, ,

:
. . IX . I- (835-824
.)
, ,
10- : (823810 .), ,
,
1:
. . VI ( )
: , 300- :
(. . 190 . )
, ,
, 2:
:

: III . 3 13- (235 .) 47 ( ) , ( -

. . . .
, 1953, 1, . 248.
2
. . . . ., 1965, . 355.
3
III . () , 235 .` :
( ) 10 :

211

), , , , :
5, 6, : , , , , - : , , , . , , ,
, , , , , 7:
(175249 .) , : . 8:

:
,
` 9, ` ,
:
: , , ,
4

H i p p o l y t u s W e r k e, Bd. IV Die Chronik. Durchgesehen und herausgegeben von R. Helm

nebst einem Beitrag von J. Markwart (=GCS 36), Leipzig, 1929, S. 56- 58 (Liste der Iaphetvlker (47)
und der schriftkundigen unter ihnen (6)).
5

. . , . , . 2005,
906-907. , . ,
, , , , :
6
. ` . .
(), , 1944, 360.
. , ,
, , , :
7
. ,
, , 1983, . , 6: .

: , , [] , , ,
, , ( . .
, 1984, . 24): `

, ,
, :
8
. . , . ,
, 1835, 76:
9
( .), . . , , 1909, 778:

212

, ,
10:
. , , ,
: , . 11, , , :
:
. V ` . , 12:
. ,
: , 22 24
, , 13, 22 :
, ,
: ,
, . 14:
XIII . ,
, 15:

10

( .), . . , , 1913, . , 201:

11
. . , , 1982, 79:
12
. . . .
. (` ), , 1962,
124:
13

F r. M l l e r. Zur Geschichte der armenischen Schrift. Wiener Zeitschrift fr die Kunde des
Morgenlandes (WZKM), 1888, S. 245-248 (. , 1889, 86-87); WZKM,
1890, S. 284-288 (. , 1891, 68-70): ber den Ursprung der Vocalzeichen der armenischen Schrift. WZKM, 1894, S. 155-160 (.

, 1894, 244-246):
14
. . , , 1984, 452-453:
15
. , , 1861, 70:

213

. . 387 .
:
: ` : ,
.
,
16 (, ,
() 17):
,
18 ,
: : 19, : ,
,
, , : ,
,

, , 20:
21: ,
: ,
: 16

., . , 316:
. ( . (.), , . ,
, 1968, . , 284:
18
. ( .), , ,
, , 1941, [], 36: . .
. , 1983,
7, 67-75:
19
., [], 36:
20
( .), , 1904, . , 1314:
21
., [], 38:
17

214

, , , : :
,
, :

22,
23:
, - ,
,
, : , , 24:

, : ,
, , ,
:

:
:
,
:
, , :

: 25,
26:
22

., [], 40-41:
. (.), . , 293:
24
., [], 41:
25
., 845:
26
.
, . , , 1853, 127-128:
23

215

27

, : ,

:
,
, , `

, : .
,

:


28: ,
,
: , 29, :
,
, :
, [] 30 , [] : [] ,
31:
: - :
,
, ,
.
.
32:
27

., 840, 845:
., [], 40:
29
., [], 54:
30
. ,
:
:
31
., [], 40:
32
., . , 317: .
, (),
28

216

, 33 34, , ` ,
.
35:
, ,
, ,
,
36
:

, ,
,
, . 37:
, : -

: ,
, .
, 38:
***

IV . , ,
,
(. (.), . , 285):
, :
33
., [], 42:
34
., . , 325 []
, :
35
., [], 42:
36
. , . ,
95:
37
., [], 42:
38
., . , 14:

217

:
, , ,
:
, ,
39 ,
: , ,
, ,
: ,
, : ,
, : ,
: . ,
- , . , ,
, , , () ()40:
, ,
(
) ,
` 41 , . :
( 42),
: , , 39

() ,
:
40
, 179-180:
41
. ( . . , .
, , 1952, 79, . 15):
42
., [], 44:

218

: , ,
, . : 43: , , :
, ( ), , ()44: .
: ,
() , []
: ,
` ( , 45),

(
)46:
. , ,
, , :
, , ,
,
[ ], . (
- )47:
. , : , ( ) ( 48):
,
, , , ,
- , 43

:
:
45
., [], 46:
46
:
47
., . , 14:
48
:
44

219

: , , , , , :
***

,
, (): , , IV . ,
:
,
, : , , , 22 ,
: , , :
,

: . . . V . , : () ,
. , (
) , .
, 49: :
,
, , : ` , , ,
, ,
:
,
, , ,
49

. . . . ., 336:

220

: ,
()
. , 50:
,
(, )
(, , ):
, ,
, ,
51:
`
- . K-T-L ,
, ,
, KeToL
( ), KoTeL , ( ),
KaTuL ( , )52: . K-T-B (, ) KiTaB , , uKTuB : , ,
, ,
, , , , ,
, , :
,
, : , :
, , , ( )53:
50

., . , 326:

, ` -, -, ()
, -, - ( . . ,
, 1964, 19, 56):
52
. . . . . ., 261: , , , , ()
(),
,
( . . .
51

. , . . . ., 1963, . 260,
. 1):
53

., [], 46:

221

,
,
,
, ,
54, .
, : ,
:
- ,
: ,
: , 55:
,
(
)56,
( )57: ,
,
:
,
, ,
, ,
: ( ) , ` , : , ,
:
, , ,
, , , :

54

., [], 48-49:
., . , 326:
56
., [], 42:
57
., [], 46:
55

222

58

, ,
: ,
,
,
: , : ,
,
, () , ,
59:
-
.
60: : , , ,
, :
, : , , , : , ,
, ,
, ,
[ ] , , , 61: , :
. , , , , :
, , : , : :
58

., . , 326:
. (.), . , 293:
60
., . , 326:
61
( . .):
59

223

` 62 ( )63: , , , : , , ,
:
, ,
: , ` ,
: , , ,
. , ,
, , ,
: , ()
: 64:

, - , , [] (
)65, ,
:

66,
:
62

:
., [], 49:
64
. (.), . , 293:
65
., [], 54:
66
. .
` , :
,

( , , ,
, . , , 1962,
144, . 55): . ,
, (
, , 1963, 67). , . 1, ,
1971, 17): . ,
- ( ,
63

224

,
,
, ,
,
, : , , , , , 67 , ,
:
,
`
, ,
68: ( )
, () , 69: , ,
, (
) ,
70: :
, ,
:
, , , , ,
, , ,
71, :
65): . `

, , -
(. . . -
646 , 1983, 4, 24-27:
(VI-VII ), , 2000, 199):
67
., [], 60:
68
., [], 54:
69
., [], 58 ( . .):
70
., [], 60:
71
(., [], 54)
,
( [], [], ,
( )
,
: ,

225

,
, , : ,
, ,
: ` ,
: . .
[]
. []
,
[] : ,
,
, , ,
:
: . `
(. . , 91, . 45).
,
( )
,
, , , (., . , , 329):
. : ,
,

, (., [], 71, 73),
( . ),
:
:
, .
, ,
[] []
: .
,
, .
(. [], 54): ,

( . , . . ,
, 1994, [], 94): ,
,
: ,
, .
() (., [], 60):
. ,
,
, (
66 .),
:

226

: , ,
,
: , ,
:
, ,
,
, , ,
:
,
, ,
,
, , ,
:
, .

. , 72:
, , ,
, :
,
,
IV . : , ,
,
, , , , : V

. 73: , , 24 (2
72

., [], 54:
. , 1848, 192: ,
1600-
,
XIIXIII :
73

227

(12), 36 (3(12): ,
: , , :
, 24 , 36 : , 12- 6 (, , , , , ),
:
, . , ,
74: .
, ,
, , , - 75: : , , ,
,
,
: :
: , 470- , , (., . , 27),
(., . , 247), (., . , 293):
, . , 76:
,
: , V . , . .
,


, ,
,
,
77:
,
74
75

C. P a t k a n y a n. Recherches sur la formation de la langue arm. JAS, 1870, p. 148151.

. . , , 1968, 158:
. . , 79, . 15:
77
, 125:
76

228

: , . , -, - :
: - , . ,
, : - ,

78:
( 499 .),
, ,
: 72 72 : , :
, ,
, ,
20
(, , . , , . , . ,
. , . , . )79: . .
, , : 80:

() (-) (. , . , . , . , . , . ): . , -
78
79

. . . . ., 356:

. . , , 1984, 504-508, .
. , , 1973, 46-49:
80
, 162:

229

. 400
, :
: ,
, ,
:


81:
, , , . , 36 15-
, 7- , 6- 82: ` 1960- , . ,
V . ,
83: : ,
,
,
:
,
, ,
, , , - : : , ,
,
24
:
, , :
, , , ,
24 ,

81
82
83

, 176-177:
, 166-176:

. . . .
, 2, ., 1966, . 103133.

230

:
:
: . ,
17
84, 4 ,
`
85:
,
, . . I
- ( )` :
:
- Kharapota , ` ()
( ), `, ,
, ` ,
86:
, , :
. . IV ,
, , , , 87,
, ,
-, - 88, . . III . - , , . . I 89:

84

. . . ., 514:
, 517-555:
86
. . . ., 356:
87
, 358:
88
, . . III . , ( D. D a n i e l s and W. B r i g h t. The World's Writing Systems. New York, Oxford, 1996,
85

p. 373):
89

Der Alte Orient in Stichworten. Leipzig, 1978, S. 237.

231

-
- 90:

. . 317
185 .: ,
,
91, () 92 () ,
:
.
, ,
,
93:

90
91

. . . ., 356:
. . . . ., 235:

92

. , .
,
( ) :
93
D. D i r i n g e r. The Alphabet, London, 1949, pict. 167; . . . ., 357:
. . ,
, ( D.
D a n i e l s and W. B r i g h t, p. 373383):

232

,
` : , ,
` , : , . . VI
94: ,
.
-

( 16)

( 12)

( 4)

( 12)
,

( 15)
( 1)
( 7)

( 2)

( 2)

( 12)
( 12) .

( 16)

( 1) .

( 13)

( 17)

( 11)

( 6)

( 14)

( 14)

( 5) .

94

( 12)

( 6)

( 13)

( 13)

( 5)

. . . . ., 336337:

( 13)

( 14)

233

( 18)
( 9)

( 12) .

( 17)

( 4,5)

( 2) .
( 13)
. :
, : : `
, , - : 95: , . ,
( 7)` :
. , , .
` : ,
, 96:
, , ( 17):
. , X . ` 97:
, (
21): :
, dra, gra, kra`, sra, tra ,
:
38
98, . 1`
, (), , , , , , 2` , , , , , , , , , , 3` , , , , , , :

95

. . . ., 534:
, 552:
97
, 554:
98
Der Alte Orient, S. 237.
96

234

80 , 40 , 30
`
. 1 , , , , , , , , 2` , , , , , , , , ,
, 3` , , , , :
.
, , V .
,
:
, , ,
: 40 , , ,
-

:

235

(. . III .)
, , : ,
. . III
: , : , ,
, , :
-
:
99
, , - , ,
100: : ,
:

, ,
, 101:

:
,
:

99

., 26, 32: . (-)

:
100
., 20, ., . , 103, , 202, , 203, , 208, 210, , 211:
101
. , , 1832, 35-36:

236

, : -, : , ,
, . - 38 ., - ,
280
, 25 . , , .

MESROP MASHTOTS AND PRE-MASHTOTSIAN ARMENIAN SCRIPT

ALBERT MUSHEGHYAN
Summary
The author brings a new point of view that from the very beginning Mashtots was purposefully in search
of the ancient Armenian letters: first at Gokhtan pagan priests and later in Mesopotamia: at pagan experts of
ancient scripts and also in books kept in famous Edessian library. Author's revealed Kushan-Bactrian
inscription of 38 A.C., written in ancient Indo-Bactrian script Kharoshti and also the published letter table
of Kharoshti include more than 280 syllabic letters over 25 of which are related or are similar to
Mashtotsian alphabet. On that basis the author comes to the conclusion that Mashtots restored Armenian
letters that had existed before Christ.