Yoowe Jesukrijtota itom yaariakau betchibo juu bemelaka Liojta betana lutuuria yaari

El Nuevo Testamento en el yaqui

La Liga Bblica
Las Sagradas Escrituras para Todos

La Liga Bblica 1M primera edicin 1977 [yaq] La Liga Bblica 5C segunda edicin 2003 La Liga Bblica versin electrnica 2009 La Liga Bblica 1977 y 2003 Publicado por

El Nuevo Testamento en el yaqui

Se permite copiar, distribuir y comunicar pblicamente esta obra bajo las siguientes condiciones: Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bblica los derechos que tiene en la impresin o distribucin de esta obra, deslindndola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicacin. No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos. Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de sta.

Prlogo
En la parte sur del estado de Sonora, Mxico, ms de diez mil personas hablan el yaqui como lengua materna. Es un idioma rico, extenso y capaz de expresar conceptos elevados y profundos. El yaqui como idioma es un digno medio de comunicacin para toda clase de literatura, incluyendo el Nuevo Testamento, por medio del cual puede ser enriquecido. Originalmente el Nuevo Testamento se escribi en griego y aunque hemos utilizado muchos comentarios y varias traducciones de l, la fuente de referencia ms importante ha sido el texto original griego. No es posible traducir en forma literal de una lengua a otra y en el caso del griego y del yaqui las diferencias se marcan an ms. Las expresiones idiomticas del griego tuvieron que modificarse para que tuvieran sentido en yaqui, ya que el significado real no se puede entender traduciendo las palabras literalmente. Nuestra meta ha sido comunicar de la forma ms clara posible en yaqui, el sentido original del griego.

Aclaraciones sobre la escritura del yaqui

El yaqui pertenece a la familia lingstica yuto-nhuatl, la cual ha existido en Amrica durante milenios. Es por eso que el yaqui no tiene ningn parentesco con ninguna de las lenguas europeas; en su morfologa, en su vocabulario y en su estructura es completamente diferente a stas. La mayora de los sonidos del yaqui se representan con las mismas letras que se utilizan en la escritura del espaol. Sin embargo existen algunos sonidos en yaqui que no se encuentran en espaol. Para representar estos sonidos, se utilizan las mismas letras y signos que se usan en la escritura de otros idiomas que s tienen estos sonidos. Estas letras y signos son muy importantes, porque en ocasiones son la nica diferencia entre palabras que son muy parecidas, pero que significan cosas diferentes. Estas letras y signos son: 1. El saltillo ( ) representa un pequeo corte de voz que se hace en la garganta. Se escribe para diferenciar palabras como: teeka cielo y teeka dijo ae madre y ae exclamacin jupa zorrillo y juupa mesquite koko se mueren y kooko duele El saltillo se usa tambin en palabras como: waaa aqul wooo weee bledo woi wiii hilo 2. zancudo coyote

Las vocales y las consonantes dobles tienen una pronunciacin de ms duracin que las sencillas. Se usan para diferenciar palabras como: yeka nariz y yeeka controlar jeeka viento y jekkaa sombra taaka fruta y takaa cuerpo wata sauce y watta encimar

3.

La combinacin de letras bw diferencia palabras como: aman a bwisek lo agarr all aman a buisek fue all para regaarlo

ndice
MATEEO .................................................................................1 MAEKOS ...............................................................................80 LUUKAS ..............................................................................134 JOAN ..................................................................................217 KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI.......................................281 ROMAANOM ......................................................................369 1 KORINTIOM ....................................................................405 2 KORINTIOM ....................................................................440 KAALATAM ........................................................................462 EPEESIOM ..........................................................................477 PILIPENSEM .......................................................................491 KOLOSENSEM.....................................................................501 1 TESALONISENSEM ..........................................................510 2 TESALONISENSEM ..........................................................518 1 TIMOTEEO ......................................................................523 2 TIMOTEEO ......................................................................534 TIITO ..................................................................................542 PILEMON ............................................................................547 EBREEOM ...........................................................................549 SANTIAAKO ........................................................................575 1 PEEO................................................................................583 2 PEEO................................................................................593 1 JOAN ...............................................................................599 2 JOAN ...............................................................................607 3 JOAN ...............................................................................609 JUURAS ..............................................................................611 APOKALIPSIS ......................................................................614

Mateo teamta jiojtekau

Yoowe Jesukrijtota, jume aapoik amet yeu simriam

Inim jiojtei, Jesukrijtota betana jume bat a yoowawam team. Aapo, inii Labiitukauta betana intok Apraamtukauta betana yeu simriatukan. 2 Juu Apraamtukau, Isaak teamta yoemiakan. Inii intok juka Jakoobo teamta yoemiakan, juu ket Juraa teamta yoemiakau intok jume iniamak werim. 3 Juu Juraatukau, Paarej teamta yoemiakan intok juka Saara teamta. Juu inimee ae, Tamar tean. Juu Paarejtukau, Ejrom teamta yoemiakan, ket juu Aram teamta yoemiakau. 4 Juu Aram tukau, Aminarap teamta yoemiakan. Inii intok, juka Naason teamta yoemiakan, ket juu Salmon teamta yoemiakau. 5 Juu Salmontukau, Booj teamta yoemiakan. Juu inia ae intok, Raab tean. Juu Booj teame intok, Oobel teamta yoemiakan. Juu inia ae intok, Rut tean. Juu Oobel teame, Issai teamta yoemiakan. 6 Juu Issai teame intok, juka chea yoo yaari, Labii teamta yoemiakan. Inii chea

yoo yaari, Labii teame intok, juu Uriaj teamta jubiasukau, juka Salomon teamta yoemiakan. 7 Juu Salomon teame intok, Roboam teamta yoemiakan. Inii ket, Abiaj teamta yoemiakan, ket juu Asaap teamta yoemiakau. 8 Juu Asaap teame intok, Josapat teamta yoemiakan. Inii ket, Jooram teamta yoemiakan, ket juu Osiaj teamta yoemiakau. 9 Juu Osias intok, Joatam teamta yoemiakan. Inii ket, Akaaj teamta yoemiakan, ket juu Esekiaj teamta yoemiakau. 10 Juu Esekiaj teame intok, Manaseej teamta yoemiakan. Inii ket, Amoos teamta yoemiakan, ket juu, Josiaj teamta yoemiakau. 11 Juu Josiaj teame intok, Jekoniaj teamta yoemiakan, intok jume aamak werim. Inii, taewaim, juka ijraeliita yoemrata, bwiaraa Babiloonia teau, utteapo am tojiwako. 12 Iniat chukula juu Jekoniaj teame, Salaltiel teamta yoemiakan. Inii ket, Sorobabel teamta yoemiakan. 13 Juu Sorobabel teame intok Abiul teamta yoemiak. Inii ket, Eliakim teamta yoemiakan, ket juu Asoor teamta yoemiakau. 14 Juu Asoor teame intok, Sarook

MATEEO1,2 teamta yoemiakan. Inii intok, Akiim teamta yoemiak, ket juu Eliul teamta yoemiakau. 15 Juu Eliul teame intok, Eleasar teamta yoemiak. Inii ket, Mattan teamta yoemiak, ket juu Jakoobo teamta yoemiakau. 16 Juu Jakoobo teame intok, Jose teamta yoemiak, juka Maria teamta kuuna. Inii, Maria teame aapo juu Jesuj teame juu Krijtopo taeewame, a aekan. 17 Junuen san Apraamtukauta jiapsao naatekai, Labiitukauta taewaimmeu tajtia, woj mamni ama naiki, juu yoemra nat tomti kateka, jume yootu sakakame. Intok ket, Labiitukauta jiapsao naatekai, juka ijraeliita yoemrata, bwiaraa Babiloonia teau, utteapo am tojiwakapo tajtia, ket woj mamni ama naiki juu yoemra nat tomti kateka, jume yootu sakakame. Intok ket, junak naatekai, Jesukrijtota yeu tomtekapo tajtia, intok juchi, woj mamni ama naikiak.

2 aapoik iniat kee tuisi juuneao, achai Liojta betana ankeles, tenkupo benasia au yeu machiak, intok: Josee, Labiitukauta betana yeu simria ti au jiiak, kaachin eenee juka Maria teamta em a jupneeu betana. Bweituk juu a yoemianeeu, Liojta tuu jiapsi betana weye. 21 Aapo oouta asoane. Junakaa intok, empo, Jesuj ti jiame a teatuane. Junuen teanee bweituk juka a yoemrawata, ka tuik bem yaari betana, am jinneune. 22 Siime inii yeu siika junuen yeu a chupne betchibo, juka achai Liojta, senuk aet juuneetuaka, inen jiaka a teuwaakauta: 23 Juu beeme, a yoemianeeuta mabetne. Intok oouta yoemiane. Junaa san Emanuel ti teane. Lios itomake ti jiubaeme. 24 Junak intoko, juu Josee, busakai, Liojta betana ankelejta a tejwaakauta yaak. Intok juka Mariata jup betchibo a mabetak. 25 Taa ka tua emo jubekame benasi jiapsan, aapoik Mariata oouta a useu tajtia. Junakaa intoko, Jesuj ti jiame a teatuak.

20Intok

yeu a yoemtukauta inen yeu siika. Juu a aewa Maria, Jose teamta a kunabaeka junuen aamak ean. Intok bat naataka, kee nau am jiapsao, aapo juu Maria, Liojta tuu jiapsita betana, a jita a joaapo aman, juka yeu a yoemianeeuta jaibu a mabetlatukan. 19 Juu Josee, Mariata kunawa, inii, Liojta bichapo tuu yoemtukan. Taa inia betana, aapo, Mariata, ka siime bichapo yeu a bwiseka, a juuneiyaa ian. Ala aapo, kaabeta a juuneiyaapo, a suu tojibaen.

18Jesukrijtota

Jesukrijtota yeu a yoemtukapo

Juu Jesus, ili joaraa Beleem ti teakapo yeu tomtek, bwiaraa Jurea teapo. Juka chea yoo yaari, Eroorej teamta, siime junamaa bwiaraapo a yootuko. Junak intok waate oowim jitat juuneame, Maakom teaka, inimee, taata yeu wee betana kateka,

Waate, jume suawaka, maakom teame, a bitbaeka aman au yajakame

3 bweu joara Jerusalen teau yajak. 2 Intok junamee nattemaek: Jaksa aane juu, juriommeu chea yoowe yeu tomtekame. Bweituk taata yeu weamaa betana, aapoik betana chokita te bichak. Itepo inim yajilam a yooribaekai. 3 Juu yoo yaari Eroorej teame, inikaa juuneiyaakai, tuisi ka aet yanti elaka taawak. Intok ket siime jume junamaa Jerusalen teapo jiapsame. 4 Junak intoko juu yoo yaari, Eroorej teame, siime jume teopopo tekiakammeu yoowemmeu, intok jumee, Moiseejta nesauta, yoemrata am majtammeu nau chaaeka, ameu nattemaek jakun yeu a tomtinepo juka Krijtoo teamta. 5 Bempo intok inen au jiiak: Jurea bwiaraa, joaraa Beleem teapo. Bweituk seenu, juu Liojta betana juuneetuawakame inen a jiojtek: 6 Empo intoko, bwiaraa Juraa teapo joara Beleem teame, eiyaa watchisi empo maachi junamaa bwiaraapo, jume yoowem bichapo. Bweituk senu, yootaka tawaneeme, ee betana yeu machine, nee betana Ijraeliita yoemrata a suuaneeme. 7 Junak intoko juu Eroorej teame, etbwa junamee suawakammeu chaaek, intok ameu nattemaek tua jak weyeo juka chokita yeu a machiakapo. 8 Junak intoko, joaraa Beleem teau am bittuak intok: Aman emee sajaka, junae ili usita betana tuisi nattemaine. Intok emee a teako, aabo nee tejwaane.

MATEEO2 Junuen ne ket aman sikaa, a yoorine betchibo ti jiakai. 9 Inikaa yoo yaarita ameu teuwaakauta jikkajaka, jume suawakame sajak. Junak intoko juu choki, taata yeu weamaa betana aneka, bem bichakau, ame pat weyen. Junuen su, chukula, juu ili usita aneepo bepa kiktek. 10 Jume Maakom teaka, jitat juuneame intok, junak, juka chokita a bichakai, tua alleak. 11 Inimee intok, jum kariu kimukai, ili usi oouta, a malawa Maria teamtamak ama bichak. Junak intoko, tonommea japteka, intok a yoorek juka ili usi oouta. Sep intok juka bejeewaekamta bem weiyaauta, etapoka intok sawai tomita, intok kopaalim benaka tattaawamta insienso teamta, intok jita, win jubak, miira teamta a miikak. 12 Chukula, tenkupo benasi juuneetuawakai, ka intok Eroorej teamtau luula bem nottinepo betana, bempo taabwi boot bem bwiaarau bicha nottek.

jume oowim suawakame am sakaasuko, achai Liojta betana ankeles, tenkupo benasi Josee teamtau au yeu machiak. Intok inen jiiak: Yejtee, usita intok a malawata weiyaaka, intok bwiaraa Ejipto teau bicha yeu weene. Junaman intok empo tawane, in enchi tejwaapo tajtia. Bweituk juu Eroorej teame, juka ili usita jariunee a mee betchibo.

13Chukula,

Jum bwiaraa Ejipto teau bichaa bem yeu sajakapo

MATEEO2,3 intok juu Josee, yejteka, wakaa ili usita intok a malawata weiyaaka intok tukaapo, bwiaraa Ejipto teau bicha amemak yeu siika. 15 Junamaa bempo taawak, Eroorej teamta a mukeu tajtia. Inii inien yeu siika junuen yeu a yumaane betchibo jukaa, achai Liojta, senuk aet juuneetuaka inen jiaka a teuwaakauta: Ejipto teaa betana nee, in yoemiabeu chaaek, ti jiakai.

4 ankeles, Ejipto bwiaraa teapo, tenkupo benasi, Josee teamtau au yeu machiaka, intok: 20 Yejteka, ili usita a weiyaaka intok a malawata, bwiaraa Ijraeel teau nottine. Bweituk jaibu kokkosuk jumee, juka usita a meebaeme ti au jiiak. 21 Junak intoko, juu Josee yejtek intok aapo, juka usita intok a aewata, bwiaraa Ijrael teau bicha am nuk siika. 22 Taa juu Josee, Arkelao teamta, jum Jurea bwiaraapo a achaiwa Eroorejtukauta betchibo a yoo yaaritukapo juuneakai, aman a weeneeuta majjaek. Intok tenkupo benasi juuneetuawakai, bwiara Kalilea teau bicha siika. 23 Junaman yepsakai joara Nasaret teau joatek. Inii yeu siika junuen, Liojta betana jume juuneetuawakame bem teuwaakauta, a chupne betchibo, Jesukrijtota, nasaareenopo a taeenaati bem jiakauta.

14Junak

Eroorej teame junak, jume susuawakame betana, jak waam a eiyaawakauta juuneiyaakai, tua oomtek. Intok siime jume ili uusim, illitchim, wooi wasuktiammeu tajtia, jum joaraa Beleem teapo intok wate au jeela ili joarammetchi jiapsame, am sua tebok. Jume susuawakame betana, chokita jak weyeo tua bem a bichakau, junae betana tejwaawakau, taewaita juuneiyaakai, am sua tebok. 17 Junuen chupuk juu Jeremiaj tukauta, Liojta betana aet juuneetuawaka, inen a teuwaakauta: 18 Ili joara Ramaa teapo, jiokot jiuwaka intok bwanwame ama jikkajituk. Juu jamut, Rakel teame, a yoemiam betchibo bwaanan. Intok kaabeta a jiapsi yechaa ian. Bweituk junamee jaibu kokkolamtukan, ti a jiakapo. 19 Taa chukula, juka Eroorej teamta muksuko, Liojta betana

16Juu

Juka Eroorej teamta, jum, jume ili usim a sua tebokapo

Junakriapo taewaimmet juu Joan yee babatoowame, paakun bweka paariau siika, bwiaraa Jurea teapo yee majtakai. 2 Intok: Ka tuik boo joowamta betana emo temaine. Bweituk achai Liojta betana, inim a nesauneeu abe yuuma ti jiakan. 3 Inii Joan jiba junaatukan, waa, juka Isaiajtukauta, Liojta betana juuneetuawaka, inia betana inen a jiojtekau: Mekka bweka paariapo senuk jiawai, chaae nokpo nokau jikkajiwa, inen jiakai:

Joan, juu yee babatoowame, bweka paaku jinabaka

5 Juka achai Liojta, aabo bittuanemta mabet betchibo, Aawas enchim jiapsim tuutene. Juka inim ka tuik suu tojine, ti jiakai. 4 Juu tajoori juu Joan teamta atteakau, kameeyo boae yaaritukan. Juu wikosa intok, bea tukan intok waka woochim benam intok ket juyapo mumu baawam bwaeen. 5 Bweu joaraa Jerusalen teapo joaakame intok siime jumee, jum bwiaa jurea teapo intok jumee, batwee Joran teau ka mekka jiapsame, au nau yaajan a jikkaji betchibo. 6 Junamee intok, bem ka tuuwa yaarim Liojtau bicha am teuwaasuko, aapo juu Joan, batwee Jooraan teapo am batoowaa simen. 7 Taa juu Joan, inimee nasuk jume paiseompo taeewame intok jume saruseompo taeewame, juebenam, batoowaa betchibo aman kateme bichakai: Ka tui yoemra, bakochim benasi a yee bai taaame, jabesa enchim tejwaak, junuen, Liojta betana, unnaa jiokot machika aabo weyemta betana enchim ama yoeebaane betchibo. 8 Ala emee ka tuik betana enchim emo temaeuta, tuisi enchim jiapsaue a juuneiyaa tebonee a lutuuriatukapo. 9 Intok emee, ka emo nasuk emo cheewareka: Itepo Apraamtukauta betana te yeu katriam, ti jiubaekaeene. Bweituk juu achai Lios, kia inimee tetammea junii, juka Apraamtukauta betana, yoemrata yeu katriam tuneeme a jooa. 10 Jume tepwam jaibu im

MATEEO3 jipuuwa, jume juyam chukta betchibo. Intok siime juya, ka tuik tatakame, chuktawaka intok tayaatune. 11 Inepo ala, nee juu ka tuikut enchim emo temaeuta a teuwaakai, baapo ne enchim batoowaa. Taa juu, net chaaka, chukula yebijneeme, aapo, Liojta betana tuu jiapsi emot jiapsituaka, wepulsi tuik jiba emot tawaaka, junuen a chupaane. Junaa, aapo chea nee bepa yootaka nesawe. Junuen inepo, kia a bochawam in a weiyaarianeeu junii, ka neu lutuuria. 12 Tiikom ae wij wijtawauta jaibu mampo jipuemta benasi machika. Intoko jume tiikom tuutene. Otata intok, omola a tawaane. Jume aapoik tiikom, bachiata aukau am tojine. Taa juka otata, a tayaane, tajita jiba yuu beetepo ti ameu jiiak.

intoko juu Jesukrijto, bwiaraa Kalilea teaa betana, batwee Joran teau yepsak, jumun Joanta aneewi. Junuen juka Joanta a batoowaane betchibo. 14 Chea bat ka junen ean juu Joan. Intok Jesujtau inen jiiak: Ineponee ala junaa, juu em batoowaaeau. Empo intoko nee su enchi batoowa ia ti au jiiak. 15 Taa juu Jesus: Taa inien aune. Bweituk uttea, siimeta juka achai Liojta tuureeuta, itom a chupaanepo ti au jiiak. Junak san juu Joan aamak eak. 16 Aapo juu Jesus, batoowaasuakai, baapo yeu siika. Junamaa sep juu teeka au etapokamta benasi aayuk.

Jesukrijtota, a batoowaawakapo
13Junak

MATEEO3,4 Aapo juu Jesus intok, Liojta betana tuu jiapsita, wokkoita benasi koom weyemta, bichak, aet koom yejtesusekamta. 17 Junak intoko, teeka betana senu jiawai inen jiaka jikkajiwak: Inii junaa in yoemia, in nakeu. Ae betchibo ne tua allea ti jiakai.

6 Juu achai Lios, jume ankelesimmet nesaune, junamee enchi suuane betchibo, bempo bem maammea enchi nuune, junuen jita tetat junii, ka kookosi em aune betchibo ti au jiiak. 7 Juu Jesus ket inikaa a yoopnak: Ketchia Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Ka empo juka em Lios achaita jiobilaabaane ti jiakai. 8 Juchi weepo juu bebejeeri, aapoik mekka jikat, bweu kawiu jikau yeu a nuk siika. Intok aniat siimekut, ka nanau machi yoemrata, intok juka bem ujyoriawata intok eiyaawatchik ama ayukamta a bittuak. 9 Intok: Ineponee siimeta inikaa ne enchi a makne, empo tonommea weeka, enchi nee yoorineeo ti au jiiak. 10 Junak intoko juu Jesus: Mekkae bebejeeri. Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Em achai Liojta yoorinee intok aapoik jiba nok jikkajine ti au jiiak. 11 Junako juu bebejeeri, juka Jesujta a too siika. Ankelesim intok au yajaka, au beeemtat a anian.

Chukula sepia juu Jesus, Liojta tuu jiapsie juuneetuawakai, mekka, kaabeta aneu bicha siika. Junuen, juka bebejeerita, ka tuikut a jiobilaane betchibo. 2 Woi taka taewaim intok woi taka tukaariammeu tajtia, ka jiibwaka ama aanek. Chukula intoko tebaurek. 3 Junak intoko, juu bebejeeri, Jesujtau yepsak. Intok junuen, ka tuik a yaa iaka: Lutuuriapo, empo Liojta betana yoemiarituko, inimee tetam, paan aune betchibo nesaune ti au jiiak. 4 Taa juu Jesus: Jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Ka bwaaawamtae jiba senu jiapsine, ala ketchia, siime Liojta betana noki weyemtae ti jiaka a yoopnak. 5 Junak intoko juu bebejeeri, aapoik, bweu joara Jerusalen teaka, Liojta betana attearipo ti taeewau bicha a nuk sikaa, intok junamaa, bweu teopopo jikau bepa a jaamutuak. 6 Intok inii: Lutuuriapo empo Liojta betana yoemiarituko, emo koom jimaa. Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei:

Bebejeerita, juka Jesujta a jioptuabaekapo

Jesus, juka Joan yee babatoowamta, a etaitukapo juuneakai, junak bwiaraa Kalilea teau bicha siika. 13 Taa ka jum ili joaraa Nasaret teapo taawak. Ala, joaraa Kapernaum

12Juu

Juu Jesus jum Kalilea teapo a tekileu naate

7 teau joaabaeka aman bicha siika, bweu joara, bweu bau baa mayoat, bwiaraa Sabuloon intok Naptaliiti teakapo. 14 Inii yeu siika junuen, Isaiajtukauta, Liojta betana juuneetuawaka, juka a teuwaakauta a chupne betchibo: 15 Bwiaraa Sabuloon intok Naptali teame, boota baweu bicha aet bookau, batwee Joran teapo beasi, taata ama yeu wee betana. Bwiaraa Kalilea teame, jume ka juriom jiapsapo. 16 Juu yoemra, Liojta betana weyemtat ka juuneaka, ka machiku aneme benaekaum, bweu tachiriata benasi, Liojta betana lutuuriata juuneiyaatuawak. Jume intoko bem ka juuneaka betchibo, jiba yuu ka machiku bem kokkonepo jiapsaum, juu Liojta nok lutuuria, taji tachiriata benasi, machiku taawak, ti a jiakapo. 17 Junako juu Jesus yee majta taitek, inen jiakai: Ka tuik betana emo temaine. Bweituk achai Liojta betana inim a nesauneeu, abe yuuma.

MATEEO4 Emee nemak katne. Inepo intok, ne taabwi tekilta enchim makne, juu inim yoemrata jiapsammeu, bem jinneuimtune betchibo ne enchim ameu noktuane ti ameu jiiak. 20 Bempo intoko sep su, bem jiteim suu tojaka aamak sajak. 21 Chea ili bichau bicha weyekai, juchi woika nau wewerim bichak juu Jesus. Jakoobo teamta intok Joan teamta, Sebereo teamta uusim. Junamee, bweu kuta kanoapo aanen bem achaiwatamake, bem jiteim tuutekai. Junammeu ket chaaek juu Jesus. 22 Junama lautipo intok, bempo, bweu kuta kanoata intok bem achai ama suu tojaka, aamak sajak.

Jesus, bawe Kalilea teapo bwikolakut weyekai, wooim nau wewerim bichak. Senu Simoo tean, ket Peeommea taeewame. Juu intoko senu Antej tean. Junamee kuchureomtukan. Intok inimee bem jiteim baau a jimmaan. 19 Junak intok juu Jesus:

18Juu

Juu Jesus naikika jume kuchureom aamak am nunuk

Jesus siime Kalilea bwiaraat weyen, a yepsaapo juriom nau yaajapo yee majtakai. Juka bemela nok lutuuriata betana, achai Liojta inim a nesauneeu betana yeteu nookan. Intok siimem jume ka nanau machik kookoakame emo am inneetetuakai. 24 Bwiaraa Siiria teapo siimeku juuneiyaawak juu Jesus. Intok siime jume ka nanau maisi jiokot emo bichame au tojiwak. Kookoeme intok jak wanteme. Intok jume bebejeerita betana jiokot emo bichame, intok jume kobapo kookoeka wat watteme. Intok jume ka emo taka yekame. Jesus intok, inimee emo ineetetuak. 25 Bwiaara Kalilea teapo betana tua juebenaka aamak sajak. Intok ili joaram Lekapolij

23Juu

Jesus yoemrata juebenak majta

MATEEO4,5 teaa betana intok bweu joara Jerusalen teaa betana, intok jurea bwiaara betana, intok batwee Joran teaawaetana joaakame aamak sajak.
10Tua

8 alleenee jumee, achai Liojta junen tuisi am jiapsi iapo aman jiapsaka, inim watem betana jiokot emo bichame. Bweituk bempo teekau Liojta yootaka a katekau bem jiapsineeuta bitne. 11 Tua emee alleenee enchim nee suale betchibo watem betana jaana jiawaawaateko intok jiokot bitwakai. Intok siime ka lutuuriata enchim bejeeka am nokao. 12 Tua kaitat jain eaka alleene. Bweituk emee, Liojtamak ama butti emou tuik bitne. Bweituk ket jiba inien su watem betana jiokot bitwak, jume Liojta betana juuneetuawaka yeteu noktuawakame, emo bepat chea bat jiapsakaum.

Juu Jesus, siime junakaa yoemrata bichakai, ili kawiu jikau sikaa, junamaa yejtek. Junak intoko jume a majtaum au nau yajak. 2 Juu Jesus intok inimee majta taitek:

Ili see kaupo aapoik teuwaaka yee a majtakau

alleenee jume Liojta betana bem jiapsimmeu tuik ameu a beeeuta juuneame. Bweituk bempo, teekau, Liojta yootaka a katekau jiapsine. 4 Tua alleenee jume junuen ket ka alleame. Bweituk inimee, bem jiapsi joanaauta, Liojta betana amet autuanaa. 5 Tua alleenee jume ka emo jabeleme, bweituk bempo Liojta betana bwiata ameu naikiarita mabetne. 6 Tua alleenee jumee, tua junen jiaka, Liojta am joo iauta a joopeame. Bweituk aapo junaet am anianee yumaisi aet yeu kat betchibo. 7 Tua alleenee jume yee nak jiokoleme. Bweituk juu Lios junamee am jiokoine. 8 Tua alleenee jumee, tua junen jiaka, tuikut jiapsekame. Bweituk bempo Liojta bitne. 9 Tua alleenee jume nau eewamta tuureme. Bweituk bempo Liojta betana yoemiarimpo taeenaa.

Jabemsa jaisa jume tua alleeneeme

3Tua

juu inim yoemrata nasuk jiapsakai, Liojta betana juka ameu tuik junamee ket a mabettua, onata tuika bwaapo a weyee benasia. Taa juu oona a kiawaita taaruko kaachin juchi a sawaanaa. Jaibu kaitapo tuine. Ala wootanaa intok aet naj katnaa. 14 Emee inim juu yoemrata betchibo ket, tachiriata benasi mamachi. Kawit jikat bweu joaratuko, kaachin a au essone. 15 Intok kia kaabe tachiriata yaane, jitaa betuk wajiwa a mana betchibo. Ala junaa jikat manaanaa junuen siimem joaraapo aneme amet a machine betchibo. 16 Junuen ketchia emee, Liojta betana enchim tachiriata benaka jipueuta, siimem bichapo tuik enchim joaue a juuneiyaatuane. Junuen bempo, tuik enchim joauta

13Emee,

Jume inim jiapsammeu onata intok tachiriata benasi maachi

9 bichakai, enchim achai Liojta, teekau katekamta a yoorine.

Juu Jesus, Moiseejtukauta betana nesaurim yee majta

MATEEO5 yoowasukaummeu inien: Ka jissuabaane, bweituk jabe junii yee suari, yauraa bittuanaa, i ameu a jiuwakapo. 22 Taa inepo nee inen emou jiia, jabeta junii, ale benasi yoemtamak a oomteko, inii, Liojta betana yauraa bittuanaa. Juu intok, juka ale benasi yoemta tua jaana, ka tuisi au a nokao, inim yauraa bittuanaa. Juu intok, ale benasi yoemta, ka suawaara, ti au jiakame, jiba yuu taji beeteu a yebijneeu au chupiatune. 23 Junuen san beja, empo Liojtau bicha em naikiarita teopou a tojiisekai intok junamaa empo, senuk ele benasi yoemta jitaapo junii ka emak a tuiriakau waateeteko, 24 juka Liojtau bicha em naikiari, jiba junamaa teopopo a suu tojinee intok junae ele benasi yoemtamak bat emo tuutene. Junak empo a teopou nottinee intok juka Liojtau bicha em naikiarita ama a mabet tebone. 25 Senuk enchi a bejeeeo intok enchi a yauraa bittuaseko, ketun aamak weyeka aamak emo tuutene. Junuen ka yauttau bicha enchi a suu tojine betchibo. Bweituk junako juu yaut, yeeetammeu enchi suu tojine, intok junamee enchi etaine. 26 Tua ne lutuuriapo inen eu jiia, juka em wikiriauta ka tua siimeta enchi a bejeetuasuko, junamaa ka a em yeu weenepo.

emee juka nesaurita Moiseejtukauta jiojteita intok kia jukaa, Liojta betana juuneetuawaka bem yee majtakauta, yeu a tawaabaeka inim ne yebijlaa ti eane. Kannee yeu a tawabaeka yebijlaa. Ala inepo junakaa tua juka a teuwaauta, in yaaneeue a chupaabaekai. 18 Bweituk lutula weepo ne inen emou jiia, inim teekata intok bwiata ketun ayuka a bitwao, juu Liojta betana nesauri, jita junii tua kaita ama yeu tawaanaa, siimeta juka yeu yumaanemta a chupsuutajtia. 19 Junuen san juu Liojta betana nesaurita jitapo junii, juka chea kaita teuwaa machik junii, ka a nok jikkajame, intok watem jiba junakaa majtakai, teekau Liojta yootaka a katekaabichapo, junaa chea kaita teuwaane. Taa juu, siimem nok jikkajame intok watem jiba junakaa majtakai, junaa, Liojta yootaka a katekaabichapo chea eiyaanaa. 20 Bweituk inen ne emou jiia, enchim ka jume Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame bepa intok jume paiseompo taeewame bepa chea tuisi Liojta eapo aman ka enchim jiapsao, kaachin emee, Liojta katekau lutuuriane.

17Ka

a juuneiyaa, chea bat naatakai enchim

21Emee

Juu Jesus, omti eewamta betana yee majta

a juuneiyaa, chea bat naataka inen: Ka taabwi jamuttamak emo tuurine, ti

27Emee

Juu Jesus, jamutta ka a jubeka aamak au tuuriwamta ka a tuireakau yee majta

MATEEO5 a jiuwakapo. 28 Taa inepo ne inen emou jiia, jabetaka junii jamuttamak au tuuribaeka a bichakame, junaa junaemak a jiapsipo jaibu ka tuisi aulatune. 29 Inien san beja, empo, batatana em pusimmea, Liojta bichapo jita ka tuik yaaneeteko, yeu am wikeka, mekka am suu tojine. Bweituk chea tuine, takaapo wepulaik ama beeeka, intok ka junuen siime juu em takaa, tajita ka tutukeu jimmaatune. 30 Intok batatana em mamam junuen enchi am tawaaneeo, am chuktane, intok mekka am suu tojine. Bweituk chea juni tuine, takaapo, wepulaik ama beeeka, intok ka junuen siime juu em takaa, tajita ka tutukeu jimmaatune.

10 inen a teuwaawakapo: Ka a koptaka yeu a yumaariane, jukaa, achai Liojta bichapo aneka a chupneeti jiaka em teuwaakauta, ti teuwaawak. 34 Taa inepo inen ne emou a teuwaa, lutuuriatuneeti jiaka enchim nokauta, ka jita betchibo enchim a nokneeu. Kia teekata junii emee ka teuwaane, bweituk inii junaa, Liojta yootaka ama a katekau. 35 Intok kia juka bwiata junii, bweituk inii junaa, aapoik Liojta aet wokeka katekau. Intok kia juka bweu joaraa Jerusalen teamta junii, bweituk inii bweu joara junaa, juka chea siimem bepa yoo yaari yeu a pualau. 36 Kia em koba junii ka teuwaaka jita lutuuriatebaane. Bweituk empo, chonim wepuulaik junii, tosaisia oo chukuisia ka a yaane. 37 Wepulsi emee, enchim teuwaaneeu, jeewi, oo ee, ti jiune. Bweituk juu inia mak naa buusti nokwame, bebejeerita betana weye.

bat naataka inen teuwaawak: Jabetaka junii a jubiawata suu tojibaeme, inii, junae betana yauraapo jiosia yaarita a makneeu a uttea, ti teuwaawak. 32 Taa inepo ne inen ne emou jiia, waa a jubiawata suu tojame, taa junakaa ka taabwiku mak ka tuisi a aulatuko, junaa, a jubiawata taabwiku mak au a tuurituane. Intok juu, juka jamutta suu tojirita jubekame, inii ketchia, Liojta bichapo ka tuisi aune.

31Ketchia,

Juu Jesus, jubiwaita jaisa a jimaanaau, ka a tuureakau yee majta

ketchia emee a juuneiyaa, jume bat katriammeu

Juu Jesus jaisa jita junii teuwaawaka tua jita lutuuriatewamta betana yee majta
33Intok

a juuneiyaa, chea bat naatakai inen jiuwakapo: Waa seenu, juukaa senuk, pusim a taarutuakame, inii ket, pusim taarune. Intok juu, juka senuk tamim a taarutuakame, junaa ket tamim taarune. 39 Taa inepo inen ne emou jiia, juka ka tuik joamta, empo ka a bejeene. Ala empo, juka batatana jopemmet enchi chochonakamta, ket sekkaatana empo au kuaktene. 40 Senuk enchi a yauraa bittuaka intok inikaa, junamaa yauraapo, supem enchi a uaabao, jume em bepa supem

38Emee

Juu Jesus, yeteu jujutwamta betana yee majta

11 intok ket a makne. 41 Seenuk, puaktita senu kiloometrota enchi a weiyaasao, empo naa buustia juchi junae beekisi a weiyaane. 42 Juka jita eu netanemta, a mikne. Intok jukaa, jita eu reewemta, junuen a reuwaane.

MATEEO5,6 katekamta siimem yumaisia am eiyaa benasia.

Juu Jesus, juu tuik boo jooriawaka jiapsiwamta betana yee majta

emee a juuneiyaa, chea bat naatakai inen jiuwaakapo: Juka ee naapo joaakamta a nakne. Juka intoko enchi bejeemta a omtane. 44 Taa inepo inen ne emou jiia, jume enchim bejeeme, am nakne. Jume intoko ka tuisi emou nokame, tuik ame tana aaune. Jume enchim omtame, tuuwata am jooriane. Jume ka tuisi jaana emou nokaka intok jiokot enchim joame, Liojtau bicha am nokriane. 45 Junuen emee, enchim yoowa Lios, teekapo katekamta betana yoemiarimtune. Bweituk aapo, jume tui yoemem intok kia jume ka tui yoemem betchibo junii, juka taata yeu weamtua. Intok tuisi jiapsame intok kia ka tuisi jiapsame betchibo junii, yuyuktua. 46 Bweituk emee, jume enchim eiyaame jiba nakeeteko, kaita chukula emou tuik ama bitne. Kia jume yooraata betana tomita bem nau tojine betchibo tekilta joame juniisu ket inikaa jooa. 47 Intok emee, jume emo mak werim jiba tetebotuaateko, kaita tuik emee jooa. Bweituk inikaa jume ka Liojta sual taaame juniisu a jooa. 48 Emee, yumaisi yee eiyaane, juu, juka enchim yoowa Lios, teekau

43Ketchia

Juu, jume yee bejeeme, am nak taeewame

Emee, Liojta sualeka a yooreka juka enchim joauta, ka emee, watem bichapo enchim bittune betchibo jiba a joone. Bweituk junuen emee a boo jooriaateko, junak juu enchim yoowa Lios, teekau katekame, emou tuik tua kaita enchim bittuane. 2 Junuen san empo jume jiokot eame aniaateko, ka siimem a juuneiyaatuane, jume waate, ka lutuuriapo emo tuu joame, jum teopompo intok jum naj katwaapo a joaa benasia. Inimee junuen aane junuen watem tuik ame tana teuwaane betchibo. Taa inepo ne tua inen emou a teuwaa, lutula weepo junama bem eiyaanaau jiba, Liojta betana chukula bem bitneeu kaitatune. 3 Taa empo jume jiokot eame jitaapo am aniakai, taa inikaa empo, kia juka emak joaakamta junii, ka a juuneiyaatuakai. 4 Ala juka em yaakauta kaabe a juuneiyaane. Juu intoko em yoowa Lios, juka kaabeta juuneiyaaka em joauta a bichame, aapo, juka chukula eu tuik enchi bittuane.

intoko Liojtau bicha yee nokriakai, kaaa emee wamee ka lutuuriapo bempo emo tuu joame benasi a boo jooriane. Inimee jum teopopo intok jum naj katwaapo jaabweka, bem Liojtau bicha

5Emee

Juu Jesus, jaisa Liojtau bicha yee nokriau betana yee majta

MATEEO6 nokneeu a tuure junuen watem am juuneiyaane betchibo. Inepo ne inen emou jiia, lutula weepo junama bem eiyaanaau jiba, Liojta betana chukula bem bitneeu kaitatune. 6 Taa empo, Liojtau bicha yee nokriaateko, em karipo wajiwa, pueetata etaika intok empola, em achai Lios junuen emak jiba anemtau bicha yee nokriane. Junako juu Lios, juka kaabeta juuneiyaaka em joauta a bichame, chukula aapo juka tuik enchi bittuane. 7 Junuen, Liojtau bicha emo nokriaateko, ka naa buusti kia beja nok baanee wamee ka Liojta sual taaame anee benasia. Intok inimee junuen, juebenak bem teuwa betchibo, Liojta am jikkaji machiaka anee benasia. 8 Junuen emee ka juname benasi anne. Bweituk juu achai Lios jaibu juunea juu emou beeemtat kee au bicha enchim nokao. 9 Junuen san emee, Liojtau bicha inen emo nokrianee: Itom achai Lios, teekau katekame. Em yoorinaauta eu lutuuriatune. 10 Chea yootaka em nesauneeuta, inim itomaktune. Juu em joo iauta inim yaatune. Jiba junaen teekau a joowaa benasia. 11 Juka bwaawamta jiba itou beeemta, ian itou autuane. 12 Ka tuik itom yaarit itom jiokoine. Junuen itom jume ka tuik itou yaakame itom am jijiokoee benasia.

12 itom ae jiobilaanaauta, ka itou autuane. Ala, bebejeerita betana itom jinneune. Bweituk juu chea yootaka siime utteata jipueka em nesaweeu, intok juu yoorisi maisi em eiyaanaau, jiba yuu betchibo eu aune. Tua junuentune. 14 Bweituk emee junuen jume waatem, ka tuik emou yaakame junaet am jijiokoeeteko, juu enchim achai Lios, teekau katekame ket enchim jiokoine. 15 Taa junuen enchim watem ka jijiokoeo, juu enchim achai Lios, ka tuik enchim yaarit ka enchim jiokoine.

13 Unnaa

ka jiibwalamtaka junuen Liojta yooreeteko, ka emee jume ka lutuuriapo, bempo emo tuu joame junuen emo siokame benasi emo joame benasi anne. Bweituk bempo inien aane, junuen ka jiibwaka Liojta bem yoorepo bem juuneiyaana betchibo. Inepo ne inen emou jiia, lutula weepo junama bem eiyaanaau jiba, Liojta betana chukula bem bitneeu kaitatune. 17 Taa empo, ka jiibwalataka Liojta yooreka au bicha nokbaeeteko, emo pujbaa baksianee intok tuisi emo chichikne. 18 Junuen ka jiibwaka Liojta em yooreeuta, kaabeta enchi juuneiyaane betchibo. Juu em achai Lios jiba, junamaa aapola jiba emak aneme

16Emee

Jesus, ka jiibwaka Liojta yooriwamta betana yee majta

13 juuneene. Intok aapo, chukula juka eu tuik enchi bittuane.

Teekau, kaitau a tamachiatuka, juu tui

MATEEO6 eiyaane. Ket, kaabe, Liojta a joo iauta joaka intok junaewit yuin tomibaane. ne emou jiia, enchim bwaeeka oo junuen enchim jeeeka jiapsineeu betchibo, emee ka jain eene. Intok kia juu enchim tajooneeu betchibo junii. Juu jiapsiwame, bwaamta bepa chea eiyaawatchi. Intok juu takaa, juu tajoota bepa chea eiyaawatchi. 26 Jume wikitchim naas nenneeme, emee mammatene. Inimee ka eecha intok kia ka bachiata tobo tobokta, junuentaka junii juu enchim achai Lios, teekau katekame, am jijiibwatua. Emee, jume wikitchim bepa chea junii eiyaawa. 27 Intok emo nasuku kaabe aane unnaa jain au eetuaka junii, nasuk aman batata a yootune. 28 Intok enchim nat bepa ujyoik tajooneeu betana ka aet jain eene. Maa su ket jume wajpo seewam yoyyootume mammatene. Junamee kaita joaka ka jijiikame. 29 Taa junuentaka junii, inen ne emou jiia, juu chea yoo yaari Salomon tukau, yuin ujyoik atteaka junii, ka inimee watem benasi ujyoireakan. 30 Juu achai Lios intok, juka juyata ian wajpo ayukamta junuen ujyoisi a joakai, juka chukula tajiu wootanamta, enchim chea juni san aapo aniane, kaita a sualeam. 31 Junuen san emee ka jain emo eetuanee inien jiakai: Jitasa tee bwaane, oo jitasa te jiinee oo jitasa tee tajootene, ti jiakai, 32 bweituk jume ka Liojta sual taaame, siime inia weemtat

inim bwiapo emee, juka eiyaawatchika, bejeemta, buuuk nau tojibaane. Inim, yoeriam a jita moiyaapo intok jita momoyeepo intok jume jita eetbwame jak kimuka jita eetbwapo. 20 Ala emee, teekau juka chukula eiyaawatchika, emou tuik jipuubaekaeene, jum yoeriam ka a jita moiyaapo. Intok kaita momoyeepo. Intok kia jume jita etbwawamta tuureme ka aneepo. 21 Bweituk emee, jum enchim eiyaauta intok bejeemta ayuka a jipuepo, junamaa ket emee junaet jiba jiapseka, aet emo temaine.

19Ka

25Junuen

Lios jume a yoemiam am bicha

puusim ee betchibo, tachiriata benasi maachi. Junuen san, empo jume em puusim tuireako, ketchia siime ee betchibo mamachine. 23 Taa jume em puusim ka tuireako, ketchia, siime ee betchibo ka mamachi benane. Empo intoko, juu a lutuuria ti eaka em sualeu, inii ka mamachika ka lutuuriatuko, jiba inii inien machika, juchi ae bepa jiba betchibo eu ka tuine.

22Em

Juu takaata betchibo, jita tachiriata bena

junii, kaibu wooim tekoka nanancha a nesauta am jooriane. Bweituk senuk omtaka juka senuk intok nakne. Oo juka senuk chea jikkajaka juka senuk intok ka a

24Jabe

Liojta intok tomita a eiyaawame

MATEEO6,7 jiba jiapsek. Taa emee juka Liojta, teekau jiapsamta sual taaa, siimeta inikaa emou a beeepo jaibu juuneamta. 33 Junuen san emee, Liojta chea yootaka a katekau, juka aamak enchim lutuurianeeut, iniat bat emo temaine. Intok aapoik junuen tuisi enchim jiapsi iautchi iniat jiapsekai. Intok ketchia siimeta inikaa emee a mabetne. 34 Junuen san, chukula taewaimmet emou auneemtat ka emo jain eetuane. Bweituk junamee taewaimmetchi aet emo temainaame aune. Ala chikti taapo juu obisi emou ayukamtat junaet jiba emo temaine.

14 eiyaawatchik, lutuuriata Liojta betana weyemta, jume inim tua ka tui yoememmeu ka inimmeu a teuwaabaane. Chukula inimee junuen, ka jume chuum jujuenam benasi, enchim am yaane betchibo. Intok jiba inikaa, kaitau a tamachiatuka lutuuriata, jume tiusi, ka tuik tuureme ka a majtabaane. Chukula, ka jume bawepo tetam, pejlam teame, koowimmeu wootawakaa benasi machika, inimee intok amet chep cheptisune betchibo.
Enchim waatau aaune, ka a rojiktakai intok pueetau jaabweka a ponnee
6Juka

Ka emee watem jitaapo ka tuisi am tatawaane. Junuen juka Liojta ka enchim a yauraa bittuane betchibo. 2 Bweituk aapo, jiba junaen enchim watem juka ka tuik enchim amet a bichaa benasia, junaen enchim yauraa bittuane. Intok juka watemmeu enchim joau benakue, ket junaen emou a nottane. 3 Iniamak empo, senukut a pujpo ili sankoata bichamta benasi maachi, em pujpo intok juka sankoata chea bweuuk em jipuepo ka emo mammatekai. 4 Junuentukaateko empo: Juka ili sankoata em pujpo jipueuta, nee enchi yeu a wikriabae, ti kaachin a au jiune, em pujpo juka chea bweuuk sankoata jipuekai. 5 Ka tui yoemtakai emo tuu joame, empo bat tuisi em jiapsineeut emo juuneiyaane, junak intok senuku tuisi a jiapsineeu betana a au nokne.

Ka emee watemmet ka tuik bitnee

waatauta, Liojtau bicha a aaune, juu Lios intok, enchim a bittuane. Intok kia juka Liojta betana enchim jaiwauta junii, emee a bitne. Maa su emee pueetata ponaateko emee kimaanaa. 8 Bweituk waa, a waatauta aauneeme a mabetne. Waa intoko a waatauta jaiwame, a teune. Intok kibachanaa juu pueetau weyeka a poname. 9 Kaabe aane emo nasuku a yoemiawata, bwaawamta a aawao, tetata a mikbaaneeme. 10 Oo inikaa, kuchuta a aawao, bakotta a mikbaaneeme. 11 Bweituk emee junuen ka tui yoememtakai junii, jume enchim yoemiam, tuik enchim am mikneeuta, a taaa. Jiba tua juu enchim Lios, teekau katekame, aapo, jume aapoiku bicha tuik aawame, junakaa tuik am mikne. 12 Junuen san emee watem betana tuik jiba bitbaeeteko,

7Enchim

15 junaen jiba emee tuik ameu joone. Bweituk jiba inii ama weye Moiseejtukauta nesauri jiojteipo, intok wamee bat naataka yeteu noktuawakame jiojtekau.
Jiba yuu jiapsiwau bichaa, juu aet aman kikkimuwau, naulai

MATEEO7 tayaatune. 20 Junuen san emee, juu bem boo jooriaue a amet juuneene.
Ka siime, Liojta chea yootaka a katekau yajinee

naulaika aet aman kikkumuwapo, jiba yuu jiapsiwau bicha kimune. Juu aet aman kimuwame intok juu boo, jiba yuu kokkowau bicha bookame, bweeka, juebenaka intok junaet aman sasaka. 14 Taa juu aet aman kikkimuwame intok kia juu boo junii, jiba yuu jiapsiwau bicha bookame, tua nanaulai, intok ka bweeka, iniet intok ka juebenaka aet aman sasaka.

13Emee,

ka lutuuriata nokaka, Liojta betana emo noktuawaati jiame betana emee emo suuane. Bweituk inimee, Krijtopo emo mak werim benasi emo joaka emou yaaja, taa bempo, roobom, bwalam benasi emo yaarikai. 16 Taa emee juu bem boo jooriaue a amet juuneene. Bweituk juya wichakamta, paasim ka a tatakaka intok kia juu ka tui juya, chunam ka tatakaa benasia machikai. 17 Junuen san siime waa tui juya, tuik tataka. Intok siime waa ka tui juya, ka tuik tataka. 18 Juu juya, tuikai, kaachin ka tuik tatakane. Juu intok, kia ka tui juya junii, kaachin a tuik takane. 19 Siime juu juya, ka tuik tatakame, chuktanaa intok taji beetepo

15Jume

Juu juya a takaaneeue a juuneiyaatunee

siime wamee: In yoowa, ti neu jiame, Liojta yoo nesaweka a katekau a jiapsine. Ala wamee, achai Liojta, teekau katekamta joo iauta joame jiba a aman jiapsine. 22 Junakaa taewaita yumako juebenaka inen neu jiunee: Itom achai, ee betana ito lutuuriak ti jiaka, juka em nokta te yee majtak. Intok ket junaen em team teuwaaka, jume bebejeerita ka tui jiapsim jipueme, itepo yeu am bepriak. Intok ket jiba junaen itepo juka ka a jootu maisi machik tee yuin a yaak, ti jiuneemme. 23 Taa inepo junak inen ameu jiunee: Jakwoo junii ne ka enchim nemak ee taaak. Mekka em kaate, emee, ka tuik yaalame.

21Ka

san waa, juka in teuwaauta a jikkajaka a boo jooriame, junaa, seenuk, tuisi suawaka, junakaa senu tetata bepa karita a yaakaa benasi machine. 25 Chukula yuk taiteka jume batwem tapunak intok jeekam aet sajak intok au a tataptuan taa junaa kari ka wechek bweituk junaasu, tetat kutti nawakan. 26 Taa waa, inikaa in teuwaau a jikkajaka intok ka a boo jooriame, junaa, seenuk tuisi ka suawaka, junakaa seeta bepa karita a yaakaa benasi machine. 27 Yuk taiteka, jume

24Junuen

Senu weemta betana, jume wooi lutuuriam

MATEEO7,8 batwem tapunak intok jeekam aet sajak, junaa kari intok wechek intok tua jiokot taawak. 28 Juka Jesujta ameu a noksuko, jume ama aneme, aapoik bempoim majtasukau betana a suum eiyaan. 29 Bweituk aapo, senuk yoo utteakamta benasia am majtan, intok ka jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame benasia.

16 sontaommeu yaut, Jesujtau ruktek intok inen au ujbwanak: 6 In yoowa, in ili uusi, joaapo booka ka au yeeka intok ama butti jiokot a innea ti au jiakai. 7 Jesus intok: Inepone aman sikaa, au a ineetetuane ti au jiiak. 8 Juu sontao yaut a yoopnak: Achai, ka neu chaaka in joau em yebijnepo. Ala kia au a ineetene betchibo, junuen a teuwaanee jiba. Junak intok au ineetenee juu in uusi. 9 Bweituk inepo ne junii watem chea nee bepa nesaweme jipue. Taa intok ket nee naa buusti sontaom in saweum ne jipue. Juname betana senuk jakun ne a wee saao, aman weene. Senuk intok ket, aabo weye ti ne au jiao, junaa neu weene. Juka intok in joapo nesauta nee jooriamta jita junii nee a yaasao, inii a jojoa. 10 Junak juu Jesus inikaa ae tana jikkajakai, a suum eiyaak. Intok jume aamak katemmeu inen jiiak: Lutuuriapo ne inen emou jiia, siime inim Ijrael yoemrata nasuku, inepo kee jabeta taaa, inia oouta benasia, tua tuisi Liojtat a yoemeamta. 11 Inen ne, inepo emou jiia, juebenam jume taabwi yoemra, mekka, taata yeu wee betana intok ket, taata aman wecheu betana aman yajinepo. Intok inimee, juu Apraam teamtamak intok juu Isaak intok juu Jakoop teamtamak joteka am jiibwanepo jum teekau, Liojta a yootaka a katekaawi. 12 Taa wamee intoko junaman Liojta chea yootaka a katekau aneaum, inimee, paakun ka mamachikun

Junak Jesujta, juu ili kau betana koom a siiko, juebenaka aamak sajak. 2 Junama intok, seenu, lepra teamtae kookoeka, au ruktek. Inii, Jesujtau tonommea kikteka: In yoowa, empo junen eaateko ikaa kookoata a nee uaa ti au jiiak. 3 Junak intok juu Jesus aet mamteka: Junen ne ea, junuentune, tuinee ti au jiiak. Inien a jiusuko juu saawakame, a kookoa betana au ineetek. 4 Juu Jesus intok: Yuu, kaabetau a teuwaane. Ala, jiba aman sika intok juu teopopo chea yootau yebijne. Intok Moiseejtukauta nesawekapo aman, junakaa Liojtau em naikiakauta aman weiyaane. Junuen siimem juuneene betchibo, em kookoata betana jaibu em tuisukapo ti au jiiak.

Juu Jesus, senuk lepra teamtae kookoemta au a ineetetua

Kapernaum teau Jesujta yebissuseo, senu Roma teaa betana,

Jesus senuk romanota, sontaommeu yaut, a uusi au a ineetetua

5Joara

17 yeu tawaanaa. Intok junamaa, inimee bwannee intok kookoleka emo tam kumne ti ameu jiiak. 13 Junak intok juu Jesus, juu sontao yauttau: Em joau nottinee intok junuen, tua em a sualekaa benasia yaatune ti au jiiak. Juu intoko juubwa yootume junamaa sep su au ineetek.

MATEEO8 waitana au toji nesaek. 19 Senu intoko, Moiseejtukauta nesauri jiojtei yee majtame, Jesujtau ruktek, inii intok: Yee majtame, jakun junii em simeu bicha, nee emak weene ti au jiiak. 20 Juu Jesus intok: Jume kawisim bwia woojooku joaak. Jume intoko wikitchim totosakamme. Taa inepo, juu emo benasi inim yoeme, jakun in yebijneeuta junii ka jipue ti au jiiiak. 21 Senu aapoik majtim betana: Achai, nee jiokoe, in yoowata ne bat maabae ti au jiiak. 22 Jesus intok: Nemak weene intok elaapo wamee Liojta bichapo ka jiapsame bebena, jume kokkoarim maane ti au jiiak.

ket juu Peo teamta joau yepsak. Junamaa intoko Peota jamut aseebwa, taji wecheka intok bookamta ama bichak. 15 Aapo, mampo a bwisek. Juu taji wechia intok sep su a suu tojak. Junak intok aapo yejtek. Sep intok jita am jooria taitekai.

14Jesus

Jesus, Peota jamut aseebwa, au a ineetetua

machiao yumakai ket juebenaka bebejeerita betana ka tui jiapsim amet aneka, Jesujtau tojiwak. Aapo intok, kia sejtul ameu nonokaka siimem yeu beebak. Intok ket, siimem jume kookoeme, emo am ineetetuak. 17 Inii inien yeu siika, junuen wakaa bat naataka Liojta betana chukula yeu weenemta juuneetuawaka nonokame, Isaiajtukauta teuwaakauta a chupne betchibo inen a jiakauta: Aapo, juka itom ka au yumauta mabetak. Intok ito betana juka kookoata itom uaak, ti a jiakauta.

16Ka

Jesus, kookoeme tua juebenam emo ineetetua

juu Jesus, tua juebenam au nau yajame bichakai, bau baa

18Junak

Jume Jesujtamak katbaekaum

intok juu Jesus, jum kuta kanoapo jaamuk. Jume intok aapoik majtim aamak kaaten. 24 Junae bau baat intok, jeka tua utteaka siika. Junuen kia jume baa roaktiam, juka kuta kanoata, bem ama kateuta, pat pattakai. Taa juu Jesus kotchen. 25 Junak san jume a majtim, au sajaka a busak. Intok: Achai, itom jinneu, abe te koom kiimu ti au jiiak. 26 Aapo intok: Jaisaaka emee unnaa majjae. Emee tua ka yumaisi Liojtat a yoemea ti ameu jiiak. Junak intok, yejteka, jekatau intok bawetau nonokak. Junak

23Junak

Juu Jesus, bawepo, jekata intok baa biaktiam, yanti chaatutua

MATEEO8,9 intok siime yanti taawak. 27 Jume intok waate oowim a suum eiyaaka intok: Inii intok, jakuubosa jometaka tua, kia juu jeeka intok kia juu baawe junii, aapoik eapo aman aayuk ti jiiak.

18 inimee, jum ili joarau yajaka, siimeta junakaa a teuwaa japtek. Intok ket jume oowim ka tui jiapsim amet aneum, juka ameu yeu a sikauta. 34 Junak intok siime waa junama ili joaraapo joomem, Jesujta aneu yeu sajak. A bichaka intok, au nookak junamaa bem bwiapo, omot bicha a weene betchibo.

juu Jesus, junae bweu bau baa waitana yepsak, bwiaraa Kalaara teapo. Wooi oowim, kokkoarim mamaawaa betana au yeu sajak intok au ruktek. Junamee woikai, bebejeeri ka tui jiapsim amet aanen. Intok junamee tua ama butti emo iiiaan. Junuen san junae boot ka a rejtitun. 29 Junamee intok chaai japtek: Jaisaakai empo itou suua Jesus, Liojta uusi. Jaisa kee taewata yumao su empo itom jiokot yaaseka aabo weye jaani ti au jiiak. 30 Junamaa ka mekka, koowim tua juebenaka jiibwan. 31 Jume intoko ka tui jiapsim Jesujtau nookak: Itom yeu bepbaeeteko, wame koowimmet itom kimutuane ti au jiiakai. 32 Junak juu Jesus: Tui, amet em kiimu ti ameu jiiak. Jume ka tui jiapsim intok junammet yeu sajaka intok wame koowimmet kiimuk. Chukula ket, siime junamee koowim, kau siibau luula koom wattek baau koomi, intok junamaa kokkokai. 33 Jume koowim suaum, womtilamtaka ama yeu sajak. Intok

28Junak

Jume bwiaraa Kalaara teapo bebejeeri ka tui jiapsita jipueka aneum

Junak intok juu Jesus, senu kuta kanoau jaamuka, junae bau baata beasi waitana juchi nottek. Intok ili bweu joarau, aapoik yootukapo yepsak. 2 Junamaa seenu, ka au taka yekaka au tojiwak. Ili jipetekpo boo simekai. Juu Jesus intok, junamee junuen tua a sualeme juuneiyaakai, juu kookoemtau: Kat jain ea in yoemia. Em ka tuuwa yaarimmetee jiokoiri ti au jiiak. 3 Junak intoko waate, jume Moiseejtukauta nesauri jiojteim yee majtame inen emo eetuan: Inii oou junuen jiaka, Liojta bejeeka jaana ka tuik nooka, ti emo eetuan. 4 Taa juu Jesus, inimee, juu bem emo eetuauta amet juuneakai: Jaisaaka emee junuen tua ka tuisi ea ti ameu jiiak. 5 Bweituk jitasa chea ka obiachi a chupneeuta: Em ka tuuwa yaarimmet empo jiokoiri, oo Empo, yejteka intok weene, ti in au teuwaaneeuta. 6 Junuen san enchim ne a juuneiyaa ia, juka inim emo benasi yoemta, inim

Juu Jesus, senuk ka au taka yekamta, au a ineetetua

19 bwiapo junuen jume ka tuuwa yaarim, yetet a jiokoineeu au a lutuuriatukapo ti jiiak. Junak intok aapo, juu ka au yekamtau: Yejtee, em jipetekta nuuka intok em joau weene ti au jiiak. 7 Juu ka au taka yekame junak, yejteka intok a joaau bicha siika. 8 Junak juu yoemra, inikaa bichaka, majjaek. Intok inimee Liojtau bicha bem alleauta teuwaak, aapoik junuen inim yoemrata nasuk inile benak a jita a joauta am bittuaka betchibo.

MATEEO9 jariune. Jume kookoeme ala, a jariune. 13 Sakaaboem intok emee, Liojta nok lutuuriapo inen jiojteita, juka a teuwaauta taaanee: Enchim yee nak jiokolineeuta ne waata, intok kaa, nee yooribaawaka, bwara jissuawamta. Bweituk, kannee jume Liojta bichapo tuisi emo jiapsaati eame jinneuseka yebijlaa. Ala jume ka tui yoemem junuen juka ka tuik bem joauta suu tojaka, bem a koptane betchibo.

junamaa yeu siika intok senuk Mateo teamta bichak, yauraatau bicha tomita weyemta nau a totojapo katekamta. Iniau intok: Nemak weye ti au jiiak. Junak intok juu Mateo teame, kikteka, aamak siika. 10 Chukula ket Jesus, joaraapo jiibwan. Intok juebenaka yauraatau bicha tomita weyemta jume nau a totojame intok wate ka tuuii yoemem ket ama yajak. Inimee intok ket Jesujtamak intok jume a majtimmak mesau jookan. 11 Taa jume paiseeom teame inikaa bichakai, jume Jesujta majtimmeu: Jaisaakai juu enchim majtame, inimee tomita nau totojammak intok jume ka tui yoememmak jiibwa ti ameu nattemaek. 12 Inikaa juu Jesus jikkajak intok inimmeu inen jiiak: Jume alleaka intok ka kookoeme ka wakaa yee jijittomta

9Jesus

Juu Jesus, juka Mateo teamta au bichaa a nunu

intok jumee, juu yee babatoowame Joan teamta majtim Jesujtau rukteka intok: Jaisaaka itepo intok jume paiseeom teame ka jiibwaka Liojta yooriwamta juebenasi te a jooa. Jume intok em majtim ka junaen a boo jooria ti a temaek. 15 Juu Jesus inen am yoopnak: Jume jujupwapo nunurim, kaachin siokaka ama anne, juka au jubemta ama ketun a aneo. Taa yumaanee juu taewai, junakaa jubemta a kaabetuneeo, junak ala ka jiibwabaanaa ti ameu jiiak. 16 Kaabe supe moeram, tajoori bemelammea am chaabwabaane. Bweituk jume bemelam ammea am chaabwaame, baksiawaka intok nau sikaa, jume yuuyam siutanee intok junuen chea junii bwekasi siutine. 17 Intok kia juu bemela paasi baawa junii, kaachin bea boosa moeraku kimaanaa. Bweituk inii inien yaawako, tapunaka jume bea boosam wojoktine. Junak intok juu paasi baawa wootine.

Ka jiibwaka, Liojta yooriwau betana, Jesujtau a nattemaiwakau

14Junak

MATEEO9 Intok kia jume bea boosam junii nasontune. Junuen san juu bemela paasi baawa beemela bea boosampo kimaatune. Junuen nanancha nau binwatune.
Jairo teamta maara, intok juu jamut Jesujta tajoorit mamtekame
18Juka

20 sakaatuak. Junak intok aapo aman kibakeka intok juka usi jamutta mampo a bwisek. Inii intok sep yejtek. 26 Intok siime junae bwiaraat juu ama yeu sikame juuneiyaawak.

Jesujta ket inikaa weemta ameu teuwaao su, senu juriommeu yaut ama au yepsaka au tonommea kiktek intok: In maara juubwa jiba muuke, taa enchi aman sikaa, enchi aet mamteko junaa juchi jiapsine ti au jiiak. 19 Juu Jesus, kikteka jume a majtimmake aamak siika. 20 Junak intok senu jamut, woj mamni ama wooi wasuktiapo ojbo aet yeu weyeka kookoekai, amatana Jesujtau rukteka intok a supe mayoat maamea aet tajtek. 21 Bweituk junaa jamut: Kia nee a supewammet tajtek junii, nee ino ineetene, ti ean. 22 Taa juu Jesus kuakteka intok juka jamutta bichaka: Kat jain ea in yoemia, emoe ineetela. Junuen em nee sualeka betchibo ti au jiiak. Junama lautipo aapo sep au ineetek. 23 Junak juka Jesujta junae yautta joau yepsaka, intok jume jiponreeom a maa betchibo jipoonbaeme intok jume ama aneme tua bwaname bichakai, 24 inen ameu jiia: Yeu em kaate bweituk ka mukia juu usi jamut, taa ala koche. Jume ama aneme kia a atbwan. 25 Taa juu Jesus, inimee yeu

Jesujta junamaa yeu siiko, liliptim woika aet chaaka kaaten intok: Itom jiokole, empo Labiitukautat katriam betana yeu simria ti chaaekai. 28 Juka Jesujta intok, kariu a kibakeko, jume woika ka bibichame au ruktek. Aapo intok ameu nattemaek: Jaisa emee inikaa in a yaaneuta a suale jaani ti jiakai. Bempo intok: Jeewi achai ti au jiiak. 29 Junak intok juu Jesus, pujpo amet mamtek intok: Enchim junuen a sualepo aman tune ti jiiak. 30 Inimee intok, bem puusim sep tuireak. Junak juu Jesus tua ameu ujbwanak: Inikaa, emee kaabeta a juuneiyaatuane ti ameu jiakai. 31 Taa inimee, kia junama yeu sajaka jiba, siime junae bwiaraat, juka Jesujta yaakauta teuwaa japtek.

27Juka

Juka Jesujta jume wooi liliptim a bittuakapo

bempoim junama yeu kateo su, waate, junaman yoemem, seenuk, ka nokamta intok bebejeerita ka tuik jiapsekamta,

32Junak

Juka Jesujta, senuk ka nokamta a tuutekapo

21 Jesujtau a tojak. 33 Junamaa juka Jesujta junuen, inikaa ka tui jiapsita, yeu a bepriasuko, juu ka nokau sep nok taitek. Juu ama aneme yoemra, tua suum eak intok: Jakwoo junii inim Ijrael yoemrata nasuk, inile benaka kee bittun ti jiiak. 34 Taa jume paiseeom teame: Inii oou jume bebejeeri ka tui jiapsim yeu beba, taa jiba juu inimee bebejeerimmeu yoota a jita a joaue ti jiian.

MATEEO9,10
Juu Jesus, jume woj mamni ama wooim yeu pua

10

Jesus siime jume bwere joaram intok ka bwere joarammet weweaman. Jum juriom nau emo totojapo teopompo a yepsaapo, yee majtakai. Liojta yoo nesaweka a katekaa betana juka bemela nok lutuuriata yee majtan. Intok ket siime jume ka nanau machik kookoakame intok jak wanteme, emo am ineetetuan. 36 Aapo, juka junamaa yoemrata bichakai, am nak jiokolek. Bweituk inimee, ka alleewame amet ayukan. Intok kaabetat eaka, kia beja sioksi jiapsan, jume bwalam, kaabeta am suua machiakaa benasia. 37 Junak intok aapo, iniat nokaka, essoi nokpo, a majtimmeu inen jiiak: Tua lutuuriapo, juu eechi, chuktanaame, juebena. Taa jume tekipanoame ka juebena ti ameu jiiak. 38 Junuen san emee, juka echita atteakamtau bicha nokne, junuen, tekipanoareeom, juka echita chuktaneeme, aman a bittuane betchibo ti ameu jiiak.

35Juu

Jesujta, juka yoemrata bichaka a nak jiokolekapo

Junak intoko juu Jesus, jume woj mamni ama wooika yeu a puarimmeu chaaek. Inimee intok, jume bebejeeri, ka tui jiapsim yeu beep betchibo, intok siime ka nanau machi kookoata intok jak wanteme a am tuutene betchibo, junaka utteata amet autuak. 2 Inimee junamee, jume woj mamni ama woika, Krijtota yeu puarim team: juu bat weeme, Simo teame, ket Peeommea taeewame. Intok inia saai, Antej teame. Intok juu Jakoobo intok ket juu aapoik saailawa Joan teame, jume Sebereo teamta uusim. 3 Intok juu Jeriipe teame intok juu Baatolome teame. Juu Toomas intok juu Mateeo, juu yauraatau bicha tomita weyemta, nau totojame. Ket senu Jakoobo, Alpeo teamta uusi. Intok juu Lebeo teame. Inii ket Tareo ti teakau. 4 Ket senu Simo teame, inii jume kananiitampo emo teuwaamak chaakau. Intok Juuras, Ijkarioote teame, juu chukula Jesujta yeu bwisekame.

Jesus inimee woj mamni ama wooim naas bittuak inen amet nesawekai: Jume ka jurio yoemrata joaakau bicha emee ka katne. Intok kia bwiaara Samaaria teapo joarammeu junii ka yajine. 6 Ala emee Ijrael yoemratau, jumee, bwaram chiktulam benasi in

Jesus, jume a majtim, yee am majtane betchibo naas am bittua

5Juu

MATEEO10 eiyaaummeu bicha katne. 7 Achai Liojta inim bwiapo a nesauneeu abe a yumaapo yee majta sakane. 8 Wamee kookoeme am nokriaka emo am ineetetuane. Jume kokkoarim emee juchi am jiabijtetuane. Jume saawaka, lepra teamtae kookoeme, emee am tuutene. Jume bebejeeri ka tui jiapsekame jipueme, yeu am bepriane. Emee inikaa, au yumaka, Liojta betana a enchim joauta, kia beja a mabetri. Junuen san emee ka tomipo jita ae joone. 9 Sawai tomita intok kia tosai tomita intok kia kopre tomita junii, ka weiyaane. 10 Intok kia juka enchim ama nuu sakaneeu junii. Supem ka wooim weiyaane. Intok kia chukula enchim bochaneeum junii. Intok kia booniata junii ka weiyaane. Bweituk juu tekipanoaleeo, inii bwaamta a maknaau iniau lutuuriane. 11 Senu bweu joarau, oo junae naapo, ili joarau emee yajako, junamaa emee seenuk, enchim yoemeiyaauta a jariunee intok junama, inia joapo emee tawane, enchim ama anbaepo tajtia. 12 Junamaa kariu emee yajako, Liojta betana yanti eewamta ame tana waataka am tebotuane. 13 Junamaa, jume joaakame tuisi enchim mabetaka, ameu a lutuuriatuko, inikaa Liojta betana yanti eewamtae am tebotuane. Taa inimee ka junuen ameu a lutuuriatuneeo, emee ka inien, junae am tebotuane. 14 Intok junamaa emee ka mabetwako, intok kia ka enchim am jikkajibaao, junak emee junamaa karipo

22 oo junamaa bweu joarapo yeu katne. Intok bempoim ka ammaali aulatukauta teuwaaka, enchim wokpo juka toochiata emee a tatakne. 15 Lutuuriapo nee inen emou jiia, juka taewaita, Liojta yee aet a yauraa bittuaneeu yumako, juu junamaa joaakame yoemra, junuen jiokot bem emo bitneeu, chea junii machine, jume bat naataka jum bwere joaram Sorooma teapo intok Komoora teapo joaakame bepa.

a mammatene, inepo ne enchim bwalam benasi machika, jumun robom aneu bicha ne enchim bittua. Junuen san beja, emee, bakotta a au a suuaa benasia annee. Taa ket, juka wokkoita, kaitau a suaa benasi tuisi emo ujuune. 17 Emo suuanee bweituk inim juu yoemra, yauraatau enchim yeu tojine. Intok jum juriom nau emo totojapo teopompo emee kookosi joonaa. 18 Intok ket senu yoemratau yoo yaarim bichapo intok kia jume chea siimem bepa yoo yaarim bichapo junii, emee yeu tojitune, enchim im nee yoore betchibo. Junuen emee nee betana weyemta ameu a teuwaane. Intok wamee ka juriommeu junii. 19 Taa junamee yauraam bichapo emee yeu tojituko, ka emee jain emo eetuane, juka enchim teuwaaneeuta oo juu enchim jiuneeu betana, bweituk junak junama enchim nokneeuta, ala, Liojta betana emee junaet aniatune. 20 Bweituk emee ka junameemtunee jume nokneeme,

16Emee

Ka tuisi yee bitwaka, yeteu suawame

23 ala, juu aapoik Lios achaita tuu jiapsi emot aneme junaatunee juu enchim aniaka enchim noktuaneeme. 21 Junako waate inim jiapsame, kia tua jume amemak werim, am suatune betchibo yeu am bwijne. Jume intoko achaiwaim jume bem yoemiam bejeeka katne. Jume intoko yoemiawaim bem yoowam bejeeka japtenee intok am suatebone. 22 Inim siimekut, siime enchim omtane, nemak eaka nee betana enchim kate betchibo. Taa waa, inim ket a jiapsapo tajtia, Liojta ka koptakame, junaa jiba betchibo jinneuitune. 23 Jak, senu bweu joaraapo, ka emomak eewao, emee omot, taabwi bweu joarau bicha yeu sakaane. Bweituk ne lutuuriapo ne inen emou jiia, kee siime Ijrael yoemrata jiapsaabeeka tana enchim kateo su, juka inim emo benasi yoemta aabo a nottinepo. 24 Kaabe juu majtawame, juu a majtakauta bepa chea bepaasi eiyaatune. Intok kia juu tekokame junii, kaachin a tekowaa bepa chea eiyaatune. 25 Juu majtawame, juu a majtakauta benasi jita tuik taaaka, junaemak yanti elne. Juu tekokame intok ket, a tekowata benasi tekileu junuen yumakai, yanti elne. Taa junuen juka chea yoota junii su, bebejeeri jiapsimmeu yoowe ti a teuwaawao, jiba tua jume a yoemiawam chea junii junaen teuwaanaa.

MATEEO10 Bweituk kaita aayuk juu ka a juuneiyaawaka jiba betchibo ka juuneiyaanaame. Intok kaita aayuk waa ka juuneiyaawaka joowaka, jakwoo inii ka juuneiyaatuneekai. 27 Jukaa, tukaapo in emou teuwaakauta, emee junakaa taewapo a teuwaane. Intok ket, juka omola emou jiba laauti in emou teuwaarita, emee, kari jikat jaabweka, watemmeu kusisi a teuwaane. 28 Inim jume yee sussuame emee ka majjaune, jumee, jiapsita kaachin joame. Ala emee, juka teekapo jiapsaka inikaa takaata intok kia juka jiapsita junii, jum taji, jiba yuu beetepo jiba betchibo am tawaanemta, junakaa emee majaune. 29 Emee juunea, wepul ili tomipo, wooi ili wikitchim am nenenkiwapo. Taa junamee betana wepuulaika junii ka kia beja mukne, juka enchim yoowa Liojta ka junen eao. 30 Bweituk kia jume kobat enchim choonim juni su, siime, aapo juu Lios am naikiari. 31 Ka emee majaune. Bweituk emee juniisu ket chea junii, junamee wikitchim, juebenam bepa chea eiyaawa.

san ka emee jume emo benasi inim yoemem majjaune.

26Junuen

Jabetasa alla, majaunaau

wamee, inim yoemrata bichapo, ne tana bem kateepo a teuwaaka junuen a lutuuriateme, inepo nee ket, in achai, teekau katekamta bichapo, nee betana bem kateepo junuen a lutuuriatene. 33 Taa wamee,

32Siimem

Wamee, siimem bichapo Jesukrijtota bem sualeu a juuneiyaa tebome

MATEEO10,11 inim yoemrata bichapo, ka nee emo taaati jiame, ineponee ket, in achai, teekau katekamta bichapo inimee junuen ka nee betana bem kateuta a lutuuriatene.
Jesujta betchibo, ka nau eewamta auneeti a jiakapo

24 junuen nee tuisi mabetame, wakaa nee aabo bittuakamta junuen mabetlatune. 41 Waa intoko, juka Liojta betana juuneetuawaka yeteu noktuawamta tuisi mabetakame, junakaa Liojta betana a weyepo juuneakai, inii, jiba junakaa Liojta betana yeteu noktuawamta tuik mabetneeuta, ale benasi a mabetne. Waa intoko juka yoemta tuik jiapsekamta tuisi mabetakame, junuen a machiakapo juuneakai, inii jiba junakaa tuik jiapsekamta tuik mabetneeuta, junale benak mabetne. 42 Intok jabetaka junii, inimee nee sualeme betana seenuk, sejtul junii, sebe baam a jiituame, junakaa junuen nemak a ea betchibo, lutuuriapo inii ket juka au tuik bitne.

emee, inim jiapsammeu yanti eewamta jiba aabo nee weiyaati eene. Bweituk kannee inikaa aabo weiyaaka yebijlaa, ala juka emo bejeewamta. 35 Inen weyekai, juu yoemiawai, inim a achaiwata bejeene. Juu intok jamut asowai, a malawata bejeene. Juu intok jaboraiwai a jamut aseebwawata bejeene. 36 Junuen san weepulaka, siime jume nau wewerika nau joaakame, naas emo bejeene. 37 Waa, juka a achaiwata oo a aewata, nee bepa chea junii a eiyaame, ka au lutuuriatunee in a yoemianepo. Intok ket, waa a ou usita oo a marawata, nee bepa chea junii a eiyaame, junaa ka au lutuurianee in a yoemianepo. 38 Waa intoko inim a jiapsauta ka nee betchibo a suu tojaka intok ka nemak eebaeme, inii ka au lutuuriatune, in a yoemianepo. 39 Waa, inim jiba binwa alleaka jiapsibaeme, junaa, jiba yuu a jiapsineeuta a taarune. Taa waa, nemak eaka a jiapsibae betchibo, ka junuen ala inii a jiapsineeuta ka a bichakame, inii, jiba yuu a jiapsineeuta bitne.

34Ka

11

tuisi enchim mabetame, nee mabetlatune. Juu intoko

40Juu

Juu chukula tuik bitnaame

Juu Jesus junak, jume woj mamni ama wooika a majtim tejwaasukai intok naikim am bittuakai, junamaa yeu siika. Ama bwiaraapo jume ili bwere joarammet yee majtaka intok Liojta nok lutuuriata yeteu teuwaakai. 2 Juu intoko Joan, yee babatoowame, jum yee eetawapo katekai, juka Jesukrijtota joauta inikaa juuneiyaak. Junak intok aapo, jume a majtim betana waatem yeu puaka, Jesujta aman am bitne betchibo, au am bittuak. 3 Inimee junuen: Jaisa empo junaa juu Krijto yebijneeu jaani, oo te ketun senuk boo bitnee jaani ti au nattemae betchibo. 4 Juu Jesus inimee:

Joan juu yee babatoowamta betana jume yeu puarim

25 Aman emee sajaka, siimeta juka enchim inim bichauta intok enchim jikkajauta, juu Joantau teuwaane ti am yoopnak. 5 Jume ka bibichame, am bittuawapo. Jume intok loloim rejtepo. Jume intok, saawaka, lepra teamtae kookoeme, junae betana am tuttuureapo. Jume ka jikkajame tuireaka am jijikkajauta. Jume intoko kokkokame, juchi jijiabijtetuawapo. Jume intoko inim jiokot aneka jiapsammeu, Liojta betana juka tui nok lutuuriata am majtawaauta a etejoriane. 6 Intok tua alleenee waa inim net jiapseka, jiba net a yoemeauta ka a taarukame ti ameu jiiak. 7 Junamee sakaasuko juu Jesus, juu Joan teamta betana juu yoemratau etejo taitek: Emee aman bweu paariau aneka, jitasa emee bitboka aman sajak. Jaisa emee senu bakata jekae naas bepwamta bitbaeka aman sajak jaani. 8 Ka junuentuko, jitasa emee bitboka aman sajak. Ka emee senuk tuisi ujyoisi au aanaalata bitbaeka aman sajak. Emeesu juunea, jume junuen ujyoisi emo aanaarim, inimee, jume chea siimemmeu yoo yaarim joaakapo jiba am aneepo. 9 Junak su tua, jitasa emee bitboka aman sajak. Jaisa seenuk Liojta betana juuneaka yeteu nokamta jaani. Janaaka. Intok inikaa chea bepa jume bat naataka Liojta betana yeteu noktuawame bepa machilaakamta. 10 Inii Joan junaa, juu, jum Liojta nok lutuuriapo ae betana inien jiaka jiojtewakame:

MATEEO11 Inepone, juka nee betana yeteu nokneemta epat a bittuabae. Junuen inikaa, juu yoemratau nokaka, ee beas junamee, bem emo jiapsi temaeka, enchi am mabetne betchibo. 11 Taa lutuuriapo ne emou inen jiia, yoemrata inim jiapsapo naateka ian tajtia, juu Joan yee batoowamta bepa, kaabe chea eiyaawatchika inim jiapsak. Junuentaka junii, jum teekau, Liojta yootaka katekau, juu chea ka eiyaawatchi, inia bepa chea eiyaanaa. 12 Juka Joan yee babatoowamta yepsak naateka, ian tajtia, Liojta inim a nesaweeuta, inii tua bejeewaka ka eiyaawa. Wamee intoko, tua aet emo uttea jooriame, inimee a yoobaekaati ea. 13 Siime wamee bat naataka Liojta betana juuneetuawaka nokakame jiojteim intok juu Moiseejtukauta nesauri jiojteim, inimee, Liojta chea yootaka katekau betana weyemtat nookak, juka Joanta inim a yepsak tajtia. 14 Emee intoko a sualbaeeteko, inii Joan junaa, waa, Eliaj teaka Liojta betana juuneetuawaka nokaka yebijne teame. 15 Jume a mammatebaeme a jikkajine. 16 Inikaa yoemrata ian jiapsamta, jitausa inepo nee a tamachiane. Inen a tamachiatu, inimee, ili uusim jum jita nenenkiwapo joteka, yeeweka, intok jume bem taaaummeu inen jiame bebena: 17 Kusiata itom emou kuseo junii, taa emee ka yeeka. Chukula ket, kia sioksi itom emou bwikaao junii emee ka bwaanak. 18 Bweituk

MATEEO11 juka Joan, yee babatoowamta inim jiapsaka, inikaa ka yuin a jiibwaakai intok kia juka ae naakowamta junii, ka a jejeeekai. Intok emee junakaa, bebejeeri ka tui jiapsi aet aane ti jiia. 19 Iniat chukula ket, juu inim emo benasi yoeme yepsak siimeta a bwaeekai intok kia siimeta a jeeekai. Emee intok inikaa, yuin a jiibwaka intok ae naakowamta a jeeeti jiia. Ket jume ka tui yoememmak intok jume yauraatau bicha tomita weyemta nau totojamtamak a weamaati jiia. Taa juu suawa, Liojta betana weyeme, inii, chukula tuisi yeu a weamaue, junae a juuneiyaatu.

26 yee yauraa bittuaneeo, junakaa taewaita yumako, emee chea junii jiokot a bitne, wamee, joaram Tiiro teapo intok Siroon teapo jiapsakaum bepa. 23 Emee intoko bweu joara Kapernaum teapo jiapsame, jaisa emee teekau nukisi emo chea eiyaa machia jaani. Ala emee, jume kokkoarim yaajau koom tojinaa. Bweituk jum bweu joara Sorooma teapo inii ka a jootu maisi machika emo nasuk yaari junaman yaatuko, junaa bweu joara, ian tajtia bweu joaratu ean. 24 Taa inepo inen emou jiia, chukula, Liojta yee yauraa bittuaneeo taewaita yumako, emee chea junii jiokot a bitne, waa yoemra, bwiaraa Sorooma teapo jiapsamta bepa.

intok juu Jesus, wamee bwere joarammet, jum aapoik a jita a joauta chea buuuka a yaakapo, inimmet nokaka am sua nok tejwaa taitek, jume ama jiapsame ka emo am jiapsi temaeka betchibo: 21 Tua jiokot emou machine, bweu joara Korasin teapo jiapsame. Tua jiokot emou machinee bweu joara Betsaira teapo jiapsame. Bweituk jum bwere joaram Tiiro teapo intok Siroon teapo, inii ka a jootu maisi machika, emo nasuk yaari, inii junaman yaatuko, jume junakriapo jiapsame a bichakai, jakwoo su bem ka tuik betana emo temaisu ean. Intok chukuik atteateka intok emo napojtuaka bem siokauta teuwaakai. 22 Taa inen ne emou jiia, chukula, Liojta

20Junak

Jume ili joarammet jiapsaka ka nok jikkajakame

juu Jesus: Enchi ne baisaeka enchi yoore, achai, teekau intok bwiau yoowe. Bweituk empo inikaa ee betana lutuuriata, inimee ili usim benasi, ka emo cheewareme em a juuneiyaatuari betchibo, jukaa, koba susuakame intok jitat juuneame betana em essokauta. 26 Jeewi in yoowa, bweituk empo junuen a tuurek. 27 Juu in yoowa Lios, siimeta in mampo suu tojiri. Intok kaabe, juka a uusiwata tua lutuuriapo a taaa, ala juu a achaiwa jiba. Intok kia juka achaiwaita junii, kaabe tua lutuuriapo a taaa, ala juu uusiwai jiba. Intok wamee, inikaa yoemiawaita aapoik a taaatuabaeum jiba. 28 Siime

25Junakriapo

Neu emee kateka, jinneuimtune, yum joekame benasia

27 jume inim, betteka emou aukamta betana jiokot emo bichame intok juka enchim joobaeka, ka enchim au yumauta emou ayukame, net eaka, neu bicha waatine. Inepo ne intok, junae betana enchim aet yeu yumaatuane. 29 Juka in enchim tekil makbaeuta, emee mabetne, intok juka lutuuriata emee junuen neu a taaane. Bweituk inepo ne ka seej chukti eaka ne a jita juiwa. Intok ket, ne ka ino cheeware. Intok junuen emee, juka jiapsi yumaisi yum joewamta jajamne. 30 Bweituk juu in enchim boo jooria iau ka obiachika weye. Intok junuen weyeka in enchim jiapsi iau inii ka bettesi yuum watchisi weye.

MATEEO11,12 bicha naikiarim ama jokaum bwaaka. Inimee, aapoik intok kia jume aamak rejteum junii, ka bem bwaaeaum, ala jume teopopo tekiakame jiba ameu lutuuriakan. 5 Oo jaisa emee jum Moiseejtukauta nesauri jiojteipo emee kee a bicha jaani, wamee, jum teopopo chea yoo yaarim junama inimee taewaimmetchi ka bem yum jojoeeuta. Intok junuentaka junii, inikaa Liojta bichapo, ka tuik kaita ama a ayukapo. 6 Junuen san inien ne emou jiia, ian inimii, junae teopota bepa chea junii eiyaawatchika senuk aneu. 7 Emee, juka Liojta nok lutuuriapo inen jiojteitat kee aet juunea: Enchim yee nak jiokolineeuta ne waata, intok ka juka bwara jissuawaka nee yooribaawamta. Iniat emee juuneeaateko emee juka yoemrata, kaita ka tuik yaarita kaachin ka tuisi a tatawaa ean. 8 Bweituk juu inim emo benasi yoeme, ket jiba inia aet yum joe taewait junii, jitat a nesauneeut lutuuriak.

12

Junak taapo juu Jesus, wajpo tiikom etchipo aman weyen, senu aet yum joe taewaituko. Jume a majtim tebauri eeaka intok, inimee jume tiikom moakame chuktaka, jume bachiam bwaajaptek. 2 Jume paiseompo taeewame junak, inikaa bichakai, Jesujtau: Jume em majtim bichaa ti au jiiak. Aet yum joe taewapo tekilta, ka joo iawamta jooa ti au jiiak. 3 Taa aapo intok junammeu: Jaisa emee jum jiojteipo kee a nokla jaani, sejtul weepo juka Labiitukauta intok jume aamak rejteme, tebaureka juka bem yaakauta. 4 Inii jum Liojta yooriwapo, teopopo kibakeka, jume paanim, Liojtau

Jume Krijtota majtim, aet yum joe taapo tiikom am kojtakapo

juu Jesus junaman yeu sika intok ket, Liojta yoori betchibo, jume juriom nau yaajapo, teopopo yepsak. 10 Junamaa intok senu jurio, mam wakiataka ama aanen. Waate intoko juka Jesujta, jachin junii a naatejobaekai: Jaisa tui jaani, aet yum joe taapo, kookoemta seenuk a aniaka au a ineetetuapo ti au nattemaek.

9Junako

Senu oou, juu wepultakana mam wakia tukau

MATEEO12 Jesus inen am yoopnak: Jabesa emo betana, senu ili a bwalawa jum wojooku, baakapo koom a wecheko, junuen aet yum joe taewaituko, ka au sika yeu a wikneeme ti ameu jiakai. 12 Kialiikun senu inim yoemtaka, bwalata bepa chea junii eiyaawatchi. Junuen san kaachin maachi, amet yum joe taewaimmet, senuk, jita tuik a yaaneeu ti ameu jiiak. 13 Junak aapo, inia yoemtau: Em mamam rutukta ti au jiiak. Inikaa intoko, jume a mamawam rutuktakai, junamee, jume senum benasi tuika taawak. 14 Junako jume paiseeom teame junama yeu sajaka intok inimee junama sep juka Jesuujta, a me betchibo nau etejo japtek.

28 Nee betana juka tuik jiapsita nee aet autuane. Intok inii, nee betana juka in yee yauraa bittuaneeuta, siime ka nanau machi yoemratau a teuwaane. 19 Inii ka nok nassuane. Intok kia ka chaaine. Intok jum bwere joarampo naj katwammet, kaabe, chaaemta a jikkajine. 20 Jabeta, jak waam machik junii, inikaa ka yeu tawaane. Intok kia juka juubwa jiba Liojta sualbaemta, junae betana ka koom a eetuane. Junuen aapoik inim chea yootaka intok lutuuriakamtae nesaweka, junae inim a yoosupo tajtia. 21 Intok siime juu inim yoemra, bem jinneuimtune betchibo, aapoikut eaka a boo bitne.
Jum, Jesujta, bebejeeri utteata a jipueeti jiuwaka, aet nokwakapo
22Junak

11Juu

juu Jesus, inikaa juuneiyaaka, junamaa yeu siika. Juu intoko yoemra buuuka aamak yeu sajak. Juu Jesus intok siime jume kookoeme emo am ineetetuak. 16 Intok aapo ameu ujbwanak, aapoik jabetukapo, ka bem a etejone betchibo. 17 Inii junuentuk, junuen a chupne betchibo juka bat naataka, Liojta betana juuneetuawaka yeteu noktuawakame, Isaiaj tukauta teuwaakauta inen a jiako: 18 Inii junaa juu nee betana tekilta joame. Inii juu in yeu puari, in nakeu. Intok inia betchibo tua in alleau.

15Junak

Bat naataka, Jesujta betana teuwaawaka chupakame

intok seenu, ka bichaka intok ka a nokaka, intok bebejeerita ka tuik jiapsekamta, inii, Jesujtau tojiwak. Juu Jesus, inikaa au a ineetetuak. Junuen san inii, juchi bichaka intok a nookan. 23 Siime jume ama aneme a suum eiyaaka intok: Jaisa inii junaa jaani, juu Labiitukautat yeu katriam betana weyeka, juu boo bitwame ti jiiak. 24 Junak jume paiseeom, inikaa jikkajakai: Inii oou, juu inimmeu yoowe, Beelsebuu teamta a utteawae jiba,

29 jume bebejeeri ka tui jiapsim yeu beba ti jiian. 25 Inimmet juu Jesus juunean bem jachin emo eetuapo intok: Jita yoemrapo junii, junammeu juu chea yooraa naikimteko intok inimee nau nassuakai, inimee emo luutane. Intok kia senu bweu joarapo oo joapo jume nau wewerim, inimee nattepola, ka nau eaateko, inimee ka a binwa nau jiapsine. 26 Junuen ketchia, juu yoo bebejeeri, juka aapoik saweuta bebejeerita ket yeu bebakai, inii jiba aapo au bejeeka annee. Junuen san juu inikaa utteaka a nesaweeuta, kaachin inim binwatune. 27 Emee, jume bebejeeri ka tui jiapsim, juu bebejeerimmeu yoowe, Beelsebuu teamta utteae nee yeu am bebaati jiia. Junuentukaateko, jume emo mak eaka rejteme, inimee ket yeu am bep betchibo, jabesa junau am yumaatuari. Junuen san jiba bempo enchim jioplamtukauta a teuwaa. 28 Taa inepo ne, jume bebejeeri ka tui jiapsim, jiba juu Liojta tuu jiapsie nee yeu am beba. Inii intoko, Liojta chea yootaka inim bwiapo a nesauneeu a yumaasekapo a teuwaa. 29 Junuen san, kaabe, senuk a au aniamta kariu kibakeka, jita a uaane, inikaa ka chea bat a sumaalatakai. Bweituk inien jiba inikaa a atteawata a uaane. 30 Waa ka nemak eame, junaa nee bejeeka jiapsine. Waa intoko ka nee betchibo yoemrata nau totojame, inii junuen, ka neu bicha am eetuane. 31 Junuen san ne inen emou jiia, jume inim jiapsame, siime

MATEEO12 juu bem ka tuuwa yaarit intok siime juu ka tuik bem teuwaarit, a bem jiokoitupo. Taa inimee, Liojta tuu jiapsita bejeeka, ka tuik teuwaateko, inii, kaachin a amet jiokoitune. 32 Intok kia jabetaka junii, juka inim emo benasi yoemta bejeeka jita ka tuik teuwaakame, jiokoitune. Taa waa, juka Liojta tuu jiapsita bejeeka ka tuik teuwaakame, inii, inim jiapsakai intok kia chukula jiapsinaapo junii, kaachin a aet jiokoitune.

tuu yoemtukaateko, junaa, tuik a joau aet aune, tui juyata, tuik a tatakaa benasia. Senu intok, ka tuu yoemtukaateko, junaa, ka tuik a joau aet aune. Juka juyata a tatakaue junuen a taeewaa benasia. 34 Bakotchim bebena ka tui yoemra. Jiba emeesu, ka tui yoememtakai, juka tuik emee kaachin a teuwaane. Bweituk juu senuk teuwaaneeu, inikaa a jiapsipo a eeriwa betana weye. 35 Juu tui yoeme, aapoik jiapsipo, juu tuik aet ayukau betchibo, inii tuik jiba teuwaane. Juu intoko ka tui yoeme, inii a jiapsipo, juka ka tuik jiba aet ayukau betchibo, junuen ka tuik teuwaane. 36 Inepo intoko ne inen emou jiia, chukula, Liojta yee aet yauraa bittuaneo taewaita yumako, siimem, noktuawaka, jiokot aet emo bitne, siime inim juu bai tiupo benaka, kaita teuwaaka bem teuwaari betana. 37 Bweituk empo, juu em teuwaariakau betana,

33Senu

Juu juya, juu a takawa betchibo a aet juuneetunee

MATEEO12 junaen, Liojta bichapo yauraa bittuanaa. Junak intok, kaita ka tuik yaari benasi bitnaa, oo ka tuisi eu chupne.
Juu ka tui yoemra, ka a jootu machik machilaata bitbae

30 yejteu betana senu siimem bepa yoo yaari jamut, ket, Liojta yee yauraa bittuaneo taewait ama annee. Junak, juka ian taewaimmet yoemrata a yauraa bittuawao intok, aapo inimee ka tuisi tawaane. Bweituk inii jamut, aapo junamaa chea junii mekka bwiaraa betana yepsak, juka yoo yaari, Salomon tukauta ama butti a suawakauta jikkajibaekai ama yepsak. Ian intok inimii, juu Salomon tukauta bepa, chea eiyaawatchika senu aane.
Juka bebejeeri ka tui jiapsita jaisa a nottineeu

intok waate, jume paiseom betana intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame betana, inimee Jesujtau inen jiiak: Yee maj majtame, machilaata em a jita joaapo amani, itepo a bitbae ti au jiiak. 39 Jesus, inimee inen yoopnak: Juu ka tui yoemra intok ka wepulsi Liojta jiba yooreme, Liojta a jita joauta, machilaata bitbae. Taa inimee kaita intok naa buusti machilaata bitne, kia juka Jonajtukauta betana juu ama ayukauta jiba. 40 Bweituk juka Jonajtukauta junuen baji taapo intok baji tukaapo, bweu kuchuta wajiwa a anekaa benasia, jiba junuen ket juu inim emo benasi yoeme, baji taapo intok baji tukaapo, bwiata wajiwa anne. 41 Jumee, bweu joara Ninibe teapo jiapsakaum, Liojta yee yauraa bittuaneo taewait ama anne. Junak juka ian taewaimmet yoemrata a yauraa bittuawao, intok junamee inimee ka tuisi tawaane. Bweituk jumee, bweu joara Ninibe teapo jiapsakaum junak, juka Jonajtukauta, Liojta betana nokta ameu a teuwaako, inimee ka tuik betana emo temaek. Inimii intok, juu Jonaj teamta bepa chea eiyaawatchika senu aane. 42 Intok ketchia, luula

38Junak

su, senu bebejeeri ka tui jiapsi, senukut inim yeu siiko, junaa mekka anwaabeemu weamnee jak a yebijneeuta jaiwakai. Intok inii junuen kaita teakai, 44 junak: Jumun joarau in yeu sikau ne nottibae, ti ee simne. Junak nottekai junakaa yoemta aet yeu a sikauta, karitau kaabeta ama aneebenaka ujyoisi yaarik intok chichikrita a teune. 45 Junak intok sikaa, juchi woo busanim waate bebejeeri ka tui jiapsim chea junii ae bepa mamachin aman nuupane. Junamee intok siime jiba junaet jiapsibaeka aet kimune. Chukula intok inii, chea junii bat naataka bepa ka tuika tawane. Inia ka tui yoemratau ket jiba inien yeu weene.

43Maa

Jesujta, juu yoemratau ketun a nokao su junak jume a sailawam intok a aewa ama yajak. Inimee paaku taawak intok bempo

46Juka

Juu Jesujta ae intok jume a sailawam

31 aamak etejobaekai. 47 Senu inen a tejwaak: Juu em maala intok jume em sailam, im paaku aane, intok bempo emak etejobae ti au jiakai. 48 Taa aapo juu Jesus, juu a tejwaakamtau: Jabesa juu in ae intok jabemsa junamee jume in sailam ti jiiak. 49 Junak intok jume a majtim naj jikkuubwaka intok: Inimee, inepo ne in ae benasi intok jume nemak wewerim benasi ne am eiyaa ti jiakai. 50 Bweituk jabetaka junii, in yoowa, teekau katekamta eapo aman jiapsame, junaa in saila oo in jamut waaim intok kia in ae benasi machine ti au jiiak.

MATEEO12,13 juka taata yeu yejteko, junaa choowok. Intok inii bachia, ka mekka koom a nawaka betchibo, waakek. 7 Waate bachia ket, juya wichakapo wattek. Intok inii wichakame yootuka intok junakaa tiikota ka a yootutuak. 8 Taa waate juu bachia, tui bwiapo wattek. Inii intok, tuika chupuk. Waate juu tiiko bachia, weepulaka, mamni takaam bachiaka chupuk. Wate intoko baji takaam bachiak. Wate intoko senu taka ama woj mamni bachiak juu tiiko. 9 Emee intoko a mammatebaeeteko a mammatene.

13

Jiba junae taewait juu Jesus junama karipo yeu sika intok senu bweu bau baau mayoau yepsaka ama yejtek. 2 Jum a aneepo juebena yoemrata aman nau yajako, juu Jesus, senu bweu kuta kanoau jaamuk intok ama yejtek. Juu intoko yoemra siime junaa bae mayoat taawak. 3 Junak intok, aapo, jita taabwiku a tamachiaka juebenak am majtan: Senu etreeo etbaeka a wasau yeu siika. 4 Intok inii junuen, enchimuta woota simekai, junaa bachia, waate boot luula wattek. Jume intok wikitchim ama yajaka junakaa bwaaka. 5 Waate juu bachia ket tetam nasuk, ka yuin bwiakapo wattek. Intok junaa bachia lauti siiwek bweituk junaa bwia bepa jiba bwalkoekan. 6 Taa

Senu etleotat nokaka, juu taabwik a teuwaakau

waate jume a majtim, juu Jesujtau rukteka intok inen au nattemaek: Jaisaaka empo inia yoemratau, jita taabwiku a tamachiaka ameu nooka ti jiakai. 11 Aapo, inimee inen yoopnak: Juu Lios, teekau aapoik chea yootaka a katekau betana, juka kaabeta juuneiyaauta, enchim a aet juuneetuala. Taa bempo ka junuen inikaa juuneiyaatuawa. 12 Bweituk waa chea a eiyaame, inii chea bepa a juuneiyaatuanaa, intok junuen yumaisi aet juuneene. Taa juu ka a eiyaame, inii, juka iliikik ka jaikika a juuneiyaauta, a uaatune. 13 Junuen san nee jita taabwiku a tammachiaka ameu nooka. Bweituk bempo, juka in joauta, a bichaka junii, kaita bichame benasi tatawa. Intok kia juka in ameu nokauta a jikkajaka junii, kaita jikkajame benasi, ka aet juuneaka tatawa. 14 Junueni

10Junako

Jaisa betchibo aapoik taabwi weyemtat nokaka a teuwaakau

MATEEO13 inimee ian bem maachiakaue chupia juu Liojta betana juuneetuawaka nonokame Isaiaj tukauta inen a teuwaakauta: Jiba tua emee a jikkajine, taa emee ka aet juuneene. Intok emee jiba tua a bitne, taa ka aet mammatene. 15 Bweituk inia yoemrata jiapsi, a jitat am juuneeau, namakasi aulaa. Intok kia beja tua jikkaja. Intok inimee, ka bibichame bebena. Junuen puseka junii, kaita bitbae. Intok nakaka junii, kaita jikkajibae. Intok ka tua lutuuriapo net juuneebae. Intok kia ka neu bicha waatibae junii, junuen in emo am ineetetuane betchibo. 16 Taa tua alleenee emee, bweituk emee lutuuriapo a mammateka a bicha intok tua aet juuneebaeka a jikkaja. 17 Lutuuriapo ne junen emou jiia, juebenaka jume bat naataka, Liojta betana juuneetuawaka yeteu nonokame intok jume tuik jiba joaka jiapsame, inikaa, ian enchim bichauta a bitbaek taa ka a bichak. Inikaa ian enchim jikkajauta intok a jikkajibaek, taa katim a jikkajak.

32 a katekau betana juka nok lutuuriata a jikkajaka intok ka aet juuneame, inimee, juka bachiata boot wattekamta bebena. Juu bebejeeri ameu yepsaka juka Liojta betana nok lutuuriata ameu teuwaawaka bem mabetakauta, inimee a koptatuane. 20 Juu bachia jum tetapo wattekame, inimee, jumee, juka Liojta betana nok lutuuriata a jikkajaka intok tua alleaka sep a mabetakame teuwaa. 21 Taa inimee intok junuen, juka tiikota ka tuisi yumaisi a nawakaa benasi machikai, ka bibinwatu. Intok inimee, bettesi ameu a ayuko oo juu Liojta nok lutuuriata betchibo jiokot bitwakai, junaet ka emo alleetuaka, aet bem eauta taarune. 22 Juu bachia intok, jum juya wichakapo yojtekame, inii, jumee, juka Liojta betana nok lutuuriata a jikkajaka, tuisi a mabetakame teuwaa. Taa inimee inim weyemtat jiapseka intok juka inim ujyooik bem a eiya betchibo intok juu yuin bem tomipeau, am kokkoba. Siime inii, Liojta nok lutuuriat bem mabetrit, ka a aet emo juuneetua. Intok juka tuik ae bem boo jooriaeauta, junuen ka a am jootua. 23 Taa juu bachia intok, tui bwiapo yojtekame, inii jumee, juka Liojta betana nok lutuuriata a jikkajaka, intok aet juuneaka intok tua yumaisi, nat bepaasi inimee juka tuik bem boo jooriaka jiapsineeuta a teuwaa. Waate intoko, juu bachia, wepuulaka, mamni takaam bachiakame bebena. Waate intok juu bachia, wepuulaka, baji takaam bachiakame bebena. Wate

echimuta wootakamtat nokaka in emou teuwaakauta juka tua a teuwaabaeuta ian emee a jikkajine. 19 Jumee, juka Liojta aman teekau chea yootaka

Juu Jesus, etleotat nokaka taabwik a teuwaakau, machisi a teuwaa

18Juka

33 intok juu bachia, wepuulaka, senu taka ama woj mamni bachiakame bebenakai.
Tiikom nasuk ka tui juyat nokaka, taabwik a teuwaakau

MATEEO13 juyata ka tuik bat bem a chuktane betchibo aman am bittuane. Inimee lolopola a sumaka bem a tayaane betchibo am tejwaane. Chukula intok, bempoim juka tiiko bachiata, jum kari junae betchibo in yaaripo nau a tojine betchibo, ti ameu jiiak.
Mojtasa bachiat nokaka, taabwik a teuwaakau

Jesus, juchi inikaa seenuk, jita taabwikut nokaka inen jiiak: Teekau, Liojta chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria ket, seenuk yoemta, a waj bwiapo, tui bachiata a echakapo benasi weye ti jiiak. 25 Taa senu tukaapo siimem kokotcheo, seenu, juu, junakaa wajta atteakamta a bejeeka aneme, junamaa kibakek intok inii, tiikom nasuk juyata, ka tuik echaka siika. 26 Junak, jume tiikom yootuka intok jaibu am moao, junaa ka tui juya ket junamaa tiikota nasuk yeu machiak. 27 Junak intoko jume tekilta a jooriame, junakaa wajta atteakamtau sajaka a tejwaak: Achai, juu tiiko bachia em echakau tuireakai, jaisaakai inii ka tui juya ama yootuk, ti au nattemaek. 28 Juu junakaa wajta atteakame: Senu nee bejeeme inikaa yaak, ti ameu jiiak. Junak intok wamee a saweum inen a nattemaek: Jaisa itepo, aman sajaka juka juyata ka tuik poponnee jaani, ti jiakai. 29 Taa aapo, inimmeu: Ee, bweituk junuen emee juka juyata ka tuik popon pat, wamee tiikom mak nau a poponne, ti ameu jiiak. 30 Ala chea tuinee emee ama a suu tojaka junaemak a yootu betchibo, juka tiikota a chuktawau tajtia. Chukula ne inepo, jume tekipanoareeom, juka

24Juu

Jesus ketchia, juchi seenuk inile benaka jita taabwikut ameu nokaka: Liojta aman teekau chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria ket, seenuk inim yoemta, mojtaasa bachiata a wajpo a echakapo benasi weye ti jiiak. 32 Inii mojtaasa bachia lutuuriapo siime bachiata bepa chea ilitchi. Taa inii intok siweka, junamaa siime ili juyata bepa chea bweuusi yootune. Intok junuen tua bweu juyata benane. Junuen chea bweuukai, kia jume jekapo naj kateme wikitchim a nassaakariampo aet a tosate.

31Juu

Jesus ketchia, juchi inikaa inile benaka jita taabwikut ameu nokaka am majtak: Liojta aman teekau chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria ket, jamutta reberuata, ainam bajisi yeu toorimmak a kuutaka junuen siimek kittita a boyo iaa benasi weye ti jiiak.
Inien jiba taabwik teuwaawamta, aapoik jaisa a sawaau
34Jesus,

33Juu

Juu reberuat nokaka, taabwi weyemta a teuwaakau

siimeta inikaa juu yoemratau teuwaak junuen jita

MATEEO13 taabwikut nokakai. Intok aapo kaita am majtan, ka junuen jita taabwikut nokakai. 35 Inii junuen tuk, juka bat naataka Liojta betana juuneetuawaka yeteu nonokamta a teuwaakauta a chupne betchibo, inen a jiojtekauta: Jita taabwikut nokaka ne yeteu nokne. Achai Liojta ikaa aniata juunaktek naateka wakaa ka juuneiyaawamta nee a teuwaane, ti a jiakapo.

34 inikaa junuen beetepo wootawaka a tayaanaa benasia ket junuen machinee juka aniata a subimneo. 41 Juu emo benasi yoeme inim yootaka anekai, aapo, jume a ankelej nesureom naj bittuanee intok inimee, siimem jume inim Liojta bichapo, watem ka tuik am jootuame intok jume ka tuisi jiapsame, nau am tojine betchibo. 42 Inimee intok jum jiba yuu beeteu am wootane. Inimee junamaa bwanaka intok jiokot annee. 43 Junak intok jumee, siimeku lutuuriakamta joaka jiapsame, inimee, aman bem yoowa, chea yootaka a katekapo, eiyaawatchisi, tajpaala bittune. Emee intok, aet mammatebaeeteko, a jikkajine.

intoko juu Jesus, jume ama aneme, siime sakaatuasuka, aapo, kariu kibakek. Junamaa jume a majtim aapoiku rukteka intok: Juu, wajpo ka tui juyat nokaka em teuwaakauta, juunakkiachisi itou teuwaane ti au jiiak. 37 Junak intok juu Jesus inimmeu: Juu, juka tui bachiata echakame, inii jiba juu inim emo benasi yoeme. 38 Juu intoko waasa, inii jiba juu ania teuwaa ooben. Juu tui tiiko bachia, jume Liojta yoemiam teuwaa. Juu ka tui juya bachia ket jume bebejeerita eapo aman jiapsame teuwaa. 39 Juu intoko a bejeeka aneka, juka ka tui juya bachiata echakame, jiba juu bebejeeri ooben. Juu jichupawame intok, juka aniata a subimneeuta a teuwaa. Jume intok echimuta toboktaneeme, jiba jume ankelesim ooben. 40 Juka ka tui juyata nau tojiwaka intok

Juu Jesus, juka ka tui juya, tiikom nasuk yootukamtat nokaka a teuwaakau machisi a teuwaa
36Junak

Liojta chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria, inii, seenu, waj bwiapo, yuin sawai tomita a essoitukaa benasi weye. Senu intok inikaa tomita a teakai, intok aapo jiba junamaa a essone. Intok tua alleaka inii sikaa, siimeta juka a jipueuta nenkinee intok junae tomie junakaa waj bwiata a jinune.
Juu ujyooi teta, bejeeka, pejla teamtat nokaka taabwik a teuwaakau

44Teekau,

Juu sawai tomit nokaka, jita taabwik teuwaame

juu Liojta chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria, seenuk, ujyooi bawepo tetam, bejeeme, pejlam teame jaiwaka a jijinneu benasi weye. 46 Inii intok seenuk, tua bejeemta teakai, sikaa, siimeta

45Ketchia

35 juka a jipueuta nenkinee intok aapo, junae tomie, junakaa pejlata bejeemta a jinune.
Juu, jiteimmet nokaka, jita taabwik teuwaakau

MATEEO13,14 atteakamta benasia tawane. Inikaa, juka tuttuik a atteawa betana, juka beemelata intok ka beemelata a yeu a puaa benasi maachi. juu Jesus, inimee jaikika jita taabwikut a tammachiaka yee majtasuka, ama yeu sikaa, 54 intok jum, tua aman a bwiaarau yepsak. Junamaa aapo, jum juriom nau yaajapo yee majta taitek. Juu intoko junamaa yoemra a uttiak intok: Jaksa inii oou inikaa suawata a taaak. Juka intok, ka a jootu maisi machik, jaisa inii a jooa ti jiiak. 55 Bweituk inii junaa, juu kutae jita joamta uusi. Juu intoko a malawa, Maria tea. Jume Jakoobo teame, juu Josee teame, juu Siimo teame intok ket juu Juuraj teame, inimee a saaek. 56 Jume intoko a jaamut waaim ket inim ito nasuku joaak. Junuen san, jaksa aapo inikaa siimeta taaak ti jiiak. 57 Inia betchibo san, inimee, kaitat a jikkajibaek. Taa juu Jesus inimmeu: Jukaa, Liojta betana chukula yeu weenemtat juuneetuawaka yeteu nokame, siime tuisi a eiyaaka a bitne. Taa inikaa, tua jum a bwiaraawapo joomem betana intok jume a joapo aamak werim betana junii, ka junuen eiyaatune ti jiiak. 58 Intok aapo, junamaa ka jaikik juka a jita a joauta ama yaak. Bweituk bempo junuen ka a sualekai.

ketchia juu Liojta chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria, jiteim, baweu am jimmaawaka intok inimee, siime ka nanau machi kuchum a nuukaa benasi weye. 48 Junak jume jiteim tapunako, jume kuchureeom, jum mayoau yeu am tojine. Inimee intok, junamaa joteka yeu am puaneekai, bempo jume tuttuim, jum bweu warimpo am nuunee intok jume ka tuttuim mekka wootane. 49 Junuen machine, inikaa aniata luuteo. Jume ankelesim yeu katnee junuen, jume tuisi tawalame betana, jume ka tuisi aulame am naikimtene betchibo. 50 Intok jume ka tuisi aulame, jum taji jiba yuu beetepo am wootane. Junamaa inimee bwannee intok kookoleka emo tam kumne.

47Intok

Jesus, ili joaraa, Nasaret teapo aane

53Junak

intok juu Jesus: Jaisa emee iniat siimekut juunea jaani ti ameu nattemaek. Bempo intoko: Jeewi achai ti jiiak. 52 Junak intok aapo, inimmeu: Inim seenu, juu Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame, inii, Liojta chea yootaka a katekaa betana juka nok lutuuriata a sualeka au a majtasukai, aapo, seenu, yuin jita bejeemta

51Junak

Beemelataka intok momoerataka, juu bejeeka atteari

14

Joan, yee babatoowamta, a meewakapo

Junakriapo taewaimmet juu Eroorej teame, bwiaraa

MATEEO14 Kalilea teapo yoo yaatukau, Jesujta betana, inii etejoriawak. 2 Aapo intok, jume ama tekiaka, aamak anemmeu: Inii jiba juu Joan, yee batoowaame tukau. Mukiataka jiabijtela. Kialiikun junuen ka a jootu maisi machik a joonepo au yumaatualaa ti jiiak. 3 Inii Eroorej teame, bat naataka juka Joanta bwij teboka intok sumaita, yee eetaawau a toji tebolatakai. Inikaa yaak, jamut Eroriaj teaka, bat naataka a saila, Jeriipe teamta jubisukau betchibo. 4 Juu Joantukau, juu Eroorejtau inen jiulatukan: Ka eu lutuuria em a jubekaa benasi a jipuunepo. 5 Juu Eroores inikaa Joanta a mee tebobaek taa juka yoemrata a majjaen bweituk siime, juka Joanta, Liojta betana juuneetuawaka yeteu a nokaapo junuen a sualen. 6 Taa jum, juka Eroorejta wasuktiam yumaariaka a pajkopo, juu, junae jamut Eroriaj teamta jamut asoa, aman nunurim bichapo anwapo a yeeko, junakaa, juu Eroores tua a musaulek. 7 Junuen aapo, iniat ka yumako, ka tuik au chupneeu teuwaaka, jita junii au a aawakauta, aapo tua au a makneeti jiaka nokakan. 8 Junako inii beme jamut, a malawa betana bat inen tejwaatakai, juu Eroorejtau: Puatopo, juka yee batoowaame Joanta koba inimii nee makne ti au jiiak. 9 Inii, juka junamaa chea yoota Eroorejta, ka a alleetuak. Taa aapo, inii, tua aet a yumaaneeuta a

36 teuwaalatuka betchibo, intok jume junaman nunurim a jikkajilatuka betchibo, a makna betchibo nesawek. 10 Junuen san juka Joanta aman a etaitukapo, a koba chuktana betchibo aet nesawek. 11 Chukula inii koba, puatopo aman tojiwak intok juu usi beme a makwaka, intok aapo a malabeu a tojak. 12 Junak intok jume Joantukauta a majtim ama yajaka, inimee intok juka takaata nuk sajaka intok inikaa maak. Chukula inimee sajaka intok Jesujta tejwaak.

juu Jesus inikaa juuneiyaakai, jum a aneepo, senu bweu kuta kanoapo, aapola, omot kaabeta aneu bicha yeu siika. Taa juu yoemra a juuneiyaakai, intok inii, jume bwere joaram betana yeu sajak, junuen bwiat aet chaaka kat betchibo. 14 Juka Jesujta junama koom cheptekai, yoemrata juebenak ama anemta bichak. Intok inimee, am nak jiokolek. Intok jume kookoeme, bem weiyaaum, aapo emo am ineetetuak. 15 Junak junamaa jaibu ka machiseo, jume Jesujta majtim au rukteka intok: Jaibu tua kupte intok inim kaabe joaak. Im aneme am kat saune, inimee jumun ili joarammeu sajaka intok bem bwaaneeuta bem jinune betchibo ti au jiiak. 16 Juu Jesus: Ka uttea bem sakaaneeu. Emee am jiibwatuane ti ameu jiiak.

13Junak

Juu Jesus, mamni miil ama aneme yoemrata jiibwatua

37 intok: Kaita te im jipue, mamni paanim intok wooi kuchum jiba ti au jiiak. 18 Inimmeu Jesus: Aabo em neu am toja ti ameu jiiak. 19 Junak intok aapo, juka yoemrata, bajpo am joote saek intok chukula jume mamni paanim intok jume wooi kuchum am nuuka, jikau bitchuka, Liojta a baisaeka am rebekta taitek. Jume a majtaummeu am bwisek. Inimee intok junae yoemratat am naikimtek. 20 Siime junamee jiibwak intok yumaisi jatteaka taawak. Intok chukula, woj mamni ama woika bwere waarim tapunak, jume ama yeu beakammea. 21 Junamaa jume jiibwakame, oouraa, mamni miil tukan, ketun jume jaamuchim intok jume illitchim ka naikiatakai.

MATEEO14 Jesus ameu ruktek, baa bepa weyekai. 26 Intok junako jume majtim, aapoik baa bepa weyemta bichakai, womtek. Intok majjaeka: Inii, tukaapo yee wom womtame ti chaaen. 27 Taa juu Jesus inimmeu nokaka: Kateem jain ea, ineponee junaa juu im aneme. Kateem majjae ti ameu jiiak. 28 Junak juu Peeo intok au nookak: Achai, empo tua junaatuko, baa bepa weyeka em aneu nee yebijtuae ti au jiiak. 29 Juu Jesus intok: Aabo neu bicha weyema ti au jiiak. Junak san juu Peeo jum kuta kanoapo koom chepteka, intok baa bepa wee taitek junuen Jesujta a aneu au yebijbaekai. 30 Taa aapo, juka jekata utteakamta mammatekai, majjaek intok koom kibak taitekai: Nee jinneue, achai ti chaaen. 31 Junamaa sep juu Jesus, mampo a bwiseka intok: Tua empo ka yumaisi a Liojtat yoem ea. Jaisaaka empo ka net yoem eak ti au jiiak. 32 Bempoim intok jum bem kateepo jaamuko, chaatuk juu jeeka. 33 Junako jume kuta kanoapo kateme, Jesujtau tonommea japteka: Tua lutuuriapo, empo Liojta betana yoemiari ti au jiiak.

17Bempo

chukula intok juu Jesus, jume a majtim, jum kuta kanoapo am jaamutuak, bau baat sajaka, aapat waitana bem yaajine betchibo, aapoik ketun juka yoemrata a sakaatuao. 23 Inimee am sakaatuasukai, aapo juu Jesus, ili kawiu jikau siika, junamaa aapola, Liojtau bicha nokbaekai. Tukaariau yumakai juu Jesus aapola junamaa aanen. 24 Juka bweu kuta kanoata ket bau baa nasukun a weyeo, jume baa biaktiam, juka kuta kanoata naas beban. Juu su jeeka am nankika weyen. 25 Jaibu abe matchuu inii

22Chea

Juka Jesujta, jum baa bepa a weamakapo

junae bweu bau baat waitana sajaka, intok bwiau

Juu Jesus, jum Jenesaret teapo jume kookoeme emo am ineetetua

34Bempo

MATEEO14,15 Jenesaret teaawi yeu yajak. 35 Junak juu yoemra, junamaa joaakame, juka Jesujta tataaakai, inimee, junamaa bwiaraapo siimekut joarammeu bicha emo naas tejwaa japtek. Intok jume kookoeme siime jum aapoik aneu au tojiwak. 36 Junamee intok au ujbwanan, aapoikut, kia a tajoori mayoat junii, bem tajtine betchibo. Intok siime jume aet mamtekame, emo ineetek.

38 a aebeu: Kannee a enchi ania, bweituk siimeta juka in jipueuta, Liojtau bicha nee a naikiala, ti a jiuneeti jiia, 6 intok jabeta junii, a junuen jiamta, inikaa, juka a achaiwata oo a aewata ka a aniane, ti jiia emee. Junuen san emee juka Liojta nesauri, tua kaita a teuwaa benasi a tawaalam, junuen juka inim enchim taaaka, au joiwalaauta, junakaa enchim joobae betchibo. 7 Ka tui yoememtaka emo tuu joame, tuisi jiiak waa bat naataka Liojta betana juuneetuawaka yeteu nonokame, Isaiajtukau, emot nokaka, junak inen a jiojtekai: 8 Inii yoemra nee emo yooreeti jiaka, a teuwaa. Taa bem jiapsim ka neu bicha waateka juneela. 9 Kaitapo taawa bem nau eaka nee yooreeu. Bweituk juu bem yee majtau, wepulsi inim watem betana nesau teuwaari ausuli. 10 Junak intoko juu yoemratau ama anemtau chaaek: Aet mammateka nee aet jikkajine ti ameu jiiak. 11 Juu senuk bwaaneeu, ka inii senuk ka tuisi tawaane. Ala juu senuk teuwaaneeu aet yeu weyeme su, junuen Liojta bichapo ka tuisi a tatawaa ti ameu jiiakai. 12 Junak intoko jume a majtim Jesujtau ruktekan intok: Jaisa empo jume paiseom teame empo mammatek jaani. Em teuwaakauta jikkajaka ka bem emo alleetuakapo ti au jiiak. 13 Taa aapo, essoi nokpo inen am yoopnak:

15

Junak intoko, waate jume paiseom teame intok jume Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame, Jesujtau ruktek. Inimee, bweu joara Jerusalen teaa betana ama yajilamtakai, intok inimee inen au nattemaek: 2 Jaisaaka jume em majtim, wakaa bat naataka itom yoowasukaum betana taeewaka joowamta ka junuen a boo jooria. Bweituk inimee, emo tuutewakai, kee jiibwakai, mam bajimawamta ka a jooa. 3 Taa juu Jesus inimmeu nattemaek: Jaisaakai ket emee, juka Liojta nesaurita ka a jooa, junuen juka inim enchim taaaka au joiwalaauta enchim a joobae betchibo. 4 Bweituk juu Lios inen a nesawek: Juka em achaita intok em malata yooreka am aniane. Intok ket, juu, a achaiwata oo a aewata, ka tuik ameu auneeti jiaka ka tuisi ameu nokame, inii meetune. 5 Taa emee intok inen jiia: Seenuk, a achaibeu oo

Juu inim senuk, ka tuisi a tatawaame

39 Juu juya, jitataka junii, juka in achai, teekau katekamta ka a echiako, chikti nawammak popontune ti jiakai. 14 Kia beja em am bicha. Bweituk inimee, ka bibichaka, watem ka bibichame weiyaame benasi maachi. Intok seenuk ka bichaka, senuk ket ka bichamta weiyaateko, jak junii, wojooku a nau koom wattine. 15 Junak intok juu Peeo, juu Jesujtau: Inikaa em taabwikut nokaka em teuwaakauta, juunakkiachisia itou a teuwaane ti au jiiak. 16 Juu Jesus inimmeu: Jaisa emee ket ka a mammate jaani ti jiiak. 17 Jaisa emee ka aet juunea jaani, siimeta juka senuk bwaaneeuta, toonau bicha a weyepo, chukula intok ket, inikaa, takaapo yeu a weeneeuta. 18 Taa juu, senuk teuwaaneeu aet yeu weeneme, jiapsiu yeu weye, intok inii junaa juu, ka tuisi a tatawaame. 19 Bweituk jiapsi betana inen juu ka nanau machika ka tui eeri yeu weama, yee suapeewame, jamutta ka a jubeka junii, aamak emo tuuriwame oo juu siime tiusi machika ka tuik joowame. Jita etbwawame. Juu aa nokiichia intoko ka lutuuriata yetet nok sasakawame, Liojta bejeeka, ka tuik teuwaawame. 20 Inii weyeme junaa junuen juu senuk ka tuisi tatawaame. Taa juu, kee jiibwaka, emo teochiaka mam bajimawamta ka a joowame, ka inii junaa, juu senuk ka tuisi tatawaame.

MATEEO15 teau bicha siika. 22 Intok senu jamut, bwiaraa Kananea teapo jometa, inii junamaa bwiaraa joaaka, Jesujtau yepsak: In yoowa, Labiitukautat yeu simria, nee jiokolee ti au chaaek. Bweituk juu in jamut asoa, bebejeeri ka tui jiapsi aet aane intok tua jiokot maisi au bicha ti au jiakai. 23 Taa juu Jesus inikaa kaita a yoopnak. Junak intok jume a majtim au yajaka intok inen au ujbwanak: A simne betchibo au nooka achai. Bweituk itot chaaka weyeka, jiba chai sime ti au jiakai. 24 Junak intok juu Jesus, juu jamuttau: Juu Lios, jume bwalam chiktulame bebenammeu Ijrael yoemratau jiba nee bittuari ti au jiiak. 25 Taa juu jamut au rukteka intok au tonommea kikteka: In yoowa, nee aniae ti au jiiak. 26 Juu Jesus intok: Ka tuine, jume paanim usim bwaaeaum, am uaaka intok jume chuum am mikpo ti au jiiak. 27 Taa junuentaka junii, aapo juu jamut: Jeewi in yoowa, taa kia jume chuum junii, bem teekom jiibwaapo, jume reebeim koom watteme bwabwaee ti au jiiak. 28 Junak intok juu Jesus, iniau: Jeewi, tua empo Liojta a suale, em eapo aman eu chupne ti au jiiak. Intok jiba junama naateka juu a jamut asoawa, yumaisi au ineetek.

yeu sikaa, juu Jesus bwiaara Tiirooteau intok Siron

21Junamaa

Jamut, ka jurio yoemtaka, Jesujta sualekame

MATEEO15,16
Juu Jesus, juebena kookoeme emo am ineetetua
34Juu

40 Jesus inimmeu: Jaiki paanimsa emee nunuubwa ti ameu nattemaek. Bempo intok: Woo busani, intok wate ili kuchum ti jiaka a yoopnak. 35 Junak aapo, juka yoemrata ama anemta, bwiapo am joteesaek. 36 Jume woo busan paanim intok jume kuchum am nuuka, intok Liojta a baisaeuta teuwaak. Chukula am rebektaka intok jume a majtimmeu bicha am bwisek. Inimee intoko juu ama yoemratat am naikimtek. 37 Siime inimee jiibwak intok yumaisi jat teaka taawak. Chukula ketun jume reebeim yeu beeekammea woo busan waarim tapuniawak. 38 Junamaa jiibwakame, juu oouraa, naiki miil tukan. Ketun jume jaamuchim intok jume illitchim ka naikiatakai. 39 Chukula juu Jesus juka yoemrata sakaatuako aapo kuta kanoau jaamuka intok jum bwiaraa Maklaala teau bicha siika.

Jesus junamaa yeu sika intok Kalilea teapo, bweu bau baa bwikola weyen. Chukula ili kawiu jikau sikaa, intok junamaa yejtek. 30 Yoemra, juebenaka jum a aneepo au yajak. Intok inimee, jume ka rejteme, jume ka bibichame, jume ka nokame, jume ka emo mam yekame intok waate juebenam kookoeme amemak weiyaakai, inimee juu Jesujta bichapo nau tojiwak. Aapo intoko emo am ineetetuak. 31 Junuen san beja juu ama aneme yoemra a uttiaka a suum eiyaak. Jume ka a nokame, noktuawame, jume mam loloim tuureame intok jume loloim am rejteepo intok jume ka bibichame am bittuawame, inimee bichakai. Intok juka bem yoowata, Ijrael tukauta a achai Liojta a yoori japtek.

29Juu

intoko juu Jesus, jume a majtimmeu chaaeka intok: Inikaa yoemrata ne tuisi jiokole bweituk jaibu baji taapo inim nemak aane. Intok inimee bem bwaaneeuta kaita nunuubwa. Kanne junuen, ka jiibwakame, bem joau bicha am sakaatuabae, junuen ka inimee jum boot bem tebae wattine betchibo ti ameu jiiak. 33 Jume a majtim junak: Jaksa itepo, siime inia yoemratau yumaik bwaawamta nuunee inimii kaabeta joaakapo ti au nattemaek.

32Junak

Juu Jesus, naiki miil ama aneme yoemrata jiibwatua

16

Jume paiseom teame intok jume saauseeom teame, Jesujta bitbaeka au noitek. Intok junuen aapoik jitat a jioptuabaekai, teeka betana machilaata, a jita a joauta am bittuasaek. 2 Taa aapo inimee inen yoopnak: Kupteo, emee: Ian tuibae jume taewaim, bweituk sikiisi chaaka juu ania, ti emee jijia. 3 Ketwoo tana intok emee: Ian

Jume paiseeom teame intok jume saruseeom teame, ka a jootu machik machilaata bitbae

41 ka tuibae jume taewaim, bweituk juu ania sikii intok naamuk, ti emee jijia. Ka tui yoememtaka emo tuu joame, emee juka aniata juu a machiakaue taewaim juuneeiyaa. Taa emee ian taewaim betana juka machilaata a teuwaaut emee ka a aet juunea. 4 Inii ka tui yoemra intok ka wepulsi Liojta yooreme senu machilaata, Liojta a jita joauta bitbae. Taa kaita intok bittuanaa, kia juka Jonajtukauta juka au yeu a sikau benak machilaata jiba bittuanaa ti ameu jiiak. Intok inimee ama suu tojaka, siika.

MATEEO16 jaiki bwere warim, jume yeu beekame tapuniawakai. 10 Intok jaisa emee kia ka au waate jaani, jume woo busan paanim betana, jume naiki miil yoememmet in naikimtekaummewi junii, intok jaiki bwere warim emee toboktak. 11 Junuen, jaisaaka emee ka aet juuneak, ka paanimmet in emou nokaapo, jume paiseom betana intok saauseeom teame betana enchim emo suua saeka intok juu reberuuata benasi machik betana, nee emou nokao ti ameu jiiak. 12 Junak beja inimee aet juuneak, Jesujta ka wamee paanim betana reberuat bem am suuane betchibo ameu a nokakapo ala, jume paiseom intok jume saauseom teame, bem yee majtau betana junaet a nokaapo.

jume a majtim, juu bweu bau baata beas yajaka, paanim koptalamtukan. 6 Junak intok juu Jesus: Emee a mammatenee jume paiseom intok jume saauseeom teame juu reberuuata benaka, ka lutuuriata bem yee majtau betana emo suuakai ti ameu jiiak. 7 Jume a majtim: Ka paanim itom nuupaka betchibo aapo junuen jiia ti naas nau jiu japtek. 8 Juu Jesus amet juuneeaka intok: Jaisaaka emee paanim ka emo nuupak ti jiia ti ameu jiiak. Tua em ka yumaisi Liojtat yoem ea ti ameu jiiak. 9 Jaisa emee, ian tajtia kee juunea intok ka au waate jaani, jume mamni paanim, jume mamni miil yoemem in amet naikimtekaummewi intok

5Junak

Reberuata benaka, jume paiseom jitasa yee majtau

juu Jesus, bwiaraa Sesarea piliipo teau yepsakai, aapo jume a majtimmeu: Juu yoemra, inia inim yoemtat nokaka, a jabesaati jiia ti ameu nattemaek. 14 Inimee intok: Waate, enchi juu yee babatoowame Joantukau tiia. Wate intoko enchi juu Eliaj tukau ti jiia. Ketunia waate enchi juu Jeremiaj tukau oo jume bat naataka Liojta betana juuneetuawaka yeteu nokame betana seenuk ti jiia. 15 Junak intok aapo: Emee intok, nee jabesaati jiia ti ameu nattemaek. 16 Junak intok juu Simoo Peeo teame:

13Junak

Juu Peeo, Jesujta a Krijtotukau a teuwaa

MATEEO16 Empo junaa juu Krijto yeu puari, juu Lios jiba yuu jiapsamta uusi ti au jiiak. 17 Juu Jesus inikaa inen yoopnak: Tua empo alleenee Simoo, juu Jonaj teamta uusi. Bweituk inikaa ka inim senu enchi a tejwaala. Ala juu in yoowa, teekau jiapsame enchi aet juuneetuala ti jiakai. 18 Inepo intok ne Peeo ti enchi teuwaa, intok inepo ne jiba inia lutuuriae em teuwaakaue, jume Liojta yoemiamtuneeme, ae am kobaa ia. Intok kia juu kokkowame junii ka ae bepa utteaka a kobaane. 19 Ineponee ket inim teekau, Liojta chea yootaka a katekau yajineeme betana enchi am tekil makne. Juka inim bwiapo em ka yee joo iauta ket aman teekau ka joonaa. Intok juka inim bwiapo em yee joo iauta, ket aman teekau joonaa. 20 Junak intoko juu Jesus, inimee a majtimmet nesawek, aapoik Krijtotukapo aman, kaabetau am montine betchibo.

42 intoko juu Peeo, omola a nunuka intok batte au omti nokaka a sua tejwaa taitek: Kaibu taapo achai, jakwoo junii kaachin inii, junuen eu yeu weene ti au jiakai. 23 Taa juu Jesus, amau kuakteka, Peotau inen jiiak: Kat neu suua, empo, juu bebejeeritumta benasi anekai. Bweituk kaitaee nee a jootua. Empo juka Liojta tuureeut ka ale benasi ea. Ala kia empo inim yoemem benasi ea jiba ti au jiiak. 24 Junak intok juu Jesus, jume a majtimmeu: Jabe senu nemak eebaeme, inii, inim aapoik betchibo jiba a jiapsauta a koptane. Intok nemak a ea betchibo mukneeka junii, jiba nemak eene ti ameu jiiak. 25 Bweituk waa inim aapoik betchibo jiba, binwa jiapsibaeme, junaa jiba yuu a jiapsineeuta a taarune. Taa waa, nemak a eebae betchibo, ka inien aapoik betchibo a eiyaakame, inii, jiba yuu a jiapsineeuta a bitne. 26 Bweituk inim seenu, jitasa tuik jajamnee inim siime aniat juka bejeemta yookai intok tuik bichaka taa chukula, Liojtau a weeneeu ka au a lutuuriatukai. Inii juu jiba yuu a jiapsine betchibo tua kaita a nenkine. 27 Bweituk inii emo benasi inim yoeme, a achai Liojwaa, yoorisi a machiakaa benasi aapo junaen, intok jume a ankelesimmak aabo yebijne. Intok junako aapo, inim, weepulaim, junuen bem yaariakapo aman, tuisi oo ka tuisi au a chupaane. 28 Tua

22Junak

naatekai juu Jesus, jume a majtim senu weemta machisi am tejwaa taitek, a utteatukapo amani, aapoik Jerusalen teau a weenepo intok junaman teopopo juu chea yoowe intok jume junamaa junae yoemratau yoowem intok jume Moiseejtukauta nesauri jiojteim yee majtame betana aapoik tua jiokot a yaanaapo. Inimmeu, junamee a meeneeti jiiak. Taa ket, baji taewaita weyeo, aapoik a jiabijtenepo betana am tejwaak.

Jesus, jaisa a mukneeu a teuwaa

21Junamaa

43 lutuuriapo ne inen emou jiia, ian, inim wate aane, inimee, juka inim emo benasi yoemta, junuen yoorisi machika intok chea yootaka a yebijneeuta, bempoim ka a bichako ka bem kokkoneeu ti ameu jiiak.

MATEEO16,17 womtek. 7 Junak intoko juu Jesus ameu rukteka, amet mamteka intok: Japteem bu ti ameu jiiak. Kateem majjae. 8 Inimee juchi aman bitchukai, kaabeta intok ama bichak, juka Jesujta aapolaik jiba. 9 Bempoim junae kau betana koom kateo, juu Jesus amet nesawek: Inikaa enchim bittuawakauta, kaabetau emee a etejone. Chukula, juka inim emo benasia yoemta kokkoarim nasuk a jiabijtesuk juubwa a teuwaane ti ameu jiiak. 10 Junak intok jume a majtim: Jaisaaka junen, jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, a uttea ti jiia, juka Eliaj teamta bat aabo a yebijneeu ti Jesujtau nattemaek. 11 Junak intok juu Jesus inimee inen yoopnak: Lutuuria juka Eliaj teamta, uttea, bat a yebijneeu. Intok inikaa siimeta a tuutenepo. 12 Taa inepo ne, juka Eliajta jaibu a yebissuk ti jiia. Bempo intok a jabetukapo ka a taaak. Ala bempo siimeta juka jiokot machik bem au yaabaeuta au yaak. Ket jiba junaeni juu inim emo benasi yoeme, jiba inimee betana jiokot yaatune ti ameu jiiak. 13 Junak intok jume Jesujta majtim aet juuneeak, Jesujta, juu Joan, yee babatoowamta betana ameu a nokaapo.

17

Busan taewaim sikaa, juu Jesus, juka Peota intok juka Jakoobo teamta intok juka Joanta, juu Jakoobo teamtamak weri, nunuka intok aapo, aapola amemak senu mekka jikat kawiu jikau amemak siika. 2 Junaman intok aapo ame bichapo taabwisi au bittebok. A pujbawa taata benasi machisi tachiriakan. Juu intok a tajooriwa, tossaala tachiriata benasi aayuk. 3 Intok bempo, junamaa sep su, juka Moiseej teamta intok juka Eliaj teamta, juu Jesujtamak etejome bichak. 4 Junak intok juu Peeo, Jesujtau: Achai, tua su te tuisi im aane. Enchi junen eao, itepo baji ili juya karim te yaane. Ee betchibo senuk, Moiseejta betchibo senuk, intok Eliajta betchibo intok ket seenuk ti au jiiak. 5 Ket juka Peota nokao su, naamu, tua beojkoka am roptak. Junamaa namupo betana intok, jiawai jikkajituk: Inii junaa juu in yoemia in nakeu, ae betchibo tua in alleau. Aapoik emee a nok jikkajine ti jiakai. 6 Inikaa jikkajakai jume a majtim yeu a puarim, bwiapo pepetala tootek intok inimee tua

Jesujta, taabwisi a bittukapo.

junak, bempoim jum anwau am yajakai, seenu, junaman

14Chukula

Jesus, usi oou, weecheka kookoemta, au a ineetetua

MATEEO17 Jesujtau rukteka, inii ket au tonommea kikteka intok: 15 Achai, inikaa in ou yoemiata nak jiokolee. Beja su, aapo epileepsia teamtae kookoeka weeche. Intok tua unnaa jiokot au bicha. Juebenasi tajipo oo baapo weeche. 16 Aabo ne imee em majtimmeu ne a tojak taa bempo ka a au a ineetetua machi ti au jiiak. 17 Juu Jesus inen a yoopnak: Ou, emee, kaita sualeka intok tua ka tui yoemra. Jakwoo tajtiasa tua nee inien enchim bitne. Jakwoo tajtiasa tua ne jiokot emomak anne. Juka usita em aabo neu toja ti jiiakai. 18 Junak juu Jesus, juu bebejeeri ka tui jiapsitau kuttipo au nokaka intok inikaa, juu usi ooutat yeu a simtuak. Junuen inii junamaa sep tuurekai. 19 Chukula jume Jesujta majtim, omola sajaka, Jesujtamak etejoko intok bempo: Jaisaaka tua, itepo, juka ka tui jiapsita ka a yeu a beebak ti au nattemaek. 20 Juu Jesus inimmeu inen jiiak: Bweituk emeesu tua ka a Liojtat yoem ea. Tua lutuuriapo ne inen jiia, emee, kia juu mojtaasa bachiata belleekik junii, Liojtat a enchim yoem eau emot ayuko, inia kawiu emee: Inim yeu sikaa, omot yejtene, ti au jiu ean. Inii kawi intok omot bicha weene. Junuen emee lutuuriapo Liojtat a yoem eaateko, kaita emo betchibo obiachine. 21 Taa inile benaka ka tui jiapsi, inii, ka jiibwawaka Liojta yooriwaka intok au bicha

44 emo nokriawamtae jiba a yeu beeptu ti ameu jiiak.

Jesus, juchi jaisa a mukneeu a teuwaa

jum bwiaraa Kalilea teapo nau rejtekai, juu Jesus, juka inim yoemta, jume inim ka tui yoemem mampo a suu tojinaati jiiak. 23 Intok junamee a meeeneeu. Taa ket, baji taewaim sikaa, a jiabijteneeu ti jiiak. Inii, juubwa a teuwaari, bempoim tua sioktuak.

22Ketun

Jesujta intok jume yeu a puarim, bweu joara Kapernaum teau yeu am yajako, junamaa jume teopota betchibo tomita nau totojame, juu Peotau yajaka intok: Juu enchim majtame, jaisa tomita teopota betchibo ka a bejeetua jaani ti au nattemaek. 25 Juu Peeo intok: Janaaka ti jiiak. Junako, juka Peota kariu a kibakeko, juu Jesus bat au nonokak: Jaisa eu maachi Simoo ti jiakai. Jume inim bwiapo chea yoo yaarim, inimee, juka yauraatau bicha tomita weyemta, intok juka jitaapo yee aniabaawaka tomita, jabemmeusa junuen a waata, jume ama bem bwiaraapo jomemmewi oo jume ka junamaa bwiaraapo joomemmewi, jaani ti au nattemaekai. 26 Juu Peeo: Jume omot bwiaraa yoemratau ti a yoopnak.

24Juka

Teopota betchibo tomita a bejeetuawau

45 Juu Jesus junak: Junuentuko, jume ama bem bwiaarapo yoemem, kaita bejeetuane ti au jiiak. 27 Taa junuen, kaabeta ka alleetuabaekai, jum bau baau sikaa, jume kuchum ammea yeu wiikwame baau jimmaane, intok juka bat ama chaatukamta yeu wikne. Junae tenpo empo tosai tomita, tua au yumaik teune. Junaa, in bejeetuaeauta intok em aman tojieauta, junae aman am bejeetuane ti au jiiak.

MATEEO17,18 ka tuik a yaatuakame, chea au tui ean, inikaa, bweu tetata ae tuttujwamta, kutanaapo aet sumawaka, jum bawepo chea mekka koom a jimmaawako. 7 Jume inim bwiapo jiapsame betchibo, tua ka tui, inim jiapsame, juu ka tuik jootuame ayukai. Inii jiba aunee ooben. Taa tua jiokot au machine, juu ooutau, inikaa ka tuik yee jootuamtawi. 8 Inien san empo, em maammea oo wokimmea, jita ka tuik yaaneeteko, am chuktaka intok mekka am suu tojine. Bweituk chea tuine, mam loitaka oo wok loitaka jum jiba yuu jiapsiwau em anneepo. Intok junuen, yumaim mamaka intok yumaim wokeka intok jum tajita jiba yuu beeteu em annepo bepa. 9 Intok empo em pusimmea ka tuik yaaneeteko, junamee yeu wikeka, mekka am suu tojine. Bweituk chea tuinee wepuulaim puseka jum jiba yuu jiapsiwau em anneepo. Intok junuen, yumaim puseka, jum tajita jiba yuu beeteu em anneepo bepa.

18

Jiba junako, jume Jesujta majtim au rukteka intok: Jum teekau, achai Liojta chea yootaka a katekau, jabesa junaatunee juu chea eiyaawaka bitnaame ti au nattemaek. 2 Junak intok juu Jesus, ili usi ooutau chaaeka, ame nasuk a kechaka 3 intok: Tua lutuuriapo ne inen emou jiia, juu ka tuik betana ka enchim emo temaeka intok inia betana junuen, ka jume ili usim benasi enchim eao, emee, jum Liojta chea yootaka katekau kaibu aman jiapsine ti jiiak. 4 Junuen san, jum Liojta chea yootaka a katekau, waa chea ama eiyaatuneeme, inii, inim chea bepa emo eiyaawamta koptaka intok junaen inia ili usita benasi eame, junaatune, waa chea eiyaanaame. 5 Waa intoko, juka ile benasi ili usita, nee a suale betchibo, tuisi a mabetakame, nee junen mabetne.

Jabetasa chukula chea eiyaatuneeu.

junii, inimee illichim nee sualeme betana, senuk, juu

6Jabetaka

Senuk ka tuik yaaneeu, jaisa tua ka tuisi a chuchupeu

illichika nee sualeme betana, kaabem omola am eiyaane. Bweituk inimee betana jume ankelesim am suuame, jum teekau, Liojta aman jiapsamtau jiba am aneu ti ne a teuwaa. 11 Bweituk juu inim emo benasi yoeme, inii, jume inim taaruim benasi jiapsame am jinneubaeka yepsak. 12 Jaisa emou maachi inii, seenu, inim mamni takaam bwaram

10Inimee

Bwala chiktulatat nokaka, taabwik a teuwaakau

MATEEO18 jipueka, intok inii, juname betana seenuk taarukai, jiba tua aapo, jume naiki taka ama woj mamni ama batan bwaram, jum kaupo too sikaa, intok juka chiktulata a jariune. 13 Intok inii, junakaa a teakai, jiba su tua, inii junae betchibo chea alleene, waate jume naiki taka ama woj mamni ama batanika ka emo taarukame bepa. 14 Junuen san ketchia, juu enchim yoowa Lios, teekau jiapsame, inimee illitchim betana, wepuulaik junii, kaabeta taaru ia ti ameu jiiak.

46 teekau ka joonaa. Intok juka inim bwiapo enchim yee joo iauta, ket aman teekau joonaa. 19 Ketchia inen ne emou jiia, inim, emo betana wooika Liojtau bicha enchim aaubaeut nau eaka enchim emo nokriaut, juu in yoowa, teekau jiapsame junuen emou a chupaane. 20 Bweituk jum woika oo bajim, nee yooribaeka bem nau aneepo, junama inepo ame nasuk annee. 21 Junak intok juu Peeo, juu Jesujtau sika au nattemaek: Achai, juka Krijtopo nemak werik, jaikisisa jita ka tuik neu a yaako intok inepo junuen ne inikaa jiokoine. Jaisa woo busanisia jaani ti jiakai. 22 Jesus inikaa: Kannee junuen woo busanisia ti eu jiia, ala, aapoik jaikisia junuen enchi a jiokoi iaabeekisia ti au jiiak.

Krijtopo emak werik ka tuik eu a yaako, aapolaiku mak etejonee intok juka ka ammaali a aulau betana a tejwaane. Inikaa intok tuisi enchi a nok jikkajako, junuen inikaa Krijtopo emak werikumak empo juchi tuisi nau eaka jiapsine. 16 Taa inikaa ka junuen enchi aet nok jikkajako, empo seenuk oo wooim nunune, junuen junamee, siimeta junamaa jikkajaka, junaet lutuuriata bem juuneene betchibo. 17 Taa inikaa, junamee junii ka a nok jikkajako, junak siime jume teopopo nau anemmeu a teuwaane. Intok inikaa, kia junamee siimem junii ka am nok jikkajako, junako, itepo, inikaa ka Liojta sualemta benasi a eiyaanee oo kia seenuk, yauraatau bicha juka tomita weyemta nau a totojame betana a weyee benasia. 18 Tua lutuuriapo ne inen emou jiia, inim bwiapo siimeta juka enchim ka yee joo iauta, ket aman

15Seenuk,

Seenuk, juka aamak werik, jaisa tua a jiokoieau

betchibo, Liojta aman teekau chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria, inim seenuk yoemratau chea yoo yaata, jume aapoik tekoka intok a wikiriammak au a tuutee benasi maachi. 24 Inikaa, junakaa juubwa a naateo, senu juebena miiyoonim a wikiriakai au yeu tojiwak. 25 Junak, juka ama tekokamta, tua kaitae a bejeetua machiako, juu a tekowa, inikaa, senuk omot a atteane betchibo au a nenki tebok chikti a jubimmake intok a yoemiam intok siimeta juka a jipueu mak junuen

23Inia

Tekokamta, senuk, ka a jiokoibaekaut, nokaka, taabwik a teuwaakau

47 junae, juka a wikiriawauta a bejeetuana betchibo. 26 Junak intok juu a tekokame, junau tonommea kikteka intok au ujbwanak: Achai, ka seej chukti eaka, nee boo bitnee intok inepo siimeta ne bejeetuane, ti au jiakai. 27 Juu a tekowai, inikaa, tua a nak jiokoleka intok juka aapoik a wikiriaut a jiokoek, intok a suu toji tebok. 28 Taa inii tekokame, jiokoliwakame, junamaa yeu sikaa, seenuk aamak tekokamta teak. Inikaa ka jaikik a wikiriamta. Junakaa kuta naat a bwiseka, a jiabij memeaaka: Juka em nee wikiriauta sep nee bejeetua, ti au jiiak. 29 Junak intok juu aamak tekokame, au tonommea kikteka inen ujbwanak: Achai, ka seej chukti eaka nee boo bitnee intok inepo siimeta ne enchi bejeetuane, ti au jiakai. 30 Taa inii wikiriawame, ka a jiokolibaek. Ala a nuk sikaa, yee eetawapo a etaatebokai, inikaa a bejeetuasuu tajtia. 31 Waate jume inimemak tekokame, inikaa juuneiyaakai, tua ka alleak. Intok inimee, junae tekobeu sajakai, siimeta junakaa yeu sikamta au etejok. 32 Junako juu tekowai, junau chai tebok intok inen au jiiak: Empo tekipanoareo ka tuik jiapsekame, inepo siimeta juka em nee wikiriauta ne enchi aet jiokoek, em junuen jiokot jiaka em neu nokaka betchibo. 33 Empo juni ket juka emak tekipanoamta, in enchi jiokolekaa benasia, jiba junuen a jiokoi machiakan, ti au jiiak. 34 Intok junaa tekowai, tua ka alleaka, junakaa, jiokot a yaa tebok juka a wikiriauta siimeta a bejeetuasuutajtia.

MATEEO18,19 Jesus intok: Jiba inien ket emomak aunee juu in yoowa, teekau katekame, enchim, jume Krijtopo emomak werim weepulaka, ka tua junen jiaka, enchim emo jiokoeko ti jiaka ameu noksuk.
35Juu

19

Juu Jesus, chukula inikaa teuwaasukai, jum bwiaraa Kalilea teapo yeu sikaa, jum bwiaraa Jurea teapo, batwe Joran teapo, taata ama yeu wee betana aman yepsak. 2 Yoemra juebenaka aamak sajak. Intok junamaa aapo, wamee kookoeme emo am ineetetuak. 3 Junak intok jume paiseom teame, waate Jesujtau ruktek junuen jitaapo a jioptuabaekai intok inimee: Jaisa seenu, jita betchibo junii, juka a jubiawata jimmaa betchibo, yauraatau, junae betchibo jiosiam a yaatebo jaani ti au nattemaek. 4 Inimee aapo inen yoopnak: Jaisa emee jum Liojta nok lutuuria jiojteita kee a bicha jaani, inen, juka chea bat naataka am juunaktekamta, oouta intok jamutta, aapoik am juunaktekapo. 5 Inen ket jiojtei: Inia betchibo san, juu oou, juka a achaiwata intok juka a aewata am too simnee intok junuen juu a jubiawamak jiapsine. Intok inimee junuen woikai, wepul yoemta beasi tawane. 6 Junuen san inimee jaibu ka wooi benane, ala wepul yoemta benakai, inia betchibo juu inim yoeme, juka Liojta wepuulai

Emo kukunaka, emo wootawamtat betana, yee majta

MATEEO19 benasi a yaari, kaachin a am naikimtene ti ameu jiiak. 7 Junak intok inimee: Jaisaaka junen juu Moiseejtukau, juka jubiarita yauraatau jiosia yaarita a makaka junae a jimmaa betchibo aet nesawek ti au nattemaek. 8 Juu Jesus inimmeu: Jiba junuen, tua ka enchim yee nak jiokole betchibo juu Moiseejtukau junuen enchim jujubim a enchim am wootane betchibo enchim a tuuteriak. Taa chea bat naataka ka junuen weyen ti ameu jiiak. 9 Inepo intok ne inen emou jiia, juu a jubi jimaakame, taa inii ka juka a juubi taabwiku mak ka tuisi a tawako, intok inii taabwik jubeko, ka tuik yaarine. Intok kia juu jamutta jimaarita a jubeko, inii ket ka tuik yaarine. 10 Jume Jesujta majtim junak inen au jiiak: Inikaa weyemta inien machiako, juu kunawaita a jubimake, senuk betchibo ka jujupwame chea tui ti au jiiak. 11 Juu Jesus inimmeu: Iniat ka siime a aet juunea. Kia wamee wepulsi Liojta betana a juuneiyaatuawame jiba ti jiiak. 12 Waatek ka nanau machik ayukamta betchibo, wate oowim ka jujjube. Waate ka a jubineeka junen yoemem. Waate intok ket, inim yoemem betana junuen yaari ka jujjube. Intok ketun waate, juka Liojta chea yootaka a katekau betana juka nok lutuuriata chea bem eiya betchibo ka jujubeka tatawa. Inikaa a chupaaneeme a mabetne.

48
Jesus, jume ili uusim amet mamteka, Liojtau bicha am nokria
13Junak

intoko waate ili uusim, juu Jesujtau tojiwak, aapoik amet mamteka intok Liojtau bicha inimee a nokriane betchibo. Taa jume Jesujta majtim, jume aman au am tojame, am bejeeka nok japtek. 14 Taa juu Jesus inen jiiak: Akeem am suu toja jume ili uusim, elapom aabo neu katne, intok iniat ka ameu suuane. Bweituk Liojta chea yootaka a katekau, aman lutuuriakame, inimee benasi emo eetuame junamee ti jiiak. 15 Intok aapo, junamee ili usimmet mamteka intok am nokriasuka, intok chukula, junamaa a aneepo yeu siika.

juubwa yootume Jesujta a bitbaeka au siika intok inii: Tui yoeme, yee majtame. Jitasa inepo tuik yaaka junuen juka jiba yuu jiapsiwamta a bitne ti au nattemaek. 17 Juu Jesus iniau: Jaisaaka empo tui yoemeeti neu jiia. Kaabe intoko, wepuulai jiba tuika jiapsame. Inii intok juu Lios junaa. Taa empo jiba yuu jiapsiwamta a bitbaeeteko, Liojta nesaurim boo jooriaka jiapsine ti au jiiak. 18 Juu juubwa yootume: Jitaa nesaurim ti au jiiak. Juu Jesus iniau: Ka yee sussuane. Jamutta ka jubeka, ka aamak emo tuurine. Ka

16Senu

Senu juubwa yootuka yuin tuik jita jipueme, Jesujtamak etejo

49 jita eetbwane. Ka aa nokiichiata yetet nonokne. 19 Juka em achaita intok juka em aewata, am yoorine. Intok empo juka ele benasi yoemta, em emo eiyaa benasia a nakne ti au jiiak. 20 Juu juubwa yootume intok: Siimeta inikaa inepo in ili usitukapo naatekai ne a chupai. Jitasa ketun neu beee ti au jiiak. 21 Iniau inen jiiak juu Jesus: Empo yumaisi Liojta eapo jiapsibaeeteko, sikaa, siimeta juka em jipueuta nenkakai, jume kaachin emo ania machim a mikne. Junak empo, teekau, Liojta yootaka a katekau, chea siimek bepa bejeemta intok tuik a bitne. Chukula empo aabo neu sikaa, intok nemak eaka jiapsine ti au jiiak. 22 Taa junak, junaa juubwa yootume, inikaa jikkajaka, tua siokaka, ama yeu siika. Bweituk unnaa yuin jita tuik atteakan. 23 Junak juu Jesus, jume a majtimmeu: Tua nee lutuuriapo ne inen emou jiia, juu yuin tomekamtau tua a obiachiakapo, inikaa, teekau, Liojta chea yootaka a katekau a yebijneeu. 24 Inikaa ne juchia emou a teuwaa, juka naikim wokekamta, kameeyo teamta, jiikia pusimpo yeu a weeneeu, chea ka a obiachiakau, juukaa yuin tomekamta, jum Liojta chea yootaka katekau a yebijneeu bepa ti ameu jiiak. 25 Inikaa jiikkajakai, jume aapoik majtim tua aet suum eak. Intok bempo:

MATEEO19 Junuentuko, jabesa tua a jinneuitune ti emo naas tetemaen. 26 Juu Jesus am bitchuka: Inim jume yoemem, iniau ka yuuma. Taa juu Lios, siimeku yumaka, a jooa ti ameu jiiak. 27 Junak juu Peeo: Achai, itepo te siimeta juka itom atteasukauta a too sakai, intok itepo emak eaka te emak rejte. Jitasa tua itepo mabetne ti au jiiak. 28 Jesus inimee inen yoopnak: Tua lutuuriapo ne inen emou jiia, junak, chukula taewaimmet, siimeta bemelasi a ayuko, juka inim emo benasi yoemta chea eiyaawatchika yootaka a yejteko, junak emee, jume ian inim nemak eaka, nemak rejteme, ketchia woj mamnika intok wooika, jume chea yoowem jojoyepo emee ama amet joteene, junuen jume woj mamni ama wooika, Ijrael tukauta betana yoemrata a yauraa bittua betchibo. 29 Intok siime wamee inim bem karim too sajakame, oo jume oowimtaka oo jaamuchimtaka jume amemak werim, oo kia a achaiwata oo a aewata oo a jubiawata oo jume bem yoemiam, oo ket bem waj bwiam, junakaa nemak bem ea betchibo junakaa too sajakai, inimee, junakaa mamni takaasi junae beekik mabetne, intok ketchia, chukula, jiba yuu jiapsiwamta bitne. 30 Taa juebenaka jume ian inim chea eiyaawaka bitwame, junak chea ka eiyaanaa. Wate intok, jume ian inim chea

MATEEO19,20 ka eiyaawaka bitwame, junak chea eiyaanaa.

50 yumakai, juu wajta atteakame, juu tekileu weyekamtau inen jiiak: Jume tekipanoammeu chaaeka, am bejeetuane. Jume chea chukula tekipanoa japtekame bat a makakai. Intok jume chea bat tekipanoa japtekame chea chukula a makakai. 9 Junak intok, jume kupteo mamnim jiaapo tekipanoa japtekame, aman yajaka, junamee weepulaka, yumaisi senu taka tosai tomim mabetak. 10 Chukula jume chea bat kimukame aman yajakai, inimee, chea bepa emo a mabet machian. Taa ketchia, weepulaka senu taka pesom mabetak. 11 Inimee a mabetakai, juka wajta atteakamta bejeeka emo nokria japtek, 12 inen jiakai: Inimee, chea chukula yajakai, senu orata jiba takipanoak. Intok empo, jiba ito beekik am bejeetuala. Itom, jume chea yuin tekilta yaakame, intok siime taewata juka tatariata ineakame benasi, ti au jiiak. 13 Taa juu wajta atteakame, junamee betana senuk inen yoopnak: Nujmeea, kannee jita ka tuik eu jooa. Empoe juunea, senu taka tosai tomim enchim bejeetua rokaka in emou nokakapo. 14 Juka em kobaita nuuka weene. Inepo inikaa chea chukula tekipanoa taitekamta, jiba em kobai beekik inepo a makbae. 15 Jaisa ka neu lutuuria jaani, juka in tomita, in a sawabaepo aman, ae in auneeu. Oo jaisa empo junuen in yee jiokol taaau betchibo iniat net kopte jaani, ti au jiiak. 16 Junuenpo aman san, jume iani inim chea ka eiyaawaka bitwame, junak chea

20

Juu, teekau, Liojta chea yootaka a katekaa betana nok lutuuria, inii, seenuk waj bwiata atteaka inikaa ketwoo yeu sikaa, paasim chuktaneeme a takeasekaa benasi weye. 2 Inii, inimee tekipanoareeom, senu taka tosai tomim taewapo am bejeetuarokaka, junuen ameu nookak. Intok inimee junen eako, tekipanoa betchibo a wasau am bittuak. 3 Chea chukula, ketwoo, jumak batanim jiaapo yeu siika intok juchi waatem junamaa jita nenenkiwapo, kia beja kaita joame bichak. 4 Inimmeu: Emee ket jum paasim in chukta tebou sajaka tekipanoane. Inepo intok, ne tua enchim kobaaeauta enchim makne, ti ameu jiiak. Intok bempo junak ket aman sajak. 5 Juu wajta atteakame, abe luula yejteo juchi yeu siika, intok chukula ketchia chea kupteo, bajim jiao yeu sika jiba junaen aayuk. 6 Intok ketchia, chea kupteo, jumak mamnim jiaapo, juchi jum jita nenenkiwau bicha yeu siika. Intok juchi waatem junaman, kaita joame bichaka intok inimmeu: Jaisaaka emee, siime taewata ka tekipanoaka inim aane, ti ameu jiiak. 7 Inimee: Bweituk kee jabe itom takea machi, ti au jiiak. Aapo junako: In wasau sajaka ket emee tekipanoane. Inepo intok, ne, juka enchim kobaaeauta enchim makne, ti ameu jiiak. 8 Junak, tukaariao

Jume tekipanoareeommet nokaka, taabwik a teuwaakau

51 eiyaanaa. Intok iani, inim chea bat eiyaawaka bitwame, junak chea ka eiyaanaa. Bweituk juebena jume nunuwakame, taa ka jaiki jume yeu puarim.
Juu Jesus, juchi bemelasi jaisa a mukneeu teuwaa

MATEEO20 Jitasa empo neu waata ti au nattemaek. Inii aapo: Inimee woika in yoemiam betana, chukula, jum chea yootaka em yejtenepo, seenuk batatana eu a yejtene betchibo, juka senuk intok, mikkootana eu a yejtene betchibo junuen nesaune ti au jiiak. 22 Taa juu Jesus inen am yoopnak: Emee kateem juunea enchim aawauta. Jaisa emee juka jiokot, kookosi machik intok ka alleaka sioksi maisi machik in ineeneeuta neu weyemta, nele benasi a ineenee jaani ti jiakai. Au te yumaane ti jiiak bempo. 23 Taa aapo inen ameu jiiak: Lutuuria ala emee, jiba inile benak jiokot kookosi a ineene. Intok emee nele benasi ka alleaka sioksi emo bitne. Taa seenuk in batatana neu a yejteneeuta, juka senuk intok mikkootana a yejteneeuta, ka neu lutuuria in a teuwaane betchibo. Ala a bittuanaa, wamee, in yoowa Liojta betana junuen ameu a chupaim ti ameu jiiak. 24 Junak jume waate, woj mamnika a majtim, inikaa jikkajaka, jume woika nau werim bejeeka emo omtituan. 25 Taa juu Jesus ameu chaaeka: Jaibu enchim juuneaa benasia, jume bwere yoemratau chea yoo yaarim, juka yoemrata, am tekokaa benasia a am kuakta. Intok ket inimee yoo yaarim nasuk, jume chea bepa bem eiyaawame ti taeewame, ket bempoim chea nesaweeuta am juuneiyaatua.

Jesus intok, bweu joara Jerusalen teau bicha a boo joobaekai, jume woj mamni ama wooika yeu a puarim, bempola, omola am nunuka, intok inen ameu jiiak: 18 Junuen enchim jaibu juuneaa benasia, Jerusalen teau bicha itepo jikau kaate. Junaman intok, jukaa, inim emo benasi yoemta, jume teopopo tekiakammeu yoowemmeu intok jume Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtammeu a suu tojitune. Inimee intok a meetune betchibo ae tana au bicha a teuwaane. 19 Intok bempo, jume ka ito benasi inim yoemem mampo a suu tojine. Inimee intok junuen, inikaa kia a juunn jiaawaka, kookosi a joaka intok kuuset bem a poponne betchibo. Taa baji taewaita weyeka, kokkoarim nasuk jiabijtene ti ameu jiiak.

17Juu

intok juu Jakoobo teamta intok juu Joan teamta ae, inimee Sebereo teamta uusim, aapo, a yoemiammak weyeka, Jesujtau ruktek intok inii au tonommea kiktek a yoorekai, junuen senu weemta aapoiku aaubaekai. 21 Juu Jesus:

20Junak

Jakoobo intok Joan teamta ae, juu inikaa aawakau

MATEEO20,21 emo nasuku ka junuen weene. Junuentueaka su ala, emo nasuku juu siimemmeu chea yootubaeme, inii, jume waatem nesauta jooriane. 27 Intok jabe junii emo nasuk eiyaawaka au bit iame, inii, chea bat naataka inimee nesaupo a jiapsaa benasi au eiyaane. 28 Junuen juka inim emo benasi yoemta, ka nesauta a jooriana betchibo inim a yepsakaa benasia. Ala junuen yee aniasekai. Intok junuen, juebenam ka tuik betana bem jinneuna betchibo a jiapsi nenkibaekai.

52 mamtek. Inimee liliptim junama sep bibichaka taawak. Intok inimee, Jesujtat chaaka sajak.

26Taa

21

jum bweu joara Jeriko teaa betana yeu am kateo, yoemra juebenaka, Jesujtat chaaka kat japtek. 30 Junamaa boo bwiikola, liliptim woika ama jookan. Inimee intok juka Jesujta junama waam a weyepo a jikkajakai: Achai, Labiitukauta yoemratat betana yeu simria, itomee jiokole ti kusisi chaaen. 31 Juu yoemra am yaatine betchibo, inimmeu omti nookan. Taa bempo chea junii: Achai, Labiitukauta yoemratat betana yeu simria, itomee jiokolee ti chaaen. 32 Junak juu Jesus, junama kikteka, jume liliptimmeu chaaeka: Jitasa emee nee enchim yaaria ia ti ameu nattemaek. 33 Bempo: Achai, juchi itom bittuane ti a yoopnak. 34 Junak juu Jesus, junamee tua am nak jiokoleka, intok pujpo amet

29Bempoim

Jesus, jume watem woika, ka bibichame, emo ineetetua

Bempoim jum bweu joara Jerusalen teau abe am yajao, intok ket ili joara Betpaake teau am yajako, jum Oliibo kawiu jeela. Junak juu Jesus, wooi jume a majtim yeu puaka, 2 intok: Jum ili joarau bepa bicha katekau emee katne. Junaman emee buu jamutta chaakamta intok ili buuta aamak emee ama bitne. Emee a woitaka intok aabo neu am tojine ti ameu jiiak. 3 Intok senuk jachin emou a jiao, emee: Juu achai a sawabae, intok lauti am notta roka, ti emee au jiune. 4 Inii yeu siika junuen juka bat naataka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaamta teuwaaka a jiojtekauta a chupne betchibo: 5 Jum bweu joara, kawi Sion teapo joaakammeu emee inen jiunee: Akeem a mammatene, juu inim chea yoo yaari emou weye, buu jamuttat yej simekai. Juu jita pua puaktemta asoat, inii, ka au cheewarekai, ti a jiakapo. 6 Intok junak jume a majtim sajaka intok tua juka Jesujta am sawekapo aman aayuk. 7 Bempo juka buu jamutta intok juka ili buuta au nuupaka intok bem tettebe tajoorim bem jinekaum

Jesujta jum bweu joara Jerusalen teau kibakiisekapo

53 buummet wattak. Jesus intok amet jikat yejtek. 8 Juu intok ama yoemra, ka ilikikai, inimee jum boot bepa bem tettebe tajoorekaum too sakan. Waate ket juya nassaakariam chuktak. Intok inimee, boot aawas am too sakan. 9 Jume bat aapat kateme, intok ket jume aet chaaka kateme, inimee chaai japtek: Juka siimemmeu yoo yaari Labiitukauta yoemiam betana yeu simriatau, a yooriwaka a alleetuanaau au lutuuriatune. Tuisi a eiyaawau au bicha teuwaawaka mabettunee juu, achai Liojta betana lutuuriaka aabo weyeme. A yooriwaka a alleetuanaau tua Liojtau lutuuriatune ti chaae japtek. 10 Junak juka Jesujta jum bweu joara Jerusalen teau a kibakeko, siime jume junamaa jiapsame, ka nanancha eewame ama ayukan. Juebenaka intoko: Jabesa inii ti nattemaen. 11 Juu intok yoemra: Inii junaa juu Jesuj teame, chukula yeu weenemta tetteuwaame. Juu bwiaraa Kalilea teapo, joara Nasaret teapo joome ti jiian.

MATEEO21 jokaum naas am wootariak. inen ameu jiiak: Jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juu in kari, kari Liojtau bicha emo nokria betchibo kari ti teane, ti jiojtei. Taaa emee, jume jita eetbwam ama eeuseeu, kau wojooriata benasi a yaari ti ameu jiiak. 14 Junamaa teopopo waate liliptim intok loloim, Jesujtau ruktek. Aapo intok inimee emo ineetetuak. 15 Taa junak, jume junamaa teopopo tekiakammeu yoowe intok jume Moiseejtukauta betana nesauri jiojteim yee majtame, inimee, aapoik machilaa, ka a jootu maisi weyemta a joamta bichakai, intok jume ili uusim junamaa teopopo aneka: Yooriwaka intok a alleetuanaau au lutuuriatune, juu siimemmeu yoo yaari, Labiitukauta yoemiam betana yeu simriatau, ti chaaeme jikkajakai, inimee emo oomtituak, 16 intok Jesujtau inen jiiak: Jaisa empo juka inimee teuwaauta jikkaja jaani ti jiiak. Jesus intok inimee yoopnak: Janaaka, a nee a jikkaja. Taa jaisa emee inia betana junuen jum Liojta nok lutuuriapo inikaa jiojteita kee bicha jaani: Jume tua illitchim, intok jume ketuni cheeeme, empo, inimee chea yumaisi enchi am yooribaeka junuen am bwiktualaa, ti a jiakapo. 17 Junak junamaa am suu tojak. Intok junamaa bweu joara betana yeu sikaa, ili joara Betaania teau bicha yeu siika. Junaman aapo yeu matchuk.
13Intok

juu Jesus jum teopou, Liojta ama yooriwaau kibakeka intok junamaa siimem jume jita nenkaka intok ama jita jinume, yeu am beebak. Jume yoemratau tomita nanakuliame, jume bem meesam, intok ket ama jume wokkoim nenenkame, bem amet

12Chukula

Jesus, juka teopopo ka jooeewamta, inikaa ama tuute

MATEEO21
Jesus, juu chuna ouwo ka tatakamtau, ka tuisi au a chupneeu, au teuwaa

54 Jita yauraata betanasa empo lutuuriata makwaka inikaa jooa. Intok jabesa junuen iniat enchi sawek ti au nattemaek. 24 Juu Jesus, inimee inen am yoopnak: Ineponee ket junuen, senu weemta emou nattemaibae, inikaa intok enchim neu teuwaako, junak inepo enchim tejwaane, jita lutuuriae inikaa in a joaapo ti jiakai. 25 Juka Joanta, yee a batoowaane betchibo, jabesa aet a sawek, juu Lios oo jume inim yoeme ti ameu jiakai. Taa inimee, bempo naas emo tetemai japtek inen jiakai: Lios aabo a bittuak ti itom jiao, junak su aapo: Jaisaaka intok emee ka a sualek, ti itom yoopnane. 26 Intok: Inim jume yoemem betana, ti itom jiao, itepo jume inim aneme te jinile bweituk siime, juka Joanta, Liojta betana a noktuawakapo junuen a suale ti jiakai. 27 Junuen san inimee Jesujtau: Katte juunea ti au jiiak. Junak intoko aapo: Inepo nee ket junuen ka enchim tejwaane, jabeta betanasa lutuuriaka inikaa in a joaapo ti ameu jiiak.

tana junak jum bweu joarau nottisekai, juu Jesus tebaurieeak. 19 Aapo boo mayoat, chunaouwota weyekamta bichaka intok iniau ruktek. Taa junae ouwot kaita teak, sawa ausuliakan. Junak juu Jesus, junau: Katee intok juchi takane ti au jiiak. Intok junamaa sep waakek juu chunaouwo. 20 Inikaa bichakai jume Jesujta majtim tua ae tana suum eak, intok juu Jesujtau nattemaek: Jaisaaka tua, juu chunaouwo tua sep waakek ti jiakai. 21 Inimee juu Jesus inen yoopnak: Tua lutuuriapo ne inen emou jiia, enchim tua junen jiaka Liojtat eaka intok ka taabwisi enchim eao, ka emee inikaa chunaouwotau in yaakauta jiba, a joone, ala ketchia, emee inia kautau a inen jiunee: Inim sookteka, intok jum baweu emo jimmaane, ti enchim jiao, inii intok junuen aune. 22 Intok siimeta wakaa, Liojtau bicha nokaka enchim aawauta, emee junuen a sualeeteko, emee a mabetne.

18Ketwoo

intok juu Jesus jum teopou kibakek, junamaa intok ket yee a majtao su, jumee, jum teopopo tekiakammeu yoowe intok jume juriommeu yoowe, Jesujtau ruktek, intok inimee:

23Junak

Jesujta jabeta betanasa lutuuriaka a nesaweeu

Jesus ameu inen jiiak: Jaisa inii emou maachi. Senu yoeme, woim uusekai, inii intok senuku inen jiiak: In yoemia, ian empo jum wasau, paasim in echiu sikaa, tekipanoane, ti au jiiak. 29 Juu inia uusi: Kannee

28Juu

Jume wooi yoemiarimmet nokaka, taabwik a teuwaakau

55 junen ea, ti a yoopnak. Taa inii, chukula taabwisi eaka, intok aman tekipanoabaeka aman siika. 30 Chukula ket juu achaiwai, juu senuku sika intok jiba junaen au jiiak. Inii intoko: Jeewi achai, aman ne weye, ti a yoopnaka taa ka aman siika. 31 Inimee wooim betana, jabesa juka a achaiwata joo iauta yaak ti ameu jiiak. Bempo intok: Juu bat weyeme ti jiiak. Junak juu Jesus inen ameu jiiak: Tua lutuuriapo nee inen emou jiia, jume yauraatau bicha tomita weyemta nau totojame, intok jume ka tui jaamuchim, inimee emo bepat, jum Liojta chea yootaka a katekau yajine. 32 Bweituk juu Joan, yee babatoowame, juka tuisi jiapsiwamta enchim majtaka emou yepsak. Emee intok ka a sualek. Taa jume yauraatau bicha tomita weyemta nau totojame intok jume ka tui jaamuchim ala, a teuwaauta sualek. Taa emee inikaa bichaka junii, ka tuik betana ka emo temaek junuen a sual betchibo.

MATEEO21 tomipo a reu teboka, mekka bicha yeu siika. 34 Junak paasim chuktanaau yumakai, inii, jume tekilta a jooriame, junamee tekipanoareeommeu junamaa echiu am bittuak, jum echipo aapoiku weyemta a lutuuriatukapo aman, bem a mabetne betchibo. 35 Taa jume tekipanoareeom, jume aman bittuarim bwiseka intok senuk tua kookosi yaak, ket senuk meak, senuk intok ket mamaasuk. 36 Juu wajta atteakame, bat bepa juchi chea buuum, jume tekilta a jooriame aman bittuak. Taa jume junamaa tekipanoareeom, inimee siimem junuen nanancha am yaak. 37 Junuen su, tua chukula, inii, juka tua aapoik ou yoemiata aman bittuak: In uusi inimee, aapoik yoorine, ti eakai. 38 Taa junak, juka usiwaita bichakai, jume tekipanoareeom inen naas nau jiian: Inii junaa juu chukula inia atteariu tawaneeme. Nau te a meene. Junuen juka bem at teamak itepo tawa betchibo. 39 Junuen san, inimee a bwiseka junamaa wajpo yeu a nuk sajaka a meak. 40 Juu Jesus: Junak, juu wajta atteakame aman notteko, juname tekipanoareeommak jaisa tua amemak aune ti nattemaek. 41 Bempo inen au jiiak: Junamee ka tuik jiapsekame, junaa, kia ili junii ka am jiokoleka am suane. Intok inii, juka waj bwiata, tattaabwi tekipanoareeommeu a reu tebone. Inimee, taewaita yumako junamaa

seenuk, jita taabwikut nokaka in teuwaauta emee jikkajine. Juu senuk, bweu wajta atteakame, junamaa juebena paasi ouwom jaabwak. Inikaa intok a koratuaka, ket paasita ama baawau betchibo senuk yaak. Intok siimeta a suua betchibo, mekka jikau tetam nat chayak. Chukula inii, junakaa waj echita, wate tekipanoareeommeu

33Juchi

Jume tekipanoareeom, ka tuu jijiapsekammet nokaka, taabwik a teuwaakau

MATEEO21,22 echipo a mabeteauta au a tojineemmeu. 42 Jesus junak inen ameu jiiak: Jaisa juka Liojta nok lutuuria jiojteita jakwoo junii kee a bicha jaani, ama jiojtei: Juu tua tui teta, jume kaateme yeu tawaakau, inii, chea bat naataka nawataka yeu siika. Inikaa juu in yoowa Lios inien a yaari. Inii intok tua itou uttia watchisi yeu weama. 43 Junuen san ne inen emou jiia, juka Liojta chea yootaka a katekau, enchim lutuuriaeauta, emee ka a bitne, intok inikaa, juu yoemra, juka Liojta, aapoik eapo aman tuisi jiapsisukame, a bittuanaa. 44 Juu intoko tetata betana teuwaawame, jabetaka junii, juu inia tetat wechekame, kot kottisune. Taa juu teta intoko, senukut koom wechekaateko, inikaa jotchisi a tutujne. 45 Junak jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume paiseom teame, inimee juka Jesujta, taabwikut nokaka a teuwaauta jikkajakai, aapoik bempoimmet a nokaapo aet mammatek. 46 Junako inimee a bwijbaekaeeak, taa juka yoemrata ama anemta majjaen. Bweituk juu ama yoemra, juka Jesujta, Liojta betana weyeka a nokaapo juuneiyaaka a sualen.

56 teekau, Liojta chea yootaka a katekaa betana, juu nok lutuuria, seenuk, yoemratau chea yoo yaarita, a yoemiawata juptuabaeka, pajkota a yaariakaa benasi weye. 3 Inii, jume tekilta a jooriame yeu puaka, aman am bittuak, jume nunurim tejwaane betchibo. Taa junamee ka aman yeu yajibaek. 4 Chukula juchi wate jume tekilta a jooriame aman bittuak inen ameu jiakai: Wamee nunurimmeu, juka bwaaamta jaibu a yaasuak, ti emee ameu jiune. Jume wakasim intok jume wate naikim wowokekame chea aawim ne jaibu am sua tebosuk. Intok kaita inim beee. Aabo am kat chaune, ti ameu jiiak. 5 Taa inimee, jume aman nunuwakaum, kia beja am jikkajak. Inimee betana seenu, a wasau bicha siika, juu senu intok, omot a tekileu bicha siika. 6 Jume waate intok junakaa chea yoo yaarita, wamee a tekipanoareeom am bwiseka intok jijiokot am yaak, bem am sussuapo tajtia. 7 Junak intok juu chea yoo yaari, unnaa oomtek. Intok inii, jume a sontaowam, junamee yee sussuame, am suaane betchibo aman am bittuak. Intok inimee ili bweu joaraata ama bem joaakauta am tayaaria betchibo. 8 Chukula jume tekilta a jooriammeu inen jiiak: Siime yumaisi, kaita ama beee juka jujupwamta a chupne betchibo. Taa wamee chea bat nunuwakame, ka ameu chaaka, bem aabo katneeu. 9 Junuen san emee, bweu joarapo chea amet rejtiwaum boommeu sajaka, junamaa

2Jum

22

Juu Jesus juchi jita taabwikut nokaka am majta taitek intok inen ameu jiian:

Jujupwaka, pajkot nokaka, taabwik a teuwaakau

57 siimem jume enchim teaum, inim jujupwau am nunune. 10 Junamee tekilta a jooriame, junaman bweu joarau yeu sajaka intok siimem junamee bem teaum nau nunuk, tuttui yoemem intok kia jume ka tuttui yoemem junii. Intok junuen junama bweu karipo juu yoemra tapunak. 11 Junak juu chea yoo yaari, jume aman nunurim bitbaeka aman kibakek. Intok senuk junamaa anemtat remtek. Taa inii, ka junuen jujupwapo an betchibo junakaa tajoorekai. 12 Iniau intok inen jiiak: Empo achai, jaisa tua junuen ka inim an betchibo emo aanaalataka aabo kibakek, ti au jiiak. Taa inii kaita a yoopnak. 13 Junak juu chea yoo yaari, junamaa jume sawammeu: Inikaa, mampo intok wokpo a sumaane, intok paakun, ka machikun a jimmaane, ti ameu jiiak. Inii, junamaa bwannee intok kookoleka au tam kumne. 14 Bweituk juebena jume jiba yuu jiapsi betchibo nunuwakame, taa ka jaiki jume yeu puarim.

MATEEO22 Liojta betana nok lutuuriata ka taabwisi intok em yee a majtaapo, intok juka inim yoemrata nokauta, kaachin eaka, kia beja a jikkaja. Bweituk empo ka inim watem, juu bem machiakaut amet tuureka tuisi am tawaa. 17 Iniat itom etejoriane. Jaisa tui jaani, juu Romapo chea yoo yaaritau bicha tomita weyemta a makpo, oo ka tui jaani ti au jiiak. 18 Taa juu Jesus inimmet mammatek bempoim ka tuik bem au yaabaepo intok inimmeu: Ka tui yoememtaka emo tuu joame. Jaisaaka emee iniat junuen nee jioptuabae ti ameu jiiak. 19 Juka tomita, yauraaatau bicha enchim nanaikiauta nee a bittuane ti ameu jiiak. Inimee intok, junak junakaa tosai tomita au tojak. 20 Inikaa bichakai, juu Jesus inimmeu: Jabesa inikaa pujbak intok jume team iniat jiojtei ti ameu nattemaek. 21 Bempo: Jiba juu Romapo, siimem bepa yoo yaari, Sesar teame ti a yoopnak. Junak juu Jesus inen ameu jiiak: Junuen san emee, juu inim chea yootau bicha weyemta au a naikiane. Liojtau bicha weyemta intok emee, Liojtau bicha a naikiane ti ameu jiiak. 22 Inikaa bempo jikkajakai, aet suum eaka taawak. Intok junamaa a suu tojaka, sajak.

intok jume paiseom teame, junama yeu sajaka intok nau eaka junuen, aapoik, jita junii a teuwaatuaka, junaet a nanaatejo betchibo. 16 Junuen san inimee, waatem ame betana kateme, intok ket waatem jume Eroojrej teamta betana kateka, aamak eame, Jesujtau am bittuak inen au am jiune betchibo: Yee maj majtame, juuneate lutuuriata em nokaapo, intok juka

15Junak

Juu Romapo chea yoo yaaritau bicha, juu tomi naikiawame

junae taewait, waate, jume saruseeom teame betana Jesujta bitbaeka aman au yajak. Inimee saruseeom teame, jume kokokame,

Kokkolam jaisa tua lutuuriapo am jiabijteneeu betana au nattemaiwa

23Jiba

MATEEO22 ka am jijiabijteeti jiaka a teuwaa. Junuen san iniat nokaka au a teuwaak: 24 Yee maj majtame, juu Moiseejtukau inen jiiak: Yoemta senuk, jubeka intok ka yoemiaka a mukuko, juu junae sailawa, juu jokoptulata a jupneeti jiiak, intok junaemak yoemiane, juu a saai mukukamta betchibo, ti jiiak. 25 Junuen san ket, inim ito nasuk woo busanika nau wewerika jiapsan. Juu chea yoowe jubeka intok muukuk. Inii junuen ka yoemiakai, juka a jubekauta, a saila aet chaaka weyemtau a tawaak. 26 Iniamak woika, juu senuku junii jiba junaen su yeu siika. Chukula intok, iniamak bajikuu junii ketchia. Intok junuen nat chaaka jume woo busanika nau werimmeu yumakai. 27 Intok inimee siimemmet chukula juu jamut junii ket muukuk. 28 Inien san, jume kokoarim nasuk am jiabijtesuko, junamee woo busanika nau werim betana, jabesa a jubeka tawane. Bweituk inimeesu siime a jubekan takai. 29 Juu Jesus inimmeu: Tua jioplam ti ameu jiiak. Bweituk emee, Liojta betana nok lutuuria jiojteita ka a taaa. Intok kia aapoik Liojta tua a utteakauta junii. 30 Bweituk junak jume kokoarim jiabijteneeo, kaabe jujupne. Intok kia jume marakame junii ka am kukunatuane. Bweituk inimee, kia jume Liojta ankelesim, teekau jiapsame bebenane. 31 Taa jume intok kokkoarim, tua am jijiabijteu betana, jaisa emee jum Liojta nok lutuuria jiojteipo, jiba

58 aapoik emou teuwaari, kee a bicha jaani, inen jiamta: 32 Ineponee junaa, Apraam teamtau juu Isaak teamtau intok juu Jakoop teamtau juu bem Lios. Junuen san, aapo, ka jume kokkolammeu, taa ala jume jiba yuu jiapsammeu Lios. 33 Inikaa jikkajakai juu yoemra, junuen yee a majtaut, aet suum eaka taawak.

intoko paiseeom teame, juka Jesujta, jume sauseeom teame, junaet am yaatituakapo juuneeakai, inimee emo nau tojak. 35 Junamee betana intok seenu, Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame, inii a jioptuabaeka inen au nattemaek: 36 Yee majtame, Moiseejta nesauri jiojteim betana, jitasa junaa juu chea eiyaanaame ti au jiakai. 37 Jesus iniau: Juka em yoowa Liojta, empo, ka jiapsita bepa taa tua em tuueeriae intok ket em a jita mammateue a nak yoorine. 38 Inii junaa juu nesauri juu chea eiyaaeewame. Intok juu chea bat jikkajieewame. 39 Intok juu chukula, iniamak wooikai, batte juu senuk bena. Inii intok inen jiia: Juka ele benasi inim yoemta, em emo eiyaa benasi, junakaa nakeiyaane. 40 Inimee woikai jume nesaurim junamee jume Moiseejta betana nesaurim intok ket wamee chea bat naataka, Liojta betana juuneetuawaka bem teuwaaka yee majtauta, amet a chupeum ti au jiiak.

34Jume

Liojta betana juu nesauri chea eiyaanaame

59
Jabeta yoemiam betanasa tua yeu simria juu Krijto

MATEEO22,23 paiseeom teame, inimee, Moiseejta betana nesauri jiojteim, bem teuwaauta, machisia bem yee a majtane betchibo junuen iniau lutuuriak. 3 Inien san emee am nok jikkajine. Intok siimeta juka bem enchim joo iauta a chupaane. Taa bem junuen jiapsaka bem joauta, emee ka a joobaane. Bweituk bempo, senu weemta yee majtaka junii, ka junuen junakaa jooa. 4 Bweituk inimee, bempo unnaa bettek yee majtaka, juka jeela junii ka a jootumta, intok bempo, yoemrata junaka joo ia. Taa bempo intok kia ili junii ka a boo jooriabae. 5 Inimee, siimeta juka bem joauta, bem bitna betchibo a jooa. Bweituk inimee, jum koba mejeeku intok mampo, juka Liojta noki jiojteita a kimaika amet bem a chayaineeuta junuen a tuure. Intok jume watem bepa, chea koom tajti, tettebem seebekame bem bepa supempo bem kobaaneeuta. 6 Inimee, pajkompo jiibwawapo, chea nasukun bem jooneeuta tuure. Intok jum juriom teopompo, jume chea eiyaawame jojoyepo bem jooneeuta ket tuure. 7 Intok jum aet naj katwaummet, inimee, yoemrata tua yoorisi am tetebotua ia. Intok ket junamee, yee maj majtame, ti am teuwaa ia. 8 Taa emee, kaabeta junuen, yee maj majtame, ti enchim taaatuane. Bweituk siime emee em nau weri. Intok ket emee wepuulaik jiba enchim maj majtamta a jipue, juka Krijtota. 9 Intok ketchia emee inim kaabeta junuen achai yoowapo taaane. Bweituk emee wepuulaik jiba achai yoowak, juka teekau

paiseeom teame junamaa ketun nau am aneo, juu Jesus ameu nattemaek: 42 Juu Krijto teamta betana jaisa emee jiia. Jabeta betanasa inii yeu simria. Bempo intok: Labiitukauta yoemiam betana inii weye ti au jiiak. 43 Junak intok juu Jesus inimmeu: Junak su jaisaaka juu Labiitukau, Liojta tuu jiapsie juuneetuawaka nokaka, inikaa a yoowa rokak ti ameu jiiak. 44 Bweituk juu Labiitukau inen jiiak: Juu yoowa Lios, juu in yoowabeu inen jiiak: In batatana neu yejtene, jume enchi bejeeka aneme, junuen ee betchibo, in am kobaasuutajtia, ti jiiak. 45 Inien san, jaisa tua junuen juu Krijto, Labiitukauta betana yeu simriatune, junuen jiba aapo juu Labii teamta a yoowa rokakai ti ameu jiiak. 46 Intok kaabe, kia jita junii, ka a yoopnak. Intok junae taewait naateka, kaabe intok juchi au nattemaibaekaeak.

41Jume

23

Junak intok juu Jesus juu yoemratau intok jume a majtimmeu inen jiiak: 2 Jume Moiseejta betana nesaurim yee majtame intok jume

Jesus, jume paiseeom intok jume Moisee tukauta betana nesaurim yee majtame, ka ammaali bem aneut nooka

MATEEO23 jiapsamta. 10 Intok kia emee inim, kaabeta betana, yoo jaabwaim ti enchim taaatuane. Bweituk juu yoowe Jesukrijto aapola junaa juu emou yootaka weyekame. 11 Waa, inim watem tuiku aniame, inii junaatune, juu emo nasuk chea eiyaanaame. 12 Bweituk waa, aapo au chea yoo joame, inii, ka eiyaawaka, koom eiyaanaa. Taa waa ka au cheewareka, au koom eiyaame chea eiyaatune. 13 Tua jiokot emou machine, emee Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame intok emee paiseeom teame, ka tui yoememtaka emo tuu joame. Bweituk emee, Liojta betana juka nok lutuuriata yee ae jinneuitueauta, emee inimee kaaet am juuneetua. Junuen kia emee junii ka a mabetbae, intok kia jume junuen a mabetaka jinneuimtueaum, emee ka a junuen am autua. 14 Tua jiokot emou machine, emee Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame intok emee paiseeom teame, ka tui yoememtaka emo tuu joame. Bweituk emee, jume jaamut jokoptuim, jume bem karim bem attea, emee emo am attea mamaka, chukula intok emee junuen, binwa Liojtau bicha emo noktuaka ame bichapo junuen junaet jijiawite. Inia betchibo san emee chea junii beppa jiokot emo bitne. 15 Tua jiokot emou machine, emee Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame intok emee paiseeom teame, ka tui yoememtaka emo tuu joame.

60 Emee, bwiat intok bawet, mekka tajtia rejteka junuen enchiim sualeuta, senuk, ka emo benasi juriotaka a sualtuabaekai, intok junak emee iniau yumako, junakaa seenuk, emee junuen chea junii emo bepa jiba yuu beeteu bicha betchibo ka tuisi a tatawa. 16 Tua jiokot emou machinee emee, ka bibichaka watem boota tetejwaame bebenakai, inen jiame: Seenu, juka teopota teuwaaka jita tua au a yaaneeti jiaateko, inii junaet ka a uttea joorianee junakaa a yaane betchibo. Taa inii junuen, jum teopopo, sawai tomita junuen teuwaaka nokako ala, inii junaet a uttea jooriane. 17 Ka suawaka intok ka bibichame bebena, jitasa chea eiyaawatchi, juu sawai tomi oo juu teopo, junakaa sawai tomita, Liojta a atteakaa benasi a bittebome 18 Intok ketchia emee inen jiia: Seenu, juu teopopo wajiwa, juka bwaram ama aet susuawaauta a teuwaaka, jita tua a lutuuriatuneeti jiaateko, inii junaet ka a uttea jooriane. Taa inii, juu, jum bwaram aet susuawaut ayuka, Liojtau bicha naikiarita teuwaako, inii junaet a uttea jooriane. 19 Ka suawaka intok kaitat juuneame bebena. Jitasa chea eiyaawatchi, juu Liojtau bicha naikiari oo juu, jum teopopo bwaram aet susuawau, inii juka Liojtau bicha naikiarita aet ayukamta, Liojta a atteakaa benasi a bit tebome. 20 Bweituk waa, juka bwaram ama aet suawauta teuwaaka, jita a chupneeti jiame, inii, ka

61 junae betchibo jiba a teuwaane, ala ket juka junaet ayukamta teuwaane. 21 Intok juu, juka teopota teuwaaka, jita a chupneeti jiame, inii, ka juka teopota jiba teuwaaka nokne, taa ala ket, Liojta, juka junama jiapsamta teuwaane. 22 Ketchia juu teekata teuwaaka jita a chupneeti jiame, inii, juka Liojta ama chea yootaka aet a katekauta ket teuwaaka noknee. Intok ket inien naa buusti, juka Liojta junaet katekamta teuwaakai. 23 Tua jiokot emou machine, emee, Moiseejta betana nesaurim yee majtame intok emee paiseeom teame, ka tui yoememtaka emo tuu joame. Bweituk emee juu juya menta teamta betana intok juu aniijta intok juu komiino teamta betana juka watek Liojtau bicha weyemta emee au a nanaikia. Taa emee, jume nesaurim betana juka chea eiyaawatchika yee a majtauta, kia beja a bicha, lutuuriata boo jooriawamta, yee nak jiokoliwamta intok juka Liojta sual taeewamta. Inii junaa juu enchim jooeau junae juu wateku mak nawi. 24 Emee ka bibichaka watem boota tetejwaame bebena, emee Liojta betana nok lutuuriat emo juuneeleka, juka chea kaita teuwaamta, inikaa bat naataka a weyee benasi a jooa, taa juka bat naataka enchim jooeauta, kia beja a bichaka a kopkopta, senuk wetepoita yeu a meeyaka junii, juka kameeyo teamta a jeekamta benasi anekai. 25 Tua jiokot emou machine, emee, Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame intok

MATEEO23 emee paiseeom teame, ka tui yoememtaka emo tuu joame. Bweituk emee juka baasota intok juka puatota paariatana tuulisi am babaksia, taa inimee, wajiwa tana juu enchim etbwaka intok jain junii jita waatiawamtae enchim nuulaue tapuni. 26 Paiseeo teame ka bichamta benakai, juka baasota intok juka puatota chea bat wajiwa tana am baksiane, junako inimee ket paariatana ka jaiti machine. 27 Tua jiokot emou machine, Moiseejta betana nesaurim yee majtame intok paiseeom teame, ka tui yoememtaka emo tuu joame. Bweituk emee kia jume kokkoarim maarimpo, bepa inimee totosaisi yaarimtaka kia paariatana ujyoisi am mamachiakaa benasi emee mamachi. Taa inimee wajiwa tana, mukia otammea intok kia siime ka nanau machika juu jaiti machikue tappunikai. 28 Inien emee mamachi. Watem bichapo kia bitpo tui yoemem bebena. Taa Liojta bichapo juu enchim emo tuu joau, tokti ka lutuuria intok tua ka tuuwa emot aayuk. 29 Tua jiokot emou machine, Moiseejta betana nesaurim yee majtame intok paiseeom teame, ka tuu yoememtaka emo tuu joame. Emee junen jume bat naataka Liojta betana juuneetuawaka yeteu nonokaum, inime jum bem maaripo karim emee am jojooria. Intok jume tuttui yoememtusukame betchibo, jitae juname benasi yaarim emee ujyoisi am jojoa. 30 Intok ket emee inen jijia: Itepo ala, jume bat

MATEEO23,24 naataka itom yoowasukaum jiapsao taewaimmet jiapsakaateko, kaibu te junamee eeaniaka jume Liojta betana yeteu nonoktuawame am suaa ean. 31 Taa junuen su jaibu emee, junamee Liojta betana yeteu nonoktuawame am suakammet enchim yeu katriamtukauta aet emo juuneiyaa. 32 Junuen san emee, wakaa bat naataka enchim yoowasukaum inien bem naatekauta, a chupaane. 33 Ka tui yoemem, bakotchim bebena, kaachin emee ama yoeene, taji jiba yuu beetepo jiokot enchim emo bitneeu betana. 34 Jiba inia betchibo san, inepo, chukula, jume Liojta betana juuneaka yeteu nokneeme nee emou am bittuane, koba susuakame intok jume a yee majtame. Taa emee, inimee betana waatem suane. Watem ket emee, kuusimmet am popontebone. Watem intok ket emee jum juriom nau yaajapo, jiokot am joone. Intok ket jum ili bwere joarammet emee am jajjane. 35 Junuen san emot ayunee juu ka tuika yaari, siimem jume tuttui yoememtusukaum, bem suawakau betana, juu chea bat tuisi jiapsisukame Abeltukauta betana naatekai, juu Sakariaj teaka, Berekiaj teamta yoemiata, jiapsakau tajtia. Inikaa, jum Liojta teopo, a yooriwapo intok jum bwaram aet susuawapo, inime nasuk enchim meaakauta. 36 Tua lutuuriapo ne inen emou jiia, siime inia betana juu ka tuika yaari, jume ian inim jiapsammet, inimee a yaari benasi amet aune.

62 juuneetuawaka chukula yeu weenemta teuwaame sussuame, intok jume enchim tejwaaneeka, Liojta emou bittuarim mamaame, juebenasi ne jume inim jiapsame neu nau am tojaka am jinneubaek, juka totoi jamutta, jume ili a asoam, a masam betuk nau aatotojaa benasia, taa emee ka junen eak. 38 Yuu, ian jum enchim bweu teopopo junamaa juu Lios ka intok ama aneka emomak tuka juuneiyaane. 39 Bweituk inen ne emou jiia, emee ka intok nee bitne, chukula taewaita yumau tajtia, inen enchim jiuneeo: Yooriwaka a alleetuanaau au aune, juu achai Liojta betana lutuuriaka, aabo weemtau, ti enchim jiuneeo.

24

Jesus jum teopopo yeu siika. Intok jaibu a simeo, junak jume a majtim au ruktek intok teopopo jume bwere karim a tetejwaa japtek. 2 Taa juu Jesus inen am yoopnak: Emee siimeta inikaa junuen a bicha. Lutuuriapo ne inen emou jiia, inimee, wepuulaika junii, teta ka jikat tawane. Siime chibela tataptune ti jiiak.

Jesus, juka bweu teopota chibela a tataptuneeti jiia

teapo jiapsame, emee, jume Liojta betana

Juu Jesus, bweu joara Jerusalen teapo jiapsame betchibo bwaana

37Jerusalen

intok bempo, jum Oliibookawi teau bicha sajak. Juka Jesujta intok junamaa a kateko, junak jume a majtim au yajaka, junamaa bempola jiba, inimee: Inikaa jakwoo a chupnepo oo jakwoo yeu a weenepo enchi te

3Junak

Aniata inim kee subimneeo, juu machilaa yeu weeneeme

63 itou a teuwaa ia. Jitaa machilaasa aunee enchi aabo notteo intok juka aniata a luutineeo ti au jiiak. 4 Junak Jesus inimmeu: Tuisi emo suuane, emee kaabeta enchim bai taaatuane ti ameu jiiak. 5 Bweituk juebenaka nee teuwaaka inim yajinee intok: Ineponee junaa juu Krijto, ti jiakai, intok inimee juebenam bai taaane. 6 Inimii intok aman jakuni, nassuawamta emee jikkajine. Taa emee ka majaune. Bweituk uttea junuen a weenepo. Taa junak ketun kee luutinee juu ania. 7 Bweituk senu bwiaraapo yoemra, juka ket senuk omot bwiaraapo yoemrata bejeeka nassuane. Intok juu senu yoemratau chea yoo yaari, taabwi yoemratau yoo yaarita bejeeka nassuane. Intok tebaa aune. Kookoa weene. Intok jak chukti juu bwia au yoonee. 8 Siime inii, kia juu juubwa naatemetune, juu aet emo jiokot bitnaame. 9 Intok junak emee watemmeu yeu totojinaa, junuen jiokot enchim joona betchibo. Intok emee susuanaa. Intok siime yoemra enchim omtanee enchim nemak ea betchibo. 10 Junamee taewaimmet, juebenaka, Liojta bem sual taaauta a koptane. Intok emo naas omtane. Intok jiba bempo, emo naas yeu bwiibwijne. 11 Juebenaka inim yeu machine, jume yee bai tattaaame, Liojta betana emo noktuawaati jiakai, intok juebena yoemrata bai taaane. 12 Intok juu ka tuuwai ayuka weyeme, unnaa aune. Junuen juebenaka, naas bem emo nak taaauta koptane. 13 Taa

MATEEO24 waa, inim a jiapsapo tajtia, juka a sual taaauta ka a koptakame, jinneuitune. 14 Inii intoko, Liojta chea yootaka a katekaa betana nok lutuuria, siime aniat, jume a teuwaame annee. Junuen siimekut, siime juka ka nanau yoemrata a juuneiyaane betchibo. Tua junak san junen siime aet luutine. 15 Juu Liojta betana juuneetuawaka yeteu nokakame, Laniel tukau, wae, Liojta bichapo ka tuik yee jootuamta intok kaita beaaka jita nanasontemta betana a jiojtek. Emee junak, inikaa jum teopopo, Liojta tua ama anee benasi a yooriwapo inikaa ama anemta a bichaateko (juu inikaa nokame, aet juuneeka a noknee) 16 junako jume bwiaraa Jurea teapo aneme, inimee kawiu bicha sep bamsi yeu katne. 17 Juu intoko, kari jikat aneme ka koom chepteka, jita wajiwa nuubaekaeene. 18 Juu intoko wajpo weamame, inii, kia a tajoowa nuu betchibo junii, ka nottibaekaeene. 19 Tua jiokot ameu machine, wamee jaamuchimmeu, junamee taewaimmet abe usemmewi oo jume illitchim asoakammewi. 20 Liojtau bicha emee emo nokriane, inikaa enchim yeu katneeuta ka sebeako intok kia aet yum joe taewait junii, ka yeu a weene betchibo. 21 Bweituk junako, juu unnaa jiokot emo bitwame tua aunee. Inii aniata juunaktewak naateka kaita ale benakai, intok kia chukula junii kaita ale benaka aunee. 22 Intok juka Liojta, junamee taewaim junakaa weenemta, ka lauti a kechao, kaabe jinneuitu ean. Taa

MATEEO24 junakaa, aapo junuen lauti amau a tawaane, jume aapoik yeu puarim nakeka, aapoik am jinneubae betchibo. 23 Junak san, junuen seenuk: Akeem a bicha, inim yebijlaa juu Krijto, oo: Junamaa yebijlaa juu Krijto, ti emou a jiao, emee ka a sualne. 24 Bweituk inim yeu machinee jume yee bai tattaaame, inimee emo Krijto joakai, intok waate, Liojta betana bem noktuawaa benasi emo joakai. Intok inimee machilaata intok suum watchisi machik joone. Junuen yee bai taaabaekai, junuen jiba aapoik Liojta yeu puarim a am bai taaateko junii, am bai taaabaekai. 25 Jaibu nee inikaa emou teuwaala, ketun kee yeu a yumao su. 26 Inia betchibo san: Akeem a bicha, junum bweka paakun aane, ti emou jiuwao, kateem aman rejte, oo: Inim karipo wajiwa aane, ti emou am jiao, ka am sualne. 27 Bweituk senu yuku beoktiata, taata yeu wee betana naateka, aman a wecheu tajtia a jibaokaa benasi, junuen machine, junak, juka emo benasi yoemta aabo a notteo. 28 Jum, juka mukiata bookapo, junamaa jume bwere wiirum nau yajine.

64 yoone. 30 Junak intok, teekapo juu emo benasi yoemta betana, senu machilaa aune. Intok inim siime bwiat juu ka nanau machi yoemra bwanne. Intok juka emo benasi yoemta yoo nesaweka intok tua yoorisi machika, teeka betana, namupo weyemta a bitne. 31 Intok jume ankelesim a saweum naas bittuane. Junuen junamee, jume bem sisiiwook kusiam, kusisi am jiutuaka, naiki jekam katee betana, siime bwiat, jume aapoik yeu puarim bem nau am nunu betchibo. 32 Inikaa, juka chunaouwota, juu a machiakaut a taaane. Inii, jume nassaakariam sisiariako intok jume sawam am basiweeo, junak emee juuneea, jaibu juka tasariata a yumaaseuta. 33 Ket jiba junaeni, junak siimeta inikaa a weyeo, a bichaateko, emee juuneene, siimeta aet luutineeuta a yumaasekau. 34 Lutuuriapo ne inen emou jiia, siime inii yeu weene, juka yoemra ian jiapsamta kee a kokko su. 35 Juu teekapo bitwame intok inii bwia ayukame, inimee luuteka, ka intoko tune. Taa juu in teuwaari, inii ka luuteka, jiba yuu tawane. 36 Taa tua juka taewaita intok kia tua jak weyeo a yumaaneeuta junii, kaabe juunea. Kia jume teekau ankelesim intok kia aapo juu Liojta uusi junii. Inikaa, juu achai Lios, tua aapo jiba a juuneiyaa. 37 Juka Noeetukauta jiapsao junaen yeu a sikaa benasia, ket jiba junaen yeu weene, juka inim yoemta junak aabo a notteo. 38 Taa

taewaim, jiokot amet emo bitwakame am simsuko, sep juu taa ka machisi tawane. Juu meecha, ka tachiriane. Jume chokim teeka betana koom wattine. Intok kia teekapo, ka bittaka, jume utteakame, inimee junii emo

29Junamee

Juka inim yoemta, jaisa weyeka teeka betana a yebijneeu

65 junakriapo, juu aniata kee baae a subimneeo, jume junamaa jiapsame, jiibwawaka intok bweuusi jita jiiwamta weetuaka emo alleetuan. Jujupwaka intok jume bem maaram am kukunatuakai. Juka Noeetukauta, jum bweu kuta kari kanoau a kibakeo taewata yumau tajtia. 39 Intok bempo kaita mammatek, juka baata yepsaka siimem a nuk siiko, junak juubwa inimee juuneeakai. Ket jiba inien su machinee juka emo benasi yoemta aabo a notteo. 40 Junak taewait, oowim woika wajpo nau rejteka, wepuulaka nuk sakaanaa, senu intoko junama tawaanaa. 41 Jaamuchim woika nau tuseka, junamaa senu nuk sakaanaa, juu intoko senu junama tawaanaa. 42 Emee ka koptelaka emo suuanee bweituk emee ka juunea, jak weyeo juka yoota a yebijneeu. 43 Taa iniat emee juuneene, juka yoota joaakamta, juka jita a etbwarianeemta, tukaapo jak weyeo a yebijneeuta inii juuneaateko, ka kocheka boo bitnee intok jum kariu jita etbwa betchibo ka aman a kibaktua ean. 44 Inien san ket emee, yumaisi, kaita emou beeeka boo bitne. Bweituk ka a boo bitwaao intok kia ili junii ka au waatiawao su yebijnee juu emo benasi yoeme.

MATEEO24,25 simneeu, junamee am jiibwaeao, junak aapoik am jiibwatuane betchibo. Inii, suawaka intok ka taabwisi eame tune. 46 Tua alleenee juu tekoka tekilta joame, inii a tekowa betana aapoik junak yepsaka, juka tekilta a jooeauta, junuen a joaka teunaame. 47 Lutuuriapo ne inen emou jiia, inikaa, juu a tekowa, junaa, siimeta a atteabeu tua aapoik au a yootukaa benasi a tawaane. 48 Taa junaa tekokame intok, junuen ka tui yoemtuko intok inii, juka a tekowata ka lauti a nottineeti eaka, 49 intok waate jume ale benasi tekokame, jiokot joo taiteka intok jiibwawamta weetuaka intok jume nanaakommak jita jeeekaateko, 50 junako, juu inia tekowa, juka tekokamta, taewait tua ka a boo bichao intok jak weyeo ka a juuneao nottine. 51 Intok inikaa, chea bettesi, tua jiokot au a chupaane. Jiba jume ka tuttui yoememtaka emo tuu joame, ka tuisi tawaaritukaa benasi a yaakai. Junak inii bwanne, intok kookoleka, au tam kumne.

25

yoota tekilta a jooriame, inikaa, juu a tekowa a joaapo jume a yoemiammeu a too

45Juu

Tekoka, yumaisi a yoem eiyaatume, intok tekoko juu ka a yoem eiyaatume

Junuentuk san, teekau, Liojta chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria, woj mamni bebemem, bem tachiriam nuuka intok inimee, jujupwau sajaka, junuen juka jupbaemta am nankibaee benasi machine. 2 Inimee betana mamnika ka a suasi emo ujuun, mamnika intok tua a emo anian. 3 Jume ka a suasi emo ujuume, jume bem

Jume woj mamni bebememmet nokaka, taabwik a teuwaakau

MATEEO25 tachiriam nuk sajaka, junuen, juchi am tapuniaka ae am beetineeuta kaita nuupak. 4 Taa jume a emo aniame, jume bem tachiriammak nau, ae am beetineeuta ket jitaapo a nuupak. 5 Intok junuen, juka jupbaemta ka a yepsao, siime yetem ameu yumaka intok junen su kokochok. 6 Junak intok, jaibu nasuk tukaata weyeo, seenu: Aabo weye juu jupbaeme, yeu em kateka a nanke, ti chaaeka jikkajituk. 7 Junamee bebemem, siime joteka intok bempo jume bem tachiriam tuute japtek. 8 Intok junak, jume mamnika, ka a suasi emo ujuume, jume a emo aniammeu: Enchim, inimee, juka ae am beetineeuta, emee illikik itom mikne. Bweituk jume itom tachiriam tutuke, ti ameu jiiak. 9 Taa jume bebemem, a emo aniame: Ee, bweituk junuen ito betchibo intok kia emo betchibo junii ka yumaane. Ala emee, jumun a nenenkiwau sajaka emee emo betchibo a jinuko, chea tuine, ti ameu jiiak. 10 Taa jume mamnika, ka a suasi emo ujuume aman junakaa ket am nueeo su, juu jupbaeme yepsak. Jume bebemem, kaita ameu beeeme, iniamak jum jujupwaau kiimuk. Intok juu pueeta pattawakai. 11 Chukula jume wate bebemem yajak, intok: Japchi, japchi itom kimu tua, ti jiiak. 12 Taa aapo: Lutuuriapo ne ka enchim taaa, ti ameu jiiak. 13 Junak intok juu Jesus, a majtimmeu: Emee emo suuanee bweituk emee ka juunea juka taewaita intok kia jak weyeo juka emo

66 benasi yoemta a yebijneeuta ti ameu jiiak.

Juebena tomi reu teboit nokaka, juu taabwik a teuwaakau

Liojta chea yootaka a katekaa betana juu nok lutuuria, senuk yoemta, inikaa mekka omot bwiarau bicha yeu simeka, junak jume a tekipanoareeommeu chaaeka intok tomita chubala betchibo ameu a too sikaa benasi weye. 15 Inimee betana seenuk, mamni miil tosai tomim jumak a makak. Juka senuk intok ket, jumak wooi miilim a makak. Intok juchi juka senuk, jumak senu miilim a makak. Weepulaim au bem yumaalaapo aman a makakai. Junak intok inii mekka bicha yeu siika. 16 Juu tekoka, jume mamni miil tosai tomim mabetakame, inii junae tekipanoak intok junuen juchi ae beekim mamni miil tosai tomim yook. 17 Ket jiba junaeni, juu jume wooi miil tosai tomim mabetakame, junae junuen ket juchi wooi miilim yook. 18 Taa juu jume senu miil tosai tomim mabetakame, inii sikaa, intok juka a tekowata tomi bwiapo wojooriata a yaakapo ama a essok. 19 Juebena taewaim sikaa, chukula nottek juu, inimee teeko. Intok inii, junae betana a juuneiyaabaeka, amemak au tuute taitek. 20 Juu, jume mamni miil tosai tomim mabetakame bat au yepsak. Intok inii juchi jume wate mamni miilim, juu a tekobeu suu tojak: Achai, mamni miilim empo nee makakan, intok inim ee

14Teekau,

67 betchibo aayuk juchi mamni miil takai jume in kobakaum, ti au jiiak. 21 Juu tekowai iniau: Tua su tui, empo tua tui yoemtaka ka taabwisi eaka in tekil jojoame. Ka jaikikut tuisi yumaisi em aet yeu sika betchibo, inepo nee chea bepa wateku enchi yoo yaane. Kibakeka alleewamta inim nemak bitne, ti au jiiak. 22 Chukula intok juu, jume wooi miilim tosai tomim mabetakame, au yepsak intok inii, juu a tekobeu: Achai, wooi miilim empo nee makakan, intok inim ee betchibo aayuk juchi wooi miil takai jume in kobakaum, ti au jiiak. 23 Juu tekowai intok iniau inen jiiak: Tua su tui, tua empo tui yoemtaka, ka taabwisi eaka in tekilta jojoame. Ka jaikikut tuisi yumaisi em aet yeu sika betchibo, inepo nee chea bepa wateku enchi yoo yaane. Kibakeka, alleewamta inim nemak bitne, ti au jiiak. 24 Taa junak, juu tekoka, jume senu miil tosai tomim mabetakame yepsaka, juu a tekobeu: Achai, juuneanne, bettek em yeteu jiapsakapo, ka em echakapo em jitchupapo. Intok jum kaita em wootakapo junii, em nau a totojapo. 25 Junuen san ne majaeka, intok ne sikaa, juka em tomi jum bwiapo ne a essok. Taa inim aayuk juu em attea, ti au jiiak. 26 Juu tokowai inen a yoopnak: Empo tekoka ka tui yoemtaka intok obeme. Ka in echakapo in jitchupauta intok jum kaita in wootakaa betana in nau a totojauta empo juuneakai, 27 inia betchibo san empo juka in tomita, jume tomita tekipanoammeu a reu tebo ean, intok junuen inepo,

MATEEO25 notteka, juka in tomita au a kobakauta kia naa buusti a mabet ean, ti au jiiak. 28 Inii intok, jume ama anemmeu inen jiiak: Jume senu miilim akeem a uaaka, jukaa, jume woj mamni miilim jipuemta am makne. 29 Bweituk waa a jipueuta, inii tuikut a sawaame, iniau junuen chea junii au aune. Taa waa a jipueuta, inii ka junuen a sawaame, kia juka iliikim a jipueuta junii, a luutasune. 30 Intok inikaa, tekoka junuen jita betchibo junii ka tuik, paakun, ka machikun emee yeu a jimmaane. Junama inii bwanaka intok kookoleka, kusisi au tam kumne, ti jiiak.

inim yoemta, chea siimem bepa yootaka junaen aabo a notteo, inii, siime jume a ankelesiwam ae konila jap sakakai, aapo jum chea yoorisi machika, yoowem jojoyepo yejtene. 32 Junak intok siime aniat juu yoemra, aapoik bichapo nau yajine. Aapo intok inikaa nattepola a naikimtene, juka bwaram suuamta jume bwaram, chibam betana a naikimtee benasia. 33 Jume bwalam benasi a bichaum, a batatana am jaabwane. Jume intok chibam benasi a bichaum, a mikkootana am jaabwane. 34 Junak intok juu chea yootaka katekame, jume a batatana jaabwekammeu: Emee, jume in achai betana tuik emou naikiari, neu em kaate. Liojta aniata juunaktek naateka

31Juka

Inim ka nanau machi yoemrata, chukula aapoik betana jaisa am yauraa bittuanaau

MATEEO25,26 juka emou naikiarita nemak enchim yoo nesauneeuta emee mabetne. 35 Bweituk nee tebaureko, emee nee jiibwa miikak. Nee baa jiipeao, emee nee baa miikak. Ka in bwiaraa beemu ne weamsuko, emee, karita chubala in ama tawaneeuta nee reuwaak. 36 Intok ka nee tajoosuko, emee nee a mimiksuk. Nee kookoeo intok emee nee juuneiyaabaeka neu yaajisuk. Intok nee etaituko junii, emee nee aniabaeka neu yaajisuk. 37 Junako jume tuisi tawalataka yeu sajakame inen jiunee: Achai, jaksa itepo tebauremta enchi bichaka intok itepo enchi jiibwa miikak. Oo jakwoosa itepo enchi baae mukemta bichaka intok te enchi baa miikak. 38 Oo jakwoosa ka em bwiaraa beemu enchi weamsuko, itepo, karita chubala em ama tawaneeuta enchi reuwaak. Oo jakwoosa ka enchi tajoosuko te enchi a mimiksuk. 39 Oo jakwoosa itepo kookoemta oo etaita enchi juuneiyaaka te eu sajaka enchi bichak. 40 Juu chea yootaka katekame intok inen am yoopnanee: Lutuuriapo ne inen emou jiia, emee, siimeta juka tuik inimee nemak werim, kia inimee betana chea ka eiyaawame junii, juka enchim yaakauta, junakaa jiba emee nee betchibo a yaari. 41 Junak juu chea yoo yaaritaka katekame, jume mikkootana au anemmeu: Omot bicha katnee emee, ka tuikun bicha naikiarim, jum tajita jiba yuu beeteu bicha, inikaa, juu bebejeerita betchibo intok jume a ankelesim aamak eame betchibo yaarita ayukau

68 bicha. 42 Bweituk nee tebaureo intok emee ka nee jiibwa miikak. Nee baa jiipeao intok emee ka nee baa miikak. 43 Ka in bwiaraa beemu ne weamsuko intok emee, chubala in ama tawaneeuta ka nee reuwaak. Intok nee ka tajoosuko, emee ka nee a mimiksuk. Intok nee kookoeo intok nee etaituko, emee ka nee juuneiyaabaeka neu yaajisuk, ti ameu jiune. 44 Junak intok bempo: Achai, jakwoosa itepo tebauremta oo baae mukemta oo ka em bwiaraa beemu enchi weamakamta oo ka enchi tajoosukamta te enchi bichak oo enchi kookoeo oo enchi etaituko, intok itepo ka enchi aniakai, ti au jiune. 45 Juu chea yoo yaaritaka katekame intok inen am yoopnanee: Lutuuriapo ne inen emou jiia, siimeta wakaa inimee wepuulaiku junii, juka ka enchim yaakauta, junuen inimee betana tua ka eiyaawatchimmeu junii, ket emee nee betchibo ka a yaak. 46 Chukula inimee, jum jiba yuu betchibo bem jiokot emo bitneeu yajine. Jume intoko, Liojta betana tuisi mabetrimtaka yeu sajakame, inimee, jum jiba yuu jiapsinaau yajine.

26

Junak juka Jesujta, siimeta inikaa jaibu a teuwaasukai, jume a majtimmeu: 2 Enchim jaibu juuneaa benasia, wooi taewaim beee, juu bwara jisuawaka pajkonaamta aet weeneo. Juu intoko emo benasi yoeme, watem mampo

Jesujta bwij betchibo, aet nau etejowaka a tuutewame

69 suu tojitunee junuen kuuset a popontune betchibo ti ameu jiiak. 3 Junamee taewaimmet jume teopopo tekiakammeu yoowe, jume Moiseejtukauta betana nesaurim yee majtame intok jume juriommeu chea yoowe, inimee, juu teopopo tekiakammeu chea yoowe, Kaipaaj teamta bweu karipo ama yaajiwapo emo nau tojak. 4 Junamaa inimee junuen juka Jesujta junuen a bai taaaka a bwiseka intok a me betchibo aet nau etejok. 5 Taa inimee: Ka pajko taewaimmetchi a bwijne, junuen juu yoemratau ka yanti elwamta ka ameu yaa betchibo.

MATEEO26 Jaisaaka emee inia jamuttau suua. Inii, aapoik neu yaari, tuuwa jiba ti ameu jiiak. 11 Bweituk jume jiokot jiapsame emee jiba inim emo mak am bitne, taa nee emee ka jiba inim emo mak bitne. 12 Juu inikaa jamutta yaari junuen inikaa baata benak win jubak net a yaarikai, iniae aapo, nee maatuneeo juka net yaaeewamta jaibu a yaari. 13 Lutuuriapo ne inen emou jiia, jak junii, inikaa nok lutuuriata a teuwaawapo siime aniatchi, ket inikaa jamutta juu a yaari teuwaatunee junuen aapoiku waatina betchibo.

ili joara Betaania teapo aanen, senu Simon teamta joapo. Inii, Lepra teamta kookoak ti taeewame. 7 Senu jamut intok, jitaapo tosai tetae yaaripo, ochokok baata benak tua win jubaka, unnaa bejeemta weiyaakai au ruktek. Junak, juka Jesujta mesau a kateko, aapo kobat, junakaa baata siimeta aet yaak. 8 Jume Jesujta majtim junak, inikaa bichakai, oomtek intok inimee: Jaisa betchibo inikaa kia beuti a wootak ti jiu japtek. 9 Inii, yuin tomipo a nenkitun. Junuen jume jiokot eame am ania betchibo ti jiakai. 10 Juu Jesus inikaa jikkajaka intok inimmeu:

6Jesus,

Senu jamutta, baata tua win jubak, Jesujtat a yaakapo

intoko jume woj mamni ama wooika, Jesujta majtim betana, seenu, Juuras Ijkarioote teame, teopopo tekiakammeu yoowemmeu sikaa, amemak etejok. 15 Intok inii: Jaikiksa emee nee makne, junuen juka Jesujta enchim mampo in a suu tojine betchibo ti ameu jiiak. Junako bempo, senu taka ama woj mamnik tosai tomim a bejeetuak. 16 Junamaa naateka juu Juraj teame, junammeu juka Jesujta suu toji betchibo, jakwoo chea a tuireakauta boo bichan.

Juu Juuras, Jesujta yeu bwijbaeka, teopopo yoowemmak etejo

14Junak

juu taewait, jume paanim ka reberuakame bwaawaka pajkota aet naateeo, jume Jesujta majtim

17Bat

Kupteo Jesukrijtota, a majtimmak a jiibwakapo

MATEEO26 Jesujtau rukteka intok inen au nattemaek: Jakunsa empo, juka pajkot kupteo em bwaaneeuta, itom a tuute ia ti jiakai. 18 Aapo inen ameu jiiak: Bweu joarau emee katnee, aman inia senu yoemta a joawi. Junamaa intok iniau emee: Nee betana siimeta aet chupneeu, juu taewai yumaasek. Intok jum em joapo ne, jume in yeu puarimmak, juka pajkot joowamta a chupaabae, ti jiia ti emee au jiune. 19 Jume a majtim, Jesujta am sawekapo aman aayuk. Intok pajkot kupteo bwaaneemta yaakai. 20 Junak tukaariau yumaaseka, juu Jesus, jume woj mamni ama woika yeu a puarimmak mesau ruktek. 21 Bempoim intok ketuni jiibwaao, aapo: Lutuuriapo ne inen emou jiia, emo betana senu nee yeu bwijne ti ameu jiiak. 22 Junak intok bempo tua emo sioktuak. Intok inimee weepulaka: Achai, jaisa inepo junaatunee jaani ti au nattemai japtek. 23 Jesus intok inimee: Waa in puatopo nemak jiibwakame, inii junaatunee waa nee yeu bwijneeme ti am yoopnak. 24 Juu emo benasi yoemtau, Liojta nok lutuuriapo aapoik betana junuen a jiojteitukapo aman au chuppe. Taa tua jiokot au machine, juu yeu a bwijneemtawi. Inia ooutau chea junii tui ean, juu ka yeu a yoemtueau ti jiiak. 25 Junak intok nookak juu Juuras, juu aapoik yeu bwijneeme intok:

70 Yee majtame, jaisa tua inepo junaatunee jaani ti au jiiak. Jesus: Jeewi, empo junaa ti a yoopnak. 26 Bempoim ketuni jiibwao su, juu Jesus, paanim nuuka, ame betchibo Liojta baisaek. Intok junamee rebektasukai, jume a majtimmeu am bwisek: Akeem am bwaee, inii in taka ooben ti ameu jiakai. 27 Chukula ket juka paasi baawata ama ayukau nuuka, ae betchibo Liojta baisaeka intok inikaa bempoimmeu bicha a bwisek: Siime emee inikaa jiine ti jiiak. 28 Bweituk inii in ojbo ooben, Liojta mak bemelasi emo tuutewamta a lutuuriatukauta a teuwaame. Intok inii, juebenammeu tuineeka, bem ka tuuwa yaarim betana am jiokoi betchibo wootituneeme ti jiiak. 29 Taa inepo ne inen emou jiia, inikaa paasi betana baata, kannee intok emomak a jiine, juu taewait, chukula in achai chea yootaka a katekau, paasi baawata bemelaka ka inile benak, itom nau a jiineeo tajtia.

chukula, jume bwiikim bwiksuka, Oliibookawi teau bicha yeu sajak. 31 Junak intok juu Jesus inimmeu: Siime emee inia tukaariat nemak enchim eauta a koptane ti ameu jiiak. Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo: Juka

Jesus, Peota, inikaa ka au a taaati a jiuneeu betana junuen a teuwaa

30Intok

71 bwaram suuamta ne a meene, jume bwalam intok naikimtune, ti jiojtei. 32 Taa chukula, inepo kokkoarim nasuk jiabijtesuko, jum bwiaraa Kalilea teau ne emo pat anne ti ameu jiiak. 33 Junak intok juu Peeo: Siimem junuen emak bem eauta am koptak junii, inepo ne kaibu junuen aune ti au jiiak. 34 Juu Jesus junak: Lutuuriapo ne eu inen jiia, inia tukaariat, totoi oowiata kee a kuseo, empo, temaiwaka, bajisi ka nee emo taaati jiune ti au jiiak. 35 Juu Peeo: Kia nee emak meetuneeka junii, kannee ee betana tiune ti au jiiak. Intok siime jume a majtim ket jiba junaen jiian.

MATEEO26 machika neu weyemta, ka junuen yeu a weetuane. Taa inii, ka in eapo amantune, taa tua em junen eapo amantukai ti jiakai. 40 Junak intok, jume yeu a puarim tawalau notteka intok kokochemmeu yepsak. Peotau intok: Jaisa emee kia senu orapo junii, ka kokocheka a in taawak jaani ti ameu nattemaek. 41 Kateem kokkoche. Intok Liojtau bicha em emo nokria junuen ka tuikut ka enchim jiopne betchibo. Lutuuriapo emee tuikut jiapsek, taa juu inim enchim takaa, tua ka au yuuma ti ameu jiiak. 42 Inia mak, woosa aman sikaa: In yoowa, inikaa jiokot neu weenemta, jiba junuen a utteatuneo, junako, tua em eapo amantune ti jiaka Liojtau bicha nookak. 43 Sep notteka intok juchi jume yeu a puarim kokochemmeu yepsak. Bweituk inimee yetem ka yueen. 44 Inimee kia am too sikaa, intok iniamak bajisi, juchi Liojtau bicha nokbaeka siika, jiba juka bat a teuwaakauta au teuwaakai. 45 Junak intok jume a majtim tawalau nottek intok: Jaisa emee ketun yum joeka kokkoche jaani. Yumaasuk juu oora juka emo benasi yoemta aet ka tui yoememmeu a suu tojinaau ti jiiak. 46 Joteem, jante bu. Aabo weye juu nee yeu bwijneeme.

intok juu Jesus, jume a majtimmak, aman jum Jetsemani teau yepsak. Junammeu intok: Inim jooye, ket imin, Liojtau bicha ne nokau tajtia ti ameu jiiak. 37 Intok Peota intok wooi jume Sebereeo teamta uusim nunuka, junamaa tua siokaka intok ka allee taitek. 38 Junak intok aapo inimmeu: Tua nee ama butti ka ineemaisi sioka. Inim emee tawane, intok nemak emee eaka ka kokotne. 39 Junako juu Jesus, juchi ili bichau bicha sikaa, intok tonommea weeka, bwiau koom chaaka, Liojtau bicha nookak: In yoowa, a junuen yeu a weyeo junii, inikaa bettesi jiokot

36Junak

Jesus, jum Jetsemani teaawi Liojtau bicha nooka

ketun a nokao su, junak juu Juuraj teame ama yepsak. Inii, jume woj mamni ama

Jesus, bwijritaka nasuk weiyaawa

47Jesujta

MATEEO26 woika, Jesujta yeu puarimmak naikiatukau. Intok wate juebenaka aamak kaaten, tettebe kuchiim intok kutam weiyaakai. Inimee, teopopo tekiakammeu yoowem intok jume junamaa juriommeu chea yoowem betana katekai. 48 Inii Juuras, juu yeu a bwisekame, senu machilaata am tejwaalatukan: Juu, in aet tenteneeu junaatune. A bwiseka a weiyaane ti jiakai. 49 Junak intok aapo, juu Jesujtau rukteka intok: Ketchi allea, yee majtame ti au jiiak. Intok aet tentek. 50 Juu Jesus: Jallai, jitasa empo aabo nuusek ti au jiiak. Junak inimee au rukteka intok aapoik Jesujta bwiseka intok a nuk sajakai. 51 Ketun ama am aneosu, seenu, Jesujtamak eame, jume tebe a kuchiim yeu wikeka intok juka teopopo tekiakammeu yoota saweeu nakammet a chuktak. 52 Junak intok juu Jesus iniau: Jume em tebe kuchiim bem weekapo am kecha ti au jiiak. Bweituk siime wamee bem tebe kuchiimmea nassuame, inimee ket tettebe kuchiimmea suatune. 53 Empo tuisi juunea, inia betchibo in yoowabeu bicha in a ino nokriapo, intok ian lautipo, woj mamni ama wooika batayoonim bepa, ankelesim aapoik neu bittuaeapo. 54 Taa junuentuko, kaachin yeu yumaa ean, jum Liojta nok lutuuriapo

72 junuen nee betana uttea a chupnepo juu jiojtei. 55 Junak intok juu Jesus jume a bwijbokammeu: Emee, tettebem kukucheekai intok kukutakai aabo yeu sajak nee jita etbwareotukaa benasi nee bwijbaekai. Chikti taapo jum teopopo nee emo nasuk aneka yee majtan intok junak emee ka nee nuk sajak. 56 Taa siime inii inien weye, jukaa, jume bat naataka Liojta betana juuneetuawaka, jum Liojta nok lutuuriapo bem teuwaakauta a chupne betchibo. Junak intok siime jume Jesujta majtim, aapolaik suu tojaka, tennek.

juka Jesujta bwisekame, Kaipaaj teamtau, juu jume teopopo tekiakammeu chea siimemmeu yootau a tojak. Junamaa jume Moiseejta betana nesaurim yee majtame intok jume juriommeu chea yoowem emo nau tojilamtukaawi. 58 Taa juu Peeo, mekka aet chaaka weyen, jum junamaa chea yoo yaarita bweu kariu kimuwau tajtia. Junamaa inii kibakekai. Intok jume waate junamaa yauraata betana yee suuatuawammak yejtek. Junuen junakaa weyemta, jachin yeu a weenepo a juuneiyaabaekai. 59 Jumee, jum teopopo tekiakammeu yoowe, ket jume ama juriommeu yoowe intok siime juu ama nau yooraa, inimee, senuk Jesujta bejeeka, ka lutuuriata teuwaanemta jaiwan.

Jesus, siime juu jurio yoemratau yooraata bichapo jipuuwa

57Jumee,

73 Junuen nesaubaekai a meetune betchibo. 60 Taa inimee, kaita a bejeeka ayukamta juuneiyaak. Juebenaekan ooben, jume aman yajaka intok aa nokiichiata teuwaakame. Taa inimmet chukula, woika, ka lutuuriata teuwaaka ama yajak. 61 Inimee: Inii oou, sejtul inen jiiak: Juka Liojta teopota inepo a tatabe, intok baji taapo ne juchi a yechaaneekai, ti jiakai. 62 Junak juu, jum teopopo tekiakammeu chea yoowe, kikteka intok Jesujtau: Jaisa empo ka montibae jaani. Jitasa inii, inimee enchi bejeeka teuwaau ti au jiiak. 63 Taa juu Jesus, kaita a yoopnak. Junak intok juu jume teopopo tekiakammeu chea yoowe: Juu Lios, jiba yuu jiapsamta betana lutuuriaka ne, inepo lutuuriata enchi teuwaa ia. Empo juu Krijto, juu Liojta yoemiatuko, itom tejwaane ti au jiiak. 64 Juu Jesus iniau: Inepo ne junaa em a teuwaari benasi ti au jiiak. Intok ket ne inen emou jiia, juka emo benasi yoemta, Lios, siime utteakamta, a batatana betana kateka intok inikaa, teeka betana namupo koom weyemta, emee a bitne ti au jiiak. 65 Junak intok juu teopopo tekiakammeu chea yoowe, tua ka a tuureeuta teuwaakai, a supewam siutak, intok: Inii oou juu a nokaue, Liojta bejeeka ka tuik teuwaala ti jiiak. Iniae, juu a bejeeka nokneeme ka utteatune. Emee a

MATEEO26 jikkajila, Liojta bejeeka juka ka tuik a teuwaakauta. 66 Jaisa emou maachi. Bempo: Ka tuika aet aayuk intok inii meetunee jiba ti jiiak. 67 Junak intok pujbat aet chit wattiwak. Intok kookosi joowan. Wate intok pujbat a chonan. 68 Intok inimee: Empo juu Krijtotakai, ka juuneakai jabesa junuen enchi chochonak ti au jiian.

a weyeo su, ket juu Peeo junamaa tebatpo wajiwa tana ketun katekan. Intok senu jamut ama sawame, au rukteka: Empo ket, Jesus juu Kalilea teau jometamak weaman ti au jiiak. 70 Taa juu Peeo, siimem bichapo: Kannee juunea jitat em nokaapo ti jiaka, ka au a taaati jiiak. 71 Juka Peota jaibu yeu a simbaeo su, junak juchi senu jamut a bichaka intok jume ama anemmeu: Inii ket, Jesus, joara Nasaret teau joaakamtamak weaman ti jiiak. 72 Intok juchi weepo juu Peeo, tua lutuuriata au nokaati jiaka: Kannee a taaa junakaa oouta ti jiiak. 73 Chea chuubatuka jume junamaa aneum, Peotau rukteka: Lutuuria, empo ketchia junamemak weye. Bweituk junuen em nokaut junii, empo juunakkiachi ti au jiiak.

69Junuen

Juka Peota, Jesujta ka au a taaati a jiakapo

MATEEO26,27 intok inii, jita ka tuik au chupne, ka a junuentuko, tua lutuuriata au nokaati jiaka: Kannee a taaa inikaa oouta ti jiakai. Junamaa lautipo senu totoi oowia kukusuk. 75 Junak juu Peeo, Jesujta au teuwaaribeu wawaatek: Juka totoi oowiata kee a kukuseo, temaiwaka, bajisi empo ka emo nee taaati jiulatune, ti a jiakau. Juu Peeo intok junamaa yeu sika intok a juiwaka tua bwaanak.

74 juu Juuras junakaa tomita, jum teopopo naikim a wootaka intok sikaa, au chayak. 6 Jume teopopo tekiakammeu yoowe, junakaa tomita nuuka, intok: Inikaa tomita, jum teopo tomita aukapo, katte a aman a jipue. Bweituk inii, senuk a meetune betchibo ae bejeetuari ti jiiak. 7 Chukula inimee, wepulsi nau eaka, junae tomie, junuen, senu Babuta tekipanoamta waj bwia, ae jinu betchibo etejok. Junuen jume ka ama joomem ama bem mamaaneeuta a jipu betchibo. 8 Inia betchibo san junaa waasa ian taewaimmeu tajtia, Ojbo bwia ti teuwaawa. 9 Intok inien yeu chupuk inii, juu Liojta betana juuneetuawaka, Jeremiaj teamta inikaa: Jume senu taka ama woj mamni tosai tomim nuuka. Tomita, juka Ijrael yoemrata ae betchibo a aawakauta. 10 Intok inimmea, senuk babu bwiata ama tekipanoamta waj bwiata jinuk. Tua juka achai Liojta nee aet sawekapo amani, ti a teuwaariakauta.

74Junak

5Junak

27

Junak yokoriapo, siime jume teopopo tekiakammeu yoowe, intok jume juriommeu chea yoowe, inimee, juka Jesujta mee betchibo nau lutuuriabaeka nau etejok. 2 Inimee, aapoik sumaita nuk sajaka intok juu kobanao, Ponsio Pilaato teamtau a nuupak.

Juka Jesujta, Pilaatotau yeu a tojiwakapo.

juu yeu a bwisekame junak, juka Jesujta meetune betchibo aet nesawakamta a juuneiyaakai, au koptaka, jume senu taka ama woj mamni tosai tomim, jume teopopo tekiakammeu yoowe intok junamaa juriommeu chea yoowemmeu am nottak. 4 Intok: Liojta bichapo ne ka tuik yaari. Senuk, ka tuik kaita yaarik, a meetune betchibo yeu a bwisekai ti ameu jiiak. Taa bempo: Inii, ito betchibo kaita teuwaa. Inikaa empo a yaari, em mampo aayuk ti au jiiak.

3Juuras

Jurajta jaisa au a meakau

juu kobanaota bichapo yeu tojiwak. Inii intok: Jaisa empo junaa jaani, juu, jume juriommeu chea yoo yaari ti au nattemaekai. Juu Jesus iniau: Lutuuria, junuen em a teuwaari benasia ti au jiiak. 12 Intok junako jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume

11Jesus,

Jesus, Pilaatota betana yauraa bittuawa

75 juriommeu chea yoowe, jitat a nanaatejoo, Jesus kaita am yoopnak. 13 Junak juu Pilaato: Jaisa empo ka a jikkaja jaani siimeta juka enchi bejeeka teuwaawamta ti au jiiak. 14 Taa Jesus, kaita a yoopnak. Junuen san juu kobanao, tua a suum eiyaaka taawak. Intok kaita ae tana teuwaa machiakan.

MATEEO27 a teuwaane betchibo. 21 Juu kobanaao juchi ameu nokaka inen ameu nattemaek: Inimee woim betana, jabetasa emee suu toji ia. Bempo intok: Juka Barabaaj teamta ti jiiak. 22 Juu Pilaato intok: Juka Jesujta su, juka Krijto teamta, jaisa nee a yaane ti ameu nattemaek. Siime junamee: Kuuset a popon tebone ti jiaka a yoopnak. 23 Junak intok juu Pilaato: Jitasa ka tuik inii yaarikai ti ameu jiiak. Taa bempo: Kuuset a popon tebone ti juchi chaaen. 24 Juu Pilaato intok, junuen kaita a tuutetupo juuneakai, ala, junakaa junamaa ka nau eewamta ayukauta bichakai, baam aawaka intok siime junamaa aneme bichapo mam bajimak inen: Inikaa yoemta ka tuik kaita yaarika a mukneemta betana juu ka tuuwa ka net aayuk, emee a yaari ti jiakai. 25 Juu yoemra intok siime: Itepo intok jume itom yoemiam a mukneeu betana, itom a yaariakapo itepo juunea ti jiaka a yoopnak. 26 Junako juu Pilaato, juka Barabaaj teamta yeu a simtuaka, chukula juka Jesujta bepsu teboka, kuuset a popontune betchibo ameu a suu tojak. 27 Chukula jume kobanaaota betana sontaaom, kobanaaota bweu kariu wajiwa tana, sontaom

ketchia, juu kobanaao, junamee pajko taewaimmet senuk etaita yeu a weenepo junuen waatiawamta, yeu a suu tojinepo junuen a boo joorian. 16 Junakriapo intok, senu tua taeewaka, Barabaaj teaka etaitaka jipuuwan. 17 Intok bempoim junako ama nau aneo, juu Pilaato: Jabetasa emee suu toji ia, juka Barabaj teamta oo juka Jesujta, Krijto ti teuwaawamta ti ameu nattemaek. 18 Bweituk aapo, bempoim aet kopte betchibo, bem yeu a tojilatukapo, a mammatelatukan. 19 Juka Pilaatota ket jum yootaka yeyesapo a katek su, juu a jubiawa nokta au bittuak: Ka au suuane, iniau siimeku tui yoemtawi. Bweituk tutukabiak tua nee jantiaachik tenkuk, jiba inia oouta betchibo, ti au jiakai. 20 Taa jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume juriommeu chea yoowe, juka yoemrata ama anemta nok yuuk junuen Barabaaj teamta a suu tojinaauta aawaka intok juka Jesujta mukneeuta bem

15Intok

Jesus, a meetune betchibo aet nesawa

MATEEO27 aneu a tojak. Intok siime juu sontaoraa au nau tojiwak. 28 Junak sep, inimee, a supe wattak intok taabwim, unnaa sikiim a supetuakai. 29 Intok juya wichakamta nat koelai yaaka, kobat aet a yechak. Batatana mampo intok, bakata benak a makak. Junak intok ae bichapo tonommea jajapteka, intok a junn jiaawaka: Ketchi allea, juu juriommeu chea yoo yaari ti au jiian. 30 Ketchia, inimee aet chit wat watten. Intok juka bakata benak a nuuka, kobat ae a beban. 31 Chukula junuen, jak waam a bitchukai, jume sikii supem a yechaariak intok inimee a supewampo juchi a kobatuak. Chukula inimee junuen kuuset a poponne betchibo yeu a nuk sajak.

76 juuneetuawaka a teuwaakauta: In tajoori, inimee nat naikimtek, aet nau jaatekai, ti a jiakauta. 36 Chukula inimee junama jootek a suuabaekai. 37 A koba bepa intok jiojtei, inia betchibo junuen a meewakau ama chayaawak: Inii junaa juu Jesus, juu juriommeu chea yoo yaari, ti jiakai. 38 Ketchia, woika jume jita eetbwame aamak kuusimmet poponwak. Seenuk a batatana, senuk intok a mikkootana. 39 Jume intoko junamaa aet waam kateme, ka a yooreka nookan, jikau intok koom kobatekai. 40 Intok inimee: Empo, juka Liojta teopota tatabeka intok baji taapo juchi emo a yechaaneeti jiame, junum emo jinneu. Empo tua Liojta yoemiatuko, junum kuuset em poponripo koom weyee, ti jiakai. 41 Junuen ketchia jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, jume paiseeom teammake intok jume juriommeu chea yoowe, ket junuen ka a yooren intok bempo nau: 42 Watem jinneuk taa aapo ka a au jinneu ti jiian. Inii lutuuriapo Ijrael yoemratau chea yoo yaarituko, junum a poponripo koom weene itom a sualne betchibo ti nau jiakai. 43 Liojtat a eauta teuwaalaa. Ian elapo Lios a jinneune, lutuuriapo naksi a eiyaakai, aapo su junuen itou, Liojta betana au yoemiariiti jiakai. 44 Kia jume jita eetbwame aamak junamaa kuusimmet popontukame junii, ket ka a yooreka au nookan.

junamaa yeu katekai, senu yoemta, bweu joara Sireene teaa betana joaaka, Simon teamta nankek. Inikaa, inimee, kuujta Jesujta weiyaauta, utteapo a puaktituan. 33 Junuen kateka, inimee jum Kolkota teau yajak. Inii nooki intok, Mukia kobata katekapo, ti jiubae. 34 Junamaa inimee, juka Jesujta, paasi baawata, chibu jittoatamak kuukuutita a jiituak. Taa inikaa jiwekai, juu Jesus ka a waatak. 35 Junak, jaibu kuuset a poponsuako, jume sontaaom, juu Jesujta tajoori nat a naikimte betchibo, nau jaatek. Junuen yeu chupukai juu, juka Liojta betana

32Junak

Jum kuuset a popontukapo

junamaa siimekut ka machisi taawak, luula katek

45Junak,

Jum, Jesujta mukeepo

77 naateka, kupteo, bajim jiau tajtia. jumak ket jiba junamaa bajim jiao, Jesus kusisi: Eli Eli, lama sabaktani ti chaaek. Inii: Achai Lios, achai Lios, jaisaaka empo nee inim inepolaik koptala, ti jiubae. 47 Waate, jume junamaa aneum, junuen a jikkajaka: Inii, bat naataka juu Liojta betana juuneetuawaka nokakame, Eliaj teamtau chaae ti jiian. 48 Juname betana seenu, lauti buiteka, jita, baata nunuemta ejponja teamta nuuka, chukula intok junakaa binaakretae a komoniaka, tebe kutat a sumaka intok aman jikau au a yumaariak, junuen junakaa a jiine betchibo. 49 Taa jume waate: A suu toja, boo bitneete. Jumak junii juu Eliaj teame aabo a jinneune ti jiiak. 50 Juu Jesus juchi weepo kusisi chachaek. Intok junak muukuk. 51 Junama lautipo, Liojta teopopo jume bweuu tajoorim chaakame, nananaaku nasuk, jikat naateka koom tajti siutek. Juu bwia intok au yoyoak, jume bwere tetam intok naikim jamtek. 52 Jume intok kokkoarim ama maatukaum, emo etapok. Juebenak intok waate jume Liojta sualeka kokkokame, bem takaam juchi jiapsak. 53 Intok chukula, juka Jesujta, kokkoarim nasuk a jiabijtesuko, inimee junamaa bem maarimpo yeu sajak. Intok juu bweu joara, Liojta yeu puariu, Jerusalen teau kiimuk. Junaman inimee, juebenaka am bichakai. 54 Junako juu sontao yaut intok jume aamak juka Jesujta suuame,
46Intok

MATEEO27 juka bwiata au yoakamta intok juka watek yeu sikamta bichaka, inimee tua majaek, intok: Lutuuriapo, inii yoeme, Liojta betana yoemiaritukan ti jiiak. 55 Junamaa juebena jaamuchim, mekka jaabweka a bitchun. Inimee intok, bwiaraa Kalilea teaa betana naateka, Jesujtamak rejteka intok a anialamtukan. 56 Ame nasuk juu Maria Maareena teame, ket juu senu Maria, juu Jakoobo teamta intok Jose teamta ae. Inimee intok juu Sebereeo teamta yoemiam ae ama aanen.

tukaariau yumaasekai, yoeme, tua tomeka, Jose ti teaka, inii, ili bweu joara Arima tea teapo joaakai, aman yepsak. Intok inii ket, bat naataka Jesujta mak eaka jiapsakau. 58 Junak inii, Pilaato teamtau sika intok juka Jesujta takaawata au aawak. Pilaato junak nesawek, a makna betchibo. 59 Juu Josee, juka takaata nuuka, bweu tajoorim tossaalaimpo a biijtaka, 60 intok inii, bemelaka, jum tetapo yaari, a attea, aapoik betchibo a yaatebokapo, junamaa a teekak. Chukula junakaa, jum ama kimaawapo, bweu tetae a pattasuka, siika. 61 Intok junamaa ket, Maria Maareena teame intok juu senu Maria, a tekwakapo bichapo jookan.

Teta wojooku Jesujta tekwakapo

57Junak,

yokoriapo, aet yum joewamta taewaita betchibo, siimeta tuutesuako, aet chukula jume teopopo tekiakammeu

62Juchi

Sontaom, teta wojooriau, Jesujta bookapo au a suuapo

MATEEO27,28 yoowe intok jume paiseeom teame, inimee juu Pilaatotau yajaka 63 intok inimee: Achai, wae yee bai tattaasukamtau itepo waatek, ketun jiapsakai, junakaa inen: Baji taewata weyeka, kokkolam nasuk au jiabijteneeti, jiaka a teuwaakaubewi ti au jiiak. 64 Inia betchibo jum a bookau, empo baji taewata simsuutajtia a bitneeme aman bittuane. Junuen jume a majtim ka aman sajaka tukaapo juka takaata bem a nuk sajaka, intok chukula, yoemratau: Kokolam nasuk jiabijtek, ti bem jiune betchibo. Bweituk junuen yeu a siiko, inii, bat naataka bepa, chea bweu aa nokiichia tu ean ti au jiiak. 65 Juu Pilaato inimmeu: Junum emee am jipue jume sontaaom. Emee, aman sajaka, jum a bookapo, tuisi enchim a waatapo aman, a suua tebone ti ameu jiiak. 66 Junak intok inimee sajaka intok jum a bookau a bitneeme aman tojak. Bweu teta, junakaa ae pattita, yauraata betana machilaata ama chayak. Intok jume sontaom ama too sajakai.

78 juu bwia tua utteaka au yoyoak. Achai Liojta ankeles teeka betana koom yepsaka juneelaekan. Inii junamaa yepsaka, tetata, tetapo wojooriata ae a pattita, omola a kechaka intok ae bepa yejtek. 3 Inii ankeles, yuku beoktiata benasi mamachiakai, a tajooriwa intok, sapam benasi tossaalaikai. 4 A bichaka, jume sontaaom ama a suuaum, emo yooak majjaekai. Intok inimee, kia kokkolam benasi taawak. 5 Junak juu ankeles, jume jaamuchimmeu: Kateem majjae ti ameu jiiak. Juuneane, juka Jesujta aabo enchim jaiwapo, juka kuuset popontukamta, 6 inim kaabe, bweituk jiabijtelaa, aapoik jiakaa benasia. Aabo kateka, jum a tekwakapo em a jiiwe. 7 Lauti emee sajaka intok jume a majtimmeu emee: Mukiatukan, taa ian aapo jiabijtela. Intok jum bwiaraa Kalilea teau aapo emo pat anne. Junaman emee a bitne, ti emee ameu jiune. Inii junaa, juu in emou teuwaaeau ti ameu jiiak. 8 Junak jume jaamuchim jum tetapo wojooria yaari betana sep bamsi yeu sajak, majjaekai, intok tua alleakai ketchia. Intok inimee tenneka, Jesujta majtimmeu, juka bemelasi ayukamta teuwaabaeka sajak. 9 Seej chukti inim, juu Jesus ameu kikteka intok ameu tebotek. Bempo junak Jesujtau rukteka intok a wokiu a ibaachaaka a yoorek. 10 Intok aapo: Kateem majjae. Aman em sajaka, jume nemak werim etejoriane, jum bwiaraa Kalilea

28

Junak juka taewai, aet yum joewamta a simsuko, intok woo busan taewaim aet naateu yeu matchusekai, juu Maria Maareena teame intok juu senu Maria teame, inimee, aman juka tetapo wojooria yaarita bitbaeka sajak. 2 Junama lautipo intok,

Kokolam nasuk Jesujta a jiabijtekapo.

79 teau bicha bem katneepo, intok aman bem nee bitnepo ti ameu jiiak.
Jume sontaaom a suuaum, juu bem teuwaakau

MATEEO28
Jesujta jume a majtim, jitasa bempoim a tekil makakau

jume jaamuchim kateo su, waate jume sontaaom, a suuatuawaum, inimee, bweu joarau sajaka intok jume teopopo tekiakammeu yoowemmeu, siimeta juka yeu sikamta ameu teuwaak. 12 Inimee teopopo tekiakammeu yoowe, jume juriommeu chea yoowemmeu sajaka, amemak etejok junuen jitat nau lutuuriabaekai. Chukula inimee, jume sontaaommeu yuin tomita ameu naikiak. 13 Intok inimmeu inen jiiak: Emee, tukaapo enchim ket kokkocheo, jume Jesujta majtim ama yajaka, juka takaata etbwak, ti jiune. 14 Intok juka kobanaaota inikaa a juuneiyaak junii, itepo te a nok kobaanee intok kaita emou weene betchibo itepo enchim aniane ti ameu jiiak. 15 Junak intok jume sontaaom junakaa tomita mabetaka, intok sajaka, juka bem tejwaawakauta a yaak. Intok jume juriom ian tajtia junuen a lutuuriate.

11Ket

san jume woj mamni ama wepulaka, Jesujta majtim, bwiaraa Kalilea teau bicha sajak, jum kawi, Jesujta am tejwaalatukaawi. 17 Intok junak, inimee, juka Jesujta bichakai a yoorek. Taa wate ala, ka junuen witti a junaatukapo a taaak ooben. 18 Junak intok juu Jesus ameu rukteka intok inimmeu: Teekau intok kia inim bwiapo junii, siimekuu chea in yootuneeuta, inepo ne ian a mabetri ti ameu jiiak. 19 Junuen san emee, inim siime ka nanau machi yoemratau sajaka, intok inimee nee betana weyemta bem sualne betchibo ameu noknee. Liojta betana intok a yoemiawata intok aapoik tuu jiapsi betana lutuuriaka, emee am batoowaa sakane. 20 Intok emee, siimeta juka in enchim aet tejwaauta, junakaa, bempoim a boo jooriane betchibo emee am majta sakane. Intok inim siimeta luuteu tajtia, jiba taapo in emomaktunepo emee a juuneiyaane.

16Junuen

Maekoj teamta jiojtekau

Juu Joan yee babatoowame, jum bweka paaku jinabakawamta weetua

Liojta tui nok lutuuria inim naateka jiojtewa. Inii weeme intok, Liojta usi betana nooka, juu Jesukrijto teamtatchi. 2 Bat naataka juu Isaiajtukau, Liojta betana noktuawakame, inikaa inien weenemta a teuwaak, intok a jiojtek, inen jiakai: Senuk epat weenemta, intok epat a lutuuria yaanemta ne epat naa bittuabae, ti jiia juu Lios. Junaa intok, juu yoemra enchi bat mabetneeme, eewas, bem jiapsim bem tuutene betchibo, ameu nokbae. 3 Juu jiawai bweka paaku chaipo benasi machine: Juka achaita, aabo weyemta, enchim mabetne betchibo, aawas enchim jiapsim tuutekai, juka ka tui weyemta suu tojaem, ti jiiak. 4 Inien a weyepo, juu Joan yee babatoowame, junaa junen ama yeu yepsak, bweka paaku, intok Liojtau bicha bem emo jiapsi kuaktanamta ameu teuwaak. Intok

bem ka tuuwa yaarim betana, aet emo jiokoitune betchibo, ket ameu nookak, intok inen auka, bem batoowatunepo amani. 5 Junaman intok, Jurea bwiara betana, bweu joara Jerusalen teapo betana, a jikkaji betchibo, juebenaka aman emo nau tojak, juu Joantawi. Intok a nokapo aman a jikkajaka bem jiapsipo a sualekai. Junamaa batwe Joran teapo emo batoowatebok; bem ka tuuwa yaarim Liojtau bicha am teuwaakai. 6 Inii Joan teame kameyo boa ausulik supe yaarimpo kobakan; beata wikosakan. A bwaeeu waka woochim benaekan, intok juka mumu baawata jeeen. 7 Intok ameu nokaka inen jiiak: Chukula senu aabo yebijne, junaa tua Liojta betana utteakai. Ne intok, ka neu lutuuriatu maisi maachi, kia au kom pokteka, a bocha wikiawam in a woitarianepo amani. 8 Ne intok ti jiia juu Joan, kia lautipo betchibo, baammea ne enchim batoowa, taa junaa, Liojta tuu jiapsi emot autuane ti jiia.

intok, junamee taewaimmet, senu ili joara Nasaret

9Jesus

Jesujta batoowawakapo

80

81 teapo betana, bwia Kalilea teapo katekame, junaabo tana, Joan yee babatoowamtau aman yepsak. Intok aapo ket batwe Joran teapo batoowatuk. 10 Intok junamaa batwepo, baapo yeu simsuka, sep, juka teekata, naikim au a etapolaata benasi bichak juu Joan. Intok juka Liojta tuu jiapsi, wokkoita benasi, aet koom yejtesusekamta bichak. 11 Intok junaabo, teeka betana, jiawai aman koom yuumak, inen jiakai: Empo juu in yoemia ti jiia, tua in nakeu, intok etana in alleau, tuisi net aayuk ti jiamta jikkajituk.

MAEKOS1 Taewaim yumaasuk tiaka, Liojta amet yee saune betchibo ti jiia juu Jesus. Inia betchibo tiia, enchim ka tuuwa yaarim ka intok am boo jooriaka, Liojta tui nok lutuuriata sualeem ti jiia.
Jesus, jume naiki kuchuleom aamak am kat ia

sepsu, juu Liojta tuu jiapsi, mekka bicha, senu bweka paariau bicha a weene betchibo, junuen a jiapsipo a eetuak juka Jesujta. 13 Junaa Krijto intok, woi taka taewaimpo tajtia, junamaa bweka paaku, aapola aanek. Juu yoo bebejeeri, Satanaj teame intok, ka tuik a yaa iakai, a uttea jooriaka, au yepsaka ama aamak aanen. Pochooku ka nanau machik yoawara ame naat aanen ketchia. Intok Liojta saweum, ankelesim teame, a ania betchibo ama aamak aanen.

12Junamaa

Jum bebejeerita Jesujta ka tuik a yaatuabaekaeakapo

Joan yee babatoowamta, yauraapo etaituko, aet chukula, juu Jesus, Kalileom bwiarau yepsak. Junamaa intok, juka Liojta nok lutuuriata a teuwa simen. 15 Intok:

14Juka

Jesus, juka Liojta betana aet a tekil makriu boo jooria taite

intok, Kalilea teapo, intok bawe naat weamaka, woi yoemem ama bichak, emo sairakame. Juka Simo teamta intok juka Antej teamta bichak. Junamee intok, kuchum yeu baubaekai, bem jiteim baau jimaalataka ama aanen. Bweituk kuchuleomtukan. 17 Junammeu intok juu Jesus inen jiiak: Nemak ne enchim kat ia tiia. Bweituk taabwi tekilta ne enchim joo ia. Bweituk yoemrata, bem jinneutune betchibo, enchim ne ameu nok ia ti ameu jiiak juu Jesus. 18 Junamee intok, bem ae tekipanoauta, kia ama wootaka, sep Jesujtamak sajak. 19 Junamaa intok, che a bichau jeela weyeka juu Jesus, juchi jume woi yoemem bichak, emo sairakame, Jakoobo teamta, Sebereo teamta uusi, intok juka a sairawata Joan teamta bichak. Intok kuta kanoat jikat jokame, intok bem jiteim chaabwammeu yepsak. 20 Jesus intok sep junammeu, aapoimak am katne betchibo ket ameu nookak. Junamee intok, bem achaiwata, Sebereo teamta, intok a tekipanoareommak nau, jum

16Junamaa

MAEKOS1 barkopo too sajaka, Jesujtamak sajak.

Senu yoeme, bebejeeri ka tui jiapsita a jiapsipo jipueu

82 chachaituak. 27 Siime ama aneme intok, Jesujta yaakauta bichaka a sum eiyaak. Junamee intok a bichaka, inen nau jiu japtek: Jitasa tua inii ti nau jiu japtek. Bemela wemta itom bittuabae, intok utteakamta nooka. Intok juka bebejeeri jiapsitaka junii, a nesawepo aman auk. 28 Intok junamaa naateka, aapoik Jesujta a jita joaapo aman, jum bwiara Kalilea teapo, siimekut juuneyya japteak.

nau, bweu joara Capernau teau yajak. Junamaa intok, sabala taapo beja, Liojta yoori betchibo intok Liojtau bicha nok betchibo, jum juriom nau emo totojapo, bweu kariwi kibakeka juu Jesus, ama yee majta taitek. 22 Junamee intok, Jesujta yee majtakaut, tuisim a sum eiyaak. Bweituk aapo juu Jesus, yee a majtaue, seenu, yoo lutuuriakamta benasi ameu nookak, intok ka jume bem maejtom amaa yee majtaum benasia. 23 Junaman lautipo intok, bweu karipo nau emo totojiwapo, senu yoeme aman yeu yepsak, bebejeeri jiapsita a jiapsipo aet aneo, ka tuisaa eetuau. 24 Junaa intok, chai nokpo, inen au jiiak: Empo Jesus ti jiia, bweu joara Nasaret teapo joaakame, jitasa empo itomak lutuuriak ta temaek. Empo jumak ka ammaali itomak aabo boo jooseka weye jaani ta temaek. Ette juunea, Liojta betana em tuu jiapsi usiaritukapo ti jiia. 25 Taa juu Jesus, junae bebejeerita ka tui jiapsita, yoemta jiapsipo wajiwa katekamta nok yaatituak. Junue yoem jiapsipo em katekapo yeu weyee tau jiiak. 26 Junak intok, junakaa yoemta, juu bebejeeri jiapsi aet aneu, tuisi utteaka a takaawata au yootuak, intok aet yeu weepatchi, kusisi a

21Siime

nau emo totojiwapo yeu sikaa, Simo teamta intok Antej teamta joau bicha sikaa, junaman kibakek juu Jesus. Juu intok Jakoobo teame, intok juu Joan teame aamak kaaten ketchia. 30 Juu Simo teamta jamut aseebwawa intok, tuisi taji wecheka, ama bookan. Intok a kookoepo aman, Jesujtau sep nokwak. 31 Junaa intok, mampo a bwiseka, a yechak. Juu taji wechia intok, sep a suu tojak. Sep intok am jiibworia taitek.

29Junamaa

Jesus, Simo teamta jamut aseebwawa, au a inneetetuak

kuptisuko, intok juubwa taata aman wetchuko, jume kookoeme aman au yeu tojiwan, Jesujtawi. Intok jume bebejeeri jiapsim bem jiapsimpo jipueme, au tojiwan. 33 Intok junamaa bweu joarapo joakame, batte siime au jeela, aman au yajak, puetawi. 34 Intok junamaa juebenam, ka nanau machi kookoakame, emo am ineetetuak. Intok ket

32Intok

Jesus, juebenam kookoeme emo am inneetetuak

83 junalensu, jume bem jiapsimpo juka bebejeerita betana ka tuim jiapsekame, paakun yeu am bepriak, intok kaita am noktuak. Bweitukim aet juunean.
Jesus, jum bwiara Kalilea teapo jinabaka
41Juu

MAEKOS1,2 Jesus intok, a jiapsipo tuisi a jijiokoleka: Jeewi tau jiiak. Yoreeneee tau jiaka, a takawapo aet mamtek. 42 Junaa intok, sep takaapo tuireak. 43,44 Juu Jesus intok, kaabetau a etejo saeka au nokaka, inen au jiiak: Tua kaabetau em etejonepo aman, aet emo suuae. Taa chea juni san, jumee bem teopopo ama tekiata makritaka, ameu yoo yaarimmeu aman ameu sika, em taka saawata, a yoreetuawakapo aman, ama junammeu a etejoe. Intok Moisejtukauta nesaulatukapo aman aunee, em taka saawata a tuuteitukapo aman, jume ama tekiakame, bem aet juuneene betchibo. Intok inen au jiaka, a simtuak. 45 Taa junaa intok, aman sika, siimekut, siimemmeu nas a etejo taitek. Intok inia betchibo san, juu Jesus, bwere joarammeu, ka witti a aman kibaken. Taa chea junii, bwere joaram mayoat, paariat tatawan. Junamaa intok, siimekut betana, yoemra ama au nau yaajan.

yokoriapo, tuisi ketwoo tana, matchuu, yejteka juu Jesus, kaabeta aneu bicha, ili mekkaekun bicha siika. Junamaa intok Liotau bicha nookak. 36 Juu Simo teame intok jume aamak rejteme, aet chukula a jariubaeka yeu sajak. 37 A teak intok inen au jiiak: Juebenaka intok, aman enchi jaiwa tau jiiak. 38 Taa juu Jesus, inen ameu jiiak: Omot, taabwi joarammeu bicha te sakaane tameu jiiak, Liojta nokta in ama nokne betchibo. Bweituk inia betchibo ne aabo yebijla ti jiia juu Jesus. 39 Junaa intok, Kalilea bwiarat siimekut naj weyeka, emo nau totojiwaka ama emo majtawaapo, ama ameu yepsaka, juka Liojta nokta ameu teuwaak. Intok jumee bem jiapsimpo juka ka tuik, bebejeeri jiapsekame, paakun yeu am bepriak.

35Juchi

intok, jitae junii ka a yoremta taka saawakai, ama Jesujtau yepsak. Intok aapoik bichapo tonommea kikteka, chikti a jiapsie au ujbwanaka: Achai ti jia, in takapo, juka saawata, empo junen eaateko, a yoreetuane ti au jiiak.

Jesus juka senuk saawakamta, ka a jittotumta au a ineetetuak

40Senu

Ka jaiki taewaita simsuko, intok aet chukula, bweu joara Kapernao teau yeu yepsak juu Jesus. Junamaa intok, senu joarapo, ama a aneepo juuneyyatuk. 2 Junamaa intok, tuisi juebenaka ama yajak. Joarapo wajiwa ka ama jak kiaka junii, paakun yeu tajti tapunisi ama aanen. Jesus intok, juka Liojta nok lutuuriata ameu teuwaaka ama

Jesus, ka au takaa yekamta, au a ineetetuak

MAEKOS2 aanen. 3 Junak intok, senu yoeme, loitaka, a takaawata ka a yekamta, naikika nau, aapoik Jesujtau bicha, chikti a jipetekwamak, a puateka kaaten. 4 Junak intok, juebena yoemrata ama tapunisi ane betchibo, intok ka a aman kimukai, juka kookoemta, kari jikat a nuk jaamukamme. Junak intok, junamaa bepa, juka karita wojoktaka, juka kookoemta, chikti a jipetekwamak, Jesujtau koom teekak. 5 Junak intok juu Jesus, junuen aneme bichaka, intok bem jiapsimpo, tua a sualeme juuneyyaka, kookoemtau inen jiiak: Jeewi, in yoemia tiia, siimeta wakaa ka tuik em yaariut, aetee jiokoirie ti au jiiak. 6 Junamaa intok, bem maejtomtaka, waate ama jookan. Intok Jesujta junuen jiamta jikkajaka, bem jiapsipo inen emo eetuan: 7 Jaisaaka tua inii inen jiia Liojta bepa au yoo jooa, inien jiakai. Bweituk ka kia jabe junii, juka ka tuuwa yaarita a yetet a jiokoe. Taa juu Lios jiba a yetet a jiokoe, tiian. 8 Jesus intok sep inien bem eauta bem jiapsipo amet a juuneyyaka inen ameu jiu taitek: Jaisa betchibo emee, enchim jiapsipo inien emo eetua 9 Juu kookoemtau, jaisa ne au jiaatek beja, ne tuisi au jiu ean: Em ka tuuwa yaarita betanae jiokorie, ti ne au jiaateko, oo: Yejteka, juka em jipetekta nau lopoktaka, bamsea, em weebaeu bicha weye, ti ne au jiaateko Intok inie wooi weemta betchibo, jitasa chea ka neu obiachi ean 10 Taa ian ne enchim a

84 juuneyyaiia, Lios utteawata net a ayuupo amani, intok, aapoik Liojta betana in usiwaitukapo aman, neu lutuuria, ka tuuwata yaalame in a am jiokoine betchibo. Junak intok, loitaka intok a takaawata ka a yekamtau inen jiiak: 11 Inepone eu nooka, kikteka, juka em jipetekta nau ropoktaka, em joau bicha weyee, ti ne eu jiia. 12 Junaa intok, ama aneme, siimem bichapo, sep kikteka, a jipetekwata nau ropoktaka, bempoim nasuk aman yeu siika. Junamee intok, tuisi a suum eiyaaka taawak. Intok Liojta, tuuwa noktae teuwaa japteka, inen jiian: Jakwoo junii, inien yeu simlamta te kee bichan tim jiian.

junamaa yeu sika intok, bawe mayoau bicha siika. Intok juebena yoemra aman au nau yajak. Junak intok, aapo, Liojta nok lutuluriata am majtan. 14 Junamaa intok, chea bichau jeela weyekasu, senu yoemta, Lebi teamta ama bichak. Junakaa intok, juu Alpeo teame a uusekan. Inii Lebi teame intok, yauraapo betana ama saiwaka, juka tomita, yauraata ae bejeetuanaamtae, junakaa, aapo juu Lebi teame, nau a totojituawan. Jesus intok, aapoiku inen jiiak: Nemak weyee ti au jiiak. Junaa intok, a katekapo, kikteka, sep Jesujtamak siika. 15 Chukula intok, juu Lebi teamta joaapo, juu Jesus, a majtaummak

13Jesus,

Jesus, juka Lebi teamta, aamak a wee iia

85

MAEKOS2

nau, junae joaapo ama jiibwan. Jaisaakai tiian, jume Waate intok, junaa Lebi teamta paiseom teame, intok Joan yee benasi, yauraapo saiwaka, jiba babatoowamta majtaum, inimee junakaa tekilta joame, ket aman au taewaimmetchi, Liojta yoori yajak. Intok jume ka tuuwata boo betchibo, ka jijiibwa tim a jooriame, juebenaka ket ama aanen. temaek. Taa jume em majtim, ka Intok siime nau, junamaa Jesujta inien a boo jooria ti jiakai. 19 Jesus intok, inen ameu jiiak: jiibwapo ama aamak nau jookan. Bweituk juebenaka Jesujtamak Jaisa jujupwaau, intok rejten. 16 Jume intok, bem maejtom, jijiibwapo, jume junaman inimee junen, jume wate juriom, nunuritaka, ama aneme, jaisa ka paiseom teammak nau eame, alleaka, ka aman jiibwanee jaani inimeesan, Jesujta, yauraapo Ka junuen weye. Bweituk junako, tekiakamtamak, intok ka tuisi juu jubeme, au sioktuane. Chea anemmak a jiibwamta bichaka, juni san, juka jubemta ketuni ama Jesujta majtimmeu inenim jiiak: aneo, alleaka aamak eaka, jiibwane Jaisaaka tua, juu enchim tiia. 20 Taa chukula ket tiia juu majtame, jume ka tuisi anemmak Jesus, taewaim yumaane tiia, jiibwa, intok jume yauraapo juka jubemta kaabetuko, junak saiwaka a tekiakammak jiibwa intok, siokrimmea ka jiibwane. 21 Inien a weepo san tiia ti am temaek. 17 Jesus intok, inien am jiao am juu Jesus, kaabe juu bemela jikkajaka, inen ameu jiu taitek: tajoorim, moera tajoorimmet Jume tuik takaaka, ka kookoeme, jitchaabwabaane. Bweituk kaachin juka yee jijittomta waatane. baksiapat, juu bemela tajoorim, Taa juu kookoeme ala a waatane, siimeta nau wikeka, jume tajoo juka yee jijittomta. Inienpo aman moeram nau wikeka, am siutane. 22 Inien a weepo san ketchia, san, nejpone aabo ne yebijla, jume ka tuisi aulammeu nok betchibo, bem intok kia jabe junii, juka paasi jinneumtune betchibo. Bweituk baawata, bemelasi yaata, bea boosa jume jaibu tuisi jiapsame, junamee, yaaripo, juu moerapo, kaachin ama lutuuriata boo jooria. a toobaekaeene. Bweituk amaa toaakaateko, juu bea, a moeratuka Jesus, Liojta yoori betchibo, ka betchibo, lauti siutane. Junak intok jiibwawamta betana temaiwa juu paasi baawa wootine, intok kia 18 Jume Joan yee babatoowamta juu bea junii, nasontune. majtalaum, intok jume waate Jume Jesujta majtaum, yum juriom, bem junuen a suale joe taewaet, tiikom kauta betchibo, paiseompo taeewame, 23 Jesus intok, sabala taapo, yum junamee taewaimmet, ka jijiibwan. Junuen aneka, Liojta joe taewaet, tiikom, jaibu wakeepo emo yoorituan. Junak intok, waate, aman weyen. Jume a majtaum Jesujtau sajak intok a temaek: intok, aamak kateme, juka tiikom

MAEKOS2,3 kautakai, am biitakai, am bwaeen. juriom, paiseompo emo teuwaame, intok junuen aneme bichaka, Jesujtau inen jiian: Jume em majtaum bichae ti au jiian. Sabala taapo, kaitat mammawaka, Lioj waatiawaa taewaituko junii, inimee inien aane tiian. 25,26 Jesus intok inen am yoopnak: Jaisa emee, jum Liojta jiosia jiojteimpo kaa nokla jaani, juka Labiitukauta a yaakauta Bweituk, aapo juu Labii teame, tebaurekai, intok jume aamak rejteme junii. Junak intok juu Abiatar teame junaman tekiakamtau ama yootukan. Juu Labii teame, aman karipo, Liojta aman yooriwapo kibakek. Kariu kibakeka, intok jume paanim, ama tekiakame bwaaeaum, juu Labiit am bwaaka, intok ka aapola jiba am bwaaka, taa ket jume aamak rejteme am miikak. 27 Junuen a weepo san, juu sabala taewai, yum joe taewaita Lios a juunaktela, yoemtau tuuwaitune betchibo, aet yum joekai. Taa juu taewai, ka yee uttea jooria. 28 Inia betchibo san, nejpo, emo benasi yoemtaka junii, yee a sawe, yum joe taewait juka bem a boo jooriapo amani.
24Waate

86 junuen, Jesujta suuan, junuen a ayuk junii, sep a naatejobaeka ean. 3 Junak intok juu Jesus junae yoemta, waki mamakamtau: Aabo neu sikaa, in bichapo kiktee ti au jiiak. 4 Junak intok juu Jesus, siimemmeu inen nattemaek: Sabala taapo, jitasa chea tui ean, tuuwata yeteu joowame, oo ka tuuwata Oo senuk meetunepo, oo senuk jinneutunepo. Taa junuen a jiao intok, ka wotti tawawak. 5 Jesus intok, siimem, ka alleaka naj bitchun. Intok bem namakak jiapseka betchibo, au sioktuak. Junae yoemtau intok, wakiak mamakamtau inen jiiak: Em mamam rutuktae ti au jiiak. Junaa intok, a mamawam rutuktak. Intok sep tuureak. 6 Taa jume waate juriom, bem junuen a suale betchibo, paiseompo taeewame, inimee junen, junamaa yeu sajaka, jume eroorianom teammak nau eaka, emo nau tojaka, nau wepul lutuuriata yaabaekai, Jesujta jachin junii a bwiseka, bem a meene betchibo.

Junamee taewaimmet, jum juriom emo nau totojiwau kariu kibakek. Junamaa intok, senu oou ama katekan, wepul takana mam wakiatakai. 2 Sabala taewaitukapo aman intok, junakaa jitto machiaka, jume ama aneme

Juu oou, mam waklame

juu Jesus intok, a majtaummak nau, baweu bicha siika. Intok Kalilea bwiaraapo joaakame aamak sajak. Intok ket junalensu, Jurea bwiaraapo joaakame ketchia. 8 Intok ket jiba junalensu, bweu joarapo Jerusalenpo joaakame. Intok Tiiro teapo joaakame. Intok Siron teapo joaakame. Intok Irumea

7Taa

Juebena yoemra, jum bweu bau baa bwikola aane

87 bwiaraapo joaakame. Intok waate, batwe Joranta beaj joaakame. Inimee junen, siime, suum watchisi machik a joaapo aman a juuneyyaka, junaabo, siimekut betana, juebenaka ama au nau yajak, Jesujtawi. 9 Junamaasan, juebena yoemrata ama au nau yaja betchibo, intok ka ama nau a pitta iaka, a majtaummeu inen jiiak: Juka kuta kanoata, junamaa baapo bookamta, mayoau jeela ruktaem ti ameu jiiak, ama jaamubaekai. 10 Bweituk aapo juu Jesus, junamaa jaibu juebenam emo inneetetualatukan. Intok jume waate, kookoeka, ama aneka, kia aet mamte betchibo, nat emo yuuan, intok aapoik bat batte baau koom a taben. 11 Intok inen ket ama yeu siika, jume bebejeeri eerita, bem jiapsimpo amet aneme, junamee junen, juka Jesujta bichaka, aapoik bichapo tonommea jajapten. Jume bebejeeri jiapsim intok, inien am chaituak: Empo junaa, Liojta usiwai tim jiian. 12 Taa juu Jesus intok, a jabetukapo kaa juuneyyatune betchibo, kuttipo ameu nookak.

MAEKOS3 chukula juka Liojta nok lutuuriata bem a nok sakane betchibo, aet a tekil makneeum, woj mamni ama wooim yeu puak, juu Jesus. 15 Junak intoko, utteawata amet autuak, bebejeeri jiapsi eerita, bem jiapsipo amet aneme, paakun yeu am bepriane betchibo. 16 Junamee intok inen teakan. Seenu, Simo tea. Junakaa intok, Peeom a teatuak. 17 Jume watem team intok, iiyime junameem. Jakoobo teame, Sebereo teamta uusi. Intok a sailuawa, juu Joan teame. Junamee ket taabwim teatuak. Ebreo nokpo nokwame. Junamee intok, Boaneerjim tea. Jiak nokiu juchi a kuaktituk intok teekapo yuku ruuti jiame, ti jiubae. 18 Intok juu Antej teame. Intok juu Jeriipe teame. Intok Battome teame. Intok juu Mateo teame. Intok juu Tomaj teame. Intok ket Alpeo teamta uusi, Jakoobo teame. Intok juu Tareo teame. Intok senu Simo teame, kananiita teammak nau eame. 19 Intok juu Juuras Ijkarioote teame, juu chukula a nenkineeme.

chukula intok, senu kawiu, jika paariau bicha siika. Intok junaman kateka, ameu chaitebok, jume a majtaum, yeu a pualaummewi. Junamee intok aman au yajak. 14 Junamaa aapoik mak nau an betchibo, intok aet

13Aet

Juu Jesus, jume woj mamni ama wooim, Aamak a rejti iaum yeu pua

intok a joawawi yeu yepsak. Taa junamaa a aneo intok, tuisi juebenaka ama au nau yajak. Aapo intok, kia ammea ka jiibwan. 21 Taa jume Jesujta wawaekame, intok, inien a jikkajaka, aman a aneo au sajaka, ama yeu a wikbaen, kaa suatula, ti jiakai. 22 Waate ket ama aanen, maejtompo taeewame, Jerusalen teaa betana. Junamee ket inen jiian:

20Junak

Liojta tuu jiapsiwa jaana jiawaawapo

MAEKOS3,4 Juka yoo bebejeeri jiapsi eeri aet anee tiian. Junaa eeri intok, bem nokpo, Beelsebuupo taeewan. Intok ket inen jiian: Yoo bebejeeritamak a lutuuriak tiian. Kialiikun junae utteawatae, jume bem jiapsimpo jume waate bebejeeri eeerim yetet aneum, yeu am bepria tiian. 23 Jesus intok, junamee maejtommeu chaiteboka: Jaisa ian tiia, aapo juu yoo bebejeeri, Satanaj teame, aapo au yeu bepbaanee jaani ti am temaek. Ka junuentune tiia. Junak intok, taabwi weemtau a tammachiaka inen ameu jiiak: 24 Kia waa senu bwiaraapo, siime ama nau joaakame, nasuk aman emo naikimteko, intok nau nassuabaeeteko, junamee, ka binwatukasu, kaitapo tawane tiia. 25 Intok ket jiba junalensu, jume wepul joarapo nau joaaka, intok emo ee bejeeteko, junamee ka a nau jiapsine tiia. 26 Inien san beja, juu yoo bebejeeri, Satanaj teame, jaisa ian aapo jume ka tui jiapsi eerim, aapoik attearim, jaisa am bejeeka anne. Bweituk aapo juu Satanaj teame junuen anneeteko, kaachin am saune tiia. Junak intok: 27 Kia jabe junii tiia, joarapo wajiwa aman jita etbwabaeka ama kibakeeteko, taa juu intok, ama joaakame, utteakaateko, intok ama aneeteko, juu ama jita etbwabaeme, kaita a uuraane. Taa kia juka ama joaakamta a sumakaateko, junak

88 ala, a jita ama etbwane tiia. Inepone, juu oouta, utteakamta sumakamta benasi ne maachi. 28 Inepo intok, lutula weepo ne inien ne emou jiia, batte siime waa ka tuuwa yaarime, a jiokoitu. Intok juka bat naataka, Liojtat jaana jiuwamta junii, a amet jiokoitu. 29 Taa juka ka tuuwa yaarita, senu weemta jiba ka a aet yee jiokoitu, wakaa Liojta tuu jiapsiwata jaana a jiawaanaau. Bweituk inien waa jaana a jiawaakame, jiba yuu betchibo ka a aet jiokoitune. 30 Jesus inien ameu nookak, bweituk bempo juka bebejeeri jiapsi eerita, jaiti machik aet aneetiakai, tiian.

aewa, intok a sailawam ama yajaka, paaku japteka, aman au chaitebok. 32 Intok jume chea Jesujtau jeela jokame, inen au jiiak: Juu em maala, intok jume em sailam, paakun jaabweka, eu chaitebo tim au jiian. 33 Taa juu Jesus intok inen am yoopnak: Jabesa juu in maala intok, jabesa jume in sailam ti am temaek. 34 Junak intok, siimem, ae nape konila jokame naj bitchuka inen jiiak: Inimee junamee, jume in aem, intok jume nemak werim. 35 Bweituk siime jukaa, in achaita eaapo aman aneme, junamee nemak werimtune. Oo ne ket a ae rokne.

31A

Juu Jesujta aewa, intok jume a ou sailam

Etleotat nokaka, yee ae a majtabaeu

Intok juchi weepo, bawe mayoat aneka, yee majtataitek.

89 Intok tuisi buuuka aman au nau yajak. Intok buuuraata ama ane betchibo, utteatukan, kuta kanoat, bawepo bookamtat, jikau a jaamunepo. Aapo intok, ama jikat katekan. Juu buuura intok, paakun tana, bawe mayoat jaabwekan. 2 Aapo intok juu Jesus, intok, taabwi weemtau a tammachiaka, juebena weemta am majtan. Intok am majtaka, inen ameu jiiak: 3 Necheem jikkaja ti ameu jiiak. Senu yoeme, echimuta etbaeka, a wasau bichaa siika. 4 Junamaa wajpo intok, senu wok boota bookapo, juu echimu, waate ama yojtek. Wikichim intok junakaa sep bwaaka tiia. 5 Omot intok, tetata aukapo ket juu wate echimu ama yojtek. Junamaa intok, ka mekka koom a bwalkoeka betchibo tiia, juu echimu ama yojtekame sep siwek. Taa ka mekka koom a nawatuka betchibo, 6 taata unnaa utteaka aet yejteka betchibo, sep waakek tiia. 7 Waate echimu intok, juya, unnaa wichakapo yojtek. Junaa juya intok, junae echimu siwekamtamak nau yootuka, a chouyaka, intok kaa takatuak. 8 Juu wate echimu intok, tua tui bwiapo yojtekame, junaa, siweka intok yootuka, yuin taakak. Jum wepul sako etwakapo, jichupaka, senu taka ama woj mamni sakom toboktituk. Omot intok, wepul sako etwakapo, jichupaka, baji taka sakom toboktituk. Omot intok, wepul sako etwakapo, jichupaka, mamni taka sakom toboktituk. 9 Intok inikaa weemta ameu noksuka, aet chukula inen ameu jiiak:

MAEKOS4 A mammatebaeme, a mammatene ti ameu jiiak. 10 Chukula intok, bempola tawaka, jume woj mamni ama wooim, yeu a pualaum aamak ama tawakame, intok jume waate, chea aamak eame, ameu a teuwaakauta betana a temai japtek, jitat a nokaapo. 11 Juu Jesus intok, inen am yoopnak: Inepone enchim a juuneyyatuala, juka Liojta chea a nesawamta betana weyemta, aapoik atteata, juka bat naataka, ka aet juuneyyawautachi. Taa jume waate, jume ka aet emo juuneetuabaemcha aneme, inimmeu, junaa siime weeme, taabwiku a tammachiaka ameu teuwaawa. 12 Tuisi bem a bichaka junii, ka a mammatene betchibo. Intok kia juka nokta jikkajaka junii, ka a aet juuneene betchibo, intok Liojtau bicha ka emo jiapsi kuaktane betchibo. Intok junuen bem ka tuuwa yaarim amet jiokoitune betchibo. 13 Junak intok, inien ameu jiiak: Jaisa emee junii ka aet juuneak, juubwa in emou teuwaakautachi, juu a teuwaaut Junuentukaateko intok, jaisa tua, juka taabwi weemta, jitau a tammachiaka, emou a nokwako, jaisa tua a aet juuneene 14 Juu bachiata echame, Liojta tuu nok lutuuriata yeteu a teuwaamta benasi mamachi. 15 Bweituk waate yoemra aane, junaa echimu, boot yejtekamta benasi maachi. Liojta noki jikkajaka, taa chukula a jikkajisuko, namakak bem jiapseka betchibo, juu Satanaj

MAEKOS4 teame, ameu yepsaka, juka nok lutuuriata, Liojta betana weyemta, aawas a koptituane. 16 Juu bwia intok, tetakamta betana in nokakau, siime wamee, Liojta nokta jikkajaka, alleaka a sualeme benasi maachi. 17 Intok bem jiapsipo ka binwa aet eeneeme, junamee, taa bem omtawaauta juuneyya taiteko, emo a rojiktatuaka, sep a suu tojibaeka eene. 18,19 Juyata, wichakamta betana in emou nokakau intok, juu bachia ama wajiwa yojtekame, inimee junen wamee inim bwiapo aukamta chea emo naktuame, yuin tomita waatame, emo ae alleetuabaekai, Liojta nok lutuuriata bepa a waatakai. Inia betchibo san, inim bwiapo, juu Liojta nok lutuuria, kaita amet a autua, juka jiapsitau tuuwatunemta. 20 Taa waate, juka Liojta nok lutuuriata jikkajakame, intok a mabetaka, bem jiapsipo a tawaakame, intok Liojtau bicha jiba emo eetuame. Inimee junen, junamee, waa bachia, tui bwiapo yojteka, intok yuin bachiakamta benasi maachi. Inimee junen, Liojta nok lutuuriat jiapseka, a tekipanoa. Waate intok, kia juka bachiata, weepulaim, senu taka ama woj mamni bachiakamta benasi maachi. Wate intok, juka bachiata, weepulaim, baji taka bachiakamta benasi maachi. Wate intok, juka bachiata, weepulaim, mamni taka bachiakamta benasi maachi.

90 Kia jabetaka junii ti ameu jiiak, a joawapo wajiwa tachiriatunemta jinukame, junaa, kaachin, bweu waata betuk wajiwa a manaabaane. Intok kia a boboobetuk junii, kaachin ae tuk a manaabaane. Taa chea juni san, jikat a manaane, tuisi a tachiriane betchibo. 22 Bweituk waa chea bat naataka, ka juuneyyawau, a ae emo jiapsi jinneuwame, oo juu siime ka a aet juuneetume, junaa siime, chukula juuneyyatune. 23 In noksukaut, aet mammatebaeme, aet mammatene, juu a teuwaautchi. 24 Taa ket inen ameu jiiak: Juka enchim jikkajakauta, tuisi em aet suuaka, a jikkajine. Bweituk Liojta, tua a waatapo aman, junuen aet jiapseka a boo jooriaateko, juu Lios ket junuen, juka emou tuineeuta, emou a autuane. Intok kia jaarekisia em a maktune, emee a mammateme. 25 Bweituk, juu chea a mammatekame, Liojta betana, chea junii aet juuneetuanaa. Taa intok, juu ka aet mammatekame, kia juka iliikik a mammatekaut junii, aawas a koptituanaa.

21Intok

Siime juu ka aet juuneewame, yeu bwijtunee

ket, inien san beja:

naa buusti, tiia: Ket inien bena, juu Liojta utteawa nesauta katekapo betana juu lutuuria weyeme tiia. Senu yoemta, bwiapo, echimuta wootakaa benasia mamachi tiia. 27 Junaa intok, tukaaria yumak, kotne. Intok taewaita yumak, yejtene. Juu echimu intok,

26Intok

Juu bachia yootukamtat nokaka, yee ae a majtau

91 aapola bwiapo basiune. Intok yootune. Aapoik juka oouta ka juuneao junii tiia. 28 Bweituk juu bwia, a utteakapo aman, juka echimuta, ama a wootawakauta, a babasiuyaa. Junaa intok tiiko, kia beja bat siulatune. Chukula intok moane. Chukula intok sewane. Intok sep jeela bachiataitine. 29 Juka etta, wakeo intok, a chuktaneeme au kimaatune. Bweituk jichupawaau taewaitune.

MAEKOS4
Juu Jesus, juka jekata chaatutua. Intok bawe buaktiam chaatutua
35Intok

ket inen ameu jiian: Liojta uttea nesawamta, ama naa buusti, jita taabwikuusa tua, te a tammachiane ti am temaek. 31 Junaa ala inen maachi, mojtaasa bachiatau taa tammachiane. Bweituk junaa, siime bachiata junamaa bwiapo etwamta bepa chea ammaali beletchi. 32 Taa chukula, jaibu etrituko, siweka, yootuka, intok junamaa siime juyata bepa, chea bweuusi yootuka, naikim nassaakariane. Wikichim junii, a ama tosatene.

30Intok

Juu mojtaasa bachiat nokaka, yee ae a majtau

juebena weemta, ka nanau machikue, bem a aet juuneeneut ameu nookan. 34 Intok buuraatau, jita ameu teuwaabaeeteko junii, taabwi machilaatau a tammachiaka ameu a nookan. Taa chukula, jume a woj mamni ama wooimmeu, a majtaummeu, junakaa weemta machisi ameu a teuwaan.

33Intok

Jesus, yee majtabaeka, taabwi weemtat nokakai yee ae majtan

jiba junae taewait, kuptisuko, a majtaummeu inen jiiak: Inie bawe baata waetana bicha te katne ti ameu jiiak. 36 Intok juka buuu yoemrata, ama anemta too sikaa, intok jiba junamaa kuta kanoapo, bem aneepo, omot bicham bawet boo joo japtek. Intok ket waate ama aanen, wate kuta kanoammetchi. Junamee intok ket aamak sajak. 37 Intok tuisi bweuusi jejekak. Intok jume bawe biaktiam, kuta kanoapo wajiwa am beban. Intok cheewasu baae tapunan. 38 Aapo intok juu Jesus, kuta kanoapo, amapo, bweu tajoorim nat ropoktimmet booka, kotchimen. A majtaum intok a busaka: Rabii tim au jiiak. Jaisa, abe inim itom kokkou junii, empo kia kaachin emo eetua jaani tim a temaek. 39 Junak intok sep busak, juu Jesus, intok yejteka, jekatau: Yaatee ti au jiiak. Bawetau intok ket junalensu: Yanti chaatue ti au jiiak. Junak intok, juu jeeka chaatuk. Aet chukula intok siime, yanti taawak. 40 Jesus intok bempoimmeu inen jiiak: Jaisaaka emee, unnaa emo majjaitua ti am temaek. Jaisa emee, enchim jiapsipo, Liojtat ka yoemea ti am temaek. 41 Junamee intok, tuisim a suum eiyaka taawak. Intok inenim jiian:

MAEKOS4,5 Inii intok, jabetakasa tua Kia juu jekataka junii, intok kia juu bawetaka junii, aapoik nesawekapo aman aauk tiian.
Juu yoeme, bwiara Kalaara teapo jomeme, bebejeeri ka tui jiapsi eeerim, a jiapsipo jipueme

92 ka bat kookosi em nee yaane betchibo ti au jiiak. 8 Bweituk juu Jesus, inen jaibu au jiulatukan: Empo, bebejeeri ka tui jiapsi, inie yoemta jiapsipo wajiwa betana yeu weyee ti au jiulatukan. 9 Jesus intok, junau, ka tui jiapsitau: Jaisa empo teak ti a temaek. Junaa intok, inen a yoopnak: Buuuraapo te taeewa, bweituk tuisi juebenate ti a yoopnak. Bem nokpo intok, Lejionpo taeewan. 10 Junak intok junamee bebejeeri, ka tui jiapsi eeri, tuisim Jesujtau jiokot jiaka am au ujbwana, junamaa bwiaraapo paakun mekka bicha ka bem yeu beeptune betchibo. 11 Junamaa intok, senu kawiu jeela, kowim tuisi juebenaka ama jiibwa sasakan. 12 Junamee siime intok, bebejeeri jiapsi ka tui eeri, Jesujtau tuisi jiokot jiaka, au ujbwanan: Junamee kowimmeu itom bittuae, amet itom kimune betchibo ti au jiakai. 13 Junak intok juu Jesus junen ameu a chupak. Junamee ka tui jiapsi eeri intok, junae yoem jiapsitat yeu sajaka, junamee kowi jiapsimmet kiimuk. Junamee intok wooi miil kowimtukan. Intok siime, kau bemteutchi, luula tenneka, baweu koom watteka, ama am kokkok. 14 Jume intok, am suuame, junamaa yeu tenneka, wasampo bem ama waam kateepo, a etejo sasakan, intok bweu joarau yeu yajaka, ket junuen a lutuuria yaak. Junamaa joaakame

Intok sekkaana bawe betana, bwiara Kalaara teapo yajak. 2 Aapo Jesus intok, kuta kanoapo yeu siika, junamaa intok senu yoeme, kokkoarim maaripo jiba aaneka, intok bebejeeri ka tui jiapsi eerita a jiapsipo aet aneka, Jesujtau yeu sikaa, a nankek. 3 Junaa intok, kokkoarim maari kari yaarim jiba jojoan. Intok kia sisiiwok wikiam yaarimmea junii, ka a sumaatun. 4 Bweituk jue benasia, sisiiwok wikiammea, intok mampo ae a sumaim susumawan. Intok mampo yee ammea susumammea chatchaawan. Taa junamee wikiam intok, aapo a utteawammea am chuk chuktan. Intok mampo ae a sumaim junii, chuk chukti wiiken. Intok kia jabe junii kaa yueen. 5 Junaa intok, tukaariat intok taewait naa buusti, kaupo jiba chai sisimen. Intok kokkoarim maaripo jiba weaman. Intok tetammea jiba kookosi au joo sisimen. 6 Intok Jesujta mekkaekut bichaka, au tajtia buiteka, au tonommea kikteka, a yoori taitek. 7 Junak intok juu bebejeeri jiapsi, aet wajiwa aneme, kusisi inien a chaituak: Jesus tiia, Lios, siimem bepa yoorisi machik uusi tiia. Jitasa empo nemak lutuuriak. Liojta betchibo eu ne ujbwana,

93 intok, aman bicha yeu sajaka, aman a bit betchibo, intok jita ama yeu sikaapo aman aet juuneebokai. 15 Intok Jesujtau yajaka, wakaa bat naataka juebena bebejeerita ka tuu jiapsi eerita a jiapsipo wajiwa aet anemta, tuisi supetuaritaka, yumaisi suakamtam ama bichak. Intok aet emo jiapsi womtak. 16 Intok jume waate ama aneme, bat naataka juka bebejeeri jiapsi ka tui eeriakamta, jachin au yeu a sikaapo aman, junammeu a etejon. Intok kowimmeu, jachin ameu yeu a sikaapo junii, ket bempoimmeu a etejok. 17 Junak intok, siime jume ama joaakame, Jesujtau ujbwan japtek, junamaa bem bwiaraapo betana, paakun bicha yeu a weene betchibo. 18 Junak intok juka Jesujta, kuta kanoau a jaamubaao, juu bat naataka juka bebejeeri ka tui jiapsi eeriakamta, junammea jiokot au bichakau, junaa, Jesujtau ujbwanan, aamak weebaekai. 19 Taa juu Jesus ka junen eeak: Em joau bicha siime ti au jiiak. Liojta, juka tuuwata enchi a yaariakapo aman, intok tua enchi a jijiokolokapo aman, am etejoriane ti au jiiak. 20 Junak intok junaa, sep siika, intok Lekaapolij teapo, juka Jesujta, tuuwata au a yaakapo aman, intok tua a jijiokolokapo aman, naas a etejo taitek. Junamaa joaakame intok, tuisi a suum eeiyaak.

MAEKOS5 bicha yeu sikaa, omot yeu yepsak. Junamaa intok, bawe mayoau jeela a aneo, tuisi juebenaka ama au nau yajak. 22 Junamaa intok, seenu, juriom emo nau totojiwakapo, ama yoo yaarime, intok Jairo teakai. Junaa ama Jesujtau bicha yeu sikaa, au yepsaka, au tonommea kikteka, 23 tuisi au ujbwanak: Juu in maara, unnaa kookoe, intok abe muuke ti au jiian. Empo aman au sikaa, aet mamtee, tiia. Bweituk junuentukaateko, junaa, au inneeteka, jiapsine ti au jiiak. 24 Jesus intok aamak siika. Junak intok, juebena yoemra aamak sajaka, nasuk a weeyaka, kia nau a pitta sakan. 25 Junamaa intok, senu jamut, woj mamni ama wooi wasuktiapo, ojbota jiba wootan. 26 Intok juebena yee jijittome a jittolatukan. Intok siimeta a jipueuta amet wiutak. Intok kia junuentaka junii, yuin eewamta kaita jajamek. Chea junii, ka tui simen. 27 Intok Jesujta ama anee betana juuneyyaka, juebena yoemrata ama aneepo, nasuk aman kibakeka, Jesujtau amatana au yepsaka, a supewammet mamtek. 28 Bweituk inen au eetuan: Kia ne a supewammet mamtekaateko junii, ino ne ineetenee, ti au eetuak. 29 Junak intok junamaa lautipo, juu ojbo sep chaatuk. Intok junae kookoata betana au a inneetekapo aman, a takaawata tuisi maisi a innean. 30 Junak intok, juu Jesus, senuku tuuwatunemta aapoik takaapo yeu simlatau juuneyyaka, buuu yoemratau bicha kuakteka, inen ameu nattemaek: Jabesa juu in supemmet mamtekame ti ameu nattemaek.

intok, juchi kuta kanoapo, jiba junamaa bawepo, omot

Jairo teamta maarabeu jaisa au yeu sikaapo, intok juu senu jamut, Jesujta supemmet mamtekame
21Jesus

MAEKOS5,6 majtaum intok, inen au jiiak: Empo yekaka juunea, yoemrata tuisi enchi nau pittapo, intok: Jabetasa junen em supemmet, et mamtekapo, nattemae jaani. 32 Aapo intok, juu Jesus, nape konila, siimem naj bitchutaitek, juuneebaekai, jabeta aet mamtekapo. 33 Junak intok juu jamut, au yoakai, intok au majjaituaka, jachin au yeu simlapo aman, juuneakai, Jesujtau yepsaka, aapoik bichapo, tonommea kikteka, aapoiku au yeu bwiseka, au nookan Jesujtawi. 34 Junak intok juu Jesus inen au jiiak: In jamut yoemia tiia, em a suale betchibo, emo ineetelae. Kaachin eaka weene. Intok inia em kookoata betana emo ineetelatakai ti au jiiak. 35 Ket junuen a nokaosu, juu yoo yaarime, Jairo teamta joaa betana, waate ama au yajak, inien jiakai: Em mara muukuk tim au jiian. Kat intok inikaa yee majtamta suate bicha tiian. 36 Taa juu Jesus inien jiuwamta jikkajaka, yoo yaaritau Jairo teamtau, inen jiiak: Katee jachin emo eetuae ti au jiiak. Net yoemeae ti au jiiak. 37 Intok kaabeta intok aamak weeiiak, taa juka Peo teamta jiba intok juka Jakoobo teamta, intok juka Joanta, Jakoobo teamta saira. 38 Junak intok, juriom emo nau totojiwapo betana, juu ama yoo yaarimta joapo yepsak. Intok juebenammeu, bwanaka, teinemmeu yepsak. 39 Jesus ameu kibakeka, inen ameu jiiak:

94 Jaisa em aulamtaka, ama butti jiia ti am temaek. Juu usi jamut ala, kia beja kotche, taa ka mukia ti ameu jiiak. 40 Junuen a jiao intok, juebenaka kialaa atbwaka, jak waam a eeyan. Junak intok, aapo juu Jesus, paakun bicha siimem yeu beebaka, usi jamutta bookau, a malawata intok a japchiwata, intok aamak rejteme, wajiwa bicha am nunuk. 41 Junakaa usi jamutta intok, mampo bwiseka: Taliita kuumi ti au teeka. Inii noki intok, kuaktituk, inen jiubae: Usi jamut, eu ne junen jiia, enchi ne yejtesae, ti jiubae inii nooki. 42 Junaa usi jamut intok, sep yejteka, naj weetaitek. Bweituk woj mamni ama wooi wasukten. Inia weemta betana intok, jume ama aneka a bichame, bem jiapsipo, tuisi a suum eeiyaak. 43 Taa juu Jesus intok, tuisi ameu ujbwanaka, kaabeta a juuneyyane betchibo, kaabeta am etejoriasaen. Intok juka usi jamutta a jiibwatuanesaen.

31A

Jesus intok, junamaa yeu sikaa, tua a bwiarau, ama a yootukapo yeu yepsak. A majtaum intok, aamak aman yajak. 2 Intok juka sabala taewata yumako, Liojta yoori betchibo, intok Liojtau nok betchibo, jume juriom nau totojiwapo yepsaka, juu Jesus, yee majtataitek. Juebenaka intok a jikkajaka, a suum eiyaan, intok inenim jiakai: Jaksa tua, inii, inikaa weemta taaak. Intok jita koba suawasa

Jesus, jum ili bweu joara, Nasaret teapo aane

95 inii aet ayukau. Intok juka suum watchisi machik, jaisa tua aneka, a jooa. 3 Jaisa inii ka junaa, yoem kapinteota uusi, intok Maria teaka a ouasoak. Intok a sailawaim siime inim itomak aane. Juu Jakoobo teame, intok juu Jose teame. Intok juu Juraj teame. Intok juu Simo teame. Inimee siime inim itomak aane. Intok ket a jamut waiwam siime inim itomak aane, tiian. Intok siime jume ama aneme, ae tana, jaana emo eetuak. 4 Taa juu Jesus intok, inen ameu jiiak: Kia jabe junii, Liojta betana weyemta a juuneyyatuawame, yeteu a teuwaane betchibo. Junaa, jak junii a aneepo, a nokau betana, yooriwaka, jikkajitune. Taa tua a bwiaraapo a jomeepo, intok jiba a taeewapo, intok kia a joawapo junii, junamaa jiba, a nokau betana ka eeyatune, intok ka jikkajitune. 5 Junamaa intok, bem kaa sualbae betchibo, juka suum watchisi machik, tuisi jita a joauta, junamaa kaa yaak. Taa jume ili ama jaikim, ama kookoeme jiba, amet mamteka, emo am inneetetuak. 6 Intok jume kaa sualeme betana, aapo juu Jesus, tuisi am suum eiyaaka taawak, bem kaa sualbae betchibo. Bweituk bempo kaa sualen.

MAEKOS6 ama wooi, a majtaummeu chaiteboka, naikim wowoim nau, naj bittuak. Intok jume bebejeeri ka tui jiapsi eerita bem jiapsipo wajiwa aneme junii, yeu am bepriane betchibo, utteata amet autuak. 8 Intok bem boo joone betchibo, tebe kutam jiba, mampo am machuutisaen. Intok kaita intok am weeyaasaen. Kia tomita junii, kaita am weeyaasae. Intok kia boot bem bwaaneeu junii, kaam weeyaasae. Intok jita puaktita junii, kaam weeyaiia. 9 Intok beaabochampo wokteka jiba am boo joosaen. Intok bem supeneeuta, ka nat wooi aanaata am weeyaasaen. 10 Intok ket inen ameu jiiak: Enchim boo joapo, jak bwere joarau enchim yajapo, senu a joapo enchim nunukaateko, ama jijiibwa betchibo, intok ama totto betchibo, junamaa joaapo jiba tawaaneem, enchim ama anbaepo tajtia. 11 Intok kia jak bwere joarapo junii, junamaa ka mabetbaawaateko, intok enchim nokauta, kaa jikkajibaawao, junamaa yeu sajaka, kia juka ama bwia toochiata, enchim wokpo ama emot chuaktekamta, ama emo wok tatakeem, ka tuisi bem aulapo aman, bem a juuneyyane betchibo. Inien san beja, inien ne emou jiia, Liojta yee aet yauraa bittuaneuta taewaita yumako, junaa joara, chea jiokot au bitne, intok bettesi chea au aune, juu bweu joara Sorooma teamta bepa, intok juu bweu joara Komoora teamta bepa. 12 Junamee a majtim intok, junamaa yeu sajaka, yoemrata,

Intok junamaa ka bwere joaram beekatana weamaka, yee majta sisimen. 7 Intok jume woj mamni

Juu Jesus, jume a majtiwam, naikim am bittuak, bem jinabakane betchibo

MAEKOS6 juka ka tuik, ka intok bem a boo jooriane betchibo, Liojta nok lutuuriata am majta sakan. 13 Intok jume bebejeeri, ka tui jiapsi eerita, bem jiapsipo amet aneme, juebenam junuen, paakun yeu am bepriak. Intok jume kia kookoeme, oliiboouwo takata, aseite yaaritae amet bemtaka, emo am inneetetuan.

96 betchibo. Juu jamut Eroriaj teame, bat naataka a sailawata jubiawatukan. A sailawa intok Jeriipe tean. Junaa Eroorej teame intok, a sailawata jubi, jubiulatukan. 18 Bweituk juu Joan yee babatoowame inen au jiakan, Eroorej teamtawi: Katee tuisi aulae ti au jiian, juka em saira jubita emo a juptualatakai. 19 Intok ket juu jamut, Eroriaj teame, juka Joanta a omtaka, a meepean. Taa ka ama yuuman. 20 Bweituk juu yoo yaari Eroorej teame, juka Joan yee babatoowamta au majjautuan. Bweituk tuisi aet juunean, a tuu yoemtukapo aman. Intok tui lutuuriata a nokaapo aman, juu Eroorej teame. Inia betchibo san, juka ka tuik au yaabaemta, kaabeta au suuaiian. Intok juka Joanta au nokakauta, ka tua aet juuneaka junii, a yooreka a jikkajan. 21 Junak intok, Eroorej teamta aet yeu tomtekapo taewai yuumak, intok pajkoteboka, intok junamaa aapoik yauraata aabojtebok. Intok jume waate yauraapo tetekiakame. Intok bwiara Kalilea teaa betana, jume ama yauram. Junamaasan juu jamut Eroriaj teame, Joan yee babatoowamtau a yaabaeuta, au yaak. 22 Junamaa intok, jamut Eroriaj teamta jamutasoa, aman kibakeka, yeeka, juu yoo yaari Eroorej teame intok, tuisi a musauleka taawak. Intok jume ama aamak jiibwaka aamak ama aneme, ket a musauleka taawak. Junak intok juu yoo yaari, junae usi bemetau inen jiiak:

yoo yaari Eroorej teame intok, juka Jesujta a jita a joaapo aman, siimekut a juuneyyawa betchibo, a jikkajak. Junak intok junaa yoo yaari Eroorej teame: A Joan yee babatoowame ti jiian, bat naataka inien, yee babatoowasukame ti jiian. Taa ian kokkolam nasuk a jiabijtelatuka betchibo, Liojta betana utteawae, suum watchisi machik a jooa. 15 Waate intok: A Eliaj teame ti jiian. Wate intok: Liojta betana noktuawamee tiian, oo waate, bat naataka jume Liojta betana aabo bittuarimpo a weyee tiian. 16 Juu Eroorej teame intok, inien jiuwamta jikkajaka, aapo inen jiiak: Inii juu Joan yee babatoowame, in koba chuktatebokau. Kokkolam nasuk jiabijtelataka, inim weama tiian. 17 Bweituk jiba aapo juu Eroorej teame, Joan yee babatoowamtat nesawek, yauraata yeetapo a etaanesaekai. Juu jamut Eroriaj teamta junuen au jiaka

14Juu

Juka Joan yee babatoowamta, jaisa a mukukapo

97 Jita junii em waatauta, neu aawae ti au jiiak. Ne intok, enchi a maktebone. 23 Intok tua au a makneetiakai, kia jita junii, au a aawauta, kia siimekut in nesawepo junii tiakai, wateku, enchi yoo yaaka enchi ama nesautuanee junii ti au jiiak. 24 Junaa usi jamut intok, a malabeu bicha sikaa, aman au nattemaek: Jitaa ne tua au aaune ti a temaek. Junae mala intok inen au jiiak: Joan yee babatoowamta kobata, puatopo au aawa ti au jiiak. 25 Junak intok junaa usi jamut, sep Eroorej teamtau kibakeka, inen au jiiak: Ian lautipo tiia, Joan yee babatoowamta kobata, puatopo neu tojine ti au jiiak. 26 Junak intok juu Eroores, tuisi ka au alleetuak, inile benasi weemta ka yaabaekai. Taa a nokauta betana, a tuatunepo aman noklataka, intok jume waate aamak ama aneme, a jikkajaka betchibo, aet a nok mabetaka, aapoiku utteatukan, a nokakauta betana junuen aet a nok mabetnepo. 27 Junak intok juu yoo yaari, ama siimeta suuame, intok a nesawata betuk jipueka intok a saweum, senuk, Joan yee babatoowamta kobata aman a nuune betchibo, aet a sawek. Junaa intok, Joan yee babatoowamta etaipo aman au sikaa, a koba chuktak. 28 Junae Joan yee babatoowamta koba intok, puatopo, Eroorejta katekau yeu tojiwak. Junamaa intok, juu uusi

MAEKOS6 jamut a makwak. Juu usi jamut intok a malabeu a tojak. 29 Bat naataka intok, junae Joan yee babatoowamta majtakaum, inien a yaawakapo aman a juuneeeyaka, a takaawata aman nuuka a maak.

Jesujta majtaum intok, aapoik betana naj bittuarime, juchi siime aman au yeu yajaka, siimeta wakaa bem tekil yaakauta, intok bem yee majtakauta, Jesujtau a lutuuria jooan. 31 Junak intok juu Jesus inen ameu jiiak: Emee, nemak, kaabeta aneu bicha te nau sakaane. Intok junamaa, chubala junii, yum joe betchibo, tiia. Bweituk junamaa bem aneepo, juu yoemra tuisi juebenaka, waate sakaasakan, wate intok au yeu yaji sakan. Intok ka a yum joen. Intok kia ka ammea a jiibwan junii. 32 Junak intok, kuta kanoapo jaamuka, kaabeta aneepo, omot bicha sajak. 33 Waate intok, bawe mayoa mak lopola jaabwekame, mekkaekut jaabwekame, ama waam am kateo, am junamemtukapo amet juuneeaka, yeu a yebijneeu bicha, aapat boo joo japtek. Intok jume ka bwere joarampo joaakame junii, intok kia bwere joarampo joaakame junii intok, yeu a yebijneewi tenneka, aapat aman aawas aneka a boo bichan. 34 Jesus intok aman yebijsuseka, juebena yoemrata ama aawas anemta teak. Intok am jijiokolok. Bweituk, kia bwala

30Jume

Juu Jesus, mamni miil oowim jiibwatua

MAEKOS6 chiktulamtaka, kaabeta am suuaa benasi machiakan. Junamaa intok, juebena weemta am majtataitek. 35 Intok jaibu tuisi kupti taiteo, a majtaum aman au yajaka inen au jiiak: Tuisi te mekka, paariapo aane, intok jaibu tuisi kupte tim au jiiak. 36 Tui ean tiian, inikaa yoemrata, empo, bem bwaaneeuta bem aman jinune betchibo, inim ka itou mekka, jume ili joaram jokaawi am bittuakaateko tiian. Bweituk kaitam bwaamachi tim au jiiak. 37 Aapo juu Jesus intok am yoopnaka: Emee am jiibwatuaem ti ameu jiiak. Bempo intok inien a temaek: Jaisa jumak, te aman sajaka, tiian, paanim woi sientom lenaariom jinuriaka, am aaaboj betchibo jaani, tiian. Jaksa te jita nuuka am jiibwatuane betchibo. 38 Jesus intok: Jaiki paanimsa emee nunuubwa ti am temaek. Aman sajaka a bichaem ti ameu jiiak. Aman am juuneyyaka intok: Mamni paanim, intok wooi kuchum tim au jiiak. 39 Junamaa intok, baj sialiku, buuuraata, nat wikiaka am jootesaen. 40 Junuen auka intok, junamaa intok, mamamni takaasia, aet nat wikiakai, taa nattepola, joote japtek. Intok ket, woi taka ama woj mamnisia, aet nat wikiakai nattepola, waate ama joote japtek. 41 Jesus intok, jume mamni paanim nuuka, intok

98 jume wooi kuchum, teekau jikau bitchuka, Liojta bai saek. Chukula intok, jume paanim rebektataiteka, a majtaummeu am bwisek. Junamee intok, junae yoemrata, siimemmet amet am naikimtene betchibo. Intok jume wooi kuchum ket junalensu amet naikimtewak. 42 Intok junamee siime, jiapsi yumaisi jiibwak. 43 Jume paanim intok jume kuchum ama yeu beekame intok, woj mamnim ama wooim warimtaka toboktituk. 44 Jume intok, inien aaboj wakame, mamni miil yoememtukan.

intok, jume a majtaum, kuta kanoau am jaamusaeka, am bamijtuataitek, aapat, Betsaira teau bicha am katchaekai. Juka buuuraata ama au anemta sakaatuasupo tajtia. 46 Siimem naikim sakaatuasuka intok, juu Jesus, senu kauta katekau bicha siika, junaman Liojtau bicha nok betchibo. 47 Intok jaibu jeo jomteo, ket aapoiksu waki bwiapo aapolaik aneosu, juu kuta kanoa, baweta nasuk jeela weaman. 48 Juu Jesus intok am bichak, kuta kanoapo aneka, jibweeta lottilamtakai. Bweituk juu jeeka am nankika weyen. Intok maukaapo, abe matchuu, bawe bepa weyeka, ameu yepsak juu Jesus, intok amepat au weetuan wajaaleka weyen. 49 Bempo intok bawe bepa weemta a bichakai, tukaapo, jita yee wom womtame ama weama, ti ean. Intok emo a majjaituaka emo chaituan. 50 Bweituk siime a bichaka, emo

45Jesus

Juu Jesus, baa bepa weama

99 womtak. Taa aapo juu Jesus intok, sep ameu nookak: Kateem jachin emo eetuaem ti ameu jiiak, intok katem emo majjaitua. Bweituk inepone junaa ti ameu jiiak. 51 Intok kuta kanoau ameu jaamuka, juka jekata sep chaatutuak. Bempo intok, majjaurimmea, batte jachin aayuk. Intok tuisi aet im suumeaka taawak. 52 Bweituk jume mamni paanimmea intok jume wooi kuchummea, buuum ammea aabojwamtat betana, junaet ka a juunean, Jesujta a jita a joaapo. Bweituk bempo ketuni kaa mammaten.

MAEKOS6,7 mamte betchibo. Jume intok, a supewammet aet mamtekame, sepim emo inneeten.

junaabo, waetana betana bem aneepo, Jenesaret teau bwiarau yeu yajaka, junamaa kuta kanoapo bawe mayoau yeu yajaka, bem aet rejteu, jitau a sumaka, yeu sajak. 54 Junamaa joaakame intok, sepim aet juuneak. 55 Junamaa joaakame intok, naj tenneka, jume bem kookoiriawame, siimekut betana, bem jipetekipo, kia jak junii, aapoik aneeteapo jikkajaka, junaman au yeu tojiwan jume kookoeme. 56 Intok ka kia bwere joarampo yeu a yepsaapo junii, intok kia bwere joarampo a yepsaapo junii, intok siimekut, wasammetchi a weamapo, junamaa aet naj rejtiwapo, jume kookoeme yeu tojiwan. Intok Jesujtau ujbwanwan, kialaa supewammet junii, aet

53Intok

Juu Jesus, jume kookoeme, Jenesaret teapo joaakame, emo am inneetetua

Junamaa intok, bweu joara Jerusalen teaa betana, jume waate juriom, bem junuen a suale betchibo, paiseompo emo teuwaame, intok jume juriommeu maejtom, junamee Jesujtau nau yajak. 2 Junamee intok, Jesujta majtaum, ka bajimalataka jiibwame bichaka, jiapsita junii, jaiti jooan, tiian, intok ka tuisi am tawaatiian. 3 Bweituk jume waate juriom, paiseompo emo teuwaame, intok siime jume juriom teame, bem yoowasukaum junuen aet am majtalataka, junuen bem aet joiwalapo aman a boo joorian. Bweituk ka bajimalamtaka, kaachin jiibwane. 4 Intok kia jakun weamaka junii, a joawapo yeu yepsaka, ka bajimalaatek, ka jiibwane. Intok chea taabwi weemta juebenak im jooan. Puatom bem ama jijiibwauta, intok bem ama baa jejeeeuta, intok bem aet jiiboboauta, intok bem aet jiibwowamta, sisiiwok sotootuko junii, intok babu sotootuko junii, intok bem aet totouta, junakaa siime weemta, baammea a sii siitaka a teochian. Junuen a sualeka, junuen a boo joorian. 5 Jume waate juriom, paiseompo emo teuwaame, intok jume juriommeu maejtom, Jesujtam temaek: Jaisa betchibo tiian, jume em majtaum, bat naataka yooraata,

Juka yoemta jiapsiwa, juu ka tuisi a tawaame

MAEKOS7 juubem aet yee majtaka, intok junuen aet joiwalataka, junuen a boo jooriawapo, inimee em majtaum ka inien a boo jooria tim a temaek. Bweituk bem sawaauta, ito benasi kaa baa sii siita. Intok kiam ka babajimaka junii, jijiibwa saka. 6 Jesus intok inen am yoopnak: Paakun tana, emee, bitpo tui yoememtu machika junii, taa enchim jiapsipo wajiwa, ka tui yoememtaka junuen em maachi. Inien a weepo san juu Isaiajtukau emot nokaka, inien a jiojtek: Inii yoemra, ti jiojtek, kia tenie nee emo yooritua, tiia. Taa bem jiapsim, tuisi mekka neu aane, tiia. 7 Intok kia tenie, junuen bem emo nee yoorituau, kaitapo taawa. Bweituk oowim betana weyemta intok yee majtawamta, junakaa emo boo jooria saka, tiia. 8 Bweituk tua junakaa Lioj nesaurita suu tojilamtaka tiia, juu Jesus, oowim betana weyemta junuenim emo a majtalamtaka junuen aet joiwalataka a boo jooria. Bem ama aet jijiibwaauta, intok bem ama aet baa jejjeeeuta, intok siimeta bem sawaauta, baa sii siitakai a teochia, intok kia taabwi weemta boo jooria ti ameu jiiak. 9 Intok ket inen ameu jiiak: Juka enchim aet joiwalaauta, intok yoemrata enchim aet saweeuta, junakaa chea tuureka a boo jooriabaeka, tua junakaa Lios nesauta, kia kaitapo em a

100 tawaala. 10 Bweituk Moiseejtukau, Liojta betana inien a mabetaka, jiojteita too siika. Junaa jiojtei intok inen jiia: Em achaita intok juka em malata, am yoorekaam bichae, ti jiiak. Waa intok, A malawata intok a achaiwata, juena noktae am nok bejeekame, junaa, yauraapo yeu tojiwaka, muk maisia bettesi aet autuanaa. 11 Taa emee intok, kia jabe junii a achaibewi intok a malabewi inen jiaateko, tiia: In enchim mikeauta, Liojpo betana weyemtat naa sawana betchibo, junakaa Liojta betchibo naa eeriala. Intok inien ameu jiakaateko, junak jaibu, ka au utteatune, a yoowawam a aniane betchibo, ti jiia emee. (Junamee juriom intok, inikaa tomita teuwaabaeetek, Korbanpo tiaka, ebreo nokpo a teuwa.) 12 Inien intok emee aneka, enchim yoowam ka aniabaekaeene. 13 Bweituk, Liojta nesaurita ka enchim chupaabae betchibo, juu enchim aet joiwalaautae, intok enchim junuen a tekipanoautae, inie weemtae, Liojta nesaurita kaitapo tawaalaem. Intok ket juebenak wate weemta inile benasi machik emee boo jooria. 14 Intok siimemmeu ama anemmeu chaaeka: Netcheem jikkaja tiia. Intok aet mammate ti ameu jiiak. 15 Kia jabe yoemtaka junii, a takaabeu tuineeuk, bwaako, intok a jitataka junii, junae, ka tuisi a jiapsi tawaaneeu, ka au aune. Taa juu a jiapsiwa betana yeu weeme, junaa ala, a jiapsiwata ka tuisi a tawaane. 16 Juu a mammatebaeme a mammatene.

101 intok, juka siime yoemrata ama yeu sikaa, senu joarau kibakek, juu Jesus. Junamaa intok a majtaum, taabwi weemtau a tammachiakauta, intok yoememmeu a teuwaakauta, junakaa weemta, juua teuwaaut, au im nattemaek. 18 Aapo intok inen ameu jiiak: Jaisa emee ket kaita em a mammate jaani ti am temaek. Jaisa emee ka aet juunea, kia jabe yoemta junii, siimeta a bwaeeu, junaa weeme a jiapsiwata kaachin a nasontene tiia. 19 Bweituk junaa weeme, a jiapsipo ka koom weama, bweituk siime a bwaeeu, toonau luula koom weene, chukula intok a pochookuntenaa. Inien jiaka san, siime bwaaamta a tui, tiia, intok kaabeta a jiapsi nasonteetiia. 20 Taa intok ket inen jiia: Siime waa ka tui eeria, intok ka tui nooki, yoemta jiapsipo yeu a weyeetiia. Inia betchibo san, au a jiapsi nasonteetiia. 21 Bweituk yoem jiapsipo juu ka tuueewame yeu weama. Jubeka junii, taabwi jamuttamak au tuuribaeka a jiapsipo eene. Intok kia kee jubeka junii, kia jabe jamuttamak au tuuribaeka a jiapsipo eene. Intok juka a yee bai taaawamta weetua. Intok yee suawamta. 22 Juu jita etbwawame, intok jain junii, jita waatiawame, intok emo iawame. Intok yee bai taaawame. Intok ka tiuwame. Intok a yee sibowame. Intok watemmet juenasi nokwame. Intok unnaa jikat emo eeyawame. Intok ka suasi emo ujuuwame. 23 Inii siime ka tuuwa weeme,

MAEKOS7 yoemta jiapsipo yeu weye, intok a jiapsiwa junae ka tuisi taawa.
Senu jamut, ka Ijraelpo yoemratakai, Jesujta sualek

17Junamaa

yeu sika intok, bweu joara Tiiro teau bicha intok Siroon teau bicha aman yepsaka, senu joarapo kibakek. Intok kaabeta a juuneyya ian. Taa junuentaka juniisu, ka a eusek. 25 Bweituk senu jamut, a jamutasoawata, bebejeeri ka tui jiapsi eerita a jiapsipo aet anemtae, kookoirian. Junaa jamut intok, aapoik Jesujta ama aneepo a jikkajaka, au sikaa, bwiau tajtia koom pujbaka, au tonommea kiktek. 26 Junaa intok, rieka jamuttukan. Intok senu bwiarapo, Siro peniisa teapo jometukan. Junaa jamut intok, tuisi Jesujtau ujbwana, juka bebejeeri ka tui jiapsi eerita a jamutasoawatat, a jiapsipo wajiwa aet anemta, paakun yeu a bepria iakai. 27 Taa juu Jesus, essoi nokpo inen au jiiak, jamuttawi: Ili chuummeu, juu bwaaame kaachin bat a ameu manaatune. Bweituk jume a yoemiarimmeu bat weye, bem bat jiibwatuanaau ti au jiiak. 28 Taa juu jamut intok, junae essoi noktae, juua tawaaut, aet juuneaka, ket junalensu, essoi nokpo: Jeewi japchi ti a yoopnakai. Jume ili chuum junii ket usiwaim, bem aet jiibwa betuk jokaari, juka betukun koom yojtemta a bwaane ti au jiiak. 29 Junak intok juu Jesus, inen a yoopnak:

24Junamaa

MAEKOS7,8 Inien em lutuuriata nokaka betchibo, em a waatapo aman eu aune. Ka jaineaka weene. Bweituk juu bebejeeri ka tui jiapsi eeri, em jamutasoabet a jiapsipo wajiwa aet aneu, yeu simlaa ti au jiiak. 30 Junaa jamut intok, a joawau bicha siika. Juu a jamutasoawa intok, juu bebejeeri ka tui jiapsi eeriata a jiapsipo wajiwa aet aneuta, junamaa jaibu aet yeu simlatau, junamaa jipetekpo bookamtau yepsak.

102 au a noka nasuk su, chea juni san, siimekut naas a etejotaitek. 37 Junamaa intok, siime, tuisi a suum eiyaan: Siimeta a joau, tiaka, tuisi a jojoa. Bweituk jume ka jikkajame, a jikkajitua. Intok jume ka a nokame junii, nonoktua.

intok juu Jesus, bwiara Tiro teapo yeu sika intok, senu bwiarau, Siron teapo aman, naa buusti sikaa, senu bwiarau yepsak. Junamaa intok, woj mamni bwere joaramtukan. Junaa intok, Lekaapolij tea junamaa bwiara. Chukula intok Kalilea baweu yepsak. 32 Junamaa intok senu yoeme, naka pittaka intok neeo, au tojiwak. Intok au ujbwanwan, aet a mamtene betchibo. 33 Intok aapolaik kaabeta aneepo, omot bicha a nuk sikaa, junamaa a nakawapo a mam pusiawam aet jaabwak. Intok mam pusiapo au chittuaka, junae yoemta ninpo aet mamtek. 34 Jesus intok teekau jikau bitchuka, bweum jiabijteka: Eppata ti teeka. Inii noki, jiak nokpo kuaktituk intok, inen jiubae: Tuureae, ti jiubae. 35 Sep intok a niniwa tuureak. Intok tuisi a nookan juu neeo. 36 Intok kaabetau a etejonepo aman, kutti au nookak. Taa junuen

31Junak

Juu Jesus, senuk, naka pittaka, ka a nokamta au a inneetetuak

Junamee taewaimmet intok, juu yoemra tuisi buuuka ama aanen. Intok im kaita bwaamachiakan. Junak intok juu Jesus, a majtaummeu chaaeka: 2 Inikaa yoemrata ne tuisi naa jiokoleka naa bicha ti ameu jiiak. Bweituk jaibu baji taewaim inim nemak aneka, intok kaita bwaamachi ti ameu jiiak. 3 Intok ne kaam jiibwatuakaateko, intok bem joarammeu bicha am sakaatuakaateko, boot tebae, ka pappeaka, wattinemme. Bweituk bempoim betana, waate chea mekka betana inim aane. 4 Jume a majtaum intok inen a yoopnak: Jaksa te tua, inim kaita aukapo, ama butti bwaamta nuuka, inikaa yoemrata a aabojne tim a temaek. 5 Jesus intok: Jaiki paanimsa emee nuuka rejte ti ameu nattemaek. Woo busanim tim teekamme. 6 Junak intok, juka yoemrata, nat wikiaka am jootesaeka amet nesawek. Intok jume woo busanim paanim nuuka, Liojtau bicha nok suka, am rebektataitek. Junak intok, a majtaummeu am manak.

Juu Jesus, naiki miil ijraelpo yoemem, jiibwatua

103 Jume a majtaum intok, yoemrata bichapo am manak. 7 Intok ket ka jaiki kuchum nuuka rejten. Intok ket junamee nuuka, Liojtau bicha noksuka, junae yoemrata bichapo manaawak. 8 Intok siime, jiapsi yumaisi, joboojiibwakamme. Intok yeu beakauta, woo busan waarimtaka, tapunika toboktituk. 9 Intok junuen aman aabojwame, toktim naiki miiltukan. 10 Intok am sakaatuasuka, a majtaummak nau, sep, kuta kanoau jaamuka, senu bwiarau, Lalmanuuta teau bicha siika.

MAEKOS8 intok Eroorej teamta betana, juka ka tuik bem yee majtauta betana, emo ama suuasaeka ameu nookan. Intok reberuapo a teuwaaka ameu nookan. 16 Junak intok, jume a majtaum, naas emo temae japtek, inienim jiakai: Paanim ka itom weeya betchibo jumak reberuata itou teuwa tim jiian. 17 Junak intok juu Jesus amet juuneaka, inen ameu jiiak: Jaisaaka emee, paanim ka weeya betchibo emee nok saka. Jaisa emee kaitat mammateka, intok kaitat juunea jaani. Oo enchim jiapsim namakasi aula jaani ti am temaek. 18 Bweituk emee, in yaalauta enchim pusimmea bichakauta, intok in nokakauta enchim nakammea jikkajakauta, ili junii em kaa jajjamlata benasi em aula. Katem a au waate junii. 19 Jaisa emee ka au waate jaani, mamni miilim yoemem aaboj betchibo, jume mamni paanim in amet naikimtekapo. Intok jaikika waarimsa intok ama yeu beekame, jaiki waarimsa emee aman tapuniak ti am temaek. Bempo intok: Woj mamni ama wooi waarim ti jiiak. 20 Intok jume woo busan paanim, jume naiki miilim yoemem in ammea aabojsekaposu, jaiki waarimsa ama toboktituk, ama yeu beekame betana. Bempo intok: Woo busan waarim ama toboktituk tim au jiiak.

a yepsao intok, jume waate juriom, paiseom teame, aman au yajaka, aamak emo nok bwijlatukan, a jiobila betchibo, Liojta betana, teekapo, senu machilaata koom weenemta a juunaktesaen. 12 Jesus intok, tuisi bweum jiabijteka, inen jiiak: Jaisa betchibo tua, inii yoemra machilaata aawa. Lutula weepo, tiia, emee kaa bittuanaa, juka machilaata. 13 Junamaa am too sika intok, kuta kanoau jaamuka, sekkaana, omot bicha siika.

Jume paiseom teame, machilaata bitbaeka, Jesujta a yaaiia

11Junamaa

bem bwaaneeuta, bem weeyaneeu, aawaj koptekamme. Junamaa kuta kanoapo bem kateepo, wepul paanim jiba nuuka kaaten. 15 Junak intok juu Jesus, essoi nokpo paiseom teame betana,

14Intok

Jume paiseom teame, jaisa bem yee maj majtapo, juu Jesus, a reberua tiaka nookan

MAEKOS8 intok juu Jesus inen ameu jiiak: Jaisa betchibo emee ka a aet juunea, juubwa in emou nokakauta betana tiia.
Juu Jesus ili joara Betsaira teapo jometa, liptita puj tuute
21Junak

104 intok a majtaummeu nattemae taitek: Jume yoemem, nee jabesa ti jiia. 28 A majtaum intok inen au jiiak: Enchi Joan yee babatoowameetiia. Waate intok enchi Eliaj tiia. Wate intok, jume bat naataka, Liojta betana yeteu noktuawame betana enchi weyeetiia. 29 Junak intok aapo inen ameu nattemaek: Emee intok, nee jabesaatiia. Peeo intok: Empo juu Krijto ti au jiiak. 30 Junak intok juu Jesus, aapoik, kaabetau a etejosaeka am tejwak.

intok, Betsaira teau bicha sikaa, aman yepsak. Junamaa intok, senu yoeme, liptitaka ama au tojiwak. Intok aet a mamtene betchibo au ujbwanwan. 23 Junak intok, junakaa yoemta liptita, mampo bwiseka, junamaa ili ka bweu joara a aneepo, paakun bicha yeu a nuk siika. Intok a pujpo a chitta amet yaak. Junak intok ae bepa mamteka, jaisa kaa bicha jaani, ti au nattemaek. 24 Junaa yoeme intok, ili bit jeelaika, inen jiiak: Yoemem ne naj kateme ne bicha tiia, taa kia juyam benasi mamachime. 25 Intok juchi intok a pusiwammet aet mamteka, junak intok siimeta tajpaalasia machisi bittaitek. 26 Junak intok juu Jesus, junaman ka bweu joarau bicha, ka intok a weesaen, juka tuuwata au a yaakauta ka junaman a etejoiiakai. Kialiikun a joawau bicha a simsaeka a tejwak.

22Junak

intok juu Jesus, a majtaummak, jum bweu joara Sesarea piliipo teapo, waate ka bwere joaram au jeela jokaum, junamaa waam yeu siika. Boot

27Junamaa

Juu Peeo, tua lutuuriapo juka Jesujta a Krijtotukapo aman, a teuwaa

inen a uttea, tiia, juka emo benasi yoemta, jiokot au a bitnepo, intok junamaa yoo yaarim betana kaitapo a bitnapo betana. Intok ama bem maejtom, intok ama teopopo nesaweme, jume chea ama yoo yaarime betana, intok meetune. Taa baji taewaita weyeo, jiabijtene, tiia. 32 Inikaa weemta intok, machisi ameu a teuwaan. Junak intok juu Peeo, aapolaik omot bicha yeu a nuk sikaa, junuen a jiaka betchibo, ili a nok buitaitek. 33 Junak intok juu Jesus, amau bicha, jume waate a majtaum naj bitchuka, omti nokpo, Peotau inen jiiak: Mekka jakun bicha weamiisee. Bweituk, kia chea tuisi, Satanajtumta benasi neu jiia. Bweituk Liojta betana weyemtatee ka juunea. Taa inim bwiapo, yoemratat betana weyemtat jibae juunea ti au jiiak.

31Intok

Juu Jesus, jaisa a muknepo betana a teuwaa

105 yoemratau chaitebok, intok a majtaummeu intok: Kia jabetaka junii ti ameu jiiak, in lutuuriata nemak atteabaeme, junaa intok inim aniapo weyemtae ae emo alleetuawamta, ka intok junae au taka alleetuabaekaeene. Bweituk junuen au utteatune. Taa in eapo aman jiba an sisimne. Intok inien aneme, chea tuisi, kia kuujta puatemcha weene. 35 Bweituk siime waa ian lautipo inim aniapo, siime weemtatchi, junae tana jiba au eetuaka jiapsaateko, junuen aukaateko, juka Liojtau bicha yuu jiapsinamta ka teune. Taa siime waa nee betchibo intok inie in tui nokta betchibo, jachin yaawakaateko junii, intok kia meewakaateko junii, junaa ala, junae, jiapsi jinneuritune. 36 Bweituk jita tuuwatasa ama jajamne, juu yoeme, siime juka aniapo ujyoriata a atteako, chukula intok, mukuko, juu a jiapsiwa Liojtau a weeneeu, ka au lutuuriatukaateko. 37 Bweituk juu junuen mukukame, juchi inim jiapsibaeeteko, kia jaiki tomita bejeetuakaateko junii, kaachin juchi jiapsine. 38 Bweituk kia jabe junii, nee tana, intok in tui nokta betana au tiutuakame, inim bwiapo inim jiapsame nasuku, jume ka tuuwata weetuaka, ka Liojta jiba emo yoorituame, junameebichapo emo tiutuakame, nejpone ket emo benasi yoemtaka, ket junamee betana ne ino tiutuane, jume in yeu puarimmak, intok Lios achaita ujyoria at teamak ne aabo koom yepsako.

34Intok

MAEKOS8,9

Intok juchi intok, inen ameu jiia: Lutula weepo tiia, inim waate aane, juka Lioj nesawamta utteawakamta, aabo koom yebijnemta bitneeme, kee kokkokai, inim ket jiapsaka a bitne tiia.
2Busan

taewaita simsuk intok, juu Jesus, juka Peota intok juka Jakoobo teamta intok juka Joanta, bempolaim yeu nuk sikaa, omot bicha, bweu kawiu, jikau im jaamuk. Junamaa intok, aapo juu Jesus, bempoim bichapo, taabwisi bittuk. 3 A tajoowa intok, kaupo tosai sapam benasi, unnaa beojkosia tosaisia machiakan. Intok inim bwiapo kia jabe junii, tajoorim baksiaatek, kaibu junuen tossaalaisi am basuane. 4 Junamaa intok, juu bat naataka, Liojta betana, yeteu noktuawame, Eliaj teame, intok juu Moiseej teame, ket ama yeu machiak. Intok Jesujtamak nau etejok. 5 Junak intok juu Peeo, Jesujtau: Tuisi ne allea achai tiia, itom inim ane betchibo tiia. Tui ean, itepo inim baji ili juya karim yaakaateko, senuk ee betchibo, senuk intok Eliaj teamta betchibo. Intok Moiseejta betchibo, ket seenuk. 6 Bweituk juu Peeo, womtilataka, kaita nok machika junuen au jiian. 7 Naamu intok amet koom yejteka am roptak. Junamaa namupo intok senu jiawai jikkajituk: Inii junaa, juu in yoemia tiame, tuisi in nakeu, enchim nok jikkajineeu. Junuen jikkajituk juu jiawai.

Jum Jesujta taabwisi bitwakapo

MAEKOS9 intok, seej chukti, kaitapo taawak juu naamu. Junak intok bempo, naj bitchuka junii, kaabeta intokim naa buusti bichak, taa Jesujta jiba, aapolaik ama weekamta. 9 Junae kauta betana intok koom sajaka, juu Jesus, bem bichakauta, kaabeta am etejoriasaeka am tejwak. Taa juka emo benasi yoemta, kokolam nasuk a jiabijtesuko, junak juubwa, bem bichakauta am etejosaen. 10 Intok junuen bem tejwawakapo aman, junakaa bem bichakauta, bem jiapsipo jiba a jipueka, bempola jiba a juuneyyan, intok, juka ame benasi yoemta, kokolam nasuk a jiabijteneeutat ameu nokwakamtat, junaet ka juuneaka, jiba aet emo temaen. 11 Junak intok bempo, juka Jesujta temaek: Jume itom maejtom intok, tiian, jaisa tua jiubaeka inen jiia, a uttea tiia, juka Eliaj teamta bat yebijnepo ti a temaek. 12 Aapo intok juu Jesus: Lutula weepo tiia, juu Eliaj teame bat yebijne. Junaa intok, inim ama beemta, aapo a tuuteka a tuu yaane. Taa jum Liojta jiosiampo, juka emo benasi yoemtat betana ket senu weeme ama jiojtei, junaa intok, junau, tuisi jiokot machine, intok kaitapo a bittune tiia. 13 Taa juu Eliaj teame intok, jaibu yebijsula, junau intok, siimetam au yaak, jiojteita aapoik betana junuen a teuwapo amani.

106 yoemrata buuuk ama anemmeu yepsak. Intok waate bem maejtom, jume Krijtota majtimmak emo nok bwijlame. 15 Junak intok, siime juu yoemra ama aneme, Jesujta am teaka a suum eiyaak. Junak intok a tebotua betchibo au bicha tennekamme. 16 Junak intok juu Jesus bempoim temaek, a majtaummak, jitat amemak am nok nassuapo. 17 Senu intok, inen ama a yoopnak: Yee majtame ti au jiakai, in yoemia ne eu nuupak. Bweituk inii, juka bebejeeri, ka tui jiapsita eerita a jiapsipo aane. Junae betchibo intok ka a nooka. 18 Junaa intok, kia jak junii, bwiapo naas au a roa roaktatua. Intok tenpo sosomoochiakai. Intok tuisi au tam kukume. Intok cheewasu taka waake. Nejpo intok em majtimmeu a tojakan, paakun yeu a bepriasaekai. Taa katiim a paakun a yeu a bepriak. 19 Junak san juu Jesus inen am yoopnak: Inii yoemra, tua kaita a suale ti ameu jiakai. Jaisa inim jiba nee emomak an machian, intok jiba inim jiokot nee ino bit ia jaani ti ameu nattemaek. Junakaa intok, junuen kookoemta au a toji nesaen. 20 Junaa usioou intok sep aman au tojiwak. Juu bebejeeri ka tui jiapsi eeri, usiooutat aneme, Jesujta taaakai, sep juka usioouta bwiapo au jibeptuak. Intok naas au a roaktituan. Tuisi tenpo somoochiakai. 21 Jesus intok a achaibeu nattemaek:

8Junamaa

watem a majtaummeu yepsaka, bempoim nape konila,

14Intok

Juu Jesus, juka juubwa yootumta, bebejeeri ka tui jiapsi a jiapsipo jipuemta yea beepriaka au a inneetetua

107 Jakwoo naatekasa a junule benaatiakai. Junaa intok: Kia ili a usitukapo naateka tiia. 22 Jue benasia intok juu bebejeeri ka tui jiapsi eeri, a jiapsipo aneme, tajipo au a jimmaatua. Intok kia baapo junii, bat batte ama a memea. Taa empo a jinneuuteko, itom jiokoleka, itom aniae ti au jiiak. 23 Junak intok juu Jesus: Em inen neu jiaapo, Empo a jinneuuteko, ti em neu jiaapo. Chea juni san, empo em jiapsipo, Liojta sualeeteko, a jinneutu. Bweituk siime waa a jiapsipo a sualeme, kaita aawas aayuk tiia. 24 Junak intok, usioouta achaiwa, kia bwan nok jeelaika: Anaa suale tiia, taa netchee aniae, chea yumaisi in jiapsipo chea in a enchi sualne betchibo ti au jiakai. 25 Jesus intok, juka buuuraata, buuuk au bicha katemta bichakai, juka bebejeeri ka tui jiapsi eerita, usioouta jiapsipo wajiwa katekamtau, omti nokpo, inen au jiiak: Empo, bebejeeri ka tui jiapsi tiia, inikaa usioouta ka a noktuamta, intok ka a jikkajituamta, paakun aet yeu weyee. Intok ka intok a jiapsipo aet kibakne ti au jiiak. 26 Junak intok juu bebejeeri ka tui jiapsi eeri, junae jiapsipo betana paakun yeu weyeka, juka usioouta tuisi chaituan. Intok naas au a wiiktuan. Intok mukiata benasi taawak. Juebenak intok, junuen ama a bichaka, Muukuk,

MAEKOS9 tim jiian. 27 Taa juu Jesus, mampo a bwiseka, a yechaka, intok sep kiktek. 28 Junamaa intok juu Jesus, senu joarapo kibakeka, junamaa intok aapolaik, jume a majtim inen a temaek: Jaisaakai tua, itepo ka a paakun yeu a beebak, juka ka tui jiapsita tim a temaek. 29 Aapo intok inen am yoopnak: Inii weeme tiia, ka kia jachin junii paakun a yeu a beepne. Bweituk paakun yeu a bepriabaeeteko, intok chea a yoori betchibo, ka jiibwaka, ka jeeka, intok Liojtau bicha a nokriakai tiia.

yeu sajaka intok, bwiara Kalilea teapo ama waam sajak. Jesus intok, kaabem am juuneyyaiian. 31 Bweituk juka ame benasi yoemta, a meeneeme mampo suu tojinaau, intok junuen yaasuako, baji taewaita weyeo, jiabijtene. Inikaa weemta am majtaka, kaabeta intok naa buusti a juuneyyaiian. Taa a majtim jiba a juuneyyaiian. 32 Taa junamee intok, inie nokit, ka juunean. Intok a temaineeka junii, emo a tiutuan.

30Junamaa

Juu Jesus, juchi a teuwaa jaisa a muknepo betana

intok, bweu joara, Kapernao teau yajak. Junamaa intok, joarapo aneka, Jesus inen ameu nattemaen: Jitasa emee boot, jitasa nau etejosakan.

Jume Jesujta majtaum nasuk, jabesa juu chea ama yoo yaatuneeme
33Junak

MAEKOS9 bempo intok kaa yoopnak. Bweituk jum boot, bempoim nasuk, jabeta chea ama yoo yaatunepo aman, naas emo aet temae sakan. 35 Junak intok juu Jesus, yejteka, jume woj mamni ama wooi a majtimmeu chaaek, intok: Emo tana tiia, seenu, emou au yooeeyabaeeteko, junaa, siimemmet chukula weene. Intok siimem nesauta jooriane tiia. 36,37 Ili usita intok, bempoim nasuk bichapo kechaka, chukula intok a maammea a ibaktakai: Kia jabe junii tiia, in teampo, inien ili usim mabetakame, chea tuisi kia nee mabetne. Waa intok nee mabetakame, chea tuisi kia nee aabo bittuakamta mabetlatune tiia.

108 nee teuwaaka enchim baam mikakaateko junii, Krijtota betana enchim attearipo, junamee, lutula weepo, Liojta betana tuuwata mabetne.
Juka ka tuisi yeeantuammet nooka juu Jesus

34Taa

Joan intok: Yee majtame tiia, senuk te bichak, bebejeeri ka tui jiapsita eerita, watem jiapsimpo anemta, em teampo ameu nokaka, paakun yeu am bepriame. Junakaa intok, ka itomak a weama betchibo, katte junuen a ansaeka taa tejwak. 39 Junak intok juu Jesus: Katem au suua ti ameu jiiak. Akeem a suu tojaem. Bweituk kaabe aane, sep ka tuisi net nokbaaneeme, neae aman intok in team teuwaaka, senuku au tuuwatunemta, ka kia jabe junii a joaka au a yaakame tiia. 40 Bweituk siime waa, ka itom bejeeka aneme, itomak eaka aane. 41 Intok kia jabe junii,

38Juu

Juu, ka itom ee bejeeka aneme, itomak eaka aane

inimee, nee sualeme betana, kia jabe junii ka tuik am yaane betchibo ameu nokaateko, chea tui ean, junaa, tetata kutanaapo aet sumaawaka, baweu koom a jimaatunepo. 43 Intok em maamea, ka tuuwata yaabaeeteko, intok junae betchibo, jiba yuu taji beetepo enchi antuaneemta, chea tui ean, junamee mamam chuktituko. Taa ka chea wooim mamaka, jum tajita ka tutukepo jiba yuu beetepo ka yej ean. 44,45 Intok ket jiba junalensu, em wokimmea, jakun bicha sikaa, aman ka tuuwata ya betchibo, chea tui ean, junakaa wepul wokim chuktituko, taa ka chea wooim wokeka, jum tajita ka tutukepo jiba yuu beetepo ka yej ean. 46,47 Intok ket jiba junalensu, em pusimmea em bichakau, ka tuisi enchi eetuaateko, chea tui ean, junamee wepul pusim yeu am wikeko, bweituk chea tui ean, Liojta nesawau siimeta katekau, wepuulaim puseka ama kibakekaateko, taa ka chea wooim puseka, jum tajita jiba yuu beetepo yejnee. 48 Junamaa intok, jakwoo junii tajita ka tutukepo ama anne. Junamaa intok bem takaa, jiba yuu ama anne. Intok ket bwichiam jiba aukapo benasi machine. Inimee junen ama anne. Jum bwichiam

42Intok

109 jakwoo junii ka kokkopo. Intok jum tajita jakwoo junii, ka tutukepo. 49 Bweituk siime jume nee sualeme, jiokot emo bitne, kia taji rupaktiatae, senuk sassaawaa benasia, wakasim peutame, siimekut on siitawa benasia. Taa junae, jiokot emo bitnamtae, jiapsi tuutenamta jajamne. Intok Liojta enchim yoorine betchibo. 50 Bweituk juka bwaamta kiawata mak betchibo, juu oona tui. Taa juka onta, on kiawata ka jipueeteko, jitaesa chookosi a yaanee juka onta. Kialiikun san, juka onata jum bwaaapo, a tuireakaa benasia, emee junii ket junalensu, tuisi em nau jiapsaka, watem enchim emou a suawaune betchibo enchim bichaka emo benasi bem jiapsine betchibo. Intok yanti jiapsiwame emot naas aune.

MAEKOS9,10 intok: Juu Moiseejtukau ala tiian, jubiarita too sim betchibo, yauraapo, jiosiata yeu jimmaanesaeka a nookak. Junamee jiosiammea intok, senu, a jubiawata a too simne tiian. 5 Jesus intok am yoopnaka: Enchim namakak jiapseka betchibo tiia, junaa Moiseejtukau inikaa nesauta jiojtetebok tiia. 6 Taa aniata naatekapo naateka, juu Lios ka junuen a waatan. Bweituk inien jiojtei, juu Lios, oouta juunaktek, intok jamutta juunaktek. 7 Inia betchibo san juu oou, a malawata intok a achaiwata too sikaa, a jubimak jiapsine. 8 Ka intok wooi yoemem benasia tawane. Inien san beja, woiriaka junii, nappat, wepul yoemta benasi eeyatune. 9 Inia betchibo san, wooi jiapsita nau tojirita, Liojta wepul jiapsita yaarita, inim bwiapo, juu yoeme, kaachin junakaa a naikimtene ti ameu jiian. 10 Chukula intok, senu joarapo, junae weemta betana, jume a majtim au nattemaek. 11 Aapo intok am yoopnaka: Kia jabe junii tiia, a jubiawata jimmaakame, intok taabwik jamuttamak jiapsaateko, junaa, tua a juprita a kunabeu lutuuriawame, junakaa, taabwi jamutta ama lutuuria makako, junaa, tua a jamut juprita betchibo ka tuisi tawane. 12 Intok ket junalensu, kia jamuttaka junii, a kuna jimmaako, intok taabwi ooutamak yejteko, junaa, tua a kunabeu lutuuriapo, junakaa

4Bempo

10

Junamaa yeu sika intok, Jurea bwiaraapo ama naa buustia siika. Intok batwe Joran waetana yepsak. Junamaa intok, juebenaka juchi aman au nau yajak. Aapo intok, jiba am majtaa benasia am majtan. 2 Jume waate juriom intok, paiseom teame, ama au yajaka, kialaa jiobila betchibo au nattemaek: Jaisa, senu a jubiawata a jimmaanee jaani tim au nattemaen. 3 Taa aapo juu Jesus intok, inen am yoopnak: Juu Moiseejtukau, jaisa emot a nesawek ti am temaek.

Juu Jesus, emo kukunaka emo suu tojiwamtat nooka

MAEKOS10 taabwi oouta au kunatuakamta, tua a kunawata betchibo ka tuisi tawane.

110

jiapsekame. Taa juu Lios jiba tuu jiapsekame tiia. 19 Empo jaibu Liojta nesaurim taaa: Jubeka, ka taabwi jamuttamak emo Juu Jesus, jume ili usimmeu, tuuribaane. Etbwawamta junii, ka ameu tuuwatunemta, Liojtau boo jooriane. Intok yee suanauta bicha am bwanria junii. Ka aa nokiichiata nokne. 13 Waate intok, junamaa, ili usim, Intok yetet, juka ka lutuuriata, Jesujtau tojan, amet am mamteiiakai. katee amet a nokne. Intok em achaita intok em malata, tuisi am Taa a majtiwam intok, aman yeu yoorinee ti au jiiak. am tojammeu, ameu emo omtituan. 20 Junaa intok inen a yoopnak: 14 Jesus intok junuen am bichaka, au Yee maj majtame ti au oomtituaka, a majtimmeu inen jiiak: jiakai. Inikaa weemta, in Inimee ili uusim elapo aabo usitukapo naateka, yumaisi ne neu tojinaa, katem ammeu suua siimeta yaari tiia. ti ameu jiiak. Bweituk, inimee 21 Junak intok juu Jesus, a ili usim benasi emo eetuame, juka nokautat betana aet mammateka, a Liojta uttea nesawata katekapo au jiapsipo a naktaitek, intok inen au lutuuriane, ama jiapsine betchibo jiakai: tiia. 15 Lutula weepo ne inen Senu weeme jiba eu bee ti au jiia, kia jabetaka junii, Liojta uttea jiiak. Ianee sik, juka siimeta nesawata, ili usita benasi ka au em jipueuta nenkaka, intok eetuakaateko, junakaa, Lios uttea pooberaatat a naikimtene tiia. nesawata katekapo, ka a aman Junak intok, aman teekapo ee kibakne ti ameu jiiak. 16 Junamee ili usim intok, betchibo, chea eu tuuwatunemta aune tiia. Chukula intok, in weepulaim am ibaibaktaka, amet boo jooriauta, nemak a joo simne. mamaka, ameu tuuwatunemta, Intok nee betchibo em jiokot emo Liojtau bicha am nokrian. bitnepo, ka jain emo eetuaka, Juu juubwa yootume, kialaa inneaka jiapsine tiia. 22 Taa junaa intok, Jesujta inien yuin tomekame 17 Aapo intok, junamaa yeu au a teuwa betchibo, ka au alleetuaka siika. Bweituk tuisi jita sikaa, boot a weyeo, senu au yuin bejeewakamta jipuen. tajtia buiteka, aapoik bichapo, 23 Junak intok juu Jesus a majtim tonommea kikteka au nattemaeka: naj bitchuka, inen ameu jiiak: Tuu yoeme tiia. Yee Tua tuisi ameu obiachi, jume mamajtame ti Jesujtau jiiak. yuin totomekammewi, Liojta uttea Jaisa ne auka tua, juka yuu jiapsiwamta net aune ti a temaek. nesawata katekau bem yajinepo 18 Jesus intok: tiia. 24 Junak intok, jume a majtim, Jaisaakai empo nee tuu jiapsek, inien bem ameu nokwakauta tiia. Bweituk inim kaabe aane, tuu

111 betana aet emo suumeetuak. Taa juu Jesus intok, juchi ameu noktaiteka: In yoemiam ti ameu jiiak. Tuisi ameu obiachi, Liojta uttea nesawata katekapo, bem yajinepo, jume yuin tomeka, junaet eaka aet jiapsekammewi ti ameu jiiak. 25 Kameota jiikia pusimpo ama yeu a weenepo bepa, juu yuin tomekamtau chea obiachi, Liojta uttea nesauta katekau a yebijnepo ti ameu jiiak. 26 Bempo intok, inia weemtat aet ee majjautuan. Bem jiapsimpo inen emo eetuakai: Junuentukaateko intok, jabesa tua a jinneutune ti emo eetuan. 27 Jesus intok bempoim naj bitchuka, inen ameu jiiak: Yoemtau obiachisi machiakau, Liojta betchibo, tua ka obiachi. Bweituk aapoik betchibo kaita obiachisi machika aayuk. 28 Peeo intok inen au jiutaitek: Achai tiia, itepo, itom atteata siimeta too sakaalataka intok te em eapo aneka, emak te rejte ti au jiiak. 29 Jesus intok a yoopnaka: Lutula weepo ti au jiiak. Kia jabetaka junii, tuisi nee au naktuakai, intok in nok lutuuriata a boo jooriaka, yee a majtabaekai, intok junue betchibo a joawata too sikaateko, oo jume aamak werim too sikaateko, intok kia a jubiawata intok a yoemiawaim junii too sikaateko, intok waj bwiawata too sikaateko, 30 juu inien aukame, chea juni san, siimeta juka a suu tojakauta bepa, ian, inimee taewaimmetchi,

MAEKOS10 chea buuuk atteane, jume Liojpo betana aamak werimtuneeme, intok yoemiamtuneeme, intok yuin joaraata jipuunee a mabettunepo, intok waj bwiawam junii. Taa junuentaka junii, watem betana omtanaa. Intok juka jiokot au a bichau, jiba aet aune. Taa chukula, Liojtau bicha juka yuu jiapsiwame aet aune. 31 Taa juebenaka jume chea emo eeyame, junamee junen, aman chea koomeeyarimtune. Intok juebenaka jume ka emo chea eeyame, junamee junen, aman chea eeyarimtune.

boot, Jerusaleneu bicha jikau bookamtat kateka, Jesus bat weyen, a majtim intok aet chaaka kateka, aman Jerusaleneu bem yajineewi aman, emo majjaituaka junii, aet chaaka kaaten. Bweituk aman, bempoim betchibo, ka tuik au machian. Junak intok juu Jesus, jume woj mamni ama wooim a majtimmeu, junamaa boot omot bicha bempolaim yeu wikeka, junamaa bempolaimmeu, siimeta wakaa au yaanaauta ameu teuwaak: 33 Ian te Jerusaleneu yajako tiia, junamaa, juu emo benasi yoeme, teopopo yoo yaauchim mampo intok jume maejtom mampo suu tojitune. Intok a meena betchibo, taabwi yoemrata mampo suu tojitune, junuen nau a wepul lutuuria yaakai. 34 Junamaa intok, junamee a beebaka, jaana a jiawaane. Intok aet im chit wat wattine. Intok im a meene.

32Intok

Juchi bemelasi, juu Jesus, jaisa a muknepo betana a teuwaa

MAEKOS10 Taa junaa, baji taewaita weyeo, jiabijtene ti ameu jiiak.

Juu Jakoobo teame, intok juu Joan teame, Jesujtau ujbwanta aawa
35Junakintok, 41Jume

112 waate, woj mamni a majtim intok, inien jiame jikkajaka, Jakoobo teamta intok Joan teamta emo ameu omtituan. 42 Taa juu Jesus, siimemmeu chaaeka, inen ameu jiiak: Emee tuisi juunea tiia, inim bwiapo, jume tekiataka yauttuko, yoemratau au yoo joaka, nesawamta weetua. Taa junameebepa ket aane, ame bepa nesaweka, bempoim junii saweme tiia. 43 Taa emo nasuk ka inien weye. Bweituk kia jabetaka junii, emo nasuk au yoo joobaeeteko, junaa, chea, enchim siimem nesauta jooriane tiia. 44 Intok kia jabe junii, emotana, bat au yoo joobaeme, junaa, emou siimemmeu, nesaureopo tawane tiia. 45 Bweituk juu emo benasi yoeme, kaabeta, nesauta a yaariane betchibo aabo yepsak. Taa chea juni san, aapo, siimem nesauta yaariabaekai aabo ameu yepsak. Intok kia a jiapsiwata junii, juebenam betchibo nenkine tiia.

juu Jakoobo teame, intok juu Joan teame, Sebereo teamta uusim, Jesujtau rukteka, inienim au jiia: Achai tim au jiiak. Itom eu aawauta, itom a yaariane tim au jiiak. 36 Aapo intok: Jitasa emee waataka tiia, enchim nee a yaariaiia ti am temaek. 37 Bempo intok: Ito tana tiian, senuk em batatana yej betchibo, senuk intok, em mikkootana yej betchibo, itom junen autuae ti au jiiak, emak ama an betchibo, enchi yootaka yejteko. 38 Jesus intok am yoopnaka: Tua em ka juunea ti ameu jiiak, juu enchim aawaut. Jaisa emee siimeta juka kookosi machik neu weyemta, intok wakaa in jiapsipo, kookosi in inneeneeuta, jaisa emee nele benasi a inneene ti am temaek. 39 Bempo intok: Jeewi tim a yoopnak. Jesus intok inen ameu jiiak: Lutula weepo tiia, inien neu aunemtat betana, wate weeme emou aune tiia. Intok a emee a innee sakane. 40 Taa batatana senuk neu yejtenemta, intok mikkootana senuk neu yejtenemta, junakaa weemta, inepone ka a yeu am pua. Taa wamee Liojachaita betana yeu puawame, junamee junuen ama joteetuanaa ti ameu jiiak.

intok, bweu joara, Jeriko teau bicha sajak. Junamaa intok, Jeriko teapo, a majtimmak yeu siika. Intok juebena yoemem ket aamak sajak. Senu yoeme, liptitaka, Bartimeo teame, Timoteo teamta uusi, junaa boo mayoat kateka netanen. 47 Intok aman weyemta, a Jesus nasareenootukapo aman, a jikkajaka, inen jiaka chaitaitek: Jesus tiia, Labii teamta uusi, nee jiokolee ti au jiakai.

46Junak

Juu Jesus, juka liptita, Bartimeo teamta, puj tuute

113 juebenaka, ka jaiti a jiusaeka, au omten. Taa junaa chea juni san kusisi chaaeka inen jiian: Labiitukautat yeu simria, nee jiokolee ti jiian. 49 Junak intok, Jesus, kikteka, junae yoem liptitau chaitebok. Junau intok inen jiuwan: Aet yoemeae, kiktee. Bweituk aapo eu chaae tim au jiiak. 50 Junak intok junaa, a jijineum, kia ama too kikteka, Jesujtau bicha sikaa, aman au yepsak. 51 Jesus intok inen au noktaitek: Jitasa empo nee enchi yaaria ia ti a temaek. Junaa yoem lipti intok: Achai tiia. Juchi in bitne betchibo, in pusim tuutee ti au jiiak. 52 Jesus intok inen au jiiak: Em jiapsipo em a suale betchibo, ka jain eaka weene. Juchee bitnee ti au jiakai. Junak intok sep bittaitek. Intok Jesujtat chaaka katemmak, amemak siika.

MAEKOS10,11 chaakamta em bitne. Junakaa intok, kia jabe yoeme junii, kee a kabaite. A buttaka, aabo neweem a tojine ti ameu jiiak. 3 Intok senuk, jaisaaka emee a butta, ti enchim temaekaateko, achai chubala betchibo a waata, taa chukula juchi aabo a bittuarokaka nooka, ti ameu jiune. Junak intok sep aabo a bittuane ti jiia juu Jesus. 4 Junamee intok, junam bicha sajaka, juka ili buuasoolaata ama joarau aman kimuriata naapo, paakun tana, bootchi chaakamta a teak. Junak intok a butta japtek. 5 Junamaa intok wate ama aanen, senu intok inen ameu jiiak: Jaisaakai emee ili buuasoolaata butta ti am temaek. 6 Junak intok junamee, Jesujta, bem amet a sawekapo, intok bem ameu a nokakapo aman, junaeu a teuwaak. Junak intok sep, bem a nuk sakaane betchibo suu tojiwak. 7 Junakaa buuasoolaata aman nuuka intok, Jesujtau a tojak. Junak intok bem bepa supem aet wattak. Junae buuasoolaatat intok, juu Jesus aet jikat yej simen. 8 Junamaa intok, aapat juebenaka ama aneme, jum boot aet waam a weenepo, bem jiniam tetekan. Waate intok nassaakariam chuktaka, junamaa boot aawas a totoan. 9 Aapat kateme, intok kia amaa kateme junii, alleerimmea chaaeka inenim jiian: Itomee jinneue tiian. Tuisi tawaari, achai Liojta betana lutuuriaka inim weyeme tim jiu sakan. 10 Rei Labiita bat naataka,

48Intok

11

Intok Jerusaleneu jeela kateka, intok jume wooi ka bwere joarammeu nau jokammeu, Betpaake teamtau intok Betaania teamtau jeela yajak. Junamaa intok ket, Jerusaleneu jeela, senu kawi ama katekan. Oliiboouwo intok tuisi ama buuureakan. Junak san beja, senu nesauta a yaariana betchibo, jume a majtim betana wooim yeu puaka, aman am bittuak, 2 intok inen ameu jiakai: Itopat bat sajaka, joarau yajaka, junamaa senu buuasoolaata

Juu Jesus, bweu joara Jerusalen teaawi yebijsusek

MAEKOS11 inim siimekut tuisi a nesausukaa benasia, juchi junaen benasi inim a aune betchibo, Lios aapo, teekapo betana junae betchibo enchi aniaka, emaktune tim jiu sakan. 11 Junak intok Jesus, Jerusaleneu yepsaka, junamaa bweu teopota katekau kibakek. Junamaa intok siimeta ama aukamta naj bitchuka, siika. Betaania teau bicha siika. Jume woj mamni ama wooim a majtimmake. Bweituk jaibu unnaa kupten.

114 bem nanakuliapo, intok bem aet a jipueuta, junakaa junii, mekka am biaktariak. Intok jume ama wokkoim nenenkame, intok bem aet jokaum junakaa junii, mekka am biaktariak. 16 Intok junamaa paariatchi teopopo nape konila bookame, kia jabeta junii junamaawaam kaita weeyaiian. 17 Intok inen am majtaka, inen am tejwa: Jaisa emee ka juunea tiian, inien a jiojteitukapo: Inii in teopo, siime yoemrata betana, ama Liojtau bicha nok betchibo teopopo taeenaa. Taa emee, tesompo, jume jita eetbwamta boo jooriame, ama emo eusepo benasi, inien a kari yaariem ti ameu jiiak. 18 Intok jume teopopo yaauchim intok jume bem maejtom, inien a jiaapo a jikkajak. Intok kialim a meebaeka juniim ean. Taa katim a mean, bweituk junuen auneekai, juniim majjaen, juka yoemrata aet yee a majtaapo betana bem a suum eeya betchibo. 19 Intok kupte betchibo, junamaa bweu joara Jerusalen teapo, juu Jesus ama yeu siika.

yokoriapo intok, junamaa Betaania teapo betana yeu sajaka, tebauritaitek juu Jesus. 13 Mekkaekut intok, senu chunaouwota, sia koja weekamta bichaka, aman au siika, takam a jipueetieakai. Au yepsaka intok, kia sawa ausulitukan. Intok ka tatakan. Bweituk kee taewaim yuuman a takane betchibo. 14 Junak intok, Jesus junae chunaouwotau: Kialee, jakwoo junii, kaibue takanee ti au jiiak. Intok kia jabe junii, ka enchi taka bwaane tiiak. Intok junuen au a jiaapo, jume a majtim a jikkajak.

12Juchi

Juu Jesus, juka chunaouwota, ka tatakamta, bettesi au nooka

juchiintok, Jerusaleneu yajaka, juu Jesus juchi aman bweu teopou kibakeka, jume ama jita nenkame paakun yeu beeptaitek. Intok jume ama jita jinume. Intok jume watem, bem tomita ama

Juu Jesus, jum teopopo, ka tuisi anemta, paakun yeu am beeba

15Intok

intok, ketwootana, chunaouwota weekapo aman sajak. Junaa chunaouwo intok, nawau tajtia wakiataka yeu matchulatukan. 21 Junak intok juu Peeo, tukariapo, Jesujta au a teuwaakautau wawaateka: Itom majtame tiia, juu chunaouwo, tuuka, junuen em au bette nokie jiakau, waakek ti au jiiak.

20Yokoriapo

Juu chunaouwo waakek

115 intok junak: Liojta, em jiapsipo yoemeae ti au jiiak. 23 Bweituk em jiapsipo tuisi a jita sualeeteko, kia senu kawibeu, a katekapo a sookteka, baweu au a jimmaasaeeteko junii, junuen au ean ti ameu jiiak. 24 Junuen san beja, inien ne emou jiia, Liojtau bicha nokaka, siimeta wakaa enchim au netaneeu, junaa weeme, enchim a mabetnepo betana aet eaka, a sualeem tiia. Intok junuen aet sualeeteko, enchim netaneeu, emou aune tiia. 25 Intok Liojtau bicha nokaateko, senuk bejeeka aulatuko, junuen em Liojtau nokaapo a jiokoine. Lios achaita teekapo katekamta betana senuku, enchim ka tuuwa yaariut, enchim aet jiokoine betchibo. 26 Bweituk emee, kaabeta a jiokoeeteko, juu Lios achai junii, teekapo katekame, senuku enchim ka tuuwa yaariut, ket junalensu ka enchim a aet jiokoine tiia.

MAEKOS11 ti a temaek. Intok jabesa junaa, inien enchi antuame tiian. 29 Junak intok juu Jesus am yoopnak: Nee ket senu weemta emou nattemaibae tiia, intok enchim nee aet yoopnako, nee ket enchim tejwane, a jabetukapo, inikaa nee tekil makrime. 30 Joan yee babatoowamta baapo yee a batoowau, jakuubosa aet sauritaka junuen yee batoowan, Liojta betana, oo inim bwiapo yoem nesautukan jaani, netcheem aet yoopna ti ameu jiakai. 31 Junak intok junamee, bempoim nasuk, ka kusisi inien jiu japtek: Liojta betana, ti te jiakaateko: Jaisaaka intok, emee kaa sualek, ti itou nattemaine. 32 Taa inim bwiapo, yoem nesauta betana a mabetlataka junuen yee batoowan juu Joan yee babatoowame, ti te jiaateko, ito betchibo ka tuine ti jiian. Bweituk bempo, juka yoemrata emo majjaituan juu ameu am yaanepo betana. Bweituk juu yoemra, junakaa Joan yee babatoowame tukauta, tua lutuuriapo, Liojta betana yeteu a noktuawakapo aman a eeyaka, tuisi emo a yoorituan. 33 Inia betchibo san, Jesujta, kaachin a yoopna machika: Katte juunea tim jiiak. Jesus junii, ket junuen am yoopnak: Nee junii, ne kaachin enchim a tejwaane, jabeta eapo junuen in aneepo ti ameu jiiak.

22Jesus

intok, a woj mamni ama wooi majtimmak, juchi Jerusaleneu yepsak. Aapo intok junamaa teopopo naj weyen. Junak intok junamaa teopopo saiwame, bem yoo yaurammak, intok jume bem maejtom, intok jume ama siime yoemratau a yooraa, aman au sajaka, ama au yajaka Jesujtawi, a temaek. 28 Junak intok: Inien em aune betchibo tiian, jabesa enchi aet tekil makri

27Jesus

Jesujta temaiwapo, jabeta betanasa, lutuuriata a jipueka, junuen a annepo

MAEKOS12
Paasi etripo, tekipanoareom, ka tui jiapsekammet nokaka, yee majtan juu Jesus
6Junak

116 san beja, wepul puilaik useka, intok tuisi a nakeka junii, junakaa junaman bittuak: Jumak junii, tieaka, in a usekapo aman, emo a yoorituanee, ti au eetuakai. 7 Taa junamee paasi etta tekipanoame, intok junakaa usiwaita aman weyeo a bichaka, inenim jiiak: Inikaa paasi etta atteaneeme, aabo weye, tiian. Taa inikaa paasi etrita itou a tawane betchibo, ite a meene. Junak intok itou tawanee, tim nau jiiak. 8 Junak intok, junakaa bwiseka, a meaaka, junamaa paasi etripo, paakun bicha, mekka jakunim a tojak. 9 Tua juu tekowaita intok inikaa paasi etrita atteakame junaman yepsako, jume ama tekipanoame, jaisa tua yaaneekai. Junamee bat a tekipanoasukaum junuen bem auka betchibo, tokti am suaka kaitapo am tawane tiia. Intok juka paasi wajta taabwim mampo a suu tojitebone tiia. 10 Jaisa, Liojta nok lutuuriapo inen a jiojteipo aman, emee kee a noklaa jaani. Junaa jiojtei intok, net nokaka, tetapo nee teuwaaka, inen jiia: Juka tui tetata, tiia, kari aet utti nawaneeuta, jumee, juka karita joame, tua junakaasu, paakun yeu tawaak. Chukula, junaa teta, jiba junae karita betuk, samita nau yumaapo, aetuk yechaawak, bem ka junen eao junii. 11 Inikaa weemta yaakame intok, juu achai Lios aapo junaa.

12

Intok senu weemta am majtabaeka, taabwi weemtau a tammachiaka inen ameu nok taitek: Senu yoeme tiia, yuin paasi ouwota eechak. Intok korate betchibo, juyata ama jijjoak. Intok paasi taka baawata nuu betchibo a babaawaumta ama yaatebok. Intok mekka aniau bicha bitchuu betchibo, yuin tetata jikau bicha nat chaabwak. Junuen auka intok, taabwim mampo a suu tojak. Intok paasiouwo takata, ama toboktitunemta, bempoimmak watek aman nuu betchibo, lutuuriata yaak. Junak intok, omot, mekka bwiarau bicha siika juu. 2 Paasim bwaseo intok, senuk, a nesaureowata, aman, paasi wajta tekipanoammeu bittuak. Paasim bwaseme ama chuktawame au lutuuriamta aman nuutuawakai. 3 Taa junamee intok, kaita a makaka, kia juneelaka simtuaka, intok kookosi a yaakai. 4 Intok juchi intok, senuk a nesaureowata aman ameu juchi bittuak. Taa junakaa intok, tiusi maisi a yaaka, koba jamti a mamaasuka a simtuak. 5 Intok juchi intok, senu nesaureowata aman bittuak. Junakaa intok im meak. Intok juchi intok, buuuka aman bittuak. Junamee junii ket junalensu, watem kookosi yaak, watem intok suak.

117 Intok itom bichapo suum watchisi machisi maachi. 12 Junak intok, junakaa weemta, taabwi weemtau a tammachiaka, aapoik ameu nokauta, bempoimmet junuen a nokaati juuneaka, a bwiseka a meebaeka ean. Taa juka buuuraata ama anemta majjae betchibo, kaachin a yaaka, kia beja ama a too sajak juka Jesujta.

MAEKOS12 Jaisa betchibo emee nee aet jiobilaabae ti am temaek. Juka tomita neu toja tiia, naa bitbae ti ameu jiiak. 16 Junak intok, bempo junakaa tomita au tojak, aapo intok: Inii pujba tiia, intok inimee team, tomit katekame, jabesa junaa ti am temaek. Bempo intok: Inii junaa, juu yoo yaari Sesar teamta pujbawa, intok a teawam tim a yoopnak. 17 Junak intok juu Jesus inen ameu jiiak: Siimeta wakaa Sesar teamtau bicha au a lutuuriakauta, akeem a makaem tiia. Intok siimeta wakaa Liojtau bicha au a lutuuriakauta, akeem a makaem tiia. Intok junuen ameu a jiaka betchibo, tuisim a suumeeyak.

intok, Jesujtau watem paiseom betana intok eroorianom teame betana aman au bittuawak, jita junii, a nonoktuaka, a naatejo betchibo. 14 Junamee intok, junamaa au yajaka: Yee majtame tim au jiiak. Juuneate, lutuuriata jiba em nokaapo. Intok kaabeta betana em emo suuapo. Bweituk ee betchibo kaabe bwere yaauchim tiian. Chea juni san, empo siimem nanancha eeyaka am bicha tiian. Chea juni san lutuuriakamta ausulitae Lioj tuu lutuuriata ee yee majtae tiian. Inia betchibo san, senu weemta te eu nattemaibae tim au jiian. Jaisa tuinee jaani, oo ka tuinee jaani, juuyoo yaari Sesar teamtau tomita aman au tojipo tiian. Junae tomie, yauraapo saiwame ae bejeetuana betchibo. Inien san beja, itom tejwaane, jaisa te a bejeetuane, oo te kaa bejeetuane tim a temaek. 15 Junak intok juu Jesus, aapoik, bem a bai taaabaepo aman amet juuneaka, inen ameu jiiak:

13Chukula

Jume paiseom, yautta bejeetuawamtat tomita betana nokaka, Jesujta jioptuabaen

intok jume saruseom teame, kokkolam jiabijtenepo, junakaa taewaita jakwoo junii, ka yumaaneetiame, aman au yajak Jesujtawi, intok inen au nattemaek: 19 Yee majtame tiian, juu Moiseejtukau, jiojteita inien too siika, a saiwata, kaabeta useka intok a jubi too mukuko, a sairawata a jubiunepo aman au utteaatiia, a saiwata betchibo yoemianeeteakai. 20 Inien a weepo san, woo busan oowim nau weweriakan. Juu bat weyeme, jubeka, intok ka yoemiaka muukuk. 21 Aet chukula weyeme intok, juchi a jubiuka junii, ka yoemiaka muukuk. Junaet chukula weeme

18Junak

Juu Jesus, jiabijtewamta betana temaiwa

MAEKOS12 junii, a jubiuka junii, ka yoemiaka muukuk. 22 Junuen nat chaaka jume woo busan oowim nau weweriakaum, junuen emo a jubi makaka junii, kia jabe junii, junae jamuttau kia wepul yoemiata junii ka au too kokkok. Chukula kia aapo junii juu jamut muukuk tim au jiiak. 23 Kokkolam jiabijtenepo taewaita yumako, junamee jiabijteko, jume woo busan nau wewerim betana, jabesa tua aamak tawane. Bweituk siime emo a jubi maklatukan tiian. 24 Junak intok juu Jesus am yoopnaka: Tuisi em jioplaem tiia. Bweituk Liojta nok lutuuriat em ka juunea. Intok kia Liojta utteawat junii em ka juunea. 25 Bweituk junakaa taewaita yumako, kokkolam aet jijiabijteneeu, emo jujupnaame kaitane. Bweituk junaman teekapo, ankelesim benasia inimee, junamee benasi machine tiia. 26 Intok kokkolam jiabijtenepo betana emee, jum Moiseejtukauta jiosia jiojteimpo kaa nokla jaani, junamaa ili juya beeteutchi jiojtek, intok Liojta inien au a nokakapo inen au jiakai: Inepone Apraamta Liojraa, tiia. Intok Isaak teamta Liojraa, intok Jakoobo teamta Liojraa, inim nemak jiapsamme, ti jiia juu Lios. 27 Inii Lios intok, ka kokkoarimmeu Lios, taa jiapsammeu Lios tiia. Inien san beja, emee tuisi jioplaem, kokkoarim ka jijiabijteetiakai ti ameu jiiak juu Jesus.

118 Jesujta tuisi am yoopnakapo aman, a jikkajaka, aman Jesujtau yepsaka, au nattemaek: Liojta nesauta betana tiaka, jitaa nesaurisa, chea uttea itom a yaaneeu ti a temaek. 29 Jesus intok a yoopnaka: Siime nesaurita betana, inii junaa, juu chea uttea itom yaaneu: Ijraeliitam teame, akeem a jikkajaka a mammateem, tiia. Juu itom Lios achai, wepul Lios jiba junaa ti ameu jiakai. 30 Intok em Lios achaita, tuisi chikti em jiapsi utteawatae, intok em jiapsi tuieeritae, em achai Liojta yooreka a nakneem, tiia. Intok tuisi aet jiapseka, a nesawepo aman weene. Inii junaa, juu chea tui nesauri. 31 Aet chukula weyeme intok, batte ale benasi maachi: Em emo nakee benasi, ti jiame, ket junalensu yoemrata a naknee, ti jiame. Intok inii wooi nesauri, jume waate siime nesaurita bepa, chea eeyawatchi, ti ne eu jiia. 32 Junak intok juu maejto inen a yoopnak: Tua su tui, yee majtame tiia. Lutuuriatee nooka, kaabeta intok Liojtukapo, tiaka, taa wepul jiba junaa juu Lios, ti em jiaapo. 33 Intok chikti itom jiapsie, intok itom tuieewamtae intok siime itom jiapsiutteawatae, junuen itou chaaka, junuen itom a nakneepo. Intok tuisi aet jiapseka a nesawepo aman weenepo ket junuen itou chaaka, junuen itom a boo joorianepo. Intok juka yoemrata junuen itom am nakneepo ket junuen itou chaaka tiia. Intok

senu maejto, junuen emo nau nok bwijlaame jikkajaka, intok

28Intok

Liojta betana nesauri, siimem bepa chea eeyatunaame

119 te inien a boo jooriaateko, inim siime tekiata intok Liojta yoori betchibo, wakasim suaaka am tattaawaabepa, ite chea tuisi aunee inien aneeteko ti au jiiak. 34 Jesus intok junak, tua junuentukapo aman, juka maejtota junuen a yoopnaka betchibo, a mammateka, inen a yoopnak: Empo ian, juka Liojta tui nok lutuuriatat abe tuisi aet juunea ti au jiiak. Junak intok, Jesujta junuen a jiaka betchibo, kaabe intok taabwi weemta a temaebaeka ean.

MAEKOS12 Jume maejtom betana emoem suuaem tiia. Bweituk junamee, emo Lioj waatituamcha aneme benasi, emo tebe aaabiitotua. Intok jum kaayepo, juka tuisi yoorisi maisi ameu tebotewamta eeyamme. 39 Intok jum Lioj waati betchibo, emo nau totojiwapo, inimee maejtom junamaa, ka amapo joobaekaeene. Chea juni san, bat bem joteeneuta chea waata. Intok emo aabojwapo, jiba bat joteebaekaeene. 40 Taa ka ammaali aane. Bweituk inimee junen, jamut jokoptuim, bem atteata, kia tomituk junii, intok kia waj bwiatuk junii, intok kia karimtuk junii, am uuraa. Chukula intok, bem bitna betchibo, tuisi a Lioj waate tiuna betchibo, binwa juka Liojtau bicha nokwamta weetua jume maejtom. Inimmeu san junen, chea bettesi amet aune, jiokot bem anneeu.

intok, junamaa bem teopopo am majtaka, inen ameu jiiak: Jaisa betchibo tiia, jume maejtom, juka Krijtota Labii teamta a yoemiak, ti jiamme. 36 Bweituk juka Labiitukauta, Liojta tuu jiapsi inien a jiutuak: Juu tua achai yoowe Lios, tiaka, in achai Krijtotau: In batatana yejtee, ti au jiiak. Siime wamee, ka enchi am sau iaka jiapsame, taa chea tuisi, kia enchi bejeeka aneme, inimee siimem, in enchi am nok jikkajituapo tajtia, tiia. 37 Jaisa ian juu Labiitukau juka Krijtota usine. Bweituk kia aapoitaka junii, a achai Krijto rokak. Intok juebenaka ama aneme, alleaka Jesujta jikkajan.

35Jesus

Jabesa a uusek, juka Krijtota

Jumee, bat naataka, Liojta ameu nokri, yee majtame, ka tuisi bem anee betana, juu Jesus am naatejo
38Intok

jiba am majtasimeka:

bweu teopopo intok, Jesus katekan, tomita ama jojjoawa bichapo. Intok juka yoemrata bitchun, tomita aman tojamta. Yuin totomekame intok, chea buuuk ama jojoan. 42 Senu jamut intok, poloobetaka intok jokoptuitaka, ama yepsak. Junaa intok, wooi kopre tomim ama joak, tuisi ka bejeewaekamta. 43 Junak intok juu Jesus, a majtaummeu chaaeka: Lutula weepo ti ameu jiiak, inii poloobe jamut jokoptui, Liojta bichapo, siime jume chea buuuk

41Junamaa

Juu poloobe jamut jokoptuita, wooi ili kopre tomim, Liojtau bicha a mikakaum

MAEKOS12,13 ama joakame bepa chea buuuk ama joak. 44 Bweituk siime jume waate, bem ameu yeu biilauta ama joak. Taa inii jamut, a poloobeapo aman, juka ili a jipueuta, tokti siimeta ama joak, bwaamta ae a jinueauta junii.

120 intok am yoopnaka: Kaabeta enchim bai taaanepo betana emoem suuaem ti ameu jiiak. 6 Bweituk in team teuwaaka, juebenaka yeu machine. Intok: Inepo juu Krijto, tim jiune. Intok buuum bai taaane. 7 Taa nassuawamta em jikkajaateko, intok kia nassuabaawa tiuwamta junii, katem jachin emo eetua. Bweituk uttea junuen yeu a weenepo. Taa junaa, kee juu subimwatuneeme. 8 Bweituk juu waate yoemratau yooraa, taabwi yoemratau yooraatamak nassuane. Intok kia oomotchuu, juu bwia au yoowame aune. Intok tebaetune. Taa inii siime weeme, kia juubwa naatewame, jiokot eenaau. 9 Taa emee, emo naas em suuaem tiia. Bweituk juriom yauraata bichapo yeu tojitune. Intok jum juriom nau emo totojapo bemmuchaatuneem. Intok kia chea yoo yaarim bichapo, intok yoo yaauchim bichapo nee betchibo, junamaa yeu totojinaaem. Juka Liojta tuu nok lutuuriata bem jikkajine betchibo. 10 Intok in tui nok lutuuriata inim bwiapo jiapsammeu, siimem yeu tajtia, ameu teuwaatunepo aman, uttea, junuen bat ameu a teuwaanapo, kee juka chukula yeu weenemta yeu a weyeo. 11 Intok emee, aman yaauchim bichapo nuupawako, aman tojiwako, juu enchim nokneepo betana, ka jain eene. Intok kaachin emo eetuakai. Taa junamaa lautipo, enchim nokneeuta nokne. Bweituk Liojta tuu jiapsi, aapoik enchim

5Jesus

13

Jume Jesujtaim junamaa teopopo yeu sajaka, intok senu a majtiwa: Achai ti au jiiak. Yuu, inimee bwere karim, bwere tetammea yaarim bichae ti au jiiak. 2 Jesus intok a yoopnaka: Inimee bwere karim enchim bichakaum ti au jiiak, taewai aapo yumaane, inimee karim siime bem tataptunepo. Intok inimee bwere tetam intok, kia wepuulaik junii, ka nat joka tawane. Taa siime jeto chibela tataptune.
Juka aniata kee subimneeo, yeu machineeme

Juu Jesus, juka teopota a wiutatuneetiia

ili kawiu intok, oliiboouwota buuuka, junaa intok teopota bichapo ka au mekka au machiata katek. Jesus intok, junaman bicha sikaa, junamaa aanen. Junamaa intok aapolaik, juu Peo teame, intok Jakoobo teame, intok juu Joan teame, intok juu Antej teame, inen a tetemae japtek: 4 Inien auneeme tiian, jakwoosa yeu weeneekai ti a temaek. Intok jitaa machilaasa aune, inikaa taewata abe yumaasuseo tim a temaek.

3Senu

121 noktuabaepo aman enchim noktuane. 12 Intok kia a sairaka junii, kialaa meetuneo junii, yeu a bwijne. Intok kia achaiwaitaka junii, a yoemiata junuen yaa tebone. Jume yoemiamtaka junii, bem achaim bejeeka japtene. Intok am suane. 13 Intok emee siime, nee betchibo omtanaaem. Taa waa a mukeepo tajtia nee yoemeeyaakame, intok nee sualeme, junaa jiapsi jinneuritune. 14 Taa emee, juka senu oouta, Liojta teopopo, ka ama an machika junii, ama anemta bichakaateko (inikaasan junen jiojtek juu Lanieltukau, Liojta betana noktuawakame), Liojta teopota jaana a eeyaka, intok junamaa Jerusalen teapo ayukamta buuuk nasonteneeme (inikaa inien jiamta nokame, tua aet juunee betchibo, aet mammateka a noknee). Junak intok, junakaa junen ama anemta bichaateko, jumee, bwiara Jurea teapo aneme, kawiu bicha sakaane. 15 Juu intok, karita bepa aneme, koom sikaa, ka wajiwa kibakeka a weeya betchibo jita nuubaekaeene. 16 Waa intok, wajpo aneme junii, ka juchi amau bicha nottibaekaeene, a jijineum aman nuubaekai. 17 Taa junamee taewaimmet intok, tuisi jiokot machine. Jaamuchimmeu abe asoammeu, intok jume bem ili asoam jaibu chiituammewi. 18 Inia betchibo san, Liojtau bicha emo nokria, ka seberia mechammet, junam bicha enchim katne betchibo. 19 Bweituk junamee taewaimmet, tuisi jiokot machine. Bweituk, Liojta keesamriapo

MAEKOS13 aniata juunaktekapo naateka inien jiokot machineeu, kaitatuk. Taa ian, junamee taewaimmet, jiokot machineeu junuen aune. Intok aet chukula junale benasi jiokot machineeu, jakwoo junii, ka intok junuentune. 20 Taa juu achai Lios, ka binwa junuen a aniia betchibo, kaita intok taewaita naa buusti am makak. Bweituk, ka junuen aukaateko, kaabe jiapsi ean. Taa aapo juu Lios, junamee ama yeu a puarim betchibo, junakaa junuen anemta junamaa nukisi jiba junuen a anne betchibo, ka intok naa buusti junuen a antuak. 21 Inien a weepo san: Krijto waam aane, ti senuk jiaateko, kaa sualbaekaeene. Oo: Waam jak a yebijlaa, ti a jiao junii, kaa sualbaekaeene. 22 Bweituk juebenaka emo Krijtom tiaka, yeu machine. Waate intok, emo, Liojta betana noktuawaka bittuarim, tiaka yeu machine, intok yee bai taa betchibo, sualwatchisi machik, machilaata am joone. Intok kia suum watchisi machik junii joone. Intok Liojta yeu puarim a am bai taaateko junii, am bai taaabaekai. 23 Taa emee, aet emo suuaem. Bweituk inikaa weemta, kee yeu weyeo, jaibu ne siimeta enchim tejwasula.

intok, junamee taewaimmetchi, jiokot machisi maisi yeu simsukapo, juu taa ka machisi tawane. Intok kia juu mala meecha junii ka machiriane. 25 Jume chokim intok, teeka betana

24Taa

Inim bwiapo, jaisa aabo a yebijnepo, juu ito benasi yoeme

MAEKOS13,14 koom yojtine. Intok siime juu teekapo ayukame, au yoyoone. 26 Junak intok, seenu, namupo aabo weeka bitnaa. Emo benasi inim yeu yoemtakai, yoorisi machisia, intok tuisi utteawakai. 27 Junak intok, a nesaureoankelwam, siimekut naas am bittuaka, aapoik yeu pualaum nau am toji betchibo, siime bwiat yeu tajtia, naikim aneme nau am toji betchibo tiia. 28 Senu weemta ne enchim majtabae tiia. Emee tiia, juka chunaouwota, basiu taitemta bichaateko, emee jaibu juuneene, juka tatariata aabo weyepo. Junakaa mammateka juuneene. 29 Ket junalensu, bat naataka in emou teuwaakauta junuen yeu a machi taiteko, ket emee a aet juuneene, juka Liojta usiwai, cheewasu ka mekka a beeepo, inim wain koom a yebijnepo tiia. 30 Lutula weepo tiia, in emou teuwaakau, ian inimee taewaimmet, inim bwiapo jiapsame, juka in teuwaakau, kee am kokkousu, yumaisi siime yeu machine ti ameu jiiak. 31 Juu teeka junii, luutine, intok kia bwia junii luutine. Taa in noki, ka luuteka, jiba betchibo aune tiia. 32 Taa kaabe a juuneyya junakaa taewata, jak weyeosu a yumaanepo. Kia ankeltaka junii, kaa juuneyya, teekapo aneme. Intok kia Liojta usiwai junii kaa juuneyya, taa aapo jiba juu achai Lios juunea tiia. 33 Taa emee tiia, junakaa taewata, jak weyeo a yumaanepo ka enchim aet juunea betchibo,

122 juka bejak in emou teuwaakauta yeu a wee taiteko, tuisi aet mammateka, Liojtau bicha emo nokria, intok kulupti juka emo benasi yoemta a yebijneeuta boo bitne. 34 Bweituk inii weeme, iiyilen maachi, senu yoeme, mekka bicha simbaeka, a joawapo a nesaureowam, weepulaim jitat am tekil makaka, sikaa benasi maachi, intok juka senuk, jum a joawapo jum ama yeu rejtiwapo siimeta a suuasaeka, junamaa a too siika tiia. 35 Junuen san beja, junakaa, jak weyeo a nottinepo ka juuneaka, oo kupteo tana yebijne, oo nasuk tukaata weyeo, oo matchuu bicha, totoim kukuseo, oo tua matchusuk, a yebijnepo ka juuneewa betchibo, jiba a boo bichaka ama anne. Emee juni san, netchem boo bichaka tawane. 36 Bweituk enchim ka emo suuao, inepo seej chukti emou yepsako, enchim kokocheme teune tiia. 37 Intok siimeta wakaa in emou teuwaauta, siimemmeu ne yeu tajti a teuwaaka ne junen jiia, bem nee boo bichapo amani.

14

Chukula intok, wooi taewata beeeo, bem pajko, bwalaasoola jisuawa taewaitune betchibo, intok jume paanim ka reberuakame, bwaa taewaitune betchibo. Intok jume teopopo, ama saiwame bepa chea yoo yaauchim, intok jume maejtom, Jesujta etbwa bwij betchibo, intok a meetune betchibo, awim a jaiwan, junuen a yaabaekai. 2 Inenim nau jiakai intok:

Jaisa juka Jesujta a bwij betchibo, juu nau emo tuutewame

123 Ka jume taewaim weyepo te inen aune, bweituk te junuen ayuek tiian, juka yoemrata, itou omtineekai, ka yanti eewame aune tiian.
Juu senu jamut, juka ochokok, tuisi winjubak, Jesujtat a bemtak
3Aapoik

MAEKOS14 ka jiba inim emo mak annee. 8 In mukuka, in aet maanaataapo neu yaanaauta, inii jamut, ket beeeo aapo jaibu inikaa ochokok win jubak a yumaalapo aman, in takaat net a siitala. 9 Lutula weepo inien ne emou jiia, inii Liojta tui nokta, kia jak junii, siime bwiat yeu tajtia, a teuwaawapo, inikaa jamutta, juka ochokok win jubak, net a siitakapo aman, ket teuwaatunee aapoiku waatitune betchibo.

intok, Jesujta, joara Betaania teapo aneo, junamaa yoeme Simo teame, bat naataka junerasi taka saawakai, junamaa joaaka, juu Jesus intok, junae joaapo aanen. Aet jijiibwawapo intok, aapoik aman yejteko, senu jamut, ama Jesujtau yepsaka, juka ochokok tuisi win jubak, naaro teamta ausulik, intok tuisi bejeewakamta weeyan. Junamaasan juka ili tosai teta sotoita, aet a aukauta, jamtaka, junakaa ochokok a kobawapo aet a toaak. 4 Waate intok ama aneme, inia weemta betchibo emo oomtituak, inen emo eetuakai: Jaisaaka tua, beutaa yaak tim jiakai. 5 Bweituk inii ochoko win jubak, chea tui ean, buuu tomipo nenkitu ean. Bweituk a bejeewau, batte senu wasuktiapo tekipanoaka ama kobakau, junakaa bejeewaek. a nenkak intok junaa tomi poobemmet naikimteeewan. Inia betchibo san, junakaa jamutta a bejeeka, ae tana nookan. 6 Taa Jesus intok, junammeu: Akeem a suu tojaka, katem suati a bicha ti ameu jiiak. Bweituk inii jamut, tuuwata neu yaala tiia. 7 Bweituk jume poloobem jiba emo mak anne, intok tuuwata enchim ameu yaabaepo aman, jiba emou aune. Taa nee

intok juu Juuraj Ijkarioote teame, woj mamni ama wooi a majtimpo naikiatukau, junaa, jume teopopo saiwame, bem yaauchimmeu sikaa, Jesujta ameu yeu bwiseka, bempoim mampo a suu tojine betchibo amemak au tuutek. 11 Junamee intok, a jikkajaka, junae weemta betana, emo alleetuaka, intok tomita a mikrokaka a tejwak. Chukula intok juu Juuraj Ijkarioote teame, a bwijtune betchibo, aet tekipanoa taitek.

Juu Juuraj Ijkarioote teame, juka Jesujta a nenkibaeka, teopopo yaauchimmak au tuute
10Junak

juu bem pajko, jume paanim ka reberuakame bwae taewaita yumako, intok jume bwaraasoolam aet suanaau. (Junaa intok pajkuaatea tiia.) Junak san beja, jume a majtim: Jakunsa tiian, jume paanim ka reberuakame, intok juka bwala jisuari jissobata itom bwaa ia tim a temaek.

12Intok,

Kupteo, Jesujta jiibwapo

MAEKOS14
13Junak

124

19 Junak san beja, bempo, ka emo intok, aapo, wooi a majtim, bweu joarata katekau am alleetua japtek, intok weepulaka bittuak, intok: inen au jiu japtek: Senu oouta, sotopo baam Jumak junii inepo jaani ti weeyamta enchim nankika weene jiakai. 20 Junak intok aapo am yoopnaka: tiia. Junaet chaaka em katne ti 14 Intok senu joarapo ameu jiiak. Jume woj mamni ama wooim a kibakeko, junaman, junakaa betana tiia, wepuulaka karita atteakamtau emee yajaka, junaatune tiia. Puatopo in inen au jiunee: Juu yee majtame jiibwapo, paanim komoniaka, am inen jiia: Inim em joapo, jume bwaakame tiia. 21 Taa lutula paanim ka reberuakame, intok weepo, juu emo benasi yoemta juka bwara jisuari jissobata, aet a betana junuen a jiojteitukapo bwaa taewaita yumakapo aman, aman, au chupne. Taa tuisi ae inim em joapo a jiibwarokaka betchibo jiokot machine, junae nokla. Kialiikun te a juuneyyabae, ooutawi, juu, yeu a bwiseka a jakuni itom jiibwanepo. 15 Junak nenkakamtau tiia. Chea tui intok junaa, junamaa, junae karita ean tiia, junaa oou, jakwoo bepa, intok senu bweu kari katek. junii ka inim yeu tomtekaateko Junakaa intok enchim tejwane. tiia. 22 Junak intok juu Jesus, ketuni Junamaa intok siime aayuk, itom ae jiibwaneeu. Emee junen intok, am jiibwaosu, junamee paanim, ka junamaa, ito beasi siimeta ama reberuakame, nuuka, Liojtau bicha tuutene. noksuka intok, am rebekta taiteka 16 Jume majtim intok, aman a majtimmet naas am naikimte bweu joarau bicha sajaka, junuen taitek: ameu jiuwakapo aman, junuen Jibabu tiakai, inii junaa, ameu yeu siika. Intok paanim, ka juu in taka benasi machik, enchim reberuakame, intok bwara jisuari bwaaneeu. 23 Juka paasi baawata aet jissobata, bwaanapo, junamaa siimeta tuulisi tuutekamme. aukauta intok, nuuka, Liojtau 17 Kupteo yumak intok, juu Jesus, bicha nookak. Liojtau bicha au jume woj mamni ama wooi ama nokriasuka intok, junakaa paasi a majtimmak, junaman, paanim baawata, bem a jiine betchibo, ka reberuakame, intok juka bwara naas am maktaitek. 24 Intok: Inii junaa tiakai, juu jisuari jissobata, bem bwaanepo in ojbota benasi maachi. Liojta yepsak. 18 Junamaa intok, ama aet jijiibwawapo, jiibwa betchibo, betana bemelasi lutuuria yaari, ama jootekai, Jesus inen jiiak: juebenam betchibo wootineeme. 25 Lutula weepo tiia, inikaa Lutula weepo tiia, emo tana senu aane, ian nemak inim paasi baawata ne kaaintok ne jiibwame, nee yeu bwiseka nee inim emo mak a jiine tiia. Taa nenkineeme tiia. taewai yumaane, junaman Lios

125 yoo nesaweka katekau, taabwi, bemelak paasi baawata in emo mak jiineeuta yumaane tiia.
Juu Jesus, juka Peo teamta, ka au a taaatiunepo betana a tejwa
26Junamaa

MAEKOS14
Juu Jesus, jum, Jetsemani teaawi, Liojtau bicha bwaana

intok, Liojtau bicha weyemta juka bwikta bwiikak. Junamaa intok, junuen ausuka, senu kawiu, tuisi oliiboouwota aukau bicha sajak. 27 Junamaa Jesus intok, inen ameu jiiak: Inie tukaariat, siime emee, neu aunemta betana emo womtaka, nee too tennineem tiia. Bweituk chupiiseka weye juu Jiojtei inen jiame: Bwaram womteka, naikim bem tennine betchibo, juka am suuamta ne meenee, ti jiia juu jiojtei. 28 Taa chukula intok, ne jiabijtesuko, bwia Kalilea teau bicha ne emo pat weene tiia. 29 Junak intok, juu Peeo inen au jiiak: Eu aunemta betana, siimem emo womtakaateko junii, inepone kaachin ino majjaituaka enchi too simbaekaeene ti au jiiak. 30 Taa juu Jesus intok, aapoik inen yoopnak: Lutula weepo ti au jiiak, ne inen ne eu jiia, inie tukaariat, totoioowiata kee wosa a kukuseosu, empo, bajisi temaiwako, junalensu ket, bajisi, ka nee emo taaa tiune. 31 Taa juu Peeo, chea juni san au ousi eetuaka: Kia nee a eemak mukeetek junii tiia, nee eemak mukne tiia, intok jiba ino enchi taaa tiakai. Jume waate junii, ket jiba junaensu jiian.

intok, sajaka, Jetsemani teau yajak. Jesus intok, junamaa am joosaeka am tejwaak. Bweituk bempoimmeu, ameu ili mekka, aapola, Liojtau bicha nokbaeka ean. 33 Taa juka Peo teamta nuk siika, intok juka Jakoobo teamta intok juka Joan teamta. Intok tuisi au jachin eetuataitek. Intok ka au alleetuataitek. 34 Junamee bajika intok, aamak sajakammeu: In jiapsi abe siok muke ti ameu jiaka, emoem suuaka, im em taawa ti ameu jiiak. 35,36 Junak intok juu Jesus, jum a aneepo, mekka jeela sikaa, bwiapo, tonommea kikteka, Liojtau bicha nokbaekai, jumak junii, junamaa lautipo, ka inee maisi machik au weyemta, ka utteatune, ti eakai. Intok Liojtau bicha nokaka, inen jiiak: In achai tiia, empo chea, siimeta a jooa. Inikaa neu weyemta, empo a omot bicha, taabwisi a kuaktakaateko, junuen aune. Taa ka in junen eapo, taa em eapo amantune. 37 Junak intok, jume baji a majtim, a too sikaapo aman, ameu yepsaka, kokocheme teaka, Simotau: Jaisa empo koche Simo ti a temaek. Jaisa empo kia chubala junii, ka kocheka a aane tiia. 38 Ka tuuwata ka enchim yaane betchibo, aet emo suuaka Liotau bicha nokaem ti ameu jiiak. Bweituk juu jiapsi ala, tuuwau bicha jiba ea, taa juu enchim takaa, ka ama aawe tiia.

32Junak

MAEKOS14 juchiintok, bat naataka, Liojtau bicha nok betchibo, tonommea a kiktekau bicha sikaa, junaman, jiba junakaa, bat naataka junaman a teuwaauta nookak. 40 Junak intok, jume baji a majtim a too sikaapo aman ameu yepsaka, juchi kokocheme teak. Bweituk junamee intok bem yete kokkolamtuka betchibo, kia kaita nok machiakan, juchi bem kokocheka teuwaaka betchibo. 41 Bajisi junuen auka beja, juchi junamee bajimmeu notteka: Jaisa emee ketuni kokoche tiia, intok ketuni yum joewamta weetua ti am temaek. Joteembu tiia. Emee jaibu kaachin an machi. Bweituk yumaasuk juu in teuwaakau, emo benasi inim yoemtukame, ka tui jiapsi yoemem mampo a suu tojinaau. 42 Japteem. Bweituk aabo weye juu nee yeu bwiseka, nee nenkineeme.

126 Te aman yajako tiaka, wakaa a pujbawapo, in aet tenteneeu, junakaa, emee, tuisi a suuaka a bwiseka a weeyane ti ameu jiulatukan. 45 Intok ama yajaka, juu Juraj Ijkarioote teame, Jesujtau rukteka, a pujbawapo aet tenteka: Yee mamajtame ti au jiiak. 46 Junak intok junamee, junuen bem tejwarimtukapo aman, Jesujta bwisekamme. 47 Jesujta majtim betana intok, seenu, a bainapo jume tebe kuchiim yeu wikeka, teopopo nesawemta a nesaureowata aman bittuarita, naka chuktaa beebak. 48 Jesus intok, ameu nokaka: Jaisa nee etbwareotukaa benasia emee, mampo kucheeka, intok kutam machuuteka aabo nee bwij betchibo, aabo neu yajak ti am temaek. 49 Katiikun nee chikti taapo, emomak jum teopopo aneka intok yee majtan. Junamaa intok jaisaakai emee ka nee bwisek ti am temaek. Taa juka jiojteita junuen a chupne betchibo, uttea inien a yaatunepo tiia. 50 Junama san, jume a majtim, siime a too tennek.

39Intok

a nokaosu intok, juu Juuras Ijkarioote teame bat naataka woj mamni ama wooi a majtimpo naikiaritukau, juebena yoememmak ama Jesujtau yepsak. Teopopo saiwame, bem yoo yauram betana intok junamaa yoemrapo chea ama yoo yaarim betana, intok junamaa bem maejtom betana, aman bittuarimtakai. Waate tettebem kukucheeka kaaten. Wate intok bwere kutam mampo machuutisakan. 44 Juu yeu a bwijneeme intok a nenkineeme, jaibu senu machilaata am maklatakai, inen ameu jiulatukan:

43Ket

Juu Jesus, bwijritaka weeyawa

seenu, juubwa yootume, ka tajooreka taa kia bweu tosai tajoorimmea au ropti jintuarika, junamaa Jesujtaimmak ama aanen. Junak intok, jumee, Jesujta junuen bwisekame, ket junakaa juubwa yootumta aamak weeyabaeka, ammea au a jintuarim bwisek. 52 Taa junaa intok, am mamajuka,

51Taa

Juu juubwa yootume, a too wantekame

127 jume a jinekaum, bem mampo a too buiteka, ama yoeeka, juneelaka siika.
Juu Jesus, yoo yauraata bichapo jipuuwa
59Taa

MAEKOS14 junuentak junii, a bejeeka bem teuwaau, ka nanancha a teuwaak. A waatiawapo aman ka yeu weaman. 60 Junak intok juu teopopo chea yootaka, ama nesaweme, nasuk kikteka, Jesujtau: Jaisa empo kaita am yoopna machi ti a temaek. Inikaa weemta enchi bejeeka nokammewi. Jaisa lutuuria jaani, bem et nokauta ti a temaek. 61 Taa aapo intok, juu Jesus, tua kaita am yoopnariak. Juchi intok juu teopopo chea yootaka ama nesaweme, juchi au nattemaeka: Jaisa empo junaa jaani, juu Krijto ti a temaek. Intok juu, tua yooriwamta Liojta betana, empo usiwai ti a temaek. 62 Junak san beja, juu Jesus: Inepo junaa ti au jiiak. Intok juka Liojta usiwaita empo bitne, Liojta, siime utteawata betana, intok a batatana katekamta bitne. Intok ket, namupo aabo koom weyemtaee bitne ti au jiiak. 63 Junak intok juu teopopo, chea ama yoo yaarime, kujteerimmea, au supe siuti wikeka, ama anemmeu inen jiiak: Ian, junuen a nokaka betchibo tiia, junuet a nok bwijlataka, intok a bejeeka aet nokneeme, kaabe intok waatiatune tiia. 64 Emee a jikkajila, junuen juenasi a jiakapo. Jaisa emou maachi ti am temaek. Junamee intok, siime, a mee iaka nookan. 65 Waate intok, aet chit watti japtek. Intok a puj sumaika, a beebaka, inen au jiian:

intok, teopopo chea yoo yaataka, nesawemta joau tojiwak. Junamaa intok, siime jume ama teopopo juu yooora intok junamaa yoemrapo ama yoo yaarime ama aanen. Intok siime jume junamaa bem maejtom. 54 Taa juu Peo teame, a weeyawao, ili mekka, aet chaaka weyen. Intok a junamaa joara mayoau tajtia aamak yepsak. Teopopo yoo yaataka nesawemtau a tojiwako. Intok ama saiwammak, tajimmeu kateka sukawen juu Peeo. 55 Intok junamaa, juu yooora, jum teopopo nesaweme, intok siime juu yauraa, Jesujta me betchibo, watem, jitat, ka tuikut betana, a meetune betchibo, a naatejonemta waatan. Taam kaabeta teak. 56 Bweituk juebenaka, aa nokiichiata, ka tuik ae tana nookan. Taa bem aet nokau, intok aetana a waatiawapo aman, ka ama yeu weaman. Bweituk utteatukan, wooi oo baji yoemem, nanancha bem a teuwaane betchibo, juka bem a naatejoneeuta. 57 Junak intok, waate, a bejeeka, aa nokiichiata nok japtek inenim jiakai: 58 Itepote chea, inikaa inen ti jiamta te jikkajila. Aapo, ikaa teopota, maamea yaarita au tatapne, tiia. Baji taapo intok, taabwi teopota, ka maamea yaatunemta au yaaneetiia.

53Jesujta

MAEKOS14,15 Noolia tiian, itom tejwaa jabeta juu enchi choname tim au jiakai. Jume waate intok, ama saiwame, a chonaka, kookosi a jooan. chea yoo yaarita, jamut nesaureowa aman koom siika. Peota intok junamaa betuk a aneepo, 67 tajimmeu sukawemta bichaka, tuisi a bitchuka, inen au jiiak: Jaisa empo ket, Jesuj nasareeno teamtamak empo weaman ketchia ti au nattemaek. 68 Taa aapo juu Peeo intok: Tua ne kaa taaa junakaa ti au jiiak. Intok ne kia ka juunea jachin em neu jiaapo tiia. Intok junamaa, ama yeu rejtiwapo, paakun bicha yeu siika. Intok juu totoioowia kukusek. 69 Juu jamut nesaureo intok, juchi a bichaka, ama anemmeu inen jiiak: Inii ket junaa, Jesujtaim betana weyeme tiia. 70 Taa juu Peeo intok, juchi, kaa lutuuriaatiaka nookan. Intok juchi intok, chukula, jume ama aneme: Lutula weepo tiian, empo amemak weaman tim Peotau jiian, intoke Kalileotakai. Bweituk bempoim benak nooka. 71 Taa juu Peeo, tua a sualna betchibo inien au noktaitek: Tua ne kaa taaa junakaa oouta tiia, enchim nee aamak weama tiau. Intok ka tuuwa neu aauneuta net auneetiia, in noki ka lutuuriatuko tiia. 72 Junak intok juu totoioowia, iniamak nau, jaibu wosa

128 kukujlatukan. Junak intok juu Peeo, Jesujta au nokakautau wawaateka, inen au a jiakapo: Juka totoioowia kee wosa kukuseo, empo bajisi netana temaiwakaateko, junamaa empo ket junalensu, ket bajisi, ka emo nee taaa tiune. Peeo intok, junuen au nokwakamtau wawaateka, bwan taitek.

Juu Peeo, Jesujta ka au taaa, tiia

66Teopopo

15

Yokoriapo intok, jume teopopo saiwame, bempoim bepa chea ama yoo yaarime, intok jume yoemratau chea ama yoo yaarimmak, intok bem maejtommak, intok siime yauraamak nau, wepulsi nau a lutuuriateka, Jesujta, mampo nau sumaita, Pilaato teamtau tojak. 2 Pilaato intok inen au nattemaek: Jaisa empo junaa, juu juriommeu juu rei ti au jiakai. Jesus intok: Lutuuria, em nokau ti a yoopnak. 3 Jume teopopo saiwame, bempoim bepa chea yoo yaarime, juebenakut betana a naatejoka ama aanen. 4 Pilaato intok juchi au nattemaek: Juebena weemtat betana em naatejowapo, jaisa empo kaam yoopnabae ti a temaek. Jaisa empo kaita am yoopna machi. 5 Taa juu Jesus, kia junuentak junii, kaam yoopnak. Pilaato intok, tuisi au a suum eeyatuan.

Juu Jesus, Pilaato teamtau tojiri

junamee taewaimmet intok, pajko taewaituko, junuen a

6Taa

Juu Jesus, a meetune betchibo, aet nesauri

129 boo jooriawapo aman, yauraapo etaita, kia jabeta junii, bem aawakauta, jiokoiritaka, suu tottojiwan. 7 Junamaa intok yeeetaawapo, watemmak, senu etaitukan, Barabaj teame. Bweituk junaa, watemmak nau eaka, yauraata bejeeka aulammake, yee suawamta weetuan. 8 Juu buuura ama yajaka intok, junuen a boo jooriawapo aman, pajko taewaituka betchibo, senuk ama suu tojinapo betana a teuwaan. 9 Pilaato intok: Jaisa emee, juka juriommeu yoo yaari teamta nee suu tojiiia ti am temaek. 10 Bweituk aapo juu Pilaato tuisi juunean, yoo yauraata, Jesujtat kopteka, aman au tojiwakapo. Bweituk juu teopopo yoo yauraa, kaa bibitpean, juka yoemrata chea am eeya iakai. 11 Taa jume teopopo chea ama yooora, juka buuurata amemak eene betchibo, ameu nookan, Barabajta suu tojitunepo betana. 12 Junak san beja juu Pilaato: Jaisa emee nee aet nesauiia, inikaa juriommeu yoo yaari teamtat ti am temaek. 13 Bempo intok chai nokpo inen jiian: Kuuset popontaka, meetune ti chaaen. 14 Taa juu Pilaato intok, inen ameu jiia: Jitasa ka tuika yaalataka, emee kuuset a muk ia ti am temaek. Taa bempo intok, chea kusisi chaaeka, inen jiia: Jiba kuuset popontaka, meetune ti jiakai.

MAEKOS15 Pilaato intok, siime juka yoemrata ama anemtamak, tuisi tawaabaekai, Barabaaj teamta jiokoi tebok. Juka Jesujta intok, bat a bemmuchaateboka, chukula, kuuset a popontune betchibo aet nesawek. 16 Junak intok jume sontaom, jum yoo yauraa karita korapo wajiwa a kibachak. Junaa intok Pretoorio tea. Junamaa intok, siime juu sontaoraa, emo nau tojak. 17 Junamaa intok, unnaa sik saalaim teebem wokimmeu tajtia supetuawak. Intok juka juyata tuisi wichakamta jijjoaaka, a koona yaaka, a kobawapo aet a yechak. 18 Junamaa intok, sep au tebote pat: Jaisa empo jiia, juriommeu yoo yaari ti au jiu japtek, emo a yoorituamcha aneka. 19 Intok bweu bakae, kobat a bebaka, kookosi a jooan. Intok aetim chit wat watten. Intok a yooremcha aneka, kia jak waam a eeyaka, au tonommea jajapten. 20 Junuen jaanam aet noksuka intok, jume sik saalaim supem, bem a supetuakaum, junamee a yechaariaka, jiba a supewampo a kobatuak. Intok kuuset a popontune betchibo, yeu nuk sakaawak.

15Juu

oou intok, Sireene bwiara teaa betana joome, junaa intok Simo teaka, intok Rupo teamta intok Alejanro teamta achai, waj betana yebijsusekan. Junamaa waam a weyeo intok,

21Senu

Kuuset popontaka, muuke, juu Krijto

MAEKOS15 Jesujta aniasaiwakai, juka kuujta puaktatuawak. 22 Intok senu ili bwia kawiu, kolkota teapo tojiwak. Junaa intok, kuaktituko, Mukia koba, ti jiubae. 23 Junamaa intok, juka paasi baawata, wantiriata chaatuamta miira teamtamak nau kuutita, a jiiiaka, au jiobek. Taa aapo intok, kaa jeeka. 24 Intok kuuset a poponsuako, aet chukula, a supewam, naikisi reebeik am naikimtek. Jume reebeim intok, weepulaim amemak tawane betchibo, jaatepo nau yeuwak. 25 Intok kuuset a poponwapo, tua batan jiao junen yaawak. 26 Intok a naatejoka junuen a yaawakapo, juu jiojtei inen jiojteitukan: Juriommeu yoo yaarituka betchibo, ti jiojteitukan. 27 Aamak intok, naa buusti, wooi etbwareom aamak lopola bem kuusimmet poponwak. Senu a batatana, senu intok a mikootana. 28 Ka tui yoememmak junuen yaatuk, ti jiakame, junamaa chupuk juu senu jiojteipo, jakwoo naateka junuen teuwaritukau. 29 Ama amet waam kateme intok, kialim jaana aet jiaka, au koba wiu wiuten, intok inenim au jiian: Empo chea, juka Liojta teopota tatabekaateko junii, intok baji taapo juchi emo a yaane, ti bat naataka junuen jiusukame, 30 empo, emo jinneuka, kuuset koom weyee tim au jiian. 31 Intok ket jiba junaensu jume teopopo saiwame betana, ama yauram, bem maejtommak nau, jaanam aet nookan, inenim jiakai: Watem jinneuk. Ian intok, aapo ka a au jinneu tim nau jiian.

130 tiian, ijraeliitammeu Krijto yoo yaarii teame, junum kuuset em poponikut betana koom weyee intok junuen enchi ayuko, ite a bichaka, te enchi sualne tim au jiakai. Jume intok, aawit ama ket kuuset poponwakame, ka tuisi aetana nookan. 33 Intok tua luula kateko naateka, siime bwiat, bajim jiaapo tajtia, ka machisi tawakan. 34 Intok junamaa, bajim jiaapo, juu Jesus kusisi chaaeka, inen jiian: Eloi, Eloi, lama sabaktani. Inii noki intok, inen jiubae: Lios in achai, jaisa betchibo empo kia nee jimaalataka, neaj koptilata benasi aulaa, ti jiubae. 35 Junamaa intok, senu ama aneme, junuen a jiaapo aman a jikkajaka: Eliaj teamtau a chaae tiia. 36 Junamaa lautipo intok, juu seenu, senu weemta, ejponja teamta, junaa intok komoniawak, baata nunuee, binaakretae a komoniaka, tebe bakapo a sumaka, aman jikau au a noitak, intok inen jiakai: Chubala em boo bicha tiia. Jumak junii juu Eliaj teame au a chaaeu, au yepsaka, koom a yechaane ti jiiak. 37 Taa juu Jesus, junamaa lautipo, kusisi chaipat, muukuk. 38 Junak intok, jum bweu teopopo, unnaa bweu tajoorim, ama wajiwa chaakaum, nasukaman, jikat naateka, koom tajti, siutek. 39 Juu intok, sontao yaut, aapoik bichapo aneu, junuen a jiaka a mukukapo aman a mammateka, aapoik betana inien a teuwaak:

32Empo

131 Lutula weepo, inii oou, kuuset poponiakame, Liojta usiwai tiia. 40 Intok mekkaekut, waate jaamuchim aman jaabweka, a bitchun. Juname nasuk intok, juu Maria, bweu joara Maareena teaa betana jometaka ama aanen. Intok juu senu juubwa yootume, Jakoobo teamta intok a saira, Jose teamta, junamee ae, ket ama aanen, Maria teame, intok juu Salome teame. 41 Junamee jaamuchim intok, jum bwiara Kalilea teapo intok, tuisi a suuaka, aet emo tekil makritukan. Intok wate juebena jaamuchim ket junalensu aet emo tekil makritukan, Jerusalen teapo, jum yee a majtaapo, aamak naj kuaktisukame.

MAEKOS15,16 takaa, Jose teamtau suu tojiwak. Jose teame intok, bweu tosai tajoorim jinuka, chukula intok koom a yechaka, bweu tosai tajoorimpo a biijtaka, kau sibapo, wojooriata yaaripo, junamaa a tekaka, intok juka pattiriata, tetae yaarita, junae a pattak. 47 Juu Maria, bweu joara Maarena teapo jometaka, intok senu yoeme, Jose teamta ae Maria teame, junamee a bichak junum a tekripo.
46Junaa

Intok sabala taewata simsukapo aet chukula, juu Maria, Maareena teapo joome, intok juu senu juubwa yootume, Jakoobo teamta maala, Maria teame, intok Salome teame, Jesus maari senu weemta, tuisi win jubak 42 Junae taewait, kupteo, ket jinuk, aman au toji betchibo, jeo jomteo, juchi yokoriapo intok a takaawabet a too betchibo. 2 Yokoriapo intok, lominko taapo, sabalatubae betchibo, intok aet yum joetuneeo, junakaa tuisi ketwootana yeu sajaka, aman sabalata, kee yumao, siimeta baa a tekriu bicha sajak, juubwa taata yaasubaeka ean. 43 Junue betchibo yeu weyeo. 3 Intok boot kateka inen senu yoeme, Jose teame, Arima nau jiusakan: tea teapo joaakame, junaa Jabesa tua, juka bweu tetata, intok yautuka, yooriwan. Intok ae pattita, mekka itom biaktariane ket jiba junalensu, junaa, Liojta tim nau jiu sakan. 4 Aman yajaka intok, juka bweu uttea nesawata inim aniau koom a yumaanepo aet boo bichakan. tetata a tekriipo, aet a pattitukauta, Junaasan, au ou bujtaka, Pilaato mekka biaktita teak. Bweituk tuisi teamtau kibakek. Intok juka Jesujta bweuuriakan. 5 Junamaa a tekriipo takaata aawak. 44 Juu Pilaato intok, ama kimuka, senu juubwa intok, lauti a mukuka betchibo, a yootumta, tossaalaim, koom tajti suumeeyak. Juka yauttau intok supekamta, junamaa batatana chaitebok, juka Jesujta muksukapo, katekamta am bichak. Intok emo oo kee a mukeepo aetana womtekamme. 6 Taa aapo juu 45 Intok yautta juuneebaekai. juubwa yootume intok: betana, Jesujta muksukapo junuen Kateem emo wom womta ti lutuuriata makwaka, juka Jesujta ameu jiiak. Ne juunea tiia,

16

Juu Jesus jiabijte

MAEKOS16 juka Jesus nasareenota, kuuset poponwakamta enchim a jaiwapo. Junaa ala, inim a tektukapo ka aane. Bweituk jiabijtesuk. Intok inim ka aane. Intok junum a boosukapo a bichaem, a kaabepo. 7 Taa aapoik a teuwalaa benasia, ian emee sajaka, a majtim aman lutuuriata makne. Intok juka Peo teamta, bwiara Kalilea teapo, ameas a aneepo aman. Junaman bem a bitne betchibo. Intok junuen bem a juuneyyane betchibo, am lutuuria makne. 8 Junamee intok, junamaa, a boosukapo, yeu sajaka, womtilamtaka, emo yoaka, intok tuisi emo majjautuaka tennek. Intok kia bem womtilamtuka betchibo, junakaa junuen bem juuneyyaauta, kaabetau a etejon.

132 yaalataka, ameu au yeu machiak. intok, notteka, jume wate aman lutuuria makbaekai. Junuentak junii, junamee ka sualwan.
13Junamee

juu Jesus, lominko taapo, tua ketwootana, jiabijteka, Maria Maareena teamtau bat au yeu machiak. Bat naataka intok junakaa, jume woo busan bebejeeri ka tui jiapsi eerita a jiapsipo a jipuusukaum, paakun yeu beeprialatukan. 10 Aapo juu Maria intok, bat naataka aamak rejtisukaum, aapoik betana, emo jiapsi sioktuaka anemmeu, aman ameu yepsaka, am lutuuria makak. 11 Junamee intok, a juchi jiapsapo aman junuen a jikkajaka, intok aapoik junuen a bichak, tiaapo, katim a suale.

9Taa

Juu Jesus, Maria Maareena teamtau au yeu machia

chukula, wasau bicha, woika katemmeu, taabwisi au

12Taa

Juu Jesus, jume wooi a majtimmeu au yeu machia

juchiintok, aet chukula, jume woj mamni ama wepuulaimmeu, jijiibwawapo nau anemmeu, ameu au yeu machiak, juu Jesus. Intok kaita bem a sualepo betana, intok namakak bem jiapsekaa betana, junamaa witti ameu a teuwan, jumee, bat naataka junuen a jiabijtekapo aman a bichaka, intok bempoimmeu a etejowakapo, intok junuen ka bem a sualekapo betana, junamaa junuen ameu nookan. 15 Intok inen ameu jiiak: Siime bwiat naikim sajaka, inim bwiapo jiapsammeu, inikaa tui nokta, Liojta betana weyemta, ameu teuwane tiia. 16 Waa intok, enchim jikkajaka intok a sualeka, au batoowatebokame, junaa a jiapsi jinneutune. Taa waa kaa sualekame, junaa, jiba betchibo ka tuuwata betuk tawane. 17 Intok inikaa machilaata amet juuneyyane, wamee a sualneeme. Bweituk junamee, bemelak, ka bem nokta nokaka, taabwik nokne. Intok neas lutuuriaka, jumee, bem jiapsimpo bebejeeri ka tui jiapsi eeriakame, paakun yeu am bepriane. 18 Intok, senuk, kia aakamta a kiilatuk junii, junakaa kaachin autuane. Intok jita, junae a mukneeue, joyokamta jeekaatek

14Intok

Juu Jesus, a majtim am tekil maka, a nok lutuuriata bem a jinabakane betchibo

133 junii, kaachin aune. Intok kookoemtat mamaka, Liojtau bicha a nokriaateko, au a inneetetuane. yoowe Jesus intok, inikaa siime weemta ameu a noksuko, teeka betana, jikau nuk chaatuwak.
19Juu

MAEKOS16 Junaman mabetwaka, intok Liojta batatana yejtetuawak. 20 Junamee intok, yeu sajaka, siimekut, Liojta tui noki teuwa sasakan. Juu achai Lios intok jiba amemaktukan. Intok machilaata bem joautae, junakaa, Liojta nok lutuuriata tua a lutuuriaten. Tua junuentune.

Juu Jesus, teekau jikau chaatu

Lukaj teamta jiojtekau

Jitasa a jiojteneeka inia bepat teuwaawame

Juebenaka au jiopla, juka inim ito nasuk yeu sikamta siimeta yumaisi, tuisi a jiojtebaekai, 2 tua junama waam intok jume a wee taitek naateka a bichakame, intok junak inikaa, Krijtota betana nok lutuuriata tekiaka, yee majtakame, itom a majtakaa benasia. 3 Inepo junii ket nee inikaa aet nee suaka, tua a naatelaapo naateka nee ino a majtai. Intok nee inikaa yumaisi in eu a jiojteneeu, nee junuen a tui machia, tua in naksi eiyaau Teopilo teame. 4 Junuen, juka lutuuriata em majti, tuisi intok yumaisi em a taaane betchibo.

juka Eroorej teamta, bwiaraa Jurea teapo chea a yootuko, seenu, teopopo tekiakame, Sakariaj teaka ama jiapsan. Inii, senu Abiaj teamtaim betana tekiakammak weyen. Juu inia jubiawa, Elisabet tean. Intok inii ket, juu chea bat naataka,

5Junak

Senu ankeles, Joan juu yee babatoowamta yeu tomineeu a juuneiyaa tebo

juu teopopo tekiakammeu chea yoowe, Aaron teamta yoemrata betana yeu simriakan. 6 Inimee nau, Liojta bichapo yumaisi siimeku tuisi jiapsan. Intok Liojta betana juka nesauri jiojteita, yumaisi a boo joorian. Junuen beja, kaabe jita ka tuik betana a amet nokakai. 7 Taa inimee ka yoemiakan, bweituk juu Elisabet teame ka a yoemian. Ketchia bempo nawit jaibu tua yootuimtukan. 8 Senu taapo, junak juu Sakariajta, aamak tekiakame, inimee junuen, Liojta bichapo, jume teopopo tekiakame joauta bem a yaaneeuta ameu a yumako, 9 jume teopopo tekiakame nasuk, bem a boo jooriaa benasia, junuen, juu Sakariaj teamtau yeu puawaka au yuumak, aapoik jum Liojta teopopo wajiwa aneka, junamaa, kopaalim benak win jubak a tayaane betchibo. 10 Junakaa kopaalim benak win jubak ket a tayaawaao, siime jume ama aneme, paaku aneka Liojtau bicha nookan. 11 Junako, juu Sakariiaj teamtau, Liojta betana ankeles, junamaa junakaa win jubak a tattaawapo, batatana weyeka au yeu machiak. 12 Juka ankelejta

134

135 bichakai, juu Sakariias, kaachin an machiakan. Intok tua majaen. 13 Taa juu ankeles iniau: Sakariias, kat emo majjaitua ti au jiiak. Bweituk juu Lios, aapoiku bicha em emo nokriakauta a juuneiyaala. Intok Elisabeet em juubi, oouta yoemiane, junakaa intok, empo Joan ti a teatuane ti au jiiak. 14 Tua em alleau intok Liojtau bicha em a baisaeu et aune. Intok juebenaka inikaa yeu yoemtuko tua alleene. 15 Bweituk juu em yoemia, Liojta bichapo tua eiyaawaka bitnaa. Inii, paasi baawata intok juka baata yee nanaakoamta ka jiine. Intok Liojta tuu jiapsi, kia kee yeu a tomteo naatekai yumaisi aet annee. 16 Inii, jume Ijrael yoemrata betana, juebenam, bem achai Liojta, juchi am suale betchibo am aniane. 17 Inii Joan, itom yoowata bepa weene. Intok inii, juu bat naatakai Liojta betana noktuawakame, Eliaj tukauta benaka, Liojta betana utteata aet aune. Junuen, jume achaiwaim, bem yoemiammak am tuute betchibo. Intok jumee, kaita yooreme, Liojta bem yoori taaane betchibo. Inii inien, juu yoemratau noknee, junuen juka itom yoowata, tuisi bem a mabetne betchibo ti au jiiak. 18 Juu Sakariaj teame juu ankelejtau: Jaisa tua ne witti iniat juuneene ti au nattemaek. Bweituk jaibu nee tua yootui intok kia juu in jubi junii ti au jiiak. 19 Juu ankeles inikaa inen yoopnak:

LUUKAS1 Inepo nee Jabiel tea. Intok inepo, Liojta betana juka tekilta nee a jooa. Jiba aapo junuen inia bemelak betana nee eu nokne betchibo ne eu bittuak. 20 Taa ian, juka in eu teuwaakauta, ka em a sualeka betchibo, ka nokaka empo tawane. Intok empo ka a noknee, juka em yoemiata yeu a tomtepo tajtia. Inii, taewai au yeu a puarit chupne ti au jiiak. 21 Intok junamaa, juu yoemra, paaku aneka, jiba juka Sakariajta a boo bichan. Intok inimee ka juunee machiakan, aapoik junamaa teopopo binwatuka, ka yeu a weyeo. 22 Paakun yeu sikaa, juu Sakariaj teame ka a ameu nookan. Junak bempo juuneeak, aapoik junamaa teopopo wajiwa, Liojta betana jita a bittuawakapo. Intok inii maammea ameu nookan. Bweituk ka nokaka tawalatukan. 23 Junak taewaim simsuko, Sakariaj teamta jum teopopo a jooeauta yaasuka, a joau bicha siika. 24 Iniat chukula juu a jubiawa, Elisabet teame, juka chukula yeu a yoemianeeuta mabetak. Intok mamni mechammeu tajtia a joa betana ka mekka bicha yeu siika, naas waateka: 25 Juu in yoowa Lios, inile benak nee bittuak, ian junuen, watem ka intok jaana nee eiyaane betchibo, ti ean.

meecham am weyeo, juu Lios senu ankeles, Jabiel teamta, bwiaraa Kalilea teapo, ili joara Nasaret teau a bittuak, 27 junuen inikaa, senu jamut bemeta, Maria

26Busan

Senu ankeles, Jesujta yeu tomtineeu a juuneiyaa tebo

LUUKAS1 teamtau a noitine betchibo. Inii beeme, seenuk, Jose teamta a kunaneeut juuneaka jiapsan. Inikaa, juu bat naataka chea yoo yaari Labiitukauta yoemiam betana yeu simriata. 28 Juu ankeles, jum aapoik katekau au yepsak. Intok inii: Alleewame eu aune, empo, Liojta betana tuik bichame. Juu itom yoowa Lios emak aane. Intok juu Lios, siime jaamuchim bepa tuik eu yaari ti au jiiak. 29 Taa junak aapo, juka ankelejta bichakai, kaachin an machika taawak inikaa au a teuwaakau betana. Intok juuneepean, jitat tua, junuen jiaka a nokaut. 30 Junako juu ankeles: Maria, kat majjae. Bweituk Lios enchi yeu puari, junuen juka kaitau a tamachiatuka tuik enchi bittua betchibo ti au jiiak. 31 Ian empo, chukula em yoemianeeuta mabetnee intok empo oouta yoemianee intok inikaa empo Jesuj ti a teatuane ti au jiiak. 32 Bweituk inii, aapo tua eiyaanaa. Lios juu aman teekau jiapsaka, siimem bepa yoorisi machika, Liojta yoemia ti taeenaa. Juu achai Lios intok, juu chea yoo yaatukau, Labiita, aapoik inikaa aet yeu simriatukauta benasia, chea a yoo yaane. 33 Junuen, jiba betchibo, juka Ijrael yoemrata, aapoik am kuaktane betchibo. Intok juu a nesaweeu jakwoo junii ka luutineekai. 34 Junak juu Maria, juu ankelejtau: Jaisa tua inii yeu weene, inepo kaabe ooutamak katekai ti au nattemaek.

136 ankeles inikaa inen yoopnak: Liojta betana juu a tuu jiapsiwa junaet enchi aniane. Intok teekau chea eiyaawatchika Liojta, juu a jita a joau, ka bittaka, namuta benasi enchi roptane. Junuen san, juu oou, yeu tomtineeme, wepulsi Liojta betchibo jiba jiapsine. Intok inii, Liojta betana yoemiari ti taeenaa. 36 Ketchia, waa em wawaai, Elisabet teame oouta yoemiane, inii jaibu tua yootuitaka junii. Junuen san juu ka a yoemia teame, ian busan mecham po weye, bweuukai. 37 Bweituk Liojta betchibo, tua kaita aayuk, ka a joau. 38 Junak juu Maria: Inepo, juu in yoowa Liojta betchibo jiba ne jiapsa. Elapo juu Lios junuen em neu jiaa benasi neu a chupaane ti au jiiak. Junak juu ankeles siika.

35Juu

taewaimmet juu Maria, tua au bamijtuakai, ili joarau, bwiaraa Jurea teau, kaupo katekau bicha siika. 40 Intok junaman, juu Sakariaj teamta kariu yepsaka, tawabaeka aman kibakek. Intok juka ama Elisabet teamtau tebotek. 41 Junak juu Elisabet, aapoiku tebotewakamta, aapoik a jikkajako, inia tompo juu uusi au yoyoak. Intok juu Elisabet junamaa lautipo, yumaisi Liojta tuu jiapsi aet aanek. 42 Junak aapo, tua kusisi nokaka: Juu Lios, chea siime jaamuchim bepa, inim kaita ale

39Junamee

Juu Maria, senuk Elisabet teamta joau a noitekapo

137 benaka tuik eu yaari. Intok kia juu em yoemiabeu junii tuik yaarialaa. 43 Ka neu lutuuriak junuen juka in yoowata ae aabo sikaa, nee a bitne betchibo. 44 Bweituk kia juka em tebotekauta, nee a jikkajak jiba, juu in asoa, alleerimmea in tompo au yoyoak. 45 Tua alleenee empo a sualekame. Bweituk junuen yeu yumaane, juu achai Liojta eu teuwaari ti au jiiak. 46 Junako inen jiiak juu Maria: Tua ne junen jiaka, in yoowa Liojta, alleaka a bai sae. 47 Intok in jiapsi, juka in yoowata, juu nee jinneuneemta betchibo tua allea. 48 Bweituk juu Lios, inikaa kaitapo chea eiyaawaka ae betchibo jiapsamta, tuik a yaarialaa. Intok inim naateka juu yoemra jiapsame, tua alleewamta bichame ti ne tana a teuwaane. 49 Bweituk Lios, juu siimeku yumaka a jita joame, eiyaawatchika, tuik nee bittualaa. Wepulsi tuuwata aet ayukame ti taeewa. 50 Aapo, siimem wamee a yoori taaaka jiapsame, jiba am nak jiokoleka am bitne. 51 Eiyaawatchik bweresi weyemta yaari. Jume emo cheewareka jikat emo eiyaame, am koobak. 52 Jume chea yootaka jokaa, nesaweme, junakaa am uaak. Jume intok, jitaapo junii, ka chea eiyaawame, am yoori tebola.

LUUKAS1 kaitae emo ania machim, tuik yuin am bittuak. Jume intok totomekame, kaitamak am tawaakai. 54 Ae betchibo jiapsisukamta, Ijrael tukauta betana juka yoemrata, a aniak. Aapoik a nak jiokolineeuta ka koptak. 55 Inikaa a chupneeti jiaka, itom yoowasukaummeu a teuwaakapo amani. Juu Apraam tukautawi intok jume aet yeu katriammeu bicha, junuen jiba betchibo tuneekai. 56 Juu Maria intok, junamaa juu Elisabetta mak, baji metpo ama taawak. Intok chukula, juchi inii a joau bicha nottek.

53 Jume

intok yuumak juu taewai, juka Elisabetta junuen aet a yoemianeeu betchibo. Intok inii, ili oouta asoak. 58 Jume ae naapo joaakame, intok a wawaim, a uttiaka a alleetuabaeka aman au yajak, achai Liojta junuen tua tuik a yaarialaauta juuneiyaatakai. 59 Jume woj naiki taewaim weyeo, waate, jume juka usita sirkunsiraaroaneeme aman yajak. Junamee intok, Sakariahta, a achaiwata team a teatuabaen. 60 Taa juu a malawa: Ee, ka junueni. Inii chea, Joanim ti teane ti jiiak. 61 Intok inimee: Jaisa betchibo, em wawaim betana, kaabe junuen teak ti au jiiak.

57Chukula

Joan, juka yee babatoowamta yeu yoemtukapo

LUUKAS1 juu usita achaibeu, inimee maammea au nattemaek, junuen aapoik jachin a teatuabaepo juuneebaekai. 63 Juu a achaiwa, jita aet a jiojteneeuta aawak intok: Joanim ti teane, ti jiojtek. Intok iniet siime suum eaka taawak. 64 Jiba junama lautipo juu Sakariaj teame juchi a nookak. Intok aapo, Liojtau bicha tua alleaka a baisaeuta teuwaa taitek. 65 Intok siime jume ae naapo joaakame, tua suum eaka intok aet jachin eaka taawak. Intok junama Jurea bwiaraa teapo kawimmet, siimekut joarammet, juu yeu sikame, naas etejowan. 66 Siime jume inikaa juuneiyaa sakame, au waateka intok bempo naas nau nattemaen: Chukula, jitasatunee tua inii ili uusi ti jiakai. Bweituk tua lutuuriapo, juu achai Lios, siimeku tuik a bittuan.

138 Chea bat naataka taewaimmet naateka, jume wepulsi aapoik betchibo jiapsaka, chukula yeu weenemta teteuwaame am noktuakai. 71 Junuen aapo, wamee itom bejeeka aneme betana, intok siime jume itom omtame betana itom jinneuka, 72 Intok aapo, jume chea bat naataka itom yoowasukaum nak jiokoleka intok aapoik betana juka ameu bicha, bemela lutuuriata a teuwaari, aapoik ka a koptaneeuta teuwaak. 73 Inii junaatuk, juu achai Liojta, tua a chupaaneeti jiaka, juu itom yoowa, Apraamtukautau bicha a teuwaakau. 74 Junuen aapo, wamee itom bejeeka aneme betana, itom au jinneuneeti jiakai, junuen, kaabeta majaeka, aapoik itom joo iauta, itom joone betchibo. 75 Siimemmak wepulsi lutuuriakamta jiba boo jooriaka intok aapoik betchibo jiba jiapsakai, taewaim, inim itom jiapsau tajtia. 76 Empo intoko in yoemia, Lios, teekau jiapsamta betana weyeka chukula yeu weenemta teuwaame ti empo taeenaa. Bweituk empo itom yoowata bepat weyeka, juu yoemratau noknee. 77 Junuen juka aapoik yeu puarik yoemrata juuneetua betchibo, bem ka tuuwa

62Junak,

a achaiwa, Sakariaj teame, juu Liojta tuu jiapsie yumaisi aet aneka intok Liojta betana a noktuawakauta teuwaaka inen jiiak: 68 A baisaeka a yoorinaau, Ijrael yoemrata achai Liojtau aune. Bweituk aabo itou yebijlaa, aapoik betana yoemratawi intok itom jinneulaa. 69 Senuk, tua siime utteaka, itom jinneuneemta itom maki. Juu aapoik betchibo jiapsame, Labiitukauta nat tomti yoemrata betana. 70 Junuen aapoik, juka itou a chupaaneeuta a teuwaakaa benasia.

Sakariaj teamta, juu Liojta bai saeka au bicha tua alleaka a nokakau
67Juu

139 yaarimmet am jiokoitunepo intok junuen a bem jinneuitunepo. 78 Bweituk juu itom Lios, aapoik tua yee a nakeka intok yee a nak jiokole betchibo, mekka jikat, teeka betana, bemela taewaita benaka itou a bittuari. 79 Junuen jume Liojta betana lutuuriat ka juuneaka jiapsame, jume ka tuik betchibo, kokko maisi jiokot emo bichammeu, tachiriata benaka, lutuuriata ameu nuupa betchibo. Intok junuen, iniae, yanti, ka jain eaka inim itom jiapsine betchibo. 80 Intok juu ili uusi yootu simen. Intok inii, Liojta betana weyemtat suatu simen. Intok yootu chupuko, mekka, paakun kaabeta tua joaakapo joaakan, junak taewai, chukula, juu Ijrael yoemratau, aapoik au a taaa tebok tajtia.

LUUKAS1,2 yeu sikaa, intok Jurea teau, ili joara Beleem teau bicha yeu siika, Labiitukauta yeu tomtekau. Bweituk juu Jose, Labiitukauta nat tomti yoemrata betana weyen. 5 Inii ili joara Beleem teau siika, Maria teamtamake, inim au jiojte tebobaekai, juu chukula tua a kunanemtamake. Intok inii Maria jaibu abe yoemiakai. 6 Intok inimee ket junamaa Beleem teapo am aneo su, yuumak, juu taewai, juka Mariata aet a yoemianeeu betchibo. 7 Junamaa aapo juka keesam oouta asoak. Intok chukula, tosampo a biijtaka, jum bepaaka, jume naikim wokekame jajaabweepo, jitaapo a teekak. Bweituk junamaa bweu karipo jakun tawa betchibo, ame betchibo kaita tukan.

Jiba junamee taewaimmet, jum Romapo, juu chea yoo yaari Aukuujto teame nesawek, junamaa yoemrata juuneiyaa betchibo, kaabeta beeka a jiojte tebok. 2 Inii bat weyeka, yaawak, juka Sirineeo teamta bwiaraa Siiria teapo a kobanaaotuko. 3 Utteatukan, siimem, tua jak junii bem jomemtukau, bem katneepo, junuen junaman emo jiojte tebo betchibo. 4 Inia betchibo san, juu Jose, bwiaraa Kalilea teapo, ili joaraa Nasaret teaa betana

Jesujta, yee jinneunemta yeu yoemtukapo

ili joara Beleem teau ka mekka, waate, bwaram suareeom, juyapo, tukaapo totoeen, bem bwaram suuakai. 9 Junama lautipo, Liojta betana, ankeles ameu yeu machiak, intok Liojta betana ujyoika tachiria amet konila taobiakan. Intok inimee tua majjaen. 10 Taa juu ankeles: Ka emee majjaune ti ameu jiiak. Bweituk, nokta bemelaka tuik ne emou weiyaa. Inii, siimem betchibo tua ae alleewame tuneekai. 11 Ian jum joara, juu Labiitukauta yoemtukapo, juka enchim jinneuneemta yeu a tomtekauta, inii, Krijto juu itom yoowa. 12 Intok enchim aet juuneene betchibo, emee juka

Ankelesim, jum jume bwalam suuareeommeu, yeu am machiakapo

8Junama

LUUKAS2

140

ili usita tajoorimpo biijtitaka, jum alleauta au bicha teuwaaka, nottek. bepaaka, jume naikim wokekame Bweituk siimeta, tua ameu a jajaabwepo, bookamta emee a teuwaawakapo aman, yeu siika. teune. 13 Junama lautipo, junae Juu ilitchi Jesuj teame, inii teopopo Liojtau suu ankelejtamak, juebenaka waate, tojiwaka, nokriawa teekau ankelesim yeu machiak. 21 Woj naiki taewaim weyeka, Inimee nanawit nokaka Liojta yooren intok inen jiian: sirkunsiraaroawak juu ili uusi. 14 Teekau, Liojta alleaka a Intok inii Jesuj ti teatuawak, yoorinaau au aune. jiba jume team juka ankelejta Intok inim bwiapo jiapsame bat naataka Mariata, chukula nasuk, aapoik tua tuik yaari a yoemianeeuta kee a mabetao, a bichammeu, siimeku, yanti, junak a tejwaakaum. 22 Jume taewaim, Liojta bichapo ka jain eewame aune, ti jiian. bem emo tuuteneeum yumako, 15 Junako, chukula jume inikaa, Moiseejtukauta nesauri ankelesim juchi teekau bicha am jiojtei junuen a teuwaa benasia, notteko, jume bwaram suuame, bempo juka ili usita, bweu naas inen nau jiu japtek: joara Jerusalen teau a nuk sajak, Jantebu ma jum joara Beleem junaman inikaa, wepulsi Liojta teau bicha te katnee inikaa yeu betchibo jiba a jiapsine betchibo, sikamta a bit betchibo, intok juka au bicha a nokriakai. 23 Bempo, achai Liojta itom juuneiyaatuari inien aayuk, bweituk jum ti jiakai. Liojta betana jume nesaurimpo: 16 Inimee, lauti tenneka intok Siime waa keesam oou yeu Mariatau intok Joseetau intok tomtekame, inii, wepulsi Liojta juu ili usitau, junamaa, bepaaka, betchibo jiba a jiapsine betchibo, naikim wokekame jajaabweepo Liojtau suu tojituka, au bicha ama bookamtau yajak. 17 Junak nokrianaa, ti jiojtei. 24 Inimee inimee, inikaa bichaka, juu ili junaman sajak junuen Liojta usitat nokaka, juka ankelejta ameu nesauripo a jiojteitukaa benasi, teuwaakauta a etejok. 18 Intok jume woi kuukum oo jume wooi siime jumee, inimee teuwaauta ommookolim, Liojta yooreka am jikkajakame, juu bem teuwaau sua betchibo. 25 Junamee taewaimmet intok, betana kaachin jiu machika 19 Taa juu Maria, inikaa taawak. senu Simeeon teaka, Jerusalen siimeta au teuwaawakauta, ka teapo jiapsan. Inii tua tui a koptaka, aet jiapseka jiba au yoemtukan, Liojta yoori taaakai waaten. 20 Jume bwaram suuame, intok juka Ijrael yoemrata aniaka bempo, siimeta juka bem jikkajaka a jinneuneemta, a yebijneeuta intok bem bichakau betchibo, boo bichan. Juu Liojta tuu tua Liojta yooreka intok bem jiapsi inikaa Simeeon teamta

141 aniaka aamaktukan. 26 Intok a juuneetualatukan, juka Krijtota, achai Liojta aabo bittuaneeut, kee a bichaka, ka a mukneeuta. 27 Inii yoeme, teopou siika, Liojta tuu jiapsie aman a weenepo juuneetuawakai. Intok junak jume ili uusi Jesujta yoowam, inikaa, teopou a nuupako, junuen juka nesauri jiojteita a teuwaapo aman au a chup iakai, 28 juu Simeeon, inikaa, mampo nuuka intok a alleauta, achai Liojtau bicha a teuwaak: 29 Achai Lios, ian ala empo jaibu tua kaachin eaka, in mukneeuta a neu chupa. Bweituk, inia ee betchibo jiapsamtau, em chupneeti jiaka teuwaarita, empo a chupai. 30 In pusimmea nee a bitlaa juka yee jinneunemta. 31 Ian, siime yoemratau em yeu machiari. 32 Inii, aapo junaa, juu siime jumee, ka Ijraelta yoemratau, tachiriata benasi machika, juka ee betana lutuuriata ameu a teuwaaneeme. Intok juu, ee betana, juka Ijrael yoemrata a yoori teboneeme, ti jiakai. 33 Josee intok juu Jesujta ae, ili usita betana juka Simeeon teamta teuwaakauta jikkajakai, alleaka, aet suum eaka taawak. 34 Junak juu Simeeon teame, Liojtau bicha, tuik am aauriak. Intok juu Maria, Jesujta aebeu inen jiiak: A juuneiyaane, inii ili uusi, Ijrael yoemrata nasuk juebenam,

LUUKAS2 Liojta bichapo tuisi oo ka tuisi bem tawaneeuta, am bittua betchibo au naikiari. Aapoikut Liojta betana weyeme yeu machine, iniat juebenam ka a mabetneeut, 35 intok junuen juuneiyaanaa, weepulaim, juu jachin bem eau. Taa siime inii ee betchibo jiokot emo bitwame tune, kia jume tebe kuchiim naa buusti et am kiktekaa benasi ti au jiiak. 36 Senu jamut Liojta betana juuneetuawaka nokame ket ama aanen. Inii Aanaati teakai. Aseer tukauta nat tomti yoemratat yeu simriataka. Senu Panuel teamta a marakan. Inii jaibu tua yootui tukan. Aapo tua bemetaka kunalatukan, intok woo busan wasuktiapo a kunamak jiapsilatukan. 37 Intok ian inii jokoptuitukan, naiki taka ama naiki wasuktekai. Inii, jiba jum teopopo a anneeut ka koptan. Ala, achai Liojta a joo iauta joakai, jamak ka jiibwaka, Liojta yoorekai intok au bicha nokakai tukaariat naa buustia. 38 Inii Aana, jiba junama lautipo ama ameu ruktek. Intok chukula, Liojta a baisaeuta au a teuwaasukai, junamaa, siime jume Jerusalen teapo joaaka am jinneutuneeuta a bitbaemmeu, ili usi Jesujta betana ameu nok taitek.

chukula, siimeta juka achai Liojta nesauri jiojteita yaasukai, bempo jum bwiaraa Kalilea teapo, tua bem joaakau, Nasaret teau bicha nottek. 40 Juu ili uusi intok, yootu simeka, chea

39Junak

Jum ili joara, Nasaret teau am nottewakapo

LUUKAS2,3 junii taka utteitun. Intok chea junii koba suawakan. Juu Lios intok, siimeku tuik yuin a bittuan.
Juu Jesus, woj mamni ama wooi wasukteka, jum teopopo aane

142 inepo, tua te jachin eaka tee enchi jariusuk ti au jiiak. 49 Junak juu Jesus: Jaisaaka intok emee nee jaiwan. Jaisa emee ka juunea jaani, inim in yoowata nee a joo iauta, in jooeau ti ameu jiiak. 50 Taa bempo, aapoik ameu a teuwaakaut, tua ka aet juuneak. 51 Intok junak aapo joara Nasaret teau bicha amemak nottek. Intok juchi jiba junaen, bempoim nok jikkajakai. Juu a aewa siimeta inikaa, aapo ka a koptaka, jiba au waaten. 52 Intok Jesujta junuen su, cheewasu koba suawaka intok a yootu simeo intok Lios, intok kia juu yoemra junii, siimeku ae allean.

a yoowaawam, chikti wasuktiapo, bweu joara Jerusalen teau yaajan. Junuen junaman, Liojta yoori betchibo, bwalam suawaka pajkoa teamta a bit betchibo. 42 Jesujta woj mamni ama wooi wasuktiam a yumaariako, junak siime, jum bweu joara Jerusalen teau bicha sajak, jaibu junuen aman pajkotuko a joowaa benasia. 43 Junak, juka pajkota a chupsuka intok bempoim notteo, juu uusi Jesus, inii junamaa bweu joara Jerusalen teapo taawak, a aewa intok kia juu Josee junii, bempo ka juuneakai. 44 Inimee, Jesujta, siime jume am bicha boo joammak a weyeeti eaka intok junuen siime taewata boo joaka kuptek. Taa junak, jume bem wawaim nasuku intok bem taaaum nasuku a jaiwaka 45 ka a teak. Junak bempo, Jerusalen teau bicha nottek, junaman a jariubaekai. 46 Baji taewaita sikaa, teopopo a teak. Jume Moiseejta nesaurim yee majtame nasuk kateka am jikkajaka intok ameu nattemaemta a teak. 47 Intok siime inimee a jikkajakame, tua a suawakau betana intok aapoik jachin am yoopnaka a teuwaakau betana a uttiaka a suum eiyaak. 48 Jume a yoowawam junamaa a bichakai, kaachin ee machika, kia a bitchuka taawak. A aewa intok inen au jiiak: Uusi, jaisaaka empo inien itom yaak. Juu em yoowa intok

41Jume

Junakriapo juka Tibeerio teamta junama chea siimem bepa yoo nesawekai, woj mamni ama mamni wasuktiam a weiyaao, juu Ponsio Pilaato teame bwiaraa Jurea teapo kobanaao tukan. Juu Eroorej teame intok bwiaraa Kalilea teapo kobanaao tukan. Juu a sailaawa Jeriipe teame intok, bwiaraa Iturea teapo intok Trakooniitij teapo kobanaao tukan. Juu Lisaniaj teame, bwiaraa Abileenia teapo kobanao tukan. 2 Juu Anaas intok juu Kaipaaj teame, inimee, jume teopopo tekiakammeu chea yootukan. Junamee taewaimmet juu Lios, juu Joantau, Sakariiaj teamta uusibeu, aman mekka paakun a jiapsau, au nookak. 3 Intok inii

Juu Joan, yee babatoowame, bweka paaku jinabaka Liojta betana juka nok lutuuriata a teuwaa sime

143 Joan, juu batwee Joran teau jeela, siime ili joarammet siika. Junama yoemratau a utteati jiian, ka tuik betana taabwisi eaka intok bem batoowaatunepo junuen juu ka tuik bem yaari betana amet am jiokoitune betchibo. 4 Inii junuen yeu siika, jiba juka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teuwaakame, Isaiajtukauta a teuwaari benasia: Mekka bweka paaku, senuk chaaemta a jiawai jikkajiwa: Itom yoowata a mabet betchibo, emee, ka tuik betana emo tuutene, ti jiakai. Intok inikaa, tuisi emou yepsaka, enchim a mabetne betchibo, tuik emee yaarine. 5 Siime jume ka emo jabeleme, tuik ameu beeemta a juuneiyaame, bempo yumaisi a mabetne. Siime jume emo cheewareka intok emo eiyaame, inimee koom tojinaa. Jumee, juka ka tuika, ka ammaali weyemta tekipanoame, inimee chukula tuik lutuuriata boo jooriane. Jume intoko, juka Liojta betana nok lutuuriata ka tuisi yee a majtame, inimee ka nappat junuen a boo jooriane, ti a jiakapo. 6 Intok junuen, siime waa inim yoemra, Liojta jachin yee a jinneuneeuta a bitne, ti jiakai.

LUUKAS3 Ka tui yoemra, bakotchim bebena ti ameu jiiak. Emee ka juu enchim batoowaimtuneeue, tua ka tuika jiokot emo bitnaamta abe aabo yumau betana, junae enchim ama yoeeneeti eene. 8 Ee, ala emee ka tuik betana taabwisi enchim eauta juunakkiachisi emot a bitna betchibo, tuisi jiapsine. Intok ka emee, juu Apraamtukauta nat tomti yoemrata betana emo kateeti jiubaane. Bweituk juu achai Lios, kia inimee tetammea junii, Apraamta betchibo jume ae betana emo yeu katriam ti jiame a am juunakte. 9 Liojta betana tua jiokot machika enchim bitneeuta kaita beee. Juka juya, takaeaka, ka tuik tatakamta tepwammea chuktawaka, tajipo a tayaatunee benasia ti ameu jiiak. 10 Junako jume ama aneme: Junak su, jaisa tua itepo auneekai ti au nattemaek. 11 Juu Joan inimee inen yoopnak: Waa, wooim supekame, inii, juka wepulaim junii ka supekamta, wepulaim a mikpo yumai. Juu intoko bwaawamta jipueme, inii jiba junaen, juu kaita jipuemtau bicha watek naikiane ti jiakai. 12 Ketchia jume yauraatau bichaa tomita weyemta nau totojame, waate, Joantau emo batoowaabaeka aman yajaka intok Joantau: Yee majtame, itepo su jaisa te auneekai ti au nattemaek. 13 Juu Joan intok inimmeu: Yauraata betana nesau jiojteipo, tomita enchim yeteu a aaueauta jiba, ka junae bepa a aaune ti ameu jiiak.

juka yoemrata junuen Joanta am batoowane betchibo aman au bicha yeu am kateo, aapo:

7Junak

Joantau nookak

LUUKAS3 sontaaom waate: Itepo su, jaisa tua te auneekai ti au nattemaek. Aapo inimee inen yoopnak: Kaabeta emee jita uaanee jita betchibo am majau tetejwaakai. Intok kia juu ka bem yaarit junii, ka am nanaatejokai. Intok emee, enchim bejeetuawaue, yanti elne. 15 Juu yoemra baa juuneepeaka boo bichan. Jumak junii juu Joan junaa juu Krijto teame ti eakai. 16 Taa juu Joan siimemmeu inen jiiak: Inepo ala, lutuuriapo nee baammea enchim batoowaa. Taa senu yebijne, junaa, aapo siimeku Lios eerie a tuu jiapsita emot jiapsituaka, ae enchim batoowaane. Aapo nee bepa yooutteaka jikkajiwa. Junuen san, kanne ino jabele, kia a bochawam in a woitarianepo. 17 Aapo jaibu inim, senuk tiikota tuute betchibo, ae am wij wijtawamta mampo a jipuee benasi maachi, junuen jume a yoemiam omola a jipuubaepo am tawaane. Intok jume ka a yoemiam, omot, taji beeteu jiokot bem emo bitneeu bicha am tawaane. Juka bachiata toboktaka intok juka otata tokti a tayakaabenakai ti ameu jiiak. 18 Inile benakue intok watek juebenak tuikue am nok tejwaaka juu Joan junuen juka bemela nok lutuuriata juu yoemratau a teuwaan. 19 Ketchia inii, juka kobanaaota, Eroorej teamta a sua tejwaak, inikaa a sailawaa, Jeriipe teamta juubi, Erooriaj teamta jubiulatukan. Intok ket juka watek ka tuik a yaakau betchibo. 20 Taa

144 juu Eroorej teame, inikaa nok jikkajieaka su, ketuni juchi ka tuik yaak, juka Joanta a etaatebokai. kee yeu weyeo, junak juka Joanta siime junama yoemrata a batoowaao, juu Jesus ket batoowaatuk. Aapoik intok ketuni Liojtau bicha a nokao su, teekau machilaa bittuk. 22 Intok junaabo juu Liojta tuu jiapsi, juunakkiachisi, wokkoita benasi Jesujtat koom siika. Teeka betana intok jiawai: Empo junaa juu in yoemia tua in nakeu, ee betchibo nee tua allea ti jiaka jikkajituk.

14Ketchia

Jesukrijtota a batoowaawakapo
21Inikaa

Jesus inim jumak senu taka ama woj mamni wasukten junak juka yoemrata mak a tekilwata naatekai. Inii, watem junuen a sualepo aman, juu Jose teaka a uusek tean. Juu Josee intok, senuk Eliiti teaka a uusekan. 24 Inii intok ket, Matat teaka a yoemiakan. Inii intok ket, Lebi teaka a yoemiakan. Inii ket, Melki teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Jana teaka a yoemiakan. Inii ket, Jose teaka a yoemiakan. 25 Inii ket Matatiaj teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Amoj teaka a yoemiakan. Inii ket Naum teamta betana yoemiaritukan, inii ket Esli teamta betana yoemiaritukan, inii ket Nakkai teaka a yoemiakan. 26 Inii ket Maat teamta betana yoemiaritukan, inii ket Matatiaj

23Juu

Jesukrijtota, jume aapoik amet yeu simriam

145 teaka a yoemiakan. Inii ket Semei teaka a yoemiakan, inii ket Jose teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Jura teaka a yoemiakan. 27 Inii ket Joana teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Resa teaka a yoemiakan, inii ket Sorobabel teaka a yoemiakan. Inii ket Salatiel teaka a yoemiakan, inii ket Neri teaka a yoemiakan. 28 Inii ket Melkii teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Ariiteaka a yoemiakan, inii ket Koosam teaka a yoemiakan, inii ket Elmoram teaka a yoemiakan, inii ket Er teaka a yoemiakan. 29 Inii ket Josue teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Elieser teaka a yoemiakan, inii ket Jorim teaka a yoemiakan, inii ket Matat teaka a yoemiakan. 30 Inii ket Lebi teamta betana yoemiaritukan, inii ket Simeon teaka a yoemiakan, inii ket Jura teaka a yoemiakan, inii ket Jose teaka a yoemiakan, inii ket Jonan teaka a yoemiakan, inii ket Eliakim teaka a yoemiakan. 31 Inii ket Melea teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Mainan teaka a yoemiakan, inii ket Matata teaka a yoemiakan, inii ket Natan teaka a yoemiakan. 32 Inii ket Labii teaka a yoemiakan. Inii ket Issai teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Obel teaka a yoemiakan, inii ket Booj teaka a yoemiakan, inii ket Salmon teaka a yoemiakan, inii ket Naason teaka a yoemiakan. 33 Inii ket Aminarap teamta betana yoemiaritukan. Inii ket Aram teaka a yoemiakan, inii ket Ejrom teaka a yoemiakan, inii ket Paarej teaka a yoemiakan,

LUUKAS3,4 inii ket Jura teaka a yoemiakan. 34 Inii ket Jakoop teamta betana yoemiaritukan, inii ket Isaak teaka a yoemiakan, inii ket Apraam teaka a yoemiakan, inii ket Tare teaka a yoemiakan, inii ket Nakor teaka a yoemiakan. 35 Inii ket Seruk teaka a yoemiakan, inii ket Rakau teaka a yoemiakan, inii ket Pelek teaka a yoemiakan, inii ket Eber teaka a yoemiakan, inii ket Sala teaka a yoemiakan. 36 Inii ket Kainan teamta betana yoemiaritukan, inii ket Arpaksat teaka a yoemiakan. Inii ket Sem teaka a yoemiakan, inii ket Noe teaka a yoemiakan, inii ket Lamek teaka a yoemiakan. 37 Inii ket Matusalem teamta betana yoemiaritukan, inii ket Enok teaka a yoemiakan, inii ket Jaret teaka a yoemiakan, inii ket Majalaleel teaka a yoemiakan, inii ket Kainan teaka a yoemiakan. 38 Inii ket Enoj teamta betana yoemiaritukan, inii ket Set teaka a yoemiakan, inii ket Adam tukauta betana yoemiaritukan. Inii ket, Liojta betana yoemiaritukan.

Juu Jesus, yumaisi Liojta tuu jiapsi aet anekai, jum batwee Joran teaa betana nottek. Intok juu Liojta tuu jiapsie juuneetuawaka, mekka paariau, kaabeta aneebeemu bichaa siika. 2 Junaman, woi taka taewaimmeu tajtia ama aanek. Juu intok bebejeeri jitat a jioptuabaek. Siime juname taewaimmet aapo ka jiibwaka, intok chukula tebaurek. 3 Junak intok juu bebejeeri:

Bebejeerita, Jesujta a jioptuabaekapo

LUUKAS4 Empo lutuuriapo Liojta yoemiatuko, inikaa tetata paan yaane ti au jiiak. 4 Jesus inikaa inen yoopnak: Jum Liojta nok lutuuriapo: Juu inim yoeme, ka bwaamtae jiba jiapsine. Ala ketchia inii, siime juu Liojta betana nok lutuuriae, ti jiojtei ti jiakai. 5 Chukula ket juu bebejeeri, mekka jikau kawiu a nuk siika. Intok chubalapo su inii, siime aniat juka ka nanau machi yoemrata jokame a tejwaak. 6 Intok inii bebejeeri: Inepo siimeta inia aniat yoemrata betana nesawamta intok ujyoriata enchinee a makne. Bweituk siimeta inikaa ineponee a mabetri. Intok inepo juka in a makbaeuta nee a maknee ti au jiiak. 7 Enchi tonommea weeka, nee enchi yooreo, siime inii eu lutuuriatune ti au jiiak. 8 Taa Jesus: Kat neu suua, mekka bicha weene. Bweituk Liojta nok lutuuriapo: Em yoowa Liojta jiba a yoorine, intok aapoik jiba a joo iauta joone, ti jiojtei. 9 Chukula intok juu bebejeeri, bweu joara Jerusalen teau a nuupak. Intok junamaa bweu teopopo jikat a tojaka intok inen au jiiak: Lutuuriapo empo Liojta yoemiatuko, inim koom bicha emo jimmaa, 10 bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juu Lios, jume a ankelesim, enchi am suuane betchibo, amet nesaune. 11 Inimee bem mampo enchi toboktane, junuen jita tetat

146 junii, ka em wokim kookosi aune betchibo ti au jiiak. 12 Juu Jesus iniau: Ketchia, Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juka Liojta em yoowata empo ka a jiobilabaane ti jiaka a yoopnak. 13 Intok junuen juu bebejeeri, Jesujta jioptua betchibo kaita intok teakai, junak aapoik ili binwa a suu tojak.

Jesus, bwiaraa Kalilea teau juchi nottek, tua yumaisi Liojta tuu jiapsi aet aneka, siimeta a joakai. Intok junamaa siime bwiaraat yeu tajti aapo etejowan. 15 Junamaa siimekut, jum juriom emo nau totojapo, yee majtan. Intok siime, a teuwaaut a tuureka a uttian.

14Juu

Jesus, jum bwiaraa Kalilea teapo a tekileu naate

intok juu Jesus, ili joara Nasareet teau bicha jum aapoik yootukapo siika. Sabalat, aet yum joe taapo aapo jum juriom nau emo totojapo yepsak, aapoik jiba a boo jooriapo amani. Intok junamaa, Liojta nok lutuuriata nokbaeka kiktek. 17 Juu Isaiaj tukauta, Liojta betana juuneetuawakamta jiojtekauta aapoiku bwijwak. Junamee intok etapokai, inen jiojteita ama teak: 18 Achai Liojta betana juu tuu jiapsi, nemaktuka nee ania. Bweituk aapo, wepulsi iniau nee yeu puari junuen, jume

16Junak

Jesus, jum ili joara Nasaret teapo aane

147 kaitae emo ania machimmeu, bemelaka, tuik betana in ameu nokne betchibo. Jume tua siok kokkome, am jiapsi joa betchibo nee ameu bittuari. Jumee, bebejeerita betana etaim benasi emo bichame, bem suu tojituneeuta ameu teuwaa betchibo. Intok jume ka bibichame benasi tawalame, bittua betchibo. Intok wamee, watem betana ka tuik bittuawame, juname betana bem anianaauta. 19 Junuen, ian, tuisi weyeka achai Liojta yee aet a jiokoineeuta juka taewaita a teuwaa betchibo, ti a jiojteitukapo. 20 Junak juu Jesus, junamee jiojteim etaka, juu junamaa tekiakamtau am bwiseka, yejtek. Taa siime jume ama aneme jiba a bitchuka tawako, 21 aapo nok taiteka intok: Ian inimii lautipo emo bichapo yeu yumaalaa juu inim, Liojta nok lutuuriapo jiojtei ti jiiak. 22 Siime, Jesujta betana tuik teuwaan. Intok inimee, aapoik tua ujyoisi ameu a nokau betchibo a uttiaka suum eiyaan. Intok inimee: Jaisa ka inii junaa jaani, juu Josee teamta uusi ti nau nattemaen. 23 Juu Jesus inimmeu: Witti jiba tua emee, a inen yetet nokwaa benasi, inen neu jiubaanee: Empo emo jittone, jitebitakai. Iniae: Bweu joara Kapernaom teapo em yaaka itom jikkajakauta, ket inim tua em bwiaraapo a yaane, ti jiubaekai.

LUUKAS4 aapo naa buusti ameu nokaka intok: Lutuuriapo inen ne emou jiia, Liojta betana juuneetuawaka nokame, kaabe juu tua a bwiaraapo tuisi mabettuneeme ti ameu jiiak. 25 Inikaa nee a lutuuriatukan ti jiia. Junako Ijrael yoemrata nasuk, juu Liojta betana yeteu noktuawakamta Eliaj tukauta a jiapsao, jaamut jokoptuim am buuusukau junak, baji wasuktia ama busan metpo ka yukuka intok siime junamaa bwiaarat tua tebaatuko. 26 Taa juu Eliaj teame, kaabe jume Ijrael yoemrata nasuk jokoptuim joaakammeu bittuawak. Ala senu jokoptui, joara Sarepta teapo, bweu joara Siroon teau ka mekka joaakamtau bittuawakai. 27 Ketchia, jum Ijrael yoemrata nasuk, juu Liojta betana yeteu noktuawame, Eliseo teamta a jiapsao, jume takaapo saawaka, lepra teamtae kookoeme juebenaekan. Taa juname nasuk kaabe au ineetetuawak. Ala seenu, omot bwiaraa Siiria teapo jometaka, Naaman teakai jiba ti ameu jiiak. 28 Inikaa teuwaawakamta jikkajakai, siime jume junamaa juriom nau emo totojapo aneum, inimee tua oomtek. 29 Inimee intok, Jesujta junamaa ili bweu joarapo paakun yeu a tojaka intok junamaa kaupo, junakaa joaraata aet katekaut tua bepa jikau a tojak. Junaabo bepa, koom a jimmaabaekai. 30 Taa Jesus, inimmet yeu sika intok junama yeu siika.

24Junak

intok Jesus, bweu joara Kapernaom teau, bwiaraa

31Junak

Seenu, bebejeeri ka tui jiapsita jipuusukame

LUUKAS4

148

Kalilea teau bicha siika. Junamaa tua taji wecheka kookoen. Inii intok sabalat, aet yum joe taapo intok Jesujtau nokriawak. 39 Inikaa yoemrata a majta taitek. 32 Inimee bookau juu Jesus rukteka intok au koom pookteka, taji wechiata a intok, aapoik am majtau betana suu tojine betchibo nesawek. Inii tua a suum eiyaan. Bweituk intok sep a suu tojak. Junamaa aapo, a teuwaau, bat weyeka tua sep aapo yejteka intok jita am lutuuriata ameu nookan. 33 Junamaa juriom nau emo jooria taitek. totojapo, seenu, bebejeeri ka tuu Jesus, kookoeme, tua jiapsi aet aneka ama aanen. Inii juebenam emo ineetetua intok kusisi inen chachaekai: 34 Kat itou suua. Jaisaaka empo 40 Junamaa taata aman wetsuko, aabo itou yepsak Jesus, joara sep siime jumee, ka nanau machik Nasaret teapo joome. Jaisa empo kookoaka, kookoiriawame, inimee aabo itom jiokot tawaasek jaani. juu Jesujtau am tojak. Intok Enchi ne taaa intok ne juunea, aapo inimee, weepulaimmet Liojta betana yoemiaritaka ae mamteka intok emo am ineetetuak. betchibo jiba em jiapsau ti jiakai. 41 Juebena kookoeme betana ket 35 Jesus, sep juu bebejeeri ka tuu jume bebejeeri ka tuu jiapsim yeu jiapsitau kuttipo nonokak: sajak. Inimee intok chaaeka: Ka monteka, inikaa yoemta a Empo junaa juu Liojta yoemia suu tojine ti jiakai. ti jiian. Junako juu bebejeeri ka tuu Taa juu Jesus, jume bebejeeri jiapsi, junakaa, juname bichapo, ka tuu jiapsimmeu kuttipo ameu bwiau a tatabek. Taa inikaa tua nonokaka intok kaita am noktuak. kaachin a yaaka, a suu tojak. Bweituk inimee, aapoik junen 36 Siime a uttiaka a suum eaka Krijtotukapo juunean. taawak. Inimee intok: Juu Jesus, bwiaraa Kalilea Inii, a teuwaau ka kia beja teapo aneka, Liojta betana juka nooki. Ala inii tua nesaweka intok nok lutuuriata yee majta tua utteakamta, jume bebejeeri 42 Yokoriapo matchuu, juu Jesus ka tuu jiapsimmeu nooka. Intok inimee yeu rejte ti naas nau jiian. junamaa bweu joarapo paakun 37 Intok junamaa bwiaraapo bicha, kaabeta aneu yeu siika. siimekut, inii junuen ae betana Taa juu yoemra a jaiwaka intok etejowan. junama aapoik aneu au yajak. Bempo aapoik ama a tawaa iaka Jesus, juu Simo Peeo teamta ka a simne betchibo au nookan. 43 Taa juu Jesus inimmeu inen jiiak: jamut aseebwa au ineetetua 38 Junak juu Jesus junamaa Uttea, bemelaka, Liojta chea juriom nau emo totojapo yeu sika yootaka a katekau betana juka intok Simo teamta joau kibakek. tui nok lutuuriata, waate jume ili Juu, Simo teamta jamut aseebwa joarammeu ket in a teuwaanepo.

149 Bweituk jiba inia betchibo inepo aabo bittuari. 44 Intok junuen juu Jesus, junamaa bwiaraa Kalilea teapo, jum juriom emo nau totojapo teopommet yee majtan.

LUUKAS4,5
6Junak

inimee aman bem tejwaawakauta yaakai, kuchum ka ilikim ama teaka, junuen kia jume jiteim junii chukti taitek. 7 Junak inimee, jume wate amemak rejteme, senu taabwi kuta kanoapo anemmeu, maammea ameu chaaek, Liojta a jita joaapo aman, kuchum junuen inimee aman am aniane tua yuin yeu wikwakapo betchibo. Inimee ameu sajaka intok jume wooi kuta kanoam Sejtul juu Jesus, bweu bau tapuniak, kia tua inimee abe baa Jenesaret teapo inim ammea roptekai. mayoat aanen. Junama intok juu 8 Inika bichakai juu Simoo Peo yoemra juebenaka nau yajaka teame, Jesujta bichapo tonommea inimee kia ama nau a pit pittan kikteka intok: bweituk inimeesu, Liojta betana In yoowa, inim nee too simne. nok lutuuriata jikkajibaekai. 2 Jesus, junamaa bau baa mayoat, Bweituk tua nee ka tui yoeme ti au jiiak. wooi bwere kuta kanoam baapo 9 Bweituk inii Simoo majaen kia beja chaakammeu yepsak. intok kia siime jume wate aamak Bweituk jume kuchureeom inimee rejteme junii junuen jume kuchum junama too sakaalataka intok bem yeu wikeka betchibo. 10 Juu inimee jume bem jiteim baksian. 3 Junak juu Jesus juname betana Jakoobo intok juu Joan, seenu, Sebereo teamta yoemiam, Simo senu kanoa, Simo teamta atteau teamtamak tekipanoame, inimee jaamuk intok iniau, chea baau ket womtilamtukan. Taa juu Jesus a ruktane betchibo au nookak. Simo teamtau: Junak juu Jesus junamaa yejtek, Ka majaune, empo ian chukula intok ama jikat kateka juka yoemrata majta taitek. 4 Junak, naateka jume inim yoemem, bem jinneuimtune betchibo am jariune junammeu noksukai, juu Simo ti au jiiak. teamtau: 11 Intok junako inimee, jume kuta Inikaa kuta kanoata baata kanoam bwiau yeu am tojisukai, chea buuukun a nuk sika intok siimeta junamaa suu tojaka intok kuchum nuu betchibo enchim jiteim koom jimmaane ti au jiiak. Jesujtamak yeu sajak. 5 Inii Simoo intok: Juu Jesus, senuk lepra teamtae Yee maj majtame, siime tukaata kookoakamta au a ineetetua te inim tekipanoala kaita bwij 12 Junak, Jesujta junama senu machikai. Taa ne jume jiteim sep ili bweu joaraapo a aneo, seenu, baau ne am jimmaane, ian em junen a nesawe betchibo ti jiaka lepra teamtae, unnaa kookoeka au yepsak. Intok inii, Jesujta bichakai, a yoopnak.

LUUKAS5 tonommea kikteka, bwiau koom chaaka intok au ujbwanak: Achai, empo junen eaateko, inia in kookoata betana nee ino ineetetuane ti jiakai. 13 Junak intok Jesus, inikaa, aet mamteka: Janaaka, junuentune. Sep tuika tawane ti au jiiak. Aapoik inikaa teuwaako, juu lepra teame kookoa iniat kaitatuk. 14 Junako juu Jesus inia betana aet nesawek inikaa kaabetau a teuwaasaekai: Ala sikaa, intok aman juu teopopo tekiakamtau noitinee jiba. Intok em tuureaka betchibo intok inia betana empo Liojta yoori betchibo, inien kookoeme aman tojieauta aman tojine, juka Moiseejtukauta a nesawekaa benasia, junuen siimem juuneene betchibo, em kookoa betana jaibu em tuireasukapo ti au jiakai. 15 Taa juu tuika Jesujta joau nooki, cheewa su siimekut weyen. Yoemra intok juebenaka au nau yaajan a teuwaauta jikkajibaekai intok aapoik juu bem kookoa betana am tuutene betchibo. 16 Taa juu Jesus, paakun, omot, kaabeta aneu bicha yeu sisimen, intok junaman Liojtau bicha nonokan.

150

Jurea teapo jokame betana intok bweu joara Jerusalen teaa betana ama yajilamtakai. Liojta betana intok juu a jita a joauta aet bitwan, aapo jume kookoeme emo ineetetuakai. 18 Intok waate oowim junama yajak, seenuk, ka au taka yekamta, tapejtim benaku a weiyaakai. Intok inimee, inikaa kariu Jesujta aneu a nuk kimubaen. 19 Taa inimee, juka buuuraata betchibo kaak luula a aman kiimuk. Junako inimee kari jikau jaamuka intok junamaa jikat, jume babue yaarim kooktaka, juka kookoemta, jipetekpo ama aneme nasuk, Jesujtau koom a teekak. 20 Juu Jesus, inimee junuen tua a sualeme juuneiyaakai, juu kookoemtau: Empo in nakeu, jume em ka tuik yaarimmet, ian ne enchi jiokoe ti au jiiak. 21 Junak jume Moiseejta nesaurim yee majtame intok jume paiseeom teame, inimee: Jabetaka sa inii, a nokie Liojta bejeeka, ka tuik teuwaame. Kaabe intok ka tuuwa yaarimmet a yee jiokoe, aapo Lios jiba, ti bempo ee japtek. 22 Taa Jesus, inimee juu bem emo eetuaut witti juuneaka intok: Jaisaaka emee junuen emo eetua ti ameu jiiak. 23 Bweituk jitasa chea ka obiachi a chupneeu: Em Jesus, senuk ka au taka ka tuuwa yaarimmet empo jiokoiri, yekamta, au a ineetetua oo: Empo, yejteka intok weene, ti 17 Sejtul, juka Jesujta yee a in au teuwaaneeu ti ameu jiiak. 24 Tui, junuen san enchim ne a majtao, junama waate paiseeom juuneiyaa ia juka inim emo benasi teame intok Moiseejta nesaurim yoemta, inim bwiapo junuen jume ka yee majtame ket junama aanen. Inimee jume ili joaram beekatana, tuuwa yaarim, yetet a jiokoineeut, yooutteata aet ayukapo. bwiaraa Kalilea teapo intok

151 Junako aapo, juu ka au yekamtau: Eu ne nooka. Yejteka em jipetekta nuuka intok em joau weene ti au jiiak. 25 Juu san ka au taka yekame, junama lautipo bempoim bichapo ka obiachisi kiktek. Inii, juka a jipetekta nuuka intok a joaau bicha siika, alleaka Liojta a baisaeuta teuwaakai. 26 Siime jume ama aneme, junaet suum eaka taawak, intok inimee, Liojta bem yooreuta a teuwaan. Intok tua majjaika: Ian inim itepo te juka ka jiba bitwaka, tua ka a jootu maisi weyeka yaarita itepo bitlaa ti inimee jiian.

LUUKAS5 inimee, Jesujta majtim ka ammaali am aneeti jiaka, nok japtek. Intok inimmeu: Jaisaaka emee, jume tomita nau totojammak intok jume ka tui yoememmak emo alleetuaka intok amemak jiibwa ti ameu jiiak. 31 Inimee inen yoopnak juu Jesus: Jume kaita inneaaka, ka kookoeme, juka jittoata am makneemta ka a jariune. Ala jume kookoeme. 32 Kannee jume tui yoemem jinneuimtune betchibo ameu nokiisek. Ala, jume Liojta bichapo ka tui yoemem, junuen inimee, ka tuik betana emo am temaine betchibo, junakaa koptakai ti ameu jiiak.

chukula juu Jesus junama yeu sika intok seenuk Lebi teaka, yauraata betana tomita nau totojamtau yepsak, inikaa jum junakaa tomita a totojiwapo ama au katekamta, intok iniau: Nemak weene ti au jiiak. 28 Junak intok juu Lebii teame sep kikteka intok siimeta junama suu tojaka, Jesujtamak yeu siika. 29 Iniat chukula juu Lebi teame, a joaapo Jesujta betchibo jiibwa teboka, bweuusi alleewamta weetuan. Junama intok ket juebenaka waate, ale benasi yauraata betchibo tomita nau totojame ama aanen. Intok wate ket ama yajilame bempoimmak mesau jookan. 30 Taa jume paiseeom teame intok jume inimemak, Moiseejta nesaurim yee majtame,

27Iniat

Juu Jesus, Lebi teamta aamak au bicha a nunu

intok bempo: Jaisaaka jume Joan tukautamak eame intok jume paiseeom teammak eame, inimee jaarekisi ka jiibwaka Liojta yooriwamta intok Liojtau bicha nokwamta weetua. Taa jume em majtim inimee jiba junaen jiibwa, ka jume watem benasia ti Jesujtau nattemaek. 34 Jesus inen am yoopnak: Kaachin emee, jum jujupwaau, jume nunurim a uttea jooriane, inimee ka jiibwaka ama anne betchibo, ket juka jupbaemta ama a aneo. 35 Taa yumaanee juu taewai, junak inimee, juka jupbaemta am uaatuneeo. Junak ala inimee ka jiibwane ti ameu jiakai. 36 Ketchia aapo inile benak taabwik teuwaaka ameu nookan:

33Junak

Ka jiibwaka, Liojta yooriwau betana Jesujta temaiwame

LUUKAS5,6 Kaabe bemela supem chuktaka, jume moeram ammea chaabwabaane. Junuen inii ayuko, jume bemela supem nasontene, intok chea ket, jume bemela tajoorim, moerampo ka ama tui ti jiakai. 37 Intok kia, juu bemela paasi baawa junii, kaachin moera bea boosampo kimaanaa. Bweituk junuentuko, juu bemela paasi baawa, jume bea boosam siutane. Intok juu paasai baawa intok kia jume bea boosam junii junuen nasontune. 38 Junuen san, juu bemela paasi baawa, beemela bea boosampo kimaatune. Junuen nanancha binwatune. 39 Intok kia kaabe, waa, juka paasi baawata binwatuk yaarita jeeeme, chukula bemelak jiibaane. Bweituk inii: Juu binwatuk weeria chea tui ti jiakai.

152 intok jume paanim, Liojtau bicha naikiarim am nuuka inimee bwaaka. Intok ket jume aamak aneme mikakai. Inimee paanim, kia jume teopopo tekiakame jiba bwaaaeaum ti jiakai. 5 Ketchia aapo inimmeu: Juu inim emo benasi yoeme, aet yum joe taewait, jitat nesau betchibo ket yooutteaak ti ameu jiiak.

Sejtul, senu aet yum joe taewait Jesujta ket jum tiiko etpo aman a weyeo, jume a majtim aamak kateme, jume tiikom chukta sakan. Chukula bempo maammea am biitaka, jume bachiam bwaa sakan. 2 Junak intok waate, jume paiseeom teame: Jaisaaka emee, yum joe taewait, tekilta, ka jooeewamta a jooa ti ameu nattemaek. 3 Inimee, Jesus inen yoopnak: Jaisa emee, jum jiojteimpo kee a bicha jaani, sejtul junak juka Labiitukauta, aapoik intok jume aamak rejteme, bempoim tebaureka, aapoik yaakauta. 4 Inii jum Liojta teopou kibakeka

Jume Krijtota majtim, aet yum joe taapo, tiikom am kautakapo

juchi senu aet yum joe taapo, Jesus, juriom nau emo totojapo kibakeka, junama yee majta taitek. Junama senu ama yoeme, batatana mamam tua ka am yekaka ama aanen. 7 Jume Moiseejta nesaurim yee majtame intok jume paiseeom teame, inimee Jesujta bitbaeka ama jak jaabwekan, juka ama anemta junae aet yum joe taapo a tuutek junii, intok junuen iniat jiawiteka a naatejobaekai. 8 Taa Jesus juunean, aapoik betana jachin bem emo eetuapo. Intok juu ka au mam yekamtau: Kiktee, imin nasukun keka ti au jiiak. Inii kikteka, aman siika. 9 Junak intok juu Jesus jume watemmeu: Senu weemta ne emou nattemaibae ti ameu jiiak. Aet yum joe taewait, jitasa itepo junen joo iawa, juka tuik, oo juka ka tuik. Senuk jinneuwame oo jiapsita senuk taarutuawame ti ameu jiiak. 10 Junak Jesus, jume aamak ama aneme, siimem bitchusuka intok, juu ooutau:

6Chukula

Seenuk, juu wepul takana a mamam ka yekame

153 Mamam rutukta ti au jiiak. Inii junuen am rutuktaka intok jume a mamam tuureak. 11 Taa jume waate, ka a tuureme, tua oomtek. Intok inimee naas nau nattemai japtek, Jesujta bejeeka, juka bem yaaneeu betana.

LUUKAS6 aanen. Inimee, bwiaraa Jurea teaa betana intok bweu joara Jerusalen teaa betana, intok mekkaa, jume bwere joaram, Tiiro intok Siroon teapo, bawe mayoat jokame betana. Inimee, Jesujta jikkaji betchibo intok ket junuen, bem kookoa betana aapoik am tuutene betchibo ama yajilatukan. 18 Jumee, bebejeeri ka tui jiapsimmea, jiokot emo bichame, ketchia inimee tuttuika taawak. 19 Siime jume ama aneme, Jesujtat mamtebaen, bweituk aapo, a jita a joaue, siimem tuuten.

inimee taewaimmet juu Jesus junama senu kawiu bicha siika Liojtau bicha nokbaekai. Junama intok siime tukaapo Liojtau bicha nokaka ama aanek. 13 Junak, yokoriapo yeu matchukai, jume a majtimmeu chaaek. Intok junama, inime betana, woj mamni ama wooim yeu puaka. Inimee ket, apojtolim ti am teatuakai. 14 Inimee inen te teakai: Juu Simoo teame, inii ket aapoik Peeo ti a teatuakau. Juu intok Anteej teame, juu Simo teamta saila. Juu Jakoobo teame intok juu Joan teame. Juu Jeriipe intok juu Baatolome teame. 15 Juu Mateeo intok juu Toomas. Juu senu Jakoobo teame, Alpeo teamta uusi. Intok juu senu Simo teame, inii kananijtam ti teuwaawammak eau. 16 Juu, juu Jakoobo teamtamak weri, Juuraj teame. Intok juu senu Juuras, Ijkarioote ti teuwaau. Inii, chukula Jesujta yeu bwisekame.

12Junakriapo,

Jesus, jume woj mamni ama wooim aamak eeneeme yeu pua

Jesus, inimemak kau betana koom siika. Intok aapo jume a majtimmak weyeka, senu bweka paakun yepsak. Ket junamaa yoemra juebenaka

17Juu

Jesus, yoemrata juebenak majta

juu Jesus, jume a majtimmeu bitchuka intok inen ameu jiiak: Tua alleenee emee, jume Liojta betana weyemta emou a beeepo juuneame. Bweituk emou lutuuria, jum Liojta chea yootaka a katekau, enchim anneeu. 21 Tua alleenee emee, ian tebaureme benasi Liojta betana tuik boo bichame. Bweituk emee tuik bitne. Tua alleenee emee, ian opoam wootame, bweituk chukula emee alleewamta bitne. 22 Tua alleenee emee, juu yoemrata betana omtawaka oo ket enchim yeu am tatawaao, oo ka enchim yooreka emou am nokao, oo jita tua ka tuireakaa benasi enchim am bichao, juu inim emo benasi yoemta mak enchim ea betchibo. 23 Junaka taewaita yumaanemtatchi tua emee yumaisi alleenee intok enchim

20Junak

Tua lutuuriapo alleewame, intok juka ka alleewamtat taeewame

LUUKAS6 alleauta teuwaaka cheptine. Bweituk teekau emee tua emou tuik bitne. Junuen juuneakai, jiba inien jume inimee yoowasukaum, wamee Liojta betana juuneetuawaka noktuawakame, jiokot am yaakapo. 24 Taa tua jiokot emou machinee emee, jume tua yuin emo totomek ti eammeu. Bweituk emee, juka alleewamta inim jaibu a bitlaa. 25 Tua jiokot emou machine, emee, jume ian kaita emou beeeka jiapsame. Bweituk chukula juu enchim ae jiapsineeuta emou biine. Tua jiokot emou machine, emee, jume ian inim alleewamta bichaka acheme. Bweituk emee chukula tua ka alleaka bwanne. 26 Tua jiokot emou machine, junak siimem tuik emo tana am nokao. Bweituk jume junuen emou jiame, bem yoowasukaum, bat naataka jume ka lutuuriata teuwaaka, Liojta betana emo noktuawaati jiakame, ket junuen am uttiaka am bichan.

154 Intok senuk em bepa supem utteapo enchi a uaako, inikaa jume em supem intok ket a makne. 30 Wakaa eu netanemta, a mikne. Wakaa intok jita em atteata enchi a uaakamta, ka au a aaubaane. 31 Tuik watem betana emou a joo boo bichaa benasia, emee ket junaen junammeu tuik joone. 32 Bweituk emee, jume enchim nakeme jiba am nakeeteko, kaita tuuwa inii. Bweituk kia jume ka tui yoemem junii, inikaa jooa. 33 Oo emee wamee tuik enchim jooriame jiba tuuwata jooriaateko, kaita tuuwa inii. Bweituk kia jume ka tui yoemem junii ketchia inikaa jooa. 34 Intok emee, wamee jita ame tana enchim mabet boo bichaum jiba jita rereuwaateko, kaita tuuwa inii. Bweituk jiba jume ka tuttui yoemem ket jume wate ka tui yoememmeu jita rereuwaa, ket ame betana jita mabet boo bichakai. 35 Taa emee, jume enchim bejeeka aneme am nakne. Intok tuik joone. Intok jita enchim reu tebokau betchibo, kaita mabet boo bichakai. Junuen teekau chukula juka kaitau a tamachiatuka tuik enchim bitneeuta, ka iliikine. Intok emee lutuuriapo, teekau jiapsamta Liojta yoemiamtune. Bweituk jiba aapo juniisu ket, jume ka tui yoememmak intok jume kaita a bai saemmak tuika am nake. 36 A emee yee nak jiokoline, junuen enchim yoowa Liojta yee a nak jiokolee benasia tuik yeteu joakai.

emou, jume nee jikkajammeu ne inen jiia, jume enchim bejeeka aneme, am nakne. Intok jume ka enchim tuureme, emee tuik ameu joone. 28 Jume ka tuik emou bicha teuwaame, emee tuik ame tana waatane. Jume intok ka enchim yooreka emou nokame, emee Liojtau bicha am nokriane. 29 Senuk, pujbat sekaatana enchi a chochonako, senu takana intok ket au kuaktine.

27Taa

Jume yee bejeeme, am nak taeewame

emee watem jitat ka tuisi aneeti jiune, intok junuen Lios

Ka emee, watemmet ka tuik bitnee

37Ka

155 kaachin enchim yauraa bittuane. Ka emee watem jitaapo ka tuisi am tatawaane, intok Lios kaachin junuen ka tuisi enchim tawaane. A emee yee jiokoinee intok junuen Lios a enchim jiokoine. 38 A emee yee miknee intok Lios tuik enchim bittuane, yumaisi, nat bepaa kaita beeeka emou a autuane. Juu Lios, watem enchim am bichaa benasia, ket jiba junaen emou a chupaane. 39 Juu Jesus inikaa taabwikut teuwaaka ameu nookan: Juu senu ka bichame, kaachini juka senuk ka bichamta a omot bicha a weiyaane. Inimee jiba su tua, chubalapo su wojooku nau koom wattineekai. 40 Juu majtawame, kaachin juu a majtamta bepa chea eiyaatune. Inii chukula a majtawauta chupaasuka yeu siiko, junuen a majtakau benasi eiyaawaka yeu weeneeka junii. 41 Jaisa tua empo juu emak werikut, pujpo ili sankoata bicha, em pujpo intok, unnaa bweuuk em jipuepo ka emo juuneiyaakai. 42 Intok empo, em pujpo juka chea bweuuk sankoata ka a bichakai, empo tua kaachin, juu emak weriku: Nemak weri. Juka ili juyata pujpo em jipueuta, nee enchi yeu a wikria tua, ti a au jiune. Empo intok juka unnaa bweuuk pujpo em jipuepo ka emo juuneiyaakai. Ka tui yoemtaka emo tuu joame, empo bat tuisi em jiapsineeut emo juuneiyaane, junak intok, senuk emak weriku, tuisi a jiapsineeu betana a au noknee.

LUUKAS6,7 juu juya ka tuika, tuik takaneeme kaita. 44 Bweituk weepulaka juu ouwo, inimee, bem takaue taeenaa. Juu ouwo wichakame, kaachin juka chunata takane. Intok kia jume paasim junii, juya sarsaa teamta betana ka puanaa. 45 Juu yoeme, tuikai, tuik ausulik teuwaane, bweituk tuik jiba aet ayuka betchibo. Juu intok yoeme, ka tuikai, ka tuik teuwaane, bweituk ka tuik jiba aet ayuka betchibo. Bweituk inii, juka aapoikut ayukamta, a nokaue su a teuwaaneekai.

betchibo tua emee: In yoowapo nee teuwaa, juka in teuwaarita intok ka a joakai. 47 Emou ne a teuwaabae, juka nemak eaka intok in teuwaarita a boo jooriamta, jabetau a tamachiatupo. 48 Inii, senuk karita a yaakaa benasi maachi. Taa bat naataka junaa, mekka koom jiibwejek. Intok inii tetata bepa a nawatuak. Juu batwee tapunakai, juu baa utteaka aet siika, taa kaachin a yaak bweituk inii su tetat nawakantakai. 49 Taa waa, juka in teuwaarita jikkajaka intok ka a boo jooriame, inii, senuk karita bwiat ka nawakamtat a yaakaa benasi maachi. Juu intok batwee tapunakai intok juu baa utteaka aet sikaa, inii wecheka intok tua juu wechia jiba taawak.

46Jaisa

Senu weemta betana, jume wooi lutuuriam

juu juya, tui juyataka intok ka tuik takaneeme. Intok kia

Juu juya a takaneeue, a taaatunee

43Kaita

Jesus, romaanotaka sontaommeu yautta, inikaa tekokamta senuk au a ineetetua

Junak Jesus, juu yoemratau inikaa siimeta noksukai,

LUUKAS7 bweu joara Kapernaom teau bicha siika. 2 Junamaa seenu, Roma teaa betana jometaka, sontaommeu yaut, inii seenuk a nesaureowata tuisi a nakeuta ama jipuen. Junaasan kookoen, jaibu mukiisekai. 3 Junak juu sontao yaut, Jesujta etejowamta jikkajakai, inii jume juriommeu yoowem, watem au bittuak, inimee juka aapoik nesaureowata junuen aman a tuutene betchibo au am nokne betchibo. 4 Inimee Jesujtau rukteka intok junae betana tua au ujbwan japtek: Inii yaut au lutuuriak em a anianeeu betana ti jiakai. 5 Bweituk aapo itom yoemra nakeka a bicha, intok jiba aapo juka itom ama nau yaajau karita itom yaaria tebok ti jiakai. 6 Junak juu Jesus inimemak siika. Taa bempoim joarau jeela am kateo, junak juu yaut, watem a taaaum, Jesujtau am bittuak: Achai, ka emo lottane, bweituk tua ka neu lutuuria in joau em yebijnepo. 7 Inia betchibo ka inepo aman enchi bitbaek junii. Taa ala, a ineeteneeuta teuwaane jiba, intok au ineetenee juu in nesaureo, ti bem au jiune betchibo. 8 Bweituk jiba inepo junii, watem chea nee bepa nesaweme jipue. Intok inepo ne ket naa buusti sontaom in saweum nee jipue. Juname betana, senuk jakun ne a wee saao, aman weene. Senuku intok ket: Aabo weye, ti ne au jiao, neu weene. Juka intok in nesaureota, jitat nee saweo, a jojoa ti au jiiak.

156 jikkajakai juu Jesus, a suum eiyaaka a uttiaka taawak. Intok jume aamak katemmeu bitchuka: Tua lutuuriapo, kia inim Ijrael yoemrata nasuk junii, ne kee jabeta juuneiyaa, tua tuisi Liojtat a yoemeamta, inia oouta benasi ti ameu jiiak. 10 Inimee aman au bittuarim intok chukula joarau notteka, juu junama tekokamtau jaibu tuiku yajak.

9Inikaa

chukula juu Jesus ili bweu joara Nain teau bicha weyen. Intok jume a majtim intok wate yoemra juebenaka aamak kaaten. 12 Junaman jeela yebissusekai, mukiata maaboka weiyaawamta bichak. Inii, wepuulaika jiba, a malawa jokoptuita yoemiakan. Junama ili bweu joarapo, juebena yoemra junae jamuttamak kaaten. 13 Inikaa bwanamta bichaka juu yoowe Jesukrijto tua a jiokolek intok aapoiku: Kat bwaana ti au jiiak. 14 Junak juu Jesus au rukteka intok juu jitat ama a weiyaawaut mamtek. Jume a weiyaaum sep japtek. Intok juu Jesus juu mukiatau: Juubwa yootume, ineponee eu junen jiia, yejtee ti au jiiak. 15 Junako inii mukiatukau, yejteka intok nok taitek. Juu Jesus intok junak a malabeu a suu tojak. 16 Inikaa junuen bichakai, siime majjaen. Intok junamee, Liojta bem

11Iniat

Jesus, jokoptuita ou yoemia mukiata, jiabijtetua

157 a yooreeuta teuwaa japtek inen jiakai: Senu tua eiyaawatchika, Liojta betana juuneetuawaka nokame ito nasuk yeu machiala. Ket inimee: Juu achai Lios a yoemrabeu wawaatek ti jiian. 17 Intok bwiaraa Jurea teapo siimekut intok inia konila ka mekka bwiaarapo joomem betana juuneiyaatuk juu Jesujta yaakau.

LUUKAS7 bichakauta intok enchim jikkajakauta Joantau a teuwaane. Jume ka bibichame am bittuawapo intok jume loloim rejteepo. Jume saawam, lepra teamtae kookoeme emo am ineetepo. Jume ka jikkajame am jikkajapo. Jume intoko kokkokame, juchi jijiabijtetuawapo. Intok jume kaitae emo ania machika jiapsammeu, Liojta betana juka tui nok lutuuriata am majtawaauta a etejorianee juka Joanta ti ameu jiiak. 23 Intok ket, tuikut tua alleenee waa, inim net jiapseka jiba net a yoemeauta ka au tiutuakame ti ameu jiiak. 24 Junak jume Joanta betana aman bittuarim sajako, Jesus juu Joan teamta betana juu yoemratau nok taitek: Aman bweka paariau yeu sajaka, jitasa emee bitboka aman aanen. Ka emee bakata jekae naas bepwamta bitbaeka aman sajak. 25 Ka junuen tuko, jitasa emee bitboka aman sajak. Ka emee senuk tuisi ujyoisi au aanaalata bitbaekai aman sajak. Emeesu juunea, jume junuen ujyoisi emo aanaarime intok inim ayukamtae jiba emo alleetuame, inimee, jume chea siimemmeu yoo yaarim joaakapo jiba am aneepo. 26 Junak su jitasa emee bitboka aman sajak. Seenuk Liojta betana juuneetuawaka yeteu nonokamta jaani. Janaaka. Intok inii senuk Liojta betana chukula yeu weenemta teteuwaamta bepa chea eiyaawatchikai. 27 Inii Joan jiba junaa, waa, Liojta nok lutuuriapo ae betana inen jiojtewakame:

Joan, siime inia betana a juuneiyaak. Bweituk jume a majtim au a etejok. Junako juname betana wooim yeu puaka 19 intok inimee, Jesujtau am bittuak junuen bempoim, lutuuriapo aapoik juu Krijto yebijneemetukapo oo taabwik bem boo bitnepo betana bem au nattemaine betchibo. 20 Jume Joanta betana aman bittuarim junuen Jesujtau ruktek intok: Juu Joan, juu yee babatoowame, aabo itom bittuari, junuen tua lutuuriapo enchi juu Krijto yebijneemetukapo oo taabwik itom boo bitnepo betana itom eu nattemaine betchibo ti au jiiak. 21 Inimee ama yajako, junama lautipo Jesus juebenam bem kookoat intok siime ka tuikut am tuutek. Intok bebejeeri ka tui jiapsim betana am tuutekai. Intok ket juebenam jume ka bibichame emo ineetetuak. 22 Junuen san juu Jesus inimmeu: Emee aman sajakai intok siimeta juka inim enchim

Joan, juu yee babatoowamta betana jume yeu puarim jakun bittuarim
18Juu

LUUKAS7 Inepone, juka epat sikaa, yeteu nokneemta nee aman bittuane. Junuen inikaa, yoemratau nokaka, eewas junamee bem emo jiapsi temaine betchibo. 28 Taa ineponee inen emou jiia, juka yoemrata inim jiapsapo naateka ian tajtia, juu Joan yee babatoowamta bepa, kaabe, chea ae bepa eiyaawatchika jiapsila. Junuentaka junii, waa jum teekau, Liojta yootaka katekau tua chea ka eiyaawatchikai junii, ae bepa chea eiyaawatchine. 29 Inikaa jikkajakai, siime juu yoemra intok jume yauraatau bicha tomita weyemta nau totojame, juu Joanta betana batoowaawakame, inimee, Liojta siimeku lutuuriakamta jiba a joaka a tuurepo juunean. 30 Taa jume paiseom teame intok jume Moiseejta nesaurim yee majtame, inimee Joanta betana kee batoowaaum, juka Liojta ame betchibo yaabaekauta ka a mabetbaek. 31 Junak intok juu Jesukrijto inen jiiak: Jitau sa tua nee a tamachianee juka yoemrata ian inim jiapsamta. Jaisa inimee mamachi. 32 Inimee, ili uusim, jum jita nenenkiwapo yeeweka intok jume bem taaaummeu inen jiame bebena: Kusiata, tua ujyoisi itom emou kuseo junii, emee ka yeeka. Chukula intok kia sioksi itom emou bwikaao junii, taa emee ka bwaanak. 33 Bweituk juu Joan yee babatoowame inim jiapsaka, inikaa ka yuin jiibwaao, intok kia juka ae nanaakowamta junii, ka a

158 jeeekai, emee intok, bebejeeri ka tui jiapsi aet aaneeti jiia. 34 Iniat chukula intok ket juu inim emo benasi yoeme yepsak, siimeta a bwaeekai intok paasi baawata ne jeeekai, intok emee, inikaa yuin a jijiibwaka intok ae nanaakowamta a jeeeti jiia. Intok kia jume ka tui yoememmak intok jume yauraatau bicha tomita weyemta nau totojammak a weamaati jiia. 35 Taa juu suawa Liojta betana weyeme, jume aapoik Liojta betana suawakammet a juuneiyaatu.

paiseom betana seenu, Jesujta a jiibwa nunuk. Jesus intok inia joau yepsak intok junamaa mesau yejtekai. 37 Junak intok senu ka tui jamut, jiba junama ili bweu joarapo joaakame, Jesujta junae paiseota joau a jiibwasekapo juuneaka, inii, jita tosai tetae yaaripo, ochokok tua win jubaka weiyaaka ama yepsak. 38 Intok inii, Jesujta wokiu yejtek. Intok bwanaka, a opoam Jesujta wokimmet koom weyekai. Chukula a chonimmea a wachaariakai. Intok amet tenteka, juka ochokok win jubak amet toaak. 39 Juu paiseo, Jesujta nunulame a bichakai: Inii lutuuriapo Liojta betana weyeka yeteu nokametuko, inia jamut, aet mammamtat juune ean, inikaa jachin a jiapsaut. Bweituk inii tua ka tui jamut ti, au eetuan. 40 Junak juu Jesus, juu paiseotau: Simoo, senu weemta ne eu teuwaabae ti au jiiak.

36Jume

Jesujta, senuk Simon teau juu paiseo teamta a joapo aane

159 Juu paiseo intok: Neu a teuwaa yee majtame ti a yoopnak. 41 Juu Jesus iniau: Waate woika, seenuk tomita yee rereuwamta a wikiriian. Seenu, mamni siento tosai tomim a wikiriian. Senu intok woi taka ama woj mamni tosai tomim a wikiriian. 42 Inimee intok ka a bejeetuao, juu tomita am reuwaalame, juu bem a wikiriaut am jiokoek. Nee tejwaa, inimee woim betana jabesa tua chea a nak machi ti a temaek. 43 Juu Simoo teame: Juu, chea buuukut jiokoiwakame, ti nejpo ea ti au jiiak. Jesus intok: Tua empo junaen a teuwaala ti au jiiak. 44 Junak juu Jesus juka jamutta bitchuka, juu Simo teamtau inen jiiak: Inia jamuttat mammatene. Inim em joapo nee yepsaka, empo intok baam in ammea wok baksianeeum ka neu tojak. Taa inii jamut a opoammea in wokim baksiala intok a chonimmea am wachakai. 45 Intok empo ka nee ibaktaka nee tebotuak. Taa inii, nee im yepsak naatekai in wokimmet tettente. 46 Empo kia juka ochokok ka kobat net yaak. Taa inii, aapo wokpo juka ochokok win jubak net toaak. 47 Inia betchibo ne inen eu jiia, tua a nee a nak yooreeuta a teuwaa, tua buuuk a ka tuuwa yaarit a jiokoitukau. Taa waa ka buuukut jiokoiri, inii, nee a nak taaaneeuta ka junuen aet yeu machine.

LUUKAS7,8 juu jamuttau: Em ka tuuwa yaarimmet empo jiokoiri ti au jiiak. 49 Jume aman nunurim junamaa aamak jokaum, bempo naas inen nau jiu japtek: Jabesa tua inii, yoemtaka, kia jume ka tuuwa yaarim junii a jiokoekai. 50 Taa Jesus juu jamuttau: Ka tuik betana empo jinneuri junuen em nee suale betchibo. Kaachin eaka weene ti au jiiak.

48Junako

Iniat chukula juu Jesus, juebena ili bwere joarammet intok jume chea ilitchi joarammet weyeka, Liojta yoo nesaweka a katekau betana juka nok lutuuriata yee a majtakai. Jume woj mamni ama woika a majtim intok aamak kaaten. 2 Kechia waate jaamuchim, inimee aapoik bebejeeri ka tui jiapsim betana intok kookoat aapoik tuutekaum, aamak kaaten. Inime nasuk juu Maria Maareena teame weyen. Inii, woo busan bebejeeri ka tui jiapsim betana tuureakame. 3 Kechia juu Joana teame, juu Chusa teamta, inii, juu kobanao Eroorej teamta a jipueu yoo yaataka, tekilta joamta juubi. Ket juu senu Susaana teame intok juebenaka waate jaamuchim. Inimee, juu bem atteae, au beemtat a aniakai.

Jaamuchim, Jesujta aniasukame

junama ka mekka ili bwere joaram betana yeu sajak junuen juka Jesujta bitbaekai. Intok junak juebenam junama nau yajako,

4Juebenaka

Senu etreeotat nokaka, juu taabwik a teuwaau

LUUKAS8 aapo jita taabwiku a tamachiaka ameu nookak, inen ameu jiakai: 5 Senu etreeo, etbaeka a waj bwiau yeu siika. Inii intok junuen juka echimuta woota simekai, waate juu bachia, boot wattek intok aet cheptiwak. Jume wikitchim intok a bwaaka. 6 Wate juu bachia ket, tetam nasuk wattek. Intok junaa bachiata siwekai, sep waakek, baarik au bee betchibo. 7 Waate juu bachia ket, juya wichakamta nasuk wattek. Intok juu juya wichakame, aamak yootuka, ka a yootu tuak. 8 Taa waate juu bachia, tui bwiapo wattek. Intok inii yootuka, junak tuika chupuk. Kia juu echimu wootawakame, weepulaka, mamni takaam bachiaka chupukai. Inikaa teuwaasuka juu Jesus, tua kusisi nokaka: Emee a jikkajibaeeteko, a mammatene ti ameu jiiak.

160 teuwaawamta a teuwaau. Juu bachia, juka Liojta betana nok lutuuriata teuwaa. 12 Juu intoko wate bachia boot luula wattekame, jume a jikkajame teuwaa. Taa juu bebejeeri ameu yepsaka intok juka nok lutuuriata bem jikkajakauta, ae beas am kop koptitua junuen ka bem a sualeka intok ka bem jinneuimtune betchibo. 13 Juu bachia, tetapo wattekame ket, jumee, juka Liojta nok lutuuriata jikkajaka intok alleaka a mabetakame teuwaa. Taa inimee, tiikota ka yumaisi a nawakaa benasi, jumak a sualnee chuuba taewaimmeu tajtia. Taa jiokot bem emo bitneeu a yumako, inimee, inikaa omola tawaane. 14 Intok juu wate bachia, juya wichakapo wattekame, inii, jume a jikkajame teuwaa. Taa inimee jiba benasi jiapsa. Intok juu bem aet jiapsekaut intok yuin tomipeewamtat intok inim chubala ae alleaka jiapsiwamtat jiba bem jiapseka, inimee ka wepulsi Liojta betchibo jiapsa intok junuen Liojta betana weyeka, tuik ka a joaka jiapsa. 15 Taa juu wate bachia, tui bwiapo wattekame, inii, jume bem tuu jiapsie intok tua junen jiaka, Liojta nok lutuuriata a nok jikkajame intok a boo jooriaka jiapsame teuwaa. Inimee bem mabetlaau ka koptaka intok Liojta betana weyeka, juka tuik yuin a joaka jiapsa.

jume a majtim, inikaa jita taabwikut nokaka a teuwaauta, juu a teuwaabaeut au nattemaek. 10 Inimmeu intok inen jiiak: Juu Lios, aapoik teekau chea yootaka a katekaa betana, juka kaabeta juuneiyaauta, enchim juuneiyaatuari. Taa jume watemmeu ne junuen jita taabwiku a tamachiaka ameu nooka. Bweituk inimee jita bichaka junii, ka a bichame benasi taawa intok juka ameu teuwaawamta jikkajaka junii, ka aet juunea.

Jaisa betchibo aapoik taabwikut nokaka, juu a teuwaakau

9Junako

junaa, juu inia jita taabwiku a tamachiawaka

11Inii

Jesus, etreeotat nokata, taabwik a teuwaakau machisi a teuwaa

jita tachiriata tayaka intok inikaa junuen chukula

16Kaabe,

Jita tachiriat nokaka, taabwik a teuwaakau

161 jitae a patta betchibo oo jum tottowaabetuku a mana betchibo. Ala inii, jikat a manaanee junuen jume ama anemmet a tachiriane betchibo. 17 Bweituk kaita juu etbwa yaarime oo etbwa teuwaari, inii ka juuneiyaatuneeme. Ala juunakkiachisi juuneiyaatune. 18 Junuen san emee tuisi a mammateka a jikkajine. Bweituk waa, juka Liojta a yoem eiyaame, inii chea junii junaet anianaa. Taa waa, juka Liojta ka a yoem eiyaame, inii, kia juka a aet au yoemeaati a eauta, a uaatune.

LUUKAS8 chukti ameu yepsak. Inii intok juka kuta kanoata baae a tapunia taitek, koom kimu maisi anekai. 24 Junak intok bempo, Jesujtau sajaka a busak intok: Yee majtame, inim te abe koom kiimu ti au jiiak. Junak Jesus, yejteka intok juu jekatau intok baa roaktiammeu, yanti a tawane betchibo nookak. Intok siime yumaisi yanti taawak. 25 Junak intok aapo a majtimmeu: Jaksa juu enchim a nee sualeu ti ameu jiiak. Taa bempo, womtilamtaka suum ean. Intok naas nau nattemaen: Jabesa taka tua inii, jekata intok juka baata a au nooka. Inii intok a teuwaapo aman aane.

intok juu Jesujta ae intok jume aamak werim, inimee, jum aapoik aneu yajak. Taa ka a aman au rukten, tua juebenaka ama ane betchibo. 20 Senu Jesujta tejwaak: Em ae intok jume emak werim waam paaku aane, intok bempo enchi bitbae ti au jiakai. 21 Taa aapo inimmeu: Wamee, juka Liojta nok lutuuriata jikkajaka intok a nok jikkajaka jiapsame, inimee inepo in ae intok jume nemak werim benasi ne am eiyaane ti jiiak.

Jesujta ae intok jume a sailawam

19Junak

weepo juu Jesus jume a majtimmak, senu kuta kanoau jaamuk. Intok inimmeu: Bweu bau baata waitana bicha te katne ti ameu jiiak. Inimee yeu sajak. 23 Intok ketun bempoim baat boo joao su juu Jesus kochok. Junama bau baapo intok, jeeka, tua utteaka seej

22Sejtul

Juu Jesus, bawepo, jekata intok baa biaktiam yanti chaatutua

su, inimee bwiaraa Kalaara teau yeu yajak. Kalilea teaabewit, bweu bau baata beasi. 27 Juka Jesujta junamaa bwiau koom a chepteo, seenu, junama ili bweu joarapo joome au ruktek. Binwatun inii, jume bebejeeri ka tui jiapsim aet anekai. Ka tatajooren, intok kia ka joarapo jiapsan. Ala jum kokkoarim maaripo jiba aanen. 28 Junak inii, Jesujta bichakai, au tonommea kiktek chaaekai: Kat neu suua Jesus, chea yoorisi machika juu Liojta uusi. Ka jiokot em nee ino bittuane betchibo ne eu ujbwana ti jiiak kusisi nokakai. 29 Aapo inien jiiak bweituk juu Jesus, juka bebejeeri ka tui

26Junen

Juu, bwiaraa Kalaara teapo, bebejeeri ka tui jiapsita jipueka aneu

LUUKAS8 jiapsita a suu tojine betchibo au nookan. Juu ka tui jiapsi jue benasi a kokkoban. Intok junamaa waate, a etaabaekai, a bwiseka, sisiiwook wikiammea, mampo intok wokpo a sussuman. Taa inii, inimee chuk chuktan. Intok juu ka tui jiapsi, mekka bweka paakun bicha a sisimtuan. 30 Juu Jesus: Jaisa empo teak ti au nattemaek. Aapo intok: Lejion, ti ne taeewa ti a yoopnak. Inika teuwaak bweituk tua unnaa juebenaekan jume bebejeeri ka tui jiapsim aet kimulamtukaum. 31 Inimee ka tui jiapsim Jesujtau nookak, junuen jum chea mekka koom siba wojookun ka aman am bittuane betchibo. 32 Junama kaupo intok koowim juebenam ama jiibwan. Jume ka tui jiapsim au nookak, junamee koowimmet am kimune betchibo. Juu Jesus intok junaet am jikkajak. 33 Junak intok jume ka tui jiapsim sep su junaet yeu sajaka intok juname kowimmet kiimuk. Inimee intok siime, kau sibau koom tenneka intok bweu bau baau koom wattek, junama kokkokai. 34 Juname kowim suuaum, junakaa yeu sikamta bichakai, tua suum eaka, sep junama yeu tennek, senu junama ka mekka bweu joarau, intok bem sajakaut intok wasampo joarammet a etejokai. 35 Jume junama joaakame, junama yeu sikamta bitbaeka aman sajak. Inimee jum Jesujta aneu yajakai, junakaa bebejeeri jiapsimmea kobaita ama bichak,

162 Jesujta wokiu katekamta, suaka intok tajoorekamta. Intok inimee aet ee majjaeka taawak. 36 Jume intoko a bichakame, junammeu a etejok, juka bebejeeri ka tui jiapsimmea kobaisukamta jachin a tuireakapo. 37 Junako juu yoemrata siime juu junamaa bwiaraa Kalaara teapo joaakame, Jesujtau nok japtek junamaa yeu a simne betchibo. Bweituk inimee tua majjaen. Junuen san juu Jesus, jum bweu kuta kanoau jaamuka ama yeu siika. 38 Junaa bebejeeri ka tui jiapsimmea kobaisukame au nookan, aapoik aamak a weetuane betchibo. Taa Jesus ama a tawane betchibo au nookak: 39 Em joaau bicha nottinee intok siimeta juka tuik Liojta eu yaari, junammeu a teuwaane ti au jiiak. Junuen inii, sikaa, intok siime junama joarat a teuwaak, juka Jesujta au yaakauta.

Jesujta juchi jum bweu bau baata waitana a notteko, juu yoemra alleaka a mabetak. Bweituk junamaa siime a boo bichan. 41 Junak intok seenu, Jairo teaka ama au yepsak. Inii, jum juriom nau emo totojapo yoo yaaritakai. Inii Jesujtau tonommea kikteka bwiau koom chaatuka intok a joaau a yebijne betchibo au ujbwanak. 42 Bweituk aapo wepuulaik jiba marakan, woj mamni ama wooi wasukteka, jaibu mukiisekamta. Juka Jesujta am bicha yeu siiko, tua juebenaka

Jairo teamta maara, intok juu jamut, Jesujta tajoorit mamtekame

40Juka

163 aamak kaaten, kia nau a pit pittakai. 43 Intok inime nasuk senu jamut, woj mamni ama wooi wasuktiapo, ojbo aet yeu weyeka kookoekai. Intok inii, jume jittoata taaammet siimeta juka a jipueuta wiutalatukan. Taa juname betana kaabe a tuute machikai. 44 Inii, aapo ama tana Jesujtau rukteka intok a supe mayoammet a bwisekai, junama lautipo intok juu ojbo chaatuk. 45 Junak intok juu Jesus: Jabesa net mamtek ti nattemaek. Siimem junamaa: Kaabe, ti am jiao, juu Peeo intok jume aamak rejteme: Yee majtame, inii yoemra buuukai inim aneme enchi nau pit pitta intok enchi naas yuua. Jaisaakai empo intok: Jabesa net mamtek, ti jiia ti au jiiak. 46 Taa juu Jesus: Senu net mamtek. Bweituk ne machisi juuneak, nee betana in utteae, senuk a tuureakapo ti jiiak. 47 Juu jamut, a juuneiyaawakapo juuneakai, au yoaka, intok Jesujtau rukteka a wokiu au tonommea kiktek. Junamaa siimem bichapo a teuwaak junuen aapoik aet a mamtekauta intok ket junama sep a tuureakauta. 48 Iniau juu Jesus: In yoemia, junuen em nee sualeka betchibo empo tuureak. Alleaka intok ka jain eaka weene ti au jiiak. 49 Juka Jesujta ket a nokao su, seenu, juu juriom nau emo

LUUKAS8,9 totojapo yoo yaari, Jairo teamta joaa betana ama yepsak intok Jairo teamtau: Juu em mara muksuk. Kat intok naa buusti juu yee mamajtamta aet suati bittua ti au jiiak. 50 Taa Jesus, junakaa jikkajaka: Ka majjaune, ka taabwisi eaka a sualne, juu intok em maara sep tuine ti au jiiak. 51 Junaman joarau yepsakai, kaabeta intok aamak aman kimutuak taa juka Peota juka Jakoobota, juka Joanta intok jume junae usi jamutta yoowawam jiba. 52 Siime ae betchibo ka alleaka intok bwaanan. Taa Jesus: Kat em bwaana. Ka mukia juu usi jamut, koche ala ti ameu jiiak. 53 Taa inimee a atbwan bweituk juunean a mukiatukapo. 54 Junak intok Jesus, mampo a bwisek intok kusisi nokaka: Empo uusi, yejtee ti au jiiak. 55 Intok aapo, jiapsi juchi au nottek. Intok inii sep su yejtek. Jesus intok a jiibwatua nesaek. 56 Jume a yoowawam intok alleerimmea ka juuneame benasi taawak. Taa Jesus inimmeu nookak, juka junama yeu sikamta, tua kaabemmeu bem a etejone betchibo.

Juu Jesus, jume woj mamni ama wooim a majtimmeu nau chaaeka intok inimee, siime ka nanau machika bebejeeri ka tui jiapsim a yeu beep betchibo intok siime kookoata a bem tuutene betchibo yooutteata amet autuak.

Jesus, jume woj mamni ama wooi a majtim, naas bittua

LUUKAS9 ket, Liojta chea yootaka a katekaa betana juka nok lutuuriata am teuwaa betchibo intok jume kookoeme bem emo am ineetetua betchibo naas am bittuak. 3 Intok inen ameu jiiak: Boot betchibo kaita emee weiyaane. Kia booniata enchim ama nuuneeuta, bwaaamta intok tomita junii ka weiyaane. Supem, ka wooim weiyaane. 4 Jak junii, joarapo enchim yajakau, junamaa enchim ama anbaepo tajtia ama annee. 5 Intok jum ka enchim mabetbaawapo, bweu joarapo emee yeu katnee. Intok wokpo bwiata emot chaatukamta, emee a tattakne, bempoim ka ammaali aulatukauta junuen a teuwaakai ti ameu jiiak. 6 Junuen inimee yeu sajak, intok siime ili ka bwere joarammet sajak. Intok siimekutchi Liojta nok lutuuriata, yee jinneumta a teuwaaka intok jume kookoeme tuutekai.

164 Jiba inepo su ne a koba chukta tebok juka Joantukauta. Junak su, jabesa tua inii, inien machika tua juebenak joaka in jikkajau. Intok Eroores, inikaa taaabaeka ean.
Juu Jesus, mamni miiltaka ama aneme, jiibwatua

2Inimee

kobanaao Eroorej teame siimeta juka Jesujta joauta juuneiyaak, intok kaachin an machiakan. Bweituk waate, juka Joantukauta, kokkolam nasuk juchi jiabijtek, ti jiian. 8 Wate, aapoik juu Liojta betana juuneetuawaka yeteu nonokame, Eliaj teamta inim yeu a machiak, ti jiian. Waate intok ket, chea bat naataka, wate jume Liojta betana yeteu noktuawakame, senuk a jiabijtelamee ti jiian. 9 Taa juu Eroores inen jiiak:

7Juu

Joan, yee babatoowamta jaisa a meewakapo

jume aapoik majtim nottekai, juka bem yaakauta, Jesujtau a etejok. Junak intok aapo am nunuka, intok omot, kaabeta tua aneu bicha sajak, bweu joara Betsaira teau jeela. 11 Taa juu yoemra am juuneeakai, aet chaaka sajak. Intok juu Jesus, junaman, inimee au am ruktituak. Intok aapo, Liojta chea yootaka a katekaa betana juka lutuuriata ameu teuwaak. Intok jume kookoeka kateme am tuutekai. 12 Junak junama kupti taiteko, jume woj mamni ama wooi Jesujta majtim au rukteka: Inikaa yoemrata sakaatuae, junuen sajaka, bem yum joeene betchibo intok jum chea ka mekka ili joarammeu, intok wasammet joarammeu sajaka, bem bwaaneeuta bem jariune betchibo bweituk inim paaku itom aneepo, tua kaak jita aayuk ti au jiiak. 13 Taa Jesus: Emee am jiibwatuane ti ammeu jiiak. Bempo: Kaita te jipue. Tua mamni paanim intok wooi kuchum jiba ti au jiiak. Kia itepo siime inia yoemrata betchibo bwaamta ama jakun a jinuk jiba ti au jiiak.

10Junak

165 inimee, jumak mamni miil oowimtukan. Taa juu Jesus jume a majtimmeu: Woi taka ama woj mamamnisia, nattepola emee am joteesaene ti ameu jiiak. 15 Junuen inimee ayuka, siime joteesuk. 16 Junak intok juu Jesus jume mamni paanim intok jume wooi kuchum nuuka intok teekau jikau bitchuka, juname betchibo Liojta bai saek. Junamee paanim rebektakai intok jume kuchum naikimteka, jume a majtimmeu am bwisek junuen juu yoemratat bem am naikimtene betchibo. 17 Inimee siime jiibwaka intok tua yanti elaka taawak. Chukula intok woj mamni ama wooi bwere waarim, jume yeu beekammea tapuniawak.

LUUKAS9
Jesus, jaisa a mukneeu betana a teuwaa

14Bweituk

junak Jesujta omola, kaabeta aneu, Liojtau bicha a nokao, jume a majtim ket aamak aanen. Aapo: Juu yoemra, nee jabesaati jiia ti ameu nattemaek. 19 Bempo inen a yoopnak: Waate, enchi juu yee babatoowame, Joan, ti jiia. Wate ket, enchi juu Eliias, ti jiia. Wate intok ket enchi, chea bat naataka jiapsisuka, wate jume Liojta betana yeteu noktuawakame, senuk a jiabijtelamee ti jiia ti au jiiak. 20 Junak intok aapo ameu nattemaek: Emeesu, nee jabesaa ti jiia. Juu Peeo intok: Empo junaa juu Krijto, Liojta yeu puari ti au jiiak.

18Sejtul,

Peeo, Jesujta aapoik a Krijtotukapo a teuwaa

juu Jesus tua ameu ujbwanaka, inikaa, kaabetau bem a teuwaane betchibo. 22 Intok ket inen ameu jiiak: Juu inim emo benasi yoeme, tua jiokot au bitne. Intok inii jume juriommeu yoowem betana intok jume teopopo tekiakammeu yoowem betana intok ket, jume Moiseejta nesaurim yee majtame betana, ka a mabettuneeuta junuen bitne. Inimee, in meetune betchibo net nesaune. Taa baji taewaita weyeka jiabijtene ti ameu jiiak. 23 Chukula siimemmeu inen jiiak: Seenu, juu nemak eebaeme, inii, ka tuik a tuureeuta a koptane. Intok chikti taapo, nemak eaka jiapsine, jiokot au bichaka junii. 24 Bweituk waa, inim ayukamtat jiba eaka, tuisi jiapsibaeme, inii, jiba yuu a jiapsineeuta taarune. Taa waa nemak a ea betchibo, mukneeka junii, kaachin eame, junaa, jiba yuu a jiapsineeuta a bitne. 25 Bweituk jitasa tuik jajamnee seenu, siimeta juka inim bwiapo tuik kobaka, taa intok junaet jiba betchibo ka tuikun bicha au taaruko. 26 Bweituk seenuk, inikaa, nee betana intok juu in nok lutuuriata betana au a tiutuakamta, juu inim emo benasi yoeme, chukula, chea siimem bepa yoo yaataka intok a Lios achaiwa betana yoorisi machika a eiyaanaauta aet bitwaka intok jume Liojta ankelesimmak aabo

21Taa

LUUKAS9 nottekai, ket junae betana au tiutuane. 27 Lutuuriapo ne inen emou jiia, jume inim aneme betana, wate inim rejte, inimee, juka Liojta chea yoo nesaweka au a jiapsauta, ka a bichaka ka bem kokkonepo.

166 nokao su, namu am pattak. Inimee intok tua majjaen junuen namupo wajiwa emo bichakai. 35 Junak intok junama namupo betana jiawai jikkajituk: Inii junaa juu in yoemia in nakeu. Aapoik emee a nok jikkajine ti jiakai. 36 Chukula junakaa jiawaita junuen a noksuko, inimee Jesujta aapolaik jiba ama bichak. Bempo intok kaita teuwaak intok juka bem bichakauta kaabetau a etejok.

woj naiki taewaim sika inikaa teuwaakai, Jesus senu kawiu siika, junaman Liojtau bicha nokbaekai. Juka Peota intok juka Jakoobota intok juka Joanta inimee ket aamak nunukai. 29 Juka Jesujta intok ket, Liojtau bicha a nokao su, juu a pujbawa taabwisi bittuk. Juu intok a tajooriwa tua tossaaisi intok beojkosi taawak. 30 Junak intok oowim wooika aamak etejoka bittuk. Inimee, juu Moisees intok juu Eliias tukan. 31 Inimee, Liojta betana tatchiriapo jaabwekai. Intok bempo, Jesujta chukula jum bweu joara Jerusalen teapo a mukneeu betana nau etejon. 32 Juu Peeo intok jume aamak rejteme, tua kokotpeaka junii, ka kokochok. Intok inimee, Jesujtat inien juka Liojta betana tachiriata, ka a teuwaatumta, intok jume woika aamak aneme am bichak. 33 Junak junamee oowim, Jesujta ama a too sakao, juu Peeo inen au jiiak: Yee majtame, tuisi te im aane. Itepo, baji ili juya karim te yaane, senuk ee betchibo, senuk Moiseejta betchibo intok senuk Eliajta betchibo ti jiakai. Taa juu Peeo tua ka juuneaka nookan. 34 Aapoik intok ketun a

Jesujta, chuubaa taabwisi, teekau jiapsame benasi a bittuakapo

28Chukula,

yokoriapo bempoim junae kau betana koom am yajako, yoemra juebenaka Jesujta nankika au kaaten. 38 Junak intok seenu, juname betana, tua kusisi au nokaka: Yee majtame, nee jiokoine, in usi nee bitria. Bweituk tua nee inikaa jiba uusek ti au jiiak. 39 Intok senu bebejeeri ka tui jiapsi a kokkoba intok inii a chatchaitua intok weettua, intok tenpo a sommoochiatua. Intok jiokot au a bittuaka intok ka a suu tottojibae. 40 Jume em majtimmeu ne jaibu a nokriasuk, juka ka tui jiapsita betana bempoim a tuutene betchibo, taa inimee ka au yuumak. 41 Jesus inimee inen yoopnak: Uu emee, ka tui yoemra kaita sualeme. Jakwoo tajtisa ne inim emomak aneka inien emomak ino bitne. Aabo a tojinee juka em yoemiata ti jiakai. 42 Taa junak juka usita weiyaawao, juu ka tui jiapsi junae

37Juchi

Jesus, usi oou, bebejeeri ka tui jiapsita jipuusukamta au a ineetetua

167 kookoae juchi a wettuak. Taa Jesus, juu ka tui jiapsitat nesaweka juka usita tuutek. Junak intok a yoowamak a simtuak. 43 Intok siime, juu Liojta utteaka a jita a joau betchibo suum ean.

LUUKAS9 chea eiyaawametune ti ameu jiiak.

Juu ka itom bejeeka aneme, inii ket itomak eenee

Inimee siime ket junuen, juu Jesujta jita a joau betchibo am suum eao su, aapo, jume a majtimmeu: 44 Inikaa em tuisi mammate, intok ka aawas koptine. Inepo, juu inim yoeme, ka tui yoemem mampo suu tojitune ti ameu jiiak. 45 Taa inimee, aapoik ameu teuwaaut ka juunean, bweituk ka aet juunee iawan. Intok inimee, junae betana machisi a teuwaane betchibo, au nattemaineeka junii, majjaen.

Jesus, juchi weepo jaisa a mukneeu a teuwaa

juu Joan inen au jiiak: Yee majtame, senuk te bitlaa, inikaa, em team teuwaaka jume ka tui jiapsekamta tuutemta. Itepo intok, ka itomak a weama betchibo, ka junuen junakaa an saek. 50 Taa juu Jesus inimmeu: Kateem au suuane, bweituk juu ka itom bejeeka aneme, inii itomak ea ti jiiak.

49Junak

intok jume a majtim, bempoim nasuk jabeta chea a eiyaatuneeu betana aet nau etejo japtek. 47 Taa Jesus inimmet juuneeak, jachin bem emo eetuaut. Junak intok aapo, ili usita yeu puaka, ae naapo a kechak. 48 Intok inimmeu: Inikaa ili usita, nee betana a weye betchibo, juu tuisi a mabetakame, nee junuen mabetlatune. Waa intoko nee junuen tuisi mabetakame, ketchia junuen, aabo nee bittuakamta mabetlatune. Juu emo nasuk chea ka eiyaawaka bitwame, inii junen

46Junak

Jabesa tua junaatune, juu chea eiyaatuneeme

juka taewaita, Jesujta teekau bicha a nottineeo abe a yumao, aapo junaet tua kaachin au eetuaka, junaman bweu joara Jerusalen teau bicha yeu siika. 52 Aapat bat watem bittuakai. Inimee intok, ili bweu joara, bwiaraa Samaaria teapo katekau bicha, junuen junama a yebijneeuta a jariu betchibo aman yajak. 53 Taa juu junamaa yoemra, ka ama a mabetbaaek. Bweituk inimee, Jerusalen teau bicha a weyepo juuneakai. 54 Jume a majtim, Jakoobo intok Joan teame, inien a juuneiyaakai, inimee: Achai, jaisa tuinee jaani, itepo a teeka betana tajita koom simtuaka junuen inimee am luuta betchibo, juka Liojta betana noktuawakamta Eliaj tukauta ayukaa benasia ti au jiiak. 55 Junak juu Jesus am nok tejwaak:

Jesus, Jakoobo teamta intok Joan teamta batte omtipo am nok tejwaa
51Junako

LUUKAS9,10 Emee ka juunea, iniat jitat enchim jiapsekapo ti ameu jiakai. 56 Bweituk juu emo benasi yoeme, ka yee sua betchibo inim yebijlaa. Ala yee jinneubaekai. Junak intok bempo siime, omot, ka yuin joarau bicha sajak.

168 Liojta chea yootaka a katekaa betana tekileu ka au yumaane.

Jesus, jume baji taka ama woj mamni, yeu a puakaum, naas bittua

junuen boo joapo, senu Jesujtau: Achai, jakun junii em yebijneeu, ne emak weene ti au jiiak. 58 Junak juu Jesus iniau: Jume kawisim bem bwia wojooriam jipue, intok jume wikitchim totosak. Taa juu inim yoeme, jakun a yebijneeuta junii, ka jipue ti au jiiak. 59 Juu Jesus, senuku: Nemak weene ti au jiiak. Taa junaa: Achai, nee boo bitne, in yoowata muksuka nee a maau tajtia ti au jiiak. 60 Jesus inen a yoopnak: Kat aman weama. Elaapo jumee, Liojta bichapo ka jiapsame bebena, jume bem kokkoarim maane. Taa empo nemak eaka Liojta yootaka a katekaa betana juka nok lutuuriata teuwaa simne ti au jiakai. 61 Junak intok juchi senu inen au jiiak: Achai, emak ne weene, taa in joau joaakame bat nee aman tejwaatua ti au jiiak. 62 Taa juu Jesus inen au jiiak: Waa moiti taiteka intok chukula amau bitchukame, inii,

57Bempoim

Jume Jesujta mak eaka, aamak katbaekaum

10

Iniat chukula juu yoowe Jesukrijto ket juchi wate, baji taka ama woj mamnim yeu puak. Intok inimee, wo wooim nau, siime bwere joarammeu intok ka bwere joarammeu aapoik waam weeneeu, aapat naas am bittuak. 2 Ket inen ameu jiiak: Lutuuriapo jume jinneuimtuneeme, echita waksukaa benasia machika, tua juebena. Taa jume tekilta yaaneeme tua ka juebena. Junuen san emee, juu iniau yootau bicha noknee, aapoik, jume tekilta yaaneeme a tekileu am bittuane betchibo. 3 Emee yeu katnee, enchim bwaaram benaka, jume roobom aneu bicha in enchim bittuapo juuneakai. 4 Enchim ama nuuu sakaneeuta oo kia tomita ama enchim weiyaaneeuta intok kia bocham junii ka naa buusti weiyaane. Intok emee boot kaabeta binwa tebotuaka etejobaane. 5 Emee, jak joarapo junii yajakai, chea bat emee: Liojta betana tuika emo maktune, ti ameu jiune. 6 Intok junamaa wamee joaakame, juka Liojta betana tuik a mabetbaao, junuen enchim ameu tebotekauta ame betchibotune. Taa ka emomak am eao, junuen enchim ameu tebotekauta ka inime betchibotune. 7 Jak junii enchim yajakapo, junamaa

169 wepul joarapo jiba tawane. Intok junamee bem jipueuta bwaane. Bweituk juu tekipanoame, tomita a kobaaneeuta au lutuuriak. Ka emee oomot su yajine. 8 Jak senu ili bweu joarapo yajaka, enchim mabetwakapo, junama emou tojiwamta bwaane. 9 Junamaa jume kookoeme emee am tuutene. Intok inimmeu: Liojta inim bwiapo a nesauneeu abe yuuma, ti ameu jiune. 10 Taa emee senu ili bweu joarau yajaka, junama ka mabetwako, emee junamaa joarapo amet naj katwaummet yeu sajaka intok inen jiunee: 11 Kia itepo inim enchim bweu joarapo juka bwiata, wokpo itot chaatukamta junii, itepo te emo bichapo a tatake, junuen ka tuisi enchim aulauta enchim a juuneiyaane betchibo. Taa juka Liojta inim bwiapo yootaka a nesauneeuta, abe a yumau, inikaa juuneiyaane, ti ameu jiune. 12 Inepo ne inikaa inen emou teuwaa, Liojta yee aet yauraa bittuaneeu taewaita yumako, jume junamaa bweu joarapo joaakame betchibo, chea junii jiokot machine, jume bweu joara Sorooma teapo joaasukame bepa.

LUUKAS10 jume junakriapo jiapsame a bichako, jakwoo su emo temaisu ean intok chukuik atteateka intok kobat emo napojtuaka, bem siokauta teuwaakai. 14 Taa juka taewaita yumako, junuen Liojta yee yauraa bittuaneeo, emee chea junii jiokot emo bitne, jume bwere joaram Tiiro intok Siroon teapo jiapsakaum bepa. 15 Emee intoko, bweu joara Kapernaom teapo jiapsame, jaisa emee teekau enchim yajineeu, emo uttia machia jaani. Ala emee, jume kokkoarim yaajau tajtia koom tojinaa. 16 Waa enchim jikkajineeme, nee junen ket jikkajilatune. Waa intok ka enchim eiyaaka ka enchim mabetakame, nee junen ket ka mabetlatune. Waa intok, ka nee eiyaaka ka nee mabetakame, Liojta juka nee aabo bittuakamta junuen ka mabetlatune.

jiokot emou machine, bweu joara Korasin teapo jiapsame. Tua jiokot emou machine, bweu joara Betsaira teapo jiapsame. Bweituk inikaa ka a jootu maisi machika, emo nasuk yaari, jum bwere joaram Tiiro intok Siroon teapo inii yaatuko,

13Tua

Jume bweu joarammet jiapsaka, ka nok jikkajakame

baji taka ama woj mamni naj bittuawakame, tua alleaka nottek: Achai, kia jume bebejeeri ka tui jiapsim junii, ee betana utteata itot ayukamtae, itom ameu nokao, inimee itom nok jikkajak ti au jiakai. 18 Jesus inimmeu: Lutuuria, bweituk jiba ineponee a bichak juka bebejeerita, teeka betana yuku beoktiata benasi koom a wecheko ti ameu jiiak. 19 Jiba inepo nee emot a autuari, enchim au yumaaneeu jume bakotchimmet intok jume machilimmet junii a

17Jume

Jume baji taka ama woj mamnim yeu nottekapo

LUUKAS10 enchim cheptine betchibo, intok kia siime bebejeeri utteata enchim a kobaane betchibo, tua kaachin emee anekai. 20 Taa ka emee alleenee junuen jume bebejeeri ka tui jiapsim enchim teuwaauta bem a joa betchibo. Ala, teekau, Liojta jiapsau enchim lutuuriakauta juuneiyaakai.

170 bichauta, a bitbaek, taa ka a bichak. Intok inikaa ian enchim jikkajauta, a jikkajibaek, taa ka a jikkajak.
Senuk tui yoemta, Samaaria teaa betana jometat nokaka, taabwik a teuwaakau

lautipo juu Jesus, Liojta tuu jiapsi betchibo tua alleaka inen jiiak: Enchi ne baisaeka enchi yoore in achai, bwiapo intok teekau yoowe. Bweituk empo, inikaa ee betana lutuuriata, inimee ili usim benam, ka emo cheewaremmeu em am juuneiyaatuari betchibo. Intok jume koba susuakame intok jitat juuneammeu em essokau. Jeewi in achai Lios, bweituk empo su junuen a tuurekai. 22 Juu in achai Lios, kaita yeu beeka, siimeta in mampo suu tojilaa. Kaabe juunea juka usiwaita a jabetukauta taa juu achaiwai, aapo jiba. Intok kaabe juunea juka achaiwaita a jabetukauta, taa juu usiwai jiba. Intok wamee, inikaa usiwaita aapoik, junakaa a taaatuabaeum jiba. 23 Junak intok juu Jesus jume a majtimmeu bitchuka omola bempolaimmeu inen jiiak: Tua alleene, jiba inikaa ian enchim bichauta, wamee ket a bichame. 24 Bweituk inepo ne inen jiia, juebenaka jume bat naataka Liojta betana juuneetuawaka yeteu nokakame, intok jume inim chea yoo yaarim, inikaa ian enchim

21Junama

Jum Jesujta tua a alleakapo

intok seenu, Moiseejta nesaurim yee majtame, inii junama Jesujtau ruktek junuen a jioptuabaekai. Intok inii inen au nattemaek: Yee maj majtame, jitasa tuik nee yaaka, juka jiba yuu jiapsiwamta bitne ti au jiakai. 26 Jesus inen a yoopnak: Jum Moiseejta nesauri jiojteimpo jaisa jiojtei ti jiakai. 27 Juu Moiseejtukauta nesaurim yee majtame inen a yoopnak: Juka em yoowa Liojta, ka jiapsita bepa a nak yoorine, intok ket tua em tuu eeriae intok alleaka em jiapsaue intok em a jita mammateue a nak yoorine. Intok empo, juka ele benasi inim yoemta, em emo eiyaa benasia a naknee ti au jiakai. 28 Junak juu Jesus iniau: Tua empo ammaali jiia. Inikaa em teuwaauta yaane, intok empo jiba yuu jiapsine ti au jiiak. 29 Taa juu Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, aapoik juu a nattemaekau betana, lutuuriata au jipuuleka: Jabesatunee inii, juu nele benasi yoeme ti au jiiak. 30 Juu Jesus junak inen a yoopnak: Senu yoeme, bweu joara Jerusalen teaa betana boot senu

25Junak

171 bweu joarau Jerikoo teau bicha koom weyen. Inikaa intok, waate, jita yee uaame au yeu sajaka, siimeta a uuraak, kia a tajooriwa chiktia. Inimee ket kookosi a yaaka intok batte mukiata ama too sajak. 31 Tua junak su seenu, teopopo tekiakame jiba junae boot weyen. Taa inii, junakaa bichakai, naa buusti siika. 32 Ketchia seenu, juu Lebiitukauta yoemiam betana yeu simria, inii junaet chaaka ama yepsak. Inii intok junakaa bichakai, kia ama naa buusti siika. 33 Taa senu yoeme, bwiaraa Samaaria teaa betana jometakai, jiba junae boot weyeme, inii junakaa bichakai, tua a jiokolek. 34 Junak intok, inia ooutau ruktek. Inikaa, kookosi a yaaripo, ochokokue intok paasi baawae a jittok. Tettebe tajoorimmea a sumakai. Chukula intok inikaa, aapo a kabait a jaamutuak. Senu joarau a reu jinulau a tojakai intok junamaa a suuak. 35 Yokoriapo junaa Samaaria teapo joome, simekai, wooi tosai tomim yeu wikeka intok junakaa, junamaa joaakamta am miikak. Intok inen au jiiak: Inika oouta nee suuariane, intok empo naa buusti jita aet wiutako, inepo nottek ne enchi a bejeetuane, ti jiakai. 36 Junak su, juname bajim betana, empo jabesa tua junaatuk ti ea juu, jume jita yee uaame betana kookosi yaawakamta, aapoik au a eiyaa benasi junakaa eiyaakame ti au jiiak. 37 Juu Moiseejta nesaurim yee majtame: Juu, junakaa nak jiokolekame ti au jiiak.

LUUKAS10,11 Junak juu Jesus: Beja ma, empo ket jiba inile benak boo jooriane ti au jiiak.
Jesus, Maata intok juu Maria teamta joaapo a aneepo

ketun a sikau bicha boo joaka intok senu ili bweu joarau yeu yepsak. Junamaa intok senu jamut, Maata teakai a joapo a mabetak. 39 Inii Maata teame, senuk Maria teamta jamut waekan. Inii aapo Jesujta wokiu yejtek junuen juka aapoik teuwaauta jikkajibaekai. 40 Taa Maata, juebenaka a joo machikut tua obisi au bichan. Intok aapo Jesujtau rukteka inen au jiiak: In yoowa, jaisa empo a tuureka a bicha jaani, juka in waai inim tekilpo ka nee a aniauta. Nee a ania saune ti au jiiak. 41 Taa Jesus inen a yoopnak: Maata, empo juebena weyemtat emo obisi eetua intok ka allea. 42 Taa wepuulaika jiba aayuk juu lutuuriapo obisi aet emo biteewame. Inii Maria inikaa chea tuik yeu puari. Intok inikaa, kaabe a uuraane ti au jiiak.

38Jesus

11

Sejtul juka Jesujta ama jakun, Liojtau bicha a nokaao, intok junako a ansuko, a majtim betana seenu: Achai, Liojtau bicha itom nokne betchibo itom majtane, juka Joanta jume aapoik majtim a majtakaa benasia ti au jiiak. 2 Jesus inen ameu jiiak: Emee Liojtau bicha nokaateko, inen emee jiunee:

Jesujta, Liojtau bicha emo nokriawau betana yeteu a nokaapo

LUUKAS11 Itom yoowa, teekau katekame, eu lutuuriatunee siimem betana em yoorinaau. Chea yootaka em nesaweeuta, inim tee a bitne. Juu em joo iauta inim bwiapo yaatune, junuen jum teekau benasia. 3 Inia taewait juka itom bwaaneeuta, yumaisi itou a autuane. 4 Itom ka tuuwa yaarimmet itom jiokoine, bweituk ket te itepo, siimem jume ka tuik itou yaalame, am jijiokoe. Aet itom jiopneeu, kaita itou autuane. Ala, ka tuik betana itom ania. 5 Juu Jesus ket inen ameu jiiak: Maasuko, senuk emo betana te iniat inen jiune. Junaa jabeta a taaauta ayuka, intok inii nasuk tukaapo a joau yepsaka, iniau: Empo, in nakeu, paanim bajim nee reuwaane. 6 Bweituk seenu, in taaaka in eiyaau, mekka betana, juubwa in joau yepsa. Intok inikaa nee kaita a mik machi, ti jiakai. 7 Maasu junaa senu intok ket, wajiwa aneka, a inen a yoopna ean: Kat aabo neu suua. Patti juu pueeta. Intok jume uusim inim nemak tooka. Kannee a yejteka jita eu toja, ti jiakai. 8 Junuentaka junii, inii junuen yejteka, ka tua kia aapoik a taa betchibo jiba, ala junuen, ka naa buusti au a suane betchibo, siimeta a waatauta a mikne. 9 Junuen san inepo inen emou jiia, enchim waatauta aaune, juu Lios intok emou a autuane. Juka emou beeemta jariune, intok emee a

172 bitne. Intok pueetata ponaateko junii, emee a etaporianaa. 10 Bweituk juu, a waatauta aawame, a mabetne. Juu intoko juka au beemta a jaiwame, a bitne. Intok kibachanaa, juu, pueetau weyeka a poname. 11 Kaabe aane emo nasuku, yoemiaka, a usiwa paanim a aawao, tetata a mikbaaneeme. Oo kuchuta a aawao, bakotta a mikbaaneeme. 12 Oo totoi kabata a aawao, machilta a mikbaaneeme. 13 Emee junuen, ka tui yoememtaka junii intok jume enchim yoemiam, tuik enchim am mikneeuta a taaateko, jiba tua juu enchim achai Lios, teekau katekame, wamee junuen aapoiku bicha, juka a tuu jiapsiwata aawame, aapo tua lutuuriapo amet a jiapsituane.

Jesujta, senuk, inikaa, bebejeeri ka tui jiapsi aet aneka, junae ka nokamta, aapoik a tuuteo, intok junak, inikaa bebejeeri ka tui jiapsita yeu siiko, juu ka nokau, a nookak. Juu buuura ama aneme, iniat a uttiaka taawak. 15 Taa waate inen jiiak: Inii oou, jume bebejeeri ka tui jiapsim yeu beba ooben, taa jiba juu, inimmeu yoowe, Beelsebuul teamta utteae, a jita a joaue a joakai ti jiiak. 16 Waate ket a jioptuabaeka, junuen teeka betana machilaata a juunakte saen. 17 Taa juu Jesus, inimee jachin bem emo eetuapo juuneakai inen ameu jiiak:

14Juka

Jum Jesujta, bebejeeri utteata jipue teaka, aet nokwakapo

173 Jitaa bwiaraapo junii, juu ama yoemratau yooora au naikimteka, emo bejeeka nau nassuakai, inimee emo luutane. Intok kia jume nau wewerika, senu joaraapo joaakame, inimee ka nau eakai, ka a nau jiapsine. 18 Junuen san ket, juu bebejeeri, juka aapoik saweuta bebejeerita yeu bebaateko, inii, aapo au bejeeka anne. Junuen san, juu a nesaweeu kaachin binwatune. Inikaa ne teuwaa junuen, enchim, jume bebejeeri ka tui jiapsim, juu bebejeerimmeu yoota, Beelsebuul teamta utteawae, yeu ne am bebaati jia betchibo. 19 Taa inientuko, jabesa, jume waatem emomak eame, inimee ka tui jiapsim yeu am bep betchibo, jabesa uttea amet autua. Junuen san, jiba junamee, enchim jioplatukauta a teuwaa. 20 Taa inepo jiba juu Liojta utteawaesan nee jume bebejeerita ka tui jiapsim yeu am beba. Inii intoko, Liojta chea yootaka inim bwiapo a nesauneeu, inim a yumaasekauta a teuwaa. 21 Yoemta seenuk, ousi au eiyaamta, inikaa, juu ae au a anianeeuta jipueka, intok inikaa a joarata a suuao, junamaa juu a suuau, kaita au weene. 22 Taa inikaa bejeeka, senu chea ae bepa utteaka ama yepsaka intok a yuukai, junak inii, ae a nassuaneeum, siimem a uaane. Intok siimeta juka a joaraapo a nuukauta, a naikimtene. 23 Waa ka nemak eame, junaa, nee bejeeka aane. Waa intok, ka nemak eaka, jume

LUUKAS11 jinneuimtuneeme nau totojame, inii junuen, ka a am jinneu tebo.

Juka bebejeerita ka tui jiapsita, jaisa a nottineeu

bebejeeri ka tui jiapsi, jabe senukut yeu siiko, junak ka anwaabeemu weamne, jak a yebijneeuta jaiwakai. Intok junuen, ka a teakai, junak: Jumun in yeu sikau ne nottibae, ti eene. 25 Junuen nottekai, junakaa yoemta aet yeu a sikau, karita kaabeta ama aneebenak a teune, ujyoika intok chi chikrita benak. 26 Junak intoko inii, sikaa, intok juchi woo busanim jume bebejeeri ka tui jiapsim, chea junii ae bepa ka tuttuim nuupane. Intok junamee siime, jiba junae ooutat tawabaeka aet kimune. Chukula intok inii, chea junii, bat naataka bepa machika tawane.

24Juu

Jesujta ketun inien weyemtat a nokao su, juu buuuraata betana senu jamut chaaen: Tua alleewamta bitnee waa jamut, inim enchi yoemiaka intok enchi yooturiakame ti jiakai. 28 Taa aapo inen jiiak: Alla chea tuisi tua alleenee wamee, Liojta noki jikkajaka intok a teuwaauta joaka jiapsame ti jiiak.

Tua lutuuriapo juu tua alleewame

27Juka

yoemra junama Jesujta aneu, chea junii buuuka au nau yajan. Aapo intok nokaka, inen ameu jiu taitek:

29Juu

Juu ka tui yoemra, ka a jootu machik machilaata bitbae

LUUKAS11 Juu yoemra ian jiapsame, inii ka tui yoemra. Intok ket, in a jita joaue aman machilaata bitbae. Taa inimee, kaita intoko naa buusti machilaata bittuanaa. Taa kia juka Jonaj teamta juu a yaakau benak jiba bittuanaa. 30 Bweituk juka Joonajtukauta, bweu joara Ninibe teapo jiapsakaummeu aapoik a machilaatusukaa benasia, ketchia junuen juu inim yoeme ian yoemra inim jiapsammeu machilaatune. 31 Juka taewaita, Liojta yee aet a yauraa bittuaneeu yumako, juka yoemrata a yauraa bittuanaao, waa jamut yaut, sur betana joome ama annee. Intok inii, juka yoemrata ian jiapsamta, ka tuisi a tawaane. Bweituk inii jamut, aapo junamaa chea mekka a bwiaraa betana juka yoo yaari Salomontukauta, tua a koba suawakauta, jitat a juuneauta aet a jikkajibaeka yepsak. Ian intok inimii, senu juu Salomontukauta bepa chea eiyaawatchika aane. 32 Wamee, bweu joara Ninibe teapo jiapsisukaum, inimee, taewait Liojta yee yauraa bittuaneo ama anne. Intok junak juka inim yoemrata yauraa bittuanao, inikaa, bempo ka tuisi a tawaa tebone. Bweituk jume junama jiapsisukaum, juka Jonaj tukauta, Liojta betana nok lutuuriata ameu a teuwaako, bempo, ka tuik betana emo temaek. Ian intok inim, juu Jonaj tukauta bepa senu chea eiyaawatchika aane.

174 manaabaane. Intok kia senu jita ama eeria betchibo yaarita betuk junii. Ala inii, jikat a manaane, junuen junama jume kimummet a tachiriane betchibo. 34 Jume puusim senuk betchibo, tachiriata benasi maachi. Junuen san ketchia, jume em puusim tuireako, siime ee betchibo mamachine. Taa jume em puusim ka tuireako, ketchia, siime ee betchibo ka mamachi benane. 35 Aet emo suuanee juka Liojta betana weyeka em juuneiyaauta, inikaa ka taabwisi em a nayyotene betchibo. 36 Bweituk empo junuen yumaisi siimeku Liojta lutuuria weiyaaka jiapsakai, kaita ka tuik taabwisi joakai, junak siimeku machisi empo juunakkiachisi a juuneiyaane, junuen tachiriata tajpaala et a machiakaa benasia.

senu tachiriata tayaka intok inikaa, kobiikut a

33Kaabe,

Jume puusim, juu takaata betchibo jita tachiriata bena

Jesujta a noksuko, jume paiseom teame betana senu a joau a jiibwa nunuk. Juu Jesus junama yepsaka, mesau yejtek. 38 Juu paiseo kaachin jiu machiakan, aapoik Jesujta ka bempoim junuen au joiwalatukapo aman, jiibwabaeka, ka junaen mam bajimaka jiibwakamta bichakai. 39 Taa juu yoowe Jesukrijto iniau inen jiiak: Emee jume paiseeom teame, juka baasota intok juka puatota paariatana tuisi am baksiane. Taa emee intok, wajiwa tana, jita etbwaka intok ka tuik yaaka

37Juka

Jesus, jume paiseeom intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, ka ammaali bem aneut nooka

175 enchim nuulaue, junae tappuni. suawaam, emee juunea, juu juka takaata yaakamta, ket juka jiapsita aet katekamta a yaakapo. 41 Junuen san emee, juka watemmeu bicha enchim nanaikiauta, tua junen jiaka a joonee intok junuen siime enchim joau, Liojta bichapo tuine. 42 Tua jiokot emou machinee emee paiseeom teame. Emee juu juya menta teamta betana intok juu juya ruura teamta betana intok siime jume jium betana, juka Liojtau bicha weyemta emee au a naikia. Taa emee juka siimeku lutuuriata boo jooriawamta ka a chupaala intok juka Liojta enchim nak yooreeuta emee kia beja a bicha. Inii junaa juu enchim jooeau. Taa junae juu wateku mak nawi. 43 Tua jiokot emou machine, emee paiseeom teame, bweituk emee jum teopompo chea bichau wajiwa, yoowam jojoyepo enchim jojo ia. Intok emee jum bweu joaapo amet naj katwapo siimem betana tua yoorisi enchim am tetebotua ia. 44 Tua jiokot emou machine, emee paiseeom teame, ka tuu yoememtaka junii, emo tuu joame. Bweituk emee jum kokkoarim ama maaritaka ka juuneiyaawame bebena. Jume intok naj rejteme ame bepa naj kateka junii, ka juunea. 45 Junak intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame betana seenu: Yee majtame, inikaa empo teuwaaka, ket itom ka alleetua ti au jiiak.
40Ka

LUUKAS11 juu Jesus inen au jiiak: Tua jiokot emou machine, emee Moiseejtukauta nesaurim yee majtammeu. Bweituk emee unnaa bettek yee majtaka, juka jeela junii ka a jootumta, intok emee, watem junakaa joo ia. Taa emee intoko kia ili junii ka a boo jooriabae. 47 Tua jiokot emou machinee bweituk emee, jume bat naataka Liojta betana juuneetuawaka yeteu noktuawakame, jiba jume bat naataka enchim yoowasukaum suakaum, emee jum bem maaripo bepa jitae ujyooi karim benam am jooria. 48 Inien enchim joaue, juka bat naataka enchim yoowasukaum yaakaummak enchim eauta a teuwaa. Bweituk bempo am suak, emee intoko junamaa junamee maaripo bepa ujyooi karim benam am jooria. 49 Inia betchibo juu achai Lios, aapoik suawae a nok lutuuriapo inen jiiak: Inepone, jume nee betana chukula yeu weenemta tetteuwaame intok jume in yeu puarim ne emou bittuane. Inimee betana intok emee, watem suanee watem intok jiokot emo bittuane. 50 Bweituk juu Lios, juka ian yoemrata, siimem jume Liojta betana noktuawaka yeu puarim, Liojta aniata juunaktewak naateka, jume suawakame betchibo, inimee, bempoim a yaakaa benasi amet a bitne. 51 Juu chea bat Abeltukauta meewakapo naateka, juu Sakariaj teamta, jum teopopo, Liojta yooriwapo intok jum bwaram aet susuawapo, inime nasuk enchim meaakau tajtia. Inia betchibo ne inen emou jiia, juu

46Taa

LUUKAS11,12 Lios, juka yoemrata ian jiapsamta, bempoim a yaakaa benasia amet a bichaka am yauraa bittuane. 52 Tua jiokot emou machine, emee Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, bweituk emee Liojta betana nok lutuuriata betana emee jiba a juuneiyaaka a etai bebena. Taa emee junae enchim jinneuimtune betchibo ka a emo ania. Intok kia jume jinneuim tubaeme emee ka a junuen am autua. 53 Juka Jesujta inikaa weemta ameu a teuwaasuko, jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame intok jume paiseeom teame, tua ka aamak alleaka taawak. Intok inimee, tua juebena weemta au nattemaeka suati a bit japtek. 54 Inimee, jitae a jioptuaka, junuen jitaa a teuwaakaue junii, a bem a naatejoneeuta jaiwakai.

176 siimeta juka ka machiku enchim teuwaakauta, junaa, taewapo jikkajitune. Intok kaabeta aneepo, oo karipo wajiwa juu enchim teuwaarita, inii, chukula kari jikat betana kusisi teuwaatune.
Jabetasa alla, junen majjai taaanaau

12

Ket junuen a weyeo su, juu yoemra junamaa, ka iliikika, juebena miiltaka ama au yajan. Junuen juebenaka kia ama nat chep chepteka junii. Intok juu Jesus, a majtimmeu bat inen jiu taitek: Emee, jume paiseeom teame betana, reberuatau a tamachiatuka, ka lutuuriae bem emo tuu joau betana emo suuane. 2 Bweituk siime juu ka juuneiyaawaka boo jooriawame, chukula juuneiyaatune. Intok siime juu etbwa boo jooriawame ket chukula juuneiyaatune. 3 Inien san,

Jesus, juu ka lutuuriataka, lutuuriata benasi yee majtawamta bejeeka yee majta

jume tua in nak taaaummeu ne inen jiia, jume inim itom takaam a suame, taa intok chukula inia bepa ka tuik kaita intok a joame, inimee ka enchim majjauneeuta ne emou teuwaa. 5 Taa jabeta ala enchim majjauneeuta ne enchim tejwaabae. Juka jiapsiwamta senuk uaasuka, aet chukula, taji jiba yuu beetepo a yee tawaa betchibo utteakamta ala emee majjaune. 6 Emee juunea, mamnim jume ili wikitchim, inimee wooi ili tomipo am nenenkiwapo. Taa juu Lios, inimee betana wepuulaik junii ka koptai. 7 Bweituk kia jume kobat enchim choonim juni su, siimem weepulaka naikiarim. Ka emee majjaunee bweituk emee su, chea junii tua juebena ili wikitchim bepa chea eiyaawa.

4Emou,

emou inen jiia, siimem jume inim yoemrata bichapo net eaka ne tana bem kateuta junuen a lutuuriateme, inepo juu inim yoeme, ket in achai Liojta ankelesim bichapo inimee nee betana am kateepo junuen a lutuuriatene. 9 Taa wamee intok,

8Ineponee

Wamee, siimem bichapo, Jesukrijtota bem sualeu a juuneiyaa tebome

177 inim yoemrata bichapo ka nee tana emo kateeti jiame, inimee betana in achai Liojta ankelesim bichapo ket, ka bem nemak eauta ame tana teuwaanaa. 10 Intok jabetaka junii, inikaa inim yoemta bejeeka nokakame, inii a aet jiokoitune. Taa juu, juka Liojta tuu jiapsita bejeeka ka tuik teuwaakame, ka a aet jiokoitune. 11 Jum juriom teopommeu oo jume yetet nesaweme intok juu yauraata bichapo emee yeu tojiwako, emee juu enchim am yoopnaaneeu betana oo enchim teuwaaneeu betana ka jain eene. 12 Bweituk jak weyeo enchim emo nokrianeeuta a yumako, juu Liojta tuu jiapsi enchim aet juuneetuane, tua jachin enchim teuwaaneeut.

LUUKAS12 Seenu, tua yuin tomeka jiapsan. Intok inia waj bwiam tua yuin chupuk. 17 Inii yuin tomekame intok junak: Jaisa ne tua anne, ti ee taitek. Jak ne ka a kimaamachi juka bachiata. 18 Chukula intok inen aubaekaeak: Inen ne aunee: Jume bachiata ama kima betchibo karim ne am tatapnee junuen watem, chea bwerem yaa betchibo intok junamaa inepo siimeta juka bachiata intok in jipueuta ne ama kimaane, ti eakai. 19 Junak nee jaibu a inen jiunee: Ian ala nee juebena wasuktiam betchibo ne tua yuin jita jipue. Ian naateka, yum joeka, jiibwaka intok jita jeeka nee tua alleene, ti ne a jiune. 20 Taa iniau juu Lios: Empo ka suawaaa, jiba inia tukaariat empo mukne. Ian su juu em nau tojiri, jabesa tua aamak tawaneekai, ti au jiiak. 21 Jiba inien au chuchupe, juu inim bejeemta jain junii aapoik betchibo jiba, nau totojamtau. Taa inii intok junuen, Liojta betana weyeka ayukamta, ili junii ka aet au eetuamtau.

buuurata betana senu Jesujtau inen jiiak: Empo, yee majtame, juka nemak werik, au lutuuriaka iniamak itom nau atteakauta, junamaa nee a mak saune ti au jiiak. 14 Taa juu Jesus iniau: Ee. Kaabe inim jitau nee yoo yaari, intok kia jitaa in nat naikimte betchibo junii ti au jiiak. 15 Ketchia juu Jesus inen jiiak: Aet em bichaka, tuisi aet emo suuanee siime juu jain junii jita waatiawamta betana. Bweituk seenu, ka buuuk a jipue betchibo jiba jiapsine. 16 Junak intok juu Jesus inia taabwiku a tamachiaka ameu nookak:

13Juu

Unnaa yuin tomipeewamta, jaisa tua ka tuisi a chuchupeu

juu Jesus jume a majtimmeu: Junuen san nee inen emou jiia, emee, juka enchim bwaeeka jiapsineeu betchibo intok kia juka enchim tajooteneeu betchibo junii, kaachin eene. 23 Bweituk juu jiapsiwame, juu bwaamta bepa chea eiyaawatchi. Intok juu takaa, juu tajoota bepa chea eiyaawatchi. 24 Jume konim emee mammatene. Inimee ka eecha. Intok kia ka

22Chukula

Lios, jume a yoemiam am bichaka am suua

LUUKAS12 bachiata tobo tobokta. Intok kia jak bem a eerianeeuta junii ka jipue. Taa junuentaka junii, juu Lios am mimika. Emee, inimee wikitchim bepa chea junii eiyaawa. 25 Intok emo nasuk tua kaabe, inii, juu tua unnaa jachin au a eetua betchibo, junaen, senu batata nasukaman junii, juchi a yootuneeme. 26 Junuen, emee ka jaikiku junii ka yumakai, jaisaaka emee wate weemtat emo temaeka emo au yumaamachia. 27 Jume juyam sesewame jachin bem yoyyootunepo emee am mammatene. Inimee kaita joaka, ka jijiika. Taa inientaka junii, kia juu chea yoo yaari Salomontukau, yuin ujyoik atteaka junii, ka inimee watem benasia ujyoisi machiakan. 28 Junuen, juu achai Lios juka ian wajpo juyata, juka chukula wakeka tayaatunemta, junuen ujyoisi a joakai, aapo chea juni san enchim tajooneeuta emou autuane, emee kaita a sualeam. 29 Junuen san beja emee ka jain emo eetuanee juu enchim bwaaneeu betana intok enchim jiineeu betana. 30 Bweituk jumee, ka Liojta sual taaame, siime inia weemtat jiba jiapsek. Taa juu enchim achai Lios, siimeta inikaa emou a beeeuta juunea. 31 Taa emee emo betchibo Liojta betana weyeka enchim jiapsimmeu tuieamtat aet emo temai sakanee intok siimeta inikaa waatek chukula emee ket a miknaa.

178 ooben, taa juu enchim achai Lios emo betana inien aapoikumak yootaka enchim anneeuta junuen a waatak. 33 Juka enchim jipueuta emee nenkinee intok emee, jume jiokot eame mikne. Intok junuen ayuka, siimeta bepa eiyaawatchika, ka luutineemta intok ka moineemta, teekau junuen jipuubaekai. Junaman juka jita eetbwamta ka anneewi intok kia jume yoeriam, kaita a momoiyaawi. 34 Bweituk emee, jum juka eeiyaawatchika, bejeemta enchim jipuepo, junaman ket emee jiba aet jiapsine.

benasi in eiyaaum, ka emee majjaune. Tua emee iliiki

Teekau juu kaitau a tamachiatuka, juu tuika bitwame

32Bwalam

emee ka emo koptaine, ka machiku tachiriam jiba nunuubwame benakai. 36 Emee, kia jume tetekokame benasi eene. Inimee, juka bem teko, jum jujupwau betana nottinemta a boo bichame benakai. Junuen aapoik yepsaka, pueetata a poponak sep a etaporia betchibo. 37 Tua alleenee jume tetekokame, inimee bem teko, ka kokochemmeu a yebijneeum. Tua lutuuriapo ne inen ne emou jiia, jiba aapo juu bem teeko, mesau am joaka aet jiapseka, aapo am aabojne. 38 Elapo inikaa nasuk tukaapo oo abe matchuu a yebijneeo junii, junuen ka kokochemmeu yepsakai, inimee a tekokame tua lutuuriapo bem alleau ameu aune. 39 Intok emee inikaa juuneiyaane, wakaa joaakamta, inikaa jak weyeo juka jita nunuemta a yebijneeuta a juuneao, inikaa ka koteau, intok jum kariu jita etbwa betchibo, ka

35Jiba

Yumaisi emo jipueka, boo biteewame

179 aman a kibaktuaeau. 40 Eme su juni ketchia, jiba junaen yumaisi, kaita emou beeeka a boo bitne. Bweituk tua ka au waatiwao su yebijnee juu emo benasi yoeme.

LUUKAS12 au a chupaane. Intok jiba jume Liojta ka sual taaame benasi au a chupakai. 47 Juu tekokame juka a tekowata joo iauta juuneiyaaka taa inii ka aet jiapseka a koptaikai, intok kia ka a nok jikkajakai, inii tua bettesi jiokot yaatune. 48 Taa juu tekokame, juka a tekowata joo iauta ka juuneiyaaka intok inii ka a jooeauta joakai, inii ka tua bettesi jiokot au weene. Bweituk waa chea yumaisi Liojta betana weyemtat juuneaka a mabetlame, inii junae betana au waatianaa. Juu intoko chea yuin a yaaneeuta maki, inii junae betana au waatianaa.

intok juu Peeo: Achai, inikaa taabwiku a tamachiaka em teuwaakauta, jaisa empo ito betchibo jiba a teuwaak, oo siimem betchibo jaani ti au nattemaek. 42 Juu yoowe Jesukrijto inen jiiak: Inile benasi mamachinee juu yoota tekilta a jooriame. Inii suawaka intok ka taabwisi eame. Inikaa, juu a tekowa a joaapo jume a yoemiammeu a too simneeu, junamee aapoik am jiibwaneeo, junak am jiibwatuane betchibo. 43 Tua alleenee juu tekokame, inii, juu a tekowa nottekai, junuen juka tekilta a jooeauta, a joaka teunaame. 44 Lutuuriapo ne inen emou jiia, junakaa, juu a tekowa, siimeta a atteabeu, aapoik au yootaka a kechaane. 45 Taa junaa tekokame intok, juka a tekowa ka lauti a nottineeti eaka intok inii, jume waate tekokame intok jume jaamuchim ama tekipanoame, ka tuisi am bichaka intok jiibwawamta intok nanaakowamta weetuaao, 46 junako, waa a tekowa, taewait intok jak weyeo, juka a tekokamta ka a boo bichao su yebijne. Intok inikaa tua ka a jiokoleka, unnaa bettesi jiokot

41Junak

Tekoka, yumaisi a yoem eiyaatume, intok tekoka, juu ka a yoem eiyaatume

bemelasi weyeka nok lutuuriata, tajiu a tammachiatumta ne aabo tojiisek. Intok inepo inikaa jaibu a weetuapea. 50 Uttea, ketun juka unnaa jiokot in ino bitneeue in jiobilaatunepo intok inikaa neu chupsuu tajtia, tua ka in yanti elau neu aune. 51 Jaisa emee, yanti elwaka jiapsiwamta nee aabo bwiau jiapsammeu ne a weiyaati ea jaani. Ka junueni, ala, ka nau eewaka jiapsiwamta ne aabo weiyaa. 52 Bweituk ian inim bichau bicha, mamnika nau werika, inimee ka nau eene. Bajika, jume wooim bejeene. Jume woika intok, jume bajim bejeene. 53 Inen weyekai, juu achaiwai, a yoemiawata bejeene. Juu yoemiawai intok a yoowata bejeene. Juu malawai a jamut asoawata bejeene. Juu marawai intok a malawaita bejeene. Juu

Jesujta betchibo, ka nau eewamta auneeu, a utteatukapo

49Ineponee

LUUKAS12,13 asekawai, a jaboraiwaita bejeene. Juu jaboraiwa intok a asekawata bejeene. Jesus ket juu yoemratau inen jiiak: Emee, jume naamum, taata aman weechee betana jikau chaatume bichakai, emee sep, ian yukbaeeti jiia. Intok inien yeu weama. 55 Intok sur betana jekata buiteo, emee sep, ian tattabaeeti jiune. Intok junuen tattae. 56 Ka tui yoememtaka emo tuu joame, emee, juka aniata oo teekata jachin a machiakauta bichaka, taewaim juuneeiyaa. Taa emee inimee taewaimmet enchim amet jiapsaummet weenemta juka a teuwaauta emee ka a aet juunea.

180 yajak. Inimee intok, juka Pilaato teamta jume waate, bwiaraa Kalilea teapo joomem a suakauta au teuwaakai. Intok inikaa aapoik jiba junamee bem ojbo, jume naikim wokekame, Liojta yoori betchibo bem suakaum, inimee ojbomak ket a kuutakauta. 2 Juu Jesus intok inen ameu jiiak: Jaisa emee, inimee bwiaraa Kalilea teapo joomem, inikaa ameu yeu sika betchibo, siime jume waate bem bwiaarapo joomem bepa chea ka bem tui yoememtuka betchibo junuen am ayuk ti ea jaani. 3 Kannee inien yeu a sikaa ti jiia. Emee intoko junuen ka tuik joowamta betana ka enchim emo temaeko, siime emee junii ket kokkone. 4 Oo jaisa emee, wamee woj mamni ama woj naikika, tebesi jikau bicha karita benaka yaarita Siloe teamta amet wecheko, inimee kokokame, inimee, jume waate junamaa bweu joara Jerusalen teapo joomem bepa jita chea ka tuik am yaariaka betchibo junuen am ayuk ti ea jaani. 5 Kannee inien yeu a sikaa ti jiia. Emee intoko junuen, ka tuik joowamta betana ka enchim emo temaeko, siime emee junii ket kokkone.

Jiba taewaim betana juu machilaa

54Juu

emee juu chea emou lutuuriatu machik intok emou tui machik junii, ka aet a juunea. 58 Senuk enchi a bejeeeo intok enchi a yauraa bittuaseko, ket aamak weyeka, aamak emo tuutenee junuen ka yauttau bicha enchi a suu tojine betchibo. Bweituk junako juu yaut, jume yee eetammeu enchi suu tojinee intok junamee enchi etaane. 59 Inen ne eu jiia, junamaa empo ka a yeu weene, ka siimeta juka em wikiriauta empo ka a bejeetuasuko.

57Jaisaakai

Juu enchi bejeeka anemtamak em emo tuuteneeu a jariunee

13

Ka tuik boo jooriaka jiapsiwamta betana emo temaiwamta a utteatukau

Jiba junamee taewaimmet jeela, waate, Jesujtau yeu

intok juu Jesus, inikaa jita taabwiku a tamachiaka ameu nookan: Seenu, a waj bwiapo chunaouwota echiakan. Intok inii, junakaa a takasuk jaani ti eaka, aman a bit betchibo siika.

Chuna ouwo ka tatakamtat nokaka jita taabwik a teuwaakau

6Junak

181 Taa junama junaet tua kaita teak. 7 Junak intok inii, juu junakaa wajta suuamtau inen jiiak: Beja ne baji wasuktiapo aabo iniat chunam jajaiwa intok ne jiba kaita tettea. A chuktane. Jaisa betchibo inii kia beja inim bwiata jinneulatune, ti au jiiak. 8 Taa juu, junakaa waj bwiata suuame inen a yoopnak: Inia wasuktiat jiba inim a suu tojinee achai, bwiata nee a bwalkoteriaka intok bwiata utteata maknemta nee au toobae. 9 Intok inien yaawak, jumak juchi wasuktiat takane. Taa junuen ka a takako, junak ala a chuktane, ti au jiiak.

LUUKAS13 taewaimmet emee tuibaeka aabo katne. Intok ka juu aet yum joe taatchi. 15 Junak intok juu yoowe Jesukrijto inikaa inen yoopnak: Ka tui yoemtaka junii emo tuu joame. Jaisa emo betana kaabe juu a wakajta oo a buuru aet yum joe taapo a woitaka, jakun a baa jiituaneeme. 16 Inikaa jamutta intoko, juu Apraam tukauta betana yoemiammet yeu simriata, inien juu bebejeeri, iniae kookoae, woj mamni ama woj naiki wasuktiapo jiokot au a bittuamta, jaisa inii aet yum joe taapo ka inia a kookoa betana ka aet aniatueewan jaani ti jiakai. 17 Juka Jesujta inikaa a teuwaasuko, siime jume a bejeeka kateme, tua tiweka taawak. Taa siime ama yoemra tua allean Jesujta tua eiyaa watchika a joauta bichakai.

senu aet yum joe taapo juu Jesus senu juriom teopopo yee majtan. 11 Intok junama, jamut, woj mamni ama woj naiki wasuktiapo kookoeka ama aanen. Inikaa, senu bebejeeri ka tui jiapsi tua poola a tawaalatukan. Aapo inii tua ka a rutukten. 12 Juu Jesus ama a bichakai, au chaaeka: Jamut, empo beja, em kookoa betana kaita intok et aayuk ti au jiiak. 13 Junak intok aapo juu Jesus aet mamtek. Intok junama lautipo juu jamut rutuktek. Intok sep, Liojtau bicha a alleauta teuwaa taitek. 14 Taa juu junamaa juriom teopopo yoo yaari, inii oomtek, juka Jesujta junakaa jamutta aet yum joe taapo a tuuteka betchibo. Intok inii, jume ama anemmeu inen jiiak: Busan taewaim aayuk amet tekipanoanaame. Junamee

Jesus, senu aet yum joe taapo, jamutta poola tawalata au ineetetua
10Sejtul,

intok inen jiiak: Jita benasa intok jitausa nee a tamachiane, Liojta chea yootaka a katekau betana juu nok lutuuria. 19 Inii, seenuk inim yoemta, mojtaasa bachiata a waj bwiapo a echakaabena. Intok inii junuen tua bweu juyata benasi yootuneeka, junuen tua bweuuka, kia jume jekapo naj kateme junii a nassaakariampo a am tosatee benasi weye.

18Junak

Mojtaasa bachiat nokaka jita taabwik a teuwaakau

inen ameu jiiak juu Jesus: Liojta chea yootaka a katekau betana juu nok lutuuria, jitausa ne

20Ketchia

Reberuat nokaka jita taabwik a teuwaakau

LUUKAS13 a tamachiane. 21 Inii, senu jamutta ainam bajisi jitae yeu toorim, iliikik reberuata junamemak nau a kuutaka, junuen siimek kittim a boyotuaa benasi weye.

182 intok siime wamee Liojta betana juuneetuawaka noktuawakaum, aapoik Liojta chea yootaka a katekau aamak aneme bichakai, emee intoko paakun yeu beeprimtakai. 29 Bweituk junak juu ka nanau machi yoemra, taata yeu weamaa betana intok taata aman weechee betana intok norte betana intok sur betana ama yeu yajine, junuen, Liojta chea yootaka a katekapo, mesau jote betchibo. 30 Junako, waate, jume ian inim chea ka eiyaawame, inimee junaman chea eiyaarimtune. Wate intok, jume ian inim tua eiyaawame, junaman junak chea ka eiyaarimtune.

joara Jerusalen teau bicha boo joakai, juu Jesus, ili bwere joarampo intok kia junama chea ka bwere joarammet a weyeut, yee majtan. 23 Junamaa senu aanek: Achai, jaisa tua iliikinee jaani jume jinneuimtuneeme ti au nattemaekai. Aapo intok: 24 Naulaika am bicha aet aman kikkimuwau luula emee kimubaekaeene. Bweituk ineponee inen emou jiia, juebenaka aman yajibaane, taa ka a aman yajine. 25 Juka joaraka ama katekamta jaibu pueetata a pattasuko, emee, jume paaku aneme, junau jaabweka a ponaka inen: Achai, itom kimutua, ti emee jiune. Taa aapo: Kannee juunea jakuubo enchim kateu, ti enchim yoopnane. 26 Junak intok emee inen jiu japtenee: Itepotee emak rejteka emak jijiibwasuk. Intok empo itom bweu joarapo boommet yee mamajtasuk, ti jiune. 27 Taa aapo inen enchim yoopnanee: Jaibu ne enchim tejwaala, ka in juuneapo, jakuubo enchim kateepo. Sakaabuem siime emee jume ka tuik joaka jiapsame, ti jiakai. 28 Junaman emee bwannee intok enchim tamim kusisi jiune, emee, juka Apraam teamta intok Isaak teamta intok Jakoobo teamta

Naulaika, juu aman aet kimuwame

22Bweu

junae taewait, waate paiseeom teame Jesujtau yajaka inen jiiak: Inim yeu weene, bweituk juu yoowe, Eroorej teame enchi meetebobae ti au jiiak. 32 Taa aapo inimee inen yoopnak: Emee aman sajaka, junae yee a bai taaane betchibo suawakamtau inen jiunee: A juuneiyaane, inia taewait intok yooko, inepo inim jume bebejeeri ka tui jiapsim jipueme intok jume kookoeme ne am tuuteka emo am inneetetuanepo. Intok matchuk taapo inepo ansune. 33 Taa uttea, inia taewait intok yooko intok matchuko, juka in boo jooriauta in a weetuanepo. Bweituk senuk, juka Liojta betana juuneetuawaka yeteu noktuawamta, mekkaa, ka jum Jerusalen teapo yeu a mukneeu, kaachini junuentune.

Juu Jesus, bweu joara Jerusalen teapo jiapsame betchibo bwaana

31Jiba

183 joara Jerusalen teapo jiapsame, emee, jiba jume Liojta betana juuneetuawaka yeteu nonoktuawame sussuame. Intok jume Liojta betana enchim tejwaane teaka emou bittuawame am mamaasukame, jue benasi ne inim jume jiapsame neu nau am tojaka am jinneubaek, juka totoi jamutta jume ili a asoawam nau a totojaa benasia, taa emee tua ka junen eak. 35 Yuu, ian juu enchim bweu teopo, junamaa juu Lios ka intok anneeka a juuneiyaanaa. Intok inepo ne inen emou jiia, enchim ka intok nee bitnepo, junak juka taewaita a yumau tajtia inen enchim jiuneeo: Yooriwaka a alleetuanaau au aune, juu achai Liojta betana aabo weyemtau, ti enchim jiuneeo.

LUUKAS13,14 intok inikaa a sim saek. 5 Jume paiseommeu intok aapo: Jabesa emo nasuk, juka a buuwata oo a boejta, bwia wojooku, baakapo koom a wecheko, inii ka junama sep yeu a wikbaaneeme, inikaa junuen kia aet yum joe taewaituko junii. 6 Inimee intok tua kaita a yoopnak.

34Bweu

14

Sejtul, senu aet yum joe taewait inen yeu siika. Juu Jesus, seenu, paiseom teammeu yautta joau aapo jiibwaseko, jume intoko waate paiseeom aapoik mammateka ama aanen. 2 Junamaa intok ket, ae bichapo, senu tua taka bajiyaataka kookoeka ama aanen. 3 Junak intok juu Jesus, jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame intok jume paiseeom teame inen temaek: Jaisa tui machi jaani, senuk kookoemta, a tuuteko inien aet yum joe taapo oo ka tui jaani ti ameu nattemaek. 4 Taa inimee ka monteka taawak. Junak intok juu Jesus, juu kookoemtau rukteka, a tuutek,

Jesus, seenuk tua taka bajiyata au ineetetua

Jesus, junaman jume nunurim, inimee tua bat jum yoowem mesau jojoyeeum yeu puaka ama joteme bichakai, inen am nok tejwaak: 8 Senuk jum jujupwaau enchi a nunuko, empo ka tua jum chea bichau jojoowapo yejtebaane. Bweituk junamaa senu taabwika, ee bepa chea eiyaawaka aman nunuritaka a ama yebijne. 9 Intok junak juu enchim aman nunukame aman eu sikaa, junak: Ikaa junum a yejtua, ti eu jiune. Junak intok empo, tua tiweka junii, junaman chea amau yejtene. 10 Ala empo junuen nunuwako, junaman chea amau jojoowapo yejne. Junako junuen, juu enchim aman nunukame, yepsaka, inen eu jiunee: In nakeu, aabo chea bichau yeesa, ti jiune. Junuen empo jume ama mesau emak jokame betana chea uttiawaka bitnaa. 11 Bweituk juu, aapo au yoo joame, inii ka eiyaawaka bitnaa. Taa juu intoko ka au cheewareme, junaa, tuisi eiyaawaka bitnaa. 12 Ketchia aapo junaman joarau a nunukamtau inen jiiak:

7Juu

Jume jujupwaka, pajkou nunuwakame

LUUKAS14 Empo jakwoo junii, taewapo oo kupteo, jiibwa tebooteko, ka jume em nak taaaum oo jume emak werim oo jume mekka joaaka em wawaimmeu oo kia jume totomeka ee naapo joaakame junii, ka inimee aman nunune. Bweituk inimee ket, chukula enchi jiibwa nunune, intok junuen empo, em yaari betchibo juchi a mabetne. 13 Taa empo ala, alleewaka jiibwa tebooteko, empo, jume jiokot eaka jiapsame, jume ka emo taka yekame, jume loloim intok jume ka bichame, inimee aman nunune. 14 Intok empo tua alleewamta bitne. Bweituk inimee kaachin a enchi a bejeetuane. Taa ala empo chukula, jume Liojta bichapo tuisi tawalame kokkolamtaka am jiabijteo, junak empo juka eu tuik siimek bitne.

184 siime emo jiokoi tebosau japtek. Juu seenu, chea bat nokakame inen jiiak: Juubwa jeela nee waj bwiata jinuk intok uttea in aman noitinepo a bit betchibo. Nee aet jiokoine, ti jiiak. 19 Juu juchi seenu, nokaka inen jiiak: Boesim, mamni japteriam ammea moiti betchibo ne jinula. Inimee intok ne aman jiobilaabae. Eu ne ujbwana, nee jiokoine, ti jiiak. 20 Juu intok seenu, iniamak bajikai, ket inen jiiak: Juubwa jiba ne pajkoka juube intok jiba inia betchibo ne ka a aman weene, ti jiiak. 21 Juu sawame, aabo notteka, a tekobeu inikaa siimeta teuwaak. Junak intok juu tekowai, oomteka intok juu a saweu inen jiiak: Aman sikaa, lauti jum bweu joarapo amet naj katwaummet, siimekut intok jume kaitae emo ania machim intok jume ka emo taka yekame intok jume loloim, intok jume ka bibichame aabo am weiyaane, ti au jiiak. 22 Chea chukula intok juu sawame: Achai, jaibu ne siimeta juka em teuwaakauta ne a yaasuk. Taa intok ketuni wate im beee, ti au jiiak. 23 Junak intok juu tekowai, juu a saweu: Lauti aman yeu sikaa, jum naj katwaapo intok boommet juchi waatem, utteapo junii, aabo am nunune. Junuen inim joaapo am tapunne betchibo, ti au jiiak. 24 Bweituk lutuuriapo ne inen emou jiia, wamee chea bat naataka aabo in nunukaum betana, tua kaabe inim kupteo nemak jiibwane, ti jiiak.

jikkajakai, junamaa mesau jokame betana senu Jesujtau inen jiiak: Tua alleenee waa, junaman Liojta chea yootaka a katekau aman aamak jiibwaneeme ti jiiak. 16 Iniau inen jiiak: Seenu, tukaapo tua bweuusi jiibwa teboka, intok inii tuisi juebenam aman nunu tebok. 17 Intok tukaapo junamaa jaibu kupteka jiibwabaawao, inii, jume nesauta a jooriame betana senuk, jume aman nunurimmeu: Aabo em kaate, bweituk jaibu siime yumaisi ama jipuuwa, ti ameu a jiune betchibo, ameu a bittuak. 18 Taa junamee

15Inikaa

Tukaapo, tua jiibwa tebowamtat nokaka, taabwik a teuwaakau

tua juebenaka Jesujtat chaaka kaaten. Aapo intok kuakteka inen ameu jiiak:

25Yoemra

Krijtota mak eaka jiapsiwamta, ka yeupo benasi a weyepo

185 jabetaka junii, inii nemak eaka in majti tubaeme, taa inii, a yoowam oo a jubiawata oo a yoemiam intok jume aamak werim ka omola am tawaalata benasi am eiyaabaeme, intok inii, kia inim tuisi a jiapsauta junii, ka junuen a eiyaame, inii kaachin nee betana a majtitune, ka junuen au lutuuriane. 27 Intok waa, inii nee betchibo a jiapsiwata a taaruneeut juuneaka, inii ka junuen nemak eebaeme, junaa kaachin nemak eaka nee betana majtitune. 28 Emo betana seenu, inii mekka bit betchibo, karita benaka tebesi jikau a yooturianeeuta yaabaeeteko, jiba tua inii, chea bat naataka, kateka, junamaa juka a kimaaneeuta a naikiane. Junuen ae a chupneeu, au a yumaireakauta juunee betchibo. 29 Ka junuentuko, inii, aet a nawaneeuta naateko, chukula intok ka a chupakai, siime jume a bichame, jaana aet nok japtene. 30 Intok inen jiunee: Inii yoeme, karita benaka a yaabaeuta naatek intok ka a chupak, ti inimee jiune. 31 Oo senu, a bwiawapo yoo yaari, inii, juchi juka senuk yoo yaarita bejeeka nassuabaeeteko, jiba tua inii ket chea bat naataka, kateka, juuneebaane, jume woj mamni miil sontaommea, aapo, juka senu taka miil sontaom weiyaamta bejeeka, tuisi yeu a weenepo juuneebaekai. 32 Intok inii ka ama yumakai, juka senu yoo yaata, a bejeeka weyemta, ketuni mekka a aneo, aapo inii, aapoik betana watem au bittuane, junae betana a

LUUKAS14,15 kaitatuneeuta am aaune betchibo. 33 Junuen san, emo betana, jabetaka junii, waa, siimeta juka a jipueuta, ka omola a tawaame, inii ka nemak eaka nee betana majtitune.

26Kia

oona tua tui ooben, taa inii a chookoawata taaruko, kaachin intok a sawatune. 35 Inii, kia bwiata betchibo junii ka tui, oo waka korapo wootapo junii ka tui. Inii, kia mekka wootanaa ala. Juu a jikkajibaeme a mammatene.

34Juu

Juka onta a chookoa taaruko, jaisa a tawaneeu

15

Siime jume yauraata betana, tomita nau totojame, intok jume tua ka tui yoemem, inimee, Jesujta a jikkajibaeka au ruk rukten. 2 Intok inia betchibo jume paiseeom teame intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, inimee aet nokaka: Inii yoeme, jume tua ka tui yoemem au yaajitua, intok amemak jijiibwa ti jiian. 3 Junak intok juu Jesus, inikaa jita taabwiku a tammachiaka ameu nookan: 4 Jabe junii emo nasuku seenu, mamni takaam bwalam jipueka intok inii, junamaa wepuulaik taaruko, jiba tua inii, jume naiki taka ama woj mamni ama batanim jum wajpo am suuapo, am too sikaa, intok inii, juka bwalata a taarukauta a teau tajtia a jariune. 5 Intok inii, junakaa teakai,

Bwala chiktulatat nokaka, taabwik a teuwaakau

LUUKAS15 a jenommet a tekaka, a nuk simne, tua alleakai. 6 Intok inii, a joau yepsakai, jume a taaaum intok jume ae naapo joaakame nau am nunuka inen ameu jiunee: In alleauta emee nemak bitne. Bweituk juka bwalata in taarukauta, ne a teusuk, ti jiune. 7 Ineponee inen emou jiia, jiba inile benasia, teekau jiapsame nasuk chea alleewame aune, seenuk ka tuik joamta, ka tuik betana au a temaeko, jume naiki taka ama woj mamni ama batanika tui yoemem, inimee kaita ka tuikut emo temaineeme bepa.

186 intok juu chea ka yoowe, a achaibeu: Achai, juka chukula neu tawaneeuta, in au lutuuriakauta, baat nee a makne, ti au jiiak. Junak intok juu achaiwai, bem au lutuurianeeuta amet naikimtek. 13 Ka jaiki taewaim simsuka, chukula, juu chea ka yoowe, usiwai, junama a atteawa nenkak. Intok junae tomie, inii, mekka taabwi bwiaraau bicha siika. Junaman, inii, siimeta ae au alleetuaka, ka tuisi jiapsaka a luutak. 14 Taa junak inikaa siimeta jaibu a luutasukai, iniat chukula junama bwiaraapo, tua kaita bwaamachiwaka tebaatuk. Intok inii tua ama tebbauri taitek. 15 Junak intok inii, junama bwiaraapo jometa senuku yoemtau yepsak, tekilta jaiwakai. Junaa intok junama a wasau, kowim a suuane betchibo aman a bittuak. 16 Intok junamaa, jume juupam benaka, kowim bwaeeum bwaaka, joboopean. Taa tua kaabe jita a mimikan. 17 Junak intok inii inen au eetua taitek: In achaimak a tekipanoareeom, tua juebenaka bwaaame, kaita beeeka ameu aayuk. Inepo intok inim abe tebae muuke. 18 In achaibeu bichaa ne nottinee intok ne inen au jiunee: In yoowa, Liojta bejeeka intok kia enchi bejeeka junii nee ka tuik yaala. 19 Ka neu lutuuria, jaibu em yoemiapo em nee taaaneeu. Ala imee eu tekipanoame benasi nee mabetne, ti eakai. 20 Junak intoko inii boo joo taitek. Intok junuen a achaiwata joaau nottek. Inikaa ketuni mekka a weamao, juu a achaiwa a bichaka tua

ketchia, juu jamut, woj mamni tosai tomim jipueka, intok inii, junakaa wepuulaik taaruko, jiba su tua inii, tachiriata yaaka, jum a karipo, junakaa a teau tajtia, tuisi ama jichikne. 9 Intok inii, junaka a teusukai, junak jume a nakeka a taaaum intok jume ae naapo joaakame nau nunuka inen ameu jiunee: In alleauta emee ian nemak a bitne. Bweituk juka tosai tomita in taarukauta, ne a teusuk, ti jiakai. 10 Ineponee inen emou jiia, jiba inile benasia ket, teekau, jume Liojta ankelesim nasuk, tuisi alleewame aune, seenuk, ka tuik joamta juka ka tuik betana au a temaeko.

8Oo

Tomi taaruit nokaka, taabwik a teuwaakau

Jesus inen jiiak ketchia: Senu yoeme, wooim ou yoemiakan. 12 Inimee betana

11Juu

Yoemiawaita, tua eiyaawatchik, kia beja a wootakaut nokaka, taabwik a teuwaakau

187 a jiokolek. A nankika au sikaa, intok a ibaktaka intok aet tenteka, junuen a mabetak. 21 Junako juu yoemiawai inen au jiiak: In yoowa, Liojta bejeeka intok enchi bejeeka nee ka tuik yaala. Jaibu ka neu lutuuria, em yoemiapo em nee taaanepo, ti jiiak. 22 Taa juu achaiwai, jume a sawaummeu inen jiiak: Lauti em, juka tajoota chea tuttuik aabo yeu tojaka intok inikaa emee tajootuane. Mam pusiapo intok ket aniiliota a yechaariane. Bochampo intok ket em a woktuane. 23 Juka beseeota, awiriarita aabo tojaka a meene. Jiibwaneete intok alleaka pajkota te yaane. 24 Bweituk inii in yoemia, kia mukiataka intok juchi jiapsakamta benasi neu maachi. Ite a taarukan, taa ian te a teulaa. Intok junuen, inimee bweuusi alleewamta weetua japtek. 25 Taa juu chea yoowe usiwai, wasau aanen. Intok inii nottiseka, intok a joaau jeela weyeka, jiponwamta intok yiiwamta jikkajak. 26 Junak intok junamaa, senu usi ooutau chaaeka, juu ama weyeut au nattemaek. 27 Juu usi oou inen au jiiak: Juu em saila yepsak. Juu em achai intok, juka beseeota awiriarika a mee tebok. Aapoik kaachin machika, ka kookoeka a yepsaka betchibo. 28 Taa juu chea yoowe usiwai au oomtituak. Intok ka a kibakbaao, juu a achaiwa ama yeu siika a kibakne betchibo au nokbaekai. 29 Inii intok a achaibeu inen jiiak: Empo tuisi juunea, juebena wasuktiapo ee betchibo in tekipanoalaapo. Jakwoo junii ka

LUUKAS15,16 enchi bejeeka aulatakai. Taa empo sejtul junii, in nak taaaummak in alleene betchibo, kia ili chibata wepuulaik junii kee nee miika. 30 Taa ian, inii em yoemia yebijlaa, inii, ka tui jaamuchimmak juu buuu tomi, kia beja a beutakai, intok ian empo juka beseota chea awiriarita a meelaa. 31 Junak intok juu achai inen au jiiak: In yoemia, empo inim jiba nemak aane. Intok siime juu in jipueuta, ket empo nemak a atteak. 32 Taa ian tua inien uttea, pajkoka intok alleewamta itom weetuaneeu. Bweituk juu em saila, mukiataka intok juchi jiapsakamta benasi maachi. Intok taaruitukan, taa itepo a teulaa.

16

Juu Jesus ket inen a majtimmeu jiiak: Senu tekowai tua yuin tomeka, inii, seenuk tekileu a yoo yaari jipuen. Inii tekowai intok, aman tejwaawak junakaa tekilpo a yoo yaari, juka bejeemta aapoik jipueuta, kia beja a wiutariapo betana. 2 Junak intok juu tekowai junau chaaeka intok inen au jiiak: Jaisa lutuuria jaani, ee betana inii neu teuwaari. Juka tekilta em yaari, nee a juuneiyaatuane. Bweituk ka intok empo inim in tekilpo yootaka tekipanoane. 3 Junak inii, tekileu yoowe: Jaisa ne anne. Ian juka in teeko tekilta nee a uaaneeo. Wajpo tekilta in yaane betchibo ne ka utteak. Intok kia jak in netaneeuta, nee

Juu tekipanoareommeu weyeka, ka a yoem eiyaatumtat nokaka taabwik a teuwaakau

LUUKAS16 tiiwe, ti ee taitek. 4 Jaibu ne juunea juu in auneeut, junuen ka nee tekileko, watem bem joaampo tuisi nee mabbetneeme anne betchibo, ti eak. 5 Junak intok inii, jume a tekowata wikiriammeu, weepulaimmeu chaaek. Juu bat au yepsakamtau: Jaikiksa empo a wikiriia juka in teeko, ti au nattemaek. 6 Inii intok: Mamni taka bwere bariilim oliibo aseitekame, ti a yoopnak. Juu tekileu yoowe junak inen au jiiak: Inim aayuk juu em nuuri jiojteitakai. Kateka, noolia juchi seenuk inia betana nasukaman jiba em wikiriauta a jiojtene, ti au jiiak. 7 Chukula intok juchi senuku: Empo su intoko, jaikiksa a wikiriia juka in teeko, ti au nattemaek. Inii intok: Mamni taka tiiko sako jikimaim nee a wikiriia, ti a yoopnak. Junak intok inii: Inim aayuk juu em nuuri jiojteitakai. Taa ian noolia, kateka juchi seenum naiki takaata jiba em wikiriaapo a jiojtene, ti jiakai. 8 Iniae juu tekowai juuneak, juka ka tui yoemtaka, tekileu yoota, jita inile benak a jooneeuta a suawaekapo. Bweituk jume inim bwiapo ayukamtat jiba jiapsekame, nau eaka jita bem nau a jooneeut, chea tuisi a jooa, jume Liojta yoemiam bepa. 9 Inepo ala nee, inim bwiapo tua ka tuik weyepo, juka bejeeka ayukamta, inim watem junamemak eaka enchim am taaane betchibo nee enchim a sawaaneeuta enchim tejwaa. Junuen juka bejeeka ayukamta emou a luuteko, jum jiba yuu enchim anneeu, jume

188 junaman enchim mabetneeme anne betchibo. 10 Juu, ka jaikika au suu tojirimak, junaet a yoemeiyaatukame, ketchia inii, juebenaka au suu tojirimmak, junaet a yoemeiyaatune. Juu intok, ka jaikika au suu tojirimmak, junaet ka a yoemeiyaatuka a joame, inii, juu juebenaka au suu tojirimmak junii, ka a yoemeiyaatune. 11 Junuen san, emee inim bwiapo tua ka tuika bejeeka ayukamta mak emee ka yoemeewatchisia a sawaakai, Liojta betana lutuuriapo siimeta bepa bejeekamta, kaabe emou a suu tottojine. 12 Intok emee, juka ka enchim atteata enchim jipueuta, ka eiyaawatchisi a sawaateko, kaabe junuen juka enchim au lutuuriaka enchim bitneeuta a enchim a mabettuane. 13 Jabe junii tekipanoareotakai, kaibu wooim tekoka, nanancha a nesauta am jooriane. Bweituk senuk omtaka, juka senuk intok nakne. Oo juka senuk chea jikkajaka, juka senuk intok ka a eiyaane. Inien san kaabe, Liojta a joo iauta a jooa intok ket junaewit yuin tomibaane. 14 Jume paiseeom teame, inimee jiba tua yuin bem tomineeuta eiyaame, siimeta inikaa jikkajan. Intok Jesujta betana inimee jaana nookan. 15 Jesus junak inimmeu: Emee, ka tui yoememtaka junii, yoemrata bichapo emo tuu joame. Taa juu Lios emot juunea. Bweituk inimii, juu jume yoemem betchibo tua bem ae emo eiyaa tebouta, inikaa, juu Lios ka a bibitpea ti ameu jiiak.

189
Jesujta, Moiseejtukauta betana nesaurim, intok Liojta yootaka a katekaa betana a nokakau
21Inii

LUUKAS16 kaitae au ania machime, junae yuin tomekamta jiibwapo koom yojtemtae joboopeaka ama katekan. Intok inikaa kia jume chuum junii, au rukteka, saawapo a teteebwan. 22 Chukula junak junaa jiokot jiapsame muukuk. Inikaa intok jume Liojta ankelesim, teekau, juu Apraamtau, jume Liojta yoemiam, kokkosuka bat bem yaajau a tojak. Ket juu yuin tomekame mukuka, maawak. 23 Juu yuin tomekame, jum jiba yuu taji beetepo jiokot au bichakai, jikau bitchuka, omot mekka juka Apraamta intok Laasaro teamta ket aamak katekamta bichak. 24 Junako inii: Itom yoowa Apraam, nee ee jiokoe intok empo juka Laasaro teamta aabo neu a bittuane, junuen kia a mam pusiawata junii, baisi baam aabo tenpo net a chaktane betchibo. Bweituk inim tajipo ne tua jiokot ino bicha, ti jiaka au chaaek. 25 Taa juu Apraam inen au jiiak: Au waatee in yoemia, junaman jiapsakai, empo tua tuik jiba bichak. Inii Laasaro teame intok tua jiokot ka tuisi au bichak. Taa aapo iani inim tuik alleewamta bicha, empo intoko jiokot machik bicha. 26 Intok ama naa buustia inim enchim intok itom joka nasuk, tua bweuuka, mekka koom jakiata benaka ito nasuk booka. Junuen san jume inim aman bicha katbaeme ka a aman yaja. Jume intok aman joka inim bicha katbaeme junii ka a aabo yaja, ti au jiiak. 27 Junak intok juu yuin tomekame: Eu ne ujbwana in yoowa Apraam, juka Laasarota, in yoowata joaau em a bittuane betchibo. 28 Junaman

yee babatoowame, Joan teamta inim jiapsakapo taewaimmeu tajtia, jume Moiseejtukauta betana nesaurim intok jume Liojta betana juuneetuawakame yee majtaka jiojtekau, inim tuireakan. Taa junama naateka chukula bicha, Liojta chea yootaka a katekau betana juka bemela tui nok lutuuria yee majtawa. Junaman bicha intok, siime aman jiapsibaeka, emo uttea jooria. 17 Teekapo chokim intok kia inii bwiia intok aet ayukame, chea ka obiachi a luutineeu, Liojta nesauri jiojtei betana wepul nokita, kaita a teuwaa benasi a tawaneeu bepa.

16Juka

inii a jubiwa jimaaka intok taabwik jubekai, inii, Liojta bichapo ka tuik yaarine. Intok juu jamut jimaarita a jubekame, ket Liojta bichapo ka tuik yaarine.
Seenu, tua tomekame intok juu Laasaro teamtat a nokakapo

18Seenu,

Jesus, emo kukunaka emo wootawamatat betana yee majta

yoeme tua tomeka jiapsan. Inii intok tua ujyoika intok bejeemta aattean. Intok chikti taapo inii, tua ujyoisi weyeka, pajkoka au alleetuan. 20 Intok ketchia, senu yoeme, tua kaitae au ania machiakai, Laasaro teaka jiapsan. Inii intok siime takaat saawakan. Intok junae tomekamta pueetau bichapo bwiapo yeyesan.

19Senu

LUUKAS16,17 mamnika nemak wewerim, junammeu a nokaka intok junuen, junamee ka junuen ket aabo inim in jiokot ino bichau am yajine betchibo, ti au jiiak. 29 Taa juu Apraam iniau inen jiiak: Junamee, juka Moiseej tukauta betana nesauri jiojteita intok wamee Liojta betana juuneetuawaka nokakame, bem jiojtekauta, bempo a jipue. Junamee jiojteim elapo bempo bichaka a nok jikkajine, ti au jiiak. 30 Juu yuin tomekau inen jiiak: Lutuuria ooben in yoowa Apraam. Taa inimee, bempo, kokkoarim betana senu jiabijteka intok ameu weyeo, ka tuik betana emo temaine, ti jiiak. 31 Taa juu Apraam: Inimee, Moiseej tukauta betana jiojteita intok wamee, Liojta betana juuneetuawaka nokakame jiojtekauta, junakaa ka nok jikkajakai, kia kokkoarim betana seenuk junuen ameu yepsak junii, junakaa junii bempo ka a sualne, ti au jiiak.

190 tuik a yaako, empo junaet a sua tejwaane. Inikaa intok junaet au temaekaateko, empo a jiokoine. 4 Inikaa intok, senu taapo junii, woo busanisi junuen enchi bejeeka ka tuik a yaako, intok ket woo busanisi inikaa eu yepsakai: Kannee intok inikaa joone, ti eu a jiao, em a jiokoineeu eu uttea.

17

Juu Jesus a majtimmeu inen jiiak: Juu ka tuuwa weyeme inim jiba aune. Taa tua jiokot au machine, juu yoemtawi, watem inile benak a jootuamtawi. 2 Chea au tui ean iniau, bweu teta ae tutujwamta, kutanaapo au a sumaawaka, baweu a jimaatuneeu, junuen inimee, jume illitchim nee sualeme, ka tuik a jootuanepo bepa. 3 Emee emo suuane. Seenuk, Krijtopo emak werik enchi bejeeka, Liojta bichapo ka

Senuk ka tuik yaaneeu, jaisa tua ka tuisi a chuchupeu

aapoik yeu puarim inen yoowe Jesukrijtotau jiiak: Chea junii Liojta itom sual taaane betchibo, itom aniane ti au jiiak. 6 Junak juu yoowe Jesukrijto inimmeu: Emee, kia juu mojtaasa bachiata beleekik junii, Liojta enchim a sualeuta a taaateko, inia juya sikoomoro teamtau a inen jiu ean: Inim, chikti nawamak yeu sikaa, intok aman baweu kiktene, ti jiakai, inii juya intok enchim a teuwaakapo aman au ean.

5Jume

Liojtat yoemee taeewamta juebenak ae joowau

nasuk seenu, senuk tekilta a jooriamta junuen takeakai intok inikaa wasau a moiteu betana oo inikaa, bwaaram a suuaa betana a notteo, kaachin inii: Yepsaka, jiibwa, ti au jiune. 8 Ala iniau: Tukaapo in bwaaneeuta yaane. Intok aabo neu a tojisune. Ket nee jiibwaao, chukula intok empo jiibwane, ti iniau jiune. 9 Junakaa a saweeuta, junuen juka aet a sawekame inikaa a yaaka betchibo, kaibu aet a bai saune. 10 Emee junii ketchia, Liojta

Juka tekokamta au a lutuuriakau

7Emo

191 betana siimeta juka tekilta enchim joo iawauta emee junakaa a yaasukai, inen emee jiu ean: Tua itepo watem bepa tekoka itom tekil joa betchibo tee ka tuttui. Bweituk itepo kaita intok, tua juka itom a joo lutuuriakauta jiba te yaari, ti emee jiu ean.
Jesus, woj mamnika jume lepra teamta kookoakame emo ineetetua
11Bweu

LUUKAS17 juriotakai omot jometa jiba, aapola aabo nottek junuen tua junen jiaka, Liojta a bai saeuta a teuwaabaekai jaani ti jiiak. 19 Junak intok junae yoemtau: Kikteka intok baa weene. Junuen Liojta em a sualeka betchibo empo tuireak ti au jiiak.

joarau Jerusalen teau bicha naa buusti ketun boo joakai juu Jesus, jume bwiaraam Samaaria teapo intok Kalilea teapo aman siika. 12 Junaman ili joarammeu yebissusekai, woj mamnika oowim, inimee lepra teamtae kookoekai au yeu sajak. Taa inimee, mekka au jaabweka taawak. 13 Intok inimee: Jesus, yee maj majtame, empo itom jiokole ti chaaen. 14 Jesus inimee bichakai: Aman jume teopopo yoowemmeu yajaka emo juuneiyaa tebone ti ameu jiiak. Inimee intok junam bicha ket kateka su, juu bem kookoa betana tuireak. 15 Junak intok juname betana seenu, junuen tuisuka au bichakai, nottek, tua eakai Liojta a bai saeuta teuwaakai. 16 Inii, Jesujtau tonommea kiktek bwiau tajti koom chaakai. Junuen beja a bai saubaekai. Intok inii yoeme, bwiaraa Samaaria teapo jometukan. 17 Junak juu Jesus: Chea bempo woj mamniakan jume bem kookoa betana tuireakame. Jaksa aane jume waate batanikai. 18 Jaisa inii ka

paiseeom teame Jesujtau nattemaek, juka Liojta inim a nesauneeu betana jak weyeo a auneeti jiakai. Aapo intok inimee inen yoopnak: Liojta inim chea a nesauneeu, inii, ka jitae a bittuka weene. 21 Kaabe: Inim aane, ti jiune, oo: Junaman jakun aane, ti jiune. Bweituk juu, juka Liojta chea yootaka inim a nesaweeu jaibu inim weye ti jiiak. 22 Junak intok a majtimmeu inen jiiak: Taewai yumaane, junak enchim juka inim emo benasi yoemta, sejtul taapo junii, emomak anemta enchim a bitpeeneo, intok emee ka a bitne. 23 Intok: Inim aane. Oo: Junaman aane, ti emou jiunaa. Taa emee ka am bicha katbaane. Intok kia inimee, ka amet chaaka rejtinee junii. 24 Bweituk teekapo yuku beoktiata, taata yeu weamaa betana naateka, aman a wecheu tajtia a jibaokaa benasi, junuen machine, juka inim emo benasi yoemta, junak aabo a notteo. 25 Taa inii, chea bat naataka, uttea inikaa tua jiokot au a bitnepo. Intok jume ian inim

20Jume

Jaisa weyeka juka Liojta inim nesauneeu juu a yebijnepo

LUUKAS17,18

192

jiapsame betana ka a mabettunepo. nau tooka, junamaa senu nuk 26 Juka Noeetukauta jiapsao yeu simnaa. Juu senu intoko junama a sikaa benasia ket jiba junaen tawaanaa. 35 Jaamuchim, woika nau yeu weene, juka inim yoemta tuseme, junama senu nuk simnaa. abe aabo a nottineeo. 27 Inimee, Juu intoko senu junama tawaanaa. 36 Wajpo wooika nau rejteka, jiibwaka, jita jeeeka, jujupwamta weetuan. Intok jume bem junamaa senu nuk simnaa, juu maarawam am kukunatuan. Juka intoko seenu, junamaa tawaanaa. 37 Inimee inikaa jikkajakai: Noeetukauta jum bweu kuta kari kanoau a kibakeo taewaita Achai, jakunsa inii yeu weene yumau tajtia. Inim intok, baae ti au nattemaek. subimneeka intok siime kokkok. Aapo intok: 28 Juka Loot tukauta jiapsao yeu Jak junii mukiata bookapo, a sikaa benasia, ket jiba junaen junamaa jume bwere wiirum nau yeu weene. Inimee, jiibwawamta yajine ti ameu jiiak. weetuaka intok jita jeeen. Jita Jamut jokoptuitat intok juu jinuwaka, jita nenkiwame weyen. 29 Taa yooraapo tekiakamtat nokaka, Echaka intok karim joowan. taabwik a teuwaakau juka Loot teamta junama bweu joara Sorooma teaa betana Juu Jesus intok inimmeu yeu a siiko, teeka betana, taji junuen inimee, ka a asupreebeetemtamak kuraik ama rojiktaka jiba Liojtau bicha bem yee koom yukuk. Intok junamee nokrianeeuta am majtabaeka, jita siimem suaak. 30 Ket inimmeu yeu taabwikut nokaka inikaa ameu a sikaa benasia yeu weene, taewait teuwaak. 2 Inen ameu jiiak: juka inim yoemta aabo aniau yeu Senu ili bweu joaraapo, seenu, a machiako. inii yee yauraa bibittuaka yoo 31 Junae taewait, senu kari jikat yaatukan. Inii, kia Liojta ka yoori aneka, inii, wajiwa jita jipuekai, taaan intok inim junii, kaabeta au ka koom cheptaka a nuubaane. taaatuan. 3 Jiba junamaa ili bweu Senu intok, wajpo anekai junii, joaraapo ket, jamut jokoptui inim inii ka a joaau nottibaekaeene. joaakan. Inii, kia jiba junae yoo 32 Juu Loot tukauta jubibeu yeu yauttau yeu yeepsan. Junuen inia sikamtau emee au waatine. 33 Waa bichapo, senuk a bejeeka anemta inim jiba, alleaka a jiapsineeuta betana jitapo aapoik lutuuriata chea a eiyaame, inii, jiba yuu a jipuuneeut, junaet a ania a jiapsineeuta a taarune. Taa iakai. 4 Binwaa taapo junaa yoo waa nemak a ea betchibo junuen yaari ka a aniabaek. Taa chukula a jiapsineeuta ka a eiyaakame, inii: Ineponee kia Liojta ka yoori junaa, jiba yuu a jiapsineeuta a taaaka junii, intok nee kia kaabeta bitne. ino taaatuaka junii, 5 junuentaka 34 Ineponee inen emou jiia, junae junii, inikaa jamut jokoptuita jiba tukaariat, wepul jipetekipo, woika aabo neu a sua betchibo, nee

18

193 iniat a aniabae, junuen inikaa ka intoko aabo a suaka intok nee a lottane betchibo, ti jiiak. 6 Junak intok juu yoowe Jesukrijto inen jiiak: Inikaa junuen teuwaak juu ka tui yee yauraa bittuame. 7 Juu Lios intok junii ket jiba tua ame betchibotune, jume aapoik yeu puarim, tukaariat intok taewait naa bujtia au bicha emo nokriame. Jaisa am boo bittuanee jaani. 8 Ineponee inen emou jiia, aapo kia chubala junii ka boo bichaka ame betchibotune. Taa chukula juu inim yoeme aabo notteko, jiba tua ketun jume a sualeme inim bwiapo am teune.

LUUKAS18 woisi ka jiibwalataka ne Liojta yoyoore. Intok inepo, siime juu in kobau betana, jum woj mamnisi naikiaripo, wepuulaik ne ama eu bicha a nanaikia. 13 Taa juu senu intok, yauraapo tekilekame, inii amau mekka taawak. Inii intok kia teekau bicha junii ka jikau bitchubaekai, ala taupo au chonaka intok: Oo empo, achai Lios, nee jiokole, ka tui yoemta, ti au jiiak. 14 Ineponee inen emou jiia, juu yauraapo tekilekame, aapo a joawau notteka, inii jaibu tua junama waam Liojtamak au tuutelatakai yepsak. Taa juu paiseeo, ka junuen ayukai. Bweituk, juu chea au yoo joame, inii chukula chea ka eiyaawaka bitnaa. Taa juu ka au cheewareme, junaa chukula chea eiyaawaka bitnaa.

Jesus juchi inikaa jita taabwiku a tamachiaka, waatem, jume chea siimeku tuisi emo jiapsaati eaka, watem intok kia jak waam bichame betchibo a teuwaakai. Aapo intok inen jiiak: 10 Woika oowim Liojtau bicha nokbaeka, teopou yajak. Juu senu paiseeo tukan. Juu senu intok, yauraatau bicha tomita weyemta junakaa tekilekan. 11 Juu paiseeo, weyeka, Liojtau bicha nokaka, inen jiian: Empo Lios, tua ne enchi baisae, ka jume watem benasi in machiaka betchibo. Inimee jita nunuee, ka tuisi jiapsaka intok ka tui jaamuchimmak emo tuuritua. Intok ne kia inia yauraapo tekilekamta benasi junii ne ka maachi. 12 Inepo semaanapo

9Juu

Juu paiseotat intok juu yauraatau bicha tomita weyemta nau totojamtat nokaka, taabwik a teuwaakau

jume ili uusim juu Jesujtau tojiwan, junaen aapoik amet mamtene betchibo. Taa jume Jesujta majtim inikaa bichakai, jume aman au am tojame am nok bejee japtek. 16 Taa juu Jesus jume a majtimmeu chaaeka inen ameu jiiak: Akeem am suu toja. Elapom neu katnee jume ili uusim. Kateem ammeas jajapte. Bweituk juu Liojta aman chea yootaka a katekau, jume inimee benasi emo eetuame betchibo. 17 Lutuuriapo ne inen emou jiia, juu, ka ili usim benasi au eetuaka, Liojta chea yootaka a katekau betana juka nok lutuuriata a mabetakame, junaa kaibu aman jiapsine.

Jesus, jume ili uusim amet mamteka, Liojtau bicha am nokria

15Ketchia

LUUKAS18
Senu juubwa yootuka, tuik yuin jipueka, Jesujtamak etejo

194 naikim wokekamta, kameeyo teamta jiikia pusimpo yeu a weenepo chea ka obiachine, juka yuin tomekamta jum Liojta chea yootaka katekau a yebijnepo bepa ti jiiak. 26 Junako jume a jikkajakame: Junuentuko, jabesa tua a jinneuitune ti au nattemaek. 27 Juu Jesus inen ameu jiiak: Inim jume jiapsame, juu obiachika, bem ka a joauta, juu Lios ala junakaa a jooa ti ameu jiiak. 28 Juu Peeo: Achai, itepote siimeta juka itom atteasukauta tee a too sakai emak eaka emak rejtibaekai ti au jiiak. 29 Junak aapo inen am yoopnak: Tua lutuuriapo nee inen emou jiia, jabeta junii, a joara oo a yoowawam oo jume tua aamak wewerim oo a jubiarita oo jume a yoemiawam, Liojta chea yootaka a katekau betana juka nok lutuuriata a eiya betchibo, inimee juu am too sikame, 30 inii ket inim jiapsaka, chea bepa au tuik mabetnee intok jum chukula jiapsiwao, juka jiba yuu jiapsiwamta bitne ti ameu jiiak.

jume yoemratau yoowem betana senu Jesujtau nattemaek: Tui yoeme, a yee majtame. Jitasa uttea in yaaneeu inepo junae juka jiba yuu jiapsiwamta a bitne ti au nattemaek. 19 Iniau intok inen jiiak juu Jesus: Jaisaaka empo nee tuu yoeme ti jiia. Kaabe intoko tui yoeme. Wepulai jiba. Inii intok aapo juu Lios junaa ti au jiiak. 20 Empo Liojta betana nesauri jiojteimmet juunea: Taabwi jamutta, ka a jubeka, ka aamak emo tuurine. Ka yee sussuane. Ka jita eetbwane. Ka aa nokiichiata yetet nonokne. Em achai intok em ae yoorine ti au jiiak. 21 Inii yoeme intok: Inikaa siimeta, in ili usitukapo naateka nee a yaari ti jiiak. 22 Inikaa juu Jesus jikkajakai: Ketuni senu weeme eu beee ti au jiiak. Siimeta juka em jipueuta nenkaka, inikaa, jume jiokot jiapsammet a naikimtene. Intok junak empo teekau, Liojta mak, juka chea eiyaawatchik bitne. Chukula intok nemak weene ti au jiiak. 23 Taa junaa, inikaa jikkajakai tuisi au sioktuak. Bweituk aapo unnaa yuin jita atteakan. 24 Junuen siokaka tawakamta a bichakai, juu Jesus: Tua obiachi, jume yuin jita atteakame betchibo, inimee, Liojta chea yootaka a katekau bem jiapsineeu ti jiiak. 25 Juka

18Junamaa

Jesus intok jume woj mamni ama wooim yeu a puarim, bempola, omola nunuka: Itepote bweu joara Jerusalen teau bicha tee boo joa. Junaman intok siimeta jukaa, jume Liojta betana juuneetuawaka, juu inim yoemta betana nokaka bem

31Juu

Juu Jesus, juchi bemelasi jaisa a mukneeu teuwaa

195 jiojtekauta, junaman a chupnepo. 32 Bweituk inii, junaman jume ka inim yoemem mampo suu tojinaa. Intok jaana jiaawaawaka, ka yooriwaka ka tuisi au noknaa. Intok aet chit wattinaa. 33 Inii kookosi yaanaa intok chukula, junamee a meene. Taa baji taewaita weyeo, kokkoarim nasuk jiabijtene ti ameu jiiak. 34 Taa bempo inia betana ka a jajamek. Intok kia ka juunean jitat ameu a teuwaapo. Bweituk inii weyeme ame betchibo aet juuneepo ameu obiachiakan.

LUUKAS18,19 empo nee enchi yaaria ia ti au nattemaek. Juu ka bichame intok: Achai, juchi ne bitbae ti a yoopnak. 42 Juu Jesus intok: Juchi bitne ti au jiiak. Empo junuen em nee sualeka betchibo, tuireakae ti au jiiak. 43 Junama lautipo sep bichak juu lipti. Intok Jesujta mak yeu siika, Liojta a bai saeuta teuwaakai. Intok ket juu yoemra siime inikaa bichakame, ket Liojtau bicha bem alleauta a teuwaan.

41Jitasa

Jesujta, bweu joara Jeriko teau jeela a yebijsuseeo, senu lipti boo mayoat kateka, watem betana jita a mik boo bichan. 36 Inii, junamaa yoemrata juebenak ama waam katemta jikkajakai, inii ka bichame, juu ama weyeut, watemmeu nattemaek. 37 Inii intok, juka Jesujta, Nasaret teapo jometa ama waam a weyeu tejwaawak. 38 Junak intok inii: Achai Jesus, Labiitukauta betana yoemratat yeu simria, empo nee jiokole ti au chaaek. 39 Jume aman bat kateme, junamee a yaatine betchibo au nookan. Taa aapo chea junii: Achai, Labiitukauta betana yoemratat yeu simria, empo nee jiokole ti chaaek. 40 Junak intok juu Jesus, junama kikteka, au a toji nesaek. Au a tojiwako, juu Jesus inen au nattemaek:

35Juka

Senuk ka bichamta, bweu joara Jeriko teapo joaakamta au a ineetetua juu Jesus

19

Junak intok juu Jesus junamaa bweu joaraa Jerikoo teau kibakek intok junama bweu joaraapo aman weyen. 2 Junama intok, senu tua yuin jita atteaka, inii Sakeo teaka aman joaakan. Inii intok, jume yauraatau bicha tomita weyemta nau totojammeu yoo tukan. 3 Inii Sakeo teame, Jesujta ket a taaabaek. Taa ka a bit machiakan bweituk yoemra juebenaka Jesujtamak kaaten. Inii Sakeo teame intok tua komeelaa tukan. 4 Junak aapo bat buiteka intok aapoik junuen a bit betchibo, bweu juya sikoomoroo teamtat jaamuk junamaa omola Jesujta waam weeapo. 5 Junamaa juu Jesus waam weyeka, jikau bitchuk intok: Sakeeo, lauti koom chepte. Bweituk ian nee em joaapo tawaabae ti au jiiak. 6 Junak intok juu Sakeeo teame, lauti koom cheptek. Intok tua

Jesus, Sakeo teamta joapo aane

LUUKAS19 alleaka, Jesujta a joaau a mabetak. bichakai, siime Jesujtat nok japtek, aapoik senuk ka tui yoemta joaapo a tawabaeka ama a yepsak, ti jiakai. 8 Junak juu Sakeeo, kikteka intok juu yoowe Jesukrijtotau: A bitnee achai. Siimeta juka tuik in jipueuta, nasukaman nee jume jiokot jiapsammet nee a naikimtene. Intok inepo jabeta bai taaaka, jita a etbwarialatuko, junae betana, naikisi chea bepa nee a nottane ti au jiiak. 9 Juu Jesus intok inen au jiiak: Ian inim joaraapo jiapsammeu yuumak juu am jinneunaau. Beja inii yoeme su ket, juu Apraamtukautat betana yoemiammet yeu simria ti jiiak. 10 Bweituk juu inim emo benasi yoeme, inim jume ka tuikut emo taarulame, junamee jaiwaka intok am jinneubaeka yebijlaa ti jiiak.
7Inikaa

196 junaman, junama yoemratau, chea ama yootaka yeu a puana betchibo. Intok chukula juchi nottibaekai. 13 Taa kee simekai, junamaa woj mamnim jume a tekipanoareeommeu chaaek. Inimee weepulaimmet, wepul tosai tomi, tua bejeemta amet naikimtek. Intok inen ameu jiiak: Inikaa tomita emee tekipanoane, in notteu tajtia, ti ameu jiiak. 14 Taa junae a bwiaraapo joome, juu yoemra ka a waatan. Intok inimee jum a sikau bicha: Itepo inikaa oouta te ka itou a yootu ia, ti bem jiune betchibo, aman am bittuak. 15 Taa inii, jiba junama chea yootaka yeu puatuka, intok a bwiaraau bicha nottek. Junaabo inii nottekai, jume tekilta a jooriaka, tomita amet a naikimtekaummeu chaai tebok. Inii, junamee, weepulaim, jaikik am kobaiakaut juuneebaekai. 16 Juu seenu, bat au yepsaka: Achai, juu em tomi, woj mamnisi naa buustia au buuurialaa, ti au jiiak. 17 Juu yoo yaari inen a yoopnak: Tua su tui, empo tui yoemtaka a tekilta jojooa. Ka jaikikut junii, tuisi yumaisi em yeu sika betchibo, woj mamni bwere joarammeu ne ian enchi yoo yaane, ti au jiiak. 18 Juchi senu au yepsaka intok: Achai, juu em tomi, mamnisia naa buustia au buuurialaa, ti au jiiak. 19 Inikaa ket aapo inen yoopnak: Empo, mamni bwere joarammeue yootune, ti au jiakai. 20 Junak intok juchi senu au yepsaka, inii: Achai, juu em tomi inim aayuk. Paayumpo nee a jipueka a eerialatukan, ti jiiak. 21 Bweituk ne enchi ee majjaen, yeteu empo bettek

yoemrata Jesujta inia a teuwaau betana ketun inimee a jikkajao su, aapo jita taabwiku a tammachiaka ameu nookan. Bweituk aapo bweu joara Jerusalen teau jaibu ka mekka aanen. Bempo intok, aapoik Liojta inim aniapo chea yootaka a nesauneeuta junamaa sep a naate machian. 12 Junak intok inen ameu jiiak: Yoeme seenu, tua eiyaawaka yooriwame betana yoemiataka jiapsan. Inii, mekka omot bwiarau bicha siika, junuen

11Juka

Woj mamni tosai tomim ket ammea tekipanoammet nokaka, taabwik a teuwaakau

197 jiapsek, kaita em joaripo jita em nunueepo, intok ka em echakapo em jitchupapo juuneakai, ti jiiak. 22 Junak inii yoo yaari inen au jiiak: Empo, ka tuika ka a tekilta jooa. Jiba juu em teuwaaue su nee ka tuisi enchi tawaane. Empo, yeteu bettek in jiapsekapo intok kaita in joaripo jita in nunueepo intok ka in echakapo in jitchupapo juuneakai, 23 junako empo juka in tomita, jume tomita tekipanoammeu a reu tebo ean. Intok junuen inepo nottesukai, juka in tomita intok au a kobakauta kia naa buusti a mabet ean, ti au jiiak. 24 Inii intok, jume ama anemmeu inen jiiak: Emee, juka tomita em a uaa intok ikaa, jume woj mamnim jipuemta a makne, ti ameu jiiak. 25 Bempo inen au jiiak: Taa su, achai, inii jaibu woj mamnim tosai tomim jipue, ti au jiiak. 26 Juu yoo yaari inen am yoopnak: Ian ne inen emou jiia, waa tuik weyemtat chea junii jiapsekame, inii junuen, Liojta betana chea junii a miktune. Taa waa inien tuikut ka aet jiapsekame, inii kia juu ilikikut aet a jiapsekaut junii ae beaj koptituanaa. 27 Jume intoko nee bejeeka aneka, inimee ka nee ameu yootu iaum betana intoko, aabo am tojinee intok inimee emee nee bichapo am suane, ti jiiak.

LUUKAS19 Betaania teau aman jeela yepsakai, jum Oliibo kawi teau jeela, juu Jesus, wooi jume a majtim aman bittuak. 30 Inen ameu jiakai: Aman ili joara, tua ka mekka itou katekamtau emee katne. Junaman emee yeu yajaka, buuta chaakamta a teune. Inikaa kee jabe aet yejtemta. Junakaa woitaka, aabo a tojine ti ameu jiiak. 31 Senuk intok: Jaisaaka emee a woita, ti emou a jiao, emee: Juu itom achai a sawabae, ti emee au jiune. 32 Inimee a majtim aman sajaka intok bempo siimeta Jesujta ameu a teuwaakaa benasi ama a teak. 33 Bempo intok juka ili buuta am woitao su, jume a atteakame: Jaisaakai emee a woita ti ameu nattemaek. 34 Bempo intok: Juka yoowe Jesukrijtota inikaa a sawabae betchibo ti jiiak. 35 Junuen inimee, Jesujtau aman a tojaka intok tajoorim bempoimmet chaakaum juu buutat toaaka, Jesujta aet jaamutuak. 36 Aapoik Jesujta intok ket a weyeut luula, bempo, bem tajoori amet chaakaum aawas am too sakan. 37 Aapoik junama Oliibo kawi teapo betukun boot koom a yebisuseo, siime jume a sualeka ama aamak kateum, inimee siimeta juka Liojta a jita joaapo aman, suum watchisi machik bem bitlaau betchibo, alleerimmea chai japtek. Intok Liojtau bicha bem a bai saeuta a teuwaakai. 38 Inimee inen jiakai: A alleetuawaka a yoorinaau au lutuuriatune, juu chea yoo yaari,

inikaa teuwaasukai juu Jesus ketuni bweu joara Jerusalen teau bicha boo joobaeka yeu siika. 29 Junak aapo jume ili bwere joaram Betpaake teau intok

28Chukula

Jesujta, jum bweu joara Jerusalen teau kibakiisekapo

LUUKAS19,20 achai Liojta betana lutuuriaka aabo weyemtawi. Teekau jiapsammeu yumaisi ka jain eewame aune. Intok chea bepa Liojta a yoorinaau jiba au aune ti jiakai. 39 Junak intok waate paiseeom, inimee ama buuurata nasuk kateum: Yee majtame, inimee emak eaka inim kateme, am nok yaatituane ti Jesujtau jiiak. 40 Taa juu Jesus inimee yoopnak: Ineponee emou inen jiia, inimee junuen yaateko, jume tetam chaaine ti jiiak. 41 Junak aapo, bweu joara Jerusalen teau jeela yepsakai, junakaa bweu joarata bichakai, juu Jesus a jiokoleka ae betchibo bwaanak. 42 Inen jiakai: Kia inia taewait junii nee enchim juuneetuapea, jita tua juka yanti jiapsiwamta emot a autuamta. Taa iani inii tua ka a juuneiyaatu. Intok emee ka a juuneiyaane. 43 Bweituk taewaim ka tuika emo betchibo yumaane. Jume enchim bejeeka aneme konila mekka jikau enchim am koratuaka, intok junuen enchim am kontaika, siimekut betana luula enchim amunaao. 44 Inim siime bwiau tajtia tataptune. Jume inim jiapsame suatune. Intok inim teta wepulaka junii, jak karipo ka tataptuka ama biine. Bweituk emeesu inia taewait, Liojta enchim jinneubaeka emou a yepsako, enchim ka a taaabaeka betchibo.

198 junamaa wajiwa siimem jume jita nenkaka intok jume jita jinume, paakun yeu beep taitek. 46 Intok inen ameu jiiak: Jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juu in teopo, Liojtau bicha emo nokria betchibo kari tune, ti jiojtei. Taa emee, jume jita eetbwame, ama eeuseeu kau wojooriata benasi a yaari ti jiiak. 47 Chikti taapo juu Jesus jum teopopo aneka yee majtan. Taa jume jum teopopo tekiakammeu yoowem intok jumee, Moiseejtukauta nesaurim yee majtame intok kia jume junama yoemratau chea yoowem, inimee nau eaka, Jesujta jachin bem a mee teboneeut aet tekipanoan. 48 Taa kaachin junii ayuka a mee machiakan. Bweituk siime juu yoemra ama aneme, a teuwaauta tua a tuureka a jikkajan.

20

intok juu Jesus junama bweu teopopo yepsak. Intok

45Junak

Jesus, juka teopopo ka jooeewamta, inikaa ama tuute

Sejtul, senu taapo juka Jesujta jum teopopo aneka intok juka yoemrata majtaka, intok Liojta betana nok lutuuriata juka yee jinneumta ameu a majtao, jume jum teopopo tekiakammeu yoowem intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, intok jume juriommeu yoowe ama au yajak. 2 Intok inimee inen au nattemaek: Itom tejwaane, jita yauraata betana lutuuriaka empo inikaa jooa. Oo jabesa inikaa em nesauneeut et a autuak ti jiakai. 3 Junak Jesus inimmeu:

Jesujta, jabeta betanasa lutuuriaka a nesaweeu

199 Ineponee ket junaen senu weemta emou nattemaibae, nee tejwaane. 4 Juka Joantukauta yee a batoowaane betchibo, jabesa aet a sawek, juu Lios oo jume inim yoemem jaani, nee tejwaane ti ameu jiiak. 5 Taa inimee bempo naas emo tetemai japtek inen jiakai: Jaisa te jiune. Itepo: Junakaa, Liojta aabo a bittuak, ti itom jiao, junak aapo: Jaisaakai emee ka a sualek, ti itou nattemaine. 6 Taa intok: Inim jume yoemem betana, ti itom jiao, juu yoemra siime itom mamaasukai itom suane. Bweituk inimee, juka Joantukauta, Liojta betana juuneetuawaka a noktuawakauta tua junuen a suale ti jiian. 7 Bempo intok ka emo juuneaa ti jiaka a yoopnak. 8 Junak intok juu Jesus: Junuentuko, inepo junii ket nee ka enchim tejwaanee jabeta betana utteaka inikaa in a joaapo ti ameu jiiak.

LUUKAS20 tekipanoareommeu a bittuak, junamaa echipo, aapoiku bicha a lutuuriatukapo aman a aaune betchibo. Taa junamee, kookosi a yaak intok kaita a makaka a simtuak. 11 Junak intok juu, junakaa wajta atteakame, tekilta a jooriamta juchi senuk aman bittuak. Taa inikaa ketchia, bempo ka a yooreka au nokaka, kookosi a yaaka intok kaita a makaka a simtuak. 12 Juu wajta atteakame iniat chaaka, juchi senuk aman bittuak. Taa inimee tekipanoareeom ket inikaa junii, kookosi a yaak intok paakun yeu a tojak. 13 Siimemmet chea chukula junaa wajta atteakame: Jaisa tua nee aune, ti au eetuak. Jiba nee juka in yoemiata, tua in nakeuta nee aman bittuane. Inikaa bichaateko jumak junii inimee a yoorine, ti jiakai. 14 Taa jume tekipanoareeom inikaa ameu yepsamta bichakai, inen emo tejwaak: Inii junaa juu chukula inikaa atteaneeme. Ate a meene, junuen juka bem at teamak itepo tawa betchibo, ti jiakai. 15 Junak intok inimee a bwiseka, junamaa wajpo yeu a nuk sajaka a meaak. Juu Jesus intok junak inen jiiak: Junaa wajta atteakame, jaisa tua inimeemak aune. 16 Junaman sika intok inii, junamee tekipanoareeom suane. Juka bwiata intok tattaabwim a makne ti jiiak. Jume aman aneme inikaa jikkajaka: Lios ka bat junen jiune ti jiiak. 17 Taa juu Jesus inimee bitchukai inen jiiak:

juu Jesus juu yoemratau nok taitek intok jita taabwiku a tamachiaka ameu nookan: Seenu, a wajpo, paasi ouwom juebenam jaabwak. Chukula intok wate tekipanoareommeu a reu tebok. Intok inii, junamaa omot bicha sikaa, aman binwatuk. 10 Junamee paasim chuktawao taewaita yumako, inii, tekilta a jooriamta, junamee

9Chukula

Jume tekipanoareeom ka tuu jijiapsekammet nokaka, taabwik a teuwaakau

LUUKAS20 Junak su, jum Liojta nok lutuuriapo juu jiojtei inen jiame, jitasa teuwaabae: Waa teta, jume kakaateme yeu tawaakau, Chukula inii teta, chea bat naataka ama nawataka yeu siika, ti jiame. 18 Jabetaka junii juu inia tetat wechekame, inii siimekut kot kottisune. Taa inii teta intok senukut koom wecheka, junakaa kia a tutujne ti jiiak.

200 siimem bepa yoo yaaritau bicha tomita weyemta a bejeetuapo, oo ka tui jaani ti au nattemaek. 23 Taa juu Jesus inimmet juuneeak, ka tuik au bicha bem eapo intok inen ameu jiiak: Jaisaaka emee inile benakue nee jioptuabae ti ameu jiiak. 24 Emee juka tosai tomita, senuk nee bittuane. Jabesa inikaa pujbak intok jume team iniat jiojteim ti jiiak. Bempo intok: Juu siimem bepa chea yoo yaari, Sesar teamta betana ti au jiiak. 25 Junak intok aapo: Junuen san emee, juu inim siimem bepa chea yoo yaariu bicha weyemta, au bicha a naikiane. Intok Liojtau bicha weyemta ket emee, Liojtau bicha a naikiane ti ameu jiiak. 26 Intok inimee junuen, juu yoemrata bichapo, kaitat a jioptuak. Alla inimee juu aapoik am yoopnakau betana, tua suum eaka ka montek.

teopopo tekiakammeu yoowe intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, inimee jiba junama sep Jesujta bwijbaekaeak. Bweituk inimee aet mammaten, inikaa jita taabwiku a tamachiaka a nokakauta, jiba ame betchibo su a teuwaakapo. Taa bempo juka yoemrata majjaen. 20 Junako inimee, bempo jume aet mammateneeme, watem yooriwame benasi emo yaarikai aman bittuak. Inimee, jita junii a teuwaatuaka, junuen junaet juu kobanaotau a bem yeu a tojine betchibo. 21 Jiba inia betchibo inimee inen au nattemaek: Yee majtame, juuneate juka em teuwaauta intok juka em yee majtauta, tua a lutuuriatukapo. Intok ka empo inim jume watem emo am ujuuuta amet chea taaaka am bicha. Ala empo, Liojta betana nok lutuuriata ka taabwisia, tua a lutuuriatukapo aman empo yee a majta. 22 Itom tejwaane, jaisa tuinee jaani, juu jum Romapo

19Jume

Juu Romapo chea yoo yaaritau bicha, juu tomi naikiawame

chukula, waate jume sauseeompo taeewame betana, Jesujtau aman noitek. Inimee, jume kokkokame ka am jijiabijteeti jiia. Junuen san inimee Jesujtau inen jiiak: 28 Yee majtame, juu Moiseejtukau, jiojteita itom a yaariak, yoemta senuk, jubeka intok ka yoemiaka a mukuko, juu junae sailawa, juka jokoptulata a jupneeti jiakai, intok junaemak

Kokkolam jaisa tua lutuuriapo am jiabijteneeu betana au nattemaiwa

27Iniat

201 yoemianee juu a saai mukukamta betchibo ti jiakai. 29 Ket junuen san, woo busanika nau wewerika jiapsan. Juu chea bat weyeme juubek. Taa ka yoemiaka muukuk. 30 Juu iniat chaaka weyeme intok, juka jokoptuita juubek. Intok inii ket ka yoemiaka muukuk. 31 Junak intok, iniamak bajika, juchi juu senu a juubek. Intok jume waate junii, ket jiba junaen aayuka, woo busanim yumau tajtia. Intok siime ka yoemiaka kokkok. 32 Intok inimee siimemmet chukula, juu jamut junii ket muukuk. 33 Junak su, jume kokkoarim am jiabijteneeo, inime betana jabesa a jubeka tawane. Junuen jume woo busanika a jubekantakai ti au jiiak. 34 Junak juu Jesus inen am yoopnak: Ian jume inim bwiapo jiapsame, jume oowim intok jume jaamuchim emo jujube. 35 Taa wamee kokkoarim nasuk jijiabijtineeka intok aman chukula jiapsinaau lutuuriaka aman yajineeme, junaman inimee ka jujupne. Intok kia jume marakame, inimee, bem maram junii, ka am kukunatuane. 36 Bweituk inime su ka intok kokkone. Bweituk inimee, teekau jume Liojta ankelesim bebena intok inimee kokkoarim nasuk bem jiabijteka betchibo, Lios am yoemiak. 37 Kia aapo juu Moiseejtukau junii, jum Liojta nok lutuuriapo, aman jum juu juya beeteutat a nokaapo, inii, jume kokkolam am jijiabijteut a itom aet juuneetua. Junama san juka Liojta, juka Apraam teamta, wakaa Isaak

LUUKAS20 teamta intok juka Jakoop teamta bempoim a Lios yoowakau ama a teuwaakai. 38 Taa juu Lios, ka jume jiba betchibo kokkolammeu Lios. Ala, jume jiba yuu jiapsame betchibo. Bweituk aapoik betchibo siime jiapsa. 39 Junak intok jume Moiseej tukauta nesaurim yee majtame betana waate: Tuae ammaali jiia, yee majtame ti au jiiak. 40 Intok junamaa bempo ka intok au ruktek, naa buusti au nattemaibaekai.

Jesus inen ameu jiiak: Junak su, jaisaaka juu Krijto teame, juu Labiitukauta yoemiammet yeu simria, ti jiuwaa. 42 Bweituk jiba aapo juu Labiitukau, jum Salmom jiojteimpo inen a teuwaak: Juu in yoowa Lios, juu in yoowabeu inen jiiak: In bata tana neu yejtene, 43 Jume enchi bejeeka kateme, in am kobaasuu tajtia, ti a teuwaak. 44 Juu Krijto, kaachin Labiitukauta betana yeu simriatune, junuen jiba aapo juu Labii teame a yoowa rokakai.

41Juu

Jabeta yoemiam betanasa tua yeu simria juu Krijto

juu yoemra ama aneme a jikkajan, juka Jesujta a majtimmeu inen a jiako: 46 Jume Moiseej tukauta nesaurim yee majtame betana,

45Siime

Jesus, jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, ka ammaali bem aneut nooka

LUUKAS20,21 emee emo suuane. Bweituk inimee tettebem bem supeneeuta tuure. Intok jum bwere joarampo jita nenkiwapo chea anwapo, yoorisi emo tetebotua ia. Intok jum bem teopompo, chea bichau wajiwa, yooraata jojoyepo bem jooneeuta junii tuure. Intok ket inimee, pajkompo bichau, chea bat bem jojooneeuta waata. 47 Intok inimee ket, jume jaamut jokoptuim, jume bem karim bem attea, emo am attea mamaka. Chukula intok inia betana bem aet jiawiteneeuta jaiwakai, Liojta yoori taaa ti jiuna betchibo, binwaa jaabweka, Liojtau bicha emo nonoktua. Inimee junamee jumee, chukula chea bepaa jiokot emo bittuanaame.

202
Jesus, juka bweu teopota chibela tataptuneeti jiia

junae bweu teopot bem bichaut nau etejon. Intok junamaa tua ujyooika tetammet intok siimeta junamaa, Liojtau bicha naikiaritaka aman tojirita betana. Junak intok juu Jesus inen jiiak: 6 Taewai yumaane, siimeta inikaa ian enchim bichauta, chibela tataptuka, tetata inim wepuulaik junii ka jikat tawane ti jiiak.

5Waate

21

Jum Liojta teopopo juu Jesus, wamee tua yuin totomeka, tomita Liojtau bicha weyemta, jum a jojoawaapo ama tojame bichak. 2 Junamaa ket, tua kaitae au ania machika, senuk jamut jokoptuita, wooi ili kopre tomim ama joakamta bichak. 3 Aapo intok inen jiiak: Tua nee lutuuriapo inen emou jiia, junuen inikaa, tua kaitae au ania machika jamut jokoptuita, chea siimem bepa yuin ama a joalatukau ti jiiak. 4 Bweituk siime jume waate, juka naa buusti yuin bem jipueuta aabo totoja. Taa inii jamut, aapo jiokot a jiapsa nasuk junii, siimeta a jipueuta, kia juka ae a jiibwaeauta junii ama joak ti jiiak.

Jokoptuita kaita jipueka, inikaa tomita wooi jusai tomim Liojtau bicha a naikiakaum

intok au nattemaiwak: Yee majtame, inii jakwoosa yeu weeneekai. Jitaa machilaasa aunee inikaa weyemta jaibu chupneeo ti jiakai. 8 Juu Jesus inen jiiak: Tua tuisi emee emo suuane. Intok kaabeta emee enchim bai taaatuane. Bweituk juebenaka nee betana emo kateeti jiaka yajine. Inimee: Ineponee junaa juu Krijto, ti jiune. Intok ket: Inimee taewaim junamee, a nottineeo, ti jiune. Taa emee ka amemak eene. 9 Intok junak emee aman jakun nassuawa ti jiuwao, intok yauraata emo bejeeka nassuamta jikkajakai, emee ka majjaune. Bweituk uttea inikaa bat weeneeu. Taa iniamak kee luutinee juu ania ti jiiak. 10 Junak intok ket inen jiiak: Juu senu yoemra, juka ket senuk yoemrata bejeeka nassuane. Senu bwiaraapo yoemra ket, juka senuk bwiaraapo yoemrata bejeeka nassuane. 11 Jak chukti bwia au

7Junak

Aniata inim kee subimneeo, juu machilaa yeu weeneeme

203 yoaka, koom kibakne. Tebaatune. Intok kookoa oomot su weene. Intok teekapo tua suum watchisi machika aune. Intok jita teuwaaka, machilaa yuin weenee ti jiiak. 12 Taa siimeta inikaa kee yeu weyeo, emee bwijnaa intok emou suuanaa. Juriom nau emo totojapo emee yeu tottojiwaka, yauraa bittuanaa. Intok emee eetanaa. Intok jume chea yoo yaarim bichapo intok jume kobanaaom bichapo, enchim nemak ea betchibo emee yeu totojinaa. 13 Junak, inien emou weyeka nee betana juka lutuuriata emee a teuwaane. 14 Junuen san emee a juuneiyaane, junuen chukula junama enchim emo nokriaka enchim teuwaaneeuta, ka bat naataka aet enchim juuneeneeu betana. 15 Bweituk ineponee juka enchim teuwaaneeuta intok suawata nee emot a autuane. Inikaa, jume enchim bejeeka aneme, kaabe au yumaane, intok kia kaabe a bejeeka noknee junii. 16 Taa emee, kia jume enchim yoowawam betana intok jume tua emo mak werim betana intok kia jume enchim nakeka enchim taaaum betana emee yeu bwijtune. Emo betana intok waate suatune. 17 Intok enchim nemak ea betchibo, siimem betana emee omtanaa. 18 Taa enchim kobat, kia wepul chooni junii, ka taaruitune. 19 Intok inien a machiak junii, emee enchim sualeut ka taabwisi eaka jiapsaateko, emee, jiba yuu jiapsiwamta bitne. 20 Jum bweu joara Jerusalen teapo emee, sontaaom ka

LUUKAS21 iliikim nau a kontalame emee am bichaateko, junak junuen emee juuneene, inikaa lauti a tataptunepo. 21 Junako, jume bwiaraa Jurea teapo aneme, inimee kawiu bicha katne. Ket jume intok, jum bweu joara Jerusalen teapo aneme junama yeu katne. Intok jume wajpo aneme, inimee ka jum bweu joarau nottibaekaeene. 22 Bweituk junamee taewaimmet juu Lios, tua amet jiokot yee bittuane. Junak siimeta jukaa, jum Liojta nok lutuuriapo jiojteita a chupneeo. 23 Intok tua jiokot ameu machine, wamee jaamuchimmeu junamee taewaimmet jume abe usibaemmewi oo illitchika cheeeme asoakammewi. Bweituk junakriapo inim bwiapo tua weenee juu unnaa jiokot emo bitwame. Intok inia yoemrata betchibo, tua ka jiokoliwaka amet jiokot emo bitwametune. 24 Waate jum nassuawau suanaa. Wate intok bwijrimtaka, siime aniat tattaabwi yoemratau naas nuk sakaanaa. Intok jume ka inim joomem, jum bweu joara Jerusalen teapo, inimee jume wasuktiam junuen bem ama an iawaum simsuu tajtia ama nesaweka a nayyotene.

intok taatchi, intok juu mechachi, intok jume chokimmetchi junii, machilaa aune. Intok jume inim bwiapo joaakame, a jita tukapo ka a juuneene. Intok inimee, tua jantiachika jum bawepo jume

25Junak

Juka inim yoemta, jaisa weyeka teeka betana a yebijneeu

LUUKAS21,22 baa biaktiam jiame jikkajaka, majjaune. 26 Inim siime aniat, juka yeu weenemta juuneiyaaka, juu yoemra tua majjaeka kia wattine. Bweituk kia jume teekapo ka bittaka jume utteaka nesaweme junii, emo yoone. 27 Intok junako inimee, juka inim yoemta teeka betana, namupo, nesaweka intok tua yoorisi machika aabo weyemta a bitne. 28 Inikaa weyemta yeu machi taiteko, emee ka koom eene. Intok a boo bichaka, jikau bitchune. Bweituk tua lauti emee inim jinneuitune. 29 Ketchia inikaa jita taabwiku a tamachiaka ameu nookak: Emee, juka chunaouwota mammatene, oo kia jita juyataka junii, 30 emee, inii jume sawam jaibu am basiweo, am bichakai, jiba emee su junuen juuneenee juka tasariata a yumaaseo. 31 Jiba junaen su ketchia, siimeta inikaa emee a bichaateko, emee jaibu su juuneene, Liojta aabo bwiau yootaka a nesauneeu abe a yumaapo. 32 Lutuuriapo ne inen emou jiia, siime inii yeu weene, ian inim juka yoemrata kee a kokkou su. 33 Juu teeka intok inii juu bwia, inimee luutine. Taa juu in teuwaari, inii, ka luuteka, jiba yuu tawane. 34 Tuisi emee emo suuane, ka emee inim juka ka tuik boo jooriawamtat, nanaakowamtat intok inim aniapo weyemtat jiapsiwamta betchibo, junaet, Liojta enchim yooreka jiapsauta a koptabaane. Junuen juka taewaita aabo in aet nottineeuta, ka enchim a etbwa

204 nuune betchibo, 35 jitei yechaita a wechekaa benasia. Bweituk junaa taewai, siime yoemra inim siimekut jiapsammeu junuen yumaane. 36 Ka emee emo koptaika jiapsibaane. Intok emee, Liojtau bicha enchim emo nokrianeeuta ka koptane, junuen siimeta inikaa yeu weenemta betana a enchim ama yoeene betchibo. Intok juu inim yoemta bichapo tuisi enchim mabetrimtune betchibo. 37 Juu Jesus, taewapo jum teopopo yee maj majtan. Tukaapo intok, kawi oliibo teapo tawabaeka, am bicha sisimen. 38 Junama intok juu yoemra siime, chikti taapo, tua ketwoo su, teopou yeu yaajan, junuen a jikkajibaekai.

22

Jaibu yumaasekan juu pajko taewai, jume paanim ka reberuakame bwaanaao, juu, bwaram aet jissuawame pajkopo taeewame. 2 Jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, inimee, juka Jesujta, jachin ayuka bem a meeneeuta jaiwan. Bweituk bempo juka yoemrata majjaen. 3 Junak intok juu bebejeeri, juu Juraj teamtat kibakek. Inii ket juu Ijkariootimmea taeewame. Ket jume woj mamni ama wooim mak naikiatukau. 4 Inii intok, jume teopopo tekiakammeu yoowemmeu intok jume ama nesawemmeu siika, intok inime mak etejok, jachin ayuka aapoik

Jesujta bwij betchibo, aet nau etejowaka a tuutewame

205 juka Jesujta ameu a suu tojineeu betana. 5 Inimee intok tua alleak. Intok nau eaka, tomita a mak rokak. 6 Juu Juuraj teame junuen amemak a tuureka, intok junama naateka a bwiseka ameu a suu toji betchibo, jakwoo chea kaabeta aamak aneuta boo bichan.

LUUKAS22 ameu a teuwaari benasi ama a bichak. Intok junamaa, inimee pajkot tukaapo bwaanaamta ama a yaak. 14 Junamaa junak ka machiao yumakai, juu Jesus intok jume aapoik yeu puarim, mesau ruktek. 15 Junak intok juu Jesus inimmeu: Tua ne lutula weepo inikaa pajkot tukaapo bwaawamta emomak ne a yaapean, ketun kee inepo meetukai ti ameu jiiak. 16 Bweituk inepo inen a lutuuria ti jiia, ka intok inikaa pajkopo ka machiao bwaawamta emomak juchi in a bwaaneeu. Chukula teekau junak achai Liojta chea yootaka a katekau, ian inikaa a teuwaauta in a yumau tajtia ti jiiak. 17 Junak intok, paasi baawata ama aukauta nuuka, Liojta bai saeka intok: Inikaa em nuuka, siime nau a jiine ti ameu jiiak. 18 Bweituk inikaa paasi baawata, ka intok nee a jiine, chukula junak, achai Liojta yootaka a nesauneeo itom a bichau tajtia ti jiiak. 19 Chukula ket jume paanim nuuka, Liojta bai saeka junak intok junamee am rebektaka, bempoimmeu am bwisek inen jiakai: Inii in taka ooben, emou tuineeka, jiokot yaatuka meetuneeme. Inikaa emee, neu waati betchibo a joone ti ameu jiiak. 20 Ket chukula jiibwasukai, juka paasi baawata aukauta junuen ameu bwisek intok inen jiiak: Inii paasi baawa junaa, juu emou tuineeka, bemelasi weyeka,

yuumak juu taewai, paanim ka reberuaka aet bwabwaawaao, inim junak, bwalata wasuktemta junaet a memeewaao. 8 Jesus intok, juka Peota intok juka Joanta sawek: Emee aman sajaka, kupteo, pajkot itom bwaaneeuta, itoas a yaaka ama a jipuune ti ameu jiakai. 9 Bempo intok: Jakunsa empo junakaa itom a yaa ia ti au nattemaek. 10 Jesus inen am yoopnak: Junaman bweu joarau emee yajako, seenuk, bweu babu sotoipo baam weiyaamta emee bitne. Inikaa emee, joarau a yepsau tajtia emee aamak aman yajine. 11 Intok emee, junama joarapo yootau: Juu yee majtame: Jaksa inim karipo inepo jume in majtimmak, pajkot kupteo inepo jiibwane, ti jiia, ti au jiune. 12 Junak intok aapo, junamaa karipo, juchi senu bweu kari, bepa katekamta enchim tejwaane. Inikaa jaibu tuuteita. Junamaa emee a yaanee juka itom bwaaneeuta ti ameu jiiak. 13 Bempo intok aman sajaka intok siimeta juka Jesujta tua junuen

7Junak

Kupteo Jesukrijtota a majtimmak a jiibwakapo

LUUKAS22 Liojtamak emo tuutewamta, ojbo in wootakaue a chupiatukauta a teuwaame ti ameu jiiak. 21 Taa ne juunea, juka nee yeu bwijneemta, inim itom jiibwapo, nemak a aneepo. 22 Bweituk juu inim yoeme, Liojta nok lutuuriapo aapoik betana a jiojteitukapo aman junaen au chupe. Taa tua jiokot au machine, juu, junuen yeu a bwijneemtawi ti jiiak. 23 Junak intok bempo naas nau nattemai japtek, jabeta tua junen yeu a bwijnepo betana.

206 su intok junameem, jumee, inim tua obiachiku, sioksi in ino bichapo, jiba ian tajtia nemak naj kuakteme. 29 Inia betchibo san, inepo, chukula, yootaka enchim nemak anneeu betana, lutuuriata nee enchim makne, in achai Liojta betana in a makritukaa benasia. 30 Junuen junaman, chea yootaka in anneepo, mesau kateka in jiibwaneeu, enchim nemak ama jiibwane betchibo. Intok emee, jume chea yoowem jojoyepo joteene, junuen jume woj mamni ama wooika, Ijraeltukauta betana yoemrata, a yauraa bittua betchibo.

28Emee

inimee, bempoim nasuk, jabeta ama chea ameu a yootunemta au a lutuuriatuneeu betana aet nau etejok. 25 Taa juu Jesus inen ameu jiiak: Jume inim bwere yoemratau chea yoo yaarim, junakaa yoemrata am tekokaa benasia a am kuakta. Intok ketchia inime nasuk jume chea yoowe, inimee, tuik siimem jooriame ti taeewa. 26 Taa emo nasuk ka junuen weene. Ala emo nasuk juu chea eiyaawame, inii, siimem bepa chea chukula a weyee benasia au eiyaane. Juu intoko nesaweme, inii, jume waatem nesauta a jooriaa benasia au eiyaane. 27 Bweituk inimee betana, jabesa junaa juu chea eiyaawame, juu mesau rukteka jiibwaneeme, oo juu, bwaamta iniau totojame. Juu mesau yejteka jiibwaneeme junaa ooben. Taa inepo, nee inim emo nasuk aneka, jabeta nesauta a joaa benasia nee jiapsa ti ameu jiiak.

Jabetasa ama chea eiyaanaau betana, naas nau nattemaiwakapo

24Chukula

inen jiiak juu Jesukrijto: Empo Simoo, a juuneiyaane, juka bebejeerita emou suuaka, kia tiikota, jekae naas a bebaa benasia enchim a jioptuabae betchibo, Liojtau bicha a noklatukapo. 32 Taa inepo, nee jaibu Liojtau bicha enchi nokriasula, junuen, jiba Liojtat eaka em a sualeuta, ka em a koptane betchibo. Intok empo aet chukula, inia betana tuisi yeu simlatakai, junak jume Krijtopo emak werim inimee Liojta bem sualeu betana, ka taabwisi intok bem eene betchibo am aniane. 33 Juu Simoo teame intok: Achai, emak etaanaaka junii, intok kia ne emak meetuneeka junii, jiba ne emak weene ti au jiiak. 34 Taa juu Jesus: Inen ne eu jiia Peeo, jiba iani, juka totoi oowiata kee a kukuseeo,

Jesus, Peota, inikaa ka au a taaati a jiuneeu betana junuen a teuwaa

31Ket

207 bajisi empo nee betana temaiwaka, ka nee emo taaa ti jiune.
Aapoik jiokot au a bitneeu, yumaasekau

LUUKAS22 bicha siika. Jume a majtim intok aamak yeu sajak. 40 Junak, jum a sikau yepsakai, inen ameu jiiak: Liojtau bicha emee emo nokriane, junuen ka tuik enchim yaaneeut ka enchim jiopne betchibo ti ameu jiiak. 41 Chukula sep juu Jesus, junamaa am aneepo, chea bichau jeela siika, senuk tetata a mekka a jimmaalaabeemu. Junama intok Liojtau bicha nok betchibo tonommea kiktek. 42 Intok: In yoowa, empo junen eaateko, inikaa bettesi jiokot machika neu weyemta betana ka nee a bittuane. Taa ka in eapo amantunee taa tua em junen eapo amani ti jiiak. 43 Junak intok teeka betana senu Liojta ankeles junama au yeu machiak, inii junuen utteata aet autuasekai. 44 Intok aapo junuen tua jiokot bettesi au bichakai, chea junii bepa Liojtau bicha au nokria simen. Juu intok a tata bujtiawa, kia bwere ojbo chaktiam benasi bwiau koom yojten. 45 Junamaa Liojtau bicha a nokaapo kikteka, jume a majtim tawalau bicha siika. Inimee intok siokrimmea yumiataka, kokocheme teak. 46 Junak intok: Jaisaaka emee kokoche. Joteem intok Liojtau bicha emo nokrianee junuen ka tuikut, ka enchim jiopne betchibo ti ameu jiiak.

intok juu Jesus inen ameu nattemaek: Sejtul, junak nee enchim naas saweko, enchim ama nuu sakaneeuta oo tomi boosata intok kia bocham junii ka enchim weiyaaneeti jiakai, jaisa junak jita emou beeka jaani ti ameu nattemaek. Bempo intok: Tua kaita ti au jiiak. 36 Junak intok aapo inen jiiak: Taa iani, waa ama a nuuneeuta oo tomi boosata a jipueme, inii a weiyaane. Juu intoko ka tebe sisiiwook kuchiim jipueme, inii jume a bepa supewam nenkaka junae tomie am jinune. 37 Bweituk inepo nee a lutuuriatuneeti jiia, inikaa, jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojteita junuen neu a chupnepo: Intok inii, jume ka tui yoememmak naikiatuk, ti jiamta. Bweituk siime juu Liojta nok lutuuriapo nee betana jiojtei, uttea junuen a chupneeu ti ameu jiiak. 38 Junak intok bempo: Yuu achai, woika im aayuk jume tettebe sisiiwook kuchiim ti jiiak. Aapo intok: Inimee jibatune ti jiiak.

35Junak

intok juu Jesus junama yeu sikaa, jiba aapoik aman yeepsaa benasia, oliibookawi teau

39Junak

Jesus, jum Jetsemani teaawi, Liojtau bicha nooka

Jesujta junamaa ketuni a nokao su, waate juebenaka ama au yajak. Juu Juuraj ti teakau, inii jiba jume woj mamni ama

Jesus, bwijritaka, nasuk weiyaawa

47Juka

LUUKAS22 wooika Jesujta yeu puarimmak naikiatukau, juname bepat weyen. Intok inii Jesujtau ruktek a pujbawat aet tente betchibo. 48 Junak juu Jesus: Juuras, jaisa empo inien aet tenteka, juka inim emo benasi yoemta, yeu a bwiseka, watem mampo a suu toja jaani ti au nattemaek. 49 Jume Jesujtamak rejteme, juka ama weyemta bichakai aapoiku: Achai, jaisa tua itepo inimee tettebe sisiiwook kuchiimmea nassuanee jaani ti au nattemaek. 50 Jume Jesujta mak rejteme betana, seenu, juu teopopo tekiakammeu yoota saweeuta, batatana naka chukti a beebak. 51 Taa juu Jesus: Kateem ameu suua, inii jibatune ti jiiak. Junak intok juu Jesus, junakaa yauraapo sawamta nakammet mamteka, a tuutek. 52 Junama sep, teopopo tekiakammeu yoowemmeu intok jume teopopo nesaweme intok juu yoemratau yoowemmeu, jume a weiyaabaeka aman au yajilammeu: Emee tettebem kukucheekai intok kukutakai, nee jita etbwareo tukaa benasia emee aabo neu yeu sajak ti ameu jiiak. 53 Junako chikti taapo jum teopopo nee emo nasuk aneeo, emee kia junii ka neu suuak. Taa ian ka machiku emou tui, juka bebejeerita utteata emot ayuka a weyeo.

208
Juka Peota, Jesujta ka au a taaati a jiakapo

intok inimee, juka Jesujta bwiseka, juu teopopo tekiakammeu chea yoota kariu aman wajiwa a tojak. Juu Peeo intok mekka aet chaaka weyen. 55 Junamaa wajiwa, waate jum bweu tebat nasuku nayaka intok junama ameu jootek. Juu Peeo intok ket amemak ama yejtek. 56 Junak intok senu jamut, junama sawame, aapoik junama tajiu katekamta bichakai, tua a bitchuka, intok: Inii oou ket Jesujtamak weaman ti jiiak. 57 Taa juu Peeo, ka a lutuuriaati jiubaeka: Kannee a taaa ti jiiak. 58 Chea chukula intok juchi senu a bichaka: Empo ket juname betana weye ti au jiiak. Taa juu Peeo: Ee, kannee junaa ti jiiak. 59 Chea chukula, jumak senu orata weyekai, juchi senu ket: Tua lutuuriapo inii yoeme aamak weaman bweituk Kalilea bwiaarapo joome ti jiiak. 60 Junak intok juu Peeo inen jiiak: Empo achai, tua kannee juunea jitat em etejoout ti jiiak. Jiba junama lautipo juka Peota ketuni a nokao su, totoi oowia kukussuk. 61 Junak intok juu yoowe Jesukrijto au bicha kuakteka junamaa Peotat remtek. Juu Peeo intok, juu yoowe Jesukrijtota au teuwaalau wawaatek: Ian empo, totoi oowiata kee kuseo, bajisi

54Junak

209 empo ka nee emo taaati jiulatune, ti au a jiakaubewi. 62 Junak intok juu Peeo junama yeu sikaa, intok tua ka alleaka bwaanak.

LUUKAS22,23 Junak su, jaisa empo junaa jaani juu Liojta uusi ti au nattemaek. Juu Jesus intok: Jeewi, inepo nee junaa, jiba enchim a teuwaari benasia ti ameu jiiak. 71 Junak bempo inen jiiak: Kaabe intok waatiatune, juu a bejeeka a naatejoneeme. Jiba itepo te a teuwaarita aet a jikkajila.

Jesujta a suuatuawame, ka a yooreka au nookan intok kookosi a jooan. 64 Intok a puj pattaika, pujbat a chonaka au nattemaek: Ka juuneaka itom tejwaa, jabeta enchi chochonak ti jiakai. 65 Intok ket wate juebenak au teuwaan junuen ka a yooribaekai.

63Jume

Jesujta junn jiaawaawaka ka a yooriwakapo

taewapo, jume junama jurio yoemratau yoowe intok jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume Moiseej tukauta nesaurim yee majtame, inimee emo nau tojak. Intok juka Jesujta siime juu ama yauraatau yeu a tojak. Junama bempo: 67 Itom tejwaane, jaisa empo junaa jaani juu Krijto teame ti au jiiak. Aapo inimee inen yoopnak: Inia betana, lutuuria ti ne emou jiao, emee ka nee sualne ti ameu jiakai. 68 Intok kia nee emou nattemaeo junii, emee kaibu nee tejwaane. Intok kia emee ka nee suu tojinee junii. 69 Taa ian naateka juu inim emo benasi yoeme, Lios, chea siime utteakamtamak a batatana aamak yejtene ti jiiak. 70 Junako sep junamee siime:

Jesus, siime juu jurio yoemratau yooraata bichapo jipuuwa

66Yokotuko

Junak intok junama siime japteka, intok aapoik Jesujta juu kobanaao Pilaatooti teakamtau a tojak. 2 Junamaa intok inimee sep su a naatejo japtek inen jiakai: Itepo, tee inikaa oouta inim itomak yoemrata, ka yanti a eltuamta te a juuneiyaa. Juka tomita jum bweu joara Romapo, juu chea yoo yaaritau bicha weyemta, ka itom a bejjeetuanee ti jiia. Intok ketchia, aapo au juu chea yoo yaari a Krijtotukau a teuwaa ti jiakai. 3 Junak juu Pilaato inen au nattemaek: Jaisa empo junaa jaani, juu, jume juriommeu chea yoo yaari ti jiiak. Jesus intok: Ineponee junaa, jiba em a teuwaari benasi ti a yoopnak. 4 Junak intok juu Pilaato, jume teopopo tekiakammeu yoowemmeu intok juu junamaa yoemratau:

23

Juka Jesujta, Pilaatotau yeu a tojiwakapo

LUUKAS23 Tua ne kaita ka tuik inia yoemtat a bicha ti ameu jiiak. 5 Taa inimee chea junii jiian: Inii, yee a majtaue inim jurea bwiaraapo, siime yoemrata ka yanti eltua. Kalilea bwiaraa teapo naateka intok ian inim ket junaen a weetua ti jiian.

210
Jesus, a meetune betchibo aet nesawa

kobanaao Pilaato inikaa jikkajaka, juka yoemta, bwiaraa Kalilea teapo a jometukauta nattemaek. 7 Intok junak junaman a jometukau tejwaawakai, juu Kalilea bwiaraa teapo kobanaao, Eroorej teamtau a bittuak. Bweituk inii ket junamee taewaimmet, bweu joara Jerusalen teapo anekai. 8 Inii Eroorej teame, Jesujta bichakai, tua alleak. Bweituk binwatuk naateka a bitpeaka ean. Bweituk aapoik betana etejowamta jikkajilatukan. Intok ket jita a joauta, machilaata aet bitbaeka ean. 9 Aapo tua juebenak au nattemaek, taa juu Jesus kaita a yoopnak. 10 Ketchia junamaa jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume Moiseejtukauta nesaurim yee majtame, inimee ka yaateka a naatejoka ama aanen. 11 Junak intok juu Eroorej teame intok jume a sontaaowam, kia jak waam a bichak. Intok ka a yoorekai, ujyooik intok bejeemta, yoo yaari tajoori benakue a tajootuak. Junamaa juu Eroorej teame juchi juu Pilaato teamtau a bittuak. 12 Jiba junae taewait juu Pilaato intok juu Eroorej teame emo nau tuuteka emo eiyaa japtek. Bweituk bat naataka bempo emo bejjeeen.

6Juu

Juka Jesujta, Eroorej teamtau yeu a tojiwakapo

intok juu Pilaato, jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume junamaa jurio yoemratau yoowem intok juka buuuraata nau aawaka, 14 intok inimmeu inen jiiak: Emee inikaa yoemta inim neu a tojak. Intok inim yoemrata, ka yanti aapoik am eltua ti jiakai. Taa inepo, jiba inim enchim bichapo nee a temaisuk intok emee juunea, juu enchim a naatejoou betana, ka tuik kaita in aet teula tukau. 15 Intok kia juu Eroorej teame junii, bweituk aapo juchi aabo itou a bittualaa. Joo, emee juunea, inii kaita ka tuik yaari junae a meetune betchibo. 16 Junuen san, nee a bepsu teboka intok chukula nee a suu tojine ti jiiak. 17 Junae pajko taewait, juka yoemrata alleetua betchibo, juu Pilaatotau utteatukan, senuk etaita, aapoik a jiokoeka yeu a suu tojinepo. 18 Taa junamee siime nanancha chai japtek: Inikaa ka jiokoeka, a mee tebone. Juka Barabaaj teamta yeu suu tojine ti jiakai. 19 Inii Barabaaj teame, jum bweu joarapo, yauraata bejeeka nassuawamta yaalatukan intok yee suari betchibo, ama etaitukan. 20 Juu Pilaato, juka Jesujta suu toji peaka ean intok juchi ameu nookak. 21 Taa bempo chea junii, kusisi: Kuuset a popon tebone ti chaaek. 22 Iniamak bajisi juu Pilaato: Jitasa ka tuik yaalatakai. Nee kaita aet teulaa junae a

13Junak

211 meetuneeuta au chupne betchibo. A bepsu teboka, intok chukula ne a suu tojine ti ameu jiiak. 23 Taa bempo chea junii naa buusti chaaeka nookan, kuuset a popontuneeu aawakai. Intok juka buuuraata intok jume teopopo tekiakammeu yoowe junuen ka yaateka am chaae betchibo, inimee juka bem aawauta am yaariawak. 24 Juu kobanaao Pilaato, juka bem aawauta junen su a yaababaek. 25 Intok junuen aapo, juka bem suu toji iauta ameu yeu a suu tojak. Juka bem bweu joarapo yauraata bejeeka, nassuawamta yaalatuka intok yee a suariaka betchibo ama etaita. Jesujta intok bempoim mampo a suu tojak.

LUUKAS23 kaabeta chiituakame, ti jiunaao. 30 Junak intok juu yoemra, jume kawimmeu nokaka: Itot wattine, ti jiu japtene. Intok jume ili bwia kawimmeu: Itom essone, ti jiune. 31 Bweituk, nee, tuik joamta junii inien jiokot joakai, emee, ka inien jiapsame, chukula chea junii jiokot joonaa ti jiiak. 32 Ketchia aamak woika jume tua ka tuika yaarika weiyaawan, jum Jesujta mak nau suabaawakai. 33 Junak bempo jum Mukia koba teau yajakai, junamaa juka Jesujta kuuset poponak. Intok ketchia jume woika ka tuik yaarika aamake. Senu a batatana, senu intok a mikootana. 34 Juka Jesujta, jaibu kuuset a poponwao: Achai, am jiokoine, bweituk inimee ka juuneaka juka bem joauta a jooa ti jiiak. Intok jume sontaaom, aapoik Jesujta tajoorita nat naikimte betchibo, amet nau jaatek. 35 Juu yoemra junama aneka a bitchun. Intok kia junamaa juu yoemratau yooora junii, ama aneka, ka a yooreka nookan inen jiakai: Aapo watem jinneuk. Ian elapo aapo, aapola au jinneune, lutuuriapo aapo juu Krijto teame, Liojta betana yeu puarituko ti jiian. 36 Jume sontaaom junii ket junaen ka a yooreka au nookan, intok au rukteka chibusi chookok baata a jiituabaekai. 37 Intok inen au jiian: Lutuuriapo empo juu juriommeu chea yoo yaarituko, empo emo jinneune ti jiian. 38 Aapoik a koba bepa intok jiojtei chayaatukan, inii rieeko

juka Jesujta, kuuset a popontuneeu bicha a weiyaawapo, junamee, senu yoemta, bweu joara Sireene teaa betana jometa, Simon teaka, waj betana weyemta nankeka, au nookak intok inikaa, juka kuujta a puaktatuaka, Jesujtat chaaka a weiyaatuan. 27 Yoemra buuuka aet chaaka kaaten. Intok juebena jaamuchim inimee, aapoik betchibo tua ka bem alleauta teuwaakai bwaanan. 28 Taa juu Jesus inimee bitchukai, inen ameu jiiak: Emee jaamuchim Jerusalenpo joomem, kateem nee betchibo bwaana. Ala emee emo bwanriane, intok jume enchim yoemiam. 29 Bweituk chukula taewaim yumaane, junak: Tua alleenee jume ka a yoemiakame intok jume

26Junamaa

Jum kuuset a popontukapo

LUUKAS23 nokpo intok latin nokpo intok ebreo nokpo jiojteitukan: Inii junaa juu juriommeu chea yoo yaari, ti jiakai. 39 Jume ka tuik yaarika junama kuusimmet aamak chayaitukaum betana seenu, ka a yooreka: Lutuuriapo empo juu Krijto tuko, empo emo jinneunee intok itom ket jinneune ti au jiiak. 40 Taa juu seenu, iniamak ama jikat popontukau, iniau nookak: Jaisa kia jeela junii empo ka Liojtat ee majjae jaani. Jiba empo inim itomak jiokot emo bichakai ti au jiiak. 41 Itepo ala tee lutuuriaka inien jiokot ito bicha bweituk itom yaari betchibo itou lutuuria inien jiokot itom ito bitneeu. Taa inii oou, ka tuik tua kaita yaari. 42 Junak aapo: Jesus, neu waatine, chukula empo chea yootaka nesau taiteko ti jiiak. 43 Juu Jesus iniau: Lutuuriapo ne eu inen jiia, tua iani, jum Liojta yoemiam chea bat yaajau, em nemak ama anneeu ti au jiiak.

212 In yoowa Lios, in jiapsita nee em mampo suu toja ti jiakai. Inikaa intok teuwaaka, muukuk. 47 Junak juu Romapo betana, junama sontaaommeu yaut, siimeta juka ama yeu sikamta a bitchukai, Liojta yoorek inen jiakai: Lutula weepo, inii yoeme, kaita ka tuik yaariakan. 48 Siime juu yoemra ama aneu, juka junama yeu sikamta jaibu bitchukai, tua bem a juiwauta teuwaaka, taupo emo chonaka, junama yeu sajak. 49 Taa siime jume aapoik Jesujta taaaum intok ket jume jaamuchim, jume Kalilea bwiaraa teaa betana naateka a sualeka, aamak rejtisukaum, bempo junama ili aman mekka jaabweka, inikaa weyemta a bitchuka taawak.

jumak jaibu luula yejten. Junak intok siimekut junamaa ka machika taawak. Inii junuen kupteo, bajim jiau tajtia ka machikai. 45 Juu taa junii ka tachiriaka taawak. Jume intoko, jum Liojta teopopo jume bweu tajoorim ammea a pattitukaum, inimee nananaaku nasuk, jikat naateka, koom tajtia siutek. 46 Junak intok juu Jesus, kusisi inen chaaek:

44Junama

Jum, Jesujta jaisa a mukukapo

intok senu yoeme, inii tua tui yoemtaka, intok Liojta yoori taaakai, Jose teaka ama jiapsan. Inii, jurea bwiaraa teapo, ili bweu joara Arima teaati teakapo jometakai. Aapo junama juriommeu yoo yauraapo naikiatukan. 51 Inii Jose teame, Liojta inim bwiapo chea yootaka kateka a nesauneeuta a bit boo bichan. Junuen san inii, junama juriommeu yooraata bem yaakau betana ka amemak ean. 52 Aapo junak juu kobanaao, Pilaato teamtau noiteka intok junau juka Jesujta takaawata au aawak. 53 Chukula junamaa kuuset koom a teksukai, aapo, bweu tosai tajoorimpo a biijtak. Intok inikaa, tetapo yee maa betchibo wojooriata yaaripo, kee

Teta wojooku, Jesujta tekwakapo

50Junama

213 jabeta maawapo, junama a teekak. 54 Inim junak yokoriapo aet yum joe taewaituka betchibo, junaet a yuma betchibo siime tuutewan. Junaa taewai jaibu abe naatekai. 55 Jume jaamuchim, Kalilea bwiaraa teaa betana naateka, juu Jesujta mak aman yajilamtukaum, inimee junaman a maawakau bicha sajaka a bichak. Intok juka takaata jachin a tekwakaut a mammatek. 56 Intok inimee jaibu bem joarau nottisukai, bempo juka baata intok ochokok tua win jubak a yaariak. Junak intok Moiseej tukauta junuen a nesawekapo aman, juu aet yum joe taewait bempo junuen yum joekai.

LUUKAS23,24 ameu jiiak. 6 Kaabe inimii bweituk kokkoarim nasuk juchi jiabijtela. Au waatine, aapoik ketuni Kalilea bwiaraa teapo aneka, inien emou a jiakapo. 7 A utteatuneeti jiakai, aapoik juka inim yoemta, ka tui yoememmeu a suu tojinaauta. Junamee, kuuset a poponneeti jiakai. Intok baji taewaita weyeka, juchi a jiabijteneeu betana. 8 Junako bempo, aapoik Jesujta teuwaakaubeu wawaatek, 9 intok chukula bempo jum tetapo wojooriata yaari betana nottekai, siimeta inikaa, jume woj mamni ama wepuulaika yeu a puakaummeu intok siime jume waate ama anemmeu a teuwaak. 10 Jume inikaa lutuuriata, jume Krijtota yeu puarimmeu a etejokame inimeem tukan, juu Maria Maareena teame, intok juu Joana teame intok juka Jakoobo teamta ae, Maria teame intok jume waate jaamuchim. 11 Taa inii, bempoim teuwaau, jume Krijtota yeu puarim betchibo, ka suawakamta benaekan. Intok bempo iniat ka am sualek. 12 Taa junuentaka junii, juu Peeo junama yeu sikaa, intok buiteka junaman tetapo wojooriata yaariu yepsak. Intok junuen aapo junama wajiwa jiwekai, jume bweu tosai tajoorim omola katekame bichak. Junak intok a joau nottek, junama yeu sikamta betchibo tua suumeakai.

24

Semaanata aet naateu yeu matchukai, inimee jaamuchim, tua ketwoo junaman tetapo wojooriata yaariu bicha nottek, juka win jubak intok ochokok bem tuutekauta weiyaakai. Waate jaamuchim intok ket amemak kaaten. 2 Junaman bempo yajakai, juka bweu tetata wojooriata ae pattita, omola biaktita teak. 3 Intok junama wajiwa bempo kiimuk. Taa juka yoowe Jesukrijtota a takaawata ka ama a teak. 4 Inimee bempo womtilamtukan, kaachin an machikai. Seej chukti intok wooi oowim, tua tojsasaalaik tajooreka ameu jaabwekame teak. 5 Bempoim intok junuen ketun tua majjaeka, tonommea jaabweka, bwiau koom am chaako, junamee oowim: Jaisaaka emee inim kokkolam nasuk juka jiapsamta jaiwa ti

Kokkolam nasuk Jesujta a jiabijtekapo

junae taewaitchi, jume majtim betana woika, ili joara Emauj teau bicha kaaten. Inii, jum bweu joara Jerusalen teau

13Jiba

Ili joara Emauj teau bicha boot Jesujta bitwakapo

LUUKAS24 betana woj mamni ama wepul kiloometrom jiba. 14 Inimee, siimeta juka ama yeu simlata nau etejo sakan. 15 Intok ketuni nau am etejoka intok emo am tettemaeo su, jiba aapo juu Jesus, ameu rukteka intok amemak wee taitek. 16 Taa inimee intok, kia a bichaka junii, aapoik a jabe tukaut san ka aet juuneetuawan. 17 Junak intok juu Jesus: Jitasa emee nau etejo saka boo joakai. Jaisaaka emee tua sioka ti ameu nattemaek. 18 Inimee betana seenu, juu Kleopaaj ti teame inen jiiak: Siimekut juuneewa inimee taewaimmet, jum bweu joara Jerusalen teapo yeu sikamta betana. Jaisa empo junama kateka junii, inikaa ka juuneiyaa jaani ti au jiiak. 19 Aapo junak: Jitasa ama yeu siika ti ameu nattemaek. Bempo intok: Juu Jesus, jum Nasaret teapo jometau yeu sikame. Inii, chukula yeu weenemta a tetteuwaau. Aapo, Liojta bichapo intok yoemrata bichapo junii, juka a joauta intok yee a majtauta tua machisi utteaka a weetuan. 20 Intok inikaa, jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume inim itom yoemratau yoooraata, aapoik kuuset popontuka a mukne betchibo, bempoim aet nesawekauta. 21 Itepo intok te aet boo bichan, aapoik junuen, inim juka Israel yoemrata, taabwi yauraata betana a jinneunepo. Intok naa buustia, ian iniat

214 chukula, jaibu baji taewaim weye junaa yeu sikaari. 22 Ito betana wate jaamuchim ala itom womtala ooben. Bweituk bempo tua ketwoo junaman tetapo wojoorita yaariu noiteka, 23 intok inimee junuen, junaman a takaawata ka teakai, itom aneu itou yajjak intok bempo, ankelesim, inimee Jesujta a jiapsapo am tejwaakame emo am bichak, ti jiakai. 24 Junama sepia, ito betana wate oowim junaman tetapo wojooriata yaariu sajaka, intok bempo, jume jaamuchim a teuwaa benasi aman a mammateka a bichak. Taa aapoik juka Jesujta ka a bichak ti jiiak. 25 Junak juu Jesus inimmeu: Tua emee ka suawaka, kaita a mammate. Intok siimeta jukaa, jume Liojta betana juuneetuawaka, bem teuwaakauta, a sual betchibo tua bibinwatu ti ameu jiiak. 26 Jaisa emo betchibo jum jiojteimpo ka juunakkiachi jaani, juka Krijtoo teamta, teekau kee chea yootaka a yejteeo, junuen tua jiokot au a bitneeuta, au a utteatukau ti ameu jiiak. 27 Junak intok aapo, jum Liojta nok lutuuriapo, jum Moiseejtukauta jiosia jiojteim betana naateka, intok ket siime jume Liojta betana juuneetuawaka nokaka bem jiojteim betana, juka aapoik betana ama jiojteita, jachin a jiubaepo, machisi ameu a teuwaakai. 28 Jum ili joarau, Emauj ti teau jeela bempo yajibokai, juu Jesus, naa buustia weebaemta benaekan. 29 Taa bempo, junamaa a tawane betchibo au nookak:

215

LUUKAS24

Inim itomak tawane, bweituk bempoim nasuk kiktek intok ameu tua kupte intok abe ka machia ti tebotek: jiakai. Yanti elwame emou aune ti Junak juu Jesus ama joarau jiakai. 37 Bempo tua womtilataka intok amemak yepsak ama tawabaekai. 30 Intok aapo jaibu mesau amemak tua majjaeka, senuk ka jiapsamta katekai, aapo, jume paanim emo bichaa ti eakai. 38 Taa juu nuuka, ame betchibo Liojtau bicha Jesus inimmeu: noksukai, junak am rebektaka intok Jaisaakai emee womtilaa. Jaisa ameu am bwisek. 31 Junama lautipo betchibo emee inia betana ka sep bempo aet juuneetuawak, intok inien a lutuuriaati ea ti ameu aapoik a jabetukauta a taaak. jiiak. 39 Mampo intok wokpo em Taa junak aapo seej chukti ama nee bicha, jiba ne inepo junaa. kaabetuk. 32 Junak bempo inen nau Net em mamma intok junuen jiian: em juuneene. Bweituk inien Ian te juunea, jum boot itomak takaakamta enchim nee bichaa a etejo simeka intok juka Liojta nok benasi, juu ka jiapsame, ka takaak lutuuriapo jiojteita juunakkiachisia ti ameu jiiak. 40 Inien ameu jiupat intok a itou a teuwaao, aapoik betchibo juka jiapsipo itom siokalleauta mamam intok a wokiwam am itom a ineakapo ti nau jiian. bittuak. 41 Taa bempoim junuen 33 Junak bempo, ka intok boo alleerimmea intok suumeaka, bichaka juchi yeu sajak. Intok ketun ka a sualeo, aapo juu Jesus: bweu joara Jerusalen teau nottek. Jitasa in bwaaneeu inim aayuk Junaman bempo, jume woj mamni jaani ti ameu nattemaek. 42 Junak intok bempo kuchuta ama wepuulaika, Jesujta yeu puarim, intok jume waate amemak sobaita rebbeik intok muumum rejteme nau emo tojilammeu yajak. baawakame au tojak. 43 Aapo a 34 Inimee nau aneme intok: mabetaka intok ama ame bichapo Lutuuriapo jiabijtek juu yoowe jiibwak. 44 Junama sepia aapo Jesukrijto. Juu Simoo teame intok inimmeu: a bichak ti ameu jiiak. Juu neu yeu sikame, jiba 35 Junak intok ket inimee, jum waa ketuni emomak aneka juu boot bem bichakauta, intok Jesujta, in emou teuwaakau. Inii, jum aapoik junuen jume paanim Moiseejtukauta jiosia jiojteipo rebektaka ameu am bwiseko intok jume Liojta betana bempoim aet juuneetuawakauta juuneetuawakame nokaka bem ameu a etejok. jiojteipo intok jume bwikim benaka salmom teapo, juu neu chupneeti Jesus, jume a majtim, nau jiaka, siime waa nee betana ama anemmeu au yeu machia jiojtei junaa ti ameu jiiak. 45 Junak aapo, inimee, Liojta 36 Bempoim inia weyemtat ketuni betana jiosia jiojteimmet, machisi nau am etejoo su, junak juu Jesus

LUUKAS24 amet am juuneetuak. 46 Intok inen ameu jiakai: Junuen jiojtei, juka Krijto teamta, a utteatukau a meetuneeuta, taa intok ket, baji taewaita weyeka, kokkoarim nasuk a jiabijteneeuta ti jiakai. 47 Intok ketchia, jiba aapoik betana lutuuriaka, siime aniat yoemratau bicha, jum bweu joara Jerusalen teapo naateka, inimmeu, ka tuik betana bem emo temaeka junuen bem ka tuuwa yaarimmet bem jiokoituneeut aapoik betana ameu noknaa ti jiakai. 48 Emee intok, inia betana siimeta bitlamtaka, a teuwaa saka. 49 Intok a juuneiyaane. Inepone, juka in achai Liojta betana emou a chupneeti jiaka emou naikiarita, ineponee emou a bittuane. Taa

216 inim bweu joara Jerusalen teapo emee tawane, Liojta betana weyeka, juka utteata emot a autuawapo tajtia ti ameu jiiak.
Juu Jesus, jum teekau juchi a nottepo

intok juu Jesus, junama bweu joarapo yeu am nuk siika, ili joara Betaania teau tajtia. Junama intok ame bepa jikau mamteka Liojtau bicha ameu tuik am aauriak. 51 Intok ketuni junuen am nokriaka su, aapo laauti jikau siika intok junuen teekau jikau tojituk. 52 Bempo intok junamaa a yoorisukai, juchi junama Jerusalen teau nottek, tua alleakai. 53 Intok bempo, jiba jum Liojta teopopo aanen, Liojta bem yooreeuta, alleaka a teuwaakai. Junuentune.

50Junak

Joan teamta jiojtekau

Juka Liojta betana nok lutuuriaati teakamta inim a yoemtukau

Keesamriapo, siimeta aet naateko, juu Krijto, Liojta betana nooki ti taeewame jaibu jiapsan. Inii nooki ti teakame, aapo Liojta mak aanen. Intok aapo Liojtukan. 2 Junuen san, aapo keesamriapo siimeta aet naateo, aman Liojta mak aanen. 3 Siimeta juka inim ayukamta aapo a juunaktei. Tua kaita aayuk, juu ka aapoik betana weyeka ayukame. 4 Juu jiapsiwame aapoikut ayukan. Inii jiapsiwame intok, inim jume jiapsame betchibo, tuuwataka tachiriata benasi aapo a weiyaan. 5 Inii, tachiriapo teuwaawame intok, jum ka machiku, ka tuisi weyemta bejeeka, tachiriata yeu a machialaa. Juu ka machiria intok ka a kobaamachi. 6 Senu inim aanek, Joan ti teakai, Liojta betana aabo bittuaritakai. 7 Inii, aapo juka tachiriapo taeewamta betana a nokne betchibo aabo yepsak. Junuen aapoik teuwaaue, junakaa bem sualne betchibo. 8 Inii Joan, aapo ka junaatukan juu tachiriapo taeewame. Taa aapo wepulsi

junae betana a lutuuriatukauta nokne teaka aabo bittuaritukan. 9 Juu tachiriapo taeewame, lutuuriapo Liojta betana weyeme, juu siime jume inim jiapsammeu tuik weiyaame, aapo aabo inim yebissusekan. 10 Intok waa nooki ti teakame, aapo inim bwiapo aanen. Intok aapo inikaa aniata a juunakteka junii, jume inim jiapsame, a jabetukapo ka a taaak. 11 Aapo inim bwiapo, aapoik juunakteipo yepsak. Taa inim jume aapoik betana kateka jiapsame, inimee ka a mabetak. 12 Junuentaka junii, waate tuisi a mabetaka intok a sualek. Inimee, bempoimmeu aapo, Liojta betana bem yoemiam tuneeuta ameu chupuk. 13 Inimee ka jak weyeo senu yoemratat yeu katriam bebena intok ka inim yoemem yeu tom tomteebenakai. Intok kia ka jabe yoemta junuen a ea betchibo junuen Liojta yoemiarim. Ala inimee, Liojta betana yoemiarim. 14 Intok junaa nokipo taeewame, aapo ito benasi au yoem yaak. Intok inim ito nasuk jiapsak, tua yee nak taaakai intok lutuuria aet ayukai. Intok jiba aapoik Liojta

217

JOAN1 betana wepulaika a yoemia tuka betchibo, aapoik juka tua ujyooik intok eiyaawatchik aet ayukauta, itepo tee a bitlaa. 15 Juu Joan, yee babatoowame, inia betana juuneaka, ka a essoka, siimem bichapo inen jiiak: Inii junaa waa, junak aet nokaka: Net chaaka yebijneeme, junaa chea nee bepa eiyaawatchi, bweituk aapo nee bepa chea bat jiapsan ti jiakai. 16 Itepo tee siime juka tuika, kaitau a tamachiatuka, aet ayukamta intok ka a luutemta a mabetri. Inikaa tuik junuen nat chulukai. 17 Jume nesauri jiojteim, juu Moiseej tukauta betana weyeka jiojtewak. Juu intoko, ka itou chaaka junii, yee a nak jiokoleeu intok aapoik betana lutuuriata, aapo juu yoowe Jesukrijto a weiyaa. 18 Inim tua kee jabe Liojta bicha, taa aapoik Liojta betana juu wepuulaika jiba a yoemia, inii aapo a yoowa Liojtamak wepuulai benasi aamak jiapsame, aapo junaa juu itom a taaatuakame.

218 Ineponee ka junaa juu Krijto teame ti jiakai. 21 Junak intok bempo juchi au nattemaek: Jabesaakun empo. Jaisa empo junaa jaani, juu Liojta betana juuneetuawaka nokakame, juu Eliaj tukau jaani ti jiakai. Juu Joan intok: Kannee junaa ti jiiak. Chukula ket juchi: Junak su, jaisa empo junaa jaani, waa Liojta betana juuneetuawaka nokneeka boo bitwame ti au nattemaiwak. Aapo intok: Ee ti am yoopnak. 22 Junak intoko: Junak su jabesa empo junuentuko. Bweituk uttea, jume aabo itom bittuakammeu lutuuriata itom ameu teuwaaneeu. Jaisa empo ee betana itom tejwaa machi ti au jiuwak. 23 Juu Joan inimee inen yoopnak: Ineponee juu, mekka paaku, kaabeta joarakapo, chaaeka inen nokamta jiawai: Juka yoota aabo yebijnemta a mabet betchibo, juka ka tuik suu tojaka, aawas emo tuutene, ti jiame, tua juu Isaiajtukau, Liojta betana juuneetuawaka aapoik a teuwaakaa benasia. 24 Jume aman juu Joanta mak etejokame, inimee, paiseeom teame betana aman au bittuarimtukan. 25 Inimee intok: Junak su, empo ka juu Krijto tuko intok kia ka Eliaj tuko intok kia ka juu Liojta betana juuneetuawaka nokame yebijneeka boo bitwame tuko junii, jaisaaka

juriom jum bweu joara Jerusalen teapo joaakame, inimee, wate teopopo tekiakame intok waate, inimee teopopo bem joaut am aniame, Lebiitam teame, juu Joan teamtau am bittuak, junuen aapoik a jabetukaut bem au nattemaine betchibo. 20 Aapo intoko tua machisi lutuuriata nenkak inen jiakai:

19Jume

Joan, juu yee babatoowame, Jesukrijtota aapat tuka a taaa tebokame

219 intok empo yee babatoowa ti au nattemaek. 26 Juu Joan inimmeu inen jiiak: Ineponee baammea yee babatoowa. Taa inim emo nasuku senu aane ka enchim taaau. 27 Aapo net chaaka yebijne, inii ala lutuuriapo chea nee bepat weyeka junii. Inepo, jume aapoik bocha wikiam in a woitarianeeu kia junii kanne ino jabele ti jiiak. 28 Siime inii, jum ili joara Betaabara teapo yeu siika. Inii, batwee Jooraan teapo, taata yeu wee betana taawa. Jum juka Joanta yee a babatoowaawi.

JOAN1 intok inia aapoikut tawakamta ne bichak ti jiiak. 33 Inepo ketun nee ka juunean, junakaa a jabe tukaut, taa juu, baammea nee yee batoowaane betchibo nee aabo bittuakame, junaa ket: Empo jak juka Liojta tuu jiapsita, senukut koom weyeka intok junaet tawakamta a bichako, inii junaatunee juu, Liojta tuu jiapsita emot autuaka, junae yee babatoowaneeme, ti neu jiiak. 34 Inepo intok jaibu a bitlaa intok jiba ineponee inien weyeka aapoik junuen Liojta betana a yoemiatukauta, nee a teuwaa ti jiiak.

intok juu Joan, juka Jesujta aapoiku bicha weyemta bichaka: Yuu, akeem a bicha. Inii junaa waa Liojta betana ili bwala ti teuwaawame, juu inim bwiapo jiapsame, bem ka tuuwa yaarita aapo a mabetneeme. 30 Aapoik betana nee nookan junak inepo: Chukula net chaaka senu oou yebijne, inii chea nee bepa eiyaawatchikai. Bweituk aapo chea nee bepat jaibu jiapsan, ti ne jiakai. 31 Jiba inepo junii, nee aapoik a jabetukaut ne ka juunean. Taa inepo nee jiba junuen baammea ne yee batoowaaka ne yebijlaa, jiba junuen juka Ijrael yoemrata, tua lutuuriapo a jabetukauta bem a taaane betchibo ti jiiak. 32 Juu Joan ket inen jiiak: Ineponee intok, juka Liojta tuu jiapsita, wokkoita benaka, teeka betana koom weyeka

29Yokoriapo

Jesus, Liojta betana ili bwala ti taeewame

yokoriapo intok juu Joan intok wooika jume a majtim, jiba junamaa juchi ama rejten. 36 Intok aapo, juka Jesujta junama waam weyemta bichakai: Yuu, akeem a bicha. Inii junaa juu, Liojta betana ili Bwala ti teuwaawame ti ameu jiiak. 37 Jume woika Joanta majtim aapoik junuen jiamta a jikkajaka, bempo juu Jesujta mak sajak. 38 Junak intok juu Jesus, amau bitchuka intok bempoim aet chaaka kateme bichakai: Jitasa emee jaiwa ti ameu jiiak. Bempo intok: Yee majtame, jakunsa empo joaak ti au jiiak. 39 Jesus intok inimmeu: Aabo kateka a bitne ti jiaka am yoopnak. Junak intok bempo aman sajaka intok a joaakapo a bichak. Intok

35Juchi

Chea bat kateka, jume Jesujta yeu puakaum

JOAN1 junae taewait ama aamak taawak, bweituk jaibu kupten, jumak naikim jiao. 40 Wooika jume Joanta jikkajaka intok Jesujta mak sajakame betana, senu Antej ti teakan, Simoo Peeo teamtamak weri. 41 Inii Antej teame, tua bat, kee jita intok yaakai, juka aamak werik, Simoo teamta jaiwak, intok: Juka Mesiaj ti teamta te a juuneiyaa ti au jiiak. Inii, Krijto ti jiubae. 42 Junama sep juu Antej teame juka Simoo teamta, jum Jesujta aneu a tojak. Juu Jesus intok inikaa bichakai: Empo Simoo tea juka Jonaj teamta uusi. Taa empo Sepaajpo taeenaa ti au jiiak. Inimee team intok, ket Peeo ti jiubae.

220 teamta uusi, joara Nasaret teapo joome ti au jiiak. 46 Juu Natanael intok: Jaisa aman ili joara Nasaret teapo jitaa tuika a ama yeu wee machi jaani ti au jiiak. Juu Jeriipe intok: Aabo sika a bitne ti au jiiak. 47 Junak Jesus intok, juka Natanael teamta au weyemta bichaka: Inim senu weye, tua lutuuriapo Ijrael yoemrata betana usiaritakai, aapoikut juu yee bai taaawame kaita aet aayuk ti jiiak. 48 Junak intok juu Natanael teame: Jaisa empo nee taaa ti au nattemaek. Jesus intok: Juka Jeriipe teamta kee enchi tejwaao, empo aman chunaouwota betuk enchi kateko, nee enchi bichak ti au jiiak. 49 Junak juu Natanael: Yee majtame, empo tua junaa juu Liojta yoemia. Empo tua junaa waa, inim Ijrael yoemratau chea yoo yaari ti au jiiak. 50 Juu Jesus iniau: Jaisa empo, chunaouwota betuk enchi kateko nee enchi ino bichak ti in eu jia betchibo jiba, empo nee suale jaani ti au jiiak. Ian empo inia weemta bepa chea junii suum watchisi machik empo bitne ti au jiiak. 51 Ketchia juu Jesus iniau: Tua ne a lutuuriatuneeti ne emou jiia, emee, juka teekata au etapolaata intok jume Liojta ankelesim, juu inim yoemta a katekapo, ae bepa koom bicha

yokoriapo intok juu Jesus Kalilea bwiaraa teau bicha weebaeka intok senuk, Jeriipe teamta bichaka, junau: Nemak weene ti au jiiak. 44 Inii Jeriipe teame intok, ili joara Betsaira teapo jometukan. Jum Antejta intok Peota joaakapo. 45 Inii Jeriipe teame intok, senuk Natanael teamta jaiwaka intok: Ian itepo wakaa oouta, Moiseej tukauta jum a nesauri jiojteimpo aapoik betana jiojtewakamta, intok ket jume Liojta betana juuneetuawaka nokame, inimee aapoik betana jiojtewakamta, junakaa itepo aman te a bichak, juu Jesus ti teakamta, juu Jose

43Juchi

Jesujta, juka Jeriipe teamta intok Natanael teamta aamak am nunukapo

221 intok jikau bicha kateme emee am bitne ti au jiiak.

JOAN1,2 Bempo intok junuen aman au am tojak. 9 Juu intok junamaa pajko jujupwapo yoo yaari, jume baam jaibu paasi baawa tulame am jiiwek, ka juuneakai jakun bem nuuwakau. Ala jume nesauta ama joame jiba junammet juunean. Bweituk bempo jume baam ama yeu toalatukan. Junuen san juu ama pajko jujupwapo yoo yaari, juu ama jubemtau chaaek, 10 intok inen au jiiak: Inim siime, juka paasi baawata jiinaamta, juka chea tuik bat yeteu totoja. Chukula intok jume nunurim jaibu junakaa yuin am jiilatuko, junak juka chea ka tuik ameu totoja. Taa empo juka chea tuik ian juubwa itou a tojilaa ti au jiiak. 11 Inii jum ili joara bwiaraa Kalilea teapo kateka, Kanaa teapo Jesujta yaakau, inim tua ujyoisi eiyaawatchika a joauta, aapo a bit tebobaekai, juu machilaa a jita a joaka a yaakauta, tua keesamria tukan. Jume a majtim intok junamaa aapoik sualek. 12 Iniat chukula aapo, bweu joara Kapernau teau bicha siika. A aewa intok jume a sailawam intok jume aapoik majtim ket aamak katekai. Junamaa bempo ka jaiki taapo aanek.

Baji taewaim sikaa, chukula, jum mekka ili joara bwiaraa Kalilea teapo kateka, Kanaa teapo, jujupwan. Junamaa Jesujta ae ket ama aanen. 2 Juu Jesus intok jume a majtim ket junaman jujupwau nunuwak. 3 Junamaa juka paasi baawata luuteko, juu Jesujta ae intok aapoiku: Juu paasi baawa luutek ti au jiiak. 4 Taa juu Jesus: Jaisaaka empo iniet nee tetejwaa. Ketun kee yuuma juu taewai inien weyemta in a yaaneeu ti au jiiak. 5 Taa juu Maria, jume junamaa nesauta joammeu: Siimeta juka aapoik enchim aet tejwaauta, junakaa emee a joone ti ameu jiiak. 6 Junamaa busan bwere teta sotoim manekan. Inimee, jume juriom, Liojta bichapo emo tuute betchibo emo komoniaka, bem sawaum. Junamaa weepulaimpo, jumak naiki taka oo mamni taka liitro baam ama kiareakan. 7 Juu Jesus, jume ama nesauta joammeu: Inimee sotoim baammea am tapuniane ti ameu jiiak. Junamee intok junuen, tua am tappuniak. 8 Junak intok juu Jesus inimmeu: Ian ala, watem ama yeu toaaka, intok emee juu inim pajko jujupwapo junama yoo yaariu am tojine ti ameu jiiak.

Ili joara Kanaa, jum bwiaraa Kalilea teapo jujupwakapo

san jaibu juriom pajko, bwalam aet jissua taewaita ka mekka a beeeo, juu Jesus, bweu joara Jerusalen teau siika. 14 Junama Liojta bweu

13Junama

Jesus, juka teopopo ka jooeewamta, inikaa ama tuute

JOAN2,3 teopopo, aapo, jume boesim intok jume bwaaram intok wokkoim nenenkame ama bichak. Intok ket jume tomita nanakuliariame jum bem tekipanoapo jokammeu yepsak. 15 Inikaa aapo bichakai, juu Jesus, tettebe wikiam nat jijjoaaka am jibebia yaak. Intok junamaa teopopo siimem, chikti bem bwarammak intok bem boesimmak, paakun yeu am beebak. Jume tomita nanakuliaum, juka bem tomita koom am wootariak. Jume intoko meesam naikim am wootariak. 16 Wamee wokkoim ama nenenkammeu intok: Inikaa em paakun yeu tojine. In achaita teopo, emee, ka jitaa ama nenki betchibo karita benasi a tatawaane ti ameu jiiak. 17 Junak intok jume a majtim, Liojta nok lutuuriapo inen jiojteitau wawaatek: Juka in yoowata teopota, aet jiapseka tua in a eiya betchibo, inii nee luuta, ti a jiaapo. 18 Junak intok jume juriom: Inikaa em joonepo, lutuuriata em jipueut a itom juuneene betchibo, jitaa machilaatasa empo a itom bittua ti au nattemaek. 19 Juu Jesus intok inen am yoopnak: Emee inikaa teopota mojaktane, ineponee intok baji taewaim weyeo, juchi bemelasi nee a yechaane ti ameu jiakai. 20 Junak jume juriom inen jiiak: Woi taka ama busan wasuktiapo inii teopo yaawak. Empo intok kaachin junuen baji taapo a yechaane ti au jiiak. 21 Taa juu teopo Jesujta teuwaau, jiba aapo a taka teuwaan ooben.

222 betchibo san, chukula, Jesujta kokkoarim nasuk juchi jiabijteko, jume a majtim inikaa aapoik teuwaakaubeu wawaatek. Intok bempo Liojta nok lutuuria jiojteita sualek intok wakaa nokita aapoik ameu teuwaari.
Jesus, kaabeta beeeka, siimemmet juunea
22Inia

Jesujta jum bweu joara Jerusalen teapo, junamaa juriom bwalam jissuaka pajkota weyepo a aneo, junamaa juebenaka aapoik machilaata a jita a joauta a bichaka, aapoik sualek. 24 Taa aapo juu Jesus, inimee ka am yoemeiyaak. Bweituk junamee siimemmet juuneiyaakai. 25 Aapo tua kaabeta betana a boo bichan, aapoik inim watem betana a etejorianeeuta, bweituk aapo, jume inim yoeme, bem eerimmet juuneakai.

23Junak

Junamaa seenu, paiseeom teame betana weyeka Nikoreemo teaka ama aanen. Inii intok jume juriommeu yooraata mak naikiaritukan. 2 Inii Nikoreemo teame, tukaapo Jesujta a aneepo au noitek intok inen au jiiak: Yee majtame, juuneate Liojta betana em itom majtane betchibo aabo em bittuaritukapo. Bweituk kaabe machilaata a jita a joauta a jooa em a joaa benasia, Liojta ka aamak tuko ti au jiiak. 3 Junak intok juu Jesus iniau: Lutuuriapo ne inen eu jiia, waa ka juchi yeu yoemtukame, inii,

Jesus intok juu yoowe Nikoreemo teamta nau aneepo

223 Liojta chea yootaka a katekauta, ka a bitne ti au jiiak. 4 Juu Nikoreemo teame aapoiku: Taa jaisa tua inien juu oou, yootaka a juchi yeu yoemtune. Jaisa inii juchi a malabeu a notteka intok junuen juchi bemelasi yeu yoemtunee jaani ti au nattemaek. 5 Juu Jesus inen au jiiak: Lutuuriapo ne inen jiia, waa, juu baae taeewamtae intok juu Liojta tuu jiapsie ka juchi bemelasi yoemtukame, inii, Liojta chea yootaka a katekau, kaachin a aman jiapsine ti a yoopnak. 6 Waa inim yoemem yoowaka yoemtukame, inii, jiba inim yoemtaka jiapsine. Waa intok, juu Liojta tuu jiapsi betana bemelasi yoemtukame, inii, ale benasi jiapsiwamta jipuune. 7 Ka empo aet jachin eene, siimem juchi bemelasi bem yeu yoemtuneeuta a uttea ti in eu jia betchibo. 8 Juu jeeka a weebaeu luula weama, juka a jiawaita empo a jikkaja, taa jakuubo a weyeut intok kia jakun bichaa a weyeut junii, empo ka a juuneene. Inien ketchia inia bebena, siime jumee, Liojta tuu jiapsita betana bemelasi yoemtulame ti au jiiak. 9 Junak intok juu Nikoreemo: Jaisa tua inii inien tune ti juchi au nattemaek. 10 Juu Jesus inikaa: Empo juu inim Ijrael yoemrata nasuk tua yooriwaka yee majtakai, jaisa iniat empo ka juunea jaani ti a yoopnak. 11 Lutuuriapo ne inen eu jiia, itepote ala, juka itom juuneiyaauta a teteuwaa,

JOAN3 intok itepo, juka itom bitlaauta, a juuneiyaaka a lutuuriate. Taa emee intoko, juka itom emou teuwaauta, emee ka a suale. 12 Emee juu jitaa inim bwiapo ayukamta betana nee emou nokao junii, emee ka nee sualekai, jaisa tua emee nee sualne, teekau ayukamta betana nee emou nokao. 13 Inim tua kee jabe teekau Liojtau yepsa. Ala waa junaabo teeka betana yepsakame jiba. Inii, juu inim emo benasi yoeme, juu teekau joome. 14 Intok jiba junaen, bat naataka, juka Moiseejtukauta, jum bweka paaku, juka sisiiwook bakotta, kutat a chayakaa benasia, junuen ket juu inim emo benasi yoeme, uttea, junuen kutat jikat a chayaatuneeu. 15 Junuen beja siime jume a sualeme, inimee ka jiba betchibo kokkoka, taa ala inimee, jiba yuu jiapsiwamta bem bitne betchibo.

juu Lios, inim aniapo juka yoemrata, tua a nakekai, aapo juka wepul a yoemiata, jiokot au a bitne betchibo a suu tojak. Junuen beja, siime jume a sualeme, inimee, ka jiba betchibo kokkoka, taa ala inimee, jiba yuu jiapsiwamta bem bitne betchibo. 17 Juu Lios, ka jume inim bwiapo jiapsame, ka tuisi am tawaabaekai, juka a yoemiawta aabo a bittuak. Taa ala aapo, inimee jinneubaekai. 18 Waa, juka Liojta yoemiata a sual taaame, inii, ka tuisi a tawaanaauta, ka a bitne. Taa waa ka a sual taaame, inii jaibu

16Bweituk

Liojta kaabem beeeka, inim jiapsame siimem a nakeu

JOAN3 ka tuisi tawaari, junuen juka wepuulaika Liojta yoemiata, aapoik ka a sualeka betchibo. 19 Jume ka a sualeme, jaibu ka tuisi tawaarim. Bweituk juka Liojta yoemiata, juu tachiriapo taeewame, aabo bwiau a yepsako, inimee, juka ka tuik, ka machik benak chea a tuurek, juu tachiriapo taeewamta bepa. Bweituk bempo ka tuik boo jooriakai. 20 Siime jume ka tuik joaka jiapsame, inimee, juka tachiriapo taeewamta ka tuure, intok kia ka au ruktibae junii, junuen, juka ka tuik bem boo jooriaut ka amet a juuneiyaana betchibo. 21 Taa jumee, lutuuriapo bem boo jooriaeauta a joaka jiapsame, inimee juu tachiriau rukte, junuen juu bem joaut, Liojta betana aniawaka bem a joauta a juuneiyaana betchibo.

224 emo nok bwisek, jachin emo baatuawaka, junuen Liojta bichapo emo tuutewamta betana. 26 Junuen san, inimee, juka Joanta a tejwaaboka au sajak: Yee majtame, a juuneiyaane, waa batwee Joran teaabeas, taata yeu wee betana emak aneu, juu em aapoik betana itou nokakau, ian ket junaa yee batoowaa intok siime jeela aamak eaka au yajja ti au jiakai. 27 Junak intok juu Joan: Kaabe aane, inii, juka au yumaka a jooneeuta aet ayukame, ka Liojta betana a mabetlatkai ti ameu jiiak. 28 Jiba emeesu nee jikkajak, machisi, ineponee ka junaa juu Krijto ti nee jiako. Ala inepo nee, senu yeu puaritaka nee aapat bittuari ti nee jiako. 29 Jum pajko jujupwapo, juu, juka jubiwaituneemta mabetneeme, junaa juu kunawaitune. Juu intoko, juka jupbaemta binwatuk naateka a taaame, inii ama aneka intok nokamta a jikkajaka, tua alleene. Ket jiba junaeni, inepo junae betchibo ne tua allea. 30 Junaa, aapo cheewa su bichau bicha, yoorisi a eiyaanaau au lutuuriatune. Nee intoko, chea junii ka eiyaawatchisi in machineeu, uttea.

chukula juu Jesus a majtimmak Jurea bwiaraa teau bicha siika. Junamaa intok aapo, jume a majtimmak ili juebena taapo ama taawak, bempo yee batoowaakai. 23 Juu Joan teame intok ketchia, ili joara Enon teapo, inii, senu joara Salim teapo ka mekka, aapo yee batoowaan. Bweituk junamaa tua baa buuureakan. Juu yoemra intok junaman Joantau yajaka batoowaawan. 24 Iniisan, juka Joanta jum yeeetawau kee a tojiwao yeu siika. 25 Junak intok waate jume Joanta majtim, junama wate juriommak

Joan, juu yee babatoowame, juchi weepo Jesujta jaisa ae bepa a eiyaawatchiakau a teuwaa
22Iniat

jikat teeka betana aabo yebijlame, uttea, inii inim siimem bepa a yootuneeu. Juu intoko inim bwiapo yeu yoemtulame, inii bwiae yaari intok inim bwiapo ayukamtat jiba juuneaka a teuwaane. Taa juu jikat teeka

31Juu

Juu teeka betana inim aneme

225 betana yebijlame, uttea, inii inim siimem bepa a yootuneeu. 32 Intok aapo a bitlauta intok a jikkajilauta a teuwaa. Taa inikaa aapoik teuwaauta, tua kaabe a suale. 33 Taa seenu, waa a sualeka a mabetakame, inii junuen, achai Liojta betana nokita tua a lutuuriatukauta a juuneiyaa tebone. 34 Bweituk juu, Liojta betana yeteu bittuari, inii, Liojta betana juka nokta weyemta a teuwaa. Bweituk juu achai Lios, juka a yoemiawata juka a tuu jiapsiwata, kaita beeeka aet autua. 35 Juu achaiwai Lios, juka aapoik yoemiata a nak taaa. Intok aapo, aapoik mampo siimeta suu tojilaa. 36 Waa, juka Liojta yoemiata sualeme, inii, juka jiba yuu jiapsiwamta bitne. Taa waa, Liojta yoemiata ka a sualbaeme, ka a bitnee junakaa yuu jiapsiwamta. Ala junaa, Liojta betana tua jiokot au a chupneeu au aune.

JOAN3,4 weeneeuta utteatukan. 5 Junuen san aapo junama senu ili joara Sikar teau yepsak. Samaaria bwiaraa teapo junama waj bwia juka Jakoop tukauta, a yoemiawa Jose teamta a miklau jeela. 6 Junamaa jume Jakoop teamta posom teaka ama manekan. Boo joo lottilatakai juu Jesus junamaa juname bepa yejtek. Junama jumak luula yejteo. 7,8 Jume aapoik majtim intok, ili joarau Sikar teau inimee bem bwaaneeuta jinubaeka aman sakaalamtukan. Junak san bwiaraa Samaaria teapo joome, senu jamut junama posou baam nuuseka ama yepsak. Juu Jesus iniau: Baam nee miika ti au jiiak. 9 Junak intok juu jamut Samaaria teapo joome, Jesujtau: Jaisaaka empo, jurio yoemtakai, nee bwiaara Samaaria teapo jometau baa netane ti au nattemaek. (Bweituk jume juriom, jume bwiaraa Samaaria teapo joomemmak ka nau tuttuireakan.) 10 Junak intok juu Jesus, inen a yoopnak: Empo juka tua eiyaawatchik, Liojta betana weyeka, yee a mikauta a juuneiyaateko intok juka eu baa netanemta a jabetukapo, empo neu am aau ean, ineponee intok baam yee jiapsituame enchi am mik ean ti au jiakai. 11 Juu jamut intok: Japchi, kia jita junii, baam em ae yeu wikneeuta, empo kaita jipue. Posom intok tua mekka koomi. Jaksa empo jume baam

Jume paiseeom junak, juka Jesujta, juu Joanta bepa chea junii juebenam aamak eame aneepo intok chea yuin aapoik am batoowaauta a juuneiyaak. 2 Lutula weepo, ka aapo juu Jesus yee batoowaan ooben. Ala jume aapoik majtim. 3 Intok junak, junamaa juu Jesus, inikaa juuneeiyaakai, Jurea bwiaraa betana yeu siika, junuen Kalilea bwiaraa teau bicha juchi nottibaekai. 4 Aapo junam bicha weyekai, bwiaraa Samaaria teapo waam a

Jesus intok juu jamut, bwiaraa Samaaria teapo joome

JOAN4 yee jiapsituame nuuka, nee am mikneekai ti au jiiak. 12 Juu Jakoobo teame, juu itom yoowasukau, inimee posom yaaka, itou am too siika. Inimee betana junako jiba aapoik, intok jume a yoemiawam intok jume aapoik wakasekaum inim jiisukapo. Intok jaisa empo ian junae aapoik bepa chea yoowe jaani ti au nattemaek. 13 Juu Jesus inen a yoopnak: Siime jumee, inimee inim baam jeekame, juchi baa jiipeene. 14 Taa waa, jume baam in a mikneeum am jeekame, junaa jakwoo junii ka intok baa jiipeene. Bweituk jume baam in a mikneeum, inimee, jume baam ka luu luuteka yeu weyeme benasi aet aune, junuen aapoik ammea jiba yuu jiapsine betchibo ti au jiiak. 15 Junak intok juu jamut: Japchi, junamee baam nee mikne, junuen ka intok in baa jiipeene betchibo intok kia ka intok aabo baam manekau in babatne betchibo ti au jiiak. 16 Junak juu Jesus: Em kunabeu aman chaaeka intok junak aapoiku mak juchi aabo weene ti au jiiak. 17 Juu jamut intok: Kannee kuunak ti au jiiak. Jesus intok junak inen au jiiak: Lutuuriatae teuwaa, junuen, ka emo kunak ti jiakai. 18 Bweituk empo ian tajtia mamnim kunalataka junii, kia ian juu em aamak katekauta, empo ka a kuunak. Inien jiakaut empo lutuuriata teuwaalaa ti au jiiak.

226 jikkajaka juu jamut: Japchi, ian ne juunea, Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta em nokaapo ti au jiiak. 20 Jume chea bat naataka itom yoowasukaum, jume inim Samaaria teapo joome, bempo inim inii kaupo Liojta yoorisuk. Taa emee jume juriom, bweu joara Jerusalen teapo a junaati jiia, jum itom a yoorieapo ti au jiiak. 21 Juu Jesus inikaa inen yoopnak: Iniat nee sualne, taewai yumaane, junak enchim, kia ka inia kawiu sajaka, intok kia ka jum bweu joara Jerusalen teau sajaka junii junak achai Liojta enchim a yoorineeo ti au jiakai. 22 Emee jume Samaaria bwiaraa teapo joomem, kateem juunea juu enchim yooreeut. Taa itepo ala, tee juunea juu itom yooreeut, bweituk juu yee jinneuneeme, juriom betana yeu machine ti au jiiak. 23 Taa ian taewai yumaasek intok jiba ian su junaa, jume lutuuriapo achai Liojta yoorineeme, inimee tua junen jiaka intok Liojta tuu jiapsi betana aniawaka, lutuuriapo bempoim a yoorineeo. Bweituk juu achai Lios, jume aapoik yoorineeme, junuen bem a yoorineeuta ame tana a waata. 24 Juu Lios ka inim bittaka aapo jiapsa. Jume intoko a yooreme, inimee, juu aapoik tuu jiapsie aniawaka, tua bem tuieerimmea intok ka jiapsita bepa bem a yoorineeuta uttea ti au jiiak. 25 Junak juu jamut: Juuneanee ala, juka Mesiaj teaka juka ket Krijtopo taeewamta,

19Inikaa

227 inim a yebijneeuta. Intok junak aapo aabo yepsako, aapo siimeta machisi itou a teuwaane ti au jiiak. 26 Juu Jesus iniau: Inepo nee junaa juu em teuwaau, jiba inepo emak etejome ti au jiiak. 27 Junen su jume Jesujta majtim au yajak. Intok bempo kaachin jiu machi, juka Jesujta junuen jamuttamak a etejomta bichakai. Taa kaabe, juu a waataut oo juu aamak a etejoou betana au nattemaek. 28 Junako juu jamut, juka a babu sotoiwata ama too sika intok aapo junama ili joarau bicha siika intok jume junaman joaakammeu inen jiiak: 29 Aabo kateka, emee senu oouta, tua siimeta in yaarita neu teuwaarita a bitne. Jumak junii inii junaa, juu Krijto teame ti ameu jiiak. 30 Junak junamee, junamaa ili joarapo yeu sajakai, intok Jesujta aneu bicha yeu kat japtek. 31 Imin intok ketunia jume aapoik majtim Jesujtau nookan: Yee majtame, ilie jiibwa ti au jiakai. 32 Taa aapo inimmeu: Ineponee bwaamta benaka in bwaaneeuta inepo a jipue, enchim tua ka taaauta ti ameu jiiak. 33 Jume aapoik majtim junak bempo nau: Jaisa senu jita a bwaaneeuta au tojak jaani ti nau jiian. 34 Taa juu Jesus inimmeu: Juka aabo nee bittuakamta eapo aman in auneeu, intok juka aapoik betana tekilta in

JOAN4 a chupaaneeu, inii junaa, waa bwaamta benasi in bichau ti ameu jiiak. 35 Katiin emee inen jijia: Ketuni naiki mecham beee echimuta chuktana betchibo. Taa ineponee inen emou jiia, jume aabo kateka, jinneuimtuneeme, emee mammatene, inimee echimuta jaibu a chuktanaau a tuireakaa benasi maachi ti ameu jiiak. 36 Waa am jinneuimtune betchibo ameu nokakame, inii, echimuta toboktamta benasi maachi. Intok aapo, a tekilwa betchibo au tuik bitne. Juu intoko a yaari, inii, jume jinneuimtukame, bem jiba yuu jiapsineeu junaa. Junuen juka echakamta intok juka junakaa toboktakamta, inimee nau aet alleene betchibo. 37 Bweituk lutuuria juu inim inen jijiuwame: Juu senu etne, juu intok inikaa toboktaneeme, taabwine. 38 Ineponee jum tekilta ka enchim yaariu, echita a toboktaneeu enchim aman bittuala. Junuen san, waate chea bat junamee jume tekipanoalame. Emee intok junameem, jume bem tekil yaariapo juka ili ama beeemta joaka, ae betana tuik mabetneeme. 39 Juebenaka jume junama bwiaraa Samaaria teapo ili joarapo joome Jesujta sualek juka jamutta, juka a lutuuria ti jiaka ameu a teuwaakau betchibo: Siimeta juka in yaari neu teuwaala, ti jiakai. 40 Junuen san jume bwiaraa Samaaria teapo joome aman au yajakai, au ujbwanak bempoimmak a tawane betchibo. Juu Jesus wooi taapo

JOAN4 junama amemak taawak. 41 Intok junamaa waate chea juebenaka jiba aapoik juka a teuwaauta jikkajakai a susualek. 42 Junak intok inimee juu jamuttau: Ian ka juu em itou teuwaakau betchibo jiba te a suale. Ala junuen jiba itepo tee ket aapoik jikkajilamtakai. Intok aapoik tua lutuuriapo a Krijtotukauta, juu inim yoemrata jinneuneeme ket itepo juunea.

228 joame, juka Jesujta, Jurea teaa betana jum bwiaraa Kalilea teau a yepsakaut juuneakai, aman a aneu au noiteka intok a joau sika intok juka a yoemiawata au a ineetetuane betchibo au ujbwanak, inikaa jaibu abe mukemta. 48 Junak juu Jesus iniau inen jiiak: Jitaa machilaata intok juka jita senuk a joauta suum watchika senuk a joauta ka a bichakai, emee kaita sualne ti au jiiak. 49 Taa juu yooraata betana tekilta joame inen au jiiak: Achai, lauti aman weene, juka in yoemiata kee a mukeo ti au jiiak. 50 Junak juu Jesus iniau: Em joaau nottine. Juu em yoemia tuisuk ti au jiiak. Inii, juka Jesujta au teuwaakauta a sualeka intok junuen siika. 51 Junak a joau aapoik yebijsuseeo, jume aapoik tekoka tekipanoame, a nankika: Em yoemia tuisuk ti au jiiak. 52 Junak intok ameu nattemaek jak weyeo aapoik au a ineete taitekapo. Bempo intok: Tuuka, luula yejtesuka koom kuakteo, juu taji wechia a suu tojak ti au jiiak. 53 Juu yoowe junak juuneak, jiba junama orapo juka Jesujta: Juu em yoemia tuisuk, ti au a jiakapo a tuireakapo. Junak aapo intok siime jume aamak joaakame juka Jesujta sualek. 54 Inii san junaatuk, iniamak woika, juka Jesujta aapoik suum watchik machilaata a jita a joaue a yaakau, aapoik Jurea teaa betana bwiaraa Kalilea teau nottekai.

taewaim simsuk chukula juu Jesus, bwiaraa Samaaria teapo yeu sika intok bwiaara Kalilea teau bicha yebijbaeka boo joo taitek. 44 Bweituk jiba aapoik Jesujta junuen jiakaa benasia: Seenuk, wakaa Liojta betana juuneaka chukula yeu weenemta tetteuwamta, inii, tua a bwiaraapo ka eiyaatune, ti jiakai. 45 Junak aapoik jum bwiaraa Kalilea teau juchi a yepsako, jume junamaa joome tuisi a mabetak. Bweituk inimee ket jum bweu joara Jerusalen teapo, bwala jissuawaka pajkowakau aanen. Intok inimee siimeta juka junama pajkopo aapoik yaakauta a bitlatukan. 46 Junak intok juu Jesus, bwiaraa Kalilea teapo, ili joara Kanaa teau juchi nottek. Junama aapoik a jita a joaapo aman, baam paasi baawata am yaakapo. Junama intok juu chea yoo yaarita nesawepo tekilta joame, inii jum bweu joara Kapernao teau senuk kookoemta usekai. 47 Junako, juu yooraata betana tekilta

Jesus, yooraata betana tekilekamta inia yoemiawata au ineetetua

43Wooi

229
Baam manekapo Betejta teapo, senuk ka a au taka yekamta, au ineetetua juu Jesus

JOAN5 taabwika chea bat ama koom weama ti au jiakai. 8 Juu Jesus iniau: Yejtee, intok juka em aet bookauta toboktaka, weene ti au jiiak. 9 Jiba junama lautipo intok inii oou tuika taawak. Intok juka aet a bookauta nuuka naa wee taitek. Taa junama intok sabala taewaitakai. 10 Jume juriom juu au ineetetuawakamtau inen jiiak: Ian chea aet yum joe taewai, juka em aet bobouta empo ka a puanam ean ti au jiiak. 11 Juu oou inen am yoopnak: Juu nee tuutekame, aapo: Juka em aet bobouta nuuka weene, ti neu jiiak. 12 Junak inimee: Jabesa junaa, juu: Juka em aet bobouta nuuka weene, ti eu jiakame ti au nattemaek. 13 Taa inii ka juunean jabeta au a ineetetuakauta, bweituk juu Jesus juu buuura junama anemta nasuk kaabetulatukan. 14 Chukula juu Jesus, inikaa jum bweu teopopo teaka: A mammatene, ian ala empo tuikai, ka intok bat naataka benasi ka tuik joone, junuen kaita naa buusti intok, chea ka tuik em bitne betchibo ti au jiiak. 15 Inii oou junak sikaa, intok jume juriom tejwaak juka a tuutekamta a Jesuj tukau. 16 Jiba inia betchibo san jume juriom Jesujtau suua japtek. Intok inimee a meebaen, junuen aapoik aet yum joe taapo inien weemta a joa betchibo. 17 Taa juu Jesus inimmeu:

Iniet chukula jume juriom senu pajkota weetuan. Junak intok juu Jesus, bweu joara Jerusalen teau juchi nottek. 2 Junama bweu joarapo, senu pueeta, Bwaram ama yeu rejte ti taeewau jeela, bau baam benam manek. Inimee intok ebreo nokpo, Betejta teakai. Inii ae konila, mamni bwereka mekka jikau, jitae yaarim, jekkaam jipuen. 3 Junamaa jekka yaarimpo jume kookoeme tua juebenaka ama tojirimtaka bwiapo tookan. Ka bibichame, jume loloim, intok jume ka emo taka yekame. Inimee, jume baam emo naas kuuta boo bichakai. 4 Bweituk wate taewaimmet, inim baa manekapo senu ankeles ama koom yepsaka, jume baam nau kuu kuutakai. Junama intok iniet chukula, juu chea bat junama baapo kibakekame, inii, jita kookoata aet ayukau betana junii, tuttuirean. 5 Juname betana senu oou, senu taka ama woj mamni intok ama woj naiki wasuktiapo kookoekai ama bookan. 6 Juu Jesus junama bookamta bichakai, intok junuen jaibu binwatuk naateka junuen a kookoeut juuneeakai, iniau: Jaisa empo emo ineetepea jaani ti au nattemaek. 7 Juu kookoeme inen a yoopnak: Achai, jume baam emo naas kuutasuk, juu nee ama koom yechaaneeme neu beee. Bweituk nee ama koom weebaeebeleki,

JOAN5 Juu in yoowa Lios ian tajtia jiba tuik jooa. Inepo intok ketchia tekilta tuik jooa ti jiiak. 18 Jiba inia betchibo san jume juriom chea junii aapoik meebaeka ean. Bweituk aapo junuen ka jum nesauri jiojteimpo aet yum joe taewaita jiba junuen ka a boo jooriakai, taa ketchia, aapoik jiba juu Liojta benasi au a joa betchibo, aapo juka Liojta au a yoowak ti a jiaue.

230 yoori taaane betchibo, jiba juka achaiwaita bem a yoori taaa benasi. Juu, juka yoemiarita ka a yoori taaame, kia juka achaiwaita, juka aabo a bittuakamta junii, junuen ka a yoori taaane. 24 Tua nee lutuuriapo junen jiaka nee inikaa teuwaa, waa, juka in teuwaauta a mammateka a jikkajame, intok juka Liojta, aabo nee bittuakamta a sualeme, inii, jiba yuu jiapsine. Intok inii, ka tuisi a tawaneeuta ka a bitne, bweituk inii, Liojta bichapo ka tuisi tawaritaka a mukeau betana jaibu jinneuritaka, jiba yuu jiapsiwamta jipue. 25 Tua ne lutuuriapo junen jiaka inikaa teuwaa, taewai yumaane, intok jiba ian su jaibu yumaalaa, junak jume kokkoarim juka Liojta yoemiata, aapoik jiawaita am jikkajineeo. Jume intoko a jikkajakame, jiba yuu jiapsine. 26 Bweituk juu achai Lios utteak, junuen jiba aapo juka jiapsiwamta yetet a autua betchibo. Intok ketchia aapo, juka yoemiawata junakaa utteata aet autuari, junuen juka jiapsiwamta yetet a autuaneebetchibo. 27 Intok ketchia aapoik yee a yauraa bittuane betchibo, siime lutuuriata aet autuari, junuen aapoik inim bwiapo a yoemtuka betchibo. 28 Iniet emee ka aet emo suum eetuabaane. Bweituk chukula, taewai yumaane, junako siime jume kokkoarim aapoik jiawaita am jikkajineeo. 29 Intok inimee, jum bem maarimpo yeu katne. Wamee tuik joaka jiapsisukame, inimee, jiba yuu bem jiapsine betchibo jiabijtetuanaa.

juu Jesus inimmeu: Lutuuriapo ne inen emou jiia, juka Liojta yoemia, inii aapo a eapo tua kaita a joone. Ala wepulsi juka a yoowata aapoik joauta a bichakauta, junaka jiba a jooa. Juka achaiwaita siimeta juka a joauta, ket juu a yoemiawai junakaa a joone. 20 Bweituk juu achaiwai juka a yoemiawata nak taaa. Intok jiba aapoik siimeta a joauta, junakaa a juuneiyaatua. Intok ketchia, aapoik a jita a joauta, inia bepa chea suum watchisi machik a tejwaaka a jootuane, junakaa a bichaka emee kaachin jiu machine. 21 Bweituk jiba junuen juka achaiwaita, jume kokkoarim bem takaam jojoaka intok am jiapsituaa benasia, ket jiba junalensu juu yoemiawa, jume jiapsiwamta a makbaeum, inimee a mamaka. 22 Juu achai Lios, inim kaabeta yauraa bittuane. Ala aapo, juka usiwaita siime lutuuriata a maki, inikaa yee a yauraa bittuane betchibo. 23 Junuen inim siimem, juka usiawaita bem a

19Junak

Juu, juka Liojta yoemia utteata jipueka a jita a joau

231 Taa jume intoko ka tuik joaka jiapsisukame, inimee, ka tuisi bem tawaana betchibo jiabijtetuanaa.
Jesujta, utteata jipueka, a jita a joau betana machisi ayukame

JOAN5 jabetukauta, juu Joanta nee betana a teuwaakau bepa juka a teuwaamta. Inim juu in joau, inii, jiba juu achai Liojta betana a yaasaiwaka juu in tejwaawakau, inii, lutuuriapo in yoowa Liojta betana aabo in bittuaritukauta a teuwaa. 37 Ketchia, juu achai Lios, juu aabo nee bittuakame, aapo in jabetukauta lutuuriata teuwaala. Junuen ka tua aapo emou yepsaka junii, intok kia ka tua aapo emou noklataka junii. 38 Taa jukaa, Liojta betana weyeka nok lutuuriata, emee ka tua junen jiaka a jikkajilam. Bweituk, nee, jiba juka achai Liojta aabo bittuakamta, emee ka nee suale. 39 Emee, Liojta betana weyeka jume jiosia jiojteim, tua emee amet suaka emo am majta. Bweituk emee, juka jiba yuu jiapsiwamta inim jiojteimpo emo a bit machia. Taa junuentaka junii, inimee Liojta betana jiosia jiojteim, junamee, jume nee betana lutuuriata a teuwaame ooben. 40 Emee intok tua ka nemak eebae, junuen juka jiba yuu jiapsiwamta enchim bit betchibo. 41 Inepo nee inim tua jabeta betana junii, juka yoorisi weyeka net nokwamta kannee a waata. 42 Intok naa buustia ineponee enchim taaa. Intok ket ne juunea, achai Liojta ka enchim a nak taaau. 43 Inepo, jiba in achai Liojta betana lutuuriaka ae betchibo nokaka nee inim yebijlaa. Emee intok ka junuen nee mabetbae. Taa senuk, kia aapoik au yoo yaarika a weyeo, junakaa ala, emee tuisi a mabetne. 44 Kaachin

kia in eapo aman, tua ne kaita a jooa. Ala inepo nee tua in a tejwaawapo aman junuen nee yee bichaka ka tuisi yee tawaa. Juu intok junuen, ka tuisi in yee tatawaau, wepulsi junaen jiba lutuuriak. Bweituk inepo, kannee juka in joobaeuta in eapo aman nee a jooa, ala inepo, juka in yoowata, aabo nee bittuakamta a yaa iauta junakaa ne jooa. 31 Inepo intoko, jiba inepo in jabetukauta a lutuuriateeteko, juu in teuwaau, nee betana tua kaita teuwaa ean. 32 Taa ket senu aane, inii, in jabetukausata lutuuriata teuwaame. Inepo intok ne juunea, inikaa juka nee betana a teuwaauta, junuen lutuuriataka a teuwaau. 33 Emee, watem juu Joan yee babatoowamtau am nattemai betchibo au am bittuak. Juu intoko aapoik junammeu teuwaakau lutuuria. 34 Taa inepo, kannee inim senuk in jabetukaut lutuuriata teuwaaneemtat ea. Inikaa inepo a teuwaa iniae enchim nee sualeka enchim jinneuimtune betchibo. 35 Juu Joan, aapo inim jita beeteka a tachiriakaa benasia machiakan. Emee intoko, chuubaa junii weyeka, aapoikut enchim juuneiyaakaue tuik mabetaka intok, tua jiapsi yumaisi alleak. 36 Taa inepo, nee ket a juuneiyaa, wakaa chea tuisi weyeka, in

30Inepo

JOAN5,6 emee a nee sualne, junuen emee emo nasuk jitat emo eiyaawaka emo bitwamta nat jaiwakai. Intok juu wepulsi aapolaika jiba Liojta betana eiyaawaka tuisi enchim mabetnaauta ka a jaiwa. 45 Ka emee, juu in achai Liojta bichapo nee enchim naatejobaeeti eene. Waa enchim yeu bwijneeme, jiba juu Moiseejtukau, aapoik nesaurimmet tuik enchim aet bit boo bichau junaatune. 46 Bweituk junuen emee wakaa Moiseejtukauta teuwaakauta a sualeeteko, nee junii ketchia emee sual ean, bweituk aapo juu Moiseej tukau nee betana juka neu chupeauta a jiojtek. 47 Taa emee intok, juka aapoik jiojtekauta emee ka a sualekai, jaisa tua emee juka in emou teuwaauta a sualbae.

232 katemta bichakai, juu Jeriipe teamtau: Jaksa tua itepo siime inia yoemrata betchibo yumaik bwaamta jinunee tua ti au jiiak. 6 Taa aapo inien jiiak junuen kia juka Jeriipe teamta a eauta jikkajibaekai. Bweituk jiba aapo juu Jesus tuisi juunean juu a yaaneeu betana. 7 Junak juu Jeriipe teame: Naiki miil tosai tomim paanim, kia illikika junii junuen weepulaimmeu junii ka yumaa ean ti a yoopnak. 8 Junak intok a majtim betana seenu, Antej teame, Simoo Peeo teamta saai inen jiiak: 9 Senu ili usi inim weama, inii mamni sebaara paanim nunnuubwa intok wooi kuchum. Taa inii tua ka jaiki, juu juebena yoemrata betchibo ti au jiiak. 10 Junak intok juu Jesus: Siimem inimee, emee am joteesaune ti jiiak. Junama bem aneepo tua basotukan. Jume intok junama jotekame jumak mamni miil oowimtukan. 11 Junak juu Jesus jume paanim nuuka intok chukula, Liojta aapoik a baisaeuta teuwaasukai, jume a majtimmeu am bwisek. Jume a majtim intoko, siime wamee junamaa jokammet am naikimtek. Juu Jesus jume kuchum intok ketchia jiba junaen ayuka amet am naikimtek, inikaa yoemrata tua ameu a beeepo aman am mikakai. 12 Junako bempoim junammea am yanti elao, juu Jesus, jume a majtimmeu:

Iniat chukula aapo juu Jesus, junamaa bweu bau baa Kalilea teapo, inii ket jiba Tibeeriammea taeewakai, baat waetana bicha siika. 2 Yoemra tua juebenaka aapoikut chaaka kaaten. Bweituk inimee, aapoik machilaata, tua a jita a joaka, jume kookoeme emo am ineetetualauta a bitlamtukan. 3 Junak juu Jesus junama senu ili bwia kawiu jikau sika intok junamaa a majtimmak yejtek. 4 Junama jaibu jume juriom bwara jisuaka, juu bem pajko yumaasekan. 5 Juu Jesus junak junamaa naj bitchukai intok juka yoemrata tua juebenaka aet chaaka

Jesus, mamni miiltaka bepa ama aneme jiibwatua

233 Jume reebeim ama yeu beekame nau tojine, junuen kaita kia wootine betchibo ti ameu jiiak. 13 Inimee, bempo nau tojaka intok jume reebeim, jume mamni sebaara paanim betana bem bwaasukapo yeu beeekame, inimee, woj mamni ama wooi jume chea bwere waarim ammea tapuniak. 14 Junak intok juu ama yoemra, juka Jesujta a jita a joauta, machilaata a bichakai: Tua lutuuriapo, inii junaa, juu Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta teteuwaame, inim yebijneeka boo bitwau ti jiiak. 15 Taa junak juu Jesus, utteapo a nuk sajaka junuen bempoim junamaa ameu a yoo yaabaepo amet juuneeakai, aapo junama kaupo juchi chea mekka jikau siika junaman aapola anbaekai.

JOAN6 bepa weyemta intok inimee a majjaek. 20 Taa aapo: Inepo nee im weye. Kateem majjae ti ameu jiiak. 21 Junak intok bempo, bem ama kateu, tua junen eaka amemak a jaamutuak. Intok bempo chubalapo su bwiau bem sajakau yeu yajak.

jaibu ka machisuko, jume Jesujta majtim, bweu, bau baau bicha koom sajaka, 17 inimee, senu bweu kuta kanoau jaamuka intok junama bweu bau baat boo joo japtek waetana bicha, bweu joara Kapernao teau yeu yajibaekai. Junamaa jaibu tua ka mamachiakan intok juu Jesus ketun kee aman ameu notten. 18 Junak intoko, jeeka tua utteaka yebij taitek. Jume baa buaktiam intok mekka jikau jajapten. 19 Junak intok bempo, mamni oo busan kiloometrom baat boo joakai, bempo juka Jesujta, bem ama kateu ruktemta a bichak, baa

16Junak

Jum Jesujta baa bepa a sikaapo

yokoriapo juu yoemra, junama bweu bau baata waetana tawakaum, inimee juuneeak, jume Jesujta majtim junamaa wepuulaka jiba kuta kanoapo bem sajakapo, juka Jesujta intok ket ka amemak a sikau. 23 Taa chukula junuen su wate bwere kuta kanoam, bweu joara Tibeeria teaa betana ama yajak, junamaa yoowe Jesukrijtota jume paanim betchibo Liojta baisaeka bem am bwaakaanaapo. 24 Juu buuura junamaa, juka Jesujta intok kia jume a majtiwam junii, kaabe ama am bichakai, bempo, inimee ama bwere kuta kanoammeu jaamukan intok bweu joara Kapernao teau bicha sajak, Jesujta ama jariubokai.

22Juchi

Juu yoemra, Jesujta jaiwakame

junuen, junae bweu bau baa waetana yajaka, juka Jesujta ama teak, intok bempo: Yee majtame, jakwoosa empo inim yepsak ti au nattemaek. 26 Taa juu Jesus inimmeu: Lutuuriapo ne inen emou jiia, emee nee jaiwa, kia nee betana yumaisi enchim jiibwaka

25Inimee

Jum, Jesujta, bwaaame jiba yuu yee jiapsituame ti aapoik au teuwaakapo

JOAN6 betchibo. Intok ka jukaa, a jita joaka machilaata in yaakaut enchim aet juuneaka betchibo. 27 Ka emee inim juu bwaamtat luutineemtat jiba emo temaine. Ala emee, Liojta betana bwaamta benaka, ka luutineemtat eene. Inikaa jiba yuu jiapsiwamta enchim aet bitneeuta. Inii junaa, bwaamta benaka, juka inim yoemta emot a autuaneeu. Bweituk juu achai Lios, aapoik nee yeu a puakapo, iniae a bit tebo. 28 Junak intok inimee: Jaisa itepo ayuka intok juka Liojta inim itom joo iauta joaka, junuen aet yeu yumaasakane ti au nattemaek. 29 Junak intok juu Jesus inimmeu: Juka aapoik Liojta emo tana a waataka enchim a joo iau, inii, juu aapoik Liojta aabo a bittualata enchim a sualneeu junaa ti ameu jiiak. 30 Inimee junak inen au nattemaek: Jita machilaatasa empo a itom bittua, junuen junakaa bichaka intok a enchi itom sualne betchibo. Jita benaka empo a bit tebo. 31 Wamee bat naataka itom yoowasukaum, boo joaka, jum bweka paaku, bwaaame, manna teamta bwaaka. Jiba jum Liojta nok lutuuriapo: Juu achai Lios, junamee, teeka betana bwaawamta am miikak, ti jiaka a jiojteii benasia. 32 Juu Jesus inimee inen yoopnak: Lutuuriapo ne inen ne emou jiia, ka waa Moiseejtukau junaatuk

234 juu teeka betana bwaamta am mikakame. Ala juu in yoowa Lios junaa, juu tua lutuuriapo bwaaame ti teaka, teeka betana weyemta enchim miklame. 33 Bweituk Liojta betana weyeka, juu bwaaame ti teaka yee a mikau, inii, waa teeka betana yebijlame junaa. Intok inii junaa juu jume inim jiapsame jiba yuu jiapsiwamta amet autuame. 34 Junako inimee: Achai, junakaa bwaaamta jiba chikti taapo itou a autuane ti au jiiak. 35 Junak juu Jesus: Ineponee junaa, juu bwaaame ti teaka, jiba yuu jiapsiwamta yetet autuame. Waa nemak eaka jiapsibaeme, inii, aapoik jiapsiu a tebaurii benasi a eau, kaitatune. Waa intoko, nee sualeme, a jiapsiu baa jiipeaa benasi a eau, kaitatune. 36 Taa jaibu in emou jiakaa benasia, emee inien, junuen nee bitlataka junii, ka nee suale. 37 Inim siime wamee in achai Liojta neu bicha yeu puarim, inimee nemak ee sakane. Juu intoko, junuen nee sualeka neu rukteme, kaachin nee yeu a tawaane. 38 Bweituk kannee in eapo aman aubaeka, teeka betana ne aabo yepsak. Ala, juka aabo nee bittuakamta eapo aman aubaekai. 39 Juu intoko, juu in yoowa, aabo nee bittuakamta, a waataka a chupaa iau, inii, siime wamee aapoik neu bicha yeu puarim, jabeta junii, ka in a taaruneeu junaa. Ala inimee, chukula taewait, jume kokkoarim jiabijteneeo, in am jiabijtetuaneeu junaa. 40 Wakaa

235 aabo nee bittuakamta waataka a yaa iau inii, siimem wamee, juka Liojta yoemiata bem jiapsimmea a bichame benaka aapoik sualeme, inimee juka jiba yuu jiapsiwamta am bitneeu junaa. Inimee intok chukula taewai jume kokkoarim jiabijteneeo, ineponee am jiabijtetuane. 41 Junak jume juriom Jesujtat nok japtek juu aapoik: Ineponee junaa, juu bwaamta benaka teeka betana inim yepsakame, ti a jiakaue. 42 Intok inimee: Jaisa inii ka junaa juu Jesus, juu Jose teamta uusi jaani. Itepotee juka a achaiwata intok juka a malawata tee am taaa. Jaisaaka intok inii, teeka betana inim au yebijlaati jiia ti bempo jiiak. 43 Juu Jesus junak inimmeu: Kateem intok emo nasuk, juka in emou teuwaakauta a bejeeka nooka ti ameu jiiak. 44 Kaabe inim nemak eaka nee sualne, inikaa, ka juka in yoowata inim aabo nee bittuakamta, nemak a eene betchibo, ka junaet a aniao. Ineponee intok inikaa chukula jume kokkolam jiabijteneeo, inepo nee a jiabijtetuane. 45 Wamee chea bat naataka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta nokame, jum bem jiojteimpo: Juu Lios, inimee siimem majtane, ti inen jiojtei. Junuen san siime wamee, juka in yoowa Liojta betana juka nok lutuuriata a jikkajame intok junamaa aapoik betana weyemta au a taaame, inimee nemak eaka jiapsine.

JOAN6 ala, inim tua kee jabeta juka achai Liojta a bichau. Ala juu aapoik bitlame, inii waa aapoik Liojta betana inim yebijlame junaa. Aapo jiba a bitlaa. 47 Emee iniat nee sualne, waa nemak eaka nee sualeme, inii, juka jiba yuu a jiapsineeuta jaibu aet aayuk. 48 Ineponee junaa, waa bwaamta benaka, jiba yuu jiapsiwamta yetet autuame. 49 Bat naataka wamee enchim yoowasukaum jum bweka paaku, bempo, bwaamta juka mannaa teamta bwaaka. Taa junuentaka junii, junamee siime kokkok. 50 Taa inepone, juu bwaamta benaka teeka betana weyemtat nooka. Inikaa, juu a bwaakame junuen ka mukneekai. 51 Inii bwaamta benaka yee jiapsituaka, teeka betana yepsakame, jiba ineponee junaa. Waa inikaa bwaamta benak bwaakame, aapo jiba yuu betchibo jiapsine. Juu bwaamta benaka in yee bwaatuaneeu, jiba inii in taka junaa. Inikaa, inepo inim jume jiapsame, jiba yuu bem jiapsine betchibo ne a nenkine ti ameu jiiak. 52 Junak jume juriom inimee bempo chuubaa junaet nau etejok: Jaisa inii aapo a taka itom a bwaatuaneekai tua ti jiakai. 53 Jesus intok inimmeu: Lutuuriapo ne inen jiia, emee, inia juu inim yoemta betana juka a takaawata ka a bwaako intok kia juka a ojbowata junii ka a jeekai, emee kaibu jiba yuu jiapsine ti ameu jiiak. 54 Juu inikaa in takaata bwaakame intok

46Lutuuria

JOAN6 in ojbota jeeekame, inii juka jiba yuu jiapsiwamta a mabetlaa. Inepo intok, chukula taewai jume kokolame jiabijteneeo, inepo nee a jiabijtetuane. 55 Bweituk inii su in takaa, tua lutuuriapo waa bwaaame teaka taeewame. Juu su intok in ojbo, inii tua lutuuriapo juu jiiwame teakai. 56 Waa inikaa in takaata bwaame teaka a bwaaneeme intok inikaa in ojbota jiiwame ti taeewamta a jiineeme, wepuulaika benasi nemak eaka jiapsine. Inepo intok ket jiba junaen aamak jiapsine. 57 Juu in yoowa Lios, juu aabo nee bittuakame, jiba yuu a jiapsau aapoikut aayuk. Aapoik betana intok, jiba yuu in jiapsau net aayuk. Jiba junuen ketchia, waa inikaa bwaaame ti taeewamta a bwaaneeme, nee betana jiba yuu a jiapsau aet aune. 58 Wae bwaaame ti teaka, teeka betana inim yepsakamtat nee emou etejo. Inii bwaaame, ka juu bat naataka jume enchim yoowasukaum bem bwaakau bwaawame manna teamta bena, intok kia junuentaka junii, jiba kokkokai. Waa inikaa bwaawame ti teakamta a bwaaneeme, jiba yuu jiapsine. 59 Juu Jesus, jum bweu joara Kapernao teapo juriom teopopo nau anwaapo inikaa weyemta yee a majtak.

236 juu Jesus, junae weyemtat bem ka a tuureka intok emo nasuk bem aet naas nokaapo juuneakai: Jaisa inii inen ka enchim alleetuak jaani ti ameu nattemaek. 62 Junak su, jaisa tua emee an ean, junuen emee juka inim yoemta, teekau bat naataka a jiapsau bicha juchi jikau weyemta emee a bichaateko. 63 Juu Liojta tuu jiapsi junaa juu, jiba yuu jiapsiwamta yee bittuame. Inii itom taka intok, iniat kaitapo yee ania. Juu intoko in emou teuwaari, Liojta tuu jiapsi betana weyeka, jiba yuu jiapsiwamta yee bittua. 64 Taa emo nasuk ketuni wate aane, jume ka nee sualeme ti jiiak. Bweituk juu Jesus sep naatelaapo naateka jabem junuen ka a sualeum juunean. Intok juka chukula yeu a bwiseka a nenkinemta a jabetukaut juunean. 65 Intok: Inia betchibo san ne inen emou jiiak, inim kaabeta nemak eaka nee a sualneeu, in yoowa junuen nemak a eene betchibo ka junaet a aniao ti ameu jiiak. 66 Jiba junama naatekai juebenaka jume Jesujta majtim aamak rejtisukaum, a too sajak. Intok ka intok au yajakai. 67 Junak intok juu Jesus jume woj mamni ama wooi a majtimmeu: Jaisa emee ket nee too sakaabae jaani ti ameu nattemaek. 68 Taa juu Simoo Peeo teame: Achai, jabetausa intok itepo katne, enchi too sajakai. Juu em teuwaau nooki, jiba yuu

61Junako

yee a majtauta jikkajaka, juebenaka jume a majtim betana: Inii aapoik teuwaau, tua obiachi aet juuneepo. Jabesa iniat a sual machi ti nau jiiak.

60Inikaa

Juu nooki, jiba yuu jiapsiwamta yee bittuame

237 jiapsiwamta yee bittuaka nooki. 69 Itepo jaibu te enchi suallaa. Intok itepo juunea juu em Krijtotukau juu Lios jiba yuu jiapsamta yoemia ti au jiiak. 70 Juu Jesus inen a yoopnak: Ineponee enchim woj mamnim ama wooim yeu puak. Intok junuentaka junii, emo betana seenu, inii ka taabwi bebejeerita bena ti au jiakai. 71 Inien jiakai juu Jesus, juu Juuras Ijkarioote, senu Simoon teamta uusibet nookan. Bweituk juu Juuras, inii junuen chukula juu yeu a bwijneeme tukan, jume woj mamni ama wooimmak naikiaritaka junii.

JOAN6,7 ka sualen. 6 Junak intok juu Jesus inimmeu: Ketun kee yuuma juu taewai junaet in aman weeneeu. Taa enchim aman katne betchibo kaita emoas aayuk ti ameu jiiak. 7 Jume inim weyemta boo jooriaka jiapsame, enchim kaachin a omtane. Taa inimee nee tua omta bweituk inepo, inimee, tua nee machisi juka ka tuika bem joauta aet am juuneetua. 8 Emee junaman pajkou katne. Inepo nee ka aman weenee bweituk kee yuuma juu taewai junaet in aman weeneeu ti ameu jiiak. 9 Intok aapo inikaa ameu teuwaasukai, junama aapo, bwiaraa Kalilea teapo taawak.

Iniet chukula juu Jesus, bwiaraa Kalilea teapo jiba weaman intok aapo jum bwiaraa Jurea teapo ka anbaekai. Bweituk junaman jume juriom a meebae betchibo. 2 Taa junako juka pajkota, jume juriom bem joaam beekatana juya karim joaka bem pajkota. Inii jurio yoemrata ket bem pajkoo abe a yumao, 3 jume aapoik sailawam aapoiku inen jiiak: Kat inim tatawa. Bwiaara Jurea teau bicha weene. Junuen junaman jume emak eaka em majtim ket juka a jita em joauta, bem a bitne betchibo. 4 Bweituk seenu, inii, siimekut au a taaa iaateko, inii ka etbwa a joauta joone. Ian empo inile benaka eiyaawatchik joakai, kia buuuraata bichapo em bitna betchibo a joone ti au jiiak. 5 Bweituk junamaa kia tua jume a sailawam junii, aapoik

Jesujta sailawam, ka a sualekapo

chukula jume a sailawam am bicha am sakaasuko, aapo juu Jesus ket junaman pajkou siika. Taa junak aapo etbwa junuen, kaabeta tua a bichao ooben. 11 Jume juriom junama pajkopo a jaiwan intok inimee: Jaksa tua aane waa yoeme ti nat jiakai. 12 Junama buuuraata nasuk juebenaka aapoik betana nokaka, waate: Tua tui yoeme, ti jiian. Taa wate intok: Ka lutuuria, bweituk inim yoemrata bai tattaaa, ti jiian. 13 Taa junamaa kaabe ame betana juka bem ae tana eauta machisi a teuwaan, juka juriommeu yooraata junaet am nok tejwaa majjaekai. 14 Juka pajkota jaibu taewaika nasuklaapo a weyeo, junak juu

10Taa

Jum Jesujta juya karim joowaka, pajkopo a aneepo

JOAN7 Jesus teopou yepsaka intok junama wajiwa yee majta taitek. 15 Jume juriom intok inia betana suum eaka taawak, intok: Jaisa tua inii yuin jita taaa, inii ka jak au majtalatakai ti jiian. 16 Juu Jesus junak inimee: Juu in yee majtau, ka nee betana weye. Ala inii, waa inim nee aabo bittuakamta betana weye ti am yoopnak. 17 Inim jabetaka junii, juu achai Liojta waataka a joo iauta a joobaeme, inii in yee majtaut, Liojta betana a weyepo, oo kia nee betana jiba a weyeka in a teuwaaut, machisi aet juuneene. 18 Juu aapo a eapo jiba jita nokame, inii, yoemrata a eiyaaka a yoori iaka junuen noknee. Taa waa, juka aabo a bittuakamta a eiyaawaka a yoori iaka junuen nokame, inii tua lutuuriata jiba noknee. Intok yee a bai taaaneeu iniat kaita aune. 19 Juu Moiseejtukau juka nesauri jiojteita enchim jioteriak. Taa junuentaka junii, emo nasuk kia jabe junii, kaabe a chupaka a boo jooria. Junak su, jaisaaka emee nee meebae ti ameu jiiak. 20 Juu buuuraa inen aapoik yoopnak: Bebejeerita betana ka tui jiapsita et aane. Kaabe enchi meebae ti au jiakai. 21 Jesus inen ameu jiiak: Aet yum joe taapo senu weemta in a yaaka betchibo emee siime a suum eiyaa. 22 Taa juu Moiseejtukau, juka sirkunsision teamta, jiba enchim a boo jooriane betchibo, enchim

238 tejwaak. Taa ka aapo inikaa bat a yaaka junii. Ala inikaa, chea bat naataka enchim yoowasukaum a naatekai. Intok emee inia betchibo, kia sabalata aet yum joe taewait junii, senu ili usi oouta a sirkunsiraaroane. 23 Junuen san, emee, Moiseejtukauta nesauri jiojtei a chupaabaekai, ili usi oouta junuen aet yum joe taapo junii a sirkunsiraaroaneekai, jaisaaka intok emee neu omte junuen aet yum joe taapo, senuk tua in a tuuteka betchibo. 24 Kia bitpo jiba, inim senuk ka tui yoemta benasi a machiakaut, emee a bichakai, ka junae emee ka tuisi a tatawaabaane. Ala senuk jita ka tuik a joaut tua aet juuneaka, junae jiba, ka tuisi a tatawaane.

intok waate jume bweu joara Jerusalen teapo joaakame: Jaisa ka inii junaa jaani, juu meebaawaka jariuwame ti jiaka nattemae japtek. 26 Junum aane iani, juebenam mak aneka intok yee majtakai. Intok kaabe au monte. Jaisa tua lutuuriapo juu yauraa, a Krijtotukauta a suale jaani ti jiian. 27 Taa itepo tee tuisi juunea inikaa jakun a jometukaut. Taa juu Krijtoo teamta inim a yepsako, junak tua kaabe juuneenee jakuubo a weyepo ti jiian. 28 Inikaa jikkajakai juu Jesus, intok aapo ket jum teopopo yee majtakai, tua kusisi nokakai: Junuen san emee nee taaa intok emee, jakun in jometukaut

25Junak

Jesus, jakuubo tanasa a weyeu, a teuwaa

239 juunea. Taa inepo nee ka kia in eapo inim aabo yebijlaa. Ala inepo, senuk juu tua a yoem eiyaatuka intok junae tua ka enchim taaau betana nee aabo bittuaritaka weye. 29 Junakaa inepo nee a taaa. Bweituk jiba inepo aapoiku mak nee aman aanen intok jiba aapo aabo nee bittuari ti jiiak. 30 Junak intok junamee a bwiseka a weiyaabaaen. Taa kaabe au ruktek. Bweituk junamaa, junae betchibo, juu taewai kee yuuman. 31 Taa juebenaka jume junama teopopo aneme aapoik sualek, intok inimee: Juu Krijto teame junak aabo yepsako, kaachin a jita a joauta intok machilaata inia bepa a joone ti jiiak.

JOAN7 Jakunsa inii weeneeka itepo ka a teune. Oo jaisa aapo, aman jume juriom, inimee juu yoemra rieekom teammak kuutilammeu, intok jume rieekom majtabaeka aman weeneekai jaani. 36 Jaisa aapo jiaka junuen: Emee inim nee jariunee taa emee ka jak nee teune, bweituk emee jum in anneeu ka a aman yajine, ti jiakai.

paiseeom teame, inimee, Jesujta betana juka yoemrata a teuwaauta jikkajak. Junak intok bempo intok jume junama teopopo tekiakammeu yoowe, inimee nau, junamaa teopopo, waatem jume yee suuatuawame junuen aapoik bem a bwijne betchibo, Jesujtau am bittuak. 33 Junak intok juu Jesus junammeu: Tua ka binwa inepo inim emomak annee. Intok chukula inepo juu aabo nee bittuakamtau nee juchi nottine. 34 Emee inim nee jariunee taa emee ka jak nee teune. Bweituk emee jum in yebijneeu ka a aman nemak yajine ti ameu jiiak. 35 Junak wamee juriom, bempo nau nattemae japtek:

Jume paiseeom, watem jume yee suuame, Jesujta bem a bwijne betchibo, au am bittua
32Jume

taewai juka pajkota aet luuteu, inii chea junii yooriwan. Jiba junako, junae taewait juu Jesus, kikteka intok tua kusisi nokakai: Jabetaka junii, juu baa jiipeame, inii neu sika intok baa jiine ti jiiak. 38 Jum Liojta betana jiosia jiojteim tua junuen a jiaa benasia: Inim jabeta junii, juka nee sual taaamta betana, batwee baam buiteme benaka yee jiapsituame ka aet luutine ti jiiak. 39 Inien jiaka juu Jesus, jume a sualeme, Liojta betana juka a tuu jipasiwata bem mabetneeuta a teuwaan. Bweituk junak juu Liojta tuu jiapsiwa, bempo kee a mabettuawan. Bweituk juu Jesus, kee junuen teekau yootaka yejten.

37Juu

Batwee baam benaka, jiba yuu jiapsiwamta weiyaame

junamaa buuuraata betana inikaa jikkajaka: Tua lutuuriapo inii junaa, juu Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta teteuwaame inii yebijneeka boo bitwau ti jiian.

40Waate

Yoemrata nasuk ka nau eewamta yeu sikaapo

JOAN7,8 intok: Inii junaa, waa Krijto teame ti jiian. Taa junamaa ket waate: Ee, juu Krijto teame kaachin, bwiaara Kalilea teaa betana jometune ti jiaka aanen. 42 Jum Liojta betana weyeka jiosia jiojteimpo, juka Krijto teamta, juu chea yoo yaari Labiitukautat yeu katriam betana a weeneeuta intok jum ili joara Beleem teapo betana, jiba juu Labiitukauta a jiapsakapo, junamaa a jometuneeuta a utteatuneeu, ti jiojtei. 43 Junuen san juu yoemra, aapoik Jesujta betchibo ka nanancha eaka taawak. 44 Waate intok, a bwiseka a weiyaabaen, taa kaabe au suuak.

240 waa yoemra, Moiseej tukauta betana juka nesauri jiojteita ka a taaame, inimee ka tuisi tawalam ti jiian. 50 Juu Nikoreemo teame, juu chea bat naataka Jesujta mak etejo betchibo tukaapo au noitekame, inii, jume paiseeom mak weyen. Aapo intok: 51 Juka inim ae itom nesaweeuta, a jiaa benasia, itepo kaabeta ka tuisi a tawaane, inikaa ka bat a jikkajakai, junuen juu a yaakaut juunee betchibo ti ameu jiiak. 52 Junak bempo inen au jiiak: Jaisa empo tua lutuuriapo, bwiaraa Kalilea teapo ket joome jaani. Liojta betana weyeka jiosia jiojteim emo majta. Intok empo junuen a juuneiyaane, Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta nokame, kia wepuulaika junii, bwiaraa Kalilea teaa betana ka a jometukapo ti au jiiak. 53 Junak intok bempo, nau etejosuka, siime weepulaka, bem joaammeu bicha sajak.

41Wate

ama teopopo yee suuatuawame, inimee, jume paiseeom intok jume teopopo tekiakammeu yoowem aneu nottek. Junamee intok: Jaisaaka emee ka a nuupak ti ameu nattemaek. 46 Jume intok ama teopopo yee suuatuawame: Tua jakwoo junii itepo kee jabeta inim, junakaa oouta, aapoik yee a majtaa benasi nokamta a jikkajilamtukan ti am yoopnak. 47 Junak intok jume paiseeom, inimmeu: Jaisa ket emee inia betana emo bai taaa tebolam jaani ti ameu jiiak. 48 Juu itou yoooraata betana kaabe a suallaa. Intok kia jume paiseeom betana junii. 49 Taa

45Jume

Junama yauraata, Jesujta ka a sualekapo

Taa juu Jesus, ili kawi Oliibo teau bicha siika. 2 Yokoriapo intok matchuu, aapo juchi jum teopou nottek. Junamaa siime juu yoemra aman au ruktek. Aapo intok junama wajiwa yejteka intok bempoim majta taitek. 3 Junak intok jume Moiseej tukauta nesaurim yee majtame intok jume paiseeom, inimee, jamutta, taabwi oouta, ka a kunaka aamak au tuuremta bem teakauta au tojak. Inikaa intok bempo, jume ama

Juu ka tui jamut

241 aneme bichapo a kechak. 4 Intok Jesujtau inen jiiak: Yee majtame, inikaa jamutta, jiba jum ka tuik a joaapo itepo a teak. 5 Jum Moiseejtukauta nesauri jiojteimpo inile bebena jaamuchim, tetammea mamaasuaka bem sussuanaauta a teuwaa. Empo su inia betana jaisa jiia ti au jiiak. 6 Bempo inimee inikaa teuwaak junuen a jioptuabaekai, intok junuen chukula a aet a naatejo betchibo. Taa junak intok juu Jesus koom yejteka, intok maammea bwiapo jiojte taitek. 7 Taa inimee intok jiba au nattemaeo, junako aapo kikteka intok: Emo betana, juu, ka tuik ka a yaalame, inii bat tetae a mayaane ti ameu jiiak. 8 Intok aapo junak juchi koom yejteka, bwiapo jiojte taitek. 9 Taa inimee, bempo inikaa jikkajakai, Liojta bichapo ka tuik bem yaariut emo juuneiyaakai, weepulaka ama yeu kat japtek, junama jume chea yoowe bat yeu sajakai. Chukula intok inimee siimem sakaasukai, juu Jesus, inikaa jamutta aapolaika ama too sakaawakamta jiba ama bichakai. 10 Junako juu Jesus, kikteka intok junamaa kaabeta intok, juka jamutta jiba ama bichaka: Jaksa aane jume enchi nanaatejoum. Jaisa junamee betana kaabe ka tuisi em tawaanaauta a aawak jaani ti au nattemaek. 11 Juu jamut intok: Ee japchi, tua kaabe ti au jiiak.

JOAN8 Junak juu Jesus iniau: Kia nee inepo junii, kaitat ka tuisi ne enchi tawaane. Noolia weye, taa juka ka tuik ka intok a yaane ti au jiiak.
Jesus, jume inim jiapsame betchibo tachiriata bena

Jesus juchi weepo juu yoemratau nookak intok inimmeu: Ineponee junaa juu, inim jiapsammeu, tachiriapo taeewaka yee aniame. Juu nemak eame, inii, nee betana juka lutuuriata Liojta betana weyeka intok jiba yuu yee jiapsituamta a bitne. Intok junaa ka intok bai taaaritaka, ka machiku anemta benane ti ameu jiiak. 13 Junak intok jume paiseeom teame: Empo jiba empo su nokaka Liojta betana em weyeuta a lutuuriate. Inii intok ee betana em teuwaauta, kaita lutuuriate ti au jiiak. 14 Jesus inen am yoopnak: Juu nee betana in teuwaau, elapo inepo jiba nee betana a teuwaaka junii, jiba lutuuria. Bweituk ineponee juunea jakuubo tana in yebijlaau. Intok ket chukula jakun bichaasa in weeneeut. Taa emee, jakuubo tana in yebijlaaut intok kia jakun bichaa in weeneeut junii, emee ka juunea. 15 Emee, jume inim yoemem, inimee tua bem yee yaraa bittuaa benasia jiba, ka tuisi yee tatawaa. Inepo ala inim ian, kaabeta jitat yauraa bittuane. 16 Taa ineponee inim yee yauraa bittuaateko junii, ineponee ka taabwisi taa tua junama waam

12Juu

JOAN8 a yaa ean. Bweituk inepo kannee inepola junuen yee yauraa bittua, alla juu in yoowa, aabo nee bittuakame nemak junuen yee yauraa bittua. 17 Inim juu enchim ae nesaweeu jiojteimpo, watem wooim jita betana nanancha a lutuuriateeo, inimee itom am sualneeu ama jiojtei. 18 Junuen tuko, jiba ineponee junaa juu inime betana seenu, nee betana lutuuriata teuwaame. Juu intoko in yoowa aabo nee bittuakame junaa juu juchi seenu, nee betana lutuuriata teuwaame ti ameu jiiak. 19 Junako bempo: Jaksa aane juu em yoowa ti au nattemaek. Jesus intok: Emee, nee junii ka taaa intok kia juka in yoowata junii. Emee nee taaateko, ket juka in yoowata emee taaa ean ti ameu jiiak. 20 Juu Jesus inikaa weyemta teuwaak, aapo ket jum teopopo yee majtakai. Junama wajiwa, jum tomita Liojtau bicha weyemta a jojoawaanaapo. Taa junamaa kaabe a bwisek. Bweituk juu taewai junuen au a weeneeu kee yuuman.

242 Jaisa aapo au meebae jaani intok inia betchibo aapo, jum aapoik weeneeu itom ka a aman katnee ti jiia ti jiian. 23 Junak juu Jesus inimmeu: Emee inim bwiapo joome. Taa ineponee teekau yoeme. Emee inim jiapsiwaa benasia inien jiapsa. Taa ineponee ka inien inim jiapsiwaa benasi jiapsa ti ameu jiiak. 24 Inia betchibo san inepone, enchim ka tuuwa yaarimmet ka jiokoirimtaka enchim kokkoneeti jiiak. Bweituk emee, nee junen juu Liojta betana in yeu puaritukauta ka junuen a sualekai, emee enchim ka tuuwa yaarim betchibo, ka tuisi tawarimtaka kokkone ti ameu jiiak. 25 Junak intok inimee, bempo: Junak su jabesaakun empo ti au nattemaek. Jesus intok: Inia betana chea bat nee jaibu enchim tejwaasuk ti am yoopnak. 26 Tua ne ketun juebenak in enchim nok tejwaaneeuta intok jitat enchim in yauraa bittuaneeuta nee a juuneiyaa. Taa waa nee aabo bittuakame, aapo lutuuriata nooka. Juu intoko jume inim jiapsammeu in teuwaau, inii aapoik betana in juuneiyaakau junaa ooben ti jiiak. 27 Taa bempo tua ka aet juuneak, aapoik juu a yoowawa Liojta betana ameu a nokaapo. 28 Inia betchibo aapo inimmeu: Emee, chukula juka inim emo benasi yoemta, kutat jikat a poponsuko, junak juubwa emee, Liojta betana in weyeut, intok ket

juchi inen ameu jiiak: Ineponee simne. Emee intok nee jariune. Taa emee inim enchim ka tuuwa yaarit ka jiokoirimtaka kokkone. Junae betchibo emee, jum in weeneeu ka a aman katne ti ameu jiiak. 22 Junak intok jume juriom ama aneme inen jiian:

21Jesus

Jum in weeneu emee ka a aman katnee

243 in eapo aman, kaita in joauta, wepulsi juka in yoowata nee juuneiyaatuakauta, junakaa jiba in nokaut, emee net juuneene. 29 Bweituk waa, inim aabo nee bittuakame, aapo inim nemak aane. Juu in yoowa ka nee inepolaik koptalaa. Bweituk ineponee jiba nee juka aapoik eiyaauta nee a boo jooria. 30 Junak juka Jesujta inikaa weemta a teuwaako, tua juebenaka a sualek.

JOAN8 yoemiammak a naikiatu. Taa juu junamaa senu yoemiaritakai jiba junamemak naikiatune. 36 Junuen a weepo san, juka yoemiarita aapoik enchim a suu toji teboko, junak emee jiba betchibo ka tuik betana suu tojirimtaka jiapsine. 37 Inepo jaibu ne juunea, juu Apraamtukauta yoemiam betana enchim yeu katriam tukapo. Taa emee nee meebae, bweituk juka in emou teuwaauta, emee ka tua junen jiaka a mabetbae. 38 Inepo nee, juu in yoowa betana in juuneiyaatuawakau betana nee a nooka. Emee intoko juka enchim yoowata enchim tejwaari, junakaa emee boo jooria ti ameu jiiak. 39 Junak bempo: Juu Apraamtukau junaa juu chea bat naataka itom yoowasukau ti a yoopnak. Taa juu Jesus: Lutuuriapo emee, Apraamtukau betana yeu katriamtuko, emee aapoik joaka jiapsisukaa benasi jiapsi ean. 40 Taa junuentaka junii, juka lutuuriata, jiba aapoik Liojta betana in mabetakauta, inikaa nee emou nokao junii, emee nee meebaekaea. Juu Apraamtukau kaita inile benak yaak. 41 Emee jiba juka enchim yoowata boo jooriau a boo joa ti jiiak. Junak bempo: Itepo, katte, jamut ka kunakamta betana kia beja yoemiarim. Itepo siime wepuulaik te yoowak, juka Liojta ti au jiiak. 42 Juu Jesus junako inimmeu: Lutuuriapo emee juka Liojta a yoowakaateko, emee nee nak taaa

intok juu Jesus, jume juriom a sualekaummeu: Emee, juu in emou teuwaau betana ka taabwisi eaka, ka a koptaateko, lutuuriapo emee in majtimtune. 32 Intok emee, juka Liojta betana lutuuriata a juuneiyaane. Intok jiba inii lutuuria, juu enchim teko betana enchim suu tojinaaut enchim aet yeu yumaatuane ti ameu jiiak. 33 Bempo, aapoik: Itepo juu Apraamtukauta yoemiam betana te yeu katriam. Intok itepo jakwoo junii tee kaabeta tekoka jiapsilaa. Jaisaakai intok empo itom suu tojirimtunee ti jiia ti a yoopnak. 34 Jesus inimmeu: Lutuuriapo ne inen emou jiia, siime wamee Liojta bichapo ka tuik joaka jiapsame, inimee, junae ka tuik betana ka a emo suu tojame bebenane ti ameu jiiak. 35 Senu juu tekokame, inii, ka jiba jum a tekowata joaapo

31Junak

Jume Liojta yoemiam, intok jume ka tuik boo jooriaka au emo suu tojilame

JOAN8 ean. Bweituk inepone, Liojta betana weyeka ne inim aane. Inepo nee ka kia beja in eapo inim yebijlaa, ala, aapo juu Lios nee aabo bittuari. 43 Jaisa betchibo emee, juu in emou teuwaaut ka juunee machi. Inien maachi, juka nee betana lutuuriata in yee majtauta, ka enchim a jikkajibae betchibo. 44 Juu enchim yoowa, inii juu bebejeeri junaa. Emee intok jiba aapoik betana kaate. Intok emee jiba juka aapoik tuureeuta a joobae. Juu bebejeeri chea bat inim siimeta juunaktewak naateka yee suawamta a weetua. Inii, juka lutuuriata tua ka a sawa. Intok inii, jakwoo junii a teuwaau ka lutuuria. Aapo juka aa nokiichiata teuwaateko, junak jiba aapoik junuen a machiakaa benasi aane. Bweituk aapo ka lutuuriata nonoka, intok siime juu aa nokiichia aapoik betana weye. 45 Taa nee intok junuen juka lutuuriata in a teuwa betchibo, emee ka nee suale. 46 Emo betana tua kaabe aane, inii, juka jita ka tuik in yaari, nee juuneiyaaka a nee yeu bwijneeme. Intok junuen ineponee lutuuriata nee nokao, jaisaaka emee ka nee suale. 47 Waa Liojta mak eaka jiapsame, inii, Liojta betana juka nok lutuuriata a jikkajine. Taa junuen, emee ka Liojta betana kateka, ka aamak eakai, inia betchibo emee ka a jikkajibae ti ameu jiiak.

244 Lutuuriata te jipue itepo, bwiaara Samaaria teaa betana em jometukau, intok bebejeeri ka tui jiapsita et anee ti jiakai ti au jiiak. 49 Junak juu Jesus inimmeu: Ee, kia jita bebejeeri jiapsita junii ka net aane. Ala juu in joau, inii, juka in yoowa Liojta a yoori teboneeu junaa. Emee intok naa buustia ka nee yooreka nee bicha. 50 Ineponee juka eiyaawaka in yoorinaauta nee ka a waata. Ala seenu, inii nee yoori iame aane. Intok junaa aapo inim a yee yauraa bittua. 51 Waa in teuwaauta a nok jikkajame, inii jakwoo junii ka mukne. Iniat emee nee sualne ti ameu jiiak. 52 Junak intok jume juriom: Ian ala itepo witti juunea, bebejeeri jiapsita et aneepo ti au jiiak. Juu Apraamtukau intok siime jume bat naataka Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta teuwaame, siime kokkok. Empo intok: Waa in teuwaauta a nok jikkajame, inii, jakwoo junii ka mukne, ti empo jiia. 53 Jaisa empo juu itom yoowasukau Apraamtukauta bepa chea yoowe jaani. Aapo muukuk intok jume Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta teuwaame siime ket kokkok. Jabeta benasia sa empo emo jooa ti au jiiak. 54 Junak juu Jesus: Ineponee yoorisi in eiyaanaauta nee betana a waatakai, junak juu yoorisi in eiyaanaau, kaita betchibo tune. Taa juu nee yoori tebome, juu in yoowa junaa, jiba juu, nokaka,

Krijto, juka Apraam tukauta kee jiapsao taewaimmet jaibu jiapsan

aapoiku:

48Junak

intok jume juriom

245 Lioj ti enchim teuwaau ti am yoopnak. 55 Taa emee junakaa tua ka a taaa. Ineponee ala nee a taaa. Intok inepo ka ino a taaati jiaateko, tua nee emo benasi aa nokiichi ean. Taa inepo nee tua lutuuriapo a taaa. Intok inepo juka aapoik teuwaauta, kaita beeeka a noki chupa. 56 Juu Apraamtukau, waa chea bat naataka enchim yoowa, enchim aet yeu katria, aapo tua alleak. Bweituk taewaim inim in anneeuta a juuneiyaa machiakai. Intok iniat juuneaka junuen aapo tua ama butti alleak ti ameu jiiak. 57 Junak jume juriom Jesujtau: Empo kee san wooi taka ama woj mamni wasukte, intok empo juka Apraamtukauta jaisa emo bichak ti jiia jaani ti au jiiak. 58 Juu Jesus inen am yoopnak: Tua lutuuriapo ne inen emou jiia, juka Apraamtukauta kee yoemtuu, inepo nee jaibu nee jiapsan ti ameu jiakai. 59 Junak intok jume juriom, tetam nuuka, Jesujta ammea mamaasubaekai. Taa aapo juu Jesus au essoka intok inimmet waam weyeka junamaa teopopo yeu siika.

JOAN8,9 oo jiba aapoik ka tuik a yaari betchibo jaani ti au nattemaek. 3 Juu Jesus inimmeu: Ka inii aapo, ka tuik a yaari betchibo, intok kia ka jume a yoowawam ka tuisi aula betchibo junii inii inien yeu yoemtuk. Ala inii junuen yoemtuk, inien Liojta a jita joauta a bitna betchibo ti ameu jiiak. 4 Ketun taewaituko, itepo juka nee aabo bittuakamta betana tekilta itom a yaaneeuta uttea. Bweituk lauti ka machine, junak kaabeta a tekipanoaneeo. 5 Inepo ketun inim aniapo anekai, nee, jume inim jiapsammeu, inepo tachiriata benasi nee ameu maachi ti jiiak. 6 Inikaa teuwaasuka, chukula juu Jesus, bwiapo chit wattek intok iniae techoata iliikik yaaka intok juu ka bichamta a pusim bepa a yaak. 7 Junak intok inen au jiiak: Aman jum baa manekau, emo baksiane, Siloe teaawi. Inimee team: Aman Bittuari, ti jiubae. Juu ka bichame aman sikaa, au baksiak. Intok inii notteka jaibu bichan. 8 Junak jume ae naapo joaakame intok jume bat naataka aapoik ka bichamta a taaaum, inimee: Jaisa inii ka junaa, bat naataka kateka netaneu jaani ti jiiak. 9 Waate: Inii junaa ti jiian. Wate intok: Ka aapo junaa, taa tua ale bena ti jiian. Taa jiba inii, aapo: Lutuuria, ineponee junaa ti jiiak.

Junama jak waam katekai, Jesus senuk yeu aa tomtekapo naatekai, liptita ama bichak. 2 Jume a majtim intok: Yee majtame, jaisaaka tua inii yoeme, ka bichaka yeu tomtek. Jaisa jume a yoowawam ka tuik bem a yaala betchibo jaani,

Jesus, senuk liptikaka yoem tukamta au ineetetua

JOAN9 intok bempo: Jaisa empo puj tuutewaka a bicha ti au nattemaek. 11 Aapo intok: Seenu, waa Jesuj teame, aapo techoata yaaka, pujpo net a yaak intok inen neu jiiak: Aman jum baa manekau, Siloe teau emo baksiane, ti neu jiiak. Nee intok aman siika, intok nee junuen ino pujba baksiasukai beja, ne bit taitek ti am yoopnak. 12 Junak inimee: Jaksa intok ian aane junaa ti au nattemaek. Aapo intok: Kannee juunea ti ameu jiiak.

246 Inia betchibo san, bempoim nasuk ka nau eewame ayukan. 17 Intok inimee juchia juu bat naataka ka bichautau: Empo su jaisa jiia, juu yoeme enchi bittuakamta betana ti au nattemaek. Inii intok: Inepo ala nee, junakaa, senu inim Liojta betana juuneaka chukula yeu weenemta tetteuwaka a yoemee ti jiia ti ameu jiiak. 18 Taa jume juriom, inikaa, junuen bat naataka a liptitukauta, intok juchi a bichauta ka a sualbaen. Inimee chukula junae yoowammeu chai tebokai, 19 intok junammeu: Jaisa inii junaa enchim yoemia, juu enchim liptitaka yeu a yoemtuk ti jiau. Junak su jaisa auka ian bicha ti ameu nattemaek. 20 Jume a yoowawam intok: Juuneate inikaa itom a yoemiakapo, intok junuen liptitaka yeu a yoemtukapo. 21 Taa itepo, katte juunea jachin yeu sika intok ian a bichapo. Intok kia jabeta junen aapoik a bittuakapo junii, te ka juunea. Inia betana emee aapoiku nattemaine, aapo su jaibu yoowe intok jiba aapo a enchim lutuuria maka ti ameu jiiak. 22 Jume a yoowawam inien jiiak, jume juriom bem majjae betchibo. Bweituk jume juriom jaibu nau lutuuriakan, jabeta junii, juka Jesujta a Krijtooti jiamta, jum juriom teopompo, ka intok ama a lutuurianeeu betana. 23 Inia betchibo san, jume a yoowawam: Inia betana aapoiku nattemaine, aapo su jaibu yoowe, ti jiakan.

10Junak

intok inimee, juka bat naataka liptitukauta, jume paiseeommeu yeu a tojak. 14 Taa junae taewai junuen juka Jesujta techoata yaaka intok juka liptita a tuuteko, inikaa aet a yum joe taewai tuka betchibo, 15 jume paiseeom inia ooutau juchi au nattemaek, jaisa yeu sika ian tuika a bichapo. Aapo intoko: Pujpo techoata net yaak. Inepo intok ino baksiaka ian intok ne jaibu bicha ti ameu jiiak. 16 Junak jume paiseeom betana waate: Juu inikaa yaakame, kaachin Liojta betana weene. Bweituk inii, juka aet yum joe taewaita ka a yoore ti jiian. Taa wate intok: Jaisa tua aapo inikaa machilaata a joone, junuen inii ka tui yoem tuko ti jiian.

13Junak

Jume paiseeom, liptetaka au ineetetuawakamtau nattemai

247 intok jume juriom, juu bat naataka ka bichamtau juchi chaaek intok: Inia betana, yumaisi, achai Liojta jiba em a bai saeuta a teuwaane. Itepo te juunea, junakaa oouta, a ka tui yoem tukauta ti au jiiak. 25 Junak intok junaa: Inepone, inikaa aapoik a ka tui yoem tukau betana nee ka juunea. Inikaa bat naataka in liptitaka, taa ian intok in bichauta, inikaa ala nee juuneiyaa ti am yoopnak. 26 Inimee intok juchi weepo iniau: Jitasa eu yaak. Jaisa enchi puj tuutek ti au nattemaek. 27 Inii intok: Jaibu ne enchim tejwaasuk, emee intok ka nee sualek. Jaisaaka emee juchi weepo nee enchim tejwaa ia. Jaisa emee ket aapoik Jesujta mak eebae jaani ti ameu jiiak. 28 Junako inimee, inikaa ka a yooreka au noksuka intok: Empo ala junaemak eaka jiapsa. Taa itepo tee juka Moiseej tukautamak eaka te jiapsa ti au jiiak. 29 Itepo, juka Liojta, juu Moiseej tukautau a nokakaut tee juunea. Taa inikaa, kia jakun a jometukaut junii, te ka juunea ti au jiiak. 30 Junak inii oou inimmeu: Juu enchim teuwaau suakiachisi maachi. Emee, jakun a jometukauta ka juunea. Aapo intok nee puj tuuteka nee bittuak ti jiiak. 31 Tuisi ite juunea, juka Liojta, jume ka tuik joaka

JOAN9 jiapsame, juu bem aawaut aapoik ka a jikkajapo. Ala, jume aapoik yooreka intok aapoik eapo aman jiapsame, bem aawaut am jikkaja juu Lios. 32 Inim jakwoo junii, kee senuk betana jikkajiwa senuk ka bichaka yeu tomtekamta inikaa juchi a bittuakau betana. 33 Inii oou ka Liojta betana weyeeteko, tua kaita inile benak machilaata a joo ean ti ameu jiiak. 34 Junak intok bempo iniau: Empo em yeu tomtekapo naateka, ka tui yoemtakai, jaisa ket empo jitat itom majtabae jaani ti au jiiak. Intok inimee, bempo bem teopopo, juka a lutuurianeeuta a uaak.

24Junak

Jesus juka liptitukauta, junamaa bem teopopo ka intok ama a lutuuriane betchibo yeu bepwakamta juuneiyaak. Intok chukula junakaa bichakai: Jaisa empo juka inim yoemta a suale jaani ti au nattemaek. 36 Inii oou intok: Achai, inia betana nee tejwaanee a jabe tukauta junuen nee a sualne betchibo ti au jiiak. 37 Juu Jesus junau: Jaibu empo a bitlaa. Ineponee junaa, inim juu em aamak etejou ti a yoopnak. 38 Junako inii oou Jesujtau tonommea kikteka a yoorek intok: Achai, enchi nee suale ti au jiiak. 39 Junako juu Jesus: Inepo nee inim bwiau ne yepsak, junuen Liojta bichapo

35Juu

Jume Liojta betana weyemtat ka juuneaka, liliptim bebena

JOAN9,10 tuika bemelak yauraata inim aune betchibo, junuen iniae, jume liliptim bebenam, inimee am bitne betchibo. Jume intok bibichame, inimee, liliptim benasi am tawane betchibo ti jiiak. 40 Junak intok jume paiseeom, waate junamaa aamak aneme, inikaa a teuwaakauta jikkajaka: Jaisa itepo intok ketchia liliptim bebena jaani ti au nattemaek. 41 Jesus intok inimmeu: Emee lutuuriapo liliptim benaeko, junak enchim ka tuuwa yaarim betchibo, juu ka tuisi enchim tawaau ka emot au ean. Taa emee emo bibichaati jia betchibo, emee jiba iniat juka ka tuik enchim yaariuta jiba emot tatawaa.

248 a bwalam a jajanee bweituk a jiawai taaa. 5 Taa inimee, senuk ka bem taaauta, ka a jajane. Ala junakaa a too tennine. Bweituk inimee, juu ka bem taaauta, ka jiawai taaakai. 6 Juu Jesus inikaa, jitaa taabwik teuwaaka, am majtan. Taa bempo, juu aapoik ameu teuwaabaeut ka aet juuneak.

10

Tua lutuuriapo ne inen emou jiia, juu, jum bwaram jaabwekau, ka junamaa jum bem yeu rejteepo luula aman kibakeme, taa omot aman kibakekame, inii jita eetbwametune. 2 Taa juu, junamaa, inimee yeu rejteepo aman luula kibakneeme, inii ala junaa, juu inimee bwaaram suuareeo. 3 Inikaa, juu bwaram yeu rejteepo jiba aneka a suuame, a kibakne betchibo, pueetata a etaporiane. Jume intoko bwaram inikaa jiawai taaane. Inii, jume bwaram bem teampo ameu chaaeka intok junamaa bem jaabwekapo yeu am nuk sisime. 4 Intok inii, siime jume a bwarawam yeu nuk simsukai, aapo ame pat weene. Intok jume

Bwala koratat nokaka, taabwik a teuwaakau

intok juu Jesus juchi weepo inen ameu jiiak: Lutuuriapo ne inen emou jiia, ineponee junaa, juu, jume bwalam jaabwekau aet aman am kikkimuu. 8 Siime jume nee bepat aabo yajakame, inimee, jita eetbwaka intok yee kookosi joaka jita am uaame. Taa jume Liojta yoemiam, bwalam benasi taeewame, ka am nok jikkajak. 9 Ineponee junaa, juu aet aman kimu betchibo, pueetapo taeewame. Waa net yoem eaka aman yebijneeme, inii jinneuitune. Intok inii, bwalata a weyekapo, yeu weamaka intok yeepsaka, tui bajta a tetteaa benasi machine. 10 Juu jita eetbwaneeme, inii wepulsi, etbwabaeka, jissuabaeka intok jita nasontebaekai yebijne. Taa inepo nee ala inim yebijlaa, junuen jiapsiwamta emot autua betchibo, intok inikaa, kaita beeeka, yumaisi emot a autua betchibo ne inim yebijlaa. 11 Ineponee junaa juu, jume bwaram tuisi am bichame. Juu, jume bwalam tua am nakeka am bichame, inii a ame betchibo muuke. 12 Taa juu, kia tomita

Jesujta, bwalam tuisi am suuame ti aapoik au teuwaakapo

7Junak

249 betchibo jiba tekipanoame, inii, juka roobota ameu weyemta a bichakai, jume bwaram suu tojaka buitine. Bweituk inii ka junaa juu am nakeka am bichame. Intok inii, jume bwaram ka aapo am atteakai. Junak intok juu roobo, jume bwaram, watem am bwiseka am suane, jume watem intok naikim beepne. 13 Inii am too bui buite bweituk aapo kia tomita betchibo jiba tekipanoa, intok jume bwaram betchibo kaachin au eetuakai. 14,15 Ineponee junaa, juu bwaram tua am nakeka am bichame. Juka in yoowata, aapoik nee a taaa benasia, intok nee aapoik a taaa benasia, ket jiba junaen ineponee jume in bwaram nee am taaa. Bempo intok ket nee taaa. Intok inepo jume in bwalam betchibo in jiapsita nenkine. 16 Ketchia, wate tattaabwi, ka inim bwalam nee am jipue. Inimee ka inim bwaram benasi in eiyaaum jiapsapo joomem. Inimeesan, uttea aabo in am tojineeu. Intok inimee, in ameu nokauya a jikkajine. Junak intok inim siime wepulsi nau tojiritune, intok wepuulaine, juu tuisi am nakeka am bichame. 17 Inia betchibo juu in yoowa nee nak taaa. Bweituk ineponee inim in meetune betchibo ne in jiapsita a nenenka junuen chukula juchi in a mabet betchibo. 18 Inim kaabe jiapsita a nee uaa. Ala inepo nee in junen eapo aman jiba a nenkine. Neu lutuuria, jiapsita in a nenkaka intok chukula in a mabetne betchibo. Inii junaa, juu, juka in yoowata nee aet a sawekau.

JOAN10 juriom junak inikaa a teuwaakauta a jikkajakai, bempoim nasuk juchi ka nau eewame ayukan. 20 Juname betana juebenaka: Jaisaaka emee a teuwaauta jikkaja, inikaa bebejeeri jiapsita aet aneka intok ka suatulata ti jiian. 21 Taa waate, inimee: Kaabe senu bebejeeri jiapsita aet aneka intok a inien nok ean. Juu bebejeerita ka tui jiapsekame, kaachin jume liliptim juchi a am bittuane ti jiian.

19Jume

sebeetaewaim tukan. Intok jum bweu joara Jerusalen teapo, inim juka bweu teopota, Liojtau bicha aet a naikiawakau waatiwaka, pajkowan. 23 Juu Jesus jiba junamaa, Liojta bweu teopopo, ae konila junamaa Salomon tukauta aapoik jitae mekka jikau a jekka yaarim teapo ama weaman. 24 Jume intok juriom juebenaka inim au yajaka, konila au japteka intok: Jakwoo tajtiasa itepo ee betana tua kaita juuneiyaane. Empo junen juu Krijto tuko, sep witti itom tejwaane ti au jiiak. 25 Juu Jesus intok inimmeu: Jaibu ne inia betana a teuwaalaa intok emee ka nee sualek. Juu machilaa, juu in yoowa betana lutuuriaka in joau, jiba inikaa machisi a teuwaa. 26 Taa inikaa emee ka a suale. Bweituk emee, jume bwalam benasi in eiyaaummak ka amemak

22Inim

Juka jurio yoemrata, Jesujta ka a waatakapo

JOAN10,11 naikiarim, jiba bat naatakai in emou jiakaa benasia ti ameu jiiak. 27 Jume in at team, bwalam benasi in eiyaaum, inimee nee jiawai taaa. Ineponee am taaa. Bempo intok nemak eaka jiapsa. 28 Inimee jiba yuu jiapsiwamta inepo nee amet autua. Intok inimee jakwoo junii ka kokkone. Intok kaabe inim in am jipuepo, nee am uaane. 29 Inimee, juu in yoowa nee betchibo yeu am puari. Intok aapo inim chea siimem bepa yoo utteakai. Inien san aapoik am jipuee betana tua kaabe a am nuune. 30 Inepo intok juu in yoowa, itepo te nau wepuulai. 31 Junak intok jume juriom juchi weepo tetam nuuka, aapoik ammea mamaabaekai. 32 Jesus intok inimmeu: Inim enchim bichapo tua juebenak tuik nee yaari, juu in yoowa Liojta betana a jita a joaue aniawakai. Inia weyemta betana jita betchibosa emee nee mamaabae ti ameu jiiak. 33 Jume juriom intok: Katte itepo inia tuik em yaari betchibo enchi mamaabae. Ala juu, Liojta bejeeka tua ka tuik em teuwaau betchibo. Empo wepulsi kia yoemtaka, taa intok jiba empo su emo Lios jooa ti a yoopnak. 34 Juu Jesus inimee inen yoopnak: Jiba jum enchim nesauri jiojteipo inim, juka Liojta: Inepone, enchim liosim ti jiia, ti a jiakau ama jiojtei. 35 Itepo su te juunea, jukaa, jum Liojta nok lutuuriapo teuwaarita, ka taabwisi intok weyeka, a jiojtei tukapo.

250 Intok juu Lios junuen, jume aapoik betana juka nok lutuuriata a mabetakame, aapo Liosimpo am taaak. 36 Intok junuen, nee Liojta betana yeu puawaka intok aabo nee bittuawako, jaisa tua emee, Liojta bejeeka a omtituamta nee a teuwaati jiia, kia junuen: Ineponee Liojta yoemia, ti in jiaka betchibo. 37 Nee intoko, ka juu in yoowa Liojta betana weyemta machilaata nee a joao, ka emee nee sualne. 38 Taa inikaa weyemta nee a boo jooriao, junuen, emee nee ka sualeka junii, taa juka machilaata in joauta emee inikaa a sualne. Junuen, juka achaita, aapoik net a aneuta intok nee ket aapoik in yoowabet in aneuta a juuneiyaaka, inien a lutuuria tukauta a mabet betchibo ti ameu jiiak. 39 Inim juchi weepo, inimee, bempo a bwiseka a weiyaabaen. Taa juu Jesus, inime betana aapo au jinneuka yeu siika. 40 Junako juu Jesus, jum batwee Jooraan teapo, taata yeu wee betana juchi aman notteka intok ama taawak, jiba junamaa, jum bat naataka juka Joan tukauta yee a batoowaakapo. 41 Junamaa juebenaka au noitek. Intok inimee: Lutuuria, juu Joan tukau kaita machilaata, a jita a joauta yaaka junii, taa siime juu, inia yoemta betana a teuwaakau lutuuria tukan ti jiian. 42 Junamaa a aneepo intok, tua juebenaka a sualek.

11

Juka Laasaro teamta mukukapo

Junama junak, senu Laasaro teaka kookoen.

251 Inii, kia ili joara Betaania teapo joaakai. Ket jiba junama juu Maria teamta intok a akkoowa Maata teamtaim bem joaakapo. 2 Inii Maria teame, juu kookoemta Laasaro teamta jamut waai, aapo junaatukan, juu, yoowe Jesukrijtota wokimmet juka ochokok win jubakamta amet tooka intok a choniwammea am wachakame. 3 Inien san inimee woika nau wewerika, Jesujtau nokta bittuak: Itom yoowa, juu em aamak tuika, em taaau, tuisi kookoe ti jiakai. 4 Juu Jesus inikaa juuneiyaakai: Inii kookoa, ka aapoik a mukne betchibo weye. Ala inii, juka achai Liojta tua siimeku a eiyaawachiakauta a bitna betchibo. Intok ketchia, inia kookoata betchibo, juka Liojta usiwaita, siimeku a eiyaawachiakauta a bitna betchibo ti jiiak. 5 Juu Jesus, juka Maata teamta intok juka a jamut waai intok juka Laasaro teamta, tua am nakeka junii, 6 aapo juka Laasaro teamta a kookoepo tejwaawakai, jiba jum a aneepo, juchi wooi taapo ama taawak. 7 Chukula, aapo jume a majtimmeu: Bwiaraa Jurea teau bicha te juchi nottine ti ameu jiiak. 8 Jume a majtim junak aapoiku: Yee majtame, ian jeela jume juriom junama joaakame, tetammea enchi mamaasuka enchi meebaen. Ian intok, jaisa empo juchi aman weebae jaani ti au jiiak.

JOAN11 Jesus inimmeu: Emee juunea, juka taewaita, woj mamni ama wooim a orakapo. Juu taewapo weamame, inii ka teitine. Bweituk aapo inim aniapo tachiriata ayukamtae bichakai. Junuen san, katte jain eaka am bicha katne, bweituk juka taewaita in aet mukneeu a yumaaneeuta ketuni beee ti ameu jiiak. 10 Taa seenu, tukaapo weamaateko junaa ala a teitine, tachiriata au a bee betchibo. 11 Chea chukula juu Jesus a majtimmeu: Juu itom aamak tutuika itom eiyaau, Laasaro teame koche. Taa ineponee aman sika a busaane ti ameu jiiak. 12 Junak jume a majtim: Achai, aapo kotcheeteko, tuibaeka junen koche ti au jiiak. 13 Taa juu Jesus, juka Laasaro teamta a mukukauta ameu a teuwaabaen ooben. Jume a majtim intok, senuk inim yum joeka a kotcheut a nokaati ean. 14 Junen su, chukula juu Jesus juunakkiachisia: Juu Laasaro mukia ti ameu jiiak. 15 Inepo, ka ama in aneka betchibo nee kaachin ino eetua. Bweituk inii, emo betchibo chea tuisi yeu weama. Junuen enchim nee sualne betchibo. Taa jantebu, aman te a bitne ti ameu jiiak. 16 Junak intok juu Toomaj teame, waa wooli ti teuwaawame, inii, jume waate aamak yeu puarimmeu: Jantebu itepo ketchia, junuen aman aamak nau kokko betchibo ti ameu jiiak.

9Juu

JOAN11
Jesus junaa, juu yee jiabijtetuaka, jiba yuu jiapsiwamta yee makame
17Aman

252 intok nee sualeme, inii, jakwoo junii ka mukne. Jaisa empo inikaa suale jaani ti au jiiak. 27 Aapo intok: Jeewi in yoowa. Inepo nee enchi junen juu Krijtotukau enchi suale. Juu Liojta yoemia juu inim bwiau yebijneeka boo bitwame ti au jiiak.

yepsakai juu Jesus, juka Laasaro tukauta, jaibu naiki taapo jum senu tetapo wojooriata yaaripo a maaritau aman yepsak. 18 Juu ili joara Betaania teame, bweu joara Jerusalen teau ka mekkaekan, jumak wooi kiloometrom ama mamni siento meetrom tukan jiba. 19 Jume juriom betana intok, juebenaka aman Maata teamtau intok Maria teamtau aanen, juka bem abachi mukukaa betana am jiapsi joabaekai. 20 Juu Maata teame, juka Jesujta aman a yebijsusekapo a juuneeiyaakai, aapo a nankibaeka yeu siika. Taa juu Maria teame a joawapo taawak. 21 Inii Maata intok juu Jesujtau: In yoowa, enchi inim aneo, juu in abachi ka muk ean ti au jiiak. 22 Taa ket ne juunea, juka Liojta, siimeta juka aapoiku bicha em aawauta, a enchi a bittuapo ti au jiiak. 23 Juu Jesus, aapoiku: Juu em abachi juchi jiapsine ti au jiiak. 24 Juu Maata intok junak: Lutuuria, juuneanee chukula taewait, jume kokkoarim jiabijteneeo, juchi a jiapsineeu ti au jiiak. 25 Junak juu Jesus iniau: Ineponee junaa, juu kokkoarim nasuk yee jiabijtetuaka, jiba yuu jiapsiwamta yetet utuane. Junuen, waa nee sualeme, kia mukiataka junii, junaa juchi jiapsine. 26 Intok jabetaka junii, ketun inim jiapsaka

inikaa teuwaasukai juu Maata, juu a waaibeu Maria teamtau chaaebaeka au siika intok junau: Juu yee majtame im aane intok eu chaae tebo ti jiaka, ka kusisi a tejwaak. 29 Kia inikaa jikkajaka jiba juu Maria, kikteka intok Jesujta aneu au siika. 30 Juu Jesus junama ili joara Betaania teau ketun kee aman kibaken. Taa ketun, jiba jum Maatata au yepsakapo aanen. 31 Junak jume juriom a joapo a jiapsi yechaka aamak ama aneum, junuen Mariata, kikteka intok sep yeu sikamta bichakai, inimee aet chaaka sajak, bempo, juka Laasaro tukauta maariu sika aman a bwanbaeeti eakai. 32 Junak intok juu Maria, Jesujta aneu yepsakai, aapoiku tonommea kikteka intok: In yoowa, enchi im aneo, juu in abachi ka muk ean ti au jiiak. 33 Juu Jesus, juka Mariata intok jume juriom aamak ama yajakame bwaname bichakai, tua a siokau intok a jiapsipo tua a juiwau aet ayukan. 34 Intok aapo: Jakunsa emee a teekak ti ameu nattemaek.

28Chukla

Jesujta, jum Laasaro teamta bookau a bwanakapo

253 Bempo intok: Itom yoowa, aabo sika a bitne ti au jiiak. 35 Junak juu Jesus bwaanak. 36 Junak jume juriom: Akeem a bicha, tua a nakken ti jiian. 37 Taa juname betana waate: Inii, wakaa liptita a bittuakame, jaisa juka Laasaro tukauta, ka a mukne betchibo a ania ean jaani ti jiiak.

JOAN11 junuen inimee, em aabo nee bittuakapo bem a sualne betchibo ti jiiak. 43 Chukula, inikaa teuwaasuka, kusisi nokaka: Laasaro, junum aabo yeu weye ti jiiak. 44 Juu intoko mukia tukau, yeu siika, mampo intok wokpo tajoorimmea biijti takai. A pujbat intok ket tajoorimmea biiti takai. Juu Jesus inimmeu: Tajoorim em a woitaria, a weene betchibo ti ameu jiiak.

juchi tua jiapsipo a juiwaka, jum tetapo wojoorita yaariu ruktek. Inii, senu kau tejtukan. Intok inii, senu bweu tetae pattitukan. 39 Junak juu Jesus: Juka tetata em omola kechaa ti jiiak. Juu Maata, juu mukukamta mak weri: In yoowa, inii jiba tua jumak, jaibu tua juuba, bweituk jaibu naiki taewaim jipue mukiatakai ti jiiak. 40 Taa juu Jesus iniau: Jaisa inepo, juka Liojta betana tua eiyaawatchika, a jita a joauta em a bitneeuta, ka eu teuwaala jaani. Inikaa enchi a sualeo ti au jiiak. 41 Junak intok juu teta omola biaktawak. Juu Jesus intok teekau jikau bicha bitchuka intok: In yoowa, enchi ne bai sae, bweituk empo juu in teuwaaut nee jikkaja. 42 Juuneane, juu in teuwaaut, jiba em nee aet jikkajapo. Taa inikaa nee teuwaa jume inim aneme aniabaekai,

38Jesus,

Laasaro teamta kokkolam betana jiabijtetuawakapo

betchibo jume juriom betana juebenaka Jesujta sualek. Jume Mariata mak aman yajakame intok Jesujta yaakauta a bichakame. 46 Taa inime betana waate, jume paiseeom teammeu lauti sajaka intok inimee juka Jesujta yaakauta ameu teuwaak. 47 Junako jume paiseeom intok jume teopopo tekiakammeu yoowe, inimee, juu jurio yoemratau, siime juu yooraata ama emo nau toji tebok intok inimmeu: Jaisa tua tee aune. Inii oou, machilaata juebenak, a jita a joaue a jooa ti jiian. 48 Itepo inikaa junuen a suu tojako, siime juu inim yoemra a sualne. Junak jumee, jum bweu joara Rooma teapo yoooraa, sontaaom aabo bittuaka intok inimee itomak nassuaka, itom bweu teopota tatapnee intok inim yoemrata a luutane ti jiian. 49 Taa inimee betana seenu, Kaipaaj teame, juu junae wasuktiat,

45Inia

Jesujta bwij betchibo, aet nau etejowaka a tuutewame

JOAN11,12 siime jume teopopo tekiakammeu chea yoo tukau, inii inimmeu: Emee kaita em tattaaa ti ameu jiiak. 50 Intok kia emee ka a mammate junii, ito betchibo chea a tuireakau, junuen inim senuk itom yoemrata betchibo, wepuulaik jiba a mukneeu. Intok ka junuen siime yoemrata a luutanaau ti ameu jiiak. 51 Taa aapo juu Kaipaaj teame, ka aapo a eapo junuen jiiak. Ala aapo junae wasuktiat, jume teopopo tekiakammeu chea yoo yaatakai, aapo, Liojta betana aet juuneetuawaka junuen, Jesujta juu jurio yoemrata betchibo a mukneeuta a teuwaak. 52 Intok ka kia junae yoemrata betchibo jiba, taa ketchia siimem jume Liojta yoemiam, aniat naikimtulame junuen nau am toji betchibo. 53 Junuen san, jiba junae taewait naateka, juu jurio yoemratau yooora, juka Jesujta a mee tebo betchibo, inimee nau etejoka a lutuuria yaak. 54 Inia betchibo san juu Jesus, ka intok juu jurio yoemrata nasuk ame bichapo weaman. Ala aapo, jum a aneu betana yeu sika intok aman bweka paariau yeu ka au mekka kateka, ili bweu joara Epraim teau bicha siika. Junamaa a majtimmak tawakai. 55 Junamaa jaibu ka mekka beeen, jume juriom bwala jissuaka pajko jiba bem joauta a yumaaneeu. Yoemra intok juebenaka junamaa ili ka bwere joaram beekatana junaman bweu joara Jerusalen teau nau yajak. Inimee junuen, juka pajkota,

254 kee a naateo, Liojta bichapo emo tuutewamta a yaabaekai. 56 Junamaa waate, Jesujta jaiwan. Intok jum teopopo anekai, bempo: Jaisa emee jiia, jaisa aabo pajkou yebijnee jaani, oo ka aabo weene ti nau nattemaen. 57 Jume paiseeom intok wamee teopopo tekiakammeu yoowe, inimee, jabeta junii, Jesujta jakun a aneuta a juuneiyaamta, junakaa bempoim a tejwaaneeuta a teuwaalatukan, junuen bempoim a bwijne betchibo.

12

Busan taewaim beeeka, Liojta yooreka, juka bwala jissuawaka pajkowamta kee a yumao, juu Jesus, jum ili joara Betaania teau noitek. Junaman jum Laasaro teamta, inikaa mukiataka jiba aapoik Jesujta juchi a jiabijtetuakamta a joaakaawi. 2 Junamaa bempo, Jesujta alleaka, tuisi a mabet betchibo, kupteo bem nau bwaaneeuta a yaak. Juu Maata ama am aabosen. Juu intoko Laasaro, ama mesau jokammak katekan aapoiku mak jiibwakai. 3 Junako juu Maria, jumak litrota nasukaman, juya naaro teamta win jubaekamta, ochokok ausulik intok tua bejeemta, ama a nuupak. Intok inikaa Jesujta wokimmet a yaakai. Chukula intok chonimmea a wachaariakai. Junama karipo siimekut junae win jubakue tapunak. 4 Junak intok juu Juuras Ijkarioote teame, senu Simo teamta yoemia, inii ket jume

Senu jamutta, baata tua win jubak, Jesujtat a yaakapo

255 Jesujta majtimmak naikiatukau intok jiba inii chukula aapoik yeu bwijneeu, aapo: 5 Chea tui ean inii ochokoka win jubakue yaari, busan miil tosai tomimpo nenkiwako, junae jume kaitae emo ania machim aniawako ti jiiak. 6 Juu Juuraj teame inikaa teuwaak, taa ka lutuuriapo jume kaitae emo ania machim a eiya betchibo. Ala inii, a jita etbwakai. Intok inii, jiba aapo su juka bem tomi boosata a makritakai intok junama juka ama aayumta a nunueen. 7 Junak intok juu Jesus: Kia beja a bicha. Bweituk aapo inikaa, chukula nee maanaao betchibo a eeriala ti ameu jiiak. 8 Jume kaitae emo ania machim jiba emee inim emo nasuk am bitne. Taa nee, emee ka jiba inim bitne ti ameu jiiak.

JOAN12
Jesujta, jum bweu joara Jerusalen teau kibakisekapo

juebenaka jume juriom betana, juka Jesujta, jum ili joara Betaania teapo a aneepo a juuneiyaak. Intok inimee aman sajak. Inimee, ka juka Jesujta jiba, taa ketchia junuen juka Laasaro teamta, juka Jesujta mukiataka, juchi a jiabijtetuakauta aman bitbaekai. 10 Junako jume teopopo tekiakammeu yoowe, bempo aet nau etejok, junuen juka Laasaro teamta ket bem a mee tebo betchibo. 11 Bweituk jiba aapoik Laasarota betchibo, juebenaka jume juriom ka intok bempoim mak ean taa Jesujta mak eaka a sualbaekai.

9Jerusalenpo

Teopopo tekiakammeu yoowe, Laasaro teamta bejeeka a meebaekapo

tua juebenaka jum bweu joara Jerusalen teapo aanen junuen junamaa, Liojta yoori betchibo bwala jissuawaka pajkowamta bitbaekai. Yokoriapo intok inimee, juka Jesujta junaman bweu joarau a yebijneeuta a juuneiyaak. 13 Junako inimee junamaa tako sawam chuktaka, intok Jesujta nanki betchibo yeu sajak. Intok inimee: Yee jinneume. Yooriwaka tuikue teuwaanaa juu Liojta betana lutuuriaka itou chea yootaka aabo weyeme ti jiian kusisia. 14 Juu Jesus, ili buuta teaka intok junaet yej simen, jiba jum Liojta betana jiosia jiojteimpo: 15 Ka majjaunee emee, bweu joara Sion teapo joomem. A juuneene, juka inim emou chea yoo yaarita, Ili buutat yej simeka aabo emou a weyeu, ti a jiaa benasia. 16 Jume a majtim chea bat inia weemtat tua ka aet juuneak. Taa chukula, junak juka Jesujta, kokkoarim nasuk a jiabijteko, junak inimee au wawaatek siimeta inikaa aapoik betana a jiojtei tukapo intok ket jiba junaen au yeu a sikaapo. 17 Juu yoemra, juka Jesujta junak tetapo wojooriata yaaripo intok Laasarotau nokaka, mukiataka juchi a jiabijtetuaka, aamak ama aneum, inimee, juka bem bichakauta naas a teuwaan. 18 Inia

12Yoemra

JOAN12 betchibo juu buuuraa, Jesujta nankibaeka au yeu sajak. Bweituk inimee, juka machilaata, a jita a joauta a yaakaut bem juuneiyaaka betchibo. 19 Junako jume paiseeom bempo su naas nau: Akeem a mammate, tua kaachin intok itom an machiakau. Yuu, siime juu inim yoemra aamak eaka aamak saka ti jiian.

256 jiba eiyaaka jiapsame, inii, jiba yuu a jiapsineeuta a taarune. Taa waa, inim bwiapo jiba alleaka a jiapsineeuta ka ae betchibo a eiyaakame, inii, jiba yuu a jiapsineeuta aet bitne. 26 Inim waa, in a joo iauta joaka jiapsibaeme, inii, nemak eaka jiapsine. Intok jum in aneepo, ket ama an ean juu in a joo iauta a joame. Inim seenuk, nemak eaka in joo iauta joamta, juu in yoowa inikaa a yoori tebone.

bweu joara Jerusalen teapo juu yoemra, pajkopo Liojta yooribaeka, jume aman yajilame nasuku, yoemra riekom teame betana waate ama aanen. 21 Inimee, Jeriipe teamtau yajak, juu, jum bwiaraa Kalilea teapo ili joara Betsaira teapo joaakamtawi, intok inimee au ujbwanak: Achai, juka Jesuj teamta te bitbae ti au jiakai. 22 Juu Jeriipe teame intok sikaa, juka Antej teamta tejwaak. Inimee intok, bempo nau, Jesujtau sajaka a tejwaak. 23 Junak intok juu Jesus inimmeu: Yumaasuk juu taewai, juka inim emo benasi yoemta, juka a yaaaeauta, aapoik a chupaka junuen, yoorisi a eiyaanaauta au a chupneeo ti ameu jiiak. 24 Lutuuriapo ne inen emou jiia, juu tiiko bachia, ka bwiapo etwaateko intok inii ka siwekai, junuen, wepulsi bachiatunee jiba. Taa inii, senuk mukuka, bwiapo a maawakaa benasi, inii junuen etwakai, intok siwekai, junak yuin bachiane. 25 Waa inim bwiapo, alleaka a jiapsineeuta

20Jum

Wate riekom teame, Jesujta bem jaiwakapo

tua ne kaachin an machi benasi ea. Jaisa tua ne au jiune. Jaisa inepo: In yoowa, ian neu weenemta betana nee jinneune, ti ne au jiunee jaani. Taa nee jiba tua inia betchibo su nee aabo ne yebijlaa. 28 In yoowa, tua ian bepa yumaisi eiyaawatchisi yoorisi em machiakauta a juuneiyaatuane ti jiiak. Junako, teeka betana jiawai jikkajituk: Jaibu nee tua bepa yumaisi eiyaawatchisia yoorisi in machiakauta nee yeu a juuneiyaatualaa. Intok ne juchi weepo, junuen ino juuneiyaa tebone ti jiakai. 29 Juu yoemra junama aneka a jikkajame, inimee, teeka betana jitaa ruu ti jiiak, ti jiian. Waate intok: Ankeles au nookak ti jiian. 30 Junak intok juu Jesus inimmeu: Inii jiawai, ka nee betchibo, taa ala emo betchibo jikkajituk ti ameu jiiak. 31 Jiba ian, junuen inim

27Ian

Jesujta jaisa aapoik mukneeu, machisi a teuwaakapo

257 aniapo jiapsame, ka tuisi tawaka, bem yauraa bittuanaau ameu aune. Intok ian juu bebejeeri, juu inim siimem sawame, inii kobaitaka yeu beeptune. 32 Intok chukula, inepo nee inim kuuset jikau toboktawako, inim siimem jume jinneuimtuneeme, inepo, jiba neu bicha am waatine betchibo junuen ne am eetuane. 33 Inikaa teuwaaka, jiba aapoik a mukneeut nokaka a teuwaan ooben. 34 Juu ama yoemra intok: Itepo te jum itom nesauri jiosia jiojteimpo inen jiaka nokwamta, juka Krijto teamta, jiba yuu a jiapsineeti jiamta tee a jikkajilaa. Jaisaaka intoko empo, juka inim yoemta, jikau a toboktituneeti jiia. Jabesa inii, juu inim yoeme ti au jiiak. 35 Junako juu Jesus inimmeu: Ian ketun inim emo nasuk aane juu tachiriapo taeewame. Taa tua ka binwaa. Junuen san emee nemak eaka jiapsaem, tachiriata benaka in emomak aneepo tajtia. Junuen, ka tuika ka enchim boo jooriane betchibo, seej chukti ka machiku rejteme benakai. Bweituk juu ka machiku weamame, inii ka juunea jak luula a weyepo ti ameu jiiak. 36 Junuen emee, juka tachiriapo taeewamta a sualnee ketun inim a aneo. Intok junuen emee inia tachiriapo taeewamtamak eame ti taeenaa. Inikaa weyemta teuwaasuka, chukula juu Jesus, yeu sika intok ame betana au essok.

JOAN12 bichapo a yaalatuk junii, inimee ka a sualen. 38 Bweituk utteatukan, inen juka Liojta betana juuneaka, chukula yeu weenemta nokauta, Isaiaj tukauta a teuwaakauta: Achai Lios, kaabe juka itom ameu teuwaauta a sualek. Kaabe inim juka tua suum watchisi machika, Liojta a jita a joauta a bichaka junii, junuen a suale, ti a teuwaakauta. 39 Inien san inimee ka a sualen. Bweituk juu Isaiaj tukau ketchia inen a jiojtek: 40 Juu Lios, bibichaka, ka bibichame benasi am tawaak. Intok a jitat bem juuneeauta am uaak. Junuen, nee betana weyemta bichaka, ka aet bem juuneene betchibo. Intok nee betana weyemtat, ka tua junen jiaka bem aet juuneene betchibo. Intok kia inimee, junuen in am jinneune betchibo, ka neu bicha am waatine betchibo, ti jiakai. 41 Juu Isaiaj tukau inikaa teuwaak, jiba juka Jesujta betana, tua yumaisia chea eiyaawatchisi a machiakauta, aapoik a bittuawaka betchibo. Intok junuen aapoik betana a teuwaak. 42 Junuentaka junii, jume juriom betana juebenaka Jesujta sualek. Intok inime betana waate yauraata mak naikiarim juebenaka a sualekai. Taa inimee, jume paiseeom teame majjaeka, junuen juriom bem teopompo bem lutuuriakauta, ka bem a uaana

Jesujta inien juebenaka a jita a joau, machilaata bempoim

37Juka

Jaisaaka juka jurio yoemrata, Jesujta ka a sualekapo

JOAN12,13 betchibo, inimee jum anwapo ka witti a etejon. 43 Inimee junuen, yoemrata betana yooriwaka bem eiyaanaauta chea junii bem a tuure betchibo, Liojta betana tuisi aet bem bitnaau bepa.

258 juu in yee majtaneeu betana. 50 Intok juunea nee, juka in yoowa betana nesaurita, inikaa jiba yuu jiapsiwamta yee bittua betchibo a weyepo. Junuen san juu in teuwaau, inikaa inepo, jiba in yoowa nee aet a tejwaari benasia, junuen nee a teuwaa ti jiiak.

Jesus inim: Waa nee sualeme, ka wepulsi nee jiba sualne, taa ketchia juka in yoowata, aabo nee bittuakamta junuen sualne ti jiiak kusisi nokakai. 45 Juu intoko inim nee bichame, inii ketchia juka aabo nee bittuakamta a bicha. 46 Inepo intok nee inim tachiriapo taeewame inim aabo aniau nee yebijlaa, junuen wamee nee sualeka jiapsame, inimee ka inim juu ka lutuuriat bem jioplamtune betchibo. 47 Taa waa, in teuwaarita a jikkajaka, intok inii ka junakaa a nok jiikajaka a jiapsao, ka inepo junaa, juu ka tuisi a tawaaneeme. Bweituk inepo nee ka junuen jume inim bwiapo jiapsame ka tuisi am tawaa betchibo, ala, inepo junuen am jinneu betchibo nee aabo yepsak. 48 Juu inim ka nee mabetbaeme, intok kia in teuwaarita junii, ka junakaa a nok jikkajaka jiapsame, inii, juu ka tuisi a tawaaneeme aane. Juu nok lutuuria in teuwaari, chukula taewai, yee aet yauraa bittuanaao, inii junen junaa, juu ka tuisi a tawaaneeme. 49 Bweituk inepo nee tua ka in eapo aman in tuureeuta nooka. Juu in yoowa aabo nee bittuakame, aapo nee aet tejwaala juu in teuwaaneeu betana intok

Juu yoemra, Jesujta teuwaakaue yauraa bittuanaa

44Juu

13

Inim beja jaibu senu taewai beeen, Liojta yoori betchibo bwala jissuawaka pajkonaao. Juu Jesus, aapoik ka intok inim a anneeut intok a yoowabeu bicha a nottineeut, juka taewaita a yumaasukaut juunean. Aapo, jume inim aapoikumak eaka jiapsame, jiba am nakek. Ian intoko inim, tua kaita beeeka, aapoik tua am nakeuta a bit teboka a juneiyaa tebon. 2-4 Juu bebejeeri junak jaibu juka Juuras Ijkarioote teamta, senu Simoo teamta yoemia, inikaa, Jesujta yeu bwiseka a nenkine betchibo junuen a eetuan. Jesus juunean, juu achai Liojta betana inim a yebijlatukapo, ket intok Liojtau bicha a nottineeut. Intok ketchia, juka achai Liojta, siimeku yoo utteata aet aulatukapo. Junuen san, aapo, ka machiako bem jiibwapo, mesau a katekapo, kikteka, bepa a supekaum yechaka, intok tajoorim emo ammea wawachawame nuuka, wikojpo am chayak. 5 Junak intok aapo, jum ama babajimawapo, baam toaaka intok aapo jume a majtim am wok baksia taitek. Intok jume tajoorim, wikojpo a chayaimmea am wok wachakai.

Jesujta, jume a majtim a wok baksiakapo

259 juka Simoo Peeoo teamta a wok baksiabaao, inii: Achai, jaisa empo nee wok baksiabae jaani ti au nattemaek. 7 Juu Jesus: Empo ian ka aet juunea juu in joautchi. Taa iniat empo chukula juuneene ti au jiiak. 8 Taa juu Peeo: Nee ala, empo jakwoo junii ka nee wok baksiane ti au jiiak. Jesus intok: Ka nee enchi wok baksiako, empo ka intok nemak lutuuriane ti a yoopnak. 9 Junak juu Simoo Peeo teame: Junuentuko achai, ka wokim jiba, taa mamam intok kobat ket nee baksiane ti au jiiak. 10 Taa juu Jesus iniau: Juu juubwa uubaalame, aet chukula wokim a baksianeeuta jiba au biine. Bweituk inii takaat siimekut basulatakai. Emee jaibu Liojta mak emo tuutelamtakai, senuk a ubaalatukaabebena. Taa ka siimetakai ooben. 11 Aapo junuen: Emee ka siimetakai, ti jiiak, bweituk aapo juunean, jabeta yeu a bwiseka a nenkineeut. 12 Chukula inimee wok baksiasukai, Jesus, bepa a tajoorekaumpo juchi kobateka intok jum mesau juchi yejteka intok inimmeu: Jaisa emee juu inim in emou yaarit tuisi juunea jaani ti ameu jiiak. 13 Emee, yee majtame intok itom yoowa ti nee taaa. Intok tuisi em jiia, bweituk inien lutuuria. 14 Junuen san, inepo, yee majtame intok enchim yoowatakai,

JOAN13 enchim nee wok baksialatakai, ketchia emou chaaka, emo nasuk enchim emo wok babaksianeeu. Inikaa teuwaakai, juka enchim jaitaka, kaabeta jooneeut enchim emo anianeeut nee a teuwaa. 15 Inepo nee inikaa enchim a suawaune betchibo a yaari. Junuen jiba juka in yaarita, enchim a joone betchibo. 16 Lutuuriapo ne inen emou jiia, kaabe juu tekoka jiapsame, a teko bepa chea eiyaatune. Intok kaabe, juu yeu puaritaka jakun bittuari, juu a saweka yei a puakamta bepa chea eiyaatuneeme. 17 Emee inia weyemtat juuneakai intok a boo jooriaateko, emee tua alleene. 18 Kannee siimem emo betchibo inikaa teuwaa. Juunea nee, jabemmet junen in yeu puariakapo. Taa jukaa, jum Liojta nok lutuuriapo jiojtei, uttea a chupnepo: Juu nemak jiibwame, inii nee bejeeka kiktela, ti a jiakapo. 19 Inikaa kee a chupeo nee jaibu emou a teuwaa, junuen emee inikaa a chupeo a bichakai, junak chea bat naataka emou junuen in ino teuwaaka, nee junaatukauta enchim nee sualne betchibo. 20 Tua lutuuriapo ne inien emou jiia, waa, juka in au bittuarita, tuisi a mabetneeme, inii nee mabetlatune. Waa intok nee mabetneeme, inii, wakaa nee aabo bittuakamta mabetlatune.

6Aapoik

inikaa teuwaasukai, Jesus a jiapsipo tua ka ineemaisia a juiwau aet ayukan. Intok junak machisi:

21Chukula

Jesus, juka Jurajta yea bwijnepo machisi a teuwaa

JOAN13 Lutuuriapo ne inen emou jiia, emo betana senu nee yeu bwiseka nee nenkine ti jiiak. 22 Junako jume aapoik majtim naas emo bitchu japtek, jabetat junuen a nokaapo tua ka juuneakai. 23 Jume a majtim betana seenu, inii juu Jesujta tua nakeu, junamaa kupteo jiibwawapo Jesujtau chapti kateka jiibwan. 24 Juu Simoo Peeo teame, inikaa maammea au jikuubwaka a tejwaak, au a nattemaine betchibo jabetat junen a nokaapo. 25 Junak intok inii Jesujtau chea rukteka: Achai, jabesa junaa ti au nattemaek. 26 Jesus intok: Paanim ne baawapo ne komoniane, inimee intok, juu in au am bwijneeu, junaatune ti au jiiak. Inien san paanim rebbeim baawapo komoniaka, intok juu Juuras Ijkarioote teamtau, senu Simo teamta yoemiabeu am bwisek. 27 Inikaa Juuraj teamta intok kia inimee paanim a nuuka a bwaaka jiba, juu bebejeeri a jiapsiu yepsak. Junak juu Jesus: Juka em yaaneeuta, ian lauti a yaane ti au jiiak. 28 Taa jume ama mesau joka jiibwame betana, kaabe aet juuneak jachin betchibo inien au a jiakapo. 29 Taa juka Juraaj teamta, inikaa tomi boosata a maktuko, waate, juka Jesujta iniau, pajkota betchibo jita bem waatauta a jinu iaka, oo wamee jiokot eame, jita aapoik am mikneeu betana au a nokaati ean. 30 Chukula, juu

260 Juuras, paanim mabetsuka, sep yeu siika. Inim beja, jaibu tukaaria tukai.
Juu taabwi nesauri, chea chukula bemelaka weyeme

Jurajta yeu simsuko chukula juu Jesus inimmeu: Ian juka inim emo benasi yoemta, tua bepa a eiyaawatchiakau aapoikut bittune. Juu intoko aapoik juka achai Liojta, chea yoorisi a machiakauta, jiba nee betchibo bittune. 32 Junuen san, juka achai Liojta chea yoorisi a machiakauta, jiba juu inim yoemta a yaaneeue aman a bittuneekai, junuen ketchia, juu achai Lios, nee betana tua bepa in eiyaawatchiakauta a bit tebone. Inikaa intoko aapo tua lauti a yaane. 33 Tua in nakeum, jaibu nee ka binwaa, chuubaa jiba inim emo mak annee. Emee nee jariune, taa jiba jume juriommeu in jiakaa benasi ian ket ne emou a teuwaa, jum in anneeu emee ka a aman yajine. 34 Inikaa bemela nesaurita enchim boo joorianeeuta nee enchim tejwaa, emo nasuk tua enchim emo nak taaaneeuta. Jiba junuen in enchim nak taaa benasia, emee ket inien a emo naas nak taaane. 35 Jiba inien enchim naas emo nakeo, siime juu inim yoemra juuneene, nee betana kateka enchim nemak eaut.

31Juka

Simoo Peeo teame, Jesujtau: Achai, jakunsa empo siime ti au nattemaek.

Jesus, Peota, inikaa ka au a taaati a jiuneeu betana junuen a teuwaa

36Juu

261 Juu Jesus intok: Jum in weeneeu, ian empo ka a aman weene. Taa chukula empo a aman neu yebijne ti au jiiak. 37 Junak juu Peeo: Achai, jaisaaka ian nee ka a emak weene. Kia ee betchibo mukneeka junii, kaachin ne jiia ti au jiiak. 38 Juu Jesus iniau: Jaisa tua empo nee betchibo muknee jaani. Iniat nee sualne, totoi oowiata kee a kuseo, empo, temaiwaka, bajisi ka emo nee taaati jiune ti au jiiak.

JOAN13,14 Jesus, inikaa: Inepone juu boo, juu lutuuria, intok juu jiapsiwame; kaabe in achaibeu weene, kaa ino betchiibotuko ti a yoopnak. 7 Nee, emee taaateko, ket emee jiba juka in yoowata a taaa ean intok aapoik inim naateka emee a taaa. Bweituk aapoik jiba inim emee a bicha. 8 Junak intok juu Jeriipe teame: Achai, juka em yoowa Liojta empo inim itom a bittuanee intok iniae tua itepo yanti elne ti au jiiak. 9 Jesus inikaa: Empo Jeriipe, tua nee binwa taapo inim emomak aane, intok, jaisa empo kee nee taaa jaani. Waa nee inim bichame, inii, juka in yoowata bitlatune. Junak su, jaisaaka empo juka in yoowata nee enchim a bittuane betchibo neu nooka ti a yoopnak. 10 Jaisa empo jiba nee junen in yoowabet aneepo intok aapoik net a aneuta inien ka a suale jaani. Juka in emou teuwaauta, inepo kannee in eapo aman a teuwaa. Juu in yoowa jiba aapo net jiapsame, jiba aapoik betana juka machilaa, a jita a joauta, a bit tebo. 11 Emee, juu in yoowabet in aneuta, intok aapoik net a aneuta, nee betana inien a sualne. Oo ka inien nee sualekai, kia juu in joau betchibo junii, nee sualne. 12 Lutuuriapo nee inen emou jiia, waa nee sual taaame, inii ketchia juka machilaa in joauta a joone. Intok inii chea bepa suum watchisi machik joone. Bweituk inepo ian nee juu in yoowata jiapsau nee

6Juu

14

Ka emee a juiwaka, unnaa jachin emo eetuane. Achai Liojtat intok net junii ket emee yoemeene. 2 Aman jum in yoowata jiapsau, tua juebena jume ama jiapsinaaum. Ka junuen a lutuuriatuko, ineponee jaibu nee enchim tejwaasu ean. Junuen san nee inepo aman sika intok aman enchim jiapsineeum nee enchim tuuteriane. 3 Intok chukula inepo aman sikaa, intok aman enchim jiapsinepo a tuutesuko, ineponee juchi aabo nottinee junuen am bichaa enchim weiyaa betchibo. Junuen enchim, jum in jiapsau, jiba junamaa enchim anne betchibo. 4 Intok emee juunea jakun bicha in simeut, intok jachin aman yaajiwaut emee juunea. 5 Juu seenu, Toomaj teame, aapoiku: Achai, itepo chea ka juunea jakun bicha em simeut, junuen jaisa itepo jak luula ama yaajiwaaut juuneene ti au jiiak.

Wepulsi Jesujta betchibo jiba, achai Liojtau bicha a yajitu

JOAN14 siime. 13 Intok emee, Liojtau bicha, jita junii, net yoemeaka enchim aawauta, enchim nee a bittuane. Junuen juka a yoemiawata a joaue, juka a yoowawata chea bepa tua yoorisi a machiakauta a bit tebone betchibo. 14 Kia jita junii, net yoemeaka, Liojtau bicha enchim aawauta, inponee enchim a bittuane ti ameu jiiak.

262 betana teuwaarim, am taaaka intok am boo jooriaka jiapsame, inii, tua lutuuriapo nee a nak taaauta aet bit tebo. Juu intoko in yoowa, wakaa nee nak taaamta, aapo inikaa a nakne. Intok inepo junii ketchia nee inikaa nakne. Intok aapoikumak in aneuta, nee machisi a juuneiyaatuane ti ameu jiiak. 22 Senu Juuras, ka juu Ijkarioote teame: Achai, jaisaaka empo itomak em aneuta, itom jiba a juuneiyaatuane, intok ka ket junuen juu wate yoemra inim jiapsammewi ti au nattemaek. 23 Juu Jesus iniau: Waa nee nak taaame, inii, juu in teuwaarit nee nok jikkajine. Juu intok in yoowa aapoik nakne. Junak intok juu in yoowa intok inepo, itepo nau iniau yajaka, aapoikut te jiapsine. 24 Waa ka nee nak taaame, inii juu in teuwaarit ka a nok jikkajaka jiapsa. Juu Liojta betana nok lutuuria in teuwaaka enchim jikkajau, inii ka nee betana weye. Inii juu in yoowa aabo nee bittuakamta betana weye. 25 Siimeta inikaa nee emou teuwaa, ketun inim emomak anekai. 26 Taa juu Liojta tuu jiapsiwa juka in yoowata nee betchibo in weeapo emou a bittuaneeuta, enchim aniaka intok junuen enchim jiapsi joane. Inii siimekut a enchim juuneetuanee intok siimeta wakaa in enchim majti, au enchim waatituane. 27 Inim inepo yumaisi yanti elwamta emo tana waataka nee

emee nee nak taaateko, in enchim aet nesaweka in teuwaakauta, nee aet jikkajine. 16 Inepo intok nee, juu in yoowabeu nokne, aapoik betana wakaa enchim aniaka emomak tuneemta aapoik emou a bittuane betchibo. Junuen inikaa, jiba emomak a anne betchibo. 17 Inii juu Liojta tuu jiapsi, nee betana lutuuriat yee juuneetuame. Wamee inim jiba ka Liojta taaaka jiapsame, inimee ka a mabeta. Bweituk inimee ka aet emo temaikai. Intok kia ka a taaa junii. Taa emee jaibu aet juunea. Bweituk inii, aapo inim emomak aane, intok jiba emot tawane. 18 Kannee inim kia beja enchim too simne. Juchi nee aabo nottine, junuen inim emomak an betchibo. 19 Inim taewaim ka buuuka beee, inim juu yoemra, ka intok nee bitneekai. Taa emee juchi nee bitne. Emee jiapsine, jiba in jiapsa betchibo. 20 Junakaa taewaita yumako, emee machisi juuneene, in yoowabet in aneu. Enchim intok net aneu. Nee intok ket emot aneu. 21 Waa, jume nesaurim nee

Jesujta, juka Liojta tuu jiapsi, a sualemmeu a bittuaneeu a teuwaa

15Lutuuriapo

263 siime. Inikaa alleerita ka jain eewamta nee betana a mabetne. Taa inepone, ka jume inim, ka Liojta taaaka jiapsame, yanti elwamta ka binwatunemta inimee yeteu bicha a waataa benasi, nee emot a autua. Ka emee jain eene. Intok kia ka majjaunee junii. 28 Emee, in simneeti jiaka, intok ket aabo notteka, juchi in emomak anneeti jiaka in nokakauta, jaibu emee nee jikkajila. Emee lutuuriapo nee nak taaateko, emee alle ean junuen in yoowabeu bicha in simeepo juuneakai. Bweituk aapo chea junii bepa eiyaawatchisi katek. 29 Inikaa inepo, kee yeu a yumaao nee emou a teuwaa, junuen inikaa a chupeeo, junak enchim nee sualne betchibo. 30 Kaita intok nee tua emomak etejonee iani. Bweituk juu bebejeeri, juu, jume inim jiapsame saweme, aabo weye. Inii ka nee bepa utteak, ooben. 31 Uttea inien a chupneeu, junuen jume inim jiapsame, juka in yoowata in a nak taaapo bem juuneene betchibo. Intok juka aapoik nee tejwaaka nee aet a sawekauta, junakaa in a joaut, bem juuneene betchibo. Japteem bu, inim omot bicha te katne.

JOAN14,15 nassaakariam betana, ka tatakame, am chuk chukta. Taa aapo, jume nassaakariam tatakame, inimee bicha intok am tutuute junuen chea junii yuin bem takane betchibo. 3 Emee, jiba juu nok lutuuriae, in enchim majtakaue, emee jaibu nassaakariam tuuteim takaabebena. 4 Ka emee nee koptaika, nemak eaka jiapsine. Jiba in enchim ka koptaka in enchim eiyaa benasia. Senu nassaakaria, kia aapolaika, kaachin inii a takane, inii junuen, juu ouwou ka chaakai. Emee junii ketchia, kaachin Liojta eapo aman tuik joaka a jiapsine, emee nee koptaika ka nemak eaka jiapsaateko. 5 Inepo nee junaa, juu paasi ouwopo taeewame, emee intok jume nassaakariam benakai. Juu nemak eaka jiapsame, iniamak intok inepo aamak tukai, inii, Liojta eapo aman, yumaisi tuik joaka jiapsine. Bweituk emee ka net eaka jiapsakai, tua kaitau emee yumaane. 6 Waa nee koptaka intok ka nemak eaka jiapsame, inii paakun jimmaa tune. Intok jume ka tui nassaakariam chuktim benaka, wakeka intok tajipo am tayaawakaabenane. 7 Emee ka nee koptaka intok nemak eaka jiapsaateko, intok juka in enchim majtakauta ka koptakai, emee Liojtau bicha juka enchim waatauta a aaune, intok emee a maktune. 8 Juu in yoowa eiyaawaka yoorinaa, inim aapoik eapo aman yumaik tuik joaka enchim jipasao. Intok junuen emee iniae, tua lutuuriapo nee betana kateka enchim majtimtukapo

15

Inepo nee junaa, inim inepolaa jiba takai, juu tui paasi ouwotau a tammachiatume, juu intok in yoowa junuen, juu inikaa ouwota a suuamta benakai. 2 Aapo, nee betana kia wepuulaika junii, jume in

Paasi ouwot intok jume a nassaakariammet a nokaapo

JOAN15 taeenaa. 9 Inepo ne ala enchim nak taaa, jiba juka in yoowa Liojta aapoik nee a nak taaa benasia. Junuen san, emee nemak eaka jiapsine, enchim in nak taaauta jiba enchim a bitne betchibo. 10 Emee intoko juka nookta, in nesaurita emee a nok jikkajaateko, inien in yee nakeuta, jiba emee a bitne. Jiba junuen juka in yoowata a nesaurim in am nok jikkajaa benasia, intok junuen aapoik nee a nak taaauta jiba in a bichaa benasia. 11 Inepo nee inien emou nooka, junuen, net a bichaka nemak enchim alleene betchibo. Intok inien tua yumaisi alleewamta emee bitne. 12 Juu nooki in nesauri, inii junaa, enchim naas emo nak taaaneeu, in enchim nak taaa benasia. 13 Tua juu senuk a yee a nak taaau, inii, senuk aapoik jiapsiwata, jume a nak taaaum betchibo a nenkineeu junaatune. Inia bepa senuk chea yee a nak taaaneeu, kaita. 14 Jiba emee in jallaim tune, emee junuen juka in teuwaari nesauta a boo jooriaateko. 15 Ineponee ian, kannee intok inepo, nee tekokame ti nee enchim taaane. Bweituk juka tekokamta, inikaa a tekowata joaut kaachin a aet a juuneene betchibo. Ala inepone, in jallaim ti nee enchim taaane. Bweituk inepo, siimeta wakaa in yoowa betana in tejwaarita, ineponee emou a teuwaalaa. 16 Ka emee junamee, nee yeu puakame, ala inepo nee enchim yeu puari, intok ineponee emou noklaa, inim Liojta eapo aman jiapsaka, junuen yoemratau

264 sajaka, Liojta betana lutuuriata enchim ameu nokne betchibo. Intok inia enchim jooneeu betana weyeme, ka luutekai. Intok inien, juu achai Lios, iniat net yoemeaka, siimeta wakaa enchim au bicha aawauta, aapo enchim a bittuane. 17 Iniisan junaa juu in enchim aet sawekau, enchim naas emo nak taaaneeuta.

inim yoemrata betana ian omtawakai, inia betana juuneene, chea bat nee juni su junuen am omtakapo. 19 Enchim inien jume inim ka Liojta taaaka jiapsame benasi enchim jiapsao, inimee inim jiapsame, bempoim naas emo eiyaa benasia enchim eiyaa ean. Taa inepo inim bempoim nasuk ne enchim yeu puala. Intok jiba inia betchibo junamee enchim omta. Bweituk junuen emee ka intok amemak eaka jiapsa. 20 In emou teuwaakau emee waatinee: Kaabe juu tekokame, a tekowa bepa chea eiyaatune, ti jiakai. Junamee neu suasukai, ketchia enchim junii, inimee omtaka emou suuane. Intok inimee, juka in am majtakauta, a nok jikkajisukai, ket inimee, juka enchim am majtaut enchim jikkajine. 21 Siimeta inikaa bempo emou yaane, taa jiba enchim nemak ea betchibo. Bweituk bempo, juka aabo nee bittuakamta ka a taaakai. 22 Bempo tua kaita ka tuika amet aukaa benasi biteewan, nee ka inim yepsaka intok ameu nokako.

Jume inim bwiapo jiapsame, Jesujta intok jume aamak eame, omta
18Emee

265 Taa ian inimee, Liojta bichapo, juka ka tuik bem yaari betana, kaitat jiawite machi. 23 Bweituk juu nee omtame, inii ket juka in yoowata omta. 24 Inimee, tua kaita ka tuika amet aukaa benasia biteewan, ame nasuk jukaa, inim jabeta junii kee jee a yaaka, inikaa ka nee a yaako. Taa inimee inikaa jaibu a bitchuk. Intok a bitlataka junii, inimee nee omta, intok ket junuen, juka in yoowata omta. 25 Taa inii inien weye, bweituk uttea inikaa nokita, bem nesauri jiojteimpo jiojteita a chupnepo: Inimee, tua kaita betchibo nee omtak, ti jiojteita. 26 Taa chukula, juka yee aniaka intok yee jiapsi joamta aabo a yepsako, Liojta tuu jiapsi, aapoik betana lutuuriat yee juuneetuaneeme, juu in yoowa betana in emou bittuaneeu, aapo, nee betana juu lutuuriat yee juuneetuane. 27 Intok emee junii ketchia, inim nee betana juka lutuuriata a teuwaane, bweituk emee, inim tekilta in a naatekapo naateka nemak aanek. Inikaa weyemta nee emou teuwaa, junuen emou weenemta betana ka enchim koom eene betchibo. 2 Jum juriom teopompo enchim lutuuriakauta emee a uaatune. Intok kia taewai yumaane, junak emo betana senuk meaakamta iniae Liojta betana tuik a joaa benasi a eeneeo. 3 Inikaa yaane, bweituk inimee, juka in yoowata intok nee junii, kee jee itom taaakai. 4 Inikaa ne emou teuwaa, junuen, junak inikaa taewaita yumako, inia betana jaibu

JOAN15,16 in emou noklatukau enchim au waatine betchibo. Inikaa nee ka sep naatelaapo naateka emou a teuwaak, inepo emomak in aneka betchibo. 5 Taa ian inepo nee siime, junuen aman juu aabo nee bittuakamtamak juchi an betchibo. Emo betana intok tua kaabe neu nattemae jakun bichaa in simeut. 6 Ala emee, enchim siokau tua emot aayuk inikaa weyemta in emou a teuwaaka betchibo. 7 Taa inikaa lutuuriataka nee emou a teuwaa, emo betchibo chea junii tuisi yeu weama in simneeu. Bweituk junuen nee ka simeo, juu, enchim aniaka intok enchim jiapsi joame, aapo ka emou yebijne. Taa junuen inepo aman siiko, emou inepo nee a bittuane. 8 Junako, inii yepsako, inim juka yoemrata, ka tuik a yaariakau betana, inikaa inia betana au a temaituane. Intok Liojta betana inim tuisi yee a jiapsi iau, inikaa a ayukapo. Intok bempoim, Liojta betana am yauraa bittuanaaut emo am temaituane. 9 Inii yoemra, Liojta bichapo ka tuik yaari, bempoim ka nee sual taa betchibo. Aapo iniat am juuneetuane. 10 Intok inimee, inim Liojta tuisi yee jiapsi iauta inikaa a ayukapo am mammatetuane. Bweituk ian inepo juu in yoowata aneu bicha ne siime. Intok emee inim ka intok nee bitne. 11 Intok inim Liojta yee yauraa bittuaneeuta a juuneiyaane. Bweituk juu, juka inim yoemrata kobaika a saweme, inii jaibu ka tuisi au a chupneeuta au naikiari.

Juka Liojta tuu jiapsita inim a joau

16

JOAN16 tua juebenaka in emou etejoeau aayuk ooben, taa iniat emee ian ka a aet juune ean. 13 Chukula juu Liojta tuu jiapsi, lutuuriat yee juuneetuame emou yepsako, inii siime juu nee betana lutuuria weyemtat enchim aet juuneetuane. Bweituk, ka inii kia a eapo aman a tuureeut enchim juuneetuaka enchim noktuane, ala inii, siimeta wakaa Liojta betana a jikkajaut enchim juuneetuane. Intok jiba aapo ket juu chukula yeu weenemtat enchim juuneetuane. 14 Inii, aapo in yoorinaauta jiba waatakai, yee aniane. Bweituk aapo juka nee betana lutuuria weyemta, ne tana a mabetaka, enchim a juuneiyaatuane. 15 Siime juu, juka in yoowata jipueuta, ket inepo a atteak. Inia betchibo san inepo, juka Liojta tuu jiapsi, juka nee betana weyemta ne tana a mabetaka, intok inikaa, ineponee aapoik enchim aet a juuneiyaatuaneeti jiiak.

266
18Jitasa

12Ketun

ka buuuka beee, inim ka intok enchim nee bitneeo. Taa aet chukula, sep jeela, emee juchi nee bitne. Bweituk inepo nee, juu in yoowata jiapsau bicha nee siime. 17 Junako jume a majtim betana waate naas nau nattemaek: Aapo: Tua ka buuuka beee, itom ka intok a bitneeo, intok aet chukula, sep jeela itom juchi a bitnee, ti jiakai. Intok, Inikaa jiba aapoik yoowata aneu bicha a simeu betchibo, ti jiakai. Jaisa inii jiubaeka inikaa teuwaa.

16Tua

Siokwamtat chaaka, chukula alleewame aunee

iniae aapo teuwaa: Ka buuuka beee, ti a jiaue. Katte aet juunea jitat a nokaut ti jiakai. 19 Jesus inimmet, bem au nattemaebaepo amet mammateka: Ineponee emou inim: Ka buuuka beee, enchim ka intok nee bitneeu intok chukula sep jeela juchi enchim nee bitneeu, ti jiiak. Jaisa emee inia betana junuen nau nattemae jaani ti ameu jiiak. 20 Lutuuriapo ne inen emou jiia, chukula emee bwanakai intok tua siokne. Taa juu inim yoemra inia betana tua alleene. Taa inien emee tua ka alleakai junii, chukula juu enchim sioksi eau, inii, seej chukti emo betchibo tua alleewame tuneekai. 21 Jamut seenu, usibaeeteko, junak inii ka alleene, taewai, jiokot au a bitneeuta a yumaka betchibo. Taa inii, chukula, juka ili usita yeu yebijsuko, inii, jiokot au a bichakau ka au waatine, tua alleeakai, inim ili usita yeu yoemtukapo juuneakai. 22 Ket jiba inieni ian emee ka enchim alleau emot aayuk. Taa chukula juchi nee enchim bitnee intok junako emee tua yumaisi enchim alleau emot aune. Inii alleewame junuen, ka intok luutineekai. 23 Junako inikaa taewaita yumako, emee kaita intok neu bicha a aaune. Lutuuriapo ne inen emou jiia, juu in yoowa, siimeta juka iniat net yoemeaka, au bicha enchim aawauta, aapo enchim a bittuane. 24 Emee ian tajtia, ka inien Liojtau enchim aawauta iniat net eaka a jooa. Inien emee aune, intok enchim aawauta emee a

267 bitne, junuen tua yumaisi enchim alleene betchibo.

Jesukrijto, jaisa inim juka ka tuik kobai

JOAN16,17 weepulaim, enchim atteau bicha enchim naikimtuka intok emee nee inepolaik too sakaaneeo. Taa kannee inepolai, bweituk juu in yoowa nemak aane. 33 Siimeta inikaa nee emou teuwaa junuen, net eaka, yanti elaka enchim jiapsine betchibo. Inim bwiapo uttea, jiokot enchim emo bitneeu. Taa emee ka jain eene, bweituk inepo, jume inim nee bejeeka aneme, inepo nee am kobai.

inika weyemta inepo nee jita taabwiku a tammachiaka emou a teuwaalaa. Taa chukula taewai yumaane, junako ka intok inien jita taabwiku a tammachiaka in emou nokneeo. Ala inepo junak, in yoowa betana weyemta machisi ne emou a teuwaane. 26 Junako junakaa taewaita yumako, emee juka enchim waatauta, junaet net eaka, Liojtau bicha noknee. Ineponee intok jaibu junaet in yoowabeu ka enchim nokriane. 27 Bweituk jiba aapo juu in yoowa enchim nak taaa, jiba nee enchim nak taaaka intok aapoik Liojta betana in aabo yepsakapo junuen enchim a suale betchibo. 28 Lutuuria, aman juu in yoowata jiapsau, aapoik betana ne yeu siika inim anbaekai. Taa iani inepo nee inim yeu simnee, juchi juu aman in yoowa mak anbaekai. 29 Junako jume a majtim: Ian ala empo tua juunakkiachisi itou nooka, intok ka jita taabwiku a tammachiakai. 30 Iani itepo juunea, siimekut tuisi em juuneau, intok ka uttea inia betana eu nattemainaau. Inia betchibo, Liojta betana aabo em yepsakapo itepo a suale ti au jiiak. 31 Junak juu Jesus inimmeu: Junuen san, inikaa jaisa emee lutuuriapo a suale jaani ti ameu jiiak. 32 Bweituk taewai yuuma, intok jiba ian junaa, junak enchim

25Siime

17

Chukula inikaa teuwaasukai, Jesus teekau jikau bitchuka intok: In yoowa, taewai yumaasuk ti jiiak. Juka em yoemiata, chea bepa a yoorinaauta aet bit tebone, junuen juka em yoemiata, chea bepa em yoorinaauta et a bit tebone betchibo. 2 Bweituk jiba empo, juka em yoemiata, siime yoemra inim jiapsame bepa a nesauneeu, utteata aet autualaa, junuen siime jume au bicha em yeu puakaum, jiba yuu jiapsiwamta aapoik am bittuane betchibo. 3 Juu jiba yuu jiapsiwamta bitwame intok, inii, enchi juka wepuulaika tua lutuuriapo Liojta, intok Jesukrijtota, juka aabo em bittuakauta a taeewame, junaa. 4 Ineponee inim bwiapo enchi yooriwaka aet enchi eiyaanaauta nee a yaari. Intok inepo nee a chupai juka em nee a yaaneeti jiaka em nee tejwaakauta. 5 Junuen san achai, bat naataka, aniata kee yeu a machiao naateka, chea

Jesus, jume a majtim Liojtau bicha am nokria

JOAN17 bepa yooriwaka emak in anekaa benasia, iani, jiba junaen nee emak jiapsituane. 6 Jume inim bwiapo jiapsame betana em neu bicha yeu puakaum, inepo nee, em jabetukauta ne machisi am juuneetualaa. Inimee, empo am atteaka intok ian empo neu bicha am naikialaa. Intok inimee, ee betana juka nok lutuuriata, a nok jikkajilam. 7 Ian bempo juunea, junuen siimeta juka em nee aet aniaka, in yaari, ee betana a weyeu. 8 Bweituk inepo nee ee betana juka nokta em nee tejwaakauta, junakaa nee am majtalaa. Bempo intok a mabetlaa. Intok inimee lutuuriapo ee betana inim in yepsakauta, a juuneiyaalaa. Intok em nee aabo bittuakauta a suallaa. 9 Inimee, inepo eu bicha nokria. Kannee jume wate inim bwiapo jiapsame nokria. Ala jume neu bicha em yeu puarim nee nokria bweituk empo am atteak. 10 Siimeta juka in attea, empo nemak a atteak. Intok siimeta juka em attea, inepo emak a atteak. Intok iniat eiyaawaka in yoorinaau neu aayuk. 11 Ineponee ka nee intok inim bwiapo tawane. Taa bempo inim tawane. Inepo nee intok inim yeu siime aman emak an betchibo. Empo in yoowa, wepulsi tuika et ayukame, jume neu bicha em yeu puakaum, jiba ee betchibo am aniaka am suuane, junuen inimee yumaisi nau eaka bem jiapsine betchibo, jiba enchi nemak itom nau eaka jiapsaa benasia. 12 Junako, inim bwiapo inepo amemak anekai,

268 jume neu bicha em yeu puakaum, inepo ee betana em utteae aniawaka nee am suuaka, ka tuik betana nee am aniasuk. Inimee betana tua kaabe, jitat taabwisi eaka, nee betana au naikimtek. Taa kia waa jaibu bebejeeritau au nenkilame jiba, junuen aapoik betana Liojta nok lutuuriapo jiojteita a chupne betchibo. 13 Ian nee inepo aman em aneu bicha nee siime. Taa nee ketun inim bwiapo anekai inikaa nee teuwaa, junuen bempoim inien tua in alleauta, inikaa tua yumaisi bem nemak a bitne betchibo. 14 Bempoim inimee inepo juka ee betana nok lutuuriata nee am majtalaa. Taa jume inim, ka emak eaka jiapsame, inimee omta. Bweituk bempo ka jume inim jiapsammak eaka jiapsa, jiba nee junii ka junamemak eaka in jiapsaa benasia. 15 Inepo, kannee inim yeu em am nuk simne betchibo ne eu bicha am nokria. Ala bebejeerita betana em am jinneune betchibo am nokriakai. 16 Junuen, nee ka jume inim jiapsammak eaka in jiapsaa benasia, bempo junii ket ka junamemak eaka jiapsa. 17 Inimee juu em nok lutuuriat bempoim juuneetuaka, iniae, wepulsi ee betchibo bem jiapsineeut am ania. Juu ee betana nooki junaa juu lutuuria. 18 Jiba em jume inim aniapo jiapsammeu, em nee bittuakaa benasia, junuen ket inepo, bempoim nee jume inim jiapsammeu am bittualaa. 19 Intok inepo jiba bempoim betchibo nee wepulsi em nee yaa iauta

269 a yaabaeka nee eu ino suu toja junuen bempoim ket, tua lutuuriapo, inien wepulsi eu emo suu tojine betchibo. 20 Taa nee ka bempoim betchibo jiba ne eu bicha nooka, taa ketchia wamee chea chukula, jiba bempoim nee betana ameu nokneeue, nee sualneeme betchibo. 21 Siimem inimee yumaisi nau eaka bem jiapsine betchibo, ne eu nooka. In yoowa, jiba enchi nemak itom nau eaka jiapsaa benasia, bempoim itomak wepuulai benasi bem jiapsine betchibo. Inien bem jiapsa betchibo, jume watem inim jiapsame, em aabo nee bittuakauta a sualne betchibo. 22 Inepo inimee, jiba junakaa tua eiyaawatchika weyemta, ee betana in mabetri, ineponee am bittualaa. Junuen, wepulsi nau eaka bem jiapsine betchibo, enchi nemak itom nau eaka jiapsaa benasia. 23 Inepo, ka bittaka ne amet jiapsakai, empo intok ket net jiapsakai. Junuen beja inimee tua yumaisi bem nau eaka jiapsine betchibo. Intok junuen jiba inia betchibo juu inim yoemra, em nee aabo bittuakauta, a bem a mammatene betchibo. Intok ket tua em nee nakee benasia, em am nakeuta. 24 In yoowa, inimee, empo neu bicha am naikiari. Intok inimee, inepo jiba jum in anneeu nemak am an ia. Junuen inimee aman, juka chea bepa eiyaawatchika ujyoriata em net autuarita, bem a bitne betchibo. Bweituk empo, inim aniata kee a juunaktewao naateka, empo nee

JOAN17,18 nak taaalaa. 25 In yoowa, wepulsi a lutuuriatukapo aman yee yauraa bittuame, eu nee nooka. Jume inim bwiapo jiapsame ka enchi taaa. Taa inepo nee, ala enchi taaa. Intok inimee in majtim, aabo em nee bittuakaut juunea. 26 Inimee, inepo tua em jabetukaut, nee machisi et am juuneetualaa. Intok ketun naa buustia nee inim enchi juuneiyaa tebone. Junuen em nee nak taaa benasia, bempoim ket a emo nak taaane betchibo. Intok ket junuen jiba nee junii, ka bittaka in amet jiapsine betchibo.

18

Chukula aapo inikaa teuwaasukai, juu Jesus jume a majtimmak yeu siika, junuen jakia Setroon teamta beas anbaekai. Junamaa wajpo juyam tatakaka echitukan. Inim Jesus a majtimmak ama yepsak. 2 Ket juu Juuraj teame, juu yeu a bwijneeme, aapo junamaa juyam echipo taaan. Bweituk juu Jesus, jume a majtimmake juebenasi junama aanen. 3 Junuen san juu Juuraj teame junama yepsak, juebena sontaaom weiyaakai, intok waate, jume teopopo yee suuatuawammake. Inimee, jume teopopo tekiakammeu yoowem betana intok jume paiseeom betana aman bittuarimtakai. Inimee, tettebem kukucheeka intok mampo tachiriam weiyaaka kaaten. 4 Taa juu Jesus, siimeta juka au yeu weenemta betana jaibu juuneakai, yeu sikaa, intok inimmeu: Jabetasa emee jaiwa ti ameu nattemaek.

Jesus, bwijritaka, nasuk weiyaawa

JOAN18
5Bempo:

270

weyekamtamake, intok jume Juka Jesujta, Nasaret teapo teopopo yee suuatuawame, jometa ti a yoopnak. inimee, Jesujta bwiseka intok a Juu Jesus intok: sumaka, 13 chukula ket, bempo Ineponee junaa ti ameu jiiak. chea bat juu Anaj teamta kariu Juu Juuraj teame, juu aapoik a tojak. Juka Anaj teamta, juu yeu bwisekame ket inimeemak ama Kaipaaj teame a aseebwakan. weaman. 6 Juka Jesujta: Ineponee Inii juu junae wasuktiat ama junaa, ti ameu a jiako, inimee amau teopopo tekiakammeu chea rukteka intok bwiau koom tootek. yootukau. 14 Inii Kaipaaj teame 7 Junak intok juu Jesus juchi: jiba junaatukan, juu juriommeu: Jabetasa emee jaiwa ti ameu Siime jurio yoemrata betchibo, nattemaek. wepuulaik a mukneepo aman, Bempo intoko: bempoim betchibo chea a Juka Jesujta, Nasaret teapo tuineeuta, ti a teuwaakame. jometa ti jiiak. 8 Junak juu Jesus: Juka Peota, Jesujta ka au a taaati a jiakapo Jaibu su ne enchim tejwaasuk 15 Simoo Peeo teame intok in junaatukapo. Emee nee jaiwaateko, inimee nemak rejteme senu Jesujta majti, inimee am sakaatuane ti ameu jiiak. Jesujtat chaaka kaaten. Inii 9 Inii inien tuk, jiba aapoik Jesujta, senu Jesujta majti, junamaa juubwa jeela: Jumee, in yoowata teopopo tekiakammeu yoota neu bicha yeu a puakaum betana, tua betana taeewan. Junuen san inii, kaabe, jitat taabwisi eaka, nee betana Jesujta mak junamaa yoota kariu au naikimtek, ti a teuwaakauta, bicha, jitae bat kora yaariu aman junuen a chupne betchibo. 10 Junak kibakek. 16 Taa juu Peeo, junamaa juu Simoo Peeoo teame, inii, tebem aman kikkimuwapo, paaria sisiiwook kucheekame, yeu am tana taawak. Inien san juu senu wikeka intok senuk, Malko teaka, juu majti, juu teopopo tekiakammeu teopopo tekiakammeu yoota saweuta, yoota betana taeewame, inii yeu inikaa batatana naka chukti a beebak. sika intok juka jamutta, aman 11 Taa Jesus, juu Peotau: kikkimuwapo yee suuamta, a Jume kuchiim, em yeu am tejwaaka, juka Peota aman wikekapo am ketcha. Inien, juka kibachak. 17 Junak juu jamut, aman in yoowata, jiokot nee ino a bit kikkimuwapo a suuatuawame, iao utteatune, inien tua jiokot in Peotau: ino bitneeu ti au jiiak. Jaisa empo ka junaa ketchia, inia oouta betana senu a majti Jesus, juu teopopo tekiakammeu jaani ti au nattemaek. chea yooweta bichapo aane Juu Peeo intok: 12 Junak jume sontaaom Ee, ka inepo junaa ti a yeu puarim, juu ameu yoopnak.

271 sebekai, jume junamaa jitaa suuame, intok jume tekoka ama sawame, nayaka, oubammeu jaabweka sukawen. Juu Peeo ket junamaa amemak oubammeu weyeka sukawen.
Juka teopopo chea yoota, Jesujta a temaepo
18Junamaa

JOAN18
Juka Peota, juchi weepo, Jesujta ka au a taaati a jiakapo
25Juu

teopopo tekiakammeu chea yoowe, Jesujtau nattemai taitek, jabem a majtimtukaummet intok aapoik juka junen yee a majtau betana. 20 Iniau juu Jesus: Inepo nee inim siimem aneebichapo yeteu nonoksuk. Intok jum juriom teopompo, intok inim bweu teopopo, siime jume juriom nau emo totojapo jiba aneka nee yee majtasuk. Junuen san kaita nee etbwa teuwaalaa, 21 jaisaaka empo neu su nattemae. Jume nee jikkajilammeu nattemainee intok bempo elapo a teuwaanee juka in am majtalatukauta. Bempo tuisi juunea juka in ameu noklatukauta ti au jiiak. 22 Junak Jesujta inien jiako, junama teopopo yee suuame betana, senu ama aneme, pujbat a chochonaka intok: Kat juu teopopo tekiakammeu chea yootau junuen jiia ti au jiiak. 23 Juu Jesus inikaa inen yoopnak: Ka tuik nee teuwaariako, junae betana a teuwaane. Taa juka in teuwaarita a tuireako, jaisaaka empo nee chona ti au jiakai. 24 Junak juu Anaas, aapoik sumaita, Kaipaaj teamtau, juu teopopo tekiakammeu chea yootau a bittuak.

19Juu

Peeo ketun junamaa tajimmeu weeka sukawen. Iniau intok: Jaisa empo ka junaa, juu inia oouta betana majti jaani ti au jiuwak. Peeo intok: Ee, ka inepo junaa ti jiiak. 26 Junak intok seenu, juka teopopo tekiakammeu chea yoota tekokame, inii juu seenu, Peota naka chukti a bebakauta a wawaekame, aapo Peotau: Jaisa nee ka enchi jum juya etripo aamak bichak jaani ti au jiiak. 27 Juu Peeo, juchi ka au a taaa ti jiaka nookak. Junamaa intok sep, totoi oowia kukussuk.

intok juu Jesus, Kaipaaj teamta kari a katekaa betana, aman juu kobanaaota bweu kariu nuupawak. Junamaa jaibu matchun. Jume juriom intok junaman bweu kariu ka aman kiimuk. Inimee, Liojta junuen bem a yooreeut, junuen ayuka Liojta bichapo ka tuik emo yaa machiakai. Intok junuen, Liojta yoori betchibo, kupteo, bwala jissobata bem bwaeeuta, ka a emo a bwaaneeti eakai. 29 Inia betchibo juu kobanao Pilaato teame, paakun yeu siika junuen ameu nokbaekai. Intok aapo inimmeu: Jitat sa emee inikaa oouta a naatejo ti ameu jiiak.

28Junak

Juka Jesujta, Pilaatotau yeu a tojiwakapo

JOAN18,19 inikaa: Ka tuik ka a yaariako, itepo ka eu a toji ean ti a yoopnak. 31 Junak juu Pilaato: Emee a nuk sajaka intok jiba enchim jachin nesawepo aman a yauraa bittuane ti ameu jiiak. Jume juriom intok: Taa itepo jume juriom, ka iniau lutuuriak, senuk a meetuneeut itom aet nesaune betchibo ti au jiiak. 32 Junuen chupuk juu, aapoik Jesujta, tua jachin weyeka a mukneeu betana a teuwaariakauta. 33 Pilaato, jum bweu kariu wajiwa juchi aman kibakeka, Jesujtau chaai teboka intok: Jaisa empo junaa jaani, juu, jurio yoemratau chea yoo yaari ti au nattemaek. 34 Jesus intok iniau: Inikaa inia betana nattemaekai, jaisa empo kia emo a juuneiyaaka a nattemae jaani, inikaa inim in chea yoo yaari tukau, oo watem betana a jikkajilatakai ti au jiiak. 35 Pilaato juu kobanaao a yoopnak: Ineponee ka jurio. Juu inim ele benasi jurio yoemra intok jume teopopo tekiakammeu yoowe, inimee junen enchi aabo neu tojak. Jitasa empo yaari ti au jiiak. 36 Junak juu Jesus: Chea yootaka in nesauneeu, ka ian inim junaa. Nee junuen inim nesaweo, junak jume nemak eaka rejteme, nassua ean, junuen, juriommeu ka in suu tojina betchibo. Taa chea yootaka in nesaweu, ka ian inim junaa ti a yoopnak.

272 intok: Junak su, jaisa empo lutuuriapo junaa jaani, juu chea yoo yaari ti au nattemaek. Jesus inikaa: Ineponee junaa juu chea yoo yaari, jiba em a teuwaa benasia. Ineponee inim yoemtuk, intok inepo juka lutuuriata juuneiyaa tebobaekai nee inim aabo yepsak. Siime jumee, juka lutuuriata boo jooriaka jiapsame, inimee, juka in teuwaauta a jikkajine ti a yoopnak. 38 Juu Pilaato aapoiku: Jitasa intok junaa, inii lutuuria ti au jiiak.

30Bempo,

37Pilaato

19

Inien au nattemaisuka juu Pilaato juchi yeu siika, jume juriommeu nokbaekai. Intok junammeu: Kaita ka tuik nee inia ooutat teu machi ti jiiak. 39 Taa emee au joiwalataka jiba junuen a bibicha, chikti bwala jissuawaka pajko taewaitchi, seenuk etaita in emou a suu tottojamta. Junak su, jaisa emee juka juriommeu chea yoo yaarita nee a suu toji ia jaani ti ameu jiiak. 40 Junako siime juchi chaai japtek: Ka junukaa suu tojine. Ala juka Barabaaj teamta suu tojine ti jiakai. Inii Barabaaj teame intok jita etbwawamta tuuren. Junako juu Pilaato, juka Jesujta, sep tua jiokot maisi a bepsu tebok. 2 Jume sontaaom intok, juya wichakamta nat koelaa

Jesus, a meetune betchibo aet nesawa

273 yaaka, Jesujta kobat a yechak. Kutko sikiim intok a supetuak. 3 Chukula inimee, au rukteka: Ketchi allea, empo jurio yoemratau chea yoo yaari ti au jiiak. Intok inimee, pujbat a chonan. 4 Junako juu Pilaato juchi yeu sika intok junammeu: Akeem a bicha. Inim ne yeu a tojilaa junuen enchim juunee iakai juka ka tuik, kaita in aet tetteapo ti ameu jiiak. 5 Jesus intok aman yeu siika, juka juyata wichakamta nat koelaisi yaarita, kobat jipuekai intok jume kutko sikiim supe simekai. Junak juu Pilaato: Inii junaa, juu oou ti ameu jiiak. 6 Junak jume teopopo tekiakammeu yoowe intok jume teopopo yee suuatuawame a bichaka: Kuuset a popon tebone, kuuset a popon tebone ti chaai japtek. Junak juu Pilaato inimmeu: Emee a weiyaaka intok junuen kuuset a poponnee ma. Bweituk ineponee tua kaita ka tuik aapoikut tettea ti ameu jiiak. 7 Taa inimee juriom aapoiku: Itepo te inim itom ae nesaweeuta a jipue. Intok inia nesauripo a jiaa benasia a mukneeuta au chupne. Bweituk inii, Liojta betana a yoemiaritukaa benasi au taaa tebon ti au jiiak. 8 Inikaa juu Pilaato jikkajaka, chea junii majaek. 9 Aapo juchi weepo junama bweu kariu bicha kibakeka intok aapo Jesujtau: Jakunsa empo joome ti au jiiak.

JOAN19 Taa juu Jesus kaita a yoopnak. juu Pilaato: Nee empo kaita yoopnabae jaani. Jaisa empo ka juunea jaani, kuuset enchi popon tebo betchibo, intok ketchia, enchi suu toji tebo betchibo junii, in a nesaweu ti au jiiak. 11 Juu Jesus inikaa: Tua kaita empo yootaka em net a nesauneeuta jipuu ean, Liojta betana ka a maktuko. Inia betchibo, waa, nee eu tojakame, chea junii ee bepa ka tuik yaari ti a yoopnak. 12 Jiba inim naatekai juu Pilaato, jatchin junii ayuka, Jesujta a suu tojibaeka ean. Taa jume juriom: Inikaa empo yeu suu tojako, juka chea yoo yaarita Sesar teamta, empo a bejeeka annee. Inim jabetaka junii, aapo chea siimem bepa au yoo joobaeme, inii juka Sesar teamta, jum Romapo chea yootaka katekamta a bejeeka annee ti aet chaaek. 13 Junak juu Pilaato, inikaa jikkajaka, Jesujta paakun yeeu a toji teboka, intok aapo, jum yoo yaarim yeyesapo yejtek. Ebreo nokpo Kabaata teapo. Inii nooki, bwiapo teta chitta chibelai, ti jiubae. 14 Inimii jaibu senu taewai beeen, Liojta yoori betchibo bwala jissuuawaka, pajkota weeneeo. Jaibu jumak luula yejteo. Junak juu Pilaato, jume juriommeu: Inim aane juu, emou chea yoo yaari ti ameu jiiak. 15 Taa bempo: Meetune, meetune, kuuset a popon tebone ti chaaen.
10Junak

JOAN19 Juu Pilaato inimmeu: Jaisa inepo inikaa emou yoo yaarita kuuset a popon tebonee jaani ti ameu nattemaek. Taa jume teopopo tekiakammeu yoowe: Itepo kaabeta intok taabwik chea itou yoo yaarita te a jipue, wakaa jum bweu joara Roma teapo yootaka katekamta jiba ti a yoopnak. 16 Junak juu Pilaato ameu a suu tojak junuen kuuset a popontune betchibo. Bempo intok yeu a nuk sajak.

274 yoo yaari ti au teuwaame, ti jiojtene ti au jiiak. 22 Taa juu Pilaato, inimee: Juu in jiojtekau junuen tawane ti am yoopnak. 23 Chukula jume sontaaom, Jesujta kuuset a poponsuka, a tajooriwata nuuka intok naikisi nat a naikimtek, inikaa bempoim weepulaim betchibo. Bempo ket, jume tebe tajoorim bepa a jinekaum, am nuuka. Inimee intoko, ka jak nau am jiikrituka betchibo, jikat koom tajti wepuulaikai, 24 jume sontaaom: Katte am siutane ti nau jiiak. Ala te amet nau jaatek tuinee junuen jabeta amemak a tawaaneeut juunee betchibo ti nau jiiak. Inien chupuk waa bat naataka jum Liojta betana jiosia jiojteimpo: Inimee, juka in tajoori nat naikimtek, aet nau jaatekai, ti a jiakapo. Inien, inikaa junen yaak jume sontaaom. 25 Junamaa kuuseu, Jesujta aet poponiu, Jesujta ae intok a aewata akkoowa, intok Maria, Kleeopaj teamta jubiawa, intok Maria Maareena teame ama aanen. 26 Juu Jesus, a malawata intok wakaa a majtita, tua a nakeuta ae naapo weyekamta bichakai, a aebeu: Juu eu weyekame, em yoemiatune ti au jiiak. 27 Chukula ket juu a majtibeu: Inikaa eu weyekamta, empo aek ti au jiiak. Intok junamaa naateka, inii majti, aapoik joau a joane betchibo a mabetak.

juu Jesus yeu siika, juka kuujta puatekai. Junuen, jum ili kawi Mukia koba teau yebijneekai. Ebreo nokpo Kolkota teau. 18 Junamaa, aapo kuuset popontuk. Intok aapoiku mak ket woika kuusimmet jikat poponwak, aapoik kechaawakapo nau bicha, Jesujta nasuk tawaakai. 19 Juu Pilaato, jiojteita kuuset bepa jikat a popon tebok: Jesus, Nasaret teapo joome, juriommeu chea yoo yaari, ti jiamta. 20 Jume juriom betana juebenaka inikaa ama jiojteita nookak. Bweituk jum Jesujta kuuset a poponwakapo, bweu joarau ka mekkaekan. Inii jiojtei intok, ebreeo nokpo intok rieeko nokpo intok latin nokpo jiojteitukan. 21 Inia betchibo juriom betana jume teopopo tekiakammeu yoowe, inimee Pilaatotau: Inikaa ka junuen: Juriommeu chea yoo yaari, ti a jiojtene. Ala empo: Inii, juu juriommeu chea

17Junuen

Jum kuuset a popontukapo

chukula juu Jesus junuen juka a yaaeauta siimeta jaibu a

28Iniat

Jum Jesujta jaisa a mukukapo

275 chupsukaut juuneakai, juka jum Liojta betana jiosia jiojteimpo jiojteita a chupne betchibo: Baae ne muuke ti jiiak. 29 Junamaa ili sotoi, binaakre teamtae tapunika ama manekan. Junak intok junamee, junamaa, baata nunuemta, ejponja teamta komoniaka, tebe kuta, isoopo teamtat a chayaka intok jikau, teniu au a noitak. 30 Jesus inikaa binaakreta jeeka, chukula aapo: Jaibu siime chupsuk ti jiiak. Junak intok aapo, koom kobateka, muukuk.

JOAN19 sisiiwookta bwawiakamtae, sanaita betuk a soak. Inim intok sep, ojbo baamak ama yeu siika. 35 Juu inikaa inim a teuwaame, inii a bichak. Intok inii lutuuriata nooka. Aapo, lutuuriata a nokaapo juunea, intok aapo inikaa teuwaa, junuen ket enchim a sualne betchibo. 36 Bweituk inii inien yeu sikame inien tuk, junuen, Liojta betana jiosia jiojteimpo: Inii, ota wepuulaik junii, ka a kottarianaa, ti jiamta a chup betchibo. 37 Omot intok ket, Liojta betana jiosia jiojteimpo: Bempo, wakaa takaata bem soakauta, a bitne, ti jiia.

wepul taewai jiba beeen, bwala jisuawaka pajkota weene betchibo, jume juriom intok, jume takaam ka kuusimmet aet yum joe taewait am tawaa ian. Bweituk junaa aet yum joe taewai, tua beja yooriwaka eiyaawan. Inia betchibo bempo, Pilaatotau nookak, jume kuuset chaakame, aapoik am wok kotta tebone betchibo, intok junuen inimee lauti kokoka, inimee, bem takaam junama bem koom joana betchibo. 32 Junako jume sontaaom aman sajaka, intok bempo junaman jume woika aman kuusimmet popontukame, inimee nanancha nau bicha wokim am kottariak. Jume Jesujta mak ama popontukame. 33 Taa inimee, Jesujtau japtekai, jaibu mukiata bichaka intok inia betchibo ka a wok kottak. 34 Taa jume sontaaom betana, seenu, aapoik tebe kuta

31Inimii

Jum, senu sontaota, tebe kuta bwawik jipuemtae, sanaita betuk a soakapo

chukula juu Josee teame, waa ili joara Arima teaati teakau joaakame, inii, Pilaatotau nookak, juka Jesujta takaawata a weiyaabaekai. Inii Josee, Jesujta mak eaka a sualen, junuen aapo ka au juuneiyaa teboika junii, jume juriom a majjae betchibo. Inikaa, Pilaato a nok mabetak. Juu Josee intok aman siika juka Jesujta takaata a nuu betchibo. 39 Ketchia juu Nikoreemo teame, inii bat naataka tukaapo Jesujta mak etejokame, inii, senu taka ama woj mamni kiilom betteakamta, miira teamta intok alooej teamta nau kuutik aman au a nuupak. 40 Junuen san inii Josee intok juu Nikoreemo, bempo juka Jesujta takaata toboktaka intok bempo, tajoorim, tettebesi yeu wootim, iniae nau kuutia win jubasi yaarimmea a biijtak, inikaa, jume juriom jume kokolam maa betchibo, bem a joaa benasia

Teta wojooku Jesujta tekwakapo

38Iniat

JOAN19,20 ayukai. 41 Junamaa, jum Jesujta kuuset poponwakaanaapo, ujyoisi juya etritukan, intok jiba inim, yee maa betchibo, tetapo wojooriata bemelasi yaatukan, kee jabeta ama maawakai. 42 Junamaa bempo a teekak juka Jesujta takaata. Bweituk inii tetapo wojooriata yaari, junama ka mekkaakai. Intok junamaa jume juriom juka aet yum joe betchibo taewaita jaibu abe a naate betchibo.

276 ama yepsak. Intok aapo aman kibakek tetapo wojooriata yaaripo. Aapo ketchia junamee tajoorim tettebesi yeu wootim ama joarim bichak. 7 Intok ketchia inii, jume tajoorim, aapoik pujbat intok kobat ammea a sumaim tukaum, ka jume tettebesi yeu wootim mak katekame, ala tottimtaka intok omola yechaim ama am bichak. 8 Junak intok ketchia juu senu, Jesujta majti aman kibakek. Juu chea bat aman tetapo wojooriata yaariu yepsakau. Intok inii, juka ama yeu sikamta bichaka intok kokkoarim nasuk a jiabijtekauta a sualek. 9 Bweituk inimee, jum Liojta betana jiosia jiojteimpo weyemta, juka Jesujta kokkoarim nasuk a jiabijteneeu a utteatukaut, kee aet juunean. 10 Junak intok junamee Jesujta majtim, bem joaau bicha nottek.

20

Lominkot, semaanata aet naateo, juu Maria Maareena teame, tua ketwoo, jum tetapo wojooriata yaariu siika, ketun ka machiako. Intok aapo junakaa tetapo wojooriata yaarita jaibu ka pattita teak. 2 Junak intok aapo, jum Simoo Peeo teamta intok juka senu majtita, waa, Jesujta tua naksukauta, inimee jokau tajtia buiteka intok: Itom yoowa, tetapo wojooriata yaari betana yeu nuk sakaawak, itepo intok tee ka juunea jakun a tojiwakau ti ameu jiiak. 3 Junak intok Peeo intok juu senu majti, bempo junaman tetapo wojooriata yaariu bicha yeu sajak. 4 Inimee woika nau tenni japtek. Taa juu seenu, Peota bepa chea uttea buiteka intok inii, tetapo wojooriata yaariu bat yepsak. 5 Aapo kia aman wajiwa koom bitchuka intok junamaa jume tajoorim, tettebesi yeu wootim ama jokame jiba bichak. Taa ka aman kibakekai. 6 Chukula ket juu Simoo Peeo teame, aet chaaka

Kokolam nasuk, Jesujta a jiabijtekapo

juu Maria, junamaa paaku tetapo wojooriata yaaripo naapo taawak, bwanakai. Ketun bwanakai, aapo aman ruktek junuen junama tetapo wojooriata yaariu wajiwa aman bitchubaekai. 12 Junama intok wooi ankelesim, tua tosaalaim tajoorekame, Jesujta takaata boosukapo jokame bichak. Senu a kobasukaa betana katekame. Senu intok a woksukaa betana katekame. 13 Inimee ankelesim intok aapoiku: Jamut, jaisaaka empo bwaana ti au nattemaek. Aapo inimmeu: Juka in yoowata a nuk sakaawaka betchibo. Nee intok

11Taa

Jesujta, Maria Maareena teamtau yeu a machiakapo

277 ka juunea jakun a tojiwakaut ti ameu jiiak. 14 Aapo inien jiusuka, junak kuakteka intok Jesujta ama weekamta bichak. Taa ka juunean aapoik junen a Jesuj tukapo. 15 Junak juu Jesus: Jamut, jaisaakai empo bwaana. Jabetasa empo jaiwa ti au nattemaek. Aapo, juka junamaa juya etrita suuamta ama aneeti eaka: Japchi, empo a nuk simlatuko, nee tejwaa jakun em a tojakapo, in aman a nuune betchibo ti au jiiak. 16 Juu Jesus junak: Maria ti au jiiak. Aapo juu Maria, au kuakteka intok a taaaka, ebreeo nokpo: Rabboni ti au jiiak. Inii, yee majtame ti jiubae. 17 Jesus iniau: Inim nee sim tua. Bweituk ketun nee kee aman in yoowata a jiapsau jikau weye. Taa ala, sika intok aman jume nemak werim tejwaane, in yoowabeu intok ket enchim yoowabeu, intok in Liojtau intok enchim Liojtau bicha nee weebaeeti jiune. 18 Junak intok juu Maria Maareena teame, inii, jume Jesujta majtim aman tejwaak, aapoik juka yoota a bichakauta. Intok jiba Jesujta junakaa bemela weyemta au a teuwaakapo.

JOAN20 ama yeu rejtiwaum etaikai, jume juriom bem majjae betchibo. Junamaa juu Jesus yepsaka intok jume aapoik majtim nasuk kikteka intok ameu tebotek: Ka jain eaka enchim yanti elneeu emou aune ti jiakai. 20 Inien jiusuka aapo chukula a mamam intok sanaita betuk kookosi a yaaripo am bittuak. Intok bempo tua alleak aapoik juka yoota juchi a bichakai. 21 Junak intok juu Jesus, juchi: Enchim yanti elneeu emou aune ti ameu jiiak. Jiba juka in yoowata inim nee yeteu a bittuakaa benasia, jiba inien ineponee inim enchim naas bittuabae ti ameu jiiak. 22 Junak intok aapo ame bepa jiabijtekamta benasi ayuka: Liojta betana juka tuu jiapsita emee mabetne ti ameu jiiak. 23 Inim wamee enchim, Liojta tuu jiapsi betana aniawaka, inimee, bem ka tuuwa yaarimmet enchim am jiokoi teboneeum, inimee, bem ka tuuwa yaarimmet jiokoitune. Wamee intoko, bem ka tuuwa yaarimmet, Liojta tuu jiapsi betana aniawakai enchim ka jiokoi teboneeum, inimee, bem ka tuuwa yaarimmet ka jiokoitune ti ameu jiiak.

junae taewait, semaanata aet naateutchi, tukaapo, jume Jesujta majtim nau aanen. Intok

19Jiba

Jesujta, jume a majtim nau aneepo, ameu yea machiakapo

juu Toomaj teame, jume woj mamni ama woika, jume Jesujta majtim mak weyeme, juu woori ti teuwaawame, inii, ka ama amemak aanen, juka Jesujta ameu a noiteo. 25 Chukula wate aapoik majtim iniau:

Toomaj teamta, yoowe Jesukrijtota jiabijtelata a bichakapo

24Taa

JOAN20,21 Juka yoota, itepo a bitlaa ti au jiiak. Taa juu Toomas junammeu: A mampo a wojoktipo ka bichakai, intok jum sisiiwookim japsukapo nee ka mam pusiateko, intok kia jum a sanaita betuk a soaripo ka aet mamteko, kannee a sualne ti ameu jiiak. 26 Woj naiki taewaim simsuka chukula, jume Jesujta majtim juchi senu karipo nau aanen. Taa inim ala juu Toomas amemak aanen. Junako, junakaa tuisi a pattituk junii, juu Jesus aman kibakeka ka teutaka, ame nasuk kikteka intok ameu tebotek: Enchim yanti elneeu emou aune ti jiakai. 27 Junamaa aapo sep Tomajtau: Em mam pusiam im tutta. Intok imee in mamam bicha. Intok empo im in sanaita betuk, ama net mamtene. Intok ka naa buusti nee betana taabwisi eene, ala empo nee sual taaane ti au jiiak. 28 Junak juu Toomas, aapoiku: In yoowa intok in achai Lios ti au jiiak. 29 Jesus intok iniau: Toomas, ian ala empo nee suale, taa kia junuen tua nee bichaka jiba. Tua alleewame tuuwa ame tana waatianaa, wamee, kaita bichaka, nee sualekame ti au jiiak.

278 machilaa ian inim jiojtewak, juka Jesujta, Liojta betana usiwaitaka aabo a bittuaritukauta enchim a sualne betchibo, intok junuen emee a sualekai, jiba yuu jiapsiwamta enchim bitne betchibo.
Jesujta, woo busanika jume a majtim, bawepo anemmeu yea machiakapo

juu Jesus, jume a majtim bichapo tua juebenak machilaata a jita a joaue a yaak, inii, inim jiosia jiojteimpo ka weyekai. 31 Taa inii weyeme

30Ketchia

Inikaa jiosia jiojteita, jaisa betchibo a weyepo

Iniat chukula juu Jesus, jume a majtimmeu juchi au yeu machiak, jum bweu bau baa Tibeeriaj teapo bwikola. Inen aapo ayukai. 2 Inimii, Simoo Peeo, intok Toomas juu woori ti taeewame, juu Natanael teame, inii jum bwiaraa Kalileapo ili joara Kanaa teapo joome, jume Sebereeo teamta uusim intok juchi wate woika jume Jesujta majtim, inimee ama nau aanen. 3 Waa Simoo Peeo teame inimmeu: Kuchum ne yeu bause ti ameu jiiak. Bempo: Itepo ket te aman emak katbae ti au jiiak. Inimee aman sajaka intok kuta kanoau jaamuk. Taa bempo junae tukaariat kaita yeu wikek. 4 Junak junamaa jaibu yeu matchuu, Jesus junamaa bawe mayoat yeu machiak. Taa jume a majtim ka juunean, juka ama anemta aapoik junaatukapo. 5 Junak juu Jesus, inimmeu: Uusim, jaisa emee kee jita yeu wike jaani ti ameu nattemaek. Bempo intok: Kaita ti a yoopnak. 6 Junak intok juu Jesus, inimmeu:

21

279 Batatana bicha am jimmaanee jume jiteim, intok emee junamaa yeu am wikne ti ameu jiiak. Inien inimee aayuk. Intok chukula bempo, jume jiteim junama baapo ka a yeu am wiken, kuchum inim tua yuin am weiyaakai. 7 Junako juu aapoik majti, Jesujta tua nakeu, juu Peotau: Juu itom yoowa ama weama ti au jiiak. Juu Simoo Peeo, junakaa juka bem yoowata ama aneuta a jikkajakai jiba, tajopo kobateka, baau au jimaak, mayoau tajtia bajumbaekai. Bweituk tajoowattilatukan. 8 Jume waate Jesujta majtim, kuta kanoapo baa mayoau yeu yajak. Inimee, jume jiteim kuchummea tapunim yeu wik sakakai. Bweituk junamaa mayoau tajtia kia jumak mamni taka waaktitukan jiba. 9 Bwiau yeu yajakai, inimee junamaa taji oubampo kuchuta ama bookamta intok ket paanim ama teak. 10 Juu Jesus inimmeu: Jume kuchum juubwa enchim yeu wikekaum watem aabo tojine ti ameu jiiak. 11 Juu Simoo Peeo, kuta kanoau jaamuka intok mayoau tajti jume jiteim, kuchummea tappunim yeu wikek. Woo busan taka ama woj mamni ama baji kuchum tukan. Inimee intok tua juebenaeka junii, ka chuktek jume jiteim. 12 Junak juu Jesus, inimmeu: Aabo kateka em jiibwa ti ameu jiiak. Inimee a majtim betana, tua kaabe au nattemaek aapoik

JOAN21 jabetukaut, bweituk juka bem yoowata ama aneuta emo juuneaati ean. 13 Junako juu Jesus, aman rukteka intok jume paanim nuuka intok bempoimmeu am bwisek. Intok juka kuchuta junii jiba junaen ameu a bwisekai. 14 Inim iniamak juu Jesus, a majtimmeu bajisi ameu au yeu machialatukan aapo chukula kokkoarim nasuk jiabijtesukai.

ketwoo, bempo jiibwasukai, juu Jesus, Simoo Peeotau: Simoo, Jonaj teamta yoemia, jaisa empo inimeebepa nee nakke jaani ti au nattemaek. Juu Peeo intok: Jeewi in yoowe, empo juunea in enchi eiyaau ti a yoopnak. Juu Jesus iniau: Inientuko, empo jume juubwa nee sual japteme, bwala asoolam benasia in eiyaaum, inimee am majtaka tuisi nee am suuariane ti au jiiak. 16 Chukula juchia, iniamak woosa: Simoo, Jonaj teamta uusi, jaisa empo nee nakke jaani ti au nattemaek. Juu Peeo: Jeewi in yoowe, empo juunea in enchi eiyaau ti a yoopnak. Aapo: Junuentuko, jume nee sualeka, bwaram benasi in eiyaaum, inimee nee betana weyemtat am aniane ti au jiiak. 17 Iniamak bajisia aapo: Simoo, Jonaj teamta uusi, jaisa empo lutuuriapo tuisi nee eiyaa jaani ti au nattemaek.

15Junamaa

Jesujta, Simoo Peeo teamtamak a etejopo

JOAN21 Juu Peeo intok junak au sioktua taitek junuen, iniamak bajisia: Jaisa empo tuisi nee eiyaa, ti au a nattemaeka betchibo, intok aapo: In yoowe, empoe siimekut juunea, empo juunea junuen in enchi eiyaau ti au jiiak. Juu Jesus iniau: Junaentuko, empo wamee nee sualeka, bwalam benasi in eiyaaum, nee betana weyemtat am majtaka, nee am suuariane ti au jiiak. 18 Iniat empo nee sualne, junak empo bat chea juubwa yootukai, empo em tajopo kobateka intok empo em yeu weebaeu bicha weweaman. Taa chukula, empo jaibu yootuitakai, junak em mamam empo naikim am toone, intok taabwika enchi tajootuane, intok junaa, ka em weebaeu bicha junii, enchi weiyaane ti au jiiak. 19 Inikaa teuwaakai juu Jesus, juka Peota jachin ayuka, mukuka intok iniae aapoik Liojta a yoori teboneeuta a teuwaak. Chukula intok aapo juu Jesus, Peotau: Empo jiba nemak eaka jiapsine ti au jiiak.

280 amemak jiibwakapo aapoiku pitti katekauta, intok inii: Achai, jabesa junaatune, juu enchi yeu bwijneeme, ti au nattemaekauta. 21 Junako, juu Peeo inikaa bichakai, Jesujtau: In achai, iniau su, jaisa au chupne ti au nattemaek. 22 Jesus inikaa: Junuen inikaa, chukula nee aabo notteo tajtia inim nee a jiapsi iao junii, empo inim iniat kaachin eene. Empo jiba nemak eaka jiapsine ti a yoopnak. 23 Junako, jume Krijto nau sualeme nasuk, inikaa Jesujta majti ka a mukneeuta etejowan. Taa Jesus iniau ka junuen ka a mukneeuta au teuwaak, ala aapo: Inikaa, chukula nee aabo notteo tajtia inim nee a jiapsi iao junii, empo inim iniat kaachin eene, ti jiiak jiba. 24 Inii jiba junaa juu Jesujta majti, inim ae betana etejowame, juu inikaa a lutuuriateka a teuwaaka intok inikaa weyemta jiojtekame. Ite intok juunea, siimeta juka a teuwaauta, lutuuriataka a weyeuta. 25 Ketchia tua juebenaka, wate weyeme aayuk, Jesujta yaari, inii intok weepulaka jiojte tuko, siime jume jiosia jiojtei tueaum, kia jumak inim aniapo ka kia ean, ti ne ea. Tua junuentune.

bicha kuaktekai, juu Peeo, juka Jesujta majti aapoik tua nakeuta, inikaa amet chaaka weyemta bichak. Jiba waa, kupteo ka machiako, Jesujta

Wepulaka juu Jesujta tua a nakeu

20Juchi

Krijtota yeu puarim, juu bem yaari

Juu Jesus, jume a sualemmeu, Liojta tuu jiapsi amet a naikiatunepo betana nooka

Tua in nakeu Teopilo teame, jum chea bat weyeka jiosiata in eu jiojteipo, Jesukrijtota betana siimeta, bat naataka naateka, intok aapoik, teeka betana jikau a mabetwapo tajtia, siimeta juka aapoik yaaka intok juka yee a majtasukauta betana ne eu jiojtek. 2 Aapo junak kee teekau nottekai, jume yeu a puarim, aapo, Liojta tuu jiapsie aniawaka, bem jooneeut am tejwaak. 3 Chukula, aapo meetuka, jiabijtesukai, aapo juu Jesus jiapsaka ameu au yeu machiak. Intok chukula, aapo junuen junamaa woi taka taewaimmeu tajtia ameu au yeu mamachiakai. Junuen tua lutuuriapo a jiapsauta bempoim a juuneiyaatuakai. Intok ket aapo, achai Liojta yoo nesaweka a katekau betana juka lutuuriata ameu a teuwaakai. 4 Intok aapo ketuni amemak anekai, jum bweu joara Jerusalen teapo kaakun am katneepo betana am tejwaak. Inimmeu aapo: Inim emee boo bitne, achai Liojta betana wakaa emou a

chupneeti jiaka a teuwaarita, jiba in emou a teuwaakaa benasia. 5 Bweituk juu Joan, yee babatoowame baammea yee babatoowak. Taa ka juebena taewaim sikaa, inepone, Liojta betana, juka a tuu jiapsita ne emou a bittuane ti ameu jiiak.

bempo Jesujtamak siime nau anekai, aapoiku nattemaek: Itom yoowa, jaisa jiba ian junen empo inim itom jume juriom, romaano yauraata betana suu tojiwaka, juchi inim itom nesauneeut iniat itom aniaka itom a tuuteriane, jaani ti jiakai. 7 Aapo intok inimmeu: Emee, jakwoo, oo jita taapo juka in yoowa Liojta, aapoik jiba au lutuuriaka a yaaneeuta, junae betana enchim a juuneiyaaneeuta ka emou lutuuria ti ameu jiiak. 8 Taaemee chukula, juka Liojta tuu jiapsita mabetsukai, emee inim siimekuu yumaanee intok ka jain eaka, yeu sajaka nee betana weyeka, juka nok lutuuriata inim bweu joara Jerusalen teapo intok bwiaraa Jurea teapo intok ket jumun bwiaraa Samaaria teapo,

Juka Jesujta teekau jikau sikaapo

6Junak

281

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI1 intok kia inim bwiapo, chea mekka bicha tajti emee a teuwaane ti ameu jiiak. 9 Inikaa aapo teuwaasukai, bempoim ketun a bitchuu su, juu Jesus junamaa yeeu, teekau jikau siika intok aapo junaman namupo kaabetuk. Inimee intok ka intok inim a bichak. 10 Bempoim junuen juka Jesujta a simeo, aman teekau a bitchuu su, junamaa oowim woika, tojsassaalaik atteaka bempoim naapo yeu machiak. 11 Inimee intok bempoimmeu: Emee, bwiaraa Kalilea teapo joomem, ka intok teekau jikau a bitchune. Jiba inii Jesus, inim emo tana, teekau jikau sikame, aapo jiba inien, junuen a sika enchim a bichakaa benasia juchi nottine ti ameu jiiak.

282 Juuras, juka Jakoobo teamta mak weri. 14 Inimee siime jiba weepo, nau eaka, jume Jesujta mak werimmak intok juka a aewata Maria teamta mak, intok junamaa jume waate jaamuchimmake emo nau totojan junuen Liojta yooreka intok au bicha yee nokria betchibo. 15 Junamee taewaimmet juu Peeo, junamaa jume Krijtota nau sualeme nasuk kiktek. Inimee jumak siime nau, busan taka tukan. Aapo intok inimmeu: 16 Krijtopo nemak werim, utteatukan, waa, jum Liojta betana jiosia jiojteimpo, bat naataka jaibu Labiitukauta, Liojta tuu jiapsie noktuawaka junuen Jurajtukauta betana, juu, jume Jesujta bwiseka a nuk sajakame am tejwaakamta betana a teuwaakauta junuen a chupnepo ti ameu jiiak. 17 Bweituk juu Juurajtukau itomak naikiatukan intok ketchia aapo, jiba ito benasi itom tekil jooan. 18 Taa junaa, sikaa, intok juu tomie, ka tuik yaarika a makwakaue, waj bwiata jinuk. Chukula intok aapo, jikat betana kobae koom wecheka intok toma pejteka, intok a tompo ayukame siime yeu wattek. 19 Chukula, jumee, bweu joara Jerusalen teapo jiapsame junae betana a juuneiyaaka, bempo, junakaa waj bwiata, Akellamak ti a teatuak. Inii nooki, bem nokpo, Waj bwia ojboe bejeetuari, ti jiubae. 20 Bweituk jum jiosia jiojteim, Salmom teapo: Juu a kariwa jimmaatunee intok kaabe ama joane, ti jiia. Intok ketchia jiba junamaa jiojteimpo:

inimee junamaa Oliibo kawi teaa betana yeu sajaka intok bweu joara Jerusalen teau nottek. Junaabo aman ka mekkaa, jumak wepul kiloometro tukan jiba. 13 Junak bempo jum Jerusalen teau yajakai, junamaa kari bem ama jokaapo, junamaa karita bepa juchi senu bepaata yaariu jikau jaamuk. Inime nasuk, inen teakame ama aanen: juu Peeo teame, juu Jakoobo, juu Joan, juu Anteej teame, juu Jeriipe, juu Toomas, juu Baatolomee teame, juu Mateeo, juu senu Jakoobo, inii senu Alpeo teamta yoemia, juu Simoo, inii jume kananijtam ti emo teuwaammak eau, intok juu

12Junak

Juu Matiaj teame yeu puawak, Jurajtukauta aneepo tawane betchibo

283 Taabwika, tekil a joauu tawane, ti jiojtei. 21,22 Inim ito nasuk wate aane, inimee, juka yoowe Jesukrijtota inim itomak a anekapo tajtia, bat junak juu Joan tukauta betana a batoowaawakapo naateka, chukula aapoik teekau a nottekapo tajtia, jiba taapo itomak aneme. Inien san ian junuen, inime betana seenuk, juka yoowe Jesukrijtota, kokkoarim nasuk a jiabijtekapo itomak a teuwaaneemta, inimee betana itom yeu a puaneeuta uttea. 23 Junamaa ame betana senuk amemak tawaane betchibo, woika yeu puawak. Juu seenu, Jose Barsabaj teame, ket Jujtooti teuwaawame. Intok seenu, Matiaj ti teakai. 24 Intok chukula bempo Liojtau bicha am nokriak: Achai Lios, empo junen inim siimem jiapsi taaame, inimee woim betana jabeta em yeu puaariakauta itom yeu a puane betchibo itom ania ti jiakai. 25 Junuen aapoik, jume Krijtota betana yeu puarim, tekilta bem joauta, jiba juka Juraj tukauta, ka tuik yaarika junuen a tawaeauta junuen au chupuka a taarukauta, inikaa a joone betchibo. 26 Junako bempo junammet juunee betchibo, jitae amet nau yeewekame benasi aayuk. Intok junak junuen inim juu Matiaj teame ama teuwaatuk. Junama naateka inii, aapo, waate jume woj mamni ama wepuulaika jume Krijtota yeu puarimmak naikiatuk.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI1,2 kokkoarim nasuk a jiabijtesuka, woo busan semaanam simsuko, taewai, bem nokpo Pentekojtej ti taeewame yumaka, siime wamee Krijtota nau sualeme, inimee wepulsi karipo siime nau aanen. 2 Junamaa seej chuktia, teeka betana weyeka, jiawai, suum watchika jikkajituk. Inikaa, bweu jekata yepsakaabenakai. Intok junuen, jum kari bem jokaapo siimekut yumakai. 3 Junak intok, bempoim aneepo taji buaktiam benaka ama bittuk. Inimee bempoim weepulaim bepa chaatukai. 4 Intok junak inimee siime, Liojta betana a tuu jiapsiwata yumaisi a mabetak. Intok inimee siime, tattaabwi, ka bem nokpo, nok japtek. Junuen jiba juka Liojta tuu jiapsita am noktuaa benasia. 5 Jiba junamee taewaimmet junamaa bweu joara Jerusalen ti teakapo, jurio yoemra, inimee Liojta yoori betchibo, bem sualeut tua yumaisi a joame, inime san, mekka omot tattaabwi bwiaraam betana jomemtaka ama anekai. 6 Junak junama bem aneepo, junakaa jiawaita a jikkajituko, junama juu buuuraa ama nau yajak. Intok inimee betana kaachin ee machika kialam bitchuka taawak. Bweituk inimee, junamee siime, weepulaka bem nokpo nokame jikkajan. 7 Inime san junen tua suum eaka am bichaka intok bempo: Siime inimee nokame itom jikkajaum, bwiaraa Kalilea teapo joomem ooben ti nau jiian. 8 Taa itepo ian inimee, bempoim

Liojta tuu jiapsi yepsakapo

Junak chukula, Jesukrijtota muksuka intok aapoik

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI2 weepulaka, itom aamak yootuka itom nokpo nokame jikkaja. 9 Inim ito nasuk yoemra aane, bwiaaram inen teakapo betana joome. Jum Paartia teapo, jum Meeria teaa betana, jum Elamiita teaa betana, jum Mesopotaamia teapo joome. Ket jum Jureaa betana, jum Kapparoosia teaa betana, jum Ponto teaa betana, Aasia teaa betana. 10 Jum Riijia teaa betana, jum Pampiilia teaa betana, jum Ejiipto teaa betana. Jum Aprika teapo senu bweu joaraa Sireene teaa betana jume chea waam bicha joaakame. Inim ketchia, yoemra Roma teaa betana inim jooka. Inimee betana waate juriom yeu yoemtulamtakai, wate intok ka juriomtaka, taa juriom junuen Liojta yooreka bem boo jooriauta ame benasi a sualeme. 11 Ketchia waate jum bwiaraa bawepo kateka, Kreeta teaa betana, intok ket bwiaraa Araabia teaa betana inim aane. Taa junuen taka junii, siime itepo inim, bempoim, Liojta betana juka chea bepa eiyaawatchika kaitau a tamachiatuka a yaarita, itepo, weepulaka, tua itom tattaabwi nokpo a teuwaame jikkaja. 12 Siime jume am bichame suum eaka intok kaachin ee machiakan. Intok inimee: Jitasa tua siime inii itom bichau ti nau nattemaen. 13 Taa waate kia am junn jiaawaka intok: Inimee chea, paasi baawata yee nanaakomta jiilamtaka juneela ti jiian.

284
Peota yoemratau teuwaakau

juu Peeo, watem jume woj mamni ama weepulaika, Jesukrijtota yeu puarimmak, ama kikteka intok kusisi nokaka: Emee, Jurea bwiaarapo joomem intok emee inim bweu joara Jerusalen teapo jiapsame, inikaa juuneiyaanee intok inikaa in emou teuwaabaeuta a mammatene. 15 Inimee enchim bichaum, katim naako enchim am eiyaa benasia. Bweituk ketuni ketwoo, juubwasu batanim jiakai. 16 Ala inii enchim bichau, junaa juu chukula yeu weenemta tetteuwaame, Joel tukauta, chea bat naataka aapoik teuwaari junaa. Junak inen jiakai: 17 Chea chukula taewaimmetchi ti jiia juu Lios, nee betana inepo juka in tuu jiapsita ne siime im bwiapo jiapsame nee a juuneiyaatuane. Jume enchim yoemiarim, oowimtaka, jaamuchimtakai, juka nee betana weyemta a teuwaane. Jume juubwa yootume, ka siimem a bichauta bibittuanaa. Jume intoko yootuim, inimee jita tettenku tuanaa, ti jiiak juu Joeltukau. 18 Jiba junamee taewaimmet, inepo juka nee betana tuu jiapsita nee jume in yeu puarimmet, oowimtaka intok jaamuchimtaka, nee a juuneiyaatuane. Inimee intok, juka nee betana weyemta a teuwaane.

14Junako

285 teekau inepo, jita ka jiba bitwaka, junerak a bit tebone. Intok inim bwiapo inepo machilaata ne yaane. Ojbota benak, tajita intok bwichiata benak, jaawata benasi weyemta. 20 Juu intoko taa, tua ka machisi tawane. Juu intok meecha, ojbota benasi sikii chukuisi bittune. Inii, waa yoowe Jesukrijtota aapoik yeu puarita taewaita kee a yumao. Junak junaa taewai, chea bepa kaita intok ale benasi taewai chea machika bittuneekai. 21 Intok junak, jabetaka junii, waa tua junen jiaka juu itom yoowabeu bicha aapoik a jiokolineeuta aawame, junaa jinneui tune, ti jiiak juu Joeltukau. 22 Junuen san emee, Ijrael tukauta betana a yoemiammet yeu katriam, inikaa in teuwaabaeuta a jikkajine. Jesus, juu Nasaret teapo joome, aapo, achai Liojta betana inim emo bichapo, aapoik chea bepa kaitau a tamachiatuka a jita a joaue a yaakaue, intok siimeta machilaata, jiba aapoik achai Liojta emo bichapo aapoik Jesujta a yaatuakai, junae a Krijtotukauta a teuwaak, enchim jaibu a juuneiyaa benasia. 23 Taa junuentaka junii, inikaa chea bat naataka naateka, juka Liojta tua junuen a chup iapo aman, aapoik emou a suu tojiwako, junak emee a bwiseka intok junuen wamee ka Liojta yoori taaame betana aniawaka, emee, kuuset

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI2 a popon tebokai a meaak. 24 Taa juu Lios, aapoik mukiataka, juchi a jiapsituak, kokkowamta betana ama a yoeetuakai. Bweituk aapo kaachin mukiataka junuen tawa ean. 25 Bweituk juu chea yoo yaari, Labiitukau, jiba aapoik Jesujtat nokaka: Ineponee juka achai Liojta jiba nemak aneka intok jiba nee aniamta nee a yoem eiyaak. Intok junuen, kaita in majjaune betchibo, aapo siimeku yumaka nemak tukai. 26 Jiba inia betchibo inepo in alleau tuisi net ayukan, Intok inepo tua alleaka, aapoik in bai saeuta ne a teuwaak. Ket jiba inia betchibo san, kaitat jain eaka nee bootene. 27 Bweituk empo kaachin, jume kokkoarim jiba betchibo aneu nee tawaane. Intok kia empo, inikaa em yeu puarita, aapoik takaawata nasontene betchibo, ka ama a suu tojine. 28 Ketchia empo, jum jiba yuu jiapsiwau jachin aman yaajiwauta, nee a juuneiyaatuak. Intok empo nemak aneka, tua alleewamta nee a bittuane, ti jiiak. 29 Emee, nele benasi inim yoemem, a itepo a juuneiyaa, juka chea bat weyeka itom yoowasukauta, Labiitukauta a mukukapo intok ket a maatukapo. Bweituk tetapo wojooria a maawakapo, inii ketun tee im a bicha. 30 Taa juu Labii tukau aapo, Liojta betana juuneetuawaka,

19 Jikat

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI2 chukula yeu weemta teuwaan. Intok aapo juunean, juka Liojta jita teuwaaka tua a lutuuriatunee ti jiakai, aapoik yeu katriam betana juka seenuk, Liojta yeu puarita a yebijnepo. Intok aapoik yootaka a yej sukapo, inikaa ama yootaka a yejteneeuta. 31 Junuen san juu Labii tukau, tua juuneamta benasi, Jesukrijtota, kokkoarim nasuk a jiabijteneeuta a teuwaak. Intok ketchia aapoik, jume kokkoarim jiba yuu betchibo bem aneu, aapoik ka ama a tawaneeuta. Intok kia aapoik taka junii, ka ama a nasontuneeuta a teuwaak. 32 Intok inii, juu Lios, jiba inikaa Jesujta, kokkoarim nasuk a jiabijtetuak. Intok jiba inien yeu sikamta betana jiba itepo tee a juuneiyaaka a teuwaa. 33 Junuen san jiba aapo, achai Liojta a katekau sikaa, a batatana yejtek. Intok a yoowa betana juka a tuu jiapsiwata au a naikiarita, aapo a mabetak. Intok siime inii enchim bichakau intok enchim jikkajakau, jiba aapoik betana weye. 34 Bweituk ka juu Labiitukau junaatuk juu teekau sikame. Bweituk jiba aapo juu Labii tukau: Juu in yoowa Lios, juu yeu puari in yoowabeu: Inim in katekapo, batatana yesae, ti au jiiak. 35 Chukula, siime wamee enchi bejeeka aneme, yumaisi bem eu emo suu tojapo tajti, Junaet in enchi aniasupo tajtia, ti jiiak juu Labii tukau. 36 Siime juu im Ijrael yoemra tua witti a lutuuriatukapo a

286 juuneiyaaem, inikaa Jesujta enchim kuuset poponakauta, juka achai Liojta, siimemmeu a Krijtotaka intok siimeku aapoik a yoo yaariakauta. 37 Inikaa bempo jikkajisukai, inimee, bem sioksi eau amet ayukan, intok juu Peo teamtau intok jume waate Krijtota yeu puarimmeu nattemaek: Ito mak werim, itom tejwaanee inia betana, jaisa te annee ti ameu jiakai. 38 Junako juu Peeo: Liojta bichapo emee, ka tuikut betana emo temaeka a koptane. Intok weepulaka, emee Jesujtau bicha nokaka, ae betchibo emo batoowaa tebonee junuen enchim ka tuuwa yaarimmet enchim jiokoina betchibo. Intok junuen aapo juu Lios, juka aapoik betana a tuu jiapsita emot a autuane ti jiiak. 39 Bweituk inii yetet autuannaateaka juu chupneeka, bat naataka teuwaari, jiba emo betchibo intok kia jume enchim yoemiam betchibo junii weye. Intok kia siime wamee, chea mekka tajti jiapsame betchibo ketchia, inii, wamee juka achai Liojta aapoiku bicha yeu a puabaeum betchibo weyekai ti jiiak. 40 Inia betana ameu nokakai intok, ket watek ameu teuwaakai, juu Peeo inimmeu nookak intok tuik betana am sua tejwaakai, intok: Inim ka tuik joaka jiapsammak ka amemak eene ti jiakai. 41 Junuen san junamee inime betana juka Liojta betana nok lutuuriata sualeka a mabetakame

287 batoowaaimtuk. Intok jiba junae taewait, jumak baji miiltaka junamaa jume Krijtota sualemmak ee japtek. 42 Intok siime, jume Krijtota yeu puarim betana bem majtawaut jiapseka a boo joorian. Intok siime, siimeku nanancha eaka jiapsan. Intok Liojtau bicha yee nokriakai. Intok paanim rebekta betchibo emo nau totojan, junuen Jesukrijtota a mukukau waati betchibo.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI2,3 chikti taapo, ama aapoik sualeme jume jinneuim tume, chea junii am buuurian.

siime jume ama aneme, siimeku Liojtat ee majjaen. Intok Liojta a jita joa betchibo, ka a joo tu machik intok machilaata, jume Krijtota yeu puarim a jootuawan. 44 Intok siime wamee Krijtota sualekame, junamee jiba weepo nau aanen. Intok bempo, juka bem attea, siime nau a nau a jipuen. 45 Inimee, juka bem atteata, intok siimeta wakaa bem jipueuta a nenenkan intok junuen bempo, junakaa tomita, junamaa bempoimmeu a beeepo aman nat a naikimtekai. 46 Intok chikti taapo bempo jum Liojta bweu teopopo emo nau totojan. Intok ketchia, chukula, watem joaa beekatana sajaka, paanim rebekta betchibo, Jesukrijtota a mukukau waatekai. Intok bempo tua alleaka intok kaabe emo cheewareka nau aneka jijiibwan. 47 Intok Liojta yooreka, au bicha bem alleauta a teuwaan. Intok junamaa bem bweu joarapo, siime juu yoemra am eiyaaka am bichan. Intok junuen juu yoowe Jesukrijto,

43Intok

Jume bat Krijtota sualekaum, jaisa jiapsakau

Sejtul weepo juu Peeo intok juu Joan teame, inimee kupteo, bajim jiaapo, junamaa junak Liojtau bicha nokwamta joowao, bempo teopou yajibokan. 2 Junamaa, chikti taapo senu ama yoeme, yeu a tomtekapo naateka loitakai, inii jiba ama aanen. Inii jum teopou jiba totojiwan junamaa ama kimuwapo, inii Tua Ujyooi ti taeewapo intok junamaa yeechawan junuen jume aman yajammeu a netane betchibo. 3 Junak junamaa, juu loitaka yeu tomtekame, Peota intok Joanta, jum teopou kimume bichakai, bempoim a jiokoleka a mikne betchibo ameu netanen. 4 Junako juu Peeo intok juu Joan, a mammateka a bitchun. Juu Peeo intok: Itom mammatene ti au jiiak. 5 Inii junuen amet boo bichan, junamee jita a mik machiakai. 6 Taa juu Peeo: Sawai tomi intok kia tosai tomi junii kaita. Taa in jipueka in juuneiyaauta nee enchi yaariane. Juu Jesus, Nasaret teapo jometa betana lutuuriaka ne eu nooka, kikteka intok weene ti au jiiak. 7 Junak intok juu Peeo, batatana mampo a bwiseka a kechak. Intok sep junamaa, aapo, wokpo intok terookimpo utteituk. 8 Junako waa loitaka yeu tomtekame, kupti kikteka intok junuen a

Jum, juka loita au inneetetuawakapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI3 wokimmet weyeka wee taitek. Inii intok bempoimmak jum teopou kibakek, tuisi weyeka, jikau chepti simeka, Liojta alleaka a bai saeuta au bicha teuwaakai. 9 Junamaa siime yoemra, junuen weamamta intok Liojta alleaka a bai saeuta au bicha a teuwaamta a bichak. 10 Intok inimee, juka ama yeu sikamta betchibo, tua suum eaka a bichak. Bempo su junakaa yoemta tuisi a taaan. Intok juunean, jiba aapoik junaa tukau, juu, teopopo, pueeta Tua Ujyooi ti taeewapo, ama kateka a netansukau.

288 teboka a yoo yaari. Junak aapoik juka kobanao Pilaatota, jiba a jiokoeka a suu tojibaao junii, emee ka junen eak. 14 Emeesan junaen, wakaa wepulsi Liojta betchibo jiapsaka intok siimeku lutuuriata a jooriaka jiapsakauta a jiokoi teboeaka su, emee senuk yee suarika, etaita junakaa a suu toji tebok. 15 Junuen emee a meaak, aapoik juka jiba yuu jiapsiwamta yetet autuamta. Taa juu Lios, junuen mukukamta, kokkoarim nasuk a jiabijtetuak. Intok itepo inia weyemta betana juuneiyaaka a teuwaa. 16 Jiba aapo juu Jesus junaa, oo junuen aapoik Jesujta itom yoem eiyaau junaa, inikaa oouta inim enchim bichaka intok enchim taaauta inien utteata aet autuakame. Inien aapoik Jesujta sualwame, tua yumaisi au a ineetetualaa jiba enchim siimem a bichaa benasia. 17 Nele benasi inim yoemem, juuneanee junuen junak enchim intok jume enchim yauraata, aapoik Jesujta meaakai, aapoik tua a jabe tukaut ka enchim juunea betchibo, junuen enchim aukapo. 18 Taa juu achai Lios, jiba inien weyemtae a chupan wakaa chea bat naataka, jume yeu puarim chukula yeu weenemta teuwaame jaibu a teuwaarita, a utteatukau, aapoik yeu puarik Krijtota tua jiokot au bitneeuta. 19 Inia betchibo, emee ka tuik betana emo temaine. Intok juchi Liojta mak emo tuutenee junuen enchim ka tuuwa yaarimmet enchim jiokoina betchibo. Junako juu itom achai Lios, emou tuika,

loitaka yeu tomtekau, inii junama tuireakame, Peota intok juka Joanta am bwisika, ka am suu tottojan. Junak intok junamaa juu buuuraa, ama yeu sikamta tua a suum eiyaaka, ama teopopo lebela, jekka yaari Salomonta attea ti taeewapo, junama Peotaim aneu tenneka ama nau yajak. 12 Junamee junuen bichakai juu Peeo, junae yoemratau: Ijrael yoemra, jaisaaka emee itom su bichaka suum ea, junuen itom a jita joa betchibo, oo Liojta tua itom yoori taaa betchibo, inikaa, itom au a tuutekaa benasia. 13 Ala, juu Apraamtukauta Lios, intok juka Isaak tukauta intok Jakoop tukauta intok jume itom yoowasukaum Lios, aapo, juka a yoemiata, Jesujta, jiba juka enchim inim juu yoo yaaraatau yeu tojakauta, aapo, inikaa tua a eiyaa

11Juu

Jum teopopo jekkaapo, Salomoonimmea taeewapo, Peota teuwaakau

289 yumaisi jiapsi yanti elwamta enchim bittuane, 20 junuen juka Jesukrijtota, juka bat naateka jiba emo betchibo yeu puarita emou a bittuakai. 21 Junuentaka junii, lautipo uttea, juka yoowe Jesukrijtota teekau a anneeu ooben. Chukula juka Liojta aawas, inim tua a machieaa benasia a tuutesupo taewata yumaapo tajtia. Chea bat taewaimmet, jiba jume aapoik yeu a puarim, jume chukula yeu weenemta teuwaame junak jiapsakame a teuwaatuakai. 22 Maasuko, juu Moiseejtukau wamee bat taewaimmet itom yoowasukaummeu: Juu Lios itom yoowa, aapo, jiba jume emo benasi yoemem betana senuk, chukula yeu weenemta tetteuwaamta emou yeu a puane, jiba aapoik nee emou yeu a puakaa benasia. Junakaa emee, emou a nokaut, siimeku a nok jikkajine. 23 Bweituk siime jumee, junakaa, chukula yeu weenemta tetteuwaanemta ka a nok jikkajame, inimee, Ijrael yoemrata mak ka naikiataka luutanaa, ti ameu jiiak. 24 Junuen san, siime jume junen Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta tetteuwame, Samuel tukauta taewaimmet naateka, chukula bicha, inimee taewaimmet yeu sikamtat nokaka a teuwaakan. 25 Juu, chukula yeteu tuineeka, Liojta, jume chukula yeu weenemta tetteuwaame noktuaka, itou a chupneeti jiaka a teuwaakauta, jiba emo betchibo teuwaari. Intok jiba emou tuika a weene betchibo, juu Lios, chea bat taewaimmet, itom

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI3,4 yoowasukaummak senu lutuuriata a chupneemta au teuwaak. Junak aapo juu Apraamtukautau: Siime juu ka nanau machi yoemra inim jiapsame, juu yoemra et yeu katriam betchibo, inimee juka chea bepa ameu tuik bitne, ti jiakai. 26 Junak juu Lios, juka a yoemiawata, kokkoarim nasuk a jiabijtetuakai, aapoik emou chea bat a bittuak, junuen tuik ae betana enchim mabetne betchibo, junuen, enchim weepulaim, ka tuik joowamta suu tojaka enchim a koptane betchibo.

Juka Peota intok juka Joanta ketuni junuen juu buuuraatau am nokao su, jume teopopo tekiakame intok juu yee suuammeu yoowe, inimee, jume saruseeom teammak ama yajak. 2 Inimee omten, Peota intok Joanta, juka yoemrata bem a majtaka intok bempoim, juka Jesujta kokkolam nasuk a jiabijteka betchibo, junuen jume kokkoarim, bem jijiabijtetuaneeuta a lutuuriatukapo a juueniyaatu ti bem a teuwa betchibo. 3 Junako inimee, inii yauraa, am bwiseka intok jum yee eetawaau am kiimak juchi yokoriapo tajtia, bweituk junamaa jaibu kuptekai. 4 Taa juebenaka jume junamaa Liojta nok lutuuriata a jikkajisukame, Krijtota sualeka a mabetak. Intok jume junuen ama a sualekame, kia jume oowim jiba naikiawaka, inimee batte jumak mamni miil tukan.

Juu Peeo intok juu Joan, yauraata bichapo aane

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI4 jum bweu joara Jerusalen teapo jume juriommeu juu yauraa, jume chea ama yoowe, intok jume Moiseej tukauta nesaurim yee majtame emo nau tojak. 6 Ketchia junamaa juu Anaj teame, inii junamaa teopopo tekiakammeu yootukau, intok ket juu Kaipaaj teame intok juu Joan teame, intok juu Alejanro teame, intok siime jume junama yauraata betana wawairaa. 7 Junako inimee, juka Peota intok Joanta ameu am toji tebok. Intok inimee, junamaa nasuk am jaabwaka: Jita yoo utteae sa oo jabeta betana sa lutuuriaka emee inikaa jooa ti ameu nattemaek. 8 Junak juu Peeo, Liojta tuu jiapsie tuisi aniawaka, inimmeu: Inim yoemrata nesaweme, intok ketchia jume Ijrael yoemratau yoowe ti jiiak. 9 Ian enchim, senuk inim loitaka, juka tuik a yaariawakauta betana junuen inikaa jachin a tuuriakaut juuneebaeka enchim itou nattemaeo, 10 inim emo bichapo itepo te a juuneiyaa tebo, junuen siime juka inim Ijrael yoemrata a juuneiyaane betchibo, inikaa oouta, Jesukrijto, Nasaret teapo jometa, jiba juka enchim kuuset poponaka intok juka chukula, Liojta, kokkoarim nasuk a jiabijtetuakauta, aapoik a jita joa betchibo, inii oou inim siimem emo bichapo tuika weyek. 11 Inii Jesus junen junaa, juu tetapo taeewame, jiba aapo, juu, enchim jume kaateme benaka yeu tawaakau. Taa

290 junuentaka junii aapo chukula, teta, siimeta aet nawakau benaka yeu simlaa. 12 Kaabe intok aane juu yee jinneume. Bweituk juu Lios, kaabeta intok inim bwiapo, juka yee jinneunemta itou yeu puari junakaa taabwik itom jinneunemta, taa juka yoowe Jesukrijtota jiba ti ameu jiiak. 13 Junako juu yauraa, juka Peota intok juka Joanta, kaitat jain eaka am nokame bichakai, intok bempo, inimee ka am majtalatukauta a juuneiyaakai, intok inimee, siimem benasi kia bem ama yoemem tukaut amet juuneakai, tua am suum eiyaak. Junak bempo, Jesujta mak bem rejtisukaut, machisi juuneak. 14 Ketchia juu oou, inii ka weamaka tuireakame, inii Peotaimmak ama ame bichapo weyekan. Intok jiba inia betchibo, bempo kaita a am bejeeka nookan. 15 Junako inimee, junama nau anwaapo yeu am katne betchibo amet nesaweka intok bempo junamaa, juname betana nau etejoka ama taawak. 16 Inimee intok: Jaisa te tua amemak annee inimee oowimmake ti jiian. Bweituk siime jume inim bweu joara Jerusalen teapo joome juunea bempoim inikaa machilaata, ka a jootu machik bem a yaariakapo. Intok inia betana ka a lutuuria tukauta te kaachin a teuwaa. 17 Taa inikaa yeu simlata, ka intok inim juu yoemrata betana a juuneiyaa tune betchibo, yauraae te am womtane, junuen inim bichau bicha ka intok bempoim watemmeu juka Jesujta

5Yokoriapo

291 betana weyeka bem teuwaauta, bem a teuwaane betchibo ti nau jiian. 18 Junak chukula jume Peotaimmeu chaiwak intok juu yooraa, junamee bempoim jachinpo junii, Jesujta betana weyemta ka intok bem a etejone betchibo intok kia ka intok aapoik betana bem yee majtane betchibo amet nesawek. 19 Taa juu Peeo intok juu Joan, juka yooraata: Jiba emee a tuu bitne, Liojta bichapo a lutuuriakau, enchim itom nok jikkajineeu, aapoik Liojta nok jikkajieaka su ti am yoopnak. 20 Bweituk itepo tee, wakaa itom bitlataka intok itom jikkajilaauta, uttea, bichau bicha itom a teuwaa sakaneeu ti jiiak. 21 Junako juu ama yauraa juchi am womtak. Taa yeu am suu toji tebok, bempoim kaachin a jiokot am yaa teboka betchibo. Bweituk siime juu ama yoemra, juka ama yeu sikamta betchibo Liojtau bicha alleaka bem a bai saeuta teuwaan. 22 Juu oou inien auka, Liojta a jita joa betchibo tuureakame, inii woi taka wasuktiam bepa yootukan.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI4 intok, juka aapoik ameu teuwaakauta jikkajisukai, bempo siime Liojtau bicha nookak: Itom yoowa, empo junaa, Lios, teekata intok bwiata, juka baweta intok siimeta juka ayukamta a yaakame. 25 Empo, juu em tuu jiapsie, juka em tekilta joamta, Labiitukauta a aniaka a noktuaka: Jaisaakai juu inim ka nanau machi yoemra emo toboktai, Jume intok wate inim jiapsame, juu kaitapo tuikut jiapsek. 26 Inim jume bwere yoemrammeu jume chea yootaka yeu puarim intok jume waate yaauchim mak, Liojta intok aapoik yeu puarik, Krijtota a bejeebaeka emo nau tojak, ti jiiak. 27 Iniisan tua lutuuria, inim itom bweu joarapo, juu Eroorej teame intok juu kobanao, Ponsio Pilaato teame intok wate ka inim jomemmak intok ket juu Ijrael yoemratamak, inimee siime juka Jesujta, juka kaitapo ka tuik joaka jiapsamta intok juka wepulsi ee betchibo yeu puarika em yoemiata, a bejeeka emo nau tojak. 28 Jiba iniae bempo, siimeta wakaa chea bat jaibu a tuuteitaka a chupneeti jiaka em teuwaarita, junuen tua em yeu a wee iapo aman a yaak. 29 Ian intoko, achai Lios, jiba bempoim itou am suau a bicha, intok itom, jume em tekilta joame, junuen ka koom eaka intok ka majjaeka, juka ee betana nok lutuuriata a teuwaa betchibo itom ania. 30 Intok junuen siimeta a em joaue, jume kookoeme tuuteka, intok machilaata intok ka a joo

24Junamee

Peeo intok juu Joan, suu tojiwakai, bempo jume waate ame mak Krijtota sualeme aneu nottek. Intok bempo junammeu siimeta jukaa, jume teopopo tekiakammeu yoowem, intok juka wate yauraata bem ameu nokakauta am etejoriak.

23Juu

Jume Krijtota sualeme, jiba Liojtat bem yoem eene betchibo intok kaabeta bem majjaine betchibo, Liojtau emo nokria

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI4,5 tu machik, Jesujta, wepulsi ee betchibo jiapsamta betana yoo lutuuriaka, itom a joone betchibo, itom ania. 31 Junamaa junak bempoim Liojtau bicha emo am nokriasuko, junama jum bem nau aneepo au yoyoak. Intok inimee inim siimetaka, juka Liojta tuu jiapsi yumaisi amet aanek. Intok bempo, witti, kaitat jain eakai juka Liojta betana nok lutuuriata a teuwaa sakan.

292 yeu kateka, Chipre teapo jometakai, Jesujta yeu puarim nasuk ket taabwisi, Bernabeem ti teuwaawame. Inimee team, juu a yee jiapsi joame ti jiubae. 37 Inii yoeme san, waj bwiata a jipueuta nenkaka intok juka tomita, jume Krijtota yeu puarimmeu a tojak.

juu buuura, Krijtota suallame, inimee siime nanancha eaka jiapsan intok siime nanancha emo eiyaan. Intok tua kaabe, juka bem atteata nau naken. Ala, bempo juu bem atteae, ket watem ae anian. 33 Jume Krijtota yeu puarim intok, inimee, yoowe Jesukrijtota, kokkoarim nasuk a jiabijtekau betana juka lutuuriata, tua machisi, Liojta betana a utteae aniawaka, bichau bicha a teuwaa sakan. Intok inimee siime, Liojta betana juka ameu tuika weyemta bichan. 34 Bempoim nasuk intok, kaabe jitaapo san jiokot ean, bweituk siime wamee waj bwiakame, oo kakkarekame, inimee, junakaa nenenkan. 35 Intok juka tomita, jume Krijtota majtim yeu puarimmeu a totojan. Intok junamaa weepulaimmeu a beepo aman amet naikimtewan. 36 Maa suko bempoim nasuku, juu Lebii tukautat yeu sakaariam betana yeu simriataka, Jose teaka ama aanen. Inii, bwiaraa, bawepo

32Junamaa

Siimeta juka bem jipueu, siime nau a atteakan

Taa senu ama aanen, inii Ananiaj ti teaka intok juu a jubiawa, Sappiira teame, inimee waj bwiata nenkak. 2 Inii oou junae tomita betana wateku mak taawak, juka watek intok jume Krijtota yeu puarimmeu, inikaa tomita yumaika a siime tukaa benasia ameu a tojak. 3 Junak juu Peeo iniau: Empo Ananias, jaisaaka empo juka bebejeerita inien Liojta betana tuu jiapsita em a bai tattaaabaane betchibo inien enchi a eetuane betchibo au emo suu tojak intok juka tomita, bwiata betchibo em makwakauta junuen ka yumaik aabo tojaka, taa wateku mak tawakai ti au jiiak. 4 Juka bwiata, kee a nenkakai, empo a atteakan. Intok inikaa empo a nenkisukai, juka tomita empoe a atteakan, ka utteatukan em aabo a tojinepo. Jaisaakai empo inikaa yaabaek. Liojta bichapo inikaa yee bai taaabaawamta yaari, ka ito bichapo ti au jiiak. 5 Inikaa jikkajakai juu Ananias, junamaa wechek mukiatakai. Jume intoko inikaa juuneiyaakame, siime tua majjaen. 6 Junako, juubwa yootume ama yajaka intok junakaa takaata, tajoorimmea

Juka ka tuik, Ananiajtaim yaakau

293 a biijtaka intok inimee a maa betchibo a nuk sajak. 7 Junamaa, jumak baji oram simsuko, juka inia Ananiaj tukauta jubiawa ket junaman yepsak, juka junama yeu simlata ka juuneiyaakai. 8 Juu Peeo iniau: Nee tejwaa, jaisa juka waj bwiata emee, tomi enchim neu tojakauta beekiku a nenkak jaani ti au nattemaek. Aapo intok: Janaaka, inia beekiku nenkiwak ti au jiiak. 9 Junako juu Peeo: Jaisaaka emee junuen nau eaka, juka Liojta tuu jiapsita jiobilabaaek ti a temaek. Wanaa aabo kaate jumee, em ku nasukauta a maakame. Ian intok inimee enchi ket nuk sakaane ti au jiiak. 10 Jiba junamaa, aapo Peotau, mukiataka wechek. Junako jume juubwa yootume aman kimuka, mukiata teaka, intok a nuk sajaka a kunawata naapo a maak. 11 Junama intok siime jume Krijtota sualeme intok waate siime jume inikaa yeu sikamta juuneiyaakame, bem majjaeu amet ayukan.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI5 wate ama joome, kaabe intok amemak emo naikiabaeka ean. Taa siime juu yoemra am eiyaaka am bichan. 14 Junama san, tua juebenaka, inimee oowimtaka intok jaamuchimtaka, yoowe Jesukrijtota sualek. 15 Juu ama yoemra intok ket, jume kookoeme, bem karimpo paakun boommeu, chikti bem jipetekimmak yeu am totojan. Junuen, jumak junii juu Peeo junama waam weeka watemmet jekkaanee ti eakai. 16 Ketchia, junamaa ka mekka ili joaram betana, yoemra juebenaka, jum joara Jerusalen teau yaajan, inimee, kookoeme intok jumee, juu bebejeeri ka tui jiapsie jiokot emo bichame weiyaakai. Inimee intok siime tuirean.

juu yoemrata nasuk, jume Krijtota yeu puarim, Liojta a jita joaue, machilaata intok ka a jootu machik buuuk jooan. Intok junamaa lebela, junama bweu teopopo, jekka yaari, Salomon tukauta yaari ti taeewapo, siime emo nau totojan. 13 Junamaa

12Junama

Yuin Liojta a jita joaapo aman yaawakame

juu teopopo tekiakammeu chea yoowe intok jume saruseeompo emo teuwaaka junama junae mak aneme, inimee tua amet kopten. 18 Intok inimee junuen, jume Krijtota majtim am bwiseka, jum yee eetawapo am etaatebok. 19 Taa junamaa, Liojta betana ankeles, tukaapo jum bem etaimpo jume pueetam am etaporiaka, intok junamaa yeu am tojak, intok: 20 Teopou sajaka, emee junama juu yoemratau, siimeta inia bemelaka, jiba yuu jiapsiwamta betana, ameu a teuwaane ti ameu jiiak. 21 Inikaa jikkajakai, yokoriapo bempo ketwoo su, jum teopou yajaka yee majta japtek. Imin intok juu teopopo tekiakammeu chea yoowe

17Junako

Peeo intok Joantaimmeu suuawa

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI5 intok jume aamak ama aneme, inimee, siime jume junamaa Ijrael yoemratau yooraata nau tojjaka intok inimee, junamee yee eetawau am nuuneeme aman bittuak. 22 Taa junako jume yauraapo tekiaka yee suuatuawame aman am etaiu yajakai, ka ama am teak. Intok inimee junak nottek. 23 Intok: Ama bem etaita yumaisi pattita te a teak. Intok jume ama am suame, ama pueetata bichapo jaabweka am suuan. Taa junamaa itepo etapoka intok ama kimukai, kaabeta ama teak ti jiakai. 24 Junako juu teopopo tekiakammeu yoowe, intok juu, jume yauraapo tekiaka yee suuatuawammeu yoowe, intok jume teopopo tekiakame, inikaa jikkajakai, inimee, jaisa tua chupnee siime inii ti naas nau jiian. 25 Jiba junamaa lautipo, senu ama yepsak, intok inii: Wamee jum yee eetawau enchim etaatebokaum, teopopo aneka, juka yoemrata majta ti ameu jiiak. 26 Junak intok juu yee suuatuawammeu yoowe, inii, jume ama yauraapo tekiakammak sikaa, junamee aman am nuuka. Taa kaachin am yaakai, juu yoemra betana emo mamaasunaati eaka majjaekai. 27 Aman am nuupawako, jum yauraata aneepo nasuk am jaabwak. Intoko juu teopopo tekiakammeu chea yoowe inimmeu: 28 Itepo te, juu Jesujta betana weyemta tua ka intok enchim yee a majtane betchibo, te kutti

294 emot nesaulaa. Emee intok chea junii aayuk. Emee intok inim bweu joara Jerusalen teapo enchim majtauta, kaabeta yeu beeeka, siimekut naas a teuwaari. Intok emee, inikaa oouta a meewakauta, itom a meaakaa benasia a teuwaabae ti ameu jiiak. 29 Junako juu Peeo intok jume wate Krijtota yeu puarim iniau: Itou uttea, emo bepat, Liojta bat itom nok jikkajineeuta. 30 Juu bat taewaimmet itom yoowasukaummeu Lios, aapo, juka Jesujta, jiba juka kuuset a poponaka enchim meaakauta, kokkoarim nasuk a jiabijtetuak. 31 Juu Lios intok, aapoik, aamak yootaka a anneeuta intok siimeku a yoo yaarika intok yee a jinneune betchibo, yeu a puari, junuen inim juka Ijrael yoemrata, ka tuik betana au a temaeka intok bem ka tuuwa yaarimmet junuen am jiokoitune betchibo. 32 Jiba inia yeu sikamta betana, itepo juuneaka te a lutuuriate. Intok juu Liojta tuu jiapsi, Liojta, jume a nok jikkajame amet jiapsituari, junaa yee aet juuneetua ti ameu jiiak. 33 Junak juu yauraa, inikaa jikkajakai, tuisi oomtek intok inimee suabaaen. 34 Taa junamaa junae yauraata nasuk, senu paiseeo, Kamaliel ti teaka, inii, Moiseej tukauta nesaurim yee majtame, junamaa siimem betana yooriwame ama aanen. Aapo, kikteka intok jume Krijtota yeu puarim, chubala junama yeu am bittua tebok. 35 Chukula aapo, juu yauraatau:

295 Emee, inim Ijrael yoemra. Inimee oowim jachin enchim ame tana eau betana aet em emo suua ti ameu jiiak. 36 Emee juu Teuraaj teamtau waatine, jaibu ili binwatuko, inii au cheewareka ka kia beja au yoemeeti jiaka yeu siika. Inikaa intok oowim, jumak naiki siento taka a sualeka, aamak eak. Taa inii meetuk. Jume intok aamak eame, inimee naikimtuk. Intok junamaa siime luutek. 37 Chea chukula intok, junak yoemrata tea jiojtewaka taewaimmet, juu Juuras, bwiaraa Kalilea teapo joome au cheewareka yeu siika. Inikaa ket juebenaka aamak eak. Taa inii ket meetuk, intok siime jume aamak eaum naikim sajak. 38 Inia betchibo san inimee oowim, ka ameu suuaka am suu tojine. Bweituk inii bem weetuaka intok bem yee majtau, kia inim jiapsame betana weyeeteko, kaitapo tawaka, luutine. 39 Taa inikaa, Liojta betana a weyeo, emee kaachin au annee. Aet em mammatene, jiobek junii, Liojta mak nassuame benasi machika yeu katne ti ameu jiiak. 40 Junamaa siime, ameu a teuwaakau mak eaka a mabetak. Junak intok jume Krijtota yeu puarimmeu chaae teboka intok am bepsu teboka intok bempo, inimee ka intok naa buusti Jesujta betana weyemta bem yee a majtane betchibo amet nesaweka intok chukula am suu tojak. 41 Jume Krijtota yeu puarim, junamaa yauraa aneepo betana yeu sajak intok bempo tua alleakan, bempo, yoowe Jesukrijtota mak bem eaka

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI5,6 jiapsa betchibo, junuen tiusi intok jiokot bem emo bichakau betchibo. 42 Intok bempo, bichau bicha, ka a suu tojaka, yee majtan. Intok chikti taapo jum teopopo intok joarammet kateka, Jesujta a Krijto tukapo a lutuuriaten.

Jiba junamee taewaimmet, junamaa jume Krijtota sual sakame chea junii juebenaekai, jume rieeko nokta nokame, inimee, jume ebreeo nokta nokame jitat am bejeeka nok japtek. Junamee, rieeko nokame bempoim betana jume jamut jokoptuim, junamaa chikti taapo, bwaamta naikimtewaao, ka yumaisi am mimikwaa ti jiakai. 2 Junako jume woj mamni ama woika Krijtota yeu puarim junamaa siime jume Krijtota sualeme nau tojaka intok inimmeu: Ka tuine, itepo juka Liojta betana nok lutuuriata itom yee majtauta suu tojaka intok junuen juka bwaamta yetet naikimtewamtat itom ito temainaau ti ameu jiiak. 3 Inia betchibo Krijtopo itomak werim, emee emo nasuk, woo busani oowim, inimee a yoem eiyaatume intok koba susuakame intok Liojta tuu jiapsi yumaisi a nok jikkajaka jiapsame yeu puaka, intok inia weemta betana inikaa am tekil makne. 4 Itepo tee bichau bicha Liojtau bicha nokwamta weetuaka intok Liojta betana nok lutuuriata yee majtabae, ti ameu jiiak. 5 Junamaa nau aneme siime inikaa ameu teuwaawakamta

Jume tekilta maknaame, woo busanika yeu puawak

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI6,7 a tuureka intok bempo junak juka Teban teamta ama yeu puak, inikaa tuisi Liojtat yoem eaka intok Liojta tuu jiapsita tuisi a nok jikkajaka jiapsamta. Intok juka Jeriipe teamta, intok juka Rookoro teamta intok juka Nikanoor teamta intok juka Timoon teamta intok juka Parmenaj teamta intok juka Nikolaaj teamta, inii, bweu joara Antiokia teapo jometaka intok chea bat naataka aapo jume juriom junuen Liojta a sualeka bem joauta, junamemak a sualekame, inimee ama yeu puatuk. 6 Chukula inimee, jume Krijtota yeu puarimmeu nau tojiwak. Bempo, inimee, ame bepa mamtek Liojta betana tuik ame tana waatakai intok ket jiba junuen, Liojtau bicha am nokriakai. 7 Liojta betana juu nok lutuuria, siimekut teuwaawaka sualwan. Intok jume Krijtota sual sakame jum bweu joara Jerusalen teapo, chea junii bepa buuurean. Intok junamaa jume teopopo tekiakame ket juebenaka Krijtota sualeka a mabet sakan.

296 intok bwiaara Siliisia teaa betana, intok bwiaraa Aasia teaa betana joomem, inimee Tebanta mak nok nassua japtek. 10 Taa junamee ka a bejeeka aanen bweituk aapo, Liojta betana tuu jiapsie aniawaka junae suawaka nookan. 11 Junako inimee, watem bejeetuak, junuen, junamee Moiseejtukauta intok Liojta bejeeka ka tuik nokamta ti a jikkajilaa ti bem jiune betchibo. 12 Inien inimee ayuka, junama yoemrata intok junamaa yoemratau yooraata intok jume Moiseej tukauta nesaurim yee majtame ka yanti eewamta inime nasuk yaak. Inimee, seej chukti Tebantau yajaka a bwisek intok bempo, juu bem yoo yauraatau yeu a tojak. 13 Junamee ket, watem aapoik bejeeka, ka lutuuriata nokneeme jaiwak. Inimee intok: Inii oou, ka nok yaateka, inikaa itom bweu teopota itom eiyaauta intok Moiseej tukauta nesauri jiojteim bejeeka ka am yooreka jaana jiia ti jiame. 14 Itepo tee, inikaa: Juu Jesus, juu Nasaret teapo joome, inikaa Liojta bweu teopota a tatapnee intok juka Moiseejtukauta itom majtakauta au joiwalataka itom joauta, taabwisi a yaane, ti jiamta tee a jikkajilaa ti jiame. 15 Junak intok juu junama yauraa intok siime wamee junama jokame, inimee, juka Tebanta a bitchukai, a pujbawata, Liojta saweuta ankelejta benak pujbakamta bichak.

Teeban, inii, a joaut Liojtat eame intok Liojta betana tuik weyemta a joakai, aapo junuen, juu yoemrata nasuk ka a joo tu machik intok machilaata tuik jooan. 9 Junako waate, senu bweu karipo juriom nau emo totojapo, junamaa jume Ka tekoka jiapsame ti emo teuwaame ama nau yaajapo, inimee intok waate, bweu joara Sireene teaa betana joomem, intok bweu joara Alejanria teaa betana,

8Juu

Juka Teban teamta bwijwakapo

Junako juu teopopo tekiakammeu yoowe, juka Tebanta:

Jum Teban teamta au nokriapo

297 Jaisa lutuuria jaani siime inii ti au nattemaek. 2 Aapo intok: Nele benasi inim yoemem, intok emee itom yoowam benasi itom eiyaaum, nee jikkajine. Juu chea bepa yoorisi machika itom yoowa Lios, bat taewaimmet itom yoowa tukauta Apraam teamta, junak bwiaraa Mesopotaamia teapo a jiapsaka intok ketun kee aman bweu joara Aran teau a joateo, aapo au yeu machiak ti ameu jiiak. 3 Intok aapo juu Lios, junau: Inikaa bwiaraa intok inim em wawaim am too sika intok imin taabwi bwiaraa in enchi tejwaaneeu bicha weene, ti au jiiak. 4 Junako juu Apraam tukau junama bwiaraapo, senu takana, Kal team ti teaa betana, yeu sika intok omot bweu joara Araan teau yepsaka ama joatek. Chukula, juu a achaiwa a yoowa a mukuko, juu Lios, juka Apraamta inim bwiaraa, ian enchim jiapsapo a tojak. 5 Taa inim bwiaraapo, chukula au tuika a bitneeuta, tua kaita au naikiak. Intok bwiata a joanepo kia ilitchik junii ka a miikak. Taa chukula junae betana a bittuaneeuta au a naikiak. Intok aapoikut chukula jume a yoemiammeu a tawaneeuta a tejwaak. Junuen junakriapo taewaimmet aapoik Apraamta ka a yoemiako junii. 6 Ketchia juu Lios, jume aapoikut yeu katriam junamee omot ka bem bwiaraapo am jiapsineeti jiiak. Intok junama, naiki siento wasuktiammeu tajtia, jinurim benasi, utteapo am tekipanoatuawaka intok tua

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI7 jiokot emo am bitneeti jiiak. 7 Ketchia juu Lios iniau: Inepone, junakaa taabwi yoemrata utteapo ame betchibo enchim tekipanoatuaneeme, am yauraa bittuanee intok chukula bempo em yoemra, junamaa yeu katnee intok aabo inim bwiaraapo yajaka, in am joo iauta joaka intok nee nak yooreka jiapsine, ti au jiiak. 8 Juu Lios, Apraam tukautamak jita tuik au chupneeti jiaka, senu lutuuriata aamak yaak. Intok jiba junae lutuuriau waati betchibo, juka sirkunsision teamta a yaane betchibo aet a tejwaak. Inia betchibo, junak, juka a usiwa Isaak teamta yeu tomteko, juu Apraam junakaa a woj naiki taewaeo, a sirkunsiraaroak. Intok juu Isaak teame junii, chukula, juka Jakoop teamta uuseka, jiba junaen a yaak. Ii Jakoop teame junii ket, chukula, woj mamni ama wooim yoemiaka, jiba junaen am yaak. Inimee chukula kateme junen, jume woj mamni ama woika, ka nanau machi yoemra, Ijrael tukauta betana kateme ti taeewame, junamee, inimee yoowasukaum tukan. 9 Inimee, juu Jakoop tukauta yoemiam, ket inimee itom bat naataka yoowasukaum tukame, inimee, bem saila, Josee teamtat kopteka, intok inimee, aapoik mekka bwiaara Ejipto teau bicha a weiyaana betchibo, watemmeu a nenkak. Taa juu Lios, Josee teamtamak tuka, a anian. 10 Intok siimekut tua jiokot au a bichakaut, kaita a juiwane betchibo, utteata aet autuak. Intok ket koba suawata

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI7 aet autuak. Intok junuen junamaa bwiaraa Ejipto teapo juu chea yoo yaari, Paraon teamta betana tuisi a bittune betchibo. Inii intok, juka Jose teamta, junama bwiaraa Ejipto teapo, intok kia junama, jiba aapoik juu chea yoo yaarita a joaapo aukamtau a yoo yaak. 11 Chukula junak junamaa Ejipto bwiaraa teapo intok Kanaan bwiaraa teapo, siimekut tuisi tebaatuk intok tua jiokot emo bitwak. Jume intoko itom chea bat yoowasukaum, bem bwaaneeuta ka jak a tettean. 12 Taa junak juu Jakoop, bwiaraa Ejipto teau, tiikom juuneiyaaka, jume a yoemiawam, jiba jume chea bat itom yoowasukaum aman am bittuak. Inim, junak bempo keesam aman noiten. 13 Taa chukula bempoim wosa aman noiteo, juu Josee teame, jume a saiwammeu aapoik junaatukapo am taaatuak. Intok junuen juu ama bwiaraapo chea yoo yaari, Joseeta jita yoemrata betana a weyepo juuneak. 14 Junako juu Josee, a achaiwata a yoowa Jakoopta intok siime jume aamak joaakame, intok bem yoemiam, aman au am nuupa nesawek. Inimee intok siime nau, baji taka ama woj mamni intok ama mamniakan. 15 Junuen yeu sikaapo san, juu Jakoop tukau, bwiaraa Ejipto teau sikaa, aman joatek. Junama chukula aapo muukuk. Intok kia junama ket siime jume chea bat itom yoowa sukaum junii ama kokkok. 16 Inia aapoik betana juu a taka tawakame,

298 chea chukula, joara Sikem teau tojiwak. Intok junaman, kau tejpo teta wojooria yaariapo, junamaa Apraamtukauta, tosai tomie senu Amor teamta yoemiammeu jum joara Sikem teapo a jinulaatukapo, junaman maatuk. 17 Junako, Liojta machilaae senu lutuuriata tua Apraamtau a chupneeti jiaka a juuneiyaatuari, tua abe a chupeo, junaman bwiaraa Ejipto teapo juu Ijrael yoemra tua bepa buuureak. 18 Junako, jum Ejipto bwiaarapo, senu taabwika aman chea yoo yaatuk. Inii, Josee tukauta a jabetukaut ka juuneakai. 19 Inii chea yoo yaari, bemelasi ama yejtekame, juka ito benasi yoemrata bai taaaka intok junamee jiokot ka tuisi am bichak. Intok jiba inimee jume chea bat itom yoowasukaum junuen jume usekame, bem ou yoemiam juubwa yeu tomteme, am kokkone betchibo, utteapo, mekka am totojituakai. 20 Jiba junuen junamee taewaimmet juu Moisees yeu yoemtuk. Inii intok tutuuli usitukan. Intok inikaa, a yoowawam bem joapo, baji metpo a ujuuuk. 21 Junak intok, inikaa a yoowawam utteapo mekka a tojituawako, jiba junama Ejipto teapo, juu chea yoo yaarita maara, a tojiwakau a teaka, a nuuka intok inikaa, aapoik a asoakamta benasi a yooturiak. 22 Jiba inia betchibo juu Moiseejtukau, junamaa, siimeta juka Ejipto bwiaraapo yoemrata taaaka juuneiyaaue, iniae majtaituk. Intok inii,

299 tua yooutteakan. Siimeta a teuwaakaut intok a joautchi junii. 23 Junak chukula, aapo jaibu woi taka wasukteka beja, aapo inii Moisees, junama jume ale benasi yoemem, jume ijraeliitam teammeu noitibabaek. 24 Junamaa Ejipto teapo jometa seenuk, junamee ale benasi yoemra betana senuk jiokot a joamta bichak. Junuen junakaa a jinneubaeka intok a jujutriabaeka, juu Moisees, junakaa Ejiptopo jometa meaak. 25 Bweituk aapo junuen jume ale benasi ijraeliita yoemem, Liojta aapoik ameu bittuaka, junama am jinneuneeut am juunee machian. Taa bempo ka junuen a mammatek. 26 Juchi yokoriapo juu Moisees juchi aman weamaka, junamaa nanancha ijraeliita yoemem nau nassuame teak. Intok inimee, aapo ka nau nassua iaka, inimmeu: Emee, nanancha ijraeliita yoememtaka, jaisaaka emee nau nassua, ti ameu jiiak. 27 Junako, juka aamak ama anemta jiokot a joame, Moiseejta yuaaka, intok: Jabesa enchi itom em nau tuutene betchibo, itou enchi yoo yaak, ti jiiak. 28 Jaisa empo nee ket meebae jaani, tuka juka inim Ejiptopo yoemta em meaakaa benasia, ti au nattemaek. 29 Inikaa jikkajisuko juu Moisees, junamaa tawa majjaeka intok, omot bwiaraau, Marian teau bicha siika. Junamaa, ka ama jometaka junii, ama joaaka intok ama jubeka, wooim uusekan. 30 Woi taka wasuktiam simsuka aet chukula, mekka see paakun, senu kawi, Sinai teau ka mekkaa,

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI7 junamaa a aneo, Liojta saweu ankeles, senu juya teaka beetepo aapoiku au yeu machiak. 31 Juka Liojta betana ama a bichauta, tua a suum eiyaak. Taa junak, junamaa chea tuisi a bitbaeka au ruktekai, aapo, achai Liojta betana jiawaita jikkajak: 32 Ineponee junaa, wamee chea bat em yoowasukaum Lios. Ineponee Apraamtau, intok Isaaktau intok Jakooptau Lios, ti au jiiak. Junako juu Moisees, majjaeka au yooan. Intok aapo tua ka intok a bitbaek. 33 Juu achai Lios intok aapoiku: Emo bocha yecha, ti au jiiak. Bweituk bwia ian em weekapo, neu a naikiaritukaa benasi a yoorine, ti au jiiak. 34 Ineponee jum bwiaara Ejipto teau juka in yoemrata in yeu puari, jiokot am aneuta nee a juuneiyaa. Bem jiokot jiaka neu nokauta, nee a jikkajilaa. Intok inepo junae betana am jinneubaeka, aabo koom yebijlaa. Nemak weene, bwiaraa Ejipto teau ne enchi bittuabae, ti au jiiak. 35 Junuen, bempoim junaman juka Moiseejta ka a mabetlamtuko junii, intok junamee: Jabesa enchi itou yoo yaari, intok itom enchi nau tuutene betchibo, ti au jiulatuk junii, juu Lios junammeu a yoo yaaka intok junamaa bem am jinneune betchibo ameu a bittuak, juka ankelejta, jum juya beetepo aapoiku au yeu machiakamta a sawakai. 36 Inii Moisees, junaa juu, jume chea bat itom yoowasukaum, bwiaraa Ejipto teapo yeu am nuk sikame. Intok jiba aapo, jiba junama

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI7 bwiaraapo, intok jum bweu see paaku, intok Sikii bawe teapo, junamaa, woi taka wasuktiammeu tajtia ka a joo tu machik intok machilaata yaakame. 37 Jiba inii Moisees junaatuk, juu, juu Ijrael yoemratau: Juu Lios, chukula, jiba inim enchim yoemrata nasuk, emo betana seenuk, Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teuwaamta emou a bittuane, jiba aapoik nee emou a bittuakaa benasia. Junakaa, ala emee a nok jikkajine, ti ameu jiame. 38 Ketchia jiba inii Moisees, aapo, mekka bweu see paariau, juka buuuraata nasuk, intok kawi Sinai teau, Liojta betana ankelejta aamak nokakamta mak, intok jiba jume chea bat itom yoowasukaummak aneme. Intok jiba aapo, Liojta betana nokim, jiba yuu jiapsiwamta weiyaamta itou a teuwaa betchibo a juuneiyaatuawakame. 39 Taa inimee chea bat naataka itom yoowasukaum, ka a nok jikkajibaek. Ala bempo omola a tawaaka, intok bwiaraa Ejipto teau juchi nottibaen. 40 Junak bempo, Aaron teamtau: Jitae jume itom yoorineeum, junamee ito pat kateka, boot itom anianeeme itom am yaariane. Bweituk itepo tee, Moiseejta, bwiaraa Ejipto teapo itom yeu nuk sikamta, jakun, a tawakaut, te tua ka juunea, ti au jiian. 41 Junako inimee, jita bem yoorineeuta, beseota benak yaak. Chukula intok a yoori betchibo, naikim wokekame a suariak. Intok inimee, junakaa bempo bem maammea yaari betchibo alleak.

300 intok juu Lios, ka intok am aniaka am koptak. Intok aapo, teekapo jume chokim bem yoorine betchibo am suu tojak. Bweituk jiba jum Liojta betana jume chukula yeu weenemta teuwaamta, bem jiosia jiojteimpo: Jaisa tua emee inim Ijrael yoemra, jume naikim wokekame suaka enchim ne yooribae betchibo, Woi taka wasuktiampo tajti jum bweu see paakun aneka, junamee am suak jaani. 43 Ka junueni. Ala emee, enchim kateu bicha juka enchim yaarika enchim yooreeuta, Molok teamta lona kari ama a katekau, Intok juka chokita enchim yaarika enchim yooreeuta, Rimpan teamta, Inimee emomak am nuk weiyaan. Jiba jita benaka am yooribaeka enchim yaarim. Jiba inia betchibo, inepone, enchim tua jometaka enchim bwiaraa betana, senu bwiaraa Babiloonia teapo, Chea waam bicha nee enchim bittuane, ti jiia juu achai Lios. 44 Jum bweu see paaku rejtekai, jume chea bat naataka itom yoowasukaum, junamee juka lonae bem kari yaaripo, jume wooi bweka tetam, Liojta woj mamni nesaurim amet jiojteim, ama wajiwa am jijipuen. Inii kari yaari, jiba Liojta juka Moiseejtukauta yaasaekaa benasia, junak aapoik junuen machik a yaaneeu betana

42Junak

301 a tejwaaka aapoik a bichakapo benasi yaatuk. 45 Wamee chea bat naataka itom yoowasukaum, inikaa lona kari yaarita, bempo aamak taawak. Intok chukula wamee, juu senu Josue teamta mak boo joakame junako bempo wate yoemrata, junamee bem bwiata ameu a yookai, inimee, Liojta am aniaka betchibo, juka bwiata ameu a tawane betchibo, junamee ama yeu sajaka junak bempo inim bwiarau amemak a weiyaan. Inii inien tuk, Labiitukauta taewaim aapoik amet a jiapsau tajtia. 46 Inii, juu chea yoo yaari Labii tukau, juu Lios ae betana alleaka aapo chea bepa yumaisi au tuik a bittuak. Intok aapo ket kari, aapoik Liojta, juka Jakoop tukauta yoorekauta, junama jak a yaaria betchibo, Liojtau bicha nookak. 47 Taa juu, inikaa Liojta ama yoorinaauta karita, juu a yaakame, chukula juu a yoemia juu Salomon tukau junaatuk. 48 Taa junuentaka junii, juu Lios teekau jiapsame, aapo ka inim jabeta betana kari yaaripo jiapsa ooben. Bat naataka seenuk, Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta teuwaamta a jiakaa benasia: 49 Juu teeka junaa, juu chea yootaka nesaweka in aet katekau benak. Inii intoko bwia, jiba jita in aet wokeka katekau benakai, ti jiia juu achai Lios. Inien san emee kaachini inim, jitae nee a kaateriane, ti jiia. Oo intok kia jak inim in yum joeneeu junii, ka neu uttea.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI7 ineponee junaa, juu, bwiata, teekata intok siimeta juunaktekame, ti jiia juu achai Lios. 51 Emee jiba inien namakak jiapsek. Intok emee, jiba jume ka Liojta sual taaame benasi juka lutuuriata ka jikkajibae intok kaita sualekai. Emee, jiba juka Liojta betana tuu jiapsita bejeeka, ka aamak ea. Jiba emee, jume enchim yoowasukaum bebena ti ameu jiiak. 52 Jume chea bat naataka enchim yoowasukaum, bempo jume Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta teteuwaaum, kaabeta beaaka, siimem jiokot emo am bittuak. Bempo bat naataka, jumee, juka siimeku lutuuriata boo jooriaka jiapsamta, inim a yebijneeuta a teuwaakame, am suak. Intok ian aapoik inim a yepsako, emee a bwiseka intok a meaak. 53 Emee jiba juka Liojta betana nok lutuuriata a nesaurim, jume ankelesim emou tojita mabetakai, ka a nok jikkaja ti ameu jiiak.

50 Jiba

bempo inikaa ameu a teuwaawakamta jikkajakai, intok inimee, Tebantau tua omten kia emo tam kumekai. 55 Taa juu Teeban, Liojta tuu jiapsie yumaisi aet anekai, teekau jikau bitchuka intok aapo junaman Liojta betana machilaata intok ket Jesujta, achai Liojta batatana au weyekamta bichak. 56 Junak aapo: Akeem a bicha. Teekau nee, juunakkiachisi machilaata bicha,

54Junako

Jum Teban teamta meewakapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI7,8 intok ketchia juka inim ito benasi yoem tukauta, Liojta batatana au weyekamta ne bicha ti jiiak. 57 Taa bempo tua ka a jikkajibaeka, emo naka pattak, intok tua kusisi chaaeka intok siime au tenneka a bwisek. 58 Intok inimee, junamaa bweu joarapo yeu a nuk sajaka intok junamee a mamaa japtek. Intok jume junuen a meena betchibo aet nesaweme, inimee, bem bepa tajoorekaum, senu juubwa yootume, Saulooti teakautau am joariakan. 59 Intok junamaa ketun bempoim a mamaao, juu Teban teame Liojtau bicha nookak: In yoowa Jesukrijto, in jiapsi nee em mampo a suu toja ti jiakai. 60 Chukula tonommea kikteka, intok kusisi chachaeka intok: Achai Lios, inikaa ka tuik bem yaari betchibo, ka aet am yauraa bittuane ti jiiak. Inikaa teuwaasuka, muukuk.

302 betchibo tua siokakai. 3 Junako junamaa juu Saulo teame, jume Krijtota sualemmeu suuan am luutabaekai. Intok inii, joaraat weyen junuen jume oowim intok kia am jaamuchim tuk junii, yeu am wikeka intok junuen inimee, yee eetawau am bittuabaekai.
Jum Samaaria bwiaraa teapo, Krijtota nok lutuuriata a majtawakapo

Juu intoko Saulo teame, inikaa a meenaauta, junuen a meaakammak ean. Jiba junae taewait naateka, jume bweu joara Jerusalen teapo Krijtota sualeme, tua jiokot bit japteak. Junamaa junamee, jume bwiaraa Jurea teau bicha intok bwiaraa Samaaria teau bicha yeu naikimtuk. Kia jume Krijtota yeu puarim jiba junamaa Jerusalenpo tawakai. 2 Junamaa waate, Liojta tua yoori taaame, inimee juka Tebanta maak. Intok inimee ae

Juka Saulo teamta, jume Krijtota sualeme ka tuisi bichapo

junuen intok, jume junama bweu joaraapo Jerusalen teaa betana yeu naikimtukame, inimee bem kateut siimekut Krijtota betana juka nok lutuuriata a teuwaa sakan. 5 Inimee betana juu seenu, Jeriipe teakai, bwiaara Samaaria teapo, senu ili ka bweu joarau sika intok junamaa yoemrata, Krijtota betana yoemratau nok taitek. 6 Junamaa juu yoemra nau yaajan, intok siime, juka aapoik Jeriipe teamta ameu a teuwaauta, a mammateka a jikkajan. Intok ketchia, inimee, ka a joo tu machik machilaata a joauta bichan. 7 Bweituk junamaa juebenaka jume bebejeeri ka tui jiapsekame, inimee junae betana tuirean. Junamee ka tui jiapsim intok, inimee jiokot emo bichammet, kusisi am chachaituaka amet yeu kateka am suu tojan. Intok junama ketchia juebenaka, ka emo taka yekame intok ketchia wamee wokpo loloim tuirean. 8 Inien weyeka san junamaa ili bweu joaraatchi, aapoik aneepo, junama yoemrata nasuk tua alleewan. 9 Taa junamaa ket, senu Simoo teaka ama joaakan. Inii junen,

4Taa

303 chea bat naataka junamaa ili joaraapo, juka ama yoemrata, juu ka tuik yee bai taaawamta a taaaue, suum watchisi machik joaka, intok au yoori teboka. 10 Junamaa, jume chea iilitchimpo naateka, jume ama chea yoowemtaka junii, siime, tua a sualeka a jikkajan. Intok inimee: Inii oou a joau, Liojta a jita joaue a jooa ti jiian. 11 Inikaa bempo a sualen, bweituk inii, binwatuk naateka, ka tuik yee bai taaawamtae, tua binwatuk naateka am bai taaariakan. 12 Taa junak inimee, bempo juka Jeriipeta, Liojta teekau chea yootaka a katekau betana lutuuriata intok yoowe Jesukrijtota lutuuriapo, Liojta betana yeu puaritaka aabo a bittuaritukapo ameu a teuwaawao, bempo a mabetaka, Krijtota sualekai, oowimtaka intok jaamuchimtaka chiktia, emo batoowaa tebok. 13 Intok junamaa, jiba juu Simoo teame junii a sualeka intok ket batoowaawak. Intok aapo a eapo, Jeriipe teamtamak naas wee taitek. Intok inii, wakaa, Liojta a jita joa betchibo, tua ka a joo tu machik intok juka machilaata joowamta bichakai, tua a suum eiyaan. 14 Chukula intok, jume Krijtota yeu puarim aman bweu joara Jerusalenpo aneum, bwiaara Samaaria teaa betana joomem Liojta betana juka nok lutuuriata bem a mabetaka a sualekapo juuneiyaaka, juka Peota intok juka Joanta junaman am bittuak. 15 Inimee intok junak aman yajakai, junamaa Samaaria

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI8 bwiaraapo Krijtota sualeme, junuen juka Liojta tuu jiapsita amet an betchibo, Liojtau bicha am nokriak. 16 Bweituk inimee betana kee jabe juka Liojta tuu jiapsita a mabetan, inimee wepulsi yoowe Jesukrijtota sualeka jiba batoowaarim tukan. 17 Junako juu Peeo intok juu Joan, inimee Krijtota sualemmet mamteka intok junuen inimee juka Liojta tuu jiapsita a mabetakai. 18 Junako juu Simoon, junuen jume Krijtota yeu puarim, inimee inimmet mamteko juka Liojta tuu jiapsi junamee a mabetame bichakai, aapo tomita am makbaen, 19 junammeu: Emee inikaa utteata enchim jipueuta net ket a autuane. Junuen junak jabeta junii, junaet in mamtekauta, junakaa juka Liojta tuu jiapsita a mabetne betchibo ti ameu jiiak. 20 Junak intok juu Peeo iniau: Empo em tomimak ka tuikun bicha naikiatune. Bweituk inien juka Liojta yee mikauta, tomie a jinutu ti em ea betchibo ti au jiiak. 21 Empo inile benaka itom boo jooriapo, kia ili junii ka iniau lutuuriak. Bweituk empo, Liojta bichapo ka aamak eaka ka tuisi jiapsa ti jiiak. 22 Inien inikaa Liojta bichapo ka tuik em jiapsau betana emo temaika a koptane. Intok inia betana Liojtau bicha emo nokriane, jumak junii inien em eakaut aapo enchi jiokoine. 23 Bweituk et ne mammate, inien ama butti jitat em kopteu. Intok juka ka tuik em joopeauta, em ka a suu tojau ti au jiiak. 24 Junako juu Simoon, Peotaimmeu:

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI8 Emee, Liojtau bicha nee nokriane, junuen inikaa weemta enchim neu auneeti jiauta, ka junuen neu a chupne betchibo ti ameu jiiak. 25 Chukula bempo junamaa yoowe Jesukrijtota betana bem juuneiyaauta intok Liojta betana nok lutuuriata junama a teuwaasukai, bempo jume Krijtota yeu puarim, junamaa bwiaraa Samaaria teapo, juebena ili ka bwere joarammet, Krijtota betana juka nok lutuuriata a teuwaasuka intok junak chukula, Jerusalemmeu nottek.

304 intok inii, bat naataka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teuwaamta, Isaiaj tukauta jiosia jiojteim nok simen. 29 Junako juu Liojta tuu jiapsi, Jeriipe teamta: Junae karopo weyemtau a yebijne betchibo, au ruktee, junuen a juuneetuak. 30 Intok junak juu Jeriipe, buiteka lauti junau ruktekai, inikaa, Isaiaj tukauta jiosia jiojteim nokamta jikkajaka, intok: Jaisa empo juu em nokaut juuneaka a nooka jaani ti a temaek. 31 Inii yoeme intok: Kaachin nee aet juuneene, kaabeta senuk juuneamta nee a tejwaao ti jiiak. Intok junako, aamak jaamuka aamak a yej simne betchibo au nookak. 32 Jum Liojta nok lutuuria jiojteimpo a nokau inen jiojtei tukan: Bwalata benasi nuuwaka meetuk. Intok jiba juka bwala asoolaata, Jume a boaume bichapo ka a bwabwanaa benasi, Aapo ket junuen ka au nokriak. 33 Ka yooriwaka jiokot yaatuk. Intok aapoik aniaka a nokriame, kaabe tuk. Tuik jiba joaka jiapsan, taa ka tuik joamta benasi yaawak. Intok jume aapoik betana kateme a yoemiam tuneeum kaabe tuneemta benasi machian. Bweituk aapo inim bwiapo a jiapsapo meewak.

chukula, Liojta betana senu ankeles, Jeriipe teamtau: Inim yeu sikaa, luula yejteu bicha weene, juu boot, inim Jerusalenpo naateka, joara Kaasa teau bicha bookamtatchi ti au jiiak. Inii junaa juu boo, bweka paariapo aman bookame. 27 Inii Jeriipe junuen junam bicha yeu siika. Intok boot weyekai, seenuk, bwiaraa Etioopia teau jometau yepsak. Inii eunuuko tukan. Inii intok ketchia, yooorapo yoo tekiakan intok junamaa bwiaara Etiopia teapo, jamut taka junamaa chea yoo yaari, Kandaakij teamtau chapti, junae yoota tomi ama jipuuwamta a suuatuawan. Intok inii, bweu joara Jerusalenpo, junaman Liojta a yoori betchibo, aman noitilatukan. 28 Inii oou, a bwiaraau bicha nottika weyen. Intok a kabai karopo yej simeka

26Iniat

Juu Jeriipe intok juu, bwiaraa Etiopia teapo joome

305 yoo yauraapo tekiakame, juka Jeriipetau: Tua ne eu ujbwana, juu chukula yeu weenemta teuwaame, inim aapo au teuwaa jaani, oo senuk taabwik betana weyemta teuwaa, nee tejwaane ti au jiiak. 35 Junako juu Jeriipe, jiba junamaa aapoik nokaapo, junamaa jiojteita au teuwaa taitek, intok aapo, Jesukrijtota betana juka nok lutuuriata au teuwaak. 36 Intok junako, bempo, bem kateut, senu baa manekapo waam katekai, juu yoo yauraapo tekiakame, Jeriipetau: Im baam. Jaisa nee ka a batoowaatunee jaani ti au jiiak. 37 Juu Jeriipe intok junau: Empo chikti em jiapsie Krijtota sualeeteko, aaee batoowaatu ti au jiiak. Junaa oou intok: Yoowe Jesukrijtota, Liojta betana a yoemiari tukauta nee a suale ti au jiiak. 38 Junako bempo, bem ama kateuta karota kechaka, intok bempo nau junamaa baau koom sajak. Juu Jeriipe intok junamaa a batoowaak. 39 Junako, bempoim junama baapo yeu sajako, juu Liojta tuu jiapsi, juka Jeriipeta seej chukti junamaa omot bicha a nuk siika. Juu intok yoo yauraapo tekiakame, ka intok a bichak. Taa inii tua alleaka bichau bicha boo joak. 40 Juu Jeriipe intok, senu ili bweu joaraa Asooto teau yepsaka juunean. Intok junak aapo, junaman juebena ili joarammet weyeka, senu joara, Sesarea teau a yepsaapo tajtia, Jesukrijtota nok

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI8,9 lutuuriata junama siimekut teuwaa simen.

34Juu

Jiba junako, juu Saulo teame, bichau bicha jume Jesukrijtota sualeme am luutapeaka, jiokot bem joowaka, watem sua tune betchibo ameu suuan. Jiba inia betchibo, juu teopopo tekiakammeu chea yoo yaaritau noitek, 2 junau lutuuriata jipu betchibo, jiosiata aawakai, junuen junae, bweu joara Lamajko teau sikaa, jum juriom teopompo, inimee Krijtota nok lutuuriata a sualeka a jikkajame ama jaiwaka, intok inimee, oowim intok kia am jaamuchim tuk junii, am bwiseka, bweu joara Jerusalen teau am tojaka am etaabaekai. 3 Taa junak aapoik bweu joara Lamajko teau jeela boot ketun a weyeo, seej chuktia teeka betana tachiria tua utteaka aet koom taobiak. 4 Junako inii Saulo bwiau koom wechek. Intok junamaa, jiawaita: Saulo, Saulo, kat neu suua ti au jiamta jikkajak. 5 Junak juu Saulo: Jabesa empo achai ti au nattemaek. Junaa jiawai intok juchi: Ineponee junaa juu Jesus, jiba juu em au suau, taa empo junuen aneka, empoe emo jiokot jooa, juka boejta, kuta bwawik temuka, au kookosi a joaa benasia ti au jiiak. 6 Junak juu Saulo, majjairimmea au yoakai: In yoowa, jitasa empo nee joo ia ti au nattemaek.

Saulo teamta, Jesukrijtota sualekapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI9 Juu Jesus intok: Kikteka, jum bweu joarau weene. Intok junaman empo tejwaatune, juka em jooneeuta ti au jiiak. 7 Jume oowim, waate Saulo teamtamak kateum tua womtilamtaka intok ama jaabweka ka nookan. Bweituk inimee, junakaa jiawaita jikkajan taa kaabeta bichakai. 8 Junako juu Saulo, chukula junamaa boopo kikteka taa inii puj remtekai, tua ka bichan. Junuen san jume waate a wik sakaka intok junaman bweu joaraa Lamajko teau a nuupak. 9 Junamaa intok aapo, junuen ka bichaka ama aanek, ka jiibwaka intok ka baa jeeekai. 10 Junamaa Lamajko teapo senu Krijtota sualeme Ananiaj teame ama joaakan. Iniau juu yoowe Jesukrijto, tenkupo benasi aapoiku au yeu machiak intok iniau: Empo Ananias ti au jiiak. Aapo intok: Im ne aane in yoowa ti au jiiak. 11 Junako juu yoowe Jesukrijto iniau: Inim bweu joarapo, senu aet rejtiwame boopo, Lutula booka ti taeewau empo weene. Junaman intok, senu Juuraj teamta joapo, Saulo teaka, bweu joara Tarso teaa betana jometa ama a nattemaine. Bweituk junaa Liojtau bicha au nokria. 12 Intok inii tenkupo benasia, seenuk yoemta, Ananiaj teamta a katekau kibakeka intok aapoik juchi a bitne betchibo, aet mamteka a nokriamta bittuawa ti au jiiak.

306 jikkajakai juu Ananias: In yoowa, juebenaka inia oouta betana intok jiba inikaa bweu joara Jerusalenpo jume enchi sualeme, unnaa ka tuik ameu a yaalatukauta neu a etejolaa, 14 intok iani aapo jiba inim aabo yebijlaa, teopopo yoowam betana jiosiata weiyaakai, junuen siime jume enchi sualeme, am bwiseka am weiyaa betchibo ti jiiak. 15 Taa juu yoowe Jesukrijto aapoiku: Noolia aman weye. Bweituk inikaa yoemta, inepo nee yeu a puari, junuen, wate tattaabwi yoemratau intok inia yoemratau chea yoo yaarimmeu intok ketchia, inim juu Ijrael yoemratau, nee betana juka nok lutuuriata weyemta, ameu a nokne betchibo ti au jiiak. 16 Jiba ineponee ket a juuneiyaatuane, aapoik nemak eaka a jiapsa betchibo, aet juebenaku tua jiokot au a bitneeuta ti au jiiak. 17 Junako inii Ananias junaman Saulo teamta katekau kariu yepsak. Intok junaman au kibakekai, aet mamteka intok aapo: Krijtopo nemak weri Saulo, juu yoowe Jesukrijto, aman boot bina bicha em weyeut eu au yeu machiakame, juchi a em bitne betchibo, intok aapoik Liojta betana a tuu jiapsita et a kibakne betchibo, nee eu bittuari ti au jiiak. 18 Junamaa aet mamtesuako, sepia a pusimpo, jitaa, kuchu kupem benaka ama koom yojtek. Intok junak sep bit taitek. Junak intok inii Saulo, junama su sep

13Inikaa

307 batoowaawak. 19 Iniat chukula aapo, utteata bwij betchibo, juchi jiibwak. Intok junamaa aapo bweu joara Lamajko teapo, jume Krijtota sualemmak jiba ili jaiki taapo ama amemak taawak.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI9 intok tukaariat naa buusti, bempo junamaa bweu joarapo ama yeu katwaummeu, yeu a wee boo bichan a meebaekai. 25 Taa junako jume a majtim aamak Krijtota sualeme, bempo jitaa bweu warita benaku wikiammea, a yechaka intok tukaapo junamaa bweu joara konila mekka jikau teta korata beas, koom a yechak. Intok inien aapo junamee betana ama yoeek.

sepia juu Saulo, jum juriom teopommet ama anemmeu nok taitek. Intok Jesujta tua lutuuriapo Liojta betana a yoemiari ti jiakai. 21 Siime jume junuen a jikkajame, inimee tua a suum eiyaan. Bempo intok: Jaisa ka inii junaa jaani, juu, jum bweu joara Jerusalen teapo, jume Jesukrijtota yooreme am luutabaeka ameu suame. Intok jaisa ka aapo junaa jaani, inim aabo jiba bempoim am bwiseka, am nuk sika intok junuen junaman jume teopopo tekiakammeu yoowemmeu am tojibaeka, inim yepsakame, jaani ti jiian. 22 Taa juu Saulo junamaa chea bepa au ou bujtaka, Jesukrijtota betana juka nok lutuuriata a teuwaan. Intok junuen juka Jesujta a Krijto tukapo, machisi a teuwaakai. Junuen jume juriom jum Lamajko teapo jiapsame, a teuwaaue am nok kokobakai.

20Junama

Juu Saulo, jum Lamajko teapo, Jesukrijtota betana juka nok lutuuriata teuwaa

chukula, juebena taewaim weyeo, jume juriom nau eaka nau etejok, junuen juka Saulo teamta bem a meeneeu betana. 24 Taa aapo inikaa a juuneiyaak. Jume juriom, taewait

23Junamaa

Saulo, juriom betana ama yoek

juu Saulo, bweu joara Jerusalen teau yepsakai, junamaa, jume Krijtota sualemmeu yebijbaen. Taa junamaa junamee siime a majjaen, bweituk jumak ka lutuuriapo Krijtota suale ti bem ea betchibo. 27 Taa junuentaka junii, juu seenu, Bernabe teame, inikaa aman ameu a nuupaka intok jume Krijtota yeu puarimmeu junamaa a taaatuak. Junamee junakaa Saulo teamta boot a weyeut yoowe Jesukrijtota aapoiku au yeu a machiakauta, intok ket juka yoowe Jesukrijtota au nokakauta intok jiba aapoik Saulota jum bweu joara Lamajko teapo, Krijtota betana weyemta, ka jain eaka a nokakau betana am etejoriak. 28 Junako juu Saulo junamaa Jerusalenpo taawak, intok jume Krijtota sualemmak naas weyen. 29 Junamaa aapo, kaitat jain eaka, Krijtota betana weyemta teuwaa simen. Junamaa juriomtaka, rieeko nokta nokammak tua etejokai. Taa inimee a me betchibo nau ean.

26Chukula

Saulo, bweu joara Jerusalen teapo aane

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI9 jume Krijtota sualeme, inikaa juuneiyaaka, juka Saulo teamta, senu joara Sesarea teau bicha a tojak. Intok junamaa, bweu joara Tarso teau a bittuak. 31 Junuen junako, siime wamee, bwiaraa Jurea teapo intok jum bwiaraa Kalilea teapo intok bwiaraa Samaaria teapo waet, jume Krijtota sualeme, yanti elwame amet ayukan. Intok inimee chea junii yumaisi Krijtota sual sakan. Intok bempo, achai Liojtat ee majjaen a nok jikkajakai. Intok Liojta betana a tuu jiapsie aniawaka, chea junii buuuka Krijtota sualen.

308 jamut, Tabiita teaka, Krijtota sualeme ama joaakan. Inimee team, Maso jamut ti jiubae. Inii jamut tuik joaka, intok jume jiokot aneka jiapsame am aniaka jiapsan. 37 Junamee taewaimmet, inii Tabiita teame kookoi wecheka intok muukuk. Intok inikaa, chukula a takaawa baksiawaka, karipo bepa juchi senu kari yaariu jikau tekri tuk. 38 Inii joara, Joppe teame, Peota ama aneu joara Liira teau ka mekkaekan. Intok junuen, junaman Krijtota sualeme, Peota ama aneut juuneakai, watem wooim nau aman au bittuak, lauti, ka boo bichaka ama joara Joppe teau a weenepo a tejwaaneeme. 39 Junako juu Peeo junamemak siika. Intok aapoik aman a yepsako, junamaa kariu, junakaa takaata bookau tojiwak. Intok junamaa siime jume jaamut jokoptuim bwanaka au japtek. Intok aapoik Peota, supem intok tajoota, junakaa Tabiitaatukauta, jiapsaka a yaarim, a bittuak. 40 Taa juu Peeo, junako, siime jume ama aneme yeu kat saek. Intok tonommea kikteka, Liojtau bicha nookak. Junak intok junamaa juu mukiatau kuaktaka: Tabiita, yejtee ti au jiiak. Junako aapo remtek. Intok junamaa Peota bichakai, yejtek. 41 Aapo juu Peeo, mampo a bwiseka a yechak. Junako jume Krijtota sualemmeu intok jume jaamut jokoptuimmeu chaaeka, junamaa, jiapsamta ameu a kechak. 42 Inii yeu sikame, junamaa bweu joara Joppe teapo siimekut juuneiyaatuk.

30Junak

juu Peeo junamaa jume Krijtota sualeme, bem joaakaummeu am bichakai, junak ketchia aapo ili bweu joara Liira teau, Krijtota sualemmeu noitek. 33 Junamaa aapo seenuk, Eneaj ti teaka, woj naiki wasuktiapo ka au taka yekaka bookamtau yepsak. 34 Junak intok Peeo iniau: Empo Eneas, yoowe Jesukrijto enchi tuutene. Yejtee, juka em jipetekta a tuutee ti au jiiak. Juu Eneaj teame intok sep yejtek. 35 Inikaa intok, siime jume ama joara Liira teapo intok ama ka mekka Saroon teapo joomem, tuureakamta a bichak. Intok inimee junak junuen, bat naataka bem sualeka bem boo jooriauta, suu tojaka, intok Krijtota sualek.

Eneaj teamta au inneetetuawakapo

32Junako

junamee taewaimmet, junak bweu joara Joppe teapo,

36Jiba

Juu jamut Tabiita teamta juchi jiabijtekapo

309 Intok junamaa, tua juebenaka, yoowe Jesukrijtota sualek. 43 Juu Peeo junak, junama bweu joara Joppe teapo seenu, waka beam bwabwalkoteka, Simo teamta joapo, ili jaiki taapo ama aamak taawak.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI9,10 Joppe teau, juka seenuk Simooti teaka, ket Peommea taeewamta, aman am nuune betchibo aman am bittuane. 6 Junaa, senu ale benasi Simooti teaka, beam bwabwalkoteme, tua bawe mayoau karekamta, a joaapo aane. 7 Aapo junak, juka ankelejta au nokakamta a simsuko, juu Korneelio, a joaapo a saweum betana wooim yeu puak, intok sontaota seenuk, ket Liojta yoori taaaka, aapoik yoem eiyaauta inimee ama yeu am puak. 8 Inimmeu aapo, siimeta juka a bichakauta ameu a teuwaak. Intok chukula aapo, bweu joara Joppe teau bicha am bittuak. 9 Yokoripao junamee ketuni am bicha am boo joao su intok inimee jaibu junaman bweu joara Joppe teau jeela am kateo su, junaman juu Peeo, junama kariu jikau jaamuk, junamaa jumak luula kateko, junaman jikat Liojtau bicha nokbaekai. 10 Aapo tua tebaureka intok jaibu jiibwabaen. Taa ketun a jiibwa jooriawao su, tenkupo benasi jita bittuawak. 11 Junamaa intok, aapo, teekata au etapolata benasi, intok junaabo, bweu tosai tajoorim benam, junamee naikisi nape konila wikiaka sumaitaka, bwiau koom weyeme bichak. 12 Junamaa bweu tajopo wajiwa, siime ka nanau machika juapo jiapsaka naikim wokekame intok bakotchim intok wikitchim ama aukan. 13 Junako aapo, jiawaita au nokamta jikkajak: Kiktee Peeo, em bwaabaeuta meaaka a bwaane ti jiamta. 14 Taa juu Peeo junako:

10

Senu bweu joara Sesarea teapo, oou Korneelio teaka ama joaakan. Inii, senu batayoon sontaaom, inimee Itaalianom ti taeewaka, junamaa aapo mamni taka sontaommeu yauttukan. 2 Inii Korneelio teame san, siime jume a joaapo joaakammak, Liojta a yoori taaan. Intok siimeku a ee majjau taaaka jiapsan. Ketchia, aapo junamaa jume juriom ania betchibo, tomita yuin ameu bicha nanaikian. Intok jiba weepo Liojtau bicha nookan. 3 Junamaa sejtul taapo kupteo bicha, jumak bajim jiaapo, aapo Liojta betana jita bittuawak, junamaa aapo, Liojta betana ankelejta a katekau, au kibakekamta machisi a bichak. Junaa intok: Korneelio ti au jiiak. 4 Inii Korneelio, junakaa ankelejta tua a majjaeka a bitchuka taawak. Junak intok aapo: Jitasa inii achai Lios ti a temaek. Junako juu ankeles: Juu Lios, au bicha em yee nokrialaaut, junaet enchi jikkajilaa. Intok ketchia inim jume jiokot eame, tuik em am yaarialaau betana a juuneiyaa. 5 Junuen san, oowim waatem, bweu joara

Juu Peeo intok juu Korneelio teame

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI10 Ee achai, inepo jakwoo junii inikaa jaiti maachik intok ka bwaaaeewamta nee ka a bwaalaa ti a yoopnak. 15 Junaa jiawai junako juchi au nookak, intok inii: Wakaa Liojta betana tuuteitaka a tuiiti a jiauta, junakaa empo ka a jaitane ti au jiiak. 16 Inikaa, aapo bajisi a bichak. Junak intok junamee bweu tajoorim juchi weepo teekau jikau siika. 17 Ketuni juka Peota, juka a bittuawakaut juuneepeaka au a waateo su, junamaa a joaau yajak jume Korneeliota betana aman bittuarim. Inimee juka Simoon teamta kari nattemaeka kateum, junamaa aet yeu rejtiwapo jaabwekan. 18 Bempo junamaa chaaeka, juu senu Simoo Peeo teamta junamaa joarapo katek jaani ti jiaka nattemaen. 19 Intok juka Peota ketun juu a bittuawakau a waateo su, juu Liojta tuu jiapsi: Yuu, baji oowim aabo enchi bitbok. 20 Koom sikaa, ka jain eaka amemak weene. Bweituk inepo nee eu am bittuari, ti a eetuaka a juuneiyaatuak. 21 Junako juu Peeo, jum jume Korneeliota betana katemmeu koom siika. Intok junammeu: Ineponee junaa juu enchim jaiwau. Jaisa emee jiaka kaate ti ameu jiiak. 22 Bempo aapoik: Juu sontaao yaut, Korneelio teamta betana tee kaate. Inii, tua tui yoeme intok Liojta majjau taaaka a yoore. Intok inikaa ketchia siime jume juriom tua a

310 eiyaaka a yoore. Inikaa, Liojta betana senu ankeles, a joau em weene betchibo, aabo enchi nuuna betchibo intok junuen aapoik em au teuwaaneeuta a jikkajine betchibo a juuneetuak ti au jiiak. 23 Junako juu Peeo, inimee junamaa kariu, aamak am nunuk. Bempo intok junae tukaariat aamak ama taawak. Yokoriapo juu Peeo junamemak siika. Intok ketchia junamaa Joppe teau, Krijtota sualeme betana waate aamak kaaten. 24 Juchi yokoriapo bempo jum bweu joara Sesarea teau yajak. Junamaa juu Korneelio, aapo junamaa, wate a wawaimmak intok jume aapoik eiyaaka taaaum aman a nunulaummak jaibu a boo bichan. 25 Junako juka Peota a joau a yepsako, juu Korneelio junamaa au yeu siika a mabet betchibo. Intok inii, a yooribaeka au tonommea kiktek. 26 Taa juu Peeo a kechak intok: Kiktee, ineponee ket jiba ele benasi inim bwiapo yoeme ti au jiiak. 27 Intok aapo ketun au nokaka su, junamaa kariu kibakeka intok junamaa juebenaka ama nau yajilammeu yepsak. 28 Junak intok juu Peeo junammeu: Emee jaibu juunea, seenuk jurio yoemrata, Liojta junuen itom a suale betchibo ka itou a lutuuria tukau, seenuk, ka ito benasi juriota ka aamak itom eeneeut. Intok kia a joaau junii, ka a itom noiteut. Taa juu Lios, ian nee a juuneiyaatuari, kaabeta, ino cheewareka, jak

311 waam in a eiyaaneeuta. 29 Inia betchibo san, inepo, kia nee aman tejwaawakai jiba, yokoriapo sep nee aabo siika. Junuen san emee nee tejwaanee jita betchibo enchim neu chaaekapo ti ameu jiiak. 30 Junako juu Korneelio: Ian naiki taewaim weye beja, jumak jiba inaeko, jiba inim in joapo nee Liojta yoori betchibo, ka jiibwan intok nee kupteu bichaa aapoiku bicha jiba in nokauta nee weetuan. Junamaa junak, seej chukti senu oou, tua beojkok tajooreka, aapo neu au yeu machiak. 31 Junaa intok: Korneelio, ti neu jiiak. Juu Lios, juka aapoiku bicha em nokau, enchi aet jikkajilaa intok jume jiokot eame, tuik em am yaarialaauta a juuneiyaa. 32 Junuen san oowim waatem, bweu joarau Joppe teau, juka seenuk, Simooti teaka, ket Peommea taeewamta aman nuuneeme aman am bittuane. Inii ket, senu ale benasi Simooti teaka, beam bwabwalkoteme, tua bawe mayoau karekamta, a joaapo aane. Junaa, a yepsaka, emak etejone, ti neu jiiak. 33 Junuen san inepo ne, ka boo bichaka, nee enchi aman jariu tebok. Intok empo tuisiee aulaa ian aabo sika inim anekai. Ian siime te itepo inim Liojta bichapo nau aane. Intok itepo, siimeta wakaa achai Liojta betana em itou teuwaa iawaauta, itepo a jikkajibae ti jiiak.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI10 Ian nee tuisi juunea, juka Liojta, kaabeta yeu beaaka, siimem jume inim aniapo jiapsame, nanancha a eiyaapo ti jiiak. 35 Ala aapo, inim bwiapo, jitaa yoemrata betana junii, siimem wamee a ee majjaeka a yooreme, intok juka tuik joaka jiapsame, aapoik betana am yoemiarimtune betchibo a am mabeta. 36 Juu Lios, wamee Ijrael tukautat yeu katriam a yoemiam, Liojta mak emo nau tuutewamta betana juka lutuuriata inimmeu a teuwaak, Jesukrijtota, juka siimeku chea yootaka jiapsamta ameu a bittuakai. 37 Emee tuisi juunea, juu Jurea bwiaraapo siime jum bwiaara Kalilea teapo naateka, chukula juka Joan yee babatoowamta yee a majtaka intok aapoik yee batoowaaka naateka, juka ama yeu sikamta. 38 Ketchia juka Liojta, Jesus, joara Nasaret teapo jometa, aapoik betana a tuu jiapsie, siimeku utteata aet autuaka, intok junuen, tuik jiba joaka a jiapsapo intok aapoik siimem wamee bebejeerita betana jiokot emo bittuawame, junae betana aapoik am tuutekauta, emee a juuneiyaa. Aapo inikaa siimeta jooan, achai Liojta aamak tuka betchibo. 39 Jiba itepo, tee siimeta juka Jesujta, aapoik jum bwiaraa Jurea teapo inim siimekut, intok ket jum bweu joara Jerusalen teapo, juka a yaakauta, a bitlataka, tee a teuwaa. Junaa, chukula kuuset popontaka, meetuk. 40 Taa juu Lios, baji taewaita weyeka a meetuko, kokkoarim nasuk a jiabijtetuak.

juu Peeo, junamaa nok taitek intok aapo:

34Junako

Jum Korneeliota joapo, Peota teuwaakau

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI10,11 Intok aet chukula, ket jiba aapoik itou au yeu a machiatuak. 41 Junamaa, ka siimemmeu au yeu machiak, taa ala itou jiba au yeu machiakai. Itou, itepo jume bat naataka aapoik Liojta aapoik betana juka nok lutuuriata itom a teuwaane betchibo yeu a puarimmeu, itepo tee chukula mukiataka intok kokkoarim nasuk juchi a jiabijtesuko, aapoik jiapsamtamak te jiibwak intok paasi baawata tee jeeka. 42 Intok jiba aapo, inim juu yoemratau itom a majtane betchibo, intok ketchia, achai Liojta jiba aapoik Jesujta jume inim jiapsammeu intok kia jume kokkoarimmeu junii, aapoik siimem a yauraa bittuane betchibo ameu a yoo yaariakau betana inikaa itom a lutuuriatene betchibo, itom aet sawek. 43 Ketchia, bat naataka jaibu siime wamee Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta nokame, junamee Jesujta betana jaibu a teuwaalatukan, bempo, siime wamee a sualeme, aapoik am yaarialau betchibo, bem ka tuuwa yaarimmet a am jiokoituu ti jiakai.

312

sualeka, Peotamak aman rejteum, inimee, wamee ka juriomtaka, taabwi yoemra, ketchia junuen juka Liojta tuu jiapsi amet aneum am bichakai, tua am suum eiyaak. 46 Bweituk bempo, junamee, tattaabwi, ka bem noki am nokame jikkajak. Intok Liojtau bicha bem a bai saeuta intok bem alleauta teuwaame jikkajak. 47 Junak intok juu Peeo: Inimee inien, jiba juka Liojta tuu jiapsi, itom a mabetakaa benasi a mabetlamtukai, jaibu am batoowaatuneeu ameu lutuuria ti jiiak. 48 Intok junak aapo, junamee, a sualeka intok yoowe Jesukrijtota betana lutuuriaka, bem batoowaatune betchibo amet nesawek. Chukula bempo, juka Peota junamaa ili jaiki taapo junii, amemak a tawane betchibo au nookak.

11

juka Peeota ameu a nokao su, junako junamaa siime jume aapoik Liojta betana lutuuriata ameu a nokauta a jikkajammeu, juu Liojta tuu jiapsi, juunakkiachisi ameu yumaka, bempoimmet kiimuk. 45 Jume intoko juriom Krijtota

44Ketun

Jume ka juriomtaka, Liojta tuu jiapsita mabetakame

Wamee Krijtota yeu puarim, intok jume wate Krijtota sualeme, bwiaraa Jurea teapo joomem, bempo, jume wate yoemra, ka juriom ket Liojta betana juka nok lutuuriata a mabetaka bem a sualekauta a juuneiyaak. 2 Intok junako, juka Peota, jum bweu joara Jerusalen teau a notteko, junamaa jume jurio yoemrata, jume Krijtota sualeme, inimee a bejeeka nok japtek. 3 Inimee junak: Jaisa eaka empo, jume ka jurio yoememmeu sikaa, amemak aneka

Peota, jum Jerusalenpo, jume Krijtota sualemmeu a lutuuria yaakapo

313 intok empo ket amemak jiibwak ti au jiiak. 4 Junak juu Peeo, bempoim, juka au yeu sikamta, siimeta teuwaak. Intok aapo: 5 Bweu joara Joppe teapo nee aanen. Intok junamaa, Liojtau bicha inepo nokakai, Liojta betana machilaata nee bittuawak. Junamaa inepo, jitaa, tua bweu tajoorim benaka, inimee naikisi nape konila wikiaka, bwiau neu koom weyeme nee bichak. 6 Junak junamaa wajiwa jita ama ayukaut juuneebaeka, tuisi a bichakai, junamaa, juyapo jiapsaka, naikim wowokekame intok bakotchim intok kia wikitchim inepo ama bichak. 7 Intok junamaa jiawaita: Kiktee Peeo, em bwaabaeuta meaaka a bwaane, ti neu jiamta ne jikkajak. 8 Taa inepo intok: Ee achai. Bweituk inepo, jakwoo junii nee inile benak ka bwaaeewamta nee ka a bwaalaa, ti nee au jiiak. 9 Junak intok junaa jiawai teeka betana juchi weepo: Juka Liojta betana tuuteitaka a tuiiti a jiauta, junakaa empo ka a jaitane, ti neu jiiak. 10 Junaka weemta bajisi inepo nee a bittuawak. Intok iniat chukula junaa siime juchi teekau jikau siika. 11 Jiba junama lautipo, waate bajika junama joara in katekapo neu yajak, senu bweu joara, Sesarea teaa betana nee jaiwaka ama yajak. 12 Junak intok junaman juu Liojta tuu jiapsi, junam bicha ka jain eaka in amemak weene betchibo, junuen nee juuneetuak. Ketchia, jiba inimee itomak Krijtota sualeme, juriomtakai junaman nemak sajak.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI11 Junaman itepo siime junakaa senu yoemta joapo yajak. 13 Junaa intok jiba jum a joaapo, senu ankelejta au weyeka, inikaa: Oowim waatem, bweu joara Joppe teau, junamee, senuk Simoo Peo teamta aman nuuneeme aman bittuane. 14 Junaa intok enchi etejoriane, junuen enchi intok kia siime jume emak joaakame enchim jinneuim tuneeuta, enchi tejwaane, ti au jiamta, a bichakauta, itom etejoriakai. 15 Junako junamaa nee am majtaka ameu nok taiteka, juu Liojta tuu jiapsi juunakkiachisi ameu yumaka, amet kiimuk, jiba bat naataka itou yumaka itot a kimukaa benasia. 16 Junako inepo, bat naataka juka yoowe Jesukrijtota aapoik: Lutuuria ala, juka Joan tukauta, baammea yee a batoowaasukau. Taa emee, Liojta betana a tuu jiapsi emot kimuka, emee junae batoowaim benane, ti a jiakau ne wawaatek. 17 Junuen, juu Lios, bempoim ket jiba ito benasia itom jume yoowe Jesukrijtota sualeme, juka itot a autuarita, junamee ket aapo amet a autuarikai, inepo tua nee ka ino ama yumaalek, aapoik Liojta betana weyemta in a bejeeka anneeu ti ameu jiiak juu Peeo. 18 Junako, chukula jume bweu joara Jerusalen teapo, Krijtota sualeme inikaa teuwaawakamta a jikkajisukai, bempo, kaita intok a bejeeka nookak. Intok inimee, alleaka Liojta bem a yooreeuta teuwaan, intok: Lutuuria, juu Lios ian ket juka tattaabwi intok ka jurio yoemrata, junamee, juka ka tuik a

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI11 koptaka intok junuen juka jiba yuu jiapsiwamta bem a bitne betchibo, inikaa am yaaria iaka, ametana a waata ti jiakai.
Bweu joara Antiokia teapo, waate, ka juriomtaka, Krijtota sual taite
19Juka

314 betana tuik ame nasuk a aukauta a mammatekai, aapo tua alleak. Intok aapo junamaa, siimem wepulsi, tua junen jiaka, bichau bicha yoowe Jesukrijtota bem sualneeu betana ameu nookak. 24 Bweituk inii Bernabee teame, tua tuu yoemtukan, intok Liojta tuu jiapsie yumaisi aniawakai intok a joaut Liojtat yoem ean. Intok junuen aapoik betchibo tua juebenaka Krijtota susualeka a mabetak. 25 Iniat chukula juu Bernabee teame, bweu joara Tarso teau bicha siika, junaman juka Saulo teamta jariubaekai. Intok junaman aapo a teakai, inikaa, bweu joara Antiokia teau bicha aamak a nunuk. 26 Intok junamaa bempo, jume ama Krijtota sualemmak, wasuktiapo ama amemak taawak. Junamaa tua juebenam juka Liojta nok lutuuriata am majtakai. Jiba jum bweu joara Antiokia teapo junen, junamaa tua bat jume Krijtota sualeme, krijtiaanom ti taee japteak. 27 Jiba junamee taewaimmetchi junak, waate jume Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaame, inimee, bweu joara Jerusalen teaa betana, aman bweu joara Antiokia teau yajak. 28 Inimee betana seenu, Aakapo teakai, inii, jume Krijtota sualeme nasuk kikteka intok Liojta tuu jiapsi betana aniawaka a juuneetuawakai, junamaa bwiaraapo siimekut tua tebaatuneeuta a teuwaak. Inii weeme, Kaaurio teamta junamaa aapoik chea yoo

Teban teamta a meewako, junamaa ket jume waate Krijtota sualeme, jiokot bitwaka ameu suawan. Intok junamaa waate, utteapo, mekka bicha, bwiaraa Peniisia teau tajtia intok Chipre teau bicha intok Antiokia teau tajtia naikimtukai. Junaman bempo, Krijtota betana juka bemela nok lutuuriata, juu jurio yoemratau jiba a teuwaan, taa kia jume ka juriommeu ka a teuwaakai. 20 Taa waate Krijtota sualeme, bwiaraa Chipre teapo intok Sireene teapo joomem, inimee aman bweu joara Antiokia teau yajak. Bempo junaman ket jume ka juriommeu, yoowe Jesukrijtota betana juka bemela nok lutuuriata ameu nookak. 21 Inimee, juu yoowe Jesukrijto, bem joaut amemak tuka am anian. Intok junuen, junamaa, tua juebenaka, bat naataka juka bem sualeka bem au joiwalaauta, a koptaka intok yoowe Jesukrijtota sualek. 22 Chukula junako jume bweu joara Jerusalen teapo, Krijtota sualeme, junama yeu sikamta a juuneiyaakai, junamaa bempo juka Bernabee teamta junaman bweu joara Antiokia teau bicha a bittuak. 23 Juu Bernabee teame junaman yepsakai, junamaa jume Krijtota sualeme, juka Liojta

315

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI11,12 tua junen jiaka, jiba Liojtau bicha a nokria sakan.
Juu Lios, juka Peota jum a etaipo ama a yoeetuak

yaatuko taewaimmet tua junuen chupuk. 29 Junak san, jumee, bweu joara Antiokia teapo, Krijtota sualeme, bempo, bem ama yumaalaapo aman, junaman bwiaraa Jurea teau, Krijtota sualeme ania betchibo, jita junammeu a bittuabaeka nau eak. 30 Junuen bempo aayuk. Intok bempo, junakaa bem nau tojakauta, junaman Jurea bwiaraa teau, Krijtota sualemmeu yoo yaarimmeu, juka Bernabee teamta intok Saulo teamta, bempoimmak ameu a bittuakai.

12

Junako, jiba junamee taewaimmet, juu Eroorej ti teaka, junama yoemratau chea yoo yaari, aapo junamaa jume Krijtota sualeme betana, watem ka tuisi am bit taitek. 2 Junak juka Jakoobo teamta, Joan teamtamak werik, tebe kuchiimmea a mee tebok. 3 Intok inikaa aapoik yaakauta, jume juriom a tuurekame am bichakai, aapo juka Peota ket a bwij tebok. Inii yeu sikame, jume paanim ka reberuakame bwaawaao taewaimmet yeu siika. 4 Juka Peota bwijsukai, chukula a etaatebok. Intok junamaa, sontaaom, naikisi nanaikika nau a suuatuawan. Junuen, Liojta yoori betchibo, paanim ka reberuakame bwaawaka a pajkosuako, siime junamaa juu jurio yoemrata bichapo yeu a tojaka a meebaeka ean. 5 Junuen san, juu Peeo junamaa a etaipo katekan, inii tuisi suuawakai. Taa jume Krijtota nau sualeme, bempo

Jakoobo teamta meewakapo intok Peota etaawakapo

junae tukaariatchi, aapoik yokoriapo juka yoo yaari Eroorej teamta junamaa jurio yoemratau yeu a tojineeo, juu Peeo, junamaa wooi sontaaom a suuame nasuk bichapo wooi sisiiwook wikiammea sumaitaka kochen. Waate jume sontaaom intok junamaa yee eetawapo pueetapo ama aneka a suuan. 7 Seej chukti intok, achai Liojta betana senu ankeles ama yepsak. Intok junamaa yee eetawapo siimekut taobiakai. Inii ankeles intok, juka Peota sanapo aet mamteka a busak. Intok iniau: Lauti yejtee ti au jiiak. Junako jume sisiiwook wikiam, mampo ammea a sumaim, koom wattek. 8 Junak intok juu ankeles: Tuisiee tajooteka intok bochampo woktee ti au jiiak. Junako juka Peota junuen auko, juu ankeles: Bepa em tajoorekaum et tekaka, nemak weye ti au jiiak. 9 Juu Peeo junuen junae ankelejtat chaaka yeu siika. Junuen juka ankelejta aamak aneuta, a lutuuriatukaut oo ka a lutuuriatukaut tua ka juuneakai, ala, junae betana, aapo, Liojta betana jitaa au bittuawaati eakai. 10 Taa junuen bempo junamaa jume a suuatuawaka chea bat jaabwekammet waam sajaka, chukula intok juchi waate, inimee bepat jaabwekammet waam sajaka, intok bempoim paakun yeu kat

6Jiba

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI12 betchibo, sisiiwookie yaariu am yajako, inii, aapola au etapok. Junamaa bempo yeu sajak, juchi senu boou katekai, juu ankeles junamaa a too siika. 11 Junak juu Peeo, juuneeaka intok aapo: Ian nee juunea, ka jita taabwika, tua a lutuuriatukau, juu achai Lios a ankelwata neu bittuak junuen Eroorejta intok siimeta jukaa, jume juriom neu yaabaeu betana, nee jinneuk ti eak. 12 Junau ketun waateka su, juu Peeo, Maria teamta, Joan Maekoj teamta ae joau bicha siika. Junaman joarapo intok, juebenaka Liojtau bicha aapoik nokriaka ama aanen. 13 Junak intok, junama korau pueetata a ponao, senu usi jamut, Roore teaka, a jabetukapo a bitbaeka yeu siika. 14 Taa ii, aapo juka Peota a jiawa taaakai, ka pueetata a etaporiak, ala aapo, tua alleaka, wajiwa bicha wantek, juka Peota ama weekauta, jume watem tejwaabaekai. 15 Junak intok bempo: Kia beja ee nooka ti au jiiak. Taa aapo tua a lutuuriaati jiian. Taa junuentaka junii, bempo naa buusti: Ka aapo junaa, juu a suuame a ankelejwa ama weama ti jiiak. 16 Juu Peeo intok junama weyeka, jiba ameu a poonan. Intok junako, bempo beja pueetata etapokai, intok junamaa a bichaka, tua womtek. 17 Taa aapo, am yaatine betchibo, maammea am tejwaak, intok aapo, bempoim, juka achai Liojta jum yee eetawapo yeu a nuk sikauta am etejoriak. Intok aapo bempoimmeu:

316 Inikaa emee, juu Jakoobo teamtau intok jume waate Krijtota sualemmeu a etejone ti jiiak. Junak intok aapo, junamaa omot bichaa siika. 18 Junamaa yokoriapo jume sontaaom nasuk, kaachin an machiwaka emo bwee weiyaawan. Bweituk inimee, Peota jachin yeu a sikaut ka juunean. 19 Juu yoo yaari Eroorej teame a jariu tebok intok junuen, chukula ka a teakai, jume sontaaom a suaummeu chaaeka, am tetemaisuk. Junamee intok, kaita a jiawitekai, aapo amet nesawak bem suatune betchibo. Chukula juu Eroores, jum Jurea bwiaarapo yeu sikaa, intok omot bweu joara Sesarea teau joatek.

Eroores, juu yoemra, bwere joaram Tiiro teapo intok Siroon teapo jomemmak ka allean. Taa bempo junau noiti betchibo, emo nau tuutek. Inimee intok, inikaa chea yoo yaaritau chapti weyeka tekilta a jooriamta, Blajto teamta, au tuu nokaka, amemak a eetuak. Intok bempo, jiba aapoik au noktuaka, bemoim nasuk nau eewamta aawak. Bweituk inii yoemrata, siimeta bem bwaeeuta, junae yoo yaata, a bwiaraa betana a mabetan. 21 Juu Eroores, bempoim, taewaita aman au bem yajineeuta am tejwaak. Intok junakaa taewaita yumako, aapo, junamaa, tajoori, chea yoo yaarim sawapo kobateka intok junamaa yoemrata bichapo, yoo yaarim jojoyeut jikat yejtek. Intok aapo junamaa yoo nokie ujyoisi

20Juu

Eroorej teamta jaisa mukukapo

317

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI12,13 Juka Bernabee teamta intok juka Saulo teamta, tekil in ameu yeu a puariu am jaabwane ti am juuneetuak. 3 Junak chukula intok bempo junuen ka jiibwaka Liojta yooreka intok au bicha noksukai, jume waate, Liojta amemak tune betchibo bempoimmet mamteka, am sakaatuak.

ameu nookak. 22 Junako junaa yoemra, ama a jikkajame: Inii nokame, ka kia beja yoeme, ala lios inii ti chaae japtek. 23 Jiba junamaa lautipo, achai Liojta betana senu ankeles, a kookoi wettuak, aapoik junuen au a yoori teboka betchibo, aapo Liojta yoorieaka su. Intok chukula aapo, junae, bwichia bwaataka muukuk. 24 Taa Liojta betana juu a nok lutuuriawa, chea junii sualwan, intok siimekut weyeka teuwaawan. 25 Junako chukula, juu Bernabee intok juu Saulo teame junaman bweu joara Jerusalen teapo, bem tekil chupakai, junamaa juka Joan Maekoj teamta amemak weiyaaka, bweu joaraa Antiokia teau bicha nottek.

13

Jum bweu joara Antiokia teapo, Krijtota sualeme nasuk jum bem teopopo, jume Liojta betana juuneetuawaka noktuawame intok jume a yee majtame ama aanen. Bempo intok inimeem tukan: juu Bernabee teame intok juu Simeon teame, inii ket Nekrommea taeewame. Intok juu Luusio teame, bwiaraa Sireene teapo joome. Intok juu Manaen teame, inii junen, bwiaara Kalilea teapo yoo yaari Eroorej teamtamak nau yooturiari tukan. Intok juu Saulo teame. 2 Inimee junak junamaa, Liojta yoori betchibo ka jiibwalamtakai, nau am anekai, Liojta am yooreeo, juu Liojta tuu jiapsi:

Juu Bernabee intok juu Saulo teame, Liojta betana bem tekil makri a naatek

bempo, juu Liojta tuu jiapsie juuneetuawakai, juu Bernabee intok juu Saulo, bempo, bweu joara Seleusia teau bicha sajak. Intok jiba junamaa, bempo, senu bwiaraa, bawepo yeu booka, Chipre teau bicha bawet boo joo betchibo, bweu kuta kanoau jaamuk. 5 Bempo junaman, tua bawe mayoau senu bweu joara, aman bwiau yeu yaajiwau, Salamina teau yajak. Junama bempo, jum juriom teopommet kateka, Liojta betana juka bemela nok lutuuriata yee majtan. Juu Joan ket inimee aniaka amemak weaman. 6 Junamaa bwiaraa baweu yeu bookapo siimekut sajaka intok, chukula bweu joara Pappo teau yeu yajak. Junamaa intok, senu jurio, BarJesuj teamta ama taaak. Inii jitaa ka tuik taaaka yee sisibowamta boo joorian. Intok yee bai tattaaan, aapo, Liojta betana weyeka au nokaati jiakai. 7 Inii yee bai tattaaame, junaman bwiaarapo juu kobanaao, Serjio Paulo teaka, inii tua koba suawakai, iniamak au chayaiakan. Juu kobanaao, juu Bernabee intok juu Saulo

Jume Bernabeetaim, jum bwiaraa Chipre teapo nok saka

4Chukula

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI13 teamtau, ameu chai tebok bweituk inii, aapo, Liojta betana juka nok lutuuriata jikkajibaekai. 8 Taa juu yee sisibome, inii ket Elimaaj ti taeewame, bempoim bejeen, juka junama kobanaaota, juka Liojta betana nok lutuuriata Bernabeeta intok Saulota bem majtauta, ka a sualne betchibo au a jaiwakai. 9 Junak juu Saulo, inii ket, Paplo ti taeewame, Liojta tuu jiapsie yumaisi aniawakai, tua a bitchukai, 10 intok junau: Yee bai tattaaara, tua ka tui yoeme, bebejeerita betana weyeka yoeme, intok siimeta juka tuika weyeka taeewamta, bejeeka aneme. Jaisaaka empo juka Liojta betana weyeka nok lutuuriata ka a sual iaka a bejeeka aane ti au jiiak. 11 Juu achai Lios, junuen ian jiokot enchi tawaane. Ka bichaka empo tawane. Intok binwaa empo taata ka bitne ti au jiiak. Junamaa sepia inii, tua ka machik benaka au yumaka, ka bichaka taawak. Intok aapo junak, senuk mampo a bwiseka a weiyaaneemta jariu taitek bweituk ka bichan. 12 Junako juu kobanaao, junamaa juka ama yeu sikamta bichakai, inii, Krijtota betana weyemta sualek. Aapo, juka yoowe Jesukrijtota betana nok lutuuriata a yooreka, tua a suum eiyaakai.

318 naa buusti boo joobaeka, senu bweu kuta kanoau jaamuka intok junamaa, bwiaraa Pampiilia teau, senu bweu joara Perke teau yeu yajak. Taa juu Joan Maekoj teame junamaa am too sika intok juchi bweu joara Jerusalen teau bicha nottek. 14 Chukula bempo junamaa joara Perke teapo yeu sajaka, omot senu bwiaara Pisiiria teau, bweu joara Antiokia teau bicha yajak. Junaman bempo yajakai, senu aet yum joe taapo, bempo senu juriom teopou yajaka junamaa jootek. 15 Junako, chukula Moiseej tukauta betana jume nesauri jiojteim intok jume Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaaum jiojteim, inimee am noksuako, aet chukula, jume junamaa teopopo yootaka ama tekiakame, bempoim tejwaa tebok: Itomak werim, emee, jume inim aneme betchibo, nokta tuikut yeeaniamta a weiyaateko, baa emee a teuwaane ti ameu jiiakai. 16 Junako juu Paplo, kikteka intok am yaateka a jikkajine betchibo maammea ameu nokaka, junak aapo nok taiteka: Emee, Ijrael yoemra, intok emee jume Liojtat jiapseka a yoori taaame, nee jikkajine ti ameu jiiak. 17 Juu inim Ijrael yoemratau Lios, junako chea bat taewaimmet, aapoik betana yoemiam benasi bem taeena betchibo au bicha yeu am puak. Intok aapo, junamee, jum bwiaraa Ejipto teapo, ka ama jomemtaka junii, ketun ama am jiapsao, tua am eiyaa teboka, bweu yoemrasi

Paplo intok jume aamak rejteme, inimee jum junamaa joara Pappooti teakapo, bawet

Juu Paplo intok juu Bernabee, jum bwiaraa Pisiiria teapo senu bweu joara Antiokia teapo aane
13Juu

319 am yaak. Intok chukula jiba aapo, tua a jita a joaue, junama bwiaarapo yeu am nuk siika. 18 Juu Lios, aman mekka bweu see paariau, ka ammaali bem jiapsaut, junak woi taka wasuktiampo tajtia, siimeku amemak tuuansuk. 19 Intok juu Lios, aapo jum bwiaara Kanaan teapo, woo busani ka nanau machi yoemrata, bempoim aniaka, am koobak. Junuen junamee yoemram, bem bwiawa, bempoimmeu a tawane betchibo. 20 Iniat chukula, ket jumak naiki siento ama woi taka intok ama woj mamni wasuktiampo tajtia, aapo juu Lios, bempoim jume yooraapo, yee nau tuute betchibo, junakaa tekiakame ameu yeu pupuaka am kuaktan. Chukula siimemmet chaaka, juka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaame, Samuel tukauta taewaimmeu tajtia. 21 Junako bempo, senuk, bempoim betana chea bepa ameu yootaka yeu puatuneemta aawak. Junak intok juu Lios, woi taka wasuktiammeu tajtia, Saul teamta, senu Kiij teamta yoemia, inikaa ameu yoo yaak. Inikaa, juu Benjamin tukautat yeu katriam betana yeu simriata. 22 Iniat chukula juu Lios, inikaa junamaa a yoo yaaripo, yeu a simtuaka, intok juka Labii teamta bempoimmeu a yoo yaak. Inia betana aapo juu Lios: Juka Labii teamta juka Issai teamta yoemiata nee inim juuneiyaa. Inii nee alleetua intok siimeta juka in joo iauta a yaaneeme, ti jiiak. 23 Jiba junae Labii tukauta

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI13 yoemiammet yeu katriam betana weyeme, jiba inii Jesus junaatuk. Aapoik inim juka Ijrael yoemrata a jinneune betchibo, ameu a bittuak, bat naataka aapoik Liojta ameu a naikiakaa benasia. 24 Juka Jesujta, kee inim bwiau a yepsao, juu Joan yee babatoowame inim siime juka Ijrael yoemrata, Liojta betana lutuuriata am majtan. Intok aapo inimmeu: Juka ka tuik betana emo temaeka a koptaka intok emoem batoowaaneeti, jiiak. 25 Intok junak juu Joan, juu yee babatoowame, chukula inim bwiapo a yaaeauta abe a chupakai, aapo: Ineponee ka junaa, enchim boo bichaka nee junaati eau. Taa net chukula senu aabo yebijne. Junakaa, inepo, kia a bocha wikiawam nee a woitarianeeu ka neu chaaka, ti jiiak. 26 Emee, nele benasi juu Apraamtukauta yoemiammet yeu katriam, intok siime emee, Liojta ee majjaeka a yoori taaame, inii Liojta betana yee jinneuka a nok lutuuria, emo betchibo weyeka aabo bittuari. 27 Bweituk junako, jume jum bweu joara Jerusalen teapo jiapsaum intok kia inimmeu juu yooraa junii, juka Jesujta tua a jabetukaut ka juunean. Intok kia jume chea bat naataka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaame, aapoikut nokaka bem jiosia jiojteim teuwaaut, chikti aet yum joe taewaipo juriom teopommet nokwammet junii ka juunean. Intok junuen, jiba bempo junak juka Jesujta, a meetune betchibo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI13 aet nesawekai, junuen bempo junakaa bat naataka au chupneeka ae betana teuwaarita, yeu a yumaatuak. 28 Intok bempo junuen a meetune betchibo, ka tuik tua kaita aet teaka junii, bempo juu kobanaao, Pilaato teamtau nookak, aapoik a meetuneeu betana aet a nesaune betchibo. 29 Junak intok chukula, bempo siimeta jukaa, jum Liojta betana jiosia jiojteimpo aapoik betana ama teuwaarita a yaasukai, bempo junama kuuset a popontukapo koom a tekaka intok a maak. 30 Taa juu Lios, aapoik junuen mukiataka, kokkolam nasuk juchi a jiapsituak. 31 Intok junamaa juu Jesus juebena taewaimpo, jumee, jum bwiaraa Kalilea teapo naateka, bweu joara Jerusalenmeu bicha a weyeo jume aamak rejtisukaummeu au yeu machiaka au bit tebok. Ian intok jiba bempo junamee, jume inim yoemratau aapoik betana weyemta a teuwaame. 32 Junuen san jiba itepo tee junakaa Liojta betana bat naataka itom yoowasukaummeu, ameu a chupneeti jiaka a teuwaakau betana, juka bemela nok lutuuriata, itepo emou a teuwaa. 33 Junuen, itepo, jiba junamee bat katriammet yeu katriam, jiba ian juka Jesujta, kokkoarim nasuk a jiabijtetuaka, juka itou a naikiakauta, itou a chupak. Inikaa junuen jum lipro Salmom teapo, salmo woiku a jiojteitukapo aman: Empo junaa in yoemia, ian ne enchi yoem juunaktelaa, ti a jiakaa benasia. 34 Juu Lios, bat naataka jaibu

320 aapoik mukuka intok kokkoarim nasuk a jiabijtetuaneeuta, junuen juka a takaawata ka a nasontune betchibo jaibu a teuwaariakan. Aapoik betana jiosia jiojteimpo: Juu Labiitukautau tuik a bitneeuta au a chupneeti jiaka in teuwaarita, enchim nee a bittuane, ti jiakai. 35 Inien san ket, juchi senuku jiosia jiojteim, Salmom teapo: Empo juka wepulsi ee betchibo jiapsamta em yeu puari, a takaawata empo ka ama a nasontutuane, ti jiojtei. 36 Bweituk lutuuria ala, juka Labiitukauta, aapoik jiapsao aawit kateka juka yoemrata, junamee jiba junuen juka Liojta aet a sawekapo aman, ameu yoo yaaritusuka am aniak. Chukula intok aapo muukuk. Intok junuen ket, aapo chea bat naataka a yoowasukaum am tookau, amemak maatuk. Intok juu a takaawa junamaa nasontuk. 37 Taa juu, juka achai Liojta, kokolam nasuk aapoik a jiabijtetuakauta, a takaawa ka nasontuk. 38 Emee nele benasi inim yoemem, emee, jume ka tuuwa yaarim jachin yetet am jiokoiwaaut, Jesujta betana yee amet a jiokoiwaauta a juuneiyaane. 39 Jiba aapoik betana, siime wamee, aapoik sual taaame, inimee, Moiseejtukauta nesaurim boo jooriaka jiapsaka, siimeta juka ka a bem aet jiokoi tuu betana, junamee jiokoirim tune. 40 Junuen san emee a mammateka, iniat emo suuane, jukaa, wamee Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teteuwaame, bem jiojtekauta ka emou junuen a chupne betchibo, junak:

321 jaana jita eiyaaka nonokame. Inia weemta betana suum ea. Intok chukula, ka tuisi tawarimtaka kokkone. Bweituk inepo, jiba ineponee Liojtakai, enchim taewaimmetchi, tua machisi suum watchik nee joone, Junakaa emee, junae betana senuk emou a teuwaao junii, ka a sualne, ti jiakai. 42 Chukula junamaa juka Paplota intok jume aamak rejteme, junamaa juriom teopopo yeu am sajako, waate jume ka jurio yoemrataka ama jiapsame, junamee, chukula juchi aet yum joe taewait, jiba junae weyemta, bempoim ameu nokne betchibo ameu nookak. 43 Junako chukula, junamaa juriom nau yaajapo, ama weetuawamta a chupuko, juriom betana juebenaka, intok ket waate, ka juriomtaka, taa jurio yoemrata, Liojta bem yooreeuta ame benasi a sualeka a yoemeiyaame intok tua ka a koptaka aet jiapsekame, inimee, juka Paplota intok Bernabee teamta, bempoimmak ee japtek. Bempo intok junamee, junuen bemelasi weyeka, Liojta yee nake betchibo, tuik, ka bem a koptane betchibo ameu nookan. 44 Iniat chaaka, juchi woo busan taewaim sikaa, juka aet yum joe taewaita yumako, junamaa bweu joaraapo juu yoemra, junamaa juka Liojta nok lutuuriata jikkajibaeka, batte siime aman ameu yeu yajak. 45 Taa junako, jume juriom, junamaa yoemrata

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI13 juebenak ama aneme bichakai, inimee tua ka a tuureka amet kopten. Intok juka Paplota bejeeka nok japtek intok tuisi ka a yooreka, jaana aet nok japtek. 46 Junako juu Paplo intok juu Bernabee, ka jain eaka, witti nokakai: Utteatukan, Liojta betana juka bemela nok lutuuriata, enchim juriomtukapo aman, emou bat a teuwaatuneeuta. Taa ian intok, emee ka a jikkajibaekai, intok jiba emee su juka jiba yuu jiapsiwamta, enchim au lutuuriakauta, ka emou a chaakaa benasi aneka a bit tebokai, ian te itepo, jume ka juriommeu bicha te katbae. 47 Bweituk aapo juu achai Lios inien itom aet sawek: Siime aniat yoemrata, juu lutuuriat enchi aet am juunee tuane betchibo, Intok inim bwiapo, ka jak beeeka, juu yee jinneuimtuneeut, Em yee aniane betchibo, nee enchi yeu puari, ti jiakai. 48 Inikaa jikkajakai, jume ka juriomtaka ama aneme, allean. Intok bempo, yoowe Jesukrijtota betana weyeka, juka nok lutuuriata, tua a tuiiti jiu japtek. Intok junamaa siime jume chea bat naataka naateka junuen, jiba yuu jiapsiwamta bem bitne betchibo junuen ameu a chupaim, inimee Krijtota sualek. 49 Intok junuen san juu Krijtota nok lutuuria junama bwiaarapo jiapsammeu, siimekut weyeka teuwaawak. 50 Taa

41 Emee,

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI13,14 jume juriom, junamaa, waate jaamuchim, Liojta yoori taaaka intok tua eiyaawammak intok junamaa bweu joarapo jume yoo yaarimmak etejoka intok inimee, bempo juka Paplota intok juka Bernabeeta bejeeka an betchibo, amemak bem eene betchibo am tejwaak, junamaa bem bwiaraapo yeu am beepsupo tajtia. 51 Junako jume Paplotaim, bwiata wokpo amet chaatulata tatakek junuen junakaa yoemrata, ka tuisi bem aulaaut bem a mammatene betchibo. Junak intok bempo, bweu joara Ikoonio teau bicha yeu sajak. 52 Taa jume Krijtota sualeme, tua alleaka intok Liojta betana tuu jiapsita yumaisi amet anekai ama aanen.

322

14

Junamaa bweu joara Ikoonio teapo juu Paplo intok juu Bernabee teame, inimee nau, senu juriom teopopo kiimuk. Intok junamaa bempo, junuen Krijtota betana juka nok lutuuriata tua yumaisi nookak. Junae, tua juebenaka Krijtota sualek, juriomtakai intok kia jume ka juriomtakai junii. 2 Taa jume juriom, Krijtota nok lutuuriata ka a sualeme, junamaa jume ka juriom, jume Krijtota sualeme bejeeka, ka amemak am eene betchibo, ka tuisi amet nookan. 3 Inia betchibo bempo binwaa junama taawak. Intok bempo, witti, ka jain eaka nookak, achai Liojtat yoem eakai. Intok junaen, aapo juu achai Lios, aapoik betana tua yee

Juu Paplo intok juu Bernabee, joara Ikoonio teapo aane

a nak taaauta bem teuwaauta, machisi a juuneiyaa tebon, junuen bempoim, machilaata intok juka ka a joo tu maisi machik, bempoim a joone betchibo am aniakai. 4 Taa junama bweu joarapo juu yoemra ka nau ean. Waate, jume junamaa juriommak eaka, wate intok, jume Krijtota yeu puarimmak eakai. 5 Junak intok jume junamaa juriom intok jume ka juriomtakai, jume junamaa yoemratau yoo yaarimmak emo tuutek, junuen jiokot am yaaka intok am mamaasuakai. 6 Taa juu Paplo intok juu Bernabee teame junakaa juuneeiyaakai, bempo, senu bwiaara Likaonia teau, wate bweu joaram, Lijtra teaawi intok Leerbe teaawi yeu sajak intok junamaa ka mekka konila ili joarammeu ket sajaka, 7 intok junaman ket, Krijtota betana nok lutuuriata a juuneiyaa teboka a teuwaan.

bweu joarapo Lijtra teapo san, seenu, yeu a tomtekapo naateka wokpo loitaka, inii, jakwoo junii ka weamaka, ama katekan. 9 Inii oou, juka Paplota nokauta a jikkajan. Junak intok juu Paplo tuisi aet mammatek, intok juuneak, aapoik, a tuine betchibo, yumaisi Liojtat a eapo. 10 Junako juu Paplo, junau, kusisi nokaka: Em wokimmet tuisi lutula kikte ti au jiiak. Junak intok aapo, junama tuisi kikteka intok sep weam taitek. 11 Junamaa junuen, juka Paplota

8Jum

Paplota jum joara Lijtra teapo mamaasuakapo

323 yaari a bichakai, juu buuuraa junamaa Likaonika nokpo chaae japtek: Jume liosim, inim yoemem bebenaka aabo itou koom yajilam ti jiakai. 12 Junamee intok, juka Bernabee teamta, aapoik lios Jupiter ti jiian. Juka Paplota intok, ket aapoik, lios Merkuuriooti jiian. Bweituk aapo juu Paplo, chea bat weyeka, a noka betchibo. 13 Juu intoko, juka Jupiter teamta teopo, junaman joarau yaajiwapo mayoau juu junamaa tekiakame, junaman juya sewam kokoela ujyoisi yaarim, intok toorom sua betchibo junaman joarau yaajiwaawi am nuupak. Intok junamaa aapo intok juu buuura nau eaka, bempoim yooreka intok jume toorom ama suariabaen. 14 Taa junako jume Krijtota yeu puarim, Bernabee intok juu Paplo, junakaa juuneeiyaakai, bem ka junuen a tuureeuta a teuwaakai, bempo emo tajoori siutaka intok junamaa buuuraata nasuk kiimuk, intok chaaeka: 15 Emee achaim, jitasa emee jooa. Itepo tee jiba emo benasi kia beja yoemem. Intok iani itepo, jiba inikaa, kaita teuwaamta enchim a suu tojaka intok juka Lios, jiba yuu jiapsamta, juka teekata intok juka bwiata intok juka baweta intok siimeta juka ama jiapsamta a juunaktekamta enchim a sualne betchibo emou nokbaeka. 16 Chea bat naataka, jume junak jiapsakaum taewaimmet, junamee siimem, juu Lios, bem jiapsibaepo aman

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI14 am jiapsine betchibo kia am suu tojiriakan. 17 Taa junuentaka junii, bempoim betchibo, juu tuik a joaue, aapo, aapoik a jabetukaut jiba am juuneetua simen. Aapo juu Lios yuyuktua. Intok juka echita tuisi a chuchuptua. Intok juka itom bwaaneeuta, yumaisi itou a autua. Intok ket junuen itom ae alleeneeuta. 18 Taa bempo inikaa ameu a teuwaaka junii, bempo juka buuuraata, am yooribaeka junuen jume toorom am suariaka bem am pajkoriabaeut, batte ka junaet am yuuk. 19 Junak intok junamaa, juriom waate, Antiokiia teaa betana intok Ikoonio teaa betana ama yajaka intok juka buuuraata nok yuuka, juka Paplota a mamaasuk. Junamee intok emo a meesuk ti eaka, junamaa bweu joara betana, mayoau paakun bicha yeu a wikek. 20 Taa chukula jume Krijtota sualeme ama konila au japteo su, aapo juu Paplo, yejteka intok juchi junaman bweu joarau kibakek. Intok juchi yokoriapo aapo, juu Bernabee teamtamak, joara Leerbe teau bicha yeu sajak. 21 Junama joara Leerbe teapo, Krijtota bemela nok lutuuriata yee majtasuka, bempo junamaa bem nokaue juebenam Krijtota sualtuakai. Bempo, joara Lijtra teau, jum Ikoonio teau intok Antiokiia teau juchi nottek. 22 Junaet bem kateut, jume Krijtota sualeme, ka bem koom eene betchibo, intok ka taabwisi eaka, Krijtota bem sualneeut ameu nookak. Intok bempo ameu:

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI14,15 Jum Liojta chea yootaka a jiapsau yaji betchibo, a utteatunee ti jiian, chea bat jiokot emo bitnaau ti jiian. 23 Ketchia bempo junaman teopom beekatana, jume ama ameu yoo yaarimtuneeme yeu puak. Intok bempo, ka jiibwaka Liojta yooreka intok Liojtau bicha am nokriasukai, junamee, juu Lios bem sualeuta, aapoik amemak tuneeuta a aawak.

324

sualemmak binwaa ama amemak taawak.

15

bempo, bwiaara Pisiiria teapo waam sajaka intok jum senu bwiaraa Pampiilia teau yeu yajak. 25 Bempo, bweu joara Perke teapo Krijtota bemela nok lutuuriata yee majtaka, junak intok senu bweu joara Atalia teau bicha sajak. 26 Junama bempo, bawet boo joo betchibo, bweu kuta kanoau jaamuka intok junamaa junuen bweu joara Antiokia teau bicha sajak. Jiba jum, bempoim, juu tekil bem yaasukauta, yeu puawaka, Liojtau bicha bem nokriawakapo. 27 Junako bempo, jum Antiokia teau yajakai, junamaa jume Krijtota sualeme nau tojaka intok ameu siimeta juka Liojta am aniaka bem yaakauta intok junuen achai Liojta jume ka jurio yoemra, ket Krijtota taaaka a bem a suale betchibo, amemaktuka bempoim am aniakauta am etejoriak. 28 Junamaa intok juu Paplo intok juu Bernabee jume Krijtota

24Chukula

Juu Paplo intok juu Bernabee, bwiaraa Siiria teapo joara Antiokiia teau notte

Jiba junako junamee taewaimmet, waate, bwiaraa Jurea teaa betana joomem, joara Antiokia teau yajilame, jume Krijtopo nau werim am majta japtek. Inimee intok, bempoim jinneuimtune betchibo, a utteatuneeti jiian, juka Moiseejtukauta, a nesawekaa benasia, bempoim emo sirkunsiraaroa teboneeuta ti jiakai. 2 Juu Paplo intok juu Bernabee teame, junamemak junae weemta betana am bejeeka tua amemak nok nassuak. Intok junuen san, junamaa juu Paplo intok juu Bernabee, intok junama waate ket yeu puawak, jum Jerusalen teau sajaka, jiba inikaa weemta betana, junama bweu joarapo, jume Krijtota yeu puarimmak intok jume jum Krijtota sualemmeu yoo yaarimmak aneka, amemak etejoka a tuute betchibo. 3 Bweu joara Antiokia teapo jume Krijtota sualeme junuen junam bicha am bittuak. Inimee intok junam bicha boo joakai, bwiaraa Peniisia teau intok bwiaraa Samaaria teau teopompo japte sakakai, junamaa, jume ka jurio yoemra, bat naataka bem au joiwalataka bem sualeuta, a suu tojilamtaka intok junuen juka Liojtamak eaka bem jiapsauta ama etejoria sakan. Junamaa siime jume Krijtopo nau werim

Jum joara Jerusalen teapo nau etejo jume Krijtota yeu puarim

325 tua allean inikaa teuwaawamta jikkajakai. 4 Junako juu Paplo intok juu Bernabee, jum Jerusalen teau yajakai, bempo junamaa jume Krijtota sualeme betana intok jume Krijtota yeu puarim betana intok jume junamaa Krijtota sualemmeu yoo yaarim betana, bempo juname betana tuisi mabettuk. Intok junak bempo junamaa, siimeta jukaa, Liojta a jita a joa betchibo, bem yaakauta ameu a teuwaak. 5 Taa junak, jume paiseeom betana, waate Krijtota nok lutuuriata sualeme, inimee japteka intok: A utteaa ti jiian, jume ka juriomtaka, Krijtota sualeme, am sirkunsiraaroaneeuta, intok jume Moiseejtukauta nesauri jiojteim bem a boo jooriaka bem jiapsineeuta am tejwaaneeu ti jiakai. 6 Junako jume Krijtota yeu puarim intok jume junamaa teopopo, Krijtota sualemmeu yoo yaarim, junuen nau etejoka, inii weeme jachin tua a lutuuriatukaut tuisi juuneebaekai, emo nau tojak. 7 Junamaa aneepo binwaa junuen junaet nau etejosuka, juu Peeo, kikteka, intok junammeu: Krijtopo nemak werim, emee jaibu juunea, jaibu ili binwatuk, juka Liojta, emo nasuk nee yeu a puakapo, junuen Krijtota bemela nok lutuuria yee jinneumta, wamee ka jurio yoememmeu in ameu a teuwaaka, bempoim a sualne betchibo ti jiiak. 8 Intoko aapo, yetet juuneame, bempoim tuisi a mabetakauta, machisi a juuneiyaa tebok, jiba ito

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI15 benasia, aapoik betana juka a tuu jiapsiwata amet autuakai. 9 Intok aapo juu achai Lios, kaitapo taabwisi, taa ito benasi bempoim eiyaak. Bweituk ketchia ito benasia, Krijtota bem suale betchibo, ka tuuwa yaarimmet am jiokoeka, junakaa bem suu toji betchibo am aniak. 10 Junuen san iani, jaisaaka emee, juka Liojta yee jinneubaeka a yaarita, ka junuen a mabetbae. Intok emee, jume Krijtota sualeme, juka chea betteka obiachik am joo ia, jukaa, jiba itom intok kia wamee bat naataka itom yoowasukaum junii, itom ka a chupiasi boo jooriasukauta. 11 Taa ala, chea juni san, itepo tee, kaita tuik yaarika, juka yoowe Jesukrijtota tua yee a nak jiokole betchibo, jiba bempoim benasia itom jinneuimtukauta junuen te a suale ti jiiak. 12 Junak intok junamee siime ka intok montek. Intok junamee, juka Bernabee teamta intok juka Paplota, Liojta a jita a joa betchibo, machilaata intok juka tuik, ka a joo tu machik, jume ka juriom nasuk bem yaakauta bempoimmeu am teuwaao, tuisi am jikkajak. 13 Junako bempoim ama am noksuko, juu Jakoobo teame, kikteka intok: Krijtopo nemak werim, chubala nee jikkajine ti jiiak. 14 Juu Simoo Peeo, juka achai Liojta chea bat tuik ame nasuk a teuwaakauta, ket jiba junaen jume ka juriomtaka, bempoim nasuk juebenaka Liojta yoemiamtuneeme yeu a puakauta itom etejorialaa. 15 Jiba inii, jume chea bat naataka, Liojta betana

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI15 juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaame jiojtekau, jum Liojta nok lutuuria jiosia jiojteimpo a teuwaari benasi chupia: 16 Iniat chukula nee, inepo, Juchi weepo inim yoemrata Labiitukautat yeu katriam nasuk, Ka taeewaka kaabem benaka junii, Inimee, karita wechiata, Ama biilaatae kaata bemelak juchi senuk a kaatekaa benasia nee jiba junuen aune. 17 Junaen siime jume waatem inim jiapsame bempoimmet chukula, Achai Liojtamak eaka ket a bem a sualne betchibo. Intok jiba inimee betana ka nanau machi yoemra, Nee yooreka, in jinneurim ti taeewame. 18 Inien nooka juu achai Lios, Aapo juu chea bat naataka taewaimmet inikaa, Aapoik juuneiyaaka a yaabaeuta, A juuneiyaa tebokame, ti jiakai. 19 Jiba inia betchibo, inepo nee, jume ka juriomtaka intok inimee, bat naataka bem au joiwalataka bem sualeuta, a suu tojaka junuen Liojtamak eaka jiapsibaeme, kaitapo ameu suanaauta nee a teuwaa. 20 Ala, tuine, bempoim, jume ka liosimtaka yaarim yooriwame betchibo joowamta, ka bem a joobaaneeu. Intok kaabeta, jamutta, ka a jubeka, kaachin aamak au a tuurineeu

326 betana. Intok juka wakajta bamsoalata intok kia ojbota, ka bem a bwaaneeu betana, inia betana itom ameu jiojtineeuta ti jiiak. 21 Bweituk chea bat naataka taewaimmet naateka, inim siimekut aane jumee, Moiseej tukauta betana nesauri jiojteim yee am majtame. Inimee, chikti aet yum joe taewaita yumao, jum juriom teopompo nokwakai. 22 Junako jume Krijtota yeu puarim intok jume junamaa Krijtota sualemmeu yoo yaarim, junamaa, siime jume Krijtota sualemmak, bempoim nasuk, watem yeu puaka, intok inimee, joara Antiokia teau bicha, Paplotamak intok Bernabee teamtamak am bittua betchibo, junuen a tuurek. Junamaa bempo, juka Juraj teamta, ket Barsabaaj ti taeewamta, intok juka Silaj teamta, inimee, Krijtopo nau werim nasuk chea eiyaawaka tekilekame yeu puatuk. 23 Intok chukula inimeemak inikaa inen jiojteita amemak ameu a bittuak: Jiba itepo, jume Krijtota yeu puarim intok jumee, inim jume Krijtota sualemmeu yoo yaarim intok jume waate inim Krijtopo nau werim, itepo tee, jume ka juriomtaka, Krijtota sualeme, emee jum bweu joara Antiokia teapo intok bwiaraa Siiria teapo intok Siliisia teapo joaakame, siimem te am tebotua. 24 Inim itepo, waatem ka itom eapo inim, aman emou yajaka, taabwisi emou jiaka ka enchim yanti eltuaka intok Liojta betana enchim sualeu betana ka a witti enchim aet juuneetua.

327 Inimee, a uttea ti jiakai, enchim emo sirkunsiraaroa tebonepo intok Moiseej tukauta nesaupo aman enchim katneepo, ti jiakai. 25 Inia betchibo san, inim itepo, nau eaka, siime a lutuuria yaak, inim ito nasuk, watem yeu puaka, bempoim aman enchim am bitne betchibo te junuen a tuurek. Inimee, jume Krijtopo itomak werim, tua itom nakeum, juu Bernabee teamta mak intok juu Paplo teamta mak aman emou am bittua betchibo. 26 Bempo san jume Paplotaim junen, itom yoowa, yoowe Jesukrijtota mak bem ea betchibo, ka jain eaka, bem kokko machiku naj kateme. 27 Junuen san itepo inim, juka Juraj teamta intok juka Silaj teamta itepo emou am bittualaa. Bempo intok emo mak aneka junuen, siimeta juka inim yeu sikamta, machisi emou a teuwaane. 28 Bweituk inia betana, juu Liojta tuu jiapsi inen itom aet juuneetualaa, intok itepo junii inen a tuireakauta juuneaka, emo betchibo, kaita intok naa buusti, betteka enchim jooneut itom enchim tejwaaneeu, kia juka chea utteataka itom jooneeuta jiba. 29 Wakaa naikim wokekame, wamee ka liosimtaka yooriwame betchibo suarim, junakaa wakajta ka a bwaane. Intok kia ojbota junii, intok kia juka bamsoaka mukukamta junii ka bwaane. Intok kaabe, jamutta, ka a jubeka aamak au tuurine. Emee inia weyemta betana emo suuaateko, Liojta bichapo tuisi em annee. Lios emo maktune. Inikaa ameu jiojtek. 30 Junuen san, bempo inien junam bicha bittuarimtaka boo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI15 joakai aman Antiokia teau yeu yajak. Bempo junamaa, jume Krijtota sualeme nau yaajame, nau am tojaka intok juka jiosia jiojteita am makak. 31 Intok junako, jume Krijtopo amemak werim junakaa jiosiata am noksuko, juka junamaa junuen weyeka ameu teuwaawamta betchibo, tua bem alleau amet ayukan. 32 Juu Juuras intok juu Silaaj teame, intok ketchia bempo, inimee, Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaakai, bempo junuen junamaa juu buuuk bem nokaue, junamaa jume Krijtota sualeme, bichau bicha, ka koom eaka Krijtota bem sualneeut tuisi am aniak. 33 Bempo intok junamaa ili jaiki taapo ama aneka, junamaa jume Krijtota sualeme, bempoim juchi jume ama ameu am bittuakammeu bicha, yanti elaka bem nottine betchibo, am tebotuak. 34 Taa juu Silaaj teame, junamaa Antiokia teapo tawababaek. 35 Juu Paplo intok juu Bernabee, ket bempo junamaa bweu joara Antiokia teapo tawaka intok junamaa wate juebenammak, Liojta betana juka bemela nok lutuuriata a teuwaaka, yee a majta sakan.

ili binwatuka, chukula juu Paplo juu Bernabee teamtau: Juchi te, jume joaram, siimekut Liojta bemela nok lutuuriata itom yee a majtasukaummet, jume Krijtota

Juu Paplo juchi weepo a naate, juka Krijtota betana a tekil maki
36Junamaa

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI15,16 sualemmeu sajaka, te am juuneiyaane ti au jiiak. 37 Juu Bernabee intok ketchia, juka Joan Maekoj teamta amemak a wee ian. 38 Taa juu Paplo, aapoik amemak a weeneeuta, ka a tui machiak. Bweituk aapoik, jum joara Pampiilia teapo am suu tojaka intok junak ka bichau bicha amemak a tekipanoaka betchibo. 39 Inia betana bempo tua nau nok nassuakai, junuen bempo junamaa emo naikimtek. Juu Bernabee intok, juu Maekoj teamtamak omot bicha siika, intok bweu kuta kanoat, bwiaraa Chipre teau bicha bawet boo joak. 40 Paplo intok ket, juka Silaj teamta yeu puak. Aapo, junamaa jume Krijtota sualeme betana, achai Liojta amemak tune betchibo aapoiku bicha nokriasuakai, yeu siika. 41 Intok junuen, aapo, bwiaraa Siiria teapo intok bwiaraa Siliisia teapo waam yeu siika. Junamaa aapo, jume teopommet Krijtota sualeme junuen, bempoim ka koom eaka, jiba Krijtota bem a sualne betchibo, ameu nookak.

328

ae tana nookan. 3 Inikaa Timoteota, juu Paplo aamak a wee iak. Intok inikaa juu Paplo, aapo jume juriom junaman junaet jiapsame, kaachin am eetua betchibo, juka Timoteota a sirkunsiraaroa tebok. Junamaa siimem aapoik achaiwa a rieko yoem tukapo juuneewa betchibo. 4 Intok siime, jum ili joarammet bem waam kateumpo, bempo, jume Krijtopo nau werimmeu, bweu joara Jerusalen teapo aneka, jume Krijtota yeu puarim betana intok ama Krijtota sualemmeu yoo yaarim betana, bempoim yee majta saiwaka bem tejwaarita, junae betana ameu a teuwaak. 5 Jiba junuen san, jume teopommet Krijtota sualeme, yoowe Jesukrijtota chea junii yumaisi a yooreka aet yoem ean. Jume intoko, Jesukrijtota sual sakame, chikti taapo chea junii buuu sakan.

16

Junuen juu Paplo intok juu Silaaj teame, bempo, wate joaram, Lerbe teau intok Lijtra teau yajak. Junaman intok bempo, seenuk Krijtota sualemta, Timoteo teamta ama taaak. Inia ae, juria jamuttaka intok Krijtota sualen. Taa juu a achaiwa, rieko yoem tukan. 2 Jume ama joara Lijtra teapo intok jum Ikoonio teapo joaaka, Krijtopo nau werim, bempo, tuik

Juu Timoteo teame, Paplo intok Silajtaimmak aane

Liojta tuu jiapsi, bempoim jum bwiaara Aasia teapo, juka junamaa ili ka bwereka bwiaarammet, juka Krijtota bemela nok lutuuriata ka ama bem a teuwaaneeu betana am juuneetuak. Inien san bempo, junamaa ili bwiaraa Riijiaati teaka intok Kalaatiaati teaka, junammet luula sajaka, 7 intok junuen bempo, juchi senu bwiaraa Miisia teau kimuwapo yajak. Junamaa yeu sajaka, bempo, senu ili bwiaraa Bitiiniaati teau kimubaeka ean. Taa juu

6Juu

Jum tenkupo benasi, Paplota senuk bwiaraa Maseroonia teapo jometa a bichakapo

329 Jesukrijtota tuu jiapsi, ka aman bem yajineeut am juuneetuak. 8 Junako bempo, junama bwiaara Miisia teau ka tawaka, naa buusti, baweu bicha, bweu joara Tooaj teau bicha koom yajak. 9 Junamaa juu Paplo, tukaapo, tenkupo benasi, machilaata bittuawak. Junamaa aapo seenuk, bwiaara Maserooniaati teau betana jometa au weyeka intok: Maseroonia teau sikaa, intok itom aniane, ti au jiamta bichak. 10 Junamaa, juka Paplota junakaa machilaata bitchuko, itepo sep, bwiaara Maseroonia teau bicha tee yeu katbabaek. Jaibu junaman junammeu, juka Krijtota bemela nok lutuuriata, Liojta itom ameu a teuwaanepo itom a juuneetualatukau.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI16 jiba nau yaajiwau. Junamaa itepo aneka intok itepo, Krijtota nok lutuuriata betana, jume jaamuchim junamaa anemmeu tee a teuwaak. 14 Junamee betana seenu, Liiria tean. Inii intok, bweu joara Tiatiira teaa betana jometa ama aanen. Tajoota kutko sikiik, tua bejeemta nenenkakai. Jiba inii jamut Liojta sualeka a yooreme, ama teuwaawamta jikkajan. Inikaa, juu achai Lios, juka Paplota teuwaakauta, alleaka a mammate betchibo, junuen a eetuak. 15 Inii, aapo, chukula siime jume aamak joaakammak nau batoowaasuakai, itou nookak: Emee, tua lutuuriapo junuen yoowe Jesukrijtota in a sualeuta nee mammateka, junuen a lutuuriatukapo juuneaateko, in joau tawa betchibo ama yajine ti jiakai. Intok tua junen jiaka nokakai, ite junamaa taawak. 16 Sejtul jum batwee mayoau, jiba Liojtau bicha nokbaeka, jiba itom nau yaajau bicha itepo katekai, junamaa senu usi jamut itou yeu siika. Inii san, bebejeeri jiapsi aet aneka, junae aniawaka, ka aet juuneewamta betana, machisi a teteuwaakai. Inikaa san, wate, utteapo a tekipanoatuaka intok juname betchibo yuin tomita kokkoban. 17 Inii usi jamut, juka Paplota intok itom nau kateo, itot chaaka wee taitek, chaai nokpo intok: Inimee oowim, juka siimem bepa chea yoorisi machik Liojta betchibo jiapsaka intok aapoik betana nokta, yee ae jinneuwamta emou a teuwaame ti jiakai.

joara Tooaj teapo itepo, bweu kuta kanoau jaamuka tee bawet witti sajaka intok bawepo bwia yeu kateka, Samotraasia teau te yajak. Intok junamaa, juchi bawet sajaka, yokoriapo joara Neapolij teau yeu yajak. 12 Intok junamaa, bwiapo kateka, te joara Piliipos teau tee sajak. Junamaa romaano yoemra juebena ama joaakan. Intok jiba junamaa, junaa bwiaraa Maseroonia teapo, juu bweu joara, chea eiyaawame. Junamaa itepo ili jaiki taapo ama taawak. 13 Junamaa senu aet yum joe taapo, itepo junamaa bweu joarapo paakun, batwee mayoau bicha tee yeu sajak, junaman Liojta yooreka au bicha nok betchibo

11Junamaa

Paplo intok juu Siilas, joara Piliipoj teapo nau aane

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI16 usi jamut, jiba ili jaiki taapo junuen jiba aanen. Junen su chukula juu Paplo, ae suati eaka intok au notteka, intok juu ka tui jiapsi iniat anemtau: Yoowe Jesukrijtota betana lutuuriakai, iniat aapoikut em yeu weene betchibo ne enchi aet sawe ti au jiiak. Intok junuen juu ka tui jiapsi, junama sep yeu siika. 19 Taa junako, jumee, juka usi jamutta a tekipanoatuame, junae junuen ka intok a bem ae tomi yooneeuta bichakai, bempo, juka Paplota intok juka Silaj teamta am bwiseka intok ama bweu joarapo, nasukun bicha junamaa yauraatau yeu am tojak. 20 Junamaa yauraapo, jume yetet nesawemmeu am nuupaka intok: Inimee oowim, jurio yoememtakai, inim itom bweu joarapo yoemrata emo bejeeka intok ka nau am eetua ti jiian. 21 Intok ket inimee, wate weemta, itom romaano yoemem tuka betchibo, ka itom a mabetaka intok ka a itom boo jooriauta, yee majta ti ameu jiiak. 22 Junako junamaa juu yoemra, bempoim bejeeka an japtek. Juu yauraa intok, am tajoo watta teboka, intok kuta jibebiammea am bepsu tebok. 23 Chukula inimee tua jiokot maisi am bepsuakai, ket jum yee eetawau am kiimak. Intok junamee, junamaa juka etaim susuamta, aapoik inimee tua yumaisi, tuisi ama am jipuune betchibo a tejwaak. 24 Junako, inien tejwaawakai, juu etaim susuame, junamaa yee eetawaau

330 chea wajiwa bicha am tojaka intok bweu kuta, tekkuria teapo am woktuaka, ama am suu tojak. 25 Taa junamaa jumak jaibu nasuk tukaapo juka Paplota intok juka Silaj teamta ketun Liojtau bicha nokaka intok a yooreka, au bicha am bwikao intok wate junamaa jume etaim ketun am jikkajao su, 26 junamaa seej chuktia juu bwia au yoyoak. Junaa junuen tua utteaka au yoyoakai, kia jum yee ama etaipo junakaa kutti nawakamta, naas yoyoak. Intok junamaa lautipo siime jume pueetam emo etapok. Intok junamaa siime jume ama etaim, jume sisiiwook wikiam, inime betana koom wattek. 27 Junamaa, juu, jume ama etaawame sua betchibo a tekiakame, busaka, intok junak aapo, jume yee ama etaim emo etapolame bichakai, aapo jume tebe aapoik kuchiim yeu wikek inimmea au meebaekai. Bweituk aapo, junamaa siime jume etaim yeu am sajak ti eakai. 28 Taa juu Paplo junau: Siime te im aane. Katee jain emo joobae ti kusisi au nookak. 29 Junak intok junamaa juu etaawame suame, tachiriata aawaka, aapo wajiwa bicha buiteka ama yepsak. Intok majjaeka au yoaka junama Paplotau intok juu Silaj teamtau tonommea kikteka bwiau koom chaaka. 30 Junak intok junama paakun yeu am nuk sikaa, intok: Achaim, nee tejwaane, jitasa tua utteatunee in yaaneeu, junuen junae in jinneuitune betchibo ti ameu nattemaek.

18Inii

331
31Bempo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI16,17 bittuawakai junii. Intok jum yee eetawau tee kimaawak. Ian intoko bempo etbwa itom suu tojibae. Ee, katte junen ea. Am tejwaane, bempo aabo sajaka, itom yeu suu tojine ti ameu jiiak. 38 Jume junuen yauraapo sawame junammeu notteka, inia betana am tejwaak. Junamee intok, bempoim Romaanom bwiaarapo bem lutuuriakauta a juuneiyaaka, womtek. 39 Junuen san, inimee Paplotau intok Silaj teamtau aman sajaka, junae betana ameu emo jiokoek. Junak intok junamaa yee eetawapo yeu am suu tojaka, intok bempoim junama bweu joarapo bem yeu katneeu betchibo ameu nookak. 40 Junamaa bem etaipo yeu sajakai, bempo, juu Liiria teamta joau yajak. Intok junamaa, chukula jume Krijtopo nau werim bichaka intok, ka koom eaka, Krijtota bem sual sakane betchibo ameu nokakai, junama yeu sajak.

inikaa: Juka yoowe Jesukrijtota empo a sualeka aet eene, intok junak empo jinneuitunee intok kia siime jume emak joaakame junii jinneuimtune ti a yoopnak. 32 Intok bempo, iniau intok siime jume aapoikumak joaakammeu, Jesukrijtota betana juka bemela nok lutuuriata ameu a teuwaak. 33 Intok junamaa jak weyeo tukaapo, juu, jume etaim sua betchibo a tekiakame, bempoim, jume jum jiokot maisi siu siuti bem bepsuiipo am baksiak. Intok chukula, aapo intok jume aamak joaakame siime batoowaatuk. 34 Inimee, aapo chukula, sep a joau am nunukai intok am jiibwatuak. Intok aapo intok siime jume aamak joaakame, inimee, achai Liojta a taaaka a sualeka betchibo, tua allean. 35 Yokoriapo ketwoo juu junamaa yauraa, jume naj kateka yee suuatuawame aman am bittuak, juu etaim suuatuawamtau, inimee, jume Paplotaim aapoik am suu tojinepo a tejwaane betchibo. 36 Junako juu etaim suuatuawame, Paplotau sikaa, intok: Inim juu yauraata betana, enchim yeu suu toji betchibo nee aet sawaa. Junuen san emee, ka jain eaka, baa yeu katne ti au jiiak. 37 Taa juu Paplo, jume naj kateka yee suuatuammeu: Itepo, jiba jum Romaanom bwiaarapo amemak jomem benasi lutuuriaka junii, siimeraata bichapo te bepsuwak, jita itom yaariakau betana ka yauraa

17

Junuen bempo boo joakai, ili joaram Ampiipolij teapo intok Apoloonia teapo waam sajaka, chukula, bweu joara Tesaloonika teau yeu yajak. Junamaa senu juriom nau yaajapo teopo ama katekai. 2 Intok juu Paplo, jiba aapoik a boo jooriaa benasia, junaman nau yaajiwaau siika. Intok aapo, bajisi, chikti sabala, aet yum joe taapo ama ameu nookak. 3 Intok aapo, jiba jum Liojta jiosia jiojteimpo, ama weyemta ameu nokaka, juka

Jum joara Tesaloonika teapo, emo bejeewamta ama yeu sikaapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI17 Krijtooti taeewamta, jiokot a bitneeuta intok ket junuen aapoik meesuaka aet chukula kokkoarim nasuk a jiabijtineeuta a utteatukau, machisi ameu a teuwaak. Intok ket: Jiba inii Jesus, aapoik betana in emou nokau, aapo junaa juu Krijto ti ameu jiakai. 4 Junako junamaa jume juriom betana, waate Krijtota sualeka a mabetak. Intok inimee juu Paplotamak intok Silaj teamtamak tuika, amemak ee japtek. Junamaa ketchia jume rieekomtaka, jaibu Liojta yooreme, juebenaka. Intok jaamuchim, juebenaka jume junamaa chea eiyaawame, siime Krijtota sualek. 5 Taa junako, jume juriom ka amemak Krijtota sualeme intok, junammet kopteka, inimee, wate tua ama ka tui yoemem, kia rejteme nau tojaka, junaman bweu joarapo juu yoemrata nasuk ka yanti eewaka intok ka nau eewamta am yaa iakai. Inimee, seenuk Jason teamta joapo utteapo kiimuk. Junamaa juka Paplota intok juka Silaj teamta jaiwakai. Intok junamaa yeu am wikeka, buuuraata bichapo yeu am tojibaekai. 6 Taa junamaa jume bem jaiwaum ka am teakai, bempo, juka Jason teamta, utteapo ama yeu a wikeka, inikaa, intok waate junamaa Krijtota sualeme, inimee, junama bweu joarapo yauraatau yeu am tojak. Intok kusisi nokaka: Jume oowim, Paplotaim, inim siimekut kateka, yee amemak ee iaka, siime yoemrata, bem tui eerim am nanasonteme, bempo ian ket im yajilam ti chaaen. 7 Inii

332 Jason teame intok, a joawapo am mabetlataka, ama am jipue. Siime bempo, Romapo juka chea bepa yoo yaari, Sesar teamta betana nesaurim bejeeka kaate. Bweituk inimee, seenuk, taabwik chea bepa yoo yaarita ket a anee ti jiia, Jesuj teamta ti jiaka chaaen. 8 Inikaa inen jiuwamta jikkajakai, juu ama bweu joarapo yoemra, intok jume ama yoo yaarim, ka bem yanti elau amet ayukan. 9 Taa juu Jason teame intok jume waate Krijtota ama sualeme, tomita yeu kat betchibo am bejeetuaeauta am maksuka ama yeu suu tojiwak.

lautipo, jume ama Krijtota sualeme, juka Paplota intok juka Silaj teamta, tukaapo, joara Berea teau bicha yeu am bittuak. Bempo aman yajaka, jiba junamaa, juriom teopou bem nau yaajau sajak. 11 Inimee juriom im joomem, jume bweu joara Tesaloonika teapo jomem bepa tuu jijiapseka a jootun. Bweituk inimee, juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata ameu teuwaawamta, tua junen eaka a jikkajaka a mabetak intok bempo chikti taapo bichau bicha, jum Liojta betana jiosia jiojteimpo, ama weyemta tua aet mammateka a bichan, junuen juka ameu teuwaawamta, tua junuen a lutuuriatukaut machisi aet juuneebaekai. 12 Junuen san, inime betana juebenaka Krijtota sualeka aet ean. Intok ketchia juu rieeko yoemrata betana, junamaa

10Junama

Jume Paplotaim, joara Berea teapo aane

333 jume jaamuchim, jume chea eiyaawaka bitwame intok kia juu oouraa junii, juebenaka Krijtota sualek. 13 Taa junako, jume juriom, joara Tesaloonika teapo joomem, juka Paplota, juka Liojta bemela nok lutuuriata jum joara Berea teapo ket yee a majtaapo a juuneeiyaakai, bempo junaman sajaka, junaman juka yoemrata nasuk emo bejeewaka, ka nau eewamta a yaak. 14 Taa junamaa, jume Krijtota sualeme, ka boo bichaka, juka Paplota, baweu bicha yeu a weene betchibo am bicha a bittuak. Taa intok juu Siilaj teame intok juu Timoteo teame, bempo jiba ama joara Berea teapo tawakai. 15 Junuen jume Paplotamak kateme, inimee, bweu joara Ateenaj teau tajtia a tojak. Chukula, inimee juchi bicha nottek. Intok juka Silaj teamta intok juka Timoteo teamta, inimee, ka boo bichaka, junaman bem au yajine betchibo, nokta ameu weiyaakai.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI17 aneepo, jita jinuwaka intok jita nenkiwapo, junamaa a bichaummeu, Krijtota betana ameu nookan. 18 Junamaa sejtul, waate, jita taaaka emo majtame, intok epikureeompo emo teuwaame, waate intok ejtoikoimpo emo teuwaame, inimee Paplotau yajaka aamak etejo japtek. Junamee waate: Jaisa tua inii itou jiubae, inii oou tua juebenak nokakai ti jiian. Taa wate intok: Juchi tattaabwi liosim betana weyemta itou nokamta bena ti jiian. Inien bempo jiian, juka Paplota, Jesujta betana weyeka aapo juka bemela nok lutuuriata, intok jume kokkoarim, juchi bem jijiabijteneeu betana yeteu a noka betchibo. 19 Junak intok inimee, jikawi, ili kawita benaka, Areopako teau bicha a nuk sajak. Junamaa nau etejobaeka jiba bem nau yaajapo. Intok junamaa bempo: Inia bemelasi weyemta betana naa buusti itou a teuwaane ti au jiiak. 20 Bweituk empo, bemelaka, ka itom jikkajilaauta itou teuwaa. Itepo intok, siimeta inikaa, juu a teuwaaut juuneebae ti au jiiak. 21 Bweituk siime jumee, jum bweu joara Ateenaj teapo joome intok ketchia, siime jume ka ama bwiaarapo yoemrataka ama joaakame, inimee, kaita intok taabwik, kia jita bemela weemta bem etejoneeuta intok bem a jikkajineeuta jiba boo joorian. 22 Junako juu Paplo, junamaa bempoim ama nau yaajau, Areopako teapo ame nasuk kikteka intok:

juu Paplo, juka Silaj teamta intok juka Timoteo teamta ketun ama Ateenaj teapo am boo bichakai, tua ka yanti a elau aet ayukan. Aapo junamaa bweu joarapo, jak chukti jume maammea yaarimtaka yooriwame unnaa juebenam bichakai. 17 Jiba inia betchibo, aapo, jum juriom nau yaajapo teopompo, jume juriommeu intok waate junamaa Liojta yooreka a sualemmeu nonokan. Intok ket aapo, chikti taapo junamaa omot buuuraata

16Junamaa

Juu Paplo, bweu joara Ateenaj teapo aane

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI17 Emee achaim, inim Ateenaj teapo aneme, inim siimeku nee enchim, jume yaarimtaka enchim jipueum, tua enchim amet emo temaeka enchim am eiyaaut, nee a mammatelaa ti jiiak. 23 Bweituk ian inepo, jume enchim yooreum, enchim jipuepo naj weyeka am bichakai, junamaa ket, jitae sa yaarita, nookim: Juu Lios ka taeewamta betchibo, ti aet jiojteita nee ama bichak. Ian intok inepo, jiba inia Lios, ka enchim taaaka enchim yooreeuta, inia Liojta betana nee nokbaeka weye ti jiiak. 24 Inii juu Lios, inim juka bwiata intok siimeta juka im ayukamta a juunaktekame, aapo ket, teekapo intok inim bwiapo siimeku yoowe. Junuen aapo, ka inim teopom, watem yaarimpo jiapsa. 25 Intok kia aapo, inim jiapsame yoemrata betana, jita a joorianeeuta, jitaapo jiokot a eaa benasia, ka a boo bicha. Bweituk jiba aapo junaa, itom siimem, juka jiapsiwamta intok juka jekata intok siimeta itou beemta, itom a bittuame. 26 Aapo, yoemta inim wepuulaik juunakteita betana, siime aniat yoemrata junaet yeu sajaka, aapo am juunaktek. Junuen, inimee, inim bwiapo naikimtuka, bem jiapsine betchibo. Intok inimee, jakun tajtia inim bem jiapsineeu intok kia weepulaim, tua jakun bem jiapsineeuta, junakaa am maki. 27 Junuen aapoik Liojta a jabetukaut bem aet juuneepeaka, bem aet emo temaine betchibo. Junuen inimee, ka bichamta

334 naas mammaa benasi anekai bem a juuneiyaane betchibo. Lutuuria ooben, aapoik inim ka itou mekka a aneu. 28 Bweituk itepo, jiba aapoik inim itom a jiapsitua betchibo tee naj kaate. Ket jiba emo betana jume nokta jaiwaka a koba suawauka, bem a jiojtekaa benasia: Itepo, tee ala, Liojta yoemiammet yeu sakaariam, ti jiakai. 29 Junuen san itepo, Liojta betana yoemiarimtakai, itepo, juka Liojta, aapoik ka inim jume yooriwame, sawai tomie, oo tosai tomie oo kia tetae yaarim benasi a machiakauta a eiyaa ean. Bweituk inimee, waatem, junamee kia Liojta betana bem jachin emo eetuapo aman am jooa. 30 Bweituk chea bat taewaimmet, juu achai Lios, jume junak jiapsame, juu aapoik betana lutuuriata ka juuneaka, ka ammaali bem jiapsau betana, ka amet a bichamta benasi aayuk. Taa ian inimee taewaimmet, inim siimem, siimekut jiapsame, ka tuik betana taabwisi eaka, bem emo temaineeuta junuen a waata. 31 Bweituk juu Lios, taewaita yeu puari, junak, siime inim jiapsame, weepulaimmeu tua ameu a lutuuriatukapo aman, aapoik yee a yauraa bittuaneeo, inikaa, jiba aapoik oouta yeu a puakaue am yauraa bittuakai. Inikaa intok aapo, a jabetukauta, siimem a juuneiyaatuak, junakaa, kokkoarim nasuk a jiabijtetuakai. 32 Junako, jume ama nau aneme, inikaa kokkoarim nasuk jiabijtewamta betana teuwaawakamta a jikkajakai, waate, jaana a jiaawan. Wate intok:

335

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI17,18 jume juriom intok kia jume ka juriom junii, a teuwaauta bem a sualeu tajtia am nok kokobakai. 5 Junako, juka Silaj teamta intok juka Timoteo teamta, inimee, bwiaara Maseroonia teaa betana ama au am yajako, aapo juu Paplo junak chea yumaisia juka Krijtota nok lutuuriata a teuwaaneeuta a weetuan intok jume juriommeu, juka Jesujta, aapoik junuen juka Krijtota bem boo bichauta, aapoik a junaatukau machisi a lutuuriateneeuta weetuan. 6 Taa jume juriom, aapoik teuwaauta bejeeka intok inia betana ka tuik am nok japteko, junako juu Paplo, ame bichapo a supewam tatakek, inien aapo junamaa yeu a simeuta teuwaakai, intok inimmeu: Ian emee, ka tuisi tawarimtaka kokkokaateko junii, junae betana kaita net aune. Ian naateka nee, inepo jume ka jurio yoememmeu bicha nee weene, junamee majtabaekai ti ameu jiiak. 7 Junamaa juriom teopopo yeu sikaa, intok senu oou, Jujtooti teakamta joau bicha siika. Inii Liojta yoori taaaka intok junamaa, juriom teopou ka mekka joaakai. 8 Junamaa juu seenu, Krijpooti teakai, junamaa juriom teopopo yoo yaari, aapo, intok ket siime jume iniamak joaakame, Krijtota sualek. Intok ketchia, juebenaka jume junamaa bweu joara Korinto teapo joomem, juka Krijtota bemela nok lutuuriata a jikkajaka a sualeka intok emo batoowaa tebok. 9 Junak intok juu yoowe Jesukrijto, tenkupo benasi Paplotau au yeu machiaka intok:

Inia betana te juchi weepo juubwa tee enchi itou a nok ia ti au jiiak. 33 Junako juu Paplo junama tajti nokaka, ama am suu tojak. 34 Taa junamaa, waate aapoik teuwaakauta, a sualeka aamak eaka, au nau yajak. Inime nasuk senu Lioniisio teaka, inii ama nau yaajiwau, Areopako teapo, juu bweu joarapo yauraata mak naikiaritakai, intok ketchia senu jamut, Lamarij teakai, intok junamemak ketun waate.

18

Iniat chukula aapo juu Paplo junama bweu joara Ateenaj teapo yeu sika intok bweu joara Korinto teau bicha yeu siika. 2 Junamaa senu jurio, Akiila teamta taaak. Inii bwiaraa Ponto teaa betana jometukan. Junamaa juu Akiila teame intok a jubiawa, Risiila teamtamak inimee, bwiaraa Itaalia teaa betana juubwa jeela ama yajilamtukan. Junaman inimee yeu sakaalamtukan bweituk junaman juu chea yooritaka, juu Kaurio teame, siime jume juriom, jum bweu joara Roma teaa betana bem ama yeu katneeu junuen nesaulatukan. Juu Paplo junammeu yepsak, 3 intok aapo jiba bempoim tekil ket ame benasi a joakai, lona karim joowamta, junuen aapo inime mak tekipanoabaekai ama taawak. 4 Intok junamaa aapo, chikti sabala aet yum joe taapo jum juriom teopou yeepsan, junamaa aapo ama anemmeu nokaka intok kia

Juu Paplo, joara Korinto teapo aane

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI18 Ka jain eene. Bichau bicha juka lutuuriata teuwaa simnee ka koom eakai ti au jiiak. 10 Bweituk jiba nee, inepo emak aane, intok inim kaabe, jita ka tuik eu yaane. Bweituk inim bweu joarapo, juebenaka aane, jume in yoemiam tuneeme ti au jiiak. 11 Junuen san, juu Paplo junamaa bweu joara Korinto teapo, wasuktia ama busan metpo junama yoemrata nasuk juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata am majtakai ama aanek. 12 Taa junak, chukula juka Kalion teamta, jum bwiaara Akaaya teapo a kobanaao tuko, jume juriom, juka Paplota bejeeka au baeka emo nau tojak. Intok inikaa bwiseka, kobanaota katekau yeu a tojaka, 13 intok a bejeeka, junau: Inii oou inim juka yoemrata, bempoim, ka juka aapoik Liojta betana nesaurita tua a weyee benasia, taa taabwisi Liojta bem yoorineeu betana junaen am majta ti au jiiak. 14 Juka Paplota au a nokriabaeka a nok taiteo su, juu kobanaao, Kalion teame juriom yoopnak: Inikaa, enchim nunuubwauta, jissualataka oo yee bejeeka tua ka tuik a yaaria tuko, junakaa ala inepo, kaachin jiaka, enchim juriom nee iniat enchim jikkaji ean ti ameu jiakai. 15 Taa ian intok inikaa, nokita intok teuwaarita jachin a weyeut, intok wate teammet nok nassuawamta intok jiba inim jume enchim nesaurim enchim boo jooriauta, inia betana weyekai, emee enchim eapo, aman a tuutene. Bweituk inepo

336 nee, inile benak betana nee ka aet nesaweka am yauraa bittuabae ti jiiak. 16 Intok aapo, inimee junama yauraata nau yaajapo, paakun bicha yeu am beebak. 17 Junako junamaa juu yoemra ama aneme, juriom teopopo yoota, juka Soojtenej teamta a bwiseka intok junamaa juu kobanaota bichapo, maammea a chonaka, kookosi a yaak. Taa juu kobanaao, Kalion teame, inimee inien aneme, ka ameu suuaka kia beja am bichan.

juu Paplo, ketun juebena taewaim ama taawak. Chukula, junamaa jume Krijtota sualeme am tebotuasuka intok, aapo senu bwiaara Siiria teau bicha bawet boo joobaeka, bweu kuta kanoau jaamuk. Juu Risiila teame intok Akiila teame aamak katekai. Kee simekai, jum ili joara Senkrea teapo, juu Paplo, lobola au bekta tebok, junuen aapo au a chupaaneeti jiaka a teuwaari yaabaekai. 19 Junako bempo, bweu joara Eepeso teau yajakai, juu Paplo juka Risiila teamta intok juka Akiila teamta junama am too siika. Intok aapo junamaa jum juriom teopou yepsak. Intok junamaa jume juriom nau yaajaummeu nookak. 20 Junamee, bempo, aapoik chea binwaa ama amemak a tawane betchibo nookan. Taa aapo ka am nok mabetak. 21 Junak aapo, junamaa omot bicha weebaeka, ama am tebotuak, intok:

Juu Paplo, joara Antiokia teau bicha notteka, iniamak baji weepo a naate juka a tekil maki
18Junamaa

337

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI18,19 teuwaarita jiba a taaakai. 26 Juu Apooloj teame junamaa juriom teopopo, bem nau yaajau, kaitapo jinileka, tua witti nok taitek. Taa junamaa juu Risiila teame intok juu Akiila teame junama aneka a jikkajakame, chukula inimee, omot a nunuka, Krijtota betana weyemta intok juka lutuuriata betana, chea machisia au a etejok. 27 Junako chukula, aapoik Apooloj teamta, junama senu bwiaara Akaaya teau bicha a weebaeo, jume Krijtopo nau werim, inimee aman a weene betchibo a tuireakau aamak eaka, intok bempo, junaman a simeu bicha, jiosiata junaman Krijtota sualemmeu jiojteka, junaman aamak ameu a bittuak junuen junamee tuisi a mabetne betchibo. Junako aapoik bwiaara Akaaya teapo yepsakai, junamaa jume juubwa jeela, Liojta yee a nak jiokole betchibo, Krijtota sualeme, inimee, ka koom eaka intok bichau bicha Krijtota bem sualne betchibo, tua am aniak. 28 Bweituk aapo, junamaa siimem bichapo, jume juriom, ka lutuuriata bem jipueuta, machisi a teuwaan, junae betana bempo kaita a teuwaakai. Aapo, Liojta jiosia jiojteim betana weyemta teuwaaka, juka Jesujta junen, juka Krijto yebijneeka, bempoim boo bichauta, a junaatukapo a lutuuria yaakai.

Uttea, jum bweu joara Jerusalen teau, junaman juka pajkota yumao junak in ama anneeu. Taa chukula, Liojta junen eao, aabo enchim bit betchibo nee juchi aabo nottine ti ameu jiiak. Intok junamaa Eepeso teapo aapo, bweu kuta kanoau jaamuka intok junamaa yeu siika. 22 Junako joara Sesarea teau yepsakai, junamaa juu Paplo naa buusti, bweu joara Jerusalen teau sikaa, junamaa jume Krijtota sualeme tebotuabaeka, junaet chukula ket, junamaa bweu joara Antiokia teau bicha siika. 23 Junamaa aapo ili jaiki taapo ama anekai, chukula juchi junama yeu sikaa, bwiaara Kalaasia teau intok Riijia teau, ili bweu joarammet siika, siime jume Krijtota sualeme ama joaakame, ka bem koom eene betchibo ameu nokakai.

junamee taewaimmet, jum bweu joara Eepeso teau, senu jurio, Apooloj ti teaka, bweu joara Alejanria teaa betana jometakai, ama yepsak. Inii, chea bepa a nokaka a yee majtan. Intok Liojta betana jume jiosia jiojteimmet tua yumaisi juuneakai. 25 Aapo, yoowe Jesukrijtota betana weyemta watek tuisi a majtitukan. Intok aapo, juka a teuwaaut, tua aet jiapseka alleerimmea nookan. Intok Jesukrijtota betana weyemta, tua machisi yee a majtakai. Taa junuen, aapo wepulsi, juka Joan tukauta yee babatoowamta betana intok aapoik Jesujta betana a

24Jiba

Juu Apooloj teame, joara Eepeso teapo yee majta

19

Juu Paplo, joara Eepeso teapo aane

Juka Apooloj teamta ketun jum bweu joara Korinto teapo a aneo, juu Paplo junamaa kaupo luula boo joaka intok jum

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI19 bweu joara Eepeso teau yeu yepsak. Junamaa intok aapo waate majtimmeu ama yepsak. 2 Intok inimee, aapo: Junak, Krijtota sualeka, jaisa emee juka Liojta tuu jiapsi a mabetak jaani ti am temaek. Bempo intok: Ee, kaita tee jikkajilamtukan, juka Liojta tuu jiapsita a ayukapo betana ti a yoopnak. 3 Junako juu Paplo inimmeu: Junak su, jaisa emee emo batoowaa tebok ti ameu nattemaek. Bempo intok: Juu Joan tukau, yee babatoowamta betana, yee a batoowaakaa benasia ti a yoopnak. 4 Juu Paplo: Lutuuria, juu Joan tukau, yee babatoowame, jume ka tuik betana emo temaime, batoowaan. Taa junammeu aapo ketchia, aapoikut chaaka weyemta, juka Jesujta, bempoim a sualneeti jiian ti ameu jiiak. 5 Inikaa inia betana a jikkajakai, inimee, yoowe Jesukrijtota a jabetukauta sualeka, batoowaawak. 6 Intok junako juka Paplota amet mamteka, juu Liojta tuu jiapsi ameu koom yuumak. Intok inimee junak, bemelak, taabwik ka bem nokpo nok japtek. Intok ket, Liojta betana aet juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaan. 7 Inimee siime nau, jumak, woj mamni ama woiriakan. 8 Junamaa juu Paplo, baji metpo, jum juriom teopou yeepsan chikti aet yum joe taapo, junamaa

338 aapo, kaitat tiweka, ka au essoka, yee majtaka intok junamaa juu buuuraatamak etejoka, aapoik jachin Krijtota a sualeuta ameu nokaka, intok teekau, Liojta chea yootaka a katekau betana juka lutuuriata, bempoim a sualeu tajtia ameu a nookan. 9 Taa junamaa waate, omola a eiyaaka intok ka a sualbaeka, ala inimee, Krijtota bemela nok lutuuriata bejeeka, juu buuuraata bichapo ka tuik nookan. Junako juu Paplo, inime betana au naikimteka intok junamaa jume Krijtota sualeme, senu Tiraano teamta kari, ama yee mamajtawau am nuk siika. Intok junamaa aapo chikti taapo ameu nonokan. 10 Inii, wooi wasuktiapo tajtia inien weyen. Junuen san, batte siime jumee, bwiaara Aasia teapo joomem, junamaa kia jurio yoemra taka, intok kia ka juriomtaka junii, inimee, yoowe Jesukrijtota betana juka bemela nok lutuuriata a juuneiyaak. 11 Intok junamaa juu achai Lios, juka suum watchik, aapoik a jita a joaue, machilaata, Paplota a jootuan. 12 Junuen, kia aapoik Paplota betana, kia am paayumtuko oo kia am tajoori takai, a takaawat tajtawaka, inimee, jume kookoemmeu totojiwan. Intok junuen, juu bem kookoa betana emo ineeteka intok kia jume ka tui jiapsim jipueme junii, inimee amet yeu rejten. 13 Taa wate juriom, inimee siimekut rejteka, jume bebejeeri ka tui jiapsim, amet aneme betana, bem yeu am beepneeuta, kia beja tua emo a tekil maklame,

339 inikaa joo sasakan. Inimee ket junuen, jume ka tui jiapsim yeu bep betchibo, yoowe Jesukrijtota betana lutuuriaka benaka a team teuwaaka, yeu am bepbaen. Intok jume ka tui jiapsimmeu: Jesujta, jiba juka Paplota aapoik betana yee majtauta, inia betana lutuuriaka, enchim yeu katne betchibo ne emot nesawee ti jiakai. 14 Jume intok, inikaa inile benak joame, woo busanika nau weweriakan. Senu jurio, Ejkeeba teaka, inii jum juriom bweu teopopo tekiakammeu yootakai, am uusekan. 15 Taa chukula, inimee inien am aubaao, juu ka tui jiapsi, inimee: Juka Jesujta, a jabetukaut nee juunea. Intok juka Paplota nee taaa. Taa nee enchim tua ka taaa ti am yoopnak. 16 Inien jiakai intok, juu oou, juka ka tui jiapsita aet aneme, sep ameu kibakeka amemak nassua taiteka intok inii, tua ama butti utteakai, junamee siimem yuuk, intok tua ka am jiokoleka, kookosi am yaakai, junuen junamee, junae karipo, kookosi aulamtakai intok batte ka tajooreka ama yeu tennek. 17 Junama jume joara Eepeso teapo joomem, juriom takai intok kia ka juriom takai junii, siime inikaa juuneiyaak. Inien junae betchibo, junamee siime, bem majjaeu amet ayukan. Intok junamee, yoowe Jesukrijtota betana, tua bem a eiyaaka a yooreeuta a teuwaan. 18 Ketchia, junamaa juebenaka, jume Krijtota sualekame, inimee

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI19 bat naataka juka ka tuik bem joosukauta, siimem bichapo junae betana emo yeu bwiseka a teuwaan. 19 Intok junamaa juebenaka jumee, juka bebejeerita betana weyeka, ka tuik yee sisibowamta boo jooriame, inimee bem jiosiam aman yeu tojaka intok siimem bichapo am tayak. Intok chukula, siime junamee liprom, bem bejeewata a jaikiakauta juuneiyaawakai, junamee jiba woi taka ama woj mamni miil tosai tomim bejeeakan. 20 Inien san, juu Krijtota betana nok lutuuriata, chea junii siimekut weyeka, sualwan. Intok tua utteata aet ayukaut, siimekut machisi juuneiyaawan. 21 Junamaa iniat chukula juu Paplo, bwiaara Maseroonia teau intok Akaaya teau, junaman wate joarammeu noiteka intok junamaa naa buusti, bweu joara Jerusalen teau bicha yebijbaekaeeak. Ketchia aapo, junaman joara Jerusalen teau noitisuka chukula, bweu joara Rooma teau bicha a noitineeu a utteaati jiian. 22 Junako aapo, bwiaara Maseroonia teau, woika jume aamak rejteka a aniame aman am bittuak, juka Timoteo teamta intok juka Erajto teamta, junuen aapo junamaa bwiaara Aasia teapo tawaka ketun ama taewaibaekai.

junamee taewaimmet, junamaa, yoowe Jesukrijtota nok lutuuriata bejeeka, bweuusi ka nau eewaka a bejeewame yeu siika.

23Jiba

Jum joara Eepeso teapo emo bejeewakapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI19 senu Remeetio teaka, tosai sisiiwookta tekipanoamta betchibo yeu sikaari. Inii oou, junae tosai sisiiwookie, junama yooriwame, Riana teame, aapoik teopota benam jojoan. Intok inii, jume aamak tekipanoame juebenak am kobaatuan. 25 Junuen inii, inimee, intok ket waatem ale benak tekilta joame, nau am tojaka intok: Achaim, emee tuisi juunea, iniae itom joaue, tuisi itom ae jiapsau ti ameu jiiak. 26 Taa ian intok, enchim jaibu juuneaa benasia, inii Paplo, inim, jume jiapsame betana yaarim yooriwame, inimee ka lutuuriapo am liosimtukau ti inim a teuwaau. Intok inien, jiba iniae, yoemrata juebenak a sualtualaa, ka inim bweu joara Eepeso teapo jiba, taa ketchia, inim bwiaara Aasia teapo batte siimekutchi. 27 Inii intok tua jinil wachi, bweituk inim itom tekil itom joau, a luutineeu ama aune. Intok ka inii jiba, taa ketchia, jiba juu inim yooriwame, Riana teamta a teopowata, siimekut a taeewauta luutine. Intok junuen inii, inim bwiaara Aasia teapo intok siime aniat taeewaka tua eiyaawaka yooriwame, jamut lios Rianaa teame, kia jak waam eiyaawaka koptanaa. 28 Inikaa bempo a jikkajakai, tua oomtek, intok: Tua eiyaawatchisi maachi juu inim joara Eepeso teapo yooriwame, Riana teame ti chaai japtek. 29 Intok junuen, junama bweu joarapo, siimekut nattepola, ka nau eewaka ka nanancha

340 eewame ama yeu siika. Intok junamaa, waate nau eame, inimee, juka Kaayo teamta intok juka Arijtarko teamta, inimee bwiaara Maseroonia teaa betana jometaka, Paplota mak rejteum, inimee nau am bwiseka intok junamaa bempoim siimem nau yaajau, senu bweu kariu tajtia, bwiapo am wik sakaka ama am tojak. 30 Juu Paplo junaman buuuratau sika junamaa junammeu nokbaek. Taa jume junamaa Krijtota sualeme, a majtim, ka aman a simtuak. 31 Ketchia, junamaa, bwiaara Aasia teapo joomem, yauraapo tekiakame betana, waate, Paplota taaaka a jallaiwam, inimee, junama anwaapo ka a kibakne betchibo, nokta au bittuak. 32 Junamaasan, ama anwaapo, ka nanancha eewaka, waate senu weemta chaaen, wate intok taabwi weemta chaaen. Intok junamaa, juu chea buuuraa katim juunean jita betchibo ama anwau. 33 Taa junamaa, waate buuuraa nasuk aneme, junakaa ama weyemta betana, senu Alejanro teamtau machisi a teuwaaka, inikaa, jume juriom junamaa buuuraata bichapo a kechak. Junak juu Alejanro teame, am yaatine betchibo maammea ameu nookak, junuen junamaa jum buuuraata bichapo ameu, bempoim nokriabaekai. 34 Taa junako, juu buuuraa, inikaa a jurio tukapo a juuneeakai, bempo siime junamaa, jumak, wooi orapo tajtia: Tua eiyaa watchisi maachi juu inim joara Eepeso teapo yooriwame, Riana teame ti chaaen.

24Inii,

341
35Junako

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI19,20 ka nanancha eewamta enchim weetuau betana te temaiwakai, kaita lutuuriakamtae te jiawite machi ti ameu jiiak. 41 Intok aapo junak, inikaa teuwaasukai, junamee nau aneme, am katne betchibo ameu nookak.

juu seenu, junama bweu joarapo ama yauraapo tekiakame, junamaa juka buuuraata, a am yaatitua sukai, aapo junammeu: Achaim inim joara Eepeso teapo joomem, siime aniat juuneewa, juka tua eiyaawaka itom yooreeu, Riana teamta, a teopowa intok juka aapoik benaka, teta, teeka betana koom wechekamta inim bweu joara Eepeso teapo joomem, inimee bem suuane betchibo itom a tekil makritukauta ti ameu jiiak. 36 Inikaa junuen kaabeta a bejeeka jita a teuwaaneeut juuneaka, kateem naa buusti emo toboktai, ka jita junii jooa, kaita tuisi bichakai. 37 Bweituk inimee oowim, enchim aabo yeu tojirim, juka inim enchim yooreka enchim jipueu betana, kaita ka tuik yaari intok kia kaita a bejeeka teuwaalaa, junii. 38 Inien san, juu Remeetio teame intok jume aamak tekipanoame, inimee, inim senuk jitaapo a bejeeka nokbaeeteko junii, yauraam, inikaa a tuuteme jooka, intok jumee, inia betana junae yauraata bichapo a tuutene, junuen weepulaka bem weiyaau betana emo nokria betchibo. 39 Intok naa buusti, emee jita taabwi weyemta junen enchim a tuutebaao, junaa, inim bweu joarapo yauraata chikti metpo nau yaajapo, inii, junama tuutetune. 40 Ian itepo inim jinil watchisi, emo toboktawamta joame benasi naatejo maisi anekai, inikaa ian inim yeu sikamta betchibo. Bweituk ian itepo, inia

20

Junamaa chukula, junakaa ka nau eewaka ka nanancha eewamta a luuteko, juu Paplo, junamaa jume Krijtota sualeka a majtim nau nunuka, intok junuen inimee, tuik betana intok ka koom eaka, Krijtota bem sualneeu betana ameu nokbaekai. Chea chukula, junak jaibu simbaeka, Lios emomak taawa ti ameu jiaka, bawet boo joaka, bwiaara Maseroonia teau bicha yeu siika. 2 Junam bicha a weyeut, wate joaram jokammet weaman, junamaa aapo, jume Krijtota sualeme, ka bem koom eene betchibo, tua am alleetuaka, aapo ameu nokakai. Intok junuen chukula, aapo, bwiaara Reesia teau yeu yepsak. 3 Junamaa aapo, baji metpo ama taawak. Intok aapo, junamaa jaibu bwiaara Siiria teau bicha bawet boo joobaeka, junamaa bweu kuta kanoau jaamubaeka su, aapo, junamaa jume juriom, nau eaka, bawet boo joowapo jita bem au yaabaeut juuneeakai inia betchibo aapo, bwiat boo joaka, juchi weepo, bwiaara Maseroonia teapo waam sika junam bicha nottibaekaeeak. 4 Aapoik inikaa, inen teakame aamak kaaten. Juu Soopater

Juu Paplo, bwiaara Maseroonia intok Reesiau bicha boo joa

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI20 teame, bweu joara Berea teapo joome. Intok juu Arijtarko teame intok juu Sekunro teame, inimee, bweu joara Tesaloonika teapo joomem. Intok juu Kaayo teame, bweu joara Lerbe teapo joome. Intok ketchia juu Tikiiko teame intok juu Timoteo teame intok juu Toopimo teame, inimee, bwiaara Aasia teapo joomem. 5 Inimee Krijtopo itomak werim, ito pat sajaka, intok bempo, bweu joara Tooaj teapo itom boo bichak. 6 Itepo intok, junamaa, jume paanim ka reberuakame bwaawaka pajkoa teamta a chupsuko, itepo, bweu joara Piliipo teapo, bweu kuta kanoat yeu sajaka, intok mamni taewaim weyeka te jum bweu joara Tooaj teau te am jajamek. Junamaa itepo woo busan taapo ama taawak.

342 juubwa yootume yetem au yumako intok junuen su chukula tua kochokai, junamaa karim, bajisi nat bepa jikat jokau betana, koom wechek. Intok inii, mukiataka toboktawak. 10 Junako juu Paplo, lauti au koom sikaa, au koom pookteka a ibaktak, intok: Kateem majjae, jiapsine ti ameu jiiak. 11 Junako juu Paplo, juchi jikau bicha sikaa, intok junama, Krijtota a mukukau waateka, jume paanim rebektaka, watemmet am naikimtesuka, intok junamee bwaasuka, aapo juchi ameu nookak matchuu tajtia. Junak, junamaa ansuka, ama yeu siika. 12 Juka intok juubwa yootumta a jiapsa betchibo, siime, tua ka koom eaka, tua bem alleau amet ayukan.

semaanata aet naateut, itepo junamaa, Krijtota a mukukau waateka, itepo paanim rerebeim nat naikimte betchibo te nau ito tojak. Intok junamaa juu Paplo, jume Krijtota sualeme am majtan. Junamaa intok, aapo yokoriapo simneekai, aapo tukaata nasuk weyeu tajtia bichau bicha ameu nookak. 8 Senu kari jikau bicha nat bepa karipo te nau aanen. Junamaa intok ket, tachiriam juebenam ama beeten. 9 Junamaa intok senu juubwa yootume, Eutikooti teakai, inii, paakun bicha etapoipo jikat katekan. Junamaa intok, juu Paplo, tua binwaa nokakai, junuen juu

7Junamaa

Juu Paplo, bweu joara Tooaj teapo weama

tee, bat sajaka, bweu kuta kanoapo sajaka, bawet konila te sajak, senu bweu joara Ason teau tajtia, junuen junamaa Paplota itomak a jaamune betchibo. Bweituk aapo Paplo, wakikut weebaeka, junuen itom tejwaalatukan. 14 Junak itepo, junamaa Ason teapo ito teakai, aapo junamaa bweu kuta kanoau itomak jaamuk. Junamaa intok itepo, senu bweu joara Mitileene teau yeu yajak. 15 Junamaa tee yeu sajak intok juchi yokoriapo te, senu bweu joara Kiio teapo bichapo te waam sajak. Intok juchi yokoriapo beja, taewapo, bawet boo joame yeu yaajau, senu bweu joara Saamoj teau yeu yajak.

Joara Tooaj teapo naateka, joara Mileeto teau tajtia te boo joa
13Itepo

343 Intok junamaa, senu bweu joara Tojiilio teapo tee yum joek. Intok juchi yokoriapo beja, tee senu bweu joara Mileeto teau aane. 16 Inien tee aayuk, bweituk juu Paplo, bweu joara Eepeso teau ka weebaek, junama bwiaara Aasia teapo ka binwa tubaekai. Bweituk aapo, bweu joara Jerusalen teau lauti anbaekai intok ama yumaateko junii, jume bwala asoolam suawak, junama jume woi taka ama woj mamni taewaim weyeo, junae taewait ama anbaekai.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI20 aneka enchim a majtakai. 21 Inim kia jume juriommeu intok jume ka juriommeu junii, inimmeu inepo, Liojta bichapo ka tuik betana bem emo temaeka, intok bempoim, yoowe Jesukrijtota bem a sual taaaneeu betana nee ameu noklaa. 22 Junuen san inepo ian, bweu joara Jerusalen teau bicha ne weye, iniat inepo, Liojta tuu jiapsi betana junuen a utteatukauta aet juuneetuawakai. Junuen kia inepo, junaman jachin in yaatuneeut ka juuneaka junii. 23 Senu weemta jiba ne a juuneiyaa, inii, jum bwere joaram in weyeummet, in etaatuneeuta intok juebenakut in jiokot ino bitneeuta, juka Liojta tuu jiapsi iniau nee a waatitua simeu. 24 Taa siime inii, kaachin nee eetua. Intok kia juu inim jiba in jiapsineeu junii, nee betchibo kaita teuwaa. Inii junuen, inim in jiapsau tajtia, jiba, tua alleaka juu tekil, yoowe Jesukrijtota nee aet a tekil makakauta, achai Liojta, aapoik tua yee a nak jiokoleeuta weyemta betana in yee a majta simneeuta, inepo junuen iniat in yeu yumaaneeut a bitneekai. 25 Intok nee tuisi juunea, inim emo nasuk, Liojta yoo nesaweka a katekau betana juka lutuuriata enchim siimem in a majtakaum nasuk, kaabeta intok juchi nee a bitneeu. 26 Jiba inia betchibo nee inepo inen emou jiubae, inim emo betana, jabeta junii, jitaapo junii ka tuisi a weyeo, kaita net aune. 27 Bweituk inepo su, nee siimeta juka Liojta betana lutuuriataka aapoik yee juuneiyaa iaut, siimeta, kaita essoka nee emou a

itepo, bweu joara Mileeto teapo anekai, juu Paplo, jum bweu joara Eepeso teau, jume ama Krijtota sualemmeu yoo jaabwaimmeu aman chai tebok. 18 Intok junako, inimee au yajako, aapo: Emee tuisi juunea, inim bwiaara Aasia teapo, chea bat aabo in noitekapo naateka jachin emo nasuk in jiapsakau ti ameu jiiak. 19 Jiba inim emo nasuk aneka, inepo, juka yoowe Jesukrijtota a yaa iauta a boo jooria, kaitapo ino cheewarekai. Intok emo betchibo tua in siokau net ayukai. Intok juriom bem neu sua betchibo, bettesi juu in jiokot ino bichau junii, tua net ayukai. 20 Taa inepo, inientaka junii, juka siimeku emou tui machika lutuuriata, jiba weepo nee emou a teuwaak. Intok junakaa, jum nau anwaapo intok kia enchim joaampo emomak

17Junuen

Paplo, joara Eepeso teapo betana, Krijtota sualemmeu yoo jaabwaimmeu etejo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI20,21 teuwaalaa. 28 Inien a weepo san, jiba emee emo suuane, intok siime jume inim Krijtota nau sualeme am suuane, juka Liojta tuu jiapsita, inimee, Jesukrijtota ame betchibo a ojbota wootaka aapoik a kobakaum, jume aapoik yoemiam, inimee, amemak aneka enchim am suuane betchibo enchim ameu yeu a puakaum. 29 Bweituk juuneane, chukula inim ne yeu siiko, waatem aabo emou am yajineeu, inim jume Krijtota nau sualeme, junamee, roobom jume bwaram jiokot am joaa benasia, inimee, Krijtota sualeut taabwisi am eene betchibo am jioptuabaekai. 30 Intok kia inim emo nasuk junii, waate emo yoo joone, jumee, juka Liojta betana nok lutuuriata yee majtaeaka su, aa nokiichiata yee majtaneeme, junuen, jume jaibu Krijtota sualeme, junaen taabwisi, ka lutuuriata amemak am sual iakai, intok inimmeu emo yoo yaabaekai. 31 Inien san emo suuane. Intok baji wasuktiapo, tukaariat intok kia taewait naa buustia, junuen enchim weepulaim, ka enchim koptaka intok jamak emo betchibo tua in siokau net ayukai, jiba, tuik betana in emou nokakau waatine. 32 Ian intoko, Krijtopo nemak werim, Liojta jiba emomak tuneeuta emo tana waataka, au bicha ne enchim nokria. Intok aapoik betana, tua yee a nak jiokoleeuta yee juuneiyaatuamta juka aapoik nok lutuuriata, ka taabwisi eaka Krijtota jiba enchim sualneeut, intok siime jume aapoik yoemiam, jume wepulsi

344

aapoik betchibo jiapsammak enchim naikiarimtuneeut a enchim aniamta, ka enchim a koptaneeuta emo tana a waataka nee enchim nokria. 33 Inepone, watem, kia jabeta betana junii, bem tomita intok kia bem tajoota junii, ka nee betchibo a eiyaalaa. 34 Ala emee su juunea, junuen juka neu beeemta, intok ket jume nemak rejteummeu beeemta junii, ito aniabaeka in maammea in tekipanoakau. 35 Inepo nee jiba weepo, juu in jiapsaue enchim majtalaa, junuen jume kaitae emo ania machim ania betchibo tekipannoawau, inia betana, yoowe Jesukrijtota teuwaakau waatekai: Chea junii alleaka jiapsinee waa yee mikakame, juu, mikwaka, jita mabetakamta bepa, ti aapoik jiakau betana. 36 Chukula inikaa teuwaasukai, juu Paplo junamaa siimemmak nau tonommea kikteka Liojtau bicha nookak. 37 Intok siime jume junama aneme bwaanak. Intok inimee, Paplota ibaktaka intok tua bem a nakeuta a teuwaan. 38 Intok bempo tua siokan, aapoik, bempoim ka intok a bitneeti ameu a jiakau waatekai. Chukula bempo, jum bweu kuta kanoau a tojak.

21

Junako jume Krijtota sualeme, junamaa am too sajakai, itepo junamaa bweu kuta kanoau jaamuka intok juchi bawet boo joaka, witti, bwiia bawepo yeu kateka, Kooj teau luula te sajak. Intok junamaa yokoriapo,

Juu Paplo, Jerusalen teau bicha yeu siime

345 bweu joara Rooraj teau te sajak. Intok junamaa yeu sajaka tee naa buusti, bweu joara Paatara teau te yeu yajak. 2 Junamaa, bweu joara Paatara teapo, senu bweu kuta kanoa, junamaa bwiaara Peniisia teau bicha weebaemta te ama teak. Junamaa itepo jaamuka intok junama yeu sajak. 3 Intok junuen, bawet boo joakai, senu bwiiara bawepo yeu kateka, Chipre teamtat te waam sajak. Intok inikaa junuen mikootana itou a tawaaka, itepo, jiba bawet boo joaka, bwiaara Siiria teau te yeu yajak. Junamaa intok, juka bweu kuta kanoata, senu bweu joara Tiiro teapo, juka a weiyaauta ama koom a tojibaaeo, junaman te yeu yajak. 4 Junamaa intok itepo, jume Krijtota sualeme ama teakai, itepo junamaa, woo busan taapo te amemak ama taawak. Intok bempo, Liojta tuu jiapsie juuneetuawaka, inimee, juka Paplota, bweu joara Jerusalen teau a weeneeu, ka au a tuineeti au jiiak. 5 Taa junamee woo busan taewaim siiko, itepo junama yeu sajak. Junamaa siime jume Krijtota sualeme, bem jujubimmak intok bem yoemiammak, bempo junama bweu joarapo paakun, bawe mayoau tajtia itomak sajak. Intok junamaa see paakun itepo tono japteka intok Liojtau bicha nookak. 6 Junako itepo siime ito ibaktaka ito tebotuaka, intok itepo, jum bweu kuta kanoau jaamuk. Bempo intok bem joammeu nottek. 7 Bweu joara Tiiro teapo yeu sajaka, itepo inim senu bweu joara, Tolemaira teau tajtia jiba,

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI21 itepo bawet boo joak. Junamaa itepo, jume Krijtopo itomak werim teaka, tua alleaka am tebotuak. Intok itepo junamaa senu taapo te amemak taawak. 8 Yokoriapo juu Paplo intok itepo jume aamak rejteum, junamaa itepo yeu sajaka, jum bweu joara Sesarea teau te yajak. Junamaa itepo, Jeriipe teamta joau te yajak. Inii, Krijtota betana, juka bemela nok lutuuriata siimekut a teuwaame. Inii ket, chea bat naataka, jume woo busanika Krijtota sualeme nasuk, wate tekilta am yaaria betchibo, yeu puarimtukaum betana weyen. Junamaa intok itepo aamak taawak. 9 Inii Jeriipe teame, naikim marakan, kee kukuname. Inime san, Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta bem a tetteuwaane betchibo, bempo au yumaatuawan. 10 Junamaa itepo, jaibu ili jaiki taapo ama jookan. Junako ket, bwiaara Jurea teaa betana, seenu, Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teteuwaame, Akapooti teakai ama yepsak. 11 Inii junama itom bichiisekai, intok aapo, Paplota wikoj yechaka, intok aapo, wokpo intok mampo ae au sumak, intok: Juu Liojta tuu jiapsi, jum bweu joara Jerusalen teapo jume juriom, inikaa wikosata atteakamta inien a sumaatune, intok chukula jume romaanommeu bem yeu a tojineeuta, nee a juuneiyaatualaa ti jiakai. 12 Inikaa jikkajakai, itepo, intok kia jume junamaa Sesarea teapo joomem junii, itepo, juka Paplota,

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI21 jum bweu joara Jerusalen teau bicha ka a weene betchibo tee au nookan. 13 Taa juu Paplo, inimee: Jaisa betchibo emee bwanaka, intok nee sioktua. Bweituk jum Jerusalen teapo, inepo ka kia in sumaatuneeuta, taa ketchia, kia junaman joarapo, yoowe Jesukrijtotamak in ea betchibo, ama meetuneeka junii, kaachin jiia ti am yoopnak. 14 Intok junuen, itepo ka junaet a yuukai, itepo: Liojta eapo amantunee inii ti jiaka a suu tojak. 15 Iniat chukula itepo, itom nunuubwaauta nau tojisuka a nuuka intok itepo jum bweu joara Jerusalen teau bicha te yeu sajak. 16 Junamaa joara Sesarea teapo, Krijtota sualeme waate itomak kaaten. Inime nasuk seenu, Nasoon ti teaka, bwiaa Chipre teau betana jometaka, itomak weyen. Inii jaibu binwatuk naateka, Krijtota sualen. Intok junaman itom sajakau, itepo aapoik joaau tee junen yajibaekai.

346 a aniaka, jume ka juriom nasuk aapoik yaakauta ameu etejok. 20 Junako jume ama aneme, iniat a jikkajakai, Liojtau alleaka bem a yooreeuta teuwaan. Junak intok inimee, Paplotau: Tui ooben itomak weri. Taa ian, tuisi em juuneaa benasia, jume juriom nasuk tua juebenaka aane, jume Krijtota sualeka a mabetlame. Intok inime siime, juka Moiseej tukauta betana nesaurim jiojteim, bem am boo joorianeeuta a utteatukau a teuwaa ti au jiiak. 21 Intok inimmeu, siime jume juriom ka inim bwiaarapo joomem, inimee, jume Moiseejtukauta nesauri jiojteim, bempoim, em ka am boo jooriasaeu betana intok kia jume ili bem ou yoemiam junii, em ka am sirkunsiraaroasaeu betana, intok kia inim, juka itom au joiwalataka, itom boo jooriauta junii, bem a suu tojineeu betana, inikaa siimeta em am majtauta, ee betana etejoriari. 22 Inia betana su jaisa te aune. Bweituk inim juu buuuraa, Krijtota sualeme, inim em aneuta enchi juuneiyaateko, nau yajine. 23 Chea tuinee empo inia betana weyemta a yaako. Im ito nasuk, naikika oowim aane. Inimee, Liojta bichapo senu weemta tua bem a yaaneeuta a noklame. 24 Inimee weiyaane, intok jum juriom bweu teopopo amemak, Liojta bichapo emo tuutewaka, au emo jiokoiwamta yaane. Intok inimee, inikaa bem yaane betchibo, ama bem suaneeum inikaa empo am bejeetuariane. Intok inimee bem

junama bweu joara Jerusalen teau itom yajako, jume junamaa Krijtota sualeme, junaman tua alleaka itom mabetak. 18 Junamaa yokoriapo juu Paplo, Jakoobo teamta joaau a bit betchibo itomak siika. Junama intok ket, siime jume junama bweu joara Jerusalenpo Krijtota sualemmeu yoowe ama aanen. 19 Inimee, juu Paplo, siimem tebotuasukai, intok chukula ameu, weepulaika, juka Liojta a jita a joaapo aman, aamaktuka intok

Juu Paplo, Jakoobo teamtau aane

17Junako,

347 yaaneeut chukula, lolobola emo bekta tebone. Junuen inim siime juuneene, inimee, juka bem ee betana weyeka ameu teuwaarita, ka a lutuuriatukau. Ala junuen juuneene, enchi ket jukaa, jume Moiseej tukauta nesauri jiojteim yumaisi em am boo jooriaut ti au jiiak. 25 Taa jume intok ka juriom taka, inimee Krijtota suallame betana, inimee, itepo inia weyemta betana kaachin bem eeneeu betana, ala bempoim, jume ka lutuuriapo liosim am yoori betchibo juka wakajta ameu naikiarita, ka bem a bwaaneeuta, intok kia ojbota intok kia juka bamsoalamta junii. Intok ame nasuk, kaabeta, jamutta ka a jubeka, ka aamak a tuurineeu betana, itepo jaibu ameu jiojtesula.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI21 inimee, junamaa siimeta juka buuuraata, ka nau eaka inimee emo am ee bejeetuak. Inimee Paplota bwiseka, 28 intok: Emee, Ijrael tukauta betana kateka, inim yoemra, itomeem ania. Inii junaa juu, siimekut naj weyeka, inim itom yoemrata bejeeka, intok juu Moiseej tukauta nesauri jiojteim bejeeka, intok kia inikaa itom bweu teopota bejeeka yee majtame. Intok naa buustia, inii ian inim teopopo waate rieekom im kimai, junuen inikaa teopota, Liojta im anee benasi eiyaawamta, ka tuik au yaalaa ti kusisi chaae japtek. 29 Inimee inien jiian, aapoik bat naataka, junamaa bweu joara Jerusalenpo, senu Eepeso teaa betana jometa, Toopimo teamtamak a bitlamtakai. Intok ian bempo, Paplota junakaa junamaa bweu teopou a nuupak ti ean. 30 Junamaa bweu joarapo siime a juuneiyaaka, ka yanti elwame ama amet ayuka intok juu buuuraa aman nau tennek. Junak intok juu Paplo, bwijwak intok junamaa teopopo paakun yeu wikwak. Junako junaa sep pattawak. 31 Inimee intok junamaa jaibu a meebaao su, nooki, junamaa bweu joarapo siime yoemrata emo toboktalaau betana, ama juu junamaa tua juebena sontaommeu yootaka ameu weyekamtau yuumak. 32 Junako juu sontaommeu yoowe, jume a sontaowam nau tojaka intok jume wate sontaao yaauchim nau tojak, intok junakaa buuuraata aneu

juu Paplo, inimee nok mabetaka, junamee oowim aman nuk siika. Intok junamaa yokoriapo, aapo inimeemak nau, Liojta bichapo emo tuutewaka, au emo jiokoiwamta yaak. Junako aapo junamaa, juriom bweu teopou kibakek, junuen junamaa Liojta bichapo emo tuutewaka au emo jiokoiwamta yaasuako, taewaim jak weyeo am chupneeo, junako, bempoim weepulaim juka Liojtau bicha bem naikiari, bempoim aman a tojineeo, ama anemmeu a teuwaabaekai. 27 Taa junako, junamee woo busan taewaim abe luuteo, juriom waate, bwiaara Aasia teaa betana jomemtaka, inimee juka Paplota junama teopopo a bichaka, intok

Jum teopopo Paplota bwijwakapo

26Junako

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI21,22 tajti buitek. Junako juu buuuraa, juka sontaommeu yoota intok jume wate sontaaom bichakai, juka Paplota bep yaatek. 33 Junako juu sontaaommeu yoowe junamaa kibakeka, juka Paplota a bwij teboka intok wooi sisiiwook wikiammea a sumaatebok. Junak chukula intok, junama nattemaek, Paplota a jabetukau intok juka a yaariakauta juuneebaekai. 34 Taa juu buuuraa, junamaa waate senu weemta chaaen, wate intok taabwi weemta chaaen. Junuen san juu sontaaommeu yoowe, junamee baa jooti jiame juka bem teuwaaut ka a juuneakai, jum bem sontaao kariu a toji tebok. 35 Junama sontaao kariu kimu betchibo, jume amet jikau rejtiwammeu yajibokai, jume sontaaom, ka baeka junii, siime nau juka Paplota a puaktak, juka buuuraata omtemta betchibo. 36 Bweituk siime: Meetune ti chaaeka aet chaaka kaaten.

348

22

juu Paplo, jaibu jum sontaaom kariu a kibachabaawakai, aapo juu sontaommeu yoowetau: Nee jiokoe, senu weemta ne eu teuwaabae ti au jiiak. Juu sontaommeu yoowe intok: Jaisa empo beja rieeko noka jaani ti au nattemaek. 38 Junak su, jaisa empo ka junaa jaani, juu bwiaara Ejipto teapo jometaka, waa inim ka tua binwatuko, inim yauraata bejeeka nassua tebobaeka a naateka. Intok jume naiki miil oowim, yee susuaka

37Junako

Juu Paplo yoemrata bichapo au nokria

taeewame, jum bweu see paariau bicha yeu am nuk sikame jaani ti au nattemaek. 39 Junako juu Paplo iniau: Ineponee tua jurio yoeme. Bweu joara Tarso teapo ne joome. Junaa, bwiaara Siliisia teau tua eiyaawaka senu joarapo nee ama lutuuriaka aman joaak. Ian intok nee jiokoe, juu yoemratau nee nokbae ti au jiiak. 40 Juu sontaommeu yoowe junaet a mabetaka a noktuak. Junako juu Paplo, junama amet jikau rejtiwaummet weyeka, intok maammea juka buuuraata yaatine betchibo, ameu nookak. Junako, yaatiwako, aapo epreeo nokpo ameu nookak, intok: Emee, nele benasi yoemem, intok jume chea yoowe, inim in ino nokriaka in teuwaabaeut nee jikkajine ti jiakai. 2 Inimee, inien aapoik Epreeo nokpo ameu nokamta a mammateka a jikkajakai, chea junii a mammateka yanti taawak. Intok inimmeu juu Paplo: 3 Inepo nee jurio yoeme. Jum bwiaara Siliisia teapo, senu bweu joara Tarso teapo nee yeu yoemtuk. Taa inepo inim bweu joara Jerusalen teapo nee yootuk. Intok jiba inim, seenu, Kamaliel teaka, yee majtawamta tekilekamta betana nee ino majtak. Inii intok, chea bat naataka itom yoowasukaum au joiwalataka bem boo jooriauta, inikaa, Moiseej tukauta betana nesaurim tua junaen a weyee benasia au a taaakai. Intok achai Liojta,

349 tua junen jiaka, siime juu in joaue, aapoik yoorineeuta nee a tuurisuk. Tua enchim siimem ian anee benasia. 4 Intok inepo bat naataka jume Jesukrijtota bemela nok lutuuriata a sualeme, ameu suaka jiokot am joosuk. Inimee am sua tebopeakai. Intok inimee, kia am oowimtuko intok kia am jaamuchimtuko junii, yee eetawau am kimaabaeka, inepo am bwiibwiseka am sumaatebok. 5 Juu teopopo tekiakammeu chea siimem bepa yoo yaari, intok siime jume inim yoemratau yoooraa, inimee a lutuuriate, jum bweu joara Lamajko teau, jume ito benasi juriommeu nok betchibo, jiosiam bempoim nee am yaariakau betana. Junuen lutuuriaka, junaman san inepo, jume Krijtota sualeme am jariubaeka ne aman siika, junuen am sumaateboka intok aabo Jerusalen teau am tojaka junuen bem jiokot yaatune betchibo.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI22 neu jiiak. 9 Jume oowim nemak kateum, juka tachiriata bichaka emo womtek. Taa inimee, wakaa nokamta a jiawai ka a jikkajak. 10 Junako inepo: Jitasa empo nee yaa ia in yoowa, ti ne au jiiak. Aapo juu yoowe Jesus intok: Kikteka intok joara Lamajko teau, jiba em sikau bicha weene. Intok junaman empo siimeta juka em jooeauta a tejwaanaa, ti neu jiiak. 11 Junamaa, junaa tachiria nee liptitekai, jume nemak kateme, mampo nee wik sakaka, joaraa Lamajko teau tajtia nee yeu tojak. 12 Junamaa, seenu, Ananiaj ti teaka ama joaakan. Junaa, Krijtota sualeka intok Moiseej tukauta betana nesauri jiojteim tua yumaisi am boo jooriaka jiapsan. Junamaa intok, siime jume juriom Lamajko teapo joaakame, a tui yoemtaka, tuisi tuik boo jooriaka a jiapsauta ae tana teuwaan. 13 Inii Ananiaj teame, aapo in katekau, nee bitbaeka neu noitek. Intok junama yebijpat, aapo: Saulo, Krijtopo nemak weri, juchi bittune, ti neu jiiak. Junama lautipo inepo bit taiteka nee aapoik sep bichak. 14 Junako aapo: Juu, chea bat naataka, jume itom yoowasukaum Lios, aapo jaibu enchi yeu puariakan, junuen aapoik betana weyeka, a joo iauta enchi a juuneiyaane betchibo. Intok Jesujta, wakaa tuik jiba joaka jiapsamta, em a bichaka intok aapoik eu nokamta em a jikkajine betchibo. 15 Bweituk empo, jiba aapoik betana weyemta, jume inim bwiapo jiapsame, juebenam bichapo yee a majtaka

junako junam bicha itom boo jooao, intok junaman Lamajko teau abe itom aman yajao, jumak jaibu luula kateko, seej chuktia, teeka betana tachiria tua utteakai nee konila koom siika. 7 Intok junamaa nee bwiau koom wechek intok jiawaita: Saulo, Saulo, kat neu suua, ti neu jiamta nee jikkajak. 8 Junak inepo: Jabesa empo achai, ti ne au nattemaek. Aapo intok: Ineponee junaa juu Jesus, joara Nasaret teapo joome, jiba juu em au suau, ti

6Taa

Juu Paplo au etejo jaisa Krijtota a sualekapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI22 a teuwaane. Intok juka aapoik betana em bitlaauta, intok juka em jikkajilaauta, empo a etejone. 16 Ka intok boo bitnee beja. Jesukrijtota sualeka aet yoem eaka, junuen em ka tuuwa yaarimmet em jiokoitu betchibo, emo batoowaa tebone, ti neu jiiak.

350
Juu Paplo, junamaa sontaaommeu yooweta mampo suuawa
22Inim

inepo, aman joara Jerusalen teau juchi nee nottekai, junamaa nee, jum bweu teopou nee siika, Liojtau bicha nok betchibo. Junamaa nee intok, Liojta betana tenkupo benasia machilaata bittuawak. 18 Junamaa nee juka Jesukrijtota nee bichak. Aapo intok: Emo bamijtuaka lauti inim Jerusalen teapo yeu weene. Bweituk inim juka nee betana weyeka em teuwaauta, kaabe a mabetbaane, ti neu jiamta ne bichak. 19 Junak intok nee inen au jiiak: In yoowa. Bempo juunea, siime jum juriom teopommet nee naj weamaka intok junamaa jume enchi sualeme, jum yee eetawau in am tojaka intok jiokot in am joosukau. 20 Intok junako, juka ee betana weyeka nokamta, em yeu puari, Teeban teamta a meewako, jiba inepo nee junamaa junamemak aanen amemak eakai. Intok kia inepo, jume aapoik meaakame, bem bepa tajoorim junii am suuariakai, ti ne au jiiak. 21 Taa juu in yoowa, aapo: Nooliae aane. Bweituk mekka bicha jume ka jurio yoememmeu nee enchi bittuabae, ti neu jiiak.

17Junak

Juu Paplo au etejo, jume ka juriomtaka, jaisa ameu a bittuawakapo

tajtia inimee, kaachin jiaka a jikkajak. Taa iniat chukula bempo: Junuu oou meetune. Ka intok inim jiapsipo yumai ti chaai japtek. 23 Intok junako inimee jiba chaaeka intok bem tajoori jikau wootaka intok bwiata jikau am jissaao, 24 juu sontaaommeu yoowe, juka Paplota, jum bem sontao kariwi a kibachana betchibo aet nesawek. Intok ket aapoik bepsuna betchibo nesawek, junuen jachin betchibo juka buuuraata junuen a bejeeka bem chaaeut juuneebaeka a nok iakai. 25 Taa chukula juka Paplota a sumaituko intok jaibu a bepsubaawao su, juu Paplo, juu senu sontao yaut ama anemtau: Jaisa emee lutuuriata jipue jaani, seenuk Romaanom bwiaarapo jometa benasia lutuuriakamta enchim a bepsuneeuta intok ket, junakaa ka bat naataka a yauraa bittuakai ti au jiiak. 26 Inikaa jikkajakai juu sontao yaut, juu sontaommeu weyeka yoowetau sika intok a tejwaak: Juu em yaabaeu betana emo suua. Bweituk inii oou, Romaanom bwiaarapo lutuuriak ti au jiakai. 27 Junako juu sontaommeu weyeka yoowe, juu Paplotau aman sika intok: Jaisa lutuuria jaani, inii, jum Romaanom bwiaarapo em lutuuriakau ti au nattemaek.

351

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI22,23 betana, Liojta bichapo tuisi in jiapsaut ne juuneaka naj kuakte ti ameu jiiak. 2 Junako juu Ananiaj teame, junamaa juu bweu teopopo tekiakammeu yootukau, inii, junamaa jume Paplotau jaabwekame, aapoik tenit a chochonne betchibo am sawek. 3 Taa juu Paplo inikaa: Juu Lios inien enchi nok yaatituane, tuata benaka ka tui yoeme ti a yoopnak. Ian empo, Moiseej tukauta nesaurim am jiojteitukaa benasia jum kateka nee yauraa bittuabae ooben, junuen intok jaisaakai junamee nesaurim bejeeka, tenit nee chon tebo ti au jiiak. 4 Jume junamaa aneme, Paplotau: Juka Liojta betana teopopo chea siimeku yoo yaaritau empo junuen nokbae jaani ti au nattemaek. 5 Juu Paplo intok inimmeu: Achaim, kannee juunean aapoik, Liojta betana teopopo a yoo yaaritukapo. Bweituk Liojta betana jiosia jiojteimpo: Joara im jiapsapo ama yoo yaarita betana, empo kaachin ka tuik nokne, ti jiojtei ti ameu jiiak. 6 Junak intok juu Paplo, junamaa yoooraa nau aneme junamee betana, waatem jume saruseeompo emo teuwaame betana am kateu, watem intok jume paiseeompo emo teuwaame betana am kateu juuneeakai, aapo kusisi nokaka: Nele benasi inim yoemem. Ineponee jume paiseeompo ti taeewammak weye. Jume bat

Juu Paplo inikaa: Jeewi achai ti a yoopnak. 28 Juu sontaommeu yoowe junako: Ineponee juebena tomie a bejeetuak junuen romaanom bwiaarapo jometune betchibo junau lutuuria betchibo ti jiiak. Paplo intok iniau: Ineponee in yoowam junakaa lutuuriata jipue betchibo nee romaanom bwiaarapo lutuuriak ti au jiiak. 29 Inia betchibo jumee, Paplota bepsubaeum, inimee junamaa a suu tojak. Intok junaen, kia aapo juu sontaommeu yoowe junii, junuen aapoik junuen romaanom bwiaarapo a lutuuriakapo juuneeakai, inii junuen aapoik a bwij teboka a jipueka betchibo tua majjaen.

23

juu sontaommeu weyeka ameu yoowe, juuneebaekai tua jita betchibo junuen jume juriom juka Paplota bem a naatejoout, jume sisiiwook wikiam a uaaka intok junamaa jume teopopo tekiakammeu chea yoowem intok junama joarapo juu yoemratau yooraata nau toji tebok. Junako intok Paplota paakun yeu a tojaka intok bempoim bichapo a kechak. Juu Paplo, juu junamaa yoemratau yoooraata nau anemmeu bitchuko intok aapo: Achaim, nele benasi inim yoemem. Ineponee jiba ian tajtia siime in juuneiyaaka in joau

Juu Paplo jurio yoemratau yooorata nau tojilame bichapo aane

30Yokoriapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI23 naataka in yoowasukaum ket paiseeom tusukaa benasia. Ian intok, jiba jume kokkoarim, chukula bem jiabijtineeuta in a bit boo bichaka in a suale betchibo ne inim yauraa bittuawa ti jiakai. 7 Junako, aapoik inikaa teuwaako, jume paiseeom intok jume saruseeompo emo teuwaame, inimee, bempo nau nok nassua japtek. Intok junuen jume ama nau aneme, nattepola nau naikimtek. 8 Bweituk jume saruseeompo emo teuwaame, inimee, chukula kokkolam am jiabijteneeuta a kaitatuneeti jiia. Intok jume ankelesim junii, am kaabeeti jiia. Intok kia jume ka bittaka jiapsim aneme, am kaabeeti jiia. Taa jume paiseeom intok, inia betana siimeta inikaa a ayukauta a suale. 9 Junamaa junamee, kaabe yeu beeeka siime chaaen. Intok junamaa waate, jume Moiseej tukauta nesaurim yee majtame, jume paiseeommak chaaka amemak eame, inimee japteka intok: Inii oou kaita ka tuik yaari. Intok junuen, senu Liojta betana jiapsita ka bittaka anemta, oo senu Liojta ankelejta aapoiku a noklatuko junii, itepo, katte Liojta bejeeka annee ti jiiak. 10 Junamaa chea junii chaiwaka emo bejeewamta ama weyeo, juu sontaommeu yoowe majjaen junuen junamaa juka Paplota, naikim a wiiksu machiakai. Junuen san aapo sontaaom junamaa ame nasuk yeu a weiyaaka intok juchi jum sontao kariu a tojineeme au am bittuak.

352 junae tukaariatchi, juu yoowe Jesukrijto aapoiku au yeu machiak intok aapo juu Paplotau: Kat koom ea Paplo. Bweituk empo, jiba inim joara Jerusalen teapo nee betana weyemta em a teuwaalatukaa benasia, ketchia empo aman bweu joara Rooma teau inien nee betana weyeka em nokneeuta utteatune ti au jiiak.
Paplota me betchibo, nau eewaka emo nau tejwaawakapo
12Yokoriapo 11Junak

intok, juriom betana waate, juka Paplota a me betchibo nau lutuuriabaeka emo nau tojak. Intok inimee, ka tuik ameu chupneeti jiaka inen emo uttea joorian, kaita bem bwaaneeut intok kaita bem jiineeut juka Paplota bempo ka a meaakai. 13 Jume junuen bem auneeu betana emo uttea jooriame emo teuwaalame, inimee oowim woi takaata bepa tukan. 14 Junuen junamee, jume teopopo tekiakammeu yoowemmeu intok jume junamaa joarapo yoemratau yoooratau yajak intok junammeu: Itepote nau eaka, ka tuik itou chupneeti jiaka inien te aet ito uttea joorialaa, kaita itom a jiuneeut, itepo juka Paplota ka a meaateko ti ameu jiiak. 15 Ian intok emee, intok inim jume wate emomak yoooratamak nau eaka, juu sontaaommeu yootau nokne, aapoik aabo emou yeu a tojine betchibo, emee aapoik betana weyemtat chea tuisi enchim emo aet juuneebaeeti jiakai. Itepo tee intok, kee aabo a yepsao, a me betchibo tee aawas annee ti ameu jiiak.

353 juu Paplota akkoowata ou asoa, junakaa yaabaawamta juuneiyaaka intok inii aman sontao kariwi sikaa, Paplota tejwaak. 17 Junak juu Paplo junamaa sontao yaauchim betana senuku chaaeka intok: Ikaa juubwa yootumta aman juu sontaaommeu weyeka ameu yootau a noita. Bweituk senu weemta a etejoriabae ti au jiiak. 18 Juu sontao yaut, inikaa aman juu sontaaommeu yoowetau a nuk sika intok iniau: Juu ama etai, Paplo teame, neu chaaeka intok aapo inikaa juubwa yootumta nee aabo eu a noitasaek. Inii senu weemta eu a teuwaabaeeti jiaka ti au jiiak. 19 Juu sontaommeu yoowe, juka juubwa yootumta a mampo a bwiseka, omola a nuk sika intok: Jitasa empo neu teuwaabae ti au nattemaek. 20 Junako juu juubwa yootume inia betana: Jume juriom nau etejolam, yoko taapo Paplota inim joarapo juu yooorata aneu em yeu a toji teboneeu betana eu nokbaekai. Bempo kia beja nokaka, aapoik betana weyemta chea witti bempo aet emo a juuneiyaabaeeti jiakai. 21 Taa iniat ka am sualne. Bweituk inime betana woi taka ama jaikika oowim, eusilamtaka a boo bicha. Intok inimee, ka tuik ameu chupneeti jiaka emo uttea joorialaa, kaita bem bwaaneeut intok kaita bem jiineeut, juka Paplota ka a meaateko. Intok inimee oowim, em amemak eaka em teuwaaneeuta jiba boo bicha ti au jiiak.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI23 juu sontaaommeu yoowe, inikaa a sim saek juka aapoiku a teuwaakauta, kaabetau a etejo saekai.
Paplota, kobanaao Perij teamta bichapo bittuawakapo
22Junako

16Taa

juu sontaaommeu chea yoowe, junamaa, wooi jume a saweum, sontao yaauchimmeu chaaeka intok inimee, wooi siento sontaaom katneeme intok baji taka ama woj mamnim kakabaeka katneeme, intok wooi sientom, tettebe kutam, sisiiwookta bwawiakame weiyaame, inimee, bweu joara Sesarea teau bicha bem katne betchibo, yeu am pua tebok. 24 Intok naa buustia, kabaim amet katnaame ket weiyaa tebok junuen juka Paplota a kabai simne betchibo. Intok ket nesawek, aapoik tuisia, kaita au sikaa, juu kobanaao Perij teamtau aapoik a nuupana betchibo. 25 Intok bempoimmak jiosia jiojteita, juu Perij teamtau inen jiamta aman bittuak: 26 Inepo Kaaurio Lisiiaj ti teaka, yoori maisi kobanao yoowe Perij teamtawi, enchi ne aman tebotua. 27 Jume juriom inikaa oouta a bwiseka intok bempo a meebaen. Taa inepo chukula, aapoik romaanom bwiaarapo yoemratamak lutuuriata a jipuepo juuneeakai, inepo, in saweum sontaaommak aman sika nee a jinneuk. 28 Ineponee intok, jitaa betana bem a naatejoout juuneebaekai, junamaa jurio yoemratau yoooraata nau aneu nee ameu yeu a tojak. 29 Intok junamaa,

23Junako

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI23,24 bempo juriomtaka bem sualeka juka bem au joiwalamtukaut intok bem nesaurim betana, junae betana junaet bem a yauraa bittuauta nee a juuneiyaak. Taa junamaa, kaita aet ayukan a mee betchibo intok kia a etaatebo betchibo junii. 30 Taa ineponee intok inia betana jume juriom bem a meene betchibo aet am tekipanoauta tejwaawakai, nee, ino bamijtuaka aman nee eu a bittua. Intok ineponee ketchia, jume aapoik naatejome, juka a bejeeka bem nokneeuta, aman em bichapo ae betana bem a teuwaane betchibo ne amet nesawek. Inien jiba. 31 Junako jume sontaaom, inimee, bem au saiwaka bem tejwaaritukapo aman, tukaariat, bweu joara Antipaatrij teau tajtia juka Paplota nuupak. 32 Yokoriapo, jume sontaaom wokimmea rejteme, inimee, bem yeu sajakau bicha bem jokau nottek. Jume intok kakabaekame, Paplotamak naa buustia boo joak. 33 Bempo intok junaman joara Sesarea teau yaji pat, inimee, juka jiosia jiojteita juu kobanaota a makak. Intok bempo ket juka Paplota ama au suu tojakai. 34 Juu kobanaao, juka jiosiata noksukai, chukula, Paplota jakun a jometukaut au nattemaek. Intok aapo, bwiaara Siliisia teapo a jometukaut juuneakai, 35 juu Paplotau: Jume enchi naatejobaeme aabo am yajako nee enchi jikkajibae ti au jiiak. Junako aapo, jum Eroorej tukauta, a ujyooi karipo, wate a suuana betchibo nesawek.

354
Juu Paplo, Perij teamta bichapo au nokria

24

Junamaa chukula, mamni taewaim sikaa, juu Ananiaj teame, juu bweu toopopo tekiakammeu chea yoowe, inii, jume juriommeu yooraata betana watemmak, intok seenu, am nokriabaeme, Tertuulo teamtamak weyeka, aman joara Sesarea teau yepsak. Inimee, juu kobanaotau yajak, juka Paplota bejeeka a naatejo betchibo. 2 Junak juka Paplota junamaa yeu tojiwako, juu Tertuulo teame, aapoik bejeeka, bem aet naatejoouta teuwaa taitek. Inii, juu Perij teamtau: Achai kobanao yoowe, enchi te aet baisae, ian itepo kaita itou weyeka itepo yanti jiapsa intok alleaka tee naj kuakte. Intok inim, suawaka a em nesawe betchibo, siime tuisi weye. 3 Intok siimeta inile benak jiba itepo jak junii, siimekut a bichaka itepo enchi aet bai sae, yoorisi maisi kobanao yoowe Perij teame. 4 Taa inim ka kia beja enchi itomak binwatune betchibo, eu ne ujbwana, junuen itom aet jiokoeka, chubala em itom jikkajine betchibo. 5 Bweituk inia oouta betana, itepo, aapoik siimeku ka nau eewamta joaka, siimekut weyeka jume juriom nasuk, nattepola emo eiyaawamta joaka itepo a juuneiyaa. Intok inii, jumee, nau eaka, nasareenompo emo teuwammeu kobataka weyek. 6 Inii ketchia, juka Liojta bweu teopota, ka tuik au yaabaek. Itepo intok, tee a bwiseka intok itepo tee, jiba inim ito nesaweue, jiokot

355 a joaka a yauraa bittuabaek. juu ama sontaaommeu yoowe, Lisiiaj teame seej chukti itou yepsaka, utteapo itom a uaak. 8 Intok junaa, jume aapoik bejeeka a naatejome, a utteaati jiiak, eu luula bem katneeu. Jiba empo au nattemaeka a noktuanee intok junuen empo, siimeta juka a naatejoka itom teuwaauta, a lutuuriatukauta a juuneiyaane. 9 Jume juriom junama nau aneum, inimee ket junae betana a lutuuriaati jiaka nookan. 10 Junako juu kobanao, juka Paplota aapoik ian nokne betchibo, maammea au nokaka a tejwaak. Junak juu Paplo inikaa: Ineponee tua nee alleaka inim ee bichapo ne ino nokria. Bweituk juebena wasuktiapo inia yoemratau yootaka em am yauraa bittuaut juuneakai ti jiiak. 11 Jiba empo inia betana ket a aet juuneakai, ian juubwa, woj mamni ama wooi taewaim weye, inepo, Liojta yooribaeka ne bweu joara Jerusalen teau ne yepsakai. 12 Intok junaman nee jabetamak junii, ka jak nok nassuaka bitwak. Intok kia jum Liojta bweu teopopo, intok kia omot, jita juriom teopopo junii, intok kia jum bweu joarapo jak junii nee ka junuen buuuraata nasuk emo bejeewamta joaka bitwak. 13 Inimee oowim, bempoim nee bejeeka ae betana bem nee naatejoouta, kaachin a lutuuriate. 14 Taa ala, juka ian, witti in eu teuwaau, inii, juka bat naataka itom yoowasukaum Lios, ian juu bemela lutuuria yee jinneume, bempoim ka Liojta
7Taa

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI24 betana a weyeeti jiaue, inikaa lutuuriata junuen a weyeue nee Liojta yooreka jiapsa. 15 Intok inepo inia betana, jiba nee inimee inim aneme benasi Liojtat nee yoem ea, inikaa, jume kokosukame, chukula bem jiabijtetuanaau. Jume tuik joaka jiapsisukame intok kia jume ka tuik joaka jiapsisukame junii, inikaa nee a chup boo bichakai. 16 Inia betchibo inepo jiba weepo inim Liojta bichapo, intok kia jume inim jiapsame bichapo junii, siimeku tuisi weyeka in jiapsineeut nee ino temae. 17 Ili jaiki wasuktiam omot bwiaarammeu bicha weamsukai, juchi nee inim in bwiaarau nee nottek, junuen inikaa, jume juriom ania betchibo tomita in nau tojiri, in weiyaauta aabo a tojibaekai. Intok juka Liojtau bicha in naikiarita, in yaaneeti jiauta, a yaabaekai. 18 Inika weyemta inepo ama weetuan. Junako juriom, waate, bwiaara Aasia teaa betana kateka ama yajaka, jum bweu teopopo nee teak, junamaa, jume juriom a weetuaa benasia, nee Liojta bichapo ino tuutesuka nee au ino jiokoisulatuko. Taa kia junama junii, ka unnaa buuuraatamake anekai. Intok kia jita ka nau eewamta, ka tuik kaita ama joakai. 19 Jume Aasia teapo joomem junameem, bempo jume aabo sajaka intok ian inim aneka nee naatejoeame, junamee, nee bejeeka jita ka tuik teuwaa machiako. 20 Oo inii ka junuen tuk junii, inimee, bempo im aneme, bempo a teuwaane, junako jurio yoemratau yoooraata nau aneepo,

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI24,25 jitaa ka tuik nee ama yaariako junii. 21 Oo jumak junii, amemak aneka, inepo: Jume kokkolam, chukula bem jiabijtineeuta, inepo nee a suale, intok junae betchibo, emee ian nee yauraa bittua, ti kusisi nokaka in a teuwaaka betchibo ti ameu jiiak. 22 Inikaa jikkajisukai juu kobanao Perij teame, aapo Krijtota betana weyemtat jachin a boo jooriawauta tuisi juuneakai, junakaa bem weetuauta junamaa a suu tojak, intok aapo junammeu: Chukula juka sontaaommeu yoota, Lisiiaj teamta aabo yepsako, junako inepo inia betana chea tuisi juuneaka, jachin a chupneeuta teuwaane ti ameu jiiak. 23 Junako juu kobanaao Peris, junamaa juka sontaommeu weyekamta, Paplota jum a etaipo juchi a tawaanaau betana nesawek. Taa ketchia, aapoik tuisi a bitnaauta, intok jume a eiyaaka a taaame, inimee a ania betchibo, aapoik au am yaajitua saekai. 24 Junamaa jaiki taewaim sikaa, chukula juu kobanao Perij teame, juu a jubiawammak, inii juria yoemratakai, Rusiila teamtamak ama yepsaka, aapo juchi juu Paplotau chai tebok, aapoik junuen, yoowe Jesukrijtota betana weyemtat jachin a sualwaut aapoik am etejoriane betchibo. 25 Taa junako, juka Paplota, aapoiku, Liojta bichapo tuisi emo ujuuwaka jiapsiwamta betana, intok senuk jachin a au a yekaneeu betana, intok chukula, siimeta aet luuteo, Liojta bichapo siimem bem

356

yauraa bittuanaau betana, au a nokao su, juu Peris womtek, intok inii, Paplotau: Ian lautipo inia mak tui. Intok chukula, nee ka tua obisi aneeteko, juchi nee eu chai tebone ti au jiiak. 26 Ketchia juu kobanaao Perij teame, juka Paplota, aapoik yeu a suu tojine betchibo, tomita a mak machian. Inia betchibo aapo jiba jeela Paplotau aman au a totoji tebon aamak etejo betchibo. 27 Junuen weyeka, wooi wasuktiam siika. Junak intok juu Perij teame, kobanaaopo yeu siika. Intok junako seenu, Porsio Peejtooti teaka ae betchibo ama taawak. Taa juu Peris intok, junamaa jurio yoemratamak tuisi tawaabaekai, juka Paplota ketun etaita ama suu tojak.

25

Junako, juu Peejto teame junamaa juka a yauraa tekiata mabetbaeka, ama yepsak. Intok chukula, baji taewaim simsuko, aapo, joara Sesarea teaa betana yeu sika intok bweu joara Jerusalen teau bicha siika. 2 Junamaa jume bweu teopopo tekiakammeu yoowem intok jumee, juriom nasuk junamaa chea eiyaawaka yoooratamak naikiarim, inimee, Paplota bejeeka, aapoik betana bem teuwaa machik a juuneiyaatuak. 3 Inimee intok, wepulsi bempoim betchibo, aapoik am yaarianeeuta au teuwaakai, junuen aapoik juka Paplota, jum bweu joara Jerusalen

Juu Paplo, kobanao Peejto teamta bichapo aane

357 teau a toji tebone betchibo. Inim juu bempoim yaabaekaeau, aapoik jum boot bem a meetuneeu junaatukan. 4 Taa inii kobanaao Peejto teame, juka Paplota, jum bweu joara Sesarea teapo a etaiiti jiiak, intok aapo, junam bicha lauti aapo au weeneeti jiaka am yoopnak. 5 Inimmeu aapo: Jiba inia betchibo san, jume inim emo nasuk inia betana chea emo au lutuuriak ti jiaka, chea eame, inimee, jum bweu joara Sesarea teau nemak katnee. Intok junaman junakaa oouta, jitaa ka yaaee machik, ka tuik a yaariako, a naatejo ti ameu jiiak. 6 Juu Peejto teame junamaa joara Jerusalen teapo, woj naiki oo woj mamni taapo jiba ama aneka, juchi joara Sesarea teau nottek. Junama, juchi yokoriapo aapo, jum nau yaajiwaapo, yaauchim jojoyepo jikat yejteka, intok junamaa sepia juka Paplota au toji tebok. 7 Junako, juka Paplota junama yepsako, jume juriom, bweu joara Jerusalen teaa betana ama yajilame, aman rukteka intok aapoik bejeeka, tuisi juebenak, bettek teuwaaka a naatejok. Taa inimee, junae bem teuwaaue, aapoik bejeeka, tua kaita lutuuriatu machik a teuwaakai. 8 Junako juu Paplo, junamaa yeu a tojiripo: Ineponee inim, kia jume juriom jiojteim bem ammea nesaurim bejeeka kaita nee yaari. Intok kia jukaa, bweu teopota bejeeka junii, intok kia aman bweu joara Rooma teapo, juka chea yoo yaata, Sesar teamta bejeeka junii,

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI25 ka tuik kaita nee yaari ti jiaka au nokriak. 9 Taa juu kobanaao Peejto teame, junamaa jume juriommak tuisi tawabaekai, inii, juu Paplotau: Jaisa empo, Jerusalen teau bicha weenee jaani, junuen junaman juubwa nee enchi yauraa bittuane betchibo ti au nattemaek. 10 Juu Paplo: Ian lautipo inepo nee inim, bweu joara Rooma teaa betana, chea yoota yauraata bichapo nee aane. Inepo junae yauraata betana in yauraa bittuanaauta chea lutuuriakai. Ian jaibu em tuisi juuneaa benasia, inim nee kaabeta bejeeka ka tuik kaita yaari ti a yoopnak. 11 Inim inepo, jita ka tuik junae betchibo in meetuneeuta a yaariak junii, in mukneeu betana nee kaachin jiia. Taa iniaa, ae in naatejowau betana kaita nee bejeeka lutuuriata ama ayuko, inim kaabe lutuuriak, nee, bempoimmeu suu toji betchibo. Ian inepo, juka chea yoo yaarita, Sesar teamta, jiba aapoik nee a yauraa bittuaneeuta inepo nee aawa ti jiiak. 12 Junako, chukula jume waate ama yauraapo aneka a aniammak nau etejosukai, juu kobanao, Paplotau: Jiba empo, Romapo juu chea yoo yaata betana em yauraa bittuanaauta aawak. Junuen san empo junae, chea yoo yaatau bicha weene ti au jiiak.

ili jaiki taewaim sikaa, junamaa ket juu senu

13Junamaa,

Juu Paplo, senuk Akriipa teamta bichapo aane

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI25 yoemratau chea yoo yaari, Akriipa teakai, intok a akkoowa, Bereniise teamtamak, inimee, jum bweu joara Sesarea teau yajak, junaman juka kobanaao Peejto teamta a bichaka a tebotuabaekai. 14 Junamaa, inimee, ili jaiki taewaim ama tawakai, juu Peejto, juu Paplota betana aapoik juuneiyaauta, au yeu sikamta juka yoo yaata a etejoriak. Intok iniau: Senu oou im katek, inii, Perij teamta etaitaka neu a too sikau. 15 Jum bweu joara Jerusalen teau nee aneo, junaman jumee, bweu teopopo tekiakammeu yoowem intok jume jurio yoemratau yoooraa, inimee, aapoik bejeeka, ae betana bem waatauta nee juuneiyaatuak, bempo, aapoik a meetune betchibo in a teuwaaneeuta aawakai. 16 Inepo, inimee: Romaano yoemra teame betana yauraata, senuk a meetune betchibo, aet nesau betchibo ka junaen a jooa, junakaa, jume aapoik bejeeka naatejome bichapo a aneka intok ka junuen aapoik au aniaka au a nokrialatuko, ti ne am yoopnak. 17 Inia betchibo san, junak bempoim aabo yajako, inepo kannee boo bichaka, ala inepo, yokoriapo sep jum nau yaajiwapo, nesau betchibo in yeyesapo ne jikat yejteka intok junakaa oouta nee aabo neu a toji tebok. 18 Taa jume aapoik bejeeka nokbaeka im neu yajakame, junamee kaita aapoik bejeeka, ka tuik teuwaak in bempoim ae betana a teuwaa machiakaa benasia. 19 Inimee kaita intok a bejeeka ae betana teuwaan, kia bempoim Liojta junuen bem

358 sualeu betana, intok seenu, Jesuj ti teakamta betana, intok inikaa, mukiataka, intok ket inia betana juu Paplo a jiapsaati jiakai inia betana jiba a naatejon. 20 Inepo inile bena weyemtat kaachin ama nesau machikai, inepo nee, aapoik Paplota nee a temaek, aapoik jum bweu joara Jerusalen teau, aapoik am bichaa a weebaaneeu betana, junuen aapoik inia betana junaman a yauraa bittuana betchibo, ti jiakai. 21 Taa jiba aapoik, juu chea yoo yaari, Aukujto teamta betana aapoik a yauraa bittuanaauta a aawaka betchibo, inepo nee aapoik inim ketun etaitaka a tawane betchibo ne aet nesawek, chukula junaman, jum Romapo juu chea yoo yaatau a in a bittuau tajtia ti au jiiak. 22 Junako juu chea yoo yaari Akriipa teame, juu Peejto teamtau: Ineponee ket a jikkajipea, junakaa oouta ti au jiiak. Juu Peejto intok: Tui, yoko empo a jikkajine ti a yoopnak. 23 Juchi yokoriapo juu chea yoo yaari Akriipa teame intok a akkoowa Bereniise teame, ama yajakai, inimee junaman jum bweu kari nau yaajiwau, tua yoori maisi suum watchisi ujyoisi katekai aman kiimuk, junamaa juu sontaoraatau yoo yaarimmake, intok junamaa bweu joarapo yoemratau yooraatamake jap sakakai. Juu Peejto, juka Paplota aman yeu toji tebok. 24 Intok junak juu kobanaao Peejto: Empo, chea yoo yaari, Akriipa teame achai, intok emee yoooraa

359

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI25,26 Junako juu Paplo, weyeka, naj mamaka, aapo junamaa nok taitek: 2 Tua nee allea ian im ee bichapo anekai, empo, chea yoo yaari Akriipa teame achai, junuen inepo inim siimeta jume juriom nee bejeeka bem teuwaalaau betana nee a ino nokria betchibo. 3 Junuen inim itepo juriomtaka, ito nasuk itom au joiwalataka itom boo jooriaut intok ian lautipo juka inim ito betana weyeka ka nanau machik itom tuutebaeut, iniat siimekut em tuisi juuneaut, juuneakai. Jiba inia betchibo san, chuubaa junii, nee jiokoeka nee jikkajine ti jiiakai.

achaim ian inim itomak nau aneme, emee ian em inim a bicha inikaa oouta. Inim juriom betana, juebenaka aapoik bejeeka neu noklam. Kia aman bweu joara Jerusalen teapo, intok kia inim joara Sesarea teapo junii, intok inimee, aapoik mukneeuta jiba inim neu a teuwaa ti jiiak. 25 Taa nee betchibo inii, ka tuika junae betchibo a meetunee nee kaita a yaariiti ea. Intok naa buustia, jiba aapoik, Romapo kateka, juu chea yoo yaari Aukujto teamta betana a yauraa bittuanaauta a aawakai, ian inepo, junaman a bittuabaekaea. 26 Intok inepo inia betana, witti lutuuriata, juu in yoowe, Romapo chea yootaka katekamtau, kaita jiojte machikai, inim nee emo bichapo nee yeu a tojiri, intok chea junii bat naataka ee bichapo, empo achai yoo yaataka Akriipa teame, junuen inim, aapoik em a tetemaeka, chukula aapoik betana em nee tejwaaka, jitat in jiojteneeu betana juunee betchibo. 27 Bweituk inien senuk etaitaka, juchi taabwiku bichaa a bittuaka intok junae betana juu ka tuik a yaari betana kaita ae betana teuwaakai, inii, nee betchibo tua ka suawa maisi yeu weama ti ameu jiiak.

26

Junako juu yoo yaari Akriipa teame, junamaa Paplotau: Ian empo a emo nokria ti au jiiak.

Juu Paplo, juu yoo yaari Akriipa teamtau, jaisa au yeu a sikaapo a teuwaa

juu inim jurio yoemra juunea, bempoim nasuk in bwiaarapo intok kia jum bweu joara Jerusalen teapo, in ili usitukapo naateka jachin in jiapsakau. 5 Jiba bempo, inimee ket juunea, intok junen eaateko, a teuwaane, in juubwa yootukapo naateka, jume paiseeompo taeewame, inim Liojta jachin itom sualeuta, chea yumaisi aet yeu yumame, inime mak in naikiatusukauta. 6 Intok ian inepo inien, inim nunu bwiaka nee yauraa bittuawa, taa jiba senu weemta, inikaa in a bit boo bichau betchibo, inii, chukula, Liojta jume kokkoarim aapoik am jiabijtetuaneeuta, ket, jiba aapoik, wamee bat naataka itom yoowasukaum a bitneeti jiaka aapoik ameu a teuwaakau benasia. 7 Siime jume inim woj

Juu Paplo a teuwaa, kee Krijtota sualeka, jaisa a jiapsakapo

4Siime

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI26 mamni ama woika, Ijrael tukauta yoemiam, ito benasi inim yoemra, inikaa teuwaari chupneemta a bit boo bichaka jiapsa. Intok ian, jiba inia betchibo bempo, Liojta a alleetuabaeka a yoore intok tukaariat intok taewait naa buustia a sual taaaka jiapsa. Ian intok jiba inikaa chukula itom bit boo bichau betchibo junen, jume juriom nee bejeeka nooka, empo achai yoo yaari Akriipa. 8 Junak su, jaisa emee ket junuen juka Liojta jume kokolam, aapoik juchi am jiabijtetuaneeuta ka inien a suale jaani.

360
Juu Paplo juchi a teuwaa, Krijtota jaisa a sualekapo

inia betana weyemta boo jooriaka, inepo, bweu joara Lamajko teau bicha ne weyen. Junae weyemta inepo, jume teopopo tekiakammeu chea yoowem betana, in yaaneeut lutuuriaka intok ame betana aman saiwakai. 13 Taa junam bicha boot weyekai, inepo, luula kateko, teeka betana tachiriata, juu taata bepa junii chea utteakamta nee bichak. Inii tachiria nee konila, intok jume nemak kateme konila, itot koom tachiriakai. 14 Junak siime Juu Paplo, jaisa Krijtota sualeme tee junamaa wawattek. Junamaa bejeeka a aneepo au teuwaa intok ket, inepo, jiawaita Epreeo 9 Jiba nee, inepo ket bat naataka nokpo nokaka: Empo Saulo, inien, wamee aapoik Jesujta, jaisaaka empo neu suaka, net joaraa Nasaret teapo jometa chaaka weama. Inien jiba empo aamak eaka a sualeme, junamee sue ka tuik emo jariuria, jiba juka bejeeka, juebenaka ka tuik in boejta, kutata bwawik a temuka, jooneeu nee inien neu a lutuuria au kookosi a joaa benasi, ti neu ti ean. 10 Intok jiba nee jum bweu jiamta nee jikkajak. 15 Junako inepo: joara Jerusalen teapo junuen Achai, jabesa empo, ti ne au inikaa yaak. Jume bweu teopopo jiiak. Junak beja aapo juu yoowe: tekiakammeu yoowem betana inen Ineponee junaa, Jesus, juu aet junau lutuuriakai, inepo junamee chaaka weamaka em au suau, ti Krijtota sualeme betana juebenam neu jiiak. 16 Taa kiktee bweituk nee am etaatebok. Intok inime ian inim nee eu ino yeu machiak, betana watem suawao junii, nee, junuen, in enchi joo iauta em jume am suabaemmak nee e ean. a joone betchibo. Intok junuen 11 Jue benasi nee bempoim nee ket, juka ian em bichakauta intok jiokot am joosuk junuen Krijtota kia juka chukula nee betana em bem a sualeuta am koptatuabaekai. juuneiyaaneeuta junii, yeteu Inien nee siime jume juriom em a teuwaane betchibo nee teopommet weamaka inikaa jooan. enchi yeu puari. 17 Inepone, jume Intok junuen nee, inepo tua am juriom betana, intok ketchia, omtakai, kia nee omot bwiaarau jumee, omot bwiaarapo ka juriom bwere joarampo chiktia, nee ameu betana, kaita em bitne betchibo suaka, weamsuk. nee enchi aniane. Jiba inimee ka

12Jiba

361 juriommeu inim em ameu weene betchibo nee enchi ameu bittuabae. 18 Inimmeu nee, inepo enchi ameu bittua, junuen, ka bibichame benaka, inimee, Liojta betana juu lutuuriae, taabwisi weyeka bem joau betana, junae juchi am bittuakamta benasi em am aniane betchibo. Intok junuen, ka intok juu bebejeerita betana ka tuikut kobaimtaka, ala, achai Liojta mak eaka bem jiapsine betchibo. Intok ketchia, bempoim nee sualeka intok nee betchibo, bem ka tuuwa yaarimmet jiokoitaka intok junuen, siime wamee, wepulsi Liojta betchibo bem jiapsine betchibo yeu puarimmak naikiaritaka, juka jiba yuu jiapsiwamta bem bitne betchibo, ti neu jiiak.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI26 teopopo nee bwisek intok inimee junamaa nee meebaen. 22 Taa achai Liojta jiba nemaktuka nee a ania betchibo, inepo nee ian tajtia ka taabwisi eaka in joauta weetua, inim inepo siimemmeu, kia jume eiyaawammeu intok kia jume ka eiyaawammeu junii, inepo, Jesukrijtota betana weyemta nee ameu a teuwaa simekai. Inepo inimmeu nee, kia taabwik betana nee kaita yee majta. Kia nee, wamee bat naataka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teuwaame, intok juka Moiseejtukauta, inimee, chukula junuen yeu a weeneeti jiakai. 23 Inikaa, juka Krijto teamta, tua jiokot au a bitneeuta, intok ket, aapoik muksuka, chukula jume kokkoarim nasuk bat jiabijteneemta aapoik a junaa tuneeu ti jiakai. Intok ketchia aapoik, kia inim juka itom yoemrata, intok wakaa tattaabwi yoemrata junii, tachiriata benaka, Liojta betana juka bemela nok lutuuriata, aapoik ameu a nuupaneeuta, inikaa yee majtakai ti jiiak.

san, empo achai yoo yaari Akriipa, junakaa teeka betana machilaae in tekil makri, kannee a koptak. 20 Ala inepo, chea bat, jum joara Lamajko teapo anemmeu nee juka Krijtota nok lutuuriata nee ameu a juuneiyaa tebok. Chukula nee ket jum bweu joara Jerusalen teapo intok inim bwiaara Jurea teapo siimekut intok ketchia, wamee ka jurio yoememmeu nee ameu nookak, inimee, ka tuik betana emo temaeka a koptaka intok achai Liojta mak bem eaka jiapsine betchibo, intok taabwisi bem jiapsauta teuwaaka, tuik boo jooriaka bem jiapsineeu betana, a tetteuwaan. 21 Jiba inia betchibo jume juriom jum Liojta

19Junuen

Juu Paplo, Krijtota a joo iau, a joo sime

Paplota au nokriaka inikaa weyemta ketun a teuwaao su, juu kobanao Peejto teame, chai nokpo: Paplo, katee suatula. Unnaa em emo majtau enchi ka suatelaa ti au jiiak. 25 Taa juu Paplo inikaa: Kannee ka suatula achai kobanao yoowe Peejto. Ala inepo, juu in teuwaau, inii suawaeka, ka kia

Juu Paplo, juka Akriipata, Krijtota a sual iaka au a nokakapo

24Juka

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI26,27 beja teuwaari, intok inii chea bat naataka lutuuria ala. 26 Juu yoo yaari Akriipa teame junum aane inia betana weyemtat tuisi juuneame. Inia betchibo inepo witti, ka jain eaka inim ae bichapo nooka. Bweituk juuneane, ketchia aapoik siimeta inikaa in teuwaauta a juuneiyaapo. Inii su, ka kia jakun eusi yaarita betana weyekai. 27 Empo su, achai yoo yaari Akriipa, jukaa, jume bat naataka Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta tetteuwaame, bem jiojtekauta a suale, jaani. Juuneanee inimee em am sualeu ti au jiiak. 28 Juu yoo yaari Akriipa intok aapoiku: Inim empo, lautipo, ka binwa Krijtota batte nee a sualtualaa ti au jiiak. 29 Junako juu Paplo iniau: Kia ian lautipo, oo ka ian lautia tuko junii, juu Lios iniat itom jikkajine, junuen, ka empo jiba, taa ketchia siimem jume ian inim nee jikkajame, Liojta betana in mabetri, enchim ket a mabetneeu betana, taa kia ka inimee sisiiwook wikiammake jiba ti au jiiak. 30 Chukula juka Paplota noksuko, juu yoo yaari Akriipa kiktek. Intok ketchia juu kobanaao intok junamaa juu Bereniise teame, intok siime jume wate ama jokaum, inimee japteka, 31 intok junamaa, omola sajak, juu ama weyemtat nau etejobaekai. Intok junamaa inimee emo nasuk nokaka: Inii oou, a meetune betchibo, kaita ka tuik yaari. Intok kia ka etaitueakai junii ti jiiak.

362
32Juu

Akriipa teame, juu kobanao Peejto teamtau: Inii oou, a suu tojina betchibo jaibu aet nesausueewan, aapoik ka junuen juu romaanom bwiaarapo chea yoo yaata betana a yauraa bittuanaauta, ka jiba aapoik a aaulatuko ti au jiiak.

27

Junako junamaa jum bwiaara Itaalia teau bicha, bawet itom bittuababaawako, juu Paplo intok jume waate bwijrimtaka weiyaawame, inimee, senu sontao yaut Juuliooti teakamta mampo suu tojituk. Inii Juulio teame, senu, tua juebenaka yauraa, Aukujto teamta betana sontaaoraa ti teakamta, yaut taka naikiaritukan. 2 Junama itepo beja, junuen, senu bweu kuta kanoau, bawet boo joobaeka tee ama jaamuk. Inii, bwere kuta kanoam yeu yaajaa betana bawe mak bwikola bweu joara Aramiitia teapo attearitaka, intok bwiaara Aasia teau bicha, bawemak bwikola, wate bwere joarammeu yeu yebijneeka, jaibu yeu simekai. Junamaa ket seenu, bwiaara Maseroonia teapo, bweu joara Tesaloonika teapo jometaka, Arijtarko teaka, ket itomak weyen. 3 Juchi yokoriapo, itepo senu bweu joara, bwere kuta kanoam yaajapo Siron teau te yeu yajjak. Junamaa juu sontao yaut Juulio teame, juka Paplota, aamak tuika, tua junamaa junuen jume aapoik Paplota taaaummeu a noitak intok juname betana tuisi a bitna betchibo

Juu Paplo, bweu joara Roma teau bicha bittuawa

363 ameu a suu tojak. 4 Junamaa, bweu joara Siroon teaa betana, bawet yeu sajakai, itepo jukaa, baapo yeu kateka, bwiaara Chipre teamta, mikkootana itou a tawaarika, te aet waam sajak, jekata utteaka itom nankeka itot a weye betchibo. 5 Bichau bicha, bwiaaram Siliisia intok Pampiilia teaabewit bawet boo joakai intok, itepo bwiaara Liisia teau, baweu, senu bweu joara Miira teau tee yeu yajak. 6 Junamaa juu, jume sontaaommeu yoowe, Juulio teame, senu bweu kuta kanoata, bweu joara Alejanria teaa betana attearitaka intok bwiaara Itaalia teau bicha simemta ama teak. Intok aapo, bichau bicha bawet boo joo betchibo, junamaa itom jikau jaamutuak. 7 Jaiki taapo tee tua laaauti boo joak intok junuen itepo jiokot anpo katekai, baweu, bweu joara Niiro teaabewit tee rejten. Junamaa itepo ketun juka bweu jekata itom nankika a weye betchibo, ket senu bweu joara Salmoon teaabewit te aet waam sajak, junamaa senu bwiaara, bawepo yeu kateka, Kreeta teamta kontakai. 8 Intok junuen itepo, jekata betchibo jiokot anpo, bwiau ka mekka binwaa boo joaka, aet chukula itepo, baweu, senu joara Ujyoika ama Jajaptewame ti taeewapo, inii ket, senu bweu joara Lasea teau ka mekkaa, junama te yeu yajak. 9 Junamaa itepo rejtekai, jaibu juebena taewaim taarulatakai intok junamaa ket, bawet boo joo betchibo ka tui maisi

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI27 jinilwachiakan. Bweituk junamaa, baji metpo sebenemta abe a yumaaneeka, inia betchibo juu Paplo bempoimmeu nookak, 10 intok aapo: Achaim, inim bawet itom boo jooneeuta, tua ka tuisi jinilwatchisi yeu weene. Bweituk itepo inikaa bweu kuta kanoata intok juka inim weiyaawamta tee a taarune. Intok kia itepo junii, a ama kokko ti ameu jiakai. 11 Taa juu, sontaaommeu weyekame, juka kuta kanoata atteakamta intok juka au yoo kechaita, bem teuwaauta chea sualek, Paplota teuwaauta bepa. 12 Intok junamaa joara itom aneepo seberiat ama joo betchibo ka tuireakai, junamaa batte siime jume boo joame, ama bem yeu katneeuta chea a tuurek. Junuen bempo, jumak junii, joara Peniisia teau emo yeu yaji machiakai, jiba junama Kreeta teapo, senu inim bawe mayoau joara kuta kanoam ama yaajiwaawi. Inim bwekasi, taata yeu weamau luula, batte konila baae jawwoikai. Intok bempo junamaa seberiata simsupo tajtia ama tawabaekai.

intok, junamaa luula yeejtee betana, junae taewait a tuineeuta teuwaamta benaka, ujyoisi jeka betchibo, bempo junamaa bichau bicha a emo boo joo machian. Junuen junamaa sep yeu sajaka intok bempo junae bwiaara Kreeta teaamak bwikola, bawet boo joo japtek. 14 Taa junamaa chukula, seej chukti,

13Junako

Jum bawepo juu bweu jeeka

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI27

364

jeeka eurakiilonpo taeewame, nau chaaeka, ame nasuk kikteka tuisi utteakai itom ama kateut intok: wee taitek. 15 Junaa, omot bicha Achaim, siime tuisi yeu we a weiyaa taitek juka bweu kuta ean, emee, in teuwaakauta a kanoata. Junakaa bweu jekata sualeka a nok jikkajilatuko, intok nankika, kaakun a katekai, junak itepo jum bwiiara Kreeta teapo san itepo, kia te au ito suu tojak. ka yeu sajakai, intok ian itepo 16 Junuen itepo kateka, senu inim ka jiokot ito bichakai intok ili bwia bawepo yeu kateka, siimeta inikaa inim ka a taaruko Kaaura teaabeasi tee waam ti ameu jiiak. 22 Taa kateem sajak. Junamaa juu jeeka ka tua koom ea, bweituk inim ito betana utteakan intok itepo junamaa, juka kaabe te kokkone. Taa kia inii ili kuta kanoata, bwiau aet yeu bweu kuta kanoa jiba nasontune. 23 Bweituk tukaapo senu ankeles koom chep cheptiwamta amapo chaasimemta, binwaa ae anekai, te neu au yeu machiak. Inii, juu Lios, jiokot anpo jikau bicha a yechaka, ae betana weyeka intok aapoik kutti a sumak. 17 Chukula inikaa betana tekilta in a jooriau, aapoik jikau a yechaasukai, bempo juka betana neu bittuaritakai. 24 Junaa bweu kuta kanoata ania betchibo, intok ankeles: Kat majjae Paplo, bwere wikiammea yeu tajti a bweituk uttea, jum bweu joara wikojtuak. Iniat chukula bempo, Roma teapo, juu chea yoo omot bicha, seepo Sirte teapo yaaritau em yeu yebijnepo. Intok emo tawaa majjaekai, bempo, jekae jiba inien inim em weye betchibo, a weiyaame, jume bwebbweka juu Lios, siimem jume inim bweu tajoorim, tebe kutat chaakame, kuta kanoapo emak aneme, inim koom yechak. Intok junak, inimee kaachin bem aune betchibo am juu bweu jekau emo suu tojak. jinneune, ti neu jiiak. 25 Inien san 18 Yokoriapo taewapo juka bweu beja achaim, ousia em ea. Bweituk jekata ketun a utteaka betchibo, Liojtat nee yoem ea. Inepo, tua bempo, juka bweu kuta kanoata juka Liojta ankelejta neu a jiakaa puateuta baau a woota japtek. benasia junuen yeu a weenepo ne 19 Intok inim jaibu baji taewaita juunea. 26 Taa ala, chukula, itepo weyekai, itepo, junamaa juu bweu senu bawepo yeu kateka ili bwiau kuta kanoapo sawaawamta, itom itepo yeu tojitune ti ameu jiiak. 27 Junama senu tukaapo, woj maammea tee baau a wootak. 20 Juebena taewaimpo itepo juka mamni ama naiki taewaim taata intok kia jume chokim junii, weyeka katekai, aet chukula, tee ka am bichak. Intok juka bweu bawe Aatriaati teakapo tee jekata jiba ka chaatuka itot a weye rejten, jekae naj nunu bwiakai. betchibo, itepo jaibu kaachin ito Junako junamaa, nasuk tukaata itepo jiapsi machian. weyeo, jumee, juka kuta kanoata 21 Juebena taewaim itepo ka weiyaame juuneeak bwiau bem jiibwalamtakai, juu Paplo ameu yajibokauta. 28 Intok junak wikia

365 temejtekamtae bempo koom suu tojakai, baata a tamachiabaekai intok ama senu taka ama woj mamni ama busan batata ama tamachiak. Chukula chea bichau juchi a tamachiak, junamaa intok senu taka ama woo busaniakan. 29 Intok junak bempo, baapo wajiwa bwere tetammeu emo tajti majjaeka, junamaa bweu kuta kanoa ama tana, naiki bwere sisiiwookim wikiakame koom am wootak. Intok bempo tua baa yeu matchuutuapeaka ama boo bichak. 30 Jume kuta kanoapo tekipanoaka a weetuame, inimee junamaa ama yoeebabaek. Intok inien eaka, bempo juka ili kuta kanoata ama aet yeu yaajiwamta, baau koom a yechaajaptek, inimee junuen, wate bwere sisiiwookim wikiakame, bichau bicha koom am suu tojame benasi anekai. 31 Taa juu Paplo juu sontaommeu yoota intok jume sontaaom, inimmeu: Inimee ian ka inim jikat am tawako, emee baapo kokkone ti ameu jiiak. 32 Junako jume sontaaom, jumee, juka ili kuta kanoata aet chaakauta wikiata chuktaka intok inikaa baau koom a jimmaak. 33 Matchuu ketwoo, juu Paplo junamaa siimem jiibwane betchibo ameu nookak intok aapo: Ian jaibu woj mamni ama naiki taewaim weye, emee ka kokkocheka intok ka yumaisi jiibwakai ti ameu jiiak. 34 Nee em jikkaja, enchim jiibwane betchibo nee emou nooka. Inii emou tuika enchim aniane. Bweituk inim itepo siime tee,

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI27 yumaisi bwiau yeu yajinee kaachin aulatakai ti ameu jiiak. 35 Inien ameu jiusukai juu Paplo, paanim nuuka intok junamaa ame bichapo ame betchibo Liojta bai saek. Junak aapo am rebektaka am bwaa taitek. 36 Chukula junamaa siime a bichaka, emo alleetuaka intok ket jiibwak. 37 Junamaa itepo siime nau, wooi siento ama baji taka ama woj mamni ama busaniakan. 38 Intok bempo siime yumaisi jiibwasukai, chukula, junuen juka kuta kanoata ka bettene betchibo, jume tiikom baau wootak.

jaibu matchuusuko, jumee, juka kuta kanoata weiyaame, junamaa bwiaarata ka a taaak. Taa bempo, bwiau yeu yaji betchibo, bwiau bwekasi baata yanti manekapo, see paariata bichaka intok bempo juka bweu kuta kanoata aman a ruktababaek. 40 Jume sisiiwookim ammea sumaim, bwere wikiam chuktaka, baapo am suu tojak. Intok juka kuta kanoata ae kua kuakteuta a tekipanoane betchibo a buttak. Junak intok, bicha tana jume bweu tajoorim jekata betchibo kutat jikau chaakame, jikau am sumak. Junako juu bweu kuta kanoa, see paariau bicha rukti taitek. 41 Taa inii junama mayoau, wooi see rumuuriam nasuk, tua juka baata au a nankeu su kibakek. Intok inii kuta kanoa jum seepo bicha tana a bwawia junama seepo kibakek intok

39Junako

Bawepo juka kuta kanoata koom kibakekapo

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI27,28 junamaa kutti chuaakai. Juu intok ama tana weeme, baa biaktiam tua utteakammea, jaamola kotti taitek. 42 Junako jume sontaaom, jume bwijrimtaka weiyaawame, am suabaen junuen inimee ka yeu bajumeka am sakaane betchibo. 43 Taa juu, jume sontaommeu yoowe, junamaa juka Paplota jinneubaeka, intok aapo, inimee ka aet am sawek. Ala aapo nesawek, jume a bajumeme, bwiau yaji betchibo, bat baau bem wattine betchibo. 44 Intok junamaa jume waatem, inimmet chaaka junamaa kuta kanoapo kuta kottiammet oo kuta reebeimmet, oo watemmet yeu am kat saek. Junuen san siime, kaabe beeeka kaita bichaka, waki bwiau yeu yajak.

366

28

Junako junamaa jaibu siime yeu yajisukai beja, junamaa bawepo yeu kateka, ili bwiaarata, Maltaati a teuwaawapo te juuneak. 2 Junamaa jume yoemrataka ama jiapsame, tuisi itom mabetak. Bweituk bempo junamaa tua sebeka intok yukuta itot weye betchibo, bweum nayaka intok junamaa itom sukau betchibo itom aman ameu nunuk. 3 Junak intok juu Paplo, junamaa kuta wakiam iliikim nuuka intok junamee, aapo jum tajiu am wootan. Junako junamaa weyeka, baakot tataleka yeu buiteka, mampo aet chaatuk. 4 Junako jume ama joomem, juka bakotta, Paplota mampo chaakamta a bichakai, bempo ama nau:

Paplo jum bwia bawepo yeu kateka, Malta teapo aane

Inii oou jiba tua yee suari. Bweituk jum bawepo ka mukuka junii, juu Lios ka a jiokoeka, ka a jiapsi ia ti nau jiian. 5 Taa junako juu Paplo, juka bakotta, tajipo koom a tatakek intok aapo kaachin aayuk. 6 Junamee siime a mam baji machian, oo junamaa sep a muk machian. Taa chukula, binwaa boo bichakai junak kaachin a ayuko a mammateka, inimee taabwisi aet eaka intok inimee, juka Paplota, ka inim ito benasi yoeme ti jiu japtek. 7 Junamaa itom yeu yajakapo ka mekkaa, jum bawepo yeu kateka bwiaarapo juu ama yoo yaari, Puupliooti teakamta, tuik a attea intok waj bwiam ka mekka a jipuen. Junamaa aapo itom mabetaka intok baji taapo siimekut tuisi itom bichak. 8 Junamaa juu yoowe Puuplio teamta a achaiwa, ama bookan. Inii aapo unnaa tompo kookoeka intok taji wechekai. Juu Paplo iniau noiteka intok aapo, chukula Liojtau bicha a nokriasukai, ae bepa mamteka au a ineetetuak. 9 Inikaa a yaako, chukula junamaa bwiapo siime jume wate kookoeme aapoiku yajaka intok ket au emo ineetek. 10 Intok bempo, tuisi itom bem yoore betchibo, itom miikak. Intok chukula, juchi weepo bawet boo joobaeka, juchi taabwi bweu kuta kanoapo jaamubaao, boot betchibo siimeta itou beeemta itom makak.

bawepo nasuk bwiata yeu katekapo itepo baji metpo

11Junamaa

Juu Paplo, bweu joara Roma teau yepsa

367 ama aneka, junamaa senu bweu kuta kanoa, jiba junamaa siime seberia meecham ama anekapo itepo ama jaamuk. Inii, bweu joara Alejanria teaa betana attearitaka intok ket, kutae yaarim, bem sualeum, Kajtor intok Poluk ti teakame, bicha tana aet joarim tukan. 12 Bawet boo joaka intok, baweu senu bweu joara bwere kuta kanoam yeu yaajiwau, Sirakuusaati teakau te yajak. Junamaa itepo baji taapo ama taawak. 13 Intok junama naateka, itepo, tebesi bwiau jeela bawet boo joaka, senu baweu bweu joara Reejio teau te yeu yajak. Yokoriapo, luula yejtee betana jek taiteka betchibo te ama yeu sajak, intok juchi yokoriapo itepo, baweu, kuta kanoam yaajau, bweu joara Poteoli teau te yeu yajak. 14 Junamaa itepo, wate Krijtopo itomak werim te ama taaak. Bempo intok, woo busan taapo amemak itom tawane betchibo itom nunuk. Junaet chukula intok, bweu joara Rooma teau bicha te yeu sajak. 15 Jumee, bweu joara Rooma teapo joaaka, Krijtota sualeme, jaibu itom juuneiyaan. Junuen san bempo boot aman yajiwau, Pooro Aapiooti teapo intok ket omot Baji Tabernam teau tajtia itom nankek. Am bichakai juu Paplo, Liojta bai saek intok aapo yumaisi jiapsi yejtelatakai. 16 Junako itepo jum bweu joara Roma teapo jaibu yajilamtakai, juu sontaommeu yoowe, jume watem bwijrimtaka weiyaawame, juu aman sontao kariu yee suuatuawammeu yootau am tojak.

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI28 Taa aapo, juka Paplota, omot, senu karipo a joane betchibo, senu sontaao ama a suatuawamta make ama tawaawak.
Juu Paplo jum bweu joara Roma teapo yee majta

taewaika ama yebijlatakai, juu Paplo, junamaa bweu joara Roma teapo, aapo jume junamaa, juu jurio yoemratau yoooraa, nau am toji tebok intok junak, inimee nau aneka, aapo: Emee achaim nele benasi jurio yoemra. Ineponee kia juka jurio yoemrata bejeeka intok kia bat naataka itom yoowasukaum, bem au joiwalataka bem taaaka bem boo jooriauta bejeeka tua kaita yaarika junii, jiba nee inepo jum bweu joara Jerusalen teapo bwijritaka, junamaa, jume inim joara Rooma teaa betana juu junama yauraatau nee yeu tojiwak. 18 Junamee nee yauraa bittuaka intok nee temaisukai, bempo nee suu tojibaen bweituk bempo, junamaa in meetuneeut kaita net teakai. 19 Taa jume juriom jiba iniat nee bejeeka japtek, intok junamaa inepo, ka baeka junii, inim juu chea yoo yaarita betana in yauraa bittuanaauta aawak. Kia inepo, juka in bwiaarau yoemrata bejeeka, inim yootau kaita a teuwaaneeka junii. 20 Jiba inia betchibo nee, inepo enchim nau yajine betchibo ne nookak junuen enchim taaabaeka intok emomak etejobaekai. Bweituk jiba itom, Ijrael tukauta betana yoemratat yeu katriam, Liojta betana chukula itom bit boo bichau betchibo

17Baji

KRIJTOTA YEU PUARIM YAARI28 junuen inepo nee inim sisiiwook wikiammea sumaitaka ne aane. 21 Junako bempo aapoiku: Itepo inim, ee betana junaman te Jurea bwiaara betana, jiosia jiojteita te kaita mabetlaa. Intok kia junaabo jume ito benasi juriom inim yajilame, ka tuik em yaari, kaita itou teuwaalaa ti au jiiak. 22 Taa ketchia, itepo juka em teuwaauta a juuneiyaapea. Bweituk itepote juunea, siimekut inikaa bemelasi weyeka sualwamta, a bejeeka nokwau ti au jiiak. 23 Junuen san bempo, taewaita yeu puaka a tejwaak. Intok junae taewait, jum Paplota katekau, yoemra tua juebenaka au nau yajak. Intok aapo, junamaa, ketwoo naateka, tua kupteu tajtia, Liojta teekau chea yootaka a katekau betana juka nok lutuuriata ameu a nookak. Junamaa junuen, aapo, Moiseej tukauta betana jiosia jiojteim betana, intok jume Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teuwaamta jiojteim betana ameu nokaka, Jesukrijtota betana weyemta ama jiojteita, ka taabwisi eaka am sual iakai. 24 Junamaa, waate, juka Paplota nokauta sualek. Taa wate intok, inia betana ka a sualek. 25 Intok junuen, bempo inia betana ka nau eakai, waate sakaajaptek. Junak juu Paplo junammeu: Juu Liojta tuu jiapsi, bat naataka itom yoowasukaummeu juka Isaiaj tukauta a juuneetuaka a noktuaka, lutuuriata teuwaak, 26 inien junammeu: Junae yoemratau noknee intok:

368 Emee, juka lutuuriata a jikkajine, taa junuentaka junii, emee ka aet juuneene. Intok juka in joauta, emee a bitne, taa emee, ka a bichamta benasi, ka a juuneiyaane, ti ameu jiune. 27 Bweituk inii yoemra, bem net jiapsekaut a taarula. Intok inimee, jikkajaka junii, ka jijikkajame bebename. Intok inimee emo puj pattai, junuen kaita bichaka intok kia bem kaita jikkajine betchibo. Intok kia junuen, jachin junii, ka tua junen jiaka net juuneebae. Intok kia, inimee junuen in am jinneune betchibo, Ka neu waatibaekai, ti ameu jiakai. 28 Junuen emee a juuneiyaane, inim bichau bicha inien juka Liojta yee a jinneuuta, ka jurio yoemratau bicha ket a teuwaanaauta. Intok junamee, bempo ala junakaa jikkajaka, a mabetne ti ameu jiiak. 29 Junako juka Paplota inikaa teuwaasuko, jume juriom junama yeu sajak intok bempo naas nau nok nassuakai. 30 Juu Paplo, junamaa, karita a reu jinulaapo, juchi wooi wasuktiapo ama taawak. Intok siime jume ama au noitekame, alleaka am mabbetan. 31 Junamaa aapo, kaitat jain eaka, achai Liojta, teekau yootaka a katekau betana siimeta juka lutuuriata a teuwaan. Intok yoowe Jesukrijtota betana weyemta yee maj majtan, junamaa junae betana kaabe au suakai.

Romaanom
Paplo, bweu joaraa Roma teau Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo nee Paplo teame, wepulsi yoowe Jesukrijtota tekil joame. Inepo ne Liojta betana yeu puari, junuen yeteu bittuaritakai, intok Liojta betana nok lutuuriata yeteu a teuwaa betchibo a tekil maki. 2 Inikaa Krijtota betana nok lutuuriata, juu Lios, chea bat naataka naatekai, jaibu jum a nok lutuuriapo, watem, jume chukula yeu weenemta teuwaaneeme juuneetuakai, inien a lutuuriatek. 3 Inii Liojta betana lutuuria, itom yoowe Jesukrijto, juu Liojta uusi betana junen weye. Aapo, juu Jesukrijto, juka chea yoo yaarita Labiitukauta yoemiam betana inim yeu yoemtuk. 4 Taa aapoik Liojta betana a yoemiatukapo, utteata aet ayukaue, Liojta tuu jiapsie aniawaka junuen juuneiyaawak, kokkoarim nasuk a jiabijteka betchibo. Tua junaa juu itom yoowe Jesukrijto. 5 Aapoik Jesukrijtota betchibo, juu Lios inikaa tuik itom yaariak, ka itou a lutuuriatuk junii, aapoik betana lutuuriaka, yee itom

majtane betchibo itom yeu puak, yeteu itom bittuakai. Intok junuen, siime yoemrata belleekatana, a sualeka intok a nok jikkajame aune betchibo. 6 Inimee betana emee aane, ket Liojta betana, Jesukrijtota yoemiamtune betchibo. 7 Inien nee emou jiojte, siime emee, jum bweu joaraa Romaateapo joaakame. Jume Liojta tuisi nakeum. Intok wepulsi aapoik betchibo jiba jiapsi iawaka emee yeu puarim. Itom Lios achaita betana intok yoowe Jesukrijtota betana, emou tuik enchim alleeneeuta intok yanti elwamta em bitne.

bat naatakai, Jesukrijtota betchibo, siimem emo betchibo, ne in Liojta aet baisae. Bweituk enchim a sualepo junuen siime aniat yeu tajtia juuneiyaawa. 9 Bweituk Lios aapo, juu tua junen jiaka, aapoik betana tekilta in a jooriau, aapoik uusiwa betana, juka nok lutuuriata yee majtakai, aapo net juunea, jiba in emou waateka, au bicha in enchim nokriapo. 10 Jiba nee Liojtau bicha

8Chea

Paplo, bweu joaraa Roma teau noitibaepo

369

ROMAANOM1 in nokaabeleki, ne au ujbwana, aapoik junen eapo aman, ian jumakuu ti eaka, jachinpo junii a in aman enchim bitne betchibo, aapo tui boota nee makne. 11 Bweituk enchim ne bitpea, tuisia. Intok junuen, Liojta tuu jiapsita betana weyeka a enchim jooneeut enchim au yumaaneeut enchim aniabaekai. Junuen, ka taabwisi intok eaka, chea tuisi Krijtota enchim sual sakaane betchibo. 12 Inen ne jiubae ooben, Jesukrijtota, itepo junuen nau a sualeka, siimem itom naas ito anianeeu betana. 13 Krijtopo nemak werim, enchim ne juunee ia, jue benasi in aman enchim bitpeaka junii, taa ian tajtia, ka a in emou weyepo. Emou ne noitibaekaea, junuen emo nasuk, Krijtota nok luturiata sualeka, chea junii yuin a mabetame bitbaekai. Inim aniapo omot jue benasi jaibu inien in a bichaa benasia. 14 Bweituk neu uttea in yee majtanepo, kia am riekomtuko junii, intok kia am taabwi yoemratuko junii. Intok jume koba suawakame, oo kia jume ka koba susuawakametuko junii. 15 Junuen san inen ne ea, inikaa Krijtota betana nok lutuuriata, enchim, jume bweu joaraa Romaateapo jomemmeu ket in emou a teuwaanepo, kaita neas aayuk.

370 Liojta betana utteaka a bitna betchibo weyeme. Junuen, siimem wamee, inikaa sualeme am jinneuneekai. Junuen inii, chea bat naataka jume juriom betchibo weyekai. Taa ketchia siime wamee ka jurio yoemram betchibo junii. 17 Bweituk inia nok lutuuriae, itepo a juuneiyaa, Liojta junuen wepulsi Krijtota itom sualeka jiba junuen a itom mabetapo. Intok ka taabwisi intoko. Jum Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia: Juu junuen, Liojta betana tuisi mabetwakame, junuen aapoik sualeka jiba yuu jiapsine, ti jiakai.

juka bemelaka, Krijtota nok lutuuriata betana jakwoo junii nee ka ae tana ino tiutua. Bweituk jiba inii junaa,

16Inepone,

Krijtota nok lutuuria, utteata a jipueu

ite a juuneiyaa, aapoik Liojta teekapo a katekaa betana, siime jume ka a yooreka, ka tuik jiapseka intok ka tuik joame, ama butti jiokot machika ameu a chupnepo. Inimee junaen ka tuik boo jooriaka, Liojta betana juka lutuuriata, ka a juuneiyaatebo. 19 Bempo, juka Liojta betana weyeka, a juuneiyaatumta juuneiyaa. Bweituk Lios, aapo ameu yeu a machiak. 20 Bweituk Liojta, ka bittaka, jiba yuu a jiapsauta, juu aapoik juunaktekaue a juuneiyaatu. Aniata juunaktewakapo naateka machisi juuneiyaawa aapoik a Liojtukapo intok utteata jiba yuu betchibo aet ayukapo. Junuen san, bempo kaitat jiawitene. 21 Jume bat naataka katriam junuen Liojta taaasuka junii, ka a yoorek intok ka a baisaek junii, ka a Liojtukaa

18Bweituk

Yoemrata betana juu ka tui ayukame

371 benasia. Taa alam kaita tuikut emo temai japtek. Junuen san, tuikut bem a mammateneeuta, a taaruk. 22 Intok emo sussuawak ti jiaka junii, kaita suawata amet ayukan. 23 Intok juka Liojta, jiba yuu jiapsamta, yoori eiyaaeewauta koptak. Intok, senuk, inim yoemta, ka jiba jiapsinemta bebenakutchi maammea yaarika am yoori betchibo. Intok kia wikitchim bebenam yaarita junii, intok bakotchim bebenam intok ketunia, juyapo jume jiapsame bebenam yaarikai. 24 Inia betchibo san, juu Lios, junuen ka tuik bem boo jooriapeau betana ka ameu suuaka, au am suu tojak. Intok junuen bempo naas nau tiusi machik yaak. 25 Bweituk bempo, Liojta betana juka lutuuriata, bem taaakauta, ka a mabetaka, juka aa nokiichiata sualek. Intok Liojta betana juka juunakteita yoorek. Intok am nake. Intok tua juka Liojta am juunaktekamta, junakaa ka yoorek, jukaa, jiba betchibo a yoorinaau au a lutuuriakauta. Tua junuentune. 26 Inia betchibo san, tua tiusi maachik bem boo jooriane betchibo ka ameu suuak juu Lios. Junak san, jume jaamuchim junii, oowim bem waataaeapo, bempo su, chea emo waatan. 27 Intok jiba benasia, jume oowim, jaamuchim waataeaka su, bempo su emo waatan. Intok chikti bem nau eaka, nanancha oowimtaka tiusi machik nau boo joorian. Intok junae betana, bempo junaen, siimeta juka ka ammaali weyeka,

ROMAANOM1,2 bem yaari betana, bempo bem takaampo a inneak. 28 Bempo, Liojta kaabetukaa benasia, ka sualbaekai, aapo juu Lios, ka intok amemaktuka, siimeta juka ka ammaali weyeka bem eiyaau am suu tojak. Junuen, juka ka jooeewamta bem joone betchibo. 29 Intok siime ka tuisi weyeka amet aayuk. Ka am jubeka, taabwi jaamuchimmak emo tuuren. Ka ammaali weyemta, jain junii, ka weelapo jita waatiawamta. Tokti betchibo ka tuik, jita nau nae. Yeem sussua. Nok nanassua. Yeem bai tattaaa. Ka tui yoemem. Aa nokiichiata teuwaaka yetet nooka. 30 Ka tuisi yetet nonoka. Liojtam ka tuureka, omola a tatawa. Kaabeta yoyoore. Tuisi emo jabele intok emo cheeware. Taabwika, ka tuik tua bem a yaaneeu betana susuawak. Bem yoyoowam ka nok jikkaja. 31 Kaita mammate. Bem teuwaauta ka chuchupa. Bem a yee nakneeuta, ka taaa. Kaitat yee jijiokoe. Yee jiokoliwamta ka taaa. 32 Bempo tuisi juunea, juka Liojta tua inikaa bejeeka a nesawekaut. Juuneamme, inile benaka ka tuik boo jooriame, bem kokkoneeuta ameu a chupnepo. Taa junuentaka junii, jiba bichau bicha ka tuik boo jooria. Intok bempo, watem ame benasi aneme, alleaka am bicha.

Inia betchibo san, empo, kia jabetaka junii, watemmet nokaka, ka tuisi tawalaati jiame,

Juu Lios, tua a lutuuriatukapo aman yee yauraa bittua

ROMAANOM2 kaachin jiawitene. Bweituk junuen, watem ka tuisi tawalaati jiakai, empoe ka tuisi emo tatawa. Empo junuen amet nokaka junii, tua juka bem joauta ket a jooa. 2 Juuneate, Liojta junuen, jumee, inikaa weemta joame, tua junuen a lutuuriatukapo amani, ameu a chupaanepo. 3 Intok empo, jume junuen junakaa joame, ka tuisi tatawaame. Intok empo jiba junakaa joakai, Liojta ka tuisi yee tawaaneeu betana, kaachin empoe ama yoeene. 4 Oo jaisa empo, juka Liojta ka yee koptaka intok tuisi yee jiokoleka intok a yee boo bichamta, kaitapo a bichaka, omola a tawaa jaani. Junuen aapoik yee a jiokoleeuta, jiba au bicha enchi emo jiapsi kuaktane betchibo weyemta ka mammatekai. 5 Taa empoe tuae bettek jiapseka, ka Liojta noki jikkaja. Intok empo, ka tuik joowamta betana ka emo temaibae. Inia betchibo san, empo, juka taewaita, Liojta yee aet a yauraa bittuaneeut, jiokot maisi em bitneeuta, chea junii eu a buuuria. Bweituk aapo juu Lios, siimemmeu tua ameu a lutuuriatukapo aman, ameu a chupaane. 6 Junak aapoik, weepulaim, juka bem yaari betana junuen ameu a naikiatuneeo. 7 Wamee, juka aapoik bichapo bem ae uttianaauta intok ae bem eiyaanaauta intok juka jiba yuu jiapsiwamta aet bem bitneeuta, inikaa, ka aawas kopteka juka tuik jiba bem joaue a jaiwame, jiba yuu jiapsiwamta amet autuane. 8 Taa jume yee bejeeme intok Liojta betana

372 lutuuriata ka jikkajaka, ka tuik ala eiyaame, ka am jiokoleka, jiokot ameu a chupaane. 9 Siimem jume ka tuik boo jooriaka jiapsame betchibo, jiokot emo bitwame intok jiokot eewame ameu aune. Jume juriommeu batchia, intok ketchia, jume ka juriom betchibo. 10 Taa ala juu Lios, am uttiateboka, yoorisi am eiyaa tebonee intok ka jain eaka jiapsiwamta amet autuane, siimem jume tuik boo jooriame. Chea bat naataka jume juriom betchibo, intok ket jume ka juriom betchibo. 11 Bweituk juu Lios, kaabem chea eiyaaka, watem yeu beaa. 12 Bweituk, Liojta betana nesaurim, Moiseejtukauta jiojteim, siime jume ka am juuneiyaaka ka tuik yaakame, junamee junuen, Liojta nesaurit ka juuneaka junii, kokkoneemme. Taa intok jume junuen, Liojta betana nesaurim, Moiseejta jiojtekaut juuneaka junii, intok ka tuik yaakame, junamee junen juu Lios, junae betchibo, junae nesaurie, ka tuisi am tawaane. 13 Bweituk jumee, juka nesaurita kia beja a jikkajame, juu Lios ka junaen am tuu mabetne. Ala jumee, junakaa nesauta jachin a jiojteipo aman jiapsame, junamee ala, ae tuu mabetrimtune. 14 Taa juu tattaabwi yoemra, ka juriomtakai, Liojta nesauri jiojteim, inimee betana ka juuneakai, inimee, jum nesauri jiojteimpo weyemta, bem junuen yoememtaka, jitat bem juuneaue a chupako, junak inimee, jitat juuneaka bem jiapsau, inii ame betchibo, nesauritaka yeu weama. 15 Bweituk inimee, bem jachin

373 emo ujuuka bem jiapsaue, junuen emo juuneiyaa tebo, Liojta nesauri jachin a weyeuta, yumaisi bem am taaabebena. Bempoim, tuikut oo ka tuikut a bem juuneau, iniat a ame tana a teuwaa tebo. Intok chukula, bempo juu bem jiapsaut a bem emo nokrianeeut oo ka a bem emo nokrianeeut emo juuneiyaane. 16 Juka taewaita yumako, Liojta, siime yoemrata betana, bem joauta, kaabeta intok juuneiyaau, weepulaim, junaet ameu a chupneeut, am yauraa bittuao, Jesukrijtota siimemmeu yoo yaakai. Aapoik nok lutuuriata in yee majtakauta welisia, a lutuuriatukaa benasia.

ROMAANOM2 jachin a weyeut, jakwoo junii ka jiop betchibo, suawata intok juka lutuuriata taaakai. 21 Juntuk san, empo junuen watem maj majtakai, jaisaaka empo ka junaen emo majtaka jiapsa. Empo, juka jita eetbwawamta ka tui ti jiaka yee majtame, jaisaaka empo jita eetbwa. 22 Empo, jamutta ka jubeka, ka aamak senuk au tuurisaekai, jaisaaka empo junakaa jooa. Empo, jume ka tua liosim, maammea yaarim, yooriwame, ka bibitpeakai junii, jaisaakai, empo su, junamaa bem teopompo juka bejeewakamta nunue. 23 Empo ala, jum Liojta nesauri jiojteimpo weyemta a taaakai emo cheeware. Taa empo, jiba junakaa Liojta nesauri, ka a chupakai, junuen empo juka Liojta inim ka a yoori tebo. 24 Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo, inen jiojtei: Jume wate yoemem, ka juriom, enchim ka ammaali ane betchibo, Liojtat ka tuisi nooka, ti jiakai. 25 Lutuuria ala, juka sirkunsision teamta, jita tuik a teuwaapo. Taa Liojta nesauri, Moiseejtukauta jiojtekauta a teuwaapo aman a joaateko. Taa junakaa ka joaateko, empo, jiba jume ka junaen yaarita benane. 26 Juu intok ka junuen yaaritakai junii, taa Liojta nesauri a teuwaapo aman a joame, ka junuen yaataka junii, sirkunsiraaroata benasi eiyaanaa. 27 Taa juu intok, ka junuen yaaritakai, taa Liojta nesauri a teuwaapo aman a joame, enchi, junuen yaataka junii, intok Liojta nesauri jiojteita taaakai, ka junuen enchi a chupao, junaa, ka

empo emo jurio yoemra ti jiakai, intok empo, nesauri, Moiseejtukauta jiojtekauta boo jooriaka, Liojta suale, intok ket empo Liojtat eaka emo uttia. 18 Liojta betana jukaa, jita yee a joo iauta empo juuneiyaa, intok juu Liojta nesauri jiojtei, juka chea tuik em yeu puaneeut enchi tejwaa. 19 Empo ket, jume Liojta betana lutuuriata ka juuneame, em am etejorianepo ama emo yumaale. Intok jume ka tuik boo jooriame, tuisi bem jiapsine betchibo, tui boota am tejwaa betchibo, ama emo yumaale. 20 Jume intok, jitat junii ka juuneame, a emo am majtale. Intok jume ka a ameu noktume, a em am nok tejwaanepo junii. Liojta nok lutuuriapo, siimeta

17Taa

Jume juriom, intok juu Moiseejtukauta nesauri jiojtei weyeme

ROMAANOM2,3 tuisi a enchi tawaa. 28 Bweituk juu, juriom yoowakame, ka junae betchibo jiba, lutula weepo juriotune. Intok kia juu, a takaawapo sirkunsiraaroawakame junii, ka junae betchibo jiba, lutula weepo junuen yaarita benane. 29 Taa ala, juu lutuuriapo jurio, Liojtamak a eapo au juuneiyaame, junaa lutula weepo juriotune. Intok juu lutuuriapo sirkunsision teame, juu junuen yaaritaka intok Liojta a jiapsi iapo aman jiapsame junaa. Inii, ka junuen a weyeka a jiojtewakaue juuneiyaawa. Ala, senu, a sualeka a juuneiyaane. Junaatune. Juu intok junuen a boo jooriame, ka jume a bichame betana, taa Liojta betana junuen tuisi aet mabetnaa. Junuen san, jitasa teuwaa juu juriotuwame oo juu sirkunsision teame junii. Jitasa yeteu tuik jipue. 2 Jiba juebena weemta betchibo tui. Bweituk chea bat naataka, juu Lios, juka a nok lutuuriawata, tua junen a eapo aman, jume juriom mampo a suu tojak. 3 Taa inimee betana, watem ka Liojta mak am eebaao junii, aapoik betchibo tua kaachin maachi. Ka inia betchibo juu Lios, wakaa, jume aapoik nak taaaumeu bicha a naikiri a koptane. 4 Taa ala, juu Liojta joaka a teuwaau, lutuuriata ausulik boo jooria, elapo siimem inim jiapsame, ka lutuuriata nokao junii. Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Em teuwaau betchibo, empo Lios, siimeku em lutuuriakapo taeenaa.

374 Intok empo, jume enchi bejeeka, ka tuisi et nokame, am kobaane. 5 Taa juu itom ka tuisi aneue, itepo, Liojta junuen siimek betana a lutuuriakapo a juuneiyaatebokai, junak su, jaisa juu Lios junuen junae betchibo jiokot itom joakai, jaisa ka ammaali aane jaani. Inim jabeta junii a teuwaanee benasia ne jiia. 6 Kaachin junuentune. Bweituk juu Lios, junuen ka ammaali aneeteko, kaachin inim juka yoemrata a yauraa bittua ean. 7 Maasuko, juu aa nokiichika in teuwaauta, Liojta betana juka lutuuriata, chea junii machisi a juuneiyaatebokai, jaisaaka junuen inepo, ka tuik yoemta benasi eiyaawa. 8 Junuentukaateko, jaisaaka te juka ka tuik, ka a boo jooriane, junuen juka tuik junae itom bitne betchibo. Tua inikaasan, waate, ka tuisi eaka, junuen itom yee majtaati jiia. Taa inimee, ka tuik bem naikiatuneeuta ameu chupne.

su, jaisa itepo jume juriom teame, juu wate yoemrata bepa chea tui yoemra jaani. Tua ka junuen lutuuria. Bweituk jiba itepo te, kia jume juriom intok kia juka wate tattaabwi yoemrata junii, juka ka tuika bempoim joauta, ka a koptaka amet a ayukapo, machisi tee a teuwaalaa. 10 Liojta nok lutuuriapo inien a jiojteii benasia: Kaabe aane, siimeku tui yoeme. Weepulaka junii kaabe.

Siime te, itepo, ka tuisi tawalam

9Junak

375 aane jume jitat a juuneame. Kaabe aane jume Liojtat jiapseka, aet emo temaeme. 12 Siime, Liojta betana emo naikimtelataka jiapsa. Siime, Liojta bichapo, kaita tuik boo jooria. Kaabe, jume yeteu tuuwata boo jooriame. Kia wepuulaika junii, kaabe. 13 Inimee teuwaau, tiuraa, jaiti machi ausuli. Bem teuwaaue, yee bai tattaaa. Ka tuik watemmet au iakai aa nokiichiata amet nonoka. 14 Wepulsi juu bem teuwaau, ka tuik senuku bem chuptuapeau junaa. Intok jita junii, ka tuisi yeteu weechemta teuwaa. 15 Bempo, bem jissuaneeut, ka emo temaeka a jooa. 16 Jak junii bem aneepo, tuik nanasonte. Intok ka alleewamta jooa. 17 Intok yanti elaka bem jiapsineeuta, ka taaa. 18 Liojta bem ee majjauneeut, kia ili junii, ka aet emo temae. 19 Juuneate, siimeta juka chea bat naataka nesauri, Moiseejtukauta jiojtekau, a teuwaauta, jume juriom, inikaa nesaurita boo jooriaka jiapsammeu a teuwaapo. Junuen, inimee ka bempoim jitat jiawitene betchibo. Intok junuen, inim kaabeta yeu beeeka, juu ka tuisi bem tawala tuka betchibo, juu Lios, yee yauraa bittuanemta bichapo bem anne betchibo. 20 Bweituk kaabe Liojta bichapo

ROMAANOM3 mabettune, juka nesaurita junuen a weyepo a joakai. Bweituk juu nesauri, wepulsi itom juka ka tuik yaariakapo itom juuneene betchibo weye.
Yee jinneuwamta, Krijtota sualwaka jiba, a weyepo

11 Kaabe

iani, juu Liojta nesaurit chukula, ka inia Liojta nesauri betana, itepo a juuneiyaa, Liojta jachin itom jiokoleka, itom a tuu mabetnepo. Inia weemta betana intok, jum bat naataka, Liojta nesauripo intok jumee, aapoik betana juuneetuawaka a jiojtekame, jaibu teuwaaritukan. 22 Inii intoko, Liojta siimem a sualeme, inien am tuu mabetau, Jesukrijtota sualeka jiba, junuen mabettune. Liojta bichapo, kaabe yeu beeeka, siime nanancha bitwa. 23 Bweituk kaabe yeu beeeka, siime, Liojta bichapo ka tuik yaari. Intok siime, Liojta bichapo tuisi aet bem mabet tuneeut, tokti kaita amet ayukai. 24 Taa juu Lios, tuisi yee a jiokole betchibo, am yoemiawam benasi yee mabeta, ka jita tuik bem yaari betchibo, taa ala, aapo, Jesukrijtota ame betchibo yaakaue, am jinneula. 25 Juu Lios, Jesukrijtota, itom ka tuuwa yaari betchibo, jiokot a yaatuneeuta au chupak, kuuset a muktuakai. Inii a yaari intok, jumee, a sualeka a mabetame betchibo jinneuwame aet aayuk. Inii inien yeu siika, Liojta siimeku lutuuriata aet ayukapo a juuneiyaana betchibo, bat naataka jume ka tuuwa yaarim ka au a bamijtuaka, ka sep junae betana jiokot am yaakai.

21Taa

ROMAANOM3,4 ketchia inien yeu siika, ian, inimee taewaimmet, Liojta siimeku lutuuriata aet ayukapo, a juuneiyaana betchibo. Intok ket, jiba siimeku lutuuriaka, junuen, jume Jesukrijtota sualeka a mabetame, tuisi mabetakai. 27 Juntuk san, kaabe jitat au uttiane. Jaisa betchibo. Inia betchibo, ka juka nesaurita, Moiseejtukauta jiojtekauta itom a chupaka a boo jooria betchibo, taa ala, Jesukrijtota itom sualeka betchibo te jinneurim. 28 Junuen san, juuneate, senuk jabeta junii, Jesukrijtota a sualeka, Liojta a tuu mabetnepo. Elapo su juka nesaurita betana boo jooriawamta ka yaalatakai junii. 29 Jaisa juu Lios, wepulsi juu jurio yoemratau jiba inien Liojwai jaani. Jaisa juu wate, ka jurio yoemratau beja inien yee jinneuka, ka Liojwai jaani. Janaaka, junamee junii ket junaen a yoowak. 30 Bweituk wepuulai jiba juu Lios. Intok Jesukrijtota sualekai, juu Lios, juriomtaka sirkunsiraaroarim, intok kia jume ka juriomtaka ka junuen yaarim junii, Jesukrijtota bem suale betchibo, siimem nanancha am tuu mabetne. 31 Junuentuko, jaisa itepo inien Krijtota sualeka, juka nesauri jiojteita, kaita a teuwaa benasi a tawaa jaani. Kaachin junuentune. Ala itepo, chea juni san inikaa Liojta betana nesaurita, jita betchibo a weyepo te a juuneiyaa.

376 bat naataka yoowasukau, Apraamtukau betana, jaisa te jiune. Inia betana jachin a jajamekapo. 2 Bweituk juu Apraamtukau, aapoik jita tuik a yaakaue, Liojta betana tuisi mabettuko, junae betana a au uttia ean. Taa junuentaka junii, juu Lios, juu au a uttiauta ka a tuuria ean. 3 Bweituk jum Liojta betana jiosia jiojteimpo inen jiojtei: Juu Apraamtukau, Liojta sual taaak. Intok jiba inien aapoik a sual taa betchibo, juu Lios, kaita ka tuik aet ayukaa benasi, tuisi a mabetak. 4 Maa su, seenu, tekipanoalatuko, juka a bejeetuawauta, ka ujbwanta benasi a mabetne, taa aapoik a wikiriawaa benasi a mabetne. 5 Taa seenu, jinneuitune betchibo, ka a joaue, taa Liojta, juka ka tuik yaalata a tuu mabetnepo junuen a sualekame. Juu Lios juka junuen a sualekau betchibo aet jatteaka tawanee aapoik junuen a tuu mabetne betchibo. 6 Inien ket juu yoo yaari Labiitukauta, juka Liojta betana, ka jita unnaa tuik a yaari betchibo, Liojta tuu mabetakauta, aapoik alleewamta a bitneeu betana a teuwaak, 7 inen jiojtei: Alleewamta am bitne, wamee, juka ka ammaali bem aukaut, Liojta betana aet jiokoiwakame. Intok bem ka tuuwa yaarim, ka junaet am bichakai. 8 Tuisi alleenee waa, jabeta, a ka tuuwa yaarim betana, achai Liojta, kaita a yaarii benasi eiyaawame.

26Taa

Apraamtukauta jaisa a jiapsakau, itom juuneiyaaeau

Junuen san, itepo jume ijraeliitam, juu itom

377 alleewame intok, ka jume sirkunsiraaroarim betchibo jiba, taa jume ka junuen yaarim betchibo ketchia. Bweituk jaibu te inen a teuwaalaa, Liojta Apraamtukauta, a sualeka betchibo aet jatteaka a tuu mabetakapo. 10 Taa jakwoosa junuen junaet a tuu mabetak, jaibu Apraamta sirkunsiraaroasuako, oo kee junuen a yaawao. Ka chukula, taa tua kee junuen a yaawao. 11 Taa juu Apraamtukau, chea chukula, juka junuen au a yaaneeuta aet tejwaawak, junaen aapoik Liojta sual taa betchibo, Liojta a tuu mabetakapo betana iniae a juuneiyaana betchibo. Inien san juu Apraamtukau, jume ka junuen sirkunsiraaroawaka taa siime jume Liojta sualeme betana ket achaiwai. Intok junueni juu Lios, ket bempoim am mabetritukapo aman am juuneiyaatebo. 12 Lutuuria ala, juka Apraamtukauta, jume juriom sirkunsiraaroawakame, ket bem a yoowakapo. Taa junuentaka junii, ka kia jumee, aapoik betana kateka, bem takaapo junuen yaawakame betana, taa ket wamee, juka itom yoowa Apraamta kee sirkunsiraaroawaka, Liojta a sualee benasia, Liojta sualeme betana junameemtune.

ROMAANOM4 Liojta ameu chupneeti jiaka a teuwaakau. Ka juka Apraamta, nesauri jiojteita a boo jooria betchibo au a chupak. Taa ala, aapoik, Liojta a sualeka, junuen tuisi mabettukai. 14 Bweituk juka nesauri jiojteita, a weyepo aman, a boo jooriame, junamee jiba juka Liojta betana itou naikiawakamta a mabetneeo, junako, juu Liojta sualwame kaita teuwaa ean. Intok Liojta itou chupneeti a jiakau, kaitatune. 15 Bweituk juu nesauri jiojteita, a weyepo aman, ka a chupaawame, jiokot machika, betteka ama aayuk. Taa jumee, ka a jipueka ka a juuneiyaame, junamee, kaachin a teuwaauta bejeeka aune. 16 Junuen san juu itou bicha naikiawakame, Apraamta, Liojta a sualeka betchibo weye. Junuen, ka yeteu a chaaka junii, ka jita betchibo a weene betchibo. Intok ketchia, siime jume Apraamtat yeu katriam betana, tua junuen a lutuuriatukapo am juuneene betchibo. Inien ne jiia ooben, juu itou bicha naikiawakame, ka jumee, nesaurita jachin a weyepo aman a boo jooriame betchibo jiba a weyepo. Taa ket, siime jumee, Apraamtukauta a sualekaa benasi a sualeme betchibo. Junuen san, aapo juu Apraamtukau itou siimemmeu yootaka yeu weama. 17 Juka Liojta, aapoik sualekauta bichapo, jum Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia: Juebena yoemratau ne enchi achai yoo yaari, ti jiakai. Bweituk juu Lios, aapo, jume kokkoarim jijibijtetua. Intok juka

9Inii

juu Lios, Apraamtukautau intok jume aet yeu katriammeu, inim, ame betana, senuk siimemmeu a yootunepo ameu a naikiak. Taa inikaa,

Liojta a sualwaka betchibo, aapoik itou a naikiakau, a chupakau

13Bweituk

ROMAANOM4,5 ketun kee yeu machiamta, jaibu tua junuen a ayukaa benasi a tetteuwaa. 18 Juu Apraamtukau, juka a boo bichauta a kaitatu machiaka junii, jiba Liojta yoem eiyaak. Intok junuen, juka a boo bichauta au chupuk. Intok jiba junueni, juebena yoemratau yootaka taawak, Liojta jaibu au a teuwaalatukapo amani: Junuen ka a naikiatunee jume et yeu katriam, ti jiakai. 19 Juu Apraamtukau, abe mamni taka wasukteka junii, taa jiba Liojta a sualeu ka aawaj kopteka jiba a yoem eiyaak. Juuneaka, a jubiawa Sara teamta intok aapoik junii, junuen jaibu bem yoemianepo, unnaa yootakai, ka emo jiapsi machiakai. 20 Intok kia Liojta au naikiakau betana junii, jiba aet yoem eak. Taa ala, chea junii a sualeu intok a yoem eiyaau aet ayukan intok Liojta yooreka, a alleetuak. 21 Intok aapoik a yoem eiyaaneeuta, ilitchisi junii, ka au beeka, Liojta betana siimeta au a teuwaakauta, au a chupaanepo aman, utteata a jipuepo a sualekai. 22 Inia betchibo san, juu Lios, junuen aapoik a sualeka betchibo, aet jatteaka a tuu mabetak. 23 Inii intoko, Liojta a sualeka betchibo, a mabetwakau betana, ka Apraamtukauta betana jiba a weyepo teuwaawak. 24 Taa intok ketchia, ito betchibo jiojtewak. Bweituk juu Lios, iitom, jume kokkoarim nasuk, yoowe Jesukrijtota a jiabijtetuakamta sualeme, itom tuu mabetla. 25 Aapo juu Jesukrijto, itom ka tuuwa

378 yaarim betchibo, a meetune betchibo, oowimmeu suu tojiwak. Intok kokkoarim nasuk jiabijtetuawak, junaen, Liojta bichapo itom tuu mabetrimtune betchibo.

Junuen san, yoowe Jesukrijtota itom suale betchibo, Liojta betana tuu mabetrimtakai, Krijtota itom yaariakau betchibo, itepo aamak itom yanti elau itot aayuk. 2 Jesukrijtota betchibo itepo, Liojtau bicha lutuuriak, itom a sualeka betchibo. Aapoik betana juka itom jiapsimmeu tuik mabetbaekai. Inia tuik betchibo intok, itepo, ka taabwisi intok a suale. Intok, teekapo, Liojta yoo nesaweka katekau, chukula itom aamak anneeuta boo bichaka te allea. 3 Intok ka iniat jiba, taa ketchia, itepo jiokot itom ito bicha nasuk junii, te alleaka Liojta yoore. Bweituk inien te a juuneiyaa, juu, jiokot itom ito bichaue, ka jain eaka a itom boo bitneeuta, chea itom aet jajamnepo. 4 Intok junuen ka jain eaka a boo bichakai, jiobilawakai, chukula, tuisi itom jiapsaut te juuneiyaanaa. Intok junuen itepo tuisi jiapsakai, chukula, Liojtamak, tuik itom bitneeut te chea jiapsine. 5 Intok inii, Liojta betana tuika, chukula itom bit boo bichau betana, katte aet bai taaatune. Bweituk juu Lios, aapoik benasi, yumaisi itom yee nak taaaneeuta itom taaatuari, aapoik betana juu a tuu jiapsiwata itot a autuaue.

Jitasa betchibo, kaita ka tuik yaari benasi itom eiyaawau

379 kaachin itom ito jinneu machiako, juu Jesukrijto, tua juu taewait au yeu a puarit, siime ka tuik yoemrata betchibo muukuk. 7 Bweituk ka lautipo, seenu, senuk kaita ka tuik yaalata betchibo a meetune betchibo au suu tojineeme aane. Taa junuentaka junii, jiba tua jumak, seenu, senuk unnaa tuu yoemta betchibo, a meetune betchibo, au suu tojineeme aane. 8 Taa aapo juu Lios, tuisi itom a nakeuta, itom a juuneiyaatualaa, Jesukrijtota, ito betchibo a mukukaue aman. Ketun junuen itom ka tui yoememtuko junii. 9 Ian intoko, Jesukrijtota ito betchibo kuuset mukukaue, Liojta bichapo tuu mabetrimtakai, ketun chea junii san, lutuuriaka, itepo, chukula, taewai jiokot machika chupneemta betana aapoik betchibo te jinneunaa. 10 Bweituk, bat naataka, ketun itom a bejeeka aneo, juu Lios ae betana a uusiwa, ito betchibo meetuka, junuen aamak a itom ito tuuteneeuta yaak. Intok junuen, ian, jaibu aamak ito tuutelatakai, chea junii, a uusiwata jiapsaka betchibo, te jinneunaa. 11 Intok ka inia jiba, taa ketchia, Liojtamak eaka te tuisi allea itom yoowe Jesukrijtota betchibo. Bweituk aapoik betchibo, Liojtamak te ito nau tuutelaa.

ROMAANOM5 juu kokkowame junii juu ka tuik boo jooriawamta betchibo inien aayuk. Inien san ket, juu kokkowame siimemmeu chupuk, bweituk siime ka tuik yaala. 13 Chea bat, Moiseejtukauta betana, Liojta betana nesaurim kee yeu am machiao, inim juu yoemra jaibu ka tuik joaka jiapsan. Taa junako jume nesaurim kaita tuka betchibo, inia betana inimee bejeeka, ka tuik bem yaariakauta, ka a amet bittun. 14 Taa junuentaka junii, Adamtukauta jiapsao taewaimmet naateka, intok Moiseejtukauta jispsau taewaimmeu yeu tajtia, siimemmeu, bem kokkoneeu ameu chupuk. Juu intok, bem ka tuisi aukau, ka junuen nesauta bepa bem sajaka betchibo, Adamtukauta aukaa benasia. Inii Adamtukau intok, juka chea chukula yebijnemta jachin a machianeeuta, a teuwaan. 15 Taa juu, junuen, juka Adamtukauta ka tuisi yaakauta, kaachin, juu Liojta itom mikau benane. Bweituk junae, wepulai ka tuisi yaakau betchibo, juebenaka kokkok. Taa juu senuk yoemta, itom yoowe Jesukrijtota betchibo, Liojta betana, ka jita betchibo, itom a jinneuu, chea junii siimeta bepa eiyaawatchisi maachi. Inii intok, unnaa juebenam betchibo, tuika weye. 16 Intok kia juu, juka oouta wepuulaik, junuen ka tuisi tawakauta junii, juu Liojta betana itom jinneuwaau, kaachin a au tammachiatu. Bweituk juu ka tuuwata betana nokakai, juu ka tuisi itom tawaawauta, wepuulaik

6Bweituk,

san, inim wepul yoemta ka tuisi auka betchibo, inim ka tuik a au taitekaa benasia, intok

12Junuen

Adamtukau, intok juu Krijtota betana weyeme

ROMAANOM5,6 ka tuuwa yaari betchibo, itou chupuk. Taa juu yee jinneuwamta betana nokakai, juu Lios, juka yoemrata, jachin maisi yuin ka tuiik am yaariak junii, junuen am tuu mabeta. Ka jita betchibo. 17 Bweituk wepuulaik ka tuuwa yaari betchibo, juu kokkowame, kaabem yeu beaaka, itou chupuk. Ian intok, jume Liojta junuen tuisi yee a nake betchibo, intok ka jita betchibo a mabetlaum, chukula, chea junii bepa, jiba yuu bem jiapsineeuta jajamne, juu senu inim yoeme, Jesukrijtota betchibo. 18 Intok jiba inien, juka Adamtukauta tua ka tuik a yaari betchibo, jume inim jiapsame, siimem, Liojta bichapo ka tuik yaari benasi am tawakaa benasia, ketchia jiba junaeni, inim juu, juka Jesukrijtota, Liojta nok jikkajaka, sejtul, juu chea siimekut tuisi weyeka tuika a yaakau betchibo, siime inim jiapsame, Liojta bichapo tuik am yaari benasi bem mabetrimtaka, jiba yuu jiapsi betchibo ameu weye. 19 Ket jiba junaen, wepul oouta, sejtul, ka Liojta nok jikkajaka betchibo, juebenaka, Liojta bichapo ka tuisi taawak. Intok ket jiba junaeni, wepul oouta, Liojta a nok jikkajaka betchibo, juebenaka junae, Liojta bichapo tuisi mabetnaa. 20 Taa juu nesauri, Liojta betana weyeka, jiojtewak, junae, juka ka tuik boo jooriawamta chea junii juunakkiachine betchibo. Taa ketuni juka ka tuik, chea junii a boo jooriawao, Liojta ama butti yee a nakeu, chea junii bepa yeteu yumaasimen. 21 Inien

380 yeu siika, junuen, juka ka tuik boo jooriawamta betchibo, juka kokkowamta, siimemmeu, kaabem yeu beaaka a yumakaa benasia, ket jiba junaen, Liojta ama butti yee a nakeue, junaa, siimeta kobaika, aapoik bichapo, itom tuu mabetneeuta a yaak. Intok junueni, juka jiba yuu jiapsiwamta, itom yoowe Jesukrijtotae aman, itom mabetne betchibo.

Junuen san jaisa te jiune. Jumak te juka ka tuik ketuni boo joorianee jaani, intok junaen, juka Liojta betana, ama butti yee a nakeuta, aapoik itom chea junii a bittuane betchibo. 2 Kaibu junuentune. Bweituk itepo ka tuik boo jooriawamta betana kokkolame benasi ito eiyaa. Junuen san, kaachin itepo ka tuik boo jooriaka jiapsine. 3 Inien emee a juuneiyaane. Siime itepo, jume Jesukrijtotamak nau eebaeka ito batoowaatebokame, junuen itepo, aapoiku mak kokkokame benasi itom ito eiyaapo a teuwaakapo. 4 Junuen san, ito batoowaatebokai, itepo, kokkokame benasi ito eiyaakai, Krijtotamak nau te maawak. Junuen ket, kokkoarim nasuk jiabijteka, intok junuen, ka bat naataka benasia jiapsakai. Junuen Jesukrijtota, kokkoarim nasuk a jiabijtetuawakaa benasia, achai Liojta tua ama butti a jita a joau betchibo. 5 Bweituk itepo junuen Krijtota mak eaka, junuen ale benasi kokkokoame benasi ito eiyaalatuko,

Ka tuik betana, kokolam benaka, taa Krijtota sualeka juu jiapsiwame

381 junuen ket itepo, aapoik a jiabijtekaa benasia te ket jiabijtene. 6 Juuneate itepo, Krijtotamak itom ea betchibo, bat naataka juu ka tuisi itom jiapsisukau betana, aamak kuuset kokkokame benasi itom machiakapo. Junuen beja juka ka tuik joopeewamta itot ayuka itom a jootuamta, junuen a luutine betchibo, intok inien bichau bicha ka intok juu ka tuik joowamta betana kobaim taka junuen inia betana senuk tekoka junau a suu tojirika a jiapsaa benasia. 7 Bweituk senu mukukaateko, junaa, juu ka tuik boo jooriawamta betana jaibu ama yoeela. 8 Itepo junuen, jaibu Jesukrijtotamak eaka, aamak kokkokame benasi machiako, ket itepo, aamak jiba yuu itom jiapsineeuta te a suale. 9 Bweituk juuneate, Jesukrijtota junuen, sejtul kokkoarim nasuk jiabijtesukai, ket, jakwoo junii, ka juchi a muknepo. Juu kokkowame, jakwoo junii au yuma betchibo, ka intok utteak. 10 Bweituk Jesukrijto junuen mukukai, juka ka tuik boo jooriawamta sejtul wechiapo a kobaabaeka junuen muukuk. Taa ian jiapsakai, Liojtau suu tojirika jiapsa. 11 Junuen ket emee, ka tuik boo jooriawamta betana jaibu kokkokame benasi emo eiyaane. Taa Jesukrijtotamak eakai, Liojtau emo suu tojirika, ae betchibo jiapsine. 12 Junuen san emee, juka ka tuik ka intok bichau bicha enchim a joone betchibo, ka au emo suu tojirika, aet emo suuane. Junuen, bat naataka juka ka tuik enchim

ROMAANOM6 tuureka, utteapo benasi enchim joauta ka joakai. 13 Intok kia emee, enchim takaam junii, ka bebejeeritau em suu tojibaane, junuen juka ka tuik ammea boo jooria betchibo. Ala, chea juni san, emee, Liojtau emo suu tojine, kokkoka, intok junuen, juchi jiabijtelame benakai, Liojtau em enchim takaam nenkine, tuik ausulik ammea boo jooriakai. 14 Bweituk juu bebejeeri, ian, ka tuik enchim yaatua betchibo, ka ama emou yumaane. Bweituk emee ian, ka juka nesauri jiojteita, jachin a teuwaapo aman jiapsa. Ala emee, Liojta ama butti yee a nake betchibo, aapoik betana tuik mabetrika jiapsa.

su, jaisa itepo junuen, ka nesauri jiojteita boo jooriaka jiapsakai, taa Liojta betana, ama butti yee nakika betchibo jinneurimtakai, junak su, jaisa itepo ka tuik joonee jaani. Kaibu junuentune. 16 Emee tuisi juunea, senuk tekobaeka, intok enchim au emo suu tojako, ket junuen, a nok jikkajibaekai. Junak juu enchim teeko, enchim atteane. Intok utteatune, enchim a nok jikkajinepo. Ket jiba ile benasi, emee, juka bebejeerita a tekokame benasi, au a emo suu toja, juu enchim kokkoneeuta emou yaanemtawi. Oo Liojtau a tekokame benasi a au emo suu toja, junuen emee, tuik boo jooriaka jiapsi betchibo. 17 Taa, Liojta ne bai sae, bweituk emee, bat naataka

15Junak

Tekoka jiapsamtat nokaka, taabwi weyemta teuwaa

ROMAANOM6,7 bebejeeritau emo suu tojilamtaka ka tuik joaka junii, taa ian, emee, Jesukrijtota betana nok lutuuriata, junama waam majtawakai, au emo suu tojaka, tua junen jiaka a nok jikkajila. 18 Intok emee, ian, jaibu bebejeerita betana aman yoeelamtaka, tuik ausulik enchim boo jooriaka jiapsineeut emo temae. 19 Inim a jikkajiwaa benasi ne a teuwaa ooben. Bweituk emee, inia betana, inien jiba tuisi aet juuneene. Junuen ket, chea bat naataka, enchim takaammea tua ka tuik intok junuen nat bepaasi ka tuik joaka jiapsisukaa benasia, ian junaen, emee, tuik ausulik boo jooriaka jiapsi betchibo, enchim takaam Liojtau nenkine, aet emo uttea jooriane. Junaen, wepulsi Liojtau emo suu tojika jiapsi betchibo. 20 Emee, bat naataka, ketun bebejeeritau emo suu tojirika, juka ka tuik joaka jiapsisukai, junako emee, tuik enchim boo jooriaka jiapsineeuta emee ka taaak. 21 Taa emee tuisi juunea, juu, bat naataka ka tuik enchim joau, ian enchim au waateka, enchim aet tiweu betana, intok kaita tuik enchim aet jajamekapo. Bweituk junaa, wepulsi kokkowamta jiba jooa. 22 Taa iani, bebejeerita betana emo yoeelamtakai, emee, jaibu, ian, Liojta betana weyeka, emo tekil makri. Inia betana ala, emee, tuik aet jajamne. Bweituk iniat, emee, Liojta bichapo wepulsi ae betchibo jiba, enchim jiapsineeuta ama teune. Intok ket, chukula, jiba yuu jiapsiwamta aet teune. 23 Bweituk wepulsi jiba,

382 juka ka tuik boo jooriawamta, yee bittuau, ka tuisi tawaka, kokkowame junaa. Taa Liojta betana, yee a mikbaeu, juu jiba yuu jiapsiwame junaa, itom yoowe Jesukrijtota mak eaka a sualekai.

Krijtopo nemak werim, emee, juka Liojta nesauri jiojteita taaakai, jaibu em juunea, juka nesaurita, senuk ket inim a jiapsao, jiba a utteatukapo, junakaa a boo joorianepo. 2 Maa su, jabe jamutta junii, kunakame, juka kuna ket jiapsao, utteatune, junaemak a chupiatuka betchibo, nesaupo aman. Taa juka a kuna mukuko, juu jamut junuen a kunawa betana, au a utteatukau, ka intok junuen au utteatune. 3 Junuen san, juu jamut, ket a kunawa jiapsao, taabwi ooutamak jiapsaateko, junae betchibo, tua a kunawa betchibo, ka tuik yaane. Taa juka a kunawa mukuko, aapo junuen, a kunawa betana au a utteaaeau, ka intok au utteatune. Intok a juchi taabwik kunatune, ka junuen ka tuisi aukai. 4 Inien ket emee, Krijtopo nemak werim, siime nau, Krijtota sualeka, aapoik benasi eiyaawame, aamak kokkokame benasi machika, juka nesauri jiojteita enchim boo joorianeeuta, ka emou uttea. Junuen ian, taabwikumak enchim eaka jiapsine betchibo, juka jamutta, taabwik juchi a kunakaa benasia machikai. Ian emee, Krijtota betana yoemiawaim, juu kokkoarim nasuk

Emo kukunakammet nokaka, taabwi weyemta teuwaa

383 jiabijtetuawakamta betana. Taa inii intok, Liojta betana weyemta itom boo jooriane betchibo weye. 5 Bweituk, bat naataka, ketun itom eapo aman, ka tuik joaka itom jiapsao, juu nesauri jiojtei, juka ka tuik itom joopeauta, itom a joone betchibo itom au waatituak. Inii intok, juka itom kokkoneeuta itom bittuak. 6 Taa ian itepo, jume nesauri jiojteim betana, bat naataka utteapo itom boo jooriaum betana, junakaa ka boo jooriaka, junuen ka jiapsame benasi machikai. Intok junuen san, itepo ian, Liojta betana bemela weyemta boo jooriaka, a yoori betchibo te ama yuuma. Liojta betana a tuu jiapsie, bemelasi jiapsakai. Intok ka bat naataka jakwoo weeria nesauri jiojtei boo jooriakai.

ROMAANOM7 naataka ne, juka nesauri jiojteita ka juuneiyaaka, ne tuisi ino jiapsa tean. Taa chukula, nesaurit juuneaka, ka tuik in yaarit, intok junuen, ka tuisi tawaka, in mukneeut ne juuneak. 10 Inien a weepo san, jiba inii nesauri, juka jiba yuu jiapsiwamta, nee bittuaeau, nee betchibo, ka tuisi tawaka, in mukneeuta nee juuneiyaatuak. 11 Taa juu bebejeeri inia weemtat juuneaka, ae nee bai taaak, ka tuik in joopeau nee waatituaka, intok jiba junae nesauritae, ka tuisi nee tawaka, in mukneeuta neu chupak. 12 Junuen san, juu nesauri jiojtei, junaa, tua junuen a weyepo aman, Liojta betana kaita ka tuik jipue ooben. Intok juu a teuwaau, Liojta betana weyeka, tuika aet aayuk, intok ket lutuuria ausuli. 13 Taa junuen san, jaisa inii, juu tuu nesauri, junuen tuika, jaisa ka tuisi nee tawaaka, in mukneeuta neu yaaneeme jaani. Kaachin junuentune. Ala juu ka tuuwa in yaari, junuen nee tawaak. Intok junuen, junukaa ka tuik, a juuneiyaatebok, junuen, junae tuikue a yaak. Intok jiba junueni, juka ka tuika ayukamta, chea junii bepa ka a tuireakauta, jiba juu nesaurie juuneiyaawak. 14 Juuneate, juka nesauri jiojteita, ka inim betana, taa Liojta betana a weyepo. Taa inepo ala, inim bwiapo yoemtakai, ka tuik betana, kia in eapo, ne ka au yumaka, utteapo benasi a jooa. 15 Bweituk inepo ne ka juunea juu in ino ujuuu betana. Bweituk juka tuik in joopeauta, ne ka a

su jaisa te jiune, jaisa juu nesauri jiojtei ka tuik yee jootua jaani. Kaachin junuentune. Taa chea juni san, inepo, ka juu nesauri jiojteita betchibotuko, juka jita ka tuik boo jooriawamtat ka juune ean. Maasuko, kannee juune ean, taabwik atteata a waatiawau, ka a tuireakapo, jum nesauri jiojteimpo: Ka em attea ka a waatabaane, ti ka jiojteituko. 8 Taa juu ka tuik joopeewaka net ayukame, inia weemtat juuneaka, jiba inia nesauriae, siime ka tuik in a boo jooriapeene betchibo nee au waatituak. Bweituk inii, juka nesauri jiojteita ka a ayuko, katte itepo, juu ka tuik betana ka tuisi tatawaaeewan. 9 Chea bat

7Junak

Juu ka tuuwa, in taka betana weyeka, net ayukame

ROMAANOM7,8 jooa. Ala ne, juka ka in tuureuta su ne ala jooa. 16 Taa junuen, ka in joopeauta su ne joakai, junuen inepo, ne a juuneene, juka Liojta betana nesaurita nee betchibo a tuireakapo. 17 Junuen san inepo, ka in junen a tuure betchibo, ne a jooao, juka ka tuik. Ala juu ka tuik in boo jooriapeau net ayukame junuen nee jiapsitua. 18 Bweituk inonee juuneiyaa, in tokti ka tui yoem tukapo. Bweituk inepone, juka tuisi weyemta boo jooriapea, taa kannee au yuuma. 19 Bweituk juka tuik in joopeauta, ne ka a jooa. Ala ne jiba juka ka tuik, ka in tuureuta, ne chea jooa. 20 Junuen san, ka in joobaeuta su joakai, inepo, ka in junen ea betchibo juka ka tuik ne boo jooria. Taa ala, juu ka tuuwa in taka betana weyeme, junuen nee jiapsitua. 21 Junuen san, inepo, inikaa net tettea. Inepo tuik boo jooriapeaka junii, wepulsi juu ka tuuwa net aayukapo. 22 Nejpo, in jiapsi, net aneme ala ne, Liojta nesauri jiojteita a eiyaaka a tuure. 23 Taa senu weemta neu ayukamta ne mammatela. In tui eeri bejeeka anemta. Inii intok, juu ka tuuwa in taka betana weeme, junuen nee kobaika, nee uttea jooria. 24 In ka alleau net aayuk. Jabesa tua, inii in takaa, ka tuisi nee tawaaka, in mukneeu betana, juu nee jinneuneeme. 25 Lios aapo junaa, itom yoowe Jesukrijtota betchibo, juu nee jinneume. Liojta ne tuisi aet bai sae. Junuen san, in tuik waatau, Liojta nesauri jiojteita a chupa betchibo ne aet

384 jiapsek. Taa in taka betana, juu ka tuik net ayukamta betchibo, juu ka tuuwa nee kobai. Ian san junueni, jumee, Jesukrijtotamak eaka a sualeme, kaachin Liojta bichapo ka tuisi tawaane. Jumee, bem taka betana ka tuuwa amet ayukamta ka joaka jiapsame betchibo, ala, Liojta betana tuu jiapsita eapo aman jiapsame. 2 Bweituk juu bemela lutuuria, Jesukrijtotamak eaka, a sualeka, aapoik tuu jiapsi, jiba yuu jiapsiwamta itot autuame, junaa, ka tuisi in tawaaneeu betana intok in mukneeu betana, nee jinneula. 3 Bweituk juu Lios, juka nesaurita, Moiseejtukauta jiojtekauta, junuen, itom takaam betana, juka ka tuik betchibo, ka utteata jipuekai, ka au yumaka, ka a yaakauta, aapo juu Lios a yaak. Bweituk juu Lios, tua a uusiwata itou bittuak, ito benasi a yoem yaakai, junuen, itom ka tuuwa yaarim betchibo, jiokot au a bitne betchibo. Inien san juu Lios, juka ka tuik itot aukamta, Jesukrijtota ito benasi a yoem yaarika, jiba betchibo a koobak, ka intok ka tuisi tawaka, itom kokkone betchibo. 4 Inikaa yaak juu Lios, junuen itom a juka nesauri jiojteita teuwaauta, chupiasi boo jooriane betchibo. Bweituk iian, itepo jume Krijtota sualeme, ka itom jachin jiapsibaepo aman jiapsa. Taa itepo ala, Liojta tuu jiapsie aniawaka, aapoik eapo aman te junuen itom jiapsi iawapo aman te jiapsa. 5 Bweituk jumee, kia bem eapo aman, bem tuureuta joaka

Juu Liojta tuu jiapsie, jiapsiwame

385 jiapsame, junamee, inim weyemtat jiba emo temae. Taa jumee, Liojta tuu jiapsita eapo aman jiapsame, Liojta betana weyemtat jiba jiapsek. 6 Juu, inim weyemtat, senuk au temaineeu, ka tuisi tawaka a mukneeu ama aayuk. Taa juu, Liojta tuu jiapsita betana, senuk au temaineeu, jiba yuu jiapsiwame intok yanti elwame ama aayuk. 7 Jume junuen, inim boo jooriawamtat jiba emo temaime, Liojtam bejeeka aane. Bweituk inimee, ka junen bem ea betchibo, kattim juka Liojta nesauri jiojteita a boo jooria, intok ka au emo suu toja junii. 8 Junuen san, jumee, kia bem eapo aman, bem tuureuta joaka jiapsame, junamee kaachin, Liojta alleetuane. 9 Taa emee, ka kia enchim eapo aman, enchim tuureeuta joaka jiapsa. Ala Liojta tuu jiapsita eapo aman emee jiapsa. Juu Liojta tuu jiapsi junuen emot jiapsaateko. Juu, Jesukrijtota betana tuu jiapsita ka aet aneu, junaa, ka aapoik yoemia. 10 Taa junuen, Jesukrijto emot aneeteko, enchim takaam, junuen, enchim ka tuik yaari betchibo, kokkokame benasi machikai, Liojta junuen enchim tuu mabetlatuka betchibo, juu enchim jiapsi, jiba yuu betchibo jiapsine. 11 Intok junueni, Jesukrijtota, kokkoarim nasuk jiabijtetuakamta, juu jiapsi, emot jiapsaateko, jiba aapo juu Lios, aapoik jiabijtetuakame, aapoik tuu jiapsita emot jiapsamtae, inimee enchim takaam, a luuteme, bemela jiapsita amet autuane. 12 Junuen san, Krijtopo nemak werim, itou uttea, ka itom

ROMAANOM8 eapo aman itom jiapsineeu. Ala, Liojta tuu jiapsi eapo amani. 13 Bweituk emee junuen, enchim eapo aman juka ka tuik enchim tuureuta a joaka jiapsaateko, junak, ka tuisi tawaka enchim kokkoneeu aet bitne. Taa Liojta tuu jiapsie aniawaka emee junuen juka ka tuik enchim takaam joopeau betana, kokkokame benasi emo eiyaakai, junak emee, jinneurimtaka jiba yuu jiapsine. 14 Siime wamee, Liojta tuu jiapsie aniawaka, siimeku ae tuisi jiapsame, inimee Lios am yoemiak. 15 Bweituk, juu, Liojta betana tuu jiapsi emot aneme, ka bettek enchim boo jooriaka, juchi enchim majjauneeuta emee aet bitne. Taa ala, jukaa, Liojta betana tuu jiapsita, Liojta itom yoemiakapo itom a juuneiyaatumta. Intok iniae a tuu jiapsie, itepo, aapoiku bicha nokaka: Itom achai, ti te a au jiune. 16 Jiba inii, Liojta tuu jiapsi, itom a juuneiyaatua, lutula weepo, Liojta itom yoemiakapo. 17 Intok itepo, aapoik yoemiamtakai, ket itepo, aapoik Liojta, Krijtotau naikiari, te a mabetne. Jiba aapoik Krijtotamak te junakaa bitne. Bweituk itepo ian inim, Jesukrijtota benasi jiokot ito bichaateko, chukula, itou naikiakauta, aapoik yoo nesaweka katekau, itepo a yooriwaauta, alleaka aamak a bitne. 18 Junuen taka junii, inii ian inim jiokot itom ito bichauta, iniamak tua ka a tamachiatu, waa chukula aman Jesukrijtotamak tua yoorisi machik ujyoika itom

ROMAANOM8 a bittuaneeu. 19 Bweituk Liojta betana siime jume juunakteim, jiba tua eaka, jume Liojta yoemiam, bem yeu machianaauta taewaita bitpeaka, a boo bicha. 20 Bweituk juu juunaktei, Liojta bichapo, kaitapo tuika taawawak. Inii intok, ka junuen a tawabae betchibo, taa ala Liojta junuen jaibu au a chupaabae betchibo yeu siika. Taa junuentaka junii, juchi bemelasi a auneeuta au chup ean. 21 Bweituk siime juu juunaktei, utteapo ian a machiakaa betana intok a luutineeu betana jinneuitune. Junuen ket, chukula, Liojta yoemiammak, bemelasi, jiba betchibo bem bitneeuta, amemak a bit betchibo. 22 Bweituk, juuneate, ian tajtia, siime juu, Liojta juunaktei, jamutta asoabaee benasi jiokot a inneaauta intok ka alleauta aet a aukapo. 23 Intok kia ka inii wate jiapsame jiba, jiokot aane, taa itepo junii ket, ale benasia, itepo jaibu juka Liojta tuu jiapsita, chukula juka itom mabetneeuta, junuen tua itom a mabetnepo, itom a juuneiyaatuamta, itot aneka junii, tuisi te itom jiapsipo a juiwa, intok itepo, jiba te a boo bicha, jak weyeo Liojta itom yoemiamtukapo aman, tua junuen itom a mabetneeuta. Junak san, jume chukula, jiba yuu itom takaaneeum, itot aune. 24 Bweituk itepo, chukula itom bitneeut, a sualeka, aet jiapseka te jinneurim. Bweituk seenu, juka chukula a boo bichauta, jaibu a bichaateko, junako junakaa ka intok aet jiapseka a boo bitne. Bweituk

386 jukaa, senuk junuen bichauta, kaachin senu a boo bitbaekaeene. 25 Taa ala itepo, juka itom chukula boo bichauta, kee bichakai, itepo jiba te aet jiapseka, ka jain eaka, binwa a boo bitne. 26 Ket jiba inien su, juu Liojta tuu jiapsi, ka itom a au yumaut juuneaka, itom ania. Bweituk itepo, katte juunea, juu Liojtau bicha itom waataka itom aauneeut. Taa Liojta betana tuu jiapsi itot aneme, Liojtau bicha itom nokria, ka a teuwaatuka, bettesi itom a ineetuaka, junuen itom nokria sime. 27 Juu Lios intok, itot ayukamta juuneiyaame, jaibu a tuu jiapsiwata, ito betana a teuwaaut juunea. Bweituk juu a tuu jiapsiwata, siimeku, Liojta eapo aman, au bicha, itom, jume a yoemiawam, nokria.

juka Liojta, jumee, aapoik nakeme betchibo, aapo, siimeta bem bichauta, ameu tuik junaet ameu a chupaanepo. Jumee, aapoik, jita betchibo yeu a puarimmeu. 29 Bweituk jume bat naataka Liojta jaibu am taaaum, junak bat naataka naatekai, aapo yeu am puak, junuen aapoik yoemia benasia bem jiapsine betchibo. Junuen, juka a uusiwata, Jesukrijtota, juebenaka jume nau werim bepa a yootune betchibo. 30 Wamee intoko, chea bat naatelaapo naateka, Liojta, aapoiku bicha yeu a puarim, inimee ketchia, yumaisi bem a sualneeut am aniak. Wamee intok inien a sualekame, inimee, ketchia, aapoik bichapo,

Chea junii yoolamtaka te yeu rejte

28Juuneate,

387 kaita ka tuik yaarime benasi am bichak. Wamee intoko inien tuisi a mabetakaum, ketchia inimee, aapo tua yoorisi machika a aneu bem aamak anneeuta am bittuak. su, jaisa te jiunee inia betana. Ineni. Juka Liojta junuen itomaktuko, kaabe itom bejeeka a itom kobaane. 32 Juu Lios kia junuen juka tua a yoemiawata junii, ka ama a yoeetuaka, ala, siimem ito betchibo a mukneeuta au a chupakai. Inien tee a juuneene, a usiwamak, siimeta juka itou tuik aapoik itom a bittuanepo. 33 Ian kaabe aane, jume Liojta yeu puarim, ka tuikut a am naatejoneeme. Bweituk aapo juu Lios junaa, juu am tuu mabetlame. 34 Junuen san, kaabe aane, jume ka tuisi itom a tawaaneeme. Bweituk juu Jesukrijto junaa, juu ito betchibo mukukame, intok ket juu, kokkoarim nasuk jiabijtekame, intok ketchia, Liojtamak a bata tana kateka, juu itom nokriame. 35 Ian kaabe aane, intok kia jita junii, kaita aane, Jesukrijtota ka intok itom a nakne betchibo, itom a koptatuaneeme. Kia juu jiokot itom ito bitneeu junii, oo juu obisi itou ayukame junii, intok kia jume itou suuame junii, intok kia juu tebauriwame junii, oo ka tajoowame junii, oo juu jinilwatchika itou ayukame oo kia itom suanaau junii. 36 Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia: Ee betchibo, itepo, itom suapeewau, chikti taapo itou aayuk,

ROMAANOM8,9 Bwaram suabaawaka, yeu puarim benasi te eiyaawa. 37 Taa siimek inia betana, itepo, jume Krijtota sualeme, juu Krijtota itom nakekauta betchibo, siimeta itou ayukamta betana itepo aniawaka, itepo a kobaika yeu rejte. 38 Junuen san, inen ne a lutuuriatukapo juunea, Liojta jiba itom a nakne betchibo, kaita itoas ayukapo. Kia kokkowamta itom majjauneeu junii. Intok kia inim jiapsaka, bettesi itou ayukame junii. Intok kia jume ankelesim junii. Intok kia jume inim yoo nesaweme junii. Intok kia ka bittaka junii, juka bebejeerita betana utteakame junii. Intok kia inime taewaimmet ayukame. Intok kia juu chukula yeu machianeeme junii. 39 Intok kia jum teekau ayukame intok inim bwiapo ayukame junii. Intok kia jita taabwika juka Liojta juunaktei junii, tua kaita, aapoik achai Liojta, itom yoowe Jesukrijtota ito betchibo a yaakaue itom a nak jiokoleeuta itom a juuneiyaatuakau betana inikaa a bejeeka itom a koptatuaneeme.

31Ian

Liojta, jaisa yee a nakeu

Lutuuriata ne teuwaa, Krijtota in sualepo amani. Intok kannee kia beja junen jiia. Bweituk, Liojta bichapo, tuisi in jiapsaut intok Liojta tuu jiapsie juuneaka, junuen a lutuuriatukapo nee a juuneiyaatua. 2 Ama butti in siokau net aayuk. Intok in jiapsi bettesi in ka alleau, jiba net aayuk. 3 Inia betchibo, jiba inepo nee, Krijtota ka taaaka,

Lios, juka Ijrael yoemrata yeu puari

ROMAANOM9 ka tuisi in tawarituneeuta yeu puapea, junuen iniae jume in wawaim, jume tua nele benasi ijraeliitam, a am jinneuimtuneeo. 4 Inimee Ijraeltukauta betana yoemiammet yeu katriam. Intok inimee, chea bat naataka, Liojta betana yoemiarim benasi bitri. Inimeemak juu Lios, ket machisi, tua juunakkiachisi amemaktuk. Intok ameu bemelasi weyemta betana ameu a lutuuria yaak. Juka nesaurita, Moiseejtukauta jiojtekauta. Intok jum bweu teopopo, Liojta jachin bem yoorineeuta am tejwaak. Intok chukula, juka tuik ameu a chupneeti a jiakauta. 5 Bempo, tua bat naataka katriam, yeu puarim, itom yoowasukaummet yoemiarim. Intok junae yoemrata betana, ito benasi a yoemtuka betchibo, juu Jesukrijto, inim yoemtuk. Aapo, juu siimeta bepa Liojtakai, jiba yuu betchibo a yoorinaauta au aune. Intok tua junuentune. 6 Taa Liojta betana weyeka, juu ijraeliita yoemratau chupne teauta, a teuwaawakauta, ka jak ka ameu chupuk ooben. Ala, ka siime jume Ijraeltukauta betana yeu katriam, lutuuriapo Liojta bichapo a yoemiawaimpo eiyaawa. 7 Intok kia jume Apraamtukauta betana yeu katriam, ka siime, lutuuriapo, Liojta bichapo junamee a yoemiawam benasi eiyaawa. Taa ala Lios inen au a teuwaakan: Jume tua et yeu katriamtuka, em yoemiam benasi taeenaame, Isaak teamtat yeu katriam, junameemtune. 8 Inii inikaa teuwaa ooben, jabeta junii,

388 ka inim jita yoemrata betana a weyeka junii, ka junae betchibo jiba, Liojta betana a yoemiatunepo. Ala, jume tua lutuuriapo aet yeu katriam benasi eiyaawame, jume Liojta juu Apraamtukautau a teuwaakapo aman, au a chupakautat betana aet yeu katriam junameem. 9 Bweituk juu, Liojta, Apraamtukautau chupneeti jiakau, inii junaa: Juchi wasuktiat, inim taewaita weyeo, ne notteo, ti jiia, junako, juu Saaraa teame oouta asoolatune. 10 Intok ka inii jiba, taa wooi, jume Rebeeka teamta ouasoam, wepuulaik nau achaika junii, juka itom yoowasukauta Isaak teamta. 11-13 Taa junako, inimee ketun kee yeu am yoemtuu, intok kia jita tuik oo ka tuik, kee am yaalatuko junii, juu Lios, juu Rebeeka teamtau: Juu chea yoowe, juka Jakoop teaka, chukula weemta bepa chea ka eiyaatuka, inikaa a jikkajineeti, au jiiak. Inii, jum Liojta nok lutuuria jiojteipo ket inien a jiojteii benasi weye: Juka Jakoobo teamta nee a nak taaak. Taa juka Esau teamta intok nee ka junuen a nakek, ti a jiaapo. Jiba inien chupiataka taawak juu aapoik Liojta a nesaweepo aman, yee yeu a puaau, inii, wamee tua aapoik junuen a waatapo aman yeu a puawaau. Junammet juka bem yaariakauta ka amet bichakai. 14 Junak su, jaisa te tua jiune, jaisa, juu Lios ka ammaali weyemta jooa jaani. Kaibu junuentune. 15 Bweituk Moiseejtukautau nokaka inen au jiiak juu Lios: Inepo junen eaka,

389 jume in jiokolibaeum ne jiokoine. Intok juka in nak jiokolibaeuta, ne nak jiokoline, ti jiiak. 16 Junuen san juu, senuk, Liojta betana mabetneeu, ka senuk eapo aman, oo aapoik au a uttea jooria betchibo weye. Ala Liojta yee nak jiokole betchibo weye. 17 Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo, juu bwiaraa Ejiipto teapo yoo yauttau, Paraon teamtau inen au a jiakau, jiojtei: Enchi ne yoo yaut yaala, jiba nee betana, juka in utteata, eewas a juuneiyaa iakai. Intok junuen siime yoemrata betana, in jabetukapo a juuneiyaatune betchibo. 18 Junuen san juu Lios, juka a nak jiokolibaeuta, junuen a nak jiokoline. Intok ket, jabeta junii, ka aamak a eene betchibo, junuen a bejeeka a eetua. 19 Taa empo inen a nattemainee: Junuentukaateko, jaisaaka juu Lios yee ka tuisi tawaa. Bweituk kaabe, Liojta bejeeka an betchibo au yumaane. 20 Taa empo, kia yoemtakai, jabesa empo junuen, Liojta em bejeene betchibo. Maasu, juu babue yaari, juu a yaakamtau: Jaisaaka empo inien nee yaa, ti ka a au jiune. 21 Bweituk juu babuta tekipanoame, junae babue, a yaabaeuta ya betchibo, lutuuriak, jiba junae babue, senuk sotoita yeu puarita benak a yaane. Senuk intok ket, ka junaen, taabwisi jachin machik a yaane. 22 Inii su, inien juu Lios, wamee tua jiokot ameu a chupeaum, luutaeewame, inimee aapo tua binwaa amet boo bichaka inien yee jiokot a bittuauta intok siime

ROMAANOM9 utteata aet ayukauta junuen a juuneiyaa tebokai. 23 Inikaa yaak junuen, aapo inim itomake, aapoik betana kaita aapoik benaka jiba yoorisi machika, a nesaweeuta itom a juuneiyaatuabaekai, iitom, jume aapoik tua a nak jiokolekaum. Intok jaibu, bat naatelaapo naateka yeu a puarim, junale benak tua eiyaawatchika yoorisi machik, itom aman aamak a bitne betchibo. 24 Juu Lios, aapo itom nunuk, waatem jurio yoemrata betana, watem intok ket, jume ka juriom betana. 25 Jum Oseajtukauta jiojtekapo a jiaa benasia: Jumee, bat naataka ka in yoemiamtukaum, junamee, ian in yoemiampo ne am taaane. Intok jukaa, bat naataka ka in nakekauta, ian ne a nak taaane. 26 Intok jiba jum bwiaraapo: Emee ka nee betana yoemrapo taeewa, ti ameu jiuwakapo, Jiba junamaa, inimee, Lios, yuu jiapsamta betana, bem yoemiawaimtukapo taeenaa. 27 Taa ket jume intok Ijrael yoemrata betana, juu Isaiaj tukau inen a teuwaak: Ijraeltukauta betana, jume aet yeu katriam, seeta bawe mak bwikola aukamta benasi ka a naikiatu maisi juebenaka junii, kia jumee, siimem inimee betana, ka jaikika yeu beekame jiba, jinneuimtune. 28 Bweituk juu itom achai Lios, aapoik inim bwiapo yeu weeneeti jiaka a teuwaari, kaita beeeka, chubalaposu, aet yeu yumaane. 29 Jiba aapoik, juka Isaiajtukauta bat naataka a jiakaa benasia:

ROMAANOM9,10 Juka ankelesimmeu Lios, teekapo katekamta, Jume itot yeu katriamtuneeme ka itom mikako, Wooi, jume bwere joaram, Sorooma intok Komoora teame kaitapo tawakaa benasi te au ean.
Jume juriom, intok juu Krijtota betana nok lutuuria

390 eiyaau intok Liojtau bicha in nokau, inii, juka jurio yoemrata a jinneuituneeu junaa. 2 Taa ne ala, ame betana ne inen a teuwaa, Liojta betana weyemtat bem jiapsekapo, taa ala bem boo jooriaut, Liojta bem yooreeut ka junaen a lutuuriatukapo aman a jooa. 3 Bweituk bempo kattim juunea, Liojta jachin yee a tuu mabetapo, ala bempo, bem junuen a tuurepo aman aneka, Liojta betana tuu mabetrimtubae. Taa jukaa, aapoik yee a tuu mabetau betana, ka a mabetakai, omola a tawaa. 4 Bweituk, Jesukrijtota yaakaue, juu nesauri jiojtei, ka intok a utteatune betchibo, junama tajtia a tawaak. Intok ket, ian, siime jume a sualeme, Liojta betana am tuu mabettebo. 5 Juu intok jume nesauri jiojteimmea, senuk, Liojta bichapo kaita ka tuik yaari benasi a mabet tuneeu betana nokakai, juu Moiseejtukau: Juu inia nesaurit tuisi yeu yumakame, ae betchibo jiba yuu jiapsine, ti a teuwaak. 6 Taa Jesukrijtota sualeka, junuen Liojta yee a mabetau betana, inen jiojtei: Ka inien eebaanee: Jabesa tua, teekau sikaa, junuen Krijtota aabo koom nottituane, ti eakai. 7 Intok kia ka inen jiubaanee junii: Jabesa tua, bwiata betukun a noitine, intok junuen, kokkolam nasuk, Krijtota a jiabijtetuane, ti eakai. 8 Inien jiojtei: Juka Liojta teuwaauta, empo jaibu a juuneiyaa. Intok a teuwaa. Inii Liojta nok lutuuria, juu Jesukrijtota betana, jachin a sualnaau

10

su inen te jiune. Jume ka juriomtakai, intok Liojta betana bem tuu mabettuneeuta, bat naataka ka a jariwaum. Inimee, junameemtuk, jume Liojta bichapo tuisi mabetwakame. Inimee, Jesukrijtota bem sualeka betchibo, junuen, Liojta bichapo tuu mabetwak. 31 Taa ka junueni jume Ijraeltukauta betana yoemra, jume nesauri jiojteim boo jooriaum, Liojta bichapo junae tuisi tawa machikai, kattim junakaa nesauta weyepo aman aet yeu yuumak. 32 Bweituk bempo, bempoim ka Liojta sualeka, a boo jooriaka betchibo. Ala, bempo, tuik boo jooriaka tuu mabettubaen. Junae betchibo Jesukrijtota ka sualeka, senuk tetat teitekaa benasi aet jiobek. 33 Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia: Yuu, ti jiia juu Lios, jum kaupo, Sion teapo, senuk ne aman bittuane. Inikaa, tetata, aet teitinaauta benasi maachik. Juebenaka aet ka tuisi tawane. Taa juu, a sualeme, ka ae tana bai taaatune. Krijtopo nemak werim, juu tua junen jiaka in

30Junak

391 itom yee majtanaau junaa. 9 Bweituk, empo, Jesukrijtota emo yoowak, ti juebenam bichapo a teuwaakaateko, intok tua lutuuriapo, aapoik kokkoarim nasuk, Liojta a jiabijtekauta sualeeteko, empo jinneuitune. 10 Bweituk juu Liojta bichapo tuu mabettubaeme, tua junuen jiaka a sualeme junaatune. Intok juu junuen jinneuitubaeme, juebenam bichapo, Jesukrijtota a sualeuta a teuwaaneeme, junaatune. 11 Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Jabetaka junii a sualeme, ka ae tana bai taaatune. 12 Bweituk Liojta bichapo, jume juriom, intok jume waate, ka juriomtakai junii, ka taabwisi, taa siime nanancha eiyaawa. Bweituk wepul achai Liojta, siimem nau a yoowak. Intok siimem wamee, au bicha emo nokriame, ae betana, kaita beeeka a mabetne. 13 Taa ket inen a jiojteii benasia: Jabetaka junii, waa tua junen jiaka, juu itom yoowabeu bicha, aapoik a jiokolineeuta aawame, junaa jinneui tune, ti jiojtei. 14 Taa kaachin au bicha emo nokriane, ka a sualekai. Intok kia kaachin a sualne, aapoik betana weyemta kee jikkajilamtakai. Intok kaibu a jikkajinee juka Liojta nok lutuuriata, kaabeta ameu a teuwaao. 15 Intok kia inimee junii, kaachin, jukaa, Liojta nok lutuuriata yee majtane, kaabeta aet am tekil makako. Liojta nok lutuuriapo inien a jiojteii benasia: Tua naksi eiyaanaa, jumee, mekka betana, wokimmea kateka, Krijtota betana, bemelasi weyeka intok tuik yee majtame, ti jiakai.

ROMAANOM10 junuentaka junii, ka siime jume inikaa bemela nok lutuuriata jikkajame a mabbeta. Inii, juka Isaiaj tukauta a jiojtekaa benasi weye: Achai Lios, kaabe ee betana itom teuwaau a suale, ti jiakai. 17 Junuen san, juu, aapoik sual taeewame, inii, aapoik betana a jikkajiwapo iniat yeu weama. Juu intok jikkajinaame, inii, juu, Jesukrijtota betana nok lutuuria junaa. 18 Taa inen ne nattemae, jaisa bempo, Krijtota betana nok lutuuriata ka jikkajakamme jaani. Janaaka. Juuneewa bem a jikkajilapo, Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia: Jume Liojta betana yeteu noktuawakame, siime bwiat yeu tajtia jikkajituk. Intok juu, bem teuwaau, siime aniat yeu tajtia jiapsammeu yuumak. 19 Taa juchi ne nattemae, jaisa juu Ijraelta yoemra ka a juuneiyaa jaani. Janaaka. Juuneamme. Chea bat naataka juu Moiseejtukau inen a jiojtek: Inepone, ti jiia juu Lios, enchim, wate yoemratat, ka tua juebena yoemratakai, ka tua eiyaawame, enchim mammatetuakai, emee junammet koptine. Intok senu yoemra, ka suawakame betchibo ne enchim omtituane, ti jiia juu Lios. 20 Chea chukula ket juu Isaiajtukau, chea witti ameu a teuwaak inen jiakai: Jume ka net emo temaime, junammeu nee net am juuneetuak.

16Taa

ROMAANOM10,11 Intok jume ka nee nattemaimmeu, junammeu ne ino yeu bwisek. 21 Juu intoko ijraeliita yoemrata betana, juu Isaiajtukau: Jiba taapo nee inia yoemra, ka a tejwaatuka intok kaa, yooraakammeu, neu bicha nee am nunu, ti jiia.

392 taewaimmetchi jume ijraeliitam betana, waate, tua ka juebenaka tawala, jume Liojta ama butti yee a nak jiokole betchibo yeu puarim. 6 Taa junuen, Liojta ama butti yee a jiokole betchibo tuko, kaachin junuen jita tuik senuk a joau betchibotune. Bweituk junuen, senuk a joau betchibo tuko, Liojta ama butti yee a jiokoleeuta, kaita teuwaa ean. 7 Junak su, juu Ijrael yoemra inen bem bitbaeuta, ka jajamek. Taa junamee betana, ka jaikika, Liojta yeu puakaum a jajamek. Jume watem intok, ka aamak eaka ka a jajamtuawak. 8 Liojta nok lutuuriapo inen a jiojteitukaa benasia: Juu Lios, inimee, aapoik betana weyemtat ka bem juuneene betchibo, junuen am tawaak. Liojta ame nasuk joauta, bichaka junii, katim a mammatek. Intok aapoik betana lutuuriata jikkajaka junii, katim a mabetak. Intok ian tajtia inien weye. 9 Juu Labiitukau ket inen a teuwaak: Juu pajkowame, bempoim boo jooriau, ka tuisi ameu chupne. Junuen, junaet ka tuisi tawaka, Liojta betana jiokot machik bem bitne betchibo, ti jiakai. 10 Intok kia chukula junii, jukaa, Liojta ame nasuk joauta bichaka junii, ka bichame benasi, ka bem mammateneeu ameu aune. Intok juu ka tuik bem boo jooriau, jiba betchibo betteka, koom poola am tawaane.

11

Taa ian intok, jaisa juu Lios, juka a yoemrawata, ijraeliitam teame omola tawaak jaani. Kaibu junuentune. Bweituk jiba ineponee ijraeliita yoemra, Apraamtukautat yeu katriam, intok senu, Benjamin teamta betana yoemiarim betana nee yeu simria. 2 Tua bat naatakai juu Lios, juka ijrael yoemrata, aapoik am yoemiakaa benasi junuen am mabetak. Intok iani, ka omola am tawaari. Iniau waateem, jum Liojta nok lutuuriapo emee a juuneiyaaka, juu Eliajtukauta betana nokaka inen a jiojteitukapo, aapoik Liojtau bicha nokaka, juka Ijrael yoemrata bejeeka am naatejokapo: 3 Achai, ti jiakai, jume ee betana weyemtat juuneetuawaka yeteu nonokame, bempo am suak. Intok jum teopompo sawaawamta nasontek. Intok inepolaanee enchi yooreka jiba tawala. Intok nee junii ket meebaemme. 4 Taa juu Lios inen a yoopnak: Woo busan miil yoemem, ijraeliitam betana ne juuneiyaa, junakaa ka tua lios Baal teamta kee a yooreka, ka au tonommea japtelame. 5 Junuen san ket jiba junak benasia, inimee

Ijrael yoemrataka, jume jinneurim

393
Juka ka jurio yoemrata ket, jaisa jinneuitukau
16Juriom

ROMAANOM11

bat naataka a boo jooriaa benasia machikai. Bweituk jume paanim, bat yeu sikame, 11 Ian su, jaisa jume ijrael kittimmea yaari, junamee paanim, Liojtau bicha am naikiarituko, yoemra junuen aet jiobekai, jaisa jiba su tua ket, siime jume kittim jiba betchibo tokti aet jiobek junii, Liojtau bicha naikiarimtu jaani. Kaibu junuentune. Taa ala, benasi bitnaa. Intok kia a juyataka jume juriom junuen, Liojta ka nok junii, a nawam, Liojtau bicha jikkajakai, jume ka juriom, bem jinneuimtuneeuta jajamek. Junuen, naikiarituko, jiba su tua ket, jume nassaakariam junii, aapoiku bicha juka ijrael yoemrata, am bichaka, betchibotune. amet kopteka, ame benasi Liojta 17 Maasu, waate, jume juriom, betana weyemtat emo temaine 12 Junuen san, jume oliiboouwotau tammachiawaka, betchibo. junakaa nassaakariaka, juriom, junuen ka ammaali aukau, chuktawakame benasi mamachi. siime jume jiapsame betchibo Intok inimee chuktawakapo, tuisi yeu sikaari. Intok ket juu, empo, ka juriotakai intok kia beja bem jiobekau, jume ka juriom juyapo oliiboouwotakai, junakaa betchibo, tuisi ameu chupukai. nassaakariatuawak. Jiba inien Junuen san, chea junii tuine, empo, inia tui oliiboouwota nawa, siime jurio yoemrata, juchi benasi empo ket a nawaka intok ket ae Liojta yooreka, au emo suu tojako. 13 Taa emee, jume ka juriommeu jiapsakai. 18 Taa empo, ian junakaa ouwota a nassaakaria benakai, ka senu weemta ne emou teuwaabae. jume waate, ka a nassaakariam Bweituk juu Lios, jume ka bepa chea emo eiyaane. Junuen juriommeu bicha nee yeu puari. empo chea emo eiyaateko, iau Nee intok, inikaa in tekil maki, ka waatine, juka nawata ka empo kia jita tekiltukapo juuneaka, ne utteata em aet autuau. Taa ala aet jiapsek. 14 Junuen, watem nele juka nawata junuen utteata et a benasi juriomtakai, jumak junii, autuau. enchim bichaka, emo benasi Liojta 19 Taa jumak empo inen jiunee: betana weyemtat jiapsine, ti eakai, Lutuuria ala, taa junamee intok junuen, watem jinneuimtu nassaakariam chuktawak, iakai. 15 Junuen jume juriom, junuen junamee weepo in Liojta betana ka eiyaawakai, junae nassaakariatune betchibo. betchibo siime juu wate yoemra 20 Lutuuria ooben, taa junamee inim jiapsame, Liojtamak a bem junuen yaatuk, ka Liojta bem a emo tuuteneeuta jajamekai. suale betchibo. Taa empo intok, Junuen san inimee, chukula, Liojta em a suale betchibo jiba, junuen bichapo juchi tuu mabetwako, tuu mabetri. Junuen san, empo, chea junii tuine. Bweituk ka chea emo eiyaabaane. Ala aet bempoim betchibo, kokolamtaka ee majjaune. 21 Bweituk juu Lios intok juchi jiabijtekame benane.

ROMAANOM11 junuen, junamee bat naataka tua a yoemiakaum, bem ka tuisi aukaut ka am jiokoekaateko, enchi junii ka aet jiokoine. 22 Junuen akeem a mammate, Liojta junuen itomak a tuireakapo. Taa ketchia, aapoik tua junama waam, kuttipo a nesawepo. Jume ka ammaali aukammak junuen bettesi ameu a chupak. Taa enchi ala, tuik ausulik yaariala. Taa uttea junuen aapoik ama butti enchi a jiokolekapo aman jiba em a sualnepo. Bweituk ka junuentuko, empo junii junuen omola tawaanaa. 23 Intok junuentaka junii, jume juriom juchi benasi a sualekaateko, juchi benasi bemelasi mabetnaa. Bweituk juu Lios, juchi bemelasi am tuu mabet betchibo ama yumaane. 24 Bweituk empo junuen, ka juriotaka junii, juyapo, oliiboota benasi machika, chuktawaka, tui oliiboouwotau yooturiawakai, ka junuen eu a lutuuriatuko junii. Junuen san, chea juni san, jume juriom junakaa tuik oliiboouwota, jiba a nassaakariakame benakai, juchi bemelasi junamee, Liojta betana tuu mabettune.

394 mabetbae betchibo. Taa inimee, jume wate ka nanau machi yoemra, kaabem beeeka, siimem Krijtota sualneeme a sualeu tajtia jiba junuen anne. 26 Inikaa inien yeu simsuka, junak siime juu Ijrael yoemrata jinneuimtune. Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juu yee jinneuneeme, senu kawi, Sion teamta betana yeu machine. Intok junaa, Jakoobo teamta betana, juka yoemrata, ka ammaali bem jiapsau betana, am aniaka am jinneune. 27 Junak intok inepo junuen, bem ka tuuwa yaari betana am jiokoisukai, Junuen inepo, bemelasi amemak senu lutuuriata yaane, ti jiia juu Lios. 28 Junuen san, Jesukrijtota nok lutuuriata betchibo jume juriom, Liojta bejeeme benasi tawaari, junuen enchim, jume ka juriom, a jinneuimtune betchibo. Taa juu Lios, junamee, ketuni am nake. Bweituk inimee betana, jume bat bem yoowasukaum yeu puarimtuk. 29 Bweituk juu Lios, senuk au yumaka, juka a jooneeuta, yetet a autuauta, ka juchi yee a uuuuraa. Intok kia jume a usiwaimtune betchibo a nunukaum junii, ka am kop kopta. 30 Emee, bat naatakai ka Liojta nok jikkajak. Taa ian, jume juriom junuen emo benasi, Liojta ka am nok jikkaja betchibo, juu Lios, enchim nak jiokolek. 31 Jiba junaen, bempo ian, ka Liojta nok jikkajak. Taa junuen, Liojta a am nak jiokoline betchibo

Krijtopo nemak werim, senu weemta, inikaa kaabeta juuneiyaauta, nee enchim juuneiyaa ia. Junuen enchim ka ama butti jitat enchim emo juuneeline betchibo, juka Ijrael yoemrata wateku junuen, Liojta nok lutuuriatat ka bem a taaatuawakapo, junuen bem ka a

Ijrael yoemrataka, jume siimeta chupiiseo, jinneuituneeme

25Taa

395 jiba, ket enchim a nak jiokolee benasia. 32 Bweituk juu Lios, siime yoemrata, nanancha, aapoik ka nok jikkajame benasi tawaari, jiba junaen, siime yoemrata, nanancha a nak jiokolibae betchibo. 33 Tua ka jajam maisi maachi intok kaitau a tammachiatu, Liojta a joau. Intok juu jitat a juuneau, intok a koba suawa. Aapoik yaabaeuta, kaabe juunakkiachisi a yeu a bwijne. Intok a boo jooriaut, jachin a joaut, aet juunee betchibo kaabe a jajamne. 34 Bweituk kaabe Liojta betana eerimmet juuneame aane. Intok kia kaabe aane, Liojta majtakame. 35 Inim tua kaabe aane, waa Liojta bat jita a mikaka, intok junuen, jiba junae betchibo, chukula aapoik betana jita mabetneeme. 36 Bweituk siime juu ayukame, Liojta betana juunakteitaka aayuk. Intok juka inim jiapsaka ayukamta, a utteae, aapo a jiapsitua. Intok siime juu ayukame, aapoik ae eiya betchibo aayuk. Siimem betana a yoorinaau jiba yuu betchibotune. Tua junuentune.

ROMAANOM11,12 aniapo ka tuisi jiapsiwaa benasia emee jiapsibaane. Taa ala emee, taabwisi, wepulsi tuikut jiba enchim jiapsineeut emo temaine. Junuen emee, yumaisi, bemelasi intok taabwisi jiapsi betchibo. Junuen emee a aet juuneenee juka Liojta jitat junuen enchim a boo jooria iaut, inikaa juka tuik boo jooriawamta, juka ae Liojta alleeneeut intok siime lutuuriaka weyemtat. 3 Liojta ama butti yee a nake betchibo, aapoik betana in aet juuneetuawaka in a joau betchibo, siimem emou nee inikaa teuwaabae. Kaabeta emo nasuk, chea bepa au jabeline betchibo. Ala, weepulaka, junuen au a juuneiyaapo aman, emot juuneaka, ka chea au eiyaane. Liojta betana aniawaka, jachin maisi Krijtota a sualepo aman. 4 Maa suko, junuen, itepo ka nanau machika, juebenakue itom takaa, wepulsi takaasi yaari. Intok ka siime juu junuen ka nanancha juunaktei, wepulsi weemta jooa. 5 Junuen san ket itepo junii, jume Krijtota sualeme, juebenakai junii, Jesukrijtota mak eaka, itom a suale betchibo, takaata wepulsi a machiakaa benasia, wepuulai benasi te nau eiyaawa. Intok itepo, juka takaata junuen juebenaka nau a yaaritukaa benasia, itom nau eaka naas itom ito anianeeuta, itou uttea. 6 Intok juu Lios, yee a nake betchibo, itom weepulaim, ka nanau machika a itom boo joorianeeuta itot autualaa, aapoik a tuurepo aman junuen

12

Junuen san Krijtopo nemak werim, emou ne ujbwana, Liojta tuisi yee a nake betchibo, intok Liojta junuen alleetua betchibo, emee jita a mikakamta benasi, au emo suu tojine betchibo. Wepulsi aapoik betchibo jiba, intok Liojta ae alleetua maisia jiapsakai. Inii, tua junuen jiaka, ka jiapsita bepa, enchim Liojta yoorineeu junaatune. 2 Ka inim

Siimeku, wepulsi Liojta betchibo jiba, jiapsiwame

ROMAANOM12 weyemta. Itepo junuen, juka itot autuari, tuisi te a boo jooriane. Jume Liojta betana weyemta a juuneiyaaka a teuwaateko, junakaa, Jesukrijtota itom a sualeut eaka a teuwaane. 7 Juu, watem bit betchibo junuen a taaaka, aet au yumame, aet jiapsine. Juu intok, Krijtota nok lutuuriatat juuneaka, a yee a majtame, aet au tekil makne, yee majta betchibo. 8 Juu, Liojta betana weyemtat yee a jiapsituame, junakaa boo jooria betchibo, aet au temaine. Juu yee mimikame, kaita aet mabet boo bichakai a joone. Juu intok nau yaajiwapo, junakaa weetua betchibo a tekiakame, aet jiapseka, ama waam a joone. Juu, jume jiokot emo bichame am aniame, alleaka a joone.

396 jiba enchim nokneeuta ka a koptane. 13 Jumee, Krijtota sualeka, jitaapo jiokot eame, emee aniane. Intok jumee, mekka betana emou aneme, enchim joaampo am mabetaka, tuisi am bitne. 14 Jumee, ka enchim tuureka emou suuame, tuik ame tana waatane. Intok ameu tuu nokne. Intok ket Liojtau bicha, tuik am aauriane. Intok ka tuik, ka ameu bicha a eiyaane. 15 Jumee, jitaapo junii alleammake, emee, junameemak ket alleene. Intok jumee, jitat junii siokaka, ka alleammak, emee amewit junuen eene. 16 Wepulsi, siimeku nau eewame, emo nasuk aune. Kaabe chea emo eiyaane. Ala emee junuen, kaitapo chea emo eiyaammake, emee amewit eene. Emee, ka unnaa jita emo taaaline. 17 Ka tuik emou yaawakamta betana, emee ka jujutbaane. Siimem bichapo, siimeku, tuisi enchim jiapsineeut emo temaine. 18 Inia weyemtat emo uttea jooriane, enchim au yumau tajtia, junuen siimemmak yanti elaka jiapsi betchibo. 19 Krijtopo nemak werim, in nakeum. Emee kaitat jujutbaane. Ala Liojta mampo siimeta suu tojine. Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Ineponee junaa juu jiokot yee yaaneeme. Ineponee ameu a lutuuriatukapo aman, ameu a chupaane, ti jiia juu achai Lios. 20 Intok ket inen ama jiojtei: Juka enchi bejeeka anemta, a tebaureo, a jiibwa mikne. Intok a baae

naas emo nakneeu, lutuuriatune. Juka ka tuik boo jooriawamta ka a eiyaabaane, ala, jukaa, siime tuik boo jooriawamta tuureka, aet jiapsine. 10 Emee, emo nasuk emo nak taaanee Krijtota nau sualeme tua emo am eiyaa benasia. Emo nasuk, weepulaka, kia jitaapo junii, watem chea emo eiyaa tebokai. Intok siime naas emo yoorekai. 11 Emo uttea jooriane, ka oobene. Intok yoowe Jesukrijtota betana tekilet jiapseka, aet emo temaine. 12 Alleaka jiapsine. Chukula enchim mabet boo bichaut jiapsekai. Jiokot emo bichaka, ka seej chukti eaka, a boo bitne. Liojtau bicha

9Enchim

Jume Krijtota sualeme, jaisa jiapsieau

397 mukeo, a baa mikne. Bweituk empo junuen au a tiutuane. 21 Ka tuik, ka enchim yaane betchibo, emo aet suuane. Ala, chea, tuik ausulik enchim boo joorianeeue emot a ayuka, ka tuik kobaika, omola a tawaane. Kaabe yeu beaaka, yauraata nesaupo aman jiapsine. Bweituk kaabe nesau ean, ka Liojta betchibotuko. Inimee intoko, yauraa ayukame junuen, Liojta junen ea betchibo yoo yaari. 2 Junuen san jabetaka junii, yauraata bejeeka aneme, juka Liojta junuen nesawekauta bejeeka anemta benane. Jume intok, junuen yauraata bejeeme, jiba junae betchibo ka tuisi aulam. Intok junamee jiokot yaatune. 3 Bweituk jume yaauchim, jume tuik ausulik joammeu ka suuane. Ala jume ka tuik joammewi. Inien san beja, empo, jume yaauchim ka majjaubaeeteko, tuisi jiapsine. Intok junueni juu yauraa, tuisi em aneu, e tana a teuwaane. 4 Bweituk junamee, Liojta betana junakaa jooa. Eu tuik betchibo enchi suakai. Taa empo, ka tuik joaateko, junak empo majjaune. Bweituk juu yauraa junuen yee jiokot yaa betchibo, lutuuriaka junuen nesawe. Junameesu, Liojta betana a joakai, junuen juka ka tuik joamta, au a lutuuriatukapo aman, junuen jiokot am jooa. 5 Junuen san uttea, juka yauraata nok jikkajipo. Inia wooi weemta betchibo. Ka kia jiokot em yaanaauta ka eu aune betchibo jiba, taa ketchia, Liojta bichapo tuisi em jiapsapo em

ROMAANOM12,13 a juuneiyaane betchibo. 6 Intok ket jiba inia betchibo juka tomita, yauraatau bicha weyemta a nenka. Bweituk juu yauraa, Liojta betana tekilta joame benaka, intok inikaa tekiaka, a boo jooria. 7 Siimemmeu emo betana bem mabeteauta junuen em ameu a chupaane. Juka yauraatau bicha enchim bejeetuaeauta, a bejeetuane. Jume intok enchim yoorieaum, akeem am yoorine. Jume intok, enchim eiyaaeaum, akeem am eiyaane. 8 Kaabeta jita wikiriabaane. Ala, emo nasuk, juu enchim naas emo nakneeuta ka emou biine. Bweituk juu yee nakeka jiapsame, junuen Liojta nesauri jiojteita weyepo aman aulatune. 9 Bweituk jume nesaurim inen jiojtei: Jamutta, ka a jubeka, ka aamak emo tuurine. Intok ka yee sussuane. Ka jita etbwabaane. Intok ka lutuuriae, kaabeta nanaatejone. Juka ka em atteata, ka waatabaane. Taa inimee nesaurim, intok siime jume waate, inen weyemtae chupe: Em emo nakee benasia, juka ele benasi yoemta junuen a nakne, ti jiamtae. 10 Juu yee nakeme, kaibu juka ale benasi yoemta ka tuik au yaabaane. Junuen san beja, juu yee nakeme, nesauri jiojteim betana weyemta, tua junama waam a chupaalatune. 11 Intok ketchia, ian, inim weyemtat mammateka jiapsine. Intok juuneiyaakai, ian, chea enchim aet emo temaeka aet jiapsinepo. Bweituk ian, chea junii kaita beee, inim ka tuik betana itom jinneuimtuneeuta tua

13

ROMAANOM13,14 junaen itou chupneeuta, Krijtota nok lutuuriata itom sualeka a mabetak bepa. 12 Tukaaria jaibu simsuka, intok taewai jaibu naatee benasi maachi. Inien san itepo, tukaapo ka tuik boo jooriawamta, a suu tojine. Intok itepo tachiriapo aneme benasi, Liojta betana weyeka, itom ae ito jinneuneeuta, a eiyaaka, ae ito aniane. 13 Katte jak waam jachin junii jiapsibaane. Taa siimeku itepo suasi jiapsine, tachiriapo rejtieewaa benasia. Naakowamta intok ka weelapo jiibwawamta ka joaka jiapsine. Intok kia taabwi jaamuchim mak ito tuuriwamta junii. Ka tuikut ka emo taarune. Intok kia ka nok nassuabaanee junii. Intok ka watem atteat koptine. 14 Taa ala emee, yoowe Jesukrijtota betana a tuu jiapsie emo aniane. Intok enchim takaam betana, ka tuik emot ayukamta, ka a tuureka a eiyaabaane.

398 juka siimeta a bwaeemta, ka jaana aet nokne, ka ammaali a aneeti jiakai. Bweituk junakaa, juu Lios ket a tuu mabetla. 4 Ka eu chaaka, taabwik tekokamta, jitat em aet noknepo. Bweituk junakaa, tuisi, oo ka tuisi aamak a tawako, juu a tekowa aamak juunea. Intok junuen jumee, Krijtota sualeka a mabetlame, tuisi tawane, bweituk juu yoowe Jesukrijto, junuen tuisi am tawane betchibo am aniapo au yuuma. 5 Maa su ket, wate, Krijtota sualeme aane, Liojta yoori betchibo, taewaim betana, senuk chea emo a tuurituame. Intok ket waate aane, siime jume taewaim, nanancha a eiyaaka a sualeme. Weepulaka nattepola tuisi juuneenee jita betchibo junuen bem a sualepo. 6 Juu, taewaim betana senuk chea yeu puame, Liojta yoorika junuen aane. Juu intok ka junuen a joame, ket jiba Liojta aet yooreka junuen aane. Juu intok, siimeta a au bwaee tieame, Liojta yooreka junuen a jooa. Bweituk Liojta ae betchibo baisae. Juu intok ket, wakajta ka a bwaeeme, junuen ket Liojta yooreka, ka a bwaee. Intok ket Liojta aet bai saune. 7 Bweituk kaabe inim ito betana, ka watem betana aniawaka, aapolai benasi jiba jiapsame. Intok kia kaabe, aapolai benasi mukuka, ka watem sioktuaneeme. 8 Bweituk itepo ket inim jiapsakai, Jesukrijtota yoowaka te jiapsine. Intok itepo kokkoko junii, jiba aapoik yoowaka te kokkone. Junuen san, itepo, inim jiapsaka, oo chukula

14

Senuk juubwa Krijtota sualeka, kee tua aet utteitumta ama aneo, emee, ka wate weemtat, ka juunakkiachikut, aamak etejoka, taa alleaka a mabetne. 2 Maa su, waate Krijtota sualeme aane, siime wakajta bem bwaanepo a tui, ti eaka a suale. Wate intok, kee tuisi Krijtota sualeme, jiuta jiba bem bwaanepo a tuiitieame. 3 Juu, junuen siimeta bwaeeme, juka junuen watek ka a bwaatu, ti eamta, ka jaana a eiyaane. Juu intok, junuen ka siimeta bwaeeme,

Ka juu Krijtopo emak werikut jitat nokbaanee

399 kokkoka junii, aapo juu Lios itom yoemiak. 9 Bweituk juu Jesukrijto junuen muukuk, intok ket juchi jiabijtetuawak, junuen, ian jiapsammeu intok kia jaibu kokkoarimmeu junii, yootubaekai. 10 Taa empo, jabetaka junii, ka eu lutuuria, Krijtopo emak werik ka tuisi em a tawaanepo oo kia jak waam em a eiyaanepo. Bweituk siime itepo, achai Liojtau yeu machine, junuen aapoik betana itot a juuneiyaana betchibo, tuisi oo ka tuisi itom jiapsakaut. 11 Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: In jiapsapo, tua lutuuriatukaa benasia, ti jiia juu achai Lios, junuen ket, kaabe yeu beeka, siime yeu tajtia, nee yooreka, tonommea japtine. Intok ket siime, siimem bichapo, Liojtaka in aneepo a teuwaane. 12 Junuen san itepo, weepulaka, juu itom jiapsisukau betana, Liojta bichapo juuneiyaatune.

ROMAANOM14 junuen, junae betchibo, ka tuisi aet tawaane. 15 Taa intok, wakajta oo jita em bwae betchibo, juka Krijtopo emak werik, ka aet a alleeo junak empo, junae bichapo junuen, junakaa bwaeeteko, ka yee nakemta benasi annee. Junuen empo, senuk ket, Krijtota ae betchibo mukukauta, ka junuen a jioptuabaane, junuen kia jita junii em bwaapea betchibo. 16 Junuen san, emee, juka enchim tuiitieaka, enchim joaut, ka emot nokna betchibo, aet emo suuane. 17 Bweituk Liojta yoo nesaweka katekau betana, juu lutuuria yee jinneume, ka bwaawame oo juu jiiwame junaa a teuwaa. Ala, Liojta bichapo tuisi jiapsiwame junaa. Intok yanti elaka intok alleaka, Liojta tuu jiapsi betchibo itot ayukame junaa. 18 Juu junuen a boo jooriaka, Jesukrijtota betana tekilta joame, Liojta alleetuaka jiapsine. Intok inim, watem betana tuisi a aneepo juuneiyaanaa. 19 Junuen san itepo, siimemmak yanti elaka itom jiapsineeut, bichau bicha te aet ito temaine. Intok junuen, junae itepo, Liojta betana weyemtat naas ito aniane. 20 Juka inim, Liojta betana weyeka boo jooriawamta, katee kia jita em bwaeeu betchibo junuen a bejeeka em anbaane. Juuneewa, siime bwaamta, kaita ka tuik aet ayukapo. Taa seenu, ka tuisi aune, aapoik jiibwa betchibo, watem, Krijtota bem sualeu betana ka tuikut jioptuakaateko. 21 Wakajta empo ka bwaeeteko, tuine. Intok kia paasi baawata ka jeeeteko, tuine. Intok kia jita

san, ian, itepo ka jitat naas nat nokne. Taa ala emee, chea iniat jiapsine, Krijtopo emomak werik, kaitapo bem emo betchibo a jiobeka, ka tuik a yaaneeutchi. 14 Juuneane, bwaawamta, oo jita junii, ka tuisi yee a tawaaneeuta, kaita aet ayukapo. Inia betana intok junuen a lutuuriatukapo ne aet juunea, yoowe Jesukrijtota in a sualepo aman. Taa senu junakaa, jita junii tua ka au a tui ti eame,

13Junuen

Ka juka Krijtopo emak werik, ka tuikut jioptuabaanee

ROMAANOM14,15 junii ka joone, jukaa, Krijtopo emak werik ka junuen junaet a jioptua betchibo oo ka junuen ka tuisi tawaa betchibo oo Krijtota a sualeut, ka koom a eene betchibo. 22 Inia betana, juu em a sualeut, empola junuen Liojta bichapo em a sualepo juuneene. A alleau aet aune, juu jabetaka junii, a joaut siimeku tuisi a aneepo, Liojta bichapo au juuneiyaame. 23 Bweituk seenu, a bwaeeu betana uueaka a bwaeeme, junuen a bwaeeka, ka tuisi aet au tawaane. Bweituk junakaa ka a yoemeiyaaka a bwaakai. Bweituk siime juu senuk ka aet yoem eaka joowame, junaet ka tuisi tawane.

400 lutuuriapo jiojtewakame, junuen jiojteituk, itom ae majtitune betchibo. Junuen, chukula itom mabetneeut eaka, itom a boo bitne betchibo. Junuen, junakriapo a boo bichakame, intok junamee, alleewamta jajamekauta, ama juuneiyaakai. 5 Aapo juu Lios, juu ket, binwa a itom boo bitne betchibo itom aniame, intok ka itom koom eaka, jiba itom alleeneeuta itot autuame, aapo junuen enchim aniane, wepulsi, siimem nau eaka, enchim jiapsine betchibo, Jesukrijtota enchim jiapsi iapo amani. 6 Junuen beja, siime wepulsi nanancha eaka, juka itom yoowe Jesukrijtota Lios achaiwata, au bicha nokaka, enchim alleauta teuwaaka, tua junuen jiaka a yoorine.

15

Junuen san, itepo jume chea tutti Krijtota sualeme, jume kee tutti a sualeme, jitaaku ka ammaali bem jiapsaut, ameu tuu jiapseka, junaet am aniane, chea tuisi bem jiapsine betchibo. Intok ka itepo jiba itom tuureuta joaka, yanti elne. 2 Itepo weepulaka, jume ito benasi yoememmak tuttuine, ametana tuik waataka. Intok jitapo ameu tuik betana, intok siimeku, Krijtota chea tuisi bem sualneeut am aniakai. 3 Bweituk aapo Jesukrijto junii, ka aapoik eapo, a tuureuta joaka jiapsak. Taa ala, Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia au yeu siika: Jumee, Liojta jaana jiaawaame teuwaakauta, neu yeu chupuk. 4 Bweituk siime juu bat naataka yeu sikaari, Liojta nok

Ka empo, emo alleetuabaane, ala, ele benasi yoemta jitaapo alleetuanee

san emee, nanancha emo eiyaaka, emo tuu mabbetne. Jesukrijtota itom a tuu mabetakaa benasia. Junuen Liojta a nakwaka a yoorina betchibo. 8 Bweituk juu in teuwaau, Jesukrijtota, jume ijraeliitam tuikut am aniabaeka, ameu yepsakau junaa. Junuen bat naataka, jume itom yoowamtukaum, Liojta ameu bicha naikiakauta, a chupaabaekai. Intok junuen Liojta a teuwaarit, ka a koptaka, siimekut a chupauta juuneiyaana betchibo. 9 Taa ketchia, junuen, jume ka juriom junii, ket Liojta tuisi yee a jiokole betchibo, bem a yooreuta au teuwaane betchibo. Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia:

7Junuen

Krijtota nok lutuuria, ket jume ka juriom a majtawa

401 Inia betchibo, inepo, ka nanau machi yoemrata nasuk, nee enchi yoorine. Intok enchi yooriteboka, ne eu bicha bwikne, ti jiia juu yoowe Krijto. 10 Intok ket jiba Liojta nok lutuuriapo omot inen jiojtei: Alleene, emee, ka nanau machi yoemra, jume Liojta yoemiammake. 11 Ket intok, juchi omot inen jiojtei: Siime juu yoemra aniat yeu tajtia, achai Liojta yooreka, au bicha bwikne, Intok siimeraa, jachin maisi a eiyaawatchiakauta a teuwaane. 12 Juu Isaiajtukau ket inen a jiojtek: Issaii teamta betana, seenu, a yoemiam betana yeu machine, Juu, juka ka nanau machi yoemratau yootaka a sauneeme. Junaa yoemra intok, tuik aet mabet boo bitnee a yoem eiyaakai. 13 Lios, aapo juu, chukula itom mabetneeut itom jiapsine betchibo itom aniame, enchim tuisi alleeneeuta emot autuane. Intok junuen, aapoik sualeka, yanti elaka enchim jiapsineeuta emot aune. Junuen beja, chea junii Liojtat enchim boo bitneeuta ka a koptaka jiba emot aune. Liojta tuu jiapsie aniawakai. 14 Krijtopo nemak werim, emo betana ne a lutuuriatukapo ne juunea, ama butti yee nak jiokoleka enchim jiapsapo. Intok Liojta betana lutuuriat yumaisi

ROMAANOM15 enchim juuneapo. Intok ket, tuikut enchim a emo sua tejwaaut juuneapo. 15 Taa inim jiojtei in emou bittuapo, inia wate weemta betana ne kaita essoka emou a teuwaa. Junuen inikaa ka enchim koptane betchibo. Inikaa ne jooa, Liojta ama butti yee a nake betchibo nee aet a tekil makaka betchibo. 16 Jesukrijtota betana weyemta, jume ka juriom nasuk a boo jooriakai. Inii intok in joau, Liojta betana nok lutuuria yee jinneuneeme in yee majtau junaa. Junuen, jume ka juriom, Liojta bichapo am tuu mabettu iakai. Liojta tuu jiapsie junuen wepulsi aapoik betchibo jiba jiapsakai. 17 Taa inepo, Jesukrijtota in sualepo amani, Liojta betana in tekilet, in boo jooriaut, in aet ino uttianeeu net aayuk. 18 Bweituk inepo kaita jita taabwik intok ne a teuwaa. Ala jukaa, Jesukrijtota betana weyeka neas a joauta jiba. Junuen jume ka juriom, Liojta a bem nok jikkajineeuta am majtakai. Inii intok, in yee majtaue intok in joaue yaari. 19 Liojta a jita joaapo aman, machilaata, intok watek ka a jootu maisi machikue. Intok Liojta betana tuu jiapsi in mabetrie aniawakai, yaari. Inien san, inepo, Jesukrijtota betana a nok lutuuriawata, yumaisi nee yee a majtala, bweu joara Jerusalen teapo naateka, intok siimekut, bwiaraa Iliiriko teau tajtia. 20 Junuen, inepo, Jesukrijtota nok lutuuriata yee majtaka nee junuen aet jiapsisuk, siimekut jum Krijtota team jakwoo junii ka juuneiyaaripo, ka junuen, watem

ROMAANOM15,16 jaibu yajilata yee majtakapo, ka amet chaaka yee majtabaekai. 21 Ala chea, Liojta nok lutuuriapo inen a jiojteitukaa benasia: Wamee, jakwoo junii ka ae betana jikkajisukame, a jikkajine. Intok wamee, jakwoo junii kee ae betana tejwaawame, junamee aet juuneene.

402 betana weyemtat am majtaka am aniako, junuen san inimee ian, jiba junaen, jume juriomtaka Krijtota sualeme, inim jitapo bem am anianeeuta ameu chaaka. 28 Junuen san, inia betana inepo aet yeu yumaasuko, intok junammeu inikaa tojisuko, junaman bwiaraa Ejpanya teau bicha ne yeu weebae, emot waam weepat enchim intok bichakai. 29 Inen a lutuuriatukapo ne juunea, inepo junaman emou yepsakai, Jesukrijtota nemaktuka, aapoik nok lutuuriata betana juka emou tuinemta, kaita beeeka, in emou a teuwaanepo. 30 Krijtopo nemak werim, itom yoowe Jesukrijtota itom nau suale betchibo intok Liojta betana a tuu jiapsie enchim a yee nake betchibo ne emou ujbwana, enchim nemak eaka, in boo jooriaut, in aet jiapsekaa benasia, nee aniakai, Liojtau bicha nee nokriakai. 31 Jum Jurea bwiaraa teapo, jume ka Krijtota sualeme betana in jinneuitune betchibo emee Liojtau nee nokriane. Intok inikaa, jume Krijtota sualeka, Jerusalenpo joaakame, am ania betchibo in weiyaauta, junuen tuisi a mabettune betchibo. 32 Junuen beja, Liojta junen eao, alleaka in aman enchim bitne betchibo. Intok junuen inepo emomak aneka, in yum joene betchibo. 33 Lios, juu yanti elaka jiapsiwanta yetet autuame, enchim siimemmaktune. Intok junuentune.

inia betchibo san, inepo, jue benasi emou noiti jijiobeka junii, kee ama yumaala. 23 Taa iani, inepo inimii siimekut in tekil chupaika, intok tua binwatuk naateka enchim bitpeakai, 24 bwiaraa Ejpanya teau bicha weyeka, ne ket emou noitibaekaea. Intok chukula, inepo, junamaa, alleaka ama emomak ansuko, junaman bicha in weene betchibo, enchim nee anianepo ne emot ea. 25 Taa ian lautipo ne bweu joara Jerusalen teau bicha ne noitibae. Junaman jume Krijtota sualemmeu, bem emo ae anianeeuta ameu weiyaabaekai. 26 Bweituk, jumee, bwiaraa Maseroonia teapo intok Akaaya teapo joaaka, Krijtota sualeme, junaman Jerusalen teau, Krijtota sualeka, tua kaitae emo ania machim, bem emo ae anianeeuta nau tojaka, ameu a bittuabaeka ean. 27 Bempo junuen bem aunepo a tuurek, intok junuen tuisi aayuk. Bweituk junuen ameu chaaka bem am aniapo. Bweituk junuen, jume juriomtaka Krijtota sualeme, jume ka juriom, Krijtota

22Jiba

Paplo, bweu joaraa Roma teau noitibaekaea

16

Paplo, jume a taaaum tebotua

Jamuttaka, Krijtopo itomak werik, Peebe teamta, inen

403 ne enchim a taaaka a juuneiyaa ia. Aapo, senu joara Senkrea teapo, Krijtota sualeme nasuk, teopopo, tekilta joaka am ania. 2 Inikaa junuen, emee, tuisi a mabetne, yoowe Jesukrijtota itom nau sualepo amani, Krijtopo nau wewerim bem emo biteaa benasia. Intok emee, jitapo junii a enchim a aniaut a aniane. Bweituk aapo yuin yee aniala, intok kia nee junii aniala. 3 Risiila teamta intok Akiila teamta nee am tebotuariane. Inimee, Jesukrijtota betana juka tekilta nemak a boo jooriame. 4 Inimee, bempo nee jinneubaekai, jinilwatchisi emo bichak. Junuen san tuisi ne am bai sae, intok ka inepo jiba, taa ket siime wamee, ka juriomtaka, siimekut aneka, Krijtota sualeme am bai sae. 5 Ket jume Krijtopo itomak werim, Risiilata intok Akiila teamtaim joapo nau yaajame em tebotuane. Intok ketchia, juka Epaineeto teaka in jallai in nakeuta a tebotuane. Inii junaa juu bwiaraa Aasia teapo, chea bat Krijtota sualekame. 6 Juka Maria teamta ket tebotuane. Aapo emo nasuk, Jesukrijtota betchibo yuin tekilta yaari. 7 Ket Anrooniko intok Juniaj ti teakame, jume nemak joomem, am tebotuane. Inimee ket yauraau nemak eetasuak. Krijtota yeu puarim betana ket, inimee eiyaawa. Intok ket chea nee bepat Krijtota sualeka au emo suu tojak. 8 Juka Aapliaj teamta, yoowe Jesukrijtota, nemak sualeka in nakeuta, in jallai, a tebotuane. 9 Ket juka Urbaano teamta

ROMAANOM16 tebotuane, Jesukrijtota betana itomak tekipanoamta. Intok juka in nakeuta, Taakij teamta. 10 Juka Aapelej teamta nee ket tebotuariane. Jesukrijtota a sualepo amani, junuen tua lutuuriatukapo juuneiyaawame. Intok ket jume Arijtoobolo teamta yoemiam nee ket tebotuariane. 11 Juka nemak jometa, Erooriaano teamta a tebotuane. Intok jume Narsiiso teamta yoemiam, jume Krijtota sualeme. 12 Jume Ripaaina intok Ripoosa teame ket tebotuane. Inimee, jume yoowe Jesukrijtota tekilta joame. Intok juka Krijtopo itomak werik, Persiira teamta itom nakeuta. Inii ket, yoowe Jesukrijtota tekilta yuin a yaala. 13 Juka Ruupo teamta ket tebotuane. Inii, jume Krijtota sualeme nasuk, Krijtota tuisi a sualepo taeewaka eiyaawa. Intok a aewata, juka ket nee betchibo in ae benasi in eiyaauta, a tebotuane. 14 Ket jumee, inen teakame nee am tebotuariane, Asinkrito teamta intok Leekon teamta, intok Ermaj teamta, intok Patroobaj teamta, intok Ermej teamta, intok siime jume waate Krijtota sualeka amemak aneme. 15 Intok ket jume inen teakame ne am tebotuariane. Pilooloko teamta, Juuliaj teamta, intok Nereeo teamta, intok a akkoowata, intok juka Olimpaaj teamta. Intok siime jume Krijtota sualeka ama amemak nau yaajame. 16 Siime emee, Krijtota enchim nau sualepo aman, em naas emo tebotuanee tua emo nakekai. Siime jume teopommet Krijtota nau sualeme, utteesia emou tebotemme.

ROMAANOM16 itomak werim, emou ne ujbwana, jume Krijtota sualeme nasuk, ka nau eewamta joaka intok yee jioptuame, enchim am mammatene betchibo. Bweituk inii weyeme, bem joau, Krijtota betana juka enchim a majtawakauta, bejeeka weye. Junameemak emee ka emo tuurine. 18 Bweituk junamee, itom yoowe Jesukrijtota betana weyemta, bempo, kaita tuik jooa. Ala bempo, bem tuureka, bem bwaaneeut jiapsek. Intok inimee, aa nokiichiae, juebenam am sualtua, wamee, jita junii sualeme, jikkaji maisi ujyooisi ameu nokakai. 19 Siimem betana emee juuneiyaawa, Liojtau siimeku enchim nok jikkajaka, au enchim emo suu tojilapo. Inia betchibo san ne ama butti emo tana allea. Intok inepo, tuik jiba enchim boo joorianeeu betana sussua ia. Taa juka ka tuik joo betchibo ka junuen jiapsine. 20 Juu intoko Lios, yanti elaka jiapsiwamta yetet autuame, aapo, Jesukrijtotamak eakai, lauti juka bebejeerita, tokti enchim a kobaaneeut enchim aniane. Itom yoowe Jesukrijtota betana juka emou tuik emee mabetne. 21 Juu Timoteo teame ket emou tebote. Inii, Jesukrijtota betana, tekilta nemak joame, Intok ketchia juu Luusio teame, intok Jason teame, intok Sosiipatro teame. Inimee in nemak joomem. 22 Inepo, Teertio teame, Paplota betana inikaa jiojteita emou jiojteme, ket ne, inepo, yoowe

404 Jesukrijtota in emo mak suale betchibo ne enchim tebotua. 23 Juu Kaayo teame ket junuen enchim tebotua. Inia joapo san inepo kateka, bitwa. Intok ketchia, inii, siime jume inim Krijtota sualeme, a joawapo nau yaaji betchibo am mabbeta. Juu Erajto teame ket enchim tebotua. Inii, juu inim bweu joaraapo Korinto teapo, yauraa tomita nau toji betchibo, tekilta joame. Intok ket juu Krijtopo itomak weri, Kuarto teame enchim tebotua.

17Krijtopo

intoko itepo, Liojta te yoorine, jukaa, Jesukrijtota, chea junii, ka taabwisi intok, enchim a sualneeut enchim anianemta. Liojta betana juka bemela lutuuriata, in yee a majtaapo amani. Intok Jesukrijtota betana, juka nok lutuuriata yee a majtawaue. Inii intoko, aniata kee juunaktewao, kaabeta juuneiyaaka, taa ian, Liojta yeu machiari mak weye. 26 Taa ala iani, jumee, Liojta betana juuneiyaaka a jiojtekame jiojtekaue, juuneiyaawa, Liojta juka jiba yuu jiapsamta nesawekapo amani. Inii bemela lutuuria, ian siime ka nanau yoemra a juuneiyaatuari, junuen bem a sualne betchibo intok bem a nok jikkajine betchibo. 27 Lios, juu aapolaika, intok siime suawakame, jume Jesukrijtota a sualeme betana a yoorinaau, jiba yuu betchibo au aune. Intok tua junuentune.

Jiojtesuka, Paplo, Liojta yooritebo

25Ian

1 Korintiom
Paplo, bweu joaraa Korinto teau, Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo Paplo, Liojta junen eaka betchibo, Jesukrijtota betana juka nok lutuuriata yeteu nok iaawaka ne yeu puari. Juu Krijtopo itomak weri Soojtenej teamtamak anekai. 2 Inikaa jiosiata ne, jumee, bweu joara Korinto teapo, Krijtota nau sualemmeu ne a jiojte. Jume Krijtotamak bem nau ea betchibo Liojta yoemiam. Juu Lios, wepulsi aapoik betchibo am jiapsine betchibo yeu am puala. Intok siime jume watemmeu siimekut aneka, itom yoowe Jesukrijtota yoem eiyaaka, au bicha nokammeu. Inii, aapo bempoimmeu intok kia itou junii, achai yoowe. 3 Itom Lios achai, intok itom yoowe Jesukrijtota betana, juka tuuwata intok enchim alleeneeuta, intok yanti elwamta emee bitne.

ne emo betchibo Liojta baisae, Jesukrijtota enchim sualeka, Liojta betana, juka emou tuika, jiba yuu jiapsiwamta enchim mabetla

4Jiba

Krijtota betchibo juu, juu tuikue alleewame

betchibo. 5 Bweituk Krijtotamak enchim ea betchibo, juu Lios, juka siimek bepa chea eiyaawatchika, aapoik betana weyemta enchim juuneiyaatuala, intok siimeku enchim a teuwane betchibo intok chea tuisi enchim aet juunee betchibo, enchim ania. 6 Junuen san, juu Krijtota betana lutuuria, emou teuwaawaka, enchim jikkajakau, lutuuriapo enchim a sualekapo aman emot yeu maachi. 7 Inien a weepo san, Liojta betana enchim mabetrika, enchim a joauta, kaita emou beee. Ket inim jiapsaka, taewaita, Jesukrijtota aet yebijneeuta boo bichakai. 8 Jiba enchim aet jiapseka a sualne betchibo, aapo enchim aet aniane, taewaim enchim mikwau tajtia. Intok junuen, kaabeta, kaita ka tuikut enchim a yeu bwijne betchibo, yoowe Jesukrijtota aabo notteo. 9 Aapo juu Lios, jiba juu a teuwaarit yeu yuyyuma. Intok jiba aapo junaa, juu, a uusiwa, itom yoowe Jesukrijtota makeaka, inim, intok chukula enchim jiapsine betchibo enchim yeu puakame.

Krijtota sualeme nasuk, nattepola emo naikimtewame

betana lutuuriakai ne emou ujbwana, 405

10Krijtopo nemak werim, Jesukrijtota

1 KORINTIOM1 enchim emo nau tuutene betchibo intok ka nattepola emo eiyaakai. Taa chea juni san, siimeku nau tuttuikai, wepulsi weyemta nau eiyaane. 11 Inikaa ne emou teuwaa, Krijtopo nemak werim, bweituk jume Kloe teamtaim betana nee etejoriawak, enchim ka nau tuttuireakapo. 12 Inen ne jiubaeka inikaa teuwaa ooben, emo tana, weepulaim, taabwisi jiau. Waate: Paplotamak ne ea, ti jiame aane. Wate intok: Apooloj teamtamak ne ea, ti jiia. Wate intok: Peo teamtamak ne ea, ti jiia. Wate intok: Jesukrijtotamak ne ea, ti jiakai. 13 Taa ka nattepola taabwisi intok, Krijto sualwa. Intok kia inepo Paplo junii, ka emo betchibo kuuset popontuk. Intok emee ka nee sualeka batoowaatuk. 14 Nee intok, Liojta baisae, emo betana kaabeta in batoowaaka betchibo. Inimee wooim jiba, juka Krijpo teamta intok juka Kaayo teamta ne jiba batoowaak. 15 Junueni kaabeta, nee sualeka au batoowaatuk ti jiune betchibo. 16 Ket jume Ejteepanaj teamtaim ne ket batoowaak. Taa ne kaabemmeu intok waate, in am batoowaakapo. 17 Bweituk kannee yee batoowaane teaka, Krijtota betana yeteu bittuari. Taa aapoik betana, bemelaka nok lutuuriata in yee majtane betchibo. Taa ne ka ujyooi intok suawa maisi nokie yeteu a teuwaa. Taa ala, Krijtota jachin betchibo kuuset a mukukapo betana, juunakkiachisia ne yee a majta. Junuen, ito betchibo a yaakauta, ka yeu tawaabaekai.

406 bemela nok lutuuriata yee majta. Taa jume ka juuneaka, jiokot bem emo bitneeu yajineeme betchibo, ameu ka suasi maachi. Taa itom, jume jinneurim betchibo, inii bemela lutuuria, Liojta yee a ae a jinneupo, utteata aet ayukapo te a juuneiyaa. 19 Taa Liojta jiosia jiojteimpo inien jiojtei: Jume inim bwiapo, unnaa jita taaame ne kaitapo am tawaane. Intok jume chea suawakame, jitat juuneame junak, nee betchibo, kaitat juuneame benane. 20 Intok iani, juu jitat juuneame, oo juu yee maj majtame, oo juu inim weyemta betana a yee nok tejawaame, Liojta betana weyemta intok itou tuik juuneiya betchibo, kaitapo itom ania. Bweituk inim bwiapo juu suawa, juu Lios, ka a suawatukaa benasi a tawaari. 21 Taa juu Lios, a joaut juuneaka a joame, jume inim jiapsame, ka bem suawae aman, aapoik am taaatuak. Ala inen a tuurek, aapoik betana, juu nok lutuuriae, yeteu nokwamtae, jume a sualeme, junae a am jinneunepo. Inii nok lutuuria intok, jume watem betchibo, ka suawakamta benasi machika junii. 22 Jume juriom, iniat Liojta betana a weyepo juuneebaeka, juka machilaata, suum watchisi machik bitbae. Jume intok, riekom teame, bem ama butti jita taaaut a juuneiyaabae. 23 Taa itepo, Krijtota betana juka nok lutuuriata teuwaa saka, aapoik kuuset a popontukapo betana.

Krijtota betana, aapoik kuuset popontaka mukukauta, juka

18Itepo,

Krijtota betana juu utteawa weyeme, intok Liojta betana juu suawa

407 Jume juriom intok, inikaa bemela nok lutuuriata, ka emo a tuurituaka, kaitapom a bicha. Jume intok ka juriom, ka a suawakaa benasi a eiyaa. 24 Taa jume Liojta yeu puarim betchibo, juriomtakai intok riekomtakai junii, Jesukrijtota sualeka, Liojta utteawata, intok Liojta suawata aet ayukapo, a teuwaa. 25 Bweituk juu inim bwiapo yoemrata betchibo, Liojta betana weyeme, kaita aet ayukaa benasi bem eiyaauta, junaa, bem suawata bepa intok bem a jajameuta bepa, chea junii suawa ama aayuk. Juu intok, ame betchibo juu Liojta betana weyeka, kaitapo yeeaniaa benasi bem eiyaau, chea junii bempoim a joaka, bem aet eau bepa yee a ania. 26 Krijtopo nemak werim, emee, juuneepo yumai, Liojta enchim yeu puariakapo. Emo betana ka juebena ooben, jume inim bwiapo jitat juuneame, intok ka juebena, juu yootaka nesaweme oo eiyaawatchisi machim yoowakame. 27 Taa juu Lios, junuentaka junii juuneakai, jume inim jiapsame betana, tua kaitat juuneame benasi eiyaawame, intok jume kaita betchibo tuttui benasi eiyaawame, aapo yeu am puari, junuen, siimem jume inim jiapsame betana, unnaa koba suawakame benasi eiyaawame, intok jume yoo yaarim siimeku emo yumaaleme, Liojta bichapo tua kaita bem teuwaaut bem a juuneiyaane betchibo. 28 Intok ket aapo juu Lios, inim bwiapo jume ka eiyaawame intok kia jak waam bitwame junii, yeu puari, intok junuen, jume

1 KORINTIOM1,2 siimem bepa eiyaawame, amau am tawaa betchibo. 29 Junuen beja, kaabeta, Liojta bichapo au jabeline betchibo. 30 Taa jiba Lios, aapo junaa juu, Jesukrijtota enchim sualeka, aamak enchim eetualame. Juu Krijto intok, itot jiapsakai, Liojta betana suawata itot autuari. Intok kaita ka tuik yaari benasi, tuisi itom a mabettuari. Intok wepulsi aapoik betchibo itom jiapsineeut itom anialame. Intok ket itom jinneukame. 31 Junuen san, Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia: Senu au uttiabaeeteko, chea tuine, yoowe Jesukrijtota uttiaateko.

Taa Krijtopo nemak werim, inepo ne junakriapo, Liojta betana juka lutuuriata, ka siimem aet juuneauta, aman enchim a majtakai, kannee yuin suawakamta benasi intok ino yoori teboka, emou nookak. 2 Bweituk junak, nee emomak aneka, juebenak nasuk, kaita intok taabwik ne emo betchibo yeu puak. Taa Jesukrijtota betana juka wepul lutuuriata jiba, intok aapoik jachin betchibo kuuset a popontukauta. 3 Emou yepsakai, inepo kannee ino cheewareka ne ama emou yepsak. Intok enchim suumeiyaakai, emo tana ino majjautuakai. 4 Intok Krijtota betana juka nok lutuuriata enchim majtaka, emou a teuwaakai, kanne, senuk unnaa jitat juuneaka yee a majtaa benasia emou nookak, enchim aet juuneene betchibo. Taa ala emee,

Krijtota kuuset popontukaa betana, juu lutuuria yee majtawame

1 KORINTIOM2 Liojta tuu jiapsiwata betana a juuneiyaatuawak, intok Liojta a jita joaapo aman aniawakai. 5 Junuen beja, Krijtota enchim sualeu, Liojta a jita joa betchibo enchim a sualekauta a juuneiyaane. Intok ka junuen, inim unnaa jita taaame betana etejoriawakai.

408 juuneiyaatuala. Bweituk juu a tuu jiapsiwa, siimetat juuneaka, siimeta taaa intok siimekut a itom mammatetua, Liojta betana juka chea obiachik, ka a juuneiyaatumta. 11 Inim jiapsame nasuk, kaabe senuk kialaa eapo a juuneiyaane. Taa senu, aapo a jiapsie au juuneiyaane. Ket jiba junaeni juu Liojta tuu jiapsiwa jiba Liojta betana weyemta juuneiyaa. 12 Taa itepo intok, ka inim jachin eewaka jiapsiwaa benasiea. Taa Liojta betana juka a tuu jiapsiwa, itot jiapsa. Junuen, juka Liojta ito betchibo jiokot eaka itot a autuarit juunee betchibo. 13 Itepo te inikaa weyemta betana yee majta, Liojta tuu jiapsita itom aet juuneetuapo amani. Intok ka itom jita taa betchibo, a taaalamtakai te enchim a majta. Junuen itepo, jume Liojta tuu jiapsita amet jiapsaummeu, Liojta betana itom juuneiyaauta te ameu a teuwaa. 14 Juu Krijtota betana tuu jiapsita ka aet aneme, Liojta betana a tuu jiapsie juuneiyaawamta ka a aet jununeene. Bweituk inii, aapoik betchibo, kaita suawata aet ayukaa benasi maachi. Intok ka a amet juuneene. Bweituk inien weyeme, Liojta tuu jiapsi jiba, a yee aet juuneetua. 15 Taa juu, Liojta tuu jiapsi aapoikut aneu, inii, inim bwiapo weyemtat intok Liojta betana weyemtat junii a juunea. Juu intok inim ka Krijtota sualeme, inia betana ka a juuneakai, ka junae mak eene. 16 Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Kaibu jabe, yoowe Jesukrijtota eeri a juuneiyaa. Kaibu

junuentaka junii, itepo jume jaibu tuisi Krijtota sualeme nasuk anekai, taabwisi intok chea obiachik betana te am majta. Taa inii suawa intok, ka inim bwiapo weemta teuwaa. Intok kia inim, jume yoo yaauchim betana junii, ka weye, jume luutineeme. 7 Taa juu itom yee majtau, Liojta betana, kaabeta juuneiyaaka suawa junaa. Chea bat naatakai, kee aniata juunaktekai juka Liojta intok aapoik jiba juuneiyaaka, a yaabaeuta, junuen, jiba yuu betchibo itom jinneubaekai. 8 Inikaa intok, jume inim bwiapo yoo yaauchim, kaabe a juuneiyaala. Bweituk a juuneiyaateko, kaibum kuuset a popon ean juka siimemmeu chea yoorisi machika itom achaita. 9 Taa Liojta nok lutuuriapo a jiojteitukaa benasi weye, inien a jiaapo: Juu Lios, jume aapoik nakeme betchibo, juka tuuwata kaabeta jee bitlauta, intok kaabeta juuneiyaauta, intok kia jeela junii, kaabeta aet jiapsekauta, ammeas a juunaktelaa. 10 Inikaa junen, aapo juu Lios, aapoik tuu jiapsie aman itom a

6Taa

Lios, juu a tuu jiapsie, yee a juuneiyaatua

409 jabe a jitat a tejwaa. Junuentaka junii, itepo, jume Krijtota sualeme, aapoik betana juka a eiyaauta tee a juuneiyaatuawa.

1 KORINTIOM2,3 Jesukrijtota sualek. Itepo intok, weepulaka, tekilta, itom yoowe Jesukrijtota betana itom mabetri te yaari. 6 Inepo chea bat, Krijtota nok lutuuriawata ne emou teuwaaka, enchim a majtak. Chukula intok juu Apooloj teame emou yepsaka, watek enchim majtaka, junae utteata emot autuak. Taa juu Lios junaa, juu enchim a sualeka enchim aet juuneene betchibo enchim aet aniakame. 7 Junuen san beja, juu tua bat, Krijtota betana enchim majtakame, intok kia juu chukula emou nokakame junii, ka itou chaaka, itot enchim eeneeu. Taa Lios, juu enchim jinneukame junaa. Bweituk aapo utteata emot autuari. 8 Jume chea bat, Krijtota betana yee majtame intok kia jume chukula kateka, emou a teuwaame junii, Liojta bichapo nanancha bitwa. Lios aapo, weepulaimmeu bem tekilet ameu a lutuuriatukapo aman, aet am mabetneeka junii. 9 Bweituk itepo, Liojta betana juka tekilta te nau a boo jooria. Wajta, Apooloj teamtamak itom nau tekipanoaa benasia machikai. Juu Lios intok, juka wajta atteakame benasi machikai. Oo ket, emee, Liojta karita, a joaa benasi maachi. 10 Ineponee intok, Liojta betana nakwaka, in au yeu puawakapo amani, senuk, tua tuisi a kaatemta benaka, ne bat emou yepsaka, kari nawata benaka, Krijtota betana juka chea bat weyemta ne enchim a majtatuawak. Chukula intok, juchi senuk, bichau bicha chea yumaisia enchim majtaka enchim

Junuen san, inepo, Krijtopo nemak werim, junakriapo, enchim majtakai, kanne, jaibu Krijtota tuu jiapsita emot anekaa benasia emou nookak. Taa kia tokti inim weyemtat jiba enchim jiapsekaa benasia. Taa chea, Krijtota betana weyemtat juubwa enchim aet juunee taitepo benasia. 2 Ka obiachisi enchim aet juuneeneeuta ne enchim majtak, ili usita, ketun cheemta, kawammea a jiapsaa benasia, intok kee bwaamta a bwaee benasia. Bweituk emee, Liojta betana juka lutuuriata, chea obiachikut ka a juunean. Ian tajtia kateem au joiwala. 3 Bweituk emee ketunia tokti inim jiapsiwaa benasi jiapsa. Emo nasuk ketun ka enchim emo bibitpeaka enchim emo bejeeeu intok nattepola emee emo eiyaakai, emee ketuni inim jiapsiwaa benasia, ka ammaali jiapsa. 4 Bweituk seenu, inepone Paplotamak ne ea ti jiaateko, senu intok, Apoolojtamak ne ea ti jiaateko, watem tua ka ammaali inim aneme jiapsaa benasi em emo ujuu. 5 Bweituk inepo Paplo intok Apooloj teame junii, ka itou chaaka enchim itom yoemeiyaaneeu. Itepo kia beja te wepulsi, Liojta betana tekilta jooa. Bweituk emee intok, ito betchibo

Jume nau tekilta joaka, Liojta tekil boo jooriame

1 KORINTIOM3,4 aet yooturia. Taa jume chukula enchim majtaneeme, aet suaka, ka taabwisi intok enchim a majtane. 11 Bweituk inim, juka bat weyeka siimeta aet naateuta, juka chea bat jaibu enchim majtasuakauta, chukula kaabe taabwisi intok yee a majtane. Inii naateme, jiba aapo juu Jesukrijto junaatakai. 12 Taa seenu, bichau bicha chea yumaisia enchim aet utteata autuaneeme, jiba benasi, tuisi ama waam a tekipanoa, oo kia jaana, jak waam junii a tekipanoa. Senuk, kaata chupaabaeka, tuikue, bejeemtae, oo kia jaana machikue a chupaa benasia. 13 Bweituk taewait, Liojta yee aet yauraa bittuaneeuta yumako, weepulaka, juka Krijtota betchibo bem yaakaut juuneiyaanaa. Junaa taewai intok, tajiu a tamachiatu. Junamaa intok, weepulaka, juka bem yaari, tuika oo ka tuika, ama yeu machine. 14 Juu intok, a yaari betana tuisi ama yeu sikame, juka ae betchibo, chea naa buustia, juka tuik a bitneeuta au naikiatune. 15 Taa senu intok, juu a yaakaut, ka tuisi ama yeu siiko, juka tekilta, kia beja tua a yaane. Aapo intok, jinneutuneeka junii, taa senuk, junamaa beetepo kaitamak au a jinneukaa benasia. 16 Emee inien au waatepo yumai, Krijtota enchim suale betchibo, Liojta emot jiapsapo, intok aapoik enchim teopokaa benasi enchim a eiyaapo. 17 Senu intok, Liojta bichapo junaen machika, juu ka tuikut au kobeko, juu Lios, aapoik a luutineeuta iniau chupaane. Bweituk aapo juu Lios, juka

410 teopowata yee a yoori ia, intok jiba emee junameem, Liojta teopom benasi a bichaum. 18 Kaabe inim juu ayukamtat au bai tattaane. Emo nasuk seenu, inim bwiapo weyemta betana au suawaileeteko, junaa, kaita a taaa benasia au eiyaane. Junuen lutuuriapo Liojta bichapo aapoik tua suawakamtaa benasi a eiyaana betchibo. 19 Bweituk inim bwiapo juu suawa, Liojta betchibo kaita teuwaa. Jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juu Lios, aapo, jume junuen emo suawareka, bem yee ae bai taaabaeue, bempoim aet emo kokoptua. 20 Inen ket jiojtei: Juu achai Lios, jume suawakame eaut juunea, junakaa a kaita betchibo tukapo. 21 Junuen san, kaabe, senuk ale benasi yoemta yoemeiyaaka, ae tana au uttiabaane. Bweituk siime Liojta betana weyeme, emou tuineeka weye. 22 Kia inepo Paplo junii, intok kia Apoolos junii, intok kia Peeotaka junii, ite, enchim ania betchibo jiapsa. Intok kia inii ania junii, intok kia juu jiapsiwame intok kia juu kokkowame junii, intok kia ian lautipo ayukame intok chukula aabo weyeme junii, siime inii, emou tuineeka weye. 23 Ite ka emou yoowe. Ala, emee, Krijtota yoowak. Juu Krijto intok, Liojta yoowak.

Junuen san beja, emee, kaachin intok, taa kia beja

Jume Krijtota yeu puarim tekil joau

411 Krijtota betana itom sawaa benasi jiba itom eiyaane. Liojta betana weyeka, kaabem juuneiyaauta, yee a majta betchibo itom a tekil makrimtukaa benasia. 2 Junuen san, juu Liojta betana tekilta boo jooriame a yoemeiyaanaauta au juuneiyaa tebone. 3 Taa ne intok, ne tana, kaachin ne tua ino eetua jachin enchim nee bichapo, oo inim yauraapo temaituneeka junii. Bweituk inepotaka junii, kaitat nee ino juuneiyaa. 4 Nejponee intok, Liojta bichapo kaita ka tuik nee ino yaa juuneiyaa. Taa junuentaka junii, ne ka witti nooka, tua kaita net aukaa benasia. Taa itom yoowe Jesukrijto junaa juu nee yauraa bittuaka, tuisi oo ka tuikut nee juuneiyaaneeme. 5 Junuen san emee, ka chea bat naataka eaka juu inien weyemtat, jachin a weyeut juuneebaane. Ala juka yoowe Jesukrijtota emee yebij boo bitne, jukaa, etbwa ka juunakkiachisi machik yaarita, machisi yeu a bwijnemta. Aapo juu yoowe Jesukrijto intok junak, weepulaim, jitaa betchibo intok jachin eaka, aapoik betchibo bem jiapsauta a juuneiyaa tebone. Intok junako juu Lios, weepulaimmeu, ameu a lutuuriatukapo aman, uttiawaka bem eiyaanaauta ameu a naikiane. 6 Krijtopo nemak werim, inika weemta ne emou etejo, emo betana tuik waatakai, Apooloj teamta intok kia inepo ino emou teuwaakai inikaa nee teuwaa. Junuen, ito betana weyemta mammateka, ka taabwisi intok, taa tua junuen a jiojteitukapo aman jiba a joaka,

1 KORINTIOM4 kaabeta, senuk chea weyeka, senuk intok kia jak waam a bitbaane betchibo. 7 Bweituk, empo juka suawata intok watek et ayukauta, jabesa et a autuari. Ka empo emo a maki, taa juu Lios, juu enchi juunaktei junaa. Taa siimeta et ayukauta, Liojta betana ee a mabetri. Junuentukaateko intok, Liojta betana a mabetlatakai, intok jaisaakai empo ae emo uttia, juka em mabetri empo emot a autuarii benasia. 8 Emee jaibu kaita emou beeeka, kaitapo enchim jiokot eaa benasia aane. Emee jaibu emeemo saweme benasia, itom intok em yeu tawaalam. Tua tui ean lutuuriapo emee a emo saweeteko, intok inikaa junuen, enchim a emo saweeuta, alleaka emomak itom a bitne betchibo. 9 Bweituk inepo, juka Liojta aapoik, iitom jume Krijtota betana inim yeteu naas bittuarim, siimem bepa chea junii ka eiyaawame benasi itom tawaari ti ne ea. Itepo tee, watem bem suatune betchibo yeu puarim bebena. Jiba itepo tee, jume inim bwiapo jiapsame betana intok kia jume ankelesim betana junii, ame bichapo suumwatchisia bem bitchuneeum benasi machikai. 10 Itepo, Jesukrijtota betchibo tee ka susuakame benasi eiyaawa. Enchim intok Krijtota betana weyemtat tua junama waam enchim emo a taaale nasuku junii. Itepo te kaita betchibo tuttui benasi eiyaawa. Taa enchim intok siimek betchibo tuttui benasi eiyaawapo. Itepo intok, kia te jak waam bitwaa,

1 KORINTIOM4,5 enchim intok yooriwapo. 11 Ian tajti te jiokot ito bicha. Jamak ka jiibwaka, intok ka baa jeee. Intok te kia ka tajoorisuk, kia te jiokot te joowa. Katte joaak. 12 Intok ito ania betchibo, itom maammea te lot lotteka tekipanoa. Jaana te jijiawaawa. Taa itepo intok te tuik itom ametana waatauta ameu teuwaa. Itou im suua, taa itepo intok kia beja te a inea. 13 Ka tuisi itot nokwa, taa tee ka jain eaka, am sua tejwaa. Tokti betchibo tee jak junii ka bibitpeewa jita jaibu ka tuireakaa benasi eiyaawakai ian tajtia. 14 Kannee tiusi enchim bee betchibo nee inien emou jiojte. Taa chea, enchim sua tejwaabaekai, in yoemiam, tuisi in nakeum benasi enchim eiyaaki. 15 Bweituk, ama butti juebenaka Krijtota betana jume enchim majtame aneo junii, taa ka juebena jume emou yoowe. Ineponee ala junaa, juu enchim yoowa. Nee betchibo Jesukrijtota enchim sualeka intok aapoik betana juka bemela nok lutuuriata in enchim majtakaue. 16 Junuen san ne emou ujbwana, in jiapsakaa benasia, enchim neu a suawauka, junaen enchim jiapsine betchibo. 17 Inia betchibo san ne Timoteo teamta ne emou bittuala, juka Krijtota in sualee betchibo, in yoemia tuisi in nakeuta. Juu Krijtota betana tekilet jiapsekame. Aapo intok juchi enchim aet tejwaane, Krijtota in sualepo amani, jachin in jiapsapo betana, intok siimekut, jume Krijtota sualeme in am majtaapo. 18 Emo betana waate,

412 bem jikat emo eiyaau amet aayuk, nee aman enchim majjaeka, ka intok nee emou noitineetieakai. 19 Taa ne lauti emou noitibaekaea, itom yoowe Jesukrijtota junen eao. Junak beja ne amet juuneene, inimee jikat emo eiyaakammetchi, lutuuriapo, Liojta betana tuik a bem joauta, oo kia beja tua ka lutuuriapo bem teuwaauta. 20 Bweituk Liojta betana weyeka yee a jinneuu, ka kia etejorie, taa Liojta a jita joaapo aman, a joaue weye. 21 Enchim mampo aayuk. Ne aman emou yepsaka intok enchim emo tuutene betchibo, emee kuttipo ka nee enchim sua tejwaa iaateko, ian lautipo em emo tuutine. Junak intok, nee aman yepsaka enchim nakeka tuu nokie jiba emou nokne.

Emo nasuku seenu, a waimaemak jiapsa teaka juuneiyaawa. Inii intok, kia ilitchisi junii ka tui. Intok kia jume ka Liojta taaame nasuk junii ka joowa. 2 Intok ketun naa buustia enchim emo cheewareu emot aayuk. Junae betchibo emee siokeaka su. Juu intok inile benak ka tuik yaakame, ka intok emo nasuk tuurinaa. 3 Bweituk ineponee ka emomak aane, taa nee emomak in anee benasi aman jiapsek. Intok junueni, junakaa, juka ka tuik yaakamta, au a chupneeuta, jaibu ne au yeu a puari, emomak anemta benasi. 4 Emoem nau tojine, itom yoowe Jesukrijtota betana nau wepul

Senuk ama butti ka tuisi ayukamtat nau etejowapo

413 lutuuriakai. Inepo intok, nee in emomak anee benasi aman jiapsine. Itom yoowe Jesukrijto intok ket emomaktuka, enchim aet aniane. 5 Intok junueni, junaa oou, bebejeeritau suu tojitune. Junuen beja a takaawapo jiokot au a chupuka a luutine betchibo. Taa ket junueni, yoowe Jesukrijtota notteo, a jiapsiwata jinneutune betchibo. 6 Emee juu inile benasi ka tuik yeu sikamta betana emo jabeleka, ka ammaali aane. Emee tuisi juunea, juka ka tuisi ayukamta, kia beja a bichaateko, siimem nayyotenee: Reberuata ilitchik junii, siime kittimet a kikkimuu benasia. 7 Bat naatakai, ka tuisi enchim jiapsauta, juka siimem nayyotenemta koptane. Intok junuen, Liojta bichapo kaita ka tuik yaarika enchim bitna betchibo, lutuuriapo enchim jaibu jinneurimtuka betchibo. Bweituk jiba Krijto, aapo ito betchibo ket meetuk. Junuen aapo bat naataka jume bwalam pajko taewait am susuawaa benasia, ian ito betchibo yaatuk. 8 Junuen san itepo, tua junen jiaka intok lutuuriapo, Krijtota itom sualeuta, alleaka intok aet jiapseka a boo jooriane. Jume paanim, ka reberuakame, bat naataka, juriom jiba bem a sualeka bem bwaeeum benasia machikai. Katte intok juka ka tuik joaka jiapsine. Intok juka tokti betchibo tiusi ka tuik koptakai, bat naataka juu reberuatau tammachiaka teuwaawamta. 9 Jiosiata bat naataka in emou a jiojtekapo ne enchim etejoriak, jume ka bem jubimmak emo tuuremmak

1 KORINTIOM5,6 ka enchim eesaekai. 10 Taa ne ka jume inim ka Krijtota sualeka inen jiapsame betana inikaa inien emou a teuwaa. Oo jume tokti betchibo ka tuisi jiapsame betana, oo jumee, jain junii jita waatame betana, oo jita eetbwame betana, oo jume taabwi liosim, maammea yaarim yooreme betana nee ka inimee betana nooka. Bweituk inimee ka bibitpeaateko, emee ka im bwiapo amemak jiapsi ean. 11 Juu in enchim juuneiyaa iaka in teuwaakau, inii junaa, juu Krijtopo itomak au weriiti jiaka, taa ket tokti betchibo ka tuisi jiapsamta make ka aamak emo tuuribaane. Oo juu, jain junii jita waatamtamake oo juu taabwi liosim yooremtamake, oo ka lutuuriata junii yete tana eetejomtamake, oo naamumukemtamake. Oo jitat suuammake, ka enchim aamak eene betchibo, ka aamak jiibwabaanee junii. 12,13 Bweituk inepo, kannee a bem ka tuisi tawaaneeuta ameu tammachia, jume ka Krijtopo itomak werim. Taa aapo juu Lios junaa juu am yauraa bittuaneeme, bem tuisi, oo ka tuisi tawaanee betchibo. Taa emee, Krijtopo emomak werimmeu lutuuriak, enchim, juu ka tuik betana am tejwaanepo. Junuen san, juka junaen ka tuisi aulamta, ka intok emo mak a tuureka yeu a jiokoine.

Emo nasuku seenuk, jitat a naatejobaeeteko, kaachin a jume ka itomak Krijtota sualeka, yee nau tutuutemmeu nokne. Ito benasi Liojta yoemiammeu

Ka Krijtota sualeka, yee nau tutuuteme bichapo jitat nau nok nassuawapo

1 KORINTIOM6

414

nokeaka su. 2 Emee juuneene, Liojtamak ka bem lutuurianepo. jume Liojta yoemiam, inim jume Kateem aet jijiobe. Bweituk ka Liojta sualemmeu, chukula jumee, ka bem jubimmak junii enchim ameu japtenepo. Intok emo tuureme, intok jume ka emee junuen, juka yoemratau tua liosim junii yooreme, intok japteneeteko, jaisaakai emee jume jujubeka junii, tattaabwi inien weyeka, ka jaikiku ka jaamuchimmak emo tuureme, yuuma. 3 Intok kia jiba junaen, intok jume oowimtaka jume ankelesimmeu junii, itom junii, jaamuchim benasi emo ameu japtenepo ket juuneene. tammachiame, 10 intok kia jume Junuentukaateko, juu, inim jita eetbwame, intok jume jain itou aukame, chea junii itou junii jita atteapeame, intok chaaka. 4 Emee intok junuen, inim jume nanaakome, intok jume ka weyeka, ka enchim nau eauta lutuuriata junii yetet nonokame, emou aukamta tuutebaeeteko, intok kia jume yee bai tattaaaka emee, jume ka au lutuuriaka ka jita yeteu waatame, inimee siime Krijtota sualeka emo nasuk, kaita inien benak ka tuik boo jooriame, tekiakammeu, kaachin emee nau Liojta yauraata intok a ujyoriata emo tuutebaekaeene. 5 Inikaa ka aamak a bitne. 11 Emo betana ala nee enchim tiunee betchibo waate inien mamachiakan. Taa nee a teuwaa. Jaisa wepuulaka ian junamee jaibu junae ka tuik junii kaabe jaani, emo nasuk betana jiokoirimtaka, bemelasi, au yumame, jume Krijtopo wepulsi Liojtat jiba jiapseka intok aamak werim nasuk ayukamta aapoik bichapo tuisi mabetrim, a tuuteneeme. 6 Taa emee, yoowe Jesukrijtota junuen enchim Krijtopo nau wewerika junii, ka a tuu yaariaka betchibo. Intok nau tuttuika, emo naatejo, intok junaen, juka Liojta tuu jiapsitau inikaa jooa, jume ka Krijtota suu tojilamtakai. sualeka, yee nau tutuuteme Senuk a takaae, tuik jiba a joau bichapo. 7 Junuen san, juu enchim junuen 12 Lutuuria ala juu inien jiuwame: nau aneu, tokti enchim emo Senuk jita junii a yaapo. Taa kokobeu ama aayuk. Emo betchibo ka siime tuisi yeteu yeu weama. chea tuisi yeu weama, siimeta juka Lutuuria junuen a weyepo, taa ka tuika emou weyemta, kia beja kaabe, jita junii joaka, junau tua enchim a ineao. Intok junuen, au suu tojibaekaeene. 13 Inen jita etbwariawaka junii, ka montekai. jiuwame ket lutuuria, juka ian 8 Taa emee junuen aneaka su, ala lautipo ayukamta, ka a jiba yuu emee, ka tuik boo jooria, intok jita betchibotunepo. Bweituk itom eetbwa, intok kia Krijtopo emomak takaa, jiapsi betchibo bwaawamta am weriak junii jita am eetbwaria. waata. Taa juu Lios inimee wooi 9 Emee em jaibu juunea, jume weemtau, taewaita yeu puari am siime inien ka tuik boo jooriame, luutineeuta. Taa tua ka lutuuria,

415 seenuk naa buustia intok a jaamuchianeeuta a tuireakapo. Taa ala, yoowe Jesukrijtota betchibo juunaktewak. Aapo juu yoowe Jesukrijto intok junaa juu itou yoowe. 14 Intok jiba junaeni, Liojta, yoowe Jesukrijtota, kokkoarim nasuk a jiabijtetuakaa benasia, itom ketchia, aapoik a jita joaapo aman, kokkoarim nasuk itom jiabijtetuane. 15 Juuneenee emee, enchim weepulaim Krijtotamak enchim nau ea betchibo, aapoik a takaawa benasi enchim machiakapo. Jaisa tui machi jaani, inepo, Krijtota mak junuen jiapsaka, intok ka tui jaamuchimmak in ino tuurepo. Kaachin junuentune. 16 Juuneenee emee, senuk oouta, ka tui jamuttamak au tuuremta, Liojta bichapo junae jamuttamak wepuulai benasi bittaka tawane. Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Woika junii, jume emo jujubeme, Liojta bichapo wepuulai benasi tawane. 17 Taa senu yoowe Jesukrijtotamak eaka a mabetlatuko, junaa Krijtotamak nau, Liojta bichapo, aamak wepulsi bitnaa. 18 Junuen san inile benaka taabwi jaamuchimmak enchim ka emo tuurineeut, tuisi em emo aet suuane. Juu waate ka tuik senuk yaaneeu, ka junuen a takaawata ka tuik yaane. Taa juu taabwi jaamuchimmak au tuureme, a takaawata ka tuisi tatawa. 19 Juuneenee emee, Liojta betana juka a tuu jiapsiwata emot a jiapsapo, intok ae betchibo, aapoik teopota benasi enchim

1 KORINTIOM6,7 machiakapo, intok junuen emot a jiapsapo, kateem emee emo ujuu. 20 Bweituk juu Lios, enchim jinneubaeka, ama butti buuuk emo betchibo yaak. A uusiwata meetune betchibo a suu tojakai. Junuen san, emee, juu enchim jiapsaue, intok tuik enchim boo jooriaue, Liojta yooritebone. Bweituk enchim taka intok juu jiapsi, Liojta betana attearim.

Ian intoko, enchim juuneiyaabaeka, nattemaeka neu jiojtekauta betana ne emou a teuwaaka, ne emou jiojte. Lutuuria ala, juu oouta, kee jubeka, jamuttat kia junii aet mamte betchibo, tua ka tui. 2 Taa inim juu ka emo jujubeka, nau emo tuuriwamta auka betchibo, intok junakaa luutine betchibo tuine, oowim, weepulaka jujubepo. Intok jaamuchim weepulaka kukunapo. 3 Intok junuen san, juu kunawai, a jubimak, siimeku tuisi intok yumaisia aamak jiapsaka, kaitapo a sioktuane. Intok ketchia, juu jubiari, jiba junaen a kunamak jiapsine. 4 Juu jubiwai, ka aapo au atteak taa juu kunawai. Intok ketchia jiba junaeni, juu kunawai, ka aapo au atteak, taa juu jubiwai. Bempo nanancha emo atteak. 5 Junae betchibo emee, ka emo koptabaekaeene. Taa ala emo tejwaarika, junuen nau eaateko, chuubaa ka enchim emo bitnepo nau juuneiyaateko jiba, wepulsi Liojta yooribaeka, au bicha nokbaeeteko, junuen anne. Taa iniat chukula, juchi em nau nottine.

Jujupwamtat yee nok tejwaame

1 KORINTIOM7 Jiobek, junak emee nattepola ka a emo ujuukai, juu bebejeeri, ka tuik enchim yaatuane. 6 Siimeta inikaa inepo betana nee enchim tejwaaka emou nooka, taa ka junuen Krijtota betana enchim aet sawakai. 7 Nejpo ala, kia siimem junii, nele benasi am jiapsituapea. Taa juu Lios, nattepola, weepulaim, tattaabwisi ameu a chupai, juka bem jooneeuta intok bem jiapsineeuta. 8 Jume ka jujubekammeu intok jume jamut jokoptuimmeu, inen ne ameu jiia, chea ameu a tuinepo, ka juchi bem jujupnepo, nele benasia. 9 Taa ka jubeka, junuen ka a jiapsaateko, emo jujuptuanee oo emo kukunatuane. Bweituk chea tuine, jujubeko intok kukunako, intok ka junuen, senuk ka jubekai aet ka tuisi tawane. 10 Taa ne, jume Krijtota sualeka, jaibu jujubekame, juka jubiwai, a kuna ka a jimaane betchibo ne junuen am nok tejwaa. Inii in enchim yaasaeka tejwaau, lutula weepo inepo ka a teuwaala, taa juu itom yoowe Jesukrijto junuen a teuwaala. 11 Taa juu jubiwai, a kuna jimmaako, aapo ka intok kunabaekaeene. Oo juchi a kunamak naueaka au tuutene. Intok jiba junaeni, juu kunawai, ka a jubi jimmaabaekaeene. 12 Jume watemmeu inepo betana nee inikaa teuwaa, intok ka Jesukrijtota betana a juuneiyaakai. Seenu, Krijtopo itomak werika, ka Krijtota sualemta jubeka, taa junaa jubiari, alleaka aamak jiapsaateko, ka a jimaapo yumai. 13 Intok kia jamuttaka junii, Krijtopo

416 itomak werik, ka Krijtota sualemta kunako, taa junaa kunawai alleaka aamak jiapsaateko, ka a jimaapo yumai. 14 Bweituk juu kunawai, ka Krijtota sualeme, a jubiawa Krijtota sualemtamak eakai, a jubiawata betchibo, Liojta betana tuisi a tawaanaauta a jajamne. Intok ketchia juu jubiwai, junueni ka Krijtota sualeme, a kunawa Krijtota sualemtamak eakai, a kunawata betchibo Liojta betana tuisi a tawaanaauta a jajamne. Ka junuentuko, jume enchim yoemiam, jume ka Krijtota sualeme yoemiam bebena ean. Taa ian intok im Liojta betana yoemiarim bebena. 15 Taa juu kunawai oo juu jubiari, ka Krijtota sualeme, aamak a jiapsau, a jimmaabaeeteko, a junen aayu. Bweituk junuen a weyepo, juu Krijtopo itomak weri, ooutaka oo jamuttaka junii, kaita utteapo a nau am jiapsitua. Bweituk juu Lios, yanti elaka itom jiapsine betchibo itom yeu puari. 16 Bweituk empoe, ka juunea, jubiwai, tuisi em aamak jiapsa betchibo, em kuna, jumak a jinneutunepo. Intok empoe ka juunea kunawai junii, tuisi em aamak jiapsa betchibo, em jubi jumak a jinneutunepo. 17 Taa jachinpo junii, weepulaka, yoowe Jesukrijtota betana amet ayuka, bem, a joauta, boo jooriane. Intok Krijtota nok lutuuriata sualeka a nok jikkajako, junuen au a aniaka a jiapsapo benasia boo jooriaka jiapsine. Siimekut nee jume Krijtota sualeme inien amet nesawe. 18 Maa su, seenu, jaibu sirkunsiraaroataka Liojta betana nok lutuuriata sualeka

417 a nok jikkajakai, inii junuen yaataka tawane. Juu senu intok, ka sirkunsiraaroaritaka, Liojta nok lutuuriata jikkajaka a sualeko, inii junen, ka sirkunsiraaroatune. 19 Senu intok, sirkunsiraaroaka oo ka junuen yaatuka junii, junaa kaachin jiubae. Taa ala juu ka itom koptaneeu, jiba Liojta itom jiapsi iapo aman itom jiapsineeu junaa. 20 Siime weepulakai, Liojta nok lutuuriata jikkajaka a sualeka a mabetaka, bat naataka bem emo aniaka bem jiapsaa benasia, jiapsine. 21 Senu intok tekoka jiapsaka, Krijtota nok lutuuriata jikkajaka a sualeko, kaachin eenee junae betchibo. Taa junuentaka junii, junae betana, a emo naikimteeteko, a junuen aane. 22 Bweituk juu, junuen tekoka jiapsaka, Liojta nok lutuuriae, Jesukrijtota sualekame, ian, yoowe Jesukrijtota betchibo, jaibu ka bebejeerita tekoka jiapsa, intok jiba junaeni, juu, ka tekoka Krijtota sualeme, junaa ian, yoowe Jesukrijtota tekoka jiapsamta benasi jiapsine. 23 Bweituk aapo juu Lios, enchim jinneubaeka, ama butti buuuk emo betchibo yaak. Junuen san emee, kaabemmeu emo suu tojirine, Liojtau emo suu tojirieaka su. 24 Junuen san Krijtopo nemak werim, siime weepulaka, Liojta nok lutuuriata jikkajaka a sualeka, bat naataka enchim emo aniaka jiapsakaa benasia, jiba junaen jiapsaka emo aniane. 25 Jume intok, kee jujubeme betchibo, tua ame betchibo, ameu chaakamta, yoowe Jesukrijtota betana kaita ne

1 KORINTIOM7 juuneiyaa. Taa inen ne emou jiubae, Jesukrijtota nee a jiokoleka betchibo a in yoemeiyaatupo amani. 26 Juu ka jubekamta betana, jiba junaen, ka jubeka a tawanepo nee chea a tui machia ian lautipo wasuktiammetchi, bettesi aukame betchibo. 27 Empo intok, jubekaateko, ka a jimmaabaekaeene. Intok juu ka jubekame junii, junae betana ka au temaine. 28 Taa empo jubekaateko, ka junae betchibo ka tuik yaalatune. Intok kia juu beeme junii, kunako, ket ka junae betchibo ka tuik yaalatune. Taa jume jujubekame, chukula, jiba junaetchi obisi ameu aunee inim jiapsakai. Nee intok inikaa ka enchim bittuapea ooben. 29 Krijtopo nemak werim, inen ne jiubae ooben, katte juebena taapo im bwiapo jiapsine. Ian bichau bicha jume jujubekame, ka jujubekame benasi emo eetuaka jiapsine. 30 Intok siok maisi eewamta emot ayukaateko junii, ka siokamcha emo eetuane. Intok enchim alleau, enchim jiapsipo jiba a juuneiyaane. Intok jumee, jita jinuri, chea tuisi kia, ka tua bempoim betchibo bem a jipuee benasi eene. 31 Jume intok, inim bwiapo bem joaue tuisi ae emo aniame, ka junaet jiba jiapsine. Bweituk juu inim bwiapo itom bichau, luutiseka weye. 32 Inepo ala, nee kaitat enchim obisi eeneeuta emot bitpea. Seenu, ka jubeka, yoowe Jesukrijtota betana weyemtat jiba a jiapsauta aet aune. Intok siimeku, Jesukrijtota a alleetuaneeuta.

1 KORINTIOM7,8 juu jaibu jubekame intoko, inim, tuisi a jiapsineeut jiba au temaine. Intok a jubiawata a alleetua baaneeut jiba au temaine. Junuen san, ka wepuulaikut jiba jiapsinee taa wooi weeme au aune. 34 Intok ket jiba junaen maachi jaamuchim kukunakammeu intok ka kukunakammewi. Juu ka kunakame, yoowe Jesukrijtota betana weyemta a boo joorianeeuta, intok junueni, siimeku a joaue, intok kia siimeku tuik a boo jooriapeaue, wepulsi Krijtota betchibo jiapsakai. Taa juu jaibu kunakame intoko, inim tuisi a jiapsineeut intok a kunawat jiba au temaine. 35 Inikaa intok inien weyemta ne emou teuwaa, tuik emo tana in waata betchibo. Intok junuen, ka jitaapo obisi enchim emo bitne betchibo. Taa cheewasu tuisi enchim emo ujuuka jiapsine betchibo, yoowe Jesukrijtota betana weyemta boo jooriakai. 36 Taa intok seenu, japchiwai, bemeta maraka, a kuna iaateko, jaibu yootu chupaasukamta bichakai, intok junuen a kunaneeuta chea a tuu machiako, bem eapo aman aune. A am kukunatua. Bweituk kattim junae betchibo ka tuisi aune. 37 Taa seenu, ka junuen au a utteatu machiako, intok tua junuen jiaka a yaabaeut yeu yumaabaeeteko, intok junuen a yoemiawata tua junuen ka a kunanepo a teuwaalatuko, ammaali aune. 38 Junuen san juu, juka a beme yoemiawata kunatuakame, tuisi aune. Taa juu intok, ka a

418 kunatuakame, chea junii tuisi aulatune. 39 Juu jamut kunakame, a kuna ket jiapsao, au chaaka junaemak jiba a jiapsinepo. Taa juka a kuna mukuko, juu jamut junak aapola au saunee intok a kunabaeumak a kunane. Taa juu intok, a kunaneeu, ale benasi Krijtota sualnee ala. 40 Taa juu jokoptukame, chea junii alleaka jiapsine, ka juchi kunako. Junuen ne a tui machia. Nee intok, Liojta tuu jiapsi net anekai, ino a juuneiyaatiea.

33Taa

Ian intoko, ka liosimtaka, maammea yaarim yooriwame betchibo, bwaamta yaarita betana ne enchim yoopnabae. Lutuuria ala inia betana weyemta siimem itom a juuneiyaapo. Taa juu tuisi itom jita ito juuneiyaaleu, senuk au cheewarineeu jiba aet aayuk. Juu intok, senuk yee nakeu, chea junii Liojta bichapo junaen Krijtota benasia itom jiapsineeut itom ania. 2 Senu intok, au jita taaaleeteko, ketun kee tua junama waam a juuneapo au juuneiyaane. 3 Taa inim seenu, lutula weepo Liojta nak taaateko, inia betana juu Lios aet juuneene. 4 Junuen san, jume maamea yaarim, ka liosimtaka yooriwame betchibo bwaawamta betana, lutuuria juu inien maamea yaari, inim yooriwame tua kaita teuwaa. Intok ket lutuuria, wepuulaik jiba Liojtukapo. 5 Taa inim aneka junii,

Bwaaame, jume ka lutuuriapo liosim betchibo jiba yaari

419 intok kia teekapo junii, jume ka lutuuriapo liosim teame intok junuen bem mamachi benaka, alam tuisi buuu jume ka lutuuriapo liosim intok jume yoowe teaka yooriwame ooben. 6 Ito betchibo ala, wepuulai jiba juu Lios, itom yooreeu, juu itom achai. Aapo juu Lios achai, siimeta juunaktek. Itepo intok tee aapoik betchibo jiapsa. Intok ket wepuulai jiba juu itom yoowe Jesukrijto. Aapoik betchibo siime ayukame jiapsa. Intok tee itepo junii te ae betchibo jiapsa. 7 Taa ka siime jume Krijtota sualeme inikaa juuneiyaa. Waate, jume ka liosimtaka junii yooriwame yooreka, junuen joiwalamtukaum, ketuni juka bwaamta, jume yooriwame, ka lutuuriapo liosimtaka junii, tua junamee, lutuuriapo liosim betchibo tukaa benasi eaka a bwaee. Intok junuen, bempo, juka bem yooreu betana, ka tuisi bem aulaut am juuneetua. 8 Juunakkiachi, ka juu itom bwaeeu betchibo, Liojta bichapo tuisi itom mabetrimtunepo. Bweituk katte juu itom jiibwa betchibo chea tuisi anne. Intok kia tee ka itom jiibwa betchibo junii chea ka tuisi anne. 9 Taa emee, juu enchim jaibu juuneiyaaka, enchim a joaut intok kaita teuwaaut, enchim a bwaaneeu betana, iniat, tuisi em emo aet suuane. Jume waate Krijtota sualeka, kee tuisi aet utteitume, junaet enchim bichaka, ka tuikut ka bem jiopne betchibo. 10 Maasuko,

1 KORINTIOM8,9 empo inia betana weyemtat jaibu juuneakai, jume yaarim, ka liosimtaka junii, yooriwapo aneka enchi ama jiibwao, intok seenu, Krijtota sualeka taa inii kee tua jiapsi yumaisi aet suatukai, junamaa enchi bichako, jiba tua ket jukaa, junau ka liojtaka yooriwamta yooriwapo yaarita ket a bwaabaane. 11 Intok junuen empo, junae betana, tua kaita a teuwaapo juuneaka a joame, junae betchibo, juka senuk ele benasi Krijtota sualeka taa kee aet suatumta, aet jioptua, juka Krijtota ae betchibo ket mukukauta. 12 Junuen san, junuen jume Krijtota sualeka, taa kee tua jiapsi yumaisi aet suatume, ka tuikut am jioptuakai, junuen emee, jiba aapoik Krijtota bejeeka ka tuik jooa. 13 Junuen san, inepo, in bwaaneeu betchibo, juka Krijtopo nemak werik, ka tuikut jioptuaneeteko, inen nee a tui machia, wakajta, jakwoo junii ka in a bwaanepo, ka junuen, junakaa ka tuikut jioptua betchibo.

Juuneewa, Krijtota betana in yeteu bittuarituka betchibo, neu lutuuria jitapo in anianapo. Intok ne inim kaabeta nesaupo jiapsa. Bweituk itom yoowe Jesukrijtota ne bitlaa. Emee intok junameem, jumee, Jesukrijtota tekilta in joa betchibo, a suallame. 2 Waate jumak, ka junuen a lutuuria ti eene, Krijtota betana in yeteu bittuaritukapo. Taa emee

Krijtota tekil boo jooriamtau juu au a lutuuriakau

1 KORINTIOM9 a junuen nee juuneiyaa. Bweituk emee junuen, nee betana Krijtota nok lutuuriawata jikkajaka a sualekai, junaa lutula weepo a teuwaa, aapoik betana in yeu puaritukapo. 3 Inien ne jiaka am yoopna, jume nee bejeeka net nokame. 4 Siimeku neu lutuuria, jume in majtim betana in bwaaneeuta intok in jiineeuta ame betana in a mabetnepo. 5 Intok ket, jamutta, Krijtopo itomak werik, in a jupnepo, jume waate Krijtota yeu puarim jujubeka jiapsaa benasia. Intok jumee, yoowe Jesukrijtota ou sailam benasia intok Peota benasia. 6 Jaisa emee, Bernabee teamta intok nee jiba, itom maamea tekipanoaka, itom ito anianepo a utteatu machia jaani. Intok ket junuen, Krijtota bemela nok lutuuriata yee majtanepo. Ka junuen weye. 7 Maasuko, juu sontaao, ket ka aapo maamea tekipanoaka au aniabaane. Taa yauraata betana aniatune. Juu intok, paasim eechi, ket au lutuuria paasim betana a bwaaneeu. Intok ket jiba junaeni, juu, bwaram jipueka am bichame, ammea au a anianeeuta au lutuuria. 8 Inikaa intok nee ka watem betana oo kia in eapo aman a teuwaa. Bweituk Liojta nok lutuuria, Moiseejtukauta jiojtekapo ket inien a teuwaa. 9 Bweituk jum Moiseejtukauta nesaurim jiojteimpo: Juka boejta, tiikom jotame, ka a ten sumaine. Juunakkiachi, juka Liojta, ka jume boesim betana jiba, au a temae betchibo inien a teuwaakapo.

420 ala itom ae majtabaekai a teuwaak. Inii nesauri ito betchibo tuik teuwaaka jiojtewak. Bweituk juu bwiata moitekame intok kia juu chukula, bachiata toboktame junii, junamaa echimupo, bem ama jajamneeut eaka a yaane. 11 Junuen san itepo, emo nasuk Krijtota betana lutuuriata emo nasuk enchim a majtalamtakai, junuen a echakame benakai, jiba su tua, itou lutuuria emo betana inim jitaapo itom bitnaau. 12 Jume chukula kateka, enchim majtakame, emo betana inien bitwaka aniawak. Itou intok, chea junii lutuuria ooben. Taa itepo, inia betana katte inien itou a lutuuriaati jiaka emot ea. Taa ala, inia betana itepo siimekut tee ito aniasuk. Junuen, Jesukrijtota betana juka bemela nok lutuuriata itom yee majtauta, junuen jiba tuisi a mabetna betchibo. 13 Emee su jaibu juunea, jume chea bat naataka jum bweu teopopo yoo jaabwekame, junamaa teopopo betana bem anianaau ameu lutuuriatukan. Intok jumee, jum teopopo, bwaram peutawaka bem tattaawapo tekiakame, ameu lutuuriatukan, bem peutakauta, watekumak bem tawanepo. 14 Ian intok ket jiba junaeni, juu itom yoowe Jesukrijto, jume aapoik betana nok lutuuriata yee a majtaka a teuwaame, aet nesaula, junae tekilta betchibo, Krijtota sualeme betana bem anianapo. 15 Taa ineponee inien neu a lutuuriatuko junii, kannee junuen a waatasuk. Intok nee ka enchim

10Taa

421 nee mikne betchibo inikaa emou jiojte. Chea bat naataka nee mukuk junii, nee chea a tuure, kee juka Liojta bichapo in ino uttiaka joauta, taabwisi a joakai. 16 Inepo kannee ino uttia betchibo Krijtota betana nok lutuuriata yee a majta. Chea juni san neu uttea in yee a majtanepo. Intok inikaa nok lutuuriata, nee ka yee a majtako, tua jiokot neu chupne. 17 Junuen san inepo tua junen eaka a boo jooriaateko, chukula, Liojtamak chea naa buustia juka tuik nee a bitne. Taa nee aet uttea jooriawaka a joaateko junii, jiba nee juka tekilta Liojta betana in aet sawauta nee a joone. 18 Inien san, ian, Jesukrijtota betana nok lutuuriata, kaita kobaka in yee a majtaneeu, junaa juu ino uttiaka, chukula tuik in mabetneeu. Junuen, Krijtota nok lutuuriata in yee a majta betchibo in anianapo neu a lutuuriatuk junii, ka junuen a waatakai. 19 Ineponee inim kaabeta tekoka tekipanoaka jiapsa, ooben. Taa junuentaka junii, nee siimem aniabaeka, junuen ne am tekoka benasi ea. Intok junuen chea junii juebenam, Jesukrijtota sualne betchibo ameu nokbaekai. 20 Jume juriom nasuk aneeteko, bempoimmak eaka ne ame benasi ne ino ujuuka amemak ne aane, junuen, Jesukrijtota am sualne betchibo ameu nokbaekai. Intok jiba junaensu, jume nesaurim, Moiseejtukauta jiojtekauta boo jooriame nasuk anekai, inepone ame benasi eaka amemak aane. Ket

1 KORINTIOM9 junuen am majta betchibo. Lutula weepo, ka iniae nesau jiojteipo aman jiapsaka junii. 21 Intok ketchia, jumee, Liojta betana nesaurim, Moiseejta jiojteimmet ka juuneammak aneka, ame benasi ne ino tamachia, junuen, Jesukrijtota am sualne betchibo ameu nokbaekai. Nejpo ala nee, tua lutuuriapo, Liojta nesaupo aman jiapsaka junii. Bweituk ian nee, Krijtota eapo intok a nesaupo aman ne jiapsa. 22 Jumee, Krijtota sualeka, kee aet suatummak anekai, ame benasi ne ino tammachia, ket jiba junaen, Krijtota betana am jinneuimtu iakai. Siimem beekatana, bem emo ujuuu benasia ne jiapsaka, ameu ne ino tammachia. Jumak junii junuen aneka, Krijtota sualeka am jinneuimtune betchibo. 23 Siimeta inikaa nee inien boo jooria, Krijtota nok lutuuriata in nakeka, in yee a majtabae betchibo. Juu Krijtota nok lutuuriata betchibo juka tuik itom jajamneeuta bitbaekai. 24 Ket emee jaibu em juunea, jume jinkoolaame, siimem nau tettenepo, taa wepuulainee jiba juka senuk, ama miknaauta a yooneeme. Emee intok ketchia, juka emou tuik, chukula Liojta mak enchim bitneeuta yoo betchibo, Liojta itom jiapsi iaut junama waam yeu kat betchibo, emo aet uttea joone. 25 Maasuko, siime jume yoobaeka emo uttea jooriame, tuisi emo majta. Intok siimeta ameu ka tui machik koptaka, omola a tatawa. Bempo intok, juya koonata, chubala

1 KORINTIOM9,10 betchibo jiba yooneeka junii, junakaa jooa. Taa itepo te juka chukula itom jajamneeuta, jiba yuu betchibo a bitneeka mabet betchibo te ito uttea jooria. 26 Inepo ala nee, kannee kia jak waam jiapsa, taa tuisi aet suuaka, intok aet juuneaka ne in aet ino uttea jooriaut junii jiapsa. Intok ka kia jak waam kaita betchibo ino uttea jooria. 27 Taa ala ne, ka ino jiokoleka, siimekut ne ino uttea jooriaka ino ujuu. Ka junuen inepo, chea bat naataka yee majtalatakai intok junuen, chukula aet jiobeka, in kobaabaeu betana ka in yeu tawaabae betchibo.

422 bem boo joapo junaa teta, Krijtota junakriapo, ka bittaka amemak aaneuta teuwaan. 5 Taa junuentaka junii, junamee, bempoim betana, juu chea buuuraa, Liojta ka nok jikkajaka junuen a sioktuaka san, junuen, bem boo joaut, mekka paariapo kokok. 6 Siime inii junuen yeu siika, junuen itom a mammateka, siimeta juka itou ka tui machik, ka itom a eiyaaka a joopeebaane betchibo, bem ayukaa benasia. 7 Junuen san emee, jume ka liosimtaka yooriwame, emee ka am yooribaane, bempoim betana watem junuen ayukaa benasia. Liojta nok lutuuriapo ket ame betana a jiojteitukaa benasia: Juu yoemra, juka maamea yaarita yooribaeka, emo nau tojaka, jiibwawamta intok jita jiiwamta weetuan. Intok ketchia, alleebaawaka, bweuusi pajkowamta weetuan. 8 Intok katte taabwi jaamuchimmak ito tuuribaane, bempoim betana, watem junuen ayukaa benasia. Intok inimee, senu taapo, senu taka ama baji miiltaka kokosuk. 9 Intok kia itepo, katte juka achai Liojta, a yetet a boo bichaut, junaet a jiobilaabaanee junii, kia bempoim betana watem junuen ayuka intok junuen jume bakochim am kikisuka am kokkokaa benasia. 10 Intok kia em kaachin, Liojta bejeeka nok baane, bempoim betana watem junuen a bejeekaa benasia. Intok ket inimee, juu Liojta betana ankelta jissuareo am suak. 11 Siime inii junen, jume bat naataka itom yoowam

10

Inikaa ne enchim juuneiyaa ia, Krijtopo nemak werim. Jume chea bat naataka katriamtaka, itom amet yeu sakaariam, itom yoowasukaum, bwiaraa Ejiipto teaa betana yeu kateka, namu jekkaapo bem boo joakapo. Intok junuen ket, siimem, Sikii bawepo waam wakiaku benasi bem ama yeu sajakapo. 2 Junuen, siimetaka, Moiseejtukautamak nau, junae namu jekkaawae intok jum Sikii bawepo yeu sajaka, Moiseejtamak eaka, bemelasi Liojtau emo suu tojaka, junuen, Moiseejta betana batoowaim tukaa benasi taawak. 3 Intok ket, Liojta nok lutuuriae aniawaka a bwaawametukaa benasia utteata mabetak. 4 Intok ket siime, Liojta a jita joa betchibo, jume baam, tetapo yeu sikame jeeka. Bweituk jum bweka paaku,

Ka liosimtaka yooriwame betana yee nok tejwaawame

423 yoowasukaummeu inien yeu siika. Intok Liojta nok lutuuriapo inien jiojtewak, itom, jume inimee aniata luutepo taewaimmet jiapsame, a juuneiyaaka, inile benakut itom ito suuane betchibo. 12 Junuen san beja, juu, wepulsi, tua junama waam, Krijtota jiba au sualeetieaka, ka au jiopneetieame, jiba junaet, ka tuikut ka jiop betchibo, au suuane. 13 Juu ka tuika emou weyeme, enchim aet jiopeau, ka ama butti emou aune. Intok jiba juu inim, kaabe yeu beeeka, itou aukame benane. Taa emee ka jain eaka, Liojtat eene. Bweituk aapo juu Lios, ka naa buustia intok, ka enchim au yumaalaa bepa intok emou a autuane. Taa ala juka enchim aet jiopeau ka tuik emou weyeo, junak ket aapo juu Lios, enchim ka aet jiopne betchibo, enchim aet aniane. Intok junuen beja, emee ka aet jiobeka, ama yeu katne. 14 Inia betchibo san, Krijtopo nemak werim, in nakeum, jume maammea yaarim ka liosim, ka enchim am yoori betchibo aet emo suuane. 15 Enchim a jita mammatepo juuneaka, nee junuen emou jiia. Intok emee ket a emo aet temae juu in emou teuwaakautchi. 16 Nau anekai, itepo junak inikaa yooreka, juka Liojta bai saeka, paasi baawata jeeekai, Jesukrijtota betana, kuuset a mukukaue, ito betchibo tuik itom mabetri itom au waateuta tee a teuwaa. Intok jume paanim reebeim nau bwaeekai, Krijtota kuuset popontuka au a nenkakaue, itepo tua tuik itom mabetri tee a

1 KORINTIOM10 teuwaa. 17 Ite intok, nau juebenaka junii, siime tee wepul paanim rebektim nau bwaee. Inii intok, wepuulaik itom nau sualepo, Krijtopo itom nau weriakapo a teuwaa. 18 Ijrael yoemrata betana weyemta em mammatene. Bempo junamaa teopopo, bem boo jooriau betchibo, junuen junaet Liojtamak nau eaka, Liojta betana bem jajameuta teuwaa. 19 Taa inikaa teuwaaka junii, kannee jume maammea yaarim, ka liosimtaka yooriwame, lutuuriapo utteata amet aukauta a teuwaa. Intok kia jukaa, juname betchibo wakaj meeri junii, kaitapo chea taabwisi maachi, juu wakajta itom bwaeeu bepa juka a teuwaapo. 20 Ala juu in teuwaau, inii junaa, jume ka Liojta taaaka junuen waka suawamta weetuakai, bebejeeri jiapsim ae alleetua. Intok ka lutuuriapo Liojta betchibo a jooa. Ineponee intok, inimee bebejeeri jiapsimmak ka enchim ee ia. 21 Juu yoowe Jesukrijtotau waateka intok a yooreka, juka paasi baawata jiiwamta intok jume paanim rebektawamta bwaawamta, aapoik betchibo a joakai, taa intok ket junaemak, bebejeerita betana weyemta bebejeerita ae alleetuabaeka a joaateko, tua em ka ammaali anne. 22 Junuen itepo aneeteko, yoowe Jesukrijtota tua ka alleetuane. Jaisa itepo junuen aapoiku ito elpeiyaanee jaani.

ala, juu inien jiuwame: Senu jita junii a

23Lutuuria

Krijtota sualeka, juu au yumaawame intok juu a yee nakwame

1 KORINTIOM10,11 yaanepo. Taa ka siime juu itom joau tuisi itou yeu weama. Lutuuria ala: Senuk junuen jita junii yaanepo. Taa ka siime Liojta betana weyemtat itom a jajamneeut itom ania. 24 Watem betana tuik itom eiyaaneeut te ito temaine, tuik ame tana waatakai, intok te ka itepo jiba ito eiyaane. 25 Wakase nenenkiwapo enchim jinuka, a bwaaneeu, jita betchibo a meetukapo ka nattemaeka a bwaane, ae ka ammaali enchim tawanepo kaachin enchim eene betchibo. 26 Bweituk inii bwia intok siime inim jiapsame, achai Lios a atteak intok au yoowe. 27 Senuk, ka Krijtota sualemta, enchim a jiibwa nunuko, intok emee aamak jiibwabaeeteko, junamaa emou tojiwamta bwaane, ka aet nattemaekai, junuen ka tuisi enchim tawaaneut kaachin eakai. 28 Taa seenu, juubwa Krijtota suallataka: Inii waakas, ka lutuuriapo liojtaka, junakaa yoori betchibo meeri, ti emou a jiao, junak emee ka a bwaane, junakaa junuen enchim tejwaakamta ka junuen ka tuikut a jioptua betchibo. Intok ket junakaa, aapoik junae betana, Liojta bichapo ka tuik jooa, ti ka a eene betchibo. 29 Inikaa ne teuwaa, juu lutuuriat kee tuisi juuneamta, jachin au a eetuaneu betana, intok ka jume jaibu tuisi a juuneiyaame betana. Taa senu a inen jiunee: Jaisaaka inepo, in joau betana, tuisi in aneepo juuneaka junii, intoko taabwik, junuen au a eetua betchibo, junae inepo ka ammaali

424 aulatune. 30 Bweituk ineponee in bwaeeuta, Liojtau bicha nokaka aet a baisaeka ne a bwaee. Junuentukaatek, jaisa betchibo ka tuisi net noknaa in a bwa betchibo. 31 Inen naa yoopnanee junakaa: Junuen san, tuinee jiibwaateko oo jita junii enchim weetuauta, Liojta yooreka intok au waateka a jooneeteko. 32 Kaabem emeeem jitat emo betchibo ka tuikut am jiopne betchibo aet emo suuane, am juriomtuko intok kia jume ka juriom junii, intok kia jume Krijtopo itomak werim junii. 33 Inepone ala, siimemmak alleaka tuisi in amemak weeneeut chea eiyaa. Intok ne kia inepo, ka nee betchibo jiba tuik waata taa ala watem betchibo, junaet ne ino temae, junuen bempoim ket jinneuimtune betchibo. Inien Jesukrijtota in sualeka in ino ujuuu benasia, emee intok ket junaen neu a suawauka jiapsine.

11

nemak werim, enchim ne aet uttia, jiba enchim neu waate betchibo intok nee betana juka in enchim majtaka enchim neu taaakauta, ka enchim kopta betchibo. 3 Taa Jesukrijtota betana aapoik siime jume oowimmeu kobataka a yootukapo, enchim ne a juuneiyaa ia. Juu intok kunawai, a jubibeu kobataka yoowe, juka Liojta, Jesukrijtotau kobataka a yootukaa benasia. 4 Seenu, ooutaka, Liojta yooriwapo aneka Liojtau bicha nokaka oo

Jume jaamuchim, Liojta yooriwapo, jaisa bem ama aneau

2Krijtopo

425 Liojta betana juka nok lutuuriata yee a majtakai, intok kobat au pattaika, tiusi machine. 5 Taa seenu, jamuttaka intok ka kobapo au pattaika, Liojtau bicha nokaka, oo Liojta betana nok lutuuria weyemta yee majtakai, aapoik betchibo tiusi machine, chonim tua siimem chuktai benasia. 6 Taa juu jamut, ka kobat au jintuaka, junuen aneeteko, chea tuine, chonim siimem chuktako. Taa juka jamutta junuen au yaarik, ka tui jamutta benasi a bitwao, junak emo jintuane. 7 Taa juu oou, jum Liojta yooriwapo, ka au kobat pattaine. Bweituk juu oou, wateku, aapoik Liojta benasi juunaktei. Intok Liojta betana weyeme aet yeu maachi, Liojta ae au uttiane betchibo juunaktei. Taa juu jamut, juka oouta yooreka, junuen a alleetuaneeuta aet aayuk. 8 Bweituk juu Lios, juka oouta juunaktekai, ka juu jamutta taka betana a nuuka a juunaktek, taa ala jiba juu oouta sanaita betana a nuuka a juunaktek. 9 Intok kia juu jamut, juu ooutau a bee betchibo juunaktei. Intok ka juka oouta, jamuttau a bee betchibo. 10 Inia betchibo san juu jamut, jum Liojta yooriwapo, kobapo au a pattainepo au uttea, juka jamutta, oouta au yootune betchibo a juunaktewakapo, junuen jume ankelesim am juuneiyaane betchibo. 11 Junuentaka junii, itom, jume Krijtota nau sualeme nasuku, juu oou, ka jamutta betchibotuko, kaabe tu ean. Intok juu jamut junii, ka oouta betchibotuko kaabe tu ean. 12 Bweituk lutuuriapo juu jamut, oouta taka betana a

1 KORINTIOM11 juunakteituko, ket jiba junaen ian lutuuria, jume oowim jamuttat yeu am yoemtupo. Intok kia siime junii, Liojta betana juunaktei. 13 Emeeem nokne, juka jamutta ka a jiniaka Liojtau bicha a noknepo junuen a tuireakapo oo ka a tuireakapo. 14 Siimem betana, siimem junuen itom ito ujuuuta a teuwaa, tiusi a machiakapo juka oouta tettebem a chonneepo. 15 Taa juka jamutta intok, tettebem a chonneepo, aet a uttiakapo. Bweituk aapoik ammea au pattaine betchibo junuen tettebe chonim makri. 16 Taa senu intok, inia betana aet nok nassuabaeeteko, juuneene, iitom intok, kia jume siimekut Krijtota nau sualeme junii, ka taabwisi intok itom ito ujuuupo.

naa buustia ne inikaa emou jiojtekai, enchim nau yaajaka, enchim boo jooriau betana, kaitat nee enchim uttia machi. Bweituk enchim nau yaajaka, enchim boo jooriapo, tuik ama jajjameaka su, ka tuik ama tettea. 18 Bweituk chea bat naataka inen ne emo tana a jikkaja, Liojta yoori betchibo, ka wepulsi enchim nau eaka a joaapo. Nejpone intok, inia betana, wateku ne junuen a lutuuriatu machia. 19 Bweituk, uttea, emo nasuk junuen ka enchim nau eaka, nattepola enchim emo naikimtenepo. Junuen, jume tua lutuuriapo Krijtota suallame, am juuneiyaana betchibo. 20 Junuen san, jum enchim nau emo totojapo,

17Taa

Jesukrijtota yooriwaka, jiibwapo ama butti aneme

1 KORINTIOM11 wepulsi nau aneka, juu junamaa enchim weetuau, ka lutuuriapo emee, Jesukrijtotau waati betchibo a jooa. 21 Bweituk tukaapo jaibu jiibwabaawao, weepulaka, ka boo bichaka, bem bwaaneeuta nunuee. Jume intok watem, tebaureka am tatawapo. Waate intok ket, kia nanaako junii. 22 Emee, enchim joaram beekatana enchim jiibwaneeuta weetuane. Bweituk emee, ian junaen anekai, jume Krijtota nau sualeme, teopopo, jak waam am eiyaamcha aane. Intok jume kaita jipueme, tiusiem am tatawa. Jaisa intok ne emou jiune. Inia betana su nee ka a enchim uttia.

426 joone. 26 Junuen san beja, emee, Jesukrijtota juchi aabo notteu tajtia, inimee paanim bwaeeka, intok juka paasi baawata enchim jeeebeleki, aapoik emo betchibo a mukukapo enchim au waateuta a teuwaa.
Jesukrijtota yooriwaka, jiibwawamta a joowau

inepone, inikaa in enchim majtakauta, jiba Jesukrijtota betana nee a taaak. Aapoik itom yoowe Jesukrijtota, jiba junae tukaariat, aapoik etbwa bwijwako, intok ket junako, jume paanim nuuka, ame betchibo Liojta baisaeka, am rebektaka, inen jiiak: Inimee em bwaane. Inimee in takaata, emo betchibo kooko maisi a yaatuneeuta teuwaa. Inikaa emee inien a boo joorianee neu waatekai. 25 Intok ketchia, junamaa kupteo jiibwasukai, juka paasi baawata ama aukauta nuuka, inen jiiak: Inii a teuwaa, juka bemela lutuuriata, Liojtamak juka emo tuutewamta. Juu ojbo, kuuset popontaka in wootaneeue a chupiatukapo a teuwaa. Inikaa paasi baawata enchim jeeebeleki, neweem waateka a

23,24Bweituk

Jesukrijtotau waatiwaka, jiibwawame

san, jabetaka junii, juka Jesukrijtota betana junuen lutuuriateita, juka paasi baawata jeeeka, intok jume paanim bwaeeka, Liojta bichapo ka ammaali aneka, junuen ka a yooreka intok a joaateko, Jesukrijtota ito betchibo a yaakauta bejeekai, unnaa ka tuisi aune. 28 Junuen san beja, weepulaka, nattepola, Liojta bichapo jachin a jiapsapo au juuneiyaane, jume paanim kee bwaeekai intok juka paasi baawata kee jeeekai. 29 Bweituk juu, junuen juka a joauta, Jesukrijtota junuen yaawaka ito betchibo mukukauta a teuwaaut, ka juuneaka, kia beja junakaa bwaeeme, ka tuisi au a chupneeuta ama bitne. 30 Jiba inia betchibo san, emo nasuku juebenaka kookoe. Intok ka uutteak. Intok ketchia, waate kokkosukamme. 31 Taa itepo tuisi aet mammateka a boo jooriaateko intok aet ito temaeka, juka ka tuik suu tojako, junak juu Jesukrijto ka junuen bettesi itou a chupaa ean. 32 Taa aapo juu yoowe Jesukrijto, itom aet sua tejwaateko, bettesi itou a autuane. Taa junuen, jume ka aapoik sualemmak, ka itom

27Junuen

427 amemak jiba betchibo ka tuisi tawaana betchibo. 33 Junuen san Krijtopo nemak werim, kupteo nau jiibwa betchibo nau aneeteko, jiibwabaeeteko, emoem boo bibitne. 34 Taa senu intok, tua tebaureeteko, a joawapo bat jiibwane. Intok ka junuen, enchim nau aneka, jachin junii enchim joau betchibo Liojta ka bettesi emou a chupaane betchibo. Juka waatek emou ayukamta, inepo, emomak aneeteko nee a tuutene.

1 KORINTIOM11,12 itom ae betchibo a joau, jiba juu itom wepul yoowe Jesukrijto junaa. 6 Intok ket, juebena ka nanau machika tekil aayuk, itom a jooneeu. Taa juu, siimem junuen a jootuame, jiba aapo juu itom wepul achai Lios junaa. 7 Taa weepulaka siimete Liojta tuu jiapsi betana jitat aniari, itot a jiapsapo a juuneiyaana betchibo intok siimem tuik aet bitne betchibo. 8 Aapo, a tuu jiapsie, waatem, tuisi aapoik betana suawakamta a teuwaaneeme, au am yumaane betchibo junau am yumaatua. Waatem intok ket, jiba juu a tuu jiapsie, aapoik betana, tua junama waam suawakamta bem yee majtaneeu bem a joone betchibo junaet am ania. 9 Intok ket waate, jiba junae tuu jiapsie, aapoik Liojta siimeku yumaisi aet yoemeene betchibo, junaet am ania. Waate intok, jume kookoeme emo ineetetua betchibo ama yumaatualaa, jiba aapoik wepul tuu jiapsie. 10 Waate inim, machilaata ka a jootu machik a bem joone betchibo am jootualaa. Intok waate, Liojta betana a juuneiyaatuawaka, chukula yeu weenemta a teuwaatualaa. Intok watem ket, jiba aapo juu Lios, suawata amet autua, senukut a jiapsiwata, lutuuriapo Liojta betana a tuu jiapsitukapo oo ka junuen a lutuuriatukapo yetet juunee betchibo. Wate ketchia, wate ka nanau maisi taabwi nokpo a bem nokne betchibo amet autuari. Intok ketunia waate, junuen juka wate tattaabwi nokpo teuwaarita, junakaa machisi a teuwaaneeme,

12

Krijtopo nemak werim, wate weyemta ne enchim juuneiyaa ia. Juka Liojta betana emot autuarika enchim a joau betana. 2 Emeeem tuisi juunea, ketuni kee Krijtota enchim sualeka, jume ka liosimtaka junii yooriwame, am sualeka, enchim am yoorisukapo intok ameu enchim emo suu tojiriatukapo. 3 Junuen san ne ian, inikaa ne enchim juuneiyaaiia, jabeta junii, Liojta tuu jiapsita aet aneo, junuen: Juu Jesus, Liojta bichapo ka tuisi tawala, ti kaibu a jiunepo. Intok kia jabeta junii, Liojta tuu jiapsita ka aet aneo: Jesukrijtota ne yoowak, ti ka a jiunepo. 4 Liojta betana aet ayuka, senuk a jooneeu, juebenaka ka nanau machika aayuk. Taa juu, inikaa itot autuame, jiba juu wepul Liojta tuu jiapsi junaa. 5 Intok ketchia ka nanau maisi itepo te itom a joaue te wate a yee ania. Taa juu

Liojta tuu jiapsi, weepulaim jita bem boo joorianeeut yee a aniau

1 KORINTIOM12 au yumaka amet autuari. 11 Taa siimeta inikaa inien weyemta, jiba juu Liojta wepul tuu jiapsi a jooa, juu, junuen a eapo aman, weepulaka, bem au yumaka, bem a jooneeuta amet autuame.

428 nau chupak. 19 Junuen san, siime, wepul weemta jiba tuko, kaachin takaatu ean. 20 Taa junuentaka junii, inien maachi, juebenaka ka nanau machika junii, wepuulai jiba juu takaa. 21 Jume puusim, jume mamammeu: Kaitapo ne emot ea, ti ka a jiia. Intok kia juu koba junii, jume wokimmmeu: Kaitapo ne emot ea, ti ka a jiia. 22 Taa chea juni san, juu ka nanau machika itom taka nau weyeme intok juu chea kaitapo itom aet eeleeu, chea junii itou beee. 23 Intok ket, itom taka betana juu chea junii itom ito tiuleeue, junae betana ket tee chea junii suasi ujuu. 24 Juu itom taka betana, kaachin itom ae eauta, ka junuen eiyaapo. Taa aapo juu Lios, junuen a taka chupak, junuen beja juka chea junii ka eiyaawamta, chea junii itou tuika itom a ania betchibo. 25 Junuen, tua ka nanau machika juka takaata ka nattepola au a ujuune betchibo, ala, jum takaapo, weepulaika, siimeta nanancha au a eiyaane betchibo. 26 Takaapo mamam betana oo wokim betana oo ka nanau machika weyemta betana, jak jiokot a machiako, juu taka siime a ineene. Taa intok juu takaapo nau weyemta betana, tuik mabetao, siime juu taka alleene. 27 Ian intoko, emee junameem jumee, Jesukrijtota sualeka, a taka benasi eiyaawame. Intok weepulakai em, juka a takaawata nau chupai. 28 Junuen san beja, juu Lios, jume Krijtota nau sualeme nasuku, waatem yeu puari. Weepulaim a bem jooneeu yeu

juu itom yoowe Jesukrijto, takaata, jue benasi ka nanau maisi machika nau a wepuulaikaa benasi maachi. Intok junamee, juebenaka junii, wepulsi nau chupia. 13 Bweituk itepo te siime, juriomtakai oo riekomtakai, tekoka oo kaabeta tetekoka jiapsaka junii, taa Krijtota yoem eiyaaka batoowaawakai, siime nau tee, wepul Liojta tuu jiapsie aman, itepo siime, Liojta bichapo, takaata wepuulaiireakaa benasi te bitwa. Intok siime itepo, nanancha, wepul Liojta tuu jiapsita amet jiapsatuari. 14 Juu itom takaa, ka wepul weyeme jiba. Taa mamaka, wokeka intok watek jue benasi ka nanau maisi machika chupia. 15 Junuen san, jume wokim: Kannee jume mamam bena, junuen san, kannee takaamak weye, ti a jiaateko, junii, jiba juu takaamak weye. 16 Intok jume nakam junii: Kannee puusim bena, junuen san nee ka juu takaamak weye, ti a jiaka junii, jiba juu takaamak weye. 17 Bweituk juu itom takaa, siime pusituko, kaachin te a jikkaji ean. Intok juu itom takaa, siime nakamtuko, kaachin te jita a jujjuubwa ean. 18 Taa juu Lios, juu ka nanau machikue, aapoik junuen a waatapo aman, wepul takaata

12Bweituk

Siime te itepo, wepul takaapo nau chupiam benasi maachi

429 am puari. Jume bat yeu puarim, Krijtota betana naj bittuarim. Inimmet chaaka intok, Liojta betana bem juuneiyaatuawau yee majtaneeme. Inimee wooimmet chaakai intok, jumee, Liojta nok lutuuriata a yee a majtame. Junak intok ket jumee, aapoikue aniawakai, ka a jootu maisi machik joame. Inimmet chaaka intok, jumee, kookoeme, emo ineetetua betchibo au yumame. Inimmet chaaka intok, jume a yee aniame. Intok jumee, jita weyepo, bat jajapteme. Intok ket jumee, juebena ka nanau maisi machik a nok betchibo junuen a mabetri. 29 Bweituk ka siime Krijtota betana naj bittuari. Ka siime Liojta betana bem juuneiyaatuawauta, yeteu nonoka. Ka siime, Liojta nok lutuuriata a yee a majta. Intok kia ka siime junii, ka a jootu maisi machik a jooa. 30 Ka siime jume kookoeme emo ineetetua betchibo au yuuma. Ka siime, juebena ka nanau maisi machik a nok betchibo junuen aet juuneetuari. Intok kia lutuuria junii, ka siimem juka junuen taabwisi ka juunakkiachika nokwamta juuneiyaaka, machisi a am teuwaapo. 31 Junuen san emee, Liojta betana juka chea junii tuika, enchim au yumaka a enchim jooneeutau, yumaa betchibo aet emo uttea jooriane. Taa ineponee ketuni senu weemta chea junii tuik ket enchim majtabae.

1 KORINTIOM12,13 nokaateko, intok kia jume ankelesim benasi junii, taa nee in yee nakneeuta ka taaateko, kia beja kubaji jiawaita simee benasi jiune. Oo jita sisiiwookim nat tajtawaka am jiaa benasia. 2 Intok nee ket, Liojta betana juuneetuawaka chukula yeu weenemta a yeteu teuwaateko, intok siimeta ka juuneiyaawamta juuneiyaateko, intok ne ket, kia siimekut koba suawaka, intok ne ket, ka a jootu maisi machik betchibo, Liojtat eaka a joaateko, taa ne, in yee nakneeuta ka taaateko, kia beja ne a jooa. 3 Intok ne siimeta in jipueuta, poobemmet a naikimteko, intok ne kia, in takaata junii, a tayaana betchibo ino suu tojaka junii, taa ka yee nakeka a joaateko, in joauta kaitapo tawane. 4 Juu tua yee nakeme, ka seej chukti eaka, jitat a boo bicha. Tuuwata jiba yeteu weiyaa. Intok ka jita nau nae. Kaitae au uuttia. Intok ka au cheewarine. 5 Juu tua yee nakeme, kaitapo yee tiutua. Ka aapoik betchibo jiba tuik eiyaa. Kaabetamak juena. Intok kaitat oomte. 6 Juu tua yee nakeme, jume watem ka tuisi aneuta juuneaka, ka aet alleebaane. Taa siimeku tuika lutuuriaka betchibo jiba alleene. 7 Siime au weyemta, Liojtat eaka aet a boo bitne. Ka seej chukti eaka, a ineene. 8 Juu yee nakwame, jakwoo junii ka luutine. Taewai yumaane, Liojta betana lutuuriata juuneiyaaka teuwaame, ka bem intok yee a majtanepo. Intok kia jumee, ka nanau maisi nokame,

13

Ineponee ala ne, siimem bepa chea ujyoisi a

Juu yee nakwame

1 KORINTIOM13,14 bem kaabeintoktunepo. Intok kia juu tuisi jitat juuneewame junii, ka intok a utteatunepo. 9 Itepote ala, ka yumaik, watek jiba te taaa. Intok tee ka yumaisia Liojta betana nok lutuuriata, chukula yeu weenemta yee majta. 10 Taa chukula juka Liojta betana weyemta yumaisi itom a juuneiyaao, junako te ka ian benasi, watekut jiba juuneene. 11 Maasu inepo ilitchikai, ilitchi benasi ne nookan. Intok ne jiba junaen bem joauta tuureka ame benasi ean. Taa nee yootukai, ilitchi benasi in machiakauta, nee a koptak. 12 Ket jiba junaeni, iani, te juka Liojta betana itom juuneiyaaut te ka yumaisi, taa rebe rebekti te aet juunea. Taa junakaa taewaita yumako, te siimeta machisi juuneiyaane. Ian, inepone, kia rebe rebekti ne jiba a juuneiyaa. Taa chukula, junako ne yumaisi a juuneiyaane. Ian Liojta nee juuneiyaa benasia. 13 Junuen san beja, Jesukrijtota itom sualeka intok ae betana juka tuik chukula itom mabet boo bitneeu, intok juu, itom yee nakneeu jiba yuu itot aune. Taa inimee baji weemta betana, juu itom yee nakneeu, chea siimem bepa bat eiyaawatchi.

430 juuneiyaaka a nok lutuuriawata enchim yee majtaneeu junaatune. 2 Bweituk juu taabwik, ka juunakkiachik nokame, Liojta mak jiba etejo. Bweituk kaabe a aet juuneenee juu a teuwaaut. Juka a teuwaauta, Liojta tuu jiapsi junaa juu a noktuame. Taa juu a teuwaau, ka aet juuneewatchi. 3 Taa juu, Liojta betana a juuneiyaaka, a nok lutuuriawata yee majtame, watem, chea junii yumaisia Krijtota am sualne betchibo a jooa. Ket junuen am nok tejwaaka, junaen ket am jiapsi joa betchibo. 4 Juu junuen, taabwik, ka juunakkiachik nokame, aapo jiba, chea tuisi Krijtota a sualneeuta junae jajamne. Taa juu, Liojta betana a juuneiyaaka a nok lutuuriawata yee majtame, jume Krijtota sualeme, chea tuisi Krijtota bem sualneeut am ania. 5 Ineponee ala, enchim siimem junii, taabwik, ka juunakkiachik nokwame ne enchim au yumaatuapea ooben. Taa ne, chea junii, Liojta betana enchim a juuneiyaaka a nok lutuuriawata enchim yee a majtaneeuta emo tana waata. Bweituk inien weyeme boo jooriapo chea junii tui, juu taabwik ka juunakkiachik a nokwamta bepa. Ala juu, junaen ka juunakkiachik nokwame, a teuwaapo juunakkiachisia teuwaatuko, jiba junen tuine. Junae, jume Krijtota nau sualeme, chea junii tuisi bem a sualneeut am ania betchibo. 6 Junuen san, Krijtopo nemak werim, inepo emou aneka intok ne junuen, ka

14

Junuen san enchim yee nakneeuta emot aune betchibo, aet emo temaine. Intok ket iniamak nau, Liojta betana enchim au yumaka a jooneeuta, au bicha aaune. Taa juu chea junii enchim eiyaaneeu, Liojta betana a

Liojta tuu jiapsie, ka nanau maisi nokwame

431 juunakkiachik emou nokaateko, kaitapo emou tuine. Ala ne, Liojta betana in juuneiyaatuawau betana emou a teuwaateko, oo aapoik betana nok lutuuriata enchim a taaaneeuta oo Liojta betana aet juuneetuawaka, chukula yeu weenemta emou teuwaateko, oo jitaa, senuk lutuuriat enchim majtakai, junak ala, junaa emou tuine. 7 Maasuko ketchia, jume jiutua betchibo yaarim, ka bempola jiame, kusiatuko, oo aapatuko, junamee intok, kia beja jiutuawaateko, ka juunakkiachinee juka a ponauta. 8 Intok kia jum nassuabaawaka, nau kimuwapo junii, juka kopre kusiata, ka junama waam jiutuawao, jume sontaom nassuabaeme, kaabe jiaaniraane. 9 Emou junii ket jiba inien yeu weama. Emee, ka juunakkiachik nokaateko, kaabe enchim teuwaaut juuneene. Chea tuisi, kia jekapo noknee. 10 Lutula weepo inim bwiapo, juebena, jume ka nanau machik nokame. Taa intok ketchia, jume a nokame jiba emo jikkaja. 11 Taa ineponee intok, senuk, ka in nokpo neu nokamta ka a jikkajakaateko, junaa, taabwi bwiaarau in jometukaa benasia nee eiyaane. Intok ketchia, aapo junii, nee betchibo junuen eiyaanaa. 12 Junuen san, emee, Liojta betana enchim au yumaka, a jooneeut jiba jiapsekai, chea bat naataka jume Krijtopo nau werim, bichau bicha, chea junii tuisi bem a sualneeut am anianemta enchim a jooneeuta yeu a puane. 13 Junuen san beja, juu junuen, taabwik, ka

1 KORINTIOM14 juunakkiachik nokame, Liojtau bicha aet ujbwanne, juka junuen a nokauta, juunakkiachisi a yeu a bwij betchibo. 14 Bweituk inepo nee junaen, taabwi nokpo ka juunakkiachisia Liojtau bicha nokaateko, lutuuria ala, senuk ka au juuneiyaamta benasi machika, au bicha in nokaapo. Taa junuen, inepo betchibo in a jita mammateue, kaita tuik nee jajjamne. 15 Inien nee chea a tui machilee, junuen in ka ino juuneiyaamta benasi machika, au bicha in noknepo. Taa ketchia, juka in au teuwaapo ket in juuneenepo. Intok ket jiba junaen, Liojta yoori betchibo, ka ino juuneiyaamta benasi machika au bicha in bwiknepo. Taa ketchia, juka in au bicha in bwikaut in juuneenepo. 16 Bweituk empo junuen, wepulsi ka emo juuneiyaamta benaka Liojta yooreka intok a bai saeka au bicha nokaateko, junak juu juubwa Krijtota sualeme enchi jikkajaka junii, kaachin emak eaka Liojta bai saune, aapoik juu em jiaut ka a juunea betchibo. 17 Juu junuen Liojtau bicha nokaka em a baisauu, tua tuineeka junii, taa juu enchi jikkajame, Liojta betana weyemtat a suatuka a jajamneeuta, ka aet anianaa. 18 Inepo ala nee, Liojta baisae, enchim siimem bepa junii chea buuuk emo bepa, Liojtau bicha, taabwisi a junuen in au nokaapo. 19 Taa jume Krijtota sualeme nau aneepo ne chea a tui machia mamni jikkajiwatchisia in teuwaanepo, junuen watem nookim in am majtabae betchibo, junuen, woj mamni miil weyemta,

1 KORINTIOM14 taabwika, ka juunakkiachik in teuwaanepo bepa. 20 Krijtopo nemak werim, enchim emo ujuunepo betana, ka illitchi benasi ee baane. Ala, juu ka tuik ka enchim boo jooriane betchibo, illitchi benasi emo eiyaane. Taa enchim tuisi emo ujuunepo betana, yoowem benasi eebaane. 21 Taa nesaurim jiojteipo inen jiojtei: Inia yoemratau ne, ka ame benasi nokame intok jume ka amemak joomem ne ameu am noktuane. Taa kia junuentakai junii, kattim nee nok jikkajine, ti jiia juu achai Lios. 22 Junuen san, juu Liojta tuu jiapsie junuen ka nanau machik, senuk a nokneeu, jume juriom, ka Krijtota sualeme, aet bem mammatene betchibo weye. Taa juu intok, senuk, Liojta betana juuneaka a nok lutuuriawata, senuk yee majtaneeu, jume Krijtota sualeme, aet bem mammatene betchibo weye. Intok ka jumee, kee Krijtota sualeme betchibo. 23 Junako jume Krijtota sualeme, siime nau aneka, ka nanau machik, ka juunakkiachik siimem junuen nokao, intok jumee, juu lutuuriat kee juuneame oo Krijtota ka sualeme, wate ama yajako, jiba tua inimee enchim ka suatulam ti jiune. 24 Taa enchim siimem, Liojta betana a nok lutuuriawat juuneaka, jikkajiwatchisia enchim a teuwaao, intok seenu, ka Krijtota sualeka oo kee tuisi aet juuneame ama yepsako, junak junaa, ka tuisi a aulaut juuneene, intok junuen, enchim teuwaauta jikkajaka, juu lutuuriat au temaine. 25 Intok ket

432 junueni, junakaa, aapoik jiba juuneiyaaka, juu au a eetuaut, Liojta aet juuneapo juuneaka, inen intok ketchia, Liojta yoore betchibo tonommea kiktene, intok junuen tua a lutuuria, ti jiune, Liojta emomaktukapo.
Siimeta enchim joauta, ka jak waam, taa aet suaka a joonee

san Krijtopo nemak werim, inien tua weye, Liojta yooreka nau aneka, waate emo betana bwikimmea, salmom teammea, Liojtau bicha bwikaka a yoorine. Waate intok, Liojta nok lutuuriae, yee majtane, oo Liojta betana enchim juuneiyaatuawauta a teuwaane. Oo ket, Liojta tuu jiapsie, ka juunakkiachik a noknee. Oo senu intok, juka junuen nokpo teuwaarita, juunakkiachisia a teuwaaneeme a junuen aayu. Intok junueni, siime juu enchim boo jooriau, jume Krijtopo nau werim, chea junii tuisi bem a sualneeut am ania betchibotune. 27 Taa junamaa intok, jume Liojta tuu jiapsie, ka nanau maisi ka jikkajiwatchik nokneeme, wooika, oo bajinee jiba. Ka siime nawi. Taa weepulaka nat chaakai nokne. Intok ketchia, juu, junamee teuwaauta, juunakkiachisia a teuwaaneeme ama annee. 28 Taa juu, junuen, junakaa juunakkiachisia a teuwaaneemta kaabetuko, chea tuinee junamaa nau anwaapo, kaabeta junuen, ka juunakkiachik a noknepo. Ala, weepulaka bem teuwaabaeuta, bempola jiba, ka kusisi Liojtamak etejone. 29 Intok ket jiba junaeni,

26Junak

433 jume Liojta betana a juuneiyaaka, juka lutuuriata yee majtaneeme, wooi oo bajinee jiba, jume nokneeme. Jume waate intok, juka teuwaawamta, Liojta betana a weyepo, oo ka junaen a weyepo, aet mammatene. 30 Taa intok, junamaa, senuk anemta, juu Lios, senu weemta a teuwaaneeut a juuneetuako, juu jaibu ama aneka nokame, nok yaatine, junakaa nokne betchibo. 31 Junueni, siime emee, jume junuen Liojta betana weyemta a juuneiyaatuawakame, weepulaka junuen nok betchibo, nat chaaka emo a tekil makne. Intok junuen, siimem, Liojta nok lutuuriata juuneiyaaka, ket junuen chea tuisi bem aet jiapsine betchibo. 32 Jume intok, Liojta betana weyemta juuneiyaatuawaka, yee a majtame, junae betana, a boo jooria betchibo suasi a emo yuiine. 33 Bweituk juu Lios, wepulsi suasi weyemta eiyaa. Intok juka kia jak waam, jachin junii weyemta, ka tuure. Siimekut, jume Krijtota sualeka bem nau yaajapo a weetuawaa benasia. 34 Jume jaamuchim, jum Krijtota nau sualeme, Liojta yoorepo, ka monteka ama annee. Bweituk bempo, ka au lutuuriak. Taa a ameu noktune, Liojta betana nesauta a lutuuria yaari benasia. 35 Taa bempo, jita juuneiyaabaeeteko, joaraapo bem kukunammeu nattemaine. Bweituk Liojta yooriwaka nau anwaapo, jamutta a nokneeu, ka junuen aet utti. 36 Auem waatine, juka Liojta nok lutuuriata, ka emo betana

1 KORINTIOM14,15 bat a juuneiyaawakapo. Intok ka emee jiba junii, jume a sualeka a mabetlame. 37 Taa seenu, Liojta betana a juuneiyaaka, a nok lutuuriawata yeteu a teuwaanepo, au ama yumaaleeme, oo Liojta betana a tuu jiapsie aniawaka, siimeta a au joaatieeneeme, inikaa in emou jiojteuta, yoowe Jesukrijtota betana in aet nesauritukapo aman a juuneiyaane. 38 Taa juu, ka junaen a lutuuria tieame, junak, aapo junii, Krijtota sualeme nasuk aapoik kaita lutuuriakapo juuneiyaanaa. 39 Junuen san, Krijtopo nemak werim, Liojta betana a juuneiyaaka a nok lutuuriawata a enchim teuwaaneeut, emo temaine. Intok jume junuen Liojta betana tuu jiapsie, ka juunakkiachik nokame, junae betana kaabe ameu suuane. 40 Taa siimeta juka enchim boo jooriauta, ka kia jak waam junii, taa tua junama waam suasi a joone, a weeapo amani.

15

Ian intoko, Krijtopo nemak werim, Jesukrijtota betana nok lutuuriata in enchim majtakau beu ne enchim waati ia. Jiba inii nok lutuuria junaa juu enchim mabetakau, intok jiba inia betchibo emee bichau bicha ka taabwisi intok, Krijtota sual saka. 2 Intok ketchia, jiba inia bemela nok lutuuriata betchibo emee jinneurim, emee, in enchim a majtakaa benasia tua junen jiaka a sualeeteko. Taa intok, juka enchim sualekauta, kia kaita a teuwaao jiba, junak ka jinneurimtune.

Jesukrijtota, a jiabijtekau

1 KORINTIOM15 bat naatakai ineponee juka Krijtota nee a juuneiyaatuaka, junakaa nee enchim a majtak. Jesukrijtota itom ka tuuwa yaarim betchibo a mukukauta ne enchim majtala. Jum Liojta nok lutuuriapo jaibu a jiojteitukapo amani junuen a mukneeti jiakai. 4 Intok ketchia a maawakapo intok baji taewaita weyeka a jiabijtekapo. Ket jiba jum Liojta nok lutuuriapo a jiojteitukapo benasi. 5 Intok ket Peotau, juu Sepajpo taeewamtau au yeu a machiakapo. Chea chukula intok ket, jume woj mamni ama woika, yeu a puarimmeu au yeu a machiakapo. 6 Chukula intok ketchia, jumee, aapoik sualeka, mamni sientota bepa, wepulsi nau anemmeu, au yeu a machiakapo. Inimee betana intoko, juebenaka ketun jiapsa. Wate intok kokkosuk. 7 Intok chea chukula, Jakoobo teamtau, juu yeu a puakamtau au yeu machiak. Intok ket chea chukula, siime jume yeu a puakaummewi yeu a machiakapo. 8 Junak intok, chea siimemmet chukula, neu ket au yeu machiak. Inepo ala ne junuen, ka jume watem benasi aapoik betana majtitakai junii, kia seej chukti yeu puatuk. 9 Bweituk inepo, siime jume wate, Krijtota yeu puarim bepa, chea ka neu chaaka ame benasi in eiyaanaau, intok kia ne, ame benasi in taeenapo junii ka neu lutuuria tu machia junii. Bweituk inepone, jume Krijtota nau sualeme, ka ama eltuaka ameu suuasuk. 10 Taa ne, Jesukrijtota betana yeu puari, aapoik tuisi nee a nakeka betchibo. Intok junuen

434 aapoik nee jiokoleka, aapoik nee yeu puakauta, ka kia beja junen taawak. Taa chea juni san ne, siimem bempoim bepa ne tekipanoala. Taa ka inepo in eapo aman junaa junuen tekipanoame. Taa aapo juu Lios, tuisi yee a nake betchibo nee aniak. 11 Taa ian, kia nee betana oo wate yeu puarim betana emee majtimtuko, junaa kaachin jiubae. Inien tee siime enchim majtala, intok inii su junaa juu enchim sualekau.

3Chea

Jesukrijtota betana, aapoik kokkoarim nasuk a jiabijtekau betana itom yee a majtao, jaisa betchibo emo betana waate, kokkoarim ka am jijiabijteeti jiia. 13 Bweituk jume kokkoarim ka am jijiabijteo, junak ket Jesukrijto junii, aapo ka jiabijtek. 14 Intok junuen Jesukrijtota ka jiabijteko, juu aapoik betana nok lutuuria, itom yee majtau, tua kaita teuwaa. Intok kia aapoik enchim sualeka junii, kaita em aet jajamla. 15 Junuen a lutuuriatuko, itepo, Liojta betana juu lutuuria ti jiaka itom teuwaauta, aa nokiichiatu ean. Bweituk itepote, juka Liojta, Jesukrijtota a jiabijtetuak ti jiula. Junuen san, jume kokkoarim lutuuriapo ka am jijiabijteo, junak ket ka lutuuria, Liojta Jesukrijtota a jiabijtetuakapo. 16 Bweituk jume kokkoarim ka am jijiabijtetuawao, junak ket aapo juu Jesukrijto junii ka jiabijtela. 17 Intok junuen juu Jesukrijtota ka jiabijtelatuko, emee tua kaita betchibo a suale. Enchim ka tuuwa yaarimmet

12Taa

Jume kokkoarim jijiabijteu

435 emee ketuni ka jiokoirim. 18 Intok tua junuen a lutuuriatuko, jumee, Jesukrijtota sualeka kokkosukame, jiba betchibo kokkolam. 19 Itepo intok, jume Jesukrijtota sualeme, ae betana inim bwiapo jiapsaka jiba, tee tuik ae tana mabet boo bichaateko, siimem bepa tee chea junii jiokolwatchisi machine. 20 Taa ian tua lutuuria, juka Jesukrijtota kokkoarim nasuk a jiabijtetuawakapo. Aapo intok junuen jiabijteka juu a teuwaame, jume aapoik sualeka kokkokame, lutuuriapo am jiabijtenepo. 21 Bweituk jiba junaen, wepul yoemta betchibo, kokkowamta naatekaa benasia, ket junuen wepul yoemta betana naatek juu kokkoarim nasuk jiabijtewame. 22 Siimem juu, Adamtukauta betchibo, ka tuisi tawaka kokkowaa benasia, ket jiba junaensu, siime jumee, Jesukrijtota sualeme, ae betana, jiba yuu jiapsituannaa. 23 Taa weepulaim nat chaakai, taewaim ameu yeu am puawaummetchi. Juu Jesukrijto, juka jiabijtewamta a teuwaaka jiabijtekame batchia. Chukula intok, Jesukrijtota juchi aabo notteo, jume aapoik sualeka kokkokame ket jiabijtene. 24 Junak intok yumaanee juu taewai, siimeta aet luutineeu. Junak, Jesukrijtota siime yoo yauraata kaitapo tawaako intok junuen, a yauraawata achai Liojtau suu tojine. 25 Bweituk juu yoowe Jesukrijto, inikaa kee yeu weyeo, inia bepat bat, inim bwiapo siimekut nesaweka a yejneeuta au lutuuriatune, jume a ee

1 KORINTIOM15 bejeeka aneme am kobaasupo tajtia. 26 Junak intok, iniat chukula juu kokkowame, juu yee bejeeka weyeme, jiba betchibo luutanaa. 27 Bweituk juu Lios, Jesukrijtota, siimek bepa a yootune betchibo, au lutuuriaka, siimeta au a suu tojak. Taa Liojta nok lutuuriapo junuen, siimeta au suu tojituk ti Krijtotau jiaka junii, ite a juuneene, ka achai Liojtau ket a yootukapo. Bweituk aapo Lios junaa juu siimeku a yoo yaakame. 28 Junak intok, siimeta Jesukrijtota, siimeku yootaka aneo, aapo Jesukrijto, juu usiwai, achai Liojtau au suu tojine, juu, siimeku a yoo yaakamtawi. Junuen beja juu achai Lios, siimeku, siimem bepa yootune. 29 Junuentukaateko, waate, jume kokkoarim betchibo emo babatoowame, ka junuen an ean, jume kokkoarim lutuuriapo ka am jijiabijteo. Kaabe junuen emo batoowaa ean. 30 Junuentukaateko, jume kokkoarim ka jiabijteneeo, jiba jinilwatchiku itom ito bichau tua kaabetau tuineeka we ean. 31 Chikti taapo in meepeewau jinilwatchisi neu aayuk. Inii intok junuen in auneeu, Krijtopo nemak werim, Jesukrijtota enchim suale betchibo, nee ka jain eaka, aet yanti elaka nee junuen ino bicha. 32 Inepo jum bweu joara Eepeso teapo, jume ouseimmak nassuaka, jiokot ino bichakai. Taa nee junaet kaita jajamne, tua lutuuriapo jume kokkoarim ka am jijiabijteo. Junuentukaateko inen tee jiu ean: Jiibwawamta intok jiiwamta tee weetuane, kee yoko oo matchuko kokkokai.

1 KORINTIOM15 junuen jiame betana kateem emo bai tattaaatebo. Lutuuriapo inen jiuwaa benasia: Jume ka tui yoemem, jume tuik boo jooriame, ka tuikut am jioptua. 34 Ka kia jak waam, taabwisi intok eaka jiapsibaane. Taa intok, siimeku Krijtota nok lutuuriawata tua junama waam a sualeka, ka tuisi ka enchim auneeut emo suuane. Bweituk emo betana waate ka Liojta taaa. Inien ne emou jiia enchim tiune betchibo.

436 intok inim bwiapo jiapsame, ka nanancha maachi. Taa jume teekau jiapsame, ka jume im bwiapo jiapsame benaka, taa chea taabwik ujyooriak. 41 Juu taa tachiria, juu mecha tachiriata bepa taabwisi maachi. Intok kia juu chokim tachiria junii ka nanancha maachi. Intok jume chokim nasuku, nat bepa tattaabwik chea tattaabwik tachiriak. 42 Jume kokkoarim jiabijteneeu betana juu bachia etwakame benasi maachi. Juu takaa, a moyeka maatune. Taa juu jiabijteneeme, ka intok mukneeka yejtene. 43 Ka bibit machika maawaka junii, intok taabwisi, suum watchika ujyoika jiabijtene. Tua kaita utteaka junii, bwiata betuk maawaka, siimeku utteaka jiabijtene. 44 Inim juunakteitaka, juu takaa, maatuko, chukula jiabijteka, Liojta betana, teekapo jiapsi betchibo takaatakai yejtene. Bweituk inim bwiapo jume taka juunakteim ayukaa benasia ket jiba junaen jum teekapo jiapsi betchibo jume takaam aane. 45 Junuen san, Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juu oou, bat yoem yaawakame, juu Adam teame, Liojta betana inim jiapsiwamtae juunakteitaka jiapsak. Taa juchi juu senu Adam teaka, Liojta uusi chukula yebijneeu, junaa, Liojta tuu jiapsie jiba yuu jiapsiwamta yetet autuaneeka yepsak. 46 Taa juu bat juunaktewame, ka jum teekapo jiapsi betchibo junaatuk, taa inim bwiapo jiapsi betchibo. Ala chukula, juu, jum teekapo jiapsi betchibo junaatune.

33Jume

jiba tua, senu nattemaibaanee: Jaisam tua jiabijtenee jume kokkoarim. Jaisa machim tua takaane, ti jiakai. 36 Tua kaita mammatenee juu junuen nattemaineeme. Bweituk juu jiabijtewame, bachia etwakame benasi maachi. Junaa bachia, ka intok bachiataka tawanee juka basiunemta yootune betchibo. 37 Taa juu etnaame, ka juu ouwo ba siuneeme junaa. Ala juu bachia junaa etnaame. Tiikotaka oo ket jita taabwik bachiatakai. 38 Chukula intok, juu Lios junakaa bachiata, a eapo maisi maachik a ba siutuane. Intok juka bachiata, weepulaik, a eapo aman a ouwokauta a autuane. 39 Ka siime juu jiapsame, nanaanak takaak. Juka yoem takaata a machiakaut te juunea. Intok siime jume naikim wokekame taabwisi machik takaak. Jume wikitchim junii ket tattaabwisi maachi. Jume kuchum junii ket, chea tattaabwisi maachi. 40 Ket jiba junaeni, teekapo jiapsaka,

35Taa

Jume kokkoarim jiabijteneeu

437 bat yoemtukau, bwiae juunaktewakame, inim bwiapo betchibo juunaktewak. Juu intok chukula weyeme, juu itom yoowe Jesukrijto, teekau, Liojta yoo nesaweka katekapo jiapsa. 48 Jume inim, ian itom takaam, jiba junae yoeme, bwiae juunaktewakamta takaasukau bebena. Jume intok teekau betchibo takaamtuneeme, juu yoowe Jesukrijto, teekau jiapsamta takaam benane. 49 Ian itepo, juu yoeme bwiae juunaktewakamta benasi mamachikai, ket jiba junaeni, chukula, itepotee junae teekapo jiapsamta bebenane. 50 Inen ne emou jiubae, Krijtopo nemak werim. Jume ian inim itom takaam, ama teekapo, Liojta yootaka katekau, kaachin bem aman a jiapsinepo betana. Bweituk juu, ka jiba betchibotuneeme, jum jiba yuu jiapsiwau, ka a aman jiapsa. 51 Taa senu weemtat, kaabeta juuneiyaauta ne enchim juuneiyaa ia. Katte siime kokkone. Taa ala, siime te, ka ian bebenanee bweituk juu Lios, takaam tattaabwisi mamachim itot autuane. 52 Kia senu wechiapo, senu repiktiapo benasi, juka sisiiwok kusiata, kaaintok jiuneeka, kusisi a jiao, jume kokkoarim jiabijtenemme, jakwoo junii kaaintok kokkoneekai. Itepo intok tee, ka ian bebenane. Taa tattaabwisi te juunaktenaa. 53 Bweituk ian inim itom jiapsau, luutineeme, uttea, jiba yuu betchibo itom jiapsineeuta itot a autuanaapo. Intok juu itom taka junii, luutineeme, uttea jiba

1 KORINTIOM15 betchibo itom takaaneeum, itot am autuawapo. 54 Intok inikaa inien itou chupsuko, junak inim itom juunaktei, juka takaata luutineemta, jiba yuu jiapsi betchibo, taabwisi yaatuneeo, intok jiba inimee itom takaam kokkoneeme, jakwoo junii kaaintok kokkone betchibo, taabwisi yaatuneeo, junak chupnee juu, jum Liojta nok lutuuriapo jiojtei: Jiba betchibo juu kokkowame, Krijtota kuuset a yaakaue, inii, kaitapo tawaawaka, luutawak, ti jiame. 55 Ian jaibu juu kokkowame kaita intok ito betchibo utteak. Ian jaibu juu kokkowame, itom jiokot ito bittuane betchibo kaita utteak. 56 Juu ka tuik itom joau junaa juu, juka itom kokkoneeuta joame. Juu intok, Liojta betana bat naataka nesauri, ka itom au yuma betchibo chea junii ka tuisi itom tatawa. 57 Taa achai Liojta ne aet baisae itom yoowe Jesukrijtota betchibo, junuen a yaakaue kokkowamta betana itom a jinneuka betchibo, intok siimek ka tuik betana, tuisi itom yeu a kattua betchibo. 58 Inia betchibo san Krijtopo nemak werim tuisi in nakeum, itom jiabijteneeuta juuneaka, kaachin taabwisi eaka, wepulsi Jesukrijtota jiba sualne. Intok itom yoowe Jesukrijtota betana jukaa, tekilta, jiba chea junii a boo jooria sakane. Bweituk emeesu juunea, juka tekilta, yoowe Jesukrijtotamak nau eaka, ae betana enchim joauta, ka kia beja tua enchim a yaanepo. Taa tuik enchim aet jajamnepo.

47Juu

1 KORINTIOM16
Jume Krijtota sualeme ania betchibo, juu nau tojiwakame

438 emot waam weebae. Taa ne, ili ne binwa emomak ama tawabaekaea, Jesukrijtota junen eao. 8 Taa ne bweu joara Eepeso teapo ne tawabae, taewai Pentekojtej teamta aet yumau tajtia. 9 Bweituk inimii juu tekil, Jesukrijtota betana in jooneeu, ketuni tuisi neu aayuk. Intok ne tua tuisi yeu a wee machia. Taa intok jume nee bejeeka aneme ket juebenamme. 10 Timoteo teamta emou yepsako, kaitat jain eaka, taa alleaka emomak a anne betchibo, tuisi em a bitne. Bweituk aapo, yoowe Jesukrijtota betana tekilta, nele benasi a jooa. 11 Junuen san, kaabe emo betana, jak waam a bitbaane. Taa ala emee, kaitat obisi eaka, naa buusti a sikaa, nee aabo a bitne betchibo, a aniane. Bweituk nee aabo a yebij boo bicha, jume waate, Krijtopo itomak werimmake. 12 Juu intok, Krijtopo itomak weri, Apooloj teamta betana, jue benasi ne au ujbwanak, jume wate Krijtopo itomak werimmak, a sikaa, aman enchim a bitne betchibo. Taa aapo ian ka aman weebabaek. Aman emou weenee chukula, ama yumaateko.

16

Juu intok, jume Krijtopo itomak werim, bweu joara Jerusalen teapo aniane betchibo, enchim nau wootaneeu betana. Jum bwiaraa Kalaasia teapo, Krijtota nau sualeme beekatana, in am tejwaakaa benasia, emee ame benasi ket a yaane. 2 Chikti lominko taapo, emee weepulaka, enchim kobai, au enchim yumaalaapo aman, a eeriane. Junuen nee ama yepsako, ka junak juubwa nau a toji betchibo. 3 Inepo intok, chukula aman yepsako, bweu joara Jerusalen teau bicha nee am bittuane, jume junam bicha kat betchibo enchim yeu puaneeum. Jiosiam intok ne ket amemak bittuane. Junuen junae mak, junaman, jume junamaa Krijtota sualemmeu, juka enchim nau tojakauta am tojine betchibo. 4 Ne intoko, in aman weenepo junuen ket a tui machiako, nemak im katne.

emou bichaa weyeka intok, uttea, jum bwiaara Maseroonia teapo bat in yebijnepo. Junuen san ne chea chukula, jum bweu joara Korinto teau ne yebijne. 6 Jiba tua ne, junamaa emomak ili binwaa ama tawane. Oo ne chea jumak, junamaa seberiata simsuutajti emomak anne. Intok junako, emee junuen a nee aniane, chukula in weeneu bicha betchibo. 7 Ian ne ka kia enchim bichaka

5Aman

Paplota Roma teau bichaa, a weebaeu

em emo suua. Yoowe Jesukrijtota jiba enchim sualneeu ka koptane. Kaitapo koom eaka ousieene. 14 Siimeta enchim boo jooriauta, yee nakeka a joone. 15 Ian intoko, Krijtopo nemak werim, emee tuisi juunea jum bwiaraa Akaaya teapo, Teepanaj teamtaim, bat Krijtota nok lutuuriata am sualekapo. Intok

13Tuisi

Jiojtesuka am tebotua

439 bempoim jume Krijtopo itomak werim ania betchibo, emo am tekil maklatukapo. 16 Kialiikun san inepone emou ne ujbwana, enchim junuen bempoim bebenam intok siimem jume a yee aniaka intok Krijtota tekil boo jooriame, enchim am yooreka am nok jikkajine betchibo. 17 Alleanee jume emo betana inen teakame nemak im ane betchibo, Ejteepanak, juu Portunaato intok juu Akaiko teame. Bweituk bempom, enchim ka a nemak anekai, ka enchim nee yaariaut inimee, neem aniak. 18 Bweituk bempo, emo betana nee jiapsi yechak. Intok kia enchim junii. Inimeesan emee am nakeka am yoori taaane. 19 Jume Krijtopo itomak werim bwiaraa Aasia teaa betana teopom beekatana nau yaajame, emou tebotemme. Akiila intok

1 KORINTIOM16 Risiila ti teakame. Intok ketchia jume bem joapo nau yaajame, Jesukrijtota enchim amemak nau a sualeka betchibo, utteesia enchim tebotua. 20 Siime jume inim, Krijtopo nemak werim betana em, teboteita mabeta. Emee intok ketchia, enchim naas emo nakeepo teuwaaka, emo tebotuane. 21 Inepo Paplo, inikaa teboteita, in maammea jiojteita, nee emou bittua. 22 Senu intok, emo nasuk, yoowe Jesukrijtota ka naksi a eiyaabaao, ka tuisi a tawanepo betana witti a tejwaane. Yoowe Jesukrijto, eu te chaae, lauti itou yebijne. 23 Krijtopo nemak werim, itom yoowe Jesukrijto a tuuwae enchim alleetuane. 24 Siimem, Jesukrijtota itom a nakee benasi, nee ket junaen ne enchim nake.

2 Korintiom
Paplo, bweu joaraa Korinto teau, jume Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo Paplo, Liojta junen eaka betchibo, Jesukrijtota betana yeu puaritaka ne yeteu bittuari. Krijtopo itomak weri Timoteo teamtamake, inikaa jiojteita te, jume bweu joaraa Korinto teapo Krijtota sualeme, intok siime jumee, bwiaraa Akaaya teapo, Liojta yoemiammeu te jiojte. 2 Itom achai Lios, intok itom yoowe Jesukrijtota betana tuikue enchim alleeneeuta, intok yanti elaka enchim jiapsineeuta tee emot a au ia.

juka itom yoowe Jesukrijtota achai yoota, itom au alleauta tee jiba au bicha teuwaa sakane. Bweituk aapo junaa, juu itom achai, itom nak jiokoleka itom bichame. Intok aapo ket junaa juu itom jiapsi joame. 4 Aapo juu Lios, siimekut, jiokot itom ito bichaut itom jiapsi jojoa. Junuen itom ket, jume jiokot emo bichame, itom a am jiapsi joane betchibo, jiba aapoik Liojta betana itom a mabetakaa benasia, itom am

3Liojta,

Paplota jiokot au a bichau

jiapsi joane betchibo. 5 Bweituk Jesukrijtota itom yoore betchibo, ama butti jiokot itom ito bichaa benasia, ket jiba junaen, itepo, chukula aapoik Krijtota betana ama butti itom alleeneeuta te bitne. 6 Junuen san, juu u jiokot itom ito bichau, junaa, enchim jiapsi joaa betchibo intok enchim jinneuimtune betchibo junuen itou weye. Taa Liojta betana itom jiapsi joaawao, ket jiba enchim jiapsi joaa betchibo, intok jinneurimtune betchibo weye. Junuen san chukula emee, ka seej chukti eaka itomak a jiokot emo bitne, ian inim itom jiokot aet ito bichaut, ka jain eaka ket enchim a inneene betchibo. 7 Kaitat te jain eaka enchim a yoemeiyaa. Bweituk te juunea, itomak junuen jiokot enchim aet emo bichaa benasia, junuen ket emee, itomak, Liojta betana itom jiapsi joawauta, enchim a bitnepo. 8 Krijtopo itomak werim, enchim te juunee ia, jum bwiaraa Aasia teapo, ama butti obiachisi itom ito bichakapo. Tua ama butti bettesi itou yeu siika. Kia te junii, ka ito au elpeiyaan itom au yumaanepo. Intok te kia, jiapsaka itom ama

440

441 yeu katneeuta junii, tee ka boo bichan. 9 Kia te suabaawaka yeu puarim benasi te ito eiyaan. Taa inii inien yeu siika, Liojta a itom yoemeiyaane betchibo, jukaa, jume kokkoarim jiabijtetuanemta. Intok ka junuen, jitau itom ito yoemeiya betchibo. 10 Lios itom ama yoeetuak. Intok ian tajtia itom aet ania sime, juu, tuisi jinilwatchika kokkowamta betana. Aapoik Liojtat te ea, bichau bicha ket aapoik itom ama yoeetuanepo. 11 Taa enchim juebenam, Liojtau bicha itom nokriaka, junaet enchim itom aniao, chukula juebenaka, Liojta aet bai saune, junuen aapoik itom siimem betchibo, juka tuik ae betana weyeka, aapoik Liojta betana itom mabetau betchibo.

2 KORINTIOM1 yumako, yoowe Jesukrijtota aabo notteo, junak emee ito betchibo enchim alleewamta emo jajamek ti jiune betchibo. Intok ket jiba junaeni itepo, ito betana emo betchibo itom alleau itot aune. 15 Inia weyemta betana junuen a lutuuriatukapo juuneaka, emou ne chea bat noitibaeka ean. Junuen wosa in emou noiteka, junuen ne tana enchim alleene betchibo. 16 Bwiaraa Maseroonia teau bicha weyekai, nee emou bat yebijbaeka ean. Intok chukula, junaabo notteka nee juchi emou yebijbaen. Junuen beja enchim a nee aniane betchibo, naa buusti, bwiaraa Jurea teau bicha in weeneebetchibo. 17 In teuwaarit yeu yumaabaekai, kannee bai tiaka taa tua junuen jiaka a teuwaak. Bweituk inepo, juka in yaabaeuta, kannee jume ka Krijtota sualeme benasi, wooi weyemta, ka wepulsi eaka a jooa. 18 Taa Lios itom juuneiyaa, wepulsi eaka, intok ka woik teuwaaka, itom emou nokaapo. 19 Bweituk juu Jesukrijto, juu Liojta yoemia, emou itom teuwaau, jakwoo junii ka lutuuriata, wooi weyemta a nookak. Intok junuen siime juu Jesukrijtota betana itom teuwaau, Silbaano teame, intok Timoteo teame intok inepo, lutuuriataka yeu weama. 20 Bweituk ite a juuneiyaa, aapoik Liojta betana siimeta juka itou naikiarita, aapoik Krijtota betchibo itou a chupukapo. Inia betchibo itepo, Liojta nau yoorekai, tua junuentunee ti jiaka, te a lutuuriate. 21 Intok jiba aapo juu

weepo, juu itom aet ito uttiau inii junaa, Liojta bichapo, aapoik itom jiapsi iapo aman, intok ka jak waam, intok ka jiapsita bepa a sualeka, te inim junuen ito ujuuu itom ito juuneiyaau junaa. Intok chea bat naataka emo nasuk anekai. Lios, aapo tuisi yee a nake betchibo junuen itom jiapsine betchibo itom aet aniak. Inii intok, ka itom koba suawaeka au betchibo weye. 13 Juu inim jiojteimpo itom emou teuwaakau, kaita taabwika, taa juu enchim a nokau intok aet juuneau jiba. Ne intok emot a boo bicha, tua junama waam enchim aet juuneeneeuta. 14 Junuen wateku jaibu enchim juuneaa benasia. Junuen juka taewaita

12Lutula

Paplota ka lauti, Korinto teau noitekau

2 KORINTIOM1,2 Lios junaa juu iitom intok enchim junii, ka taabwisi intok eaka, Jesukrijtota itom sualne betchibo itom aniame. Intok jiba aapo junaa juu, siimeku aapoik betchibo jiba itom jiapsine betchibo itom junuen eetuame. 22 Intok aapoik betana itom kateepo itot juuneiyaatebo. Intok a tuu jiapsiwata itot jiapsituari, junae, juka chukula itom bitneeuta, junuen itou a chupnepo itou a lutuuriatukapo junae itom a juuneiyaatua. 23 Taa ne ian tajti, kee jum bweu joara Korinto teau weyekai, in junen jiulatukaa benasia, Liojta nee a juuneiyaapo, ne juuneaka a teuwaa, junuen ka in enchim sioktuabae betchibo ka in aman emou sikaapo. Ka junuen lutuuriatuko, Lios aapo nee betchibo juunea. 24 Itepotee ka jachin junii, Krijtota enchim sualneeut enchim uttea jooria. Bweituk emee jaibu em junama waam, ka taabwisi intok Krijtota suale. Taa ala, chea junii enchim alleeneeut te enchim aniabaekaea. Jiba inia betchibo san ne ka juchi emou noitibaekaeeak, ka alleewamta ka emo nasuk au iakai. 2 Bweituk inepo junuen ka enchim alleetuaateko, junak, inepo emo tana alleeaka su, ka in alleau emo betana neu aune. 3 Junuen san ne emou jiojtek, jaibu enchim juuneaa benasia. Bweituk inepo junii, nee ka emo betana in siokne betchibo, ne ka emou siika, emo betana alleeaka su. Bweituk ne jaibu juunean, alleaka nee emo mak aneo, enchim siimem ket nemak alleenepo. 4 Bweituk junak

442 inepo, junakaa jiosia jiojteita emou bittuakai, unnaa ka in yanti elauta net ayukan. Intok tuisi ka in alleauta, junuen in opoam wootakai. Ala ne, ka enchim ka alleetua betchibo emou jiojtek, tua ama butti in enchim nakeuta enchim juuneiyaa iakai. seenu, jabetaka junii, emo nasuk ka ammaali aneka yee sioktuakaateko, ka nee jiba junuen sioktua, taa wateku enchim siimem junii sioktua. Wateku ti ne jiia, ka unnaa bettesi emou a yechaabaekai. 6 Jum enchim nau aneepo, junako emee batte siime ama aneka, juu ooutau, kutti enchim au yechakaue, junae a suu tojine. 7 Junuen san iani, emee a jiokoibaekaeene. Intok a jiapsi yechakai. Ka junuen, ama butti au intok a sioktuaka, tokti koom eaka, au a taarune betchibo. 8 Junuen san ian ne emou ujbwana, juchi weepo emee, enchim a nakepo aman a juuneetuane. 9 Chea bat naataka inia weemta betana ne emou jiojtek, intok jiba junuen, enchim jiobilaa betchibo, junuen enchim in tejwaaka enchim aet sawekaut enchim aet jiapsekapo enchim juuneiyaabaekai. 10 Ian intoko, juka junuen jitat enchim jiokoekauta, nejponee ket a jiokoine. Bweituk juka in jiokoilaauta, lutuuriapo junuen nee a jiokoieao, in emo betana jiokot ea betchibo, Jesukrijtota bichapo ne junuen a jiokoek. 11 Juka bebejeerita junuen, kaitapo itom a kobaane betchibo. Bweituk tuisi

Juka ka tuisi aulata jiokoiwakau

5Taa

443 te juunea, aapoik yee bai taaaka a yee a jioptuapo.

Bweu joara Tooaj teapo aneka, Paplota ka yanti elakau

2 KORINTIOM2,3 betchibo, tuika bem ae jiapsineeuta aet jajamne. Intok inia tekilet, kaabe aapo a eapo au yuuma. 17 Itepo, katte juka Krijtota betana lutuuriata teuwaaka, jita ae koba betchibo a jooa, juebenam anee benasia. Taa ala, tee, tua junen jiaka, Krijtota nok lutuuriata yee majta. Liojta betana itom a tekil maktukapo amani. Intok Liojta itom juuneiyaapo juuneaka a teuwaa. Intok Jesukrijtota itom a yoowakapo amani.

jum bweu joaraa Tooaj teapo, Krijtota betana juka nok lutuuriata yee majtabaeka nee aman yepsako, junamaa juu tekil Krijtota betchibo in jooeau neu juebenaek. 13 Taa junuentaka junii, junamaa juka Krijtopo nemak weri Tiito teamta ka ama teakai, ka in yanti elau net aukan. Junuen san beja ne, ka in ama tawanee betana ne ameu nokaka ne am mam bwiseka am tebotuaka, ne bwiaraa Maseroonia teau bicha ne yeu siika.

12Junak,

Liojta te aet bai saune, aapoik, juka Jesukrijtota betchibo a yaakaue, siimeku yoorika itom yeu katne betchibo itom aniamta. Intok aapo, aapoik betana juka a nok lutuuriawata siimekut itom yee a majtane betchibo itom ania. Inii nok lutuuria intok, jita tua win jubak siimekut a weyee benasi machikai. 15 Bweituk itepote, Jesukrijtota sualekai, Liojta tuisi alleetua. Intok itepo, jume Krijtota sualeme nasuku, intok kia jume ka a sualeme nasuku junii, Krijtota betana weyeme, itot yeu maachi win jubak naikim weyee benasia. 16 Jume ka Krijtota nok jikkajibaemmeu, inii Liojta betana lutuuria weyeme, chea junii bem ka tuisi tawaka kokkoneeuta aet teune. Taa jume intok, Krijtota sualeka, jinneuimtuneeme

Krijtota betchibo siimeku yoooam

14Taa

Inepo intoko, inile benak teuwaakai, katte itepo ito uttiabaeka juchi te emou nooka. Intok ka uttea junii, jakuubo itom kateepo, tuisi itom mabettune betchibo, jiosiaka itom emou yajinepo. Intok kia emo betana, watemmeu kat betchibo junii, ka uttea, jiosiaka itom katneepo, watem a joaa benasia. 2 Ka junuentune. Bweituk emeeem junameem, juu jiosia, watemmeu kat betchibo itou beeeka itom ae mabettuneeu benakai. Emee, Krijtota enchim suale betchibo, junuen, siime ito tana a juuneiyaa, lutuuriapo Liojta betana tekilta itom joaapo. 3 Bweituk a emee juuneiyaatu, Jesukrijtota betana enchim yoemiarimtukapo. Ite intok junameem, tuisi enchim aet yeu yumaane betchibo aet enchim majtame. Junuen san, juka Liojta, jiba yuu jiapsamta, a tuu jiapsiwata inen enchim jiapsitua betchibo, jiosiampo jiojteita bepa siimem betana a emot juuneetu,

Bemela lutuuriata betana juu yee majtawame

2 KORINTIOM3 Krijtota enchim sualepo, ka kia jita teta bebberaimmet jiojteita bepa junii. Taa ala tua enchim jiapsimpo juunaktei. 4 Itepo ala tee inikaa, tua inien a weyepo te tua a lutuuriaati jiia, Jesukrijtota betchibo Liojtat eakai. 5 Katte itom eapo, jita a itom jooneeuta ito au yumaaleka a boo jooria. Taa ala siimeta juka a itom joauta, Liojta a jita joaka intok aapoik itomaktuka betchibo tee a jooa. 6 Bweituk aapo, juu aapoik betana, senu bemela lutuuriata, a itom au yumaka, a tekipanoa betchibo itom aet ania. Inii intok, ka juka Moiseejta nesauri jiojteita betana weye. Taa ala Liojta tuu jiapsita, itom a mabetnepo betana junaen weye. Bweituk juu nesauri jiojtei, ka tuisi tawaarimtaka, itom kokkoneeut itom tejwaa. Taa juu Liojta tuu jiapsi, jiba yuu jiapsiwamta yee bittua. 7 Inii nesauri, Moiseejtukauta betana, teta beraikut jiojtei, inii intok, yeu machiaka, ama butti utteakamta tachiriakan. Jume intok ijraeliitam, kia juka Moiseejta, a mabetakamta, katim a aet remten. Bweituk juu a pujbawa, unnaa tachiriakan. Taa junuentaka junii, junaa tachiria, laaauti weyeka, luutek. Taa inii intok nesauri jiojtewakame, ka tuisi tawalamtaka kokkowamta yee teuwaame, junuen unnaa eiyaawaka aabo tojiwakai, 8 juu itom Jesukrijtota nok lutuuriawa, Liojta tuu jiapsiwata betana itom aet juuneetuawau, chea junii eiyaawaka mabettune. 9 Junuen, juu nesauri, ka tuisi

444 yee tawaaneeut, yee tejwaakame, unnaa eiyaawatchisi yepsakaateko. Junuen san, juu, Krijtota betana nok lutuuria, Liojta betana itom tuisi mabettuneeuta itom tejwaame, chea junii ujyoisi eiyaawaka mabettune. 10 Bweituk juu nesauri jiojtewakame, bat naataka weeria, junak eiyaawatchiakau, iani junaa, inia chea junii bepa eiyaawatchik betchibo kaita teuwaa. 11 Junuen san, juu chubala betchibo jiba tueaka, eiyaawatchisi machikai, chea junii eiyaawatchisi machine, juu jiba yuu betchibotuneeme. 12 Jiba iniat itom jiapseka betchibo san, itepote aet ito ou bujtaka, kaitat jain eaka te yeteu a nooka. 13 Kattee juu Moiseejtukauta benasi aane, a pujbawata, tajoorimmea au a pattakaa benasia. Intok junuen, jume ijraeliitam, juka tachiriata ka binwatunemta, ka a luuti bit iakai. 14 Taa bempo, inikaa siimeta, jita a teuwaapo, katim aet juunean. Ian tajtia, juka bat naataka weeriata, Liojta amemak wepulsi lutuuriata yaakauta, a nokakai, junak naateka, ka bem a aet juuneaa benasia, jiba junaen ian tajtia junii, katim a aet juunea. Bweituk juu junuen ka bem aet juuneau, Jesukrijtota betana weyemtae jiba a juuneiyaatune. 15 Ian tajtia bempo, jume liprom, Moiseejtukauta jiojtekaum nokakai, juu junak naateka bem ka aet juuneau, ketun amet aayuk. 16 Taa jabetaka junii, yoowe Jesukrijtota sualeka a mabetako, juu bat naataka ka a juuneiyaauta

445 a juuneiyaane. 17 Juu intok Liojta betana tuu jiapsi, yoowe Jesukrijto junaa. Juu intok Krijtota tuu jiapsita mabetlame, ka intok utteatune, bat naataka benasi, Moiseejta jiojtekauta nesaurita boo jooriaka a jiapsinepo. 18 Inia betchibo san siime itepo jume Krijtota sualeme, jaibu Krijtota betana lutuuriata juuneiyaakai, aapoik yoowe Jesukrijtota betana juka eiyaawatchisi machika weyeme a itot juuneiyaatu. Intok junueni, itepo, lau laauti tee, chea junii aapoik Krijtota benasi jiapsi saka. Bweituk cheewasu junii, itepo, juu eiyaawatchisi machika, juu aapoik betana weyeme, itot yeu maachi. Inii san, yoowe Jesukrijtota betana weye, juu Liojta betana tuu jiapsi. Junuen san itepo, katte a koptaka, jakwoo junii te ka koom ea. Bweituk Lios, aapo tuisi itom a nake betchibo, itom jiokoleka, inikaa tekilta itom maki. 2 Itepote ala, juka ka juuneiyaawaka, tiusi machik watem boo jooriauta, te a koptaka intok, kaabem te bai tattaaaka jiapsa. Intok kia te ka taabwisi junii watek yee majta. Taa ala Liojta betana juka nok lutuuriata jiba te yeteu teuwaa. Intok inieni itepo, siimem bichapo, Liojta bichapo tuisi itom jiapsapo ito juuneiyaatebo, junuen bempo, tuisi itom bichaka bem emo jiapsi temaine betchibo. 3 Taa juu Jesukrijtota betana nok lutuuria, itom yee majtau, watem betchibo juuneiyaapo obiachiako, inii, jume ka Liojta nok jikkajibaeka,

2 KORINTIOM3,4 jiba betchibo jiokot bem emo bitneeu yajineemmeu inien maachi. 4 Inien bempoim ka Liojta suale betchibo, juu bebejeeri, inim bwiapo au lios joame, aapo, juu lutuuriat ka bem juuneene betchibo, ka bibichame benasi, a jita bem mammateneeuta am uaari. Junuen inimee, Jesukrijtota, yoorisi intok eiyaawatchika, Liojtaka, inim ito benasi au yaaka, Liojta a machiakauta, machisi a teuwaamta betana juka nok lutuuriata ameu a teuwaawao junii, ka bem aet juuneene betchibo. 5 Itepo yee majtakai, katte ito betana weyemta yeteu teuwaa. Taa ala juu itom yee majtau, Jesukrijtota itom a yoowakapo betana a teuwaa. Itepo intoko ito betana kia te beja enchim nesauta jooriame benasi itom eauta ite enchim juunee ia, Jesukrijtota itom nakeka a yoore betchibo. 6 Bweituk jiba junaa juu Lios, a jita joame, jum ka machiku, tachiriatunee ti jiaka, tachiriata juunakteme, ket jiba aapo, juka Krijtota betana lutuuriata itom juuneiyaatuala. Junuen junae lutuuriae itom juuneiyaaue, itom, juka Liojta betana siimek bepa eiyaawatchisi machisi machika, Jesukrijtota betana a itom juuneiyaauta, aet itom juuneene betchibo.

inikaa, Jesukrijtota betana lutuuriata, siimek jita bejeewaekamta bepa chea eiyaawatchisi machika itom taaauta, itom takaam, babu

7Taa

Krijtotat yoemeaka jiapsiwame

2 KORINTIOM4,5 sotoim benasi machika, ama itom a jipuee benasi te ea. Junuen a juuneiyaana betchibo, junuen inikaa itom bichauta, Liojta a jita joa betchibo, aapoik betana a weyepo. Intok ka itom au yumaka, a joa betchibo. 8 Junuen san, itepo obisi itom ito bichauta jiba itou a ayuka nasuk junii, katte ito koom eiyaa. Intok tee jamak, tua kaachin itom an machiakauta itou ayuk junii, katte kia beja ito suu tottoja. 9 Jachin ito eewaka itou suuawao junii, katte itepolai benasi ito eiyaa. Jiokot maisi joowaka junii, katte a juiwaka, jiba itom boo jooriaut jiapsek. 10 Jak junii itom aneepo, jiba tee jiokot machik aet bichaka junii, Jesukrijtota ito betchibo a mukukauta, tee a teuwaa. Siimek betana aapoik benasi kokkolame benasi eakai. Junuen ket, jiba ito betchibo, Jesukrijtota a jiapsapo juu itom jiapsaue a juuneiyaa tebokai. 11 Bweituk itepo ket inim jiapsakai, Jesukrijtota itom suale betchibo, chikti taapo jume itom suapeame, ka mekka itou aane. Junuen beja, ketchia, jiba itepo junaen, aet suawaka junii, Jesukrijtota betana, juka jiba yuu jiapsiwamta a juuneiyaa tebone. 12 Junuen san, Jesukrijtota betana itom boo jooriau betchibo, juu kokkowame itou aayuk. Taa juu intok, bemelasi jiapsiwame emo betchibotune. 13 Liojta nok lutuuriapo a jiojteii benasia: Nejpo nee a sualek, intok inia betchibo sanne a teuwaak. Junuen ket, itepo jiba junakaa a sualekaa benasia, tee a sualla. Intok junae

446
14Bweituk

betchibo tee ket yeteu a teuwaa. itepo te juunea, Liojta, yoowe Jesukrijtota, kokkoarim nasuk a jiabijtetuakamta, itom ketchia aapoik, Krijtotamak an betchibo, itom jiabijtetuane. Intok emomak nau, aapoiku mak te anne. 15 Siime inii inien itou weye, tuik enchim jajamneeutata itom waata betchibo. Intok junuen Liojta betana, juebenaka, juka bem jiapsim betchibo tuik jajameka, junuen ket, juebenam a bai saune betchibo, Liojta junuen a yoorina betchibo. 16 Inia betchibo san, katte koom ea. Elapo junuen itom takaam lau laauti luutineeka junii, taa juu itom jiapsi ala, chikti taapo, bemelasi, Liojta betana utteata mabeta. 17 Bweituk juu, inim, ian itom inneaau, ka binwatuka chubala jibatune. Intok iniat chukula itepo jiba yuu alleewamta Liojta mak itom bitneeuta, chea junii bepa tuik tee jajamne. 18 Bweituk itepo inim weyeka a bittumtat te ka ito temae. Taa ala, juu itom eiyaau, chukula juu itom bitneeu junaa. Bweituk juu inim ayuka, ian itom bichau, ka binwatune. Taa juu ian, ka itom bichaka, itom eiyaau, jiba yuu betchibotune. Bweituk juuneate, ian itom takaam, karim ka binwatuneeme benasi maachim, luutineeo, Liojtau, teekau ito beas jiba yuu itom ama aamak joaneeuta, ka maammea yaarita itoas a ayuupo. 2 Lutuuria ala, ian lautipo ket inim jiapsaka, ka itom yanti elauta itot a aukapo. Jumee, teekau, chukula itom takaaneeum

447 baa waatakai. 3 Intok junuen, jume aman itom takaaneeum jipueka, ka juneelaka itom bitna betchibo. 4 Itepo lutula weepo, inimee takaaka, inim ketun jiapsakai, katte allea, intok siokwame itot aayuk. Katte kia beja, inimee ian itom takaam taarupea ooben. Taa ala juu itom eiyaakau, baa, jume aman itom takaaneeum junamee. Junuen, juka inim tawanemta, a luuteka, jiba yuu, bemelasi itom machineeuta itot aune betchibo. 5 Intok Lios aapo junaa, waa inia betchibo itom au yeu puakame. Intok aapo a tuu jiapsiwata itot jiapsituari, jukaa, chukula itom bitneeuta, lutuuriapo itou a chupnepo itom a juuneiyaane betchibo. 6 Junuen san itepo, jiba Liojtat itom eau itot aayuk. Juuneate, inim ket itom jiapsaka, ketun kee itom au yaajapo. 7 Bweituk Krijtota sualeka te jiapsa. Intok ka juka itom inim a bichaut jiapsekai. 8 Taa iniat te yoemea, chea junii te a tui machia, ka intok inim takaampo itom jiapsapo, junuen yoowe Jesukrijtotamak baa jiapsibaekai. 9 Inia betchibo te itepo, jiba weepo juka Jesukrijtota, jachin jiapsaka itom a alleetuaneeut ite ito temae, ket inim jiapsakai. Intok kia chukula junii, jaibu aamak anekai. 10 Bweituk itepo siime, Krijtota sualeme, kaabe yeu beeeka, itepote siime, uttea, Jesukrijtota yauraa bichapo itom yeu machineeu. Bweituk weepulaka, ket inim jiapsaka, juu, tuik oo ka tuik bem yaari betana, ameu a

2 KORINTIOM5 lutuuriatukapo aman, bem a bitne betchibo.

Yanti elaka jiapsiwamta betana, juu yee majtawame

san, yoowe Jesukrijtotat itom ee majjaepo amani, siimem, Liojta betana lutuuriata, a juuneiyaaka, bem a mabetneeut te jiapsek. Taa Lios jaibu itom juuneiyaa siimekut tuisi itom jiapsapo. Intok enchim junii te ito betana junuen enchim a juuneiyaatuapea. 12 Ian te emou jiojteka, katte ito betana weyemta tuik emou teuwaa enchim itom uttiane betchibo. Ala te emot boo bicha, tuik ito tana juuneiyaaka, intok junuen itom yoemeiyaaka, junae betana, a tuisi itom jiapsaatiune betchibo. Junaen ket enchim, wamee kia beja jiapsita bepa Krijtota sualeka emo uttiame, ka lutuuriata bem itot nokau betana a am yoopnane betchibo. 13 Bweituk itepo, alleerimmea, ka juuneame benasi bitwakai, Liojta te yooreka junen maachi. Intok itepo, junuen susuakai, emo betchibo tuineeka weye. 14 Bweituk Jesukrijtota tuisi yee a nakekauta, itepo a juuneiyaaka junae betchibo ae betana weyemtat ite ito uttea jooria. Intok kia itepo a juuneiyaa junii, senuk siimem jinneu betchibo a mukukapo intok inia betchibo san, siime jume a sualeme, inim weyemta betana aamak ka jiapsame benasi bem machiakapo. 15 Siimem betchibo muukuk juu Krijto. Junuen jume aapoik sualeka jiapsame, ka bem eapo, taa aapoik

11Junuen

2 KORINTIOM5,6 eapo aman bem jiapsine betchibo, juu ame betchibo mukuka intok juchi jiabijtekamta betchibo. 16 Junuen san, ian, bichau bicha, inim jume eiyaawaka jiapsame, katte junaen am eiyaaka am taaa. Bweituk bat naataka itepo, Jesukrijtota inim a machika a jiapsakaa benasi a taaasukai junii, ian te ka jiba junaen a taaaka a suale. Ala taabwisi te a yoore. 17 Junuen san, juu, Jesukrijtotamak eaka a mabetakame, inii, aapoik a jita a joaapo aman, bemelasi, taabwisi tuisi jiapsituanaa. Siime waa aapoik betana bat naataka weeria luutine, intok ian, siime, wepulsi bemelasi weemetune. 18 Inikaa siimeta joame, Lios aapo junaa. Jesukrijtota ito betchibo yaakaue aamak itom ito tuutene betchibo itom a tuu yaariakame. Intok ket siimem aamak bem emo tuutene betchibo, itom ameu nokne betchibo itom a tekil makak. 19 Bweituk Lios, Krijtota ito betchibo a yaakaue, siimem inim, aamak a emo tuutine betchibo a tuuwa yaak. Juu yoemrata betana, ka tuik bem yaarit, ka nappat amet bichakai. Itom intoko, Krijtota nok lutuuriata aapoikumak emo tuute betchibo weyemta itom ameu a teuwaa betchibo, itom a tekia makak. 20 Junuen san itepo, Jesukrijtota betana, aapoik nok lutuuriata teuwaa iawakai, te yeteu bittuari. Lios aapo emou nokbaeka, itom enchim tejwaane betchibo, itom emou bittuarikai. Junuen san, itepo emou ujbwana, junuen Jesukrijtota betana lutuuriakai, Liojtamak

448 enchim emo tuutene betchibo. 21 Krijto, jakwoo junii, tua kaita ka tuuwata yaakai, taa ito betchibo juu Lios, aapoik ka tuu yoemtukaa benasi au a chupak. Junuen beja itom Krijtotamak eaka a sualeka, Liojta jukaa, ka tuik, kaita itom yaarikaa benasi, a itom tuu mabetne betchibo. Junuen san, itepo, Liojta betana tekilta itom nau joaapo amani, emou te ujbwana, Liojta tuisi yee nakeka yee a jiokoeuta, aapoik betana enchim juuneiyaatuari, ka a koptaka aet jiapsine. 2 Bweituk aapoik betana nok lutuuriapo inen jiia: Wasuktiat enchim aniaeaut ne enchi jikkajak. Intok taewait enchim a jinneuituneeut, ne enchi jikkajak. Maa ian junaa juu wasuktia, em aet anianaau. Intok inii taewai junaa, em a aet jinneuituneeu. 3 Kaabeta te jitat jioptua. Junuen Liojta betana tekilta itom joaut, kaabem ka tuisi ae tana nokne betchibo. 4 Taa ala itepo siimeku itom joaut, ite ito juuneiyaa ia Liojta nesaupo itom ito bichapo. Itepo ka seej chukti eaka a boo bichakai jiokot ito bichakai, obiachisi intok kokko maisi itom ito bicha nasuk junii. 5 Bweituk itepo bepsuite. Intok te eetasuak. Juebenam betana ka itomak eewaka, ka tuisi bitwakai. Tekilpo unnaa betteku ito bichakai, yette kokkote. Intok te tebaure. 6 Taa ketchia, iniat ite ito juuneiyaa ia, siimeku, tuisi

449 itom jiapsautchi, Liojta betana nok lutuuriata a teuwaaut, itom juuneiyaaue, ka seej chukti eaka a boo bichakai. Intok itom a yee jiokoleeue. Liojta tuu jiapsiwata itot juuneiyaa tebokai. Intok tua junuen jiaka, itom a yee nakeue. 7 Aa nokiichiata jakwoo junii ka nokakai. Lutuuriata jiba te nooka. Intok Liojta a jita joauta itot bit tebokai. Tui lutuuriata nokaka intok a boo jooriaka, junae itepo, Krijtota betana weyemtae, juebenam Krijtota sualne betchibo am aniakai. 8 Jamak watem betana te tuisi bitwaka eiyaawa. Jamak intok te ka yooriwa. Jamak, tuisi itot nokwa. Jamak intok ka tuisia. Kulupti te ket ka lutuuriata teuwaame benasi bitwa. Taa junuentaka junii, lutuuriata ausulik te nooka. 9 Kulupti te ket, ka taeewame benasi bitwa. Jamak intok tuisi taeewame benasia. Kulupti intok ket itom suapeame ka mekka itou aane, taa te ka susuawa. Jiokot joowaka junii, te ka kokko. 10 Siokame bebenaka junii, jiba te allea. Tua kaitae ito ania machika junii, juebenam te, juu, Liojta betana siimek bepa eiyaawatchisi machikue am ania. Tua te kaita jipueka junii, kaita itou beee. 11 Krijtopo itomak werim, Korinto teapo joomem. Tua te witti nokaka, emou te ito yeu bwijlaa. Kaita intok emou yeu bwij machika itot aayuk. 12 Ito betana tua kaita juu ka itom enchim nakeu. Ala emo betana weye juu ka itomak eaka enchim ka itom nakeu. 13 Emou ne ujbwana, senu achaiwaita a yoemiammeu

2 KORINTIOM6 a ujbwanaa benasia, in enchim nakeka, emou in ino yeu bwisekaa benasia, enchim witti itou nokaka, enchim neu emo yeu bwijne betchibo.
Lios, jiba yuu jiapsamta, teopom benasi te maachi

jume ka Krijtota sualemmak, ka amemak emo chupbaekaeenee emo jujubekai. Bweituk junuentuko, jiba ka nanacha eewamta ama aune. Bweituk juu tuisi weyeme, juu ka tuik mak, ka a jootu. Juu lutuuria aukame junii, aa nokiichiataka ka lutuuriatamak ka a kuute. 15 Krijto junii, jum bebejeeritamak, tokti kaachin a aamak eene. Juu Krijtota sualeme junii, juu ka a sualemtamak kaachin nau tuttuine, nau eaka bem jiapsine betchibo. 16 Intok jum teopompo, Liojta jiba yooriwapo junii, jume ka liosimtaka yooriwame, ka ama kia. Emee intok junameem, jumee, juu Lios jiba yuu jiapsamta betchibo, teopom benasi eiyaawame. Jiba aapoik Liojta a teuwaakaa benasi inen jiakai: Amemak ne naj kuaktinee intok amemak ne jiapsine. Nejponee ameu Liojtune, bempo intok in yoemratune, ti jiakai. 17 Junuen san ket inen a teuwaak: Jume ka tuik boo jooriame betana em ame nasuk yeu katne. Intok ka amemak emo tuurine, ti jiia juu itom achai Lios. Intok juka ka tuik ka joobaane. Junak ne enchim mabetne. 18 Junak intok, emee nee yoowane.

14Emee,

2 KORINTIOM6,7 Emee intok in ou yoemiamtunee intok in jamut yoemiamtune, Ti jiia juu achai Lios siimeku yumaka, siimeta a joame. Junuen san, Krijtopo itom nakeum, inile benaka Liojta betana itou naikiari, junuen san itepo ka tuisi itom aet tawaneeut te ito aet suuane. Itom jooneeut intok kia itom eiyaaneu betana junii. Intok Liojtat ee majjaekai, siimeku wepulsi Liojta betchibo jiba jiapsaka, itom aet yeu yumaaneeut ito temaine.
Jume Korinto teapo joomem, Liojta bichapo ka bat naataka benasi bem jiapsau

450 itou aayuk. Intok itom am majjaeu. 6 Taa juu Lios, jume rojiktieame, jiapsi jojoame, itom ou bujtala, juka Tiito teamta itou a tojakai. 7 Intok ka junae betchibo jiba, taa ket aapoik emo betana a yantelauta aet bichakai. Aapo itom etejoriak, tuisi enchim itom bitpeapo. Intok juka enchim emo sioktuapo. Intok nee betana enchim jiokoteapo. Inien sannee ketun chea junii alleaka taawak. 8 Juu jiojtei in emou bittuakaue, emee rojikteka taawak ooben. Taa ian ne kaachin ne jiia, ka a juiwakai. Bat naataka ala a juiwak, juu jiosiata in emou bittuakaue, chuubaa, ka enchim alleauta juuneiyaakai. 9 Ian ala ne allea. Taa ka junuen enchim sioka betchibo. Ala junuen enchim siokaka, enchim emo jiapsi temaeka, taabwisi enchim eaka betchibo. Intok emee, junuen ka alleaka junii, kaachin emo eetuaka, junuen Liojta bichapo tuisi aayuk. Inien san itepo emou jiojteka, kaita te ka tuik emou yaak. 10 Bweituk senuk siokakai, Liojta betana weemtat au jiapsi temaeka, Liojta a alleetuaneeuta a jinneuituneeuta aet jajamne. Intok inia betana kaabe aet siokne. Taa inim aniapo weemta betchibo senuk au sioktuaneeu, kokkowame jiba ama aayuk. 11 Emee em sioksi eaka junuen ka jain eaka emo temaeka, Liojta alleetuak. Intok iani, em a mammate juka emou yeu a sikaapo. Bweituk juka ka tui weyemta enchim aet mammatetuak intok enchim yaari emee yeu aa bwisek. Ka tuisi aukamtamak, enchim ka junaemak alleauta. Enchim ee majjaeuta emot autuak.

em junen jiaka, itom yoemeiyaaka itom mabetne. Kia te jabetau junii ka tuik ka yaari. Intok kia te kaabeta ka tuikut a majtala junii. Intok te kia kaabeta jitaapo bai taaari junii, jita au waatakai ujyoisi au nokaka. 3 Kannee jitat ka tuisi enchim tawaneeti jiaka inikaa teuwaa. Bweituk bat naataka in emou jiakaa benasia, tua junen jiaka, enchim in nakepo enchim etejoriakai, junuen, emomak jiapsaka oo emomak mukneeka junii. 4 Tuisi ne emot yoemea, intok emo betchibo in ino uttiau net aayuk. Siimeku, jiokot itom ito bicha nasuk junii, ka in koom eau net aayuk. Intok ama butti in alleau. 5 Bwiaraa Maseroonia teau itom yajakapo naateka te ka yanti ela. Taa ala, obiachika itou weyeme itou aayuk. Itom bejeewau jiba

2Tua

451 Chukula intok emee nee bitpeeak. Intok ama naa buustia emee wepulsi nau eaka, juka ka tuisi aukamta, bettesi au a chupne betchibo em aet nesawek. Siime inile benakue emee emo juuneiyaatebok, inile benaka ka tuiku, kaita enchim ama yaariakapo. 12 Junuen san, junako, inepo junakaa jiojteita ne emou bittuakai, kanne, juu ka tuik yaakamta betchibo, intok kia juu ka tuik au yaawakamta betchibo jiba, emou jiojtek, taa ala, Liojta emot juuneapo juuneakai, enchim tua itot emo temaeut, enchim emo juuneiyaane betchibo ne emou jiojtek. 13 Inia betchibo san itom yanti elau itot aayuk. Taa ketunia iniat itom allea nasuku, chea tee naa buusti allea, Tiito teamta yantelauta bichakai. Bweituk enchim siimem betchibo a yantelau aet aayuk enchim yoem eiyaakai. 14 Junuen san inepo, enchim uttiaka, Tiito teamtau enchim etejokai, kannee jiobek. Taa ala siimeta juka itom emou teuwaarita a lutuuriatukaa benasia, junuen ketchia, enchim uttiaka Tiito teamtau itom teuwaakau, ka aa nokiichiatukan, itom emo betchibo yantelaati jiakai. 15 Aapo juu Tiito intok, chea junii enchim nake, enchim siimem a nok jikkajakauu waatekai. Intok enchim ka emo jabeleka taa enchim ee majjaeka a mabetakauu waatekai. 16 Alleane, siimeku in a enchim yoemeiya betchibo.

2 KORINTIOM7,8 jum bwiaraa Maseroonia teapo siimekut Krijtota sualeme beekatana, Liojta betana aniawaka, bem yee jiokoleeuta amet itom a bichapo. 2 Bempo, obiachikut, jiokot bem emo bicha nasuk junii, intok junae betchibo koomeeaka su, tuisi bem alleau amet aayuk. Intok tua kaita bem jipue nasuk junii, kaachin jiaka, totomekame benasi yeeania betchibo, yumaik nau tojak. 3 Ineponee am juuneiyaa, tua junen jiaka, siimeta bem ama yumaalaapo aman bem nau a tojakapo. Intok naa buusti, ka junakaa jiba, taa chea ae bepa eaka nau a tojakai. 4 Tuisim itou ujbwanak, jume Krijtopo itomak werim ania betchibo, bempo ket am aniabaekai. 5 Intok ketun naa buustia, itom ame tana boo bichau bepa ayukamme. Bweituk bempom chea bat, yoowe Jesukrijtotau emo suu tojak, a yoemeiyaakai. Intok aet chukula, itowi ket emo suu tojak, Liojta junen eakapo amani. 6 Junuen san itepo, Tiito teamtau te ujbwanla, aapoik bat naataka emo nasuk a naatekauta junuen enchim yee jiokoleka a yeeaniau betana, intok aapoik emo nasuk nau a toji taitekaa benasia, ian, bichau bicha a weetuaka, aet yeu yumaane betchibo. 7 Junuen siimeku enchim yumaa benasia, Krijtota tuisi sualeka, a lutuuriat tuisi juuneakai, tuisi a yee a majtakai, tuisi siimekut jiapsekai, intok itom junii, tuisi nakekai, junuen san emee ket inikaa tuik, enchim yee jiokoleka, a yee aniauta, ka koptaka a boo jooriane. 8 Inikaa ne emou teuwaa, taa ka a nesau jiojteitukaa benasi,

Ian intoko Krijtopo nemak werim, enchim te etejoriabae,

Totomekame benasi eaka, jume yee mikame

2 KORINTIOM8

452

ala ne waatem, jume inien iniat a jiojteitukaa benasia inen jiakai: jiapsekammet enchim mammate Juu, yuin nau a tojakamtau, kaita iaka emot nee juuneebae, enchim aet beeeka. Juu intok, iliikik nau a yee nakeuta tua a lutuuriatukapo. tojakamtau, ka au beeeka. 9 Bweituk emee jaibu a juuneiyaa, Tiito teame intok waate itom yoowe Jesukrijtota betana, aamak rejteme aapoik ama butti yee a nak 16 Taa Liojta te bai saune, jiokoleeuta kaita au beeeka, aapo kaitapo jiokot eaka junii. Taa juka Tiito teamta jiba in emot tuisi enchim a nakeka betchibo, ino temaee benasia, aapoik inim bwiapo jiokot au bichak. ket, Liojta junuen a eetuaka Junuen beja, aapoik inim jiokot betchibo. 17 Bweituk aapo, in aet a au a bichakau betchibo, jiba yuu tejwaakauta mabetak. Intok aapo betchibo tuik, intok kaita emou emot tuisi au a temaepo amani, beeeka, enchim aamak a bitne ian aapo a eapo enchim aman betchibo. bichiise. 10 Inia weemta betana nee 18 Intok aapo, Tiito teamtamak enchim etejoriabae, tuik emo tana ket seenuk, Krijtopo itomak werik waatakai. Emee, wae wasuktiat te emou bittuabae. Inii intok, naateka, tuisi em a naatek. Inia siimekut, Krijtota nau sualeme weyemta betana ka kia aet jiapseka beekatana Krijtota nok lutuuriata jiba taa tua junen jiaka a joobaekai. tuisi a yee a majta betchibo tuisi 11 Ian emee bichau bicha aet yeu uttiawa. 19 Intok ka inia betana jiba, yumaane. Bat naatakai enchim taa ketchia, siimekut jume Krijtota aet jiapseka a naatekaa benasia, sualeme, jiba inikaa Krijtopo itomak ian enchim au yumaalaapo nau werik, yeu puatuk, itomak a boo a tojakai. 12 Bweituk seenu, tua joone betchibo. Intok jiba inim junen jiaka yee aniabaeeteko, juu tekilpo, juka yee ae aniabaawaka, Lios a jipuepo aman beekik a tuu nau a toji betchibo yeu puatuk. mabetriane. Bweituk aapo juu Lios, Junuen itom boo jooriaue, kaita jipuemta, ka uttea jooria yee Jesukrijtota yoorinaau au aune a anianeeut. betchibo intok ket, tua enchim 13 Katte enchim, kaita jipueka aet jiapseka enchim joopeauta junii, yee enchim anianeeut emot juuneiyaana betchibo. 20 Intok junuen ket itepo, inia yee enchim uttea jooriabae ooben. 14 Ala, nanancha enchim emo aniabaawaka itom nau tojau betana bitne betchibo weye. Iani juu itom a sawapo betana te ito emee, bempoim ania betchibo suuabae, junuen, kaabem ka tuisi a jipue. Chukula intok enchim itot nokne betchibo. 21 Bweituk jiokot eao, bempo enchim ania itepo tee, juka itom joaut tuisi betchibo a jipuune. Inien san te aet yeu yumaabae, yoowe nanancha enchim emo eiyaau Jesukrijtota bichapo intok ket siime emot aune. 15 Liojta nok lutuuriapo yoemrata bichapo junii.

453 teamtaimmak intok ketchia, juchi seenuk, Krijtopo itomak werik te emou bittua. Inikaa ketchia, juebena weemtat tuisi a jiapsekapo te a juuneiyaa. Intok iani, junaa chea junii junen eaka emou weebae, emot tuisi a yoemeau betchibo. 23 Senuk intok, Tiito teamta a jabetukapo a nattemaeo, am tejwaane, nee betana a weyepo. Intok enchim ania betchibo, Jesukrijtota betana tekilta nemak a joaapo. Oo jume waate Krijtopo itomak werim betana am nattemaeo junii, am tejwaane, jume Krijtota nau sualeme betana, aman am bittuarimtukapo. Intok Jesukrijtota bem yooritebopo. 24 Junuen san, jume Krijtota nau sualeme a juuneiyaane betchibo, tua lutuuriapo enchim am nakeepo aman, tuisi am bitne. Intok junuen em juuneene betchibo, lutuuriaka, tuisi ameu enchim itom etejopo.

2 KORINTIOM8,9 emo temae. 3 Junuentaka junii, inimee Krijtopo itomak werim ne emou bittuala. Inia weemta betana junuen, juka tuik in emo tana teuwaarita, ka a aa nokiichiatukapo aman bem a juuneiyaane betchibo, intok in ameu jiaa benasia, lutuuriapo siimeku yumaisi enchim emo jipuune betchibo. 4 Kulupti junii, waate, bwiaraa Maseroonia teapo joomem, nemak emou katbaane, intok junuen, kee enchim nau a tojaosu, emou yajine. Inii junuen ito betchibo tiusi machine, itepo siimeku enchim yoemeiyaasukai. Emo betchibo chea junii tiusi machinee ooben. 5 Jiba inia betchibo san ne a uttea tu machiak, inimee Krijtopo itomak werimmeu ujbwan betchibo, bempoim nepat bat emou noitinepo, intok bempoim enchim am aniaka, juka yeeania betchibo, bat naataka enchim nau tojirokakauta, a yumaariane betchibo. Intok junueni, juka enchim nau tojineeuta, jaibu emee a jipuune, tua enchim yee jiokoleka a joauta, emot juuneiyaatebokai. Intok ka junuen, itom enchim aet uttea jooriapo benasi a weyepo. 6 Iniau em waate, juu ka yuin echakame, ketchia iliikik ama toboktane. Juu intok, yuin echakame, ketchia yuin jichupane. 7 Weepulaka bem a tuurepo aman, tua junen jiaka, yee mikne. Intok ka kia ka babalekai, utteapo benampo. Bweituk juu Lios, jume tua junen jiaka, alleaka yeeaniame, am nake. 8 Juu Lios, siimeta juka

22Tiito

Jume Liojta yoemiam enchim am anianeeut, lutula weepo ka uttea, in emou jiojtenepo. 2 Bweituk jaibu nee enchim juuneiyaa, tua junen jiaka, enchim yee aniabaepo. Jiba ne enchim uttiaka, jumee, bwiaraa Maseroonia teapo, Krijtota sualemmeu enchim eetejo. Enchim, jume Akaaya teapo joomem, wae wasuktiat naateka, enchim yee aniapo au enchim yumaapo. Intok juebenaka, jume Maseroonia teapo joomem, Krijtota sualeme, junuen enchim bichaka, ket junaet

Krijtota sualeme ania betchibo, juu nau tojiwakame

2 KORINTIOM9,10 ka nanau machika, emou tuik, yumaisi emou a chupaane. Junuen beja, siimeta emou beemta, jiba enchim a jipuune betchibo. Intok naa buustia, emee yuin a jipuune, junuen, siime yeteu tuikue a yeeaniane. 9 Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Jume jiokot emo bichammeu, juka tuik, kaita beeeka, yumaisia ameu autuari juu Lios. Intok juu tuuwa a yaari, jiba yuu betchibo tatawane. 10 Juu Lios, juu bachiata et betchibo yee mikame, intok juka bwaanaamta bem bwaaneeuta ameu a buuuriame, aapo ketchia, siimeta juka et betchibo emou beemta, enchim mikne, intok emou a amuituane. Intok junuen, tuik yeteu enchim joau betana, ama butti tuik emee aet jajamne. 11 Junuen beja emee, kaita emou beeeka, siimeta jipuune. Junuen yuyuin yee mik betchibo emee ama yumaane. Intok juka enchim am ania betchibo, itomak enchim aman bittuakaue, jume Krijtopo itomak werim, Liojta aet bai saune. 12 Bweituk itepo, jume Krijtopo itomak werim, junuen aniakai, katte, juka ama ameu beeeut jiba te am ania. Taa ketchia, bempoim tua junen jiaka, tuisi Liojta am bai sauneeut te a am ania. 13 Bempo Liojtam aet yoorine. Bweituk inia enchim am aniaue bempo a juuneiyaanee junuen lutula weepo, Jesukrijtota nok lutuuriatat enchim aet yeu yumaapo. Intok jiba junaet enchim yee jiokoleeut bempoim intok juebenam aniaut, Liojta

454 yooritebone. 14 Intok bempo juniisu ket, emo betchibo, Liojtau bicha nokne, tuisi enchim emo naktuakai, Liojta tuisi yee a nakeuta emot bichakai. 15 Liojta te tuisi aet bai sae, juka aapoik betana siimek bepa eiyaawatchisi machika itot a autuari betchibo. Juka itom tua witti intok juunakkiachisi a teuwa betchibo, ka itom au yumauta.

10

Inepo Paplo, Jesukrijtota tuik yeteu jiapseka intok yee a jiokolee benasi enchim eiyaaka, emou ne ujbwanaka inen nooka. Nee betana inen jiuwa, emo mak aneka, ne ino koom eiyaati jiuwa, taa mekka nee emou aneo intok junak emou jiojteka, bettesi ne nokaati jiia. 2 Junuen san emou ne ujbwana, chukula aman nee emou yebijneeo, waatem jume itom eapo inim bwiapo a weyemta itom boo jooriaati jiaka itot nokame, ka junuen a utteatune betchibo, kuttipo in ameu nokne betchibo, emo tuutene. Bweituk ameu ne ino yumaalee, junuen kuttipo in ameu noknepo. 3 Lutuuria ala, itom inim bwiapo yoememtaka itom naj kuaktepo. Taa jukaa, Jesukrijtota betchibo itom boo jooriauta, ka juu inim yoemrata bem a joaa benasia a weetua. 4 Bweituk juu inim bwiapo itom boo jooriaka, yee itom majtau, ka tuik bejeeka, itom ae ito jinneuu, ka inim boo jooriawame. Ala inii, Liojta betana weyeka, junuen ket siimeta juka Liojta bejeeka weyemta, tokti a koba betchibo, utteak. 5 Junuen

Paplota, Krijtota betana yea puaritukapo aman, juu a nesaweu

455 san itepo, sua machika, siimeta juka Liojta bejeeka nokwamta, intok kia jachin a bejeeka weyeka junii, jume chea emo eiyaaka, junuen juka Liojta ka a sual teboka juka bem nokauta, te, tua kaita lutuuriata a jipueuta te yeu a machia. Intok siimem wamee inim weyemta betana emo susuawaleme, juu bem eau betana, itepo, Krijtotau bem emo suu tojaka junuen bem a nok jikkajine betchibo, te am uttea jooria. 6 Intok itepo te, siimem jumee, emo nasuk ka ammaali aneme, bettesi ameu itom a yechaanepo te ama yuuma. Taa chea bat, enchim siimem jume watem, jaibu yumaisi Krijtotau enchim emo suu tojilamtukapo bat juuneaki. 7 Emee, juka enchim bichauta, paaria tana a bichame benasi maachi. Intok tua wajiwa jachin a weyeut ka a juuneiyaa. Senu intok, Jesukrijtota betana a yoemiaritukapo au juuneiyaame ket inien ito tana au waatine, ket jiba junaeni, aapoik benasi, itom junii, Krijtota yoemiamtukapo. 8 Ineponee intok, itou a lutuuriatukapo aman, chea ili naa buusti emomak weyeeteko junii, kaachin ne ino tiutua. Bweituk juu itom yoowe Jesukrijto, inikaa emou lutuurianeeuta itot autuari. Junuen, enchim Liojta betana weyemta, yumaisi enchim majta betchibo te au yumaatuari. Intok ka junuen ka tuik enchim ae bittua betchibo. 9 Kanne inimee jiosiam in emou bittuaummea, in enchim wom womtaa benasia enchim ee ia. 10 Waate, net nokaka, jume jiosiam

2 KORINTIOM10 in emou bittuaum, unnaa betteka intok kuttipo am nokaati jiia. Taa ne intok, emomak aneeteko intok, nee ka junaen ousi nonoka tea. Intok juu in teuwaau junii, ka jikkajipeewatchi tea. 11 Taa juu intok, inile benak teuwaame, iniau waatine, junaen mekka betana emou jiojteka, itom junuen emou nokaa benasia, itom emomak aneka, te jiba junaen juu itom joaue, itom aet yumaanepo. 12 Itepote kia junii te ka ito ameu chatchaa, jume waatem, bempo emo eiyaateboka, yeteu nokame benasia. Inimeesan, ka suasim aane. Bempo emo naas nau tammachiakai intok bempo naas jitat nanancha emo joakai. 13 Itepote kaa, juu ka itom au yeu puari betchibo ito uttiabae. Lios ala, aapo junaa juu, jakun tajtia, juu tekileu itom yeu puame. Intok aapo, jum bweu joara Korinto teau, itom emou yeu yajine betchibo, itom aet aniak juu tekilet tuisi itom yeu katne betchibo. 14 Junuen san itepo, katte juu itom au yeu puari bepa te aane. Bat naataka ka emou lutuuriakame benasi anekai. Bweituk itepo junameem, jume chea bat emou yajaka, Krijtota nok lutuuriata enchim majtakame. 15 Intok te ka juu tekil watem yaarit te ito uttiatebo, itepo a yaarii benasia. Taa ala, inen te yeu a wee ia, enchim bichau bicha chea junii tuisi Krijtota sualeo, emo nasuk tekilta, chea junii itom a joonepo. Taa jiba Liojta betana, itom au yeu puatukapo amani. 16 Iniat chukula tee ket, chea naa buustia, kat baa

2 KORINTIOM10,11 saka emou wannaabo, intok junuen, juka Krijtota nok lutuuriata, chea waam bicha, taabwi bwiaarampo joaakammeu a teuwaa betchibo. Taa ka junuen, juu tekil watem yaarit ito uttia tebokai. 17 Taa jabe junii, senuk uttiabaeme, yoowe Jesukrijtota jiba uttiane. 18 Bweituk juu tuisi mabettuneeme, ka juu au tuisi jiapsaati jiame junaatune. Taa ala, waa Liojta, tuisi a jiapsapo aet a juuneau junaatune.

456 juka nok lutuuriata jikkajisuka junii, taabwisi weyemta intok, sualbae. 5 Bweituk, jume emo jabeleka chukula emou yajaka, intok taabwisi enchim majtakame, jume enchim jikkajipeaum, nee ka chea nee bepa am eiyaa machia. 6 Nejponee ala, jumak, kannee ujyoika intok yeu puata benak nooka ooben. Taa Krijtota betana juka lutuuriata, ne yumaisi a juuneiyaaka, kaita neu beee. Inikaa intok tee jiba enchim juuneiyaatuala, siimeku itom boo jooriaue. 7 Oo nee ka tuisi aayuk jaani, junak, Krijtota betana nok lutuuriata enchim majtaka, kaita emou waatakai, intok ino koom eiyaakai, junuen juka emou tuik jiba emo tana waatakai. 8 Inepone, jume Krijtota nau sualeme, watem betana tomita mabetak, bempoim neu naikiakauta mabetakai, ae ino aniaka, junuen Krijtota betana tekilta emo nasuk joaka, enchim kaabeta obisi net eetuakai. 9 Intok nee junak emomak anekai, kaita jipuekai junii, emo nasuk kaabeta nee net obisi eetuak. Bweituk jume Krijtopo itomak werim, bwiaraa Maseroonia teaa betana yajakame, in ino ae anianeeuta, neu nuupak. Junuen beja nee aet ino suuak, kaitapo enchim net obisi eene betchibo. Intok ne jiba junaen, bichau bicha a boo jooriabae. 10 Junuen san, Jesukrijtota betana juka lutuuriata tua yumaisi ne in a taaapo, tua in juuneaa benasia. Ket ne junuen juunea, in inien ae ino uttiaka, Liojta bichapo in boo jooriau, jum bwiaraa Akaaya

11

Tui ean, emee, juu ka tua suasi benasi machik in teuwaabaeut, nee jiokoeko. Taa jachinpo junii, nee aet jiokoine. 2 Bweituk enchim in nakeka in emot jiapsekau, net aayuk, Liojta itom nakee benasia. Bweituk inepo, Jesukrijtota enchim sualtualataka, chukula, enchim au a bit ia, jamut bemeta, ka tuik kaita yaarika, wepuulaik jiba a kunakaa benasia. 3 Taa juka bebejeerita a yee a bai taaaue, juka Eba teamta, ka tuik a yaatuakaa benasia, enchim ket junaen emo bai taaateboneeut ne emo tana majjae. Intok enchim tua junen jiaka enchim Krijtota yooreeut, ka intok enchim aet emo temaineeu betana. 4 Bweituk emee, unnaa amemak tuik, jumee, Jesukrijtota betana ka itom enchim a majtakaa benasia taa taabwisi emou nokammake. Intok emee, Liojta tuu jiapsi jaibu mabetlamtaka junii, ka jain eaka taabwik jiapsitau emo suu tojak. Intok Krijtota betana,

Paplo, intok jume ka lutuuriapo Krijtota tekil joame

457 teapo siimekut, kaabe inia betana taabwisi nee eetuane. 11 Kanne taabwi weemta betchibo intok, inien jiia. Taa tua in enchim nake betchibo jiba. Lios nee juuneiyaa, jaikisia in enchim nakepo. 12 Taa ne, juka in joauta, jiba ne a boo jooriabae junuen jume jitat jiawiteka bem uttianaauta jaiwame, ka junuen in am au ia betchibo. Intok ka ito benasia bem emo a boo jooria ti jiune betchibo. 13 Bweituk inimee, ka lutuuriapo Krijtota betana yeu puarimtakai, yeem bai tattaaa, Krijtota betana yeu puarim benasia emo tammachiakai. 14 Taa inii intok, kaita ka juuneiyaawamta teuwaa. Bweituk juu bebejeeri, aapo junii, taabwisi au yaaka, lutuuriapo Liojta betana a weyee benasia au jooa. 15 Junuen san, jume aamak eaka intok a eapo aman kateme, jiba junaen ale benasi, taabwisi emo yaaka, tuik boo jooriame benasi a emo joone. Taa inimee, jiba juu bem yaari betchibo, junaen ka tuisi ameu chupne.

2 KORINTIOM11 ti jiaka ne ka tua ino suareka a teuwaa. 18 Inim aniapo betana weyemtae, juebenam emo uttiame anee benasia, junaen ket nee ino uttiabae. 19 Bweituk emee, tuisi emo koba susuawarekai, jume ka susuawakame, kaachin jiaka alleaka am jikkajibaane. 20 Bweituk emee, jume enchim utteapo am ania iame, oo jumee, tuik enchim jipueuta enchim uaame, oo jumee, emou bem yootukaa benasi aneme, oo jume enchim ka tuureme, oo jume ka enchim yooreme, oo jume pujbat enchim choname, emee junuen am tuureme benasi aane. 21 Inien inepo jiuneeka junii ne tiiwe ooben. Bweituk itepote ala, tua ka iniau ito yumaalek, ka inien anbaekai. Taa jukaa, watem emo au yumaaleka bem joauta, inepo nee ket iniau yumaka a jooa. Inikaa intok inepo nee kia in eapo aman a teuwaa, ka suawaekamta nokamta benasia a teuwaa ooben. 22 Jume waate enchim majtame, ebreeo yoemrata betana kateo, nejpo junii ketchia. Bempoim ijraeliita yoemrata betana kateo, nejpo junii ketchia. Bempoim Apraamtukauta yoemrammet yeu am katriamtuko, nejpo junii ket ne aet yeu simria. 23 Bempoim Krijtopo betana a nesauri am joao, nejponee ket, chea junii ame bepa junakaa tekilta jooa. Taa ne inikaa inien teuwaaka, ka in eapo aman, taa emo tana uttea jooriawakaa benasia nee a teuwaa. Bweituk ne chea junii ame bepa tekilta yaari. Chea junii ne ame bepa Krijtota betchibo bepsui.

weepo ne inen emou jiia, kaabe, ka in suuakaa benasia nee eiyaane. Taa junuen emee nee eiyaateko, junaen ket, ka in suuakaa benasia em nee emou noktua. Junuen beja ne ket, ili ino uttiaka emou nokne betchibo. 17 Inikaa intok, in emou nokbaeuta, ne ka Jesukrijtota betana aet sawaka a teuwaa. Taa inia betana, in ino uttianeeu

16Juchi

Paplota, Krijtota betana yea puatukapo aman, junuen jiokot au a bichau

2 KORINTIOM11,12 Chea junii nee ame bepa yuin eetasuak. Jue benasi intok ne bat batte memeesuak. 24 Mamni weepo jume juriom nee jiokot yaak. Senu taka ama woj mamni ama batanisia, waka bea jibebiae nee bepsukai. 25 Bajisia, kuta jibebiae ne bepsuak. Sejtul intok nee mamaasuak. Bajisia, jume bawepo bweu kuta kanoam in ama boo jooakaum, jekae, bawe mayoau nee tetammet kotti yeu biaktawak. Intok sejtul nee, bawe nasuk, tukaapo intok taewaimpo bawepo yeu bajumeka ino jinneuk. 26 Jue benasi nee wokimmea naas simla. Intok ne batweempo tuisi jinilwatchisi aansuk. Yee eetbwariame nasuk ne jinilwatchisi ne ino bichak. Intok jume nele benasi yoemrata, intok kia taabwi yoemrata nasuk junii, ne jinilwatchisi ino bichak. Jum bwere joarampo junii, intok ka joara beemu, intok kia bawepo junii, jinilwatchisi ino bichak. Intok jumee, ka lutuuriapo Krijtota sualeme nasuk junii, ne jinilwatchisi jiapsak. 27 Tekilpo intok obiachiku nee ino bitchuk. Jue benasi ne ka kokkotchuk. Baae mumukeka, intok jiokot maisi nee tebbaurek. Binwa ne kaita bwaamachika jiapsisuk. Seberiata nee jiokot ineesuk. Intok nee ka tajoosuk. 28 Inikaa intok waate weemta neu weye nasuk junii, chikti taapo ne chea junii bettesi a innea, jume siimekut Krijtota sualeme betana in amet ino temaepo, tuik ame tana waatakai. 29 Senuk, jabeta, Krijtota sualeka, taa kee aet suatuu nejpone, aamak ino machiakaa

458 benasia ne ea. Senuk, ka tuikut jioptuawako, nejposu nee tiurae intok omtiae nee jiokot eene. 30 In ino uttianeeuta utteatuko, nejponee inia weemtae, ka in ino cheewareeuta intok ka in siimem bepa machiakauta teuwaaka, junae nee ino uttiane. 31 Juu itom yoowe Jesukrijtota achai Lios, juu jiba betchibo yooriwame, aapo juunea, lutuuriata in teuwaapo. 32 Jum bweu joara Lamajko teapo nee aneo, juu kobanao, juka senu rei Areetaj teamtau weyekame, junamaa bweu joaraapo yeu katwau bicha nee bwiseka, nee weeyaaneeme joak. 33 Taa ne senu bweu warita benaku, junamaa bweu joara, mekka jikat kora yaaripo bepa omot wikiae ne koom yechaawak. Inien sannee junamee betana ino jinneuk.

12

Junuen ne, tuik betana ino uttiaka nokaateko, tuik ne kaita ne aet tettea. Ala ne, achai Liojta betana, in mabetri, tenkupo benasi in bichakauta intok ae betana lutuuriata in juuneiyaatuarita neu aune. 2 Senuk oouta, Krijtota sualemta ne taaa. Junaa intok woj mamni ama naiki wasuktiam simsukapo, teekau, Liojta yootaka katekau jikau noitawak. Kannee juunea, chikti a takaamak aman a noitekapo, oo kia a jiapsi jiba. Ala Lios aapo juunea. 3 Taa nee juunea, junakaa oouta, a takaamak, oo ka a takaawamak, junakaa ne ka juuneiyaa, Lios aapo jiba a

Tenkupo benasi weyeka intok, juu Liojta betana Paplota juuneiyaau

459 juuneiyaa. 4 Junaa, jume Krijtota sualeka kokkokame yaajau noitek. Junamani nokta, tua ka a juuneiyaatumta a jikkajak. Inikaa nokta intok, inim yoeme, ka au chaaka a teuwaanepo. 5 Senuk, junuen, aapoik benasi maachik yoemta, ala ne uttiane. Taa ne, inepo, kaitat intok ino uttia, taa juu kaabeta bepa chea in machiakaut jiba ne ino uttia. 6 Nee intok, junuen ino uttiabaeeteko junii, kannee ka suasi an ean ooben. Bweituk ne junuen lutuuriata jiba nok ean. Taa ne ka ino uttiabae, junuen kaabeta net a bichau, oo net a jikkajau, chea bepa ka nee a eiyaane betchibo. 7 Junaa, Liojta betana ama butti suum watchisi intok eiyaawatchisi machik in juuneiyaatuawakau betchibo, intok nee ka ama bea butti in ino uttiane betchibo, kookoata nee inneetuak, wichata net kiktekaaweelapo benasia. Inii wantia intok, bebejeerita betana inen weyeka, ne ka ama eltua betchibo neu suu tojiri. 8 Inikaa kookoata intok, nee a suu tojine betchibo, bajisi, yoowe Jesukrijtotau ne au ino nokriak. 9 Taa juu Jesukrijto inien nee a juuneiyaatuari, aapoik betana tua yee a nak jiokoleka yee a bichaut jiba in eeneeu. Intok junuen senuk ka chea bepa au a eiyaaue, aapoik a jita a joauta, junuen chea tuisi a juuneiyaatuneeu. Inien san nee inien jiapsaka ne chea a tuure. Junuen weyeka beja, juka Jesukrijtota a jita a joauta, net a bitna betchibo. 10 Junuen san ne aet yanti ela juu

2 KORINTIOM12 inim jiapsaka neu weyemta betana. Jaana in jiawaawaut. Juka ka in jipuusukautchi. Intok juka neu suawaka, ka in bibitpeewaut. Intok juka obiachika, Krijtota betchibo in aet jiokot ino bichaut. Bweituk ne junuen, in jiapsa nasuk junii, Krijtota betana juu a jita a joauta, chea junii neas yeu maachi.
Korinto teapo Krijtota sualeme betana, Paplota jachin au eetuau

nee inien jiba inepo nee betana tuisi in jiapsauta teuwaakai, senuk tua ka suawaekamta benasi nee aulaa. Taa emee junamee jume nee inien noktuakame. Bweituk emee junameemtukan jume nee uttiaka nee tana tuik teuwaaeaum. Bweituk inepo nee kaitapo nee a ino yeu tawaa machia, inimee ka lutuuriapo, Krijtota betana emo kateeti jiame bepa, jume enchim amemak eaum. Junuen nee intok kaitapo chea ne ino eiyaao junii. 12 Emomak aneka, juka tekilta, ka a rojiktaka, ino ou bujtaka emo nasuk in yaakaue, machilae juuneiyaatuk, Liojta a jita joaue, intok suum watchisi machikue junuen tua lutuuriapo, Krijtota betana in yeteu bittuaritukapo. 13 Enchim nee, jiba jume wate siime Krijtota sualeme benasi amewit nee tuisi enchim bichak. Ala inepone, kaitapo nee enchim nee aniatuak. Iniae nee ka ammaali emomak ayuko, nee em aet jiokoe. 14 Ianne iniamak beja, bajisi ne emou noitine. Intok junuentaka junii kaitapo nee enchim net obisi ee ia. Bweituk kannee jita enchim jipueuta emot jaiwa. Ala ne, emo

11Inim

2 KORINTIOM12,13 tana su, tuik waatakai. Bweituk jume achaiwaim junameem, jumee, bem yoemiam betchibo tomita yooneeme. Intok ka jume yoemiarim junamee, jume bem yoowam betchibo. 15 Inepo intok, ne kaachin jiaka, alleaka, juka in jipueuta ne emot wiutane. Intok ne kia inepo junii, ne ka ino beutia, enchim jinneuimtuneeuta chea emo tana waatakai. Taa emee intok, chea in enchim nake nasuk su, cheewasu ka nee eiyaame bena. 16 Taa waate, kaitapo enchim net obisieakapo, tuisi juuneaka junii, ne enchim bai taaaka ne etbwa emot eak, ti jiia. 17 Jaisa ne enchim bai taaabaeka, jume watem emou bittuak jaani. Emeesu juunea, ka a lutuuriatukapo. 18 Tiito teamtau ne ujbwanak, emou a noitine betchibo. Intok ket ne aamak, senuk Krijtopo itomak werik bittuak. Jaisa enchim bai taaak jaani juu Tiito. Emee su juuneakai, aapoik intok neetchi, nanancha itom eaka siimeta nanancha itom a boo jooriapo. 19 Jaisa emee jumak, itom ito nokriaka inien emou jiaatiea. Taa ka junuen weye. Ala te, Liojta itom juuneiyaapo juuneaka intok Krijtota betana lutuuriaka emou nooka. Taa siime inii, Liojta betana weyemtat chea junii yumaisi enchim a taaane betchibo weye, Krijtopo itomak werim, tuisi in nakeum. 20 Bweituk ikaa ne ama au machia. Nee emou noiteo jumak junii, ka in emot juuneiyaabaeu su, ama emot aunee tieakai. Intok kia enchim junii, ka enchim net boo bichau

460 su, enchim net juuneiyaanepo. Ka baeka junii, ne inen ea, enchim emo ee bejeeeuta intok jitat ka nat tuuriwamta, emo omtawamta, emo cheewariwamta, chea emo eiyaawamta, ka lutuuriata yetet nokwamta, jitat ka yee tuuriwaka yetet nokwamta, emo jabeliwamta intok ka suasi jiapsiwamta, inikaa siimeta ne ama au machia. 21 Ian ne emou noitineeo, inen nee yeu a wee machia, enchim, Liojta bichapo tiusi nee tawaanepo. Intok kia ketchia, enchim juebenam betchibo in bwannepo. Jume binwatuk naateka, Liojta bichapo emo nasuk ka tuisi jiapsame betchibo. Junuen, inikaa ka ammaali anwamtat ka emo temaeme. Intok juka tattaabwi jaamuchim mak, kaam jubekai junii, amemak emo tuuriwamta intok siimeta juka ka tuik bem au joiwalataka boo jooriautat, ka emo temaeme.

13

Iniamak ne beja, bajisi ne aman emou noitine. Siime juu emo nasuk ka tuisi weyeme, wooi oo bajika a juuneiyaaka, machisi a teuwaaneeme betana jiba tuutenaa. 2 Intok jumee, bat naataka ka tuisi ayukame intok kia siimem, ian nee ket, mekka emou aneka, juchi jukaa, wosa in emou noiteka in enchim aet sua tejwaakauta, juchi enchim aet tejwaa. Ian, in juchi emou noiteka, kutti in emou a yechaanepo. 3 Junak emee, juka enchim juuneiyaabaeuta bitne, Krijtota

Jiojtesuka, juu Paplo am sua tejwaaka intok am tebotua

461 betana juuneetuawaka, aapoik betana weyemta in teuwaapo. Juu yoowe Jesukrijto intok, enchim sua tejwaakai, kuttipo emou nooka. Intok ama naa buustia, siime utteata aet ayukauta emo nasuk yeu a machia. 4 Lutuuria ala, tua kaita utteata aet ayukaa benasia, kuuset a poponwakapo. Taa Liojta betana utteata aet autuawakaue, ian junae, jiba yuu jiapsa. Junuen san ket itepo, ale benasi te ito eiyaaka, kaita utteakame benasi te mamachi. Taa itepo aamak eakai, Liojta betana aniawaka te jiapsine, Krijtota betana weyemtat enchim ania betchibo. 5 Emeeem emo aet temaine, ka taabwisi intok jiapsita bepa Krijtota enchim sualepo juunee betchibo. Bweituk juu Jesukrijtota tuu jiapsiwa, lutuuriapo emot jiapsa. Enchim junuen ka jiapsita bepa lutuuriapo a sualeo. 6 Taa itepo ala te, enchim juunee ia, itom ka junuen aa nokiichiapo itom a sualekapo. 7 Intok jiba te Liojtau bicha enchim nokria, junuen enchim kaita ka tuuwata boo jooriane betchibo. Ka junuen, watem, itom tekilta betchibo itom am uttia iaka. Taa kia beja te tuik jiba enchim joo iakai, elapo su itepo junae, tuik betana ka lutuuriakame benane. 8 Bweituk itepo, katte a juka Liojta betana lutuuriata bejeeka aane. Ala tee, siimeta itom boo jooriauta, Krijtota nok lutuuria nokriaka a jooa. 9 Inia betchibo

2 KORINTIOM13 san te yanti ela junuen itepo kaitau yumame benakai, taa itepo enchim siimeku yumamebaekai. Intok jiba te bichau bicha Liojtau bicha enchim nokriane, junuen siimeku, Krijtota benasi enchim jiapsineeuta enchim jajamneeuta emo tana waatakai. 10 Inikaa jiojteita ne bat emou bittua, kee emou noitekai, junuen chukula emomak aneka, emomak etejoka, ka unnaa bettesi emou in nokbae betchibo. Bweituk yoowe Jesukrijtota betana, kutti in emot nesaweeuta, nee au yumaatuari. Taa junuen emou nokaka, Liojta betana lutuuriat yumaisi enchim a taaane betchibo. Intok ka junuen, ka tuikut enchim jioptua betchibo. 11 Ian intoko Krijtopo nemak werim, Lios emo maktune. Enchim inien tuisi enchim jiapsineeut em emo temaine. Emoem naas jiapsi joane. Siimeku em wepulsi nau eene. Yantelaka nau jiapsine. Intok junuen juu Lios, yantelwamta yetet autuame, intok tuisi yee nakeme, aapo emomaktune. 12 Emee intok ket, tua naksi emo eiyaaka, naas emo tebotuane. 13 Siime jumee, Krijtopo itomak werimtaka, inim aneme, utteesia enchim tebotua. 14 Yoowe Jesukrijtota betana juka emou tuik em mabetne. Intok Liojta jiba enchim nakneeuta em bitne. Intok Liojta tuu jiapsiwa jiba emomaktune. Tua junuentune.

Kaalatam
Juu Paplo, siime jume bwiaara Kalaasia teapo Krijtota sualemmeu jiojte

a yoorinaau, jiba yuu betchibo au aune. Tua junuentune.

Ka taabwika intok Krijtota nok lutuuria aayuk

Inepo Paplo, Jesukrijtota betana sawaka nee yeteu bittuari. Ka inim senuk betana nok lutuuriata weiyaaka intok kia ka inim watem betana yeu puaritakai. Ala jiba aapoik Jesukrijtota betana intok juu Lios achaiwai, juu aapoik kokoarim nasuk a jiabijtetuakamta betana weyekai nee a tekil makritakai. 2 Inepo intok siime jume Krijtota sualeme nemak aneme, itepo nau inikaa jiosiata te emou jiojte, siime jumee, bwiaara Kalaasia teapo Krijtota sualemmewi. 3,4 Itom yoowa Liojta betana intok itom yoowe Jesukrijtota betana, jiba aapo juu, itom ka tuuwa yaarimmet itom jiokoina betchibo, meetuneeka au suu tojakame, junuen inim aniapo ka tuik weyemta betana itom jinneubaekai, inii, itom Lios achaita junuen au a chupakapo amani. Inime betana, tuika enchim alleeneeuta intok yanti, kaitat jain eaka enchim jiapsineeuta tee emo tana a waata. 5 Liojtau bicha aapoik alleetuawaka

tana tua nee a suum eiyaa, Liojta junuen lauti enchim a kopta betchibo. Aapoik juka Krijtota, yee a nak jiokole betchibo, chukula teekau enchim aamak jiapsine betchibo enchim nunukamta. Intok enchim, juka Krijtota betana nok lutuuriata, yee jinneumta, ka inikaa, taabwik enchim a suale betchibo. 7 Ka junuen lutula weepo taabwika intok Krijtota nok lutuuria aayuk ooben. Senu weeme ala aayuk, inim waate ka enchim yanti eltuaka intok inimee, Krijtota bemela nok lutuuriata taabwisi enchim a majtabaeme ama aneepo. 8 Taa jabetaka junii, waa enchim taabwisi weyeka Krijtota betana nok lutuuriata, ka juu itom enchim a majtai benasi enchim a majtaateko, junaa, Liojta betana ka tuisi a tawaanaauta au chupne. Inii, elapo su, jiba ito betana senu weyekai, oo kia teeka betana senu ankeles weyeme tuneeka junii, ka tuisi a tawaanaauta au chupne.

6Emo

462

463 nee juchi emou a teuwaa, jabetaka junii, Krijtota bemela nok lutuuriata, taabwisi, ka bat naataka juka enchim jikkajaka enchim sualekauta benaka a teuwaamta aneo, inii Liojta betana ka tuisi a tawaanaauta au chupne. 10 Inikaa inepo teuwaaka, jaisa nee inim juka yoemrata nee a uttia iakai, oo inepo juka Liojta nee a uttia iaka a teuwaa, jaani. Kannee inim jabetamak tuisi tawabaekaea. Bweituk junuen inepo inim yoemratamak tuisi tawabaeeteko, ian kannee intok inepo, Jesukrijtota betana weyeka intok a tekil joaka jiapsi ean.

KAALATAM1 benasi jurio yoemem, newit kateka juubwa yootume, inime bepa chea nee ame bepat tulatukan yauraa tekil betchibo. Bweituk inim inepo chea tuisi aet jiapseka a boo joorian, jukaa, wamee bat naataka in yoowasukaum, bem sualeka, au joiwalataka bem boo jooriasukauta. 15,16 Taa juu Lios, kee nee yeu yoemtuu naataka nee yeu puak. Intok aapoik tua yee a nak taa betchibo, ka neu a lutuuriatuk junii, aapoik tekileu aapo nee kechak. Intok chukula, aapoik junen a waatakapo amani, juka a usiwata Krijtota nee a taaatuak, junuen aapoik betana juka bemela nok lutuuriata, juu ka jurio yoemrata nasuk in yee a majtane betchibo. Junako inien neu yeu a siiko, inepo inia betana juunee betchibo, nee kaabetamak etejok. 17 Intok ne kia jum bweu joara Jerusalen teau junii ne ka noitek, junaman jume nee bepat jaibu Krijtota betana yeu puarim inia betana am bit betchibo. Ala nee, inepo junaman noitieaka su, nee ka boo bichaka nee bwiaara Araabia teau ne noitek. Iniat chukula, inepo junaabo juchi nee jum bweu joara Lamajko teau nottek. 18 Intok inepo, jum bweu joara Jerusalen teau, kannee aman siika. Baji wasuktiam simsuk chukula inepo aman sikaari. Junako juka Peota nee a taaak. Intok junamaa nee woj mamni ama mamni taapo nee aamak ama taawak. 19 Taa junamaa, wamee Krijtota yeu puarim betana kaabeta intok ne ama bichak, kia juka Jakoobo

9Inikaa

inikaa emee juuneiyaane, Krijtopo nemak werim, juka Krijtota bemela nok lutuuriata in yee majtaa tekiakauta, inikaa ka jabe inim yoemta suawa betana a weyeu. 12 Intok nee kia ka inim jabeta betana jiosiapo jiojteita majtawaka a mabetlaa. Ala jiba aapo juu Jesukrijto inikaa nee a juuneiyaatuak. 13 Emee jaibu nee betana a jikkajilaa, bat naataka in jiapsakau betana, junako inepo inim juka jurio yoemrata, junuen Liojta bem sualepo aman, ketun nee amemak eaka a sualeo. Intok emee juunea, kia jume Krijtota sualeme, junuen tua ka ameu alleaka in ameu suuaka intok in am luutabaekapo. 14 Intok inepo, jume juriom junuen weyeka, Liojta am sualepo, inepo nee, jume nele

Paplota Krijtota betana nokneeka, jaisa yeu a puawakapo

11Taa

KAALATAM1,2 teamta jiba, Jesukrijtota sailawata jiba nee ama bichak. 20 Inikaa in emou jiojteuta, Liojta bichapo nee tua a lutuuriatukauta nee enchim a tejwaa. 21 Inim, iniat chukula nee intok bwiaara Siiria teau intok Siliisia teau ne siika. 22 Jumee, bwiaara Jurea teapo Krijtota sualeme, inimee ka nee bit taaan. 23 Bempo senu weemta jiba nee betana jikkajilamtakai: Juu bat naataka itou ka alleaka itou suau, inii ian Krijtota a sualwau betana yee a majta. Inikaa, bat naataka wasuktiammet aapoik a luutabaekau ti, jiuwamta. 24 Intok inimee inien neu yeu a sika betchibo, Liojta baisaeka bem a yooreeuta au a teuwaan.

464 a weyeut juuneebaekai. 3 Taa inim, kia juu Tiito teame, nemak weamau, aapo ka jurio yoemtaka junii, ka aet nesawak, aapoik au sirkunsiraaroaneeu betana. 4 Ala lutuuria junamaa wate, ka lutuuriapo Krijtota sualeme aneepo, inimee etbwa ito nasuk kimulamtaka a sirkunsiraaroa ian. Inimee, wateku kia itot mammatebaeka ama yajilamtukan. Inimee junuen, Jesukrijtotamak eaka a sualeka, inia betchibo Moiseejtukauta nesauri jiojteim betana, utteataka joowamta, itou bicha ka a utteatukauta itot a juuneiyaabaekai. Intok inimee, jume nesaurim, juchi utteapo itom am joaka jiapsine betchibo itom uttea jooriabaekai. 5 Taa itepo, kia chubala jitaapo junii te ka amemak eak. Bweituk itepo, Krijtota betana juka bemela nok lutuuriata, bichau bicha, ka taabwisi intok enchim a sual iakai. 6 Taa junamaa Jerusalenpo jume bajika, Jakoobo teamta intok Peota intok Joanta, jume Krijtota sualeme nasuk chea bat eiyaawaka, siimeku yoowe benasi bitwame, bempo, in yee majtau betana, kaita bemelasi weyemta nee tejwaak. Nee intok inia betana bempoim junuen bitwaka bem eiyaawauta, inii nee betchibo kaita teuwaa bweituk Liojta bichapo itepo siime nanancha bitwaa. 7 Bempo jitaa bemelasi weyemta nee tejwaaeaka su, bempo nemak eaka nee betana a juuneiyaak, juka Liojta, Krijtota betana bemela nok lutuuriata jume ka juriommeu in a teuwaane betchibo, aapoik

Junama woj mamni ama naiki wasuktiam sikaa, chukula nee juchi bweu joara Jerusalen teau ne noitek. Inim juu Bernabee teamtamake. Juka Tiito teamta intok ket inepo a weiyaakai. 2 Ineponee junaman noitek, Liojta betana junaman in weeneeut juuneetuawakai. Junaman Jerusalenpo inepo jume waate Krijtota sualeme nasuk jume chea bat eiyaawaka, siimeku yoowe benasi bitwame, omola bempoimmak jiba anekai, inepo, jukaa, jume ka juriom nasuk Krijtota betana bemela nok lutuuriata in yee majtauta nee am juuneiyaatuak. Inien ne aayuk, juka in joauta, inikaa bempoimmak jumak junii tuisi

Jume wate Krijtota yeu puarim Paplota mak eakapo

465 nee a tekil makriakauta, jiba juka Peota, juu jurio yoemratau jiba inikaa nok lutuuriata, a teuwaane betchibo a tekil makakaa benasia. 8 Bweituk jiba aapo juu achai Lios, juka Peota, yeu a puaka, jurio yoemratau bichaa a bittuaka, aapoik utteawae, aamaktukame, aapo ketchia, juu ka jurio yoemratau bicha nee yeu puaka, aapoik utteawae nemaktukai. 9 Inia betchibo juu Jakoobo teame, juu Peeo intok juu Joan, inimee, jume Krijtota sualeme nasuk, eiyaawaka siimeku yoowe benasi bitwame, inimee inile benaka aapoik betana tua eiyaawaka tuik net a autuakauta a tuureka a bichak. Intok junamaa, neetchi intok Bernabeeta, bempo itom mam bwisek, iniae a teuwaakai, itom nakeka, itomak bem eau, ka jurio yoemrata nasuk ameu sajaka, aman itom tekipanoaneeuta. Bempo intok junamaa jume jurio yoemrata nasuk tekipanoabaekai. 10 Inimee ala, kaita intok, kia junamaa jume tua jiokot aneka jiapsame, itom am anianeeu betana itou nookak. Intok inikaasan nee a joobaeka aet jiapsek.

KAALATAM2 aapo junamaa chea bat jume ka jurio yoememtaka Krijtota sualemmak au weiyaaka amemak jiibwak. Taa chukula junama Jakoobo teamta betana watem ama yajako, junak aapo inime mak ka intok eaka ka intok amemak jiibwak. Bweituk aapo junamaa jume waate, juka sirkunsision ti teaka a boo jooriame, ame tana majjaekai. 13 Junako junamaa jume waate jurio yoemem taka, Krijtota sualeme, inimee, juka Peota junuen ka lutuuriataka a joauta a bichaka, bempo ale benasi eaka, juka kia beja a joauta, a joo japtek. Intok kia juu Bernabee teame junii, iniat amemak eakai. 14 Taa junako inepo, inimee, ka juka Krijtota betana nok lutuuriata itom yee majtawamta a weyee benasia, ka iniamak weyeka am jiapsame a juuneiyaakai, inepo nau anwaapo siimem bichapo juu Peotau: Empo jurio yoem takai, inim jume ka jurio yoemem benasi emo ujuuk. Junuen san jaisaakai inimee ka jurio yoemem Krijtota sualeme, utteapo jiba jume jurio yoemem benasi am jiapsi ia, ti ne au jiiak.

junaet chukula, juka Peota, bweu joara Antiokia teau a yepsako, jum teopopo inepo nee witti aapoiku nokaka, ka ammaali a anekau betana nee a nok tejwaak. Bweituk aapo junamaa juu a weetuau, ka juu lutuuriata mak weyen. 12 Bweituk

11Taa

Paplo, jum Antiokia teapo, Peota nok tejwaa

intok inepo, jurio yoemem tee yoowak. Intok itepo tee ka omot bwiaara yoemrata benasi, Liojta bichapo ka tuik tee ka a jooa. 16 Junuentaka junii inim kaabeta, jume Moiseej tukauta nesauri jiojteim boo jooriaka a jiapsa betchibo junae Liojta

15Empo

Jume juriom, siime jume wate yoemra benasi, Krijtota sualeka bem jinneuimtukapo

KAALATAM2,3 bichapo tuisi a mabettuneeuta tee juunea. Taa inikaa, wepulsi Jesukrijtota betchibo a sualekai jiba. Inia betchibo itepo ketchia Jesukrijtota tee a suallam junuen itepo, Liojta bichapo, ka tuika kaita itot ayuka bitwaka, tuisi mabettubaekai. Intok inikaa, ka nesauri jiojteimpo weyemta itom a boo joorialatuka betchibo. Bweituk kaabe, jum nesauri jiojteimpo weyemta a boo jooriaka a jiapsa betchibo jinneuitune. 17 Taa inim itepo Krijtota sualeka, aapoik betchibo Liojta bichapo tuisi mabettubaekai, taa ketchia itepo ka tuik itom joau itot ayukai, jaisa inii a teuwaa jaani, Krijtota juka ka tuik itom joauta, aapoik itom a jootuauta. Kaachin itepo inien aapoikut nokne. 18 Bweituk inim inepo, jume Moiseej tukauta nesauri jiojteim sualwame bejeeka, ka inimmea senuk a jinneuituneeti jiaka, intok inepo chukula, iniae, Liojta bichapo tuisi itom mabettuneeu a utteatukauta juchi a teuwaateko, junak ala inepo tua ka tuik joone. 19 Bweituk inepo juu nesaurita betana, tuisi aet tawaa betchibo ka au yumakai, ian, inia nesaurita betana nee ka in jiapsaa benasi nee ino eiyaak. Jiba juu nesauri inien nee tawaak junuen bemelasi Liojta betchibo jiba in jiapsine betchibo. 20 Inepo, Krijtotamak in ea betchibo, aamak kuuset in popontukaa benasia nee ino eiyaa. Inien san, kannee inepo junaa, witti jiapsame. Ala aapo Krijto junaa net jiapsaka aapoik eapo aman nee jiapsituame. Ian

466 inim juu in takaapo in jiapsau, inepo, juka Liojta uusi, inim tua nee a nak taaaka intok a meetune betchibo au suu tojakamta, aapoik nee sual taaaka a jiapsa. 21 Inepo junuen, juka Liojta yee a nak taa betchibo itou bicha a naikiakauta, kannee omola a eiyaa. Bweituk inim seenu, Moiseej tukauta nesaurim am boo jooriaka a jiapsaka betchibo, junae, Liojta bichapo a mabettuneeo, junako juu, juka Krijtota a meetukauta, tua kaita teuwaaka yeu sim ean.

Uu emee, bwiaara Kalaasia teapo joome. Tua emee tuika suawa kaita emot aayuk. Jabesa inim sibowamta benasi weyeka enchim bai taaak, junuen, Krijtota betana bemela nok lutuuriata inikaa ka enchim a nok jikkajine betchibo. Itepo enchim majtakai, jiba aapoik Jesukrijtota, kuuset popontukamta, machisi sep a aet juunee maisi itepo emou a teuwaaka, junak emee sep juunakiachisi tua junen jiaka a mabbetan. 2 Inia betana emee nee tejwaane, emee jaisa juka Moiseej tukauta nesaurimpo weyemta enchim a boo jooriaka jiapsa betchibo, oo juka Krijtota betana enchim majtawaka enchim a sualeka a jikkajakaue betchibo, Liojta betana juka a tuu jiapsita mabetakai. 3 Jaisa emee enchim suawa taarulaa jaani. Jaisa weyeka ian emee, wakaa bat naataka ka au yumaka, junako wepulsi Liojta tuu jiapsie aniawaka,

Moiseejtukauta nesaurim joakai, oo Krijtota sualekai

467 aapoik betana enchim jajamekauta, emee ian, au yumaka kia enchim a joaue, naa buusti emee chea yumaisi tuisi Liojta yoemiam tubae jaani. 4 Jaisa emee, bat naataka, jaibu enchim emo bichakau betana, kaita aet taaak jaani. Tui ean ka junuentuko, taa emee tuik ama taaako. 5 Inim juu Lios, juka a tuu jiapsiwata emot a jiapsituaka, intok iniae juka ka a jootu machik emo nasuk joaka, jaisaaka a jooa. Inikaa, aapo, ka Moiseej tukauta nesauri jiojteimpo weyemta enchim a boo jooria betchibo, taa ala aapo, juka enchim majtawaka enchim jikkajakauta, junakaa enchim a suale betchibo a jooa. 6 Juu Apraamtukau inim jiapsakai, aapo juka Liojta au bicha a naikiakauta, a sualeka aet yoem eaka jiapsak. Intok aapoik inien aet yoem eaka betchibo, juu Lios iniae aapoik bichapo tuisi a mabetak. 7 Inia betchibo emee a juuneiyaane, jume tua lutuuriapo juu Apraamtukautat yeu katriam benasi taeewame, inimee, wamee Krijtota sualeme bem junameem tukau. 8 Chea bat naatakai jum Liojta jiosia jiojteimpo jaibu ama weyen inii, kia jume ka jurio yoemem nasuk, wamee Krijtota sualeme, Liojta betana tuisi bem mabetrimtuneeu. Aapo inikaa bemela nok lutuuriata, juu Apraamtukautau, inikaa: Ee betchibo, siime aniat juu ka nanau machi yoemra, nee betana juka chukula tua ameu tuik bitne, ti au a teuwaakai. 9 Junuen san, siime jume Krijtota sualeme, inimee,

KAALATAM3 juu Apraamtukau, aapoik Liojta sualekamtamak nau, juka Liojta betana weyeka, chukula tua ameu tuik a bittualaa. 10 Jumee, bem jinneuitune betchibo, jume Moiseej tukauta nesaurimmet eaka amet boo bichame, inimee, ka tuik ameu chupneeuta bitne. Bweituk jum Liojta jiosia jiojteimpo: Jabetaka junii, Moiseej tukauta nesauri jiojteimpo weyemta, ka siimeta juka ama jiojteita yumaisi a joame, inii, ka tuik au chupneeuta bitne, ti ama jiojtei. 11 Junuen san, juunakkiachi inim, kaabeta, jume nesauri jiojteimpo weyemta a joaka jiapsaka betchibo, junae Liojta betana tuisi a mabettuneeuta. Bweituk jum Liojta betana nok lutuuriapo: Waa, Liojta bichapo tuisi mabettukame, inii, wepulsi Liojtat yoemeaka a sual taa betchibo mabetri, ti ama jiojtei. 12 Juu intoko, Moiseej tukauta betana nesauri jiojteimpo weyemta boo jooriaka jiapsame, inii, ka uttea Liojtat yoem eewaka a joonaauta. Taa inia betana: Juu am joame, inii, wepulsi siimekut yeu yumakame jiapsiwamta amet bitne, ti jiojtei. 13 Juu nesauri jiojteita ka yumaisi itom a chupa betchibo, ka tuisi tawarimtaka jiokot itom ito biteau betana, aapo juu Krijto itom ama yoeetuak. Bweituk jiba aapo junaa tuk, juu, itou chupeau betana ito betchibo, senuk ka tuisi tawalata tawakame. Bweituk: Jabetaka junii, kutat jikat chayaawakame, junaa, Liojta bichapo ka tuisi

KAALATAM3 tawaritaka bitnaa, ti jiojtei. 14 Inii inien chupuk, junuen, juka Liojta betana, kaitau a tamachiatuka tuik, aapoik, Apraamtukautau, au a chupneeti jiaka au a naikiakauta, inikaa, jume ka jurio yoememmeu, Jesukrijtota sualeka, bempoimmeu a naikiatune betchibo. Intok junuen, inim itepo siimem, Krijtota sualeka, juka Liojta tuu jiapsita, aapoik itou naikiarita, itom a mabetne betchibo.

468 wasuktiam beas chukula jiojtewakame, inimee, wakaa bat naataka, Liojta betana a chupneeti jiaka a lutuuria yaawakamta, kaachin aawaj tuka ka yeu a yumaatuane. 18 Bweituk juka Liojta betana weyeka aapoik yee mikauta, inikaa, jume Moiseejtukauta nesaurimpo weyemta am boo jooriaka junaen jiba a mabetwaao, junako inii ka jita yeteu naikiaritaka yee mikwame tu ean. Taa juu yeu sikame inii junaa, juu Lios, Apraamtukautau, kia beja mikpo au a naikiak. 19 Junak su, jume Moiseej tukauta betana nesaurim, jitau sa tuika jiojtewak. Inimee, chea chukula weyeka ama jiojtewak inii junuen, inim siimem, Liojta bichapo ka a joo iauta, nesaurimmea inim a ayukaut bem aet juuneene betchibo. Inii nesauri jiojtei ka jiba sawaawaka, kia chukula, Krijtota, juka Apraam tukautat yeu katriam betana weyemta, aapoiku naikiawamta a yepsau tajtia jiba tu ean. Jume nesauri jiojteim, inimee, Liojta betana ankelesim aapoiku am teuwaak. Juu Moisees intok junuen, inim inime betana naa buustia juu Ijrael yoemrata am juuneiyaatuak. 20 Taa inia betana kaabeta intok aneka, wepuulaik jiba a weyeo, ka uttea naa buusti juchi senuk weeneeu. Inim intok juu Lios, aapola wepuulai jiba.

Krijtopo nemak werim, inim jiapsiwaka joowamta betana, iniat nee nokaka senu weemta enchim tejwaabae. Inim, seenu, yauraata bichapo jitaa betana, senuku bicha a lutuuriatuneeu betana a tuu yaako, intok inii, aapoik a teawam ama aet a jiojteko, junak, junuen jiba tawaka, kaabe a au suuane. 16 Ian intoko ketchia, juu Lios, juu Apraamtukautau bicha intok jume aet yeu katriam betana, senukuu bicha ket a lutuuriatakai. Inim a mammatene, Liojta betana jiosia jiojteimpo, inimee betana ka juebenammet a nokauta, ala, inikaa wepuulairiakauta jiba. Inii intok juu Krijto, aapo junaa. 17 Juu in teuwaau, inii junaa ooben. Juu Lios, juu Apraamtukautamak, senu lutuuriata aamak yaak. Inikaa intok, tua au a chupneeu betana machilaatamak weyekai. Inia betchibo san, jume Moiseej tukauta nesaurim, naiki siento ama senu taka ama woj mamni

15Emee

Moiseej tukauta nesaurimmet, intok Liojta betana itou naikiawakamtat nokame

su, jaisa inii a teuwaa machi jaani, Moiseej tukauta

21Ian

Jume nesaurim, jaisa betchibo bem jiojtewakau

469 betana jume nesauri jiojteim, inimee, wakaa bat naataka Liojta betana tuika itou chupneeka itou naikiawakamta, inikaa bejeeka a jiojtei tukauta jaani. Kaachin inientune. Bweituk nesauri, inii, jiba yuu jiapsiwamta a aet jajamtuka yee maktuko, junak iniae, jabe junii, Liojta bichapo a tuisi mabet tu ean junakaa nesauta a joa betchibo. 22 Taa inii jiba jum Liojta betana jiosia jiojteimpo a teuwaari benasi, inim kaabe yeu beeeka, siime, Liojta bichapo, juu ka tuik betana ka a emo yueeka, inii inien weye junuen, siime jume Krijtota sual taaame, inimee, a bem aet yoem eaue, juka tuika Liojta itou bicha a naikiarita, a bem a mabetne betchibo. 23 Bat naataka Krijtota kee inim aneka, kee a sual taeewao, juu yoemra, jume nesauri jiojteim, utteapo benasi am boo jooriaka, itom jiapsau. Inii, chukula juka sualnaamta inim yeu a machiaka a juuneiyaawau tajtia. 24 Inien san juu nesauri jiojtei, itom illitchika, senuk itom suuatuawamta benasi weyeka, chukula Jesukrijtota aabo a yepsau tajtia, senuk itom a majtamta benasi machika, junuen itepo Krijtota sualeka, aapoikue Liojta bichapo a tuisi itom mabettune betchibo. 25 Taa ian intok, juka Krijto sualwamta inim a aneo, ian itepo, katte intok junae bat naataka juka senuk itom majtamta benasi machika jume nesauri jiojteim am boo jooriaka jiapsa. 26 Bweituk, Jesukrijtotamak eaka, aapoik enchim suale

KAALATAM3,4 betchibo, iniae siime emee Liojta yoemiam. 27 Siime emee, ian Krijtotamak eaka jiapsibaeka emo batoowaalame, emee jiba aapoik utteae, a tuu jiapsie, Liojta bichapo emee aapoik benasi bitwaa. 28 Ian jaibu inim inia betchibo, juriotaka oo rieekotaka, nesaupo jipuuwame oo ka tekokame, oo ooutaka oo jamuttaka, kaabe Liojta bichapo taabwisi eiyaawa. Bweituk emee, Jesukrijtotamak eaka jiapsakai, siime emee wepul yoemta benasi bitwaa. 29 Ian intoko, emee Krijtotamak eaka, aapoik sual taaateko, junako emee Apraamtukauta yoemiammet yeu katriam benasi bitwaa. Intok naa buustia, emee inia betana emou a lutuuriatukapo aman, juka tuika, Liojta Apraam tukautau a naikiakauta, emee a mabetne. In emou teuwaabaeu inen weye ooben. Senu usiwai, inii, chukula a yoowa betana jitaa tuik a atteawata, siimeta mabetneeme, inii, ketuni a ilitchiako, a joawapo, kia senuk utteapo jipuuwaka tekipanoatuawamta benasi jipuunaa, lutula weepo inii chukula junamaa yootaka junii. 2 Junamaa inikaa, wate a suuaka intok aapoik betana siimeku a bichame annee, chukula inikaa a yoowa, junuen a bit iau tajtia. 3 Ian intok jiba inien itou machiakan. Bat naataka inia betana ketun ili usim benasi machikai, juka bat naataka katriam betana, ka nanau machika joowamta, au joiwalataka utteapo itepo a joakai. 4 Taa chukula, juka taewai au yeu

KAALATAM4 puarita a yumako, juu Lios, juka a usiwata aabo itou a bittuak. Aapo, inim yoeme, senu jamut a asoakai. Intok aapo, jurio taka inim a yepsaka betchibo, jume Moiseej tukauta jiojtekau nesaurim boo jooriaka jiapsak. 5 Inien aapo inim aabo yepsak, junuen, itom jume nesauri jiojteim utteapo am boo jooriaka jiapsame, junae betana itom aniaka, itom ama yoeetuabaekai. Intok junuen ketchia, Liojta a yoemiam benasia itom a mabetne betchibo. 6 Junako chukula juu Lios junuen jaibu aapoik betana enchim yoemiam tukapo, inia betana enchim a juuneiyaa iakai, a yoemia betana juka a tuu jiapsiwata emot jiapsituak. Intok inia betchibo, ian itepo Liojtau bicha nokaka, itom yoowa ti te a au jiia. 7 Junuen san beja iani, empo, aapoik Liojta betana yoemiari intok ian empo, ka utteapo nesaupo jipuuwamta benasi jiapsa. Intok empo, aapoik betana yoemia takai, juu Lios, Jesukrijtota em suale betchibo, iniae, juka tuika yeteu a naikiaka, yee a mikbaeuta, enchi a bittuane.

470 su inia betana, jaisa weyeka, emee junakaa bat naataka inim jiapsame betana, tua kaita tuika aet ayuka juka boo jooriawamta juchi au notteka juchi a joobae. Inikaa emee juchi bat naataka benasi utteapo au suu tojiri benasi a joobaekai. 10 Emee ketuni inim jita betana taewaim yumakame, oo wate meecham oo wate wasuktiam yumakame, am yooreka amet papajkowame, inikaa kee koptaka a jooa. 11 Emo betana tua ka in yanti elau net aayuk, emo nasuk juka tekil in yaarita kaita betchibo a tuiriak ti eakai. 12 Krijtopo nemak werim, enchim, jiba inim in sualeuta, juu nesauri jiojteipo, kaitapo in iniat eaka jiapsaa benasia inien enchim jiapsine betchibo inia betana ne emou nooka. Inepo, bat naataka a boo jooriasuka nee ino, enchim, ka nele benasi jurio yoemem taka emo benasi nee ino eiyaa. Junako nee emo mak aneo, emee siimekut tuisi nee bichak. 13 Ian intok, enchim jaibu juuneaa benasia, junako chea bat Krijtota bemela nok lutuuriata aman in emou a teuwaako, inikaa junuen, senu kookoa in ino jiokot bicha betchibo nee emou a teuwaak. 14 Intok, junaen in kookoekau, emo betchibo siimeku betteeaka junii, taa emee ka junuen junae betchibo jak waam nee bichak. Intok kia emee ka nee omola tawaak. Ala emee, nee, senu Liojta betana weyeka ankelej tukaa benasia, oo nee, jiba aapoik Jesukrijto tukaa benasi emee alleaka nee mabetak. 15 Intok junako nee emo mak aneka,

naataka emee junako kee Liojta a taaakai, emee inim jume maammea yaarim, ka liosimtaka yooriwame, inimee tua am eiyaaka, ammeu emo suu tojilamtukan. 9 Taa ian intok emee, jaibu juka Liojta a taaakai, oo, ala inikaa chea tuisi jiaateko, jiba emee Liojta betana aapoik yoemiarim benasi taeewakai, ian

Juu Paplo, jume Krijtota sualeme betchibo jain au eetua

8Bat

471 juka tuik tua alleewamta in emo tana bichakau, ian, junaasu jaisa taawak. Bweituk inepo inim emo tana nee a inen jiia, junako, emee, kia enchim pusim a nee makaateko junii, emee nee am mak ean. 16 Intok ian su emee junae betchibo nee enchim bejeee benasi nee bicha jaani, inikaa inien lutuuriata in emou a teuwaaka betchibo. 17 Jume ka lutuuriata betana enchim majtame, inimee emo betana tua emo temaeka jiapsa. Taa bempo ka jak tuik bem emo tana a waata betchibo. Ala bempo, ito tana enchim emo naikimteneeuta waata, junuen chukula, emee emo temaeka, siimeku amemak eaka enchim jiapsipeene betchibo. 18 Inii kaachin maachi inien yetet emo temaiwame, taa inii, siimeku tuisi weyeka joowaateko. Intok inia betana jiba junii weyekai intok ka kia in emomak aneo jiba. 19 Emee tua in naksi eiyaaum, ian juchi nee emo betchibo jiokot ino bicha, jiba senu jamutta abe yoemiaka, jiokot au a bichaa benasi jiokot ino bichakai. Intok ketun nee inien jiokot ino bitne, inim Krijtota tuu jiapsita emot jiapsaka intok junuen enchim jiapsieaa benasia, inikaa enchim a taaau tajtia. 20 Inepo ala, ian lautipo aman emo mak aneeteko junii, tua tui ean. Intok junuen inepo emo mak aneka inia betana, taabwisi, chea witti a emo mak etejo betchibo. Bweituk lutuuriapo nee tua ka juunea emo betana juu in eenepo.

KAALATAM4
Juu, taabwikut nokaka, jaamuchim Akar intok Saara teamtat nokaka, teuwaari

jume Moiseej tukauta nesauri jiojteimmet eaka am boo jooriabaeme, emee inia betana nee tejwaane, jaisa emee junamaa nesauripo weyeka teuwaarita ka a jikkajilaa jaani. 22 Bweituk a jiojteii benasi, juu Apraamtukau, wooim oowim yoemiakan, seenuk, jiba ama juu jamut bempoim tekoka jiapsame a yoemiakan. Juka senuk intok, juu tua a jubiawa, inii kaabeta tekokame a yoemiakan. 23 Juu ama bempoim tekokamta asoa, inii, inim siimem usiwame, junuen weyeka am yoemiawaa benasia yeu yoemtuk. Taa juu kaabeta tekoka intok aapoik Apraamta kunakamta asoa, inii, inia betana, aapoik Liojta junuen ameu a chupneeu betana ameu bicha a teuwaarita junuen a chupne betchibo inii yeu yoemtuk. 24 Inii intok taabwik teuwaamta benasi yeu weama. Inimee wooi jaamuchim, wooi weyemta, Liojta lutuuriata yaarika yeteu a chupbaeuta teuwaa. Juu seenu, Moiseej tukauta, jum kawi Sinai teapo a makwakauta teuwaa. Inikaa intok, juu jamut Akar teame a teuwaa. Jume intoko junamee, junakaa lutuuria yaarita, nesaurim boo jooriaka jiapsame, inimee, tetekoka jiapsame benane. 25 Bweituk juu jamut Akar teame, inii, jum Aarabem bwiaarapo senu kawi Sinai teaka ama katekapo junamaa juka senuk lutuuria yaaritaka yeteu a chupbaeuta

21Emee

KAALATAM4,5 a teuwaa. Intok inii, ian jume bweu joara Jerusalen teapo jiapsame teuwaa. Inimeesu, juka nesaurita utteapo a boo jooriaka bem jiapsa betchibo, tetekoka jiapsame benasi maachi. 26 Taa waa, teekau Liojtamak itom bitneeu, Jerusalenpo taeewaka, inii, juu jamut, ka tekoka jiapsame a teuwaa. Itepo tee intok junae betana yoemiarim bena. 27 Bweituk jum Liojta jiosia jiojteimpo: Alleae, jamut, juu ka a asoame. Intok empo, ka yoemiakame, juka em alleauta, chai nokpo a teuwaane, jiba empo ian juu asou wantiriam ka taaame. Bweituk juu jamut jimaatukame, juu, inii kunakamta bepa chea yuin yoemiane, ti jiojtei. 28 Krijtopo nemak werim, emee junamee, juu yoemra, Liojta betana, chukula aapoik yoemiamtuneeka a teuwaari, jiba juka Isaak tukauta au a chupakaa benasia. 29 Taa junak taewaimmet benasia, juu usiwai, inim siimem usiwame junuen weyeka yeu yoemtukame, inikaa, wakaa senuk, Liojta betana a tuu jiapsi a jita a joaapo aman yeu yoemtukamta, junau a bejeeka au suuaka a jiapsakaa benasia, ian taewaimmet ket inia betana jiba inien weye. 30 Taa jum Liojta jiosia jiojteimpo inen jiojtei: Juka jamut, enchim tekokamta intok juka inia asoawata, ka intok emomak am joaane betchibo, am sakaatuane. Bweituk juu jamut tekokamta asoa, juu tua em juubi, inii ka

472 tekokamta, a asoamak, juka ee betana tuika, kaachin aamak a atteaka a mabetne. 31 Junuen san Krijtopo nemak werim, itepo katte juu jamut tekoka jiapsakamta betana yoemiarim taka, ala itepo, junaa jamut ka tekoka jiapsamta betana itepo yoemiarim bena itou yeu weama.

Juu Krijto, aapo ian juka nesauri jiojteita betana ka nanau maisi weyeka itom joo tekiakau betana, ka naa buustia itom a tekipanoane betchibo, itom aet jiokoeka itom aniak. Junuen san emee, inien, wakaa junae betana enchim yum joeriakamta emee aet jiapseka, bichau bicha ka a koptane. Intok emee junuen ka intok naa buusti emo au suu tojirika jiapsibaane, juka ka nanau machika, enchim joaka jiapsauta, tetekokame benasi utteapo enchim joaka jiapsauta. 2 Iniat emee nee jikkajine, jiba inepo Paplo inen ne emou a lutuuriate, emee, juka sirkunsision teaka boo jooriawamta tuisi tawaa betchibo aet eaka enchim a joao, junako Krijtota betana weyeme tuikai, kaitapo emou tuine. 3 Inikaa nee juchi nee emou teuwaabae, inim jabeta junii oouta, junakaa, juka sirkunsision ti teaka boo jooriawamta a joamta, inikaa, siime juka Moiseej tukauta nesauri jiojteimpo weyemta, a boo joorianeeuta au a utteatuneeu. 4 Emee, inim wamee nesauri jiojteim boo jooriaka, Liojta

Juu itom joo tekiakau betana tee aet jiokoilaa

473 bichapo ammea tuisi tawarimtune ti eame, emee Jesukrijtota omola a tawaalam. Intok emee, aapoik Liojta yee a nak taa betchibo juka jiba betchibo, kaitau a tamachiatuka tuik, yetet a autuau betana emo naikimtelaa. 5 Bweituk itepo, jiba juka Liojta tuu jiapsita itot jiapsaue intok aapoik Krijtota itom sual taa betchibo, inia betchibo itepo, juu Liojta bichapo tuisi itom tawarim tuneeuta a bicha. 6 Intok itepo iani Jesukrijtotamak eaka jiapsakai, inia betana itepo, kia sirkunsiraaroa taka, oo ka junuen yaarim takai junii, inii kaita teuwaaka intok kia beja joowaka yeu weama. Ala juu inim itou tuika yeu weamame, Krijtota itom a sual taaakai intok jiba inia betchibo, itom yee nak taaaka jiapsineeu, junaa. 7 Emee, juu lutuuriata betana tuisi jiapsan. Junak su inia lutuuriata betana, jabesa ka enchim a nok jikkajine betchibo emoas kiktek. 8 Inii junuen ka enchim a nok jikkajaka jiapsau, ka aapoik Liojta betana weye, jiba jukaa, ka intok tetekokame benasi enchim jiapsine betchibo enchim yeu puabaemta betana. 9 Emee inien weyemtau waatine, juu reberuua, iliikika junii, siime jume aina kittimmet kimuka, inikaa am boboyoriau. Inii inikaa teuwaakai, inim juka ka Liojta betana lutuuriata, ka junen machika junii, juebenam aet emo am bai tattaaau. 10 Ineponee intok, jiba emo betana juu yeu a weeneeut, juu lutuuriata betana ka taabwisi intok enchim a sualneeut, yoowe

KAALATAM5 Jesukrijtota enchim anianepo nee aet yoemea. Taa aapo juu Lios, juka ka yanti enchim eltuamta, inikaa kia a jabetuk junii, jiokot au a bittuane. 11 Nee betana intoko Krijtopo nemak werim, inepo nee ketuni juka sirkunsision teamta a boo jooriana betchibo inikaa nee yee a majtao, jume juriom ka neu suua ean. Bweituk inikaa junuentuko, juu Krijtota nok lutuuria, aapoik kuuset a poponwakau betana in yee majtau, ka am omtitua ean. 12 Taa junamee inien enchim emo sirkunsiraaroa iaka, ka enchim ama eltuame betana, tui ean inimee, bempo kaita amet beaako siimeta emo chuktariapo. 13 Bweituk, Krijtopo nemak werim, emee Krijtota betana yeu puatuk, ka naa buusti, utteapo tetekokame benasi jume nesauri jiojteimpo weyemta enchim joaka jiapsi betchibo. Taa ala, emee, ka junuen iniat jiaawiteka, wepulsi juka ka tuik enchim tuureeuta a joone betchibo. Inien tueaka su ala, emee, yee nak taaaka jiapsakai, siimeku naas emo aniaka jiapsine. 14 Bweituk juu Moiseej tukauta nesaurim jiojteita betana weyemta, siime, wepulsi inien jiamtat: Em emo nakee benasia, empo, juka inim ele benasi yoemta a nak taaane, ti jiamta junamaa wepulsi chupiataka yeu weama. 15 Taa inia betana intoko, emee, emo nasuk ka nau eaka, ka nau tuttuika jiapsaateko, iniat emee emo suuane, ka junuen jiba enchim emo nasuk iniae, Krijtota betana juka tuik enchim a yaariaka emo

KAALATAM5,6 nasuk ayukamta, ka a luutine betchibo.

Juu ka tuuwa senuk joopeau, intok juu Liojta tuu jiapsi itom joo iau
16Taa

474 eiyaawamta joaka ka lutuuriata sualemmak eea. 21 Inimee jitat kop kopte. Yee sussua. Naakowamte tuure. Ka weelapo jijiibwa. Intok naa buustia watek ale benak boo jooria. Inia betana bat naataka in a teuwaari benasia, juchi nee enchim aet tejwaa, wamee inile benak joaka jiapsame, jum teekau, Liojta chea yootaka a jiapsau, kaachin bem aman lutuuriaka bem aman anneeu. 22 Taa juka Liojta tuu jiapsita yee a jiapsituau, inii, yee nak taeewame. Alleaka jiapsiwame. Yanti, kaitat jain eaka jiapsiwame. Ka seej chukti eewaka, a boo bitwame. Siimeku yeteu tuu jiapsiwamta senuk tuuwata yete tana waataneeu. Siimeku senuk a yoem eiyaatuneeuta. 23 Kaitapo emo cheewariwame. A emo yuiiwame, inii junaa. Inile bena weemta betana, kaita a bejeeka nesauri aayuk. 24 Jume intoko, Krijtota sualeka ae betana kateme, bempo inim juka ka tuik bem joopeaka amet ayukamta betana, jiba aapoik Krijtota, kuuset poponwaka a mukukaa benasi emo jipue. 25 Junuen itepo, jiba juu Liojta tuu jiapsi betana bemelak taabwisi jiapsiwamta itot autuarikai, ketchia itepo ian, jiba juka Liojta tuu jiapsita juu itom joaut aapoik itom aet a juuneetuapo amani, itepo a joone. 26 Itepo, kaitapo te ito cheewaripo yumai, junuen ka naas ito ka alleetua betchibo. Intok te kia ito nasuk ka nat koptine.

juu in teuwaau inen weye ooben, emee, jiba juka Liojta tuu jiapsi emot anemta, enchim a joo iaa benasi jiapsinee intok junuen emee ka intok inim juka ka tuika enchim tuureeuta a joone. 17 Bweituk inim juu ka tuika itom tuureka itom joopeau, inii, juka Liojta tuu jiapsi itom joo iauta a bejee. Juu intok Liojta tuu jiapsi betana weyeme, juka inim itom joopeauta a bejee. Inimee ka nanancha ea. Inia betchibo emee, juka enchim tuureka enchim joopeauta ka a jooa. 18 Taa emee jiba juka Liojta tuu jiapsita, juka emot anemta betana aniawakai a eapo aman jiapsaateko, junako emee, jume nesauri jiojteimpo weyemta enchim boo jooriaka jiapsineeu ka utteatune. 19 Ka obiachi aet juuneepo inim juu, jume wepulsi ka tuika bem tuureeuta joaka jiapsame juu bem joau. Inimee oowimtaka oo jaamuchimtaka, ka emo jujubeka nau emo tuuriwamta boo jooria. Jita tua tiusi machika ka tuik intok ka a bem suu tojauta jojoa. 20 Inimee, jume bem yaarim, liosim benasi am yoore. Intok ka tuik bem taaaue, yee sisibowamta boo jooria. Yee omta. Emo ee bejee. Jujuenamme. Intok naet bukeam. Kaita betchibo junii oomte. Inimee, ameu tuik betchibo jiba, ujbwanta jooa. Teopompo nattepola emo

Krijtopo nemak werim, emee, junamaa emo nasuk seenuk

Emoem naas ania saka

475 jabeta, Liojta bichapo ka tuisi aulata a juuneiyaateko, inien jumee, Liojta tuu jiapsi enchim jiapsi iapo aman jiapsame, emee, junakaa, juchi yumaisi tuisi a jiapsine betchibo, emee iniat a aniapo yumai. Taa inia betana emee, kaitapo emo cheewareka a joone. Intok siime inia betana ka emo koptaika, tuisi emo suuane, jiobek junak jiba junaen emou chupneeti eakai. 2 Emee emo nasuk weepulaka, juu bettesi machik emou ayukamta betana, tuisi aet yeu kat betchibo, emo aniane. Intok junuen emee, juka Krijtota itom aet a tejwaakauta, nesauta, a chupaika jiapsine. 3 Bweituk inim seenu, jitaapo tua au eiyaa tebokai, aapo junae betana kaitapo au lutuuriatakai, junae aapo au bai taaarine. 4 Weepulaka, junuen bem jiapsaka bem joaut, emo bichaka emo temaine. Intok junako, senu siimeku tuisi a weyeuta au juuneiyaakai, junuen, aapo ka watem betana tuisi a aneut uttiawakai junii, aapo yanti elne. 5 Bweituk uttea, inim weepulaka, nattepola, ameu a lutuuriatukapo aman, bem aet yeu yumaka jiapsieauta ameu a ayukauta. 6 Juu, Krijtota bemela nok lutuuriata betana tuikut majtawame, uttea, juka au kechaitaka a majtamta, siime ka nanau machika tuikue a anianeeuta. 7 Ka emee, ka tuik enchim joaue, Liojta emo bai tattaaati eene. Bweituk kaabe, Liojtamak yeeweka, jaana a bitne. Maa suko, inikaa

KAALATAM6 teuwaaka senu inen jiunee: Senuk echakau betana, senu jiba junakaa ama jichupane. 8 Inim seenu, juu aapoik ka tuik a joopeapo aman jiba weyeka, ka tuik joaateko, inii, junae betana juu a jajameka, au chupneeme, inii juu a mukneeu junaatune. Taa juu, Liojta tuu jiapsita a joo iauta aman weeka, tuik joame, inii, Liojta tuu jiapsi betana juu a jajameka au chupneeme, juu jiba yuu jiapsiwame junaatune. 9 Junuen san itepo, katte a rojiktaka, juka tuisi weyemta jiba a joo sakane. Bweituk itepo inia betana ka taabwisi eaka ka a koptaateko, chukula taewaita Liojta yeu puarita yumako, inia betana tee tuik aet bitne. 10 Inia betchibo san itepo, tee ama yumakai intok jiba weepo, itepo siimem te tuik am jooriane. Intok inia betana, jume Krijtota sualeka itomak werim, cheasan ameu lutuuriatakai.

a mammate, inim naateka tua ne bweresi jiojte, ian tua inepo in maammea emou jiojtekai. 12 Jumee, taabwisi enchim majtaka, bem a joaa benasi, utteapo enchim emo sirkunsiraaroa iame, inimee inikaa jooa, wepulsi juu jurio yoemratamak tuisi kat betchibo. Intok bempo, ka witti, Krijtota ito betchibo kuuset a mukukauta bem a lutuuriateu betana, ka iniat jiokot emo bitbaekai a jooa. 13 Bweituk inien, kia jumee, juka sirkunsision ti teaka joowamta

11Akeem

Wate weemtat am tejwaaka, jiojtesuka am tebotua

KAALATAM6 boo jooriame, bempo junii ka siimeta juka nesauri jiojteipo weyemta a boo jooriaka jiapsa. Taa ala bempo inikaa enchim a boo jooria ia junuen, bempo inia betana enchim aet uttea joorialamtaka emo cheewareka emo uttiabaekai. 14 Taa inepo inia betana, juu ae in ino uttianeeu, kaita intok aayuk. Ala jiba juka yoowe Jesukrijtota ito betchibo kuuset popontaka a mukukaut, intok in a teuwaaneeut jiba nee ino uttia. Bweituk junuen aapoik Krijtota, kuuset mukukai, nee betchibo ket inim bwiapo, siimeta ka tuik joowamta betana inepo aamak inia betana in mukukaa benasi nee ino eiyaa. Intok ket jiba inepo, jume inim jiapsame betana nee kaita teuwaakai. 15 Bweituk ito betchibo, juka sirkunsision teamta, a boo jooriakai oo inikaa ka a joakai junii, inii kaita teuwaaka, kia beja joowa. Ala inim juu itom eiyaaeau, Liojta betana weyeka, Krijtotamak itom ea betchibo, juka

476 taabwik bemelak jiapsiwamta itom mabetlaauta junaa. 16 Junuen san, siime wamee, chupaanaaka jiba inikaa inim teuwaarita a weyepo aman jiapsame, jumee, kaita taabwik betana, wepulsi Krijtota sualeka, lutuuriapo Liojta yoemiam, inimmeu, kaitat jain eaka, yanti elaka intok Liojta betana nak jiokoliwaka bem jiapsineeu ameu aune. Ala inimee tua junamee, Liojta bichapo Ijrael yoemrapo taeewame. 17 Ian inim bichau bicha, kaabeta ne intok, jitat nee sioktua ia. Bweituk inepo, Krijtota betchibo bepsuitaka, jumee, takaapo sipakiam net ayukaum, inimee, Jesukrijtota betana in yeu puaritaka, aapoik betchibo jiapsaka a tekilwata in a joauta, a teuwaa. 18 Krijtopo nemak werim, juu itom yoowe Jesukrijto, aapoik betana tuik weyemtae, siimeku enchim alleetuane. Tua junuentune.

Epeesiom
Juu Paplo, jumee, bweu joara Eepeso teapo Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo Paplo, Liojta junen eaka betchibo, Jesukrijtota betana nee yeteu bittuari. Inepone, jume Krijtota sualeka, bweu joara Eepeso teapo, Liojta yoemiammeu nee inikaa jiosiata nee emou a jiojte. 2 Itom yoowe Jesukrijtota betana intok itom yoowa Liojta betana, tuik enchim alleeneeuta intok yanti elaka, ka jain eewamta nee emo tana waata.

yoowe Jesukrijtota yoowa juka Liojta, alleaka itom a baisaeuta te au a teuwaane. Jiba aapo juu Lios, juka Jesukrijtotamak eaka itom jiapsa betchibo, aapoik betana siime ka nanau machika itou tuika, aamak itom bitneeuta, itom juuneiyaatualaa. 4 Aapo juu Lios, inim kee aniata juunakteka naatekai, Krijtota itom a sualeka, aapoik betchibo inien aapoiku bicha itom yeu puariakan, junuen siimeku, wepulsi aamak, wepul

3Itom

Krijtota sualeka, Liojta betana itou tuika weyeme

yoemta benasi intok ka tuisi itom aet tawaaneeu, kaita itou a ayuka, aamak itom jiapsine betchibo. 5 Aapoik, tuisi yee a nake betchibo, chea bat taewaimmet naateka, inien aapoik betana itom yoemiarim tune betchibo, itom yeu puak, Jesukrijtota ito betchibo a yaakaue, aapoik junen a tuureka a yaabaekapo aman. 6 Inia betchibo itepo, Liojta betana kaitau a tamachiatuka tuik itom a yaariakau betchibo, jiba te aapoiku bicha itom a bai saeuta, alleaka te au bicha a teuwaa. Inikaa aapo, juu a yoemiawata, tuisi a nakeu mak itom eaka jiapsa betchibo, itom a bittuak. 7 Juu Lios, tua yumaisi yee nak taaakai, aapo, juu a usiwata kuuset a mukukaue, junae itom jinneulaa, junuen itom ka tuuwa yaarimmet itom jiokoekai. 8 Juu Lios, ama butti yee a nakeuta, kaita beeeka itom a juuneiyaatuari, siimeku koba suawata intok yumaisi juu lutuuriat itom juuneetualatakai. 9 Intok naa buustia, inikaa, tua aapoik jiba juuneiyaaka a weetuabaeuta, itom a juuneiyaatuari, jiba inikaa aapoik

477

EPEESIOM1 betana chea bat naataka naateka jaibu Krijtota betana weyeka a chupneeti jiaka a teuwaariakauta. 10 Jiba inien, aapoik chea bat inien weetuabaeut wikiakai, inikaa, a teuwaaripo aman, chukula taewai aapoik au yeu a puari yumako, junako juu Lios, Krijtota siimeku a yoo yaane, kia juka teekapo ayukamtau, intok kia juka inim bwiapo ayuka jiapsamtau junii. 11 Itepo, jiba Krijtota mak eaka itom jiapsa betchibo, juu Lios, juka aapoik betana weyeka yetet a autuaneeuta, inia betana itom ama a bitne betchibo, chea bat naatakai itom yeu puak. Intok siime inii, jiba Liojta, siimeta junuen a weetuabaepo aman weye. Aapo juu, siimeta, aapoik a tuureepo aman a joame. 12 Inikaa inien yeu a simtuak, junuen, itom jume chea bat naataka Krijtota sualeka aet eaka jiapsame, junuen juu itom jiapsineeue, junae, juka Liojta aapoik kaitau a tamachiatuka a yootukauta, a taeewaka, aapoik yoorina betchibo. 13 Intok ketchia emee, junako Krijtota betana juka bemela nok lutuuriata, juka enchim jinneuimtuneeu betana, emou a teuwaawakamta, a jikkajaka intok emee Krijtota sualeka au emo suu tojakai, junak aapo a tuu jiapsi, juu jaibu yetet a autuaneeka a teuwaakauta, inikaa emot a jiapsituak. Iniae, Liojta betana enchim yoemiamtukauta, jiba betchibo emou a lutuuria yaak. 14 Intok juu Liojta tuu jiapsi junaa, juu, juka Liojta betana tuika itou naikiarita, chukula

478 aapoik itom bittuaneeuta itom a jajamne betchibo itou a utteatukauta a teuwaame. Chukula jume a makneeum, aapoik am yumaariasuko. Junuen juka Liojta, kaitau a tamachiatuka a yootukauta a taeewaka aapoik yoorina betchibo.
Juu Paplo, jume Krijtota sualeme, koba suawata Liojtau bicha am aauria

betchibo inepo, yoowe Jesukrijtota yumaisi enchim a sualepo intok siime jume Liojtau bicha siimeku wepulsi yeu puarim, tuisi enchim am nak taaapo enchim juuneiyaakai, 16 jiba, ka enchim koptaka nee emo betchibo Liojta bai sae. Inepo, Liojtau bicha in nokaabeleki ne emou waateka enchim nokriakai. 17 Inepo jiba nee itom yoowe Jesukrijtota a yoowa Liojtau bicha, juu siimem bepa yoorisi machikamtau, jiba ne enchim nokria, aapoik tuu jiapsi betana weyeka, suawata emot a autuaka, junuen aapoik betana weyemta lutuuriat intok iniae, aapoik Liojta chea tuisi enchim a taaane betchibo. 18 Intok inepo Liojtau bicha ne nooka, enchim machisi jitat juuneeneeut, aapoik enchim a aniane betchibo. Junuen, jachin junii weyeka, tua junen a junaatukauta, wakaa jiba enchim bit boo bichaka iniau aapoik enchim yeu a puariakauta. Intok naa buustia jukaa, aapoik betana weyeka, jume aapoik yoemiam jiba betchibo aapoik am bittuauta, kaitau a tamachiatuka, eiyaawatchika, tuikut iniat enchim

15Inia

479 juuneene betchibo. 19,20 Intok ketchia, juu ka luuteka intok ama bea butti juka utteata aet ayukaue, jiba iniae, iitom, jume Krijtota sualeme, ae itom a aniauta aapo itom a juuneiyaatuane. Jiba inii, aapoik utteae, aapo junuen junako juka Krijtota kokkoarim nasuk a jiabijtetuaka intok aapo, teekau a batatana betana a yejtetuaka, junuen tua yumaisi utteaka a aniaka a bit tebok. 21 Junuen aapoik siime juka yoo yauraata bepa, kia inim bwiapo oo teekau, nesaweka, siimemmeu jaabwekame bepa, oo kia inim jachin teuwaawaka yooriwame bepa, juka Krijtota yoo yaak. Intok kia inia betana, ian lautipo inim jiapsiwao betchibo intok chukula, teekau jiba yuu jiapsinaao betchibo junii. 22 Intok, kaita beeeka, siimeta jiba aapoik yootaka kateka a nesauta betuk au a suu tojak. Intok jiba aapoik Krijtota, aapoik inikaa a sualemmeu siimeku ameu a yoo yaak ameu kobata benasi weyekai. 23 Bweituk siime jume Krijtota sualeme nau, weepulaka, jiba aapoik a takaawata a yumaarialata benakai. Krijto, aapo junaa, siimeta aapoik betana weyeka, siimeta yumaisi a chuptuame.

EPEESIOM1,2 yaarim betchibo, ka jiapsame benasi enchim jiapsao junii. 2 Jiba inim ka tuisi jiapsiwaa benasi, emee junakaa joaka jiapsan. Intok junuen, emee, juka bebejeerita, jume ka bittakai ka tui jiapsim jekapo naj kateme saweme, jukaa, jume ka Liojta eapo aman jiapsibaeme, ka tuikut am aniamta, emee aapoik eapo aman jiapsan. 3 Siime tee itepo junii ket, bat naataka taewaimmet, jiba tee inien tee jiapsak. Itepo ka tuik betana itom eapo aman jiapsakai. Intok juka ka tuik itot ayuka itom joopeauta intok inia betana junuen itom eaka itom eiyaauta, a joaka jiapsan. Inia betchibo itepo ketchia, jiba jume watem benasia, Liojta betana juka aapoik tua jiokot yee a bittuaneeuta, itou chaakan. 4 Taa juu Lios, tua yumaisi yee a nak jiokole betchibo intok tua ama butti itom a nake betchibo, 5 aapo junuen, aapoik Krijtotamak, jiba yuu jiapsiwamta itom bittuak, junuen, aapoik bichapo, itepo itom ka tuuwa yaarim betchibo, ka jiapsame benasi bitwakai, junuen itom naj kuakteo junii. Bweituk emee, jiba Liojta tua tuik yeteu a jiapseka betchibo emee jinneuim. 6 Ketchia, aapo juu Lios, inim aapoik Krijtota mak nau, kokolam nasuk itom jiabijtetuaka intok aapo, jiba aapoiku mak, jum teekau jaibu aman aamak aneme benasi aapo itom bicha. 7 Aapo inikaa yaak junuen, chukula wasuktiammet inim aapoik tua itom a nak taaauta intok jiba Jesukrijtota itom a yaariakau betchibo, aapoik tua tuik yete tana a waatauta a

Juu Lios, enchim Krijtota mak nau, juka jiba yuu jiapsiwamta aamak enchim a bittuak. Junuen, junako ketuni enchim ka tuik emot ayukamta betchibo intok enchim ka tuuwa

Liojta yee nake betchibo jume jinneurim

EPEESIOM2 juuneiyaa tebobaekai. 8 Bweituk emee, jiba juka Liojta junuen yee a nak taa betchibo, emee jinneurim, ket Jesukrijtota emee a sualekai. Intok inii sualwame, ka jita emo betana tuika enchim yaari, ala inikaa emee Liojta betana kia beja a bittuari. 9 Inii, ka jita senuk tuik a yaari betchibo weye, junuen san iniat kaabe au cheewarine. 10 Bweituk juu Lios itom juunaktei. Aapo, Jesukrijtota betchibo inim siimeku tuik boo jooriawamta betchibo, taabwika bemela yoemrata benasi itom juunaktei. Inia betana aapoik jaibu bat naataka a weetuabaepo amani.

480 Liojtamak ka lutuuriaka, mekka au aneme benasi jiapsakai junii, iani, Krijtota emo betchibo kuuset a mukukaue, emee junae aamak lutuuriaka, aapoik bichapo tuisi mabetrimtakai, ka au mekka aneme benasi jiapsa. 14 Aapo juu Krijto junaa, juu ka jain eaka yanti elaka jiapsiwamta itot autuakame. Jiba aapo, juka jurio yoemrata intok juka ka jurio yoemrata, inimmea wepul yoemrata yaak. Junuen aapo, bempoim nasuk, saptita nananaaku aman weeka benasi, juka emo bejeewaka, iniae ka bem nau eauta a luutakai. 15 Juu Krijto, jiba aapo a takaapo, jiokot a yaana betchibo au nenkakai junuen juka ka nanau maisi weyeka, jum nesauri jiojteipo weyemta, ka naa buusti a boo joorianaauta junuen junamaa a kechak. Intok junuen aapo, inimee ka nanaanaka woi yoemrata nasuk, aamak eaka jiapsaka, ammea bemelaka wepul yoemrata yaakai. Junuen ka jain eaka, yanti elaka jiapsiwamta amet autuakai. 16 Jiba inien weyekai, aapo, kuuset popontaka a mukukaue, juu Krijto, juu woi yoemrata nasuk juka emo am bejeeka jiapsauta, ka nau eewamta am luutariaka intok junuen aapo, bempoim eiyaawaka, Liojta bichapo tuisi am mabettuneeuta, tuik am yaariak. Junuen aapo inimmea, aapoik yeu puarim, wepul yoemta benasi am yaakai. 17 Juu Krijto inim aneka intok inim siimemmeu, Liojta mak eewaka aamak emo tuutewamta betana, juka tui nok lutuuriata

san emee au waatine, bat naataka enchim jiapsisukaubewi. Emee, ka jurio yoemratukan. Intok jiba inia betchibo, jume juriom bempo jume bem ou yoemiam, bem takaapo am sirkunsiraaroaka, inimee, junuen yaarimpo emo teuwaa. Enchim intok inia betana, ka junuen yaarimpo enchim taaa. 12 Jiba junakriapo emee, ka Krijtota taaaka intok juu ijrael yoemrata mak ka naikiarimtaka jiapsak. Intok emee, Liojta betana juka bemela lutuuria yaarita intok juka Liojta betana tuika itou chupneeka itou naikiarita, emee ka a taaan. Emee inim jiapsaka, chukula teekau tuik enchim bitneeuta, tua kaita boo bichakai, intok Liojta junii ka taaaka jiapsan. 13 Taa emee, Jesukrijtota sualeka, aamak eakai, kia bat naataka,

11Junuen

Krijtota betana juu itom yanti elau itot ayukame

481 ameu a teuwaak. Kia emou, jume ka jurio yoemrataka, ka Liojta mak lutuuriaka, mekka au jiapsammeu, intok kia juu jurio yoemrataka aamak lutuuriaka jiapsammeu junii. 18 Bweituk aapoik Krijtota betchibo inim siime itepo, kia jurio yoemratakai oo taabwika ka jurio yoemratakai junii, ian itepo, jiba Liojta wepul a tuu jiapsiwae itot jiapsamtae, itepo Liojtau bicha, itepo siime, au bicha nok betchibo au lutuuriak. 19 Jiba inia betchibo emee, ian Liojta bichapo, ka watem jak taabwi, ka bem bwiaarapo jiapsame benasi bitwaa. Ala ian emee, siime jume Liojta yeu puarimmak, aman lutuuriaka emee a joapo, Liojta yoemiammak aman amemak naikiarim. 20 Senu bweu karita yooturiawamta benasi, emee, jume Krijtota betana yeu puarim taka naas bittuarim intok jumee, Liojta betana juuneetuawaka yeteu noktuawakame, inimee, Liojta betana bem juuneiyaaka bem sualeuta, inia betana emee, inimmet, jikau yootume benaka, amemak a suale. Juu Jesukrijto intok ket jiba aapo junaa, inikaa siimeta senu bweu teta, karita utteaneeka aet a naateu benakai. 21 Inii, karita aet utteakame, jiba aapo Krijto takai, jume a sualeme, aapoikut bepaa bicha, karita ae yaarim yooturia benasi machikai, tua junama waam weyeka, yootuka, chukula inimee, teopota, wepulsi Liojta betchibo yaarita intok Jesukrijtota mak eaka jiapsakai. 22 Junuen ket emee, Krijtota sualeka aamak eaka

EPEESIOM2,3 jiapsakai, siime wamee waate, bat naataka Liojta yoemiammak emo naikiarikai, senu karita, Liojta a tuu jiapsie ama jiapsineeuta nau a chupakame benakai.
Paplo, jume ka juriom betchibo Krijtota betana weyemta a tekil makri

Jiba inikaa bitwamta betchibo, inepo Paplo, Jesukrijtota betana weyekai intok, enchim, jume ka jurio yoemem betana tuik waataka nee inim etaitaka, nee Liojtau bicha enchim nokria. 2 Bweituk ian emee jaibu a juuneiyaapo yumai, juka Liojta tuisi yee a jiokol taa betchibo, inikaa, aapoik betana tekilta, jiba emo betchibo tuika weyeka, nee a makriakau. 3 Juu Lios inim juka aapoik jiba juuneiyaaka a weetuauta, juka lutuuriata nee a juuneiyaatuak. Inia betana bat naataka wateku jiba, in emou jiojtesukaa benasia. 4 Junakaa jiosiata emee a nokakai, Krijtota betana lutuuriata, Liojta jiba juuneiyaaka a weetuauta, in juuneetuaritukauta emee juchi ama a bitne. 5 Inii, Liojta jiba juuneiyaaka a weetuau, bat naataka taewaimmet inim kaabeta yumaisi juuneiyaatuawakame, inia betana ian juu Lios, jumee, wepulsi aapoik betchibo jiapsaka, Krijtota yeu puarim intok jumee, Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teteuwaame, jiba aapoik Liojta tuu jiapsie inikaa aapo am juuneiyaatualaa. 6 Jiba inii junaatukan juu lutuuria Liojta jiba juuneiyaau, ian jiba

EPEESIOM3 juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata sualekai, jume ka jurio yoemem takai, inimee, jiba jume jurio yoemem benasi juka Liojta betana tuik bem bitneeuta, amemak a bitne. Intok inimee jiba bempoimmak wepulai benasi Liojta yoemiamtune. Intok juka Liojta, aapoik betana weyeka, siimeku tua tuika aapoik itou a naikiakauta, jiba Krijtota enchim suale betchibo, emee a bitne. 7 Nee intok, inikaa ka neu a lutuuriatuko junii, taa Liojta yee a nak taa betchibo, inepo, Krijtota betana aapoik bemela nok lutuuriata in a teuwaane betchibo, inii, juka Liojta, aapoik a jita joa betchibo weyekai, ne au yeu puawak. 8 Ineponee intok, siime jume Krijtota sualeme bepa, kia jeela junii ka neu lutuuriatakai, taa junuentaka junii, juu Lios inikaa yeu puata benaka tua nee alleetuamta neu yeu puak. Junuen juu ka jurio yoemratau, Krijtota betana bemela nok lutuuriata, inim kaitau a tamachiatuka, tuik aet ayukamta, in ameu a teuwaane betchibo inikaa nee tekil makak. 9 Intok aapo inim siimem, juka bat naataka taewaimmet naateka, Liojta, juka inim siimeta juunaktekamta aapoik jiba juuneiyaaka a weetuabaeuta, inim siimem inia betana in am majtaka in am etejoriane betchibo nee a tekil makak. 10 Inii inien yeu siika junuen, ian siime jume teekapo yootaka nesaweme, inim jume Krijtota sualeme betchibo, juka Liojta ame nasuk a joauta, bem a mammateka, inimee, juka

482 Liojta aapoik ka nanau maisi siime suawata a jipuepo bem a juuneiyaane betchibo. 11 Aapo juu Lios, junuen chea bat naataka, aniata kee juunaktewao naatekai, chukula itom yoowe Jesukrijtota a yoemiaue aapoik a chupaaneeka a yaabaeue aapo a yaak. 12 Intok itepo, Krijtotat eaka, kaitat te majjaeka itepo Liojtau bicha witti a ito nokria. Inikaa au itom nokau betana itepo a sualekai. 13 Inia betchibo inepo, jiba emo betchibo tua jiokot in ino bichau betana, ka enchim koom eene betchibo ne emou nooka. Bweituk ala iniae emee tua enchim eiyaawatchiakauta a juuneiyaaka intok iniat emo ou bujtane.

inikaa bitwamta betchibo, inepo, juu itom Jesukrijtota yoowa Liojta bichapo nee tonommea kikteka nee au bicha nooka. 15 Juu Lios, siime jume ka nanau machi yoemra inim jiapsame, intok jum teekapo junii, siime jume ankelesim ama aneme, aapoik bichapo siime juu bem taeenaauta ameu yeu am puanemta, junae Liojta bichapo ne enchim nokria. 16 Inepo aapoik itom yoowa Liojtau, aapoik tua eiyaawatchika aapoik betana tuik weyemtae, jiapsi utteata, ka enchim koom eeneeuta, aapo, aapoik betana a tuu jiapsie, emot a autuaa betchibo. 17 Junuen jiba enchim a sual taa betchibo, aapo juu Krijto emot jiapsine. Intok ket, jiba iniae, lutuuriapo, ka jiapsita bepa enchim a yee nak taaau emot

14Jiba

Jesukrijtota jaisa yee a nakeu

483 ayuka, 18 junuen enchim, siime jume waate Krijtota sualemmak nau, aapoik Krijtota betana kia ka nuklaka intok ka a tamachiatuka juka yee a nak taaauta, yumaisi enchim aet juuneene betchibo. 19 Junuen san nee inepo inia betana, Krijtota tua yee a nak taaauta, inia betana inim siime itom taaau bepa chea yumaisi a eiyaawatchiakauta enchim a taaane betchibo ne Liojtau bicha nee enchim nokria. Intok junueni iniae enchim, juka Liojta betana weyeka, yumaisi aapoik enchim a jiapsi iaa benasia, enchim jiapsine betchibo. 20 Ian intoko, Liojta, aapoik inim siimem betana eiyaawaka a yoorinaauta au lutuuriatune. Aapo juu, inim siimekut yumaka, siimeta juka aapoiku bicha itom aawauta intok kia juka itom aaueau betana ka itom teuwaau bepa, chea naa buustia itom a bittua betchibo utteakame. Intok junae, siimeku itom yumaatuakai. 21 Inim juka Liojta, Krijtota sualeme betana, jiba aapoik Krijtota betana weyemta betchibo, jiba yuu betchibo Liojta, siimem betana eiyaawaka a yoorinaauta au lutuuriatune. Tua junuentune.

EPEESIOM3,4 enchim emo ujuuka jiapsine betchibo, emeesu ket, jiba aapoik betana yeu puarimtakai. 2 Emee ka emo cheewareka jiapsine. Taa ala siimeku a naas emo eiyaakai, emo nasuk ka seej chukti eakai a boo bichaka intok emo nak taaakai, emee siimeku tuik betana nat jiapsekai. 3 Emee intok, juu Liojta tuu jiapsi betana aniawakai, jiba enchim nau eaka jiapsineeut emo temaine, enchim yanti, nau eaka jiapsipeaue, iniae emee a aet yumaaneekai. 4 Itepo siime nau, wepul yoemta benasi tee bitwaa. Intok ito nasuk wepul Liojta tuu jiapsi jiba aayuk. Inia mak ketchia, juu tuika, Liojta betana itom bit boo bichau junii, ket wepuulaikai. 5 Ito betchibo wepuulaka jiba itou yoowe, juu Krijto. Juu itom a sualeu ket wepuulaisi weye. Aapoik sualeka ito batoowaawame, wepulsi jiba joowa. 6 Juu siimem yoowa Lios, wepuulai jiba. Aapo inim siimemmeu yootaka nesawe. Aapo, a weetuabaeuta, itom sawaka a jooa. Intok aapo, itom siimemmet aane. 7 Taa ito betana, weepulaka, aapoik betana weyeka, itepo, au yumaka a itom joauta, Krijtota itou yeu a puakapo amani tee au yumaatuari. 8 Inia betchibo, jum Liojta betana jiosia jiojteipo: Aapo teekau jikau nottek intok jumee, bebejeerita betana jipuuwaum aamak nuk sikaari. Intok aapo, inim jiapsame, tuik betana, au yumaka, bem a jooneeuta amet naikimtek ti jiojtei.

Inia betchibo inepo Paplo, yoowe Jesukrijtota mak in eaka jiapsa betchibo inim etaitakai, inepo nee emou nooka, enchim, jiba siime jume waate Liojta betana yeu puarimtakai, bem jiapsieau benasia junuen

Liojta tuu jiapsi betchibo, jume nau eaka jiapsame

EPEESIOM4 intok inii: teekau jikau nottek ti, jiame jaisa jiubae. Inii, chea bat teeka betana koom yepsaka, inim bwiapo chea koom betukun bicha noitek ti jiubae ooben. 10 Juu inim koom yepsakame, jiba aapo junaa juu, ket chea mekka jikau teekau bicha nottekame. Junuen junamaa, aapo inim bwiapo aapoik betana weyeka, jiba betchibo tuik aabo bitna betchibo ama aane. 11 Intok aapo, inim ito nasuk au yumaka itom a jooneeuta itot autuak. Inimee betana, waatem aapoik betana yeteu bittuarim tuneeme yeu puak. Watem, Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teuwaaneeme. Watem intok, naj kateka, Krijtota betana juka bemela nok lutuuriata a teuwaaneeme. Watem ket, jume Krijtota sualeme suuaneeka ameu yoo yaa tuneeme. Intok watem ket, Liojta betana nok lutuuriata jiojteita a yee a majtaneeme yeu puak. 12 Aapo junuen, inim jume yeu a puarim, aapoik betana weyeka, tekilta bem au yumaka bem a joone betchibo am aniak. Junuen jumee, a sualeka, wepul yoemta benasi nau bitwame, inimee, aapoik betana weyemtat chea yumaisi am yooturiabaekai. 13 Junuen siime itom nanancha aapoik sualeka, intok Liojta yoemia betana weyemta, lutuuriata yumaisi a taaaka, junuen wepulsi nau eaka, itom jiapsau tajtia. Junuen beja itepo, senuk a yootu chupakaa benasia, Krijtota betana weyeka, siimeku aapoik betana itom jiapsieaa benasi, yumaisi

484 itepo junaen jiapsine. 14 Junuen itepo, katte wamee ili uusim bebenane. Inimee, bem sualeu betana ka wepulsi a sualeka, juka ka nanau maisi weyeka, bemelasi sualwamta yee majtammak eeame. Junuen bempo, wamee ujyoisi weyeka ka lutuuriata yee majtaka, bempoim iniat amemak a ee iaka am bai taaabaeme betana bai taaarimtakai. 15 Ala itepo iniat wikiaka, itom yee nak taaauta ka koptaikai, itepo siimeku lutuuriata jiba a nokne. Itepo siimeku Krijtota mak eaka, jiba juu, jume a sualemmeu yootakai, aapoik betana itom jiapsi iawaa benasi yumaisi jiapsakai. 16 Intok jiba aapoik Krijtota betana aniawakai, siime jume aapoik sualeka a takaawa benasi eiyaawame, inimee, takaata nau a chupee benasi, wepulsi nau eaka jiapsakai intok inimee weepulaim, tuisi jiapsaka, tuisi am kateo, inime nasuk senuk yootu chupaa benasia chea tuisi bempoim naas emo nak taaaka jiapsau ka chukteka jiba aune.

9Ian

junen nee, inepo emou teuwaaka intok inia betana nee, Jesukrijtota betana au lutuuriaka, enchim inim ka intok, wamee ka Liojta sual taaaka, inimee ka tuikut jiapseka, kaitat am aniame, Liojta betana suawa kaita amet ayukame, inimee jiapsaa benasia, junuen ka enchim jiapsine betchibo nee emou nooka. 18 Bempo, juka Liojta betana weyeka, bem bemelasi jiapsieewaa

17Inikaa

Krijtota sualeka, juu ka bat naataka benasi jiapsiwame

485 benasi ka junuen jiapsa. Bweituk inimee Liojtau ka bem emo suu tojirika jiapsibae betchibo, juu lutuuriat ka juunea. 19 Inimee, juka ka tuika, tiusi machik betana bem tiueauta, taarulam. Intok ka tuika am kobaalataka iniau emo suu tojiri. Bempo siime ka nanau machika, tiusi ka tuika, kaachin emo eetuaka joakai. 20 Taa emee, juka Krijtota betana enchim taaakauta ka inien a taaak. 21 Inikaa emee, tua junen jiaka, aapoik betana weyemta a jikkajaka intok emee aapoik Jesujta betana lutuuriata, tua aapoik betana majtimtaka a taaalamtuko. 22 Emee, bat naataka, jiba inim juu enchim emo ujuuka jiapsisukau, wakaa bebejeerita betana ka tuikue bai taaarimtakai, bat naataka weeriata, ka tuika enchim joopeaka emot ayukauta betana, inikaa koptaine. 23 Emee intok inim jachin enchim eaka intok jita joopeaka enchim jiapsipeau betana, Krijtota enchim a ee iaa benasi, bemelasi taabwisi iniat enchim jiapsineeu uttea. 24 Intok emee inim Liojta betana a tuurepo aman, bemelasi jiapsituawaka, aapoik enchim jiapsi iaa benasia, iniae emo aniaka jiapsine. Inia betana emee Liojta betana, tua machisi lutuuriataka, siimem bichapo ammaali jiapsiwame intok ka tuuiika kaita emot ayuka bittukai. 25 Inia betchibo, emee ka intok aa nokiichiata nokbaane. Emo betana, weepulaka, inim jume watemmak, lutuuriata jiba noknee. Bweituk itepo siime, Krijtota

EPEESIOM4 nau sualeme, takaata junuen nau weyeka a chupee benasi te maachi. 26 Intok emo betana senu oomteko, inii, ka inia betchibo jitaapo ka tuik yaabaane. Intok juu enchim omteu, ka jiba emot ayuka siime taewaine. 27 Intok jitaapo junii, bebejeerita ka enchim a jioptuane betchibo emee emo suuane. 28 Juu jita eetbwame, ka intok a joone. Ala inii tekipanoane, junuen, aapo a mamammea, juka tuisi bitwaka tekilta joone. Intok ket, junuen aneka, aapo, jume kaitae emo ania machim, inimee ania betchibo, jita jipuune. 29 Emee, ka tuik tiusi machik ka nokbaane. Ala emee, juu nooki enchim sawau, inii siimeku tuine. Intok iniae jume enchim jikkajame, ameu tuika intok Liojta betana weyemta bem taaaneeuta, intok siimeku am aniamta jiba nokbaane. 30 Emee, juka Liojta betana tuu jiapsita, kaitapo, ka a alleetuabaane. Bweituk juu Liojta tuu jiapsie, emee, enchim Liojta betana yoemiarim tukau, emee junuen taeenaaka a bittuari. Junuen, chukula taewait, aapoik inim siimeta yumaisi weyeka, enchim aet a jinneuneeuta a yumau tajtia. 31 Emee, siimeku, ka nau alleewame, intok siime ka juuneame benasi omtiwame, intok enchim ka emo bibitpeau, intok senuku omteka, jaana au nokwame, intok siime ka tuisi weyeme, inile benaka kaita emot aune. 32 Ala, emee emo nasuk nau tuttuika intok naas emo nak jiokoleka emo

EPEESIOM4,5 bitne. Intok emee ket emo nasuk a emo jiokol taaane, jiba juka Liojta, Krijtota emo betchibo a yaakaue, enchim a jiokoekaa benasia.

486 yooriwamme am yooriwaa benasi yeu weama, juu inile benak joame, junaa, teekau Krijtota intok achai Liojta yootaka nesaweka bem jiapsau, ka aman a lutuurianepo. 6 Inim emee, kaabeta, nooki ka suawakamtae emee kaabeta iniae enchim bai taaatuane. Bweituk tua inia ka tuika ayukamta betchibo san, aabo weye, wamee aapoik Liojta ka a nok jikkajaka jiapsame betchibo juu Liojta tua jiokot yee a bittuaneeu. 7 Junuen san, emee inile benasi jiapsammak emee junae betana kaitapo amemak emo tuurine. 8 Emee, bat naataka Liojta betana lutuuriat ka juuneaka, tua ka machiku benasi jiapsan. Taa iani emee, yoowe Jesukrijtota mak eaka jiapsakai, juu aapoik betana lutuuria, tachiriata benaka emot aayuk. Junuen san, emee tachiriata benaka lutuuriat juuneame benasi jiapsine. 9 Bweituk Krijtota betana juu, tachiriata benaka, a nok lutuuriawa, yee jiokol taeewamtat, intok lutuuriata nokwamtat, intok siimeku lutuuriataka junuen jiapsiwamtat yee juuneetuaka, junuen yee jiapsitua. 10 Emee, junuen enchim jiapsaka, Jesukrijtota enchim junuen a yooreka intok enchim a alleetuaka jiapsineeut, a taaa betchibo emo temaine. 11 Emee, wamee lutuuriat ka juuneaka, inimee tua ka machiku jiapsame benaka, juka kaitapo tuika ka tuik emo alleetuaka bem joauta, ka amemak a joobaane. Ala, inimee, emee juu lutuuriae junae betana am nok tejwaane. 12 Bweituk inimee,

Emee intok inien weyeka, Liojta betana tua nakwaka yoemiarimtakai, emee ket, jiba aapoik jiapsaa benasi jiapsibaane. 2 Emee yee nak taaaka jiapsine, jiba iniat, Krijtota junuen itom a nakeka intok itom ka tuuwa yaarimmet itom a jiokoimtune betchibo, aapo a meeetune betchibo au suu tojakaa benasia. Junuen, bwalata a meetukaa benasia machika, iniat Liojta bichapo tua tuisi aet mabetwakai. 3 Emee inien Liojta betana kateka, a yoemiarimtakai, juka ka emo jubeka emo nau tuuriwamta, oo kia jita junii tua tiusi machika ka tuik joowamta, oo juka ka weelapo jita waatiawamta, inikaa emee ka a boo jooriaka intok emo nasuk kaabe a etejopo yumai. 4 Juka ka tuik tiusi machik ka teuwaane. Intok kia watem bichapo, juka kaita tuika ka suasi jiuwamta junii emee ka a nokbaane. Bweituk inii inile benaka nokwame, kaitapo tuika, ka emou chaaka. Ala inien tueaka su, emee, Liojta betana yee a nak taaauta teuwaane. 5 Bweituk emee jaibu juunea, jabeta junii, juka ka emo jujubeka emo nau tuuriwamta a joamta, oo juka ka tuik tiusi machik joamta, oo juka jain junii ka weelapo jita waatiawamta, inii ket jiba jume maammea yaarim

Jume Liojta betana yoemiarim, jaisa bem jiapsieau

487 etbwa bem joauta, teuwaapo junii tiusi maachi. 13 Taa inia betana, juu Krijtota betana lutuuriae, bempo juu ka tuik bem joaut, junaet juuneakai, junak bempo ka tuik betana emo temaine. Bweituk inii lutuuria, tachiriata benasi, siimeta tajpaalasia yeu a mamachia. 14 Inia betchibo, Liojta jiosia jiojteipo: Empo, juu lutuuriata ka taaaka, intok chukula, Liojta mak em bitneeut ka juuneame, aet juuneaka emo temaine. Junuen empo Liojta bichapo, ka intok ka jiapsamta benasi em machine betchibo, Krijtota sualeka au emo suu tojine. Aapo juu Krijto intok, inia betana enchi aniaka enchi jinneunee ti jiojtei. 15 Junuen san, emee inim juu enchim emo ujuuka enchim jiapsau betana aet em mammatene. Intok emee, ka wamee kaita bichaka ka juuneame benasi jiapsine. Ala wamee lutuuriat yumaisi suawaka jiapsieaa benasia. 16 Ka emee inim kia jachin junii jiapsaka, taewaim sakaatuane. Bweituk inim inimee taewaimmet siime ka tuisi weye. 17 Inia betchibo san, kaachin emee kia beja ka suasi jiapsibaane. Ala emee, yoowe Jesukrijtota a tuureka a joo iaut aet juunee betchibo aet emo temaine. 18 Ka emee nanaakobaane. Bweituk iniat enchim tui eerim ae nasontuneeu jiba ama aayuk. Inien tueaka ala emee, Liojta betana tuu jiapsita yumaisi emot jiapsituaka, siimeku aapoik enchim jiapsi iapo aman

EPEESIOM5 jiapsine. 19 Emee, emo nasuk jume salmom teaka jiojteim nokaka, Liojta betana weyemta teuwaane. Intok jumee, Liojta ammea yoori betchibo bwiikim tuuteim bwikakai. Intok ka jiapsita bepa, tua junen jiaka junuen Liojtau bicha enchim alleauta teuwaakai. 20 Emee, jiba weepo siimek betchibo juka achai Liojta a bai saune, junuen iniat itom yoowe Jesukrijtota betana lutuuriakai.

Jesukrijtota enchim nau yoore betchibo, nanancha emo yooreka, emee siimeku naas emo nok jikkajine. 22 Jume kukunakame, inimee, bem kukunam eiyaaka, bem nesaupo aman katne, bempoim, Jesukrijtota eiyaaka a nok jikkajaa benasia. 23 Bweituk juu oou a jubiawatau yoowe, jiba juka Krijtota, jume aapoik sualemmeu a yootukaa benasia. Juu Krijto ket aapo junaa, jume a sualeme betchibo mukuka intok am jinneuka, aapo, aapoik betchibo a takaawa benasi am eiyaame. 24 Taa jume Krijtota sualeme, bempoim Krijtota eiyaaka aamak eaka a nok jikkajaa benasia, ket jiba junaen jume kukunakame, inimee siimeku bem kukunammak eaka am nok jikkajaka jiapsine. 25 Emee jujubekame, jume enchim juubim am nak taaane. Krijtota, jume a sualeme, am nakeka intok a meetune betchibo, aapoik au a suu tojakaa benasia. 26 Aapo inien aayuk, junuen, jume

Jume Krijtota sualeka nau jiapsame, jaisa bem nau jiapsieau

21Emee,

EPEESIOM5,6 a sualeme, am jiokoituka, wepulsi Liojta betchibo am jiapsine betchibo. A nok lutuuriae ka tuik betana, yumaisi kaita amet ayukaa benasi bem bittune betchibo. 27 Junuen inimee Krijtota sualeme, yumaisi intok ujyoisi tuuteimtaka, ka tuika kaita amet bittaka, ala bempoim, wepulsi siimeku yumaisi Liojtau emo suu tojilamtaka, aapoik bichapo bem bittune betchibo. 28 Jiba inien san, jume jujubekame, bem emo nakee benasia, junuen bem jujubim am nak taaaneeuta ameu uttea. Bweituk, juu a jubiawata nak taaame, chea tuisi inii, jiba aapo au nakeka juneelaane. 29 Bweituk kaabe inim, aapo a taka omtaka aane. Ala, juu a takaakame, bwaawamta a bwaatuaka intok inikaa a suuane. Juu Jesukrijto intok ket, jume aapoik sualeka au emo suu tojame, jiba inien am bicha. 30 Bweituk inimee, a takaawa, ka nanau machika nau a weyee benasi maachi. 31 Jiba inia betchibo san, inim seenu, jubeko, inii uttea jume a yoowawam, aapoik am too simneeuta, junuen a jubiamak jiapsi betchibo. Intok junuen inimee, Liojta bichapo, woika junii, wepul yoemta benasi bittune, ti jiojtei. 32 Inii inien weeme, ka witti machisi a aet juuneetuka, tua eiyaawatchik, taabwik teuwaa ooben. Ineponee intok inikaa, jume Krijtota sualeme intok aapoik Jesukrijtota a wepul yoemta benasi bem machiaut a nokaati jiia. 33 Taa ketchia inii, enchim weepulaim, jiba enchim emo nakee benasia,

488 emee enchim jubim junuen enchim am nak taaaneeuta a teuwaa. Intok naa buustia, jume kukunakame, inimee bem kukunam, bem am nak yooreeuta a teuwaa. Emee usiwaim, Krijtota sualeka enchim jiapsa betchibo, enchim yoowam enchim am nok jikkajineeuta uttea. Bweituk inii, Liojta betana lutuuriaka weye. 2 Jum nesauri jiojteimpo Liojta betana juu seenu, iniat chukula tuika aet bitneeka juu inen bat weyeme, inii: Em yoowam empo am nak yoorine, ti jiame junaa. 3 Junuen empo, inim binwaa jiapsaka intok Liojta betana tua alleewamta bichaka em jiapsine betchibo, ti jiojtei. 4 Emee intoko yoowawaim yoemiakame, jume enchim yoemiam, ka naa buusti ameu nokaka am omtituabaane. Ala emee inimee, siimeku tuik ammaali kateka bem jiapsineeut am yooturiane. Intok Liojta betana weyemtat am majtakai, junuen Jesukrijtota sualeka bem jiapsine betchibo. 5 Emee intok, jume enchim tekom betchibo jiapsaka tekipanoame, emee, jume inim bwiapo enchim tekom, tekilpo am yooreka, intok kaitapo am bai tattaaka am omtituaka, junuen am nok jikkajaka jiapsine. Iniat jiba, Krijtota betchibo enchim tekipanoaa benasia. 6 Emee, inimee, ka ama am aneo jiba, intok junuen, tuisi amemak tawabaekai, tekilpo am bitne. Ala emee, Krijtota betchibo jiapsaka

489 tekilta enchim joaa benasi eaka, ka jiapsita bepa, Liojta enchim a jiapsi iapo aman jiapsakai. 7 Emee, juka enchim tekilta, emee babaeka a joone. Inikaa emee, ka inim watem betchibo jiba, ala yoowe Jesukrijtota betchibo enchim a joaa benasi eakai. 8 Bweituk emee jaibu juunea, jume tekom betchibo jiapsame, oo jume ka tetekoka jiapsame junii, weepulaim, jita tuik junii a yaakau betchibo, yoowe Jesukrijtota betana inikaa junaet tuik a bittuanaau. 9 Emee intoko tekowaim, jume emo betchibo jiapsaka, tekipanoammak, jiba junaen siimeku amemak tuttuine. Intok kaitapo naa buusti bettesi amemak katnee. Iniau emee waatine, kia enchim intok kia bempoim Lios, teekau jiapsamta, siimem nanancha a yoowakau. Aapo juu achai Lios intok, kaabeta yeu beerika, siimem nanancha eiyaaka am bicha.

EPEESIOM6 itepo, katte watem inim jiapsaka bitwame betana bejeewa. Taa ala inii, bebejeerita betana ka tui jiapsim, ka bittaka jekapo rejteme betana te bejeewakai. Inimee inim bwiapo, ka tuik ayukapo, a kobaika im nesaweka aneme junamee. 13 Junuen san emee, siimeta juka enchim emo ae aniaka, Liojta betana emot autuarie, inikaa, sontaota nassuabaeka juu ae au a aniaue benasi machikai, ka a koptane. Junuen emee, taewaita, bebejeerita betana ka tuik weyeo, kaitapo jiop betchibo intok chukula emee iniau yumaasukai, ka taabwisi eaka, tuisi jiapsaka enchim yeu kat betchibo. 14 Junuen san emee, wikosata benaka, Liojta nok lutuuriae emo aniaka, bichau bicha, kaitapo taabwisi eene. Intok lutuuriakamta, tuik jiba enchim joaka jiapsaue, juu ka tuik betana emo aniane. Sontaota, sisiiwook supem benakue taupo iniae au a aniaa benasia. 15 Emee, Liojta mak yanti, kaitat jain eaka jiapsiwamta betana weyeka juka bemela nok lutuuriata, yeteu enchim a teuwaaneeu betana, enchim a taaaka intok au yumaka enchim a joone betchibo, emo aet temaine. Inia betana jiba juka sontaota, au a bochampo wokteka, au a aniaa benasia. 16 Taa siimeta inia bepa, emee, siimeku Liojta emomak tukauta enchim a yoemeiyaa taaaue emo aniane. Junuen, sontaota koei sisiiwokta mampo weiyaaka ae au a aniaa benasia. Junuen emee, bebejeerita betana,

intok Krijtopo nemak werim, emee, yoowe Jesukrijtota mak eaka jiapsakai, siimeku aapoik betana utteaka jiapsine. Jiba aapoik betana weyeka, tua bepa aapoik utteawae. 11 Emee, Liojta betana weyeka, juu enchim ae emo anianeeka emot autuarie, emee junuen bebejeerita betana weyeka yee ae a bai taaau betana ka bai taaarim tu betchibo iniae emo aniane. 12 Bweituk

10Ian

Jume Krijtota sualeme, Liojta betana weyeka, juu ae bem emo anianeeu

EPEESIOM6 juiwam tajekame emou bicha kateme benaka, bettesi machika ka tuik emou a joobaeuta, ka emou a yuma betchibo. 17 Emee, Liojta betana weyeka, enchim jinneurim tukauta, a juuneiyaaka, kaitat jain eaka jiapsine. Junuen sontaota, kobat sisiiwook moobeie au a aniaa benasia. Intok emee, jukaa, Liojta betana a nok lutuuriata, inikaa, tebe kuchiim benasi, Liojta betana tuu jiapsita enchim sawaatuauta, iniat eene. 18 Inikaa siimeta emee, jiba Liojta betana a tuu jiapsie aniawaka, aet juuneaka, Liojtau bicha aet emo nokriaka a joone. Junuen inikaa, emee, a joo betchibo, ka taabwisi eaka, ka emo koptaika aet jiapseka a joone. Intok ket siime wamee inim, Liojta yoemiam am nokriane. 19 Nee betchibo intok ket emee, Liojtau bicha nokne. Junuen, chukula in teuwaaneeut, aapoik nee aniane betchibo. Intok ketchia, juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata, bat naataka kaabeta tua aet juuneauta, inim, kaitat jain eaka, machisi yeteu in a teuwaane betchibo nee nokriane. 20 Juu Lios, Krijtota betana bemela nok lutuuriata, mekkaa, taabwi yoemratau in a weiyaane

490 betchibo, nee au yeu puak. Jiba inia betchibo ian inepo inim etai. Jiba inikaa Krijtota nok lutuuriata, ka jain eaka in yee a majtaeaa benasi in a teuwaane betchibo emee Liojtau nee nokriane.
Jiojtesuka juu Paplo, siimem tebotua

Tiikiko, tua naksi itom eiyaau, juu Krijtopo itomak weri, intok Jesukrijtota tekilpo, ka a koptaka siimeku tuisi itom aniame, aapo, siimeta juka nee betana weyemtat intok inim in joau betana enchim etejoriane. 22 Inia betchibo inepo, aapoik aman emou a bittua, junuen itom ito bichaut, enchim tejwaakai intok ket enchim jiapsim a joane betchibo. 23 Aapo juu itom yoowa Liojta betana intok itom yoowe Jesukrijtota betana, siime jume Krijtota sualemmeu, kaitat jain eaka, yanti jiapsiwamta intok aapoik Jesukrijtota enchim sual taaauta enchim yee nak taaaue emot a bit teboka, inikaa emot autuane. 24 Intok aapo juu Lios, siime jumee, tua junen jiaka jiba betchibo yoowe Jesukrijtota a nak taaame, a tuuwae am alleetuane. Tua junuentune.

21Juu

Pilipensem
Juu Paplo, jum a etaipo aneka, bweu joara Piliipoj teapo Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo Paplo, intok juu Timoteeo, itepo, yoowe Jesukrijtota tekoka ae betchibo jiapsame, itepo inikaa jiosia jiojteita tee siime wamee, jum bweu joara Piliipoj teapo Krijtota sualemmeu intok junamaa jume ameu yoo yaarim intok jume ame nasuk ama wate tekilta joaka jiapsammeu, inimee, Liojta yoemiam taka intok Jesukrijtota mak eaka jiapsame, inikaa jiosiata te emou a bittua. 2 Itom yoowa Liojta betana intok itom yoowe Jesukrijtota betana siime tuika enchim ae alleeneeuta, intok yanti, ka jain eaka enchim jiapsineeuta te emo tana waata.

in emou waateebeleki jiba Liojta yooreka emo betchibo, alleaka nee in a bai saeuta teuwaa. 4 Inepo nee jaksa Liojtau bicha yee nokriakai, jiba nee tua alleaka siimem enchim au bicha nonokria. 5 Bweituk emee, chea

Juu Paplo, jume Krijtota sualeme Liojtau bicha am nokria

3Inepo,

bat, Krijtota enchim a sualekapo naateka ian tajtia, Krijtota bemela nok lutuuriata, in a teuwaaut, emee nemak eaka iniat nee anialaa. 6 Ineponee ala iniat Liojtat yoemea, jiba aapoik, juka bat naataka emou tuika, Krijtota betana weyeka, enchim a yaariaka enchim a mabettuakame, inia betana emou tuik a joaut, taewai, Jesukrijtota juchi aabo a notteu tajtia, junuen chupiasi, yumaisi enchim aet yeu yumaaneeut, enchim a anianepo ne aet yoemea. 7 Inepo, inia betana enchim siimem betana inikaa in a teuwaaneeuta, nee inien a lutuuriaati ea, tua junen jiaka enchim in nakeu net aayuka betchibo. Intok kia inia betana, jum yee eetawapo nee kateko, oo juu yauraata bichapo, jiba Krijtota betana juka nok lutuuriata, a lutuuriatukauta in a nokriapo nee aneo, emee, nemak eaka nee anialaatuka betchibo, jiba Liojta betana juka tuik in bichauta, emee nemak a bicha. 8 Bweituk juu Lios juunea, enchim siimem tua in enchim nakeepo, jiba aapoik Jesukrijtota tua junen jiaka itom a nakee benasia enchim nakekai. 9 Liojtau

491

PILIPENSEM1 bicha nee enchim nokria, junuen enchim, emo nasuk chea junii yumaisi enchim emo nak taaaka intok ket iniamak, enchim, Liojta betana, a tuu jiapsie aniawaka, koba suawata intok inim siimeku, witti jita mammateka, a jitat juuneewamta emot aune betchibo enchim nokriakai. 10 Junuen, emee inim, juu ka tuik betana intok juu tuik betana, juka tuik machisi bichakai, a enchim yeu a puane betchibo. Intok junuen emee inim, Liojta bichapo kaita ka tuika boo jooriaka jiapsine. Intok junuen, kaita ka tuik emot enchim bejeeka aune, chukula Krijtota aabo a notteo. 11 Intok inien, juu Jesukrijto, aapo inim juu enchim jiapsaut, siimeku tuik enchim boo joorianeeut, watemmeu tuineeka weyeka, intok junuen juka Liojta tua a eiyaawaka a yoorina betchibo, iniat enchim aniane.

492 juuneiyaakai, bempo, Krijtota betana juka bemela weyemta, aet bamseka intok ka majaeka, Krijtotat yoemeaka, yeteu a teuwaa saka. 15 Lutuuria ala, inim watem aneu, inimee, Krijtota nok lutuuriata yeteu a teuwaaka junii, taa inimee net kopteka intok bem eiyaanaauta chea waataka intok nok nassuaka a joame. Taa waate, Krijtota bem nake betchibo, tua junen jiaka a jooa. 16 Waate, Krijtota betana weyeka juka nok lutuuriata teuwaa, iniae ame betchibo jiba tuik aet bitbaekai. Intok ka tua junen jiaka intok ka lutuuriapo inimee a teuwaakai. Bweituk inimee, nee etaita bichakai, iniae chea junii bettesi bem neu a au ia betchibo. 17 Taa jume waate ala, Krijtota tua bem nake betchibo a teuwaa. Bweituk bempo, juka Krijtota betana nok lutuuriata, a lutuuriatukauta in a nokria betchibo inim in etaitukauta juuneyakai. 18 Taa inia betana ne kaachin jiia. Bweituk jachin weyeka junii, inia betana tua junen jiaka, oo kia ka tua junen jiaka a teuwaawao, inimee jiba Krijtota betana weyemta a teuwaa. Inii intok nee betchibo alleewame. Intok inepo chukula ketun san nee chea bepa ne alleene. 19 Bweituk juuneanee siimeta inia betana, nee betchibo chukula tuisi yeu a weenepo. Jiba iniat emo betana Liojtau bicha nokriawakai, intok Jesukrijtota tuu jiapsi betana aniawakai. 20 Bweituk inim juu in waataka chukula in bitbaeu, kaitat tiweka, ala inepo kaitat jain eaka in nokneeu junaa. Junuen

nemak werim, inikaa nee enchim juuneiyaa ia, inim siimeta juka jiokot neu weyemta in bichauta, inikaa, yoowe Jesukrijtota bemela nok lutuuriata yee jinneuka, chea junii siimekut a teuwaatune betchibo a weyeu. 13 Junuen weyekai, inim yauraata bweu karipo, siime jume sontaaom, jume inim etaim suuame, intok ket inim siime, inimee, Krijtotamak eaka in jiapsa betchibo inim in etaitukapo a juuneiyaa. 14 Intok inien, inim bweu joarapo, siime jeela jume Krijtota sualeme, inim etaita nee

12Krijtopo

Juu in tuureeu, Krijtota betchibo jiapsiwame junaa

493 weyeka, bat naataka benasia, jiba iani intok chukula junii, aapoik Krijtota, nee betchibo chea junii a yoorinaauta aapoiku a aune betchibo. Iniat inepo, elapo su nee inim jiapsaka tawanee oo ae betchibo meetuneekai. 21 Bweituk inim, nee betchibo, ket jiapsakai juu in eiyaau, Jesukrijtota betchibo jiapsakai in a yoorineeu junaa. Intok inim juu chukula in mukneeu, iniat chea tuisi, kia juu chea eiyaawatchika jiba yuu in bitneeu tune. 22 Taa inepo ketun inim jiapsaka Krijtota betana juka tuik aapoik a sualnaauta a joakai, inien san inepo ka juunea inia betana in yeu puaneeut. 23 Inia wooi weemta betana obiachi juu in ama yeu puaneeu. Senu weepo, nee mukuk junii inien a tuure. Junuen inepo baa Krijtotamak anpeakai. Bweituk inii junuen, nee betchibo chea junii tui ean. 24 Taa inia betana, emou tuik betchibo, utteatunee ketun inim in jiapsineeuta. 25 Ineponee intok inien yeu a weeneeut juuneakai, ketun inim emomak in tawaneeut nee juunea. Junuen inepo, Krijtota chea yumaisi sualeka, intok junuen iniat, tua alleaka enchim jiapsineeut ne enchim ania betchibo. 26 Junuen weyeka, emee chukula juchi aman nee bitne. Inie, emo betchibo enchim alleeneeu, intok Krijtota enchim bai saeu emot aune. 27 Wepulsi juu enchim eiyaaneeu ala, inii, Krijtota nok lutuuriata, junama waam enchim a nok jikkajaka jiapsineeu junaa tune. Inien, jiba inepo aman enchim

PILIPENSEM1,2 bichakai, oo mekkaa, ka nee ama emomak aneo junii, emo betana nee a juuneiyaabae, aman, Krijtota enchim sualeu betana, ka taabwisia, taa wepulsi jiba enchim nau eaka junuen emee siime nau, yoowe Jesukrijtota nok lutuuria yee jinneumta, enchim sualeeu, aet bejeewaka junii, jiba bichau bicha enchim a sual teboka jiapsau. 28 Emee, wamee enchim bejeeka jiapsame, tua kaitapo am majaune. Inii inien bem enchim bejeeeu, machisi a teuwaa, bempoim jiba betchibo ka tuisi tawaaneeuta. Taa ketchia inii, enchim intok, jiba betchibo jinneuimtuneeuta a teuwaa. Intok jiba Liojta betana weyekai. 29 Bweituk emee, jiba Krijtota betana, junuen weyeka, tua eiyaawatchika, aapoik enchim sual taaau, iniau enchim yeu puak juu Lios. Taa iniemak emee, Krijtota betchibo, juka jiokot emo bitwamta enchim a bitne betchibo yeu puarim ketchia. 30 Emee ket, wepulsi weyeka, Krijtota mak eaka intok a nok lutuuriata nokriakai, emee bejeewa intok jiokot emo bicha. Jiba, bat naataka, tua jiokot in ino bichakauta nee betana enchim a juuneiyaakaa benasia. Intok ian junii, emee, tua bettesi weyeka, in jiokot ino bichauta nee betana a juuneiyaatuarim tukaa benasia.

Junuen san emee, Krijtota betana aniawakai, ka koom eakai, intok emee, aapoik yee a nak taaauta juuneiyaaka junae

Krijtota jaisa ka au cheewarekau, intok jaisa yoorisi a machiakau

PILIPENSEM2 jiapsi joteelaa takai, intok aapoik Krijtota tuu jiapsi emomak tukaut juuneakai, intok emee, enchim yee nakeiyaau intok enchim yee jiokol taaau emot ayukai, 2 inien tukaateko, emee, siime emo nasuk, wepulsi nau eaka jiapsaka, intok wepulsi siime emo nak taaakai, intok inim, jita betchibo jiapsaka, chukula enchim bitbaeut, nanancha eaka, emee junuen enchim jiapsaue, junae, in alleeneeuta emo betana nee bitbae. 3 Emee, siimeta juka enchim joauta, ka emou jiba tuik waataka oo ae betchibo emo jikat eiyaabaeka, taa ala emee, kaitapo emo cheewarekai a joone. Intok emo nasuk, siime nanancha bem eiyaawatchiakauta, nat bichaka jiapsine. 4 Kaabe emo nasuk, au jiba tuik jariune. Ala emee, inim watemmeu bicha tuika weyemtat jiapsine. 5 Emee, emo nasuk, jiba Jesukrijtota ka jikat au eiyaaka a jiapsakaa benasia eaka jiapsine. 6 Bweituk aapo inim aneka, jiba Liojtakai junii, taa aapo inim ka junuen Liojta benasi a bitnaauta aapoik betchibo a waatak. 7 Ala aapo, Liojtaka, junae betana juka au a lutuuriatukauta, a koptaka omola a tawaak. Intok aapo jiba inim ito benasi yoemtaka aapo yeu tomtekai, inim tekoka jiapsamta benasi au tawaak. 8 Intok chukula aapo, inien ito benasi inim jiapsakai, kaitapo jikat au eiyaaka jiapsaka intok Liojta a yaaa iauta a chupaabaekai, aapo, a meetune betchibo au suu tojak, junuen aapo, kia tiusi machika

494 kuuset mukneeka junii. 9 Jiba inia betchibo juu Lios, aapoik siime, siimeku juu eiyaawamta bepa, aapoik yoorisi a eiyaanaauta au lutuuriataka, inikaa a bittuak. Intok ketchia, jume team, siimekut, siime team bepa taeewame a teatuakai. 10 Junuen, chukula taewaita yumako, siime, kia jum teekau intok inim bwiapo jiapsame, intok kia jumee, ka tuisi tawaka, mekka bwiata betuk jipuuwame junii, siimem, kaabeta beeeka, jume Jesujta team jijikkajakai, tonommea am japtene betchibo. 11 Intok junuen, siimem, aapoik yoowe Jesukrijtota, siimeku a yootukauta, a taaaka junuen a lutuuria ti bem a teuwaane betchibo, junuen achai Liojta siimem betana yoorisi a eiyaana betchibo.

san Krijtopo nemak werim, tua in nakeum, in emomak aneo, enchim jiba in enchim tejwaakaut, enchim nee aet jikkajakaa benasia, inia betana emee ian, mekka nee emou nee aneo, ketun chea bepa nee aet jikkajine. Emee, jinneurimtakai, kaitat emo cheewareka, intok iniat Liojta bichapo, ka tuiku jiop majjaeka aet jiapsine. 13 Bweituk juu Lios, aapo junaa, juka tuik, intok aapoik enchim nok jikkajineeut, kia junuen enchim a yaapeeene betchibo intok inikaa, aapo, enchim aet yeu yumaane betchibo enchim aniame, tua aapoik junen a tuurepo amani.

Jume Krijtota sualeme inim jiapsaka, tachiriata benasi maachi

12Junuen

495 juka enchim joauta, emee kaachin ae tana jiaka intok kaitat nok nassuaka a joone. 15 Junuen, inim kaabeta, ka tuik intok enchim a aet naatejonaauta, emot a bitne betchibo. Ala emee jume inim jiapsame, jume wepulsi ka tuikut jiba jiapseka a joame, intok siime ka tui yoemem nasuk, emee, Liojta betana yoemiarimtakai, ka tuika kaita emot aune. Emee inime nasuk, teeka tua ka machiku chokim beeteme benasi tachiriam benaka, juu tuik betana am juuneetua. 16 Intok emee, jiba yuu jiapsiwamta betana, juka Krijtota bemela nok lutuuriata ameu a teuwaakai. Junuen chukula Jesukrijtota aabo notteo, inepo emo betchibo tua yumaisi in alleauta inepo a bitne. Inepo, juka emo nasuk in ino uttea jooriaka in yaari intok kia juka tekilta junii, ka kia beja in a yaariakapo juuneakai. 17 Intok junuen inepo, Liojta enchim a sual taa betchibo, a yooribaeka, jiokot aneka enchim boo jooriauta, inikaa emomak a chupa betchibo, inepo meetuneeka junii, inien weyeka inepo, kaachin jiaka, iniat Liojtau bicha emomak in alleauta nee enchim a bit ia. 18 Junae betana ket emee alleene. Intok inien in alleaut emee nemak alleene.

PILIPENSEM2 aman juuneiyaaka allee betchibo. 20 Bweituk inepo kaabeta intok inim nele benasi eaka emot jiapsekamta intok tua lutuuriapo emo tana tuik waatamta emou bittua machi. 21 Bweituk inim siime jume waate, bempo betchibo bem jooneeut jiapse. Intok inimee, Krijtota betana weyeka boo jooriawamtat, ka a eiyaaka, ka aet jiapsek. 22 Taa emee emo nasuk jaibu tuisi a taaa Liojta betana weyemtau yumaka a joauta. Intok aapoik Krijtota nok lutuuriata in yee majtaut, nemak tekilta a yaariakauta, yoemiawaita, aapoik achaiwa a aniaa benasia. 23 Inien san, inepo aapoik ne aman emou a bittuabaekaea. Taa inepo inim neu a chupneeuta bat juuneesuko. 24 Ineponee ala, inia betana yoowe Jesukrijtotat yoemea, junuen, jiba inepo weyeka, lauti in aman enchim bitneeu betana. 25 Taa ketchia, inepo juka Krijtopo itomak weri, Epaproliito teamta, juka tekilta nemak joamta intok iniat nemak jiokot au bichamta, ian lautipo in aman emou a bittuaneeuta a uttea ti ea. Jiba juka enchim, neu ayukamtat nee a aniane betchibo aman bat naataka enchim aabo bittuakauta. 26 Bweituk aapo tuisi aman enchim siimem bitpea. Intok aapo emo betchibo ka yanti ela, aapoik kookoekau betana enchim a juuneiyaaka betchibo. 27 Lutuuria ala, junuen aapoik a kookoekapo intok inim batte mukukai. Taa juu achai Lios aapoik a jiokoleka a aniak. Intok ka aapoik jiba taa

14Siimeta

Jesukrijtota junen eao, ineponee juka Timoteeota nee lauti aman emou a bittuabae. Bweituk junuen inepo enchim

19Yoowe

Juu Timoteeo intok juu Epaproliito teame

PILIPENSEM2,3 nee ketchia junuen inim, junae betchibo, ka naa buusti intok in siokau net aune betchibo. 28 Inia betchibo nee, inepo chea junii, aman emou a bittuabaeka bamseka junuen aapoik juchi a bichaka enchim alleaka intok junuen inepo nee junii, ka unnaa siok betchibo ne aman emou a bittua. 29 Aapoik emee, Krijtopo emomak a weriakapo aman, emee tuisi, intok tua enchim alleerie a mabetne. Intok emee, jiba inien aapoik bebenaka Krijtota sualeme, am eiyaaka am bitne. 30 Bweituk aapo junuen, wepulsi Krijtota betana tekil weyemtat a jiapseka betchibo batte mukukai. Aapo, juu au yeu a weeneeut ka au jinileka, enchim inim nemak aneka, enchim nee aet aniaeaut, nee aniakai.

496 junameem jumee, Liojta bichapo lutuuriapo sirkunsiraaroarim benasi bitwame. Intok itepo, juka inim ka nanau machika boo jooriawamtat ka iniat eaka boo bichame. 4 Jiba nee inepo, inile benaka boo jooriawamtat eaka, a aet boo bit betchibo, lutuuriaka junii. Inim kaabe intok chea nee bepa lutuuriata jipuuu ean inile benaka boo jooriawamtat eaka boo bit betchibo. 5 Inepone, woj naiki taewaim weyeka yeu tomtilataka, nee sirkunsiraaroawak. Bweituk inepo Ijrael tukauta betana nat tomti a yoemrawa betana ne weye. Ket aapoik yoemia, Benjamin teamtat yeu katriam betana ne weyekai. Ineponee epreeo, jume in yoowam, bempoim tua epreeo yoemra tuka betchibo. Inepone, jume Moiseejtukauta betana nesauri jiojteim, kaita beeeka, yumaisi ket in am boo jooriasukapo, inikaa teuwaaka nee paiseeom teammak naikiatukan. 6 Inepo, tua junen jiaka, aet jiapseka, junuen inepo, teopommet, jume Krijtota sualeme am luutabaeka ne ameu suuan. Intok inepo, jum Moiseejtukauta nesauri jiojteimpo weyeka, siimeku ammaali jiapsieewamta betana, yumaisi in a jooa betchibo, kaitapo naatejo machikai. 7 Taa siime juu inile benaka boo jooriawaau, bat naataka nee betchibo tua in eiyaaka a bichau, ian inepo, Krijtotamak eaka in jiapsa betchibo, junakaa boo jooriawame, nee betchibo, kaita tuika aet aayuk. 8 Intok naa

Ian intok, Krijtopo nemak werim, yoowe Jesukrijtotat eaka, emee enchim alleau emot aune. Inim nee betchibo kaachin maachi, juka chea bat in emou jiojtekau betana juchi in emou a teuwaaneeuta, bweituk inii, emo betchibo, tuineeka weye. 2 Emee, wamee ka tuik joaka intok juka Liojta betana nok lutuuriata, ka junama waam yee a majtame betana, intok jume sirkunsision teamta, jinneui tu betchibo a boo joorianaauta a uttea ti jiame betana, emo suuane. 3 Bweituk itepo, witti weyeka, itom jiapsie, Liojta yooreme, intok Jesukrijtotamak itom ea betchibo tua alleaka jiapsakai, itepo

Tua lutuuriapo, Liojta betana juu lutuuria weyeme

497 buustia, inepone, inim siimeta nee, kaita teuwaamta benasi nee a eiyaa. Inikaa, ian juka in yoowa, Jesukrijtota, kaitau a tamachiatuka weyeka, inepo a eiyaa taaakai. Aapoik Krijtotamak eaka intok aapoik yeu puarika jiapsibaeka, inepo siimeta ne omola tawaaka, mekka wootita benasi a eiyaaka a bicha. 9 Intok junuen aapoik sualeka, nee siimeku aapoikumak eaka jiapsibae. Intok iniat, ka junuen Moiseej tukauta nesauri jiojteimpo weyemta in a joaka jiapsaka betchibo, junaet eaka, tuisi in mabettuneeuta boo bichakai. Ala, Jesukrijtota in a sualeka betchibo, junae, Liojta betana tuisi in mabettuneeuta bitbaekai. Bweituk juu Lios, jume Krijtota sualeme, inimee, ka tuik kaita amet ayukame benasi am bichaka, tuisi am mabbeta. 10 Juu in bit boo bichaka in taaaneeu, inien weyeka, yumaisi, Krijtota in a taaaka jiapsineeu, intok, kokoarim nasuk ae a jiabijtekau utteawae aniawaka in jiapsineeu, intok jiba aapoik inim jiokot au a bichakau benak nee a inneaakai, junuen, jiba aapoik a mukukaa benasi, inepo mukneeka junii, inii junaa. 11 Junuen, inepo ket ale benasi, kokkoarim nasuk in jiabijteneeuta, in a jajamneeuta bit boo bichakai.

PILIPENSEM3 junii, kannee inikaa teuwaa. Taa inepone, juka Jesukrijtota nee a bit iaka, junak junae betchibo nee yeu a puakauta, jiba iniat, bichau bicha nee ino uttea jooria, junuen inikaa in a jajamne betchibo. 13 Krijtopo nemak werim, ineponee iniat nee kee ino aet yeu yumaasukaa benasi ne ea. Ala nee senu weemtat eaka jiba a yaabae. Siimeta juka jaibu simsukamta, a koptaka, intok ian inepo, juka bichau bicha in yaaeaut jiba ne jiapse. 14 Inien weyeka, nee aet yeu yumaka intok juka Liojta, aapoik chukula, Jesukrijtota mak itom eaka jiapsaka betchibo, juka jiba betchibo tuik itou a naikiakauta, junuen junakaa jiba jajambaeka nee ino uttea jooria. 15 Siime itepo jumee, ka jiapsita bepa, yumaisi Krijtota sual taaame, itepo inien inia weyemtat itepo tee eepo yumai. Inia betana intok, emo nasuk watem, wateku taabwisi eaateko, aapo juu Lios, inia betana enchim aet juuneene betchibo enchim aniane. 16 Taa inii ala, itepo, Krijtota betana weyeka juka lutuuriata, ian tajtia itom taaalaau betana, iniamak weyeka itepo iniat jiapseka, inim siimeta tee a boo jooriaka jiapsine. 17 Krijtopo nemak werim, emee, inim juu in jiapsakaut, nee bichaka, neu a taaarika jiapsine. Intok ketchia, emee, jume watem, enchim itou a taa iaka, juu itom jiapsakaut, itou a taaaka jiapsammet mammatene. 18 Inim jue benasi enchim a etejorialaa, intok ian nee ketun juchi weepo, tua aet siokaka ne emou a teuwaa, inim

siimeta inia betana, juu in teuwaaue, kannee jaibu in a jajam sukauta intok kia juka inim siimeku yumaisi in jiapsieauta

12Ineponee

Chukula, Liojtamak tuik jajam betchibo, uu itom aet jiapsieau

PILIPENSEM3,4 juebenam aneu, Krijtota junuen weyeka, kuuset ito betchibo a mukukau betana, juka lutuuriata a bejeeka jiapsame. 19 Taa chukula inimmeu juu chupneeme, jiba betchibo jiokot bem emo bitneeu junaatune. Inimee, waa Liojta yooriwamta benasi bem aet jiapsekau, juu tua kiak bem bwaaneeu junaa. Juu tiusi machika bem joau, ame betchibo alleewaka, ae emo uttiawame. Intok inimee, wepulsi inim weyemtat jiba jiapsek. 20 Taa itepo, jiba teekau jiapsammak tee aman lutuuriak. Intok ketchia, itepo, jiba junaabo teeka betana tee a boo bicha, juka yee jinneumta, juka itom yoowa Jesukrijtota. 21 Aapo intok, inimee inim, ka eiyaawatchika jiokot machika itom takaam, aapo junuen, aapoik takaawa, ujyoisi machika, ka luutineeme, junuen am machine betchibo junuen itom tawaane. Intok aapo, inikaa, jiba juu aapoik utteawae, siimekut, siimeta ae a yekaue, inikaa yaane.

498 a sualepo aman, enchim nau emo tuutene betchibo nee emou nooka. 3 Empo intoko, nemak juka tekilta, ka oubaka, jiba nemak a joame, inimee jaamuchim Krijtopo itomak werim, amemak etejoka em am aniane betchibo ne eu ujbwana. Bweituk bempo nemak, juka Krijtota nok lutuuriata, jiokot emo bichaka, emo uttea jooriaka a teuwaa betchibo nee aniak. Bempo, juu Klemente teamta make intok jume waate nemak tekipanoakam mak nawi, inimee, bempoim team, bempo wamee Liojtamak jiba yuu jiapsineeme, junamemak naikiari. 4 Emee, yoowe Jesukrijtotat eaka, jiba weepo, alleaka jiapsine. Intok ne wosa nee a teuwaa, tua emee alleene. 5 Inim emee, siimem betana, siimeku tuik yeteu enchim joaka jiapsauta emot bitnaa. Juu taewai, yoowe Jesukrijtota aet aabo a nottineeu abe yuuma. 6 Inim emee, kia jita ayukamta betchibo junii, ka siok eebaane. Ala emee junae betana, siimeta Liojtau bicha nokaka au a teuwaane. Junuen au bicha emo nokriaka intok ketchia siimeta betchibo enchim a bai saeuta teuwaane. 7 Junako juu Lios, aapoik betana weyeka, juka kaitat jain eewaka yanti elwamta, inia betana, kaitau a tamachiatuka, inim siimek chea bepa eiyaawatchik enchim bittuane. Intok inii, aapoik betana weyeka yanti elwaka jiapsiwame, inim enchim jiapsim intok enchim aet jiapsekaut, inikaa, Jesukrijtotamak eaka enchim jiapsaut, siimekut enchim aniane.

Inien san Krijtopo nemak werim, tua in nakeum, emee ian tua in bitpeaum, jiba jumee, emo betchibo tua alleaka intok emo nasuk aneka tekilta in yaari betchibo, chukula juka jiba betchibo tuik emot in bitneeu. Emee, jiba inien ka taabwisi eaka, bichau bicha Krijtota ka koptaka, a sualne, tua in nakeum. 2 Juu Ebooria teamtau intok juu Sintiike teamtau ketchia, itom yoowa Krijtota enchim nau

Yoowe Jesukrijtota ka koptaka, jiba alleenee

499
Emee tuik ausulikut emo temainee
8Ian

PILIPENSEM4 nee kaita jipueka in jiapsineeuta, intok kia ae in ino aniauta jipueka in jiapsineeuta junii, nee a taaa. Inepo inim, jachin weyeka, jiibwaka oo ka jiibwaka, yuin jita jipueka oo tua kaita jipueka junii, ka jain eaka in jiapsineeuta, nee a taaa. 13 Inim siime weyemta betana, iniau nee yuuma. Bweituk Krijto junaa, nee aniaka, aapo juu inia betchibo utteata net autuame. 14 Taa junuen taka junii, inim lautipo tua obiachisi in ino bichaka neu ayukamtat emee nee aniakai, iniat emee tuisi aayuk. 15 Jiba enchim, jumee, jum bweu joara Piliipoj teapo joomem ket juuneaa benasi, junako, jum bwiaara Maseroonia teaa betana Krijtota bemela nok lutuuriata juubwa nee yee a majta taiteka nee yeu simeo, emee, kaabe intok jume Krijtota sualeme, Liojta betana weyeka tuik enchim nee betana mabetaka, inikaa alleaka enchim a bai saeka betchibo, emee, siime nau a yumaariaka, juka in ino ae anianeeuta neu a bittuakame. 16 Bweituk junako, ketun jum bweu joara Tesaloonika teapo nee ama aneo, emee wosa oo ae bepa, nau a tojaka, juka in ino ae anianeeuta, aman neu a bittuak. 17 Kannee jak wepulsi emo betana jita in mabetneeut jiba eakai. Ala juu in bitbaeu, inii, tuik enchim yaari betchibo, chukula, Liojta bichapo, chea junii emou tuik enchim bitneeu junaa. 18 Bweituk inim inepo, ian naa buusti nee a jipue, kaita neu beeekai. Inepo, juu Epaproliito teamta mak, enchim

intoko Krijtopo nemak werim, emee, siime juu inim lutuuria taka weyemtat, intok siime juu yoori maisi weyemtat intok juu siimeku lutuuriaka boo jooriawamtat, siime juu, Liojta bichapo tuisi jiapsiwaka joowamtat, siime tuisi weyeka naksi machika weyemta aet ayukamtat, siime juu inim tuika aet ayuka senuk a jooneeut, emee siime inile benakut jiapsine. Emee, siime wakaa tuika intok junae betchibo jiba enchim aet mabbetnaaut emo temaine. 9 Emee, juka in enchim majtai, juka enchim boo joorianeeka in enchim tejwaarita intok juka nee betana enchim jikkajakau intok enchim bichapo a joaka in yaari enchim bichakauta, au waateka a boo jooriane. Juu Lios intok, aapo, kaitat jain eewaka yanti elwamta yee bittuame, aapo emomaktune.

ne alleaka itom yoowe Jesukrijtota bai sae, juchi weepo juu in ino ae anianeeue, enchim neu waateka betchibo. Inen jiaka, kannee enchim nee koptalatukauta a teuwaakai. Ala chea, inia betana, bat naataka enchim nee anianeeuta ka utteatukan. 11 Inikaa nee teuwaaka, kannee inim tua kaita in jipueka neu a bee betchibo a teuwaa. Bweituk inepo nee, kia jita ili in jipueue, in yanti elaka jiapsineeu nee joiwala. 12 Inepo

Bweu joara Piliipoj teaa betana, Krijtota sualeme Paplota betchibo, juu tomi nau tojiwakame
10Tua

PILIPENSEM4 neu bittuakauta, iniamak juka neu beeemta bepa nee naa buusti a jipue. Juu enchim nau tojaka enchim neu bittuakau, inii, win jubaka tattaawame, insienso teamta benaka intok Liojta yoori betchibo, bwalata meerita, aapoik ae alleau benasi machika aapo tuisi a mabetak. 19 Aapo juu in yoowa Lios, siimeta juka emou beeemta enchim a bittuane. Aapo, chea bepa kaitau a tamachiatuka, Jesukrijtota betchibo, yee a jooriasukau betana weyekai. 20 Juka itom Lios intok aapo itom yoowa, tua alleaka jiba yuu betchibo a yoorinaau, aapoiku aune. Tua junuentune.

500
Jiojtesuka, juu Paplo am tebotua
21Emee,

nee betana siime jume ama Krijtota sualeka, Liojta yoemiam nee am tebotuariane. Jume Krijtota sualeka, nemak inim aneme, enchim tebotua. 22 Inim bweu joarapo, siime jume wate Krijtota sual taaame, intok chea bat nokaka, jume inim bweu joara Roma teapo, juu chea yoo yaarita Sesar teamta joaapo joaakame, inimee enchim tebotua. 23 Juu itom yoowe Jesukrijto, aman enchim siimem, aapoik betana weyeka, emou tuik enchim alleeneeu, emou a autuane. Tua junuentune.

Kolosensem
Juu Paplo, bweu joara Koloosaj teapo Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo Paplo, Liojta junen eaka betchibo, Jesukrijtota beetana yeu puataka nee yeteu bittuari. Inepo intok ket, juu Krijtopo itomak weri, Timoteeo teamta make, 2 itepo inikaa jiojteita, tee, jume bweu joara Koloosaj teapo joomem taka, jumee, ka a koptaka, Krijtota sualeka Liojta yoemiammeu, tee a jiojte. Aapo juu Lios itom yoowa, aapoik betana ka jain eaka, yumaisi yanti elwamta enchim a bittuane.

tee jiba juka Liojta, itom yoowe Jesukrijtota yoowata tee aapoiku bicha enchim nokriakai, emo betchibo te a bai sae. 4 Bweituk itepotee inim, emo betana Jesukrijtota enchim a sual taaauta intok siime jume Liojta yoemiam enchim tuisi am nak taaau betana, tee emo tana a etejoriari. 5 Emee junuen aneka, jukaa, chukula jiba betchibo teekau tuik enchim bitneeuta a ayukapoenchim

3Itepo

Paplo, jume Krijtota sualeme, Liojtau bicha am nokria

a juuneiya betchibo. Emee, inikaa teekau jiba betchibo enchim bitneeut, juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata, a jikkajaka a mabetakai, junue inikaa taaak. 6 Jiba inii, Krijtota bemela nok lutuuria, emou bicha teuwaawakame, aniat yeu tajtia siimekut weyeka intok teuwaawaka, sualwa. Inia betana, jiba emo nasuk yeu a sikaa benasia, junak bat naataka juka Liojta, tuisi aapoik yee a nakeuta enchim a jikkajakapo naatekai intok junako, emee junuen yee a nak taaauta tua lutuuria taka a weyeuta enchim a juuneiyaakai. 7 Inia betana juu itom nak taaau, Epapraaj teame, inii itomak tekipanoakame, intok jiba aapo, emo betchibo Krijtota betana tekilta ka a koptaka a joame, aapo enchim a majtak. 8 Aapo aabo inim emo betana etejota itou nuupaka intok, Krijtota sualeka enchim yee nak taaauta emot ayukau, itom etejoriak. 9 Inia betchibo itepo, inia betana enchim juuneiyaaka naatekai, itepo katte enchim koptaka, Liojtau bicha jiba enchim nokria. Intok junuen, inepo, aapoik Liojta,

501

KOLOSENSEM1 a eapo aman inien enchim jiapsieaut, tuisi yumaisi enchim a taaaneeut, intok ket, siimekut, koba suawata emot a autuaneeut, intok aapoik betana weyeka, siime juka lutuuriata, yumaisi enchim a taaaneeut, enchim a aniane betchibo aapoiku bicha ne enchim nokria. 10 Junuen emee, jume Liojta yoemiam jiapsieaa benasia, a jiapsine. Intok emee jiba aapoik tuureka a joo iauta a joakai. Junuen emee inim siime tuik boo jooriawamta emot bittebone. Intok jiba chea junii emee yumaisi Liojta a taaa sakakai. 11 Itepo, siimeku aapoik Liojta betana weyeka, kaitau a tamachiatuka juu aapoik utteawae, yumaisi aapoik enchim aniane betchibo te au bicha enchim nokria. Junuen enchim siimeta juka bette maisi machik emou weyemta, yumaisi, ka seej chukti eaka, intok tua enchim alleau emot ayuka, ka enchim koom eene betchibo. 12 Intok juka itom yoowa Liojta junuen aapoik, jume teekau ujyoiku jiapsammak, juka aapoik betana tuik, jume a yoemiam am bittuaneeuta, ket enchim a mabetneeuta enchim au lutuuriatune betchibo enchim a tuu yaariakamta, enchim aet a bai saune betchibo. 13 Juu Lios, inim itom jume lutuuriat ka juuneaka intok bebejeerita betana yekawaka, ka tuik itot ayukamta betana, aapo itom jinneuk. Intok aapo, tua a nakeka a yoemia, teekau nesaweka a katekau, junaman jiba betchibo itom aamak aneuta itom a tuu yaariak. 14 Jiba junae, aapoik

502 ito betchibo a mukukaue itom jinneuka intok itom ka tuuwa yaarimmet itom jiokoekai.
Krijtota kuuset mukuka betchibo, uu Liojtamak a emo tuutewame
15Juu

Lios, juu ka bittaka jiapsame, a uusiwa aabo yepsaka junuen aapo inim bittaka aanek. Inii intok aapo jiba juu Liojtamak tuka siime juka juunakteita au yootaka a yekame. 16 Ketchia, jiba aapo juu Krijto junaatakai, juu, jum teekapo ayukamta intok inim bwiapo ayukamta, kia juu a bittumta intok kia juu ka a bittumta junii, aapo junaa a juunaktekame. Inien a weyekai, kia teekau junii, siime ka bittaka juu yoo yauraa nesawemta, intok jume inim siimem bepa yauraam, chea utteaka yoo nesaweme, aapo siimeta juunaktek, intok siime aapoik betchibo juunaktewak. 17 Aapo juu Krijto, siime ayukamta bepat chea bat naataka naateka jiapsa. Intok aapoik betchibo siime juunaktei ayukame, ka taabwisi, ala tua junaen a weeaa benasia ayuka weye. 18 Intok naa buustia juu Krijto, siime jume a sualeme, inimee aapoik taka benasi machika, aapo junaa juu inimmeu koba taka ameu yoowe. Jiba aapo, inimee a sualeme, jiba yuu jiapsiwamta amet autuame. Aapo junaatuk, inim juu chea bat weyeka, jume kokkoarim nasuk jiabijtekame. Junuen weyeka, aapoik siimeku yootaka, bat a kikteneeuta junuen au lutuuria tune betchibo. 19 Bweituk juu Lios, junuen aapo, aapoik junuen weyeka a Lioj tukau, siimeku aapoik Krijtota a bittuneeuta

503 junuen a waatak. 20 Intok ketchia juu Lios, Krijtota inim a yaakaue amani, siimeta ayukamta, junuen jume inim bwiapo jiapsame, intok kia aman teekapo jiapsame nasuk junii, nau eewamta a yaaneeuta waatak. Junuen Krijtota inim siimem betchibo kuuset popontaka a mukukaue, aapoiku mak a bem emo tuuteneeuta a yaakai. 21 Bat naataka emee Liojta mak ka lutuuriakai, intok juu ka tuik enchim boo jooria betchibo, Liojta ka alleetuaka, a bejeeka jiapsaka junii, taa iani juu Lios, jiba aapoiku mak eaka enchim jiapsineeuta a yaak. 22 Inikaa, jiba aapo juu Krijto, a takaawapo jiokot kookosi machik a ineaka, mukuka a yaakai. Inien inikaa aapo a yaak, junuen chukula, wepulsi aapoik betchibo yoemra taka intok ka tuika kaita emot tawalataka intok naa buusti, jiokot enchim aet tawaanaauta, kaita emot ayuka, junuen Liojta bichapo enchim mabet tune betchibo. 23 Taa inikaa bit betchibo, emee, Krijtota enchim sual taaaut, ka taabwisi eaka, iniat emee machisi aet juuneaka bichau bicha aet eaka jiapsine. Intok juu Krijtota bemela nok lutuuriata enchim a jikkajaka betchibo, tuik enchim aet bit boo bichauta, ka a koptakai. Inii Krijtota bemela nok lutuuria junaa, juu inim siimekut aniat yeu tajtia teuwaawame, intok inepo Paplo, nee ket inikaa a tekiaka, yee a majta betchibo ne au puari.

KOLOSENSEM1 Bweituk inepo inien nee jiba juka Krijtota, jume aapoik sualeme, aapoik takaawa benasi a bichaum, ame betchibo jiokot au a biteauta, ama beeemta, junuen inepo in takaapo a chupai. 25 Inepone, jume Krijtota nau sualeme nasuk, Liojta betana weyemtat siimeku am bichaka ne au yeu puatuk. Liojta, tuik emo tana waataka, juka tekilta aapoik betana in mabetri, inii emo betchibo tuika weyeka, Krijtota bemela nok lutuuriata, yumaisi, kaita beeeka in yee a majta iawau betchibo. 26 Jiba inikaa, chea bat naataka naateka taewaimmet, juka Liojta jiba a juuneiyaaka, intok ka yeu machiari tukauta, taa inia betana aapo ian, jume aapoik yoemiammeu machisi aet am juuneetualaa. 27 Inimee bempoimmeu juu Lios, inia betana ka juuneiyaawamta, juu ka jurio yoemrata betchibo, kaitau a tamachiatuka, ama butti tuik aet ayukauta, inikaa am juuneiyaatuabaek. Inii Liojta jiba juuneiyaau intok, inii, Krijtota ian emot jiapsau junaa. Intok aapoikut emee a bitne, juka chukula, aapoik bichapo tua enchim eiyaanaauta. 28 Itepo, Krijtota betana weyemta tee yeteu a teuwaa. Intok itepo inim siimemmeu nokaka am tejwaa. Intok tee siimem majta, junuen yumaisi bem juuneene betchibo. Junuen inim weepulaka Krijtotamak eaka, chea yumaisia a sualeka bem jiapsine betchibo. 29 Jiba inia betchibo, inepo, Krijtota utteata net a autuaue, iniat jiapseka, aet bejeewaka jiokot aet

ne allea juu inim emo betchibo jiokot in ino bichautchi.

24Ian

Paplo, Krijtota sualeme am bit betchibo am tekil maki

KOLOSENSEM1,2

504 intok enchim a sual taa betchibo aet emo uttea jooriakai, intok aapoik junuen enchim jiapsi iaut, bichau bicha chea yumaisi aet emo temaineekai, jiba junaen enchim majtawakaa benasia, emee jiba Liojta yooreka a bai saekai.
Krijtota sualeka, ka bat naataka benasi jiapsiwame

ino bichaka junii, jiba nee bichau bicha juka tekilta jooa. Bweituk inepo, emo betchibo intok jume jum bweu joara Laorisea teapo joaakame betchibo, intok siime jume kee nee bit taaame betchibo, nee Liojta bichapo aneka, tua unnaa in tekipanoauta nee enchim a juuneiyaa ia. 2 Inien inepo, kaitapo bem koom eene betchibo intok nau eaka bem emo nak taaane betchibo intok Liojta betana suawata, kaitau a tamachiatuka, amet aune betchibo. Junuen Liojta betana, aapoik jiba a juuneiyaaka, inii, jiba aapoik juka Krijtota, a taaaka, ka taabwisi eaka aet bem yoem eene betchibo iniat nee am nokriakai. 3 Bweituk aapoik Krijtotat aayuk juu kaitau a tamachiatuka koba suawa, intok siime waa, siimekut a juuneewaka intok a taeewaka suawa. Inii aapoikut essoitaka aayuk. 4 Inepo nee inia betana nee inikaa emou teuwaa, junuen, inim kaabem, ujyoisi, sual maisi emou nokaka enchim am bai taaatuane betchibo. 5 Bweituk kannee aman emomak aneka enchim bichaka junii, inepo emot eaka, emomak in anee benasi ne ea. Intok alleenee emo nasuk siimeku enchim nau eaka jiapsauta intok ka taabwisi eaka, Krijtota ka a koptaka enchim a sualeuta enchim juuneiyaakai. 6 Inien san, jiba enchim, yoowe Jesukrijtota a mabetakaa benasia, emee junuen bichau bicha aapoiku mak eaka enchim jiapsineeu uttea. 7 Emee, wepulsi aapoikut eaka enchim jiapsaut emo juuneiyaakai,

emo suuane, jumee, bempo bem suawa betana a taaaka intok ka lutuuriata weiyaaka, yee nok koba betchibo bem yee majtaue, iniae ka enchim am bai taaatuabaane. Bweituk bempo ka Krijtota betana weyeka lutuuriat eakai, ala, inim bat naataka katriam betana bem taaakaut intok inim ayuka weyemta betana junuen sualwaka a taaaka iniat eaka iniae yee majta. 9 Bweituk Liojta betana, aapoik tokti a Liojtukauta, inii, kaita beeeka, Jesukrijtotat ayuka bitwaa. 10 Emee intok, ian Krijtota sualeka aamak eaka jiapsakai, jinneuimtaka, aapoik Liojta betana weyeme kaita emou beee. Aapo juu Krijto intok, siime yoo yauraata intok nesaweme bepa chea yootaka, am saweka am yekame. 11 Ketchia emee jiba Krijtota mak eaka enchim jiapsa betchibo, ian aapoik betana inien yaarim benasi bitwaa. Taa inii, sirkunsisionpo taeewame, ka juu takaapo a joowaa benasia weyekai. Ala, emee juu enchim inim ka tui yoemem tuka betchibo, ka tuik emot ayuka, enchim ka tuuwa yaarim betana emee jiokoiwaka, junuen emou chupuk. Inile benaka, junaa Krijtota betana

8Emee

505
12Emee,

KOLOSENSEM2 metta yejtemta yooriwamta betana oo yum joe taewaita yooriwamta betana, inikaa ka enchim a boo jooriau betana, kaabe iniat lutuuriaka a emot nokne. 17 Siime inii weyeme, wepulsi juka chukula yeu weenemta a teuwaaka joowan. Taa ian juu inia betana tua lutuuriapo a teuwaaka weyeme, aapo juu Krijto junaa. 18 Emee, wamee inim, bempo aa nokiichiapo tua ka emo jabeleme benasi jiapsame, intok jume ankelesim yee yoori iame betana, emee, juka Liojta betana, kaitau a tamachiatuka enchim mabetri, ka enchim a uaatuabaane. Bempo, Liojta betana tenkupo benasi emo a bichaati jiaka junii, ka lutuuriata yee majta. Intok inimee inim ayuka bem taaakaut jiapseka, emo cheewareka jiapsa. 19 Bempo, bem joauta ka Krijtota sualeka ka aamak eaka a jooa. Juu Krijto, siime jume a sualeme aapoik takaawata benasi machika, aapo bempoim kobata benaka, aapoik betana weyemtae am aniaka junaet am yooturiaka, intok inimee, bem jooeaut tekilet, siimem nau am tojaka, inien Liojta aapoik betana weyemta junaen a chup iauta a joame. 20 Emee inim Krijtota mak nau kokokame benasi bitwaa. Iniat emee jiba juu inim jachin jiapsiwaka joowamta betana au joiwaka enchim a koptaka betchibo. Junak su, jaisaaka emee ketuni inim kee Krijtota taaame benasi jiapsibae. Emee junuen juka enchim yoowasukaum betana, nesauta benaka utteataka

weyeka, sirkunsisionpo taeewame. batoowaawakai, junako emee junae, aapoik Krijtota mak maatuka intok ketchia junamaa emee, kokolam taka, aamak nau jiabijtek. Junuen emee, Liojta utteata aet ayuka, Krijtota kokoarim nasuk a jiabijtetuakauta enchim a sualeka betchibo. 13 Emee bat naataka enchim ka tuuwa yaarim betchibo intok emee junak ka enchim sirkunsiraaroarim tuka betchibo, Liojta bichapo kokolam benasi bitwan. Taa ian juu Lios, aapoik Krijtota mak jiba yuu jiapsiwamta emot autuari, siime enchim ka tuuwa yaarimmet enchim jiokoekai. 14 Aapo juu Lios, jume nesauri jiojteim, inia betana itou utteataka intok inikaa, ama weyemta itom chupaika jiapsieauta ka itom chupaiaka betchibo junuen ka tuisi itom tatawamta, aapo, juka itou utteatukauta junamaa a chupuk. Inikaa, Krijtota mak kuuset a poponakamta benasi ayukai. 15 Krijto, aapo junuen jum kuuset mukuka, junamaa, bebejeerita betana siime nesaweme intok yoo yauraa utteakame, ama am koobak. Intok aapo junamaa, teekapo Liojta saweum ankelesim bichapo, junamee, ka am utteakaa benasi am tawaakai. Inien kuuset a yaakaue, ka naa buusti intok utteaka bem tawaneeu am kobakai.

san emee inim juu jita enchim bwaeeu oo enchim jeeeu betana, oo pajko taewaim yooriwame betana oo bemela

16Inien

Liojta betana weyemtat emee emo temainee

KOLOSENSEM2,3 joowamta a joakai. 21 Maa suko emee: Inikaa ka bwaane, junakaa ka jiubaanee intok kia ka a nuubaekaeenee junii, ti jiia. 22 Inia betana siime juu nesauta benaka joowame, juu inim sawaawaka intok lauti luu luutemta betana weye. Intok inim watem betana jiba yee majtawaka intok nesaurim benakai. 23 Lutuuria ala inile benaka boo jooriawame, Liojta betana lutuuria taka, suawaekamta benasi a machiau. Bweituk iniat wateku Liojta ae yooriwamta benak ama weye, ka emo jabeliwamta betana intok bettesi machika tekiata ama weye. Taa inia betana, siime inii, ka tuika senuk joopeauta betana junakaa a suu toji betchibo, ka yee aniakai. Junuentuko, inien emee, jaibu Krijtota mak kokoarim nasuk jiabijtelame benasi bitwakai, emee, Krijtota teekau Liojta batatana betana a katekau, chukula, kaitau a tamachiatuka tuika enchim bitneeut emo uttea jooriaka jiapsine. 2 Emee, juu jum teekau enchim juuneiyaauta, ka koptaika aet jiapsine. Intok inim weyeka, ka tuik ka eiyaakai. 3 Bweituk emee inim ka tuik betana, Jesukrijtota mak enchim kokokaa benasi tawalam. Intok iani emee, tua lutuuriapo jiapsiwamta emot ayukaue, aapoik Krijtota mak nau, teekau Liojta mak emot aayuk. 4 Jiba aapo juu Krijto junaa, juu jiba yuu jiapsiwamta yetet autuame. Intok chukula, aapoik juchi aabo notteko, junako emee ket aamak ama bittune. Intok emee,

506 aapoik tua ujyoika intok yoorisi a machiakauta, emee aamak a bitne.
Juu bat naataka jaisa jiapsiwakau, intok chukula juu bemelasi jiapsiwame

san emee, siimeta juka inim ka tuika enchim joopeauta, ka au jiapsame benaka, tokti kaita emot aune. Kaabe, ooutaka oo jamuttaka, ka emo jubeka emo nau tuurine. Intok kia juka ka tuuwata tiusi machik ka a joobaane. Intok kaabe bichau bicha ka tuik betana ama butti eewamta intok siime ka tuik tuuriwamta intok kia ka weelapo, jain junii jita waatiawamta, inikaa jiba inim taabwi liosim yooriwaa benasi weyekai, ka a weetuane. 6 Jiba inile benaka ka tuik betchibo, wamee, Liojta ka a nok jikkajammeu, aapoik Liojta betana junen juu tua jiokot yee a bittuaneeu ameu weye. 7 Emee intoko ketchia, bat naataka kee Krijtota sualeo, siimeta inikaa ka tuik a joaka jiapsan. 8 Taa iani emee, siimeta inikaa a suu tojine, inim jitat kujtieewamta, intok juka seej chukti ama butti omtiwamta. Intok juka ka tuik yeteu eiyaawamta. Intok ka yee yooriwaka jaana yeteu nokwamta. Intok siime ka tuika seej chukti enchim nokeauta, siimeta inikaa suu tojine. 9 Emo nasuk ka aa nokiichiata nau nokbaane. Emee junuen ian, ka bat naataka benasia inim ka tuisi jiapsiwaa benasia jiapsakai, intok juka bat naataka ka tuik enchim joo sukauta junakaa suu tojilam takai. 10 Intok ian emee, bemelasi, Liojta tuu

5Inien

507 jiapsie aniawaka, bemelasi tuik joaka jiapsa. Iniat emee, aapoik Liojta, juka inien jiapsiwamta emot autuakamta, a eapo aman, aet suatu saka. Junuen emee, aapoik yumaisi enchim a taaau tajtia. 11 Ian inim, jurio yoem tuwame oo ka jurio yoem tuwame. Intok kia sirkunsiraaroari taka oo senu ka junuen yaataka, intok kia inim mekka taabwi yoemra takai intok kia tekoka jiapsiwame, oo kaabeta tekoka jiapsiwame, siime inii kaita teuwaa. Ala inim ian juu Krijto, siimem betchibo taka intok jume a sualemmet jiapsa. 12 Aapo juu Lios enchim nakke. Intok aapo, enchim aapoik yoemiam tune betchibo enchim yeu puari. Junuen san emee, inim tua junen jiaka, yeteu tuu jiapseka yee nak jiokol taaaka jiapsaka, kaitapo emo cheewareka, emee kaabeta betana jitat enchim uttianaauta jariwakai. Intok ka seej chukti eaka, a enchim boo bitneeuta, inikaa emot bit teboka jiapsine. 13 Emo nasuk emee ka seej chukti eaka, nau tuttuine. Intok emo nasuk jita nat juuneiyaateko, emo jijiokoine. Junuen Krijtota, ka tuuwa yaarimmet, aapoik enchim jiokoekaa benasia, jiba inien emee a emo jiokoine. 14 Intok siimeta bepa emee tua emo nak taaaka jiapsine. Bweituk inien emo nasuk emee siimekut yumaisi nau eewamta aet bitne. 15 Intok Krijtota betana juu yanti, ka jain eaka enchim jiapsau jiba emot ayuka, inim tuisi enchim jiapsieau junuen jiapsa betchibo, junae emo aniane. Bweituk jiba inia betchibo

KOLOSENSEM3 juu Lios, wepul yoemta benasi aapoik betana enchim yoemiarim tune betchibo enchim yeu puak. Intok emee, siimeku Liojta a bai saune. 16 Juu Krijtota betana bemela nok lutuuria, kaitapo emou beeeka, emee yumaisi a taaaka, jiba au waateka jiapsine. Emo nasuk, inia betana siime suawaka ayukamtae emo majtaka, intok emo nasuk, ka koom eene betchibo naas emo aniane. Emee, jume salmom teaka bwiknee. Intok jumee, Liojta yoori betchibo bwiikim, Liojtau bicha, jiba enchim a bai saeka a yooreeuta au a teuwaaka bwiknee. 17 Jita junii enchim joauta oo juka enchim nokauta, emee, siimeta, yoowe Jesukrijtotat eaka a yoori betchibo a joone. Intok Krijtotat eaka, itom yoowa Liojtau bicha a nokaka, aapoik bai saune.

kukunakame, enchim kukunammak tuttuika, am nok jikkajaka jiapsine. Bweituk inii emou chaaka, yoowe Jesukrijtota enchim a sual taa betchibo. 19 Emee intok jujubekame, jume enchim jujubim nakeka, tuisi amemak jiapsine. Intok emee, kaitapo bettesi amemak katne. 20 Emee intok yoemiawaim, enchim yoowam, siimekut am nok jikkajine. Bweituk emee junuen jiapsaka, yoowe Jesukrijtota alleetuane. 21 Emee yoemiakame, enchim yoemiam, kaitapo bettesi amemak kateka am omtituabaane, junuen inimee kaitapo siokaka,

18Emee

Krijtota sualeme, jaisa emo bichaka nau am jiapsieau

KOLOSENSEM3,4 kaitat emo suu tojirika kia beja bem jiapsine betchibo. 22 Emee, jume inim tetekoka jiapsaka tekipanoame, jume enchim tetekom, inim siimeku am nok jikkajine. Inimee ka enchim am bichao jiba, inimee junuen kia tuisi ame mak tawa betchibo jiba, taa ala emee, Liojta enchim a yoori taa betchibo, tua aet jiapseka, tekilta am jooriane. 23 Emee, kia jita junii tekilta enchim joauta, inikaa ka a rojiktaka, ala eaka a joone. Iniat emee, yoowe Jesukrijtota tekilta enchim a jooriaa benasi eaka intok ka inim jabeta a jooriaka juuneakai. 24 Inia betana, yoowe Jesukrijtota, teekau tuik enchim a bittuaneeut emee jaibu juuneakai. Emee Krijtota junen tekilta jooria, aapoik juka lutuuriapo enchim jikkajaka enchim yoowa. 25 Taa juu ka tuik boo jooriame, junae ka tuik betchibo au chupne. Juu Lios intok inim kaabetau weyeka, siimem nanancha bicha. Emee tekowaim, wamee enchim tetekoka jiapsame jipueme, amemak tuttuika, siimekut ameu a lutuuriatukapo aman am bitne. Emee junii ket, teekau juka senuk enchim jikkajaka emou yoota a aneepo juuneakai. 2 Emee, Liojtau bicha jiba enchim nokneeuta ka koptaka, aet jiapseka a joone. Intok siimekut, chea bat, Liojta aet bai saune. 3 Itom ketchia emee Liojtau bicha nokriane. Junuen chukula, Jesukrijtota, juka aapoik bemela nok lutuuriata, intok naa buustia

508 juka Krijtota betana weyeka ka juuneiyaawauta, inikaa, ka aet bejeewaka in a teuwaaka intok in yee a majtaneeut, yumaisi nee a aniane betchibo. Bweituk nee jiba inia Liojta betana weyeka nok lutuuriata betchibo, inepo inim etai. 4 Emee Liojtau bicha nee nokria, junuen inia betana machisi, intok a teuwaaeaa benasia in a teuwaane betchibo. 5 Emee, inim jume ka Krijtota sualeme nasuk, suasi emo ujuuka jiapsine. Inien inim inimee taewaimmet, ka kia beja jiapsaka, taa Krijtota betana weyemta a nokakai. 6 Watemmak etejoka, enchim teuwaaneeu jiba weepo jikkaji machika, tuisi yeteu weecheka intok suawane. Intok emee inim siime wamee Liojta betana juuneebaeme, juu enchim am yoopnaneeuta a taaane.

Krijtopo itomak weri, itom nakeu, Tiikiko teame, aapo tekilta, ka a koptaka nee aniame, intok aapo, Krijtota betana tekilta weyemta nemak a yaakame, aapo aman nee betana weyemta siimeta enchim etejoriane. 8 Jiba inia betchibo nee aapoik aman emou bittuabae, junuen aapoik inim juu itom aneu betana enchim a etejoriaka, intok aapoik enchim jiapsi joane betchibo. 9 Aapoiku mak ketchia juu seenu, tua itom nakeu intok yumaisi Krijtota sualeka aapo aman emomak jometaka, juu Oneesimo teame aamak weye. Inimee, bempo siimeta juka inim weyemta aman enchim a etejoriane.

7Juu

Jiojtesuka juu Paplo am tebotua

509 Arijtarko teame, in etaipo nemak im katekame, aapo utteesia enchim tebotua. Intok ketchia juu Maekos, juka Bernabee teamta a chiilaata ouasoa, enchim tebotua. Emee jaibu etejoriarim, aapoik Maekojta emou a yepsako tuisi enchim a mabetnepo betana. 11 Ketchia juu senu Jesuj teakame, juu Jujtooti taeewame, aapo enchim tebotua. Inimee, kaabe intoko, jurio yoemrata betana, Krijtota sualeka, bempo, teekau Liojta yootaka a katekau betana juka nok lutuuriata nemak yee a majtalaa. Intok inimee, nemak anekai, tua yumaisi nee ou bujtalaa. 12 Juu Epapraaj teame enchim tebotua. Inii, wepulsi Krijtota betchibo jiapsaka aapoik tekilta joame, intok emomak, emo benasi aman joome. Aapo jiba tua aet jiapseka Liojtau bicha nokaka, junuen enchim sualeu betana, ka taabwisi eaka intok juka Liojta a waatapo aman, junuen wepulsi siimeku enchim jiapsine betchibo, enchim nokriakai. 13 Bweituk inia betana inepo, juka Epapraajta tua emot au a temaeuta intok naa buustia wamee, bwere joaram Laorisea teapo intok Ieraapolij teapo joaaka, Krijtota sualemmet ket tua au a temaeuta, nee a

KOLOSENSEM4 bichaka nee a teuwaa. 14 Luukas, juu a yee jittoka, tua itom nakeu, enchim tebotua. Intok ketchia juu Leemaj teame enchim tebotua. 15 Emee, jumee, jum bweu joara Laorisea teau joaaka Krijtota sualeme, itom am tebotuariane. Emee ketchia juka Nimpajta intok jumee, inia aapoik joaapo, Krijtota sualeka nau yaajame, itom am tebotuariane. 16 Emee, inikaa jiosia jiojteita, emo nasuk a noksukai, chukula, bweu joara Laorisea teau, jume aman Krijtota sualeme nasuk a nokna betchibo am a bittuane. Emee intok junaabo bweu joara Laorisea teaa betana jiosiata emou yepsakamta, junammeu in bittuakauta, emee ket a nokne. 17 Nee betana juka Arkiipo teamta emee inikaa aapoik a etejorianee: Yoowe Jesukrijtota betana juka aapoik tekilta a mabetri, ka a koptaka, yumaisia a joone, ti au jiakai. 18 Inepo Paplo, inim naateka inikaa, chukula weeka teboteita jiba, nee, inepo in maammea intok in jiojtee benasia nee iniae enchim tebotua. In etaitukaut emee iniat ka nee koptaka neu waatine. Emee, Liojta betana tuika enchim alleeneeu emot aune. Tua junuentune.

10Juu

1 Tesalonisensem
Juu Paplo, bweu joara Tesaloonika teapo joaaka Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo Paplo, juu Silbaano teamtamake intok juu Timoteo teamtamake, inikaa jiosia jiojteita, jum bweu joara Tesaloonika teapo, Krijtota sualeka, inimee itom yoowa Liojtamak intok juu Jesukrijtotamak eaka taeewaka nau emo totojame, inikaa nee emou bittua. Itom yoowa Liojta betana intok itom yoowe Jesukrijtota betana weyeka, emee, juka emou tuik intok yumaisi yanti elaka jiapsiwamta te emo tana a waata.
Jumee, bweu joara Tesaloonika teapo Krijtota sualeme, tuisi bem a sualeu amet juuneiyaawa
2Jiba

itepo enchim siimem betchibo, Liojta aet bai sae. Intok itepo, Liojtau bicha nokaka, jiba enchim nokria. 3 Itom yoowa Liojta bichapo itepo, iniat tua aapoikut eaka tekilta enchim joaubeu intok ket, tua enchim a nak taaaka, emee yee aniaka jiapsaubeu intok junuen ket, yoowe Jesukrijtota betana enchim tuik aet bit boo

bichau, enchim ka a koptaubeu waatekai te Liojta aet bai sae. 4 Emee, Krijtopo itomak werim, juu achai Lios tua enchim eiyaa. Intok itepo te juunea, tua aapoik enchim yeu puariakau. 5 Bweituk junako, itepo juka Krijtota bemela nok lutuuriata, yee jinneumta enchim a majtakai, inii, ka kia noki ausulikai emou teuwaawak. Ala ketchia, inii, Liojta tuu jiapsi utteata aet ayukaue weyekai. Intok tua Liojta nok lutuuriata, wepulsi a lutuuria tukapo teuwaaritakai. Emee tuisi juunea, emo nasuk aneka, emo betchibo tuik waataka junuen tuisi itom jiapsakau. 6 Emee intok ketchia, emo nasuk aneka, itom jiapsakaa benasia, intok yoowe Jesukrijtota aapoik jiapsisukaa benasia a taaaka, emee inien jiapsa. Intok emee juu alleeri, Liojta tuu jiapsi emot a autuaue, juka bemela nok lutuuriata a mabetak. Iniat emee tua jiokot emo bichaka junii. 7 Inien weyeka, chukula, emee siime wamee jum bwiaara Maseroonia teaa betana intok bwiaara Akaaya teaa betana Krijtota sualeme, inimee, emee juu Krijtota sualeka tuisi enchim jiapsaue, bempoim

510

511 emou a taaatuak. 8 Junamaa, emo betana naatekai, juu Krijtota bemela nok lutuuria, inii, ka jum bwiaara Maseroonia teapo intok Akaaya teapo jiba, weye. Ala inii siimekut mekka tajti yumaalaa. Intok juuneewa, Liojta sualeka, enchim aet eaka jiapsauta. Inien san ka uttea emo betana jita junammeu itom teuwaaneeu. 9 Ala jiba bempo, emo nasuk itom anekau betana, intok enchim junuen tua itomak tuika, enchim itom mabetakau betana a teuwaa. Intok ket, tua Liojtamak eaka, jume ka lutuuriapo liosim yooriwame, junamee enchim am koptakapo, junuen juka lutuuriapo Lios, jiba yuu jiapsamta, a yooreka enchim jiapsi taitekapo betana a teuwaa. 10 Ketchia bempo, tua enchim juka Jesujta, Liojta yoemiata, jiba juka aapoik Liojta kokkoarim nasuk jiabijtetuakauta, inikaa, teeka betana aabo a nottineeuta enchim a boo bichau betana a teuwaa. Aapo Jesus junaa, ka tuik betchibo, tua jiokot emo bitnaamta betana juu yee jinneume.

1 TESALONISENSEM1,2 teuwaane betchibo aet itom aniak. Junuen tua aet itom bejeewa nasuk junii. 3 Bweituk itepo tee, juu itom yee majtau betana, katte jioplamtaka, intok kia itepo, kaita ka tuik weetuabaeka, intok kaabeta ae bai taaabaeka itepo yee a majtak. 4 Junuen tueaka su, ala juu Lios inia betana itou a tuureka intok, inia yee jinneuka, aapoik nok lutuuriau itom yeu puak. Intok itepo, jiba inien tee yee majta. Itepo, katte inim jabeta alleetuaka ito uttiabaekaea. Ala itepo, Liojta, juka yetet juu itom eaut juuneamta alleetuabae. 5 Enchim jaibu juuneaa benasia, itepo jakwoo junii tee ka itom enchim sual iaka ujyoisi emou nookak. Intok te kia kaitat jiawiteka tomita emou waatak junii. Juu Lios jaibu iniat itot juunea. 6 Itepo jakwoo junii, inim watem betana yooriwaka itom eiyaanaauta tee ka a jaiwa. Kia emo betana intok kia watem betana junii. Junuen itepo, Krijtota betana itom naas bittuarim tuka betchibo au lutuuriaka, jitaapo enchim a itot tekipanoaneeu junii. 7 Ala itepo, katte bettesi emomak jiapsak, taa senu aewaita, ili a yoemiam tuisi a yooturiaa benasia enchim eiyaaka enchim bichakai. 8 Itepotee inien tua enchim eiyaa taaakai, itepo, katte kia juka Liojta betana bemela nok lutuuriata jiba enchim a majtabaa ean, taa kia emo betchibo suawak junii, te kaachin jiia. Bweituk itepo tua enchim nak taaasulamtakai. 9 Krijtopo nemak werim, emeesu juunea, aman emo nasuk anekai, ite ito ania betchibo,

Jiba emee a juuneiyaa, Krijtopo itomak werim, itom aman emomak aneka, juu emo nasuk itom yaakau, ka kia beja a yaawakapo. 2 Ala itepo, ka binwatuka jum bweu joara Piliipoj teapo junuen tiusi jiokot joosuaka junii, jaibu enchim a juuneiyaa benasia, junamaa juu Lios, aapoik betana juka bemela nok lutuuriata, kaitat jain eaka emou itom a

Juu tekil, jum joara Tesaloonika teapo, Paplota yaakau

1 TESALONISENSEM2 bettesi itom tekipanoakaut. Junako itepo, taewait intok tukaariat naa buusti te tekipanoak. Junuen, ketun juka Liojta bemela nok lutuuriata itom enchim a majtau tajtia, ka enchim itot obisi eene betchibo. 10 Jiba emee, intok kia juu Lios junii, a bitlataka juunea, enchim jume Krijtota sualemmak aneka, itepo, Liojta bichapo aapoik betchibo jiapsaka, intok wepulsi lutuuriata boo jooriaka itom jiapsakau. Junuen emo nasuk, kaabeta jitat itot nokne betchibo. 11 Ketchia emee juunea tua itom enchim siimem, ka enchim koom eene betchibo, intok ka taabwisi eaka, Krijtota enchim yoori taaaneeu betana itom emou nokakau, junuen, senu yoowawaita a yoemiam a aniaa benasia. 12 Itepotee, inim wamee Liojta betana yoemiarimtaka, inimee aapoik betchibo bem jiapsieaa benasia, junuen enchim emo ujuune betchibo tee emou noksuk. Lios, jiba aapo juu, teekau yootaka a katekau, ujyooria, jiapsiwamta enchim aamak a bitne betchibo enchim yeu puakame. 13 Inia betchibo itepo, jiba Liojta te bai sae. Bweituk junako, emee, juka Liojta betana bemela nok lutuuriata, itom enchim majtakauta, a jikkajakai, inikaa emee, Liojta betana a nok lutuuria tukauta, intok ka inim jabeta betana a weyeut juuneaka, a mabetak. Intok, tua lutuuriapo inii nok lutuuria Liojta betana weyeka intok, enchim, jume a sualemmet, taabwisi enchim jiapsituaka emot yeu machikai. 14 Emee, Krijtopo

512 nemak werim, junako, chukula emee, jume emo benasi yoemem, enchim bwiaarapo jomem betana jiokot emo bichakai, junak, jiba wamee aman bwiaara Jurea teapo Krijtota sualeka, Liojta yoemiam nau yaajame, jiba junuen bem emo bichakau benasi emou yeu siika. Bweituk bempo ket junuen, jiba jume ame benasi jurio yoemrata betana jiokot bitwak. 15 Jiba inii jurio yoemra junuen juka yoowe Jesukrijtota, kuuset a poponaka a meaak. Jiba junuen, bat naataka, wamee Liojta betana juuneetuawaka nokame ameu bittuarim bem am suakaa benasia. Itom intok bempo mekka beebak. Intok inimee, Liojta bejeeka, ka a alleetua, intok kia inim kaabetamak tuttui. 16 Bweituk, itom, jume ka jurio yoememmeu bempoim ket jinneuim tune betchibo, itom ameu nokbaekaeao, inimee ka itom a joo iaka itom bejeeka aane. Intok inien aneka, bempo, Liojta bichapo juka ka tuik bem yaari, a buuuria. Taa ian siimekut chukula, Liojta betana weyeka jantiachika, juka tua jiokot machika bem bitneeuta ameu yumaalaa.

nemak werim, junakriapo, itepo chuubaa ka juebena taapo enchim too sakaalamtakai itepo ka emomak aneka junii, jiba te aman emot jiapsekan. Intok itepo, tua tee juchi aman emomak anpeak. 18 Junamaa itepo emou kat jijiobek. Jiba

Juu Paplo, jum joara Tesaloonikapo Krijtota sualemmeu, juchi ameu noitibaekaea
17Krijtopo

513 inepo Paplo, jaikisi nee aman emou noitibaek, taa juu bebejeeri junaet ka itom yeu yumaatuak. 19 Bweituk juu itom bit boo bichau intok tua itom alleeneeu, intok juu tuik itom bichaka junae itom ito uttianeeu, jiba emee junameemtune, chukula juka itom yoowa Jesukrijtota aabo a notteo. 20 Junuen weye, emee junameem jume jiba betchibo itom alleeneeu intok tuik itom bitneeu. Junako itepotee ka intok a aet boo bichakai, ite, jum bweu joara Ateenaj teapo tee itepola ama tawababaek. 2 Intok junamaa, juka Krijtopo itomak werik Timoteo teamta enchim aman bitne betchibo emou a bittuabaek. Bweituk aapo, Liojta betana a tekilta joaka, itomak tekipanoaka, Krijtota betana weyemta yee majta. Intok aapo, junuen, ka koom eaka intok ka taabwisi eaka, Krijtota bichau bicha enchim a sualne betchibo a enchim ania. 3 Junuen emo nasuk, juu bettesi machik emou weyemta betchibo, kaabeta, Krijtota bem sualeu betana bem koom eene betchibo. Bweituk jiba emee juunea, inim inile benakut, jiokot itom ito bitneeut. 4 Junako ketchia, itepo ketun emomak aman anekai, junuen, inien jiokot itom ito bitneeti jiaka te enchim etejoriak. Intok inii tua junuen yeu siika, jiba enchim a juuneiyaa benasia. 5 Inia betchibo junako, inien emot in juuneepeaut ka intok boo bitpeaka, inepo, Krijtota enchim sualeu betana tuisi enchim jiapsauta aman enchim juuneiyaabaekai, nee senuk aman

1 TESALONISENSEM2,3 bittuak. Bweituk inepo, jumak junii, juu bebejeeri, jita ka tuikut am jioptualaa ti eakai. Intok junuen emo nasuk tekil itom yaari, kia beja yaatunee ti eakai. 6 Taa ian juu Timoteeo teame junaman bweu joara Tesalonika teaa betana aabo nottekai, intok aapo emo betana nokta tuik, Krijtota enchim sualeu betana intok juu enchim yee nak taaau betana itom a juuneiyaatualaa. Junae betchibo te tuisi alleaka taawak. Junuen aapo, tua junen jiaka enchim itom bitpeaka enchim itou waateuta, itom etejolaa. Jiba junuen itom ket enchim bitpeaa benasia. 7 Inia betchibo, Krijtopo itomak werim, itepo, juebena obisi intok bettesi intok tua itom jiokot ito bicha nasuk, itepo, enchim ka taabwisi eaka, Krijtota bichau bicha enchim sualeu betana juuneaka, yumaisi itom yanti elau itot aayuk. 8 Inii, inien enchim yumaisi, ka taabwisi eaka, Krijtota enchim sualeuta, enchim itom juuneiyaau, ito betchibo juchi yumaisi jiapsiwame. 9 Junuen san, kaachin tee, itepo, yumaisi a bai sae juka itom yoowa Liojta, emo betchibo intok tua yumaisi alleewamta aapoik betana itot ayukamta betchibo. 10 Itepo, taewait intok tukaariat junii, enchim aman bit betchibo, Liojta itom a anianeeu betana, tua junen jiaka, te au bicha ito nokria. Intok junuen, emomak aneka, enchim Krijtota sualeu betana, ketun jiokot enchim aet emo bichaut, enchim aniabaekai. 11 Jiba aapo juu itom yoowa Lios, intok juu itom yoowe Jesukrijto, a itom aman enchim bitne betchibo,

1 TESALONISENSEM3,4 itom aniane. 12 Intok aapo juu itom yoowa, chea junii yumaisi, wepulsi Krijtota enchim sualneeut, intok chea junii yumaisi enchim naas emo nakneeut, intok siimem enchim nakneeut, enchim aniane. Junuen, itom tuisi enchim nakee benasia. 13 Aapo, ka wooi weemtat enchim jiapsineeut, intok wepulsi Liojta betchibo jiba, enchim jiapsineeut, enchim aniane. Intok itom achai Liojta bichapo, ka tuik kaita yaarikai enchim yeu machine betchibo, chukula, aapoik juka itom yoowe Jesukrijtota, siime wamee aamak jiapsaka, aapoik attearimmak, aabo koom a notteo.

514 enchim jiapsauta juuneaka, intok am yoori taaaka amemak jiapsine. 5 Intok emee, ka wamee ka Liojta yoori taaaka, bem jiapsaa benasi jiapsine. Wamee ka tuikut jiapseka, jain junii jaamuchim tuureka, amet emo taarume jiapsaa benasia. 6 Emo betana kaabe junuen, inien weyemta betana juka Krijtopo aamak werik bai taaabaane. Bweituk itom jaibu enchim tejwaari benasia, juu itom yoowa Lios, siime inile benakut, tua bettesi yee jiokot emo bittuane. 7 Bweituk juu Lios, ka juka tua tiusi machik ka tuik itom joaka jiapsine betchibo itom yeu puak. Ala wepulsi aapoik betchibo jiba, tuik joaka itom jiapsine betchibo. 8 Junuen san, juu, inikaa yee majtawamta, ka a mabetaka, omola a tawaame, ka inim jabeta, ala juka Liojta inien bitne, aapoik juka a tuu jiapsiwata itot autuaritae, wepulsi ae betchibo jiba itom jiapsituamta. 9 Taa inikaa Krijtopo nau werim nasuk emo nakeewamta betana, inepo kaita nee a emou jiojte. Bweituk jiba aapo juu Lios inia betana, emo nasuk enchim naas emo nakneeut enchim aet juuneetuari. 10 Bweituk emee su, siime jume Krijtopo emomak werim, siimekut jum bwiaara Maseroonia teapo joomem, jiba inien am nake. Taa junuen taka junii Krijtopo itomak werim, itepo inia betana enchim emo nak taaauta chea junii emo nasuk a aune betchibo te emou nooka. 11 Emee inim kaitat jain eaka intok weepulaka, emou aukamtat jiba

Ian intok, Krijtopo nemak werim, yoowe Jesukrijtota betana lutuuriaka, tee inia betana enchim tejwaaka emou nokbae, achai Liojta yooreka, jiba a alleetuaka enchim jiapsineeu betana, jiba itom enchim majtakaa benasia, intok ket ian enchim jiapsaa benasia, jiba junaen, bichau bicha chea junii enchim aet jiapsine betchibo. 2 Bweituk emee a juuneiyaa, yoowe Jesukrijtota betana weyemta, a boo jooriawauta, aapoik betana aet tejwaarimtakai, junak juka itom enchim majtakauta. 3 Juka achai Liojta emo tana a waatauta, inii, siimeku wepulsi aapoik betchibo jiba enchim jiapsineeuta junaa. Kaabe, jamutta ka a jubeka aamak au tuuribaane. 4 Emee siime, weepulaka enchim jujubimmak nau, wepulsi Liojta betchibo jiba

Jaisa jiapsiwaka, Liojta ae alleau

515 emo temaeka, enchim jiapsineeuta jariune. Emee enchim maammea tekipanoakai, jiba inia betana itom enchim tejwaalatukaa benasia. 12 Junuen, siimem betana, jume ka Krijtota sualeme betana tuisi enchim bitna betchibo, intok junuen kaitapo enchim jiokot eene betchibo.

1 TESALONISENSEM4,5 kokkolame, inimee, kokkoarim nasuk chea bat jiabijtene. 17 Inimmet chukula, itepo jume ketun inim tawaka inim jiapsame junii, inimee bempoimmak nau itepo namummeu jikau toboktanaa. Intok junuen itepo junaman jekapo, yoowe Jesukrijtota koom weyemtau nanki betchiibo. Junuen itepo, yoowe Jesukrijtotamak jiba betchibo aamak jiapsine. 18 Inia betchibo emee, inia teuwaaritae emo nasuk kaabeta koom eene betchibo, emo jiapsi joaka nau a teuwaa sakane. Taa inikaa inia betana jita taapo a yumaaneeu betana oo jita wasuktiatchi, Krijtopo nlmak werim, ka uttea inia betana in emou jiojteneeu. 2 Emee inia betana tuisi juunea juka taewaita, yoowe Jesukrijtota aet aabo a nottineuta, tua ka au waatiwao a yumaanepo, juu jita eetbwamta, jita etbwabaeka tukaapo weyee benasia. 3 Junako juka yoemrata: Ian inim, yanti jiapsiwame ausuli intok kaita jinilwame, ti am jiao, junak junamaa seej chukti, inimmeu, tua jiokot luutekame benasi, a bem jinneuimtuneeuta jiba betchibo a taarune. Jiba jume wantiam, jamutta yeu kiktebaemtau yumakaa benasia intok inimee kaachin ama yoeene. 4 Taa emee, Krijtopo nemak werim, jiba inia betana, machiku aneme benaka, jaibu inia betana a juuneiyaa, junuen juka taewai, Jesukrijtota aet aabo a yebijneeuta ka enchim a etbwa nuune betchibo. 5 Bweituk siime emee, Liojta betana nok lutuuriata juuneaka

itomak werim, wamee Krijtota sualeka kokkokame chukula juka ameu yeu weamau betana, inikaa tee enchim juuneiyaa ia, junuen ka enchim siokeene betchibo, wamee waatem, ka Krijtota sualeme anee benasia. Inimee, chukula bem bitneeut ka juuneiyaame. 14 Junuen itepo, juka Jesujta mukilataka intok juchi kokkoarim nasuk a jiabijtekauta a sualekai, ket jiba junaen itepo, juka Liojta, chukula Jesujta notteo, wamee aapoik inikaa sualeka kokkokame, aamak kat betchibo, inimee a jiabijtetuaneeuta. 15 Inia betchibo san, itepo inikaa, jiba Jesukrijtota betana a jikkajilamtakai, emou a teuwaa. Inikaa, itom jume chukula aapoik yoowe Jesukrijtota aabo a notteu tajtia inim jiapsame, itepo, katte jume Krijtota sualeka kokkolam bepat bat teekau jikau itom nuk sakaanaauta bitnee. 16 Bweituk jiba aapo juu itom yoowe Jesukrijto, teeka betana, yoo nesawekai, intok senu ankel yaut, intok Liojta betana sisiiwook kusiata jiutuaka aabo nottine. Junako, wamee Krijtota suaheka

Juka Jesukrijtota jaisa a yebijneeu

13Krijtopo

1 TESALONISENSEM5 intok tuik boo jooriaka jiapsaka, emee, taewai machiku jiapsame bena. Katte tukaapo ka machiku jiapsame bebena. 6 Inia betchibo katte inim ka juuneame benasi, kia beja jiapsine, jume waatem ka Krijtota sual taaaka, kokocheme benasi jiapsaa benasia. Ala itepo, Liojta bichapo ka tuikut ito suuane. Intok inim juu itom jiapsau betana, ka yeupo benasi a eiyaakai, oo kia kokocheme benasi anekai. 7 Maa su, jume kokkocheme, tukaapo kokkoche. Jume intok nanaakome, inimee tukaariat nanaako. 8 Taa itepo, Krijtota betana nok lutuuriat juuneaka, itepo taewai machiku jiapsame benaka, itepo inim itom jiapsaut, ka yeupo benasi a eiyaane. Itepo, Jesukrijtota sual taaaka intok inim yee nak taaaka, iniae te ito suuane, junuen juka sontaota, nassuabaeka, sisiiwookie tawit ae au a aniaa benasia. Intok itepo, ketun inim jiapsaka, ka tuik betana itom jinneurimtuneeut boo bitne. Inii ito betchibo, juu sisiiwook moobei, sontaota kobat ae au a aniakau benakai. 9 Bweituk juu Lios, ka juu chukula tua jiokot yee a bittuaneeu betchibo itom yeu puari. Ala aapo, yoowe Jesukrijtota yaakaue, itom jinneuimtuneeuta itom a bitne betchibo itou a chupak. 10 Aapo juu itom yoowa Jesukrijto, ito betchibo a jiapsi nenkak, junuen, aapoik notteo jume ketun inim jiapsame intok kia jume kokkosukame junii, jiba betchibo aapoikumak nau itom jiapsine betchibo. 11 Inia betchibo emee, emo nasuk, kaabeta koom eene

516 betchibo intok siimem junuen chea yumaisi Krijtota enchim sualne betchibo emo ania sakane, ian tajtia enchim a joaa benasia.
Juu Paplo jume Krijtopo nau werim sua tejwaa

itomak werim, jume emou yoowem intok emo nasuk tekipanoaka, Krijtota betana weyemtat enchim aniaka intok tuisi enchim jiapsineeu betana emou nokame, inimee, enchim am yoori taaane betchibo te emou nooka. 13 Intok emee, inimee, tuisi am bichaka tua am nakne, bempoim juka tekilta bem joau betchibo am eiyaakai. Siime emee nau tuttuika, alleaka nau jiapsine. 14 Ketchia Krijtopo itomak werim, ikaa te enchim yaa ia. Wamee kaita joaka jiapsibaeme, emee ameu nokne. Wamee mammajeka, koom eame intok wamee, Krijtota sualeka taa kee tuisi aet utteitume, junae betana am aniane. Intok emee, ka seej chukti eaka, siimemmak tuttuika a boo bitne. 15 Iniat emee emo suuane, ka tuik nat notnottawamta a kaitatuneeutchi. Ala emee siime, emo nasuk tuik enchim emo joorianeeut, intok inim siime jiapsame, naas inien enchim am bitneeut jiapsine. 16 Enchim jiba yumaisi alleaka jiapsineeu emot aune. 17 Emee, Liojtau bicha jiba enchim nokneeuta, ka a koptane. 18 Emee, siimeta juka emou weyemta betchibo, Liojta aet bai saune. Bweituk inien weyeka junaa, juu, achai Liojta, jume Krijtota sualeme

12Krijtopo

517 a joo iau. 19 Emee, Liojta tuu jiapsita, aapoik emo nasuk juu tuikue au a juuneiyaa tebou betana, emee ka a bejeeka ka a luutituane. 20 Emee, wamee Liojta betana juuneetuawaka nokame, juka bempoim emou nokauta, ka jak waam a eiyaaka a jikkajine. 21 Inia betana, emee, siimeta juka enchim jikkajauta, aet suuane. Intok inia betana emee, wakaa ama chea tui machik aamak tawane. 22 Emee, siimeta, jita junii, juka ka tuik betana, ka a eiyaane. 23 Jiba aapo juu achai Lios, yanti elaka jiapsiwamta yee bittuame, aapo, tuik ausulik emchim boo jooriaka, wepulsi yumaisi aapoik betchibo enchim jiapsineeut enchim aniane. Intok ket aapo, Jesukrijtota juchi aabo a nottepo tajtia, enchim jiapsi intok enchim tuieeri intok enchim takaa, yumaisia, jita ka tuik kaita emot

1 TESALONISENSEM5 ayukai, ae bichapo enchim anne betchibo enchim aniane. 24 Aapo juu Lios, aapoiku bicha enchim yeu puakame siimekut a yoem eiyaatu. Intok aapo, siimeta inia betana inien emou a chupne.

itomak werim, Liojtau bicha emee itom nokriane. 26 Siime jume Krijtopo itomak werim, itom am ibaktariaka, itom am tebotuariane. 27 Yoowe Jesukrijtota betana lutuuriaka, inepo nee inikaa jiosia jiojteita, siime jume Krijtota sualemmeu enchim a nokne betchibo nee emou ujbwana. 28 Aapo juu itom yoowe Jesukrijto, aapoik betana juka emou tuik enchim a bittuane. Tua junuentune.

25Krijtopo

Jiojtesuka am tebotua intok Liojta betana ameu tuik aawa

2 Tesalonisensem
Juu Paplo, bweu joara Tesaloonika teapo Krijtota sualemmeu juchi ameu jiojte

Inepo Paplo, juu Silbaano teamtamake intok juu Timoteo teamtamake, inikaa jiosia jiojteita, jum bweu joara Tesalonika teapo, Krijtota sualeka, inimee itom yoowa Liojtamak intok juu itom yoowe Jesukrijtotamak eaka taeewaka nau emo totojame, inikaa nee emou bittua. 2 Itom yoowa Liojta betana intok itom yoowe Jesukrijtota betana weyeka, emee juka emou tuik intok yumaisi yanti elaka jiapsiwamta te emo tana a waata.

itomak werim, itepo emo betchibo, jiba tee Liojta aet bai saune. Inikaa itom a boo joorianeeuta itou a lutuuriatukapo amani. Bweituk inii, Krijtota enchim sualeu, chea junii yumaisi emot ayukai. Intok emo nasuk, weepulaka enchim naas emo nak taaau, chea junii

Jesukrijtota juchi aabo notteko, juu Lios, jume ka tuisi aulame, junae betchibo ka tuisi am tawaanee
3Krijtopo

yumaisi emot ayukai. 4 Inien san jiba itepotaka, siimekut, Liojta yoemiam teopom bem nau aneepo, itepo alleaka te emo betana weyemta eetejo. Emou suawaka intok siime juka tua enchim jiokot emo bicha nasuk junii, ka jain eaka a boo bichaka intok chea junii yumaisi Krijtota enchim a sualeu emot ayukamta betchibo. 5 Inii inien weyekai, juka Liojta siimeta a joauta, a lutuuriatukapo aman a weetuapo a teuwaa. Junuen junaman aapoik chea yootaka a katekau aamak enchim jiapsineeuta iniae emou a lutuuria yaakai. Emee ket jiba inia betchibo su inim jiokot emo bicha. 6 Bweituk inia betana, juka Liojta jume jiokot enchim emo bittuame, chukula aapoik ket junamee jiokot emo am bittuaneeu betana lutuuriak. 7 Enchim intok, jiokot emo bichame, inia betana enchim yum joerianee intok inien kia itom junii, chukula junako taewait juka itom yoowe Jesukrijtota teeka betana, bweu taobiapo, wamee a saweum, yoo nesaweka a ankelesimmak aapoik aabo koom notteo. 8 Aapo inim, wamee, Liojta a jabe tukauta ka a taaame intok

518

519 kia wamee, juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata junii, ka a nok jikkajibaeme, inimee tua jiokot bem emo bitneeuta ameu a chupa betchibo juchi aabo nottine. 9 Inimeesan, jiba betchibo ka tuisi tawalamtaka taji jiba yuu beetepo jiokot emo bitne. Intok inimee, yoowe Jesukrijtota yoorisi maisi intok chea yoo nesaweka a jiapsauta, kia jakwoo junii ka a bitneekai. 10 Inii inien yeu weene, junako juu taewai Jesukrijtota aabo notteka, junuen wamee aapoik yeu puarim betana yoorinaakai intok siime jume aapoik sualeme betana eiyaawakai. Emee junamemak tunee bweituk emee, juka Liojta betana nok lutuuriata itom emou teuwaakauta a sualekai. 11 Inia betchibo itepo jiba weepo te Liojtau bicha enchim nokria, junuen, jiba aapoik betana, juu enchim au yeu a puakaut jiapseka, enchim aet yeu yumaaneeut aapoik enchim aniane betchibo. Intok ketchia, itepo, aapoik Liojta siimeta juka tuik enchim joopeaut intok juka tekilta, Liojtat eaka inim enchim boo jooriaut, aapoik a jita a joaue, junaet enchim a aniane betchibo te enchim nokria. 12 Intok junuen enchim tuisi jiapsa betchibo, juu itom yoowa Jesukrijto, sualwaka tua yoorinaa. Emee intok ket naa buustia, aapoik betchibo watem betana yoorinaa. Inii, itom yoowa Liojta intok juka yoowe Jesukrijtota tua yee am nak jiokole betchibo inien emou chupia.

2 TESALONISENSEM1,2 yoowe Jesukrijtota juchi aabo notteka, junak aamak itom a weiyaaneeo taewaita betana te enchim aet tejwaabae. 2 Krijtota enchim a sualeka, enchim jiapsau betana, ka taabwisi enchim eene betchibo te emou nooka. Intok kia juka tenkupo benasi Liojta betana weyemta benaka junii, intok kia nau anwaapo jita emou nokwamta jikkajaka junii, intok kia jiosia jiojteita ito tana a weyeebenaka mabetako junii, inikaa, juka itom yoowa Jesukrijtota aapoik aabo a nottineeuta taewaita jaibu a yumaasukau ti a teuwaawao, ka am sualeka ka am majjaune. 3 Kia jachin weyeka junii, emee ka emo bai tattaaa tebone. Bweituk inikaa taewaita kee a yumao, uttea inien yeu a weeneeu. Inim siimekut unnaa jume Liojta bejeeka jiapsame annee. Junak intok senu oou yeu machinee ka yauraaka intok Liojta bichapo tua ka tuik joakai. Inii, chukula, ka tuikun bicha taji jiba yuu beeteu naikiaritakai. 4 Inii junaa, juu siimeta juka Liojta betana weyemta oo kia aapoik betana weyeka yooriwamta a bejeeka jiapsame. Intok inii, aapo a Lioj tukaa benasia, Liojta bweu teopopo junii yejteneekai, jiba aapo au Lios yaarikai. 5 Junako inepo ketun aman emomak anekai, inikaa inia betana nee siimeta emou teuwaak. Jaisa emee ka au waate jaani. 6 Intok ian emee juunea jabeta aawas aneu, junuen junakaa, juka taewaita aapoik aet yeu machineeuta kee a yumao junuen

Juu oou ka tuik boo joorianeeme

Ian intoko emee, Krijtopo itomak werim, chukula

2 TESALONISENSEM2,3 ka yeu a machiatuamta. 7 Bweituk juka bebejeerita juuneiyaaka inim a yaabaeu, watek jaibu weye. Ian, kia waa aawas aneka intok ka siimeta a jootuame, inii inim aabo nuunaaka jiba beee. 8 Junak intok waa oou, Liojta bejeeka tua ka tuik joame yeu machine. Inikaa, juu yoowe Jesukrijto aabo yebijpat a jiabijteu jekae a meene. Intok ket, jiba aapo inim a jiapsaue, inikaa, siimeta aapoik betana uttea weyemta a luutane. 9 Inii oou yeu machineeme, bebejeerita betana sawaka intok inii, tua utteaka, ka a jootu machik, a jita a joaue, yee ae bai taaaka yebijne. 10 Inii, juebenaka, siime ka nanau machik ka tuik joone, junae jume jiba betchibo ka tuisi tawaneeme, am bai taaabaekai. Inimee beja su, juka ae bem jinneuimtueauta, juka Krijtota betana nok lutuuriata, ka a jikkajaka intok ka a mabetbaekai. 11 Intok inia betchibo, juu Lios junakaa tua ka lutuuriata am sualtuaka junae emo bai taaane. 12 Junuen, siime wamee, juka Liojta betana lutuuriata ka a waataka ka a sualbaekame, taa inimee, juka ka tuik chea eiyaame, ka tuisi am tawaana betchibo.

520 intok juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata enchim a sualeue, enchim jinneuimtune betchibo, chea bat taewaimmet naateka enchim yeu puari. 14 Inia betchibo juu Lios enchim yeu puari inien, juu Jesukrijtota bemela nok lutuuriae, itom enchim majtakaue, junuen enchim, juka itom yoowa Jesukrijtota, aapoik tua yoo nesaweka, yoorisi a katekau, juu kaitau a tamachiatuka tuik, aamak enchim aman a bitne betchibo. 15 Junuen san, emee Krijtopo itomak werim, juka emot autuarita, ka taabwisi eaka a sualne. Intok emee, junak emomak aneka, wakaa itom enchim majtai, intok ket kia wakaa ae betana itom emou jiojtekauta junii, ka a koptane. 16 Jiba aapo juu itom yoowa Jesukrijto intok juu itom achai Lios, juu tua yee a nak jiokole betchibo itom nakeme intok jiba betchibo, aapoik itom yanti elneeuta itot a autuakai intok chukula itom bitneeka aet itom boo bichauta itou chuplame, 17 aapo enchim jiapsi joanee intok ketchia siimeta juka tuik enchim teuwaaneeuta intok tuik enchim jooneeu betana, enchim aniane.

itepo, jiba tee emo betchibo Liojta aet bai saunee Krijtopo itomak werim, intok achai Liojta betana tua nakwame. Bweituk juu Lios, aapoik betana a tuu jiapsie, aapoik betchibo wepulsi enchim jiapsituamtae

13Taa

Jumee, bem jinneutuna betchibo yeu puarim

Ian intoko inii jiba, Krijtopo itomak werim, Liojtau bicha emee itom nokriane, junuen, juka Krijtota betana bemela nok lutuuriata, lauti siimekut a teuwaatune betchibo intok inikaa, emo nasuk yeu a sikaa benasia, tua eiyaawaka a mabettune

Juu Paplo, Liojtau bicha am nokria ia

521 betchibo. 2 Intok ketchia, Liojtau bicha emee itom nokriane, jume ka tui yoemem betana intok jume tua ka tuisi jiapsame betana itom ama yoene betchibo. Bweituk ka siime Liojta sual taaa. 3 Taa juu itom yoowa Lios, a teuwaaut a yoem eiyaatu. Aapo emomak tune, kaitapo enchim jiopne betchibo intok juu bebejeerita betana enchim suuane. 4 Intok Liojtat itepo ea, juka enchim a joone betchibo itom enchim majtakauta, enchim a joaapo, intok kia chukula bicha junii enchim a jooneeuta. 5 Jiba aapo juu achai Lios, aapoik yee a nakee benasi, ket junuen enchim yee nakne betchibo, intok ket, Krijtota siimeta a inneakaa benasia enchim ket a boo bitne betchibo enchim aniane.

2 TESALONISENSEM3 intok kia tukaariat junii, lotteka intok tua tekipanoaka, te ito aniak. Junuen emo betana kaabeta itot obisi eene betchibo. 9 Junuen itepo enchim itom anianeeu betana emou nokneeka lutuuriaka junii, jiba itepo tee tekipanoak. Itepo junuen aayuk iniat enchim itou a taaane betchibo. 10 Bweituk junak itepo emomak anekai, itepo inen weyemta betana emou nokaka enchim aet tejwaak, intok: Waa ka tekipanoabaeme, ket ka jiibwane, ti jiakai. 11 Bweituk emo betana waatem, ka tekipanoaka jiapsame intok inimee, ka bem nokeauta jiba yetet nok sasakame, intok ka bem au yeu puari betana kimume itepo am juuneiyaalaa. 12 Jume inien emo jipueme itepo, itom yoowe Jesukrijtota betana lutuuriaka, inikaa te am tejwaa, inimee inia betana, suasi emo jipueka intok tekipanoaka, bem kobaue am jiapsine betchibo. 13 Krijtopo itomak werim, jiba juka tuik enchim jooneeuta, ka a rojiktane. 14 Emo nasuk seenuk, juka inim jiosia jiojteipo itom teuwaauta ka a nok jikkajibaeo, a jabetukauta a mammatenee intok inikaa, a tiune betchibo, emee omola a eiyaaka, ka aamak emo tuurine. 15 Taa junakaa emee, ka jabeta senuk enchim bejeeka weyekamta benasi a bitbaane. Ala junakaa emee, jiba jabe Krijtota sualemtau nokamta benasi, tuik betana au nokne.

itomak werim, itepo, yoowe Jesukrijtota betana lutuuriaka, itepo iniat te emou nooka, enchim inim, kia jabe taka junii, Krijtota sualeka, inikaa kaita joaka jiapsibaemta mak, intok ketchia, emomak aneka juka Liojta betana weyemta itom enchim majtai, ka inikaa tua a weyepo aman jiapsibaemta mak, kaitapo enchim aamak eauta a juuneiyaane betchibo, ka aamak emo tuurine. 7 Bweituk emee juunea tuiisi enchim jiapsaka, jiba emo nasuk itom jiapsisukaa benasia, junuen enchim jiapsine betchibo. Itepotee ka kia beja emo nasuk jiapsak kaita joakai. 8 Intok te kaabetau kia beja jiibwak. Jiba te a bejeetuak. Ala itepo, taewait

Kaabe kia beja kaita joaka jiapsinee

6Krijtopo

jiba aapo juu yoowe, yanti elaka jiapsiwamta yetet

16Intok

Jiojtesuka, Liojta betana ameu tuik aawa

2 TESALONISENSEM3 autuame, jiba weepo intok jitaapo junii, juu enchim emo bichau betana, yanti elaka jiapsiwamta emot autuane. Aapo itom yoowa Lios, siime enchim emo maktune. 17 Inepo Paplo, inikaa teboteita, nee inepo tua in maammea tua in jiojtee benasia inikaa jiba ineponee a jiojtei, nee

522 betana a weyeuta enchim juuneene betchibo. Siime jume nee betana jiojteim ineponee inien nee jiba, inikaa in maammea amet jiojte. 18 Aapo juu yoowe Jesukrijto, aapoik betana weyeka, juka tuik enchim siimem a bittuane. Tua junuentune.

1 Timoteeo

Inepo Paplo, Jesukrijtota betana yeu puataka yeteu bittuari, itom yoowa Liojta, juu itom jinneumta betana intok juu yoowe Jesukrijto, aapo juu, chukula aapoik benasi itom machipeau itom aet a bit boo bichau, inime betana aet nesau takai. 2 Inikaa jiosia jiojteita nee eu bittua, Timoteo, Krijtopo betana in yoemia, tua yumaisi aapoik sual taaakai. Inepo, itom yoowa Liojta betana intok itom yoowe Jesukrijtota betana, siimeku eu tuik intok tua em nak jiokolinaauta intok yumaisi, yanti elaka em jiapsineeuta, inikaa em bitneeuta ee betana a waatakai.

Juu Paplo, Timoteo teamtau jiojte

naataka, bwiaara Maseroonia teau bicha simeka, inia betana junak in eu nokakaa benasia, jiba ian, jum bweu joara Eepeso teapo tawane, junamaa, waatem, inimee taabwika ka juka Krijtota nok lutuuriata mak weyemta, ka inikaa bem yee a majtane betchibo junuen iniat

3Bat

Ka tuik majtawamta betana yee nok tejwaawame

am nok konta betchibo. 4 Intok kia juka jakwoo weeriata, kia beja etejoita betana intok jukaa, jume chea bat naataka nat tomti katriam betana, ka jak chupemtat, ka bem emo temainepo betana junii. Inii weyemtat, wepulsi nok nassuawame jiba ama yeu weama, kaita tuik weiyaakai. Intok juka Liojta betana tekilta itom weetua iawauta, inikaa, Liojtat eewaka jiba weetuawamta betana, kaitapo yee ania. 5 Bweituk juu iniae teuwaabaawame, inii, inim siimem, Liojta bichapo tuisi itom jiapsaut juuneakai intok ka jiapsita bepa Krijtota itom sualepo juuneakai, wepulsi itom tuu jiapsimmea itom naas ito nakneeu junaa. 6 Waate inim inien inikaa koptaka intok inimee kia beja kaita tuik etejoit nau nok nassuawamtat emo taarulaa. 7 Inimee, Liojta betana nesaurim jume jiojteim, inimee bempo tuisi yee emo am majtalekai, taa bempo, kia juka jiba bempo bem nokaut ka juunea, intok bem teuwaaut junii. Intok kia tua witti nokaka, bem yee majtaut junii ka juunea. 8 Itepo tee ala juunea, jume Liojta betana nesauri jiojteim,

523

1 TIMOTEEO1 inimee tua bem boo jooriaeewapo aman am sawaawapo, inimee bem tuireakau. 9 Inia betana jume nesauri jiojteim, ka jume tuik jiba joaka, tuisi jiapsame betchibo am weyepo juuneakai. Ala, jume nesauri jiojteim, wamee, kaabeta yooreka intok ka yauraakame betchibo weye. Intok jume ka tuik boo jooriame intok jumee, Liojta ka yoori taaame, intok Liojta betana weyemta ka a yooreme. Jume bem yoowam susuame intok junuen, siime jume yee susuame betchibo. 10 Intok ketchia, jume jujubeka junii, omot tattaabwi jaamuchimmak emo tuureme. Oo jume jamut oowimmak emo tuureme. Jume yee eetbwame intok jume a yee bai tattaaame intok jume jita ka lutuuriata teuwaaka junii, bem nokauta a lutuuriateme betchibo. Intok naa buustia, jume Liojta betana nesauri jiojteim, ketchia siimeta jukaa, inikaa tuik jiba in yee majtauta a bejeeka weyemta betchibo weye. 11 Inii tuik betana weyeka yee majtawame, ket jiba juu, yoorisi machika Krijtota betana bemela nok lutuuria, yee jinneume, inii, juka achai Lios, tua nak yooriwamta, aapoik nee a tekil makakau mak weye.

524 tekileu nee yeu puakai. 13 Siimeta inikaa nee yaarialaa, junuen bat naataka nee aapoik bejeeka ka tuik teuwaaka intok jume aapoik sualeme, jiokot emo am bittuaka, aapoik bejeeka nee jiapsisuk junii. Taa juu Lios, nee nak jiokoleka, tuik nee yaariak. Bweituk junak inepo, kee nee Krijtota sualen, intok ka tuik in joaut nee ka juunean. 14 Jiba inia betchibo, inepo, juka Jesukrijtota betana, tui weyemta, tua nee yumaisi a bichak. Naa buusti, aapoik tua in a yoem eiyaaka intok ketchia in yee nak taaaneeut, itom siimem, Krijtota mak itom ea betchibo, siimem itom a taaaut, junaet nee aniak. 15 Inii teuwaawame tua lutuuria, intok inikaa, siime a sualpo yumai, inii: Jesukrijtota, jume ka tuik yaalame jinneubaeka, inim bwiau yeu a machiakauta, ti jiuwame. Inime betana inepo, Liojta bichapo chea bepa ka tuik ino yaarilekai. 16 Taa junae betchibo juu Lios tua nee nak jiokoleka nee bichak, junuen, juka Krijtota tua bepa aapoik a yetet boo bichaka yee a jinneuuta, aapoik betana net bat junuen a bitna betchibo. Junuen inepo, wamee chukula, jiba aapoik sualeka juka jiba yuu jiapsiwamta a bitneeme betchibo, inepo, bempoim nee mammateeau tuk. 17 Inien san, itepo, juka jiba betchibo yoo nesawemta, intok jiba betchibo jiapsamta, pusimmea ka a bittumta, jukaa, aapoik jiba Lioj taka, intok siimekut juuneamta, itepo, aapoik Liojta itom yooreeuta, intok siimeku a eiyaawaka a alleetuawaauta,

juka itom yoowa Jesukrijtota, juka aapoik betana utteata net autuaka nee aniakamta ne tua junen jiaka nee a bai sae. Bweituk aapoik ket aapoik betana tuikut net eaka, aapoik betana

12Inepo,

Juu Paplo, Liojta a nakeka betchibo, aet a bai saeepo

525 tee jiba betchibo au bicha te a teuwaane. Tua junuentune. 18 Krijtopo betana in yoemia Timoteeo, inikaa em jooneeuta, Jesukrijtota betana weyeka em au yeu puari, junuen yumaisi Krijtota sualeka intok siimeku tuisi em jiapsapo emo juuneiyaaka, iniae, ka jain eaka, tuisi a boo jooriaka aet em jiapsine betchibo ne eu nooka. Inikaa, jiba bat naataka jume itomak Krijtota sualeme, Liojta betana aet juuneetuawaka, bempoim ee betana iniat nokaka a teuwaakaa benasia. 19 Inia betana waate, Liojta betana weyemtat bem eaut juuneaka junii, jiba iniau ka bem waate betchibo, inimee, Krijtota bem sualeu betana tokti jiobeka emo taaruk. 20 Inien ameu yeu siika, waate, juu Imeneo teamtau intok juu Alejanro teamtau. Jiba inimee, inepo, junuen bempoim, ka intok Liojta bejeeka ka tuik bem nokneeu betana, iniae, jiokot machikue bem a taaane betchibo, inepo, juu bebejeeritau am suu tojak.

1 TIMOTEEO1,2 Junuen, inim ka majjaiwaka intok yanti, ka jakuubo itou suawaka, ala wepulsi Liojta betchibo intok siimeku itom jiapsaut ito yoori teboka a jiapsi betchibo. 3 Inii tuika junen joowa. Intok juka itom yoowa Liojta, juka yee jinneumta betana tuisi bitwa mabet maisia. 4 Intok aapo, inim siime yoemrata, jinneui tu ia intok siimem aapoik betana nok lutuuriata am taaa ia. 5 Bweituk wepuulai jiba juu siimekuu Lios. Intok wepuulai jiba ketchia, waa, jume inim jiapsame, Liojtamak emo tuuteka aamak eaka bem jiapsineeu betana a am aniame, Jesukrijto, ito benasi inim yoemtaka jiapsakau. 6 Aapo Jesukrijto, a meetune betchibo au suu tojak, junuen, inim siimem jinneuimtuneeuta inia betana junae a bejeetua betchibo. Inii yaari intok, taewai aet a chupneeka yeu a puarit a juuneiyaawaka chupuk. 7 Inia betchibo inepo nee, Liojta betana in yeteu nokne betchibo, intok nee ket, wamee ka jurio yoemem, Jesukrijtota tuisi bem a sualne betchibo intok aapoik betana bemela nok lutuuriata in majta betchibo nee yeu puawak. Iniae inepo lutuuriata teuwaa, intok kaabeta nee bai tattaaa. 8 Inien san inepo, siimekut, Krijtota sualeme nau yaajapo, jume oowim, inimee, Liojta a yoori betchibo, aapoik bichapo tuik bem joauta intok ka nau omtiwaka nau nok nassuawamta weetuakai, bempoim nee, Liojtau bicha am nok ia. 9 Intok jume jaamuchim, inimee, emo suaka, ka jaana maisi

Inim inepo, chea bat naataka, Liojtau bicha inim siime yoemrata betchibo nee enchim ameu waateka intok tua junen jiaka, Liojtau bicha am nokriaka intok inime betchibo, aapoik Liojta aet bai saeka, nee au bicha enchim am nokrianeeu betana enchim aet tejwaa. 2 Jume inim chea yoo yaarim, intok siime jume wate yoooraata inim nesaweme betchibo am nokriane.

Liojtau bicha jaisa nok betchibo yee tejwaawame

1 TIMOTEEO2,3 emo aanaarine. Ka ama butti maisi bem emo chi chikrineeue, intok kia ka sawai tomie yaaritae, ujyooi tetammea oo bem tajoori unnaa bejeemtae, ka iniae ujyoisi maisi bittubaane. 10 Ala bem ujyoineeu, siimeku a yee nak jiokoleka, tuik bem boo jooriaue junaatune. Inikaa, jaamuchim tua wepulsi Liojta betchibo jiapsame junuen bem jiapsieaa benasia. 11 Inimee jum nau anwapo, ka japteka nokne. Juka ama bem majtawau betana, kia a jikkajinee intok kaitapo chea emo eiyaakai. 12 Bweituk inepo nee, juka jamutta, kannee jum anwapo yee a majta ia. Intok kia junamaa juka oouta, aapoik inia bepa ka a weeneeuta junii. Ala inii, kaitapo chea bat nesaune. Ka monteka ama annee. 13 Bweituk juu Lios, juka Adam teamta bat a juunaktek. Aet chukula intok juka Eeba teamta. 14 Intok ketchia, juu Adam tukau junuen, ka bai taaawak. Ala aapo juu jamut. Intok inii, bai taaatuka, Liojta bichapo ka tuik yaak. 15 Taa jume jaamuchim, inimee, yoemiaka intok am yooturiaka, inien jinneuimtune. Taa inimee, inim Krijtota sual taaaka, yee nak taaaka intok wepulsi Liojta mampo emo suu tojaka intok siimeku suasi jiapsakai.

526 joaka Krijtota sualemmeu yoo yaari, inii siimekut au suaka jiapsine, junuen kia jita ka tuika junii kaita aet bittune betchibo. Inii, wepuulaik jiba jubine. Intok yumaisi suasi jiapsine. Au yuinee intok au yoori tebokai. Jume mekka betana au yajame, inimee tuisi a mabbetneeut jiapsine. A yee a majtaneeuta a taaane. 3 Ka naamukne. Ka nanassuane. Intok kia tomita, ka a kobaita, ka a waatane. Ala yee jiokol taaane. Siimemmak tuika jiapsine. Aapo ka unnaa naa buusti tomit au temaine. 4 Inii, a joapo siimem tuisi am kuaktaka am ujuune. Intok jume a yoemiawam, bem jikkajineeuta intok bem yee yoorineeuta am majtane. 5 Bweituk seenu, jiba a joapo joaakame, aapoik tuisi am ujuuneeuta ka a taaame, inii, kaachin jume Krijtota sualemmeu yootaka a am kuaktane. 6 Junuen san, juu Krijtota sualemmeu yootuneeme, ka juubwa jeela Krijtota sualeme tune. Ka junuen inii, au jabeleka intok juka bebejeerita ka tuisi au a tawaakaa benasia, jiba junaen au a tawaane betchibo. 7 Ketchia uttea, jume ka Krijtota sualeme nasuk, aapoik yooriwaka, tuisi a bitnaauta. Junuen jitaapo ka tuik betana ka aet nokna betchibo. Intok junuen iniae bebejeerita ka a jioptuane betchibo.

Inii teuwaawame tua lutuuria, inim jabetaka junii, jume Krijtota nau sualemmeu yootupeame, junaa, inikaa tua tui tekilta joopeene. 2 Inia betchibo, waa, inikaa tekilta

Krijtota sualemmeu yoo yaarim jaisa bem jiapsi iaawapo

ketchia, jume jum teopompo, wate tekileu yeu

8Junaen

Teopopo tekiakame, jaisa bem jiapsi iaawapo

527 puarim, inimee oowim yoori bitwametune. Bem nokaut yeu yuyyumane. Ka nanaakone. Intok tomita ka bempoim kobai, ka a waatane. 9 Inimee, juka lutuuriataka inim ito nasuk yeu machiaka itom sualeuta, aet jiapseka a sual sakane. Intok iniamak, Liojta bichapo tuisi bem jiapsaut emo juuneiyaakai. 10 Inimee, junae tekilae, baat jiobilaatune. Intok junamaa bempo, juu tekileu bem makriu yumaateko, bempo inikaa teopopo tekilta a joone. 11 Jume jaamuchim junii ketchia, emo yoori tebone. Ka bem yetet nokeauta, ka yetet nok sasakane. Siimeku suasi emo ujuune. Intok siimeta bem joaut, a amet yoem eetune. 12 Juu teopopo inien tekilekame, wepuulaik jiba jubine. Intok inii, jume a joawapo joaakame intok a yoemiam, intok junamaa siimeta, tuisi a ujuune. 13 Bweituk jume inien, jum teopopo tekileka bem tekilta tuisi a joame, inimee junae tekil bem joau betana chea bepa au lutuuriaka a maktune. Intok inimee, Jesukrijtota junuen bem a sualeu betana chea junii utteaka, bem a teuwaaneeuta aet a jajamne.

1 TIMOTEEO3,4 em juuneene betchibo. Junamee intok, juu Lios, jiba yuu jiapsamta yoemiam taka, bempo, Krijtota betana juka nok lutuuriata siimekut a suuaka intok a nokria sakame. 16 Juunakkiachisi lutuuria inii itom sualeu betana, wepulsi au emo suu tojirika, ka sep lauti a aet juuneetuuu. Maa su, inen jiojtei: Lios, aapo ito benasi au yaaka, inim au yeu machiak. Liojta tuu jiapsi aet aneka, aapo wepulsi tuika jiba aet ayuka jiapsak. Jume ankelesim betana bittuk. Inim bwiapo siime ka nanau machi yoemratau aapoik betana ameu bicha teuwaatuk. Inim bwiapo jiapsame betana sualtuk. Chukula intok, juchi teekau mabettuk.

lauti nee enchi aman bitbaekaea. Taa jiba nee inikaa jiojteita nee eu bittua, 15 junuen, ka lauti a nee aman eu weyeo junii, jiba junuen, jume Krijtota sualeme nasuk, tuisi ame nasuk em tekipanoaka juu em anneeut

14Inepo

Juka itom sualeut ka siimem a aet juuneapo

Taa inim juu Liojta tuu jiapsi machisi itom aet juuneetualaa, chukula, siimeta abe aet yumao taewaimmet, watem, jume Liojta sualeka junii, a koptaka intok inimee, bebejeerita betana ka tui jiapsim, yee bai tattaaame, intok inimee betana weyeka juu yee majtawamtau, inimee inimmeu emo suu tojineeme. 2 Intok inimee, wamee, ka lutuuriapo emo tuu joame, ka lutuuriata yee majtame, junamemak eaka am jikkajine. Junamee, ka tuik joaka junii, ka emo tetemaeme. 3 Bempo, inim jujupwamta yee uaa. Intok ketchia, wate bwaamta ka a bwaa nesae. Junakaa bwaamta intok, juu Lios, wamee Krijtota sualeme,

Jumee, ka intok Krijtota sualbaeme

1 TIMOTEEO4 intok wamee, Krijtota bemela nok lutuuriata a taaame, bempoim, aapoik bai saeka bem a bwaane betchibo, juu Lios a juunaktei. 4 Bweituk, siime juu inim Liojta juunaktei tui. Intok itepo inia betana, kaita omola tatawaane. Ala inikaa, inia betchibo, Liojta bai saeka, tee a mabetne. 5 Bweituk siime inii, aapoik Liojta nok lutuuria betana intok juu aapoiku bicha nokaka, itom a bai saeue, aapoik bichapo tuika yeu weama.

528 inikaa, siime a juuneiyaaka a sualpo yumai. 10 Itepo, jiba inia betchibo san tekipanoa intok itepo aet jiokot bitwaka ee bejeewa. Bweituk itepo su, juu Lios, jiba yuu jiapsamtat eaka jiapsakai. Aapo, juu inim siimem jiapsame, inim bem jiapsapo, amemaktuka am bichame. Intok chea bat naataka wamee a sual taaame, bempoim jiba yuu jiapsine betchibo iniat am bichakai. 11 Inikaa weyemta, empo, uttea yee aet tejwaaka intok em yee a majtaneeuta. 12 Em juubwa yootu betchibo, iniat ka jak waam em bitna betchibo, aet emo suaka jiapsine. Ala empo jume Krijtopo itomak werim, tuik eu am taaatuane. Empo junuen ame bichapo em nokaue intok em tuisi amemak emo weiyaaue. Intok em a yee nak taaaka, Liojta tuu jiapsi et aneue a juuneiyaa tebone. Intok inikaa, Krijtotat em eiyaaue intok Liojta bichapo, wepulsi tui eerita jiba et ayukaue. 13 Nee aman eu yepsau tajtia, empo, jume Liojta betana nok lutuuria jiojteim, yeteu am nok simne. Krijtota sualeme am majtane. Intok ka bem koom eene betchibo amemak etejone. 14 Empo ket, kaachin juka Liojta betana em mabetrika, em a joauta, inikaa, jume Krijtota sualemmeu yoowem, Liojta betana juuneetuawaka, Liojtau bicha enchi nokriaka, em mabetakauta, ka a koptaka, jiba aet jiapsine. 15 Inia weemta betana empo, jiba weepo yumaisi au kikne. Junuen siimem a bem a bitne betchibo, juu em joau betana, ka kia beja

empo, jume Krijtopo itomak werim, yumaisi am majtaateko, empo, lutuuriapo Krijtota betana juka em tekil makrita yumaisi tuisi a joame tune. Intok empo, tuik, utteata em aet mabet simeuta et juuneiyaanaa. Inikaa, Krijtota ae sualwaka intok juka tuik betana em majti, em boo jooriaka, juka ka em koptau betana. 7 Taa empo, juka inim ka tuik weyee betana intok kaita suawaka ama ayuka, etejowamta, chuubaa junii, ka a jikkajibaane. Ala, empo, aapoik Liojta betana weyemta, yumaisi em a taaaka em aet jiapsineeut emo temaine. 8 Bweituk, takaapo utteata a bwij betchibo, juu emo uttea jooriawame, wateku yeteu tuik weiyaa ooben. Taa waa Liojta betana weyemtat yumaisi aet jiapsiwame, inii, siimeku yeteu tuik weiyaa. Bweituk inii, ketun inim jiapsapo, intok kia chukula, jiba yuu itom jiapsineeu betchibo junii, itou tuik weiyaa. 9 Inii teuwaari tua lutuuria intok

Jesukrijtota tekil tuisi boo jooriame

6Inikaa

529
16Empo,

1 TIMOTEEO4,5 jamut, lutuuriapo jokoptui, tua aapola tawalame, inii Liojta betana a anianaauta boo bichaka jiapsa. Intok taewait intok tukaariat naa buustia, Liojta a yooreka, jiba au bicha a nokauta a weetua. 6 Taa juu jamut jokoptui, inim ka tuikue alleebaeka jiba au suu tojirika jiapsame, inii, jiapsaka, Liojta bichapo ka jiapsamta benane. 7 Empo inia weyemta betana ket am tejwaaka ameu nokne, junuen, inimee kaita ka tuikut bempoim aet am sua tejwaa machik amet aune betchibo. 8 Bweituk inim emo nasuk seenu, jume a wawaim ka ameu waateka ka am aniaateko, intok chea junii jume aamak joaaka tuisi a biteaum ka aniaateko, inii, ka Krijtota sualemta benasi bitnaa intok inii, senuk ka Krijtota sualemta bepa chea ka tuik joone. 9 Inim, jume jokoptuim yeu puarimtaka, bem yeu puari bem jooeauta jaabwekammak, waa jokoptui, baji taka wasuktiam bepa weiyaame jiba ama amemak naikiatune. Intok inii, wepuulaik jiba kunalatusukame. 10 Inii taeenaa inim juka tuik boo jooriaka a jiapsisukauta. Maa suko inile benak a yoemiam tuisi am yootuarialatuko. Wamee mekka betana au yaajame, a joawapo siimeku tuisi am mabbetsulatuko. Intok jume Krijtopo aamak werim, inii am wok baksialatuko. Intok wamee, jitaapo jiokot emo bichakame, junaet am anialatuko. Oo jita junii inile benak tuik a boo joorialatuko, junuen a amemak naikiatune.

weyeka, tuik ama ayukauta. juu inim ammaali em jiapsau betana emo suuane. Intok juu em yee majtauta, tuisi a weeneeu betana emo suuane. Intok empo, siimeta juka lutuuriaka tuisi weyemta, ka a koptaka aet jiapsine. Bweituk inikaa empo inien a joaateko, jiba empo, intok ketchia, wamee em ameu nokaka enchi jikkajammak nau, Liojta betana tuik aet bichaka jinneuimtune.
Jume Krijtota sualemmak jaisa au weiyaanaau

Senuk yootuita, ka empo bettesi jitaapo a nok tejwaane. Ala, inikaa, em a yoowakaa benasi junae betana au noknee. Intok jume juubwa yootume, inimee, em am sailakaa benasi amemak emo weiyaane. 2 Intok jume jaamut yootuim junii ketchia, inimee, em am aekaa benasia amemak emo weiyaane. Intok jume bebemem junii ketchia, inimee, em am waekaa benasia, siimekut tuik, sua machik jiba jooriaka, amemak emo weiyaane. 3 Jume jaamut jokoptuim, lutuuriapo jiokot eame, am aniane. 4 Taa juu jamut jokoptui yoemiakame oo jume a amuwam jipueme, inimee, chea bat naataka jume amemak joaakammak tuisi amemak emo weiyaaka bem jooneeut intok jume bem yoowam junaet bem am nakeka am yooturiakauta tua bem am bai sauneeuta, inikaa a taaane. Bweituk inien weyeme inii tui. Intok juu Lios ae alleene. 5 Juu

1 TIMOTEEO5
11Taa

530

17 Wamee Krijtota sualemmeu jume beme yootaka jokoptulam ka amemak am yoo yaarim, bempo bem tekil naikiane. Bweituk inimee, tuisi a joame, inimee, ameu chukula juchi kukunabaekaeaateko, a chaakapo aman, nat bepa aniawaka intok eiyaawaka bitnaa. inien bem eau, Krijtotamak eaka Inien chea bat naataka, jumee, bem joobaeuta am koptatuane. 12 Intok chukula inimee, Liojta Krijtota nok lutuuriata a nokaka intok yee a majtame. 18 Bweituk bichapo bem joaka a chupaaneeti jiaka bem nokakau betana, iniat jum Liojta betana jiosia jiojteimpo: bempo ka a aet yeu yumakai, junak Juka boejta, tiikom jotamta, a inimee inia betana ka tuisi aet jiibwane betchibo, ka a ten emo tawaarika ama yeu katne. sumaine, ti jiojtei. Intok inim 13 Intok naa buustia, inimee, joaat omot ket: Juu tekipanoareeo, rejteeteko, bempo tua kaitat a kobaita, a bejeetuanaau au jiapseka, kaita bem joopeauta aet lutuuria, ti ama jiojtei. 19 Empo, inim senu, Krijtota taaane. Intok ka iniat jiba joiwane, ketchia bempo, ka bem yetet sualemmeu yoota betana a nokeauta yetet nok sasakane. Intok bejeeka eu a naatejowao, kaita kaita bem a tuutepo kikkimune. yaane, junae betana ka wooika Intok ka nok maisi machik nok oo bajim junae betana juuneaka sasakane. 14 Inia betchibo inepo, nokame aneo. 20 Taa jume inien, nee jume beme yootaka jokoptuim, Liojta bichapo ka tuik joame, am kukuna ia. Intok inimee junae betana siimem bichapo yoemiaka, bem joau siimeta am nok tejwaane, junuen jume bichaka joane. Intok inimee, ka watem, am ee majjaune betchibo. 21 Inia betana inepo, achai tuika bem joauta, kaita amet aune, junuen jume itom bejeeka aneme, Liojta bichapo intok Jesukrijtota kaitapo itot nokne betchibo. bichapo, intok jume aamak aneka 15 Bweituk inim waate jokoptuim aapoik yeu puarim ankelesim jaibu inien, Krijtota bem sualeuta bichapo, inikaa weyemta, siimem koptaka intok bebejeerita mak eaka nanancha, kaabeta yeu puaka, em ka tuik jooa. aet yeu yumaka a sawaanee nee 16 Inim senu Krijtota sualeme, enchi tejwaa. 22 Intok ket empo, ooutakai oo jamuttakai junii, Krijtota sualemmeu senuk yoo jokoptuim wawaekame, inii, yaabaeeteko, tuisi aet bichaka inimee am aniane. Intok junamee, boo bitne. Junuen empo, ka watem jume Krijtota nau sualeme am ka tuisi aulammak, amemak aniane betchibo, ka iniat obiachisi jioplata benasi bitna betchibo. Ka ameu am suu tojirine. Junuen tuik, ka em jooneeut emo suuane. 23 Jiba jeela tompo em kookoeu jume Krijtota nau sualeme, wamee jokoptuim, lutuuriapo am ania betchibo, empo, ka baam jiba machim kaabeta jipueme, inimee a jiine, ala paasi baawata ket iliikik aniane. jiine.

531 watemmet, juka ka tuika bem yaarita, machisi a juuneiyaatu, kee yauraa bittuawakai. Taa inia betana, watemmet intok, ka sep a juuneiyaatu. Taa chukula yee yauraa bittuawao juuneiyaatune. 25 Intok jiba inieni, juu tuika boo jooriawame, inii juunakkiachisi a juuneiyaatu. Intok ka sep juuneiyaatuka junii, ka junuen tawaka, chukula jiba juuneiyaatune. Wamee Krijtota sualeka, tetekoka jiapsame, inimee, bem tekom tua am yooreka am bitne. Junuen, juu yoorisi machika itom yoowa Liojtat, intok kia juu itom taaaka, itom yee majtaut junii, ka jaana amet nokna betchibo. 2 Jume intoko inim tetekoka, juname betchibo jiapsame, bem tekom ket Krijtota am sualeo, inimee, bempoim junuen amemak Krijtota am suale betchibo, ka junae betchibo chea ka am yooreka am bitbaane. Ala chea junii junamee, tekilta tuisi am jooriane. Bweituk jume enchim joau betana tuik mabetneeme, inimee, Krijtota sualeme intok aapoik betana naksi eiyaawame junamee. Empo, inikaa yee majtaka iniat am tejwaane.

1 TIMOTEEO5,6 majtawamta betana, ka iniamak weyeka yee a majtaateko, 4 inii siimem bepa au cheewareka intok inii, tua kaita taaa. Jita juuneiyaapeewaka aet emo nok kokobawamta betana aet au taarulaa. Intok inile benak betana, jitat ka nau eewaka, nat koptiwame. Emo bejeewame, intok ka emo yooriwaka nau nokwame, intok ka nat yoem eewame junama yeu weyekai. 5 Intok inii, jume tua tiusi machikut jiapseka intok juka lutuuriata ka taaammak, ka luuteka nau nok nassuawame ama aayuk. Intok inimee, Liojta a sualwapo, iniae bempo ae tomi yoowaa benasi eame. Empo, jume inien anemmak kaitapo amemak eene. 6 Juunakkiachisi lutuuria ala, juka Liojta yooriwaka a sualwaut, eiyaawatchika, kaitau a tamachiatuka itom bit machik ama aayuk. Inii junaatakai, inim senuk, juu a jipueue yanti elaka tua alleaka a jiapsiwame. 7 Bweituk inikaa te juuneiyaane, itepo kaitamak tee inim yeu yoemtuk. Intok kia chukula, kokok junii, kaita tee a weiyaane. 8 Taa itepo inim juka itom bwaaneeuta intok juka itom tajooneeuta itepo a jipueeteko, iniae tee tua yanti elne. 9 Taa ka inieni wamee chea bepa yuin totomipeame. Inimee junaet emo taaruka intok juebenaka tua ka suasi bem eaka bem joopeau am nanasontemtat, inikaa inim siimem aet emo taaruka, aet kokkowamtat, jiteipo benasi aet emo kokobe. 10 Bweituk inii juu tomit jiba eewaka, yuin tomipeewame, iniat naate siime

24Inim,

inim jitaa taabwik betana intok ka juu yoowe Jesukrijtota betana tuika yee majtawamtamak weyeka, intok kia wakaa Liojta junuen yooriwaka itom sualeu betana, chea bat weyeka yee

3Senu

Juu itom sualeu, intok itom ae betchibo alleau

1 TIMOTEEO6 juu ka tuika joowame. Intok wate aane, inikaa unnaa bem a eiya betchibo, junuen, Krijtota bem sualeuta koptalam. Intok junae betchibo tua jiokot emo bichaka jiapsa.
Krijtota itom sualeut tuisi aet yeu yumaawame

532 junuen kaabe jitat enchi nok tejwaakai, inikaa, junaen chukula, yoowe Jesukrijtota juchi aabo a notteu tajtia. 15 Inii chukula taewai, jaibu yeu puarita a yumako, juu Lios, inikaa inien yeu a weetuane. Aapo su ian junaa, aapola jiba juu nak yoorieewaka, siimeku nesaweka Lios. Aapo, siime chea yoo nesaweme bepa intok siime jume inim chea yooriwame bepa yootaka intok yooriwame. 16 Aapo su junaa, juu wepuulaka jiba, ka mumukeme. Aapo, jum tachiria, inim yoemta kaabeta a au rukteepo jiapsame. Inim aapoik kaabe a bitlaa, intok kia kaabe inim a bitne. Aapoik jiba betchibo a yoorinaauta intok jiba betchibo yootaka a nesauneeuta, aapoiku lutuuriatune. Tua junuentune. 17 Jume inim tua yuin totomeka jiapsame, kaitapo bem emo cheewarine betchibo, ameu nokne. Intok kia bempoim, ka juu bem tomit jiapseka bem aet eene betchibo junii. Bweituk inii, ka jiba siimeku yee ania. Ala bempoim juu Liojtat, aapo jiba yuu jiapsamtat intok siime tuik itou tuika yumaisi itom a bittuamtat bem eene betchibo. 18 Inimee, empo, watem betchibo tuik joaka, junuen junae, chukula jiapsineeu betchibo chea eiyaawatchika tuik bem kobaane betchibo intok, bempoim juka bem jipueuta, kaachin eaka, inikaa watemmeu bicha a bem a naikiane betchibo, inia betana ameu nokne. 19 Inien bempo, chukula jiapsinaauta, juka siimek bepa tuik jipuune. Iniat junuen bem aman lutuuriane

empo Timoteeo, wepulsi Liojta betchibo jiapsaka a nesaupo aneme, siime inikaa ka tuik betana emo suuaka, omola a eiyaane. Ala empo inim siimeku, lutuuriaka tuisi weyemta boo jooriaka jiapsine. Iniamak Liojta jiba alleetuaka a yoorine. Intok Jesukrijtotat eakai intok yee nak taaakai, intok ka seej chukti eaka a boo bichaka, intok kaitapo emo cheewareka jiapsine. 12 Inia eiyaawatchik, Liojta em sual taaaut, jiokot aet emo bichaka junii, jiba em aet jiapsineeuta ka a koptane. Aapoik Liojta betana em mabetri, chukula jiba yuu jiapsiwamtat utteaka, jiba em aet jiapsineeuta jariune. Bweituk juu Lios jiba inia betchibo enchi yeu puari. Intok empo jiba iniat jiapseka, em aet eaut empo inim juebenam bichapo aet emo juuneiyaa tebolaa. 13 Ian intoko, juu Lios, inim siime jiapsamta a jiapsituamta bichapo intok juu Jesukrijto, aapo ket, waa Ponsio Pilaatotukauta bichapo, aapoik jabetukauta, witti nokaka au taaa tebokamta bichapo, nee enchi aet tejwaa, 14 juka inim in enchi aet sawekauta, em a chupaane betchibo, ka taabwisia a weetuakai, inia betana yumaisi

11Taa

533 betchibo witti a juuneiyaane. Intok naa buustia, bempo, Krijtota sualeka inim jiapsaka, junuen aapoik betchibo tuik bem joauta, siimekut yumaisi a joaka jiapsine.
Paplota jiojtesupo, Timoteota joo iau tejwaawakapo

1 TIMOTEEO6 nau nok nassuawaka, kaita tuik suawaekamta intok kia juka lutuuriata bejeeka nokta, kia beja nokitaka junii, suawakame ti taeewamta, ili junii ka a jikkajibaane. 21 Bweituk waate, inien weyeka suawaekamee teamta jikkajaka, a sualeka, Krijtota bem sualeuta koptaka, omola a tawaalam. Juu Lios, aapoik betana tuik enchi a bittuane. Tua junuentune.

Timoteeo, jukaa, Liojta betana em au yeu puarita, em tekil maki, ka a koptaka a weetuane. Empo, inim juebenaka

20Empo

2 Timoteeo
Juu Paplo, juchi Timoteo teamtau jiojte

Inepo Paplo, Jesukrijtota betana sawaka, nee yeteu bittuari, Liojta junen a tuureka betchibo. Ket jiba juka Jesukrijtota betana, a sualeka, chukula jiba yuu jiapsiwamta itou naikiarita, inikaa yee a majtane betchibo nee yeu puari. 2 Inikaa jiosia joojteita nee eu bittua, Timoteeo, Krijtopo in yoemia, in nakeu. Inepo tua junen jiaka, Lios itom yoowa intok yoowe Jesukrijtota betana, siimeku eu tuik intok tua em nak jiokolinaauta intok yumaisi yanti, ka jain eaka em jiapsineeuta, nee ee betana a waata.

intok kia tukaariat naa buustia, inepo, Liojtau bicha nokaka intok eu waateka, nee enchi nokria. Intok nee ee betchibo juka Liojta bai saekai. Juka Liojta, aapoik bichapo tuisi in jiapsapo ino juuneiyaaka in yooreka, ae betchibo in jiapsauta. Jiba bat naateka taewaimmet, jume in yoowasukaum ae betchibo bem

3Taewait

Krijtota tuisi sualeka, watem ket a sualtuawapo

jiapsaa benasia. 4 Junak aman in enchi too sikaa, junamaa tua em siokaka, intok yuin em opoaka betana jiba ne eu waate. Intok inepo juchi enchi nee bitpea, junuen juchi emak aneka, tua yumaisi alleewamta bit betchibo. 5 Bweituk inepo, Jesukrijtota lutuuriapo tua junen jiaka em a sualeubeu ne waate. Juu em mala yoowe, Loira teame intok juu em ae Euniise teame, inimee chea bat inien tua lutuuriapo a sualek. Intok inepo, inia betana, ket jiba junuen, tua em a sualeut nee juunea. 6 Inia betchibo inepo, wakaa, nee ee bepa mamteka, Liojtau bicha enchi nokriaka, aapoik betana juka em mabetaka, au yumaka em a joauta, ka em aawaj kopteka, aet jiapseka em a boo jooriane betchibo ne enchi aet tejwaa. 7 Bweituk juu Lios, inim kaitat majjaeka itom jiapsine betchibo, juka a tuu jiapsiwata itot autuari. Ala ikaa itom yaariak, ka itom koom eene betchibo juka utteata intok itom yee nak taaaneeuta. Intok tuik yumaisi, suasi itom ito ujuuka jiapsineeuta, juu a tuu jiapsie iniae itot

534

535 a autuari. 8 Inien san empo ka tiunee juka yoowe Jesukrijtota betchibo, aapoik betana weyemta em a teuwaaneeu betana. Intok kia, nee junii, aapoik mak in ea betchibo inim in etaita betchibo junii ka tiune. Ala, empo ket eu weyemta inien juu aapoik bemela nok lutuuriata betchibo, jiokot emo bitwamta, inikaa, jiba Liojta, aapoik utteata yetet a autuaut eaka a ineene. 9 Juu Lios, itom jinneuk intok inim wepulsi aapoik betchibo itom jiapsine betchibo itom yeu puari. Taa ka jita tuik itom yaari betchibo, ala inii, tua aapoik junen a chupaabaeka betchibo. Intok Krijtota mak itom ea betchibo itom nak taaasukai. Juu Lios, bat naataka, inim aniata kee aet naateo naateka jaibu itom nak taaan. 10 Taa inikaa, tua yee a nakeuta, aapo ian juka Jesukrijtota, itom jinneumta, inim aabo a yepsakaue, iniae yee a juuneiyaatua. Aapo juu, juka kokowamta, jiba betchibo taka utteakamta, kobakame. Intok aapo, jiba aapoik betana nok lutuuriae yee jinneumtae, juka jiba yuu jiapsiwamta, juka kaibu a nasonteitumta, inim machisi a juuneiyaa tebok. 11 Juu Lios, inikaa bemela nok lutuuriata, in yeteu a teuwaane betchibo nee yeu puak. Intok aapo, juu ka jurio yoemratau bicha, inimmeu nee bittuak, junuen, inimee in am majtane betchibo. 12 Jiba inia betchibo san, inepo, inim inien siimekut jiokot ino bicha. Taa nee ka aet tiiwe. Bweituk nee juka jabeta in sualeka

2 TIMOTEEO1 in aet yoem eauta nee juunea. Intok nee witti juunea, aapoik siimeku a yumau, junuen chukula, aapoik aabo notteu tajtia, inepoik in jiapsi, intok siimeta juka aapoik mampo in suu tojiri, aapoik nee a suuariaka nee aet anianepo. 13 Empo, juka tuik betana yee majtawamta in enchi majtaka, in enchi tejwaakauta, jiba junama waam em neu a taaakaa benasia a weiyaaka, junuen jiba a boo jooriane. Intok empo, siimeku Krijtota mak eaka, itom jiapsa betchibo, siimeku aapoik sualeka intok yee nak taaaka jiapsine. 14 Juu Liojta tuu jiapsie, itot a jiapsine betchibo itot jiapsituarie, junae aniawaka, Liojta betana juka yumaisi em a joaka, juka eu suu tojirita, ka a koptaka, jiba aet jiapsine. 15 Ian em jaibu juuneaa benasia, siime jume Aasia bwiaara betana, jume Krijtota sualeme, nee koptaka ka intok aabo neu yaaja. Inime nasuk kia juu Pikeeloj teame intok juu Ermoojenej teame junii ketchia. 16 Juu itom yoowa Jesukrijto, aapo juka Onesiiporo teamta, jume a joaapo ama jiapsame, tua am nak jiokoleka, tuik am bittuane. Bweituk aapo juu Onesiiporo teame, ka nee koptakai, jue benasi, tua tuik nee yaarialaa. Intok aapo junuen, inim in etaitukau betana, ka inia betana tiwekai. 17 Ala junako, aapo jum bweu joara Rooma teapo anekai, junamaa binwaa, nee a teapo tajtia, ama nee jaiwaka nee teak. 18 Inikaa, juu itom yoowa Jesukrijto, chukula juchi aabo nottekai, juka chea

2 TIMOTEEO1,2 bepa yee nak jiokoleka, aapoik betana au tuik, aamak a bittuane. Empo su jaibu tuisi juunea, aapoik jum bweu joara Eepeso teapo tua yumaisi itom a aniakau.

536 inia betana juu yoowe Jesukrijto, aet juuneene betchibo enchi aet aniane. 8 Itom yoowa Jesukrijtota, aapoik mukuka, kokkoarim nasuk a jiabijtekau betana intok aapoik juu yoo yaari, Labiitukauta yoemiam nat tomti aapoikut yeu katriam betana a weyeu, iniau jiba waatine. Inii junaa juu Krijtota betana bemela nok lutuuria in yee majtau. 9 Jiba inikaa nok lutuuriata in yee majta betchibo inepo jiokot ino bicha. Kia inepo ketchia, yee suarik weelapo, ae betchibo inim etai takai. Taa juu Liojta betana a nok lutuuriawa, bichau bicha sualwaka a teuwaana betchibo, kaabe inien yee eetawapo a tawaa. 10 Inia betchibo inepo, siime wamee Liojta yeu puarim betchibo tuik waatakai, siimeta juka neu weyemta nee, ka jain eaka a inea. Junuen ket bempoim, juka chea bepa eiyaawatchika, kaitau a tamachiatuka intok inikaa, jiba betchibo takai, Krijtota mak itom nau ea betchibo juka jinneuwamta itom bittuari, bempoim ket a bitne betchibo, nee inien ino bicha. 11 Inii teuwaari tua lutuuria: Itepo ian, siime ka ammaali weyemta betana tee Krijtota mak, aamak kokkokame benasi ito eiyaateko, ketchia, itepo, juka jiba yuu jiapsiwamta aamak bitne. 12 Itepo, inim aapoik betchibo jiokot jiapsakai, ketchia itepo, aapoik nesaweka a jiapsau, junuen tee aamak nesaweka, jiapsine.

Empo intoko in yoemia benasi in eiyaau, Jesukrijtota mak itom aamak ea betchibo, juka tuik itom ae betana bichautau waateka, aet utteaka jiapsine. 2 Empo, jukaa, juebenam bichapo aneka, juka bempoim majtaka em jikkajaka neu em taaakauta, jiba inikaa naa buustia inim watem, siimekut a yoem eiyaatume, inimee, bempo naa buustia, watem a majta betchibo au yumame am majtaka a tekil makne. 3 Junuen empo, Jesukrijtota betana, senu sontaao, tekilta tuisi a jooriame takai, juka jiokot em emo bichauta, ka jain eaka a ineene. 4 Kaabe senu inim bwiapo sontaao taka tekilpo au bichakai, inii jum ka sontao tekilpo kaibu ama annee. Bweituk uttea inii, juka sontaommeu yoo yautta, a nesaupo aman jiba a weenepo. 5 Inii ket jiba inien weyekai, waa, yeeuwaka yoobaawapo junamaa aneme, inii, junamaa kaita yooka yeu weene, inii, junae betchibo a jooneeuta aet a tejwaawakau, ka junuen aet yeu yumakai. 6 Waa jum wajpo tekipanoame, inii, juka etwakamta bachia ama yeu sikamta, junamaa au lutuuriatune, aapoik chea bat, juka au naikiarita a mabetneeuta. 7 Empo, juka inim in nokaut, aet mammate. Intok siime

Jesukrijtota tuisi nok jikkajame a sontaotukaa benasia

537 Itepo inim ka aamak eaka, ka ito a taaati jiaateko, aapo ket chukula junuen ka itom au taaati jiune. 13 Inim itom, juka aapoik sualeka tuisi itom jiapsieaut ka itom aet yeu yumao junii, aapo jiba weepo ka itom koptaka, itom aniane. Bweituk juu Lios, aapo kaachin juka a teuwaauta, ka chupaka junuen aapoik Liojtukau betana a au kopne.
Krijtota tekilet tuisi yeu yumaaneeme

2 TIMOTEEO2 yeu weene. Inien san ameu yeu siika, jumee, Imeneeo teamtau intok Pileeto teamtau. 18 Inimee, Liojta lutuuriata bem sualeuta omola a tawaarika, bempo, chukula taewaita, jume kokkoarim aet jiabijteneeu, jaibu a yumaasuk ti jiakai. Intok bempo inim, waatem, bem sualeu betana, junae betana iniae taabwisi am eetua. 19 Taa juu Lios, senu weemta lutula weyeka, itom a aet eauta itom juuneiyaatualaa. Inii inen weyekai: Juu itom yoowa Jesukrijto, jume lutuuriapo a sualeka, aapoik yoemiam, am taaa. Intok ketchia: Siime jumee, Krijtota emo sualeeti jiame, inimee, siimeta juka ka tuik joowamta betana emo suaka, ka a joone. 20 Maasu, senuk yuin tomekamta bweu kari joaawakapo, junamaa, ka wepulsi sawai tomie intok tosai tomie yaari, sawaawame jita ama aayuk. Ala junamaa ketchia inia betana, kutae intok babue yaari aayuk. Waate, ka jiba, taa kulupti, yeu puata benaku sawaawa. Wate intok, kia jita betchibo junii sawaanaa. 21 Inien, seenu, Jesukrijtota betana tekilta weyemta betchibo, wepulsi Liojta betchibo jiapsaka, inia betana siimeku au yumaka, chea bepa tuika aapoik a joo iauta boo jooria betchibo, inii, inim siimeta juka ka tuik betana, inikaa omola a tawaaneeuta au utteatune. Junako, inii siime tuika boo jooriawamta betchibo au yumaka tuine. 22 Junuen san empo, inim usiraata ka tuika bem tuureka ae bem emo alleetuauta, omola a tawaaka

iniau, jita etejoi kia beja nokita betana, ka bem aet nok nassuaneeu betana, Jesukrijtota betana lutuuriaka, ameu nokaka am tejwaane. Inii junuen, jita betana nau nok nassuawame kaita tuika ama yeu weama. Ala inia betana, jume a jikkajame, ame betchibo ka tuine. 15 Empo, aet suaka emo uttea jooriane, inia betana, senuk tekipanoamta, junaet tuisi weyeka, kaachin, kaitat tiweka, tuisi a mabettukaa benasia, Liojta bichapo junuen em mabettune betchibo. Juka Liojta nok lutuuriata, kaita beeeka, yumaisi yee a majtakai. 16 Juka kia beja nokita betana, kaita suawakamta nau nok nassuawamta, empo, kia junii ka a jikkajibaane. Bweituk jume inien nonokame, laauti, chea junii juu ka tuikut emo tattaaru. 17 Intok inimee betana juu ka tuika bem yee majtau, a jikkajame betchibo, saawata ka a jittotumta, chea bwekasi a weyee benasia ameu

14Inen

2 TIMOTEEO2,3 intok empo, siimeku lutuuriaka tuisi weyemta, intok inia mak siimeku Liojtat ee taaaka intok yee nak taaaka, intok siimeku, siimemmak tuika, yanti, ka yee bejeeka jiapsine. Intok inikaa, siime wamee kaita ka tuik joaka, intok Krijtota bem sual taaauta a teuwaaka jiapsammak anekai. 23 Empo, juu kia beja nooki, kaita suawakamtat, nau nok nassuawamta, kia junii ka a jikkajibaane. Empo su juuneakai junae betana, ka nau eewaka, nau nok nassuawamta jiba ama ayukau. 24 Intok juu, Krijtota betana tekilta joame, ka au chaaka, jum nau nok nassuawamta weyepo a anneeu. Ala inii, siimemmak tuisi weene. Inii ket tuisi a yee a majtaneeuta taaane. Inii, ka seej chukti eaka, jitat a boo bitne. 25 Intok wamee, juka lutuuriata betana taabwisi eaka a bejeeme, tuisi amemak weyeka, tuik betana am majtane. Junuen juka Liojta, aapoik, ka tuik betana taabwisi am eetuaka, intok juka lutuuriata bempoim a taaatuaneeuta boo bichakai. 26 Junuen, tuik betana aet mammateka a jajameka intok bempoim, juka bebejeerita am bai taaarika a jipueka, aapoik am nok jikkajine betchibo, junama bem ama yoeene betchibo.

538 betana bem yee majtaneeu betchibo jinilwatchika a obiachineeu. 2 Yoemra junako siimeku bempo jiba emo nak jiokoline. Tomit jiba emo temaine. Emo cheewarine. Bem jipueue jak waam yee bitne. Inimee, Liojta betana weyemta bejeeka nokne. Bem yoowam ka nok jikkajine. Kaita bai saune. Intok juka sualwaka yooriwamta, kia jak waam a bitne. 3 Kaabeta jiokoli taaane. Kaabetamak tuttuika jiapsine. Yetet nokaka naj katne. Inimee ka tuik bem joopeaut ka emo yuiine. Ka tuik yeteu joone. Intok siimeta juka tuisi weyemta, a bejeeka jiapsine. 4 Amemak eame junii, am bejeeka an jajaptene. Seej chukti ka tuik bem yaaneeut ka majjaune. Inimee, ka lutuuriapo, kia nokpo, siimeta tattaaane. Liojta betana weyemta jaiwaka alleeaka, bempo inim ka tuikue jiba bem alleeneeuta jariune. 5 Inimee tua lutuuriapo benasi juka sualwamta ka a koptaine, taa inia betana juu Liojta betana weyeka bem jiapsimmeu tuika ama ayukamta, omola a tawaane. Emee, jume inile benasi jiapsame betana emo suuaka, ka enchim am bai taaatuane. 6 Bweituk inime betana san, jume joarammet kateka, intok junamaa jume jaamuchim, jume kaita tattaaame intok siime ka tuik boo jooriame, ameu am jojoiwatuaka, am bai tattaaame aane. Inimee jaamuchim san, juu ka nanau machik ka tuik bem joopeau betana ka a emo yuee.

Ketchia empo inikaa juuneiyaane, inim chukula taewaimmet jiapsinaao, junako yumaane, jume inim Krijtota sualeme betchibo intok aapoik

Chukula taewaim aabo weyemmet, yoemrata jaisa jiapsinepo

539 jiba jita emo majta, taa junuen taka junii, bempo, Liojta betana lutuuriata ka a taaa machi. 8 Intok inii, jiba jume junako yee sisibowamta weetuaum, Jannes intok Jamrej ti teakaum, inimee juka Moiseejtukauta boo jooriau betana a bejeeka anekaum benasia, ketchia inimee oowim, Liojta betana juka lutuuriata a bejeeka aane. Inimee oowim, ka tuik boo jooriapeewamtae nasontulam. Intok Liojta betana weyemta bem sualeuta kaita amet ayukapo juuneiyaawa. 9 Taa inia betana, inimee, inikaa bejeeka bem joau, ka tua yumaisi, kaita kobaka ama yeu katne. Bweituk siime am juuneiyaane, inimee juka bem yaari, tua ka suawaka a weyeu. Jiba junuen jume woika, Moiseej tukauta a bejeeka aukame, junae betana ameu yeu a sikaa benasia.

2 TIMOTEEO3 teapo, junaman siimeta juka neu suawaka, jiokot in bitwakauta empo a juuneiyaa. Taa junaman juu yoowe Jesukrijto, siime inia betana nee aniaka nee ama yoeetuak. 12 Bweituk inia betana lutuuria, inim siime jumee, wepulsi Krijtota betchibo jiapsibaeme, inimee, ameu suawaka, bem jiokot emo bitneeuta ameu a aunepo. 13 Taa jume ka tui yoemem intok jumee, juka aa nokiichiata yee sualtuaka am majtame, inimee chea junii tua bem ka tui yoememtu sakaneeu amet aune. Inimee, yee bai tattaaaka intok naa buustia bempo junii bai taaarim takai. 14 Taa ian, empo, juka em taaalaauta empo inikaa a lutuuriatukauta a mammateka em aet juuneauta, ka a koptaka, bichau bicha aet jiapsine. Empo su jaibu juunea, inikaa jabetau em a taaakauta. 15 Bweituk empo, jume Liojta betana jiosia jiojteim, inimee, tuikut enchi majtaneeme, intok inimee enchi aet juuneetuame, Jesukrijtota, a sualeka aapoik betchibo em jinneui tuneeuta. 16 Siime inii Liojta betana nooki jiojtei, jume a jiojtekame, Liojta betana tua a eapo aman juuneetuawaka a jiojtek. Intok inii san, Liojta betana lutuuriata, yee ae majtapo intok iniae, ka ammaali jiapsiwamta betana intok junuen, Liojta bichapo, siimeku tuisi jiapsiwamta betana, inii, yee ae aniapo tui. 17 Junuen iniae, itom jume Liojta betchibo jiapsame, inim siime tuisi weyemta, yumaisia au yumaka, a itom a joone betchibo.

7Inimee,

empo, juka in yee majtai, tua yumaisi a taaaka, jiba aet jiapsek. Inim tuisi in jiapsaut intok inim juka in aet jiapseka in aet yeu yumaapeaut. Krijtota tua in a eiyaaka jiapsekaut. Siimeku a in boo bichaut. Juka in yee nak taaaka jiapsaut. Intok siime neu weyemta, ka jain eaka in a ineaaut. 11 Inii, Krijtota mak in ea betchibo, inepo jajjawaka intok jiokot ino bichakai jiba ka taabwisia, taa Krijtota mak eaka in jiapsau. Empo, jukaa, jum bwere joaram, Antiokia teapo intok Ikoonio teapo intok Lijtra

10Taa

Ka intok au jiojteneeka, juu Paplo, Timoteotat nesawe

2 TIMOTEEO4

540 Krijtotamak anneeka in aet luutineeu, jaibu yumaasek. 7 Ineponee inim tua juebenaka obiachiku jiokot ino bitchuk. Intok inepo, Krijtota in a sual taaauta, ka a taaruka, inepo inim Krijtota sualeka jiapsaka, aapoik betchibo in jooeauta, kaita ama beeekai, nee aet yeu yumaasuk. 8 Intok iani, inim siimeku Liojta bichapo tuisi jiapsiwaka yee makwau, kaitau a tamachiatuka, tuika aamak in bitneeu, inii, chukula yoowe Jesukrijto, aapo yeteu a lutuuriatukapo aman yee yauraa bittuame, junae taewait nee a bittuane. Intok inikaa, ka nee inepolaik jiba, a bittuanee junae taewaitchi. Ala inikaa, siime jume jiba aapoik nak taaaka, juchi aabo a nottineeuta a bitpeaka jiapsisukame.

Liojta bichapo, intok juu itom yoowa Jesukrijtota bichapo, inii, aapo juu aabo, senuk siimem bepa chea yoo yaataka katekamta benasi weyeka intok inim, wamee jiapsame intok jume kokkolam am yauraa bittuaneemta bichapo, inepo nee tua junen jiaka, 2 juka Krijtota bemela nok lutuuriata, jiba weepo, ee betana a jikkajibaawao, intok kia ka a jikkajibaawao junii, em yeteu a nokne betchibo nee enchi aet tekil maka. Empo, aet yanti elaka bempoim a mabet maisi ameu a teuwaane. Intok tuisi bem jiapsau betana, tuikut ameu noknee. Inia betana, a em boo bichaka em yee majtauta et bit tebokai. 3 Bweituk inim chukula taewaim yumaane, junako juka yoemrata, juu tuik betana weyeka bempoim majtawauta, ka a eiyaaka, ka a mabetbaaneeo. Ala inimee, bempoim eapo aman, bem tuureeu betana, juebenam jume am majtaneeme jariwaka, bempoim am majtatuane. 4 Jukaa, Liojta betana nok lutuuriata jikkajieaka su, omola a tawaaka intok inimee, siimeta ka lutuuriata, aa nokiichiata a jikkajipeene. 5 Taa empo, jiba juka siimeku suasi jiapsaka em emo ujuuneeuta, ka a koptaine. Aapoik betchibo em jiokot emo bitneeuta, ka a majjaune. Empo, juka Krijtota nok lutuuriata, yee a majtaka, a sual tebone. Juka em au yeu puarit, em a joauta, tuik tekilet, tuisi aet yeu yumaane. 6 Inepo ala, nee inim in meetuneeu betana, jaibu abe net nesawa. Intok juu taewai,

lauti aabo em nee bitne betchibo, nee jiokoeka, lauti aabo weene. 10 Bweituk juu Lemaaj teame, aapo ka intok neu yepsaka inim nee too simlaa. Bweituk aapo inim juka ka Liojta betana weyeka joowamta chea a tuurekai. Intok aapo jum bweu joara Tesaloonika teau bicha simlaa. Juu Kreseente teame, aman bwiaara Kalaasia teau bicha simlaa. Juu intok Tiito teame, bwiaara Lalmaasia teau bicha siika. 11 Inim, kia juu Luukaj teame jiba nemak tawalaa. Junaman juka Maekoj teamta jaiwaka, aapoik aabo nuupane. Bweituk aapo tekilta a nee jooria. 12 Juka Tikiiko teamta nee aman

9Empo

Paplota, juka Timoteota a yaaria iau

541 bweu joara Eepeso teau bicha nee a bittualaa. 13 Intok empo, aman jume tebeka in bepa tajooreum, jum bweu joara Tooaj teapo, seenu, Karpo teamta joaapo in too sikaum, empo bina bicha weyeo, ka am koptaka, neu am nuupane. Intok ket jume liprom. Taa nee jume jiosia jiojteim chea junii nee am boo bicha. 14 Juka sisiiwookta tekipanoame, juu Alejanro teame, ka tuik buuuk neu yaalaa. Taa aapo juu achai Lios, aapoik neu yaakauta, jiba junaen a bittuane. 15 Empo inia betana ket emo suuane. Bweituk inii, Krijtota betana itom yee majtauta, tua namakasi a bejeeka aane. 16 Junako, chea bat yauraatau nee yeu tojiwao, kaabe nee nokriak. Taa junamaa siime nee ama inepolaika too sajak. Junuen taka junii, tua tui ean, juu Lios aet am jiokoeko. 17 Taa junamaa juu yoowe Jesukrijto, nemak tuka intok kaachin in eene betchibo, nee aniak. Junuen san inepo junamaa, juka Jesukrijtota betana nok lutuuriata a teuwaaka intok junuen, siime jume ka jurio yoemrataka ama aneme, nee a jikkajituak. Intok jiba junaen juu Lios, junamaa unnaa jinilwatchiku, jiba ousei tebauremta betana nee

2 TIMOTEEO4 jinneukamta benasi aayuk. 18 Intok ketchia, aapo siimeku inim juu ka tuik betana, ka in aet jiopne betchibo, nee aniaka nee ama yoeetuane. Intok chukula, jum aapoik yoo nesaweka a katekau, teekau in aamak anne betchibo, junak tajtia siimeku nemak tune. Aapoiku, jiba betchibo aapoik yooriwaka a alleetuaneeu au lutuuriatune. Tua junuentune.

Piijka teamta intok juka Akiilata intok siime jume Onesiiporo teamta joaapo joaakame, empo nee am tebotuariane. 20 Juu Erajto teame, jum bweu joara Korinto teapo taawak. Juka Toopimo teamta intok, kookoemta nee joara Mileeto teapo a too siika. 21 Empo, baji metpo sebeneeka kee a yumao, aabo wee betchibo emo bamijtuane. Jume inen teakame eu tebote, juu Eubolo teame, juu Puurej teame, juu Linoo teame, juu Kaauria teame intok siime jume inim Krijtopo itomak werim. 22 Aapo juu yoowe Jesukrijto, siime em jiapsaut jiba emak tune. Intok juu Lios, siime enchim, aapoik betana tuik enchim bittuane.

19Juka

Jiojtesuka a tebotua intok Liojta betana au tuik aawa

Tiito

Inepo Paplo teame, Liojta betchibo jiapsaka intok a nesaurita joame intok inepo, Jesukrijtota betana yeu puaritaka yeteu bittuari, junuen inepo, jume Liojta yeu puarim, bempoim, Liojta betana weyeka a nok lutuuriata intok bempoim Liojta sualeka a yooreeu betana, junaet am majta betchibo a tekil maki. Inii lutuuria, inim, Liojta betchibo tuisi yee jiapsituame betana. 2 Junuen inimee, juka jiba yuu jiapsiwamta, Lios, jakwoo junii aa nokiichiata ka nokame, aapoik inim aniata kee naateo naatekai itou bicha a naikiakauta. 3 Intok iani, taewai au yeu a puarit, inim aapo, jiba aapoik betana nok lutuuriata, aapo itom jinneume juu Lios, aapo nee aet saweka, in a tekil makakaue in yee majtaue, yee a juuneiyaatualaa. 4 Inikaa jiosia jiojteita nee eu bittua, Tiito, empo Jesukrijtota itom a suale betchibo, tua lutuuriapo in yoemia. Inepo, itom yoowa Liojta betana intok Jesukrijto, itom jinneukamta betana, juka tuika em bitneeuta intok yanti, ka jain eaka em jiapsineeuta ee betana a waatakai.

Juu Paplo, Tiito teamtau jiojte

inepo jum senu bwiaara bawepo yeu kateka, Kreeta teapo nee enchi too sikaa, junamaa, inepo juka em joauta, ama beeemta em a chupsune betchibo, intok junaman, ili joaram beeka tana, tua in enchi aet tejwaakapo aman, jume Krijtota sualemmeu yoo yaarim tuneeme, em yeu am puaka, am yoo yaaka betchibo nee junamaa enchi tawaak. 6 Juu Krijtota sualemmeu yoo kechaanaame, inii, siimeku au suuaka jiapsine. Junuen, kaitapo, ka tuik betana aet nokna betchibo. Inii, wepulaik jiba jubine. Intok inimee yoemiam, Krijtota am nakeka a sual taaane. Intok inim tuisi jiapsaka intok bem yoowam nok jikkajaka, am yooreka bem jiapsau, amet juuneiyaanaa. 7 Bweituk, juu, jume Krijtota sualemmeu yoo yaari, inii, Liojta betchibo a jooeauta a tekil maktakai, junuen, ka tuik betana ka aet nokna betchibo, uttea, siimeku aapoik au suaka a jiapsineeuta. Kaitapo aapo a eapo jiba weene. Intok kia seej chukti a

5Junako,

Juu tekil Tiitota jum bwiaara Kreeta teapo yaakau

542

543 omtineeu betana au yuiine. Inii ka naamumukne. Intok kia ka yee bepbaane. Intok kia tomita, ka a kobaita ka a ukkuline. 8 Ala inii, jume mekka betana au yaajame, a joapo tuisi am mabbetneeuta a taaane. Tuik boo jooriaka jiapsine. Siime suawaka, suasi jiapsiwamta taaane. Tuika, lutuuriaka weyemta boo jooriane. Wepulsi Liojta betchibo jiba jiapsine. Intok juu ka tuik betana a au a yuineeuta taaane. 9 Inii, Krijtota betana nok lutuuriata, tua ammaali weyeka, aapoik a majtawakaa benasi a taaaka, iniat wikiaka ket watem inikaa tuik betana yee majtawamtae, ka taabwisi eaka, ka bem koom eene betchibo am aniane. Intok iniae, jume a bejeeka nokame, inia betana taabwisi eaka, juka lutuuriata bem a jajamne betchibo. 10 Bweituk jumee, juka Liojta betana nok lutuuriata, ka a jikkajika jiapsibaeme, juebena. Intok jume juriom nasuk chea junii anekai, inimee, kaita suawakamta yee majtame intok juka yoemrata bai tattaaa. 11 Inimeesan junen, itepo, bem yee majtau betana, tee am nok kobaane. Bweituk inimee junen, inim jaibu watem joaakame, lutuuriata betana taabwisi am eetuaka am koptatualaa, jachin junii tomi yoobaekai juka ka bem yee majtaeauta yee majtakai. 12 Seenu, jiba inime mak junama bawepo bwiia yeu kateka Kreeta teapo joometaka, chukula yeu weenemta watekut juuneaka nokame, aapo, jiba jume ale

TIITO1,2 benasi yoememmet nokaka, inii: Jume inim bwiaara Kreeta teapo joomem, jiba junen aa nonokiichi. Ka tuik yeteu joowamta tuure. Ka weelapo jijiibwa. Intok ka tekipanoaka jiapsibaeme, ti jiiak. 13 Intok inii, lutuuriata nookak. Inia betchibo empo, junamaa jume Krijtota sualemmeu, kutti ameu noknee junuen inimee, ka kia jak waam, taa yumaisi Krijtota sual taaaka bem jiapsine betchibo. 14 Intok inimee, juka jurio yoemrata betana weyeka, ka lutuuriataka, kia beja etejoitaka teuwaarita, intok kia, wamee, Liojta betana lutuuriata omola tawaaka, taabwik bem nesaurim, ka bem am jikkajibaane betchibo, inia betana kutti ameu noknee. 15 Jume wepulsi tuika jiba amet ayukai, inime betchibo, siime tuisi weyeka aayuk. Taa wamee, ka Krijtota sual taaaka intok kia tuika kaita amet ayukame betchibo, wepulsi tui machika ame betchibo kaita. Bweituk bem eerim intok bempoim a emo ae juuneiyaau suawa, jaiti machika, tuik kaita a am bittua. 16 Inimee, Liojta emo taaati jiakai, taa bempo, juu bem jiapsaue, a juuneiyaatu, inia betana ka a lutuuriatukau. Inimee kujtiachisi mamachi. Intok jita yauraata junii ka jikkaja. Tuik, jita junii ka a joo taaa.

Taa empo, juu em nokneeu, inii, jiba weepo, juu siime tuik betana yee majtawamta mak weyeme tune. 2 Jume yootuim naa buustia bem unnaa nonokneeut

Juu tuik betana yee ae majtawau

TIITO2 emo am suaneeu betana, ameu noknee. Intok emo yoori teboka, suawaka, suasi jiapsiwamta taaane. Intok jiba junaen, Krijtota bem sualeuta, Liojta lutuuriata witti a weyepo aman, tuisi a sualne. Bem yee nak taaaneeut intok siimeku a bem boo bitneeut, inia betana ameu nokne. 3 Ketchia jiba inieni, jume jaamut yootuim, siimem bichapo sua maisi intok Liojta yooreka jiapsine. Inimee kaabetat nokaka rejtine. Intok kia ka nanaakone. Bempo, bem tuisi jiapsaue, tuik amet taaa tebokai. 4 Junuen jume bebemem, bem kukunam intok bem yoemiam, bem am nak taaaneeut, 5 intok inimee, suawaka, suasi jiapsiwamta taaane, intok wepulsi tuisi bem jiapsieaa benasi jiapsine. Inimee, bem joarata makripo, tuulisi tekil ka oubane. Siimeku tuu jijiapsine. Bem kukunam mak tuttuika am nok jikkajine, inia betana am majta betchibo. Junuen inim, kaabeta, Liojta nok lutuuriat ka tuisi nokne betchibo. 6 Jume juubwa yootume junii ketchia, jiba junaen, empo, inim siimekut suasi am jiapsine betchibo ameu noknee. 7 Intok inia betana, jiba empo, tuisi em jiapsau betana, siimekut tuik eu am taaatuane. Inimee, empo iniat am majtakai, wepulsi a eiyaaka em aet jiapseka, a boo jooriauta jiba, kaita mabet boo bichakai em joaue et a bit teboka am majtane. 8 Inikaa intok empo nokakai, wepulsi lutuuriaka, suawaka, witti a noknee. Junuen, iniat kaabe ka tuisi a weyeeti jiaka, a enchi aet yoopna machikai. Junuen inim, juu

544 itom bejeeka aneme, inia betana tiune. Inii junuen kaitat, ka tuisi emot a nok machikai. 9 Jume tetekoka, bem tekom betchibo jiapsame, empo, jume tekom, siimeku am nok jikkajine betchibo, inimee bem joaue am alleetuakai intok kaitat bem am bejeeka am nonokne betchibo, ameu noknee. 10 Intok inimee, ka bem jita eetbwane betchibo, ala inimee wepulsi siimekut bem emo yoori tebouta amet bit tebone. Junuen inim siimem, bem tuisi emo weiyaaka bem jiapsaut, juka Lios itom jinneukamta betana lutuuriata yee majtawaka weyemta, a eiyaawaka a tuireakapo amet a bitna betchibo. 11 Bweituk juu Lios, inim yee jinneu betchibo, a joaue itou waatek, tua yee nak jiokolekai. Inii san inim siimem jinneuneeka weye. 12 Inien juu, juka Liojta tua yee a nak jiokoleue, itepo a aet juunea, juka inim ka tuika joowamta intok ujyoisi weyeka, yeealleetuaka ka tuik itom joopeauta, itom a kopta iaka intok inim, suawaka, suasi itom jiapsineeuta intok tuik, lutuuriakamta joaka, intok jiba Liojta yooreka itom a alleetuaneeuta itom a majta. 13 Intok ketchia inikaa, juka chukula, tua ujyoisi weyeka, chupneeka, aapoik itom a bitnee ti jiakauta, inii, juka itom jinneukame, Jesukrijto, aapo itom eiyaau, Liojta tua yoorisi aabo a nottineeuta a bit boo bichaka itom jiapsineeu betana itom a majtakai. 14 Aapo jiba itom jinneu

545 betchibo, a meetune betchibo au suu tojak. Junuen, inim siime ka tuik betana itom jinneuka, intok wepulsi siimeku aapoik betchibo a itom jiapsapo tajtia, junuen aapoik yoemiam taka, tua junen jiaka, siime tuik itom a joaka jiapsipeene betchibo. 15 Jiba inia betana san, empo, uttea am majtaneeuta. Inimee, ka koom eaka intok ka taabwisi bem eene betchibo, empo, Krijtota betana siimeku lutuuriaka, kuttipo ameu noknee. Empo, kaabeta inia betana jachin junii, kia jak waam emak a weetuane.

TIITO2,3 itom yee bibitpeau, kaabetat jita itom tuureeu, siimemmak tee jujuenaekan, kujti mamachika intok naa buusti itepo junii, kujti eiyaawan. 4 Taa junako, juu Lios itom jinneukame, tua yee a nak jiokoleeuta intok tua yee a nak taaauta inim yeu a machiakai, 5 iniae itom jinneuk. Intok ka jita tua tuik itom yaari betchibo itom au lutuuriakaa benasia, taa ala, aapo junuen tua yee a nak jiokoleka betchibo a yaakaue, itom ka tuuwa yaarimmet itom jiokoeka intok aapo, a tuu jiapsie, iniae bemelasi itom jiapsineeuta itot a autuakai. 6 Aapo, juu itom jinneukamta, Jesukrijtota betchibo, aapoik betana a tuu jiapsita, kaita beeeka, yumaisi itom a bittualaa. 7 Junuen, tua yee nak jiokolekai, aapo, a yoemiawam benasi, tuisi itom mabetaka, intok junuen itepo, juka jiba yuu jiapsiwamta, itom bit boo bichauta, aamak itom a bitne betchibo. 8 Siime inii nooki in eu teuwaari, tua lutuuria. Intok inepo inia weemta betana, ka a koptaka, kuttipo nee enchi ameu a nok ia, junuen, jume Liojta sual taaame, tuisi weyemtat jiapseka bem a joone betchibo. Bweituk inii inien teuwaawame, tuika aet ayuka intok inii siimem betchibo tuika siimekut yee aniaka weye. 9 Taa empo, juka ili junii ka suawaka teuwaawamta betana intok kia jukaa, jume bat naataka katriam betana weyeka, ka lutuuriataka kia beja etejoi taka ayukamta, intok Moiseejtukauta nesauri jiojteim, inimee betana ka nau eewaka, nau

Inimee empo, inim yoemratau yoo yaarita intok siime wate yauraata, ka am bejeeka, bem eapo aman bem katneeut, intok bem joo iaut bem am nok jikkajineeu betana ameu noknee. Intok ket inimee, siime tuisi weyemta bem a jooneeuta, wepulsi bem aet jiapsine betchibo ameu noknee. 2 Kaabetat ka tuisi bem nokneeut intok ka bem nanassuaneeut, ala yee jiokol taaaneeut, inim siimemmak, bem tuttuika jiapsaut, emo juuneiyaa tebokai. 3 Bweituk itepotee junii ketchia, chea bat naataka, suawa kaita itot ayuka intok itepo ka Liojta nok jikkaji taaan. Ammaali ito jiapsaati eaka, kaachin auka bai taaawaka tee jijioben. Intok ka tuik itom joopeau betana intok inim siime ka tuika emo ae alleetuawaka joowamta betana, itepo ka ito yueen. Wepulsi ka

Juu, jume Krijtota sualeme jooeau

TIITO3 nok nassuawamta, kia ili junii ka a jikkajibaane. Bweituk inii weeme, kaita tuika aet aayuk intok kaita teuwaa. 10 Intok junamaa Krijtota sualeme nasuk, senuk ka enchim nau eetuaka, emo naikimtetuabaemta aneo, inikaa empo, sejtul oo woosa inia betana a tejwaaka au noknee. Inikaa intok, ka enchi a nok jikkajao, ka intok emo mak a tuurine. 11 Bweituk junuen iniae empo a aet juuneene, inikaa inien anemta, wepulsi ka tuik aet ayukapo. Intok jiba aapoik inien ka tuik a yaarikue, iniae ka tuisi au tawaariakauta.

546 junamaa, baji metpo seberiata simsupo tajtia nee ama anbaekaea. 13 Empo, juka yauraata bichapo yee nokriamta, Seenaj teamta, intok juka Apooloj teamta, inimee a am aniaut, siimeku inimee naa buusti bem kateu bicha bem boo joone betchibo, kaita ameu beeekai, siimeku am aniane. 14 Intok junamaa jume Krijtota sualeme ketchia, jiba inien tuisi weyemta a joo taaane. Intok junuen bempoim, jume jiokot eame bem am aniane betchibo. Junuen inimee, tuik joaka intok yee aniaka, inim tuiku amet eenaa.

juka Artemaaj teamta oo juka Tiikiko teamta, inime betana senuk nee aman eu a bittuako, junak ka boo bichaka, empo aman bweu joara Nikopolij teau neu yebijne. Bweituk inepo

Juka Paplota, Tiitota a yaaria iau

12Empo,

inim nemak aneme, siime eu tebote. Empo, junama jume Krijtopo itomak werim, itom nakeum, nee am tebotuaria. Juu Lios, aapoik betana tuik enchim bittuane. Tua junuentune.

15Jume

Jiojtesuka am tebotua intok Liojta betana ameu tuik aawa

Pilemon
Paplo, Jesukrijtota betchibo etaitakai intok juu Krijtopo itomak weri, Timoteo teamtamak aneka, ikaa jiojteita ne eu jiojte, itom nakeu Pilemon teame, empo Liojta tekilpo itom aniame. 2 Intok jume Krijtota sualeka em joapo nau emo totojammewi, intok ket juka itomak weri, Appia teamta intok ket junuen, juka itom aniaka tekipanoamta, Arkiipo teamtau, inimee siimemmeu jiojteka am tebotua. 3 Itom achai Liojta betana intok itom yoowe Jesukrijtota betana, juka emou tuuwatunemta enchim alleeneeuta intok enchim jiapsimpo yanti elwamta em bitne.

Juu Paplo, Pilemon teamtau jiojte

1Inepo

bem junuen tuisi a juuneiyaane betchibo, siimeta juka tuik, ae betana itou bittuawakauta. 7 Intok tuisi te allea, Krijtota tuisi em nake betchibo. Intok ket, ee betchibo, itou weyemta te ka juiwaka, ito ousi eiyaa. Bweituk, itomak weri, ee betchibo, jume aman Krijtota sualeme, jiapsi joteelam.

ne Liojta aet bai sae, eu waatekai, au bicha in nokaabeleki. 5 Yoowe Jesukrijtota em nakepo intok em a sualepo intok siime jume Krijtopo emak werim em am nakepo enchi juuneiyaakai. 6 Intok junueni, Lios aapo am aniane, jumee, Krijtota tuisi em sualeka betchibo, ket Krijtota suallame. Ket

4Jiba

Juu Pilemonta Krijtota sualeka, yea nakeu

betchibo san, Krijtota tekilpo in ane betchibo, em jooneeut enchi in saunepo neu lutuuria ooben. 9 Taa chea ne inen a tuure, in enchi nake betchibo, ne eu ujbwana, inepo Paplo, jaibu yootuitakai, intok Jesukrijtota in suale betchibo, etaitakai. 10 Oneesimo teamta betchibo ne tua eu ujbwana, inim in etaipo, Krijtota nok lutuuriata in au nokaka aapoik a sualeka betchibo, juu Krijtopo tua in yoemiata betchibo. 11 Bat naataka inii Oneesimo, enchi tekokai, kaitapo enchi anian. Taa iani, siimeku a itom aniane. 12 Inikaasan ne juchi eu bittua, in eu yepsakaa benasia

8Inia

Juu Paplo, Oneesimo teamta betchibo ujbwanta aawa

547

PILEMON em a mabetne betchibo. 13 Nee chea, im in etaipo, nemak a tawaatuapea ooben, intok Krijtota nok lutuuriata betchibo im in etaatunepo tajtia, ee betchibo, nee a bit iakai. 14 Taa nee, kia inepo in eapo, ka im a tawaak. Ka emak a lutuuria yaakai. Intok junuen em nee aniaka em yaaneeuta, ka utteapo benampo a joone, taa chea em a joopeapo amantune. 15 Jiba tua, jumak, juu Oneesimo, chuuba enchi too simlatukan, junuen, ian, jiba emak tawaabaekai. 16 Taa ian, ka bat naataka em a jipuee benasia a mabetne. Taa chea a eiyaakai, ka enchi a teko iakai, taa em a sailaka a nakee benasia a mabetne. Inepo ala nee tuisi a nake. Taa empo nee bepa chea a nakpo yumai. Ka kia ele benasia a yoemtuka betchibo jiba, taa chea, Krijtopo emak a weriaka betchibo. 17 Junuen san, empo, wepulsi nemak eaateko, nee em mabetaa benasia a mabetne. 18 Intok ka ammaali emak a tawalatuko, intok enchi a wikiriao, aapoik wikiriauta, neu a aaune. 19 Inepo Paplo, in maamea inikaa ne eu jiojte. Inepone enchi a bejeetuane. Nee intok enchi a

548 au waatitua ooben, Krijtota em suale betchibo, em nee wikiriaa benasia em machiakapo. 20 Jeewi, nemak weri, ikaa ujbwanta nee yaariane, yoowe Jesukrijtota em sualepo amani, intok Krijtopo em nemak weriaka betchibo, inikaa nee yaariaka in jiapsi alleetuane. 21 Inikaa inien ne eu jiojte, em nee nok jikkajinepo juuneakai. Intok ne juunea, ka kia in enchi yaasaeuta jiba em yaanepo. 22 Intok ket, jiba junaensu, iiyilen ne eu ujbwana, ama in yebijneeuta, nee beas a tuutene. Bweituk inepo Liojtat ne boo bicha, in emou noitine betchibo, nee a ania nepo, au bicha enchim nee nokriakapo amani.

Jesukrijtota betchibo im nemak etai, Epaapraj teame eu tebote. 24 Intok Maekoj teame, intok juu Arijtaarko teame, intok juu Lemaj teame intok juu Lukaj teame, tekilpo nemak aneme, siime enchim tebotua. 25 Itom yoowe Jesukrijto, a tuuwae enchi alleetuane. Tua junuentune.

23Juu,

Jiojtesuk am tebotua, intok Liojta betana ameu tuik aawa

Ebreeom
Juu Lios, a usiwa yeu puaka, junuen nooka Juu Liojta uusi, ankelesim bepa chea eiyaawachi

Chea bat naataka wasuktiam simsukaummet, juu achai Lios, bat junakriapo, itom yoowasukaum betana watem yeu puaka, jue benasi ameu au yeu machiaka, aapoik betana lutuuriata, ka nanau maisi aet am juuneetuak. Junamee intok itom yoowasukaummeu a nookak. 2 Taa ian, inimee chea chukula taewaimmet, a usiwata itou bittuaka, junuen aapoikue itou nokla. Juu Lios, jiba inia a uusie, siimeta inim intok teekau aukamta a juunaktek. Intok ket aapoiku, juka ayukamta au a yoo yaari. 3 Aapo ket junaa, Liojta betana, aapoik yoorisi a machikau bena. Intok ket jiba aapoik achai Liojta, ka bittaka tua a Liojtukapo, juu a uusiwa inim bittaka Liojtukan. Intok ket aapo, siimeta juka ayukamta, ka taabwisia, taa tuisi a ujuu, a teuwaaue utteakai. Itom ka tuuwa yaarim betchibo jiokot au bitchuka, intok junuen, siimeta itom bejeetuariaka, teekau Liojtamak a batatana yejtek.

jume ankelesim ama aneme bepa chea yooriwaka intok naksi eiyaawakai. Bweituk siime junameebepa, siimeku chea yooriwaka a bitnaau lutuuriak. 5 Bweituk juu Lios, jakwoo junii, jabe ankelejtau junii, kee: Empoe junen in yoemia, ian empo inien in yoemiapo taeenaa, ti au jiiak. Intok kia jabe senu ankelejta betana junii: Ineponee inia betchibo yoowawai tune, aapo intok in yoemiatune, ti ka jiulaa. 6 Taa aapoik betana, tua bat wepul a uusiwata aabo a bittuakai, inen jiiak juu Lios: Liojta betana siime jume ankelesim, a yoorine, ti jiakai. 7 Jume ankelesim betana, juu Lios inen jiiak: Jume a ankeleswam, jekata benasi am jooa. Intok jume a saweum, taji buaktiam benasi am jooa, ti jiia. 8 Taa a uusi betana, a Lioj rokaka, inien jiia:

4Siime

549

EBREEOM1,2 Achai Lios, yootaka em aneu jiba betchibotune. Junaa intok em yootaka nesaweu, tuuwa intok lutuuria ausuli. 9 Empo tuu lutuuriata tuure. Juka ka tuik intok, ka eiyaa. Inia betchibo san juu Lios, juu em yoowa, Siime jume ele benasi yoemem bepa, alleewamta enchi bittuak. 10 Ket inen jiojtei: Empo achai, tua bat naatakai, empo bwiata juunaktek, Intok juka teekata junii em maamea juunaktewak. 11 Inii luutine, taa empo jiba betchibo tawane. Siime junaa, tajoota benasi moine. 12 Tajootaa benasi empo nat am tottane. Intok taabwisi bemelak benasi aune. Taa empo ka taabwisi aane. Intok empo jakwoo junii ka luutine. 13 Juu Lios, jume a ankelesim betana, kaabetau inen jiulaa: In batatana yejte, Jume enchi bejeeme, in enchi aniaka, am kobaasuu tajtia. 14 Siime junamee ankelesim, ka bittaka, Liojta betana tekilpo aane. Inimee, jumee, bem jinneuituneeme ania betchibo aabo bittuarim.

550 juuneiyaauta, chea junii a eiyaaka, aet jiapsine. Junuen ka juka itom sualeuta kopta betchibo. 2 Liojta betana nok lutuuria, bat naataka taewaimmet jume ankelesim yeteu teuwaakau, lutuuriataka a tawakapo juuneiyaawa. Jume intok, ka tuisi ayuka intok junakaa lutuuriata ka jikkajibaekame, ameu a lutuuriatukapo aman, jiokot bem tawaneeuta ameu chupuk. 3 Kaachin itepo ama yoeene, inikaa, kaitau a tammachiatuka, itom jinneuituneeuta omola tawaaka, ka a eiyaateko. Bweituk, jiba aapo itom yoowe Jesukrijto, inikaa itom jinneuituneeuta, bat a teuwaak. Chukula intoko, jume ae tana junakaa lutuuriata jikkajakame, a lutuuriatukapo aman junuen itom a majtak. 4 Juu Lios intok ketchia, aapoik betana a jita a joaue, machilae, suum watchisi intok ka a jootu machikue, junuen a lutuuriatukapo, a juuneiyaatebo. Intok aapoik betana a tuu jiapsi, ka nanau machisi juu itom a joaka, au yumaue itot a autuakai, aapoik junuen a waatapo amani.

Kaachin itepo, juka itom jinneuituneeu jak waam bitnee

Jiba inia betchibo san, itepo, juka itom jikkajaka

Lios, ka jume ankelesim jum chukula jiapsinaau, itom ian aet nokau, ama am yoo yaak. 6 Taa ala Liojta nok lutuuriapo, senu inen a lutuuriate: Inia yoemratau tua ka au lutuuria, achai Lios, em a nakneeu. Intok kia em a suuaneeu junii, inikaa yoemrata a kokkomta.

Juu yoowe Jesukrijto, inim jume a sualeme benasi juunaktei

5Juu

551 empo, jume ankelesimmak, ka amewit a juunakteka, chea koom a tawaak. Taa junuentaka junii, empo a eiyaanaauta, intok a yoorinaauta au chupak. 8 Intok empo, siimeta em juunaktekau bepa a yoo yaak. Junuen san, ooutau siimeta au suu tojaka, juu Lios, kaita beeeka au a suu tojak, au a yoo yaakai. Junuentaka junii, ketun te kee junuen siimeku a yootukapo juunea. 9 Taa Jesukrijtota itepo a juuneiyaa, juka Liojta, chuubaa, jume ankelesim bepa, ka amewit, taa chea koom a eiyaakauta. Juu Lios, yee a nake betchibo, siimem betchibo a mukneeuta au chupak. Ian intoko, junuen jiokot au a bichaka a mukuka betchibo, siimem bepa a eiyaanaauta intok a yoorinaauta, au chupak. 10 Siime juu ayukame, Liojta betchibo aayuk, intok aapoik betchibo juunaktewak. Intok juu Lios, jume juebenam a yoemianeeum, inimee, jum yootaka a katekau aamak am an iaka, iniat yeu yuma betchibo, utteatukan, juka Krijtota, bempoim jinneunemta, juu jiokot au a bittuaue, junae chupiasi siimeta a yaane betchibo. 11 Bweituk jumee, Liojtau wepulsi emo suu tojirim, intok juu, junuen Liojtau wepulsi emo suu tojitebome, siime nau wepuulaik nau achai yoowak. Junuen san, juu Liojta uusi, inimee aamak au weriiti jiunepo, ka ameas tiiwe. 12 Liojta nok lutuuria jiojteipo inen jiakai:

EBREEOM2 Jume nemak werimmeu, em jabetukauta nee am etejoriane. Intok jume enchi yooreka, nau anemmak aneka, ne eu bicha bwikne. 13 Ket inen jiia: Liojtat ne yoemeene. Intok ket juchi weepo inen jiia: Inim ne, jume usim, Liojta nee mikrimmak aane, tiakai. 14 Jume yoemiarim nau yoowakame, siimeku am nannaanaekaa benasi, intok junuen ket, aapo juu Jesukrijto, ito benasi juunakteituk. Junuen beja ket mukukai intok junuen juka ka tuisi yee tawaaka yee suamta, juka bebejeerita, tokti betchibo a nesaweeu betana, kaitapo a beebaekai. 15 Junuen, siime jumee, aniat yeu tajtia, bem kokkoneeuta majjaeka, binwatuk naateka, intok juka majjaewamta betana, ka a emo jinneuka au emo suu tojiriakaum, am jinneula. 16 Bweituk, lutula weepo, ka jume ankelesim betana weyeka am ania betchibo aabo yepsak. Ala juu Apraamtukauta betana yeu katriam aniabaekai. 17 Taa intok junueni, utteatukan, inim, juka yoemrata, bem jiapsaa benasia siimeku junaen aapoik yaatunepo. Junuen aapoik, jiba betchibo intok yee nak jiokoleka, Liojta bichapo, siimemmeu a yootune betchibo. Intok junuen, aapoik jiokot au a bichakaue, yoemrata betana juka ka tuik a yaari betana a jinneu betchibo. 18 Intok jiba aapo, junuen jiokot au bichaka, intok juebenaku jiobilaawakai, ian aapo, jume ket junuen jiokot emo bichaka, intok jiobilaawame, a am ania.

7 Chubbaa

EBREEOM3
Juu yoowe Jesukrijto, juu Moiseejtukauta bepa eiyaawatchi

552 Ian, emee juka Liojta teuwaauta jikkajakai, 8 Ka omola a tawaaka a bejeene. Jume junakriapo Liojta bejeeka aukame benasi anekai. Intok jum bweka paaku Liojta wate weyemtat a jiobilaakaa benasia. 9 Junamaa jume bat naataka enchim yoowasukaum, junuen woi taka wasuktiammeu tajtia, In amemaktuka am yaariakauta bichaka junii, Jiba wate weyemtat nee jiobilaababaek, ti jiiak juu achai Lios. 10 Jiba junae betchibo, junae yoemratamak ne ka alleaka taawak. Intok inen ne jiiak: Inimee, jiba taabwisi ea. Intok inimee, nee betana lutuuriat ka juuneebaek. 11 Inia betchibo inepo nee bempoimmak nee ka alleak. Intok inepo, tua junen jiaka, nee inen ameu bicha a chupnee, ti jiiak, Bempoim nee betana juka tuik, ka nemak bem a bitneeu betana. 12 Krijtopo nemak werim, emoem suua, emo betana kaabeta junuen, Lios, jiba yuu jiapsamta mak ka tuika ka aamak eaka, junuen ka a sualbaekai. 13 Taa ala, emee, chikti taapo emo naas aniaka emo sua tejwaane. Inia taewait naatekai, inim enchim jiapsapo tajtia. Junuen emo betana, kaabeta, bebejeerita betana ka tuikue a bai taaatune betchibo.

Junuen san, Krijtopo nemak werim, wepulsi Liojta betchibo jiba jiapsame. Emee su, Liojta yoemiamtune betchibo yeu puaritakai, Jesukrijtotat ne enchim mammate ia, juu, Liojta betana yeu puaritaka intok Liojta itom sualeut itou yoo yaari. 2 Bweituk Jesukrijto, Liojta yooreka a nok nesaurit yeu yuumak, juka inia tekileu yeu a puakamtau. Juka Moiseejtukauta ket, siime jume Liojta yoemiammak aneka, Liojta nok nesaurit junakriapo yeu yumakaa benasia. 3 Intok Jesukrijto, Moiseejtukauta bepa chea au lutuuria, a yoorinaau. Senuk karita yaakamta, junae bepa a yoorinaauta, chea au a lutuuriatukaa benasia. 4 Siime jume karim, wate am yaala. Taa juu Lios, siimeta juka aukamta, aapo a juunaktei. 5 Junuen san, juu Moiseejtukau, jume Liojta yoemiam, siimem nasuk, juu Liojta betana a tekilet tuisi yeu yuumak. Juu a tekil maki, Liojta betana weyemta, chukula a juuneiyaatebobaeu, a teuwaaneeu junaa. 6 Taa Jesukrijto, Liojta tua a yoemiakapo aman, itom, jume Liojta yoemiammak, siimeku itom bicha. Taa itepo jiba junaen Krijtota sualeka intok itom inim jiapsapo tajtia aet eaateko. Intok juka chukula itou naikiariata itom bitneeut eaka, alleaka a boo bichakaateko.

san, jum Liojta nok lutuuria jiojteipo, Liojta tuu jiapsi betana, senuk inen a teuwaakaa benasia:

7Junuen

Juu Ijrael yoemrata betchibo yum joeriata ayukau

553 Intok junuen, Liojta ee bejeeka jiapsibaane. 14 Bweituk itepo, ka taabwisi eaka junuen, taa tua bat itom sualeka itom yoemeiyaakauta inim itom jiapsau tajti junakaa sualeka, ka a koptaateko, junak, itepo, Jesukrijtota mak itom lutuurianeeuta jipuune. 15 Inen jiuwaa benasia: Ian emee, juka Liojta teuwaauta jikkajakai, Ka omola a tawaaka a bejeene, jume junakriapo, Liojta bejeeka aukame benasia anekai. 16 Jabemsa junen Liojta nok lutuuriata jikkajaka junii, intok chukula Liojta ee bejeeka aayuk. Siime jumee, bwiaraa Ejipto teaa betana Moiseejtukauta yeu nuk sikaum junameemtukan. 17 Intok jabemmaksa junuen, wooi taka wasuktiammeu tajtia, ka alleak juu Lios. Jume ka tuisi ayukammake. Junae betchibo junameesan, jum bweka paaku kokkok. 18 Intok jabemmeusa juu Lios, tua junen jiaka, inen ametana a teuwaak: Ka bem aamak aneka, juka tuik ka am bitnepo, ti jiakai. Jume ka a nok jikkajakammewi. 19 Junuen san, juuneate, ka Liojta bem sualeka betchibo, junuen ka bem aman bwiarau yajakapo. Junuen san, itepo ketun Liojta mak alleaka intok tuik itom bitneeuta, ketun a jajamekai, uttea, itom aet ito suuanepo, emo betana, kaabeta junuen ka aet jiobeka junakaa ka a jajamne betchibo. 2 Bweituk itepo junii, ket Liojta nok lutuuriata itepo a majti, jiba bempoim

EBREEOM3,4 benasia. Taa junamee, junakaa lutuuriata jikkajaka junii, kaita tuik aet jajamek, ka a sualeka bem jikkajaka betchibo. 3 Bweituk itepo, Krijtota suallamtakai, itepo junameem, jumee, junaa Liojta mak alleewamta tuik jajamneeme. Liojta juka teuwaakau: Inia betchibo, inepo, kannee amemak alleak. Intok ne tua junen jiaka inen a teuwaak: Bempoim alleewamta tuik, tua ka a bitnepo. Taa junuentaka junii, juu Lios, aniata a juunaktek naateka, juu tekil a yaabaeuta, jaibu a chupaiakan. 4 Bweituk omot jak, Liojta nok lutuuria jiojteipo, woo busan taewait nokaka inen jiia: Juu Lios, woo busan taewata weyeka, Siime a tekil chupaka, junaet yum joek. 5 Juchi intok, omot inen jiojtei: Bempo ka nemak, alleewamta tuik bitne. 6 Taa ketuni aayuk, taewaim, watem Liojta betana, alleaka juka tuik bem a bitnepo. Jume intok, chea bat naataka, Liojta betana nok lutuuriata jikkajakame, Liojta bem ka nok jikkajaka betchibo, ka a bichak. 7 Junuen san, juu Lios, senuk taewata juchi yeu puari, intok, inii junaa, juu taewai, ti jiakai. Bweituk juu Lios jaibu chea chukula taewaimmet, Labiitukauta teuwaakaue itou nookaka jaibu teuwaawakaa benasia: Ian, emee, juka Liojta teuwaauta jikkajakai, ka omola a tawaaka a bejeene,

EBREEOM4,5 ti jiakai. 8 Bweituk juu Josue tukau, junamee ijrael yoemem, juka Liojtamak tuik bem bitneeuta, a am bittuako, junako juu Lios ka juchi taewaita taabwik ameu teuwaa ean. 9 Junuen san, Liojta betana ketuni taewaim aayuk, jume Liojta yoemiam, Liojtamak tuik bem bitnepo. 10 Bweituk juu Liojtamak tuik a bichauta, jaibu a juuneiyaame, junaa, ka jain eaka, yum joene. Liojta a tekilwa betana a yum joekaa benasia. 11 Junuen san, itepo siime, junakaa tuik bit betchibo aet te ito uttea jooriane. Kaabeta junuen, junamee, bat naataka ka a sualekame benasi a aune betchibo. 12 Bweituk juu Liojta nok lutuuriawa, inii, jiapsiwamta intok siimeku yumaka, utteak. Intok senu tebe kuchiim nau bicha bwawiakame benaka, inii, senukut a jiapsiu yumaka, tua a eauta yeu a machia intok jachin a yoem tukapo a juuneetua. Intok senuk aet au a temaeka a joobaeut a juuneiyaa tebo. 13 Kaita Liojta betana juunakteitaka, aapoik bichapo a essotuka aayuk. Ala siime ayukame, juuneiyaawa. Intok juu chukula itom juuneiyaaka, uttea itom ito au yeu bwijneeutau, itot juuneaka, itot nesaunemtau, siimeta yeu maachi.

554 jiba bichau bicha aet jiapsine. juu, Liojta bichapo, siimem bepa itou yoo yaari, bettesi itou ayukamtat, ka itom au yumaut, itom jiokoleka, a itom ania. Bweituk aapo, jiba ito benasi, siimeku jiobilaatuk. Taa juka ka tuik, jakwoo junii ka yaakai. 16 Junuen san itepo, Lios, ama butti yee nakemtau, intok yootaka nesawemtau, noolia nau, kaitat jain eaka, te au bicha te ito nokriapo yumai. Junuen, aapoik itom a jiokoline betchibo, intok yeteu tuik a jiapsekapo amani, itom jiokot eao, itom a aniane betchibo. Jum juriom teopopo, jume chea bat yoowe, junamaa yoemrata betana yeu puarimtukan. Intok yoemrata, Liojta bichapo bem jooeauta, am jooria betchibo. Intok junuen, junamee, Liojtau bicha am nokriaka, au bicha bem naikiakauta a mabbetan. Intok bem ka tuuwa yaarim betchibo, bwala asoolam am sussuarian. 2 Juu intok, junuen teopopo bat yoowe, yoemrata juka jiokot au a bichauta ket ineakai, jumee, kaita tattaaaka ka suasi jiapsakammak, siimeku a amet boo bitneeka, ka ameu suakai. Aapoik junuen, ame benasi siimeta ket ineakai. 3 Intok inii, jiba aapo junuen Liojta bichapo, ka siimeku yumaisi a jiapsapo au juuneiyaaka, junuen, aapoik ka tuuwa yaarim betchibo, utteatukan, Liojtau, bwala asoolam a suanepo, ket junuen aawit yoemrata betana, jume ka tuu yaarim betchibo. 4 Kaabe aapoik junen a ea betchibo, junuen, inia tekileu au yoo joone.
15Bweituk

Jesukrijto, Liojta uusiwa, Liojta bichapo siimem bepa itou yoo yaari, Liojta katekau anekai. Junuen san itepo, Krijtota itom sualeut, ka taabwisi eaka,

14Juu

Juu yoowe Jesukrijto junaa, juu teopopo chea yoowe

555 Ala juu Lios junaa, iniau tekileu, yooriwamtau yeu a puaneeme. Aarontukauta yeu a puawakaa benasia. 5 Ian intok, Jesukrijtota betana ket junaen weye. Aapo, ka junen a ea betchibo junuen inia tekileu a yootune betchibo au yeu puak. Ala juu Lios, junuen a yoorinaauta au yeu a puak. Jaibu au a teuwaariakaa benasia: Empo in yoemia. Inepo nee ian, jiapsiwamta et autuari. 6 Liojta nok lutuuria jiojteipo ket omot junuen au a jiakaa benasia: Empo, jiba betchibo inia tekil yooriwamtau yeu puari. Jiba Melkiserek tukauta, au a yootukaa benasia. 7 Juu Jesukrijto, im bwiapo jiapsisukai, junak aapo, chikti a jiapsie, Liojtau bicha nokaka, au nokriak. Intok yee nokriak. Aapoik, juu a mukneeu betana a jinneu betchibo utteakamtau bicha. Lios intok, aapoik Krijtota junuen a nak yooreka a nok jikkajaka betchibo, junaet a mabetak. 8 Intok junuen, Jesukrijto, Liojta uusitakai junii, jiokot au a bichakaue junuen, Liojta eapo aman aayuk. 9 Intok junuen yumaisi siimekut, chupiasi yeu yumakai, Liojta eapo aman aukai, junaen, junae betchibo, siime wamee a nok jikkajame, jiba yuu betchibo juu a am jinneuneeme junaatuk. 10 Bweituk juu Lios, teopou bat yootaka, junakaa tekileu yeu a puak, jiba Melkiserektukauta benasi machikai.

EBREEOM5,6 machi aayuk. Taa inikaa machisi juunakkiachisi a teuwaa betchibo tua obiachi. Bweituk emee ka aet jiapsek ka aet juuneebaekai. 12 Emee jaibu binwatukai, jaibu emee a yee majta ean. Taa Liojta nok lutuuriata betana juka chea ka obiachisi weyemta, emee juchi watem enchim a majta ia. Emee juchi, kee tuisi Krijtota sualeme bebena. Ilitchik, bwaamta kee bwaeeka, lechim a jeee benasia. 13 Wamee intoko, juka ka obiachik majtabaeme, inimee, jume juubwa Krijtota sualeme bebena bweituk inimee, Liojta siimekut tuik boo jooriaka itom a jiapsi iauta, ka a joo taaa. 14 Taa juu Liojta betana lutuuria, chea obiachisi weyeme, jume wepulsi yumaisi Krijtota sualeme au yuuma. Jume jaibu a jita yeu puame. Bweituk junamee, juu ka tuik betana, tuik bem yeu puane betchibo jaibu au suatula. Inien san, itepo Liojta betana nok lutuuriat yumaisi juunee betchibo, bichau bicha te aet jiapsine. Intok, juka Krijtota betana chea bat yee majtawamta betana, ka junakaa jiba taaabaekai. Ka itepo jaarekisi, juka bat weyemta jiba etejone. Maasuko, bat naataka, taabwisi intok ka tuisi itom jiapsaka, ka tuisi itom tawaaneeuta itou joamta, ka intok itom a jooneeu betana. Intok ket, maasu, Liojta sualwauta, ka junakaa jiba juuneiyaane. 2 Intok ket, juu yee batoowaawapoyee majtawamta betana, intok ket Krijtota sualeme amet mamteka, Liojtau bicha am nokriawau betana. Intok ket, kokkoarim jiabijteneeu

inia weemta betana itepo tua juebenaka itom emou teuwaa

Krijtota ka intok a sualnaau betana, juu jinil watchika ayukame

11Jiba

EBREEOM6 betana. Intok ket, Liojta betana, weepulaim, jiba yuu betchibo, tuisi oo ka tuisi bem tawaneeu betana yee majtawamta betana. Ka junakaa jiba juuneiyaabaane. 3 Junuen, itepo bichau bicha junaet te jiapsine, Liojta junen a tuureka, aet itom aniao. 4 Bweituk jumee, bat naataka jaibu Liojta betana lutuuriata juunakkiachisia a majtawakame. Intok juka Liojta betana alleewamta weyemta a juuneiyaalame. Intok Liojta betana a tuu jiapsi mak eaka jiapsilam. 5 Intok Liojta betana juka tui nok lutuuriata jikkajaka a tuttuuruk. Intok chukula, tui maisi jiapsinaaut, tui maisi a machineeuta juuneiyaakai. 6 Inimee junen, juchi taabwisi, ka a lutuuriatukaa benasia, aet jiobeko, ka intok a ameu noktune, bemelasi Liojta mak nau, juchi bem emo tuutene betchibo. Bweituk inimee, bempo juchi weepo, juka Liojta usita, kuuset a poponaka, meaamta benasi aane. Intok inim juebenam bichapo, ka a yooreka, jaana a eiyaame benasi aane. 7 Maa su, inimee ket, jiba bwiata, chikti weepo aet yukee benasia maachi. Junaa bwia intok, jume a tekipanoammeu tuik ama am chupao, junaa bwia, Liojta betana aniawaka utteata bittuawa. 8 Taa junaa bwia, ka tuika intok juya wichaka ama yootuuteko, junaa bwia, kaita tuik betchibotune. Intok Liojta betana junii, ka aniawaka, ka tuika tawane. Intok junuen, chea chukula, juu ama yootukau, tayaatune.

556
Juu chukula itom bitneeu betchibo, ka itom koom eau

itepo intok, inile benak teuwaaka junii, Krijtopo itomak werim, itom nakeum, emo betana te a lutuuriatu machia, Liojta betana ama butti tuikue enchim alleenepo intok enchim jinneuimtuneeuta enchim bitnepo. 10 Bweituk juu Lios, tuik ausulik jiba boo jooria. Intok juka tuik enchim yaarita, ka a koptane. Intok jume Krijtopo emo mak werim, emee aniakai, enchim aapoik nake betchibo a joakai. Intok ian tajtia, ketun junakaa emee a jooa. 11 Taa itepo, enchim weepulaim, inia tuik enchim joaut jiba inim enchim jiapsau tajtia, bichau bicha enchim te aet jiapse ia. Junuen emee, juka chukula enchim bit boo bichauta, enchim tua a jajamne betchibo. 12 Katte enchim oobe ia, ala emee, jumee, Liojtat eaka, intok binwa a bem boo bicha betchibo, Liojta ameu naikiaka chukula bem bitneeuta a bichame benasi aneka, enchim jiapsi ia. 13 Bweituk junak juu Lios, juu Apraamtukautau, senu weemta au lutuuria yaakai, aapo juu Lios, kaabeta intok, ae bepa chea yootukapo juuneaka, aapo, aapoik betana a teuwaakauta, tua a lutuuriatunepo a naatejok. 14 Intok inen au jiiak: Lutula weepo, yuin juka eu tuik ne enchi bittuane. Intok jume et yeu katriam yoemra, inepo nee am buuuriane, ti jiakai. 15 Juu Apraamtukau, junaet ka jain eaka, binwa a boo bichak. Intok junuen,

9Taa

557 aapo juka Liojta au teuwaakauta, mabetak. 16 Inim bwiapo jume jiapsame, jita lutuuriateka, aet bem sualna betchibo, senuk ame bepa, chea yoota bem yooreuta, ame betchibo tunepo a teuwaane. Intok junuen jiaka, jita junii, tua a lutuuriatukapo aman, a teuwaako, junae betana, kaita intok nokitune. 17 Junuen san juu Lios, juka junammeu bicha a naikiakauta, tua lutuuriapo aet yeu a yumaanepo a juuneiyaa tebok. Inen jiakai: Liojtaka in jiapsa betchibo, tua neu uttea juka in teuwaakauta, ka taabwisi intok ayuka, yeu a yumaarianeeu. 18 Junuen san, wooi weyeme yeu yumaaneeka aayuk, juu Lios, intok juu tua junen jiaka a teuwaau. Inimee betana intok juu Lios ka yee bai taaane. Intok iniae juu Lios, itom, jume aapoikut eaka, itom a ania iame, jiba betchibo itom aet jiapseka, ka koom eeneeuta itot autua. 19,20 Iniat chukula, itom bit boo bichaut eaka, itepo ka taabwisi intok ea, taa siimeta juka bettesi machik itou ayuka nasuk te ka jain eaka jiapsa, Jesukrijtota ito pat teekapo Liojta mak a katekapo juuneaka, intok itom a yoemeiya betchibo. Junaman teekau, aapo, bat sikaa, ito pat siimeta tuutekai. Junuen Jesukrijto jiba yuu betchibo, Liojta bichapo itou yoo yaari. Bat naataka juka Melkisereek teamta a yootukaa benasia.

EBREEOM6,7 bepa yoo nesawen. Intok Lios, juu teekau jiapsamta betana teopopo, chea bat yootukan. Junakriapo Apraaamtukauta, wate yoo yaarimmak nassuak, am kobaka a notteo, juu Melkisereek teame, a nankeka, Liojtau bicha a nokriaka, tuuwata a aauriak. 2 Intok juu Apraamtukau, junakaa, siimeta nassuaka a yookau betana, woj mamamnisi a naikiakau betana, wepuulaik ama junau yeu puak. Inikaa em bat mammatene. Inimee team, Melkisereek ti jiame, ebreo nokpo inen jiubae: Yoo yaari, siimeku tuu lutuuriakame, ti jiubae. Intok ket, jum bweu joara Saleem teaapo a yoo yaari tuka betchibo, juu Salem ti jiame: Yanti elaka jiapsiwame, ti jiubae. Junuen san ae betchibo juu yoemra, yanti elaka jiapsine. 3 Inia betana, a yoowawammet, kaabe juunea. Intok kia chea bat naataka, junamee yoowasukaummet junii, kaabe juunea. Jak weyeo yeu a yoemtukapo, intok kia jak weyeo su a mukukapo junii, ka juuneewa. Junuen san, juu Liojta uusi benasi yoemtaka yeu siika, jiba betchibo, Liojta betana teopopo chea bat yootuk. 4 Junuen san, akeem a mammate juka Melkisereek tukauta tua yoorisi a machiakapo. Bweituk kia juu chea bat naataka itom yoowasukau junii, juu Apraamtukau, inikaa, jume wate yoo yaarimmak nassuaka, ameu a yookau betana, watek Melkisereek teamtau a naikiak. 5 Maa su, nesauripo junuen a weyee benasia, jume teopopo

Jesukrijto, juu Melkisereek teamta benasi teopou, Liojta bichapo chea yoowe

Inii Melkisereek tukau, bweu joara Salem teapo siimem

EBREEOM7 chea yoowe, Lebiitukautat yeu katriam, au lutuuriakan, juka ijrael yoemrata betana, siimek woj mamnik betana, wepuulaik ama ameu bicha a naikiana betchibo. Inimee intok, amemak werimtaka, intok kia ame benasi, Apraamtukautat yeu katriam tuko junii. 6 Taa juu Melkisereek teame, ka juu Lebiitukautat betana yeu simriatakai junii, Apraamtukautau junae attea betana woj mamnik betana, wepuulaik au aawak. Junuen, juu Melkisereek, Apraamta, Liojtau bicha, au tuik ae tana teuwaak, juka bat naataka, Liojta betana, chukula a mabetneeuta, Liojta jaibu au a naikiakauta. 7 Intok siime a lutuuriatukapo juunea, juka tuik yete tana waataka, Liojtau bicha yee nokriamta, juu a nokriakau bepa chea junii, Liojta bichapo chea a yootukapo. 8 Inim bwiapo, jume jiapsame nasuk, jume woj mamnik betana wepuulaik mabetame, ka jiba betchibo inim yoemem. Taa Melkisereek teamtat nokakai, Liojta nok lutuuriapo, ka a mukiatukaa benasi a teuwaa. 9 Intok kia Lebiitukauta betana intok jume teopopo chea yoowe aet yeu katriam betana tee a inen a teuwaa, junak juka Apraamtukauta, woj mamnik betana, wepuulaik Melkisereektau a bejeetuako, jume ian, siimem betana juu woj mamnik betana wepuulaik mabetame, junako juka Melkisereekta, ket bempoim a bejeetuakapo. 10 Bweituk inen te a teuwaa, juu Apraam tukau, ketuni kee am yoemian, jume chukula

558 aet yeu katriamtueaum junak Melkisereek teamta a nankeko. 11 Juu yoemra, Ijraeltukauta betana yeu katriam, jume Lebiitukauta betana yoemiarimtaka, teopopo yoowem betana jume nesauri jiojteim mabetak. Junamee intok, Aaroontukauta betana yoemiamtukan. Junuen san, iani, junuen lutuuriapo juka inimee betana nesaurita boo jooriame, Liojtamak bem emo tuuteneeuta, am jajamtuako, junak ka utteatu ean, juchi senuk, teopopo chea bat yootuneemta yeu a machianepo. Junaa intok jaibu ka Aaroontukauta benasi machikai, taa ala juu Melkisereek teamta benakai. 12 Bweituk jume teopopo chea yoo jaabwekame, ka jiba junameemtuneeo, juu nesauri jiojtei junii ket taabwine. 13 Jesukrijto intok, Liojta nok lutuuriapo inikaa ae tana teuwaawauta, Ijraeltukauta betana taabwik a yoemiam betana weye. Junamee betana intok kee jabe, teopopo bat chea yootu betchibo yeu puatu. 14 Bweituk tuisi juuneewa, itom yoowe Jesukrijtota, Juraatukauta yoemiam betana a weyepo. Juu Moiseejtukau intok, inia yoemrata betana, kaita teuwaak, inimee teopopo chea yootuneeme betana nokakai. 15 Inii intok inim teuwaawame, chea juunakkiachisi yeu weama, juka bemelasi Liojta betana itou yoo yaarita, juka Melkisereek tukauta a yoo yaaritukaabenaekapo. 16 Intok junuen ket, junakaa, ka jita

559 nesaurita, jitaa yoemrata betana yeu a puatuneeti jia betchibo, taa ala aapoik jiba yuu a jiapsine betchibo, intok ka a meetuneeka a juunaktewakapo. 17 Bweituk juu Lios, inikaa inen ae betana teuwaala: Empo, jiba betchibo, teopopo yootune, Melkiserek tukauta benasia. 18 Junuen san, bat naataka weeria, juu nesauri, ka nesauritaka taawak, ka yee a ania betchibo. 19 Bweituk juu nesauri, Moiseejtukauta jiojtekau, kaita tuu yaak, intok kaabeta aniak. Taa inikaa nesaurita weeapo, itepo chea tuik, bemelak itom bitneeuta juuneiyaa. Junaet eaka, itepo Liojtat eaka, ite aamak chea ea. 20 Intok juu Lios inikaa chupak, aapoik betana a teuwaakauta, tua a lutuuriatunepo a naatejokai. 21 Waate, jume bat naataka teopopo chea bat yoowe, junuen yeu puatuka junii, taa ka Liojta betana junuen tua ameu a lutuuriatunepo a naatejoka yeu puawakai. Taa Jesukrijto, ian, Liojta bichapo itou yoota betana, tua junuen au a lutuuriatunepo teuwaatuk. Bweituk Liojta nok lutuuriapo aapoikut nokaka inen jiojtei: Juu achai Lios, junuen, tua au a lutuuriatunepo a teuwaak. Intok ka taabwisi aunee: Empo, jiba yuu betchiboe, teopopo chea bat yoowe, Juu Melkisereekta a yootukaa benasia. 22 Junuen san Jesukrijto chea junii tuika, bemela lutuuriata,

EBREEOM7 bat naataka weeriata bepa itou chupnemta itom juuneiyaatua. 23 Waate jume binwatuko bat naataka teopopo nat chaaka chea bat yoowem junakriapo juebenaekamme. Taa inimee bem kokkoka betchibo, ka jiba betchibo a tekiaka taawak. 24 Taa Jesukrijto ka mumukekai, jiba jiapsakai, juu junuen a yootukau, aapoik tekia ka luu luute. 25 Inien san, jume aapoikut eaka, Liojtamak eebaeme, jiba betchibo am jinneune. Bweituk aapo jiba yuu betchibo jiapsa, junuen junamee Liojtau bicha am nokriakai. 26 Junuen san, Jesukrijto, aapo junaa, juu Liojta bichapo teopopo chea bat yootaka juu chea itou beeeu. Liojta uusitakai, aapoik benakai. Kaita ka tuika aet aayuk. Ka tui yoemrata mak ka naikiari. Intok siime teekapo aneme bepa chea yoorisi eiyaawa. 27 Ka jume waate teopopo yoowem benasi, jume chikti taapo bwaram suaaka, bat, bempo bem ka tuuwa yaarim betchibo. Chukula intok ket, juu yoemrata ka tuuwa yaarim betchibo. Bweituk Jesukrijto, sejtul weepo jiba, aapo, siime ka tuuwa yaarim betchibo a meetune betchibo au suu tojak. 28 Bweituk Moiseejtukauta betana, juka nesauri jiojteita weyepo aman, jume teopopo yootuneeme yeu puarim, inim bem yoememtuka betchibo, ka tuikut jijiobeme junameem. Taa juu Moiseejtukauta betana nesaurit chukula yeu sikame, juu Lios juka a uusiwata teopopo itou

EBREEOM7,8 a yootune betchibo yeu a puak. Inii intok, jiba yuu betchibo, ka aet jiopneeka yeu puari.
Juu yoowe Jesukrijto, juu bemela lutuuriau yootaka, Liojtau itom nokriame

560 juu Lios a juuneetuak, inen au jiakai: Jum kaupo em a yaaneeu betana in enchi juuneetuakapo aman, em a bichaka, siimeta junaen a yaane. 6 Taa juu, Liojta betana itou yoowe, aapo, Liojta bichapo chea junii tuisi a tekilwa jooa. Bweituk aapo Jesukrijto, Liojta betana bemela lutuuria yaarita betana yootaka weyeka, Liojtau bicha yee nokria. Inii bemela lutuuria chea junii tuika aapoik betana, lutuuria yaawakapo aman weye. 7 Bweituk bat naataka weeria, Liojta betana juu lutuuriatewakame, junae siimeku a yumao, ka utteatu ean, junaet chaaka, juchi senuk bemela lutuuriata a yaatunepo. 8 Taa juu Lios, junakaa yoemrata, aapoik ka yumaisi bem a sualeka junii a juuneiya betchibo, ka amemak alleak. Jum a nok lutuuriapo ame betana aapoik a jiojte tebokaa benasia: Juu achai Lios, inen jiia: Taewaim yumaane, Ijraeelta yoemratamak intok Juraa teamta betana, Bemela lutuuriata ne amemak a yaaneeo. 9 Ka jume bempoim yoowasukaum mak lutuuriata in amemakta yaakau benane. Junak, bwiaraa Ejipto teaa betana yeu am nuk sika inepo am aniakai. Bempo su junakaa lutuuriata in amemak yaakauta, ka aet yeu yuumakai. Intok junae betchibo ne ka am aniaka am koptak, ti jiia juu achai Lios.

Juu inim itom teuwaau betana, juu chea eiyaa watchi ii junaa, juka Liojta betana itou yoota inien a machiakau junaa. Intok inii, teekau, yoorisi machika, Liojta katekau a batatana aamak aane. 2 Intok junaman teekapo lutuuriapo teopo, Liojta yaaripo, aapo junuen yootaka, juka a tekilwata a jooa. Junaa teopo intok, ka jabe, taa Lios a yaala. 3 Siime jume inim teopopo chea bat yoowe, jumee, junamaa teopopo, Liojta yooreka, aman bem weiyaauta, a mabetaka, Liojtau bicha am nokria betchibo a tekiakan. Intok ket, bem ka tuuwa yaarim betchibo, bwalam sua betchibo. Intok jiba junuen san, uttea, ket Jesukrijtota, Liojta a mikneeuta a jipuuneeu. 4 Intok junuen, aapo ketun inim bwiapo jiapsaateko, kia junii, teopopo ka yootu ean. Bweituk ketuni aane, jume teopopo chea yootaka, jukaa, jume Liojta yooreka bem a mikauta, mabetaka, junamee nokriame, Moiseejtukauta nesauri jiojteita weyepo amani. 5 Taa inimee, inim teopopo yoowe, inim juu bem joau, teekau ayuka, juka weemta betana a tamachiaka a mamatoka a jooa. Inien a weyepo te juunea, bweituk juka Moiseejtukauta, Liojta ama yoorinaauta, karita a yaabaao,

561 bemela lutuuria, juu Ijraeel yoemratamak in yaaneeu, Junamee taewaimmet chukula, inen machine, ti jiia juu achai Lios. Juka in nesaurita, bempoim a koba suawaune betchibo ne am aniane. Intok ket jiba bem aet jiapsine betchibo, ne am aniane. Intok bempo nee betana yoemratune. Nee intok junak, ameu Liojtune. 11 Ka utteatune, bempoim naas emo majtaneeuta, Kia emo taaakai intok kia emo nau werika junii, Junuen, juka achai Liojta bem juuneiyaane betchibo. Bweituk siime bempo nee juuneiyaane, Bempoim betana kia tua illitchika naateka, Intok kia jume tua yoowe junii. 12 Intok inepo, bempoim ka tuuwa yaarim betana, Nee am jiokoine. Intok jiba betchibo ne junae, Bem ka tui yaariu ne ka intok au waatine. 13 Juu Lios intok junuen juchi bemela lutuuriata auneetiakai, juka a lutuuria yaari, bat naataka weeriata, a yuutusukauta teuwaa. Juu intok junuen, bat naataka yuutusukame, lauti ian simsune.

EBREEOM8,9 teopopo Liojta yoori betchibo, intok ket a weetua betchibo intok nesauri ayukan. Taa juu kari, Liojta ama bem yooreu, inim bwiapo yaaritukan. 2 Juu lona kari, Liojta ama yooriwame inen maisi yaaritukan. Nasukriapo, jume bat a pattim bichapo, juu tachiria beeten. Intok juu meesa, paanim, Liojtau bicha naikiarim ayukapo. Inim intok, Liojta ama yooriwapo taeewan. 3 Junamaa nasukriapo, juchi senu tajoori a pattim beasi, juchi senu kari, junaa intok, Liojta ama anee benasi yooriwan. 4 Junamaa wajiwa intok, sawai tomie yaaritaka, kopaalim benam win jubak tattaawapo ama manekan. Intok ket juu, nape konila sawai tomie yaari, kaaja, Liojta betana lutuuria yaarita teuwaau, ama ayukau. Junamaa wajiwa, sotoi, sawai tomie yaaritukan, juu manaa teamta ama ayukau, ama manekan. Intok ket juu boonia, Liojta basiutuakau, Aaroontukauta atteasukau. Intok jume wooi tetam, Liojta betana lutuuria yaarita amet jiojteim. 5 Junae kajata bepa, wooi ankelesim benaka, kerubiin teaka, jaabwekan. Junamee, Liojta junamaa aneuta a teuwaakai. Junamee, bem masammea, junamaa ka tuuwa yaarim betchibo, bwara jijissuawapo a suuakai. Taa inia weyemta betana te kaita intok a teuwaa iani. 6 Junuen junakaa tuuteipo, jume junamaa teopopo bat yoowe, chikti taapo junamaa kari, Liojta ama yoori betchibo, chea bat karipo aanen Liojta yoori

10 Juu

Juu inim bwiapo Liojta ama yooriwau, intok juu teekau tua lutuuriapo teopo

Ian intoko, junaa bat naataka, Liojta lutuuria yaakau, jum

EBREEOM9 betchibo, junuen junamaa bem boo jooriaut yeu yumakai. 7 Taa junamaa teopopo, junaet chaaka, chukula karipo, juu chea siimem bepa junamaa juu yoowe, sejtul chikti wasuktiapo jiba, junamaa aane. Junamaa intok aneeteko, bwara ojbota weiyaa. Aapo, a ka tuuwa yaari betchibo intok juu wate yoemrata ka tuuwa yaari betchibo a weiyaaka, junae, bem jiokoina betchibo. 8 Inia weemtae juu Liojta tuu jiapsi itom a juuneiyaatua, junamaa Liojta yooriwapo juu kari, bat katekamta, ketuni a sawaawao, tua Liojta ama anee benasia a eiyaawapo, kee a aman yajiwauta a teuwaan. 9 Siime inien weyeme, inimee taewaimmet a mammatena betchibo aayuk. Bweituk juu, Liojtau bicha naikiari intok juu ka tuuwa yaari betchibo junamaa Liojta bichapo bwaram suawame, junaa, jume junuen Liojta yooreme, Liojtamak bem emo tuutelaaut, bem juuneeneeu betana, ka am aniak. 10 Junaa, bwaawamtat oo jita jiiwamta boo jooriawame tukan. Intok Liojta bichapo bem emo tuutewamta, watek bem boo jooriaut, intok bem takaampo emo baksianeeut betana nesauri tukan. Junaa intok, Liojta taabwisi bemela lutuuriata yaawau tajtia jiba tuika weye. 11 Taa Jesukrijto, jaibu aabo noitisuk. Intok ian, aapo junaa juu, Liojta bichapo tekiaka, itou yoowe, juka juu itou tuikut itom aniame. Jum teopo, teekau aapoik yootaka a tekiata joaapo, chea junii tuik intok kaita kee chupeka ama beee.

562 Intok junakaa, ka inim yoemtaka a yaari. 12 Juu Jesukrijto, achai Liojta katekau ama aane. Taa ka bat naataka boo jooriawaa benasi chibaojbota weiyaakai, oo beseeoojbota weiyaakai. Ala, aapo, Liojta bichapo aapoik ojbowata wootakai, junae aapo sejtul wechiapo siimeta yaak. Intok junuen aapo, jiba betchibo itom jinneuituneeuta a tuu yaak. 13 Lutuuria ala, toro ojbota intok chibo oowia ojbota, intok ili waka jamut tayaawakapo, juu naposa, junaa, jume ka tuisi aulammet bepa chaktawako, junaa, junamee chubala betchibo, ka tuik betana am tuute betchibo intok Liojta bichapo tuisi bem tawaa betchibo am aniak. 14 Taa junuentukaateko, Jesukrijtota mukuka, ojbota, chea junii, juka watek ojbota bepa siimeku yuuma. Bweituk Liojta tuu jiapsi jiba yuu betchibo aneme, junae aniawaka juu Jesukrijto, aapo kaita ka tuik yaarika, Liojta eapo aman, a meetune betchibo, au suu tojak. Intok aapoik ojbowae, itom ka tuuwa yaari betchibo, ka tuisi tawaka itom kokkoneeuta, itom biteaut itom jiokoeka, junuen itom a juuneiyaatua. Junuen, juka Lios, jiba yuu jiapsamta eapo aman jiapsaka itom a nok jikkajine betchibo. 15 Junuen san Jesukrijto, bemela lutuuriata yaarika, junau, aapo yootaka yee nokriame. Jesukrijtota mukuka betchibo ket, bat naataka Liojta lutuuria yaari betana, a bejeeka ka tuisi ayukame, ket am jiokoek. Intok junuen, jumee, Liojta nunukaum, aapoik bem mabetnee

563 ti jiaka, ameu a naikiakauta, jiba yuu betchibo tuik, aamak bem bitneeuta bem mabetne betchibo. 16 Bweituk, senuk kee mukeka, a atteawa betana juka lutuuria yaarita ayuko, junakaa a mukiatukauta bat juuneiyaanaa. Juka junuen lutuuriateita junuen junaet yeu yumaana betchibo. 17 Bweituk juu junuen lutuuria yaari, juka junuen a yaarik ketun jiapsao, kaabeta tuiku a ania. Ala, juka a yaakamta mukiatuko. 18 Junuen san, bat naataka katriammeu, juu Liojta lutuuria yaakau, ket jiba junaen, bwalam suawammea yeteu tuineeka yaatuk. 19 Juu Moiseejtukau, siime junae Ijrael yoemratau, Liojta betana siime jume nesaurim jiojteipo ameu am teuwaaka, chukula intok ket, sikii bwara boata nuuka intok juya sawata ae teochia betchibo, jissoopo teamta nuuka, junamee intok beseeo ojbopo intok bwara ojbopo, baammak kuutipo am komoniaka, jume Liojta nesauri jiojteim ae siitak, intok ket siime junakaa yoemrata. 20 Junak san intok inen ameu jiiak: Inii junaa juu ojbo, juu, Liojta betana lutuuria yaari, emou bicha a teuwaakau, ti jiiak. 21 Intok ketchia juu Moiseej junae ojboe, juka teopota siitak. Intok siime juka junamaa, Liojta yoori betchibo ama sawaawamta. 22 Liojta nesauri jiojteipo junuen a weyepo aman, batte siime ayukame ojboe siitawaka, wepulsi Liojtau bicha naikiawan. Intok ket, kaabe, bem ka tuuwa yaarimmet jiokoim tukan, ka ojbota wootawao.

EBREEOM9
Juu Jesukrijtota kuuset mukukaue jume ka tuuwa yaarim jiokoiwa
23Junuen

san utteatukan, inien weyeka, jijissuawamta auneeu, junuen junakaa junale benak inim weyemta, juka teekau ayukamta teuwaamta, Liojta bichapo a tuu yaa betchibo. Taa kia junuen, jiba juu teekau ayukame, chea bepa tuisi weyeka, ae betchibo jiokot yaatuneemta waata. 24 Bweituk Jesukrijto ka junale benaka teopopo aanek, inim inien machika watem yaaripo. Junaa kia beja tua, juka tua lutuuriapo, teekau teopota ayukamta a teuwaa. Ala aapo, tua jum teekau yepsak. Jumun ian, Liojta bichapo aneka, itom a nokriaawi. 25 Juu teopopo chea bat yoowe jurio, jum teopopo, Liojta ama anee benasi ti eiyaawau, chikti wasuktiapo, sejtul ama aane, ka aapoik ojbota weiyaakai. Taa Jesukrijto, ka jaarekesi ito betchibo jiokot au joo tebok. 26 Bweituk junuen a weyeo, aniata naatek naateka, utteatu ean, jue benasi a muknepo. Taa iani inien yeu simla, taewaim au yeu puarim yumaaseo, juu Jesukrijto, sejtul weepo jiba inim au yeu machiak. Junuen, jume ka tuuwa yaarim betchibo jiokot a yaatune betchibo au suu tojakai. 27 Inim siimem, Liojta betana sejtul jiba bem kokkoneeuta ameu a chupaatukaa benasia, intok chukula yee yauraa bittuanaame aune, 28 ketchia junuen Jesukrijto, sejtul jiba ito betchibo jiokot yaatuk, junuen, juebenam, bem ka tuuwa yaarimmet am jiokoibaekai.

EBREEOM9,10 Intok chukula ket, juchi weepo, inim yeu machine, taa ka juchi ka tuuwa yaarim betchibo jiokot yaatuneekai. Ala, jume a boo bichame jinneuneekai. Bweituk bat naataka, Liojta betana nesauri, Moiseejtukauta jiojtekau, chea chukula ito betchibo tuineeuta yeu machianeeka teuwaan, intok ka tua lutuuriapo junaatukan. Junuen san, juu nesauri, Moiseejtukauta jiojtei, jume junuen jissuawamta boo jooriaka Liojta betana mabettubaeme, junakaa wasuktiapo joowame joamtae, Liojta bichapo tuisi bem mabetnaaut kaibu am aniane. 2 Bweituk junaa nesauri, junamee, Liojta bichapo tuisi am tawaateko, juu ka tuuwa yaarim betchibo bwaram bem sussuaauta, ka intok Liojtau bicha junuen jooeewan. Bweituk jume junuen junamee Liojta yooreka au bicha bwaram sussuame, junuen jaibu bem ka tuuwa yaarim betana jiokorimtakai, tokti ka intok juchi ka tuisi bem tawalaauta amet juuneiyaa ean. 3 Taa ala, inii bwaram suawame, wasuktia yumaabeleki, junamee, bem ka tuuwa yaarim betchibo, ka tuisi bem tawalaaut am juuneetua. 4 Bweituk, junuen, toom suaaka, intok kia kabaam suaaka junii, junamee ojboe, bem ka tuuwa yaarimmet, kaibu jiokoimtuneekai. 5 Junuen san Jesukrijto, aabo aniau yepsaka, Liojtau bicha inen nookak: Bwaram intok toom, junuen enchi yooreka, am suawamta, empo ka a waatak.

564 Ala empo, in yoemtune betchibo neu a chupak. 6 Wakasim intok kabaam, junuen enchi yooreka, tattaawame junii, empo ka a tuurek. Intok kia jume ka tuuwa yaarim am jiokoimtune betchibo, bwaram suawamta junii empo ka a tuurek. 7 Junak san ne inen jiiak: Achai Lios, im ne aane, em eapo aman aubaekai, Jum em nok lutuuriapo, nee betana a jiojteii benasia. 8 Chea bat inen jiia: Liojta, wakasim intok kia beseeom tayaawamta intok kia bwaram junii, ka waataka ka a tuurepo. Intok kia jume ka tuuwa yaarim am jiokoimtune betchibo tattaawame junii. Junakaa weyemta, nesauri jiojteipo junuen a yaanaauta a jiojteituk junii. 9 Intok chukula ket: Im nee aane, in yoowa Lios, juka em tuureka em yaa iauta a yaabaekai, ti jiiak. Iniae, juka bat naataka weeriata joowamta betchibo, ian inikaa, taabwisi juka ka tuuwa yaarik betchibo jiokot yaatuneemta, iniat au a tawaanee, ti jiia. 10 Juu Lios, a yoemiamtune betchibo, itom tuu mabetla, juka Jesukrijtota, Liojta eapo aman a ayuka betchibo. Junuen aapo, a takaawata, sejtul jiba betchibo, ka tuuwa yaarim betchibo jiokot yaatukai. 11 Jume teopopo chea yoowe juriom, chikti taapo, junamaa bem tekilta jooa. Intok bichau bicha, jue benasi, jiba junakaa ka tuik yaari betchibo, bwaram suawamta weetua.

10

565 Inikaa jakwoo junii, juu ka tuuwa yaarit bem jiokoituneeut, ka am anianeeo junii. 12 Taa Jesukrijto, jiba betchibo, ka tuuwa yaarim betchibo, sejtul weepo jiba, ito betchibo jiokot yaatuka meetuk. Junak intok, chukula, Liojta mak, teekau a batatana yejtek. 13 Junaman aneka, boo bicha, siime jume a bejeeka aneme, Liojta a aniaka, am kobaasuutajtia. 14 Bweituk aapo, yee jinneu betchibo, juu sejtul jiba a jiapsita aapoik a nenkakaue, junuen jume Liojta yoemiam tune betchibo aapoik yeu puarim, inimee, jiba yuu betchibo, Liojta bichapo, kaita ka tuik yaari benasi bem mabet tuneeuta a tuu yaak. 15 Intok juu Liojta tuu jiapsi ket jiba inikaa itom juuneiyaatua. Bweituk chea bat naataka inen a teuwaak: 16 Juu bemela lutuuria, chukula junamee taewaim simsuko, in ame mak yaaneeu, inii junaa, ti jiia juu achai Lios. Ne, jume in nesauri jiojteim, bempoim amet jiapsine betchibo, ne am aniane, Intok ket bem am koba suawaune betchibo. 17 Intok chukula ket inen jiiak: Jakwoo junii ne intok, bem ka tuuwa yaarimmeu ka waatine. Intok kia bem nee bejeeka aukau junii. 18 Junuen san, inimee ka tuuwa yaarim junuen am jiokoisuako, jaibu kaibu intok utteatune, juu ka tuuwa yaarik betchibo, juchi bwaram suaanaapo.

EBREEOM10 Liojta yootaka a katekau luula, itepo, yee nokria betchibo lutuuriak. Inii intok, Jesukrijtota meetuka, ojbota a wootakau betchibo. 20 Junuen, ian bemelasi ka bat naataka benasi weyeka, juka itom jinneunaauta, aapoik itom yaariakauta sualekai. Inikaa, aapo, kuuset popontaka, jiokot yaatukai, teopopo, jume tajoorim, ae a pattim am siuteka intok am etapokaa benasi. 21 Juu yoowe Jesukrijto, Liojta bichapo aneka siimekut itou yoowe. 22 Junuen san, itepo, tua junen jiaka, Liojtau bichaa ito nokriane. Intok ket, juka itom sualeuta, tua lutuuriapo aet eakai. Bweituk juu Lios, aapo, ka tuik betana itom jiokoila. Junuen, juu ka tuik betana, ka intok itom a yuiine betchibo. Intok kia itom takaam junii, kalajko baammea baksiarim benasi machikai. 23 Junuen san itepo, itom sualeka itom bit boo bichauta, ka a koptaka, aet jiapsine, ka taabwisi eakai. Bweituk juu Lios, itom bitneeti jiaka itou a teuwaakaut, yeu yumaane. 24 Intok itepo, ito nasuku, chea junii ito nak betchibo, ito aniane. Intok juu tuik boo jooriawamtatchi ketchia. 25 Katte, jumee, itom nau yaajau ka yaajika joiwalame benasi anbaane. Ala itepo, ito naas junaet bamijtuane. Intok chea junii iani, taewaita, yoowe Jesukrijtota aet yebijneeuta, abe a yumao juuneakai. 26 Bweituk itepo, Liojta betana, juka lutuuriata, jaibu a juuneiyaaka, itepo, intok ketun juka ka tuik joaateko, kaabe

san Krijtopo nemak werim, ian itepo, ka jain eaka

Liojtau bichaa te ito nokriapo yumai

19Junuen

EBREEOM10,11 intok juu ka tuik betchibo jiokot yaatuneeme aane. 27 Ala, chukula, Liojta yee yauraa bittuao, ka tuisi tawalamtaka, ama butti ka tuika itou chupne. Intok juu taji, jumee, Liojta bejeeka aneme, luutaneeme. 28 Senuk, jume nesaurim, Moiseejtukauta jiojtekaum betana am bejeeka auko, intok junakaa bejeeka, wooim oo bajim a naatejoo, junaa, ka jiokoliwaka, meetune. 29 Junuen san, jumee, Liojta usita, kia jak waam eiyaaka a bichame, chea junii bepa ameu weene. Intok junuen ket, jumee, a ojbowata, jaana emo a eiyaatuame, intok junuen, Liojta, juka am nakemta tuu jiapsita, ka tuisi aet nokakai. Inii ojbo san, junaa, Liojta betana, bemela lutuuriata a teuwaame. Intok ket junae, bempo, Liojta yoemiam benasi mabetrimtakai. 30 Juuneate achai Liojta inen jiulapo: Neu lutuuria jiokot in yee yaanepo. Ineponee yee jujjutriane. Intok ket inen jiiak: Juu achai Lios, juka a yoemrawata, a yauraa bittuane, ti jiiak. 31 Tua jantiachine, wamee, Lios jiba yuu jiapsamta betana, yauraa bittuaka, jiokot yaatuneeme. 32 Taa emee, taewaim simsukammeu ameu waatine. Juubwa Liojta betana nok lutuuriata enchim mabetao, intok ka jain eaka enchim jiokot emo bichau nasuk junii, a ineesukaubeu. 33 Emo betana waate, ka tuisi ame tana nokwamta jikkaja. Intok juebenam bichapo jiokot joosuak. Wate intok, jume junuen jiokot emo bichakaummak

566 jiokot eak. 34 Bweituk emee, jume Krijtota bem suale betchibo etaim, am nak jiokleka amemak jiokot eak. Intok emee, enchim attea uaawaka junii, ka jain eaka, alleaka a juiwak. Juuneakai, Liojtamak, teekau enchim uaawakau bepa chea junii bepa tuik intok jiba yuu betchibotuneemta emoas a ayuupo. 35 Junuen san emee, Liojtat enchim eauta, ka a koptane. Bweituk juu junuen Liojtat enchim a eaut, emee chukula, Liojtamak enchim mabetneeut ama butti yuin tuik aet bitne. 36 Emee, ka seej chukti eaka, a boo bibitne. Junuen Liojta eapo aman jiapsi betchibo. Intok junuen, juka aapoik itou naikiakauta, aamak bit betchibo. 37 Bweituk Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Lautia tua lautia aabo yebijnee juu yebijneeka boo bitwame, ka binwatukai. 38 Taa juu, in yoemia betchibo in mabetakau, nee a suale betchibo jiba yuu jiapsine. Taa junaa intok, bat naataka benasi, ka net eaka jiapsibaeeteko, tua nee ka alleetuane. 39 Taa itepo, ka jume junuen juchi benasi ka Liojta yoemeiyaaka jiapsame bebena. Jume jiokot yaatuneeme. Ala, jumee, Liojtat eaka a sualeka jiapsame bebenakai. Jume junuen jiapsaka jinneurimtuneeme.

11

Junuen san, Liojtat sualwaka aet eewame, tua lutuuriapo juka chukula itom bit

Juu Krijtota yoemeiyaawame

567 boo bichauta, a lutuuriatunepo juuneewame junaa. Intok juka ka itom bichaka junii, itom sualeut, tua a lutuuriatukapo, lutula weepo a juuneiyaawame. 2 Bweituk jume bat naataka itom yoowasukaum, wate, Liojtat eaka, bem a sualeka betchibo, Liojta betana tuisi bem mabetakapo juuneiyaawak. 3 Liojta itom suale betchibo itepo juunea, aapoik a nokie, aniata, teekata intok aniapo siime ayukamta, a juunaktekapo. Junuen san, juu ian itom bichau, ka jitae a bittumtae yaari. 4 Juu Abeltukau, Liojtat eaka a sualekau, Liojta yooreka, bwala asoolaata meaakai, juka aamak werikai, Kain teamta, Liojta yooreka a yaakau bepa chea tuisi a yaak. Junuen san juu Lios, Abelta betana a tuu mabetauta a juuneiyaa tebok intok juka a yooreka aapoik yaakauta, a tuurek. Taa Kain tukauta yaakauta ka tuurek. Junuen san, juu Abeltukau, binwatuk naatekai mukiataka junii, juu Liojtat eaka a sualekau betchibo, ian tajtia ae yee majta. 5 Juu Enok tukau, Liojtat eaka a sualekai, jiapsaka, teekau Liojtamak jikau siika. Intok jakwoo ka muukuk. Intok ka intok bittuk. Bweituk juu Lios a nuk siika. Intok jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juka Enok teamta kee jikau nuk sakaawao, aapoik Liojta yooreka a alleetuakapo. 6 Taa juu, Liojta ka sualeme, kaachin junuen, Liojta alleetuane. Bweituk, juu, aapoik Liojta taaabaeme,

EBREEOM11 uttea, seenuk, tua Liojta jiapsapo a sualnepo. Intok junuen, jume au bicha emo nokriame, aapoik am nakeka, tuik am bittuanepo. 7 Juu Nooeetukau ket, Liojtat eaka a sualekai, Liojta betana, jita ka juuneiyaawaka, chukula yeu weenemta, a juuneiyaatuawako, Liojta nok jikkajak. Intok junuen aapo, intok jume aamak joaakame jinneubaekai, kuta kanoata, unnaa bweuuk yaak. Junuen, Liojta a sualeka betchibo, juka wate yoemrata, ka tuisi bem tawariuta yeu a juuneiyaatuak. Intok aapo junuen, Liojta betana, tuisi a mabetneeuta jajamek. 8 Ket, jiba juu Apraamtukau, Liojtat eaka a sualeka, achai Liojta a nunuko, a nok jikkajak. Intok junuen, bwiaraa, Liojta au bicha a naikiakau, aman yebij betchibo, yeu siika. Junamaa, tua a bwiaraa betana yeu sikaa, jakun a yebijnepo ka juuneakai junii. 9 Jiba junuen, Liojta sualekai, juu Apraamtukau, jum bwiaraa, Liojta betana au naikiawakapo, ka ama jometa benasi eaka, ama jiapsak. Lona karimpo joaakai. Intok juu Isaak tukau, intok ket juu Jakoop tukau junii ket, jiba junaen ama jiapsan, lona karimpo joaakai. Ket bempo junii, junakaa Liojta, Apraamtau naikiakauta a mabetlamtakai. 10 Bweituk juu Apraamtukau, chukula a jiapsineeuta, teekau jiba betchibo a joaaneeuta, mabet boo bichan. Junakaa joarata intok, juu Lios, aapo a juunaktei. 11 Ket jiba junaen su, juu Saraatukau, Liojtat eaka a

EBREEOM11 suale betchibo, jaibu naa buusti yootuitaka junii, a yoemiane betchibo, Liojta betana aniawak. Junuen san oouta yeu yoemiak. Bweituk aapoik Liojta betana, au a naikiawakau betana a chupaaneeuta junuen a sualekai. 12 Junuen san, juu Apraam tukau, jaibu taewaim abe simtuasuka junii, yoemra aapoikut yeu katriam, ama butti juebenaek. Teekapo jume chokim benasi, intok bawe mayoat, seeta aukamta benasi, ka a naikiatu maisi machikai. 13 Siime junamee, Liojta betana, ameu naikiawakamta, ka a bichaka junii, kokkok. Taa junamee, Liojtat eaka, bem a suale betchibo, ketun a binwatunepo juuneaka junii, intok junuen a sualeka, junakaa alleaka aet boo bichak. Junuen, junamee a lutuuriatek, ka inim jomemtaka, naa buusti kateme benasi emo eiyaakai. 14 Bweituk jume inien jiakame, juunakkiachisia a teuwaak, ketun jakun bwiaarapo bem jiapsineeuta, bem a jaiwapo. 15 Junamee, bempo, bem bwiaraau waateeteko, juchi junaman bicha a notti ean. 16 Taa junamee, chea junii tuikun bem jiapsineeuta jaiwak. Teekapo Liojta make. Junuen san juu Lios, bempoimmeu a achai Liojtukapo, junaet ka au essok. Bweituk teekau, aamak bem jiapsine betchibo ammeas a tuuteriak. 17 Juu Apraamtukau, Liojtat eaka a sualekai, Liojta betana juuneiyaabaawaka, a au iaawapo aman, juka a yoemiata, Isaak teamta, Liojta yooreka, bwaram a

568 sussuaa benasi, a mee betchibo, kaupo jijissuawau a tojak. Jaibu junuen a meebaeka a sumaiakan, juka a wepul yoemiata. Junae betana, Liojta betana, senu weemta au naikiatuk junii. 18 Juu Isaak teamta betana, juu yoemra, et yeu katriamtuneeme, junameemtune, ti au jiakai. 19 Bweituk aapo juu Apraamtukau Liojtat ean, kokkoarim junii a jijiabijtetuapo. Intok inen a jiutu, Apraamta junuen ayuka betchibo, juka a uusiwata, kokkoarim nasuk, juchi bemelasi a mabetakapo. 20 Juu Isaaktukau, Liojtat eaka a sualekai, Jakoop teamtau intok Esau teamtau, chukula bicha tuik bem mabetneeut Liojtau bichaa junaet am nokriaka, ameu a naikiak. 21 Juu Jakoop tukau, Liojtat eaka a sualekai, jaibu mukbaekai, Joseetukauta yoemiammeu, chukula bicha, tuik bem mabetneeut, Liojtau bichaa junaet am nokriaka, ameu a naikiak. Intok junak, a booniat wijjuuteka weyeka, junuen, Liojta yoorek. 22 Juu Jose tukau, Liojtat eaka a sualekai, abe mukekai, juka Ijrael yoemrata, chea chukula, bwiaraa Ejipto teaa betana yeam katneeti jiiak. Intok aapoik mukuko, a takaawa betana, jakun bem a tojaka a maa betchibo junuen amet nesawek. 23 Moiseejtukauta yoowawam, Liojtat bem eaka a sualekai, juka Moiseejtukauta yeu tomteko, jume a yoowawam, baji metpo a essoiriakan. Bweituk bempo, junakaa bem uusi, unnaa a tutuuliakapo a bichakai.

569 Intok juka ama yoo yaarita, a meenapo nesaulata junii ka majjaek. 24 Intok Moiseejtukau, Liojtat eaka a sualekai junuen, chukula, jaibu yoem yootakai, junamaa bwiaraa Ejipto teapo yoo yaarita marawa a yooturiakamta, ka a mala rokak. 25 Ala, aapo, juu Liojta yoemra, jume ijraeliitam mak au naikiaka intok junamemak jiokot au a bitneeuta yeu puak. Junamaa, ka jiba, juka ka tuik joaka, alleaka jiapsieaka su. 26 Taa aapo juu Moisees, Krijtota benasi ka a tuuriwaka, ka a eiyaawakaa benasi jiapsakai, jiokot au bichakai, junakaa chea eiyaaka ae betana kaachin eak. Bwiaraa Ejipto teapo, bejeewakamta ama ayukamta ka eiyaakai. Bweituk chukula Liojta mak, juka tuik a bitneeut, junaet eaka jiapsan. 27 Liojtat eaka a sualekai, juu Moiseej, bwiaraa Ejipto teaa betana yeu siika, junamaa, juka yoo yaarita, ama nesaweka, a meepeakamta ka a majjaekai. Bweituk aapo, juka Liojta, ka a bittumta, junuen a bichamta benasi aet eakai. 28 Ket jiba junaen, Liojtat eaka a sualekai, juu Moisees, bwara asoola suanamta boo jooriak. Intok junamee ojbo, siimem joaa beekatana, bem pueetampo paaria tana a yaa tebok, Liojta junuen aet nesawekapo aman. Junuen beja, ijraeliita yoemra betana, junamee usioowim, chea bat yoemiarim suaneemta, ka ameu yebijne betchibo. 29 Intok Liojtat eaka, bem a suale betchibo, juu Ijrael yoemra, Sikiibawe teapo yeu sajak,

EBREEOM11 junamaa bwia wakiaku benasi. Jume intok Ejipto teapo joomem, am jajaseum, jiba junaen ama yeu katbaekai, ama baapo kokkok. 30 Liojtat bem eaka a suale betchibo, bweu joara Jeriko teapo konila, juu mekka jikau teta kora wattek. Jume Ijraelta betana yoemiarim, woo busan taapo, nape konila am sakaasuko. 31 Juu ka tui jamut, Raap teame, Liojtat eaka a sualekai, ka jume watemmak muukuk, jume ka Liojta nok jikkajakammak. Aapoik, Ijrael yoemrata betana, jume etbwa aman bittuarim tuisi am mabetakai intok am essokai. 32 Ka inii jiba juu in teuwaabaeu, kannee au yumaa ean, inen teakame betana etejo betchibo, Jereon teame, intok Barak teame, Samson teame intok Jappet teame, Labii teame intok Samuel teame, intok jume waate, Liojta betana juuneetuawaka, yee majtakame betana, buuuk ame tana etejo machika junii. 33 Liojtat eaka bem a suale betchibo, siime inimee, bempo tattaabwi, ka bem bwiaaram yook. Tuisi tuttui nesaureomtuk. Liojta betana tuik ameu naikiawakamta mabetak. Ouseim aneepo eetasuaka junii, junamee kaachin am jooan. 34 Intok kia juu bweu taji beetia kaachin am jooan. Nassuawapo, jume tebe kuchiimmea am suabaeme betana ama yoeek. Jume utteata ameu beeeme, utteata mabetak. Jum nassuawapo uutteaka yeu sajak. Intok jume am bejeeka amemak nassuame, am koobak. 35 Waate jaamuchim, bem kokkoriakaum, juchi jiapsame bichak.

EBREEOM11,12 Taa waate ket, intok jiokot maisi yaawaka suatuk. Bem ka suana betchibo, Liojta ka nok jikkaji iawan, taam ka junuen aayuk, junuen, chukula, juchi jiabijteka Liojta mak, chea tuisi jiba yuu jiapsibaekai. 36 Ketun san waate, jaana eiyaasuak. Intok bepsuak. Intok kia yee eetawapo aneka intok junamaa sisiiwook wikiammea sumaimtakai, jiokot emo bichak. 37 Mamaasuaka suatukamme. Sisiiwookie, nasukaman chuktawakai, ka tuisi au iawaka ameu jiopsuak. Tettebe kuchiimmea sussuasuak. Intok ka joaasukai. Kabaa beata intok bwara boata tajoorekai. Kaitae emo ania machikai. Siokakai, intok ka jiokolisuak. 38 Inimee oowim, Liojta betana katekai, inien juu yoemratau kia junii ka au chaakai. Mekka bicha bweka paariat naj rejten. Kawimpo rejteka intok kau woojooku intok tesompo jojoasukai. 39 Siime bempo junuen Liojtat eaka a sualekai, junuen junaet, Liojta bichapo juuneiyaawaka, mabetrimtaka junii, Liojta betana juka ameu naikiawakamta ka a mabetak. 40 Bweituk aapo juu Lios, senu weemta, chea junii tuik yaabaeka ean, itou waatekai. Junuen beja ka bempolaim jiba, taa ala itomak nau, aapoik bichapo itom tuisi mabetrimtaka aamak itom jiapsine betchibo.

570 eaka a sualsukame juuneiyaakai, siimeta juka ka aet itom jiapsituamta intok siimeta juka ka tuuwata itot ayuka, Liojta ka itom nok jikkajituamta, omola tawaane. Intok bichau bicha Liojta betana itom tekil maki, itom joo iawaut jiapsine. 2 Jesukrijtota itepo ka koptane, juu, bat naataka, itom a suale betchibo itom aniamta. Intok juu, junaet itom aet yeu yumaatuaneemta. Juu Jesukrijto, kuuset jiokot au bichak. Junuen kia jak waam tiusi a meetuneeuta, aapo, a kaita tukaa benasi a bichak. Bweituk aapo juunean, junuen muksuka, junaet chukula tua alleewamta a bitneeu. Junaet chukula intok, Liojta, yootaka a katekau, a batatana yejtek. 3 Junuen san emee, Jesukrijtota, tuisi a jiapsisukau intok jume ka tui yoemem betana tua jiokot au a bichakau waatine. Intok junuen san, emee ka koomeebaane. 4 Bweituk emee ian tajtia, juka ka tuik enchim bejeeka jiapsa betchibo, kee jabe kokko. 5 Emee a koptala, Liojta nok lutuuriapo enchim a yoemiakaa benasia, juka enchim a nok tejwaakauta, inen jiakai: In yoemia, achai Liojta betana, aapoik eapo aman, em jiapsine betchibo, Juka bettek eu weyemta, ka jak waam a eiyaane. Intok aapoik betana kutti sua tejwaawaatek junii, ka koom eebaane. 6 Bweituk juu achai Lios, jume a nakeum, Aapoik eapo aman bem jiapsine betchibo, ameu suua.

12

Yoowe Jesukrijtota, itepo ka koptanee

Junuen san beja, itepo, juebenam junuen, Liojtat

571 Intok siime jume a yoemiakaa benasi a mabetrim, bettek ameu jooa, ti jiakai. 7 Emee Liojta betana junuen bitwaatek, ka jain eene. Bweituk juu Lios, aapo, a yoemiam benasi enchim bicha. Inim, siime jume yoowem, yoemiakame, bem yoemiam suasi am jipue. 8 Taa juu Lios ka junuen jume a yoemiam benasi enchim bichaateko, junak emee ka tua lutuuriapo aapoik yoemiamtune. Bweituk juu Lios, jume tua a yoemiam benasi bichaum, siimemmeu bettek ameu jooa. 9 Itepo, ili usimtukai, inim jume itom yoowam, jibebiae itom sua tetejwaan. Ite intoko, am yooren. Junuen san, itepo chea junii itou uttea, juka itom achaitau ito suu tojaka a nok jikkajine, juu teekau katekamtau. Junuen aamak jiba yuu jinneuimtune betchibo. 10 Inim bwiapo, jume itom yoowam, ka juebena taapo itom sua tetejwaasuk, bem junen a tuureu tajtia. Taa juu Lios, tua lutuuriapo tuik ito tana waatakai, itom sua tejwaa. Junuen, siime ka tuik joowamta betana ito naikimteka, wepulsi aapoik eapo aman, jiba itom jiapsau tajtia. 11 Lutuuria ala, Liojta betana betteka itom ae sua tejwaawauta, itepo a mabetakai, ka itom a tuurepo. Ala itepo bettesi a ineene. Taa chukula, jume junuen Liojta betana bettesi a ineakame, Liojta eapo aman intok siimeku tuisi bem jiapsineeuta intok yanti elaka jiapsiwamta aet bitne.

EBREEOM12 taitinee intok Krijtota enchim sualneeuta, ka koptakai. 13 Intok tuik ausulik boo jooriaka enchim jiapsineeut emo temaine. Junak, jume juubwa Krijtota sualeka intok kee tuisi jiapsame, emo betchibo, chea tuisi a sualeka jiapsine, intok ka juchi taabwisi eebaane. 14 Siimemmak yanti elaka enchim jiapsineeut emo temaine. Liojta enchim jiapsi iapo amani jiapsakai. Bweituk kaabe, achai Liojta bitne, ka junuen, siimeta ka tuik joowamta betana au naikimteka, Liojta eapo aman jiba jiapsakai. 15 Tuisi emee aet emo suuane, junueni, Liojta tuisi yee a nake betchibo, wakaa ama butti tuik aapoik betana weyemta, kaabeta yeu beeeka a mabetne betchibo. Intok emo nasuk junuen, kaabeta, ka tuik boo jooriaka, watem ka tuikut jioptuakai, juyata jowookaa benasia, juebenam nasontekai. 16 Emo nasuk kaabe, jamutta ka jubeka, aamak au tuuribaane. Intok kia Liojta betana weyemta, kaabe jak waam a eiyaane. Bweituk juu Esauutukau chea bat naataka inikaa yaak. Liojta betana a yootuka betchibo, juka tuik au a lutuuriatukauta ka eiyaaka, senu puato bwaamta betchibo a taaruk. 17 Emee intok juunea, chukula Esau teamta, juka a nenkakauta, a achaiwata betana a mabetbaeko, ka junaet a mabetwako. Intok junae betchibo, tuisi bwanaka junii, juka ka a eiyaakauta, juchi a mabet betchibo, ka a tuutek. 18 Emee ka inim, junakpo, juu ijraeliita yoemrata benasi, waa

san emee, enchim boo joorianeeuta, bemelasi aet jiapsi

12Junuen

Liojta noki ka jikkajiwau, a jinilwachiakau

EBREEOM12,13 kawi a bittuka intok beeteka intok juneraasi ka machisi chaaka, intok yuku jekata junamaa utteakapo bem a bichakaa benasi, ka emee junale benaku yajilam. 19 Intok kia juka sisiiwook kusia jiawaita junii, intok Liojta betana juka nok jiawaita, junammeu nokakamta junii. Junamee, junakaa jiawaita jikkajaka, Moiseejtukautau jiokot jiiak, Liojta ka intok ameu nok iakai. 20 Junuenim aayuk, bempo senu nesauta, unnaa bettelekai, inen jiamta: Kia pochopo jiapsaka, naikim wokekame, junamaa kaupo weamaateko, tetammea, oo tebe kuta juiwammea meetune, ti jiamta. 21 Unnaa majjaiwatchika ama bibitwan. Kia juu Moiseejtukau, aapo junii inen jiiak: Ama butti ne majjaeka, ino yooa, ti jiiak. 22 Taa ala emee, kawi Sion teau yajilam. Intok jum bweu joara, Lioj jiba yuu jiapsamtawi. Teekau Jerusalen teau. Intok junaman, juebena miil ankelesim jiapsaawi, alleaka, Liojta yoori betchibo nau yajilamtakai. 23 Intok Liojta yoemiam, teekau mabetrim nau anemmake. Intok Liojtau, juu siimem yaurau bittuaneemtau. Emee au lutuuriaka, au bicha a emo nokria. Jume tuisi jiapsisuka, Liojta tuisi mabetrimmak emee ian naikiarim. 24 Jesukrijto, juu bemela lutuuriata yaalame, intok aapoik, kuuset mukuka, ojbota a wootekauta juuneiyaakai. Abeltukauta meewaka, a ojbowa bepa chea eiyaawatchi. 25 Junuen san emee, juka itou nokamta ka koptane betchibo,

572 aet emo suuane. Bweituk ka ama yoeek, wamee inim bwiapo, Liojta am sua tejwaao, ka a nok jikkajakame. Intok kia itepo junii, ama yoe betchibo, tee ka ama yumaane, junuen, teekapo betana itou nokamta, ka a nok jikkajako. 26 Junakriapo, taewaimmet Liojta betana juu jiawai, bwiata au yoyootuak: Taa iani, ti jiia juu Lios, juchi weepo ne ka ikaa bwiata jiba junuen au yootuane, taa ket teekau, chokim ayukame junii. 27 Junuen: Juchi weepo jiba, ti jiakai, a juuneetu, Liojta betana, inim juka a juunaktei, a luutemta, a luutinepo. Intok juka ka a luutemta, jiba betchibo a tawanepo. 28 Liojta yootaka a katekau itom jiapsi iawau, ka luutine. Junuen san itepo, inia betchibo Liojta bai saune. Intok a alleetua betchibo, tua junen jiaka a yoorine. Intok ka a koptaka a nakeka jiapsine. 29 Bweituk juu itom achai Lios, tajita jita luu luutaa benasi maachi.

13

Emee, enchim emo nakneeuta ka koptane, Krijtopo enchim nau weriakaa benasia. 2 Enchim joaampo, emou yaajame, tuisi enchim am mabbetneeu, emee waatine. Bweituk, inien aneka, chea bat naataka, waate, ka juuneaka, bem joaampo, Liojta betana ankelesim mabbetan. 3 Jume etaimmeu emee waatine, emee, amemak junuen etaim benasi eakai. Jume kookosi

Jaisa jiapsaka, Liojta itom alleetuaneeu

573 yaarim, emee ka koptane, emee junii ket junuen ame benasi kookok a ineaakai. 4 Siime, emo jujupwamta a yooreka a bitne. Bweituk juu Lios, jume ka bem jubimmak, oo ka bem kunammak emo tuureme, aapo am yauraa bittuane. 5 Ka unnaa tomit emo temaeka jiapsine. Enchim jipueu mak yanti elne. Bweituk juu Lios inen a teuwaalaa: Jiba ne emaktune, intok jakwoo junii, ne ka enchi koptane, ti jiakai. 6 Junuen san, itepo, ka jain eaka, te inen a jiunee: Juu achai Lios, aapo junaa juu nee aniame. Senuk neu yaaneeu betana nee ka majjaune. 7 Emee, emou yootaka intok Liojta betana nok lutuuriata enchim majtalame, emee am eiyaaka, ameu waatine. Intok junamee, bempoim tuisi jiapsaka, tuik bem bichauta mammatene. Intok bempoim Liojta sualee benasi, a sualeka jiapsine. 8 Juu Jesukrijto jiba junaa, juu, chea bat tukau, ian taapo jiapsame, intok jiba betchibo tuneeme. 9 Ka emee taabwisi weyeka intok ka tuik enchim majtawauta sualbaane, omot bicha enchim eetuamta. Ala, chea tuine, itepo, Liojta itom a nakekaut eaka itom jiapsapo, bwaawamta betana nesauta jiojteipo a weyeut eaka su. Bweituk junaa nesauri, jume a boo jooriame, kaitapo am aniak. 10 Itepo ian, taabwisi weyeka, ka tuuwa yaarim betchibo Krijtota meewakamta itepo sualla. Intok jume inim, chea bat naataka

EBREEOM13 teopopo junaen weyeka a sualeka a boo jooriame, inimee, junae betchibo, Krijtota betana juka tuika weyemtau, ka lutuuriak. 11 Bweituk juu, jum teopopo chea siimem bepa yoowe, jurio, jume bwaram, Liojta yoori betchibo suawame, ojbota, kariu, Liojta ama anee benasi yooriwau, a totoja, junae bem ka tuuwa yaarimmet jiokoitubaekai. Taa junamee bwaram kokkokame, junamaa bem aneepo, joara, paakun yeu tojiwaka tattaawan. 12 Ket jiba junaensu, Jesukrijto, jum bweu joara betana paakun yeeu, jiokot yaataka meetuk. Aapo junuen, tua a ojbowata wootaka, junae inim yoemrata, ka tuuwa yaarimmet jiokoirimtaka, aapoik betchibo jiba bem jiapsine betchibo. 13 Junuen san itepo, Jesukrijtota, junuen ka yooriwakaa benasi, aapoik itom kat iau bicha, aamak jiba eebaeka, te katne, bweu joara paakun tana junii. 14 Bweituk inim bwiapo, itepo, bweu joara, jiba betchibo itom joaneeuta te ka jipue. Ala itepo, joara, chukula aman itom jiapsineeuta itepo bit boo bicha. 15 Junuen san itepo, Jesukrijtota sualekai, jiba Liojta itom yoorineeuta ka a koptane. Junuen Liojta itom nak yooreu, bwaram suaaka, Liojta itom alleetuaeapo weye. Itom a sualeuta teuwaakai. 16 Intok jiba emee au waatine, tuik yeteu enchim boo joorianepo. Intok enchim jipueue, watem ae aniane. Bweituk jiokot aet emo bichaatek junii, inile benasi weyemtae, Liojta yooriwame, aapoik alleetuane.

EBREEOM13 emou yootaka jaabwekame, am jikkajaka bem junuen enchim jiapsi iapo aman jiapsine, intok amemak tuttuika am yoorine. Bweituk bempo junameem, jumee, tuisi enchim tawaneeuta waataka, enchim suuame. Juuneaka, chukula Liojta bichapo emo betana bem temainaau. Junuen san emee, juka tekilta emo nasuk bem yaari, alleaka bem a joone betchibo, amemak tuttuine. Bweituk emee am sioktuakaateko, kaitapo emou tui ean. 18 Liojtau bicha em itom nokria. Bweituk juuneate, Liojta bichapo tuisi itom jiapsapo. Itepo intok, tuik boo jooriaka jiapsibae. 19 Intok tua nee betchibo ne enchim nee Liojtau bicha nee nokria ia, junuen Liojta nee ania betchibo, chea lauti, juchi in emomak anne betchibo.

574 jiabijtetuakame, intok aapoik ojboe, jiba betchibo lutuuriatuneemta itom yaariakame, 21 aapoik enchim jiapsi iapo aman, tuisi enchim aet yeu yumaane betchibo, enchim aniane. Junuen siimeku aapoik eapo aman enchim jiapsine betchibo. Intok itom siimem sawane, yoowe Jesukrijto itom aniakai. Yoowe Jesukrijtota yaakau betchibo, siimem betana a yoorinaauta au aune. Tua junuentune. 22 Krijtopo nemak werim, emou ne ujbwana, iniae in enchim nok tejwaaue, ka seej chukti enchim eene betchibo. Bweituk ka juebena juu in emou jiojtekau. 23 Enchim ne tejwaa, Krijtopo itomak werim, Timoteo teamta jaibu ka a etaitukapo. Lauti neu a yepsako, in enchim aman bichiiseko ne emou a weiyaane. 24 Siimem jume emou yootaka jaabwekame, nee am tebotuariane. Intok siimem jume Krijtopo itomak werim. Jume inim bwiaraa Itaalia teapo joaakame enchim tebotua. 25 Liojta betana tuikue enchim alleeneeu emou aune.

17Emee,

Lios, yanti elwamta yetet autuame, intok Jesukrijtota, juka itom siimem a sualemmeu yooweta, kokkoarim nasuk a

20Juu

Jiojtesuka, ameu tuik aawaka am tebotua

Santiaako
Juu Santiaako teame, Krijtota sualeka, naikimtulammeu jiojte

Inepo Santiaako teame, achai Liojta betana intok yoowe Jesukrijtota betana sawame, Ijraeltukauta betana, jume woj mamni ama wooi a yoemiam betana juka yoemrata aniat yeu tajtia naikimtulame, ne am tebotua. nemak werim, emee, ka nanau machika, betteka emou weyemtae jiobilaawako, kaachin eaka, alleene. 3 Bweituk emee jaibu juunea, Krijtota enchim sualeut emee junuen jiobilaawakai, ka seej chukti eaka, a enchim boo bitneeuta taaane. 4 Intok emee junuen, a enchim boo bichaut jiapseka, ka a koptane. Junuen, yumaisi tuik joaka enchim jiapsau tajtia. Enchim juuneiyaaeauta kaita emou beeekai. 5 Emo betana seenu, wate weemtat juunee betchibo ka koba suawako, Liojtau bicha a aaune. Juu Lios intok junaet a aniane. Bweituk aapo juu Lios, siimem, siimekut a am ania, intok kaabeta

Juu suawa, Liojta betana weyeme

2Krijtopo

jitat tiusi a tawaakai. 6 Taa inikaa, tua Liojtat eaka a aaune, ka taabwisi intok ee simekai. Bweituk, juu, ka aet eame, bawepo, baa roaktiam benane, jekae naas weyeawakai. 7 Juu inien eame, achai Liojta betana kaita mabet boo bitne. 8 Bweituk juu, junuen ka wepulsi eame, kaachin wepulsi weyemtat yeu yumaane. 9 Juu Krijtota sualeme, kaita jipueme, alleene, Liojta betana a eiyaawapo juuneakai. 10 Juu intok Krijtota sualeme, tomekai, alleene, jaibu ka intok au a cheeware betchibo. Bweituk juu yuin tomekame, juya sewata benasi maachi, ka a binwatune. 11 Maasu, juka taata unnaa utteako, juu juya waknee intok juu a seewawa wetne. Juu a ujyoriawa luutine. Ket jiba junaeni, juu yuin tomekame, inim ujyoisi jiapsaka junii, seej chukti luutine.

alleenee juu yoeme, juu au weyemta, ka seej chukti eaka a ineaame. Bweituk chukula, junuen tuisi yeu sikaa, juuneiyaawaateko, ujyoik a yooneeu benasia, 575

12Tua

Itom jiobilaawau intok juu itom ae jiobilaawau

SANTIAAKO1 Liojta betana juka jiba yuu jiapsiwamta mabetne, Liojta, jume a nakemmeu a naikiakauta, a mabetne. 13 Seenu, jabetaka junii, ka tuik joobaemeta, ka Liojta betana junuen a antuawaa benasi eene. Bweituk juu Lios, juka ka tuik a jooneeuta, ka a taaa. Intok kia juka ka tuik, kaabeta a joopeeetua junii. 14 Taa ala, seenu, ka tuik a joobaeu betchibo, a boo jooriabaeme, junak san junaa, ka tuik joopeaka aane. 15 Iniat, ka tuik senuk joopeaut yeu weama, Liojta bichapo juu ka tuuwa. Iniat ka tuikut chaakai intok, tua ama butti a weyeo, a mukneeuta au chupne. 16 Krijtopo nemak werim, in nakeum, ka emee aet jiopne. 17 Siimeta juka lutuuriakamta, intok tuika au yumaka, a itom boo jooriauta, itot autuari, jikat betana, Liojta betana weye, juu teekau, jume chokim yaakame. Juu Lios ket, wepulsi, ka taabwisi intok aane. Intok juka jekkaata, omot bicha a yejtepo benasi junii, ka aane. 18 Intok aapoik nok lutuuriae, bemela jiapsiwamta itot autuari aapoik junuen eaka betchibo. Junuen itom bemelasi, siimem jume aapoik juunakteim betana chea bat itom eiyaimtune betchibo.

576 juu omteme, ka juka tuik, Liojta tuureuta yaane. 21 Jiba inia betchibo san, emee, siimeta juka ka tuisi enchim tawaamta koptane. Intok juebenaka juka ka tuisi weyemta, jitat tiusi boo jooriawamta suu tojaem. Intok emee, Liojta betana nok lutuuriata enchim majti, alleaka a jikkajaka a tuu mabetne. Bweituk inii Liojta nok lutuuria, enchim jinneu betchibo utteak. 22 Taa emee, juka Liojta nok lutuuriapo enchim majtawauta, a yaane, ka kia beja a jikkajakai tawane. Bweituk junuen emee emo bai tattaaane. 23 Bweituk juu, kia beja tua, juka Liojta nok lutuuriata a jikkajakame, intok ka a majtawauta boo jooriame, junaa, senuk jitaapo au a bichaa benasi annee. 24 Bweituk inii, tua a machiakaut au bitne, taa junamaa lautipo sikaa, aawaj koptinee juu a machiakapo. 25 Taa juu, nokta a jikkajauta, ka kia beja a jikkajame taa ala, Liojta betana tui nok lutuuriata, juka ka tuik boo jooriawamta betana itom yoeetuamta, a mammateka intok ka a koptakai, taa tuisi a boo jooriame, junaa, a joaut, tua alleaka aet yeu weamne. 26 Emo nasuk seenu, Liojta au suale ti eame, taa a nokau betana ka au suuame, aapo au bai taaane, intok juu a sualeut kaita jajjame. 27 Juu Liojta tua junama waam a sualwame intok aapoik Lios achaita bichapo tuik ausulik weiyaame inii junaa, jume ka yoowakame aniawame. Intok jume jaamut jokoptuim jiapsi joawame

Juu, tua lutuuriapo Liojta sualwame

betchibo san, Krijtopo nemak werim, in nakeum, emee, weepulaka, watem bat jikkajibaekaeene. Taa ka emee bat nokbaekaeene. Intok ka baamiajtaka oomtine. 20 Bweituk

19Inia

577 jiokot emo am bichao. Intok inim aniapo ka tuik weyemta betana emo suakai.

SANTIAAKO1,2 a suale betchibo, enchim Krijtiaanompo taeewauta. 8 Taa emee tua lutuuriapo Liojta betana nesaurita joaateko, siimem bepa eiyaawatchisi machik, Liojta nok lutuuriapo a jiojteitukapo amani inen jiamta: Ele benasi yoemta, em emo nakee benasi a eiyaaka a nakne, ti jiamta junak emee tuisi annee. 9 Taa emee ka nanancha yee eiyaaka watem chea eiyaateko, ka tuuwata emee joone. Intok Liojta nok lutuuria nesauta bejeeka Liojta bichapo ka tuisi aulamtune. 10 Bweituk seenu, Liojta betana nok lutuuria nesauta yumaisi siimeta boo jooriaateko, taa junae nesauta betana, wepuulaik junii yeu beaaka, junakaa nesauta betchibo siimem bejeeka, ka tuisi tawane. 11 Bweituk jiba aapo juu Lios: Jamutta, ka a jubeka, ka aamak emo tuurine, ti jiakame, ket: Kaabeta meene, ti jiiak. Junuen san, seenu, ka taabwi jamuttamak au tuureka junii, taa yee suako, junak, junuen Liojta nok lutuuria nesaurita bejeeka, ka tuisi aune. 12 Emee, enchim nokau betana intok inim juu enchim emo ujuuneeu betana tua enchim emo suuaneeu, uttea. Inim Krijtota betana nesauri itom aniamta, utteataka tuika itom jooeaut, inii nesauri itom juuneetuamta betana emee yauraa bittuanaame benasi eakai. 13 Bweituk, jumee, ame benasi yoemem ka jiokolisukame, junaen, ka jiokoliwaka, yauraa bittuane. Taa jume a yee jiokolisukame, achai Liojta yee yauraa bittuao, junae betchibo alleewamta bitne.

Krijtopo nemak werim, emee, jume yoorisi machika, itom yoowe Jesukrijtota sualeme, ka emee ket watem chea eiyaaka, watem intok ka eiyaabaane. 2 Maasuko, jum emo nau totojapo, senuk sawai tomie yaarita mam pusiampo a yechaik intok tuik tajoorekamta ama yepsako, taa ket intok senuk, kaita jipueka, ka tuik tajoorekamta ket ama aneo, 3 intok emee, juka tuik atteaka weyemta, chea tuisi mabetaka: Inimii, chea tuikun yeesa, ti au jiaateko. Taa juu ka tomekamtau: Empo aman keka, oo im bwiapo yeesa, ti au jiaateko, 4 emee junuen, emo nasuk, ka nanancha emo eiyaa. Intok emee junuen, yeteu emo yoo jooamta benasi aane, ka tuisi eakai. 5 Krijtopo nemak werim, in nakeum, inikaa em jikkaja. Juu Lios, jume inim, tua kaita jipueme, yeu puari, junuen junamee Krijtota tuisi sualekai, inim ayukamta bepa, chea eiyaawatchik bem jipuune betchibo. Intok ket chukula, jume aapoik nakeme, aapoik betana juka tuik ameu a naikiakauta, bem a mabetne betchibo. 6 Taa ian intok, emee, jume kaita jipueme tiusi am tatawa. Bweituk jume totomekame junameem, jumee, enchim jita uaame, intok jume yauraata bichapo enchim yeu tojame. 7 Intok bempo junamee, jumee, yoowe Jesukrijtota team jaana jiawaame, juka enchim

Siimem itepo nanancha eiyaanee

SANTIAAKO2,3
Juu Krijtota sualwame, intok juu tekia

578 Apraamtukauta a tuu mabetak, a uusiawata, Isaak tukauta, Liojta alleetua betchibo, bwaram bem sussuaau a tojako. 22 Junuen san a juuneiyaatu, Apraamtukauta tuik yaaka, Liojta lutuuriapo a sualeuta a juuneiyaa tebokapo. Intok junuen, juu a yaakaue, yumaisi yeu siika juu Liojta a sualeu. 23 Liojta nok lutuuriapo juu jiojtei inen jiame junuen chupuk: Juu Apraam, Liojta sualek. Juu Lios intok, junaet jatteaka, a tuu mabetak. Juu Apraam ket, Liojta nakeme, ti taeewak. 24 Junuen san juuneene emee, senuk, a boo jooria betchibo ket, Liojta a tuu mabetnepo. Intok ka a suale betchibo jiba. 25 Ket jiba junaen su, au yeu siika, juu ka tui jamut, Raap teamtawi, jume Ijraeliitam betana, aman bwiaraau bittuarim, tuisi am mabetakai. Intok ket, chukula, taabwi boot bicha yeu am sakaatuakai. Juu Lios ket, junakaa tuik a yaakau betchibo, tuisi a mabetak. 26 Intok juka takaata, jiapsita ka aet kateko, ka a jiapsaka kaita betchibo a tuikreakaa benasia, ket junaen, juu Krijtota sualwame, kaita teuwaa, tuik boo joowamta ka aamak weyeo.

nemak werim, kaachin tuine, senu junuen: Jesukrijtota ne sualla, ti jiaka, taa kaita tuik boo jooriaka jiapsaateko. Bweituk juu, junuen Krijtota jiba a sualeuta, kaachin a jinneune. 15 Maasuko, Krijtopo emo mak werika, jamutta oo ooutaka, ka yumaik tajooreka intok junae taewait kaita a bwaa machiako, 16 intok emo nasuk senu: Lios emak tune. Enchim jinteneeuta intok enchim bwaaneeuta ka emou biine, ti au jiaateko, taa jita a jinteneeuta intok a bwaaneeuta ka a makakai, kaitapo tuine. 17 Ket jiba junaen san, senu, Krijtota sualeka taa juka tuik ka joaateko, Krijtota a sualeuta, kaita a sualeu benane. 18 Taa senu jumak inen jiunee: Empoe Krijtota suale. Inepo intok, nee tuik boo jooria, ti jiune. Junuen san, empo ka a juuneiyaa tebo, kaita tuik joaka, Krijtota em sualeuta. Taa inepo intok, nee, tuik joaka, junae, Krijtota in sualeuta a juuneiyaa tebone. 19 Empo, wepuulaik jiba Liojtukapo, tuisi a suale. Inien empo tuisi aane. Taa inikaa juuneiyaane, jume bebejeerim ka tui jiapsim ket inien a suale. Intok inimee tuisi majjae. 20 Taa empo, kaita mammateme, ka a juuneiyaame, senuk Krijtota sualeka, tuik ka boo jooriame, a sualeuta a teuwaateko, junakaa kaita a sualee benasi a machinepo. 21 Juu Lios, juka chea bat naataka itom yoowasukauta,

14Krijtopo

Krijtopo nemak werim emo nasuk ka juebenaka annee, jume yee majtawamta emo tekil makbaaneeme. Bweituk juuneewa, itom, jume yee majtame, chea junii bepa itom yauraa bittuanaapo. 2 Siimete

Juu itom ae nokau

579 itepo, juebenaku ka tuikut jijiobe. Senu intok, a teuwaapo kaitapo jijiobeeteko, junaa, Liojta betana tuu yoemtune. Siimekut a au yueeme. 3 Kabaita itom a weetuabaeu bicha a weene betchibo, tenpo a sumaane. Junak san te junakaa a nunupne. 4 Bwere kuta kanoam junii, emee ket am mammatene. Junamee kaituuna bwerekai, intok juu jeeka am weiyaame, utteak ooben. Taa juu, junakaa weiyaame, ka jalletchikue a weebaeu bicha a weiyaa. 5 Jiba junaen san ket juu itom ae nokau. Takaapo tua ka jalletchika junii, taa ama butti juebenaku a yumaane. Juya juebenaka, ka juebena tajie a tayaatu. 6 Juu intok, itom ae nokau, tajiu a tammachiatu. Siime juu takaa, ka tuik aet bicha. Inii intok, jiba junaen, bebejeerita betana junuen, ka tuikue sawaawa. Intok naa buustia, senuk a jiapsau tajtia, jiokot au bittuane. 7 Inim juu yoeme, siime jume naikim wokeka jiapsame, am yeeka. Intok jume masakame junii. Intok jume bakotchim, intok kia jume bawepo jiapsame junii a am yeeka. 8 Taa kaabe juka ae a nokauta a yeeka. Ka tuika aet ayuka, ka a yekatu. Intok ama naa buustia bicha, ka tuik ae kokkowame aet aayuk. 9 Jiba inia, itom ae nokaue, itepo Lios achaita ae yooreka te a bwibwikria. Intok ket, itepo, jume ito benasi yoemem, wateku Liojta benasi juunakteim junii, tee ka tuik ame tana tetteuwaa. 10 Senuk, tuik senuku bichaa a teuwaaneeu aet aayuk, intok kia ka tuik a teuwaaneeu junii. Krijtopo nemak

SANTIAAKO3
11Kaachini

werim, inii kaachin inientune. wepul senneekapo, tui baam intok chibukai, kaibu ama yeu weene. 12 Krijtopo nemak werim, juu chuna ouwoo junii, kaachin jume aseitunam takane. Intok kia juu paasi ouwoo junii, kaachin chunam takane. Junuen san, kaachin wepul senneekapo, chookoka intok kakaka ama yeu weene.

nasuk, seenu, koba suawaka, tuisi jitat juuneiyaateko, tuisi jiapsaka au juuneiyaa tebone, a suawa betchibo ka au cheewareka a jiapsaue. 14 Taa emee, jita ka nat tuureka, ka emo bibitpeaateko, intok emo betchibo jiba tuik waataka, jita joaateko, junak emee kaachin enchim suawae emo uttiane. Bweituk junuen aa nokiichiatu ean. Intok ka lutuuriatune. 15 Bweituk inii suawa ka junaa, juu, Liojta betana weyeme. Taa ala inim bwiapo yeu simla, watem betana intok juu bebejeeri a yaari. 16 Bweituk, jum jita ka nat tuuriawapo, intok emo betchibo jiba tuik waatiawapo, junamaa, ka nanancha weyeme ama aayuk, intok siime juu ka tuuwa. 17 Taa jumee, Liojta betana lutuuriat juuneame, chea bat naatakai, ka jak waam junii jiapsa. Chukula intok ket, ka nanassuaaram. Tuik jiba yete tana waata. Yeteu tuik jiapsek. A yee nak jiokole. Intok inimee tuuwata am jooa. Intok ket, wepulsi jita teteuwaa. Intok kaita eesso. 18 Jume intok, nau eewamta

13Emo

Juu tua lutuuriapo suawa

SANTIAAKO3,4 waatame, nau eewamta boo jooriaka jiapsa. Junuen siimeku ammaali jiapsi betchibo.

580 tojine, bebejeerita intok bejeeka, ka aamak eene. Inii intok, ka intok emou suaka, simne. 8 Emee Liojtau bicha waatine. Aapo intok ket emou waatine. Ka tuik boo jooriame, enchim joauta, ka intok a joone. Emee intoko, Liojtat nak yooreka, taa intok ket inim aniapo aukamta tuureme, enchim jiapsim wepulsi Liojtau suu tojine. 9 Ka emee alleebaane, intok siokne. Enchim alleeau bwanwametune. 10 Achai Liojta bichapo emee ka emo cheewarine. Aapo intok, chukula, enchim eiyaatebone.

Ka tuik jiba enchim boo joopeaka, enchim a uttea jooria betchibo, juu ka enchim emo bibitpeau, intok enchim nau nassuau emo nasuk aayuk. 2 Emee jita waatakai, taa intok ka a jipuekai, junak emee emo sussua. Jita ka enchim atteata eiyaa. Intok junakaa, emee ka a mabetakai, junak emee aet nau nassuane. Enchim waatauta emee ka a mabbeta, Liojtau bicha ka enchim a aawa betchibo. 3 Intok emee, Liojtau bicha junakaa aawakai junii, kateem a mabbetak. Bweituk emee ka junama waam a aawa. Bweituk junakaa emee, kia ae emo alleetuabaekai a aawa. 4 Emee yoemra Liojta bai taaabaeme, juuneaem, inim ka tuisi jiapsiwamta, Liojta bejeeka, ka a tuireakapo. Junuen san, jabe junii, inim ka tuisi jiapsame benasi junuen jiapsibaeme, Liojta bejeeka jiapsine. 5 Inia betchibo san inen jiojtei: Juu Liojta tuu jiapsi, aapoik itot autuari, itom nakeka, Liojta jiba itom nak ia. Inikaa, a lutuuriatuka betchibo a teuwaa. 6 Taa juu Lios, itom chea junii nak jiokoleka itom ania. Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Juu Lios, jume jikat emo eiyaame, am bejee. Taa jume kaitapo emo cheewareme, juu Lios am nak jiokoleka a am ania. 7 Junuen san emee, Liojta mampo emo suu

Juu, inim bwiapo emo ae alleetuawamta, tuuriwame

nemak werim, emee ka naas nat nokne. Juu Krijtopo aamak werikut ka tuisi nokame, oo ka tuisi a tatawaame, junaa, Liojta nesaurit ka tuisi nokaka intok ka tuisi a tawaamta benasi aane. Intok junuen, empo, Liojta nesaurit ka tuisi a tataawakai, au emo yoo joone. Junakaa nesaurita a chupaaeaka su. 12 Taa wepuulai jiba, juu lutuuria nesaurita, yee aet saweme. Intok ket aapo lutuuriak, yee a yauraa bittuanepo. Intok ket jiba aapo junaa, juu yee jinneume oo yee luutaneeme. Taa empo, senuk ka tuisi a tawaanepo, ka eu lutuuria.

11Krijtopo

Krijtopo aamak werikut ka tuisi nokame

intoko, emee, inikaa em jikkaja: Iani, oo yooko te aman senu bweu joarau katne, intok tee junaman wasuktiapo aneka, tekipanoane, intok tee yuin tomita yoone, ti jiame, 14 intok

Yoko yeu weenemta ka juuneiyaame

13Ian

581 emee ka juuneakai, yoko jachin emou a machinepo. Bweituk juu itom jiapsau, ka itepola a jiapsa. Bajewata, chubala yeu machiaka intok sep a luutekaa benasi maachi. 15 Ala emee inen jiu ean: Achai Liojta junen eao, itepo jiapsine, intok ikaa, oo wakaa te a yaane. 16 Taa ian intok, emee, jiba jikat emo eiyaaka, emo etejokai. Intok siime inii, emo jikat eiyaaka emo etejowame ka tui. 17 Juu, tuik joo taaaka, intok ka a joame, Liojta bichapo junuen, junaet, ka tuik yaalatune.

SANTIAAKO4,5 jume kaita ka tuik yaarim, ka tuisi am tawaala. Intok am suala. Bempoim ka emo aniao junii.
Juu a boo bitwame, intok Liojtau bwanwame
6Emee,

Emee, yuin totomekame, inikaa em jikkaja, bwanaka intok teineem, jiokot, kaitamak enchim tawaneeu waatekai. 2 Juu enchim attea moila. Juu intok enchim buuu tajoori tuikai, yoeria bwaari. 3 Juu enchim sawai tomi intok juu enchim tosai tomi poposiula. Intok inii, enchim a juuneiyaatua, ka ammaali enchim aukapo. Intok inii, tajita benasi enchim takaam luutane. Emee, inimee taewaim luutisemmet, enchim yuin tomineeuta emee jaiwa. 4 Juu tomi, jume echimuta, emomak toboktakame, ka enchim am makakau, enchim bejeeka enchim naatejo. Juu intok, teekau jiapsammeu, achai yoowe, junamee, jume emomak tekipanoakame, au bichaa am nokauta, a jikkajak. 5 Inim bwiapo emee ujyoisi jiapsa. Intok emo alleetuakai, wakasim benasi aawikai. Juu intok taewai, wakasim aet suanaau abe yuuma.

Jume totomekame tejwaawau

san, Krijtopo nemak werim, emee, yoowe Jesukrijtota notteu tajtia, ka jain eaka a boo bitne. Maa su, juu wajpo etbaeka, a tekipanoame, uttea, yukuta bat yepsamta, ka jain eaka a boo bitneeu. Intok chukula ket, yukuta luutemta simne. Junakaa, juka bejeewakamta echimuta kee a toboktao. 8 Emee junii ket junaen, ka jain eaka a enchim boo bitneeu emot aune. Intok ka koom emo eetuane. Bweituk juu taewai, yoowe Jesukrijtota aet nottineeu, abe yuuma. 9 Krijtopo nemak werim, emee ka naas jitat emo nanaatejobaane, junuen, ka enchim yauraa bittuana betchibo. Bweituk juu Lios, lutuuriapo yee yauraa bittuaneeme, jaibu aabo weye. 10 Krijtopo nemak werim, emee, jume bat naataka, chukula yeu weenemta Liojta betana yeteu noktuawakame, juu jiokot bem jiapsakaut intok bem a binwa boo bichakautchi mammatene. 11 Bweituk itepote, jumee, bem jiokot emo bicha nasuk, ka jain eaka a ineame, ama butti bem alleeneeuta am jipuumachile. Emee, juka Jop teamta betana a jikkajila, aapoik ka jain eaka, binwa a boo bichakau betana. Intok emee a juuneiyaa, chea chukula, achai Liojta aamak tukapo. Bweituk juu achai Lios ama butti yee jiokoleka, yee nake.

7Junuen

SANTIAAKO5 Krijtopo nemak werim chea bat naataka, inikaa ka yaane. Enchim lutuuriateeu: Tua a Lios, ti ka jiaka a lutuuriatene. Intok kia teekata junii, intok kia bwiata junii, emee ka a teuwaaka, jita lutuuriatene. Emee, wepulsi: Lutuuria, ti jiaateko, junuen jiba tune. Intok: Ka lutuuria, ti jiaatek junii, junuen jiba tune. Junuen juu Lios ka junae betchibo, ka tuisi enchim tawaane. 13 Emo nasuk seenu, jiokot au bichaateko, Liojtau bicha au nokriane. Senu intok alleaateko, Liojta alleetua betchibo bwikne. 14 Senu intok, kookoeeteko, teopopo, Krijtota sualemmeu yoowemmeu chaaine, ae betchibo Liojtau bicha a nokriane betchibo. Intok junamee, yoowe Jesukrijtota betana aniawaka, oliibo aseiteta aet yaane. 15 Junamee intok, Liojtat eaka a sualeka, a nokriako, juu kookoeme au ineetene. Intok juu yoowe Jesukrijto, utteata aet autuane. Intok junaa, ka tuik yaarialatuko, junaet jiokoitune. 16 Junuen san beja, emee, weepulaka, juka ka tuik enchim nau yaarit yeu bwijne. Intok junuen

582 emee, naas Liojtau bicha emo nokriane, enchim emo ineetene betchibo. Senuk, tuisi jiapsamta, Liojtat eaka yee a nokriau, junaa, yee a nokriau, ama butti tuik yee jooria. 17 Juu Eliajtukau, Liojta betana juuneiyaatuawaka yeteu nok tuawakame, ito benasi inim yoemtukan. Inii intoko, Liojtau bicha nokaka, ka yukneeti jiakai, intok inim, ka intok yukuk, baji wasuktia aman busan metpo. 18 Chukula intok juchi weepo, Liojtau bicha nokako, juchi yuk taitek. Jum bwiapo juu juya siwek. Intok taakak. 19 Krijtopo nemak werim, emo betana seenuk, Liojta betana lutuuriata omola a tawaako, junakaa intok senu, juchi Liojta mak au a tuute betchibo au nokaka a aniako, 20 inen emee a juuneiyaane, jabe junii, juka ka tuisi jiapsamta, au a temaeka intok juchi tuisi a jiapsine betchibo a aniakame, junakaa, ka tuisi jiapsamta a jiapsi taabwisi eamta, kokkowamta betana a jiapsi jinneune. Intok junakaa, yuin ka tuik a yaarit a jiokoituneeuta a yaalatune.

12Taa,

1 Peeo
Juu Peeo, Krijtota sualeka, naikimtulammeu jiojte

Inepo, Peeo teame, yoowe Jesukrijtota betana nee yeu puaritaka, yeteu bittuari. Jume omot, ka bem bwiaarau jiapsammeu, jume ijraeliitam teammeu, nee inikaa jiosiata jiojte. Bwiaaram inen teakapo, Ponto teapo intok Kalaasia teapo intok Kaparoosia teapo intok Aasia teapo intok Bitiinia teapo joaakammeu. 2 Jumee, achai Liojta, chea bat naataka, aapoik junuen a tuureka betchibo yeu a puakaummewi. Aapo a tuu jiapsie, enchim wepulsi ae betchibo jiba enchim jiapsitua. Junuen enchim a nok jikkajine betchibo. Intok ket junuen, Jesukrijtota, meewaka, ojbota a wootakaue, Liojta bichapo, kaita ka tuik yaarime benasi enchim machine betchibo. Liojta betana, ama butti emou tuik intok enchim yanti elneeuta, emot aune.

intok yoowe Jesukrijtota yoowata, itepo a yooreka, a Lioj

3Liojta,

Chukula, itou tuikut eaka jiapsiwame

bwaniane. Aapoik ama butti yee a nak jiokole betchibo, itom aniala. Jesukrijtota, kokkoarim nasuk a jiabijtetuaka, junaen, bemelasi intok taabwisi itom jiapsituakai. Inii intok, chukula tuik itom bitneeut eaka itom jiapsineeut, itom ania. 4 Intok aapo, aapoik Liojta, teekau, chukula itom bitneeuta itoas a jipueuta, enchim a bittuane. Juka ka luu luutineemta, intok juka kaitapo nasontuneemta intok kaibu taabwisi ayuka moinemta. 5 Intok Liojtat enchim ea betchibo, aapo, a jita a joaue, enchim jinneula intok enchim ania sime, siimeta chupiiseo, juka a bit teboneeuta, aman teekau enchim a jajameu tajtia. 6 Inia betchibo san, emee, enchim alleau emot aayuk. Junuen, jiobilaawakai, inim chuubaa enchim bettesi intok jiokot emo bicha nasuk junii, watem emou am sua betchibo. 7 Juu, Liojta enchim sualeu, sawai tomitau a tamachiatu. Bweituk juu sawai tomi, a moyeka junii, inim tuisi bejeewaek. Intok tua a junaatukapo juuneiya betchibo, tajie bwasaanaa. Juu, Liojtat eaka a sualeme, jiba ka tuikue a jiobilaawaauta,

583

1 PEEO1 kaachin eaka a inneakame, sawai tomi, luu luutemta bepa, chea junii eiyaawatchi. Junuen san beja, Jesukrijtota junuen enchim sualeka jiapsauta, junuen jiobilaawaka, emee tuisi ama yeu sajakai, Jesukrijtota notteo, emee, alleewamta intok enchim yoorinaauta emee bitne. 8 Emee, juka Jesukrijtota ka a bitlamtaka junii, a nake. Intok junuen emee ka a bichaka junii, ian aet eakai, enchim alleau ama butti emot aayuk. Junakaa alleewamta kaachin intok a teuwaa machikai. 9 Enchim jinneuimtukauta jajamlamtakai, inii junaa, juu, Jesukrijtota enchim suale betchibo weyeme. 10 Chea bat naataka, jume Liojta betana juuneetuawaka, chukula yeu weenemta teteuwaame, inia weemtat jiapseka, emo aet temaek a juuneiyaabaekai, ian, juka yee jinneuwamta betana. Intok junamee a teuwaak, Liojta ama butti yee a nake betchibo, juka emot a autuabaeuta. 11 Juu Krijtota tuu jiapsi, amet aneka, junamee Liojta betana nokame, junak am juuneetuak, aapoik Jesukrijtota jiokot au a bitneeu betana, intok chukula, juka a yoori eiyaanaau betana. Junamee intok junae tuu jiapsie juuneetuawaka, emo uttea joorian, jabetat a nokaut, intok jak weyeo a chupnepo juuneiyaabaekai. 12 Taa juu Lios, juka bem aet jiapseka, machisi bem juuneiyaabaeuta, ka bempoim betchibo, taa junakaa ito betchibo weyeka a chupneeut, iniat am juuneetuak. Junuen san

584 iani inii jiba junaa juu Krijtota betana bemela nok lutuuria enchim majtakame betana emou teuwaari. Junamee, Liojta tuu jiapsie, teeka betana weyeka aniawaka, emou a majtak. Inikaa inien weyemta san, jiba jume ankelesim aet juuneaateko junii, tua alle ean.
Juu Lios, tuik ausulik joaka, itom jiapsi ia

san, enchim joobaeut, aet suaka a joone. Intok emee ka jak waam, taa suasi jiapsine. Liojta ama butti yee a nake betchibo, Jesukrijtota juchi notteo, enchim a bittuaneeut siimeku junau waateka jiapsine. 14 Emee Liojta yoemiamtaka, a nok jikkajakai. Ka intok, bat naataka, kee Liojta taaaka, ka tuisi enchim jiapsaa benasi enchim tuureuta joaka jiapsibaane. 15 Taa ala emee, siimeku, wepulsi Liojta betchibo jiba jiapsine. Bweituk juu Lios, juu enchim yoemia betchibo enchim yeu puakame, tuik, tuuwata wepulsi ausulika aet aayuk. 16 Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo a jiojtei: Emee, tuik tuuwata ausulika net ayukaa benasia, emee junuen ket emot a aune betchibo, aet jiapsine, ti jiia juu achai Lios. 17 Emee intok, juka Liojta, weepulaim, siimem juu bem jiapsakau betana am yauraa bittuanemta, intok kaabeta chea eiyaakamta, junakaa yoowa rokakai, inim bwiapo enchim jiapsapo tajtia a ee majjaune. 18 Bweituk juu Lios, enchim

13Junuen

585 yoowasukaum, kaitapo tuikut bem jiapsakau betana, enchim ket junau joiwalau betana, enchim jinneula. Emee intok jaibu tuisi juunea, inikaa enchim jinneukauta bejeewau, ka inim jitae, sawai tomie oo tosai tomie, a luutinemtae a bejeetuawakau, 19 ala, juu a bejeewa, eiyaawatchisi machika ojbo, Jesukrijtota, meewaka a wootakaue. Aapo juu Jesukrijto, bwalata wasuktemta, yeu puarik intok kaachin maachik benasia junuen jiokot yaatuk. 20 Juu Jesukrijto, kee aniata juunaktewao naateka, inia betchibo yeu puatuk. Taa aapo, inimee chukula taewaimmetchi, enchim jinneubaeka yeu machiak. 21 Jiba aapoik Krijtota betchibo emee Liojta suale. Aapoik jukaa, kokkoarim nasuk a jiabijtetuakamta. Intok jukaa, aapoik yoori tebomta. Junuen san emee, juka Liojtat ea intok chukula enchim bitneeuta, aet mabet boo bichakai. 22 Emee ian, Liojta tuu jiapsie aniawaka, Krijtota nok lutuuriata a jiaapo aman, a boo jooriakai, Liojta bichapo kaita ka tuik yaari benasi bitwaka, junuen emee, Krijtopo emomak werim, tua junen jiaka a am nake betchibo. Junuen san emee, tua junuen jiaka, naas emo nakne, intok ka jispsita bepa jiba. 23 Bweituk emee, ian bemelasi yeu yoemtulame benasi maachi, ka inim enchim achaim benam yoowakai, kokkoneeme. Taa ala, juu Liojta nok lutuuriae, juu jiapsamtae, intok jiba yuu tawanemtae. 24 Bweituk jum Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei:

1 PEEO1,2 Siime juu inim yoemra, juyata benasi maachi. Juu intok bem ujyoriau, juya sewata benasi maachi. Juu juya mukne, juu sewa intok wakne. 25 Taa juu Liojta nok lutuuria, jiba betchibo tatawa. Inii intok, juu Krijtota betana nok lutuuria emou teuwaawakame junaa. Junuen san emee, siime ka tuuwata betana, siimeku yee bai taaawamta, woik boo jooriawamta intok jita nau emo nakwamta, intok siimeku ka lutuuriata yetet nokwamta koptane. 2 Ili usita, juubwa yeu tomtee benasia, emee, juka Liojta nok lutuuriata, kawam benasi tua a eiyaaka aet jiapsine, junae, emee chea tuisi, Krijtota betana weyemtat suatune. Intok junuen enchim jinneuimtune betchibo. 3 Bweituk emee, achai Liojta yee a nakepo, lutuuriapo a juuneiyaa.

san emee, tetata tuika eiyaawatchisi a machiakaa benasi, junuen, Jesukrijtotau bicha, juu yee jiapsituamtau bicha, aet emo temaine. Inim juu yoemra, yeu a tawaak juka Krijtota. Taa Liojta betana, inii yeu puatuk, intok siimek bepa eiyaawatchisi machikai. 5 Emee ketchia, tetam jiapsame bebenakai, Liojtau emo suu tojine, aapoik enchim sawaabaepo aman, enchim a sawane betchibo, karita, Liojta ama yoorinaau benasi enchim machine betchibo. Intok ket jum

4Junuen

Krijto, juu teta jiapsa teame

1 PEEO2 teopopo chea yootaka tekilta joame wepulsi naikiatakai emee, Jesukrijtota betana aniawaka, aapoik yoori betchibo, juka tuik au bicha enchim joauta, junuen Liojta alleaka a mabetne. 6 Junuen san ketchia, Liojta nok lutuuriapo inen jiojtei: Yuu, inepone, bweu joaraa Jerusalen teau, senuk, yeu puarita intok eiyaawatchisi maachik, ne aman bittuane. Inii, tetata, karita ae naatewaa benasi a teuwaatu. Juu intok, a sualeme, ka bai taaatune. 7 Enchim, a sualeme betchibo ala, junaa, tua eiyaawatchi. Taa jumee, ka a sualeme betchibo, Liojta nok lutuuriapo ama a jiojteii benasi ameu yeu weama: Jume kaateme, juka tetata bem omola tawaakauta. Chukula utteatuk, junakaa tetata, tua bat a sawanapo. 8 Intok ketchia juu inen jiojtei yeu yumaala: Teta, watem aet teitinaau, intok yee tabeme. Bempo aet jijiobe, Krijtota nok lutuuriata, ka bem a jikkaja betchibo. Bempo ket, junuen jiop betchibo yeu puatukan.

586 Inii intok inien weye, achai Liojta, juka tuik, kaitau a tamachiatuka a yaakauta, enchim a teuwaane betchibo. Juu ka tuuwa betana enchim jinneukamta betana intok aapoik lutuuriata enchim juuneiyaatuakamta betana. 10 Emee chea bat naatakai, kia jeela junii ka senu yoemrata benasi eiyaawan. Taa iani emee, Liojta betana yoemra. Bat naataka kaabe enchim nak jiokolisuk. Taa iani juu achai Lios enchim nak jiokole.

emee, yoemra, Liojta betana em yeu puari. Liojta betana emee tekilta jooa, juu siimem bepa yoota betana lutuuriakai. Intok ket emee wepulsi Liojta betchibo, aapoik eapo amani, emee jiapsa. Intok naa buustia, Liojta betana emee yoemratakai, tuisi eiyaawa.

Jumee, Liojta betchibo jiapsame

9Taa

nemak werim, in nakeum, tuisi ne emou ujbwana, ka inim jomemtaka benasi intok taabwi bwiaraau bichaa enchim katee benasia emo eiyaaka, juka tuieerita bejeeka weyemta, juka inim ka tuik weyemta joowamta, ka enchim a joone betchibo. 12 Emee, tuik boo jooriaka jiapsine, jume inim, ka Liojta sual taaame nasuk anekai. Intok junuen, ian bempo, enchim ka tui yoememtukaa benasia, enchim bejeeka nokakai junii, jiba, juka tuik enchim yaarita a bitne. Intok junuen, bempo Liojta, aapoik yee yauraa bittuaneeo taewaita yumako, aapoik Liojta lutuuriakapo a taaaka, a yoorine. 13 Achai Liojta enchim a yoore betchibo, inim yoo yauraata emee jikkajaka jiapsine. Kia juka chea siimem bepa yootaka nesawemta junii, a tekiawa betchibo. 14 Intok kia jume wate yoo yaarim emou a bittuaum junii. Bweituk inimee, jume

11Krijtopo

Siimeku emee Liojta betchibo jiapsinee

587 ka tuisi jiapsame, yauraau am totoja. Jume intok tuisi jiapsame, alleaka, tuisi am bicha. 15 Bweituk juu Lios, tuik enchim boo jooria ia. Junuen emee, jumee, ka lutuuriata taaame intok jume kaita mammateme, ka intok am noktua betchibo. 16 Emee inim juka nesauri jiojteita betana ka emou a utteatukapo inien juuneaka jiapsine. Taa ka junaet emee jiaawiteka ka tuik joobaane. Ala emee, aapoik alleetuane, Liojta aapoik tekokame benasi jiapsakai. 17 Kaabem yeu beaaka, emee, ameu a lutuuriatukapo aman, siimem am yoorine. Intok jume Krijtopo emomak werim am nakne. Liojta emee ee majjaune. Intok jukaa, inim chea siimem bepa yootaka nesawemta a yoorine.

1 PEEO2,3 Lios enchim yeu puak. Bweituk aapo juu Jesukrijto, emo betchibo, jiokot au bichak. Junuen enchim a mammateka, aapoik benasi enchim jiapsine betchibo. 22 Aapo, tua kaita ka tuik, jakwoo junii a yaak. Intok kia jakwoo junii kaabeta bai taaak. 23 Ka tuisi a jiawaawao, ka junaen am yoopnak. Kookosi joowakai, Lios emo betchibo juunea, ti ka ameu jiiak. Ala, Liojta mampo, juu siimem, ameu a lutuuriatukapo aman, yee yauraa bittuanemtau au suu tottojan. 24 Juu Jesukrijto, aapo junaa, juu kuuset popontaka, itom ka tuuwa yaarim a takaawapo am mabetaka, ito betchibo mukukame. Junuen itom ka tuik joowamta betana, kokkolam benasi itom ito eiyaaka, siimeku tuisi itom jiapsine betchibo. Aapo junuen, jiokot yaatuk, junuen jiba betchibo tuik emou aune betchibo. 25 Bweituk emee, bat naataka, bwalam chiktulatukaa benasi jiapsan. Taa iani emee, Jesukrijtotau emo suu tojiri, juu kapyeota benasi, enchim suuaka intok enchim jinneukamtawi.

tekipanoame, enchim tekom am yooreka am nok jikkajine. Ka jume tuu jiapsekame jiba intok emomak tuttuim jiba, taa ket jume ka emomak tuttuim junii. 19 Bweituk junaa tuine, seenuk, tuik joaka junii, ka tuik bichakai, Liojta bichapo tuisi a tawabae betchibo. 20 Bweituk emee ka tuik enchim joau betchibo, intok junae betchibo kookosi joowaateko, jitasa emee aet kobaanee junuen, ka monteka, a ineakai. Taa emee, tuik joaka junuen jiokot emo bichako, intok emee ka jain eaka a ineaateko, inii, Liojta bichapo tua tuine. 21 Jiba inia betchibo juu achai

18Tekoka

Krijtota jiokot au bichakau, itom biteau

Junuen san ketchia emee, kukunakame, enchim kukunam nakeka am nok jikkajine. Junuen junamee betana, watem Krijtota nok lutuuriata ka am sualeo junii, jiba enchim, jume bem jubim junuen tuisi emo ujuuuuta bichakai, junamee, Krijtota sualbaane, ka ameu montiwao junii. 2 Junamee,

Jume jujubekame, jaisa bem jiapsieau

1 PEEO3 enchim tua ammaali intok sua maisia jiapsauta bichakai. 3 Intok inimee, juu bem tua tutuuli jaamuchim tuneeu, ka ama butti maisi bem emo aanaarineeu junaatune. Ka unnaa maisi emo chon chi chikrikai. Intok ka sawai tomie yaarik sawakai. 4 Ala inii tua ujyoisi am joame, juu ka luutineeme inii junaatune. Tua tuulisi bem mamiachineeu, intok yee nakeka yanti maisi bem mamachineeu junaa, bem jiapsimpo amet yeu machikai. Bweituk inii inien machikai junaa juu Liojta tua eiyaaka a bichau. 5 Bweituk chea bat naataka taewaimmet inen ket bebenaekan wamee jaamuchim, wepulsi Liojta betchibo jiapsisukame. Juu ae bem tutuulisi mamachiakau, inii junaatukan, bempo, Liojtat ean intok bem kukunam yooreka, am nok jikkajan. 6 Inien jiapsisuk juu Saratukau, juka a kunawata, Apraamtukauta nok jikkajakai, a japchi rokak. Emee intok, aapoik jiapsisukaa benasi maisi machine, tuik joaateko, intok kaita majjaika jiapsaateko. 7 Emee junii ketchia kukunawaim, enchim jujubimmak tuttuinee naksi am eiyaakai. Bem jaamuchimtukapo amani am bichaka, am yoorine. Taa ka juka jamutta, chea ka a utteaka betchibo jiba, taa ketchia, bempoim jiba emo benasia Liojta yee a nak jiokole betchibo, jiba yuu jiapsiwamta nanancha emot autuari. Junuen emee jiapsine, Liojtau bicha enchim teuwaauta jikkajitune betchibo.

588
Jumee, tuik bem joa betchibo, jiokot emo bichame

intok ket, siime emee nau eaka jiapsine. Intok nanancha naas emo jiokoleka jiapsine. Krijtopo enchim nau weriakapo amani emo nakne. Siimeku yeteu tuik jiapsine. Intok ka emo cheewarine. 9 Taa jita ka tuik emou yaawako junii, emee ka junaen ameu a nottabaene. Intok jaana jiawaawaka junii, emee ka junaen ameu jiubaane. Ala emee, Liojta betana, tuik am aauriane. Bweituk juu Lios enchim yeu puari jiba yuu betchibo tuik enchim aamak bitne betchibo. 10 Bweituk: Juu, alleaka intok binwa inim jiapsibaeme, ka tuik a teuwaaneeu betana au suuane. Intok kia ka aa nokiichiata teuwaanee junii. 11 Junaa, juka ka tuik, a koptane. Intok juka tuik jiba joone. Yanti elaka a jiapsineeut au temaine. 12 Bweituk juu achai Lios, jume tuisi jiapsame, am suua. Intok aapoiku bicha bem nokauta, a jikkaja. Taa wamee ka tuik joame, am bejeeka aane. 13 Kaabe, ka tuik enchim jooriane, tuik ausulik jiba enchim boo jooriao. 14 Taa emee intok junuen, Liojta bichapo tuisi enchim jiapsa betchibo, jiokot emo bichakai junii, ama butti emee alleene. Kaabeta emee majjaune, intok kateem emo wom womta. 15 Ala emee, yoowe Jesukrijtota enchim a yoowakapo

8Chukula

589 aman, emee, tua junen jiaka, a yoorine. Intok jumee, chukula enchim bitneeu betana juuneebaeka, emou nattemaeme, jiba emee a juuneiyaanee junaet enchim am tejwaane betchibo. Taa ka emo cheewarekai, intok am yoori taaakai. 16 Intok tuisi emee emo ujuune, junuen, achai Liojta bichapo tuisi enchim jiapsapo juunee betchibo. Junuen, jumee, Jesukrijtota enchim suale betchibo, juu tuisi enchim jiapsaut, ka tuisi nokame, bem teuwaau betana, tiusi bem tawane betchibo. 17 Bweituk chea junii tui, itepo, tuik itom joa betchibo, jiokot ito bichakai, achai Liojta junuen a waatao, intok kaa, juu ka tuik itom joa betchibo jiokot ito bichakai. 18 Bweituk jiba aapo juu Jesukrijto, itom ka tuuwa yaarim betchibo, sejtul jiba, siimem betchibo, meetuk. Aapo tui yoemtukan, taa, itom jume ka tui yoemem betchibo, jiokot au bichak. Junuen, Liojtamak ito tuuteka, intok au bicha itom lutuuriaka betchibo. Inim a yoemtukapo aman, muukuk. Taa Liojta betana jiapsita aet ayukaue, jiabijtek. 19 Intok junuen jiapsakai, ket, jume bat naataka kokkolam jiapsim jipuuwaau sikaa, ameu nookak. 20 Inimee junen, chea bat naataka taewaimmet, Noe teamta jiapsao, ka Liojta nok jikkajakan. Ket juka bweu kuta kanoata joowao, achai Liojta intok ket, ka seej chukti eaka, binwa amet a boo bichao. Junamaasan, woj naikika jiba, ama baapo jinneurimtaka yeu sajak. 21 Junaa

1 PEEO3,4 baa, jiba ian yee batoowaawamta iniae ian itom jinneurimtukauta teuwaaka joowamta, teuwaa. Juu yee batoowaawame, ka uubawame, ala inii, Liojta bichapo tuisi jiapsipeewamta au bicha a aawamta teuwaa. Intok inii, Jesukrijtota kokkoarim nasuk a jiabijteka betchibo itom jinneukai. 22 Aapo, teekau jikau a sikaari, Liojta mak a batatana katek. Aapoiku intok, jume ankelesim intok siime teekau, intok inim bwiapo yauraa au suu tojirim.

Junuen san, Jesukrijtota jiokot au a bichakaa benasia, emee juni ket junaen jiokot emo bit betchibo, ka jain eene. Bweituk juu, inim jiapsaka, jiokot au bichakame, juka ka tuuwata, ka intok a joopeene. 2 Junuen, inim a jiapsau tajtia, Liojta eapo aman jiapsibaekai, ka intok, inim juu ka tuikue emo alleetuawamta a joobaekai. 3 Ka iliiki juu enchim yaari, bat naatakai, jume ka Liojta sual taammak, bem tuureuta, ka tuik enchim amemak yaari. Junakriapo emee, ka tuik joopeakai, enchim naakoneeuta, jaiti jiuwaka pajkoowamta, intok unnaa jita jeeekai. Intok jume ka lutuuriapo liosim, jume ka yoori iawame, yoorekai. 4 Junamee enchim suumeiyaaka, emou waate, enchim ka intok bempoim ka tuisi jiapsapo ka amemak enchim aneo. Intok junuen san, bempo, ka tuisi emot nooka. 5 Taa junamee, bem yaari, aet au emo yeu bwijne,

Liojta itom maki, itom au yumaka a joaue, yee aniame

1 PEEO4 juu, lauti, jume kokkoarim intok kia jiapsame junii, yauraa bittuanemtawi. 6 Bweituk jume kokkoarimmeu ket teuwaari juu Krijtota nok lutuuria. Junuen, bem a juuneiyaaka, junamee kokkokame jiapsim, Liojta am jiapsi iapo aman bem jiapsine betchibo. Inim siimem jiapsame benasi yauraa bittuanaaka junii. 7 Abe yuuma juu taewai, siimeta aet luutineeu. Junuen san emee suasi jiapsine. Intok ket emee, tua junen jiaka, Liojtau bicha enchim emo nokrianeeut jiapsine. 8 Taa jita bepa junii, enchim tuisi emo nakneeu emo nasuk aune. Bweituk juu tua yee nakeme, juebenakut a yee jiokoe. 9 Kaachin jiaka, emee, enchim joarampo tuisi emo mabbetne. 10 Siime, weepulaka, watem am aniane, Liojta betana a joaka a jipueue. Liojta betana ka nanau machika tuik enchim mabetlauta a enchim a weetuaa benasia. 11 Senu nokbaeeteko, Liojta nok lutuuriapo a jiojteitukapo aman etejone. Senu intok jitapo junii yee aniaateko, Liojta betana a aniawapo aman a joone. Siime juu enchim joau, achai Liojta yoorina betchibo weene, Jesukrijtota, enchim a yaariakau betchibo. Aapoiku intok lutuuria a yoorinaau, intok yootaka a nesauneeu jiba yuu wasuktiammeu tajtia. Tua junuentune.

590 enchim taaauta enchim ineaa benasia. 13 Ala emee alleene, junuen Jesukrijtota jiokot au bichakaa benasia, aamak jiokot emo bichakai. Junuen ket emee, ama butti allee betchibo, Jesukrijtota, siime utteata aet ayuka, ujyoisi juchi aabo a notteo. 14 Jesukrijtota betchibo emee jaana jiawaawaateko, ama butti emee alleene. Bweituk juu, ama butti eiyaawatchika, Liojta tuu jiapsiwa emot jiapsa. Bempo, jume ka Krijtota sualeme, ka tuisi aet nooka. Taa emee, junakaa a eiyaaka a yoore. 15 Emo betana senu jiokot au bichaateko, ka a jisualatuka betchibo oo jita a eetbwa betchibo oo ka a ka tui yoemtuka betchibo. Intok kia, kaita a tuttuutepo a kikkibakke betchibo, junuen junae betchibo jiokot au bitne. 16 Taa emo betana seenu, Krijtota a sualeka, aamak a ea betchibo, jiokot au bichaateko, ka junae betchibo tiune. Ala Liojta yooreka a alleetuane, junuen Jesukrijtota a suale betchibo junuen taeewakai. 17 Bweituk yumaasuk juu taewai, Liojta betana jume aapoik yoemiam, tuisi bem jiapsine betchibo jiokot maisi ameu a weenepo. Inii intok Liojta betana junuen itou a weyeeteko, jume ka Liojta nok lutuuriata jikkajibaeme, unnaa ka tuisi ameu chupne. 18 Intok junuen: Jume tuisi jiapsame, bweeanpo jiba jinneuimtuneekai, jiba tua, unnaa ka tuisi ameu chupne, jume ka tui yoememmewi intok jumee, Liojta bichapo ka tuik boo jooriammewi.

nemak werim, tuisi in nakeum, ka emee suumeene, juka ama butti bettesi machika emou a yumaataiteko, jita ka

Krijtota sualeka, jiokot emo bichakai

12Krijtopo

591
19Junuen

1 PEEO4,5 sualemmeu yoowem, bem nesaupo aman jiapsine. Siime nanancha emee ka emo cheewareka, emo jikkajine. Bweituk: Juu Lios, jume emo cheewareme, ka am eiyaa. Taa jume ka emo jabeleme, naksi am eiyaaka am ania. 6 Junuen san emee, Lios, siime utteata jipuemtau emo suu tojinee ka emo jabelekai. Junuen, taewaita aapoik yeu puarita a yumako, aapo enchim eiyaa tebone. 7 Siimeta juka betteka emou ayukamta, aapoik Liojtau bicha a teuwaane. Bweituk aapo, emot jiapseka, emot au temae. 8 Ket emee, ka jachin junii jiapsine. Taa jiba emo suuaka jiapsine, intok suasi emee emo ujuune. Bweituk juu bebejeeri, enchim bejeeka aneme, emou suua, ouseita, a tebaureka, jita a bwijbaee benasi anekai. 9 Junau emee ka au emo suu tojine. Ka taabwisi eaka, Krijtota jiba emee sualekai. A utteatukapo juuneakai, siime jume Krijtopo emomak werim, siimekut aniat jiapsame, emo benasi jiba junaet jiokot emo am bichapo. 10 Taa emee, junaen chuubaa inim jiokot emo bitchukai, chukula, aapo juu Lios, Jesukrijtota tuisi jiapsisukaa benasia, enchim jiapsine betchibo enchim aniane, ka omot bicha taabwisi eakai, intok ket enchim aet suatuka, a jajameu tajtia. Jiba aapo junaa juu Lios, juu siime juka tuik itot autuame. Intok ket itom yeu puari, yoowe Jesukrijtotamak nau jiapsaka, jiba betchibo tuik itom

san jumee, Liojta junen ea betchibo jiokot emo bichame, junuen tuik jiba boo jooriaka jiapsine. Intok Liojta, juka am juunaktekamta, mampo emo suu tojine, jiba am suuaneemta.
Jume Krijtota sualeme nok tejwaawau

Ian ne, jume Krijtota sualemmeu yoowemmeu ne ujbwana. Enchim nau yaajapo beekatana, nejpo su ket emo benasi junakaa tekiak. Intok Jesukrijtota jiokot au bichakaa benasia ket a juuneiyaakai. Intok ketchia, jiba emo benasia ne ket ne a bitnee juka chukula, jiba betchibo itom aamak aneka, itom yoorinaauta. 2 Junuen ne emou ujbwana, emee, jume Krijtota sualemmeu, enchim ameu yootaka jaabwekapo aman, bwalam benasi am suuane. Intok aet jiapseka, emee a joone. Achai Liojta junen a tuurepo amani. Intok ka utteapo benampo, intok kia ka ama butti tomibaekai junii a joone. Taa enchim tekil, emee aet jiapseka a joone. 3 Emee, jume enchim ameu jaabwekaummeu, emee ka enchim ameu yoo yaauchimtukaa benasi eene. Ala emee ame bichapo tuik joobaanee junuen enchim am mammatene betchibo. 4 Junuen, juka yoowe Jesukrijtota, siimem bepa chea yootaka itom suuamta, junakaa juchi aabo a notteo, junak emee, juka chukula, jiba yuu betchibo eiyaawatchika, emou tuik, emee a bitne. Intok ka inim, juya koonata, lauti wakneemta benak. 5 Ket jiba junaensu juubwa yootume, emee, jume Krijtota

1 PEEO5 aamak bitne betchibo. 11 Aapoiku lutuuria, eiyaawaka a yoorinaau intok siime yauraata bepa a nesaweu, jiba yuu betchibo. Tua junuentune.

592 enchim a bitlatukapo. Inikaa emee, ka a koptaka, a sualne. 13 Jumee, bweu joara Babiloonia teapo, Krijtota sualeme, ket emo benasi jume Liojta yeu puarim, emou tebote. Intok ket juu Maekoj teame, Krijtota a suale betchibo, in yoemia, aapo emou tebote. 14 Emee junii ket, tua Krijtopo enchim nau weriakapo, enchim emo nakeuta nau teuwaaka, naas emo tebotuane. Siime emee, jumee, Jesukrijtota mak eaka a sualeme, jiapsi yanti elwamta emee bitne. Tua junuentune.

teame, juu, Jesukrijtota, ka a koptaka, tua a sualepo in juuneiyaau, inikaa iliikik in emou jiojteuta, nee a yaariaka nee a jiojteriak, enchim sua tejwaakai intok a lutuuriatekai, juka Liojta betana tuik enchim bitiiaauta, tua Liojta yee a nake betchibo

12Silbaano

Jiojtesuka, juu Peeo am tebotua

2 Peeo
Juu Peeo, jume Krijtota sualemmeu jiojte

Inepo, Simo Peeo teame, Jesukrijtota betana nee sawaa. Intok ae betana nee yeteu bittuari. Inikaa jiosia jiojteita ne emou bittua, jumee, jiba ito benasi juka tua eiyaawatchik, Jesukrijtota ket a suallammeu. Bweituk juu itom Lios, intok Jesukrijto, juu yee jijinneume, tuik lutuuriakamta jiba yee jooria. 2 Ama butti emee a bitnee juka emou tuik intok yanti elaka jiapsiwamta. Itom yoowe Jesukrijtota intok itom achai Liojta betana weyemta enchim juuneiyaautchi.

juu Lios, a jita a joa betchibo, siimeta juka inim jiapsi betchibo itou beeemta, intok ka a koptaka itom a nak yoorine betchibo, itot a autuari. Juka ama butti, kaitau a tamachiatuka, tuik a yaakaue intok aapo au bit teboka, itom a taaatuaka itom juuneiyaau betchibo. Aapo intok, itom yoemiabaeka itom nunuk. 4 Inia weyemtae san, aapo, ama

3Aapo

Jume Krijtota sualeme, au yumaka, a bem joau

butti tuika intok tua eiyaawachik, chukula itom bitneeuta, itou a naikiak. Junuen beja, inia tuika itom bitneeue aman, emee, Liojta betana, a tuu jiapsie, aapoik eapo aman, enchim a jiapsi iauta a taaane. Intok, inim jiapsiwaka, siime ka tuik joowaka, yee nanasontemta betana enchim ama yoene betchibo. 5 Intok jiba inia betchibo san, emee, emo uttea jooriane, Jesukrijtota enchim sualekai, tuisi enchim emo ujuuneeut a taa betchibo. Intok iniat chaaka ket, Liojta betana weyemta tuisi enchim a taaaneeut. 6 Intok inia, Liojta betana lutuuriata betana enchim taaaut chaaka intok ket, enchim emo yuiineeut. Iniat chaaka intok ket, ka seej chukti eaka, enchim a boo bitneeut. Iniat chaaka intok ket, achai Liojta jiba enchim yoorineeut. 7 Iniat chaaka intok ket, Krijtota sualeme enchim eiyaaneeut. Iniat chaaka intok ket, tua enchim yee nak taaaneeut. 8 Bweituk emee, inile benak taaaka, intok tuisi a boo jooriaateko, ka kia beja tua, emee jiapsine. Intok junuen, ka kia emo betchibo jiba tuine, yoowe Jesukrijtota betana

593

2 PEEO1 juu enchim sual taaau. 9 Taa juu, inile benak ka joo taaame, junaa ka bichame benasi maachi. Krijtota nok lutuuriata koptalataka inim ayukamta jiba bichakai. Intok chea bat naataka ka tuuwa yaari betana a jiokoiwakau beaj koptila. 10 Junuen san, Krijtopo nemak werim, junuen juuneakai, chea juni san emee, achai Liojta enchim nunuka intok enchim yeu a puakau, tua junuen a lutuuriatukapo juunee betchibo, tuisi enchim jiapsineeut emo temaine. Bweituk emee inikaa joo taaateko, jakwoo junii emee ka aet jiopne. 11 Junuen, kaita emoaj ayukai, emee tuisi aman mabettune, itom yoowe Jesukrijtota, juka itom jinneukamta, jiba betchibo siimem bepa chea yoo nesaweka a katekau. 12 Inia betchibo san, inepo, inia weemta betana, nee jiba enchim au waatituane. Iniat jaibu enchim juuneao junii. Intok Krijtota betana nok lutuuriata, ian enchim juuneiyaauta, ka taabwisi intok enchim a sualbaao junii. 13 Bweituk ineponee a utteatu machia, ket inim jiapsaka, inile benakue jiba enchim in sua tejwaanepo. 14 Bweituk itom yoowe Jesukrijtota betana nee a juuneiyaatuala, inim in jiapsaka, lauti in luutineeuta. 15 Taa junuen taka junii, siimeta in a jooneeuta ne a yaane, junuen nee muksuko, chukula, inia weemtau jiba enchim waatine betchibo.

594 a nottineeu betana intok siime utteata aet ayukau betana, itom enchim majtakau, ka inim jabeta betana yeu simlataka weye. Bweituk itom pusimmea itepo a bichak, kaitau a tamachiatu machik a yaakauta. 17 Bweituk itepo a bichak, achai Liojta, ito bichapo, eiyaawatchisia intok yoorisi maisia a bit teboko. Achai Liojta betana intok, jiawai, tua ujyoisi: Inii junaa, juu in yoemia, in nakeu. Aapoik betana juu tua in alleau, ti jiakai. 18 Jiba itepo tee a jikkajak junakaa jiawaita, teeka betana au nokakamta. Bweituk itepo, Jesukrijtota mak junamaa kaupo, aapoik yeu puakapo, tee aamak aanen. 19 Senu weemta ket, itepo, chea junii a eiyaatumta te jipue, juka chea bat naataka, jume Liojta betana a juuneiyaatuawakame jiojtekauta. Emee intok, tua tuisi anne, junakaa Liojta betana nok lutuuriata a mammateeteko. Tachiriata, ka machiku a beetee benasi machikai. Jesukrijtota aabo notteu tajtia emou alleewametuneeuta, intok chokita, matchuu yeu weamamta benasi machika, emou tuik emou a yumaapo tajtia. 20 Taa inikaa bat emee juuneiyaane, jum Liojta nok lutuuriapo, juka jiojteita, kaabeta, aapo a eapo aman, juu a teuwaaut juuneene. 21 Bweituk junamee, bat naataka, chukula yeu weenemta teuwaakame, juka bem teuwaauta, jakwoo junii, ka bempo bem suawapo oo bem junen ea betchibo, bem eapo aman a teuwaak. Ala bempo, wepulsi

juu lutuuria, itom yoowe Jesukrijtota juchi aabo

16Bweituk

Jumee, Jesukrijtota tua eiyaawatchisi machik yaakau bichakame

595 Liojta betchibo jiapsakai, Liojta betana weyemta teuwaak, junuen Liojta betana, a tuu jiapsie aet juuneetuawakai.

2 PEEO1,2 junii ka jiokoek juu Lios. Ala, baata ameu bittuak, junae ka tui yoemratawi. Taa juka Noe tukauta jiba a jinneuk. Juka Liojta betana tuik yee majtakame. Junaemak intok ketchia, jume woo busanim aamak joaakame. 6 Ket juu Lios, jume bwere joaram, Sorooma teamta intok Komoora teamta, bem luutineeuta ameu chupak am nappojtuu tajtia am tayakai. Junakaa junuen, chukula yoemrata, ka tuika jiapsinemta, a bichaka a mammatene betchibo. 7 Taa juka Loot tukauta junamaa a jinneuk. Junaa, Liojta bichapo tui yoemtukan. Intok aapo, juka yoemrata ka tuik boo jooriamta bichaka, tua ka allean. 8 Bweituk chikti taapo junaa tui yoeme, junae yoemratamak jiapsakai, ama butti ka allean, junamaa, junamee ka tuik joame bichaka, intok ka tuik nokame jikkajakai. 9 Junuen, juu achai Lios, jume wepulsi aapoik betchibo jiba jiapsibaeme, siime ka tuik betana am jinneu betchibo ama yumaane. Jume intok, ka tui yoemem, taewata, aapoik yee aet a yauraa bittuaneeuta yumak, jiokot emo am bittua betchibo utteapo am sumaalaa. 10 Juu achai Lios intok, chea junii jiokot emo am bittuane, wamee siimeta ka tuik bem eiyaauta boo jooriaka jiapsame. Intok Jesukrijtota a nesaurita ka yooreme. Jume ka a yuutume intok kaita jain eiyaame. Katim majjae, siime yoo yauraata jaana bem jiaawaanepo. 11 Jume ankelesim, siimeku yumaka intok

Taa junakriapo ket, Ijrael yoemrata nasuk aanen, ka lutuuriapo, jumee, Liojta betana emo yeteu noktuawaati jiaum. Intok jiba junuen ketchia, emo nasuk annee, ka lutuuriapo, jumee, Liojta betana yee majtaneeme. Junamee, etbwa, bem eapo aman, yee nanasontemta yee majtane. Intok junuen, yoowe Jesukrijtota, juka am jinneukamta, ka a sual tebokai. Inii intoko, seej chukti bem luutineeuta ameu yaane. 2 Juebenaka intok, inime mak eene. Ame benasi siimeku ka tuisi jiapsakai. Intok juname betchibo, juka Liojta nok lutuuriata, ae yee jinneuwamta, ka sualwaka, jaana jiawaanaa. 3 Inimee, tomit bem kopte betchibo, aa nokiichiata enchim majtaka, enchim attea enchim uaane. Taa junamee, bempoim, jiba betchibo bem kokkoneeu, ameu yumaane. Bweituk inimee binwatuk naateka, ka tuisi tawalamtaka, bem kokkoneeuta ameu chupia. 4 Bweituk juu Lios, jume ankelesim, ka tuisi aukame, ka am jiokoek. Ala, jiba betchibo taji beeteu, bem jiokot emo bitneepo am suu tojak. Intok junamaa ka mamachiku, eetaim benam am tawaak, Liojta yee yauraa bittuaneeuta taewaita yumau tajtia. 5 Intok ket, kia juka chea bat naataka yoemrata jiapsisukaum

Jumee, ka lutuuriata yee majtame

2 PEEO2

596

17 Inimee oowim, posom, ka nesaweka junii, ka inimee benasia junakaa yauraata jaana jiaawaka baaka benasi maachi. Intok jume achai Liojta bichapo ka tuisi am naamum, ka baakame, jekae tawaa. weiyaawame bebena. Inimee, 12 Taa inimee oowim, jume ameu chupia, jum chea ka mamachikun, jiba betchibo bem naikim wokekame, kia beja jiapsaka aman tawaaneeuta. 18 Bweituk intok ka suawakame benasi mamachi. Jume junuen, bwijwaka bempo, kia beja tua nokaka, intok sua betchibo jiba yeu tuisi ujyoisi emo etejo. Intok tomtilame. Ka bem aet juuneaut bempo, ka tuik bem joaue intok junii, ka tuisi nooka. Taa junamee, siimeku ka tuisi bem jiapsaue jiba jume juyapo jiapsame benasi am bai taaaka am uttea jooria, kokkone, 13 watem bem jiokot emo jume lutuuriapo juubwa jeela bittuakaa benasia, jiokot emo ka lutuuriata sualeme betana bichakai. Inimee, kia lautipo ka jinneurimtukaum. 19 Ka tuika tuikue emo alleetuaka, tua emo intok bettesi machik betana, ka alleaa benasiea. Inimee tua tiusi bem a bitneeuta am majtaka junii, mamachi. Intok enchim alleaka nau taa bempo su junameem, jume ka aneepo bempo emomak aneka, ka tuik bem joau emo suu tojilam. ammaali aneka, enchim nasonte. Bweituk jabetaka junii jitau au Junuen bempo ka tuik joaka, junae suu tojilataka jiapsame, junae alleewamtae emo alleetuakai. betana yuuiritune. 20 Bweituk 14 Jabe jamutta junii bichaka, sep jumee, yoowe Jesukrijtota, juka a waatane. Ka tuik bem jooneeuta, itom jinneukamta a suallame, inimee ka aawaj kop kopte. Jume intok junuen, inim siime ka kee tuisi Krijtota betana lutuuriat tuik betana yeu sakaalamtakai, juuneame, am bai taaaka, ka tuik intok chukula juchi junakaa am jootua. Bempo, jain junii jita tuureka intok au emo suu tojako, waatiawamta eiyaaka a joo taaa. junamee, chea bat bepa, ka tuisi Ka tuu yoemrataka, ka tuisi ameu tawalamtune. 21 Bweituk juname 15 Junamee ka tuisi jiapsa. chupia. betchibo, chea junii tui ean, Juka lutuuriata, Liojta betana juka tuik ausulika lutuuriata, weyemta suu tojakai, chiktukame yee jinneumta, ka bem a taaako. benasi maachi. Bat naataka, senuk, Intok ka junuen a taaaka intok Liojta betana yeteu noktuawakamta, chukula juka Liojta betana nok Balaam teamta, Beor teamta uusi lutuuriata, yoorisi machik aapoik ayukaa benasi anekai. Junaa, ka betana bem majtawakauta, juchi tuik boo jooriaka, yuin tomibaen. a koptaneekai. 22 Inimmeu tua yeu 16 Intok junaa junuen ka tuik a chupia waa lutuuria inen jiame: joau betana sua tejwaatuk. Buuru, Juu chuu, yeu a tojakauta juchi ka a nokaka junii, yoem jiawaipo bwaaka. Intok: Juu koowi jamut, au noktuawakai, ka suasi a aneuta juubwa uubaawaka junii, techoapo a uaakai. bootek, ti jiame.

597

2 PEEO3 yee yauraa bittuao, jume ka tui yoemem jiba betchibo, ka tuisi tawarimtaka, am suatuneeo. 8 Intok ketchia, Krijtopo nemak werim, tuisi in nakeum, ka emee a koptane, achai Liojta, juka senu taewaita, senu miil wasuktiam benasi a bichapo. Intok kia jume senu miil wasuktiam, wepul taewaita benasi a bichapo. 9 Kaachin lutuuriapo juu achai Lios, juka a teuwaarita yeu a machia betchibo, binwatu ooben, watem junuen a bichao junii. Ala binwa a itot boo bicha. Bweituk, kaabem, jiba betchibo kokko ia. Ala siimem, aapoiku bicha emo am jiapsi kuakta ia, bem jinneuimtune betchibo. 10 Taa juu taewai, yoowe Jesukrijtota aet aabo nottineeu, ka tua a boo bitwao su yumaane. Senuk jita etbwabaeka, ka boo bitwaka a weyee benasia. Junak san juu teekapo ayukame, unnaa majjaiwatchisi jiaka luutine. Jume chokim intok junammea yaarimtukaum tajiae tokti luutine. Juu intok bwia, siime juu aet ayukaumak tayaatune. 11 Junuen siimeta luutineeo san juuneiyaakai, chea junii san emee, eaka, Liojta bichapo tuisi jiapsaka intok jiba enchim a yoorineeuta ka koptaka jiapsine. 12 Junakaa taewaita, achai Liojta junuen yeu puarita yumaanemta, emee a boo bitne. Intok lauti a yumaane betchibo, enchim a joaut jiapsekai. Intok Liojtau bicha jiba nokne. Junae taewaitchi, jume chokim tajiae luutine. Intok junamee, ae yaaritukauta, taji beetepo

Krijtopo nemak werim, in nakeum, iniamak wooi jume jiosiam in emou bittualaum. Jum wooi jiosia jiojteimpo, tua junen jiaka, ne enchim a mammate ia, tuikut enchim nok tetejwaakai. 2 Bat naataka, jumee, Liojta betana yeu puawaka, yeteu noktuawame teuwaakaubeu waatine. Intok yoowe Jesukrijto, itom jinneukamta betana nesaurita, jume aapoik betana yeteu bittuarim, enchim majtakauwi waatine. 3 Inikaa emee bat mammatene. Chukula taewaim luutiseo, jume Liojta betana weyemta ka yooreka, jaana jiawaaneeme anneepo. Inimee, bempo, ka tuik bem joopeapo aman junuen jiapsakai. 4 Intok inen nattemainee: Jaisa yeu siika, bat naataka juu Jesukrijtota a nottinepo teuwaawakau. Bweituk bat naataka itom yoowasukaum kokkok naatekai, siime inim a juunaktewakaa benasi maachi, ti jiunee junamee. 5 Bempo ka a juuneiyaabaeka, ka juunea, chea bat naataka naatekai, juka teekapo ayukamta jaibu a juunakteitukapo. Intok juka bwiata, Liojta junuen a nesaweka betchibo, baapo yeu machiakamta. Intok junaa bwia, baae jiapsa. 6 Taa intok, juu bat naataka inim jiapsau, baae subimnek, intok luutek. 7 Taa intok, juu teekapo ayukame intok inii bwia, ian ayukame, tajiae luutine. Jiba achai Liojta junen a nesaweka betchibo. Junaa taji am tayaane, taewai yumak, Liojta

Jesukrijtota jaisa a nottineeu

2 PEEO3 kajjootine. 13 Taa itepo ala, itom ama jiapsineeuta, teekata bemelak, taabwik tee bit boo bicha. Intok juka bwiata, bemelak, aapoik Liojta itou naikiakauta. Junamani, siime tuika tuuwa ausulitune. 14 Junuen san, Krijtopo nemak werim, tua in nakeum, inikaa ket boo bichakai, tua emee emo uttea jooriane, Liojta junuen, yanti elaka, intok jita ka tuik junii, kaita yaarika, emou a yebijne betchibo. 15 Inikaa, emee ka a koptane, achai Liojta a itot a boo bichauta, itom jinneubaeka a weyepo. Ket jiba junaen emou jiojtela juu Krijtopo itomak weri, tua itom nakeu, Paplo teame, Liojta, suawata aet autuakapo amani. 16 Intok siimekut, a jiosia jiojteimpo inikaa weyemta teuwaa. Junae betana, waate aet juunee betchibo obiachi ooben. Jume intok, kaita taaame, intok jumee, ka wepulsi Krijtota

598 sualeme, taabwisi a taaaka, yee a majtaka a sual tebo. Jum Liojta nok lutuuriapo, watek, ka junama waam a taaaka, junaen bem yee a majtaa benasia. Junuen, junamee, jiba betchibo aet kokkoneekai. 17 Junuen san, Krijtopo nemak werim in nakeum, emee, inia betana jaibu juuneakai, emo suuane. Junuen, jume tua ka tuik boo jooriame, bem ae yee bai tattaaue, ka enchim junae bai taaatune betchibo. Intok ka junuen emee Liojta yumaisi a sualeka intok chukula jiobeka, ka tua Liojtamak eaka jiapsine. 18 Taa itom yoowe Jesukrijtota, juka itom jinneukamta betana weyemta, emee tuisi aet juuneaka a taaane. Intok aapoik tua yee a nakee benasia, junuen a taa betchibo, aet jiapsine. Aapoiku, naksi eiyaawaka a yoorinaau, ian, intok jiba betchibo, au lutuuriatune. Tua junuentune.

1 Joan
Juu yee jinneumta betana nok lutuuria, yee majtawame

Chea bat naataka, kee jita ayuo, juu jaibu jiapsamta betana te emou jiojte. Juka itom jikkajakauta, intok tua itom pusimmea itom bichakauta. Bweituk itepo a bichak, intok itom maammea te aet mammasuk. Inii weyeme, Krijtota betana intok a nok lutuuria, yee jiapsituamta betana weye. 2 Aapo ito nasuk jiapsak. Ite intoko a taaak. Intok aapoik betana weyemta tee a teuwaa. Intok emou bicha tee a teuwaa, inikaa jiba yuu jiapsiwamta betana. Inii san, achai Liojtamak jiapsan. Ian intok itou au yeu machiala. 3 Junuen san, juka itom bichakauta, intok itom jikkajakauta, itepo emou bichaa a teuwaa, junuen, enchim junae betana itomak eene betchibo. Itom junuen lutuuriapo, achai Liojta mak, intok a uusimak, Jesukrijtotamake itom eaa benasia. 4 Junuen san inikaa itepo emou jiojte, junuen, siimeku enchim alleene betchibo.

intok junaa, juu lutuuria, Jesukrijtota betana, aapoik itom

5Inii

Juu achai Lios, lutuuria ausuli

majtakau. Intok ket juu itom emou teuwaau, achai Liojtat, siimeku tuik lutuuriata aet ayukapo. Intok aapoikut, ka tuuwata, kaita aet ayukapo, machiku anemta benasi machikai. 6 Itepo intoko, aapoik sualeka aamak ito eaati jiakai, intok junuen ket, itepo ka tuisi jiapsaateko, itom teuwaau, intok itom joau, ka lutuuriatune. 7 Taa itepo, aapoik eapo aman, tuisi jiapsaateko, aapoik Liojta, tuik boo jooriaa benasia, junak itepo, siime nanancha nau eaka jiapsine. Intok junuen, a uusiwata, Jesukrijtota, kuuset a mukukaue, itepo, siime itom ka tuuwa yaarim betana te jiokoiri. 8 Itepo intoko, juka ka tuik, kaita itot aayuk ti jiakai, itepote ito bai tattaaane, intok kaita lutuuria itot aayuk. 9 Taa itepo, itom ka tuuwa yaarim aapoikuu bicha nokaka yeu am bwisekai, aapo juu Lios, a teuwaauta chupa betchibo a yoemeiyaatu intok Krijtota itom yaariakau betchibo, aapoiku lutuuria junuen juka ka tuik itom yaari a jiokoi betchibo, intok juka ka tuika itot ayukamta, itom a koptane betchibota itom au yumaatuane. 10 Taa itepo, ka tuik,

599

1 JOAN1,2 ka ito yaariiti jiaateko, aapoik Liojta, ka lutuuriata a teuwaa benasi a joone. Intok aapoik betana juka nok lutuuriata, ka lutuuriapo itot aayuk.

600 nesauri, chea bat naataka naateka enchim jipuusukau. Inii nesauri, bat naataka weeria junaa, juu jaibu enchim jikkajisukau. 8 Taa junuentaka junii, juu in emou jiojteeu, jiba a bemela nesauritukaa benasi yeu weama. Inikaa, Jesukrijto, lutuuriapo a chupai. Intok kia emee junii ket a yaarikai. Bweituk, bat naataka juu aapoik betana, ka machisi, ka juunakkiachiakau, ian luuti sime. Intok ian juu tua lutuuriapo, Liojta betana weyeme yeu maachi. 9 Taa seenu, Liojta betana lutuuriata au a taaati jiame, taa Krijtopo aamak werik omtakai, junaa junuen, ketuni ka lutuuriapo Liojta betana weyemtat juunea. 10 Juu, Krijtopo aamak werik a nakeme, Liojta betana a nok lutuuriata taaaka jiapsa, machiku anemta benasi machikai. Intok kaita tunee juu ka tuik a yaatuaneeme. 11 Taa juu, Krijtopo aamak werik omtame, junaa, Liojta betana lutuuriata ka taaaka, ka tuiku jiapsa. Intok ka juunea jakun bicha a weyepo. Bweituk juu ka tuuwa, ka mamachi benaka, ka a bittua. 12 In yoemiam benasi in eiyaaum, inien ne emou jiojte. Bweituk Jesukrijtota enchim suale betchibo, juu Lios enchim ka tuuwa yaarimmet enchim jiokoiri. 13 Emee uusekame, emou ne jiojte bweituk emee a taaalam, wakaa, kee jita ayuo, Liojta mak jaibu jiapsauta. Emee, juubwa yootume, emou ne ket jiojte bweituk emee, juka bebejeerita a kobai. Intok emee, ili uusim, emou ne jiojtela bweituk achai Liojta emee

In nakeum, inikaa ne emou jiojte, ka tuik, ka enchim a joone betchibo. Taa seenu, ka tuisi aulatuko, achai Liojta bichapo itom nokrianemta itepo a jipue, Jesukrijtota. Aapo intoko a tuurepo aman tuik yee jooria. 2 Aapo juu Jesukrijto, itom ka tuuwa yaarim betchibo jiokot yaatuka, a bejeewai tuk. Taa intok ka ito betchibo jiba, taa ket siime inim jiapsame ka tuuwa yaarim betchibo ketchia. 3 Itepo intoko, Jesukrijtota nesaurita a sualeka a boo jooriaateko, junak san ket, itepo juuneene, aapoik itom a taaaka itom a sualepo. 4 Taa seenu, jaibu au a taaati jiakai, taa intok ket aapoik betana nesauri jiojteita, ka a nok jikkajaateko, junaa kia aa nokiichi, intok kaita lutuuria aet aayuk. 5 Taa ala, juu, aapoik betana nesauta joame, junaa, achai Liojta tua lutuuriapo, yumaisi a nak taaala. Inien san, itepo a juunea, aamak eaka itom a sualepo. 6 Juu junuen, achai Liojta mak eaka au jiapsaa ti jiame, junaa Jesukrijtota jiapsisukaa benasia jiapsine.

Krijto, juu Liojtau itom nokriame

nemak werim, in nakeum, kannee jita bemela nesauta emou jiojte. Jiba juu

7Krijtopo

Juu bemela nesauri

601 a taaalam. 14 Emee uusekame, emou ne jiojtela bweituk emee a taaalam, wakaa, kee jita ayuo Liojta mak jaibu jiapsauta. Emee, juubwa yootume, emou ne jiojtela, bweituk emee uutteakaem intok emee Liojta betana nok lutuuriata a sualla. Intok juka bebejeerita a kobai. 15 Emee, inim ayukamta intok ka tuik boo jooriawamta ka a eiyaane. Senu intoko, junuen, inim ka tuik eiyaaka a boo jooriaateko, achai Liojta tua ka a nak taaane. 16 Bweituk kaita waa ka tuika inim weyeme, achai Liojta betana weye. Ala jiba inim yeu simlaa. Senuk, ka tuik a tuureka a joopeauta, senuk a tuureka a bichauta, a waatiawame intok inim ayukamtae a eiyaanaauta jariuwame, siime inii weyeme, inim bwiapo ka tuika weye. 17 Intok juu inim ayuka jiapsame, luuti sime. Siime juu tua ka tuika boo jooriapeewamta mak nau. Taa juu, Liojta eapo aman jiapsame, jiba yuu betchibo jiapsine.

1 JOAN2 ka siimem ito benasi eapo a juuneiyaana betchibo. 20 Taa emee, Jesukrijtota betana tuu jiapsiwata emot jiapsituari. Intok siime emee lutuuriapo Liojta nok lutuuriat juunea. 21 Junuen ne emou jiojte, bweituk ne juunea, lutuuriata enchim a taaapo. Intok ka emou a bee betchibo. Intok emee juunea, jita aa nokiichiata junii, Liojta betana lutuuriata mak, ka a weyepo. 22 Inikaa em juuneiyaaem, juu ka lutuuriata teuwaame, inii san junaa, jiba juu Jesuj teamta, ka a Krijtoo ti jiame. Inii ket junaa, juu, Jesukrijtota bejeeka aneme. Bweituk inii, achai Liojta, intok kia juka a uusiwata junii, ka teuwaaka, ka am sual tebo. 23 Juu, jabetaka junii, Liojta uusita, ka a sualeka, ka a junaa ti jiame, junaa, achai Liojta junii ka a taaane. Taa juu, Liojta uusiwata, au sualeeti jiaka, watem bichapo a teuwaame, junaa ket, achai Liojta a sual taaa. 24 Junuen san beja, juka Liojta nok lutuuriata, chea bat naataka enchim jikkajakauta, ka a koptaka a juuneiyaane. Intok junuen emee, enchim jikkajakau waateeteko, ket emee, jiba betchibo Liojta uusi mak intok achai Liojta mak eaka tawane. 25 Intok aapo juu Jesukrijto, juka jiba yuu jiapsiwamta itom bitneeti jiaka, itou a naikiala. 26 Inikaa ne emou jiojtei, jume enchim bai tattaaame betana emou nokakai. 27 Taa emee, Jesukrijtota betana, juka Liojta tuu jiapsita emot jiapsatuari. Intok junuen ka uttea, senuk enchim a majtanepo. Bweituk jiba aapo, juu Liojta

tuisi in nakeum, yumaasuk juu taewai. Emee jaibu a juuneiyaa, senuk, Jesukrijtota bejeeka a yebijnepo. Ian intoko, junamee Krijtota bejeeka aneme juebena ooben. Jiba inia betchibo san itepo juunea, taewaita a yumaasukapo. 19 Junamee, ito nasuk yeu sakaalam. Taa lutuuriapo ka itomak ean. Bweituk inimee, lutuuriapo ito benasi eaateko, itomak tawa ean. Taa junuen yeu siika, junuen,

Juu lutuuria, intok juu ka lutuuria

18Emee,

1 JOAN2,3 tuu jiapsiwata, siimeta enchim majta. Inikaa intok, juu enchim majtau, tua lutuuria. Intok ka aa nokiichia. Junuen san emee, jiba Jesukrijtotamak eaka jiapsine, Liojta tuu jiapsita junuen enchim a majtaapo amani. 28 Ian intoko in nakeum, Jesukrijtota ka koptaka aamak eaka jiapsine. Junuen, kaachin itepo tiweka a majjaune, aapoik inim itou a yepsako. 29 Emee su intok jaibu juuneakai, Jesukrijtota, siimeku lutuuriakamta a joaapo, ket emee juuneene, siimem wamee tuik boo jooriame, Liojta betana am yoemiamtukapo.

602 tuik joowame, Liojta nesauri bejeewame junaa. 5 Emee jaibu em juunea, Jesukrijtota, itom ka tuuwa yaarimmet itom jiokoibaeka, inim yeu a machiakapo. Intok aapoik, kaita ka tuik a yaariakapo. 6 Junuen san, jabetaka junii, Jesukrijtota mak eaka jiapsame, ka tuik ka a joone. Taa jabetaka junii, ka tuik boo joaka jiapsame, junaa, ka a sual taaa, intok kia ae betana weyemtat junii, ka juunea. 7 Tuisi in nakeum, ka emee emo bai tattaaa tebone. Juu tuik boo jooriaka jiapsame, tui yoemtune. Aapoik Jesukrijtota tuik a joaa benasia. 8 Taa juu ka tuik joame, bebejeerita mak ea. Bweituk juu bebejeeri junaa, juu chea bat ka tuik yaaka, ian tajtia a joame. Junae betchibo juu Liojta uusi, jiba inikaa bebejeerita yaari, a luutabaeka aabo yepsak. 9 Kaabe, Liojta betana yoemiataka, ka tuik joo sisimne. Bweituk junuen, achai Liojta betana taabwi jiapsita, bemelak aet jiapsatuari, intok junuen kaachin jiba ka tuik joaka a jiapsine. Bweituk junuen Liojta yoemiatakai. 10 Juunakkiachi jabem Liojta yoemiamtukapo, intok jabem bebejeerita betana yoemiamtukapo. Bweituk jabetaka junii, ka tuik boo jooriame oo aamak werik ka a nakeme, junaa ka Liojta betana weye.

Emee a juuneiyaane, achai Liojta, tua itom a nakepo. Junuen san, itepo te Liojta yoemiam benasi taeewa. Intok tua junuen lutuuria. Inia betchibo san, jume inim ka tuisi jiapsame, ka junuen itom taaa, bweituk inimee, aapoik Liojta junii ka a taaa. 2 Krijtopo nemak werim, in nakeum, ian itepo Liojta yoemiam. Intok itepo kee a juuneiyaatuawa, chukula juu itom bittuneeut, taa itepo juunea, Jesukrijtota aabo a notteo, aapoik benasi itom bittunepo. Bweituk junak itepo, aapoik tua a machiakaa benasi te a bitne. 3 Intok jabetaka junii, inien aapoik bit boo bichame, Liojta bichapo siimeku tuisi jiapsine, Jesukrijtota, ka tuik, kaita aet ayukaa benasia. 4 Taa jabetaka junii, ka tuik yaakame, Liojta nesauri bejeeka aune. Bweituk juu ka

Jume Liojta yoemiam

juu, Liojta betana nok lutuuria, chea bat naataka enchim jikkajisukau, inii junaa: Juu naas itom ito nakneeu. 12 Ka itepo, juu Kain tukauta benasi mamachine.

11Bweituk

Siime te naas ito nakpo yumai

603 Junaa, bebejeerita betana weyen. Intok a sailawata meaak. Junaa intok, jaisa betchibo a meaak. Bweituk juu Kain tukau ka tuik jooan. Juu intok a sailawata joau, tuireakan. 13 Krijtopo nemak werim, kaachin emee eene, jume inim ka tuisi jiapsame betana omtawakai. 14 Itepo ka nappat, ka tuisi tawarimtaka, Liojta bichapo kokkolame benaka ian te jiapsa. Intok bemelak itom jiapsituawapo te ito juuneiyaa. Inikaa intok te juuneiyaa, Krijtopo itomak werim itom am nake betchibo. Juu, aamak werik ka nakeme, ketuni Liojta bichapo ka jiapsamta benasi maachi. 15 Jabetaka junii, aamak werik omtame, Liojta bichapo yee suari benasi machine. Emee intok juunea, jabeta junii yee suarik, jiba yuu a jiapsineeu, kaita aet ayukapo. 16 Jiba juu Jesukrijtota ito betchibo a mukukaue, itepo a taaa, juka tua yee nakwamta. Intok junuen san itepo ketchia, Krijtopo itomak werim ania betchibo itepo suatuneeka junii te ito nenkine. 17 Bweituk seenu, kaitapo jiokot eaka jiapsakai, intok jukaa, Krijtopo aamak werik, tua jiokot eamta juuneiyaaka, intok ka ae tana jiokoteaateko, junuen, tua kaachin Liojta yee nakee benasi a yee nakne. 18 In nakeum, juu itom yee nakneeuta, ka juu senuk teuwaaue lutuuriatune. Ala, lutuuriapo itom yee nakneeu, itom joaue juuneiyaanaa.

1 JOAN3,4 sualeu a lutuuriatukapo. Intok junuen itepo, Liojta mak nau tuutelamtaka, aapoik bichapo ka ae tana jaineene. 20 Bweituk ito nasuk seenu, Liojta bichapo ka tuisi a aneuta au juuneiyaateko, aapo juu Lios junuen itom ito juuneiyaabepa chea itot juunea. Intok aapo siimeta juuneiyaakai. 21 Junuen san tuisi in nakeum, itepo, Liojta bichapo tuisi itom jiapsauta ito juuneiyaateko, junak ae bichapo itepo ka jain eaka te au bicha nokne. 22 Aapo intoko, siimeta juka itom au bichaa aawauta, itou a autua simne. Bweituk itepo, aapoik betana juka nesauta te a boo jooria. Intok itepo, itom joaue aapoik te alleetua. 23 Juu intok, aapoik nesauri, juka a yoemiawata, Jesukrijtota itom sualneeu, junaa. Intok ket, naas itom ito nakneeu, aapoik itom aet sawekapo amani. 24 Jumee, aapoik betana nesauta boo jooriame, inimee, aapoiku mak eaka jiapsa. Itepo te juunea, aapoik itomaktukapo, aapoik tuu jiapsiwata itot a autuari betchibo.

san itepo a juuneene, Liojta betana lutuuriata itom

19Inien

Achai Liojta bichapo, ka ee majjaeka itom anneeu

Tuisi in nakeum, ka emee siimem jume Liojta betana emo juuneetuawaati jiame sualbaane. Ala emee, amet juuneebaane, junamee, Liojta tuu jiapsi amet aneepo oo ka a junaatukapo. Bweituk jume ka lutuuriata teuwaame inim juebena, Liojta betana emo noktuawaati jiame. 2 Taa inen emee a juuneiyaanee juka Liojta betana

Liojta betana juu tuu jiapsi, intok juu jiapsi, Krijtota bejeeme

1 JOAN4 tuu jiapsita aet anemta. Juu, Jesukrijtota lutuuriapo ito benasi inim yoemtaka yeu a machiakapo a teuwaame, inii, Liojta betana tuu jiapsi aet jiapsa. 3 Taa juu, Jesukrijtota, ka inien a sualeka a teuwaame, Liojta tuu jiapsi ka aet jiapsa. Ala inii, Jesukrijtota bejeeka jiapsi aet aane. Emee a juuneiyaa, junakaa Krijtota bejeeka, ka tuik jiapsekamta a yebijnepo. Ian intoko jaibu inim aane. 4 Tuisi in nakeum, emee, achai Liojta yoemiampo taeewa. Intok emee, junamee ka lutuuriata teuwaame, am kobai. Bweituk juu Liojta betana weyeka, enchim aniame, chea junii utteak, juu bebejeeri, jume inim ka tuisi jiapsame aniamta bepa. 5 Junamee, inim ka tuikut eaka jiapsa. Intok junuen san, inim weyemta betana jiba yee majta. Jume wate intoko inim weyemtat jiapsekame, juka bem teuwaauta jikkaja. 6 Taa itepo, achai Liojta yoemiam te. Juu intok, achai Liojta sual taaame, itom jikkajine. Taa juu, ka achai Liojta sual taaame, ka itom jikkajine. Inien san itepo a amet juuneene, jabeta Liojta betana tuu jiapsita lutuuriata yee juuneetuamta aet annepo. Intok jabeta, bebejeerita betana ka tuik jiapsita aet annepo.

604 junii, juu ka yee nakeme, achai Liojta kee a sual taaa. Bweituk aapo juu Lios junaa, yee nakeme. 9 Juu Lios, itom a nak taaau inim a juuneiyaa tebok junuen, jiba aapoik betana juka a wepul yoemiata aabo inim a bittuakai. Junuen jiba aapoik betana juka jiba yuu jiapsiwamta itom bitne betchibo. 10 Inen weyeka junaa, juu yee nakwame. Ka itepo bat aapoik Liojta nakekai. Ala aapo junuen bat itom nakekai. Intok aapo, a yoemiawata itou bittuak, itom ka tuuwa yaarim betchibo, jiokot au a bitne betchibo. 11 Tuisi in nakeum, achai Liojta junuen tuisi itom a nakekapo juuneakai, itepo junii ket te a ito naas nakne. 12 Aapoik Liojta, jakwoo junii, kee jabe a bicha. Taa itepo naas ito nakekai, aapoik Liojta, itepo a mabetlatune. Intok juu, aapoik tua yee nakeuta, itepo chea yumaisi a taaa sakanee. 13 Iniae te a juunea, Liojta mabetlamtakai itom jiapsapo intok aapoik betana itom mabetrimtukapo, aapo a tuu jiapsiwata itot a jiapsituarikai. 14 Intok jiba itepo tee a bitlaa, intok tee a lutuuriatukapo a teuwaa, achai Liojta a uusiwata aabo a bittuakapo, inim yoemrata jinneubaekai. 15 Jabetaka junii, Jesukrijtota, Liojta betana a yoemiatukapo au a sualee ti jiame, Liojta betana yoemiaritune, intok Liojta mak eaka jiapsine. 16 Inien itepo a juuneiyaala intok ket, achai Liojta itom nakepo itepo a suale. Aapo juu Lios junaa, juu yee nakeme. Juu intok

in nakeum, a itepo ito naas nakne. Bweituk juu yee nakwame, Liojta betana weye. Jabetaka junii, yee nak taaame, junaa, Liojta betana yoemiari, intok Liojta sual taaa. 8 Jabetaka

7Tuisi

Lios aapo junaa yee nakeme

605 yee nak taaaka jiapsame, Liojta betana yoemiaritaka, Liojtamak eaka jiapsine. 17 Junuen itepo, tua lutuuriapo itom yee nakneeuta taaane. Intok junuen, taewaita yumako, achai Liojta yee yauraa bittuao, Liojta bichapo te ka ae tana jain eene. Bweituk itepo inim jiapsakai, Jesukrijtota benasi Liojta betana te eiyaawa. 18 Juu, Liojta nak taaame, majjawamta ka taaane. Taa ala, juu, tua yumaisi Liojta nak taaawame, juka majjaiwamta kokoba. Bweituk juu majjawame, ka tuik yee bittua. Junuen san, juu majjaime kee yumaisi tua Liojta nak taaa. 19 Itepote achai Liojta nak taaa, aapoik chea bat itom a nakeka betchibo. 20 Taa seenu: Liojta ne a nak taaa, ti jiakai, intok junuen ket Krijtopo aamak werik omtaateko, ka lutuuriata teuwaane. Bweituk seenu, Krijtopo aamak werik, inim a bichauta, ka a nakeeteko, junuen, kaachin, Liojta a nak taaane, juka ka a bichauta. 21 Aapo juu Jesukrijto, inen itom nesawek: Juu, Liojta nak taaame, ket, Krijtopo aamak werik a nakne, ti jiaka.

1 JOAN4,5 itepo, ket jume Liojta yoemiam, itom am nakeepo. 3 Bweituk achai Liojta a nak taaawame, aapoik betana nesauta a boo jooriawame junaa. Juu Liojta nesauri intok, ka bettesi maisi maachi. 4 Bweituk jabetaka junii, Liojta betana yoemiatakai, inim ka tuik kokoba. Intok inim, juka Jesukrijtota itepo a sualekai, junaen tee ka a joaka a kokoba, juka inim ka tuik. 5 Juu, Jesukrijtota, Liojta a uusekapo a sualeme, junaa jiba, inim juka ka tuik weyemta, ka a joaka a kobaine.

Inim jabetaka junii, waa, juka Jesujta, lutuuriapo a Krijto tukapo a sualeme, inii Liojta betana yoemiari. Juu intoko, juka achaiwaita nakeme, inii ketchia, jiba jume junae yoemiam nakeme tune. 2 Achai Liojta, itepo te a nak taaakai intok aapoik nesauri a joakai, junak juuneenee

Inim bwiapo, juka ka tuik itom a kokobau

inim yeu machiakauta, baae intok ojboe juuneiyaatuk. Ka baae jiba, taa ala baae intok ojboe. Baapo batoowaawaka, intok kuuset popontaka, a ojbowata wootekai. Intok jiba juu Liojta tuu jiapsi junaa, juu iniet itom juuneetuame. 7 Inikaa lutuuriateme, teekau aane, bajikai. Juu achai Lios intok juu Jesukrijto, juu nokipo taeewame, intok ketchia juu Liojta tuu jiapsiwa. Inimee bajika intok, wepuulai ooben. 8 Inikaa lutuuriateme inim bwiapo ket aane, bajikai. Juu Liojta tuu jiapsi intok jume baam, intok juu a ojbowa. Intok inimee bajikai, wepuulaik teuwaa ooben. 9 Inim watem tuik teuwaame, itepo junaet tuisi am yoemeaka am jijikkaja. Taa juu achai Liojta itou teuwaau, chea eiyaawatchi. Bweituk juu Liojta lutuuria yaatei, aapoik yoemia betana lutuuria junaa. 10 Waa,

6Jesukrijtota

Jesukrijtota betana, juu lutuuria teuwaawame

1 JOAN5 juka Liojta yoemiata a sual taaame, junaa, inikaa aapoik betana lutuuriataka teuwaarita a sualeuta a lutuuriatukapo, Liojta betana aet juuneetuanaa. Juu intok, ka Liojta sualeme, ka lutuuriata a teuwaa benasi a joone. Bweituk junuen, achai Liojta, a yoemia betana a lutuuriatekauta, ka a sualekai. 11 Inii, Liojta betana teuwaari intok, achai Liojta, jiba yuu jiapsiwamta itot a autuakauta junaa. Intok inikaa jiba yuu jiapsiwamta, a yoemiawa betana a weyepo. 12 Juu, Liojta yoemiata sual taaaka a mabetlame, junaa ket, jiba yuu jiapsine. Taa juu, Liojta yoemiata, ka a sual taaame, inii, juka jiba yuu jiapsiwamta ka a bitne.

606 joamta a bichaateko, Liojtau bicha a nokriane. Intok junuen, juu Lios, junakaa, jiba yuu jiapsiwamta aet autuane. Taa junakaa ka tuik joauta, ka ae a muk machiako. Ka tuika joowame aet kokkowaka aayuk. Junale benak joamta betchibo ne kaabem a nokria nesae. 17 Siime juu ka tuisi weyeme, Liojta bichapo ka tui ooben, taa ka siime ka tuuwa aet kokkowa. 18 Juuneate wakaa Liojta, achai yoowakamta, ka tuik ka a joonepo. Bweituk juu Liojta yoemia, aamaktuka a aniane, juu bebejeeri intok, kaachin a yaane. 19 Juuneate, achai Liojta betana itom yoemiam tukapo. Taa juka intok, inim siime yoemrata, ka tuik joopeamta, bebejeerita betana a kobaitukapo. 20 Intok ketchia, itepo juunea, juka Liojta uusita, aabo a yepsakapo. Intok junakaa, koba suawata itot a autuakapo, junuen, tua juka lutuuriapo, achai Liojta itom a taaane betchibo. Aapoik yoemiata, Jesukrijtota sualeka, lutuuriapo Liojtamak eaka te jiapsa. Inii junaa, juu tua lutuuriapo Lios, intok juu jiba yuu jiapsiwamta yetet autuame. 21 Tuisi in nakeum, jume ka lutuuriapo liosimtaka yooriwame, emee ka am yooribaane. Intok tua junuentune.

ne emou jiojte, emee, Liojta yoemiata a sualemmeu, jiba yuu jiapsiwamta emot a ayukapo enchim a juuneiyaane betchibo. 14 Iniat itepo Liojtat ea, jita junii, juka aapoik junen a tuurepo aman au bicha itom aawauta, aapoik itom a bittuaneeuta juuneakai. 15 Intok junuen itepo, aapoiku bicha itom aawaut, itom aet a jikkajapo juuneakai, ket te juunea, juka au bicha itom aawakauta, jaibu itom a bichapo. 16 Seenu, juka aamak werik, ka tuik, ka aet a muk machik

13Inikaa

Jiojtesuka intok am sua tejwaa

2 Joan
Juu lutuuria intok juu yee nakwame

Joan teame, yootakai, ikaa jiojteita, Krijtopo nemak weri mala yootau, Liojta betana yeu puaritau nee a jiojte. Intok jume a yoemiammewi. Inimmeu, tua lutuuriapo in nakeum. Intok ka inepo jiba ne junuen am nake, taa ketchia, siime wamee Liojta betana lutuuriata taaalame ket am nake. 2 Enchim ne nake, juka Liojta betana lutuuriata itom nau a juuneiyaaka, a suale betchibo. Intok inikaa lutuuriata, jiba betchibo itot tawane. 3 Juu achai Lios intok juu Jesukrijto, Liojta yoemia, tuikue enchim alleetuane, intok enchim nak jiokoline, intok yanti elaka enchim jiapsine betchibo enchim aniane. Liojta betana lutuuriata enchim taaaka intok enchim a nak taa betchibo. 4 Watem, jume em yoemiam, Liojta betana lutuuriata weyepo aman jiapsame juuneiyaaka, ne ama butti alleak. Juka achai Liojta junuen itom aet tejwaakapo amani. 5 Ian intoko Krijtopo nemak weri, maala, eu ne ujbwana, itom siimem ito naas nakneeu betana. Inii intok,

1Inepo

in eu jiojteu, ka bemela nesauri, ala jiba junaa, waa chea bat naataka naateka itom juuneiyaau. 6 Juu yee nakwame, Liojta betana nesaurita weyepo aman, jiapsiwame junaa. Juu intoko nesauri, bat naataka jaibu enchim a jikkajilaa benasia, enchim yee nakeka jiapsineeu junaa.

juebenaka aniat rejte, jumee, aa nokiichiata teuwaame: Jesukrijtota, ka ito benasi yoemtaka inim yeu a machiak, ti jiame. Inii intoko, jiba juu bebejeerita betana aniawame ooben, intok juu, Jesukrijtota bejeeka aneme. 8 Tuisi emee aet suuane, juu tekil enchim yaari betchibo, junuen juka enchim biteauta, ka enchim a taarune betchibo. Ala, emee, yumaisi juka tuik enchim mabetneeuta, a mabetne betchibo. 9 Jabetaka junii, chea bepa eame, intok ka juu, Jesukrijtota yee majtakauta jiba a sualeka, yee a majtame, junaa, Liojta ka sual taaa. Taa ala, juu, Krijtota yee majtakauta jiba, a sualeka, yee a majtame, junaa, achai Liojta

7Bweituk

Jume yee bai tattaaame

607

2 JOAN betana tuu jiapsi aapoikut jiapsa, intok a uusiwata betana ketchia. 10 Jabeta junii emou yepsako, taa intok junaa, ka inile benak yee majtawamta a weiyaao, junakaa emee, ka enchim teopopo a mabetne. Intok kia: Tuisi ee yebijlaa, junii, ti ka au jiune. 11 Bweituk, juu junakaa junuen tebotuakame, junae, ka tuik a boo jooriapo, aamak eamta benasi anne.

608
Juu, jiojtesuka a teuwaau

ne juebenak in emou teuwaabaeut juunea. Taa ne ka inim jiosiapo emou a jiojtebae. Bweituk emou ne noitibaekaea, intok junuen emomak aneka, emou a teuwaa betchibo. Intok junuen chea junii yumaisia itepo alleene. 13 Juu ketchia, Liojta yeu puarik, Krijtopo emak werik, a yoemiawam ket eu tebote.

12Ketun

3 Joan
Kaayo teamta betana, tuika ae tana teuwaawa

Joan teame, yootakai, ikaa jiojteita, juu Krijtopo nemak werik, juu tua lutuuriapo in nakeu, Kaayo teamtau ne a jiojte. 2 Krijtopo nemak weri, tuisi in nakeum, Liojtau bicha ne enchi nokria, ian, tuisi Krijtota sualeka, tuik em bichaa benasia, ket junuen, siimekut tuik em bitne betchibo, intok ka em kookoine betchibo. 3 Tua ne alleak, waatem, Krijtopo itomak werim, aabo noiteka, intok ee betana tuisi Krijtota em sualeut neu am etejoko. Empo junuen, Liojta betana lutuuriata a boo jooriakai. 4 Kaita intoko, chea nee alleetua, jume Krijtota nok lutuuriata in majtakaum, junuen lutuuriata bem boo jooriapo in juuneiyaau bepa. 5 Krijtopo nemak weri, tuisi in nakeu, jume Krijtopo itomak werim, empo tuisi em am aniauta, empo ka a kopta. Intok chea junii, jumee, omot, mekka joaakame, tuikue am aniakai. 6 Teopopo, Krijtota nau sualeme, nau aneepo, bempo tua em am aniapo a teuwaa. Eu ne ujbwana, junamee,

1Inepo,

bichau bicha bem katne betchibo, ameu a beeepo amani, am aniane. Junuen, Liojta a tuurieapo amani. 7 Bweituk bempo, Jesukrijtota betana tekilta a joo betchibo yeu sakaalam. Intok jume ka Liojta sual taaame betana, kaitapo am ania tebo. 8 Junuen san beja, itepo, junamee ania betchibo, ito a tekil makne. Junuen, Liojta nok lutuuriata bem yee majtaut, am ania betchibo.

ama Krijtota nau sualemmeu, inepo, jiosiata bittuak. Taa juu Riootrepej teame, itom amet nesawekauta, ka a nok jikkajibaek. Bweituk aapo, junamaa ame nasuk yootubae. 10 Junuen san, inepo aman aneeteko, junakaa, itom bejeeka, aa nokiichiata intok ka lutuuriata, ka tuik ito tana a teuwaau betchibo, junaet ne siimem bichapo a nok tejwaane. Intok aapo ka jatteakai, jume Krijtopo itomak werim ka am mabbeta. Intok jume am aniabaeme, ka junuen am an ia, intok Krijtota sualemmak ka intok am tuurekai.

9Jumee,

Riootrepej teamta, ka ammaali a aneu

609

3 JOAN nemak weri, in nakeu, ka empo, ka tuik joowamta a joobaane. Ala juka tuik a joone. Juu tuik boo jooriame, Lios a yoemiak. Taa juu, ka tuik boo jooriame, achai Liojta betana weyemta ka a taaa.
Lemeetrio teamta, juu tuisi a jiapsau
11Krijtopo

610 lutuuriatukapo a juuneiyaa. Intok emee juunea, lutuuriata itom teuwaapo. ne eu teuwaabaen, taa nee ka inim jiosiapo eu a jiojtebae. 14 Bweituk lauti ne enchi bitbaekaea, intok junuen itepo ito bichaka, nau etejone. 15 Yanti elaka em jiapsineeuta, ne e tana waata. Jume em taaaum inim joaakame, eu tebote. Nee betana, jume aman itom taaaum, ameu noiteka, ne am tebotuariane.

13Juebenak

Juu, jiojtesuka a teuwaau

juu Lemeetrio teamta betana, tuisi tuuwata jiba ae tana teuwaa. Intok kia juu lutuuria, Liojta betana a boo jooriau a lutuuriate. Itepo junii, inikaa a

12Siime,

Juuras
Juuras, jume Liojta yeu puarimmeu jiojte

Juuraj teame, Jesukrijtota betana tekilta joame. Intok inepo, Jakoobo teamtamak tua weri. Inikaa jiojteita ne ameu bittua, jumee, achai Liojta yeu puarimmeu, intok wepulsi ae betchibo jiba jiapsine betchibo aniawammeu. Jumee, Jesukrijtotamak bem ea betchibo suuawame. 2 Liojta betana enchim nak jiokolinaauta intok enchim yanti elnaauta intok enchim naknaauta jiba ne emo tana waata.

1Inepo,

nemak werim, tuisi in nakeum, juu itom jinneuritukau betana ne tua ama butti emou jiojtepeaka, juu itom juuneiyaaka itom nau bichau betana junii, taa iani in emou jiojtenepo, tua neu uttea, junuen, Jesukrijtota tuisi enchim sualeuta, enchim a nokriane betchibo, enchim tejwaabaekai. Juu sejtul jiba, jiba betchibo, jume Liojtamak eame, bem junuen a majtawakauta. 4 Bweituk waate, ka lutuuriae enchim bai taaalamtaka emomak

Jumee, ka lutuuriata yee majtame

3Krijtopo

aane. Jumee, jum Liojta nok lutuuriapo, binwatuk naateka juuneiyaawame. Junamee junuen, ka tuisi tawaka, bem kokkoneeut nokakai. Liojta bichapo ka tui yoemem. Intok Liojta ama butti yee a nakeuta, a sualemcha aneka junii, ka tuisi jiapsa. Intok achai Liojta ka teuwaaka, ka a sual tebo, juka aapolaika, siimemmeu chea yootaka nesaweme, intok juka itom yoowe Jesukrijtota ketchia. 5 Enchim, inikaa jaibu enchim a juuneiyaao junii, juchi ne emou a teuwaabae, juka achai Liojta, Ijrael yoemrata, bwiaraa Ejiipto teaa betana am jinneuka junii, chukula, jume juname nasuk ka a sualekame, bem luutineeuta ameu chupak. 6 Jume intok ankelesim, Liojta saweum, ka jum bem tekiakapo tawakame, ala teekau bem jiapsapo yeu sajakame, juu Lios, jiba betchibo ka tuisi am tawaaka, jum ka mamachiku am jipue, yee aet yauraa bittuaneeuta taewaita yumaapo tajtia. 7 Jume bwere joarampo Sorooma intok Komoora teapo joaakame ketchia, intok jume ameu jeela, wate joarampo, joaakame, ket, ama butti ka tuik joaka jiapsan.

611

JUURAS Ka joowamta, tiusi maachik jooan. Junuen, siime yoemrata a juuneiyaaka intok a majjaeka a mammatene betchibo, junamee, Liojta betana, jiba betchibo tajiae im jiokot emo bichak. 8 Taa junuentaka junii, inimee oowim, juu bem jiapsaut, tenkume benasi, ka lutuuriata suale. Ka tuik joaka, tiusi machikue bem takaam nanasonte. Jesukrijtota nok nesauri ka a mabbeta. Inim jita yoo yauraata junii, ka yooreka, jaana am jiaawa. 9 Jiba juu ankel, Liojta saweu, Mikel teame, yauttakai junii, bebejeeritamak nassuakai, Moiseejtukauta takaawa betana weyemtatchi, junakaa, bebejeerita, kaita au teuwaak ka tuisi a tawaa betchibo, ka junuen a tuurekai. Inen jiba au jiiak ala: Aapo achai Lios, enchi nok tejwaane, ti au jiiak juu ankel. 10 Taa inimee oowim, ka bem taaaut junii, ka tuisi nonoka. Juu intok bem taaau betana, jume naikim wokekame, ka suawakame benasi, jiba betchibo aet kokkoneeka a jooa. 11 Tua jiokot maisia ameu chupne. Bweituk junamee, Kaintukauta ayukaa benasi aane. Intok tomita yuin waatakai, Balaamtukauta ayukaa benasia emo taaruk. Intok kokkone, Koreetukauta, yoooraata bejeeka ayuka, a mukukaa benasia. 12 Intok enchim, Krijtota sualeme, alleaka jiibwa betchibo enchim nau aneepo, inimee tiusi enchim tatawa. Junamaa bempo alleaka intok ka weelapo jiibwaka intok jita jeeeka, kaita

612 yoorekai. Intok bempo jiba emo suuakai. Kaitapo enchim ania. Naamum, ka baakame, jekae weiyawame bebena. Juyam, takaeao, ka tatakame bebena. Tokti wawakiamtaka intok nawamak poponrim bebena. 13 Bawepo, jantiachisi, jume biaktiam benasi mamachi. Jaiti somoochiata benasi machika, juka ka tuik tiusi machik jooa. Chokim, ka bem kateau bicha kateme bebena. Junamee, jiba betchibo ka tuisi tawalamtaka, jum chea ka mamachiku bem tawaneeuta ameu yeu puari. 14 Ket juu Enooktukau, Adamtukautat chukula, woo busanisi yoemrata nat chaaka kateu weyeme, junaa, Liojta betana juuneetuawaka, inimee betana inen jiiak: Achai Liojta, juebena miilim, jume a ankelesimmak, aabo weyemta ne bichak. 15 Junuen siimem yauraa bittua betchibo intok siimem jume ka tui yoemem, ka tuisi am tawaa betchibo. Siime juu ka tuik ka tuisi jiapsaka bem yaakau betchibo. Intok siimeta jukaa, junamee ka tuik boo jooriame, aapoik bejeeka, intok ka a yooreka, bem teuwaakau betchibo, ti jiakai. 16 Inimee junen, siimeta bejeeka, kaita tuute. Intok ka ammaali yetet nonoka. Bempo, ka tuik bem joopeauta joaka jiapsa. Inimee, ujyoisi emo eetejo. Intok watem betana tuik tetteuwaa, taa kia, tuik bem jipueuta ameu waatakai.

emee, Krijtopo nemak werim, tuisi in nakeum, au emee waatine, chea bat naatekai,

17Taa

Juu, jume Krijtota sualeme, tuikut nok tejwaawau

613 jume yoowe Jesukrijtota majtim yeu puarim, jaibu emou a teuwaariakapo. 18 Jume taewaim chukula aabo weyemmetchi, wate anne, Liojta betana weyemta jaana a jiaawaaneeme. Intok ka tuik bem joopeauta joaka jiapsineeme, Liojta ka tuureuta joakai. 19 Inimee junameem, jumee, nattepola emo eiyaawamta joame. Inim weyemta jiba tuureka jiapsa. Intok inimee, Liojta betana tuu jiapsita, ka amet jiapsa. 20 Taa emee, in nakeum, Krijtopo nemak werim, enchim sualeka, Liojta betana enchim majtawauta, chea junii aet jiapseka a sualne. Liojta tuu jiapsie aniawaka, jiba Liojtau bicha emo nokriane. 21 Achai Liojta jiba enchim a nak taaaneeuta, emee ka a koptane, aapoik tuisi enchim jiapsi iapo aman, jiapsakai. Intok emee a boo bitne, juka taewaita, itom yoowe Jesukrijtota, tua yee a nak jiokole betchibo, jiba yuu jiapsiwamta aet itom a bittuaneeuta.

JUURAS kee tuisi Krijtota sualeme, am jiokoleka, junaet am aniane. 23 Watem, bem jinneuitune betchibo, ameu nokaka am aniane. Tajiu wootabaawame jinneukame benasia. Jume watem intoko, emee nak jiokoline. Taa tuisi aet emo suuane, juka ka tuisi jiapsaka, ka tuik bem joauta, ka enchim a joone betchibo.

22Jumee,

Lios intok, siime suawakame, juu itom jinneukame, siime utteak, ka tuikut ka enchim jiopneeut enchim ania betchibo. Intok junuen, chukula, kaita ka tuik yaarika, intok alleaka enchim mabet teboneekai. A yoorinaau intok chea a eiyaanaau, intok siime yauraata bepa yootaka utteata a jipuuneeu, itom yoowe Jesukrijtota yaakau betchibo au lutuuriatune, chea bat naatakai, iani, intok jiba yuu betchibo. Tua junuentune.

24,25Aapolaika

Jiojtesuka, achai Liojta a yooreu teuwaa

Apokalipsis
Yoowe Jesukrijtota, juu aapoik juuneiyaa tebokau

Inii junaa, juu, Liojta, Jesukrijtota juuneiyaatuakau. Junuen, aapoik, jume nesauta joammeu, aet am tejwaane betchibo. Juka chukula, baa yeu weenemta. Aapo Jesukrijto intok, inikaa bitnaamta a juuneiyaa tebok, ankelejta a nesaureowata, Joan teamtau a bittuakai. 2 Aapo juu Joan teame intoko, siimeta a bichakau betana, lutuuriata teuwaala. Intok aapo, achai Liojta betana nok lutuuriata a juuneiyaa, jukaa, Jesukrijtota betana lutuuriateita. 3 Tua alleenee juu a nokame, intok tua alleenee ketchia, wamee, Liojta betana weyeka, inim jiojteita nokamta a jikkajame. Intok inim jiojteita a teuwaapo aman jiapsame. Bweituk juu taewai yumaaseka weye.

Joan teame, bwiaraa Aasia teapo, woo busanika jume teopommet, Krijtota sualemmeu ne jiojte. Achai Liojta betana,

Juu Joan, woo busan teopommet, Krijtota sualemmeu jiojte

4Inepo,

yanti elaka jiapsiwamta intok tuikue enchim alleeneeuta emot aune. Juu ian jiapsamta betana, intok chea bat naatekai, intok ket chukula, jiba betchibo tuneemta betana. Intok woo busanika, jume ama yoo nesaweka a katekaabichapo, jiapsaka ama aneka, a tuu jiapsiwata, yumaisi aet a ayukauta a teuwaame betana. 5 Intok ketchia, Jesukrijtota betana, juu, Liojta betana siimeta juka lutuuriata yeu a machiaka a teuwaame. Intok chea bat, juu, mukuka, juchi jiabijtekame. Intok aapo, inim siime yoo nesaweme bepa yoo nesawe. Jesukrijto, aapo itom nake, intok itom ka tuuwa yaarimmet itom jiokoeka, ame betana itom jinneuk, kuuset mukuka, a ojbowata wootakai. 6 Intok aapo, aapoik benasi, siimemmeu itom yoo yaari, intok yoemrata, aapoiku bicha a nokria betchibo, itom yoo yaari. Junuen, aapoik, achai Liojta betana a tekilta joone betchibo. Aapoik eiyaawaka a yoorinaau, intok siime yauraata bepa a nesauneeu, jiba yuu betchibo au lutuuriatune. Tua junuentune. 7 Akeem a mammate, juu Krijto, namupo aabo koom weene. Kaabe

614

615 yeu beeeka a bitne. Kia jumee, jiokot a yaa tebokame junii. Intok siime juu inim, ka nanau machi yoemra, junak a bichaka, bwanne. Jeewi. Tua junuentune. 8 Inepo nee junaa, chea bat, kee jita ayuo, jiba jiapsame. Intok juu, siimekut chukula, jiba yuu jiapsineeme. Jume leetam, Alpa intok Omeka teame benasia, ti jiia juu achai Lios, juu siimeku yumaka utteakame. Juu ian jiapsame, intok chea bat naataka intok ket chukula jibapo betchibo tuneeme.

APOKALIPSIS1 jumee, bwiaraa Aasia teau woo busani, jume teopom beeka tana a bittuane. Jume bwere joaram, Eepeso teau, intok Ejmiirna teau, intok Perkamo teau, intok Tiatiira teau, intok Saartij teau, intok Pilareelpia teau, intok Laorisea teau jokammewi. 12 Ne intok, au bicha kuaktek, juuneebaekai, jabeta junuen jiaka neu a nokaapo. Junak intoko, amau kuakteka, woo busanika jume kanteelam ama jajaabwawaaum, sawai tomie yaarim ne bichak. 13 Junamee woo busan kanteelam ama jajaabwawaum nasuku intok, senuk, inim yoemta benak ne bichak. Wokimmeu koom tajtia, tebem supekamta, intok tawiu jikat, wikosa, sawai tomie yaarikue au sumaik ne bichak. 14 Jume tettebe a choniwam, tosali, bwala boata benaekan. Tosai sapam benasia. Jume intoko, a pusiwam, tajim mamachiakaabenaekan. 15 Aapoik jume a wokim, kopreta, tajipo tuu yaarita benasi mekka bebeojkoekan. Juu intok, nokaka a jiawai, bawe baa biaktiam mayoau yumaka, kusisi am jiaa benasi jiian. 16 Batatana a mampo, woo busanim chokekan. A tenpo betana intoko, teebe kuchiim, nau bicha bwawiaka yeu weyen. Juu a pujbawa intoko, taata, unnaa a utteakaa benasi machiakan. 17 Inepo a bichakai, a wokiwammeu, mukiata benasi ne wechek. Taa aapo, a batatana a mamammea net mamteka intok inen neu jiiak: Kat majjae. Ineponee junaa juu chea bat, kee jita ayuuo, jiba

Joan teame, Krijtopo ne emo mak weri. Intok emo benasia ne ae betchibo jiokot ino bicha. Intok, yootaka itom anneeuta ne a bitbae. Intok Jesukrijtota betana aniawaka, a itom boo bichapo. Inepo, bawepo ili bwiata yeu katekapo, Patmoj teapo nee tojiritukan, achai Liojta betana nok lutuuriata, juka Jesukrijtota betana lutuuriateita, yeteu in a teuwa betchibo. 10 Junamaa intok, senu lominko taewait inen yeu siika. Liojta tuu jiapsie aniawaka ne ama aanen. Junak intok, in amapo, jiawaita utteakamta ne jikkajak, sisiiwook kusiata jiawaita benak, 11 inen neu jiamta: Ineponee junaa, juu chea bat, kee jita ayuuo, jiba jiapsame. Intok juu, siimekut chukula, jiba yuu jiapsineeme. Jume leetam Alpa intok Omeka teame benasia. Lipropo a jiojte, juka em bittuawauta. Junakaa intok,

9Inepo

Krijtota teekau, yoorisi katekamta, a bichakau

APOKALIPSIS1,2 jiapsame, intok juu, siimekut chukula, jiba yuu jiapsineeme ti neu jiiak. 18 Inepone junaa, juu jiapsame. Mukukan ne. Taa iani, jiba betchibo ne jiapsa. Inepo utteak, intok neu lutuuria, jume kokkoneeme in am jinneune betchibo. Intok jume kokkosukame, jiabijtetua betchibo. 19 A jiojtenee juka em bichakauta, juka ian ayukamta, intok ket, juka chea chukula auneemta. 20 Inii junaa juu ka em aet juuneau, jume woo busanika chokim in batatana mampo, em bichakaum intok jume woo busanik kanteelam ama jajaabwawaum, sawai tomie yaarim betana. Jume woo busan chokim, woo busanika teopom beekatana, Liojta nok lutuuriata weiyaaneeme teuwaa. Jume woo busan kanteelam ama jajaabwawame intok, jume woo busan teopom teuwaa.

616 emo yeteu bittuarim ti jiame, intok em am juuneiyaabaekapo. Taa ka lutuuriapo junameem. Intok empo am juuneiyaala, ka lutuuriata bem teuwaapo. 3 Ka seej chukti eaka, empo binwa a boo bichak. Intok jiokot empo emo bitlaa. Intok ka a rojiktakai, empo tekilta yuin yaala em nemak eaka, nee betchibo a joakai. 4 Taa senu weyemta ne e tana juuneiyaa ka tuik. Ian ka bat naataka em nee nakeu benasi em nee nakeuta. 5 Junuen san empo, bat naataka juu tua em nee nak taaaka jiapsisuka intok ian ka junuen em nee nakeu waateka, iniat emo temaine, intok bat naataka benasia juka em boo jooriauta a joonee nee nakekai. Bweituk ka inien tuko, ineponee lauti enchi bejeeka eu sikaa, jume Liojta yoemiam nasuk juka tuika et ayuka em a joauta, ka intok et a bittuane. Ala inii ka inien tune, ka tuik betana taabwisi enchi eao. 6 Junuentaka junii, ikaa ne tuik ne e tana juuneiyaa. Jukaa, jume nikolaitam ti teuwaawame joauta, ka em bibitpeau. Ket juka in ka tuureuta. 7 Juu a mammatebaeme a jikkajine, Liojta tuu jiapsi betana, Krijtota sualemmeu teuwaawamta. Jumee, ka tuik kobaika, tuisi yeu sajakame, juya, jiba yuu jiapsiwamta yetet autuame, jume a takawam, jum ujyoika, achai Liojta jiapsapo ayukame, ne am bwaatuane.

Bweu joara Eepeso teapo, Krijtota sualemmeu weyekamtau jiojtene. Junuen jiia, juu, batatana mampo jume woo busani chokim jipueme, intok woo busan kanteelam ama jajaabwawaum sawai tomie yaarim jaabweka nasuk naj weyeme. 2 Siimeta juka em boo jooriauta nee a juuneiyaa. Intok juka bettesi machika tekilta em joauta. Intok ka jain eaka a em boo bichauta. Intok ne juunea, jume ka tuik boo jooriame, tua ka em am bibitpeapo. Juuneane, jume Krijtota betana

Liojta betana nooki, woo busan teopommeu weyeme: Juu Eepeso teamtau weyeme

joara Ejmiirna teapo, jume Krijtota sualemmeu weyekamtau ket jiojtene. Junuen

8Bweu

Juu nooki, Ejmiirna teamtau weyeme

617 jiia juu, chea bat kee jita ayuuo jiba jiapsame, intok juu, siimekut chukula, jiba yuu jiapsineeme, juu, mukuka intok juchi jiabijtekame. 9 Siimeta juka em boo jooriauta ne a juuneiyaa. Intok juu em jiokot emo bitlauta junii, intok tua em kaita atteasukauta. Taa lutula weepo empo, ne tana weyemtat, kaitapo jiokot eakai. Intok jume emo juriom ti jiame, juka ka tuisi bem et nokauta ne juuneiyaa. Taa junamee, bebejeerita mak eaka jiba nau emo totoja. 10 Em ae jiokot emo bitneeu betana, ka majjaune. Bweituk juu bebejeeri, emo betana watem jiokot emo bittuanee am etaateboka, junuen enchim siimem juuneiyaana betchibo. Intok emee, ili juebena taapo jiokot eene. Taa empo, nee betchibo meenaaka junii, inim em jiapsapo tajtia net eaka jiapsine. Inepo intoko, jiba yuu jiapsiwamta ne enchi bittuane, jita ujyoik em yooneeu benasia. 11 Juu, a mammatebaeme a jikkajine, Liojta tuu jiapsiwa betana, Krijtota sualemmeu teuwaawamta. Jumee, ka tuik kaita yaarika, tuisi yeu sajakame, jiabijtetuawaka, intok inia mak woisi, juka jiba betchibo kokkowamta, kaachin a bitne.

APOKALIPSIS2 Intok junuentaka junii, empo, nee betana weyemta ka koptaka a boo jooria. Kia juka Antipaj teamta a jiapsao, jukaa, ka a koptaka, nee betana weyemta teuwaamta, jum emo nasuk jum bebejeerita a aneepo, nee betchibo a meewako junii. 14 Taa ne ili jaikik weyemta ne ka tuik e tana juuneiyaa. Junamaa bweu joara Perkamo teapo, waatem jumee, Balaam tukauta yee majtakauta ka suu tojibaeme em ama am jipueuta. Junaa, juu seenuk, Balak tukauta a nok tejwaak juka Ijraeel yoemrata juka ka tuik yaatua betchibo. Junamee, wakajta, jume ka tua liosimtaka yooriwame betchibo suarita, am bwaatua betchibo. Intok junamee, ka am jubeka junii, jaamuchimmak emo am tuurituakai. 15 Ketchia, empo, junamaa waatem jume Nikolaitam teame bem yee majtauta ka a suu tojibaeme ama am jipue. Ket juka tua ka in tuureuta. 16 Junuen san empo emo temaine. Bweituk ka junuentuko, lauti ne eu sikaa, intok junamee ne bejeeka nassuane, jume tebe kuchiim in tenpo yeu weyemmea. 17 Juu a mammatebaeme a jikkajine, Liojta tuu jiapsiwa betana, Krijtota sualemmeu teuwaawamta. Jukaa, ka tuik kobaika, tuisi yeu sikamta, Liojta betana mana teaka, bwaamta ka juuneiyaawamta ne a bwaatuane. Intok junakaa, ili tossaalai tetata ne a makne. Junamaa tetapo, bemelaka team weene. Kaabe am taaane. Juu, junamee mabetakame, aapo jiba am taaane.

joara Perkamo teapo jumee, Krijtota sualemmeu weyekamtau ket jiojtene. Junuen jiia juu, tebem, nau bicha bwawim kucheekame. 13 Siimeta juka em boo jooriauta ne a juuneiyaa. Intok ne juunea, bebejeerita, yootaka aneepo em joaakapo.

Nooki, Perkamo teamtau weyeme

12Bweu

APOKALIPSIS2,3
Juu nok lutuuria, Tiatiira teamtau weyeme

618 juuneiyaane, eerita yumaisia in a juuneiyaapo, intok juka jiapsita junii. Enchim intoko weepulaim ne, emou a lutuuriatukapo aman, a naikiane. 24 Taa emo betana jume waatem, bweu joara Tiatiira teapo joaakammeu, wamee, ka junakaa yee majtawamta a jikkajibaeme intok kia jukaa, junamee, bebejeerita betana weyeka, obiachika, kaabeta aet juuneaati bem a teuwaauta, ka a juuneiyaame, kaita intok ne juka bettesi maisi machik ne enchim bittuane. 25 Taa emee, juka enchim juuneiyaaka enchim taaauta, ka aawas kopteka, aet jiapsine, in aman notteu tajtia. 26 Jumee, ka tuik kobaika, tuisi yeu sajakame, intok bem jiapsau tajtia, bichau bicha juka in am joo iauta a joame, junamee ne utteata amet autuane, inim yoemratau bem yootune betchibo. 27 Junuen, jukaa, in achai Liojta in yootune betchibo, utteata net a autuaa benasia. Intok junamee, inim siime juka ka nanau machika yoemratau yootaka nesaune. Sisiiwook barata jipueme benakai. Juname nasuk jume ka tuisi jiapsame, am babu sotoim tukaa benasia, am jamtane. 28 Intok ketchia, inepo ne, ketwoo juka chokita yeu weamamta ne am makne. 29 Juu a mammatebaeme, a jikkajine, juka Liojta tuu jiapsiwa betana, Krijtota sualemmeu teuwaawamta.

joara Tiatiira teapo, jume Krijtota sualemmeu weyekamtau ket jiojtene. Junuen jiia juu Liojta yoemia, juu, tajim benam pusekame. Intok kopreta, tajipo tuu yaaritukaabenam wokekame. 19 Siimeta juka em boo jooriauta ne a juuneiyaa, em nee nak taaauta. Intok tuisi em nee sual taaauta. Intok nee betana tekilta em joaapo. Intok ka jain eaka a em boo bichauta. Intok ket ne a juuneiyaa, bat naataka bepa nee betana weyemta, ian, chea junii em a joaapo. 20 Taa ne senu weyemta e tana juuneiyaa ka tuik. Juka jamutta, Jesabel teamta em ama a tuureuta. Juka Liojta betana juuneetuawaka, aapo yeteu au nokaati jiamta. Taa junaa, yee a majtaue, jume nee betana tekilta joame, am bai tattaaa. Junuen, jume ka lutuuriapo liosimtakai yooriwame betchibo ayukamta, am bwaatuakai intok jaamuchimmak emo am tuuritua. 21 Inepo, junae jamuttat binwa ne aet boo bichak, junuen au a temaine betchibo. Taa aapo ka junuen aubae. Intok ka a suu tojila juka tua ka tuik a joauta. 22 Ian intoko inepo ne junakaa jamutta, ne a kookoi tatapne. Intok jume junuen aamak ka tuisi aneme, jiokot ne emo am bittuane, ka emo am temaeko. Intok ian junakaa joauta, ka am suu tojako. 23 Intok jumee, junae jamutta yeu puarim ne am suane. Intok junuen siime jume Krijtota sualeme a

18Bweu

Bweu joara Sartij teapo jume Krijtota sualemmeu weyekamtau

Juu nok lutuuria, Sartij teamtau weyeme

619 ket jiojtene. Junuen jiia juu, Liojta betana tuisi jiapsita, yumaisi yetet a autuame. Intok jume woo busan chokim jipueme. Siimeta juka em boo jooriauta, ne a juuneiyaa. Intok ka wepulsi nee betchibo jiapsaka, ka tua nemak eaka, mukiata benasi em machiakapo ne juunea. Watem betana nee betchibo jiba em jiapsapo juuneiyaawaka junii. 2 Aet emo suuane, intok juka watek emo nasuku, luutiseka weyeuta, a jinneune. Bweituk juka em boo jooriauta, in achai Liojta bichapo ka junama waam em a joaapo nee a juuneiyaala. 3 Junuen san au waatine, juka em majtawaka em mabetriu. Ka a koptanee intok aet emo temaine. Bweituk ka junuen enchi aet emo suuao, senuk, jita etbwaabaeka a weyee benasia ne eu yebijne, empo ka juuneenee jak weyeo junuen in aunepo. 4 Junuentaka junii, empo, junamaa bweu joara Sartij teapo, waatem, ka jaikika ama jipue, tuisi jiapsaka, ka tuik ka joame. Junamee intok, tossassaalai tajooreka nemak rejtine. Bweituk junuen junammeu lutuuria. 5 Jumee, ka tuik kobaika, tuisi yeu sajakame, tossassaalaik tajoota atteatuanaa. Intok inimee team, jume jiba yuu jiapsineeme jiojteipo, ne ka am tuchaariane. Ala, inepo, achai Liojta bichapo intok jume aapoik ankelesim bichapo, nemak bem eapo ne ama a teuwaane. 6 Juu a mammatebaeme a jikkajine, Liojta tuu jiapsiwa betana Krijtota sualemmeu teuwaawamta.

APOKALIPSIS3 weyekamtau ket jiojtene. Junuen jiia juu a aet yoemeetuka tuik joame, Lios. Juu, Labiitukauta benasi yoo nesaweme. Juka aapoik yaabaeuta, kaabe a wiutane. Intok juka aapoik ka yaa iauta, kaabe a yaane. 8 Siimeta juka em boo jooriauta ne a juuneiyaa. Junuen san, senu lutuuriata enchim a maki, junakaa kaabe a enchim a uaane. Empo ka jaikik utteawakai junii, nee betana juka nok lutuuriata, empo a nok jikkaja. Intok em nee sualeuta, a teuwaa. 9 Junuen san, inepo, jume bebejeeritamak eaka nau yaajame, jume ka lutuuriata teuwaame, jume emo juriom ti jiame, taa ka lutuuriapo junameem. Intok inepo, bempoim, em katekau ne am tojine, bem eu bwanne betchibo, junuen in enchi nak taaapo, bem juuneene betchibo. 10 Nee betana, empo juka nesaurita a yaari, ka seej chukti eaka a boo bichakai. Intok inia betchibo san inepo, siime inim yoemrata, jiokot au a bitneeo taewaita a yumako, junae, siime jume inim jiapsame jiobilaaka am juuneiyaakai, junak ne enchi anianee tuisi em ama yeu weene betchibo. 11 Lauti ne aabo weene. Juka em mabetrika em juuneiyaauta, ka a koptaka, aet jiapsine. Junuen juka tuika nee betana em mabetneeuta, kaabeta, em jooeauta joaka, enchi kobaka, a mabetne betchibo. 12 Juu, juka ka tuik kobaika, tuisi yeu weyeme, achai Liojta jiapsapo, ne chea a eiyaa tebone. Intok junamaa jiba betchibo, ama tawane. Intok inepo, junamee, Liojta betana jume team

joara Pilareelpia teapo, jume Krijtota sualemmeu

7Bweu

Liojta betana nooki, Pilareelpia teau weyeme

APOKALIPSIS3,4 ne a teatuane. Intok ketchia, jume in bemela team, intok achai Liojta bweu joara Jerusalen teamta, teekapo, Liojta katekaa betana aabo koom weyemta, junamee team ne a teatuane. 13 Juu a mammatebaeme a jikkajine, Liojta tuu jiapsiwa betana, Krijtota sualemmeu teuwaawamta.

620 neu jinune betchibo. Junuen lutula weepo, nee betana weyemtat ka jiokot em eene betchibo. Intok ket, tosai tajoota neu em jinune betchibo, em a tajootene betchibo, intok ka ausulika em jiapsine betchibo. Intok juka puj jittoata neu a jinune, pujpo em et a yaaka, juchi em bitne betchibo. 19 Inepo siimem jume in nakeum, am nok tejwaa. Intok tuisi bem jiapsine betchibo, ne jiokot emo am bittua. Junuen san beja, empo nee betana weyemtat jiapsine. Intok ka tuik betana emo temaine. 20 Akeem a mammate. Inepo, karita bichapo weyeka, a ponamta benasi ne maachi. Senuk intoko, nee jikkajaka, intok nee kibachako, junamaa ne tawane. Intok junamaa, itepo nau jiibwane. 21 Jumee, ka tuik kobaika, tuisi yeu sajakame, yootaka in anneepo, nemak bem jooneeuta, ne ameu a naikiane. Inepoik, ka tuik kobaka, intok achai Liojtamak, yootaka a katekapo in aamak yejtekaa benasia. 22 Juu a mammatebaeme a jikkajine, Liojta tuu jiapsiwa betana, Krijtota sualemmeu teuwaawamta.

joara Laorisea teapo jume Krijtota sualemmeu weyekamtau ket jiojtene. Junuen jiia juu lutuuriapo a aet yoemeetume, juu, yumaisi, Liojta betana lutuuriata teuwaame. Juu, lutuuriata jiba a nokame. Juu, siimeta juka Liojta juunaktekauta aet yeu sikau. 15 Siimeta juka em boo jooriauta nee a juuneiyaa. Juuneane, nee betana weyemta, ka tokti em a suu tojilatukapo, intok kia ka tokti siimeku em aet jiapsekapo. Chea tui ean, wepulsi jiba empo aet jiapseko, oo kia tokti em a koptako. 16 Taa empo, baam sukaekaa benasi maachi. Intok junuen, ka unnaa sebekai, intok kia ka unnaa tatakai junii, tenpo ne enchi yeu toone. 17 Bweituk empo, yuin emo tomek ti jiia. Siimeta tuisi eu weyeeti jiia. Intok kaitapo emo jiokot eaati jiakai. Taa empo tua kaitapo alleewamta et ayuupo ka juunea. Jiokot maisiee maachi. Intok empo, nee bichapo, tua kaitae emo ania machika intok kaitae emo aanaa maachi. Intok ket ka bichamta bena siee maachi. 18 Junuen san ne enchi tejwaa, sawai tomita, tajipo tuuteita em

14Bweu

Liojta betana nooki, Laorisea teau weyeme

Iniet chukula intok, teekata au etapolaata benak ne bichak. Juu intoko jiawai, sisiiwooki kusiata benakai, chea bat ket neu nokakau, inen neu jiiak: Aabo jaamu, intok iniat chukula, juka yeu weenemta ne enchi a juuneiyaatuane. 2 Sep su, Liojta tuu jiapsi betana aniawaka, ne ama aanen. Junaman

Teekau, Liojta a yooriwau

621 teekau jikat intok, siimem bepa yoo nesawemta ama aet yeyesauta ne bichak, junamaa intok senu ama katekan. 3 Juu intoko junamaa yooweta yeyesapo katekame, tetata jajpe teamta, ujyoisi a machiakaa benasi ket senu teta, kornaliina teame, ujyoisi a machiakaa benasi machiakan. Intok aapoik katekapo bepa, kooi, siari teta ejmeraalla teamta benaka weyekan. 4 Junae ama yeyesau konila, juchi watem, senu taka ama naikim, yoowem ama jojoyeum ne bichak. Junamaa yoowem jojoyepo, senu taka ama naikika ama jookan, tossassaalaik atteakai. Intok sawai tomie yaarim, kobat amet joarikai. 5 Junae yoo yaarita katekaa betana, beoktiam benaka yeu rejten. Jiawaim intok, yukuta jimmaa benasia. Intok junae bichapo, woo busani tachiriam beeten. Inimee, Liojta, juka aapoik tuu jiapsiwata, yumaisi aet ayukauta a teuwaa. 6 Ketchia, junae yoota katekaabichapo, baweta benaka, intok bikriota benak naj mamachik ne bichak. Junae kateka nasuku intok ae konila, juunakteim naikika ama jiapsaka, jak chukti pupusekai ama aanen. 7 Seenu, inimee aman jiapsame betana, ouseita benaekan. Juu intok iniat chaaka weyeme, iniamak wooi, beseota benaekan. Juu intok iniat chaaka weyeme, iniamak baji, inim yoem pujbakamta benaekan. Juu intoko, iniat chaaka weyeme, iniamak naikikai, bweu juchajita neeebenaekan. 8 Junamee naikika ama jiapsame, weepulaka,

APOKALIPSIS4,5 bubusanim masakan. Intok jak chukti pupusekai. Junamee intok, tukaariat naa buusti ka yaateka: Yoorisi maachi, yoorisi maachi, yoorisi maachi, Lios, juu siime utteakame. Juu chea bat naataka weyeme, iani, intok chukula jiba yuu jiapsineeme, ti jiakai. 9 Intok jume junamaa jiapsame, junuen Liojta junamaa yootaka katekamta, juka jiba yuu jiapsamta yoorisi a eiyaaka intok a bai saeebeleki, 10 jume senu taka ama naikika yoowe, ae bichapo tonommea jajapte. Intok juka jiba yuu jiapsamta, a yoore. Intok sawai tomie yaarim, kobat bem joarim, yoo katekamta bichapo jojoa inen jiakai: 11 Achai, intok itom Lios, empo tua au lutuuriak, em yooriwaka em eiyaanaau. Intok juu em yoo nesaweeu. Bweituk empo siimeta juunaktek. Intok em junen ea betchibo juunakteitaka aayuk.

Junak intoko, junamaa yooweta yeyesapo katekamta, batatana a mampo, jiosia jiojteim, nat biijtim ne bichak. Junaa, nau bicha amet jiojteitukan. Junamee jiosiam intok, woo busanisi sumaitukan. 2 Intok senu ankelejta, ama butti utteakamta ne bichak, kusisi nokaka inen nattemaemta: Jabesa tua au chaaka, jume jiosia jiojteim etapo betchibo, intok ammea am sumaim buttaa betchibo ti jiakai.

Jume jiosia jiojteim intok juu Bwala

APOKALIPSIS5 kia teekapo intok inim bwiapo intok kia betuk junii, kaabe junamee liprom am etaponeeme aanen. Intok kia am bitneeme junii, kaabe ama yuuman. 4 Ne intok, tuisi ne bwaanan. Bweituk tua kaabe aanen, junamee jiojteim etaponeeme. Kia junamee am nokneeme intok am bitneeme junii, kaabe. 5 Junak san, jume junamaa yootaka jokame betana, senu inen neu jiiak: Kat intoko bwaana. Bweituk juu Juraa teamtat yeu sakaariam betana, seenu, ouseipo taeewame, ket, juka chea yoo yaari, Labiitukautat yeu simria, junaa, junamee jiosiam a am etapo betchibo, intok jume woo busanisi ammea sumaim, chukta betchibo, yoolataka yeu simlaa ti neu jiiak. 6 Junak intok san, jum, yoota yeyesapo, intok jume naikika ama jiapsame intok jume junae konila, yootaka jokame nasuku, Bwalata ama weyekamta ne a bichak. Junaa, sejtul meerita benaka junii. Woo busanim awakan. Intok woo busanim pusekai. Jume intok, puusim, achai Liojta, juka aapoik tuu jiapsiwata yumaisi aet ayuka, aniat yeu tajtia siimekut naas a bittualaauta, a teuwaa. 7 Junaa Bwala, jum jojoowaapo, yootaka katekamtau sikaa, batatana mampo jume liprom a jipueum nuuka. 8 Junakaa, jume liprom a nuuko, jume naikika jume junamaa aneka jiapsame, intok jume senu taka ama naikika yootaka ama jokaum, Bwalata bichapo tonommea japtek. Junamee yoowe, weepulaka, aapam jipuen intok

622 kopaalim ama totoowaum, sawai tomie yaarim, tapunim weiyaan. Inimee intok, Liojta yoemiam, au bicha bem emo nokriauta teuwaan. 9 Inimee, bemela bwiikim bwiikan: Empo au lutuuriak, jume liprom em am nuuka intok jume nat bepa, ammea am sumaim, am chukta betchibo. Bweituk empo jiokot yaatuk, intok empo junuen meetuka ojbota wootakai. Junae, achai Liojta itom yoemiane betchibo itom a tuu yaariak. Siime yoemrata nasuku, ka nanau maisi machik nokame, aniat yeu tajtia jiapsame betana itom jinneulae. 10 Intok empo, achai Liojta betana, tekilta itom a yaane betchibo, Itom yoo yaari, intok yoemrata itom nokriane betchibo. Intok itepo, Jesukrijtotamak inim yoemratau yootune. 11 Sep, junamaa ne naas bitchukai, juebena ankelesim ne bichak intok bem jiawaita ne a jikkajak. Junamaa yoota katekamta konila intok jumee, naikika jiapsaka, jume ama aneme intok jume senu taka ama naiki yoowem konila jokame, nape konila. Junamee ankelesim ka a naikiatu maisi juebenaekan. 12 Intok junamee, unnaa kusisi inen jiian: Juu Bwala, meetukame, siimek bepa eiyaawatchisi maachik, Intok a nesauneeu, suawa intok juu siimeku a yumaaneeu, Intok juu, siimem betana a eiyaanaau,

3Taa

623 Intok yooriwaka a eiyaanaau, aapoiku lutuuria, ti jiian. 13 Intok ketchia, siimeta jiapsaka, Liojta juunaktei ne jikkajak, teekapo jiapsame, inim bwiapo intok inia bwiata betuk jiapsame, intok jume bawepo intok junamaa siimeta anemta, inen jiame ne jikkajak: Juu bem bwikrianaau, intok eiyaawaka bem yoorinaau, intok juu bem nesauneeu, Juu chea yootaka katekamtau intok juu Bwalatau, jiba yuu betchibo ameu lutuuriatune, ti jiakai. 14 Jume naikika ama jiapsame: Junuentune tim jiian. Jume intoko, senu taka ama naikikai yootaka ama jokame tonommea japtek, intok juka jiba yuu betchibo jiapsamta, a yoorek.

APOKALIPSIS5,6 Bwalata, inia mak woika, juchi juka senuk, ammea am sumaim a chuktako, juchi juka seenuk junama jiapsamta, inen jiamta ne jikkajak: Aabo weye ti jiamta. 4 Junak intok, juchi senu kabai sikiika ama yeu siika. Juu intoko aet yes simeme, inim yanti eewaka jiapsinaamta, a luuta betchibo, lutuuriatuawak. Intok inim jiapsame yoemrata, emo am suaa tuane betchibo. Intok tebe kuchiim intok makwak. 5 Juka Bwalata, iniamak bajika, juchi juka senuk, ammea am sumaim a chuktako, juchi juka seenuk, junama jiapsame betana inen jiamta ne jikkajak: Aabo weye ti jiamta. Junak intok, juchi senu kabaita, chukuik ne a bichak, ama yeu sikamta. Juu intoko aet yes simeme, sisiiwookta, betteawata ae juuneiyaawauta, mampo weiyaan. 6 Intok jumee, junamaa jiapsaka, aneme nasukun luula, senu jiawaita inen jiamta ne jikkajak: Wepul kiilo tiikota, woj mamni tosai tomim, intok sebaarata, baji kiilom, woj mamin tosai tomim bejeewaine. Taa juka ochokok, intok kia juka paasi baawata junii, tuisi a suuane ti jiian. 7 Juka Bwalata, juchi juka senuk, inia mak naikika, ammea am sumaim a chuktako, juchi juka seenuk junama junuen jiapsaka anemta, inen jiamta ne jikkajak: Aabo weye ti jiamta. 8 Junak intok, kabaita sia sawaik ne a bichak. Juu intok aet yes simeme, Kokkowamta joame, ti

3Juka

Junak intoko, juka Bwalata ne bichak, jiosia jiojteim woo busanikai ammea am sumaim, juka wepuulaik bat a chuktako. Intok jumee, naikika ama jiapsame betana, senuk kusisi, yukuta ruuti jiaa benasi: Aabo weye ti jiamta ne jikkajak. 2 Junak intok, kabaita, tossaalaik ne bichak. Juu intok aet yes simeme, mampo, kuta wikoita benak weiyaan. Kobat intok, sawai tomie yaaritaka aet yechaawak. Junaa intok, junuen yoolataka yeu siika. Intok junuen naa buusti, juchi wateku yoobaekai.

Jume woo busanika, jiosiam, ammea sumaim

APOKALIPSIS6,7 teakan. Junaet chaaka intok, kokkoarim aneu a teuwaame, weyen. Inimee, siime jume inim jiapsame, naikisia naikimteitaka, junamee betana wepuulaik luuta betchibo, utteata mabetak. Junuen nassuawakai, intok tebaae intok kookoae, intok jume inim juyapo jujuenaka, naikim wokekammea yee sua betchibo. 9 Juka Bwalata, iniamak mamnika, juchi juka senuk, ammea am sumaim, a chuktako, Liojta yoori betchibo, mesa katekamta betukun, jumee, Liojta betana nok lutuuriata bem lutuuriateka bem a teuwaaka betchibo suawakame ne ama bichak. 10 Intok inimee, kusisi nokaka inen jiiak: Achai Lios, yoo nesaweme, tuik ausulik tuureka intok a joame. Intok em teuwaakauta, a chuchupame, jakwoosa beja empo am yauraa bittuanee intok itom ameu jujutne, jume bwiau itom suakame ti jiian. 11 Junak intok, junamee, tajoota tossaalaik atteatuawak. Intok junamee, juchi chuubaa bem yum joene betchibo tejwaawakan. Jume amemak werim, Krijtota betana tekilta joame, am yumau tajtia. Jume ket bempoim benasi suanaame. 12 Juka Bwalata, iniamak busanika, juchi juka senuk, ammea am sumaim a chuktako, bweuusi bwiata au yoamta ne bichak. Juu taa, tajoota, chukuik benasi taawak. Juu intoko meecha, siime, ojbota beansi taawak. 13 Jume intok teekau chokim, bwiau koom yojtek.

624 Chuna ouwota, jekae utteakamtae, siarim a taka yojtekaa benasia. 14 Juu teeka, bweu jiosiata, au nat biijtekaa benasi, kaitatuk. Jume intoko, kawim siime intok jum bawepo, ili bwiam yeu jokame, omot jootek. 15 Jume intoko, inim bwiapo chea yootaka, jume reim teame, kau tesompo eusek. Intok junamaa kaupo bwere tetam nasuku. Jumee, siimekut yoemratau yoo jaabwaimmak, intok jume totomekamemake, intok jume watemmeu yoo yaarim, jume jitat juuneaka utteakame. Intok siime jume tekokame, intok jume ka tekokammak junii, junama eusek. 16 Junamee intok, kawimmeu intok jume bwere tetammeu inen jiian: Itot koom watteka, intok itom essone, juka chea yootaka katekamta, ka itom a bitne betchibo, intok juka Bwalata, ama butti jiokot yee a tawaaneeuta, ka itou a yumaane betchibo. 17 Bweituk tua suum watchisi machika juu taewai yumaasuk. Liojta aet yee jiokot a tawaaneeu. Junamaa intok kaabe, Liojta bejeeka a yoolataka ama yeu weene.

Iniat chukula intok, naiki ankelesim ne bichak, inim bwiapo, jume naiki jeekam tennee betana jaabwekame. Junamee, naiki jume jeeka junuen, bwiat intok kia bawet junii, intok kia jita juyat junii, ka am tennine betchibo. 2 Ket juchi senuk

Ijrael yoemratat yeu katriam betana, jume machilaakame

625 ankelejta ne a bichak, taata yeu wee betana jikau weyemta. Intok junaa, juu Lios, jiba yuu jiapsamta betana, yee juuneiyaana betchibo, machilaata weiyaan. Inii ankeles intok, tuisi utteaka amet chaaek, naikika jume ankelesim, bwiapo jiapsame intok bawepo jiapsame sua betchibo utteata mabetlammeu, inen jiakai: 3 Ka ameu suuane, jume bwiapo jiapsammewi intok kia jume bawepo jiapsammeu junii, intok kia jume juyammeu junii. Jumee, achai Liojta betana tekilta joame, machilaata bem taaanaauta, koba mejeeku kee itom amet a yaako. 4 Ne intok, junuen jume bem koba mejeeku machilaatuawakame, bem jaikiakauta ne a jikkajak. Woo busan taka miilim ama naiki miil. Inimee junuen, woj mamni ama woika, jume Ijraeltukauta yoemiam betana yeu katriam, weepulaim beekatana, bem koba mejeeku machilaatuawakame. 5 Juu Juraa tukautat yeu katriam betana, woj mamni ama wooi miil, jume koba mejeeku machilaatuawakame. Juu Ruben tukautat yeu katriam betana intok woj mamni ama wooi miil. Juu Gat tukautat yeu katriam betana intok woj mamni ama wooi miil. 6 Juu Aser tukautat yeu katriam betana intok woj mamni ama wooi miil. Juu Naptali tukautat yeu katriam betana intok woj mamni ama wooi miil. Juu Manasej tukautat yeu katriam betana intok, woj mamni ama wooi miil. 7 Juu Simeon tukautat yeu katriam betana intok,

APOKALIPSIS7 woj mamni ama wooi miil. Juu Lebii tukautat yeu katriam betana intok, woj mamni ama wooi miil. Juu Isakar tukautat yeu katriam betana intok, woj mamni ama wooi miil. 8 Juu Sabulon tukautat yeu katriam betana intok, woj mamni ama wooi miil. Juu Jose tukautat yeu katriam betana intok, woj mamni ama wooi miil. Juu Benjamin tukautat yeu katriam betana intok, woj mamni ama wooi miil.

chukula ne, unnaa juebena yoemrata ne bichak. Siime ka nanau machika yoemrata intok ka nanau maisi machik nokame. Junamee, juu chea siimem bepa yoota katekapo, intok juu Bwalata bichapo jaabwekame. Unnaa juebenaka, kaabe a am naikian. Intok junamee ket, tojsassaalaik atteakan tako sawata intok ket nuk jaabwekai. 10 Siime kusisi inen jiian: Juu yee jinneuwame, itom achai Lios, Chea yootaka katekamta betana, Intok juu Bwalata betana weye, ti jiakai. 11 Jume ankelesim intok, siime, juu chea yoota katekaakonila jaabwekan. Intok ket, yootaka ama jokame konila, intok ket, naikika, jume ama jiapsaka aneme konila. Inimee intok, juu chea yoota yeyesaabichapo, tonommea jaabweka, bwiau tajti koom chaaka, Liojta yooren, 12 inen jiakai:

9Iniat

Juu buuura, tosaik ausulik atteakame

APOKALIPSIS7,8 Inientune. A yooriwaka a bwikrianaau, suawata a jipueu, Intok itom a bai saeu alleaka au bicha teuwaanaau, Intok a eiyaanaau, chea a yoo nesaweka utteata aet ayukau, Junaa, itom achai Liojtau lutuuriatune, jiba yuu betchibo. Tua inientune. 13 Junak intok, yootaka jume ama jokame betana, senu neu nattemaek: Jabemsa inimee, tojsassaalaik tajoorekame, intok jakuubosa yajilam ti jiakai. 14 Ne intok inen au jiiak: Achai, inimmet empo juunea, nee tejwaane. Aapo intok, inen neu jiiak: Inimee junameem, wamee, unnaa jiokot yee bittuawakapo yeu sajakame. Jumee, Jesukrijtota, Bwalapo taeewamta, ame betchibo kuuset a ojbowata wootekamta, a sualeka junae Liojtamak emo tuuteka intok ka tuik kaita yaari benasi bem mabetrimtuneeuta a jajamekame. 15 Junae betchibo, achai Liojta yootaka a katekaabichapo aane. Tukaariat naa buustia junamaa teopopo bem joo iawauta joakai. Juu intok, yootaka ama katekame, aapo, siimeku amemaktuka amet jekkaneeme tu benane. 16 Kaibu intok tebae intok kia baae junii, jiokot emo bitne. Intok juu taa ka jiokot am joone. Intok kia tatariata junii, ka a ineene. 17 Bweituk juu Bwala, junamaa chea yootaka katekamta mak aneme, aapo,

626 bwalam suuamta benasi amemak annee. Intok jiba yuu jiapsi betchibo, baam am jiituane. Juu intok achai Lios, jakwoo junii ka intok bem jiokot eene betchibo amemaktune.
Woo busanika juu machilaa, intok juu sawai tomie yaari kopaalim a tattaawaaum

Juka bwalata juchi juka senuk, iniamak woo busanik, ammea am sumaim, a chuktako, junaman teekau, chuubaa, kopala taawak. 2 Junama lautipo jume woo busan ankelesim, jiba Liojta bichapo jaabwekame ne bichak. Junamee, woo busan sisiiwok kusiam makwak. 3 Chukula intok ket, juchi senu ankeles ama yepsak, sawai tomie yaarita, kopaalim ama tattaawauta weiyaakai. Intok Liojta ama yoori betchibo, mesata bichapo kiktek. Junaa intok, kopaalim benam juebenam makwak. Junuen siime jume Liojta yoemiam, aapoiku bicha bem teuwaau mak nau am kuuta betchibo. Intok junamaa, chea yoota yeyesaabichapo, mesaa, sawai tomie yaarita, Liojta ama yooriwapo am joak. 4 Juu intok, kopaal bwichia, junae ankelejta mam betana, achai Liojta katekau jikau yuumak. Jume Liojta yoemiam, aapoiku bicha bem yee nokriau mak weyekai. 5 Junak intok juu ankeles, jukaa, kopaalim ama tattaawauta nuuka, junamaa mesapo, oubammea a tapuniak. Intok junamaa, bwiapo koom a jimmaak. Junak intok unnaa kusisi jiiak. Intok yukuta ruuti jiaa

627 benasia, intok yuku beoktia. Juu intoko bwia au yoyoak. intok, jume ankelesim, woo busanika, woo busanim sisiiwook kusiam, am jiutua betchibo ama yeu japtek. 7 Senuk, bat junamee ankelesim betana, a kusiawata jiutuak. Junak intok tejam bwiau yojtek. Intok ketchia juu taji, ojbo kuraika bwiau koom yojtituawak. Ka tua, taa batte nasuk aman, jum bwiapo juu ayukame beetek. Junae beekika juu juya intok juu basso siarika beetek ketchia. 8 Iniamak woika, juchi juu senu ankeles, a kusiawata jiutuak. Junak intok, senu bweu kauta benakai, beeteka baweu koom jimmaatuk. Juu baawe intok, ka tua, taa batte nasuk aman, ojbota benasi taawak. 9 Intok ka tua, batte nasuk aman, siime juu bawepo jiapsame kokkok. Jume intok ama bwere kari bebenam kanoam, ket jiba junae beekika ama mojaktek. 10 Iniamak bajika, juchi juu senu ankeles a kusiawata jiutuak. Junak intok, choki, unnaa bweuuka, teeka betana koom wechek. Tachiriata beetee benasia. Ka tua, taa batte nasuk aman batwem intok jume senneekam amet koom wecheka. 11 Junaa choki intok, Ajenjo tean a chibueka betchibo. Ka tua, taa batte nasuk aman, jume baam juu chokita betchibo chibusi aayuk. Juebenaka intok junamee baammea kokkok. Bweituk junamee chibusi ayukai. 12 Iniamak naikika, juchi juu senu ankeles a kusiawata jiutuak.

APOKALIPSIS8,9 Junak intok, ka tua taa batte nasuk aman, juu taa, juu meecha intok jume chokim nasontuk. Junuen san, junamee siime, ka machisi taawak. Intok junuen, ka tua taa batte nasuk aman, junamee taewaimmet intok tukaariammet, kaita tachiriatuk. 13 Intok ket sepia, bweu juchajita benaka, senu ankelejta ne a bichak intok a jikkajak, mekka betana, teekapo nasuk luula neeeka. Intok tuisi kusisi chaaemta: Tua jiokot ameu yeu weene, jume bwiau jiapsammewi. Juchi wate jume baji ankelesim, kusiam bem jiutuaneeum betchibo ti jiakai. Iniamak mamnika, juchi juu senu ankeles a kusiawata jiutuak. Ne intok, teeka betana, chokita bwiau koom wechiata ne a bichak. Junaa choki intok, ankelejtakai, mekka koom wojooriata a etapo betchibo, lutuuriakai. 2 Junaa sep su, junakaa koom wojooriata, a etapok. Bweu bwichia intok junama yeu kiktek. Unnaa bweuuka, tajipo jitaa tattaawaabenaku. Juu bwichia intok, junamaa wojooriapo yeu sikame, taata ka machisi tawaak. Intok juka jekata junii. 3 Junamaa bwichiapo intok, bwere waka woochim benaka ama yeu sajak. Inim bwiapo siimekut neekai. Jume waka woochim intok ket, utteakan, inim, jume machilim benasia. 4 Junamee, bwiapo juyata oo basota siulata intok kia jitaa ouwota junii, intok kia jume bwere juyam, ka bem nasontene betchibo tejwaatuk. Alla juka yoemrata,

6Junak

Jume sisiiwook kusiam

APOKALIPSIS9 koba mejeeku, achai Liojta betana machilaata ka a jipueme jiba tejwaawak. 5 Taa junamee, juka yoemrata ka bem a suane betchibo au bittuawak. Ala, mamni mechammeu tajtia, kookosi bem am joone betchibo jiba. Junamee intok, yee jujjako, machilta senuk a jujjakaa benasia kookoekan. 6 Junamee taewaimmetchi, juu yoemra kokopeene. Taa ka kokkone. Intok junuen kokopeaka junii, kokkowame kaita tune. 7 Junamee woochim, kabaim nassuawau bicha kateme bebenaekan. Bem kobammet, sawai tomie yaarita bebenam amet joariakan. Intok yoem pujbakame benaekan. 8 Jamutta tettebem a chonekaa benasia, chonekan. Intok jumee, bem tamim, ousei tamim bebenaekan. 9 Junamee, siime bem takaa, sisiiwookie bem emo ania benasia machiakan. Juu intok, junamee masam jiawai, juebena kabai kaarom, nassuawau bicha tennee benasi jiian. 10 Jume bem bwasiam, machil bwasia benaekan. Junaen wichakai. Intok junamee, mamni mechammeu tajtia yoemrata bem kookosi joone betchibo, bem bwasiampo utteakan. 11 Junamee woochim, ameu yoota jipuen, bwiapo koom wojooriapo ankeles. Inii ankeles, ebreo nokpo Abbaron tean. Rieeko nokpo intok, Apolyon tea, juu jita luu luutame, ti teuwaa. 12 Wepulaka jaibu simsuk juu ama butti jiokot emo bitwame. Taa ketuni juchi woika beee. 13 Iniamak busanika, juchi juu senu ankeles, a kusiawata jiutuak.

628 Junak intok jiawaita ne jikkajak, achai Liojta bichapo, mesa sawai tomie yaarita betana yeu weyemta. 14 Junaa jiawai intok, juchi inia mak busanika, juu ankelejtau, juu sisiiwook kusiata jipuemtawi inen jiiak: Naikika, jume ankelesim suu tojine, jumee, bweu batwee Eupraatej teaanaapo sumaim ti jiiak. 15 Junuen jume naiki ankelesim suu tojituk, ka tua, taa batte nasuk aman, yoemrata a sua betchibo. Bweituk inimee, jiba junama lauti betchibo intok junae taewaita intok junae mechata intok junae wasuktiata betchibo yeu puarimtukan. 16 Junamee betana jume sontaom kakabaekame, bem jaikiakauta ne a jikkajak. Junamee intok, wooi sien miiyon tukan. 17 Junuen san ne, junamee kabaim am bittuawak tenkupo benasia. Jume intok amet kateme, tawit, sisiiwookie emo pattalamtukan, sikiisia, teweesia intok sawaisi yokaimmea. Jume intoko bem kabaim, ouseim benam kokobakan. Intok inimee, bem tenpo, taji, bwichia intok asupreta beetee benasi yeu weaman. 18 Ka tua, taa batte nasuk aman, juu yoemra iniae baji weemtae kokkok. Kabaim betana tenpo yeu weyemtae. Tajie, bwichiae, intok asupretae. 19 Bweituk junamee kabaim, tenpo intok bwasiapo junuen utteakan. Bweituk junamee, bem bwasiam, bakotchim bebenaekan, kokobakai. Intok junammea yee kookosi jooan.

629 juu wate yoemra, tawakame, jume inimee bajika jiokot yee joammea ka kokokame, ka tuik bem boo jooriau betana, ka a suu tojak. Intok kia jume ka tui jiapsim junii, jiba am yoorekai. Intok kia jume ka lutuuriapo liosim yooriwame, sawai tomie oo tosai tomie oo sisiiwookie, intok tetae intok kia kutae yaarim, ka bichame intok ka jikkajame intok kia ka rejteme junii, jiba am yoorekai. 21 Intok kia bem yee suaneeu betana junii, ka emo temaek. Intok kia yee sibowamta betana, intok jaamuchim, ka am jujubeka, bem amemak emo tuureeuta, intok kia juka bem jita eetbwau betana junii, ka a suu tojak.

APOKALIPSIS9,10 jiawaita inen neu jiamta ne a jikkajak: Junamee woo busanika junuen kusisi jiakame teuwaakauta, empola a juuneiyaane. Intok ka a jiojtene ti jiiak. 5 Chukula ket juu ankeles, baweta bepa intok bwiata bepa weyeka, in bichakau, batatana teekau jikau mamtek. 6 Intok juka jiba yuu jiapsamta, juka teekata, bwiata intok juka baweta, intok siimeta wakaa junamaa ayukamta juunaktemta, a teuwaaka a lutuuriatekai: Kaita intoko boo bitwame tune ti jiakai. 7 Bweituk juka taewaita yumako, junak iniamak woo busanika, juka ankelejta sisiiwook kusiata a jiutua taiteko, junak juka achai Liojta, aapoik jiba juuneiyaaka yeu weenemta, jaibu a yumaasukauta juuneiyaanaa. Aapoik jiba inia betana jaibu jume aapoik yeu puarim chukula yeu weenemta teteuwaame, bempoim a juuneiyaatuariakaa benasia. 8 Juu jiawai, chea bat in jikkajakau, juu teeka betana weyeme, juchi weepo neu nokaka, intok inen neu jiiak: Noolia, juu ankeles, baweta bepa, intok bwiapo weyekamtau sikaa, intok jume ili jiosiam etapoim, mampo a jipueum, am nuune ti neu jiakai. 9 Nejpo intoko junae ankelejtau ne siika, jume ili jiosia jiojteim intok ne au aawak. Junak intok aapo inen neu jiiak: Jiba, am nuee, am bwaane ti neu jiaka, em tenpo mumu baawam benasi kakane, taa am

20Taa

10

Junak intoko, juchi senu ankelejta, tuisi utteakamta, teeka betana, namupo koom weyemta ne bichak. Intok a kobawa bepa, teweika, sawaika intok sikiika, kooi, ae bepa jipuen. A pujbawa intok, taata benasi tachiriakan. Jume intok, a wokiwam, taji buaktiam jaabwekaa benaekan. 2 A mampo, ili jiosiam etapoim jipuen. Intok batatana a wokimmea, bawepo weyekan. Mikootana intok bwiapo wokekan. 3 Junak intok, utteaka chaaek, ouseita a jijiaa benasia. Junakaa intoko junuen a jijiako, woo busanika yuku jimaarim benaka, bem teuwaari jikkajituk. 4 Woo busanika junamee jiusuko, junakaa bem teuwaauta ne a jiojtebaen, taa teeka betana

Juu ankel, jume ili liprom jipueme

APOKALIPSIS10,11 bwaasuko, chukula chibusi aune ti jiiak. 10 Junak intoko, jume jiosiam, juu ankelejta mampo ne am nuuka. Junamee intok ne am bwaaka. Intok in tenpo kakaekan. Taa chukula nee am bwaasuko, chibusi aayuk. 11 Sep ket inen neu jiuwak: Uttea, juchi em a teuwaanepo juka achai Liojta siime, ka nanau machi yoemrata betana intok ka nanau maisi machik nokame betana intok jume chea yoo yaarim betana, juka a teuwaauta.

630 wooi oliibo ouwom teuwaau, intok jume woika kanteelam ama jajaabwawaum, achai Lios, bwiata juunaktekamta bichapo jaabwaim. 5 Senuk, inimmeu a suabaao, bempo, tenpo tajita yeu rejtitua. Jume am bejeeka aneme, tokti am tattaa. Intok junuen mukne, jabetaka junii, am bejeeka aneme. 6 Inimee, Liojta betana kateme, junuen utteak, juka teekata, bem a chaatutuaka, junuen ka yukne betchibo, jume taewaimmet, achai Liojta betana bem yeteu noksuutajtia. Intok ket utteak, jume baam, ojbota benasi bem am yaane betchibo. Intok jume inim bwiapo jiapsame, jiokot bem emo am bittuane betchibo, jitae junii kookoata bem joaue, jaikisi bem aubaeebeekisia. 7 Taa junamee, juka bem tekilta am chupaasuko, juu bwia wojooku, mekka koom betana, majjaiwatchika jita ama yeu weeneeme, amemak nassuane, am kobaka intok am suane. 8 Junamee, jume bem takaam, jum bweu joarapo naj katwaapo suu tojinaa. Jukaa, itom achai, kuuset a poponwakapo. Inii inikaa teuwaabaawapo, bweu joara Sorooma, intok ket bwiaraa Ejipto tea. 9 Intok baji taewaim intok ama nasuk taewaita yumau tajtia, siimekut betana, juu ka nanau machi yoemra, intok taabwik nokame, junamee suawakame, bem takaam ama bitne. Intok junamee, kaabem am maaa iane. 10 Inim bwiapo jume jiapsame, alleene, junamee kokkoka betchibo. Intok junuen, tua alleakai, bempo naas jita emo mimikne. Bweituk junamee

11

Junak intok, bakata benak nee makwak, jitaa ae tammachiawau benak. Intok inen neu jiuwaak: Kikteka, sikaa, intok achai Liojta teopota a jai beetchiakauta intok jukaa, Liojta ama yooriwauta, mesata, jai beetchiakauta a juuneiyaane. Intok jume junamaa aneka, Liojta yooreme am naikiane. 2 Taa junamaa teopopo paaria tana tebata mayoata, ka a tamachiane. Bweituk junaa, jume ka inim jomemmeu suu tojiri. Junameesan, woi taka intok ama wooi mechammeu tajtia, Liojta bweu joara teapo, bempo, bem eauta joaka ama anne. 3 Inepo intoko ti jiia juu achai Lios, wooim jume nee betana nokneeme, ne aman bittuane. Junamee intok, miil intok ama wooi siento, intok ama baji taka taewaimmeu tajtia ama annee, chuchukuik atteakai. 4 Inimee woika Liojta betana yeteu nokneeme, junameem, wamee

Jumee, woika, Liojta betana bittuarim

631 wooi oowim, achai Liojta betana yeteu nokaum, ame betchibo jiokot emo bitwame tukan. 11 Taa chukula, jume baji taewaim intok ama nasuk taewaita simsuko, juu Lios juchi am jiapsituak. Junamee intok juchi jootek. Intok siime jume am bichakame, tuisi womtek. 12 Sep ketchia, junamee woika, Liojta betana yeteu nokame, teeka betana jiawaita utteakamta jikkajak: Aabo em jikau jaamu ti ameu jiamta. Junamee intok, namupo teekau sajak. Jume intok am bejeeka aneme am bichak. 13 Junamaa lautipo, bwia tuisi au yoyoak. Intok rebbeika, junaa bweu joaraa, koom wechek. Intok woo busan miiltaka, junakaa au yoyoapo kokkok. Intoko juu wate yoemra, ka kokokame, ama butti majjaekai, Liojta, teekau katekamta yoorek. 14 Jaibu woika, jume amet tua jiokot emo bitwame sakaasuk. Taa ket, inia mak bajika, jiokot emo bitnaame lauti yumaane.

APOKALIPSIS11 jokame, tonommea jaabweka, bwiau tajtia koom pujbaka intok junuen Liojta yoorekai, 17 inen jiakai: Enchi te bai sae, achai Lios, siime utteakame. Empo ian jiapsame, bat naatakai junii. Bweituk empo a mabetla, siimem bepa em yootuneeuta. Intok empo jaibu nesawe, ti jiakai. 18 Jume ka nanau machika yoemram, ka alleaka, omtemme. Taa yumaasuk juu taewai, em aet yee jiokot emo bittuaneeu. Intok ketchia juu taewai, jume kokkoarim em am yauraa bittuaneeu. Intok empo, jume ee betana yeu puarim, yeteu noktuawame, intok jume wepulsi eu emo suu tojilame, Intok jumee, enchi yoori taaaka jiapsame, empo, juka ameu tuik am bittuane. Kia jume chea eiyaawame oo kia jume ka eiyaawame junii. Intok ket, inim bwiapo, jume siimeta luutame, em am luutaneeu. 19 Junak intok, teekau, juu achai Liojta teopo etapowak. Junamaa wajiwa intok, aapoik bemela lutuuria a yaariwa, juu kaaja, sawai tomie yaari a teuwaame, ama bittuk. Yuku beoktiam intok yeu machiak. Intok jiawaim, kusisi yuku ruuti jiaa benasi jiakai. Bwia intok tuisi au yooan. Intok tua utteaka tejam yukuk.

woo busanika, juchi juu senu ankeles, a kusiawata jiutuak. Junak intok, teekau jiawaim, tua utteaka jikkajituk: Inim bwiapo, siime jume yauraam, itom achai Liojtau intok juu Krijto, a yoemiabeu emo suu tojila. Aapo intok, jiba yuu wasuktiammeu tajtia nesaune, ti jiame. 16 Junak intoko, jume senu taka ama naikika, yootaka, achai Liojta bichapo ket jum yoowem jojoyepo

Woo busanika juu sisiiwook kusia

15Iniamak

APOKALIPSIS12
Juu jamut intok juu woo busanim kobakame

632 Junamaa juu ankelesimmeu yoowe, Mikel teame, intok jume aamak eame ankelesim, juka sikiika woo busanim kobakamta bejeeka nassuak. Juu intok, woo busanim kobakame intok jume aamak eame ankelesim, ket nassuak. 8 Taa inimee ka yooka yeu sajak. Teekau intok, kaita intok lutuuria ame betchibo aukan. 9 Junuen san beja, junaa sikiika, woo busanim kobakame, junamaa yeu bepwak. Tua chea bat naatakai waa au bakot yaakame, juu yee bai tattaaame, intok bebejeeri, juu ka tuikut yee nanaatejome. Inii intok jume aamak eame ket bwiau koom wootawak. 10 Junak intok, teekau, jiawaita utteaka inen jiamta ne jikkajak: Juu taewai aet yee jinneunaau jaibu yumaasuk, aapoik betana utteawa intok juka itom Lios, yootaka a nesauneo. Intok a yoemiawata, Krijtota, chea a nesauneo. Bweituk juu, jume Krijtopo itomak werim, ka tuikut am nanaatejome yeu beepri. Juu, taewait intok tukaariat naa buustia itom achai Liojtau am nanaatejoou. 11 Jumee, Krijtopo ito mak werim a kobai, Bwalata meewakamta bem sualeka betchibo. Intok achai Liojta betana juka nok luturiata bem a lutuuria yaari betchibo. Bweituk suanaaka junii, ka emo beutiak. 12 Junuen san emee teekau jiapsame, tua alleene. Taa tua jiokot machine, jume inim bwiapo intok jume bawepo jiapsame betchibo. Bweituk juu bebejeeri, tuisi oomtilatakai emou koom yebijlaa. Bweituk juunea a bwijnaauta, abe a yumaapo.

12

Junak intok, teekau, machilaa yeu machiak. Senu jamut, taata benasi beojkok tajoorekai. Juu intok meecha, a wokim betuk katekan. Intok woj mamni ama wooi chokekamta sawai tomie yaarita, kobat aet yechaikai. 2 Inii jamut abe yeu kikten. Intok wantiriammea tuisi chaaen. Bweituk baasoabaekai, jiokot au bichan. 3 Junamaa lauti, juchi senu machilaa, teekapo yeu machiak. Jitaa jiapsaka, unnaa bweuuka, sikiika, woo busanim kobakai. Intok woj mamnim awakai. Intok weepul a kobammet, jitae yaarim aet joariakan. 4 Inii, a bwasiae, jume chokim teekapo aukame, ka tua, taa batte nasuk aman am biaktaka, bwiau koom am beebak. Junak intok inii, woo busanim kobakame, juu jamut, yeu kiktebaemta bichapo kiktek, junae uusi, yeu a tomteko, sep a bwaabaekai. 5 Juu jamut intok, oouta asoak. Inii san, sisiiwook baarata jipueka, chea bepa yoo yauraataka, siime ka nanau machi yoemratau yootuneekai. Sep intok junaa, juka a asoawata uaawak. Intok inii, achai Liojta aapoik chea yootaka a katekau tojituk. 6 Juu jamut intok, bamseka, bweka paariau bicha yeu siika, jumun, achai Liojta jaibu a yebij iaawi. Junuen junamaa a jiibwatuana betchibo, senu miil ama woi siento intok ama baji taka taewaimmeu tajtia. 7 Chukula intok ket, teekapo nassuawame ama yeu siika.

633 sikiika woo busanim kobakame intok, juuneakai, bwiau koom a jimmaatukapo, juu jamut, oouta asoakamtau sua taitek. 14 Taa junaa jamut, bweu juchaji masam benam makwak, junuen, a yebijneeu, bweka paariau bicha a niine betchibo. Mekkaa, ka junae bebejeerita beemu. Jumun a jiibwatuanaawi, baji wasuktiam intok ama nasuk wasuktiammeu tajtia. 15 Juu, chea bat naataka au bakot yaakame, a tenpo, baam yeu simtuak, junuen batweta yaabaekai, junakaa jamutta a nuk simne betchibo. 16 Taa juu bwia, juka jamutta aniak. Bweituk junaa bwia, juka bebejeerita, tenpo baata yeu simtuakauta, a nuuka. 17 Iniamak san juu sikiika woo busanim kobakame, tuisi oomtek junakaa jamutta bejeekai. Junak intok sikaa, junae jamuttat yeu katriam tawalammak nassuabaekai. Jume achai Liojta betana nesaurim nok jikkajame. Intok jumee, juka lutuuriata ka koptame, Jesukrijtota betana lutuuriateita.

APOKALIPSIS12,13 ouseita benak tenekai. Juu intok, sikiika, woo busanim kobakame, junakaa, aapoik betana utteata intok siimem bepa yootaka a nesauneeuta aet autuak. 3 Junae jita, naikim wokekamta, wepul a koba, muk maisi kookosi yaatukan. Taa jum, muk maisi kookosi a aulapo, tuireak. Intok siime aniat, juu yoemra a suumeiyaaka intok junau emo suu tojak a yoemeiyaakai. 4 Intok juka sikiika, woo busanim kobakamta, inimee a yoorek. Bweituk, aapoik juka naikim wokekamta, utteata aet autuaka betchibo. Intok juka naikim wokekamta, ket bempo a yoorek, inen jiakai: Kaabe ale benaka machika aane. Intok kaabe a bejeeka nassuane ti jiakai. 5 Ketchia, inii naikim wokekame, suawakamta a teuwaa betchibo, ujyoik intok Liojta bejeeka, jaana a nokne betchibo suawata aet autuak. Intok woi taka intok ama wooi mechammeu tajtia a yootaka a nesaune betchibo lutuuriakan. 6 Intok tua junuen aayuk, Liojta bejeeka, jaana nookak. Intok ka a yootukaa benasia, ka a yoorek. Liojta teopowata intok kia jume teekau jiapsame junii, ka yoorek. 7 Intok ketchia, jume achai Liojta yoemiam bejeeka a nassuatuawak, junamee a kobau tajtia. Intok siime aniat ka nanau machi yoemra, ka nanau machik nokammeu, ameu a yootune betchibo au lutuuriatuawak. 8 Junakaa naikim wokekamta, siime jume inim bwiapo jiapsame, a yoorek.

13Juu,

13

Bawe mayoat kikteka, ne intok junamaa bawepo baapo betana jitaa, jikau weyemta ne bichak. Woo busanim kobaka, intok woj mamnim awakamta. Intok weepul a awammet, jita, sawai tomie yaarim aet joariakan. A kobawammet intok, Liojta bejeeka jaana nokame aet jiojteitukan. 2 Inii jita, naikim wokekamta in bichakau, juu yookota benaekan. Jooso teamta benam intok wokekan. Intok

Wooika, jume jita naikim wokekame

APOKALIPSIS13,14 Jumee, bem team, Bwalata jiosiam, jiba yuu betchibo jiapsineeme jiojteimpo, ka ama jiojteim. Juu kee aniata juunaktewao naateka, a meetunee betchibo yeu puawakame. 9 Juu a mammatebaeme a jikkajine. 10 Jumee, watem eta betchibo, am bwiseka am uttea jooriame, Ket bempo jiba junaen yaanaa. Intok wamee, tebe kuchiimmea yee suarime, Ket bempo jiba junaen yaanaa. Inia betchibo san, jume Liojta yoemiam, uttea, yoowe Jesukrijtotat eaka, a bem boo bitnepo. 11 Chukula ket ne juchi seenuk, naikim wokekamta bichak, bwiapo yeeu, jikau weyemta. Inii, bwalata benam wooim awakan. Taa inii, juu sikiika, woo busanim kobakamta benasi nookan. 12 Intok inii, chea bat naikim wokekamta, bawepo yeu sikamta benasi, yoo nesaweka, junae mak aane, intok aamak eakai. Inii intok, inim bwiapo, siime jiapsame, juka baapo, chea bat yeu sikamta am yoorituan, juka kobat muk maisi kookosi aulataka tuireakamta. 13 Ketchia, inii, machilaata, ka a jootu maisi machik jooan. Tajita junii, teeka betana koom weamtuakai, juu yoemrata bichapo. 14 Intok inii, machilaae, junae chea bat yeu sikamta mak aneka, a jootuawaue, junuen jume inim jiapsame am bai taaak. Intok junamet nesawek, juu muk maisi kookosi yaaritaka, ka mukukamta

634 benak, jitae bem a yaane betchibo. 15 Juu intok, naikim wokeka, chukula yeu sikame, utteatuawak, juka bat yeu sikamta benak, yaarita, jiapsiwamta aet autua betchibo. Junuen, junakaa yaarita a nokne betchibo. Intok siime jume ka a yooreme, am sua tebo betchibo. 16 Intok ketchia, siimem, jume eiyaawame intok jume ka eiyaawame junii, totomekame intok kaita jipueme junii, intok jume tekokame, intok kia jume ka tekokame junii, batatana mampo oo koba mejeeku, bem ae juuneiyaatuneeuta, machilaata amet a yaa tebok. 17 Intok kaabe a jita jinunee oo a jita nenkinee junii, juu naikim wokekamta betana machilaata ka aet yaaritakai, oo junae naikim wokekamta team oo junae team jume nuumerom. 18 Iniat juunee betchibo koba suawata waata. Juu intoko suawaka juuneame, juka naikim wokekamta a team juuneiyaa betchibo tuisi a bichaka, numerompo am jariune. Bweituk junaa nuumero, jiba inim bwiapo jiapsamta teuwaa. Juu nuumero intok, busan siento ama baji taka ama busani junaa.

14

Chukula intok ket, juka Bwalata, kawi Sion teapo jikat weyekamta ne bichak. Inia mak intok, woo busan taka miil intok ama naiki miil taka, waate aamak jaabwekan. Inimee, Bwalata intok a achai Liojta team, koba mejeeku amet jiojteim

Jume woo busan taka miil intok ama naiki miil taka, bwikame

635 tukan. 2 Junamaa lautipo, sep, jiawaita teeka betana weyemta ne a jikkajak. Junaa, jiawai, bawe baa biaktiam mayoau yumaka, kusisi am jiaa benasi jiian. Intok yukuta, utteaka, binwa kusisi a jiaa benasia. Watem juebenam, bem aapam jiutuaa benasia. 3 Junamee intok, bemela bwiikim bwiikan. Liojta chea yootaka a katekaabichapo. Intok naikika, jume ama jiapsame bichapo. Intok jume yootaka ama jokame bichapo. Junamee bwiikim, kaabe a am suawaun. Ala jume woo busan taka miil intok ama naiki miiltaka, jume inim jiapsame betana jinneuwakame jiba. 4 Inimee junamee, jume ka jaamuchimmak emo tuurisukame. Bweituk bempo Liojta betchibo jiba jiapsa. Intok juka Bwalata, ka a koptaka, jakun a aneo junii, aamak rejte. Inimee, achai Liojta intok juu Bwalata betchibo, inim yoemrata betana jinneurimtuk, jumee, chea bat kateka a mikwakaum benasia. 5 Aa nokiichia tua kaita amet teuwak. Bweituk inimee, Liojta yootaka a katekaabichapo, ka tuuwata kaita yaarika aane.

APOKALIPSIS14 Achai Liojta emee ee majjaune, intok au bicha enchim a yooreeuta, a teuwaane. Bweituk yumaasuk juu taewai, aapoik yee aet yauraa bittuaneeu. Emee juka teekata intok juka bwiata intok baweta intok jume senneekam yaakamta a yoorine. 8 Iniet chaakai intok, inia mak woika, juchi senu ankeles yepsak inen jiakai: Jaibu wetchuk, jaibu wetchuk juu bweu joara Babiloonia, inim tuisi eiyaawame. Bweituk junamaa siimeta juka ka nanau machi yoemrata, tiusi ama butti ka tuikue a nayyotek. 9 Sep ket, junaet chaaka iniamak bajika, juchi senu ankelej yepsak, intok unnaa kusisi nokaka inen jiakai: Jabetaka junii, juka naikim wokekamta intok kia juka ale benasi yaarita junii, a yooreko, intok inia betana koba mejeeku oo a mampo juka machilaata aet yaa teboko, 10 inii ket, achai Liojta betana, tua ka tuika jiokot maachik bitne, aapoik Liojta betana juka tua ka a alleauta. Intok junuen, ka jiokoliwaka tajiasuprekapo, jiokot au bitne, Liojta ankelesim intok juu Bwalata bichapo. 11 Juu bwichia, junamee, jiokot emo bichapo, jiba yuu betchibo ama jikau weene. Intok taewait intok kia tukaariat junii, kaita yum joeriatune, jumee, juka naikim wokekamta intok kia juka ale benasi yaarita junii, a yooreme, oo kia junae betana juka machilaata mabetakame betchibo. 12 Inia betchibo san jume Liojta yoemiam intok jume Liojta betana

intok, juchi senuk ankelejta, teekapo nasuk luula neemta ne bichak. Inii, Jesukrijtota betana nok lutuuriata intok weiyaan, tuik intok jiba betchibo tunemta. Junuen jume bwiapo jiapsammeu, siime juu ka nanau machi yoemratau, intok ka nanau maisi nokammeu a teuwaa betchibo. 7 Intok unnaa kusisi inen jiian:

Baji, jume ankelesim teuwaakau

6Junak

APOKALIPSIS14,15 nesaurim boo jooriaka jiapsame, intok Jesukrijtota, ka koptaka a sualeme, uttea, bettek ameu yuma nasuk, jiba a bem boo bitnepo. 13 Junak intoko, teeka betana jiawaita weyeka intok inen neu jiamta nee jikkajak: Inikaa jiojtenee ti neu jiiak: Inim bichau bicha, tua alleenee jumee, yoowe Jesukrijtota sualeka kokoneeme. Jeewi ti jiia juu Liojta tuu jiapsiwa, bweituk juu bem tekilta betana yum joene. Juu intok tuika bem yaari, junaman ameu tuineeka amet juuneiyaanaa.

636 Jume em bwawi osam nuuka, bwiau, jume paasi takam am toboktane. Bweituk jaibu tui ti au jiiak. 19 Juu ankeles intok sep su, jume a osawammea, echimuta chuktak. Intok jume paasim yeu sikame toboktak. Junaa intok, am baawau betchibo jitapo bweuuku am toaak. Inii san juka Liojta, tua yee jiokot a bittuaneeuta, a teuwaa. 20 Jume paasim, jum bweu joaraapo mayoau, paakun bicha baawauwak. Intok jum bem toaawakapo, ojbo ama yeu siikan. Kabaim tenimmeu jikau yumakai. Intok baji sien kiloometrommeu tajtia buitekai.

intok tossaalaik namuta ne bichak. Junae namuta bepa intok, Liojta usita benak ama katekamta. Inii kobat, sawai tomie yaarita aet yechaikai. Bwaawi oosam intok mampo jipuen. 15 Teopopo yeeu intok, juchi senu ankeles yeu siika. Juu namuta bepa katekamtat inen utteaka aet chaekai: Em osam nuuka, juka echita a toboktane. Bweituk jaibu yumaasuk juu taewai. Juu intok bwiapo eechi, tuisuk. 16 Sep su juu namupo bepa katekame, jume a osawammea echimuta chuktak. Intok juka echita yeu sikamta a toboktak. 17 Junak intoko juchi senu ankeles, teekau teopota katekapo yeu siika. Junaa junii ketchia, osam bwaawim weiyaakai. 18 Intok mesaa, Liojta ama yooriwapo betana, juchi senu ankeles ama yeu siika, tajita yaa betchibo, lutuuriakai. Intok juu bwawim osakamtau kusisi chaaek:

14Junak

Inim bwiapo juu jichupawakame

15

Jum teekau, juchi senu machilaata bweuuka intok majjaiwatchik ne bichak. Woo busan ankelesim, woo busanika, juka luutineeka, yee jiokot emo bittuawamta weiyaakai. Junaemak luutineekai juu achai Liojta, tua ka a alleau. 2 Ketchia baweta, bikriota benasi naj mamachika intok taji mak kurai benak ne bichak. Intok wamee, juka naikim wokekamta intok juka ale benasi juka yaarita intok kia junae betana juka machilaata kobaika yeu sajakame, inimee, junae baweta benaka naj mamachik naapo jaabwekan. Aapam intok achai Liojta betana bem makrim, nuk jaabwekai. 3 Inimee intoko, juu, Liojta betana tekilta joame, Moiseej tukauta betana weyeme, jume bwikim bwiikan. Intok juu

Woo busan jume ankelesim, woo busan kookoata weiyaau

637 Bwalata betana weyeme, inen jiame: Siimek bepa eiyaawatchi intok kaitau a tamachiatu, siime juu em yaari, achai Lios, siime utteakame. Wepulsi lutuuria intok kaita ka tuik aet aayuk em boo jooriaut. Siime ka nanau machi yoemratau eiyaawatchika, siimem bepa chea yoowe. 4 Achai Lios, eu lutuuria, siimem enchi ee majjaunepo. Intok siimem enchim am yoorinepo. Bweituk empo jiba junaa, juu, kaita ka tuik yaarime. Siime juu ka nanau machi yoemra, enchi bichaka enchi yoorine. Bweituk juu em yaari, wepulsi lutuuriata ausulika juuneiyaawa. 5 Iniat chukula intok, teekapo, teopopo, jum lutuuriapo Liojta ama anea benasi eiyaawapo au etapomta ne bichak, Liojta nesaurim, teta beraimmet jiojteim eeriaripo. 6 Jum teopopo yeeu betana, wamee woo busan ankelesim yeu sajak, juka woo busanika jiokot yee emo bittuawamta a weiyaakai. Junamee tajoori, beojkoka, lino teamta atteakan. Intok wikosam sawai tomie yaarimmea tawiu jikat emo sumaireakan. 7 Junak intok, naikika jume junaman jiapsame betana, seenu, jume woo busani ankelesim, weepulaim, bwejaim benam, sawai tomie yaarim am makak. Inimee, sawai

APOKALIPSIS15,16 tomie yaarim achai Lios, jiba yuu jiapsamta betana, ama butti ka a alleau betchibo, yee jiokot a bittuaneeutae tappuni benakai. 8 Juu teekapota teopo intok, bwichiae tapunak. Achai Liojta betana a eiyaawatchiakauta intok siime utteata aet ayukauta a teuwaakai. Junamaa teopou intok, kaabe a aman kibaken, jume woo busan yee jiokot emo bittuawame, woo busanika jume ankelesim weiyaaum, kee am luuteo.

16

Junak intok jiawaita teopo betana yeu jiamta ne jikkajak. Jume woo busan ankelesimmeu kusisi inen jiamta: Aman emee sajaka, jume woo busan bwejaim benam, sawai tomie yaarim, achai Liojta betana ama butti ka a alleaue tappunim, bwiapo jiapsammet am wootane ti jiakai. 2 Juu bat senu ankeles, aman siika intok junaa, bwejaipo a jipueuta, bwiau jiapsammet koom a wootak. Intok siime jumee, juu woo busan kobakamta betana machilaata jipuemmetchi intok juka junale benasi yaarita a yooremmetchi, junammet saawam, ka tuika intok kookosi machika amet yeu sajak. 3 Iniamak woika, juu ankeles, juka bwejaita a weiyaauta bawepo bepa a wootak. Juu intok baawe baa, mukia ojbota benasia taawak. Juu intok bawepo siime jiapsame, kokok. 4 Iniamak bajika juu ankeles ket, juka bwejaita a weiyaauta,

Jume bwejaim benaka ka tuik teuwaame

APOKALIPSIS16 batwem intok jume senneekampo bepa a wootak. Junamee baam intok ojbota benasi aayuk. 5 Sep ket ne juka ankelejta, baammeu bittuawakamta ne jikkajak inen jiamta: Empo junaa wepulsi lutuuriata jiba joame, yoemrata junuen au a lutuuriatukapo aman jiokot au a bittuakai, achai Lios, kaita ka tuik yaarime. Empo iani intok chea bat naatakai junii juu jiapsame. 6 Bweituk bempo, jume em yoemiam, ee betchibo jiba jiapsame, intok jume ee betana yeteu noktuawakame, tebe kuchiimmea am suak. Ian intok, empo inimee, baam ojbota benasi yaata am jiituaka am sussua. Junuen ameu lutuuria. 7 Ketchia senuk, Liojta ama yoori betchibo, mesata katekaa betana inen jiamta ne jikkajak: Jeewi achai Lios, siimeku intok siimemmeu utteakame. Empo, lutuuriaka intok junuen tua a lutuuriatukapo aman empo yee yauraa bittuala. 8 Iniamak naikika juu senu ankeles ket juka bwejaita a weiyaauta taata bepa a wootak. Juu taa intok utteatuawak a tajie juka yoemrata a taya betchibo. 9 Siime juu yoemra intok, ka jiokoliwaka tayaatuk. Taa inimee, ka emo temaek. Intok kia Liojta junii ka yoorek. Ala bempo aapoik bejeeka ka tuik teuwaak, juka wantiriata, ankelesim weiyaauta, luuta betchibo utteakamta bejeeka nokakai. 10 Iniamak mamnika, juu ankeles ket juka bwejaita a weiyaauta,

638 juu naikim wokekamta, yootaka a katekau bepa a toaak. Juu intok, junakaa yootaka a nesaweeu, amau taawak. Juu intok yoemra kookoleka, ninit emo kekken. 11 Taa kia junuentaka junii, juka ka tuik bem joauta ka a suu tojak. Ala bempo, Lios, teekau jiapsamta bejeeka ka tuik teuwaak, kookok bem ineaauta intok jume bem kookoata betchibo. 12 Iniamak busanika juu ankeles ket juka bwejaita a weiyaauta, bweu batwee Eupraatej teamta bepa a toaak. Juu intoko junamaa baa, waakek. Junuen jumee, taata yeu wee betana kateme, jume siimem bepa chea yootaka nesaweme, ama yeu katne betchibo. 13 Junak intok juu sikiika woo busanim kobakamta tenpo betana intok juu naikim wokekamta tenpo betana, intok juu ka lutuuriapo Liojta betana weyemta teuwaamta tenpo yeeu betana, bajika, ka tui jiapsim batachim benasi emo yaarim, yeu kateme ne bichak. 14 Inimee intok, juu bebejeerita betana ka tui jiapsimtukan. Inimee, machilaata ka a jootu machik jooan. Intok junamee aniat, jume siimem bepa chea yoowem nau toji betchibo, yeu sajak. Junuen junamee, achai Liojta, siime utteakamta, taewaita a teuwaari yumaaneeo, am nassuane betchibo. 15 Akeem a mammate. Inepone, ka in boo bitwao su yebijne, senuk, jita etbwabaeka a weyee benasia. Taa tua alleenee waa, Liojtat eaka intok inii, ka tuik betana au suuaka nee boo bichaka jiapsame. Bweituk

639 ka junuentuko, juu ka tuik joaka jiapsame, nee seej chukti nee yepsao, tiusi aet machine, senuk ausulika a bitwaa benasia. 16 Jume intok, siimem bepa chea yoo yaarim, ebreo nokpo, bwiaraa Armajeroon teapo nau tojiwak. 17 Iniamak woo busanika, juu ankeles ket, juka bwejaita a weiyaauta, jekapo a wootak. Intok jum teekau, teopo betana, jum Liojta yootaka katekapo, jiawai yeu siika, kusisia: Jaibu siime chupia ti jiakai. 18 Junak intoko yuku beoktiam bittuk, jiawaim intok yuku ruuti jiame. Intok juu bwia chea junii utteaka au yoyoak. Yoemrata inim jiapsi taitekapo naateka ka ayukai. 19 Juu bweu joara, bajisi naikim wechek. Intok aniat yeu tajtia, jume bwere joaram wattek. Juu Lios intok ket, bweu joaraa Babiloonia teamta ka a koptak, junuen, jume ama jiapsame, ka jiokoliwaka, juka aapoik betana weyeka ama butti jiokot aapoik am yaaneeuta am bittua betchibo. 20 Siime jume bawepo bwiam yeu jokame, intok jume kawim ama kaitatuk. 21 Ketchia, teeka betana, teejam bwereka, yoemratat koom wattek. Junamee woi taka kiilom betteakai. Jume intok inim jiapsame, Liojta bejeeka, ka tuik teuwaak, jume teejam betchibo. Bweituk bempoim betchibo tua jiokot emo bitwame tuk.

APOKALIPSIS16,17 busanika jume bwejaim benam jipueme betana, senu neu sika intok inen neu jiiak: Aabo weye intok inepo juka ka tui jamutta, juebena bawe baam bepa katekamta benasi machik, juka ka tuisi au a chupneeuta, ne enchi juuneiyaatuane. 2 Jume inim siime yoemrata betana siimem bepa yoo yaarim, junaemak ka tuisi jiapsak. Intok jume inim jiapsame, aamak juka Liojta bejeeka ka tuik a joauta, a joosuk. 3 Ket, Liojta tuu jiapsie in bittuawapo, juu ankeles, bweu bweka paariau bicha nee nuk siika. Junamaa intok, jamutta, sikiikai naikim wokekamtat katekamta ne bichak. Inii, aet a katekau ket siimekut, achai Liojta bejeeka nokame aet jiojteitukan. Intok woo busanim kobakan, woj mamnim intok awakai. 4 Inii jamut, kutkoka intok sikiik tajoorekan. Intok sawai tomie intok ujyooi tetammea intok bawepo tojsaalaim tetam pejla teame ujyoisi au yaariakan. Mampo intok sawai tomie yaarita, bwejaita benak, ka bibit machikue tapunik jipuen. Intok juu, aapoik tua ka tuik a joauta teuwaamtae. 5 A koba mejeeku intok, team weiyaan, kaabeta amet juuneaum: Bweu joaraa Babiloonia teame. Siime jume ka tui jaamuchimmeu, intok inim siimeta juka ka tuika, ka bibit mamachik joowammeu malawai, ti jiamta weiyaan. 6 Sep ne aet juuneeak, junakaa jamutta, jume Liojta yoemiam intok Jesukrijtota betana nok tuawaka suawakame, bem ojboe

17

Ka tui jamutta, juu ka tuisi a tawaawakau

Junak intoko jume woo busan ankelesim, woo

APOKALIPSIS17 a naamukiata benaekapo. Inepo intok, tua ne aet suum eak, junakaa bichakai. 7 Junak intok juu ankeles inen neu jiiak: Ka aet suum eene. Inepo ne enchi a juuneiyaatuanee junae jamutta betana, juka ka juunakkiachik, kaabeta aet juuneauta. Intok juu naikim wokekame a weiyaamta betana, intok juka woo busanim kobaka intok woj mamnim awakai. 8 Juu naikim wokekame em bichakau, inii junaa juu, chea bat naataka jiapsisukau. Taa ian jaibu ka jiapsa. Junuentaka junii, inii, bwiapo chea mekka koom wojooku jikau yeu weene, kee, jiba betchibo mukekai. Jume inim bwiapo jiapsame intok ka jum liprom, jiba yuu jiapsineeme jiojteimpo, siimeta naatek naateka ayukapo, ka ama jiojteim, inimee junuen tua suum eenee junakaa naikim wokekamta, bat naataka jiapsaka intok ian ka jiapsamta, taa juchi jiabijtenemta a bichakai. 9 Iniat jume jitat juuneame a aet juuneene. Jume woo busan kobam, woo busan kawim, juka jamutta amet jikat katekaum teuwaa. 10 Intok ketchia, jiba junamee woo busan kobam, ket jume woo busan chea yoo yaarim teuwaa. Mamnika juname betana, jaibu emo nenkila. Juname betana wepulaka ian nesawe. Juu intok, juchi seenu, ketun kee yepsa. Juu intok, juname betana chea chukula yebijneeme, ka binwa jiapsine. 11 Juu intok, naikim wokekame, juu chea bat naataka jiapsau intok ian ka jiapsame, iniamak woj naiki

640 jume nesaweme. Inii, wate jume woo busanimmak weyeka junii, chukula jiba betchibo luutine. 12 Jume intok woj mamni aawam, em bichakaum, woj mamnim, chea yoo yaarim, ketun kee nesau japteme teuwaa. Taa inimee, chuuba, juu naikim wokekamta betana aniawaka yoo nesaune. 13 Inimee, woj mamnika yoo yaarim, nau ea. Intok bempo, bem utteawata intok bem nesaweeuta, juu naikim wokekamtau a suu tojine. 14 Siime inimee, juka Bwalata bejeeka nassuane. Taa junaa Bwala am kobaane. Bweituk aapo junaa, juu siimem bepa chea yoowe. Intok siimem bepa yoo nesaweme. Jume intok, aamak eaka aamak aneme, achai Liojta betana yeu puarim intok nunurim, intok inimee, Liojta ka kopta. 15 Juu ankeles ket inen neu jiiak: Jume baawem, juka ka tui jamutta ame bepa kateka em bichakaum, juka yoemrata, siime ka nanau maisi machika nokamta teuwaa. 16 Jume intok woj mamni aawam, intok juka naikim wokekamta em bichakaum, inimee, juka ka tui jamutta a omtane. Intok a too sakaane. Intok kaita aet beaakai, ausulik, juka bejeewakamta a jipueuta, a uuraaka, a tayaane. 17 Juu Lios, inimee juuneetuak juka aapoik am yaa iauta, bem a joone betchibo. Bempo junuen nau eaka intok bem yootukapo amani, bem nesaweeuta, juka naikim wokekamtau a suu tojakai, juka Liojta a teuwaari a chupsuutajtia. 18 Juka jamutta em bichakauta,

641 waa beu joaraa, aniat, siime yoemratau yoo yaarim, kokobame ooben.

APOKALIPSIS17,18 achai Lios intok, unnaa ka tuika aet ayukamta ka koptaika, jaibu ae betchibo jununea. 6 Junuen aapoik watem a bittuakauta, junaen a bittuanaa. Intok aapoik yaari, woosa au a nottane. Aapoik waatem ka tuik am yaariakauta, junaen woosa ae bepa chea ka tuisi au a nottane. 7 Aapoik ka tuikue, binwaa jiokot au a bitneeuta intok a bwanneeuta, junaen au a nottane. Aapoik au cheewareka, ujyoikue a alleesukaa benasia. Bweituk aapo: Siimem bepa jamut yoo yaaritaka ne im katek. Kannee jokoptui. Intok kia ne ka jiokot ino bitnee junii, ti jiia. 8 Inia betchibo san, chubalapo, sejtul wechiapo siime kookoa ka tuika eu weene. Kokkowame, intok tebaa, ka alleewame, intok tayaatune. Bweituk siime utteak juu achai Lios, juu, ka tuisi enchi tawaakame. 9 Jume inim siime yoemratau chea yoo yaarim, jume junaemak juka tua ka tuik a joosukauta, intok juu ujyoik a tuurisukauta, aamak a tuurisukame, inimee ka alleaka bwanneemme aapoik beetemta bichakai. 10 Mekka tawane, tua jiokot a yaanaauta a majjaekai. Inen intok jiunee: Tua jiokot eu maachi. Unnaa bweu joaraa Babiloonia teame, juu ka a kobaatuu. Bweituk chubalaposu eu yuumak juu jiokot em emo bitneeu. 11 Aniat, siime jume jita nenkireom ket bwanne. Intok ka alleene, junae bweu joarata betchibo. Bweituk kaabe intoko juka bem nunnuubwaauta ameu

18

Iniet chukula intok juchi senu ankelejta, tuisi yoo nesawekai, teeka betana koom weyemta ne bichak. Intok juu, inim bwiapo ayukame, junae tachiriae, machiku taawak. 2 Junaa intok ankeles, tuisi kusisi jiaka, chaaen: Jaibu wetchuk, jaibu wetchuk juu unnaa bweu joaraa Babiloonia teame. Intok ian, jume bebejeerim ama jiapsa. Intok jume bebejeeri ka tui jiapsim ama eeuse. Intok wikitchim, wiirum, tekoem, jaiti machik tuureme ama joaak, jume jaitawame. 3 Bweituk siime juu ka nanau machi yoemra, juka tua ka tuik a joauta, au a taaaka, aamak a tuurisuk. Jume intok, aniat siime yoemratau yoo yaarim, ka tuik, tiusi machik, aamak eaka a joosuk. Jume intok aniat yeu tajtia, jita nenkireom yuin totomituk, juka ujyooik bem nenkakauta, aapoik ama butti a tuure betchibo. 4 Junak intok, juchi senu jiawaita, teeka betana weyemta ne jikkajak, intok inen jiamta: Junum bweu joaraa betana emee yeu kaate, in yoemiam. Junuen, juka ka tuik bem joauta, ka amemak enchim a yaarine betchibo. Intok kia juka kookoata junii, bem inneeneeuta ka enchim amemak a inneene betchibo. 5 Bweituk juu ka tuik bem yaari, teekau nukisi yeu yumaala. Juu

Bweu joaraa, Babiloonia teamta jiokot a tawaawakau

APOKALIPSIS18 jinu machine. 12 Sawai tomie intok tosai tomie yaarita, tetam ujyoyoim bejeewaekame, bawepo tetam pejlam teame, tajoori bejeewaeka, lino teamtae yaari, seera teamtae yaarik bejeewaeka, kutkoka intok sikiik. Ketchia siime ka nanau machi kutata win jubak. Intok otae tuikue yaarik, intok ujyoi kutae, yeu puaritae yaarita, kopreae intok sisiiwookie intok ujyoi tetae yaarita bem weiyaauta. 13 Kaneelata intok bwaamtamak weyemta ka nanau machik win jubak, intok kopaalim benak tattaawamta. Intok ochokoka win jubak. Paasi baawata, oliibommea aseite yaarik. Jume chea tuim ainam. Intok ket tiikom. Intok ketchia jume naikim wokeka, jume pua puakteme, bwaaram, kabaim kaarom. Intok kia chea, jume ito benasi yoemem, nenki betchibo bem weiyaauta. 14 Inimee, junae bweu joarat nokaka, inen jiunee: Jaibu kaita, jume taakam, kiawaekame, empo jipue. Jume em tuureum intok siimeta wakaa bejeewaekamta em a tuu bwaasukauta, jiba betchibo a taarula. Intok juka ujyooik em jipuusukauta kaibu intok ama bittune. 15 Jumee, inikaa tekilta joame, intok junae bweu joarata betchibo jita ama nenkakai, totomitukame, mekka au tawane, jiokot a yaanaauta bichaka a majjaekai intok tua ka alleaka bwanne. 16 Intok inen im jiunee: Tua jiokot au machine, juu bweu joaraatawi. Tajoori lino teamtae yaaritae, bejeemtae intok

642 kutkooka intok sikiikue, intok sawai tomie intok ujyoi tetammea, intok bawepo tetammea ujyoisi emo yaaritakai, jamutta au aanaariakaa benasia. 17 Intok senu chubalapo su luutisuk juu tua eiyaawatchiakau. Intok siime jume bawe barkompo yootaka nesaweme, bawepo naj katemmake, jume barkompo tekipanoammake, intok siime jume bawepo tekipanoaka emo aniame, inimee mekka taawak. 18 Intok inimee, juka bweu joarata beetemta, junamaa bweu bwichiata bichaka inen chaaen: Kaita, inia bweu joaraata benaka eiyaawatchikai intok ayukan. 19 Inimee, kobat emo bwiatuak, bwanakai, intok tua siokakai. Intok inen chaaen: Tua jiokot au maachi, juu bweu joaraatawi. Ka iili wamee bawepo, jume barkom jipueme, inia jipueue totomitukan. Bweituk chubalapo su, kaitapo taawak. 20 Taa junae bweu joaraatau yeu sikamta betchibo tua alleenee emee, teekapo jiapsame, intok emee Jesukrijtota betana yeu puawakame intok emee jume achai Liojta betana yeteu noktuawakame. Intok siime wamee aapoiik yoemiam. Bweituk aapo juu Lios, junuen jiokot a yaakai, aapo enchim jujutriala. 21 Junak intok senu ankeles, tua utteakai, bweu teta muina tetata benak a toboktaka intok baweu koom a jimaak inen jiakai: Ket jiba inien su, ka jiokoliwaka, ousi wetnee juu bweu joaraa

643 Babiloonia teame. Intok jakwoo junii ka intok bittune ti jiakai. 22 Jakwoo junii ka intok aapa jiawai ama jikkajinaa. Intok kusiam intok kia sisiiwook kusiam junii. Intok kia jita tekilta joame junii, kaabetune. Intok juu muina teame ka intok ama jikkajinaa. 23 Intok kia jita tachiria junii, ka intok ama bitnaa. Intok jume jujubeme pajko, juu jiawai ka intok ama jikkajinaa. Jume ama jita nenkireeom, bat naatakai, aniat yeu tajtia eiyaawaka taeewan ooben. Intok aniat, ka nanau machi yoemrata, juu ama yee sisiboue, a jita em joaue am bai taaak. 24 Bweituk junamaa bweu joarapo jumee, achai Liojta betana yeteu noktuawakame, intok jume aapoik yoemiawam junii, ama suatuk. Intok siimem jume inim bwiapo kokokame, ama suawakame benakai. Iniat chukula, teekau, juebenam nau jiame benasi ne jikkajak inen jiame: Aleluuya. Juu yee jinneuwame intok juu aapoik eiyaawaka yooriwau, intok juu a nesaweeu, siime itom achai Liojtau lutuuria. 2 Bweituk aapo junaen a lutuuriatukapo aman, intok lutuuriakai, jiokot yee emo bittua. Bweituk aapo, juka ka tui jamutta, ka tuisi jiokot a tawaala. Jukaa, jume inim jiapsame, juu tua ka tuik a joaue, am nasontekamta. Aapo, jume a nesauri joame, ama suawakame junuen am jujutriala.

APOKALIPSIS18,19 juchi inen jiiak: Aleluuya. Bweituk juu, junakaa beeteu, jiba betchibo tune. 4 Jume intok senu taka ama naikika yootaka ama jokame, intok jume naikika ama jiapsame, tonommea jaabweka, bwiau koom chaaka intok achai Liojta yoorek. Jukaa, jum chea siimem bepa yoota yeyesapo katekamta. Intok inen jiian: Tua junuentune. Aleluuya. 5 Junak intok, aapoik yootaka a katekaa betana yeeu jiawai jikkajituk inen jiakai: Itom achai Liojta, a yoorine, siime emee, a nesaurita joame. Intok a yoori taaame, kia jume ka eiyaawame intok jume eiyaawame junii.

3Ket

19

jiawaita, watem juebenam nau jiaa benasi, intok ket nokaka a jiawai, bawe baa biaktiam mayoau yumaka, kusisi am jiaa benasi jiian, intok kusisi yuku jimaarim benasi ne jikkajak, inen jiakai: Aleluuya. Bweituk juu itom achai Lios, siime utteakame, ian jaibu im bwiapo a nesaweeuta a teuwaa. 7 Tua itom alleau nat bepaasi itot aune. Intok itom a yooreka a baisaeuta tee a teuwaane. Bweituk yumaasuk juu taewai, juka Bwalata a jupneeu. Juu intok a jubineeu, jaibu tuulisi au yaari.

6Ketchia,

Juka Bwalata a jupne betchibo a pajkoriawau

APOKALIPSIS19 inii tajoori lino teamtae, tosaalaika intok bejeewaekamtae yaarita atteatuawak. Bweituk juu lino teame, jume Liojta yoemiam, aapoik bichapo tuisi am jiapsauta a teuwaa. 9 Junak intok juu ankeles inen neu jiiak: A jiojtenee: Tua alleenee wamee, juka Bwalata a jupne betchibo a pajkoriawau nunuwakame. Intok ket inen neu jiiak: Inii teuwaawame, tua lutuuriapo, achai Liojta betana teuwaawaka weye. 10 Inepo, juu ankelejtau ne tonommea kiktek a yooribaekai. Taa aapo inen neu jiiak: Kat junuen aane. Bweituk inepo, jiba ele benasi ne achai Liojta betana tekilta jooa. Intok wate, jume Krijtopo emak werim, jume Jesukrijtota betana nok lutuuriata, ka a koptame benasia. Achai Liojta ala yoorine. Bweituk juu lutuuria, Jesukrijtota betana teuwaawakame junaa, jumee, achai Liojta betana lutuuriata yeteu nokame, juu am aniame.

644 betchibo junen teakan. 12 Junae pusiwam tajim benasi tachiriakan. A kobawat intoko, jitae yaarim buuum aet joariakan. Team intok aet jiojteitukan. Aapo jiba amet juunean. 13 Juu a tajooriwa, sik saala, ojbopo yokaita benaekan. Intok iniae, jume team, juu Liojta betana nooki, ti teakan. 14 Iniat chaaka, jum teekau jume sontaom kaaten, lino teamta bejeemta, tojsassaalaik tajoorekai. Tojsassaalaim intok kakkabaekai. 15 Inia tenpo, tebe kuchiim, bwawika yeu weyen. Junuen inimmea siime ka nanau machi yoemrata jiokot yaa betchibo. Intok junammeu, sisiiwook baarata jipuemta benasi machika, junae am saweka ameu yootune. Intok achai Lios, siime utteakamta betana, aapoik amemak tua ka alleau betchibo, ae betana weyemta, jiokot bem anneeu am bittuane. Senuk, paasim baawaubaeka amet a chep cheptee benasia. 16 Intok inii, a tajooriwat intok a wokimmet, imee team weiyaan: Siime chea yoo yaarim bepa intok siime yoo yaauchim bepa yootaka nesaweme, ti jiame. 17 Ankelejta intok ket, taat weyekamta ne bichak. Junaa, siime aniat naj kateme, wikitchimmeu kusisi amet chaaek: Aabo em kaate intok achai Liojta, jum jiibwa iapo nau yajine ti jiiak. 18 Junuen jume chea yoo yaarim, jume sontao yoo yaauchim intok jume kaabeta majjaeme, kabaim intok jume amet joo sasakame, wakajta enchim bwaane betchibo. Intok

8 Aapo,

intok, teekata au etapolaata ne bichak. Kabai intok, tossaalaika ama yeu machiak. Juu intoko aet yej simeme, a aet eetume intok Ka yee bai tattaaame ti teakan. Aapoik, a yoo nesawe betchibo intok lutuuriaka nassuawamta a joa

11Junak

Juu tosaik kabai simeu

645 kia siimem, jume tetekokame oo jume ka tetekokame junii, jume eiyaawame oo jume ka eiyaawame junii bwa betchibo. 19 Junak intoko, juka naikim wokekamta intok, aniat siime jume chea yoo yaarim, bem sontaommake, nau emo tojilame ne bichak. Junuen juka kabaekamta, intok siime jume aamak kateme bejeeka nassua betchibo nau emo tojilamtakai. 20 Juu intok naikim wokekame bwijwak. Juu ka lutuuriapo Liojta betana weyemta teuwaamta make. Juu, aamak aneka, ae bichapo machilaata, ka a jootu machik yaakame. Junae machilaatae a yaakaue, juu ka lutuuriapo Liojta betana weyemta teuwaame, jumee, juu naikim wokekamta betana machilaata mabetakame intok juka ale benasi yaarita a yoorekame, am bai taaalatukan. Intok junaa naikim wokekame intok kia juu ka lutuuriapo Liojta betana weyemta teuwaame junii, jiapsaka, tajiu, asupreka beeteu koom wootawak. 21 Juu intoko wate yoemra, juu kabait yej simemta tenpo, jume kuchiimmea yeu sikammea, suatuk. Intok siime jume wikitchim, junamee bwaaka, joboak.

APOKALIPSIS19,20 weiyaamta. 2 Inii ankeles ket, juka sikiika woo busanim kobakamta bwisek. Wakaa chea bat naataka bakottukauta, juka bebejeerita intok yee bai tattaaamta. Intok junakaa a sumak, senu miil wasuktiam am simsuupo tajtia. 3 Inikaa, jum bwia wojooku koom a jimaak, junamaa a pattakai. Intok juu ae a pattakaut, machilaata yaak, junuen ka a etapotune betchibo. Junuen, siime aniat juka yoemrata, ka intok a bai tattaaane betchibo, senu miil wasuktiam simsuutajtia. Intok junamee wasuktiam simsuko, uttea, juchi chuubaa a suu tojinepo. 4 Sep ket, yoowem ama jojoyeum ne bichak. Intok junammet, jume yee yauraa bittua betchibo lutuuriatuawakame ama jookan. Ketchia ne am bichak, wamee, achai Liojta nok lutuuriata, juka Jesukrijtota betana lutuuriata bem teuwaa betchibo, koba chuktawakame. Inimee, juka naikim wokekamta intok kia juka ale benasi yaarita junii, ka a yoorek. Intok kia mampo oo koba mejeeku junii junae betana machilaata ka a mabetakame. Inimee jiabijtekame ne bichak. Intok Jesukrijtotamak, senu miil wasuktiammeu tajtia, nesawekame. 5 Inii junaa, chea bat juu yee jiabijtetuawakame. Taa waate, jume kokkoarim, ka jiabijtek. Chukula, junamee senu miil wasuktiam simsuk ala, jiabijtekai. 6 Tua alleenee intok wepulsi, tua achai Liojta betana yoemiarimtune, wamee chea bat, yee

20

Iniat chukula intok, ket senu ankelejta, teeka betana koom weyemta ne bichak. Unnaa mekka koom wojooriata, juka bweuuk ae a pattita, a etapo betchibo, lutuuriakamta. Intok bweu sisiiwook wikiam mampo

Jume senu miil wasuktiam teame

APOKALIPSIS20,21 jiabijtetuawakapo jiabijteneeme. Junammeu, chukula jiba betchibo bem kokkoneeu kaachin ameu yumaane. Ala bempo, Jesukrijto intok achai Liojta betana, tekiaka, yee nokriane. Intok senu miil wasuktiam simeu tajti aamak nesaune. 7 Jume senu miil wasuktiam simsuko, juu bebejeeri, a etaipo yeeu suu tojinaa. 8 Intok junaa, aniat, siime yoemrata, a bai taa betchibo yeu weene. Makook teamta intok juka Kook teamta am bai taaabaekai. Intok juname betana jume sontaom am nassuane betchibo. Bawepo juu seeta benasi, ka a naikiatu maisi juebenam. 9 Junuen san junamee siime aniat betana aman jikau nau yajak. Intok jukaa, Liojta yoemiam ama jiapsauta, intok ket juka bweu joarata, aapoik Liojta nakeuta nau kontak. Taa juu achai Lios, teeka betana, tajita koom simtuak intok junaen, jume a bejeeme tokti siimem tayakai. 10 Juu intok bebejeeri, junamee bai taaakame, tajiu, asupreka jiba beeteu koom jimmaatuk. Juka naikim wokekamta intok jukaa, ka lutuuriapo Liojta betana weyemta nokakamta mak nau bem koom wootawakapo. Junamaa jiokot yaatune, tukaariat intok taewait naa buustia jiba betchibo.

646 intok, juka ama katekamta ne bichak. Jum junae aneebichapo, juu bwia intok juu teeka, sejtul wechiapo ama kaitatuk. Intok junamee ka jak intok juuneiyaatuk. 12 Jume kokkoarim intok ne bichak, jume eiyaawame intok kia jume ka eiyaawame junii jiabijtelamtakai. Intok achai Liojta bichapo jaabwakame. Jume liprom, ammea bem yauraa bittuane betchibo, etapowak. Intok ketchia juchi senu lipro, jume jiba yuu jiapsame ama jiojteim ket etapowak. Junamee kokkoarim, yauraa bittuawak, jita bem yaariakapo amani, junamaa liprompo ame tana a jiojteitukaa benasia. 13 Jume kokkoarim, jum bawepo aneum ama yeu sajak. Intok jume bwiapo maarimtukaum, ama yeu sajak. Intok siime yauraa bittuawak, weepulaka, jita bem yaariakapo amani. 14 Sep, jume ka tuisi tawaka kokokame, intok jume bwiapo mekka koom jipuuwaum, jum tajita, jiba beeteu koom wootawak. Inii tajita jiba beeteu junaa, woisi juu jiba betchibo kokkowame. 15 Junamaa intok ket koom wootawak siime jumee, jum jiosiam jiba yuu jiapsineeme jiojteimpo, ka ama teuwakame.

intoko, bweuuka, juka chea yoota ama yeyesauta, tossaalaik ne bichak. Junamaa

11Junak

Tosaika, chea yoota katekaabichapo, yee yauraa bittuawame

21

Chukula ket, teekata intok bwiata bemelak ne bichak. Bweituk juu teeka intok juu bwiia, bat naataka juunakteim, jaibu kaita tukan. Intok kia juu bawe junii kaita tukan. 2 Inepo, Joan teame, juka Liojta betana atteari, bweu joarata aapoik eiyaauta, juka

Bemela teeka intok bemela bwia

647 bemela Jerusalen teamta ne bichak. Inikaa Liojta katekapo betana, teeka betana koom weyemta. Inii, siimeku yumaisi tuuteitakai, senu bemeta, kunabaeka, juu a kunabaeu betchibo tutuulisi au a aaanaalaatukaa benasia machikai. 3 Teeka betana intok jiawaita utteakamta ne jikkajak, inen jiamta: A juuneiyaane, juu Lios, jume bwiapo jomemmak jiapsa. Junamee intok aapoik betana yoemratune. Intok jiba Lios, aapo amemak anne. Junuen junammeu Liojtu betchibo. 4 Juu achai Lios, junamee, ka intok am bwanne betchibo am aniane. Intok juu kokkowame kaita intoko tune. Intok kia opoam wootawame junii, jita betchibo ka yantelwame intok kia jita kookosi maachikai junii kaita intoko tune. Bweituk siime juu bat naataka ayukau, jaibu simsuk. 5 Junak intok juu, jum yoo yaarita yeyesapo katekame inen jiiak: A juuneiyaae, inepo ne siimeta bemelasi a jooa. Intok ket inen jiiak: A jiojtene, bweituk inii teuwaawame, tua lutuuria, intok a aet eetuwa ti jiiak. 6 Chukula ket inen neu jiiak: Jaibu chupsuk. Inepone junaa, juu chea siimeta naatek naateka intok chea chukula junii, juu jiapsineeme. Jume leetam Alpa intok juu Omeka teame benasia. Juka nee betana tuik waatamta, jiba betchibo au tuuwatunemta inepo ne a bittuane, kaita au waatakai. 7 Juu, juka ka tuik

APOKALIPSIS21 kobaika yeu sikame, siimeta inikaa au a naikiatukaa benasi a mabetne. Inepo intoko, ae betchibo Liojtune, aapo intoko in yoemiatune ti jiiak. 8 Taa jume nanawiam, jume Liojta ka sual taaame, jume ka tuik tiusi machik joame, jume yee sussuame, jume tattaabwi jaamuchimmak emo tuureme, jume yee siboka yee jittowamta weetuame, jume ka lutuuriapo liosim yooreme, intok siime jume ka lutuuriata teuwaame, inimmeu tajita, asupreka jiba yuu beeteu bem yajineeuta ameu chupne. Iniamak woisi jiba betchibo kokkoneekai.

intoko, woo busanika jume ankelesim, luutineeka, chukula juka kookoata woo busan bwejaim benampo tapunika a weiyaame betana, senu neu siika intok inen neu jiiak: Aabo weye ti neu jiiak, ineponee intok, juka kunabaemta ne enchi bittuane, juka Bwala teamta jubineeuta. 10 Liojta tuu jiapsi betana in bittuawakapo intok, juu ankeles, senu kawiu, mekka jikau nee nuk siika. Intok bweu joaraa, Liojta betana Jerusalen teakai, teekau, Liojta betana koom weyemta nee a bittuak. 11 Junaa bweu joaraa, achai Liojta tachiriae mamachiakan. Juu intoko a beojkoekau, tetata tuisi ujyoik benaekan, teta jaspe teamta, naj mamachiakaabenakai. 12 Junae bweu joaraata konila, bweu teta

9Junak

Juu bemela bweu joaraa, Jerusalen teame

APOKALIPSIS21 korata, mekka jikatchika weyekan. Woj mamni ama wooim, intok, aman yeu rejtiwaum jipuen. Intok jum, ama yeu rejtiwaabeekatana, ankelesim weepulaka jaabwekan. Intok junamaa, Ijrael tukauta yoemrata betana, woj mamni ama wooi a yoemiam, jume bem team jiojteimtukan. 13 Taata yeu wee betana bajireakan jume ama yeu rejtiwame. Intok norte betana intok baji. Taata ama wecheu betana intok baji. Sur betana intok bajikai. 14 Junaa bweu joaraata teta kora, woj mamni ama wooi, tetam nawakan. Bwala teamta betana, jume woj mamni ama wooi yeu puarim, yeteu bittuarim, bem team junammet jiojteim. 15 Juu ankeles, neu nokau, bakata benak, sawai tomie yaarita jipuen. Junuen juka bweu joaraata, jume ama yeu rejtiwame intok ae konila juka teta korata ae am tamachia betchibo. 16 Juu bweu joaraa konila, naarekesi naikim tebeakan. Juu a tebea, jiba a bweka beepaniakan. Juu ankeles, junakaa bweu joaraata juu bakata benakue a tamachiak. Junaa intoko, wooi miil intok ama naiki siento kilometrom jipuek. A tebea, jikau bicha intok kia a bwekawa junii, naarepaniakan. 17 Chukula ket juka teta korata, jikau bicha a tamachiak. Junaa intoko baji taka intok ama naiki metrokan juu tamachiawamta, juka ankelejta sawauta, inim jaisa a sawaawaa benasi weyekai. 18 Junae, juu bweu teta kora ujyoi teta jajpe teamtae benakue yaaritukan. Juu bweu joaraa

648 intok, sawai tomi ausuliaka bikriota benasi naj mamachikai. 19 Jume tetam junae bweu teta korata amet nawakaum, siime ka nanau machika tutuuli tetammea, ujyoisi yaaritukan. Chea bat juu senu teta, jajpe teamtae. Intoko iniamak woika, juu teta, sappiiro teamtae. Intoko, iniamak bajika teta aakata teamtae. Intok iniamak naikika, teta ejmeralla teamtae. 20 Intok iniamak mamnika, teta onise teamtae. Intok iniamak busanika, kornaliina teamtae. Intok iniamak woo busanika, krisoolito teamtae. Intok iniamak woj naikika, beriilo teamtae. Intok iniamak batanika, topaasio teamtae. Intok iniamak woj mamnika, krisopraasa teamtae. Intok iniamak woj mamni ama wepuulaika, jasinto teamtae. Intok iniamak woj mamni ama woika, amatiijta teamtae. 21 Woj mamni ama woika jume ama yeu rejtiwame, woj mamni ama woi, bawepo koyo tetamtukan. Weepulaka junamee ama yeu rejtiwame, seej chukti, wepul koyo tetae yaatukan. Juu intoko bweu joaraapo chea bweuuk boo, aet aman kikkimuwame, sawai tomi ausulikue yaatukan, bikriota benasi naj mamachikai. 22 Junama bweu joaraapo, kaita teopota ne bichak. Bweituk juu achai Lios, siime utteakame, teopota yejeapo ama katekan. Intok ket juu Bwala. 23 Junaa bweu joaraa, taata betana intok kia mala mechaata betana junii, tachiriata ka a waata. Bweituk jiba aapoik achai Liojta betana juu tachiria aet mamachi, intok juu

649 Bwala ket junaen tachiriatukan. 24 Ka nanau machika juu yoemra jinneuwakame, junamaa bweu joaraapo a tachiria machiku naj katne. Intok jumee, inim chea yoo yaarim junae chea yootau emo suu tojinee a yoorekai. 25 Junae, jume ama yeu rejtiwame taewapo ka eetanaa. Intok junamaa kaita tukaariatune. 26 Junamaa siime ka nanau machi yoemrata betana, eiyaawaka, bem yoorieewauta, junamaa yootau emo suu tojak, a yoorekai. 27 Taa jita junii, ka tuika ka aman yumaane. Intok kia jabetaka junii, ka tuika, ka bibit machik joame, oo ka lutuuriakamta boo jooriame ka aman kibaktuanaa. Ala jumee, liprom, Bwalata jipuepo jume jiba yuu jiapsineeme jiojteim jiba aman yajine. Junak intoko, juu ankeles, batweta kalajkok nee bittuak, jiba yuu jiapsi betchibo, baakamta. Junaa, bikriota benasi naj mamachiakan. Intok juu, achai Liojta intok juu Bwalata, yootaka a katekaa betana yeu bookan. 2 Junamaa, bweu joaraapo, bweu boot, aet aman kikkimuwaut nasuku intok jum batwepo, nau bicha a mayoammetchi, jume juyam jiba yuu jiapsiwamta yee makame ama yootun. Wasuktiapo, woj mamni ama woisi tatakakai. Chikti metpo tatakan. Jume intoko, junae juya sawam, inim ka nanau machi yoemrata, emo inneetetua betchibo, jittoa. 3 Junamaa, kaita intok aunee juu ka tuiku chupiatuneeme. Achai Lios intok juu Bwala, bempo junamaa bweu

APOKALIPSIS21,22 joaraapo, chea yootaka ama joone. Intoko, jume aapoik yeu puarim, a tekilwata joaka a nak yoorine. 4 Junamee, tua aamak aneka a bitnee juka Lios achaita. Intok junae team, bem koba mejeeku a jipuune. 5 Junamaa kaita intok tukaariatune. Jume intoko, junamaa jiapsame, tajita amet tachirianemta ka waatane. Intok kia taata junii, bweituk juu achai Lios amet tachiriane. Intok junamee jiba yuu betchibo ama nesaune.

22

ket juu ankeles inen neu jiiak: Inii teuwaawame, tua lutuuria intok a aet eetuwa. Juu intoko achai Lios, jiba aapo, jume aapoik betana juuneetuawaka yeteu noktuawame juu amemaktuka am aniame, aapo, juka ankelejta yeu bittuala, junuen juka lauti yeu weenemta, jume aapoik betana yeteu noktuawame, a juuneiyaatua betchibo. 7 Lauti ne aabo weene. Tua alleenee waa, Liojta betana nok lutuuriata nok jikkajame. Juka inim lipropo jiojteita. 8 Inepo Joan teame inikaa weemta ne jikkajak intok ne a bichak. Chukula intoko inikaa jikkajisuka intok a bitchukai, junae juu ankelejta junakaa nee tejwaakamtau ne au tonommea kiktek junuen a yooribaekai. 9 Taa junaa: Kat junuen aane ti neu jiiak. Bweituk inepo, achai Liojta betana

6Chukula

Ka buuuka beee, Jesukrijtota a nottineeu

APOKALIPSIS22 ne tekilta jooa, jiba ele benasia intok jume Krijtopo emak werim, jume achai Liojta betana yeteu noktuawame, intok siime jumee, inim lipropo juka jiojteita a nok jikkajame benasia. Achai Liojta ala yoorine. 10 Inen ket neu jiiak: Ka empola a juuneiyaanee juka Liojta nok lutuuriata inim lipropo jiojteita. Bweituk jaibu yumaaseka weye juu taewai, inikaa siimeta aet chupneeu. 11 Junuen san, juka ka tuik joamta, ka tuik a joau betana ka au suuane. Juu intoko, tiusi machik ka tuik joame, junakaa ka a koptane. Taa juu intoko, tuik boo jooriame, junakaa a joone. Juu intoko, wepulsi, achai Liojta betchibo jiapsame, junakaa ka koptane. 12 Jeewi. Lauti ne aabo weene. Intok inepo, ne a weiyaa, weepulaimmeu am mik betchibo, jita bem yaariakapo aman. 13 Ineponee junaa, siimeta naatek naateka intok juu chea chukula junii, jiba jiapsineeme. Jume leetam Alpa intok juu Omeka teame benasia. 14 Tua alleenee jumee, Liojta mak emo tuuteka, ka tuika kaita joaka jiapsame. Junuen, juu juya, jiba yuu jiapsiwamta yetet autuamtau lutuuria betchibo. Intok ket, bweu joaraau, aman kikkimuwapo luula a aman bem kimune betchibo. 15 Taa paakun tawane, siime jume ka tuika ka bibit machik joame, intok jume yee sibowamta boo jooriame. Intok jumee, tattaabwi jaamuchimmak emo tuureme. Intok jume yee sussuame. Intok

650 jumee, ka lutuuriapo liosim yooreme. Intok siime jumee, juka aa nokiichiata eiyaaka intok a boo jooriame. 16 Inepo Jesuj teame, ne betana in saweuta, ankelejta aman bittuari. Junuen inikaa siimeta, jume nee sualeka nau emo totojame am juuneiyaatuane betchibo. Inepo ne junaa, juu chea bat naataka yoo yaarita, Labiitukautat yeu simria. Intok inepone junaa juu choki, mekka machika, ketwoo yeu weamamta benasi maachime. 17 Juu, Liojta betana tuu jiapsi intok jume a sualeka juka Bwalata a kunakame benakai: Aabo weye tim jiia. Intok juu a jikkajame: Aabo weye ti ket jiune. Juu intoko jiipeame, intok am waatame, aabo sikaa, baam, jiba yuu jiapsiwamta yee makame, kia beja am jiine. 18 Siimem jumee, juka Liojta nok lutuuriata, inim lipropo jiojteita a jikkajame, inikaa ne am juuneiyaa ia. Jabetaka junii, inia weyemtamak watek aamak a kuutako, juu achai Lios, juka tua ka tuika, kookoata inim lipropo jiojteita, chea junii naa buusti a bittuane. 19 Intok kia jabetaka junii, Liojta betana nok lutuuria, inim lipropo juka jiojteita, jita junii yeu tawaako, juu achai Lios, inikaa inen anemta, jume liprom, jum jiba yuu jiapsineeme jiojteimpo, intok kia jum bweu joara, Liojta yeu puaripo junii, yeu a tawaane. Inimee, inim jiojteipo juu au naikiaeau betana. 20 Juu, inika weyemta a juuneiyaa tebome, inen jiia:

651 Jeewi, lauti ne aabo weene ti jiia. Inepo intok inen jiia: Tua junuentune. Lauti aabo weenee, yoowe Jesukrijto.
21Juu

APOKALIPSIS22 itom yoowe Jesukrijto, juu aapoik betana tuikue enchim siimem alleetuane. Tua junuentune.