VELEUILITE VELIKA GORICA

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Odravanje motornih vozila

POGONSKA GORIVA I MAZIVA

Hidrodinamiko podmazivanje
-seminarski rad-

Profesor:

Student:

Velika Gorica, sijeanj 2013

SADRAJ
UVOD ............................................................................................................................................................... 1 1. HIDRODINAMIKO PODMAZIVANJE ............................................................................................................. 2 2. GRANINO PODMAZIVANJE ......................................................................................................................... 5 3. MJEOVITO PODMAZIVANJE ........................................................................................................................ 6 4. ZAKLJUAK ................................................................................................................................................... 7 5. POPIS LITERATURE........................................................................................................................................ 8 6. POPIS SLIKA ................................................................................................................................................ 10

UVOD
Moderno razdoblje podmazivanja poine sa radom g. Osborne Reynoldsa (18421912). Reynoldsovo istraivanje bilo je usmjereno na rotirajue osovine u leajevima. Kada je mazivo naneeno na osovinu, Reynolds je otkrio da je rotirajua osovina napravila uljni klin izmeu osovine i leaja. Isto je primijetio da kad je osovina stekla kritinu brzinu kretanja, tekuina koja tee izmeu dvije povrine tvori deblji sloj. Zbog viskoziteta maziva i brzine vrtnje tvori se tlak u uljnom klinu koji je dovoljan da dri dvije povrine odvojene. U idealnim uvjetima, Reynolds je dokazao da je tlak u ulju i vie nego dovoljan da dri dva tijela izvan ikakvog kontakta i da je jedino trenje tekue trenje maziva. Takvu vrstu podmazivanja nazivamo hidrodinamikim podmazivanjem. Uz ovu vrstu podmazivanja pojavljuju se jo: Granino podmazivanje i Mjeovito podmazivanje

Slika 1. Stribeckova krivulja i naini podmazivanja [2]

1

1. HIDRODINAMIKO PODMAZIVANJE
Elementi mehanikih sustava kod kojih se ostvaruje hidrodinamiko

podmazivanje odlikuju se sljedeim tribolokim karakteristikama: Povrine koje se podmazuju razdvojene su kontinuiranim slojem maziva dovoljne debljine tako da ne dolazi do njihova dodira, osim pri pokretanju i zaustavljanju Optereenje se prenosi s jedne na drugu povrinu preko sloja maziva koji posjeduje odreenu mo noenja nastalu kao rezultat relativnog gibanja povrina Otpor uslijed trenja u sustavu je odreen veliinom unutarnjeg trenja u mazivu. Za hidrodinamiko podmazivanje karakteristino je i to da su povrine u dodiru jednolike. To znai da su prilagoene jedna drugoj tako da se optereenje prenosi preko relativno velike povrine.[1]

Slika 2. Podmazivanje s potpunim slojem maziva [6]

Postoji etiri bitna elementa u hidroninamikom podmazivanju. Prva dva su tekuina (hidro) i relativno gibanje (dinamiko). Druga dva su viskozna svojstva maziva i geometrija povrina izmeu kojih se tvori uljni klin. Kada razmatramo hidrodinamiko podmazivanje moramo biti vrlo oprezni kako emo postupati sa mazivom s obzirom na njegova svojstva i viskozitet. Kako je jedino trenje koje je prisutno u hidrodinamikom podmazivanju trenje samog maziva, trebalo bi koristiti manje viskozno ulje kako bi smanjili trenje: manje viskozno ulje manje trenja. Ipak s nedovoljnom viskoznou ugroavamo na sustav. Moramo biti vrlo oprezni da je razmak izmeu dvije povrine vei od najvee neravnine povrine. Razmak izmeu dvije povrine smanjuje se sa uljima, i niim brzinama. Geometrija povrine je isto vrlo vana. Povrine moraju biti takve da se moe razviti uljni klin izmeu povrina dozvoljavajui hidrodinamikom tlaku u tekuini da podnese optereenje na osovini ili pokretnoj povrini. veim optereenjem na leaju, manje viskoznim

Slika 3. Poloaj rukavca u leaju pri hidrodinamikom podmazivanju radijalnog kliznog leaja [2]

Hidrodinamiko podmazivanje je izvrstan nain podmazivanja jer je mogue postii koeficijent trenja od = 0,001, a i nema troenja izmeu pokretnih dijelova. Posebnu pozornost treba obratiti na zagrijavanje maziva zbog trenja unutar maziva jer je viskoznost ovisna o temperaturi. Jedna od metoda je hlaenje ulja prolaskom kroz hladnjak ulja kako bi odrali eljenu temperaturu, a time i viskoznost. Drugi nain regulacije viskoznosti je koritenje aditiva za smanjenje ovisnosti o temperaturi.

Posebnu pozornost moramo obratiti na ekstreme kada koristimo hidrodinamiko podmazivanje. Kod pokretanja i zaustavljanje pokretnih dijelova ili kod jako malih brzina razmak izmeu povrina je teoretski na nuli jer tada se javlja granino i mjeovito podmazivanje. Kod hidrodinamikog podmazivanja nosivi uljni film se meu kliznim povrinama stvara automatski, ako je meu kliznim povrinama dovoljno velika relativna brzina kretanja v i ako klizne povrine imaju oblik klina. Promjenu pritiska u sloju maziva u smjeru relativne brzine kretanja dviju povrina opisuje Reynoldsova jednadba [2]

Slika 4. Raspodjela sile u leaju [4]

2. GRANINO PODMAZIVANJE
Granino podmazivanje se javlja kod smanjene brzine kretanja, visokog pritiska i kontakta kod manje kvalitetno obraenih povrina ali i kod fino obraenih povrina. Isto tako nastaje kod nedovoljno ulja i male debljine uljnog filma gdje veliina neravnina metalne povrine prelazi debljinu uljnog filma. Prilikom vrtnje vratila u leaju do graninog podmazivanja dolazi kod pokretanja i zaustavljanja vratila. Mazivo koje se nalazi izmeu metalnih povrina u obliku jednostavnog molekularnog sloja fizikim i kemijskim vezama reagira s metalnom povrinom. U procesu graninog podmazivanja potrebno je osigurati granini sloj. Stvaranje graninih slojeva mogue je postii fizikom i kemijskom adsorpcijom i kemijskim reakcijama. Kod fizike adsorpcije uljni film na metalnoj povrini se snano prianja za povrinu ima sposobnost da se odupre prodiranju neravnina i na taj nain spreava dodir metala o metal. Ovaj vid stvaranja graninih slojeva pogodan je za mala optereenja, nie temperature i male brzine. Kod kemijske adsorpcije molekule maziva veu se kemijskim vezama masnih kiselina za metale i njegove okside pri emu nastaju metalni sapuni vrlo dobrih tribolokih svojstava. Ovakvi granini slojevi pogodni su za srednja optereenja, temperature i brzine. Kemijskom reakcijom izmeu aktivnih molekula maziva i metala stvaraju se novi kemijski spojevi na povrinama. Maziva u svom sastavu sadre klor, fosfor i sumpor u obliku razliitih spojeva. Djeluju tako to, uslijed visokih temperatura, na povrinama stvaraju slojeve klorida, fosfata i sulfida koji tite povrinu metala od visokih optereenja i ekstremnih pritisaka.

Slika 5. Prikaz kontakta s graninim podmazivanjem [5]

5

3. MJEOVITO PODMAZIVANJE

Mjeovito podmazivanje je prijelazni oblik izmeu graninog podmazivanja i hidrodinamikog podmazivanja tj. podmazivanja potpunim slojem maziva. Kod nedovoljne debljine sloja maziva mjestimice dolazi do direktnog kontakta dvaju povrina. Debljina filma maziva priblino je jednaka lokalnoj hrapavosti . Budui da se

optereenje u reimu mjeovitog podmazivanja prenosi djelomino preko filma maziva, a dijelom preko izboina u dodiru, faktor trenja posljedica je i unutarnjeg trenja u mazivu, ali i meudjelovanja izboina u dodiru.[3]

Slika 6. Prikaz kontakta s mjeovitim podmazivanjem [3]

4. ZAKLJUAK
Hidrodinamiko podmazivanje se pokazalo najboljim u praksi jer se trenje javlja samo meu slojevima ulja, a tarne povrine su u potpunosti razdvojene. Kako bi omoguili takvu vrstu podmazivanja potrebno je zadovoljiti vie uvjeta: obraenost povrine, vrstu maziva i relativnu brzinu. Postizanjem tih uvjeta dobivamo garanciju dobre mazivosti, izuzetno nizak koeficijent trenja i dugotrajnost konstrukcijskih elemenata.

5. POPIS LITERATURE
[1.] Goriva i maziva, ore ili, Vjekoslav Stojkovi, Dinko Mikuli, Veleuilite Velika Gorica, 2012; str. 167- 168 [2] http://www.scribd.com/doc/68332262/79/Princip-rada-i-podmazivanje-kliznihle%C5%BEajeva, (dostupno 24.01.2013.) [3] Goriva i maziva, ore ili, Vjekoslav Stojkovi, Dinko Mikuli, Veleuilite Velika Gorica, 2012; str. 166- 167 [4] http://www.google.hr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=10&ved=0C GUQFjAJ&url=http%3A%2F%2Fweb.iitd.ac.in%2F~rribeiro%2FMEL%2520417 %2520Lubrication%2520Lec%2520100211.ppt&ei=3SHkUMOEIsj14QTN8IDIB Q&usg=AFQjCNHEG57azECi8Lmood9FYEvQXGqIgQ&bvm=bv.1355534169,d .bGE, (dostupno 24.01.2013.) [5] Goriva i maziva, ore ili, Vjekoslav Stojkovi, Dinko Mikuli, Veleuilite Velika Gorica, 2012; str. 166 [6] Goriva i maziva, ore ili, Vjekoslav Stojkovi, Dinko Mikuli, Veleuilite Velika Gorica, 2012; str. 167 [7] http://www.maziva.org/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Ite mid=54, (dostupno 24.01.2013.) [8] http://marjan.fesb.hr/~spodrug/Elementi-640predavanja/Predavanja%20es%20bgd%202007-2008.pdf, (dostupno 24.01.2013.) [9] http://www.me.utexas.edu/~bryant/courses/me383s/DownloadFiles/LectureNote s/HydrodynamicLubr.pdf, (dostupno 24.01.2013.)

[10] http://www.phy.davidson.edu/fachome/dmb/PY430/Friction/lubrication.htm, (dostupno 24.01.2013.)

6. POPIS SLIKA
Slika 1. Stribeckova krivulja i naini podmazivanja [2] ................................................ 1 Slika 2. Podmazivanje s potpunim slojem maziva [6] ................................................. 2 Slika 3.Poloaj rukavca u leaju pri hidrodinamikom podmazivanju radijalnog kliznog leaja [2] .............................................................................................. 3 Slika 4. Raspodjela sile u leaju [4] ............................................................................ 4 Slika 5. Prikaz kontakta s graninim podmazivanjem [5] ............................................ 5 Slika 6. Prikaz kontakta s mjeovitim podmazivanjem [3] ........................................... 6

10