BOGUMILI

. BOGUMILI
od lazicmaja 18 Jan, 2009 23:43 pm

Ko nije itao Luu mikrokozmu Petra Petrovia Njegoa, crnogorskog vladike : knjigu u ake i dobiete odgovor zato je ovaj kosmogonijski ep ostao u senci slave Gorskog vijenca : Zar jedan vladika pie bogumilski spev???!!! A ko su bili bogumili ? Bogumili su pripadnici jednog verskog i drutvenog pokreta na Balkanu u srednjem veku koji ima korene u duhovnim uenjima sa Istoka, manihejskih i gnostikih koji vode poreklo jo od Zaratustre. To je slovenska re : bogu-milPrvi bogumili se pojavljuju u Bugarskoj gde pomau otpor naroda protiv Vizantije. Iz Bugarske pokret iri preko Makedonije u Srbiju. U Srbiji je tadanja vlast uz Vizantiju, to podrazumeva i ispunjavanje vazalskih obaveza prema Vizantiji, kao to je slanje trupa u vizantijske ratove. Bogumili odbijaju da idu u vojsku i da nose oruje i zbog toga ih srednjevekovne srpske vlasti surovo kanjavaju, telesnim kaznama, odsecanjem delova tela, spaljivanjem na lomai, progonom iz zemlje, oduzimanjem imovine itd. Preiveli bogumili odlaze mahom preko Drine, u Bosnu i Hum. U Bosni i Zahumlju (kasnije Hercegovina) pokret nailazi na plodno tle i kasnije dobijaju naziv Crkva bosanska. . Na osnovu imena poznatih bogumilskih djedova i prvaka se moe zakljuiti da su oni nosili izvorna narodna imena, npr: Godin, Tiemir, Didodrag, Brati, Budislav, Drago, Dragi, Ljubin,

Tvrtko, Kulin, Draeta, Rastudije, Radoje, Radovan, Dragost, Povren, Radoslav, Miroslav, Boleslav, Ratko, Radomir, Miloje Za razliku od katolika i pravoslavaca koji su preuzimali strana imena. Najee jevrejska pod uticajem hrianstva: Stefan, Stjepan, Luka, Marko, Mateja, Pavle, Pavel, Nikola, Jovan, Ivan, Petar ili grka pod uticajem Vizantije: Konstantin, Aleksandar Bogumili, kao slovenska plemena, uvaju svoja prastara slovenska verovanja od crkvene i kulturne kolonizacije Vizantije i Rima. Njihovi obredi sadre sintezu starih paganskih, slovenskih, indoevropskih, izvornih hrianskih i gnostikih verovanja. Prisutno je pagansko oboavanje prirodnih elemenata, a pogotovo vatre. Pored toga to uvaju stara verovanja, oni uvaju i narodni jezik i pismo i svi zapisi na stecima su na irilici, nisu nosili oruje i slobodno bi ih mogli nazvati modernim renikom prvim pacifistima, zagovarali su slobodnu ljubav i seksualne slobode jer su sebe smatrali ujedinjenim sa prirodom, a zbog toga su bili proganjani od inkvizicije. Ishrana je bogumilima bila od velike vanosti, na osnovu nje su pravili razliku izmeu pravih hristjana i mrsnih ljudi Oni su se hranili povrem, voem i itaricama i nisu smatrali pravim hrianima one koji jedu meso, mleko i jaja. iveli su u zadrugama u kojima je vladala apsolutna ravnopravnost, bili su vrlo tolerantni, ali su odbijali da prihvate rimsko ili vizantijsko hrianstvo i imali su za to jedinstveni nain otpora : Prividno bi prihvatili strano uenje, pa bi ga se odmah odrekli, kad se okupatorska vojska povue. Smatraju sve crkvene i dravne vlasti avolskom pojavom. Podstiu ljude na nepokornost onima koji su na vlasti i pozivaju robove da ne rade za svoje gospodare, odbijaju plaanje poreza i bilo kakvih dabina.

Najmasovniji materijalni ostaci bogumilske kulture su steci. Postoji preko 66000 pobrojanih steaka u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Srbiji i Crnoj Gori. Podruja najgue zastupljena stecima su u Hercegovini (Bilea, Stolac, Trebinje, Gacko, dolina Neretve...).Oigledno je da su bogumili ulagali dosta truda da bi njihova poruka stigla do nas. Bilo je uobiajeno da svaki bogumil tokom ivota radi na svom steku da bi posle smrti ostavio traga o sebi na ovome svetu. Bogumili su odbacivali i Rimskog papu i Carigradskog patrijarha, sebe smatraju jedinim sledbenicima sledbenicima hrianskih apostola. Bogumili nisu gradili crkve pa su obrede vrili po kuama. Nisu podizali verske graevine, odbacuju crkve i hramove kao i kult svetih slika, ne priznaju molitve i potovanje svetakih relikvija, a kao jedinu vrednost zadravaju Oena. Izvore svoga uenja nalaze u Novom zavetu kao i u mnogim apokrifnim jevaneljima koja su postojala u to vreme na naem jeziku. Odbacuju Stari zavet kao avolje delo zbog mnogih surovosti, nepravdi i krvoprolia koja su tamo opisani. estoko napadaju crkveni sistem, posebno svetenstvo, popove i biskupe, kojima poriu svaku vlast nad vernicima. Jednako otar stav zauzimaju i protiv svetovne vlasti, protiv tadanjeg drutvenog i dravnog poretka. Izbegavaju sve to bi moglo da lii na javna zvanja. Ne bave se politikom ni trgovinom, ve iskljuivo zemljoradnjom, sakupljanjem plodova i lekovitih trava, zanatima, umetnou (posebno su bili poznati kao dobri skulptori) i radnjama koje nikoga ne ugroavaju. Meu ovim gortacima puno je druida, guslara, vraeva i lekara. Narod u srednjevekovnoj Srbiji masovno odbija da slui vojsku i da odlazi u vladareve ratne pohode. Stefan Nemanja zbog toga krivi bogumile i nakon uvrenja vlasti kree da se obraunava sa onima koji su se protivili njegovoj politici. Vlasti zapoinju

ubijanje i progon bogumila koji se nisu branili. Progon bogumila je dobio obrise graanskog rata sa strahovitim, neovenim postupcima. Bogumili su spaljivani na lomai, stavljani na muke, kanjavani najsurovijim kaznama, odsecani su im delovi tela, proterivani su iz drave ,a kue i imanja su im paljena i oduzimana. Pored imanja paljene su i bogumilske knjige, to je posebna teta jer bi one danas predstavljale najstarije spomenike rake i makedonske kole. Najstariji tragovi srpske pismenosti su zavrili na lomaama Stefana Nemanje. Ovakav surov progon bogumila i unitavanje njihovih knjiga i jeste razlog to se danas o njima toliko malo zna i to sva znanja dolaze upravo iz knjiga njihovih neprijatelja. Iako je mnotvo bogumila ubijeno i proterano, veliki broj njih i dalje ostaje da ivi u Rakoj, prvenstveno onih koji nisu imali gde da odu. Za njih je godinama kasnije Duanov zakonik predviao igosanje na licu i progon iz zemlje. Oni koji su ostali su bili primorani da se pritaje i skrivaju i tako e nadiveti i naredne vladare i srednjevekovnu srpsku dravu. Najvei deo bogumila je iz Rake prebegao u Bosnu i u narednim godinama tamo e biti njihov centar, a bosanskog bana Kulina e zbog toga proganjati i papa i Ugarska. I pored toga to e ih proganjati vladari i sa srpske i sa hrvatske strane, Bosna ipak za dugi niz godina ostaje mesto gde se potuje uverenja jer su se u Bosnu se sklanjaju ne samo izbeglice iz Srbije ve i iz zapadnih zemalja gde je inkvizicija nemilosrdno spaljivala one koji su razmiljali drugaije od propisanih crkvenih normi. U Bosni bogumilski pokret opstaje jo vekovima nakon toga i vremenom prerasta u Crkvu bosansku, koja postaje zvanina religija na bosanskim prostorima. Nestanak bogumila zapoinje sa dolaskom Osmanlija na balkanske prostore i sa nestajanjem srednjevekovnih junoslovenskih drava. Mnogi od njih prelaze na islam dok mnogi drugi ostaju da ive u nepristupanim planinama gde uspevaju da sauvaju svoju slobodu i svoja verovanja jo

vekovima nakon toga. Tragovi poslednjih bogumila na ovim prostorima se belee ak u 18. veku.