Amel ustovi

65793 Nihad Crnalo 64274 Anela Pindo 64880 Denita Mai 64664

SEMINARSKI RAD

P r e d m e t: EKONOMIJA

EVROPE

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

MENTORI:

Prof. Azra Hadiahmetovi Ass. Aida Zaimovi

[EKONOMIJA BIH]

Sarajevo, Maj, 2010

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 2

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

SADRAJ UVOD......................................................................................................................................4 1.OPENITO O ZEMLJI

1.1. GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE.......................................................................5 1.2. POLITIKO UREENJE.............................................................................................6 1.3. LANSTVO U MEUNARODNIM ORGANIZACIJAMA.......................................7 1.4. RESURSNA BAZA..............................................................................................7

2. EKONOMIJA ZEMLJE
2.1. PRIMARNI SEKTOR 2.1.1. Poljoprivreda.......................................8 2.1.2. Povrtlarstvo.................................................................................................................9

2.1.3. Voarstvo.......................10 2.1.4. Stoarstvo.....................................................................................................................11 2.2. SEKUNDARNI SEKTOR 2.2.1. Rudarstvo.....................................................................................................................12 2.2.2. Industrija......................................................................................................................13 2.2.3. Metalna industrija........................................................................................................14 2.2.4. Automobilska industrija..............................................................................................15 2.2.5. Drvna industrija...........................................................................................................16 2.2.6. Proizvodnja prehrambenih proizvoda........................................................................17 2.2.7. Industrija tekstila, koe, gume i obue.......................................................................18 2.2.8. Proizvodnja i prerada duhana.....................................................................................18 2.3. TERCIJARNI SEKTOR 2.3.1. Turizam.........................................................................................................................18 2.3.2. Saobraaj.......................................................................................................................19 2.3.3. eljezniki saobraaj...................................................................................................19
Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 3

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

2.3.4. Drumski saobraaj........................................................................................................20 2.3.5. Vodeni saobraaj..........................................................................................................21 2.3.6. Vazduni transport......................................................................................................21

3.MEUNARODNA RAZMJENA..................................................................21 ZAKLJUAK....................................................................................................27 LITERATURA..................................................................................................28

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

UVOD

U seminarskom radu sa temom Ekonomija BiH istraili smo i naveli pojedinosti koje daju jednu uoptenu sliku Bosne i Hercegovine kao drave, ali i njene ekonomije. Karakteristike poput geografskih , politikih, stanovnitva, poljoprivrede, industrije, meunarodne razmjene i mnoge druge, bile su potrebni za detaljnu obradu teme, o emu e kasnije vie biti rije. Svaki stanovnih Bosne i Hercegovine bi trebao da zna podatke o svojoj zemlji i mjestu u kojem ivi. Koristei literaturu, grafike i razne popise , pokuali smo obezbjediti poreenja, statistike i podatke koji e rezultirati boljem vienju i shvatanju svega to smo pokuali objasniti kroz temu, te time upotpunili rad stvarajui jasniju sliku. Ekonomija ima iroku primjenu, ali da bi je analizirali konkretno kao ekonomiju jedne drave, moramo poznavati i elemente koje je ine, pa da krenemo...

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

1.OPENITO O ZEMLJI 1.1. GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE Bosna i Hercegovina je zemlja u obliku srca koja lei u srcu jugoistone Evrope. Ovdje se istone i zapadne civilizacije susreu, ponekad sukobljavaju, ali ee pojaavaju i obogauju jedna drugu kroz dugu i fascinantnu historiju. Bosna i Hercegovina je dugako ime za zemlju koja se prostire samo na 51.197 km2. Sjeverni i centralni dio zemlje zove se Bosna , a ime vjerojatno potie od stare indo-evropske rijei "bosana" to znai voda, a koje Bosni ne nedostaje. Juni region oko drevnoga Huma, kojim je vladao Herceg Stjepan Kosaa, kasnije je nazvan Hercegovina kada su to podruje zauzeli Otomanski osvajai. Moda ono to je posjetiteljima danas vanije da znaju je, da je Bosna i Hercegovina zapanjujue lijepa zemlja sa nepreglednim nizom prirodnih pejzaa, kultura, tradicija i izraziti ljudi. I po onome starom klieu "ljudi ine mjesto"- Bosna i Hercegovina moe biti ponosna na svoju gostoljubivost, te postupanje prema gostu kao da je lan porodice. A znamo da se porodica nosi u srcu. Na sjeveru, zapadu i jugozapadu granii sa Republikom Hrvatskom, a na istoku i jugu sa Srbijom i Crnom Gorom. Bosna i Hercegovina meu bivim jugoslavenskim republikama je trea po povrini i broju stanovnika (iza Srbije i Hrvatske), te srednjoj gustoi naseljenosti (iza Srbije i Slovenije).

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

1.2. POLITIKO UREENJE Bosna i Hercegovina se sastoji od Federacije Bosne i Hercegovine (51%) i Republike Srpske (49%), te distrikta Brko. Federacija BiH se sastoji od 10 kantona, a kantoni od optina. Republika Srpska administrativno se sastoji od regija, a zatim od optina. Teritorij Brkog koji je bio pod arbitraom, nije pripao ni Federaciji BiH ni Republici Srpskoj, ve je odlukom Arbitrane Komisije za Brko stavljen pod upravu drave Bosne i Hercegovine kao zaseban distrikt. Dravne institucije:

ef drave

Predsjednitvo Bosne i Hercegovine (3 lana)

Vlada

Vijee ministara

Parlamentarna skuptina BiH ima dva doma Parlament Bosne i Hercegovine

Zastupniki dom (42 lana) Dom naroda (15 lanova)

Stanovnitvo: 4,613,414 stanovnika prema zadnjem podacima CIA-e iz jula 2009. god2.; Dobna struktura: 014 godina: 14,5% (muki 344760 / enski 323.303), 15 do 64 godine: 70,7% (muki 1.645.274 / enski 1.617.136), 65 i vie godina: 14,8% (muki 279781 / enski 403.160) (2009). Stopa rasta stanovnitva: 0,339% (2009) zemlja (BIH) u odnosu na svijet: 171.
1

http://www.bhmc.ae/podaciBiH.htm#Politi%C4%8Dko%20ure%C4%91enje https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Natalitet: 8,85 roenja / 1.000 stanovnika (2009) zemlja (BIH) u odnosu na svijet: 214. Smrtnost: 8,63 umrlih / 1.000 stanovnika (juni 2009) zemlja (BIH) u odnosu na svijet: 86. Urbanizacija: urbana populacija: 47% od ukupnog stanovnitva (2008). Stopa dojenake smrtnosti: Ukupno: 9,1 umrlih / 1.000 ivoroenih, u odnosu na zemlje svijeta: 156 mukih: 10,44 smrti / 1.000 ivoroenih enska: 7,67 umrlih / 1.000 ivoroenih (2009) Valuta: Konvertibilna marka (BAM), 1KM = 100 pfeninga 1US$ = 3,673 AED. Jezici: bosanski, srpski, hrvatski Religije: Islam 48%, Pravoslavlje 37,1%, Katolianstvo 14,3% i ostali 0,6%. 1.3. LANSTVO U MEUNARODNIM ORGANIZACIJAMA Bosna i Hercegovina je lanica sljedeih meunarodnih organizacija: UN, IMF, WB, OSCE, WIPO, WHO, UNIDO, UPU, ICAO, UNESCO, IMO, WTO, IFAD, FAO, ILO, IBRD, IDA, IFC, MIGA, UNEP, UNICEF, UNDP, EBRD, Pakt stabilnosti Jugoistone Evrope, Vijee Evrope. 1.4. RESURSNA BAZA Bosna i Hercegovina raspolae sa znaajnim vodnim bogatstvom to je jedan od najvanijih faktora za opti privredni razvoj veine podruja u narednom periodu. Slatkovodni slivovi su kljuni resurs u BiH. Posebnu vrijednost kao prirodni resursi imaju izvorita povrinske i podzemne vode. Sve rijeke u BiH su uglavnom niskog kvaliteta jer primaju veliki teret zagaivanja putem nepreienih otpadnih voda naselja i industrije. Samo gornji tokovi nekoliko rijeka (Una , Sana, Neretva) imaju uglavnom dobar kvalitet vode. Termalna vrela su veoma esta u BiH sa jako kvalitetnom sastavom vode. To isto vai i za mnoge izvore i podzemne akumulacije mineralne vode. Relativno malo ih se koristi u eksploataciji. Mnoga od njih su izvan bilo kakve upotrebe, a predstavljaju resurse od velike vanosti u oblasti energetike i razvoja medicinskog turizma. U BiH se nalazi 26 veih ili manjih vodnih akumulacija. Mada je veina izgraena u svrhu koritenja hidroenergije, od posebnog je znaaja uticaj ovih akumulacija na ureenje reima voda (smanjenje poplava i poveanje minimalnih proticaja) kao i obezbjeenje potrebnih koliina vode za vodosnabdjevanje i navodnjavanje. BiH je bogata podzemnim vodama odakle se obezbjeuje 80-90 % pitke vode. Od ukupne povrine Bosne i Hercegovine (5.113.000 ha) na ume i umska zemljita otpada 53% (2.700.770 ha ili oko 0,71 ha ume i umskog zemljita po glavi stanovnitva). ume i
Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 8

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

umska zemljita u dravnoj svojini uestvuju sa 81%, a u privatnom vlasnitvu se nalazi Bosna i Hercegovina raspolaze sa dosta znaajnim bilansnim rezervama uglja (od okok 3,9 milijardi tona) od ega na lignit otpada 63%, a 37% na mrki ugalj. BiH nema kamenog ni koksnog uglja, to je svakako nedostatak. Bosna i Hercegovina ne raspolae poznatim nalazitima sirove nafte, pridrodnog gas i nuklearnih sirovina. Sljedei najvei potencijal BiH je BH dijaspora koja brpji preko 1 350 000 BH gradana koji ive u preko 60 zemalja svijeta i raspolau sa velikim znanjem, iskustvom, kontaktima, edukacijom, radnim iskustvom u razliitim branama i na kraju novcem u veem ili manjem obimu. Jedna Slovenija nema ni 5 % prirodnih i ljudskih potencijala kao BiH ( ive bolje i imaju vie zbog visoke svijesti i drugih drutveno-historijskih injenica). Potencijal BiH je turizam kroz gradski i planinski turziram, festivali u BiH i Sarajevu, seoski i rijeni turizam, proizvodnja zdrave hrane, izvoz zdrave hrane, proizvodnja i izvoz gotovog namjetaja, izvoz mineralnih voda na kojima se treba ozbiljno poraditi ukoliko elimo da budemo konkurentnija zemlja u svijetu.

2. EKONOMIJA ZEMLJE
2.1. PRIMARNI SEKTOR 2.1.1. Poljoprivreda Poljoprivredna proizvodnja sastavni je dio ukupnog, dravnog ekonomskog ambijenta, pa se stanje u njoj odraava i na ukupnu kvalitetu ekonomije u BiH. Od ukupne povrine Bosne I Hercegovine, obradivo zemljite zauzima 19.61%, trajni usjevi 1,89% povrine i ostalo zemljite 78,5 %. Prema podacima iz 2008. godine u poljoprivredi je zaposleno 20,5 % stanovnitva Bosne I Hercegovine. Poljoprivreda i ribarstvo u bruto domaem proizvodu Federacije BiH u 2007. godini participirali su sa 5, 3 %, a u bruto dodanoj vrijednosti sa 6, 9 %. U vrijednosti ukupne poljoprivredne proizvodnje u 2008. godini, sudjelovanje pojedinih poljoprivrednih grana iznosilo je: biljna proizvodnja 64,7 % (najvie ratarstvo sa povrtlarstvom, zatim voarstvo), stoarska proizvodnja 35,3 % (najvie govedarstvo, ovarstvo, pa zatim peradarstvo).
Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 9

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Poticajna politika Vlade Federacije BiH i ostvarenje programa transfera poljoprivredi iz budeta Federacije u 2008. godini, u iznosu od 52.650.000 KM, osigurali su odreene razvojne efekte, to je u skladu s uveanjem sredstava potpora u 2008. godini u odnosu na 2007. godinu. To uveanje iznosilo je 39,8 %, to je rezultiralo trinim vikovima u svim granama poljoprivrede. U 2007. godini, uvedene su i potpore za ruralna podruja kojima su uinjeni prvi koraci u osavremenjivanju poljoprivrednih gazdinstava, potpori organskoj proizvodnji, te proizvodnji u manje povoljnim podrujima, pokretanju dopunskih aktivnosti, ruralnom naslijeu i sl. Elementarna nepogoda u vidu sue, koja se desila upravo u 2007. godini, utjecala je na snano smanjenje prinosa u ratarskoj proizvodnji. Sua je izazvala i velike tete u stoarstvu, jer je prouzroila nestaicu i poskupljenje stone hrane. S tim u svezi, Vlada Federacije je iz tekue priuve izdvojila 4.100.000 KM, ime su, barem u najneophodnijoj mjeri sanirane i ublaene posljedica sue. Ova budetska sredstva usmjerena su kao pomo proizvoaima mlijeka i farmerima koji su proizvodili utovljenu stoku. 2.1.2. Povrtlarstvo Iako biljna proizvodnja u vrijednosti ukupne poljoprivredne proizvodnje sudjeluje sa 64,7%, ona se odlikuje usitnjenim posjedom, velikim brojem proizvodnih parcela, nedostatkom poljoprivredne mehanizacije, nedostajanjem strune poljoprivredne slube, kao i krupnih nositelja organizacije. Tu se, prije svega, misli na poljoprivredna preduzea zasnovana na kooperaciji te zemljoradnike zadruge temeljene na interesima zadrugara i sl. Sve nabrojano, uz nekoliko svijetlih primjera, ini ovaj sektor openito nekonkurentnim i zato je bitno osigurati podrku daljnjem ureenju i poboljavanju ambijenta, ali i novane potpore za njegovo transformiranje i odrivost. Da bi se ova proizvodnja ozbiljnije pokrenula, potrebno je organizirati proizvoae u zadruge ili ih uvezati s preduzeima koja e objediniti tehnologiju proizvodnje i ponude, te organizirati nastup na tritu.Zbog kvalitete zemljita i proizvoda, uslovljenih prirodnim poloajem naeg proizvodnog podruja, ali i sve veih transportnih trokova, uslovljenih rastom cijena nafte, objektivno je oekivati kako e uvozno povre biti postupno potiskivano domaom proizvodnjom.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

10

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Iz prikazane tabele se moe zakljuiti kako sjetvene povrine za pojedine vrste, kao to su povre i krompir stagniraju, dok se povrine pod ostalim vrstama smanjuju, to govori o krajnje nepovoljnom ambijentu za biljnu proizvodnju. Stanje u kojem se trenutano nalazi biljna proizvodnja rezultat je dugogodinjeg stagniranja cijena ratarskih proizvoda na domaem tritu, ali i rasta cijena nafte te mineralnih ubriva i drugih repromaterijala. 2.1.3. Voarstvo Izvoz voa pokazuje trend poveanja u gotovi svim njegovim vrstama. Posebice veliki rast izvoza dostignut je kod ljiva i jabuka, a znaajno je uvean i izvoz dinja, te lubenica, pogotovo ako se analizira zadnji dio promatranog razdoblja. Poveanje izvoza rezultat je uvoenja poticaja za podizanje novih nasada na cjelokupnom teritoriju Bosne i Hercegovine u nekoliko prethodnih godina. U iduem razdoblju moe se oekivati dodatno smanjenje uvoza voa, jer e novi nasadi vonjaka i vinograda koji su podignuti u razdoblju 2002.-2008. godine (preko 5.600 ha), postepeno ulaziti u puni rod. Vrste voa koje dominiraju, u ovisnosti od klimatskih uslova i naina uzgoja, su jabuka sa 121. 399, 6 tona i ljiva sa 115. 096, 1 tona, dok je proizvodnja groa dostigla 35. 637, 9 tone.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

11

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

2.1.4. Stoarstvo Stoarska proizvodnja, s druge strane, treba predstavljati najvaniji izvor prihoda poljoprivrednika, zapoljavati radnu snagu, osiguravati prehrambene proizvode I sirovine za industriju, te iskoritavati znaajne poljoprivredne livadske i panjake kapacitete. Vodea stoarska proizvodnja, a to je govedarstvo, uz proizvodnju od 322.221.000 litara mlijeka i 49.852.387 kg mesa, permanentno se uveava, jer je za istu, uz resurse, barem formalno osigurano i trite U sljedeoj tabeli moemo vidjeti da brojano stanje stonoga fonda u Federaciji BiH ima trend laganoga porasta (izuzetak su ovce), ali je ta proizvodnja nedostatna da zadovolji potrebe domaega trita za osnovnim poljoprivrednim proizvodima ivotinjskoga porijekla. U 2008. godini je izraen Operativni program razvoja govedarstva i Operativni program razvoja svinjogojstva u Federaciji BiH i oni su temelji za planiranje i provoenje mjera poljoprivredne politike za navedene proizvode u iduem razdoblju.

2.2. SEKUNDARNI SEKTOR 2.2.1. Rudarstvo Rudarstvo je u Bosni i Hercegovini veoma stara privredna grana i bazira se na pojavi bogatih leita ruda i minerala na njenoj teritoriji. Pojava metalinih mineralnih sirovina vee se za magmatske cikluse Zemljine kore.
Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 12

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

BiH je bogata nalazitima nematala meu koje se ubrajaju: dolomiti, krenjaci, mermeri, gline, kvarcni pijesak, laporci te betoniti i feldspati. Za industriju su jo vani: barit, azbest, magnezit i dr. Barit se eksploatira u Kreevu i Velikoj Kladui. Za potrebe vatrostalne industrije eksploatira se magnezit a rudnik je otvoren u Kladnju. Azbest, kao vatrostalni materijal, eksploatira se iz serpentina kod Bosanskog Petrova Sela. Jedini rudnik kamene soli je u Tunju, gdje se vri podzemna eksploatacija, pored navedenog, u Bosni i Hercegovini postoje leita i pojave nuklearnih sirovina, te plemenitih metala (zlata i srebra), kao i rijetkih metala. Njihova vanost je viestruka. Rudarska proizvodnja, skupa sa energetskim potencijalima, ini osnov cjelokupnoj industriji, napropulzivnijoj privrednoj grani.

2.2.2. Industrija Osnovni agregirani rezultati o industrijskoj proizvodnji u Bosni i Hercegovini u 2008 godini, struktura proizvodnje i promjene u odnosu na prethodne godine ilustrovani su kroz niz preglednih grafikona. Ovi grafikoni se baziraju na podacima iz 2003, 2004, 2005, 2006 i 2007 godine.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

13

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Izvor: http://bhas.ba/Arhiva/2009/TB/IND_2008_001_01_BA.pdf

Osnovni pokazatelji industrijske proizvodnje za 2008 godinu GRAFIKI prikazi Industrijska proizvodnja u BiH 2008 Ukupna industrija Vrijednost prodaje po podrujima djelatnosti i po vrsti proizvodnje

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

14

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Izvor: http://bhas.ba/Arhiva/2009/TB/IND_2008_001_01_BA.pdf 2.2.3. Metalna industrija BiH je vodea izvozna gospodarska djelatnost. Izvoz metalne industrije BiH u 2006. godini s izvozom koksa i eljezne sirovine iznosio je 1,42 milijarde eura. Proizvodnja metala i preraevina od metala 2006. godine imala je znatan rast izvoza. U zenikom Mittal Steelu 2006. godine uetverostruena proizvodnja elika. 2006 proizvodnja iznosila 530.000 tona elika to je za 183 posto vie nego 2005. godine. Poveanje proizvodnje u metalnoj industriji prati i razvoj preraivakih poduzea. Prema podacima Vanjskotrgovinske komore BiH, metalna proizvodnja poveana je prole godine za 28,6 posto u Federaciji BiH, a u Republici Srpskoj za 9,8 posto. Proizvodnja strojeva, ureaja i metalopreraivakih proizvoda prole je godine u odnosu na proizvodnju iz 2005. vea za 33,3 posto u F BiH, a za 50 posto u RS Jedno od najveih metalnih poduzea BiH, sarajevski Energoinvest, konkurira za nove viemilijunske poslove u afrikim zmljama u Etiopiji, Aliru, Nigeriji... U metalnoj industriji BiH sada radi 7 posto od ukupno zaposlenih, a njena proizvodnja je 28 posto ukupne industrijske proizvodnje u zemlji. 2.2.4. Automobilska industrija Oslonac automobilskog sektora u dananjoj Bosni i Hercegovini su metaloprerada (precizno struganje, glodanje, tehnika deformacijom), izrada alata, prerada plastinih masa, autoelektrika kao i tekstilna industrija za autoindustriju. Pri tome, metaloprerada biljei najveu izvoznu kvotu. Gotovo 40% proizvoda ide u izvoz.
Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 15

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Renomirani proizvodjai kao sto su MERCEDES, VW i MAN spadaju u glavne kupce proizvoda iz Bosne i Hercegovine. Bosna i Hercegovina se moe pohvaliti da ima poznatog proizvodjaa automobila kao sto je Volkswagen koji se nalazi u Vogoi blizu Sarajeva. 3 Veina preduzea, posebno u Federaciji BiH, potpuno je privatizovana. Nekoliko meunarodno poznatih dobavljaa iz autoindustrije imaju udjela u preduzeima iz Bosne i Hercegovine, odnosno u cjelosti su ih preuzeli. Upravo ta preduzea su sa investicijama novih vlasnika u posljednje vrijeme zabiljeila velik i dinamian rast. Najvei izvoznik u brani a drugi u drzavi je slovenski proizvoa presvlaka za sjedita, PREVENT, koji u Bosni i Hercegovini ima vie proizvodnih lokacija i za druge proizvode iz autoindustrije i posjeduje 42% dionica u Volkswagen Sarajevu.U oblasti autoelektrike, prije svega treba istaknuti preduzea ajevac FSU iz Laktaa i ZRAK-AEO iz Kiseljaka Pored ovoga, u Bosni Hercegovini se nalazi veliki broj proizvoaa raznih dijelova za autoindustriju.. Prema podacima Vanjsko/-Spoljnotrgovinske komora BiH izvoz metalne industrije u 2006. godine iznosio je 1,134 milijardu . Dodatna prednost Bosne i Hercegovine je veliki broj nauno-istrazivakih instituta i univerziteta u poredjenju sa brojem stanovnika.

Industrijska grana Metali i metalni proizvodi Masine, aparati i meh. uredjaji, kotlovi i dijelovi Elektricne masine i oprema i njihovi dijelovi
3

Izvoz u hiljadama EUR 713.229,011 276.074,917 66.529,923

http://www.ac-bih.ba/ba/stream.php?kat=16

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

16

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH] Vozila i dijelovi za vozila Oruzje i municija i njihovi dijelovi UKUPNO sektor metala 64.621,570 14.377,415 1.134.832,836

Izvor: VTK/-STK BiH, 2006 2.2.5. Drvna industrija Drvna industrija u Bosni i Hercegovini smatra se jednom od najperspektivnijih industrijskih grana. Prije raspada bive Jugoslavije i rata nakon toga, bh. kompanije iz sektora drvne industrije bile su poznate irom svijeta. Tada su kompanije iz sektora drvne industrije BiH veinu svojih proizvoda izvozile na zahtjevna svjetskog trita. BiH je bila drugi po veliini evropski izvoznik namjetaja u Sjedinjene Amerike Drave, sa neznatno koliinski manjim izvozom iza prvoplasirane Italije. Izvoz je u to vrijeme rastao geometrijskom progresijom: za samo deset godina, krajem osamdesetih, BiH je poveala izvoz namjetaja na ameriko trite za ak 5,8 puta.4 No, u ratu je veina proizvodnih kapaciteta bh. drvopreraivakog sektora unitena. Umjesto nekada prosperitetne industrijske grane nikle su brojne pilane, velikim dijelom nelegalne. Radei bez ikakvih dozvola za rad i uplata doprinosa i dabina, za samo par godina one su razorile umski fond Bosne i Hercegovine. Dobrim dijelom ovakvom stanju u drvnoj industriji BiH kupovali su Svjetska banka i MMF koji su prije etiri godine sprijeili zahtjev privrednika da se zabrani izvoz sirove rezane grae i trupaca iz nae zemlje. Shodno tome, i statistika biljei znaajno poveanje proizvodnje u sektoru primarne obrade drveta, a pad finalne proizvodnje u poratnim godinama. Procjenjuje se da danas u BiH posluje oko 1.500 kompanija u sektoru drvne industrije koje oko 70 posto svoje proizvodnje izvoze, a vie od dvije treine tog izvoza se odnosi na primarnu rezanu grau. S druge strane, sve relevantne informacije i istraivanja u sektoru drvne industrije pokazuju da u BiH trenutno postoji oko 2.000 pilana, veinom nelegalnih, od ega je ak 1.300 smjeteno na teritoriji Federacije BiH. Drvna industrija Bosne i Hercegovine je u 2007. ostvarila izvoz od 771 milion KM i on je za 16 posto vii u odnosu na 2006., ali negativan trend je zabiljeen u uvozu i povean je za ak
4

http://www.drvo.ba/

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

17

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

40,4 posto, to pokazuje da ostvarena robna razmjena bosanskohercegovake drvne industrije sa svijetom ostvaruje poprilian suficit. Prema podacima Uprave za indirektno oporezivanje 2008.g , izvoz namjetaja iz BiH je u najveem obimu iao prema Njemakoj i u proloj godini je, u odnosu na prethodnu, povean za 103 %. Proizvodnja namjetaja 2007.godine je poveana za 35 % u odnosu na godinu ranije, a izvoz za 26,8 %. U 2007-oj godini je za 11, 1 % povean izvoz neobraenog drveta. Proizvodnja umskih sortimenata u deset mjeseci 2009. smanjena je za 19 %, njihova prodaja za 18,5 %, a prerada drveta u 11 mjeseci 2009. za oko 20 %, kao i proizvodnja namjetaja. U umarstvu i drvnoj industriji FBiH radi oko 20.000 osoba i sada smo u tolikim problemima da je pitanje moe li se iz njih izai. Osim zakonske regulative, nedostaju i certifikati za izvoz, pa je upitno da li e BiH za par godine uope moi izvoziti. 2.2.6. Proizvodnja prehrambenih proizvoda Prehrambena industrija imala je relativno brz porast u ratnom i postratnom periodu gdje se potreba za hranom poveavala, a potroai su neprekidno rasli. Prehrambena industrija se dijeli, kao i ostale proizvodne oblasti, na grane meu kojima su pogoni za poizvodnju brana. Proizvodnja pia je bliska prehrambenoj industriji. Ona obuhvata proizvodnju piva, estokih pia, piritusa, vonih sokova, osvjeavajuih pia i mineralne vode. Za ove proizvode postoje neophodni uslovi; sirovine, trite, radna snaga, saobraajni uslovi. Velike povrine pod srednjo europskim voem u najveem dijelu teritorije BiH, kao i mogunost uzgoja mediteranskog voa u niskoj Hercegovini, omoguuju veliki asortiman sirovina za industriju pia. U industriji pia najznaajnija je proizvodnja prirodnih vina i rakije. 2.2.7. Industrija tekstila, koe, gume i obue Iste geografske i socijalno ekonomske zakonitosti za njenu pojavu i razvoj, koje smo naveli za industriju uope i prehrambenu industriju posebno, vae i za pojavu i razvoj ovih industrijskih grana. U tekstilnoj industriji postoje dvije oblasti: proizvodnja tekstilnih prediva i tkanina i proizvodnja gotovih tekstilnih proizvoda, te dvije grane koe i obue: proizvodnja koe i krzna i proizvodnja kone obue. 2.2.8. Proizvodnja i prerada duhana

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

18

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Proizvodnja duhana odvije se preteno u mediteranskoj i submediteranskoj Hercegovini, te umjereno kontinentalnoj Posavini. Obradive porine pod duhanom su razliite veliine, njihova veliina varira od trita i one se kreu od 5 10.000 ha, a prinosi su 0,5 do 1 tone po hektaru. 2.3. TERCIJARNI SEKTOR 2.3.1. Turizam Bosna i Hercegovina posjeduje raznolik i ouvan prirodni i kulturni turistiki potencijal to je veliko bogatstvo koje se mora ouvati i zatiti kako bi u dugom periodu pridonosio razvoju turizma, a sve upuuje da Bosna i Hercegovina mora imati novi savremeni i vrlo ambiciozni odnos prema ovoj oblasti. To se posebno odnosi na pojedine lokalitete i podruja koja imaju prirodne, drutvene i gospodarske resurse na nivou najstroijih europskih kriterija.5 BiH je prostor ukrtanja razliitih kultura, religija i tradicija koji BiH daju dodatnu vrijednost u stvaranju specifinog turistikog proizvoda. Turizam kao ekonomska aktivnost zahtjeva mnogo znanja i dobre volje, i to ne samo sudionika turistike ponude, ve i cjelokupnog okruenja u kojem se stvara i razvija, jer samo ovakva povezanost moe dati za obje strane pozitivne uinke koje treba stalno unaprjeivati. Neki od turistikih potencijala BiH danas se aktivno koriste, meutim razina njihovog koritenja nije na zadovoljavajuem nivou. S druge strane, postoji itav niz turistikoatraktivnih podruja i segmenata koje tek treba istraiti, zatititi, identificirati, pripremiti, staviti u funkciju i promovirati. 2.3.2. Saobraaj Bosna i Hercegovina zauzima poloaj izmeu jadranske obale Balkanskog poluostrva i njegove unutranjosti (Panonska nizija, Moravski basen). Stoga su i glavni putni pravci ove republike veze ove dve oblasti jugoistone Evrope. Glavna tekoa zemlje je njen veoma izraen planinski karakter i teka neprohodnost, to je znatno doprinijelo sporom razvoju saobraaja u zemlji.6 Bosna i Hercegovina ima razvijen drumski, elezniki, vazduni i vodni saobraaj.
5

http://www.fmoit.gov.ba/ba/page/26/turizam-u-bih

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

19

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

2.3.3. eljezniki saobraaj Ukupna duina eljeznike mree u Bosni i Hercegovini je 1.021 km (1995. godine), od toga 795 km elektrificirano (2002. godine). Ovo se odnosi na pruge standardne irine kolosijeka, jer u zemlji postoji i niz nekada koritenih pruga uskog kolosijeka jo iz perioda AustroUgarske. U dravi dominiraju dva eljeznika pravca sa glavnim ukrtanjem u Doboju (RS). Ti pravci su: TuzlaDobojBanjalukaNovi GradBihagranica sa Hrvatskom amac (granica sa Hrvatskom)DobojSarajevoMostargranica sa Hrvatskom Pored njih u Zvorniku i Bijeljini postoje prikljuci na eljezniku mreu Srbije. Jedini grad sa tramvajskim prevozom je Sarajevo.

2.3.4. Drumski saobraaj Glavni drumski put kroz Bosnu i Hercegovinu

Izvor: http://sr.wikipedia.org/sr
6

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A1%D0%B0%D0%BE %D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%9B%D0%B0%D1%98_%D1%83_%D0%91%D0%BE %D1%81%D0%BD%D0%B8_%D0%B8_ %D0%A5%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B5%D0%B3%D0%BE %D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B8

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

20

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Ukupna duina puteva u Bosni i Hercegovini je 21.846 km (2005. godina), dok je i 11.425 km sa vrstom podlogom (betonski, asfaltni). Duina autoputeva trenutno je neznatna i iznosi svega 30-40 km i to su ulazne magistrale u dva najvea grada u dravi, Sarajevo i Banjaluku. Kroz Bosnu i Hercegovinu prolaze sljedei Evropski koridori i njihovi nastavci: Autoput E-65 veoma kratka dionica preko hercegovakog primorja (Neum) - Republika Hrvatska je zapoela izgradnju mosta do Peljeca kojom bi ovaj evropski autoput zaobiao bosansku teritoriju Autoput E-73 Bosanski Brod (granica sa Hrvatskom) - Doboj - Zenica - Sarajevo Mostar - apljina (granica sa Hrvatskom) - Ovo je najvaniji drumski put u zemlji, a predstavlja alternativnu trasu putu E-65.[trai se izvor od 12. 2009.] Autoput E-661 Autoput E-761 - dionica Biha - Jajce - Donji Vakuf - Zenica - Sarajevo - Pale - Viegrad (granica sa Srbijom). Autoput E-762 - dionica Sarajevo - Foa (granica sa Crnom Gorom).

2.3.5. Vodeni saobraaj Bosna i Hercegovina ima veoma kratku morsku obalu kod Neuma, 25km, i nema pristup meunarodnim vodama, pa stoga nema pomorskih luka. Od inostranih luka najvei znaaj za njenu privredu ima luka Ploe u Hrvatskoj, koja je najblia Sarajevu i upravo razvijena zahvaljujui bosanskom zeleu. Rjeni saobraaj je bolje razvijen, ali ni izbliza iskorien prema mogunostima. Tekoa je njen pogranini karakter. Glavni plovni vodotok je rijeka Sava, koja kao pritoka Dunava povezuje dravu sa drugim dravama srednje Evrope. Vane luke na Savi su Brko, Bosanski amac i Bosanski Brod. 2.3.6. Vazduni transport U Bosni i Hercegovini postoji 27 zvanino upisanih aerodroma, ali samo je 4 od njih uvrteno na listu aerodroma sa IATA kodom (IATA Airport Code):
Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 21

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Aerodrom "Mahovljani" Banjaluka - BNX Aerodrom Mostar - OMO Aerodrom "Butmir" Sarajevo - SJJ Aerodrom Tuzla - TZL Najvei i najvaniji aerodrom u zemlji je sarajevski aerodrom "Butmir". U Bosni i Hercegovini su zvanino upisana i 4 heliodroma (1999. godine).

3.MEUNARODNA RAZMJENA
Za 2010- tu godinu, za period od I-III-eg mjeseca, ukupan izvoz je iznosio 1.538.938 (u hiljadama KM), od toga se 56% odnosno 862.185 odnosilo na redovan izvoz, 43.9% ili 675.927 se odnosilo na izvoz nakon unutranje obrade, a 0.1 % ili 826 na izvoz na vanjusku obradu. to se tie uvoza, ukupan uvoz za 2010-tu god (I-III) je iznosio 2.750.466. Od toga na redovan uvoz se odnosilo 2.358.258 ili 85.7 %, 14.2% ili 389.422 se odnosilo na uvoz na unutranju obradu i 0.1 % ili 2.786 se odnosilo na uvoz nakon vanjske obrade. Najvie se izvozilo u Hrvatsku (vrijednost robe 215.431 ( u 000 KM)), Njemaku (vrijednost robe 266.215 ), a na treem je mjestu Srbija (vrijednost robe 193.376). U prva tri mjeseca tekue godine, na listi prvih deset izvoznika iz BiH, prema podacima Uprave za indirektno oporezivanje BiH, nali su se Aluminij d.d. Mostar, Mittal Steel Zenica, d.o.o., Global Ispat koksna industrija d.o.o. Lukavac, Prevent Cutting d.o.o. Visoko TMD A d.o.o. Gradaac, javno preduzee Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo, Unis fabrika cijevi i Borac export-import d.d. Travnik. U januaru, februaru i martu iz BiH, prema vrijednosti robe najvie su se izvozili elektrina energija (153.981.995 KM), sjedala (osim tar. grupe 9402) ukljuujui i ona koja se mogu pretvoriti u leaje (113.230.229 KM), aluminij u sirovim oblicima (89.777.106 KM), koks i polukoks od kamenog ugljena, mrkog ugljena (51.211.591 KM) itd. U tekuoj godini, u prva tri mjeseca, najvie su se uvozila nafta i ulje dobivena od bitumenskih minerala, sirovina (182.227.592 KM), naftna ulja i ulja dobivena od bitumenskih minerala, osim sirovih (143.086.751 KM), kameni ugalj; briketi i slina kruta goriva od

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

22

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

kamenog uglja (82.254.081 KM), naftni plinovi i ostali plinoviti ugljenvodonici (65.235.041 KM) itd. Najvie se uvozilo iz Hrvatske, Slovenije i Srbije.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

23

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Ukupna vanjskotrgovinska razmjena BiH sa zemljama potpisnicama Sporazuma CEFTA, zemljama Evropske Unije (EU) i ostalim* za period od I-III.2010.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

24

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

25

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

26

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

U periodu od januara do decembra prole godine u Bosni i Hercegovini je ostvareno izvoza u iznosu od 2,83 milijarde Eura, to je za 17,6 posto manje nego prethodne godine. U istom ovom razdoblju uvoz roba u BiH je iznosio 6,31 milijardu Eura ili 24,2 posto manje nego u 2008. godini. Samim tim, pokrivenost uvoza izvozom je u 2009. godini iznosila 44,8 posto, to je neto bolje nego ostvarenih 41,2 posto prethodne godine. Moe se zakljuiti, da je globalna recesija donijela BiH u 2009. godini manji deficit na podraunu roba u meunarodnoj razmjeni. Tijekom 2009. godine je se najvie izvozilo u Republiku Hrvatsku, gdje je vrijednost izvoza na godinjem nivou iznosila 482,71 milijun Eura. Izvoz u EU je iznosio 1,53 milijarde Eura ili vie od polovice ukupnog ostvarenog izvoza. Najvei izvozni trgovaki partner iz EU je SR Njemaka, gdje je tijekom 2009. godine izvezeno roba u iznosu od 415,88 milijuna Eura. Zanimljivo, da je najvei pad izvoza u 2009. godini zabiljeen sa Slovenijom i to u iznosu od 24,7 posto. Drava iz koje BiH najvie uvozi je Republika Hrvatska iz koje je uvezeno 947,42 milijuna Eura ili 15% ukupnog uvoza. Uvoz iz Hrvatske je pao tono za treinu u odnosu na isti period prole godine, to predstavlja i najvei pad uvoza po zemljama iz kojih se uvozi, na godinjem nivou.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

27

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

ZAKLJUAK

Polazei od imena, oblika, poloaja , pa preko brdovitih predjela, planina, kroz guste ume pogodne za razvoj drvne industrije, pored brzih i mnogobrojnih rijeka koji pruaju hidroenergetski potencijal, podzemnih voda iz kojih dobivamo pitku vodu, te bogatstvo mineralnih voda, pa sve do nizina i panjaka sa razvijenim stoarstvom, do kultura i tradicija koje doprinose turizmu, dobijamo sliku jedne male, ali prirodno bogate zemlje. To je slika u kojoj smo roeni, meutim postoji i druga slika: neiskoriteni ljudski potencijali odnosno velika nezaposlenost, zagaivanje rijeka, spor razvoj poljoprivrede, nedostatak mehanizacije i tehnologije, nedovoljan izvoz u pojedinim granama, nedovoljno razvijen turizam i saobraaj te politiki auditorij, stvaraju jednu suprotnu sliku od prvobitne. Spomenute stavke se nastoje poboljati i razviti u neto svjetliju i pozitivniju cjelinu, na to moe uticati jedino ovjek, koji je ujedno jedan od glavnih krivaca ovakve slike kakva sada jeste. U nekim granama vidi se pomak, meutim potrebno je vrijeme, novac i ljudske sposobnosti kako bi one prele u pozitivni dio kada se govori o Bosni i Hercegovini i njenoj ekonomiji.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

28

Ekonomija Evrope

[EKONOMIJA BIH]

LITERATURA 1. Prof. Dr. Meho Bai, Ekonomija BIH, 2005. godina 2. http://www.bhmc.ae/podaciBiH.htm#Politi%C4%8Dko%20ure%C4%91enje 3. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html 4. http://bhas.ba/Arhiva/2009/TB/IND_2008_001_01_BA.pdf 5. http://www.ac-bih.ba/ba/stream.php?kat=16 6. http://www.drvo.ba/ 7. http://www.fmoit.gov.ba/ba/page/26/turizam-u-bih 8. http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A1%D0%B0%D0%BE
%D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%9B%D0%B0%D1%98_%D1%83_%D0%91%D0%BE %D1%81%D0%BD%D0%B8_%D0%B8_ %D0%A5%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B5%D0%B3%D0%BE %D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B8

9. http://sr.wikipedia.org/sr

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad

29