Вы находитесь на странице: 1из 7

2. RELAES ENTRE OS ELEMENTOS DO TRINGULO ESFRICO 2.

1 FRMULA FUNDAMENTAL DA TRIGONOMETRIA ESFRICA Faremos agora a deduo da frmula que fundamenta e responde a qualquer problema que envolva tringulos esfricos, conhecida como LEI DOS COSENOS DOS LADOS. uma relao que envolve os 3 lados e 1 ngulo do tringulo esfrico. Para isso, observemos as construes feitas na Figura 5 abaixo, e detalhadas em seguida:

CP face AOB MR PN

PM aresta OA SP aresta OB

PN aresta OB MR OB (1)

CM aresta OA SP = RN

SP MR

Temos ento: ON = OR + RN = OR + SP

No tringulo retngulo ORM (reto em R) temos: OR = OM . cos c identificao: 900 + ng. plano SMP = c + 900

(2)

e ainda a seguinte

ng. plano SMP = c

No tringulo retngulo OMC (reto em M) temos as relaes: OM = OC . cos b (3) e CM = OC . sen b (4) (5) Aplicando a relao (3) em (2), temos: OR = OC . cos b . cos c

No tringulo retngulo MSP (reto em S) temos: SP = PM . sen c (6) No tringulo retngulo CPM (reto em P) temos as relaes:

ng. CMP (vrtice em M) = ng. diedro de faces COA e AOB = ng. esfrico PM = CM . cos (7) Aplicando a relao (4) em (7), temos: PM = OC . sen b . cos Aplicando as relaes (5) e (9) em (1), teremos: ON = OC . cos b . cos c + OC . sen b . sen c . cos (10) (11) Mas, no tringulo retngulo CNO (reto em N) temos: ON = OC . cos a Logo, aplicando a relao (11) em (10), teremos a frmula: OC . cos a = OC . cos b . cos c + OC . sen b . sen c . cos cos a = cos b . cos c + sen b . sen c . cos cos b = cos a . cos c + sen a . sen c . cos B cos c = cos a . cos b + sen a . sen b . cos LEI DOS COSENOS DOS LADOS: O coseno de um lado qualquer igual ao produto dos cosenos outros dois lados mais o produto dos senos desses dois lados multiplicado pelo coseno do ngulo oposto ao lado inicial. 2.2 ANALOGIA DOS SENOS Os senos dos lados so proporcionais aos senos dos ngulos a eles opostos, e vice-versa. A frmula que deduziremos a seguir uma alternativa para a soluo de tringulos esfricos, e conhecida como relao entre os lados e os ngulos a eles opostos. Para sua deduo, usaremos novamente a Figura 5. No tringulo retngulo CPM (reto em P) temos: CP = CM . sen No tringulo retngulo CPN (reto em P) temos: CP = CN . sen B Logo: CM . sen = CN . sen B (1) ( OC ) (8) (9) Aplicando a relao (8) em (6), temos: SP = OC . sen b . sen c . cos

No tringulo retngulo CMO (reto em M) temos: CM = OC . sen b No tringulo retngulo CNO (reto em N) temos: CN = OC . sen a Aplicando estas duas ltimas relaes em (1), teremos: OC . sen b . sen = OC . sen a . sen B Realizando operaes algbricas, obtemos: sen a = sen b = sen c sen sen B sen C

2.3 RELAO ENTRE 4 ELEMENTOS CONSECUTIVOS conhecida como LEI DAS COTANGENTES; envolve dois lados e dois ngulos, sendo um destes oposto a um dos lados e o outro no. Vimos no item 2.1 que: cos a = cos b . cos c + sen b . sen c . cos e cos c = cos a . cos b + sen a . sen b . cos C Substituindo na 1a frmula o valor de cos c dado pela 2a frmula, teremos: cos a = cos b . ( cos a . cos b + sen a . sen b . cos C ) + sen b . sen c . cos cos a = cos a . cos2 b + sen a . sen b . cos b . cos C + sen b . sen c . cos cos a . ( 1 cos2 b ) = sen a . sen b . cos b . cos C + sen b. sen c . cos cos a . sen2 b = sen a . sen b . cos b . cos C + sen b . sen c . cos cotg a . sen b = cos b . cos C + ( sen c . cos ) / sen a [ (sen a.sen b ) ]

Mas: sen c = sen C sen a sen

cotg a . sen b = cos b . cos C +

sen C . cos sen

Logo: cotg a . sen b = cos b . cos C + sen C . cotg cotg a . sen c = cos c . cos B + sen B . cotg cotg b . sen c = cos c . cos + sen . cotg B cotg b . sen a = cos a . cos C + sen C . cotg B cotg c . sen a = cos a . cos B + sen B . cotg C cotg c . sen b = cos b . cos + sen . cotg C Qualquer destas frmulas deve ser escrita iniciando sempre pelo lado que tem ngulo oposto, pelo qual ela termina, isto , iniciando com lado a findar em ngulo ; ela inicia e termina em cotangente. 2.4 TRINGULO SUPLEMENTAR POLAR Consideremos os tringulos esfricos ABC e ABC na Figura 7 abaixo: veremos que eles so considerados tringulos suplementares.

Na Figura 7 consideramos as seguintes construes: reta OA face BOC reta OB face AOC reta OC face AOB Os vrtices A, B e C do tring. esf. ABC so, respectivamente, os polos dos lados a, b e c do tring. esf. ABC, distando 900 dos mesmos. Ponto A polo do arco BC = lado a Ponto B polo do arco AC = lado b Ponto C polo do arco AB = lado c Ponto A dista 900 do lado a Ponto B dista 900 do lado b Ponto C dista 900 do lado c

Da mesma forma, os vrtices A, B e C do tring. esf. ABC so polos dos arcos de crculo mximo BC, AC e AB , que so os lados a , b e c do tringulo ABC . O prolongamento do arco BC intercepta o arco AB no ponto K, e o arco AC no ponto L. Temos ento que: arco KL = Na Figura 7 temos: arco KC = 900 a + (900 a) ^C = 1800 c arco BL = 900

arco KL = arco KB + arco BC + arco CL = (900 a) + ^B = 1800 b

Logo: = 1800 a

Os ngulos internos do tringulo esfrico ABC so suplementos dos lados (de mesmo tipo de letra) do tringulo esfrico ABC. Realizando raciocnio anlogo ao desenvolvido acima, agora no arco BC , teremos: arco EF = arco BC = arco BE a Logo: a = 1800 + = (900 ) + arco BF = 900 arco EF + arco FC c = 1800 ^C + (900 ) b = 1800 ^B arco EC = 900

Os lados do tringulo esfrico ABC so suplementos dos ngulos internos (de mesmo tipo de letra) do tringulo esfrico ABC. O tringulo esfrico ABC chamado tringulo polar ou tringulo suplementar do tringulo esfrico ABC, e vice-versa.

Вам также может понравиться