ANTINEOPLASTISCHE MIDDELEN

Achtergrond Kenmerken van kanker - Ongecontroleerde weefselgroei - Invasiviteit en metastasering - Lange latentieperiode - Biologische, biochemische en moleculaire heterogeniteit - Over het algemeen fataal indien niet gelimineerd Gevolgen van - Verlies van regulerende eiwitten t.b.v. de proliferatie en apoptose van cellen - Onvermogen om oncogene mutaties te identificeren en te repareren - Instabiliteit in het genoom - Accumulatie van mutaties in proto-oncogenen, tumor-suppressor genen en repair genes Behandelingsvormen - Conventioneel: - chirurgie - radiotherapie - chemotherapie - hormoontherapie - Nieuw/experimenteel: - immuuntherapie (bijv. Trastuzumab of Herceptine, een anti-HER2 r-MoAb tegen HER2-positieve mamma carcinoom) - angiosuppressie (bijv. thalidomide, alsmede combretastatine A-1 fosfaat en combretastatine A-4 fosfaat; in fase I en II) - anti-invasie (bijv. marimastat; in clinical trial) - moleculaire therapin (bijv. imatinib mesylaat, een remmer van tyrosine kinase in CML) 1

Principes van kanker chemotherapie - Lokale therapin (chirurgie en radiotherapie) hebben over het algemeen weinig succes vanwege grote kans op (micro-) metastasen bij diagnose; daarom: systemische therapin, m.n. chemotherapie - Log-fractional cell kill: een constante fractie (log) van de tumormassa (tumor burden) wordt gedood door een bepaald aantal kuren van een bepaald oncolyticum; dus: tergkeer van een snel groeiende tumor kan het gevolg zijn van te weinig behandelingen van een (overigens effectief) middel - In vitro: hoe meer hoe beter; in de kliniek echter belangrijker: dosering, AUC (C x t), doseringsinterval - Kankercellen kunnen groeien in sanctuaries (bijv. CZS) die moeilijk toegankelijk zijn voor systemische therapin (bijv. leukemin, mammacarcinoom, longcarcinoom). - De therapeutische index van de meeste oncolytica is gebaseerd op het verschil in groeisnelheid tussen kankercellen en gezonde cellen. Als gevolg hiervan: de meeste oncolytica induceren myelosuppressie, mucositis, alopecia, alsmede gonadotoxiciteit - Cyclisch toegediende hoge doses zijn beter dan dagelijkse lage doses (hoe meer, hoe beter, en mogelijkheid tot herstel weefselschade) - Combinaties zijn beter dan single agents (combinaties van middelen die op zich effectief zijn, verschillende werkingsmechanismen hebben, en niet overlappende toxische effecten veroorzaken) - De kans op succes is groter bij een lage dan bij een hoge tumor burden (bijv. adjuvant chemotherapie: debulking surgery gevolgd door chemotherapie) - Combined modality beter dan single modality (m.n. bij kindertumoren)

Oncolytica 1. Klassieke alkylerende middelen 2. Nitrosoureas 3. Platinumverbindingen 4. Antimetabolieten 5. Vinca alkaloiden 2

6. Epipodophyllotoxinen 7. Antitumor antibiotica 8. Taxoiden 9. Camptothecine analogen 10. Hormoon-afgeleide middelen 11. Immunotherapeutica

1.Klassieke alkylerende middelen Lead compound Mechlorethamine (HN2, stikstofmosterd); gedentificeerd tijdens WO II, toen bleek dat mariniers blootgesteld aan aanvallen met zwavelmosterdgassen hypoplasie van het beenmerg ontwikkelden Afgeleiden Melphalan (L-PAM, L-fenylalanine mosterd), cyclophosphamide (Cytoxan), ifosfamide, chlorambucil, busulfan Werkingsmechanisme Remming van DNA en RNA synthese na vorming van inter- en intrastrand crosslinks middels covalente bindingen tussen chloroethyl groepen (twee) met pyrimiden en purinen; gevolg remming van, of abnormale DNA replicatie, en celdood Toxische effecten - Alle zijn potentieel mutageen, carciniogeen en teratogeen; verder: - Mechlorethamine: myelosuppressie (m.n. leukopenie en thrombocytopenie), ernstige misselijkheid en overgeven, alopecia, alsmede azospermie; vesicant (!) - Melphalan: myelosuppressie (m.n. leukopenie en thrombocytopenie) - Cyclophosphamide: myelosuppressie (m.n. leukopenie), ernstige misselijkheid en overgeven, alopecia, hartfalen, cystitis (als gevolg van toxiche acrolein gevormd na activering in de lever; antidotum: MESNA); vesicant (!) 3

- Ifosfamide: myelosuppressie (m.n. leukopenie), ernstige misselijkheid en overgeven, alopecia, cystitis (als gevolg van toxiche acrolein gevormd na aktiveing in de lever; antidotum: MESNA); vesicant (!) Toepassingen - Mechlorethamine: Hodgkins en non-Hodgkins lymfomen (als component van MOPP regime) - Melphalan (oraal): palliatief tegen multipele myeloma en niet opereerbare ovariumkanker - Cyclophosphamide: vele hematologische maligniteiten bij kinderen en volwassenen (als component van MOPP regime), vele solide kindertumoren, mamma carcinoom (als component van FAC regime), longkanker - Ifosfamide: Hodgkins en non-Hodgkins lymfomen, vele solide en kindertumoren

2. Nitrosoureas Carmustine (BCNU), lomustine (CCNU), semustine (methyl-CCNU) Ontwikkeld als zeer lipofiele verbindingen in een poging oncolytica te verkrijgen met een gemakkelijke BBB passage Veroorzaken echter delayed myelosuppression; nadir na 4-6 weken, zodat slechts om de 6-8 weken toe te dienen; daarom niet veel gebruikt Werkingsmechanisme Distortie van DNA keten door vorming van covalente bindingen tussen chloroethyl-groep (n) met pyrimiden en purinen; gevolg: remming of abnormale DNA replicatie, en celdood Toxische effecten - Carmustine: delayed myelosuppression (m.n. thrombocytopenie), ernstige misselijkheid en overgeven, alopecia; vesicant - Lomustine: delayed myelosuppression (m.n. thrombocytopenie), misselijkheid en overgeven Toepassingen 4

- Carmustine: hersentumoren, Hodgkins en non-Hodgkins lymfomen, maligne melanoom, maagdarmtumoren - Lomustine: hersentumoren, Hodgkins en non-Hodgkins lymfomen, maligne melanoom dikke darmtumoren

3. Platinumverbindingen Lead compound Cisplatinum (Platinol, cDDP); per toeval ontdekt toen bleek dat platinumcomplexen gevormd in een agarosegel tijdens electroforese tussen platinumelectroden de groei van bacterin remden Afgeleiden Carboplatinum (Paraplatin), oxaliplatinum (L-OHP) Werkingsmechanisme Cross-linking van DNA door vorming van covalente bindingen tussen NH2+ en Cl- groepen met pyrimiden en purinen; gevolg: celdood door remming van, of abnormale DNA replicatie Toxische effecten - Cisplatinum: ernstige misselijkheid en overgeven (anti-emetica toedienen!), nefrotoxiciteit (te omzeilen door rigoreuze hydratie en gestimuleerde diurese met mannitol), ototoxiciteit; myelosuppressie (leukopenie en thrombocytopenie - Carboplatinum: minder myelosuppressie en veel minder emesis dan cisplatinum - Oxaliplatinum: myelosuppressie (m.n. leukopenie), ernstige misselijkheid en overgeven, paresthesin, diarree Toepassingen - Cisplatinum: hoofd/hals- (tezamen met 5-FU), ovarium- (als component van CP of PP regime), long- (tezamen met etoposide), alsmede testiculaire tumoren (als component van BEP regime; curatief!), Hodgkins en non-Hodgkins lymfomen - Carboplatinum: m.n. palliatief tegen (relapsed) ovariumkanker 5

- Oxaliplatinum: (nog experimenteel); aktief tegen colorectaal (tezamen met 5-FU en/of irinotecan) en ovarium carcinoom

4. Antimetabolieten Methotrexaat, cytarabine (ara-C, Cytosar), 5-fluorouracil, 6-mercaptopurine, 6-thioguanine, gemcitabine (dFdC, difluorodeoxycytidine) Zijn, m.u.v. methotrexaat, prodrugs, die intracellulair moeten worden gefosforyleerd tot aktieve species Werkingsmechanismen - Methotrexaat: analoog van folinezuur die (i.p.v. dihydrofolaat) op irreveribele wijze bindt aan dihydrofolaat reductase (DHFR), resulterend in verminderde productie van tetrahydrofolaat (cofactor voor thymidine synthese); gevolg: remming van purine en DNA synthese NB: Rescue van toxische effecten van high-dose methotrexaat door toedienen van leucovorin (tetrahydrofolaat) - Cytarabine: wordt d.m.v. een carrier in de cel opgenomen, alwaar het wordt gefosforyleerd tot aracytidine trifosfaat (araCTP), hetwelk DNA polymerase, en daarmee DNA synthese en repair remt - 5-Fluorouracil: intracellulaire fosforylering tot 5-FdUMP, 5-FdUTP en 5-FUTP; 5-FdUMP remt thymidilaat synthase na competitie met dUMP, wat leidt tot remming van DNA synthese; 5-FdUTP wordt in DNA geincorporeerd, leidend tot premature chain termination; FUTP wordt in mRNA geincorporeerd, leidend tot abnormale eiwitsynthese - Gemcitabine: intracellulaire fosforylering tot dFdCTP (competeert met CTP voor incorporatie in DNA) en dFCTP (leidt tot abnormale eiwtsynthese na incorporatie in mRNA) Toxische effecten - Methotrexaat: myelosuppressie (m.n. leukopenie en thrombocytopenie), mucositis, alopecia - Cytarabine: myelosuppressie (m.n. neutropenie en thrombocytopenie, maar soms ook anemie), koorts, alopecia, misselijkheid en overgeven, diarree, mucositis - 5-Fluorouracil: myelosuppressie (m.n. leukopenie), alopecia, mucositis, diarree 6

- Gemcitabine: myelosuppressie (m.n. leukopenie), vermoeidheid, koorts, alopecia, anorexie Toepassingen - Methotrexaat: mamma- (als component van CMF regime) en hoofd/halscarcinomen (single agent), lymfomen, leukemin, weke delen sarcomen, osteosarcomen - Cytarabine: n van de meest aktieve middelen tegen leukemin (m.n. AML); wordt ook intrathecaal gegeven tegen CSF infiltratie van leukemiecellen; ook in gebruik tegen lymfomen, maar zowat niet tegen solide tumoren N.B.: zeer korte t1/2 (enkele minuten), dus continue infusie - 5-Fluorouracil: mamma- (als component van FAC regime), colon- (tezamen met irinotecan en/of oxaliplatinum + leucovorin), rectum- (tezamen met irinotecan en/of oxaliplatinum + leucovorin), hoofd/hals- (tezamen met carboplatin) en maagcarcinoom (bijv . in FAM regime) NB: potentiering cytotoxiciteit door leucovorin; niet effectief in kinderen - Gemcitabine: pancreas-, mamma-, ovarium- en niet-kleincellig longcarcinoom NB: n van de weinige middelen met preferentile activitieit tegen solide tumoren

5. Vinca alkaloiden Vinblastine (Velban), vincristine (Oncovin), vinorelbine (Navelbine) Geisoleerd uit de Madagascaanse plant Catharanthus roseus, voorheen Vinca rosea (Apocynaceae) Werkingsmechanisme Remming van tubuline polimerisatie, leidend tot remming van de vorming van microtubuli en metafase arrest

Toxische effecten - Vinblastine: zeer myelosuppressief (m.n. leukopenie), maar niet neurotoxisch; verder alopecia; vesicant 7

- Vincristine: niet myelosuppressief, maar neurotoxisch (perifere neuropathie); verder alopecia, constipatie - Vinorelbine: alopecia, mucositis, constipatie, relatief milde myelosuppressie Toepassingen - Vinblastine: Hodgkins en non-Hodgkins lymfomen, Kaposis sarcoom, niercarcinoom - Vincristine: vanwege afwezigheid van myelosuppressie, component van vele combinaties, bijv. MOPP regime tegen ziekte van Hodgkin, CHOP tegen non-Hodgkins lymfoom, ABV regime tegen Kaposis sarcoom; verder tegen vele kindertumoren - Vinorelbine: niet-kleincellig long- en mamma carcinoom, Hodgkins en non Hodgkins lymfomen

6. Epipodophyllotoxinen Lead compound Podophyllotoxine, een alkaloide gesoleerd uit Podophyllum plant species Afgeleiden Semi-synthetisca etoposide (VP-16, Vepesid), teniposide (VM-26, Vumon) Werkingsmechanisme Inductie van enkel- en dubbelstrengs DNA breuken en DNA-protein cross-links na interferentie met topoisomerase II Toxische effecten - myelosuppressie, m.n. leukopenie, anaphylaxis bij hoge plasma piek concentraties, dus toediening over 1-2 uur, carcinogeen (second malignancies), milde alopecia Toepassingen - Etoposide: long- (CE) en testiscarcinoom (BEP), leukemin, lymfomen, Kaposis sarcoom, vele pediatrische tumoren - Teniposide: nauwelijks gebruikt 8

7. Antitumor antibiotica Lead compound Daunomycine (daunorubicine) Afgeleiden Doxorubicine (hydroxyl-daunomycine, Adriamycine), dactinomycine (actinomycine D), bleomycine, mitomycine-C Alle worden geproduceerd door Streptomyces bacterin en alle hebben een karakteristieke heldere (gele, oranje of rode) kleur vanwege een chromofoor in hun structuur Werkingsmechanismen - Daunomycine: binding aan DNA bestanddelen na intercalatie tussen base-paren, leidend tot steric obstruction; gevolg: remming van DNA replicatie en DNA transcriptie, alsmede DNA fragmentatie; tevens remming van DNA repair middels interferentie met topoisomerase II - Doxorubicine: intercalatie en vorming van toxische vrije radicalen, alsmede remming van DNA repair middels interferentie met topoisomerase II - Actinomycine D: intercalatie - Bleomycine: intercalatie en vorming van toxische vrije radicalen - Mitomycine-C: vorming van cross-links met purine en pyrimidine basen na alkylering, leidend tot remming van DNA synthese Toxische effecten Alle kunnen hartfalen en radiation recall veroorzaken; de cardiotoxiciteit is cumulatief Daarnaast: - Daunomycine: myelosuppressie (m.n. leukopenie), alopecia - Doxorubicine: myelosuppressie (m.n. leukopenie), misselijkheid en overgeven, anorexie, alopecia - Actinomycine D: myelosuppressie (m.n. anemie), malaise, lethargie, alopecia, misselijkheid en overgeven, anorexie - Bleomycine: longfibrose (vooral bij oudere mensen en rokers), mucositis, anorexie; geen myelosuppressie 9

- Mitomycine-C: delayed myelosuppressie, anemie, alopecia, misselijkheid en overgeven; vesicant verergert cardiotoxiciteit tezamen met doxorubicine (FAM regime tegen pancreas-carcinoom) Toepassingen - Daunomycine: ALL (tezamen met cyclophosphamide en vincristine in 5-drug regime) en ANLL (tezamen met ara-C); daunomycine wordt nooit gebruikt tegen solide tumoren - Doxorubicine: van alle antitumor antibiotica meest toegepast, tegen zowel solide als hematologische maligniteiten bij kinderen en volwassenen; ondermeer mamma- (in FAC regime), hoofd/hals- (in CAP regime) en pancreascarcinoom (in FAM regime - Actinomycine D: vele kindertumoren, bijv. VAD (vincristine, actinomycine D, doxorubicine) tegen Wilms tumor, en VAC (vincristine, actinomycine D, cyclophosphamide) tegen sarcomen slechts zelden tegen adulte maligniteiten - Bleomycine: testiculair carcinoom (als component van BEP), Kaposis sarcoom (als component van ABV), Hodgkins en non-Hodgkins lymfomen (als component van ABVD = Adriamycine, bleomycine, vinblastine, dacarbazine) - Mitomycine-C: anaalcarcinoom; experimenteel tegen o.a. maag- en pancreaskanker

8. Taxoiden Lead compound Paclitaxel (Taxol); gesoleerd uit bast van (amerikaanse) Taxus brevifolia (Taxaceae) Afgeleiden - Docetaxel (Taxotere); gesoleerd uit naalden van (europese) Taxus bacata (Taxaceae) - Momenteel wordt uit T. baccata de precursor bacatine gesoleerd waaruit zowel paclitaxel als docetaxel worden hemi-gesynthetiseerd Werkingsmechanisme Bevordering van tubuline polimerisatie, leidend tot de vorming van abnormaal stabiele microtubuli, metafase arrest en celdood 10

Toxische effecten - Paclitaxel: myelosuppressie (m.n. neutropenie), perifere neuropathie, mucositis, alopecia; verder allergische reakties gemedieerd door histamine en waarschijnlijk veroorzaakt door Cremophor EL vehicle (castor olie/ethanol = 50/50); daarom altijd voorbehandeling met een corticosteroid (dexamethason), een antihistaminicum (diphenhydramine= Benadryl) en een H2 blocker (cimetidine) - Docetaxel: min of meer zelfde als paclitaxel; allergische reacties echter minder, waarddor voorbehandeling met alleen dexamethason Toepassingen - Paclitaxel: mamma-, long-, ovariumcarcinoom; in het laatste geval als component van CT regime (cisplatinum + Taxol: eerst paclitaxel dan cisplatinum, want anders teveel myelosuppressie) of carbo-Tax regime (wederom eerst paclitaxel dan carboplatinum) - Docetaxel: mamma- (single agent), pancreas- (als component van experimentele regimes), ovariumcarcinoom

9. Camptothecine analogen Lead compound Camptothecine, gesoleerd uit Chinese plant Camptotheca acuminata; niet in gebruik Afgeleiden Irinotecan (CPT-11), topotecan Werkingsmechanisme Remming van topoisomerase I, leidend tot enkel- en dubbelstrengsbreuken in DNA, DNA arrest, en celdood NB: -irinotecan wordt ondermeer in de lever omgezet tot de aktievere metaboliet SN-38; Toxische effecten - Irinotecan: diarree (hiertegen concomitant loperamide), myelosuppressie (m.n. neutropenie), misselijkheid en overgeven, vermoeidheid, alopecia 11

- Topotecan: myelosuppressie (m.n. neutropenie), diarree, misselijkheid en overgeven, vermoeidheid, alopecia Toepassingen - Irinotecan: colorectaal carcinoom (in combinatie met 5-FU en/of oxaliplatinum); ook aktief tegen o.m. long-, cervix-, ovarium- en maagkanker - Topotecan: ovariumkanker; ook aktief tegen o.m. long-, en blaaskanker, alsmede enkele pediatrische solide tumoren

10. Hormoon-afgeleide middelen Tamoxifen (Nolvadex) Werkingsmechanisme Anti-oestrogeen; remming van binding van oestrogeen aan nucleaire receptor; gevolg: remming van door oestrogeen gestimuleerde DNA synthese en tumorcelgroei Toxische effecten Flushing, hot flashes, onregelmatige menstruatie, thrombocytopenie, leukopenie; zeldzaam: endometrium- en uteruskankers Toepassingen Preventie en behaneling van mammacarcinoom (oraal, single agent) Flutamide Werkingsmechanisme Anti-androgeen; remming van opname van androgenen in targetcellen, en/of hun binding aan nucleaire receptoren; gevolg: remming van door androgenen gestimuleerde DNA synthese en tumorcelgroei Toxische effecten Afname van libido, impotentie, gynecomastie, enige myelosuppressie, anorexie, misselijkheid en overgeven Toepassingen Tezamen met LH-RH antagonist (bijv. gosereline) tegen gemetastaseerd prostaatcarcinoom 12

Gosereline (Zoladex) Werkingsmechanisme Synthetische analoog van LH-RH; na initile stimulering van LH en FSH release, aanhoudende demping van hypofyse gonadotropinen (mogelijkerwijs als gevolg van downregulation van LH en FSH receptoren); bijv. serum testosteron daalt tot niveaus vergelijkbaar met castratie Toxische effecten Hot flashes, gynecomastie, afgenomen libido, tijdelijke hartsfunctie afwijkingen Toepassingen Mamma- en prostaatcarcinoom (zgn. hormone-replacement therapy); moet elke 28 dagen in de maag worden gemplanteerd Estramustine Werkingsmechanisme Is een combinatie van een anti-oestrogeen en stikstof mosterd; de oestrogeen component zou als carrier moeten fungeren om de alkylerende component dichtbij oestrogeen-afhankelijke tumoren te brengen; echter niet zeker of dit inderdaad gebeurt. In ieder geval daling in plasma testosteron spiegels en stijging in oestrogeen spiegels Toxische effecten Cardiovasculaire effecten waaronder ischemie, thrombo-embolie, decompensatio cordis, water- en zoutretentie, oedeem, gynecomastie, afgenomen libido, ernstige misselijkheid en overgeven, thrombocytopenie Toepassingen Prostaatcarcinoom (oraal, zowel single agent als in bepaalde combinaties)

11. Immuuntherapeutica Kanker immuuntherapie is het stimuleren van immuunsysteem om kankercellen aan te vallen. Gebaseerd op aanwezigheid van specifieke antigenen op membranen van tumorcellen maar (bijna) niet op die van normale cellen. Kanker immuuntherapie kan op twee manieren: 13

- d.m.v. immunisatie van de patint, zodat zijn/haar eigen immuunsysteem wordt geprimed om de kankercellen te herkennen en te vernietigen; - d.m.v. de toediening van therapeutische monoclonale antilichamen die gebruik maken van het immuunsysteem van de patint om de kankercellen te vernietigen. Therapeutische antilichamen: - murine antilichamen: opgewekt in muizen; weinig cytotoxisch; echter zeer immunogeen, dus zeer snelle eliminatie en allergische reacties; - chimerische antilichamen: bestaan uit variable regions van de muis gefuseerd met constant regions van de mens; leidt tot ongeveer 65% vermenselijking, dus verminderde immunogeniciteit en lagere halfwaarde tijd; - gehumaniseerde antilichamen: geproduceerd door bepaalde genen voor componenten van muizenantilichamen over te brengen in genen die coderen voor menselijke antilichamen; dit resulteert in ongeveer 95% vermenselijking; - humane antilichamen: geproduceerd in transgene muizen door genen voor humane immunoglobulinen over te brengen in het muizengenoom; vaccinatie van de transgene muis tegen het immunoglobuline leidt tot de vorming van monoclonale antilichamen. Trastuzumab (Herceptine) Werkingsmechanisme Is een gehumaniseerd monoclonaal antilichaam gericht tegen de HER2 receptor (behorende tot de EGFR familie van transmembraan tyrosine kinases). Binding van trastuzumab aan de receptor stopt de signalen voor hyperproliferatie uitgaande van de receptor, en alarmeert het immuunsysteem om de kankercel waaraan het bindt selectief uit te schakelen. Toxische effecten Vnl. flu-like symptoms (koorts, koude rillingen, spierpijn) Toepassingen Geavanceerd mammacarcinoom (HER2 overexpression) Cetuximab (Erbitux) Werkingsmechanisme Is een chimerisch monoclonaal antilichaam gericht tegen het extracellular domein van EGFR. Binding van cetuximab aan de receptor leidt tot competitieve inhibitie van de 14

interactie van EGF met de receptor (middels steric hindrance) waardoor deze niet geactiveerd wordt. Toxische effecten Mmeest voorkomende zijn jeuk, vermoeidheid, diaree, misselijkheid, buikpijn, overgeven, koorts, constipatie Toepassingen Geindiceerd tegen for colonkanker; maar gevalueerd tegen vele andere tumoren, m.n. nietkleincellig cell longcarcinoom en hoofd-halscarcinomen. Alemtuzumab (Campath) Werkingsmechanisme Is een gehumaniseerd monoclonaal antilichaam gericht tegen CD52 (voorkomend op >95% van lymfocyten en monocyten in bloed; functie van CD52 onbekend). Binding van alemtuzumab aan CD52 leidt tot celdood middels antibody-dependent cell-mediated cytotoxicity. Toxische effecten Ernstige cardiovasculaire en pulmonale toxiciteit Toepassingen Chronische lymphocytische leukemie (CLL) (meest voorkomende vorm van leukemie in industrile landen). Bevacizumab (Avastine) Werkingsmechanisme Is een gehumaniseerd monoclonaal antilichaam gericht tegen de VEGF-A receptor (betrokken bij tumorangiogenese). Binding van bevacizumab aan de receptor voorkomt de interactie van VEGF-A met de receptor (middels steric hindrance) waardoor deze niet geactiveerd wordt. Toxische effecten Hypertensie en bloedingen Toepassingen Geindiceerd tegen colonkanker; maar toegepast tegen vele andere tumoren, m.n. niercarcinomen. 15

Radioimmunotherapy Radioimmunotherapy is maakt gebruikt van murine antilichamen geconjugeerd met een radioactief preparaat tegen tumorantigenen. Worden vooral onderzocht tegen lymfomen, omdat deze zeer radiosensitief zijn. Men maakt gebruik van murine antilichamen, omdat deze snel uit het lichaam worden verwijderd, wardoor de patint zo kort mogelijk aan radioactieve straling blootstaat. Voorbeelden - Ibritumomab gekoppeld aan tiuxetan en 90Yttrium (-straler) - Tositumomab gekoppled aan 131Iodine (straler) Topicale immuuntherapie Topicale immuuntherapie maakt gebruik van het interferon imiquimod, een immune enhancement cream die de killer T-cellen aanzetten tot vernietiging van premaligne en maligne huidaandoeningen (bijv. wratten, basaalcelcarcinoom, squamous cell carcinoom, cutaneus T cell lymfoom, alsmede melanomen).

16