes

de

la Iribu

de Nephthai,

Skpiiama,

ville frontire

de Nephthai
l'a

vers sa limite septentrionale.

Sktim, Settim, ou Abel-Satim. Voy. Abel-Salim.
Sic.LEG, ville assigne d'abord
et ensuite celle
la

situe vers la source

du Jordanes minor. On

cepen-

dant porte beaucoup plus au N., jusque sur rempla-

tribu de Juda,

cement d'A pme.

Sepiiamoth,
partagea
le

de Simon, mais qui parat tre res-

une des

villes

avec lesquelles David

sur les Amalcitcs;

te au
ioi

moins jusqu'au temps de David, dpendante du

la

butin qu'il avait

fait

de Geth. Celui-ci
et
la

donna en

effet

David pour

elle devait se trouver

au S. de

la tribu

de Juda, sans

demeure,
veine en

c'est

de cette manire que Sicleg est

faute prs d'Estmo.

Sepiiar,

possession des rois de Juda.

De

David

montagne mentionne par

la

Gense

comme

ft

diverses incursions sur les territoires voisins. Siprise, pille,

formant

la

limite des pays occups parla posrit de

cleg fut

dvaste,
fit

el

brle

par

les

Jeclan, vers l'orient, ce qui a fait supposer quel

Amalciles; mais David leur

succs passager
;

payer chrement ce

ques critiques qu'elle reprsentait

Mais
les
il

le

mont hnas.

il

les battit sur le

bord du torrent de
sur eux un butin

est

remarquer que

les

Hbreux regardaient
indiquent

Bsor, les dtruisit en partie, et

fit

Arabes

comme
que

placs leur orient, et que ce sont

les

immense,
et

qu'il

partagea avec plusieurs villes de Juda

fui

toujours eux

crivains bibliques

de Simon. Ce
et

Sicleg que David apprit la

;

lorsqu'ils se servent des expressions peuples de l'orient.

mort de Saul
connu

de Jonalhas

il

en tmoigna une vive

il

Yoy. ces mots.

le

11

devient donc naturel de penser que

douleur, etpartitdel pourllbron, o

roi

fui bientt rele

mont Saphar,

situ vers l'orient, tait en

Arabie;
ne pour-

par une partie d'Isral, et ensuite par tout

mais dans quelle partie de l'Arabie? Ce

rait-il

nom

peuple. Celle ville fut rebtie au retour del captivit.

SiciiAR, ville que Sichem en Samarie,
lestine,

comme

pas se rapporter celui d'Afar ou de Saphur, on le trouve crit dans Pline (VI, 20), et dans

l'on

confondue avec celle de

la

et

que Reiciiard, carte de

Elle tait, selon

Pa-

Plolma (Geogr. YI, 7), et qui tait celui d'uue ville dpendante des Homriies, dans l'Arabie-Ueureuse. Le mot de montagne est quelquefois employ comme

distingue cependant.

lui, si-

tue au N.-E. de celle dernire. Jsus-Christ vint

j

dans celle

ville,

il

s'arrta auprs d'un puits

nomm

Wi
h fontaine
samaritaine.

SIC
de Jacob, et convertit
la foi

S1D
une femme
putrent la possession du
sol,

1472
mais
les

Sichem, en Samarie, dans

la tribu

cTphram, en-

intervinrent. Les Carthaginois furent chasss, et dsormais la Sicile n'eut d'autre matre que le peuple ro-

Romains

viron deux lieues S. de Samarie, ancienne capitale du

royaume

d'Isral.

Jroboam qui

la rebtit y avait

en

main. Les Grecs y avaient form quelques tals assez puissants les plus importants furent ceux de Syra:

effet labli

sa demeure. Elle se trouvait sur le ct

valle,

cuse et d'Agrigente

pour

les

Romains,

ils

en furent

oriental d'une troite

forme par

les

montaS.

matres absolus. La Sicile

sa partie septentrionale par

est

traverse dans toute

gnes de Garizim
Celte
ville, fort

et d'bal, et qui court

du N. au
et

une chane de montagnes,

ancienne, devait son origine aux H-

que

vens;
fut l

elle existait dj l'on

du temps d'Abraham
dans
le

ce

anciens nommaient monts Nebrodes-, ou monts Beri; sur la cte est le mont Etna, volcan remarles

que

transporta,

champ que Jacob

:

avait achet

d'Hmor,

les restes

de Joseph

singu-

quable par son lvation, son tendue et sa violence. En gnral les montagnes de cette le sont disposes

lire destine, qui donnait ce

personnage un tompar ses frres, et

transportrent

de manire former
L'air de
la

trois

grandes valles distinctes.

et pur, et la fertilit

beau dans

les lieux

mmes'o

il

fut saisi

Sicile est

doux
la

de

vendu par eux des marchands qui

et le vendirent en Egypte.
fut,

le

son sol est extrme. On

considrait autrefois,

Le pouvoir des Sichemites

de

cause de l'abondance de ses rcoltes,

nier de

comme

le gre-

ce qu'il parat, assez tendu dans les premiers

;

Rome. Ses

villes principales taient Syracuse,

temps

car

ils

eurent sous leur dpendance

la ville

Messana, Catnne et Agrigenle.

Siden, ville maritime et port important de la
phylie, l'entre

Salem. Josu runit Sichem toutes les tribus

ral,
et leur prsenta

d'Is-

Pam,

dans cette circonstance solen-

du Pamphylius Sinus, l'Orient

nelle les prceptes et les

ordonnances du Seigneur.
et l'une

et vis--vis Phaselis, qui tait l'Occident.

Sichem

fut

une

ville lvitique,

des six villes

Sjdox, longtemps

la ville la

plus grande et la plus

de refuge. Dtruite par Abimlech, ce

fut

Jroboam

riche de la Phnicie, aujourd'hui

Side

sur

le

bord

qu'elle dut sa reconstruction. Elle subit toutes les vi-

de
1'

cissitudes qu'prouva la Samarie, et finit par changer

mer Mditerrane, 35 34' 5" lai. N., et 35 e 23" long. E. de Paris. La conformit de son nom
la
fils

de nom. On l'appela Neapolis, dnomination qu'elle

conserve encore aujourd'hui dans celle de Naplouse

avec celui de l'un des

de Chanaan porte penser

autres villes ph-

que cette

ville,

aussi bien que les

ou Nabolos. Peu de

villes, dit

Buckingham, rempor-

niciennes, avait une origine

chananenne:

ce qui

trent sur elle par la beaut

sition.

romantique de leur po-

cependant est contest. La plus ancienne de loulcs

ces villes, Sidon, fut
la

Ses difices semblent s'lever au milieu de

ils

mre du commerce
et,

et

de

la

bosquets orns de fleurs de toute espce;

sont en-

navigation des Phniciens,

sein

de plus, ce

fut

de son

vironns d'pais bocages et rafrachis par des ruis-

que sortirent

les colons qui levrent Tyr,

Ar-

seaux de l'eau
plouse
suffit

la

plus pure.

Le commerce de Nal'activit, quoiqu'elles

vad, et en partie Tripoli. Lorsqu'elle parle

ville,

de cette

pour donner aux rues principales de cette

l'criture

la

dsigne souvent sous

le
;

nom de

ville l'aspect

du mouvement et de

grande Sidon. Sidon fut rgie par des rois

mais leur

soient troites et fangeuses. L'Aga y possde un palais

pouvoir tait trs-born. Son territoire avait quelque

vraiment magnifique.

tendue

et,

comme

lieu

dpendant de ce

territoire,

Sicyone, auparavant Mgiaie, ancienne capitale de

la

figurent Sarepta et Lais, depuis Dan, dont la position

s'loignait

Sicyonie,

pays du Ploponse, auquel elle avait

C'tait la

beaucoup de

la

sienne TE.,

preuve de

donn son nom.

plus ancienne ville de

la

l'extension qu'il prenait dans ce sens. Les villes ph-

Grce. Situe peu de dislance du golfe de Corinthe,

elle tait sur

niciennes, bien qu'unies par une sorte de lien fdratif,

un emplacement aujourd'hui couvert de de Sicyone, runit cette

taient

indpendantes les unes des autres

les

ruines, au milieu desquelles s'lve le petit village de

Basilico. Aralus, natif
la ligue ville

cependant on

voit concourir souvent

aux mmes

oprations. Ainsi, c'est des vaisseaux de l'une et de

l'autre

acbenne.

A l'poque

des Machabes, entielle n'avait plus

que

fut confi le transport des

la

matriaux n-

rement soumise aux Romains,

elle

pour

cessaires la premire et

seconde construction
tirait

que ses anciens souvenirs.

Cette
le,

du temple de Jrusalem,
sa forme, fut
l'le

et

que Ton
et

du Liban

Sicile.

qui,

cause de

et,

selon Ezchiel

Sidon

Arvad fournissaient
quelquefois aussi

nomme

parles Grecs Trinacriu, c'est--dire,

aux

mme

Tyr ses marins et ses soldats. Mais,s'il y eut

villes,
il

trois pointes, prsente en effet

une

ligure triangulaire.

souvent union enlre ces

eut dsaccord et

Elle n'est spare de l'Italie au S.-O. que par un bras

mme

rvolte, lorsque

Tyr eut

pris

de mer fort
Sicile, et qui

troit,

que

l'on

nommait

le

dtroit de
|

s'appelle actuellement

Phare de Mes-

l'ascendant sur toutes les autres villes,et que Sidon cllemme fut rduite ne plus avoir que le second rang.

sine. Elle fut successivement occupe par les lymes,

les Sicani et
les

Sidon
j

tait

renomme dans

l'antiquit

pour certains
y fabriquait

Siculi

ceux-ci

lui

laissrent leur

produits,et surtout pour ses teintures.

On

nom,

qu'elle porte encore. Les Phniciens formet les

l'le

rent quelques tablissements sur les ctes,

aussi, comme Tyr, une foule d'ornements pour la parure. Aujourd'hui son port est prs que combl cepen;

Grecs vinrent ensuite meubler presque toute

leurs colonies.

de

dant on y

fait

encore quelque commerce. Elle est la'r-

Longtemps

les

Carthaginois leur dis-

sidence d'un pacha. Sa population est de 5 6,000 mes

U1Z
delle qui

SLN
|

SIO
haut rang. Ce
fut l,

Un
dans
le

Yis--vis d'elle est une le sur laquelle s'lve une cita-

douzime campement
loi

communique avec
ville

la terre

ferme par un pont

des Isralites, que Dieu dicta sa

lieu

Mose, au mi-

magnifique.
Sihor,
situe sur la limite mridionale de la

du tonnerre

et

des clairs. Cette montagne est

situe en Arabie, dans la pninsule

forme par

les

tribu d'Aser.

deux bras allongs de

situe sur

la

mer Rouge, appels

;

l'un

Sihor ou fleuve d'Egypte. Voy. Egypte.

Silo, ville de la tribu d'phram,

golfe Mroopolite et l'autre golfe Elanitique

elle touI
,

une

che

le

mont Horeb. Le voyageur Carne

que
l'aspect

(Letters

montagne au N. de Bthel,
suite de
fut le thtre.
et

et

devenue clbre par

plusieurs vnements importants dont elle

du pays autour du Sina est magnifique. La scne que prsente la montagne est frap208)
dit

Ce
le

fut l

queTarche

sainte fut dpose,

que s'opra
:

partage des terres entre les diverses

tribus

aussi ce fut, tous gards,

l'arche et

un

lieu
fit

rvr.

pante droite s'tend, perte de vue, une grande range de montagnes qui part du Sina ; ces montagnes sont tout fait nues, mais d'une forme majes:

La prsence de

du tabernacle y

clbrer

tueuse.

Le

Sina,

ajoule-t-il,

quatre

sommets:

annuellement des

ftes religieuses,

auxquelles, dans

celui sur lequel se tint

Mose est au milieu des autres,

il

plusieurs circonstances,

tout Isral tait convoqu.

en sorte que d'en bas

ne peut tre aperu.

actuel

On

L'une

et l'autre y restrent jusqu' ce

que

les Philis-

suppose que

le

mont Sainte-Catherine

est le

tins se fussent

empars de

la ville.

m
dans
le la

ni

Silonite, habitant de Silo.

Silo, source douce et abondante, situe

chers

Horeb. Pour y arriver, il faut monter des rodune grande hauteur, imposants par leur forme

fond d'une ravine profonde, qui coupe, au N.-E.,

partie infrieure de
la

montagne de Sion,
la valle

et

se pro-

et leur masse. Son sommet n'est qu'un petit pic de 50 pieds de tour tout au plus. Cette montagne est la plus haute de toute la rgion daifs laquelle elle se

longe jusque sur

le

bord de

du Cdron.

trouve; mais de son

sommet,

aussi

loin

que

la

vue

cette ravine aboutissait la cavit ou le vallon qui s-

parait SVion d'Acra, et que Josphe appelle tv Tu,o-ottouv,

peut portcr,on n'aperoit que des chanes de montagnes nues, que sparent quelques ravins ou d'troits,
vallons.

des fromagers. Celte source ne parat, point avoir

t renferme

dans l'enceinte de
texte

la ville, si

on en
,

Sion, une

des montagnes renfermes dans

la

l'en-

juge d'aprs

le

mme de saint Matthieu (XXIII

est situ

ceinte de Jrusalem, et

plus leve de

toutes,

ce

25
il

).

L'Edrisi parle du vallon o

Silo,

et

le

nomme
fait

la

valle

d'Enfer.

Ezchias parat
et

donner par Josphe (B. Jud. VI, G) le nom de Haute-Ville, oppos celui de Basse- Ville appliqu
qui
lui fait

avoir construit une piscine la Source de Silo,

en avoir

driver les eaux au

appel aqueduc du Roi, pour les

moyen d'un aqueduc amener dans la ville.

d'Isral,

au mont Acra, situ au N. de Sion. Lorsqu'ils s'emparrent de la ville de Salem, les Jbusens y levrent une forteresse qui devait leur assurer la posses-

Voy. Jrusalem.
Simon, une des moindres tribus

sion de

la ville.

Plus lard,

ils

furent

eux-mmes trop
les

descen-

heureux d'y trouver un refuge contre

matres du plat pays et
Ils s'y

Isralites,
la ville.
la

dant de Simon,

le

second

fils

de Jacob. Elle eut en

borne, auN., par
;

mme
el

du reste de

partage des terres qui avaient t primitivement don-

maintinrent nanmoins pendant toute

nes

la tribu

de Juda. Llle
et celle

tait

du gouvernement des Juges

soumit en s'emparant de
tre

dure du rgne de Sal, inDavid

les

les tribus

de Dan
au
S.,

de Juda

l'E., par

cette

quitant de temps en temps leurs voisins.

la citadelle.

dernire

par

le dsert, et l'O.,
l'troit,

par

le

pays

Ce

prince, ma-

des Philistins. Trop

sans doute,

quelques

de cette position,
le

fit

entourer

la

Simoniles se jetrent dans

les

monts

Sir,

ils

for-

donldpendait

vallon creux ettroit

le

montagne de Sion deMelloou de

mrent des tablissements. Leurs

furent Bersabe,

villes

principales

Tyropn, comme
tablit sa

nomme
la

Josphe, situ au N.,

dfendre.

Remmon, Ain, Sicleg, Gerara et Horma. Lors du premier dnombrement dans le dSimon comptait 59,500 combattants.
et

sert,

Sin, dnomination qui semble gnrale

devoir

Lui-mme y demeure, y fit plusieurs constructions et prpara un lieu pour y placer l'arche du Seigneur, circonstance qui donna la montagne de Sion un ind'une muraille capable de
trt tout particulier

s'appliquer toute l'tendue de dsert comprise entre

la

aux yeux

du peuple hbreu.

mer Rouge,

le

mont
en

Sina et la limite mridionale

Depuis lors, en

effet,

bien que l'arche ait t transla

de Chanaan.
aussi le

S'il

tait ainsi, ce et

dsert

porterait
c'est ce
;

porte dans le temple par Salomon,

resta pas

montagne n'en
solennelles des
les

nom de Pharan

de Cads-Barn :

moins consacre aux

fit

ftes

que nous pensons en

il

effet.

Ce dsert

est fort vaste

Juifs, ce qui lui

donner, toutes

poques,

le

peut avoir t dsign

comme

prsentant deux lieux

nom

la-

de Montagne Sainte. C'tait

l aussi

que

les actes

de station diffrents, par

jours est-il que son
pays, car
il

les livres

de Mose, mais tou-

et avis

importants de l'administration taient exposs

et la

nom

se rapporte l'ensemble du
le

vue

connaissance de tous. Jusqu'au rgne

apparat

ds que les Isralites mettent

de Manass,

la cit

de David ne parat pas avoir d;

pied hors d'Egypte, et lorsqu'ils vont quitter

ses deux limites au N. et au S.

le dsert,

pass ses limites naturelles

le

mais ce prince tendit

fortifia.

mur

d'enceinte

jusqu'

Ophel, qu'il
la

De-

Sina ou Sina, montagne qui,

est accojw'U. occune

par le

fait

qui s'y

puis les ouvrages de David,

montagne, qui

s'tait

dans

l'histoire

sacre le plus

couverte petit petit d'difices et d'habitations, fut

1475
appele
ville

SOR
de David et

ville

SUiN
Soco, ville
Il
|

\M
de Juda,
fortifie

de Sion, dnominations

de

la tribu

par Roles

quelquefois tendues

toute la cit.

Indpendam-

boam. Ce

fut

une des places de celte tribu dont

ment de

sa forteresse,

nomme

aussi Mello, Sion ren-

Philistins s'emparrent sous le rgne d'Achaz, roi de

fermait le palais du roi, que Salomon avait mis treize

Juda. Celle ville doit tre

annes btir,

et

dont rien n'galait, dit-on,

la

ma-

la mme que lam ou Odollam-Socho. Voy. ces mots.

celle <Adul-

gnificence; et les tombeaux des rois, parmi lesquels

se distinguait particulirement le spulcre de David.

Socoth,
Son nom

ville

ainsi appele par

Jacob, qui y avait

tabli ses tentes. Elle appartenait la tribu

signifie tentes.

de Juda.

Le

tribunal, les prisons, l'arsenal taient attenant au

palais
die,

mme. Lorsque Jrusalem

dtruite par les Chaldens
;

fut
,

ruine,

incen-

Socoth, premire station des Isralites

de Ramesscs, en -de de
l'Egypte.
la

la

sortie

la ville

de David

mer Rouge, du

ct de

partagea son sort

ses difices

s'ensevelirent galeet

De

l, ils

passrent tham.

ment sous

leurs

monceaux de cendres

de dcom-

bres. Mais lors de la rdification de Jrusalem, Sion

Socoth, Soccoth ou Sochoth, ville de la tribu de Cad, situe vers le confluent du Jaboc et du Jourdain,
dont Gdon
fit

ne put manquer de recouvrer son ancienne importance. Elle fui, diverses reprises, fortifie de nou-

inhumainement prir

les

principaux

habitants cl naleui5; au

nombre de

77,

pour avoir

veau de

liantes murailles et

de fortes tours, surtout

les rois

plaisant sur la fuite des princes madianites Zbe et

au lemps des guerres des Machabces contre

de Syrie.

Salmana, que

celui-ci poursuivit.
la

l'poque de

la

Passion de Noire- Seigneur,

Sodi, fleuve de

Babylonie,

sur

le

bord duquel

elle renfermait les

maisons des grand s-prlrcs Anne

David n'a plus t con;

Baruck
roi

fil

lecture de ses prophties devant Jchonias,

et Gaphe. Depuis, la cil de

sidre part du reste de la ville

et son existence

se trouve dsormais tout--fait lie celle de Jru-

de Juda, et devant d'autres captifs. Sous celle dnomination quelques interprtes ont cru reconnatre TEuphrale.

salem. Yoy. Jrusalem.

Sodome,
,

ville

situe l'extrmit de la
la

terre de

Hermon, Sarionou Samr Hcrmon- Major.

Sion,

montagne. Voyez

Cbanaan, vers
Penlapole
,

le S.,

premire des cinq

la terrible

villes

del

enveloppe dans

catastrophe

Sior, ville del tribu de Juda, voisine de celle d'H-

qui les anantit toutes.

C'tait

dans

ses environs,
s'tablir

bron.
Sira, citadelle peu loigne d'ibron
,

abondants en pturages, que Lot avait t

et

o Abner,

avec ses troupeaux.

destruction.

11

s'y trouvait

l'poque

de sa

appel par Joab, fut tu par

Sis,

lui

en trahison.
et

Elle avait alors son

roi particulier.
la rive

On

montagne que traversa l'arme de Moabites

battit

place sa position sous les flots de

occidentale

d'Ammonites que Josaphat

tait situe vis--vis

compltement. Elle

de

la

mer Morte,
ville

l'ancienne valle des Bois.

du dsert de Jruel, par cons,

Soleil (fontaine du) ou Ensems". Voy. Ensems.

quent dans

la tribu

de Juda

l'orient.

Sophan,

del tribu deGad, une de celles que

Smyrne, unedes douze

villes

de celle brillante con-

celte tribu rebtit aprs son tablissement. Elle tait

fdration ionique qui partageait avec les Phniciens

le

vers

le S. la tribu

privilge d'tre les grands

marchs du commerce
,

Sorec, torrent qui avait sa source dans

de

asiatique et europen.

Smyrne

dans

le

fond du golfe

Juda

il

se perd dans la

mer Mditerrane,

prs d'As-

de son nom,
mais

fui

de bonne heure une

cit

importante

calon. C'tait dans la valle du Sorec que demeurait

Dalila, qui,

elle souffrit et

eut son poque

de dcadence.
d;i

gagne par

les Philistins, trahit si

mis-

Alexandre

la releva, et la construisit l

au pied
la

mont

rablement Samson.

Pagus. C'est encore

que se

trouve

moderne comles

Sparte ou Lacdmone.

Smyrne, devenue
merce

Habitants,

Spartiates

la ville la

plus considrable de toute

ou Lacdmoniens. Voy. Lacdnwne.

Sual, pays de
N.-O.
la

l'Asie-Mineure. Sa situation avantageuse pour le

et la

demi-tribu 0. deManas-, vers le

commodit de son port

y attirent une

allluence prodigieuse de

commerants de toutes

nations. Entrept gnral de tous les produits du Le-

Sera ou Soda. Voy. Soba.

Sun,
patrie de Baldad,
l'on

vant et des denres des principaux tals de l'Europe,

elle

un des

trois

amis de Job,
de Clhura,

semble avoir hrit de toute

les

la

prpondrance que
cites ioniennes

pays que
serte, et

suppose avoir
fils

fait partie

de l'Arabie-Det

possdaient dans l'antiquit

douze

auquel Su,

d'Abraham

runies. Sa population actuelle dpasse 150,000 mes.

aurait

donn ses habitants.

ville

Celte ville fut une de celles o

il

se

forma

le plus

Sunam ou Sunem,

de

la

tribu d'Issachar,

promplement une communaut chrtienne;

une des
sept glises d'Asie.
la

elle

fut

vinrent camper les Philistins en guerre contre Sal,

dont les troupes taient alors runies Gelbo. AbiSyrie dont Aderzer,
sag,

Sod\ ou Suba, partie de

N.-O. de

femme de Sunam, pousa David

Le prophte Elise
;

lorsque celui-ci
fit

dfait par David, tait roi. Elle devait tre situe au

la

tait dj vieux.

plusieurs mile fils

Palestine, entre le pays d'Ilmath et Dala

racles

Sunam

entre autres,

il

y ressuscita

mas, peut-tre dans

blement
le

Syrie-Creuse.
la

C'tait proba-

d'une pauvre femme. Celle ville tait situe au S. du

mme
!).

pays que

Syrie- Sobal du livre de

!

mont Thabor. Slwem eu

Si

fudith{\\\,

nam

Yov. Sunam.

Un
Suph, pays o
Sophim, ou Suphim.

m
tait situe la ville

SYR
de Ramathim-

1478
;

en

fait

une description magnifique

ou
villes

alors elle
:

compreOrtijgie
,

nait

cinq quartiers
,

diffrentes

Sur, dsert qui fait suite, si toutefois il n'est le mme, celui d'tham, le premier que les Isralites rencontrrent aprs avoir franchi la mer Rouge. Son

Achradine, Tych

Neapolis et pipoles. Voy. M. Letopographie de Syracuse, in-8.

tronne, Essai sur

la

Syrie, contre tendue de l'Asie, comprenant, dans

le

nom

parat avoir dsign, en gnral, la partie

du d-

sens que

lui

donne en gnral l'Ancien Testament,

Machabes,
la

sert qui avoisine l'Egypte; aussi le Irouve-t-on fr-

et

mme

les livres des

Syrie proprela

quemment mis en
par
le golfe
ville

opposition avec celui d'Hvila, qui

ment

dite, divise

en plusieurs parties, et
le

Msopo-

appartient une contre de l'Arabie orientale baigne

tamie, dsigne par

nom

de

Sijrie des Rivires.\oy.

la Cilicie, la

Persique.

Msopotamie. Elle

tait

borne au N. par
l'E.

de l'ancienne Susiane, province persane, situe PO. de la Perse proprement dite avec laquelle on l'a quelquefois runie. C'tait une des capiSuse,
,

Cappadoce

et

l'Armnie,
,

par

la

Babylonie

et les

dserts de l'Arabie

au

S. par la Palestine et la Pli-

nicie, et enfin l'O. par la

mer Mditerrane. La M;

tales des anciens rois, qui

ment
mais

l'hiver.

y demeuraient habituelleOn v voyait toute sorte d'difices des

,

sopotamie doit tre considre part

I

mais pour

la

partie de la Syrie l'occident de l'Euphraie, elle tait

palais, des cours, des jardins d'une

le

tendue immense;
;

divise entre plusieurs souverains dont les

royaumes

temps en a dtruit jusqu'aux dernires traces

qu'il

prenaient pour surnom

le

en sorte
vritable

a laiss

mme

de l'incertitude sur
,

le

Ainsi, l'criture indique

nom de comme

sa ville principale.

divisions de celle
la

emplacement de
la ville

cette ville

que

l'on

a pens

partie de la Syrie, la Syrie de

Damas,

Syrie de

Ro-

retrouver dans

moderne de Schuster, arrose

(

hob,h

Syrie de Soba ou Sobal, la Syrie d'math, la

par

le

Karun

mais que d'autres

lieu appel

Rennel, ap. Kinle voi-

Syrie de

Maacha ou Machati

la

Syrie de Gessur ou

neir's

Mem.,

p. 101) portent vingt lieues plus l'E.

Gcssuri, et la Syrie d'istob ou de Tob. Voy. ces diff-

que cette position, au

Schuch, dans

rents mois.
tait celui

Le plus important de ces tats cependant

ville

sinage du fleuve Kerah. Suse tait situe sur

le

bord

de Damas,

dont

le

Seigneur avait

dit

de YEtilus, appel Ulai par

taient au

l'criture.

Les Cissiens
la

Damas demeurera
la

la capitale

de la Syrie. (Isae, vu, 8.)

nombre des principaux habitants de

le

pro-

Dans un sens plus tendu,

Phnicie et
la

la

Syrie comprenait encore

vince qui aujourd'hui porte

nom

de Khosistan, voy.
qu'elle tait au-

Palestine.

Les Hbreux

la

nomDe

Chus; mais qui, bien change de ce

trefois,
Il

maient Aram. Voy. Aram. Le

parait

ne prsente plus que l'apparence d'un dsert. que Suse tait la demeure d'un grand nombre

moderne

aujourd'hui

on

la

nom de nomme
la

Syrie esl plus

Soristan.

toutes les montagnes de la Syrie,

et la plus clbre est le

plus considrable
et le principal
,

d'anciens captifs juifs.

mont Liban,
Sur
il

Susanchens
en

un des peuples trangers transfrs

vivement
la re-

fleuve

du pays
;

est l'Oronte.
l'intrieur,

les cles

le sol est

Isral, et qui s'opposrent le plus

Ils

montueux
L'criture
tion des

dans

est trs-fertile, riche

en

construction du temple.
la Susiane.

appartenaient peut-tre

vignobles et autres espces de fruits et de parfums.

(III

Rois x, 29

II

Paralip.

i,

17)

fait

men-

5'

Syne, ville frontire de l'Egypte, au S., par 24 23" lat. N., et 50 30' 18" long. E. de Paris, sur

chevaux de prix que

le

l'on tirait

de celle pro-

vince, et
|

prophte zcchicl (xxvn,

16)

cite les

la rive orientale

du

Nil, la

dernire

ville

un peu con-

divers objets exotiques ou indignes que les Syriens portaient sur les marchs de

sidrable de ce ct. C'tait une des places de guerre

Tyr

tels taient la

pour-

des anciens gyptiens

qui y entretenaient des troula

pre, les perles, les petits cussons, le fin lin, et loule

pes afin d'empcher les peuples de

ter sur leurs terres.
11

Nubie de se je-

sorte de marchandises prcieuses.

La contre
villes

esl

mal-

y avait des tours d'une hauteur

heureusement expose prouver de frquentes sc\

prodigieuse. Syne renfermait, en outre, plusieurs

mo-

ousses de tremblements de terre. Ses

ancien-

numenls importants aujourd'hui on la

:

nomme Assouan.
les colonies
les

nes les plus importantes taient Damas, Hamalh, Pal-

Syracuse
et d'o
il

ville

de

la Sicile,

o saint Paul aborda

myre ou Tadmor

Thapsaque

et Hliopolis.

Les plus

partit

pour Rhge. De toutes

considrables parmi les nouvelles furent Anlioche, sur

l'Oronte, laquelle devinl la capitale de l'empire des S-

grecques, celle de Syracuse, fonde par

Corin-

thiens 757 ans avant Jsus-Christ, sur le rivage oriental

leucides, Sleucie, vers l'embouchure de ce fleuve

etc.

de

la Sicile, fut

sans contredit une des plus importan,

Ds

les plus

anciens temps, on voit

la

Syrie parta,

tes sous le rapport politique

de
en

mme
l'an

que sous

le

ge, de
j

mme

que

la

terre de

Chanaan

entre plu-

rapport commercial. Elle

tait,

480, parvenue

sieurs souverains

ou rois dont plusieurs n'ont pour

ils

une puissance assez grande pour mettre sur pied

tout territoire que la ville o

rsident

quelques:

une arme capable de

lutter contre les Carthaginois.

finir

uns cependant se sont levs au-dessus des autres

tels furent les rois

Cette ville s'levait sur un plateau qui venait

la

dans

de

la

Syrie de

Damas

le roi

de

la

mer

sous

la

forme d'une presqu'le resserre par

au N., formait
le

Syrie de Soba apparat souvent aussi. Ces princes sont

deux

petits golfes, dont l'un,

port de

en lutte frquente avec

les Isralites,

soit seuls, soit

Trogyle, et l'autre, au S., tait le grand port. Ce dernier tait ferm par une petite
le

de concert avec d'autres populations ennemies. Dj

Sal
f,
fait la

nomme

Orlygie.

La

guerre au roi de Soba; mais David

il

le

sou-

irconfrence de

la ville tail

de 180 siades. Cicron

met,

et,

dplus,

triomphe de tous

les rois

de Syrie

un
mme
ville.

TAN
de celui de Damas Des dpouilles des
de Soba
,

TAN
sa
les
,

U80

et

met garnison dans

villes syriennes

ce prince

Parthes, 151 avant Jsus-Christ, et les triomphes d'Hyrcan, portrent le mal son comble; la Syrie fut

enrichit Jrusalem. Sous le rgne de Salomon, on voit

en proie aux plus grands dsordres

en cet

tat, elle

encore un
lui

roi

nomm
;

Adrzer.

comme ceil

tomba entre

les

mains des Parthes. Tigranes,

ensuite la conqute
,

roi
fut

que David avait vaincu

de
la Syrie

mais, depuis lors,

ne

d'Armnie, en

fit

mais

il

parat plus y avoir eu de prince

tres villes
:

Soba

ni

dans d'au-

il

n'est plus fait

mention que

son tour vaincu par les Romains. Les Sleucides disparurent tout fait , et avec eux le royaume de Syrie,
dont

d'un roi de Damas. Sous les successeurs de Salomon,

les princes

Pompe
le

fit,

64 ans avant notre re, une pro-

de Syrie

affranchis de

la
,

domination des
et leur alliance
,

vince romaine; et,

comme

telle, la

Syrie fut place

Hbreux

se montrent redoutables

sous

gouvernement d'un proconsul. Le langage des

le

est recherche tantt par les rois d'Isral

tantt par

anciens Syriens,
et

syriaque, tait frre de l'hbreu

il

ceux de Juda

qui aspirent s'en faire un appui l'un

de l'arabe, mais cependant

se rapprochait davan-

contre l'autre; quelquefois ces deux princes se runissent tous les deux contre
lorsqu'il s'agit
le roi

tage
les

de Syrie,
place de

comme
Ramoth
l'in-

du chalden ou aramen oriental; en sorte que Syriens et les Chaldens se comprenaient parfai-

de reprendre sur
tait

lui la

tement.

Aprs

la

conqute d'Alexandre-le-Grand

de Galaad, dont ce prince

en possession. Mais

l'usage de la langue grecque se rpandit de plus en

plus, et se
la

vasion de Tglalh-Phalasar, roi d'Assyrie, dans les parlies occidentales

mla au langage des indignes; aujourd'hui

de l'Asie ne

fut

pas moins fatale aux Sy.

d'Isral
;

langue Syrienne s'est peu prs teinte; elle n'est

riens qu'aux habitants

du royaume

le

royau-

plus employe que dans les glises des Chrtiens de

la Syrie.

me de Damas, o rgnait alors Rasin, fut dtruiteomme

celui d'Isral, et la population syrienne transfre Kir

Cependant, dans quelques

districts voisins

ou sur

le

Cyrus, en Perse,
parties

comme
de
la

les Isralites le

du mont Liban, on prtend que l'usage s'en est conserv. Quant la religion, elle offrait un mlange de
la religion

furent dans d'autres

monarchie assy-

phnicienne et de

la religion

babylonienne.

rienne. C'est ainsi que la Syrie

passa successivement

Baal tait

la

principale divinit; les Syriens adoraient

sous les dominations assyrienne, babylonienne, per-

aussi Astarl ou Astaroth, Moloch, le soleil, la lune

et les

sane

et

macdonienne
du grand
la

elle

ne se releva que sous

les

constellations.

Les Hbreux prirent d'eux

le

successeurs d'Alcxandre-le-Grand, lorsqu'elle devint

le centre

culte d'Adonis.

et

immense empire des

les

Sleuci-

Syrie-Sobal. Voy. Soba.

Syriens, habitants de la Syrie.

cides,

aprs

bataille d'Ipsus,

301 ans avant notre

pays com-

re. Cet
pris entre

empire embrassait alors tous

la

La Gense

leur

Mditerrane,

le

rivage occidental de

donne pour pre Camuel

Syriens de cyrne.
J

fils

de Nachor. Voy. Syrie.

ici

l'Indus et l'Imas, et entre l'Oxus, la

mer Erythre
juif,

et

Il

ne saurait tre question

;

les dseris de l'Arabie. Les princes Sleucides ont t

les
ils

de

la

ville

africaine

de Cyrne

le texte

ne parle

ennemis

les

plus acharns du peuple

dont
et
ils

mme

point de Cyrne, mais bien de Kir. Or, le

il

nom
De

voulaient dtruire les croyances et le

nom,

de Kir, dont

s'agit, doit tre celui

du fleuve Cyrus,

lui firent

outrance une guerre qui se termina par

le

qui coulait dans la Perse non loin de Perspolis.

celte manire, le texte

succs des Machabes. D'un autre ct, l'empire s'affaiblit

:

d'Amos

s'explique, aussi bien

beaucoup de nations, peine soumises, se

;

que

le

transport des Syriens et des Isralites, que

fit

rvoltrent

beaucoup
;

d'tats

nouveaux

et

indpen-

Salmanasar
rant
le

dans ses tats; autrement, en consid-

dants se formrent

parmi eux surtout s'leva l'em

nom

de Kir

comme

se rapportant
fait

la

capitale

pire des Parthes. La puissance romaine, enfin, entra

de

la

Cyrnaque, ce dernier

surtout devient inin-

dans

le

partage des terres de l'Asie, et contribua au

cet empire, que la bataille d'Ipsus

telligible.

dmembrement de
avait rendu
si

Syrophniciens,

nom donn aux

habitants de la

vaste.

La mort d'Anliochus

VII, tu par

Phnicie, voisins de la Syrie.

Tadmor ou Palmyre. Voy. Palmyre.

Tanis, ville de
la

quelle poque remonte sa fondation? Suivant le livre

Rasse-Egyple, construite dans

la

des Nombres (xm, 23), Tanis n'aurait t construite

une plaine, sur

le

bord oriental de

branche du

Nil

que sept ans aprs

on,

la ville

d'IIbron, laquelle fut, ditIl

qui reut d'elle le

nom

de branche Tanitique. Capitale en outre une

ville

leve peu de temps aprs le dluge.

l

suivrait

du nome de Tanis,

elle fut

trs-

de

que Tanis serait une

;

ville

extrmement an-

considrable. Son enceinte renfermait de trs-grands

cienne

et

cependant avant

elle

ont d se montrer

monuments,

et ses ruines occupent encore

un vaste
i

espace de terrain.
lie

Sept oblisques de granit en par-

dont , beaucoup de villes quelques-unes taient dj considrables lorsque Tagyptiennes importantes

nis

briss, des fragments de monolithes, des dbris

ne pouvait

encore

exister.

On

serait porl

d'un colosse et des arrachements d'difices gypiiens

croire

que tout ancienne

qu'elle peut tre, Tanis est

la

d'une dimension trs-remarquable, gisent sur

et attestent l'ancienne importance de celle

le

sol

rcente comparativement aux villes de

Haute et

cil.

mme

de

la

Moyenne-Egypte, car

celles-ci, recevant

1481
la civilisation

1ER
par
le sud,

USA
cire bties avant les

iiS2

onl du

que
de

la

Terre de Chanaan. Voy. Chanaan.

d'un cne tronqu
la

villes

du Delta, qui reposent

nouveau.
la

d'ailleurs sur

un terrain
et
i||

Tiiaror ou ltabyrhts, montagne calcaire, isole, et

la l'orme
,

en quelque sorte

Voy.

NU. Strabon
du
titre

situe dans la tribu

Etienne de Byzance
grande
ville;

qualifient encore

de
J{

de Zabulon, au N. de

plaine d'Esdrelon. Elle a en-

viron un quart de lieue en hauteur; ses flancs sont || Aujour- 1 escarps, mais couverts d'arbres et de broussailles. dchue, que La vue dont on jouit, du haut de celle montagne, est | d'hui ses ruines portent le nom de Ssan ou Tzan. tendue et vritablement dlicieuse. C'tait sur celte ou Taphnis. Voy. Taphnis. |

mais au temps de Titus

ce n'est plus

elle est tellement

qu'une

petite ville.

Tapiins

Taphms ou
Egypte,

Tapiins, ville importante de

la

BasseNil,
I

montagne que campait Barac lorsque

Dbora,
il

encourag par

situe sur la

branche Plusiaque du
la

en descendit

la tte

de 10,000

hommes,

cinq lieues au

S.

de Plusc. Hrodote

nomme
le es

et dfit l'arme
I |

de Sisara, quelques lieues

a

TE. du
le

Daphnes,

et

Etienne de Byzance,

Daphn. Sous

mont Hermon. On
thtre de
j i

plac sur celte

montagne

princes Egyptiens, cette ville tait

taire importante

une place miliforte garnison

et

la

transfiguration de Noire-Seigneur, opinion

o on entretenait une
que
l'a

aujourd'hui conteste.
Tiiaror, petite ville situe au pied du
Tiiacasin, ville de
la tribu

pour rsister aux incursions frquentes des Arabes

des Syriens.
Il

mont Thabor.
l'orient.

parat

les rois

y avaient un palais

de Zabulon, vers

(Jrm. xliii, 9).

On
pris

quelquefois confondue tort

I

Tiiaiiath, vingt-deuxime station des Isralites dans

le dsert. Ils se

avec

Ternis.

rendaient de Macelolh Thar.

Taphsar, mot

gographiquemenl dans

la tra|

duction de Sacy, mais qui, dans d'autres versions,

est

remplac par

le

substantif
le

capitaine.

Etablissez
(li,

Thalassar ou Thlassar, pelit pays situ probablemcnt au N. de la Sillacne, peu de distance l'E. duTigrc, au lieu o Plolme indique une ville
de Thelbe. Quelques Isralites y furent transfrs. Thalasse, ville situe dans la partie N.-E. de l'le de Crte, et prs de Bonsports, o aborda saint Paul.

contre elle (Babylone), dit

prophte Jrmie

27),

des capitaines, faites monter ses chevaux, etc.

Taphua,
roi

ville

de

la

tribu de Juda, rsidence d'un

tait

chananen avant sa conqute. Elle

de
la tribu, vers

situe

l'orient

Enganmin.
la limite

Thamar, Asason-Thamar ou Engaddi. Voy. Engaddi. Thamna, Tiiemna ou Thamnan, ville de la tribu do

Taphua, torrent ou fontaine siluc sur

la tribu

de

Dan

peu de distance de

celle d'Accaron.

d'Ephram
perd dans
ville

et
le

de

la

demi-tribu 0. de Mariasse,

et qui se

Jourdain.
la tribu
la

Thamnan, Themna ou Thamna. Voy. Thamna. Thamnata ou Thamnatha. Voy. Thamnatha.

Taphua,
et

qui fut donne

d'Ephrann,
demi-tribu

Thamnatha ou Thamnata,
situe sur les confins
l

ville

de

la

IribudeJuda,

dont

le territoire

chut cependant
situe

du pays des

Philistins. C'tait

0. de Manass.

Elle tait

sur le torrent du

que demeurait
,

le

beau-pre

et la

mme nom,
Cilicie,

la limite des deux tribus.

ville

son
capitale de la
situe

qui fuient brls par les Philistins.

femme de SamThamnata

Tarse ou Tiiarse, ou Tharsis,

sur

fut fortifie

par Bacchides contre

les

Machabes.

une des provinces de l'Asie-Mineure,

faillit

le

Cydnus, fleuve qui

tre

si fatal

Alcxan-

dre-ie-Grand, et sur lequel Marc- Antoine donna de

brilftnles
l'tes

Thamnath-Saraa ou Thamnatii Sar, ville de la montagne d'Ephram dans la tribu de ce nom o Josu tablit sa demeure, o il mourut et o il fut
, ,

Cloptre.

Ce

fut autrefois
lui

une

ville

enseveli.

commerante
les

et riche.

Les Romains

confrrent
l
I

Teamnath-Sar, ou Thamnath-Saraa. Voy. tliamnath-Saraa.

Tiianacii
tribu 0. de

grands privilges des colonies romaines. De

vient que S. Paul, natif de celte ville, et prs d'tre

ou Thenach,
Manass,

ville lvitique
l'O.,

de
la

la

demi-

frapp de verges, invoque sa qualit

d'homme
c'tait

libre,
la

prs de
,

source du

de citoyen romain (Act. xxn, 25-29). Tarse avait de

clbrit

comme

lieu d'instruction

un des
ce

Chorscus. Elle avait, avant l'invasion un roi chananen. Celait une ville assez considrable, dont les
Isralites

lieux de l'Orient les plus remarquables sous

port.

rap-

mnagrent

les habitants.

Les eaux dcMag-

On

y cultivait la philosophie

comme

Alexan-

gedo en taient irs-peu loignes.

Tha.nathselo,
tribu
pclil
,

drie et Athnes. Aujourd'hui celte ville, connue sous

le

pays situ sur

la

la

limite de la

mme nom,
Au
Tebrath,

Tarsous, conserve encore quelque im-

d'Ephram

et

de

deini-tribu 0. de Manass,

portance.

N. de sa position taient \esCilici-Py(.

petit

TO. de Jauo.

pays situ l'occident du Jourdain,

la

Tiiapsa, ville de

la

demi- tribu 0. de Manass, situe

et ruine

dans
ville

la

demi-tribu de Manass, et o se trouvait

non

loin

de Thersa, prise

parManahem,

d'Abel-Mhula.
ville situe

roi d'Isral.

Tlem,

dans

la

partie orientale

de

la

Thapsaque,
le

ville

cl

place forte, importante, sur

la

tribu de Juda.

bord de l'Euphrale, au N. de
,

Syrie, limite de la

Terbinthe, arbre plant prs de Sichem, et sous lequel Jacob vint-enterrer ses idoles domestiques.

domination de Salomon

de ce ct.
Isralites

Thar, vingt-quatrime station des

le dsert,

dan?

Terre -Promise ou Terre du Seigneur, la mme que la Terre ou le Pays de Chanaan. Voy. Chanaan.
Terre du Seigneur ou Terre -Promise s m.
.

entre celles de Thahath et de Mlha.

ville

Tharla,

de

la

tribu

de Benjamin, l'occident

la

mme

de Jrusalem.

47

Tharse, Tharsis ou T&ft&Z. Yoy. T^rce.

TucuA ou Thcu,
S.-E. de Bclhihem,
nait son

ville

de

la

Tharse ou Tharsjs. Voy.

Tharsis, l'un des quatre avec sa famille dans
l'Asie-Mineurc, dans
la

Tliarsis.
(ils

fortifie

par

tribu de Juda, au Roboam. Elle don,

nom

au dsert qui l'environnait

de Javan
orientale

II

s'tablit

et qui tait

partie

du sud de
la ville

habile par quelques bergers.

la Cilicie,

o Ton trouve

Thcu ou Tu oua. Yoy. Thcua.

Tiilassar ou Thalassar. Yoy. Thalassar.
Tiieliiarsa, vraisemblablement le

ou Tharse, aujourd'hui Tarsous, dont le nom serait, dit-on, driv du sien. Josphe avance (Ant. 1, 7) que la Cilicie elle mme porta le nom de
de
Tliarsis

mme

pays que

Thalassar. Voy. Thalassar.

Tliarsis.

Quelques opinions ont rattach

Cilicie

la ville
la

de
fa-

Tiielmala ou Tiielmela, vraisemblableniet

le

Thel-

me de Plolme,

lieu silu*sur les confins

Tharse en

les

faits

qui se rapportent

du dsert de

l'Arabie, en Chaldc,
;

meuse

Tliarsis, but des navigations des Phniciens

non

loin

de l'embouchure du

Tigre et de l'Euphrate.

mais ces opinions oircnt peu de vraisemblance.

Tharsis, Tharse ou Tarse. Voy. Tarse.
question relative
il

Tiielmela ou Tiielmala. Voy. Tiielmala,

Tiima,

Tharsis. Si

la

la

position d'O-

un des

fils

d'Ismal, qui par sa postrit

le

phir est des plus controverses,

en est de

mme

de

peupla une partie de l'Arabie. Dans

bie,

nord de l'Ara-

celle relative Tharsis. Les uns, se fondant sur ce

Plolme place une

le

ville

de Thma, aujourd'hui
et

que

les vaisseaux

de Tyr, de

mme

encore existante sous

sition

que ceux d'Asion-

nom de Tima,
descendance.
fils

dont

la

po-

semble convenir celle que dut prendre dans

gaber, prenaient part aux navigations de Tharsis, ont

celte rgion

cru entrevoir

qu'il y avait

deux lieux ou pays de ce

de
la

Thma

et sa

nom

l'un situe sur la cte

mer Mditerrane,

Thman, nom de
partie

l'un des

d'liphaz, donn

uue
de

et l'autre sur la

mer des Indes (Gossel. ,Rechercl{., H,

du pays d'dom. De

mme

que

les habitants

427); les autres n'admettant qu'un seul Tharsis, lui ont assign des places arbitraires. Ainsi on Ta marqu
sur
les
la

Merrha, ceux de

Thman
roi
le

passaient pour des sages.

Aprs

la

mort de Jobad,

d'dom, Husam, qui

le trne.

tait

clemridionalede l'Arabie, sur les ctes orienta-

du pays de Thman,

remplaa sur

Quel-

de l'Afrique, dans l'Inde, Ceylan, dans la merNoirectdans laThrace, Tharse dcCilicic,Tunis, Cartilage, et

ques auteurs ont confondu ce pays avec celui de

Thma.

Thmanites, habitants de Thman.

Yoy. Thanach.
la

mme

sur

les

ctes occidentales de l'Afrique.

TlIEMNA, TlIAMNA OU TlIAMNAN. Yoy.

Tiinacii ou Thanach.

T liamiia.
Babylonie

Toulelbis, l'opinion la plus

commune l'indique

Tartes-

sus en Espagne, au-del du dtroit des colonnes d'Hercule. Heeren (Politiq., etc., H, 4G9) voit dans l'expres-

Therphalens, peuples transfrs de

en Jude;
ils

furent du

nombre de ceux qui s'oppos-

mol d'une acception gnrale dsignantes contres occidentales de l'Europe. Le sivant

sion de Tharsis un

rent la reconstruction du temple de Jrusalem. Tiiersa, ancienne ville royale des Chananens, capitale

du royaume
lui

d'Isral

avant
ce

que
titre.

Samarie

ft

Cosselin, dans szDisserlalion sur

(Recherch., lib.),

les

voyages de Fharsis
construite, et

succdt

Elle appar-

met une opinion

lui,
il

diffrente,
,

nonce
tenait la demi-tribu 0.

de Manass,

et tait situe

vaguement avant teurs mais non

,

est
Il

vrai
l'ait

par quelques aul'orient

discute.

du mot Tharsis du

de Sichem.
,

texte hbreu
le

rendu tantt par

le

mot mer,
le
-'lu

tantt par
lui-

TiiESB

patrie

du prophte

Elie.

Quelques auet

mot
que

Carthaginois,

tantt par

mot T liants

teurs la placent dans la tribu de

elle paratrait
il

Gad,

cependant

tre

la

mme, une
suit
les

expression Synonyme

mol mer, d'o

mme

ville

que Thbes, dans

la

partie orientale de la

demi-tribu 0. de Manass.

expressions vaisseaux de Tharsis devraient

Thessalonique, aujourd'hui Saloniki, ainsi appele

toujours se traduire par les mois vaisseaux de la mer.

Celte opinion conforme la traduction de Luther,

du nom de Thessalonique, femme de Cassandrc. C'tait,

l'poque

o S. Paul

s'y rendit, la capitale

de

la

comme

l'observe Heeren, a t observe par le savant

le

Macdoine
Il

et la ville la plus peuple prsent qu'elle a

;

de celle contre.

docteur Vincent, dont

nom

peut faire autorit en

semble encore

peu perdu de son

pareille matire. Et, en effet, rendue de la sorte, l'ex-

ancienne physionomie
golfe, et

elle est

au fond d'un grand

pression Tliarsis s'explique facilement dans

le

plus

possde un non port,

le principal

de

la

cte

grand nombre des circonstances o

ce cas
bien
la
il

il

est cit.

Dans
orientale de la Grce.

Sa population actuelle

est d'en-

indique

la
,

mer, une mer quelconque, aussi

le golfe

viron GO, 000 mes, dont un cinquime se

Juifs. S.

compose de

mer Rouge

Arabique, et

la

mer des
loniciens.

Paul adressa deux de ses ptres aux Thessade Japhah, que l'on suppose

Indes, que la Mditerrane.

Thbath,

ville

de

la

Syrie-Soba
et

dpendante de
celles d'o

la

Tiiiras, un des

fils

domination d'Adrzer,

une de

David

avoir t pre des Thraccs.

enleva une grande quantit d'airain.

Thochen,

ville

de

la tribu

de Simon, probablement

Thebes,

ville

de

la

demi-tribu 0. de Manass au N. E.

de Sichem. Ce
faire le

fui l

qu'Abimlech

qui tait

venu en

voisine de Remmon cl d'Ain. Tiiogorma, nom de l'un des

fils

de Gomer, dont les

pays au nord de
la

sige aprs s'tre rendu matre deSichem, prit

descendants vinrent habiter

Syrie, c'est--dire, une
tres formaient
la

les

la tte fracasse

par un morceau de meule de moulin

la

partie de l'Armnie.

Ces con-

qui

lui fut

lanc du haut de

tour par une femme.

partie la plus riche

de l'Armnie

1485

T1B

TKO

\m
juifs, et fut

en chevaux et mulets. D'aprs une ancienne tradition les des Armniens, eux, les Gorgiens, les Lesghiens,
Mingrliens et les peuples du Caucase, seraient descendus de Thogorma , petit-fils de Japhelh, dont ils

bain, et encore alors sa temprature est-elle trsleve. Aprs la destruction de Jrusalem, Tibrias

continua d'tre
le

la

rsidence des rabbins

sige d'un patriarche qui jouissait de l'autorit sules individus

prennent eux-mmes
des peuples,
fixa

le

nom. Lors de
partit

la

dispersion

prme sur
dait

de sa nation. Tibrias poss-

Thogorma

avec sa famille, et se

une universit

juive, et
juif.

mme

encore aujourd'hui

y vcut G00 ans, et eut une nombreuse postrit qui s'tendit au loin. A l'Orient, midi par elle fut limite par la mer Caspienne, au

auprs de l'Ararat;

il

on y voit un collge
Tibriade (lac ou

mer

de),

mer de Cnreth ou de

Cnroth, eau de Gnsar OU LAC DE Gnsareth,

ou mer de Galile. Yoy. Mer de Cnreth

l'Assyrie et la Mdie, l'Occident par la

mer Noire
la

et

l'Asie-Mineure, et au nord par le Caucase.

Tichon (maison de), lieu

situ

au S.-E. de

la

Syrie,

Tholad,

ville

de

la tribu

de Simon,

mme

que

sur les frontires de l'Auranilide.

Eltholad. Yoy. Eliholad.

Tiiophel, lieu de
la tribu

Tigre. Ce fleuve, un des principaux de l'Asie, et

Thopo,
ibrliiia

ville

de

la

de Ruben, vis--vis Jricho. Jude, une de celles que Baebides

dont

le

cours embrasse une longueur de 100 myriala

mtres, est un de ceux que

Gense indique

comme
il

pour agir plus efficacement et avec moins de

formant une des limites du Paradis-Terrestre. Yoy.

den.
Il

pril contre Isral.

prend, ainsi que l'Euphrate, avec lequel

Thraces, peuple d'Europe, habitant

de
la

l'E. et

au N.

finit

par se confondre, sa source dans les montagnes

Il

Macdoine,

cl

s'lendant jusqu'au rivage du

tait

de l'Armnie.
lonie

ctoyait la Msopotamie et la Babyil

Pont-Euxin. Ce peuple

un des moins
l'poque

civiliss

du

ou Chalde, contres auxquelles

servait

de

monde

connu des anciens,

mme

de

la puis-

limite, et sur ses rives s'levaient plusieurs villes

im-

sance des rois de Syrie. Les Thraces paraissent avoir

t bons cavaliers
;

portantes.
lonie,
et
il

En avanant vers
les

ce dernier pays,

la

Baby-

il

y en avait dans
les

les

armes de

se rapproche considrablement de l'Euphrate,

ces princes.
Thiras,
fils

On suppose
(ils

Thraces descendus de

Apamia,

deux fleuves se mlent.

Il

se grossit

de Japhelh.

successivement du Lycus, du Caprns, du

le
,

Sillas,

du Cyn-

Thubal, un des

de Japhelh, dont

nom

est tou-

des et de YEulus.

Ce fleuve

est infiniment plus rapide

jours accompagn de celui de Mosoch

autre enfant
le voisi-

que l'Euphrate,
ii

et,

bien que sorti des

mmes

contres,
lui.

de Japhelh, ce qui semble indiquer au moins

ne commence,

dit

M. Riche, crotre qu'aprs

nage o

ils

taient l'un de l'autre.

les

Les descendants

Quelquefois les inondations de l'Euphrate sont

qu'elles viennent presque loucher le rivage

telles,

de Mosoch habitaient
du Caucase
;

monts Moschiques, au midi

pays de Thu-

du Tigre.

il

y a donc toute apparence que ce serait

Tob ou

Istob, pays dpendant de la Syrie, et situ

l (|u'il faudrait

galement chercher
et

le

sur les confins du dsert et du pays de Galaad.

l

Ce

fut

bat.

Les noms de Mosoch

la

de Thubal se trouvent

que Jepht se rfugia, lorsque ses frres l'eurent

la

mls dans

bouche des prophtes aux grands projets

chass de

maison paternelle.
lieux situs dans
la

de vengeance de Dieu contre Babylone, Tyr, el autres

villes

Topuet ou Topheth, hauls

le

val-

importantes du midi de l'Asie. Ces contres sont

l'ait

d'Ennom,et o

le

peuple d'Isral sacrifia aux faux

riches en mtaux, et l'on y

parties, le
lieu

encore, dans certaines

dieux, et surtout Moloch. Y.

Ennom.
tomber
la

commerce des
ville

esclaves,

comme

cela avait

Torrent d'Egypte ou de Sihor. Y. Egypte.

Torrent de Grara,
petit torrent qui venait

au temps ftzcliiel (xxvn, 13). de

la

Thyatire,

Lydie, situe sur

le

bord du

dans celui du Bsor, un peu au-dessous de dont

il

ville

Lycus, encore importante aujourd'hui, surtout pour son commerce de colon.

ruines. Thyatire fut

emprunte

le

nom.

On

y voit de nombreuses
villes

Torrent de la Grappe de raisin ou Nehel-Escol.

V. Escol.

une des sept

de l'Asie o se

formrent
glises.

les

premires communauts chrtiennes ou

lui

Trachonitide, contre dpendante de

et situe

la Palestine,

Son nom de Thyatire

fut

donn par
Pelopia

les
;

au-del du Jourdain

sur les confins de la

l'Iture et la

Macdoniens. Auparavant
prsent c'est Akliissar ou

elle s'appelait

Syrie

elle tait

borne au S. par
et en partie

Gaulo-

le Clileau-Blanc.
ville

nilide.

Pays aride

compos de
fils

dserts.

Au

Tiuriade ou

Tibrias,

btie

par lrode-

temps des premiers aptres, Philippe,

Hrode, en
tait tlrarque.

du premier

Agrippa, tlrarque de

la Galile,

sur l'emplacement

de l'ancienne
la

ville

de Cnreth, au bord occidental de

Tripoli, ville phnicienne, situe sur la cte, au N.

mer de

Galile,

galement appele mer ou

la

lue de

de Berylus,

et

possdant un bon port; elle

fut fonde,

Tibriade.

Son fondateur
:

nomma

ainsi, en l'hon-

neur de Tibre

aujourd'hui elle s'appelle encore Ta-

l'mich. Cette place considrable,

mme

prsent, est

nom, par des colons sortis de trois villes, de Sidon de Tyr et d'Arvad. Elle existe et c'est une encore aujourd'hui sous le mme nom
l'indique son
,

comme

frquente pour ses bains chauds, qui jouissent d'une

des villes les plus importantes del cte.

grande rputation mdicale. L'eau contient une forte solution de muriatede soude, mlange d'une quantit
galement forte de
fer et

Troade, dans un
du

petit pays maritime, appel Troade,

ville principale.

nom mme

de sa

Troade

est

un

de soufre. Elle est

telle-

porlde mer bti environ une lieue de l'emplacement

do l'ancienne Troie, par Lysimaque, un des gnraux
d'Alexandrc-le-Grandjqui
la

ment chaude,
J'mployer

ditle docteur Richardson, qu'on

est

ne peut
dans
le

que douze heures aprs quelle

peupla avec les habitant*

iiS7
qu"il

TYR
runit des villes voisines, et l'appela Alexandrin

TYB
soumission des Tyriens, et
les plaa

1488
dans
la

dpen-

oa Afexandria-Troas^en l'honneur de son matre. Mais plus lard on la nomma seulement Troade. Ce nom,
chez
les

dance des Babyloniens, et par suite dans celle des Perses, dont ils paraissent tre devenus les tributaires. En attaquant l'empire des Perses, AlexandreIc-Grand dirigea aussi une partie de ses efforts sur la ville de Tyr, qui lui avait ferm ses portes, et dont il

historiens sacrs

semble s'appliquer aussi

la ville

bien au territoire de Troadc qu'

rnme. Saint

Paul y

fit

prcher l'vangile. Le saint Aptre y eut

il

une

vision, la suite de laquelle

partit

pour

la

Ma-

cdoine.

ne parvint s'emparer qu'aprs un sige de sept mois, pendant lesquels il construisit une chausse d'environ 4 stades de longueur, l'aide de laquelle il joignit Piie de Tyr au continent, et assura ainsi son atlaque
contre
la ville.

Troglodytes
ainsi

peuple vivant dans

les

les

cavernes. C'est

que

l'on dsigne
les

peuples qui n'ont d'autre

demeure que
d'ailleurs
le

antres des rochers, quel que soit

Ce sige cota beaucoup de sang

la

pays qu'ils habitent. Celte qualification

malheureuse Tyr,

qui, en outre, perdit et sa libert et

tout

fait

grecque est gnrale

comme celle
11

CCichthijo-

une partie de son importance commerciale. Bien

gnait dans ses
ville le

n'-

phages, mangeurs de poissons, et autres.

y avait de

gale, suivant le rcit des prophtes, l'activit qui r-

ces peuples sur les ctes orientales du golfe Persique,

ports

activit qui avait fait

de cette

comme

il

s'en trouvait sur la cte occidentale

il

du

golfe

centre du

commerce de

toutes les nations, soit

Arabique en Ethiopie. Ceux dont

es! question au

deuxime
ils

livre des Paratipomnes taient de l'Ethiopie;

maritimes, soit mdilerranes. Le prophte zchiel surtout donne, chap. 27 un compte dtaill non
, ,

faisaient partie de l'arme de

,

Lybiens

et d'thiolui

piens que Ssac

Palestine.

roi

d'Egypte

tranait aprs

en

seulement de chacun des pays avec lesquels Tyr tait en rapport, mais encore des produits que chacun
d'eux apportait sur ses marchs. Ce

Trois Loges, lieu de repos situ sur

la

roule de

Borne Pouzzolc,

la

et

les chrtiens

de Home vinrent

monument du commerce de Tyr est le plus prcieux que nous possdions. La frontire de la tribu d'Aser s'tendait
jusqu'aux murailles de
29)
;

rencontre de l'aptre saint Paul. Quelques antila petite

la forte ville

de Tyr (Jos. 19,

quaires croient le reconnatre dans

Cisterna, qui est 10 lieues de

ville

de

ce qui amenait entre les Tyriens et les Hbreux

Rome;
,

d'autres en

mon-

trent les ruines Sermoneta huit milles ou 3 lieues et

l'ancienne Suimona,

un change de rapports galement avantageux aux deux pays. Aussi vit-on le roi de Tyr, liram, envoyer des ambassadeurs David,
et traiter

demie de Cisterna.
,

avec

S;iio-

Turianens, habitants du nord de l'Arabie

sur les

mon, pour

la

lui fournir tous les

matriaux ncessaires

confins de la Batane. Timolhe se rfugia chez eux,

construction du temple de Jrusalem et du palais

mais

il

fut surpris

par Judas Machabe.

du

roi, et,

en outre,

les ouvriers habiles qui devaient

Tubin, ville du pays de Galaad, o Timolhe exera

s'occuper de ces constructions, et

mme

ceux qui de-

de grandes cruauts. Tyr, aujourd'hui Sour

,

par 55 47'

lat.

N., et 52

52' 18" long. E. de Paris,

la ville la plus

importante

ajouta encore tant de services celui d'envoyer Salomon des vaisseaux et des matelots expriments pour faire
,

vaient en fabriquer les ornements.

Hiram

et la plus clbre de la Phnicie, la

force et la gloire

le

voyage d'Ophir.

11

est vrai qu'en retour

Salomon
de grands

de la mer, et

la reine des

villes

selon le langage du

abandonna
et lui

liram vingt villes

dans

le

pays deCabul,
et

prophte
elle tait

Isae.

Tyr

tait situe
,

au S. de Sidon, dont
elle clipsa

concda sans doute de grands droits

les

une colonie

et

que bientt

par

privilges dans

ports

d'Elalh et

d'Asiongaber.

ses richesses et par sa puissance. Sa position tait en

effet tellement favorable, qu'elle devint

V. Asiongaber. Si les habitants de Tyr se runirent

comme la

ville

aux Idumens
fut plus tard
;

et

aux autres ennemis des Hbreux, ce

de commerce de toutes

la

nations (Is. 23, 3).

Tyr

peut-tre bien la tentative infructueuse

,

avait t primitivement construite

elle fut ensuite rebtie

sur le continent;
voisine.

dans une
le

le

Son pre-

les

du roi de Juda Josaphat, pour entreprendre de nouveau voyages faits autrefois en Ophir, sous le rgne de
hostilits.

mier emplacement sur

le

continent ne porte plus que

:

Salomon, doit-elle tre attribue ces

Juda, sans

Dans
la

nom dePal-Tyr,

ancienne Tyr

on y voit encore

ce cas, les Tyriens auraient pu tre les ennemis de

l'tre d'Isral.

aujourd'hui quelques ruines. Lorsque Nabuchodonosor se jeta sur l'Asie occidentale et

alors capitale de
la

Fille

de Sidon, Tyr
et

fut

la

Palestine, Tyr,

mre de

plusieurs

colonies importantes,

entre

confdration phnicienne, et que

autres de Tartessc et de Carlhage. Sa marine tait en

effethabile, puissante et
les

Salmanasar avait en vain essay de soumetlrc, tomba

aussi en sa puissance; ce ne fui cependant qu'aprs un
.sige

nombreuse, et pntrait dans

pays

les plus loigns et les

moins connus. Ses na-

de onze annes. Le
ainsi dire

roi

de Babylonene trouva

vires paraissent avoir t construits avec luxe, ainsi

pour

qu'une

ville

abandonne; car, pendant

Tyriens s'taient

que nous l'apprend encore zchiel. On y employait,

outre le sapin deSaniret
le

le long sige qu'ils avaient subi, les

chne duBasan,

le

cdre

transports et tablis dans

l'le

qui tait situe vis--vis

lieu

du Liban,
talie.

l'ivoire

de

l'Inde et des bois prcieux

tissu

de

l'I-

de Palre-Tyr.
li>s

Irrits
la

de ne prendre qu'un

dsert,

Le

tin lin

d'Egypte,
faire

en broderie,

tait

mis
la

Babyloniens

remplirent de ruines. Depuis lors

en usage pour

des voiles, et l'hyacinthe et

Pale-Tyr ne fut plus qu'un petit bourg sans importance. Quoi qu'il en
soit, cet

pourpre, pour dcorer ses pavillons. Sidon et Aradlui

'

vnement amena

la

fournissaient ses meilleurs rameurs, tandis que le rang

ii89

VAL
i

VAL
pouvait pas
lui

1190

habicl les fonctions de pilotes taient rservs aux deTyr. Celte cit avait besoin de troupes tants mmes pour la garde de ses murailles et de son territoire
clic les recrutait l'tranger,

sans autres avantages peu prs que ceux qu'on ne

enlever. Ainsi,
la

situation de ces
,

deux

ports, l'un au N.

du ct de Sidon
la

et l'autre

au S. du

chez les Perses, les Ly-

ct de l'Egypte,

prserva d'une ruine complte;

diens et

mme

chez les Libyens. Les Phniciens en

et elle maintint sa rputation

pour ses manufactures

le livre II

fournissaient
figurent au

peu;

cependant

les

soldats aradiens

de draps

teints

en pourpre. Suivant

des il/a-

nombre de

ses dfenseurs.

Une

si

grande

ckabes (4, 18), on y clbrait de cinq ans en cinq

prosprit devait avoir son terme, les prophtes le

prdirent. Par suite de sa conqute

ans des jeux solennels. Anliochus

l'Illustre

roi

de

par Alexandre,

Syrie, y assista. Saint Paul vint de Chypre Tyr avant

Tyr dchut rapidement

dant de
ville
la

ce qui rsulta moins cepenla

de se rendre Ptolmade. Du temps des croisades

perle de sa libert, que de l'lvation de

Tyr

fut plusieurs fois assige et

conquise

elle

finit

d'Alexandrie, qui, ds sa naissance, devint l'heului

par tomber pour toujours, et malgr une vive rsistance, entre les

reuse rivale de Tyr, et

enleva non seulement

la

mains des Mahomtans, en 1291. La

aujourd'hui qu'un misrable
;

plus grande partie de son

commerce, mais encore une

si

ville insulaire n'est plus

portion de sa population. Pour elle,

ses

marchands
les

bourg, du

nom

de Sour

pour

la vieille

ville

Pal-

cessrent d'tre des princes et les personnes

plus

Tyr, peine en
nicie.

resle-t-il

quelques dbris. Y. Pli~

clatantes de la terre (h. 23, 8), elle continua de subsister sous les

dominations syrienne et romaine, mais

Ula,
se

nom de

la rivire
,

qui passe Suse et court

tributaire

d'Abraham. Prs de

la ville, est

un

lac

que

l'on appelle

runir au Choaspes

autre rivire

du

encore Birkct-el-lbrahim-el-Kalil, et sur

les

bords du-

Tigre. L'Ula n'est autre que YEulus.

Une

des portes

quel les Musulmans, pleins de vnration pour Abra-

de

la ville

de Suse

lirait

son

nom

de cetle rivire.
,

Un,

ville situe

en Msopotamie

dans
les

la

partie de

partit de la ville

ham, ont construit leur mosque. Lorsque le patriarche d'Ur pour aller dans le pays de
il

cette contre

o se trouvaient tablis

Chaldens.
,

Chanaan,
lui

tait

charg de richesses et conduisait avec

La

tradition s'est conserve dans toute sa force

de nombreux troupeaux.
IIuzal,
le

Orfah, capitale actuelle du Kurdistan, que cette

reprsentait l'antique Ur,
la

ville

Uzal ou

un des

fils

de Jectan

qui s'tablit

patrie

ou

la

demeure

en Arabie, vers

S.-O. Voy. Arabie.

Valle

espace creux et enfonc

le

resserr entre

des Troupes de Gog, voy.

Amona;
la tribu

la valle

du Roi ou
de la
voy.

des hauteurs, et dont

fond est occup souvent, soit

p;ir

de Sav, voy. Sav;

la valle des

Roseaux, non loin de

momentanment,

soit

d'une manire permanente,

cite

Taphua, sur

la limite

de

d'Ephram

et

un cours d'eau. L'criture

de

un grand nombre de
,

demi-tribu 0. de Manass;

la valle des Salines,

valles, qui toutes reurent leur dnomination

la ville

soit

valle des Salines; la valle de Sboim, voy.

la

Sboim;

ou du

lieu le plus

proche

soit

de quelque

valle de Sphata, voy.

le

Sphata;
s'est

la valle

du Sorec,
,

circonstance particulire, physique ou morale. Telles

torrent de ce
la valle

nom
lors

form un cours
d'Elali,

voy.

sont

la valle
; ;

dWchor, prs

la ville

de Jricho, voy.

Sorec;

du Trbinthe ou

les Isra-

Aclwr
Aialon

la valle

d'Aialon, prs de cette ville, voy.

lites taient

camps

du combat qui eut

:

lieu entre

la valle de Bndiction

ou de Josaphat

voy.

David et
et

le
;

gant Goliath

elle devait tre entre

,

Socho
dans
,

Josaphat;

valle de

Ben-Ennom ou

des Fils a"En,

Azeca

et enfin la valle de Vision

,

mots

qui,

nom

voy.

Ennom ;

la valle des

Bois ou de Siddim

le style la ville

prophtique

se rapportent

dit

D. Calmet

voy. Valle des Bois; la valle des Cadavres, qui parat

avoir t sur le bord du

mme
la

de Jrusalem.
,

mont Golgolha

la valle

du

Valle des Bois ou de Siddim

S.-E. de

valle situe

au

Carnage,
la valle

la

mme
,

que

celle

d'Ennom

voy.

Ennom;
et par-

Terre-Promise,

et

change, par la punition

de

Gad

situe au-del
,

du Jourdain

que Dieu
rhe,

infligea

aux cinq

villes

de Sodome, Gomor-

courue par l'Arnon

cours
;

dans

la partie

suprieure de son
,

Adama, Sboim

et Sgor,

eau. 2 de leurs crile

la valle
;

des Gants ou de Rapliam

pham

la

valle de la

voy. RaGrappe de Raisin ou d'Escol

mes, en un vaste lac auquel on a donn

Jourdain tombe prsent dans

nom do
,

mer. Cette valle commenait au N., au point o le

la

voy. Escol; la valle d'Hbron ou de

M ambr, voy. H-

mer Morte

et se

bron et Mambr; la valle Illustre, qui devait tre situe prs de Sichem
;

prolongeait au S. jusqu' Sgor. C'tait, ce qu'il parat;

la valle

de Jezra ou plaine

un pays

fertile et

agrable, tout arros d'eaux

d'Esdrelon, voy. Esdrelon; la valle des Ouvriers, peut

tre aux environs d'Ono,

comme un

jardin de dlices (Gen.

xm,

10).
,

Ces eaux

sur
;

la

limite

des tribus

devaient provenir de celles du Jourdain

qui prolon,

d'Ephram

et

de Benjamin

la valle

des Passants ou

geaient leur cours travers celle valle

la

fcon-

1491

ZAR
ci

zuz
devaient
Asphalite, aussi bien

im
le

datent et entretenaient ses pturages. Ceux

tre beaux et

connu sous

nom de mer

Morte.

nombreux, puisque Lot, possesseur

le

Voy. Mer Morte.

d'un riche btail, avait choisi pour demeure

sjour
et

Valle des Salines,

o David
dfit
,

situe au S. del

de Sodome. On y
puits
,

mer Morte,
la

trouvait

cependant beaucoup de

aprs sa conqute de
le

Syrie

qui fournissaient du

bitume en abondance

18,000 Idumens. Cette victoire

toute ridume. Plus tard
,

(Gen. xiv, 10).

lorsque

la

Ce brillant tat de choses changea main de Dieu se fut appesantie sur toute
habitants
,

rendit matre de
,

Amasias

roi
le

de Juda

remporta un nouveau triomphe sur

et

celte rgion, dont les

gts par les dons

mme

peuple

s'empara de

la forteresse

naturels dont

ils

jouissaient, s'taient dpravs au

pluie de soufre et de feu

de Jectehel. Cette valle

dpendait en

effet

de l'idume.

dernier point.
ciel et

Une

tomba du
Ville de David,

perdit les cinq villes, ainsi que tout le pays

nom donn

par saint Luc

n, 4

d'alentour, avec tous ceux qui l'habitaient et tout ce

15) la ville de Bethlhem, o David tait n. Voy.

qui avait quelque verdeur sur

la terre; et,

en outre,
la

Bethlhem.

des cendres enflammes

terre,

s'levrent tout

coup de
(

Ville de David ou Sion. Voy. Sion

et

Jrusalem.

comme

la

fume du

sein d'une fournaise

Gen.

Ville des Palmes ou des Palmiers, ou Jricho. Voy.

Jricho.

xix, 24, 25, 28).

la

Un

lac

immense

se forma, et toute
le

contre voisine, couverte par

soufre ou par un
fait

Ville du soleil, Hliopolis ou On. Voy. Hliopolis.

Ville des Scythes, Scythopolis ou Bethsan. Voy.
Bethsan.

sel brlant, devint

sche, aride et tout

prive

de verdure

et,

dsormais abandonne,
strilit.

elle resta

con-

damne

une ternelle

Ce

lac est le lac

z
Zaeadens, peuple de l'Arabie qui habitait dans
les

se jette dans la

mer Morte,

vers le sud, dans un en-

montagnes,
les vainquit.

l'orient

du pays de Galaad

Jonathas
la place

oncement

situ prs
,

du gu existant.
fait

Dans Josphe, on litNabathens

sixime

Zphrona

ville situe tout

au N. de

la tribn

du mot Zabadens.

de Ncphthali.
fils

Zabulon

de Jacob, dont descend une

la

Ziph, ville situe dans la partie orientale del tribu

des douze tribus d'Isral. Celte tribu habitait

lile-Infrieure,
et

Ga-

de Juda, vers TE. d'Hbron

l'entre

du dsert du
se

au S. des tribus d'Aser

,

et

de Ncphthali

mme nom,

tait

une montagne couverte de bois

la

au N. de celle d'Issachar

et s'tendait

de

la

mer

sur laquelle David, fuyant

retira aprs la dfense
Il

perscution de Sal

Mditerrane

au lac de Tibriade. En donnant sa

lui avait prdit

de Cela contre

les Philistins.
et oblig

bndiction Zabulon, Jacob

biterait

qui/ ha-

y fut trahi par les habitants de Ziph,

de se

au bord de

la

mer mais une

9
;

trs-faible partie

rfugier au dsert de
villes

Maon. Ziph

fut

au nombre des

de son territoire y touchait

tion, et

qu'il vivrait

de sa naviga-

dont

Roboam

fit

des places fortifies.

la

que son pouvoir

s'tendrait jusqu' Sidon.

tait fertile et sa

Le

Zoiieleth, pierre qui tait prs de Rogel. Voy. Fontaine de Rogel.

fontaine de

pays occup par celte tribu

tion

popula-

nombreuse
Caria
,

ses villes principales taient

et Ptolomas.

Zabu-

Zomzommims,

c'est dire, sclrats,

nom que les Am-

lon

Nazareth

Lors du premier
comptait 57,400

monites paraissent avoir donn aux habitants du pays

qu'ils

dnombrement dans

le dsert, elle

occuprent.

Les Zomzommims passaient pour

gants qui tait

hommes
Jrmic
les rois

en tat de porter les armes.

les rois
le

tre des gants.

Zambri ou Zimrt, pays dont

sont cits par

sort

Zuzites

peuple de

alli

aux Ra-

comme
d'Elam

devant prouver

mme

que

phales, lorsque ceux- ci furent dfaits par Chodoiia-

et

ceux des Mdes, mais dont

la situa-

homor

Astaroth-Carnam

mais sous

le titre
il

de

tion est absolument ignore.

gants, prodigu plusieurs populations,

faut

voir

Zanoa ou Zano, Voy. Zano.

Z\no ou Zanoa,
du mont Carmel,
qu'il
ville

souvent des
de Juda
,

hommes

robustes et courageux plutt

de

la tribu

auprs

que des gants proprement dits. Voy. Enac.

l'orient

d'Hbron.

On

a suppos

y avait une autre ville de Zano vers les sources

la recons-

Alex.

Fr.

Barbie du Bocage,
la

du Sorec. Ses habitants contriburent

truction de la ville de Jrusalem
,

et elle

-mme

fut

Professeur de Gographie

Facult

releve

la

mme

poque.

des Lettres de Paris, etc.

Zared, torrent ou valle du pays de Moab lequel

DE

SS.

BIBLOHUH CHRONOLOGIE,

CHRONOGRAPHIjE LXX INTERPRETUM

Heenb,
Antequm argumentorum seriem evolvamus, quibus nilitur latior illa lemporum supputalio 70 lnterprelibus tradita, primo quidem de ips re dicendum
est, quibus et quatens ab Mebraico textu dissentiat

Hellenislas spectes,

maximi etiam ponderis necessari

babit sunt.
In eo scilicel,

quanlumvis manifesto, discrimine

versari quacsliouem manifeslis faciamus. Et

in c

primm

numeris Grasea translalio. Ea sunl enim cause hujus pondus et natura ttt, etiam neglcctis quae undique
in
,

bypolhcsi argumenta insiiluamus, qu fides70 In-

terpretum bistoriaeadliibetur, repudialis quibusdam

quac fabulam redolent, circumstaniiis. Quis nisi insa-

suppelunt, argumenlis, genuinos Mosaicae scriptwrse

numros Graeco
qud
queat.

textu rcferri verisimile sit,

irrepsisse

quipp
concipi

niens, dixerit

scptnaginla viros

ex tol Judaeorum

spurios

eo

null

ratione

gnie convenienles, eosque tm doctrin tm ingen

san conspicuos, in id conspirasse, ne uno quidem re

creato ad diluvium
,

Ab Adamo
que
in
,

diluvio

aulem ad

nitente

(nam unius alteriusve

,

resistenti, impossibile

nascentcm Abrahamum,
Graeco

in Ilcbraico textu pariler at-

facinus evasisset)
vitiarent;

ut gravissim Mosaicos
,

temporum

inlervala

cam babent mengnrant, intgra

illa

cm

inde nhil lucri

,

nitiil

numros commodi r.ibil

,

suram

ut ex additis intcr se uniuscujusque patriaractalibus,

jucundi
sent
,

sibi

compararenl

illudque pro ccrlo habiis-

charum

dm sequentom

Judreos

omnes

in

adversum conclamaluros

summa

confletur. Porr, in tot ferc

srie

ita

fuisse, si

quidem

cunctis, sive Hebraizanlibus, sive

disseulit Graecus

ab Mebraico lextus, ut
filios

illc

ccntuni

Hellenistis, innotuerat

sacrorum librorum ChronoloJudaeos ulramque inguam

et plurimi

annos Hebraicis numeris ante natos

superaddal,

gia?

Im plurimi
,

inler

totidemque posle detrabat, unde totius palriarcbalis

vitae

san callebant

und necessari

primigeet

surnma
diluvio
fides

lum
bus

eadcm emergit. Inde sequitur intervalad natum Abrahamum, si 70 Intcrprelimultis

seculis

nium textum cum versione conferre studuerunt,

ade
sibi

invicem adversari numros, iidcmsan aniro-

babeatur,

annos ilcbraici

advertissent.Nec lantm impossibile est tt eximios interprtes, il ab

texls pralergredi.

bumani

ingenii legibus deflexissc, ut

Atque
queas
,

istius

divcrsitatis

ralioncm
lot

exbiberc nc,

null trahente causa, in talediscrimen ultrvenisscnt,

suppetentibus
et

etiam

errorum causis

verm etiam rcips

obslilerint
;

conligit,

ut inter Judreos nulli

unde multa?
aflinium

variae

lectioncs

tolam Scripturam

etenim
fuerit

ne verbulum quidem reperias,

adverss Graccos numros, vel

invaserunt. Scribarum imperitiam, vel oscitanliam,

quo bellalum

quorumdam cbaracterum

similitudinem, va-

quidquam

aliud in 70 Inlerprelum libro; nisi posl-

riegalos aliquot

tationum marginal ium

verborum seusus, tandemque annoin ipsam paginam deflexum

,

qum

intercedenle Cbristianos inler Judacosquc dis,

ceptatione de Scripturarum sensu

isti

quidem

lel-

et quidquid aliunde invocent exegetac

b;iec

omnia

in

lenicum

textum ide impugnaverunt

qud nimis

slupendae bujusdiversitalis enodationem nulo prorss

christianis

dogmatibus favere reperirelur, eidemque

modovenire, manifestum

est.

Siquidem annos quos

Aquilae translationem Graecam praebabendam censue-

ex un parte additos, eos ex altra sublatos reperias,

ita

runt.Ergo70 Scniorum interprelalio primigenio textui

uteadem summa remaneat; nec minus qum

qu'm-

maxime consentanea
interprtes;

erat

qualem
toti

prae oculis

babebant

decis laie artificium nectitur. Si in unoalterove lan-

idemque tune

Judaeorum genli proba-

tm ebaractere

staret diversitas, nec ade conspic

ba tu r.

industri lexeretur, transcribentium

mendam

facile

Forsan aulem adversarios pudebit quomins 70

cellentes viros,
null impellente causa,

prac-

diceremus; quo posito

fidem
sibi vindicaret.

texlus primigenius lgitim

suae genli

Verm, cm e ratione enodari

sacrosanclos annales couimuni

dicant
;

consilio adultrasse

talia iiequeant,

ind istud necessari dilemma exacui-

et

tune de

ip'-

translationc,
instituent;
et

qualem cam

tra-

tur

Vel Mebraico textui

quem

prae oculis babebant,

;

didit bistoria,

dubium
Ergo

im,

et confictam

consentanea est 70 Interpretum cbronograpbia

san,
si

vel

omnin
ipsi

asserent.

nos historiam deseramus;

efse, qiue huic versioni

numros occurrcnles subverterinl, id nonnisi niaximi momenli rationibusagore potnerunt; caedemque

toti

fmgamus commenliliam

liribuiliir,origincm. Ioc posito, difficilior etiam et

intricatior solvendns erit adversariis nodus.

Judaeorum genli

sive Hcbraizanles

sive

Etenim

quo'cumque Conte procdai versio illaqiuc 70 Senio(1) est.

Hlud opusculum

ab Editoribm

elucubratum

ribus impulalur, banc san pro autbentic babucrunt

omnes

Judaei.

Siquidem, praeler tam muTla velerum

4495

DE SACROKUM BIBLIORUM CNRONOLOGA.

lestimonia,

4496

lm

inter Judscos, lun inicr Chrislianos,

in

quidem
numeris

fingit et

Hebraicum textum ctGrcam trans-

apud omnes

conlcsso est, et ipsum Clirislum et

lalionem,

dm
fuisse

h;ec ab Inlerprelum

manu

prodiret, in
ali-

Aposlolos, Evangelistas, Paulumquc preseriim multa

Scripluris deprompsisse,

concordes; banc vero violalam ab

cisnue objecerunt
tanea
,

qu Jud.cis eaque Grco lextui

,

pari ter elliui-

quo Alexandrin bibliothecae scrib. Hic enim, utin-

esse conscn-

iis

etiam

in locis

ubi ab Hebraico discrepat.

Aii ver quis sanus eos eo texta usos esse conlendet,

qui pro aullienlico, Judaeis non fuisset habitus? Pra>

cumin animum duxisseteos esse videcem exislis uni annosolari requipollerent absurdum opinalus est quemcumque patriarcbaruni eo anno filium genuisse, quem
ducit Augustinus,
tra

palriarchalis annos, ut
,

lerqum ex fonte ambiguo nonnisi inique deprompta

essut ea tes limon ia, divinos priccones insimulavissent, et jure quidem, Jud;ei
;

texlus indicabat. Sic

enim Adamus quem anno 130 Sclhum procrasse narrabat Scriptur, 13 tanlm an;

quipp qud turbato

nos nains

in

bc bypotbesi pater evasissel. Quodqui-

polisqum siucero texts Hebraici fonte doctrina

|

dem

utpotc incongruum, gr ferens Alexandrinus

,

iuiti

rationem bausissent.
authenlie, Judaus habita essct versio

scriba

230 annos, pro 150

dm Selhum

generaret,

An vcro pro
illa,

A(lamoimpertivit,qui23 vulgaribusannis
tollendos judicavit

ita

coqua-

cujus in origine cacutivissent? Eslo tamcn et

rentur; sed etiam ex un parte superadditos, ex ali

;

lingamus quamdani mosaici texts versionem subito

apparuisse, ignoti auctoris incertique
nalalilii.

indc 100 annos post natum (ilium,

Eoipso

qud
lui

cirea hocc

vlum prsetenderetur, versionem lexconferri

Adamo delraxit,quippe cui cadem lotius vital, scilicet 930, summa remanerct. Et ea fuisse fingilur Grcorum numerorum origo. Hanc senlentiam non maturo consilio perpendisse videtur eximius doctor, qui eam san innumeris vi!

primigenio

debuisse

manifestum est;

cmque eam

ut legitimam tenuerint Judsei, cert

eam

textui Hebraico oplim consonare, perilissimorum judicio sancitum

est
:

ergo et

in ips incertie originis

tiis

scalurireanimadverlisset. Triplicis quidemgeneris

hypolhesi, nullnm fuisse Hebraicum inter

Grxcumque
palet. Sin

patitur

incommoda

Fingatur, quantulmrumquc

textum

nisi

sonorum discrimen evidenter

ut spurios,

verisimile sit, extitissc scribam qui vulgarcs quosque

autem Hellenicos ade

psse numros fingas,

primigeni Scriptur discreillico

;

viLe patriarchalis annos pro dnis assumisomniaverit.

111e

ipsamque ver-

vel

Hebrus

erat, vel

eibnicus.

Faciamus He-

sionem respuissent Juda?i

gala

vel saltem nonnisi casli-

brainn.JNihil lune in ipsotextu mutavisset, cujus

omnia

chronologie ad

normam

Hebraici

texts

hocc

verba, puncta,

commata Judis omnibus

;

religio erant.

evasisset, nec alia unqurn ad nos usque transmesset

Eihnicum fingamus
bssel; quid

non magis

et isle

textum dislurSi falsos

temporum

supputalio.
nisi

enim ad illum Mosaici numeri?

Ergo non aliam,

quam pr

oculis babebant

nec
j

sibi

consentienles judicsset, non ide se

;

immurei

cbronologiam retulerunt 70 Interprtes, nostralesque

tandos essel arbitra lus

i

quipp qud ad scribam

Grci texts numros

des manifestum
est.

Hcbraicis tune fuisse concor-

script ratio
saicis libris

minime

pertineat. Aliunde mulla in

Mo-

Sin aliter, in alteram dilemmatis

alios scripsisse
|

magis stupenda, magis incredibilia occur-

aciem incident adversarii. Nimirm,

finganlur 70 Interprtes
,

rebant, quoe tamcn rescribere, quincacorriperet, haud

qum quos

objiciebant He-

quaqum
in libri

dubitavit.

Forsan ctiamsi scrib rationem

braic pagure

id, nisi

impulisscnl gravissima ratio-

computandiBiblii numeri ofl'endisscnl, notulasdehoc

num momenta,
non modo
pares,

aggredi non poluerunt. Et quidem va-

margine exarssel; sed illum legitimos numros

non
erat,

lidissim stateram prcmebantearationes,quippcquoe

lot nobiles viros,

invertisse, de quibus ipsi cura

!

cm

contra

ingenio plus minusvedis-

fraudis

enex periculum
Etenim,

subiret, nec srie dici, nec

verm etiam totam Judocorum gentem impulcilla

concipi polcst. 2 Sibimet adversatur ea discors bypothesis.

ille

ruut, siquidem casligalior

supputalio, nullo contra-

ipse scriba, qui ulriusque seriei

fingitur,

dicente, invaluit. Porr

qu tum
in

docloribus,

tum
pon-

numros immutsse
annos nalus

ne Adamus 13 tantm de
aliis, ille,

plcbi, sive ITcbraizanlibus, sive Hellenislis, ejus

filium genersset, et sic

in-

deris habitai sunt, ut

emendandu?

nunieris sacerco-

quam,

sibi conlradixisset, in posteriori srie, diluvium

dex videretur,

eoc

san70Interprelum reformalioncm
;

scilicet inter et

Abrahamum nam cm
;

ibi

reperiantur

(ut supponitur), validissim fulciunl

libet liypolliesi,verilatiscbaracteres

ideque

in utrI

numeri 150, 100

tur, ordinati
,

et 70,

ad banc normam, ut supponi-

prscfert inter-

inde sequerelur scribam illum,

quem

pretum supputalio.

ade pigebat

Adamum

13 annos natum

filios

genuisse,

Verm

hic qustiointercedit

utrm hodierni Grci

texts numeri iidemsint quos scripserunt Interprtes;

an vcro Hebraicis nu me ris antiquils consenlanei, ab ifsuVm postea defecerinl. In banc menlern abire duo

cleris 15 annos, et 10, et 7 etiam tanlm dm filios generarent, libcnler addixissc. Ergo sibimetipsi bcllahypothesis. tur, semetipsam profiigat cl jugulai ca
5 Esto fuerit scriba

ade insanienlis cerebri

hic in-

systemata,ade6 quidem lanuginea,utnullos fer prter auclores, asseclas habuerint

originis
;

sed de quibus propLer

sil.

honorem, tacere nefas

Prioris

quidem

cassm cert texts Grci numeros, ad arbilrium ordinare tcnlavissel. Nec enim si alii scribcrcnlur numeri, sufficiebal; sed et lemeratos pro inlegris ab omnibus
suscipi,neccsse erat, quod impossibile prorssevadit.

auctor est D. Augustinus, qui cni et J.udoset 70 Interprtes Hcbraicos violavis: e

numros :equ absur-

dum

duceret, hanece aggressus est bypolhesim. Primo

Yel enim ipsis 70 Interpretum temporibus prodiisset adultra Iranscriptio et tune adverss illam concla,

4497

CHRONOGRAPHIiE SEPTUGLNT A INTERPRETUM DEFENSIO.

crepare gcminos tcxlus,
vitae palriarchali
il

4498

massent versionisauctores; insuperque sat ben sacra chronologa Judorum plurimis innolcscebat, ut mendacibus succedcnlibus numeris, ade portentosa Ira us palnisset. Yel cunlr jani senuerat 70 Interpretum

re ordinat. ut

quantum

ex un parte addilur, tantm ex al-

slet.

opus;

et

tune plurima, im innumera undiquc vcrsa-

uud sumiua totius cadem sibi coneam numerorum composiiionem, ut omnes cou senti un t, cm nec casum nec scribarum errores
tra detrahatur
;

Atqui

banlur operis exemplaria, quse san non mundo sustulisset unicuni scribe Alexandrini exemplar. In id
ver prsertim attendamus. Non modo numerorum varietalem fraudemque animadverlissent plerique Ju-

redoleat, primigen'ue 70 Interpretum Scriplurai tribui

neccsse est
codici

Ergo ilerm,

vel Hebraico sui temporis

optim eonsonabant Gra;ci numeri, vel jure

dajorum, sed etiam unus tantm inler

tur, qui aut animadvertisset, aut

tt millia

fmgafuerit

reformaudam chronographiam interprtes censuerunl, iis moli ralionibus, quas maxime convenientes censuit et

tantm etiam

universa gens Judaiorum

obstilerit.

cm

relbrmantibus
parti

suspicatus, jam brevi multis et omnibus necessari inno

tuisset
latis
,

nullus

Posteriori huic

discriminis

exemplarium discrimen

iisque necessari col-

pauci, ut arbitror, suffragabuntur; renilentes necessari trahet pars prior dilemmatis,

fraudulenta versio, sin penits lacera, nonnisi

quam

et

ego long

castigala

saltem evasisset. Ergo stat in eo acumine

bypothesis, ut vel iinum inter

probabiliorem censeo.

prior

illa

omnes

Juda:os

Et nunc qua3 70 Interpretum chronograplii*

ciuntur, sedul expendenda.

obji-

numerorum discrepantiam
debeat.

fuisse suspcatum, ncgare

Primo quidem Graccis codicibus crimini vertunlur

ariele

secundum systema quod somniavit auclorUsserius. Armaghano scilicet geminai

Eodem impugnalur

plurimae varielates quai diversis exemplaribus vagantur,

ipsosque de quibus res est, numros attigerunl.

ut

an te Christ m exstilisse
Ilellenic versiones,
scribil,

visai sunt,

sacrorum librorum

Jamque ade turbatum invenerat textum Origenes,

in Ilexaplis

quarum unam 70 Senioribus adnata, bodiernis Hebraici

reformare tentaverit, asteriscos obelosque

qu sub Philadelpho

dubiis locis affigens.

An
,

ver, inquiunt, jure fidem

tt

texts numeris erat consenlanea; alteriusver origi-

sibi vindicabit textus ille

mendis corruplclisquc
sibi

nem, ad Ptolomi Physconis ociatem

referl,

dem

Alexandrince Bibliothec insertam,

usi sint Judaii, 70 Interprelibus
illa

quam quicm e com-

consutus et hispidus,

dm

Hebraicos codices

mi-

munis

postrcm ad-

rum in modum constare videmus? Ad bcec san responsio facilis, utpol

tas inesse

quai ne uno
mili-

dixerunt. Sed qu ratione spuria

translalio, cujus

quidem puncto quaestionem pertingant. Fatemur

long abest quomins Hebraici codices se bujus

tam manifesta
in
1*

vitia

patuissent

nihilomins Judaeis

Graeco textui varietales, sed praeterqum

vitii

accepta fuerit. de hoc

minime curt Usserius. Verm

bujus sententiam multa graviaque impinguntur.

immunes

jure jactitent,

e quibus

discrepant hujus

Duplex

illa

translatio veteribus cunctis ignota fuit,

Christicolis. Ignoravre

sunt generis, ut non casu, non scribarum errore, sed

tum
et

Judaeis,

tm

Josephus

et

ex vero nitidoque proposito ortai sint.utcterm inter

Philo; ignoravre Clemens Alexandrinus, et Origenes,

omnes

convenil. Plus

quidem Hebraicis variegatos

istos

Epiphanius,

et inprimis

Hieronymus, qui dm

Grcecorum codices ide invenias, qud

plures,

long

Hebraico textui contra Grsecum ade patrocinaretur,

laie

Judacorum,

Christianorum
;

elhnicorumque
tritis

jaculum haudquaqum neglexisset. 2 Ea, quam

etiam

manus

tractavcrinl

et

ade

error aut
textui,

reiinuimus, Hellenica versio,

stolis citanlibus

tum

Christo,

tum Apo-

damnum

cerlis impendebat,

quam Hebraico

oplim consonat. 3 estantur, nullo

cujus verba, lilterasetapicesad unguemregebatdocto-

conlradicente, veteres, Aquilam primum, post 70 Interprtes, Mosaicos libres in

4

rumsynodus. Verm quid inde? Poliorem forsan esse

lilteris

Grcam linguam

verlisse.

hebraicis fidem,

dummod
si

intercdant vulgares

Qunam

fieri potuit,

ut paucis annis post

peractum

dissonantiai; secs

autem

singulares quae coordina-

70 Seniorum opus, ade per totam Judceorum gcnleni

clbre, alia et exorta et prachabita fuerit translatio,
incerlissima3originis;

tionem redoleant. Atqui dici nequil Graucos numros

posleris immulatos
stilissent,
,

siquidem neotericis veteres ob-

collatam

quamque ide primigcnio textui numerorum vitio laborare, inler ctera,

fuisset; siquidem ex hypolhesi, nulios

ut supr notavimus.

Erg ducit ab ipso

immutatis

principio

originem

neque

ex

70

In-

animadversum
alios nisi

terpretum numeris, hodierna constat textuum discrepanlia.

Hebraicos Judaii novissenl? (Vid.Walt. Pro-

leg.,pag. 404.)

Ergo hodiemum qui 70 Senioribus adscribitur

texlum genuinum esse
runt, dubitari
et
;

codices,

Quanlmvis aliuud variegali videantur Graicorum unum lamen inconcussum remanet scilicet
:

eumdem quem
nisi

ipsi

exaraveillas

qud plurimis
Hebraicam

seculis diluvium inter et

Abrahamum,
;

non potest

allendalur ad

m-

Graica praotergrediatur

chronographia

nimi momenti varietales, quibus laborant etiam sacro-

porr in illud tantm, non in hune vel istum

nume-

rum

librorum monumenta, quanque annis interceden-

rum incumbimus.
:

Nullibi

minus qum 942,

et si ju-

tibus,

ob vulgares et physicas errorum causas,

in

perfectissimos codices irrepunt. Talibus levissim f-

niorcm Cainanem excipiamus 1072 anni numeranlur. Tum 7 seculis vetustior orbis evaFingamus mille
det,

datur 70 Interpretum versio, et ipsos ehronologiai nu-

mros vitium
illud

altingit.

Verm quidquid

sit

de

cieteris,

nec ampiis sacrai profana contradiect historia. Secundo objicitur illud ex Gratis numeris sequi, Ma;

inconcussum remanet, cemenariis numeris dis-

thusalem 6 integris annis supervixisse diluvio

quod

UH
quidem ahsurdum
cilur,
csl.

DE SACRORUM BIRLIORUM CHRONOLOGIA

Rcsponsionem suppcdilat
ipse

Auguslinus. Mathusalem diluvio super S tes ind indu

:i

qud 107 tanlm annos nalus Lnmcchum ge-

interprtes Ecquis seri dicel sepluaginta viros ex sua gnie eleciissinios, ne uno reniienle quidem, in sacros libros violandos conspirasse.; cm is tanlm
!

nucrit. Veritm in codicibas antiqnioribus et veracioribus,

eis fuisset

scopus, utsibi despect plebi blandirentur;

anni leijuntur non 167 sed 187. Hunccc,

non illum

si

nec minus qum

quadraginla

secula

petentibus]

tencamus numerum,

ut suflragalur Auguslinus, pror-

ss evanescit difficultas; cm, hoc posilo,

bannis
numro
Ilel-

septem tantm gratis mentiendo, concessissent? Quinl objicitur, qud, cm inter primigenium ca>
terosque textusaliquid discriminis intercdt, primigenio cerl sit fides adhibenda. Ei potiks lingu
datur, inquit Auguslinus, ex r/u in alinant
translatio.
ris

anl diluvium Mathusalcni decesserit. Aliund

167 long probnbilior

est

numros 187.

Si

enim
isl

creest

lenicam seriem Nebraic confras, illam ab

tenario
dilo
;

cen-

fada

numro disereparc reperies, unique superadquam quidem rationem soins fugit numerns, de
agilur.

Quod quidem argumentum, pace S. Doclodicam, mera est petitio principii. Universis enim,

quo

lic

lcbraicus codex 87 annos exhibe!

qui Grcis suffragabantur numeris, persuasum erat se

ergoGnvcus 187, addil centuri, non vero 167 annos

eollegisse, jure linbctnr.

veram Moysis chronologiam lenerc. lisdem consequenler Hebraici numeri non

primitive
Scriptura

Objieilur tertio

70 In'erprclum versio:om

solis

pulabanlur

ind

cm illos

invocaret Auguslinus, quod

Hellenistis acceptam fuisse, secs ver Judis he-

cratsub

braizantibus, qui
et

cam ade repudirunt,

ut

solemnc

li te, pro concesso tenebat. Et e magis animadvertere debuissel eximius Doctor, litigiosam esse

nis infamiam.

annuum jejunium iudixerint, in peracl IronslalioVcrm primo qnidem falsnm alegalur.

loelissirni

Hebraici lexls inlegritatem, qud Judos lune plerique

Interpretum versionem

exceperunt, lestibus
il 1

diffilebatur ipse

Palrum violat Scriptura insimularent nec Hieronymus. Im cm negavisset do;

Josepho
clores

et Pliilonc, Ilcllcnistx

Judxi; atqui

au-

ctissimus presbyter, Chrislum et Apostolos, juxi 70

Interprtes Scripturam
discrepant,
legisse,

quorum

prior Pharisus erat, et sacerdos, et

quand ab Hebrais
objecit

inter Hebraizanles conspicuus, ne

verbulum quidem
Hebraizantes
Pceni-

mulla

Hieronymo
et

Auguslinus
rc,

emiserunt,

und

vel

supicari liccat,

und conlrarium
Augustino
,

pateret.

Ergo ex ips
Apostoli
,

ipsoque

versionem respuisse, aul sallem segre

tentialc

tulissc.

Chrislus

ei

nigu

non

jejunium mera est Rabbinorum

nalalilii,
illa
fit

inslitulio,

potis crediderant, ex qu in
latio, et sic

alinant facta erat transprofli-

nuperrimi

eui
dics,

scopus aliund

is erat,

ut ne-

ipse

suam

D.

Auguslinus rgulai

fasla haberetur

qu gentibus revetatn fuerat

in

gavit.

Scriptura.

Und

ut

mirum

modum

exsudet Rab-

Ex haclens
1
dici

dictis, certissim

sequitur

binica cohors,

cm

hodiernis doloribus antiquorum

est

Latiorem chronologiam eamdem esse quam cosuo inscripserunt 70 Interpreles.

doctorum gaudia laudesque opponantur, ut videre

apud Morinum. Inprimis tandem notandum
illa

est, inler

Eamdem

fuisse

quam archetypo
archetypum

inscriptam proc
iis

quee GrcecLc
niliil

translalioni

objiciunt

adversantes

oculis habebant, sicque

ferri.

numeris re-

Judi,
lineat.

esse

quod ad ipsam chronographiam perpoluisse Interprtes

Sin
objieilur,

aliter, gravissimis
,

rationum momentiseam esse

censuissc,

Quarto

Mosaicos

reformandam
maverit.

tm 70 Seniores

tm uni-

evertere numros,
Sibi

lali sciliect

ratione et incitamento:
;
j

versam Judorum genlem, cm nullus omnin recla-

portentosam jactilabant ^gyplii antiquitatem

porr iEgyptiacos Hebraici oflendebant numeri; und

istos in graliam^Egypliaenc scnlcnlia latiores fecerunt

Ergo lgitima
Si quis sedul

est

70 Interpretum chronologia.

expendal quibusnitatur fundamentis

Interprtes. Al cerlc,
lenlis

si

sanis aut

non

ebriis,
Sit

somno-

Hebraici texts auctoritas, in hoc pracipu versari

sallem arrisit laie

figmentum.

enim pro
tam gravi,

defensionem animadvertet, legitimos esse numros,

co ipso qud exstent.
lia exstant,

nihilo,

qud nequiverint Interprtes,

in re

inquiunt

ergo iidem

tam omnibus conspieu, loti Judorum genti eatens Nludore; undenam, quso, chronographiam violandi
consilium
iniissenl?

semper

exstitre

si

quidem
haud

fuisse vitiatos,

quo

pacto,

scopo, vel tempore,

istud

intelligitur.

Valet quidem

Ut ^Egyptiis b!andircnlur,
Hlud

in?

argumenlum

nam

difficultatem enodarc tenlan-

qniunl!

Yerm undenam
illos

studium

placcndi

tibus, niliil suppelit, nisi

mera; conjecture, vero plus

Quid ad

HiliaC plebis fides aul gralia? Phila,

minsvc propiores, sed quoe nimis impcdilos quxstionis relicuios

\

dclpho adulati fuissent

peretur.
piiticcc

vix

de nobilibus

viris

conci-

nunqum

fortass

solvent.

Vcrm

et

Quid autem Philadelphum langcbanl

Mem-

annales? Grco imperatori, vel nulla,vcl Ni-

Grseew codicibus auxiliatur idem argumentum. Nulli eos vitiatos afiirmare liceat, nisi eliam quo pado, scopo, vel tentpore vilium invascrit;
sibile

lotic long striclior eralchronologia.

id

Eslo lamen in

quod quidem impos-

consenserint benevoli

interprtes.

Ut >Egyptiacis

demonstravimus. Im texlum violare voluerint

de 70 Intcrprelibus
diflicilis

consentirent

fabuli's, 4000 ad minus annos Hebraicrc chronologie assuere, necessum habebant; quo eliam

et potuerint,

qum de Ju-

dans

intelligitur.

Nimirm

si

in

qnibusdam mutandis

posilo,

deorum semi-dcorumque /Egypiiaca rgna,

Alqui Mosaici Icxlrts viola sccula seplcm concessissent

consenserint rabbinorum synedria, quos pencs sem-

nter fabulas exulssent.

per

fuit

Judaorum

fides et disciplina

librorum, facile
finxis-

ione, non magis

qum

cl libros et

credeniium pecudem ad arbitrium

ioi
sent.

CHRONOGRAPHI^ SEPTUAGINTA INTERPRETFM DFFENSIO.

Long
aliter

4502
multi auctores

aulem de 70

Interpretibus; hi

enim

juniorera omitlal Cainanem,

quem

infideli translatione, et

plcbcm, et doctores,et Hebrai-

Greco textu reegrunt

lie

quique ab Eusebiano cano-

zntes, et Ilellenistas movissent, nccull rclamantes

auclorilate compcscuissent.

exulal.

Ergo ex samarilico coraputo, 942 anni

Non qnidem

gregi Syna-

diluvio ad

Abrabamum
;

effluxre;

dm 292 tantm
,

si

gpgsc dcrta avide glutienti, sed ipsis magistris, sed

doctoribus, judieibusque concionabantnr, iisdemque

Hebrocis credas

et illud inprimis

nolandum, Samariut loties

lanos

numros

ita

esse Gnecis concordes

tifca

nec faventibus nec infensis, idequc violatores non civium assensus, sed sibila excepissent. Invocent ergo

anni centeni secund

patriarebalis parte,
in

ad

priorcm transilianl
dissonent.

quanqum
illa in

pluribus aliund

sibiargumenlum, tcxlus Hebraicus ut grave, Interprtes ut gravissimum. Sed a?quipendere finganlur.

Undenam

nuraeris de quibus res est,

svi

concordia? Necessari sequitur Hebraicum bujus

Concedamus, quod
Grco,

si in solis

codicibus,

bine qnidem

codicem Saraaritano fuisse congruum,

systema 70 Interprtes relulisse.
Jud;i'i,
lsti

et utriusque

illinc Ilebraico,

causa versaretur, neutram in

videlicet,utpole

parlera incuraberel stalera. Ergo quoorendum est an

sint

Hebraico codici incumbentes, suum san ex

argumenta exlrinseea, qu

alterutri systematifa-

alieno invisoque araiulorum codice

non reformassent;

veant, libramque hc vel illc defleclant. Atqui talibus

nirairm, praHer hocc reciproca utriusque gentis odia,

argumenlis gaudent Grrci numeri, saltein

attendas ex quibus diluvio ad
lura

si

ad eos

Samariticum systema, quod null aliunde auctoritate

fulcirelur, null raiione proprio

Abiabamum

inlerval-

praposuissent inter-

coalescit,

quosque solos alicujus esse momcnli,

arbitramur. Hcllenicis assentiunt uni-

prtes; nullusque concipitur sicagendi scopus. Si au-

cum omnibus
versi testes
:

tem ad Samaritanos specles,

bis

et finganlur diverses

ab

Hebraicis nullus tantulm vir bonestus.

libel.
;

quos nunc legunt numros, e tate tenuisse, qu

Quod nunc ordinaiim explanare

raiione, quo scopo, ad Judaicrc translationis fidem,

De Samaiutani
Dura
illi

Pentateuciii auctoritate.
,

composassent
prio codice,
in

suos,

cura

illa

translalio,

tm

pro-

qui codici Ilebrao palrocinantur

bunc
!
;

tm ab ipso Hebraico lextu, discreparet; et eamque impugnandam simul conspirarent

,

esse archetypura jactitant, esteras ver nieras imagi-

odium,

et

nes, id

cen non animadveftunt, nos non Moysis au\

consuetudo, et utriusque priraigenii texls

auctoritos?

tographo

potiri.

Ilodiemo Juda^orum libro liber qui-

dam

Insuper animadvertendum est

ss 70
f

illud,

ea

aunulatur,

eodem ex

fonte raanans,

edem maille
j

qu adverelsi

Interprtes jaeulaiitur adversarii,

,

quid

jori([iie

etiam anliquitate venerandus, nec minus aucontra vigercnl

Samaritanum codicem ne quidem

thenlicis signatus ebaracteribus.

Porr evolvalur
;

tangere. Sint ea in

codex, Hebraicis Grcisve manibus intemeratus

terulri

exemplum qu poslrem
it

tracta-

al-

enim adversanlium textunra consonaverit

vimus. Fingcnlur ne Samaritain suos in J^gyptiorum

j

is

raeril genuinos

numros, Mosacaraque scripluram

lali

gratiam numros violavissc? Et

quidem conspiras,

sent, non unus vel alter, aut pauculi

relinuissejudicabilur. Atqui
studio vincunt 70 In|

sed gens uniut pote

versa

terprtes, quipp quibus sulfragatur Samarilani

An

ver dicetur Hebraicum

aliis

codicem

Peni

arehctypum,

pro norm

c'sse

laleuchi chronologia.

babenduin? Yerin

Ne ver
causam

hic

moremur
si

Samarilanus non ex Hebraico, sed ex communi fonte

rivus alter

in bujus

Penlalcuehi auctoila

ritate vindicand,

quidem advcrss carpenles

manai; ac proind qu archelypus ha-

beri dbet.
obtinuit, ut nibil

ambigui ineertiv remaneat.

anliquiore bodiernum
iiuil-

Prorss eumdern esse

tis

cum

Altanien nolandum est anlcdiluvanos Samaritici

texts

numros, Gratis esse maxime dispares,

evincitur teslimoniis Hieronymi, Eusebii, aliorutn-

que Palrum, siquidem Samaritanos lexluios ab He!

nec ver iidem

cum

Hebraicis consentirait;
in

nam

le-

guntur
!G5G
etiam
;

in

Samarilano codice 1307 anni;

Hebraico

braus dispares, dura ex covo

codice referunt, boi

diernum lgre san pularenlur. Consonant

aniiquior est

dura ibidem 2202,70 Seniores assignant. Forsan

intgr

inpriuiis
i

verura

fuit

quod annott Eusebius

chronologici numeri, quos e\bibet Eusebius. Et Esdr

ille

codex, nec

eum

Samaritanos ante diluvium numros Hebraicis conseilj [

Juda-is Samaritani

lire; posldiluvianos
sil, ibi

recepre
riluis

nam

ver 70 Interpretibus. Quidquid

;

si

secs, iisdein Cbaldaicis cliaracleI

san obnubilatur chronologia

,

ibi

quassalur,

exaratura baberemus; dura contra pristinas

|

adversanle Samarilano

firaeej

texts

auclorilas. Sit
;

Hebraica* lingu;e figuras retirant, ut

.udei consenliunt.

cum omnibus ipsi Hocce eodera Pentaleucho poticunquni mani-

ergo pro incerl,

actatis

antediluviana supputatio

verm

si

de posteriori agatur., ex concordanti codi-

banlur decera

Israelilic;e tribus, nullis

cum

prorss se invicemanenorum,
,

primvam Moysis
nunc
et

bus recuso, qualiter Hebraico codici, Esdra; lemporibus, accidit. Haec orania renitentiura confessione, po-

Scripluram

cani esse quani in utroque

in

slrem sancita sunt

Hebraico anliquits legebatur, firmissinievieimus.

(1).

Atqui diluvium intrt nascentem

Abrahamum, 70
,

Nunc de
1

bis qua; adverss

Samaritanum codicem

objieiunlur, quid silsenliendum, expendaraus.

Interpretibus consonat Saraariticus codex

nisi

qud

Quidem bodiernum non eumdern esse quem decem

(1) \'id. Morin.,

Exerc.

in Penlat.

Samar.... Wal-

iribusrelinure, plurimi somnirunt. Nostrales auclorera fecre Dositbeuni

tonis Prolcg. in primo bujus Cursus tomo. El. pin., Prolgom. de la Bible, loin. 2.

Du-

quemdam AposloliscoaHancum,

qui cm seproMessi baberi siuderet, Pentateuchum

1505
in su

DE SACRORUM RIBLIORUM CHRONOLOG1A.

gratiam penits dislurbaverat.
Dbile
istud
siqui-

Denique mullolis

illud, et

sub multiplici forma

figmentum hic quidem pendere non curabimus,

cjem de eo fusis et sulficienter tractalum est in
tonis Prolegomenis, ut videre est in

Wal-

plerique objeccrunt, pristinos Samaritani codicis numros evanuisse , quorum in locum 70 Interpretum

primo

luijus

Cursus

numeri irrcpserinl. Verm hic eodem sculo Samarilanos numros luemur. 1 Gratis allegalum negamus.
2 Si Gracos

volumine;
scilicet
,

unum modo

hic

animadvertendum videtur,
viola-

qud Dosithei minime interesset Biblicam

numros

ila fuisset

aucupalus Samaritani

chronographiam immulare. Mulli eam Judieis

lexls violator, antediluvianos Inierpretum annos pariter excepissei

rei
,

tam

arbitrali sunt, eo

qud

ita

confusis Messia; tem-

quod procul abest

vero;

idemque

poribus, ad long iardiora confugere poterant ; quae

san hypothesis, vcra

senlanea
implicali

sit

necne,

ralioni saltem
,

con-

Gracc tam studiosus et imitator, juniorcm non lacusscl Cainanem de quo in Gncco lexlu plurim
,

videtur. Dosilheo

autem

Chrisli

oarvo
eliamsi

disserunt line. 5 Nulla erat reformatori ratio, cur

numeri minime

favisscnt.

Ergo

Judrorum interpretum numros,

daici texls

et suis et ipsis Ju-

cetera, numros saltem Pentateuchi haudquaqum

numeris pnehaberel.

V Nec tantm

suffi;

immutsset.
2 Objiciunt, vilialam .proposito

cicbat ut

ita

sentiret et statueret scriba nescio quis

esse Samarla-

nam

et fraudi assenliri
;

debuisset universa gens Sa-

nam Scripturam
vocis Jlebal

polissimo in loco, ubi vox

Gurizim

marilanorum
Et nunc

siquidem innumera obslilissent integri

locum usurpavit (l);unde palet quod

tcxts exemplaria.
alio

non pepigerit Samarilanos Mosaicum texlum aliquando

violare. Facile

sistamus tribunali

unde

et

70 Inter-

responsum res ipsa snppeditat. Istius

manifesla
;

pretum chronographi plenissima intercedet confirmatio.

violalionis origo prorss

qnippe

qn Sa-

mariticam hresim redoleat

unde

in

eam

insiituen-

De Fiavii Josephi auctoritate.

dam

conspirare potuit tota gens Samarilanorum. At

En

adest optimus qusostionis judex. Rei chronolo-

sccs de chronographicis numeris

esset violandi scopus aut

cm enini nullus commodum, gens su* Scri;

gies perilus indagator, omnibus suppetentibus dmentis, unde causa quissim traclarelur, 70 nterpretibus adverss Hebraicos
est.

plurtenax adverss violatores,

cnlum, fatente Hieronymo,
runt Judi,

si

qui esse polucrint,

numros, patrocinatus

certinsurrexisset. Sic, inter calera, celebrem versiin

Quanti ea valeat auctoritas, sedul expendanms.

Hebraico textu violave:

Teslatur Flavius in Autobiographie se Tito

sare

Ca>

quem

ita

de Grco Iranslulit S. Doclor

et
,

donatum

sacris codicibus qui in lemplo servaita fuerit,

Foderunt pedes tneos

ex industri Judaic
substituto
,

marins meas, in cujus vicern,

in fer

bantur, nec in dubium venire potest quin

uno charactere
:

similem
et

cm

in celeberrimo opre,
,

ubique diffuso, rem auclor

et

nunc

ita legitur

Quasi

leo

manus meas

asserat

ipsumque Titum

regem Agrippam
libri

lestes

pedes meos (2).

invocet. Aliunde in
quitatibus,

promio

de Judaicis Anli-

Unde evanescit et prophetica vox, et sensus quilibet.

Indenam inducent adversarii textum Hebraicum spurium esse,
3
et qui

quem

di post peractum bellum in lucem

ediderat, teslatur totam liane historiam ex Hebraicis

litteris

nullam omnin udem mereatur?

codice,

se excerptam

unde patet
,

illam cui suffrafuisse

Ex Samarilano

non ex Hebraico, Grcam

simpliciter ne-

gatur Josephus ehronologiam

eam

quam

exhi-

Iranslalionem exorsam nonnulli finxerunt. Hanc ver

bebant cooovi Judoeorum codices.

senlentiam nullo fundamento nixam

Falendum

est libri

Antiquilatum numros, scribaut inlricalum

gando

salis refelleremus.
si

Verm

aliunde ex se ips
,

rum manu

ita fuisse vitiatos,

absurdum-

corruit,

atlendatur

Judos iranslatores

non

que inde vasent systema; verm

a tient ts expendenti
,

rei circumslantias

proprio codice usos sed alieno, et quidem

mulorum
ut conlra-

minime obstant fraudes

etvitia,

hrelicorumque,

id ita

absurdum sonare,

quin genuini auctoris numeri luce clariores manifestentur. Inde quos hodierni oslentant codices, hi qui-

dicere pigeai. 2 Si ex codice Samarilano translulis-

sent 70 Interprtes, ejusque

numros essent muluali,

dem

striction

1 II i

ver

latiori

chronologie conso-

universos et ubique usurpassent, quod vero

maxime

nant, qud

cm ab
,

ipso auctore perpelratum

nemo
dil'fiilli

abhorre t. Et enim

in

anlediluvian setate 900 annis

sanus dfendent

omnesque etiam

adversarii
:

minor

est Samariticus

compnlus. Aliunde Samari,

teanlur, hujusmodi portenti

scriba:,

ea ralio est

Scilicet

lano codice junior Cainan exulal

Hebraico,
lista

quem 70
si

Interprtes,

quemadmodm ab et cum eis Evange-

quiFlavianum opus traclabant, cm animadverterenl ejus numros ab illis discrepare quos veros
arbilrabanlur, eos corripiendos el in melius
ta n dos

Lucas excepre. Talia san non intercdrent

Graeco Samarilanus codex typus fuisset
si

immuNos
lili

discrimina,
et

esse rali sunt; inde texts incongrua violalio,

sibi
ipsi

exempter. Qud

in cteris

magis inter se con-

sed imper ita nimis ut

consenliat.

sentant,
scquitur

qum alleruter cum Hebraico, inde tantm istum cum Samaritano, Interpretum lempori;

facem admoveamus; ipsos

cliori chronologia favent,

eosque

solos qui

stri-

mendosos esse

elarissini

bus oplim consensisse

nec

illud

mirandum

quippe

evincelur.
1 In libri

quod eodem ex fonle manaret utcrque codex.

(i)Deut. 5, 22;Exod. 20, 18.

Antiquilatum promio, historiam hanc

aggreditur, ex sacris genlis swsg co-

quam
(2)Psalm.21,18.

ordina.ro

dicibus,

5,000 annorum intervallo

compreherisam

esse dclarai.

Iterm sonanl ea quinque annoruin

it03
mi!lia,inoperis

CHRONOGRAPIHjE SEPTUAGNTA 1NTERPKETUM DEFENSIO

inilio,

1506

qucni contra Apioncm Alcxanpridern An.iquiialuin librum

tium

summam
?

sedul collegisset,quoopriorisin locum

Sin contra bodierni Flavian historie
sint, qui

drinum

insiituit,

cm
,

subrogaretur

edidisset;

ila ut, si in

eo 5,000 anporum numro primo

inter-

numeri, iidem
telligilur

primits el semper, facile in,

quidem errvisset lanto inlercedcnle poslea

nec

Ilebraicam

manum

quoe

quidem parlium

vallo, auctori detecius fuissct san el casligalus error,

eumdem numerum
in priori

in

posteriori

opre recan-

tsset.

curamnou babuisset,islo numro 225Goffensam fuisse, cm conlradicerct Ilebraicus 1G5G numerus ca nique secundum ebaracterem ut Ilebraicus fieret, sic im;
,

Insuper

cliam tcstalur sacram

nat hisloriam, ad Artaxerxem

quam ordiLongimanum tantum sacris libris

,

mulsse. In adversantium bypothesi, Hcllenicus scriba

ad primum
tribus

modo

ailendi. sel
;

characlerem, de

cocleris

mod

produei

cielera vcr se
fuisse. In
in

non

sed

non curans

in noslr ver, priori neglecto, in

abalienismulua lum
librorum elenchus,
tuit,

idmi consentit sacrorum

insii||

posterioribus tribus hsisset manus Hebraica. lias ad-

quem
finis

opre contra Apionein

;

vcrsasbypolbeses, lictnoslra ex se vcrisimilior,

lalis-

quippe cuisit

Estheris historia

desint

autem
ad Ar-

que magis
nuntianli,

et

inagis videalurgenuinos

numros

pras-

Machabocorum
stum,

libri.

Ergo 5,000 annos

;

circiter

verborumque sonos perpendenli, cequales

Su-

taxerxem dinumerat Flavius ergo ad nascenlem Chri|

lainen ,el qua) se pari slaler elidanl, (ingamus.

il

si

iidem credas, non minus

qum

anni 5,400

perest illud
fuerit

qud partium summa, quoeumque

nitid assurgal
si

scripla
,

effluxre.

modo, ad numerum 2256

null

An

Hebraicis adhaesil numeris Flavius, quosex 4,000

{
I

ad versante Josephi editine. Ergo,

de

octale aniedi-

circiter annis coalescentes,

1,400 seculis suo prtersi

,

luvian agalur, abHebraico lexlu long dissenlitFlavius

;

gressus est compulo

histori fronle

Hune,

errore quodam, in ips

70 ver Interpretum compulo

res
sit

maxime

l'avet.

scripsisset
in aliud

eumdemnc

longo jam

i
|

Etnunc

de

oclale postdiluvian. Ibi

ill

quoque

tempore elapso,

opus intrusissel, nullo insallem rvlante

?

summam

invenimus ab
disparem.

quai ex addilis partibus coaibi

lerea reclamante, vel

mendam
fuerit

lcscit, long
f

Verum

manifesi palet et

Exinde, cujus mentis

gic, salis et

Flavius in rc ebronoloillud

intuinescit fraus

Hebraica. Unicuique patriarcbaruin

abund

patet.

Et

pr&serlim animad-

||

dum
quos

filium
el

gnerai, eosdcm annos assignat Flavius,

cl

vertatur,
et

cum 5,000 annorum numerum, quem primm

jaclitat
,

70 interprtes

Sunariianus codex, cente-

denu

apud omnes ut genuinum

et since-

nario ubique Iransilienlc numro.

Unde 992 annorum

in

rum
nem.

constare, semperque ab omni

lite fuisse

immuoctale

summa
ginis

luculenl exsurgit

el

lamen

bodiernis pa-

292 leguntur, quemdmodm

in

codicc He-

Insislamus operi
senserit Flavius
clore,
,

et quid

de aniediluvian
,

braico. Porr quis libre mentis, inficiabilur, poste\

ab ipso sciscitemur. Porr

eo auJ

riorem bunc

numerum

Flaviani locum evidenler usur-

tanlm senuerat quisque palriarcbarum usque

nasecretur, quantum assignant 70 Inj
;

passe? Et rem tamen mauifesliorcm (aciamus. Duplici

dm

sibi filius

tanlm ralione cur Flavian

!

summa

partibus conlra-

terpreles

bisque G annis tanlm

in

ullimocontradicit.
;

dicat,

inlclligi

polesl. Ycl

nim cm bodiernos He-

Unde 225G annorum summa

braic long abborret.

conflalur

quai ab Ile\

braici texls

ferrent, illam
est.

numros et summa el parles simul requidem servando, istas evertisset Hellevel contra Hcllenicis

Cui scriptor faveat, minime dubium

Yerm

in

|
['

nicus scriba
et partes

numeris

et
,

summa
inlcgris

luculentum computum, cbaraclcr quidam irrepsit,ex

assenliebanlur, et tune priorem

quo litem suscitrunt pauculi

Elsi ex singulis partibus
scat, in

llcbraici texls asseelao.

\

partibus, ad Ilebraicam menleni scriba imperitus reduxisset. Alqui hocc

|
I

summa 2256

liquid coale-

nos Ira posterior bypolliesis, non ver

Flavian pagina, 2656 leguntur. Errorem scri-

prior

bumani
refert.

ingenii

naturam

et

agendi babitum
slricliori

benlis in secundo cliaraclere facile quivis agnosect,

nisi
ipsi

oplim

Primo enim scribam fmganius,

calamo

Josepho tribualur arithmelicus error

sed

cbronologioclanlummodatlinere.
patriarebalis parles

Dm singulares vit;ic
de lus quidem

eliam bac subeunle hypolbesi, nihilomins ad 2256

relingil,

summa
leniia.

exurgerct, quai meril Flavian dicerelursen-

non curt

quipp qud nihil

sit in ipsis

animadverconsi,

Yerm ex ips numeri 2G5G composilione arguilur, qud cm primo tanlm cliaraclere discrepet ab Ilebraico numro 1G5G inde colligcrc liceat hune
,

ter.dum, nisi

qudam mente intentoque animo

derentur. Postrem aulem

summa
ille

occurrit 992

quai

cm ab Hebraica
vehementer

vald discrepat, scribentis aninium

fuisse in Flavian historia primigenium. Supponilur

et

offendit;

und

scriba

Gratis tanlm assuelus numeris

qui pri-

llebraicum et ben nolum

ponil,

sibi

mendam esse ratus, numerum 292 sup,

mm ebaracterem
numros, ut

immulril, de cajteris non curans;

vitae patriarebalis
ila

quoeum

prior

ille

l'erconsonat

idequc magis

idemque singulares
al'frmalum gratis

traciaverit

mendam
quilibet,

redolet. Sic egisse facile inlelligitur scriba

;

hcllenicis concordes vadrent. Gratis

quidam imperitior

sicque et nunc
nisi

rem componcret
vulgaris
,

negaremus

sed

viliis

mult majo-

omnis cbronologi.e,

i:iscius.

ribus laborat ea sentenlia.

Cm enim
qud
si

nascenlem Abrahamum diluvio paru m

pro
illum baberct, qui mille annos buic

Elenim nonne luce

clarius est

iidem pri-

distare ex vulgari sentenlia, fuerit arbitrales,

mils fuissent Flaviani numeri, quos

in Ilebraico textu
,

mendoso lexlum
inlervallo

legimus,eosque leHenica manus itaevertisset et extorsisset, ut

addiceret.

Non autem

ita facile

nectilur

70 Inlerprelibus concordaient

eadem par-

prior bypolliesis. Fingilur scriba 70 Inlerprelum aia-

1507
cer assecla
,

DE SACROUUM
qui primigenios Flavii
dclorserit.

13H3L10RUAI C1IKGNOLOGIA.
verbi grali, constilisse. Occurrit hic

1503

numros ad sua m

numerus Jud;eo

mentem

Quo

posito,

non unum allerumve

hic et illc vagantes
ila

charactcreni, sed

decem numros,
cursset, et

sefib, qui ex Nebraico icxtu, 4,000 tanlm artnosad nascciilcm Christum numral, Wequfc 5,500 circiler

immutat; et cm eam iVaudem

de

assidu nexeril,
absui-

ad eversionem

templi.

Hic cerl

mendosum 4,800
in

summ minime
summa

quam ducebat
!

numerum

clamai, et conlinu expungit. Sed

ex-

dam, pleno caamo iterm exarsset Facile animadvertilur

puncti locum aliquem subire oporlebat. Adorant Hebraici texts

conspicua, quin simul aniinadvcrlanvivid lcgentis

numeri, quos, sive Flavianos

in

partibus

tur partes

qu non

mentem
in

sollicitant;

adversari nescirel, sive ex omni parle vitialos fucrit

arbitralus, in
inlrusit. Ali

sed de partibus quis

euret, eeeque pcrtraclcntur et

genuinorum Josephi numerorum vicern

eliam ralione, non
(it.

immutentur, nec lamen intendatur

partibus

summaitf qtic

it scripsissc

Josc-

pacto

qum qud maxime conlradicit, illud nullo intclligilur. Aliter, summas long magis, parles

phiim, manifeslum

Fingitur enim 5,515 annos ab

;

long minus esse conspieuas, illasquc mull pluribus

nnotescerc, faiendum est. Inde sequitur
tiari

orbe conditoad eversum templum numeravisse 5,102 ver ad ereclum. Porr cm, co auclore, 470 annis

summam

vi-

templum

slelerit,

non potuil geminos, quos supra,

inter

potuisse,,quomins vitiareniur parles, eo ipso

,

scriberc numros, siquidem 411 tanlm annis,

se diiTcrunt.

qud prcurrant minus spectabiles

immulari non
potuisse, quin

parles

aulem
fueril in

Ergo hic manifesta

fil

fraus Judaica,

cm

animadversum

Flaviano calamo, allegati numeri suam ducere nc-

summam,
currit.

siquidem ea post jam inutalos numros oc-

queanl originem.

Nunc ver ordinemus summam

diluvio ad

additis

parlibus

Ergo
et

nascentem Abrahamum 992annos

ler

ailalumquasnilidsuppcdilavit Flavius. Occurrit primo

Flavius numral;

quemadmodm

70 Interprtes

Samaritanus codex, expuncto juniore Cainane. Unluie

2256 numerus; dein 992 succedunt anni: poslrem tandem 1690 ad Longimanum prodcunlur. Conficc

denam
vii

diserepanlioc ducant

originem

traclarc

summam
das,
illo

4958 exsrgent:

scilicet, si

62 lanlm adet

hic animus non est.

De hoc lanlummod

agitur Flaet 7

ipse

5000 annorum numerus, quem semel

Alque
il palet,

numros ab Hcbraicis prorss esse alienos;

bis Flavius prolulil!

qud

si

siumme
in-

seculis majores evadere.

singulares suis parlibus, Ilebraic

fraude, conlradi-

nascente Abrahamo ad

eumdem vocalum
;

75 anad mo-

cant, atlamen quaj ex singularibus coalescit

tgra ea sit

summa

nos utuniversi codiecs, numral Joscphus; exind ad

Israeliticam ab yEgypto migralionem 430
el

quam

in ips operis fronle

exaravit Jo-

scphus

rienlem Moyscn 470; ab Exodo, ad erectum templum

Tali argmneiilo

ea tenus

simplici

nilidoque, cauhic
in

592; tandemque ad idem Babylonicis flammis ever-

sam

esse pfa'ctani jure dici polesl.

;

Ne lamen

mo-

sum 470

anni assignantur.

De

islis

numeris, quatcns
est; aliund cl

remur

siquidem

cl alia

sunl ex quibus quid

Jos-

h Flavio scriptis, controversia nulla

phum

auscrinl, magis ac magis manifeslum

(ici.

vulgaribus compulis apprim consentiunt. Inde nascente

In priore conlra

Apionem

libro, intervallum

aborbe
inferiiis

Abrahamo ad eversum templum 1567 annorum

crealo ad Moysis inlcritum, 5000 annis paulb

esse docel Josephus. r.'endaccm hune

intgra

summa

exsurgil; cui

si

125 anuos.assuas,

ut

numerum

jacti-

occurrat

ineunte regno Longimanus, 1690 anni con-

lrunl adversarii

eu qud Flaviano, qualem admi-

flantur; tolque rever, ex ipso Flavio, fatentibus

om-

simus compulo

!o>;!gc

abhorreat

siquidem ex noslris

nibus,
stat.

ab Abrahamo ad Artaxerxem

effluxisse con-

anl Moysis inlcritum numeris, anni long plures

quam
inlen-

5000 successerint. Verm

illo

si

paululm

in

rem

Ex

inconcusso lemmate, plurium

numerorum
illorum ple-

dalur, contra adversarios facile cardine verletur diffclas. In primigenio Josephi lextu, non 3000 sed 4000 olimexslilisseproccrto habendumest, quod qui-

fraus brevi patefict, quos in Flavii librum inlr.userunt

Hebraici texts cullores,

dm

conlra

nissima

fiet

confirmalio, ex quibus coalescit

summa

dem

ex supradiclisnecessari sequitur. Nain illequem

scriba,

5,000 annorum,

quam

prtendit Flavius. In hodier-

jam induximus Ilcbraicus

annos ad Moysis morlem
|

cm

circiter

4000
ille

nis paginis 5,515 ab

Adamo

ad eversum

templum,

effluxisse legerel,

dm

5,102 autem ad ereclum, anni fluxisse dicuntur. Id

digilo

vix lolidem anims ad Christi

ortum numerarel, Fia-

maxime

oslentant adversarii, qud ea

sit

ipsius

vianam lectionem,
tavit
;

ut

mendosam, expungere non dubi

qtdem numerns, favhle voce

Hebraici codicis suppulalio,

und
ipsi

et

ila

scripsissc

cujiis

in

locum, uno mutalo eharacterc, 5000

Flavium arguunt. Verm

supposititios

isti

numeri, quos ind

invocantes,
ra-

tanlm

inscrpsit: qui

concludere csl,
bellanlur.

adverss

pauliiliim,

ab Ilebraico compulo non maxime diserc-

versa

facic,

Expendamus enim qu

tione, ex ingenii

humani nalur, res processisse, pu-

landum

sit.

Ea san agendi ratio lam facilis oceam argumenlis fuleiri necesse sit. Verm etiam ex ips numerorum collalione, resevinpare
visus est.
eurrit, ut
nullis
citur.

Ex

iis

qua2 diximus, pracserlim de 5,000

null
lile.

annorum

Numerus 50G0
ille

pro exlraneo
loti

hahei

dbet,

si,

numro quem,
pli

prtendit auctor, manifest

dm numerus
|

apmulus 4000,

Flaviano

syslemali

sequitur, intervallum ab

Adamo ad eversionem lemantecedil, in

fuisse; cl 5,800,

consentit, prior

nec

quai paululm

Loughnans regnum

Hebraici lexis numeris ullo

;
,

cum Josepho, nec cum ipsis modo consociariqueat. AtEtenim Josephus cm 225G

Flavii

mente vaulb minus 5,000 annis

se ila

es habent.

4509

CHRONOGRAPHLE SEPTUAGIN TA iNTERPRETUM DEFENSIO.

modum
,

1510

ind annos ad diluvium 992 ad ortum Abrahami; posteque 470 ad Moysis 75 ad eumdem vocatum,

numeris verbulo saltem, legentes monuisset?

anliquissiina

anni morteni, elapsos ponuntict, siccoalescunt 5795 annis numro 4000, circiler 200 tanlm
;

Canerm numerorum
travit,

videlur

ea

Fiavianorum

dislurbalio,

quam

Judaica

manus perpe-

qui

cm

ut Lalin Rufiini translatione constat. In qui-

deficiaut, intervallum

illud 4000 annis

paulb infernis
clia-

busdain istius Iranslationis exemplaribus, singulares

a'tatum

ordinet esse, dici potuit. Si quis ver Hebraieos

racteres, nuinerosque

summas
ad

quae in universis Grsecis codicibus,

1056ct292 quos ipsi Flavio moradseribunt, cmn inconcusso numro 545 Moysis annornm coalescet! tem attingenle, inde summa2495

70 Interprelum syslcmali consonant, truncas et minusculas

,

lebraicam

normam

rcpeiire

est

imo

in

quibusdam

liuea ilke

promio

abscisai sunt,

An

ver quis arbitrabitur de

tali

summ

dixisse Jo-

quibus 5000 annorum

summam

prtendit

Flavius.

sepbum, eam 5000 annis

lnstiterunt

leviier

inferiorem fuisse?

Quisquis sitquem violati auctorismeril insimulemus,

extraneis temeralum manibus adeo manifeslum est,

quidam

et

anlediluvianum 2256 nucciisentcs

,

merum
de quo
ita

Josepbo adscribendum

ind illum

utadversanlium pleriquc
fateantur
;

sibi

non

auxiliari

Flavium

Me

disceptalur, nectere icntavcrunt.

Yerm
dixisset

im

et infensissimum esse;

ideque ejus

5093, exsurgunt anni. Hanccine

summam

auctoi itatem labefactare onati sint.

Nunc ergo ex-

Jose.phus majori

numro 5000,
in

esse inferiorem?

pendamus quatens
1

eis res successerit.

Unum
bis mille

tamen

Flaviano systemate

enodandum
anle annos

Quidem negaverunt

fuisse

superest. Dclarai Joseplius

Moysem jam
si

duli et veraeis,

cumdeaique

pluries esse

Josephum calami sementitum in

natuni

eonlinuamque Ponliiicum sericm

tribus millibus

libro ostentrunt.

Yerm
,

eliamsi

Josepbum ea

lgi-

per cosdem 2000, Jud;eis fuisse. Ui

time viuperia premerent

polest,
si

quod de plerisque negari

de quibus supra reserat, apponanlur, 5000 annos

coueient quos ade jactavimus.
erit
ille

idad quicslionem nihilomninallmet. Finga'ur,

Non ergo suppositius

judaicis

placeat, Flavius,

imperalorum adulator; fmgalur

ingenii
,

prior

nuinerus

qui

cm

assonet,

temerarii aut pusilli scriplor

aliud conviciari velis
,

aut

quidquid

Josephum Judaic

sensisse,

sallem in prisiinis tem-

nemo tamen
sit,

iniieiabilur

qu-

poribus, manifeslum videlur.

mins prepalam testalus

bos

se
;

suam ex Hebraicis
,

Yerm primo notandum

nilidis Flavii verbis,

est,

5000 annos ex

lilleris

bistoriam deprompsisse

quo posito

Mosaicos
ad-

ad inilium regnanlisLongimaiis,
;

numros hnmulare non

tenlavisset. Nullus
si

enim

nec ultra procederc

und ad

scriploris cclalem anni

(iclitius
ilf.e

erat immulandi scopus; nulla,

trandi ratio; conclamss-nt
libcntis

voluisset, perpe-

plusqum 5500 intercedunt. Ergo

5000

enim contribules, eoque

annorum numerus

nullo Josephi
,

testhnonio nililur.
circiter sup:
r-

quod

in ipsuui

auclorem erant infensissimi.

,

Ex 5500

annis, bis mille

,

demas 5500
illam
,

Si lingatur

non proposilo

sed ex oscitanli aucloris

in

erunt ex orbe enato

ad Moysis interitum. Fatemur

,

irrepsisse
;

errorcm, pra:terqum
ita

mendas a?qu
nequit
et

hoc numro 5500

inferis,

vocem

4000 annis paulb

cerl fatebuntur
|

iuissel
si

conclamatum,

accidisse supponi
,

non apprim referre

sed

id altendatur,

Flavianum computum

70 Inter-

omnes, eunidem cum minori numro 5000, cui paulo

inferior dieerelur,

pretibus. et Samariticis numeris esse consentaneum,

1

mult minus

eliam
,

ciinsenlirc;
seculis in,

quod cert dormientem scriptorem non redolet.

2 Flavianam bistoriam,
tcxlu, sed
|

aliund ab Hebraic chronologi

tegris distat.
illud

decem

Ergo detur prdiclum bunc numerum

vellicare,
,

non quidem ab Ilebraico

translatione, driva-

quod Josepho tribuimus systema

illine difticilis

idem

Grec 70 Seniorum

Hebraicum jugulabit;

tantm

bine im-

lam plurimi censuerunt.

Que

san sententia eorum

esi qui Josephi paginis prorss sunt alieni.

possibilis prorss quaslionis enodatio

Non

it

Quomodo
hoc

lanicn solvalur,

forsan sciscitere.
inlerest.

Me

enim sentirent,
in
1

si

legissent Flavium,
libris

dm
,

publie
qui in

ca:cutire (aleor, et

quidem minimi

leslatur

se

sacris

munere donatum

Sen1

entiam dieere coaclus, resil componcrem. Portasse

templo scrvabanlur, testesqueet regem Agrippam et

hune numerum 2000 pro certo non semper babuit

Flavius
;

ipsum imperalorem Tilum invocat. Cmque se ex Hcbrakis

litteris

cui dubio assenlient

omnes, quibus sacrai

senlentiam

bistoriam deprompsisss subjungat, quis Hebraicis suos illum

?

extra Penlateuchum chronologie nubila innolescunt.

U aliund

qum ex

composasse

Yerm
curavit.

illam

in

qu postrem

numros, somniari possit

El tamen
tueri
ita

ha>sit,

cleris sui systemalis parlibus, coaptari non apprim

somniatum
il li

An verum

altingat,

neenc

hc
finis

hypothesis,

debebant,

qui

est. Quod quidem istic Josephum Hebritice lingue

ita

liquidum est Hebraicce chronologie sequacibus nibil

indfayere; quos, ut
sit

ignarum seri dixerunt. Et rvera se

fessi sunt viri

senlire pro-

torquendi

de Flavian

maximi

et

portenlosi, Georgius

Horn,

chronologi, ulimum istud sciscilabimur.

Si Hebraicos

cl Basnage,

etfortasscumeispauculi. Mirificam sen-

numros

fovisscl et reinuisscl Jose-

tentiam

in

Iucemlargis prodire faciamus, cui laudes

phus,

num

e pagina qu

70 Interprelum bistoriam i
lextui
!

et admiratio, utpol

dgnissime tribuantur. Arbitrati

nslilu.t,

Grecam

translationem primigenio

sunlstupendiilliviri,

Grecam linguam
in ips libri

fuisse

Josepbo

prorss consenlancam dixisset, idque Juda:-os omnes,

patriametnaturalem. Alqui
I

Anliquilalum
se primils

rc sedulo perpens,

et fuisse

miralos et conclamisc?

fronle palam

dclarai Josephus, liane

rsonnede

vitialu

chronologi, intricatisque

mirum

in

eamdcm, palriQ semone com-eriplam bistoriam, sed

isii
se in gracum sermonm
5a>./.Tw)
,

DE SACRORUM BIBLIORUM CHRONOLOGIA.

qui suus non
sit,

1M2
illi

(evy

Quid tamen arguant

qui Flavium in Ilebraicis

ide translatant, ut pleriquelcgere et doceri

teslalur in priore contra
:

rudem
biblicie

possint.
et

Idem

Apionem

libro,

asseran, forlass inquirilur. Aliquas invocant lingu voces, quas grac iitferpretalur Joseilli

bc

subjungit

se Gratis auxilialoribus
,

usum, ad

pbns, et mal, ut

autumant. Adeant
abluilur.

Gracam

translationem
iia

cm

sibi

non

sit

Gracus

quo patrocinante, reus

Is. Vossium, Sed quid operis, si

sermo patrius,
Ha?c
in

ut

Gracorum verborum rectam

Josepbo

cum

illo

pronunlialioncm nunqum potuerit adipisci.

talium

vium, non

respondeatur ca interprclalum fuisse Flaaliter ac Origcncs plurimique Hebrse serinscii?

nugarum ruinam

depromvir sanoc

monis non

Nonne evidens
fuisset,

est,

qud etiamsi

psisse supervacaneum ccnsebitur.

An enim

mentis ade su incompos reperialur, qui negel Jose-

nomina, ex coaevorum doclorum aucloritate fuisset inlerpretatus?

biblica

sacra linguai rudis ipse

phum,

et ipsisllierosolymis

nalum,et doclorem
fair.Hi insitum, et

legis,

| undc
ul

in ipsos

sacra linguaj magistros causai agunt

et sacerdotem, et

Machabe

rerum
inter

adversarii. Quidni

Judaicarum

gestorem, et qui sallern pluribus annis

,

aulem? Nonne ipsos 70 Interprtes, Hebrai sermonis ignaros, quidam impetierunt?

inter concives degit, patriam

et

eorum quos

5 Objicilur

Josephum ide siium

edidissc librum,

degebat, linguam calluisse?

Fingelurnc illum hujus

ut Jdaicae gentis
rel;

anliquilatem pra exteris exlolle-

lanlm
Biblici

lingiiic fuisse

expertem, qu scripti cranllibri

illius atatis

unde

et ejus

origincm altis producere sluduit.

Inacho,
finxil, et

quoique vulgar
si

sermoni non con-

Idcirc

Moysem antiquiorem

2000

sonabal! Al

talem linguam non cnlluissel Flavius,

ille

anle rarrt christianam orlum.

cilis occurrit.

nemocerlalius novisset. Putabiturnc vir

inter

eximius,

su*

genlis nobiljssimos eminens, ade et genti-

et origo,

Hebra eumdemque

gentis
alice

Ad liocc responsio facm sit Abraliamus fons

commodi, cur tempus
ultra

auclorem babeant, uulla

lium disciplinarum peritus, ut

mirum

in

modum

le-

erat ratio, nihil honoris aut

diluvio ad

stanlur universa ejus opra, prasertimque gemini contra

Abrahamum elapsum,

melam

Jose-

Apionem

libri,

putabitur,inquam,biblicam linguam

phus produceret. Moysen ocquo vetusliorem

id fingi potest,

fecerit,

nescivisse,quanivulgarisfer referebat,

quamque ap-

quin obsislat ratio, siquidein Moysc

piimcallebanltot inlerJudospusillietobscuri?Tum
ecquisesset, liarum lincarum sensus? Excusandus snn

ducit origincm

ai

laie

curssetquac

Hebraorum respublica. Quid ver de Abrahamum antcecdil? Im et

Eupalemus, qui plurimos

serit

in

en or es

quippe qui
ipsis

Judorum hislori admicum non salis IJebraicam

haurire documenta
;

plurimas gentes jam oxstilisse concedebal; ut constat

ex ips Abrahami hislori.

linguam noverit, ex
nequiverit.

fontibus

Ex
!

dictis

sequlur Hebraici lexts chronologiam

si

Ergo ex ipso fonte Ilebraico hausit

ipse

de

setale post diluvian agatur, divers triurn lestium

Flavius

Plurima quid

memorem?
libet.

El tamen

lios

quo-

|j

auclorilaleconfulari, quos in id

unanimes primigenios
ergo He-

que tcxtulos producere

in sacri s lilteris

Omnia hc qu
et alias

narro,

Moysis numros referre manifestum est;

hausi, utpot
;

ex sacerdotali slirpe,
:

braici long prastal 70 Inlerpretum ehronographia.

Si ver de anlediiuvianis nnmeris res
sil
;

sacris edoclus scientiis (1)...

Ego tribulorum

cm

inter

meorum confessione, eorum disciplinas egregi calleo;

Grcanicis quoque
lilteris

se disceptant 1res biblici codices, de hoc

stabiliri nequil.

quidquam

operam dedi

(2).

Josepho aulem 70 Inlerprelibus con-

Esto tamen ea Flavianae ignoranlia fabula. Quid

indc sequeretur? Auclori fuisse ignolam texls Hebraici clironologiam
?

sentiente, illc

que premunt, incumbit

slalera.

Quo

posito,
!

numerum 225G, quem Josephus

exhibet,

Dicere quemvis pudebit. Si enim

prolulisse Hebraicus textus,
di-

cleris potiorem arbilramur. Et ailatem pro incerl

nihilomins hanc
juniorc

non eosdem numros

quos 70 Interprtes
screpantia, et
inter
si
,

habendam censemus. De

ca sari Jud;eis innotuisset

Cainane,

quibusdam, cerl doctioribus, quos

inficiabitur.

quem expungentibus cleris, terprtes, quicstio maxime ardua nec

Sed
ultra citrav

exhibent Inforlass quai

Josephum prastare nemo

et

Sunt

et

solvlqucat. Gravis cliam circharra rclalcm versa lur

difficultas.
illud
Il

hodi plerique hebra?i sermonis prorss expertes, qui

pendeant

caj quaisliones,

apprime noverunt

ipsam discrepanliam,
si

et quid sit

certissimum

enatat

Intervallum

cessante

de eo discrimine disputalum. Ergo

70 Interpretum

diluvio ad

nascenlem Abrahamum, non minus qum

clironographiam referai Josephus, et Hebraici codicis

9i2 annis conslare.

El
illud

numros
insciti,

referebat. Aliund,

si

ex Hebraicae linguae

quod lergemini textus adverses Ilebraicum

si

Gracos numros

tenuisset, lioc
iis

eum

san

mo\

conclamant, aliunde confirmalur,

in

quidam

specles

nuissent, unus aut aller, ex

omnibus qui librum de

Hebraicis numeris slupenda

et quac nisi

diremplo-

Antiquitatibus legerant, cl quos inter ne ullum exstilisse

ria videanlur,

pro gravissimis tamen non habere ne-

quidem, qui Hebraicam Scripturam noverit,

audeat.

qucant.
1 Si

nemo defendere
ros casligsset
;

Quo

posito, suos ipse

ita sit
,

numab ipso

numeris Hebraicis] credas, 100 tanlm anui,

qud nedum

iidem

diluvium inter el nascenlem Phaleg inlcreedunt.

Pon

prolali sunt, in ooere contra

Apionem, quod long

cm

in

Babclicai divisionis
ille

memoriam, hoc nomine

posteris edidit.

signatus fuerit

patriarcha, palet, eo nascenle, per-

aclam jam
(1) Contr. Ap., lib. 1, cap. 5. (2) Antiq. Jud., lib. 20, ad unem.

fuisse linguarum discordiam. Alqui ex tri-

nis

lanlm palribus ade increvisse orbis incolas,

induoit Scriptura. conceplu

quantum

arduum

est. In

ni 3
scentem Phaleg secula
ficultas.
i

DE SACRORUM

BlBLIOii

UM CHRONOLOGIA,
quod
falsa sint veris diffusiora,
si

54

adverso systemate, 4 aut 5 jam cffluxerant ante na

;

non ide pro

veris ha-

unde penits evanescit

dif-

beri debeant. Ergo

textus
,

unicus lune exstitisset Graecorum

egissent Apostoli
:

nonnisi inique sic

si

verm

omnibus, post diluvium vixre Noe quidem 350, Sem ver 500 annis. Atqui cm 292 tantm post diluvium, Datas fuerit Abrahamus, si HeJacob ver 460 postea, cum braicis numeris credas
2 Consentienlibus
,

iniquius fuisset,

cm mulus

exstaret Hebraicus
castigari potuissent,

codex

unde Hellenicae mendae

has tamen retinuissent Apostoli, remot genuini texts

veritate.

Abrahamo Noe
vus. Hujus
sequilur

vixisset,

Jacobo aulem
ille

Sem

fuissetco,

Sed

et sunt

notanda quaedam exempla

quse nequiiis

et filium

Arphaxad

novisset

unde
pa-

dem
tm
1

tangit Hebraizantium hypothesis.

in

Ex

duo tan-

Abrahamum palremqueTharram plurimis

fuisse
filii

scenam prodeant.
ascenderet Jacob in jEgyptum, 66 animas
,

triarchis, diluvium attingentibus,

coaclaneos.

Dm

Porr cm patribus
tisse

nequiverint esse alieni,exsti-

secum abduxit
ex eo natos,
sic

quibus

si

Josephum addas
si

dwosque.

lune idolorum cultum non concipitur,

diluvii

dm

tt

si

Hebris

fides gt,

70 coalescunt, et

exslarent

testes.

Insuper Babelicam turrim

rvera numerantur. Porr,

Interpretibus credafamilia
;

exsurgentem vidissent
slitissent,

et

Noe, et

filii

nec lamcn ob-

tur,

novem animabus constabat Josepbi

unde
san

siquidem de

illis nil

Scriplura memorat. At
;

annumeratis qui Jacobum sequebantur, numerus 75

et liquid exsurgit
,

san obstitisset Noe vir sanclus, nec san incassm

patribus enim quanta e aolale fuerit aucloritas
,

et ita scriptus legitur. Haec

ne-

adversantur vivid, et gemini systematis gemina menlio

fit.

miuem lalet. Nunc inter bodiernum Hebraeorum

invocet.

Atqui

dm
ita

in

synagog concionatur D. Stefal-

Grcumque
sibi

phanus, Graecum numerum usurpt, ideque

lexlum,expendamus,uter prslantiores

patronos

sum

(1).

Sed

dicentem non luetur Hebraizantium

excusatio, siquidem
,

coram Judis orat Stephanus, co-

DE APOSTOLORUM

ET SS. ECCLESI^! PaTRUM AUCTOR1TATE.

ramlegisdoctoribus,qui Hebraico textu san utebantur.

2 In Hierosolymilano Aposlolorumconcilio, S. Ja-

cobum oranlem Lucas

Si nobis

inducit. Propltetaj

Amos verba
textus.

incumberet cura probandi

quanti proestet

invocat Apostolus, qualia refert versio Graeca, qui-

ea 70 Seniorum translatio,

quam

in texls prirnigenii

bus ver mirumin

modum discrepat Hebraicus

in ipso
(2)
;

locum

Chrisliani Judacique ipsi tamdi suffecerunt

Non

in

forma quidem, sed

sensu discordia est,

non quorumdam quidem, sed omnium quotquotexstitre

qum quod maxime

hic erg Ilebraicum

primits Ecclesiac doctorum

unauimem assen-

lextum

sum
nec

objiceremus.
ulli liti

Eam

respuit proeco divinus.

Nunc

ratio ex adversariorum.

solam,proauthentic habitant,

obnoxiam

fuisse pateret;

eam

hypolhesi ducetur?Dicentne Jacobum ex Grxco locu-

fuisse

Gr-

cam

tum

ex eo qud Hebraicum ignoraverint, Deo frustra

veritatem, ut aiebat Origenes,

antequm verilalem
afflanle, Apostoli, vel
(ieret

Hebraicam jactsset Uieronymus. Hoc tnprimis

qud Hebraic

linguae, catera-

manifeslum
fuisse

Scripturam

juxta 70 Interprtes,

eam

quam

rum dono gaudentes, experles fuerint? Quod ad chronographiam attinet quid

,

in

hoc sen-

gentibus Apostoli et evangelistic revelserint Apostoli,

runt

ipsumque Cbrislum dm Scripturam invocaret,

,

non tradidre; sed inconcussum ma-

net illud,
ut seniores loculum

eam

qua3 ex 70 Interpretibus ducitur, lolius

etiam quoties ab Ilebraico textu

Ecclesiie christiana fidem, prioribus seculis, habuisse,

discrepant (1).

Unde

sequitur, et Apostolorum judicio,

uti

Grcam
illum,
stus,

ex Clmente Alexandrino,
et

et

Africano,etOrigene,

veritatem scripsisse Interprtes;

texlumque
et Laclantio,

quemdm

cleris constat,

usquedm conlr
si

Judieos alloquerelur invocabat Chri,

enisus fuerit S. Hieronymus. Atqui non concipitur

non hodierno quidem Ilebraico

sed 70 Inter,

universos catens fuisse unanimes,

sensissent aposlolici viri
,

in

adversum

pretibus fuisse consonum.

Und eos

fideliter vertisse

quorum

manifestum
i

insolut calen, et

fit.

Yermillud tantm hic probareinlendimus,Scripturam qualem eamfinxit Interpretunt versio, pro lgitima
et

omnes doclrinas primvi illi Patres susceperant. Cm Slephanum videmus Graecis numeris hairenlem; cm Paulum Hebraicos respuenlem, Grainientem
et

aulhenlk tune fuisse habitant, divinque

niti

aucto-

rilate.
si

Num

cumque teslimonium suscipientem

sionis

quando do manloculi sint

veto, divini nuls honore

ila

gloriaretur,

iEgyptiaca

tempore agitur, concipi nequit

Hebraicam admisis-

temeratum quidquam ex Interpretum aut cujusdam

manssel? Grsecam trans-

quomins de sacra chronologi identidem

aposlolici viri
;

scribae proposito, eo ex fonte

hocque dato,

si

lalionem suo sigillosignaverunt Christus et Apostoli;

sent

timuissent pariler et primvi doclores,

ita

dm

idem de Ilebraico textu

dici polest

qualem eum ha?

bemus

conlra in adversum militant; quid fallor!

lur unanimes, ut aliam
beri posse eos ne

loquunver ha-

aut ipse Hieronymus habebat

qum Hellenicam pro

suspicari credas
,
!

Iluic lelo

clypeum

sic

objecre Hebraici texls se-

quidem

quaces.

ldeo, hoc relicto, Graeci texls, ad

iit

normam
gentibus

Quarto tantm Ecclesiae seculo

diis

S.

Hieronymi slu-

pracdicrunt Apostoli, qud long dilusior

foret.

Yerm non

primo

titubavil

Grca

sentenlia. In
;

neutram
,

fir-

valet taie

argumenlum, siquidem eu

miler inclinavit S. Augustinus

(1)

nimirm

cm He-

(1) Yid.
,

Pezr. Diff. de Panliq. des temps, pag. 157

s. s.

et suiv.

h)

Act. Apost., cap. 7, v. U. Act, Apost., cap. 15, v. 1 et seq.

m.

48

, ,

1515
braico
textui

CHRONOGRAPHyE SEPTUAGiNTA INTERPRETUM DEFENSIO.

patrocinetur,
instituit,

1M6

in

adverss paganos
sequitur fidem. Et
auctorilas
,

quam Gracorum numerorum

orbis histori

|l

Chou-King exposuit Confucius, primus imperator anparet nomine Yao, Non ii sunt hujus regni plerorumque sequenlium eventus

minime

obslitit Yulgata; editionis

quin ad

nonum seculum

antiqua chrono-

non

liceat

quos in dubium revocare quoodam sunt ver absimilia; plurima hy,

graphia pro autbentic haberetur, in orbe cbristiano,

ut docent Alcuinus et Gregorius Turonensis.
in

perbolen redolent, aut rudioris tatis ignorantiam.

Primus

Verm

cert exstitit

illc

Yao

et cert multis in

his

Occidente strictiorem amplexus est Beda, de quo

Asia finibus doininabatur; nec ibi deeral

omnis ingenii
,

facel narrt Usserius,

quantum obnoxius ide

fuerit

artiumve cultus. Porr hujus regni inilium

ribus computis credatur, in 2357

si

potio-

rusticornm injuriis
tur. Si

qui ut in hrelicum conviciaban-

annum

ante airain

Orientalem ad Ecclesiam spectes, Interpretum

ibi

cbronologiam
stat

semper rgnasse reperies,

;

ut con-

christianam incidit; pariepoch ac ipsum diluvium, ex Hebraico computo! Huncce igilur vivide remordet
Sinensis chronologi
,

ex Trullano coneilio

iisdemque numeris hsisse

apologi manifestum

dm

Gratis numeris apprim

Nicaenam synodum
est.

II, S. Tarasii

consentanea videtur.

Hanc quidem epocham remotiorem

fidei

Et veteris
Ecclesia,

testem se prbet adhuc

Romana

arbitrati sunt

plurimi

sed parvi refert an

il
I

ille

aut aller negaverit

qu Graecam,
si

ut ordinavit Eusebius, retiin

tm

in id

consenserint

nuit cbronologiam;

quidem

Romano

martyrologio

lunt subeunlque universi.

quorum auctorilalem coEo scilicet charactere si-

5200

circiter

computantur anni ab orbe crealo ad

gnatur celeberrimus P. Gaubil. Prdictum hic numefovet, nonnisi collalis omnibus Sinensis histori monumentis; cmque de sacra chronologi non curans, ab omnibus praBConceptoc sententiao impedimenlis sit
liber.

Chrisli natalem.

rum

Ergo nobis suppctunt jus

Hebraicis
,

et ratio

dicendi

Grcos
nunc

si

palronos expendas, numros procstare.

,

Sed

et

quibus concinantgentiliti histori

in-

Quosnam,

inquit, ver ordiatur Scriptura numros,

,

quirendurn.

me
oetatibus constant

penits lalet
si

et

doctioribus

decemendum

relinquo.

QU1D PROFANI DOCEANT HISTORICI.

Tiiplicis generis

Et tamen
sequitur

qui velinl hune detruncare

numerum quem

veterum gen;

addixi, ita ut etiam

150 annisminor vadt, diluvianam

censeo, lia ut
,

tium annales

libri.

Capteras anteit fabulosa

tatem

altius

removendam

quam

assignant

dubia, tandemque incedit authentica.

dico, quae

Eam dubiam

epocham Usserius, Petavius

cterique strictions chro-

jam non

sit

fabularum niera sries, sed

fatis

nologies sequaces, plurimis seculis prtergrediatur (1).

vulgaribus bumana? naturaa

generaliter conslet

etiamsi quibusdam idenlidem figmentis adornelur. Et

Ade inconcusso solo nili hune numerum SS. J. Patribusvisum est,utdever chronologi ambigerent,
vulgaremque quassari Romai nunlirint. Responsum
ind excepit R. P. Schall
imperatoris
,

hc aliquam aliquand fidem merit

gente crilicorum scalpro,
circumslantiai

sibi vindicat. Si

plurium defectu claudicet eventuum sries, aut, ur-

anno 1657, ex quo regnum

referri, et 70 Interpretum

quorumdam
,

et formai et

Yao ad 2357

evanescant

rcs ipsa nihilomins in

cbronologiam pro ver haberi fasesse censebat Ro-

solido sp stat, cterisque coordinatur. Sit in exemplum Atheniensis marmorum Oxoniensium Elenehus. Ibi Cecropis in Atticam advenlus, ibi Thesei regnum
et Hercnlis labores; ibi appulsus Danai

mana auctorilas; teslibusadductis, etSS. Romano martyrologio (2).

2 Sinensibus
relictis,

Pairibus, et

ad oram Ar-

ad JEgyptios convertamur.

golicam;

ibi

demm

Istipariter Hebraicis

Deucalionis diluvium suo quoique

numeris plus quo stringuntur.

Evanescant

JEgyptioruni

annalium

loco assignantur. Atqtii cert Cecrops in Atticam advenlavit, et regnavit Theseus, etappulit Danaus, nec

bulbe,

quales

prtendil histori Manethonica, certum est lamen ex

quse subnectuntur figmenta

hisce merit credet, qui

rem dubiam

monumentorum
1830
circiter
;

omnium consensu, 18 dynastiam

ant

faciunt;

et

Cccropem anguiformem,

anno antram christianam, imperium

et

iniisse

Thesei descensum ad umbras, et Danaidicum dolium

16 autem

tamen

irridebit.

Im

JEgyplo imperilsse, ut referl Eusebius

diluvii

natum Abrahamum jam und jam

;

et pluribus gestis sat ccria assi-

gnai sp potestepocha, utcum maxime

et de quibus nullus dubitet
,

dies

allingerentur,

in

Hebraico

systemate.

inconcussis,
Si collateralibus dynastiis fides habealur,

quam mefacile
et

ordinari queat synchrorit

dandam

infra

demonslrabimus

locum

nismus.

tenebunt ctcr 15 dynastia diluvium inter

Abra-

Porro inter vetustas gnies nulla est quee intgra

hamum
si

positis

70 Interpretum numeris. Hcbraici

;

annalium srie

fastisque

ab

initio fide

dignissimis

promantur, impossibilis evadit ea ordinalio

simultane fingerentur
illai

nam

gloriari possil; sed

nec obslant nubila quibus vagientes

si et

15 dynastie, quod abspectensincret

textui

obvolvuntur populi, quin homines, quin faclaquocdam

certo lumine appareant, et suo loco rect opponantur.

surdum
tur,

est, plurimoc sunt quai si singulares

,

Cujus generis fidem

impertiamur,
id

si

primvarum gentium
,

mull diulis duraverint

(3).

qum quod

historiis

animadvertemus

eas

cm 70

Hebraicum intervallum
Inter(1)

Ergo Hebraico
e

pretum chronologi esse concordes;

strictioribus au-

Chron. du P. Gaubil, P. Sylv. de Sacy, 3 part.,

284.
13",

em Hcbraici texts numeris

strangulari.

Duas

in

p. 277.
(2) Ibid. p.
a
,

exemplum gentes promere

1 In autbentic

sat erit.

Sinarum

histori,

qualem

in libro

(3)

Jul.

U\

, ,

1517
adversatur
storia.
,

DE SACRORIM RIBL IORUM Cill^OLOGIA.

moderatior
et

1513

certa iEgyptiorum

hi-

riri,

atlingentes.
et

Ergo

cterorum omnium textuum consensu

et

tum numros, tum eliam plura majoris morsenti Primo quideni numros nam post natum filium Arphaxad in edilione Yulgal 303 annis Sem
;

annuenlibus tum sacris, tum profanis auctoribus,

fir-

vixisse dicitur; in Hebraico textu,

qualem habemus

missimonititurfundamento70 Interpretum chronographia.Nunc ea argumenta cxpendamus,quibus suam fulciri

1

nunc leguntur 404. Secundo

vixisse
filios

dicunlur in

^gypto

Isral

senlentiam, Hebraici codices sequaces arbitrantur.

Inlerpretibus et
et Stephano, et

430 annis. Porro, non solm ex 70] Samaritano codice, sed ex ipso Paulo
|

Refelluntur Hebraizantium argumenta.

I.

concomitante lexlu 215 tantm JE^y-

Inter ea qua3

in

su gratiam iuvocant Hebraici

ptiac habitationi tribuendi sunt, ut nunc fatentur

omnes. Tertio,

texts asseclae, plurima sunt de quibus jam superis

et

inexlricabilis torsit exegetas, ipsosque

,

abund dictum

est. Sic
;

sibi

parcere Josephum

SS. Patres nodus

"nalus sit

de

selate

patri

tribuend

cm

quidam existimabant

sic

et

quibusdam protolypus

videbatur Hebraicus codex unde derivaretur Samaritanus. Quid de his sentiendumsit,

Abraham. Huncindissolubiem fatebalur Hieronymus et abund sic esse palet dummod pen,
,

dantur variorum systemata qui

sic in

nunc aperl
et

eam rem sudasi

palet.

verunt. Porr facile solvitur nodus,

Insuper de Hebraicae violation is ralione

modo,

numericus er-

id

ror fingatur.

Omnis enim evanescit

sufficialur,

probavimus, quantmvis ardua

lutio
,

sit
,

hujus nexs sosi

dificullas, si in

locum numeri 205 quem

cl ipsi Interprtes exhibent

majorera implexura subire

fit.

de caetera ca

qustio

Et

humrus 145

inferis aliunde

de hoc traclabiritanus codex.

quemadmodm

tenet

Sama-

mus.
His posilis,

ad hc
in

tria

tantm

referunlur

ar-

Nunc
multa
,

ccclcra

proferamus qua graviora sunt. Inler

in exemplum viliati Jam de celebri actum quem ex 70 Inlerpretibus
,
:

gumenta, quae
sunt.
1 Objicilur

Hebraici texts

gratiam prolata

duo tantm seligemus

,

codicis

et

quidem ex

concilio.
,

maximam

fore Biblic aucloritali ja-

est psalmi

21 versiculo

cturam

si in

textum primigenium errorcs irrepsisse

ita transtulit

Hieronymus

Foderunt manus meas

et

concedatur.

pedes meos. Pro voce,

:

foderunt,

nunc

in

hebraico

Ad hc respondemus
1 tres
,

Numericos errores nullius esse momenti.

praesertimque Hieronymus
,

Ita

Pa-

| textu legitur, quasi ko, quod ab omni sensu prorss alienum est. Manifestum est hune Juda20s versiculum
temersse, quippe qui Ghristum claris vaticinaretur.

et theologi poslea

fer unanimiter censuerunt.

2 Si judicetur

Fatetur plenissim Hieronymus, Hebraici texis ferita

Deum

Hebraico textui

providere

vidissimus defensor (vid. Bonfr. Proleg., pag. 180).

debuisse
esse

ut illum ab

onmi eliam numerorum mend

Griecam
alia erat

Secundo jam quoque diximusde verbis 'acobi Aposloli

,

immunem

voluerit, pariler et fortiori

in

Hierosolymilan synodo.

Ab

illo

plurima re-

translalionem tueri debuissel ea providenlia, siquidem

feruntur verba propliet

Amos;
:

sed ca ad Groecam
Ilebraie di-

e lale qu revelabatur Evangelium

ethnicis
,

non

fidem retulit Apostolus

stat.

quod long ab
In

et

neo-christianis

plerisque Juda?orum sa-

Sic

enim

refert Apostolus

die ill redifi-

cra Scriplura. Hanc gentibus ipsisque Judaeis coin-

cabo tabernaculum David... ut requirant cteri

hommes
est
in

mendabant Aposloli
ab
ipsis

cm eam
,

in

teslimonium sem-

Dominnm,

et

owies gnies super quas invocalum

oicit

per et ubique vocarent; unde manifestum fiebat, eam

pro authentic haberi
reputari.
et veri Dei

nomen meute,
i

Dominus

Sic vero legitur

:

He-

sermonibus
tex-

braico textu, verlenle Vulgala

Suseilabo tabernacu-

consonam

Itane

unqum Ilebraicum
fidcliier

lum David,
quias

et

redificabo illud... ut possideant reliet

tum

divina auctoritas sancivit.

si

Idum,

omnes naliones, eo quod invocalum

eas, dicit

Aliund

primigenium textum

referebat

sil

nomen meum super

Dominus. Porr proprainunliare

Interpretum versio, jam mendis fdari poterat archctypus, quin cjus sinceritate Deus providere debuisset

pheliam

Amos gentium conversioncm

omnesque homines
in

inducil Apostolus,

Dei hacredi-

siquidem pristino archetypo aller subierat

et islius

insuper

talem,

cum

et ipsis Judaeis

jnm esse assumendos.

Num

ad

normam

prioris errores casligari poluis,

aliquid simile
et
ita

sonat Hebraicus lextus?

Nequaqum
omnes gen-

scnl.

Theologicam ralionem omniumque Patrum

tractarel
,

et

intrieaverunt ut ad solos

Judx os
i

referri videa-

doclorum sensus lemerari

illc

cui

furet

tur, eisque clin.

tes
|

Idumocam hnilimam
qud

et in
soli

dubium

quin

singulari providenlia

70 Interpretum

imperium

polliceatur, ex eo
ibi

verum Deum

translalionem Deus suscitant, quai esset christianoc

doctrinal praenuntia et inslrumenlum.

coluerint.

Nec

tantm immensa scnss disparitas,

Hoc

posito de

sed evidens est, textum propheticum in su graliam

Judoeos detorsisse, et de eo quem, duce Messi, aucu-

quo nullus ambigit, Inlerpretibus favere

sau debuil
:

et affiari,

Deus

vieem
tueri.

et

novamque Scripturam qua in veteris scopum et honores subibat diviu mente

,
,

pabantur, orbis imperio fuisse inlerpretalos.

quid animadvertent in Granco textu adversarii
,

Num
quod

Ergo nequeunt hinedivinam invocareprovidenillinc

tam aut eliam minus industriam redoleat

II.

liam hodierni texis sequaces, quin

geul et evertant.
6

eam

nc-

Hoc secundo suos numros Hebr-i tuenlur

libri Biblicis

ar-

gumento.
Plurimi extant
I

Quidquidde immutabili Hebraico codice concinaeerlissimum est plurimas

in

affines,

quos eamdern

tur

eo violationes repe-

ac texts hebraicus, chronologiam referre cerlum est.

1519

CHRONOGHAPHIiE SEPTUAGINTA INTERPRETUM DEFENSIO.

1520

Sic paraphrastes Chaldaici, Jonathan et Onkelos, sic ver-

pretum chronologie plus favct, qum adversatur Tridenlina declaraiio.

sioSyriaca,

exemplaria,

sicdemm Mosaicorumlibrorumquedam que secum Indici et Sinenses asportrunt

in longinquas oras migrrint, plurimis,

Denique,

si

ex eo qud alicujus texts authentic-

Judei,

cm

nt supponitur, ant

eram Christianam
illi

seculis.

Porr

inquiunt, antiquissimi

codices Hebraicam hodierni

auctoritate pollerent et quos asnumeri, nullo dubio jam obnoxia foret 70 Seniorum chronologie ; siquidem cm eos Interprtes
signat

tas constaret,

edem

texls chronologiam integerrimam mansisse

slrant.

demon-

ubique produxerint Apostoli,

fuisse habilos

sic et

pro authenticis eos

manifestum

est.

Verrn responsio multiplex adhiberi potest.

1 Lgitim negatur

eamdem
70

esse his omnibus an-

Postquam ita Grecam chronologiam hebraice prehabendam esse probaverimus nunc discordie causa;
,

tiquitalem

quali glorialur

Inlcrpretum

versio.

et

originem scrutari
;

libet.

Meris conjecturis arduum

Etenim

aggredimur
etas
penits
ignoralur.

sed

Syriace versionis

Sed
con-

volutura sint in
bit

quanqum fortass questionem obelernum nubila, non minor ide sta-

Christo recentiorem esse ind patct, qud pluries ad

chronologie

quam defendimus

auctoritas.

Lune
tir.et.

alludalur.

Aliund

Origcnis

obeliscos

DE CODICUM DISCORDANTIIS QUID SIT CONJECTANDUM.

Incertior

adhuc

parnphraseon

a:tas;
fit.
,

de quibus
est

Ad tria referri posse videntur hc de re hypothses, quas juxt crescentis probabilitatis ordinem expendemus,
I.

apud Hieronymum nulla mentio

Notandum
sit.

qud

in ill

que Jonalhani
aulem

tribuitur

de Constantino-

poli, et

Longobardi, et Talmude sermo

Fingi potest, ut plurimi SS. Patrum arbilrati sunt

De
usque
2

Indicis

et Sinensibus libris, nihil

hucet

Judeos
futuri

su texts

numros

violasse et intricsse

ut

slabilitum est

unde

et

eorum

antiquitas

Messie tempora

disturbarentur. Si ea fuerit
fides,

origo definiri queant.

apud Judeos ipsosquechristianos

illorum librorum an-

fulurum esse ut
tanguant
in

Ea

sit,

quam contendunt,

adven tarit Messias

sexto die,
tius et

in

sexto millenario,

tiquitas,

prislinam
referret.

chronologiam hodierna forlass

non ide
nus

Etenim cm rabbinicas pens mamanibus decursi

quemadmodm habent alii, facile concipitur eam

,

Augustinus, Lactanfuisse

Judeis men-

fuerint, fieri potest ut rabbinicis

tem ut tempora contraherent

und Chrislum anle

tatfuerint

eorum numeri,

mendosos ideque ca-

Messiacam elatem adven lasse contenderent. Atqui

hoc tantm pacto jam elapsa tempora truncare poterant, scilicet palriarchales

siigandos Judei doctores arbilrati sint.

5 Aliund de

omnibus

islis

minime curamus. Nitantm

Mosaici
j

annos mutando, et ad mo-

mirni,
indc

si

gennini forent et

sinceri libri, id
extitisse

sequeretur,

plurima jamdi

rem hodierni texts componendo. Haudquaqum absimilis veri foret hec

thesis, si certis constaret ea opinio

prior hypo-

operis exemplaria,

variasque lectiones.
;

Hodiernus
diversus

de etate Messia-

bec

suflicienter probat lexlus

probat et

ille

que

veteribus Judeis ipsisque christianis adscribiet

si

codex quem transtulerunt 70 nlerpretes. Huic plurimi adheserunt; illum

alii

lur.

Sed hc data,
id facile

numros evertere sluduissent

prehabure;

in

hoc

stat
|

Judei,

perptrassent,
,

quanqum ex adverso
Hebraizantium turba.

quesio,

utri

(ides

sit

adhibenda.

Ex

dictis

major

conlendant D. Augustinus

et
,

assurgit laliori
1

chronologie auctoritas; verm de his

Judeos longe

lalque diffusos

in

unum
,

conspirare non
dicti-

fus us infr disseremus.

III.

poluisse, ut suos violarent libros

tatur.

ne quicquam

Terlium hoc pro lebraico textu militt argueditionem pro autenthic

haesse decrevitTiidcntina synodus. Atqui
si

ientum. Yulgalam

bendam

Nonne enim duplici gnre constat gens illa Judeorum ? Hos quidem docentes plebisque fidem ad nutum ordinanles videmus; illi ver servum pecus,
,
,

non

quidquid albi nigrive cogitent, ad

sedul fingunt.

esset authentica,

falsos

numros

doctorum normam

referret.

Ergo

lgitima est

quam ex
filo

Unde

si

banc vel illam Scripture vo-

hehrsco suscepit cbronologia.

cem immulari
fiet, et

sua interesse judicaverit synagoga, sic

Tcnuiore

texitur taie
,

argumentum. Multis enim

fuisse sancte

assentient sine

mor grex legenlium, prescr,

testimoniis constat

non eam

synodi

tim

menlem,

ut

eam calens sinecram editionem decerquo

fides divin a
id

populum eadem odia vel peractum esse ex supra allatis

si

studia moveant. Et
constat.

ila

Eodem modi
nulle

ncret. Nihil esse in edilione Vulgal

geminis in locis intercessit Samaritani Pentateuch

violatio;

moresque ofcndanlur,
ronius,
aliique plurimi.

cerl,

sed nec plus ultra

cm

in

locum vocis Hebal vox Garizim,

in Judaicis
fieri

concilium decrevit, ut probaverunt Bellarminus, Ba-

renitentt;, subierit.

seclari, plan licitura,

Und Grecam chronologiam camque rclinuit in martyrolo-

Objici potest
!

Hebreos codices,
;

manibus
potuisset

tantm non fuisse versalos

und nulla

gioEcclcsia Romana. Quid et

Rome

decretum

fuerit
j

immutalio, quin eam vel denunlissent, vel saltem

animadvertissent Chrisliani,
styli

erga imperaloris Yao elatem, supra exposuimus.

lus

De

qui plurimis Hebraici

omnibus san secs

foret, si

Hebraicam chrono-

codicibus poliebantur.

ogiam Tridenlinum decretum compleclcrelur.

cissimi de textu hebraico

lalio

Yerm Christianis paucurabant, cm Greca transplurima immutari

po*,

Nonne Grecis numeris annuerunt cumenice synodi, ut

suppeteret; sicque preserlim posl HierosolymU

;

Nicena

li?

Atqui tam explicilus assensus fier-

licum excidium

qu tale

, ,

jSfc!

DE SACRORUM B1BLIORUM CIIRONOLGGIA.

id Chrisliani

1522
sibi pla-

animadvertissent. Et san

!uerunt,.sicautet separatim, quomins -sic subierunt, quas reluli-

postea invaluisse; sicque nunc gemini texlus

n adversari videntur.

mus

corruptel,

haudquaqum

obstanlibus, qui pens

Huncce inlerpretandi
ritici

modum
;

prselibaverant

Sama-

christianos erant Hebraicis codicibus.

codicis regulalores

nec forsan iidem alieni

ad hanc nor;

Hanc igilurarcem commode defendi posse arbitraremur si qua ralio pateret und Judaei in biblicam
,
,

fure,

ab invcbend, quam amplexi sunt 70 Interpr-

tes, sententi.

Yerm

et fieri potest, ut

chronologiam immutandam et studere et conspirare debuerint quod quidem non abund liquet. Et r;

mam
|

tas

postdiluviana

sequissim appendatur

mal autem antediluviana.

Nam eodem

pacto haud-

vera

in

banc senlenliam graviter incumbunt S. Julia,

nus Toletanus
gius
(1).

in libro contra Judaeos

et Abulfaraid ja-

mo

quaqum explanaretur und numerus 130 quem Adaanli natum Seth hebraicus textus addicit in 230
,

Hi coavam Judorum gentem multm

mutatus esset

ut habent

Interprtes. Latct pariler

,

ctilare refcrunt,

anni effluxerint
luxisset.

quod biblicis numeris, nondm 6000 nec proind tas messiaea jam iljactanti firmileretmerit niteren,

qu rationc post
bri
,

eumdem genitm
in

800 annos HeAflrri

700ver tanlm Gra3ci numeraverint.

Hc san

quidem possunt
tiese

hune nodum

sol vend um
;

hypolhe-

tur hujus opinionis sequaces

si

eamdem
id

fuisse et

quredam numerorum ambages

inlerdubios anlediluviance

sed minons re-

antiquioribus, et reccnlioribus Judis, de messiacis

fert,nec aliud ind liquidi constaret, nisi

scilicet,

unum

illud:

temporibus mentem constaret. Sed nullo

satis probabili evincitur

hucusque

a3tatis

numros re-

argumenlo.
II.

legandos esse.

Caiterm huic bypothesi auxiliatur gravissimum

istud.

BE COMCUM DISCORDIIS SECUNDA SENTENTI ILLA EST.

De

annis quos in Egypto exegeruntulii Isral

,

Hodierno textui consonabat,

si

lilteram spectes,
;

ille

certum errorem admisit texlus Hebraicus

inter

de quo

quem Interprtes transtulerunt Hebraicus codex verm eam litteram interpretati sunt Seniores sensumque minus quo explicitum liquidiorem fecerunt.
,

omnes convenit. Cm
et

nisi

215 annis

in
,

Egypto

manserint,

tamen 430
Ipsi

in lexlu legantur
et

addidre

interpretationis causa,

70 Interprtes
et

Samarilanus
in terra

Sint enimin
diluvio.

promptu patriarchales anni, pnceunle

vixisse

codex haec verba

:...

patres

corum

Cha-

Centesimum annum jam

et

Sem

dicilur,

naan, und ben numerus 430 conflalur. Nisi Hebraico

textui adscribatur error crassissimus
,

cm

genuerit filium Arphaxad; subjungitque Scriplura:

falcndum

est,

Vist

Arphaxad 35 annis

genuil Salum. Fingi potest

laceri

Interprtes consult

lextum immulsse, sed ben

et

seculum quod jam vixerat pater, ut subaudilum

merit, siquidem aliter nulli patuisset Scriptural sensus.

quando de Arpbaxad agitur

bere
:

sicque

rem componi de,

Forsan

et

ejusdem generis ncessitas

scilicet,

Vixit

Arphaxad 35 annis,
,

ultra centesimum

de

numerorum patriarchalium ambages

terprelibus incubuit.

solvendi, 70 In-

quo superis. Sicque et Sala

annis vixit
,

prter centesimum

34

et genuit

Cainan.... sicque de coclcris.

:

Quin

ita fieri

poluerit

nequicqum

ncfTarclur, ideo-

Similes dicendi formas usurpt et Gallicus scrmo

sic

queprobabilitale non levi gaudet secunda hocc hypoIhesis.

III.

sp

dicitur
sit

missis liquidum

anno 92, pro 1792; cm ex prae1700 annos esse prhabendos.

scripserit
,

Fingatur banc scrmonis rationem Hebraico stylo

fuisse

Tertia subit senlenlia,

quie quidem

primigeniam

congruam c tate, qu
,

Moyses, et

discordiarum originem non aucupatur, nec aliquando

tamdi usurpatam
Interprtes
,

ut doctiorum

quales erant 70
,

revelandam sperat,scd nullam sive ab Inleri)relibus,

sive

concipitur

memori nondm excidisset apprim eos talem sensum ambiguis verbis impli;

recentioribus

Juda'is

mutationem

patralam

fuisse conlendit. Ita

aulem res ordinalur.

cari novisse

et

cm

in

illorum gratiam vertcrint

,

qui intacla verba non inlellexissent

se centcnarium
,

Jam plurima cxslabant Mosaici texts exemplaria, cm vertere Scripluras70 Interprtes adori sunl.
Porr diversis lectionibus
in

numerum

qui non luculente pateret

rescribere de-

quibusdam
numeri
ille

illa

discrepa-

bere arbitrati sunt. Ea tum fuisset nec violatio texlus nec eliam castigatio
,

bant, et inprimis patriarchales

sibi

invicem

sed

mera verborum

et

ne-

contradicebanl.

Undenm

coaluerit

dissensus, nec

cessaria explanatio.

decernere nec suspicari quidem tenlantita sentientes,

et jure

Sed ulrm merit

tes
,

id facesserint Interpr-

equdallis rtrocdt, spissiorique antiquitatis velamine obvolvaturorigo. Sed hune legeudi

aliquis forte
,

sciscitabitur.

Verm ne quem
;

fu-

modum In-

giat

nos lue nieras conjecturas versare

nec

si ita

terprtes, illum ver recentior Synagoga, utpoliorem

decreverint Seniores, 2000 jam intercedentibus annis,

quique retinuerunt;unde numerorum confictus; nec

ulla intercessitabhis vel
illis

an recl ratiocinati

sint,

nunc

dijudicari

posse. Sed

texts violatio.

quidquid et quibuslibet rationibus egerint, eos omni-

Quin
nequit.
suis

variis codicibus varia

jam legercnlur,
ille

dubitari

bus fuisse probalos, conspicuum

decet,

est,

nec cerl ullum

,

Nam

primo quidem exslabat

codex,

quem
liber,

qud

et ipsi

laudaverunt Judei

in vituperium

numeris retulerunt Interprtes, ut inconcussis

vocare. Sed etiam concipitur,

ts

meram siccamque

lex-

argumentis probavimus; exslabat Samaritanus

istis

Hebraici lectionem

pr lgitima

interprta lione,

(1) Hist. dynast.,

dyn.

7.

modo discors, modo consentiens; exslabat et ille quem secutusestJosephus, Inlerpretumcodicialiunde le a*mulus, quem Hcaffinis. Sed ex adverso slabat

1523

DE SACRORUM BIBLIORUM CHRONOLOGIA.

quique prioribus

braicum textum hodi vocamus;

discrepabat,

tum patriarchalibus numeris, lum aliis quibusdam. Hune talem tune exstitisse certis adhuc
conslaret,
si

cm puriori fonte sine dubio hauserint pro tali habendum sit illud exemplar, unde verba deprompserunt. Atqui ipsum illud est quod latioris chronologiie numros prtendit. Ergo puriori fonte derivatur, evaditque probabilior

qu

fides esset Indicis et

in Hebraici texts

Sinensibus

illis

lib.'^abenda, qui
de qu res

confirmationem

invionlur. Sed de his minime curandum, siquidem

in e,
est, sententi,

70 Interpretum ebronographia.
at saltem
et

authenlicos fuisse diantiquits,

libenter

Ergo fortass plures,

non pauciores qum

effluxerunt.

verse lectionis libros

Sngilur.

et

quidem

912 anni diluvium inter

Abrabamum
ita in

Probabilit et 1072 numerari debent, adveclo juniore

in

Poric causam hucusquediximus,

e bypolbesi

Canane,quons,

si

spurius foret,

patriarchalem se-

qud unicus
dex
;

fuisset Interprelum

tale Scriptural co;

rieminlru$um,nullomodoenodariposset;quamqueretinuit Lucas evangelisla.

nec jam legerenlur diversa diversis

et

unicum
non

Unde

circiter

3000 anni (une

:

illum ab Inlcrprelibus fideliter referri debuisse evici-

moyenne)

diluvio ad

nascentem Christum successere

mus. Sin autem duplex aut multiplex

faciet ille totius

fingatur,

unde sacra profanis coquanlur, nec amplis Mosaica

geniiliiia obslrepet historia (1).

ide dficient ea qua; protulimus argumenta. Fidem

noslne dissertations Elencbus.

(Editores.)
(1) Cm hc prlo mandarentur, altra qudam nobis proposita est objectio, qu nostram de 70 Interpretum chronographi senlentiam liaud parm labefactandam censuerunt adversarii. Hsc porr sic se babet < lde obstupuit Abrabamus, cm filium ab eo nascilurum angeli nunliarent, qud centenarius essel id ver cert non fuisset m ira tus, si alavos t babuissel qui 130 annis nali filios genuissent, ut 70 Interprtes finxerunt. Imbelle ver telum, et quod nisi ipsos laxlat, qui illud inconsult jactrunt. Etenim 1 Recl e tendunt ita ratiocinantes, ut 130 annis natos patriarchas gignere potuisse negent, aut veri absimile ducant. Eam autem sentenliain vero mult magis abhorrere facile evincitur. Quinque enim secula degebant illi primvi patriarchse; quid ergo mirurnsi 130 annis nali filios genuerint?Tantm vixeruntprimi diluvio scplem, ut si quisque 3C3annos degisset, et quisque pariler 128 annos conseculus, filios eos ge: :

Vel
ler
ria

nulli

exslabant Mosaic scriptural codices, pra>

inter se consentirent

unum, cujus cuncta

;

exempla-

et

hune sedul retulerunt 70 Interprtes. Quin

iieri

diversa ab archelypo scripsissent,

non posse de-

monslratum

est

Yel plura se invicem dissonanlia sacrorumlibro-

rum exemplaria jam vagabantur. Hoc

sincerius et castigatius, aut potiori
vindicet,

dato,

quodnam
sibi

jure fidem

expendendum

est.

Atqui

illud

exemplarquo

latior chronologia

pandebatur, cteros long majori

aucloritaie prcellebat.

Quod
:

ut manifestum sit,de-

nu animadverlendum

est

1 Septuaginta Interprtes, viros scilicet eximioset

cert doctrin clarissimos, quippe quos inter

omnes

sua gens elegerit, in sacrorum librorum versionem

concinnandam,

ita

sensisse.

lerunt exemplar, illud nisi ex

silio cocteris

Imetquod secum absluSynagog nutu et con

unde patet Judorum
ac proinde
illud prao

prsehabuerunt
isti

doctorum turbam
cteris sincerum
esse (1).

favisse;

et

majori fide

dignum
gentibus

arbitratos

Aliund et Scriptural

quam tune

revelari

scri}lor Biblicus. Ii ver nuse babent, quemadinodm 80 et 28 ; ita ut si fingantur bujusce aHatis homines 80 annos degere, euindem referret 28us quem olim 130us in patriarchali vit. Ex adversariorum sentenli sequerelur, jam seniores esse viros qui 28um annum lanlummod alligerunt, ut filios gignere possint! 2 Non ad atavos quinque seculis tanlm senescen-

nurit,

quos memorat

meri

ila inter

curabat, pro sapienti Deus providere debuit,

quod

quidem non
2

contigisset, nisi

ex purissimo fonte deri:

vata fuisset graca translatio

tes speelarc debebat Abrabamus, sed ad coaevos hommes, qui bis centenariurn annum non attingebant; rem scilicet long disparis momenti. De cenlenario Abrahamo dieit Scriplura, eum jam esse senem, non

70

Interpretum

exemplari

consonabant Saaliis

maritana, non tanlm in numeris, sed in

pluribus

quibuslongabestilebraicus textus. Atnisigenuinus

fuisset

secs ac de sexagenario nunc loqueremur. Cm ver 175 annos natum defunctum esse refert scriplor Biblicus, eum senem admodm et diebus plnum ila jaclitat, qualiler de cenlenario nunc diceremus. Unde
sequilur cenlenarium

Interpretum
ratio.

codex, nullatens paterit hujus

Abrabamum, jam

ultra

mediam

concordi

3 Ita sensit et Josephus, sacerdos inter suce gentts

doclissimos eminens.

Is,

cm

duplex

iter pateret,
;

illud elegit

quo ad latiorem chronologiam duceretur

ergo Interprelum exemplar cteris fide dignius et ipse

judicavit.

Cm

certum

sit

Christum
Vk

ideque eum lieri patrem jam fuisse ver absimillimum, ut de sexagenario nunc dici posset. Porr in 182, tanlm anno atavorum vila mdia brebat ii ergo pro junioribus haberi debebanl, et ad generandum aptissimi, cm I30um degerent senex ver Abrabamus, dm centesimnm. Is ergo se patrem fieri meril mirari poterat, et nisi poiliceretur Deus, pro joco ducere. 3 His addas qud si ultra faeilem generandi a;tavitam
satis

largiter processisse;

et

Apostolos etiam

Hebrais

concionantes suo*
feb

textuos Sci iptur

deprompsisse, ut
sentian,

tieDraico texlu fer

semper

dis-

Grco autem consonent, inde

sequilur qud,

Synagogue suppe(1) Notandum est insuper veteri tivisse auctorilatem , qu de sacris libris decerneret;

tem jam processerat Abrabamus, bosee, nonnisi lelimites crat pnelergressus. Ipse enim 85um Saravcr75mannumagebat,cmeaseprorsssterilem anoscens, ancillam Agar viro suscipiendam innuit qu ille genuit Ismaelcm. Ergo non plus qum 14 anni effluxerant ex ea asiate qu lum Abrahamus, tum uxor ad sobolem suscipiciiwam nondm erant impaviter,
:

nullam ver recentiori Synagogse post Christi moruna Hebraicum textum qualem hatfcia. Porr haie J&iiuie, re4inuit; illaver 70 Interprelum codici favit.

res.

Insuper

cm

rant fieri muliebria , Scriniura, poslqum

ea concepil Isaacum, Sar desiequd san seri non annolaret

eamdem nonagenariam

dixil,

si

1525

LE QU1EN VITA.
|

1526
Christi.

e late jamdik infecuuda millier evasisset. Ergo nonnisi post 75m annuni Sara, Abraham autem post 85m, ad prolem inhabiles, ut quilibet coxlanei, iacti sunt. Si ergo, nonnisi 85 annis elapsis, ad prolem idonei esse desierint ejus aetalis homines, qui citra bis centenarium annum vivebant, nonnisi post 480m in idem incidere debuerunt patriarche primvi, qu proportione serval. Insuper notandum est, ut ipse inducit S. Augustinus cos quos Scriptura memorat patriarchas, non nalu majores esse habendos, sed meram seriem ata-

vorum tum Abrahami, tum

e

scilieet aette, providisse

Notandum et illud; Dcum, ut fcundissimi

homines vadrent, quod ipsi adversarii jactitant, cm orbem in late Phalog incolis refertum canunt (100 annis scilieet, post diluvium). Ergo non miran-

dum

esset,

si

primaevos patriarchas induxisset Scriptu-

ra, annis

non quidem 130, sed 200 aut etiam amplis natos, eosdemquc tamen prolem snscipientes. Ergo, cm de congru generandi tale litem suscitant adversarii, ipsis 70 Interprelum numeris incon-

sull biandiuntur et fa vent.

LE QUIEN VIT A.
Le Qujen (Michael), ex ordine
ciendum studiorum curriculum, se
sticaB nobilis

S. Dominici,

Bononi

in Galli

natus est, anno 1661. Lutetiam, ad perfi-

contulit, ibique

linguarum peritissimus, theologia? et antiquitatis ecclesia-

indagator evasit. Sodalibus acceptissimus doetis responsa dabat, ab omnibus dilectus, e qud

arlis criticae sciens, litterarum

urbanus cullor, propriam libenlerdoctrinam communicaret. Obiit Lutetiae Pari-

siorum, anno 1753, sepluagesimnm et secundum

inter prsecipua ejus scripta

annum

talis agens.

numerantur
;

1 Defenso texts

Hebraki

adversante P. Pezzon,

cum nova

re-

sponsionis ejusdem confulatione

contra schisma

2 Opra sancti Joannis Damasceni, Gra^c Latinque dita; 3 Panoplia

,

Grconun, quod auctor retundit

;

delitescens sub
,

nomine Stephani de Altimur;

et liislori
,

4 Nullitalcs

crdinationum anglicanarum
lecte
;

5 Dissert ationes

plurim

in

Memoriali litterarum
,

P. DcsmoIels col-

6 Oriens chrislianus in quatuor patriarchatus digestus

in quo exhibentur Ecclesi palriarcli cterique

prsules Orientis, impensis regiis edilum opus. In hoc,

omnes

Ecclesias Orientales compleclitur, ipsas quatuor

magnis palriarchalibus assignando, Constanlinopolitano scilieet, Alexandrino, Antiocheno, et Iierosolymitano. Dicesim quamque auctor geographic delineat episcopatui suo eam adscribens eccleeiarum originem ex,

structionem, jurisdictionem

jura

polestatem, ordinem et privilgia, episcoporum seriem, polilicam adrnini-

strationem, mulata et correcla, etc., in apertofacit. Huic operi

multm

proficit Gallia chrisliana, D.

de Sainte-

Marthe, cujusapprim vestigiis

inslilit

LeQuien.

ne forte mirentur lectores qud P. Le Quien Defensionem texts Hebraici e>) loci typis recudamus jam septuaginta Interpretum chronologia? propugnatione, proprio quidem labore elucubrat, illud iterm enuntiare juvat, quod sxmis jam monuimus, nempe in bis quae circa res dubias versanlur, utramque opinio,

Porr

dita

nem

in

noslro opre conjungendam, ut leclor unusquisque allerutram, prout libuerit, ampleclatur, ac proprio

hi sensu possit abundare.

DEFENSE
DU TEXTE HBREU ET DE LA VULGATE.
DE L'INTGRIT DU TEXTE HBREU ET DE LA VERSION VULGATE DANS CE QUI REGARDE LA CHRONOLOGIE.

CHAPITRE PREMIER.
Des
traditions judaques touchant le temps de la venue
les

du Messie. Que
de

Juifs

n'ont point

corrompu
les

les

commettre ce crime. 11 croit l'avoir trouv enfin dans Vossius (1) qu'il suit pas pas; et l'on peut dire qu'il ne fait qu'tendre ce que ce savant homme nous avait

annes du texte hbreu, pour empcher

vrifier

Chrtiens
le

donn en abrg dans son

/Etate mundi. Yoici donc
pitre quatrime.

livre qu'il
il

a intitul

De

que Jsus-Christ a

paru dans

temps

comme

parle dans le cha-

marqu par

ces sortes de traditions.

Mais, dira-t-on, pourquoi les Juifs

Comme
tenu
la

"l'auteur

de Y Antiquit des temps n'a soutexte hbreu

auraient-ils chang les annes des patriarches?

i

corruption du
la

que pour

faire

quoi tendait cette altration? Quelle vue, quel dessein avaient-ils en faisant ce

tomber sur

malice des Juifs toute

la diversit qu'il

changement

Pouri

y a entre la disposition des annes qui se trouve dans cet original d'avec celle qui se trouve dans la
version des Septante,
il

quoi auraient-ils ravi aux patriarches prsde quinze

sicles? C'est, la vrit, ce
voir, et ce qui

que

je

ne puis conce-

qu'il fait profession

de suivre,

semble avoir t cach jusqu' notre

de 70 Interpr.

a juge qu'il tait ncessaire

le

de rechercher

et

de
|||

produire

motif qui pouvait avoir pouss

les Juifs

(1) Pncf. n lib.

lo27
< <

DFENSE DU TE XTE HBREU ET DE LA VULGATE

Cependant
les

1528
lorsque Dieu le
lois
fi

temps

voici

le

dveloppement de ce
par tradition. La pre-

ont

commenc
de
la

vers ce temps-l,
lui

mystre. Tous
ses,
qu'ils

anciens Juifs croyaient deux cho-

sortir

Chalde, et

donna des

pour

lui et

tenaient
le

comme
lex,

pour toute sa postrit,

circoncision
;

principalement celle de
fini

la

mire, que
ans,

temps de

la loi serait

de deux mille
il

et qu'ils

ont
Il

vers la destruction de
enfin
le

duo milita annorum

comme
le

est

port

Jrusalem par Titus.

ajoute

ces

paroles:

dans leur Talmud. L'autre, que

Messie ne vien-

Mais nos pchs sont

la

cause que

Messie n'est point

drait

que dans

le

sixime ge ou sixime millnaire

je vais le faire voir. Jsus-Christ

du monde,

comme
fin

venu au bout des quatre mille ans. L'on peut voir l'explication de ce rabbin dans le Puyio Fidei de Ray-

a paru vers la
avait prs de

du sixime millnaire,
il

et la loi

mond-Martin,

et
fait

par consquent dans Galatin

(1),

deux mille ans quand

s'est

manifest

Gnbrard en
qu'il a

aussi mention dans les collections

au monde. Les premiers chrtiens ont prouv cela

par les critures et par
press les Juifs de
Messie, qui,
selon
le la

faites

des endroits du Talmud qui regardent

c i

dure des

sicles, et ont
le

le Messie,

et

Malvenda aprs
liv.

lui

dans son ouvrage

reconnatre pour

vritable

de l'Antchrist,

2, ch. 21.

les prophtes,
la,

devait paratre
in

Voil l'ancienne tradition des Juifs reue et expii*

vers les derniers temps de

diebus.
<

loi,

novissimis

que par eux-mmes. Je demande maintenant s'il est croyable que les Juifs aient falsifi leurs critures
saintes

Qu'ont

fait

les

Juifs,

conlinue-l-il,

pour luder

en abrgeant

les

annes

pour empcher

les

la force

de ce raisonnement, qui
la

tait invincible ?

chrtiens de la vrifier?

N'aurait-ce pas t
les

nous

< Ils

ont eu recours
ils

fraude;

ils

ont corrompu les

donner des armes pour

minem,

battre et pour les con-

livres saints;

ont ravi aux patriarches environ

raccourci
la
loi.

fondre, en leur faisant voir par un

qu'ils

argument ad ho-

1500 ans,
s'est

et ont

le reste

du temps qui
ils

ne peuvent plus se dispenser de reconMessie, puis-

<

coul sous

Aprs

celte perfidie,

ont

natre Jsus-Christ pour le vritable

qu'il est

os dire que le Messie n'avait

et

point encore paru,

venu dans
le

le

temps port par leur tradition,

que son temps

on

n'tait

pas encore arriv, parce

le

non pas dans

teur,

sixime millnaire,

comme

dit l'au-

qu'il

ne devait paratre que dans

tait

sixime mill-

mais aprs 4000 ans depuis

la cration

du monde,

naire, dont

encore beaucoup loign, sej>

selon le calcul

mme

de leurs bibles hbraques?

la

Ion la supputation de leurs critures.

Si l'auteur

Je sais que Vossius (2), prvoyant

force de ce rai-

de Y Antiquit des Temps avait examin

sonnement, a prtendu que

vaient

les six mille

le

ans ne de-

les Traditions des Juifs et leur

Talmud,
il

il il

n'en aurait
n'en aurait
il

commencer qu'aprs
qu'il a

dluge

mais

c'est

point parl

si

hardiment,

comme

fait;

une explication

invente, et qui n'a jamais t

;

point

fait le
si

fondement de son systme,

et

n'aurait

reue ni connue des Juifs

quoique cependant

elle

pas cru

facilement que les Juifs ont corrompu leur

le

semble assez favoriser

la

fausse croyance qu'ils ont,

ancienne chronologie, pour lcr

moyen aux chrqu'il a

que

la

venue du Messie

est retarde. Si cela tait, ils

le

tiens de leur faire voir que Jsus-Christ doit tre re-

pourraient encore dire que

temps de sa naissance
;

connu pour
dans
le

le vritable Messie,

parce

paru

temps marqu par ces

il

traditions.

marqu dans leurs traditions, n'est point arriv c'est nanmoins ce qu'ils ne disent point au contraire,
:

Car premirement,
fut

ne prouvera jamais que ce

les Juifs,

ils

conviennent que ce temps est pass, et que leurs

retard ce

une

tradition

commune parmi
le

que

le

pchs leur ont

bonheur,

ils

esprent

Messie dt se manifester dans

sixime millnaire.

cependant toujours. De
les

l vient

que leurs rabbins

L'on trouve au contraire dans

le

Talmud, au

trait

dtournent tant

qu'ils

peuvent de s'arrter ces

du Sanhdrin,
Elic (que

que selon

la

tradition

d'un certain
avoir t

sortes de traditions ou de prophties, etqu'ils ont ful-

plusieurs

croient

avec raison
le saint

min

cette maldiction

dont parle l'auteur, sur ceux

:

quelque fameux rabbin, et non pas

Elie)
lion
il

prophte

qui s'appliqueront les vrifier

Yi'S'p

IV jnTTOn CJnQ
supputant
terminos.
tradition se
la

devait paratre quatre mille ans aprs la crac'est- dire,

Animam

exhalent

illi

qui

du monde,

la fin

du quatrime

C'est ainsi qu'ils font connatre

que leur

millnaire, ou au

ce qu'elle porte

commencement du cinquime. Voici Traditio doms Eli. Mundus sex

Duobus millibus inanitas
chose dans
:

peut vrifier parfaitement, en la comparant avec

chronologie qu'on
tire

aujourd'hui du texte hbreu,

millibus annis durabit.

duo-

et qu'ainsi elle leur est

entirement contraire

et

con-

bus millibus lex

duobus millibus lempus Messi. Le

Talmud

rpte la

mme

le trait

de YA-

fond leur opinitret, aussi bien qu'une autre que Gnbrard rapporte (3) aprs celle-ci, selon laquelle
le

vodali Zarali,

ou bien de YIdoltrie,
est

et

dans celui du
qu' peine

Messie

devait

venir

dans

le

quatre-vingt-cin-

S abat h,
y
a-til

et

elle

devenue
l'ait

si

commune,

quime
depuis

jubil, c'est--dire,

un peu aprs 4000 ans

un auteur qui

omis en crivant contre

la

cration

du monde.

les Juifs.

On ne
l'expli-

peut pas dire aussi qu'ils en avaient autrefois

Rabbi Salomoh Jarchi, qui nous a donn

cation de cette tradition, dit que les deux

une, selon laquelle le Messie devait paratre dans le

mille ans

de To/im, ou d'Inanit, ont dur depuis la cration du monde jusque vers la cinquante ou soixantime

2 (1) Pugio fidei, Arean.,cap. 9.

(5) In Collect.

p., cap.

10; Galat.,

lib.

4 de

deseptuag,. Interp. (2) In pra'f. adlib.

anne d'Abraham,

et

que

les

deux mille ans de Loi

de Christo ex Talm. deprompt.

,,

,1
'

1529

CHAP.

1.

TRADITIONS JUDAQUES TOUCII \m LE TEMPS DE LA VENUE DU MESSIE. 1550

l'ont

sixime

millnaire, et qu'ils

supprime pour
le

m'en
fi

stiis

aperu.

Il

faut qu'il s'en soit

un peu trop

introduire celle qui est prsent

serait se

dans

Talmud. Ce
que ceux

quelqu'un de ses secrtaires, ou qu'tant press

il

tromper

car

il

n'est pas croyable

d'crire

ait pris
,

ce qui se prsentait tout d'un coup

sont cause qui se sont rduits dire que leurs pchs a t retarde aient aboli une que la venue du Messie toujours nous tradition, selon laquelle ils pourraient

ses yeux

sans examiner ce qui prcdait et ce qui

il

suivail; car
la

n'y a pas d'apparence qu'il y ait eu

de

mauvaise
Il

foi

dans sa conduite.
l'autorit

rpondre, que ce temps heureux n est point accompli parce que selon et qu'ils doivent encore l'attendre
;

commence par

de saint Epiphane
la

qui

il

veut faire dire que l'on doit prfrer

version des

leur calcul le sixime millnaire n'est point pass.

Septante l'hbreu, quoique dans

rib. et

le livre

De Ponde-

une rponse semblable au roi Erviges et aux chrtiens d'Espagne, vers la fin du septime sicle mais ce ne fut qu'une dfaite, dont
Ils

firent,

la vrit,

Mensuris,

qu'il cite,

ce Pre parle de notre ori-

ginal dans des termes qui expriment admirablement

l'estime
qu'il

en

faisait.

Je ne les rple pas ici,

la

ils

se servirent

pour

les

tromper

puisque leur Talmud,

et qu'ils

parce que je
chap. 2.
Il

les ai

rapports dans

premire partie

qui avait t

compos longtemps auparavant,

endroits,

avaient alors entre les mains, dit positivement le contraire

voir.

s'arrte ensuite

aux

livres

de

la Cil

de Dieu de

en

trois

comme

je viens

de

le faire

saint Augustin.
pitre

11 l'ait

mention premirement du cha,

43

du

livre

18

o ce

saini docteur assure

que

Si

S. Julien, archevque de

Tolde

qui disputa
il

l'glise avait prfr la version des Septante toutes

les autres

contre eux, avait su celte tradition du Talmud,

rait pas tant

n'auditions
;

mais

il

serait souhaiter
l'a

que ce

dclam
la

contre les critures hbraques

Il

saint

archevque

cl notre

auteur, qui
fait

voulu imiter

pour soutenir
dans
la

version des Septante.

aurait trouv

dans cette citation, eussent

lion sur le

un peu plus d'allenIls

nouvelle tradition de S. Jrme, qui tait alors

l'glise latine, et
le

commencement de

ce chapitre.

auraient
la

reue de toute

particulirement en

reconnu que saint Augustin ne parle que de

prf-

Espagne, selon
et

tmoignage de S. Grgoire-le-Grand,
qu'il avait lui-

rence que l'glise a donne ' celte version grecque

par-dessus celles d'Aquila
,

de S. Isidore, vque de Sville, et

entre les mains
,

de

Symmaque

et

de Tho-

mme

de quoi rprimer leur effronles

dolion, et une autre qui fut trouve dans un tonneau,

terie, et leur

prouver par

annes de cette dition

celles

sous l'empire d'Antonin Caracalla. Le seul

litre

du
de

latine, qui sont les

mmes que

de l'hbreu,

chapitre les aurait avertis de ne point tant abaisser

l'auloril

qu'ils devaient reconnatre Jsus-Christ

pour

le vrila

du texte hbreu en voulant appuyer

,

celle

table Messie; parce qu'il a paru au bout des

4000 ans
du
et

version des Septante

mais de conserver pour l'un

le

depuis

la
:

cration
et

du monde, selon
qu'ils avaient
le

la tradition

pour l'autre l'estime et

:

respect qu'ils mritent.

Talmud
cer, qu'il
n'tait

que ce

eu l'audace d'avan-

Voici ce qu'il contient

De

aucloritale septuaginta
,

In-

ne viendrait que dans

sixime millnaire,

terpretum,
sit

qu

salvo honore Hbreu styli

prferenda, et
s'ils

omnibus

qu'une nouvelle invention de leur perfidie.

il

interprelibus

avaient continu
ils

Enfin,

ne se serait pas expos au reproche, qu'ils

s'ils

leur leclure jusqu'au chapitre

suivant,

auraient

auraient pu lui faire,

voir cit fort
l'ont prcd,

y avaient pris garde, d'a-

remarqu que
son sentiment
s'tait servi

saint Augustin, aprs avoir dclar

tait

que

mal

propos les Pres de l'glise qui

s'taient

que Jouas prchant aux Niniviles

Ninive subverletur
,

soit lorsqu'il soutient qu'ils

des paroles qu'on trouve dans l'hbreu

y

tous attachs uniquement aux

et plus de

Septante

quoiqu'il y

Adliuc quadraginta dies

et

et

non

200 ans que

la

version de S. Jrme tait

il

pas de celles des Septante

dies
y

qui ont traduit Adhuc trs

reue est estime des Latins, soit quand

se servir

prtend
etc.
,

il

conclut en disant que, pour maintenir

texte

de l'autorit de S. Augustin pour mainte-

l'autorit

du
:

hbreu

et

de

la

version des
l'on

nir les annes de la tradition des Septante,

quoique

Septante

ulrque auctoriiate

non spret,

doit

dans

le

chapitre treizime du livre 15 de la Cit de

il

tacher de les accorder lorsqu'ils semblent tre opposs

,

Dieu, dont

fait

mention

ce saint docteur ait forteet

et qu'il ait
ficult

que

ment soutenu
reconnu
dans

l'intgrit

du texte hbreu,

pour son particulier

il

ne
,

faisait

pas

dif-

de consulter l'un et l'autre

l'exemple des

la

corruption de la version des Septante

aptres, qui ont tenu la

mme

conduite en annonant

la

chronologie, et une corruption faite plaisir,

redolct sed

l'vangile, parce qu'ils n'ont qu'une

mme
est.

autorit

et

non pas par hasard, nec casum

ne sera pas peut-tre

indu-

divine

quoniam utraque una atque divina

\striam.
)

Il

inutile

de dcouvrir

ici le

Saint Julien de Tolde rapporte ensuite le chapitre

peu d'exactitude avec laquelle ce saint archevque

cite les

11

du

livre

15 de

la

Cil de Dieu, dans lequel

Pres de l'glise

et particulirement S.

Aupour

saint Augustin

demande

d'o peut venir la grande di-

gustin
,

celte digression fera voir leur sentiment

,

versit qui se trouve entre le texte

hbreu

et la ver-

ce qui regarde la chronologie du texte hbreu

qu'ils

sion des Septante

dans les annes des patriarches

,

ont suivi et approuv

il

comme

authentique et fidle, et

qui ont prcd

Abraham
la

sans y rpondre

la diffi-

n'en faudra pas davantage pour dissuader ceux qui

cult qu'il rsout dans le chap. 13,

il

dit nette-

pourraient se prvaloir de son autorit dans la question

ment

qu'il

y a de

corruption dans cette version, et

que je

traite.

J'avoue que

j'ai

t surpris

quand

je

purge entirement

les Juifs

des soupons qu'on pour-

1531
rait
<

former contre eux sur ce sujet

DFENSE DU TEXTE IIBUEL El DE LA VULGATE. A Dieu ne que saint Julien cite encore (1).

1532
mais
qu'il

j|

n'achve pas
credalur

plaise, ce sont les paroles de S.

Augustin, qu'un

Sed quomodblibet
esse factum, sive

istud

accipialur,
;

sive

ita

homme
chants
faire

sage s'imagine que les Juifs, quelque

et artificieux

m-

non credalur

sive

postremo

ita, sive ita

qu'on les suppose, aient pu

tant d'exemplaires
les

non

sil; rect fieri nullo

modo

dubitaverhn.
la

Ici finit

la

couler cette

fausset en
,

citation de saint Julien,

;

au milieu de

phrase, que

<

disperss en tant de lieux

ou que
si

soixante-dix
'-

saint Augustin

<

interprtes, qui ont acquis une

haute estime, se

l'hbreu

Rect

nanmoins achve encore en faveur de fieri nullo modo dubitaverhn ; ut cm

soient accords entre eux pour cacher la vrit aux

gentils.
11

est

donc plus croyahle de dire que

transcrire ces livres
,

quand
|

diversion quid in ulrisque codicibus invenilur, quandoquidem ad (idem rerum gestarum ulrumque non potest
esse verum, ei lingu potis credalur
tes in

<

on commena

de

la

biblioth|

und per interpr-

que de Plolme

cette erreur se glissa d'abord dans

la faute

aliam

est facta translalio.

Le

saint archevque de
il

un exemplaire par

du copiste

et passa

de

Tolde ne

fait

point mention de tout ceci,

se con-

<

celui-l dans les autres; cela parat assez dans les

tente de dire que saint Augustin ne

]

parle dans ce

<

annes de Malhusalem
parle des annes de

et

dans cet autre endroit

(il

chapitre 13, que fort incertainement et sans rien d-

Lamech) dans

lequel on trouve

terminer mais

qu'il se

dclare hautement dans celui

:

vingt-quatre ans de moins que dans l'hbreu.

qui suit, lorsqu'il dit (1)

Ce

n'est

pas sans raison que

Saint Julien n'a pas pris garde tout ceci en citant

saint Augustin,
il

personne n'a os corriger

les

Septante sur r hbreu dans

s'est

content de rapporter les pa-

plusieurs endroits oh Us semblent diffrents. Car cela fait

voir qu'on n'a pas cru que cette diversit ft
et

roles suivantes

In

his

aulem annis

in quibus continua-

une faute;

tur ipsius mendositatis simililudo, ita ut

ante genitum

je ne

le crois

pas non plus. Mais la rserve de celles

le

filium qui ordini inseritur, alibi supersinl cenlum anni,

alibi desint.

des copistes, lorsque

sens est conforme la vrit,

il

Post genitum autem, ubi deerant supersint,

desint.... videtur liabere

faut croire qu'ils ont voulu dire autre chose,

lit d'interprtes,

non en qua-

ubi supererant

quamdam
casum
ici

si

mais
S'il

comme

des prophtes inspirs par

dici potest, error ipse constantiam, nec

redolet
|

l'esprit

de Dieu.
il

avait lu trois

ou quatre lignes

sed industriam. Notre saint archevque s'arrte

sans

plus haut,

aurait vu que ce saint docteur y approuve

passer plus avant. C'est cependant dans ce qui suit

encore aussi ouvertement les annes de l'hbreu que

|

que
pour
pour

saint Augustin se
l'intgrit
la

dclare encore ouvertement

dans

le

chapitre prcdent, et qu'il ne prtend autre

l'autorit des

du
fois

texte

hbreu, et

qu'il

reconnat

chose par ces paroles que de maintenir

I

seconde

de

l'altration

dans

les

annes des

Septante auxquels

il

tait fort attach, et

de prvenir

Septante.

C'est pourquoi, continue ce saint docteur,

ceux qui pourraient conclure quelque chose contre

leur version, de
|

l'on ne, doit point

imputer

la

diversit qui se trouve

la

ce qu'il avait dit auparavant. C'est

entre les bibles hbraques et les grecques, ni

pour cela

qu'il

soutient, qu'il faut la suivre, lorsqu'il

ait t altre

malice des Juifs, ni

la

<

lerprles; mais on doit l'attribuer

l'crivain qui

prudence des septante In- | n'y aura pas d'apparence qu'elle la faute de ubi non est scriptoris jj copistes,
prjudice l'hbreu. Voici donc
j

par les
sans
:

error,

et cela
il

a le premier entrepris de transcrire

!

comme

parle (2)

leur traduction qu'on conservait dans la bibliothque

Et quant

la diffrence qui se rencontre entre les

exem-

du

roi

Plolme.

II

ajoute que cet crivain

a pu
j

plaires hbreux et les noires, elle ne concerne point

tout la longueur de la
les

du
et

tre port faire ce changement dans cette version

vie des

hommes, dont
ij

les

uns

grecque, de peur que les gentils, lisant cette version

autres conviennent, outre que lorsqu'il

il

a de la di-

de

l'criture,

ne s'imaginassent que
que

les

annes des

versit,

s'en faut

plutt tenir la

langue originale

premiers patriarches aient t beaucoup plus courtes

qu' une version. Cependant ce n'est pas sans raison

que

les ntres, et
;

c'est

pour cela que

le

nombre en
propos
plupart de

(non tamen vacat, etc.) que personne n'a os corriger

les

est plus grand

et qu'ainsi cet crivain a jug

la

Septante sur l'hbreu, dans plusieurs endroits ou

etc.

ils

de retarder dcent ans

naissance de

la

semblent diffrents,

leurs enfants, de peur qu'on ne crt qu'ils en avaient eu

Ce

saint archevque de

Tolde n'est pas plus exact

avant l'ge de pubert, et qu'on ne

tirt

de

occasion
plurimis qiuc (1) Non vacat quod 70 Interprtes in diversa videntur, ex Hebrans codicibus emendare ausus est nemo. Non enim est illa diversilas putala mendositas, nec ego ullo modo pulandam exisiimo. Sed ubi non est scriptoris error, aliquid cos divino
spirilu,

de rejeter

les

critures
Il

comme

si

elles eussent l

remplies de fables.

conclut ensuite par ces paroles,

vel Judaos cu(1) Sed absitut prudens quispiam juslibct perversitatis atque malitiie , lanlm poluisse credat in codicibus tara multis , tam long laique

dispersis

vel sepluaginla

illos

memorbiles viros,

hoc de invidend gentibus veritate, unum communi-

primm de

cssc consilium. Credibilis ergo quis dixeril, cm Bibliolhcc Ptolomaji deseribi isla cperunl, tune aliquid taie fieri potuissc, in uno scilicet inde pris descripto , unde jam lalis emanarct, ubi poluit quidem accidere scriptoris error sed et hoc in
;

ubi sensus esset consenlaneus veritati, et prdicans verilalem, non inlerpreianlimn more, sed prophetanlium libcrlate, aliter dicerc voluisse credeitdum est. (Aug., lib. 13 de Civ., cap. U.)
varielas quic inter codices (2) Ula ver annorum Hebros invenilur et nostros, neque de hc longaevitate dissentit; et si quid habel ita diversum ut verum esse ulrumque non possit, rerum gestarum fides ab

ill

qirestione de
,

vit

Malhusalem, non absurdum

ubi.supcranlibus viginli non convenit. (S. Augusl., lib.
)

est SHspiari, et in

illo alio

duobus annis summa 15 de Civit. Dei, cap. 13.

c lingu repetenda est ex qu inlerpretatum est quod habemus. Qiue facilitas cm ubique gentium prieslo sit, non tamen vacat quod, clc, ut supra. (Aug., lib.

i 15 de

Civit., c. 14.)

1533
dans ses autres citations,
S.

CHAP.

H.

SUITE DU

MME
,

SUJET.

1534

comme quand

il

assure que

chevque
bas.

d'un cautlege, dont nous parlerons plus

Jrme

tait

de son sentiment, quoique ce saint inversion des

terprte ait reconnu qu'il y avait de la faute dans les

Si l'auteur avait pris garde tout ce

que

je viens

annes des patriarches rapportes dans

la

de rapporter,

il

n'aurait pas fait

il

un

si

grand fond sur

si

Septante. C'est dans les questions sur la Gense, o

faisant mention des annes d'Adam et de ses descendants jusqu'au dluge, il dit nettement qu'il y a de la

cette autorit, et

ne

l'aurait

pas cite

souvent,

pour appuyer

la

Chronologie des Septante et pour re-

jeter celle de l'Hbreu.

faute dans celte dition (1). Et aprs avoir rapport la

H nous
arabe
livre

objecte ensuite le tmoignage d'un chrtien

corruption manifeste de
les

la

version des Septante dans

fait

nomm

Grgoire Abulpharages, qui dit dans son

annes de Mathusal qu'elle

le

vivre quatorze ou

quinze ans aprs

y
ait

dluge,

il

conclut qu'il faut qu'il

septime des Dynasties, page 72, que les Juifs ont abrg leur ancien calcul, pour avoir occasion de
n" est

de l'erreur dans les annes de ce patriarche aussi

la

rpondre aux chrtiens; que Jsus-Christ

pas

le

Lien que dans celles de

ergo ut

plupart des autres. Restt

et

vritable Messie, parce que le vritable Messie, selon leur tradition

,

quomodb

in plerisque ita
et in

in hoc sit error in

libris

ne devait se manifester qu'

la fin

du

numro. Siquidem
ita

Hebris
vixit

et

Samaritanorum
et

monde

qu'ils fixaient

aprs sept mille ans, au lieu

le

scriptum reperi. Et

Mathusal cenlum

octo-

que Jsus-Christ n'avait paru que vers

factum

milieu de ce
ita

ginla septem annis, et genuit

Lamech. Peut-on douter,

temps, selon leur nouvelle supputation. Atque

est
,

aprs cela, que S. Jrme n'ait reu et approuv les

ut indicat

eorum computus

manifestatum

annes du texte hbreu, et rejet celles des Septante?

Il

esse Christian millenario quinto, prop accedente

ad m-

ne pouvait point, ce

me

semble, se servir de termes

dium annorum mundi

sunt septies mille.

qui omnes secundum ipsos futur

plus clairs et plus forts pour s'expliquer sur ce point.

S. Julien

assure avoir tir de

a

nanmoins nous propose un passage qu'il la prface que ce Pre a mise

Voici

Cet historien est trop rcent pour nous engager

croire sur sa seule parole.
11

le

n'a pas plus de

400 ans,

traduction qu'il avait faite de la Chronique d'Eusbe

latin.

comme on

le

peut voir par son histoire qu'il a con-

de grec en
vie fugit in

comme

il

le

rapporte

Neque
talum

tinue depuis la cration du

et qu'il finit la
e

monde jusqu'

son temps,

Hebrorum
,

codicibus dissonantes

685 anne de
la

l'gire, c'est- dire,

11

annos inveniri
est lectitari
,

plus vel minus prout inlerpretibus visum

vers l'an 1284

depuis

naissance du Fils de Dieu.

sequendumque
traxit.

Mue

potius

quod exempla-

devait confirmer ce qu'il avance par l'autorit de quel-

rium multitudo idem

Pour moi,

je crois

que

s'il

qu'ancien Pre de l'Eglise

c'est ce qu'il

ne

fait

pas.

y a quelque chose conclure de ces paroles obscures

de
S.

Aussi en voyons-nous un profond silence dans toute

l'antiquit.

Jrme,

c'est plutt

en faveur de
celle

la

Chronolo-

Ceux d'entre

les

Pres

les plus

considra-

gie des

Hbreux, que pour

des Septante, puisqu'il

,

bles qui ont recherch la cause de cette diversit de

calcul
,

en rejette toute

la diversit

sur les interprtes

prout
il

comme

S. Augustin

S.

Jrme
ils

et plusieurs

interprelibus visum est lectitari.

Outre que

comme
il

autres, l'ont entirement ignor, et

ont mieux aim

toujours remarqu une grande conformit entre les

reconnatre de l'altration dans

tante
,

la

version des Sep-

exemplaires hbreux dans l'ordre des annes,

est

que de

la

prfrer en cette occasion au texte

cet auteur se

propos de
dit
:

les suivre et

de

s'y

attacher selon ce qu'il

hbreu. Et

mme

trompe quand
le

il

dit

Sequendumque Mue
idem
traxit.

potius

quod exemplarium mul-

que

la tradition

des Juifs porte que

monde durera

titudo

Cet adverbe

cet endroit au calcul de l'hbreu

Mue nous conduit en comme au plus sr.

,

sept mille ans, et que ce sera vers la fin de ce tempsl

que
le

le

Messie paratra.
et

J'ai

dj

fait

voir le contraire
Juifs

Mais enfin

quelle apparence que S.

la

Jrme

ait

tenu

par

Talmud,
mettent

par

le

tmoignage des

mmes,
monde,

un autre sentiment, en traduisant

sbe
,

Chronique d'Eu-

qui ne donnent que six mille ans la dure du

et qui
le
le

que celui

qu'il

enseigne et favorise en d'autres

temps de

la

venue du Messie aprs

occasions, et se soit dtermin pour la Chronologie des

quatrime millnaire. Ceux d'Espagne dont nous

Septante

vu qu'Eusbe lui-mme n'en a rien dcid,

est ais

venons de parler, taient du

il

mme

sentiment,

comme

comme
que

il

de

le

remarquer,

lorsqu'il parle des serait souhaiter

parat par ce que S. Julien de Tolde leur dit dans

:

annes des premiers patriarches.

les paroles

11

son troisime livre

Intrim manifeste patescit opinio

que

S. Julien

nous

cite, se

trouvassent

Ma

vestra vanissima,

qu

et

sextam adliuc seculi tatem

aujourd'hui dans celte prface. J'y dcouvrirais peuttre quelque chose davantage que S. Julien peut avoir
oubli,

expeclatis, et

seculum istud in sex millibus tanlm annis

stare confingilis.

Quelques chrtiens des premiers si-

comme

il

fait

en citant S. Augustin. Aprs

si

cles ont cru la vrit qu'il y aurait

un septime mil-

cela

je

ne m'tonne plus

la

congrgation de

l'u-

lnaire pour le rgne

du Messie

mais on ne trouve
fut

dice a not cet endroit des ouvrages de ce saint ar(i) Sciendum est qud usque nostris codicibus, ducentorum, et

pas qu'ils aient appris cela des Juifs. Ce ne

qu'une

ad diluvium

fausse consquence qu'ils tirrent du chapitre 20 de

,

ubi in

rum, genuisse quis dicitur; in annos et reliquos triginta qui sequuntur Fuerunt autem dies Adam, poslqum genuit Seth, septingenli anni,
, :

quod excurrit annoHebraeo habeateentum

l'Apocalypse, o nous lisons ces paroles

runl

Et regnave-

cum

Chrislo mille annis.

CHAPITRE
Continuation du
Il

II.

quia in ducentis erraverat con^equenter hic ponit septingentos. (Hieron., lib. deQiuest. Hebr.)

mme

sujet.

y a un point dans

la tradition

du Talmud, dont

1535
je viens

DFENSE DU TEXTE HEBREU ET DE LA YLGATE.

de parler, que
que
j'ai

1536

rserv un examen parla loi devait

plat

de

telle sorte qu'elles

;

ticulier. Elle porte

ie

temps de

durer
dj

jusqu' prs de 400 ans

qu'il n'y

montent toutes ensemble mais il avoue en mme temps

;

deux mille ans

fait voir,

jusqu'

la

venue du Messie.
ds

J'ai

a rien d'crit l-dessus

et

mme

il

recon-

par

le

tmoignage des rabbins mmes, que

nat

que

les crivains sacrs les ont

omises.

S'il s'loi-

ces deux mille ans ont

commenc

le

temps d'Apour
lui et

gne dans
de

les autres
il

supputations du texte hbreu et

braham quand
,

Dieu lui prescrivit des lois

pour toute

sa race. Cela

mme

est vident parla dis-

se contente de les expliquer, sans y faire mention d'aucune corruption. Il dit que le pre-

la \ulgate,

tribution et par la division que le

mille ans qu'il

donne
de

la

Talmud l'ait des six dure du monde, sans qu'il

davantage.

mier verset du chapitre 6 du troisime

qui

livre des Rois,

met

la

fondation du temple de Salomon l'an 480

soit ncessaire

s'y arrter

aprs

la sortie

d'Egypte, n'a point

le

t altr

mais
et

L'auteur cependant prtend que les deux mille ans

parce qu'il ne s'accorde pas avec

la

grand nombre

de

loi

ont

commenc

lorsque Dieu donna la

Sina, et
il

loi

aux
les

dure des anarchies,

il

qu'il

place dans le temps des

Isralites, sur la

montagne de
les

dit

que

Juges,

Juifs

ont corrompu
s est

critures, en raccourcissant le
loi,

naire, qui mrite

rai

y apporte une explication assez extraordiun examen particulier que je donnelieu,

temps qui

coul sous la
n'tait

pour nous

faire croire

en son

en

lui faisant justice

sur ce point au-

que Jsus-Christ
parce que
passs, et
les

point le

vritable Messie;

tant

que

je pourrai,
il

comme en
,

plusieurs autres, dans

11

2000 ans de

la loi n'taient

pas encore
il

lesquels

ne

s'est

pas loign de la vrit.

il

donne

mme
le

qu'il s'en fallait

beaucoup quand

80 ans au rgne de Salomon

le texte

ne reprend point
11

paru dans
Il

monde.
la

hbreu qui ne

lui

en donne que 40(1).

devait

premirement prouver que selon

tra-

avoue que l'historien sacr a omis ceux que ce prince

a pass dans le dsordre;
toire
qu'il
Il

dition des Juifs la loi de Mose dt durer

deux mille
qu'il

comme
(2).

celui qui a fait l'his-

ans avant

la

venue du Messie. C'est cependant ce

Il

de Sal a
en
suit
ait

dit qu'il n'a

rgn que deux ans, quoi-

ne

fait

pas.

cite la vrit

Joseph

et

Philon

le Juif,

rgn davantage
le

qui ont dit, en quelques endroits de leurs ouvrages,

qu'il

encore

texte

hbreu

et la

Yulgate jusqu'

y avait deux mille ans de leur temps, que

la loi

la captivit

de Babylone sans s'en loigner aucunequ'il a

s

avait t

donne Mose

mais

il

ne montre pas par

ment. O est-ce donc

raccourci dans

trouv que les Juifs ont

ces autorits que cela dt arriver selon quelque tradition Judaque.

les saint

livres le

temps qui

s'est

coul

sous la loi? Est-ce cause qu'il n'est fait mention dans

il

D'ailleurs Philon parle fort incertainement, et

fait

les critures

que de quatre rois de Perse

en
aient

quoique

les

assez voir que ce qu'il

dit

est plutt

en devinant,

historiens

profanes

compt quatorze ou

qu'aprs l'avoir examin srieusement. Kai nleiw*

'xwv
5ie/>j).u0oTtov
]

quinze? Cette raison tomberait d'elle-mme, parce

(to

fxh KApio o^ iyoi )iystv rosa,

//./)

que

les crivains sacrs

ne se sont point appliqus

,

Tziu o'ov

Zivfcllia. 'r/j)

pv)//a

ye aro
s'il

//.ovv

twv

faire les histoires

utz'

de ces sortes de nations

et qu'ils

tou

yeypa/*/Asv>v, xivyj-yai.

Comme

disait

que

les

n'ont parl de leurs rois que par occasion en ce qui

regardait le peuple de Dieu.
Si d'ailleurs les Juifs se

Juifs n'ont os rien changer dans les livres que Mose a

crits depuis

deux mille ans. Et quoique

je

ne

l'aie

point

sont arrts au sentiment de leurs rabbins, qui n'en

supput, ajoute-t-il, je crois qu'il g en a davantage.

comptent que quatre,

et

ne donnent que trente-huit

le

Mais

s'il

avait bien compt,

il

en aurait trouv bien

ans au rgne des Perses (3) aprs

temple,
il

rtablissement du

moins.

ne s'en

suit pas qu'ils

aient supprim les

Pour ce qui
dit

est de Joseph,

il

est vrai qu'il a

souvent
loi

autres des critures saintes. C'est aussi ce que notre

que l'espace de temps qui

lui,

s'tait
;

coul sous la

chronologiste n'ose avancer.

Comment donc
qu'il

a-t-il

pu

jusqu'

a t de

deux mille ans

mais

il

parle de

assurer que les Juifs ont corrompu les saints livres,

la sorte, parce qu'il a voulu

un peu exagrer, pour

garde de

pour empcher qu'on ne

vrifit

y avait deux

maintenir Appion et aux Gentils l'antiquit de sa

religion, outre qu'il n'y prenait pas
si

mille ans que la loi avait t

donne Mose, quand

prs;
je

Jsus-Christ est venu dans le monde,

t promis par leur tradition
vait
? Il
;

comme
semble
il

il

avait

parce que son calcul en approchait assez,

le ferai voir plus bas.

comme

me

qu'il

defait

en donner quelque preuve

il

cependant

n'en

Ce

qui m'tonne

ici,

c'est

que notre chronologiste

en raccourcissant

rien, et

fait

voir au contraire qu'ils sont tout--fait

assure hardiment que les Juifs ont corrompu leurs

critures et
les saints livres,
loi.

innocents de ce crime.
Il

le
il

temps
vient
ils

ne parat pas beaucoup plus exact, quand

les

il

dit

qui s'est coul sons la

Et nanmoins quand

que

premiers chrtiens ont press

les Juifs

de re-

dans

le dtail,

il

ne nous marque aucun endroit o

:

connatre Jsus-Christ pour leur Messie; parce qu'il a

aient introduit cette corruption

au contraire,

si

on

paru dans

le

sixime millnaire, et aprs 2000 ans de

considre

le reste

de son livre, ses tables et son ca-

non chronologique, on y trouve partout une grande conformit avec le texte latin. Il reoit les annes du
rgne de chaque juge,

(1) 3 Reg., cap. 11

(2) (5)
1

2 Paralip., cap.

9.

comme
la

elles sont
Il

marques

dans cet original

et

dans

Yulgalc.
qu'il

y a entreml
lui

Reg., cap. 13. Juxta senlentiam rabbi Jos Pcrsarum imperium stante templo,viguit triginla etocto annis, Grcorum centum et octoginla, Macchaborum centum et tribus annis. (Seder olam latine versum Genebrardo,
rap. 30.)

la vrit ses anarchies,

tend tant qu'il

4557
loi,

CIAP. H. SUITE
c'a t l le

DU MME SUJET.
ment, je souhaiterais fort apprendre de
j

!5o8
lui,

selon leur ancienne tradition, et que chronologie du motif qui les a ports corrompre la
texte hbreu.
Il

il

trouve

dans ces deux paroles de l'criture,

bus,
la

in novissimis die-

que

la loi

devait durer deux

?

mille ans jusqu'

tout son avance tout ceci dans sa prface et par

venue du Messie

qui est le

Pre, ou l'interprta
?

en apporter aucune preuve, et sans en prode l'antiduire aucun vestige, ni aucun tmoignage ne trouvons pas qu'aucun des anquit. En effet nous
livre sans

qui leur a jamais donn ce sens

Secondement, quand bien

mme

elles se devraient

expliquer des derniers temps de

la loi

de Mose

(c'est

convaincre ciens Pres de l'glise aient entrepris de tradition. Ils l'opinitret des Juifs par cette sorte de Fils de ont laiss la vrit dans leurs livres que le

tout au plus ce qu'elles peuvent signifier, et ce qu'il

en peut

tirer), elles

se seraient toujours vrifies la

la

naissance de Jsus-Christ qui

devait abroger, pour

qu'il ft

Dieu devait paratre aprs six mille ans de la dure

du

en substituer une autre plus parfaite, sans

n'

monde; mais ils n'ont prtendu parler que de son second avnement, lorsqu'il viendra juger les hommes,
et c'est
le

cessaire qu'elle et dur deux mille ans entiers.

Troisimement, plusieurs savants docteurs

terprtes les

et

in-

pour cela

qu'ils

croyaient

communment que
Le pre-

ont

expliques ou du dernier ge du
ni le

monde ne

subsisterait
les

que

six mille ans.

monde, sans en marquer

dure, ou
nations de
natront
effet

commencement
foi, et

ni la

mier qui a lch de

convaincre par cette tradition

;

mme

de

la fin

du monde, quand

toutes les

a t S. Julien de Tolde

et

mme

ce ne fut que

la terre

se convertiront la
le

recon-

parce qu'ils la lui avaient objecte les premiers; et

tant s'en faut qu'il
il

Jsus-Christ pour

vritable Messie.
cette explication

En
au

l'ait

crue vritable, qu'au contraire

le texte

Hbreu confirme

soutient partout qu'elle a t inconnue aux sicles

chap. 2 d'Isae, d'o l'auteur semble avoir tir ces paroles.

prcdents, que les aptres et les premiers chrtiens

l'ont ignore, et

Nous

lisons et erit in novissimo dierum,

les a

comme

que toutes

les raisons qu'ils

propo-

saint

Jrme

tournes dans

la

mme

occasion au

saient ces perfides n'taient appuyes que sur l'criture,

et sur
il

chap. 4 de Miche. C'est ainsi que l'criture appelle

les

prdictions

des

prophtes.

Voici

ordinairement

la fin

du monde, comme on peut

et particulirement
cite fort

le

voir

comme
Erviges

parle dans son prologue qu'il adresse au roi

dans plusieurs endroits,

5 d'Ose que l'auteur
dit

au chap.
il

Deinde secundi

libri srie

decurrente, per osest

effici,

mal propos, o

est

tensam Apostolorum doclrinam id curalum

que

les

Juifs se convertiront et reconnatront Jla fin

qubd rcvelata plenitudo temporis, qu Chrislus

Domini, cterisque credentibus

in

carne
|

sus-Christ pour leur Sauveur

des sicles

In

apparuit, non in annis a principio mundi collectis,

discipulis
legis et
sit

novissimo dierum.

C'est encore dans ce sens que J-

oslensa, sed

remie se sert des

set

mmes paroles dans

le

chap. 50, ver-

proplielarum testimoniis prodita.

Il

rpte
il

la

24

Non

avertel

iram indignationis Dominus, donec

:

mme
Dieu

chose dans tout son premier livre, et

ajoute,
fils

f'aciat et

comptent cogitationem cor dis sui

in novissimo

qu' la vrit les Pres ont toujours cru que le

tait

de

dierum

inlelligelis ea.

n dans

le

sixime et dernier ge du monde,

Enfin, quand bien elles devraient s'entendre du pre-

mais

qu'ils n'ont

jamais cru que chaque ge dt durer

mier avnement du
de
en
les expliquer
les

Fils

de Dieu,

il

est

encore

facile

mille ans(l). L'auteur

mme n'a pas

le

putellementdissi-

en faveur du calcul du texte Hbreu, dure du

vivifica

muler

le

sentiment de S. Julien,
fait

qu'il

ne nous

l'ait

suf-

accordant avec celles d'Habacuc (c. 5), qui

la

fisamment

connatre en

citant.
alicubi

Numquid
specialiter,

aut
in

semblent placer l'Incarnation au milieu de

per legem, mit per prophetas,

sexto

monde, Domine opus tuum

,

in

medio annorum

millesimo

nascilurus prdiclus est Christus.

Ce

illud

in

medio annorum nolum fades, et en disant

le

sont les paroles de ce Saint, rapportes par l'auteur:

que Jsus-Christ a paru effectivement vers

du monde sur
L'on
le

milieu

comme

s'il

disait

que cette tradition, que

les Juifs fei-

penchant de sa

fin.

gnaient de son temps, tait nouvellement invente,

me

dira peut-tre que les Septante ont

donn

parce qu'elle n'avait aucun fondement dans

tures saintes. Ainsi
si

les

cri-

ce saint archevque
le

met

la nais-

un sens bien diffrent ce verset d'Habacuc, lorsqu'ils ont traduit In medio duorum animalium cognosceris '
:

sance du Sauveur dans

sixime millnaire, c'est

mais
siste

seulement pour confondre

les Juifs, et leur

qu'il s'attache
si

fermer

la

on y prend garde, toute que dans les accents, et

si

la diversit
si

ne con-

on

lit

le
,

mol ww;
on irou-

bouche;

et c'est

pour cela

fort la
|

avec un accent circonflexe sur

la

dernire

version des Septante.

vera dans ces paroles un sens trs-conforme au texte,

dit notre auteur,
les Juifs
<

Quand

<

je lis

encore ce que

que

en tournant,

in

medio duarum vitarum

ou bien, dua-

les

premiers chrtiens ont press

de recon-

ram tatum,

etc. C'est la

remarque que plusieurs an-

natre Jsus-Christ

comme le

vritable Messie, qui,

ciens ont faite, selon le rapport de Svrian (I) vque

selon les prophtes, devait paratre vers les derniers

de Cabales en Syrie, contemporain de S. Jean Chry-

temps de
(1)

la loi, in novissimis diebus

premire-

sostme,

et

son grand adversaire, qui ont prfr

celte dernire leon la premire.

Sur quoi

il

sera

Dicimus quidem sine errore, qud instar sex illorum dierum, sex quoque a?lales seculi dislinguantur sed non dicimus, ut ips sex selates in sex mil:

bon de remarquer en passant, que pour

Gabal., (1) Sever., episc.

justifier le

libus annis distinguante. (S.

Jul. Toletanus,

lib.

interOpusc. PP. Graco-

Demonst.)

rum, Combefis.

latine donata.

, ,

*539
texle

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA VULGATE.

Hbreu
et la

m<\
la
;

version des Sepiante,

il

est nces-

contre les chrtiens que

le

temps de

manifestation
et d'un autre

saire de lire l'un et l'autre sans s'arrter

ni

aux accents,
;

du Messie

n'tait pas

encore accompli

aux points qu'on a ajouts dans l'Hbreu

si

et

mme

en prchant partout que Bar-cochebas tait ce messie

qu'ils attendaient depuis
ils

d'examiner

ces

interprles

n'auraient point pris

longtemps? Ne

lui auraient,
fai-

quelqu'une des lettres N,

\ \
si

qu'on

nomme communlieu

pas reprsent que

le

cinquime millnaire ne

ment

evi, et

dont on se servait alors au

de points

sant que

commencer

(selon le texte

Hbreu

qu'il

au-

et.de voyelles,

comme

elles eussent l radicales.

rait falsifi) ils

avaient encore mille ans

attendre

Celte rgle est trs-utile dans celte sorte de critique,

et

je

ne

l'ai

omise dans

le

chap. 8 de
fort

la

premire

que Dieu leur devait envoyer? Et bien loin que ce changement introduit dans les critures et ferm
celui
la

partie, que parce qu'elle est

connue.

Quelques
mais pour
j

bouche aux chrtiens,

le

ils

taient toujours en droit

tait
il

ailleurs ont voulu, la vrit, la dcrier;

de

convaincre

que du moins son messie

sa

sup-

peu qu'on
trs-juste
l'a

veuille

s'en servir,

on trouvera qu'elle est

pos, puisque selon

paraissait qu'au

nouvelle supputation

ne

et trs-raisonnable,

comme
2 de

le la

P.

Simon
du
|,
j

commencement du cinquime
le

mille

fait

voir

amplement au
8.

livre

critique

naire, et

non pas dans

le

sixime; qui selon notre

la

Vieux Testament chap.

auteur, tait
III.
|'

temps marqu pour

la

venue du vdes an-

CHAPITRE
Que
les

ri table

Messie, selon

tradition

commune

annes du

texte
,

Hbreu n'ont point

ni par

corrom-

ciens Juifs, et des premiers chrtiens.

Il

pues par R.
temps.

Akibah

aucun autre de son

ne peut point dire que cet imposteur n'a

calcul

cor-

rompu ce
j'ai

qu'aprs

la

mort de son prtendu

Tout ce que
que Rabbi
faire passer

dit

dans

les

deux chapitres prcfait

messie

qui fut vaincu, et tu par les

Romains parce
;

dents paratra plus clairement quand j'aurai

voir

que, selon les histoires, Akibah

fut aussi tu la prise

Akibah,

que notre

clironologisle veut

de

la ville

de Bether, o
il

il

s'tait retir

avec son Baril

pour

le

corrupteur de l'ancien calcul du

cochebas, donl

tait

cuyer; ou du moins

ne

lui

texte
Il
c

Hbreu,
dit

n'a jamais
le

commis ce crime.
Talmud, au
et trait

survcut que fort peu dans une troite et obscure pri-

donc dans

dernier chapitre de son livre

le

son

selon quelques historiens Juifs

ainsi

il

lui

a l

qu'il est

rapport dans

du Sancontre
ils

impossible de corrompre et de raccourcir

logie.

la

chrono-

hdrin

que Rabbi Akibah

les

un autre appel Rabbi

tirait

Mais

il

n'y a pas d'apparence

que l'auteur veuille

Samlay supputaient
eux de
si

annes, dont on

se servir de celle dfaite, parce qu'il prtend que cette

falsification

puissants arguments; et qu'ainsi

ont

avait

faite,

et
le

mme

introduite

bien pu les changer et les abrger. Secondement

dans

la

version

d' Aquila,

vers

milieu de l'empire
la

que Rabbi Akibah

eu pour disciple Aquila, fameux

,

d'Adrien, lequel nesurvcut que deux ans

dfaite

apostat du christianisme

qui

donna au public deux

des Juifs aprs avoir tenu l'empire prs de vingt deux

ans.

versions Grecques de l'criture entirement gtes

et falsifies,

que lac irruption du texte Hbreu avait

d'Adrien. Enfin
ajoute que
et passait

Ce que

le

Valmud rapporte des supputations, que

deux Rabbins, ne prouve point
:

t concerte ds ce temps-l, c'est--dire, vers le

faisaient ces
| I

qu'ils

milieu de

l'empire

il

aient raccourci des annes de l'criture

t dtourns,
s'ils

ils

en eussent
le

cet Akibah avait

beaucoup de disciples,
d'entre les Juifs
,

avaient eu

dessein de

faire,

pour

le

plus savant

et avait tant

par

la

crainte

qu'on ne leur eut reproch qu'ils d-

de crance sur leurs esprits, que ce

fut lui qui dclara

il

>j

(misaient ouvertement par ce changement ce qu'ils

que Dar-cochebas
ce Rabbin
le
si

tait le

Messie; d'o
et
si

conclut

prchaient

au peuple,

pour

les

porter

suivre

que
<

fameux

entreprenant, qui

leur prtendu messie,

comme
dit

je viens

de montrer.

corrompit

sens des critures pour faire un messie,

la lettre,

Outre que

le

Talmud ne

pas que les annes qu'ils

tirait

<]a bien

pu corrompre

pour

faire

de

la

peine

supputaient fussent celles dont on

si

contre eux de

aux chrtiens.
Voil jusqu'o notre auteur pousse ses conjectures.

puissants arguments,
faire

comme

Fauteur voudrait nous

le

croire,

il

devait auparavant
liraient

nous prouver

Mais

il

ne prend pas garde

qu'il dtruit

par
,

l tout

ce

que

les chrtiens

alors de
les

forts

arguments
que je

qu'il soutient

dans
ici

le

reste de son

livre
le

et ce qu'il

contre les Juifs en

supputant
cration du

annes qui se sont

c'est ce

prtend encore
breux.

maintenir contre

calcul des

H-

passes depuis
lui ai

la

monde,

contest ci-dessus, et c'est ce qu'il ne vrifiera

En

effet

si

ce Rabbin avait t le corrupteur des

s'il

jamais.
Enfin, quand bien,

critures hbraques;

avait retranch quinze cents ans

,

mme
son

Aquila

aurait

donn de
ne

de la vie des anciens patriarches

qui
s'est

et

raccourci

le

temps

fausses versions de l'criture,

sous les

auspices et
il

coul sous la

loi

pour empcher
est le

les chrtiens
,

sous

la

direction de

matre Rabbi Akibah,

de prouver que Jsus-Christ

parce
qu'il

vritable Messie

s'ensuit pas qu'ils en aient falsifi l'original. Saint J-

a paru dans

le

sixime millnaire , selon la

rme qui

remarqu

les faussets

de cet interprle,

tradition des Juifs; aurait-il os en proposer une autre ceux de sa nation sitt aprs Noire-Seigneur? N'auraient-ils pas cru qu'il se
ft
,

n'a pas laiss

de reconnatre
parce

l'intgrit
qu'il a

du lexte h-

breu et de
tat

s'y attacher,

vu que cet apos-

moqu

d'eux, ou qu'il

ne

l'avait

pas traduit fidlement dans les endroits

et perdu le sens

commun

en soutenant d'un ct

qui favorisent le Christianisme, qu'il trouvait encore

4541

CHAP.
,

III.

INTEGRITE DU TEXTE HBREU,

Il
[

etc.
fait

4542
de ne point ajouter cette

ions entiers et sans corruption

et qu'il leur avait

aurait encore

mieux

donn de fausses interprtations. C'est ce qui paort malice ce saint docteur conclure avec raison que la jamais pousss corrompre la des Juifs ne les avait
falsifier et lettre de cet original, mais seulement en

clause,
tire

que de l'appuyer de

l'autorit
il

de S. Augustin,

de l'endroit

mme

purge les Juifs du crime

ce saint docteur dit que
n'est point arriil

que l'auteur leur impose.

la

Si

diversit des

deux chronologies

supprimer
Il
il

le vritable sens.

ve fortuitement, nec casum redolet, sed induslriam,

faut que noire auteur ait pressenti tout ceci

fini

quand
si

en rejette
la

la faute

sur l'adresse du premier copiste de

la

sa conjecture par ces paroles

lui qui l'a altr,
et
il

Toujours,
soit

ce

version des Septante, et non pas sur

malice des

n'est pas

(mil

que ce
;

quelqu'un

Juifs.

de ses matres

de ses

prdcesseurs

car,

comme
;

dit

En

effet, s'ils

avaient voulu nous cacher le temps^

ils

",

saint Augustin, cela ne s est point fait fortuitement

il

mais

de l'heureux avnement du Fils de Dieu, dans

n'au-

fait

voir par

que tout ce

qu'il

que ses vues sont bien courtes, et dit contre le texte hbreu et sa chro-

raient point mis la tradition dont je viens.de parler

le

Talmud, qui

fut

compos vers
de
l'glise
;

le

commence-

nologie est fort incertain. Je ne veux que ses propres principes pour dissiper toutes ces imaginations. Les
Juifs, dit-il

ment du septime

sicle

ils

auraient cor-

dans
le

le

chap. 3, ont

falsifi les

livres

h-

rompu ou supprim la belle prophtie de Daniel qui nous la marque si clairement c'est cependant ce
:

breux dans

temps

qu'ils en taient

les seuls

dposila

qu'ils n'ont

jamais

fait

et

si

son

livre n'est pas

ils

au

taires, lorsqu'il n'y avait

qu'eux qui entendissent

la

lan-

rang des prophtes dans leur canon,

tendu pour cela nier
prophties, ni qu'il
ciale
qu'il

n'ont pas pr-

gue de leurs pres,

et

pendant que

plupart des chr-

ne contienne de vritables
par une inspiration sp-

tiens ne s'en souciaient pas, parce qu'ils ne les regar-

ait t crit
ils

daient que
l'histoire

comme

des livres scells. Si nous consultons

s'est

du Saint-Esprit;
11

n'en ont jamais dout, quoi

de ce qui

pass dans l'glise depuis

qu'en dise l'auteur.

le

suffit qu'ils l'aient

insr dans
qu'ils ap-

l'Ascension de Noire-Seigneur jusqu' R. Akibah, nous

canon des saintes critures parmi ceux

trouverons que les choses taient dans des dispositions

pellent fChetuvim,

ou hagiographes, pour nous con-

bien diffrentes de celles-ci. Eusbe de Csale

vaincre qu'ilsle reconnaissent pourdivin etcanonique,

aussi bien que les

re (1) nous apprend que

nombre des

Juifs qui se

Psaumes de David,

les

Lamentations
qu'ils
ils

convertirent notre sainte religion pendant tout ce

de Jrmie,
ont

le livre

de Job, et plusieurs autres

rang, et

temps
Mvploi-j

allait
07wv>

l'infini, ce sont
g'x

ses propres ternies

mis dans

le

mme

dans lesquels

TtpiToy.-Tji

si;

tb>

' xp t7r J JtS7ti*TeuxT6y.

avouent
ils

qu'il y a

de vritables prophties. Et quand

ils

Que

l'glise de

Jrusalem

n'tait
les

compose que de
la

ont ni que Daniel et David fussent prophtes,

ceux de cette nation, et que

vernrent successivement
taient
Ils
,

voques qui

gou-

n'ont voulu dire autre chose, sinon que leur faon de

vivre dans les embarras de
la

au

nombre de quinze,
eV.

cour

et

du

sicle

ne

Hbreux

et circoncis, ol ro&vTes
la

tqs

wfuxo^i.

ressemblait pas celles des autres prophtes, qui ont

entendaient donc tous

langue hbraque aussi bien

que ceux
gogue

qu'ils avaient laisss

dans leur opinitret;

la

men une vie entirement des hommes.

voir l'incertitude

diffrente de celle

du

reste

et si leur affection
(2) les

pour

les
les

crmonies de

Syna-

Notre restaurateur de l'antiquit

fait

encore assez

engagea

garder toujours jusqu'

o
et

il

est
la

de

la

corruption des annes

Io

ce temps, est-il vraisemblable qu'ils auront nglig

la lecture

du texte hbreu
Juifs ont

de

Vulgate, lorsqu'il produit

de

la

Bible hbraque qui en tait une des

conjecture de Georges Syncelle, qui a cru que le*

plus considrables? D'autant plus qu'elle leur servait

efficacement pour justifier leur conduite et rendre
raiils

eu

la

hardiesse de commettre cet atlentat v

peut-tre pour autoriser les fmariages prcipits par

son de leur

foi

leurs compatriotes avec lesquels

l'exemple de ces anciens patriarches.

Scaligcr (1) n'a point donn d'aulre rponse cette

vivaient, et pour confondre leur perfidie par les t-

moignages des prophtes.

glise fut fonde, les aptres
les livres

Outre
lui
:

que quand celte

imagination, sinon qu'elle n'en mritait aucune, parce

qu'elle est

laissrent sans doute

le

absurde et ridicule. Cependant, quoiqu'elle

de l'criture sainte

comme donc
et

texte

semble assez juste,

plaindre, ainsi qu'a

comme
fait

l'auteur

pourrait

s'en

hbreu de
la

tait alors sans corruption,

que

les fidles

notre Pre Goar dans ses

le

Jude taient dj accoutums

la lecture

qu'on
il

notes sur l'ouvrage de Syncelle, je veux bien

tisfaire,

sa-

en

faisait

dans

le

temple, et dans les Synagogues,

qu'il

en disant que

les

mariages prcipits ne sont

le

n'y a point de

doute

leur fut laiss

comme

la

pas criminels, et qu'ils l'taient encore moins dans

rgle de leur foi et de leurs

murs

il

faut

donc con-

temps de ces patriarches, auquel

pler
l'univers.
(2)

il

s'agissait

de peu-

clure que taudis que cette glise subsista de la sorte,

c'est--dire, jusqu' la prise de

De

plus je trouve que S. Chrysos-

Jrusalem par Adrien

lme

mme

conseille les parents de marier leurs

tablir des trangers,

qui en chassa tous les Juifs et les Chrtiens pour y il a t impossible R. Akibah,
et ses prdcesseurs qui

enfants de bonne heure auparavant de les engager

dans aucun emploi sculier

7TTff0at, ut virgo

ib

nxp$vw izv.pOhu

demeuraient tous dans

la

virginicopuletur, dit ce grand

aw homme.

Jude de

la falsifier.

Enfin

il

me

semble que ce

n'tait pas trop se pres-

(4) Hst. cap. 3, et lib. A, cap. 5.

(2) Act. cap. 45, et cap. 21, v. 20.

4) In Notis ad Chronolog. Euseb. 2) Opusc. de educ. Liberis, apud Combefisium.

1543

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA VULGE.

Mais
il

mi
;

ser que de se marier Fge de vingt-huit ou trente

ans, qui est

le

plus bas auquel on trouve que ces pa-

triarches ont eu des enfants selon le texte hbreu. Si

que cela vienne des crivains qui ont jug propos de s'en rapporter et de se conformer au texte Hbreu dans cette occasion parce que les copies
faut
les plus

Isaac et quelques autres ont tard plus longtemps

se marier, ce fut
tinence,
et

un

effet

de leur amour pour

loi

la

con-

anciennes, et qui passaient pour les plus authentiques de celte version grecque, ont toujours mis

non pas ^d'une

impose

tous les

hommes. L'on peut conclure maintenant que ceux

du
texte hbreu, n'ont jamais

qui
j

ont voulu prfrer la chronologie des Septante celle

naissance de Lamech l'an 167 de Mathusal. Eusbe de Csare l'a ainsi trouv dans l'exemplaire qu'Origne avait mis dans ses Exaples, qui tait considr,
la

eu aucune raison con-

comme j'ai
dans tous

dit si souvent,
;

pour

la vritable traduction
la

vaincante pour accuser les Juifs d'avoir corrompu leur

calcul,
et

des Septante

et

il

assure qu'on voyait

mme chose

que leurs conjectures ont t plus imagi-

les autres

de son temps, selon lesquels Ma-

naires que vritables.

<

ihusal avait survcu au dluge prs de quinze ans

CHAPITRE
du

IV.

entiers. Olzo
TTpsv?

(Ma0ou<7).a) Aocz t$ Tiavra^cO pilov,

1

Que

la chronologie

texte hbreu et de la Vulgate est

rh

xTax) ut7 v.y

i

'ireei

u.

Et

si

George Syncelle

plus assure que celle de la version des Septante.

n'avait l fortement persuad qu'il fallait lire de la

Tout ce que

j'ai dit

jusqu'ici est, ce

me

semble, ca-

sorte dans

la

version des Septante

il

se serait bien

pable d'branler les esprits les plus prvenus contre

les Juifs sur celle malire,

donn de garde de tomber, comme

faute
,

il

a fait,

dans celte

et

de les convaincre que

que l'exemple de plusieurs savants chronolo,

ni la haine

que celte nation a toujours porte au

gistes (1)
fait

et le

grand bruit que celte

,

difficult avait

christianisme, ni leur perfidie n'ont jamais l jusq'u

dans l'glise

et la raison
,

mme

l'avertissaient

ce point que de corrompre l'criture,

chronologie. Cela tant,
il

mme

dans

la

d'viter, et

de suivre l'Hbreu

du moins dans

celte

n'y arien maintenant qui

le

occasion. Enfin les ditions latines tires de celle des

m'empche de Conclure pour

texte hbreu et

sa

Septante

et

particulirement
le

l'ancienne Yulgatc
dfaut, montraient

chronologie, et de rejeter celle des Grecs.

dans lesquelles on trouvait

mme

Je veux nanmoins encore appuyer cela par quel-

videmment

qu'il n'tait

pas nouveau.

que autre preuve plus

efficace, et qui

semble dcider

Si l'dition des Septante a l sujette ces change-

entirement cette cause en faveur du texte hbreu et

ments, qui ne sont venus que de l'adresse des copistes, et

de notre Yulgale. C'est par

se trouve dans le calcul des

la

grande uniformit qui

et

non pas de leur ngligence,

,

dit saint
,

Augustin,

Hbreux anciens

mopar

non casum redolet

sed industriam

le texte

hbreu

dernes, auquel on ne voit aucune varit pour les an-

comme

j'ai

dj dil, en a t heureusement exempt,

:

nes qui ont prcd

la diversit

la

naissance d'Abraham

et

son calcul a toujours t uniforme

plus anciennes versions,

il

a l suivi des
la

qu'on remarque partout dans les chronoet qu'on

fait

non seulement de
la

Yulgate,

logies qu'on a faites autrefois,

encore

mais encore de

la

Syriaque, de

Persique et de l'A-

aujourd'hui sur la version des

diffrents exemplaires grecs
vis.

Septante, selon les

les

rabique, et de toutes les paraphrases Clialdaiques,

com-

que

auteurs ont sui-

me

il

est ais

de

le vrifier

dans

les bibles Polyglot-

Ce qui sans doute

ils

est

une marque vidente que

les ont

tes; et

mme,

quoi qu'en dise notre auteur, Josphe n'en

les copistes

ont dispos les annes de ces patriarches

a point tenu d'aulrc,

comme
pues.

ont voulu, et qu'ainsi

ils

corrom-

Notre chronologiste

( 2)

comme je le ferai v mme ne fait

voir plus bas.

point de

diffi-

cult de prfrer l'Hbreu

aux Septante dans plusieurs

des annes de

S. Augustin (1) a

reconnu cette corruption,

comme

occasions,
thusal
,

comme

lorsqu'il parle
,

MaII

nous avons dj vu en parlant des citations de S.

Julien de Tolde.

do Lamech

et

de Thar, pre d'Abraham.

fils

La raison qui Ta pleinement conc'est

ait

donne 187 ans au premier quand Lamech son

quit,

na-

vaincu de cette falsification,

version,
il

que, selon celte

au lieu que,

comme j'ai

fait

voir, les exemplai-

faut

que Mathusal

vcu plus de qualui paraissait

res les plus anciens et les plus authentiques de cette

torze ans aprs le dluge, ce qui

im-

traduction grecque le font seulement g de 167 ans.

Il

possible et plusieurs de son temps, parce qu'ii n'y

dit

encore que Lamech avait 182 ans quand No son

eut que huit personnes qui se sauvrent dans l'arche,

savoir,

fils

vint

au monde,

et qu'il

mourut g de 777 ans

:

No, sa femme, ses

trois

enfants,

et

leurs

comme nous
No naquit
mourut
la

trouvons dans l'Hbreu

et

toutefois

femmes. S. Jrme en

a tir la

mme

conclusion dans

l'on a toujours lu

dans
e

la

version des Seplante, que

et

ses questions sur la Gense,

et s'est dclar

pour

la

188 anne de Lamech,

de 763 ans
,

que Lamech
,

supputation des Hbreux.

l'ge

selon quelques ditions

to? sSo/jiyj/ovTa.

L'on dira peut-tre

qu'il se

trouve aujourd'hui des

ou de 723 selon Eusbe xar

L'auteur
celle

exemplaires grecs qui lcnl celle difficult, parce qu'on

mme

reconnat,

aprs saint Augustin, que

,

y voit que Mathusal engendra Lamech de son ge

aulres.
,

la

187 anne
portent les

faute n'est point arrive fortuitement

celle qui se trouve

non plus que

naissance

et

non pas

la 167

comme
la

dans

les
le

annes de Mathusal.

De
le

sorte

que Mathusal, selon

supputation

Enfin, lorsqu'il

marque

temps de
la

la

qu'on peut tirer de ces exemplaires est mort six ans

de Thar

il

ne s'accorde point avec

version des

devant

dluge.

(1) Lib. 15 de Civit., cap. 11, 13 et 14.

(1) Euseb., in Chron, (2) Aucior. Antiq., in

canon. Chronol,

>

15.45

CHAP.

IV. CHROlN.

DE LT1BR. ET DE LA VULG. PRFRABLE A CELLE DES LXX. iU

e
'

Septante, dans laquelle on trouve qu'elle arriva la 79 anne de la vie de Nachor, selon les anciens chronologucs, et plusieurs exemplaires, ou cent ans aprs
,

vint au

monde,
que
si

et qu'il

vcut encore 800 ans aprs.

De

sorte

Adam

avait vcu cent ans devant la

la

mort d'Abel,
Seth,
il

et

150 ensuite, jusqu'

naissance de

selon ceux de

Rome

et d'Espagne. *I1

ne

suit

pas non

faudrait que sa vie et dur

1050 annes

plus de ce que nous lisons aujourd'hui dans Je chapitre

c'est quoi les auteurs des

deux paraphrases n'ont

pas plus fa-

6 de Josphe, que Nachor engendra Thar l'ge de 120 ans. Il se conforme davantage avec l'Hbreu et notre

jamais pens.

R.

M oses (1),
:

fils

de Majemon, ne

lui est

Vnlgalc

qui donne 29 ans

Nachor

lorsque Thar

vorable
vre
!

il

semble

mme

qu'il n'a

jamais vu son H
d'autres livres

naquit. Toute la diffrence qu'il y a sur ce sujet entre

puisqu'il n'est point

le

divis en

son canon chronologique et notre original, ne vient que de ce qu'il a ajout de lui-mme un centenaire en
,

comme il
il

suppose dans sa citation, mais en plus'il

sieurs parties, cela soit dit en passant; car

|

l'avait lu,

faisant
fils,

Nachor g de 129 ans

la naissance de son

aurait trouv que bien loin que ce rabbin soutienne

sans qu'il semble avoir t prcd par aucun au,

qu'Adam

a vcu l'espace
il

de 150 ans en continence

assure au contraire
<

teur considrable, ou pour son antiquit

science. Si donc
la

ou pour sa
t sus-

aprs la mort d'Abel,

qu'il

en
il

version des Septante

lui a

eut d'autres devant Seth,

duquel seul nanmoins

pecte en ces endroits, et dans plusieurs autres,

il

comme
si li-

est dit

dans l'criture,
;

qu'il

l'engendra son image e*

serait

ais

de
se

le l'aire

voir, et

s'il l'a

laiss

sa ressemblance

parce que les autres qui l'avaient

brement pour

conformer l'Hbreu, parce

qu'il a

prcd depuis Abel vivaient plutt

comme des htes

qu'ils faisaient

t persuade qu'elle y avait t

corrompue adroitement
dans

que

comme
;

des hommes, par l'abus

et falsifie, devrait-il croire qu'elle fui plus fidle

de leur raison. Unde, conlinue-t-il,

dicitur
rilus,

in

Medrasch,

tout le reste

<

per integros, centum triginta annos meros Spiest,

Tout ceci
s'est

n'a point t suffisant

la

pour

le satisfaire,

il

hoc

Dmones
autem

genuit.

Quando

verb placuit

imagin avoir trouv dans

paraphrase Hirocorruption que

les

Deo lune

in imagine et similitudine su genuit, sicut

solymilaine quelques marques de

Juifs ont introduite

la

<

dicitur, vixit

Adam
ni

centum
et

triginta et tribus

dans leur ancienne chronologie, et

<

annis, genuitque

ad imaginent

similitudinem suam,
le
ait

mme qu'ils
livres et

en ont laiss quelques vestiges dans leurs

c

11

est

donc vident que

R. Moses, ni

livre qu'il

dans leur tradition,

Car, ajoute-t-il, c'en est

cite,

ne conviennent pas qu'Adam

pass cent

une commune parmi eux,

qui les ont suivis,

et

mme
fut

chez

les

Arabes,
la

trente ans sans avoir

commerce avec

sa

femme,
e

et

qu'Adam
exactis

130 ans depuis

qu'au contraire

il

ne s'loigne aucunement de

l'h-

mort d'Abel sans connatre

sa

femme. Et
les paroles

cognovit

breu, qui met la naissance de Seth la 130 anne de

la vie

t t
<

Adam uxorem suam

centum

et triginta

annis

d'Adam.
lit

poslqum occisusesl A6e/. Ce sont

du Tar-

On
las

la vrit dans les commentaires de Nico(2),

gum
t-il
,

Jrosolymitain (1).

Ils

ont suppos, continue-

de Lyra

qu'Adam avait rsolu de passer

la

le

reste

qvCAbel fut mis mort par Can son frre vers

de ses jours dans

et

continence aprs

la

mort d'Abel,
race du-

la

centime anne desonge,etque, 150 ans depuis,

n'a point

que Dieu

lui fit

connatre que ce n'tait point sa

fils,

c
i

Adam

eu de commerce avec sa femme eu

Setli

d'o

volont, et qu'il lui donnerait un

de
il

la

l'on peut conclure qu'il n'a

qu'aprs 250 ans

et

quel

le

Messie sortirait un jour. Mais

ait

n'assure point
il

comme
tante.

il

est

marqu dans Josphe

fait

dans

les

Sep-

qu'Adam

vcu 150 ans en cet tat;

suppose

mme
bien voir par tout ce

le contraire. Il ajoute ensuite

une autre raison

changer de

Ce savant chronologiste
tion les paroles
la

que

les Juifs disent avoir port

:

Adam

discours qu'il n'a pas examin avec beaucoup d'atten-

rsolution
la

comme
ici

elle est tout--fait ridicule, je

ne

du Targum

et les auteurs qu'il cite

rapporterai
la citant
i

que parce que l'auteur m'y engage,

tradition reue

marge.

Un peu

plus d'exactitude lui aurait dcou-

en

comme une

parmi

les

vert qu'ils ne disent rien moins que ce qu'il voudrait

leur faire dire. Car premirement, quand on
celte paraphrase au chapitre A de la
lit

Juifs,
<

Ils

disent donc

qu'Adam

se vit oblig d'avoir

dans

Gense DTn VT7

il

<
t

que

commerce avec Eve, malgr sa rsolution, parce les femmes deLamech lui protestrent qu'elles
s'il

:Van

^Taprwrprj pnbm nKa *pb rmnraKrr,

que Sclh
d'Abel,
soit
la

ne

n'en auraient aucun avec leur mari,

nait
qu'il

ne leurdon*
,

faut pas s'imaginer

n au bout de 150

i
t

exemple en retournant avec

semble
qu'il n'y
la

la

sienne

et

parce
race

ans aprs

mort
l'an

mais seulement qu'Adam

!

a pas d'apparence que

la

engendra Seth

150 de son ge, quelque temps

<
<

de Can fut dj de
la vie

cinquime gnration
il
;

l'an

150

aprs que Can eut tu son frre Abel. De sorte que

d'Adam

auquel

engendra Selh et
il

d'ail

pour exprimer plus littralement

phrase Chaldaque,
il

le
:

sens

de cette

i
I

leurs

dans un temps auquel

semble que

le*

faut traduire

Et cognovit

Adam

t
|

hommes
Lamech
Ils
,

n'engendraient que fort tard, et qu'ainsi

qui
tait
le

uxorem suam
esset Abel.

in fine
effet,

centum annorum,
il

ckmjam

occisus

sixime depuis
la

Adam, ne

En

est dit positivement

au chapitre

c
i

pouvait pas tre mari avant

naissance de Seth.

suivant de cette paraphrase, et dans celle de Jonathan,

fils

rpondent que
dbauchs, et

les

descendants de Can taient

mariaient fort jeunes
;

'Vzkl, qu'Adam avait 150 ans quand Seth

in

fort

qu'ils se

Ber. Rabbx, citalus Majemonide JSevochim, lib. 1, cap. 7 Lvranus et alii.

(1) Lib.

More

Rab. Moses supra cilatus. 2) Lyranus etiam inal cilatus in cap. 4 Gen.
1)

s. s.

m.

49

1517

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA VULGATE.

sorte, disent-ils, qu'ils
la

4548
ne
s'est

de

ont bien pu se multiplier

du

livre

de la

Sagesse

gure

loign

en 150 ans jusqu'

Voil ce que

sixime gnration.

du sentiment de Dmtrius en crivant des rois de

Juda.

notre

auteur appelle tradition des

si

<

Juifs. Je laisse

penser

Ton trouve dans

la

cette

fable
i

Eupolmus

(1)

qui fut envoy en ambassade

,

qu'Adam

ait

vcu 130 ans depuis

;

mort d'Abel jus-

Rome
roi

par Judas Machabe

la
,

et qui traita

des

mmes
,

qu' la naissance de Seih

ne voit-on pas qu'elle sup-

choses vers
de Syrie

cinquime anne de Dmtrius Soter

et la
,

pose toujours ce qui est dans l'hbreu pour vritable? qui n'avoue que tout ceci est de Il n'y a personne
l'invention de quelque

douzime de Plolome Physcon

ou Evergetes

compte depuis l'tablissement du

Rabbin qui a voulu accorder

Il

monde
t-il,

jusques-l 5149 ans.

s'est

Ce qui a

fait, ajoute-

sa rverie avec l'criture.

d'autorit,

faut bien

avoir besoin

qu 'Eupolmus
c'est

un peu loign du calcul

il

pour en

citer

de cette nature.

des autres,
le

qu'apparemment

a beaucoup abrg

Je ne

sais's'il est

encore vritable que cette prtensoit

temps qui

s'est

pass depuis la sortie d'Egypte jus-

due continence d'Adam

tion

reue

comme

par tradi-

qu'au temple de Salomon,

lui.

comme Eusbe

fait

depuis

parmi

les

Arabes. Notre chronologiste devait

il

Josphe
,

(2)

continue-t-il, parlant de ces trois

nous

citer les auteurs desquels

s'tre

Ta appris.

Il

pourdes

historiens

dit qu'ils

ne sont pas

fort loigns
s'ils

de

rait bien

tromp au
il

sujet des

traditions

la vrit, et

qu'on leur doit pardonner, trouve

,

ne l'ont

Arabes,
Juifs.

comme
lit

s'est

mpris en citant celles des

annales arabiques
la

pas fout

fait

ne pouvant pas examiner

tait

On

la vrit dans les

(i)

les critures

avec toute l'exactitude qui

n-

'Eutychius

qu'Adam

et

Eve pleurrent

mort

cessaire.

d'Abel cent ans durant; mais outre que cet auteur est
assez suspect pour le grand

Enfin

outre ces trois auteurs, nous avons encore

,

nombre de
il

traditions

les

fragments d'Alexandre Polystor

s'tait

qui dit dans

apocryphes dont

il

a rempli son histoire,

ne

dit pas

son histoire qu'il

coul 3624 ans depuis

qu'ils n'aient point

engendr d'enfants

pendant tout
Selli l'an
la

Adam
depuis

jusqu' l'entre de Jacob en Egypte, et 1360

le

ce temps-l

et

s'il

met

la

naissance de

250
ver-

dluge.

d'Adam,

c'est qu'il s'est

S'il

un peu trop attach

Notre auteur avance plusieurs choses dans ce long

discours, qu'il
serait bien
sais

sion des Septante.

avait consult la version arales Polyglottes

;

suppose

comme
si

vritables,

et
,

qu'il

bique que nous avons dans

rait pas tant loign

il

ne se se-

empch de prouver. Par exemple

il

je

ne

de

la vrit

puisqu'elle est par-

comment

pu assurer
,

hardiment, que

c'est

faitement conforme l'hbreu

dans

la

chronologie.

avec beaucoup de raison

qu'on croit que Philon-C An-

Quoi

qu'il

en

soit, l'autorit

de cette nation barbare

cien a t l'auteur du livre de la Sagesse.

Les

critiques,

et si crdule ces sortes d'histoires

faible
tiens.

me

parat trop

surtout les catholiques, rejettent

pour

me

faire

douter de la vrit que je sou-

opinion
cite (3)
,

comme
dit

fabuleuse. Saint

communment Jrme mme,

cette
qu'il

seulement que

quelques anciens ont

CHAPITRE

V.
,

cru que ce livre tait l'ouvrage de Philon-le-Juif.

JSonnulli Scriptorum velerum hune esse
nis affirmant,
i

Von

rpond aux autorits des anciens

que l'auteur de

Judi Philo-

/'Antiquit des
logie.

Temps

cite

en faveur de sa chrono-

Ce

saint docteur

fait

voir par cette

faon de parler, qu'ils l'attribuaient Philon d'Alexandrie,

dont

les

pres ont toujours

et

fait

mention sous

le

La

principale preuve dont notre rparateur de l'Antitre

de Philon-le Juif,

non pas un plus ancien,

phnicien, et
fait

tiquit se sert

pour maintenir sa chronologie, est apqui ne peut tre autre qu'un

par con-

puye

sur l'autorit de

plusieurs

anciens auteurs

gentils, juifs et chrtiens, et sur l'antiquit des

moqui

squent gentil, dont Eusbe

tion (4).
Il

quelquefois

men-

n'y a que quelques protestants, qui pour

narchies

gyptienne, chaldennc

et chinoise,
la

semblent s'accorder beaucoup mieux avec

dtruire l'autorit que l'glise donne ce saint livre,

chronoet

logie des Septante qu'avec celle du texte hbreu. Je

parlerai plus bas des histoires de ces nations. J'exa-

ne pouvant soutenir aux catholiques que Philon-le-

Juif en est l'auteur,

comme

ils

avaient prtendu au-

minerai seulement
vains dont
il

paravant, se sont depuis aviss de l'attribuer cet

ici

ce qu'ont dit ces anciens criinfidle.

Je laisse penser maintenant

s'il

est bien-

fait

tant de cas.
dit-il, est

Le premier,

sant un catholique d'avancer, qu'on croit avec beau-

Dmtrius Phalereus (2),

coup de raison que Philon- l'Ancien

est l'auteur

du

livre

qui compte 5494 ans depuis la cration du

jusqu' la quatrime anne de Philomelor
roi
,

monde

de la Sagesse. Si notre chronologiste avait seulement

sixime

considr avec attention les paroles de Josphe qu'il

<

d'Egypte

sous lequel

il

crivait son histoire

le dtail
,

rapporte

ici

tout au long

il

aurait dout de la vrit

,

des Rois de Jude. Or, dans

qu'il

des annes
qu'il

compte jusqu' Abraham

Ton voit

ne

<
t

s'loigne point

du

de ce sentiment. Josphe y parle de Dmtrius de Philon- l'Ancien et d'Eupolmus comme de personnes

,

calcul des Septante.

Philon-1'Antrangres
,

cien qui vivait un peu avant les

qui n'avaient point eu la libert d'exami-

Machabes

et

qu'on croit avec beaucoup de raison avoir t l'auteur

(\) Eutych., Annal, pag. lb.
(2)

i)

Apud Clem.
Prf.
Lib.
I

Alex.

lib. 1

Strom

2J
(?)

Lib. 1 contra Appion.

in lib.
,

Salom.
,

Apud

Clenj. Alex.

lib.

Strom.

(4)

Pj\epar. Evang.

cap. 9 et 10.

1549

CHAP, f REPONSE
.
:

AUX AUTORITS DES ANCIENS.

Non
!

BS6
tir

ner les critures dont les Juifs se servaient

inerat eis ut noslras litteras possent
sequi.

nomorement des annes du monde

des Septante. Ce grand
tion

de

la

version

omni scrupulositate

homme
la

aprs avoir

fait

men-

Ce pouvoir ne
,

fut

jamais l aux savants d'ensi

de

l'histoire

des rois de

Jude que Demetrius

tre les Juifs

et

particulirement l'auteur d'un

,

Phalereus avait crite, ajoute seulement que celle de

Philon ne s'accordait point avec
aro; vlypa/'S to;
y?!jt),

saint livre qu'est celui de la Sagesse

dans lequel on

lui

sur ce sujet.

&{).&>;

remarque un
faites ce

dtail
,

si

exact des grces que Dieu a

louSatov Sia^jvo^ tw

Avj/jr/jTpw

peuple
n'ait
,

qu'il est

impossible que celui qui

sans

mme

dclarer

s'il

parle de Philon-l'Ancien ou de

Ta compos

eu une parfaite connaissance de

Philon-le-Juif.

leurs histoires
livres.

et n'et srieusement consult leurs

Aprs cette
soudre
la

petite digression,

il

est propos de r-

principale difficult que notre chronologisle

il

Cet endroit de Josphe dtruit encore ce

par Judas Machabe (1).
sis
fils

qu'il dit

en-

nous propose. Pour la rsoudre entirement,

suffit

de

suite, qu' Eapolmus fut envoy en ambassade

Rome

dire que tous ces auteurs et tous ceux qui les ont imits se sont tromps dans leur calcul, suppos qu'ils aient
suivi la version des Septante
:

Un

de ceux qui furent choila vrit

il

pour ce ministre s'appelait

de Jean
,

Eupolmus,

parce que, selon

la

reniar

fils

de Jacob; mais

parat par celte fa-

on dparier de l'criture,
au
lieu
,

qu'il tait juif

de nation;
tranger et
livres

quede saint Augustin si souvent cite, celle dition tait alors corrompue et altre dans sa chronologie. Nous
avons
la vie

que
et

celui

dont parle Josphe

tait

mme

vu par

le

tmoignage de celui qui a

crit

paen

n'avait eu

aucune connaissance des

,

de saint Lucien, rapporte par Suidas, Hla*

qui taient l'usage des Juifs

faire voir
S'il

comme

je viens

de

le

phrasle et Macarius Logotliela, que les paens avaient

gt cette version; ce qui n'est arriv

par son tmoignage

cit

par l'auteur

mme.

apparemmen
parce
qu'il n'y
i

avait encore fait

cette rflexion
la

sur l'ouvrage

que devant l'tablissement de

l'glise,

d'Eusbe de Csare de

prparation vanglique
,

avait alors personne qui pt les en

empcher

oi

il

est fait

mention de cet historien

,

ou sur

celui
il

comme
qu'ils

les

gyptiens en ont t les premiers dposipeut conjecturer avec assez de fondemen!,

de Clment Alexandrin
rait

qu'il

cite la

marge,

au-

taires, l'on

vu que ces savants

hommes ne

parlent de lui que

ont t les auteurs de celte dpravation, pour

comme
Dieu

d'un gentil, qui avait eu quelque connaissance

;

accorder plus facilement leur antiquit fabuleuse avec

des histoires des Juifs

s'tait servi

pour donner connatre que

une
thon

histoire

si

sainle. Si Vossius (1) a cru

que Mane1

de ces sortes d'auteurs afin de disposer

ils

a rgl les

temps de

la

nation gyptienne sur

anles

les peuples

parmi lesquels

vivaient, recevoir la

tiquit

de

celle des Juifs; je pourrai bien dire

les livres

que

lumire de l'vangile.

gyptiens qui regardaient

fait

de leurs histoires

La

rflexion que notre chronologisle

d' Eupolmus
,

sur

la

comme sacrs et divins, selon le

au
livre 1 contre

tmoignage de Josphe
les

supputation
prenante.
Il

est encore tout fait sur,

Appion, auront plutt chang

an-

dit qu'il s'est

le

beaucoup loign des autres

s'est

nes dans ceux des Juifs traduits en grec dont

saient

ils fai-

parce qu'il a abrg

sortie

temps qui

coul depuis la

moins de

cas.
l'auteur, et

d'Egypte jusqu'au temple de Salomon. Et nanil

Le passage de Josphe rapport par

j'ai

d>nl

moins, Clment Alexandrin, de qui

de cot ancien auteur

a tir le calcul

dj parl, nous montre clairement que les suppu-

nous assure

t\\

Eupolmus a

tations
la

de ces crivains profanes, quoique

tintes

de

compt
dixime

514-4 ans depuis la cration

du monde jus-

version des Septante, taient alors fort dilfrentes

Juifs.

qu' la cinquime anne de Dmtrius Ptolomc,

roi d'Egypte, et

de celles des
afin

Je

le

rpterai

ici

encore une

fois

<

deux mille cinq cent quatrefit

que

le lecteur

puisse en juger plus aisment.

vingts depuis

que Mose

sortir les

Isralites

de

Demetrius Phalereus, dit Josphe, Philon-l'Ancien et

l'Egypte.

De

sorte qu'en ajoutant ces

2580 ans
,

Epolemus, ne sont pas

fort loigns

de

la vrit.

On

ceux qui se sont couls jusqu' Notre-Seigneur

trouve prs de 5000 ans
;

on

doit leur pardonner, parce qu'ils n'avaient pas la

libert

au

lieu

que

le

canon chroservir de

de consulter nos livres avec toute

Ils

l'exaeiila

nologique de notre auteur n'en met pas deux mille,

quoiqu'il ait along horriblement (pour

lude.

avaient cependant entre les mains

ils

ver-

me

sion des Septante,

en suivaient l'ordre des temps

ses termes) le temps des juges par la dure excessive de ses anarchies. Aprs cela je demande s'il a eu raison de dire qn'Eupolmus a raccourci le temps qui
s'est

selon l'aveu de l'auteur

mme.

Si

donc

elle tait si

conla

forme son
vrit
?

original, qui les a

empchs de suivre

pass depuis

la sortie
il

d'Egypte jusqu'au temple

faut qu'il ail tendu celui
et

Et

mme Josphe aurait-il eu raison d'assurer

le

qu'ils

de Salomon? Si cela est,

des rois de Jude
,

n'ont point eu

pouvoir d'examiner

les livres des Juifs

de Perse

de Grce
,

jusqu' son

puisqu'ils en avaient alors entre les

tion,

mains une tra^ 1

si

temps

de plus de deux mille ans

ce qui n'est aucu-

qu'on nous soutient partout avoir t

le?

fissent

nement vraisemblable. Le lecteur prendra garde aussi que Clment Alexandrin ne dit pas dans l'endroit que l'auteur indique dans

conforme son original? Il faut donc

-

ds-lors des critures saintes qui ne

aient P a s que lV,SSCnt ne

avec

la -version

des Septante, e t

sn avaient punit

sa citation, que Philon-l'Ancien ait laiss quelque d-

chronologie que ces crivain;

(I) i

Mach., cap.

8.

(1)

Dentale

mut*'

1551
recherche

DFENSE DE TEXTE HBilEE ET DE LA VULGATE.

ni consulte. C'tait sans
cl

1552
si

doute celle que

qu'il est

impossible de trouver celle somme,

l'on

nous trouvons dans le texte hbreu,

gate,

dans notre Yul-

n'y

ajoute les 130 annes que les Septanle

la

lui

don-

que Josphe a connue

et

embrasse comme je vais

nent au chapitre 11 de
fait plaisir

"Gense. Mais
les

il

nous aurait

le faire voir.

Quand notre rparateur de

crivain juif,
il il

l'antiquit parle
lui

de cet

n'y a point d'loge qu'il ne

donne;

il a rencontr ces livres et ces exemplaires corrects de l'histoire de Joseph dont il parle ici il aurait suivi
;

de nous

nommer

bibliothques o

l'appelle

un

historien incomparable, exact, fidle, qui

en cela

avait consult les livres hbreux qu'on gardait dans le

conduite des habiles critiques, qui s'en sont toujours fait un honneur, pour appuyer les vrits
la

temple, et qui
tant
liant

les a suivis fidlement.

qu'il

Il

s'en faut poursi

qu'ils avaient dcouvertes. Je les ai

cherchs dans
les

les

beaucoup
degr
:

possde ces qualits dans un

qu'il fasse

plus fameuses de Paris

et

dans tous
j'y ai

manuscrits
je n'ai rien

quelque protestation

dans

le

de toutes sorles d'ges, que

vus,

prologue de ses Antiquits Judaques et dans

le

le reste

trouv sur se sujel que de trs-conforme aux ditions

ses ouvrages, d'avoir crit l'histoire

il

de sa nation
I

communes. Ce

qui

me

fait

juger que toute

la

correc-

comme
il

l'avait

trouve dans les saintes critures

tion qu'on a faite

j

dans ceux donl notre chronologislc

anciens et

est certain qu'il n'a point fait difficult

de

s'en loi-

s'est servi, n'a point t rgle sur les plus

gner dans une

infinit d'endroits, qu'il serait trop

long
!

les plus

authentiques

on

s'est

content de donner

de rapporter
dilly

ici.

L'on peut
qu'il a

lire

ce qu'en dit M. d*Anla tle

dans

la

prface
:

mise

des ouvrages

de cet historien
sphe, qui

cela soit dit en passant.

dans le chapitre 4, la somme tolale des annes de chacun des patriarches qui y sont rapportes, en mettant 2256 ans, au lieu de 2656, sans avoir exa-

Je trouve plusieurs endroits dans l'histoire de Jo-

min

et

recherch soigneusement
sujet, ni
si

le vritable senti-

me

font douter qu'il ait exactement suivi les

ment de Josphe sur ce

ses livres n'avaient

les copistes

dnombrements d'annes qui

sion des Septante
qu'il n'a point
;

se trouvent dans la ver-

pas t changs dans cet endroit par

Grecs.

et qui

me

donnent sujet de croire

hbreu,

Ces correcteurs mmes sont tombs dans une faute

grossire, et se sont tromps dans leur calcul
qu'ils
,

eu d'autre rgle dans ses supputations

le texte
tel

lors-

des annes du monde que

que nous

ont voulu corriger

le

chapitre 6,

car quand

l'avons aujourd'hui, et que les Grecs, qui ont t les

mme

on compterait

les

130 ans de Cainan avec ceux

le dtail,

premiers dpositaires de ses

transcrits, les ont

livres, cl qui
les

nous

les

ont

des autres patriarches, dont on y voit

trouvera jamais 1192 ans depuis
le

on ne

corrompus, pour

rendre plus

dluge jusqu'
il

conformes
garde
la

la

version des Septante dans ce qui re-

Abraham, mais seulement 1122.

que
lire

D'ailleurs,

ne faut

chronologie.
si

ce chapitre entier, pour voir que Josphe n'a

Cela se prouve premirement', parce que

l'on

jamais mis Cainan au nombre des descendants deNo.

Il

suppute bien toutes

les

annes des premiers pres

l'exclut
;

absolument des deux catalogues

il

qu'il
e
,

en a

qui sont rapportes au chapitre 4 des Antiquits Judaques, l'on ne trouvera que 2256 ans depuis
lion
le
la
lit

faits

el

quand

dit

qu'Abraham

a t le

10

depuis
les
il

cra-

No, parce que

tres,

s'il

avait

compt Cainan avec

au-

du inonde jusqu'au dluge; au

lieu

qu'on

dans

Abraham

aurait d tre le onzime. Ainsi

me

mme

chapitre que tout ce temps a t de 2656 ans;

semble

(1) qu'il est plus

propos de s'en rapporter

,

cela ne peut venir que

du copiste, qui, ayant voulu

plupart de

nos exemplaires

ordinaires

lorsque nous y lisons

le

introduire dans Josphe les annes des Septante en

qu'Abraham
nologie, et

est

n 292 ans aprs

dans
le reste

dluge, et ddire
la

relardant d'un centenaire la naissance de

ces patriarches
lieu
,

la

qu'ils ont l altrs

qui regarde

chro-

a mis

S^xwv

|sc/.oaiwv et

2056, au
1656,

que Josphe n'en a jamais reconnu d'autre

celle

qu'on

lisait

auparavant y.iui

v.y.o7io)-j,

pour vritable, que

des livres hbreux.

que nous lirons aujourd'hui

conformment au
la Vulgate.

calcul qu'on tire de l'hbreu et de

En

effet

cel historien ne s'en loigne jamais dans

livres.
Il

Josphe s'accorde encore parfaitement avec cet original et cette version latine dans le chapitre 6, lorsqu'il dit

le reste

de ses

dit

dans

le livre

de ses
fut

Antiquits, chapitre 3, que le temple de

Salomon

que

le

temps qui

s'est

pass depuis le dluge

la

fond
3102.

l'an

1440 depuis

le dluge,

el

l'an

du monde
chro-

jusqu' la naissance d'Abraham, qu'il met

70 an-

Celte supputation n'a rien que de Irs-concl elle est fort loigne

ne de Thar son pre, a t de 292 ans. D'o je conclus qu'on a encore altr les annes des aulres patriarches, dont
&*e
il

forme l'hbreu,
nologie de
la

de

la

version des Septanle, selon laquelle on

la

est

l'ait

mention dans ce chapitre

trouve plus de 4500 ans depuis

cration du

monde
le

que

si

on

les

suppute exactement
elles

neut noortes,

y montent jusqu'au nombre de

comme

elles

jusqu' ce temps, et plus de deux mille depuis

luge.

d-

Notre -ure-vingt-douze.

Josphe
ces difficults,
e j osephe)
le

suit

encore les annes du texle hbreu dans

lorsqu'il

en disanl qu
le

->

gj slc
~

cn prvenir
,

livre 10,

chapitre 11,
la

compte 1950 ans

cration du

dluge arriva

fe cliapilre

exemplaires
est
*

les plus

^^

(,

que
|fis

depuis le dluge jusqu'

destruction de Jrusalem
la

el que> gelon

n
-\

l'an

1192
-

depuis

par Nabuchodonosor, et 5515 depuis

Ton on

lM,,M a retranch

Cainan deS

^
don
il

Abraham
conclut que
(1)

Yid. Morin Exerc.

Bibl.,

1.

1.

cxerc.7,

c. 7,

"osphe, parce

11.

1553

CHAP. V. RPONSE
lieu que, si

AUX AUTORITS DES

|

ANCIENS.

1554

monde; au
tion

on consulte la version des

la

cession des grands sacrificateurs a persvr 2000 ans,

et qu'il y avait

Septante, on trouve plus de 5000 ans depuis

cra-

2000 ans que Dieu

la

avait

donn sa

loi

du monde jusqu' ce temps-l,

le

et plus

de 3000 ans

Mose,
tirer
i

quoique, selon
,

supputation qu'on peut

depuis

dluge, selon la supputation de Jules-l'Afri-

de son histoire
Il

nous ne trouvions qu'environ

cain que notre auteur vante tant. Je trouve un endroit dans

le

1700 ans.
les

faut raisonner de la

mme

manire sur

premier livre de Josphe

temps

qu'il dit s'tre

couls avant cette succes-

contre Appion

qui montre ouvertement qu'il a toula

sion, c'est--dire avant la

l'ai

mort de Mose,

comme

je

jours t fort loign de

qu'il a

version des Septante lorset qui

,

fait

voir

ci-dessus.

Outre que Josphe a

mis
de
,

compt

les

annes du monde,
j'ai

appuie

le

nombre de 5000,

selon sa manire ordinaire d'exail

merveilleusement tout ce que

ver
qu'il n'a

avanc

pour proula

grer dans toutes les occasions o

s'agissait

la

jamais eu d'autre rgle dans

Il

chrono-

gloire de sa nation et de la religion de ses pres

les

que

logie

que

les critures hbraques.

y parle des livres

et
il

Grecs voulaient rvoquer en doute.

,

saints qui

composent

le

canon juif,

dit

que

les

Vossius (1) a invent une petite chicane

dfaire de la force de

pour se

cinq livres de Mose contiennent l'histoire de ce qui s'est

ce raisonnement.

Il

rpond
de

pass de plus considrable depuis la cration de l'homme

jusqu' la mort de ce saint lgislateur
fallait
,

que

quand Josphe assure

il

qu'il a crit l'histoire

et qu'il

ne s'en
ans.
s'ac-

5000 ans,
pass

n'y
la

gure que tout

ce temps ne montt

3000

depuis

comprend pas tout ce qui s'est cration du monde jusqu' son

les

Or,

il

n'y a personne qui

ne voie que ce calcul ne

la

temps, mais seulement ce qui est contenu dans

livres

corde aucunement avec

version des Septante, ni

<

SS.

sx

tw

iep' hpfo

Upw

/3iS>iw-.>,

c'est--dire
Juifs,

avec celui que notre auteur attribue cet historien,

selon lesquels
il

dans
qui

les

22

livres qui

composent
qu'ils
(

le

canon des

faut
la

que Mose

soit

mort environ

taient les

seuls

reconnaissaient pour
il

4000 ans depuis

paru
si

cration du

monde. Ce passage a
(1) et

saints et inspirs de Dieu

comme

sera expliqu
et qui

clair

au vnrable Bde
,

Adon

(2), ar-

dans son premier livre contre Appion),

ne font

chevque de Vienne

qu'ils

ont t entirement conles

mention que de ce qui

s'est

pass jusqu'au rgne

vaincus que Josphe a prfr

annes que nous

d'Artaxcrxs. Et, pour l'histoire du temps qui s'est

coul depuis Alexandre-le-Grand jusqu'
la
il

avons aujourd'hui dans

la version

le
,

texte hbreu celles de

qu'ils

12 ann'a

des Septante

et

ont renonc sans

la

ne de l'empire de Nron o
suite

il

la finit

con-

aucune peine aux opinions des Grecs touchant

dure

t
J

que

les

monuments de

sa nation, qui n'avaient

ni

du monde.
Enlin,
si

<
\

aucun caractre de saintet

faillible.)

de certitude

in-

Josphe avait cru que

la

le

nombre des annes

<
;

qui s'taient coules depuis

et

naissance d'Abraham
ans,

Tout ceci

n'est qu'une dfaite

parce que, quoique

livre
il

mont jusqu' plus de 3500

fait
s'il

comme

notre rle

Josphe ne reconnaisse dans son premier

i

contre

parateur de l'antiquit
tenir, et
celle

son possible pour

sou-

Appion que 22

livres

canoniques et divins,

ne nie

avait suivi

une supputation conforme

|

pas pour cela qu'il n'y en et plusieurs autres qu'on

pouvait appeler saints, tant cause des matires ou
!

des Septante, aurait-il avanc, aussi souvent

par tous ses livres, qu'il a crit l'histoire de
aurait-il pas

qu'il fait

des histoires

qu'ils

contenaient

qui regardaient une

5000 ans seulement? N'en

de 5600? d'autant plus

compt plus
la

rpublique toute sainte, que parce qu'ils taient crits

i !

qu'il s'agissait
,

de soutenir

par des personnes saintes et consacres Dieu par

sacerdoce
,

le

gloire et l'antiquit de sa nation

et

que

c'tait l le

et choisies

parmi plusieurs autres pour

,

principal motif qui l'avait engag ce grand ouvrage,

leur vertu et pour leur pit

comme

il

le dit

expres-

comme
dans mier
le

il

le

tmoigne partout

et
,

particulirement
et

sment dans
dans ce sens

le

mme livre
ne
fait

un peu auparavant. C'est

prologue de ses Antiquits

dans son preait

qu'il

point difficult de dire dans

i

livre contre
les

Appion.

Il

faut

donc que Josphe

le
I i

dernier chapitre de ses Antiquits

qu'il a tir

des

compt

annes du monde d'une manire toute diffrente de celle qu'on lui atlribue et par consquent
,

livres saints tout ce qu'il a rapport des souverains

i
i

sacrificateurs qui se sont succds les uns

aux autres

qu'il

ait

suivi le

calcul qu'on voit aujourd'hui

dans

pendant 2000 ans,

la
la

et

de tous ceux qui ont gouvern

l'hbreu et dans notre Yulgate.

|

rpublique des Juifs pendant tout ce temps, selon

de trouver 5000 ans depuis la cration du monde jusqu'au temps de cet historien en supputant les annes du texte hbreu, il faut remarquer qu'il ne prtend pas que les 5000 ans aient t accomplis justement de son temps; il se contente de rapporter ce nombre
,

Nanmoins

comme
,

il

est fort difficile

<
i

promesse

qu'il avait faite

il

au commencement de

son histoire. Or,

est certain qu'il n'y avait point

la

2000 ans au temps d'Artaxcrxs, que

grands prtres continuait parmi

succession de
Il

les Juifs.

faut

donc

que Josphe ait eu entre

achever
il

les

mains d'autres
il

livres qu'il

entier,

reconnaissait pour saints, dont

I

s'est

servi pour

parce

qu'il n'tait point fort loign

de son compte!

l'histoire

de sa nation jusqu' son temps. Et

livres taient regards

Comme,

par exemple,

il

soutient souvent que la suc-

est si vrai

que ces

comme
ne
fait

sacrs dans la synagogue, que le

(1)

mme Josphe
fin

Beda

in Prof.,

ad

1.

de Rat. temp.,

et

selatemundi.
(2)

desext

point difficult de leur donner ce litre la

de son

Ado

Viennensis, in Chronico, versu 5, med.

(1) Vossius, lib.

de ^late mundi, cap. 8.

,, ,

1589
histoire

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA VULGATE.

du martyre des Machabes.
monumentis velerum

1556
,

Hc

itaque, dit-il,

Je

lui

accorderai volontiers

que

la

plupart des

qu

in

et sacris

Ulteris

de divie

premiers Pres de l'glise et des anciens auteurs, ont

suivi

comperi Machabis posteritati in ternum legenda consecravi.

une supputation rgle sur

ils

la

version des Se-

Ces paroles ne se trouvent pas

la vrit

au-

ptante; mais

n'ont parl que selon les sentiments

qu'ils

jourd'hui

dans

le

grec;

il

est pourtant

croire

de leur temps, ou parce chercher

la vrit

ne pouvaient point reles

qu'rasme, qui les a mises dans sa version latine, ne

les a pas inventes,

de cette matire dans

qu'ils

livres

non plus que

le

docte Gnbrard,

hbreux, ou parce

ne croyaient pas que ce ft

,

qui ne les a point omises dans sa traduction franaise

,

une chose de
fort en

si
;

grande importance
,

pour

les

mettre

imprime Paris en 4609. Quoi

qu'il

en soit

peine

ou enfin

parce qu'ils ne voulaient pas

je suis persuade

que l'auteur de Y Antiquit des Temps

la

qu'on leur reprocht qu'ils introduisaient

veauts dans l'glise.

des nouOri-

a des sentiments trop catholiques pour favoriser

Ce

fut ce
,

qui obligea

rponse de Yossius que j'examine

ici,

puisqu'elle tend

gne

(1)

de dire dans son dialogue

avec
le

les

Marcioavait

directement dtruire l'autorit que l'glise a donne

plusieurs livres, qui ne sont point dans le
Juifs.

niles, qu'il

y avait six mille ans que

e

monde
;

canon des

t cr

quand Jsus-Christ se manifesta

trait sur l'Evangile

parce

En

effet, oserait -il dire

que

l'glise a dclar
la

que dans son 59

de S. Matthieu,
:

canoniques et divins des livres dans lesquels

gogue, de qui
elle les a

syna-

expliquant ces paroles de Notre Seigneur

Cm

vide-

reus pour nous les donner, n'a

le

rais abominalionem desolulionis, etc., et parlant des

jamais reconnu aucun caractre de sainlet durant

septante semaines

de Daniel

il

semble avoir pr celle de la version

temps que
pour eux,

l'esprit

de Dieu

la

conduisait? Mais tant

si

fr les annes du texte hbreu

s'en faut que les anciens Juifs eussent

qu'ils les appelaient

peu d'estime

des

Septante, lorsqu'il
le

dit qu'elles
le

ont

commenc

la

du

titre (VHayiograplics

avec

monde, quand Dieu

cra de sa seule pa-

du temps de
Il

saint

Jrme

(1).
,

role, ab exitu sermonis, et qu'elles

ont

fini

des-

faut

donc conclure de tout ceci

que

les

suppules

truction

du temple par Titus, soixante

Il

et

dix ans

tations de Josphe

ne s'accordaient point avec

,

an-

aprs la naissance du Fils de Dieu.

cela,

prend pour
fois
,

nes des Septante

celles
lui

qu'elles taient fort loignes de

et notre

chaque semaine en

particulier

pour sept
Ainsi
,

que Yossius

rparateur de l'antiquit

dix ans, per decadas annorum computans.

il

ont attribues, et que selon toutes les apparences,

trouve 4900 ans, jusqu' celle destruction

jusqu'
la

et

4850

les livres

de ce fameux historien ont t altrs sur

naissance de

Jsus-Christ,

compris en

ce sujet, par les Grecs, qui les ont copis. Cette altration

G9 semaines. Celle supputation est trop resserre,

mme

et ce

changement, taient beaucoup

i

pour pouvoir tre accorde avec

plante
texte
les
,

la

version

des

Sele

plus faciles faire et introduire dans les chapitres

et elle a
;

beaucoup plus de rapport avec

4 et G du premier livre des Antiquits Judaques, que

hbreu

si

ce n'est qu'Origne a un peu tendu

,

dans
fait

la

version des Septante

parce que Josphe n'y

temps,

pour trouver ses 70 semaines

avant
lui,

comme

aucune mention des annes, que chacun des paa vcu

,

Josphe a
depuis
la

fait

quand

il

compte 5000 ans

triarches
insi
il

aprs

la

naissance de son

fils

cration du

monde.
dans la chronologie,
cration du

n'a pas t ncessaire d'apporter toute la pr,

Notre Sixte de Sienne,l. 5 Bibl. ann. 67, rapportant les

diffrentes opinions des anciens
et

caution

dont on

s'est servi

en changeant

les

annes

del version des Septante, pour viter

la

confusion
,

les diverses supputations qu'ilsavaient faites des

annes
,

et les contradictions qui s'en seraient suivies

si
,

on

qui s'taient coules, depuis

la

monde

n'avait eu soin de retrancher en

mme

temps

du
ans

nous assure que Philon-le-Juif a supput

des premiers patriarches,
tes dans l'hbreu.
l'endroit des
Il

les

annes
rappor-

reste de la vie de ces premiers Pres,

les cent

comme

elles sont

qu'on leur avait ajouts avant

enfants.

la

naissance

de leurs

ne marque point,
il

la vrit

uvres de Philon, o
en
c.

l'a

lu;

cependant

Notre chronologiste est tellement prvenu de

vrit de son sentiment, qu'il

la

le P. Riccioli,

convient dans

le livre 7

de

sa

ne

fait

pas difficult de

Chronologie
depuis
le

2, lorsqu'il dit

que son calcul pris

contenait
les

joindre l'autorit de Josphe, celle de Tibriade

qu'il assure avoir

commencement du monde, ne
il

tenu une supputation diffrente de

il

que 5957 ans. Si donc,

semble avoir favoris

;

celle

du

texte

Hbreu d'aujourd'hui; mais

que par conjecture

esi fort
et que,

annes de

la

version des Septante

il

dans quelque

croyable

qu'il n'a parl

autre endroit,
les Juifs

n'en a us de
,

la

sorte, que parce que

il

s'tant imagin
il

que Josphe favorisait sa chronologie,

,

d'Egyple

parmi lesquels

vivait

s'en ser-

a cru que Juste de libriade

qui tait aussi Juif

fait

vaient alors

communment dans

leurs Synagogues.

et

contemporain de Josphe, en avait

raison de cela
,

de mme.

CHAPITRE
L'on examine toutes
de
/"Antiquit des
tes raisons

VI.

La

est

que
,

les

sont entirement perdues

et

uvres de cet auteur que d'ailleurs, s'il en

lui

sur lesquelles l'auteur

avait pu trouver quelque fragment, qui

Temps

tablit ce qu'il dit

de la

ft

avan-

tageux,

dure du second ge du monde.

il

n'aurait pas oubli de le rapporter,

le lieu

ou de

nous marquer

il

tait.

Aprs que notre chronologue

systme par
l'autorit

a lch d'appuyer son

il

de Josphe,

a recours au texte

(1) S. Hier., praef. in

Tob. et Judith.

(i) Origne., Dial.

2 cumMarc.

,,

1557

CHAP.

VI.

RAISONS DE L'AUTEUR DE L ANTIQUIT DES TEMPS,

(dit-il parlant des

etc.
,

4558

hbreu-samaritain.

Ces gens

Sa-

pour fonder
par toute
Il

la

grande Babylone

et

pour envoyer

maritains) qui
le texte sacr

l'exemple des Juifs, ont

corrompu

la terre.

n'ont

fait

nul scrupule d'ter aux

est ais

de

faire voir la faiblesse

dit

de ce raisonne-

patriarches jusqu'au dluge neuf cent quarante-neuf

ment. Quand rcriture

la

que

la

terre fut divise

i
i

ans, mais

ils

n'ont point touch aux annes de ceux

,

naissance de Phaleg, elle ne dit pas que les

hommes
si-

qui sont venus aprs

sinon qu'ils ont retranch

furent alors disperss par tout l

gnifie la vrit partage et division,

monde. Phaleg
mais
il

GTinan.Du reste

ils

sont entirement conformes aux

les Juifs s'en cartent
qu'il

ne signifie
se-

i
i

Septante

au lieu que

de prs

point dispersion.
lon Josphe
tant,
( 1

La

terre fut divise par

No mme,

de 900 ans. Ce rapport

y a

ici

de

la

supputation

),

Eusbe, Syucelle et notre auteur. Cela

vivait encore

des Samaritains avec celle des interprtes grecs

n'est-ce pas encore une preuve sensible de la dpra-

comme No

quand Phaleg naquit

temps que se
ce

(selon l'hbreu),

il

n'y a pas

d'inconvnient de dire
le
fit

va t ion de l'hbreu et de

l'infidlit

des Juifs

que sa naissance arriva dans

C'est assez que l'auteur reconnaisse que les Samaritains ont

partage. Pour ce qui est de la dispersion, elle ne se

fitque longtemps aprs, et lorsque Dieu eut confondu
les

corrompu leur Pentateuque dans

,

les anne's

qui ont prcd le dluge

pour nous convaincre que

langues

la

tour de Babel. Cela est

si

vrai

que

son autorit ne peut rendre les Juifs suspects d'un

pareil

les enfants

de Jectan, frre pun de Phaleg (Gen. 11),

qui furent disperss.
n'y a nulle absurdit de dire que les

crime; et je pourrai toujours conclure que,

la

s'ils

furent du

nombre de ceux
il

ont eu
ils

hardiesse d'en retrancher plus de neuf cents,

fait

D'ailleurs,

n'auront point

de scrupule d'en ajouter aux

la

hommes

se fussent multiplis en cent ans pour former

la suite,

autres qui l'ont suivi pour se conformer

version

des colonies, qui dussent peu peu, et dans

peupler l'univers.
velle bndiction
Ils

des Septante
faire

c'est ce

qu'il

semble

qu'ils
,

ont voulu

venaient de recevoir une nouciel

dans l'ordre des annes de Malhusal

la

en ne

lui

du

pour cette multiplication

effet

donnant que soixante -sept ans

naissance de
les

laquelle sans doute eut alors son

tait

autant qu'il
d'habitants
le

Lamech son

fils

de

la

mme

manire que

Sep-

ncessaire pour remplir la

la cultiver; et si

terre

tante en comptent 167, de sorte qu'ils sont

tombs dans

propres
luge
ses

un peu auparavant

d-

un semblable inconvnient que ces interprtes, en nous

donnant croire que Malhusal
dluge. Cela est
si

Lamech

eut plus de septante et sept enfants de

,

vivait

encore aprs

le

deux femmes

selon

le

tmoignage de Josphe et

vrai

que

les

savants y ont reconnu

tires

la tradition

des autres Juifs, rapporte par S. Jrme

il

un grand nombre d'additions

du texte plus
tant plus

de cette version
le
;

dans son pilre 125,

tenir

n'y a pas de difficult de sou-

grecque, sans celles qu'on y a faites pour rendre

clair et plus ais
s'ils

sent

que

les

descendants de No auront pu se mulla

comprendre
la

d'au-

tiplier

proportion dans l'espace de cent ans par

que

se sont voulu

donner

peine de le
fait

polygamie qui recommena alors plus que jamais.

corriger aprs plusieurs sicles, qu'ils ont

sion ouverte de l'idoltrie
,

profes-

L'exemple
qui, par

qu'il

apporte des descendants de Jacob,

je

ne vois point

qu'ils

en

une bndiction particulire, taient monts

aient eu d'autre

moyen qu'en ayant recours

,

la ver-

dans l'espace de deux cents ans jusqu'au nombre de

plus de six cent
mille

sion des Septante

cas.

dont les Gentils faisaient grand

hommes

sans les femmes et

lui.

les enfants, fait plus contre lui

que pour

Les en-

L'auteur passe ensuite

plusieurs

conjectures

fants de

No avaient

aussi reu de Dieu

une bndic-

pour autoriser l'ordre des annes des patriarches qui

ont suivi
Seplanle.

tion particulire

pour remplir, non pas une petite

le

dluge

comme
,

elles se trouvent

dans

les

partie de la terre, mais toute la terre

je viens

mme, comme
de

Comme
fit

dit-il, ce fut la

naissance de

de

le dire.
,

Crescite et mulliplicamini et re,

Phaleg que se
par toute

la dispersion

des enfants de No
qu'il fut
),

plte terrant

leur dit Dieu

lorsqu'ils sortirent

la terre (c'est

pour cela

appel

l'arche

(Gen., cap. 8 et 9). Si donc les Isralites se

Phaleg

qui signifie partage ou division

comment

multiplirent pendant deux'cents ans jusqu'au

nombre
descen-

pourrait-on croire que trois personnes, savoir les

de plus de

six cent

mille combattants

les

c fils
i

de No, qui sont Sem,

cent ans produit des

Cham et Japhet, aient en hommes en assez grand nombre

,

dants de No auront bien pu se multiplier dans cent

ans du moins jusques cent mille

tant les
dise,

hommes, en comp,

<
i

pour former des royaumes

nies
,

des peuples et des colo,

femmes

et les enfants.

Ainsi

quoi qu'il en
t,

puisque les Juifs ne comptent

,

selon le texte

une

villote et

une bourgade aurait

ce

me

hbreu

que cent ans depuis l'inondation du dluge

:

semble, trop petite pour contenir cette multitude.

jusqu' la naissance de Phaleg

soixante- douze personnes
fils
,

d'autant plus que

,

On

pouvait encore en former de fort belles colonies

les disperser

c'est--dire

Jacob, ses
qu'ils

pour

par toute

la terre, et

pour peupler

< <

et ses petits-fils
,

dans l'espace de 215 ans

Babylone, qu'on n'est pas oblig de croire avoir t

fort

ont t en Egypte

n'ont produit que six cent mille

grande dans ce temps-l, parce que les

villes

ne

hommes
nue-t-il

et

encore c'a t par une bndiction et

s'agrandissent point tout d'un coup, mais peu peu

<
i

une providence singulire. Je ne crois pas,conti,

dans une longue suite de

j

sicles.

S'il

avait plus r-

qu'en un sicle

ces trois

fils

de No aient

flchi l-dessus

il

n'aurait pas dcid avec tant de

et

pu donner assez de monde pour peupler une villote une bourgade, et l'on prtend qu'ils en ont fourni

(l)Lib.

Anl.cap.

7.

1559
prcipitation
et
il

DFENSE DU TEXTE HBttEU ET DE LA VULGATE.

que
tout

1560
et

cela

n'est

nullement possible,

veille
la

de sorte que No,

Sem

Japhet ont vu btir

n'aurait point os dire que jamais cela n'est entr

l'esprit

tour de Babel, et lesaulres crimes de leurs descenils

dans

des personnes qui ont un peu de sens.

qu'il

dants; mais

en ont gmi devant Dieu, parce

les

qu'ils

J'ajouterai

y a

bien peu de vraisemblance

ne pouvaient pas
nire que le
duite de

en dtourner

de

la

mme maqu'il

qu'un

si

grand peuple

ait

demeur uni pendant plus

la terre,

mme No
et

a gmi de la mauvaise conpetit-fils

de GOOans, sans se sparer pour peupler toute

selon l'ordre qu'ils en avaient reu de Dieu
et se
valle,

Cham

de son

Chanaan,
de

mme,

maudit, Isaac de celle

d'Esa et

ses enfants,
fait

soient

arrts tous ensemble dans une

et

mme
il

comme
depuis.
Il

plusieurs autres saints

personnages ont

sans habitation
le

sans
cap.

ville,

comme
,

est

port dans

texte (Gen.

il). Et invenerunl

reste encore

une
,

difficult

rsoudre au des

sujet

campum, ou
serunt
ibi,

plutt, vallon in terra

Sannaar

et

man-

d'un
fait

second Canan

que
fils

la

version

Septante
le

etc.

De

dire prsentement avec notre clirole

natre d'Arphaxad

de

Sem
,

et

que

texte

nologisle,

que ceux qui s'arrtrent dans

les

champ
I

hbreu-juif, et le samaritain, les anciennes versions

de Sannaar taient
et

seuls descendants de Chain,

syriaques,

arabiques et vulgale
,

les

paraphrases

que

les

autres avaient dj pris les parts qui leur

Chaldaques

Josphe, Thophile d'Anlioche, Jules,

taient chues dans le partage que

c'est

No

avait fait

r Africain, Origne
historiens et

Eusbe, en un mot les anciens

ont entirement

ce

qui

n'a

aucun fondement dans l'criture,

distinction
:

chronologues

omis.

laquelle ne fait point mention de celte

elle dit

Usserius, savant protestant, a trait celle question

fort

mme

au contraire que ceux qui btirent

la

au long dans un opuscule particulier

il

qu'il

a fait

tour de Babel furent disperss par toute la terre, et

sur ce sujet, o
n'a jamais t,

prouve que ce prtendu patriarche

a t

que

c'est

d'eux qu'est venue

ideireb

la

diversit de langage
est

qu'il

ajout dans les ditions

et

de chaque nation. Et
illius

vocalum
est

nomen

loci

communes
si

des Septante par quelque ignorant,

la

que

Babel,
et

quia

ibi

confusum

labium

univers

on

le

trouve dans

gnalogie de Notre-Seigneur
saint vangeliste
l'y

terr,

inde dispersit eos

Dominus super faciem cun-

faite

par S.
qu'il

lue, ou
lavait

le

amis,
pour

clarum recjionum.
Je pourrais
rfuter plus
teur,

parce

trouv dans les ditions des Sep-

encore ajouter plusieurs choses pour

les conjectures

tante, ni taient entre les

mains des

gentils,

amplement

de notre au-

ne

les point scandaliser

en

le

retranchant du nombre
la

mais il

me semble que

ce que

je

viens de dire est

des autres, ou plutt qu'il a t insr dans

suite

plus que suffisant pour y

dans son vangile

satisfaire.

Je dirai seulese sont

par

la

libert
et

que

les

copistes

ment encore un mot sur les

suite.
Il

<

donne d'ajouter

doter des critures ce

autres qu'il propose enqui leur plaisait.

soutient

qu'il n'est pas

la

croyable que

No

Je ne rapporte point
ait

ici

les raisons

de ce savant

vcu presque jusqu'

naisssanec

d'Abraham,
cela tait,
et
il

Sem

jusqu'au temps de Jacob.

Que

homme qui en ment. Comme

soit ncessaire
rit tirer

ont attir tant d'autres dans son sentinotre auteur n'y

fait

aucune rponse,
qu'il

si

faudrait que

No et vu

dix gnrations,

Sem

elles subsistent toujours

dans leur force, sans

Il

douze entires, ce qui est contre toute apparence

de vrit. Voici
si

de

les rpter ici.

prlend

la

v-

<
<

comme il le
fils

prouve.

En

une

forte

consquence de ce que Usserius a

effet, dit-il,

No

et ses trois
,

eussent t vivants du lemps

avou que Canan

tait
il

marqu dans
tait

les

fragments de

d'Hbert

pre de Phaleg, eussent-ils souffert que

Polyslor, et qu'ainsi

dans

la

version des Sepil

leurs petits-fils, par une impit et par

un orgueil
de Chus

tante ds avant Jsus-Christ; mais

faut

remarquer

i
<

inconcevable, se fussent levs contre Dieu, enle-

qu'Usserius ne dit pas formellement que Canan ft

vaut

la

tour de Babel

Que Nemrod

dans
,

les

fragments de Polyslor
le calcul
il

mais

il

conclut seu-

fils

qui devait habiter les dserts d'Arabie, et usurp

la

lement que, selon

de Dmlrius rapport
qu'il a

tyrannie, et et chass Assur

fils

de Sem, du
le

par Alexandre Polystor,

semble

compt Ca-

pays de Babylone, qui tait son partage? Que

pre, l'aeul et
jets
culte
Il

nan avec

les

autres patriarches. Quoi qu'il en soit

le bisaeul

d'Abraham
eussent

cette conjecture n'est pas suffisante, pour

se

fussent
le

me

con-

dans

l'idoltrie,

et

abandonn

vaincre que Dmtrius a insr les annes de Canan

du Seigneur?

dans sa supputation, parce que

l'on voit

par exp-

rience que ces auteurs n'ont jamais t fort exacts

n'y a rien d'incroyable en tout cela.
qu'il a

En

effet,

dans leurs dnombrements des annes du monde, et

qu'ils

si

Job dans 140 ans

la

survcu son

affliction,

en ont ajout ou retranch ce

qu'ils ont

jug

a vu

quatrime gnration de sa postrit, quel

propos;

comme

par exemple,
la

le

mme
la

Dmlrius n'a

inconvnient que No qui survcut au dluge 50 ans,

mis que 2158 ans depuis

qu'au dluge
(1),

cration du

monde

jus-

en

ait

vu

dix, et

que

Sem

qui en vcut 500,

aprs

quoique selon
il

Version des Sepet

avoir eu Arphaxad, en ait vu douze dans un

temps

tante qu'il suivait,

y en

ait

eu environ 22i2,

auquel Dieu avait combl les

dictions

hommes de
la

ses bns'agissait

comme
(1)

lorsqu'Eupolmus

(2)

rapport par Clment

pour peupler toute

terre

Il

seulement qu'un

homme en engendrt un

autre l'ge

de trente ans

et

davantage, ce qui n'est pas une mer-

(2) Eupol.,

Demelr. apud Clem. Alex., lib. apud cumdem ibidem.

Slrom.

15G1

CHAP.

VI.

RAISONS DE L'AUTEUR DE VAlsTIQVITE DES TEMPS,

la sortie

etc.

15G2

Alexandrin a compt 2580 ans depuis

d'gyplc

n'tait point

dans l'hbreu. Celte marque fcheuse

la

jusqu'au rgne de Ptolome Phiscon; ce que jamais aucun chrouologue n'a pu trouver, mme jusqu' la

a peui-lre l

cause que Jules-1' Africain

et

aprs

lui

Eusbe,
i

ne

l'ont poinl

mis dans leur

naissance de Noire-Seigneur, qui arriva plus de trois

cents ans aprs.

<

Chronologie,

Toute cette objection n'a nul fondement

il

devait

Le

lecteur pourra

remarquer en passant que

l'au-

citer

quelqu'un des Pres qui ont prcd Origne,

teur de Y Antiquit des

lyslor (J)

Temps

cite ici

Demetrius et Po-

qui ait fait mention de Cinan parmi les descendants

comme

deux autorits diffrentes pour sou-

de No; car je ne crois pas

qu'il

en trouve un seul.
livre

tenir son Cingn; quoique Polyslor (2) ne fasse autre chose que rapporter le sentiment de Demetrius , sans

Thophile d'Anlioche, dans son troisime

tolycus, dit positivement
lah, sans faire

Au-

qu' Arpliaxad
ni

engendra Sede ses annes.

l'approuver aucunement

de
,

la

mme manire
le

qu'il

mention de Cinan,

rapporte celui d'Eupolmus

Histoire,

qui a laiss

dans son

Ce Pre
il

florissaii

avant Origne, et par consquent

ni

qu'Abraham
,

vivait

dans

dixime ge de5s/.T/j yeveS.

n'avait

eu aucune connaissance de ses obles,

il

puis le dluge

//.sr

rh

xaTaxiuy/Av

D'o
cent

de ses astrisques;

faut

donc

qu'il

y et alors des

Ton conclut qu'Eupolmus

de

n'a point
il

compt

les

exemplaires des Septante dans lesquels on ne trouvait point Cinan

trente annes de Canan, autrement

la vie

aurait mis le

temps
,

parmi

les

descendants de No. Ceux

d'Abraham vers
le

la

fin

du onzime ge
il

ou

qui l'ont depuis compt avec les autres, ont suivi l'dition des Septante, appele x.ou ou

mme

dans

douzime

sur quoi

ne sera pas inu-

commune, que

tile d'avertir,

que ceux qui ont voulu prouver par ces

que Cinan a t inconnu
annes de
le
la

S. Jrme, dans son plre Sunia et Frtla, dislin-

paroles d'Eupolmus et par celles de Brose chalden

qui leur sont semblables
,

gue de

celle qui lait

dans

les

Exaples d'Origne, et
la

qui passait dans son temps pour

vritable version

aux anciens, qui ont

suivi les

version des

des Septante, tout entire et sans corruption, au lieu

Septante, se sont tromps en prenant

vs

nom

grec

yela

que cette commune

temporibus,

lait

loule pleine de fautes, et

xowyj (1), pro lo-

pour une gnration

il

parce qu'en

le

prenant de

entirement altre parles copistes

ris, et

sorte,

faudrait conclure que ces deux crivains aules autres

;

et

pro voluntate velerum Scriptorum

S. Jrme.

raient

compt Cinan avec

dluge

autrement

la

corrupta Editio

est, dit

Ce

fut

pour cela

gnration d'Abraham ne serait que

puis
le
,

la
.

neuvime de-

qu'Origne y mit ses petiles toiles et ses obles. De

sorte que ce qui a port Jules -l'Africain,
les autres

et

non pas

la

dixime

comme
fils

il

est
:

Eusbe

et

ais de supputer depuis celle

iArphaxad

de

Sem

ne faire aucune mention de Canan dans

de sorte que pour pouvoir infrer quelque chose de

ces deux autorits
,

leur Chronologie, c'est qu'ils ne l'ont pas trouv dans

cette belle dition qui tait dans les Exaples
;

il

faut ncessairement prendre le

la

et

peut-

mot grec
riens
,

yeve (3)

pour un ge,
,

faon des histo,

tre

mme

parce

qu'ils

ont t confirms dans ce

il

c'est--dire

pour un

sicle entier

ou pour

sentiment, cause qu'Origne, de qui

se sont rendus les disciples, n'a jamais

semble

qu'ils

l'espace de trente annes.

rait

Nanmoins quand on m'aule se-

compt un se-

prouv que ces auteurs profanes ont trouv

les autres patriarches

cond Cinan parmi

est
il

les aeuls

d'Abraham,
e

comme

il

cond Cinan avec

Augustin

dans

la

ver-

manifest par son Homlie 20

sur S. Jean, o
et le 10
e

sion des Septante;

comme

je reconnais, avec saint

dit

qu'Abraham

est le

20 depuis Adam,

et plusieurs autres

Pres de l'glise, que

et altre

depuis No. Si les autres crivains leur en ont

fait
:

cette dition grecque a t

corrompue

dans
les

un crime,
et

ils

n'en ont pas eu plus de raison pour cela

s'est

ses

dnombrements d'annes ds ce temps-l par

Georges Syncelle

tromp ouvertement dans

voulu reprendre

gyptiens et par les Idoltres; je n'aurai point de

peine croire qu'on y avait ds lors introduit Cinan avec les autres descendants de No.

l'endroit

que l'auteur

cile, lorsqu'il a

ces grands
corruplo

hommes. Canan istum, dit-il, Eusebius Hebro exemplari usus non recensuit, ac pro-

Notre auteur prtend encore appuyer son sentiment,

et soutenir

que ce second Cinan doit tre compt

l'a

avec les autres, parce que S. Luc

nalogie de Noire-Seigneur;
est

mis dans

la

G-

mais

il

suppose ce qui

en question, et ce qu'il devrait prouver, parce

qu'il y a

de puissantes raisons qui font croire

qu'il a

t omis par le saint vangliste.

Les Pres qui ont prcd Origne, continue-t-il,

reconnu, et quelque chose qu'on en dise,
les

l'ont aussi
il

tait

dans
il

Exaples de cet

homme
trait

incomparales

ble,

mais

y tait
:

marqu d'un
et

que

anciens

appelaient oble

ce

trait

signifiait

que Cinan

de l'Antiquit des Temps, n'a point fait rflexion sur cet endroit de la lettre de S. Jrme Sunia et Frtla, lorsqu'il a dit que cette dition commune lait la version des Septante toute pure et sans mlange; puisque ce saint docteur y dit positivement le contraire, et ne reconnat aucune traduction des Septante vritable et authentique que celle des Exaples d'Origne. Ce savanl homme m'a encore surpris lorsque j'ai lu dans son livre que Sunia et Frtla taient deux grands hommes. Il semble nanmoins, de la manire dont il parle, qu'il l'a fait pour dsabuser ceux qui, sans autre fondement que la terminaison fminine de ces mots, ont cru que c'taient les noms de deux

semble que le R. P. (\) 11 crit depuis peu contre l'auteur

me

Dom

Martiany, qui

femmes savantes
(1) Polyslor. apud Euseb. cap. 21. (2) Rdcm cap. 17.
lib.

qui S.

Jrme

crivait.

Il

est vrai

9 Prp. evang. k 6

(3)

Lexicon Scapul,

et Basileens., Ci Suidas.

apporte point de preuves; mais je pense qu'il a dessein de nous les donner dans quelque autre occasion, sinon il y aura sujet de croire qu'il se sera tromp.
qu'il n'en

1563
pterea annis 150

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA VULGATE.

liallucinatus est.

4564
;

fricanus pariter

f|

fausse, elle qui est la source de la vril

ou bien

eodem secundo Canan non numeralo, vero

Syncelle devait *un peu mieux considrer
la

aberravit.

que

les histoires

des nations orientales

ce qu'on ne

conduite

croira pas aisment, soient fabuleuses. Ces histoires sont celles des Chaldens, qui assurent avoir

d'Eusbe avant que de prononcer

ce savant
porter les
tains,

si

librement contre

<

com;

homme.

que rapdivers calculs des Hbreux, des SamariIl

aurait vu qu'il n'a fait

menc

plus de trois mille ans devant Jsus-Christ

t
<
i

celles des

gyptiens qui disent s'tre tablis plus

et celles

de Jules-F Africain et des Sepianle,

comme

il

de 2960 ans auparavant,

des Chinois, dont

les avait trouvs

dans leurs

livres,

sans en rien d-

l'empire n'a point discontinu jusqu'au Messie pen-

terminer, et par consquent sans rien retrancher, et

qu'ainsi
s'il

danl l'espace de 2952 ans, et subsiste encore au sicle

avait trouv

Canan dans
et

les

exemplaires

o nous sommes. Tout ce discours ne s'accorde

qu'il

les plus corrects

des Sepianle,

particulirement

gure avec ce
tre endroit
,

avoue

si

ingnument dans un auparce que

la

dans

celui des Exaples, qu'il avait

il

dans

la biblioth-

qu'il
le

ne peut rtablir la vritable antiquit

secours des livres saints
,

que de Csare,
l'Africain

n'aurait pas fait difficult de le

Il

des

temps sans

mettre avec les autres.

,

en faut dire autant de Jules-

ceux des profanes ne nous apprennent rien de

des sicles, non plus que de l'origine du
n'est

dure

et

d'un grand

nombre de bons auteurs

monde; que tout

que

chrtiens anciens et modernes, qui ne l'ont pas omis

qu'ignorance

et

que tnbres chez

les gentils, et
et
,

sans de trs bonnes raisons. Syncelle devait prouver

qu'ils se sont

tout n'est

parmi leurs sages que mensonges

que fables.

tromps

sa parole n'est pas suffisante

Les histoires nanmoins des Chaldens

tiens et des Chinois, sont, ce

des gyp-

pour nous engager

le croire.

me semble,
les

des histoires
sages de ces

Ce

qui peut encore confirmer que l'on a insr ce

la

profanes,
Gentils.

elles

ont t crites par

prtendu patriarche parmi les autres dans

des Septante, c'est que les exemplaires

version
plus au

Qui nous empchera donc de croire aisment

le.-

quelles sont fabuleuses, et que, ce quelles nous appren-

thentiques n'en font aucune mention au chapitre 1 du

nent de la dure des sicles n'est que mensonge

fable?

et

que

premier

livre

des Paralipomnes

comme
:

celui

de

Rome,
en
fait

et la

version latine de Nobilius

celui d'A-

Plusieurs savants ont cru aisment que l'antiquit

lexandrie, rapport par

Walton dans
un

sa Polyglotte,

que

les

gyptiens et

les

Chaldens ont donne leurs

de

mme au

verset 27. Nobilius en cite d'au-

tres dans ses Noies qui font

nomm

Cana pre de

empires n'avait rien que de fabuleux. Saint Augustin a beaucoup favoris ce sentiment (l), et Ciceron dans
son premier livre de
L'auteur
ce que ces
crit
et

Canan, et non pas Arphaxad, Kcuv iyh-^is to; Kaivv,

riul
y.v.l

la

Divination cit par Laclance.

tout

bjiT>r nz
k

to-j

ZaX, Cana genuil Canan

et

ge-

mme

ne disconvient point encore que

,

Sala. Cette grande confusion est, ce

me

semble,

deux nations jalouses

l'une de

l'autre, ont

un
les

fort

argument que Canan

n'a jamais t

mis par
qu'il

par une certaine mulation d'antiquit,

n'est

que fable

Septante parmi les descendants de No,

que supposition. Aprs des aveux aussi sincres que

il

t ajout dans leur version parla ngligence ou par

l'adresse

tous ceux-ci,

me

semble

qu'il est assez difficile

de

des copistes,

et qu'ainsi

il

n'a jamais

reconnatre les endroits, o ce qu'elles nous ont laiss

a

dans
II

le

texte hbreu.
faut pas toutefois tre surpris

commenc
oiil

d'tre vritable

,,comme

aussi d'assurer
la

ne

que S. Augusles autres

;

dans quel temps les dynasties des gyptiens (dont

plupart
l collatrales
,

tin ait

compt

le

second Canan avec

il

selon notre auteur) ont

,

s'imaginait que les Septante l'avaient ajout par l'inspiration

commenc

d'tre successives. Jules-l'Aficain

Eusbe

du Saint-Esprit, comme plusieurs autres

choses qu'ils ne trouvaient point dans l'hbreu qu'ils

traduisaient. L'autorit
tait suffisante
sait

de Csare, et Georges Syncelle ne se sont point accords dans la disposition cl dans le nombre des annes
qu'ils leur

mme

de l'vangile de S. Luc
qu'il

donnent, aussi bien que quand

il?

font

men-

pour

l'y

engager, parce

suppo-

tion des rois

trois

de Chalde

quoiqu'ils aient suivi tous

que

le saint

vanglisle l'avait mis lui-mme.

Manelhon pour

l'histoire

d'Egypte,
,

et

Rrose
a

CHAPITRE
Que
les histoires

VII.

pour celle des Chaldens. Outre cela

Joseph

d-

des nations orientales ne dtruisent point

l'autorit

du

texte hbreu et de la version

Vulgate dans

couvert assez clairement dans ses livres contre Apparpion, la fausset de tout ce queManethon a dit en
lant des Juifs et de leur sortie
tradictions o
I

d'Egypte
qui

et les

con-

ce qui regarde la chronologie.

il

est

tomb;

c<*

donne

sujet

de

Une des principales raisons que l'auteur de Y Antiquit des Temps allgue pour soutenir la chronologie
des Septante contre celle du texte hbreu, et de notre Vulgate, c'est parce qu'il semble qu'on ne peut ac-

reste de son croire qu'il n'a pas t plus fidle dans le verses que moi histoire. Je laisse des personnes plus

fond; dans ces sortes de malires examiner cela plus prouv que les Juifs sont innoet ayant suffisamment
l'antiquit leur cents du crime que notre rparateur de voir par impute d'avoir corrompu les critures, et fait

corder les supputations qu'on

ci

lire

des annes de celle;

avec les anciennes histoires des Orientaux. < Si dit-il, il n'y a eu que quatre mille ans depuis la
cration du premier

point t de bonnes raisons que leur malice n'a cap. 18

el lib.

la

homme
il

jusqu' Jsus-Christ,
les

comme

le

prtendent les Juifs et

faut

chronologues
soit
l

(1)

August.

lib.

12 de

Civit.

18

de ces derniers temps,

que l'criture

cap. 40.

4565

CHAP.

VII.

EXAMEN DES

IllSTOifl ES

DES PEUPLES ORIENTAUX.

156G

de la volont deschronologisles d'tendre leur dure, cause de la diversit qui se trouve entre leur chrono| plus I ou de la resserrer , et de les disposer comme il leur et celle des Grecs , il me semble qu'il n'y a logie
balancer, qu'il est propos de s'attacher au texte
plat
la
,

et qu'ainsi

on ne peut en rien conclure contre que M. Marsam

hbreu et la version Vulgate, et de les suivre dans la

chronologie
,

chronologie du texte hbreu, et de la Yulgate.

Si

plutt

que

la

version des Septante et les

nanmoins

il

est vritable

ail tra-

doit

histoires profanes, et que tout ce qui lui est contraire contre condamn, et rejet comme faux , totum
,

vaill l-dessus

dans son canon chronologique, avec plus

argl assez heureusement
ces dynasties corres-

de succs que
les

les autres, et s'il

,

demnatur ut falsum
e

dit saint

Thomas

(1),

aprs saint

premires dynasties

comme
s'est

Augustin
C'est ce

dans le 12 livre

de laCit de Dieu, chapitre 10.

reconnat, lorsqu'il dit
sans

pondent au temps qui

jusqu'

coul depuis le dluge

que l'auteur
avait

mme

Abraham, dans
la vrit
,

lequel consiste tout le diffrend

il

que

si l'on

conserv

l'original
,

hbreu

il

est

que
suit

j'ai

avec l'auteur de l'Antiquit des Temps,

s'en-

doute qu'on l'aurait d suivre

tion des annes.

mme

dans

la

supputa-

que

de ces
fait

histoires,

suppos qu'elles en

aient partout

ne

aucun

tort l'autorit

du texte
incom-

Je crois nanmoins que les histoires et les chronologies de ces nations peuvent encore tre accordes avec
le texte

hbreu

qu'elles ne lui sont pas entirement

patibles, et par

consquent

qu'il n'est point ncessaire

si

hbreu

et la et

Yulgate

dans ce qu'elles ont de

de

le rejeter

pour s'attacher
reste

fortement

la

version

moins incertain

de plus vraisemblable. Saint Au-

des Septante. Si du
temps,
et s'il

M. Martam a trop

resserr les

gustin (2) a voulu nous en proposer les moyens, pour

a jet dans la confusion

l'histoire

de cette

ce qui regarde celles des gyptiens

il

nous assure

nation, c'est ce qui ne

me

regarde point. Je dirai seu-

que leurs annes taient autrefois beaucoup plus courtes que les ntres, parce qu'ils ne leur donnaient que
quatre mois de dure. Perlribcntur jEgyplii tam brves

lement en passant, que

de l'criture est
le

lorsqu'il a

avanc que

le

Sesach

mme

que

le Ssostris

des Grecs,

plusieurs anciens historiens lui en ont

et entre autres

donn occasion,

annos habuisse ut qualemh mensibus fuiircnlur. Diodore

Hrodote, Diodore de Sicile et Stra-

de

Sicile dri la

mme

chose dans son premier livre,

bon

puisque, quoi qu'en dise notre auteur, ces trois

et Pline dans le septime chap. 48.

crivains semblent conspirer ensemble nous faire

croire qu'il n'y a point eu d'autre Ssostris que le Sesach

M. Marsam, qui nous sommes redevables de l'excellent ouvrage du Monasticum Anglicanum a donn
,

de l'criture. Hrodote (1.2) et Strabon

(1.

17) rap-

au public un autre livre intitul Chronicus Canon

:

Mgy-

portent qu'on voyait encore de leur temps dans la Palestine

,

ptiacus, etc.,

dans lequel

il

soutient, que la chronolo-

in Syri Paleslin
qu'il laissait

des

monuments de
il

ses

gie des gypliensn'a rien de contraire au texte hbreu.

conqutes,
sait

par toutes les terres o

pas-

Hebraici codicis numros

(dit-il
:

pag. 12) ideb secuti su-

avec &on arme formidable, et

,

qu'il subjuguait
lui rsistaient

mus, qubd

sint

brevissimi

nam si immensa

/Egypliorimi

son empire

lorsque les habitants ne

chronologia inlra terminos istos contineri poterit, nulluin

superest

point avec assez de courage.

Or

il

est trs-constant

dubium de laxioribus Grcorum lemporibus.

que depuis
soumis
nit
au-x

la

sortie

d'Egypte les Juifs ne furent

Cet ouvrage n'a point t inconnu l'auteur de Y Antiquit des Temps, et aprs avoir parl de la peine que Scaliger a prise inutilement pour rgler les dynasties

Egyptiens que sous Iioboam, que Dieu pula

de ses dsordres, en attirant Sesach dans

11

Jude,

qui prit Jrusalem sans aucune rsistance.

y a donc
des

des gyptiens en les faisant toutes successives, et

,

beaucoup de fondement de croire que

Grecs est
i

le Ssostris

du sentiment du P. Pelau
liger, les a traites

qui

en reprenant Scail

le

Sesach de l'criture

et

il

est si vrai

que

de supposes et de fabuleuses,
le

c'a t le sentiment d'Hrodote,

le

que Josphe lui-mme

ajoute

L'on peut dire que

clbre M. Marsam,
,

reconnaissait dans
h.

le livre

10'deses Antiquits, cha-

homme

de qualit et d'une grande rudition

a tra-

pitre

Et
le

comme

l'auteur

avoue que Sesach

la

est le

vaille l-dcssus

avec plus de succs dans sou canon

qu'il a rgl

mme
tine
tris

que

Sesonchis des gyptiens,

version la-

chronologique des gyptiens, et

assez

de Diodore de en passant

Sicile dit positivement

que Ssos-

heureusement quelques-unes de ces premires dynasties;

s'appelait encore Sesoosis et Sesonchis.

,

Tout cela

maisdurestc

il

a jet

une trange confusion

les

soit dit

parce que je ne prtends point

dans cette nation, pour avoir trop resserr

et

temps

m'engager dfendre cette cause.

Toutes ces raisons cependant ne sont point ngliger, et particulirement
si

pour avoir
,

lait

du Sesach de l'Ecriture,
,

le Ssostris

des Grecs

c'est--dire

pour avoir confondu deux

de l'autre plus de cinq

on

fait

un peu d'attention
Prpa-

rois qui ont t loigns l'un

sur ce que dit Jules-l'Africain, rapport par Eusbc

cents ans. Je tche d'viter ces extrmits, je

ne

de Csare

dans son
,

dixime livre de
,

la

donne pas aux dynasties des gyptiens des temps

immenses, mais aussi je ne
les

ration vanglique

chapitre 10 (I)

<

que nous n'a-

abrge pas trop,

vous rien de Certain dans

qu'
la

l'histoire

des Grecs jus-

De

tout ce discours

du rparateur de
et

l'antiquit

i
,

j'infre qu'il

ne peut assurer

maintenir rien de cer-

premire Olympiade, que tout y est dans la confusion et encore sur ce que Thophile pa; ,

tain touchantles dynasties des Egyptiens, et

qu'il

que tout ce

triarche

d'Antioche

tche de persuader Autolycus

en

dit est

purement

arbitraire, puisqu'il

dpend

dans son troisime

livre,

que non seulement les potes,

(I)

1 p., q 1, art. 6. (2)Lib. 12, de Civit., cap. 10.

(I)

Vide Joseph.,

lib. 1

COht Appiorjem versus

init,

1567

DFENSE DU TEXTE IlEBUEL ET DE LA YULGAE.

les historiens grecs se sont fatigus inu,

\m
les

mais encore

tilement sur des matires obscures et incertaines

annales de la Chine qu'en suivant le calcul des Septante , c'est aussi l'unique expdient que
les

concilkr avec

trouve

le

savant Pre Martini, qui ayant montr que

j^vTwv, on conviendra

que toutes les autorits que notre

Chinois ont

commenc prs de trois

mille ans devant J-

rparateur de l'antiquit accumule pour opposer ce

savant
qu'il

sus-Christ, reconnat que cela dtruit la chronologie

mo-

homme, ne

sont gure capables de dtruire ce

si

derne ,

et

insinue clairement qu'il faut suivre l'ancienne.

semble avoir

solidement tabli.
le

Le R.
ont aussi

P. Coupplet et ses trois compagnons, qui

fait le

Si

Ton a bien pu trouver

les histoires
il

moyen

d'ajuster et d'acles

voyage de

la

Chine, confirment en-

corder

des gyptiens avec

annes du

texte hbreu,

n'y a point de doute qu'il ne soit aussi

core dans leur dclaration promiale aux ouvrages de Confucius qu'ils ont traduits en latin, tout ce que le
P. Martini nous avait appris avant eux.

fort ais d'en faire

de

mme

de celles des Chaldcns

encore tra-

et des Chinois.

Personne,

la vrit, n'a
;

franchement que

les

Ils avouent annales de cette nation ne nous

vaill sur celles des

Chaldens
,

mais pour ce qui re,

obligent point de suivre les annes des septante Interprles

:

garde celles des Chinois

auteur cite tout

le
,

Pre Martini

que notre
le

H os
ils

enim

interprtes) sequi
c

non cogrent

moment

nous en a trac
la

plan

annales; et
4

ajoutent,

qu'il n'y a

aucun inconv-

dons son histoire des empereurs de

Chine. Car quoi-

nient de retrancher de la Chronologie chinoise les

six

que cet habile jsuite avoue que

tante favorise
tion a

la

version des Sep-

grandement

le

sentiment que cette nail

premiers empereurs, et de Yao, dont nous venons de parler

la
;

commencer par

parce que les his-

conu de son antiquit,

rvoquer en doute.
au
livre

ne laisse pas nanmoins

verra par cette his-

de

la

On

toiresdu temps qui a prcd cet empereur sont entirement remplies de fables et d'autres narrations,

toire (dit-il

premier, page 15) que Fohi, pre-

que

mier empereur de
ans devant
notre

la

Chine, doit avoirvcu troismille

re
,

les plus sages du pays reconnaissent pour apocryphes, et pour de pures traditions d'un peuple

selon

les
,

historiens

Chi-

<

ignorant.

>

Enfin,
leur

ils

n'ont

point

f;iit

difficult

de

nois, mais je m'en rapparie eux

parce que je ne

commencer

Canon chronologique par

Iloamti,

veux rien dcider sur une matire de cette importance. Et dans la suite, faisant le rcit de ce qui s'est
pass de plus considrable sous Yao, et particulire-

selon ce qu'ils avaient promis dans

la prface, en retranchant les deux premiers empereurs Fohi et Xin-

ment du dluge que

de son temps,
se (1)

<
t
:

les

Chinois assurent tre arriv

la

num, avec les 255 annes, que l'auteur, plus crdule qu'eux cette sorte de nation, a voulu compter.
Voil quel a t le sentiment de cinq laineux jsuites, qui sont

il

explique de

sorte ce qu'il en penici

Mais parce que l'occasion se prsente

de

revenus de ce royaume,
relations
ils

et qui

nous

parler du dbordement d'eaux qui arriva sous cet

en ont donn
plus fidles.
livres

les

les plus

rcentes et les

empereur

et

que

les

Chinois

nomment Dluge; corn-

Comme

ont examin soigneusement les

me selon
ropens,

l'opinion la plus certaine des chronologues eu-

de ces peuples, nous devons nous en rapporter

et
il

<

No

a vcu dans

le

mme

temps qu'Fao,
j

eux plutt qu' tout autre;

me semble

qu'il
le

je conviendrai

aisment que tout ce que cette na,

quelque sorte de tmrit de vouloir engager

dont
ils

y pu-

lion assure tre arriv avant ce temps-l

ou

n'est

blic croire ce

ont dout;

puisque c'est d'eux

qu'une fiction, ou qu'ils n'ont

fait

que rapporter des

le

que nous avons appris ce que nous en savons de plus

certain.

choses qui s'taient passes devant

dluge
,

dont
aussi

<

on avait conserv

la

mmoire dans

l'arche

On

pourrait bien garder

la

mme mthode dans

la

bien que de plusieurs choses qui touchent notre religion

,

Chronologie des Chaldens, en retranchant avec plusieurs chronologistcs de notre sicle les sept rois chal-

comme

les docteurs

en conviennent

mais

ce serait tre tmraire que de vouloir persuader

cela

dens, et les six arabes, que l'auteur, aprs Syncclle,

soutient, sur la seule foi et le rapport

aux Chinois, qui ajoutent

foi

leurs crivains

de Brosc et
la

comme
<
<

des oracles, et qui ne laissent jamais une

des autres auteurs chaldcns,

avoir rgn dans

opinion qu'ils ont une fois embrasse. Je ne ferais

Chalde avant Blus.

Comme

ces anciens crivains

ils

nanmoins pas scrupule de dire quTao est le mme que No, que les anciens ont appel Janus, d'autant
que leurs noms
port.
et leurs

nous doivent tre suspects quand

proposent une
rgner long-

grande

liste

de rois chaldens,
le

qu'ils font
ils

<

temps ont beaucoup de rap-

temps auparavant

dluge,

ne sont ras plus

quoi ton peut ajouter que les Chinois suppo-

croyables lorsqu'ils
l'avoir suivi
s'il

parlent de ceux qu'ils assurent

sent dans ces histoires des choses entirement loignes

de

si

prs; ou bien l'on peut dire que

\,\

de la

vrit.

>

C'est ainsi

que

le

P. Martini s'est ex-

est vritable

que ces rois ont tous rgn dans

pliqu sur cette matire. Je laisse maintenant pen-

Chalde, Brose et les autres, qui taient aussi jaloux

sersurquel fondement l'auteur de l'Antiquit desTemps

a pu avancer
les histoires

de l'antiquit de leur nation queManthon de celle ds

gyptiens, nous auront
successif,
quoiqu'il
fait

hardiment que

le

Pre Martini a cru que

passer leur rgne pour

des Chinois taient vritables, qu'il en parais-

ne

ft

que

collatral
ils

comme

sait fort

persuad, et que

comme

il

n'y a point d'autre

les dynasties d'Egypte; ou

mme

nous auront peut-

voie de sauver l'autorit des divines Ecritures et de les

tre

donn des gouverneurs de provinces pour de

l'an-

vritables rois.
(1) Martinius, Lib, 1 Histor. Sinica?, in

Yao.

Les raisons sur lesquelles notre rparateur de

1569

CHAP

VII.

EXAMEN DES HISTOIRES DES PEUPLES ORIENTAUX.

les

1570

tiquil soutient qu'ils ont

succd

uns aux autres,

premier livre contre Appion, Eupolmus, Abydne,

Arlapane, rapports par Eusbe dans le neuvime
vre de
disent
la
li-

sont trop faibles pour nous en convaincre. Car pre-

mirement, quand
la

il

dit

qu'on doit les compter dans

Prparation Evanglique, et plusieurs autres,

Chronologie, parce que Jules-rAfricain, Eusbe et

point rflexion que ces trois auteurs

que
et

Babylone

fut btie

par Blus, pre de

Syncelle leur ont donn place dans les histoires des

Ninus,

non par Smiramis, femme du

mme

Ninus

temps

il

ne

fait

et tous les crivains profanes

conviennent qu'elle n'est

d'ail-

chaly ont aussi plac avant le dluge plusieurs rois dynasties d'Egypte , qu'ils assudens et plusieurs

point plus ancienne que Blus. L'criture Sainte

leurs,

au chapitre 10 de

la

Gense, porte que Nemrod

;

rent cependant avoir t purement

imaginaires, et

commena
faut,

rgner dans Babylone

de sorte

qu'il
le

que Jules-rAfricain
dans
le

(I) a insr

de

la

mme

manire

ou

qu'il l'ait btie

lui-mme, ou qu'elle
en
ft

ft

troisime livre de sa Chronologie, ce que les

dj

auparavant

qu'il

la

capitale

de

son

historiens et potes grecs disent tre arriv avant la

royaume.
Il

premire olympiade, quoiqu'il nous proleste auparavant

d'en parler, qu'il n'y a rien trouv de certain, et qu'au
contraire tout ce qu'ils en rapportent est dans une

n'y a pas d'apparence que ni l'auteur, ni qui que

ce soit ose dire que Babylone ait t btie avant

Nem-

rod

car autrement

il

faudrait que Blus et

Ninus eus-

trs-grande confusion.
L'autorit de Thodoret (2), sur laquelle
il

sent prcd ce gant, ce que personne n'a encore sou-

prtend

tenu jusqu'ici, et

il

dtruirait

parla toute sa chronoSi

que Mrodach, que

les

Babyloniens adoraient

comme
premier

logie et son antiquit des temps.

bti

donc Nemrod a
que Blus,
et

un dieu

est le

mme

que Mardocentes,

le

Babylone,

il

faut qu'il soit le

mme

des six rois arabes, nous donne occasion de croire

qu'il ait t

nomm

Bel ou Baal, cause de sa puis-

que du moins

les

sept autres Chaldens, qu'il dit les

sance qui

le

rendait redoutable tout le monde.

la

avoir prcds depuis

fet, si

Nemrod, n'ont jamais

t.

En

ef-

Je puis encore confirmer tout ceci par

rponse

Nemrod

fut le

premier qui rgna en Babylonc,

porte formellement que les Ba:

que Callislhne

fil

Arislote, qui l'avait pri de s'inet

s'il

selon l'criture (Gen. 10), l'endroit de Thodoret,

former de l'antiquit des Chaldens,

tait vri-

que l'auteur
etiam

cite ici

table qu'ils eussent des observations astronomiques

byloniens appelaient leur premier roi Mrodach

,

Hune

de 4o00 ans,
les

comme

on

le disait

communment parmi
que tout

qui primus Babyloniis imperavit

;

Mrodach vo-

Grecs. Callislhne y

satisfit, et l'assura

caveruni

d'o

il

semble que

l'on

peut conclure que

cela tait faux, et

que

les

Chaldens ne comptaient

Nemrod

est le

mme

que Mrodach, ou Mardocentes,

Chalde avant Blus,
Il

et par consquent qu'il a t le premier des rois ara-

que 1905 ans, selon leurs observations astronomiques, lorsqu'Alexandre prit Babylone. Si maintenant on s'en
rapporte
la

bes qu'on

dit avoir

rgn dans

la

chronologie du lexle Hbreu, celte pole

et aprs les sept rois chaldens.

pouvait fort bien

que doit avoir commenc vers

btit la tour

temps que Nemrod

ne
lui est point op-

tre appel Arabe, parce qu'il n'tait point de la race

de Babel, et ainsi

elle

de Sem,

comme

les autres habitants

de

la

Chalde, pre

pose.

mais

petit-fils

de Cham,

et

fils

de Chus, qui

fui le
le

Yossius cependant a prtendu

(1) qu'elle

ne peut

de tous ceux qui habitrent l'Arabie aprs

dluge.

tre accorde qu'avec celle des Septante. Voici

il

comme

Tout ceci tant trs-vraisemblable

comme Nemrod

raisonne
pulalions

<

Si

nous nous en rapportons aux suptire

commena
tissait la

rgner dans Babylone pendant qu'on b,

communes (qu'on
,

de l'hbreu) ces

tour de Babel

il

sera ais de trouver, en

<

suivant

le calcul

des Hbreux, les deux cents ans ou

la

1903 ans ont commenc la soixante et unime anne depuis le dluge. Or dit-il, il n'y avait point
alors de Chaldens,
avait
il

environ qu'on donne

succession des six rois ara-

n'y avait point de rois,

el enfin
;

il

n'y

bes jusqu' Blus, qui s'empara de Babylone, et qui

vivait

mme

point de Babylone,

on ne

s'appli-

du temps d'Abraham; puisqu'on supputant

les

quail point alors l'aslrologie

il

fallait

du moins
qu'iis

annes de chacun des patriarches,

rapportes dans l'Hbreu etdans
la

comme
la

elles sont

que celte monarchie

fut tablie

auparavant

Vulgate, on trouve

<

plus de trois cent trente ans jusqu'

naissance d'A-

s'occupassent celle sorte de science. > Ce discours aurait quelque vraisemblance,

si

on

braham. Ainsi
la

il

n'est pas impossible d'accorder

,

avec
peut

chronologie du lexle hbreu

tout ce

qui

qu'on a tisuivait les chronologies les plus resserres hbreu mais si on s'en rapporte a celles
res du texte
;

passer pour moins incertain dans ces sortes d'histoires.

Il

qui ont donn aux temps une juste tendue,

comme
au-

plusieurs ont fait Tornielle, Riccioli, Ussrius et

faut cependant

que j'avoue,

que ceux qui ont

trait celte succession

de

rois d'imaginaire et d'invenfort loigns

poque chaldenne a commenc plus de 120 tres qu'on btit la ans depuis le dluge, environ le temps
,

celle

te plaisir,

ne se sont point

de

la vrit.

En

effet,

les historiens les

foi

plus anciens et les plus

et

des
les

qu'il y avait alors tour de Babel. Ainsi l'on peut dire que la Chalde tait habite par Chaldens parce
;

dignes de

nous donnent connatre que Blus

Nemrod n'taient qu'une mme personne.

Brose, his-

que descendants de No, et ce fut de la Chalde del terre; sorirentles colonies qui peuplrent le reste
IV? irod

torien et prtre babylonien, cit par Josphe dans son

(1)

en

fut .e

premier

roi qui

fit

btir la tour et

Apud Euseb.,

lib.

40 Prcep. evang.

(2)Incap.50Jerem.

fi) Lib.

de /Etale mundi, cap

9.

>

, ,

1571
la ville

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA YULGATE.

de Babylone (Gen 10)
;

1572
,

cl

on s'appliquait alors
,

Diodore de Sicile

qu'il
;

propose ensuite

ne

lui est

l'astrologie, parce qu'au rapport de Josphe (1)

et

point plus avantageux

car, lorsque cet historien rap-

de plusieurs anciens, dont nous voyons

dans
le livre

les fragments

porte
roi

neuvime de

la

Prparation Evanglique

que Ninus appela son secours Aries, des Arabes pour subjuguer la nation qui habitait
(lib. 2)
,

d'Eusbe de Csare,
pations des enfants de

c'tait

une des principales occude

la

No

et

race de Selh, aussi

il

bien que l'tude de la gomtrie, qui leur servit beau-

coup pour btir

j'infre

la

tour et la ville de Babylone

d'o

mme que Babylone ft btie, trompe en plusieurs manires. Premirement, parce qu'il suppose que Babylone ne fut btie que par Smiramis, femme de Ninus, quoique l'criture nous
dans
la

Chalde, avant

se

que

les observations

astronomiques des Chal;

assure, et notre auteur aprs elle, qu'elle fut difie

dens taient aussi anciennes que leur nation

a^t-elle t

aussi

reconnue depuis pour

l'a

la

premire qui a

par Nemrod. Secondement, quelle apparence que Ninus ait demand le secours des Arabes pour chasser
les

cultiv cette science, et qui

enseigne aux autres.

le liv.

De
de
la

plus,

Eusbe de Csare rapporte dans

ment Ninus

Arabes du pays de Babylone? Troisimement, comaurait-il fait la guerre au roi arabe qui
,

Prparation evanglique un fragment d'Artapalit

rgnait dans Babylone

ayant succd aux tats de

le

que plusieurs assuraient que le gant qui btit la tour de Babel vivait encore du temps .d'Abraham. Comme donc ce gant a t Nemrod, il
nus, dans lequel on
faut

Blus son pre

qu'on dit y avoir rgn

premier
D'ail-

aprs le dernier roi arabe,

nomm Nabonnadus?

leurs, on n'a qu' lire les ouvrages de Diodore de Sicile

ncessairement retrancher de
et

la

chronologie les
lui

pour voir

qu'il n'a

jamais eu une entire connais-

annes des rois chaldens

arabes qu'on

donne

sance de ce qui regardait les Assyriens et les Babyloniens

;

pour successeurs dans Babylone avant la naissance d'Abraham, et ne reconnatre aucun autre Nemrod

comme quand

il

dit

dans
,

le

mme

livre

que

Ninivc

tait situe

sur l'Euphrate

quoiqu'il soit trs-

que Blus, sous lequel tous

les

anciens conviennent

constant qu'elle ft btie sur le Tigre. Je ne ferais

que ce saint patriarche vint au monde.

nanmoins aucune
del Chalde, qui
ennuys de
petit-fils
la

difficult

de croire que

les

peuples

Le mme Eusbe
fragment de
auteur trs-ancien

ajoute immdiatement aprs un

taient des descendants de Sein,

,

l'histoire

des Juifs, crite par un autre

tyrannie de Nemrod, autrement Blus

nomm

Melon, qui semble entire-

de Cham, s'tant voulu soulever aprs sa

fils

ment dcider cette difficult, et appuyer fortement la chronologie du texte hbreu et de notre Yulgate, parce
qu'on y remarque clairement que les livres des Juifs

mort

Ninus son

aura

fait

venir son secours les

Arabes, qui taient aussi de

maintenir dans
laiss.
le

la

race de Cham, pour se

lui

royaume que son pre

avait

que cet historien

avait

consults et suivis fidle-

ment, taient alors conformes dans l'ordre des aimes

ceux que nous avons aujourd'hui.

Enfin

quand bien

mme

notre rparateur de l'an-

On y

lit

qu'Abradluge

tiquit aurait

des raisons incontestables pour prouver

qu'il

ham
plus

vivait

dans

le

quatrime sicle aprs

ye-jicOo'.i.

le

que ces nations trangres sont aussi anciennes

le

/*sT Se rpsTs vsvss Apa//

Cela tant, je ne vois

se vanter

soutient, l'on ne serait pas oblig pour cela de re-

comment notre auteur pourra encore

lui
,

connatre aucune corruption dans les annes du texte

d'avoir toute l'antiquit pour

et

que

les anciens celle

hbreu et de notre Yulgate.

cette occasion qui

Il

serait encore facile,

dans

Hibreux n'ont jamais eu d'autre chronologie que

qu'il

ne se prsentera jamais, de dfen-

a tire de

la

version des Septante. Et

il

me

sen-

dre l'intgrit et l'autorit de l'un et de l'autre. L'on

rpondrait alors qu'on ne peut rgler une chronologie

ble qu'il n'en faut point davantage pour lui prouver

que

les

successeurs chaldens et arabes

doivent tre considrs

qu'il

donne

exacte et assure

sur l'criture sainte,

et

qu'il se

Nemrod

comme

fabuleux et

peut faire que Mose aura jug propos de ne faire

imaginaires.

mention que de dix principaux patriarches qui ont prle satisfaire sur celte
si

Nanmoins, pour
le prie

matire, je

cd

le

dluge, et de dix autres qui l'ont suivi jusqu'

les autres

de remarquer que

les spulcres qu'Alexaiale

Abraham, en omettant
nous sont inconnues;
puis dans la

pour des raisons qui

dre-le-Grand rencontra dans long du canal de Pallacope

7iassar
,

pays de Babylome,

le

comme

saint Matthieu a fait de-

n'taient ceux de

Nabo-

gnalogie de Notre-Seigneur, l'auteur

(c. 4), et celui

et

des autres anctres de Nabuchodonosar

du

livre

de Ruth

du premier

livre
cl

des
des

nous ne sommes pas obligs de croire pour cela que ce fussent ceux des rois qu'il dit avoir rgn avant
Blus
:

Paralipomncs
grands-prtres

(c.
:

et 4)

dans celles de David

puisqu'il n'y a point d'apparence

que
la

d'autant plus qu'Arrien, de qui

il

a tir cette

six gnrations depuis Naasson, qui

commandait

histoire,

nous donne sujet de croire que c'taient ceux

des

tribu

de Juda

la

sortie d'Egypte, jusqu'

fils

Salomon

,i

de quelques-uns

premiers rois assyriens, qui

,

et huit autres depuis lazar,

d'Aaron, jusqu' Sa-]

avaient rgn longtemps devant Nabonassar

et qui

doch, aient pu remplir l'espace de plus de cinq cents

ans qui se sont couls jusqu'
la

avaient choisi ce lieu pour leur spulture et celle de

leurs familles. Ferunt, dit Arrien (2), chea
cl

fondation du temple

Mas

lacus
,

de Salomon

d'autant plus que l'on en compte dixle

paludes esse complura regiim Assyriorum sepulcra

huit depuis Cor, qui se souleva dans

dsert contre

Mose, jusqu' Ilman, qui servait de chantre au tabernacle

(1) Lib. 1 Ant., cap.
,

du vivant de David. Josphe

lib. 8,

(2) Lib. 7

4 et 5. de Gestis Alexaudri Mayni.

(1)

mm<i

(1)

Antia. Judaic.

cao.

1, et lib.

20, cap. ult,

1575

L'HEBR., chap. vm. L'glise romaine a-t-elle REJET LA CHRONOL. DE

rologe romain que
Jsus-Christ est
le

etc.

1574

nomme
fait

il n'est plusieurs des aeuls de Sadoch, dont ceux aucune mention dans l'criture, et il assure que souverain sacrificaqui se succdrent la charge de

l'an

du monde

5199, et l'an 2967 depuis

dluge,

selon la suppu-

tation qu'Eusbe a tire de la version des Septante,

l'on

teur depuis Aaron jusqu'au temps de

Salomon furent

peut dire que l'glise n'a

fait

que conserver

l'an-

au nombre de

treize.

cienne faon de compter les annes du monde, dont

Ce senliment

est

appuy par un grand nombre de

les

Pres se servaient autrefois, sans

tire

aucunement

soutecbronologistcs et d'interprtes (1), qui, voulant un patriarche nomm Cinan parmi les nir qu'il y a eu
l'a descendants de No, avouent nanmoins que Mose leur veromis, et que les Septante l'ont ajout dans

droger aux supputations qu'on

et

du texte hbreu

de

la

version Vulgate, qu'elle reconnat pour aula

thentique dans ce qui regarde

chronologie

comme

dans

le reste

car
le

si elle

permet qu'on
le

lise la veille

sion

ou par quelque inspiration secrte du Saint-

de Nol, dans

Martyrologe,

dnombrement des
fait lire

quelque traEsprit, ou parce qu'ils avaient appris par autres, quoidition qu'on devait le mettre au rang des l'hbreu. 11 qu'il n'en ft fait aucune mention dans
davantage pour achever de convaincre n'en l'antiquit de le pradamile, qui ne pouvait croire que
fallut point

annes de

la

version des Septante, elle

(1)

aussi
le sa-

dans ses leons

de matines

le

vendredi et
la

medi de

la

Septuagsime, et

le

samedi de

Sexag-

sime, les annes des premiers patriarches qui ont

suivi

et prcd le dluge,

comme
la

elles sont

dans

ces monarchies

ft entirement fabuleuse, et qui, d'un

la

notre Vulgate et dans le texte hbreu.

De

sorte

mme
le

autre ct, ayant eu la connaissance de

longue chro-

qu'on peut dire qu'elle ne retient

supputation des

nologie des Grecs, n'avait toutefois pas laiss de tom-

Septante que par hasard et par manire de rcit,

rapportant
tel qu'il

ber dans l'erreur

parce que

la

version de l'criture

se trouvait dans le Martyrologe

la

sur laquelle elle est rgle

lui tait

suspecte et de nulle

d'Usuard, qu'elle a substitu

place d'un autre

autorit dans ce qui regarde l'ordre des annes.

beaucoup plus court, dont

et qu'Hribert

elle se servait

auparavant,

Rosweidc

fit

imprimer Paris en 1613,

CHAPITRE
Que
l'glise

VIII.

dans lequel on ne voit aucun dnombrement d'annes

au 25 de dcembre, mais seulement ces paroles
Nativitas
:

romaine

ri

a point rejet la chronologie du Vulgale.

texte hbreu et

de la

Examen de

quelques

Domini secundum carnem. Ainsi

ait

je

m'tonne

endroits de la chronologie de /'Antiquit des

Temps.

que notre auteur

pitre premier,

avanc

si

librement, dans le cha-

Le rparateur de

l'antiquit
livre,

s'tant vant dans sa

le vritable

que

la chronologie

d'Eusbe
si

eut,

par

prface, et par tout son

de soutenir

la traduction qu'en

fit

saint

Jrme, une

grande apdans son

sentiment de toutes les glises, et particulirement

probation,

que

l'glise

romaine

suivit alors

de

celle

de Rome,

j'ai

jug propos de remettre

l'exa-

Martyrologe,

et suit

encore la supputation de cet v-

men
y

de cette objection un chapitre particulier, pour

que de Csare.
11

faire voir
la

un peu au long que

l'Eglise n'a

jamais re-

devait aussi examiner l'endroit d'Anastase-le-Siil

connu

chronologie des Septante pour certaine et as-

nate (2) qu'il allgue, et

aurait vu que ce saint

sure, et que quoique ces sortes de matires ne mritent point qu'elle se rabaisse pour les considrer

patriarche d'Anlioche ne

fait

mention d'aucune supqu'il

putation chronologique,

mais

rapporte

seuleet

avec attention,

elle n'a point laiss

pour cela de

faire

ment
Juifs,

les diffrentes

coutumes des Chrtiens

des

paratre qu'elle reconnaissait et approuvait celle du

texte hbreu et de notre Vulgale,
faire

en ce que

les

premiers se servent d'annes so-

comme

je vais le

laires,

elles autres d'annes lunaires, qui ne contien-

voir en rpondant aux

difficults

proposes par

nent que trois cent cinquante-quatre jours. Voici ses

paroles fidlement rapportes
:

noire auteur.
Il

Secundo autem scienaliter

nous objecte premirement

l'autorit

du Martyro-

dum qubd

aliter

compulant Hebri annum,

traditio
;

Ro-

loge romain, qui suit la chronologie qu'Eusbe de C-

mance Ecclesi
ginta quatuor

sare a tire de la version des Septante, lorsqu'il

l'ait

nam illi trecentorum soium dierum annum numerant.

s'est

quinqua-

mention, au 25 de dcembre, du temps auquel JsusChrist a paru dans le

Notre rparateur de l'antiquit

encore tromp

monde;

qu'elle a reu cette supputation

il

mme il soutient comme par tradition

et
;

en nous proposant

l'autorit
,

du sixime concile gqu'il

nral tenu Constanlinople

l'antiquit des

dit avoir canonis

cite

pour cela

le

tmoignage d'Anastase-le-Sinate

temps rgle sur la version des Septante,

patriarche d'Anlioche, rapport par Baronius dans ses

lorsqu'il en a
la cration

marqu

ses actes

et qu'il

a compt depuis

Notes sur

le

Martyrologe romain,

et

dans l'apparat de
:

du monde jusqu' Jsus-Christ cinq mille cinq

ses Annales, qui contient ces paroles

tanl

Aliter

compu;

cent huit ans,

comme font encore

les

Grecs d'aujourd'hui.
averti

Hebri

aliter

Romance Ecclesi

tradilio

et

il

Un peu

plus d'attention l'aurait

le

de ne point

ajoute un canon qu'il attribue au sixime concile gnral

,

confondre

sixime concile gnral tenu contre les

qui

met

la

naissance de Jsus-Christ l'an du

Monoihlites avec

inonde 5508.

le Synode qu'on nomme communment Quinisexta Synodusin Trullo (can. 3) dans le,

Quoique nous trouvions aujourd'hui dans

(1)

le narly-

quel les vques Grecs assembls par la seule autorit

de l'empereur Justinien-le-Jeune
Melchior Cano , de Locis theolog., lib. 2, cap. 13; Malvenda de Anli-Chrislo , lib. cap. 10; Ti-

et sans la parlici-

(1) Breviar.

Rom.
prim
J

rinus et

alii.

(2) Lib. 7, parte

1575*
pli on

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA VULGATE.

du pape Scrgius I qui
tait alors assis

1576

sur

la

autres;

chaire de S. Pierre, selon l'opinion la plus

et la plus probable,
el

commune
,

jug qu'elle ft ncessaire pour convaincre les Juifs de la venue du Messie, et si elle
si

elle avait

commencrent
tait

se dchaner

approuvait et reconnaissait pour vritable

le

senti-

firent

un grand nombre de canons injurieux

latine.
Il

l'glise

lui

trs-ais

d'viter

cette

ment des Pres qui ont compt plus de cinq ans depuis la cration du monde jusqu' la

mille

nais-

faute,
cile

il

n'avait qu' se souvenir

fit

que

le
la

sixime conpolice el la

gnral ne

aucun canon pour

sance du Fils de Dieu, aurait-elle prononc ces censures contre ceux qui les imitent, et qui suivent et
dfendent ce qu'ils ont enseign sur ce sujet
rail-elle point
?

rformalion de l'glise, et qu'on se contenta d'y con-

N'au-

damner
qui lui

l'hrsie

de Monothliles. Ce furent

les

Grecs

attriburent ceux qu'ils firent dix ans aprs

qu'ils

chang dans notre version Vulgale qu'elle propose aujourd'hui aux Chrtiens, comme la
rgle de leur
foi et

dans ce conciliabule,
quinisexta
plait
,

nommrent

aussi synodus
il

de leurs murs, l'ordre des annes

si

wMxtyi
que
le

parce que, disaient-ils,

suptraita

que nous y trouvons

tante, puisque sa
la

conforme l'hbreu

pour y

ce

cinquime concile (o on
des trois chapitres) et
le

introduire celui qu'on voit dans la version des Sep-

seulement de

l'affaire

sixime

condescendance

et

son amour por

avaient omis. Ainsi celle prtendue canonisation de

la

chronologie des Septante ne nous engage aucune la recevoir

paix el l'union des fidles l'ont engage y faire des changements de bien moindre consquence , et d'y
ajouter plusieurs choses tires de l'ancienne Italique,

ment
l'on

comme

certaine et infaillible

et
le

ne peut regarder celle dclaration que

,

comme

depuis qu'elle est sortie des mains de S. Jrme? El

sentiment particulier des Grecs

qui

se sont fait un
la

mme

ce saint interprte et S. Augustin aprs

lui

honneur de suivre aveuglment partout

Septante, parce qu'elle avait t
gue. Mais tant s'en faut que
la

version des

auraient-ils dfendu avec tant de force les annes

du

faile

dans leur lantire

texte hbreu,

s'ils

avaient reconnu tous ces avantages

version des Septanle
? ils

supputation qu'on

dans celles de

la

savaient

de

la

version desScptante ail t reue et approuve de

quels taient les sentiments des glises de leur temps,

l'glise
lire

romaine,

et qu'elle l'ait prfre celle

qu'on
la
,

du texte hbreu

et

de notre Vulgate

que

c-

qu'on y suivait communment la chronologie des Septanle; on a mme fait celle objection S. Augustin;
et

lbre congrgation de l'Indice a, pour ainsi dire

cen-

cependant

ils

se sont fortement opposs

qu'ils ont

celte

sur en quelque sorte le troisime livre de S. Julien

coulume, parce

reconnu qu'elle ne venait

de Tolde contre
de prouver
en

les Juifs,

dans l'endroit o

il

lche

que d'une trop grande altache celle ancienne version qui faisait qu'on se portait aveuglment la soutenir,

qu'il faut s'arrter

au calcul des Seplanle

rejetant celui

roles la

marge

du texte hbreu. On y voit ces pavers le milieu du livre Expunge

:
'.

dans

les fautes

mmes
le

des copistes.

Mais aprs tout,

s'il

est constant

que

le

Martyrologe

glossam marg'malem
BR;Eis

Codices 70 Interpretum Hescribe

:

romain nous propose

glise

vritable sentiment de l'si

pr^ferendi,

et

Caut lege.

Nam cer-

romaine dans
ne

la

chronologie, et

l'on

tort

tum

est

Eccleiam catholicam in Editione Vulgat ap-

de s'en loigner, pourquoi notre rparateur de

liquit
l-il

l'an-

probare annorum ralionem

Cen. 5

et

il,

qu est in codicibus Hebris cm Vulgala egregi Hebraico fond conel

le suit-il

donc pas? Et pourquoi nous donnela

une supputation depuis

cration

du monde jusde
sept

tentiat in

enumeralione

supputatione temporum. Les

,

qu' Notre-Seigneur,

qui excde de prs

?

noies qu'Antoine le-Conle

docteur et professeur en

cents ans celle du Martyrologe romain

a-t-il d'invecliver si

Quelle raison

l'Universit de Bourges, qui vivait le sicle pass vers

souvent contre Eusbe de Csa,

l'anne 157G, a faites sur la chronologie de S. Nice-

re, qui

en est l'auteur

et

de

le

reprendre d'avoir os

phorc, patriarche de Constantinople

sort, parce qu'il prenait

ont eu

le

mme
la

resserrer l'antiquit des temps, et d'avoir retranch envi-

trop

cur de dfendre

ron

trois sicles

pour faire Mose contemporain

expresse de tous
les

de Ce-

chronologie de
blait

la

version des Septante, et qu'il sem-

crops, contre l'autorit

l'ont

anciens qui

condamner

celle

du

texte hbreu et de la Vul-

mis au temps d'inachus premier roi d'Argos; d'l'erreur

gate (1). Contius

(2), dit l'Indice,

dm

nimio studio 70

tre

tomb dans
les

en omettant Cdinan du nom-

Interpretum translalionis chronologiam tuetur, nonvidel

se incaul Hebraici {omis et

bre des

descendants de
sentiments de

No?
l'glise
le

s'il

a tant de respect
il

Vulgat

editionis chronolo-

pour

romaine,
les
la

devait
suivant.

giam

labefactare, elc.
l les vritables
,

nous donner l'exemple

sentiments de
,

premier en
la

Ce sont
maine
,

l'glise

ro-

Mais enfin, quand

il

blme de

sorte

conduite

qui

comme

l'on voit

sont bien loigns de

d'Eusbe,ne
la

voit-il point qu'il

accuse en mme-temps
qu'il

ceux que notre rparateur de

l'antiquit lui attribue.

conduite de
et

l'glise

romaine,

assure

avoir

En

effet

si elle

avait appris des aplres

que

la

chro-

embrasse,
de
cet

suivre encore aujourd'hui la supputation

il

nologie des Septante dt

tre

prfre toutes les

vque de Csare, et qu'ainsi

faute
qu'il

tombe dans

la

(\) Malvenda, de Anli-Chrislo, lib. 2, cap. 8; Genebrard. lib. 2 Chronol.; la Bibliothque des auteurs franais par le sieur de la Croix du Maine, imprime Paris l'an 1584. (2) Le R. P. Doni Martiany semble s'tre mpris en prenant le P. le Cointe pour Anloine-le-Conte, que
,

mme
si le

reproche

aux Chronologisles qui

et

s'attachent au texte

Hbreu

la Vulgale? du moins
lui

calcul d'Eusbe et

du Martyrologe romain ne
il

plaisait point

cause

qu'il est trop resserr,

devait
tir

s'en tenir celui

que Jules-l'Africain avait aussi

l'Indice

nomme

Contins.

de

la

version des Seplanle. et ne o'oinl v ajouter prs

1577

CHAP.

VIII.

L'GLISE ROMAINE A-T-ELLE REJET LA CIIRONOL. DE LHBR., etc.

avoue
qu'il est le plus
'

1578

de quatre cents ans, puisqu'il

t longues,

comme

l'auteur voudrait
le

le

conclure.

ancien, et qu'il a t suivi de toutes les glises d'Orient et des plus considrables

d'entre

les

Pres.

livre des Juges, que ce peuple ingrat et inclin l'idoltrie,

En

effet, je

trouve dans

mme chapitre

du

Quelle raison a-t-il de blmer ceux qui suivent le

texte libreu et la Yulgate, et de les
traiter

comme
point
t

ne tardait gure aprs la mort de ces saints personnages de s'y laisser aller et mme qu'ils commen,

des sectateurs de nouveauts puisqu'il

difficult

ne

fait

aient y retomber de leur vivant. Suscitavitque

Do-

de s'loigner de ce
et profanes

qu'il

soutient avoir
les

minus judices

dit l'criture

qui liberarent
eos

eos de
,

une espce de tradition autorise de tous

chrtiens
,

anciens

vastantium manibus;
fornicantes

sed nec
alienis
,

audire voluerunt

Juifs

sans aucun autre fon-

cum

diis

et

adorantes eos.

Cn

dement que ses propres conjectures: au lieu que nos nouveaux chronologistes ne s'appuient que sur une version que l'glise a dclare authentique, et com-

(et

deseruerunt

non pas insensiblement, comme dit l'auteur) viam per quam ingressi $unt patres eo;

rum

non dimiserunt adinventiones suas,

et

viam
voit

mand

tous les fidles de recevoir avec respect

durissimam, per quam ambulare consueverunt.

les

On

Je crois que tout ce

que

j'ai dit

jusqu'ici
la

dans

par ces paroles, que

faire,
les entranait

la

coutume invtre de mal

qu'ils n'avaient plus et

deux parties de ce
texte hbreu
et

petit

ouvrage, pour

dfense du
suffi-

ds aussitt

de notre version Vulgate, sera

personne qui veillt sur leur conduite,

prsence
et les instructions salutaires

mme

qu

la

sant pour convaincre entirement les esprits

qui ne

de leurs juges

cherchent que
V Antiquit des

la vrit.

Je

finirais ici si l'auteur

de

n'taient pas capables de les arrter.

Temps ne me donnait
plus

sujet

d'ajouter

Cela parut immdiatement aprs la mort de G-

quelques rflexions sur deux ou trois endroits de son

livre.
Il

don (Jud. 9),

lorsque les

Sichmiles

tirrent

une

ne

s'agit

de maintenir l'intgrit des

faire voir

grande
Berith
,

somme d'argent du temple de

et
lorsqu'ils voulurent lever
il

leur idole Baal-

critures Saintes,
les

mais seulement de
il

que

Abimlech

la

preuves sur lesquelles

tablit
il

son sentiment
se l'imagine.

royaut; et

semble, par cette histoire, que ce tem-

ne sont point sans rplique,

comme

ple subsistait

du vivant de Gdon,
la

et

mme

qu'il tait

Je m'arrterai premirement examiner l'tendue

qu'il

ouvert et entretenu avant

Si les

mort de ce grand homme.

,

donne au temps qui

Isralites

s'est

coul depuis
la

la sortie

Hbreux taient
pas

si

prompts offenser Dieu

il

des

de l'Egypte jusqu'
Il

fondation du

ne

diffrait

longtemps leur en

faire sentir la
il

temple de Salomon.

dit

que tout cet espace a dur

qu'il
la

peine. Les exemples frquents des punitions dont

chtiait leurs

875 ans, parce

qu'il

prtend

y a eu plusieurs

crimes sont une preuve manifeste

et

qu'il

anarchies ou interrgnes depuis

qu'

mort de Josu jus-

ne tardait pas des vingt, trente, quarante

ans les chtier.
Cette longue dure des anarchies

cinquante

Samuel

qui ont t fort longues. Je conviendrai

lui, qu'il

toujours avec
le

y a eu des

temps des juges;

anarchies pendant mais je ne crois point qu'il

me

parat encore

contraire l'criture. Nous lisons dans le chapitre 11

puisse jamais prouver, par

quelque raison solide

le

et

du

livre des Juges,

que Jepht tant prt

faire la

efficace, qu'elles aient dur tout

temps

qu'il leur

guerre au roi des

Ammonites

qui

contestait
,

aux
lui fit

donne dans sa Chronologie

traire,

et

il

me

semble, au con-

Isralites plusieurs terres au-del

du Jourdain
que ces

que tout ce

qu'il

en

dit est

sans fondement, et

reprsenter

par ses ambassadeurs pas

,

terres

ne peut tre accord avec l'criture Sainte.

ne
appuie sa

lui

appartenaient

et

qu'il

ne

pouvait

Premirement,
conjecture
,

la raison

sur laquelle

il

avoir aucunes prtentions sur

n'avaient jamais appartenu aux

elles,

parce qu'elles
;

et qui le
fait,

porte tendre ses anarchies

Voici

Ammonites

mais que

comme comme
c

il il

semble tomber d'elle-mme.

:

Mose

les avait

conquises sur Shon, roi des

les

Amor-

parle dans le chap. 8, pag. 71

les

Il

y en a

rhens,

et

que

Hbreux en avaient jusqu'alors

trois cents ans, per trecentos

eu avant

servitudes, dont Dieu ne les affligeait

le

joui paisiblement

pendant

que pour chtier

auquel
ils

crime d'impit

et d'idoltrie
la
]

annos. Josphe dit la

mme

chose au livre 5 de ses

-zr t
;

s'abandonnaient insensiblement aprs

Antiquits, chap. 9 r/zETrpiaxcaa

l'auteur
;

et

cependant
la

mort de chaque juge. Car, de s'imaginer qu'ineonti nent aprs, ou ds la mme anne, le peuple d'Isral
retombt dans
la eaptivil
,

compte plus de cinq cents ans depuis

de.

mort
de

de Mose jusqu'au gouvernement

dure
j

Jepht, parla

c'est ce qui

n'est

nulj

qu'il a

donne
si

ses anarchies. Si cet espace

,

lement croyable. L'criture

ils

dit que,

sous ces juges,

temps

avait t

grand

ce Juge

s'en

serait

sans

taient en repos, et que Dieu faisait clater sur

,

doute servi pour tablir son droit par une possession

si

eux sa misricorde
lui.

parce qu'ils taient revenus

ils

ancienne

et si paisible, qu'elle

semble en avoir t

Aprs leur mort

retournaient aux
et

supersti-

le principal
Il

fondement.
le

lions des

Chananens,

faisaient

pis

que leurs
,

faut

cependant avouer ingnument que

coul depuis
la

lemp*
la

pres. Postqum aulem mortuus esset judex

tebanlur,
patres,
et
et

rever-

qui

s'est

sortie d'Egypte

jusqu'

multb faciebant pejora

qum

fecerant

fondation du temple de Salomon, a t plus long que

eorum sequentes deos

illos.
>

alienos, et servientes eis,

nos chronologistes modernes ne

tent

l'ont cru, qui

ne compil

<

adorantes

que quatre cent quatre-vingts ans,

ne s'ensuit pas de

comme

est

Tout cela prouve,

la vrit, qu'il

y a eu des anarqu'elles ont

marqu au sixime chapitre du troisime

Rois. Mais
il

livre

des

chies du lemps des juges, mais

g. s.
III.

non pas

ce que notre savant

1579

DFENSE DU TEXTE HBREU ET DE LA VULCATE.

1580

vuuede Canarie, et plusieurs autres ont soutenu que cet endroit du troisime livre des Rois soit corEusbe de Csarce nous assure dans sa Chronologie avoir appris des Juifs de son temps, que

Vulgate, que
c

Dieu donna des juges son peuple

la

environ quatre cent cinquante ans aprs

vocation
eoruiu,
:

rompu

(1).

de leurs pres.

Sorte diribuit
et

eis terrant

quasi post quadringenlos

quinquaginta annos

et

post

ces quatre cent

les

quatre-vingts ans ne marquaient que

hc
que

ddit judices usque ad

l'antiquit

Samuel prophetam. De sorte

latine, jointe

annes

qu'ils avaient t

gouverns par des chefs,

'

de cette traduction

aux

sans y comprendre celles qu'ils avaient passes dans la servitude M-jt^ tjs twv i l^pK-nl y.ptrwv xf ovox f aTt a s
:

autorits de ces anciens exemplaires, semble dcider

en sa faveur, et ne permet point qu'on s'en loigne en

celte occasion avec tant de libert.

v.pidiJ.ov /asvyj,

x! je

y.ri

)oyis//vyj tSw t/}5

twv &lXofX)Xtav,

Tout ce que

viens de dire est plus que suffisant

livre des

Aprs cette digression,

faire voir
]

il

ne sera point

inutile

de
1

pour accorder cet endroit du troisime

avec ce qui est rapport dans
chapitre 13
,

Rois
J

encore

le

peu d'apparence

qu'il y a

que

os

le texte

grec des Actes,

anciens de Juda

aient gouvern le peuple d'Isral

la

que saint Paul

parlant dans la synago

pendant l'espace de cinquante ans aprs

|
'

mort de

gue d'Anlioclie dePisidic,

dit

que Dieu ayant

distriil

Josu, et

qu'il

ait

eu aprs ce temps une anarchie

bu aux tribus

d'Isral la

terre de

Chanaan

leur

de trente-cinq ans. Car premirement l'hbreu porte

donna des juges pendant quatre cent cinquante ans

OU environ
,

seulement que ces anciens survcurent Josu (Jos.

|]

ult.

/.vl

y.er

tcctk wj reai vetpcMetoi

/.al

et Jud. 2), sans

nous donner connatre que celte sursi

TrsvTSXOVTa iSoxe /.firgcos 2a/jicuy]X to izpoyr^ov.

Suppose
que

vivance

ait

dur

longtemps

qui prolongaverunt dies

si

que ce passage
doive
le

soit entier

et sans faute, et qu'on | suos postJosue. Secondement,

,

cela tait,

il

s'ensui

prfrer ce que porte la Yulgate

le

vrait qu'Ollioniel aurait

commenc

juger le peuple

temps des Juges commena environ quatre cent cinquante ans aprs
gentes
la

l'ge de cent (rente ans, qu'il serait dcd g de

vocation d'Abraham

et

destruens

cent septante ans au moins, ce qui parat assez peu

septem in terra

Chanaan,

sorte
et

distribuit eis

vraisemblable, d'autant que

alors beaucoup diminue.

la

vie des

hommes

tait

terram eorum quasi post quadrinyentos

quinquaginla

La

raison de tout ceci est

et prit (Jos. 15) la ville

annos

et

post

hc

ddit judices usque

ad Samuel proensemble,
s'est

que quand Othoniel assigea

de Cariath-Sepher (qui
l'esprance d'pouser Axa,

phetam. Cela, dis-je, est plus que suffisant pour accorder ces deux passages de
sans
qu'il soit

fut depuis
fille

nomme

Dabir) dans
il

l'criture
le

de Caleb,

tait

sans

ncessaire d'tendre

temps qui
la

doute dans un ge comptent pour conduire celte entreprise,

pass depuis

la sortie

d'Egypte jusqu'
,

quatrime
il

que l'criture nous donne connatre avoir

il

anne du rgne de Salomon

fondements du
ans,

dans laquelle

jeta les

l assez difficile; ainsi

devait

du moins tre

alors

temple, jusqu'au

nombre de 873
faut lire dans cet
trois
,

g de trente-cinq ans. D'aillleurs celte expdition se

fit

comme

fait

notre chronologisle, ni de soutenir,

,

du vivant mme de Josu

de sorte que, quand bien

avec notre cardinal Cajetain

endroit des

qu'il

mme
saint

Josu n'aurait vcu que cinq ans aprs, Othoenviron quarante ans
la

Actes rpiouriois TrsvT^xoyra hyai,

niel devait avoir

mort de ce
les trente-

cent cinquante ans, au lieu de TTpa/.<uot$

nevr-nx-o-na.

homme.

Joignez-y maintenant les cinquante an-

quatre cent cinquante

ans.

On peut donc

dire avec

nes du gouvernement des anciens de Juda,

Eusbe, que
sime
livre

l'crivain

sacr qui a compos le troifait

cinq d'anarchie que notre auteur dit avoir suivies, et

i

des Rois, n'a

mention au chapitre

6,
;

les huit autres roi

de servitude sous Chusan-Resalhaim,

fait

que des annes que

que saint Paul
dre avec
les

les Juifs n'ont point t

soumis
,

de Msopotamie, dont l'criture

mention

et

aux trangers depuis leur dlivrance de l'Egypte

n'a point fait difficult

et

vous trouverez plus de cent trente ans jusqu'au rgne

(Olhoniel, qui en dura quarante entiers aprs qu'il

de

les

comprende

autres.

En

effet,

on trouve environ
la division la

eut dlivr les Hbreux de

la

servitude de ce prince.

quatre cent cinquante ans

depuis
fin

terre faite par Josu jusqu' la

du gouvernement

de Samuel,

c'est--dire,

jusqu'au second couronne

en tout plus de cent soixante-dix ans. L'on pourrait m'objecler que je me suis tromp lorsque j'ai avanc qu Othoniel prit Dabir du vivant

Ce qui

fait

ment de

Sal.

Comme
Temps
que
,

nanmoins

je fais profession

de dfendre

de Josu, d'autant que cette histoire est encore rapporte au premier chapitre du livre des Juges, aprs
celle

notre version Yulgate contre l'auteur de l'Antiquit des

je rapporterai

de

la dfaite

d'Adonibesech, qui n'est arrive que

,

en peu de mots

les

remarques

depuis

la

mort de ce grand capitaine

post morteji

j'ai faites

sur cet endroit des Actes des Aptres,

lisons dans celte version
:

Josue. C'est aussi ce qui semble que notre auteur a

pour confirmer ce que nous

latine.

suppos, quand

il

a dit que Caleb (qui donna sa

la

fille
)

en mariage Othoniel aprs

faisant le recueil des diverses
fait

prise de celte ville

a
la
;

Le clbre Wallon,
et manuscrits grecs

puissamment
et

la guerre
qu'il

aux Cliananens aprs

leons qui se trouvent dans les diffrents exemplaires,

mort de Josu,

y a emploij environ vingt ans

du Nouveau-Testament on
lit

en

cite

plusieurs, dans lesquels

ici,

comme
Theol.
,

dans notre
lib.

de sorte qu'on ne sera point oblig de croire qu'0//*odcda. niel ft dj g de quarante ans quand Josu
Il

n'y a personne, la vrit, qui

si

ne trouve cela assez

(1)

Melch.

Cano,

de Locis

11

vraisemblable,

on ne prend garde en
lit

mme

temps
la

cap. S.

que tout ce qu'on

dans

le livre

des Juges depuis

1&8

CHAP.

VIII.

L'GLISE ROMAINE A-T-ELLE REJET LA CHRONOL. DE L'HBR., etc. 15X2

du chade

dfaite tfAdonibesecli jusque vers le milieu

Josphe est vritable

quatre ans,
qu'il

que Salomon vcut nonantela

s'est pass pitres, n'est qu'une rcapitulation de ce qui

rgna seul depuis

mort de David
qu'il n'eut

de plus considrable depuis

la division

de

la terre

son pre, pendant quatre-vingts ans, et

Chanaan jusqu'au dcs de Josu, qui est encore rles pte au neuvime verset du mme chapitre dans

Roboam

qu'
il

la

cinquante-troisime anne de son

ge; mais

ajoute que l'criture n'a fait mention que

qu'il a

mmes termes
11 et 12 du

qu'elle est rapporte

Il

la

fin

du

livre

des quarante ans

prs

passs dans la pit, peu

qui porte son nom.

ne

faut

que

lire les

chapitres 10,

comme

lorsqu'elle dit

dans un autre endroit que

que ce grand
de Dabir

mme homme

livre

de Josu pour tre convaincu vivait encore lorsque la ville de

j'examinais toutes les para disposes selon ses

Sail n'a

rgn que deux ans, quoiqu'il en et t vingt

sur le trne.

fut conquise.
fait, si
,

Ces raisons paraissent assez bonnes, mais

il

semble

Je n'aurais jamais
ties

qu'elles ne sont point sans rplique. Car, premire-

de sa Chronologie

qu'il

ment, Josphe ne
qu'il avait

s'est

point seulement arrt ce

propres lumires, en s'loignant du sentiment des

autres.

appris dans les archives de sa nation, lorsil

Comme, par exemple,

qui

lui

a dit qn'Ahod

ait

qu'il

a compos son histoire;

a
;

encore suivi ses

et

gouvern les Isralites pendant quatre-vingts ans, et

qu'il y eut ensuite une anarchie d'environ trente-sept

propres lumires et ses conjectures

comme
le

celles
,

que notre auteur nous propose sont assez plausibles

et qu'elles

ans? Je

lis,

la vrit, dans l'criture, que

la

terre fut

en ont

attir plusieurs

dans

mme
juif.

sen-

en paix quatre-vingts ans aprs qu'A/iod eut humili

les

timent, et entre autres Pierre Comestor, qu'il nous cite,

elles ont

Moabites

Humilialusque

est

Moab
si

in die ill

sub

pu y engager aussi Cet historien

manu
par

Isral, et quievit terra ectoginta annis; mais je ne

ait

Plusieurs ont cru satisfaire suffisamment cette

difficult
les
,

trouve point que ce rgne

la

dur

longtemps
il

et

en disant

qu'il s'est gliss

une faute dans

faon de parler de l'criture,

semble que

exemplaires hbreux, au chapitre 14 du troisime

l'interrgne qui s'est pass jusqu' la servitude sous

les

livre drs Rois, et

au 12 du deuxime
y faut
lire

livre des Paralitait

il

Chananens, qui dura vingt ans, doit tre compris

les quatre-vingts ans, et quievit terra octoginta an-

pomnes,

et qu'il

que Roboam

g de

dans
nis.

vingt et un ou de trente et un an quand

le

monta sur
et

Quel fondement pouvait-il encore avoir pour pla-

trne, au lieu qu'on lui en

la

donne quarante

un,

cer une anarchie de cinquante ans entre le temps du

gouvernement d'Abdon, onzime juge des

ans, puisqu'il avoue

Isralites, et

mme manire qu'on trouve dans le chapitre 22 du mme livre des Paralipomnes qu'Ochosias, roi
de
,

leur servitude sous les Philistins, qui dura quarante

de Juda, avait quarante-deux ans quand

il

succda

lui-mme

q-uil n'y
,

a que la der-

Joram son pre, quoique selon ce qui

quatrime livre des Rois, chapitre 8,
de l'histoire,
il

est rapport

au

nire anarchie entre Hli et

Samuel

qui soit marque

et selon la vrit

dans l'criture.
Il

n'en et que vingt-deux; car autre-

semble nanmoins que notre rparateur de l'an-

ment

il

aurait t

au monde devant son pre, qui ne

tiquit est

beaucoup mieux appuy, quand

il

soutient

vcut que quarante ans.

sur ce qu Abia,
1

On peut mme appuyer

ceci

que

le

rgne de Salomon a dur quatre-vingts ans

lui

fils

de Roboam, reprochant aux dix

quoique l'criture ne

en donne que quarante.

Il

tribus leur sparation d'avec celle de Juda, de Benja-

Josphe et Pierre Comestor de son ct, car Thodoret et

min
dans

et
le

de Lvi,

dit

que Jroboamles y avait engages

tait

Procops de Gaza
le

qu'il cite aussi

(1),

ne font que

temps que Roboam

encore jeune,

et qu'il

rapporter

sentiment de Josphe
Il

sans se dter-

ne pouvait leur rsister,

porte
la

"ya

^7\ DjDnl ou,

comme

miner en sa faveur.

se sert de l'argument qui fut

,

un

version des Septante, xa Poo/x fy ^r^os^

jour propos S. Jrme par l'vque Vital

qui ne

et sur ce

que nous

lisons,

que

les

jeunes gens
la

an^

pouvait comprendre que Salomon qui, selon les traditions des Juifs, n'avait que

qui lui conseillrent de refuser au peuple

relaxation

douze ans quand

l'ge
fils

il

fut le-

des tributs que son pre leur avait imposs taient de

v sur

le trne, soit

dcd

de cinquante deux
,

son ge,

et

avaient t levs avec lui, et par cons-

ans, et et laiss

Roboam, son

g de quarante-

quent

il

n'y a point d'apparence qu'il ft alors g de

et

un

ans, parce qu'il s'ensuivrait qu'il l'aurait eu ds

quarante

un ans.
bon de reau

l'ge
11

de onze ans

ce qui parat trs-difficile croire.

les

Mais sans en venir celte rponse, qui peut donneroccasion de nouvelles difficults,
il

confirme cela sur ce que Salomon n'pousa

ni

est

femmes trangres,
nite et
l'ge
,

par consquent
,

Naama, AmmoRex Salomon muest

marquer que
lieu

les crivains sacrs se sont

le

souvent on-

mre de Roboam

que

lorsqu'il tait dj sur

:

tentsdenous donner

nombre rond

et principal

selon ces paroles de l'criture

du
et

total,

comme

celui

de quarante, au lieu de qua-

atternavit mulieres alienigenas multas, et averterunt

lieres cor ejus,

rante

un, quarante-deux, etc., jusqu' cinquante, qu'ils

fait

cumque jam senex

;

esset

depravatum

ne nous ont point aussi

des annes entires

mention des mois

et

des

cor ejus per mulieres (2)

(1) Lib.

d'o

il

conclut que ce que dit

jours qui cependant, par leur multiplication, forment

;

et

que

les

quarante ans que l'-

schol.,

8Antiq., cap. 5; Petrus Comest., in Hist. cap. 27, Procop. Gazens. et Theodor. in

3Reg.
(2) Scripturse locus mutilatus stitua, pag. 94.

donne au rgne de Salomon, n'ont commenc que lorsqu'il rgna seul aprs la mort de David son
criture

ab auctore Antiq. re|

pre, c'est--dire

lorsqu'il tait

g de quinze ans ou

environ. Cela suppos, je dis que

S;domon engendra

1583

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENSE

l'ge de dix-sept ou de dix-huit ans, et qu'il
il

1584
et

Roboam

augmente, dans

le

quatrime

cinquime ge du

a vcu en tout environ soixante ans;

n'y arien d'in-

monde, de plus de
monstrations,

trois cents ans, sans

aucune raison

croyable en cela. Car, premirement,

J

Roboam tant an de ses frres, Ton doit supposer que Naama fut une
qu'il avait

solide et valable, bien loin de

nous en donner des d-

comme les

chronologistes le prtendent

des premires femmes de Sa loin on,

pouse

ordinairement.
Ainsi l'on peut dire
qu'il

aucommencementdesonrgne. trangre et Ammonite, mais il

en

Elle tait, la vrit,

la prit
,

est

tomb dans
sicles,

la faille

comme

if prit

que Denis d'Halicarnasse

(1)

l'avait averti

d'viter,
les

mme temps la fdle de Pharaon roi d'Egypte, et comme David son pre avait pris la fille de Tolmai, roi de Gessur, nomme Maacha dont il eut Absalon. Il pouvait mme le faire lgitimement, ou parce qu'elle
,

non pas en retranchant plusieurs

tendre

mais en

y ajoutant, sans autre raison que parce qu'n a voulu

la

dure des temps

est si quis

In suppuiatwne tempo

rum ferendum
st et

paucis annis fallalur in velutotis

tait
ville
la

du nombre des captives qui furent amenes de

de Rabbatk quand David
lui
si

la

multorum annorum Uislori ; sed

examiner

duabus aut

l'eut

conquise, etqu'ainsi

tribus cvtatibus vero aberrarc

non permiltitur. Je ne
si

loi
,

permettait de

l'pouser,

ou bien parce
la

m'arrterai point

ici

si

celte rgle est

que

nous nous en rapportons

la

version des

juste et vritable, ni

notre auteur a eu sujet de la

le

Septante, elle tait

nice d'un

homme

de bien, ap-

proposer pour condamner ceux qui, en suivant

texte hbreu et la Yulgate, ont t quinze sicles
l'histoire

pel Sobi, intime ami de David, qui lavait tabli roi

de de

des Ammonites,
livre

la

place de

Naas son

frre, selon le

des temps;

il

suffit

de dire

qu'ils ont eu
la

des Traditions judaques sur les livres des Rois

Il

puissantes raisons pour en user de

qu'il

sorte, au lieu

attribu S. Jrme.

fut

mme un
il

de ceux qui Vin

ne

s'est

appuy que sur de

il

Irs-faibles conjec-

rent au-devant de lui, lorsqu'il fuyait devant Absalon, et lui fournit les choses dont
le dsert,

tures,

quand

a ajout trois sicles entiers plus que

avait besoin dans

les autres

chronologistes anciens ou modernes n'ont

(2)

pour

lui et

pour tous ceux qui l'accompaau

jamais compt,

gnaient.

L'on remarque encore que l'criture ne

dit pas,

chapitre 11 du troisime livre des Rois, que Salomon

(1) Dionys. Halicarn., initio lib. 7 Antiq. roman. (2) De toutes les chronologies que l'on a opposes celle de la Yulgate, il n'en est que deux qui con-

pousa

les

femmes trangres dans

fut alors qu'elles

sa vieillesse, mais

seulement que ce

corrompirent son

cur

et le firent

tomber dans

l'idoltrie.

La

fille

mme

de Pharaon

qu'il avait prise

ds sa jeunesse et avant

qu'il btt le

temple

fut
,

une des premires qui conil

triburent sa perte

comme
,

est port express-

ment dans

le

mme

endroit

que l'auteur

n'a point

rapport assez fidlement.

Enfin, quelle apparence que

Salomon

ayant com-

menc

ses dbauches inoues l'ge de plus de cinles ait

quante ans,

continues l'espace de quarante

l'ge

ans entiers, c'est--dire, jusqu'

quatorze ans, et que d'ailleurs
tante

de quatre-vingt
les

Aduram (que

Sep-

nomment Adoniram),

qui avait exerc la charge

de surintendant des finances du vivant

vid, et qui
,

mme

de Da-

par consquent,

tait

ds lors dans un

servent encore quelques partisans, celle des Chinois des Egyptiens, ces deux peuples , ayant t rcemment l'objet d'tudes approfondies nous avons cru devoir complter les renseignements donns par puye sur un fondement solide, la comparaison n'est le pre Lequien, au moyen des rsultats obtenus par la science moderne. Rappelons d'abord, que pour que deux chronologies puissent tre opposes l'une l'autre, il faut que leurs bases soient galement certaines car si l'une n'a que des bases hypothtiques et purement arbitraires, tandis que l'autre est applus possible sinon pour corriger l'incertain par le certain et rectifier le calcul hypothtique, lorsque l'on peut tablir en quelques points un synchronisme certain entre ce calcul et celui qui offre plus de garantie. Si nous raisonnons d'aprs ce principe, les chronologies chinoises et gyptiennes seront loin d'tre un obstacle l'adoption de la Chronologie vulgate. Un coup d'il rapide sur les sources de ces deux chronologies va nous le dmontrer; commenons par la Chiet celle
, ;

noise.

ge assez avanc pour tenir un emploi de cette im-

portance

et vcu encore les quatre-vingts ans du

,

rgne de Salomon
cire la fin

dans

les

mmes

fonctions, pour

malheureusement lapid sous Roboam

par

le

peuple des dix tribus,

comme

il

est rapport
1.

au

troisime livre des Rois, chap. 4 et 12, et au

2 des

Paralipomnes

chap. 10. Si toutes ces raisons ne

,

sont point assez convaincantes

il

me semble

qu'elles

ne sont point
suffisantes

mpriser, et que

du moins

elles sont

pour

affaiblir toutes celles

que notre rpa-

rateur de l'antiquit a proposes pour tablir son sen-

timent.

Aprs toutes
sa Chronologie

les rflexions
,

que je viens de

faire sur

je laisse maintenant penser si l'on

y peut trouver quelque assurance, puisque sans

ches, en s'attachant
la

parler

des quinze cents ans qu'il donne aux premiers patriarversion des Septante
,

l'a

Les sources les plus anciennes pour l'histoire de ce pays sont le Chou King et autres livres sacrs, les He Chou, le Tchun Tsicou et les mmoires recueillis par He Ma Tsien dans son He Ki au second sicle avant notre re. Or ni le Chou King ni le He Chou ne donnent aucune date pour les vnements qu'ils rapportent le Tchun Tsicou, qui date les vnements pour une petite province de la Chine ne remonte qu'au septime sicle de notre re, et Ile Ma Tsien qui a profil de tous les matriaux rassembls par ordre des empereurs par deux gnrations d'hommes savants (voyez Abel Remusat, Nouveaux mlanges asiatiques, Vie de He Ma Tsien) dclare dans sa prface qu'il n'a pu trouver de dates certaines au-del de six sicles avant lui c'est--dire, du huitime sicle avant notre re. Il est vrai que des crivains postrieurs ont t plus hardis cl qu'on trouve dans leurs crits une suite de dales qui remontent plus de trois milic ans avant noire re. Mais les contradictions dans lesquelles tombent ces ailleurs, les diffrences normes qu'ils prsentent pour les annes du rgne de chaque roi, etc. (voyez de Guigne, Lettre aux auteurs du Journal des
,

, ,

1585
,

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

1586

Savants tome 4 de Y Histoire gnrale des Huns ) , prouvent que ces dates sont fixes par hypothse et arbitrairement. Et il ne peut en tre autrement, puisque l'histoire Chinoise bien suivie depuis He Ma Tsien, nous montre que depuis le grand historien, on n'a dcouvert en Chine aucun monument qui pt servir (ixer les poques qui taient inconnues de son temps. La chronologie Chinoise n'a donc pour les premiers temps aucune base assez certaine pour qu'on puisse l'opposer a celle du texte hbreu. 11 en est de mme de l'Egyptienne. Les sources de celte chronologie se trouvent dans Hrodote, Eraloslhnes, et les fragments de Manthon, conservs parJosphe,Eusbe,et le Syncile. Jene parle pas de Diodore, qui dit expressment n'avoir rien pris dans les monuments gyptiens, mais avoir simplement recueilli ce que quelques auteurs grecs avaient crit touchant les antiquits de l'Egypte. (Voyez Heine, Dissertation sur les sources o a puis Diodore, tome premier de l'dition de Wesseling. ) Or, Hrodote

nous dclare que les prtres d'Egypte ne savaient rien de leur histoire, antrieurement Psammetique; reste Manthon dont on a fait tant de bruit. Cet auteur a prtendu avoir puis ce qu'il dit dans les monuments sacrs; admettons son tmoignage, quoiqu'il nous semble difficile de concilier les altestations des prtres d'Hrodote, avec l'existence de ces

monuments; la chronologie gyptienne n'en devient pas plus certaine car la vritable leon de Manthon est inconnue; et son texte, dans son tal actuel, ne peut servir fixer l'poque d'une dynastie 300 ans prs. Je sais que celle assertion paratra singulire quelques-uns, et qu'ils dsireraient en voir ici quelques preuves pour s'en assurer. Que l'on consulte les travaux de Moshcim ainsi que la seconde dition de^ Manthon, publie par Mgr. Povet. 11 esi facile de se( procurer ces ouvrages , et chacun en les lisant sera* mme de se convaincre combien sont hasardes les dates que l'on veut tirer de Manthon.
, , ,
,

(Les diteurs.

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES
A LA GENSE.
(PAR LES DITEURS.)

CONSIDRATIONS PRLIMINAIRES.
Avant d'examiner en
souleves par
dtail

laisss, et en partie, l'ignorance

o nous sommes
,

souvent de leur langue

de leurs usages
la

de leurs

chacune des
le rcit

difficults
,

murs
ments

de leurs croyances. Or,

d'incertitude
affectent

plupart de ces l-

la science

contre

biblique

il

au plus haut degr

est ncessaire de poser quelques principes

gnraux
sa solu-

l'histoire
effet
,

sainte des premiers

temps du monde.

En

sur
tion

la

matire

bien que chaque difficult

est certains principes

ait

cette

poque nous
33
sicles,

est

transmise par un livre

le

propre.

Il

qui dominent

crit depuis

dans une langue dont

gnie

toutes les questions, qui s'y appliquent de plein droit,

et

est fort diffrent de celui

de nos langues modernes;

comblent

le

vide que laisse parfois dans nos tho,

qui par ses formes grammaticales, par ses figures, ses

ries dfensives

l'extrme imperfection de nos con,

proverbes, ses allusions des

fort loignes

faits

des habitudes

naissances.

Dans ce but
en gnral

nous allons dfinir d'une

de
la

de nous

ne nous
fait

offre

souvent qu'un

manire prcise
rit historique

les rapports
,

science avec la v-

sens quivoque ou tout

toire,

incompris. Cette his-

et

avec l'autorit biblique

dans ses poques primordiales, n'est pas

dite. C'est la relation

mme
sche

en particulier.
1

une histoire proprement

l'histoire,

La certitude de
d'un
fait,

ou plus spcialement

et concise

de certains

faits qui lient la

cration du
faits

la vrit

peut reposer sur des bases solides,

sages des motifs suffisants de
fait

monde
dans

l'histoire

du peuple
de tout

Juif;

mais ces

sont

et offrir des esprits

crdibilit, sans

compltement
la plus

isols

le reste; ils

nous laissent

que ce

s'harmonise compltement

profonde ignorance sur

qu'ils

l'tat

du monde
ils

avec d'autres

faits,

offrant

ditions de crdibilit

eux-mmes autant de conque le premier. De l'opposition

l'un des

dans les diffrents ges

dans
le

traversent;

ne sont
,

systme gnral de l'humanit ant-judaque

de deux

faits

on conclut ordinairement que

;

que ce que sont dans une vaste plaine quelques jalons

traant une ligne droite entre
plus
,

deux

est faux

cependant cette opposition prsente

ses extrmits. Si do

une aulre face qu'on nglige trop souvent d'envisager;

c'est

les faits

primitifs

que cette histoire nous re-

que

les

deux

faits

pourraient tre vrais la fois

trace, sont d'une taille diffrente des faits analogues

mais que leur opposition apparente n'est due qu'

l'ignorance o nous pourrions tre de certains autres
laits

qui constituent dans les ges postrieurs l'ordre habituel

de

la

nature

on conoit

qu'il

devra surgir do

qui donneraient la solution de l'nigme.

tout cela

une foule de

difficults qui

ne prouveront

Cette remarque, qui trouve une application fr-

qu'une chose, savoir notre ignorance; et cette ignorance aura prcisment pour mesure
le

quente dans
tance
si

l'histoire profane, est

d'une haute imporla

nombre

et la

l'on envisage

en particulier

narration bi-

grandeur de ces

difficults.

blique.

Les points obscurs qui font tache dans les annales historiques des autres peuples, sont dus
l'tat

Ainsi, en rgle gnrale, une objection insoluble,

ou ce qui revient pour nous au

solution actuelle
.

mme, dpourvue de

incomplet des renseignements qu'ils nous ont

ne dtruit pas ncessairement une

1587
ihoric ou un
fait

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

avr. Celte solution

1588

qui

nous

a
I

principe, que le dsaccord rel taitfondamenlalement

manque, pourra
naissances,
et

surgir plus tard;

,

une tude plus

at- i

impossible, et l'autorit de l'vangile serait encore

saine cl sauve. C'est ainsi, que dans une foule de cas,

tentive et plus approfondie

le

progrs de nos con-

une dcouverte inattendue peut-tre

le

enfante par

hasard

pourront clairer

no-

des difficults, des incertitudes assez grandes, sont domines par des motifs de crdibilit plus puissants

tre ignorance et faire vanouir le doute. Mais peut-

encore.

tre aussi

nos efforts seront toujours impuissants

;

T
celte

Un grand nombre
la

des objections qui s'attaquent

faits

percer ces tnbres

ce qui ne pourrait

prvaloir

au rcit de

Bible

repose sur l'opposition des

contre les droits lgitimes d'une thorie bien fonde.

bibliques ce qu'on appelle les lois del nature. Or,

Non

sun t neganda clara

dit l'adage, propter

qudam

manire d'argumenter

est vicieuse, car elle n'a

obscurci.

pour point d'appui que celle supposition trs-gratuite,

de ces considrations, je pourrais citer
;

A
une
de
seul. tre

l'appui

et tout fait
les faits

indmontrable, que
les

les faits actuels

sont

foule d'exemples puiss dans toutes les parties

l'histoire

de tous

temps, et n'ont pu ou ne pourraient

sacre; mais je

me

contenterai

d'un

jamais se produire d'une autre manire. Ce qu'on

appelle lois.de ta nature, n'est qu'un ensemble de faits

On

connat l'opposition apparente qui rgne en-

les

deux gnalogies de Jsus-Christ, rapportes

et S.

semblables qui se succdent rgulirement sous nos

yeux, parce
qu'il a plu

successivement par S. Matthieu

mire, S. Joseph est dit
conde,
il

Luc. Dans

la

pre-

Dieu d'tablir une succession

fils

de Jacob; dans de
l,

la se-

rgulire; mais le prsent est par lui-mme ind-

est

fils d'IIli,

et partir

nous voyons

pendant du pass et de l'avenir;

loir

et si

Dieu a pu vourgulire

deux sries ascendantes d'aeux, diffrentes par les noms et le nombre des personnes; ces deux sries se
runissent dans Zorobabel pour diverger de nouveau,
et retrouver leur

comme
,

tat

habituel du

monde
,

la srie

que nous observons maintenant

le

il

a pu vouloir dans
faits

pass

il

peut vouloir dans l'avenir des

tout

unit dans la personne de David

diffrents; et ces faits disparates pourraient, soit in-

qu'elles atteignent par les

et

deux branches de Nathan

qui en lait dj une

terrompre passagrement

la

succession de ceux que

de Salomon. Cette
les

difficult,

nous appelions

lois

naturelles, soit

former leur tour

dans

premiers sicles de l'glise, trouve sa rla loi

un ordre rgulier et habituel diffrent de celui qui

rgne maintenant sous nos yeux. Ainsi, Dieu qui
sortir d'un
fait

ponse dans certaines dispositions de

car Joseph pouvait tre
fils
fils

mosaque;
et

de Jacob par nature,

si, Illi

alme sa machine admirable

le

et
,

si

compli-

d'IIli

par substitution;

tant mort sans

que que nous appelons

corps humain

et qui se

enfants, son frre Jacob et pous sa veuve, suivant

la

dsorganise sans retour quand sa dernire heure a

prescription lgale, les enfants issus de ce dernier

,

sonn, Dieu aurait pu tablir que celle machine renatrait cent jours aprs sa mort, et revivrait quelques

mariage

comme
fils

pouvait tre Joseph

d'IIli.

taient lgale-

ment rputs

Ou bien Ton peut supposer

gendre
son
fils

annes pour subir ensuite une dcomposition dfinitive.

encore que Joseph

tait le
et

d'IIli,

pre de

Assurment, cette

vevivificalion

n'est pas

plus

Marie son pouse

loi;

par

aux ayeux de. la

difiicie

que l'organisation

premire.

L'exprience

hypothse encore plus simple et plus probable

nous prouve que Dieu n'a pas voulu adopter ce sys-

et qui

s'accommoderait
qui fuit Heli
,

fort

bien l'expression de S.
,

tme comme ordre rgulier

Tait pas pu, nullement qu'il

mais nullement
ne
le

qu'il

ne

Luc

ce qui n'implique pas

,

comme

les

fera pas quelque

paroles de S. Matthieu

une vritable gnration. Or

jour, nullement surtout qu'il n'ait pas produit excep-

suppos que ces solutions n'existassent pas, comme,

en fait, elles n'existent pas pour une foule de chrtiens qui les ignorent, la contradiction des

tionnellement quelques

faits

de ce genre pour des

raiqu'il

sons spciales, et sans dtruire l'ordre principal

lui a

deux vanfait

plu d'adopter.

glisles

ne

devenait

pas pour cela un

avr,

Ainsi, cet ordre qui ne se

compose que d'lments

a

mais prsentait simplement une

obscur,

difficult,

un point

contingents est une mauvaise base pour arguer contre

une nigme sans solution

parce qu'en

actuelle.

Or

il

des

utils

possibles que Dieu

pu vouloir produire.
faits primitifs

n'y avait pas l de quoi branler l'autorit des

glisles
,

van,

Cette possibilit tant donne, les

ne

regard de cette difficult

clart manifeste
c'est

il

sont plus des questions de science, des questions d'ac-

existe un

argument d'une
:

et

la

cord avec

les lois naturelles,

ce sont de simples quesla

porte de tous les esprits

soi) livre

que S. Luc, crivant

le

tions de tmoignage.

Le passage de
fait

mer Rouge,
la

aprs celui de S. Matthieu, n'aurait pas t

fait

par exemple, n'est pas un

qu'on puisse rfuter en

l'hydrostatique;
est

dmentir sur un
rit apostolique
;

grave, et infirmer par

l l'auto-

raisonnant sur les principes de

et

que d'un autre ct

les chrtiens

pesanteur qui

est l'agent

de ces phnomnes
l'exprience

une
et
li-

n'auraient pas
giles,

reu concurremment les deux vaninspires,

si les

puissance contingente,

et

ancienne

comme uvres

deux auteurs

journalire que nous avons de ltal de niveau des

quides, prouve seulement que
I]

eussent t en contradiction vritable. La difficult

n'tait

Dieu a voulu que

la

les

donc qu'apparente

et sa solution

quelconque
Or,

choses se passassent ordinairement de

sorte,

mais

parfaitement connue des

chrtiens

primitifs.

non pas

qu'elles se passent ainsi ncessairement;

soit interdit d'en

ou
le

quand

celle

solution serait devenue pour nous

n'affaiblirait

un

que Dieu se
cours.

interrompre jamais

mystre, cela

nullement l'vidence de ce

1583
3 Si la narration

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENSE.

mosaque a rvl
,

1S90
on
l'a

aux hommes
s'en

On

peut rpondre,

comme

toujours
la

fait

avant

une partie de

l'histoire primitive

il

faut

de

notre poque,

que Dieu a cr d'abord

lumire,
soleil et
il

beaucoup que
l'homme,

l'crivain ait
Il

parcouru
dit

de celle histoire.
et

nous

le champ entier comment a t cr

considre

comme

matire constituante du
le

des toiles; et que

quatrime jour seulement

comment

les diffrents

corps qui compoil

organis les corps lumineux, en condensant cette

tire et lui

ma-

sent le systme de l'univers actuel. Mais

foule de choses dont
il

est

une

donnant une forme.

C'est ainsi que les

ne nous

dit

pas un mot, parce

eaux taient rpandues sur

avec
la

la terre

ou

mme

mles

que cela ne concerne pas l'homme, ni ne se lie pas son uhistoire. L'organisation de l'univers, et toutes les
vres que Dieu a faites,

matire solide du globe avant que Dieu les

le

et rassembles

second jour pour en former l'O-

comme

dit l'Ecclsiasle, ont t

et

can. Cette solution est bonne, et indpendante de

toule hypothse sur la nature de la lumire.
|

abandonnes aux ternelles recherches

aux disputes des

muetle. La

hommes;

et sur tout cela, la rvlation est

Mais

l'tat

actuel de nos connaissances fournit

et plus satisfaisante

une
en-

science aurait donc mauvaise grce

Mose de tout ce qu'elle
vrir

demander raison

seconde rponse plus directe

core.
est
11

dcouvre ou croit dcou-

est universellement
fait

reconnu que

la

lumire
soleil
;

dans l'univers matriel qu'elle exploite. Mose

dit

une substance tout

indpendante du
et

nous a

de l'enfance de notre

monde

ce qu'il a jug
la
j

qu'elle est

un

fluide

rpandu dans l'espace

mis en

indispensable de nous faire connatre, et ce que

science ne nous aurait jamais appris; mais
il

vibration par certains corps qu'on appelle lumineux.

pu ne

Mais

la

lumire n'mane pas plus du

l'air

soleil

qui

l'-

soulever qu'un coin du voile, et nous taire infiniment

plus de choses qu'il ne nous en a rvles.

branle que

n'mane de

la

cloche qui

le fait vi-

La science

brer

l'air et

le la

mtal ne sont pas plus htrognes

lumire et les corps qui semblent
la la

ne peut donc exiger de

la

Bible qu'une seule chose;

que ne

le

sont

c'est que sa narration ne donne pas le dmenti des

faits

produire. La cration de

lumire a donc aussi bien

avrs, et que ceux-ci puissent s'expliquer absole rcit biblique.

pu prcder
celle des

celle

des astres

que

celle-ci

prcder

lument sans dnaturer

termes,
pas
la

En

d'autres

animaux.
y a
:

Bible ne doit dire que ce qui est, mais non

Or,

il

ici

quelque chose mieux qu'une objection

la

tout ce qui est.

satisfaiie

il

y a

rvlation d'une vritable mersoleil et

C'est sur ce terrain

ter les

que nos
,

livres

peuvent accep-

veille.
la

Que

la

lumire mane du

du feu avec

dfis

de

la

science

et
lui

quand nous acceptons

faisons

chaleur qui l'accompagne,

,

telle est l'ide qui s'offre

jusque-l son autorit, nous

une concession
!

naturellement l'homme

telle

t la croyance
la suite

bien large, sinon bien gnreuse.

diro, l'esprit

La science

c'e-t--

dans tous les ges, et

ton pensaient
ide,
il

les savants
le vulgaire.

de

New-

humain sous ses mille formes avec ses

comme

Pour dtruire ccKe

mille dconvenues, avec ses brillantes erreurs, ses

illusions, ses

a fallu la dcouverte de
et incroyables;
il

phnomnes insoupque
deux

faiblesses.

La science

c'est--dire,

la

onns

a fallu reconnatre dans des

srie de ces systmes

diviniss leur naissance, vi-

expriences d'une

extrme

dlicatesse

vant un jour ou deux, puis renverss par des systmes

rayons lumineux se rencontrant, produisaient par cela

nouveaux, prissant, eux aussi,

bilit et

le

lendemain

(Il

d-

mme
il

de l'obscurit. Or voil que Mose a devanc les

e

de

vieillesse; si

la

science et la rvlation

conclusions des savants de notre 49

sicle

il

a su

biblique se trouvaient nettement

en dsaccord sur

y plus de 3,000 ans, ce qu'ils savent peine aujour-

quelque point dans ce procs ingal, nous invoquerions, charge contre la premire, son ternelle
bilit, et cette

d'hui, et ce

que personne

d'ailleurs n'a su avant eux.

mo-

N'a-l-il pas ainsi

le

imprim au

frontispice de son
?

uvre

masse d'erreurs avoues,

qui,

chacune

sceau d'une rvlation manifeste (1)

son poque, s'appelait la science,

que demain peutgrossir de ses

I

tre la science

d'aujourd'hui viendra

ruines. Cependant, c'est au progrs de nos connais-

I
j

sances que nous devons nous-mmes

plusieurs difficults du rcit biblique.

la

solution de jours,
la

De nos

science,

nagure hostile, est devenue favorable

;

nos livres saints

l'intelligence

c'est

que celte mobile manation de

doit son origine de s'garer

humaine

souvent, et sa destine, de graviter sans cesse vers

l'ternelle vrit.

Se(1) Mais que faut-il entendre par l'expression parat lucem tenebris? 11 semblerait que l'historien considre les tnbres aussi bien que la lumire comme deschoses substantielles qui se trouvaient d'abord mles; or, une telle ide est absurde. On peut rpondre cela' lQiie ce verset peut signifier quel'therou la matire de la lumire ne fut rpandue que dans une portion de l'espace, le reste en demeurant priv. C'est ainsi que notre atmosphre a une limite, malgr son lasticit cl qu'il y a une surface de sparation entre
:

ANNOTATIONS.
CHAPITRE PREMIER,
VCt'SelS

et

6
:

Ces deux versets ont donn

du
soleil

lieu

deux objections

On a reproch au premier de faire prcder la cration

par celle de
;

la

lumire, qui n'en est qu'une

l'effet

manation

dplacer, par consquent,

avant

la

cause. Celle objection est susceptible de deux solutions

diffrentes.

vide suprieur. de ce verset ...appcllavitque lucem diem, tenebras autem noctem, rendent plus vraisemblable que Dieu produisit ds ce moment, les phnomnes alternatifs que nous appelons le jour et la nuit. Or, pour produire ce double effet il fallait et il suffisait, des deux conditions suivantes 1 .Mettre la lumire en vibration, comme font les astres dans le systme actuel 2 mettre la terre en rvolution sur son axe. Or, ces deux conditions sont admissibles car, pour ce qui est de la seconde, il n'y a aucune raison pour faire
l'air et le

La

suite

commencer

le

mouvement de

la terre

une autre

1591

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENSE.

6 verset et aux suivants de
la
e

4592
;

On reproche au
dit-on

comp-

Peau au-dessus de celle enveloppe

mais cela est ex-

er trois jours avant

,

cration du soleil, ce qui est,

le

absurde

puisque

jour n'est autre chose

cessivement improbable; aussi n'est-ce pas celte hypothse que nous nous arrterons nous ferons remar;

qu'une rvolution solaire

cela nous rpondons
4
:

soit relle soit apparente.

quer seulement qu'elle est rigoureusement possible. Mais voici ce que nous croyons devoir rpondre au
sujet

Que Mose sachant

aussi bien
il

que personne

qu'il

de
11

la difficult

qui nous occupe.

n'y a pas de jour sans soleil,

en rsulte que

les

n'y a rien dans la

Gense qui dmente

les faits

jours dont

il
,

parle ne sont pas des jours naturels et

Il

connus sur
pas
qu'il

la constitution ait

de l'univers. Mose ne nie

ordinaires

des jours solaires en un mot.

le

ne

s'agit

autour de notre globe un espace im11

que de dterminer
expression.

sens qu'il faut attacher celte

mense dans

lequel les astres sont suspendus.

n'af-

firme pas que cette surface bleue qui arrt* nos re-

2 Mose a pu appeler jour, la dure d'un jour ordinaire,

gards soit une enveloppe solide

enfin

il

ne prtend

quand

mme

ces 24 heures n'eussent pas t

pas que les astres soient attachs cette vote,

comme

rparties entre la lumire et l'obscurit. Les mts

des lampes une muraille.

2
Il

vespere et
fin et le

mane, seraient

pris

par analogie, pour

la

s'en faut

de beaucoup

qu'on soit d'accord

commencement de

cet intervalle.
trois jours sont

sur

le

sens du mot que la Vulgate rend par firmamen-

Il

nous parat probable que ces

fait

tum, et les Septante par a-rep^a. Quoique ces mots

indiquent
la solidit
,

tout
la

semblables nos jours ordinaires, d'aprs

la

la

racine d'o

ils

drivent ne

double hypothse que nous venons d'exposer. Si

doit pas conduire ce sens-l. Elle

indique l'action

terre tant mise en rvolution sur son axe, Dieu a mis

dtendre en pressant; et

le

molVpl

qu'on a traduit

en

mme

temps

la

lumire en vibration
tre les

(sit

lux!), les

par firmamentum, a dans les lexiques pour premier

sens le

phnomnes diurnes ont du

mmes

ds ce

mot

latin

expansum. Cette remarque a une

elle

moment
4e
jour,

qu'aujourd'hui,

si

ce n'est que les formes des

grande importance; car

conduit un systme tout

astres n'apparaissaient pas au ciel. Or, parce qu'au

diffrend sur l'uvre du second jour. Cet expansum,

Dieu a confi ce rle au

soleil et

aux autres

ou celte Yole bleue apparente, ne serait autre chose

sires,

est-ce une raison pour qu'il n'ait pu faire

les trois

que Valmosplire. Elle

qu'elle est le
ciel
,

serait

nomme clum,

parce

autrement pendant

premiers jours?

tableau sur lequel se projette le vrai,

On nous demandera
Nous

peut-tre pour quelle raison et

fait

c'est--dire, le

systme entier des asires

d'elle,
il

enfin

pour quels yeux Dieu aurait

pas moins certain

vibrer cette lumire?

fait

par les eaux qui sont au-dessus

faudrait en-

n'en savons rien, je l'avoue ;mais le

;

n'en e^t
la

tendre cette masse de vapeurs qui sont toujours sus-

puisque l'existence du jour et de

pendues au-dessus des basses rgions. Peut-tre mme

le

nuit sont indiqus ds le premier jour. Mais d'ailleurs

secret

de cette distribution

rcside-t-il

dans

l'tat
il

rien n'empche d'admettre que Dieu

ait

produit les
les

des

couches suprieures

de l'atmosphre. Car

premiers

faits

de

la srie qui devait

composer
,

ph-

existe de hautes probabilits physiques en faveur

de

nomnes
ception.

futurs et habituels de l'univers

lieu, n'en

avant que
la

ce systme que ces courbes sont

l'tal liquide. C'est

l'homme, cr en dernier
4

pt avoir

per-

un poinlsur lequel
plte. Enfin,

les

savants n'ont aucune ide

soit cet tat,
il

com-

quelque

peut y avoir au-

Ibid. vers.

Fiat firmamentum in medio

dessus de

la

dernire

couche

atmosphrique une

aquarum...

Niasse de vapeuraqueuse
,

extrmement lendue. L'im-

Ce verset indique videmment

considrait le ciel

dit-on

que Mose
;

perfection de notre science en ce qui concerne l'tat

comme une

vote solide

erreur

de ces rgions, nous dispense de nous arrter davantage sur ce sujet.

Ibid., verset 9.

grossire, qui est celle

du peuple. Ce que nous appe-

lons le ciel n'est qu'un vide

immense dans

lequel se

meuvent

les astres.

La forme sphrique

n'est qu'une

Nous ferons

voir plus loin que l'organisation

la

evprU

illusion qu'on explique facilement, et la couleur bleue

nie par ce verset rend raison de

figure de la terra

est celle de l'air en masse.

le ciel serait invisible
;

Hors de notre atmosphre

la

qu'on ne saurait expliquer physiquement en se plaant

par

raison que le ciel n'est

dans une autre hypothse.

Ibid., vers.

rien que le vide, et que le vide n'a ni forme ni couleur.

15

Duo luminaria magna...

stellas.

et fecit

Nous avouons que ce verset

pris la lettre ne sem;

ble pas en harmonie avec nos connaissances

mais
l'in-

nous croyons aussi que nous n'en possdons pas

terprtation complte.

Ces trois mots ont donn lieu plusieurs objections empruntes l'ordre moral aussi bien qu' l'ordre
'

Nous pourrions dire

qu'il

qu'il n'est

physique.

Commenons

par les dernires.

,

pas absolument prouv

toiles

n'y ait pas au-del des

l'univers
,

1 Celle

expression duo luminaria magna

appli-

une enveloppe solide

et

mme

de

que au
n'avait

soleil et la lune,

prouvent, dit-on, que Mose

aucune ide de

la
,

grandeur
et

soit

absolue soit
celle

Gense, et pour ce qui est des vibrations lumineuses, Dieu a pu les produire immdiatement, avant d'en charger, comme cause ordinaire, les instruments qu'il cra plus lard,

poque qu'au premier jour de

la

relative de ces

deux

astres

moins encore de
il

des toiles.

Car autrement,
la

n'aurait

pas aprel

grand luminaire,
il

lune qui est un corps trs-petit ;

la

telsaue

le soleil et les

aulres a&ire?.

n'aurait

pas mis sur

mme

ligue de

grandeur

lu

, ,

1593
lune et le soleil
;

ANNOTATIONS GE0LOGI liEES A LA GENSE.

le

1591
pas voulu prsenter

volume de ce dernier valaai plus

celui de noire
satellite;

terre

ce qui prouve qu'elle n'a

de 66 millions de
il

l'ois

enfin

les cieux, c'est--dire, les astres,

comme

crs exprs

semble regarder

les toiles
le

comme
taille

de petits corps

pour
2
terre.

la terre.

Revenons au
la

soleil et la lune.
la

relativement la lune; or,

toiles est bien suprieur

plus grand

nombre des
soleil.

On prtend que

lune rend peu de service

;

en

notre

Cela pourrait tre

et

nanmoins, cette plante

Nous rpondons
(

que Mose a bien pu ignorer

)

aurait pu tre cre avec celle destination.

l'utilit

De

plus
la

ce qui n'est d'ailleurs pas probable

les

grandeurs

de

la

lune trouvera

des dfenseurs dont

les

tant absolues

que relatives

du

soleil et

de tous

les

comptence ne sera pas nie. Les astronomes,

gaire
j

na-

astres

cl connatre

nanmoins Tordre

et

rpoque de

vigateurs surtout, lui ont des obligations que le vul-

leur cration. 2 Qu'il est vident que le soleil et la

comprend peine, mais

qui occupent une large

lune sont considrs dans son rcit relativement

leurs effets physiques et sensibles
,

place dans l'inventaire des produits les plus utiles

de

et

non sous

le

rap-

nos sciences. Les rvolutions lunaires sont pour les

port de leur

taille,

qui est fort indiffrente leur destitoiles, la lune est

nation

or,

en comparaison des
,

un

peuples peu civiliss et incapables de mesurer avec

prcision le cours du soleil
,

le seul

moyen de mesu-

grand luminaire

puisqu'elle claire elle seule plus

petits

rer le temps
fin l'action

le seul
la

lment de leur calendrier. En-

que des milliers de

toiles.

luminaires de

la taille

des

que

lune exerce sur l'Ocan est une at-

tribution importante, puisqu'on lui reconnat

un but

On

a object

que

la

lune ne peut tre appele le

probable de salubrit.
fait

luminaire de la nuit, attendu que sa clart ne se

sentir

que pendant un
la

intervalle

beaucoup moins
les nuits, et

Quant au

soleil

on veut bien reconnatre

qu'il

considrable que
la

somme
la

de toutes

que

a avec notre globe des rapports assez intimes.

Nous

plupart des nuits en sont dpourvues.

croyons que ces rapports indiquent sa vritable destination

le
,

Nous repondons que

tait tout aussi bien

dure des clarts lunaires

et

nous dlions tous

les savants

de prouver

connue de Mose que des auteurs

Il

contraire.
lui

Que
,

d'autres corps que la terre circulent

de celte merveilleuse objection.

n'a

donc appel

la

autour de
le

cela

n'empche pas que Dieu

n'ait

pu

lune, le luminaire de la nuit, que pour la

cise de la clart qu'elle

mesure prl

crer principalement en vue de noire globe, et qu'

nous donne. Ce n'est donc

celle

machine organise pour nous, Dieu

n'ait ratta-

qu'une question de mots, et nous renvoyons

goteurs aux vocabulaires de toutes les langues
lune est appele,
3
l'astre des nuits.
la

les er,

ch d'autres corps qui subissent son influence d'une

la

manire quelconque sans porter aucun prjudice sa

destination principale. C'est ainsi qu'une lampe dont

On

a ni

que

lune, plus encore

le soleil
la

cl

la

destination est d'clairer

une chambre
la

sert sou-

surtout les toiles aient du tre crs pour

terre,

vent chauffer des liquides; or,

production de ce
la

comme

le rcit

de Mose

le

donne

entendre.
la lerre
,

Car,

dernier effet ne prouve rien contre

primitive de la lampe.
4

destination

1 la lune

ne rend aucun service

sa clart
la

tant rare et minime. 2

Le

soleil

lui-mme donne

La masse comparativement norme des corps

une convaleur.
qu'il

lumire et

la

chaleur non pas seulement

la terre
(

clestes qui seraient crs pour la terre, est

mais d'autres corps plus considrables

ntes)
;

les pla-

sidration sans nulle

celte ide grossire
,

Elle

pour principe

dont, par parenthse, Mose ne parle pas, ce

y a pour Dieu
le

comme pour
,

qui semble indiquer qu'il les ignorait; or, parmi les

l'homme, du plus

et

du moins dans

fini

et

que

le

plantes de notre systme

p!ace spciale qui

la terre

n'occupe aucune
le

crateur a d viser aux procds conomiques.

plus
,

De
la

doive
5

faire

considrer

soleil

l'objection ne considre
la

que
qu'il

les rapports
s'agit
ici

de

comme

cr pour

elle.

Le

soleil tant

incomparale

matire

matire, tandis

de tout

blement plus gros que

la terre,

Mose suppose que

autre chose. Si Dieu a cr notre

la terre,

immense
c'est

soleil

pour

plus a l cr pour le moins, 1,400,000 atomes pour

ce n'csl pas pour cette masse ronde et insen-

un seul
cult

ce qui n'est pas vraisemblable. 4 La

plus grande
si

diffi-

sible

que nous appelons de ce nom,

pour l'homme

est encore
Il

l'on

considre les

qui l'habile, pour l'intelligence qui seul, qui pense,

toiles.

est vident

que ces milliares de masses

terre.
la

normes sont trangres au systme de notre

A
1

tout cela nous rpondons, en

:

commenant par

l'homme, que la moindre des penses de l'homme est suprieure en dignit et en importance aux yeux du Crateur,
lout ce

qui admire. Or, nous croyons que

quatrime remarque

que l'univers renferme de substance matrielle.

Que Mose ne
la terre.

dit pas, et

ne donne nullement
cres

Si

nos livres sacrs affirmaient (ce qui n'est pas) que

entendre que

les toiles et les plantes aient t

lout l'univers visible a t cr pour

l'homme

nous
il

pour

Cela est dit positivement du soleil et

etfecit slel-

accepterions ce rsultai sans tonnemenl, tant

accessible par son point de vue moral.
terprtation complte du verset
:

est

del lune; mais de l'expression subsquente

las
,

Ce

serait l'incjlo-

on ne peut rien induire sur

la

destination de ces
la

Cli enarrant

corps.

De

plus

le

premier verset d

Gense pr-

riam Dei. Celte importance du centre intelligent de

toute cration matrielle possible
est

sente

le ciel et la terre
;

comme

formant deux systmes

de
la

d'une porte

diffrents

et

l'criture est pleine d'expressions

la

trop haute, peut-tre, pour tre accessible certains

esprits; mais sa lgitimit est manifeste
;

l'immensit des cieux oppose

petitesse

de

et

nous dou-

1595

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

'

590
la la

tons que les philosophes anti-bibliques parviennent

ou dans

l'univers
l'tat

dmontrer
5

le

contraire.

science sur

mais aucune des rvlations de primitif de ces rvolutions de

On

objecte contre le rcit de Mose, 1'habitalion

;

terre n'est en contradiction avec son rcit.

probable des plantes, qu'une foule de similitudes associe la terre considre

Dveloppons successivement l'objection

ponse.

et

la

r-

comme

sjour d'tres or
,

ganiss. Or,
tort
rait.

si les

plantes sont habites

et

Mose a eu
il

Expos des principaux

I.

faits gologiques.

de n'en rien dire,

probablement
serait

mme

l'igno-

En second

lieu le soleil et

videmment cr
la terre

La forme sphrique de
prendre
,

la terre est

celle

que doit

pour toutes ces plantes,

ticulier.

non pour

en par-

en vertu de

la

pesanteur de tous ses ato-

mes, une masse liquide pour se mettre en quilibre.

voit

lOn

que nous pourrions nous contenter, pour

l'hy-

Donc
la

la

terre a t primitivement fluide.

c'est

rpondre cette objection, de nier simplement

leve

Mais ce qui est plus remarquable encore,

que

pothse de l'habitation des plantes. Jusqu' ce que

celte supposition

forme sphrique primitive

a t modifie par la roet renfl

trs-gratuite

soit

au rang

tation.

Notre globe est aplati aux ples

d'une probabilit positive, Mose n'est pas tenu r-

l'qualeur.
si la

Ce phnomne

est tout fait inexplicable

il

pondre sur ce chef.

2
n

terre a toujours t solide;

rsulte forcment
fluidit primitive
;

II

s'en faut

de beaucoup que ce degr de proba-

au contraire de l'hypothse d'une

car
la rotation

bilit soit

atteint.

Les similitudes

et

les

analogies

du globe sur son axe produit une force

de l'qualeur au

ne sont concluantes que lorsqu'un certain nombre de

faits
ici.

centrifuge variable et dcroissante

semblables ont t observs, ce qui n'a pas lieu

ple, et les rsultats mcaniques que celle variation

De

plus,

il

est certain

que

la

lune ne saurait tre

dtermine sont parfaitement d'accord avec

vations faites sur le globe.

les obser-

habite, dpourvue qu'elle est d'atmosphre; ce qui

Donc

celui-ci tait primi-

forme
gative.

pour

les

autres plantes

une

analogie n-

tivement fluide.
Or,
il

n'y a rien dans le rcit de Mose qui ait rap-

3 Si les plantes sont habites

coup sr

elles

port cet tat primitif.

ne

le sont

pas par des

hommes. Les tempratures des

Mercure
et

IL
S'il

plantes

extrmes
et

Uranus

sont trop

est

un

fait

gologique aujourd'hui bien consta-

au-dessus

au-dessous de celles dans lesquelles

vivre,

t, c'est celui

de l'existence d'une chaleur centrale.

tem-

l'homme peut

pour qu'on puisse y plaeer une organisation humaine. Si des &res diffrents de

On

sait

que l'influence des rayons solaires ne s'tend

la

pas au-dessous de l'pidmie du globe; que

prature des puits et de
la

l'homme y

rsident,

on ne
Il

voit pas ce qui aurait oblidit

plupart des caves est

les saisons; ce qui
l'effet si

g Mose d'en parler.

cration des

ne

pas

un mot de

la

peu prs constante dans toutes

anges
;

parce

que cela ne concernait

sur-

prouve qu'elle est indpendante de

variable

pas l'homme

plus forte raison n'avait-il rien dire

la

des rayons solaires. Plus on s'enfonce au-dessous de

la surface,

des tres quivoques qui pourraient exister

face des plantes, et surtout
s'ils

plus

la

temprature des eaux s'lve, et

telle

n'existent

que dans

cette loi suit

une progression assez constante; de

l'imagination des philosophes.

Enfin, dans le cas o les plantes seraient peuples

sorte que les eaux

la

souterraines doivent se trouvera

l'bullition
,

temprature de

moins de
les

trois

quarts

par de

tels tres, et qu'ils fussent

admis jouir des

de lieue de profondeur

et

que

roches doivent
II

bienfaits

du

soleil, cela

n'empcherait pas que cet

tre la chaleur rouge

moins de

trois lieues.

en

astre

n'et t cr principalement pour la terre, et

les

rsulte que la

masse entire de
car
le

la terre,

l'exception

que

plantes n'eussent t cres

et

peuples
la

d'une lgre crote, est

cente
et trs-liquide,

l'tat
la

de lave incandes-

qu'accessoirement.

Enfin

il

faut

remarquer que

temprature moyenne

masse de toutes
la

les plantes

ensemble gale peine

doit passer
les

de beaucoup

terme de fusion de toutes

le

huit centime partie de celle

du

soleil

ce qui r-

roches connues. Telle est sans doute

la

principe

pond encore
masses relatives

l'objection tablie
(I).

ci-dessus sur les

de

chaleur des eaux thermales

telle est la

source

Ciiap. H, vers. 1.

Perfectaqae sunt clum

et

terra

des djections volcaniques. Cet tat de choses suppose assez manifestement que la terre tait d'abord

intra sex dies.

Le

rcit de

Mose qui cre l'univers

dit-on
,

et l'organise

en

une masse liquide ardente la surface s'est refroidie pendant et fige par le rayonnement dans l'espace,
;

six jours, est,

les faits

tout fait

incompatible avec
gologique.
la

un temps d'une dure immense;

c'est le soleil

en-

fondamentaux de

la science,

Donc

Mose ignorait ces

n'est pas la vrit.

faits, et

son rcit de

cration

crol de Descartes, de Leibnitz, de Buffon. Or, tout cela est bien diffrent du rcit de Mose.

HL
La crote
rallles,

Nous rpondons qu'aucun des faits avrs par les sciences ne donne le dmenti au rcit de Mose.
Mose ne
dit

solide

de

la

terre se

compose de
-

diff-

rentes couches htrognes entre elles,

d'paisseur variable, et

faces pa-

pas tout ce qui

s'est

pass sur notre globe

la Cration,

se succdant

dans

un ordre peu prs rgulier.

Or, ces couches sont,

;

(1)Yoir sur ce sujet l'Homme et M. Desdouits, chap. 40, in-8, 4840.

par
coup sr, des

matires de sdiment

ce sont des

mi

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

,

1598

dpts forms au sein d'un liquide

et

tout fait

quantit de dbris congnres aux espces actuelles

|j
!

fond des semblables aux prcipits qui se forment au suspension des vases, o rside un liquide tenant en roches, matires insolubles. Au-dessous de toutes les tantt amorphe, quel on trouve la roche cristalline,
quefois feuillete
,

De
1
l'iat

cet

ensemble de
:

faits rsultent

les

conclusions

suivantes
j

Toutes

les roches, jusqu'au

granit,

ont t

qu'on

nomme
succde
dits

le

granit
n'a

c'est

le
|

puisque tant de fossiles y sont compltement empts; et que les empreintes

vgtales y sont trs-nettes, et que beaucoup de co-

de pte trs-fluide,

terrain primitif au-dessous duquel

on
;

pas encore
|i

pnlr.

Le porphyre

lui

puis des schistes

quillages y ont conserv sans altration leurs artes

les plus fines.

de transition. Les terde rains secondaires et les suivants se composent houilles, de marbres, de sables, d'argiles, de caleaiqui forment les terrains res de densit variable
les
la
;

De

plus, l'intrieur
il

des bivalves est

fluidit
;

rempli du limon pierreux. Donc

| \

y a eu

ce

qui confirme les observations prcdentes.

2 Depuis la

la craie, le

calcaire grossier,
j

formation du granit jusqu'

la

sur-

gypses leur succdent, et viennent se fondre dans couche superficielle de terre vgtale. Or, ces di-

face, les diffrentes couches ont servi successivement

de support diverses crations vgtales et animales,

qui ont t dtruites et englouties par d'immenses rvolutions. Les poques qui ont spar ces crations
|

verses substances forment toutes des bancs [horizontaux.

Donc

elles taient autrefois

en suspension dans

un liquide primitif;

et si l'on

compare leur paisseur

diverses
terrain
siles.

soiit fort

tranches, puisque dans chaque

le

ce que produisent dans l'ordre physique actuel des

on ne trouve gure que

mme genre

de fos-

causes analogues, on doit croire qu'un laps de temps

L'ensemble de ces poques, qui concide avec

et quoiqu'on

norme

s'est

coul pendant leur prcipitation.

la

dure des formations gologiques, doit donc tre

celle-ci
;

De

plus, l'poque sdimentaire ont

succd des

immense comme

ne puisse en
la res-

poques de commotion
ments. La surface de dont

et d'effroyables bouleverse-

prciser retendue, on

ne peut srieusement

la terre est

hrisse d'ingalits

treindre un intervalle de 6 jours.

les principales se

composent de bancs faces

maintenant obliques
]

Ces
avec

faits

incontestables sont donc incompatibles

parallles, jadis horizontaux,

le rcit

de Mose.
:

l'horizon,

ou dans une position verticale. Ces roches

Toici les rponses celte objection, et d'abord

ne se sont point formes dans cet e position, carie paralllisme des faces serait inexplicable
;

A
4

la premire partie tire de la figure de la terre.

donc leurs

Rien n'obligeait Mose parler de

la figure

de

la

bancs taient jadis horizontaux, et ont t relcvi

par une cause quelconque d'une puissance norme,
puisque les plus grandes ingalits du globe montrent
ainsi redresss les terrains primitifs.
.

terre et de la modification que celte

forme a subie par

suite de sa rvolution sur son axe. L'historien va droit

son but, en nous disant Tordre de

la

cration

les

accessoires manquent, parce qu'ils taient mutiles

Or

cette liquidit primitive, le

temps immense n-

ce but,

et

que Mose

n'a pas

prtendu nous faire un

cessaire pour la formation des dpts, et les grandes

cours de physique.
2
cit,

rvolutions subsquentes, sont non seulement tran-

Cependant
elle est

la figure

de

la terre rsulte

de son reffet
:

gres au rcit de Mose, mais tout

fait

incompatibles
le

contenue implicitement. En
les

avec son systme, et particulirement avec

des 6 jours.

compte
de

Nous avons dj remarqu que

la

jours sans soleil

Gense

taient, suivant l'explication la plus na-

IV

turelle, autant

de rvolutions de

la terre

sur son axe,

Pendant ces grandes poques des rvolutions du

globe, sa surface n'tait pas dpourvue d'organisation
et

combines avec des vibrations lumineuses immdiate-

ment produites par Dieu.

de vie; dans ses plus grandes profondeurs on

De
le
\

plus,

nous voyons au verset 9 que Dieu spara

et qu'il

trouve des empreintes et des reliques vgtales, auxquelles succdent, dans les diverses couches jusqu'
sa surface,

la terre

des eaux,

appela

la lerre

Y aride. Or,

sens le plus naturel de ce verset est

et

qu'il

y avait

une foule de dbris animaux, chelonns

la

mlange des eaux

p.iasse

de

la lerre,

ce qui constituait une

;

dans l'ordre de

perfection croissante de l'organisme.

limoneuse sans cohsion

que Dieu spara

laquelle

la
il

Les bancs granitiques sont entirement dpourvus de

dpouilles et d'empreinte.
sition,

partie liquide, et isola la matire solide

Dans

les terrains

de tran-

donna ds ce moment
servt

la fixit

ncessaire pour qu'elle

et

on trouve des produits vgtaux, auxquels

puis des mollusques, puis

de support aux crations vgtales

y tablir.

animales

succdent, des zoophytes,

qu'il allait

La terre

tait

donc encore au

des poissons, des oiseaux, des ovipares amphibies,

puis des mammifres, qui sont les plus voisins de la
surface
;

troisime jour dans un tat de fluidit qui, sous l'ac-

tionde

la

force centrifuge, naissant de son

le

mouvement
le

et ces diffrents fossiles sont

accompagns
plus
plus

de rotation, a dtermin
l'affaissement des ples.

renflement quatorial et

d'une

telle

multitude de coquilles, que certains bancs

Remarquons que
masse du globe
que

systme

calcaires en semblent tout forms.

De

la

de Copernic est

l.

grande partie de ces

genres qui sont tout

fossiles
fait

appartiennent des

Cet tat limoneux de

la

est d'au-

perdus; un bien petit nom-

tant plus admissible celte poque,

tel a

t cer-

bre se rapproche des races existantes. Quant aux !cr"lins meu-bles de la surface,
ils

tainement

l'tat

du globe une poque quelconque,

reclent wa<? grande ! puisque l'emptement des fossiles ncessite forcment

1599
cet tat.

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

Or partons du moment o
l'tat
;

1600

ces fossiles s'en-

elrc cre dans son tat actuel

comme
n'est rien

le

suppose

sevelissaient dans ce limon pierreux.

Comment
le

a-t-il

Mose.
3 L'existence

pu passer
aujourd'hui

de roche dure o nous

la

trouvons
la

du feu central

moins que

ncessairement par

suppression de

prouve. Les observations nous apprennent seulement

partie liquide, vacue soit dans des bassins particuliers, soit

que
|

la

temprature est croissante dans toute l'tendue

dans des rservoirs infrieurs, et

la

la

mise
op)

nu d'une masse rendue cohrente par

ration. Or,

mme

de leur chelle, et l'analogie nous permet d'en reculer les bornes. Mais la source de chaleur pourrait tre
autre chose qu'un feu central.

une

telle

opration n'est-elle pas parfaitee

On

sait

que

les

courants

ment reprsente par ce 9 verset?

lectriques et les combinaisons chimiques, qui les d-

la

seconde partie

tire

de l'existence du feu central.

,

terminent et qui agissent certainement au sein de

terre, sont des sources nergiques

la

de chaleur. Or, les

En admettant

l'existence du feu central

il

ne

foyers qu'elles forment peuvent avoir leurs centres

s'ensuit rien contre le rcit de Mose. Dieu en crant

la

une mdiocre distance de

effets s'teindre

la

surface du globe, et leurs

petite.

terre a pu en mettre l'intrieur

,

une temprature
surface,
lui

une distance infrieure assez

cela peut tre
(

quelconque

et

nanmoins en
un

solidifier la

Si cela est

comme

et le contraire est

pour

la

rendre apte recevoir

la

destination qu'il

impossible prouver), on voit que Mose est fort

donnait.
lion

Or

c'tait

accessoire la cra-

innocent de n'avoir pas

central.

dit

un mot du clbre feu

que l'hypothse de
la li-

du globe,

et

Mose n'avait aucune raison d'en

cela

il

faut ajouter
la

parler.

quidit

intrieure de
,

terre est inadmissible ce

Et parce que, sur les phnomnes qui nous rvlent

l'existence de ce
l'eu

point de vue

qu'elle donnerait lieu

,

une immense

central

on peut construire un

mare de lave
couerait
la

qui disloquerait ou tout au moins se-

systme

tel

que celui d'une incandescence complte

de
la terre
,

crote du globe d'une faon continue; ce

et primitive
soleil

qui serait, par exemple

tel ait

un
t

dont

il

n'y a pas la

moindre apparence.
ainsi dsintresss

encrot

cela ne prouve pas que

le

Quoique nous soyons

dans celle

le fait

primitif,

systme de
,

la

nature. Tout ce
est

question, nous ne pouvons nous empcher de faire re-

qu'on doit accorder

possible
;

c'est

que celte hypothse

la

marquer combien sont

futiles les inductions sur les-

mais l'hypothse contraire de

l'est

solidit
le

quelles les savants ont bas leur systme. L'paisseur

primitive des couches suprieures

pour

moins
observe est peine ._ ... du rayon terrestre; et F J 10,000
sur ce mince feuillet on conclut
reste
!

autant
tion

et si la

premire

plat

davantage l'imaginan'en est pas pour cela

de certains gologues,
;

elle

la

composition du

plus solide

et

ses prtentions anti-bibliques on

Les couches observes jusqu'ici sont moins par

,

peut rpondre par un dmenti pur et simple.

2

rapport l'paisseur du globe

que

n'est l'pidmie

En admettant

toujours l'hypothse du feu cen-

d'une orange ou d'une grenade par rapport au dia-

tral, je dis qu'il n'a

jamais atteint nos terrains golo-

mtre de ces
position bien

fruits.

Or, cette pellicule

de

est d'une
la

com;

giques, et que le systme de l'incandescence complte

bt

diffrente de celle

masse

les

du
,

sole/i
la

encrot est tout

la

fait

inadmissible.

En

phnomnes de physiologie
duisent l'intrieur.

vgtale, auxquels elle

effet

nature de

plupart des couches terrestres

sert de sujet, sont fort diffrents de ceux qui se pro-

et l'existence des fossiles s'opposent invinciblement

Eh

bien! les gologues du feu

celte hypothse. Car, si ces couches eussent prouv

la fusion

central raisonnent et calculent

comme

ferait

l'homme

igne, celles qui sont calcaires seraient dela

qui

d'aprs la seule connaissance de celte pidmie,

la

venues de
les

chaux vive;

les argiles

eussent l cuites,

raisonnerait sur

constitution intrieure du fruit.

couches

sableuses vitrifies, les

gypses calcins, et

On invoque

les volcans

en faveur de l'hypothse du
ici

les coquilles qui sont

emptes dans ces roches eusj

feu central. Sans examiner

jusqu' quel point cetie

sent l fondues avec elles, au lieu d'lre conserves,

thorie est solide, nous ferons remarquer que les

comme nous
par
le

les

trouvons. Et

comme je

l'ai

dj

fait

volcans eux-mmes plaident en faveur de

la

Bible,

remarquer, leur intrieur est compltement rempli

limon pierreux.

contre nos adversaires.

En

effet

les produits volca-

Comment

concevoir la pntra-

niques
l
|

qui sont de composition trs-varie, sont

lion de ce liquide incandescent, sans

que

les coquilles
le feu. C'est

essentiellement diffrents des susbstances qui

compode nos

pntres eussent, pour ainsi dire, senti

sent les roches de nos couches gologiques. Ces produits sont calcins, tandis

comme

si

Ton supposait qu'une balle de plomb pt

au milieu d'une masse de plomb
la balle

que

les substances

rester l'latdc balle

bancs terrestres sont dans

lion;
elles

l'tat

oppos

la calcina-

fondu, et qu'en
tion,
mitif.

brisant celle-ci aprs sa solidifica-

n'ont pas subi l'action du feu,

comme

le

on pt y retrouver

dans son tat pri-

prouvent
rclent.

et leur

composition

et les fossiles

qu'elles

Donc
le

le feu central

dont

les

volcans nous

Donc
Donc
rent

la crote de la terre a toujours l dans une

reprsentent
atteint les

produit, n'a pas fondu, n'a pas

mme

certaine paisseur l'abri des atteintes du feu central.

,

en supposant l'existence de celui-ci

nos terdiff-

rains gologiques appartiennent

;

un systme

couches suprieures; donc, encore une fois, en admettant l'existence de ce feu la crote de la et a terre a t forme indpendamment de lui
,
.

donc

la surface

de

la

terre a

pu

et

mme

pu

l'tre

dans son

tal actuel.

Donc, en nous reprsen-

1601
tant la

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENESE.

crote du globe

1602

comme rendue immdiatement

les

SECOND SYSTME.
Les formations gologiques
siles seraient le
et

solide, et capable

de recevoir

vgtaux

et les ani-

l'enfouissement des /os-

maux Mose
,
:

a dit

un

fait

que rien ne dment,

et

au-

produit du grand bouleversement d

quel ne peut porter atteinte l'hypothse du feu cenliai, quand elle serait quelque chose de mieux qu'une
j

au dluge Mosaque.

En
1

faveur de ce systme

ses partisans font valoir

hypothse trs-gratuite.

les considrations suivantes

Rponse

la

et

e la 4 partie, tire de l'existence des

Les couches gologiques sont remplies de dbris

,

bancs gologiques

et

des fossiles qu'ils reclent.

effet

vgtaux et animaux

qui prsentent les caractres

le

Ces diffrents
1

faits

semblent en

prouver

de ruines. Ces dbris ne peuvent tre

:

produit des

Que des dpts de

diffrente? substances

min-

G jours de

la

Gense

puisque ceux-ci sont occups

rales se sont forms

et successivement.

au sein d'un liquide, lentement

par les crations successives de tous les objets qui

ont rapport
tion
la terre, et qu'il n'y est

nullement ques-

Que

l'intervalle qui spare les

,

dpts extrmes,

de bouleversements. Donc ces ruines sont post-

rieures aux 6 jours.

et sans

Ot comme elles ne peuvent rsulter

,

quoique indtermin
est

doute indterminable,

nanmoins

que d'une immense rvolution

il

faut les mettre sur

fort long.

Que

plusieurs crations vgtales et animales se

la

le compte du dluge; car ni l'histoire sacre, ni 1 profane ne nous offrent d'autre catastrophe assez

sont succd sur le globe, et en ont occup

face pendant
4

sur-

puissante et assez gnrale pour rendre raison de

l'existence
terre.

un temps inconnu.
rvolutions, des poques dif-

Que d'immenses

de cette multitude de

fossiles

au sein de

la

frentes, ont boulevers les couches sdentaires, et

dtruit les races diverses qui en peuplaient la surface.

Les couches gologiques sont videmment

for-

mes par
Or
tout cela est incompatible avec le systme des
;

prcipitation au fond d'un liquide. Celte ori-

gine manifeste s'accorde parfaitement avec l'hypothse d'une origine diluvienne.

5

six jours

du moins en apparence. Quoique

les divers

systmes de conciliation imagins diverses poques

On

trouve des coquillages dans toute l'tendue

ne soient pas galement heureux, nous croyons devoir

exposer les principaux de ces systmes. Nous indi-

des couches, et ces coquillages sont mls avec des

produits terrestres de tous genres. Ce
fait rsulterait

querons

les diffrents
,

arguments pour

et contre

cha-

naturellement de l'invasion des continents par

la

la

mer;
d'

cun d'eux

pour laisser nos lecteurs

cause.

mme

confusion gnrale des lments pendant

le

de

choisir en connaissance de

De

luge explique le mlange des dbris marins et terrestres. 4

ces systmes

que nous rduisons

5 genres, les trois

premiers nous

paraissent ne pas pouvoir tre admis; les deux autres

Les diverses couches horizontales ne se succle

au contraire, sont de vritables et compltes solutions

de
la difficult
;

dant pas toujours dans

mme

ordre, ni
,

mme

mais

le

qui est de

beaucoup

le

plus vraisemblable, est celui qui nous semble la vritable rponse la gologie anti-biblique.

dans leur ordre de poids spcifique on ne peut admettre qu'elles se soient formes la place o elles
se trouvent. Cette opposition s'explique au contraire

trs-bien par le dluge, puisque ce seraient des ter-

PREMIER SYSTME.

rains de transport; et

que ce rsultat mcanique ne

mais

Le

rcit

de la cration dans la Gense serait purement

,

suppose aucun ordre dtermin.

Celle thorie parat fort simple
;

allgorique

quant la forme.

La

matire aurait t
,

elle

ne rsulte

cre

et

organise dans un seul instant

les six

et

par une

que d'un premier aperu des

faits, et

ne saurait sou:

pense divine;

poques ne seraient qu'une divi-

tenir l'examen. Voici les raisons qui la combattent

sion de raison dans l'uvre de cette cration instantane.

r
si

Le premier des arguments allgus ne prouve

peut attribuer au dluge
les

rien par lui-mme, puisqu'il s'agit de savoir d'abord

citons celle hypothse qu' cause de l'auelle

Nous ne
torit

l'on

phnomnes go-

dont

mane. Elle
le

pour auteur S. Augustin,

logiques. Si la possibilit du fait est seulement conteste,

il

comme on
de
la

peut

voir au chap. 6

du premier

livre

ne sert de rien d'affirmer qu'on ne peut exeaux du dluge ont pu disfossiles.

Cit de Dieu.

Cependant on y reconnat plutt

en
:

pliquer les choses autrement.

2

une ide jete au hasard par ce saint docteur, qu'une

opinion propre et arrte. Quoi
qu'il

On suppose que

les

soit

nous ne
,

soudre toutes les matires qui reclent des

cela est absolument impossible, du

Or

nous arrterons pas

qu'il
qu'il

ce systme
;

d'abord
lieu

parce

moins dans

l'ordre

n'a pas

de partisans

et

en second

parce

physique actuel. Car

les

couches gologiques se com-

ne rpond nullement aux

difficults gologiques,

posent de roches inattaquables par l'eau, et d'une

paisseur norme. Les marbres, les porphircs, les
granits qui sont parfois stratifis, toutes sortes
schistes et de calcaires

auxquelles saint

Augustine
fait

pensait

gure.

En

le

rduisant d'ailleurs au
;

de

la cration instantane,

de

sans succession d'un

temps,

ncessaire

en appa-

compacts ne se dissolvent pas de ces divers bancs

les
esl

rence pour rendre raison des phnomnes intrieurs du globe, ce systme renlre dans un de ceux que nous

dans
telle,

l'eau

et la puissance

que quand bien

mme

matires en seraient

exposerons ci-aprs.

soluhlcs. l'eau diluvienne n'aurait jamais eu le

temps

1605

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

feuilieis

IGOi

d'en dissoudre les diffrents

sur plusieurs

lre transports sans pulvrisation pralable, toutes

les

centaines de pieds d'paisseur. Qu'on mette

l'eau

dans

matire* terrestres seraient mles dans les cou-

un morceau de marbre
l'y laisse

ou de granit
si l'on

ou un
mi-

ches; ce qui est contre l'exprience. Et nous ne voulons rien dire

fre cette
ici

caillou, qu'on

dix ans,

veut, en agi-

des difficults de tous genres qu'of-

tant d'ailleurs le liquide autant qu'on le voudra, le

hypothse des terrains de transport.

nral restera intact, sauf les rosions et frisures

m-

Il

existe un grand

nombre de bancs de
soit sursature

sel

gemme.
l'eau
,

caniques.

Donc

l'eau

du dluge

n'a

pu pondant quel-

Or non seulement
moins que
l'eau

le sel

ne se dpose pas sous

,

ques mois dissoudre cette norme quantit de matire

celle-ci

ne

ce que
;

mme

compacte
;

et insoluble.

de l'ocan n'est pas, beaucoup prs

il

mais de

5 Si l'eau diluvienne avait agi

,

comme
de

dissolvant

plus

et fallu que la prcipitation de ce sel, qui tait

la

'sur cette matire pierreuse

les

elle et agi

mme sur
sont
I

rpandu dans toute

masse aqueuse, se

ft

nan-

coquillages qui y sont

et

enfouis; car ceux-ci

les

moins en masse sur quelques points seulement, savoir, ceux

moins compacts
marbres dont
la

moins durs que

granits

et les
les

o existent ces bancs de

sel

gemme,
pas

tandis

nature chimique est la

mme. Or

que
9

les
!

autres points n'en

auraient

reu

un

coquilles ont t conserves sans altration.

4 Si la matire des roches et t atomise par
l'eau, soit

atome

Les divers dpts gologiques se sont forms

l'eau sale, et
la

par voie de dissolution, soit par colle d'ro-

tantt dans

tantt dans l'eau douce,

fossiles.

sion et qu'il se ft ensuite form des prcipits, ceuxci

comme le
10

prouve

comparaison des

Or

cette

ne seraient pas d'une composition homogne, mais

les

opposition ne peut avoir lieu dans le systme

du dluge.

un mlange de toutes

substances divises par l'eau.

La plupart des animaux

fossiles

appartiennent

Or

les

bancs gologiques sont homognes; ce qui in-

des genres qui n'existent plus. Ces animaux n'auraient

dique des prcipitations successives et d'une seule

matire tenue en suspension dans l'eau
certain intervalle.
5 Celle raison est plus frappante encore,
si

donc pas t conservs dans l'arche

ou bien

il

pendant un
on

faut dire qu'ils auraient t dtruits

postrieurement
dif-

au dluge. Mais sans compter beaucoup d'autres

l'apficults, leur

enfouissement dans les roches solides

plique aux fossiles. S'ils devaient

leur origine la

serait alors inexplicable. Dira-t-on enfin

que ces gen-

giande catastrophe,
ches
les
,

ils

seraient mls dans les cou-

res existent encore sur les points

du globe non explosi

comme

ils

Ttaient sur la terre. Les oiseaux,

rs par

l'homme? Mais ces points sont

peu considrables
,

peu nom-

amphibies,

les
,

mammifres,

les

mollusques

et les

breux,

si

que supposer que tous

,

poissons
flots

mme

galement abms et dposs par les

se

ces genres fossiles s'y soient donn rendez-vous

et

diluviens,

trouveraient mls dans toutes

ne se trouvent que

l, c'est

une hypothse purile qui

,

les

couches, et de plus se trouveraient aussi pleles vgtaux.

ne mrite pas

la

discussion
(

et la quelle

Cuvier a

mle avec
Irait le

Or
la

le fait

contraire

est le

surabondamment rpondu.
oss. fossiles.)

Discours prlim. sur les

plus

saillant

de

science gologique. Les

couches

infrieures ne

reclent

presque que

dts
|j
|

11

Il

existe

une foule de bancs redresss qui furent

vgtaux: auxquels succdent des mollusques, puis des

poissons, puis des amphibies, puis des oiseaux, puis

pralablement horizontaux,

comme
,

le

prouve

le

pa-

ralllisme de leurs faces; et c'est de ces redressements

des mammifres; or tout cela forme

ii/lant

de grou-

que se composent

les

montagnes

ou se montrent a
de ces

pes spars. Cette succession singu re qui accuse

nu

les

terrains primitifs. Or,

si la stratification

des dpts d'poques diverses, produits avec rgularit et lenteur, est la contre-partie

bancs est due au dluge, leur redressement serait

l'uvre de rvolutions postrieures
tions
;

du chaos qui

for-

et

ces
et

rvolu-

me

le

caractre des produits

du dluge. Et

c'est ce

seraient

normes, nombreuses,
il

d'poques

que nous montre l'exprience journalire. L'action de l'eau sur nos terrains entraine, dpose et confond plusieurs matires diffrentes; ces dpts diluviens en miniature sont toujours htrognes.
6

diffrentes.

Or

n'y a de ces rvolutions aucune trace

dans

l'histoire posldiluviennc.
11

12
les

existe souvent dans les valles formes par

bancs redresss qui constituent les montagnes,

Les dpts dont se composent

les

couches se sont

des bancs horizontaux qui contiennent des fossiles,

et qui tant

produits avec calme et lenteur; car une foule de coquilLages y ont conserv leurs pointes et leurs artes
les plus dlicates.

suprieurs aux premiers, sont d'une for-

mation plus rcente. Donc on ne peut attribuer au

dluge les 2 systmes
la

Or
si

cette conservation est

incompa-

fois

ou bien

il

faut ad-

tible

avec l'action

violente qu'on attribue aux flots

mettre que pendant

le

peu de mois que

les

eaux di-

diluviens,

que

l'on

suppose avoir rduit en poudre les

si

luviennes couvrirent la terre, elles firent ce que ne

fait

roches les plus dures de

7 Si l'on veut

normes profondeurs.
couches soient des

pas

la

mer elle-mme

depuis tant de sicles,

c'est-

que

les diverses

-dire, qu'elles pntrrent dans les roches dures

qu'elles les attaqurent plus

terrains de transport,

en admettant

mme

que

les

de 1,000 pieds de pro-

eaux diluviennes aient pu transporter des couches entires faonnes

comme

avec des instruments,

il

n'est

fondeur, puis rduisirent ces roches l'tat de limon, puis les laissrent se prcipiter ; que les dpts eu-

pas davantage possible d'expliquer pourquoi

les

les fossi-

rent le temps de se durcir sous l'eau

puisque d'nor-

ne seraient pas mls. Et

si

les

terrains n'ont

pu

mes

explosions brisrent ces couches et les redresse-

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE. renl; puis encore que d'autres dpts se formrent 'if comme le prouvent toutes les traductions. Le mme mot au pluriel exprime encore plusieurs reprises dans les valles formes par les
GOS
edressements
!

1006

une an-

Nous ne pensons pas

qu'il

l'aille

dis-

ne, au chapiire 17, vers. 10 du livre des Juges.

culer srieusement de telles consquences.

Enfin dans Job, chap. 15, vers.

singulier

5:2

le

mot jour au

Nous n'en dirons pas davantage sur ce sujet, bien

qu'il

exprime
le voir

la vie la

entire de l'homme, coinni

la

ne

soit

pas puis; car nous pourrions contester,

on peut
5
U

par

traduction de

Vuigale.
la

par exemple, cette immense action destructive qu'on

II

est certain qu'il

ne s'agit pas dans

n'est cr

Gense
le

suppose au dluge; lequel bien loin de pntrer J'hilrieur du globe, n'a pas mme boulevers entire-

de jours naturels. Car

|
j

le soleil

que

qua-

ment sa surface, puisque les vgtaux ont t conservs. Ce qui prcde suffit pour montrer combien peu
ce systme est solide
la
;

y aurait doue eu trois jours sans soleil, ce qui forme un non-sens. Donc le v.\ol jour a ici une
Il

trime jour.

acception diffrente de son sens ordinaire et

commun.

aussi est-il n une

poque o

Donc on peut
la

lui

attribuer une largeur suffisante pour

gologie n'existait pas. Les effets du dluge exis-

production des phnomnes gologiques.

4

tent sur le globe,

mais sa surface, mais dans

c'est l qu'on trouve
;

les

On rend

raison par ce

moyen de

ce

fait si

frap-

terrains

meubles;

une foule de

pant, que les fossiles suivent dans leur chelonne-

dbris que le dluge a faits

des animaux congnres

ment
5

l'ordre des crations indiques par Mose

ceux qui existent encore; des coquillages acluels,

;

Tous

les faits

gologiques s'expliquent facile;

des produits marins, des sables, des roebes roules

ment dans

cette hypothse

tandis qu'on

n'en

peut

mais

les fossiles ensevelis

dans nos couches pierreuses

rendre raison de quelqu'aulrc manire que ce

Raisons contre ce systme.

soit.

appartiennent un autre monde. Passons un troi-

sime systme, plus savant, plus spcieux, appuy

par de plus graves autorits, mais qui, nous
n'est pas plus solide.
le

croyons,

donne un sens excessivement forc aux mots, aux phrases, tout l'ensemble de la narration Mo11

TROISIME SYSTME.
Les
[ails
et

gologiques auraient leur histoire dans la Geseraient le produit des six jours de la cration.

En effet Le mot hbreu D"V sens que le mot dies en

saque.
1
:

a rigoureusement le
latin, et le

mme
fran-

mol jour en

nse,

ais. Lorsqu'il est pris

le

dans une acception dtourne,

tel qu'il n'est

Hlais ces faits n'ayant

turels,

pu

se produire en six jours

na-

sens de

la

phrase est toujours

pas

on considre

les six

jours de la Gense

comme

possible de s'y mprendre,

comme

nos langues

mo-

des PIUOLES DE

DURE INDTERMINE.
ce systme.
ici

dernes en fournissent mille exemples. Les textes cits

prsentent ce sens large, et l'erreur est impossible
tous les
le

Remarque pralable sur

11

ne

s'agit ni

d'exposer ni de discuter

par suite de l'ensemble de

la

phrase. Mais dans

il

le

systmes gologiques qui

ont t construits sur

premier chapitre de
jour; on en dsigne

la

Gense,

est

question "nk
et

principe fondamental de celte thorie. Ilnous faut seu-

les

parties, vespere

inanc

ex-

lement examiner

si

l'on peut, sans blesser le texte,

la

pressions qui n'ont jamais t appliques d'autres priodes qu' la rvolution diurne. Si Mose' a

donner aux jours de

large
;

cration

cette interprtation

voulu

et

si,

en admettant que ces jours soient des

indiquer des jours naturels,

plus clairement, tandis que

il

ne

pouvait s'exprimer

priodes d'une dure aussi tendue qu'on jugerait

s'il

avait voulu dsigner

il

propos de l'admettre,

les

phnomnes gologiques
de Mose.

des priodes indtermines, les mots dont

eussent t
2 Mose
le

s'est servi

peuvent se concilier avec

le rcit

meilleur

moyen de tromper son

le

lecteur.
le

Raisons pour ce systme.

commande

repos aux Hbreux

sep-

En admettant que

les faits

gologiques sont

le

time jour, en termes qui rendent impossible

prtation large des jours del Gense,
i

l'inter-

produit des lois naturelles ordinaires, on ne peut les

placer aprs l'poque de la cration Mosaque, puis-

Vous

travail-

lerez six jours, leur dit-il, et vous sanctifierez le sep-

que

la

seule cause laquelle on pourrait vouloir les

time; parce que le Seigneur a cr

I

le le

monde penjour de son

attribuer, savoir, le dluge, n'a certainement pas

les produire,

pu

dant six jours, et que

repos
(1).

le

septime a t
est

comme

cela a t prouv ci-dessus, et

Or,

ici le

mme mot
la

employ pour dla

comme
il

tous les gologues en conviennent.

les placer

Mais on

signer et les jours de

cration et les jours de

la

ne peut d'ailleurs

avant

la cration.

Donc

semaine

(2).

Comment dans
une

mme

phrase, surtout

faut qu'ils soient le

produit des six jours gnsia-

quand
ploy

il

s'agit d'tablir

similitude, aurait-il
si

em-

ques.

Or
les

six jours naturels sont tout fait insuffisants

le

mme mot

dans deux sens

excessivement

pour
des

formations gologiques. Donc ces jours sont

;

diffrents, sans
5
soleil

que rien en avertisse?

trois

intervalles trs-considrables

ce

sont des p-

La considration des

premiers jours sans

riodes dont la dure doit se calculer sur les donnes fournies par l'observation. 2

n'est d'aucune valeur;

puisqu'on peut les ex,

pliquer,

comme nous

l'avons fait ci-dessus

par des

Le mot hbreu

qui est traduit par jour, signifie

rvolutions diurnes de la terre, ou

mme,

si

Ton veut,

quelquefois une simple priode de dure arbitraire,

par de simples dures de vingt- quatre heures, prises

d'avance sur
(!)
(2)
le

entre autres exemples on cite les trois suivants

type des jours naturels du globe, lors

Dans
au

le Lvitique,

enap. 25, vers. 29,

le

mot jour

pluriel est

employ pour exprimer une anne,

Ibid.,

Exod., cap. 20, v. 10 et M. cap 2, v. 2 de la Gense,

1607

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE

cises

1608
les

qu'ils seraient rgls par le soleil,

suprieures

d obruer tous

vgtaux;

Dans

le

systme des priodes, chacune ei t

surface du globe, et dtruit et empt,
et

comment donc
ces couches?
Il

s'en trouverait-il

au-dessus de toutes

termine par une immense rvolution qui aurait boulevers toute

la

faudrait

donc admettre deux crations,

les

dont

la

seconde aurait rpar

;

ravages subis par

la

au sein des roches rendues liquides, les vgtaux

les

premire

consquence aussi absurde en elle-mme

animaux existant

ces poques.

Or

est-il

croya-

qu'elle est anti-biblique.

ble que le narrateur ait racont la cration de chaque

On

voit

donc qu'indpendamment des

difficults

priode, et n'ait pas dit un

bles qui, la
fin

mot des

rvolutions effroya-

intrinsques de tous les systmes gologiques, ceux

qui reposent sur l'hypothse des priodes jettent un

de chacune, dtruisaient ces crations

dont

il

avait signal la naissance? S'il avait voulu faite

dsordre complet dans

la

narration

mosaque;

le

croire son lecteur que les

animaux crs

le

cin-

texte est tellement tortur par les exigences de ces

quime

jour, par exemple, ont continu d'exister jus-

systmes,

que

si

Mose et voulu celer

la vritable

qu' l'homme, et sont ceux auxquels

Adam

imposa
qu'il

histoire de la cration, suppose

conforme ces hy-

des noms, aurait-il pu

s'y

prendre autrement

pothse,

il

et choisi prcisment le langage que nous

la

ne

l'a lait?

Il

aurait donc, ou de propos dlibr, ou

trouvons dans

Gense

car aucun ne reprsente

par une incroyable maladresse, induit ses lecteurs

moins

les

faits tels

qu'on suppose qu'ils se seraient

dans une erreur profonde sur

le sort et la

destine
la

produits et qu'ils se seraient succd.

de ces races, dont

lin.

il

disait la

naissance et taisait

Celte considration, que l'ordre des fossiles est pr-

Telle est l'alternative absurde qui s'offre aux par-

cisment celui des crations qui correspondent aux

six jours, a

tisans des priodes.

pu frapper

et sduire

mme

les esprits

de

Les animaux dont

les dbris sont

empts dans

quelques savants. Cela ne prouverait rien sinon qu'

des poques diffrentes Dieu a jug propos de suivre
tes
le

nos roches auraient t dtruits par d'effroyables convulsions du globe, puisqu'ils sont enfoncs d'immenses profondeurs. Or,
lieu
,

mme

ordre dans

les crations qu'il a produifait,

si

de

telles

rvolutions ont

eu

par une action successive. Mais, en

ce phno-

comment

s'expliquer l'existence des races qui

mne remarquable
une
foule

a t dmenti, depuis Cuvier, par

auraient survcu ces rvolutions? Tous les animaux

et les

de dcouvertes postrieures.
ia

On

trouve des

vgtaux auraient d tre ensevelis dans une

animaux dans
reprsenter
la

rgion gologique, qui tait cense

la

destruction

commune;

car dans toute

les

l'tendue

du

priode de

cration des vgtaux

globe les

faits

gologiques sont
ferait-il

mmes.
animaux
offrir

rsultai qui seul suffit pour ruiner de fond en

dtruits

comque

Et comment se
de toutes
traire

que

les

ble le systme des priodes.

De

tout cela

il

rsulte

par ces rvolutions, au lieu de nous

les races cres,

un mlange

ce systme, malgr

la

faveur qu'il a trouve auprs des

ne nous prsentent au conplus,

savants et chez

la

plupart des catholiques, est tout

le

que des genres spciaux qui n'existent

que
les

aussi inadmissible

que

prcdent.

tandis

espces actuelles n'y ont que trs-peu

QUATRIME SYSTME.
Les
faits

de reprsentants?
gologiques ne seraient pas
le

produit de l'action

Quand

les faits

gologiques s'expliqueraient as-

successive des causes que nous appelons

naturelles,

sez bien dans celle hypothse, celte considration ne

dtruirait pas les objections ci-dessus. Mais
il

mais rsulteraient de
diate de Dieu.

la volont et

de l'action imm-

s'en faut
taire

La

terre aurait t cre d'uN

et

seul jet,

de beaucoup que

les faits s'expliquent, et

pour
voici

avec tous les accidents de son intrieur

de sa sur-

une foule d'autres

sultat

difficults fort

graves

un

rface.

absurde qui ressort de tout systme gologile principe

que fond sur

des priodes.
terrestres

liaisons
dits,

contre ce systme.

Les dbris des animaux

proprement
,

Une

telle

supposition est gratuite, et

mme

tout

reposent dans les roches suprieures

telles

que

les

fait incroyable. C'est admettre que Dieu ait cr des

gypses du bassin de Paris. Ces roches et leurs fossiles seraient le produit

apparences de

faits

qui n'auraient jamais eu lieu; des

vie.

de

la

rvolution qui aurait ter-

cadavres qui n'auraient jamais eu

Une

pareille
?

min

la

cinquime priode. Or

ce dpt se serait for-

hypothse

peut-elle se

prendre au srieux

quelle

sur d'autres couches reprsentant les formations

raison peut-on supposer au Crateur pour avoir agi

des premiers jours.

Comment donc

les crations

v-

de

la

sorte ? N'est-ce pas lui faire jouer le rle d'un

gtales et animales de ces premires poques, tant

charlatan qui

amuse

et

dupe

le

public par des tours

enfouies dans les couches infrieures, ces vgtaux et

ces animaux de tous genres se trouveraient-ils la

de passe-passe?
2

Admettre un

tel

systme serait

faire trop

bon

surface actuelle de la terre, au-dessus des couches de

march des

lois naturelles.

Avec

lui

il

n'y aurait plus

gypse

et

de toutes les autres qui recouvrent

ils

les ter-

rains o, par hypothse,

auraient vcu? Les vg-

de science possible, puisque tout s'expliquerait par la volont et l'action immdiate de Dieu. Le flux et le
reflux de l'Ocan ne devront plus s'attribuer l'action

taux et les houilles qu'on considre

comme

leurs

dbris se trouvent dans les terrains infrieurs; or,

ceux-ci ayant
t
le

du

soleil et

de

la

lune; les
l'air
:

phnomnes baroque Dieu

vou-

par hypothse
la

le

substratum des

mtriques l'action de
si

on dira simplement que

l'a

vgtaux crs

troisime jour,

formation des con- l

les

choses se passent

ainsi, c'est

1609
lu
;

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

il

iG-iO

et que par une action immdiate

et soutient le

ballote l'O-

srie de faits indpendants, qui constitue l'tat ordi-

can
3

mercure.
au texte; car l'intrieur
avant
la

naire

tabli librement par Dieu, et qui a

d coml'ta-

Ce systme
terre n'aurait

est contraire

mencer. Or on

ne peut affirmer que Dieu qui

del
Moyse

tant ainsi

organis

surface,

blissait, s'y soit astreint

V origine des choses. L'tades phno-

pu dire

Terra erat inaniset vacua,

et

blissement des

lois naturelles, c'est--dire,

puisque l'intrieur

aurait t garni de vgtaux

mnes

habituels qui constituent l'ordre du

faits
lois.

monde

d'animaux.
Raisons pour ce systme
et

peut tre postrieur beaucoup de

rponses aux objections

produits pri-

mitivement en sens contraire de ces

4

prcdentes.
1

Les inductions scientifiques ont mauvaise grce

les

moins de nier

la

puissance ou

la libert di-

dans leurs prtentions, quand tous

systmes go-

vines, on ne peut disconvenir que l'hypothse actuelle

logiques sont absurdes, et que, de l'aveu des gologues

sincres
sible.
,

ne

soit possible en soi.

un vritable systme gologique

)

est

impos-

Si elle

est possible, on ne peut pas affirmer que

(Cuvier.

Si

donc

la

science est impuissante

Dieu n'a pas agi selon ce systme; et

parfaitement libre
,

comme

il

tait
s'il

pour organiser
les thories
,

la terre

qui se

montre rebelle toutes

la

question revient savoir

il

est sage d'admeltre la cration d'un

voulu ou non agir de

la sorte.

seul jet.
5

Or, on ne peut savoir avec certitude quelle a pu

tre
sa volont

De quelque manire que

,

les faits gologiques se

que par une rvlation de sa

;

part.

soient produits

les rsultats actuels existent

tels qu'ils sont.

parce

Mais cette rvlation existe

elle existe

dans

le

pre-

que Dieu

les a

voulus

Si Dieu les a

mier chapitre de
clair

la

Gense

et le sens

en est assez

voulus, et

qu'il ait

pu

les

produire par l'action suc,

pour exclure tous

la

les

systmes gologiques.

cessive et prolonge des lois ordinaires

il

pu

les

Donc

rvlation, disent les partisans de ce systme,

le possible est la ralit.

produire aussi d'un seul coup, tels qu'ils seraient rsulte

la

prouve que

longue de l'action des lois naturelles.

il

En
et

d'autres
,

Prtendre que Dieu, dans celle hypothse, induirait

termes et en un mot,
et

aurait pu supprimer le temps

qu'il

lui-mme

les

hommes en

erreur, c'est allguer

conserver les rsultats

voulait,

que ce

un principe bien manifestement faux. Car l'homme

qui conclut des apparences
la ralit

temps et amens. Cela revenait produire

ngligeant
inutile. Or,
le

l'effet,

en

des

faits rai;

moyen, parce que

le

moyen
il

lui tait

sonne mal
Dieu n'est

puisque

le

contraire est possible

;

sa

comme on

ne peut nier que Dieu

n'ait

pu

conclusion va donc au-del de ses prmisses

ce dont
,

vouloir celte suppression du temps,

en rsuite que,

nullement

responsable.

D'ailleurs

si

quand bien

mme

on donnerait une excellente thorie

,

l'homme
pour

est entran croire des faits imaginaires,

gologique de l'nigme du globe

cette thorie auraient

les fails sortant

de

sduit qu'il est par des apparences, la rvlation est

l
lui

aussi bien pu sortir

immdia-

montrer

la vrit

et rparer le

tort

du

tement des mains de Dieu.

C L'objection tire

premier entranement.

du

texte...

terra erat inanis et

la lettre

Demander quelle

raison Dieu aurait eue pour crer

,

vacua, tmoigne d'un singulier scrupule, pour

ces apparences trompeuses

c'est

poser sous un tour

de

la

Bible

II

est bien clair

que

celle inanit
le

de

la

de rhteur ce principe

que nous devons connatre

terre est

oppose aux produits que

crateur y d-

toutes les raisons des actions divines. Or, ce principe

est tellement absurde, qu'on n'oserait le prsenter de
face, et qu'on a besoin

pose pendant les six jours. Or, ces produits ne sont

relatifs qu' sa

surface. Mose, en nous racontant la

de

le

dissimuler sous
il

la

forme

naissance de tout ce qu'il a vu sur celte surface, prend

inierrogalive.
sible

En second

lieu,

ne serait pas impos-

pour point de dpart

le

nant de tous ces tres

mais

d'assigner une raison

s'esl-il

trs-valable; peut-tre
foi, si le

quel rapport cela peut-il avoir avec des ossements

placs par Dieu dans
la

Dieu

propos d'exercer en cela notre

terre? et

ne s'ensuivrail-il
?

texte sacr semble dmenti par les

phnomnes go-

pas d'ailleurs que

la

terre tait creuse

Si cette pr-

logiques.

Les mystres de

la loi

chrtienne doivent

tention purile avait besoin d'tre autrement rfute,

nous avoir familiariss avec des motifs de ce genre.

2

on

ferait

remarquer que

les

mots hbreux que

la

Vul-

On

dit

que l'hypothse actuelle est destructive de

gatc traduit par inaniset vacua, sont rendus par les

toute science, de toute induction philosophique. Mais

Septante d'une toute autre manire. Le grec

vux.1

dit azcs

on rpond que

la

logique d'induction
la

n'est lgitime

KxamffxeaffTos (invisibiliset ordinata).

le

Ces deux

que dans l'ordre habituel de

nature. Cet ordre se

mots indiquent parfaitement

le

chaos, mais nullement

composant de
Dieu sur un

faits

contingents, une rvlation de

vide ou le plein. Or

les

Septante savaient sans

les Juifs, qui, plus

fait

particulier doit l'emporter sur toutes

doute aussi bien l'hbreu que

de

les considrations

empruntes aux

lois

de

la

physique.
lois

G sicles aprs, l'enseignaient S. Jrme.

Il

Cela n'empchera pas d'expliquer par les

relles
,

natu-

rsulte de ce qui prcde

que ce systme est une

c'est--dire

ordinaires,

tous les phnomnes

la

solution fort simple et fort solide des difficults

que

dont une rvlation divine ne revendiquerait pas

nous avons en vue.

S'il

n'est pas la vrile,

il

est

du

production immdiate. Avec celle restriction, les sciences n'ont pasgrand'chose perdre.

moins certain
faux, et

qu'il est

impossible de prouver qu'il soit

que toute thorie scientifique dirige contre

Ce qu'on appelle Yordre physique

s. s,

n'est

qu'une

lui,

frappe ncessairement sur le vide. Si cette formule

51

m.

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

ngative heurle au premier abord l'intelligence qui
difficults inextricables. Or,

4612
dans l'hypothse actuelle,

veut

des solutions positives, et

la

fait

considrer
|

ces faits tant antrieurs la dernire organisation du

comme une

dfaite enfante par l'ignorance et Ter-

monde,

il

n'est pas ncessaire d'admettre

que

les lois

rur, une rflexion plus attentive le

montre bientt

physiques de cette poque fussent les

jourd'hui.

mmes

qu'au-

sous une autre face.

En

considrant combien ces

formes des phnomnes naturels que nous dcorons

Objections contre ce systme

1

du nom de
d'quivoque

lois,
;

sont quelque chose d'incompris et

l'exigut

La nouveaut de

celte ide doit la rendre sus-

en mesurant

du temps sur

le-

pecte. Si le premier chapitre de la

celle interprtation, elle n'aurait
faile

Gense admettait
d'tre

quel elles ont rgn jusqu'ici, et qui n'est qu'un point

pu manquer

dans

l'infini

le

crateur opre, l'esprit est port

;

n'y voir qu'un jeu de sa puissance

et le

systme qui
troit

au milieu de celte foule de commentaires qui ont t faits dans tous les sicles sur le premier chapitre
de
la

place une grande

uvre divine hors du cadre

la

Gense.
11

des formes que Dieu a voulu donner

nature pour

n'y a

rien dans la narration mosaque qui

un temps,
les

est peut-ire le plus philosophique de tous

puisse Hure ou laisser souponner l'existence de crations antrieures. Les

systmes.

deux premiers versets sont

lis

CINQUIME SYSTME.

de
et

telle sorte

que

l'un parat faire corps avec l'autre,

ne pas

laisser

de lacune. Tout l'ensemble indique

et le premier verset, qui semble uvres de Dieu, se rapporte vile suit

Les

faits thologiques seraient le

produit de causes naet

une cration unique,

rsumer toutes
les

turelles rgulires

ou non, successives,

d'une dure

quelconque, mais antrieurement la cration.

demment au
5

tableau de l'ouvrage des jours qui

Explication et dveloppement de cette

immdiatement.

hypothse.
Dieu aurait produit plusieurs crations successives,

Avec un

pareil systme,
la

il

n'y a pas de raisor

pour ne pas intercaller dans

des poques et avec des dures inconnues, et les
aurait successivement
dtruites par des rvolutions
toire

Bible une foule d'hyIl

;

pothses auxquelles Mose n'a pas pens.

d'allguer ce principe que taire n'est pas nier

suffira

et lhis-

mosaque pourra, grce aux pices de rapport,

Rvonses ces objections.

quelconques. Les stratifications du globe, et lesdivers

fossiles

devenir un vritable roman.

que ces bancs renferment seraient

celle qui

les rsultats

de ces rvolutions. Aprs

aurait

form
la

la

A
11

la

premire

dernire couche minrale, Dieu aurait pris

terre

se pourrait que cette ide ft nouvelle, et qu'elle

alors dans le chaos, et l'aurait organise pour l'homme;

c'est de cette organisation que

ne

ft

pas mauvaise pour cela,

infinit

comme

on pourrait

le

Mose nous

fait

C histoire.

prouver par une

|

d'exemples, suppos que la

les

Cette histoire

commence au

verset.... Terra eral ina-

chose en valt

la peine. Si

commentateurs del
ren-

nis et vacua..., et elle passe sous silence les crations

Gense n'ont pas imagin ce systme jusqu' prsent,

c'est qu'ils ignoraient les faits

antrieures comprises entre

la

la

cration gnrale de

gologiques qui

le

matire, exprime par le premier verset, et l'orgala

dent ncessaire. Luc connaissance suffisante de ces

fts leur aurait montr l'impossibilit des explications diffrentes de celles-l, et la rflexion les aurait

nisation de

terre de

l'homme.

Baisons a l'appui de ce systme.

1 Si les faits gologiques sont le produit d'une ac-

conduits placer l'histoire des rvolutions du globe

tion naturelle et successive,

il

est manifeste qu'ils

ne

une poque antrieure aux

faits

que Mose nous rede ces

faits.

sauraient tre contenus dans l'intervalle troit des six

jours naturels de
s.

trace, puisque sa narration est exclusive

la cration, et

plus encore qu'il n'y

De

plus,

il

n'est pas

exact de dire que cette ide

traces qu'on

rien dans le texte qui ressemble d'une manire quel ces

soit nouvelle.

Indpendamment des

en

conque
duits

phnomnes. Mais
,

ils

n'ont pu tre prol'a

postrieurement

comme

on

prouv
ils

en

'

trouve dans l'antiquit chrtienne, elle a t prsene dj par le commentateur Pererius, et d-

discutant l'hypothse diluvienne; donc

sont n-

cessairement antrieurs aux

six jours

de Mose.
|

fendre par beaucoup d'auteurs modernes, parmi lesquels nous citerons le judicieux et savant docteur

Dans

celte hypothse la gologie des bancs et

Wiseman.
le

C'est elle qu'adopte le clbre Buckland,

ries fossiles n'offre

aucun embarras. D'abord

elle

ne
! |

laisse plus

de

difficults sur le

compte du

rcit bibli-

de

Cuvicr de l'Angleterre, aprs beaucoup d'auteurs rgner sur ce pays, cl nous la croyons destine de toutes les autres thories
:

que; car
avec ces
dpart,
il

la

narration de Mose n'ayant aucun rapport

!

les ruines

(1).
|

faits

qui seraient antrieurs son

point de

A
1

la
11

seconde

n'a

nullement besoin d'tre dfendu contre

n'y a rien, dit-on,

dans

la

narration mosaque

eux
ner,

et l'explication
lui

quelconque qu'on en pourra don-

sera parfaitement indiffrente.

qui tende nous faire souponner l'existence de craaussi ce n'est pas lions antrieures. Cela est vrai
:

De

plus, les

embarras de

science gologique elle-

rcit, d'aprs des inductions tires de la substance du

mme

se trouvent supprims.

Tous

les

systmes ima(!)

gins pour rendre raison des d'aprs les lois connues de

phnomnes gologiques
la

Voir

l'article publi
,

sur ce sujet dans VUniver-

nature, prsentent des

sik calholiaue

n de juin, 183...

161"

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE,

;

1614
de Jared,

que nous croyons l'existence de ces crations soient motifs sont tirs d'ailleurs et pourvu qu'ils leur origine. Si Mose ne peu importe solides
;

nos

lions intermdiaires des premiers enfants

sont passs sous silence, et ensevelis dans la particule

et,

parla raison

qu'ils

sont inutiles au but de l'crini nies

nous
]

donne pas

entendre

que

la

terre

reu

vain.

Ces gnrations ne sont

mais

ni affirmes

plusieurs organisations diffrentes, avant celle dont il nous fait l'histoire et dont l'homme est le produit,

par

le texte;

elles rsultent assez

clairement de
!

considrations extrinsques.

Eh

bien

Mose aura
Viauaucdon
,

ces c'est qu'il n'avait aucune raison pour nous rvler ne nous concernaient en rien. Mais faits-l, puisqu'ils

pass

sous
il

silence
fait

Yichllujosaurus et
les
fils

comme
sis

pour

aines de Jared. Je choi-

entre taire des choses qui taient sans

l'objet

rapport avec
choses,
la dif-

ce patriarche pour exemple, parce que les 2 chroici

de l'crivain,

et nier ces

mmes

nologies sont

d'accord sur son ge.

:

frence est immense. Nos sciences se composent d'une

foule de notions

A
1

la

troisime

acquises par notre exprience, en

et

Avec ce systme on peut,

dit-on,

loger

am

la
si

explorant

la

nature avec succession

lenteur; toutes

Bible une foule d'hypothses. Nous rpondons que

ces notions, Mose pouvait nous les

donner d'abord,
les rvler

ces hypothses sont appuyes sur de bonnes raisons,

et

ou en d'autres termes, Dieu pouvait nous

par son moyen
:

que

le

texte
les

ne

les

repousse pas,

il

est

trs-rai-

il

ne

l'a

pas

fait,

parce

qu'il a

voulu
la

sonnable de

admettre malgr
avrs

le silence

du texte.
autre

qu'elles fussent la conqute de notre esprit.

Ainsi

Les

faits

traditionnels

ne sont

pas

connaissance que nous avons maintenant des cralions gologiques devait cire,
tres, le fruit

chose.
2 Si le silence

comme beaucoup

d'au-

du narrateur sacr sur un

fait

hy-

de nos ludes;

cl

son objet, tranger au

pothtique tait un argument contre l'existence de ce

fait,

but de

la

narration mosaque, n'tre ni ni ni indiqu

cela ne pourrait former preuve

que contre ceux qui

le

dans ce

rcit,

sans qu'on en puisse rien conclure con-

auraient leur place marque dans

cours de

la

nar{

tre la ralit de ces faits.

ration; car l'historien les y exposera naturellement,

2 Cette objection prouverait contre la cration des

moins de raisons spciales qui l'engagent

Mais dans
cas actuel,

les lairCr

anges, dont Mose ne nous dit pas un mot. Or pour-

raisons qu'on discutera dans chaque cas particulier,

le
il

quoi cela? parce que celte crai ion ne regardait pas

en est autrement

les faits

l'homme; parce
histoire
tait
si
;

qu'elle tait

un

fait

tranger son

dont

il

s'agit

ayant leur place une poque qui pr-

et

que l'organisation du sjour de l'homme

l'avait

cderait le point de dpart du rcit biblique, Mose a

indpendante de tout ce qui

dit rien

prcd. Or

pu

les passer sous silence, sans

;

aucune raison
qu'il

parti-

Mose ne nous
la

de

la

cration des anges, cl

culire

ou plutt, prcisment parce

n'avait

de

mystrieuse histoire de ces nobles esprits,

pa~

aucune raison d'en parler.

5 a

plus forte raison ne devait -il pas nous parler du

Nous croyons pouvoir dire que l'hypothse

elle

actuelle

lotherium, et du ptrodactyle, qui nous importaient

un fondement historique, dont

;

elle n'a d'ailleurs

pas

encore moins. Car les

Bible, en contact avec

anges

se trouvent, dans

la

besoin

nous semble confirme par un singulier

l'homme; tandis que

les dbris

passage de l'historien Josphe, qui reste une nigme

insouhle hors de celle hypothse.

des animaux de l'ancien

intrt de curiosit.

monde

n'ont pour nous qu'un

Ce savant
les

Juif nous parle en plusieurs

endroits

de

On prtend que

deux premiers versets ont

ses ouvrages d'un livre qu'il se proposait d'crire sur

les traditions

une

liaison troite qui

ne permet pas de supposer de

Judaques.

ce livre

il

renvoie l'explila

lacune. Cette prtention est gratuite cl contraire aux

faits;

cation

de ce passage du commencement de
et

Ge-

car elle est dmentie par une

foule d'exemples

nse... Et fuitvcspere
il,

manedics unus... Tel

dit

fut, ditil

tirs
lis,

de

la

Bible elle-mme,

o
les

l'on voit

deux
et,

laits

le

premier }ov,v

mais Mose ne

pas ainsi,

ou plutt spars par

intermdiaires

particules

autan,

rappelle seulement
raison
,

un jour.
,

J'en pourrais

rendre
le faire

malgr des

videmment
e

ngligs.

coulinuc-l-il

mais

je

me

propose de

Nous

n'en citerons qu'un exemple.

le verset
:

dans un ouvrage spcial o je rendrai raison de beaula

Prenons
est ainsi

18 du 5
vixit

chap. de

Gense, qui
et

coup de choses

11 (I).

Le

trait sur les

traditions

conu
il

Et

Jared 162 annis,

genuit

Judaques, ou n'a pas t compos ou ne nous est pas

Enoch. Or

est vident

que Jared n'a pas vcu 162

parvenu, de sorte que nous n'avons pas l'explication

formelle de celle nigme; mais pour peu qu'on y rflchisse,
l'unit
le

ans sans avoir d'enfants. Car,

comme

le

fait

remar-

quer S. Augustin,
lui,
il

tous
les

les

commentateurs aprs

sens est assez clair.

Josphe apposant

est manifeste

que

gnrations mentionnes
entre celui-ci et Abraham,

la

primaut, el remarquant que Mose n'a

ce jour
le

entre

Adam et

No,

comme

pas voulu
tre

nommer
la

premier
n'tait
il

fi

cela

ne peut

ne sont pas celles des ans; ces deux sries sont les lignes qui conduisent aux personnages principaux
,

que parce que ce jour

cration
;

rellement pas le
que, suivant

premier de
Josphe,
il

d'o

rsulte

savoir,No, rparateur du genre humain

et

Abraham,
d'<

pre de

la

nation juive et chef de

la

race

devait
la

y avait eu des jours, et par consquent des crations antrieures celle du premier jour d(
la

sortir le Messie.
.

Donc

les faits

compris entre
(ils

nais-

Gense. Or suivant

lui,

l'intention de

Mose a t

sance de Jared et celle de son

tenatle de 162 ans, ces
faits,

Enoch, dans Tin

J

y compris les gnra-

(1)

Jesepfe. Antiq. Jud. cap. ,

613
d'exprimer celte antriorit
la

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

;

4616

ou du moins,

telle est

'

plus complte neutralit.

Rsumons maintenant

le

seule explication

qu'il

aurait

pu donner de
il

sa

premier chapitre de
exposs jusqu'ici
1
:

la

Gense, d'aprs

les principes

phrase dans son livre des Traditions. D'o

suit

que,

d'aprs les traditions Juives, que Josplie devait con-

Dieu cre

la

matire dont

il

fit

postrieure-

y aurait eu des jours, des crations, avant celle dont Mose des poques, nous fait l'histoire ; ces crations dont il n'a pas dit
natre

mieux que personne

il

ment

la terre et lesaslres; c'est le

contenu du premier

verset. Mais l'poque de cette opration divine n'est

pas dfinie.
2 Dieu mit celte matire

un mot dans

la

Gense

il

les aurait fait connatre

fait

oralement son peuple, et ce

se serait transmis
,

en oeuvre sous diverses

;

formes

par tradition jusqu' l'poque de Josphe

chez les Juifs les plus instruits. Tel est
clair
il
,

au moins
sens trs-

et diffrentes

poques

des rvolutions nom-

breuses dtruisirent successivement ces organisations

diverses.

le

quoiqu'implicite

du passage

de

Josphe;
les

Les couches gologiques de noire globe sont

et des rvolutions qui les brisrent. Mais la
le

est tout fait inexplicable

dans toute autre hypo-

produits de plusieurs de ces organisations suc,

cessives
lieu

thse.

Gense garde
serait

silence

Ce

peut-tre

ici

le

de faire ressortir
les

sur ces

faits

par ce qu'ils

l'importance du

systme de traditions orales que

,

n'ont aucun rapport avec notre histoire.

5

Hbreux ont d recevoir de Mose

des lignes des temps primitifs.

en complment

Aprs un temps

indfini
et

Dieu

pril la terre

dans
le

trop concises qu'il a traces sur l'histoire

son dernier chaos,

l'organisa

pour en

faire

On
,

conoit en effet que ces quelil

sjour de l'homme. C'est celle organisation que Mose

ques pages obscures o

a consign
le

les

rudiments
trs-

nous raconte,

elle

commence

ce dernier chaos

de

l'histoire

du monde

ne sont que
plus

rsum

Terra autem eral

invisibilis et inortlinata.

Or

elle tait
l'tal

succinct

des notions

tendues que
qu'il

possdait
et

alors au moins dans ses couches

liquide ou limoneux
,

suprieures

Mose

de quelque source
qu'il a

les tnt

que

les

comme
la

le

prouve l'empalement

renseignements

d donner son peuple

taient

des fossiles dans ces couches.

4 Dieu

beaucoup plus tendus, en supposant mme que ces connaissances ne fussent pas vulgaires chez les Hbreux. On doit supposer que ce peuple ne se serait pas
content

cra d'abord

lumire,

substance indelle

pendante des astres qui ne sont pour

iruments vibratoires.
Il

que des
la

ins

est dit qu'il spara

lumire

du canevas gnsiaque

que

sa curiosit

des tnbres, et leur appliqua les dnominations de

jour et de nuit. Ce qui signifierait
la nuit

l'aura port interroger

Mose sur

les circonstances

qu'il

cra le jour et
le seul

des

faits

principaux qu'il nous donne rduits

;

leur

pour

la

terre ds ce moment-l.
la

Or

moyen
ef-

plus simple expression

et

il

est impossible

que beau-

qu'on puisse concevoir pour

fet,

production de cet
l'lher
la

coup de ces rvlations secondaires ne se soient perptues parmi les doctes de la nation. Lors donc que
nous rencontrons une ide d'origine
et
traditionnelle.

consistait 1 mettre

en vibration

par
suite

un moyen particulier que remplaa dans

la

cration des astres

2 mettre la terre en

mou-

que celle ide est pure de

tous ces caractres qui

elle

vement sur son axe. Le concours de ces deux phno-

dclent

un

prjug
foi
,

populaire,

mrite

non
;

mnes
forma
5

constituait
le

un vritable jour naturel. Ainsi se

d'abord notre

mais du moins notre atlention

premier jour.
les eaux,

car celte forme est celle de beaucoup de ralits srieuses, qui ne peuvent prsenter leur acle de naissance.

Le second jour Dieu spare

le

en plaant

entre elles
et

firmament. Ce passage est fort obscur,

le

Le passage

cit

de Josphe est videmment

probablement nous ne

comprenons
qu'il s'agit

pas. Provila

une de ces
Il

traditions-l.

soirement l'on peut admettre

de

cration

rsulte de ce qui prcde

la vritable

que

la

cinquime hypo-

de l'atmosphre avec les conditions qui rendent ses

thse nous parat

solution des difficults

couches suprieures
les crations qui

le tableau

sur lequel se projettent

gologiques. Elle est le rsultat forc de la comparai-

peuplent l'espace au-del.

la

son de ces phnomnes

avec

le silence

vident de

la

6
les ont

Le troisime jour, Dieu spare dans

les

masse

Gense sur

les

poques et

les rvolutions qui

enfants. Ncessaire et vraie, ce qui est son

et

premier
,

limoneuse du globe,

eaux de

la

terre qui tait

mle avec
elle

elles.

Il

donne

celle-ci

une
reste,

fixit dfi-

principal titre

la

faveur des esprits sages

offre

de plus L'avantage inapprciable

de mettre
;

nitive, et en
la

met

la

surface nu.
la

Du

en se

solila

difiant, la terre

conserve
,

forme que

lui a

donne

Gense en dehors des thories gologiques

de couper court aux thses

de

la

dforce centrifuge

pendant deux jours de rvolution

cre alors ses premiers habitants,
,

barrasser des systmes et des questions dont on

saille
;

l'as-

sur son axe. Elle reste aplatie aux ples et renfle

et

antibibliques

lequateur. Dieu
les
fossiles

lui

tous les

scrupules des savants. L'explication des

vgtaux qu'elle est capable de porter

et

il

peuple

stratifications

du globe, de l'enfouissement des

mers de poissons.

les, de la formation des montagnes, et de

tous les
7

grands accidents de l'intrieur

vient chose tout
fait

cl

de sa surface, de la Bible
;

Le quatrime jour Dieu

,

cre, pour la terre

le

indiffrente

entre

soleil et la

lune; et occasionnellement tous les aulrcs

clestes deviennent ds ce

tous les systmes bons ou mauvais qui tenteront de

astres.

Les corps

moment
rem-

trouver le mol de celte nigme,

la

Gense garde

la

les agents

des vibrations de

l'lher, luminaria, et

1617
placent
la

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

cause quelconque qui produisait ces vibraj

1618

astres sur la matire lhre tant tout fait contins

tions jusque-l (1).

8

gnie, ces astres, s'ils taient d'abord dpourvus de cette

les

Le cinquime jour Dieu cre

reptiles, les

action
action
il

taient
tait

compltement

invisibles

et

que leur
;

oiseaux, et les quadrupdes.

tout fait nulle par

rapport la terre

Le sixime jour il cre l'homme, en formant son corps du limon de la terre.

9

semble que par cela

mme

que Dieu aurait voulu

et cr cetle action le

quatrime jour, ce qui dtermi-

Mais

ici

une question se prsente, sans importance

nerait pour les astres

une existence

relative, l'crivain
:

en elle-mme, mais d'une certaine gravit, relativement riulelligence du texte. L'uvre de chaque
jour est-elle une vritable cration
organisation?
,

sacr aurait pu dire,

comme

il

Ta ft...

Fecit quoque

duo luminaria magna; solem,lunam...et stellas.Ce serait

ou une simple

une mtaphore beaucoup moins hardie qu'une foule

d'autres dont l'histoire sainte est parseme.
Il

nous

On

a beaucoup raisonn

sur la porte des divers

semble donc que

des objets
apparition
,

le

passage des tnbres

la visibilit

mots employs pour dsigner les oprations des six jours. On a remarqu que le mot employ pour expri-

et celui

de

l'invisibilit

des astres leur

dans
les

le

ciel,

ont pu tre lgitimement

(1).

mer

la fabrication le

du

soleil est diffrent

la

de celui em-

exprims par

expressions dont se sert Mose

ploy dans

premier verset;
,

Yulgate traduisant ce
fecit.

Telle est la forme que revt l'histoire de notre globe

mot par
sit

creavit

et le

premier par

L'expression
,

sous
serait
;

la

main rgulatrice de

l'historien sacr.
ici

11

ne

lux, celle grmnet lerra

herbam virentem

et

quel-

pas sans intrt d'examiner

les prtentions

ques autres ont un sens quivoque.

manifestes par les gologues sur l'organisation de la

terre.

Or

il

est certain

que

le
;

mol

Nia, creavit est

employ

Des systmes ont t enfants par douzaines,

la

l'gard

de l'homme

or cependant ce ne fut pas

prit

soit

pour contredire positivement

soit

narration de

une cration vritable, puisque Dieu

pour

le forS

Mose,

pour

tablir la concurrence avec elle.

mer une matire

11

dj existante

creavit ex limo terr.

la

L'histoire de ces systmes serait quelque chose de

n'y a

donc pas de raison de croire que

soit

cration
I

curieux et de triste

la

fois

car ces dbauches

de

des vgtaux et des animaux

tion plutt

une vritable crala

l'imagination des savants nous rappelle cet arrt de la

que

celle
il

de l'homme. Mais
s'agit

question se

sagesse divine qui a

condamn
sans fruit

l'esprit
,

de l'homme

complique quand
ltwnire.

des asti es et surtout de la

un labeur sans

fin et

en punition de son

orgueil originel.
il

Et mundum

tradidil disputationibus
est

En

effet,

est impossible

de ne pas admettre que

la

eorum,

ul

non cognoscat homo opus quod operatus

ad finem. Mais
la

quelque lumire existt avant

dernire poque que

Deus ab
i

initio

thorie gnsiaque

Mose nous raconte

dbris du
vision

puisque

les

animaux

fossiles,

laquelle nous nous arrtons, nous dispense de passer

monde
ne

antrieur, avaient l'organe de la

en revue ces systmes dont

la

raison ou la draison

comme ceux du mondeactuel. Peut -tre

doit-il
Il

donc,

sont galement sans importance pour nous.

le clbre sit lux

pas s'entendre d'une crales

Des systmes gologiques

des dfenseurs de
la
;

ont. t

crs aussi par

tion vritable.

est dit

que

tnbres rgnaient
la

Bible.
le

Le

plus clbre est celui

le

sur

la terre, et
le

que Dieu ordonna

lumire d'tre.
soit

de
le
i

l'illustre

Deluc

mais
le

systme

plus

solide

Or

rsultat tait exactement le

mme,

que

la

mieux coordonn,

plus semblable aux faits, qu'ait

le tort

lumire ftere ce moment, soitqu'inerte jusque-l,

elle entrt alors la visibilit sait qu'il

jamais produit un gologue, a

|
j

fondamental de

en vibration au

commandement divin;
des deux moyens

reposer sur

hypothse des jours indtermins. Nous

ci-dessus
la

des corps tait le but que Dieu se propo-

avons prouv

que

celle

hypothse
fait
,

tait

alors; or quel

que

soit celui
il

inadmissible, et, outre

violence qu'elle
la

au texte

employa dans ce but,

:

tait

galement bien

dans

le

premier chapitre de

Gense

Deluc est
le

formul par ce verbe

Que

la lumire soit.

On deman-

entran par ce systme forcer galement

texte au chapitre

sens

du

dera sans doute, pourquoi Dieu aurait alors mis cette

du dluge. Celte grande catastrophe

,

matire en mouvement, et pour qui

les corps visibles.

il

aurait rendu

aurait t produile, suivant lui

par

la

brisure et la
les conti-

Nous ne saurions rendre

est bien clair par le

raison de

submersion complte de l'ancien continent;

nents actuels seraient
le
lit

cet acte

mais

il

mme
;

passage
;

de l'ancienne mer. Or
la

que

le

jour et

la nuit

ont exist ds ce

moment

ils

pour qui considre avec calme

le

narration de Mose,

sont explicitement dsigns dans le texte

difficult, si c'en est

ainsi la

dluge n'apparat pas

sous celte forme

de boula terre.

une, existe galement dans l'hy-

leversement complet, et de retournement de

pothse d'une vritable cration

de

la

lumire au
lune

n'examiner donc ce systme que sous une seule

,

premier jour mosaque. Quant au

et
le

soleil et la

face

savoir

son accord plus ou moins exact avec

le

aux autres astres

l'gard desquels est

employ
bien

texte

de

la

Gense

il

nous parat une mauvaise et

mot

fecit,

il

semble au premier abord

qu'il est

dangereuse conciliation.

difficile

d'admettre qu'ils fussent dj non seulement

Au
gile

reste,

ce sera toujours

uvre

prilleuse et frala

crs, mais

mme

organiss, avant les six jours de la

si l'on

qu'un systme

gologique fond sur

la

Gense.

Gense. Cependant

considre que, l'action des

C'est mettre l'histoire sacre

(1)

merci de nos er-

(1) Voir, pour ce qui concerne la toiles, l'ouvrage dj cit...

V Homme

destination des et la Cration,

Voir

l'article

dj cit

Universit catholique^

juin 185...

1619
reurs
,

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE

et lui faire porter le fardeau des

1620
vitale

misres de

luviens.

La

puissance

nos systmes. La science gologique

mobile pour
adversaires
;

n'est pas

moins

de causes dont l'nergie par

le

dpend d'une foule primitive a pu tre altre

la

les
le

dfenseurs de
le

la

Bible

que pour ses

se trou-

gand cataclysme. On pourrait signaler

com-

sylme

mieux labor peut

position de l'atmosphre, la qualit nutritive des v-

ver compromis d'un jour l'autre par quelque dcouverte nouvelle, mais
le

gologue incroyant peut va-

gtaux, et mille autres, sans compter celles qui nous sont inconnues.
5"

guer a son aise dans

imagination parcourt;

le le

champ des
la

erreurs que son

le

La longvit postdiluvienne

est

un

fait

historique

gologue biblique ne
cause dont
il

peut

sur lequel les

hommes

ne pouvaient tre induits en

pas, sans compromettre

fense.

a pris la d-

erreur, l'poque o Mose crivait. Alors, en effet,

les vies palriarchales taient
la

La

solution

que nous avons adopte, en

jours, trouv
c'est

rejetant au-del de l'uvre des six

les

faits

des choses rcentes, dont dure devait tre trs-bien connue par la tradition;
fait

dont l'intrieur de notre globe

n'est

s'est
;

le thtre,

ce

se transmettait et
telle

se perptuait dans les fatait

pas un systme gologique

un systme

milles, de

sorte, qu'il

impossible un

qui vaut

mieux que

les meilleurs,

puisqu'il

met

la

homme,

une autorit quelconque, de changer sur

si

Gense

l'abri de toule discussion, et rend toutes les

Il

ce point les ides reues dans chaque famille; et

thories inutiles.
littral
,

laisse

au texte son sens naturel

et

quelques-unes, par un laisser-aller inexplicable, avaient

et

aux sciences leurs prtentions bien ou mal

del terre. C'est
l

pu abandonner leurs traditions sur l'allgation contraire

fondes

l'organisation

un systme

de Mose, cent mille familles n'auraient pas

de conciliation vritable.
Cap. 6,
vers. 31...

concert ensemble celte abjuration complte de leurs

pices historiques et du sens

commun. En un mot,
communes, en

At

Noe

eral

quingentorum annoram...
contre
la

un

homme

seul

comme

Mose n'aurait pu produire un

On

a lev des difficults

longvit des

aussi complet bouleversement des ides

patriarches. Des

hommes, a-ton
;

dit, n'ont
la

pu vivre

matire aussi simple.

plusieurs sicles

les lois

connues de
faits

nature ne per!

Quant

la

longvit antdiluvienne, quoique bien

mettent pas d'admettre des

aussi trangement.

qui s'en cartent

suprieure encore celle des enfants de No, elle

cesse d'tre incroyable,
si

l'on

admet

la

seconde;
sicles,

A
1

cela

l'on peut

rpondre

car,

une

fois

donn une

vie de quatre

ou cinq

Que

l'assertion est tout fait gratuite.

la

Ce qu'on

l'argument
applicable.
4

tir

des lois actuelles de

la

nature est in-

appelle les lois de

nature, n'est autre chose qu'une

srie de faits semblables qui se produisent les

mmes
pu

Les traditions historiques des diffrents peuples

la Bible,

depuis un temps dtermin lequel a d avoir un com-

s'accordent sur ce point avec celles de

du

mencement. Or avant
tre tout
d'hui
,

celte

poque
les

les faits ont

moins quant au fond. Josphe

toire

cite l'appui

de

l'his-

autres

que

nous ne

voyons aujourles sys-

Mosaque

les

historiens grecs, Hsiode, llcate,

parce que Dieu a pu vouloir que

lieu successivement.
fait

Hellanius, Acusilas, pbore, et Nicolas de Damas.

tmes eussent
tingente,
le

En matire con-

Varron reconnat que

la tradition attribue

aux

hommes

prsent ne

rgle ni pour l'avenir ni

primitifs des vies de mille ans,

et

il

l'explique sa

pour
2

le

pass.
constitution physique de l'homme, considre
est indiffrente telle
l're historique,

manire, en supposant qu'on a pris des mois pour des

a ne s.

La

en elle-mme,
la vie.

ou

telle

dure de

L'histoire

chinoise nous fournil sur ce sujet des

Mme depuis

on a vu, non pas

renseignements plus prcis. Les empereurs antrieurs

des individus exceptionnels, mais des peuples entiers,

prsenter, sous le rapport de
la
la

Yao rgnent

plus de cent ans. L'impratrice

treize,
et

Nou-Ua
lui-

dure moyenne de
diffrents.

en rgne cent trente, Fohi cent

Yao
l'an

vie,

des rsultats extrmement

titre, les

Les

mme

rgna juste un

sicle. Or,

Yao est de

2357,

anciens signalaient dj, ce

les Bretons
(1)

thiopiens et

six sept sicles aprs le dluge, selon la chronologie

dont les premiers taient vieux

des Septante. Les patriarches bibliques de

la

ligne

30 ans

tandis que les seconds parvenaient

commu-

d'Abraham, ont vcu plus longtemps encore; cela

pouvait tenir la diffrence des climats
;

nment

120.

Donc

la

vie

de l'homme n'est pas

;

des diff-

limite par elle-mme certains termes

sa

dure d-

rences proportionnelles se rencontrent toutes les

pend de circonstances qui peuvent

niment.

la

modifier indfi-

poques entre des peuples contemporains. Ainsi, l'on ne peut opposer au tmoignage de
Mose, que des dngations gratuites sans aucune importance.

Or,

la

Bible elle-mme nous

rend raison, sous

s'est

ce point de vue, du changement qui

la

opr dans
cli-

dure de

la vie

humaine. Si

les

circonstances

Cafut

6, verset. 4.

matiques,
difications

et le genre
,

sur celle dure

de vie influent si puissamon doit concevoir que les mofait

que

le

dluge

subir

la terre

ont

Eranl aidem eo tempore gigantes. On a trait de fabuleux les gants de la Bible, sans opposer la tradition mosaque d'autre rgmieit que

pu ragir puissamment sur

(1) Plutarch.

la vie

des

hommes

posldi-

son opposition avec

jection,

les faits actuels.

:

cette triste ob-

nous rpondons

De

Placit. Philos, lib. 5, cap. 30.

1 Qu'il n'y

a rien dans

la.

nature de l'homme qui

4621
dtermine sa
taille
,

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

et

1G22
le

que

celle

du pass ne relve
la

faite

par quelques commentateurs, sur

sens propre

que de

la tradition.

Dieu aurait pu tablir

taille

du mol hbreux nphilim, qui ne

signifierait
la

que des
Vulgate

humaine bien suprieure ou bien

qu'il a

infrieure celle

hommes

forts et violents. Si les

le

Septante et
est clair

adopte;

il

pu

la

varier et la mler diff-

ont employ

mot

gigantes,

il

que

tel est la
Il

rentes poques; l'histoire de Mose nous dit qu'il Ta

fait, et
il

sens, ou propre ou tout au

moins

local de ce mot.
5.4

n'y a pas de physiologiste qui puisse

prouver
!

ne

signifie pas autre

chose au verset

du chapitre 13
prodi:

le contraire.

des Nombres, o les explorateurs Isralites parlent des

2 Les anciens Germains, les Gaulois de Brcnnus,

et

Chanancens, comme d'hommes d'une

gieuse, auprs desquels
le
ils

taille

encore aujourd'hui

les

Palagons, sont de vritables

la

semblaient des sauterelles

gants, comparativement aux chtifs habitants de

mot nphilim

signifie

videmment des gants.

tait

Laponie. Or,

si

Dieu a plac dans une

il

mme

poque

La race des enfants d'nac

une espce gigan-

des Lapons et des Palagons,

a pu vouloir des
et puis

tesque, sur l'existence de laquelle l'histoire Juive ne

poques trs-diffrentes, des gants d'abord,

des

peut laisser aucun doute Mais c'tait l une tribu particulire et un fait exceptionnel. Peut-tre au contraire
la taille

hommes

de

la taille

moyenne

qui

domine aujour-

d'hui. Si la diffrence des

Palagons aux Lapons dvie,

gigantesque tait-elle un attribut de toute

l'es-

pend des climats

et

du genre de

des circonstances

pce antdiluvienne, ou du moins d'une partie notable

analogues sparent les

hommes

antdiluviens de ceux

de celle espce,
pitre

comme semble

l'indiquer

le

cha-

qui leur ont succd sur le globe.

3
Il

de

la

Gense. Celte hypothse rsulte d'une mafait

existe maintenant encore des

Nains bien inf-

nire assez vraisemblable du

gvit patriarchale.

habituel de la lonqui produisait

rieurs aux Lapons, et l'on rencontre aussi des

hommes
plus que

La vigueur physique
et

de grandeur dmesure

dont

la

taille est
si

des vies de plusieurs sicles devait donner aux corps

double de celle de l'espce naine. Or,

quelques-uns

un dveloppement proportionn,
croire que, dgnrs par
l'ge,

il

est naturel de

existent dans ces deux genres extrmes, un plus grand

nous sommes aussi

nombre fourrait exister;

de moyenne

et

si

ces deux genres peuvent

dgnrs dans
ce n'est
l

la

puissance expansive du corps. Mais

exister simultanment, plus forte raison des

taille, et

hommes
double

qu'une

hypothse curieuse sur

,

laquelle

des

hommes

d'une

taille

nous n'insisterons pas

notre objet.

pour ne pas nous carter de

ort pu exister des poques diffrentes. Seulement,

Jes faits actuels
les nains et

prouvent que Dieu a voulu conserver

les ganls.

Cap.

7, vers. 11-12... Quadragijila diebus et

quadra-

non conserver

gintanoctibus...,inundaverunt
L'histoire

aqu super

terrain.

On

pourrait citer un certain

taille

nombre d'exemples,
du dluge mosaque soulve une
:

d'hommes d'une
surabondamment

la taille

extraordinaire et vraiment gi-

foule de

gantesque, et ces

faits

exceptionnels

prouveraient

questions que nous partagerons en 2 classes

qu'il n'y a

pas de limites vritables

Les unes sont du ressort de l'exgse,

de solution ne rentre pas dans
cussion scientifique.
le

et leur

genre

humaine. Pnsio

et Secundilla, favoris
les

d'Au-

systme de

la dis-

guste, taient

deux ganls, dont

squelettes con-

servs dans les jardins de Salluste, avaient au rapport

Les autres, au contraire, sont

science.

du domaine de

de Pline, une longueur quivalente neuf pieds franais.

Il parat que fameux Goliath.

telle tait

prcisment

la taille

du

Voici d'abord quelques-unes des questions

du preque de-

mier genre
la taille gi-

On

pourrait arguer par analogie de

D'o sont venues

?

les

eaux du dluge,

et

ganlesque que prennent dans d'autres climats les vg-

vinrent-elles

taux que nous voyons tous les jours dans des circonstances moins favorables.

2 Jusqu'o se sont-elles leves 3

La fougre qui

n'est chez

Le dluge

a-t-il t

rigoureusement un versel

nous qu'une herbe, atteint une hauteur de cinq mtres en Amrique. La moutarde qui n'est qu'une herbe
dans notre climat, devenait un arbre, ou du moins un arbrisseau de grande taille dans celui de la Jude.
|

Comment furent rassembls les animaux ? Comment furent conservs les vgtaux ?
la

G Quelle tait

construction et la capacit de

l'arche

Ce gigantisme
les les dbris

est

encore plus remarquable dans

et
si

A-t-elle pu contenir tous les

fallu
j

animaux

qu'il

aurait

vgtaux fossiles;

nous jetons

les

yeux sur
et

y renfermer

animaux des terrains suprieurs

mme

Voici maintenant les principales questions

du se-

des terrains meubles, nous reconnaissons que les espces taient d'une taille bien suprieure celle que

cond genre
1
j

Le dluge

n'a-t-il
?

pas t

le

produit de causes

nous leur trouvons aujourd'hui. Les animaux anlcdij

physiques naturelles
!

luviens taient des gants;

l'analogie nous

met en
;

Beste-t-il des traces

?

du dluge qui puissent

lui

droit de conclure qu'il en tait de

mme

des
les

hommes

servir de preuve

car

la

cause quelconque qui a rapetiss

proporles se-

3 Certains faits gologiques

ne prouvent-ils pas
fort

tions des premiers, n'a

pu manquer d'agir sur

que nos continents sont d'une date

incompatible avec
la

ancienne et
?

conds d'une manire semblable. Aussi, nous croyons sans importance

date du dluge mosaque

la

remarque

4 N'y a-t-il pas aussi plusieurs fails gographiques

1623

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

prononc une seule
luge; 2
dire sur les questions
le

1624
dans toute
l'histoire
si

qui ne peuvent s'expliquer clans l'hypothse d'un d-

fois

du don
l'ap-

luge universel

mot

fontes

n'offre

aucun sens
s'il

Nous avons peu de choses

du premier genre, parce
par un
le
fait

plique la mer, tandis qu'il est naturel

la seconde partie

est relatif

qu'elles sont toutes

domines

du verset;
,

les

mots

fontes abyssi

qui en tranche les difficults, savoir, que

magn

et cataracl cli

tant

les

expressions sycela est

si

dluge est donn par Mose

comme un

lait

extraor-

mtriques d'une

mme

pense,
la

comme

dinaire, produit par

relle de Dieu.

une action spciale

et surnatu-

commun

dans l'criture; 5

forme de l'inondation
et

Tout ce qui semble inexplicable dans

,

est clairement spcifie par

une pluie de M) jours

40

son histoire trouvant une solution cette source

est assez inutile d'explorer le

il

nuits; ce qui tant rendait fort inutile l'intervention de

la

champ de ces questions.

d'elles.

mer, dont
celle

l'action

aurait t

signale aussi bien

Disons cependant un mot de chacune

1

que
e

de

la

pluie; 4 les eaux de l'Ocan n'auraient

lit

Le grand rservoir des eaux diluviennes semble

premier chapitre. L'ouverture des cataciel

pu quitter son
la

qu'en se soulevant contre les

lois

de

tre plac dans celle rgion inconnue indique au 7

pesanteur;

fait

surnaturel qu'il ne faut pas admettre

verset du
ractes

sans ncessit;

5 la prsence

des produits marins

du

donne une

issue

aux eaux reprsentes

fir-

sur les continents est une consquence naturelle du

dans ce verset

comme

tant situes au-dessus du

le

mlange qui
rent alors
sel,
le

d se

faire

de toutes

les

eaux qui couvri-

mament.

S'il faut

admettre ce verset avec

sens

litt-

globe, et qui en firent un ocan univer-

ral qu'il prsente, les

eaux venant d'une rgion aussi

la terre,

mais

elle

ne ncessite pas une irruption violenle

continents.

normment loigne de
la

leur

mouvement,
la vitesse

de

la

mer sur les

dure de leur chute, lesconsquences de

Quant

la question de savoir ce

que devinrent

les

acquise, semblent donnerlieu de graves difficults.

eaux, l'historien biblique ne nous fournit aucun do-

Mais ces

difficults s'vanouissent

en recourant aune

cument pour

la

rsoudre.

Il

est dit

que Dieu envoya

action surnaturelle sans laquelle on ne peut concevoir

le dluge, et
il

n'y a pas de raisonnement

mathmas'astreint

un vent violent; mais cette expression quivoque qui peut signifier galement une aspiration ne nous apprend pas
si

tique ou physique qui ne frappe vide, en invoquant

les

eaux remontrent en vapeurs dansles

si elles

des

lois

contingentes auxquelles Dieu

lui plat.

ne

hautes rgions, ou

ne trouvrent pas des

is-

qu'autant qu'il
Il

sues l'intrieur de
les

la terre.

On

peut embrasser Tune

se pourrait aussi

que

eaux diluviennes eusexistaient-elles

sent une autre source.

l'tat

Peut-tre

ou l'autre hypothse; mais la dernire esl favorise par la prsence au sein du globe de grandes nappes
d'eau d'o rsultent nos fontaines jaillissantes.
2

sphre; peut-tre

de vapeur dans l'espace contigu notre atmomme cet espace est il maintenant
fluide.
la

La question de

savoir jusqu'o s'levrent

les

encore occup par un pareil

Celle hypothse

semble d'autant plus lgitime que

question des

li-

eaux semble tranche par celte phrase du rcit, qu'elles dpassrent de 15 coudes les plus hautes montagnes.
Mais cette solution n'a qu'une valeur relative subor cette autre question le dluge fut-il rigou:

mites de notre atmosphre offre de grandes obscurits. Celte enveloppe gazeuse ne peut se terminer sans

donne

un

obstacle quelconque

qui l'arrte,
;

sans quoi

son

reusement universel

Car dans

le

cas o

il

aurait t

lasticit serait nulle sa limite

ce qui la ferait pas-

restreint la terre habite, les plus hautes montagnes

ser l'tat liquide

situation physique
est vrai qu'alors la

l'quilibre

ne se conoit

pas.

11

vapeuraqueuse
|

de cette partie pouvaient ne pas lre les plus hautes du globe. D'un autre cl, des montagnes ayant pu se

suprieure devrait tre dpourvue de pesanteur vers

notre globe, puisque

le

poids total d'une colonne

at-

mosphrique

est celle d'une

colonne d'eau de 10 11

former depuis celle poque, le terme de comparaison nous manque. Mais cette question est d'un irop mdavandiocre intrt, pour mriter de nous occuper
tage.
3

mtres. Or, les colonnes de vapeur qui se seraient rsolues en eau l'poque du dluge

devraient peser
;

Quant

celle de l'universalit

du dluge qu'on
et la solution

autant que

les

colonnes d'eau qui en seraient rsultes

a fort agite, elle n'est pas

qu'elle le

beaucoup prs aussi grave

ne

mais

celles-ci taient de plusieurs milliers

de mtres.
la

semble au premier abord,

difficile.

Celte hypothse offre donc des difficults qui

ren-

nous en semble pas

Remarquons d'abord que

dent invraisemblable et nous dispensent de

ter fond.

la

discu-

est ll'opinion contraire son universalit absolue d'un fait trsgitime et tolre, comme cela rsulte

Le grand abme dont

diverses interprtations.

les

sources se

rompirent,

Vossius connu. Cette opinion mise par Isaac

tait

c'est--dire, se firent jour violemment, a

donn

lieu

On

a pens assez gnraleil

ment que par ce grand abme

can, dont les eaux auraient
et la prsence des produits

fallait

entendre

l'O;

fait

irruption sur la terre

sur le point d'tre que les mots employs nillon consult, reprsenta dluge, taient rpour reprsenter l'universalit du et dans un sens trspts mille fois dans l'criture
,

condamne

Rome, lorsque Ma-

marins sur notre conti-

ses raisonnements, restreint; sur ses citations et

s'abstint de qualifier
!

on
est

nent semble autoriser, sinon ncessiter, celte supposition.

la

thse de Vossius.

Ainsi

il

Cependant

ni

l'examen attentif du texte, ni

ne

les raisons physiques

nous paraissent s'accorder

!

se rduisit la terre permis de croire que l'inondation qu'une petite partie de habite qui pouvait n'occuper
la

avec celte hypothse. Car, lle mot de mer n'est pas

surface du globe, et

il

semble en

effet naturel d'ad-

462f

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENESE.

le

1636

mettre que
par
l,
il

but que Dieu se proposait tant rempli

j

un mot.
!

Les animaux pouvaient tre assez peu disles

n'a

pas d tendre
il

le

cataclysme sur

la partie

smins, tons

genres pouvant tre renferms dans

de
les
t

la

terre o
la

n'y avait rien dtruire.

Dans tous

cas,

mme,
tion

question est assez indiffrente en ellecar le but de Dieu tant rempli par la destruc,

un espace d'un mdiocre rayon. 5 No n'avait prendre un couple que de chaque genre, et nullement des
varits d'une

mme
la

espce;

peut-tre

mme

a-Uil

du genre humain
telle

peu importe

qu'il ait

ou non

faire abstraction
et

des espces. Ainsi, dans les ides

couvert d'eau
il

partie de la surface
ni animal.

du globe, o

de Buffon

de

plupart des naturalistes, toutes les

n'existait ni

homme

sortes de chiens qui existent aujourd'hui sur le globe,

parat pas fonde.

Cependant, quoique lgitime, cette opinion ne nous En effet, 1 il n'tait pas physiquepossible que la terre lt couverte d'eau en partie
l'tre

procdent d'une souche unique qu'il rapporte au chien

de berger. Or, en ngligeant
les varits et les

esp-

ment

ces secondaires de chaque genre, le

tait
il

choix ne portypes.
les

une trs-grande hauteur, sans

en

totalit.
lois

Il

que sur un assez

petit

nombre de

De

plus,

faudrait admettre un miracle destructif des

de l'hy-

serait difficile

de prouver que toutes

espces

drostatique

or supposer un miracle pareil pour faire

c'est faire

n'ont pas pu tre rigoureusement reprsentes par le

une simple conomie d'eau,

la draison

un choix dont

genre, et que le couple gnrique n'a pas pu aprs le

va jusqu'au ridicule. 2 Rien ne prouve

ne ft pas habite alors dans toute

dluge, et sous l'influence de circonstances qui n'existent plus aujourd'hui, mais qui s'harmoniseraient avec
la

que

la terre
,

son

tendue

quand bien
Il

mme

la

population en et t
si

puissance vitale des

hommes,

et

probablement des
former

clairseme. 3

ne

s'agit

pas de savoir

Dieu pouvait

animaux de

celte poque, se dvelopper suivant des

fort loigns
,

se contenter d'inonder

la partie

habite du globe, ce
qu'il a

embranchements aujourd'hui

et

que personne ne conteste; mais de savoir ce

fait; la

toutes les espces qui prsentent aujourd'hui autant

question est donc toute entire dans le sens

de types secondaires. Prenons pour exemple

dile,

le

croco-

des paroles du texte. Or bien que, pris absolument

les

espce du genre lzard, ne diffrant que par sa

quelques dtails insignifiants des
petits sau-

mots employs par Mose pour dpeindre l'tendue

le

taille et

du dluge
ils

soient quelquefois dans

un sens

restreint,

riens

qui animent nos jardins. Pourrait-on prouver

taille

ne

le

sont jamais alors avec les circonstances qui

qu'un couple de lzards de petite

l'arche, n'a pas

conserv dans
les indi-

fixent dans le cas actuel leur sens particulier.

Car par

pu devenir

la

souche de tous

cela

mme qu'on

s'appuie sur ces exemples pour proufort restreint,

vidus de

la

famille des sauriens? qu'un seul couple

les races

ver que leur sens peut tre

nat qu'il y a

on recon-

de singes n'a pu devenir l'origine de toutes

de quadrumanes?
cl ainsi

dans ces exemples des circonstances qui

le

pour chaque genre. Les raien faveur de

la

en restreignent assez clairement

restriction soit
lieu en effet.

sens pour que cette

sons allgues par

les naturalistes

avoue par tout

le

monde; ce
il

qui a

permanence des races qui sont maintenant

distinctes,

Or dans

le

cas actuel

n'y a rien de
est

prouvent pour les temps postrieurs, nullement pour

les sicles voisins

pareil

l'universalit
clairs,

de

l'inondation y

expri,

du dluge. Caria disparit des

la

cir-

me en termes
sans
la

nergiques, souvent rpts

restrictive, et

constances physiques, caractrise par

longueur

moindre circonstance

de

telle

de

la vie

patriarchale,

suffirait

pour rendre raison

sorte que, pour exprimer l'universalit absolue, l'historien ne pouvait s'exprimer d'une manire plus for-

des dveloppements anormaux qui sont incapables de

se produire de nos jours.

Enfin, Dieu a pu

favoriser
les es-

melle.

Et

comme nous
si

l'avons dj dit dans une cir-

directement ces dveloppements qui variaient

constance analogue,
l'hislorien et

dans

le

cas d'un dluge partiel,

,

pces, et arrter plus lard celte puissance de transfor-

nanmoins voulu tromper son lecteur

un dluge total,
il

ma! ion, lorsque

le

rgne animal

s'est

trouv suffisam-

en

lui faisant croire

aurait
il

d em-

ployer prcisment les expressions dont

4

s'est servi.

ment accident; de mme qu'il a rduit la longvit humaine lorsque la population du globe eut acquis le
dveloppement
qu'il se proposait.

la

question de savoir

comment
rien.

furent rassem-

En

envisageant

le

bls les animaux,

nous croyons raisonnable de r-

problme sous celle

face, le

rassemblement des ani-

pondre que nous n'en savons

blement,

Nous pensons que

quelles que

maux semble ne
dividus.

plus offrir de difficults, puisqu'il ne

Dieu a d pourvoir aux moyens d'oprer ce rassempuisque

tel

s'agissait plusd'alteindre

qu'un

fort petit

nombre

d'in-

tait

son but;

et,

fussent les difficults de cette opration, nous croyons

qu'elles se sont vanouies

On demandera
tres classes

aussi

si les

insectes et les trois auet

compltement devant

les

du rgne animal furent rassembles

;

ressources de la Providence.

conserves dans l'arche

car

la

Gense ne mentionne
11

Cependant
triel et

considrer la

chose par son ct ma-

formellement que celle des vertbrs.

cessaire que ceux de ces

semble nl'eau

physique, elle n'offre pas d'aussi grandes dif:

animaux qui n'ont pas

semble d'abord. Remarquons en effet 1 que cent ans ont t employs par No pour faire
ficults qu'il

pour lment aient t conservs dans l'arche, car

l'criture dit

que tout

prit sur la terre

cuncta in

ses prparatifs.

Or,

il

ne faut pas un sicle pour for-

quibus

est

spiraculum vit,

ce qui caractrise aussi

mer, dans
complte
s'agit
;

les circonstances actuelles,

il

est inutile

une mnagerie de faire remarquer qu'il ne

dit

bien les mollusques,

la

les insectes, les

rayonnes que
furent-ils
l'igno-

classe des vertbrs terrestres.

Comment

nullement des poissons dont Mose ne

pas

introduits dans le vaisseau conservateur?

Nous

627
rons assurment
;

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

mais
il

)623

est assez naturel d'admettre

dont

la

cause facilement assignable est sans rapport

que Dieu

les y

dirigea et les y introduisit sans

que

No

et besoin d'y mettre ses

soins;

mais Ton pent

la

avec celle que suppose l'historien biblique. Les autres, au contraire, en attribuant une cause physique
!

admettre aussi que ces

trois classes,

dont

plupart

la

catastrophe diluvienne,

la

considrent

comme un

des individus sont ovipares,

ont t refaites non par

l'ar-

agentehoisi librement par Dieu pour l'excution de sa

un couple vivant de chaque genre enferm dans

che,

vengeance.

mais par leurs ufs conservs dans

les racines

la

terre

comme

des vgtaux, cl vrifis postrieu-

rement par Pair

et le soleil.

Nous croyons

cette
;

hy-

La plupart des uns et des autres ont eu recours au choc d'une comte qui, rencontrant par hasard notre globe sur son chemin, y aurait produit par son attraction

pothse trs-admissible en tout tal de cause

s'il

mais
ce

une immense mare, ou bien

le

heurtant direc-

fallait faire intervertir l'action

fait

providentielle,

ne serait qu'un

de pins dans une srie de

la

faits

tement, aurait chang sa vitesse de translation, sans altrer un degr gal le mouvement de l'Ocan le
;

trangers au systme ordinaire de

nature,

et qui

quel ne se trouvant pas d'accord avec celui de

solide, aurait quitt le

la

masse

nous
5

est
11

donn comme
les

telle

par l'historien lui-mme.

bassin qu'il

occupe dans son

parat certain

que

les

vgtaux

se

conserv-

tat d'quilibre et se serait

ru sur les continents.

rent sous

eaux diluviennes, ne serait-ce qu'au

action surnaturelle.

Le moindre
fait gratuits

dfaut de ces systmes, est d'tre tout

;

moyen
voyons
:

d'une

En

effet,

nous
con-

en consquence

ils

ne mritent pas de
mrite d'une cons-

1 qu'il n'est nullement question

de

la

nous occuper.
Mais
|

servation des semences vgtales, tandis que l'historien entre dans de grands dtails au sujet de la con-

il

en est un qui, outre

le

truction fort ingnieuse, a la prtention de s'appuyer

servation des animaux

2 que sept jours

aprs

la

sur des

faits et

des calculs pour expliquer non seule

,

premire sortie de

la

colombe, qui n'avait pas trouv

rapporte dans l'arche un rafait

ment
glais
:

le fait

principal

mais plusieurs des circonslan

o reposer

le

pied,
;

elle

ces du

rcit

de Mose. Ce systme d au savant an

,

meau

vert d'olivier

ce

serait

inexplicable

si les

Winston

hritier

de
,

la

chaire de

Newton

souches des arbres n'avaient pas l conserves sous

les eaux.

l'Universit de
brit qu'il a

Cambridge

a joui d'une grande cl-

failli

retrouver de

nos jours. Voici en

La construction de
la taille

l'arche et ses dimensions

quoi

il

consiste.
et celle

semblent exprimes

trs-clairement dans le texte;

Les annes 1680, 1106,531,

re, ont t signales

43 avant notre

cependant

de ce vaisseau offre de trs-grandes

chacune par l'apparition d'une

incertitudes par suite de l'indtermination de l'unit

trs-grande comte. Si l'on considre que ces quatre

de mesure. La coude dont

rcit est-elie
la

il

est

question dans le
la

poques sont spares par des intervalles constants de

coude gyptienne ou
cas, est-ce la

coude juive?
la

575 ans, nul doute que

celles

les

quatre apparitions ne soient

la

Dans ce dernier
coude sa<re?

coude commune ou

d'un

mme

astre, dont

priode
si l'on

elliptique

Enfin celle coude est-tl!c une

me*

aurait

prcisment celte dure. Or,

l'an

remonle

sure antdiluvienne,

comme semble

l'indiquer l'po-

de quatre priodes au-del de

l'an

43, on tombe sur

presque l'poque
el si

que o

elle est

mentionne? (Cap.

6, v. 15.)

2545 avant notre re, ce qui

la

est

Faute de pouvoir dterminer d'une manire sre

les

du dluge d'aprs

chronologie vulgaire;

l'on

lments du calcul,

la

question de savoir

si la

caani-

rtrograde de cinq rvolutions, on trouve l'an 2018, qui

est

pacit de l'arche pouvait suffire loger tous les

peu prs l'poque du dluge d'aprs

il

les

Septante et

maux

n'est pas susceptible d'une solution prcise, si

le texte samaritain,

faut conclure de l, suivant

s'est

Wihs-

l'on fait abstraction

de

l'autorit

du

rcit.

Cependant

lon, qu'une trs

grande comte

mon-trc el a pass
dluge.

l'norme grandeur de l'arche dans toute hypothse,

et le petit

prs de

la terre
,

l'poque quelconque du

nombre des animaux

conserver,

en

le

rla

Cela pos

cette

comte agissant par attraction sur

la

duisant, d'aprs les considrations ci-dessus, sapins

masse aqueuse contenue, suivant Winston, sous

la terre, et

simple expression,

ne permettent pas de rsoudre

:

la

mince corce de
effet

ces eaux l'levant par un

question ngativement

la

thse contraire est trop

analogue celui des mares, auront bris sur

,

peu susceptible d'une dmonstration vritable, pour

prvaloir contre
le

plusieurs points celle corce

;

et se seront

rpandues

tmoignage historique.

sur les continents. C'est d'abord en cela que consiste

la
i

Passons maintenant aux questions du secotul genre,

qui sont du ressort de la science cl de l'observation;
ot qui
,

rupture des fontaines du grand abme. Quant aux

cataractes

du de/,

et la pluie qu'elles mirent,

Whis-

si

l'on

en excepte peut-tre

la

premire, sont

ton trouve tout

cela

dans

la

queue de

la

comte qui

seules vritablement imporianies. C'est cette im- f aurait t arrte par

et
i |

l'atmosphre de noire globe,

porlancc que se mesureront les dveloppements que

dont l'immense volume aurait employ quarante

Celte ingnieuse thorie tombe nanmoins devant

lous allons leur donnrr.

jours pour se fondre tout entire en eau.

n\Uait-il pas le
?
I

Premire question.

Le dluge

produit de l'action des causes naturelles

les considrations suivantes

1 Elle

Parmi

les

savants qui ont soutenu Taflirmalive sur

repose tout entire sur

,

la

concordance de
annes de
l'ap-

elle question, les uns, tout

en admettent
fut

la

ralit d'un
!

l'poque du dluge mosaque

parition de
la

avec

les

illuge, ont

prtendu

(ju'jl

un accident physique

comte. Or rien n'est plus

incertain

1029
que l'poque du
breu
,

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

dluge, soit

m
De
plus, puisque ces pro,

dans

le

systme de Th-

m
j

t couverte d'eau

et

des testaces aquatiques ont t

dans celui des Septante. Si Ton s'en tient aux supputations vulgaires , le dluge dans le systme de l'hbreu serait antrieur de quatorze ans l'un des
soit

dposs
duits sont
;

la

surface du sol.

dans des terrains meubles

de formation

rcente par consquent, l'inondation qui les a dpoi

passages de
la

la

comte;

et si l'on

suit les
la

Septante,

ses est elle-mme d'une

5

poque assez rcente,

Concidence a

encore moins lieu, et

diffrence M
i

On

trouve dans les terrains meubles de plusieurs

peut aller de 20 200 ans.

2"
le

pays

une foule de dbris d'animaux congnres aux

La comte

n'a

exerc aucune action sensible sur

noires, mais tellement serrs ei multiplis qu'ils pr-

globe en 1680, et ses apparitions prcdentes.

sentent l'image d'une

immense

et subite destruction.

Elle n'a donc pu rien produire l'poque du dluge.

De

plus

ces animaux se trouvent trs-souvent dans

ils

Dira-t-on que par

l'elfe l

de

la

rsistance de l'ther, son

la

des climats fort diffrents de ceux o

vivent au-

cours a t altr, et par suite

elle

distance laquelle
la suite

jourd'hiM. C'est ainsi que Cuvier a trouv, notre la;

passe de

la terre

ce qui aurait par

anj
'

titude, les fossiles

mls del renne

la

et

du rhinocros;

nu son action? Mais alors sa priode altre avec

et

que

les

rivages de

mer Glaciale sont sems de d,

son orbite
serait

ne serait plus de 575 ans, et

la dilrence

bris appartenant des buffles

des rhinocros et des

ils

trs-considrable.

Donc

la

comte diluvienne
dont
la

I
j

lphants. Ces divers animaux ayant pri l o

vivent pas.
il

ne

ne saurait tre reconnue dans

est

celle

priode

s'ensuit de

deux choses l'une

ou

qu'ils
ail-

de 575 ans; donc

passer dans
le

il

n'y en a

aucune qu'on puise

ont t chasss de leurs rsidences et rassembls

leurs par quelque grande catastrophe physique
;

faire

Voisinage de la terre l'po

fait

ou

que du dluge, sinon par une hypothse tout

gratuite.
5 Enfin
la

que

s'ils

sont morts dans leurs zones habituelles, leurs

dbris ont t transports en masse l o nous les

Whiston, qui change en pluie

la

queue de

rencontrons. Quelle que soit ceHedes deux hypothses

comte, suppose que cet appendice est de nature

qu'on embrasse, le dluge se prsente

naturel d'un transport violent
tion
;

comme

l'agent

aqueuse, ce qui est extrmement invraisemblable.

11

hors de

l, l'explica-

est inutile

de passer en revue

les autres

systmes

de ces
Il

faits est

au moins

fort difficile.

qui ont tous pour point de dpart des hypothses plus

gratuites encore que celles de Whiston.

existe aussi

un trs-grand nombre de cavernes

le sol

remplies de produits d'alluvion; et dont

meuble

Seconde question.

Exislet-il quelques (races

?

du
j

dluge qui puissent lui servir de preuves

compose de matire de transport renfermant une multitude de dbris d'animaux. Or, non seulement,
se

existe des preuves gologiques et des

preuves

on ne peut expliquer facilement que par

dans un espace

le

dluge

la

historiques du dluge.

Si les faits gologiques consi-

prsence de tant de dbris des animaux accumuls dans

drs individuellement

ne

sont pas

tels

qu'on ne
,

un dpt limoneux
encore
il

et

fort troit,

mais

puisse absolument les expliquer d'une autre manire

il

est manifeste

que

est

nanmoins certain
le
fait
si

qu'ils s'accordent parfaite-

laiss leurs dpouilles

s'y

animaux qui y ont trouvaient runis par une

les

ment bien avec

soit

du dluge,

et

en sont

la

con-

cause extraordinaire et en vertu de quelque contrainte; car le plus souvent les

squence naturelle,

on
;

les considre soit isolment,

ossements mlangs

dans leur ensemble

tandis que toute autre exsoi,

sont d'espces antipathiques et ennemies. Ainsi, l'on

plication, quoique

absolument possible en

ne re-

trouve mls ensemble des os de tigres, de lions,

d'lphants, de rhinocros, d'ours, de bufs, de che-

pose que sur des hypothses gratuites, et sans aucune

liaison soit

avec

les traditions

des peuples soit avec

l'histoire

vaux

et d'autres herbivores.

Comment

expliquer

la

quelque phase bien connue de

du globe.

co-existence de ces diverses races dans ces troits repaires

r

Preuves gologiques.
1
11

existe

sur

toute

l'tendue des
et

continents

11

faut dire

de deux choses l'une

ou bien que ces ca-

d'immenses dpts de sables marins

de celles qui constituent

de galets.
j

Ceux-ci sont des fragments de roches bien diffrentes

les terrains

vernes servaient d'abri aux animaux froces qui y transportaient les victimes dont ils faisaient leur proie
;

de leur gisement.

ou bien que carnivores et herbivores

ports accidentellement et en masse
,

s'y

sont trans-

Donc ce sont des matires de

tires sont celles qui rsident
flots ballotcnt

transport.

Or ces maet

poursuivis par
fuyaient
,

dans

la

mer,

que

les

un danger commun devant lequel

ils

et

tous les jours.

Donc

les

eaux plagien-

contre lequel ces cavernes leur ont paru un refuge.

nes ont pass sur nos continents, et y ont sjourn assez longtemps pour avoir produit de tels dpts.

La premire hypothse fut-elle admissible par ellemme, elle ne serait pas pour cela plus vraisemblable
que
la

Or

tel

a d tre

le

rsultat naturel

du dluge mo-

seconde

et la

vraisemblance est tout

effet,

fait

en

saque.
2

faveur de celle-ci.
partout
la

En

dans

la

premire suppo-

On trouve

surface et dans les ter-

rains meubles de nos continents des dpts

immenses
;

de coquillages tant d'eau douce que d'eau sale

existantes.

et

on ne -devrait trouver dans les cavernes ossements qu'un seul genre de carnassier* car autrement il faudrait faire vivre ensemble tous les genres
sition,

ces coquilles appartiennent des espces actuellement

qu'on y trouve mls. Or

,

admettra-t-on que des

On en trouve mme jusqu'au sommet des tigres, des lions des hynes et des ours aient eu un montagnes, Donc, une certaine poque la terre, a l mme repaire, et s'y soient partags les victimes
,

4631

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

ils

1032

dont

font leur nourriture?

Dira-t-on que les car?

v
j

nassiers n'y ont sjourn que successivement

alors les ossements

Mais
I
I

des herbivores devraient tre

en question. On n'a jamais reconnu d'arolithes granitiques ou calcaires quelques blocs erratiques contiennent mme des madrpores, ce qui indique une
;

beaucoup plus nombreux que ceux des carnassiers. Or,

dans
la

origine
|

videmment
fois,

terrestre.

clbre grotte de Gailenreuth

il

en Bavire,
!

Encore une
tres

tous

ces faits et beaucoup d'au-

sur 100 ossements,

grottes de Bize
,

y en avait 87 d'ours

Dans

les

dpartement de l'Aude, on trouve,

peuvent absolument s'expliquer sans le dluge de Mose, puisque l'on peut les attribuer arbitrairement
des catastrophes terrestres d'poques indtermines. Mais nous disons qu'tant donn le fait historique du

avec une multitude d'ossements d'herbivores, des os-

sements d'ours, des coquillages, des os humains

des dbris de poterie,
noir et rouge.
Il

et

le tout

ml dans un limon

faudrait

donc admettre que l'homme

dluge, ces divers faits gologiques en rsultent naturellement , et sont parfaitement d'accord entre

aurait habit cette caverne avec les produits de son

industrie, aprs les ours qui en auraient fait un char-

eux

tandis que les thories

diffrentes

sont

toutes

gratuites, et d'un arbilaire illimit

quant aux princicatastrophes

nier de bufs et de chevaux

et

que cet

homme

pes, aux rsultats et aux poques des

aurait pass et termin sa vie sans avoir d'autre tom-

que

beau que

la surface

du

sol

de cette caverne. Mais en

,

suppose. C'est ainsi qu'on trouve les traces du feu partout sur les immenses ruines de Persl'on

acceptant cette hypothse purile

i'pais

les coquillages et
|

polis.

Or nous savons qu'Alexandre

incendia cette
ville.

la suite d'une
le

limon qui enveloppent

les

ossements restent

orgie,
la

C'est

donc

sceau de

tout fait inexplicables.

dmence du conqurant que nous trouvons parimprim sur ces dbris. Cependant un sceptique
;

Tout

cela,

au contraire, est un rsultat naturel et

tout

presque forc de l'hypothse diluvienne. Poursuivis

par
le

peut absolument nier le principe

ait

nier qu'Alexandre
le feu

torrent

mesure
les

qu'il envahissait les diverses

brl Perspolis
et
,

et

prtendre que
vestiges

qui

l'a

parties

du globe,

animaux de tous genres se seront

consum
dont

dont les noirs

est
le

y sont partout
quelconque
ni l'poque.

rfugis ple-mle dans des cavernes, o les flots les

empreints
il

rsultat d'un accident

le

auront atteints; ou bien l'eau diluvienne charriant de

ne voudra dterminer ni
foi
!

mode
en est
,

nombreux dbris
avec
les produits

se sera engouffre dans ces souter-

Ebranlera-l-il pour cela la

d'un
il

homme
de

sens

rains o elle les aura dposs. C'est ainsi que

l'homme

Non

sans

doute.

Eh

bien

mme

de ses arts

c'est ainsi

que des co-

quillages,
fossiles

se trouvent confondus avec tous les autres

l'pais

dans la question du dluge. De plus puisqu'on admet des catastrophes quelconques comme principes
et causes des

dans

limon abandonn par

,

les flots.

phnomnes que nous avons

fait

signals, la

Telle est, selon Cuvier

l'ide

que

fait

natre la seule

question n'est plus alors qu'une question ddale, et

inspection de
5

la

caverne de Gailenreuth.
le

pour

la

dcider tout
il

en faveur du dluge bi-

Les masses minrales connues sous

,

nom

de

blique,

ne

s'agira

que de prouver qu'elle s'accorde

la lerre

blocs erratiques

fournissent encore une preuve frap-

avec

l'ge

de nos continents, c'est--dire, de

pante de l'action diluvienne.

blocs
,

On

appelle ainsi

des

habite; c'est une

loin.

question que nous traiterons plus

souvent normes

qu'on trouve poss sur des

,

Produisons

maintenant

les

tmoignages de

terrains d'une nature tout fait diffrente

d'o

ils

l'histoire l'appui

du

rcit biblique.

ne peuvent provenir par consquent

roche homogne, dont
ils

tandis

que

la
Il

Preuves historiques.
est tellement avr aujourd'hui

sont les dbris, ne se trouve

C'est

que

le

dluge se

qu' des dislances souvent fort considrables.

ainsi

etrouve

l'origine des annales de tous les peuples,

qu'on trouve sur

le calcaire

du Jura des blocs

que

les adversaires

de

la

Bible en sont convenus, et se

granitiques arrachs aux Alpes; les

champs de
la

la

sont attachs seulement combattre les consquences

Provence

et

de

la

Lombardie, ceux de

Norwge

et

que nous tirons de cette universalit de tmoignages.

D'un autre ct, nous croyons que toutes
les

beaucoup d'autres sont sems de pareilles roches, et pour n'en citer qu'un exemple l'norme rocher qui
,

pices

ne sont pas probantes, parce que plusieurs nations ont

sert

de pidestal

la

statue de Pierre-le-Grand,

pu ne tenir que de seconde main

tive.

la

tradition primi-

Saint-Ptersbourg,

est

un bloc de granit provenant

,

Ainsi nous passerons sous silence les traditions

et

d'un marais de

la

Finlande

dont

le

fond n'est nulle-

amricaines des peuples du Mexique

du Prou,

et

ment

granitique. Ces grandes masses sont

donc vi-

celles des nations de l'Oeanie dont l'origine est encore

demment une matire

hors de
l,

de transport

or, leur transla-

trop incertaine, et qui peut tre par consquent d'une

tion se conoit trs-bien

comme

rsultat

du dluge

date troprcente pour qu'on ne puisse contester

cipe et la source de ces traditions.

le prin-

l'explication en est tellement difficile,

que

Nous ferons seules

des adversaires du dluge mosaque ont pris

le parti

lement remarquer en

passant

que

traditions

de

les attribuer

un dluge diffrent et antrieur

Amricaines bien connues

aujourd'hui
le fait

sont

d'une

toute histoire. Cependant des gologues ont eu l'ide

tonnante ressemblance avec

tances

et

les circons-

de

les considrer

comme
la

des arolilhes. Mais ind-

du dluge biblique. Le temps peut amener

les origines

pendamment de

gratuit de celle hypothse, les

d'importantes rvlations sur

Amricaines;
,

arolilhes constats

sont d'une nature peu

fait diffrente

prs

mais

la

question tant encore trop neuve

doit-tre
citer les

identique, et tout

de celle des blocs

rserve.

Nous nous contenterons donc de

1G33
tmoignages des peuples
sont:
1

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

primitifs.

1054
;

Or ces peuples

la suite

des

traditions de leurs captifs

et en

second
au-

lieu

que Brose crivait pour

les Grecs, et n'avait

Les

Juifs.

cune raison de leur exposer cette histoire du dluge

Leur

histoire authentique est le plus ancien

et

monuGense

qui n'est
si

mme

pas partie de l'histoire Chaldenne,

foi
;

ment

historique qui existe,

l'autour de

la

ce n'est par ce que telle tait sa propre

ce qui

n'est spar

temporains

que par quelques gnrations des condu dluge. Mais comment croire que
et qu'elle

ne peut s'expliquer qu'en admettant que tradition de son pays ou de sa caste.

5

telle fut la

Mose aurait forg une pareille histoire,

aurait t accepte par tout

Les Indiens.

un peuple qui par ses souimpor-

venirs et les

traditions

de ses anctres atteignait

fait

Les brahmes reconnaissent quatre yougams ou ges du monde, dont les trois premiers, qui composent une

facilement l'poque o Mose plaait ce

tant
? Il fallait

somme

de quatre millions d'annes, sont couls; le

bien que Mose ne ft que

;

le

rdacteur

quatrime, dans lequel nous sommes, a

commenc

il

des traditions nationales

autrement

il

et trouv par-

y a environ 5000 ans. Ces diffrents ges et en particulier le dernier

mi

les

Hbreux des contradicteurs ou des sceptiques;

d'autant

sont prcds par un grand catales traditions

et cela

mieux

qu'ils
la

devaient connatre

le

clysme. Donc suivant

aurait eu

indiennes,

il

y
;

systme des gyptiens dont

Mose. Or

prtendue haute antide

un dluge vers

l'an

3100 avant notre re

quit ne s'accordait nullement avec les poques

il

ce qui concide avec l'poque biblique du dluge

de

n'y a pas la

moindre trace de rsistance

No, en suivant

la

chronologie des Septante,

il

la

seule

ou de doute!
2 Les Chaldens.
Il

que nous croyons soutenable. Enfin

que
l'histoire

faut

remarquer
qu'en la
si-

du dernier dluge indien,

telle

nous reste de leur histoire crite par leur prtre

compilateur de leurs

trouve dans le

pome de Mahrabarala,
la

est

d'une

Brose, contemporain d'Alexandre, et qui se donne

militude frappante avec

4

narration biblique.

comme
tiques
,

le

monuments authenpar Jos-

Les Chinois.
,

quelques fragments
et

conservs

Suivant les traditions de ce peuple

Fohi, leur

phe, Eusbe

quelques autres auteurs. Le plus reest

fondateur, qui aurait rgn 113 ans, succde une impratrice

laquelle
ci,
il

marquable de ces fragments

luge qui semble

une histoire du d-

Nou-oua,

laquelle rgne 150

ans, et sous

calque sur celle de Mose.

On
et

y eut un dluge. Treize rgnes aprs cellele vritable la

veit Xls Hhrus, mortel juste et chri des dieux,

chap;

nous trouvons l'empereur Yao,

,

fonda-

pant dans une barque l'inondation gnrale

est

il

teur de l'empire
faisant couler les
localits

qui dessche le sol de

Chine en

remarquer que ceXisuthrus

Alorus.

est prcd,
le

comme
premier

eaux qui

s'levaient encore en certaines

No, par dix gnrations d'hommes depuis

jusqu au sommet des montagnes. Le dluge de

l'histoire chinoise
la Bible selon la

homme
On
ment

Nou-oua remonte dans

l'poque de celui

peu prs

peut objecter que Brose, crivant postrieure la captivit des Juifs, a pu emprunter quelqui ont

de

chronologie

des Septante.

que chose aux traditions hbraques

rpandre dans
cela
:

se

On peut

objecter
sait
,

que

les

colonies juives

qui,

la

Babylonic. Mais nous rpondons

comme

on

se sont tablies en

Chine plusieurs

que
le

si

Brose a pu prendre aux traditions

et

sicles avant l're chrtienne,

y ont rpandu leurs

des Juifs
l'histoire
rait

fond

beaucoup de circonstances de
il

livres et leurs traditions qui ont ainsi pntr

les

dans

du dluge, on ne voit pas pourquoi

,

n'au-

premires poques de

l'histoire

chinoise. Celte

pas tout pris

;

et

en particulier

le

nom mme
qui
qu'il

confusion des traditions des deux peuples est vrai-

de No
le

car ce personnage, ainsi que tous ceux

semblable en plusieurs points; mais nous rpterons

ici

prcdent, en y comprenant

Adam

nomme
:

ce que nous avons dit plus haut au sujet des

chinoise qui remonte (dans sa

Alorus, ne sont pas plutt Juifs que Chaldens

Chaldens. L'histoire
partie

que puisque Brose crivait en grec une histoire des Chaldens d'aprs leurs monuments authentiques, il
ne pouvait pas y insrer des
res
si

non authentique) au-del de l'poque du dluge,

pu admettre
les

a donc

traditions judaques sur le

faits aussi

extraordinai-

dluge,

et n'est pas cette

poque en contradiction
fier

ceux-ci n'eussent pas t dans leurs annales;

avec celles-ci. De plus, un peuple aussi

de

lui-

et tout

au moins

faut-il

que

l'histoire

Chaldenne
avec

mme

que

le

peuple chinois, n'aurait pas admis les

prise son origine

celle des Juifs, et
les

ne

ft pas

en contradiction

traditions d'une colonie trangre au point d'en faire

mme qu'on pt acceptant comme authentiques

Donc
dans
si

placer en tte en
les

une partie de

l'histoire

chinoise,

s'il

n'avait trouv

traditions

H-

dans ses propres traditions des

celles qu'il adoptait.

faits confirmatifs

de

braques.
n'est pas

l'histoire

du dluge de Xisulhrus
primitifs de vraie,
et
;

Dans

le

cas actuel, le dluge de

les

monuments

la

Chal-

Nou-oua nous parat trop

considrer le premier

diffrent par ses circon-

de, elle tait admise

comme

comme un
ce qui replus que

stances de celui de la Bible, pour que nous puissions

supplment ncessaire ces monuments

vient peu prs au
l'objection des Juifs
titre

comme emprunt aux

les
,

livres

mme. Remarquons de
pendant

des Juifs.

Il

nous semble avoir tous

tradition
;

caractres

la captivit n'tait

pas un

d'une tradition chinoise

vraie

quant au

la

confiance des

prtres Chaldens qui

au-

fond, et peu prs quant l'poque

toire

d'ailleurs l'his

raient bien cru

s'abaisser en mettant leur histoire

de Yao et de ses desschements est ncessaire-

1038

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

fait
l'ail

165G
Les met

ment une consquence du

Or
celte
histoire est tout

antrieur du dluge.

du rameau
dailles

d'olivier qu'elles y rapportrent.

authentique et sans

d'Apame, de Phrygie, frappes sous Svre

reprsentent

rapport aucun avec les livres ou les traditions des

Juifs.

Perlinax

une

arche avec deux

per-

sonnes, au-dessus desquelles on voit un oiseau por-

Les gyptiens.
les prtres

tant un

rameau
trois

d'olivier

dans son bec,

dbattue

cl

une inscrip-

Platon nous apprend que

de Sais parl-

tion

de

lettres

fort

des savants nous

Il

rent Solon d'un dluge universel qui aurait submerg

l'Altique en particulier;

parait offrir manifestement le

difficile

nom de No.

est

mais auquel aurait chapp

lui dirent-ils, qu'il

de dgager

les traditions puises

sans doute

l'Egypte, par la raison,

n'y pleut
le

diffrentes sources

dont cette peinture parat tre

suffit

jamais. Cette exception en laveur de l'Egypte est

^

l'expression

mais

il

que

celles des Juifs aient eu

rsultai

forc

des prtentions de ce peuple une

cours celle poque dans tout l'empire romain, pour

norme
[]i\

antiquit.
est

qu'on puisse expliquer par leur

celui de

moyen

les rapports

tmoignage plus important encore

de ces diffrents

faits

avec

le rcit biblique.
le rcit

Manthon,
toire et de

compilateur des monuments,

la

de

l'his-

Objections contre
1 Si le

du dluge.
la

mythologie gyptiennes, et qui ne peut

dluge avait eu lieu de

manire raconte
,

tre suspect aux adversaires de la Gense, dont sa

liste

par Mose, on devrait trouver des fossiles humains

des dynasties royales de Tgypte favorise

Il

si

bien

comme
2 Si

on trouve des dbris d'animaux de lousgenres.

les prtentions.

nous apprend lui-mme

l
le
,

que son
sur les

Or on n'en trouve aucun.

le

histoire d'Egypte a
<
i

compose par
et

lui

genre humain a l dtruit tout entier,

mmoires gravs par

colonnes avant
le

premier Herms sur des

depuis cet vnement

moins
mnie,

la

famille de

No

qui sortit de l'arehe en Ar-

dluge

l'Amrique n'a pu tre peuple, puisqu'elle a

e

traduits en grec par le second

Herms.

Or de quel

t inconnue aux anciens et aux modernes, jusqu' la

fin

dluge entend parler Manthon? Ce ne peut tre que

du 15

sicle.

Or au contraire on y

a trouv

une

du dluge universel,
tion particulire.

puisqu'il

n'y a

aucune dsignal'a

population fort considrable,

famille de No.

qui n'a pu sortir de la

On ne

dira pas qu'il

pris

dans

les traditions juives.

Car

1 les Juifs taient

pour cet
on en

Rponses.

homme un
histoire,

objet de mpris et de haine,

la

comme

A
1

la
Il

premire

peut juger par

manire dont
M

il

les traite

dans son

pourrait se faire que malgr la destruction de

o Mose en particulier est; reprsent

S'il
il

comme

l'espce

humaine par
pour cela

le

dluge,
les

il

ne se rencontrt
Il

un infme imposteur. 2
d'aprs l'histoire juive,
l'origine

avait adopt le dluge

pas de fossiles humains dans

suffirait

terrains meubles.

y aurait galement plac

il

que

les

hommes
,

antdiluviens

de toutes les nations; or

n'en est rien;

est,

fussent en

nombre

assez petit pour que leurs dbris

et

puisqu'une partie de l'histoire gyptienne

le texte cit, antrieure
qu'il

d'aprs

agits par les flols diluviens

soumis toutes

les

au dluge.
la

Il

est vraisemblable

vicissitudes qu'ont prouves les terrains

la suite,

meubles par

comprenait celui-ci
qu'il exceptait

manire des prtres

l'Egypte del

n'existassent plus qu'en fragments trs-att-

de Sais;

comme eux

nus
1
les

et laissant
Il

peu de prise l'observation.

dvastation gnrale, et cela pour les

mmes

raisons.

Nous bornons
antiquit en

les

tmoignages de

la vritable

il est plus que probable que animaux taient incomparablement plus nombreux,

se peut aussi et

faveur du dluge.

Nous abandonnons
des dluges
lui-

et plus

rpandus que
et lui
la
;

les

hommes. Lorsque Dieu cra

mme

les

clbres traditions grecques

et

Adam,

prsenta les animaux qui l'avaient pr-'

d'Ogygs

de Deucalion, dans lesquelles Cuvier

cd sur

terre, ceux-ci en peuplaient dj la surface

et

mme croit

reconnatre des copies dfigures de celui

les

en partie

en supposant que

le

rapport de propa-

de Mose. Nous pensons que

ce qui nous porte

dluges grecs peuvent

gation fl le
les

mme

dans l'espce humaine que dans

cire des vnements diffrents de celui de la Bible;

le croire
,

c'est

que

les
;

deux dqu'on

races animales, il y aurait eu l'poque du dluge beaucoup plus des uns que des autres. On pourrait

luges grecs sont distingus l'un de l'autre

c'est

donc retrouver

les dbris

d'un assez grand

nombre
de
|

assigne un intervalle assez prcis entre ces deux ca-

d'animaux, sans remarquer

l'espce

les trs-rares rsidus

tastrophes; qu'on allgue des circonstances qui se

humaine.
jusqu'ici, les explo-

rapportent l'histoire de

la

Grce

au point que
la

le

Les contres dans lesquelles,

dluge de Deucalion est dat dans

chronique de

rations gologiques onl t faites, pouvaient tre in-

Paros;

enfin

que

l'on conoit les causes locales qui

il

habites par l'homme, et habites par beaucoup d'a-

auraient pu produire ces cataclysmes locaux. Mais

est certain aussi

nimaux (opposition qui

est tout fait

dans

la

nature

que toutes
faits,

les explications

qu'on a

des choses), tandis que celles o l'homme sjournais

seraient encore inexplores.
11

essayes de ces deux

sont sujettes de fort

esl facile

de concevoi
,

grandes

difficults, et
l're

que des auteurs paens des prechrtienne les ont cits avec des

que

la

Sibrie et le nord de l'Amrique

les fossiles

contres

si

miers temps de

remarquables par

nombreux qu'on y trouve,

l'homme, tandis
,

circonstances remarquablement identiques avec celles

n'taient pas habites par

qu'elles
,

de

la

Gense. Plularque et Lucien parlent de colombes

la

auraient t le domaine des lphants

des buflles

envoyes hors de l'arche

dcouverte

et

mme

des rhinocros dont les ossements en parsment

la,

1637

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENESE,

Troisime question.
ils

JG38
continents ne prsentent-

surface. La race humaine, au contraire, aurait t concentre dans les rgions moyennes de l'Asie, o
le sol n'a

Nos
faits

pas des caractres de vtust incompatibles avec la

pas encore t labour par les gologues et qni est peut-tre le vaste cimetire de l'espce an,

date du dluge de Mose?

Non seulement
incompatible avec
contraire
ils

les

gologiques connus

ne
soit

tdiluvienne.
4

prouvent pas une antiquit de nos continents qui

la nullit

Le principe de
fossiles

des fossiles humains a

la

date du dluge de Mose, mais au

la

dj reu plus d'une atteinte.

On

n'a pas encore trouv

conduisent pour

plupart

conclure leur

^vritables

de l'homme, c'est--dire, des osseles

nouveaut relative. Avant de discuter

l'appui

les laits cits

ments incrusts dans

roches

solides, et

Cuvier

n'a

d'une antiquit antibiblique, exposons

ceux

jamais prtendu autre chose. Mais dans des terrains

qui dposent en faveur des dates de la Gense. Mais

meubles, des terrains d'alluvion

on a dj trouv,
et

d'abord

il

faut

remarquer que nous ne prtendons pas

que
la

mme

dans nos climats, des dbris humains,

mme
explo-

(ce qui est peu prs impossible) prouver

sur-

des dbris des arts de l'homme, mis prcisment

face habitable

du globe

n'est telle

que depuis l'poque

avec des ossements d'animaux.

A mesure qu'on
il

du dluge biblique. Les caractres de nouveaut que

lui

rera les couches superficielles du globe,

est

probable

reconnaissent les gologues les plus

sages ne

que

la

science s'enrichira de

nombreux

faits

de ce

prouvent pas rigoureusement que son ge ne dpasse

pas 5000 ans, qui nous sparent du dluge mosaque,

genre.

la

seconde

selon les Septante; mais seulement qu'on ne peut lui

Affirmer que l'Amrique n'a eu de communication

supposer une
les caractres

antiquit notablement plus grande; car

avec l'ancien continent qu'

la fin
;

du 15

sicle, c'est

ne sont pas susceptibles d'une mesure

allguer ce qui est en question

car, de ce

que

les

Eu-

prcise. Ces divers chronomtres peuvent s'accorder

fort bien

ropens

ignoraient l'existence de
,

l'Amrique avec
la

avec un pass de 50 sicles

mais quelques-

l'expdition espagnole

il

ne rsulte pas que

com-

uns peuventlaisser, selon Cuvier, jusqu' 2000ans d'incertitude. Mais l'on

munication

n'ait

pas eu lieu fort anciennement, et par

n'est pas
,

comprend aisment qu'une

telles limites favorise
la

thorie

un moyen ignor. Et-on prouv, ce qui

que
la

renferme entre de

et le fait
;

communication n'a pas pu

s'tablir autrefois

historique en lui-mme cl
elle

date de ce

fait

car

si

travers l'Atlantique, par des vaisseaux phniciens,

carthaginois, ou autres, le dtroit de Behring offrirait

ne s'accorde qu' peu prs avec

le fait historique,
l'a

c'est

qu'elle-mme n'est susceptible que de

peu

des moyens de passage et

la

solution de
l'Asie

la diffi-

prs.

culte.

On

pu passer du nord de

au nord de
jj|
\

La mthode chronomtrique imagine par Deluc

consiste observer certains

l'Amrique,

mme
soit

une poque
la

fort recule, soit par

les

phnomnes

terrestres

ce dtroit
et cette

par

chane des

Alonlienncs,

susceptibles d'un accroissement mesurable dans un

hypothse est rendue trs-vraisemblable par

des races, des

temps donn,
o
le

et

de calculer en consquence l'poque

a

la similitude

murs

et des usages qu'on

phnomne

commenc. La

terre vgtale, par

remarque des deux cts du

atteste par
sait

dtroit;
,

ressemblance

exemple, existe presque partout en couches peu paisses; et elle se

Cook

Pallas, Imflbn

Robcrtson.

On

compose, dans

les lieux cultivs

des dtri-

que maintenant

mme

certaines poques de

tus des vgtaux priodiquement mls avec les roches

l'anne, les ours passent d'Amrique en Asie, sur un

pulvrulentes qui constituent

les lieux incultes, ce sont les
les

la

terre franche;
les

dans

pont de glaces, et que ces migrations ont d faire

connatre aux anciens habiianls du nord ouest
l'Asie l'existence et le voisinage d'une

mousses,

gramens,

de

bruyres qui se rsolvent annuellement en terreau.

,

autre terre.

Celui-ci, entirement vgtal, dans les lieux incultes

s'accrot d'une

L'identit des fossiles superficiels

au nord des deux

manire assez rgulire

et

en com-

continents tend prouver aussi que les animaux ont

parant son paisseur totale avec son accroissement

d passer d'un bord

cation entre les deux
point,
lieu
il

l'autre. Enfin

si la

communi-

dans un temps donn

on pourra en conclure l'po-

continents

eu lieu par ce

que de

la

premire vgtation.
s'applique aux

est maintenant plus

que probable qu'elle a eu

La mme forme de raisonnement

aussi

sous une autre latitude.

,

On
10
e

sait

par une

tourbires dont la matire n'est qu'une masse vgtale

dcouverte toute rcente

pntr dans
le

que

les
le

Islandais avaient
sicle
,

spongieuse non dcompose, sur laquelle croissent

Groenland ds

et

rapidement d'autres vgtaux. L'accroissement des

couches tourbeuses est trs-rapide;
et elles fournis-

avaient tabli des colonies. Les tonnants rapports

reconnus entre

les produits

des arts de l'Egypte et

sent ainsi des lments de calcul plus prcis que le

ceux du Mexique ne permettent plus gure de douter

chronomtre prcdent. Du reste

les calculs
faits

de Deluc,
authenti-

que

la civilisation

ne se

soit transporte tout

d'une

sont appuys sur des observations de

pice travers l'Ocan Atlantique jusqu'aux rivages

ques

(1).

amricains. Quoique cette thorie soit encore neuve,

elle a dj acquis

Des arguments semblables se

tirent

de l'accroisse-

une haute vraisemblance

et l'iso-

ment des
par
les

glaciers

des dgradations des montagnes

falaises par

lement de l'Amrique par rapport l'ancien conli.

nent n'est plus qu'une prtention suranne qui n'aura
bientt plus un seul partisan.

eaux pluviales, du rongement des

Blumenbach...

(!) Letl. gol.

4659
la

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENSE.

mite
la
s'est
le

1040
f

mer, des dunes ou buttes de sable mouvant, et le rsultat du calcul se trouve toujours conforme aux
chiffres de la Bible.

gisement de leur source. C'est principalement valle du Nil qu'on a appliqu ces calculs; mais il

La formation des roches de

qui leur donne naissance se
fait,

corail par le polype

trouv qu'on a raisonn sur des donnes fausses, et que les atlrissements de ce fleuve, au lieu d'avoir
l'importance qu'on leur supposait, sont au contraire
tout fait insignifiants,

comme on
la

sait,

avec

une prodigieuse rapidit. Les ctes de

sont encombrs de ces rcifs
fort
,

mer Rouge

comme nous

le

dmontrerons

qui en rendent l'accs

plus bas. Dailleurs cette thorie pche par la base,

puisqu'il est impossible d'assigner quelle quantit

dangereux. Si ces ctes taient plus anciennes

le

de

que notre chronologie ne

les rcifs,

suppose

il

est clair

que

terrain a

d se former par dpts

ne

d'alluvion.

De ce que
sol
l

dont on observe chaque jour

la

les progrs

les terres charries par

un courant ressemblent au
il

auraient rendu depuis longtemps

praticable (1).

mer Rouge imserait en-

sur lequel elles se dposent,

suit

nullement de

que
elle-mme
on

celui-ci soit le

produit de ces dpts. Cependant

Toute

la

valle de l'Egypte

cite,

bon

droit,

quelques

faits

concluants. Nous
les atlrissements

combre par un envahissement d'une autre sorte. Le vent d'ouest amne du dsert Lybique des nues de
sable qui ont dj englouti
,

croyons devoir signaler, ce

titre,

du Mandre, observs depuis prs de 3000 ans. Depuis l'migration Ionienne,

non seulement des

11

ter-

ce fleuve a avanc son

rains cultivs, mais des villages et des villes.

n'y a pas

longtemps qu'on

a dterr

en entier
la tte.

le

grand sphynx
villes autrefois

embouchure de prs de 5 dont un bras, spar du

lac.

lieues,

en comblant un golfe

reste,

forme maintenant un

donl on ne voyait plus que

Des

Les

villes

de Myus

et

de Prine, qui avaient celle

loignes de la

bties sur des hauteurs, sont maintenant au niveau de

la plaine
;

poque d'excellents

ports, sont fort

des villages ensabls

laissent passer les

mer;

les les

de Ladc et d'Astrie, celles de Trage,

pointes de leurs minarets,

sol plat l

elDenon ne trouverait qu'un

grande
ville

qui servaient du temps de Slrabon de retraite aux pirates, font

existait autrefois la

d'Oxy-

maintenant partie du continent

Mais
il

et y for-

rinchus. Qui peut dire ce qu'est devenu le fameux la-

ment des
fait

collines.

faut
:

remarquer surtout ce
entre Prine

byrinthe?

On ne peut
s'il

retrouver

mme
le

ses dbris;

signal par Pausanias

le golfe situ

comme
lac

on cherche vainement aussi

gigantesque

de Myris. Or
les

y avait plus de 5 6 mille ans

la

elMyus reut, avec le temps, une telle quantit de limon, qu'il se trouva combl et chang en un marcage,
d'o naquit une telle quantil d'insectes, que les habitants de

que

choses se passassent de
serait-elle

sorte

l'troite

valle

du Nil ne

pas comble depuis long-

Myus

furent forcs d'abandonner sa place et

il

temps?
Les dunes voyageuses de nos ctes sont un phno-

de se retirer Milet. Or,

est vident

que

le

comble-

ment du

golfe tant postrieur l'tablissement des

et cetle ville
il

mne du mme

genre. Ces moniagncs de sable s'al'effet

Myunlins sur ses bords,

pas une haute antiquit,

ne prtendant
le

vancent des bords de l'Ocan vers l'intrieur par

fallait

bien que

Mandre
fut

continu des vents de mer, et leur envahissement irrsistible,

ne coult pas depuis beaucoup de

sicles, car le golfe

qui a t funeste plus d'un village, suit une

I

et t dj combl lorsque la ville de

btie.

Myus y

progression qu'il est facile de calculer. Cuvier cite les

dunes de Gascogne

comme

le

produit d'un

mouvement

Le

travail des courants iiuviatiles

nous parait
prcis.

offrir

de translation opr pendant 4,000 ans.

un autre chronomtre beaucoup plus

ces di-

On

doit

Le mme
iiuviatiles.

savant, aprs Deluc, ajoutait,

tir

concevoir aisment que les premires

sources qui

verses preuves un argument

des atlrissements
les fleuves

surgirent aprs le dluge ne trouvrent pas toutes un

lit

Le limon ou

le sable

que
et

charj

convenable pour conduire leurs eaux

la

mer ou

rient obstruent leur

embouchure,
lit

forment des d-

dans d'autres courants; que plus d'une rivire dut se

trouver arrte dans sa marche
;

pts qui prolongent leur lvent

le

en

mme

temps

qu'ils

en

et

si,

au moyen de

fond.
la

Del rsulte que certaines

villes, jadis

quelques dtours,

la

plupart purent viter les obsta-

au bord de

mer, s'en trouvent aujourd'hui une

la ville

cles qui arrtaient

dabord leur courant,

il

dut s'en

assez grande distance, comme, par exemple,

trouver plus d'une qui rencontrrent des obstacles in-

de Ravennc, en
s'exhausse, et les

mme temps
fait

que

le

lit

des fleuves
j

surmontables, et qui se rpandirent, sous forme de

lacs, sur les plaines adjacentes.

dborder sur

les plaines. Celui

j

La comparaison des

du P s'lve

ainsi

avec une rapidit effrayante, et

surfaces inondes, une poque connue, avec le produit ordinaire des sources, peut conduire l'poque

oblige de relever fort souvent les digues latrales qu'on

lui

oppose; mais surtout

fort

le

cours de ce fleuve s'est

Adriatique, par suite
atl-

o ces sources naquirent. Or, nous trouvons dans

tiquit plusieurs faits

l'an-

prolong

avant dans

la

mer

de ce genre.
,

dos dpts de limon

qu'il

y a jets. Ces rapides

rissements ont paru un chronomtre

commode;

car,

par leur progression observable dans un temps assez

court, on a cru pouvoir calculer
le

1 Pausanias nous apprend qu'Enrlas petit- fils de Lelex, voyant son pays inond par les eaux qui sjournaient sur la terre, fit ouvrir un canal par le-

temps pendant

leli-

quel une partie de ces eaux

l'autre partie

s'coula dans la
qu'il

mer;
de

quel

ils

rempliraient un espace donn, ayant pour

forma un fleuve

appela de son nom,

l'Eurolas.
(I) Bibliotli. Britann., n. 254.

Il

est vident qu' l'poque

du

pelit-fils

Lelex,

la

source de toutes ces eaux tait assez peu an

, ,

!64i

ANNOTATIONS GOLO( IQES A LA GENSE.

la

1641

tienne, car les premiers colons de

raient trouv qu'une

Laconie

ii

au1

s'accorde parfaitement avec notre poque du dluge.

plaine tout

fait

inonde, et ne

On

voit par l qu'une infinit d'observations physi-

s'y seraient pas tablis.

ques concourent placer une poque peu loigne

(liv.

Nous

lisons

dans Strabon

2)

que l'Araxe, qui

de nous
faille

la

naissance de nos continents, quoiqu'il s'en

et arrose l'Armnie, tait autrefois sans dbouch, des inondait la campagne. Jason, chef de l'expdition

de beaucoup qu'on ne puisse mesurer cet inter-

valle d'une
tacle rside

manire un peu prcise. Le principal obsdans l'incertitude o nous sommes de

laquelle ont
l'-

Argonautes, se souvenant,
nire dont
s'tait
la

dit la tradition,

de

la

male

forme

la

valle

de Tempe, par

poque postdiluvienne
les

d commencer

chane Olympique, qui arrtait jusque inonl le cours du Pne, lequel, en consquence, je, ouvrit un canal soudait la Thessalie, Jason, dis

brisement de

phnomnes que nous analysons. Les sources, par

,

exemple
il

n'ont pas surgi aussitt aprs le dluge

a fallu pour cela

que

les

hauteurs se boisassent, ce
,

terrain par lequel, l'Araxe s'coula depuis dans la mer Caspienne. Supposez que ce fleuve et coul depuis 20 sicles, il et form pendant ce temps, par le man-

qui exige un temps peut-tre assez court

mais aussi

plus long peut-tre que celui qui est absolument ncessaire la formation actuelle des grands vgtaux.

que de dbouchs, non pas de simple marais, si vastes qu'on les suppose, mais un immense lac qu'on ne se
serait pas

Les terres incultes qui se composent uniquement des

dtritus des

gramens

et des

mousses
;

ont pu ne

com-

donn

la

peine de faire couler.

Eu donnant

mencer
|

se former qu'assez lard

car la roche nue

la

l'Araxe, prs de son embouchure, 50 mtres de lar-

a pu, sur beaucoup de points, ne recevoir

I
I

semence

geur, 2 mlres de vitesse et 1

mtre de profondeur

et la

dvelopper qu'aprs un temps assez long. Cepen-

moyenne, lments qui sont bien au-dessous de la ralit, on trouve qu'en mille ans le volume d'eau
fourni et t l'quivalent d'un lac

dant ces divers phnomnes tablissent d'une manire

gnrale que nos continents ne peuvent tre

les dates

de 2,000 lieues

beaucoup plus anciens que

l'avantage de
la

de

la

Bible, et

si

carres, sur 8 10 mlres de profondeur gnrale.

prcision

manque

cette thorie, en

Or

l'tendue a

d tre bien plus grande encore

un terrain plat

si le
j

revanche

il

n'est

aucun des arguments proposs par

fleuve se rpandait sur

et sans encais-

nos adversaires en faveur d'une antiquit anti bibli-

sement. En admettant 1,500 ans de cours, ce qui nous

laisse encore en-de du dluge, nous trouvons ainsi

que, que nous ne puissions renverser trs-facilement,

comme on

va

le

reconnatre.

un minimum probable de 4,000

on ne se
serait pas
le

lieues carres. Certes

Objections contre la nouveaut de nos continents.

amus
:

faire couler ce lac pour

i

La succession de

certains

phnomnes physiques
la

et

desscher
3

terrain

donc l'Araxe ne coulait que de-

gographiques exige depuis

premire poque de

puis peu de sicles.

leur production un temps beaucoup plus long

que ne

On connat

le

clbre passage du

Chou King, de
les

le

permet

la

chronologie biblique.

En

effet

Confucius, dj cit en preuve du dluge, et o l'em-

r
vion
del
;

Le Delta du
et la

Nil est tout entier

un produit d'allu-

pereur Yao est reprsent disant

que

eaux qui
baignaient

mme

nature de terrain s'tend bien aule

s'taient leves autrefois

jusquesau

ciel,

de sa pointe, vers
l'avait dj

sud de l'Egypte,
,

comme
,

encore

le

pied des hautes montagnes et les collines

Hrodote

remarqu

il

y a 23 sicles.
c'est

<

tout entires, et rendaient impraticables les plaines

qu'elles inondaient.

Que

le

Delta soit

le

produit du limon du Nil

;

Sur quoi

les

commentateurs

ce qui ne peut souffrir de doute

historiques
tits
,

car depuis les temps

le

chinois font remarquer que cela n'indique pas qu'un

ce terrain a avanc vers

i

nord de quan,

dluge

ft arriv la

Chine vers cette poque, mais

connues. Ainsi

du temps d'Homre
l'le

ou

si l'on

que

tel tait l'tal

dans lequel l'empereur Yao avait

plus clbre de ces commentateurs

veut, de la guerre

de Troie,
la

de Pharos

tait
;

une
l'

trouv

la

Chine.

Le

journe de navigation de

cte d'Egypte

or
le

et des disciples de Confucius,

Meng-Tz, s'exprime en
la

poque d'Alexandre,

elle touchait dj

presque

conville

ces termes
<

Jusqu'au temps d'Yao,

Chine
les

tait in-

tinent, n'en tant loigne

que de 7 stades. 2 La

culte et presque inhabite, parce

que

montagnes
que
les

de Damietle

tait

un port de mer du temps de S. Louis;

<

taient couvertes de forts fort paisses, et

plaines, inondes par les

or elle est maintenant 2 lieues dans les terres. La

cte a donc avanc d'autant depuis six sicles. 5
ville

eaux qui n'avaient pasd'-

La

<

coulement, taient autant de marais impraticables.

de Rosette est construite, d'aprs M. Demaillet

le

<

Yao rassembla
leur montra le

les

<

hommes pars dans les forts, et moyen de desscher les plaines, en

la

sur un terrain dpos par

la ville

Nil, bien au-dessous de

de Fonah, qui

tait autrefois port

de mer, et

<

creusant des canaux qui portassent les eaux

cette description ne reconnat-on
la

mer.

qui est maintenant 7 milles dans les terres.

rait citer

On pourde

Dans

pas

l'tat

d'autres faits dans

le

mme

sens.

devait tre

Chine, six ou sept cents ans aprs

s'il

le

d-

Si l'on considre

que tout

le terrain

de

la valle

luge (poque de Yao),

lit

s'y trouvait

des rivires sans

l'Egypte est de la

mme

nature que
,

le sol

du Delta
dpose du

naturel? Supposez que ces rivires coulassent de-

qui est un produit d'alluvion

et si l'on

remarque en
d'une quan-

puis douze quinze sicles, la Chine et t peu prs

outre que

le

dbordement annuel du

Nii y

totalement inonde, et on ne ft pas venu y tablir des colonies. Donc l'poque de Yao (2,557) est assez
voisine de l'origine des sources et des rivires; ce qui
s. s,

limon
tit

qui en exhausse tous les ans

,

le sol

qu'on a mesure
le

on ne pourra se refuser adcette

mettre que tout

terrain de

valle ne soit le

m.

32

1643

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE

longtemps port ce

IfiM
,

produit des dpts du Nil. Or pour produire tout ce

nom comme
l'le

cela avait lieu

au

dpt,

il

a fallu

bien des

milliers

d'annes (15000

temps d'Homre
7rTa//.o?.

ce pote l'appelle partout iyiTos

ans au moins). Car la mesure de l'exhaussement (1 millimtre

et

Or

la

distance de

du Phare l'emboun'tait

un quart) constate par

,

les savants

de

la

chure du Nil qui en

tait la plus voisine

pas
la

commission d'Egypte

compare
les

l'paisseur des

moindre que 7 8 lieues, ce

guerre de Troie
,

qui, l'poque

de

couches feuilletes du terrain sur

bords du fleuve,
le
li-

pouvait correspondre une journe

couches identiques dans leur composition avec

de navigation.

mon du

Nil, et qui ont l

sondes 16 ou 17 mtres de
la

Un
de
la

savant moderne (M. Letronne) a soutenu rle

profondeur, sans qu'on et atteint pour cela

vive, celte mesure, dis-je, conduit au

roche

cemment que

passage d'Homre devait s'entendre

l'le

minimum que
et

distance de

du Phare au continent; mais

la

il

nous venons d'indiquer. Peut-tre trouverait-on sur

d'autres points

prtend en outre que

dislance de
la

l'le

la

terre-

une paisseur plus grande encore,

faits

ferme

tait,

l'poque d'Homre,
la

mme

qu'au temps

par suite une antiquit suprieure celle que nous

d'Alexandre, et que

grande distance suppose par ce

venons de reconnatre. Or ces

avec
la

sont incompatibles

passage n'est qu'une erreur du pote qui ne connaissait

prtendue nouveaut de nos continents.

pas l'Egypte, et qui

s'est

laiss
il

abuser par des

vrai

On

lire les

mmes
la

conclusions de
et

la

considration

renseignements imparfaits.

Et

est

qu'avant
fait,

des valles de
arros par
le

Lombardie

de

l'Inde.

Toullepays
Gange,
prouve

d'arguer du tmoignage d'un auteur ancien sur un

il

P, tout

celui travers par le

le calcul

faut

s'assurer d'abord de l'autorit de

le

ce tmoi-

sont des alluvions de ces fleuves, et

gnage. Ainsi, dans tous les cas,

passage d'Homre
la

que
2

le

temps ncessaire pour

le

dpt de ces produits

ne prouve rien
Delta.

relativement

formation

du

ne peut tre moindre que 70000 ans.

La dcomposition des roches par

l'action

de

l'air

Le

fait

de

la

progression de

la

cte septentrio-

un chronomtre qui prouve manifestement que la surface du globe est dcouverte depuis au moins
est

nale de l'Egypte en avant de la ville de

DamieUe

est

galement fond sur une erreur. La

Tamiathis n'est pas
la

ville actuelle

de

80000 ans. En

effet, les

rochers granitiques du Li

Damiette du temps de S. Louis.

historiens

mousin sont en voie de dcomposition

profondeur; tandis que
ont t tires pour
la

2 mtres de
en

Nous savons par

fut dtruite

les
les

Arabes que celle-ci

pour qu'elle ne pt

l'altration des pierres qui

par

gyptiens,

construction de la cathdrale de

plus servir de point d'appui aux invasions chrtiennes,

et

Limoges ne dpasse pas 13 millimtres. Or l'poque de cette construction tant connue une simple propor,

qu'on
il

la rebtit

six milles de l

dans l'intrieur.
celte
disle

Or

n'y a

pas

la

moindre preuve que

tion nous conduit l'poque

l'action

dsagrgeante
,

tance ait chang, et que la cte se soit avance vers

de

l'air

commenc

s'exercer sur ces roches

et

nord.

celte
3

poque dborde normment les dates de

Les laves de divers volcans
,
,

la Bible.

On peut
au
sujet

faire les
la ville

mmes remarques, ou
la

peu prs,

tels

que

le

Vsuve

de

de Rosette qui existe depuis sept

l'Etna

et plusieurs autres, alternent

en grand nombre

cents ans une lieue de

le

mer, comme

le

prouve

avec des couches de terre vgtale, qui permettent d'en compter les ruptions. L'poque de quelques-unes

tmoignage des historiens. (Voir Frret.) De plus

sur une montagne de
n'y a pas

cetle ville tant btie en partie

de ces couches

est

connue;

il

y en avait quatre aula

roche

il

moyen de
les

dire

que son emplacej

dessus du sol de Pompea, seize sicles aprs

des-

ment
5

est

un dpt de limon.
de jeter

truction de cette ville par l'ouverture du Vsuve. Or,

Il suffit

yeux sur une carte d'Egypte

le

au-dessous de cette quatrime couche,

il

y en a au
de

pour avoir
les

la

preuve que

Delta n'a pu se former par

effet, les

moins sept autres;

et

cependant

il

n'existait

m-

atlerrissemenisduNil.

En

allerrissements
;

moire d'homme aucune ruption antrieure. 11 a donc fallu bien des milliers d'annes pour produire toutes
ces couches.
A
Il

se font dans la direction des courants

et le

lit

se

prolonge,

comme on
le

peut voir sur les deux bouches

du

Nil qui existent encore. Or, la cte

du Delta

est

existe des arbres, qui.,

en juger parle nombre

bien cons-

convexe vers

nord, et son point le plus septentrio-

de leurs couches concentriques, doivent avoir de 5

7 mille ans. On connat au moins deux
tats
faits

nal avance de plusieurs lieues au-del de la double

embouchure du

fleuve. Si le Delta tait produit par

de ce genre.
Rponses aux objections.

alluvion, ce serait

au contraire

le lit

du Nil qui exco

la cte

derait la ligne de la cte.

A
les
faits

la

premire

On
formation du Delta d'Egypte par
Nil,

a argu des caries de Ptolme,

du

La thorie de
alluvions du

la

Delta est peu prs rectiligne au lieu d'tre convexe,

et l'on

repose tout entire sur des

en a conclu que

le

segment excdent
il

tait

faux; et fussent-ils vrais, les consquences qu'on

sont vicieuses.

d'une formation postrieure. Mais

faudrait prouver
faites
,

en

tire

En

effet

que
rien

les cartes

de Ptolme taient bien

et

1*

Le

clbre passage d'Homre ne prouve

prouver aussi qu'elles ont toujours t bien copies.

dans

la question. le

Caries savants ont reconnu univer-

Or ces deux points sont

eux-mmes,
et

tout au

moins douteux par

le

sellement que

mot Egypte ne

signifie pas l la

cona

nous allons prouver plus bas que

tre, mais le ileuve qui l'arrose;

car, outre qu'il

contraire est certain.

1645
4 Si le Delta tait le
le terrain et la

ANNOTATIONS GOLOGIQUES A LA GENSE.

produit des alluvions du
Nil,

1646

rentrant dans son

face

lit, il

emporte une partie de

la

surqu'il

cte septentrionale en particulier se-

du

sol

au moins gale en volume au limon

,

raient de

la

mme

nature que ce qu'on appelle le

li-

aurait dpos. Cela est d'autant plus naturel

que

la

de ce fleuve. Or la partie la plus avance de la lac cote est une presqu'le toute de sable qui ferme le

mon

terre fortement
la plaine
,

dtrempe par
,

le

sjour du fleuve sur

,

lui

offre

lorsqu'il se relire

une surface

Dourlos. Mais ce n'est pas d aujourd'hui

ainsi. Cette presqu'le existait

qu'il

en est

presque liquide
accordt-on
j
j

qu'il

doit

balayer aisment. Ainsi

,

dans cet tat du temps

et l'appelle

le

limon du Nil

que plus d'une raison

peut
le

de Slrabon qui

la

mentionne

un promon-

permet de contester,

comme on
il

voir dans le

toire bas et arnac.

Un

pareil terrain ne peut tre le

;

mmoire de Frret,
lement que
le

n'en rsulterait pas, non seule

produit du prtendu limon du Nil

puisqu'il est dif-

Dlia fut en totalit

,

produit des alter-

frent du reste du sol du Delta qui est cens en provenir.

rissements du Nil

mais

mme

que son paisseur

De

plus, ce
faite les

limon, d'aprs l'analyse que croient

chimistes dj commission d'Egypte,
;

en avoir

augmente au moyen des dpts annuels du fleuve. 7 Admettons les faits que nous avons nis, et accordons
j

contient peine 1/25 de silice.

Comment

aurait

il

pu

la

fois le

mouvement
le

progressif de la cte

donner naissance un terrain sablonneux? Dira-t-on

que lecapBourlostaitun
lot

septentrionale du Delta et l'exhaussement du terrain

,

que

les altcrrissements

en tant que produit par

dpt du limon. La thse

rien, car elle n'est
,

du
bas

Nil ont lini par atteindre.

Mais puisqu'il existait

,

de nos adversaires n'y gagnera

j

au
que

dj dans cet tat du temps de Slrabon

et qu'il tait
le
;

fond (prune
possible.

simple allgation

aussi

gratuite

comme

aujourd'hui

le

limon du Nil aurait d

il

recouvrir depuis 18 sicles! Or

ne parat pas qu'il

ait

En

effcl,

de ce que

le Delta

augmenterait en sur-

prouv de changement.
5

face et en hauteur depuis une poque connue, ou

mme
il

Le cap Bourlos

existant dj celte poque, et

antrieure celle o l'on a

\

commenc

observer,

tant plus avanc au nord que les deux

embouchures

ne s'ensuit nullement

qu'il n'existt

pas lorsqu' comil

du

Nil, cela

montre manifestement l'inexactitude des

menc

agir la cause quelconque laquelle

doit

son

cartes de Ptolme.

De

plus, la ville

de Paratra, situe

agrandissement.

Et

si

cela est, ce qui est tout

au

sur cette cte, du temps du concile de Nice, auquel

assista

moins possible

que

signifient les calculs rtrogrades

il

son voque, est encore aujourd'hui avec son

qu'on pousse jusqu' l'poque o

aurait
?

d com-

glise sur le bord

de

la

mer. Ainsi ce point

n'a pas

mencer par
dluge,
sol

l'action

de cette seule cause

avanc depuis 15

sicles.

On

peut voir beaucoup de

le

La valle du
le

Nil pouvait tre

immdiatement aprs
aprs
la

remarques du

mme

genre dans

clbre

mmoire

comme immdiatement

cration,

de Frret sur cette question. Donc, depuis bien des

sicles, les atlerrissements

un

de terre cultivable, que

le Nil aurait

contribu

du

Nil sont sans influence

augmenter par ses dpts. Celle masse de terre

tre
telle
,

sur l'agrandissement du Delta, ce qui seul rend pro-

pouvait

que

si

les

alluvions du
il

fleuve,

bable

qu'ils

ont

toujours

t trangers

sa

for-

avaient t employes
cela cent mille ans

la

former,

et fallu pour

mation.
0

ou plus, ce qui ne prouve nullede celte manire.

Le Nil dbordant sur

qu'il charrie,
il

la plaine

avec

le sable et le

ment

qu'elle ait t produite

la

limon

est impossible, dit-on, qu'il ne

Toute

terre vgtale

du Dlia sur une grande

dpose pas ces matires, ce qui exhausse annuelle-

paisseur, ressemble, dit-on, au limon que dpose le

fleuve
j

ment
par
est la

le

terrain.

Le Delta
;

est

donc form en partie

la

de

l'identit

de matire on conclut l'identit

est absurde.

les

dpts du fleuve

et

comme

nature du sol
,

d'origine. Or, celle

cela

consquence

En

effet,

mme

une assez grande profondeur

on

est,

prouve seulement que

la terre

de l'Egypte est de
le Nil

dit-on, autoris croire que toute cette

masse

est

un
j

mme

nature que celle laquelle

qu'il

emprunte

la

produit d'alluvion. Mais ces conclusions souffrent plus

matire

charrie, et qu'il dpose ensuite. Car

d'une

difficult.

aprs tout, puisque Dieu a mis dans les rgions que

traverse d'abord le Nil, celte terre dont
j

En

effet,

l'exhaussement annuel du terrain de Tles

il

se charge
le

gypte tant, d'aprs

ques, de
1

documents
il

les plus authenti-

son passage

et qui

prend dans ses eaux

nom de

mill. 1/4

par an,

l'explique suffisamment
,

limon
dans
ser
.

il

pouvait aussi bien en mettre de semblable

par les dtritus annuels des vgtaux

qui dans les

la valle

de l'Egypte, que

le

fleuve devait traver-

terrains cultivs de l'Egypte, sont plus considrables

qu'ailleurs, cause de
la pluralit

son tour. Dans celte hypothse fort lgitime, le

la

des rcolles dans

limon du Nil devait ressembler

l'Egypte
effet et
,

matire du sol de

une

mme

anne. Si cela Ton joint l'envahissement

le

et la

prtention de les [identifier,

comme

des sables Lybiques qu'amne continuellement

d'ouest, l'exhaussement annuel

vent

cause, n'est plus qu'une ide ridicule.

du

sol paratra excessiles

Cette dernire considration qui

met dans tout son

nient petit, et

il

ne restera pas de place pour

cou-

jour

la futilit

de
sol

la

thorie anti-biblique qui argue de

ches de limon.

l'antiquit
celui-ci, ft-il

du

de l'Egypte, s'applique galement

Quant au dpt de
n'en rsulterait pas

incontestable,

il

toutes les espces du

mme

genre. Nous n'avons pas

ncessairement l'exhaussement
si le

besoin de discuter les

|

faits relatifs

aux alterrissements

qu'on

lui attribue.

Car

fleuve,

en dbordant, dest possible qu'en

du Gange, du P,
mi<> 1rs

et d'autres rivires.

En admettant
lois

pose quelque chose dans

la valle,

il

111

observations soient bien faites, et les

de

1647

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENESE.

il

164S

formation des atterrissements bien connues,

toujours savoir quel tait
l'tat primitif

reste

Ja

troisime

du terrain,
leur

Bien que

les faits

qu'on allgue sur les produits vol-

lorsque
action

les

fleuves

ont

commenc

exercer

atterrissante.

Or, nos adversaires n'ont l-

caniques nous paraissent mal observs et plus mal discuts encore , nous les accorderons, si l'on veut,
attendu que cela ne touche en rien
sente.
tiquit
Ils

dessus que des assertions toutes gratuites auxquelles

s'appliquent les considrations prcdentes, et qui ne

la

question pr-

prouveraient tout au plus

la

trs-grande an-

mritent pas de nous occuper davantage.

la

seconde

du globe et de quelques-uns des p nomnes physiques de sa surface, ce que nous accordons vo<
Ion tiers
;

En admettant que

les faits soient exacts et les ob;

mais non pas que

il

le

dluge biblique

n'ait

pas

servations bien faites

en supposant de plus que

la loi

la

pu passer sur sa surlace,

y a 5,000 ans. Les faiis que

proportionnalit des lempsavcc les effets soit

de

Ton signale peuvent

luge, et

fort

bien tre antrieurs au dla

ces phnomnes,

il

est clair
si

que

les calculs

reposent

mme

au systme de

cration

AdamU
com-

sur une base vicieuse,

les

roches natives et leurs

les

que

(1). Ainsi

nous nous dispenserons d'entamer sur

fragments

travaills

ne sont pas dans

mmes

cir-

ce point une discussion qui serait fort longue et

constances physiques Or, cela a lieu en effet, car les

pltement

inutile.
:

premires sont bien autrement exposes que les secondes la pluie, au soleil, aux infiltrations du sol,

l'lectricit,

la

quatrime

Accordt-on
cette objection
,

les

deux

faits

qui sont allgus dans

aux vents,

la

glace et toutes les

qu'il

ne s'ensuivrait rien contre notre

vicissitudes atmosphriques.

Les pierres ouvrages

thse
et
|

puisque ces arbres peuvent remonter au dluge

la

et polies par le ciseau sont aussi

moins altrables par

mme

cration

car les vg aux ont t con-

leur surface,

tel

point que sur les oblisques coups cl

les carrires

servs sous les eaux du dluge, au moins en partie.

abandonns dans
ans, aussi douces

de l'Egypte,

les traces

Or, l'poque de
I

la

cration remonte 7,000 ans pour

,

laisses par le ciseau sont aujourd'hui, :iprs

,

3,000
les

le

moins

(2). D'ailleurs
ils

les arbres

de celle poque

aussi

nettes que

si

l'ouvrier

ayant t adultes,

pou\ aient avoir alors un ge

avait frappes hier, tandis que la roche vive n'offre

quelconque

et trouvl-on des

baobab vieux en apGense.

contester les
saisir l'oc-

qu'une surface noire

et rude. Or,

puisque l'action d-

parence de 10,000 ans ou plus, cela serait parfaitement

coneiliable avec le systme de
la

sagrgeante de l'atmosphre jouit d'une telle puissance, de grandes diffrences dans les circonstances

Nous n'avons donc aucun

f.iits

intrt

de cette action doivent en modifier tellement les rsultats, que les calculs tablis sur des bases fixes deviennent compltement illusoires. Et il suffit de jeter
les

cits.

Cependant nous cr yons devoir

la

casion de r.-ippeler que

mthode vulgairement emfait

ploye pour calculer l'ge des arbres est tout

vicieuse dans certains cas.

yeux sur ce qui se passe autour de nous, pour comprendre l'inanit de la thorie que nous combattons Dans nos difices, nous pouvons observer, de petites dislances les unes des autres, des pierres homognes,

Le nombre des couches

,

observes dans une section du tronc

est

considre
la

.omme
l'arbre.

reprsentant celui des annes de

vie

de

Or

cette rgle

qui est assez exacte sur les

si

que

dis-je,

souvent une

mme

pierre,

offrant dans

vgtaux de nos climats, parat fausse

on l'applique

quelques parties
prs de
faisait

une surface saine

et vive, tandis
si

que
l'on

la vgtation luxuriante rie la rgion inlerlropicale.

l elle est dlite et

ruine au point que

En rable d'Amrique de mme grosseur qu'un rable

d'Europe, contient parfois douze
ches ligneuses concentriques. Si
fuis
le

des calculs d'aprs

le

systme des adversaires,

entes parties d'une

autant de cou-

on en conclurait que les

diffi

mme

nombre des couil

pierre ont t mises en place des poques diverses,

et diffrant entre elles de plusieurs centaines d'annes.

ches reprsentait celui des annes de l'arbre,

suivrait qu'il

s'en*

faudrait

aux arbres d'Amrique incom-

Or, celte diversit d'tat lient,

diversit

comme on

sait,

la
telles

parablement plus de temps qu' ceux d'Europe pour

atteindre la
loin

des circonstances atmosphriques,

mme

grosseur, ce qui est infiniment

Il

que
eil
;

le plus
il

ou

le

moins d'humidit, d'ombre, de so-

de s'accorder avec l'exprience.

parat que les

doit

donc en ire de

mme

dans

le

cas qui

couches ligneuses des premiers se forment des intervalles fort rapprochs les

nous occupe.

uns des autres

;

et

d-

De

plus, que sait-on

est tout

si la

dsagrgation des roches

|

mentent nergiquement

la

rgle vulgaire
,

et ce prin-

du Limousin

entire le produit de l'air?

si

cipe de physiologie vgtale

rcemment remarqu
,

l'origine des choses, aprs le dluge, par exemple, la

servirait de complte rponse l'objection

si elle

en

dcomposition n'avait pas dj

par
l'effet

lieu

en grande partie,
l'action

mritait une.

de causes peul-lre inconnues? Et

n'tait-elle

atmosphrique

pas celte poque beaules sicles actuels?

,

coup plus dsagrgeante que dans

systme que nous combattons
abstraction.

tons

gnsiaque que nous adop(1) D'aprs la thorie tout la question de l'antiquit des volcans est ,
Si l'on dsire nanmoins connatre ce sur celle matire, nous renvoyons

Voil autant d'hypothses qu'on peut faire

l'ait

et

dont

le

trs-gratuitement
les

fait oiseuse. qui a t dit

Comme
,

lui-mme se fonde sur

le

hypo-

l'ouvrage de M.
(2)

Wiseman.

thses opposes

on peut

combattre par de simples

jesephe parle d'un thrbinthe que les Juifs d'Hbron prtendaient contemporain de la cration ou

dmentis.

monde.

1G49
Cap. VIII. vers.

ANNOTATIONS GEOLOGIQUES A LA GENSE.

22. Cunctis
diebus...

1650

nox

et dies

Cap. IX,
nubibus.

vers. 15.

Arcum meum ponam

verset.

in

non

requiescent.
:

Si les

La teneur de ce verset a donn lieu cette question phnomnes gnraux dus au double mon vela

On
1

a fait
Il

deux reproches ce

faut considrer

comme un
est
la

signe exlraordi^
fait

inent de

terre n'avaient pas t interrompus par

le

naire et passager de la clmence divine un

phy-

dluge.

Puisque

Dieu,

promenant qu'un dsasire

la terre
,
,

sique trs-ordinaire autre

fait

et qui

consquence d'un

semblable n'atteindra plus

ajoute

comme
l'hi-

physique trs-commun. Cela suppose que

l'arc-en-ciel.

dveloppement de
ver,
le
il

celle

promesse

que
par

l't et

Mose ne comprenait pas

2

jour et

la

nuit ne cesseront pas de se succl que;,

le fait

Ce verset donne

entendre que l'arc-en-ciel

le

der

semble rsulter de

du d-

n'aurait exist

que depuis

dluge. Or ce

phnomne
fait

luge, l'ordre des saisons a t interrompu aussi bien

se produisant toutes les fois que le soleil

face h

que

celui des jours et des nuits.

Or
la

celle double inter-

une nue qui lombeen

pluie,

ad

se

montrer

fort

sou-

ruption ne peut rsulter que de

cessation des deux

vent pendant l'poque antrieure au dluge, moins

qu'on ne prtende qu'alors
qui serait insoutenable.
il

mouvements de

la

terre, puisque les saisons rsultent

le

ne pleuvait jamais

ce

du mouvement de translation,
rvolution sur son axe.

jour et

la

nuit de sa

Rponse
,

ces objections.
qu'il

Mais
a

si

le

double mouvement a t interrompu

et

il

Il

n'est

nullement ncessaire de soutenir

le

ne

d en rsulter un bouleversement gnral;

,

l'O-

pleuvait pas avant

dluge

bien que cela se puisse

bien cultitait

can
fait

continuant son

mouvement
l'axe

particulier, aurait
le

absolument. Car
vs
.

s'il

existe des pays fort

,

irruption sur les continents et produit

dluge.

il

ne pleut que peu ou point

il

comme
en
f'

au-

Quelques uns ont pens que

de

la terre tait pri-

trefois l'Egypte,

pu se

faire qu'il

de

mme
la

mitivement perpendiculaire au plan de son orbite, de

sorte que le soleil dcrivant toujours l'qualeur
avait
,

pour toute
viens.

la

terre habite par les

hommes

antdilu-

il

Rien n'empche de supposer non plus que

pour toute

la

terre

un printemps perptuel. Au
lui

p'uie antdiluvienne ft

constamment un phnomne
telle

moment du
aurait

dluge,

Dieu aur.il drang Taxe et

nocturne, ou ne se produist qu'avec

ou

telle

donn

l'inclinaison qu'il a

consene depuis. Or

autre circonstance facile imaginer et exclusive de

ce drangement n'aurait pas pu se faire sans amener

cels qui

produisent

l'arc-en-ciel.
la

Il

est permis en

un cataclysme

sa surface.

outre d'attribuer au dluge

parat fonde.

rvolution atmosph-

Aucune de ces hypothses ne nous

rique qui a chang cet tat de choses.

2* Mais ce systme nous est compltement inutile.
II

En

effet

l'interruption de l'ordre des jours et des

fait

saisons consistait dans le

terre tant couverte d'eau

mme

du dluge; caria
,

n'y a rien dans le lexte d'o rsulte ncessairement

soit

pendanl un an
ni

il

n'y avait

que l'arc-en-ciel

donn comme un phnomne

pour sa surface

ni

jour ni nuit,

hiver ni t.

Le

extraordinaire et nouveau.

Une chose commune

et les

et re-

dessein de ce verset ne signifie pas autre chose que

la

marquable

la fois peut tre prise en

,

gage et en sou-

promesse par Dieu

faite

qu'un semblable chaos ne

j

venir d'une promesse faite

exemples que nous

la

se reproduira plus.

en pourrions citer sont

si

nombreux dans

Bible

En second
Bible.
Il

lieu

la

production du dluge par

le rcit

l'in-

mme

que nous croyons

inutile

de nous arrter da-

vasion de l'Ocan ne s'accorde pas avec

est question

de
,

la

vantage sur ce sujet.

Cap. IX,
super
v.

de quarante jours de pluie

est

et

10 Ab
terram.

istis

(PdiisNoe) disseminatisunt

non d'une immense mare. Celle explication

inadmissible.

donc

omnem

DIFFICULTS SUR CE VERSET.

I.

De plus, si la terre et t arrte dans son double mouvement, il en et l de mme de la mer; car celle-ci ne se meut dans l'espace que parce qu'elle l'ait
partie de la terre. Arrter celle-ci
,

On demande

si

l'origine des diffrents peuples re?

monte bien clairement aux enfants de No

c'tait arrler l'O-

Nous rpondons
l'histoire primitive

que Mose
les

n'a pas
,

entendu
ni

faire

can

celui-ci

ne

pouvait donc produire de cata-

de tous

peuples

mme de
muns

clysme.

ceux
relatif

qu'il

mentionne particulirement.

Il

dit les

Quant au systme
il

au drangement de l'axe,

des patriarches qui ont l les fondateurs des premires tribus

;

est tout fait gratuit et

nous semble conraire au

et

il

est

remarquer que

les

peuples elles

texte.

D'abord

le

cataclysme qui en serait rsult est

tout diffrent de la pluie diluvienne.

le

En second

lieu

contres y prennent le nom des premiers chefs qui les fondrent conformment au systme le plus naturel
,

lexte qui nous occupe promettant pour l'avenir

une
;

succession non interrompue de saisons, suppose par

cela

de dnomination primitive que nous retrouvons partout, et en particulier dans les traditions grecques et

mme

que celte succession

existait dj

ce qui

romaines

comme

on

le

voit
il

dans Apollodore
ne
dit rien

et

une

con