REPUBLIKA SRPSKA BIH UNIVERZITET SINERGIJA FAKULTET ZA BEZBJEDNOST I ZATITU BANJA LUKA

Seminarski rad:
Tema: Odreenje bezbjednosti kao sistema
Predmet: Osnovi bezbjednosti i zatite

Mentor:

Student:

Banja Luka, jun 2011. godine

Odreenje bezbjednosti kao sistema

Sadraj:

1. Uvod________________________________________________________3 2. Pojmovno odreenje bezbjednosti_________________________________4 3. Teorija organizacionih sistema kao teorijsko-metodoloki okvir sistema bezbjednosti___________________________________________________6 4. Pojmovno odreenje i osnovi sistema bezbjednosti_____________________8 5. Zakljuak____________________________________________________13 6. Literatura____________________________________________________14

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 2

Odreenje bezbjednosti kao sistema

1. UVOD:
Opti pristup definisanju sistema bezbjednosti, kao oblika zatitnog organizovanja drutva koji je opredjeljen politikom zatite, zahtjeva odgovor na pitanje koga i od ega treba tititi drutva i u kom pravcu treba usmjeriti i razvijati bezbjednosno-zatitnu djelatnost. Odgovor na to pitanje podrazumjeva objanjenje izvora (uzroka, korijena) drutvene tetnih pojava ija sutina se manifestuje u spoljnjem svijetu, preko razliitih oblika ugroavanja. Ugroavanje je zajedniko ime za niz povezanih manifestacija, pojava, procesa, oblika i njihovih izvora (uzroka, korijena) nastanka. Ugroavanje ispoljava uticaj na sve drutvene procese, pa je praktino nemogue u okviru jedne naune discipline utvrditi teorijsko-metodoloke stavove o svim moguim aspektima ugroavanja. U formalnom smislu, pod pojmom u ugroavanje se podrazumjeva drutvena pojava kao odreeni dogaaj ili ponaanje trajnijeg karaktera u drutvenom ivotu koji izaziva neku negativnu posljedicu. Za potrebe sistema bezbjednosti najcjelishodnije je odreenje ugroavanje bezbjednosti kao opasnosti. Krivino-pravno znaenje opasnosti podrazumjeva manju ili veu mogunost unitenja ili oteenja nekog dobra ili vrijednosti. Na prvobitnom stepenu razvoja ovjeka bezbjednost se manifestovala kao pojedinano samozatitno ponaanje. Meutim ovjeka je shvatio da linu bezbjednosti i bezbjednost ljudi iz svog okruenja najlake sauvati tako to e svoja snage, sredstva i vjetine udruiti sa snagama snagom, sredstvima i vjetinama drugih. Istovremeno, od mnogih ugroavajuih pojava i nije mogao sam da se sauva. Tako je bezbjednost vremenom postala kolektivna zatitna djelatnost. Kolektivnu djelatnost bezbjednosti u poetku su realizovali svi lanovi kolektiva. Kanije se samo jedan njen dio specijalizovao za vrenje funkcije bezbjednosti. Rije je o izvjesnoj organizaciji bezbjednosti, odnosno o vie umreanih organizacija koje su inile sistem bezbjednosti . Dakle, Sistem bezbjednosti je oblik institucionalizovanog, profesionalizovanog i specijalizovanog djelovanje razliitih dravnih, nedravnih i meunarodnih aktera na zatiti svojih i tuih vrijednosti i interesa. Rije je o sloenoj drutvenoj tvorevini koja ima svoju strukturu i funkciju, i proizvodi izvjesne posljedice.

2.Pojmovno odreenje bezbjednosti

Poturovi Dajana (1065/10) Stranica 3

Odreenje bezbjednosti kao sistema

ovjeanstvo je okupirano bezbjednou i opsjednuto traganjem za njenih unaprijeenjem. Nikada nije bilo vie raznovrsnijih i efikasnijih ljudskih i materijalnih kapaciteta za zatitu bezbjednosti, i nikada se drutva nije osjealo bespomonijim i ranjivijim na ugroavajue pojave, koje su sve destruktivnije. Nesporno je da je bezbjednost jedna od osnovnih ljudskih potrebi: nepobitna garancija opstanka, napretka i blagostanja, ekonomske sigurnosti i mogunosti, humanosti i poretka; slobodnog ivota bez straha i tekoa; univerzalno dobro na koje svi imaju pravo, ali i sveano obeanje politikih lidera kojima je bezbjednost ljudi prva obaveza, najvaniji cilj u unutranjoj i spoljanjoj politici; spremnost da se uspostavi jaka veza izmeu pojedinaca i svijeta, drave i graanina. Traganje za bezbjednou je od instinkta, koji je bioloka kategorija, postalo je ciljana i svrsishodna psiholoko-materijalna pojava, odnosno pojedinani i kolektivni rad, funkcija, organizovana djelatnost. Postajui civilizacijska i kulturoloka tekovina, postalo je i konkurentno i sa oprenim ciljevima u odnosu na druge pojedince i kolektive. Traganje za bezbjednou je kontinuiran i beskonaan process, a bezbjednost spoznajna pojava, nesporna i univerzalna vrijednost i potreba To je cilj kojem tei ovjeka, a u metafizikom smislu i biljni i ivotinjski svijet.1 Gotovo da nema rijei kao to je bezbjednost, koja se vie koristi u savremenom ivotu, a da je pojam koji se njome oznaava istovremeno manje odreen i jasan. Ovaj termin podjednako upotrebljavaju teoretiari bezbjednosnih nauka u najirem smislu, ali i politiari, predstavnici dravnih vlasti, meunarodnih organizacija i nevladinih sektora, industrijalci, poljoprivrednici, medicinari, ekolozi, prosvjetari, pravnici, ekonomisti, meterolozi, graani., a da ne govorimo o policajcima, vojnicima, obavjetajcima, tuiocima, sudijama i slinim profesijama. Tako dolazimo do zakljuka da je odreenje bezbjednosti multidefinicijsko i neuniverzalno. Svi shvataju ili naziru njegovo znaenje, a malo ko umije da ga saeto izloi i obrazloi. Nesporno je da, u najoptijem smislu, bezbjednost postoji kada postoji i nesmetano se ispoljava (razvija i unaprijeuje) ono to je za nas vrijedno i znaajno, i kada je takvo stanje oigledno izvjesno, predvidivo i kontrolisano, to podrazumjeva i nau sposobnost da ga zatitimo od neeljenih uticaja. Znai bezbjednost se moe smatrati procesom, a prije svega eljenih proizvodom tog procesa stanjem. Biti bezbjedan znai biti zatien od uticaja neeljenih pojava, i osjeati
1

Saa Mijalkovi, Dragomir Keserovi: Osnovi bezbjednosti; Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2010, Strana 34.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 4

Odreenje bezbjednosti kao sistema

se zatienim u predvidivom i kontrolisanom ambijentu. Bezbjednost je rezultanta odnosa balansa izmeu stvarne i potencijalne ugroenosti referentnih vrijednosti i interesa postojeih kapaciteta koji ih titi. Apsolutna bezbjednost je idealna kategorija. Generalno, ugroavanje bezbjednosti postoji uvijek kada se dovodi u pitanje postojanje, ispoljavanje i uivanje onog to je za nas vrijedno i znaajno, odnosno kada se na referentnim vrijednostima javljaju ili se mogu javiti neeljene promjene ili se ne mogu nesmetano uivati. Znai i ugroavanje bezbjednosti je process, ali i stanje koje je njegovo posljedica.2 Bezbjednost je potrebi, process djelatnost i funkcija, zatim stanje, pa organizacije i najzad, odsustvo ugroavajuih pojava i straha, a u njenom sreditu su izvjesne vrijednosti i interesi.3 Predpostavlja se da rije bezbjednost, ije je znaenje viesmisleno i elastino, vue korijene od grkog izraza asphaleia koji je negacija rijei spahallo to u prevodu znai greka, uzrok propasti, propadanje, poraz, zbunjenost, razoaranje. Samim tim aspahileia znai izbjegavanje greke, propasti, poraza, to u prenesenom znaenju podrazumjeva vladanje situacijom, sprijeavanje propastim pobjedu i slino. Ovom rijeju se prvenstveno oznaava ponaanje, aktivnost, funkcija ovjeka kojim se stvara eljeno stanje u njegovom okruenju. Istovremeno, za bezbjednost se u latinskom jeziku koristi izraz Securitas, secures, securatis, koji je izveden iz kovanice sine cura to znai bez zabrinutosti, slobodu od brige, bez nevolja, mirnou i mir. Istovremeno, izraz secures znai siguran, bezbrian, neustraiv, stalan, vrst, odan. Izraz securitas oznaava bezbrinost, slobodu od opasnosti, staloenost, odsustvo duevnog uznemiravanja, mirnou ili mirnou svijesti, spokojstvo ali i sigurnosti, zatienost.4

Saa Mijalkovi, Dragomir Keserovi: Osnovi bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banjaluka, 2010, strana 34. 3 Mile Raki, Duko Vejnovi: Sistem bezbjednosti i drutveno okruenje, Udruenje defendologa RS, Banja Luka, 2006.godina, strana 116. 4 Saa Mijalkovi, Dragomir Keserovi: Osnovi bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banjaluka, 2010, strana35-36.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 5

Odreenje bezbjednosti kao sistema

3.Teorija organizacionih sistema kao teorijsko-metodoloki okvir sistema bezbjednosti

3.1. Podjela i obiljeja organizacionih sistema
U literaturi je veoma prisutna podjela sistema na proste i sloene, deterministike i stohastike, statike i dinamike, otvorene i zatvorene sisteme. Prosti sistemi su oni koji sainjavaju mali broj elemenata-podsistema, a manje unutranjih veza i veza sa okruenjem. Sloeni sistemi su oni sa velikim brojem podsistema, kao i internih i eksternih veza. Deterministiki sistemi su oni ije se ponaanje moe predvidjeti na osnovu poznavanja njihove structure i naina finkcionisanja u koje najee spadaju prosti sistemi. Stohastiki sistemi su oni ije ponaanje nije ili je teko predvidljivo, u koje najee spadaju sloeni sistemi. Statiki sistemi su oni koji postoje a ne funkcioniu. Dinamiki sistemi su oni koji su u stalnom procesu mjenjanja i u kojima je naglaena potrebi za upravljakim funkcijama. Otvoreni sistemi su oni koji su pod stalnim uticajem okruenja i stalno djeluju na okruenje. Najzad, zatvoreni sistemi su oni koji ne primaju uticaje okruenja i ne djeluju na okruenje.5 Sistemi bezbjednosti
6

pripadaju

grupi

sloenih,

otvorenih,

dinamikih

deterministihih sistema.

Obiljeja sistema su: interakcija, sloenost, determinizam, entropija, regulacija, hijerarhija, diferencijacija, ekvifinalitet, funkcionisanje, stanje, kretanje i ponaanje. 7 Interakcija je razmjena odnosno protok informacija, energije ili materije izmeu elemenata sistema i izmeu sistema i okruenja. Sloenost se moe odrediti kao nemogunost da se jedan system odvoji od svog okruenja.

5 6

Zoran Kekovi: Teorija sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 78. Zoran Kekovi: Teorija sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 79. 7 Mile Raki, Duko Vejnovi: Sistem bezbjednosti i drutveno okruenje, Udruenje defendologa RS, Banja Luka, 2006.godina, strana 95.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 6

Odreenje bezbjednosti kao sistema

Determinizam kao sljedea karakteristika sistema dopunjuje mogunosti

razdvajanja sistema. On se izraava izvjesnim funkcionalnim odnosom izmeu egzogenih i endogenih promjenljivih. Entropija je mjera nereda, dezorganizacije, nestanka i raspadanja, emu tei svaki system. Okruenje esto ugroava opstanak sistema, bez obzira da li su sistemi otvoreni li zatvoreni. Suprotan process entropiji je adaptacija, kojom se system odrava u ravnotei. Regulacija je postizanje ciljeva sistema uvaavajui efekte kola povratnog dejstva. U sferi regulacije dolazi do sinteze sistematskog i kibernetskog pristupa upravljanju. Radi se o logici prisutnoj u sferi tehnikih sistema, posebno u domenu automatike, a li i u sferi organizacionih sistema. Hijerarhija izraava svojstvo sistema da je svaki sistem podsistem veeg sistema, a svaki podsistem predstavlja sistem na svoj nivou. Diferencijacija kao obiljeje sistema moe da bude vertikalna ( u tom sluaju se radi o hijerarhiji) i horizontalna ( teritorijalna i funkcionalna). Teritorijalna diferencijacija ostvaruje se formiranjem i funkcionalisanjem istovrsnih podrunih organizacionih jedinica, koje obavljaju iste poslove uz razliitu teritorijalnu nadlenost. Ekvifinalitet izraava svojstvo sistema kojim se isti rezultat moe postii na razliite naine. Pored toga, ekvifinalitet izraava i svojstvo sistema da razliiti uzroci mogu da dovedu do iste posljedice. Funkcionalisanje sistema predstavlja zbir svih sktivnosti elemenata sistema (stanja, kretanja, ponaanja). Stanje je tana informacija o prolosti i sadanjosti svih elemenata sistema na osnovu ega se moe zakljuiti kako bi se sistem mogao ponaati u budunosti. Kretanje je promjena stanja elemenata sistem a tokom vremena, pretvaranja stanja u naredna stanja, transformisanje sistema pod dejstvom okruenja. Najzad, ponaanje predstvalja skup izlaznih reakcija sistema na njegovo ulazne veliine okruenja.8

Zoran Keki: Teorija sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009, strana 85-86.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 7

Odreenje bezbjednosti kao sistema

4.Pojmovno odreenje i osnovi sistema bezbjednosti

Bezbjednosna djelatnost ne moe da bude uspjena ukoliko se ne organizuje kao smislena, svjesna djelatnost na nivou cjelog drutva. Na takav zakljuak upuuje meusobna povezanost u drutva i injenica da savremene opasnosti ugroavaju sve ljude. Izuavanje bezbjednosti sa razliitih aspekata teorijskih, politikih, pravnih, sociolokih, u dr. pomae nam da utvrdimo prirodu tih veza i time mjesto i ulogu sistema bezbjednosti u dravi i u drutva. Svaki od ovih aspekata predstavljaju razlii te teorijskometodoloke pristupe izuavanja sistema bezbjednosti. 9

4.1.Pojam nacionalne bezbjednosti

I pojam i sistem nacionalne bezbjednosti prolazili su razliite etape tumaenja i teorijskog izuavanja u okviru studija bezbjednosti: od iskljuivog ba vljenja nacionalnom dravom kao stoerom bezbjednosti, do irenja istraivakog polja bezbjednosti unutar savremenih studija krajem XX vijekai na poetku XXI vijeka od nacionalnoj ka drugim vidovima bezbjednosti.10

4.1.1.Tradicionalna shvatanja nacionalne bezbjednosti

Nacionalna bezbjednost je neodvojivo povezana sa pojmovima drave i nacije, odnosno pojmom nacionalne drave. Pojam nacionalne bezbjednosti izvodi se iz dravnog suvereniteta kao sposobnost drave da suvereno ostvaruje svoju vlast, u kojoj ona ima neogranienu vlast da ureuje i upravlja unutranjih poslovima i spoljnim odnosima. Pojam je novijeg datuma i prvi ga je upotrijebio V. Lipman ameriki novinar, koji je popularizovano pojam >hladni rat<. U svojoj knjizi Amerika spoljna politika 1943. Godine napisao je : Nacija ima sigurnosti kada ne mora rtvovati svoje legitimne interese kako bi izbjegla rat i kada je sposobna ouvati ih ratom ako bude izazvana. 11

Zoran Kekovi: Teorija sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009, strana 130. Zoran Kekovi: Teorija sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009, strana 131. 11 Mile Raki, Duko Vejnovi: Sistem bezbjednosti i drutveno okruenje, Udruenje defendologa RS, Banja Luka, 2006.godina, strana 134.
10

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 8

Odreenje bezbjednosti kao sistema

4.1.2.Savremena shvatanja bezbjednosti

Tradicionalna shvatanja bezbjednosti vie nisu u stanju da objasne sloenu prirpdu bezbjednosnih pojava. Za to je prije svega zasluna promjena karaktera bezbjednosnih prijetnji, to je doprinijelo da se nacionalna bezbjednost, pored vojnih tumai i nevojnim aspektima bezbjednosti. U savremenim uslovima standardna jedinica bezbjednosti ostaje suverena teritorijalna drava. Jo uvijek je prisutan Vestfalski sistem kao osnova tumaenja meunarodnih odnosa i drava kao njihovih osnovnih jedinica. Iako se supermacija drava pod uticajem globalnih trendova meuzavisnosti osporava, nesporno je da drave i dalje zadravaju monopol na korienje prinude u meunarodnih odnosima. Osnovnih i najstarijih funkcija drave ima tri: Zatita stanovnika jednih od drugih; kolektivna odbrana od spoljnih napada i tenji; pomo najsiromanijim i najugroenijima. Tako je i concept nacionalne bezbjednosti formalizovan kroz vjekovnu praksu i pravne norme, meunarodne i unutranje, to se ne moe rei za ostale dimenzije bezbjednosti koje nemaju precizne odrednice u politikom i normativnom smislu. U novoj meunarodnoj stvarnosti nastaloj iz mondijalizacije i propasti Sovjetskog Saveza, drave, dakle ni u kom sluaju nisu nestale, naprotiv, ostale su u srcu sistema. Njihova funkcionalna povezanost je znaajno uvrena, iako jo uvijek na vrlo heterogen nain, tako da se teko razaznaju osobine vestfalskog sistema, koji je proistekao iz principa apsolutne suverenosti drava. 12

4.2.Pojmovno odreenje i elementi sistema bezbjednosti

Da bismo mogli da odredimo pojam sistema bezbjednosti, potrebno je da znamo koji je njegovo cilj i koje potrebi on zadovoljava. Podrazumjeva se da cilj mora da bude doivljen kao potrebi i motiv za akciju svih lanova klase. Da bi cilj mogao da ima ulogu uzroka, potrebno je da budu ispunjeni odreeni uslovi: da odgovara stvarnih potrebama drutvene grupe; da svijest o cilju bude iroko razvijena; da ne bude formulisan previe apstraktno ili od beznaajne drutvene grupe; da sredstva predloena za realizacij u cilja budu adekvatna i prihvatljiva i slino.13 Sistem bezbjednosti, kao i svaki sistem, predstavlja misaonu konstrukciju nekog realnog objekta. Taj realni objekat koji se izraava ovim sistemom jesu dravne funkcije.
12 13

Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 131. Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 139.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 9

Odreenje bezbjednosti kao sistema

U navedenom smislu, sistem bezbjednosti se moe odrediti i kao organizovani sistem preko kojeg drutva organizuje funkciju zatite svojih vitalnih vrijednosti radi opteg napretka i razvitka drutva. U teoriji jo uvijek nije dovoljno raspravljeno ta su to dravne funkcije. One su veoma razliite, jer inae zavise od veoma razliitih okolnosti, istorijskog razvoja, konkretnog drutvenog i politikog sistema.14 Sistem bezbjednosti se moe odrediti dvojako: kao nain organizovanja drutva za zatitu od svih izbvora i oblika ugroavanja i kao nain zatite osnovnih drutvenih vrijednosti.15 Osnovna fukncija sistema bezbjednosti je preventivna, da svojim postojanjem i znanjem da postoji predstavlja instrument odvraanja neprijateljske i druge kriminalne djelatnosti organizacije, grupa ili pojedinaca. Ako do nepoeljne aktivnosti doe, sistem mora energino da reaguje represivno otklanjanjem uzroka opasnosti i eliminisanjem njihovih nosilaca na pravno dozvoljen nain.16

4.3.Karakteristike sistema bezbjednosti

Karakteristike sistema bezbjednosti proizilaze iz karakteristika koje imaju organizacioni sistemi o emu je vie bilo rijei. Kao najvanije karakterisitke moemo izdvojiti : a) Sistem bezbjednosti je sloen, otvoren i dinamian organizacioni sistem. b) U uem smislu predstavlja podsistem politikog sistema, a hijerarhinost je jedno od njegovih osnovnih obiljeja. c) Djelovanje sistema vezano je za razliita stanja opasnosti pri emu sistem ima stabilizirajuu ulogu sa aspekata ostvarivanja ciljeva zbog kojih post oji u nekom drutva. d) Svoju ulogu vezanu za razliita stanja opasnosti i ugroavanja sistem ostvaruje proaktivnom i reaktivnom funkcijom. e) Sistemi bezbjednosti ostvaruju podsticajni i uravnoteujui uticaj na drutvene kretanja i procese. f) Razliita je uloga sistema bezbjednosti u demokratskim i autoritarnim, odnosno totalitarnim drutvima i reimima.

14

Vejnovi Duko: Defendologija, Drutveni aspekti bezbjednosti moderne drave, Visoka kola unutranjih poslova, Banja Luka, 2002.godina, strana 8. 15 Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 140. 16 Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 141.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 10

Odreenje bezbjednosti kao sistema

g) Ponaanje sistema je teko predvidivo zbog presudne uloge ljudsnog inioca. h) Sistem bezbjednosti ne poizvodi nove vrijednosti, ve objezbjeuje uslove za njihovo stvaranje i zatitu. i) Raznovrsnost i varijabilnost metoda kojima se sistem slui, sredstava i dogaaja.17

2.4.Pravni osnovi sistema bezbjednosti

Pravni osnovi sistema bezbjednosti mogu se podjeliti na : unutranjo pravne osnove sistema bezbjednosti meunarodno pravne osnove sistema bezbjednosti. 2.4.1.Unutranjo pravni osnovi sistema bezbjednosti

Posebno mjesto i uloguu odnosu na pravne osnov sistema bezbjednosti u sjelini ima Ustav kao opti pravni akt najvie pravne snage. Osnovni zadatak ustava kao najvieg pravnog akta koji utvruje osnove dravnog i drutvenog ureenja ne sastoji se u neposrednom regulisanju odnosa, nego da postavi osnove i okvire za njihovo regulisanje. U skladu sa ustavom, sistemom bezbjednosti se titi osnovne vrijednosti drutvene zajednice, zasnovane na vladavini prava i socijalnoj pravdi, naelima graanske demokratije, ljudskim i manjinskim pravima i slobodama i slobodama i pripadnosti evropskim principima i vrijednostima. Uloga sistema bezbjednosti neposredno proizilazi iz ustavnih normi kojima se ureuje i obezbjeuje: nezavisnosti, suverenost, teritorijalna cjelokupnost i bezbjednost drave, njen meunarodnim poloaj i odnosi sa drugim dravama i meunarodnim organizacijama; ostvarivanje zatita i sloboda i prava graana, ustavnost i zakonitost i tako dalje. Ustav kao osnova sistema polazi od identifikacije stanja ugroenosti, kao poetnih uslova da zapone djelovanje mehanizma sistema bezbjednosti.18

17 18

Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 1 42. Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 151.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 11

Odreenje bezbjednosti kao sistema

2.4.2. Meunarodno pravne osnovi sistema bezbjednosti Pored unutranjo pravne osnova pravne osnov sistema bezbjednosti ine i meunarodno pravne propisi. U savremenom meunarodnoj zajednici meuzavisnost drava je injenica koja se sve vie potvruje. U ostvarivanju spoljne bezbjednosti sistem bezbjednosti mora da respektuje pravila meunarodnog prava. Meunarodno pravne osnovi sistema bezbjednosti su raznovrsni meunarodni ugovori, koji se mogu blie klasifikovati na bilateralne i multilateralneugovore, a ovi drugi na regionalne i univerzalne.19 Odnosi meu dravama pravno se ureuju osnovnim izvorom meunarodnog prava Poveljom ujedinjenih nacija. Pripadajui Ujedinjenim nacijama, Srbija je svoje ponaanje prema njima podredila stavom Ustava koji kae: opte prihvaena pravila meunarodnog prava i potvreni meunarodnim ugovori sastavni su dio pravnog poretka Republike Srbije i neposredno se primjenjuju. Povelja UN-a proklamuje naela o meusobnim odnosima drave u skladu sa osnovnim ciljevima ove organizacije: Da sauva meunarodnim mir i u tu svrhu da preuzimaju kolektivne mjere radi spreavanja i otklanjanja svega to ugroava mir i radi suzbijanja napada ili drugih naruenja mira 20 Za sistem bezbjednosti smatra se vana injenica nain na koji vlade u pojedinim dravama postupaju prema ljudima na svojim teritorijama, na kojim vre suverenu vlast.21 Pored Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima, kao multilateralni meunarodno pravni osnovi sistema bezbjednosti posebno su znaajni: konvencije Ujedinjenih nacija, Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima, konvencije Savjeta Evrope, kao i mnogobrojni drugi ugovori. Razumije se da meunarodnim sporazumi obavezuju drave koje su njihove potpisnice da ih potuju. To meutim, nije danas sluaj.Svjedoci smo nepotovanja meunarodnog prava ukoliko se sa njim kose interesi velikih sila. Ameriki odgovor na multilateralizam na poetku 21. vijeka afirmie njihov smisao i potrebi za razliitost i izuzetnost i ovaj tzv. ekspecionalizam je demonstitan u vie navrata. 22

19

Vejnovi Duko: Defendologija, Drutveni aspekti bezbjednosti moderne drave, Visoka kola unutranjih poslova, Banja Luka, 2002.godina, strana 17. 20 Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 152. 21 Mile Raki, Duko Vejnovi: Sistem bezbjednosti i drutveno okruenje, Udruenje defendologa RS, Banja Luka, 2006.godina, strana 167. 22 Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. Strana 153.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 12

Odreenje bezbjednosti kao sistema

5.Zakljuak:

Iz svog rada sam zakljuila da bezbjednost generalno podrazumjeva nesmetano dostizanje, zatitu, razvoj i uivanje referentnih vrijednosti i interesa, odsustvo opasnosti koje bi to dovele u pitanje, te odsustvo straha da e se to dogoviti, kao product predvidivosti, izvjesnosti i organizaciono-funkcionalnih sposobnosti da se kontrolie razvoj pojava koje su konstruktivne ili destructive po referentne vrijednosti i interese. Znai referentne vrijednosti i interesu su oigledno centralna kategorija bezbjednos ti, ali i parameter njenog definisanja, zatim da je bezbjednost i sistem, harmonina cjelina sposobna da samostalno funkcionie u izvjesnom vremenskom i prostornom okruenju, sastavljena od vie horizontalno, vertikalno i dijagonalno povezanih potcjelina, koje vre konkretne djelatnosti, ija zbirna rezultanta ima za cilj nesmetano dostizanje, uivanje i sveobuhvatnu zatienosti referentnih vrijednosti i interesa od stanja ugoravanja. Sisteme bezbjednosti mogu da formiraju graana, drugi subjekti nedravn og sektora i drave na nacionalnom i nadnacionalnom nivou.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 13

Odreenje bezbjednosti kao sistema

LITERATURA :
Dragomir Keserovi, Saa Mijalkovi: Osnovi bezbjednosti, Faklutet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2010. godine, Zoran Kekovi: Teorije sistema bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka 2009. Mile Raki, Duko Vejnovi: Sistem bezbjednosti i drutveno okruenje, Udruenje defendologa RS, Banja Luka, 2006.godina, Vejnovi Duko: Defendologija, Drutveni aspekti bezbjednosti moderne drave, Visoka kola unutranjih poslova, Banja Luka, 2002.godina.

Poturovi Dajana (1065/10)

Stranica 14