1 P E N O L O GJ I ESHTJET . PENOLOGJIA DHE OBJEKTI I STUDIMIT TE SAJ . BURIMET E PENOLOGJISE .

METODAT E STUDIMEVE Qellimi Njohur personalitetin Mesuar reagimin dhe qendrimin Mesuar zbatimin e ligjeshmerise Mesuar kushtet, sherbimet, Njohur format e metodat e edukimit Vartesia e metodave nga qellimi, objektivat qe synohen

PENOLOGJIA DHE OBJEKTI I STUDIMIT PENOLOGJI- pena (denim)+logos (shkence) Penologjia - per here te pare Franc Liber ne 1845 (shkence per ekzekutimin e denimeve) Lindja dhe zhvillimi - si rjedhoje e zhvillimit te dr.ne pergjithesi e vecanti te drejtes penale REAGIMINe fillim denimin e NDAJ KRIMIT trajtonte e Dr.penale ESHTJET pas u be objekt i Me . FORMAT E REAGIMIT Kriminologjise . REAGIMI DERI NEu1939 Fillimisht quajt . REAGIMI GJATE 1939-1990 shkenca penitenciare . REAGIMI PAS VITEVE 1990 Me pas Penologji Emertime te tjera e drejta penitenciare, e drejta e ekzekutimit vendimeve penale, Objekti i studimit 4. Riedukimi i te denuarve; 3. Llojet e tjera te denimeve; 2. Sistemi i ekzekutimit te denimeve; 1.Denimi me heqje te lirise; kushtet e te denuarve Askujt nuk mund ti kufizohet liria pervec rasteve dhe sipas procedurave te percaktuara ne ligj n.27 Garancite qe gezon personi i ndaluar, arestuar dhe i paraburgosur; trajtimi njerezor;mos nenshtrimi ndaj tortures,n.28 Parimi i prezumimit te pafajesise.. kushdo quhet i pafajshem derisa nuk eshte provuar fajesia e tij..

PENOLOGJIA DHE OBJEKTI I STUDIMIT Fazat e zhvillimit (historiku) F.pare - shfaqja e denimit me heqje lirie deri ne fund shek.XIX - Lindja e penologjise si shkence kur doli denimi me heqje lirie FORMAT E REAGIMIT a) Reagimi privatshek.XIX deri ne F.dyte . Perzenia e personit vitet 1930 . Hakmarja dhe gjakmarja shek.XX . Shpagimi me demshperblim -Zhvillimi i shkencave b) Reagimi publik humane Vecorite e tij - Vemendja per studimin e . Drejtohet ndaj individit krimit . Bazohet neautorit te tij dhe pergjegjesine individuale . Jepet nga organet e shtetit

PENOLOGJIA DHE OBJEKTI I STUDIMIT Fazat e zhvillimit (historiku) F.pare - shfaqja e denimit me heqje lirie deri ne fund shek.XIX - Lindja e penologjise si shkence kur doli denimi me heqje lirie

F.dyte - shek.XIX deri ne Etapat e vitet 1930te reagimit evoluimit shek.XX a) etapa-Zhvillimi i shkencave e shpagimit dhe frikesimit humane b) etapa-humanitareper studimin e Vemendja krimit c) etapa e individualizimit dhe autorit te tij

Objekti i studimit . Ne fillim trajtimi i denimeve me heqje lirie dhe kushtet e regjimit te denuarve . Me pas u shtuan edhe llojet e tjera te denimeve dhe sistemet e ekzekutimit te denimeve penale . Me vone perfshi ne objekt edhe procesi i riedukimit te denuarve BURIMET E PENOLOGJISE Kushtetuta Parimet e pergjitheshme te funksionimit te institucioneve kushtetuse Pergjegjesite e organeve te pushtetit publik n.15 te respektojne te drejtat dhe lirite e njeriut, te kontribojne per realizimin e tyre Kufizimet e te drejtave dhe lirive te njeriut mund te vendosen vetem me ligj per nje interes publik; ose per mbrojtjen e te drejtave te tjereve; n.17

Objekti i studimit Zh.Pinatel ..Penologjia duhet te meret me studimin e mjeteve dhe metodave te ekzekutimit te sanksioneve penale qe jepen ndaj kryersve te veprave penale..

Objekti i studimit Zh.Pinatel ..Penologjia duhet te meret me studimin e mjeteve dhe metodave te ekzekutimit te sanksioneve penale qe jepen ndaj kryersve te veprave penale..

Kodi penal Percakton detyrat e ligjit penal veprat penale Denimet penale, alternativat dhe masat e tjera Parimet e rendesishme te ligjeshmerise, barazise, humanizmit, Kodi Pr.penale Percakton subjektet e procedimit penal Parimet e pavaresise se gjykates, Prezumimin e pafajesise; mbrojtjen falas Ndalimin e tortures e trajtimit poshterues Rivendosjen e te drejtave etj Menyrat e ekzekutimit te vendimeve penale Masat e sigurimit dhe regullat e aplikimit PARIMET DHE METODAT E STUDIMEVE Parimi i ligjeshmerise Parimi i humanizmit Parimi i demokratizimit Parimi i barazise Parimi i trajtimit individual Masat detyruse si mjet edukimi Stimulimi i sjelljeve bindese Kombinimi i masave shternguse me ato edukuse

Ligji Per ekzekutimin e vendimeve penale 8331 date 21.04.1998 Ekzekutimin e vendimeve penale Institucionet qe kane kete pergjegjesi Procedurat qe ndiqen Afatete qe zbatohen Kontrolli i ekzekutimit Ligji Per te drejtat dhe trajtimin e te denuarve 8328 date 16.04.1998 Parimet themelore Te derejtat dhe detyrat e te denuarve Organizimi dhe funksionimi i institucioneve Procesi i trajtimit te denuarve etj

Ligji Per Policine e burgjeve 8321 dt2.04.1998 Regullon organizimin e burgjeve Pergjegjesite e strukturave Ligjet Per M.drejtesise, Per avokatine, permbarimin gjyqesor etj, Regullore e burgjeve, urdhera e udhezime

Aktet nderkombetare Deklarata universale drejtave te njeriut Pakti Per dr.civile dhe politike Konv. Kunder tortures, trajtimeve cnjerezore Konv.Evr.Per mbrojtjen e drejtave te njeriut Konv.K.B.per mbrojtjen e femijeve Reg.minimale te drejtesise per te miturit

PARIMET DHE METODAT E STUDIMEVE Studimi i rastit individual Intervista Anketimi Vezhgimi Statistika

Reagimi nga 1912 deri 1939 . E drejta zakonore . Ligjet osmane . Organizimi i gjykatave nga qeveria e Vlores ne nenprefektura . Kong.i Lushnjes 1920 (ligji per fajet politike, burgimi,vdekja, konfiskimi i pasurise, falje e denimit etj)

. . . . . . . . . .

Kodi i ri penal ne 1928 Denimi me vdekje Burgimi i perjetshem Burgimi i rende Burgimi Internimi Gjobe e rende Ndalimi nga ofiqet Denimi me kusht Pezullimi i denimit Qortimi shoqeror

REAGIMI NGA 1939-1990 Gjate pushtimit fashist . Kodi penal zbatohej pjeserisht . Dolen ligje te reja .deliktet ndaj personalitetit shteteror, . Kodin penal ushtarak . Denimet e ashpra, pushkatimet, internimet, dhuna etj, . Gjykatat partizane ne zonat e cliruara, denimet e ashpra, konfiskimet e prones, DENIMI DHE FUNKSIONET Teorite per bazen juridike te denimit a) Teorite idealiste dhe metafizike b) Teoria e drejtesise hyjnore c) Teoria e drejtesise morale d) Teoria e drejtesise absolute dh) Teoria e kontrates shoqerore e) Teoria juridike f) Teorite sociologjike

Reagimi nga 19441990 . K.penal sipas parimeve te sistemit . Ndryshimi disa here i k.penal . Denimi me vdekje . Me heqje te lirise . Internimi e debimi . Gjoba . Riedukimi nepermjet punes . Denimi me kusht etj . Denime te ashpra per krimet k/shtetit FUNKSIONET E DENIMIT a) ndeshkues b) frenues c) ndalues d) reabilitues Funksionet e denimit te ligjit shqiptar .Nuk percaktohet qellimi i denimit Prof.I.Elezi (ndeshkimi i fajtorit, riedukimi i tij, edukimi i shtetasve te tjere) KLASIFIKIMI I INSTITUCIONEVE a) Bazuar ne kriteret objektive . sipas regjimit te burgut . sipas destinacionit . sipas moshes te denuarve . sipas gjinise te denuarve b) Bazuar ne kritere subjektive . Per te semure fizike . Per te semure mendore . Per te alkolizuar . Per perserites . Per te pa denuar me pare Te sigurise se larte 313 Tirane, Burel, Tepelene, 302 Tirane, . Te sigurise se zakonshme Lushnje, Vaqar, 325 Tirane, . Te sigurise se ulet Kruje, Lezhe . Institute te posacme i riedukimit te miturve ne Kavaje, spitali i burgjeve ne Tirane,

REAGIMI PAS VITEVE 1990 Ndryshimi i sistemit te denimeve 1- Denimet penale a) per krimet b) per k /penale . burgimi . burgimi . gjoba . gjoba 2- Denimet plotesuese 3- Masat mjekesore e edukuse 4- Alternativat e denimit me burgim

FUNKSIONET E DENIMIT ESHTJET TEORITE MBI DENIMIN FUNKSIONET E DENIMIT

Literatura . Teksti i Penologjise . Legjislacioni penal e procedurial . Komentari K. penal . Ligji Per ndermjetesimin ne zgjidhjen e mosmareveshjeve . E drejta zakonore e Laberise I. Elezi 2002

SISTEMI I EKZEKUTIMIT TE DENIMIT ME BURGIM ESHTJET . SISTEMET E EKZEKUTIMIT . KLASIFIKIMI I INSTITUCIONEVE . ORGANIZIMI I INSTITUCIONEVE . KONTROLLI NE VENDET E VUAJTJES DENIMIT

SISTEMET E EKZEKUTIMIT TE DENIMIT ME BURGIM . Sistemet e ekzekutimit u zhvilluan ne pershtatje me evoluimin e shtetit dhe shoqerise njerezore Burgu kolektiv Izolimi (qelia) Heshtja (regjimi i obernit) Progresiv Modern (bashkekohor)

Sistemet jane te ndryshme a) institucione (burgje) shteterore b) institucione (burgje) private c) institucione per alternativat e burgimit Tendenca e sistemeve te reja . regjime te hapura per riedukim te denuarve e parandalim; . regjime te ashpra per personat me rrezikshmeri te theksuar

INSTITUCIONET E EKZEKUTIMIT TE DENIMIT ME BURGIM NE SHQIPERI Gjate sundimit osman ne keshtjella Gjate monarkise, ndertuan burgje te reja Tirane, Vlore, Dures, Ndertimet nga pushtusit italiane Pas clirimit u ndertuan 13 burgje, ngriten 45 kampe pune te detyruar Objektet e ndertuara nga te denuarit

Klasifikimi i institucioneve a) burg i sigurise se larte b) burg i sigurise se zakonshme c) burg i sigurise se ulet d) institucione te vecanta

Kriteret e klasifikimit te denuarve . Mosha . Gjinia . Llojet e veprave . Lloji i denimit . Recidivizmi . Gjendja shendetesore . Statusi familjar . Arsimi . Profesioni

ORGANIZIMI I INSTITUCIONEVE Ministria e drejtesise Drejtoria e pergj. Burgjeve Drejtoria e institucionit Struktura dhe pergjegjesite .personeli zbatues .policia e burgut

Sherbimet ne institucion . sherbimi i sigurise . sherbimi ekonomiko-financiar . sherbimi shendetesor . sherbimi administrativ e juridik . Sherbimi psikologjik . sherbimi edukues e kulturor

KONTROLLI NE VENDET E VUAJTJES DENIMIT Institucionet qe kane detyre . Prokurori . Gjykata . Komisioni mbikqyres . Ministria e drejtesise . Kontrolli i brendshem . Kontrolli parlamentar Kontrolli nga org. joqeveritare me leje

Institucionet qe kane te drejte . Presidenti . Kryetari i kuvendit . Kryeministri

Literatura Ligji Per ekzekutimin e vendimeve penale Ligji Per te drejtat dhe

. Ministrat . Avokati i popullit Kontrolli nga ojf; media behet me leje me leje

detyrimet e te denuarve me burgim lLigji Per ministrine e drejtesise Ligji Per policine e burgjeve Rregullorja e pergjitheshme e burgjeve

EKZEKUTIMI I VENDIMEVE PENALE ESHTJET . PARIMET E EKZEKUTIMIT . ORGANET E EKZEKUTIMIT . MENYRAT E EKZEKUTIMIT

PARIMET E EKZEKUTIMIT TE VENDIMEVE PENALE Ekzekutimi v.penale trajtohet ne K.penal, K.pr.penale, ligjin Per ekzek.vendimeve penale, akte normative; Ekz.v.penale - zbatimi i urdherimeve qe permban vendimi i formes se prere te gjykates;si dhe vendimeve qe kane ekzekutim te menjehershem. Synimi i ekzekutimit te vendimeve penale Rivendosja e te drejtave te subjekteve te cenuara nga v.penale; te personave te proceduar padrejtesisht; riedukimi i te denuarit. Parimet baze per ekzekutimin v.penale a) Respektimi i dr. njeriut (neni 5) b) barazia (neni 4) c) Kufizimi individual i te drejtave (neni 6) d) Zbatimi vullnetar (neni 6) e) Mbrojtja e dr.denuarit (neni 7) f) Trajtimi i vecante te miturve e grave (n.5) g) E drejta e ankimimit (neni 8) h) Rivendosja e te drejtave Pergjegjesia ligjore ndaj shkelesve te normave te ekzekutimit te vendimit penal

Sistemi i denimeve 1- Denimet penale a) per krimet b) per k /penale . burgimi . burgimi . gjoba . gjoba 2- Denimet plotesuese 3- Masat mjekesore e edukuse 4- Alternativat e denimit me burgim

Denimet plotesuse Ndalimi dr.ushtruar funksion publik Konfiskimi produkteve te v.penale Ndalimi per drejtim automjeti Heqja e dekoratave e titujve Heqje dr.ushtrimit veprimtaris, mjeshterise Heqja dr.detyra drejtuse Ndalim qendrimi ne njesi administrative Nxjerja jashte teritorit Detyrimi publikimit vendimit gjyqesor

Alternativat e denimit me burgim Gjysemliria (n.58) Pezullimi i ekzekutimit dhe venia ne prove (n.59) Qendrimi ne shtepi (n.59/a) Pezullimi i ekzekutimit dhe detyrimi per pune me interes publik Lirimi me kusht Ligji nr.8331 date 21.4.1998 dhe 1023 date 27.11.2008

ORGANET E EKZEKUTIMIT TE VENDIMEVE PENALE Organet qe vene ne levizje vendimin a) Gjykata b) Prokurori c) I demtuari civil . Ekzekutimi v. penale eshte pergjegjesi e organeve shteterore . K.pr.penale vendimi penal i gjykates vihet ne ekzekutim menjehere, pasi te kete mare formen e prere (neni 462) . Prokurori nxjer urdherin e ekzekutimit (neni 464) Ekzekutimi i vendimeve me burgim Gjykata . Vendimi nuk eshte ankimuar, . Nuk eshte ushtruar rekurs, . Vendimi ka mare formen e prere, Dergon brenda 24 oresh tek prokurori Prokurori . Kryen veprime paraprake, nxjer urdherin e ekzekutimit, njofton per ekz. vullnetar, ndjek ekzekutimin, kryen veprimet pas ekzekutimit EKZEKUTIMI I VENDIMEVE TE TJERA PENALE Burgimi i perjetshem . Vuhet denimi ne burgje te sigurise se larte . Mos lirohen para kohe me

Organet qe ekzekutojne - Policia e shtetit - Policia ushtarake - Administrata e burgjeve (Pol.burgjeve) - Permbarimi gjyqesor - Sherbimi i proves - Organet shteterore, subjekte juridike - I denuari

Administrata e burgjeve (sistemi penitensiar) Institucionet e paraburgimit (Administrojne personat e paraburgosur) Institucionet e vuajtjes denimit (Administrojne te denuarit me burgim)

MENYRAT E EKZEKUTIMIT a) Ekzekutimi i menjehershem - vendimi i pafajesise - perjashtimi nga denimi - vendimi i pushimit - vleresimi i arestit - kur denohet me kohen e paraburgimit - v.penal permban masen e sigurimit me arest

Urdheri i ekzekutimit permban - vendimin penal - identitetin e te denuarit - vendndodhjen - llojin e masen e denimit - llojin e masen e denimit plotesues - kriteret e zbatimit - denimin civil - organet qe do e ekzekutojne

Per personat e lire Leshohet brenda 72 oreve nga ardhja e vendimit te gjykates Per te arestuarit Leshohet brenda 48 oreve Per te arestuarit- administrates se burgut;

Per personat e lire Policise se shtetit Ekzekutimi jo me vone se 15 dite nga marja e tij E drejta e gjykates . te beje pezullimin e ekzekutimit, . shtyrjen e ekzekutimit,

Ekzekutimi i denimeve plotesuese Urdheri nga prokurori per ekzekutim Heqja e dr. funksione publike (1-5 vjet) Konfiskimi mjeteve te

Ekzekutimi behet brenda 48 oreve nga marja e tij

kur i denuari eshte semure, eshte grua shtatzane ose me femije nen nje vit

kusht (25 vjet) Denimi me gjobe Per autoret e krimit (100 mije -10 milione) Per autoret k/penale (50 mije-3 milione) Per disa vepra jepen denim kryesor e plotesus . Ekzekutimi- nga permbarimi gjyqesor . Konvertimi ne burgim kur nuk zbatohet vendimi

kryerjes v.penale Ndalimi per te drejtuar automjete Heqja e dekoratave, titujve te nderit Heqja dr. ushtrimit veprimtarise,mjeshter Heqja dr. ushtrimit detyrave drejtuse Ndalimi qendrimit ne njesi administrative Nxjerja jashte teritorit te shtetit Publikimi i vendimit gjyqesor 3

Policia e shtetit Ndalimi per te drejtuar automjete, Ndalimi qendrimit ne njesi administrative, Nxjerja jashte teritorit te shtetit, Permbarimi gjyqesor Konfiskimi mjeteve te kryerjes se v.penale

Organet shteterore, subjektet juridike Heqja e te drejtes per te ushtruar funksione publike, Heqja e dekoratave, titujve te nderit, Heqja drejtes ushtrimit te veprimtarise, mjeshterise, Heqja drejtes ushtrimit detyrave drejtuse, Publikimi i vendimit gjyqesor Pezullim i ekzekutimit te vendimit me burg dhe vendosja ne prove (n.59 K.p) Jepet per rezikshmeri te paket, kushte shendetesore, sjellje te mire, Kur denohet gjer ne 5 vjet burg, Me kusht qe mos kryeje veper tjeter penale, Vendosen detyrime nga gjykata per ti kryer gjate proves, Pergjegjesite e sherbimit te proves Lirimi para kohe me kusht Aplikohet kur: Ka sjellje e qendrim te mire Ka vuajtur pjesen e denimit te caktuar jo me pak se 2/3 per krime gjer 5 vjet, jo me pak se per krime 5-25 vjet Nuk jepet ndaj perseritesve E drejta e gjykates per revokim te mases

Ekzekutimi alternativave te denimit me burg Alternativat e denimit me burgim nuk jane lloje denimesh, por menyra te vuajtjes ketij denimi (Kreu VII K.penal) Organi shteteror pergjegjes - Sherbimi i proves Ligji Per ekzekutimin e vendimeve penalenr.8331 date 21.04.1998 dhe shtesat me ligjin nr.10024 date 29.12.2008 Gjykata pezullon ekzekutimin vendimit me burg dhe e zevendeson me nje alternative Vendimi i dergohet prokurorit per zbatim

Gjysemliria Parashikohet ne nenin 58 K.penal Jepet per denime gjer ne nje vit Ka rethana te renda familjare, mjekesore Personi detyrohet te kthehet ne burg Pergjegjesia e drejtorise se burgut dhe sherbimit te proves

Qendrimi ne shtepi Neni 59/a K. penal Jepet per denimet me burg dei ne 2 vjet ose kur kjo kohe eshte e mbetur per ekzekutim Per grate shtatzana, Nena me femije deri 10 vjec, Me gjendje te rende shendetesore, Persona mbi 60 vjec, Detyrimet e sherbimit te proves per mbikqyrje

Pezullimi i ekzekutimit te denimit me burgim dhe detyrimi per kryerjen e nje pune me interes publik (n.63 K.p) Per denime deri ne nje vit burg Rezikshmeri te paket te personit Kryerje e nje pune ne interes te shoqerise Koha 40-240 ore pune brenda 6 muajve Pergjegjesia e sherbimit te proves

Sherbimi i proves Kordinon me administraten e burgjeve, Me prokurorine, Me policine e shtetit dhe organe te tjera, Ushtron kontroll per zbatimin e detyrimeve, Raporton dhe propozon prokurorise per ndryshim te alternatives, Pergatit raport mbi ezekutimin e vendimit te gjykates

Ekzekutimi i masave te tjera Masat mjekesore Ndaj personave te papergjegjshem a) mjekim i detyruar ambulator b) mjekim i detyruar ne institucion Urdheri i prokurorit ne institucionet mjekesore Ne rast refuzimi drejtohet Policise se shtetit Masat edukuse Mbyllja e femijeve ne institucione edukimi (kur perjashtohet nga denimi; nuk ka mbushur moshen e pergjegjesise)

Ekzekutimi vendimeve pena K.pr.penale dhe aktet e rat

Vendimi i gjykates se huaj z a) kur personi i denuar ndodhet ne Shqiperi b) ka kerkese per ekzekutim te nje vendimi penal te huaj c) shtetasi qe vuan denimin gjetke kerkon vete, Prokurori i ben kerkese gjyk vendosur Vendimi nuk zbatohet kur: vendimi nuk eshte i formes permban disponime ne kun parimet e rendit juridik, nuk eshte dhene nga nje gj pavarur, i pandehuri nuk eshte thiru akti nuk parashikohet si ve

RREGULLAT STANDARTE TE TRAJTIMIT TE DENUARVE ESHTJET . RREGULLAT MINIMALE . RREGULLAT KSH.EVROPES

RREGULLAT MINIMALE PER TRAJTIMIN E TE BURGOSURVE AKTET NDERKOMBETARE a) Regullat minimum te trajtimit te burgosurve (Kong.I parandal.krimit Gjeneve 1955) . parimet, regullat per

Parimet baze te trajtimit . zbatimi i njejte i regullave pa dallim; . regjistrimi dhe klasifikimi i te denuarve; . kushtet fizike, higjena, ushqimi, sherbimet etj; . e dr.per informim, ankimim;

b) Rregullat minimum te drejtesise p (Kon.VII K.B.Per parandalimin e krim keqberesve 1985) . Shteti te krijoi kushte zhvillimi, ed qe rekomandohen . trajtimi me humanizem e dinjitet, . nderhyrja ne raport me rezikshmer . ndalimi, masa e fundit, . mbajtja vecas nga te riturit,

organizimin e burgjeve; . per administrimin e institucioneve; . per admin.paraburgosurve, denuarve; . per kategori te vecanta te denuarve; . parimet baze te trajtimit te denuarve; c) Udhezimi Per mbrojtjen e te rinjve te denuar me heqje te lirise Parimet baze jane . heqja e lirise si mjet i fundit, periudhe te kufizuar kohe; . vendosja ne qendra te hapura; . kushtet te mundesojne trajtimin, edukimin, . regullat e trajtimit nen arest; programet e riedukimit; RREGULLAT E KSH. EVROPES a) Standartet minimum per administrimin e burgjeve(R.87/312.11.1987 . denimi te kryhet ne kushte qe respektojne dinjitetin; . zbatimi i regullave ne menyre te paaneshme; . trajtimi te respektoje dinjitetin; . klasifikimi i te denuarve; . te drejtat dhe sherbimet qe u afrohen; . e drejta e ankimimit; . programet e riedukimit te denuarve; . kontrolli i institucioneve te vuajtjes denimit; .

. e dr.per ushtrim te riteve fetare; . personali i burgjeve; . e dr.per pune, arsim, argetim, takime; . trajtimi individual i te denuarve.

. ndalimi i keqtrajtimeve, . lirimi sa me shpejt te jete e mundu

b) Rregullat per sanksionet e masat ne interes te komunitetit (Rek.99/16 Kom.minis.19.10.1992) Per denimet penale jo me burgim . te percaktohen ne ligj llojet;kohezgjatja; . detyrimet dhe kushtet qe duhet te plotesoje; . e drejta e ankimimit; . mosdiskriminimi i tij; . respektimi i jetes private dhe dinjitetit; . te asistohet nga ana sociale,personale etj.

c) Rekomandimi Kom.ministrave29.1 Per masat e denimet jo me burgim . detyrimi per te qendruar ne nje ad . kompesimi i viktimes; . pezullimi i denimit me burgim; . mbikqyrja intensive e personit; . kurimi i personave perdorues te dr . ndalimi frekuentimit lokaleve, mbi

d) Rekomandimi Per zgjedhjen e stafit (Ksh.Evropes 10.9.1997) . trajnimi i stafit qe meret me denuarit; . mosperdorimi i dhunes ndaj personave; dh) Rekomandimi Per lirimin me kusht (Ksh.Evropes 24.9.2003) Permban disa kushte qe duhet si: . pagimi i demit shkaktuar viktimes; . trajtimi ne rast droge ose alkoli; . perfshirja ne pune e veprimtari tjera;

TRAJTIMI I TE DENUARVE ESHTJET .TRAJTIMI I TE PARABURGOSURVE . TRAJTIMI I TE DENUARVE . RREGULLAT E TRAJTIMIT . PROGRAMET E RIEDUKIMIT . REGJIMI DISIPLINOR

TRAJTIMI I TE PARABURGOSURVE Parimet per personat e arestuar . do individ ka te drejten e jetes, lirise, sigurise; . Askush nuk mund te ndalohet, arestohet ne menyre arbitrare; . Liria e personit hiqet ne raste te caktuara me ligj; . Procedura e vecante e vleresimit nga gjykata;

Duhet te behet kujdes . masat te jene ne perputhje me ligjin; . personi te informohet per arsyet e arestimit; . proces verbali per arsyet, kohen etj; . te thuhen te drejtat dhe menyra e realizimit; . trajtimi me dinjitet, pa presione e dhune; . personi konsiderohet i pafajshem; . trajtimi jashte ligjit perben shkelje.

TRAJTIMI I TE DENUARVE Qellimi i trajtimit te denuarit per te denuarit duhet te realizohet nje trajtim qe synon riedukimin e integrimin e tyre ne jeten shoqerore (neni 9 Ligji per te drejtat dhe trajtimin e te denuarve) Pavaresisht nga regullat e vendosura, disiplina e detyruar ne burg, personi eshte qenje njerezore dhe duhet trajtuar me dinjitet e humanizem TRAJTIMI I TE DENUARVE Transferimi Gjykata; prokuroria; drejtoria e burgjeve; Dalja nga burgu . ka perfunduar koha e vuajtjes; . liruar para kohe me kusht; . falur denimi dhe amnisti;

TRAJTIMI I TE DENUARVE Vendosja ne institucion (Ligji Per te drejtat dhe trajtimin e te denuarve) . Te denuarit me rrezikshmeri te theksuar - ne burgje te sigurise se larte; . Femrat dhe te miturit ne instituc. Te vecanta; . Te denuarit per k/penale, pakujdesia, me pak se 6 muaj, - ne burgje te sig.zakonshme; . Ne konsiderate veprat penale, masa

Kopetencat per te vendosur . Ne burgjet e sig.larte - gjykata ne vendim; . Ne burgjet e sig.zakonshme drejtoria e burgjeve ne bashkepunim me Prokurorine; . Ne burgjet e sig.ulet - drejtoria e burgjeve; . Ne spitalin e burgut - Prokuroria me admin.burgut; gjykata me vendim;

Dokumentat e te denuarit Vendim i formes se prere Urdher i prokurorit Vendimi i arestit Pr.verbali i ndalimit Pr. Verbali kontrollit personal Deshmi e penalitetit Dokumenti i identifikimit Kartela personale Kartela e gjendjes

e denimit, shendeti, mosha, arsimi, perseritja, konfliktet e hasmerite etj RREGULLAT E TRAJTIMIT Te drejtat dhe detyrimet e te denuarve Te drejtat . Pune; pushim; sigurim social; . arsimim; mbrojtje shendetesore; . pranim te vizitave; korespodences; . informacionit; pranimit te pakove; . kerkese ankesave; ajrimit; . ushtrimi i besimit; ndihmes juridike; . lidhjes marteses; votimit; lejes; . shperblimit; ndryshimit gjendjes civile. Per te denuarin ne burg sig.larte - leja nga drejtori i pergjithshem i burgjeve I denuari me 3-10 vjet te kete bere 50%, I denuari mbi 10 vjet te kete bere 2/3, I denuari burgim te perjetshem-perjashtim, te kete bere 20 vjet Mbikqyrja nga komisariatet e Policise vendore RREGULLAT E TRAJTIMIT Detyrimet . Te njohin dhe respektojne regullat e brendeshme, . Te respektojne disiplinen, orarin e veprimeve, sherbimet, . Te zbatojne urdherat e personelit

shendetesore Kushtet fizike e te higjenes Sherbimi shendetesor Ushqimi Ajrimi Trajtimi njerezor Besimi fetar Kontakti me familjaret Korespodenca Dhenja e lejeve Dhenja e lejeve Jo me shume se 20 dite ne vit Per sjellje te mire (shperblyse) Raste vdekje (e vecante) Raste martese, lindje etj Jepen nga drejtori i burgut Afati deri 7 dite

PROGRAMET E RIEDUKIMIT a) Programe individuale b) Programe ne grupe Llojet e programeve 1. Zbatimi i regjimit te brendshem; 2. Aktivizimi ne pune; 3. Edukimi arsimor, profesional; 4. Asistenca sociale; 5. Aktivitetet kulturore e sportive; 6. Veteorganizimi;

Organizimi . Te denuarit organizohen ne grupe 25-50 . do grup ka nje edukator . Programi ne grup dhe ai individual . Per cdo te denuar mbahet kartele . Ndjekja ne vazhdimesi e sjelljeve . do gjashte muaj behet karakteristike

Metodat kryesore a) Bindja Bindja ndertohet ne raport me moshen, arsimin, formimin, personalitetin dhe gjendjen sociale. . per te sqaruar e bindur te denuarin mbi sjelljet e demshme, . trajtimi i bisedave e problemeve ne menyre te natyreshme, . diskutimi per libra e filma te ndryshem, probleme familjare e shoqerore, . ndikimi per ndryshim gradual te vlerave morale, shoqerrore, . ne fillim per disipline, aktivizim ne pune, . me pas per veprimtari ne grup etj Roli i personelit ne edukim Roli i drejtusve Roli i mjekut Roli i punonjesve te Policise Roli i edukatorit Roli i psikologut, sociologut Roli i juristit 4

b) krijimi i shprehive . mesim e aftesim nepermjet punes, aktiviteteve te natyrave te ndryshme, . te krijohen shprehi te reja te sjelljes e punes per vehten, mjedisin, komunikimin, aftesite profesionale etj c) nxitja dhe frenimi . nxitje dhe frenim i fuqive te brendeshme, . ndikim,stimulim i ndjenjave e emocioneve . frenim e kufizim i sjelljeve negative, . shoqerimi i punes me stimuj morale, . kombinimi me qortime, verejtje,

d) premtimi e shperblimi . qellimi eshte motivimi, . nxija per te kryer aktivitete te dobishme si pune, mesim, lojra,ndihme . Shperblimet,dhuratat brenda te drejtave ligjore dh) puna ne grup . diskutime ne grup per probleme te ndryshme, . zgjidhje e problemeve te ndryshme, . veprimtari te ndryshme,

e) Shterngimi Shterngimi dhe ndeshkimi si raste te vecanta, qellimi jo per te fyer e vuajtur i denuari, kontrollet e vazhdushme, qortimi dhe verejtja, ndalesat e ndryshme, setyrimi per nje sjellje e veprim, ne fund ndeshkimi.

REGJIMI DISIPLINOR Masa parandaluse individuale Masa parandaluse kolektive Regjimi disiplinor synon te nxise pergjegjesine dhe vetekontrollin Te denuarit mos ndeshkohen per shkelje te papercaktuara ne regullore, Te degjohen dhe verifikohen shpegimet, Rendesia e shkeljes, rethanat e qendrimi, Te respektohet dinjiteti i te denuarit.

Llojet e masave disiplinore . Qortim individual . Verejtje ne prani te denuarve . Perjashtim nga veprimtarite -deri 10 dite . Perjashtim nga ajrosja - deri 20 dite . Perjashtim nga veprimtarite deri 20 dite . Nderprerja e lejes . Regjimi i mbrojtjes se vecante

Verejtja dhe qortimi jepen nga drejtori i burgut Masat e tjera jepen nga keshilli disiplinor Administrimi i masave te dhena Quhen te shuara nese nuk perseriten per 6 muaj E drejta e ankimimit Kufizimi ne grup i te drejtave ne raste te jashtezakonshme per arsye te forces madhore me urdhetr te ministrit Regjimi per kategori te vecanta

Regjimi i mbrojtjes se vecante Eshte vendosje ne seksion te sigurise se larte jo me gjate se 3 muaj E vendos ne raste urgjente drejtor i pergjithshem duke njoftuar prokurorin Vendosja nga gjykata e kesaj mase Rastet kur meret kjo mase si reziku i sigurise, dhuna, kercenimet, nxitja e te tjereve etj.

Perdorimi i forces Forca perdoret per te shmangur:

Ne force perfshihen . Forca fizike e punonjesve te

Regullat gjate hetimit Njoftimi i prokurorit,

. Largimin e te denuarit nga institucioni; . dhunen ndaj personave te tjere; . demtimin e sendeve ne institucion; . mposhtjen e kundershtimit; . garantimin e shendetit te denuarve.

Policise; . Paisjet individuale si shkopinjte, prangat, . Mjetet dhe paisjet kolektive si pistoleta paralizuse, gaz lotsjelles etj Parimet e perdorimit te forces . Ligjeshmeria . Domozdoshmeria . Proporcionaliteti

Trajtimi i te miturve Aktet nderkombetare dhe ligjet e brendeshme per kete problem, Qellimi i tyre zhvillimi i nje sistemi juridik te vecante per tu perballur me ligjin, Orjentimet per masat e sigurise, Gjate hetimit e gjykimit, Denimet qe duhen dhene, 5

kujdestarit, Mbajtja vecas nga te riturit, Asistimi nga avokati mbrojtes, Mosarestimi per k.penale, Komunikimi mos i shkaktoje dem, Sa me pak paraburgimi, Hetimi i shpejte i ceshtjes, Mundesimi i arsimit, ndihmes mjekesore.. Asistenca ndaj te droguarve, alkolizuarve

Gjate ekzekutimit te vendimit Vendosja ne institucione te vecanta, Aplikimi i programeve te vecanta, Arsimi i detyrushem, Asistenca e psikologut, punonjesit social, Ndihma nga avokati, prindi, kujdestari, Masat disiplinore verejtje e qortim,

Vuajtja e denimit nga te semuret Masat mjekesore te percaktuara ne ligj, Vendosja ne keto institucione me vendim gjykate, Ne raste urgjente me urdher te prokurorit, Kujdesi per te mos u shkaktuar pasoja, Masat qe duhen mare per sigurine.

Vuajtja e denimit nga femrat Vendosja ne institucione te vecanta, Afrimi i kushteve dhe sherbimeve te vecanta, Trajtimi i vecante i grave shtatzana ose me femije ne gji, Mos aplikimi i denimit me burgim te perjetshem, Trajtimi i diferencuar ne dhenjen e masave disiplinore