Вы находитесь на странице: 1из 22

1- Conceitos fundamentais sobre teoria de circuitos elctricos

1.1-Corrente elctrica 1.2-Lei de Ohm 1.3-Sentidos da corrente: real e convencional 1.4-Fontes independentes e fontes dependentes 1.5-Associao de resistncias; Divisores de Divisores de corrente 1.6-Potncias 1.7-Leis de Kirchhoff (lei dos ns e lei das malhas) 1.8-Princpio da sobreposio tenso;

1.1 CORRENTE ELCTRICA

b c SB 2

a 1

SA

Figura 1.1- Corrente elctrica num condutor.

I Intensidade de corrente (Ampere) S = a .b - seco transversal c - comprimento 1 2 - Diferena de potencial (volt)

Regime estacionrio ( orrente d.c.) - no existem variaes temporais da c intensidade de corrente elctrica

Corrente elctrica - Movimento com valor mdio no nulo dos portadores de carga. No caso dos metais os portadores de carga a considerar so os electres livres. r r J = E r J - Densidade de corrente elctrica r E - Campo elctrico - Condutividade

Escala relativa de condutividade

Metais Semicondutores Isolantes

Figura 1.2- Escala relativa de condutividades

- condutivid ade -1 .m -1

- resistividade (inverso da condutividade) = 1

1.2 LEI DE OHM


Considerando as seces Sa e Sb, representadas na Figura 1.1, r transversais direco do vector J (densidade de corrente) e sendo vlida a aproximao linear, tem-se: r r J = E (Lei de Ohm na forma local) r J - Densidade de corrente - Condutividade r E - Campo elctrico

VAB E I

(A)

(B)

L - Distncia entre as seces transversais A e B ( S a =Sb=S) rr I = J .n ds


S

I - Intensidade de corrente elctrica S - Seco transversal do condutor r n - Normal unitria superficie S ds - Elemento de superfcie

a r n b S= a x b

S - Seco transversal do condutor r Admitindo J constante - Distribuio de corrente uniforme, meio homogneo e regime estacionrio de corrente contnua, a intensidade de corrente dada por: rr I = J. n ds = s

r r J ds = J S

r r r J = E I = E S (1)

A diferena de potencial entre as superfcies (equipotenciais) A e B dada por:

B r VAB = E.dl A

r rr Uma vez que o campo uniforme e E// d l (vectores com a mesma direco e sentido) r r V VAB = E L E = AB (2) L Substituindo esta relao na equao (2), obtemos: I = VAB 1 L S VAB = I L S

A constante de proporcionalidade por definio a resistncia do condutor entre as superfcies transversais A e B.

Lei de Ohm: V=RxI [V] - Volt (V) [R] - Ohm ( ) [ I] - Ampere (A)

1.3 SENTIDO DA CORRENTE


(2) + (2) -

(1)

(1)

(1) positivos V12<0 (2)

+ -electres (1) (2) -ies

V12>0

Figura 1.3- Sentido da corrente elctrica: (1) sentido real; (2) sentido convencional

No caso dos portadores de carga positiva o sentido real e convencional so coincidentes. No caso dos portadores de carga negativa o sentido real e convencional so opostos.

1.4 FONTES INDEPENDENTES E FONTES DEPENDENTES


Fontes Independentes

Fonte de Tenso

V=K - Mantm aos seus terminais uma tenso constante independentemente da corrente fornecida V

I Figura 1.4- Caracterstica V/I de uma fonte de tenso independente.

Tipo de associao possvel - em srie

K = Ki
i =1 N

K1

K2

Kn

Figura 1.5- Associao em srie de fontes de tenso. Fonte de corrente I=K - Mantm aos seus terminais uma corrente constante independentemente da tenso fornecida

V Figura 1.6- Caracterstica V/I de uma fonte de tenso independente.

Tipo de associao possvel - em paralelo

I1 I2 In

I = Ii
i =1 N

Figura 1.7- Associao em paralelo de fontes de corrente.

Simbologia:

Fonte de tenso:

ou

Fonte de corrente: I Fontes Dependentes

Existem 4 tipos possveis:

1- Tenso controlada por corrente

2- Tenso controlada por tenso 3- Corrente controlada por corrente 4- Corrente controlada por tenso

Parmetro controlado

Parmetro de controlo

Simbologia e unidades dos coeficientes de controlo:

1. Vi= F (Ij) Caso Geral Vi= K V Ij Situao Linear

[K V ] = Volt

Ampere = Ohm

+ ou

Vi =F(Ij)

Vi=F(Ij)

Figura 1.8- Simbologia de uma fonte de tenso controlada por corrente. 2. Vi= F (Vj ) Caso Geral Vi= K V Vj Situao Linear

[K V ] = Volt

Volt Adimension al

ou

Vi = F (Vj)

Vi= F (Vj )

Figura 1.9- Simbologia de uma fonte de tenso controlada por tenso.

3. Ii= F (Ij) Caso Geral

Ii= K I Ij Situao Linear

[K I ] = Ampere

Ampere Adimension al

Ii = F (Ij )

Figura 1.10- Simbologia de uma fonte de corrente controlada por corrente.

4. Ii= F (Vj) Caso Geral Ii= K I V j Situao Linear

[K I ] = Ampere

Volt = Ohm -1 ( -1 ) = Siemens (S)

Ii = F (Vj) Figura 1.11- Simbologia de uma fonte de corrente controlada por tenso. i - Tenso ou corrente controlada (ramo i) j - Tenso ou corrente de controlo (ramo j)

1.5 ASSOCIAO DE RESISTNCIAS; DIVISORES DIVISORES DE CORRENTE

DE

TENSO;

1) Srie

R1 R2 Rn REQ

Figura 1.12- Associao de resistncoias em srie.

R EQ = R 1 + R 2 +...+R n R EQ =

i=1

Ri

2) Paralelo

R1

R2 REQ

Rn Figura 1.13- Associao de resistncias em paralelo. 1 1 1 1 = + +...+ R EQ R1 R 2 Rn 1 = R EQ 1

i=1

1 Ri

Definindo a condutncia como o inverso da resistncia:

G = 1R

No caso da associao em paralelo, temos:

G EQ =

i =1

Gi

Divisores de tenso

R1

R2

Rn

VRI =

Ri V R1 + R2 +...+R n

VRI =

Ri V R EQ S

Divisores de corrente

R1 R2 Rn

I RI =

1 Ri 1 1 1 + +...+ R1 R 2 Rn

I RI =

Gi I G EQ P

1.6 POTNCIAS
1) Potncia de Joule

PA A

PJ B

PB

Figura 1.14- Potncia de Joule dissipada numa resistncia. PA > P B PJ= PA - P B

PJ - Potncia dissipada por efeito de Joule na resistncia. Traduz-se pelo aquecimento da resistncia RAB.

R AB =

1 L L =P S S

P- Resistividade

2 PA = VA I VAB 2 PJ = PA - PB = VAB I PJ = R AB I = = VAB I PB = VB I R AB

[PJ] - Watt

2) Potncia fornecida ou dissipada numa fonte

+ V V

P=vxi

v- Tenso aos terminais da fonte (+ -) i - Corrente que atravessa a fonte (- +)

Transferncia de energia entre gerador e carga

i Ri V v Re

E- Tenso da fonte (em vazio) Ri - Resistncia interna da fonte Re - Resistncia exterior (carga)

Pretende-se calcular o valor de Re que maximiza a energia fornecida carga WMX PMX

W= P . t

A potncia dissipada na carga dada por:

P = V2

( Re + R i ) 2

Re

dP V2 = (Ri - Re ) dR e (R e + R i ) 3

0 dP P dR e +

Ri 0 M

+ -

Re

dP = 0 R e = Ri dR e Obtem-se uma potncia mxima na carga quando se tem Re = Ri Resistncia de carga igual resistncia interna da fonte.

1.7 LEIS DE KIRCHHOFF (lei dos ns e lei das malhas)

1) Lei das malhas (KVL)

Em qualquer instante a soma algbrica das tenses num circuito fechado (malha) nula

v2 R2 v1 R1 Rn vn R3

vi - mesmo sentido de referncia

v3

Figura 1.15- Lei das malhas (KVL)

i=1

vi

= 0

2) Lei dos ns (KCL)

Em qualquer instante a soma algbrica das correntes num n nula

I1 R1 Rn In R3 IR3
n

R2 I2

i =1

Ii

= 0

Exemplo de aplicao 1)

Considerando o circuito abaixo representado calcular as correntes i1, i2, e i3

B +R1 R1
i

5i

i2

R1 i3 2i

R2 i1
R 3

Grafo do circuito

C r=8 N=6 I3 F C = r-n+1=3

I2
D

I1

I1 , I2, I3- Correntes nas malhas (incgnitas) Aplicando a Lei das Malhas:

Malha 1: R2 I1 + R1(I1 - I2 ) + E + R3 (I1 - I3) = 0 Malha 2: 5i + R1 (I2 - I3) + R1 (I2 - I1) + R1 I2 =0 Malha 3: i3 = -2i i = I1 - I2

Substituindo os valores de E, R , R2, R3 , e aplicando a relao anterior, 1 obtem-se: 26 I = -15 2 2 6 I1 - 4 I2 = 0 27 I 1 -

Usando a regra de Crammer na resoluo do sistema, obtemos:

15 I1 0 27 6

-26 2 -4 60 = = - 2 (A) -26 -108 + 78 2 -4

27 - 15 6 0 90 I2 = = - 3 (A) 30 -30 I 3 = - 2 (A)

Exemplo de aplicao 2)

Considerando o circuito abaixo representado e aplicando a lei dos ns (KCL) determine i1, i2, e i3. i1 1
+

i2 2 R1 R3 R2 3
+

VA = 26 (V) VB= 12 (V) VB R1= 3 ( ) R2= 2 ( ) R3=1 ( )

VA -

i3

C= R - N + 1 C - n de circulaes fundamentais R - n de ramos N - n de ns

N=4 R=5

C= 5-4+1=2 - A utilizao da lei das malhas (KVL) conduziria a um sistema de 2 equaes (incgnitas - correntes nas malhas)

Uma vez que se pretende utilizar a lei dos ns o n de equaes dado por N-1=3 sendo neste caso as incgnitas as tenses dos ns 1,2,3, relativas ao n de referncia (n 0).

No entanto tendo em conta a configurao do circuito as tenses dos ns 1 e 3 so partida: VA V2 26 8 = = 6( A) R1 3 V V2 12 8 i2 = B = = 2(A) R2 2 i1 = i 3 = i1 + i 2 = 8( A)

Conhecidas e valem V A e VB respectivamente. Deste modo torna-se mais vantajoso, neste caso, a lei dos ns pois apenas temos que resolver uma equao para o n 2.

i1 + i 2 - i 3 = 0 i 1 + i 2 = i 3 (1) VA - V2 V - V2 V - 0 V2 i2 = B i3 = 2 = R1 R2 R3 R3

i1 =

Incgnita - V2 Substituindo os valores anteriores na equao (1), temos: G1 (VA - V2 ) + G 2 (VB - V2 ) = G 3 V2

(G1 + G 2 + G 3 )V2
Gi =

= G1 VA + G 2 V2

1 Ri G V + G 2 VB V2 = 1 A G1 + G 2 + G 3

Substituindo os valores obtemos: 1 1 .26 + .12 3 2 V2 = = 8 ( v) 1 1 1 + + 3 2 1

Verificao do resultado: Uma forma de verificar o resultado consiste na utilizao do princpio da conservao de energia (Potncia). O somatrio das potncias fornecidas tem de ser igual ao somatrio das potncias dissipadas.

Aplicando ao nosso exemplo, temos:

PF= P FA+P FB PFA - Potncia fornecida pelo gerador A PFB - Potncia fornecida pelo gerador B

PD = P J1+P J2+P J3 PD - Potncia dissipada Pji - Potncia dissipada por efeito de Joule na resistncia Ri Substituindo valores:

PF= P FA + P FB =V A i1+V Bi2=(26.6)+(12.2)=180 W


2 2 PD = R1i12+R2i2 +R3i3 =(3.36)+(2.4)+(1.64)= 180 W

Verificamos que temos: P F = P D

1.8 PRINCPIO DA SOBREPOSIO


Em qualquer circuito desde que seja vlida a aproximao linear, pode ser aplicado o princpio de sobreposio que diz: o valor de uma tenso ou corrente em qualquer ramo do circuto pode ser obtido custa das contribuies individuais ( aditivas) devidas a cada uma das fontes independentes quando o efeito das restantes se anula.

A anulao de uma fonte independente de tenso corresponde a substitui-la por um curto-circuito.

A anulao de uma fonte independente de corrente corresponde a substitui-la por um circuito aberto. Ex.: Calcular i utilizando o princpio da sobreposio

R1 + V R2

R3 i I

V- Fonte de tenso independente I- Fonte de corrente independente

i=i v +iI iv - Fraco da corrente devida a V iI - Fraco da corrente devida a I 1) Anulamento da fonte de corrente I=0 C.A. R1 +
V

R3

R2

iV

iv =

V R1 + R 2

(1)

2) Anulamento da fonte de tenso V=0 C.C.

R1 R2

R3 iI I

iI =

G2 R1 I= I= I (2) 1 1 G 2 + G1 R1 + R 2 + R1 R 2

1 R2

Pelo princpio da sobreposio o valor de i dado por:

i = iV + iI =

V R1 + I R1 + R 2 R1 + R 2

Вам также может понравиться