Pravo na ivot UVOD

Ustav republike Srbije, pravo na ivot, lan 24. Ljudski ivot je neprikosnoven, u republici Srbiji nema smrtne kazn, .zabranjeno je kloniranje ljudskih bia

Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima, lan 3. Svako ima pravo na ivot, slobodu i bezbednost linosti.

Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i graanskim slobodama, lan 11. Ljudski ivot je neprikosnoven. U dravnoj zajednici Srbija i Crna Gora ne postoji smrtna kazna. Zabranjeno je kloniranje ljudskih bia.

Evropska konvencija o zatiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, lan1. Pravo na ivot svakog ovjeka zatieno je zakonom. Niko ne moe biti namjerno lien ivota, osim kod izvrenja smrtne kazne po presudi suda, kojom je proglaen krivim za zloin za koji je ova kazna predviena zakonom. Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima,lan 6. Svako ljudsko bie ima uroeno pravo na ivot. Ovo pravo mora da bude zatieno zakonom. Niko ne moe biti samovoljno lien ivota.

Pravo na ivot PRAVO NA IVOT KAO OSNOVNO LJUDSKO PRAVO

ivot je najznaajnija vrednost ovjeka koja daje osnov i smisao svim ostalim vrijednostima koje ovjek ima. S toga je u svakom civilizacijskom drutvu pravo na ivot najznaajnije ljudsko pravo. Ako se za ljudska prava moe smatrati da su prirodna prava ovjeka onda se to najpre moe tvrditi za pravo na ivot. U tom smislu svi pravni dokumenti kojima se proklamuju prava graana odnosno ljudska prava, definiu i potvruju ovo pravo, a ustavi savremenih drava u odredbama o pravima oveka istiu pravo na ivot kao prvo meu pravima graana. Svako proklamovano i priznato pravo ima svoju pravu vrednost samo onda ako je efikasno pravno zatieno. Zato i pravo na ivot mora od strane pravnog poretka biti zatieno odgovarajuim pravnim mjerama, a s obzirom na izuzetnu vanost toga prava, i krivino-pravna zatita, kao najjai vid pravne zatite, mora biti na odgovarajui nain postavljena. Razvoj se moe pratiti i kroz pravnu istoriju pojedinih zemalja, posebno kroz istoriju naeg prava (Duanov zakonik, Karaorev zakon, Zakon Prote Mateje Nenadovia, Krivini zakonik Kraljevine Jugoslavije pa sve do Krivinog zakonika Republike Srbije). Krivinopravna zatita ivota ovjeka iako je u krivinom pravu oduvjek postojala nije u svim periodima bila ista. Savremeni razvoj ove zatite karakterie se proirivanjem i uvrivanjem zatite prava na ivot ne samo na planu internog prava svake pojedine zemlje ve i na meunarodnom planu usvajanjem brojnih meunarodnih konvencija i drugih meunarodnih dokumenata koji se mogu se posebno izdvojiti oni vidovi inkriminacija koji su upravljeni samo na ivot i tjelo odnosno tjelesni integritet oveka. U tu grupu spadaju razliite vrste ubistva, zatim krivina dela kojima se povreuje ili ugroava ivot ovjeka iz grupe krivinih djela protiv ustavnog ureenja, protiv ovjenosti i meunarodnog prava, genocid ratni zloin, teka djela protiv zdravlja ljudi, protiv opte sigurnosti i dr. koja mogu kao teku posljedicu da imaju liavanje ivota jednog ili vie lica. Nezavisno od razliitih oblika ubistva i drugih inkriminacija koji imaju za cilj zatitu prava na ivot, osnovna pitanja koja se u odnosu na sve oblike krivinih djela postavljaju jeste: iji se ivot zatiuje tj. koji moe biti objekat kod ovih krivinih djela i od kog momenta ta zatita nastaje i dokle ona traje. Kod pitanja ko je subjekt prava na zatitu i kao takav uiva krivino-pravnu zatitu, i ako se kae da je to ovjek, onda je odgovor da je to ljudsko bie, roeno od ene, bez obzira na razliite karakteristike koje pojedinog oveka mogu da odlikuju. Bez znaaja je za pravo na ivot, da li je ovjek mlad ili star, zdrav ili bolestan, sposoban ili nemoan. U krivinom pravu svi ljudi imaju jednako pravo na ivot bez obzira na rasu, nacionalnost, etniku pripadnost, vjeru, drutveni poloaj, poreklo, pol, uzrast i druge karakteristike. Zatita prava na ivot postoji nezavisno od stanja u kome se ovjek nalazi, da li je zdrav ili bolestan, na samrti i bez ansi da preivi situaciju u kojoj se nalazi. Zatita prava na ivot ovjeka ostvaruje se u punoj mjeri od momenta njegovog raanja pa do momenta nastupanja njegove smrti. Bioloka smrt je prava smrt. Nju karakterie potpuni, trajan i nepovratan prestanak vitalnih funkcija organizma, naroito rada mozga, srca i plua. U sluaju bioloke smrti izvesne bioloke funkcije u pojedinim tkivima i organima mogu se odvijati jo izvesno vrijeme (reakcija pojedinih miia na mehanike ili elektrine nadraaje), ali je potpuno uspostavljanje osnovnih ivotnih funkcija nemogue pa se moe smatrati da je ivot prestao. 3

Pravo na ivot PRAVO NA IVOT

Pravo na ivot zatieno je nizom meunarodnih i regionalnih ugovora za zatitu ljudskih prava. Meu najbitnijima koje je Srbija ratifikovala izdvajamo Univerzalnu konvenciju o ljudskim pravima Ujedinjenih nacija, Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima Ujedinjenih nacija, Drugi fakultativni protokol o graanskim i politikim pravima Ujedinjenih nacija, Evropsku konvenciju za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda Saveta Evrope sa prateim protokolima: Protokol 6 i Protokol 13, Evropsku konvenciju o ekstradiciji, Meunarodna konvencija o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije, Meunarodna konvencija o ukidanju svih oblika diskriminacije prema enama. Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima Ujedinjenih nacija i Evropska konvencija za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda Saveta Evrope izriito zahtevaju da svaka drava potpisnica zakonom zagarantuje pravo na ivot i samim tim ukine smrtnu kaznu. Kada je rje o obavezi drave da zakonom zatiti pravo na ivot misli se na donoenje krivino pravnih propisa kojim se kanjava nezakonito liavanje ili ugroavanje ivota svakog lica od strane drugog privatnog ili slubenog lica. Krivini zakonik Republike Srbije*, koji je stupio na snagu 01. januara 2006. godine, propisuje u lanovima 113-127 niz krivinih dela protiv ivota i tjela. U vezi sa zatitom prava na ivot, novine koje uvodi ovaj zakonik jesu dva nova oblika tekog ubistva - ubistvo djeteta i ubistvo bremenite ene (l. 114) i liavanje ivota iz samilosti (l. 117). Eutanazija predstavlja liavanje ivota lica i to najee neizleivog bolesnika na njegov izriit zahtjev. Ovde nije rje o pomaganju u samoubistvu, ve o posebnom krivinom djelu, kod koga se lekar ili neko drugo lice koje pomae okonanju ivota te osobe pojavljuje kao izvrilac krivinog djela. Iako je novi Krivini zakonik Republike Srbije predvideo liavanje ivota iz samilosti kao posebno i lake krivino delo u odnosu na ubistvo, i dalje postoje brojne dileme da li je eutanaziju ipak trebalo dekriminalizovati. Veliki znaaj trebalo bi dati grupi krivinih djela protiv ovjenosti i drugih dobara zatienih meunarodnim pravom, od kojih istiemo zloin protiv ovjenosti (l.371) i krivino djelo nespreavanje vrenja krivinih djela protiv ovjenosti i drugih dobara zatienih meunarodnim pravom (l. 384), kao nova krivina djela. Pored toga, postoje i grupe krivinih djela kojima se moe ugroziti ivot ljudi, kao to su: djela protiv zdravlja ljudi (u ovu grupu svrstana su i krivina djela u vezi zloupotrebe droga, a koja su ranije bila propisana Osnovnim krivinim zakonom; kao i nova krivina djela: prenoenje infekcije HIV virusom, protivpravno vrenje medicinskih eksperimenata i ispitivanja leka i nesavesnog postupanja pri spravljanju i izdavanju lekova), djela protiv opte sigurnosti, djela protiv bezbednosti javnog saobraaja, djela protiv ivotne sredine (kao nova grupa krivinih dela).

Pravo na ivot EUTANAZIJA

Ubistvo iz samilosti, na molbu ili uz pristanak ubijenog-eutanazija*, u savremenim uslovima sve vie ini predmet interesovanja javnosti i ima pristalica (naroito u krugovima lekara koji su esto u prilici da im takve molbe budu upuene kada posmatraju teke patnje neizleivih bolesnika, ali i u redovima pravnika koji to posmatraju sa gledita prava na ivot i u vezi sa tim i prava na smrt, otvara velike dileme koje oko eutanazije postoje. Krivino pravo nije prihvatilo eutanaziju kao osnov iskljuenja postojanja krivinog dela. U pojedinim zemljama postoje tendencije da se eutanazija prihvati i da se predvidi sistem uslova pod kojima bi eutanazija bila dozvoljena. Dileme o tome se kreu od shvatanja eutanazije da pravo na ivot ukljuuje i pravo na smrt, humanost motiva iz kojih se to ini, neizleivo stanje bolesti, teke patnje i ozbiljan ili izriit zahtev bolesnog lica. Pri ovim svim dilemama razlikuju se pitanja aktivne eutanazije (usmrivanje odgovarajuom aktivnom radnjom) ili pasivne eutanazije (prekidanjem daljeg leenja).Od problema eutanazije treba razlikovati problem iskljuivanja aparata za reanimaciju i odravanje pojedinih ivotnih funkcija kod bolesnika za koje se utvrdi da vie nemaju izgleda da se povrate u stvarni ivot. Ovakvi bolesnici ponekad po vie godina ostaju ukljueni na aparate pomou kojih se vetaki odravaju neke njihove ivotne funkcije, pri emu to poinje da gubi svoj pravi smisao, jer su iezli izgledi njihovog izleenja. U takvim sluajevima postavlja se pitanje ko i kada moe da odlui o iskljuenju aparata, o emu se mora imati u vidu i potreba korienja tih aparata za druge sluajeve sa boljim perspektivama za izleenje. Reenje se opet svodi na to kako utvrditi da li je neiji ivot zaista prestao i da li ima makar najmanjih ansi za povraaj u pravi ivot. To zahteva i precizno odreenje granice izmeu ivota i smrti, jer dokle god postoji ivot, ma kakav on bio, postoji pravo na ivot i ono se mora potovati. Izloeni elementi koji karakteriu ivot oveka kao objekat krivino-pravne zatite odreuju istovremeno i okvire te zatite. Meutim, njen puni smisao sa gledita prava na ivot dobija se tek u sklopu krivino-pravne zatite i svih drugih ljudskih prava koja odreuju sadraj i kvalitet ivota oveka. Pravo na ivot mora istovremeno znaiti i pravo na ivot dostojan oveka. Ostvarenje tog cilja u zatitnoj funkciji mora da tei i savremeno krivino pravo i da se u tom pravcu razvija.

------------------------------------*eutanazija (gr. eu - dobra, thanatos - smrt)

Pravo na ivot SMRTNA KAZNA

Da li postoji opravdanost za postojanje smrtne kazne,pitanje koje se nesprestano ponavlja,a na koje je teko dati odgovor. Postoje struje u svim svjetskim sistemima koje su za postojanje smrtna kazne i one struje koje su protiv toga. Ne spori se mogunost da drave koje poznaju smrtnu kaznu i dalje zadre ovakvu sankciju u svojim zakonodavstvima, mada su predviena vana ogranienja: - Smrtna kazna se moe izrei samo za najtea krivina dela. Izraz najtea krivina dela opet je standard, koji se mora tumaiti, kako u skladu s njegovim uobiajenim, univerzalnim znaenjem, tako i u skladu sa shvatanjima sredine i pravnim poretkom drave u pitanju. Ne postoji odluka nekog meunarodnog organa koja bi na ovo dala odgovor u konkretnom sluaju, ali su ti organi, razmatrajui zakonodavstva drava, neretko zamerali dravama zato to je smrtna kazna zapreena za dela koja se ne mogu smatrati najteim. Po miljenju Ekonomskog i socijalnog saveta UN, teka krivina dela u ovom smislu mogu biti samo umiljajni zloini sa smrtnim i krajnje tekim posledicama. Sumnja da je pravo na ivot ugroeno javlja se uvek kada krivini zakoni predviaju smrtnu kaznu za veliki broj krivinih dela. Tako se na primer u Iraku predvia smrtna kazna za vie od sto delikata, od kojih mnogi nisu nasilne prirode, kao na primer neprijavljeno lanstvo u politikim strankama ili uvreda predsednika drave. Takoe se kritikuje zatita javne imovine putem smrtne kazne, kojoj su naroito bile sklone socijalistike zemlje. - Smrtna kazna mora biti izreena u skladu sa zakonom koji je vaio u trenutku kada je krivino delo izvreno. Ovo ogranienje se ne mora posebno naglaavati, jer je naelo zakonitosti (nullum crimen, nulla poena sine lege) posebno ljudsko pravo, koje se odnosi na celu oblast krivinog prava. Naravno, kada su u pitanju najtee sankcije, ono ima posebnu vanost. -Smrtna kazna ne moe biti izreena a da se pri tom povredi neko drugo zakonom zatieno pravo ili ako je zatieno Konvencijom o genocidu. Ovo se ogranienje tie propisa kojim se predvia smrtna kazna i samog naina njenog izricanja. U novijoj praksi se povreda prava na ivot najee videla onda kada je smrtna kazna izreena u postupku koji nije bio ispravan. -Smrtna kazna se ne moe izvriti nad trudnom enom. Striktno tumaenje ovoga ogranienja, zasnovano na pretpostavci da je ena poteena jer bi se zajedno s njom ubilo i neroeno dete, imalo bi surove posledice jer se ne zabranjuje izricanje kazne, nego njeno izvrenje, to bi znailo da se smaknue odlae samo do poroaja ili prekida trudnoe. Zato je ispravno tumaenje da se ena ima konano potedeti: ono nalazi potporu u odgovarajuim odredbama humanitarnog prava. Naime, prema dodatnim protokolima I i II iz enevske konvencije od 1977. godine, zabranjeno je izvravanje smrtne kazne nad majkama sa zavisnom decom, odnosno majkama male dece. -Konano, u okvir prava na ivot spada i pravo svakog osuenika na smrt da trai pomilovanje i zamenu kazne. On se moe koristiti amnestijom, koja predstavlja kolektivno pomilovanje. Nijedan od ovih naina ukidanja ili ublaavanja kazne nije u rukama suda, ve izvrnih ili zakonodavnih organa, pa ovo i nije pravni lek u pravom smislu rei ve mogunost da se stvar razmotri jo jednom s moralne, humanitarne i politike strane. Izvrenje smrtne kazne protivno je pravu na ivot ako osuenik nije uopte imao mogunost i prilike da trai ublaenje kazne. 6

Pravo na ivot OPTA TENJA KA UKIDANJU SMRTNE KAZNE

Od vremena kada su poela usvajanja raznih konvencija o zatiti ljudskih prava i regionalni ugovori o ljudskim pravima ojaao je pokret za ukidanje smrtne kazne. Prema njihovim pripadnicima i mnogim uglednim kriminolozima, smrtna kazna ne samo to ugroava uroeno pravo na ivot i to je nepopraviva u sluaju sudske greke, ve se pokazalo da nema nikakvih efekata na stepen kriminaliteta u drutvu. Ustavni i vrhovni sudovi nekih zemalja faktiki su ukinuli smrtnu kaznu smatrajui da se ona kosi sa zabranom surovog, neovjenog i poniavajueg kanjavanja. Poto je veliki broj drava u meuvremenu ukinuo najteu kaznu, doli su na red i meunarodni ugovori. Prvo je Amerika konvencija zabranila dravama koje su ukinule smrtnu kaznu da je ponovo uvedu (l. 4. st. 3). Zatim je Savjet Evrope 28. aprila 1983. usvojio Protokol br. 6 uz Evropsku konvenciju, kojim se potpisnice obavezuju da ukinu smrtnu kaznu za sva krivina djela osim onih koja su izvrena za vreme rata i neposredne ratne opasnosti. Ovaj Protokol stupio je na snagu 1985. godine. Konano, Generalna skuptina UN je 15. decembra 1989. godine usvojila Drugi fakultativni protokol uz Pakt o graanskim i politikim pravima, koji je stupio na snagu 15. jula 1991. godine. Njime se potpisnice obavezuju da nee vie izvravati smrtne kazne i da e preduzeti mjere da ovu sankciju uklone iz svojih zakona. Jedina rezerva koja se moe staviti uz Protokol sastoji se u tome to strana ugovornica moe da zadri pravo da izrie smrtnu kaznu u doba rata na osnovu osude za najtea krivina djela vojne prirode, izvrena za vreme ratnog stanja (l. 2. st. 1). Iz ovog se vidi da je tenja za ukidanjem smrtne kazne nezadriva. ak i tamo gdje nije ukinuta, ona se izrie sve ree. Meutim, ak i u veini zemalja koje poznaju smrtnu kaznu, oduzimanje ivota izvrenjem smrtne kazne statistiki je beznaajno u odnosu na druge opasnosti koje vrebaju ovjekovo pravo na ivot.

Pravo na ivot ZAKLJUAK

Pravo na ivot predstavlja jedno od osnovnih ljudskih prava, i kao takvo njegovu neprikosnovenost tite gotovo svi pravni sistemi, ustavi i drugi zakonodavni akti zemalja irom svjeta. Pa ipak i pored toga svakodnevno se upravo ovo ljudsko pravo kri, ljudski ivoti se gase ne prirodnim putem, ve nasiljem,silom i to najee od strane drugih ljudi, istih onih koji bi upravo pravo na ivot trebalo da uzimaju kao vrhovni postulat ivljenja svih nas, bez obzira na rasu, pol, vjersku ili polnu opredeljenost.

Pravo na ivot BIBLIOGRAFIJA

- Ustav republike Srbije, 2006 - Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima - Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i graanskim slobodama - http://www.lscg.org/ - http://sh.wikipedia.org/ - http://www.parlament.sr.gov.yu/ - http://www.bgcentar.org.yu/

Pravo na ivot