TUMAENJE PRAVA

(seminarski rad)

http://www.besplatniseminarskiradovi.com

Pojam tumaenja (uopte): Radi se o tumaenju materijalne pojave gdje postoji odailja koji odailje materijalnu pojavu (znak) i drugo lice koje prima i tumai taj znak. Npr. Brodovi komuniciraju svjetlosnim znacima (morzeova azbuka) ili zastavicama. to se tie prava, odailja je parlament, a primalac je tuma zakona. Tumai zakona (mogu biti dravni i nedravni): a) Dravni organi
b) Privatna lica u postupku primjenjivanja prava. Ovo tumaenje nije obavezno i

nema onu snagu koju ima tumaenje koje vre dravni organi
c) Naunici (pravna nauka) Ovo tumaenje ima odreeni znaaj i ulogu, mada nije

obavezno, tj. obavezuje snagom svog autoriteta Najvei autoritet kod tumaenja imaju sudovi jer svaki dan tumae pravo.Tumaenje prava znai utvrivanje pravnog smisla pravne norme.Tumaenje moe biti iroko (sistemsko) i tumaenje pojedine pravne norme.Sredstva tumaenja su jezik, logika, istorija norme, cilj norme, itd. Pojam tumaenja prava moe se posmatrati kao posebna djelatnost u okviru pojma tumaenja uopte.Pojam tumaenja je predmet prouavanja raznih nauka,kako knjievnosti i istorije tako i raznih duhovnih oblasti poput teologije.Meutim,tumaenje prava se razlikuje od tumaenja uopte po tome to se pod tumaenjem prava podrazumijeva tumaenje postojeih pravnih normi,dok se pod tumaenjem uopte podrazumijeva popunjavanje pravne praznine,i samim tim tu nema norme.Takoe,tu moemo napraviti i razliku izmeu ueg i ireg pojma tumaenja.Pod uim pojmom tumaenja stoji pravna norma,jedna ili vie njih,dok pod irim pojmom podrazumijevamo itav pravni sistem.Meutim,takve stvari su veoma rijetke i deavaju se uglavnom kada se eli prouiti ,,duh" nekog sistema. Predmet tumaenja pravnih normi mogu biti i pojedinane i opte pravne norme,uslovne i bezuslovne,one koje stvaraju pojedinci,kao i one koje stvara drava ili neki nedravni subjekti.Meutim,u nauci o tumaenju pravna norma je u poetku shvatana ue i obino se smatralo da je predmet prouavanja samo opta norma,ali ne i pojedinana.Nauka koja ima velikog uticaja na tumaenje prava je hermenautika.Samo znaenje ove rijei nas moe preusmjeriti na ovu temu,jer rije hermenautika znai tumaenje.Tumaenje moe biti i otkrivanje nekog znaenja,mada ne moe se okarakterisati kao utvrivanje veze izmeu dvije pojave.Tako lave karakteriemo kao obian znak da je pas u blizini i to ne spada u tumaenje,ve spada u obino posmatranje pojava.Ovo moemo okarakterisati i kao tumaenje znakova.Dogovor o znaenj u znakova naziva se zakonik znakova ili kodeks.,,Zakonik o znaenju raznih rei sainjen je od pravila odnosnog jezika o znaenju i upotrebi njegovih

rei.'^Kao znak se najee upotrebljava jezik i to u obliku govora,ali postoji i znak kao zvuk ili znak kao slika i to se moe okarakterisati kao slikani znak.Postoje tri stvari koje se moraju razlikovati prilikom svakog tumaenja.Tu razlikujemo znaenje koje pridaje stvaralac,zatim znaenje koje postoji objektivno i znaenje koje pridaje tuma.Da bi dolo do idealnog tumaenja ove tri stvari moraju da se poklope.Meutim,ove tri stvari se rijetko kad poklope,najee zbog nedostatka jedne od ove tri stvari.Tako se umjesto jedinstvenog znaenja pojavljuju tri razliita. Pod tumaenjem prava najee se podrazumijeva tumaenje teksta koji u sebi sadri pravnu normu koja slui kao pravilo za ponaanje ljudi.Takoe se tumaenje prava shvata kao utvrivanje pravog znaenja pravnih normi.U poetku se tumaenje prava nije samo usko povezivalo sa predmetom,ve sa subjektom tumaenja.Tako se tumaenjem prava u pravom smislu smatralo samo ono tumaenje koje su vrili dravni organi ili pravna nauka.Kada su tumaenje vrili dravni organi,pravila se podjela na dvije vrste tumaenja i to zbog postojanja dvije vrste dravnih organa.Prvo je autentino ili interpretaciono tumaenje,kad zakonodavac sam tumai svoje norme i sudsko tumaenje.Meutim, broj tumaa pravnih normi je mnogo vei, a radnja tumaenja je u osnovi uvijek ista,bez obzira koji je od ovih tumaa vri.Jedina razlika izmeu ova dva tumaenja je u tome kolika je pravna snaga samog tumaenj,odnosno koliko to tumaenjenorme obavezuje odreene subjekte da ga se dre.S obzirom na to,jasno je da sudsko tumaenje ima vaniju ulogu jer je sud taj koji daje konano tumaenje pravne norme i daje smisao pravnim normama.Meutim,moe se desiti da neka pravna norma ili zakon nisu toliko jasni iz prostog razloga da se ne bi pisali za bukvalno svaku situaciju,pa tako imamo i nekoliko primjera.,,U lanu 170. Krivinog zakonika Crne Gore propisuje se: ,,Slubeno lice koje u vrenju slube protivzakonito vri pretresanje stana,prostorija ili lica,kaznie se zatvorom do tri godine."Gotovo svaka od upotrebljenih rei ima vie znaenja I samim tim i pravna norma.Najpre,postavlja se pitanje koja vrsta zlubenih lica moe biti ovlaena da vri pretres stana (slubeno lice iz organa unutranjih poslova,sudija,lice ovlaeno za naplatu utroene elektrine energije,vode ili za druge komunalne usluge),koje je znaenje izraza vrenje slube,ta je protivzakonito pretresanje stana (pretresanje bez odobrenja suda,pretresanje sa odobrenjem suda ali bez prisustva odreenih svedoka).Najzad,kako se odreuje konkretna sankcija,koja se moe kretati od minimuma zatvorske kazne do predvienog maksimuma za to krivino delo do tri godine zatvora(oigledno,to zavisi kako od stepena nezakonitosti u pretresanju stana do svojstava slubenog koji to pretresanje obavlja)."2Sa druge strane,tumaenje prava moe se razlikovati i kod sudova i na taj nain moe doi do donoenja drugaije sudske presude.Tako Budimir Kouti navodi primjer tumaenja lana 252. stava 4 Porodinog zakona Srbije: Mukarac koji tvrdi da je otac deteta moe podneti tubu radi osporavanja oinstva mukarcu koji se po ovom zakonu smatra ocem deteta u roku od godinu dana od dana saznanja da je on otac deteta,a najkasnije 10 godina od rodjenja deteta".3U ovom primjeru,isti stav su zauzeli Vrhovni i prvostepeni sud,dok je miljenje drugostepenog suda bilo drugaije.Ovakve situacije se dogaaju iz prostog razloga zato to su pravne norme neodreene.Stvarnost ne moe biti obuhvaena svim pravnim normama i zbog toga se odreuju samo odreene vrste drutvenih odnosa.

Radomir Luki,Budimir Kouti, Uvod u pravo,Beograd, ,,Javno preduzee Slubeni list SCG",2003,str. 395 Budimir Kouti, Uvod u jurisprudecju,CID,Podgorica,2008,str. 265

Postoji nekoliko sredstava tumaenja norme i to su: jeziko tumaenje,logiko tumaenje, istorijsko tumaenje,sistematsko tumaenje i ciljno (teleoloko) tumaenje norme. Jeziko tumaenje je najvanije tumaenje jer je vezano za jeziki tekst norme i norma se tumai po pravilima jezika, interpunkcijskih znakova. Jeziko tumaenje predstavlja utvrivanje znaenja (sadraja) norme upotrebom pravila jezika koja su standardizovana i kodifikovana u nauci o jeziku. S obzirom da se jezik sastoji od rijei, skupova rijei i inerpunkcijskih znakova, to se jeziko tumaenje dijeli na leksiko, gramatiko, sintasiko i interpunkcijsko. Svaki jeziki znak ima svoju sopstvenu ulogu i znaenje u tekstu, tj. nije suvian i beznaajan i ne smije se nanemarivati. Ukoliko znak ima vie znaenja, prvenstveno se uzima ono koje je uobiajeno i normalno, odnosno glavno znaenje, a ne sporedno i izuzetno znaenje.Jeziko tumaenje ima tri znaenja i to su: leksiko,sintaksiko i interpunkcijsko-jeziko,zatim objektivno i subjektivno,i na kraju statiko i evolucionistiko. Subjektivno tumaenje: kod ovog tumaenja tuma tumai volju tvorca norme. Tu se postavlja problem tvorca jer on nikada nije jedno lice. Objektivno tumaenje je ono tumaenje koje normi daje cjelokupno drutvo.Statiko i evolucionistiko tumaenje :statiko je ono koje je norma imala u momentu donoenja norme, a evolucionistiko je ono koje norma ima u momentu tumaenja. Osnova evolucionistikog tumaenja je pretpostavka da se taj smisao mijenja (evoluira) od trenutka donoenja same norme do trenutka njene primjene. Npr. Prije 30 godina je bilo zabranjeno voziti preko 30 km/h. Statikim tumaenjem, to bi znailo da je i danas zabranjeno voziti preko 30 km/h. Metoda logikog tumaenja sastoji se u utvrivanju smisla teksta pomou pravila logikog miljenja. Logiko tumaenje predstavlja provjeru i utvrivanje znaenja norme primjenom pravne logike na znaenja dobijena trugim sredstvima tumaenja.Pravo tumaenje je ono tumaenje koje utvruje pravi smisao norme, a do njega se dolazi primjenom svih ovih vrsta tumaenja, ali se najvanije jeziko tumaenje. Sva ostala moraju se bazirati na tome. Sukob se vodi oko pitanja koja je vrsta logike primjerena pravniku - da li analitika, odnosno formalna, svojstvena matematiaru, ili dijalektika, svojstvena retoru. Pobornici formalno-logikog zakljuivanja smatraju da se prilikom tumaenja pravnik slui prije svega silogizmima.Silogizam je zakljuivanje kod kojeg, "kad se izvjesne stvari pretpostave, druga jedna stvar, razliita od njih proizilazi nunim nainom, na osnovu pretpostavljenih stvari." (Aristotel, Topika). U pravu se najee susrijeemo sa hipotetikokategorikim silogizmom ako-onda.Primjer: Ako slubeno lice primi poklon ili kakvu drugu korist da u okviru svog slubenog ovlaenja izvri slubenu radnju koju ne bi smelo izvriti, izvrilo je krivino delo primanja mita; Petar je primio novac da bi izdao graevinsku dozvolu tamo gdje nije bilo uslova za njeno izdavanje; stoga je Petar kriv za primanje mita. Kod istorijskog tumaenja ispituju se istorijske okolnosti od nastanka norme do momenta tumaenja norme. Istorijsko tumaenje prava predstavlja utvrivanje znaenja norme tako to se ispituje uticaj razliitih drutvenih okolnosti na donoenje pravnih normi kao i uslovi i razlozi za promjene koje je pravna norma doivjela od trenutka donoenja do momenta tumaenja

Kod sistematskog tumaenja se norma tumai u odnosu na cijeli sistem normi koji ine pravni sistem. Ovim tumaenjem se utvruje pravo (istinito) znaenje pravne norme pomou njenog povezivanja sa drugim normama u pravnom poretku i sistemu prava. I na kraju ciljno(teleoloko) tumaenje tumai kakav cilj treba norma da postigne. Zadatak ciljnog tumaenja je da blie ispita krajnji cilj norme i njenu vezu sa optim ciljevima pravnog poretka. Npr. norma je da se ide u vojsku sa 18 godina ili u kolu sa 7. Za vojsku moramo imati 18, ali za kolu ne moramo imati 7.

Bibliografija : Kouti Budimir, Uvod u jurisprudenciju, CID,Podgorica,2008 Luki Radomir,Kouti Budimir, Uvod upravo,Beograd, ,,Javno preduzee Slubeni list SCG",2003 Kutlei Vladan,Osnovi prava, Beograd, ,,Javno preduzee Slubeni list SCG",2005

http://www.besplatniseminarskiradovi.com