1. RAD I RADNI ODNOS Rad predstavlja svrsishodnu drutveno doputenu djelatnost i koja slui da zadovolji ljudske potrebe.

Elementi rada: 1. svrsishodnost rada; 2. drutvena doputenost; 3. sredstva rada. Svrsishodnost- znai da je ljudski rad svjestan i da slui odreenoj svrsi (zadovoljenju ljudskih potreba). Drutvena doputenost je kategorija vezana za pravne norme. Drutveno koristan rad je onaj rad koji nije zabranjen pravnim normama. Sredstva rada je stvorio ovjek i ona predstavljaju osnovnu razliku izmeu ovjeka i drugih ivih bia. Svijest je glavna za ljudski rad! Negativna osobina rada: 1. otuenost rada od ovjeka - Marks; 2. proizvodnja sredstava za masovno unitavanje (bioloka, hemijska, atomska). Radni odnosi - su drutveni odnosi koji se pojavljuju u toku procesa rada. To su drutveni odnosi izmeu radnika i poslodavca ije su granice odreene ugovorom o radu. Uvijek moraju postojati dvije strane: poslodavac (drava, kapitalista) i radnik. Osnovne osobine radnih odnosa: dobrovoljnost postojanje rada. U robovlasnitvu i feudalnom drutvu ne moemo govoriti o radnim odnosima, jer tu nije bilo dobrovoljnosti. Tek u buroaskom drutvu (kapitalizam) radni odnos dobija osobinu dobrovoljnosti i postaje odnos u pravom smislu. U socijalizmu samo formalno radnik dobija centralno mjesto, ali je jo uvijek u odnosu potinjenosti. Radni odnos je u sutini ugovorni odnos koji se zasniva izmeu radnika i poslodavca ugovorom o radu. 2. RADNO PRAVO Radno pravo je proizalo iz graanskog prava. Ono dobija samostalnost u trenutku kada drava poinje da odreuje obavezne elemente koji se nisu mogli mijenjati voljom stranaka, to je dovelo do izdvajanja radnog prava iz graanskog. Taka odvajanja jeste promjena oblika i sutina ugovora o radu. Radno pravo se razvija kao samostalna grana prava od polovine 19. vijeka pa do danas. To je grana prava koja obuhvata dravne i autonomne propise kao i propise o radnim odnosima kod poslodavca. Ima dvije vrste normi: dio graanskih normi obavezujue norme. Osnovni elementi radnog odnosa: 1. dobrovoljnost (radnik je slobodan i odluuje kod kog e poslodavca raditi, ali i poslodavac je slobodan da bira radnika) 2. radni odnos je ugovorni pr. odnos (sklapa se formalno u pismenoj formi) 3. to je lini odnos izmeu radnika i poslodavca (ne moe niko umjesto nas zakljuiti radni odnos, ni zastupnik, nego mi lino, i to nije ni nasljedno pravo). 4. rok poetka rada 5. ostvarivanje drugih prava po osnovu radnog odnosa 6. subordinacija (poslodavac ima pravo da izdaje radne zadatke, a radnik ima obavezu da te zadatke izvrava) 7. onereroznost ili naplativost (radnik ima pravo na platu, a poslodavac mora da mu plati za rad). 1

3. NASTANAK I RAZVOJ RADNOG ZAKONODAVSTVA U RS Prva faza u razvoju radnog zakonodavstva u RS poinje 1993. god. donoenjem Zakona o radnim odnosima (dravna svojina). Druga faza zapoinje 2000. god. donoenjem Zakona o radu (gdje se potpuno brie dravna imovina, a zamjenjuje je privatna svojina) koji na potpuno nov nain regulie radne odnose izmeu poslodavca i radnika. Osnovna naela radnog prava ustanovila je grupa iz Meunarodne organizacije rada (MOR), koja je definisala standarde: da se ustanove pravni okviri kojima se ureuju individualni i kolektivni radni odnosi; da radni odnosi poslue za razvijanje demokratije na radnom mjestu; da radni odnosi predstavljaju podsjednik i garanciju fundamentalnih principa za rad. Osnovna osobina ovog zakona jeste promjena sutine osnovnih elemenata radnog odnosa. Prema tom zakonu radnik je fiziko lice koje na osnovu ugovora o radu obavlja odreene poslove za zakonodavca, a poslodavac je pravno ili fiziko lice za koje radnik obavlja neki posao. Promovie dobrovoljnost odnosa izmeu radnika i poslodavca. 4. IZVORI RADNOG PRAVA Izvori se dijele na: 1. materijalne (npr. volja zakonodavca) i 2. formalne (oni izvori koji su doneeni u odreenoj formi, po tano odreenom postupku, od razliitih subjekata). FORMALNI - Domai izvori radnog prava: 1) Ustav BiH u njemu nema odredbi koje se odnose na radno zakonodavstvo, pa kao takav ne moe biti izvor radnog prava. Neto se samo malo govori o ljudskim pravima. Pozivanje na konvencije i meunarodne ugovore ne znae da ustav BiH moe biti izvor radnog prava. 2) Ustav RS u glavi 2. Ustav RS regulie radne odnose, zatitu na radu i zapoljavanje. On sadri naela koja su direktan izvor radnog prava, a to su: 1. svako ima pravo na rad i slobodu rada 2. da radnik za svoj rad mora dobijati platu 3. radnici imaju pravo na dnevni, sedmini i godinji odmor 4. pravo na ogranieno radno vrijeme 5. pravo na zatitu na radu 6. omladina, ene i invalidi imaju posebnu zatitu 7. pravo na sindikalno organizovanje 8. pri djeliminoj sposobnosti radnika rad saglasno mogunostima 9. pravo na uestvovanje u upravljanju preduzeem. 3) Zakon kao izvor radnog prava pojavljuje se kao konkretizacija ustavnih naela, a regulie radne odnose: zasnivanje i prestanak radnog odnosa, prava i obaveze zaposlenih i poslodavaca. Zakoni su najee izvori radnog prava i predstavljaju skup zakona koji se odnose na radne odnose: 1993. g. Zakon o radnim odnosima 2000. g. Zakon o radu RS Zakon o zatiti na radu Zakon o trajku Zakon o zapoljavanju. 2

4) Podzakonski akti su akti koji nastaju na osnovu zakona i predstavljaju konkretizaciju zakonskih normi. Moraju biti u saglasnosti sa zakonom. Na primjer: Pravilnik o radu - duan ga je donijeti poslodavac koji ima 15 i vie zaposlenih radnika. Pravilnik o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta je sledei podzakonski akt. Pravilnik donosi poslodavac, zakonom je definisano kada mora, a kad ne mora. Tano definie prava i dunosti radnika po radnim mjestima. Tim pravilnikom detaljno se definiu prava i obaveze radnika. Kolektivni ugovori su podzakonski akti koji nastaju na osnovu zakona, a reguliu se prava radnika i zakonodavca. Kolektivnim ugovorom se ne moe dati radnicima vie prava, ali ni manje nego to je zakonom odreeno. Kolektivni ugovor uvijek potpisuje radniki sindikat i udruenje poslodavaca ili sam poslodavac, a Vlada se pojavljuje kao garant, ako se radi o dravnoj svojini. Ugovori mogu biti: 1) opti 2) granski Ugovor o radu je pojedinani akt izmeu poslodavca i radnika. Strani(meunarodni) izvori radnog prava: 1) Konvencije i preporuke meunarodne organizacije rada (MOR), akti OUN-a i sl. BiH je lanica MOR-a i kao takva je obavezna da izvri ratifikaciju preporuka i konvencija, a to ini parlamentarna skuptina BiH. Vlada je obavezna da u roku od godinu dana, a najdue u roku od 18 mjeseci ratifikuje konvencije. Digla gornju granicu zapoljavanja. 2) Bilateralni i multilateralni meunarodni ugovori. Konvencije predstavljaju opta naela koja su obavezna za zemlje koje potpiu konvenciju ili joj naknadno pristupe. Preporuke nisu obavezujue i imaju manju pravnu snagu, a u veini sluajeva predstavljaju razraivanje konvencija. 5. RADNI ODNOSI Zasnivanje radnog odnosa - ostvaruje se putem zakljuivanja ugovora o radu. Ugovor o radu predstavlja poetak radnog odnosa. Da bi se zasnivao radni odnos potrebno je da budu ostvareni objektivni i subjektivni radni uslovi. Ekonomska razvijenost zemlje, 1) Normativni (propisi); 2) Organizacijski uslovi rada (uslovi potrebnosti radnih mjesta); 3) Subjektivni uslovi (volja poslodavca da zaposli radnika). U dosadanjem razvoju industrije prevladali su dva sistema: sistem socijalizma - socijalni momenat, bitno da se zaposli radnik, nisu se popunjavala sva radna mjesta. trina privreda radna mjesta prema potrebama, nema socijalnog momenta, vladaju zakoni trita. kapitalizam.

6. USLOVI ZA ZASNIVANJE RADNOG ODNOSA Svi uslovi se dijele u dvije velike grupe: 1) opti uslovi 2) posebni uslovi. Opti uslovi: godine starosti, opta zdravstvena sposobnost - daje nadlena zdravstvena ustanova, saglasnost roditelja (staraoca). To su minimalni uslovi i oni su demokratski, uvijek se propisuju zakonom i ne mogu se mijenjati. Zakon o radu propisuje da niko ne moe zasnovati radni odnos ako nije stariji od 15 godina. Osobe od 16-18 godina starosti mogu zasnovati radni odnos samo ako doktor medicine propie da su psihiki i fiziki sposobni za rad (to su stariji maloljetnici). Uvjerenje za maloljetnika daje doktor medicinskih nauka, a ne dom zdravlja. Ako je lice maloljetno, a stupi u brak, postaje radno sposobno i moe zasnovati radni odnos. Posebni uslovi: kolska sprema, radno iskustvo, fizika kondicija, propisuje se pravilnikom koji zavise od radnog mjesta. Kada se zavri postupak zdravstvenog pregleda provjeri se da li je lice punoljetno, da li zadovoljava uslove i pristupa se zasnivanju radnog odnosa. Zakonom je zabranjeno da se prilikom zapoljavanja, eni trai test na trudnou i ene imaju posebnu zatitu. Zapoljavanje stranaca i lica bez dravljanstva Stranac je svako lice koje nema dravljanstvo BiH. Uslovi za zapoljavanje su isti (opti i posebni) kao i za dravljane BiH, ali stranci moraju da ispune jo 2 dodatna uslova: 1. odobren boravak na teritoriji RS, BiH (boravak moe biti privremeni ili stalni, a izdaje ga CJBMUP) da posjeduje vaeu radnu dozvolu (dozvolu izdaje Zavod za zapoljavanje, a izdaje se po mjestu rada poslodavca, a ne po mjestu gdje stranac treba da boravi. Poslodavac je taj koji podnosi zahtjev za radnu dozvolu za stranca (mora se navesti: odobren boravak, opis radnog mjesta, prijava o broju potrebnih radnika), s tim da se vodi rauna da za ta radna mjesta nema potrebne domae radne snage. Boravak odobrava Ministarstvo unutranjih poslova, boravak moe biti stalni i privremeni, ugovor na odreeno ili neodreeno vrijeme. Radna dozvola je iskljuivo vezana za poslodavca. Ne moe dobiti radnu dozvolu na osnovu turistike vize. Lica koja rade u humanitarnim organizacijama ne trebaju radnu dozvolu. Radna dozvola prestaje da vai: istekom vremena za koji je izdata prestankom vaenja odobrenja boravka prestankom vaenja ugovora o radu ako je lice osueno (bezuslovno- krivino) u tom sluaju ima pravo na albu u roku od 3 dana od dana donoenja odluke. stavljanje van snage radne dozvole. Ako sud donese presudu na bilo koji iznos zatvora, stranac automatski gubi radnu dozvolu. Sud je duan da u roku od 3 dana obavjesti filijalu da je radna dozvola ukinuta, a filijala je duna u roku od 3 dana obavjestiti poslodavca. Protiv rjeenja suda dozvoljena je alba u roku od 7 dana.

7. VRSTE I TRAJANJE UGOVORA O RADU Sklapanje ugovora o radu je strogo formalan posao. Radni odnos poinje sklapanjem ugovora od strane poslodavca i radnika, a zakljuuje se na odreeno i neodreeno vrijeme. Ugovor na odreeno vrijeme je svaki ugovor koji se zakljuuje do 2 godine, u periodu od 3 godine, tj. ako se radnik zapoljava kod istog poslodavca vie puta (ako prekid ne traje due od 2 sedmice) u toku posljednje 3 godine i na taj nain ostvari 24 mjeseca rada (samo 1 dan preko tih 24 mjeseca, znai da mu ugovor prelazi u ugovor na neodreeno vrijeme). Ugovor se sklapa uvijek u pismenoj formi, i ne moe se raskinuti za vrijeme bolesti, godinjeg odmora i slino. Za vrijeme trudnikog bolovanja zabranjeno je prekinuti radni odnos bez obzira to se radi o ugovoru na odreeno vrijeme. Sva prava i dunosti kao i kod radnika na neodreeno vrijeme. Ugovor o radu na neodreeno vrijeme sainjava se u pismenoj formi i mora imati zakonom propisan minimum elemenata. Obavezni elementi: - za poslodavca (naziv, sjedite, mjesto rada radnika, plata i sl.); - za radnika (ime i prezime, adresa, struna sprema, radno mjesto, plata, duina god. odmora, rok trajanja ugovora). Radnik poinje sa radom danom potpisivanja ugovora za rad na neodreeno vrijeme. Poslodavac ne moe traiti od radnika podatke koji nisu neophodni za radno mjesto. 8. PROBNI RAD Ugovor o probnom radu mogu zakljuiti pripravnici, ali i radnici sa iskustvom za odreene djelatnosti u okviru radnog mjesta, kao i veeg izbora strunih i kvalitetnih radnika. Mogu se zakljuiti max na 6 mjeseci (3 + 3 mjeseca). Probni rad obino slui poslodavcu da provjeri sposobnost radnika za vrijeme trajanja probnog rada i ocjenjuje njegove poslovne kvalitete. Ukoliko se nakon probnog rada zasnuje radni odnos, radniku po zavretku probnog rada poinje tei sta na neodreeno vrijeme. Ima sva prava i dunosti kao i radnik na neodreeno vrijeme. 9. PRIPRAVNIKI STA Zakljuuje se ugovorom na odreeno vrijeme sa licima koja su zavrila srednju SSS (6 mjeseci) ili visoku kolu VSS (12 mjeseci). Ta lica zasnivaju radni odnos po prvi put, u cilju sticanja osposobljavanja za samostalan rad. Za razliku od probnog rada pripravniki sta se zavrava strunim (pripravnikim) ispitom. Struni ispit predstavlja provjeru znanja. Ako se struni ispit uspjeno poloi zasniva se stalni radni odnos. Pripravnik ima sva prava kao i svi zaposleni, osim to prima 80% plate, a najnia je 75% od plate. 10. VOLONTERSKI RAD Nema zasnivanja radnog odnosa kod volontiranja, ovdje se ne zakljuuje ugovor o radu i ovo je izuzetak pripravnikog rada, jer se ovaj rad rauna kao pripravniki sta i radno iskustvo. Volonteru pripadaju sva prava iz radnog odnosa, osim plate i socijalne zatite. Ima pravo na: zatitu na radu, dnevni odmor u toku rada i dva uzastopna radna dana i osiguranje na radu. 11. PRIVREMENI I POVREMENI POSLOVI Privremeni rad - ne traje due od 6 mjeseci - koriste se u sluajevima kada se povea obim posla. Privremeni radni odnos podrazumjeva da se radnik moe vratiti kod ranijeg poslodavca, po isteku roka na koji je radnik upuen kod drugog poslodavca. Povremeni poslovi - to su poslovi koji se obavljaju u odreenom periodu odreeno vrijeme, traju najdue 60 dana ili najvie do 150 asova u toku kalendarske godine (npr. etva, kosidba, berba voa). Povremeni poslovi su vezani iskljuivo za jednog poslodavca. Izmeu poslodavca i radnika za obavljanje privremenih i povremenih poslova se zakljuuje ugovor o djelu, a ne ugovor o radu, tj. ugovor o povremenim i privremenim poslovima. Ugovor o privremenim i povremenim poslovima mora sadravati odredbe: o poslu radi ijeg se izvrenja sainjava ugovor rokovi o poetku i zavretku posla 5

 uslovi i naini izvrenja posla i visina, rok i nain isplate nagrade za izvreni posao. 12. UPUIVANJE RADNIKA NA RAD U STRANU ZEMLJU U sluajevima kada poslodavac obavlja dio svoje djelatnosti u stranim dravama, moe radnika uputiti na rad u pomenute zemlje, ali uz saglasnost radnika. Poslovi koje radnik treba da obavlja u stranim dravama moraju odgovarati njegovim strunim i radnim sposobnostima (npr. poslodavac ne moe uputiti bageristu da vri zavarivanje cijevi). Poslodavac se mora sporazumjeti sa radnikom i o: trajanju rada u stranoj zemlji, uslovima smjetaja radnika za vrijeme boravka u stranoj zemlji, valuta u kojoj e se radniku isplaivati plata i druga primanja po osnovu rada u stranoj zemlji, kao i rokovima i nainu isplate i uslovima odlaska i povratka sa rada u stranoj zemlji. Prije odlaska na rad u stranu zemlju poslodavac je duan radnika upoznati sa propisima koji e se primenjivati kod ostvarivanja njegovog prava i obaveza za vrijeme rada u stranoj zemlji. 13. RADNO VRIJEME Puno radno vrijeme Zakonom je propisano ukupno trajanje punog radnog vremena. Puno radno vrijeme, obino se definie kao maksimalan broj radnih asova u toku jedne sedmice. Sedmino radno vrijeme slui kao osnova za preraunavanje punog radnog vremena. Puno radno vrijeme iznosi 40 asova u sedmici. Poslodavac vri preraspodjelu radnog vremena u toku jedne sedmice. Poslodavac kod kojeg je rad organizovan u smjenama, zamjenu smjena vri u rokovima i na nain koji je odreen kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Radnik moe samo sa jednim poslodavcem zakljuiti ugovor o radu sa punim radnim vremenom. Noni rad je rad koji se obavlja nou, primjenjuje se u istim situacijama kao i prekovremeni rad u sluaju poveanog obima posla, a rauna se od od 22h- 6h narednog dana, maloljetniku od 20h-07h. Uveanje plate ne moe biti manje od 30 % u odnosu na platu za isti broj asova rada u redovnom radnom vremenu. Noni rad je zabranjen maloljetnicima, trudnim enama poev od estog mjeseca trudnoe i majkama sa djetetom do jedne godine ivota zabranjen je noni rad, bez izuzetka. Poslodavac e se kazniti novanom kaznom: ako radniku odredi due radno vrijeme od propisanog, ako ne izvri raspored radnog vremena radnika i ne vodi evidenciju o dnevnoj prisutnosti radnika na radu, ako odredi da radnik radi prekovremeno due od propisanog, ako odredi prekovremeni rad za radnika kome je to zakonom zabranjeno, ako izvri preraspodjelu radnog vremena suprotno zakonskim odredbama i ako odredi prekovremeni rad trudnoj eni ili majci koja ima dijete do jedne godine starosti. Nepuno radno vrijeme Poslodavac moe sa radnikom da zakljui ugovor sa nepunim radnim vremenom. Radi se o radnom vremenu koje je krae od 40 asova nedeljno.Radnik moe da zakljui ugovor o radu s nepunim radnim vremenom sa vie poslodavaca i da na taj nain ostvaruje puno radno vrijeme. Ako se primjeni metoda argumentum a contrario - da je dozvoljeno sve to nije izriito zabranjeno, moe se zakljuiti da jedan radnik moe zakljuiti ugovor o radu sa punim radnim vremenom sa jednim poslodavcem i ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom sa drugim poslodavcem. Pojedina prava, po svojoj prirodi, mogu se ostvarivati samo kod jednog poslodavca. Radi se o pravima iz socijalnog osiguranja, penzijskog staa i vezana su iskljuivo za ugovor o radu sa punim radnim vremenom. Skraeno radno vrijeme Imaju radnici koji rade na posebnim poslovima i zadacima, a radi zatite njihovog zdravlja. Radi se o poslovima gdje, i pored primjene odgovarajuih mjera i sredstava zatite na radu, postoji poveano tetno dejstvo na 6

zdravlje radnika. To su poslovi npr. rudara, poslovi koji zahtjevaju posebne zdravstvene i psihofizike sposobnosti radnika, poslovi sa poveanim rizikom od povreivanja, nastanka profesionalnih oboljenja i oteenja zdravlja i dr. Radno vrijeme se skrauje srazmjerno tetnim uticajima. Skraivanje radnog vremena moe biti najvie do 10 asova sedmino. Radnik ostvaruje svoja prava iz radnog odnosa kao da radi na radnom mjestu sa punim radnim vremenom, s tim da ovi radnici imaju i posebna prava a to su: uveano vrijeme godinjeg odmora, uveanje plate, posebne mjere zatite na radu i druga prava koja se propisuju zakonom ili drugim optim aktom. O skraenju radnog vremena odluuje ministarstvo nadleno za poslove rada na zahtjev poslodavca, zainteresovanog radnika, inspektora rada ili sindikata. Preraspodjela radnog vremena nije mogua kod rada sa skraenim radnim vremenom, niti za radnike mlae od 18 godina. 14. PREKOVREMENI RAD Svaki rad koji je dui od 40 asova sedmino naziva se prekovremeni rad i on je izuzetak od pravila, a primjenjuje se u 2 sluaja: u sluaju neplaniranog poveanja obima posla, u sluajevima otklanjanja posledica vremenskih nepogoda, havarija na sredstvima rada, poara, zemljotresa, epidemije. Prekovremeni rad moe da odredi maksimalno 10 radnih dana, a u izuzetnim situacijama jo 10 dana. Ukupan fond sati prekovremenog rada ne moe biti dui od 150 asova za tu kalendarsku godinu. Ako potreba za prekovremenim radom traje vie od tri sedmice neprekidno ili vie od 10 sedmica ukupno u toku kalendarske godine, poslodavac je duan o tome obavjestiti inspektora rada. Za vrijeme prekovremenog rada radniku se poveava plata u skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Uveanje plate ne moe biti manje od 30 % u odnosu na platu za isti broj asova rada u redovnom radnom vremenu. Prekovremeni rad je zabranjen: radnicima mlaim od 18 godina (tj. maloljetnim licima), trudnim enama i majkama sa djetetom do tri godine starosti (ako daju pismeno svoj pristanak) i samohranom roditelju ili usvojiocu djetata mlaem od est godina (ako daju pismeno svoj pristanak). 15. PRAVO RADNIKA NA ODSUSTVA Odsustva su vremenski periodi u kojima radnik obavlja neke nune poslove, a mogu biti plaeni i neplaeni. Pravo radnika na plaeno odsustvo Radnik ima pravo da odsustvuje sa posla najmanje pet radnih dana u sledeim sluajevima: o u sluaju smrti lana ue porodice (osim ene i mua, otac, majka, djeca, svekar, svekrva, po uzdunoj lozi otac, unuk u pomonoj lozi do etvrtog stepena brat od strica, djeca od brae, svastika i djever po tazbini drugog koljena) o za sklapanje braka 5 radnih dana, ali s Kolektivnim ugovorom 7 radnih dana o roenje djeteta (poroaj supruge) o njega lana porodice najdue kvote 5 radnih dana o za vjerske obrede 2 radna dana. U uporednom zakonodavstvu prisutna je praksa da radnik ima pravo na plaeno odsustvo za vrijeme kolovanja ili strunog usavravanja. Odsustva se mogu odobriti radnicima i u sluajevima uea radnika na raznim sastancima i seminarima, kao i u sluajevima dobrovoljnog davanja krvi. Pravo radnika na neplaeno odsustvo Neplaeno odsustvo je vremenski period u kome radnici obavljaju sezonske nune poslove, a to su: o nabavka drva, koevina, dizanje usjeva, smrti lana ire porodice, njega lana ire porodice, posjeta lana porodice koji ivi u inostranstvu, za kolovanje u inostranstvu (do godine dana), pripremanje i 7

polaganje ispita na fakultetu ili nekoj drugoj obrazovnoj instituciji, kao i pripremanje magisterija ili doktorata, ukoliko se radnik ne obrazuje u interesu poslodavca. Za vrijeme neplaenog odsustva prava i obaveze radnika na osnovu rada miruju, a trokove penzijskog i invalidskog osiguranja snosi korisnik neplaenog odsustva. 16. ODMORI Radnik ima pravo na vie vrsta odmora. Dnevni odmor u toku radnog vremena Radnik koji radi s punim radnim vremenom ima pravo na odmor u toku radnog vremena u trajanju od 30 minuta. Poslodavac vri raspored koritenja ovog radnog vremena, ali nikada ne moe biti na poetku i na kraju radnog vremena. Odmor izmeu dva radna dana Radnik ima pravo na odmor izmeu dva radna dana u neprekidnom trajanju od najmanje 12 asova. Radnici zaposleni u poljoprivredi i sezonski radnici imaju pravo na najmanje 10 asova odmora neprekidno. Maloljetnom radniku koji je zaposlen u poljoprivredi ili kao sezonski radnik pripada najmanje 12 asova odmora neprekidno, izmeu dva radna dana, bez obzira gdje je zaposlen. Sedmini odmor Radnik ima pravo na sedmini odmor u trajanju od najmanje 24 asa neprekidno. Ako zaposleni radi na dan svog sedminog odmora, poslodavac je duan da naknadno odredi, u dogovoru sa radnikom neki drugi dan kada e radnik iskoristiti dan odmora. Trebalo bi, da to bude prvi sljedei dan posle onoga dana kada se obino koristi sedmini odmor, ako je to mogue. Raspored koritenja sedminog odmora vri poslodavac koji je duan da unaprijed odredi raspored koritenja sedminog odmora i da sa rasporedom na prikladan nain, upozna radnike. Godinji odmor Je pravo ali i obaveza radnika, pomenutog prava se radnik ne moe odrei, niti poslodavac moe da mu uskrati pomenuto pravo niti da mu isplati novani iznos umjesto neiskoritenog godinjeg odmora. Radnik stie pravo na godinji odmor posle isteka prvog mjeseca neprekidnog rada na radnom mjestu. Radnik koji ima najmanje est mjeseci neprekidnog rada ima pravo na godinji odmor u trajanju najmenje 18 radnih dana. Radnik koji nije navrio est mjeseci neprekidnog rada ima pravo na godinji odmor u trajanju od jednog dana za svaki navreni neprekidni mjesec rada. Pripravnici nemaju pravo na godinji odmor. Duina godinjeg odmora zavisi od: duine neprekidnog rada u toku godine, starosti radnika i posebnih uslova rada. Godinji odmor se uvijek koristi naelno u jednom dijelu. U sluajevima kada je to neophodno zbog neprekidnosti procesa rada, poslodavac moe odrediti da se godinji odmor koristi u dva dijela ( I dio 12 dana, II dio 14 dana = dvije sedmice). Radnik, neiskoriteni dio godinjeg odmora mora iskoristiti do kraja juna mjeseca naredne godine. Za vrijeme koritenja godinjeg odmora radnik ima sva prava iz radnog odnosa (nema pravo na topli obrok i prevoz). Optim kolektivnim ugovorom predvieno je da se godinji odmor uveava za po jedan dan na svake navrene tri godine radnog staa. Ukupan godinji odmor ne moe trajati due od 30 radnih dana osim za radnike koji rade na posebnim poslovima i zadacima. Njihov godinji odmor ne moe iznositi due od 35 radnih dana.

17. PRESTANAK UGOVORA O RADU Prekid ugovora o radu je Zakon definisao tako to ih je nabrojao: smru radnika, sporazumom poslodavca i radnika, otkazom ugovora od strane poslodavca ili radnika, ispunjenjem uslova za penziju kad radnik navri 40 godina penzijskog staa, ili 65 godina ivota i najmanje 20 godina staa osiguranja, ako se poslodavac i radnik drugaije ne sporazumeju, sa danom dostavljanja poslodavcu pravosnanog reenja o potpunom gubitku radne sposobnosti radnika, istekom roka vaenja ugovora o radu na neodreeno vrijeme, ako radnik bude osuen na bezuslovnu kaznu zatvora ili na mjeru bezbednosti, vaspitnu ili zatitnu meru u trajanju due od 3 meseca - sa danom poetka izvrenja kazne, odnosno mjere, ako zbog izvrenja mjere radnik mora odsustvovati s rada, na osnovu odluke nadlenog suda koja ima za posledicu prestanak radnog odnosa radnika - sa danom utvrenim sudskom odlukom, sa danom prestanka rada poslodavca, odnosno sa danom poetka primjene privremene mjere zabrane rada poslodavcu izreene od strane nadlenog suda na period dui od tri meseca. Klasifikacija razloga prestanka radnog odnosa Svi uslovi se mogu podijeliti u dve grupe: raskid ugovora o radu po sili zakona obligatorni (obavezni) i raskid ugovora o radu po sili zakona fakultativni (moe, a i ne mora).

18. OBLIGATORNI SLUAJEVI PRESTANKA RADNOG ODNOSA Obligatorni (obavezni) prestanak radnog odnosa pojavljuje se u sluajevima kada se zakonom predvia prestanak radnog odnosa nezavisno od volje stranaka. To su sluajevi: kada radnik napuni odreene godine radnog staa ili godine ivota (40 godina penzijskog staa, ili 65 godina ivota i najmanje 20 godina staa osiguranja), kada radnik izgubi potpunu radnu sposobnost ako nadlena komisija radnika proglasi potpuno radno nesposobnim, kada radnik ne zadovolji uslove probnog rada, poslodavac ga moe rasporediti na neke druge poslove prelazi u socijalnu kategoriju. prestankom rada poslodavca (zbog steaja ili likvidacije pravnog lica), istekom ugovora na odreeno vrijeme, smru radnika, pravosnana sudska presuda protiv koje nema albe ne moe se voditi upravni spor, a konana kad se ne vodi upravni spor, kada sud izrekne mjeru bezbjednosti uz krivinu kaznu: * zabrana vrenja poslova i djelatnosti (npr. ako je poslodavac osuen na krivino djelo izrie mu se zabrana obavljanja djelatnosti) * obavezno lijeenje narkomana i alkoholiara djelimino neuraunljive osobe (radnici koji vre 9

neka krivina djela pod uticajem alkohola ili drugih opojnih droga.

19. FAKULTATIVNI SLUAJEVI PRESTANKA RADNOG ODNOSA Fakultativni - kada radni odnos prestaje voljom ugovornih strana, poslodavac i radnik slobodno raspolau svojom voljom o prestanku radnog odnosa. Radi se o sledeim sluajevima: 1. otkazom ugovora o radu od strane poslodavca - rekonstrukcija preduzea tehnoloke promjene novi Pravilnik o sistematizaciji, - ako radnik ne radi produktivno kad poslodavac nije zadovoljan radom radnika na njegovom radnom mjestu, o emu je poslodavac duan da pismeno upozori radnika da nije zadovoljan. - zbog neopravdanog odsustva sa radnog mjesta (vrijeme kada je radnik trebao da radi, a nije radio i da postoji kontinuitet dan za danom). U Zakonu stoji da ako radnik ne doe na posao od 3-5 dana prestaje mu radni odnos po sili zakona. - ako se radnik, u roku od 30 dana od dana isteka neplaenog odsustva ili mirovanja prava iz radnog odnosa, ne vrati na posao. - da radnik ima svijest da nije htio da radi, - ako radnik izvri teu povredu radnih obaveza, - ako se iz ekonomskih, organizacionih i tehnolokih razloga ukae potreba za prestankom rada radnika, - ako radnik ne izvrava obaveze iz ugovora o radu. Poslodavac mora dati otkaz ugovora o radu u pismenoj formi rjeenja uz obrazloenje, navoenje razloga zbog kojih otkazuje ugovor. Primjerak akta kojim otkazuje ugovor o radu poslodavac je duan da dostavi radniku. Radnik ima pravo na albu u roku od 8 dana poslodavcu ili Upravnom odboru, o emu moe da pokrene spor. Ako poslodavac radniku daje otkaz ugovora o radu zbog tee povrede radnih obaveza, duan je da radniku omogui da bude sasluan i da iznese svoju odbranu, ukoliko je to mogue s obzirom na okolnosti, kao i da razmotri miljenje sindikata ili savjeta radnika, ako mu je miljenje dostavljeno prije donoenja konane odluke. Poslodavac moe dati otkaz ugovora o radu iz razloga tee povrede radne dunosti u roku od 30 dana od dana saznanja za povredu radnih obaveza i za uinioca povrede. 2. sporazumom radnika i poslodavca i 3. otkazom ugovora o radu od strane radnika Radnik ima pravo da poslodavcu otkae ugovor o radu ako poslodavac izvri povredu svojih obaveza koje proizilaze iz ugovora o radu, ako su te povrede takve prirode da se s osnovom ne moe oekivati da radnik nastavi rad kod poslodavac. Radnik daje otkaz ugovora o radu u svakom trenutku u pisanoj formi poslodavcu i radnik ne mora obrazlagati zbog ega je dao otkaz (razlog je esto intimna stvar, npr. ljubomora mua). Otkaz mora biti bez mana volje (ozbiljan, bez pritiska i svjestan). Kada radnik daje otkaz nema pravo na otpremninu. Otkaz ugovora o radu od strane radnika moe se dati u roku od 15 dana od dana kada je saznao da je poslodavac izvrio povredu njegovog prava sadranih u ugovoru o radu. Radnik najee odsustvuje: a) zbog bolovanja Da bi radnik mogao da odsustvuje s posla mora da ima uvjerenje od nadlenog ljekara. Sudska praksa zauzima stav da radnik moe imati bolovanje, a da i dalje ne radi (ako su dokumenta falsifikovana radnik moe ostati bez posla, iako ima doznake). Bitno je faktiko stanje (ako je radnik bio bolestan, a nema doznake, poslodavac ga ne moe otpustiti to je sudska praksa). b) radnik moe da odsustvuje s posla zbog uea u vojnoj vjebi (odlazak u vojsku). Poslodavca je duan obavjestiti vojni organ. Radnik moe ostati bez posla zbog: 10

a) ako je u pritvoru (poslodaac ne moe da mu da otkaz ugovora o radu. Dravni organ je organ koji odreuje pritvor i on je duan da u roku od 24h obavjesti rodbinu i poslodavca gdje je zaposlen, o tome gdje se nalazi radnik. b) ako je radnik osuen na bezuslovnu kaznu zatvora u roku od 6 mjeseci (poslodavac mu moe dati otkaz, ali i ne mora). Privremeno udaljenje radnika sa posla-rada Nije otkaz, to je neto izmeu. Ako je radnik zateen u vrenju radnji za koje se osnovano sumnja da predstavljaju krivino djelo, poslodavac ga moe privremeno udaljiti s posla. Prekraj koji nema elemente krivinog djela, ali ga ine nepodobnim za rad kod poslodavca npr. radnici obezbjeenja zateeni na spavanju na radnom mjestu. Poslodavac mu izdaje rjeenje o privremenom udaljenju radnika sa posla (npr. najee zbog krae). Za vreme suspenzije radnik ima pravo na naknadu plate u visini od 50% prosjene plate koju je ostvario u poslednjih est meseci (zbog izdravanja porodice). Udaljenje radnika sa rada moe trajati najdue do tri mjeseca, u kome je roku poslodavac duan da sprovede disciplinski postupak. Ako radnik bude osloboen od odgovornosti sve mu se nadoknauje. Poslodavac moe odluiti da radnika zadri na radnom mjestu sve do okonanja krivinog postupka. 20. RADNI SPOR Pokree se tubom nezadovoljne stranke (poslodavac i radnik kad nije zadovoljan odlukom disciplinske komisije ili otkazom ugovora o radu). Teret dokazivanja je na poslodavcu i on odgovara po principu objektivne odgovornosti 98% radnih sporova se uvijek zavri u korist radnika. Ako sud utvrdi da je otkaz ugovora o radu, koji je poslodavac dao radniku nezakonit, naloie poslodavcu da radnika vrati na rad i rasporedi na poslove koje je obavljao prije otkaza ugovora ili na druge poslove koji odgovaraju strunim i radnim sposobnostima radnika, kao i da mu isplati naknadu na ime izgubljene plate i drugih primanja na koje radnik ima pravo prema kolektivnom ugovoru, pravilniku o radu i ugovoru o radu. Ako poslodavac, s obzirom na postojeu organizaciju, nema mogunosti da radnika vrati na rad, ili da to ne eli da uini, kao i u sluaju ako radnik ne eli da se vrati na posao kod poslodavca, poslodavac je duan da radniku isplati otpremninu na koju radnik ima pravo prema kolektivnom ugovoru, pravilniku o radu i ugovoru o radu. Otkaz ugovora o radu mora se dati radniku u pismenoj formi. Poslodavac je duan da u otkazu ugovora o radu navede razlog otkaza. Ne postoji pravo albe na odluku o otkazu ugovora o radu koji donosi poslodavac. U sluajevima kada poslodavac prekri zakonske odredbe o otkazu ugovora o radu, sud mu moe izrei novane kazne u sluajevima: kada zadri radnika na radu iako radnik ispunjava uslove za starosnu penziju, ako otkae ugovor o radu suprotno zakonskim odredbama, ako ne ponudi radniku zaposlenje po pravu prvenstva, ako radniku uskrati pravo na otpremninu i ako radnika na vrati na rad nakon isteka vremena mirovanja radnog odnosa. 21. TRAJK Je organizovani prekid rada kojim radnici ostvaruju odreena prava koja su im uskraena. trajk mora biti organizovan po Zakonu. Radnici su duni da izaberu trajkaki odbor koji predstavlja radnike. trajkaki odbor je duan da iznese pismeno zahtjeve poslodavcu, a zatim da najave trajk. trajk moe biti: 1. trajk upozorenja (najavljuje se 24h ranije) 2. generalni trajk (najavljuje se 5 dana ranije) Organizuju ga Sindikalne organizacije i sami radnici. trajkaki odbor je duan da obavjetava radnike o toku razgovora sa poslodavcem i uvijek se tei da se rijei mirnim putem i uvijek se obavjetava ministarstvo koje mora da poalje svog radnika. trajkaki odbor mora da obavjesti poslodavca o arbitrai. Odluka arbitrae je konana ako radnici pristanu. Radnici ne smiju da spreavaju druge radnike da rade, ne mogu da izvode trajk van poslovnih prostorija poslodavca. Poslodavac moe da dovede radnika iz drugih organizacionih jedinica da rade na tom mjestu, a 11

radnik nema pravo da ga u tome sprijei. trajk se moe organizovati, ali se uvijek mora ostvariti minimum proizvodnje, ako ne moe, poslodavac obavjetava Vladu o trajku. trajkaki odbor postavlja trajkake strae koje slue za komunikaciju sa vanjskim svijetom, koji nema pravo da zaustavlja ostale radnike da dolaze ili izlaze sa posla. Institucije Elektrodistribucija, Komunalno, Vodovod, Bolnica dune su da 7 dana ranije najave da stupaju u trajk. Vlada je duna da obezbjedi minimum proizvodnog procesa. Policajci mogu trajkovati, a vojna lica ne mogu trajkovati (posljedice: prestaje mu radni odnos, vojska bi onda izgubila smisao). 22. ODGOVORNOST RADNIKA U RADNOM ODNOSU Radnik disciplinski odgovara kada napravi povredu radne dunosti (priini materijalnu tetu poslodavcu ili treim licima, uini krivino delo ili prekraj - radnik je odgovoran materijalno, odnosno krivino i prekrajno). Disciplinska odgovornost radnika vezana je za: 1. lake i 2. tee povrede radnih obaveza (povredom ugovora i Zakona o radu). Laka povreda radne obaveze su propusti koje radnik uini u radu ili u vezi sa radom, a koje se u zakonu ne smatraju teom povredom radnih obaveza. To su najee: kanjenje na posao i odlazak sa posla prije isteka radnog vremena, izazivanje svae na poslu, nekorektan odnos prema drugim radnicima ili strankama, opijanje na poslu, nemaran odnos prema poslu, ponaanje koje teti ugledu i materijalnim interesima poslodavca. Tee povrede radnih obaveza se propisuju zakonom, a to su: odbijanje radnika da izvrava svoje radne obaveze odreene ugovorom o radu, kraa, namerno unitenje, oteenje ili nezakonito raspolaganje sredstvima poslodavca, kao i nanoenje tete treim licima koju je poslodavac duan nadoknaditi, zloupotreba poloaja, sa materijalnim ili drugim tetnim posledicama po poslodavca, odavanje poslovne ili slubene tajne, namjerno onemoguavanje ili ometanje drugih radnika da izvravaju svoje radne obaveze, ime se remeti proces rada kod poslodavca, nasilniko ponaanje prema poslodavcu, drugim radnicima i treim licima za vrijeme rada, korienje alkoholnih pia ili droga za vrijeme radnog vremena, neopravdan izostanak s posla u trajanju od tri dana u kalendarskoj godini. Utvrivanje odgovornosti, mjere za povredu radnih obaveza i sprovoenje disciplinskog postupka Bitan je postupak. Inicijativu za pokretanje disciplinskog postupka moe da pokrene svaki radnik ako smatra da je uinjena povreda radne dunosti. Prijava mora sadravati osnovne elemente kao to su potpis podnosioca, obrazloenje i eventualni dokazi ako postoje. Daje se poslodavcu, a on je taj kad proita prijavu, pogleda da li ima elemenata za disciplinsku prijavu, ako nema elemenata odbija albu radnika, a ako ima elemenata on pie prijavu/zahtjev disciplinskoj komisiji. Komisija se sastoji od 3, 5 ili 7 lanova zbog glasanja. Komisija bira predsjednika disciplinske komisije koji je uvijek pravnik. Predsjednik disciplinske komisije obavjetava radnika i Sindikat preduzea koji treba da prisustvuje disciplinskom postupku. Disciplinski postupak se vodi o ZKP-u (Zakonu o krivinom postupku). Kada se zavre sve upravne radnje, predsjednik komisije zakazuje sjednicu o emu se obavjetava radnik i poziva na sjednicu. Poinje itanjem zahtjeva, s tim da poslodavac ne moe biti lan disciplinske komisije u bilo kom stepenu odluivanja. Poslije itanja zahtjeva daje se rije pravniku koji ima pravo na advokata, dokazi, svjedoci, pismene, zakljuuje se rasprava, glasanje komisije je tajno, a zapisnik mora biti zapeaen. Po zavrenom postupku komisija predlae poslodavcu mjeru koju treba izrei radniku zbog povrede radne obaveze. Ako radnik bude osloboen disciplinske odgovornosti ili mu bude izreena mjera pismena opomena ili pismeni ukor, ima pravo na nadoknadu plate u punom iznosu. Ako je proglaen krivim novana kazna ili otkaz ugovora o radu po Zakonu, umanjenje plate do 30% najdue 3-6 mjeseci od iznosa plate 12

ostvarene u poslednjem mjesecu. Niko radniku ne moe oduzeti od plate, osim ako on na to ne pristane ili na osnovu sudske presude (smatra se krivinim djelom obustava plate od strane raunovodstva firme, a bez saglasnosti radnika). Ima situacija da radnik na to preutno pristane, ali ako ne pristane na to, vodi se radni spor. Tek Sud moe raunovodstvu firme da naloi odbijanje od plate. Radnik moe da se ali i da podnese albu u roku od 6 mjeseci. Protiv odluke prvostepene komisije, radnik ima pravo albe drugostepenoj disciplinskoj komisiji (npr. Upravnom odboru preduzea). Rok za podnoenje albe je 8 dana od dana prijema prvostepenog rjeenja. Drugostepena komisija odluuje u konanosti. Ta odluka je konana i protiv nje se moe voditi upravni spor dravni. 23. MATERIJALNA ODGOVORNOST RADNIKA Podrazumijeva da je radnik duan da nadoknadi tetu samo iz krajnje nepanje (obina nepanja) drugim licima. Dolus = namjera, krajnja nepanja. Radnik treba da se ponaa u svom poslu kao savjestan domain. Radnik moe da napravi tetu poslodavcu (npr. vozi auto, a nije bio pijan), a ako je bio pijan odgovara poslodavcu (krajnja nepanja). Ovdje postoji komisija koja vri procjenu tete. Ako radnik na poslu ili u vezi sa poslom uini tetu treem licu onda odgovara poslodavac, ali radniku odbije od plate. Odgovornost poslodavca zbog povrede prava radnika pojavljuje se u sluajevima donoenja nezakonitih odluka ili nezakonitog postupanja od strane poslodavca (u kojima je radnik sprijeen da radi ili ostvari neko pravo na radu ili po osnovu rada). Radniku pripada naknada tete zbog izostale ili umanjene zarade, ali i zbog drugih teta nastale u datom sluaju. Takoe, radnik ima pravo i na naknadu nematerijalne tete zbog prestanka radnog odnosa u sluaju protivzakonitih radnji poslodavca. 24. PREKRAJNA ODGOVORNOST Predviena je za poslodavca bez obzira da li ima ili nema status pravnog lica. Pored poslodavca, za prekraj su odgovorna i ovlatena lica u pravnom licu ili radnik sa posebnom odgovornou. Novanom kaznom za prekraj kaznit e se poslodavac ako njegovom krivicom doe do nesree na poslu zbog neispravnosti objekata, maina i drugih ureaja koja se koriste u procesu rada ili zbog neovlatenog i nestrunog rukovanja tim sredstvima. Zakonom o radu su nabrojeni prekraji za koje odgovara poslodavac: ako ne obezbjedi ravnopravnost radnika na radu, kao i ravnopravnost nezaposlenih lica koja konkuriu na zaposlenje, ako onemogui ili ometa organizovanje sindikata, ako ne objavi pravilnik o radu u odreenom periodu, ako radniku ne omogui sedmini odmor itd. U odreivanju novanih kazni, kvalifikovani (tei) oblik prekrajne sankcije postoji kada se radi o prekrajima uinjenih prema maloletnicima, eni u trudnoi, za vreme poroaja ili materinstva ili prema invalidnom radniku. Nadzor nad sprovoenjem odredbi Zakona o radu vri inspekcija za poslove rada. 25. KRIVINA ODGOVORNOST Krivini zakon sadri odredbe o odgovornosti za krivina djela koja su vezana sa radnim odnosima i zapoljavanjem. Odgovornost se odnosi na poslodavca, ili drugo ovlateno lice u pravnom licu kao i na odgovornost radnika, a usmjerena je na zatitu prava na rad i u vezi sa radom. U odredbama Krivinog zakona u njegovom posebnom dijelu, predvieno je posebno poglavlje koje nosi naziv: "Krivina djela protiv prava iz radnih odnosa i socijalnog osiguranja". Pogreno je misliti da su sva krivina djela koja su vezana za radne odnose u posebnom poglavlju. Postoje i druga krivina djela koja su u vezi sa radom, ali se nalaze u drugim poglavljima. Krivina djela protiv prava iz radnih odnosa i socijalnog osiguranja su: 1) Povreda osnovnih prava radnika je prvo krivino djelo koje se moe uslovno nazvati osnovno krivino djelo. Moe ga poiniti poslodavac ili ovlateno lice u pravnom licu. Zakonom je definisano da se mora raditi o svjesnom nepridravanju zakonskih odredbi i drugih propisa ili odredbi kolektivnog ugovora koje se odnose na 13

ogranienje prava radnika koja mu pripadaju. Dakle, radi se o krivinom djelu koje se moe uiniti samo sa umiljajem. 2) Povreda prava pri zapoljavanju i za vrijeme nezaposlenosti postoji: - u sluaju kada se licu ogranii ili uskrati pravo na slobodu zapoljavanja pod jednakim uslovima koji su predvieni zakonom ili drugim propisima. - u sluajevima da se neko lice svjesno ne pridrava zakona ili drugih akata o pravima graana za vrijeme nezaposlenosti i time nezaposlenom licu uskrati ili ogranii pravo koje mu pripada. 3) Povreda prava iz socijalnog osiguranja i zloupotreba prava iz socijalnog osiguranja predstavljaju krivina djela koja su vezana za krenje ili zloupotrebu zakonskih propisa iz oblasti socijalnog osiguranja. 26. MIROVANJE PRAVA I OBAVEZA Radniku koji je zakljuio ugovor o radu na neodreeno vrijeme mogu da miruju prava i obaveze. Prava i obaveze radnika iz radnog odnosa miruju u situacijama kada je radnik odsutan sa radnog mjesta nezavisno od svoje volje. To su obino, situacije kada se radnik upuuje na sluenje vojnog roka ili za vrijeme obavljanja javnih funkcija. Bitno je naglasiti da obavljanje javnih funkcija traje ogranieno vrijeme. Mirovanje prava i obaveza reizborne funkcije moe da traje najvie dva mandata. Poslodavac je duan da omogui povratak na radno mjesto radniku kome je prestao mandat. Poslodavac moe da otkae ugovor o radu radniku koji se u roku od 5 dana od dana isteka razloga mirovanja prava iz radnog odnosa, ne vrati na posao. Ako poslodavac ne moe omoguiti radniku da se vrati na raniji ili drugi odgovarajui posao, otkazuje ugovor o radu, a radnik ima pravo na otpremninu. U institucijama Bosne i hercegovine zaposlenik prekida radni odnos u dva sluaja: kada je potvren kao kandidat za javnu dunost za javnu dunost za koju se vri izbor u bilo kojem zakonodavnom tijelu i na bilo kom nivuo vlasti i kada je imenovan na dunost u bilo kojem izvrnom organu vlasti na bilo kojem nivou. 27. ZATITA NA RADU Zakonom je definisano da je zatita na radu sastavni i neodvojivi dio organizacije rada i radnog procesa a obuhvata skup organizovanih mjere i aktivnosti usmerenih na stvaranje uslova neophodnih za ostvarivanje bezbednih uslova rada. Mjere kojima se obezbjeuje zatita na radu su: mjere kojima se neposredno obezbjeuje sigurnost na radu, mjere u vezi sa uslovima rada i mjere u vezi sa posebnom zatitom radnika. Mjere kojima se neposredno obezbeuje sigurnost na radu obuhvataju opte, posebne i mjere koje su obavezni sprovesti odreene organizacije, preduzea i poslodavac. Opte mjere primjenjuju se na svim radnim mjestima. Zakonom su nabrojani poslovi kod kojih se moraju sprovoditi posebne mjere zatite. Mjere koje su obavezni sprovoditi odreene organizacije, preduzea ili poslodavac odnose se na mjere kod izrade konstruktivnotehnike dokumentacije, izgradnja i rekonstrukcija objekata, ureenje gradilita i pregleda orua za rad. 28. DUNOSTI POSLODAVCA Poslodavac je duan da obezbjedi da se radnik u odreenom roku upozna sa propisima o radnim odnosima i propisima zatite na radu. Rok prema zakonskim odredbama iznosi 30 dana od dana izlaska propisa. Poslodavac je duan da provjeri da li je radnik osposobljen za rukovanje sa sredstvima rada kao i sredstvima zatite na radu. Poslodavac je duan da obezbjedi: 1. stalno praenje ispravnosti i periodine preglede sredstava rada i opreme, sredstava line zatite radi sigurnosti radnika koji se njime koriste ili s njima dolaze u dodir, 2. ispitivanje fizikih, hemijskih ili biolokih tetnosti u radnim i pomonim prostorijama u kojima se one pojavljuju i 3. ispitivanje mikro klime u prostorijama u kojima se obavljaju tehniko-tehnoloki procesi i gde radnici borave. Prema Zakonu o radu u institucijama BiH, poslodavac je duan da osposobi zaposlenika za rad na nain koji obezbjeuje zatitu ivota i zdravlja zaposlenika, te spreava nastanak nesree. Poslodavac je odgovoran za 14

posledice nesree na radu koje nastupe zbog neispravnosti objekta, maina, ureaja i drugih materijalnih sredstava koja se koriste u procesu rada. Odgovornost poslodavca odnosno preduzea ogleda se: A) materijalna odgovornost: odgovornost za tetu koju pretrpi radnik i odgovornost za tetu zbog povrede prava radnika. B) prekrajna odgovornost C) krivina odgovornost. 29. PRAVA RADNIKA Prema odredbama Zakona o zatiti na radu, pravo na zatitu imaju: radnici u preduzeu, uenici i studenti na praktinoj nastavi i strunoj praksi, lica koja se nalaze na strunom osposobljavanju, prekvalifikaciji i dokvalifikaciji, lica na profesionalnoj rehabitalizaciji, uesnici dobrovoljnih i javnih radova organizovanih u javnom interesu i lica koja se nalaze na izdravanju kazne zatvora. U sluajevima da radniku prijeti opasnost po ivot i zdravlje, zbog neispravnosti na objektima i na sredstvima rada, radnik ima pravo da odbije radni zadatak. U sluajevima kada poslodavac nije obezbjedio mjere i sredstva za zatite na radu, radnik ima pravo na punu nadoknadu plate bez obzira to nije radio. Radnik je duan da obavjesti poslodavca o postojanju popmenutih uslova, odmah, a po potrebi i inspekcijski organ zaduen za poslove rada. U institucijama BiH poslodavac moe zaposlenika da rasporedi na druge poslove i zadatke dok se ne potvrdi da su preduzete sve mjere zatite na radu propisane zakonom. 30. DUNOST RADNIKA U smislu zakonskih odredbi o zatiti na radu radnik je duan: 1. da se pridrava utvrenih mjera zatite na radu, 2. da namjenski koriste sredstva rada, zatitnu opremu i sredstva line zatite i 3. da odmah pismeno ili usmeno prijavi nedostatke, kvarove ili druge pojave koje bi mogle ugroziti bezbjednost na radu. Ukoliko radnik postupa suprotno od navedenih dunosti odgovara za povredu radnih obaveza koja ukljuuje materijalnu i disciplinsku odgovornost. Povreda na radu koja je vezana za nepridravanje propisanih mjera zatite na radu predstavljaju teu povredu radnih dunosti. 31. ZATITA PRAVA RADNIKA O pravima i obavezama radnika iz radnog odnosa odluuje poslovodni organ poslodavca (direktor) ili drugo lice odreeno statutom ili aktom o osnivanju. Radnik koji smatra da mu je poslodavac povredio pravo iz radnog odnosa moe podnijeti zahtjev poslodavcu da mu obezbjedi ostvarivanje tog prava. Poslodavac je duan da odlui o pismenom zahtjevu radnika u roku od trideset dana. U sluajevima kada poslodavac ne odlui o zahtjevu radnika u propisanom roku, smatrat e se da je zahtjev prihvaen. U sluajevima kada je povreeno pravo radnika iz radnog odnosa, bez obzira na podnoenje zahtjeva za zatitu prava poslodavcu, radnik moe tubom nadlenom sudu traiti zatitu pomenutog prava. Tuba se podnosi u roku do jedne godine od saznanja za povredu (relativni rok zastare) a najdalje u roku od tri godine od dana uinjene povrede (apsolutni rok zastare). Tuba se moe podnijeti povodom pojedinanog akta ili povodom faktike radnje poslodavca. U sluaju ponitavanja akta poslodavca, sud e naloiti uspostavu ranijeg stanja, ako je to radnik traio u tubi. U drugom sluaju sud odluuje o konkretnom pravu, obavezi ili odgovornosti. Kada sud odluuje povodom tube za zatitu prava radnika, osnovna pravila reavanja sporova sadrana su u Zakonu o parninom postupku. Stvarno nadleni sudovi su: osnovni, okruni i Vrhovni sud RS. Postupak u sporovima iz radnih odnosa spada u posebne postupke. U sluajevima da ne postoje posebne odredbe, primjenjuju se opte odredbe o parninom postupku. 15

Posebne odredbe se odnose na: 1. hitnost u reavanju radnih sporova, 2. rokove za izvrenje inidbe i 3. rokove za podnoenje albe na presudu. Ako je u upravnom sporu iz radnih odnosa donesena presuda koja se odnosi na injenje odreenih lica, rok za izvrenje radnje je 15 dana. Protiv presude donesene u prvostepenom postupku stranke imaju pravo albe u roku od 30 dana. alba je devolutivna i suspenzivna. Poslodavac je duan da izvri pravosnanu presudu suda. Ako to ne uini, prijeti mu sankcija za krivino djelo kao i za prekraj. Kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu moe se predvidjeti postupak sporazumnog reavanja spornih pitanja izmeu radnika i poslodavca. Sporna pitanja se iznose pred arbitrau. Odluka arbitrae je konana i obavezujua za obe strane u sporu. Inspekcijski organ iz oblasti rada moe obustaviti od izvrenja akt ili radnju poslodavca dok sud ne donese konanu odluku o spornom pitanju. Poslodavac je duan da postupi po nalogu inspektora rada. U protivnom, prijeti mu sankcija. Inspektor rada, pored izricanja kazni poslodavacu, moe izrei i kaznu licu koje radi kod njega. Ako je istovremeno najmanje 10 radnika ili najmanje 10% od ukupno zaposlenih radnika podnijelo poslodavcu zahtjev za zatitu prava radnika iz radnog odnosa, poslodavac je duan da razmotri miljenje savjeta radnika. Savjet radnika daje miljenje i predloge poslodavacu u vezi sa donoenjem i primjenom pravilnika o radu kao i o svim vanijim pitanjima iz oblasti radnih i socijalnih prava radnika. 32. POSEBNE MJERE ZATITE A) Zatita maloljetnih lica Lica koja su starija od 15 godina i mala od 18 uivaju posebne mjere zatite. Cilj posebnih mjera zatite jeste da se zatiti psihofiziki integritet maloljetnih lica. Lica mlaa od 18 godina ne mogu biti rasporeeni za obavljanje izuzetno tekih fizikih poslova, na rad pod zemljom ili pod vodom. Ne mogu se rasporeivati na bilo koji posao koji bi predstavljao opravdan rizik po zdravlje, ivot ili psihofiziki razvoj maloljetnika. Rasporeivanje malololjetnika za noni i prekovremeni rad je ogranien zakonskim normama koje imaju imperativan karakter. Zakonom o radu u institucijama BiH ne postoje posebne odredbe u vezi sa zatitom maloljetnih lica. S obzirom da se u radni odnos moe primiti samo punoljetno lice nema ni posebne potrebe za regulisanjem pomenute oblasti radnih odnosa. B) Zatita bolesnih i invalidnih lica Zatita bolesnih i invalidnih lica odnosi se na zatitu njihovih prava mogla bi se uslovno podjeliti na tri dijela: zabrana otkaza ugovora o radu, prednost kod ostvarivanja prava na struno osposobljavanje i usavravanje i obavezu rasporeivanja na drugi posao. Prema odredbama Zakona o zapoljavanju u institucijama BiH zaposlenik je duan u roku od tri dana da obavjesti poslodavca o svojoj privremenoj nesposobnosti za rad. Radniku koji je povreen na poslu ili je oboleo od profesionalne bolesti, poslodavac ne moe otkazati ugovor o radu za vreme dok je zdravstveno nesposoban za rad, bez obzira da li je radnik sa poslodavcem zakljuio ugovor o radu na neodreeno ili na odreeno vreme. Ako je nakon leenja i oporavka, osposobljen za rad, ima pravo da se vrati na poslove koje je obavljao prije nastanka zdravstvene spreenosti za rad, ili na druge poslove koji odgovaraju njegovim strunim i radnim sposobnostima. Ako poslodavac nema mogunosti da radnika rasporedi na drugi odgovarajui posao, radnih ostvaruje prava u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju. Pomenuta promena radnog mjesta moe se ostvariti promjenom ugovra o radu izmeu radnika i poslodavca. Prema Zakonu o radu u institucijama BiH poslodavac moe otkazati ugovor o radu zaposleniku kod kojeg postoji smanjena radna sposobnost, ako dobije predhodnu saglasnost Upravnog inspektorata. C) Zatita ene i materinstva Posebna zatita prava ene odnosi se na zatitu u odnosu na pol i prava koja proizilaze iz statusa materinstva. To su: zabrana rada enama na posebno tetnim i opasnim poslovima (u podzemnim djelovima rudnika) zabrana raskida ugovora o radu za vrijeme trudnoe i porodiljskog odsustva, 16

 pravo rasporeda na drugo radno mjesto i pravo na porodiljsko odsustva. Poslodavac ne moe odbiti da primi u radni odnos enu zbog toga to je trudna, niti joj moe otkazati ugovor o radu zbog trudnoe ili zbog toga to ena koristi porodiljsko odsustvo. Na osnovu nalaza i preporuke nadlenog doktora medicine, ena za vreme trudnoe i dok doji dete moe biti privremeno rasporeena na druge poslove ako je to u interesu ouvanja njenog zdravlja ili zdravlja djeteta. Za vreme trudnoe, poroaja i nege deteta, ena ima pravo na porodiljsko odsustvo u trajnju od jedne godine neprekidno, a za blizance i svako tree i naredno dete, u trajanju od 18 mjeseci neprekidno. Na osnovu zahtjeva ene i preporuke ovlaenog doktora medicine, ena moe otpoeti sa korienjem porodiljskog odsustva 28 dana pre dana poroaja. ena moe, na sopstveni zahtev, otpoeti s radom i pre isteka porodiljskog odsustva, ali ne pre nego to protekne 60 dana od dana poroaja. Ako ena otpone s radom pre isteka vremena porodiljskog odsustva, ima pravo da za vreme radnog dana, pored dnevnog odmora, koristi jo i 60 minuta odsustva s rada radi dojenja djeteta. Ako ena rodi mrtvo djete, ili ako djete umre pre isteka porodiljskog odsustva, ena ima pravo na porodiljsko odsustvo onoliko vremena koliko je, po oceni ovlaenog doktora medicine, potrebno da se ena oporavi od poroaja i psihikog stanja izazvanog gubitkom djeteta, a najmanje 45 dana od dana poroaja, odnosno od dana gubitka djeteta. Pravo na porodiljsko odsustvo ima i otac djeteta u sluajevima: ako majka djeteta umre, ako napusti djete ili, iz drugih opravdanih razloga nije u stanju da se brine o djetetu i da ga njeguje. Pravo na odsustvo u trajanju od godinu dana ima zaposleni otac ili usvojilac djeteta, kao i drugo lice kome je nadleni organ starateljstva poverio djete na njegu i staranje. Nakon isteka porodiljskog odsustva, jedan od zaposlenih roditelja ima pravo da radi sa polovinom punog radnog vremena za vreme dok dete ne navri dvije godine ivota, ukoliko je djetetu, prema nalazu ovlaenog doktora medicine, potrebna pojaana njega. Roditelju djeteta sa psihofizikim smetnjama ne moe se, bez njegove saglasnosti, odrediti da radi prekovremeno ili nou, niti mu se, bez njegovog pristanka, moe promjeniti mjesto rada. Za vrijeme korienja porodiljskog odsustva, ena ima pravo na naknadu plate u visini prosjene plate koju je ostvarila u toku poslednja tri mjeseca pre otpoinjanja porodiljskog odsustva. Naknada se mjeseno usklauje sa rastom prosjenih plata u RS. Ako ena nije ostvarila platu za svih poslednjih est mjeseci, naknada plate iznosi u visini prosjene plate za onoliko mjeseci koliko je ena ostvarila platu pre otpoinjanja porodiljskog odsustva. Naknada plate licima koja se staraju o djetetu ostvaruju se na teret Javnog fonda za djeiju zatitu RS. Prema Zakonu o radu u institucijama BiH poroajno odsustvo traje 6 mjeseci neprekidno. ena moe koristiti ovo odsustvo krae, ali ne krae od 42 dana posle poroaja. Takoe, isti Zakon odreuje iri krug prava licima koja se staraju o djeci. Predviena je mogunost mirovanja prava i obaveza iz radnog odnosa po isteku poroajnog odsustva. Mirovanje moe da koristi jedan od roditelja do tri godine starosti djeteta, pod uslovom da je to predvieno aktom poslodavca.

17

33. PLATE, NAKNADE I DRUGA PRIMANJA Plata spada u pravo radnika koje proizilazi iz ugovora o radu kao i obavezu poslodavca da isplati platu radnika po istom osnovu. Plata se moe definisati kao odreeni novani iznos koje radnik ostvari za izvreni rad kod poslodavca. Zakonodavac je odredio najvei vremenski period za koji plata treba isplatiti radniku. Pomenuti period moe biti najdue trideset dana. Plata se moe isplaivati i u manjem vremenskom periodu, zavisno od dogovora radnika i poslodavca (dnevno, sedmino, dvosedmino itd.). Plata se isplauje unazad, u skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom i ugovorom o radu. Elementi koji najee odreuju visinu plate su: sloenost poslova i zadataka, radni uinak, odgovornost u radu, kvalitet rada i godine rada. Poslodavac ne moe radniku isplatiti manju platu od one koja je utvrena u skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. U skladu sa kolekt. ug., pravilnikom o radu i ug. o radu, radnik ima pravo na uveanje plate po osnovu oteanih uslova rada, radnog staa, prekovremenog rada, rada nou, rada praznikom i drugim danima u koje se po zakonu ne radi. Mukarci i ene su apsolutno ravnopravni u jednakosti isplate zaraenih plata. Plata obuhvata osnovnu platu i sva druga dodatna davanja bilo koje vrste, u novcu ili u naturi, na osnovu ug. o radu, kolektivnog ug., pravilnikom o radu kao i drugim aktima, isplauje poslodavac za obavljeni rad radniku. Zakon o radu ne predvia odreivanje plate radnika na osnovu ostvarene dobiti. To u sutini ne znai da je pomenuti nain obrauna visine plate, zabranjen. U institucijama BiH visina plate se odreuje na osnovu: sloenosti poslova koje uposlenik obavlja, stepena strune spreme, godina radnog staa, odgovornosti za izvrenje poslova i drugih kriterija utvrenih odlukom Savjeta ministara ili odlukom poslodavca. Visina plate se odreuje mnoenjem osnove plate sa odreenim koeficijentima. Dobijeni iznos se uveava za 0,5 % za svaku zapoetu godinu radnog staa, najvie do 20 %. Naknada plate Radnik ima pravo na naknadu plate za vreme odsustvovanja s rada u sluajevima predvienim ovim zakonom, kolek. ug., pravilnikom o radu i ug. o radu. Zakonom, kolek. ug., praviln. o radu i ug. o radu ne moe se odrediti manji iznos naknade plate od 50% prosene plate koju je radnik ostvario u odreenom prethodnom periodu, ili od plate koju bi radnik ostvario da je bio na radu. Radnik moe da ostvari naknadu trokova prevoza (dolaska i odlaska sa rada) i naknadu trokova slubenog puta. Pored navedenih trokova radniku moe biti isplaena naknada za ishranu u toku rada, regres za godinji odmor, terenski dodatak, uee u trokovima rekreativnog odmora i prevencije profesionalne bolesti, otpremnina prilikom odlaska u penziju. Naknada plate za vreme korienja godinjeg od., dravnog praznika, privremene spreenosti za rad zbog povrede na radu ili profesionalne bolesti, kao i za vreme prekida rada zbog propusta poslodavca da preduzme odgovarajue mere zatite na radu, iznosi u visini od 100% prosene plate koju je radnik ostvario u odgovarajuem prethodnom periodu, ili od plate koju bi ostvario da je bio na radu. U institucijama BiH uposlenik ima pravo na naknadu plate za vrijeme prekida rada do koga je dolo zbog okolnosti za koje uposlenik nije kriv. Visina naknade i period odsustva utvruje se aktom Savjeta ministara ili aktom poslodavca, zavisno gdje radnik ostvaruje pravo na platu. Zatita plate naknada Poslodavac ne moe, bez pristanka radnika ili bez pravosnane odluke nadlenog suda, svoje ili tue potraivanje prema radniku naplatiti obustavljanjem od plate ili naknade plate. Na osnovu pravosnane odluke nadl. suda, poslodavac moe od plate radnika odbiti najvie do 50% na ime obaveze zakonskog izdravanja, a za ostale obaveze radnika najvie do 1/3 plate, odnosno naknade plate. Pojedinane isplate plata nisu javne (u 18

suprotnom poslodavac ini prekraj za koji je propisana novana kazna). Visina novane kazne odreena je Zakonom o prekrajima kao i Zakonom o radu.

34. OTKAZNI ROK Kod prestanka radnog odnosa, radnik ima. pravo na otkazni rok, osim ako mu prestaje radni odnos u sluajevima tee povrede radne dunosti ili kada ispuni uslove za starosnu penziju. Otkazni rok ne moe biti krai od 15 kalendarskih dana ako otkaz ugovora o radu daje radnik, niti krai od 30 kalendarskih dana ako otkaz ugovora o radu daje poslodavac. Otkazni rok poinje tei od dana uruenja otkaza radniku, odnosno poslodavcu. Poslodavac je duan dati u jednoj slobodan dan radniku radi traenja novog zaposlenja u toku trajanja otkaznog roka. Kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu blie se ureuju sluajevi i uslovi za otkazni rok, trajanje otkaznog roka i druga pitanja u vezi sa pravima i obavezama radnika i poslodavca za vreme otkaznog roka. Ako otkaz ugovora o radu daje poslodavac, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu odreuje se dui otkazni rok za radnike sa duim radnim staom. Poslodavac moe otkazati ugovor o radu radniku uz istovremenu ponudu za zakljuivanje ugovora o radu pod izmjenenim uslovima. Odredbe ovog zakona koje ureuju otkazivanje ugovora o radu od strane poslodavca shodno se primenjuju i na ot-kazivanje ugovora u smislu stava 1. ovog lana. Ako radnik prihvati ponudu poslodavca za zakljuivanje ugovora o radu pod izmenjenim uslovima, zadriva pravo da kod nadlenog suda osporava doputenost takve izmene ugovora, Radnik koji odbije da zakljui ugovor o radu pod izmenjenim uslovima, ima pravo na otpremninu, kao i u sluaju otkaza ugovora o radu. U institucijama BiH u sluajevima da poslodavac zatekne radnika u vrenju krivinog djela, poslodavac mu odmah moe dati otkaz bez obaveze davanja otkaznog roka. 35. PROGRAM ZBRINJAVANJA VIKA RADNIKA Poslodavac koji zapoljava vie od 15 radnika, a koji u periodu od tri naredna mjeseca ima nameru da, zbog smanjenja obima posla i drugih ekonomskih, tehnolokih i organizacionih razloga, otkae ugovor o radu najmanje 10% od ukupnog broja zaposlenih, ali ne manje od pet radnika, duan je da se o tome konsultuje sa savetom radnika, ili, ako kod poslodavca nije uspostavljen savet radnika, sa sindikatima koji predstavljaju najmanje 10% zaposlenih radnika. U cilju sprovoenja konsultacija sa savjetom radnika, poslodavac je duan da u pismenoj formi, najkasnije na 30 dana pre nameravanog otkazivanja ugovora o radu radnicima, obavesti savet radnika, odnosno sindikat, o sljedeem: a) razlozima za prestanak rada radnika, b) broju i kvalifikacijama radnika kojima treba da prestane radni odnos, c) mjerama kojima bi se moglo izbei otkazivanje ugovora o radu svim ili odreenom broju radnika (putem rasporeivanja odreenog broja radnika na druga radna mesta. prekvalifikacije, skraivanja radnog vremena i dr.). d) mjerama kojima bi se omoguilo zapoljavanje radnika kod drugih poslodavaca. Ako poslodavac u roku od jedne godine od dana prestanka radnog odnosa radnika zbog smanjenja obima posla, namjerava da zaposli odreeni broj radnika sa istim strunim kvalifikacijama koje imaju radnici kojima je prestao radni odnos, duan je da prije zasnivanja radnog odnosa sa drugim licima, ponudi zaposlenje radnicima kojima je otkazan ugovor o radu.

19

36. OTPREMNINA Otpremnina je odreeni iznos novca koji radnik dobija prilikom prestanka njegovog radnog odnosa. Iznos otpremnine propisuje se kolektivnim ugovorom i Pravilnikom o radu. Razlikuju se: pravo na otpremninu kada je radniku prestao radni odnos prema Zakonu o radu, pravo na otpremninu radnika koji su bili upueni na ekanje prema predhodnom vaeem Zakonu i pravo na otpremninu kada je radniku na nezakonit nain prestao radni odnos prije stupanja na snagu Zakona o radu. Otpremnina iznosi najmanje u visini jedne treine prosene mesene plate radnika isplaene u poslednja tri meseca pre prestanka ugovora o radu, za svaku navrenu godinu rada kod poslodavca. Izuzetno, poslodavac i radnik se mogu sporazumeti da se radniku obezbedi neki drugi vid naknade umesto otpremnine. O nainu i rokovima isplate otpremnine poslodavac i radnik mogu zakljuiti poseban sporazum. Radnik ima pravo na otpremninu na teret poslodavca, koji se nalazi na ekanju u vrijeme stupanja na snagu Zakona o radu, osim u sluaju ako ga poslodavac u roku od tri mjeseca ne pozove na rad. Radnik koji se na dan 31. decembra 1991. godine nalazio u radnom odnosu kod poslodavca ije je sedite bilo na sadanjoj teritoriji RS, a koji smatra da mu je radni odnos nezakonito prestao kod tog poslodavca poev od tog datuma pa do dana stupanja na snagu Zakona o radu, ima pravo da u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu pomenutog Zakona, podnese zahtev za ostvarivanje prava na otpremninu. Pravo na podnoenje zahteva nemaju lica: koja su ostvarila pravo na naknadu za otkazni rok ili na naknadu za vreme ekanja na posao prema odredbama Zakona o radnim odnosima (raniji zakon). koja su vodila radni spor pred nadlenim sudom protiv odluke o prestanku radnog odnosa, ako je spor okonan pravosnanom sudskom odlukom. Visina otpremnine radnika koji se zatekao u radnom odnosu kod poslodavaca dana 31.12.1991.godine na teritoriji sadanje RS, a zavisno od duine radnog staa radnika kod poslodavca, iznosi: 1. za radni sta do pet godina - u visini 1,33 prosene plate u RS u posljednja tri mjeseca prije mjeseca u kome se radniku priznaje pravo na otpremninu, prema podacima Republikog zavoda za statistiku, 2. za radni sta od 5 do 10 godina - u visini 2,00 prosene plate, 3. za radni sta od 10 do 20 godina - u visini 2.66 plate, 4. za radni sta preko 20 godina - u visini 3,00 prosene plate. Otpremnina u navedenim sluajevima isplauje se radniku na teret fonda formiranog za ovu svrhu iz sredstava obezbeenih od prodaje dravnog kapitala i drugih izvora, u skladu sa zakonom. O zahtevu za ostvarivanje prava na otpremninu odluuje komisija koju obrazuje ministar nadlean za poslove rada. Komisija se sastoji od predsjednika i etiri lana. Odluka komisije dostavlja se, u roku od 15 dana od dana donoenja, podnosiocu zahteva, fondu formiranom za pomenutu svrhu i poslodavcu kod koga je radnik imao poslednje zaposlenje. U cilju to potpunijeg utvrdjivanja injeninog stanja, komisija moe na osnovu punomoi predsjednika komisije, angaovati radnike ministarstva nadlenog za poslove rada, koji e vriti uvid u odgovarajuu dokumentaciju i poslovne knjige poslodavca i o utvrenom stanju obavestiti komisiju. Ministarstvo nadleno za poslove rada donee blie propise predviene ovim zakonom u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu Zakona o radu, ili e, u istom roku, izvriti odgovarajue izmene i dopune odgovarajuih propisa koji su bili na snazi na dan stupanja na snagu pomenutog Zakona. 20

37. INSPEKCIJSKI NADZOR U OBLASTI RADNIH ODNOSA Predmet inspekcijskog nadzora Nadzor nad primjenom propisa, kolektivnih ugovora, pravilnika i ugovora o radu vri inspekcija rada prema Zakonu o inspekcijama u RS. Inspekcijski nadzor vri se nad aktivnostima dravnih i nedravnih organa i organizacija, kao i nad poslovanjem i postupanjem pravnih lica i graana u pogledu pridravanja zakona, drugih propisa i optih akata iz oblasti rada. Redovan pregled vri se u skladu sa programom koji donosi Inspektorat u saradnji sa nadlenim organom dravne uprave iz oblasti radnih odnosa, a vanredni na osnovu posebnih naloga, predstavki i pritubi. U obavljanju nadzora inspektor je duan omoguiti uee i upoznati odgovorno lice o pravima kao i ukazati na pravne posljedice uoenih radnji ili propusta u postupku. Postupak vrenja nadzora sprovodi se prema odredbama Zakona o optem upravnom postupku, ako Zakonom o inspekcijama u RS ova pitanja nisu drugaije ureena. Protiv rjeenja nadlenog inspektora kojim se nalae preduzimanje odreenih radnji, moe se izjaviti alba, Ministarstvu nadlenom za poslove rada. Inspekcija u oblasti rada vri nadzor nad primjenom propisa koji se odnose na: - obavezu zakljuivanja ugovora o radu izmeu poslodavaca i radnika, ostvarivanje prava radnika; - obavezu poslodavaca da zaposlene u propisanim rokovima prijavljuju nadlenim organima penzijskog zdravstvenog osiguranja; - radno vrijeme, odmore i odsustva, plate, zapoljavanje i rad maloljetnika, ena, trudnica, porodilja, invalida, stranaca i dr.; - uslove rada, bezbjednost i zatitu zdravlja zaposlenih; - naroitu zatitu zdravlja maloljetnika, ena i invalidnih radnika; - sprovoenje mjera zatite na radu i obuke radnika iz zatite na radu; - prestanak radnog odnosa, otpremnine prilikom prestanka radnog odnosa, otkazivanje ug. o radu i otkazne rokove; - ostvarivanje prava na trajk; - kolektivne ugovore i opte akte poslodavaca; - proizvodna i druga sredstva rada i opreme i vrenje periodinih pregleda njihove tehnike ispravnosti; - primjenu tehnikih normativa u zatiti na radu, bezbjednosti radnika i dr. lica, imovine i zatite okoline; - vrenje uviaja teih nesrea na poslu i nesrea koje imaju za posljedicu smrt radnika. Direktor Republike uprave za inspekcijske poslove utvruje godinjim programom rada, najmanji broj, strukturu i nain obavljanja nadzora nad primjenom propisa iz djelokruga Inspektorata. Inspekcijski nadzor nad izvravanjem zakona i drugih propisa iz oblasti rada i zatite na radu obavlja Republika inspekcija rada u sastavu Inspektorata. U institucijama BiH u dijelu koji se odnosi na nadzor u oblasti radnih odnosa, definisano je da nadzor nad primjenom propisa i drugih akata iz oblasti rada vri Upravni inspektorat. Zaposlenik, poslodavac i predstavnici sindikata mogu zahtjevati upravni nadzor i inspekciju od strane upravnog inspektorata. Ovlatenja inspektora rada i postupak u vrenju nadzora Inspektor rada ima sledea ovlatenje i dunost u vrenju nadzora da: 1) izvri uvid u opte i pojedinane akte, dokumentaciju i evidencije koje su od znaaja za ostvarivanje prava i obaveza radnika i poslodavca; 21

2) izvri sasluanje i zatrai izjave od odgovornih lica u vezi sa zahtjevima radnika za zatitu prava ili ako inspektor na drugi nain sazna za povredu propisa i prava radnika; 3) zatrai da poslodavac ili drugo odgovorno lice dostavi inspekciji rada odreene akte, podatke i dokumentaciju koji su od znaaja za vrenje inspekcijskog nadzora; 4) pokrene inicijativu kod nadlenog suda ili drugog organa da se obustavi izvrenje opteg ili pojedinanog akta poslodavca, ili pojedinih odredaba tih akata, za koje inspektor ocijeni da su u suprotnosti sa zakonom ili drugim propisom; 5) naloi poslodavcu da preduzme potrebne mjere kojima se otklanjaju povrede prava radnika i povrede zakonskihi drugih propisa; 6) naloi poslodavcu donoenje opteg akta, ako je poslod., u skladu sa zakonom, duan donijeti takav akt; 7) naloi udaljenje s rada radnika kome je izreena sudska zabrana rada na odreenim poslovima. Inspektor rada zabranie poslodavcu obavljanje djelatnosti ako sa zaposlenim nije zakljuio ugovor o radu ili ako nije podnio prijavu na obavezno osiguranje. Inspektor rada zabranie obavljanje djelatnosti poslodavcu i u sluaju ponavljanja prekraja za vrijeme dok nadleni organ za prekraje, po prijavi inspektora, ne okona postupak protiv poslodavca. Rjeenje o izricanju mjere zabrane obavljanja djelatnosti izvrava se peaenjem ulaza u poslovne prostorije, odnosno peaenjem drugih sredstava rada ili na drugi pogodan nain. Upravni inspektorat BiH moe: - vriti pregled optih i pojedinanih akata, evidencije i druge dokumentacije, - sasluati i uzeti izjave zaposlenika, poslodavca ili predstavnika reprezentativnog sindikata, - izvriti kontrolu radnog mjesta i drugih prostorija poslodavca, - uzeti uzorke robe i drugih stvarai radi analize, ekspertize i slino, - preduzeti druge mjere i radnje predviene zakonom. Upravni inspektorat sainjava zapisnik o izvrenim pregledima i samostalno donosi odluku.Protiv rjeenja koje donese Upravni inspektorat stranke mogu izjaviti albu nadlenom Ministarstvu pravde. Rok za podnoenje albe iznosi 15 dana od dana prijema rjeenja. Odluka Ministarstva je konana i obavezujua. Protiv odluke Ministarstva moe se podnijeti tuba (upravni spor) Upravnom odeljenju Suda BiH. Dunost i odgovornost poslodavca Odgovorno lice u preduzeu, ustanovi, drugom pravnom licu koji u ostavljenom roku, ne izvre pravosnano i izvrno rjeenje inspektora kaznie se za krivino djelo kaznom u skladu sa odredbama Krivinog zakona RS. Novanom kaznom se za prekraj kaznit e se preduzee, ustanova i drugo pravno lice: ako inspektoru ne omogui nesmetan pristup da izvri nadzor; ako inspektoru ne da obavjetenja, ne stavi na uvid isprave, odnosno podatke potrebne za vrenje nadzora, ili ne dostavi traene podatke i dokumentaciju u ostavljenom roku; ako ne izvri mjere nareene od strane inspektora, odnosno ako izvri radnju koju je inspektor zabranio ili ne postupi po konanom rijeenju inspektora kojim je nareeno otklanjanje utvrenih nepravilnosti i nedostatke. alba protiv rjesenja donesenih od strane inspektora odgaa izvrenje rjeenja, osim ako ta mogunost zakonom nije iskljuena. Protiv rjeenja donijetog po albi moe se pokrenuti upravni spor. Zakljuak o dozvoli izvrenja rjeenja inspektor e donijeti bez odlganja, a najkasnije u roku od osam dana od dana kada je rjeenje postalo izvrno, a nije izvreno. Ako u vrenju nadzora inspektor smatra da opti akt poslodavca nije u saglasnosti sa zakonom ili drugim propisom, inspektor e ukazati na to organu ili organizaciji koji su taj akt donijeli i predloiti da se utvrene nezakonitosti otklone u roku od 15 dana.

22

38. ZAPOLJAVANJE I PRAVA NEZAPOSLENIH LICA Obaveza donoenja zakona Zakonsko regulisanje oblasti nezaposlenih lica jeste ustavna obaveza zakonodavca. Ustavni osnov naveden je u odredbama Ustava koje se odnose na zajameno pravo na materijalno obezbeenje za vrijeme privremene nezaposlenosti, u skladu sa zakonom. Zakonom se ureuje oblasti zapoljavanja, osiguranja za sluaj nezaposlenosti, poslovi i nain finansiranja slube zapoljavanje, prava nezaposlenih lica i uslovi za njihovo ostvarivanje i druga pitanja koja su znaajna za organizovanje i produktivno zapoljavanje u jednoj dravi. Osiguranjem za sluaj nezaposlenosti smatra se uee zaposlenih lica, poslodavca, dravnih i drugih organa i organizacija u obezbeivanju sredstava za produktivno zapoljavanje i za ostvarivanje prava po osnovu nezaposlenosti, u skladu sa zakonom. Poslovima zapoljavanja smatraju se: - posredovanje u zapoljavanju; javno obavetavanje o mogunostima i uslovima zapoljavanja; savetovanje o izboru posla (profesionalna orijentacija); struno osposobljavanje i priprema za zapoljavanje; sprovoenje programa zapoljavanja; obavljanje organizovanih, strunih,administrativnih i drugih poslova u vezi sa ostvarivanjem prava nezaposlenih lica na nopvane naknade; struno osposobljavanje; zdravstvenu zatitu i druga prava u skladu sa zakonom. Osnovni pojmovi koji se odnose na zapoljavanje Zakonom su definisani osnovni pojmovi koji se odnose na probleme zapoljavanja a to su: - nezaposleno lice, zapoljavanje, poslovi vezani za zapoljavanje i zabrana diskriminacije. Nezaposleno lice Nezaposlenim licem, u smislu ovog Zakona, smatra se lice sa navrenih 15 godina ivota, koje ima optu zdravstvenu sposobnost, a koje nije zakljuilo ugovor o radu ili koje nije po nekom drugom osnovu radno angaovano, a koje je prijavljeno na evideniiju nezaposlenih lica koju vodi Zavod i koje aktivno trai zaposlenje. Pod licem koje aktivno trai zaposlenje smatra se lice koje se, u rokovima propisanim optim aktima Zavoda, javlja strunoj slubi Zavoda, radi informisanja o mogunostima zaposlenja i sam kontaktira poslodavce i agencije za zapoljavanje. Nijedno lice ne moe biti diskriminisano. Iz zakonske definicije pojma nezaposlenog lica mogu se uslovno definisati osnovni elementi kojima se definie pojam nezaposlenog lica. To su: starosna dob, radni angaman (po pravilu je to radni odnos), prijava na evidenciju nezaposlenih lica i traenje zaposlenja. Izostavljen je element zdravstvene sposobnosti, jer kao nezaposleno lice moe se smatrati i lice sa ogranienom zdravstvenom sposobnou. Nosioci funkcije zapoljavanja Zakonom su predvieni osnovni nosioci funkcije zapoljavanja, a to su: Zavod za zapoljavanje i Agencija za zapoljavanje. Javna ovlaenja, kao i organizacione, strune i druge poslove u oblasti zapoljavanja propisane zakonom obavlja Zavod za zapoljavanje RS. Poslove zapoljavanja koji se prema zakonskim odredbama, odnose na posredovanje u zapoljavanju, savetovanje za izbor zanimanja i osposobljavanje i pripremu za zapollvanje, pored Zavoda, moe obavljati i drugo pravno i fiziko lice koje je osposobljeno za obavljanje tih poslova koji se 23

nazivaju agencije za zapoljavanje. Uslove za obavljanje poslova zapoljavanja (agencija) propisuje ministarstvo nadleno za poslove rada. Agencija se upisuje u sudski registar, u skladu sa zakonom i propisima donesenim na osnovu zakona. Agencija ne moe od nezaposlenih lica naplaivati naknadu za usluge koje im prua. Nezaposleno lice je duno da i samo trai zaposlenje i da u tom cilju sarauje sa Zavodom za zapoljavanje i Agencijom. Zavod i Agencija su duni da prue strunu pomo nezaposlenom licu u traenju zaposlenja i pomo u uspostavi kontakta sa zainteresovanim poslodavcem. Poslovi zapoljavanja Vlada RS utvruje prioritete i programe zapoljavanja od interesa za Republiku kao celinu, kao i sredstva i mere za njihovo ostvarivanje. Zavod donosi i ostvaruje operativne programe zapoljavanja na teritoriji Republike. Zavod je duan da najmanje jednom godinje informie Vladu o ostvarivanju programa zapoljavanja na teritoriji Republike. Posredovanje u zapoljavanju Posredovanjem u zapoljavanju smatraju se aktivnosti i mere kojima se uspostavlja kontakt izmeu nezaposlenog lica i poslodavca u cilju zakljuivanja ugovora o radu. Obino je to: 1. pruanje strune pomoi nezaposlenom licu u pronalaenju i izboru zanimanja, 2. pruanje strune pomoi zaposlenom licu koje trai promjenu zanimanja i 3. pruanje pomoi poslodavcu u traenju adekvatne radne snage. Posredovanjem u zapoljavanju smatra se i uspostavljanje kontakata izmeu poslodavca i zaposlenog lica koje trai promenu zaposlenja. Obavjetenje o mogunostima i uslova zapoljavanja Zavod prati stanje na tritu rad, prikuplja podatke od poslodavaca o potrebama za radnicima i obavetava javnost i zainteresovana lica o mogunostima i uslovima za zasnivanje radnog odnosa sa radnicima odreenih strunih kvalifikacija. Poslodavac samostalno odluuje o tome da li e Zavodu ili nekoj od agencija za zapoljavanje prijaviti potrebe za radnicima, a ukoliko to uini, Zavod je duan da najdalje u roku od tri dana od dana dostavljanja prijave poslodavca, potrebe za radnicima oglasi u jednom od javnih glasila dostupnih graanima, ukoliko poslodavac ne zahteva da se oglaavanje izvri na drugaiji nain (putem lokalnih glasila, obavetavanjem na oglasnoj tabli Zavoda isl.). Poslodavac moe zahtevati da mu Zavod umesto javnog objavljivanja potrebe za radnicima, neposredno ponudi izbor kandidata za zasnivanje radnog odnosa. Poslodavac samostalno odluuje o izboru kandidata za zasnivanje radnog odnosa izmeu onih koje je ponudio Zavod ili agencija i drugih kandidata, koji su se neposrednim putem obratili poslodavcu radi zasnivanja radnog odnosa. Nakon saznanja o mogunostima zapoljavanja jednog ili vie radnika, Zavod e neposrednim putem o tome informisati nezaposlena i druga zainteresovana lica o uslovima i mogunostima zapoljavanja. Savjetovanje o izboru zanimanja Savjetovanjem o izboru zanimanja (profesionalnom orijentacijom), smatraju se individualne i grupne konsultacije strunih radnika Zavoda sa nezaposlenim licima i licima koja trae promenu zaposlenja o uslovima i mogunostima izbora vrste posla, na osnovu njihovih linih elja, opredeljenosti i radne osposobljenosti. Grupne konsultacije u smislu zakonskih odredbi, Zavod sprovodi kao organizovanu aktivnost, pri emu se nazaposlena lica grupiu prema strunim kvalifikacijama, odnosno zanimanjima. Prema potrebi, za obavljanje ovih poslova Zavod moe angaovati i odgovarajuu strunu or-ganizaiiju ili struna lica koja ne rade stalno u Zavodu. Struno osposobljavanje i priprema za zapoljavanje Pod strunim osposoblljavanjem i pripremom za zapoljavanje, u smislu ovog zakona, podrazumevaju se mere kojima se nezaposlenom licu prua mogunost da, prema posebnom programu, stekne neophodna znanja za rad na odreenim poslovima i za rukovanje sredstvima rada i sredstvima zatite na radu, kao i prekvalifikacija u onim sluajevima kad se radniku ne moe obezbediti posao u njegovom strunom zvanju, ali postoji mogunost da zasnuje radni odnos na loslovima onih zanimanja koja se trae na tritu rada. Struno osposobljavanje i pripremu za zapoljavanje organizuje i finansira Zavod samostalno ili u saradnji sa drugim odgovarajuim organizacijama (obrazovnim ustanovama, organizacijama za zatitu na radu, Javnim fondom za penzijsko i 24

invalidsko osiguranje, Fondom za javne radove, zapoljavanje i obuku i dr.). Zavod posebno sarauje sa velikim preduzeima u organizovanju i sprovoenju programa osposobljavanja, prekfalifikacije i dokvalifikacije radnika i njihovog prilagoavanja novim tehnologijama u procesu rada. Uee u srovoenju i finansiranju programa aktivnog zapoljavanja Zavod moe uestvovati u finansiranju programa zapoljavanja koje mu ponude poslodavci, pod uslovom da se tim programima utvrdi obaveza zasnivanja radnog odnosa na neodreeno vreme za odreeni broj radnika sa evidencije nezaposlenih lica. Poslodavac iju ponudu za uee u finansiranju programa zapoljavanja prihvati Zavod, duan je da odobrena sredstva upotrebi iskljuivo za otvaranje novih radnih mesta, odnosno za poveanje broja zaposlenih. Uslovi pod kojima se daju sredstva i blia namena tih sredstava ureuju se ugovorom izmeu Zavoda i poslodavca. Uslovi i nain uea Zavoda u realizaciji programa zapoljavanja ureuje se ugovorom sa organom, odnosno organizacijom koja finansira program. Zavod moe uestvovati u finansiranju programa prekvalifikacije i dokvalifikacije radnika za ijim je radom prestala potreba, ako se time radnicima obezbeuje zakljuivanje ugovora o radu na neodreeno vrijeme. Zavod uspostavlja saradnju naroito sa evropskim zemljama u kojima privremeno rade i borave graani Republike, u cilju ostvarivanja prava tih lica i lanova njihovih porodica koji ive u Republici. Zavod moe, na zahtev ministarstva nadlenog za poslove rada ili po svojoj inicijativi, vriti periodina anketiranja na tritu rada, i u tom cilju saraivati sa zavodima za statistiku, sindikatima, udruenjima poslodavaca, udruenjima graana, javnim fondovima i drugim organima i organizacijama zainteresovanim za poslove zapoljavanja. 39. OSIGURANJE ZA SLUAJ NEZAPOSLENOSTI A - Obavezno osiguranje Za sluaj nezaposlenosti, obavezno su kod Zavoda osigurana lica u radnom odnosu i lica koja po drugom osnovu ostvaruju pravo rada, u skladu sa zakonom. Postojanje osiguranja se dokazuje podacima o upisanom stau osiguranja u radnu knjiiicu radnika, odnosno nezaposlenog lica. Podnoenjem prijave na zdravstveno i na penzijsko-invalidsko osiguranje, smatra se da je izvreno i osiguranje za sluaj nezaposlenosti. Sredstva se obezbeuju se iz doprinosa koje plaaju lica u radnom odnosu i poslodavci, kao i namenskih sredstava koja obezbeuju dravni organi i drugi organi i organizacije, u skladu sa zakonom. B - Dobrovoljno osiguranje Lice koje nije obavezno osigurano za sluaj nezaposlenosti moe se dobrovoljno osigurati za sluaj nezaposlenosti pod uslovima koje odreuje Zavod. Lice koje se dobrovoljno osigurava ne moe imati vei obim prava od prava koja se, u skladu sa zakonom, obezbeuju licima koja se obavezno osiguravaju. PRAVA NEZAPOSLENIH LICA Svako lice koje se prijavi Zavodu radi traenja zaposlenja ima pravo: na informisanje o mogunostima i uslovima zapoljavanja, na posredovanje u zapoljavanju, na savetovanje o izboru zanimanja i na struno osposobljavanje i pripremu za zapoljavanje. Svako nezaposleno lice kome je ugovor o radu prestao radni odnos bez njegovog zahteva, saglasnosti ili krivice, a koje ima najmanje osam meseci neprekidnog staa osiguranja u poslednjih 12 mjeseci, ili 12 mjeseci sa prekidima u poslednjih 18 meseci, ima pravo na: novanu naknadu, zdravstveno osiguranje, penzijsko i invalidsko osiguranje. Navedena prava nezaposleno lice moe ostvariti pod uslovom da je za njega za vreme propisanog minimuma staa osiguranja, uplaen doprinos za zapoljavanje, za zdravstveno osiguranje i za penzijsko-invalidsko osiguranje. Duina trajanja prava na novanu naknadu i ostala prava nezaposlenih lica, zavise od duine staa osiguranja nezaposlenog lica, i moe iznositi neprekidno najvie: za sta osiguranja do pet godina - tri meseca, za sta osiguranja od pet do 15 godina - est meseci, za sta osiguranja od 15 do 25 godina - devet meseci, za sta osiguranja preko 25 godina -dvanaest meseci. U sta osiguranja ne uraunava se vreme za koje je lice ostvarivalo prava kao nezaposleno lice. Prava na novanu naknadu i ostala navedena prava, nezaposleno lice ima od prvog dana prestanka radnog odnosa ako se 25

prijavi Zavodu u roku od 30 dana od dana prestanka radnog odnosa, a ako se prijavi Zavodu nakon isteka toga roka, prava mu poinju tei od dana prijavljivanja Zavodu. Navedena prava, nezaposleno lice koje je dobrovoljno osigurano ostvaruje pod uslovima, i na nain i u obimu utvrenim ugovorom zakljuenim izmeu Zavoda i tog lica. Mirovanje prava Ako nezaposleno lice pre isteka roka od 30 dana zasnuje radni odnos ili ostvari pravo na naknadu plate, po bilo kom osnovu, obustavlja mu se isplata novane naknade i ostvarivanje drugih prava koja mu pripadaju, s danom kad otpone da ostvaruje pravo po drugom osnovu. Ako za vreme trajanja obaveznog osiguranja nezaposlenom licu prestane pravo koje je ostvarivao odreeno vreme, ponovo mu se uspostavljaju prava koja su mu pripadala, i traju do dana isteka rokova, koji se odreuju zakonom. Vrijeme za koje je radnik proveo u radnom odnosu a u roku koji je naveden u zakonu, prava nezaposlenog lica miruju. U sluajevima kada istekne propisan rok, nezaposleno lice gubi prava bez obzira to ima status nezaposlenog radnika. Mirovanje prava se ostvaruje i u sluaju: - odsluenja ili dosluenja vojnog roka, kao i izvrenja drugih obaveza vojnih obveznika i obveznika civilne zatite; pritvora i izdravanja kazne zatvora, mjere bezbednosti, zatitne ili vaspitne mere, u trajanju do tri meseca; boravka korisnika prava van Republike due od 30 dana. Zavodi za zapoljavanje u BiH sporazumno ureuju uslove i nain ostvarivanja prava nezaposlenih lica za vreme dok borave na teritoriji drugog entiteta. Prestanak prava Pravo na novanu naknadu, zdravstv. osiguranje i penzijsko-invalidsko osiguranje ima nezaposleno lice kada: a) samostalno ili s drugim licem osnuje preduzee, radnju ili drugi oblik obavljanja samostalne djelatnosti, b) otpone da se bavi poljoprivrednom delatnou kao jedinim zanimanjem, na osnovu koje ostvaruje dohodak najmanje u iznosu od 50% prosene neto plate u Republici u prethodnoj godini, c) stekne uslove za ostvarivanje prava na starosnu ili invalidsku penziju, ili ostvari pravo na porodinu penziju, d) stupi na izdravanje kazne zatvora, mere bezbednosti, zatitne ili vaspitne mere, u trajanjuu duem od tri meseca, e) neopravdano odbije da prihvati ponueno zaposlenje u mestu prebivalita ili na udaljenosti 30 kilometara od mesta prebivalita, koje odgovara njegovim strunim kvalifikaiijama i radnoj sposobnosti, f) neopravdano odbije da se odazove na poziv nadlenog organa radi angaovanja na javnim radovima ili na otklanjanju posledica vie sile (poar, poplava, zemljotres, epidemije zaraznih bolesti i dr.), g) neopravdano odbije da se odazove na zahtev Zavoda ili Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje da se struno osposobi, dokvalifikuje ili prekvalifikuje za zanimanje koje odgovara njegovom stepenu strune spreme, ako mu se time obezbeuje zakljuivanje ugovora o radu na neodreeno vreme, h) neopravdano se dva puta uzastopno ne javi Zavodu radi evidentiranja, u rokovima propisanim optim aktom Zavoda, i) stekne status redovnog uenika ili redovnog studenta, j) ako se utvrdi da je pravo osgvario na osnovu neistinitih podataka ili na osnovu falsifikovanih isprava, k) ako se sam odjavi sa evidencije nezaposlenih, l) ako se utvrdi da radi na crno", m) ako se odseli sa teritorije Republike, ako sporazumom o novom radnom odnosu zakonom nije drugaije odreeno. Nezaposleno lice je duno da najdalje za osam dana sticaja okolnosti koje su gore navedene, obavjesti Zavod o nastaloj promjeni. Ako lice ne obavijesti Zavod o nastaloj promjeni, brie se sa evidencije Zavoda o nezaposlenim licima. Pod pojmom javni radovi, smatraju se radovi koje organizuju lokalne zajednice, dravni organ ili posebno ovlaene organizacije, radi ostvarivanja odreenih komunalnih, socijalnih, kulturnih, obrazovnih i drugih programa od opteg interesa kojima se obezbeuju uslovi za dodatno zapoljavanje. Radom na crno" smatra se rad kod poslodavca koji radnika nije prijavio na zdravstveno i penzijsko-invalidsko osiguranje, kao i u sluaju kada nezaposleno lice obavlja samostalnu delatnost koja nije registrovana u skladu sa 26

zakonom. Nezaposleno lice duno je, da se i samo angauje na traenju zaposlenja, i da u tome sarauje sa Zavodom, koji e mu pruiti strunu pomo i, prema potrebi, uspostaviti kontakt sa zainteresovanim poslodavcem. Novana naknada Nezaposleno lice prema odredbama zakona ima pravo na novanu naknadu koja iznosi: 1. za nezaposleno lice koje ima do 10 godina staa osiguranja - 35% od prosene plate koju je to lice ostvarilo u poslednja tri mjeseca rada, 2. za nezaposleno lice koje ima vie od 10 godina staa osiguranja - 40% od prosene plate koju je to lice ostvarilo u poslednja tri mjeseca rada. Novana naknada se meseno usklauje sa kretanjem prosene plate svih zaposlenih u Republici. Nov. naknada se isplauje mjeseno, do 10 datuma u mjesecu za prethodni mjesec. Ako je nezaposleno lice, prilikom prestanka radnog odnosa, ostvarilo pravo na platu ili naknadu plate po osnovu otkaznog roka, nema pravo na novanu naknadu za onoliko vremena za koliko je ostvarilo pravo po tom drugom osnovu. Nezaposlenom licu koje osniva radnju ili na drugi nain trajnije rjeava pitanje svog zaposlenja, Zavod moe jednokratno isplatiti novanu naknadu za cijelo vrijeme za koje to lice ima pravo na naknadu u skladu sa zakonskim odredbama. S danom ostvarivanja jednokratne novane naknade nezaposlenom licu prestaju ostala prava koja su mu prije pripadala na osnovu nezaposlenosti. Zavod moe optim aktom propisati sluajeve i uslove u kojima se nezaposlenom licu, u celosti ili delimino, priznaju trokovi individualnog strunog osposobljavanja, odnosno prekvalifikacije ili dokvalifikacije, kao i trokovi putovanja obavljenog po pozivu Zavoda, ili po uputu Zavoda, radi informisanja o mogunostima zaposlenja. 40. ZAVOD ZA ZAPOLJAVANJE Zavod je javna sluba od interesa za Republiku, sa svojstvom pravnog lica. Sjedite Zavoda odreuje se statutom Zavoda. Zavod se upisuje u sudski registar, u skladu sa zakonom. Statutom i pravilnikom o unutranjoj organizaciji Zavoda blie se ureuju poslovi Zavoda, organizacija rada i druga pitanja od znaaja za rad zavoda. Poslovi Zavoda finansiraju se iz doprinosa za zapoljavanje koje plaaju zaposlena lica i poslodavci, kao i iz drugih sredstava koje ostvari Zavod u skladu sa zakonom (iz donacija, kamata na oroena i druga sredstva, sredstava fondova solidarnosti i dr.). Zavod ne moe naplaivati naknadu za usluge koje prua nezaposlenim i drugim licima, poslodavcima i drugim pravnim i fizikim licima. Organi Zavoda su: upravni odbor, nadzorni odbor i direktor A) Upravni odbor Upravni odbor Zavoda sastoji se od odreenog broja lanova (obino 6) i predsjednika - imenuje ih Vlada, a po jednog lana imenuju: sindikat organizovan na nivou Republike koji ima najvei broj lanova, uz prethodno pribavljenu pismenu saglasnost ostalih sindikata koji djeluju u Republici, i udruenje poslodavaca organizovano na nivou Republike koje okuplja najvei broj poslodanaca, uz prethodno pribavljenu pismenu saglasnost ostalih udruenja poslodavaca koja djeluju u Republici. Upravni odbor obavlja sledee poslove: donosi statut i praviliik o unutranjoj organizaciji Zavoda, uz saglasnost Vlade, predlae visinu stope doprinosa za zapoljavan.e i nivo ukupnih sredstava za ostvarivanje programa zapoljavanja u Republici u odreenom periodu, donosi opti akt o ostvarivan.u prava nezaposlenih lica i druge opte akte Zavoda, u skladu sa statutom Zavoda, donosi godinji program rada, finansijski plan i druge planove i programe Zavoda, odluuje o korienju sredstaia koja namenski obezbeuje Republika, strane drave i drugi donatori za finansiran.e programa zapoljavanja, odluuje o ueu Zavoda u finansiranju programa strunog osposobljavanja, prekvalifikacije i dokvalifikacije nezaposlenih lica, odluuje o investicionim ulaganjima u objekte i opremu, odluuje o pritubama nezaposlenih lica na rad strune slube Zavoda, kao i o prigovorima radnika strune slube protiv reenja direktora Zavoda. 27

UO odluuje veinom glasova ukupnog broja lanova. Za izvrenje odluka UOodgovoran je direktor Zavoda. Statutom Zavoda i poslovnikom o radu UO blie se ureuje rad upravnog odbora. B) Nadzorni odbor NO Zavoda sastoji se od 3 lana, od kojih po jednog lana imenuju Vlada, sindikat i asocijacija poslodavaca. lanovi NO izmeu sebe biraju predsednika. Nadzorni odbor vri nadzor nad primenom zakonitosti u radu i poslovanju Zavoda i ostvarivanju prava nezaposlenih lica propisanih ovim zakonom. NO odluuje veinom glasova svojih lanova. C) Direktor Radom i poslovanjem Zavoda rukovodi direktor Zavoda. Direktora Zavoda imenuje i razrjeava Vlada, na prijedlog upravnog odbora Zavoda. Direktor Zavoda obavlja sljedee poslove: - zastupa i predstavlja Zavod, - izvrava odluke upravnog odbora, - predlae upravnom odboru donoenje optih i drugih akata iz nadleposti upravnog odbora, - rukovodi strunom slubom Zavoda i odgopara za zakonitost rada Zavoda i strune slube, - radi na ostvarivanju programa rada Zavoda i odgovara zanjegovo izvrenje, - odluuje o zasnivanju i prestanku radnog odnosa i o pravima i obavezama radnika strune slube, u skladu sa zakonom i optim aktima Zavoda, - odluuje o nabavci opreme i inventara ija pojedinana vrednost ne prelazi odreeni iznos novca, - odluuje o trokovima odravan.a oojekata, opreme i inventara, ijavrednost ne prslazi odreeni iznos novca - odgovara za mere zatite imovine Zavoda od poara, krae i drugih teta, kao i za blagovremeno osiguranje imovine Zavoda od tih teta. - obavlja i druge poslove koji su od znaaja za rad i pos-lovanje Zavoda i za izvravan.e zadataka Zavoda odreenih ovim zakonom. Struna sluba Zavoda organizuje se tako da bude dostupna svim zainteresovanim nezaposlenim i drugim licima koja trae zaposlenje, kao i poslodavcima i drugim pravnim i fizikim licima koja zapoljavaju radnike. Upravne i strune poslove u postupku ostvarivanja prava nezaposlenih lica mogu obavljati radnici strune slube koji imaju zavren pravni fakultet ili viu kolu pravnog ili upravnog smera, sa poloenim strunim ispitom i najmanje tri godine radnog iskuetva na upravnim poslovima. 41. EVIDENCIJA O NEZAPOSLENIM LICIMA Za nezaposlena lica vodi se na posebna evidenciji u cilju planskog i sistematskog zapoljavanje radi sprovoenja opredjeljene politike zapoljavanja. Nezaposleno lice podnosi prijavu Zavodu radi ostvarivanja prava propisanih ovim zakonom. Prijava se podnosi organizacionoj jedinici Zavoda nadlenoj prema prebivalitu nezaposlenog lica. Zavod vodi posebne evidencije: - nezaposlenim licima koja ostvaruju pravo na novanu naknadu i druga prava, - nezaposlenim licima koja trae zaposlenje, i - zaposlenim licima koja trae promenu zaposlenja. Posebnim zakonom se propisuju vrste i sadrina evidencija koje vodi Zavod. Ministarstvo nadleno za poslove rada propisuje obrasce za voenje evidencija i postupak sa tom evidencijom. Podaci o nezaposlenom licu sadrani u evidencijama smatraju se poverljivim. Nezaposleno lice je duno da se, u rokovima koje propie Zavod, periodino javlja strunoj slubi Zavoda radi informisanja o mogunostima zaposlenja i proveravanja podataka i uslova za ostvarivanje prava propisanih koja su propisana odredbama zakona. U cilju omoguavanja stalnih kontakata izmeu strune slube i nezaposlenog lica, to lice je duno da prilikom svake promene adrese prebivalita, o toj promeni obavesti Zavod u roku od osam dana. Komisija za albe U cilju zatite prava nezaposlenih lica propisanih ovim zakonom, ministarstvo nadleno za poslove rada obrazuje komisiju za albe nezaposlenih lica. Komisija se sastoji od pet lanova, koji se imenuju na vreme od etiri godine Komisija je samostalna u svom radu. Za lanove komisije imenuju se istaknuti pravni strunjaci iz oblasti radnog zakonodavstva koji se ne nalaze na funkcijama u organima politikih organizacija. Nezaposleno 28

lice koje smatra da mu je povreeno pravo propisano ovim zakonom, moe da u roku od 90 dana od dana izvrene povrede prava podnese albu komisiji. Komisija za albe duna je da u roku od 30 dana od dana podnoenja albe odlui po albi. Ministarstvo nadleno za poslove rada dostavlja odluku komisije u roku od osam dana od dana donoen.a Zavodu i nezaposlenom licu koje je podnelo albu. Zavod je duan da izvri odluku komisije na nain i u rokovima kako je odreeno tom odlukom. U cilju zatite prava nezaposlenih lica, zakonom se propisuje novane kazne za pravna i fizika lica: 1. ako od nezaposlenog lica, poslodavca ili drugog pravnog i fizikog lica naplati naknadu za izvrenu uslugu, 2. ako nezaposlenom licu uskrati pravo koje mu pripada na osnovu zakona; 3. ako ne vodi ili neuredno vodi epidencije propisane u skladu sa zakonom. Visina novanih kazni odreuje se posebnim zakonom.

nastavak ..... 2. dio

RADNI ODNOSI ZAPOSLENIH U DRAVNIM ORGANIMA

29

1.

RADNI ODNOSI ZAPOSLENIH U DRAVNIM ORGANIMA I ORGANIMA LOKALNE SAMOUPRAVE

Subjekti radnih odnosa Lica koja zasnuju radni odnos u organima uprave nazivaju se dravnim slubenicima. Ureenje radnih odnosa zaposlenih u organima uprave propisuje se posebnim zakonom. Zakon se obino naziva Zakon o administrativnoj slubi u upravi RS. Zakon predstavlja lex specialis u odnosu na druge zakone koji na slian nain ureuju radne odnose. Pomenutim zakonom nisu ureeni svi instituti radnog prava koji se odnose na radnopravni poloaj zaposlenih u upravi. U sluajevima kada pojedini radnopravni odnosi radnika zaposlenih u upravi nisu ureeni pomenutim zakonom na njih se primjenju se norme optih propisa iz radnih odnosa. Pomenuti propisi primjenjuju se i na zaposlene koji nemaju status dravnog slubenika a u radnom su odnosu u dravnoj upravi. Zakom o radu predviena je primjena njegovih odredbi u svim situacijama kada posebnim zakonom nije regulisan odreeni radnopravni odnos. Zakon o administrativnoj slubi u upravi RS donesen je u saradnji sa meunarodnom zajednicom u cilju modernizacije dravne uprave u RS. Na osnovu pomenutog Zakona doneseni su podzakonski akti koji definiu odreena pitanja u cilju bolje razrade zakonskih normi. Poslovi dravne uprave Poslovi dravne uprave mogu se definisati kao poslovi koje sprovode dravni organi prema odredbama posebnog zakona. Pomenute poslove obavljaju ministarstva, drugi republiki organi uprave i republike upravne organizacije. Za obavljanje odreenih poslova dravne uprave iz djelokruga ministarstava koje zbog svoje prirode, cjelovitosti i naina obavljanja, zahtijevaju odreenu samostalnost i posebno organizovanje osnivaju se organi uprave u sastavu ministarstva, ako je to zakonom dozvoljeno. Republike upravne organizacije se obrazuju radi obavljanja strunih i drugih poslova dravne uprave kada je to zakonom predvieno. Republike uprave obino se osnivaju kao: zavodi, direkcije, sekretarijati, agencije, komesarijati itd. Organima lokalne samouprave mogu se zakonom prenijeti odreeni poslovi iz djelokruga dravnih organa uprave. Uredba o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u organima dravne uprave Uredbom se utvruju naela za unutranju organizaciju i sistematizaciju radnih mjesta ministarstava, republikih uprava i republikih upravnih organizacij i drugih slubi i institucija na koje se primjenjuje Zakon o administrativnoj slubi u upravi RS. Pomenutom uredbom definiu se vrste organizacionih jedinica i uslovi za njihovo osnivanje, nain rukovoenja organizacionim jedinicama, kategorije (struna zvanja) i struna sprema dravnih slubenika kao i postupak donoenja Pravilnika o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta. Organi dravne uprave blie utvruju nain planiranja poslova svojim planom rada, a posebno izrade nacrta propisa, njihovog neposrednog sprovoenja, upravnog, odnosno inspekcijskog nadzora kao i praenja stanja u upravnim podrujima iz svog djelokruga rada, vodei rauna o usklaenosti sa planom rada Vlade i Narodne skuptine RS. Pod sistematizacijom radnih mjesta podrazumijeva se obaveza utvrivanja potrebnog 30

broja izvrilaca sa posebnim uslovima za njihovo zapoljavanje, broj dravnih slubenika sa kategorijama (strunim zvanjem) njihovih radnih mjesta, kao i pojedina an opis poslova i zadataka svakog radnog mjesta. Pravilnik o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta To je podzakonski akt kojim se blie ureuju radni odnosi u dravnoj upravi a koje donosi poslodavac. Pravilnik donosi starjeina organa dravne uprave i duan ga je objaviti na propisan nain. Unutranja organizacija organa dravne uprave ureuje se u skladu sa djelokrugom tog organa utvrenim zakonom ili drugim propisom na slijedeim naelima: 1. objedinjavanje istih ili slinih, odnosno meusobno povezanih poslova radnih mjesta u odgovarajue organizacione jedinice; 2. zakonitog i blagovremenog odluivanja o pravima i obavezama i na zakonu zasnovanim pravnim interesima graana i preduzea i drugih pravnih subjekata; 3. strunog i racionalnog obavljanja poslova i ostvarivanja odgovornosti zaposlenih i postavljenih lica za njihovo obavljanje; 4. efikasnog rukovoenja organizacionim jedinicama i stalnog nadzora nad obavljanjem poslova; 5. efikasne saradnje sa organima lokalne samouprave, preduzeima, ustanovama I drugim organizacijama kojima su povjerena upravna ovlatenja i 6. ukljuivanje strunih i naunih institucija u procesu predlaganja, odluivanja i preduzimanja odgovarajuih mjera. Pravilnikom se utvruju: - organizacione jedinice i njihov djelokrug; - nain rukovoenja organizacionim jedinicama; - ukupan broj radnih mjesta dravnih slubenika, radnih mjesta koja nemaju status dravnih slubenika i pomono tehnikog osoblja, s nazivima i opisom svakog radnog mjesta i brojem potrebnih izvrilaca; - uslovi za obavljanje poslova svakog radnog mjesta ili grupe radnih mjesta; - kategorija (struna zvanja) dravnih slubenika; - radna mjesta na koje se zaposleni primaju izuzetno bez konkursa u skladu sa posebnom uredbom kao to su ovlatena slubena lica u unutranjim poslovima; - radna mjesta na koja se mogu primiti pripravnici; - nain pripremanja poslova u organu (godinji plan rada, obuka dravnih slubenika, posebni projekti i sl.) ukljuujui ciljeve i namjere organa, odgovornost i zaduenje za planirane aktivnosti i druge metode za sprovoenje konkretnih aktivnosti i - organizacioni dijagram (odnos osnovnih jedinica sa unutranjim organizacionim jedinicama). Starjeina organa dravne uprave dostavlja Pravilnik na miljenje Agenciji za dravnu upravu RS i Ministarstvu finansija. Saglasnost na Pravilnik daje Vlada. Odluka o davanju saglasnosti se objavljuje u Slubenom glasniku RS. Kodeks ponaanja dravnih slubenika Kodeksom ponaanja dravnih slubenika pokuala su se definisati osnovna pravila ponaanja dravnih slubenika prilikom rada u organima dravne uprave. Treba naglasiti da iznesena pravila nemaju zakonsku vrijednost, tj. zakonom nisu sankcionisana. Odredbe Kodeksa e se primjenjivati u svim sluajevima koji nisu ureeni Zakonom o administrativnoj slubi u upravi RS i podzakonskim aktima iz oblasti administrativne slube. Dravni slubenik e se u obavljanju svojih poslova i zadataka pridravati principa profesionalne nepristrasnosti, odgovornosti, estitosti, transparentnosti, javnosti, efikasnosti i ekonominosti. Dravni slubenik e u okviru svoje ustavne dunosti disciplinovano i asno sluiti graane, te potovati naela urednog poslovanja i nepristrasnosti administrativne slube. Dravni slubenik e u obavljanju svojih dunosti potovati zakon i zastupati iskljuivo javni interes. Dravni slubenik nee traiti, ni za sebe ni za druge, niti e prihvatiti, ak ni u sveanim prilikama,darove ili neku drugu korist, od lica koja su ostvarila svoja prava ili izbjegla obavezu na osnovu odluka organa dravne uprave u kojem radi. Dravni slubenik ne moe biti lan upravnih i drugih odbora i organa politikih stranaka. Dravni slubenik u vrijeme izborne kampanje nee preduzimati aktivnosti koje bi dovele u pitanje politiku nepristrasnost dravnog slubenika. 31

Dravni slubenik e pismeno obavijestiti rukovodioca svoje organizacione jedinice o odnosima saradnje koju je, na bilo koji nain, ostvarivao tokom posljednjih pet godina, a za koju je primao finansijsku nadoknadu, pojanjavajui pri tom slijedee: a) da li on, odnosno njegovi srodnici ili pak neko drugi iz njegovog neposrednog ivotnog okruenja jo uvijek ima finansijsku korist od lica s kojim je zaposleni imao odnos saradnje; b) da li su postojali i da li jo uvijek postoje odnosi sa licem koje moe imati koristi od aktivnosti ili odluka, koje se odnose na zadatke povjerene datom zaposlenom. Dravni slubenik e, bez prejudiciranja ugovornih odredbi, odsustvovati s posla samo kad to striktno mora. Dravni slubenik nee koristiti materijal i opremu u privatne svrhe koja mu je slubeno na raspolaganju. Dravni slubenik koji je u direktnom kontaktu sa javnou, obraae panju na pitanja svakog graanina i pruati traene informacije u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama pazei pri tom, kako na lino, tako i na ponaanje ostalih slubenika. Dravni slubenik nee, ni u svoje ime, niti u ime svojih saradnika, davati obeanja niti se obavezivati na korake, koji bi mogli izazvati nepovjerenje u slubu, ili u njenu nezavisnost i nepristrasnost. Prilikom potpisivanja ugovora u ime organa dravne uprave, dravni slubenik nee koristiti svoje posredovanje za traenje usluga od tree strane, niti e davati obeanja na ime posredovanja, u smislu ubrzavanja zakljuivanja ili izvravanja ugovora. U sluaju da organ dravne uprave zakljui ugovor za obavljanje javnih radova, dostavu, usluge, finansiranje ili osiguranje s firmom s kojom je neki slubenik potpisao privatni ugovor u prethodne dvije godine, dotini dravni slubenik e se uzdravati od uzimanja uea u odluivanju i aktivnostima koje su u vezi s izvrenjem ugovora. Rukovodilac organizacione jedinice i zaposleni e internoj kontroli u okviru organizacione jedinice pruati sve informacije neophodne za procjenu postignutih radnih rezultata. Obezbjeivanje informacija se odnosi na: - nain obavljanja kancelarijskih poslova, - kvalitet pruenih usluga, jednak tretman svih graana i klijenata, - lak pristup kancelarijama, posebno za hendikepirane osobe, - pojednostavljivanje i brzina procedura, usklaivanje s rokovima za zakljuivanje procedura, - brz odgovor na albe, prigovore i izvjetaje. Vrste organizacionih jedinica i uslovi za njihovo osnivanju Organizacione jedinice osnivaju se kao osnovne i organizacione jedinice u sastavu osnovnih (unutranje organizacione jedinice). Osnovne organizacione jedinice u ministarstvima su: 1. resori i sektori, 2. a u republikim upravama republikim upravnim organizacijama sektori. Resori su osnovne organizacione jedinice u ministarstvima koja u svom sastavu imaju republike uprave ili su nastala spajanjem dva ili vie ministarstava ili su osnovana za ire upravne oblasti (unutranji poslovi i odbrane). U ministarstvima se mogu osnovati sekretarijati kao posebne organizacione jedinice. Unutranje organizacione jedinice su: odjeljenje,odsjek i grupa. Vrste i broj organizacionih jedinica utvruju se prema vrsti, meusobnoj povezanosti i obimu poslova u organu dravne uprave. Unutranje organizacione jedinice mogu izuzetno imati i druge nazive ako to vie odgovara prirodi poslova koji se u tim jedinicama obavljaju (centar, raunovodstvo, pisarnica, daktilo biro i sl.) Organi dravne uprave za obavljanje zakonom utvenih poslova iz svog djelokruga rada mogu osnovati podrune jedinice sa ili bez unutranjih organizacionih jedinica. Podrune jedinice, njihova nadlenost i njihovo unutranje ureenje utvruje se Pravilnikom o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u organima dravne uprave. Resor se osniva za obavljanje poslova iz jedne ili vie oblasti u okviru djelokruga ministarstva. Sektor se osniva za obavljanje poslova iz jedne ili vie oblasti u okviru djelokruga ministarstva ili republike uprave ili republike upravne organizacije radi objedinjavanja poslova vie unutranjih organizacionih jedinica. Sekretarijat ministarstva osniva se kao posebna organizaciona jedinica koja za potrebe ministarstva, u pravilu, obavlja pravne, kadrovske, organizacione, finansijsko-planske i raunovodstvene poslove, analitikoinformativne, kao i pomone i tehnike poslove. Odjeljenje se moe osnovati u okviru resora ili sektora u 32

organima dravne uprave za odreeno upravno ili teritorijalno podruje ili za odreenu vrstu meusobno povezanih poslova dravne uprave ije obavljanje zahtjeva odreen stepen samostalnosti i povezanosti u radu. Odsjeci se mogu osnivati u okviru odjeljenja samo ako postoje uslovi za osnivanje najmanje dva odsjeka. Pored optih uslova predvienih ovom uredbom za osnivanje osnovnih organizacionih jedinica, broj unutranjih organizacionih jedinica moe se ustanoviti samo pod uslovom da je za izvravanje poslova iz njihovog djelokruga potreban odreen broj izvrilaca: - za osnivanje odjeljenja najmanje 7 (sedam) izvrilaca ukljuujui i rukovodioca odjeljenja, - za osnivanje odsjeka najmanje 5 (pet) izvrilaca ukljuujui i rukovodioca odsjeka - za osnivanje grupe najmanje 3 (tri) izvrioca. Rukovoenje organizacionim jedinicama Radom organizacione jedinice rukovodi: - resorom i sektorom kao osnovnim organizacionim jedinicama - pomonik ministra, - sektorom - naelnik sektora ili pomonik rukovodioca republike uprave i republike upravne organizacije, - odjeljenjem - naelnik, - odsjekom - rukovodilac odsjeka, - grupom - rukovodilac grupe. Rukovodioci organizacionih jedinica organizuju, objedinjuju i usmjeravaju rad tih jedinica, odnosno zaposlenih u njima, odgovaraju za blagovremeno, zakonito i pravilno obavljanje poslova iz djelokruga organizacione jedinice kojom rukovode, pruaju neophodnu strunu pomo i obavljaju najsloenije poslove iz djelokruga organizacione jedinice kojom rukovode. Naelnik sektora ili pomonik rukovodioca republike uprave i republike upravne organizacije organizuje rad sektora, a naroito: 1. predlae nacrt plana rada za sektor, odnosno republiku upravu, odnosno republiku upravnu organizaciju; 2. rasporeuje poslove na unutranje organizacione jedinice i vri nadzor nad njihovim radom; 3. odreuje i nadzire nain i vrijeme izvrenja poslova; 4. supotpisuje akte, republike uprave i republike upravne organizacije koje potpisuje starje ina organa dravne uprave, a iz nadlenosti sektora; 5. obavlja i druge poslove koje mu povjeri starjeina organa dravne uprave. Sekretar ministarstva rukovodi sekretarijatom ministarstva, a naroito: - neposredno upravlja sekretarijatom; - tehniki usklauje rad unutranjih organizacionih jedinica sekretarijata; - predlae plan rada ministarstva po dobijanju planova resora, republikih uprava i - republikih upravnih organizacija iz sastava ministarstva; - stara se o stanju kadrova u ministarstvu ipredlae planove strunog usavravanja i osposobljavanja dravnih slubenika i - obavlja i druge poslove koje mu povjeri ministar. Rukovodioci unutranjih organizacionih jedinica (naelnik odjeljenja, rukovodilac odsjeka i rukovodilac grupe) odgovaraju za svoj rad i rad organizacionih jedinica kojom rukovode, rukovodiocu resora, odnosno sektora u ijem je sastavu unutranja organizaciona jedinica. Struni savjetnik obavlja poslove u skladu sa Zakonom, a za svoj rad odgovoran je ministru ili starjeini republike uprave ili republike upravne organizacije. U organima dravne uprave moe se osnovati struni kolegijum kao struno i savjetodavno tijelo starjeine organa dravne uprave. Sastav strunog kolegijuma i pitanja koja e raspravljati utvruju se Pravilnikom. Za raspravljanje o pojedinim pitanjima iz djelokruga organa dravne uprave mogu se osnovati radne grupe i strune komisije. Radne grupe i strune komisije osniva starjeina organa dravne uprave samostalno. Izuzetno, ako se struna komisija osniva od lanova iz dva ili vie organa dravne uprave ili iz drugih strunih i naunih institucija starjeina organa dravne uprave e zatraiti prethodnu saglasnost neposredno pretpostavljenog stareine organa. Kategorije dravnih slubenika i ostalih zaposlenih u upravi 33

Dravni slubenici u organima dravne uprave razvrstavaju se u okviru radnih mjesta koja obavljaju. Zaposleni koji nemaju status dravnog slubenika rasporeuju se na radna mjesta prema zanimanju zaposlenog, u okviru odreenih struka i zavisno od stepena kolske spreme, kao to su: policajac, prevodilac, bibliotekar, stenograf, daktilograf, visokokvalifikovani radnik, kvalifikovani radnik, nekvalifikovani radnik i dr. Vii struni saradnici su: vii struni saradnik sa visokom strunom spremom i struni saradnik sa viom strunom spremom.Vii struni saradnik sa visokom strunom spremom radi na najsloenijim poslovima, kao to su: 1. preduzimanje najsloenijih radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u prvom stepenu, preduzimanje radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u drugom stepenu, vrenju upravnog nadzora iz nadlenosti republikog organa uprave 2. izrada analitiko-informativnih materijala o stanju u odreenim oblastima u okviru djelokruga organa uprave; 3. izrada nacrta propisa i drugih akata u okviru djelokruga republikog organa uprave, kao i nacrta propisa i drugih optih akata; 4. razrada metodolokih osnova i programa statisti kih i drugih istraivanja; Struni saradnik sa viom strunom spremom radi na sloenim poslovima, kao to su: - preduzimanje sloenijih radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u prvom stepenu (pripremanje rjeenja na osnovu raznovrsnih dokaznih sredstava - isprave, svjedoci, vjetaci, uviaji i dr.) i vrenje sloenih radnji upravnog nadzora iz nadlenosti lokalnih organa uprave; - izrada analitiko-informativnih materijala o stanju u odreenim oblastima u okviru djelokruga organa uprave; - instruktaa, logika i kritika kontrola i struna obrada statistikih i slinih podataka, po pravilu, prema metodolokim i drugima uputstvima; - vrenje sloenijih struno-tehnikih poslova u okviru djelokruga organa uprave (sloenija tehnika premjeravanja, mjerenja, osmatranja, snimanja, tehnike kontrole i obrade i sline poslove tehnikih struka); - vrenje drugih strunih poslova za koje je potrebno odgovarajue vie struno obrazovanje radnika. Struni saradnik sa srednjom strunom spremom radi na jednostavnijim poslovima, kao to su: - prijem podnesaka i drugih pisama upuenih organu uprave, voenje slubenih evidencija (matine knjige, katastarske evidencije i sl.); - izdavanje uvjerenja (izvoda) iz slubenih evidencija, izdavanje drugih isprava na osnovu slubenih evidencija i javnih isprava (line karte, radne knjiice i sl.), ovjeravanje isprava (ovjera potpisa, rukopisa i prepisa, produenje vanosti isprava i sl.); - preduzimanje jednostavnijih radnji u rjeavanju u upravnim stvarima u prvom stepenu. Pored optih uslova predvienih Zakonom, za zaposlene u organima dravne, za zasnivanje radnog odnosa potrebno je ispuniti i posebne uslove a to su: pomonik ministra, sekretar ministarstva, rukovodilac republike uprave i republike upravne organizacije, i drugi dravni slubenici koje imenuje Vlada moraju imati odgovarajuu strunu spremu, najmanje 8 (osam) godina iskustva u struci ili 5 (pet) godina radnog iskustva organima dravne uprave i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. vii struni saradnik sa visokom strunom spremom, inspektor i rukovodilac unutranje organizacione jedinice, pored Zakonom propisanih uslova, mora imati odgovarajuu visoku spremu, najmanje 3 (tri) godine radnog iskustva u struci i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. struni saradnik sa viom strunom spremom pored Zakonom propisanih uslova, mora imati odgovarajuu viu strunu spremu, najmanje 1 (jednu) godinu radnog iskustva u struci i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. struni saradnik, pored uslova predvienih Zakonom, mora imati odgovarajuu strunu spremu (IV i V stepen), najmanje 6 (est) mjeseci profesionalnog iskustva i poloen struni ispit za rad u organima dravne uprave. Zasnivanje radnog odnosa u organima dravne uprave 34

Organ dravne uprave u kojem se utvrdi potreba za popunu upranjenog radnog mjesta dravnog slubenka podnosi pismeni zahtjev za sprovoenje postupka popune upranjenog radnog mjesta Agenciji za dravnu upravu. Na osnovu zahtjeva organa dravne uprave, Agencija oglaava upranjena radna mjesta u sredstvima javnog informisanja tampi i elektronskim medijima koji su dostupni svim graanima RS i BiH. Interni oglas Agencija raspisuje interni oglas u organu dravne uprave u kojem je upranjeno radno mjesto a isti saoptava u sredstvima javnog informisanja. Prijave na interni oglas podnose se u roku od 30 dana od dana oglaavanja. Pravo uea na internom oglasu imaju samo zaposleni u organu dravne uprave u kojem je raspisan interni oglas za popunu radnog mjesta. Javni konkurs Javni konkurs Agencija objavljuje u najmanje jednom od sredstava informisanja. To su obino slubeni glasnici (obavezni) I neka druga sredstva informisanja. Rok za podnoenje prijava na javni konkurs traje 90 dana od dana objavljivanja. Konkursom za popunu radnih mjesta jasno e biti naznaen posljednji dan roka za prijavu na konkurs, kao i datum i mjesto odravanja javnog testiranja. Interni oglas i javni konkurs sadre: 1. naziv upranjenog radnog mjesta koje se oglaava, 2. broj izvrilaca za koje se vri prijem, 3. kratak opis poslova sainjen uz konsultacije sa Agencijom, 4. potrebne strune kvalifikacije - stepen strune spreme, 5. potrebno radno iskustvo, 6. spisak potrebnih dokumenata, 7. da li je posao na odreeno ili neodreeno vrijeme, 8. mjesto, tana adresa i rok podnoenja prijave i traene dokumentacije, teme i spisak literature za pismeni test i 9. druge opte i posebne uslove predviene Zakonom i Pravilnikom o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta. Imenovanje i postavljenje Popunjavanje radnih mjesta imenovanjem i postavljenjem vri se u skladu sa odredbama pravilnika. Prijave na konkurs se dostavljaju u pismenoj formi i to popunjavanjem Obrasca za prijavu propisanog od strane Agencije. U Obrazac prijave unose se sljedei podaci: o radnom mjestu i objavljenom konkursu, lini podaci, podaci o obrazovanju i radnom iskustvu, dodatnim sposobnostima i posebne izjave. Uz prijavu na konkurs kandidati su duni priloiti slijedea dokumenta: - ovjerene kopije diplome, - uvjerenje o dravljanstvu (ne starije od est (6) mjeseci) - uvjerenje o radnom iskustvu, - uvjerenje o poloenom pravosudnom ispitu, ispitu sudije za prekraje ili strunom ispitu, ili dokaz o oslobaanju obaveze polaganja istih. Da bi prijava na konkurs bila vaea, svi traeni dokumenti treba da stignu u Agenciju: putem pote, linom dostavom ili elektronskom potom, u roku naznaenom u javnom konkursu. Kandidati koji su dostavili traena dokumenta putem elektronske pote, duni su prilikom pristupanja testiranju, odnosno razgovoru, da dostave Agenciji ovjerene fotokopije traene dokumentacije. Izborna komisija Sprovoenje postupka zapoljavanja u organu dravne uprave vri posebna komisija. Komisija broji 5 lanova, od kojih su 3 lana iz organa dravne uprave koji je iskazao potrebu za popunom radnog mjesta, a 2 lana sa liste istaknutih strunjaka koje imenuje Agencija. Izborne komisije biraju predsjedavajueg izmeu svojih lanova i to svaki put, neposredno prije poetka testiranja kandidata. Postupak se obino propisuje pravilnikom. Izborna komisija odluke donosi veinom glasova svih lanova, pod uslovom da su za prijedlog glasala najmanje 3 lana. Prilikom zasjedanja, izborna komisija vodi zapisnik u kojem e biti navedeni razlozi za donoenje odluke. U slucaju sukoba interesa, lan komisije podnosi ostavku. 35

Zapoljavanje pripravnika U organima dravne uprave moe se zasnovati radni odnos sa licem koje prvi put stupa u radni odnos pripravnikom. Lice koje zasniva radni odnos u svojstvu pripravnika osloboeno je postupka prijema u radni odnos koji je propisan za druge radnike koji se zapoljavaju u organu dravne uprave. Organ dravne uprave prilikom iskazivanja pismene potrebe za popunom upranjenog radnog mjesta Agenciji naglaava da za konkretno radno mjesto eli zasnovati radni odnos sa pripravnikom. U sluaju da Agencija prilikom raspisivanja javnog konkursa naglaava da pravo ueana konkursu imaju samo lica koja prvi put zasnivaju radni odnos. Lice koje se prima u dravnu slubu u svojstvu pripravnika duno je da istekom odreenog vremena poloi struni ispit. Pripravniki sta za lica sa zavrenom srednjom strunom spremom traje est mjeseci, za lica sa zavrenom viom strunom spremom devet mjeseci, a sazavrenom visokom strunom spremom godinu dana. Program strunog osposobljavanja pripravnika i nain polaganja strunog ispita sprovodi Agencija.

Testiranje Javno testiranje kandidata odrava se najkasnije 15 dana nakon isteka roka za podnoenje prijava kandidata i sastojae se iz dva dijela: 1. testiranja, u obliku pisanog testa koji se sastoji od pitanja s opcionim odgovorima i 2. razgovora - intervjua. Kandidati koji su poloili pravosudni, ispit sudije za prekraje ili struni ispit ili su osloboeni: 1) polaganja istog, izuzeti su od javnog testiranja u skladu sa ovim pravilnikom. Pismeni test je eliminatoran. 2) test je sainjen od pitanja na koja se trae opcioni odgovori, sastoji se od tri bloka od po deset (10) pitanja, a za svako pitanje postoje etiri opciona odgovora. 3) po zavretku testiranja, pitanja iz pismenog testa su dokumenti u koje je mogu uvid u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama. Pismenim testom za visoku strunu spremu i viu strunu spremu obuhvaene su teme: 1. Ustavni sistem Republike Srpske; 2. Sistem dravne uprave Republike Srpske; 3. Upravni postupak i upravni spor; 4. Radni odnosi uopte i u organima dravne uprave; 5. Kancelarijsko poslovanje u dravnoj upravi. Pismenim testom za srednju strunu spremu obuhvaene su sljedee teme: 1. radni odnosi uopte (i u organima dravne uprave) 2. kancelarijsko poslovanje. Da bi poloio test, kandidat mora da tano odgovori na najmanje 20 pitanja, sa oznaavanjem samo jedne od ponuenih opcija. Kandidat ima ezdeset (60) minuta za rjeavanje testa. Nakon zavretka testiranja, predsjednik izborne komisije saoptava rezultate testiranja. Razgovor intervju, sastoji se od grupnog razgovora kandidata sa lanovima izborne komisije, s tim da u grupi ne moe biti vie od pet kandidata. Tokom razgovora se postavljaju takva pitanja da odgovori na njih omogue da se utvrdi sljedee: - sposobnost kandidata da radi na odreenom random mjestu za koje se prijavio, ukljuujui strune sposobnosti karakteristine za tu vrstu posla, - optu predanost kandidata slubi u dravnim organima kao i njegovu ukupnu strunost i sposobnost da se prilagodi radu u okruenju koje karakteriu stalne promjene. Razgovor-intervju moe trajati najvie jedan sat Nakon zavretka razgovora svaki lan izborne komisije vri bodovanje, tako to dodjeljuje od jedan do pet bodova za svaku od dviju tema koje se testiraju. Nakon to se zavri ukupna procedura, predsjednik izborne komisije saoptava spisak uspjenih kandidata po redoslijedu uspjenosti na javnom testiranju. Predsjednik izborne komisije dostavlja spisak uspjenih kadidata sa kompletnom dokumentacijom Agenciji. U sluaju da 36

stareina dravnog organa odbije da izda rijeenje o prijemu u radni odnos predloenog kandidata Agencija ponovo saziva izbornu komisiju. Izborna komisija u ponovnom postupku razmatra razloge zbog kojih je starjeina organa dravne uprave odbio da donese rjeenje o prijemu. Ukoliko izborna komisija ocijeni da su razlozi za odbijanje opravdani, postupak izbora se ponitava. U tom sluaju Agencija ponovo raspisuje javni konkurs. Ukoliko izborna komisija u ponovnom postupku ocijeni da su razlozi za odbijanje donoenja rjeenja o zaposlenju, imenovanju i postavljenju neopravdani, Agencija donosi rjeenje o zaposlenju, imenovanju ili postavljenju koji u svemu zamjenjuje rjeenje starjeine organa dravne uprave. Protiv rjeenja o zaposlenju, imenovanju ili postavljenju starjeine organa dravne uprave dozvoljena je alba Odboru dravne uprave za albe. Protiv rjeenja Agencije o zaposlenju, imenovanju ili postavljenju dozvoljena je alba Odboru dravne uprave za albe. Agencija e obavijestiti izabranog kandidata o njegovom izboru. Ako izabrani kandidat po konanosti odluke o izboru ne pone sa radom Agencija pristupa proceduri zapoljavanja sljedeeg kandidata sa liste uspjenih kandidata u skladu sa ovim pravilnikom. Dravnom slubeniku i kandidatu za rad u dravnoj upravi ne mogu se postavljati vii uslovi za potrebnim kvalifikacijama od neophodnih uslova za uspjeno obavljanje posla predvienih Pravilnikom o unutranjoj organizaciji konkretnog organa dravne uprave. Rjeenjem se vri prijem dravnog slubenika u radni odnos. Rjeenje o prijemu dravnog slubenika mora biti na jeziku koji je u slubenoj upotrebi u BiH i dravni slubenici ga moraju razumjeti. Radni odnos u dravnoj upravi RS se moe zasnovati na: neodreeno i odreeno vrijeme. Kada e dravni slubenik biti primljen u radani odnos na odreeno ili neodreeno vrijeme utvruje se u Zakonom, podzakonskim i drugim aktima. Nadleni organ moe utvrditi trajanje probnog perioda, prije donoenja akta o imenovanju. Uobiajeno trajanje probnog rada je od 30 do 60 dana. Rjeenje o prijemu u radni odnos dravnog slubenika treba da sadri: - naziv i sjedite organa dravne uprave, - naziv radnog mjesta dravnog slubenika, - poetna plata i radno vrijeme, - ukoliko se radi o radu na odreeno vrijeme, vremenski period na koji se radnik prima, - trajanje pripravnikog staa ili probnog rada ako je predvien. Ravnopravnost u zapoljavanju U cilju obezbjeenja ravnopravnosti svih prijavljenih kandidata za prijem u radni odnos starjeine organa dravne uprave su duni obezbijediti odgovarajuu zastupljenost svih konstitutivnih naroda i ostalih kod izbora dravnih slubenika uz primjenu jedinstvenih pravila i procedura predvienih Zakonom i drugim podzakonskim aktima. Promocija i obezbjeivanje nacionalne zastupljenosti podrazumijeva raspisivanje javnog konkursa u sredstvima javnog informisanja dostupnim svim graanima RS i BiH i iznalaenje drugih mogunosti za ubrzani proces proporcionalne zastupljenosti sva tri konstitutivna naroda i ostalih. Organi dravne uprave su duni da ostvare nacionalnu zastupljenost u organima dravne uprave u skladu sa potrebama i mogunostima. Ocjena rada i napredovanje Ocjenjivanje i napredovanje dravnih slubenika propisuje se podzakonskim aktom, obino pravilnikom. U pomenutom pravilniku sadrana su pravila i kriterijumi za ocjenjivanje rada i pravila za napredovanje dravnih slubenika u dravnom organu uprave. Pod upravom se obino podrazumijevaju: ministarstva, republike uprave i republike upravne organizacije, koji se obino nazivaju organima uprave. Ocjenjivanje U cilju kvalitetnog i profesionalnog obavljanja poslova i radnih zadataka, veeg zalaganja u radu, a radi zadravanja statusa dravnih slubenika, vri se ocjenjivanje rada dravnih slubenika. Rad dravnih slubenika se ocjenjuje svake godine. Rad dravnog slubenika mora biti ocijenjen najkasnije do kraja februara tekue godine - za proteklu godinu. Rad dravnog slubenika se moe ocjenjivati periodino (tromjeseno) u toku godine. Ocjenu rada pomonika ministra i sekretara ministarstva vri ministar. Ocjenu rada ostalih dravnih slubenika vri neposredno nadreeni dravni slubenik. Ocjenu rada rukovodioca samostalne republike upravne organizacije i uprave koji za svoj rad odgovara Vladi, vri Vlada na osnovu izvjetaja komisije. Predmet ocjenjivanja je: - kvalitetno,efikasno i struno obavljanje poslova; struno obavljanje poslova; obavezno struno usavravanje 37

(pohaanje kurseva, seminara, simpozijuma, konferencija itd.); marljivost u slubi; domainski odnos prema sredstvima rada; racionalno korienje radnog vremena i prisutnost na poslu; line osobine znaajne za slubu (odnos prema radnim kolegama i strankama i ponaanje u skladu sa Kodeksom); objavljivanje studija, publikacija, naunih radova, knjiga i kolskih udbenika i struno usavravanje. Ocjenjivanje rada dravnog slubenika vri se na obrascu za ocjenjivanje iji je sadraj propisuje Agencija za dravnu upravu. Opisne ocjene kojima se ocjenjuje rad dravnih slubenika su: ne zadovoljava, zadovoljava, istie se i naroito se istie. Za pozitivnu ocjenu dravni slubenik mora u toku kalendarske godine da ostvari broj bodova: - za ocjenu zadovoljava - od 50 do 60 bodova, - za ocjenu istie se - od 60 do 80 bodova i - za ocjenu naroito se istie - vie od 80 bodova. Dravni slubenik koji u toku kalendarske godine ne ostvari 50 bodova dobija ocjenu ne zadovoljava. Za svoj rad u toku kalendarske godine dravni slubenik dobija bodove za: - kvalitetno, efikasno i struno obavljanje poslova - 50 bodova, - obavezno struno usavravanje (pohaanje kurseva, seminara, simpozijuma, konferencija itd.) i marljivost u slubi - 15 bodova, - domainski odnos prema sredstvima rada, racionalno korienje radnog vremena i prisutnost na poslu - 10 bodova, - line osobine znaajne za slubu (odnos prema radnim kolegama i strankama i ponaanje u skladu sa Kodeksom) - 10 bodova, - objavljivanje studija, publikacija, naunih radova, knjiga i kolskih udbenika - 10 bodova i - struno usavravanje - 5 bodova. Ukoliko je godinja ocjena rada dravnog slubenika negativna, dravni slubenik, u cilju poboljanja strunog znanja, prolazi kroz dodatni program strunog osposobljavanja koji u dogovoru s njim odredi neposredni rukovodilac. Prilikom sainjavanja izvjetaja iz prethodnih stavova neposredni rukovodilac e imati u vidu obim i sloenost, kvalitet i efikasnost, ponaanje dravnog slubenika u skladu sa Kodeksom, kao i potivanje osnovnih naela u radu organa dravne uprave. Napredovanje Napredovanje je postupak kojim dravni slubenik stie uslov za prelazak na radno mjesto vie kategorije, kao rezultat kvalitetnog, profesionalnog i strunog obavljanja poslova, strunog usavravanja i radnog staa provedenog u slubi. Napredovanje u slubi nije automatski proces. Napredovanje u slubi se vri popunom upranjenog radnog mjesta vie kategorije od kategorije radnog mjesta na kojem je dravni slubenik zaposlen. Organ dravne uprave, u kojem se ukae potreba za popunom upranjenog radnog mjesta, podnosi zahtjev Agenciji za raspisivanje internog oglasa i u zahtjevu naglaava da eli da se to radno mjesto popuni napredovanjem u slubi. Pravo uea na internom oglasu raspisanom za popunu upranjenog radnog mjesta napredovanjem u slubi, imaju samo dravni slubenici zaposleni u istom organu uprave koji su ispunili uslove za napredovanje. Osnovni uslov za napredovanje dravnog slubenika je zasnivanje radnog odnosa na neodreeno vrijeme. Uslovi za napredovanje dravnog slubenika su: radni odnos na neodreeno vrijeme, profesionalno i struno obavljanje poslova, struno usavravanje i radni sta - vrijeme provedeno u slubi. Osnovni uslov za napredovanje dravnog slubenika je zasnivanje radnog odnosa na neodreeno vrijeme. Radni odnos na odreeno vrijeme i obavljanje poslova po ugovoru ne mogu predstavljati osnov za napredovanje dravnih slubenika. To nadalje podrazumijeva brzo i efikasno odluivanje u skladu sa zakonom, podzakonskim i drugim propisima i aktima. Struno usavravanje dravnog slubenika kao uslov za napredovanje u slubi podrazumijeva uee na seminarima, simpozijumima, konferencijama, specijalisti kim kursevima. Pod radnim staom za napredovanje dravnog slubenika podrazumijeva se vrijeme koje je potrebno provesti u slubi da bi se stekao uslov za napredovanje. Za napredovanje u slubi rauna se radni sta koji je 38

dravnom slubeniku priznat kao sta osiguranja. Dravni slubenik napreduje prelaskom u viu kategoriju radnog mjesta. Dravni slubenik stie uslov za redovno napredovanje u viu kategoriju radnog mjesta: - sa ocjenom zadovoljava nakon est godina, - sa ocjenom istie se nakon etiri godine i - sa ocjenom naroito se istie nakon tri godine. Godina u kojoj je rad dravnog slubenika ocijenjen sa ocjenom ne zadovoljava, ne rauna se u sta za napredovanje. Ukoliko dravni slubenik dvije godine zaredom dobije ocjenu ne zadovoljava, Agencija za dravnu upravu pokree postupak za razrjeenje dravnog slubenika. Dravni slubenik protiv koga je pokrenut disciplinski postupak ili je udaljen sa dunosti, privremeno se zaustavlja u napredovanju do okonanja disciplinskog postupka. Dravni slubenik kojem je izreena disciplinska mjera zaustavlja se u napredovanju: - za pismeni ukor - godinu dana, - za obustavljanje isplate plate u iznosu od 50% - dvije godine, - za udaljenje sa posla u trajanju od dva dana do tri mjeseca - tri godine i - za udaljenje sa posla u trajanju od tri mjeseca do est mjeseci - etiri godine. Ukoliko dravni slubenik po okonanju disciplinskog postupka bude osloboen odgovornosti, smatrae se da nije ni zaustavljan u napredovanju. Dravni slubenik koji se naroito istie u radu i koji je dvije godine uzastopno dobio ocjenu naroito se istie stie uslove za prelazak u viu kategoriju radnog mjesta napredovanjem u slubi nezavisno od gore pomenutih uslova. Selekcija izmeu vie prijavljenih i predloenih kandidata vri se u skladu sa pravilima o izboru kandidata utvrenim Pravilnikom o jedinstvenim pravilima i proceduri zapoljavanja, imenovanja i postavljenja dravnih slubenika. Premjetaj Zaposleni u organima dravne slube mogu biti premjeteni u drugi dravni organ sa ili bez njegove saglasnosti. Premjetaj se vri samo u sluajevima poveanog obima poslova i ako se sporazumiju funkcioneri koji rukovode tim organima. Upuivanje se vri u vremenskom periodu dok traju razlozi za to a najdue tri mjeseca u toku jedne godine. Upueni slubenik ostvaruje sva prava iz radnog odnosa u organu iz koga je upuen. Zaposleni u organu dravne uprave moe biti privremeno upuen na radon mjesto van sjedita organa u kome radi. To moe da traje najdue est mjeseci u toku jedne godine. Po isteku roka zaposleni nastavlja da radi na radnom mjestu na kojem je radio prije upuivanja. Organi dravne uprave imaju pravo I dunost prema organima lokalne uprave, da privremeno upute na rad radnika ministarstva u organ kome su povjereni poslovi. Visoki predstavnik za BiH je izmjenama i dopunama Zakona o administrativnoj slubi u RS svojom odlukom regulisao premjetaj dravnih slubenika iz entitetskih organa u organa BiH. Eksterni premjetaj i rasporeivanje dravnog slubenika iz organa dravne uprave u instituciju BiH moe se vriti u sluaju kada je osnovana nova institucija BiH po osnovu prenosa nadlenosti sa RS na BiH ili kada BiH, u skladu sa Ustavom, preuzme nadlenosti koje je do tada obavljala RS. Postupak prijema u radni odnos putem eksternog premjetaja moe se urediti zakonom BiH. Kada se postupkom prijema u radni odnos sprovedenim na osnovu zakona BiH ne obezbijedi dovoljan broj kandidata za premjetaj iz RS u instituciju BiH, organ dravne uprave predlae rukovodiocu institucije BiH da organ dravne uprave rasporedi dravnog slubenika, odnosno slubenike u tu instituciju. Ukoliko dravni slubenik ne prihvati radno mjesto na koje se rasporeuje, proglaava se prekobrojnim i ostvaruje prava vezana za taj status propisana zakonom. Izuzetno, prekobrojni dravni slubenik ne moe se zaposliti na radno mjesto u istom organu dravne uprave. Dravni slubenici koji se premjetaju i rasporeuju ne ostvaruju prava vezana za prestanak radnog odnosa propisana zakonom. Viak dravnih slubenika U sluajevima kada u organu dravne uprave doe do smanjenja obima poslova ili doe do spajanja dva ili vie organa uprave, redovno se javlj viak dravnih slubenika. Ako je dolo do smanjenja broja postavljenih, odnosno imenovanih lica usljed promjene u organizaciji i metodologiji rada, odnosno smanjenja ili ukidanja odreenih poslova, postavljena ili imenovana lica se rasporeuju na druge poslove i zadatke u istom organu uprave. Rasporeivanje slubenika vri se u skladu sa njihovom strunom spremom i ostalim kvalifikacijama zaposlenih. Odluku o prerasporeivanju slubenika donosi organ ili stareina dravne uprave u koji se dravni slubenik rasporeuje. Ukoliko dravni slubenik ne prihvati radno mjesto na koje je rasporeen prestaje mu radni odnos. Ukoliko nije mogue da se dravni slubenik rasporedi, organ odnosno starjeina donosi rjeenje 39

kojim se utvruje da mu je prestao radni odnos. U sluaju spajanja dva ili vie organa dravne uprave u jedan organ, dravni slubenici iz ovih organa imaju status nerasporeenih slubenika. Nadleni organ, na prijedlog Agencije, donosi rjeenje o rasporeivanju dravnog slubenika, u skladu sa potrebama slube. Odbor dravne uprave za albe U cilju obezbjeenja dvostepenosti postupanja u zatiti prava zaposlenih dr. slubenika osnovan je Odbor za albe. Odbor na zahtjev dr. slubenika, organa dr. uprave u kojem je slubenik zaposlen i Agencije, razmatra po albi odluke organa dravne uprave i Agencije, koje se odnose na status dr. slubenika. lanovi odbora su nezavisni i nepristrasni u svom radu. Protiv I-stepenog rjeenja dr. slubenik protiv koga se vodi disciplinski postupak i podnosilac zahtjeva mogu podnijeti albu Odboru dravne uprave za albe u roku od 15 dana od dana prijema rjeenja. alba se podnosi putem I-stepenog organa koji je obavezan albu dostaviti odmah sindikalnoj organiz. i zatraiti njeno miljenje. Sindikalna organ. je duna dostaviti svoje miljenje u roku od 3 dana. alba odlae izvrenje rjeenja. Odluka Odbora donijeta po albi je konana. Protiv odluke Odbora nije dozvoljena posebna alba, ali se moe pokrenuti spor pred nadlenim sudom. Agencija za dravnu upravu Agencija za dravnu upravu koju osniva Vlada osniva se zakonom. Zadatak Agencije ja da obezbjedi nepristrasan i zakonit proces zapoljavanja, kao i da prii pomo dravnim organima u sprovoelju planske kadrovske politike. Agenciju ine direktor, tri istaknuga strunjaka iz oblasti dravne uprave i sekretar. Agencija obezbeuje sprovoenje procesa zapoljavanja dravnih slubenika, prua pomo organima dravne uprave u realizaciji njihove kadrovske politike i vri druge poslove u skladu sa zakonom. Agencija se posebno stara o promociji i obezbeivanju nacionalne ravnopravnosti kod izbora dravnih slubenika. Nacionalna pripadnost dravnog slubenika odreuje se na osnovu dobrovoljnog izjanjavanja u skladu sa zakonom. Nadlenost i nain rada Agencije utvruje se pravilnikom, koji donosi direktor Agencije uz prethodnu saglasnost Vlade. Ovaj pravilnik se objavljuje u "Slubenom glasniku RS". Direktora Agencije, istaknute strunjake iz oblasti dravne uprave i sekretara imenuje Vlada na osnovu javnog konkursa. Direktor ima status pomonika ministra. Mandat direktora traje etiri godine, sa mogunou obnove mandata. Nadlenost Agencije je: - ustanovljavanje jedinstvenih pravila i procedura za izbor, postavljenje i imenovanje dravnih slubenika - pripremanje kodeksa dravnih slubenika; - planiranje i sprovoenje procesa zapoljavanja dravnih slubenika na zahtev organa dravne uprave; - predlaganje naina i programa polaganja strunih ispita za prijem kandidata u dravnu upravu; - oglaavanje na zahtev organa dravne uprave upranjenih radnih mesta, utvrivanje karaktera i sadraja javne konkurencije i sprovoenje postupka javne konkurencije za prijem kandidata u dravnu upravu, - priprema i vodi centralni registar, - priprema i vodi program obuke i struno usavravanje dravnih slubenika, - odgovara na zahtjev zakonodavnih i izvrnih vlasti i - obavlja druge poslove u skladu sa zakonom. Finansiranje organa dravne uprave Pri utvrivanju visine sredstava za finansiranje poslova organa dravne uprave polazi se, u prvom redu, od potrebe obezbeivanja potpunog i efikasnog vrenja tih poslova, njihove prirode, obima i od drugih uslova utvrenih posebnim zakonom. Sredstva za isplatu zarade dravnim slubenicima obezbeuju se za: plate dravnih slubenika; naknade nerasporeenim dravnim slubenicima; naknade dravnim slubenicima i drugim zaposlenim za ijim je radom prestala potreba. Obezbeivanje sredstava za plate i utvrivanje visine plata zaposlenih u organima dravne uprave, vri se na osnovu kriterijuma utvrenih zakonom i kolektivnim ugovorom. Plata se odreuje zavisno od: radnog mjesta, sloenosti poslova i zadataka i vremenu provedenom na radu. Dravni slubenici se razvrstavaju u pet platnih grupa: - prva platna grupa pomonici ministara, sekretar ministarstva, inspektori i rukovodioci upravne organizacije - druga platna grupa - struni savetnik, zamenik i pomonik rukovodioca upravne 40

organizacije; - trea platna grupa - rukovodilac unutranje organizacione jedinice; - etvrta platna grupa - vii struni saradnik; - peta platna grupa - struni saradnik. Osnovna plata za puno radno vreme utvruje se tako to se najnia cena rada kao izraz vrijednosti za najjednostavniji rad pomnoi sa odgovarajuim koeficijentom koji se utvruje zakonom, a zatim se ukupan iznos poveava za 0,5% za svaku navrenu godinu radnog staa, anajvie do 20 %. Najniu cijenu rada utvruje Vlada. Prilikom utvrivanja najnie cijene rada obavezno je uee sindikata. U sluaju da dravni slubenik ostane bez posla usljed prekobrojnosti ima pravo na otpremninu. Otpremnina iznosi zbir estomjesenih plata iplaenih u poslednjem mjesecu pre prestanka radnog odnosa. Sredstva za materijalne trokove obezbeuju se za: - trokove nabavke potronog materijala i sitnog inventara, ogreva, osvetljenja, zakupa i odravanja poslovnih prostorija, potansko -telegrafskih usluga; - trokove nabavke strunih publikacija, literature i tampanja materijala; - trokove osiguranja i odravanja sredstava opreme; - putne i druge trokove koji ne predstavljaju lina primanja, a koji se organu dravne uprave priznaju u materijalne trokove; - druge trokove potrebne za vrenje poslova organa dravne uprave, koji prema nameni spadaju u materijalne trokove. Sredstva za posebne namene obezbeuju se za: -odreene potrebe u vezi sa radom organa dravne uprave (naknade svedocima, vetacima, tumaima, trokove postupka i sl), - otpremnine zaposlenih kojima prestaje radni odnos zbog odlaska u penziju, - struno osposobljavanje i usavravanje zaposlenih, - sredstva za modernizaciju organa dravne uprave, - naknade po ugovoru sa naunoistraivakim i drugim organizacijama, i - ostale namene utvrene posebnim zakonom. Sredstva opreme ine inventar i druge potrebne stvari koje organu dravne uprave slue za vrenje njegovih poslova, a iji je vijek trajanja, pod normalnim uslovima korienja, dui od jedne godine, ako zakonom nije drukije odreeno. Sredstva opreme ine i novana sredstva namenjena za nabavku opreme Rasporeivanje sredstava za materijalne trokove, sredstava za posebne namene i sredstava za nabavku i odravanje opreme vri se predraunom, koji donosi stareina organa dravne uprave u skladu sa utvrenim budetom. Za zakonito korienje sredstava za zarade zaposlenih, materijalne trokove, posebne naknade, nabavku i odravanje opreme i sredstava za posebne namene odgovoran je stareina organa dravne uprave. Naloge i druge akte za isplatu i korienje sredstava, potpisuje stareina organa dravne uprave ili lice koje on ovlasti.

41

2.

RADNO VRIJEME, ODMORI I ODSUSTVA DRAVNIH ORGANA UPRAVE

Radno vrijeme Puno radno vrijeme dravnog slubenika iznosi 40 asova sedmino, rasporeenih na pet radnih dana, izuzev subote i nedjelje. Skraeno radno vrijeme dravnog slubenika odreuje se u skladu sa zakonom. Prekovremeni rad dravnog slubenika moe uvesti organ ili starjeina organa, u sluajevima neplaniranog poveanja obima posla, u prilikama prouzrokovanim viom silom i u drugim sluajevima utvrenim zakonom. Prekovremeni rad moe trajati najvie 10 asova sedmino, odnosno 150 asova u toku jedne kalendarske godine. Odmori Dravni slubenik koji radi s punim radnim vremenom ima pravo na odmor u toku radnog vremena u trajanju od 30 minuta. Raspored korienja ovog odmora utvruje nacelnik stareina organa dravne uprave. Dravni slubenik ima pravo na sedmini odmor u trajanju od najmanje 24 asa neprekidno. Slubenik koji ima najmanje est mjeseci neprekidnog radnog staa ima pravo na godinji odmor u trajanju od najmanje 18 radnih dana. Godinji odmor uveava se za jedan dan za svake tri navrene godine radnog staa, s tim da ukupan godinji odmor ne moe iznositi vie od 30 radnih dana. Dravni slubenik koji nije navrio est mjeseci neprekidnog radnog staa ima pravo na godinji odmor u trajanju od jednog radnog dana za svaki mjesec rada. Godinji odmor, dravni slubenik, po pravilu, koristi se neprekidno. Godinji odmor moe se izuzetno koristiti u dijelovima, u skladu sa mogunostima i potrebama administrativne slube, s tim to jedan dio godinjeg odmora mora iznositi neprekidno najmanje 12 dana. Plan korienja godinjih odmora donosi stareina organa dravne uprave.Prilikom odreivanja godinjeg odmora moe se uzeti u obzir I elja dravnog slubenika. Kod ostvarivanja prava na godinji odmor i drugih prava ije ostvarivanje zavisi od neprekidnog rada, sva odsustvovanja s rada za koja je slubenik ostvario naknadu plate nee se smatrati prekidom u radu. Odsustva Dravni slubenik ima pravo na plaeno odsustvo u toku jedne kalendarske godine u sluajevima: 1. sklapanja braka - pet radnih dana, 2. smrti lana ue porodice - pet radnih dana, 3. smrti lana ire porodice - dva radna dana, 4. tee bolesti lana porodice - jedan radni dan, 5. preseljenja u drugi stan - dva radna dana, 6. roenja djeteta - pet radnih dana, 7. obiljeavanja dana svog vjerskog praznika dva radna dana i 8. polaganja strunog ispita - dva radna dana. Plaeno odsustvo u navedenim sluajevima ne moe biti due od est radnih dana u toku kalendarske godine. Starjeina organa dravne uprave moe na zahtjev slubenika, u opravdanim sluajevima, odobriti plaeno 42

odsustvo i due od est dana u toku kalendarske godine. Dravni slubenik ima pravo na neplaeno odsustvo radi: obavljanja neodlonih linih i porodinih poslova, koje je duan obrazloiti u svom zahtjevu, pripremanja i polaganja ispita na fakultetu, drugoj obrazovnoj naunoj instituciji, posjete lanu ue porodice koji ivi u inostranstvu, strunog ili naunog usavravanja u inostranstvu i njege teko oboljelog lana ue porodice. Neplaeno odsustvo moe iznositi do tri mjeseca,osim u sluajevima strunog i naunog usavravanja u inostranstvu, koje moe trajati do jedne godine. Trokove penzijskog i invalidskog osiguranja snosi korisnik neplaenog odsustva. Za vrijeme neplaenog odsustva prava i obaveze slubenika po osnovu rada miruju.

3. ODGOVORNOST DRAVNIH SLUBENIKA Zbog neizvrenja zadataka i poslova utvrenih zakonom i drugim propisima, dravni slubenik odgovara materijalno i disciplinski. Materijalna odgovornost nije vezana za disciplinsku i obrnuto. Krivina, odnosno prekrajna odgovornost ne iskljuuje disciplinsko kanjavanje za isto djelo koje je bilo predmet krivinog, odnosno prekrajnog postupka, bez obzira na to da li je dravni slubenik osloboen krivine, odnosno prekrajne odgovornosti. Disciplinska odgovornost Svaki dravni slubenik je duan da izvravaradne dunosti utvrene Zakonom o administrativnoj slubi u upravi Republike Srpske i drugim zakonima kao i odluke koje su u skladu sa zakonom podzakonskim aktima organa dravne uprave. Povrede radnih dunosti su: - neizvravanje, nesavjesno, odnosno neblagovremeno izvravanje radnih zadataka, - izraavanje ili zastupanje politikih opredjeljenja u izvravanju zadataka i poslova u organu dravne uprave; - nedostojno, uvredljivo ili na drugi nain neprimjereno ponaanje prema graanima, pravnim i fizikim licima i drugim strankama u postupku pred organom dravne uprave; - odbijanje davanja podataka ili davanje netanih podataka organima dravne uprave, pravnim i fizikim licima ako je davanje podataka propisano zakonom ili propisom donesenim na osnovu zakona; - zloupotreba slubenog poloaja ili prekoraenje ovlaenja; - nezakonito raspolaganje materijalnim sredstvima; - radnje koje ometaju graane, pravna lica i druge stranke u ostvarivanju njihovih prava i interesa u postupku kod organa dravne uprave; - odbijanje poslova radnog mjesta na koje je zaposleni rasporeen ili odbijanje naloga funkcionera koji rukovodi organom dravne uprave; - neopravdano izostajanje sa posla pet radnih dana u toku est mjeseci ili neopravdano izostajanje s posla tri dana uzastopno; - dolazak na rad u pijanom stanju ili uivanje alkohola ili drugih opojnih sredstava koji smanjuju radnu sposobnost u toku radnog vremena. Postupak za utvrivanje povrede radnih dunosti i za izricanje disciplinske mjere je hitan. Inicijativu za pokretanje disciplinskog postupka moe dati svaki dravni slubenik koji ima saznanje o uinjenoj povredi radne dunosti. Inicijativa za pokretanje disciplinskog postupka podnosi se u pismenoj formi i ista mora biti obrazloena. Na osnovu inicijative za pokretanje disciplinskog postupka ili neposrednog saznanja o povredi radne dunosti i uiniocu, starjeina organa, odnosno Vlada za rukovodne dravne slubenike, moe odrediti dravnog slubenika koji e sprovesti predhodni postupak. Star je Disciplinski postupak protiv dravnog slubenika pokree se zahtjevom Vlade ili lica koje ona za to ovlasti. Lice ovlaeno za pokretanje 43

disciplinskog postupka duno je podnijeti zahtjev odmah po neposrednom saznanju ili po prijemu inicijative ukoliko nije neophodno sprovoditi prethodni postupak, odnosno po sprovedenom prethodnom postupku, a najkasnije u roku od osam dana ukoliko ocijeni da postoji osnovana sumnja da je dravni slubenik uinio povredu radne dunosti. Zahtjev se obavezno dostavlja dravnom slubeniku i sindikalnoj organizaciji, a kompletan predmet sa svim prilozima dostavlja predsjedniku disciplinske komisije. Protiv zahtjeva dravni slubenik moe uloiti prigovor Komisiji u roku od 8 dana od dana prijema. Prijedlog odluke moe se odnositi samo na injenini opis radnje iz zahtjeva, odnosno izmijenjenog ili proirenog zahtjeva u toku postupka, dok Komisija nije vezana pravnom kvalifikacijom povrede radne dunosti iz tog zahtjeva. Prijedlog odluke Komisija donosi po svom slobodnom uvjerenju, na osnovu injenica koje su iznijete na raspravi, te savjesne i briljive ocjene svakog dokaza zasebno i svih dokaza zajedno, te rezultata cjelokupnog postupka. U toku disciplinskog postupka obavezno se razmatra miljenje sindikalne organizacije, ako je dostavljeno Komisiji. Pri donoenju prijedloga odluke, uzimaju se u obzir olakavajue i oteavajue okolnosti, naroito teina povrede radne dunosti i njene posljedice, stepen odgovornosti dravnog slubenika protiv kojeg se vodi disciplinski postupak, uslovi pod kojima je povreda radne dunosti uinjena, raniji rad i dranje dravnog slubenika poslije uinjene povrede radne dunosti i druge okolnosti koje mogu biti od uticaja za utvrivanje disciplinske odgovornosti i izricanje disciplinske mjere. Komisija e predloiti starjeini organa, odnosno Vladi za rukovodee dravne slubenike da donese jednu od sljedeih odluka: da obustavi postupak, da dravnog slubenika oslobodi odgovornosti, i da dravnog slubenika proglasi odgovornim za povredu radne dunosti i izrekne jednu od disciplinskih mjera koje su propisane zakonom. Za povrede radnih dunosti mogu se izrei sljedee disciplinske mjere: - pismeni ukor, udaljenje sa posla u trajanju od dva dana do est mjeseci, obustavljanje isplate plate u iznosu od 50% i prestanak radnog odnosa. Protiv prvostepenog rjeenja dravni slubenik protiv koga se vodi disciplinski postupak i podnosilac zahtjeva mogu podnijeti albu Odboru dravne uprave za albe u roku od 15 dana od dana prijema rjeenja. alba se podnosi putem prvostepenog organa koji je obavezan albu dostaviti odmah sindikalnoj organizaciji i zatraiti njeno miljenje. Sindikalna organizacija je duna dostaviti svoje miljenje u roku od tri dana. alba odlae izvrenje rjeenja, dakle ima suspenzivan i dovulativan karakter. Odluka Odbora donijeta po albi je konana. Protiv odluke Odbora nije dozvoljena posebna alba, ali se moe pokrenuti spor pred nadlenim sudom. Odluka o izreenoj disciplinskoj mjeri postaje konana: kad istekne rok za albu a alba nije podnesena; danom dostavljanja drugostepenog rjeenja donesenog po albi. Pokretanje disciplinskog postupka zastarijeva u roku od 30 dana od dana saznanja za povredu i uinioca, a najkasnije u roku od jedne godine od dana kada je povreda uinjena. Vrijeme saznanja je dan kada je lice ovlaeno za pokretanje disciplinskog postupka saznalo za povredu i uinioca neposredno ili na osnovu dostavljene inicijative. Voenje disciplinskog postupka zastarijeva protekom godine dana od dana pokretanja postupka. Rok za voenje disciplinskog postupka tee od poetka do kraja, bez zastoja i prekida, ako zakonom nije drugaije odreeno. Disciplinska mjera izvrava se po konanosti odluke o izricanju disciplinske mjere. Disciplinska mjera za povredu radne dunosti ne moe se izvriti po isteku roka od 60 dana od dana konanosti odluke kojom je izreena. Disciplinska mjera obustavljanja isplate plate u iznosu od 50% izvrava se obustavom iznosa od plate ostvarene u mjesecu u kojem je odluka o odgovornosti. O izreenim disciplinskim mjerama organi dravne uprave vode evidenciju. Evidencija iz prethodnog stava sadri sljedee podatke: - redni broj, - broj disciplinskog predmeta, - prezime i ime, strunu spremu i zanimanje dravnog slubenika, - poslove i zadatke koje obavlja, - datum pokretanja disciplinskog postupka, - podatke o suspenziji, - vrstu povrede radne dunosti, vrstu izreene disciplinske mjere, - datum izricanja iste, - datum konanosti i - datum izvrenja disciplinske mjere. Evidenciju o izreenim disciplinskim mjerama za dravne slubenike vodi Sekretarijat Vlade. 44

Suspenzija dravnog slubenika Dravni slubenik se suspenduje sa posla u sljedeim sluajevima: ako je protiv njega pokrenut disciplinski postupak za djelo uinjeno u vrenju njegovih zadataka i poslova; ako se dravni slubenik nalazi u pritvoru; ako je protiv dravnog slubenika pokrenut krivini postupak za tee krivino djelo. Odluku o suspenziji sa posla u obliku rjeenja donosi starjeina organa, odnosno Vlada za rukovodne dravne slubenike. Rjeenjem se utvruju razlozi, trajanje suspenzije i prava u pogledu naknade plate. Protiv rjeenja o suspenziji dravni slubenik ima pravo albe Odboru za albe u roku od 15 dana od dana prijema rjeenja. alba ne odlae izvrenje rjeenja. Suspenzija dravnog slubenika traje dok za to postoje razlozi, a najdalje do: - konanosti odluke o njegovoj disciplinskoj odgovornosti zbog povrede radne dunosti; - nastupanja zastarjelosti za pokretanje i voenje disciplinskog postupka; - okonanja krivinog postupka, odnosno do nastupanja zastarjelosti njegovog voenja ako je osnov suspenzije izvrenje krivinog djela na radu ili u vezi sa radom; - ukidanja pritvora; - ukidanja suspenzije na osnovu odluke nadlenog organa donijete prije okonanja disciplinskog, odnosno krivinog postupka. Za vrijeme suspenzije sa posla dravni slubenik ima pravo na 50% visine plate dok suspenzija traje. Dravnom slubeniku pripada razlika izmeu primljene plate i plate koju bi ostvario da nije bio suspendovan kao i druga prava iz radnog odnosa koja zbog suspenzije nije ostvario u sluaju: ako mu ne bude izreena disciplinska mjera; ako je u krivinom postupku protiv njega obustavljen ili je isti osloboen optube, ili je optuba odbijena, ali ne zbog nenadlenosti. Materijalna odgovornost dravnih slubenika Dravni slubenik odgovoran je za tetu koju je na radu ili u vezi s radom, namjerno ili iz krajnje nepanje, prouzrokovao dravnom organu, pravnom ili fizikom licu. Dakle, dravni slubenik mora se odnositi prema povjerenim materijalnim sredstvima sa panjom dobrog domaina, to je u krajnjem sluaju i osnov za materijalnu odgovornost. Svaki dravni slubenik je obavezan da prijavi prouzrokovanu tetu u roku od 24 asa, usmeno ili pismeno, neposrednom rukovodiocu. Na osnovu podnijete prijave ili na osnovu saznanja o prouzrokovanoj teti dravnog slubenika, starjeina organa, odnosno Vlada za rukovodee dravne slubenike, pokree postupak za utvrivanje tete i odgovornosti za tetu. Postojanje tete i odgovornosti za tetu utvruje posebna komisija koju imenuje starjeina organa, odnosno Vlada. Posebna komisija utvruje postojanje i visinu tete i odgovornosti za prouzrokovanu tetu sasluanjem dravnog slubenika koji je tetu prouzrokovao kao i svjedoka, uviajem i vjetaenjem na licu mjesta i izvoenjem drugih dokaza potrebnih da se teta i odgovornost za tetu objektivno utvrde. O svom radu posebna komisija sainjava zapisnik koji treba da sadri podatke o dravnom slubeniku, njegovoj odgovornosti za nastalu tetu i visini tete. Ako posebna komisija utvrdi da je dravni slubenik odgovoran za nastalu tetu predloie starjeini organa, odnosno Vladi da donese rjeenje o naknadi tete. Rjeenje treba da sadri podatke o dravnom slubeniku, njegovoj odgovornosti za nastalu tetu i visini tete. Protiv rjeenja o naknadi tete dravni slubenik moe podnijeti prigovor starjeini organa, odnosno Vladi za rukovodee dravne slubenike u roku od osam dana od dana prijema rjeenja. Rjeenje po prigovoru je konano. Ako organ dravne uprave naknadi tetu koju je dravni slubenik na radnom mjestu ili u vezi sa radom prouzrokovao treem licu, dravni slubenik je duan da iznos isplaene tete nadoknadi organu dravne uprave, ako je teta prouzrokovana namjerno ili iz krajnje nepanje. Zahtjev organa dravne uprave za naknadu tete zastarijeva u roku od est mjeseci od dana isplaene naknade tete. Dravni slubenik se moe obavezati da naknadi tetu u mjesenim ratama u zavisnosti od visine utvrene tete.Ukoliko bi isplatom naknade za tetu priinjenu organu dravne uprave bila ugroena egzistencija dravnog slubenika i njegove porodice, dravni slubenik se moe djelimino osloboditi plaanja te naknade. Odluku o djeliminom oslobaanju dravnog slubenika od plaanja naknade tete u obliku rjeenja, donosi starjeina organa. Ako dravni slubenik odbije da organu dravne uprave naknadi utvrenu ili treem licu isplaenu tetu, organ dravne uprave moe pokrenuti postupak za naknadu tete pred dravnim sudom. Prestanak radnog odnosa dravnih slubenika 45

Dravnom slubeniku prestaje radni odnos u sledeim sluajevima: - dobrovoljnog istupanja iz dravne uprave; ispunjavanja zakonski propisanih uslova koji se odnose na godine staa osiguranja i starosnu dob za penzionisanje; trajne nesposobnosti za obavljanje svoje radne dunosti; dvije uzastopne negativne ocjene; nezadovoljavajueg probnog rada; nezadovoljavajue ocjene strunog ispita, ako slubenik bude osuen na bezuslovnu kaznu zatvora ili na mjeru bezbjednosti, vaspitnu ili zatitnu mjeru u trajanju duem od est mjeseci sa danom poetka izvrenja kazne, odnosno mjere, ako zbog izvrenja mjere slubenik mora odsustvovati s rada, i izreene disciplinske mjere prestanka rada u organu dravne uprave. Slubenika razrjeava starjeina organa dravne uprave ili Vlada ako se radi o rukovodeim dravnim slubenicima. Ukoliko je slubenik nezadovoljan ovom odlukom, moe podnijeti albu Odboru za albe. Prava dravnih slubenika- Protiv rjeenja ili drugog pojedinanog akta kojim je odlueno o njegovim pravima ili obavezama, ili kada stareina ne odlui o njegovim pravima i obavezama slubenik ima pravo da podnese prigovor. Prigovor se podnosi pismeno stareini organa ili Vladi za rukovodee dravne slubenike. 4. Radni odnosi zaposlenih u dravnoj slubi BiH

Zakonsko ureivanje Radni odnosi u dravnoj slubi Bosne i Hercegovine regulisani su Zakonom o dravnoj slubi u institucijama Bosne i Hercegovine koji je donesen na osnovu Odluke Viosokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu. Zbog specifinosti donoenja odluke kao i razlozima donoenja, sadranih u uvodnom djelu odluke, odluku prenosimo u izvornom tekstu: Koristei se ovlatenjima koja su mu data lanom V Aneksa 10. (Sporazuma o implementaciji civilnog dijela Mirovnog ugovora) Opteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, prema kojem je Visoki predstavnik konani autoritet u zemlji u pogledu tumaenja navedenog Sporazuma o civilnoj implementaciji Mirovnog ugovora i posebno uzevi u obzir lan II. 1. (d) istog Sporazuma prema kojem Visoki predstavnik prua pomo, kada to ocijeni neophodnim, u iznalaenju rjeenja za sve probleme koji se pojave u vezi sa civilnom implementacijom. Pozivajui se na stav XI. 2 Zakljuaka Savjeta za implementaciju mira koji se sastao u Bonu 9. i 10. decembra 1997. godine, u kojem je Savjet za implementaciju mira pozdravio namjeru Visokog predstavnika da iskoristi svoj konani autoritet u zemlji u pogledu tumaenja Sporazuma o civilnoj implementaciji Mirovnog ugovora kako bi pomogao u iznalaenju rjeenja za probleme, kako je prethodno reeno, donoenjem obavezujuih odluka, kada to bude smatrao neophodnim, u vezi sa odreenim pitanjima, ukljuujui (u skladu sa takom (c) ovog stava) mjere u svrhu osiguranja implementacije Mirovnog sporazuma na itavoj teritoriji Bosne i Hercegovine i njenih entiteta. Pozivajui se na znaaj koji meunarodna zajednica pridaje usvajanju Zakona o dravnoj slubi u institucijama vlasti Bosne i Hercegovine u sklopu uspostavljanja vladavine zakona i jaanja zajednikih institucija u Bosni i Hercegovini...donosim.... Predmet Zakonskog ureivanja Pomenutim Zakonom ureuje se pravni status dravnih slubenika u institucijama BiH. Dravni slubenik je lice zaposleno na radnom mjestu u dravnoj slubi. Predmet zakona relevantan za radne odnose su odredbe kojima se ureuje: - zastupljenost i struktura drevnih slubenika, - subjekti radnih odnosa koje su zakonom primjenjuje, - radna mjesta u dravnoj slubi, - dunost i prava dravnih slubenika, - zapoljavanje, premjetaj, ocjena rada, unapreenje, plate, naknada tete i disciplinska odgovornost. Primjena zakona 46

Zakonom o dravnoj slubi je predviena supsidijarna primjena propisa o radu i socijalnom osiguranju, kao i ogranienju u primjeni pomenutog zakona. Na dravne slubenike primjenjije se Zakon o radnim odnosima u institucijama dravne uprave i drugi zakoni koji reguliu obaveze i prava iz radnih odnosa, osim ako pomenutim zakonom nije drugaije rjeeno. U Zakonu o dravnoj slubi u institucijama Bosne i Hercegovine predvieno je da se primjenjuju odredbe vaeih propisa iz oblasti rada, dok se ne donesu propisi iz pomenute oblasti. Dakle, pravne praznine koje se pojave, popunjavaju odredbama ostalih propisa donesenih iz oblasti radnih odnosa i socijalnog osiguranja.

5. ZAPOLJAVANJE Zapoljavanje i unapreenje profesionalne karijere dravnog slubenika se temelji na javnoj konkurenciji i profesionalnoj sposobnosti. Struktura dravnih slubenika u dravnoj slubi okvirno odraava nacionalnu strukturu stanovnitva Bosne i Hercegovine prema posljednjem popisu stanovnitva. Nacionalna pripadnost dravnog slubenika temelji se na dobrovoljnom izjanjavanju u skladu sa ovim zakonom. Demokratskim promjenama u Bosni i Hercegovini vezane za ljudska prava i slobode izbora rada nije se mogla izbjei klauzula o nacionalnom kljuu prilikom zapoljavanja dravnih slubenika. Na prvi pogled, struktura dravnih slubenika kao odraz posljednjeg popisa stanovnitva, ini se demokratska. Meutim, nacionalna pripadnost, kao jedan od uslova za zasnivanje radnog odnosa u organima dravne slube, je ipak nedemokratska i vie politika odrednica koja se kao takva treba izbjegavati. Osnovni postulati demokratije nisu vezani za pripadnost odreenoj naciji nego su vezani za strune i moralne kvalitete svakog pojedinca koji konkurie za rad u organima dravne slube. Ako se pomenuta nacionalna klauzula propie zakonom onda tvrdnja o njenoj pogrenosti dobija na teini. Zakonodavac je htjeo da nacionalnom klauzulom obezbjedi ravnopravnost u procesu zapoljavanja, ali je njenom dosljednom primenom, degradirao do apsurda. U nekim drugim buduim zakonskim rjeenjima potrebno je izdefinisati uslove i nain primjene nacionalne klauzule. Nacionalna pripadnost je iskljuivo subjektivno pravo svakog pojedinca koje ne mora biti konstanta. Zloupotreba nacionalne klauzule je mogua i dosta esta pojava u sluajevima javne konkurencije prilikom zasnivanja radnog odnosa u organima dravne uprave. Zakonski principi Dravna sluba osigurava potivanje i primjenu slijedeih principa: zakonitost transparentnost i javnost odgovornost efikasnost i ekonominost profesionalna nepristrasnost. Izuzee u primjeni zakonskih principa se odnosi na sledea lica: lanovi Parlamentarne skuptine Bosne i Hercegovine, lanovi Predsjednitva Bosne i Hercegovine, lanovi Savjet ministara, ministri, zamjenici ministara, lanovi Stalnog komiteta za vojna pitanja, sudije Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, sudije Suda Bosne i Hercegovine, guverner i vice guverneri Centralne banke Bosne i Hercegovine, i generalni revizor i zamjenici generalnog revizora Kancelarije za reviziju finansijskog poslovanja institucija Bosne i Hercegovine. 47

Navedena lica nisu dravni slubenici i njihov pravni status se ureuje drugim propisima.Lica zaposlena kao savjetnici lanova Parlamentarne skuptine, lanova Predsjednitva, predsjedavajueg Savjeta ministara, ministara i zamjenika ministara, guvernera i viceguvernera Centralne banke takoe, nisu dravni slubenici i na njih se ne odnose zakonski propisi koji reguliu status dravnog slubenika. Radna mjesta u dravnoj slubi Dravni slubenik se postavlja na jedno od slijedeih radnih mjesta: a) rukovodei dravni slubenici: 1) sekretar i sekretar sa posebnim zadatkom 2) pomonik ministra. b) Ostali dravni slubenici: 1) ef unutranje organizacione jedinice 2) struni savjetnik 3) vii struni saradnik 4) struni saradnik. Sekretar i sekretar sa posebnim zadatkom Sekretar obavlja poslove rukovodnog karaktera i koordinie rad sektora. Odgovoran je za koritenje finansijskih, materijalnih i ljudskih potencijala dodijeljenih odreenoj instituciji. Sekretar za svoj rad i upravljanje odgovara rukovodiocu institucije. Sekretar sa posebnim zadatkom obavlja poslove rukovodnog karaktera i odgovoran je za obavljanje posebnih zadataka utvrenih odlukom Savjeta ministara ili drugim propisima. Na sekretara sa posebnim zadatkom primjenjuju se isti uslovi kao i za sekretara, osim ako to zakonom nije drugaije utvreno. Sekretar sa posebnim zadatkom za svoj rad i upravljanje odgovara Savjetu ministara. Pomonik ministra Pomonik ministra obavlja poslove rukovodnog karaktera unutar osnovne organizacione jedinice odnosno sektora i odgovoran je za koritenje finansijskih, materijalnih i ljudskih potencijala dodijeljenih osnovnoj organizacionoj jedinici. Pomonik ministra za svoj rad i upravljanje odgovara ministru i zamjenicima ministra. Pomonik ministra za svoj rad i upravljanje odgovara ministru i zamjenicima ministra. ef unutranje organizacione jedinice ef unutranje organizacione jedinice obavlja sloenije poslove i odgovoran je za koritenje finansijskih, materijalnih i ljudskih potencijala dodijeljenih unutranjoj organizacionoj jedinici. ef unutranje organizacione jedinice za svoj rad i upravljanje odgovara pomoniku ministra, odnosno sekretaru ukoliko u datoj instituciji nema pomonika ministra. Struni savjetnik Struni savjetnik je dravni slubenik ija dunost podrazumijeva odgovornost, visok stepen strunosti i nezavisnosti u odreenim oblastima rada u okviru organizacione jedinice. Struni savjetnik podnosi izvjetaj pomoniku ministra ili rukovodiocu organizacione jedinice. Vii struni saradnik Vii struni saradnik obavlja odgovorne poslove u odreenoj organizacionoj jedinici. Vii struni saradnik podnosi izvjetaj rukovodiocu organizacione jedinice. Struni saradnik Struni saradnik je specijalizovan za odreenu oblast rada.

48

6. Prava i dunosti dravnih slubenika Dravni slubenik izvrava zadatake predviene opisom radnog mjesta i primjenjuje i osigurava potivanje ustavno-pravnog poretka i zakona u BiH. Ukoliko dravni slubenik primi naredbu za koju se pretpostavlja da je nezakonita, postupa na sljedei nain: 1. skree panju izdavaocu naredbe na njenu nezakonitost 2. ako izdavalac naredbe ponovi naredbu, dravni slubenik e zatraiti pismenu potvrdu u kojoj se navodi identitet izdavaoca naredbe i precizan sadraj naredbe 3. ako je naredba potvrena, dravni slubenik obavjetava o naredbi neposredno nadreenog izdavaocu naredbe i prinuen je da je izvri, osim ako naredba ne predstavlja krivino jelo. U tom sluaju, dravni slubenik odbija da je izvri i prijavljuje sluaj nadlenom organu. Dravni slubenik je nepristrasan, te naroito: - izbjegava aktivnosti ili propuste u vrenju svoje profesionalne dunosti koje kre ili su nespojive sa dunostima utvrenim ovim zakonom i suzdrava se naroito od javnog ispoljavanja svojih politikih uvjerenja, - ne trai i ne prihvata za sebe ili svoje srodnike bilo kakvu dobit, beneficiju, naknadu u novcu, uslugama, osim onih dozvoljenih zakonom. Dravni slubenik se u vrenju svojih dunosti rukovodi optim interesom, te naroito: - slui i pomae javnosti - prua javnosti, zainteresovanim stranama i javnim institucijama informacije zatraene u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama u BiH. Dravni slubenik ne smije zauzimati nekretninu u svojini izbjeglice ili raseljenog lica niti zauzimati stan za koji je izbjeglica ili raseljeno lice podnijelo zahtjev za povrat stanarskog prava, niti zauzimati stan koji bi trebao biti pod upravom optinskog organa uprave zaduenog za stambena pitanja ili odgovornog tijela Ministarstva za izbjeglice i raseljena lica RS za koritenje u svrhu alternativnog smjetaja. Dravni slubenik ispunjava i druge dunosti utvrene zakonom ili nareenjima pretpostavljenog stareine. Dravni slubenik ima pravo: - na stalni radni odnos do sticanja uslova za penziju, osim ako zakonom nije drugaije utvreno, - na odsustvo utvreno zakonom, kao i na nastavak rada na istom ili slinom radnom mjestu po isteku odsustva, - da bude nagraen na osnovu zadataka i rezultata rada kako je utvreno zakonom, - na platu i naknadu na nain utvren zakonom, - na podrku i pomo u strunom obrazovanju i profesionalnom usavravanju u cilju napredovanja u karijeri, putem obuke i na druge naine, - na zatitu svog fizikog i moralnog integriteta od strane drave tokom obavljanja slubenih dunosti, - da se nadreeni prema njemu odnose potujui njegovo ljudsko dostojanstvo, - da osnuje ili se ulani, ali ne i da bude obavezan da se ulani, u sindikat ili profesionalno udruenje u 49

skladu sa zakonom, - da trajkuje u skladu sa zakonom. Nespojivosti sa dunostima dravnog slubenika Dravni slubenik ne smije obavljati dunost, aktivnost ili biti na poloaju koji dovodi do sukoba interesa sa njegovim slubenim dunostima a naroito: - dravni slubenik ne smije obavljati dodatnu aktivnost za koju se plaa naknada, osim u sluaju kada je to odobrio ministar ili rukovodilac institucije. Podzakonski akti propisuju sluajeve u kojima se moe dati ovakvo odobrenje, - dravni slubenik koji je razrijeen dunosti u roku od dvije godine od dana razrjeenja s dunosti ne moe se zaposliti kod poslodavca kojem je bio redovni pretpostavljeni, odnosno ne moe se zaposliti u firmi nad ijim radom je provodio redovan nadzor. On takoe ne smije primati bilo kakvu naknadu od tog poslodavca ili firme u roku od dvije godine od dana razrjeenja s dunosti, - s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomonika ministra, smatrae se da je dravni slubenik na odsustvu iz dravne slube od trenutka kada je potvrena njegova kandidatura za javnu funkciju na koju se bira direktno ili indirektno, ili od trenutka kada je imenovan na poloaj u bilo kojem zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini. U tom sluaju, dravni slubenik na poloaju sekretara odnosno pomonika ministra podnosi ostavku na mjesto u dravnoj slubi - dravni slubenik, s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomonika ministra, vraa se na isto ili slino radno mjesto najkasnije u roku od mjesec dana od nastupanja slijedeih sluajeva: - neuspjeha na izborima, - zavretka mandata i prestanka funkcije u zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u BiH. Dravni slubenik ne moe biti lan upravnih i drugih odbora politikih stranaka i ne smije slijediti instrukcije politikih stranaka. U skladu sa zakonom, prilikom postavljenja na mjesto dravnog slubenika dravni slubenik e predoiti sve informacije o imovini na raspolaganju dravnog slubenika ili na raspolaganju lanovima njegove ue porodice kao i o jelatnostima i funkcijama koje obavljaju dravni slubenik i lanovi njegove ue porodice. Svi podaci se uvaju u evidenciji Registra dravne slube u skladu sa propisima o zatiti podataka koji su na snazi u BiH. Za razliku od dravnih slubenika u upravi RS, Zakon o radu u institucijama BiH, poznaje novu kategoriju dravnih slubenika, sekretara sa posebnim ovlastima. Sekretar sa posebnim zadatkom Sekretar sa posebnim zadatkom koji je prethodno imao status dravnog slubenika, se vraa na isto ili slino radno mjesto ako bi izgubio svoj posebni zadatak u slijedeim sluajevima: - nepravilno postavljenje - nezadovoljavajui probni rad - zavretak posebnog zadatka - dobrovoljna ostavka sa poloaja. Prava i obaveze savjetnika Savjetniku se ne garantuje sigurnost uivanja poloaja: (1) savjetnik moe biti razrijeen dunosti u bilo koje vrijeme od strane organa koji ga je imenovao, na prijedlog ovlatenog predlagaa (2) mandat savjetnika ne moe biti dui od mandata lica koje savjetuje (3) imenovanje na mjesto savjetnika se ne moe preinaiti u poloaj dravnog slubenika sa sigurnou uivanja poloaja. Ukoliko dravni slubenik, s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomonika ministra, bude imenovan na poloaj savjetnika, smatrae se da je na odsustvu od trenutka kada je imenovan. U tom sluaju, dravni slubenik na poloaju sekretara odnosno pomonika ministra podnosi ostavku na mjesto u dravnoj slubi. Dravni slubenik s izuzetkom dravnih slubenika na poloaju sekretara odnosno pomonika 50

ministra, vraa se na isto ili slino radno mjesto najkasnije u roku od mjesec dana od kada prestaje njegovo imenovanje. Savjetnik daje ostavku od trenutka kada je potvrena njegova kandidatura za izborni poloaj ili od trenutka kada je imenovan na poloaj u bilo kojem zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u BiH. Upranjena mjesta Ukoliko u instituciji postoji upranjeno mjesto dravnog slubenika, institucija prvo interno oglaava ovo upranjeno radno mjesto. Institucija razmatra da li se, u skladu sa zakonskim odredbama koje reguliu pomenutu materiju, to radno mjesto moe popuniti internim premjetajem dravnog slubenika zaposlenog na slinom radnom mjestu u instituciji. Ukoliko ovakav interni premjetaj nije mogu, Agencija, u skaldu sa zakonskim odredbama pokuava popuniti upranjeno radno mjesto eksternim premjetajem prekobrojnog slubenika koji je na slinom poloaju u drugoj instituciji. Ukoliko ovakav eksterni premjetaj nije mogu, upranjeno mjesto se oglaava putem javne konkurencije, koja se provodi u skladu sa Zakonom. Interno oglaavanje Interno oglaavanje se sprovodi u istom organu dravne uprave u kome postoji upranjeno radno mjesto. Bez obzira to se radi o internom oglaavanju Agencija je zaduena za oglaavanje i popunjavanje upranjenog radnog mjesta. Interni oglas se objavljuje najmanje jedan mjesec dana prije krajnjeg roka za prijave u Slubenom glasniku BiH i u instituciji u kojoj se upranjeno mjesto pojavilo. Interni oglas sadri: - opis upranjenog radnog mjesta - opis vrste konkurencije - popis najvanijih oblasti konkurencije - spisak potrebnih dokumenta, rok i mjesto njihovog podnoenja - posebne akademske i profesionalne uslove za radno mjesto koje se popunjava - druge uslove koji se mogu smatrati primjerenim za odgovarajue radno mjesto. Javnim oglaavanjem Agencija oglaava upranjeno mjesto. Javni oglas se objavljuje najmanje tri mjeseca prije krajnjeg roka za prijave u Slubenom glasniku BiH, a objavie se i u: slubenim glasilima entiteta i Slubenom glasniku Brko Distrikta i u diplomatskim i konzularnim predstavnitvima i u najmanje tri dnevna lista koja se distribuiu na cijeloj teritoriji BiH. Javni oglas sadri opte uslove za postavljenje dravnog slubenika kao i posebne uslove ako su potrebni. Uslovi za zapoljavanje dravnih slubenika Da bi se mogao zasnovati radni odnos u intitucijama BiH potrebno je ispuniti opte i posebne uslove za zapoljavanje. Opti uslovi za postavljenje dravnog slubenika su: - da je dravljanin BiH, - da je starije od 18 godina, - da ima univerzitetsku diplomu i druge obrazovne ili akademske kvalifikacije najmanje VII stepena strune spreme, - da je zdravstveno sposobno za vrenje odreenih poslova predvienih ovim poloajem, - da je regulisalo vojnu obavezu u skladu sa zakonom, - da nije otputeno iz dravne slube kao rezultat disciplinske mjere na bilo kojem nivou vlasti u BiH u roku od tri godine prije dana objavljivanja upranjenog radnog mjesta u Slubenom glasniku BiH, - imati uvjerenje da se ne vodi krivini postupak protiv tog lica, - da nije obuhvaeno odredbom lana IX.1 Ustava BiH (da ne izdrava kaznu ili da je optuen od strane Meunarodnog suda pravde za bivu SFRJ za uinjeni ratni zloin). Komisije za izbor 51

Agencija imenuje posebne komisije za izbor koje su nepristrasne u provoenju javne konkurencije. Na nain utvren podzakonskim aktima, komisiju za izbor sainjava najmanje pet lanova, od kojih su najmanje tri lana dravni slubenici iz institucije na koju se javna konkurencija odnosi i koji imaju akademsko i profesionalno iskustvo u oblastima obuhvaenim procesom javne konkurencije, dok se ostala dva lana imenuju sa liste eksperata koju utvrdi Agencija. Komisije za izbor biraju predsjedavajueg meu svojim lanovima i usvajaju poslovnik o radu veinom glasova svih lanova. Ukoliko postoji sukob interesa koji se odnosi na lana komisije za izbor, taj lan daje ostavku na lanstvo u komisiji.Svaki prijavljeni kandidat moe traiti i dobiti od Agencije imena lanova komisije za izbor. Svaki prijavljeni kandidat moe od Odbora dravne slube za albe, zatraiti diskvalifikaciju bilo kojeg lana i komisije za izbor na osnovu: - sukoba interesa, - oiglednog rizika od predrasuda i pristrasnosti, i - nedostatka neophodnog strunog znanja. Proces zapoljavanja se nee obustaviti tokom ispitivanja navoda za diskvalifikaciju lana komisije za izbor. U sluaju da Odbor ili nadleni sud to zatrae, cjelokupni proces prijema kandidata e biti proglaen nevaeim. U tom sluaju, Agencija ponovo organizuje postupak javne konkurencije u skladu sa ovim zakonom. Javna konkurencija Agencija utvruje karakter i sadraj javne konkurencije. Javna konkurencija je opte usvojena kategorija vezana za potovanje povelje o slobodi pristupa radnom mjestu. Javna konkurencija podrazumjeva dva osnovna elementa: javnost rada komisije i ravnopravnost svih uesnika u procesu zapoljavanja u pogledu definisanja pojma uspenosti kandidata. Javna konkurencija sadri: javni ispit i struni ispit. Savjet ministara, na prijedlog Agencije, podzakonskim aktom utvruje nain i program polaganja ispita. Izborni proces dravnih slubenika Komisija za izbor provjerava i bira kandidate na osnovu profesionalnih sposobnosti procijenjenih putem javne konkurencije koja je identina za sve kandidate koji se prijavljuju za isto radno mjesto. Takva javna konkurencija se odrava najmanje 30 dana nakon krajnjeg roka za prijave. Podzakonski akti odreuju sistem dodjele bodova za svakog kandidata u skladu sa odredbama Zakona. Agencija objavljuje rezultate javne konkurencije i pismeno obavjetava sve kandidate o rezultaltima koje su postigli, u skladu sa Zakonom. Postavljenje dravnog slubenika Dravnog slubenika postavlja Agencija u skladu sa rezultatom koji je kandidat postigao u izbornom procesu, uz prethodno pribavljeno miljenje nadlene institucije. Rukovodee dravne slubenike imenuje nadlena institucija, po prethodno pribavljenom miljenju Agencije, sa liste uspjenih kandidata koji su proli javnu konkurenciju. Rezervna lista uspjenih kandidata se uva do isteka probnog rada postavljenog dravnog slubenika. Postavljenje se vri upravnim aktom objavljenim u Slubenom glasniku BiH . Prije preuzimanja dunosti, postavljeni dravni slubenik prima pismeni opis svog radnog mjesta i opis uslova slube. Akt o postavljenju sadri: ime i prezime dravnog slubenika, naziv institucije u kojoj je dravni slubenik postavljen, naziv radnog mjesta i platni razred. Postavljeni dravni slubenik preuzima dunost polaganjem zakletve vjernosti. Tekst zakletve utvruje Agencija. Potpisani tekst zakletve je sastavni dio personalnog dosjea dravnog slubenika. Probni period rada dravnih slubenika Nakon preuzimanja dunosti, dravni slubenik prolazi period probnog rada. Period probnog rada dravnog slubenika obuhvata period uvoenja u posao i period obavljanja dunosti i ukupno traje dvanaest mjeseci, osim ako ovim zakonom nije drugaije utvreno. Neposredno nadreeni dravni slubenik se odreuje kao supervizor odgovoran za davanje ocjene rada na kraju probnog perioda. Ocjenjivanje probnog rada sekretara i pomonika ministra vri ministar i zamjenici ministra. Ukoliko je ocjena rada: - zadovoljavajua, organ nadlean za postavljenje potvruje postavljenje dravnog slubenika, - nezadovoljavajua, organ nadlean za postavljenje razrjeava dunosti dravnog slubenika, koji time gubi 52

svoj status bez primanja naknade zbog otputanja. Razrijeeni dravni slubenik ima pravo zatraiti od Odbora preispitivanje svog predmeta. Suprotno odredbama o duini probnog rada, dravnom slubeniku moe se produiti probni rad do est mjeseci trajanja u skladu sa osnovanim zahtjevom podnesenim organu nadlenom za postavljenje. Ukoliko je dravni slubenik razrijeen dunosti, slijedei uspjeni kandidat sa rezervne liste postavlja se na upranjeno radno mjesto dravnog slubenika. Ocjena rada dravnih slubenika Ocjena rada dravnog slubenika podrazumijeva nadzor i ocjenu njegovog vrenja dunosti utvrenih radnim mjestom za vrijeme trajanja slube. Dravni slubenik ravnopravno sarauje tokom datog perioda sa njemu direktno nadreenim. Ocjenu rada rukovodeih dravnih slubenika utvruje rukovodilac institucije. Ocjenu rada sekretara i pomonika ministra u Savjetu ministara utvruje ministar i zamjenik ministra na prijedlog organa nadlenog za postavljanje.Ocjenu rada sekretara na posebnom zadatku u Savjetu ministara utvruje Savjet ministara na prijedlog organa nadlenog za postavljenje. Direktno nadreeni ocjenjuje rad svih dravnih slubenika najmanje svakih dvanaest mjeseci. Ocjena rada zasniva se na rezultatima postignutim u realizaciji poslova predvienih opisom radnog mjesta i ciljevima koje za dati period utvrdi direktno nadreeni. Rezultati ocjene rada se uzimaju u obzir prilikom unapreenja i internih premjetaja. Svi dravni slubenici: - imaju nesmetan pristup ocjenama svog rada koje se nalaze u personalnom dosjeu, - imaju mogunost da u odgovarajuem vremenskom roku priloe pismene informacije uz ocjenu svoga rada i imaju mogunost preispitivanja svog predmeta od strane Odbora. Ukoliko je ocjena rada negativna, dravni slubenik, u cilju poboljanja situacije, prolazi kroz poseban program koji uz konsultacije s njim odredi njegov direktno nadreeni. Ukoliko su dvije uzastopne ocjene rada negativne, Agencija, po pribavljenom miljenju nadlene institucije, razrjeava dunosti dravnog slubenika. Ukoliko su dvije uzastopne ocjene rada negativne za rukovodee dravne slubenike, nadlena institucija ih razrjeava po pribavljenom miljenju Agencije. Dravni slubenik moe od Odbora traiti preispitivanje razrjeenja. Nain ocijenjivanja dravnih slubenika regulie se podzakonskim aktom, obino pravilnikom. Unapreenje dravnog slubenika Unapreenje dravnog slubenika na vie radno mjesto u istoj ili u drugoj instituciji BiH obavlja se iskljuivo putem javne konkurencije. Bez obzira na zakonsko odreivanje pojma unapreivanja kao odreene vrste nagrada za dobro obavljanje funkcije dravnog slubenika, ono se na takav nain ne moe posmatrati. Poto je unapreivanje dravnih slubenika vezano za javnu konkurenciju, ne moe se smatrati kao nagrada za dobre rezultate u radu. Zakonodavac je prevideo da je javna konkurencija jedan od uslova za zasnivanje radnog odnosa. Unapreenje dravnih slubenika na nain kako ga je odredio zakonodavac, prije bi se moglo definisati kao zasnivanje novog radnog odnosa, a ne kao jedna vrsta napredovanja u dravnoj slubi. Unapreenje dravnog slubenika u viu kategoriju zasniva se na pozitivnoj ocjeni rada i o njemu odluuje organ nadlean za njegovo postavljenje. Interni premjetaj dravnog slubenika Interni premjetaj sa radnog mjesta dravnog slubenika na slino radno mjesto u istoj instituciji moe biti dobrovoljan ili nametnut dravnom slubeniku u skladu sa objektivno utvrenim potrebama dravne slube. Za dobrovoljni premjetaj je neophodno postojanje upranjenog radnog mjesta. Ovo upranjeno radno mjesto se popunjava putem internog oglaavanja i na osnovu odgovarajuih zasluga dravnog slubenika koji se prijavio za radno mjesto. U sluajevima internog premjetaja dravnog slubenika ne primjenjuju se zakonske odredbe vezane za javno nadmetanje, intervju, pismeni test itd. Interni premjetaj mogue je sprovesti samo u okviru istog organa dravne uprave. Rjeenje o internom premjetaju donosi starjeina organa u pismenom obliku. Iz zakonske definicije, mogue je zakljuiti da se interni premjetaj primjenjuje u sluajevima napredovanja dravnog slubenika (na osnovu odreenih zasluga), to nije tano. Interni premjetaj moe se sprovesti i kada to ne podrazumjeva unapreenje dravnog slubenika. Zasluge, uostalom, mogu biti i dobre i loe zavisno od 53

ocjene rezultata rada pojedinih dravnih slubenika. Dakle, interni premjetaj se moe definisati i kao unapreenje ali i kao degradaciju dravnog slubenika rasporeivanjem na upranjeno radno mjesto. Osnovni uslovi za primjenu internog premjetaja su: upranjeno radno mjesto i ocjena rada dravnog slubenika. Ukoliko premjetaj podrazumijeva i promjenu prebivalita, dravni slubenik ima pravo na odgovarajuu naknadu. Prekobrojnost Prekobrojnost nastaje iskljuivo kao posljedica reorganizacije ili smanjenja obima poslova institucije. Agencija proglaava dravnog slubenika prekobrojnim na prijedlog institucija. Dravni slubenik koji je proglaen prekobrojnim se, iskljuivo, rasporeuje na slino upranjeno radno mjesto dravnog slubenika u drugoj instituciji. U sluajevima da nije mogue prekobrojnog dravnog slubenika rasporediti na slino radno mjesto u drugoj instituciji postupa se na jedan od sledeih naina: ukoliko je ovo rasporeivanje nemogue, dravnom slubeniku koji je proglaen prekobrojnim se nudi prijevremeno penzionisanje u skladu sa zakonom, ukoliko je prijevremeno penzionisanje nemogue organ nadlean za postavljenje razrjeava dunosti prekobrojnog dravnog slubenika koji moe od Odbora zatraiti preispitivanje svog razrjeenja, dravni slubenik koji je proglaen prekobrojnim ima pravo na otpremininu te na naknadu za sluaj nezaposlenosti u skladu sa zakonom, ukoliko se oglasi upranjeno slino radno mjesto u roku od godinu dana od dana razrjeenja sa dunosti, dravni slubenik ima prednost prilikom ponovnog zaposlenja u dravnoj slubi. Prekobrojnost slubenika U sluaju razrjeenja sa dunosti nastalog usljed spajanja dva ili vie organa ili smanjenja obima posla, razrijeeni dravni slubenik ima pravo na otpreminu u visini iznosa estomjesene plate. Visina otpremnine poveava se na 12 mjeseci kod dravnih slubenika koji imaju najmanje 15 godina radnog staa. Plata savjetnika se vee za platu pomonika ministra iz petog platnog razreda. Odobravanje plata i naknada dravnih slubenika i savjetnika. Plate i naknade utvruju se Budetom institucija BiH i meunarodnih obaveza BiH koji odobrava Parlamentarna skuptina.

54

USLOVI RADA Plate i naknade dravnih slubenika Dravni slubenik ima pravo na platu u punom iznosu za puno radno vrijeme vezano za funkciju koju obavlja. Plata se isplauje uvek za predhodni mjesec i to do odreenog datuma u sledeem mjesecu. Plata se uvek isplauje u punom iznosu. Nain isplate plata regulisan je podzakonskim aktima i odnosi se na sve stalno zaposlene slubenike. Kriteriji za utvrivanje plata Dravni slubenik ima pravo na platu koja odgovara radnom mjestu dravnog slubenika. Struktura plata se sastoji od sledeih osnova: 1. polazna osnova za obraun plate za sve dravne slubenike u institucijama je ista i utvruje je Savjet ministara. 2. dravni slubenici su svrstani u est platnih razreda: prvi platni razred su struni saradnici, drugi platni razred su vii struni saradnici, trei platni razred su struni savjetnici, etvrti platni razred su rukovodioci organizacionih jedinica, peti platni razred su pomonici ministara i esti platni razred su sekretari i sekretari sa posebnim zadatkom. 3. koeficijente koji se odnose za platne razrede i unutar platnih razreda utvruje Savjet ministara. Obraun plata Plata se odreuje tako da se polazna osnova pomnoi sa koeficijentom platnog razreda i povea za dodatak radi unapreenja, te ukupan iznos povea po osnovu radnog staa. Dravni slubenik koji je unaprijeen ima pravo na poveanje plate u iznosu najvie do 30% od visine plate utvrene za to radno mjesto. Savjet ministara utvruje iznose poveanja plata. Plata se poveava za 0,5% za svaku zapoetu godinu radnog staa, a najvie do 20%. Interesantno je napomenuti da Zakon nije predvidio uveanje plate na osnovu uslova rada kao ni uvean radni sta po istom osnovu. Naknada za privremeno obavljanje poslova U sluaju da se u nekoj od institucija ne mogu popuniti radna mjesta dravnih slubenika zbog nemogunosti osiguravanja kadrova, dravnim slubenicima koji privremeno obavljaju taj posao u instituciji poveava se plata do 50%, u zavisnosti od nastalog poveanja obima posla. Agencija daje miljenje da li su u konkretnom sluaju ispunjeni uslovi potrebni za primjenu napred iznesenih stavova. Odsustvo i godinji odmor dravnih slubenika Dravni slubenici od prvog do treeg platnog razreda imaju pravo na godinji odmor u trajanju od najmanje 20 radnih dana i na plaeno odsustvo od pet dana u jednoj kalendarskoj godini. Dravni slubenici od etvrtog do estog platnog razreda imaju pravo na godinji odmor u trajanju od najmanje 25 radnih dana i na plaeno 55

odsustvo od pet dana u jednoj kalendarskoj godini. Godinji odmor za dravne slubenike u duem trajanju od predvienog, moe se utvrditi podzakonskim aktom. Plaeno odsustvo dravnih slubenika Dravni slubenik ima pravo na naknadu plate do visine jedne plate za vrijeme godinjeg odmora i plaenog odsustva i za prvih 30 dana odsustva sa posla radi bolesti ili invalidnosti. Bez obzira to zakonom nisu predvieni sluajevi kada radnik ima pravo na plaeno odsustvo (osim godinjeg odmora i naknade) moe se iz tumaenja zakonskih odredbi zakljuiti da je plaeno odsustvo kategorija koja se moe podvesti pod status slubenika vezan za radno mjesto. Ostale naknade Dravni slubenik ima pravo na naknadu za: - trokove prevoza na posao i sa posla, prehranu za vrijeme rada, regres za godinji odmor, u sluaju smrti dravnog slubenika ili lana njegove ue porodice, trokove selidbe iz mjesta stalnog prebivalita u mjesto gdje ima slubeni stan i nazad, trokove za obrazovanje, jubilarne nagrade i otpremninu pri odlasku u penziju. Rukovodei dravni slubenici ije je mjesto prebivalita udaljeno vie od 60km od mjesta obavljanja slubenih zaduenja imaju pravo u 2 (dvije) naredne godine na naknadu trokova odvojenog ivota i smjetaja u mjestu rada. Visina naknade za posebne dodatke odreuje se podzakonskim aktima za svaki pojedinaan sluaj. Dr. slubenik ima pravo na naknadu trokova u vezi sa slubenim putovanjima kao to su dnevnice, trokovi prevoza. Savjet ministara podzakonskim aktom utvruje vrstu i visinu trokova za rukovodee dravne slubenike. Neplaeno odsustvo i rad sa skraenim radnim vremenom Dravni slubenik ima pravo na neplaeno odsustvo u situacijama kada mu je neophodno da sprovede odreene aktivnosti koje nisu vezane za radne zadatke. To su obino: poseta lanu porodice koji ivi u inostranstvu, kolovanje, obavljanje neodlonih linih i porodinih poslova, priprema za polaganje ispita, njega teko obolelog lana ue porodice. Skraeno radno vrijeme se moe definisati kao radno vrijeme koje je manje od 40 sati nedeljno. Obino, skraeno radno vrijeme koriste majke maloljetnog djeteta koje doje djecu. Skraeno radno vrijeme obino se koristi u dnevnom rasporedu radnog vremena. Skraeno radno vrijeme vezuje se za linost dravnog slubenika i ne moe se propisati u naelu. Koritenje skraenog radnog vremena mora se odobriti od nadlenog stareine koji izdaje pismeno rjeenje. Dravnom slubeniku koji koristi skraeno radno vrjeme pripada plata u iznosu odreenim zakonom. Podzakonskim aktom utvruju se uslovi u skladu s kojim dravni slubenik moe uzeti neplaeno odsustvo, i kada se moe dunost dravnog slubenika obavljati sa skraenim radnim vremenom. Sekretaru sa posebnim zadatkom se ne dozvoljava rad sa skraenim radnim vremenom. Struno obrazovanje i usavravanje dravnih slubenika Dr. slubenici su obavezni da neprestano rade na svom strunom obrazovanju i usavravanju. Dr. slubenik ima pravo i obavezu da uestvuje na savjetovanjima i drugim oblicima obrazovnih aktivnosti. O njihovom uestvovanju odluuje lice odreeno podzakonskim aktom vodei pri tome rauna o podjednakom ueu svih dravnih slubenika. Prestanak radnog odnosa dravnog slubenika Dravnom slubeniku prestaje radni odnos u dravnoj slubi u sljedeim sluajevima: - dobrovoljno istupanje iz dravne slube - ispunjavanje zakonski propisane starosne dobi za penzionisanje - trajna nesposobnost da obavlja svoje radne dunosti zbog zdravstvenog stanja, pod uslovom da dravni slubenik nije u stanju da bude premjeten na drugo odgovarajue radno mjesto u dravnoj slubi - gubitak dravljanstva BiH, sticanje dravljanstva druge drave suprotno Ustavu BiH i njenim zakonima - prekobrojnost - istek perioda na koji je sekretar sa posebnim zadatkom postavljen, u sluajevima kada sekretar na posebnom zadatku nije prije postavljenja bio dravni slubenik - odbijanje polaganja zakletve i/ili potpisivanja teksta zakletve 56

- nezadovoljavajui probni period - dvije uzastopno negativne ocjene rada - ako je osuen za krivino djelo i zbog izdravanja kazne zatvora mora biti odsutan sa rada u dravnoj slubi due od 6 mjeseci - na osnovu izreene disciplinske mjere prestanka radnog odnosa u dravnoj slubi. Postupak za prestanak radnog odnosa Bez obzira to zaposlena lica u dravnoj slubi imaju status dravnog slubenika, postupak za prestanak radnog odnosa je razliit, zavisno od funkcije koje obavljaju dravni slubenici. Danom pravosnanosti rjeenja o prestanku radnog odnosa, prestaju sva prava dravnog slubenika koje proizilaze iz rada. Dravnog slubenika razrjeava Agencija, po pribavljenom miljenju nadlene institucije sa izuzetkom sekretara sa posebnim ovlatenjima. Rukovodee dravne slubenike razrjeava organ nadlean za postavljenje uz pribavljeno miljenje Agencije. Dravni slubenik moe traiti od Odbora preispitivanje odluke o razrjeenju u skladu sa zakonom. Naknade Dravni slubenik ne ostvaruje pravo na otpremninu ako izgubi svoj status, svojom krivicom. Odbor e ponititi zapoljavanje i postavljenje dravnog slubenika koji je postavljen suprotno zakonskim odredbama, to e se detaljnije urediti podzakonskim aktom. 7. Disciplinska odgovornost dravnog slubenika Dravni slubenik se moe smatrati disciplinski odgovornim zbog krenja slubenih dunosti utvrenih ovim zakonom, nastalih kao rezultat njegove krivice. Povrede slubenih dunosti mogu biti: - izvrenje radnji koje predstavljaju krivino jelo protiv slubene dunosti ili drugo krivino jelo odnosno prekraj, kojim se nanosi teta ugledu dravne slube to ini radnika nepodobnim za rad u dravnoj slubi - odavanju dravne, vojne i slubene tajne, odnosno povreda propisa o uvanju tih tajni - zloupotrebe i prekoraenja slubenih ovlatenja - neizvravanje ili nesavjesno i nemarno vrenje povjerenih poslova i zadataka - odbijanje izvrenja zakonitih nareenja neposrednog pretpostavljenog - bavljenje jelatnostima kojima se onemoguava ili oteava graanima ili drugim licima da - ostvaruju svoja prava u postupcima pred organima dravne slube - bavljenje jelatnostima ili radom koji je u suprotnosti sa interesima dravne slube - prouzrokovanje vee materijalne tete namjerno ili iz krajnje nepanje - neopravdan izostanak sa posla - krenje pravila radne discipline u dravnoj slubi - neblagovremeno i neuredno izvrenje povjerenih poslova i zadataka u dravnoj slubi - neprimjereno ponaanje prema graanima, saradnicima i drugim licima u vrenju dravne slube. Zakonom nije regulisana materijalna odgovornost radnika za uinjenu tetu poslodavcu ili treem licu. Dakle radnik odgovara samo disciplinski, a ne i materijalno, za uinjenu tetu u toku rada. Odgovornost za izvrenje krivinih djela i prekraja, ne iskljuuje disciplinsku odgovornost dr. slubenika, pod uslovom da takvo djelo istovremeno predstavlja povredu dunosti. Podzakonskim aktima, pravilnikom, se detaljnije ureuje disciplinski postupak u sluajevima povrede radne dunosti. Disciplinski postupak dravnih slubenika Voenje disciplinskog postupka i nain izricanja disciplinske mjere zaposlenika u dravnoj slubi BiH, razliit je u odnosu na postupak za zaposlene u dravnoj slubi Republike Srpske. Osnovna razlika je u obaveznosti postupanja po prijedlogu mjere izreene od strane disciplinske komisije. Prijedlog mjere disciplinske komisije izreenih zaposlenim u dravnoj upravi RS ne obavezuje starjeinu organa u konano doneenoj odluci o izricanju disciplinske mjere. Prijedlog disciplinske komisije starjeina moe, ali i ne mora uvaiti. U institucijama BiH, Agencija je vezana prijedlogom odluke disciplinske komisije. Dr. slubenici i zaposlenici institucija imaju pravo, da protiv dr. slubenika za kojeg postoji pretpostavka da je prekrio radne dunosti, uz diskreciju, podnesu zahtjev za disciplinski postupak organu nadlenom za postavljanje. Pravo podnoenja 57

zahtjeva pripadaju ministru i zamjenicima ministra. Prilikom primanja zahtjeva za disciplinski postupak protiv dravnog slubenika, organ nadlean za postavljanje: 1) izdaje, po prijemu informacije, pismenu potvrdu licu koje je zahtjev predalo, a istovremeno se pismena potvrda alje i Agenciji, 2) moe proslijediti sluaj ombudsmenu, 3) Ombudsmen izrauje izvjetaj i dostavlja ga licu koje je zahtjev predalo, licu protiv koga je zahtjev predat i organu nadlenom za postavljanje. Ombudsmen moe dati preporuke i/ili predloiti mjere organu nadlenom za postavljanje 4) osigurava licu koje je predalo zahtjev diskreciju postupka pred ombudsmenom 5) nakon provedenog postupka izrie disciplinske mjere pismene opomene ili pismeni ukor, a u sluaju da smatra da povreda dunosti od strane dr. slubenika zasluuje stroiju mjeru, predmet e proslijediti Agenciji, uz prethodno pribavljeno miljenje organa nadlenog za postavljenje. Agencija je nadlena za utvrivanje disciplinske mjere za svoje dr. slubenike i moe izrei disciplinsku mjeru. Ukoliko izvjetaj ombudsmena ne sadri zadovoljavajuu preporuku ili ukoliko organ nadlean za postavljanje ili Agencija ne donese odgovarajuu mjeru u sluaju dr. slubenika protiv kojeg je pokrenut zahtjev za disciplinskim postupkom, dr. slubenik moe traiti od Odbora i nadlenog suda preispitivanje izvjetaja ili mjere, te: - imati pristup administrativnom dosjeu koji se nalazi pred organom nadlenim za postavljanje, Agencijom i Odborom - ostvariti pravo da bude sasluan i dobije pravnog zastupnika pred organom nadlenim za postavljanje, Agencijom i Odborom. Disciplinske mjere za dravne slubenike U sluaju da dr. slubenik uini povredu radne dunosti mogu se izrei disciplinske mjere koje se uslovno mogu podijeliti na dvije grupe. Prvu grupu inile bi mjere opomene, dok bi druga grupa obuhvatala represivne mjere. To su: pismena opomena, pismeni ukor, suspenzija prava uea u javnim konkurencijama u dravnoj slubi u periodu od najvie dvije godine, kaznena suspenzija sa poslova i plate tokom perioda od 2 dana do 30 dana, degradacija na niu kategoriju u okviru radnih mjesta, prestanak radnog odnosa u dravnoj slubi. Krivini postupak protiv dravnih slubenika U sluaju da se protiv dravnog slubenika pokrene krivini postupak na osnovu istih injenica koje su razmatrane u disciplinskom postupku, svi pokrenuti disciplinski postupci se suspenduju, dok nadleni sud ne donese pravosnanu presudu u krivinom postupku. U sluaju da se protiv dravnog slubenika odredi pritvor u toku voenja krivinog postupka, u trajanju duem od 3 mjeseca, prestaje mu radni odnos po sili zakona. Ukoliko se dravni slubenik koji je okrivljen oslobodi: vraa na svoje ranije radno mjesto, njegov personalni dosje ne smije sadravati informacije o krivinom postupku i/ili preventivnoj suspenziji u vezi s tim postupkom disciplinske mjere se ne mogu preduzeti na osnovu istih injenica po kojima je dr. slubenik osloboen. Ukoliko se optuba protiv dr. slubenika odbije, disciplinski postupak se moe preduzeti na osnovu istih injenica u skladu sa zakonom. Ukoliko se dr. slubenik protiv kojeg je pokrenut krivini postupak proglasi krivim, institucija se obavezuje injenicama koje je utvrdio nadleni sud. Suspenzija dravnih slubenika Suspenzija se naziva preventivna to u krajnjem ima znaenje privremene mjere udaljenja radnika sa posla. Kada se pokrene disciplinski postupak, organ nadlean za postavljenje dr. slubenika odmah suspenduje dr. slubenika u sluajevima: a) da se protiv dr. slubenika pokrene krivini postupak za krivino djelo poinjeno u vrenju slubene dunosti, ili b) da se dr. slubenik nalazi u pritvoru. Kada se pokrene disciplinski postupak u skladu sa zakonom, organ nadlean za postavljenje dr. slubenika moe suspendovati dr. slubenika u sluajevima: 58

da je protiv dr. slubenika pokrenut krivini postupak za krivino djelo za koje se izrie kazna zatvora u trajanju od najmanje pet godina, da je dr. slubenik zateen u izvrenju krivinog djela za koje se izrie kazna zatvora u trajanju od najmanje 5 godina, da postoje ozbiljni razlozi koji ukazuju na izvrenje krivinog djela. U sluaju preventivne suspenzije: - lice koje je suspendovano prima puni iznos plate - disciplinski postupak se suspenduje sve dok se ne donese pravosnana presuda nadlenog suda. Upravljanje dravnom slubom Svaka institucija osniva jedinicu koja je zaduena za implementaciju odredbi zakona koje se odnose na upravljanje dravnom slubom. Jedinica u institucijama osigurava upravljanje osobljem institucija i vodi dosje za svakog dravnog slubenika, i osigurava da svaki dravni slubenik koji obavlja dunosti u instituciji ima nesmetan pristup svom administrativnom dosjeu. Jedinica institucije usklauje aktivnosti institucije i sarauje sa Agencijom. Po prethodnom odobrenju rukovodioca institucije, organ nadlean za postavljanje podnosi Agenciji godinji izvjetaj o radu i plan rada za narednu godinu. Ombudsmen Ombudsmen pomae u realizaciji i potivanju principa utvrenih u zakonu i u skladu sa njegovim odredbama, djeluje kao posrednik u pitanjima koja se odnose na status dravnog slubenika. Svi dravni slubenici i zaposlenici institucije biraju na mjesto ombudsmena jednog dravnog slubenika. Ombudsmen ne smije biti lan organa nadlenog za postavljenje u instituciji u kojoj obavlja svoju dunost. Isto lice moe biti postavljeno za ombudsmena dvaju ili vie institucija. Izbor ombudsmena potvruje organ nadlean za postavljenje. Agencija za dravnu slubu Savjet ministara osniva Agenciju za dravnu slubu i imenuje njenog rukovodioca. Rukovodilac Agencije nalazi se na radnom mjestu sekretara sa posebnim zadatkom, a bira se i postavlja u skladu sa odredbama zakona, na period od pet godina. Agencija za dravnu upravu: a) osigurava: realizaciju procesa zapoljavanja dravnih slubenika na zahtjev institucija pomae institucijama u realizaciji njihove kadrovske politike, organizacionog razvoja kao i pri uspostavljanju centralnog registra osoblja obuku i razvoj dravne slube b) podnosi godinji izvjetaj o radu i plan rada za narednu godinu Savjetu ministara na odobrenje c) provodi ankete u okviru institucija na zahtjev Savjeta ministara d) obavlja ostale poslove i zadatke utvrene ovim zakonom. Agencijom rukovodi rukovodilac Agencije koji donosi Pravilnik o unutranjoj organizaciji Agencije uz prethodnu saglasnost Savjeta ministara. Rukovodilac Agencije ima status dravnog slubenika i bira se po postupku kao i ostali dravni slubenici. Mandat mu traje pet godina i ima pravo na ponovni izbor. Odbor dravne slube za albe Je u skladu sa ovim zakonom i njegovim podzakonskim aktima, odgovoran za razmatranje svih konanih odluka, preduzetih ili proputenih radnji institucije ili Agencije koje se odnose na status dr. slubenika i to na zahtjev: - dravnog slubenika na kojeg se sporna odluka, preduzeta ili proputena radnja odnosi - institucije gje slubenik obavlja svoju dunost - Agencije. Prava i dunosti odbora su: 1. sasluava podnosioca albe, ukoliko je to primjereno situaciji 2. poziva svjedoke i eksperte kada se to smatra neophodnim 3. trai i dobiva sve relevantne informacije od nadlenih organa 59

4. usvaja poslovnik koji se objavljuje u Slubenom glasniku BiH . Odluke Odbora moraju biti donesene na zakonskim osnovama i pravilno i potpuno utvrenom injeninom stanju. Odluke Odbora su: konane i podlijeu svakom preispitivanju od strane nadlenog suda, u skladu sa zakonima BiH; dostavie se podnosiocu u roku od osam dana od dana donoenja. Savjet ministara osniva Odbor koji se sastoji od tri lana. Javna konkurencija za popunjavanje slobodnih radnih mjesta u Odboru se oglaava u Slubenom glasniku BiH, diplomatskim i konzularnim predstavnitvima i u najmanje tri dnevna lista koja se distribuiu na cijeloj teritoriji BiH, najmanje tri mjeseca prije roka za predaju molbi. Nezavisna komisija za izbor kandidata, koju imenuje Savjet ministara, bira lanove Odbora, na osnovu njihovog radnog iskustva i pokazane sposobnosti da obavljaju dunost u Odboru. Savjet ministara imenuje lanove Odbora na rok od etiri godine sa mogunou ponovljenog izbora. lan Odbora je: - nezavisan i nepristrasan - nije na javnoj funkciji na koju je izabran direktno ili indirektno, odnosno nije imenovan na radno mjesto u bilo kojem zakonodavnom ili izvrnom organu na bilo kojem nivou vlasti u Bosni i Hercegovini - povlai se sa dunosti prije isteka mandata samo na inicijativu Savjeta ministara, koja je pokrenuta usljed izuzetnih okolnosti i konsenzusom ostalih lanova Odbora - inom imenovanja, lanovi Odbora ostvaruju beneficije na osnovu statusa koji odgovara statusu sekretara. Podzakonskim aktima koje usvoji Savjet ministara dalje se regulie status lanova Odbora. Postupak sa radnicima zateenih u dravnoj slubi Zakonski status radnika u postojeim institucijama ostaje isti danom stupanja na snagu ovog zakona, sve dok Agencija za njihova radna mjesta ne obavi kompletan postupak revizije. Agencija donosi rjeenje o prestanku radnog odnosa radnika koji su zaposleni protivno odredbama Zakona o dravnoj upravi ili ne ispunjavaju opte i posebne uslove za rad u organima dravne uprave. Za upranjena radna mjesta organizuje se javna konkurencija. Rjeenje o prestanku radnog odnosa stupa na snagu nakon okonanja kompletnog postupka javne konkurencije u skladu sa zakonom. Iskustvo kandidata koji je prethodno bio na radnom mjestu na koje se odnosi javna konkurencija moe biti uzeto u obzir za vrijeme procesa javne konkurencije Radnici koji su se zatekli na radu u organu dravne uprave, a koji su zaposleni u skladu sa Zakonom o dravnoj upravi koji je bio na snazi u momentu postavljanja i koji ispunjavaju opte i posebne uslove za rad u organu uprave, prolaze kroz postupak ocjenjivanja u trajanju od 12 mjeseci. Postupak ocjenjivanja ureuje Agencija za dravnu slubu uzimajui u obzir princip ocjene rada propisane zakonom. Organ nadlean za postavljenje potvruje postavljenje onih radnika koji su uspjeno proli postupak ocjenjivanja, a otputa one koji nisu uspjeno proli postupak ocjenjivanja ili ne ispunjavaju uslove za rad u organu uprave. Za upranjena mjesta organizuje se javna konkurencija. Naknada Radnik kojem prestane radni odnos, ima pravo na otpremninu u visini prosjene mjesene plate isplaene u instituciji u mjesecu koji je prethodio mjesecu u kome je stupio na snagu Zakon o radnim odnosima u institucijama BiH. Otpremnina se isplauje radniku za ukupan radni sta osiguranja, a utvruje se tako da se prosjena pomnoi sa koeficijentom, i to za radni sta osiguranja (koeficijent): a) do 5 godina .........................1,33 b) od 5 do 10 godina .............. 2,00 c) od 10 do 20 godina .............2,66 d) preko 20 godina ..................3,00 Donoenje rjeenja o prestanku radnog odnosa Istovremeno sa donoenjem rjeenja o prestanku radnog odnosa, organ nadlean za postavljenje odluuje po slubenoj dunosti i o pravu na otpremninu radnika. Otpremninu po osnovu rjeenja isplauje Ministarstvo za trezor institucija BiH. Radnik kome je prestao radni odnos ima pravo albe ako smatra da je organ nadlean za postavljenje povrijedio neko njegovo pravo koje je utvreno zakonom. alba se podnosi u roku od 15 dana od dana prijema takvog rjeenja. Dok se ne donesu propisi o radnim odnosima, te pravima i obavezama po osnovu radnog odnosa na nivou BiH, na zaposlene u institucijama primjenjivae se vaei propisi iz ove oblasti. 60

61