CIVILOPEDIA Online: Grecja

Civilization V CIVILOPEDIA Online

Language:

Zaoenia gry

Cywilizacje i przywdcy
Strona gwna cywilizacji i przywdcw Ameryka Anglia Arabia Austria Babilon Bizancjum Celtw Chin Dania Egipt Etiopia Francja Grecja Hiszpania Holandia Hunw Imperium azteckie Imperium Inkw Imperium irokeskie Imperium osmaskie Indii Japonia Kartagina Korea Majw Mongolia Niemiec Persja Polinezja Rosja Rzym Songhaj Syjam Szwecja Grekom przypisuje si zaskakujc liczb wynalazkw i odkry, wliczajc pierwsze przedstawienia teatralne, prace historyczne oraz traktaty filozoficzne. Dali oni rwnie

Historia
Trudno jest przeceni wpyw Grecji na zachodni kultur i histori. Klasyczna Grecja staa si kolebk wielu najwikszych artystw, filozofw, naukowcw, historykw, pisarzy dramatycznych i wojownikw, jakich zna wiat. Wojownicy i kolonici greccy roznieli swoj kultur po caym basenie Morza rdziemnego i na Bliskim i Dalekim Wschodzie. Nastpcy Grekw, Rzymianie, nadal szerzyli ich myl przez Europ, a stamtd signa ona przez oceany do Nowego wiata.

Przywdcy:

Unikatowe jednostki:

wiatu igrzyska olimpijskie, pierwszy poemat, budynek teatralny. W polityce stworzyli pierwsz znan demokracj oraz republik. Wpyw Grecji nadal wida w naszym otoczeniu. Dzisiejsi lekarze nadal skadaj przysig Hipokratesa, a wspczeni architekci sigaj do greckiej klasyki w poszukiwaniu inspiracji. W duym stopniu zachodnia cywilizacja jest klasyczn cywilizacj greck.

Teren
Grecja zajmuje duy, szeroki pwysep, ktry wychodzi z Bakanw na poudnie i otoczony jest z trzech stron morzami rdziemnym, Joskim i Egejskim. Pwysep jest niemal przedzielony przez Zatok Korynck, ktra otwiera si na morze Joskie i wcina si w ld niemal na ca dugo, zostawiajc tylko cienki przesmyk, czcy pnoc i poudnie. Grecja jest dosy grzystym krajem z wskimi, yznymi dolinami, oddzielonymi solidnymi wzgrzami i szczytami. Na przybrzenych nizinach lata s gorce, a zimy agodne, ale w grach zdarza si nieg. Historycznie Morze Egejskie naleao do Grekw. Klasyczna Grecja wadaa setkami wysepek na nim, jak rwnie na wschodnim, skalistym wybrzeu Anatolii (Turcji).

Aleksander Askia Attyla Bismarck Budyka Czyngis-chan Dariusz I Dydona Elbieta Gandhi Gustaw Adolf Hajle Sellasje Harald Sinozby Harun ar-Raszid Hiawatha Izabela Kamehameha Katarzyna Maria Teresa Montezuma Nabuchodonozor II Napoleon Oda Nobunaga Oktawian August Pachacutec Pakal Ramkhamhaeng Ramzes II

Mykeczycy
O wczesnych mieszkacach Grecji wiadomo niewiele. Zostali oni w zasadzie wybici w czasie ery brzu okoo 1900 roku p.n.e, kiedy to wielka fala plemion mykeskich wyemigrowaa do Grecji z Bakanw. Nowi mieszkacy byli w wikszoci zdominowani przez kultur minojsk z Krety przez okres okoo 500 lat a do 1400 p.n.e., kiedy to Mykeczycy uwolnili si spod kontroli minojskiej. Iliad i Odysej Homera datuje si na okres mykeski. Mimo e czasy si rni, nadal daj one przynajmniej pobiene spojrzenie na rzemioso wojenne, polityk, wierzenia oraz codzienne ycie Mykeczykw. Cywilizacja mykeska upada w roku 1100 p.n.e. z powodw, ktre nadal s przedmiotem sporw, ale rwnie dobrze mog one sprowadza si do napywu kolejnej grupy migrantw z pnocy, Dorw. 300 lat nastpujcych po upadku imperium mykeskiego znane jest jako greckie ciemne wieki, z ktrych pozostao nam niewiele pisemnych wiadectw.

1 von 6

CIVILOPEDIA Online: Grecja

Sedong Sulejman Teodora Waszyngton Wilhelm Wu Zetian

Okres archaiczny
Tak zwany okres archaiczny zaczyna si w poowie VII wieku p.n.e., pod koniec greckich wiekw ciemnych. Wtedy Grecy ponownie zaczli pisa kroniki. Pismo mykeskie zostao jednak zapomniane w czasie wiekw ciemnych, dlatego te Grecy zapoyczyli pismo od Fenicjan, modyfikujc litery i tworzc alfabet grecki. Pierwsza data zapisana w greckiej historii to 776 p.n.e., rok pierwszej Olimpiady. Na zawody skadaa si tylko jedna konkurencja bieg na dystansie 200 metrw. Wygra go Koroibus z Elis, kucharz. Olimpiada odbywaa si odtd co cztery lata. Z upywem czasu Grecy dodawali inne zawody, na przykad bieg na 400 metrw, maraton, zapasy, rzut oszczepem i dyskiem, a wreszcie boks i wycigi rydwanw.

Kolonizacja grecka
W okresie archaicznym doszo do wielkiego greckiego ruchu kolonizacyjnego, w czasie ktrego wiele spoecznoci wysyao grupy obywateli, by kolonizowa wyspy i lini brzegow wschodniego regionu Morza rdziemnego. Nie wiadomo dokadnie, dlaczego greccy obywatele opucili swe domy, by tworzy kolonie. Niektrzy uwaaj, e osadnikami kierowaa chciwo, wiara, e gdzie indziej atwiej bdzie im zbi majtek, tymczasem historycy wierz, i czciow odpowiedzialno ponosi za to wzrost populacji. Przez wiele nastpnych wiekw Grecy budowali kolonie na wybrzeu Afryki Pnocnej, na Sycylii, na terenie dzisiejszych Woch, w Anatolii, Egipcie i na Bliskim Wschodzie. Kolonie cieszyy si niepodlegoci, ale pozostaway w bliskich stosunkach z macierzystymi polis.

Stanowienie polis
Okrelenie polis oznacza staroytne greckie miastopastwo. Zgodnie z tradycj sowo to oznacza klasyczn jednostk polityczn w stylu ateskim wielkie, gwne miasto panujce nad mniejszymi, pobliskimi miastami i wioskami. Okrelenie to rwnie odnosi si do grupy sprzymierzonych mniejszych miast bez wyranie dominujcej stolicy (w przybliony sposb wygldaa organizacja Sparty). Obie formy zaczynaj pojawia si w VIII wieku p.n.e. Niektrzy historycy wierz, e najwiksze miasta zostay zbudowane wok wity, a inni uwaaj, e Grecy skopiowali ten schemat od Fenicjan, ktrzy od wielu lat opierali budow miast na takim wanie planie. Kade polis byo suwerenn organizacj polityczn, odpowiadajc jedynie przed wasnymi obywatelami. Chocia obywatele miast-pastw mwili tym samym jzykiem, mieli t sam histori i pochodzenie (byli Grekami, oczywicie), nie powstrzymywao ich to przed cigymi sporami i bezustannymi wojnami midzy sob zalenie od nastroju. Polis mogy si sprzymierzy, by stawi czoo wsplnemu wrogowi, ale takie sojusze szybko si rozpaday, kiedy pocztkowy kryzys zostawa zaegnany. Istniay cztery gwne greckie miasta-pastwa Korynt, Teby, Sparta i Ateny. Z tej czwrki najpotniejszymi byy Sparta i Ateny. Ostatecznie walka o pierwszestwo midzy nimi wstrzsna wiatem greckim a do podstaw.

Spartanie
Spartaska polis znajdowaa si we wzgldnie biednym i nieprzyjemnym regionie w poudniowo-rodkowej Grecji. W VIII wieku p.n.e. Sparta wyruszya na wojn z poblisk

2 von 6

CIVILOPEDIA Online: Grecja

Meseni. Zwyciya, podbia krain i zniewolia jej obywateli, ktrzy przeszli do historii jako Heloci. Heloci nie potrafili pogodzi si z narzuconym im niewolnictwem i zapocztkowali wiele powsta. By zapanowa nad niewolnikami, spoeczestwo spartaskie bardzo si zmilitaryzowao. Kady Spartanin musia opuci rodzinny dom i wstpi do wojska w bardzo modym wieku. onierze spartascy byli bardzo zdyscyplinowani i nieustraszeni. Zyskali sobie saw najlepszych piechurw w Grecji.

Ateczycy
Ateny znajdoway si w poudniowo-wschodniej Grecji, w bogatym i yznym regionie, znanym jako Attyka. W przeciwiestwie do Spartan, Ateczycy byli wielk potg morsk. Przedkadali sztuk, kultur i nauk ponad surowe, zwizane z wojskiem ycie Spartan (jednake, aby nie zachwyca si Ateczykami i nie krytykowa zbytnio Spartan, naley podkreli, e Ateczycy rwnie mieli niewolnikw i nie sprzeciwiali si upieniu rywalizujcych z nimi miast). Pod koniec VI wieku p.n.e. Atenami rzdzi tyran Pizystrat, a nastpnie jego synowie. Pewien ateski arystokrata poprosi krla Sparty Kleomenesa o pomoc w obaleniu dynastii tyranw. Kiedy przewrt si powid, krl Sparty wyznaczy na ich miejsce wadc marionetkowego. Ateczycy pozbyli si jednak uzurpatora i powoali nowy rzd, w ktrym wszyscy obywatele (oprcz kobiet i niewolnikw, rzecz jasna) dzielili wadz. W ten sposb powstaa pierwsza demokracja na wiecie. Spartanie napadli na Ateny, starajc si zwrci wadz figurantowi, ale Ateczycy nieustpliwie bronili miasta, w zwizku z czym Spartanie musieli si wycofa. To zapocztkowao rywalizacj midzy dwoma potgami, ktra trwaa przez cae stulecia.

Grecja klasyczna (510 p.n.e. - 323 p.n.e.)

Okres znany jako Grecja klasyczna zaczyna si w chwili, gdy Ateczycy obalaj ostatniego tyrana i trwa do mierci Aleksandra Wielkiego. Okres ten zbiega si z rozkwitem sztuki, architektury, literatury, nauki i myli politycznej, wspaniaym renesansem humanistycznej kultury i wiedzy. Spjrzmy tylko na znanych Grekw z tego okresu: Leonidas I krl Sparty, Perykles wdz Aten, historycy Herodot i Ksenofont, filozofowie Sokrates, Platon i Arystoteles, dramaturdzy Eurypides, Sofokles i Arystofanes, fizyk Hipokrates... Ci ludzie yli 2500 lat temu, a my wci ich pamitamy. Czy istnieje inny okres w historii, w ktrym tylu wielkich ludzi pojawio si w tym samym czasie w tak maym miejscu na mapie? Chocia bya to nadzwyczajna epoka, okres ten obejmowa rwnie wiele krwawych, nieprzyjemnych konfliktw zbrojnych, a liczni wielcy tamtych czasw powicili mnstwo energii i wysiku, by zabija siebie nawzajem. Mona sobie zadawa pytanie, czy bya to zota era pomimo nieustannych konfliktw, czy te dziki nim.

Wojny perskie
Na pocztku V wieku przed nasz er greckie miasta na wybrzeu Anatolii (Jonii) znajdoway si pod panowaniem Persw, ktrych potne imperium rozcigao si na poudniowym wschodzie. W roku 499 p.n.e. miasta te zbuntoway si. Mimo e kilka kontynentalnych polis Grecji przyszo im z pomoc, wszystkie rebelie zostay stumione.

3 von 6

CIVILOPEDIA Online: Grecja

W ramach odwetu siedem lat pniej (492 p.n.e.) Persowie przypucili zmasowany atak na Grecj. Inwazj prowadzono dwoma skrzydami - wielkiemu wojsku towarzyszya potna flota, ktra bronia jego flanki. Oddziay przeszy przez Tracj i Macedoni, ale genera zosta zraniony, co poskutkowao wycofaniem si wojsk do Azji Mniejszej. W roku 490 p.n.e. silna perska flota (pomidzy 20 000 a 100 000 onierzy) wyldowaa w Attyce. Tu napotkali znacznie mniejsze wojsko, liczce okoo 9 000 Ateczykw i 1 000 Platejczykw, i zostali przez nich pokonani. Przynioso to Grekom jakie 10 lat pokoju. W roku 480 p.n.e. perski krl Kserkses przypuci kolejny potny atak, tym razem prowadzc na pwysep okoo 300 000 onierzy. Tak wielkie wojsko szybko zajo centralne greckie miasta i niepohamowanie ruszyo w kierunku Aten. W okolicach Termopil atakujcy napotkali znacznie mniej liczn grup Spartan i innych onierzy. Obrocy walczyli zaciekle do ostatniego czowieka, dziki czemu zapewnili Ateczykom do czasu na ewakuacj miasta. Nawet jednak bez miasta nadal mieli oni swoj potn flot, ktrej uyli do zniszczenia perskich statkw i pozbawienia wojska w Atenach zaopatrzenia. W cigu roku Spartanom udao si zebra dostateczne siy, by przepdzi atakujcych. Wroga armia zostaa w duej czci zniszczona. W roku 478 p.n.e. Ateczycy powrcili do swojego w sporej czci zrujnowanego miasta i rozpoczli jego odbudow. Zawarli sojusz (Ateski Zwizek Morski) z kilkoma miastami na wyspach, a nastpnie na dobre wypdzili persk flot z Morza Egejskiego.

Wojny peloponeskie
Po pokonaniu Persw Ateczycy zadali sporych sum od pozostaych czonkw Zwizku Morskiego, majc zamiar uy ich do odbudowy miasta. Poniewa ateska marynarka bya znaczco wiksza, wyspiarskie miasta musiay gra wedug jej zasad. Ateczycy osignli szczyt bogactwa oraz wadzy, a Ateski Zwizek Morski stal si de facto (mimo e nie z nazwy) imperium ateskim. Sparta, zaalarmowana rosnc potg Aten, utworzya Zwizek Peloponeski, w ktrego skad wchodziy pozostae kontynentalne potgi Grecji, takie jak Korynt czy Elis. W roku 458 pomidzy Zwizkiem Ateskim a Peloponeskim wybucha wojna, ktra cigna si przez kilka lat, a w roku 445 podpisany zosta traktat pokojowy. Niespokojny rozejm trwa do 431 r. p.n.e., kiedy obie strony zdecydoway si wznowi walki. Wojna cigna si przez dekady. Spartaskie siy zajmoway Attyk i oblegay Ateny. Miasto pado te ofiar epidemii, ktra zabia tysice osb, wliczajc w to Peryklesa, dowdc Ateczykw. Ateny jednak przetrway, a Spartanie zostali odepchnici. Marynarka ateska nkaa wybrzea wroga oraz jego zamorskich sojusznikw, ale adna ze stron nie bya w stanie zdoby przewagi, wic w 421 roku p.n.e. podpisano kolejny traktat pokojowy. Pokj Nikiasza potrwa sze lat i zakoczy si w roku 415, kiedy Ateny przypuciy zmasowany atak na Sycyli, na ktrej znajdowao si kilka miast - sojusznikw Sparty. Atak okaza si kosztown i katastrofaln w skutkach porak. Najedcza armia ateska zostaa cakowicie wyeliminowana, a flota niemal zupenie zniszczona. Ateny

4 von 6

CIVILOPEDIA Online: Grecja

zostay powanie okaleczone, zarwno na morzu jak i na ldzie. W roku 405 flota spartaska (przy pomocy Persw) pokonaa marynark atesk i ustanowia nieprzeniknion blokad miasta. Ateny, ktre nie mogy liczy na pomoc z zewntrz, a zaczynay przymiera godem, musiay si podda. Zwyciscy Spartanie obciyli polis sporymi odszkodowaniami, pozbawili j zamorskich terenw oraz zabronili budowania floty.

Filip II i Aleksander Macedoski

Podczas gdy miasta-pastwa poudniowej Grecji zostay powanie osabione przez dekady brutalnych walk, balans wadzy przesun si na pnoc, do Macedonii. W roku 338 p.n.e. Filip II poprowadzi wojsko na poudnie. Towarzyszy mu szesnastoletni syn Aleksander, ktry ju w tamtym okresie sprawdzi si w walce, dowodzc ma macedosk armi, ktra zmiadya rewolt Trakw. Po zniszczeniu kilku mniejszych oddziaw wroga Filip i Aleksander zdecydowanie pokonali poczon armi Teb i Aten w bitwie pod Cherone. Nastpnie ruszyli do Koryntu, ktry skapitulowa bez walki. Filip przygotowywa si do rozpoczcia duej kampanii w Persji, na czele wielkiej armii Macedoczykw i innych Grekw. W roku 336 p.n.e. zosta jednak zamordowany i w ten sposb w wieku lat 20 Aleksander zosta ogoszony krlem Macedonii. Na wie o mierci Filipa poudniowe miasta-pastwa Grecji sprboway wszcz rewolt, ale Aleksander ruszy w tamtym kierunku na czele 3 000 macedoskich kawalerzystw i przerazi ich wystarczajco, by natychmiast si poddali. Nastpnie uda si na pnoc w kierunku Bakanw, gdzie w byskotliwej kampanii pokona kilka armii wikszych od swojej. Podczas gdy Aleksander zabezpiecza pnocne granice, kilka poudniowych miast-pastw, wliczajc w to Teby i Ateny, ponownie wszczo bunt. W odpowiedzi Aleksander zrwna Teby z ziemi, sprzedajc wikszo mieszkacw w niewol. Ateny natychmiast skapituloway i zaczy baga o lito. Udowodniwszy swoj si, Aleksander nie mia ju adnych problemw z poudniowymi miastamipastwami Grecji.

Podbj Persji
W roku 334 Aleksander poprowadzi wojsko liczce 40 000 Grekw przez Dardanele na tereny perskie. Szczegy tej wspaniaej kampanii opisane s w innym rozdziale Civilopedii (zobacz wpis powicony Aleksandrowi Wielkiemu). Wystarczy powiedzie, e w cigu 10 krtkich lat Aleksander podbi ca Azj Mniejsz, Persj, Egipt i cz zachodnich Indii. Zmar w wieku 32 lat w 323 r. p.n.e., nie pozostawiajc dziedzica, jego rozdrobnione imperium za wpado w rce generaw i ich dzieci.

Po Aleksandrze
Po mierci Aleksandra Grecja rwnie si rozpada. Poniewa miasta-pastwa wrciy do wewntrznych walk, stay si one atwym upem dla Rzymu, rosncej potgi zachodu. Do roku 146 Macedonia staa si rzymsk prowincj, a przez nastpne stulecie jej ladem posza reszta kraju. W roku 330 n.e. imperium bizantyjskie zastpio Rzymian i

5 von 6

CIVILOPEDIA Online: Grecja

pozostao u wadzy przez jakie 1000 lat, a zostao wyparte przez Turkw, ktrzy rzdzili Grecj od poowy XV wieku, do wczesnego wieku XIX, kiedy to w roku 1829 Grecja odzyskaa niepodlego - prawie tysic osiemset pidziesit lat po podbiciu jej przez Rzym.

Faktoid grecki
adna cz Grecji nie jest oddalona od morza bardziej ni o 137 kilometrw. Hymn narodowy skada si ze 158 zwrotek. Na dzi dzie adna znana osoba nie zapamitaa wszystkich 158. Rzucenie jabkiem w dziewczyn jest tradycyjnym sposobem zaproponowania jej maestwa.

The artwork and designs contained on this site were not created by the site owner. All artwork and designs were done by Firaxis and have been exported from their game Civilization V. The site owner does not hold any rights on the art or designs. All content was generated using the game's XML data files.

6 von 6