WSPCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE

System polityczny to cao organw pastwowych, partii politycznych, organizacji i grup spoecznych uczestniczcych w dziaaniach politycznych w obrbie pastwa oraz zasad i ogl zasad i norm regulujcych wzajemne stosunki midzy nimi. System polityczny zawiera wszystko to co skada si na ycie polityczne spoeczestwa. Na system polityczny skadaj si trzy elementy: 1. Idee i wartoci polityczne, ktre s w danym spoeczestwie szanowane, stosowane i przestrzegane. Wartoci te przewanie znajduj si w konstytucji np. w konstytucji RP. Wartoci pastw demokratycznych jest idea ludowadztwa, idea pastwa prawa, idea rwnoci spoecznej, idea jednoci lub podziau wadzy. Idee s fundamentem ycia politycznego pastwa. 2. Instytucje i organizacje polityczne -wszystkie organizacje majce charakter polityczny, biorce udzia w yciu politycznym: o partie polityczne, o zwizki zawodowe (zwizki zawodowe s polityczne poniewa wywieraj wpyw na partie). o najwiksz przymusow organizacj polityczn jest pastwo. Za ich pomoc spoeczestwo uczestniczy w yciu politycznym poniewa jest organizowane przez te organizacje. 3. Normy polityczne - czyli normy, ktre obowizuj w yciu politycznym. Do norm politycznych zalicza si: o cz norm ustanowionych przez pastwo (nie wszystkie normy ustanawiane s polityczne), o normy, ktrymi kieruj si organy polityczne np. statuty czy regulaminy wyaniania kandydatw do wyborw, o normy ycia zwyczajowego. System AUTORYTARNY Cechami wsplnymi pastw autorytarnych s: o ograniczony pluralizm partii politycznych (jedna dominujca z ewentualnie kilkoma zaporowymi). o ograniczona zasada samorzdnoci narodu i jego dostpu do sprawowania wadzy publicznej. o sterowanie nastrojami spoecznymi nierzadko przez nieklarown ideologi pastwa autorytarnego. o oparcie wadzy w pastwie autorytarnym na armii i policji, rozbudowany system kontroli bez wpywu na ycie prywatne obywateli (jak w przypadku totalitaryzmu). Ustrj autorytarny nie jest form mieszan systemu demokracji i totalitaryzmu. Czasami w wyniku procesu demokratyzacji moe stanowi form przejciow pomidzy tymi modelami. Uznaje si jednak, e ustrj autorytarny to samodzielny typ sytemu politycznego.

Po 1926 roku rzdy w kraju obj Jzef Pisudski, ktry twierdzi, e jego zadaniem w pastwie jest oczyszczenie pastwa z zodziejstwa i ajdactwa. 1930 rok przywdcy opozycji zostali aresztowani, pojawiaj si faszerstwa wyborcze, wybory s zmanipulowane. Prasa jest pod cenzura prewencyjn. W 1934 roku zostali aresztowani nacjonalici ukraiscy, ale te zwykli obywatele, byy tez morderstwa na tle politycznym (np. gen. Wadysaw Zagrski zagin w niewyjanionych okolicznociach). W latach 1926 1939 w Polsce trway rzdy autorytarne, ktre miao poparcie spoeczne. Pojawia si represja oraz ograniczenie praw opozycji. Kontrolowano polityk. Nie byo natomiast przeladowa na tle ekonomicznym oraz przeladowa religijnych. (z wyjtkiem prawosawia, poniewa istnia zwizek z nacjonalizmem ukraiskim). Dyktatura sanacyjna ograniczaa si do kontroli polityki oraz wyborw. W szkoach pastwa polskiego jako najwysz warto ceniono wychowanie w duchu pastwowym. Studenci swobodnie opowiadali si za obozem opozycyjnym (narodowym). System TOTALITARNY jest mocniejsz form autorytaryzmu, ingerencja wadzy jest wiksza. Totalitaryzm wie si z: o zakresem wadzy (wadzy totalitarnej) o funkcjonuje w sytuacjach wspczesnego spoeczestwa (spoeczestwa ery przemysowej) Pastwa totalitarne: o kiedy: hitlerowskie Niemcy, ZSRR o dzi: Kuba, Korea Pnocna o Wochy nie byy pastwem totalitarnym, poniewa wadza nie obejmowaa wszystkich dziedzin ycia (np. krla, kocioa). Warunki istnienia systemu totalitarnego: o rdem wadzy jest ideologia (w ZSRR rasizm i komunizm). Rasizm doktryna rasowa, ideologia narodowa. 1917 r. wprowadzono komunizm przez rewolucj. Apogeum rzdy Stalina (determinacji klasowej) o system ten dy do wykreowania charyzmatycznego wodza. III Rzesza Hitler ZSRR Lenin, Stalin o denie do kontroli caego ycia codziennego i ycia jednostki o ludzie musz si identyfikowa z t ideologi o aparat wadzy siga gboko w spoeczne pasy transmisyjne o w totalitaryzmie nie ma organizacji neutralnych ani opozycyjnych o zwizki twrcze, zwizki zawodowe s podporzdkowane partii rzdzcej o istniej aparaty terroru, rozbudowane suby inwigilacji (Cheka -> GPU -> OGPU -> NKWD) System trudny do usystematyzowania. Po mierci Stalina nastpio osabienie totalitarnych rzdw. W Polsce po 56 model totalitarny dalej istnia, ale wadza ju nie panowaa tak jak wczeniej.

Czy Chiny to rzd totalitarny czy autorytarny? gospodarczo dominujca jest kapitalistyczna wasno prywatna, wadze peni partia marksistowskoleninowska; represje wobec Tybetu (chccego autonomicznoci). Chiska Republika Ludowa (wspczesne Chiny) po 1949 roku budowano komunistyczny model pastwa. W latach 1950 1960 upado rolnictwo, a w latach 60 wybucha rewolucja kulturalna (usuwano przeciwnikw, w tym inteligencji, w tym te czasie budowani pastwo totalitarne). W 1976 roku zmar Mao Tse Tung. Po nim rzdy obj komunista Deng Xiao-ping, a w 1978 roku przej stery partii (sfera polityczna po kontrol komunistw). Deng Xiao-ping jest te zaoycielem Chin Ludowych. System DEMOKRATYCZNY Warunki aby istniaa demokracja: o wolne wybory, cykliczne i konkurencyjne o wybory s rwne (1 gos = 1 obywatel), tajne o bezporednie (w Polsce nie ma moliwoci gosowania przez penomocnika w przypadku przebywania za granic) o obecno partii politycznych zasada rwnoci o wolno mediw (wana w systemie demokratycznym, spenianie standardw demokracji przez rnorodno mediw) System demokratyczny narodzi si w XIX wieku w Ameryce Pnocnej w Europie, ma swoich przodkw w Staroytnej Grecji (np. Ateny). Demokracja bezporednia w Atenach robiono zgromadzenia ludnoci, gosowania dotyczyy wadzy, mogli gosowa tylko obywatele Aten (kobiety i niewolnicy nie mieli praw obywatelskich). Demokracj krytykowa Sokrates, twierdzc e kady majc taki sam gos stwarza pewn przecitno oraz e wicej jest zobojtniaych obywateli ni inteligencji. Demagodzy obiecywali niestworzone rzeczy. Demokracja porednia wspczenie. Demokracja skonsolidowana to dojrzaa demokracja, ktra funkcjonuje sprawnie, bez zakce i zatar mechanizmu konstytucyjnego. Czynniki: o duy stopie wiadomoci spoecznej o stabilne partie polityczne o dugo funkcjonowania systemu demokratycznego o stabilno gospodarczo spoeczna o stopa zamonoci obywateli Skonsolidowane demokracje funkcjonuj w dosy podobnym otoczeniu ekonomicznym, spoecznym, i kulturowym. Gospodark pastw okrelanych jako skonsolidowane cechuje nadto wysoki poziom konkurencyjnoci na rynku midzynarodowym. Wzrostowi ekonomicznemu towarzysz daleko idce przeksztacenia struktury spoecznej, w ktrej tradycyjny konflikt klasowy traci na znaczeniu. Demokracja nieskonsolidowana

system co pewien czas na jaki czas przeywa kryzys po demokracji rzdy wojska, a po rzdach wojska demokracja (kraje Ameryki aciskiej) o Turcja Kemal Atatrk, mimo istnienia republiki ingerowa wojskiem Czynniki: o brak tradycji demokratycznej lub krtkie jej funkcjonowanie o niestabilna struktura spoeczna o o Francja Rewolucja Francuska obalia monarchi absolutn i wprowadzia republik, ale przy wyborach naleao si wylegitymowa dochodami i progiem podatkowym. Przez to zamono determinowaa moliwo wyborw demokratycznych. Po rzdach Napoleoskich rzdy burgoskie, krl nadaje konstytucj. W latach 1815 1820 prawo wyborcze miao tylko 100 tysicy obywateli. Powikszano liczb obywateli poprzez si nacisku spoeczestwa oraz wadzy. XIX wiek powszechne prawo wyborcze maj tylko mczyni. XX wiek prawo wyborcze dostaj kobiety. Pojawia si proces umasowienia spoeczestwa oraz zasada rwnoci praw ludzi. W 1965 roku w okresie wyborw bya we Francji moliwo ogldania opozycji. W latach 80 XX dopiero sprywatyzowano media, wczeniej telewizja i prasa byy tylko rzdowe. Czynnik rnicujcy demokracje to system wyborczy: I. system proporcjonalny II. system wikszociowy III. system mieszany System PROPORCJONALNY System proporcjonalny polega na tym, e podzia mandatw midzy partie jest dokonywany odpowiednio do liczby gosw zebranych przez kad z nich. Zasada proporcjonalnoci prawa wyborczego moe by stosowana tylko wtedy, gdy tworzy si okrgi wielomandatowe i gdy istniej zwalczajce si partie polityczne, przystpujce do wyborw z wasnymi programami i z osobnymi listami kandydatw. Proporcjonalny system wyborczy funkcjonuje w wikszoci krajw postkomunistycznych, a take midzy innymi w Belgii, Danii, Holandii, Grecji. Zalety systemu: o jest sprawiedliwy o nie marnuje si gosw wyborczych o jest reprezentatywny dla spoeczestwa Wady systemu: o do parlamentu dostaje si duo partii politycznych co utrudnia dziaanie rzdu, gdy trudno konstruowa stabilny rzd o koalicja kilku partii, kompromisy, kryzysy rzdowe (Polska przed 1926 rokiem - rozamy w klubach parlamentarnych, Pisudski zarzuca rzdowi nieporadno wobec Niemiec i Rosji)

wprowadzenie progw wyborczych (jeeli partia nie przekroczy bariery np. 5% nie dostaje si do rzdu w Polsce w 1993 roku wprowadzono progw 5% dla partii i 8% dla koalicji) Po takich wyborach ciko zoy rzd i nie wiadomo na jak dugo. Izrael czysta zasada proporcjonalnoci, rzadko rzd trwa ca kadencj, przyspieszone wybory. Pierwsze wolne wybory do sejmu w Polsce miay miejsce 27 padziernika 1991 2 rzdy, 3 premierw i rozwizanie rzdu przez Lecha Was (byo zbyt duo partii), dlatego w 1993 wprowadzono progi wyborcze. o NSZZ Solidarno brak 23 tysicy gosw, wic nie mieli 5%, przez co nie dostali si do rzdu o Zmarnowanie 35% gosw na partie, ktre nie przeszy progu wyborczego, te gosy zostay podzielone na inne partie, ktre si dostaj. o System WIKSZOCIOWY o pastwo podzielone na okrgi jednomandatowe o wybierany 1 zwycizca o atwo i przejrzycie wyania si wadz (zaleta) o jedna partia kontroluje rzd o gosujemy na konkretnego czowieka o gorzej z reprezentacyjnoci np. w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii (skutek dominacji 2 partii partia demokratyczna 20%, konserwatywna 30%, nieproporcjonalna pozycja w parlamencie), Francja (Front Narodowy ok. 20%, ale w ogle nie dostaje si do rzdu, przez co 20% obywateli zostaje pozbawionych reprezentacji). S 2 odmiany systemu wikszociowego: 1. system wikszoci wzgldnej 1 tura wyborw rozstrzyga kto zwyciy (Wielka Brytania, USA) 2. system wikszoci bezwzgldnej 2 tury wyborw, w 1 turze 50% + 1 gos, jeli si nie uda wybra zwycizcy to wtedy 2 tura System MIESZANY Kompromis systemu proporcjonalnego i wikszociowego. Przykadem zastosowania takiego systemu s Niemcy, ktre chcc zabezpieczy si przed niestabilnoci polityczn cechujc przedwojenn Republik Weimarsk, ustanowiy mieszan ordynacj wyborcz faworyzujc wiksze partie. Poowa posw wybierana jest wedug zasad reprezentacji proporcjonalnej, pozostali zwyk wikszoci gosw w jednomandatowych okrgach. Co wicej, w podziale mandatw uczestnicz tylko te partie, ktre uzyskay poparcie przynajmniej 5% wyborcw z wyborw proporcjonalnych lub 3 mandaty z wyborw wikszociowych. Cecha demokracji to trjpodzia wadzy. Jan Lock w XVII wieku, Montezjusz w XVIII wieku rozwin z myli liberalnych wolno jednostki jako najwaniejsz warto. W XIII wieku w wikszoci pastw w Europie wadza skupiaa si w rkach monarchy, zarwno wadza

ustawodawcza jak i wykonawcza oraz sdownicza tzw. Zasada jednolitoci wadzy. Przy trjpodziale wadzy wadza zostaje rozproszona: o Napoleon zosta konsulem 1. wadza ustawodawcza parlament 2. wadza wykonawcza monarcha 3. wadza sdownicza niezaleny sd, orzeka w oparciu o kodeks, ale cigle pozostaje niezaleny o Fryderyk Wielki wadca Prus inicjator rozbioru Polski Zasada trjpodziau wadzy, aby stworzy przestrze jednostki. Wadze si rwnowa, powcigaj si wzajemnie. Nie dominuje jedna wadza, ale to tylko teoria. o od koca XVIII wieku do XIV wieku wikszo pastw europejskich przyja trjpodzia wadzy (niekiedy drog rewolucji, np. kraje skandynawskie tj. Norwegia, Szwecja, nadal trwa monarcha, ale wadca jest traktowany jako wizytwka. W XIX wieku ograniczono wadz wadcy. W ramach zasady trjpodziau wadzy wytworzyy si rne systemy, a w konstytucjach rne zasady podziau rzdu. Trzy systemy podzia: I. system parlamentarno gabinetowy II. system prezydencki III. system mieszany (pprezydencki) System PARLAMENTARNO GABINETOWY Pocztek tego systemu mia miejsce w Wielkiej Brytanii, w czasach gdy Szkocja bya oddzielna od Anglii. o parlament (a przynajmniej jego izba nisza, gdy jest on dwuizbowy) jest wybierany w wyborach powszechnych o ukad si w parlamencie (lub podjte w nim uzgodnienia gdy adna z partii nie posiada wikszoci) przesdza o powoaniu premiera i powoaniu rzdu o rzd ponosi odpowiedzialno polityczn przed parlamentem, ktry moe wyrazi wotum nieufnoci, oznaczajce ustpienie co najmniej jednego ministra, najczciej za caego gabinetu o rzd ma wpyw na rozwizanie parlamentu (czasem jednej jego izby gdy jest dwuizbowy) przed upywem kadencji, co powoduje konieczno rozpisanie przedterminowych wyborw o midzy parlamentem a rzdem istnieje system powiza organizacyjnych, funkcjonalnych i personalnych (ministrowie mog by i czsto s deputowanymi) co oznacza brak separacji wadzy ustawodawczej i wykonawczej o gowa pastwa (w postaci prezydenta lub monarchy) nie kreuje polityki wewntrznej, ani zagranicznej, spenia jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, a take wobec woli wikszoci parlamentarnej (powouje premiera, zarzdza wybory przedterminowe) o wspczenie system parlamentarno gabinetowy wystpuj w wikszoci europejskich krajw (Wielka Brytania, kraje skandynawskie, Niemcy,

Holandia, Belgia, Luksemburg, Wochy, Hiszpania, Grecja, Wgry, Czechy, Sowacja, Rumunia, Bugaria), ale take w Kanadzie i Nowej Zelandii. Niemcy to republika zwizkowa o systemie parlamentarno-gabinetowym. Gow pastwa jest prezydent federalny wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Zwizkowe, skadajce si z czonkw Bundestagu oraz takiej samej liczby czonkw parlamentw krajowych (landw). Przysuguje mu m.in.: prawo (na wniosek rzdu) rozwizania parlamentu, jeeli nie wybra kanclerza lub odmwi wyraenia kanclerzowi wotum zaufania, reprezentuje pastwo w stosunkach midzynarodowych, ma prawo zawierania umw z innymi krajami, wysyania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych, mianowania i odwoywania sdziw, dysponuje prawem aski, nie ponosi odpowiedzialnoci konstytucyjnej, a akty prawne przez niego wydawane wymagaj kontryasyganty kanclerza i waciwego ministra. Wadz ustawodawcz stanowi dwuizbowy parlament: izba nisza Bundestag (Parlament Zwizkowy) i Bundesrat (Rada Zwizkowa). Inicjatywa ustawodawcza przysuguje rzdowi, Bundesratowi oraz posom do Bundestagu. Wadz wykonawcz sprawuje kanclerz federalny, ktry kieruje rzdem, ale sam jest usytuowany ponad poszczeglnymi ministrami i caym gabinetem. Wybierany przez Bundestag, na wniosek prezydenta, bezwzgldn wikszoci gosw (wikszo gosw) lub, jeli prezydencki kandydat nie uzyska wymaganej wikszoci, przez Bundestag. Do kompetencji kanclerza naley: formowanie rzdu (formalnie jego skad powouje i odwouje prezydenta), okrelanie jego struktury i zada, ustalanie wytycznych polityki rzdu i administracji, zwoywanie i przewodniczenie obradom gabinetu oraz reprezentowanie rzdu na zewntrz. Oryginalnym rozwizaniem odpowiedzialnoci parlamentarnej kanclerza jest tzw. konstruktywne wotum nieufnoci parlament moe je wyrazi tylko wwczas, gdy dokona rwnoczesnego wyboru jego nastpcy bezwzgldn wikszoci gosw. Funkcj niezawisego sdu federalnego peni Zwizkowy Trybuna Konstytucyjny. Skada si z 16 sdziw wybieranych na 12 lat przez Bundestag i Bundesrat. Do jego kompetencji nale m.in: uchylanie ustaw sprzecznych z konstytucj, rozstrzyganie sporw kompetencyjnych midzy naczelnymi organami federalnymi, orzekanie w sprawach odpowiedzialnoci konstytucyjnej prezydenta. Niemcy s pastwem federacyjnym zoonym z 16 krajw (landw). Kady z nich ma wasn konstytucj, jednoizbowy parlament (z wyjtkiem Bawarii) wybierany na 4 lata (w Sarze i Nadrenii Pnocnej Westfalii 5 lat), ktry powouje premiera i zatwierdza utworzony przez niego rzd. Oprcz administracji pastwowej jest te samorzd terytorialny, jego jednostkami s gminy, a organem administracji burmistrz. Niemiecki system partyjny tworz w zasadzie: Unia ChrzecijaskoDemokratyczna i Unia Chrzecijasko-Spoeczna (CDU/CSU) i Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD), ktre s najsilniejszymi partiami, ale w zwizku z tym, e nie maj wikszoci w parlamencie zmuszone s do zabiegania o poparcie Wolnej Partii Demokratycznej (FDP), jest ona wbudowana

w struktur systemu politycznego. Inne partie polityczne: Sojusz 90 (Zieloni), Partia Demokratycznego Socjalizmu (PDS) i Republikanie. System PREZYDENCKI o prezydent jest wybierany w gosowaniu powszechnym o nie ma stanowiska premiera o kadencja prezydenta jest okrelona w czasie (najczciej jest ona czteroletnia - jak np. w USA czy Brazylii, cho np. w Meksyku trwa sze lat) o ministrowie wchodzcy w skad rzdu odpowiadaj jedynie przed prezydentem; o istnieje jeden orodek wadzy wykonawczej o akty wydawane przez prezydenta nie wymagaj kontrasygnaty o prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie, ale w przypadku zamania konstytucji lub prawa moe zosta odwoany (przez parlament lub nard w referendum) o prezydent ma moliwo wydawania dekretw z moc ustawy w sytuacjach nadzwyczajnych (np. okres wojny) Przykadem prezydenckiego systemu rzdw s Stany Zjednoczone oraz liczne republiki poudniowoamerykaskie. Prezydent jest odpowiedzialny tylko przed Narodem i Konstytucj, nie ponosi natomiast odpowiedzialnoci politycznej. Niemniej jednak Kongres moe zastosowa tzw. impeachment - uchylenie wadzy prezydenta w wypadku zamania przez niego prawa. Prezydent Stanw Zjednoczonych dysponuje duym zakresem wadzy, jednak jest ona do pewnego stopnia "hamowana" przez amerykask legislatyw. Prezydent Stanw Zjednoczonych peni funkcj zwierzchnika si zbrojnych, ale Kongres - decyduje o wypowiedzeniu wojny, budecie na ni przeznaczonym oraz o zawarciu pokoju. Prezydent powouje przedstawicieli dyplomatycznych i najwyszych urzdnikw pastwowych, jednak Senat zatwierdza kandydatury wikszoci 2/3 gosw. Prezydent ma prawo weta, ktre moe by jednak odrzucone wikszoci 2/3 gosw obu izb Kongresu. Jego specyficznym uprawnieniem teoretycznie wzmacniajcym pozycj jest weto kieszonkowe, ktre to wystpuje wtedy gdy projekt ustawy zostaje przesany prezydentowi do podpisu w cigu ostatnich 10 dni sesji Kongresu. Prezydent nie zajmujc stanowiska wobec takiego projektu przesdza o tym, e projekt nie wejdzie w ycie jako ustawy. 3 podstawowe zasady konstytucyjne: 1. klauzula penej wiary i uznania, wszystkie akty wystawione w jakim stanie s respektowane winnych 2. obywatel na terenie innego stanu, korzysta z tych samych praw i przywilejw co obywatel innego stanu 3. zasad ekstradycji wydanie przestpcy do stanu gdzie doszo do zamania prawa System MIESZANY Zwany te pprezydenckim, jest poczeniem systemu prezydenckiego i parlamentarnego. W tym systemie prezydent ma szerokie uprawnienia, np.

prawo do rozwizania w dowolnym czasie parlamentu. Jednak nie jest szefem rzdu, jak to ma miejsce w systemie prezydenckim. Prezydent wyaniany jest w drodze gosowania powszechnego. Do jego zada naley ksztatowanie polityki zagranicznej, powoywanie premiera oraz poszczeglnych ministrw. Do rzdu naley prowadzenie biecej polityki. Ponosi on odpowiedzialno zarwno przed prezydentem jak i przed parlamentem. System mieszany obowizuje we Francji i Rosji. We Francji wystpuje system mieszany, ktry uksztatowa si za rzdw prezydenta Charlesa de Gaullea. Prezydent w tym systemie cieszy si najwyszym autorytetem. Parlament nie zajmuje dominujcej pozycji. Wadz wykonawcz sprawuje prezydent (obecnie Nicolas Sarkozy) oraz rzd. Prezydent republiki francuskiej wybierany jest na 7-letni kadencj w bezporednim gosowaniu, uprawnionych do tego obywateli. Do jego kompetencji naley powoywanie premiera, przewodniczenie obradom rzdu, penienie roli zwierzchnika si zbrojnych, prawo do rozwizania Zgromadzenia Narodowego, mianowanie sdziw oraz prawo aski. Prezydent ma pen kontrol nad dziaalnoci rzdu. Ponosi konstytucyjn odpowiedzialno za naruszenie prawa przed Wysokim Trybunaem Sprawiedliwoci. Rzd tworz ministrowie oraz sekretarze stanu. Rzd jest odpowiedzialny za polityk zagraniczn, kieruje take pastwow administracj. Za swoje dziaania jest odpowiedzialny przed Zgromadzeniem Narodowym. Urzd premiera Francji peni obecnie Franois Fillon. Parlament Francji skada si z dwch izb: ze Zgromadzenia Narodowego i Senatu. Zgromadzenie Narodowe wybierane jest na okres 5 lat i skada si z 490 deputowanych. Izba Wysza, czyli Senat reprezentuje terytorialne wsplnoty republiki francuskiej, a wic poszczeglne gminy, departamenty i terytoria. Senatorzy wybierani s na okres 9 lat, a wybory przeprowadza si w poszczeglnych departamentach. Konstytucja zmniejszya rol parlamentu i jego kompetencje. Zredukowano jego ustawodawcze uprawnienia. Zadaniem parlamentu jest sprawowanie kontroli nad rzdem. PARTIE POLITYCZNE Partia (ac. pars cz) reprezentacja czci spoeczestwa, dobrowolna organizacja polityczna, ktrej gwnym celem jest zdobycie i utrzymanie wadzy w pastwie, w celu realizacji wasnego planu. Podstawowe funkcje partii: o ksztatowanie opinii publicznej o funkcja wyborcza (wybr reprezentantw partii do ukadania programu, uczestnictwo w wyborach o przejcie wadzy Partie to niezbdny element istnienia demokracji! System partyjny ukad si politycznych rzdzcych na scenie politycznej danego pastwa. Funkcje systemu partyjnego: o tworzy mechanizm wyaniania elit rzdzcych o legitymizacja wadzy rzdzcych

o o

tworzy paszczyzn konfrontacji, cierania si pogldw forum ksztatowania si opinii publicznej i kultury politycznej

Wyrnia si 3 rodzaje systemw partyjnych: 1. system partii dominujcej (w warunkach demokracji, jedna partia wikszo np. Meksyk) 2. system dwupartyjny, dwublokowy (Francja) 3. system rozproszenia partyjnego (kilka, kilkanacie partii o wyrwnanych proporcjach, np. Belgia, Holandia) Partie reprezentujce okrelon doktryn, system wartoci czy cznik ideologii spoecznej: lewica centrum prawica Prawica i lewica to pojcia z czasw Rewolucji Francuskiej. Prawo veto krla przeciwnicy po lewej, po prawej zwolennicy umacniania pozycji krla. Prawica skupia zwolennikw poszanowania tradycji. Bardzo czsto odwouje si do religii i do uksztatowanych historycznie grup np. rodzina, cywilizacja, realistyczna wizja ludzkiej natury niedoskonao czowieka (wychowanie i system prawny nacisk). Broni wasnoci prywatnej i pozwala wspczenie na wolny rynek. Pastwo broni bezpieczestwa i nie ingeruje w ycie obywateli. Lewic cechuje optymizm, czowiek jest dobry i to warunki spoeczne powoduj, e czowiek staje si zy (?). Lepsze mechanizmy inynierii spoecznej, dziedzictwo historyczne jest jak obcienie. Rwno jest bardzo wan wartoci. Pastwo jako redystrybutor dbr. Rozbudowywanie pastwa. Wszyscy ludzie s wsplnot. Jest nieufna wobec religii kociow zinstytucjonowanych. Centrum stanowi pomost pomidzy lewic i prawic, jest syntez pogldw lewicy i prawicy. Rodziny polityczne: Prawica: o skrajna prawica (surowe, represyjne prawo, kultywowanie tosamoci narodowej, formacja nacjonalistyczna) o konserwatyci (weryfikacja historii, np. w Wielkiej Brytanii) o chrzecijaska demokracja (prawica, centroprawica, np. Francja Sarkozy) o wspczesne liberalne patie (przypisywane do prawicy, poszanowanie autonomii jednostki, nie ingerowanie, wolno gospodarcza) o konserwatywno-liberalna (PO) Centrum: o rolnicze (PSL) Lewica: o socjaldemokracja (system podatkowy instrument denia do rwnoci)

o o

partie ekologiczne (zieloni) utopijna skrajna lewica

(jeli uwaasz, e tego jest za mao, to przepraszam, mimo wszystko miej nauki ycz!)