Вы находитесь на странице: 1из 4

.

,... sanama

Dnyanm drCbir yanma Ermenilerin ve Ermenistan'm pek az ortak


paydaya sahip. Ama temmuzda Erivan'da dzenlenen Altm Film Festivali'nin
Ermeni sayesinde bir kavram
Ermeni

"0\ $. alin.t@rnilliyec.com.t:r
Simon Abkarian "Yes"te {solda],
Sergey Paradianov'un
Rengi" (stte).
ERMENI kendi iinde byk
ve derin bir
kavram. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler
bir olan si-
drt bir
\tt} toplam nfusu Perestroy-
ka di-
'ulusal'
ortak payda bile Ermeni kim
bu genel sinernada
likle kendini ediyor. retim
izgi bir gn Ermeni ol
mak, kklerine dnmek zerine filmler ya-
pan; ailesinin yksn, tarihini an-
latan gibi
daha Ermeni kuranlar var
diasporada. Benzer bir ikili durum da Er
Sovyet ekol
yeni yeni kendini ulusal bir btn
IQk
da gzlemleniyor.
Oyuncu, gibi
edilmesi genel
olarak Ermeni senarist ve ynetmenlerin
48MilliyetSanat
da 'iinde kltre ve
film endstrisine gre
Hollywood'da tamamen bu kendine zg
byk sistemin iinde yer Fran-
sada Arjantin'de Arjantinli, Trki
ye'de Trk gibi film yaparlar.
etmemizi hala
sa -yan ekiyle biten ve
labildikleri zaman Ermeni olmaya dair film
ler Konu iki
Ermeni diaspora ynetmeni or-
tak bir dile rastlamak mmkn
dnemde olan Er
meni Hemi Verneuil Malakyan!.
Grc Ermeni Sergey Paradjanov (Sarkis
Paracanyan) ya da Trk Ermeni Aram
Glyz'n hibir
yok... "Calendar" ve "Ararat
olanlar Atom Ermeni
anlayamaz. 1968
Artun Yeres'in Ermeni oldu
gunu sanat zerine deneysE!! can-
ele vermez. Belgrad'daki sekiz
on Ermeni ailesinden birinin yesi Aris
herhangi bir
gen ynetmenin ilk filmi olabilir ab
srd
Trkiye'de ak
la gelen ilk tonton
Nubar Terziyan. ve kt "dam tipi
nin vazgeilmez aktrlerinden Kenan Pars
ise herkese da Kirkor
Cezveciyan ve seslendirme
kendisinin tipik bir Ermeni aksa-
dahi bilinmez.
olmazsa olmaz Vahi
z'n, Sami Hazinses'in, Turgut za-
Selim Na
ve Adile ." Hababam
Adile Ermeni kimsenin
bile gelmez. Ama Toto Karaca aksa
ele verir kendisini.
Ynetmenlerin en eskilerinden biri Dr.
Aram Glyz ise imza
yze filmle ana
ynetmenlerinden biri.
da Kanunu", "Kanun
na" gibi polisiyelerden kri
Nubar Terziyan (stte).
Selim ve Adile (altta),

,
_..... t: .. , ..
.. _....
....... _
. k' ". ;
.
ve devrime dair propaganda
yan filmler Her ne kadar ynetmen
ler dnemin sansrnden memnun
de belgesele yo
srdrd. SSCB zellik
le ve Rusya'da Ermeni-
ler da nemli ve
oyuncular Ermeni
karakterini, buldu.
Paradjanov bu bilincin doruk
Erivan iinde iki, ya-
pan bir stdyo sayesinde retim de gre
celi ofarak
Karen Shakhnazarov'u (Karin
rav) seksenli ve Istanbul
ve film festivalierinde gsterilen
Kent''', Katili", "Dolunay" gibi
filmleriyle" Rus ynetmen" olarak
Rusya' efsanevi
yneticiligini
1986'da Koru Beni" ile Istanbul !;7
1925 tarihli "Namus".
Aleksandr Mov-
sesyan) 1904 tarihli oyunundan bir
uyarlarna. Terzi Berhudar, ni-
mleki Hayra' nun Seyran
ile gizlice namu
su lekelenmesin diye ikisini
ile evlendirmesini
Seyran,
niyetiyle Rstem'e Sosan ile birlikte ol
ima eder. Bunun zerine Rs-
tem, namusu lekelendi diye, ne
bile sormadan ldrr, Seyran da
intihar eder!
Ermenistan resmi do-
"Namus"tan iki nceki bir ta-
rih: 16 Nisan 1923'te Devlet Sinema Ko
mitesi / Goskino kuruldu. Ilk stdyo olan
Haykino Iyurt Armenfilm olarak bi-
linir) 1924 ve nce met
belgeseller ekildi bu
dek Haykino her
birka film reten, bir kurumdu.
Kurmaca trnde ilk nemli rnekleri Oa-
niel Dznuni ve "Namus"un ynetmeni
Hamo BekNazarov INazaryanl verdi. Hay
kino'nun yirmili filmlerin
senarist ve ynetmen olarak
Hamo Bek-Nazarov'un var. Hem
belgesel hem kurmaca Krtler
olmak zere Anadolu ve G
ney Kafkaslardaki so
tre ve geleneklerini ele alan sos-
yal ierikli filmler vurdu sessiz
dnem Ermeni Yirmili ve
otuzlu ulusal sinema okulu-
nun
Haykino, Stalinist rejim
;'Namus'Jlu
Garip ama gerek: Ilk Ermeni
Jzun melrajll kurmaca film, tre
,Ian gen bir Krt yksn anlatan,
1925 tarihli "Namus". Ermeni drama!ist
eratik filmlere dek her
:rde film ekti, da dizi
iinde aktif ynetmenlik Ye
ilk uzun eken Aren
:Jerdeci'yi izlemeye
'ilm ve deyince ilk akla gelen
simlerden Artun Yeres'in ve
<L, Yolculuk"tan "Sis ve Ge
:::e"ye yeni Trk filmlerinin
ynetmeni Natali Yeres'in
yan ekiyle bitiyor.
Ermenistan'da ise Sovyetler
inde ekol bir belgesel
ve karakteristik
5elges81 avangard
jan Moskova VGIK mezunu
perspektif iinde ha
aket halindeki biimde art
kurgulayarak yntemle ve
Jelgeselle kurmaca bir tarz yarat-
Onun izinden giden ve ha-
efi Harutyun Haaturyan gelene
nemli temsilcilerinden biri, on filmi n-
::en sonuncusu olan" ge-
;en birok film festivalinin
Antalya 2. Avrasya Film Festiva-
i'nde gsterildi. Kurmacada ekonomik ne-
olarak gsteremeyen
Ermenistan belgesel si
gelene-
Li srdryor.
MilliyetSanat49
.' 0';1.
'''::.
Film Festivali'nde Lale kazanan Ro-
man Balayan, "Deniz K-
pek" (1990) ile Garen Ke-
vorkian (Karin Paradjanov ile
belgeselci Ruben
Moskova'da rettikleri iin o-
zaman Ruslarla y-
netmenler.
Ister Ermeni ister Ermenistan sinema-
bahsedilsin szn yer
elbette Paradianov Bu ya-
Sovyet ekolnn titiz bir teknik
lik zerine edilen grsel mkemmel i-
rya gibi, gerekst-
c gelerden bir
tirdi. ilk kez resmi din olarak
kabul eden bir toplumun ve Gney Kaf-
ok ile ok
gelgitli ve asi ruh durumuna sahip olma-
kadar ekti.
Sayat anlatan
Rengi", gelenekseli eviren
Garip", "Suram Kalesi gi-
bi filmlerinde
dini ve milliyeti mo.tifler, egemen sosya-
list ideolojiye ters altmetinler ve bi-
seksel yznden Rengi"ni
1968'den sonra film ekemedi.
Drt hapis Louis
Aragon'un ektigi bir kampan-
yayla serbest 19B4'te Tiflis'te ya-
"Suram Kalesi ekme-
sine izin verildi. Ancak kansere
Erivan'a dndkten sonra film ekip l-
d. Bu arada 1988 Istanbu' Film
Festivali'ne ve Garip" ile
Jri zel dl
HollywoodJun her
Ermeni diye hemen ak-
la gelen ynetmen fazla te
yandan sinema sektrnn birok lkede
ta iinde yer alan Ermeni ise tah-
minieri kadar yksek.
Hollywood'una yeniliki do.-n-
vuran, sesli filmlere
nan teknik zm reten, bug-
nn biimde
lan pan hareketini ilk kez
ran (Dr. Jekyll Mr. Hyde, 1931) ynet-
menierden Rouben Mamoulian (Ruben
ilk biri.
lB97 Tiflis'te Ruben Ma-
annesi tiyatro oyuncusu Verjin
Mamulyan idi. Yirmili Ingil-
tere'ye giden Ruben Mamulyan 1922'den
itibaren Londra'da tiyatro ynetti.
Bir sonra ABD'ye gitti. Broadway'de
Gershwin'in "Porgy ve Bess"
"Oklahoma
l
", "Carousel" gibi mzikalleri
ynetti. 1929 ilk sesli filmlerden bi-
ri olan "Applause i ile sinemaya
atan Mamulyan 1930 Ameri-
50MilliyetSanat
ster Ermeni ister Ermenistan
bahsedilsin szn
yer elbette Paradjanov
Bu
Sovyet ekolnn titiz bir teknik
zerine edilen grsel

rya gibi, gerekstc
gelerden bir

kan geti. 1933'te Greta
Garbo'nun "Kralie
Kristina"dan 1957 Fred Astaire -
Cyd Charisse mzikali "Ipek oraplar i
Silk Stockings"e, bir imza
Steven Spielberg'n "Schindler'in lis-
tesi" ile Oscar kazanan, Penny Mars-
i Awakenings" ve Mar-
tin Scorcese'nin "New York eteleri i
Gangs of New York" ile Oscar'a aday
gsterilen senarist Steven (Ernest Ber-
nard) laillian nde gelen Hollywood Er-
menilerinden biri. "Searching for Bobby
Fischer", "A Civil Action" ve "All the
King's Men" de ynetti
B Richard Sarafian
(Sarafyan) ve onun televizyon dizile-
riyle Deran Sarafian; "In Bed With
Madonna" tume belgeselini, "With Ho-
nors ve "Love and Other Disasters"
filmlerini eken Alek Keshishian
yan) hemen akla gelen isimler. Amerikan
film endstrisinin en nemli
dan, yapan Exhibitor
Relations Co. genel mdr Pa-
ul Dergarabedian. Washington
Pos!'a, Time dergisi ve NY Times gazete-
sinden CNBC'ye ABD'nin ciddi or-
ERC eder. ABD'nin sa-
milyarderlerinden Kirk Kerkorian (Kir-
koryan) bir dnem MGM i UA (Metro
{ioldwyn Mayer i United Artists)
sahibiydi. kolu ve da
Alex Yemenidiian (Yemeniciyan) idi.
Amerikan iki
da Ermeni
dikkat ekici. Woody Alien dava aarak
Jean Doumanian ile
en nemli filmlerini ekti. Francis Ford
Anahid Nazarian
(NazarY,an) bir yandan bu byk ta-
bir yandan da Michael Goorjian
(Grcyan) ile birlikte kendi iki
film ekti.
Oyuncular hemen akla gelen
ikisi Akim Tamirolf ve Cher (Cherilyn Sar-
kisian). Egzotik karakterleri
ne Tiflis Ermeni Tami-
roff, Orson Welles'in de gzde
Onun "Touch
of Evil"de 1936'de "The General
Died at Dawn" ve "anlar Kimin Iin a-
i For Whom the Beli
Tolls"daki En Iyi
Erkek Oyuncu Oscar'a aday gs-
terildi. i The Miracle at Morgan
_L .'1; ....
Ars;ne HancJYan {nde} lle Charles Aznavour
Atom Egayan'm ''Ararat''ta.
Haykino, Stalinist rejim ve devrime dair
propaganda filmler retti. Her ne kadar
ynetmenler dnemin sansrnden memnun
de belgesele srdrd. SSCB
iinde, zellikle Grcistan ve Rusya'da Ermeniler
da nemli ve oyuncular
Creek", "AlphaviIIe", Eleven"
ve ekilen "Topkapi" .rol
ok klasikten
fizigini cmerte sergileyen giysile-
riyle ne Cher ise" Moonstruck / Ay
ile Oscar kazanan;'
biri olan, "Mask" ve "Deniz
anne
lanan bir aktris.
Verneuil de Ermeni
kara film, polisiye
trndeki klasiklerinden bir imza
atan Henri Verneuil, 1920
Rodosto'da Malakyan dogdu.
Ailesi o daha kckken Marsilya'ya g
etti. seksenli dek Fran-
parlak bir kariyer
1991 ocukluk birinci cildi
"Mayrig" i (Ermenice anne) ve ikinci cildi
"588 Rue Paradis" i (Cennet No:
5881 ve ikisini de beyaz-
perdeye uyarlayana dek birok onun
gerek habersizdi. Verneuil,
1957 Locarno 8yk dll "Le mouton
a cinq pattes / ", Alain Delon'un
"Melodie en sous sol/Vurgun", siyasi
en saglam rneklerinden "I
comma Icare / Ikarus'un I'si" unutulmaz
filmleri
Robert Guediguian IGedikyan) geen
"Vayage en Armenie /
Ermenistan'a Yolculuk'la kadar Ermeni
vurgulamayan bir ynetmendI.
Annesi Alman olan
komnist olarak ve severiz. Hma-
nist ve bir mizah duygusuyla
Marsilya'nin semti Eustache'da ge-
en. hemen hepsinde rol
filmlerinde kendine zg nahif bir
dnya bu filmler-
deki nahifligi bir yana siyasi angaj-
biraz da dnya-
kaynaklanan bir
da
lkemize de birka kez gelen ve b-
memleketi Slz' de
Sudan Itik" belgeseli eken Serge
Avedikian; "Hors Saison" ve "Les Ma-
uV8is Joueurs" ile yapan ynetmen -
senarist Frederic Balekdiian
ynetmen Robert Kechichian
belgeselci Jacques Kebadian ok
Ermeni birka!.
Ermeni oyuncular ya-
bana at"mayacaklar var. mzisyen-
likteki beyazperdede
Charles Aznavour Varinag
vuryanl Aznavur) geliyor, elbette. Onu
Sylvie izliyor (yegeni Michael Var-
tan Hollywood romantik komedilerinde
Her ne kadar Ermenilerin szc-
s konumunda olsa da Paris'te Az-
navour, Truffaut'nun "Tirez sur le pianist!
Piyanisti Vurun" undan Volker Schln-
dortt'un "Teneke Trampet"ine birok
nemli lilmde rol Sylvie Vartan ise
Bulgaristan'da Ermeni baba ve Macar an-
neden Sesi kadar de ok be-
Vartan, mzikaI-
lerin Jean Claude Brisseau'nun .
"L'ange nair / Kara Melek"iyle (1994)
oyun gcn buldu. Hali
en nemli Ermeni -
oyuncu, Lbnan'da daGan, ka-
dar de begenilen Simon
Abkarian. zellikle "Yes"teki
ona birok hayran
rollerde ama Gilbert
Melki (Melkiyan) de sivrilen isimlerden.
Kanada'da Garine Toros-
yan ismi gndeme geliyor
film ve belgesellerle. Ancak bu lke
neredeyse tutulan
isim Atom Egoyan. Erme-
nisi bir ailenin olan Egoyan, Beyrut
Erm0nisi aktris Arsine ile bir-
likte bir dizi nemli imza Tr-
kiye'de olarak iinde soyklflrn te-
yer "Ararat" (20021 yzn-
den persona non grata (istenmeyen
ilan edilse de Egoyan, son eyrek
nde gelen auteur'lerinden biri. "Next of
Kin" (1984), "Family Viewing" (1987),
"Speaking Parts" (1989). "The
(1991). "Calendar" (1993). "Exotica"
(1994), "The Sweet Herealter"119971.
Journey" (19991 ve "Where the
Truth Lies" (2006) onun
aile cinsellikle modern lOp-
lum ze-
rine ne kadar ilgin bir
sergiliyor.
Ermenistan'da bekleyen
sinema potansiyelinin dn-
birok lkesinde yzlerce Er-
meni, yedinci farkli
Erivan'da bu ay drdncs
lenecek Film Festivali'nin Er-
meni blm sayesinde pek
ok 'Ermeni filmi' bir araya ni-
teligi de gitgide Egoyan'In
da platformda temsil ettigi ve
onursal sa-
yesinde Ermeni
zihinlerde birbirinden
kopuk isim saymadan teye geecek.
1
-- ."' .....

Вам также может понравиться