Oktay Eksi

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl
Komisyon : Darbe (28 ubat) Giri : 11.30 Tarih : 30/10/2012 Grup : Pelin Sayfa : 1
30 Ekim 2012 Sal BRNC OTURUM Alma Saati: 11.27 BAKAN: Nimet BA (stanbul) BAKAN VEKL: Mehmet Naci BOSTANCI (Amasya) SZC: dris AHN (ankr) KTP: Cengiz YAVLOLU (Erzurum) ---------0-------BAKAN Deerli milletvekilleri, Sayn Konuumuz Eki, Komisyonumuza ho geldiniz ncelikle. OSMAN OKTAY EK Sa olun. BAKAN Biraz sizi Komisyonumuz hakknda bilgilendirmek istiyorum. Parlamento ats altndasnz ve birok eyden geri haberdarsnz ama usl ilemleri yerine getirmek adna. Trkiye Byk Millet Meclisi ats altnda bulunan drt siyasi parti grubunun vermi olduklar ortak dorultudaki nergeler erevesinde kurulan Komisyonumuz, lkemizde demokrasiye mdahale eden tm darbe ve muhtralarla, demokrasiyi ilevsiz klan btn giriim ve srelerin tm boyutlaryla aratrlarak alnmas gereken nlemlerin belirlenmesi amacyla kurulmutur. Sizlerin de bildiiniz gibi, 2011 ylnda son genel seimlerden sonra oluan bu Parlamento hem semenin seime katlm hem de semen iradesinin Parlamentoya yansmas asndan en yksek oranda temsil edilmitir. Bu sebeple, Parlamento ats altnda grubu bulunan tm siyasi partilerin ayn dorultuda, ayn konuda vermi olduklar nergenin ok anlaml olduunu dnyoruz. lkemiz demokrasisi adna, demokrasiye sahip kma adna millet iradesinin tecelli ettii bu meknda bu meselenin btn boyutlaryla aratrlmas konusunda bir Komisyon kurulmu olmasn ok nemsiyoruz. Fakat verilen nergelerin erevelerinin ok geni olmas hasebiyle, 1960 darbesinden balayarak 71 muhtras, 80 darbesi ve 28 ubat sreci gibi hususlarn aratrlmas konusunda ayr alt komisyon oluturmak durumunda kaldk. Bu aratrma konularmz belirlerken de her alt komisyonun aratrma konularnn erevesini izmemiz gerekiyordu. Hangi meseleleri aratracaktk? Bunlardan birincisi, olayn siyasi boyutlaryd. kincisi, hukuki boyutlaryd.

Daha sonra, ekonomik boyutlar, sosyal ve psikolojik boyutlar, uluslararas ilikileri yani i ve d balantlar ve en son olarak medya. lkemizde demokrasiye mdahale eden btn bu srelerde aratrlmas gereken balklarmz bunlar. Sizin, Komisyonumuza, birka alt komisyon ayn anda davetinizi uygun grd. Hem bulunduunuz konumlar itibaryla hem daha nceki darbeler de... Tek bir alt komisyon davet ediyor ve tek bir alt komisyonun davetlisi olarak bulunabiliyorsunuz ama dier tm srelerle ilgili buraya davet edildiniz. Her eyden nce, davetimizi kabul ettiiniz ve burada bulunduunuz iin ok teekkr ediyoruz. Komisyon toplantmz, ncelikle, davet ettiimiz konuklarmzn bu konuda yani izah ettiimiz bu ereve dorultusunda herhangi bir deerlendirme, sunum yapmak istemeleri durumunda kendilerine yirmi dakikalk bir sre veriyoruz. Geri kalan zaman soru-cevap eklinde, milletvekillerimizin somut sorularna geiyoruz. Kendinizi ve z gemiinizi tantarak balamanz rica ediyoruz deerlendirme yapmak istemeniz durumunda. Size sz vermeden nce ben u anda burada bulunan milletvekillerimizi sizlere tantmak istiyorum: Solumda Yaar Karayel Bey, AK PART Kayseri Milletvekili ve 28 ubat Alt Komisyon Bakan; dris ahin Bey Komisyonumuzun Szcs, AK PART ankr Milletvekili; Enver Ylmaz Bey AK PART stanbul Milletvekili ve 1960 ve 71 muhtrasn kapsayan Alt Komisyon Bakan; Cengiz Yaviliolu Bey AK PART Erzurum Milletvekili ve 1960 -yine ayn- Alt Komisyonu yesi; zcan Yenieri Bey AK Milliyeti Hareket Partisi u anda sadece AK PARTliler burada bulunuyor, ok zr dilerim- Ankara Milletvekili ve 1960 ve 71 Muhtras Alt Komisyonu yesi. Buyurun ltfen, sz sizin Sayn Eki. OSMAN OKTAY EK Sayn Bakanm, nce, ltfedip beni de ardnz iin teekkr ederim. Bunu erefli bir grev olarak kabul ettiimi de peinen bilginize sunmak isterim. Bendeniz, yam itibaryla 1960 dhil, 27 Mays olay dhil, tm bu sreleri yaadm. Hatta bunlarn tamamnda da gazeteci sfat tayarak bulundum. O nedenle, olabildiince, konumumun izin verdii lde gzlemleme ansm oldu. nce kendi z gemiimle ilgili ksa bir bilgi sunaym size. Zaten bu az nce arz ettiim husus da bir parasn ifade etti. 7 Aralk 1932den beri dnyada bulunan bir Trk

vatandaym. 1952 ylndan -8 Ocak tarihinden itibaren- 30 Ekim 2010 tarihine kadar olan sre, askerlik ve ufak baz farkl grevler hari tamamen gazetecilikte geti. O da zaten bu sizin deindiiniz konularda gzlemleme yahut belirli lde kysnda, kenarnda bulunma imknn verdi bana. Hukuk fakltesi mezunuyum ve gazetecilikten baka da yaamm boyunca, o geici olarak iinde bulunduum sreler hari, herhangi bir grevle megul olmadm. Arada, sadece, 1983 ylnda kurulmu olan -SODEP- Sosyal Demokrasi Partisinin kurucular arasna girdim. On buuk ay sreyle siyasette bulundum fakat farkl tarihte ve koullarm uygun deilken siyasete girdiimi saptaynca dnemdeki parti bakanndan izin alarak siyasete veda ettim. Sonra tekrar mesleime dndm. O arada, 6 Ocak 1961 tarihinde kurulmu olan Kurucu Meclise bazlarnn zihninde olan ve zaman zaman da ifade ettii hususun hilafna gizli oyla yaplm seimlerle Ankaradaki basn mensuplar tarafndan yaplan seimlebasn mensuplarn temsil eden ye olarak katldm. ok da etin bir seimden sz ediyorum, onu da parantez iinde bilginize sunaym. On buuk ay da orada, 1961 Anayasasn yapan Kurucu Mecliste Bakanlk Divannda ktip ye ve ye olarak tabii, grev yaptm. Bunu da mesleimin ve kendi zel yaammn bir eref payesi olarak da kaydettiimi bilginize sunmaktan mutluluk duyuyorum. Evliyim, 2 ocuum var. ngilizce bildiimi dnyorum. Hukuk fakltesi mezunu olduumu bilginize sundum. Sanyorum ki kendimle ilgili olarak huzurunuza getirebileceim temel bilgiler bunlar. 27 Mays 1960ta yedek subay temendim. Yani 27 Mays darbesi, ihtilali, inklab, hangisini tercih ederseniz onu siz ltfen yle kabul buyurun, o olayda bir yedek subay idim ve gazetecilikten fiilen uzaktm. Zaten, aslnda, uzak olmam iin baka sebep de vard. Geenlerde huzurunuzda bir meslektamn hatta eski tarihlerde patronluumu yapm olan bir dostumun ifade ettii bir husus basna yansd. Ona deinmek ihtiyacn duyuyorum bu vesileyle. 27 Maysta yaplan yaynlar iinde, o tarihte, benim yedek subay olmam nedeniyle fiilen uzakta olduum -ama aslnda Dnya gazetesinin Ankara Temsilcisi sfatn tayordum- o srada merhum Celal Bayar hakknda gerekten Trk basn tarihi asndan herkes iin -bu basnn mensubu olan herkes iin- utan verici olduunu dndm bir haber yaynlanmtr, o da maalesef Dnya gazetesinde yaynlanmtr. Huzurunuzda o konuya deinen dostum -ve o tarihteki patronum diyebilirim nk fiilen o yapyordu patronluu, asl patron Falih Rfk Atayd- Bedii Faik Beyin o haberi benim

verdiimi ifade ettiini gazetelerde okudum. Kendisinin de bilgisine sunacak ekilde kamuoyunda tekzip ettim ama buras kayda geecek resm bir yer olduu iin tekrar etmekte yarar gryorum. Ben 1 Ocak 1959 ylnda askere gittim, 30 Haziran 1960 tarihinde de terhis oldum. O nedenle, 27 Maysta, az nce arz ettiim gibi, temen sfat tayan bir Trk askeri idim. O tarihte Mill Savunma Bakanl Mstear Orgeneral Salih Cokun idi. Ei Aliye Cokun Hanmefendi Demokrat Partinin Milletvekiliydi. Trkiyede siyasi gerilimin yksek olduu gnleri yaadmz iin benim gibi, muhalif bir gazetenin Ankara temsilciliinden askere giden temenin de gzaltnda tutulmas Daha dorusu gzalt demekte maksadm ey, yani zgrlm tahdit eden bir eyden sz etmiyorum, izlenmesi gerektiine dair bir talimat gelmi. BAKAN Fiil bir mahede durumu. OSMAN OKTAY EK Evet, evet. zlenmekte olduum. Burada kurayla Geri imdi baka bir ey, Eref Aknc Garnizonu deniyor galiba, Mamakta 28. Tmende idi askerliklerim yani kurada oraya gitmitim. Orada bir dostum haber verdi ki zleniyorsun, haberin olsun. Niye? te, sen Dnya gazetesinin temsilcisi olduun iin, burada da hani mimlenmi bir kiisin, haberin olsun. dedi. Ondan da biliyordum. Neyse, uzatmak istemediim bir hususa girdik. Fiilen ve hukuken gazetecilik yapmam mmkn deildi. O yzden de Bedii Beyin hafzasndaki iz, sanyorum, onu aldatan bir iz. Benim o haberi yazdm ifade etmiti ki hukuken, fiilen, zaten olayda yahut haberde hibir ekilde rolm yoktu. Bunu da yeri geldii iin bilginize sunmak isterim. Demek istediim, 27 Maystan bu tarihe kadar, o dnem dhil, siz saymadnz ama aslnda 22 ubat 1962 vardr, 21 Mays 1963 vardr, 9 Mart 1971 vardr yani ilamaallah tarihimiz biraz daha derine gidersek, Sultan Abdulazizin hallinden bu tarafa kadar epey benzeri hikyeleri yaamlarn tarihidir. Yani isterseniz Halaskr Zabitan Grubunu da, 23 Ocak 1913 tarihli Babali basknn da saymak sanyorum ki bu diziyi tamamlamak asndan gereklidir ama benim grebildiim, 1960tan bu tarafa olan. Onlarla ilgili benim size arz edeceim, peinen, hususlar bunlar. Hangi konuda, hangi soru var ise renmek asndan kendilerine yantlarn sunabileceim, hepsine hazrm. Benim szlerim bu kadar. Teekkrlerimi ve sayglarm sunuyorum tm Komisyon yelerine. zellikle de bir eyi son cmle olarak, msaadenizle, bilginize sunmak isterim. Komisyonun, tabii, grev erevesini Genel Kurul tayin etti fakat byle bir komisyonun

kurulmu olmasnn ve bu meselenin enine boyuna, en azndan resmen kaytlara gemesinin, btn bilenler tarafndan bilgilerinin ortaya dklmek suretiyle resm bilgiler arasna btn o dnemlerin girmesinin gelecek kuaklar asndan da, demokrasimiz asndan da, hepimizin ortak deerleri asndan da ok deerli ve yararl olduunu dnyorum. O nedenle de Komisyona baar dileklerimi sunmak isterim. Sa olun. BAKAN Tekrar ok teekkr ediyoruz Sayn Eki. Toplantmza katlan dier milletvekillerimizi de size tantmak istiyorum, tanyor olmanza ramen. Mehmet eker Bey Cumhuriyet Halk Partisi Gaziantep Milletvekili, 28 ubat Alt Komisyon yesi; Ali Rza ztrk Bey Cumhuriyet Halk Partisi Mersin Milletvekili. Deerli milletvekillerimizin soru talepleriyle birlikte, buyurun ltfen. Enver Ylmaz Bey, buyurun. ENVER YILMAZ (stanbul) Ho geldiniz. OSMAN OKTAY EK Teekkrler. ENVER YILMAZ (stanbul) Benim sormak istediim sorunun bir tanesine siz cevap verdiniz. Bedii Faik Akn Beyin Celal Bayarla ilgili ankayada Bakanlar Kurulu toplantsn deil, Ankara Radyo sanatlar eliinde saz lemi yaptna dair yaznn ana atf size aitti. Bedii Bey byle bir Onu dzelttiniz. Onunla ilgili OSMAN OKTAY EK Yo, yo, o deil. Benim sylediim tamamen baka bir ey. O, szn ettiiniz, 1955 ylnn nisan aynda ankayada yaplan bir saz lemi olaydr. O ayr. ENVER YILMAZ (stanbul) Onu soralm o zaman: ankayada Bakanlar Kurulu toplants deil, Ankara Radyosu sanatlar eliinde saz lemi yapldna dair yaz. OSMAN OKTAY EK Anlataym izin verirseniz. ENVER YILMAZ (stanbul) Buyurun. imdi, efendim, o tarihte biz Ankara gazetecileri daha ok akamlar alrdk. Sonra teknoloji deitike, koullar deitike gazeteler akam saat bete, altda btn gnn tamamlar hle geldiler. lave bilgiler sonra gazetelere girer oldu. Biz o tarihte, az nce arz ettiim gibi, brolarmz akamlar daha ok faal olurdu ve haberleri olabildii kadar, ite, gnn sonunda birbirimizden ne varlar sorarak, vesaire, vesaire, biraz da paylamak suretiyle gnn haberlerini toparlar, stanbula telefonla yazdrrdk nk daha da baka bir

imkn yoktu. Daha sonra geri teleks girdi devreye ama bu, size, bilginize sunduum tarih byleydi. O akam rendik ki ankayada ok nemli bir toplant var. Cumhurbakannn bakanlnda Bakanlar Kurulu toplanyormu. Bendeniz de tabii, Dnya gazetesinin Ankara temsilcisi sfatyla, 2-3 arkadamz var broda, bu olayn stne dtk. Olabildii kadar, nedir ierii, bulmaya altk. Bakanlarn evlerini aradk, ite, bazlar dedi ki: Evet, Sayn Cumhurbakannn ars zerine eim gitti. vesaire vesaire. O gnn nemli olaylar neler, onlar kendi aramzda tartp Acaba bunlar m gryorlar? diye dnyoruz. Sonu olarak, ite, tahmine dayal olmak kaydyla, Bakanlar Kurulu toplantsnda Cumhurbakan tarafndan arlm olmas zaten nemini gsteriyor olayn- unlar unlar grlecek, diye tahmin ediliyor. diye haberlerimizi verdik. Aradan zaman geti, saat sanyorum- dokuz buuk, on yani 21.30-22.00 sularyd. Benim kuzenim daha sonra burada uzun yllar Trkiye Byk Millet Meclisinde Bakan Vekillii yapt, Memduh Eki, sesi iyi bir gen idi ve radyo dnyasna hatta ses sanats olmak iin de snavlara filan da girdi. O, radyo dnyasnn olaylarna yakn olduu iin o akam radyoda bir program izlemeye gitmi. Bana dedi ki, telefon etti: Oktay, ankayada bir ey mi var? Ne var? dedim. Bizim burada, ben radyoda konseri izledim fakat hemen arkasndan ankaya Kknden birisi geldi, btn saz ve ses sanats hanmlar -altn izerek- Kke ardlar. dedi. Yok dedim ankayada Bakanlar Kurulu toplants var okta nemli biz yle bir haber verdik. Benim gzmn nnde oldu. dedi bu, yani Geldiler radyo evinden, Kkn arabalar hanm sanatlarn, saz sanatlarn ald gittiler Kke. Onun zerine dedim bunu izlemek lazm. Merhum Hseyin Ezer vard foto muhabiri onu aradm evinden, dedim ki: Hseyin Aabey nemli bir ey var, biz seninle belli bir yerde buluup dediim yere gideceiz -bunu da byle sylememin sebebi, Hseyin Ezerin baka gazetelerle balants var haber oraya kamasnbulutuk ankaya Kknn ana kap var -nizamiye kaps- onun hemen altndaki yolun -ki bulvarn ismini imdi hatrlayamadm- banda imdi galiba Japon sefareti olan binann nnde biz arabayla beklemeye baladk. Saat 20:24 sularna doru o nizamiye kapsnn btn kaplar ald, arabalar inmeye baladlar yukardan aaya ben olabildii kadar tandm kiilerden arabalarn iinden yanmzdan geerken kimler vard onlar not almaya alyorum, Hseyin Ezer fotoraflarn ekiyor yanmzdan geen arabalarn. Anladk ki hakikaten Bakanlar Kurulu deil bir saz veya ses veyahut konser buna benzer bir ey

yaanm Kkten. Hemen ben eve geldim, gazeteye telefon ettim, maneti deitirttim dedim ki: Bakanlar Kurulu toplants deil Kkte bir sesli, sazl mazl bir gece yaand. Ertesin gn btn gazeteler de manet haber ite: Rusya ile ilikilerimiz ele alnd, Amerika ile bilmem neler konuuldu, unlar ele alnd, bunlar ele alnddiye Bakanlar Kurulu haberleri gazetelerde yaynlanyor bir tek benim altm Dnya gazetesinde Zannedildi ama aslnda ses ve saz sanatlarnn katld bir gece yaand. Tabii, bu fevkalade byk tepkiye yol at zellikle Demokrat Parti milletvekilleri arasnda benim alak olduum, namussuz olduum, hain olduum vesaire btn bunlar dile getirildi. Fakat o kadar ak bir gerek ki ertesi gn zaten Hseyin Ezerin rahmetlinin ektii fotoraflar uakla stanbula gnderdik bir gn sonra Dnya gazetesinde fotoraflarda yaynland, biraz daha ayrnt hatrladm kadaryla alabildik onlarda yaynland, hemen arkasnda rahmetli Metin Toker, Akis gazetesi iin bu malzemeyi alabilir miyim? diye bizden sordu. Dedim ki: Tabii, elbette, stanbulla konuup hallederiz, verdik btn o fotoraflar o daha da bir ayrntl bir ekilde konuyu ele ald. te Yanyor mu yeil kkn lambas yar filan tr trklerin kimler tarafndan sylendiini, Bakanlarn hangi remarklar yaptn vesaire vesaireyi ayrntlaryla o Akis dergisinde yaynland, tabii kyamet daha fazla koptu ve bana bir fatura kesilmesi gerektiini artk bekler hle geldik. Geri Akis dergisinde benim yaptm iin iyi bir gazetecilik olduu vesaire vesaire yaynland ama Rifaileri kzdrdmzn da farkna vardk. Derken bir gn, bir akamzeri bir telefon daha geldi Bu akam gene var o saz leminden haberin olsun. diye bir ses ama kim olduu belli deil, birincisini ben biliyorum benim kuzenim gayet ak. kincisi belli deil dedik ki: Bunda bir terslik var, bir ey var ama olsa da bir haber olmasa da bir haber yani denen doruysa da bir haber bamza bir ey gelirse de bir haber. Hseyin Ezeri aradm dedi ki Ben bu defa gelmem bunun alt fazla parlak deil bir baka rahmetli Hikmet Tanlkan diye bir arkadamz vard foto muhabiri o Aabey ben gelirim dedi. Onunla beraber biz -Hrriyete de bir haber gitmi- Karpi Barnda bulutuk, ankayaya gittik, bir otomobilin iinde bekliyoruz ama bamza ne geleceini bekliyoruz aslnda, derken bir araba geldi polis cipi iinden birisi kt Kim bunlar? dedi. Dedik ki: Biz vatandaz. Ne yapyorsunuz burada? Ankaray seyrediyoruz. Olmaz yle ey ne Ankaray seyrediyorsunuz falan Derken bizi toparladlar ankaya Karakoluna attlar. Foto Muhabirimizi yani rahmetli Hikmet Tanlkan ieriye aldlar patakladlar, dier arkada Hrriyet gazetesinin muhabiriydi onu aldlar hakaret ettiler, sra bana gelince arldm, baktm mdr bey bir yerde oturuyor, beni de ard, ben de dayak

veya hakaret bir ey bekliyorum gel gel otur uraya dedi oturdum. Ben senin aabeyinin arkadaym dedi. yi, tamam. Niye byle yapyorsunuz? dedi. Neyi yapyoruz efendim? Niye gidiyorsunuz ankaya Kkne Gazeteciyiz. Olur mu byle ey? Cumhurbakan, koskoca cumhurbakan Efendim, gazeteciyiz biz, bizim bir ey yaptmz yok. Uzatmayaym bizi ankaya Karakolunda imdi ykld o yerler- orada saat drde kadar bizi alkoydular. ktk sonra rendik ki Altan ymen ile Aydn Kker vard -o da rahmetli olduonu da bir baka arabada bulmular onu da birinci ubeye gtrmler orada hakaret etmiler, onlar dayak yememi, onlar Hikmet Tanlkan kadar anssz deildi. Onlarda, oradan o ekilde kmlar. Biz ertesi gn bir basn toplants yaptk -byle bir soru karma kacan bilseydim New york Timesda kan haberi getirirdim huzurunuza- kocaman bir haber New York Timesda yaynland Trkiyede gazeteciler karakola atlyor dayak yiyorlar. diye New York Timesda u boyda bir haber. Yani parantez iinde bilginize sunaym: O, Trkiyeyi dikkatinize sunuyorum, bu Trkiyeyi de ltfen hafzanzdan, ben bunlar anlatrken geirin tavsiye ederim diyorum. Bizim karakola atlmamz New York Timesda haber oldu. Tabii, ite, bize, yine ankaya Kkne gitmiler cumhurbakann iffeti haremine kadar tecavz etmeye kalkmlar, bu kadar edepsizlik olur mu? Vesaire vesaire. Bu tr eylere epey muhatap olduk szlere mzlere hatta baz gazetelerde yaynlarda oldu Demokrat Partiyi tutan Zafer gazetesi vesaire de ama olay bu idi. Daha sonra onun bir faturasn ben bir baka vesileyle 1958 ylnda yani iki sene sonra trende bir milletvekili suratma tokat atmak suretiyle faturay bir de oradan kard. Bylece demeyi yaptk efendim. ENVER YILMAZ (stanbul) Evet. Bakanm devam edebilir miyim? BAKAN Buyurun. ENVER YILMAZ (stanbul) Biz stanbulda Dolmabahede Bedii Faik Beyi dinlemitik epey renkli bir kiilii var. OSMAN OKTAY EK Evet yledir. ENVER YILMAZ (stanbul) Sizinle yllarca mesai arkadalnz yapt. Ona da sorduk orada fakat sormadan yle bir girizgh yapt kendisi: Kurucu Meclis diye bir ey kuruldu 60 sonras, pek ok kimseye Falih Rfk Bey de bana da teklif geldi. Byle bir ey yapmayz dedik. Biz Oktay Eki Ankara muhabirimizdi o zaman onu gnderdik, onu aln dedik aldlar da nitekim.

OSMAN OKTAY EK Kendisi uydurmu onu, kusura bakmasn ama hi alakas yok. Ben talip oldum, kavgaya girdim Rahmetli Hasan Ali Ycel talipti, Rahmetli Nihat Erim talipti saydm isimler Hasan Ali Yceli sonra Levent Esmer diye bir arkadamz vard gitti ikna etmi bana geldi dedi ki: Ben Hasan Ali Ycel Bey vazgemeye ikna ettim okta nemli bir rakip, aman sa ol iyi etmisin ansmz artrdn bu sayede. Nihat Erim talipti ama sonra seime girmekten vazgeti, niye olduunu bilemiyorum. Rahmetli Ecvet Gresin talipti, rahmetli Mehmet Kemal Kurunolu talipti daha ok var, yani ok ciddi bir kavgay biz seim kavgasn yaadk. zin verirseniz ifade edeyim vilayetten aldmz -ben o zaman Gazeteciler Cemiyetinin Genel Sekreteriyim- liste -meslek kurulularnn ynetim kurullar gizli oyla yapyorlard, bir araya gelecekler gizli oyla seim yapacaklard- aldm listede meer Spor Yazarlarnn Derneinin ismi yokmu, bavurdular Yksek Seim Kurulu seimimizi bozdu Siz bunlar almamsnz seim oylamasna diye dedik ki: Vilayetin verdii liste bu ihmal etmi vilayet dediler. Ama bu seimin neticesini etkileyebilecek bir durum tekrar yapacaksnz seimi. dediler. 4 Ocak 1961 gn tekrar seim yapmaya mecbur olduk ve tekrar seildik. Yani, Bedii Beyin daha sonra benim patronum vesaire diye Kurucu Meclis yesi iken gittim stanbula, kendilerine saygm ifade ederek -zaten ayrlmtn Dnya gazetesinden- yle bir konumamz oldu. Hibir ekilde Bedii Beyin beni gndermekti vesaire diye herhangi bir rol olduunu Hafzas galiba kendisini aldatm hibir ekilde gerekle alakas yoktur. Buyurun. ENVER YILMAZ (stanbul) Sizin daha sonra Londraya elilik ktibi olarak gnderilmeniz var. O sre normal bir sre mi? Yani o nasl oldu, onu bir anlatr msnz? OSMAN OKTAY EK Hemen anlataym. Ben deniz o tarihte geri Dnya gazetesi Ankara temcisi olarak yle: 19 yanda gazetecilie baladm, 21-22 yanda da belki de 23tr temsilcisi oldum. nemli bir konumdu fakat kendimi lise mezunu olarak yeterli hissetmiyordum, eksiklerim olduunun farkndaydm, niversiteyi mutlak surette bitirmem gerektiini ve en az bir dil renmem gerektiini dnyordum. Btn bunlarla Kurucu Meclis dnemi de geride kaldktan sonra o tarihte -yeri de bu sralarda biraz tesadf oldu- bir gn seme ve seilme ya ile ilgili konu Kurucu Meclisten grlrken, ben deniz seilme yann 25, seme yann 18 olmas gerektie ilikin nerge verdim -Kurucu Meclis zabtlar tanktr bu dediklerime- o arada Blent Ecevit rahmetli

sz istedi benden -asl sz hakk benimdi- dedim ki: Blent Bey konusun o da meer ayn eyi nerecekmi, sonra ben konutum, konuurken dedim ki: Ben mesleime dneceim, kendimle ilgili bir neri veriyorum dncesi zihinlerinizde domasn diye batan ifade ediyorum, Kurucu Meclis bitince ben mesleime dneceim dedim, dndm. Ulus gazetesinde istihbarat efi oldum Blent Bey teklif etti. Fakat parti gazetesinde almak bir gazeteci iin ok zor, kt bir eydir. nk partililer herkes kendisinden daha byk birisi olmadn dndkleri iin azlarndan kan her lafn mahz- hakikat olduundan emin olduklar iin, ertesi gn gazetede kk gsterilirse kzarlar, olmazsa kzarlar vesaire vesaire. yle bir ortamda iin tad olmadn dikkate alarak yurt dna gitmeye ve eksiklerimi tamamlamaya niyetlendim. Ne yapabiliriz, nasl yapabiliriz? Bir gn imdi emekliye ayrld Yurdakul Fincancolu diye bir muhabir arkadamz vard. Geldi dedi ki Oktay bak sen yurt dna gitmek istiyordun Cumhuriyet gazetesinde Doan Tanyer var, Doan Tanyer Aabeyimiz bizim. Doan aabey beni ard, Londraya gidecekmi ama ok kzm Metin Tokere de ar laflar ederek kendisine nerilen ii reddetmi. Neymi? Dedim: Doan Tanyerin ei rahatszm, Metin Tokere demi ki: Benim imknlarm msait deil, yurt dnda tedavi ettirebileceim ama bana bir are bulabilir misiniz? Metin Toker de demi ki: Vallahi ben bir ey yapamam ama smet Paayla bir konuaym. smet Paaya sylemi, smet Paa Babakan. O da demi ki Metin Tokere sonuta Vallahi orada elilikte bir yer, bir i temin edebilirlerse konu da halledilsin. Mahalli ktiplik teklif etmiler, maa 60 ngiliz liras, bugnk parayla ne eder? 150 dolar eder mi? Etmez. Byle bir ey. 60 ngiliz liras. Doan Tanyer demi ki Metin Tokere Benimle alay m ediyorsunuz? Ben bu eimi 60 lirayla gtrsem kime tedavi ettiririm, nasl tedavi ettiririm? Reddetmi ar bir mektupla. Doan Tanyer bunu Yurdakula sylemi, Yurdakul da kendisi de evli, ocuklu olduu iin bana dedi ki: Oktay, senin byle bir niyetin vard, ben de gidemem, gidebilir misin? Vallahi giderim deldim, ben bekr bir adamm, 60 lira da benim pekl iimi zer. Ne yaparz? Turhan Feyziolu o zaman rahmetli Babakan Yardmcs, Turhan Feyzioluna dedik ki: gidelim, randevu isteyelim, konualm. Gittik ikimiz, dedik ki: Bizim yurt dnda okumak ve byle byle kendimizi gelitirmek gibi bir derdimiz var. mkn aryoruz, bize byle bir ey kt, yardm etmek ister misiniz? Ha, olur, elbette, bana deni yaparm. dedi fakat Turhan Bey bir ay, iki ay unuttu bunu. 24 Eyll 1962 gn smet Paann doum yl dnm var. Bulvar Palas diye bir otel var. Bulvar Palasta biz smet Paann doum yl dnm dolaysyla gazeteciler, ite, siyasiler geliyor, haber, gittik. Turhan Feyziolu kapdan ieri

girerken beni grd. Aa, sen hl burada msn? dedi. Buradaym. dedim. Hani konumutuk? dedi. Ee, siz, konutuumuz orada kald, bir ey yapmadnz ki. dedim. Aman, yarn bana gel. dedi. Ertesi gn gittim Turhan Feyzioluna, dedi ki: Neydi bu? Dedim: te, ben byle bir ey Hemen dedi: Ben zaten Dileri Bakanna veklet ediyorum, imdi, bu ii hallederiz. Namk Yolga, Umumi Ktip, ona telefon etti, birilerini ard, derken dediler ki: Bakonsoloslukta mahall ktiplik var -yani o nceki konumaya dayal olarak yle bir ey var- isterseniz, emrederseniz bu kullanlabilir. Tamam. Sana uygun mu? Uygun, benim amdan 60 ngiliz liras yeter, bekr bir renci hayatna yetecek bir para. Benim de fazla bir iddiam yok, maksadm nk u: Turhan Bey syledi, birilerine bir ey yapld, ite, haber gnderin filan oldu, sonu olarak mahall ktiplik, Londra Bakonsolosluunda 60 ngiliz liras maal mahall ktiplie ben talip oldum, gittim, orada buuk sene bu sfatla, bu grevle kaldm, olay budur. BAKAN Sayn Eki, ok teekkr ediyoruz. Kk bir uyar, hatrlatma olarak anlarsanz ok memnun olurum, mmkn olduu kadar daha ksa cevaplar verirseniz zaman iyi kullanmak adna. ok sorusu var arkadalarn ve birka alt komisyon ayn anda size sorular yneltecek. OSMAN OKTAY EK Sayn Bakan, dikkat ederim, olur efendim. BAKAN Cengiz Yaviliolu Bey, buyurun ltfen. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Ho geldiniz Sayn Eki. Efendim, ben 1960 ve 71 Alt Komisyonundaym. imdi, basnn darbelerde bir tutumu var, darbeler ncesinde ve darbeler sonrasnda bir tutumu var. 1960 darbesi ncesinde kan haberler var, sonrasnda kan haberler var. Hatta bir yuvarlak masa toplantlar var, Mill Birlik Deklarasyonu eklinde bir yuvarlak masa toplants. OSMAN OKTAY EK Hangisi, anlayamadm onu efendim. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bu 27 Maysta, 27 Mays sonrasnda hemen, yuvarlak masa toplantlar. Bu yuvarlak masa toplantlarnda siyasi partiler toplanyor, Mill Birlik Komitesinin politikalarn yapaca ilere muhalefet etmemeleri bir, ikincisi, darbe sonras yaplan ilere muhalefet etmemeleri, darbeyi de eletirmemeleri ynnde ok kabaca -hakszlk etmeyeyim- byle bir anlama yaplyor. Bunun akabinde de basn anlamas yaplyor, Anadoludan basn mensuplar, zmir, Ankara, stanbul basn mensuplar da toplanyor, o yuvarlak masadan kan sonulara dikkat edilmesi, bunlarn aleyhine de yaz yazmamalar isteniyor. imdi, tabii, daha sonra da byk oranda bu salanyor. Tabii,

darbenin -65ten sonra farkl eyler de var- fakat ncesine de baktmzda kan haberlerin, darbe esnasnda, sonrasnda yazlan haberlerin ok da doru olmad Sonrasnda biz bunu Bedii Faike de sormutuk, o da Haberleri ok fazla kontrol edemiyorduk o dnemde. hatta belki yle de sylenebilir yani Gelen haberleri kontrol etme gcmz m vard? eklinde, yle anlalabilecek eyler syledi. Mesela bunlar ierisinde depolarda ok fazla silah bulunduu, bir sr insann, rencinin ldrld vesaire bu tip haberler yaplyor. Hatta bir haber var ki ite, Ardahann Ruslara teklif edildii gibi Menderes tarafndan, bu tip haberler de var. Akabinde de tabii, ama salanyor. Biz de biliyoruz ki, darbe ncesinde mmkn olduunca iktidar ypratlyor yani itibarszlatrlyor, sonrasnda da kar yolun asker mdahale olduu eklinde bir alg yaratlyor, buna zemin hazrlanyor. O zeminin bir paras olduu gzkyor. nk hemen akabinde de mesela Hrriyet gazetesinde Kurtulu Bayram k htilalimiz Mill nklap kyor mesela. k htilalimiz etin Altan, Sayn Altan byle bir yaz yazyor. Boynu Bkkler gibi vur ensesine, al ekmeini sanlan Trk milletinin uyuukluundan birden silkinip btn o basky vesaire attna dair haberler kyor. Hatta daha da ileri rnekler var, ben bunlar anlatmayaym fakat benzer durumu geliyoruz 28 ubatta da gryoruz. 28 ubatta da bir brifing veriliyor -10 Haziran 1997den bahsediyorum- bu ite, brifing ncesi yaplan almalar var, basnn yazm olduklar var. Hatta kronolojik olarak bakldnda sanki en bandan yani Hkmetin, Refah-Yol Hkmetinin kurulmasndan sonuna kadar tertipli bir yaznn veya olaylar haberletirmenin nk aktrlerini de arp dinliyoruz o haberlere konu olan unsurlar, mesela Yetmi Yllk majmz Gme Gidiyor Bu Defa i Silahsz Kuvvetler Halletsin haberi var ki bu Sivil Toplum Ayakta, lk Hedef Kazan sonra Erbakan Geliyor, Hoca Direniyor 6 milyon imza daha da sonrasnda Yapayalnz Kaldlar Alternatif Hazr Hkmete Sava Atlar Erbakan Ettiini Buldu gibi yazlar yazlyor. imdi, bu uzun eyin sebebi u: Ben samimi olarak soruyorum Sayn Eki. OSMAN OKTAY EK Ben de tm samimiyetimle sizinle konuuyorum. Buyurun. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Yani basn bu darbelerin hazrlayc unsurlar ierisinde mi? Yani byle bir anlamalar oldu mu? Siz duayensiniz bu konuda. Bir, sizinle bir anlama oldu mu? Zemin hazrlama, hazrlanan zemin sonrasnda yaplan darbeyi daha istikrarl hle getirme, eletirilmesini engelleme, sonrasnda nk eye bakyoruz halk

darbe sonralarndan hep sivil alan destekleyici oy veriyor, glendiriyor oray. Buna daha baka ekilde yine bakyoruz, medya Avrupa Birliindeki medyaya gvenin yarsna sahip bizde. Bizde yani dier kurum, kurululara, Hkmete gven sonrasn kastediyorum. te, elimde bir aratrma sonucu var, yaklak yzde 50lere yakn Avrupada basna gven, bizde yzde 25ler civarnda. Byle de bir sonu var. Yani basn darbe ncesinde, srasnda ve sonrasnda darbecilerle nasl bir iliki kuruyor? Teekkr ediyorum Sayn Eki. OSMAN OKTAY EK Ben de teekkr ederim. nce izin verirseniz u gven meselesine deineyim de ondan sonra dierlerine Sayn Bakann da ifade ettikleri gibi olabildiince ksa yant vermeye alaym. Bu gven konulu anketler, yoklamalar, aslnda resmin o anketi yapann uygulad metoda ve sorularna gre ou kez ancak yarsn gsterir, o dier yarsn gstermez yani rakamsal baz eyler kar ortaya ama asl gerei gstermez. Bir defa o konuda cizane dikkatinize sunmaya deer bulduum husus, fazla ciddiye alnmamasnn daha doru olduu eklindedir. kinci husus CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Sayn Eki, affedersiniz, ok zr diliyorum. Bu gven testlerini, kamuoyu aratrmalarn hem uluslararas aratrmalardan hem bizim Trkiyede yaplan aratrmalardan baktm. Yaklak sonular var efendim. OSMAN OKTAY EK Ben de Amerikadakiler de dhil olmak zere tamamn kapsayan bir gr ifade etmeye altm efendim. Bu aratrmalarda umumiyetle basn ile politikac yan yana kar, bazen birisi ondan bir kademe yukardadr, bazen bir kademe teki yukardadr. Bu -tekrar arz ediyorum- ahsi deerlendirmeme gre ok nemsenmemesi cizane arz etmeye niyetli olduum bir husus, onu orada keselim. Sizin deindiiniz, yuvarlak masa konferans dediiniz husus, zannediyorum ki, 15 Ekim 1961 tarihinde yaplan 1961 seiminin ardndan, Millet Meclisinde Cumhuriyet Halk Partisinin sandalyesi fazlayd, Cumhuriyet Senatosunda Adalet Partisi ve Yeni Trkiye Partisinin birlikte sandalyesi yine fazlayd, o ciddi bir gerilim yaratt. Trk Silahl Kuvvetler Birlii diye bir birlik oluturuldu. Keke bu Komisyon, keke bu Aratrma Komisyonu Trk Silahl Kuvvetler Birlii meselesinin de iine girse, o gerekleri de ortaya karsa. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bakyoruz evet, bakyoruz Sayn Eki.

OSMAN OKTAY EK Trk Silahl Kuvvetleri Birlii 15 idam, 15ini de tasdik edeceksiniz. diye bu Meclis binasn sard. Mill Birlik Komitesi yeleri, pazarlkla, tehditlere aldr etmeyerek vesaire onu 3e indirdi. Byle gerekleri var bu Trkiye'nin tarihinin. Trk Silahl Kuvvetleri Birlii siyasi iktidar sivil otoriteye vermeye kar olan askerlerin -bunlar kt ak olarak- protokoller imzalayp batan sona idareye el koyma kararlln ortaya koyan bir hareketti. te, o Trk Silahl Kuvvetleri Birliinin mdahalesine msaade etmemek iin Cemal Grsel -merhum- zm olarak siyasi partilerin liderlerini bir araya getiren bir yuvarlak masa konferans toplad. Szn ettiiniz konferans o olmak gerekir. YAAR KARAYEL (Kayseri) Sayn Eki, affedersiniz, araya girmek deil de isimlendirebilirseniz eer hafzanzda varsa kaytlara girmesi asndan nemlidir diye durumu. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bu Silahl Kuvvetler Birliiyle alakal. YAAR KARAYEL (Kayseri) Onlar isimlendirme imknnz varsa. OSMAN OKTAY EK Tabii tabii, arz ettiim gibi bu Meclis Ktphanesindeki koleksiyonlarda da var. Hatrladm benim Cevdet Sunayn imzas vardr orada, kara kuvvetleri komutannn imzas vardr, orada albaylara kadar bir sr, birok -balayn yani kmsyor anlamnda bir ifade etmek istemiyorum, kimseye saygszlk etmem istemem ama- pek ok subayn imzas var, koleksiyonlarda var burada Meclis Ktphanesinde, hepsi duruyor, ak, ka kere yazld. Onun iin yani ben Tek tek u anda isim saymama lzum yok, zaten koleksiyonlar sylyor. demek istiyorum. Bu sivil idareye iktidarn devredilmesini engelleme amal o hareket olunca Grsel, tabii, smet Paann da desteini alarak sivil otoriteye devri iin zm bulma amacyla szn ettiiniz yuvarlak masa konferans diye benim de hatrmda kalan toplanty dzenledi. Oradan bir mutabakat metni kt, o mutabakat metni ardndan sizin szn ettiiniz gibi basn da hani izgiye oturtalm tr bir toplant yapld diyorsunuz, hatrlamyorum, hibir fikrim yok. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Ve yani bu var, kaytlarda da var. OSMAN OKTAY EK Hibir fikrim yok benim yani hafzamdan da km olabilir. Bilmiyorum, yapld da birileri, patronlar katld, olabilir, bilmiyorum. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Mill Birlik Komitesi yeleri tarafndan yaplyor Sayn Eki bu. Tabii, dieriyle bu olay OSMAN OKTAY EK Efendim, Mill Birlik Komitesi bitti o tarihte.

CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Yok hayr Sayn Eki. OSMAN OKTAY EK Efendim, 15 Ekim 1961 gn Mill Birlik Komitesi bitti. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bu toplantnn yapld tarihte OSMAN OKTAY EK Daha sonra o. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bu toplant 17 Austosta yaplyor, bahsetmi olduum toplant, daha sonrasnda da Yine, burada, hatta Milliyet gazetesinin 18 Austos 1961 tarihli nshasnda da var, oradan alnt yaplarak bunu sunuyorum size. OSMAN OKTAY EK Bu benim bilmediim bir toplant olacak o zaman. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) nk orada ok nemli bir toplant, Yassada kararlarnn tartma konusu yaplmamas gibi bir ey de kyor ve basna da Bunu yapmayn. diyor. OSMAN OKTAY EK Benim bildiim bir eyden sz etmiyorsunuz. Bendeniz o srada Kurucu Meclis yesiydim, basnn iinde deildim, burada Bakanlk Divannda Ktip ye olarak grev yapan Kurucu Meclisin yesiydim. Basnn byle bir toplants yapm ben iinde deilim, bilmiyorum olabilirim ama benim bildiim 15 Ekim 1961 seiminden sonra Trk Silahl Kuvvetleri Birlii dediim cunta hareketinin istediine engel olup rejimi yerine, izgisine oturtma amacyla yaplan toplantdr. Onu, dierini ben zaten ben gazeteci olmadm iin, yani bilfiil gazetecilik yapmadm iin o tarihte, herhlde bilmediim bir eyden sz ediyorsunuz. Yine, Trk Silahl Kuvvetleri birliinin o sradaki rgtlenmi olmasndan kaynaklanan bir toplant, bir yerde yaplm ise ona bir ey diyemem. Bildiimi, ben bilginize sunuyorum. O dier darbeler ncesinde Medya yle yayn yapyor, byle yayn yapyor, birileri bize talimat veriyor Ben hayatm boyunca bana talimat verebilecek bir babayiitle henz karlamadm, onu batan bilginize sunaym, patronlarm dahil bu konuda, onu da bilginize sunaym. Yani, bana, grevimi ben becerebildiim kadar yaptm, bedelini de dedim. Her zaman bunu byle yaptm. Tavsiyedir, ricadr ona benzer eyler Onun da iki tane rnei yeri gelirse bilginize sunarm. Talimat hibir zaman Askerden maskerden, sivil otoriteden, sivil olmayan otoriteden, undan bundan, ruhanisinden, bilmem nesinden, hibirinden bir talimat alarak, tm hayatm boyunca gazetecilik yapmadm. Onu batan dikkatinize sunuyorum. Bakalar alm mdr? Bilmiyorum. Patronlar dzeyinde bir ey olmu mudur? Bilmiyorum.

Bitti efendim. BAKAN Evet teekkr ederim. zcan Yenieri Bey, buyurun ltfen. ZCAN YENER (Ankara) Evet. Sayn Eki, tekrar ho geldiniz. OSMAN OKTAY EK Sa olun Hocam. ZCAN YENER (Ankara) Siz tabii, bu darbeleri bilfiil gzlemi, izlemi, kimi zaman da sonular itibariyle baz organlarda yer alm bir insansnz. Onun iin, sizden bu konuda ok nemli katklar ortaya karacamz ben ahsen dnyorum. OSMAN OKTAY EK Sa olun efendim. ZCAN YENER (Ankara) Ama imdi, yani biz unu yapyoruz genelde; teknik anlamda ne oldu? O dnem, u yaz niye yazld? Ya da ite, bunun darbe edilen srece etkisi nedir? eklinde sorular soruluyor. Ben unu syleyeyim: Trkiyede darbeler kadar yanl anlatlm, alklanm, kutsanm, vlm, lanetlenmi, taraftar olunmu ve kar klm bir sosyal olgu daha yok ve herkesin bir biimde, ya yannda ya da karsnda olduu byle bir olguyu, tarafsz ve gereklere uygun bir biimde ortaya koymann her eyden ok daha fazla zor olduunu dnyorum. imdi, olan ile olmas lazm gelen, olgu ile alg arasndaki farkllk bizi darbe gibi can alc bir sorunu alglamakta sknt yaratyor. Darbe ve muhtra, ncesinde ya da sonrasnda kan dklmesi -ncesinde, srasnda ve sonrasnda- idamlarn olmas, olguyu anlamada ve anlamlandrmada sknt yaratmaktadr. Yani, sonuta soumam yaralar, hlen sakinlememi duygularn ve dinmemi fkelerin etkisi altnda olan biteni aklamak ok daha zor. Onun iin ben yle bir eyin zellikle sizden cevabn almaya alacam: imdi, 1947de 48de bir bakld zaman, seimler olmu, bu seimler -46 seimlerinden bahsediyorum- ok partili sisteme geilmi, geildii sylenmi fakat, bu seimler srasnda ciddi bir biimde hileler, entrikalar ve yanllklar yapld ifade edilmi. Bunun zerine, o dnem askerden bir grup -bu Cemal Yldrmn banda olduu bir grup- o dnemin Geliboluda grevli olan, zannediyorum Korgeneral Fahri Belen Paaya giderler ve Fahri Belen Paaya derler ki: Paam seimler yaklayor, Halk Partisi, aralarndaki baz drst ve iyi niyetli kimselere ramen nasl olsa 1946daki oyunu tekrarlayacaklar, iktidar muhalefete brakmayacaklar, Trkiye byle bir rezalete ikinci defa sahne olmamal, buna msaade

etmeyelim, daha evvel harekete geip nleyelim. Yani bir nevi, Fahri Belen Paaya bizim liderliimizi yapn, biz mevcut nn Hkmetine kar bir harekete geip, onu szm onasisteme uymaya zorlayalm, demokratik sisteme uygun hle getirsin diyorlar. imdi, 1957de 58de de ayn ey oluyor. Bu grup, ilgintir, sonra Celal Bayar ile gryor, bunlardan Fahri Belen Paa biliyorsunuz Bayndrlk Bakan oluyor Seyfi Kurtbekde yine bu askerlerden birisi- Celal Bayarn listesinden Milletvekili oluyor, oda bir baka Bakanla OSMAN OKTAY EK Mill Savunma Bakan oldu. ZCAN YENER (Ankara) Evet Mill Savunma Bakan. imdi, buraya bir baktmz zaman, aslnda bizim sorunumuz tarihsel ve sosyolojik bir sorun, idari bir sorun. Biraz nce halaskarandan bahsettiniz konumanzn giriinde. O gnden gelen bir gelenek var Trkiyede, ite, kebanda adam sallandrarak sorun zmek ya da ite 3-5 kiiyi cezalandrarak problemi halletmek gibi bir, genlere ilemi, idari mekanizmalardaki kiilere yansm bir alg ve anlay sz konusu. Bu alg, demokratik kltrn olumasnda skt yaratyor bu bir. kincisi: Acaba Sorum u: ok partili sistemin iktidar ve muhalefet ilikileri konusundaki yetersizlikler bu 27 Mays 60 darbesinin nemli nedenlerinden birisi sayabilir miyiz? OSMAN OKTAY EK Hocam bu mu sorunuz? ZCAN YENER (Ankara) Evet, soru bu. OSMAN OKTAY EK nce, izin verirseniz u Cemal Yldrm meselesine deineyim. Cemal Yldrm 1950li yllarn ortalarnda Yarbayd. Sonra Paa olmadn biliyorum. Mill Savunma Bakanlnn veya Genelkurmay Bakanlnn Temsil Brosu diye bir halkla ilikiler brosu var, fevkalade aktif bir birimiydi. Hatta, gazeteciler yedek subay olunca o tarihlerde, doruca oraya alnrd halkla ilikiler asndan ie yarasnlar diye. Orhan Birgit gelip konumad deil mi Komisyonda? ZCAN YENER (Ankara) Konutu. OSMAN OKTAY EK Konutu mu, o mesela orada askerlik yapt, Erol Simavi orada askerlik yapt falan Cemal Yldrm, 1946-50 arasnda herhangi bir ekilde bir darbe teebbsnn veya Fahri Belen Paa ile herhangi bir temasta bulunup da tavsiyede bulunacak bir konumun

adam olduunu zannetmiyorum. 1956, 57 veya bekli de 58 ylnda tarih daha ok net deilim- Kurmay Binba Samet Kuu tarafndan -ilgilere diyeyim- resmi makamlara bir ihbarda bulunuldu: Bir asker cunta Demokrat Parti iktidarn, Adnan Beyin Hkmetini darbeyle indirmek amacyla alyor. diye. Samet Kuunun ihbar zerine Cemal Yldrm dahil -yanl hatrlamyorsam- 7-8 subay tutukland, yargland ve beraat ettiler. Samet Kuuda onlara iftira ettii iddiasyla yargland, o mahkm oldu. Vicdanen sorarsanz, Samet Kuunun dediinde bir gereklik pay vard diye dnrm hl. Ama yllar geti 3040-50 yl geti neredeyse, bu olay byle kapand. Cemal Yldrmn buyurduunuz tarihte, 1946-50 arasnda rtbesinin ok ok stemen, yzba olacan tahmin ediyorum. Fahri Belen Paa Bakanlk yapt haklsnz, hangi Bakanlk onu hatrlayamyorum ama aralarnda byle bir konuma gemesi iin zemin olduunu dahi dnmyorum. undan dolay, 1946 seiminde buyurduunuz gibi kirlilikler vardr ama o dnemin ktidar bundan hemen ders almtr. smet Paa, Meclisteki, kinci Byk Millet Meclisi var ya, ana bina, bundan nceki, o binaya 46 seiminden sonra yaplan Cumhurbakanl seimi ardndan Meclisin al treninde konuma yapmak iin gittii zaman Meclisin ana kapsndan giremedi, arka kapdan girdi. Niye? nk, seimlerdeki hile yznden, biriken tepki yznden bir rahatszlk domasn diye yle bir tedbirle aldlar. Ama smet Paa 46 seimlerinin kirliliinden ok byk zdrap duydu, muazzepe ok. O yzden seim sistemini biran nce dzeltme ve iktidar kazanan ellere, temiz seimle kazanan ellere teslim etme talimatn vererek Seim Kanunun kmasn salad. 1950 seimlerinden hemen nceki kanundan sz ediyorum, ekseriyet sistemini ve gizli oy ak tasnif usln getiren yasadan sz ediyorum. smet Paann o tarihteki tavr ki bir numaral isimdi, demokratik sisteme doru Trkiyeyi gtrmeydi. Hatta, 1950li yllarda bir gn, smet Paaya rahmetli Adnan Menderes krsden, sen dk Mill ef deil misin? Dnk faist lider deimlisin? Manasnda ar bir laf ettii zaman smet Paa kalkt, gitti dedi ki Ben o tarihten bu lkeyi demokrasiye getirdim, siz buradan nereye gtryorsunuz onu hesap edin. Gerekten olaylarn seyri budur, o tarihte smet Paaya herhangi bir ekilde O iktidar vermez, onu siyasi demokratik sistemin izgisinde tutalm. diye birisinin gidebileceini veya o amala ZCAN YENER (Ankara) smet Paaya deil, Fahri Belen Paaya OSMAN OKTAY EK Fahri Paaya gidip de bunu talep edebileceklerini sanmyorum. ZCAN YENER (Ankara) imdi, bu Abdi peki ile mer Coarn

OSMAN OKTAY EK mer Sami Coarn ZCAN YENER (ANKARA) Evet, mer Sami Coarn ihtilalin Yz kitabnda var, birok kaynakta da var. Bu, eyle oradan sabit, onun da tesinde zaten Emin Aytekin de 1949 ylnda kendisine benzer bir teklifte bulunduunu sylyor. O da diyor ki ubat aynda 49un ki Kurmay Binbann beni beklediini grdm, yanma sokularak Seninle zel konumak istiyoruz dediler, genel siyasi durumdan bahsettiler, gelecein karanlk olduunu smet Paann 50 seimlerinde de 46 olaylarn tekrar ederek mill iradenin tecellisine imkn vermeyeceini sylediler. Demokrat Partinin tutumunu, yeni seimlerle elde edecei neticeye koruma azmini belirttiler. Bu suretle sz, memleketin bir karde kavgasna srklenecei noktasna getirdiler. te bu ekilde, ordu yeni bir gne ve sorumluluk altna girmekteydi ve tutuma mani olacak bir hazrla balamak zaman gelmiti. Kendileri, ordu ierisinde tekilat kurmaktaydlar, beni de bu tekilata almay mnasip gryorlard. diyor. Yani o zaman byle bir hazrln Anlatyorlar, bunlarn anlattklar ne kadar doru, yanl kukusuz tartlr ama unu vurgulamak iin ifade ettim, yani o dnemde meydana gelen hadiseler sanki bir sre sonra iktidara kim gelirse gelsin ondan sonra gelene kar da ayn ekilde yaplr. Onun iin darbeler, byle bir partisel mantkla darbeleri deerlendirmek yanltr, darbeler mill bir beladr, demokrasinin belasdr, demokrasi hastaldr diyelim yani olgunlamam demokrasi hastaldr ve dolaysyla, yeri ve zaman geldiinde herkese kar ve her kesime kar yaplyor. kinci sorum efendim, 27 Maysta size gre Amerikann etkisi ve souk artlarn etkisi var mdr? Varsa bize somut baz eyler syleyebilir misiniz? OSMAN OKTAY EK Hocam, ok net bir bilgiye sahip olduumu syleyemem. Amerika Birleik Devletlerinin ak veya gizli destei olmadan Trkiyede darbe yapmann mmkn olduunu zannetmiyorum ama ayrnt bilmiyorum. O gece, saat eyrek geiyordu galiba hatrlarm, rahmetli Alparslan Trkein sesinden darbeyle ilgili bilgileri aldk radyodan. Onun ilk syledii szlerden biri NATOya, CENTOya balyz. szdr. Yani o, yeterince bilgi verebilecek kadar sanyorum nemli bir ifadedir. Tekrar ediyorum: Amerika Birleik Devletlerinin zmni veya ak eyi olmadan, Biz karmayz, yaparsa yapsnlara en azndan msait bir tavr olmadan Trkiyede darbe yaplabileceini zannetmiyorum, yapsan da zaten ay sonra bir bakasyla indirirler diye dnyorum. Maalesef, Trkiye'nin iinde Amerika Birleik Devletlerinin eli fazlasyla vardr, o nedenle buna hayr, hi alakas yoktur diyemem.

BAKAN Evet. Devam ediyorsunuz ZCAN YENER (ANKARA) Son olarak bir ey de unu sormak istiyorum: imdi, bu darbeler tabii siz zellikle yaadnz iin sylyorum- byle bir konjonktrel ey izliyor, yani darbe biimleri. imdi, 27 Mays 1960 tarihinde silahl, daha nceden planlanm, organize edilmi bir ekilde ynetime el koyma eklinde gereklemi. 12 Mart, ideolojik arlkl bir kt, 12 Martlarn ierisindeki blnme sonu itibaryla kendisini dengeledi, bir grup dierini etkisiz hle getirdi ve o da bir muhtrayla OSMAN OKTAY EK Siz yapmayn, biz yapalm. oldu o. ZCAN YENER (ANKARA) Evet, yle oldu. 1980e geldiimizde, 80, tekrar 27 Maysa benzer bir boyutu OSMAN OKTAY EK Kar darbedir ama o. ZCAN YENER (Ankara) Sonra 97ye geldiimizde, 28 ubatta hadiseyi baka bir boyutta gryoruz; o da, aslnda ynetime el koymamak, fakat dolayl artlar yaratarak mevcut iktidar i yapamaz hle getirip, istifaya zorlamak gibi bir yntem uyguladlar. Bir de, son, mehur Bykantn OSMAN OKTAY EK 27 Nisan o ZCAN YENER (Ankara) 27 Nisan Muhtrasnda ise ite, elektronik mdahaleyle, darbeyi bir anlamda ite yeni bir boyut kattlar. imdi, baktmz zaman, gittike, zayflad, yntem deitirdii bir eye, srece doru darbelerin evrildiini gryoruz. Size gre, bundan sonra bu ey gler, diri gler veya buna teebbs edenler bundan sonra neler dnebilirler veya bu darbelerin gei srecinden biz hangi sonucu karabiliriz? OSMAN OKTAY EK Samimi kanaatim Sevgili Hocam, artk Trkiyenin bu darbeler meselesini tarihe gmd eklindedir. yi olmutur; bu bitmitir. Bir daha bu konuyu herhangi birisinin cesaretle zihninden bile geireceini dnmyorum; samimi kanaatim bu. Yani o adan, geldiimiz nokta, darbelerin tarihe gmlmesi asndan geldiimiz nokta dorudur, yerindedir, Trkiyenin gelecei asndan da ok isabetlidir diye dnyorum. ZCAN YENER (Ankara) Teekkr ediyorum. BAKAN Ben teekkr ediyorum. Mehmet eker Bey, buyurun ltfen. MEHMET EKER (Gaziantep) Teekkr ederim Sayn Bakan. Sayn Eki, ho geldiniz.

OSMAN OKTAY EK Teekkr ederim. MEHMET EKER (Gaziantep) Verdiiniz bilgiler iin de teekkr ediyoruz. Tabii, Trkiyenin karanlk dnemleri darbeler. Yz yldr bu lke bunlarla zaman harcyor. Cumhuriyet dneminde de tabii, bizim darbe yapld zaman sadece gz nne alp, dikkate aldmz iin burada tartyoruz ama onun dnda, irili ufakl, sizin de bahsettiiniz gibi her zaman kalkmalar olmutur, mdahaleler olmutur. te, 15 tane insann idam edilmesi iin Meclise bask yaplmtr, kanunlar kartmak iin bask yaplmtr sivil ya da asker pek ok ekilde bunlar yaanmtr. Bunlarn hepsini biliyoruz ama 1950li yllarn banda Aslnda en byk skntmz da unu sylemek istiyorum: Dnyay ekonomik ve sosyopolitik adan iyi tahlil edemediimiz iin bamza da bunlar geliyor. O dnemi iyi tahlil edemiyoruz ve sizin adnza birileri de kp ok iyi tahlil ediyor. te, o zaman Trkiyede, hemen hatrlarsnz 1950li yllarda komnizmle mcadele dernekleri kuruluyor. Komnizmle mcadele dernekleri 1970li yllara geldiimizde Trkiye Fikir Ajans olarak karmza kyor; farkl eyler sylemeye balyorlar. Yine kurucular aa yukar ayn insanlar. Ayn insanlara farkl eyler yaptrtyorlar. te, 1950li yllarda Tahkikat Komisyonlar kuruluyor. Toplumu geren kanunlar, toplumu geren kararlar kartlyor ve bu, bir projeyle yaplyor ve bu projenin altnda, admz gibi emin olduumuz ekilde Amerikann imzas var; nk bunlar o yaptryor. NATOya girdiimiz gnden beri bu lkenin bandan bela maalesef eksik olmuyor. Siz, tam kesin olmamakla beraber ama Amerikann izni olmadan bunlarn olmayacan sylediniz. te, o zaman gladio tm NATO lkelerinde var. Trkiyede komnizmle mcadele dernekleri var ve biz, bu uluslararas gelimeleri ok iyi okuyamadmz iin de darbeler pei peine geliyor. ki eyi sormak istiyorum: Birincisi, btn darbe dnemlerinde yaplanlar, hukukun stnl olan, hukukun stnl olduunu iddia ettiimiz bu lkede maalesef hukukular, yarglar tarafndan yaplmtr. Uygulamalar ok ciddi ekilde darbe dnemlerinde kt ynetilerek, yarg eliyle yaplarak uygulanmtr. te idamlar, bu dnemde Ben olsaydm vermezdim. diyen yarglar var. O dnemdeki ite, idamlar doru deildi, alnan kararlar doru deildi; baskyla yapld. denilmitir ama sonuta yarg eliyle olmutur idamlar da, mahpuslar da, ikenceler de. Pek ok dileke verdik biz 12 Eyll dnemiyle ilgili. Bize ikence yapldn syledik ama ktmz savc bize hakaret etti sonuta. ktmz hkim bize hakaret etti. Yani o dnemi aklayan hukukular ve yarglar vard.

Yarg, her zaman gcn yannda olmutur; buna katlr msnz? Bunu ok merak ediyorum. Bir de, sizin elinizde byle bir bilgi var m? 12 Eyllde 5 bin 400 kii Danma Meclisi yesi olmak iin bavurmu Trkiyede. Bunlarn bir listesi var mdr? Kaytlarnzda var m? Gazetenizde var m? O zaman bunlarla ilgili eer Komisyonumuza gelirse ok memnun oluruz eer kaytlarnzda varsa bu 5 bin 400 kiiyle ilgili. Biz Danma Meclisinde grev almak istiyoruz. demilerdir. Bir de Saffet Solak ismini anmsar msnz? Saffet Solak, komnizmle mcadele derneklerinin kurucusu, kurucu bakan ve daha sonra Mill Nizam Partisinin de kurucusu. OSMAN OKTAY EK Hayr, yani ismin yabanc gelmediini dnyorum ama bildiimi syleyecek kadar zihnimde birikim yok. MEHMET EKER (Gaziantep) Tanmyorsunuz. Peki, o zaman sorumu tekrar netletireyim: O zamanki Komnizmle Mcadele Dernei, sonra 12 Eyll dnemine geldiinde, 12 Eyllden nce Trkiyede yaplan eylemlere baktnzda, ite kontrgerilla, gladio, Trkiye Fikir Ajans gibi, MTin bir brosu olduu sylenen bu ajansn, bunlarn rol nelerdir? 28 ubata geldiimizde faili mehul cinayetler var. Trkiyede ciddi ekilde skntlar yaanyor. Yani hep bunlar tesadf m? Btn bunlar bir el tarafndan, bir organizasyon tarafndan yaplan eyler mi? Burada en nemlisi de, maalesef bizim grdmz u: Siyasilerin de i birlii var. Maalesef siyasilerden de i birlii ierisinde olanlar var. kbal iin olabilir, korkuyla olabilir, demokrasi kltrnn eksikliinden olabilir ama bunlar yaanm ve yaanmaya da devam ediyor. Bu konuda fikrinizi almak istedim. Teekkr ederim. OSMAN OKTAY EK Teekkr ederim Sayn eker. Sondan balayaym; gerekten siyasilerin zaman zaman bu konuda destek verdii Daha ne duruyorsunuz? Zaman gelmedi mi? Daha ka kii lsn? trnden bu darbe heveslilerine telkinlerde bulunduu genellikle bilinen bir husustur. Ahmet, Mehmete syledi. diyecek kadar somut bir rnek veremem ama bu, yaygn bir ekilde, kulaktan kulaa duyulan bir eydir. Hatta 1980, yani 12 Eyll 1980den nce -Bu da kamuoyuna yansd, ak bilgirahmetli bir bykelimiz -o sonra siyaset yapt, sonra bir ara da Dileri Bakanl yapthazrlad anayasa taslan kamuoyuyla paylat; yani bir darbenin eyi

Yine eski yllarda bakanlk yapm bir bilim adammz yaynlad dergide anayasa taslan yaynlad. Yani darbeyi talep eden aydnmz, bilim adammz, siyasetimiz olmutur. Bu, maalesef bir hazin gerektir; bu bir. ki; Danma Meclisi konusunda 5 bin ksur bavurunun olmu olmas mmkn. Bendeniz kendimle ilgili bir hususu bilginize sunaym. O tarihte stanbul Valisi idi Nevzat Ayaz. Nevzat Ayaz bendenize bir gn grmek istediini syledi. Konutuk; Danma Meclisine ye olmam hususunda bir tavsiye yahut teklifte daha doru, ak ifadeyle teklifte bulunmak iin grtn, grme isteini dile getirdi. Dedim ki: ok teekkr ederim. Ben iimden ve konumumdan memnunum. Tatmin oluyorum iimden. Daha nce de Kurucu Meclis yelii yaptm. Kald ki, Kurucu Mecliste biz seilerek gelmitik ve eydi, herhangi bir asker eli olan bir taraf yoktu iin iinde. Bunda dorudan doruya Mill Gvenlik Konseyinin listesinden size isim geliyor; belliydi o. Dedim ki Beni mazur grn, ben girmem. Onu o suretle, kendimle ilgili meseleyi kapattm. Ama birok bavurunun olduuna ilikin bilgi bende de var; rakamsal bir bilgim ve liste yok. Yargnn Trkiyede, tabii rejimde ve hepimizin yaamnda ok ciddi etkisi var ve darbeler dneminde de bu etki ok ok, ok daha fazla artyor; dediiniz ok dorudur. Maalesef Trk siyasetisinin bamsz yarg gereine raz olmas hl mmkn olmad. Siyaset yapmyorum burada, altm yllk gazeteci olarak ve tm itenliimle konuuyorum. Trkiyede yarg, 50 ncesinden de balayarak pin ucunu siyasi iktidarn elinde tutmak doru olur. anlaynn egemen olmas yznden ki, o tarihte bunun savunucusu rahmetli Halil zyrk idi; ok da tannm, bilinen bir hukukudur. Yargtay 1. Bakan idi ve yargnn bamszl konusunda kendisi engel tekil etti diye 50 ncesinden itibaren ok da knanmtr ama sonra Adalet Bakanl yapt Demokrat Parti dneminde. Ksa bir sre yapt; o srada, sanyorum yaptnn yanl olduunu grd. Ksa yapt, zaten ayrld. Demokrat Parti dneminde, ok zgnm ki, yarg tam bir bask arac olarak ama u anlamda, siyasi iktidar kzdran olaylarda kullanld. Genel yarg iin fazla bir ey syleyemem. Geri yargnn bamszl, teminat konusu ok tartld. Rahmetli Osman evki iekda vard, merhum Adnan Beyin ok sevdii bir Adalet Bakanyd. Onun sz o dnemin anlayna damga vuran bir szd: Teminat ve bamszlk yargcn vicdanndadr. dedi. Byle bir palavra olmaz ama rahmetli bunu syledi ve o dnemde de bu sanki geerliymi gibi konuuldu.

Ha Demokrat Parti dneminde en hazin dnem bir medeniye hocas olan Hseyin Avni Gktrk ve Mstear Hadi Tan dneminde yaand. Yarg mahvedildi. htilal oldu yahut darbe oldu; her neyse. Kurucu Meclisin yapmaya alt en nemli ilerden biri, yargnn bamszln gerekletirmek idi. O srada Srr Atalay Yargy tamamen, yarg dnyasn tamamen elden geirelim, byk bir tasfiye yapalm. dedi. BAKAN Sayn Eki, sznz kesmek istemiyorum ama OSMAN OKTAY EK Buyurun efendim, zr dilerim; uzattm m? BAKAN - Zamanmz ok kstl ama git gide OSMAN OKTAY EK Peki, zr dilerim efendim. BAKAN Bir de belki bir hukuku olarak ben de size, meslektanz olarak ok kz ama yargnn bamszl kadar tarafszl kavramnn da birlikte kullanldn ve nemsiz olmadn hatrlatmak isterim. OSMAN OKTAY EK Tabii, tabii, haklsnz. BAKAN Toparlarsanz, 28 ubatla ilgili dnemsel sorulara geleceiz. OSMAN OKTAY EK Haklsnz, yargnn bamszl kadar tarafszl da var; haklsnz, dorudur. BAKAN Bamszl kavram tek kullanlmaz Bat hukuk sistemlerinde; nk sadece bamszlk, babozukluk olarak alglanabilir. Ayn zamanda yanszl, tarafszl ilkesiyle birlikte deerlendirilmesi gerekir diye dnyorum. OSMAN OKTAY EK Sayn Bakan, haklsnz; eksiimi tamamladnz. BAKAN Mdahale etmemeye alyorum ama daha sorular var ve maalesef on be dakikamz var. Bir an nce toparlamanz rica edeceim. OSMAN OKTAY EK Sayn Bakanm, toparlayaym, zr dilerim. Haklsnz, yargnn bamsz olmas kadar, tarafsz olmas da ok nemli bir ilkedir. kisi bir arada olmazsa maalesef her ey ktye gider, tamamen altna imza atacam bir uyarda bulundunuz. Maalesef 12 Eyllden sonra daha kt oldu. zgnm ki, 61-80 arasnda, yarg, kendisine tannan bamszl yeterince deerlendiremedi. Anayasal hakkn iyi kullanamad ve maalesef 12 Eyllden sonraki dneme girdik. Bugnk tabloyu hepimiz bildiimiz iin Siyaset yapyor dersiniz diye ona girmiyorum. AL RIZA ZTRK (Mersin) Niye girmiyorsunuz Sayn Eki? Bugnk tabloya da girin.

OSMAN OKTAY EK
Bugnk tabloya da gireyim o zaman. Bugn btn
yaanm dnemlerin en vahimini yayoruz. diyebilirim. nk 60 ihtilalinde, 60 mdahalesinde yargnn, siyasi yarg kuruldu. Baknz, Birinci Meclisten sonra stiklal mahkemeleri kuruldu ama halkn, genel insann megul olduu genel yargyla oynanmad. Siyasi mahkeme, stiklal Mahkemesi idi. 27 Mays, siyasi mahkeme nitelikli olan Yassaday kurdu, genel yargya dokunmad. ok zgnm ki, iinde bulunduumuz bu dnem genel yargnn enfekte olduu bir dnem ve en vahim dnemdir; bu kadarn syleyeyim, keseyim. BAKAN 28 ubatla karlatrarak bir deerlendirme yaparsanz ok memnun olurum madem hukuki bir deerlendirme istendi. OSMAN OKTAY EK Sayn Bakan, 28 ubat BAKAN 28 ubat dneminde genel yargnn tutumu konusunda da bir deerlendirme yapn. OSMAN OKTAY EK yiydi demiyorum Sayn Bakanm. BAKAN Nasld? OSMAN OKTAY EK 28 ubat dneminde asker dolayl bir ekilde sisteme el koydu.
KNC OTURUM Alma Saati: 13.24 BAKAN: Nimet BA -----0----BAKAN Tekrar ara verdikten sonra yeniden toplantmza kaldmz yerden ve bitirecek, tamamlayacak ekilde devam etmek istiyorum. ncelikle bu komisyonda komisyonun grevlerini ve erevesini izerken zellikle btn siyasi partilerin ortak dorultuda vermi olduklar nergeyi ok nemsediimi ifade ettim. Darbelere ve muhtralara veya demokrasiyi kesintiye uratan srelere her eyden nce hep birlikte siyasi irade olarak ortak bir kar koyu, kategorik bir duru sergilememiz gerektii konusunda hemfikiriz. Burada Tzk erevesi dorultusunda komisyonumuzun ilk kurulduu gnden bu gne kadar Bakan sfatyla demokratik bir ortam oluturup btn siyasi partilerin kendilerini en doru ekilde ifade edebilecekleri ekilde erevesini izerek ve btn kararlar birlikte alarak alma takvimimizi, alt komisyonlarmz, kurulu ekillerini,

inceleme konularn, balklarn belirledik. Sanyorum milletvekilimiz bu toplantlarda bulunmad iin bugn Tzk erevesinde ve aykr bir ynetim tarz sergilediimi ifade etti. Her eyden nce bu slup bu Parlamento ats altna yakan bir slup deildir. Hepimiz her eyden nce birbirimizle konuurken ses tonumuzu ayarlamak konusunda olsun bir nezaket ve hassasiyet gstermemiz gerekir diye dnyorum. Burada deerlendirdiimiz konular bize Genel Kurulun verdii erevedeki konulardr. Genel siyasete yansyacak her trl tartmann cereyan edecei yer Meclis Genel Kuruludur. Meclis Genel Kurulunda ifade edilmesi gereken muhalifi szlerin ve seslerin burada almalarmzn i barmz bozacak ekilde intikal ettirilmesini her eyden nce uygun bulmuyorum ve bu tarzda bir slubun her eyden nce siyasete yakmadn ifade etmek istiyorum. Burada dile getirdiimiz hususlar ve deerlendirmelerimiz en sert ekilde olsa dahi Avrupa nsan Haklar Szlemesinin ifade hrriyeti snrlarnn da izdii erevede canmz actsa da eletiriye hepimiz yksek dzeyde tahammll olmalyz. Bu, demokratik bir tutumdur. Bunu her eyden nce sadece siyasi kimliimle deil hukuku kimliimle de iselletirmi bir insan olduumu dnyorum. Dolaysyla ahsma olarak, ahsma ynlendirilmi tm bu deerlendirmeleri dier tm komisyon yelerimiz tarafndan paylalmyor olmasn her eyden nce bir kazanm olarak gryorum. Elbette yargya ilikin deerlendirmelerimizi yaparken, dnemsel deerlendirmeleri yaparken atlamamamz ve belki de gz ard etmememiz gereken en nemli husus bizim burada incelediimiz dnemler darbe dnemlerinin hukuk sistemleri ve ona ilikin belirleyici unsurlardr. Darbe dnemleri dnda demokratik yollarla seilmi siyasi iktidarlarn denetim mekanizmalarnn hukuksal olarak dierlerine gre daha farkl ilediini hepimiz biliyoruz. Her eyden nce Trkiye Cumhuriyeti Devleti uluslararas hukuk sistemine entegre olmu bir lkedir, evrensel hukuk kurallarn benimsemi bir lkedir. lkemizde yrtlen her trl yarglama, rnek olarak gsterilen Ergenekon davas da buna dahil olmak zere, Ergenekon davas sanklarnn da zaman zaman Avrupa nsan Haklar Mahkemesine kendileriyle ilgili dil yarglanma ilkesi prensibi erevesinde bavurduklarn ve sonularn biliyoruz. lkemiz i hukuk sistemi ierisinde hakkn arayan fakat usul ilemlerin ardndan hlen daha evrensel haklar prensibi anlamnda haklarnn ihlal edildiklerini dnenler olursa evrensel mahkemelerin bireysel bavuru haklar olduunu biliyoruz. Bu bireysel bavurular 2004 ylnda yaplan deiiklikle yarglamann iadesi, i hukukta dorudan uygulanma yetkisi,

eskiden sadece tazmini ynnde karar alnabilirken lkemiz yeniden yarglama hakkn Avrupa nsan Haklar Szlemesindeki ekincesini kaldrmak suretiyle tanm bir lkedir. Dolaysyla bugnk yarglamalar deerlendirirken hazrlk tahkikatnn gizlilii prensibi hakikaten insan haklar balamnda son derece nemlidir, bir hukuku olarak buna ok titizlik gsteren biriyim. Kendi yrttm zamanda davalarda -ki buna 28 ubat dahildir- o dnemde de inanlmaz derecede ihlaller vard ve biz hakkmz hukuk yoluyla aramaya alyorduk. hukuk kurallar erevesi ierisinde ret de edilse taleplerimiz, kabul de edilse yine bavuracamz yer yce adalet sistemimizdi. hlal eden bugnk koullarda da bugn baktmz zaman rneklediimiz tm olaylarda sizlerin de rnekleriniz hazrlk tahkikatnn gizlilii ilkesini ihlal eden herkesin yarglandn, basn mensuplarnn da hkm giydiini de hatrlatma isterim bu hususta, buna Ergenekon davas da dahil. Dolaysyla hl yarglamas devam edenler de var. Yargya ilikin eletirilerimiz elbette olabilir ama darbe dnemiyle demokratik yolla seilmi iktidarlar karlatrmann ok da her eyden nce dil bir deerlendirme olmadn dnyorum. Burada bir kez daha altn izmek istiyorum ki, biz belli bir dnemi, belli bir konuyu aratryoruz. Genel siyasi tartmalarn uzanda tutmaya alyoruz. Demokratik ortammz ve i barmz salamak adna bunlar yapyoruz. Biraz nce yaananlar adna akas adna akas sylenecek ok sz var. Elbette ki milletvekilimiz Tzke aykr, ihlal eden tutumlarmz olduunu dnyorsa bununla ilgili bavurularda bulunabilir. Benim kendisini istifaya davet etmek deil, Tzke aykr olarak kurulmu bir Komisyondur bunlarn yarglamas devam ediyor itirazn ilk gn dile getirmitir. Dolaysyla Tzke aykr kurulduu dnlen bir Komisyonda ye olarak bulunmann her eyden nce kendi takdirine ait olmak zere, istifa etmesinin de bu anlamda belki daha doru bir duru sergilemi olacana inandm iin ifade ettiim bir eydir. Ayrca, ahsi meselelerde yani bir meselenin ahsiletirilmek suretiyle kiiler zerinde ahsi deerlendirmelere gidilmesi, meselenin maalesef hem tartma boyutu asndan hem de Meclisin vakarna uygun olmadn dnyorum. Bu dorultuda maalesef sorulacak belki de sorularmz da vard ama toplantnn bu ekilde kesintiye uram olmasndan dolay her eyden nce Komisyon Bakan sfatyla zgn olduumu ifade ediyorum, size de son szlerinizi sylemek zere son kez sz veriyorum ve toplanty kapatacam. Teekkr ederim. DRS AHN (ankr) Bir ey syleyebilir miyim?

BAKAN Bir ey ilave etmek istiyor. DRS AHN (ankr) ok zr diliyorum Oktay Bey, demin ok gzel bir vurgu yapmtnz, biz onun zapta gemesi adna lkemizdeki darbelerin ve darbeye teebbslerin sonunun geldii kanaatindeyiz, bundan sonra bunlara kalklmayacan umuyorum. dediniz, buna dair de biz bir not aldk, bununla alakal da somut rnekler verebilirseniz Bu kanya sizi gtren gelimeler neler olmutur, bundan sonra olmamas iin neler yapmalyz? Bunlar da bu toparlama ierisinde naklederseniz hem kaytlara gemi olur hem de biz de istifade etmi oluruz. OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Teekkr ederim. DRS AHN (ankr) Ben teekkr ediyorum. YAAR KARAYEL (Kayseri) - Bir ey de ben arz edeyim. Yaar Karayel benim ismim Kayseri Milletvekiliyim. Daha nce dediniz ki: Trk Silahl Kuvvetler Birlii yani 60 htilaliyle ilgili o dnemde idamlarla ilgili pazarlk yapld, tutanaklar var bunlarn. dediniz. Bu tutanaklarn ierisinde bu aslan 3 babakan ve 2 tane bakannn tutanakta isimleri var myd? OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Sayn Karayel, onu da ilave ederek yant vereyim. YAAR KARAYEL (Kayseri) - Evet buyurun efendim. OSMAN OKTAY EK (stanbul) - nce izin verirseniz daha nce ki aklamamda eksik braklm iki noktay tamamlayaym, ondan sonra da hem Sayn ahinin hem de zatalinizin sorularna yant vermeye alaym. Birincisi, Sayn Yenieri, zcan Yenierinin sorusunda 1946-50 arasnda smet Paann herhangi bir ekilde iktidar brakmama eilimi sz konusu olursa meseleye el koyacak ekilde General Fahri Belenle Cemal Yldrm arasnda bir konuma getiine ilikin szleri vard, sonra kaynak da ifade etti Emin Aytekinden vesaireden. Tabii, o dnemde kimin ne yaptn bilecek durumda deilim, sadece kanaatimi arz ettim ve dedim ki: 46 olayndan smet Paa ok azap duymutur ve 50ye doru da olabildii kadar rejimi demokratik sistemin iyi ileyecei ekilde yerine oturtmak amal admlar atmtr, attrmtr. emsettin Gnaltayn babakan olmas bunun gereklerinden biridir mesela ve o tarihte gen milletvekillerinin, gen politikaclarn emsettin Gnaltay gibi ok artk yalanm politikacnn kabinesine girmesini salamas da onun sonucudur.

unu ifade etmek istiyorum: 1950de 14 Mays seimi yapld zaman hem Demokrat Parti ileri gelenleri hem de genel kamuoyu Demokrat Partinin bir miktar gleneceini fakat Cumhuriyet Halk Partisinin iktidarda kalacan dnyor ve bekliyordu. Nitekim o gece ankaya Kknde yaananlar daha sonra kamuoyuna yansd. ok yaygn bir ekilde ifade edilen husus udur, tabii tan deilim, Abdurrahman Nafiz Grman -o tarihin Genelkurmay Bakan- seim sonularnn belli olduunu grnce yani iktidarn artk Demokrat Partiye kaydn grnce Cumhurbakan smet nnye Paam, msaade ederseniz buna biz mdahale edelim anlamnda tabii kelimeleri bulmak ve aynen ifade etmek mmkn deil, bir talep veya bir arzda bulunduu ok yaygn olarak ifade edilmitir. Daha sonra Abdurrahman Nafiz Grman Byle bir ey olmadn ifade etti diye hatrlyorum. Fakat yaygn kan odur ki smet Paaya byle bir talep gelmitir, o da: Hayr, mill iradenin gerei neyse o yaplacaktr. demitir. Nitekim 15 Mays 1950 gn hemen, seim sonular aklanr aklanmaz, belli olur olmaz nn, ok net hatrlyorum -o tarihte lise rencisiydim- ama ok net hatrlyorum Demokrat Parti ktidarna Hemen iktidar, hkmeti devretmeye hazr olduklarn kamuoyu nnde ilan etti. Fakat Demokrat Parti bir hafta sre istedi, bu iktidar devralabilmek iin. Nitekim hatrladm 22 Mays filandr, cumhurbakan seilmesi ve hkmetin kurulmas. Yani o dneme ilikin resmi hatrlamak isteyenler, doru izgilere bakarlarsa iyi olur diye bunu ifade etmek gereini duydum. kincisi, Sayn Bakann sanyorum- yahut Sayn ekerin szlerinde vard: Tahkikatn, zellikle Ergenekon davasndan sonraki dnemde tahkikatn gizliliini ihlal eden Szlerimi tamamlamak amacyla sylyorum. Bu, o kadar ok ar ihlallere yol at ki ktidarnz yani Adalet ve Kalknma Partisi ktidar 3 numaral torba yasayla adli sistemi -bir kanaate gre daha iyi iler hle getirecei ileri srlen yasa ile- o szn ettiim ar ihlallerden doan 4 bin ksur davay ortadan kaldracak hkm koydu yasa tasarsna ancak onunla ortadan kaldrlabildi. Bu, ihlallerin ne kadar yaygn, ne kadar ar olduunu ortaya koyan rnektir diye kayda gesin istedim. Sayn Bakann ifade ettikleri gibi dorudur, zaman zaman hkm verilmi olaylar da vardr, hakldr Sayn Bakan ama ok byk ounluk maalesef kamuoyunu siyasi iktidarn, bugnk siyasi iktidarn arzu ettii dorultuda oluturma amal ve maksatl yaynlardan ibarettir, o da tahkikatn gizlilii ilkesinin ihlalinden kaynaklanr. Bunlar, Sayn Bakan kayda gesin diye arz ettim. BAKAN Sayn Eki, ok hzl bir ekilde tamamlarsanz son bir cmlenizi alalm ltfen.

OSMAN OKTAY EK (stanbul) Son bir Arz ediyorum. Ksa tutmaya alacam. Sayn ahin Darbeler dnemi niin artk gmlmtr? diye sordular. Baknz, Sultan Abdlazizden alp bugne gelebilirsiniz. Ta o tarihten itibaren srece bakarsanz giderek metotlarn deimekte olduunu ve yumuamakta olduunu da grrsnz. Bu neyi ifade eder? Bu, toplumun artk darbelere tahammlnn kaba, ar, baltayla olayn stne girer gibi darbe yapma geleneinin toplumdan tepki grmesinin ve toplumdaki olgunlamann getirdii bir sonutur. Nitekim en son hatrladmz kiminin darbe dedii, kiminin elektronik darbe dedii, e-darbe dedii 27 Nisana gelince bakyoruz ki artk nternete kadar inmi darbe metodu. Bu, zaten lmn geldiini gsteren bir gelimedir, yani darbeciliin ldnn bir somut rneidir. Ben bunu daha ok toplumdaki gelimeye, iletiimin yaygnlamasna ve demokrasinin hakikaten artk kuaklarn iliklerine, genlerine kadar ilemi olmasna balyorum. O nedenle darbenin, darbeciliin artk ldn dnyorum. Sayn Karayelin bir sorusu vard. YAAR KARAYEL (Kayseri) - Trk Silahl Kuvvetleri Birlii ile yaplan bu anlama veya mzakereler sonunda yani idam edilecekler oktu OSMAN OKTAY EK (stanbul) Efendim, ben zabttan sz etmedim. Sanyorum ki azmdan zabt kelimesi kmad, yani buna ilikin bir zabttan sz etmedim. YAAR KARAYEL (Kayseri) - Mutabakat OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Muhtemelen Mill Birlik Komitesinin gizli zabtlarnda bu olabilir. O, ak m deil mi onu bilemiyorum ama gizli zabtlarda olabilir nk o tarihte Kurucu Mecliste yleydi -bazlar esip savuruyor 15 kiinin idam konusunda biz de oy kullanmz da vesaireymi vesaireymi alakas yok- 157 sayl Yasa Yassada Mahkemelerinden verilecek kararlar arasnda idam karsa bunu onaylama veya reddetme yetkisini Milli Birlik Komitesine vermiti. Bu, Kurucu Meclisin tekiline ilikin 157 sayl Yasa. O nedenle zaten Temsilciler Meclisi kanadnn yani benim yesi olduum kanadn olayla ilikisi yoktu. Geriye 23 yeli Mill Birlik Komitesi kalyordu. Mill Birlik Komitesi de tabii bu meseleyi gizli oturumunda tartt. O yzden elimde bir zabt olduunu, Sayn Karayel, syleme ansna sahip deilim ama bu yaygn olarak bilinen bir husustur. Bir de hakkn teslim etmek iin nk belli bir siyasi gelenekten gelenler, smet Paann hakkn yeme konusunda ok itahllardr, o yzden hakkn teslim etme ihtiyacn zaman zaman duyarm. damlar olmasn diye yrtnd smet Paa ama derdini anlatamad. Rahmetli Ekrem Acuner

smet Paay huzurundan kovmutur. Sz u: Yapmayn, bundan sadece kahraman yaratrsnz, rejime zarar verirsiniz, hibir ekilde faydas yoktur. dam etmeyin, idam onaylamayn. demek iin Ekrem Acunere O tarihte Mill Birlik Komitesinin Genel Sekreteri sfatn tayordu, dnerli bir sistemleri vard. Mill Birlik Komitesi Genel Sekreteri Ekrem Acuner, Paam, artk senin iktidarn, dnemin deil, msaade edersen bu ilere biz karar vereceiz, bu ilere siz karmayn. diyerek grmeyi bitirmitir. Yani Paaya yaplan muamele hakaret niteliinde ar bir muameledir. Demek istediim u: Hakkn yememek iin kaytlara gesin diye arz ediyorum. Benim sizlere arz edeceim budur. Sayn Bakan, sabrnz suistimal etimse balayn. ENVER YILMAZ (stanbul) - Oktay Bey, hafzanza olan takdire ayanlm belirtmek isterim. OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Teekkr ederim. ENVER YILMAZ (stanbul) - Yaklak elli, elli be yl ncesini dnm bugnm gibi rahat bir ekilde anlatabiliyorsunuz. OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Tarihleriyle syleyebilirim, dorudur. ENVER YILMAZ (stanbul) - Darbe sonras, 60 sonras nc gazetesinde -rahmetli Alparslan Trkee yaknlyla bilinen nc gazetesinde de- yazlar yazdnz ya da ne kadar sreli yazdnz? OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Ka dakikanz var Sayn Ylmaz? ENVER YILMAZ (stanbul) - ok uzun olmamak kaydyla. O sreci bir deerlendirir misiniz? Ben rendiimde biraz tuhafma gitti. Bir deerlendirirseniz Buyurun. OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Hemen anlataym efendim. imdi, ben az nce arz ettim. Dedim ki: 30 haziran 1960 gn ben terhis oldum, yedek subaym. -fakat Adnan Bey dneminde Dnya gazetesinin Ankara Temsilcisiyim. Biz savar gibi gazetecilik yapyorduk, bu da doru bir ey deildi.- Terhis olacam zaman haziran aynn son bir aylk iznimi aldm, gittim stanbula. Bedii Faik Beye dedim ki, 13 haziran 1960 gn, kendisine dedim ki: Bedii Bey, artk Adnan Bey yok, Demokrat Parti gitti. Yeni bir dnem balyor, biz de gazetecilik yapalm. Ne demek istiyorsun sen? dedi. Dedim ki: Savar gibi yaptk bu ii, bu, gazetecilik deildi, benim anlayma, iime sinen bir dnem deildi. Onun iin izin verin, bizim Ankara brosunun bandaym ben birka muhabir alalm da iimizi adam gibi doru drst yapalm, bunu anlatmaya alyorum. Git git kardeim

kendi bronun bandasn, sana kimse bir ey mi syledi. dedi. Onun zerine istifam sekreteri Trkan Hanma braktm, trene atladm, Ankaraya geldim. sizdim yani 13 Hazirandan sonra gazetecilikle bam o anlamda kesilmiti, ile bam kesilmiti. Ankara Gazeteciler Cemiyetinin o srada bir genel kurulu oldu, Genel Sekreteri oldum. Arkasndan isiz olduum dnemde ben de kendime i aryorum. Dediler ki rahmetli Ziya Tansu -ka diye bir ajans vard, iktisadi haberler ajans filan gibi bir ey- o, bir gazete karacakm. Ziya Tansu, ok iyi bir adamm sonra tandm ama o tarihte aramzdaki hli pek de yle makbul bir isim gibi alglanmazd. Ben dedim ki: Beni ilgilendirmez. filan. Derken aradan zaman geti, Ziya Tansu beni arad ve i teklif etti Kendisine teekkr ettim. -biraz da kabaca davrandm iin hl zgnmdr- ama sonra o srar edince Yeni Haber gazetesi diye bir gazete kurmakta olduunu rendim ve zaten isiz olduum iin Peki. dedim, girdim. Baka arkadalar da bize katlmaya davet ettik, 28 gen gazeteci Ziya Tansunun patronluunda gazetenin kurulmas aamasna geldik. O srada duyduk ki Mill Birlik Komitesinde bir kavga km. Kavgada ne olmu? Biz artk yola kmz, gazeteyi hazrlyoruz. Mill Birlik Komitesi yeleri Alparslan Trkee demiler ki: Biz buraya geldik, gideceiz. Bu gazeteyle ne iin var senin, niye sen gazete karyorsun? O, Ben kartmyorum. demi Hayr, kartyorsun kartmyorsun derken, demiler ki: Peki, senin einin ismine imtiyaza alnm, Muazzez Hanmn ismine -Mukadder veya Muazzez- imtiyaza alnm bu ne? Onun zerine bu, Ziya Tansuya dnm demi ki Kardeim; ben youm. Yap Kredinin kurucusu rahmetli Kazm Takent meer ihtilale destek vermek iin 350 bin lira kredi ayrm, 7 hisseye blm, bu ellier bin liray da tekilere sylerim 350 bin lirayla gazeteyi kurmaya karar vermiler. Bunun zerine Alparslan Trke ekilince Ziya Tansu dedi ki: Ben, artk youm. Biz dedik ki: Bir dakika, 28 adam kt yola -hadi ben isizdim ama birok adam da istifa etti geldi- nasl yoksun olmaz byle ey, karacaz gazeteyi. Onun zerine nc diye bir imtiyaz ald, nc gazetesi kt. Bir sre sonra Alparslan Trkele aralarnda ilikinin devam ettiini fark ettik biz. Nitekim imzasz yazlar geliyordu nc imzal, biz bakyoruz gazetede ertesi gn km. Bunlara biz mani olmaya altk, arada ihtilaf kt. Ben, araln sonunda Kurucu Meclis seimlerine katlmak iin istifa ettim. Gazete 26 austos 1960 gn kt. 26 Aralk filan tarihinde de ben dedim ki: Bu ite ben youm, ayrlyorum. Olay bu. ENVER YILMAZ (stanbul) Tamam, teekkr ederiz. BAKAN ok teekkr ediyoruz sa olun. OSMAN OKTAY EK (stanbul) - Rica ederim. Kapanma Saati: 13.48

Oktay Eksi

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Oktay Eksi

Загружено:

Авторское право:

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Bugnk tabloya da gireyim o zaman. Bugn btn

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Вам также может понравиться