,
, , . , ,
, -, XIV-XV .
, , .
. -
X-XI (
1867, 550; - 1911, 5-6). ,
-
( 1867, 175-320).
, , ( -),
, , . 1792 , - 1787-1792
, , ,
,
. , , ,
33 400
, : ,
,
10
.
,
1799 400 , ,
( 1800, 234).
1812
1
1
, 1812 ,
- .
. 1902-1903 ,
,
300 ( 1996,
258), , ,
,
.
XIV-XV ( 1966, 95; Giurescu 1967,
53). ,
, ,
() (),
,
-.
, ,
. ,
,
,
1198-1375 - (
1952, 199),
( 1964, 154). ,
, XIVXV ,
, -
,
.
95
2.
. ,
1475 ,
,
. , ,
III
( 1966, 93).
, II,
1484 , , .
- ( 1996, 278),
XVI-XVII . ,
,
, , ,
,
( 1915, 11-12). ,
.
.
, ,
( 1814, 124).
, XIX
20-25 ,
( 1991, 63).
, . ..
, XVIIXVIII , ,
, , , , ,
3 ( 1844, 299).
-
,
1808 , 16
,
,
: . ,
,
( 1830, 216).
.
. . , , ,
. ,
. ,
, 1702
(
1830, 216). ,
,
, ,
.
,
. , ,
. ,
,
. (
.: 1, 1),
, : ()
1193 [=17444] ( ) (
) () ,
, 5
( 1996, 159). ,
, . .
.. -, -
2
, , ( 1952).
3
, , -,
.
11 552
. : . ,
.
5
.
96
. ,
1792
(- 1914, 14). ,
6,
1765 , ..
-. ,
, :
, , 7-
1214 [=1765] (-
1914, 12). ,
, .
(. 1, . 2) ,
.
, . 1768
. ,
, ( 1783, 32-33). ,
,
. ,
,
, XIX
XX ,
.
, : 2,5 .
, .
,
,
1647-1648 ,
:
, ,
, , .
. 1647 1648,
( 1844, 293).
,
,
, .
XVIIXVIII ,
.
, 1706, 1733, 1740, 1746,
1749 , . 1924
( 1991, 63). . -
1932 ,
: 1648, 1733, 1740, 1749, 1765
( 1991, 63).
XIX
.
, (
1848, 484). ,
1703, 1733, 1740, 1746, 1749, 1765 ,
(
1844, 292-293). , ,
. ,
.
( 1844, 292-293; 1848, 484). ,
,
.
, , , 1867 VI ,
,
.
,
- 97
,
.
1646, 1733, 1740, 1748,
1765 .
( 1867, 326-327).
, , , ,
,
. . ,
(. 1, . 3) , , ,
- , 7.
: . 1095
[= 1646 ], 228 (
1867, 326). , , ,
. , :
, . ,
, . -,
,
1746 (- 1903, 60). , ,
,
, .
(. 1, . 4) 1867 , - .
:
9 ,
() 1189 [= 1740 ] ( 1867, 326).
(. 1, . 5)
.
:
7
, ,
,
.
8
,
.
9
,
( 1867, 326), , .
98
, 1182
[= 1733] ( 1867, 326-327).
(. 1, . 6) , . :
10 ,
(
1867, 327). ,
(. 1, . 7), :
, ()
1214 [= 1765], 16-
( 1867, 327). (. 1, . 8) . :
, ()
1198 [= 1749], 13- (
1867, 327). , , (. 1, . 9) , . , , ,
:
11
,
,
( 1867, 327). ,
( ),
.
-, ,
6
, ( 1903, 60).
1651 1746 , . . , , ,
,
,
, , . .
11
, , 336
. ( ) XVIII .
- .
10
. ,
, ,
XIX .
, . -, ,
: , () 1100 [=1651
] (- 1903, 60).
,
. -
. , .. ,
, , 1749
( 1991, 63).
. -, , , :
[=
?] . 1195 [= 1746 ],
18 (- 1903, 60).
80-
9 :
, ,
(
1986, 57). 9
, 1740 (.
1, . 4), . -
1651 , 1749
. , :
37,53328 . .. ,
.
. , 1714
, , ,
( 1991, 64),
.
-, 90-
VII
,
(-
1996, 258). , ,
. .
, , , ,
1867 VI .
:
, () 1198 [= 1749] 13- ( 1867, 327).
,
,
, (. 1, . 8),
(. 2, .
1): (
1). ,
. , , .
,
. , , , ,
1. 1749
.
.
99
1. , .
100
. ,
2. .
101
, , ,
, . . ,
2011 , , 15
.
,
1648 ,
.
1,5 . ,
, ,
. ,
( ).
,
.
,
. .
.
.
. ,
, .
,
( 2), - .
1054223 .
, . ,
,
. ,
, .
(. 1, . 5),
102
2.
. .
. ,
, , ( 3).
. .. ( 1991, 64; 1996,
259). (. 2, .
2) :
()
[]
,
,
,
,
12,
.
.
/ / / / / / / / / / /
/ / / / / / / / / / /
..
[ ?].
. ,
, .
. , ,
. . , ,
,
. ,
, , . ,
, .
12
. ,
3. ,
.
,
XIX-XX ,
-XXI ,
.
,
-
. -, ,
1285427 .
( 4).
,
.
, ,
.
,
-
4.
. .
. .
, , .
.
.
,
, ( 5),
.
.
(. 2, . 3)
:
5. . -
.
103
[ ]
, ,
.
/ / / / / / / / / / /
.
/ / / / / / / / / / / /
/ / / / / / / ,
,
13,
,
(?) .
.
/ / / / / /
.
, ,
. , ,
, .
: 804016 . , (. 2, .
4), ( 6). :
,
() 14, (?).
1204 [= 1755], 19. . . .
6. 1755
.
, .
, ,
. : 13549(44)25
. :
,
. , , .
, , , , - .
14
.
13
104
.
. , , .
.
. . . : ,
.
, ( 7), (. 2, . 5).
: 15,
() 1102 [= 1653], 30.
, ,
12 . ,
. -.
.. , . , , . 12
XVII 1646,
1651 1653 . : , . ,
. 1646 . - 1746. 1651
. - .
1740. : 1653 ,
, 1751.
, ,
,
,
15
. ,
, ( 1991, 63).
7. 1653 .
,
.
, ,
1647-1648 ,
. ,
: XVII
.
,
1438-1439 , .
, 16,
(
1844, 296).
,
XVIII ,
, .
, .
, .
,
( 1991, 63). .
. -
16
, ,
, .
, , .
. -,
, XIX , , , .
. ? , ,
,
. -,
XIX (. , . )?
, , ,
? . ,
,
? , ,
,
. , , -, -
,
.
,
, (
) .
- 5 :
. . , - ,
, ,
1749 , . ,
, , . ,
90-
105
,
.
,
( 8) . ,
-,
.
,
,
: 2709720 .
(?), ,
, .
,
. ,
, ,
8.
,
.
106
,
.
XVIIXVIII .
,
,
, ,
, , -.
, .
,
XVII
, , . (?),
, , , , .
1653
(1751 ?), 1646
(1746 ?), .
,
XVII , : 1)
; 2) -
; 3)
,
( 1966, 40-41).
, , , .
,
. ,
XVII-XVIII ,
,
, .
,
, .
. ,
1867: . , . VI, 1867,
350-355.
1966: . , ( . .). 9,
1966, 92-97.
1867: , . VI, 1867, 323-332.
1830: . , , , ( . .) ( 1830).
1915: ( . .) (
1915).
1996: . , ( . .), VII, 1996.
1814: . , ( . .). ( 1814).
1783: ,
, ,
1768, 1769 1770 . (. 1783).
- 1903: . . -,
- . . .: ,
II, 3, 61-75.
- 1911: .. -, ( 1911).
- 1914: .. -, .
( 1914).
1964: .. , ( . .) ( 1964).
1952: .. , ( 1952).
1848: . , . .
II, 1848, 484-488.
1867: .. , ,
1816 . VI, 1867, 175-322.
1966: . . , ( . ) ( 1966).
1844: . I, 1844,
292-300.
1800: 1799 ( 1800).
1996: . ,
( . .), VII ( 1996).
1986: .. , - ( .
.) ( 1986).
1991: .. , (
1991) .
Giurescu 1967: C.C. Giurescu, Trguri sau orae i ceti moldovene (Bucureti 1967).
107
Acest fapt indic anumite relaii ale bisericii cu armenii venii n secolul XVII i confirm afirmaiile lui N. Kleeman
c armenii din Chilia aveau dou biserici.
Lista ilustraiilor:
Tabelul 1. Inscripii armeneti din Chilia, publicate n trecut.
Tabelul 2. Epitafurile armeneti de pe pietrele armeneti pstrate pn astzi.
Foto 1. Piatr funerar de marmur, depistat n partea de nord a bisericii Sf. Nicolae, 1749.
Foto 2. Pietre funerare cu epitafuri cu trei versuri. Muzeul inutului Natal al raionului Chilia.
Foto 3. Al treilea vers din epitaf scris pe cantul pietrei funerare.
Foto 4. Inscripie din patru versuri, tiat pe partea orizontal a pietrei funerare de marmur. Muzeul inutului
Natal al raionului Chilia.
Foto 5. Piatr funerar de marmur cu inscripie din patru versuri. Muzeul inutului Natal al raionului Chilia.
Foto 6. Piatr funerar cu epitaf, amplasat la est de biserica Sf. Nicolae, 1755.
Foto 7. Piatr funerar amplasat la est de biserica Sf. Nicolae, 1653.
Foto 8. Pietre funerare de marmur din jurul bisericii Sf. Nicolae, folosite ca praguri.
20.12.2011
. , -
, . , 14, 95011, . , , e-mail: statevik@mail.ru
108