Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Alman �iirinde �zel bir yeri, �zel bir �nemi olan Friedrich H�lderlin (1770-1843)
do�ayla
kendini birle�tiren, kendinden do�aya a��lan, do�adan kendi i�-evreninin
derinliklerine inip
oradan t�rl� t�rl� sesler getiren bir �iir anlay��n�n ta��y�c�s�d�r. Onun g�zleri
d�-evrene bakarken
bile kendi i�ini, kendi �z�n� g�r�r. �iirinde, boyuna kendini do�ala�t�ran, do�a
olaylar�nda
kendinin yans�d���n� sezinleyen, bu sezi�lerini anlatmaya, �iirin diliyle
a��klamaya y�nelen bir
tutum, bir g�� kavran�r e�ilim vard�r.
Ya�ay��n�n pek k�sa bir d�nemi i�inde d�zenli d��nebilen, y�llar�n�n �o�unu
��lg�nl�k i�inde
ge�iren H�lderlin'in �iirinde derin bir insan anlat�m�, daha do�rusu kendini
do�aya veri�, �z�n�
do�ada bulu� duygusu sezilir. 1806 y�l�nda ��ld�ran ozan�n b�t�n yaz�lar�nda
do�ayla birle�me,
do�an�n i�inde kendini bulma �abalar� kolayca g�r�l�r.
Alman �iirine getirdi�i yenilik de i�te buradad�r. Onun �iirlerinde, do�a konu�ur,
bir ozan�n
dilinde kendini, kendi anlat�m�n� bulur gibidir.
Onun bu derin do�a sevgisini, do�an�n i�inde yiti�ini, do�a olaylar�yla kendini
ortaya koyu�unu
anlamak i�in An die Natur (Do�a'ya), Sonnenuntergang (G�ne�in Bat��), Aus Menon's
Klage
(Menon'un Yak�nmas�), Die Nacht (Gece), Am Abend (Ak�am), Haelfte des Lebens
(Ya�am�n
Yar�s�) adl� �iirlerini okumak, onlar �zerinde d��nmek yeter de artar bile.
Derin bir ac�, insan�n i�ini kemiren, y�re�ini oyan, boyuna k�m�ldatan, bir yerde
durdurmayan
s�rekli �z�nt� H�lderlin'in �iirinde ilk g�ze �arpan �zelliklerdir. O, daha �ok
ac�n�n, insan
varl���na gizlice sinmi�, nereden geldi�i bilinmeyen �z�nt�n�n dile getiricisidir.
Ac� ile sevgi,
sevin� ile derinden gelen, insan�n birdenbire b�t�n varl���n� kaplayan k�kl�
tedirginlik �iirinin
ana kavramlar� aras�nda yer al�r.
Durum b�yle olmakla birlikte, H�lderlin gene de neden dolay� ac� �ekti�ini, derin,
y�k�c� bir
�z�nt� duydu�unu a��k kan�tlarla ortaya koymaz. �ni�ler, ��k�lar, �z�nt�den
sevince, sevin�ten
�z�nt�ye dal�lar, bir �iirde beklenmedik �eli�meler �okluk �a��rt�r insan�.
H�lderlin bir ac�
�eken, �z�nt� duyan ozan olarak ��kar kar��m�za. Bizim Fuzuli'yi and�r�r bir
bak�ma. Do�ay�
binbir boyam i�inde g�r�rken b�t�n sevin� verici g�r�n�ler g�z�nden silinir,
do�ay� insana ac�
�ektirdi�i i�in seviyor san�rs�n�z. Do�ada insan�n �lmeyece�ine, yok olmayaca��na
inanm� bir
durum, bir i�ten sezi�i vard�r dersiniz. �okluk aldat�r insan� �iiri. G�nl�k bir
do�a olay� i�inde
birdenbire bir insan dikiliverir kar��n�za. Onun g�z�nde bir a�ac�n yapra��nda,
bir akarsuyun
kar��s�nda ye�eren otta g�r�len ye�il insan�n b�r�nd��� bir boyamd�r. A�a�ta insan
a�ar,
�i�ekte insan g�l�mser, akar suda insan t�rk� ����r�r ya da m�r�ldan�r. Do�aya,
do�a olaylar�na
doymayan bir tutkusu, bir ��z�lmez ba�lan�� vard�r.
H�lderlin'in b�yle bir anlay�la do�aya sar�lmas�nda, do�ay� bir ana gibi
kucaklamas�nda
ya�am�n�n, pek k���kken �ks�z kal�p ba�ka ellerde b�y�t�lmesinin etkileri vard�r.
��renimini
yapmas� i�in g�nderildi�i dinci okullardan; s�k�, kuru ko�ullara ba�l� bir e�itim
g�rmekten ka���,
yarat�l��ndaki do�aya a��lma iste�inin ne denli derinlere k�kler sald���n�
g�stermektedir. A�a��
yukar� b�t�n �iirlerinde bu tutum kolayl�kla g�r�l�r.
Do�an�n �evremizi saran, i�ten d�tan bizi s�rekli etkileyen olaylar� i�inde
H�lderlin bizim
g�rd���m�zden ba�ka bir nesne g�r�r, anlad���m�zdan ba�kas�n� anlar,
d��nd���m�zden
ba�kas�n� d��n�r, arad���m�zdan ba�kas�n� arar. Onun dilinde do�a s�rekli bir
canl�l�k,
t�kenmeyen bir yarat�c�l�k i�indedir. Sanat�� do�an�n dile gelmi� bir bi�imi
gibidir. Do�ada,
zamanda t�kenmeyen, eskimeyen, boyuna g�� kazanan, s�r�p giden bir yarat�c� tin
(ruh) vard�r.
Ozan�n bu anlay��n� Der Zeitgeist (Zaman�n Tini) adl� �iirinde a��k�a buluyoruz.
Do�a ile Tanr�
birdir, birliktedir. �nsan do�an�n i�inde bu g�c�n izlerini ta��yan (daha sanat��
insan) bir varl�kt�r.
H�lderlin'in b�yle bir varl�k anlay��na ula�mas�nda en etkili neden eski �a�
�iiriyle olan i�ten
yak�nl���d�r. Nitekim Hyperion adl� yap�t�nda eski Greklere duydu�u derin
sevginin, ba�l�l���n
izleri a��k�a kendini g�stermektedir. Eski Greklere duyulan bu a��r� sevgi, derin
ba�l�l�k
yaln�zca H�lderlin'e vergi de�ildir. A�a�� yukar� onsekiz ile ondokuzuncu y�zy�l�n
b�t�n Bat�l�
d��n�rlerinde, sanat��lar�nda, ayd�nlar�nda bu nitelikler, e�ilimler g�r�l�r.
Avrupa'y� eski �a�
k�lt�r�n�n ���a kavu�turmas�nda Grek diliyle yaz�lan yaz�lar�n �nemli bir etkisi
vard�r.
Avrupa'n�n bir�ok alanda d�zene kavu�mas�nda, d�zenli d��nmesinde, kurumlar�n
kurulu�lar�nda en b�y�k etkinin Latinlerden gelmesine kar��l�k, onlara, Greklere
duyulan sevgi
duyulmam�t�r �ylesine. Oysa d��nceyi ger�ek ya�ama uygulama, ya�amla d��nce
aras�nda
ba�lant� kurma anlay�� daha �ok Latinlerden gelmektedir. B�yle olmas�na kar��l�k
Grek sevgisi
daha derindir Bat�'n�n y�re�inde. �a��lacak i�tir: Bat� devlet kurmay�, okul
a�may�, yasalar
koymay�, devletler aras�nda ili�kiler kurmay�, daha bunlar gibi topluma vergi
bir�ok uygarl�k
kurumunu, kurulu�unu Latinlerden ��renmi�ken gene de Grek sevgisi a��r
basmaktad�r.
Bu a��r� sevgi daha �ok sanattan, �iirden gelmektedir. Grek d��ncesi kendini
�iirle, yontuyla,
tiyatroyla beslemesini bilmi�; b�t�n sanat dallar�ndan elden geldi�ince
yararlanm�t�r.
Eski Grek ozanlar� yaz�lar�nda daha �ok tanr�lar� konu�tururdu, H�lderlin ise
insan diliyle do�ay�
konu�turuyor bir bak�ma. Bunun b�yle oldu�unu onun Der Mensch (�nsan) adl�
�iirinden
anlamakta g��l�k �ekmiyoruz. Yaln�z bu "insan"�n da H�lderlin'in kendisi oldu�unu
g�zden
ka��rmamak gerekiyor. Do�a gibi b�t�n insanlar da H�lderlin'in �z�nde birle�mi�,
bir araya
gelmi�, kayna�m� durumdad�r.
H�lderlin'in �iirine giren, onun en �ok kulland��� s�zlere bir g�z atarsak
bunlar�n insanda bir
devinme, bir k�m�ldan� uyand�racak nitelikte olduklar� g�r�l�r. B�t�n varl�klar,
da�lar, ta�lar,
sular, a�a�lar, �rmaklar, dalgalar, yapraklar, oylumlar, sevgi onun dilinde
s�rekli bir devinim
i�indedir. Onun dilinde, �iirinde duran, k�m�ldamayan, bu k�m�ldan�lar� i�inde
insan�n bir yan�n�
yans�tmayan bir tek nesne bulamazs�n�z. Sessiz bir u�ultuya kap�l�r insan
H�lderlin'i okurken.
Bu bak�mdan H�lderlin diyebilirim ki Alman �iirinin en devingen ozan�d�r. Onun
�iirinde kendi
evrenine �ekilen, bir k�y�da sessiz duran insan bile s�rekli bir devinme ak��
i�indedir.
H�lderlin'in insan� kendi i�inde b�t�n do�ayla elele verip devinen, boyuna
k�m�ldayan bir
varl�kt�r. Bu g�r�� de eski Anadolu felsefesinde bulmaktay�z. Bir�ok �iirinde bu
eski felsefenin
izlerini, eski mitoslar�n i�lendi�ini, onlara de�inildi�ini g�r�yoruz a��k�a...
H�lderlin'in �iiri; yap�s�, i�ledi�i konular, tutumu, varl��a bak��, olaylar�,
nesneleri yakalay�p
a��klay�� bak�m�ndan �lk�a� Grek - Latin �iirine benzer. �zellikle �evirisini
sundu�um
Empedokles'de Homeros gibi bir tutum g�ze �arpar. �lk�a� �iirinde �zellikle
Homeros,
Vergilius, Ovidius, son ikisinden daha �nce ya�ayan Lucretius gibi ozanlar bir
konuyu i�lerken
onun en k���k ayr�nt�lar�na de�in iner, i�i�e ge�en olaylar� ele al�p anlat�r,
birini b�rak�p araya
giren ikinci olay� al�r, onu b�rak�p ard�ndan geleni i�ler, kesilmeyen bir anlat�m
ak�� i�inde
konuyu geni�letir gider. Durum H�lderlin'de de b�yledir. Homeros'un �lyada adl�
yap�t�nda
buldu�umuz g�ne�, g�na��m� nitelemeleri, anlat�mlar�, Ovidius'un masal
i�leyi�leri, Lucretius'un
derinlemesine nesnelere bak�� pek az bir de�i�ikli�e u�rar H�lderlin'de.
Do�a kar��s�ndaki tutumuyla �lk�a�'�n ad� ge�en ozanlar�yla �ok yak�n bir
benzerlik i�indedir
H�lderlin. Yaln�z, bu i�li Alman ozan�n�n insan�n daha derinliklerine indi�ini,
insan� ��rp�nan,
�z�len, do�a i�inde s�rekli bir �zlem duyan varl�k olarak ald���n� unutmamak
gerekir. �lk�a�
�iirinde insan daha �ok d� g�r�n��yle ilgiyi �eker, �iire girer. Oysa Alman
ozan�nda d�
g�r�n� ikinci s�rada kal�yor.
Do�a olaylar�n�n t�kenmeyen ak�� i�inde bulur insan� H�lderlin. Bir suyun ak��nda
konu�an bir
insan, bir a�ac�n duru�unda d��nen bir insan tutumu vard�r. Do�ada g�r�len
sessizlik, insan�n
kendi d��nce evrenine dal��; g�r�lt�lerse d�a vurmu�, bitmek nedir bilmeyen
didini�leridir.
�iirlerinde s�k s�k Tanr� ad�n�n ge�mesine kar��l�k a��r� bir Tanr� ba�l�l���
g�r�lmez H�lderlin'de.
Tanr� daha �ok do�an�n b�t�n�, do�an�n i�inde sakl� yarat�c� bir �z kimli�indedir.
Buna kar��l�k
ulusunun geleneklerine b�sb�t�n kar��t bir davran� i�indedir de denemez. S�zgeli�i
Nietzsche'nin davran�lar�n� bulamay�z onda, �te yandan �a�da�� Goethe'nin
tutumundan da
uzakt�r. H�lderlin daha at�lgan, daha korkusuzdur olaylar kar��s�nda. Sevgisi,
bak��, nesneleri
anlay�� daha bilgecedir, yaln�z ilk�a� ozanlar�na vergi bir bilgecelik i�inde.
H�lderlin olaylar�n �z�nde s�rekli bir birli�in, de�i�mezlik ilkesinin
bulundu�una, olaylar�
y�neten g��l� bir �z�n varl���na inanm�t�r. Empedokles'i bir konu olarak ele
almas� da bundan
ileri geliyor bir bak�ma. Empedokles, birle�tirici, da��n�kl�k i�inde
yak�nla�t�r�c�, nesneleri i�i�e
giydirici bir ilkenin, bir �z�n varl���na; do�ada �arp�an iki kar�� ilkenin
s�rekli bir yanyanal�k
i�inde bulundu�una inanan bir bilgedir. H�lderlin'i bu bak�mdan etkilemi� olsa
gerek.
�lk�a� Anadolu felsefesi varl���n, dolay�s�yla evrenin elle tutulur �zlerden
kuruldu�una inanan bir
d��nce d�zeni i�inde do�mu�, geli�mi�ti. Thales varl���n su gibi bir ilkeden,
sudan
kuruldu�unu; b�t�n de�i�melerin, t�rlenmelerin suyun ayr� ayr� nitelikler
kazanmas�ndan ileri
geldi�ini s�yl�yordu. Ona g�re b�t�n varl���n �z� suydu. Ya�am denen s�rekli
dirilik sudan
geliyordu. Bitkiler, canl�lar, hava; s�z�n k�sas� g�r�lebilen, elle tutulabilen ne
varsa sudan
t�remi�tir; �z�n�, yap�s�n� kuran sudur.
Anaximenes suyu b�rak�p varl���n �z�n�n soluk oldu�unu ileri s�rd�. Ona g�re b�t�n
varl�klar
solu�un s�k��p a��lmas�ndan, daral�p geni�lemesinden, t�rl� t�rl� nitelikler
kazanmas�ndan
ortaya ��km�t�r. Evrenin olu� ilkesi su de�il soluktur, yeldir. B�t�n diri
nesneler birer tin ta��rlar.
Evrende tin ta��yan varl�klar diri, ta��mayanlarsa cans�zd�r. �nsan �l�nce ona
dirili�ini veren �z
gider, soluk g�vdeden ayr�l�r. �te �l�m denen olay solu�un g�vdeden ayr�lmas�d�r.
B�t�n dirilik
g�c� soluktad�r.
�te yandan daha y�rekli, daha at�lgan bir bilge olan Herakleitos varl���n �z�n�
kuran nesnenin,
ilkenin ate� oldu�unu ortaya atm�; evrenin s�rekli devinim i�inde bulundu�unu,
boyuna s�r�p
giden bir de�i�menin varoldu�unu, bizim bitmeyen bir ak� i�inde oldu�umuzu
s�ylemi�tir.
B�t�n bu de�i�melere kar��l�k evrenin �z�nde de�i�meyen, oldu�u gibi kalan, evrene
varl�k
b�t�nl��� i�inde kimli�ini, ki�ili�ini kazand�ran bir ilkenin bulundu�unu da
a��klamaktan kendini
alamaz Herakleitos. �te bu de�i�meyen, �z� kuran, �a�maz bir �l�� olan varl�k
Logos'tur.
Evrenin d�zenleyicisi, olaylar�n �l�e�i, egemeni odur. Bu �z, de�i�i�ler i�inde
de�i�mez olarak
kaland�r. G�r�n�ler i�inde g�r�nmez olarak durand�r. Evrene uyumu, d�zenlili�i,
olaylara belli
belirlili�i veren odur. Logos bir d�zendir, �l��d�r. B�t�n olu�malar�n y�re�inde
vard�r.
�te buraya de�in �� bilgenin evren, varl�k kar��s�ndakini tutumunu, olu�malar�
a��klay�lar�n� pek
k�saca g�rd�k. �imdi bir ba�kas�na ge�elim. Evren tek ilkeden, soluk, ate�, su
gibilerden
kurulu de�ildir. Varl�k denen nesneler, olu�malar alan� bir �zden kurulmu� olamaz.
Daha �ok,
daha t�rl� t�rl� �zlerden yap�lm� olmas� gerekir. Varl���n d�rt kurulu� ilkesi,
kurucu �z� vard�r.
Bunlar da su, soluk, ate�, bir de toprakt�r. Bu son d��nceyi, t�rl� ilkeleri
birle�tirip bir nesne
yaratan g�r�� ortaya atan bilge, �evirisini sundu�um yap�ta ad� verilen d��n�rd�r:
Empedokles. Empedokles (490-430) Sicilyal� bir bilgedir. Ya�ay��, davran�lar�
olduk�a ilgi
�ekicidir. �l�m� bile bir masal niteli�i i�indedir. �lkesinin yasalar�na,
tanr�lar�na, gen�li�ine
kar�� y�k�c�, yoldan ��kar�c� tutumlarda bulunuyor d��ncesiyle yurdundan
s�r�lm�t�r. O da
kendini Etna yanarda��n�n i�ine at�p �z�ne k�ym�t�r. Ona g�re, bu t�rl� t�rl�
ilkeleri (su, yel, ate�,
toprak) birle�tiren, ay�ran iki ayr� ilke daha vard�r. Bunlar da Sevgi ile
Tiksinme'dir. Sevgi
birle�tirici, tiksinme ay�r�c�d�r. Evrende kar��tl�klar �arp��r. Her nesnenin, her
olu�un bir de kar��t�
vard�r. G�zel - g�zel olmayan, iyi - k�t�, a��r - ye�nik, yumu�ak - kat� gibi.
Evren bir �eli�meler,
kar��tl�klar alan�d�r.
Empedokles, bu ilgi �ekici d��nceleri y�z�nden, H�lderlin'den y�zy�llarca �nce
Romal� bilge-
ozan Lucretius'un da ilgisini �ekmi�; De Rerum Natura (Varl���n yap�s�) adl�
yap�t�na de�in
girmi�tir. �yle ki Lucretius onu �vmekten kendini alamaz; onun yapt���n�
anlatmaktan geri
duramaz. Lucretitus �nl� yap�t�nda "Sicilya bu ki�iden (Empedokles) daha parlak,
daha de�erli
bir nesne bar�nd�rmam� kuca��nda, insan onun ki�i-soyundan geldi�ine kolay kolay
inanamaz"
diyor.
Empedokles bir ozand�r, d��ncelerini Ar�nmalar ve Do�a adl� iki uzun �iiriyle
d�zenlemi�tir.
�iirinin bir yerinde tinin g�vdeden g�vdeye ge�ti�ini, kendisinin bir �a�lar
bal�k, ku�, �al�
oldu�unu s�yler. Hint d��ncesinde g�r�len, tinlerin ayr� ayr� g�vdelere girdi�i
inanc�n� savunur:
Vaktiyle ben o�lan, k�z, �al� oldum.
Ku� oldum, denizden s��rayan dilsiz bal�k oldum. (*)
Ar�nmalar'�n bir �ok yerinde b�ylesi d��ncelerle kar��la��r; insan�n, evrenin
s�rekli �at�malar,
kar��tl�klar i�inde bulundu�unu ileri s�ren g�r�lerle kar��la��r�z.
Empedokles'e g�re insan s�k�nt�lar, ac�lar, yoksunluklar, yoksulluklar i�indedir:
Vah sana, ey zavall� insan soyu, ey bahts�z,
B�yle kavgalardan i�te, b�yle inlemelerden
yarat�ld�n�z...
... a�r�lar ve ac�lar kar�t�rarak, aldatmalar
ve s�zlanmalar...
(Yukarda ad� ge�en �eviri, sayfa. 138)
Bu g�r�ler bir b�t�nl�k i�inde H�lderlin'in �iirlerine girmi�tir. Yukarda ad�
ge�en �iirlerinde,
Hyperion'da bunlar� a��k�a g�r�yoruz. Bundan da, Empedokles'in H�lderlin'i
g�r�leri, ya�ay��
dolay�s�yla epeyce derinden etkiledi�i sonucu ��kar�labilir.
�evirisini sundu�um Empedokles adl� yap�t H�lderlin'in tiyatro t�r�ne pek de uygun
gelmeyen
bir konuyu i�lemesiyle ortaya ��km�t�r. Yap�t�n ana konusu Empedokles'in do�du�u
yerden
s�r�l�� gibi g�r�n�yorsa da �yle de�ildir. Ana konu insan�n do�a, al�nyaz�s�
kar��s�ndaki
durumu, i�inde bulundu�u ��kmazlar, d� olaylarla kendi i� evrenindeki olu�malar
aras�nda
g�r�len s�rekli �at�mad�r. �nsan d��nen bir varl�k olarak ne yana d�nerse d�ns�n,
nereye
giderse gitsin bitmez t�kenmez �eli�melerle, �at�malarla kar�� kar��yad�r. Bu
kar��t durumlar
i�inde insan�n benli�i kendini g�sterir. Kar��tl�klar insana bir belirlilik
kazand�r�r ya da b�yle bir
tutuma y�nelmeye iter, bask� yapar. �te Empedokles'de bu nitelik kendini
g�steriyor. B�t�n
bask�lara, itmelere, ezmelere kar��l�k �nl� bilge d��ncesinden, inanc�ndan
sapm�yor; ba�ka bir
deyimle, dinci g�r�e kap�lmaks�z�n do�an�n d�zeni i�inde kendisine verilenden
ayr�lm�yor. Y�n
de�i�tirmiyor. Bu geli�ig�zel bir konu de�ildir H�lderlin i�in. O da ya�am�nda,
�ok dar bir
anlamda da olsa, biraz Empedokles'ti. Gen�li�inde kendisine verilmek istenen
e�itim,
tekd�zenlilik onu bir t�rl� etkileyememi�, i�inde geli�mekte olan do�a vergisi
e�ilimin y�n�n�
de�i�tirememi�tir.
H�lderlin bu yap�t�nda biraz da iyilikle k�t�l��� kar�� kar��ya koyar. Empedokles
yap�lan
iyiliklerin, Hermokrates ise bunlara kar�� bilin�sizce dikilen iyilikbilmezli�in
yans�t�c�s�d�r.
Bilgenin g�z�nde �nemli olan yenilik, d��nce bak�m�ndan geli�me, ilerlemedir.
Hermokrates'in
ere�iyse nereye var�rsa vars�n elde bulunanlar� oldu�u gibi saklamak, korumak,
ilerici
do�rultuda g�r�len b�t�n de�i�melerin �n�ne ge�mek, onlar� �nlemektir.
H�lderlin bize verdi�i tasla�a g�re yap�t�n� bitirmemi�tir. Bunun nedenlerini
burada uzun boylu
a��klayacak de�ilim. Gerekmez de. Yaln�z, ge�irdi�i bunal�mlar�n burada �nemli
etkileri
olmu�tur.
EMPEDOKLES'�N TASLA�I
(Frankfurt)
B�R�NC� PERDE
Birinci Sahne
�kinci Sahne
Empedokles kad�n ve �ocuklarla. K���klerden biri evden a�a�� do�ru ����r�r: "Baba,
baba,
duymuyor musun?" Bunun �zerine anne a�a�� iner, onu kahvalt�ya �a��r�r,
konu�mas�na ba�lar.
Kad�n�n inceden inceden yak�nmas�, Empedokles �zerinde �z�c� etkisi, Empedokles'in
y�rekten �z�r dileyi�leri. B�y�k bayramda birlikte olmak, birlikte e�lenmek i�in
kad�n�n yakar��.
���nc� Sahne
Agrigentolular�n bayram�. (Bir t�ccar, bir doktor, bir rahip, bir komutan, bir
gen� bey, ya�l� bir
kad�n.) Empodeklos'in �z�nt�s�.
D�rd�nc� Sahne
�K�NC� PERDE
�kinci Sahne
D�rd�nc� Sahne
���NC� PERDE
D�RD�NC� PERDE
Onu k�skananlar birka� ��rencisinden Etna'da halka kar�� s�yledi�i a��r s�ylevi
��renip ondan
yararlanmaya, halk� ona kar�� ayakland�rmaya kalk�t�lar. Ger�ekten de halk onun
yontusunu
y�k�p onu ilden s�rd�. Art�k uzun bir s�redir isteyerek �l�p sonsuz Do�a ile
birle�me konusunda
geli�en yarg�s� son bi�imini ald�. O bu ama�la kar�s�ndan, �ocuklar�ndan ikinci
kez daha derin,
daha ac� bir durumda ayr�ld�, gene Etna'ya gitti. Gen� g�n�lde�ini savu�turdu.
Kar�s�na,
yat�t�rd��� avuntular y�z�nden kendisini aldatmayaca�� konusunda g�veni vard�. Bu
g�n�lde�i
onun ger�ek ere�ini k���msemek istiyordu.
BE��NC� PERDE
EMPEDOKLES'�N �L�M�
(Birinci B�l�m)
B�R�NC� PERDE
Birinci Sahne
�ki Vesta Rahibesi.
PANTHEA. Onun bah�esidir bu. Orada, koyu karanl�kta, p�nar�n f�k�rd��� yerde,
duruyordu
dipdiri, ben �n�nden ge�ti�imde. Sen, onu g�rmedin mi?
RHEA. G�rebilir miydim? D�nden beri babamla Sicilya'dayd�m. daha �ocukken g�rm�t�m
onu, Olympia oyunlar�nda bir sava� arabas�nda atlar� y�netirken, eskiden.
PANTHEA. �imdi g�rmelisin onu. �imdi. S�ylendi�ine g�re ne yana gitse, bitkiler de
o yana
d�ner, nereye de�ne�i dokunsa sular f�k�r�rm� yerden. Do�ru olabilir b�t�n bunlar.
F�rt�nal�
havada bir bakmaya g�rs�n g��e, bulutlar da��l�r, p�r�l p�r�l g�n ��rm�. Daha
neler deniyor
bilsen! Kendin g�rmelisin onu. Bir an da olsa. Daha bunun gibi pek �oklar�. Ben
sak�n�yorum
ondan, ne varsa de�i�tiren korkun� bir �z var onda.
RHEA. Nas�l ya��yor ba�kalar�yla? Ben anlam�yorum bu adam�n i�ini.
Onun da var m� bizim gibi bo� g�nleri.
��yle s�k�nt�l�, sa�ma sapan i�leri?
�nsanca bir ac� �eker mi o da?
PANTHEA. Ah! Orda son kez g�rm��m onu
A�a�lar�n�n g�lgesinde,
Bir tanr�sal ac� �ekiyordu derin mi derin...
Ola�an�st� bir �zlemle bakar yere birden,
Yitirdi�ince �o�alan �zg�n bir ara�t�r�c�l�kla,
Bir yol dalar k�z�ll���na korunun yukar�,
Uzak mavili�e, silinir g�z�nde ya�am,
Sarar burkulan y�re�imi
Bir g�rkemli g�r�n��n kendinden ge�i�i -
Sen de bat�p gideceksin ey g�zel y�ld�z
Bir nesne kalmayacak art�k uzun boylu.
Bunu kurar dururdum...
RHEA. Konu�mu� musun onunla sen,
Panthea, daha �nceden?
PANTHEA. Bir �eyler an�msat�yorsun bana bu konuda. �ok olmuyor, �l�m d�e�ine
d�t�md�.
�nce p�r�l p�r�l g�n k�zard� �n�mde, g�ne� bat�yordu, bir cans�z g�lge gibiydi
evren. Eskiden can
s�k�c� bir d�man� oldu�u b�y�k adam�; do�an�n g�venini, yard�ma �a��rd� babam
umutsuz
g�nde. O zaman bu y�ce ki�i ula�t�rd� bana ilac�, bir b�y�l� uzla�ma i�inde eriyip
kar�t� didinen
ya�am�mla birbirine, tatl� duygulu �ocukluk g�nlerine dald�m, g�zlerim a��k uyudum
g�nlerce,
gereksemedim bir solu�u bile. Yeniden a��l�verdi varl���m ��l ��l bir be�en�
i�inde. �oktand�r
yoksun k�l�nd���m evrene, p�r�l p�r�l bir ilgi duyu�la a��ld� g�z�m g�ne kar��,
orada duruyordu
Empedokles. �yle tanr�sal, �yle ger�ek geldi bana. G�l�mseyen g�zlerinde �i�ek
�i�ek a��ld�
bana ya�am yeniden. Ah, bir sabah bulut�u�u gibi d�k�ld� g�nl�m y�ksek, tatl� ���a
kar��; ben
ince bir yans�mayd�m ondan...
RHEA. Ey Panthea...
PANTHEA. Onun g��s�nden gelen. B�t�n ezgiler ��nl�yor her hecede, tini de s�z�nde.
Oturmak
isterim ayaklar�n�n dibinde saatlerce, onun bir ��rencisi, onun �ocu�u olarak,
onun g�klerine
bakmak, onda sevin�ten ��ld�rmak, onun g�klerine dal�p kendimden ge�inceye
de�in...
RHEA. Bir bileydi sevgiyi, s�ylerdi s�yleyece�ini.
PANTHEA. Bilmez o. Dola��r kendi evreninde
Duymadan bir nesneye gerekseme, bir tanr�
Sessizli�ince y�r�r �i�eklerinin aras�nda,
Sak�n�r incinmesin diye hava, mutluluk..
Sessizdir onun evreni, co�ar g�nl�nce
Y�kselen bir e�lence i�inde, f�k�r�r
Bir k�v�lc�m bir d��nce gibi gecesinden
Yarat�c� b�y�n�n, sokulur ��l ��l,
Gelecek eylemlerin �zleri y�re�ine,
Olu�an insan ya�am�nda, sessiz do�ada,
G�r�n�r ona evren, duyar kendini bir tanr� gibi
��elerinin i�inde, bir g�k�e t�rk�d�r sevinci,
G�n olur g�sterir kendini, girer halk i�ine,
Kalabal���n u�uldad���, bir g��l�n�n
Ba��bo� g�r�lt�ler ��kard��� yerde..
B�yle y�r�t�r egemenli�i g�rkemli �nder,
Gelir yard�ma yeterince g�r�ld���nde,
Al�mak isterlerse yard�m�na
Bir yabanc�n�n boyuna, sezmeden
Ge�ip gidi�ini - �eker g�t�r�r onu
G�lgeliklere sessiz bitkiler evreni,
Daha g�zel g�r�nd��� yere,
Oradad�r; b�t�n g��l�l���yle
Kar��s�ndad�r gizem dolu ya�am�...
RHEA. Ey konu�an kad�n. Nas�l biliyorsun her bir
�eyi?
PANTHEA. Onu d��n�r�m ben - ne �ok
d��ncelerim
Var onun �st�ne! Ah. Anlam� m�y�m onu,
Ne oldu�unu? Ya�am�n kendidir o,
Biz birer d��z ondan. -
G�n�lde�i Pausanias az �ok s�z etmi� ondan
�nceden bana, g�r�r onu g�nden g�ne o delikanl�,
Jupiter'in kartal� daha �v�n�l�
De�il Pausanias'tan - �yle san�yorum.
RHEA. ��k�amam sana, ey sevgi, ne dersen de
Ne ac�lar doluyor i�ime anlat�lmaz,
Senin gibi olmak isterim ben de
�stemem onu bir daha. Evet siz
B�yle mi olursunuz bu adada?
Sevin� duyar�z b�y�k adamlardan,
Bunlardan biri g�ne�idir Atina kad�nlar�n�n,
Sophokles'tir. Onda b�t�n �l�ml�lerden,
�zellikle k�zlardan bir �z g�r�n�r g�rkemli,
P�r�l p�r�l bir an� do�ar i�inde... -
Her biri d��ncesi olmak ister bu g�rkemlinin,
Boyuna g�zel, gen� olmak solmadan,
Ozan�n �z�ne girip kurtulmak,
Sorun, d��n�n, kentin bu d��k k�zlar�ndan
Hangisinin sevgiler dolu bir yi�it olaca��n�,
�z�nde canlanan, Antigone dedi�i o,
I��l ��l olacak al�nlar�n�z girdi�inde
Tanr�lar g�n�lde�i bayram g�n� tiyatroya,
Yok art�k �z�nt�n�z
Yitmiyor sevgili g�n�l
Bir ac�nmal� yaprak boyun e�i�i i�inde. -
Adad�n kendini - biliyorum iyice,
�yle b�y�kt�r i�te seni sessiz b�rakmada,
Sonsuzu seviyorsun s�n�rs�zca.
Nedir yard�mc�n senin? Evet senden
Onun bat�� al�yor �c�n�,
Sen iyi �ocuk, g��men gerekir mi onunla?
PANTHEA.Yapma
Gurur verme bana, korkutma beni,
Bana g�re de�il ona g�re olan.
Ben o de�ilim, o g��se bile
Benim g����m olmaz onun g����,
�l�m� de b�y�k olur b�y�klerin.
Gitmek istiyor bir yi�itle silah ta��yan;
Elinde al�n yaz�s�n�n ��lda��,
B�yle �a��r�lmas� gerekir birinin
�teki gibi, nedir bu adam�n ula�t���,
�nan bana, yaln�z �udur onun kazanc�
Su� i�lemi� b�t�n tanr�lara kar��,
�ekmi� onlar�n h�nc�n� �zerine,
Onun gibi su� i�lemek istedim ben de,
Onun u�rad���na u�ramak,
Ne olurdu bir yabanc�yla sevenler
Bir �eki�ivereydi, ne olurdu. - Ne istiyorsun?
Yaln�z tanr�lar konu�salar, sen budala kad�n
Yeremezsin bizi onun gibi...
RHEA. Belki onun gibisin sen de
Yoksa nas�l bulurdun onda mutlulu�u?
PANTHEA. Sevgili g�n�l.
Bilmiyorum, neden ba�l�y�m ona
- Bir g�reydin onu -. D��nd�m bir yol
��kar d�ar� belki diye (bu saatte
K�rlarda gezer seve seve sonsuz gen�lik,
Bir an� benzetiverirse ona yeni g�n -),
G�rm�s�nd�r onu giderken -
Bir istek vard� �yle, do�ru de�il mi dersin?
Vazge�meliyim bu dile�imden, g�r�n�yor o,
Art�k sevmemi� tanr�lar
Bu sab�rs�z duam�z�, haklar� var.
�stemem art�k istemem - ben sizden
Ummal�y�m iyi tanr�lar - bilmem ondan ba�kas�n� -
�stiyordum seve seve, dileyeydim �tekiler gibi,
Yaln�z g�ne� ����n�, bir de ya�muru sizden,
Bir bunu yapabilirdim.
Ey sonsuz gizem - Biz neyiz,
Ne ar�yoruz, bulamayaca��z arad���m�z�,
Biz, iyi saatte olanlar gibi de�il miyiz?
RHEA. Baban geliyor, orada,
Bilmiyorum, kalal�m m� gidelim mi?
PANTHEA. Ne diyorsun? Babam m�? Gel s�v�al�m.
�kinci Sahne
���nc� Sahne
Empedokles.
D�rd�nc� Sahne
Empedokles. Pausanias.
PAUSANIAS. Ey hepiniz
G�ksel erkliler, nedir bu?
EMPEDOKLES. �ekil!
Kim g�nderdi seni buraya? Bende mi
Bitirmek istiyorsun i�ini? S�yleyim sana
Ne varsa, bilmiyorsan, sonra yap yapaca��n�,
E sonra - Pausanias! Art�k arama
G�n�l verdi�in erki�iyi,
O yok art�k, git, g�zel delikanl�!
Y�z�n yak�yor i�imi, yap istedi�ini,
�ster say ister s�v, yeter de artar bana
�kisi de senden geldikten sonra!
PAUSANIAS. Ne oldu? Bir mu�tum var sana
�oktand�r, ��krettim seni uzaktan g�r�nce,
G�n ����nda, ba�tan aya�a titrer buldum.
Yaln�z m�yd�n? Duymad�m bir s�z�n� bile,
Bir yabanc� �l�m sesi ��nl�yor kula��mda...
EMPEDOKLES. �nsan sesidir o, �ok �n salan
�l�ml� diye,
Pek mutlu k�lm� onu g�zel do�a...
PAUSANIAS. �yle de�il
B�t�n evren tanr�lar�yla s�k� f�k�
Oldu�un gibi de�il bu.
EMPEDOKLES. �yle dedim ben de,
Sen iyi insan, kutlu b�y�c�
��k�p gitmemi�ti i�imden daha,
Bu y�zden beni, bu g�n�lden seveni,
Seviyorlar daha, evrenin y�ceuslar�...
Ey g�ksel ��k! Evet beni
��renmemi� insanlar daha - epeydir,
�zlem duyar y�re�im y�ce diriye,
Onu bulamad� daha, bu y�zden d�nd�m sana,
Bir bitkinin ba�lan�� gibi �oktand�r
Bir sofuca be�en� i�inde ba�lanm�t�m sana,
�oktand�r k�r� k�r�ne,
�ok g�� anlar �l�ml� p�r�l p�r�l olanlar�.
B�ylece...............
�i�ekleniyor �z�m, senin �i�ekleni�ince,
Bundan tan�m��m seni, ba��rd�m: Ya��yorsun!
G�ler y�zle dola��r gibisin �l�ml�leri,
Senden d�er her ki�inin �st�ne
G�ksel p�r�l p�r�l sevimli ayd�nl�k
Senin �z�n�n boyas�n� ta��r ne varsa,
B�yleydi benim i�in de �iirde ya�am.
��imdedir senin �z�n, vermi� a��k�a
G�nl�m senin gibi, a��r ba�l� topra�a kendini,
Ac� duyana, �okluk kutlu gecede
�vd�m onu, �l�me de�in sizi y�rekten
Al�nyaz�lar�yla dopdolu korkusuz sevmek i�in
K���msemeden bir tekini bile masallar�m�z�n....
B�yle yapm��m onunla �l�m anla�mas�n�.
Ba�ka bir h��rt� vard� �nceden k�rda,
Nede inceden ��r�ldard� da� kaynaklar�,
Nede yumu�ak bir esinti vard� �i�eklerde �l�k
Ey toprak! Sessiz ya�am� veren bana.
B�t�n g�n�lde�lerin senin, ey toprak;
G�rkemli de de�iller hani pek,
Yorgunluktan, sevgiden �s�nd�lar, b�y�d�ler,
B�t�n bana verdiklerin, sessiz oturmu�
Tepede, �a��p �a��p d��nm�sen ya�am�n
Kutlu kutlu yan�lt�s�n�, senin dola�mandan
Derin derin k�m�ldan�yorum
Sezerek kendi al�nyaz�m�,
Soluk al�yor senin gibi hava,
Sa�l�k veriyor bana, sevgiyle yaral� g�nl�me,
��z�ld� b�y�l� derinli�inde bilmecelerim...
PAUSANIAS. Sen mutlu ki�i.
EMPEDOKLES. �yleydim! S�yleyebilirdin, ne soy
oldu�unu,
Senin meleklerinin dola�mas�, etkisi - denir onlara,
Ey yolda�� oldu�um, g�rkemli do�a!
Bir kez daha ba��rabildim ruha,
Benim dilsiz, �l� gibi �ss�z g�nl�m
Yans�t�verse b�t�n seslerini senin!
Ben o muyum? Ey ya�am, ��nlar m� kula��nda
Senin u�an ezgilerin b�t�n,
Duyar m�y�m eski yank�n�, y�ce do�a?
Ah, ben, ne varsa yitiren, ya�amad�m m�
Bu kutlu toprakla, bu ��kla
Ruhun bir kez bile s�zlanmad��� seninle,
Ey baba g�k! B�t�n canl�larla
Sonsuzca var olan olymposta? -
A�lar�m k�rba�lanm� gibi,
Ah, kalmak istemem, seni de benden almas�nlar - sus!
�l�yor sevgi, ka��yor tanr�lar birden,
Biliyorum pek iyi, b�rak beni,
Ben, eski ben de�ilim art�k, i�im yok seninle...
PAUSANIAS . Sen osun, ger�ektir o oldu�un.
S�yle bana, bence anla��lmayan�,
Nas�l yok ediyorsun kendini b�yle?...
Ruhum say�kl�yor san�r�m
Zaman zaman, yeterince a��ld���nda
Sevdi�im d�nyaya, derin sessizli�e kapan�nca.
�l� m� dersin yoksa sessiz durana?
EMPEDOKLES. Seve seve, yorulup avundu�un
gibi, iyi insan!
PAUSANIAS. Alay ediyorsun bilgisizlikle d�ped�z
D��n�r m�s�n mutlulu�unu, sen de, benim gibi?
Pek i�ten de�ildi hani, ac� �ekiyorsun,
B�yle diyorum uygunsuz nesneler y�z�nden.
G�rd�m seni i�inin ba��nda, barbar kent senden bi�im,
Anlam kazanm�, onun g�c�nde ��rendim g�r��n�
senin,
Onun evrenini bir de, kutlu anda senin bir s�z�n
Bu y�llar�n ya�am�n� benim i�in yaratt���nda,
Evet yeni g�zel bir zaman
Ba�lad� bu delikanl�dan.
Orman h��rday�nca uzaktan uysal geyikler
Nas�l d��n�rse yuvalar�n�,
�yle �arpar benim de y�re�im; sen
Eski evren mutlulu�undan s�z ederken,
G�stermez misin b�y�k �izgilerini gelece�in bana,
Bir sanat��n�n keskin bak�� nas�l
B�t�n bir tabloda eksikleri ortaya koyarsa?
Apa��k de�il mi �n�nde al�nyaz�s� insanlar�n?
Bilmez misin g��lerini do�an�n,
G�venle nas�l istersen �yle y�netirsin do�ay�,
Sessiz egemenli�inde bir �l�ml� gibi de�il?
EMPEDOKLES. Yeter! Bilmezsin s�yledi�in her
s�z�n
Bir diken gibi i�ime batt���n�.
PAUSANIAS. H�n� duyman gerek mi her nesneye
g��s�zl�kle?
EMPEDOKLES. Say�n bay anlam�yorsun!
PAUSANIAS. Ni�in
Onu benden gizliyorsun, �z�nt�n� bana
Bir bilmece yap�yorsun? �nan ki daha ac�l� kimse
yok...
EMPEDOKLES. Ac� �eken kimse yok, Pausanias,
Ac�lar� bitirmek i�in. G�rm�yor musun?
Ah! �yle olayd�, benimle ac�lar�n �st�ne
Bir bildi�in olmayayd� ne olurdu. Yok!
Ben a��klayamam kutlu do�ay�,
Kaba duyu�tan ka�an o ar� duru varl���!
Yerdim seni, yaln�z ba��ma bey,
�st�n g��te bir barbar olay�m diye
Size yal�n�l���n i�inde bakar�m,
Salt, gen� kalan g��leriniz i�inde!
Onlar bar�la yeti�tirmi� beni, sevin�le
Beslemi�, biliyorum onu ben de,
Benim i�in kutlu olan ya�am�d�r do�an�n
Eskiden oldu�u gibi, iyilikseverdi tanr�lar,
Bir tanr�yd�m yaln�z ba��ma ben de,
Korkusuz bir benlik i�inde konu�urdum.
�nan bana sevinirdim do�mayayd�m.
PAUSANIAS. Ne? Bir s�z i�in mi bu?
Neden y�lm� g�z�n�z, en yi�it erki�i?
EMPEDOKLES. Bir s�z i�in mi bu? Evet, tanr�lar
Yok etmek istiyor beni, sevdi�iniz gibi.
PAUSANIAS. B�yle demiyor ba�kalar�, senin gibi.
EMPEDOKLES. Ba�kalar�! ne yapabilirler ki?
PAUSANIAS. Evet do�ru,
Sen ola�an�st� adam! b�yle i�ten sevmedi,
G�rmedi ba�kalar� sonsuz evreni
Onun y�ceuslar�n�, g��lerini,
Senin gibi! Yi�it�e s�z� bir sen s�yledin
Bu konuda, sen sezinledin �ylesine �ok,
Nas�l bir b�y�k s�zle b�t�n
Tanr�lar�n g�nl�nden s�k�l�p at�ld���n�,
Seve seve adad�n kendini onlara,
Ey Empedokles! -
EMPEDOKLES. Bak! Nedir bu?
Toyun Hermokrates, onunla
Bir y���n halk, Kritias, Archon!
Ne ar�yorlar yan�mda?
PAUSA�NAS. Epeydir aram�lar
Nerdesin diye.
Be�inci Sahne
Alt�nc� Sahne
Empedokles. Kritias.
KRITIAS. Nedir o?
EMPEDOKLES. Aa, sen de ard�mdan m� geliyorsun?
KRITIAS. Bana ne yapmak d�er?
EMPEDOKLES. �yi biliyorum: Seve seve h�n�
duymak
�stersin bana, gene de duymazs�n oysa.
Korkuyorsun, korkacak bir i�in yok...
KRITIAS. O ge�ti. Ne istiyorsun?
EMPEDOKLES. Evet kendin
D��nmemi�sin onu, toyun avucunun i�ine
Alm� seni, yak�nma, bo�una, onun i�in
�yi bir s�z s�ylemi�sin, �rk�t�yorsun halk�...
KRITIAS. Bana s�yleyecek s�z�n yok mu?
Can s�k�c� gevezeli�i seversin oldun olas�...
EMPEDOKLES. A��k konu�,
Benim k�z�n� senden kurtaran.
KRITIAS. Bu dedi�in do�ru.
EMPEDOKLES. �rperiyorsun, utan�yorsun
Anayurdundan ka�anla konu�maya,
�yle sanmal�y�m gene. D��n,
O, yaln�z g�lgemden s�z ediyor,
Pek say�n, p�r�l p�r�l bar� yurdundan d�nenden.
KRITIAS. Gelmezdim sen �a��rd�n,
Halk ��renmek istemeseydi
Ne s�yledi�ini senin...
EMPEDOKLES. Benim sana s�yledi�im
�lgilendirmez halk�.
KRITIAS. Bu ne demektir?
EMPEDOKLES. Gitmelisin bu �lkeden, ben bunu
K�z�n y�z�nden diyorum sana...
KRITIAS. Sa� ol,
Ba�ka bir s�k�nt�n olmas�n.
EMPEDOKLES. Tan�maz m�s�n onu?
Bilmez misin
Delilerle dolu bir kentin ne iyi,
Ne ola�an�st� oldu�unu?
KRITIAS. Bu �lkede
Onlarca nedir eksik olan?
D��nm�yor musun sen bu �lkede
De�ilsin, iyi bir nesne olamaz m� burda?
EMPEDOKLES. Sen onu bilmiyor musun?
Bir k�r gibi elle mi dokunursun
Sana verdi�ine tanr�lar�n? Ayd�nlatmaz m�?
Evinde seni bu pek sevimli ��k?
S�yleyim sana bu �lkede bulamaz
Sofuca bir ya�am onun sessizli�i,
Tek ba��na kal�r, daha iyi b�yle, sensiz,
G��l�kle verir can�n� hani,
Sevimli-tatl� tanr�lar k�z� da gelmez olur,
Al�r y�re�ini barbarlar, inan bana.
Do�ru s�yl�yor ayr�l�p gidenler.
Ola�an�st� bir ���t de�il mi sence!
KRITIAS. �mdi
Ne s�ylemem gerekir sana?
EMPEDOKLES. Git onunla
Kutlu �lkeye, Elis'e ya da Delos'a,
Oturduklar�, onun da severek arad��� yere,
Kahraman g�r�nt�lerinin sessizce birle�ti�i
Defne orman�nda durdu�u yere.
Orada kavu�acak sessizli�e, orada sessiz
�dollerin yan�nda bir anlam kazanacak,
Taptatl� olacak, duracak sessiz sessiz,
Soylu g�lgeliklerde yok olacak ac��eki�,
�epe�evre saracak onu uysal g��s�nde senin.
Bir de toplan�rsa sevin�li bayram g�n�
G�zel gen�lik Hellas'a, orada selamla��r
Yabanc� delikanl�lar, umut dolu bir ya�am
Her yerde, alt�n bulutlar y���n� gibi,
Par�ldar durgun g�n�l, tan k�z�ll���
Bir sevin� uyand�r�r tatl� d�ler g�ren
K�zda bile, en iyilerinden birini soylu yar�mada
Se�er �elenk, �vg� kazanan�, al�r ka��r�r
K�z� yar�� kazanan g�lgeliklere
Daha �nceden ay�rd�klar� yere.
Be�endim seni, gel ard�m s�ra. -
KRITIAS. �ekti�in yoksunluk i�inde
B�yle �ok alt�n s�z�n kald� m� daha?
EMPEDOKLES. Alay etme!
Bir kez daha gen�le�ir ayr�lanlar
Seve seve b�t�n. �l�m bak�� ����nki,
Sevin�li bir g�ven ��lda��d�r aran�zda,
Kendi g�c� i�inde s�nd�r g�n�lde��e,
Ben karg�lad�m sizi, mutlu olacak �ocu�un,
�yi dileklerde bulunabilirsem.
KRITIAS. B�rak art�k beni, �ocuk yerine koyma...
EMPEDOKLES. S�z ver bana, diledi�imi yapaca��na,
Git bu �lkeden, b�rak�ver onu,
B�yle dilekte bulunur bir soyludan
Kimsesiz olan, kurtulup bu u�akl�ktan
G��e a�mak i�in, bilmiyorum daha iyisini.
KRITIAS. S�yle, bizim sana yapt���m�z do�ru de�il mi?
EMPEDOKLES. Ne soruyorsun? Ben onu sana
Ba��lad�m, ard�m s�ra gelmez misin?
KRITIAS. B�yle h�zl� bir se�me yapamam.
EMPEDOKLES. �yi se�,
G��t��� yerde kalmas� gerekmez onun,
S�yle ona, d��nmeli erke�ini,
Eskiden tanr�lar�n sevdi�ini. �ster misin bunu?
KRITIAS. Ne yakar�yorsun? Yapar�m dedi�ini.
�mdi yoluna git sen, ey zavall�... (Gider.)
EMPEDOKLES. Evet!
Yoluma gidiyorum, Kritias,
Biliyorum nereye gitti�imi! Utan�yorum da,
Elimden geldi�ince kald�m.
B�yle �ok beklemem gerekirdi,
Mutlulu�a, anlay�a, gen�li�e verdim kendimi,
�ok kez, �ok �ok sana and�rd��� gibi onun!
Ne g�zel olurdu bir de! Oysa gerekli �imdi!
Ey sessiz, iyi tanr�lar! Sab�rs�z s�z
�l�ml�lerden gelir boyuna, ivedice, b�rakm�yor
Ba�ar�n�n saatlerini dolmaya el s�rmeden.
Ge�ip gitmi� de�mesi.
Daha kolay olacak hani, hepsi de
Eski ��lg�nl��a dayan�yor s�ms�k�.
Orada d��ncesiz, sessiz bir �ocuk,
Kendi ye�il topra�� �st�nde oynuyordu,
�zg�rd�, ayr�yd� da ondan! -
B�rakmay�n bana bar�nd���m dalday�
Yaln�z, bunu da al�n ey tanr�lar!
Yedinci Sahne
Sekizinci Sahne
Panthea.Delia.
�K�NC� PERDE
Birinci Sahne.
Empedokles. Pausanias.
�ncekiler. K�yl�.
���nc� Sahne
Empedokles. Pausanias.
D�rd�nc� Sahne
HERMOKRATES. Korkmay�n!
Korkutmas�n erkek sesleri seni,
Seni kovanlar�n. Seni ba��layanlar�n...
EMPEDOKLES. Utanmazlar! Ba�ka bildi�iniz yok
mu?
A��n g�zlerinizi de g�r�n ne k�t�
Oldu�unuzu, utanmazs�n�z art�k,
Ac� y�z�nden tutulmu� alayc� a�a��l�k diliniz!
Siz zavall�lar! B�raks�n do�a ac�yarak
Bu k�t�, utanmaz adam� art�k,
Korkutamaz onu �l�mle b�y�kl�k.
Yoksa ne yapabilirdi b�y�klerin �n�nde?
HERMOKRATES. Ne su� i�ledin ki ar�nmak istersin
b�yle,
Yeterince ac� �ekti�in okunuyor y�z�nde,
Kendine gel, geri d�n iyi ulus
Alacak seni yurduna yeniden...
EMPEDOKLES. �ok do�ru! B�y�k mutluluk verdi
bana
Sevimli bar� ula��! G�nden g�ne
�rperten oyunu birlikte g�rmek i�in,
Avlan�p e�lendi�iniz yerde, tedirgin,
Yan�lm�, s�k�lm� oldu�unuz yerde,
G�r�lmemi� g�lgeler gibi,
Bir zavall� s�r� ko�ars�n�z birbirinize
- Siz tanr�n�n s�k�nt�larla ba�ba�a b�rakt���,
Sizin g�l�n�, dilenci sanatlar�n�z,
Yak�nda edinecekleriniz sayg�de�erdir!
Evet! Bilmeyeydim daha iyisini ya�ard�m
Severek dilsiz, yabanc� bir da� yaban�yla
Ya�murun, yakan g�ne�in alt�nda,
B�l��rd�m y�re�imi hayvanla,
G�rmez zavall�l���n�z i�ine d�nd���mde.
HERMOKRATES. B�yle mi olacak bize te�ekk�r�n?
EMPEDOKLES. Ooo, bir daha s�yle,
Bak elinden gelirse bu ���a
B�t�n varl��a bakana, yukar�! Yoksa
G�ne� ��nlar� y�ld�r�mlar� m� bir yardak��n�n?
- Neden uzak de�ilsin benden,
Sayg�s�zca gelirsin g�z�m�n �n�ne,
Sevimli Acheron'a gidecek olan;
Son s�z� s�yletmek istersin bana.
Bilmez misin yapt���n�? Benim sana yapt���m�?
An�msad�n art�k, uzun bir s�re
Ellerinin korkudan ba�land���n�,
Uzun boylu �ektin ac�s�n� ba�lar�n,
Yakalam�, tutmu� onu ruhum,
A�l�k, susuzluk gibi �ok ac� �ektirmi�
Soylu ki�i k�t�lere, tedirgin oldun mu?
S�yleyebildin mi bana, bi�imsiz diye, benim de
Senin gibi olaca��m� d��nd�n m�? Senin
Al�akl���nla m� �rtecektim y�z�m�?
Bu delice bir d��nceydi, ��lg�n adam!
��kiye kat�p verebilirdin a�uyu bana,
Gene de birle�mezdi g�zel ruhum seninle,
Bu ak�tt���n, kutsall��� bozdu�un kanla
D�kt�n i�ini bo�una, ayr�d�r yollar�m�z.
Yok et a����l�k �l�m� yak��k ald���nca;
Bilin�siz u�akl�k duygusunda:
Benim ba�kaym� aln�ma yaz�lan, eskiden
Ba�ka bir yol g�sterdiniz bana, do�du�umda,
Siz ger�ekten var olan tanr�lar. -
Anlam�yor musun? �imdi do�rudur
Her nesneyi bilenin bir kez �a�t���!
Senin i�in bitti, senin kurdu�un tuzaklar
Tedirgin edemez beni. Anlam�yor musun?
HERMOKRATES. Anlamam azg�nlar�n dilinden.
KRITIAS. Yeter art�k Hermokrates! Yol a��yorsun
A��r yermelere h�n�la.
PAUSANIAS. Peki, iyi bir i� yapmak istiyorsan�z;
neden
Bu so�uk toyunu ald�n�z yan�n�za, �a�k�nlar?
Se�er misin - bar�t�r�c� diye
Sevemeyeni, tanr�n�n b�rak�verdi�ini?
O, bozu�mak i�in, �l�m i�indir, benzerlerini
Ekivermi� ya�ama, bar� i�in de�il!
�oktand�r Agrigento'da olmasa gerek,
�ok i�ler g�rd�n, Hermokrates, ya�ad���nca,
�l�ml�lerden kayg�y� uzakla�t�ran bir tad�n
Var, bo�dun yi�it �ocuklar� be�ikte,
�i�ekli otlar gibi d�k�ld�ler,
�ld� gen� g��l� do�a t�rpan�n�n �n�nde
Ben g�rd�m de�mesini, duydum.
Bir ulus g��meli, bunun i�in
�� tanr��alar� bir adam g�nderiyor,
Her yerde y�neltiyor k�t�l���,
Ya�am dolu insanlar� bu aldat�c�.
Sonunda g�stermek i�in ustal���n�
Kurnaz, kutlu bo�ucu k�ld� bir adam�...
Az�tan bir y�rekle ba�ard� her i�i,
Bu yolla e� oldu tanr�lara kamu oyunca...
Benim Empedoklesim! Yoluna git,
Engel olamam se�ti�in adama;
Kan gibi dola��r damarlar�mda...
Senin ya�am�na y�k�m getiren bu adam�,
Bu her nesneyi yok edeni g�rd�m,
Sen beni b�rak�rsan arar�m onu,
Suna�a ka�t�, yard�m etmez ona kimse,
Benimle kalma gere�indedir o,
Ben bilirim onun ger�ek �evresini,
Batakl��a s�r�r�m onu �ld�rmek i�in -
�nleye inleye ka�arsa, b�yle ac�r�m
Ak sa�l� kimseye, onun ba�kalar�na
Ac�d��� gibi!
(Hermokrates'e.)
Duyuyor musun? Ben s�z�mdeyim!
B�R�NC� KENTL�. Gerekmez onun beklemesi,
Pausanias!
HERMOKRATES. Siz kentliler!
�K�NC� KENTL�. Dilin d�n�yor mu daha? Sen evet
Sen k�t�l�k ettin bize, bo�bo�azl�k ettin,
Sen, �ald�n yi�it sevgisini bizden, sen!
O yoktur art�k, tan�maz bizi, ah!
Bir kez bakm�t� bize o g�rkemli ki�i
P�r�l p�r�l g�zlerle, �imdi
Gene �evirdi bak�lar�n� g�nl�me...
���NC� KENTL�. Yaz�k!
Biz Saturnus �a��ndaki ya�l�lar gibiydik,
Aram�zda bar� i�inde ya�ayan y�cenin...
Sevin�liydi her ki�i kendi evinde.
Yeterinceydi b�t�n nesneler.
Neden bast�n bize karg��?
Onun unutulmazlara s�yledi�ini?
Ah! O mutlu olmal�yd�,
S�yleyecek bunu o�ullar�m�z, b�y�y�nce ki
Siz tanr�lar�n bize g�nderdi�i adam�;
Bizi �ld�rd�n�z!
�K�NC� KENTL�. A�l�yor! - O daha b�y�k, daha
sevimli,
�lkin �yle geliyordu bana. �rperdin
Onun kar��s�nda, g�rd�n onu da,
G�rmez mi olayd�n yoksa, diz ��kmedin mi
�n�nde? Yere, ey insan!
B�R�NC� KENTL�. Oyun mu oynars�n
Sa�malar m�s�n, neylersin? B�yle
S�rd�rmek mi istersin bu i�i?
Bana inmen gerek senin!
Ensende boza pi�iririm, bana kendini
Tartarus'a att���n� s�yleyinceye dek...
���NC� KENTL�. Bilmiyor musun yapt���n�?
Daha iyi olurdu
Tap�nak soymaya gideydin senin i�in!
Biz tapm��z ona, buydu do�rusu da,
Ona inan�p tanr�tan�maz olayd�k ger�i,
Umutsuz bir yumurcak (veba) gibi
Sar�yor bizi k�t� ruhun, yok oldu bizde
G�n�l, s�z, b�t�n sevin�ler, onun verdikleri,
Can s�k�c� bir ba�d�nmesi i�inde.
Hey, y�zs�zl�k! Y�zs�zl�k! Azg�nlar gibi
Ge�mi�iz kendimizden, evet sen
�l�m u�runa sokuldun �ok sevilmi� ki�iye...
Onulmaz art�k, yedi kez �lsen de, ona da,
Bize de yapt���n� yapsan, de�i�tiremezsin...
EMPEDOKLES. G�ne� batmak �zeredir, benim
S�rd�rmem gerek bu geceyi, �ocuklar.
B�rak�n onu; �ok oldu �eki�ti�imiz.
Olan oldu, bo�una gitti her nesne,
Gelecekte olsun dinlenelim art�k...
PAUSANIAS. �ler yolunda m�?
���NC� KENTL�. Ooo, sev bizi gene!
�K�NC� KENTL�. Gel, Agrigento'da ya�a,
Bir Romal�n�n dedi�i gibi. Numa
Y�z�nden �yle b�y�m� onlar. Gelin tanr�sallar!
Sen de bizim Numam�z ol! Bunu d��nd�k
Uzunboylu, sen bir kral olmal�s�n.
�yle olmal�, �yle! �lkin ben
Selamlar�m seni, b�t�n �tekiler de �yle.
EMPEDOKLES. Bu �a� krallar �a�� de�il art�k.
KENTL�LER. (Korkarak.) Kimsin sen, ey erki�i?
PAUSANIAS. B�yle bo�verilir tahtlar�n�za
Sizin kentliler!
B�R�NC� KENTL�. Anla��lmaz bir s�z,
�u senin s�yledi�in, Empedokles.
EMPEDOKLES. �it mi �ekiyor boyuna
Yavrular�n �evresine yuvadaki kartal?
G�rmezler i�in iyi d��nmeli,
Onun kanatlar� alt�nda t�ys�z yavrular
S�rer tatl� tatl� ��yan ya�amlar�n�...
G�rd�ler g�ne� ����n� bile,
Bu ��kla b�y�y�p geli�mi� kanatlar�,
B�yle att� onlar� yuvadan, bu yolla
Ba�lad�lar u�u�a. Utan�n bir kral
�stedi�inizden utan�n, ya�land�n�z,
Babalar�n�z�n �a��nda bir ba�kas�
Olsa gerek onun, yard�m edilmez size
Kendi kendinizin yard�mc�s� olmay�nca...
KRITIAS. Ba��la! B�t�n g�k�eler kat�nda!
Sen b�y�k bir insans�n, bir yarat�c�s�n!
EMPEDOKLES. K�t� bir g�nd� bizi ay�ran,
Acheron.
�K�NC� KENTL�. Ba��la, bizimle gel! Daha mutlu
G�r�n�r sana yurdun g�ne�i,
Ba�ka yerde, erkli olmak da istemezsin
Sana yara�t���nca, birtak�m g�ndermelikler
Var elimizde senin i�in, ye�il yapraktan
�elenkler i�in, bir de g�zel adlar,
Eskimeyen �zden yap�lm� direkler i�in.
O, gel! Bizim delikanl�lar�m�z olmal�,
P�r�l p�r�l, seni yermeyen, sana yard�m eden
Yak�n�m�zda oturursun yeter,
Katlan�r�z bizden ka��n�p bah�ende
Yaln�z ba��na kalmak istemene de,
Sana olanlar� sen unutuncaya de�in.
EMPEDOKLES. Ooo, bir kez daha ha! Sen yurt
����,
Beni �eken, gen�li�imin,
Mutlulu�umun bah�elerine,
D��nmeliyim sizi, �n�m�n g�nleri,
Bu ulusla p�r�l p�r�l, esen oldu�um yer...
Biz ba��lanm��z. Siz mutlular! B�rak�n beni,
Daha iyi b�yle, bak�n y�z�me,
Yerdi�iniz y�z�me, yok art�k, �yle say�n
Sevgili adam�n�z�, sevdi�inizi, yan�lmas�n
Art�k, kolay bulanan duygunuz daha...
Sizinle ya�ar d��ncem sonsuz gen�likte,
Ben uzak olursam daha g�zel ��nlar
Bana yakt���n�z sevin� t�rk�leri...
Ayr�lal�m art�k delilik, ya�l�l�k
Bizi ay�rmadan, gelmi� saatlerimiz,
Birini b�rak�n, �zel erkiyle ayr�l�k saatlerini
G�n� g�n�ne se�enlerden birini...
���NC� KENTL�. B�yle avuntusuz mu
b�rak�yorsun bizi?
EMPEDOKLES. Bana bir ta� sundunuz
Ey erki�iler! Al�n benden buna kar��l�k
Kutlulu�umu, uzun bir s�redir saklad���m�...
I��yan gecelerde �okluk a��l�nca �st�mde
G�zel evren, y�ld�zlar�yla kutlu g�k
Bir can gibi.. sar�nca beni �epe�evre,
Daha diri oldu i�imde ne varsa,
G�na��m�nda d��nd�m size s�ylemeyi
A��rba�l�, ya�ay�c� bir s�z�...
Sevin�le sab�rs�zca �a��rd�m do�udan
Alt�n bulutlar y���n�n� yeni bayrama,
Orada benim t�rk�m sizinle tek ba��na
Y�kselecektir sevin� korosu i�inde.
Evet, g�nl�m orada geldi kendine
Umut ba�lad� �a��na, olgunla�mal�yd� bence.
Bug�n g�z g�n�md�r benim,
Kendili�inden d��yor yemi�.
PAUSANIAS. Daha �nce bunlar� s�ylemi� olayd�,
Belki de gelmezdi ba��na bu i�ler.
EMPEDOKLES. Avuntusuz b�rakm�yorum sizi,
Siz sevgililer! Korkmay�n, �okluk
�rker topra��n �ocuklar� yeniden, yabanc�dan,
Bu y�zden evde kapan�r �al��rs�n�z
Sevimli bir hayvan gibi, bitki gibi ya�amaya.
Malvarl���yla s�n�rl�, kayg�l�d�rlar;
Ne yolla ba�aracaklar diye,
Bir nesneden anlamazlar ya�amda.
Onlar, o korkucanlar g���p gidecek,
�lerek d�necekler ilkelerine bir bir,
Yerine yeti�en gen�likte, yunaktaki gibi
Serinleyecekler. B�y�k be�en� verilmi�
�nsanlara, kendilerince gen�le�iyorlar.
Zaman�nda se�tikleri
Durultucu bir �l�mden sonra
Styx'ten Aeschilos'un ��k�� gibi,
��k�yor altedilmez ---- uluslar.
Verin kendinizi do�aya, almadan sizi o!
Susam��z �oktand�r g�r�lmedik durumda;
Evet, hasta bir g�vdeden ��km� gibi
�zlem duyar eskiye Agrigento ilinin ruhu...
Alm� g�ze bunu! Atadan ald���n�, kendi
Kazand���n�, baban�n size anlatt���n�
��renmi�, yasalar�, gelenekleri, eski
Tanr� adlar�n� unutmu� g�z�pek�e, yeni do�mu�
�ocuk gibi a�m� g�zlerini tanr�sal do�ada!..
Tin g�k ����yla tutu�tu�unda, ilk kez
Ya�am suyunu memelerinden size i�irdi�inde,
--- Evren ya�am� sizi ku�att���nda,
Bar��� ruhunuza, bir durgunluk gelir
Kutlu bir k�r t�rk�s� gibi can�n�za,
Sonra g�zel g�na��m�n�n tad� y�z�nden
I��ldat�r sizi topra��n ye�ili yeniden,
Da�, deniz, bulut, y�ld�z, soylu g��ler
Bu birbirine benzer karde� yi�itler
Gelir g�zlerinizin �n�ne, sonra g�n�l
Sava���lar gibi ba�lar sizi bir i�e,
Kendi g�zel evreninize, uzat�r ellerini size,
Konu�un, mutlulu�u b�l��n art�k
Siz sevgililer! B�l��n eylemi, �n�,
�u birbirine g�n�lden ba�l�
Birbiri i�in ya�ayan Dioskurlar gibi,
�u sessiz uzun direkler �zerinde (*)
D�zenle ge�en yeni ya�am gibi,
Bir ba�l�l�k kuruyor aran�zda yasa.
Sonra siz de�i�en do�an�n y�ceuslar�!
Siz sevin�liler �a��r�n �zg�r ulusu bayrama,
Konuksevercesine! Tatl�l�kla! Severek verir
�l�ml� iyi olan�, gizlemez, esirgemez
Ondan memeyi u�akl�k.
PAUSANIAS. Ey baba!
EMPEDOKLES. Y�rekten an�l�rs�n ey toprak gene
Karanl���ndan f�k�ran �i�ek gibi
A��l�r sana, ��kredenlerin al al olur
Yanaklar�, ��kar ya�am dolu g��s�nden,
Mutlu mutlu g�l�msemeler.
Sonra ------
Sevgi �elenkleri sunarlar sana,
P�nar akarken �a�lar, kabar�r kutlamalar
Aras�nda �rmak, yank�larla u�uldayan k�y�
��nlar sesinle, ey Okyanus baba, gene sana
Bir �vg� t�rk�s�d�r derin sevin�ten do�an.
Bir g�ksel yak�nl�k i�inde sezilir yeniden,
Ey g�ne� Tanr�s�! �nsan�n y�ceusu, seninle
Senin oldu�u gibi kurmu� kurdu�unu.
Be�en�ten, y�reklilikten, dipdirilikten
Eylemler kolay gelir ona ��klar�n gibi.
Art�k �lmez g�zel olan �z�nt�l� - dilsiz
Bir g�n�lde. Uyur �okluk soylu �i�it gibi,
Bir �l� k�l�f� i�inde �l�ml�lerin g�nl�,
Gelmi� �a��, severek ku�at�yor
Onu boyuna hava,
------ soylu kartallarla i�iyor
G�zleri do�an g�n�n ����n�, kutlam�yor
Art�k d�e dalanlar�, cimrice besleniyor
Nektar'la, g�n� g�n�ne sundu�undan
Do�a tanr�lar�n�n uyuklayan varl��a...
Yorgun d��nceye de�in �etin bir itim
Y�z�nden onlar, so�uk sevin�lerinde g�n�l,
Yakalan�ncaya de�in Niobe gibi,
Ruh daha g��l�ce sezer b�t�n kayg�lar�,
Unutmaz geldi�i kayna�� ya�am
Arar diri g�zelli�i, seve seve a��l�r
Ar� duru olanlar�n varl���nda...
Sonra ��r bir yeni g�n, ah!
Bamba�ka bu, umutsuz bir �a�dan sonra
Sevgiliye kutlu bir g�r�mede,
�lm� san�lan sevgide, ba�lan�r g�z�,
----------
------ onlar!
�oktand�r yoksunlu�u �ekilen, dipdiri,
�yi Tanr�lar ------
---- ya�am �rma��yla iner a�a��!
Kal sa�l�cakla! �l�ml�n�n s�z�d�r bu,
Bu saat, sizinle onu �a��ran
Tanr�lar� aras�nda bocalar �l�ml�...
Ayr�l�k yolunu bildiriyor ruhumuz, bir de
Bir daha d�nmeyecek olan do�ru s�ylemeyi...
KRITIAS. Nereye? Ya�ayan Olympos'ta,
Onu benden, bu ya�l� ki�iden,
B�yle delicesine son kez olsun ay�rma!
Yak�ndaysan halk i�inde g�r i�ini,
S��ra dallara yemi� topla yeni ruha...
EMPEDOKLES. Uzakta olsam bile konu�ur
G�k �i�eklerim ��ldayan y�ld�zlar�m�n yerine
Topraktan kat kat e�kin �ekenler
Tanr�sal bir varl�k olan ger�ek do�a
Gereksemez konu�may�, yaln�z b�rakmaz sizi,
Bir kez yakla�mayag�rs�n,
��z�lmez ondan bak� �a�lar boyunca
G�sterir etkisini ba�ar�yla g�ksel alevi.
Mutlu Saturnus g�nleri yeniden
��yle erkek�e erkek�e geldi�inde
Anar ge�en �a�lar�, ya�ar, yeniden
Is�t�r y�ceusu, atar s�ylentisini!
Bayram gel, bahar ����ndan y�kselen t�rk�,
G�lgeliklerden ��kan unutulmu� yi�itler
Evreni gibi, alt�ndan �z�nt� bulutlar�yla
Dal an�lara, an�n sevin�lerinizi! -
PAUSANIAS. Sen mi? Sen mi? Ah! Anmak istemem
Onu bu mutlular�n �n�nde -
Yermesinler olacak olan� diye.
Hay�r! ---- yapamazs�n onu...
EMPEDOKLES. �steyin! �ocuksunuz siz, bilin
Neyin kavran�l�r, neyin do�ru oldu�unu,
Aldan�yorsun! S�yleyin, siz budalalar!
Erkin ne oldu�unu, daha g��l�d�r sizden erk,
Yard�mda da bulunmuyor gene. Y�ld�zlar gibi
Durmadan gidiyor ya�am b�t�nlenme yolunda.
Tan�maz m�s�n�z sesini tanr�lar�n? �nceden
Dinleyerek ��rendim ana-ata dilini ben,
Daha ilk solukta, ilk bak�ta daha
��rendim onu, g�rd�m anlad�m bu dilin
Daha y�ksek oldu�unu insan s�z�nden.
Yukar�! �a��rd�lar beni, her solukcuk
Daha g��le k�m�ldat�yor kayg�l� �zlemi,
Daha �ok kalmak isterdim burda,
Ne olurdu! Bir delikanl�c���n �ocukluk
Y�llar� oyunundan beceriksizce tat al��
Gibi olayd� bu da. Hey gidi! Ruhsuz,
U�aklar gibi dola�t�m gece utan� i�inde,
Bir sizin, bir de tanr�lar�m�n �n�nde. -
Ya�ad�m a�a�lar�n doru�undan ya�an
Tomurcuk gibi, karanl�k yerden f�k�ran
�i�ek gibi, ekin gibi, alt�n yemi� gibi,
B�yle yorulup t�kenmekle vard�m sevince,
B�yle g�n�lde��e indi g�ksel g��ler a�a��...
Toplan�yorlar derinde, do�a
Senin yergilerinin kaynaklar�, sevin�lerin,
Geldiler g��s�mde dinlenmeye,
D��nd�m derin derin g�zel ya�am�,
Bir be�en�ti bunlar, yalvard�m
Bir teki i�in tanr�lara y�rekten.
Katlanmazd�m art�k kutlu mutlulu�una
Sars�lmadan gen�lik g�c� i�inde,
Delili�in y�z�nden cennetin
Ruhun �z� olacakt� dersin,
Daha sonra bana bildirmek i�in
Beklenmedik bir al�nyaz�s� g�nl�me
G�nderece�ini, art�k gelmi� ar�nma g�n�,
G�r�nd� belirtiler, b�yle iyi bir saatte
�lerliyorum yeni gen�li�e do�ru,
Bununla kurtaracakt�m kendimi,
�nsanlar aras�nda tanr�lar g�n�lde�i
Bir oyun, bir alay, bir e�lence konusu
Olmadan, bunu siz yapt�n�z bana,
�zg�r bir ruha yetti bu bir kezlik
And�rma, evet bu bir kezlik!
Anlamayayd�n onu, bir ko�u at� olurdun
Kamunun, mahmuza ald�rmayan,
Gerekli k�rbac� bekleyen ancak.
Bu y�zden istenmez adam�n d�n��,
Sizi sevenin, sizce bir yabanc� gibi olan
Pek k�sa bir s�re �nce do�an!
Evet, istenmez onun bir �l�ml� olarak
Kutlulu�una, ruhuna g�venmesi!
Bir g�zel ayr�l�k gerekti bizim i�in,
Art�k ben de size en �ok sevdi�im
G��s�mden g�nl�m� ��kar�p verebildim.
Bu y�zden olmad�! Daha ne yapabilirdim
Yan�n�zda?
B�R�NC� KENTL�. ���t�n gerekli bizim i�in.
EMPEDOKLES. Sorun bu delikanl�ya! Utanmay�n!
Taze ruhtan do�ar en bilgece olan,
B�y�kl�k bak�m�ndan.
A��rba�l�l�k i�inde, taze kaynaktan ald�
Rahibe eski Pythia'y�, bilicilikleri,
Delikanl�lar tanr�lar�n�zd�r sizin. -
Sevgilim! Ba��st�nde yerin var, benimle kal,
Ben g�na��m� bulutuydum yaln�z,
Ba��bo�, ge�ici! Uyuyordu o,
Tek ba��ma �i�ek a�t�m, ne evren a�m�t�
Ne sen, sen ��yan g�nde do�dun...
PAUSANIAS. Oh! Susmayal�m!
KRITIAS. Derin derin d��nme,
�yi insan! Kendinle bizi de yakma...
G�z�m�n �n�nde karanl�k, g�remem
Neye ba�lad���n�, s�yleyemem: Kal diye!
Bir g�n de�i�ti. Bir an yakalam� bizi
Ola�an�st�, gidiyoruz b�yle,
Ka�k�nlar�n ka�k�nla gitti�i yere.
Uzunboylu d��n�lm� gibi geldi bize
Bir saatin mutlulu�u �nceden,
Bizi g�rkemli k�lan bir saattir o yaln�z;
Biliriz onu ancak ge�mi�te g�rece�imizi,
B�rak! �stemem g��l� ki�inin ruhunu yermek,
G�rd���m bu g�n� de, seni de b�rakmam gerek,
�lgilendirirse beni bakar�m ancak.
���NC� KENTL�. Hay�r! Hay�r!
O gitmez ellerin yan�na, a��p denizi
Gitmez Hellas k�y�lar�na, ya da M�s�r'a;
�oktand�r onu g�rmeyen erkek karde�lerine.
B�y�klere, bilgelere. - Yalvar�n ona,
Yalvar�n ki kals�n, yerdi beni,
Ayr�l�yor g�zleyici bu sessiz adamdan,
Kutlu korku salandan, ya�am y�z�nden benden,
Daha ayd�nl�k olacak i�inde o, ge�en �a�daysa
Karanl�k, sen g�r�rs�n,
Ta��rs�n onu i�inde b�y�k al�nyaz�n diye,
Severek ta��rs�n onu, al�ml�d�r d��nd���n...
D��n seni sevenleri de,
Ar� duru olanlar�, ba�kalar�n�, yan�lan
Sonra pi�man olanlar� da, sen iyi ki�i!
�ok nesneler verdin bize, sensiz olur mu?
Ey iyi ki�i bir s�recik olsun
�zin vermek istemez misin bize?
EMPEDOKLES. Ey sevgili nank�r! Yeterince
verdim,
Ya�amak istiyorsunuz art�k, ya�ars�n�z,
Solu�unuz oldu�u s�rece, ben ya�amam...
Atmak gerek bu konu�turan nesneyi.
Odur tanr�sal do�ay� ortaya koyan,
�nsanlar� tanr�sal k�lan, b�yle tan�r
Onu pek ara��r�c� olan ku�ak gene.
Do�an�n be�en�le g�nl�n� doldurdu�u
�l�ml�; a��klam� do�ay�,
�atlat�yor do�a kab�n�,
Art�k yaramaz ba�ka bir gerekseyi�e,
Bir tanr�sall�k vermez insan yap�t�na.
B�rak�n �ls�n bu mutlular, b�rak�n,
�zel g�c�, sa�mal���, al�akl��� i�inde
G���p gitmeden, �zg�rler uygun bir zamanda
Severek adar kendini tanr�lara. Bu benimdir.
�ok iyi bilirim al�nyaz�m�, �ok �nce
Gen�lik g�n�nde a��klam��m onu,
Sayg� duyun bana, bulamazs�n�z yar�n beni,
S�yleyin: O, ya�lanmaz, g�nleri saymaz,
Yaramaz i�ine kayg�n�n, sayr�l���n,
Ge�ip gitti g�r�nmeksizin kimseye,
�nsan eli g�mmedi onu,
G�ren g�z de yoktur onun k�l�n�
Yara�maz ona ba�ka bir nesne, �n�nde,
I��yan g�nde mutlu �l�m saatinde
Atm� y�z �rt�s�n� tanr�sal varl�k
I��k da, toprak da sevmi� onu, onun �z�n�,
Evren tini uyand�rm� �zel ruhu,
Ondad�r b�t�n bunlar, �lerek d�nece�imde...
KRITIAS. Yok! Yakarmaya ald�rmaz o,
Utan�r ona bir s�z s�ylemeye g�n�l...
EMPEDOKLES. Gel, uzat ellerini bana, Kritias!
Sizler, evet sizler b�t�n! - Sen kal�yorsun,
Daha, ey sevgili, ak�ama de�in g�n�lde�ler
Yan�nda, sen boyuna g�n�lden ba�l� delikanl�!
�z�lme! Kurtulu�tur benim sonum, �yle - ey hava,
Yeni do�anlar� ku�atan hava, yukarda
Yeni yolda y�r�rken a��r a��r,
Al�r�m �c�m�, bir gemici gibi, yakla��rsa
Anaadan�n (*) �i�ekli orman�na,
Soluk al�r b�ylece seven g���s, onun
Ya�lanm� y�z� yeniden a��klar
�lk be�encin an�s�n�, koyar ortaya!
Evet - ey unutulmu�luk! Bar�t�r�c� kad�n! -
Yetkin bir sunu�tur bana can, siz sevgililer!
Gidin, selam edin ataoca�� kente,
Onun k�rlar�na, g�zel bir g�nde
Tanr�lar bir �enlik getirirse do�aya,
Siz de �ekip gidin kutlu korulu�a,
Apa��k bir e�lentiden do�an i�li
T�rk�lerle sizi sar�� gibi korunun
Bir ses �alkalan�r t�rk�de benden,
G�zel evrenin sevgi korusunu dolduran
Bu g�n�lde� s�z� severek duyars�n�z yeniden,
B�ylesine al�ml�d�r s�yledi�im gibi,
Bu aral�k, duramam burada, zaman az,
Belki de duyar ����n par�lt�s�, onu,
Sessiz p�narda, ��yan bulutlarla yukardan
Size ba��ta bulunmak isteyende.
Siz, evet d��n�n benim olan�...
KRITIAS. Ey kutlu ki�i!
Parma��m� a�z�mda b�rakt�n, kutlu ki�i!
Y�celemek isterim seninle olu�ageleni,
Bir ad vermek istemem ona...
Gerekli mi olmas�? B�yle ivedice
Olmam� ne varsa. Agrigento'da ya�ad���ndan
�nemsemiyoruz onu, bizce benimsendin art�k,
Biz d��nmeden �nce, geldi gitti sevin�,
�l�ml�ler duymad� bunu, ruh
Sormaks�z�n ilerliyor yolunda.
Ah, senin orda oldu�unu s�yleyebilir miyiz?
(Hepsi gider.)
Be�inci Sahne
Empedokles. Pausanias.
Alt�nc� Sahne
Empedokles.
Yedinci Sahne
Panthea. Delia.
EMPEDOKLES'�N �L�M�
(�kinci B�l�m)
Ki�iler
Empedokles
Pausanias
Panthea
Delia
Hermokrates
Mekades
Agrigentolular:
Amphares
Demokles
Hylas
B�R�NC� PERDE
Birinci Sahne
�kinci Sahne
Empedokles.
���nc� Sahne
Pausanias. Empedokles.
EMPEDOKLES ETNA'DA
(Taslak)
ETNA
1
Empedokles.
2
Empedokles. Pausanias.
Ayr�l�k.
3
Empedokles. Ya�l� Adam.
�yk�s�n� anlat��.
B�LGE
Ku�kulan�yorum bu adamdan, tanr�lardan ----
Neden g�cenirsin zamana, beni do�urana,
Beni ortaya ��karan ilkeye?
EMPEDOKLES.
(Gider.)
��ren anlamay�, yolu, b�yle olmay� ----
PAUSANIAS. RAH�P.
Bu onun ara�t�rmaya ba�lamas� i�in elveri�li bir durumdur. Empedokles ile halk�n
aras�
a��ld�ktan sonraki durumun ku�kululu�u, Empedokles'in �st�nl���n� �ekemeyi�
y�z�nden halk�n
bu s�rg�n konusunda konu�mas� i�in a��r� ad�mlar at�ld�. �mdi halk onun yoklu�unu
duyar
g�r�nd�, onun b�y�k varl���ndan, Empedokles ile halk� ba�layan gizli ba�dan yoksun
kald�.
Al��lmam� k�kl� kurulu�lar, bu iki yanl� ac�nmal�k belirlenimin duygusu onu
ger�ekten
pi�manl��a s�r�kledi. Halk�n Empedokles i�in verilen s�rg�nden do�an
k�van�s�zl���n�n yaratt���
ilk g�r�lt� s�ras�nda Empedokles geri �a�r�lmay� kendili�inden istedi. Durum b�yle
s�r�p s�r�p
gidemez, Empedokles bu i� gece g�nd�z olmaz, der. Bundan ba�ka bu kendini bilen
adam
�l�ml�n�n al�nyaz�s�n� ara�t�rd�. Bu y�zden gene ya�amak istiyor. Pausanias.
YA�LI. KRAL.
Ya�l�. �lk�sel d��nceye dalarak.
Kral. Yi�it�e d��nceye dalarak.
ULAK. YA�LI.
Karde�i krala yakar�r ----
Kral, a��r basarak onaylar onu.
Ancak ���t istemez, karde�iyle kendisi aras�nda bir arac� da istemez. Ya�l� gitme
gere�ini
duyar:
Art�k gideyim, arac� istemem.
Bu adam da gider.
Kral�n tek ba��na s�ylevi. Al�nyaz�s� �ocu�unun co�mas�.
EMPEDOKLES �LE KRAL.
Empedokles: Benimdir bu y�re ----
B�rak�n �� al�c�y� ----
-------- uslu adam.
Empedokles: Bir ana emzirmi� bizi.
Kral: Ne g�nden beri?
Empedokles: Kim sayabilir y�llar�.. oysa...
KIZKARDE�. PAUSANIAS.
K�zkarde� salt �lk�c�. Empedokles'i arar.
Pausanias.
Empedokles salt �lk�c�.
K�zkarde� kral� sorar, ikisinin ba��lanmas�n� ister.
Halktan s�z eder:
Empedokles'in geri gelmesi i�in yakar�r.
Yara - unutulmu�luk.
EMPEDOKLES.
Yi�it�e �lk�c�...
Ge�mi� art�k ne varsa.
Pausanias bo�una bakt� halk�n el�ilerine. K�z karde� bu gidi�ten Empedokles ile
aralar�nda
bozu�ma olan ku�kulu y���ndan, iki karde� aras�nda ba�layan bozu�madan korktu...
Empedokles sessiz durdu, onlar� avuttu. Bu ak�am olacak, dedi; serin yeller
esecek, sevgi
ulaklar�, g�klerin y�kseklerinden g�n�lde��e inenler, g�ne�in o�lu ak�am t�rk�s�n�
s�yler, alt�n
sesler ��kar�r ----
HALK EL��S�.
Onu kendi ger�ek bi�imi i�inde buldular, onun onlar� g�rd��� gibi onlar da onda
yans�yordu.
Onun �l�m�, sevgisi, i�tenli�idir. Ona ruhuyla ne denli yak�n gelirse, kendini
onlar�n i�inde
�ylesine �ok g�r�r, b�ylece o �z�nde egemen olan bir duyu i�inde g��lenir...
K���LER.
Empedokles.
Pausanias - Empedokles'in g�n�lde�i.
Manes - bir M�s�rl�.
Strato - Agrigento beyi.
Empedokles'in k�z karde�i.
Panthes - k�z�.
Arkada�lar, Agrigentolular korosu.
B�R�NC� PERDE
Birinci Sahne
Empedokles.
�kinci Sahne
Pausanias. Empedokles.
���nc� Sahne