Вы находитесь на странице: 1из 24

LIBRO DE RESUMOS

CABANA DE BERGANTIOS 25-27 XANEIRO 2013

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

COMIT ORGANIZADOR
scar Rivas Lpez. Sergio Pars Gmez. Antonio Sandoval Rey. Marcos Otero Filgueiras. Xos Manuel Martnez Mario. Xabier Vzquez Pumario. Andrs Bermejo Daz de Rbago.

COMIT CIENTFICO
Jos Antonio de Souza Bazarra (coordinador). Roberto Bao Casal. Universidade de A Corua. Serafn Gonzlez Prieto. Consejo Superior de Investigaciones Cientficas/Sociedade Galega de Historia Natural. Jos Guitin Rivera. Universidade de Santiago de Compostela. Jorge Mourio Lourido. Arcea, Xestin de Recursos Naturais, S.L. Luis Jos Salaverri Leiras. Universidade de Santiago de Compostela. Alberto Velando Rodrguez. Universidade de Vigo.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

PROGRAMA Saln de Actos do Local Social de Neao, Praza de Neao s/n Cesullas (Cabana de Bergantios, A Corua). Venres 25 18:30 h. Mesa de traballo: Espacios Naturais de Interese Ornitolxico en Galicia.

Sbado 26 9:00 h. Inauguracin do VIII CGO. 9:15 h. O novo inventario de IBAS en Espaa: As IBAS galegas. J. C. Atienza e Octavio Infante (SEO/Birdlife). 1 Sesin de ponencias. reas de interese para as aves de Galicia. 10:15 h. O reforzamento poboacional da Aguia real Aquila chrysatos na Reserva da Biosfera Gers-Xurs, un paso para a recuperacin da especie en Galicia. A. Gil, E. lvarez, M. Galn, J. J. Iglesias, F. Gonzlez, L. Tapia e M. A. Fernndez-Martnez. 10:35 h. A determinacin de reas de interese de conservacin para a aguia real Aquila chrysatos en Galicia mediante o seguimento satelital de xuvens. A. Gil, E. lvarez, M. Galn, J. J. Iglesias, F. Gonzlez e L. Tapia. 10:55 h. Presenza do abutre Gyps fulvus na serra do Xistral: poboacin, fenoloxa, idade e procedencia 2004-2012. X. Vzquez. 11:15 h. A comunidade de aves marias e rupcolas da costa de Dexo (Oleiros-A Corua). Evolucin e situacin actual. S. Pars. 11:35 h. Estudo do efecto da introduccin de illas flotantes artificiais sobre a abundancia, riqueza e diversidade de aves acuticas na Z.E.P.A. A Limia (Ourense). D. Rodrguez, J. de Ua e S. Domnguez. 11:55 h. Seguimiento y medidas de conservacin sobre la poblacin reproductora de chorlitejo patinegro Charadrius alexandrinus. E. Gonzlez e G. Ferreiro. 12:15 h. Pausa-caf. 1 sesin de posters. 12:45 h. Mesa redonda estado de conservacin e necesidade de xestin das reas de interese ornitolxico en Galicia. 14:30 h. Pausa-comida.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

2 sesin de ponencias 16:30 h. Presenza postnupcial do largarteiro buxarelo Falco naumanni e o lagarteiro comn Falco tinnunculus en Galicia: modelo de distribucin e implicacins para a sa conservacin. X. Vzquez e X. Pardavila. 16:50 h. Pode ser considerada a gralla pequena Corvus monedula como unha especie ameazada en Galicia? Revisin da sa situacin actual e proceso de desaparicin das poboacins costeiras. J. Mourio. 17:10 h. Conservacin da tartaraa cincenta Circus pygargus e parques elicos en Galicia. X. Vzquez. 17:30 h. Migracin postnupcial del pgalo pomarino Stercorarius pomarinus en la IBA ES006 Punta de Candelaria, Ra de Ortigueira y Estaca de Bares. A. Sandoval, R. Hevia, A. Valderas, D. Martnez, D. Lpez-Velasco, D. G. McAdams e A. Martnez. 17:50 h. Movementos das gaivotas escuras Larus fuscus graellsii nidificantes en Galicia, obtidos a partir de rexistros de aves marcadas. J. Mourio, E. Arriero, F. Arcos, A. Bermejo e J.A. Tendero. 18:10 h. O lagarteiro, ave do ano 2012 en Galicia: Resultados. 18:30 h. Pausa caf. 2 sesin de posters. 19:00 h. Catro dcadas de ornitoloxa na enseada da Insua, o esteiro do Anllns e arredores. J.L. Rabual Patio. 21:30 h. - Cea confraternizacin.

Domingo 27 10:00 h. O Turismo Ornitolxico en Galicia. Situacin e perspectivas. 10:50 h. Iniciativas de Turismo Ornitolxico en Galicia. 11:30 h. Conclusins e clausura do VIII CGO. 12:00 18:00 h. Sada ornitolxica Enseada da Insua e o Esteiro do Anllns.

COMUNICACINS ORAIS

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Migracin postnupcial del pgalo pomarino Stercorarius pomarinus en la IBA ES006 Punta de Candelaria, Ra de Ortigueira y Estaca de Bares Antonio Sandoval Rey1, Ricardo Hevia Barcn, Alfonso Valderas Farfante, David Martnez Lago, Daniel Lpez-Velasco, David G. McAdams y Antonio Martnez Pernas 1 Plaza General Mola 2-4C, 15003 A Corua asandovalrey@gmail.com La plataforma continental de Galicia acoge durante la migracin postnupcial del pgalo pomarino Stercorarius pomarinus un importante porcentaje de la poblacin europea y global de esta especie. En el caso concreto de la IBA ES006 Punta de Candelaria, Ra de Ortigueira y Estaca de Bares, la importancia europea de la cifra de ejemplares que la utilizan anualmente fue uno de los criterios que motivaron su declaracin, circunstancia que comparte en Espaa con las IBAs ES004 Costa da Morte y ES017 Cabo Busto-Luanco, en Asturias. A partir de los datos obtenidos a lo largo de 8 aos (2.626 horas de censo) desde el cabo de Estaca de Bares (Man, A Corua) se analiza la fenologa migratoria postnupcial del pgalo pomarino en esta rea, prestando atencin a sus morfos y edades. Adems, se actualiza la estima de la poblacin de la especie que utiliza estas aguas en esas fechas. El pgalo pomarino comienza a ser regular aqu a partir de julio y hasta principios de diciembre, con un claro pico migratorio en octubre. El porcentaje de aves jvenes es mayor hacia el final del perodo migratorio. El porcentaje de ejemplares de morfo oscuro se corresponde con el que recoge la literatura para la poblacin global. La estima de la cifra promedio de ejemplares que migran por esta IBA, teniendo en cuenta slo las horas de luz (la especie es tambin un migrante nocturno), es de 6.458 individuos. Esta cifra equivale al 2,5-0,2% de la poblacin global (250.000-3.000.000 individuos; BirdLife International, 2013) y al 10,7-4,3% de la poblacin europea (60.000-150.000 individuos), si bien algunos aos alcanza hasta el 18,7-7,5% de la poblacin europea, como sucedi en 2011, cuando se censaron 4.420 individuos.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Presenza do abutre Gyps fulvus na serra do Xistral: poboacin, fenoloxa, idade e procedencia 2004-2012 Xabier Vzquez Pumario Avda. de Bilbao 8-4 B, 15706 Santiago de Compostela (A Corua) xabier@habitaq.com O abutre Gyps fulvus unha especie que nidificou en Galicia ata mediados do pasado sculo. Precisamente algunhas das sas localidades de cra coecidas situbanse nas serras setentrionais da provincia de Lugo. S nos ltimos anos as citas desta especie comezaron a dispararse en moi diferentes localidades de Galicia, coincidindo co gran incremento poboacional da especie no conxunto da pennsula Ibrica. Entre 2005 e 2012 percorreuse a serra do Xistral de xeito sistemtico catro veces cada mes, sumando un total de mis de 160 km mensuais en vehculo por pistas, que se combinaron con paradas e percorridos a p. Rexistrronse todos os contactos con abutre comn e, cando foi posible, determinouse a idade dos individuos observados. Entre os anos 2005 e 2009 a presenza do abutre comn era limitada e mantase constante. Entre o 2010 e 2012 produciuse un espectacular incremento, multiplicndose ata por cinco o nmero de exemplares observados as como o nmero de contactos. Por outra banda a presenza da especie non foi continua ao longo dos meses nos diferentes anos. No primeiro intervalo de anos houbo unha maior presenza en maio e xuo mentres que posteriormente os abutres estiveron presentes case ao longo de todo o ano, cunha presenza mis destacada a finais de vern. Barllanse diferentes hipteses para estes cambios. Os exemplares observados foron maioritariamente subadultos. Finalmente conseguiuse un anel plstico dun exemplar que revelou a sa procedencia.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Conservacin da tartaraa cincenta Circus pygargus e parques elicos en Galicia Xabier Vzquez Pumario Avda. de Bilbao 8-4B, 15706 Santiago de Compostela (A Corua) xabier@habitaq.com A implantacin de parques elicos en Galicia tivo un gran desenvolvemento dende o ano 1997. Prevese que nesta dcada se acaden os 6.500 MW nun territorio de menos de 30.000 km. Por outra banda, a tartaraa cincenta Circus pygargus viu mermados os seus efectivos nos ltimos anos polo que foi catalogada como Vulnerable tanto na lexislacin galega como na estatal. Consecuencia da sa catalogacin como Vulnerable, redctase o correspondente Plan de Conservacin da tartaraa cincenta en Galicia. previsible que unha especie como a tartaraa cincenta, cunha distribucin relativamente dispersa e con preferencia de hbitat posiblemente coincidentes con localizacins de parques elicos, poida verse afectada por estes. No marco da realizacin do Plan de Conservacin recollronse datos xeoreferenciados sobre a presenza da especie ao longo do territorio galego. Posteriormente, empregando o programa MaxEnt (Phillips et al., 2006), obtvose un modelo preditivo das reas potencialmente idneas para a nidificacin da especie en celas de 200 x 200 m. O modelo obtido determinou diferentes variables chave para a nidificacin da especie: altitude, pendente e tamao das manchas de cultivos herbceos (prados, pasteiros, etc.). Tamn se recolleu informacin sobre diferentes caractersticas da ubicacin dos nios. En definitiva, o hbitat de nidificacin preferente localizouse en puntos medios a elevados (500 a 1.000 msnm), con escasa pendente e onde se alternan formacins de toxo e pasteiros. Se contrastamos o mapa xerado polo modelo preditivo e o mapa suministrado pola administracin autonmica, cos polgonos onde hai construdas, ou se construran, centrais eoloelctricas, pdese apreciar que son coincidentes en gran medida. A preferencia da tartaraa cincenta por nidificar en formacins de toxo Ulex sp. foi case absoluta, anda que este aspecto non foi recollido no modelo. O seguimento dunha colonia de tartaraa cincenta situada no monte do Pramo (Concello do Pramo, Lugo) permitiu avaliar de xeito preliminar os efectos que un parque elico pode ter sobre a especie. Esta colonia foi censada (irregularmente) entre 1996 e 2011 combinando recorridos fixos a p, en autombil e puntos de observacin, determinando o nmero de parellas nidificantes. Entre 1996 e 2006 a colonia oscilou entre 7 e 5 parellas. No ano 2008, ano de construcin do parque elico e con obras activas no perodo reprodutor, o nmero de parellas foi cero anda que se observaron individuos no contorno, mentres que de 2009 a 2011 tan s se localizou unha parella. A chave deste descenso foi a ubicacin das infraestruturas do parque elico xusto nos puntos de nidificacin. Ante estes feitos, a situacin poboacional da tartaraa cincenta en Galicia pode empeorar de non tomarse medidas correctoras e/ou compensatorias significativas nos prximos anos ante a expansin dos parques elicos.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

O reforzamento poboacional da aguia real Aquila chrysatos na Reserva da Biosfera Gers-Xurs, un paso para a recuperacin da especie en Galicia Alberto Gil1, Ernesto lvarez2, Manuel Galn2, Juan Jos Iglesias2, Fernando Gonzlez2, Luis Tapia3 e Miguel A. Fernndez-Martnez1 1 Ecoplanin 2 GREFA 3 Dpto. de Zooloxa e Antropoloxa Fsica, Facultade de Bioloxa, USC Poente: Alberto Gil Carrera. Vilame 121, Riocaldo, Lobios (Ourense) atoupa@hotmail.com A persecucin directa, os casos de envelenamento, a degradacin do hbitat ou os cambios nos usos tradicionais agro-gandeiros e forestais motivaron, en gran medida, a regresin histrica dos efectivos e territorios da aguia real Aquila chrysatos en Galicia, xerando un claro risco de extincin a corto e medio prazo, que levou sa catalogacin como especie en perigo de extincin. O principal obxectivo do programa de reforzamento da sa poboacin na Reserva da Biosfera Gers-Xurs establecer unha poboacin mnima viable, capaz de sobrevivir con escasa ou nula intervencin humana a longo prazo, na rea de distribucin histrica da especie no Parque Natural Baixa Limia-Serra do Xurs e no limtrofe Parque Nacional Peneda-Gers. Agrdase ademais contriba recuperacin da especie en territorio galego, en sintona coas medidas contempladas no documento tcnico do Plan de recuperacin da aguia real en Galicia. A proteccin da que gozan estes espazos naturais facilitou a correccin da maior parte dos problemas que levaron as aguias a esta situacin crtica. Os recursos tcnicos, materiais e humanos dos que dispoen os Parques facilitaron a posta en marcha do proxecto. O programa de reforzamento contempla accins dirixidas a involucrar poboacin local, aplicacin de medidas directas sobre o territorio (como a modificacin de tendidos elctricos e as melloras do hbitat destinadas dispoibilidade de especies presa) e do seguimento e a aplicacin de protocolos na loita contra o uso de velenos. Entre os anos 2001 a 2011, a Xunta de Galicia, en colaboracin con GREFA, procedeu liberacin polo mtodo do hacking de 18 xuvens de aguia real no Parque Natural Baixa LimiaSerra do Xurs. Destes, 16 (89%) superaron os dous meses dende a liberacin. Dous individuos (11%) resultaron mortos e para outros 2 non hai suficientes datos do seguimento posterior. Os outros 12 superaron o perodo de 1 ano en liberdade, e 9 deles os 2 anos. Dos 12 individuos que consta iniciaron a dispersin, todos regresaron rea de liberacin. Tres parellas territoriais na Reserva da Biosfera Transfronteiriza Gers-Xurs e 1 no Macizo Central formronse con individuos do programa. Actualmente estase a desenvolver o seguimento de 5 dos individuos radio-marcados e equipados co sistema Argos-GPS. O seguimento permitiu a confirmacin do intento de nidificacin da especie neste espazo natural transfronteirizo, no que o ltimo rexistro de cra confirmada tivo lugar no ano 1997 e o ltimo intento de cra no 2000.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

A determinacin de reas de interese de conservacin para a aguia real Aquila chrysatos en Galicia mediante o seguimento satelital de xuvens
Alberto Gil1, Ernesto lvarez2, Manuel Galn2, Juan Jos Iglesias2, Fernando Gonzlez2 e Luis Tapia3 1 Ecoplanin 2 GREFA 3 Dpto. de Zooloxa e Antropoloxa Fsica, Facultade de Bioloxa, USC Poente: Alberto Gil Carrera. Vilame 121, Riocaldo, Lobios (Ourense) atoupa@hotmail.com Entre os anos 2001 a 2011, a Direccin Xeral de Conservacin da Natureza da Xunta de Galicia, en colaboracin con GREFA, procedeu liberacin polo mtodo do hacking de 18 exemplares xuvens de aguia real no Parque Natural Baixa Limia-Serra do Xurs. Catro individuos foron radio-marcados (equipados co sistema Argos-GPS), o que, mediante o emprego de ferramentas SIX, permitiu a anlise dos movementos e o uso que fan do territorio nas etapas de dependencia total, de forte dependencia e de dispersin xuvenil. Este seguimento aportou informacin sobre o estado vital dos exemplares, mortalidade, reas de uso intensivo e dispersin, relacins inter e intraespecficas, frecuencia de retorno ao territorio no que foron liberados, e sobre a resposta s medidas de conservacin postas en prctica. A anlise das reas de dispersin, especialmente as reas de maior intensidade de uso nesta etapa, permitiu delimitar reas de interese para a conservacin da especie, e facer unha proposta de reas protexidas tendo en conta os seus requerimentos, complementando as derivadas da presenza de parellas reprodutoras. Os individuos radio-marcados proporcionaron entre 1.268 e 2.864 localizacins entre os anos 2009 e 2011. Estes individuos, para os que ao final da etapa de dispersin comprobouse un comportamento filoptrico, coincidiron nos seus movementos con reas de cra de coespecficos (tanto territorios ocupados como desocupados actualmente), principalmente no Macizo Central, na zona leste de Galicia e o noroeste de Castela e Len. As serras do Sudo e da Reserva da Biosfera Transfronteiriza Gers-Xurs completaron as reas de maior intensidade de uso nesta etapa vital da aguia real. Mis da metade das sas localizacins (56-84%) correspondronse con espazos que xa gozan dalgn tipo de proteccin ambiental. Respecto aos usos do solo, malia apreciarse un amplo abano de estratos utilizados, parecen elixir espazos abertos de vexetacin escasa (13,7-49,3% do nmero total de localizacins), pasteiros naturais (6-37,5%) e matos (1334,6%), e rochedos e bosques para pasar a noite.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Presenza postnupcial do largarteiro buxarelo Falco naumanni e o lagarteiro comn Falco tinnunculus en Galicia: modelo de distribucin e implicacins para a sa conservacin Xabier Vzquez Pumario1 e Xos Pardavila Rodrguez 1 Avda. de Bilbao 8-4 B, 15706 Santiago de Compostela (A Corua) xabier@habitaq.com Nos ltimos anos a presenza postnupcial do lagarteiro buxarelo Falco naumanni habitual en diferentes lugares de Galicia. Trtase dunha especie que nidifica en reas mis meridionais da pennsula Ibrica, pero que se despraza ao norte tras o perodo reprodutor e antes de emprender a migracin aos seus cuarteis de inverno en frica. Este comportamento foi descrito xa para exemplares presentes neste perodo na cordilleira Cantbrica e agora tamn aparece en Galicia. Durante os meses de agosto e setembro de 2011 e 2012 prospectronse (con percorridos en vehculo combinados con paradas e percorridos a pe) diferentes lugares das catros provincias galegas con potencialidade para a especie en funcin de experiencias previas no ano 2010. En varios destes lugares o lagarteiro buxarelo estivo acompaado do frecuente lagarteiro comn F. tinnunculus, pero noutros puntos foi a nica especie presente das das. O obxectivo fundamental foi rexistrar a presenza/ausencia de ambas especies co fin de determinar un modelo preditivo que dese a chave da presenza e distribucin de ambas especies durante o perodo postreprodutor. Por outra banda, determinouse na medida do posible o sexo e idade do lagarteiro buxarelo. Os requirimentos das das especies foron moi coincidentes: reas abertas e xeralmente en zonas elevadas, anda que con diferenzas apreciables en canto a distintas variables ambientais. Determinouse a distribucin potencial da especie en Galicia durante o periodo reprodutor. Constatouse a diferenza entre machos adultos e femias/xvenes en canto a sa presenza en diferentes lugares, habendo algns deles nos que s se localizaron femias/xvenes.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Seguimiento y medidas de conservacin sobre la poblacin reproductora de chorlitejo patinegro Charadrius alexandrinus en las playas del Salns (Pontevedra) en el ao 2012 Encarna Gonzlez Rodio1 y Gustavo Ferreiro Martinez2 Magalns 2, 36966 Sanxenxo (Pontevedra) 1 nenobufo@yahoo.es 2 gferreiro.seo@gmail.com Se presentan los resultados del seguimiento de la poblacin reproductora de chorlitejo patinegro Charadrius alexandrinus, especie catalogada vulnerable en el Catlogo Gallego de Especies Amenazadas, llevado a cabo por el grupo local de SEO-Pontevedra, junto con vigilantes de Medio Ambiente, en las playas del Concello de O Grove durante el ao 2012. Durante el seguimiento, entre el 5 de mayo y el 2 de agosto y con un total de 42 jornadas, se adoptaron diversas medidas con el fin de favorecer el xito reproductor de la especie: proteccin de los nidos mediante parcelas de exclusin, vigilancia consistente en la observacin a distancia de nidos y pollos, coordinada con los vigilantes de Medio Ambiente, informacin de la situacin a los dueos de perros y a los operarios de tractores que limpian las playas, educacin ambiental de los usuarios de la playa y de diferentes colectivos que trabajan en las mismas y medidas de participacin social. Entre las tres playas en las que fue posible confirmar la reproduccin se controlaron 6 parejas. Eclosionaron 5 de los 8 nidos hallados, naciendo 10 pollos sobre un total de 24 huevos incubados. Se balizaron los 8 nidos y se vigil la evolucin de los 10 pollos, de los que 4 llegaron a volar (16,7% del total de huevos incubados). Pese al balizado, el fracaso de las puestas fue considerable. La mortandad de pollos fue similar, y tuvo lugar sobre todo en la primera semana de vida. Los factores adversos ms patentes resultaron ser las perturbaciones humanas (actuando sobre puestas tardas, coincidentes con la poca de mayor afluencia a las playas), la limpieza no selectiva de playas, que supuso la retirada de fuentes de alimento y de proteccin contra depredadores naturales, la limpieza mecanizada con maquinaria pesada (tractores, cribadoras de arena), que pueden dar muerte a los pollos ms jvenes y destruir nidos (tenemos constancia de 3 puestas destruidas por tractores con anterioridad a nuestro seguimiento), la presencia continua de perros, que destruyeron uno de los nidos balizados, as como los depredadores naturales. A pesar de todas las perturbaciones constatadas, concluimos que se puede compatibilizar hasta cierto punto el turismo de playa y la cra del chorlitejo patinegro, pero es necesario tomar una serie de medidas activas tendentes a facilitar la cra de esta vulnerable especie.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Movementos das gaivotas escuras Larus fuscus graellsii nidificantes en Galicia, obtidos a partir de rexistros de aves marcadas Jorge Mourio1, Elena Arriero2, Francisco Arcos1, Andrs Bermejo3 e Jos Antonio Tendero2 Poente: Jorge Mourio Lourido 1 Arcea Xestin de Recursos Naturais S.L., ra Velzquez Moreno 9, oficina 305, 36201 Vigo (Pontevedra) 2 Dpto. de Zoologa y Antropologa Fsica, Universidad Complutense, Madrid 3 Urb. San Sadurnio, Teo (A Corua) jmourinho@arcea.net As colonias galegas de gaivota escura Larus fuscus graellsii localzanse no extremo suroeste da sa rea de distribucin e semellan de recente fundacin durante o ltimo terzo do sculo XX, probablemente orixinadas a partir do crecemento e expansin experimentado polas poboacins existentes noutros pases europeos. A gaivota escura unha especie considerada migradora parcial, que se despraza no outono e no inverno cara ao suroeste europeo e metade norte de frica. Co obxectivo de coecer os movementos migratorios das aves que nacen ou nidifican nas das colonias consolidadas en Galicia, na illa de Slvora (Ribeira) e nas illas Sisargas (Malpica de Bergantios), analzanse os datos de recuperacin de aves aneladas, obtidos principalmente a partir do control visual de individuos marcados con tubos de PVC con cdigos de lectura a distancia, cos que foron anelados 37 exemplares adultos e 49 polos voantns entre as das localidades. As gaivotas escuras galegas abandonan as colonias entre os meses de xullo e agosto, para ser localizadas durante o outono e inverno nas costas de Portugal, Andaluca e incluso do norte de frica, con algunha observacin no centro peninsular, mesturadas en bandos de gaivotas da mesma e doutras especies. Ags unha lectura realizada a finais de decembro e outra ave controlada en catro ocasins a partir de fin de xaneiro, non se volven a observar en Galicia at o mes de marzo, cando se chegan a detectar en localidades distantes das colonias, incluso mis de 100 km ao norte. Durante a tempada de cra existen algunhas observacins en praias distantes at 20 km das colonias. Non se teen rexistrado evidencias dun distinto comportamento migrador entre aves adultas e inmaduras, anda que o escaso nmero de aves marcadas e a sa aparente baixa supervivencia, subministran un tamao de mostra limitado.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Pode ser considerada a gralla pequena Corvus monedula como unha especie ameazada en Galicia? Revisin da sa situacin actual e proceso de desaparicin das poboacins costeiras Jorge Mourio Lourido Arcea Xestin de Recursos Naturais S.L. Ra Velzquez Moreno 9, oficina 305, 36201 Vigo (Pontevedra) jmourinho@arcea.net A gralla pequena Corvus monedula un corvido social, ligado frecuentemente a ambientes agrosilvopastorais, que nidifica en buracos de cants, de rbores ou de construcins humanas. O seu estado de conservacin en Galicia nunca foi avaliado e s se dispn de informacin pouco detallada en Atlas de distribucin, as como de citas de localidades puntuais, que apuntan a un brusco declive. Co obxectivo de documentar o seu estatus e avaliar o seu grao de ameaza, no presente traballo levouse a cabo unha revisin recopilatoria de calquera tipo de informacin sobre esta especie en Galicia, ao tempo que se aportan datos inditos sobre reproducin e tendencia dos efectivos nas poboacins costeiras das illas Ces, Ons e Sisargas, as como en certas localidades do interior. Na segunda metade do seculo XX, a gralla pequena non debeu ser frecuente en Galicia, anda que si localmente abundante en localidades costeiras e certas comarcas da metade leste do pas, nalgunha das cales mesmo era considerada praga para as colleitas. As poboacins das illas Ces, Sisargas e Gabeiras despareceron a finais do sculo XX, mentres que nas Ons anda pervive un pequeno grupo, cun declive estimado en torno ao 80% no perodo 1994-2010. No interior apenas se coece a nidificacin en localidades puntuais e s parece mis comn no cadrante SE. Nalgunhas comarcas tense rexistrado importantes declives e desaparicin de colonias, anda que se carece de informacin detallada. O seguimento da reproducin durante tres anos diferentes nas illas Ces (1997) e Ons (2004 e 2005) desvelou un alto xito reprodutor, polo que as condicins ambientais locais durante esa poca non semellan ser a causa do declive. Porn, na tempada invernal as grallas illns visitan localidades costeiras continentais na sa proximadade, onde se baralla a posibilidade de que pudesen ter atopado dificultades de supervivencia por mortaldade de orixe antropoxnica (principalmente caza directa) ou escaseza de recursos trficos, derivada do abandono de usos agrogandeiros. En vista da informacin presentada, disctese a oportunidade de propoer a sa consideracin como especie ameazada en Galicia (UICN e Catlogo Galego de Especies Ameazadas) ao tempo que se considera preciso promover a recopilacin de mis informacin actualizada e histrica sobre a sa localizacin e abundancia.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

A comunidade de aves marias e rupcolas da costa de Dexo (Oleiros-A Corua). Evolucin e situacin actual Sergio Pars Gmez Ra do Batn 1, 15176 Nos, Oleiros (A Corua) serparis@gmail.com A costa de Dexo un pequeno tramo de costa situado no Golfo rtabro, entre as ras de A Corua e Ares-Betanzos, integrado na Rede Natura 2000 e declarado Monumento Natural no ano 2000. A sa lia de costa est dominada por acantilados de altura media-baixa e pequenos illotes que albergan unha rica comunidade de aves marias e rupcolas, a pesar da sa escasa lonxitude (lixeiramente superior aos 15 km) e a elevada presin urbanstica e humana que soporta. Malia a sa importancia relativa dentro da avifauna galega, existen poucas referencias que describan as comunidades reprodutoras de aves marias e rupcolas de maneira global, mais al de estudos concretos de determinados lugares ou especies, fundamentalmente aves marias. No caso da costa de Dexo, foi prospectada por distintos ornitlogos fundamentalmente na segunda metade da dcada de 1970 e primeira da de 1980, existindo un posterior baleiro de informacin ata o inicio do seu estudo sistemtico a mediados dos anos noventa. Neste traballo pretndese describir a comunidade de aves marias e rupcolas e a sa evolucin temporal a partir de datos obtidos durante 20 anos de visitas sistemticas ao espazo. Consultronse ademais fontes bibliogrficas que reflicten o estado das colonias nas ltimas dcadas. Como resultado, presntanse datos inditos sobre a presenza actual e histrica, e nalgns casos parmetros reprodutores, de 11 especies: pao pequeno Hydrobates pelagicus, corvo mario grande Phalacrocorax carbo, corvo mario cristado Phalacrocorax aristotelis, lagarteiro Falco tinnunculus, falcn peregrino Falco peregrinus, gaivota patiamarela Larus michahellis, gaivota escura Larus fuscus, pomba das rochas Columba livia, andorin real Apus melba, choia Pyrrhocorax pyrrhocorax e corvo Corvus corax. De entre as citadas, adquiren especial relevancia a confirmacin de cra de pao pequeno; a estabilidade poboacional na principal colonia de andorin real rexistrada en Galicia; e o importante incremento poboacional rexistrado na colonia de corvo mario cristado, dende o seu establecemento a mediados dos noventa ata acadar un mnimo de 81 parellas reprodutoras no ano 2012. Finalmente, disctese sobre o seu estado de conservacin, ameazas e importancia relativa nos contextos galego e ibrico.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Estudo do efecto da introducin de illas flotantes artificiais sobre a abundancia, riqueza e diversidade de aves acuticas na ZEPA A Limia (Ourense) Diego Rodrguez Vieites (poente)1, Jacobo de Ua lvarez2 e Sara Domnguez Garca3 1 Av. Castelao 66-4 D, 36209 Vigo (Pontevedra) diegodalimia@yahoo.es 2 Facultade de Ciencias Econmicas e Empresariais, Universidade de Vigo (Pontevedra) jacobo@uvigo.es 3 R/ Jos Gmez Posada Curros 10-6 J, 36203 Vigo (Pontevedra) aguasalina@gmail.com A introducin de illas flotantes artificiais en ecosistemas acuticos est enfocada facilitacin da reproducin de aves na maiora dos estudos experimentais realizados ata o momento. Sen embargo, e segundo a informacin manexada, neste traballo emprganse por primeira vez ditas illas para testar a sa influencia sobre a abundancia, riqueza e diversidade da comunidade de aves acuticas que se distribe nun conxunto de 50 areeiras englobadas na Zona Perifrica de Proteccin dunha Zona de Especial Proteccin para as Aves (ZEPA). Seleccionronse unicamente 12 areeiras restauradas con caractersticas semellantes (superficie, riqueza e abundancia de aves acuticas) ags pola presenza de illas en cinco delas. A metodoloxa empregada basase no deseo BACI (Before-After Control-Impact) co fin de contrastar as diferenzas temporais das areeiras impactadas (con illa flotante artificial) e as areeiras control (con illa natural e sen illa), antes e despois do tratamento (introducin dunha illa artificial vexetada cunha rea de 4 m2 por cada areeira). Tras a intervencin levronse a cabo censos quincenais durante o ano 2011. Estudronse as diferenzas temporais das areeiras antes e despois da introducin das illas tendo en conta censos mensuais realizados durante os anos 2009 e 2010. Tamn se compararon os datos das areeiras impactadas e as areeiras control durante 2011 por meses. comparar as diferenzas temporais das areeiras antes e despois do tratamento obtvose unha variacin interanual significativa para a riqueza e a diversidade nas 12 areeiras. A comparacin dos datos das areeiras impactadas e as areeiras control amosa que as areeiras con illa natural presentaron maior diversidade e riqueza que as areeiras sen illa mais isto non se cumpriu coas areeiras impactadas (presentan valores menores que as areeiras sen illa). Para poder realizar unha anlise mis robusta, na actualidade se est recollendo un ano mis de datos.

COMUNICACINS EN PANEL

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Estado de la colonia de garceta comn Egretta garzetta en la ensenada de O Grove. Un futuro incierto? Miguel Lorenzo DXCN-CMATI, 15781 Santiago de Compostela (A Corua) miguel.lorenzo.fernandez@xunta.es Desde que en el mes de junio de 2009 se asent una colonia de garceta comn Egretta garzetta en el islote Beiro en la ensenada de O Grove (Pontevedra), se lleva a cabo el seguimiento de este ncleo reproductor con el objetivo de conocer la evolucin temporal de la poblacin reproductora, determinar diferentes parmetros de su biologa reproductiva, as como identificar las principales caractersticas del hbitat de nidificacin y las presiones y amenazas que inciden sobre la colonia. A partir de su descubrimiento, durante el perodo 2009-2012 se realizaron controles de la colonia y su entorno mediante telescopio con una periodicidad semanal durante la temporada de cra. A partir de la temporada 2010 los controles se sucedieron desde mediados del mes de abril hasta el cese de la actividad de la colonia. El islote slo se visit una vez en poca de cra (julio de 2009), con el propsito de confirmar la nidificacin de la especie. El resto de visitas al islote se realizaron una vez finalizadas la temporadas 2009, 2010 y 2012. En las cuatro temporadas de cra estudiadas, los adultos reproductores se instalaron en el islote entre finales de mayo y la segunda quincena de junio, prolongando su presencia en el islote hasta principios de septiembre (2009). El nmero de parejas asentado en la colonia siempre fue inferior a 10 y slo se constat el xito reproductor en 2009 y 2011, con nueve y tres pollos, respectivamente. Las garcetas situaron los nidos principalmente sobre un matorral de tojo Ulex sp., aunque tambin lo hicieron en un sauce Salix sp. y a ras del suelo. Se han constatado las dificultades que encuentra en sus inicios esta colonia para alcanzar el xito reproductor, al sufrir en los tres ltimos aos episodios que han alterado gravemente el desarrollo de la cra y que es posible que tengan su origen en la predacin por azor comn Accipiter gentilis, tal y como se observ en la temporada 2012.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Primeros datos sobre la cra colonial de garza real Ardea cinerea en Galicia M. Otero1, C. Varela e M. Arza Lopo Las 5-3, 27001 Lugo geronticus@yahoo.es

La garza real juega un papel clave como depredador en ecosistemas acuticos. Su dieta piscvora ha provocado su persecucin en el pasado y, an hoy, sigue teniendo una consideracin negativa por parte de determinados colectivos, como los pescadores deportivos o la industria acucola. Se trata de una especie colonial con un amplio rango geogrfico y una reconocida tendencia expansiva, con incrementos en dcadas recientes tanto a nivel europeo como estatal. En Galicia esta ardeida cuenta con escasos registros como reproductora. Estos eventos de cra confirmada hacen referencia a parejas aisladas muy localizadas. En este trabajo se pone de manifiesto la existencia de una colonia reproductora en Galicia, se analiza su evolucin temporal y se describen diferentes parmetros reproductivos de inters. La colonia est ubicada en la Cuenca Hidrogrfica Mio-Sil (Valdeorras). Para su seguimiento se realizaron visitas peridicas en el periodo 2009-2012. Las observaciones sobre los nidos se efectuaron mediante telescopio (20-60x). Los ejemplares reproductores se asignaron a tres clases de edad (adulto, subadulto y primer ao). Durante las visitas a la colonia se registraron el nmero de plataformas, los nidos ocupados y, cuando fue posible, el nmero de huevos y pollos. Los pollos se asignaron a una clase de edad atendiendo a su tamao. En 2011, con el fin de conocer la existencia de ms nidos, se prospectaron 66,5 km de cauce en el entorno de la colonia. El tamao de la poblacin reproductora pas de 2 parejas en 2009 a 13 en el ao 2012, lo que supone un incremento del 550%. El periodo reproductor comenz en febrero, y a principios de julio todava haba ejemplares incubando. Para el conjunto de edades, el nmero medio de pollos por nido fue de 3,07 (n = 13) y el tamao medio de puesta de 3,6 huevos (n = 5). Todos los nidos se localizaron sobre rboles, el 76,9% (n = 13) de ellos en pies de Salix fragilis embebidos por vegetacin heloftica, y los restantes sobre Populus nigra.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Poboacin reprodutora de cegoa branca Ciconia ciconia na Terra Ch: estado poboacional, evolucin e parmetros reprodutivos de interese C. Varela, J. Otero, M. Otero, A. de Castro, O. Rivas, E. Villares, C. Gonzlez, J. R. Bugallo, G. Lij, F. Fernndez, E. Coira, V. Roura, D. Prez e R. Mndez. Asociacin Numenius, ra San Vicente 22-1, 27003 Lugo ascnumenius@gmail.com A poboacin de cegoa branca Ciconia ciconia, despois de chegar a un mnimo poboacional nos anos 70 do pasado sculo, experimentou un notable incremento nas ltimas dcadas. Este incremento tamn se reflectiu en Galicia, pasando dunha presenza testemual a 256 parellas no ltimo censo nacional de 2004. A Terra Ch foi unha das comarcas recolonizadas pola especie e na actualidade alberga unha das poboacins mis numerosas de Galicia. A rea de estudo abarcou un total de 1.500 km2 repartidos en 15 grellas de 10 x 10 km. Entre 2003-2012 efecturonse diversos censos da poboacin reprodutora. Para este perodo de tempo analizouse a tendencia poboacional e realizouse un seguimento dos parmetros reprodutivos, estudando a variabilidade do xito reprodutor. O mximo poboacional obtvose na tempada 2012 cun total de 129 parellas, o que supn un forte incremento con respecto ao censo de 2003, cando se contabilizaron 45 parellas. Ademais do aumento poboacional na comarca, neste perodo consolidouse unha colonia situada en varias rbores contiguas, tratndose dunha das nicas e a mis numerosa coecida en Galicia. Globalmente, no perodo de estudo a densidade reprodutora media variou entre 4,09-8,6 parellas/100 km2, cun mximo de 43 parellas/100 km2 para o ano 2012 na grella de maior densidade. Para o conxunto de anos a productividade media foi de 2,31 polos/parella. Interanualmente, a productividade oscilou entre 2,02-2,68 polos/parella, amosando diferenzas entre perodos. O substrato mis empregado para a instalacin dos nios foron rbores (77,5%), fundamentalmente carballos Quercus robur. Outros escollidos con menor frecuencia foron postes (18,6%) e diferentes construcins (3,9%).

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Presenza do lagarteiro das torres Falco naumanni na comarca lucense da Terra Ch durante a poca de dispersin premigratoria Jose Otero1, scar Rivas, David Calleja, Augusto de Castro, Carlos Gonzlez, Fernando Fernndez de Soto, Antonio Salazar, Catuxa Varela, Eva Villares, Gustavo Martnez e Marcos Otero 1 A Cigoeira 19, 27375 Damil, Begonte (Lugo) xiomei@gmail.com Dende o ano 2005 detctase con regularidade a presenza de grupos de lagarteiro das torres Falco naumanni na comarca lucense da Terra Ch, en datas coincidentes coas concentracins premigratorias observadas en diversos puntos da Pennsula, en especial na Cordilleira Cantbrica, ao longo dos meses de agosto e setembro. Para os anos 2005 a 2012 recompilronse as observacins propias inditas e os datos bibliogrficos (nomeadamente o Anuario das Aves de Galicia 2005, nico deste perodo publicado ata o momento, e o Noticiario Ornitoxeogrfico Galego da SGO). A maiores, no ano 2012 levronse a cabo varios conteos nos durmidoiros coecidos a fin de determinar o patrn da presenza da especie na Terra Ch. O continxente observado variou numrica e temporalmente entre uns anos e outros. O nmero mximo detectouse a finais de agosto de 2012 cun mnimo de 350 exemplares. Os mximos anuais coincidiron entre o 15 de agosto e o 15 de setembro. As observacins mis tempers producronse a finais de xullo e as ltimas na primeira quincena de outubro. Basicamente foron das as zonas onde se produciron a maiora das observacins, ademais de ser estas as nicas onde se tiveron detectado durmidoiros comunais, un no sector Veiga de Pumar-Arneiro-Go e outro no sector A Espieira-A Croa. Estas das zonas teen caractersticas paisaxsticas e orogrficas semellantes, amn de estar adicadas ambas a usos agrogandeiros nos que predominan as pradeiras e os cultivos de millo. A conservacin das reas que acollen estas concentracins durante a dispersin premigratoria, as como os seus hbitats, podera ser de trascendental importancia para a sobrevivencia dun importante nmero de exemplares, en especial xuvens, sector de idade no que se rexistran elevadas taxas de mortalidade.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Situacin actual do moucho comn Athene noctua na provincia de Pontevedra scar Martnez Roza1 e Jess Taboada Martnez Camio da Fresa 3, Tuimil-O Viso, 36810 Redondela (Pontevedra) oscardoviso@hotmail.com susotaboada@hotmail.com

O moucho comn Athene noctua unha especie sedentaria na nosa comunidade e semella que ben sufrindo un constante descenso na sa poboacin durante as ltimas dcadas. O cambio de usos do solo e o abandono dos campos de cultivo tradicionais (que non s traen consigo consecuencias directas), tal vez sexan factores principais que inflan na densidade actual da especie. No ano 2011 fxose un esforzo por documentar de xeito preliminar a presencia da especie durante os meses de marzo e xullo na provincia de Pontevedra, prospectndose unha serie de localidades nas comarcas de O Morrazo, Baixo Mio, O Condado, O Deza, Pontevedra e Vigo, acadndose nesta ltima unha mellor cobertura, cun 60% estimado do territorio. Levronse a cabo escoitas nocturnas de entre 15 e 30 min nas proximidades dos ncleos de poboacin e, durante os meses de xuo e xullo, observacin diurnas ou crepusculares non sistemticas. Como complemento, ademais dos datos dos autores (obtidos durante os ltimos cinco anos) recollronse os aportados por 19 colaboradores, inclundo os compilados no Noticiario Ornitoxeogrfico Galego da Sociedade Galega de Ornitoloxa (SGO). En total foi posible detectar 111 territorios, o 98% durante o perodo 2007-2011, anda que a mostra ascendeu a 116 territorios en 2012. A especie atopouse ben distribuda por toda a provincia, con presencia en todas as comarcas mostreadas e amosando unha tendencia aparentemente estable nos ltimos anos. Con todo, a maior parte dos territorios semella concentrarse nos concellos do interior, que en xeral presentan un ambiente rural mis estendido e mellor integrado, onde dominan os pequenos cultivos para autoconsumo xunto con pastos para o gando domstico. Anda que a especie non doada de localizar, en lugares ptimos para a sa cra pdense atopar varias parellas nun radio de poucos centos de metros, chegndose a localizar ata 8 exemplares e un mnimo de 4 parellas en 0,7 km.

VIII Congreso Galego de Ornitoloxa (2013)

Estima de la riqueza ornitolgica en el Parque Natural de Corrubedo mediante curvas de acumulacin de especies Alberto Monteagudo1, Graciela Fernndez, Xos Manoel Carregal y Alexia del Ro Garca 1 Terranova Interpretacin y Gestin Ambiental S.L., c/ lvaro Cunqueiro 2, 15008 A Corua amonteagudo@terranova-sl.es El primer paso para desarrollar medidas de proteccin para cualquier espacio es conocer sus valores naturales, etnogrficos, etctera. En lo referente a fauna y flora, la realizacin de un muestreo de las especies o taxones del lugar es una de las actuaciones bsicas para caracterizar su riqueza y evaluar su importancia. Sin embargo, esta estima simple de la riqueza no permite establecer lmites de confianza u otros estadsticos de dispersin que nos informen del grado de exactitud de la estimacin y nos faculten para compararla con la obtenida en otros lugares o en distintos perodos dentro del mismo espacio. Entre los aos 2004 y 2008 se muestrearon las poblaciones de aves del Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixn mediante 481 transectos realizados en cinco hbitats diferenciados: saladar, carrizal, prados, dunas y pinar. Los transectos, con ancho de banda de 25 m, se llevaron a cabo una vez por semana siguiendo el mismo recorrido en cada ocasin. Solamente se consideraron vlidos los realizados en condiciones meteorolgicas favorables. Las longitudes de cada transecto variaron segn el hbitat, pero se mantuvieron constantes durante todo el perodo de trabajo. Se obtuvieron curvas de acumulacin de especies con el programa EstimateS 8.0. Esta curva representa el incremento en el nmero de especies inventariadas a medida que aumenta el esfuerzo de muestreo. Siguiendo a diversos autores se utiliz el nmero de transectos realizados como medida del esfuerzo. Las curvas se ajustaron a una funcin de Clench (Sn = a*n/(1+b*n) por medio del programa Statistica 7.1. Se localizaron en total 72 especies en los cinco hbitats considerados. Todas las curvas confeccionadas alcanzaron un alto nivel de fiabilidad (pendiente de la curva), menor o igual a 0,03, considerndose fiables aqullas de <0,1. Las curvas de acumulacin obtenidas para cada hbitat, y para todos agrupados, se ajustaron perfectamente a la funcin de Clench (r2 > 0,95). En todos los hbitats se super el 95% de las especies esperadas, lo que denota una buena cobertura general. El nmero de transectos necesarios para alcanzar este porcentaje se cubri holgadamente en todos ellos, si bien el nmero vari ampliamente entre hbitats (desde 33 para el pinar a 177 para el saladar). Los dos hbitats ms cerrados, el pinar y el carrizal, fueron los que menos transectos precisaron, sugirindose una menor presencia de especies infrecuentes o escasas, mientras que en el resto de hbitats, ms abiertos, la probabilidad de incorporar nuevas especies a medida que se intensifica el muestreo es mayor por incluir un mayor nmero de especies que utilizan esos lugares como zona de paso.

Colaboran:

www.sgosgo.org sgosgo@sgosgo.org

Вам также может понравиться