Вы находитесь на странице: 1из 45

Ayo Uji Pemahaman Anda

1.
Gaya yang diperlukan untuk mengangkat buku, P = mg = 200 N
Usaha, W = P.h cos 0 = (20)(1,5)(1) = 30 J
Usaha untuk menahan buku pada ketinggian h = 1,5 m selama 5 menit adalah nol
sebab W = F.s.cos sehingga untuk s = 0 usaha W = 0
2. P = 22 N; W = 33 J; s = 3m; = .?
W = P.s cos ; cos =
33 1
22(3) 2

= 60
3.
(a) W(x = 0 s/d x = 1 m) = Luas OAA
1
=
1(3)
1,5
2
J
(b) W(x = 0 s/d x = 4 m) = Luas trapesium OABC =
(4 3)3
10,5
2
+
J
(c) W(x = 0 s/d x = 7 m) = W(x = 0 s/d x = 4 m) - W(x = 4 s/d x = 7 m)
= 10,5 - Luas trapesium CDEF
= 10,5 -
(3 1)(3)
10,5 6 4,5
2
+
J
4. (a) W = F.s = 150 6 = 900 J
(b) W = -f.s = -mgs = -40(1)(6) = -2400 J
5. m = 26 kg; F = 65 N; s = 5 m; f = 27 N
(a) W
F
= F.s cos = 65(5) cos 0 = 325 J
(b) W
f
= f.x cos 180 = 27(5)(-1) = -135 J
(c) W
N
= N.x cos 90 = 0 J
(d) W
mg
= mg.x cos (90 + ) = 26 (10)(5)
5
13
_


,
= -500 J
(e) W
total
= W
F
+ W
f
+ W
N
+ W
mg
= 325 + (-135) + 0 + (-500) = -310 J
6. m = 64 kg; v = 27 km/jam = 7,5 m/s
Ek = mv
2
= (64)(7,5)
2
= 1800 J
7. m = 1000 ton = 10
6
kg; v
1
= 0; v
2
= 72 km/jam = 20 m/s
W
mesin
= Ek = Ek
B
Ek
A
= m(v
B
2
v
A
2
)
= (1000000)(20
2
- 0) = 20 x 10
7
= 2 x 10
8
J
8. Massa mobil, m = 800 kg; v
aw
= 90 km/jam = 25 m/s
(a) W = Ek = m(v
ak
2
v
aw
2
) = (800)(12,5
2
25
2
) = -185 500 J
(b) v
ak
= 0;
W = (800)(0 25
2
) = -400(625) 250000 J
(c) Andaikan gaya yang memperlambat kelajuan mobil adalah konstan, yaitu P
90ke45
45ke0
x
.....?
x

W = -P.x
x =
W
P
90ke45
2
45ke0
2
W
187500 187500 3
P
W
62500 1 800 25
0
P 2 2

,
9. Idem dengan Esai nomor 39
10. m = 950 kg; v
aw
= 0; v
ak
= 72 km/jam = 20 m/s; selang waktu t = 4,0 s
W = Ek = m(v
ak
2
v
aw
2
) = (950)(20
2
0) = 950(200) J
P =
W 950(200)
47500
t 4,0

W
11.
(a) Kekekalan energi mekanik sistem balok dan pegas
Em
A
= Em
B
(Ep + Ek)
pegas,A
+ (Ep + Ek)
balok,A
= (Ep + Ek)
pegas,v
+ (Ep + Ek)
balok,v
(kA
2
+ 0) + (0 + 0) = (0 + 0) + (0 + mv
2
)
kA
2
= mv
2
; v
2
=
2
v
kA k
;v A
m m

(b) M = 0,5 kg; A = 4 cm = 4 x 10
-2
m; k = 200 N/m; v
v
= ?
2
v
k 200
v A 4x10 0,80
m 0,5


m/s
12.
g = 10 m/s
2
Hukum kekekalan energi mekanik pada A dan B
Ep
A
+ Ek
A
= Ep
B
+ Ek
B

mgh
A
+ 0 = 0 + mv
B
2
v
B
2
= 2gh
A
= 2(10)(125) = 2500; v
B
= 50 m/s
13. h
1
= 50 m; v
1
= 0,5 m/s; h
2
= 5 m; h
3
= 20 m;
Ditanya: v
2
= ? v
3
= ?
Kekekalan energi mekanik di 2 dan 1
Ep
2
+ Ek
2
= Ep
1
+ Ek
1

mgh
2
+ mv
2
2
= mgh
1
+ mv
1
2
(dikalikan 2)
2gh
2
+ v
2
2
= 2gh
1
+ v
1
2
v
2
2
= 2g(h
1
h
2
) + v
1
2
= 2(10)(50 5) + 0,5
2

v
2
2
= 900 + 0,25 = 900,25
v
2
= 30 m/s
Kekekalan energi mekanik di 3 dan 1
Ep
3
+ Ek
3
= Ep
1
+ Ek
1

mgh
3
+ mv
3
2
= mgh
1
+ mv
1
2
(dikalikan 2)
v
3
2
= 2g(h
1
h
3
) + v
1
2
= 2(10)(50 20) + 0,5
2

v
2
2
= 600 + 0,25 = 600,25
v
2
= 106 = 24,5 m/s
14. m = 1200 kg; v
A
= 0; h
A
= 10 m; k = 3,0 x 10
6
N/m; g = 9,8 m/s
2
jarak maksimum pegas tertekan, x
maks
= ?
Pada kasus ini, energi potensial mobil di A, Ep
A
diubah seluruhnya menjadi energi
potensial pegas di C (Ep = kx
2
)
E
pegas
= Ep
A
kx
2
= mgh
A
;
x
2
=
A
6 4
mgh 2(4)(2x49) 2(1200)(9,8)(10)
k 3,0x10 10

x =
2
2(7)
10
= 0,28 meter
Uji Kompetensi Bab 4
I. Pilihan Ganda
1. Jelas bahwa gaya tarik tali melakukan usaha pada mobil-mobilan
Jawab C
2. Ep = mgh; h =
Ep 150
7,50
mg 2(10)

m
Jawab D
3.
Diperoleh
P = 20 cos = 20
3
5
_

,
= 12 W
W = P.s = 12(5) = 60 J
Jawab B
4.
Usaha yang dilakukan tali pada balok gaya pada balok oleh tali (T)
F = ma
Mg T = M
g
4
_

,
; T =
3
4
Mg
W
T
= Ts =
3
4
Mgd
Jawab D
5. Grafik untuk soal nomor 5 dan 6 (lihat halaman 249 pada naskah)
W
AB
= Luas = (2)(2) = 2 J
Jawab E
6. W
BC
= Luas = 5 x 2 = 10 J
Usaha paling besar adalah W
BC
Jawab B
7.
W
total
= (P f).s = (50 43)(5,0) = 35 J
Jawab D
8.
m = 1000 kg; gaya rata-rata rem mobil P = ?
P =
W
s
=
2 2
ak aw
m(v - v )
s
=
(1000)(0 - 144)
15
= -4800 N
Jawab B
9. m = 0,5 kh; v
aw
= 2 m/s; P = 50 N
Ralat soal
Pemain sepak bola menendang searah gerakan, bukan gesekan
Berapa jarak sentuhan kaki, x = ? agar v
ak
= 4 m/s
W = Px
x =
2 2
2 2
ak aw
1
m(v - v )
0,5(0,5)(4 2 ) 6
2
0,06
P 50 10


m
Jawab D
10. Dari v
aw
= 0 ke v
ak
= v perlu usaha W
1
Dari v
aw
= v ke v
ak
= 2v perlu usaha W
2
Hubungan antara W
2
dan W
1
= ?
W
1
= m(v
2
0) = mv
2
W
2
= m((2v)
2
v
2
) =
2
3mv
2
2
2
2
1
3mv
W
2
3
mv W
2

W
2
= 3W
1
11.
Banyak tumbukan martil terhadap tongkat agar tongkat rata dengan permukaan tanah,
misalnya n kali.
Ep
martil
ketika mengenai ujung tongkat = mgh = (10)(10)(0,50) = 50 J (dibah ke usaha)
W = -Px = 50; x =
50 1
103 20

m = -5 cm
Jadi, satu kali tumbukan martil, tongkat akan masuk ke tanah sejauh 5 cm. Dengan
demikian,
n =
panjang tongkat 40cm
8
5cm 5cm

kali
Jawab D
12. m = 2000 kg; h = 50 m; t = 20 s; P = ?
mgh 100(10)(50)
P 50000
t 20
W = 50 kW
Jawab B
13. Desain asli (1)
1000 kg; h = 20 m; t = 30 s
F
1
, P
1
Desain (2)
800 kg; h = 30 m; t = 20 s
F
2
, P
2
2 2
1 1
m g F 800
0,8
F mg 1000

F
2
= 0,8 F
1
; jadi mengerjakan gaya lebih kecil
P =
mgh
t
;
2 2
2 2 2 2 1
1 1
1 2 1 1
1
m gh
m gh P t t
mgh
P t mgh
t

2
1
P 800(30) 30 36
P 20 1000(20) 20

Jelas bahwa P
2
> P
1
; daya lebih besar
Jawab E
14.
m = 1 kg; g = 10 m/s
2
; t
AB
= 10 s; gaya oleh gaya gesekan, P
f
= .?
R = F
x
= mg sin f; sin =
h h
AB
AB sin

;W
R
= Ek
mg sin . AB f . AB = m(v
B
2
v
A
2
)
mgh - W
f
= m(16 0)
W
f
= mgh 8m = 1(10)(2) 8(1) = 12 J
P
f
=
f
W 12
1,2
t 10

W
Jawab D
15. W
AC
oleh bola = mgs; sebab mg searah dengan s; s = 5 2 = 3 m
= 0,5(10)(3) = 15 J
Jawab C
16.
Kekekalan energi mekanik;
Ep
B
+ Ek
B
= Ep
A
+ Ek
A

0 + Ek
B
= mgy + o
Ek
B
= mgy
Jawab D
17.
W
AB
= ? Dilakukan oleh gaya konservatif sehingga
W
AB
= -Ep = -(Ep
B
Ep
A
)
W
AB
= -k = (y
B
2
y
A
2
)
= - (1000)(64 4) x 10
-4
= -3 J
Usaha yang dilakukan = -W
AB,konservatif
= 3 J
Jawab E
18. x
1
= 2 cm W
1
= 0,5 J
x
2
= 4 cm F
2
= ..?
W = kx
2
= Fx
0,5 = F
1
(2 cm)
F
1
=
1
2cm

( )
( )
2
2
2 2
2
2
1
1 1 1
2
2
2
1 1
F x k x
W
2 2
;
1 1
W
F x k x
2 2
4cm F 4cm
1
2cm
2cm
2cm


F
2
(4 x 10
-2
) =
16
4
F
2
=
2
4
100
4x10


N
Jawab C
19. Pegas; xo = 30 cm = 30 x 10
-2
m
mg = 0,1(10) = 1 N x
o
= 35 30 = 5 cm = 5 x 10
-2
m
mg = k x
o
k =
2
1N
20
5x10

N/m
Jika x = 5 cm = 5 x 10
-2
m Ep = kx
2
Ep = (20)(5 x 10
-2
)
2
= 25 x 10
-3
J = 0,025 J
Jawab A
20.
2
x x
x
2
y
y y
1
k
Ep
2
1
Ep
k
2

..?
Kedua pegas terbuat dari baha sama E
x
= E
y
; d
x
= 2d
y
; L
x
= L
y
Gaya tegangan sama F
x
= F
y
F
F F. L
A
E
L
e A L
L
A.E
F L F k. L
L


k =
AE
L

2
x
x
y y
2 x x
2 y
y x y
y
y
E
d
L L
k L 4
2 4
E
k L 3L 3
d
L

F = k.x L =
x
y
x x
y
y x
y
F
k
L k F 3
F
k L k 4
k

2
2
x x x
y y y
Ep k L 4 3 3
Ep k L 3 4 4
_

_



,
,
Jawab B
21.
L = 1,25 m; h
A
= A
1
B = L - L cos 60
Ep sehingga Ep
B
= 0
Kekekalan energi mekanik di B dan A
Ep
B
+ Ek
B
= Ep
A
+ Ek
A
0 + mv
B
2
= mgh
A
+ 0
v
B
2
= 2gh
A
= 2(9,8)( x 1,25) = 980 x 125 x 10
-4
= 49 x 100 x 25 x 10
-4
v
B
= 7 x 10 x 5 x 10
-5
= 3,5 m/s
Jawab B
22.
Misal panjang rantai ABC = L, maka dalam gambar tampak bahwa bagian rantai yang
menggantung, BC = L (mula-mula)
Ambil titik pusat rantai kira-kira di B.
(Ep
B
+ Ek
B
)
1
= (Ep
B
+ Ek
B
)
2

m(0 + 0) = mg(-L) + mv
B
2
mg(L) = mv
B
2
v
B
2
= gL v
B
=
gL
Jawab C
23. m = 100 g = 0,1 kg; v
o
= 100 m/s; = 30; g = 10 m/s
2
padat 1s
Ep
Em

_


,
?
a
y
= -g = -10 m/s
2
v
ox
= v
o
cos ; v
oy
= v
o
sin = 100 () = 50 m/s
Gerak dari O ke P
y = v
oy
t + at
2
y
p
= 50(1) + (-10)1
2
= 45 m
Em = Em
o
= Em
p
= mv
o
2
= (0,1)(100)
2
= 500 J
Ep
p
= mgy
p
= (0,1)(10)(45) = 45 J
Ep 45 9
Em 500 100
_


,
Jawab B
24. Seluruh energi kinetik kereta = mv
2
berubah menjadi energi potensial pegas
dalam keadaan termampat maksimum.
mv
2
= kx
2
; x
2
=
2
mv
k
; x = v
m
k
..(*)
Diketahui: m = 30 x 10
4
kg; v = 2,0 m/s; k = 2,0 x 10
6
N/m
Substitusi ke persamaan (*)
x = v
m
k
= 2
4
6
30 x 10 2
15 0,77
2,0x10 10
m
Jawab A
25. Seluruh Ep benda A di puncak bidang miring berubah menjadi Ep pegas
maksimum yang tertekan dengan x
maks
. Berapa x
maks
= ?
h
A
= (3) sin 30 =
3
2
m
Ep
A
= mgh = (0,5)(10)
3
2
= 7,5 J .(*)
Ep
pegas
= kx
2
= (900)x
2
=
900
2
x
2
..(**)
Samakan antara persamaan (*) dan (**)
900
2
x
2
= 7,5; x
2
=
15
900
;
x =
1
15
30
m =
1
30
(3,) x 100 cm = 12,9 cm
Jawab D
26.
g = 10 m/s
2
Ep
pegas
= Ek
peluru,B
kx
2
= mv
B
2
k =
B
2
2
mv
x
(*)
Gerak parabola dari B ke C
y = v
oy
t + at
2
; 1,2 = 0 + (10)t
2
; t
2
=
2,4 24
10 100

t =
2
6
10
x = v
B
t v
B
=
x 4,0 20
;
2
t 6
6
10

2
B
400
v
6

..(**)
Substitusi
2
B
v dari (**) ke (*), k dapat diperoleh
k =
( )
( )
3
2
3
400
75x10
6
8000
25x 10


N/m
Jawab A
27. Penurunan rumus cepat
v
B,min
agar benda m dapat melakukan gerak melingkar penuh syarat mencapai
maksimum T
A
= 0
F
sp
= mg =
2
2 A
A
v
m v gL
L

Kekekalan energi mekanik di B dan A
Ep
B
+ Ek
B
= Ep
A
+ Ek
A

0 + m
2
B,min
v
= mg(2L) + m
2
A
v ;

2
B,min
v
= g(2L) + gL (dikalikan 2)
2
B,min
v
= 4gL + gL
2
B,min
v
= 5gL
Rumus cepat
B,min
v 5gL
Diketahui g = 9,8 m/s
2
; dan panjang tali L = 20 cm = 2 x 10
-1
m
1 1
B,min
v 5gL 5(9,8)(2x10 ) 14x 10 5

= 1,4(2,)(lebih sedikit) > 2,8 (sedikit)
Jawab A
28.
h
min
= .? Agar kereta tetap pada lintasan.
Syarat N
A
= 0; sehingga
2
A
v = gR
Telah diturunkan bahwa
B,min
v 5gL
Kekekalan energi di O dan memberikan
Ep
O
+ Ek
O
= Ep
B
+ Ek
B
; mgh + 0 = 0 + m
2
A
v
h =
2
B
5gR v 5R
2g 2g 2

Jawab C
29.
cos = ?
Benda P jatuh dari lingkaran syarat N
P
= 0, sehingga
F
sp
= mg cos =
2
P
v
m
R
cos =
2
P
v
gR
.(*)
2
P
v dapat ditentukan dengan menggunakan hukum kekekalan energi mekanik di posisi
A dab P.
Ep
P
+ Ek
P
= Ep
A
+ Ek
A
; 0 + m
2
P
v = mg(R R cos) + 0
2
P
v = 2gR(1 cos )
Substitusi ke persamaan (*), maka cos bisa dihitung
cos =
2gR(1 - cos )
gR

; cos = 2 2 cos ; 3 cos = 2
cos =
2
3
Jawab E
30. m = 2 kg; R = 45 x 10
-2
m; g = 10 m/s
2
; v
B
= ?
Ep
B
+ Ek
B
= Ep
A
+ Ek
A

mg(2R) + m
2
B
v = mg(3R) + 0 (dikalikan
2
m
)
4gR +
2
B
v = 6gR
2
B
v = 2gR = 2(10)(45 x 10
-2
) = 9
v
B
= 3 m/s
Jawab C
31. N
B
= ? F
s
= mg + N
B
=
2
B
v
m
R
20 + N
B
=
2
2(9)
45x10

N
B
= 20 N
Jawab B
32.
Supaya lebih cepat bisa digunakan
W
f
= Em = Em
B
- Em
A
-f.AB = (Ep
B
+ Ek
B
) (Ep
A
+ Ek
A
)
-6,0(6,0) = (0 + mv
B
2
) (mgh + 0)
-36 = (4)v
B
2
(40)(3,0)
-36 = 2v
B
2
120; v
B
2
=
36 120
42
2
+

v
B
= 42 > 6 karena 36 = 6 dan 49 = 7
Jadi, 6 < 42 7; v
B
= 6,5 m/s
Jawab D
33.
W
f
= Em = Em
B
- Em
A
-f . x
o
= kx
o
2
- mv
A
2
; f = mg
-mg . x
o
= kx
o
2
- mv
A
2
(kali
2
m
)
-2g . x
o
=
k
m
x
o
2
- v
A
2

v
A
2
=
k
m
x
o
2
+ 2gx
o
v
A
2
= x
o
(
k
m
x
o
+ 2g)
v
A
= x
o
(
k
m
x
o
+ 2g)
1/2

Jawab A
34.
Ep
pegas
= Ek
peluru di O
; kx
2
= mv
O
2
kx
2
= mv
O
2
k =
2
o
2
mv
x
..(*) (m d an x diketahui)
Ep
O
+ Ek
O
= Ep
H
+ Ek
H

0 + mv
O
2
= mhg + mv
H
2
mv
o
2
= 2mhg + mv
o
2
cos
2

mv
o
2
(1 - cos
2
) = 2mgh; mv
o
2
=
2
2mgh
sin
substitusi ke persamaan (*) diperoleh k
k =
2
2 2 2
2mgh
2mgh
sin
x x sin

Jawab B
35.
m
A
= 5 kg; m
B
= 3 kg; g = 10 m/s
2
Tinggi maksimum yang dapat dicapai benda B = ?
Gerak benda B dari posisi P (di lantai) ke Q adalah GLBB dengan percepatan
A B
A B
m m
a g
m m

+
(rumus cepat)
5 3
a (10) 2,5
5 3


+
m/s
2
Karena di posisi Q benda B memiliki kecepatan v
Q
, maka ia akan terus bergerak naik
dan diperlambat oleh percepatan gravitasi sampai berhenti di titik P.
Kekekalan energi di posisi Q dan P memberikan,
Ep
R
+ Ek
R
= Ep
Q
+ Ek
Q
;
mg(RQ) + 0 = 0 + mv
Q
2
RQ =
2
Q
v
1 1 20
1
2 g 2 10
_


,
m
Tinggi maksimum yang dicapai benda B adalah
PR = PQ + QR = 4 m + 1 m = 5 m
Jawab B
36. m = 2 kg; v
aw
= 2 m/s; v
ak
= 5 m/s
W
total
= Ek = m(v
ak
2
v
aw
2
) = (2)(25 4) = 21 J
Jawab D
37. m = 840 g = 0,840 kg; h = 10 m; g = 10 m/s2;
Q = Ep = mgh = 0,840(10)(10) = 84 J
Q =
1kalori
84J 20
4,2 J
_


,
kalori
Jawab D
38. gaya searah gerak
m = 2 kg; v
aw
= 3 m/s; F = 4 N; x = 4 m; v
ak
= .?
W = Fx = m(v
ak
2
v
aw
2
)
4(4)(2) = 2(v
ak
2
g) v
ak
2
= 16 + 9 = 25; v
ak
= 5 m/s
Jawab D
39. R
Bm
= 6,4 x 106
v
lepas
= .?
Permusan, lihat naskah hal 246 247, Fisika 2A
6
lepas
v 2gR 2(10)(6,4x10 ) 8 2 km/s
Jawab C
40. Ketika mobil mendaki sebuah bukit usaha yang dilakukan tetap (daya tetap)
hanya gaya maju diperbesar dengan cara mengoper gigi tinggi ke gigi rendah
Jawab A
II Esai
Tingkat 1 Mengaplikasikan Skill
A. Usaha, Energi, dan Daya
1.
m = 5 kg
W
mg
= mgs cos (90 60) = 50(5)(3) = 1253 J
2.
cos =
3
5
; sin =
4
5
;
AB = s = v
o
t + at
2
= 0 + a(5)
2
..(*)
F = ma; F cos = ma; a =
4
5
Fcos 4 5
m 5 5
_

,

Substitusi ke persamaan (*)
s = a(5)
2
=
2
1 4
5 10
2 5
_


,
m
W = F
s
.s = F cos . s = 5 .
4
5
. 10 = 40 J
3.
(a) W(0 x 3) = Luas ABC = (3)(5) = 7,5 J
(b) W(3 x 5) = -Luas BDE = -(2)(3) = -3 J
(c) W(5 x 6) = Luas DEFG = 1(3) = 3 J
(d) W(0 x 6) = 7,5 3,0 + 3,0 = 7,5 J
4.
(a) gambar diagram bebas pada peti (lihat gambar di atas)
(b) usaha oleh setiap gaya pada peti
W
N
= 0, sebab gaya normal, Ns
W
mg
= o sebab mgs
W
F
= F.s cos 37 = 50(3)(0,8) = 120 J
W
P
= P.s cos 180 = 10(3)(-1) = -30 J
(c) W
total
= W
N
+ W
mg
+ W
F
+ W
P
= 0 + 0 + 120 30 = 90 J
5.
m = 4 kg; sin 37 = 0,6; cos 37 = 0,8
(a) gambar diagram bebas benda dapat dilihat di atas
(b) W
Q
= 100(20) = 2000 J
W
f
= -f . s = -10(20) = -200 J
W
N
= 0, sebab Ns
W
mg
= mg . s cos (90 + 37) = -mgs sin 37 = -480 J
W
P
= P.s cos 37 = 80(20)(0,8) = 1280 J
(c) Usaha total
W
total
= W
Q
+ W
f
+ W
N
+ W
mg
+ W
P

= 2000 200 + 0 480 + 1280 = 2600 J
6. m = 0,75 x 10
-6
kg; v = 40 x 10
-2
m/s = 4 x 10
-1
m/s
Ek = mv
2
= (0,75 x 10
-6
)(4 x 10
-1
)
2
= 6 x 10
-8
J
7. m
1
= 2 m
2
; Ek
1
= Ek
2
untuk v
1
= v
1
+ 5 dan v
2
= v
2
+ 5; Ek
1
= Ek
2

Ek
1
= Ek
2
m
1
v
1
2
= m
2
v
2
2
2m
2
v
1
2
= m
2
v
2
2

v
2
2
= 4v
1
2
v
2
= 2v
1
.(*)
Ek
1
= Ek
2
m
1 ( )
'
1
v
2
= m
2 ( )
'
2
v
2
2m
2
(v
1
+ 5)
2
= m
2
(v
2
+ 5)
2
; 2( )
2
1 1
v 10v 25 + +
= (2v
1
+ 5)
2
( )
2
1 1
2v 20v 50 + +
= ( )
2
1 1
4v 20v 25 + +
25 = 2
2
1
v
2
1 1
25 5 5
v v 2
2 2 2

m/s
v
2
= 2v
1
= 52 m/s
8. W
Ek
= Ek untuk Ep = 0
-f.s = m(v
ak
2
v
aw
2
)
-300(5) = (1200)(0 10
2
); s =
60000
200
300

m
9.
W = P.s = m(v
ak
2
v
aw
2
)
3000 s = (1000)(625 64); s =
500(561)
93,5
3000
m
10.
W = Ek
P. s = m(v
ak
2
v
aw
2
)
.3.(3 x 10
-1
) = (0,20) (v
ak
2
0)
v
ak
2
=
9
2
; v
ak
=
9 3
2
2 2
m/s = 1502 cm/s
11. m = 50 kg; h = 4,0 m dalam t = 15 s; g = 9,8 m/s
2
P =
mgh (50)(9,8)(4,0)
131
t 15
W
12. P = 175 W; x = 100 m dalam t = 72,0 s: F = ?
P =
x Pt 175(72,0)
F.v F ;F 126
t x 100

N
13. Motor listrik, P
out
= 12 kW = 12 000 W
M = 900 kg; t
min
= ? Untuk h = 40 m
Anggap = 100%, maka
out
out
Mgh Mgh W 900(10)(40)
P ;t 30
t t P 12000

s
B. Energi Potensial dan gaya konservatif
14. (a) W = mg(3 1) = 2mg = 20 m; m = massa benda
(b) W = mg(2,5 0,5) = 2mg = 20 m; m = massa benda
15. Ep
grav
=
GMm
r

; jari-jari Bumi, R = 6400 x 10


3
m; berat benda, mg = 24 N;
W
konservatif
= W
k
= -Ep
Usaha yang dilakukan = -W
k
Ep
grav,A
=
GMm
R

Ep
grav,B
=
GMm
R h

+
W
k
= -Ep; W
yang dilakukan
= -W
k
= Ep
Jadi, W
yang dilakukan
= Ep
B
Ep
A
=
GMm
R h

+
+
GMm
R
( )
( ) ( )
AB
GMmR GMmR GMmh GMmh
W
R R h R R h
+ +

+ +
..(*)
Sedang g =
2
GM GM
gR
R R

substitusi ke persaman (*)
( ) ( )
AB
gRmh mgRh
W
R h R h

+ +
...(**)
(a) h = R
Substitusi persamaan (**)
3 5
AB
1
(24)R R
2
W 8R 8(6400x10 ) 512x10
1
R R
2

_
+

,
J atau 51,2 MJ
(b) h = 2R; R + h = 3R
Substiusi persamaan (**)
( )
( )
AB
(24)R 3R
W 16R 2(51,2
R 3R

+
MJ) = 102,4 MJ
16.
Buktikan W
AB
yang diperlukan adalah
A B
mgh
W
h
1
R


_
+

,
Bukti
g =
2
GM
R
; W =
2
1
r
r
Fdr

;
F =
2
GMm
r
; M = massa Bumi; m = massa benda
2 2
1 1
R h
r R h r R h
1
2
A B 2
r R r R R
GMm r
W dr GMm r dr GMm
r 1
+
+ +


1

1

]


R h
R
2
2
1 1 1
GMm GMm
r R h R
R (R h) h
GMm GMm
R(R h) R Rh)
GM h h
m gm
h h
R
1 1
R R
+
1 1

1 1
+ ] ]
1 1 +

1 1
+ +
] ]
1
1

1
1 + +
]
A B
mgh
W
h
1
R


_
+

,
(terbukti)
Cara 2
W
AB
= Ep = Ep
B
Ep
A
; Ep =
GMm
r


2
2
GMm GMm 1 1
GMm
R h R R h R
R (R h) h
GMm GMm
R(R h) R Rh)
mgh GM h
m
h h
R
1 1
R R

1

1
+ + ]
1 1 +

1 1
+ +
] ]
1
1

1
1 + +
]
17. m = 2 kg
(a) Bidang acuan 3 m di atas tanah, yaitu A
Ep terhadap A = mgh
benda terhadap A
= 20(10 3) = 140 J
(b) Bidang acuan B
Ep = mgh
benda terhadap B
= 20(10 + 2) = 240 J
18. y
o
= 20 cm; m = 50 g = 0,050 kg y = 25 cm
y = y y
o
= 25 20 = 5 cm = 5 x 10
-2
m
F = k.y; mg = ky k =
3
2
mg 50x10
1
y 50x10

N/m
Untuk y = 4 cm, maka Ep = ky
2
= (1)(4 x 10
-2
)
2
= 8 x 10
-4
J
19. Diketahui grafik F terhadap x untuk bahan P dan Q
Diperoleh gradien, k, yaitu k
P
dan k
Q

k
P
=
3
25N
25x10
1,0mm

N/m
k
Q
=
3
20N 200
x10
1,5mm 15

N/m
A
P
= 2 A
Q
L
P
= 3 L
Q
(a)
P P
Q
P P P P
Q Q
Q P Q Q
Q
k L
A
E A k L
.
k L
E A k L
A


3
Q Q
3
Q Q
25.10.3L .A
25(3)(15) 45
200 2(200) 16
2A .10 L
15

_

,
= 45 : 16
(b)
P
Q
Ep
Ep
untuk x = 1,5 mm
Ep = k.x
2
sehingga
P P
Q Q
Ep k 45
Ep k 16

20. Kawat panjang L, luas ppenampang A ditarik oleh gaya F, = tegangan, dan E =
modulus elastisitas
Buktikan bahwa:
2
Energi
Volume 2E

Bukti:
E
L
e
L

;
L
E
L

;
L
L
E


Energi potensial = kL
2
=
2
F
. L
L

= FL
Energi potensial = F
L
E

; Volume, V = volume silinder = AL


L
F
Energi 1 F 1
E
Volume AL 2 A E 2 E


_


,
2
Energi
Volume 2E

(terbukti)
21. Kawat vertikal L
o
= 3,14 x 10
-2
m; d = 0,100 x 10
-2
m; beban, m = 8,50 kg; ambil
g = 10 m/s
2
; E = 2,00 x 10
11
N/m
2
(a) L = ?
mg = k.L dengan k =
2
AE d E
L 4L

L =
( ) ( )
2
5 o
2 2
2 11
mg 85(4x3,14x10 ) 4L
mg 1,70x10
k d E
0,1x10 2,00x10

,

m
(b) Ep = kL
2
= FL = (85)(1,70 x 10
-5
) = 7,23 x 10
-4
J
22.
(a) v
B
= ..?
Ep
B
+ Ek
B
= Ep
A
+ Ek
A
0 + mv
B
2
= mg(12 2) + 0
v
B
2
= 2(10)(10); v
B
= 102 m/s
(b) v
C
= .?
Ep
C
+ Ek
C
= Ep
A
+ Ek
A
0 + mv
C
2
= mg(12) + 0
v
C
2
= 2(10)(12) = 2(2 x 5)(4 x 3) v
C
= 415 m/s
23.
(a) Ep
H
= .?
Ep
H
+ Ek
H
= Ep
O
+ Ek
O
O diambil sebagai titik acuan, sehingga Ep
O
= 0
Ek
H
= 0, sebaba v
H
= 0
Jadi, Ep
H
+ 0 = 0 + mv
o
2
; Ep
H
= mv
o
2
= (0,2)(60)
2
= 360 J
(b) ketinggian maksimum, h = ?
Ep
H
= mgh; h =
( ) ( )
H
Ep 360
180
mg 0,2 10

m
(c) Ek
P
= ? Jika h
P
= 40 m
Ep
P
+ Ek
P
= Ep
H
; mgh
P
+ Ek
P
= 360;
Ek
P
= 360 (0,2)(10)(40) = 280 J
24. Kerjakan sendiri
25.
Ep
B
+ Ek
B
= Ep
A
+ Ek
A
0 + mv
B
2
= mgh
A
+ mv
A
2
(dikalikan 2)
v
B
2
= 2gh
A
+ v
A
2
= 2(10)(40) + 20
2
= 20
2
(2 + 1)
v
B
= 203 m/s
26.
(a) v
P
= .?
Ep
P
+ Ek
P
= Ep
O
+ Ek
O
, tanah sebagai acuan mengukur ketinggian
mgh
P
+ mv
P
2
= mgh
O
+ mv
O
2
; h
P
= 45 m; h
O
= 90 m
2gh
P
+ v
P
2
= 2gh
O
+ v
O
2
v
P
2
= 2g(h
O
h
P
) + v
O
2
= 2(10)(90 45) = 900
v
P
= 30 m/s
(b) v
A
= ..?
Ep
A
+ Ek
A
= Ep
O
+ Ek
O
, tanah sebagai acuan
mgh
A
+ mv
A
2
= mgh
O
+ mv
O
2
; h
P
= 45 m; h
O
= 90 m
0 + v
A
2
= 2gh
O
+ v
O
2
v
A
2
= 2(10)(90) + 40
2
v
A
2
= 10
2
(2 . 9) + 90
2
. 4
2
; v
A
= 1034 m/s
27. m = 0,5 kg; k = 2,0 N/m; x = 40 x 10
-2
m
Ek
balok
= Ep
pegas
mv
2
= kx
2
v
2
=
2
2 4
k. x k 2,0
;v x 40x10 8x10
m m 0,5


m/s
28.
(a) v
B
= .? dengan menggunakan kekekalan energi mekanik diperoleh rumus
cepat,
B
v 2gh
B
v 2gh 2(10)(0,50) 10
m/s
(b) v
D
= ?
Ep
D
+ Ek
D
= Ep
A
+ Ek
A

mgh
D
+ mv
D
2
= mgh
A
+ 0;
v
D
2
= 2g(h
A
h
D
) = 2(10)(0,50 0,25) = 2(10)(0,25)
v
D
= 5 m/s
(c) gaya normal di D, N
D
= ?
2
D
sent D
mv
F mg N
R
; dengan R = 0,75 m
( )
2
D
D
mv 5 0,060
N m(g ) 0,060(10 ) 7,5 5 0,2
R 0,75 0,75

N
29. (a) untuk gesekan antara bola bearing dan lintasan dapat diabaikan
Tinjau gerak bola mulai dari puncak lintasan (ambil sebagai titik A) sampai titik
B, maka
Ep
A
+ Ek
A
= Ep
B
+ Ek
B
(dengan titik terendah sebagai titik acuan,
maka h
A
= 6 m; h
B
= 1 m; Ek
A
= 0 (bola lain)
mgh
A
+ 0 = mgh
B
+ Ek
B
Ek
B
= mg(h
A
- h
B
) = 0,025(10)(6 1) = 1,25 J
(b) v
B
= ? m = 0,025 kg
Ek
B
= mv
B
2
v
B
2
=
( )
B
2 1,25 2Ek
100
m 0,025

v
B
= 1o m/s
(c) Gaya hambatan rata-rata pegas, F = .?
Ep
A
= Ep
pegas
; mgh
A
= F x; F =
( )
A
0,025 10 (6) mgh
15
x 0,10

N
30. mg = k.x; k =
mg 550 5500
x 0,30 3

N/m
Ep
A
= Ep
pegas di C
;
mgh
A
= ky
2
y
2
=
( )
A
2(550) 1,2 2mgh (3)(4)(2)(3)
5500
k 100
3

y =
3
2
5
m
F = ky =
5500
3
3
2
5
_

,
= 11002 N = 1556 N
Jadi, jarum pada skala timbangan akan menunjuk angka 1556 N
31. Pada kasus ini dapat digunakan, W
f
= Em
W
f
= Em = Em
B
- Em
A
= (Ep
B
+ Ek
B
) (Ep
A
+ Ek
A
)
-f.s = (mgh
B
+ mv
B
2
) - (0 + mv
A
2
) .(*)
Diketahui: s = 40 m; m = 2000 kg; h
B
= 8 m; v
B
= 5 m/s; v
A
= 20 m/s, sehingga
persamaan (*) memberikan
-f.(40) = 2000((10) 8 + (25) - ((400))
f = 5375 N
32.
Pada kasus ini berlaku teorema usaha energi mekanik (Em)
W
tak konservatif
= Em
Untuk sistem kedua balok (m
1
+ m
2
)
Gaya-gaya non konservatif pada balok m
1
dan m
2
adalah (+T dan f
1
) bekerja pada m
1
dan (-T) bekerja pada m
2
.
Ambil lantai sebagai titik acuan untuk mengukur ketinggian.
W
tak konservatif
= Em = (Em
1
+ Em
2
)
aw
(Em
1
+ Em
2
)
ak
(+T dan f
1
).s
1
T.s
2

= (Ep
2
+ Ep
1
+ Ek
2
+ Ek
1
)
ak
- (Ep
2
+ Ep
1
+ Ek
2
+ Ek
1
)
aw
..(*)
Lihat gambar
s
1
= s
2
= h
A,2
= 0,9 m
Ep
2,aw
= Ep
A
= m
2
gh
A
; Ep
2,ak
= Ep
B
= 0;
Ep
1,aw
= Ep
1,ak
= m
1
gh
C
; Ek
1,aw
= Ek
2,aw
= 0;
Ek
1,ak
= m
1
v
B
2
; Ek
2,ak
= m
2
v
B
2

f
1
= N
1
= m
1
g = 0,20(3)(10) = 6 N
Jadi, persamaan (*) menjadi
(+T.s
1
f
1
.s
1
- Ts
2
= (0 + mgh
C
+ m
2
v
B
2

+ m
1
v
B
2
) - (m
2
gh
A
+ m
1
gh
C
+ 0

+ 0)
-6(0,9) = (5)v
B
2
+ (3)v
B
2
5(10)(0,9)
0,9(-6 + 50) =
2
B
5 3
v
2 2
_
+

,
; 0,9(44) = 4
2
B
v ;
2
B
v = 0,9(11) = 9,9 = 9(1,1)
v
B
= 31,1 = 3(1,05) = 3,15 m/s
33.
Buktikan bahwa W
f
=
( )
2
mv
2 tan

+
Bukti:
Lihat diagram benda bebas
F
y
= 0 N = mg cos
f = N = mg cos
F
x
= m.a; -mg sin f = ma
-mg sin mg cos = ma
a = -g(sin + cos )
Gerak dari posisi A ke B
2 2
o
v v 2a x + ; ( )
2
o
0 v 2a AB +
2 2 2
v v v
AB
2a 2g(sin cos ) 2g(sin cos )


+ +
W
f
= Em = Em
B
Em
A
= (Ep
B
+ Ek
B
) (Ep
A
+ Ek
A
)
W
f
= mgh + 0 (0 + mv
B
2
)
= mg(AB sin ) - mv
2
= mg
2
v sin
2g(sin cos )

+
- mv
2

= mv
2
sin
1
(sin cos )
_


+
,
= mv
2
sin (sin cos )
(sin cos )
_ +

+
,
= -mv
2
sin cos
cos cos
_



+
,
=
[ ]
2
mv
2 tan
_



+
,
W
f
=
[ ]
2
mv
2 tan

+
(terbukti)
34.
m = 2,0 kg; k = 800 N/m; x = 6 cm = 0,06 m; = 0,20; v = ?
W
f
= Em = Em
2
Em
1
(*)
W
f
= -f. x = -mgx = -0,20(2,0)(10)(0,06) = -0,24 J
Em
2
= (Ep + Ek)
2,balok
+ (Ep + Ek)
2,pegas
= (0 + 0) + (kx
2
+ 0) = kx
2
= (800)(0,06)
2
= 1,44 J
Em
1
= (Ep + Ek)
1,balok
+ (Ep + Ek)
1,pegas
= (0 + (mv
2
) + (0 + 0)
= (2,0)v
2
= v
2
Substitusi ke persamaan (*)
-0,24 J = 1,44 - v
2
; v
2
= 1,68; v = 1,3 m/s
Tingkat 2 Soal Tantangan
35. Gaya konservatif, F
x
= (3x + 20) N
Massa partikel, m = 2 kg
F
x
bekerja sepanjang sumbu X mulai dari x = 0 s/d x = 8,0 m
(a) W
Fx
= ..?
W
f
= ( )
8
8 8 2
0 0 0
3x
Fdx 3x 20 dx 20x
2
1
+ +
1
]


( ) [ ]
2 3
8 20(8) 0
2
1
+
1
]
= 256 J
(b) Ep = .?
W
konservatif
= -Ep
256 = -Ep atau Ep = -256 J
(c) Ek dan v di x = 8 m, jika v(x = 0) = 12 m/s
Untuk gaya konservatif berlaku hukum kekekalan energi mekanik
(Ep + Ek)
x = 8
= (Ep + Ek)
x = 0
(Ep
x = 8
- Ep
x = 0
) + Ek
x = 8
= Ek
x = 0
-256 + Ep
x = 8
= mv
2
(x = 0)
Ep
x = 8
= (2)(12)
2
+ 256 = 400 J
Ek
x
= mv
2
(x = 8); v
2
(x = 8) =
400(2)
20
2
m/s
36.
massa, m = 60 kg
(a) usaha yang dilakukan eskalator = .? Daya = ?
Membawa orang dari posisi (1) ke (2)
W
eskalator
= mgh = (60)(10)(8) = 4800 J
Daya eskalator =
W
t
; t =
1 2
s 15
15
v 1


s
P =
W 4800
320
t 15

W
(b) Pertanyaan seperti (a) tetapi sekarang orang itu berjalan ke atas eskalator
dengan laju 0,8 m/s (v
orang,eskalator
= 0,8 m/s)
W
eskalator
tetap = 4800 J
v
orang,tanah
= v
orang,eskalator
+ v
eskalator,tanah
= 0,8 + 1,0 = 1,8 m/s
t =
s 15
v 1,8

s
Daya eskalator, P =
( ) 4800 1,8 W 4800
576
15
t 15
1,8

W
(c) Pertanyaan seperti (b) tetapi orang menuruni escalator pada kelajuan 0,8 m/s
(v
orang,eskalator
= -0,8 m/s)
v
orang,tanah
= -0,8 +1,0 = 0,2 m/s
t =
s 15
75
v 0,2


s
W
eskalator
tetap = 4800 J
Daya eskalator, P =
W 4800
64
t 75

W
37.
W
non konservatif
= -Em
(F f)s = (Ep
2
Ep
1
) + (Ek
2
Ek
1
) ..(*)
h = s sin 30 = s
s = 2h = 2(5m) = 10 m
Ep
2
Ep
1
= mgh
v
1
= 0 dan v
2
= 1 m/s (diketahui)
(150 f)(10) = mgh + m(v
2
2
v
1
2
)
(150 f)(10) = 20(10)(5) + (20)(1
2
0)
150 f = 101 f = 49 N
F
y
= 0 (lihat diagram gaya pada sumbu Y)
+N mg cos = 0; N = mg cos = 20(10)(3) = 1003 N
f = N; =
f 49 49 3
0,28
N 300 100 3

38.
h = ..? agar x maksimum; berapa x
maks
= .?
Karena lintasan dari (1) ke (2) licin, maka berlaku hukum kekekalan energi mekanik
mgh
2
+ mv
2
2
= mgh
1
+ mv
1
2
; h
2
= h; h
1
= H; v
1
= 0
2gh + v
2
2
= 2gH + 0; v
2
2
= v
o
2
= 2g(H h)(*)
(di sini v
o
2
= f(h))
Gerak dari (2) ke (3) adalah gerak parabola dengan
v
ox
= v
o
dan v
oy
= 0, sehingga
y = v
oy
t + a
y
t
2
dengan a
y
= -g dan y = -h
-h = 0 gt
2
t
2
=
2h
g
= ..(**)
x = v
ox
t = v
o
t; x
2
= v
o
2
2h
g
Substitusi (*) diperoleh x
2
= 2g(H h)
2h
g
x
2
= 4(Hh h
2
) tampak x
2
= f(h) berbentuk fungsi kuadrat dalam variabel h.
x
2
= 4h
2
+ 4Hh..(***)
analogi dengan y = ax
2
+ bx + c; dengan y = x
2
Koefisien-koefisien persamaan kuadrat adalah; a = -4, b = 4H, dan c = 0
D = b
2
4ac = (4H)
2
0 = 16H
2
y
maks
=
D
4a

untuk x =
b
2a

Analogi, maka
2
maks
x untuk h =
( )
b 4H H
2a 2 4 2


Jadi, tinggi tebing h agar x maksimum adalah
H
2
.
2
2 2
maks
H H
x 4 4H H
2 2
_ _
+

, ,
maks
x H
39.
Di titik D, benda meninggalkan lintasan lingkaran
(a) v
D
= ..?
seluruh bagian lintasan dianggap licin.
Hukum kekekalan energi di A dan D memberikan
Ek
D
+ Ep
D
= Ek
A
+ Ep
A
Ambil titik B sebagai acan mengukur ketinggian, maka
Ep
A
= mgh;
Ep
D
= mg(r + DD
1
) = mg(r + r sin ) = mgr(1 + sin ) =
mgh
2
(1 + sin )
Jadi, mv
D
2
+
mgh
2
(1 + sin ) = 0 + mgh
v
D
2
+ gh(1 + sin ) = 2gh
v
D
2
= gh(1 - sin ) .(*)
(N
D
= 0, sebab benda meninggalkan lintasan di D).
Gaya sentripetal di D adalah
2
D
sent
mv
F
r

Substitusi ke persamaan (*)


mg sin =
gh(1 sin )
m
h
2

sin = 2(1 sin )
3 sin = 2; sin =
2
3
Substitusi sin =
2
3
ke persamaan (*)
v
D
2
= gh(1 -
2
3
) =
1
3
gh; v
D
=
1
3gh
3
(b) cos =
2
4 1
1 sin 1 5
9 3

v
Dy
= v
D
cos =
1
3gh
3
1
5
3
_

,
=
1
5gh
9
v
Dx
= v
D
sin =
1
3gh
3
2
3
_

,
=
2
3gh
9
Gerak parabola mulai dari titik D pada komponen sumbu X adalah gerak peluru
beraturan di titik tertinggi, v
ty
= 0 sehingga
v
H
= v
tx
= v
Dx
=
2
3gh
9
40. Perhatikan gambar berikut ini!
Kecepatan benda saat meninggalkan lintasan, v
D
= ?
N = mg cos ; f = N = mg cos
W
f
= Em
B
- Em
A

-f.AB = (Ep
B
+ Ek
B
) (Ep
A
+ Ek
A
)
-mg cos
h
sin
_

,
= (0 + mv
B
2
) (mgh + 0) (dikalikan 2)
2
B
2 gcos h
v 2gh
sin

2
B
2 gcos h
v 2gh
sin

Misalkan, benda meninggalkan lintasan di titik D, maka N


D
= 0, dan
2
2 D
sent D
mv
F mgcos ;v gRcos
R

2
D
h
v g cos
2
_


,
(*)
Ep
D
+ Ek
D
= Ep
B
+ Ek
B
;
D
h h h
h cos (1 cos )
2 2 2
+ +
mgh
D
+ mv
D
2
= 0 + mv
B
2
2gh
D
+ v
D
2
= v
B
2
h
2g (1 cos )
2
+ + v
D
2
= v
B
2
gh + gh cos +
h
g cos
2
_


,
= 2gh -
2 ghcos
sin

(dibagi gh)
1 + cos +
1
cos
2

= 2 -
2 cos
sin

3
cos
2

= 1 -
2 cos
sin

cos =
2
3
(1 -
2 cos
sin

)
Substitusi ke persamaan (*)
2
D
h
v g
2
_


,
2
3
(1 -
2 cos
sin

) =
gh
3
(1 -
2 cos
sin

)
v
D
=
1
2
gh 2 cos
1
3 sin
1 _


1
, ]

Вам также может понравиться