Вы находитесь на странице: 1из 79

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

Latn III Programa de contenidos - Ao 2013 Bolilla 1: Revisin de los contenidos de los niveles anteriores: Declinaciones de sustantivos y adjetivos; pronombres personales; verbos regulares, participios y adverbios. Bolilla 2: Cuarta y quinta declinacin. Bolilla 3: Modos Subjuntivo e Imperativo. Usos. Bolilla 4: Pronombres posesivos y demostrativos. Bolilla 5: Verbos irregulares: SUM, POSSUM, PROSUM y dems compuestos de SUM. Modificadores verbales de SUM y sus compuestos. El complemento rgimen. Bolilla 6: Grados de significacin del adjetivo y del adverbio. Segundo trmino de comparacin y complemento rgimen del superlativo. Comparativos y superlativos especiales. Bolilla 7: Pronombres relativos y las proposiciones que introducen. Bolilla 8: Pronombres indefinidos e interrogativos. Oracin interrogativa directa. Bolilla 9: Voz Pasiva.

ALUMNO/A: ....................................................................................................................... ... .

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

BOLILLA I
Revisin de contenidos de Latn I y II. Morfologa SUSTANTIVOS 1 Declinacin gen ae 2 Declinacin gen i 3 Declinacin gen is 4 Declinacin gen us 5 Declinacin gen ei Primera declinacin rosa, ae (f / m)
Sg Pl

Enunciado: Nominativo, Genitivo, Gnero, traduccin

N V Ac G D Ab

ros-a ros-a ros-am ros-ae ros-ae ros-a

ros-ae ros-ae ros-as ros-arum ros-is ros-is

N V Ac G D Ab

Segunda Declinacin populus, i (m / f) puer, i (m) Sg Sg Pl Pl popul-us popul-i puer-i N puer popul-e popul-i puer-i V puer popul-um popul-os Ac puer-um puer-os popul-i popul-orum G puer-i puer-orum popul-o popul-is D puer-o puer-is popul-o popul-is Ab puer-o puer-is
templum, i (n) Sg

ager, -gri (m) Sg Pl

N V A c G D A b

ager agr-i ager agr-i agr-um agr-os agr-i agr-o agr-o agr-orum agr-is agr-is

N templ-um V templ-um Ac templ-um G templ-i D templ-o A templ-o b

Pl templ-a templ-a templ-a templ-orum templ-is templ-is

Ej. 1: Declinar los siguientes sustantivos de 1 declinacin: 1- potentia, ae (f): la potencia, el poder. 2- platea, ae (f): la calle, la plaza. 3- opera, ae (f): la obra. 4- miseria, ae (f): la miseria. 5- pecunia, ae (f): el dinero. 6- aqua, ae (f): el agua. 7- formica, ae (f): la hormiga. 8- audacia, ae (f): la audacia. 9- gallina, ae (f): la gallina. 10- statua, ae (f): la estatua. 11- femina, ae (f): la mujer. 12- molestia, ae (f): la molestia. 13- procela, ae (f): la tempestad. 14- symphonia, ae (f): la sinfona. 15- diligentia, ae (f): el esmero, la dedicacin. 16- galea, ae (f): el casco. 17- sapientia, ae (f): la sabidura. 18- fabula, ae (f): la fbula, el mito, la leyenda. 19- gloria, ae (f): la gloria. 20- terra, ae (f): la tierra. 21- lingua, ae (f): la lengua. 22- Italia, ae (f): Italia (solo en sing.) 23- Roma, ae (f): Roma(solo en sing.) 24- ora, ae (f): la orilla. 25- stella, ae (f): la estrella.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

Ej.2: Declinar los siguientes sustantivos de 2declinacin:

26- dolium, ii (n): el tonel. 27- faber, bri (m): el obrero. 28- mundus, i (m): el mundo. 29- socius, ii (m): el compaero. 30- minister, tri (m): el ministro. 31- argentum, i (n): la plata. 32- aurum, i (n): el oro. 33- cibus, i (m): el alimento. 34- dominus, i (m): el amo, el seor. 35- pirus, i (f): el peral. 36- pirum, i (n): la pera. 37- silentium, ii (n): el silencio. 38- oleum, i (n): el aceite. :

39- ferrum, i (n): el hierro. 40- gallus, i (m): el gallo. 41- oppidum, i (n): la ciudad fortificada. 42- telum, i (n): el dardo. 43- sacrificium, ii (n): el sacrificio. 44- haedus, i (m): el cabrito. 45- gaudium, ii (n): el gozo. 46- culter, tri (m): el cuchillo. 47- aper, pri (m): el jabal. 48- ludimagister, tri (m): el profesor. 49- digitus, i (m): el dedo. 50- elephantus, i (m): el elefante.

Tercera Declinacin a) Imparislabos consul, is (m) N V Ac G D Ab Pl consul consul-es consul consul-es consul-em consul-es consul-is consul-um consul-i consul-ibus consul-e consul-ibus
Sg

N V Ac G D Ab

uxor, is (f) Pl uxor uxor-es uxor uxor-es uxor-em uxor-es uxor-is uxor-um uxor-i uxor-ibus uxor-e uxor-ibus
Sg

corpus, oris (n) Sg Pl N V Ac G D Ab


corpus corpus corpus corpor-is corpor-i corpor-e corpor-a corpor-a corpor-a corpor-um corpor-ibus corpor-ibus

b) Parislabos civis, is (m) Sg Pl civ-is civ-es civ-is civ-es civ-em civ-es civ-is civ-ium civ-i civ-ibus civ-e civ-ibus nubes, is (f) Pl nub-es nub-es nub-es nub-es nub-em nub-es nub-is nub-ium nub-i nub-ibus nub-e nub-ibus
Sg

N V Ac G D Ab

N V Ac G D Ab

mare, maris (n) Sg Pl N mar-e mar-ia V mar-e mar-ia Ac mar-e mar-ia G mar-is mar-ium D mar-i mar-ibus Ab mar-i mar-ibus

Recordemos algunos temas mixtos: pater, tris (m/f) calcar, is (n) urbs,urbis (m/f)

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

N V Ac G D Ab

Pl pater patr-es pater patr-es patr-em patr-es patr-is patr-um patr-i patr-ibus patr-e patr-ibus

Sg

N V Ac G D Ab

Pl calcar calcar-ia calcar calcar-ia calcar calcar-ia calcar-is calcar-ium calcar-i calcar-ibus calcar-i calcar-ibus

Sg

N V Ac G D Ab

Pl urbs urb-es urbs urb-es urb-em urb-es urb-is urb-ium urb-i urb-ibus urb-e urb-ibus

Sg

Falso parislabo

Falsos imparislabos

Ej.3: Declinar los siguientes sustantivos: 1- vox, cis (f): la voz. 2- imber, bris (m): la lluvia. 3- lux, cis (f): la luz. 4- avis, is (f): el ave. 5- rex, gis (m): el rey. 6- civitas, tatis (f): la ciudad. 7- pectus, oris (n): el pecho. 8- radix, icis (f): la raz. 9- homo, inis (m): el hombre. 10- altare, is (n): el altar. 11- senectus, tutis (f): la vejez. 12- arbor, oris (f): el rbol. 13- monile, is (n): la joya. 14- navis, is (f): la nave. 15- auris, is (f): el odo. 16- mulier, eris (f): la mujer. 17- sol, lis (m): el sol. 18- cubile, is (n): la guarida. 19- comes, itis (m): el compaero. 20- rete, is (n): la red. 21- tempestas, tatis (f): la tempestad. 22- litus, oris (n): la costa, el litoral, la orilla. 23- vulpes, is (f): la zorra. 24- corpus, oris (n): el cuerpo. 25- leo, onis (m): el len.

26- ovis, is (f): la oveja. 27- soror, oris (f): la hermana. 28- labor, oris (m): el trabajo. 29- ovile, is (n): el redil. 30- libertas, tatis (f): la libertad. 31- civis, is (m): el ciudadano. 32- tempus, oris (n): el tiempo. 33- iter, itineris (n): el viaje. 34- cyclops, opis (m): el cclope. 35- piscis, is (m): el pez. 36- uxor, oris (f): la esposa. 37- pastor, oris (m): el pastor. 38- clamor, oris (m): el grito. 39- honor, oris (m): el honor. 40- collis, is (m): la colina. 41- vallis, is (f): el valle. 42- sacerdos, sacerdotis (m): el sacerdote. 43- pes, pedis (m): el pie. 44- vestis, is (f): el vestido. 45- caput, itis (n): la cabeza. 46- onus, oneris (n): el peso, la carga. 47- flumen, minis (n): el ro. 48- aedes, is (f): el templo. 49- aedilis, is (m): el edil. 50- vulnus, eris (n): la herida.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

ADJETIVOS 1 CLASE: siguen a la 1 y 2 Declinacin bonus, a, um N bon-us bon-a bon-um bon-e bon-a bon-um bon-um bon-am bon-um bon-i bon-ae bon-i bon-o bon-ae bon-o bon-o bon-a bon-o
M Singular F Plural

Enunciado: Nominativo masc, fem, neutro, traduccin

N V Ac G D Ab

N V Ac G D Ab

M bon-i bon-i bon-os bon-orum bon-is bon-is

F bon-ae bon-ae bon-as bon-arum bon-is bon-is

N bon-a bon-a bon-a bon-orum bon-is bon-is

miser, a, um
Singular M El fem. N miser miser-a y el V miser neutro Ac miser- miser-um se declinan um como G miser-i rosa y D miser-o templum A miser-o b

pulcher, -chra, -chrum (!)


Singular M

pulcher pulcher pulchr-um pulchr-i pulchr-o pulchr-o

La raz del fem. y del neutro pierde la e pulchr-a y pulchr-um

Ej.4: Declinar los adjetivos en sus 3 gneros, en sing. y plural: 1- magnus, a, um: grande. 2- multus, a, um: mucho. 3- formosus, a, um: hermoso. 4- animosus, a, um: animoso, valiente. 5- ferus, a, um: feroz. 6- albus, a, um: blanco. 7- sapidus, a, um: sabroso. 8- longinquus, a, um: lejano. 9- studiosus, a, um: estudioso. 10- antiquus, a, um: antiguo. 11- teter, tra, trum: el ttrico. 12- creber, bra, brum: frecuente, numeroso. 13- macer, cra, crum: flaco. 14- asper, era, erum: spero. 15- frugifer, era, erum: fructfero 16- letifer, era, erum: mortfero

Ej.5: Formar .. frases conjuntas con sust. de 3 declinacin y adjetivos de 1 clase.Declinar en sing. y plural:

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

SEGUNDA CLASE DE ADJETIVOS En los de 3 y 2 terminaciones, el genitivo coincide con el Nominativo femenino, cuya desinencia es -is. Enunciados: 2 CLASE: 3 TERMINAC: Nominativo MASC, FEM, N. siguen a la 3 Declinacin ,traduccin (PARISLABOS) 2 TERMINAC: Nominativo Masc/Fem, N, (excepto los de 1 terminacin: Nom que traduccin no termina nio en ns ni en x) 1 TERMINAC: Nominativo, Genitivo y traduccin 3 terminaciones acer, acris, acre
M Singular F Plural

N V Ac G D Ab

acer acer acr-em acr-is acr-i acr-i

acr-is acr-is acr-em acr-is acr-i acr-i

N acr-e acr-e acr-e acr-is acr-i acr-i

N V Ac G D Ab

M acr-es acr-es acr-es acr-ium acr-ibus acr-ibus

F acr-es acr-es acr-es acr-ium acr-ibus acr-ibus

N acr-ia acr-ia acr-ia acr-ium acr-ibus acr-ibus

2 terminaciones fortis, forte


Singular M/F N Plural

N V Ac G D Ab

fort-is fort-is fort-em fort-is fort-i fort-i

fort-e fort-e fort-e fort-is fort-i fort-i

N V Ac G D Ab

M/F fort-es fort-es fort-es fort-ium fort-ibus fort-ibus

N fort-ia fort-ia fort-ia fort-ium fort-ibus fort-ibus

1 terminacin prudens, prudentis M/F N prudens prudent-ia N N prudent-es prudens prudent-ia V V prudent-es prudens Ac prudent-es prudent-ia Ac prudent-em prudentis prudentium G G prudent-i prudent-ibus D D prudent-i prudent-ibus Ab Ab ferox, ferocis
Singular Plural Singular M/F Plural

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

M/F N ferox feroc-ia N N feroc-es ferox feroc-ia V V feroc-es ferox Ac feroc-es feroc-ia Ac feroc-em feroc-is feroc-ium G G feroc-i feroc-ibus D D feroc-i feroc-ibus Ab Ab Variante 1 terminacin: como IMPARISLABOS (Sus Nominativos tienen terminaciones: en us, es, er, or, etc., distintas de x o -ns) M/F N vetus veter-a N N veter-es vetus veter-a V V veter-es vetus Ac veter-es veter-a Ac veter-em veter-is veter-um G G veter-i veter-ibus D D vetere Ab Ab veter-ibus Ej.6: Declinar los siguientes adjetivos:
Singular M/F vetus, veteris Plural

M/F

1- vilis, e: vil. 2- mendax, mendacis: mentiroso. 3- alacer, cris, cre: ligero. 4- princeps, principis: principal. 5- duplex, duplicis: doble. 6- clemens, clementis: clemente. 7- insignis, e: insigne. 8- deses, desidis: ocioso. 9- paluster, tris, tre: pantanoso. 10- vehemens, vehementis: vehemente.

Ej.7: Declinacin conjunta


Declinar conjuntamente las siguientes frases: 1- homo gracilis: el hombre gracioso. homo, hominis (m): el hombre. gracilis, e: gracioso. 2- gener prudens: el yerno prudente. gener, eri (m): el yerno. prudens, prudentis: prudente. 3- bellum breve: la guerra breve. bellum, i (n): la guerra. brevis, e: breve. 4- auriga turpis: el cochero torpe. auriga, ae (m): el cochero. turpis, e: torpe. 5- nauta audax: el marinero audaz. nauta, ae (m): el marinero.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013 audax, audacis: audaz. castrum, i (n): el castillo. vetus, veteris: viejo.

6- medicus celeber: el mdico clebre. medicus, i (m): el mdico. celeber, bris, bre: clebre. 7- libertas constans: la libertad constante. libertas, libertatis (f): la libertad. constans, constantis: constante. 8- castrum vetus: el castillo viejo.

9- conclave ingens: el dormitorio enorme. conclave, is (n): el dormitorio. ingens, ingentis: enorme. 10- aedes simplex: el templo sencillo. aedes, is (f): el templo. simplex, simplicis: sencillo.

PRONOMBRES PERSONALES

Completar de bajo de la palabra Traduccin con la forma (palabra o construccin castellana) que se usa para traducir cada pronombre.
Casos Sing. N. V. Ac. G. D. Ab. Primera persona EGO -ME MEI MIHI ME MECUM Segunda persona Traduccin yo TU TU TE TUI TIBI TE TECUM Traduccin NOS -NOS NOSTRUM NOSTRI NOBIS NOBIS NOBISCUM VOS VOS VOS VESTRUM VESTRI VOBIS VOBIS VOBISCUM Traduccin

de ti

Plural N. Ac. G. D. Ab.

Traduccin

a nosotros/a , nos

con vosotros

Casos

Tercera persona (reflexivo) sing. y plural Traduccin N. y V. -Ac. SE se, a s G. SUI D. SIBI Ab. SE SECUM

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

Tercera persona no reflexiva: IS, EA, ID (l, ella, ello)

Singular
Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo Masculino Is Is Eum Eius Ei (ii) Eo l Femenino Ea Ea Eam a ella, la Eius Ei (ii) Ea Neutro Id ello (l / ella)* Id Id Eius Ei (ii) Eo

*Nota sobre el pronombre neutro : Los pronombres neutros, en sing., pueden traducirse por la forma neutra castellana ello ( a ello, de ello, a o para llo, por ello) pero tambin por las formas masculinas o femeninas cuando reemplazan a un sustantivo neutro latino, pero que en castellano es masculino o femenino. En plural, siempre se traducen por formas masculinas o femeninos, ya que no hay plural para ello.

Plural
Masculino Ei (ii) ellos Ei (ii) Eos Eorum Eis (iis) Eis (iis) * Ver Femenino Eae Eae Eas Earum Eis (iis) Eis (iis) ellas Neutro Ea ellos/ellas * Ea Ea Eorum Eis (iis) Eis (iis)

asterisco anterior.

EJERCITACIN. a) Hacer las actividades 1 y 2 de la pg. http://roble.pntic.mec.es/~msanto1/lengua/1pronomb.htm b) Analizar las oraciones en castellano , indicando funcin y caso de los pronombres personales. Traducir slo esos pronombres.
1. Jesus convoc a los discpuls y les dio el poder de expulsar demonios...

2. Al entrar en la casa, saldenla e invoquen la paz sobre ella.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

10

3. Si esa casa lo merece, que la paz descienda sobre ella.

4. Si no los reciben, sacudan el polvo de sus pies.

5. Yo los envo al mundo; ustedes sern odiados por todos.

6. Eres t el Mesas?

7. l les respondi: Esta generacin reclama un signo: no se le dar...

8. Su madre y sus hermanos, que estaban afuera, queran hablar con l.

9. Ellos respondieron: Slo tenemos cinco panes y dos peces.

10. Triganmelos aqu, dijo.

11. Parti los panes, los dio a sus discpulos y ellos los repartieron entre la multitud.

VERBOS
Enunciado Completo Completo Conj . 1 Sg Pte 1 amo 2 moneo 3 rego 4 audio 5 [3, io] capio

2 Sg Pte

Inf Pte

1 Sg Pret Perf

Supino

amas mones regis audis capis

amare monere regere audire capere

amavi monui rexi audivi cepi

amatum monitum rectum auditum captum

Infectum:

Presente, Pretrito Imperfecto, Futuro Imperfecto

Supinum: Perfectum: Participios: Pret. Perfecto Pret. Pluscuam. -Perfecto Futuro Perfecto -Perfecto Pasivo -Futuro Activo

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

11

Enunciados: 1 Sg Presente Indicativo, 1 Sg Perfecto Indicativo, Supino y traduccin ( en 2 y 3 conj.) 1 Sg Presente Indicativo cuando el verbo es de 1 o 4, igual al modelo, y traduccin

Sum, es, esse, fui: (verbo irregular) ser/estar/ haber / tener

INDICATIVO INFECTUM

PERFECTUM

Presente Pret. Imp. Fut. Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. Fut. Perf. sum eram ero fu-i fu-eram fu-ero es eras eris fu-sti fu-eras fu-eris est erat erit fu-it fu-erat fu-erit sumus ermus erimus fu-imus fu-ermus fu-rimus estis ertis eritis fu-stis fu-ertis fu-ritis sunt erant erunt fu-runt fu-erant fu-erint

1 Conjugacin: amo (amre) (Voz Activa)

INDICATIVO INFECTUM

PERFECTUM

Presente Pretrito Futuro Pretrito Pret. Plusc. Futuro am-o ama-ba-m ama-b-o amav-i amav-era-m amav-ero ama-s ama-ba-s ama-bi-s amav-sti amav-era-s amav-eri-s ama-t ama-ba-t ama-bi-t amav-it amav-era-t amav-eri-t ama-mus ama-b-mus ama-bi-mus amav-imus amav-er-mus amav-ri-mus ama-tis ama-b-tis ama-bi-tis amav-stis amav-er-tis amav-ri-tis ama-nt ama-ba-nt ama-bu-nt amav-runt amav-era-nt amav-eri-nt

INFECTUM

2 Conjugacin: moneo (monre) (Voz Activa) PERFECTUM monu-i monu-era-m monu-ero monu-sti monu-era-s monu-eri-s monu-it monu-era-t monu-eri-t monu-imus monu-er-mus monu-ri-mus monu-stis monu-er-tis monu-ri-tis monu-runt monu-era-nt monu-eri-nt

Presente Pret. Imp. Futuro Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. Futuro Perf.
moneo mone-ba-m mone-b-o mone-s mone-ba-s mone-bi-s mone-t mone-ba-t mone-bi-t mone-mus mone-b-mus mone-bi-mus mone-tis mone-b-tis mone-bi-tis mone-nt mone-ba-nt mone-bu-nt

INFECTUM

3 Conjugacin: rego (regere) (Voz Activa) PERFECTUM

Presente Pret. Imp. Futuro Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. Futuro Perf.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

12

reg o reg-e-bam reg-a-m regi-s reg-e-bas reg-e-s regi-t reg-e-bat reg-e-t regi-mus reg-e-bmus reg--mus regi-tis reg-e-btis reg--tis regu-nt reg-e-bant reg-e-nt

rex-i rex-sti rex-it rex-imus rex-stis rex-runt

rex-era-m rex-ero rex-era-s rex-eri-s rex-era-t rex-eri-t rex-er-mus rex-ri-mus rex-er-tis rex-ri-tis rex-era-nt rex-eri-nt

4 Conjugacin: audio (audre) (Voz Activa)

INFECTUM

PERFECTUM

Presente Pret. Imp. Futuro Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. Futuro Perf. audi-o audi-e-ba-m audi-a-m Audiv-i audiv-era-m audiv-ero audi-s audi-e-ba-s audi-e-s Audiv-sti audiv-era-s audiv-eri-s audi-t audi-e-ba-t audi-e-t Audiv-it audiv-era-t audiv-eri-t aud-mus audi-e-b-mus audi--mus Audio-imus audiv-er-mus audiv-ri-mus aud-tis audi-e-b-tis audi--tis Audio-stis audiv-er-tis audiv-ri-tis audiu-nt audi-e-ba-nt audi-e-nt Audiv-runt audiv-era-nt audiv-eri-nt

INFECTUM

5 Conjugacin: capio (capere) (Voz Activa) PERFECTUM

Presente Pret. Imp. Futuro Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. Futuro Perf. capi-o capi-e-ba-m capi-a-m cep-i cep-era-m cep-ero capi-s capi-e-ba-s capi-e-s cep-sti cep-era-s cep-eri-s capi-t capi-e-ba-t capi-e-t cep-it cep-era-t cep-eri-t capi-mus capi-e-b-mus capi--mus cep-imus cep-er-mus cep-ri-mus capi-tis capi-e-b-tis capi--tis cep-stis cep-er-tis cep-ri-tis capiu-nt capi-e-ba-nt capi-e-nt cep-runt cep-era-nt cep-eri-nt A) Escribir, completos, estos enunciados: 1.fecundo (1): fecundar

2. sedeo, sedi, sessum(2): sentarse

3.jungo, junxi, junctum (3): unir

4. cupio (4): desear

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

13

5. concipio, concepi, conceptum (3): proferir, producir, concebir

5. sum

6. absum, adsum, desum, obsum, praesum

B) Conjugar el Modo Indicativo de cada verbo, y traducir la 1 pers. Sing..


.. EL PARTICIPIO Verboide que cumple la funcin del adjetivo pero, al igual que ste, puede estar sustantivado si funciona en lugar de un sustantivo. Adems, puede recibir los modificadores del verbo: O.D., O.I.; Circunstanciales, Complemento Agente. stos forman con l una construccin verboidal de participio ( CVP), es decir, un conjunto de palabras con un ncleo participio), que funciona como las construcciones nominales adjetivas. Recordar que, de las funciones del adjetivo: el participio latino puede ser modificador directo ( MD) o Predicativo Subjetivo No Obligatorio (PS).

Participio presente Pertenece a la Voz Activa. Se forma con la raz del infectum ( que se toma del infinitivo presente am-re, mon-re, etc.) + las desinencias propias, -ns, ntis. Recordemos el cuadro que indica cmo se forman: Conjugacin 1 2 3 4 5 Infinitivo Am/re Mon/re Reg//re Aud/re Cap//re Raz AmMonReg-AudCap-i-+ ns

ns ns ns (e) ns ns

Genitivo -ntis amantis monentis regentis audientis capientis

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

14

El participio presente pertenece a la segunda clase de adjetivos (que se llaman de una terminacin, porque el Nom. es igual para el masculino, femenino y neutro singular). Se enuncia y declina como un adjetivo del tipo prudens, prudentis. Se traduce generalmente de tres formas: - por un gerundio: 'amando' - por una proposicin adjetiva: ' que ama/ que amaba' -por el sustantivo/adjetivo castellano en -te (si lo hubiera): amante Como indica contemporaneidad respecto del verbo de la oracin principal, el verbo de la proposicin adjetiva debe tener, al traducir, el mismo tiempo verbal que el de la oracin principal. Recordemos su declinacin: Masculinos y Femeninos: Amans, Otis Singular Amans Amans Amant-em Amant-is Amant-i Amant-i /e Plural Amant-es Amant-es Amant-es Amant-ium Amant-ibus Amant-ibus

N. V. Ac. G. D. Ab.

Neutros: Amans, ntis Singular Amans Amans Amans Amant-is Amant-i Amant-i /e Plural Amant-ia Amant-ia Amant-ia Amant-ium Amant-ibus Amant-ibus

N. V. Ac. G. D. Ab.

Nota: participio presente puede llevar en el Ab. Sing. desinencia -i(como prudens) o -e.

Participio perfecto Pertenece a la Voz Pasiva. Se forma a partir de la raiz del supino del verbo con las desinencias propias -us, a, um

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

15

Supino: Amat-um. Participio Pasado: Amatus, -a, -um Se enuncia y declina como la primera clase de adjetivos (Bonus, -a, -um). Se traduce con el nico participio que tiene el verbo castellano: 'amado', ' que ha sido amado', ' que fue amado' Recordar que el participio indica un tiempo antes que el de la oracin principal. Tambin tener presente que el participio pasado pertenece a la voz pasiva y por eso puede llevar: Complemento Agente. Se forma de la siguiente manera: - a / ab + Ablativo (cuando se refiere a personas) - Ablativo solo (cuando se refiere a cosas) Ej.: Discipuli carmina a poetis scripta legunt. Ac.pl. s. n. T. Ac.pl. C.Ag. n. M.D. (Construccin verboidal) O.D.

EJERCITACIN CON PARTICIPIOS Y CONSTRUCCIONES VERBOIDALES Analizar y traducir estas oraciones en la carpeta. Se han subrayado en ellas las construcciones verboidales, es decir, el participio con sus modificadores. Recordar que la construccin puede funcionar como M.D. o P.S.. a) Recordemos estos ejemplos del latn de la Iglesia:

1.Apostoli dederunt panes hominibus in terra reclinatis.

2.Tunc Iesus et apostoli intra domum erant, manducantes Pascha

(Pascha,atis(n): Pascua).

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

16

3.Discipuli autem collegerunt confractos panes, a populo relictos.

4.Accepit panem, et gratias agens, fregit et dixit: Hoc est corpus

meum

5.In oratione genuflectentes, semper laudabimus Dominum,

passione et morte in cruce et resurrectione mundum servantem.

6. Servus cenam parabat Paulo venienti in domum.

7.Paulus vocavit unum hominum ex ecclesia venientium.

8. Iesus, reclinatus in cenaculo, cum apostolis panem frangebat .

b) Ahora aadimos algunos del latn clsico:

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

17

1. Servi triste nuntium1 domino ad2 focum sedenti dederunt.

2. Vitium taetrum est avaritia, praesertim in principibus

( princeps, ipis(m): prncipe) rempublicam3 gubernantibus.

3. Credam militibus verum dicentibus.

4. Errantibus4 viam monstrabimus.

5. Consuli maximos honores concupiscenti non deest

perniciosa adulatio.

6. Cicada a formica granum petens nihil obtinebit,.

1 2

Nuntium,ii(n): mensaje Prep.= junto a 3 res publica: en latn es una sola palabre, y significa repblica 4 Usado con valor de sust. Se traduce por los que se equivocan

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

18

7. Dyonisius tyrannus, Syracusis5 expulsus, Corinthi6 pueros

docebat.

8. Saepe ridentes vera dicimus (verum, i(n): verdad).

9. Socratis mortem agnoscimus, Platonem legentes.

10. Nepotes fructus arborum a nobis satarum videbunt.

HIMNOS Y CANCIONES LITRGICAS


Presentamos unas canciones de la liturgia Cristiana. Algunos sitios interesantes para conocerlas: Victimae Paschalis Laudes: http://paginacatolica.blogspot.com.ar/2011/04/secuencia-de-pascua-de-resurreccion.html Panis Angelicus: http://www.adorasi.com/musica/panis-angelicus.php http://www.youtube.com/watch?v=rHKQYFgkcB8

Adoro te devote: http://www.fluvium.org/textos/lectura/lectura651.htm http://www.youtube.com/watch?v=-xs67InkZ3A&feature=relmfu

5 6

Caso especial de los LOCUS. Caso especial de los LOCUS

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

19

Victimae paschali laudes immolent Christiani. Agnus redemit oves: Christus innocens Patri reconciliavit peccatores. Mors et vita duello conflixere mirando: dux vitae mortuus, regnat vivus. Dic nobis Maria, quid vidisti in via? Sepulcrum Christi viventis, et gloriam vidi resurgentis: Angelicos testes, sudarium, et vestes. Surrexit Christus spes mea: praecedet suos in Galilaeam. Scimus Christum surrexisse a mortuis vere: tu nobis, victor Rex, miserere. Amen. Alleluia.

O res mirabilis! manducat Dominum Pauper, servus, et humilis. Te trina Deitas unaque poscimus: Sic nos tu visita, sicut te colimus; Per tuas semitas duc nos quo tendimus, Ad lucem quam inhabitas. Amen. Tantum ergo Sacramentum Veneremur cernui: Et antiquum documentum Novo cedat ritui: Praestet fides supplementum Sensuum defectui. Genitori, Genitoque Laus et iubilatio, Salus, honor, virtus quoque Sit et benedictio: Procedenti ab utroque Compar sit laudatio. Amen. V. Panem de caelo praestitisti eis.

R. Omne delectamentum in se habentem. Oremus: Deus, qui nobis sub sacramento mirabili, passionis tuae memoriam reliquisti: tribue, quaesumus, ita nos corporis et sanguinis tui sacra mysteria venerari, ut redemptionis tuae fructum in nobis iugiter sentiamus. Qui vivis et regnas in saecula saeculorum. R. Amen.

Sub tuum praesidium confugimus, sancta Dei Genitrix: nostras deprecationes ne despicias in necessitatibus: sed a periculis cunctis libera nos semper, Virgo gloriosa et benedicta.

Panis angelicus fit panis hominum; Dat panis caelicus figuris terminum:

Adoro te devote, latens Deitas, Quae sub his figuris vere latitas; Tibi se cor meum totum subiicit, Quia te contemplans, totum deficit.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

20

2. Visus, tactus, gustus in te fallitur, Sed auditu solo tuto creditur; Credo quidquid dixit Dei Filius, Nil hoc verbo veritatis verius. 3. In Cruce latebat sola Deitas. At hic latet simul et humanitas: Ambo tamen credens, atque confitens, Peto quod petivit latro paenitens. 4. Plagas, sicut Thomas, non intueor, Deum tamen meum te confiteor: Fac me tibi semper magis credere, In te spem habere, te diligere. 5. O memoriale mortis Domini, Panis vivus vitam praestans homini: Praesta meae menti de te vivere, Et te illi semper dulce sapere. 6. Pie pellicane Iesu Domine, Me immundum munda tuo Sanguine: Cuius una stilla salvum facere Totum mundum quit ab omni scelere. 7. Iesu, quem velatum nunc aspicio, Oro, fiat illud, quod tam sitio, Ut te revelata cernens facie,

Visu sim beatus tuae gloriae. Amen. 1. Ave maris stella, Dei Mater alma, Atque semper Virgo, Felix caeli porta. 2. Sumens illud Ave Gabrielis ore, Funda nos in pace, Mutans Hevae nomen. 3. Solve vincla reis, Profer lumen caecis: Mala nostra pelle, Bona cuncta posce. 4. Monstra t(e) esse matrem: Sumat per te preces, Qui pro nobis natus, Tulit esse tuus. 5. Virgo singularis, Inter omnes mitis, Nos culpis solutos, Mites fac et castos.

6. Vitam praesta puram, Iter para tutum: Ut videntes Iesum, Semper collaetemur. 7. Sit laus Deo Patri, Summo Christo decus, Spiritui Sancto, Tribus honor unus. Amen.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

21

ADVERBIOS
FORMACIN DE LOS ADVERBIOS DE MODO. I) La mayora de los adverbios de modo derivan de los adjetivos, aadiendo a su raz las siguientes desinencias: 1. Los adjetivos de 1 clase, tipo bonus,-a,-um aaden -e: Ej: timidus,-a,-um................Raz: timid-..................Adv: timide....................... miser,-era,-erum.............Raz: miser-.................Adv: misere 2. Los adjetivos de 2 clase, de 3 y 2 terminaciones, y los de 1 terminacin en -x,cis, aaden -iter: Ej: acer,acris,acre..............Raz: acr-.....................Adv: acriter.. dulcis,-e.........................Raz: dulc-....................Adv: dulciter. ferox,-cis.......................Raz: feroc-..................Adv: ferociter. 3. Los adjetivos de 2 clase, de una terminacin en -ns,-ntis aaden -er: Ej: sapiens,-ntis..................Raz: sapient-...............Adv: sapienter..

Todos estos adverbios se pueden traducir, en general, en cualquiera de estas formas. A veces, unas son ms adecuadas que otras: Ej: timide: tmidamente, de modo/forma tmido/a, con timidez. amice: amistosa/amigablemente, de forma/modo amistoso, con amistad (?)
II) Algunos adjetivos usan el acusativo neutro sing. como adverbio: Ej: multum: mucho paulum: poco nimium: demasiado etc. iterum:por segunda vez solum: solamente tantum: nicamente

III) Algunos adjetivos usan el ablativo neutro singular como adverbio: Ej: crebro: frecuentemente raro. raramente falso: falsamente etc. sero: demasiado tarde merito: con razn necessario: necesariamente

EJERCITACIN: Formar los adverbios a partir de los siguientes adjetivos; dar su traduccin:

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

22

amicus,-a,-um

prudens,-ntis

celeber,-bris,-bre

vitiosus,-a,-um

felix,-icis

patiens,-ntis

gracilis,-e

velox,.-ocis Buscar 10 adverbios derivados de distintos adjetivos y anotarlos, con su traduccin: .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

23

BOLILLA 2 CUARTA DECLINACIN Masculinos y Femeninos: Fructus, -us (m) Singular N. Fruct-us V. Fruct-us Ac. Fruct-um G. Fruct-us D. Fruct-ui Ab. Fruct-u Plural Fruct-us Fruct-us Fruct-us Fruct-uum Fruct-ibus Fruct-ibus

El sustantivo manus, us (f), se declina igual. Slo cambia la raz: man-.

Coompletar el cuadro. Casos N. Singular Man- us Plural

Neutros: Cornu, us Singular N. Corn-u V. Corn-u Ac. Corn-u G. Corn-us D. Corn-ui/-u Ab. Corn-u Plural Corn-ua Corn-ua Corn-ua Corn-uum Corn-ibus Corn-ibus

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

24

Particularidades de esta declinacin: 1) El D.sing. de los neutros puede ser en -u o en -ui. 2) Tienen generalmente el D. y Abl. pl. en -ubus los sig.sust.: (Completar el enunciado y significado): arcus,............................................ lacus,,........................................... quercus,........................................ specus,,......................................... artus,,............................................ partus,.......................................... tribus,........................................... D./ Abl.pl.:................................. D./ Abl.pl.:................................. D./ Abl.pl.:................................. D./ Abl.pl.:................................. D./ Abl.pl.:................................. D./ Abl.pl.:................................. D./ Abl.pl.:................................

Observemos que la mayora son bislabos que terminan en CUS o TUS.

3) El sust.domus,us(f casa.) presenta en su decl. una mezcla de segunda y de cuarta. Sing. Pl. N./V dom-us dom-us Ac. dom-um dom-us/ -os Gen.: dom-us dom-orum/-uum D. dom-ui dom -ibus Abl dom.-o dom - ibus Tiene adems un caso especial llamado locativo: dom-i ( en casa)

QUINTA DECLINACIN Masculinos y Femeninos: Dies,ei Singular Di-es Di-es Plural Di-es Di-es

N. V.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

25

Ac. G. D. Ab.

Di-em Di-ei Di-ei Di-e

Di-es Di-erum Di-ebus Di-ebus

Particularidades de esta declinacin: -tiene muy pocos sustantivos -los sustantivos son femeninos, con excepcin de dos masculinos: dies = da(que puede ser masculino o femenino) y meridies (slo masc.): medioda --Ejercitacin: 1) Buscar en el diccionario el gnero de estos sust., aadirlo al enunciado en la lnea de puntos, y declinar en sing. y plural, destacando la desinencia: auditus, us (.....): el odo; cursus ,us (.....): la carrera; currus, us(.....): el carro; equitatus, us (.....): la caballera; exercitus, us(.....): el ejrcito; fluctus, us (.....): la marea; metus, us(.....): el temor; senatus, us(.....): el senado; gelu, us(.....): el hielo; pecu, us(.....): el ganado; veru, us(.....): el asador; res, ei(.....): la cosa, el asunto, el tema. spes, ei(.....): la esperanza; mollities, ei(.....): la pereza; progenies, ei(.....): la descendencia; rabies, ei (....): la rabia; facies, ei (.....): la apariencia. fides, ei(.....): la fe 2) Declinar conjuntamente en singular y plural, estas frases, separando raz y desinencia: Canto suave: cantus,us(m) - suavis, e

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

26

Esfuerzo difcil: conatus,us(m) - difficilis,e Cuerno agudo: cornu, us(n) - acutus,a,um Carrera veloz: cursus,us(m) - velox,ocis Rodilla dbil: genu,us(n) - debilis,e Lago profundo: lacus,us(m) - profundus,a,um Ganado dcil: pecu,us(n) - docilis,e Vista aguda: visus,us(m) - acer, acris, acre Ilustre descendencia: clarus,a,um - progenies, ei(f) Rostro hermoso: facies, ei(f) - venustus,a,um Toda apariencia: omnis,e - species,ei (f) Esperanza ptima: spes, ei(f) - optimus,a,um Asunto difcil: res, ei (f) - difficilis,e Enorme rabia: ingens, ntis - rabies, ei(f) Estatua ecuestre: effigies,ei(f) - equester, tris, tre Declinar conjuntamente en sing. y pl., separando raz de desinencia: 1. altar sagrado 2. tiempo que huye 3. caballera famosa 4. da ocioso 5.pez voraz 6. poema antiguo 7. encina hermosa 8. ejrcito que custodia altare,is(n) tempus,oris(n) equitatus,us(f) dies,ei(f) piscis,is(m) carmen,-inis quercus,us(f) acies,ei(f) sacer,cra,crum fugiens,ntis celeber,bris,bre deses,desidis vorax,acis vetus,veteris pulcher,chra,chrum custodiens,ntis

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

27

BOLILLA 3 MODO SUBJUNTIVO Verbos: Infectum y Perfectum del Modo Subjuntivo, de las 5 conjugaciones regulares, y de SUM. Revisin: Para los que quieran refrescar los conocimientos adquiridos sobre el verbo, y avanzar un poco ms, consultar esta pgina. Tiene actividades que pueden ir resolviendo. Traen la autocorreccin. http://roble.pntic.mec.es/~msanto1/lengua/1verbo.htm Para Profundizar ms: http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/asele/pdf/15/15_0810.pdf Un artculo muy interesante sobre las dificultades que presenta la enseanza del Subjuntico, sobre todo para los extranjeros: http://www.laprensa.com.ni/2009/11/03/opinion/6685

Ver: USOS DEL MODO SUBJUNTIVO, como ANEXO, al final del cuadernillo.

Reglas para comprender la formacin de los tiempos del Modo Subjuntivo: Para el Presente: tema de presente + caracterstica temporal (a para la 1 conjugacin y e para las dems) + desinencias personales
1 conj.: AMA + morfema E + desinencias [A+E contraen en E: AMEM, AMES, AMET ...] 2 conj.: MONE + morfema -A + desinencias: MONEAM 3 conj.: REG + morfema A + desinencias : REGAM 4 conj.: AUDI + morfema A + desinencias : AUDIAM c. mixta: CAP + I breve + morfema A + desinencias : CAPIAM

Para el Pret. Imperfecto: tema de presente + morfema RE + desinencias personales

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

28

1 conj.: AMA + morfema RE + desinencias : AMAREM 2 conj.: MONE + morfema RE + desinencias : MONREM 3 conj.: REG + vocal de unin E + morfema RE + desinencias : RGEREM 4 conj.: AUDI + morfema RE + desinencias : AUDREM c. mixta: CAP + E breve + morfema RE + desinencias : CPEREM

Para los tiempos perfectos: Pret. Perfecto: raz + erim eris erit erimus eritis erint Pret. Pluscuamperfecto: raz + issem isses isset issemus issetis issent

Presente ame am-e-m am-e-s am-e-t am-e-mus am-e-tis am-e-nt

1 Conjugacin: amo (amre) (Voz Activa) Pret. Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. Amara/amase Haya amado Hubiera/hubiese amara Habra amado amare-m amav-eri-m amav-isse-m amare-s amav-eri-s amav-isse-s amare-t amav-eri-t amav-isse-t amare-mus amav-eri-mus amav-isse-mus amare-tis amav-eri-tis amav-isse-tis amare-nt amav-eri-nt amav-isse-nt 2 Conjugacin: moneo (monre) (Voz Activa)

Presente mone-a-m mone-a-s

Pret. Imp. monere-m monere-s

Pret. Perf. monu-eri-m monu-eri-s

Pret. Plusc. monu-isse-m monu-isse-s

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

29

mone-a-t mone-a-mus mone-a-tis mone-a-nt

monere-t monere-mus monere-tis monere-nt

monu-eri-t monu-eri-mus monu-eri-tis monu-eri-nt

monu-isse-t monu-isse-mus monu-isse-tis monu-isse-nt

3 Conjugacin: rego (regere) (Voz Activa) Presente Pret. Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. reg-a-m regere-m rex-eri-m rex-isse-m reg-a-s regere-s rex-eri-s rex-isse-s reg-a-t regere-t rex-eri-t rex-isse-t reg-a-mus regere-mus rex-eri-mus rex-isse-mus reg-a-tis regere-tis rex-eri-tis rex-isse-tis reg-a-nt regere-nt rex-eri-nt rex-isse-nt

4 Conjugacin: audio (audre) (Voz Activa) Presente Pret. Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. audi-a-m audire-m audiv-eri-m audiv-isse-m audi-a-s audire-s audiv-eri-s audiv-isse-s audi-a-t audire-t audiv-eri-t audiv-isse-t audi-a-mus audire-mus audiv-eri-mus audiv-isse-mus audi-a-tis audire-tis audiv-eri-tis audiv-isse-tis audi-a-nt audire-nt audiv-eri-nt audiv-isse-nt

5 Conjugacin: capio (capere) (Voz Activa) Presente Pret. Imp. Pret. Perf. Pret. Plusc. capi-a-m capere-m cep-erim cep-issem capi-a-s capere-s cep-eris cep-isses capi-a-t capere-t cep-erit cep-isset capi-a-mus capere-mus cep-erimus cep-issemus capi-a-tis capere-tis cep-eritis cep-issetis capi-a-nt capere-nt cep-erint cep-issent

Presente sim

VERBO SUM Pret. Imp. Pret. Perf. essem fu-erim

Pret.Plusc. fu-issem

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

30

sis sit simus sitis sint

esses esset essemus essetis essent

fu-eris fu-erit fu-rimus fu-ritis fu-erint

fu-isses fu-isset fu-issemus fu-issetis fu-issent

EJERCITACIN : Conjugar los 4 tiempos de subjuntivo de los siguientes verbos, y traducir la 1 persona del plural de cada uno: DISCO,DIDICI,---(3tr): aprender CONTINEO,CONTINUI, CONTENTUM(2TR): contener CELO(1tr): ocultar FINIO(4tr): terminar NUNTIO(1tr): anunciar NUTRIO(4tr): alimentar MINUO, MINUI, MINUTUM (3): disminuir RECIPIO, RECEPI, RECEPTUM(3): recibir FLEO, FLEVI, FLETUM(2): llorar

Modo Imperativo Este modo verbal, que en castellano tiene un solo tiempo y se conjuga para las segundas paersonas singular y plural (ama/amad, teme/temed, parte/partid), tiene en Latn otro tiempo, el futuro, que se usa para las ocasiones en que la orden no se da para ser cumplida inmediatamente, sino con posterioridad. Ej: Abran el libro y resuelvan el ejercicio 5 (ahora, en clase: en este momento, PRESENTE) O Resuelvan el ejercicio 5 para la prxima clase (FUTURO).

Para conjugar el Imperativo Presente, tomamos el infinitivo presente, que termina en RE para los verbos regulares (ama-re; mone-re, rege-re, audi-re y cape-re), y en SE para SUM (es-se); le quitamos dicha slaba (RE o SE) para obtener la raz. Esa raz sirve como 2 pers.sing. del Imperativo, y si le aadimos la desinancia TE, la convertimos en 2 pers. Plural.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

31

El cuadro de conjugacin nos queda as:

Personas 2 Singular (Tu) 2 Plural (Vos)

SUM Ess Es- te sed

AMO Amaama Ama te amad

MONEO Moneaconseja Mone te aconsejad

REGO Regegobierna / rige Regi te gobernad/ regid

AUDIO Audioye / escucha Audi te od / escuchad

CAPIO Capetoma Capi- te tomad

Para connjugar el Imperativo Futuro, retomamos la raz que tiene la 2 persona plural, y aadimos: 2 sing. -to 3 sing. -to 2a pl. -tote 3a pl . -nto

FU TU RO

2 Singular (Tu) 3 Singular (Is) 2 Plural (Vos) 3 Plural *(Ei Ii/ Eae)

Es - to

Ama - to

Mone - to Regi - to

Audi - to

Capi -to

Es - to

Ama - to

Mone - to Regi - to

Audi - to

Capi - to

Es tote

Ama- tote Mone-tote Regi - tote Audi- tote

Capi - tote

Su - nto

Ama - nto Mone- nto Regu - nto Audiu-nto

Capiu-nto

Conjugar y traducir las pers. del Imperativo de los verbos conjugados en el ejercicio anterior.

USOS DE AMBOS MODOS El Subjuntivo puede expresar:

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

32

a) ORDEN: para la 1 y 3 persona. Ej: Ita faciamus. .. (Para la 2 persona se usa el Imperativo.Ej:In urbe manete,cives. )

b) PROHIBICIN: - para la 2 pers. se usa "ne" + Pret.Perf. del Subj. (forma clsica) Ej: Ne mendacia dixeris ................................................................................

o los verbos auxiliares Noli (2 sing.) o Nolite (2 pl.) + Infinitivo Ej: Noli me tangere ..

Tambin se puede usar ne + Presente del Subjuntivo ( no clsico) Ej: Ne nos inducas in tentationem (en el Pater Noster

- para la 1 y 3 pers. se usa "ne" + Presente del Subj. Ej: Ne mendacia dicamus : .. Ne in silvam veniant:.

c) DESEO: - si es realizable, en Presente de Subjuntivo, que puede estar precedido de "Utinam": Ojal.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

33

Ej: Utinam domum veniat .. - si es irrealizable en el presente, usa "Utinam" + Imperf. de Subj. Ej: Utinam pater viveret ..

- si es irrealizable en el pasado, usa "Utinam" + Plusc. del Subj. Ej: Utinam beatus fuisset .

d) IRREALIDAD: (accin que no ha llegado a cumplirse por no haberse realizado las necesarias condiciones). Para el presente, usa el Imperf. de Subj., y para el pasado, el Plusc. de Subj. Ej: Domi maneret, sed pater me vocat Domi mansisset, sed pater me vocavit . e) Tambin puede expresar otros matices, como la duda (en oraciones interrogativas) o la posibilidad.

EJERCITACIN : a) analizar y traducir, e indicar para qu se usa en cada oracin el Subjuntivo, Imperativo o Indicativo. 1.Utinam dei immortales nobis bonam salutem dedissent!

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

34

2.Filii semper parentum consilia audiant.

3. Utinam fidem ne perdiderit.

4. Pastor, noli oves in montes ducere, in valle mane.

5. Consilia tibi darem, sed non audis.

6. Miseris hominibus auxilium praebeamus.

7.Verba maiorum audite, ne ea despexeritis.

8. Utinam amicus revenisset.

9. Servae flores in templum portent.

10. Tecum mansissem, sed fessus eram.

b) Traducir el himno Veni Creator en la lnea de puntos, subrayar los verbos en Modo Imperativo y Subjuntivo y anotar su enunciado. 1. Veni, Creator Spiritus, / mentes tuorum visita: / imple superna gratia / quae Tu creasti pectora.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

35

2. Qui diceris Paraclitus, / Altissimi donum Dei, / fons vivus, ignis, caritas, / et spiritalis unctio. 3. Tu septiformis munere, / digitus paternae dexterae, / Tu rite promissum Patris, / sermone ditans guttura. 4. Accende lumen sensibus, / infunde amorem cordibus, / infirma nostri corporis, / virtute firmans perpeti. . 5. Hostem repelias longius, / pacemque dones protinus, / ductore sic te praevio / vitemus omne noxium. 6. Per Te sciamus da Patrem, / noscamus atque Filium, / Teque utriusque Spiritum / credamus omni tempore.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

36

7. Deo Patri sit gloria, / et Filio qui a mortuis / surrexit, ac Paraclito / in saeculorum saecula. Amen. .

c) Traducir estas oraciones, indicando tiempo y modo de los verbos. 1.Benedicat vos omnipotens Deus, Pater et Filius et Spiritus Sanctus. 2.Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet. . 3.Corpus Domini Nostri Iesu Christi custodiat animam meam in vitam aeternam.

4.Exsultet jam angelica turba caelorum: exsultent divina mysteria: et pro tanti Regis victoria tuba insonet salutaris.

5. Fratres: agnoscamus peccata nostra. 6.Gratias agamus Domino Deo Nostro.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

37

7. Domine Fili Unigenite, Jesu Christe, qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. 8. Hoc facite in meam commemorationem. ......................................................................................................................... 9.Pax Domini sit semper vobiscum.

10.Videte autem vosmetipsos. .........................................................................................................................

11. Salvum fac temetipsum, descendens de cruce. .........................................................................................................................

12.O Domine, Creator Spiritus, accende in cordibus nostris ignem dilectionis tuae. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 13. Salve, Regina, Mater misericordiae, vita, dulcedo et spes nostra, salve. ......................................................................................................................... .........................................................................................................................

Ad te clamamus exsules filii Hevae.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

38

.............................................................................................. Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrimarum valle. ......................................................................................................................... .........................................................................................................................

Eia ergo, advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte. ......................................................................................................................... .........................................................................................................................

Et Jesum benedictum fructum ventris tui nobis post hoc exsilium ostende. ......................................................................................................................... .........................................................................................................................

O clemens, O pia, O dulcis Virgo Maria. .........................................................................................................................

Ora pro nobis, Sancta Dei Genetrix. ......................................................................................................................... Ut digni efficiamur 7promissionibus Christi. .........................................................................................................................

1 Pers. Sing. del Presente de Subjuntivo en Voz Pasiva. Verbo efficio (3): hacer. En voz pasiva, hacerse, resultar.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

39

14.AVE MARIA, gratia plena, Dominus tecum. Benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui 8, Iesus. Sancta

Maria, Mater Dei, ora pro nobis peccatoribus, nunc, et in hora

mortis nostrae. Amen.

15.ANGELE DEI,

qui custos es mei, Me tibi commissum pietate superna;

(Hodie, Hac nocte) illumina, custodi, rege, et guberna.

Amen.

.. ..

Este pronombre puede ser personal o posesivo. Cmo lo analizaramos en cada caso?

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

40

16. Ante prandium:

Mensae caelestis participes faciat nos, Rex aeternae gloriae.

Amen.

17. Ante cenam: Ad cenam vitae aeternae perducat nos, Rex aeternae gloriae. Amen.

18. BENEDICTUS 9Deus. Benedictum Nomen Sanctum eius.

Benedictus Iesus Christus, verus Deus et verus homo..

Benedictum Nomen Iesu. Benedictum Cor eius sacratissimum.

Benedictus Sanguis eius pretiosissimus. Benedictus Iesus in

Este texto est formado por oraciones con Sujeto Expreso y Predicado No verbal Nominal (con ncleo sust. o adj.). Se omite en cada oracin el verbo SUM, en el subjuntivo con valor de exhortacin: SIT = sea

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

41

sanctissimo altaris Sacramento. Benedictus Sanctus Spiritus,

Paraclitus.. Benedicta excelsa Mater Dei, Maria sanctissima.

Benedicta sancta eius et immaculata Conceptio. Benedicta eius

gloriosa Assumptio. Benedictum nomen Mariae, Virginis et

Matris. Benedictus sanctus Ioseph, eius castissimus Sponsus.

Benedictus Deus in Angelis suis, et in Sanctis suis Amen.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

42

BOLILLA 4 PRONOMBRES POSESIVOS Y DEMOSTRATIVOS


A) POSESIVOS A cada pronombre personal le corresponde un pronombre posesivo. Se declinan como Bonus, a, um o Pulcher,chra,chrum Pueden funcionar como adjetivos (M.D.) o sustantivos (N.), en el caso de que se omitiera el sustantivo al que modifican o que presuponen. Al Pron. Personal: le corresponde Ego = yo Tu = t Is-ea-id= l, ella Nos = nosotros/as Vos= vosotros/as Ei /Ii-Eae-Ea= ellos, ellas el Pron. Posesivo meus, a, um=mo* tuus, a, um=tuyo* suus, a, um=suyo* (de l/ella) noster, tra, trum=nuestro* vester, tra, trum=vuestro* suus, a, um=suyo*(de ellos/ellas)

*con las formas del femenino y del plural: mo/a/os/as, tuyo/a/os/as, etc.

B) DEMOSTRATIVOS ISTE, A, UD Ese, esa, eso Singular Masculino Iste Iste Istum Istius Isti Isto Plural Masculino Isti Isti Istos Istorum Istis Istis

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Femenino Ista Ista Istam Istius Isti Ista

Neutro Istud Istud Istud Istius Isti Isto

Femenino Istae Istae Istas Istarum Istis Istis

Neutro Ista Ista Ista Istorum Istis Istis

ILLE, A, UD Aquel, aquella, aquello Singular Masculino Ille Ille Illum Illius Illi Illo Plural Masculino Illi Illi Illos Illorum Illis Illis

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Femenino Illa Illa Illam Illius Illi Illa

Neutro Illud Illud Illud Illius Illi Illo

Femenino Illae Illae Illas Illarum Illis Illis

Neutro Illa Illa Illa Illorum Illis Illis

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

43

IPSE, A, UM l mismo, ella misma, ello mismo Singular Masculino Ipse Ipse Ipsum Ipsius Ipsi Ipso Plural Masculino Ipsi Ipsi Ipsos Ipsorum Ipsis Ipsis

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Femenino Ipsa Ipsa Ipsam Ipsius Ipsi Ipsa

Neutro Ipsum Ipsum Ipsum Ipsius Ipsi Ipso

Femenino Ipsae Ipsae Ipsas Ipsarum Ipsis Ipsis

Neutro Ipsa Ipsa Ipsa Ipsorum Ipsis Ipsis

HIC, HAEC, HOC Este, esta, esto Singular Masculino Hic Hic Hunc Huius Huic Hoc Plural Masculino Hi Hi Hos Horum His His

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo IS, EA, ID Este, esta, esto

Femenino Haec Haec Hanc Huius Huic Hac

Neutro Hoc Hoc Hoc Huius Huic Hoc

Femenino Hae Hae Has Harum His His

Neutro Haec Haec Haec Horum His His

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Singular Masculino Is Is Eum Eius Ei (ii) Eo

Femenino Ea Ea Eam Eius Ei (ii) Ea

Neutro Id Id Id Eius Ei (ii) Eo

Plural Masculino Ei (ii) Ei (ii) Eos Eorum Eis (iis) Eis (iis)

Femenino Eae Eae Eas Earum Eis (iis) Eis (iis)

Neutro Ea Ea Ea Eorum Eis (iis) Eis (iis)

IDEM, EADEM, IDEM El mismo, la misma, lo mismo Singular Masculino Idem Idem Eundem Eiusdem Eidem Eodem Plural Masculino Eidem /Iidem Eidem/Iidem Eosdem Eorundem Eisdem Eisdem/Iisdem

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Femenino Eadem Eadem Eandem Eiusdem Eidem Eadem

Neutro Idem Idem Idem Eiusdem Eidem Eodem

Femenino Eaedem Eaedem Easdem Earundem Eisdem Eisdem

Neutro Eadem Eadem Eadem Eorundem Eisdem Eisdem

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

44

EJERCITACIN : 1) Declinar conjuntamente en sing. y pl., usando el pronombre sugerido, en el gnero correspondiente: el mismo flautista: idem... tibicen, tibicinis(m) esta escuadra hic... classis,is(f) la costa misma ipse... litus,oris(n) ese da iste... dies,ei(f) la esperanza misma ipse... spes,ei(f) esa carrera iste... cursus,us(m) aquella voz ille... vox,vocis(f) este lado is... latus,eris(n) ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ............................................................................................................................ 2) Formar frases con un pronombre demostrativo y un sustantivo de la declinacin que se indica. Declinar dicha frase en singular y plural. No usar cada pronombra ms que una sola vez.. a.1.pron. demost.+ sust. de 2 decl. Neutro b.1 pron. Demost. + sust. de 3 decl. Parislabo. m/f c. 1 pron. Demost. + sust. de 4 del. M/f d. 1 pron. Demost. + sust. de 5 decl. Fem. e. un pron. Demost. + sust. de 3 decl. Impar. N f. 1 pron. Demostr. + sust. de 1 decl. Fem.

EJERCITACIN 3

(con usos del Subjuntivo e Imperativo)

1..Ne iuveni gladium istum demus, agri culturae ipsum paremus!

2.Numquam hoc dixissem, sed tacere non possum.

3.Utinam spem eandem haberemus!

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

45

4.Verba prudentia illis dixisset , sed furor hoc ei impedivit.

5..Istos pueros diligite; ne eis auxilium negaveritis.

6..Ne iuveni belli artem doceamus; is beate domi vivat!

7.Numquam cives urbem reliquissent, sed senatus ipse eis hoc iussit.

8. Humiliter senum verba audiamus!

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

46

BOLILLA 5 Verbos irregulares: SUM, POSSUM, PROSUM y dems compuestos de SUM

Verbo SUM : enunciado: SUM, ES, ESSE, FUI, ---- : ser, estar, haber, tener. La conjugacin del MODO INDICATIVO est en la pgina y la del MODO IMPERATIVO Y SUBJUNTIVO, en las pginas 21, 22 y 23.

Modificadores verbales. (Revisin de Latn II)

El verbo SUM , segn los modificadores verbales que lo acompaen, puede traducirse como: 1. ser, estar copulativos. Llevan un P.S.O. Ej.: Miles validus est: El soldado es valiente. PSO 2. estar ( no copulativo). Lleva un circunstancial, generalmente UBI. Ej.: Miles in castris est: El soldado est en el campamento. UBI

3. haber. Si bien en latn tiene un sujeto y la oracin es bimembre, la oracin que traducimos al castellano es unimembre, y el sujeto latino se convierte en O.D. del verbo haber. Ej.: Stellae in caelo sunt: Suj. UBI v. Hay estrellas en el cielo. v. OD Circ.

4. tener. En este caso, acompaan al verbo SUM un sujeto y un Dativo, al que llamamos Posesivo (D.pos.). Para traducir al castellano, se empieza por el Dativo como Sujeto + el verbo SUM

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

47

que se traduce como tener + el Sujeto latino, que se traduce como O.D.

Ej.: Timor militi in pugna fuit: Suj. D.Pos. v.

El soldado tuvo miedo en la batalla. Suj. V. O.D.

Timor militibus in pugna fuit: Los soldados tuvieron temor en la batalla.

Compuestos de SUM : Modificadores verbales Verbos compuestos de SUM: rigen un complemento en dativo, al que llamaremos Complemento rgimen ( C. Rg.). Ejemplos: 1. Semper amicis aderimus. iuvabimus) Siempre ayudaremos a los amigos. 2. Patientia numquam magistro deest. (Magister semper patiens est). Al maestro nunca le falta paciencia. (El maestro siempre es paciente) 3. Romanis civibus amor patriae deorumque inest. En los ciudadanos romanos hay amor (de) a la patria y (de) a los dioses. 4. Inter villam et urbem longum iter interest. ATENCIN AQU! Entre la villa y la ciudad hay un largo camino. (= Semper amicos

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

48

Otra posibilidad con estos compuestos es usar un modificador encabezado por la preposicin que dicho compuesto tiene (inter, en este caso) + el caso que esa preposicin rige (Ac. en este ejemplo). 5. Dominus filiique magnis conviviis intererant. El seor y sus hijos intervenan / participaban en grandes banquetes. 6. Equites hostium multum militibus nostris obfuerunt. Los jinetes (la caballera) de los enemigos daaron (da) mucho a nuestros soldados.

Ejercitacin: 1.Ulmi argenteae domini agris sunt. 2. Ulmi argenteae in domini agro sunt. 3. Fulmina implacabilia villae arboribus obfuerunt. 4. In proelio feroci nullus testis superstes fuit. 5. Celebres deorum statuae Romanis templis erant. 6. Benignum tempus incolis superstitibus adfuerat. 7. Prudentia iudicibus numquam deest. 8. Romana matrona filiis servisque praeerat.

POSSUM: Enunciado:.......................................................................................................

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

49

Clave morfolgica para su conjugacin: ........................................................................................................................


MODO INDICATIVO Presente

Pto. Imperfecto

Fut. Imperfecto

Pto.Perfecto

Pto. Pluscuamperfecto

Fut. Perfecto

MODO SUBJUNTIVO Presente

Pto. Imperfecto

Pto.Perfecto

Pto. Pluscuamperfecto

PROSUM: Enunciado:.......................................................................................................

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

50

Clave morfolgica para su conjugacin:


MODO INDICATIVO

Presente

Pto. Imperfecto

Fut. Imperfecto

Pto.Perfecto

Pto. Pluscuamperfecto

Fut. Perfecto

MODO SUBJUNTIVO

Presente

Pto. Imperfecto

Pto.Perfecto

Pto. Pluscuamperfecto

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

51

BOLILLA 5 GRADOS DE SIGNIFICACION DEL ADJETIVO.


Existen tres grados de significacin del adjetivo : A. Positivo : es el significado puro del adjetivo, sin aadir un plus de intensidad. Ej : bueno, noble, desagradable, oscuro, etc. B. Comparativo : es aquel adjetivo que vincula entre s dos realidades (personas, objetos, hechos, ideas, etc.) con un aadido en su intensidad, que puede ser :

1 : de igualdad : tan noble como 2. : de inferioridad : menos noble que 3 : de superioridad :ms noble que C. Superlativo : es aquel adjetivo que expresa la cualidad en su grado mayor o mximo, y que a su vez puede ser : 1 : Absoluto : muy noble, el ms noble, nobilsimo 2 : Relativo : el ms noble de/entre Ejercitacin 1 : Subrayar en estas oraciones las construcciones con comparativo y superlativo: 1) Jpiter era el ms poderoso entre todos los dioses del Olimpo. 2) Hctor era muy valiente pero no tan fuerte como Aquiles. 3) Helena, la esposa de Menelao, era la mujer ms bella. 4) Paris rapt a la bellsima Helena y desat la guerra ms famosa de la antigedad. 5) Paris, hijo de Pramo, era menos valiente que su hermano Hctor. 6) En los tiempos antiguos, ningn poeta fue tan famoso como Homero. 7) Atenea era ms inteligente que todas las diosas. 8) Nunca escuchamos una historia ms triste que la destruccin de Troya.

Los COMPARATIVOS en Latn. En Latn, los comparativos de inferioridad y de igualdad se forman como en castellano, aadiendo al adjetivo el adv. M.D. minus (=menos) o tam (=tan) y una construccin comparativa que muestra al segundo elemento o trmino de la comparacin.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

52

Pero para la mayora de los adjetivos existe una forma especial de expresar la superioridad, que consiste en construir, a partir del adjetivo base, uno nuevo, de la forma que veremos a continuacin:

Formacin de comparativos de superioridad. 1)La mayora de los ajetivos forman el comparativo de superiorodad aadiendo a la raz las desinencias -IOR para masc. y fem., y -IUS para el neutro. Ej.: de ALTUS,A,UM.............Raz: ALTComp.: ALTIOR,ALTIUS: ms alto (que). (Gen.: ALTIOR - IS) nueva raz

de FORTIS,E..................Raz: FORTComp.: FORTIOR,FORTIUS: ms fuerte (que) (Gen.: FORTIOR - IS) nueva raz

El adjetivo resultante se declina como los sustantivos imparislabos de la 3 declinacin , es decir, que tienen el abl. sing. en -E, el nom.,voc. y ac.pl.neutro en -A y el gen.pl. en -UM. 2) Los adjetivos terminados en -DICUS,-FICUS,y -VOLUS lo forman aadiendo a la raz las desinencias -ENTIOR para masc. y fem.,-ENTIUS para neutro. Ej.: de BENEVOLUS,A,UM...........Raz:BENEVOLComp.:BENEVOLENTIOR, BENEVOLENTIUS (Gen.:BENEVOLENTIOR - IS). 3)Los adjetivos terminados en -IUS y en -EUS lo forman anteponiendo el adverbio MAGIS (=ms) al adjetivo en grado positivo.

Formacin de los superlativos. 1) La mayora de los adjetivos forman el superlativo aadiendo a la raz la desinencia -ISSIMUS,-ISSIMA,-ISSIMUM. Ej.: de ALTUS,A,UM.........Raz: ALT-.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

53

Sup.:ALTISSIMUS,A,UM : altsimo, muy alto, el ms alto (de) de FORTIS,E................Raz: FORT-............... Sup: FORTISSIMUS,A,Um: fuertsimo/fortsimo, muy fuerte, el ms fuerte (de)... El adjetivo resultante se declina como BONUS,BONA,BONUM. 2)Los adjetivos terminados em -ER en el nom.masc.sing.lo forman cambiando ER (del nom.) por -ERRIMUS,A,UM. Ej.: de TENER,ERA,ERUM................................Sup.: TENERRIMUS;A;UM. de ACER,ACRIS,ACRE...............................Sup.: ACERRIMUS,A,UM. 3)Los adjetivos terminados en -DICUS,-FICUS,y -VOLUS los forman aadiendo a la raz las desinencias -ENTISSIMUS,-ENTISSIMA,-ENTISSIMUM. Ej.: de BENEVOLUS,A,UM.....Raz: BENEVOLSup.: BENEVOLENTISSIMUS,A,UM

4) Seis adjetivos terminados en -ILIS forman el sup. cambiando -ILIS (del nom.) por -ILLIMUS,-ILLIMA,-ILLIMUM. Estos adjetivos son: FACILIS,E....................Sup.:FACILLIMUS,A,UM DIFFICILIS,E................Sup.:DIFFICILLIMUS,A,UM SIMILIS,E......................Sup..SIMILLIMUS,A,UM DISSIMILIS,E................Sup,:DISSIMILLIMUS;A;UM GRACILIS;E..................Sup.:GRACILLIMUS,A,UM HUMILIS,E.....................Sup.:HUMILLIMUS,A,UM Los dems adjetivos terminados en -ILIS (como NOBILIS,E o UTILIS,E) lo
forman como indica el nmero 1: Ej. nobilissimus, utilissimus

EJERCITACIN a) Formar el comparativo de superioridad y el superlativo de los siguientes adjetivos:

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

54

doctus,a,um........... ................................. levis,e...................... ................................. prudens,ntis........... ................................. nobilis,e.................. .................................

egregius,a,um........ ................................. maleficus,a,um...... ................................. celer,eris,ere........... ................................. ferox, ocis............. ..............................

gracilis,e.................. ................................. dubius,a,um........... ................................. benedicus,a,um..... ................................. timidus,a,um.......... .................................

EJERCITACIN: a) Con la ayuda del diccionario, formar y traducir el comparativo de estos adjetivos: Abundans, acutus, aeger, aridus, asper, brevis, delicatus, difficilis, dulcis, facilis, ferox, firmus, integer, lucidus, niger, sanctus, teter, utilis. b) Declinar conjuntamente: animal rapacius avis rapacior canis velocior equus robustior iter difficilius lepus timidior lilium pulchrius nauta sapientior servus fidelior verbum suavius c) Completar el comparativo, conforme al gnero y al caso del correspondiente sustantivo. Traducir. Ej: animalia feroc... : animalia ferociora: animales ms feroces. Cor amabil.....: .................................................................................... Cymba veloc.....:.................................................................................. Equis robust..:................................................................................. Lepores veloc..:...............................................................................

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

55

Magister sapient..:.......................................................................... Magistra sever..:.............................................................................. Maria clar.....:....................................................................................... nomen glorios.....:............................................................................... puella docil.....:.................................................................................... pueri diligent.....:................................................................................. puero diligent.....:...............................................................................

MATICES DE LA COMPARACIN. 1.) Inferioridad: menos prudente que...= minus prudens quam... 2.) Igualdad: tan prudente como... = tam prudens quam... 3.) Superioridad: ms prudente que... = prudentior quam... SEGUNDO TRMINO DE LA COMPARACIN: Se llaman trminos de comparacin a los dos elementos (personas, objetos,acciones,etc.) que se comparan. El que depende del adjetivo o frase comparativa es el 2 trmino. Cmo se expresa en Latn el 2 elemento de la comparacin:
Ej: El nio es ms prudente que su hermano; ella es menos prudente que su 2 trm 2 amiga; las nias son tan prudentes como los nios. Trm. 2 trm.

De dos maneras: a. Con QUAM + el mismo caso en que est el primer trmino.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

56

Ej: Puer prudentior quam frater est. Puella minus prudens quam amica est. Puellae tam prudentes quam pueri sunt. .. b. En ablativo solo, sin QUAM.

Ej.: Puer prudentior fratre est.

Puella minus prudens amica est.

Puellae tam prudentes pueris sunt. ..

COMPARATIVOS Y SUPERLATIVOS ESPECIALES bonus,a,um: bueno melior,melius: mejor optimus,a,um:ptimo, el mejor malus,a,um: malo peior,peius: peor pessimus,a,um: psimo,el peor magnus,a,um:grande maior,maius: mayor maximus,a,um:mxim o, el mayor multus,a,um: mucho plus(indec.), plurimus,a,um: plures,plura:ms muchsimo parvus,a,um:pequeo minor,minus:ms minimus,a,um:muy pequeo pequeo, mnimo prope(adv.):cerca propior,propius: ms proximus,a,um: muy cerca cerca prae,pre(prep.): prior,prius: primero, primus,a,um: el delante, al frente de ms temprano primero

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

57

superus,a,um: arriba

superior,superius: ms arriba

supremus,a,um: el ms arriba, supremo

Ejercitacin con comparativos y superlativos.

A. Comparativos: 2 trmino.

1.Aurum est pretiosum, sed ferrum est utilius auro. 2.Canes sunt

velociores quam feles. 3.Homines fortiores pueris sunt. 4. Hieme

dies sunt breviores quam dies veris. 5.Emimus canem

sagaciorem quam oves. 6. Milites exercitus nostri fortiores quam

hoste sunt. 7. Lux velocior est sono. 8. Dux hostium fuerat

audacior duce nostro. 9.Vitia perniciosiora sunt bellis.

10.Vidimus canem fideliorem fele.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

58

B. Comparativos especiales: 1.Luna minor est terra; sol est maior terra lunaque. 2.Animalia saepe maiora sunt hominibus. 3. Vitium peius est quam morbus. 4.Valetudo melior divitiis est.

C. Superlativos: complemento rgimen.


Cuando el superlativo es relativo, tiene un modificador que se puede construir de 3 maneras. Estas son:

a) en genitivo: Vulpes est callidissima omnium animalium. C. rgimen P.S.O.

b) con e/ex + Ablativo: Vulpes est callidissima ex omnibus animalibus. C. Rgimen P.S.O.

c) con inter + Ac. Vulpes est callidissima inter omnia animalia. C. Rgimen P.S.O.

1.Non semper homines pauperrimi infelicissimi sunt. 2.Peccatum est pessimum omnium malorum. 3. Naves erant in portu celeberrimo. 4.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

59

Leo est maximus ex animalibus. 5. Vergilius et Horatius optimi et celeberrimi inter poetas Romanos sunt.

D. Del latn eclesistico: 1.) Hic Levita est omnium fidelissimus. 2) Quis est dignior quam tu? 3)

Carissimi fratres, quid est mirius Christi resurrectione? 4) Gloria in

altissimis Deo. 5) Illa ecclesia erat mari proxima.6) In novissimo dies

omnes resurgemus. 7) Nos creati sumus paulo minores quam angeli. 8)

Quis habet dilectionem maiorem hac? 9) Plures homines in templum

conveniebant. 10) Seniores Iesum observabant. 11) Hi sunt multo

peiores illis. 12) Si diligeretis me, gauderetis quia vado ad Patrem, quia

Pater maior est me. 13) Amen dico vobis. Non resurrexit inter natos

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

60

mulierum maior Ioanne Baptista; qui autem minor est in regno

caelorum, maior est illo. Multis passeribus meliores estis vos.

GRADOS DE SIGNIFICACIN DEL ADVERBIO DE MODO: Como el adjetivo, el adverbio tiene grado comparativo y superlativo. Ambos se forman a partir de los adjetivos, de la siguiente manera: Grado comparativo: el adjetivo en grado comparativo terminado en -ius ( o sea en gnero neutro) sirve tambincomo adverbio. Ej: doctius: ms sabiamente pulchrius: ms bellamente acrius: ms intensamente fortius: ms fuertemente Grado superlativo: se toma como base el adjetivo en grado superlativo, terminado en -us, y a su raz se le aade -e. Ej: doctissime: muy sabiamente pulcherrime: muy hermosamente facillime: muy fcilmente benevolentisssime: muy benvolamente

Grados de comparacin irregulares: Algunos adverbios forman irregularmente los grados de significacin. POSITIVO bene male magnopere multum paulum COMPARATIVO melius peius magis plus minus SUPERLATIVO optime pessime maxime plurimum minime

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

61

EJERCITACIN: a) Formar el comparativo y superlativo de los adverbios que se forman con las races de los adjetivos en el ejercicio anterior. Elegir 5 adjetivos. b) Analizar y traducir: 1)Litterias omnibus de rebus crebro mihi mitte. 2) Utinam litteras

crebriusmittas! 3)Romanae copiae in Galliam creberrime veniebant.

4)Castra acerrime hostes defendebant. 5)Luscinia dulcius quam alauda

canit.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

62

BOLILLA 6
PRONOMBRES RELATIVOS y PROPOSICIONES QUE INTRODUCEN QUI, QUAE, QUOD El cual, quien, que (cuyo -solo en Gen-) masculino femenino Nomi./ Vocat. Qui Quae Quien, el que Quien, la que Acusativo Quem Quam A quien, al que A quien, a la que Genitivo Cuius Cuius De quien, del De quien, de que, cuyo la que, cuyo Dativo Cui Cui A/para quien, A/para quien, a/para el que a/para la que Ablativo Quo Qua Con/por Con/por quien/el que quien/la que

Singular

neutro quod quod

cuius

cui

quo

Plural

Nomi./ Vocat.

Acusativo

Qui Quienes, los que Quos A ..... Quorum De.... Cuyo... Quibus A/para... A/para... Quibus Con/por...

Quae Quienes, las que quas

quae

quae

Genitivo

quarum

quorum

Dativo

quibus

quibus

Ablativo

quibus

quibus

El pronombre relativo introduce una proposicin relativa. Puede suceder

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

63

A. que dicha proposicin determine o califique a un sustantivo o pronombre que generalmente la precede en la oracin, al que llamamos antecedente, y con el que concuerda en gnero y nmero, pero no en caso. Esta proposicin se llama Adjetiva, y cumple la funcin de M.D. B. que dicha proposicin no tenga antecedente, con lo cual funcionara como cualquier adjetivo que reemplaza a un sustantivo, por asumir su funcin. Dicha proposicin es Sustantiva. Atencin: debe estar encabezada por un pronombre relativo no adverbio. Los reconocemos porque se declinan, como QUI, QUAE, QUOD o QUICUMQUE, QUAECUMQUE, QUODCUMQUE: cualquiera que.

1. Proposiciones adjetivas y sustantivas con pronombres relativos.

1) Dominus, qui est bonus, desideria populi semper scivit. 2)

Servus, quem scis, ministro et aquam et vinum dedit. 3) Verba

Christi, quae audimus, apostoli tradiderunt. 4) Agnus Dei,

qui tollit peccata mundi, a populo semper laudatur. 5)

Benedictus, qui venit ad cenam Domini. 6) Infirmi domum

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

64

intraverunt. Qui a Iesu sanabantur. 7) Viri, quibuscum

Iesus

trans agros ambulabat, discipuli fuerunt. 8) Scio quia Messias

venit, qui dicitur Christus. 9) Pater, nostri memorans, Filium

misit, qui a sceleribus nostris nos liberaret. 10) Haec est nox ,

de qua scriptum est: "Et nox sicut dies illuminabitur". 11) Deus

Filium suum mundo dedit, ut omnis, qui credit in eum, non

pereat, sed habeat vitam aeternam

2. Oraciones con Proposiciones Adjetivas y usos del Subjuntivo e Imperativo - a. Ne ignavi fueritis, cives quibus nostram salutem commendamus; civitatem audacia ex hostium manibus redimite. - b. Ulixes domum feliciter revenisset, sed maxima impedimenta, quae in itinere invenit, navem a patriae litore detraxerunt. - c. Utinam Romanae legiones, quas in Galliam senatus misit, hostes in atroci proelio vicerint!

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

65

- d. Vires, quae vitam sustinent, in Deo quaerite; ne fidem umquam perdideritis. - e. Pii domini deos familiares colant. (verbo colo: honrar,venerar) -f. Consilia prudentia de plurimis rebus nobis dedisset, sed impedivit maeror.

3. Texto con Proposiciones

Primus quidem sermonem feci de omnibus, o Teophile,

quae coepit Iesus facere et docere, usque in diem, qua,

praecipiens

apostolis

per

Spiritum

Sanctum,

quos

elegit,

adsumptus est; quibus et praebuit se ipsum vivum post

passionem suam in multis argumentis, per dies quadraginta

apparens eis et loquens quae sunt de regno Dei.

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

66

BOLILLA 7
PRONOMBRES INDEFINIDOS

ALIQUI / ALIQUIS, ALIQUA, ALIQUOD / ALIQUID Alguien, algo, algn


Se declinan las partculas qui, quis, quae, quid, quod igual que los pronombres relativos y se le agrega la partcula "ali". Tiene una forma apocopada: quis, quae / qua, quod /quid (algo alguien, algn) que aparece despus de las conjunciones si, nisi o ne. Singular Femenino Aliqua Aliqua Aliquam Alicuius Alicui Aliqua Plural Femenino Aliquae Aliquae Aliquas Aliquarum Aliquibus Aliquibus

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Aliqui / s Aliqui / s Aliquem Alicuius Alicui Aliquo

Neutro Aliquod / id Aliquod / id Aliquod Alicuius Alicui Aliquo

Masculino Aliqui Aliqui Aliquos Aliquorum Aliquibus Aliquibus

Neutro Aliquae Aliquae Aliquae Aliquorum Aliquibus Aliquibus

QUISPIAM, QUAEPIAM, QUIDPIAM / QUODPIAM Alguno


Se declina la partcula quis, quae, quid, quod igual que los pronombres interrogativos, y se le agrega "piam". No tiene forma masculina qui.
Singular Femenino Quaepiam Quaepiam Quampiam Cuiuspiam Cuipiam Quapiam Plural Femenino Quaepiam Quaepiam Quaspiam
Quarumpiam

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Quispiam Quispiam Quempiam Cuiuspiam Cuipiam Quopiam

Neutro Quodpiam * Quodpiam * Quodpiam * Cuiuspiam Cuipiam Quopiam

Masculino Quipiam Quipiam Quospiam


Quorumpiam

Neutro Quaepiam Quaepiam Quaepiam


Quorumpiam

Quibuspiam Quibuspiam

Quibuspiam Quibuspiam

Quibuspiam Quibuspiam

* Vaiante: quidpiam

QUIDDAM QUIDAM, QUAEDAM, QUI DDAM / QUODDAM Cierto hombre, cierta mujer, cierta cosa
Masculino Quidam Quidam Quemdam Cuiusdam Cuidam Quodam Singular Femenino Quaedam Quaedam Quandam Cuiusdam Cuidam Quadam Neutro Quoddam * Quoddam * Quoddam * Cuiusdam Cuidam Quodam Masculino Quidam Quidam Quosdam Quorundam Quibusdam Quibusdam Plural Femenino Quaedam Quaedam Quasdam Quarundam Quibusdam Quibusdam Neutro Quaedam Quaedam Quaedam Quorundam Quibusdam Quibusdam

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

67

* Variante: quiddam

QUODQUE QUISQUE, QUAEQUE, QU ODQUE / QUIDQUE Cada uno


Masculino Quisque Quisque Quemque Cuiusque Cuique Quoque Singular Femenino Quaeque Quaeque Quamque Cuiusque Cuique Quaque Neutro Quodque * Quodque * Quodque * Cuiusque Cuique Quoque Masculino Quique Quique Quosque Quorumque Quibusque Quibusque Plural Femenino Quaeque Quaeque Quasque Quarumque Quibusque Quibusque Neutro Quaeque Quaeque Quaeque Quorumque Quibusque Quibusque

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

* Variante: quidque

UNUMQUODQUE UNUSQUISQUE, UNAQUAEQUE, UNUMQUOD QUE / UNUMQUIDQUE Cada uno Se declina la partcula Unus, a, um y se la antepone al pronombre indefinido
(quisque, quaeque, quodque /quidque)

ULLUS, ULLA, ULLUM Alguno


Singular Femenino Ulla Ulla Ullam Ullius Ulli Ulla Plural Masculino Femenino Ulli Ullae Ulli Ullae Ullos Ullas Ullorum Ullarum Ullis Ullis Ullis Ullis

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Ullus Ulle Ullum Ullius Ulli Ullo

Neutro Ullum Ullum Ullum Ullius Ulli Ullo

Neutro Ulla Ulla Ulla Ullorum Ullis Ullis

NEMO, NIHIL Nadie, nada


NEMO Nominativo Nemo Vocativo Nemo Acusativo Neminem Genitivo Nullius Dativo Nemini Ablativo Nullo * Hay que declinar Nullus, a, um y acordarlo con res, rei. NIHIL (Neutro) Nihil Nihil Nihil Nullius rei * Nulli rei * Nulla re *

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

68

NULLUM M NULLUS, NULLA, NULLU Ninguno


Singular Femenino Nulla Nulla Nullam Nullius Nulli Nulla Plural Femenino Nullae Nullae Nullas Nullarum Nullis Nullis

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Nullus Nulle Nullum Nullius Nulli Nullo

Neutro Nullum Nullum Nullum Nullius Nulli Nullo

Masculino Nulli Nulli Nullos Nullorum Nullis Nullis

Neutro Nulla Nulla Nulla Nullorum Nullis Nullis

NEUTRUM NEUTER, NEUTRA, NEUT RUM Ninguno de los dos


Singular Femenino Neutra Neutra Neutram Neutrius Neutri Neutra Plural Femenino Neutrae Neutrae Neutras Neutrarum Neutris Neutris

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Neuter Neuter Neutrum Neutrius Neutri Neutro

Neutro Neutrum Neutrum Neutrum Neutrius Neutri Neutro

Masculino Neutri Neutri Neutros Neutrorum Neutris Neutris

Neutro Neutra Neutra Neutra Neutrorum Neutris Neutris

ALTERUM UM ALTER, ALTERA, ALTER El uno...el otro (al tratarse de dos cosas)

Nominativo

Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Alter Alter Alterum Alterius Alteri Altero

Singular Femenino Altera Altera Alteram Alterius Alteri Altera

Neutro Alterum Alterum Alterum Alterius Alteri Altero

Masculino Alteri Alteri Alteros Alterorum Alteris Alteris

Plural Femenino Alterae Alterae Alteras Alterarum Alteris Alteris

Neutro Altera Altera Altera Alterorum Alteris Alteris

ALIUS, ALIA, ALIUM El otro

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

69

Nominativo

Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Alius Alius Alium Aliius Alii Alio

Singular Femenino Alia Alia Aliam Aliius Alii Alia

Neutro Alium Alium Alium Aliius Alii Alio

Masculino Alii Alii Alios Aliorum Aliis Aliis

Plural Femenino Aliae Aliae Alias Aliarum Aliis Aliis

Neutro Alia Alia Alia Aliorum Aliis Aliis

TOTUS, TOTA, TOTUM Todo (entero)


Singular Femenino Tota Tota Totam Totius Toti Tota Plural Femenino Totae Totae Totas Totarum Totis Totis

Masculino Nominativo Totus Vocativo Tote Acusativo Totum Genitivo Totius Dativo Toti Ablativo Toto

Neutro Totum Totum Totum Totius Toti Toto

Masculino Toti Toti Totos Totorum Totis Totis

Neutro Tota Tota Tota Totorum Totis Totis

Generalmente tiende a traducirse como adverbio: enteramente.

SOLUS, SOLA, SOLUM Solo


Singular Femenino Sola Sola Solam Solius Soli Sola Plural Femenino Solae Solae Solas Solarum Solis Solis

Nominativo

Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Solus Sole Solum Solius Soli Solo

Neutro Solum Solum Solum Solius Soli Solo

Masculino Soli Soli Solos Solorum Solis Solis

Neutro Sola Sola Sola Solorum Solis Solis

Generalmente tiende a traducirse como adverbio: solamente

UNUS, UNA, UNUM Solo


Singular Femenino Una Una Plural Femenino Unae Unae

Masculino Nominativo Unus Vocativo Unus

Neutro Unum Unum

Masculino Uni Uni

Neutro Una Una

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

70

Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Unum Unius Uni Uno

Unam Unius Uni Una

Unum Unius Uni Uno

Unos Unorum Unis Unis

Unas Unarum Unis Unis

Una Unorum Unis Unis

Generalmente tiende a traducirse como adverbio: unicamente

NONNULLUS, NONNULLA, NONNULLUM Alguno


Masculino Nonnullus Nonnulle Nonnullum Nonnullius Nonnullii Nonnullo Singular Femenino Nonnulla Nonnulla Nonnullam Nonnullius Nonnulli Nonnulla Neutro Nonnullum Nonnullum Nonnullum Nonnullius Nonnulli Nonnullo Masculino Nonnulli Nonnulli Nonnullos Nonnullorum Nonnullis Nonnullis Plural Femenino Nonnullae Nonnullae Nonnullas Nonnullarum Nonnullis Nonnullis Neutro Nonnulla Nonnulla Nonnulla Nonnullorum Nonnullis Nonnullis

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

PRONOMBRES INDEFINIDOS COMPUESTOS de quis aliquis (cierto, un tal, alguno) quispiam (alguno) quidam (un tal, cierto, alguno, quienquiera) quisque (cada uno, cada cual) quicumque (quienquiera, cualquiera) quisquam (alguno, cada uno, cada cual) quisquis (todo aquel que, cualquiera, quienquiera) quivis (quienquiera, cualquiera) quilibet (quienquiera, cualquiera) Las partculas ali-,.-piam, -quam, -dam, -cumque, -que, -vis, -libet permanecen invariables Se les puede poner un prefijo que debe declinarse: unus-, a-,umde uter uterque (uno y otro) utervis (cualquiera de los dos) uterlibet (aqul que t perfieras) Con el prefijo ne- (neuterque) significa 'ni uno, ni otro'.

PRONOMBRES INTERROGATIVOS

QUIS, QUAE, QUID

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

71

Qu, quin, alguien


Es el mismo que el relativo, salvo la excepcin del Nominativo masculino y Neutro, que tienen otra posibilidad. Singular Femenino Quae Quae Quam Cuius Cui Qua Plural Femenino Quae Quae Quas Quarum Quibus Quibus

Masculino Nominativ Qui / Quis o Vocativo Qui / Quis Acusativo Genitivo Dativo Ablativo Quem Cuius Cui Quo

Neutro Quod Quid Quod Quid Quod Quid Cuius Cui Quo

Masculino / Qui / Qui / Quos Quorum Quibus Quibus

Neutro Quae Quae Quae Quorum Quibus Quibus

Otros pronombres interrogativos, derivados de estos pueden ser: Quinam / quisnam, quaenam, quodnam / quidnam (quien)

Ecqui /ecquis, ecquae, ecquod / ecquid


alguien) Cuando tiene dos formas:

(acaso alguien)

Numqui / numquis, numquae, numquod / numquid (acaso

Qui / quod: son modificadores de un sustantivo (Qui homo venit?). Es decir, que son adjetivos (MD). (MD) Quis / quid: se usan solos (Quis venit?). Es decir, que son sustantivos (N). (N

UTER, UTRA, UTRUM Cual de los dos, cual de las dos


Singular Femenino Utra Utra Utram Utrius Utri Utra Plural Femenino Utrae Utrae Utras Utrarum Utris Utris

Masculino Nominativo Uter Vocativo Uter Acusativo Utrum Genitivo Utrius Dativo Utri Ablativo Utro

Neutro Utrum Utrum Utrum Utrius Utri Utro

Masculino Utri Utri Utros Utrorum Utris Utris

Neutro Utra Utra Utra Utrorum Utris Utris

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

72

QUALIS, QUALE Cual, que clase


Singular Femenino Qualis Qualis Qualem Qualis Quali Quali Plural Femenino Quales Quales Quales Qualium Qualibus Qualibus

Masculino Nominativo Qualis Vocativo Qualis Acusativo Qualem Genitivo Qualis Dativo Quali Ablativo Quali

Neutro Quale Quale Quale Qualis Quali Quali

Masculino Quales Quales Quales Qualium Qualibus Qualibus

Neutro Qualia Qualia Qualia Qualium Qualibus Qualibus

QUANTUS, QUANTA, QUANTUM Cuanto


Singular Femenino Quanta Quanta Quantam Quantae Quantae Quanta Plural Femenino Quantae Quantae Quantas Quantarum Quantis Quantis

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Masculino Quantus Quante Quantum Quanti Quanto Quanto

Neutro Quantum Quantum Quantum Quanti Quanto Quanto

Masculino Quanti Quanti Quantos Quantorum Quantis Quantis

Neutro Quanta Quanta Quanta Quantorum Quantis Quantis

Oraciones interrogativas directas.


Se reconocen por el signo de pregunta (?) al final de la oracin. Hay dos tipos: a) las que se introducen por un pronombre interrogativo: quis,quae,quid?: quin,qu uter,utra,utrum?: cul de los dos ubi?: dnde unde?: de dnde cur?: por qu quando?: cundo; etc. En estas preguntas, lo que se quiere averiguar est contenido en el pronombre interrogativo, y la respuesta puede limitarse a ese slo elemento: Ej: Quin viene? R: Juan (viene). De dnde viene? R: De su casa (viene). (Quin es Sujeto.) (Juan es Sujeto.) (De dnde es Circ. de lugar.) (De su casa es Circ. de lugar.)

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

73

Ejercicios: A)Traducir: Quem?..............................................Quarum puellarum?............................................. Cui duci?...........................................Quod templum?................................................... Qui milites?.......................................Quibus iuvenibus?.............................................. B) Analizar y traducir: 1) Quem in foro vidisti? 2) Quibus auxilium dabimus? 3)Cuius librum legis? 4) Quis te vocavit? 5) Quibus profuistis? 6) Quocum heri in urbe ambulabas? C) Traducir: Uter frater?...............................................Utra manus?................................. Utrum fratrem?........................................Utram manus?............................... Utrius fratris?...........................................Utrius manus?............................... Utri fratri?.................................................Utri manui?.................................... Utro fratre?..............................................Utra manu?.................................... D) Analizar y traducir: 1) Uter exercitus victoriam obtinuit? 2) Utrum ducem Senatus prudentem existimavit? 3)Utra manu gladios milites portant? 4) Utrius oculi visus acrior est?

b) Tambin podemos preguntar buscando un S o un No como respuesta. En este caso, las preguntas pueden introducirse con adverbios interrogativos. stos son: Num...?: Acaso...........? Se espera respuesta negativa. Nonne....? Acaso no......? Se espera repuesta afirmativa. -ne.........? .....................? No se espera ninguna respuesta determinada. ..............? .....................?........No se espera ninguna respuesta determinada. Ej: Num duas patrias habemus?................................................................... Nonne filios amamus?.............................................................................. Legistine poetae pulchra carmina?........................................................... Mecum venies?.........................................................................................

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

74

BOLILLA 8
VERBOS: MODO INDICATIVO - VOZ PASIVA
TRADUCCIN PRIMERA CONJUGACIN AMOR,ARIS,ARI,ATUS SUM SEGUNDA CONJUGACIN MONEOR,ERIS,ERI, MONITUS SUM

soy amado
PRESENTE

PRETRITO IMPERFECTO

era amado /aconsejado/ gobernado /odo/captura do ser amado /aconsejado/ gobernado /odo/captura do fu - he sido hube sido amado /aconsejado/ gobernado /odo/captura do haba sido amado /aconsejado/ gobernado /odo/captura do habr sido amado /aconsejado/ gobernado /odo/captura

FUTURO IMPERFECTO

amor amaris/re amatur amamur amamini amantur amabar amabaris/re amabatur amabamur amabamini amabantur amabor amaberis/re10 amabitur amabimur amabimini amabuntur
Fui/sum Fuisti/es Fuit/est

moneor moneris/re monetur monemur monemini monentur monebar monebaris/re monebatur monebamur monebamini monebantur monebor moneberis/re 11 monebitur monebimur monebimini monebuntur
Fui/sum Fuisti/es Fuit/est

PRETRITO PERFECTO

Amatus,a,um

Monitus,a,um

PRETRITO PLUSCUAMPERFE CTO

Fuimus/sumus Fuistis/estis Amati,ae,a Fuerunt/sunt fueram/eram fueras/eras amatus,a,um fuerat/erat fueramus/eramus fueratis/eratis amati,ae,a fuerant/erant Fuero/ero Fueris/eris amatus,a,um Fuerit/erit Fuerimus/erimus Fueritis/eritis amati,ae,a

Fuimus/sumus Fuistis/estis Moniti,ae,a Fuerunt/sunt fueram/eram fueras/eras monitus,a,um fuerat/erat fueramus/eramus fueratis/eratis moniti,ae,a fuerant/erant Fuero/ero Fueris/eris monitus,a,um Fuerit/erit Fuerimus/erimus Fueritis/eritis moniti,ae,a

FUTURO PERFECTO

10
11

(la vocal breve -i- cambia por -e-)

Idem nota 10

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

75

do

Fuerint/erunt

Fuerint/erunt

TERCERA CONJUGACIN REGOR, REGERIS,REGI,RECTUS SUM

CUARTA CONJUGACIN AUDIOR, IRIS,IRI,ITUS SUM

QUINTA CONJUGACIN CAPIOR, CAPERIS,CAPI,CAPTUS SUM

regor regeris/re 12 regitur regimur regimini reguntur regebar regebaris/re regebatur regebamur regebamini regebantur regar regeris/re regetur regemur regemini regentur
Rectus,a,um

soy regido

era regido

ser regido

audior soy odo audiris/re auditur audimur audimini audiuntur audiebar era odo audiebaris/re audiebatur audiebamur audiebamini audiebantur audiar ser odo audieris/re audietur audiemur audiemini audientur
Fui/sum Auditus/a/um fuisti/es Fuit/est Fuimus/sumus Fuistis/estis Fuerunt/sunt

capior soy agarrado 13 caperis/re capitur capimur capimini capiuntur capiebar era agarrado capiebaris/re capiebatur capiebamur capiebamini capiebantur capiar capieris/re capietur capiemur capiemini capientur
Captus,a,um

ser agarrado

Fui/sum Fuisti/es Fuit/est Fuimus/sumus Fuistis/estis Fuerunt/sunt

Capti,ae,a

Recti,ae,a

Auditi/ae/a

Fui/sum Fuisti/es Fuit/est Fuimus/sumus Fuistis/estis Fuerunt/sunt

fueram/eram fueras/eras fuerat/erat fueramus/eramus Recti,ae,a fueratis/eratis fuerant/erant Fuero/ero Rectus,a,um Fueris /eris Fuerit/erit Fuerimus/erimus Recti,ae,a Fueritis/eritis Fuerint/erunt Rectus,a,um

...... Captus,a,um

Capti,ae,a .... ... Captus,a,um

Capti,ae,a

fueram/eram fueras/eras fuerat/erat fueramus/eramus fueratis/eratis fuerant/erant Fuero/ero Fueris/eris Fuerit/erit Fuerimus/erimus Fueritis/eritis Fuerint/erunt

12 13

Idem nota 10 Idem nota 10

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

76

ANEXOS Veamos los usos del Modo Subjuntivo en Espaol: Bibliografa: http://es.wikipedia.org/wiki/Modo_subjuntivo

En la lengua francesa, espaola e india, entre los usos ms comunes del subjuntivo se encuentran

La expresin de un deseo: Mi madre quiere que estudie medicina La expresin de la duda: No creo que llegue a tiempo La aparicin en expresiones ms o menos fijas, como es probable que, cuando, es interesante que, etc. La expresin de una orden negativa: No tires el papel

Uso obligatorio del subjuntivo por el significado de los elementos rectores: "...usamos del modo subjuntivo en la oracin subordinada siempre que el verbo principal exprese una accin dudosa, posible, necesaria o deseada" (Esbozo de una nueva gramtica de la lengua espaola, 1973:455)

Cuando la subordinada depende de elementos rectores que expresan duda (mbito de la emocin):

Se trata de los casos que dependen de verbos de duda y desconocimiento: Quiz hayan llegado temprano. No creen que haya llegado a tiempo. Es difcil que lleguen a tiempo. -Cuando el verbo regente impone una idea de duda a la oracin subordinada debe aparecer el subjuntivo, mientras que si el verbo principal impone una modalidad asertiva o de certeza, la subordinada debe ir en indicativo. Estos verbos, cuando van en positivo como creer se construyen con indicativo (Creo que vendr Juan), mientras que cuando van en negativo se construyen con subjuntivo (No creo que venga Juan). Sin embargo, otros verbos como dudar se comportan a la inversa: Dudo que llegaran temprano. No dudo que llegaron temprano. -Cuando cuestionamos la posibilidad el subjuntivo es obligatorio en expresiones del tipo siguiente, tanto si la proposicin es positiva como negativa: Es poco probable que llegue puntual. No es posible que venga solo. -Existen otras expresiones de duda y desconocimiento que alternan indicativo y subjuntivo en la afirmacin y en la negacin, tales como parecer, sentir o ver: Siento que hace calor. Pues yo no siento que haga calor.

Cuando la subordinada depende de elementos rectores que expresan deseo:

Todos los verbos de deseo, pedido y orden exigen subjuntivo. Entre los verbos y expresiones de deseo, pedido y orden se incluyen:

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

77

Ojal (que) Desear/querer/esperar que... Pedir/rogar/solicitar que... Ordenar/exigir/prohibir/impedir/permitir que... Aconsejar/proponer/recomendar que... Sugerir/ decir/aceptar/admitir que... . Se puede dar el caso en que no aparezca el verbo de deseo: Que descanses. Que tengas suerte.

Cuando la subordinada depende de elementos rectores que expresan posibilidad:

Con expresiones y verbos que indican posibilidad, ms o menos remota, tambin parece ser necesario el uso del subjuntivo: Es posible que vengan. Si llegaran a tiempo, podramos ir al cine. Probablemente vienen /vengan. Muchos de los ejemplos pueden construirse con el verbo ser ms adjetivo o frase nominal de posibilidad: Es posible, probable, factible, una posibilidad, improbable, etc.; o van introducidos por un adverbio posiblemente, probablemente, o por una locucin puede que, puede ser que, tal vez... Tambin se pueden incluir las oraciones condicionales irreales: tipo II: Si hiciera calor, iran al parque a jugar y del tipo III: Si hubiera hecho calor, habran ido al club a nadar. Y tambin el uso de subjuntivo introducido por llamada locucin irreal como si que slo permite el imperfecto y el pretrito pluscuamperfecto de subjuntivo: Lo dijo como si se lo creyera /hubiera credo.

Cuando la subordinada depende de elementos rectores que indican necesidad:

Es necesario que vengas conmigo. Necesito que vengan conmigo. La RAE diferencia entre necesidad subjetiva y necesidad objetiva. Se consideran dentro de los verbos de necesidad subjetiva los de pedido, mandato y consejo que exigen subjuntivo. Me pidi que le hiciera un favor (pedido). Me pidi que le hubiera hecho un favor (no se puede pedir a nadie que haga algo retrospectivamente). El general ordena a sus soldados que rompan filas(orden). El verbo impedir es un caso especial, ya que puede utilizarse para expresar la voluntad de un sujeto, es decir, una orden: El profesor impidi que los alumnos salieran antes de tiempo; como para expresar una causa no voluntaria: El mal tiempo impidi que la fiesta se hiciera al aire libre. Los verbos que introducen un consejo, una propuesta o una sugerencia tambin exigen subjuntivo y tienen restricciones temporales similares a los verbos de pedido y mandato, ya que la clusula subordinada slo puede ser posterior al momento del consejo. Verbos como aconsejar, proponer, recomendar,etc. El mdico le aconsej que no fumara Tambin se consideran verbos que expresan necesidad subjetiva permitir, prohibir, obligar y, por consiguiente, expresiones y locuciones del tipo est permitido, est prohibido, es obligado...

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

78

La profesora no permiti que copiaran en el examen y prohibi que llevaran el diccionario. Se incluyen en el grupo de verbos de necesidad objetiva, adems de la construccin es necesario, expresiones y verbos impersonales que aparecen obligatoriamente con subjuntivo: va bien/mal que...; viene bien/mal..., convenir, importar, ser til, etc. a los que, "cuando queremos hacer resaltar el carcter subjetivo de la necesidad, aadimos un pronombre personal al verbo regente: "Me importaba que hablase el presidente; Les conviene que no digis nada" (RAE, 1973:439). Sin embargo, el adverbio necesariamente aparece con indicativo: necesariamente llegarn pronto

Cuando la subordinada depende de elementos rectores que expresan temor o emocin (mbito de la emocin):

Podemos incluir aqu, adems del verbo temer, un amplio repertorio de emociones que se expresan con verbos y locuciones del tipo: me da miedo, me pone los pelos de punta, me da pnico, me pone la carne de gallina... Es una pena que se case tan joven Me da miedo que te caigas No me da miedo que llegues tarde

Texto para 1 clase: I. PETRVS14

1 Beatus Petrus, apostolus et princeps apostolorum, Antiochenus, filius Iohannis, prouinciae Gallileae, uico Bethsaida, frater Andreae, primum sedit cathedram episcopatus in Antiochia annos VII. Hic Petrus ingressus in urbe Roma, Nerone Caesare, ibique sedit cathedram episcopatus ann. XXV m. II d. III. Fuit autem temporibus Tiberii Cesaris et Gaii et Tiberii Claudi et Neronis. 2 Hic scripsit duas epistulas, quae catholicae nominantur, et euangelium Marci, quia Marcus auditor eius fuit et filius de baptismo

14

http://www.thelatinlibrary.com/liberpontificalis1.html

Latn III - Facultad de Teologa - 2013

79

Вам также может понравиться