Вы находитесь на странице: 1из 927

<> siqgur pRswid]

vwihgurU jI kw ^wlsw! vwihgurU jI kI &qyh]


prmpUjnIk vwihgurU siqgurU

sRI suKmnI swihb jI stIk


sRI dmdmI tkswl[
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]

(q`qkry leI Poto ’qy kilk kro jI)


DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!
hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, hux m`cdw 2
ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
sIs’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[

lyKk pRkwSk:-
bRhmiv`idAw dy dwqy,pMQrqn,
bRhmigAwnIkY;grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI prmpUjnIk
sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw,
sMq krqwr isMG swihb ^wlsw jI dy s`cy pr aupkwrI crn-kmlW dy,
hir hir myil myil jn swDU;hm swD jnw kw kIVw]
Anuswr in`ky kIVy ikRm,sB dI crn-DUV, dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw)pMjwb ieMfIAw[

q`qkrw
ieh prmpiv`qR poQIAW pRwpq krky inhwl inhwl inhwl hovo jI:

1. poQI jnm sMskwr, AMimRq sMskwr, bRhm iv`idAw, AnMd kwrj, AMqm sMskwr[

2. poQI vwihgurU siqgurU sRI suKmnI swihb jI stIk.sRI dmdmI tkswl[

3. siqgurU swihb jI Aqy sMqW mhWpurSW dy Amolk boly Aqy gurmiq Anuswr Anyk pRsnW
dy au~qR siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ pV@n vwly Dwrimk gRMQW dy nwm[ dyh
Arogqw, g`fI dI dyK ryK frweIivMg bwry SuB is`iKAw[

4. ds siqgurU swihbwn jI dI prm pUjnIk SuB s`cI bMswvlI[

5. siqgurU gRMQ swihb jI dw mhW ivsmwd ieqhws, AKMf pwT, shj pwT mrXwdw,
gurbwxI jI siqkwr pUjn mhW ivsmwd SuB is`iKAw, 101 Ardws, gurpurbW dIAW
ArdwsW[

6. SRI gurU gRMQ swihb jI Su~D aucwrx, ArQ pwT Aqy ivSrwm poQI SRI dmdmI tkswl

7. Awid bwxI,sRI dsm bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW ’coN gRIbI vwly,sbd pdW dy
mhW ivsmwd ArQ[dUjw pRkrx pUjw dw Dwn zihr hY]

8. slok Bgq kbIr swihb jI, Bgq PrId swihb jI dy mhW ivsmwd ArQ[

9. gurbwxI jI dy cwnx AMdr dyh Arogqw bwry mhW ivsmwd is`iKAw[

10. gurmuiK gurmuKI bwlaupdyS! irkwrf kIqw bwlaupdyS, sux! gurmuKI isKwau hy
drvyS!
gurU ipAwrI swD sMgq jI nMU ieh jwxky byAMq KuSI hovygI ik gurbwxI aucwrx
SuDI leI iehnHW poQI swihbwnW dIAW irkwrifMg vI dwsn dws qoN gurU swihb
jI ny krvweI hY[ sMgq jI irkwrifMg lwky poQI swihb pRkwS krky mgr 2
bolx jI[
q`qkrw
poQI swihbwn, Su`D aucwrn iempIQRI pRwpqI leI:
BweI rijMdr isMG jI kYnyfw:-Pon: 905-458-7776
BweI gurcrn isMG jI kYnyfw:- Pon: 905-216-7437
BweI qlivMdr isMG jI kYnyfw:- Pon: 519-621-4773
BweI AmirMdr isMG jI kYnyfw:- Pon: 519-830-2627
BweI srbjIq isMG jI ig`l, ipMf suDwr (luiDAwxw) Bwrq &Un 01624- 275-740
BweI surjIq isMG jI ipMf dwauDr (mogw) Bwrq, Pon:- + 91-9888774012

gurU syvw Byjo:- CIBC BANK CANADA, Branch. NO:01322) AC.83-15833,


CHARAN SINGH.

jsvMq isMG(Bgq jI) nwl sMpRk leI:-


admin@gursevak.com
www.Gursevak.com

q`qkrw
DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn! hux
au~bldI dyZ ’c cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR
prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs ’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh ’qy KV@
rhy hn[

Drm hyq; swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru. isrru n dIAw]
DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU qyZ bhwdr swihb jI DMn hn[ lohy dy qMg
ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy hux vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[ hux sIs kurbwn kr rhy hn[
Awp jI dw ShId hoieAw sIs hux dwsn dwsI dy isr ‘qy sj irhw hY[

q`qkrw
DMn DMn vwihgurU siqgurU swihbwn jI

DMn bwbw sqIrwm swihb jI! cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, Awp jI nUM hux, rUM ’c
lpyt ky swV rhy hn[

q`qkrw
prm ShId DMn bwbw jIvn isMG swihb jI! prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb
jI dy prmpiv`qR inrMkwrI sIs nUM, Awpxy sIs ’qy sjw ky, id`lIEN sRI AnMdpur swihb jI nUM, hux iljw
rhy hn, sRI AnMdpur swhib jI iqAwgx mgroN, srsw ndI nyVy, zwlmW dw purjw 2 k`t ky, Awpxw
AMg 2 ktvw ky, nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr hux ShIdI pw rhy hn[

lwhOr ivKy b`icAW nUM nyizAW ’qy tMgvw ky, glW c hwr puAw, pUrn pRIq pRqIq nwl Bu`KIAW, sbr
Sukr nwl svw 2 mx pIs ky isdk inBw rhIAW mwvW[

q`qkrw
prmpUjnIk gurmuiK snmuK DMn bwbw dIp isMG swihb jI! hux Awpxw sIs qlI ’qy r`K ky,
m`cdy Drm X`uD c, sRI hirmMdr swihb jI ’qy cV@ ky Awey zwlmW dy f`kry 2 kr rhy hn[

DMn bwbw mnI isMG swihb jI! prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dy ipAwr siqkwr ismrn c
lIx hux bYT rhy hn, zwlm hux Awp jI dw bMd 2 k`t rhy hn[

q`qkrw
DMn ShId bwbw s`uKw isMG bwbw mihqwb isMG swihb jI! Aiq pwpI ivkwrI hMkwrI m`syrMGV dw
hMkwrI isr, hux v`F rhy hn[ isr v`F ky, brCy ’qy tMg ky, GoiVAW ’qy Asvwr, b`uFy jOhV nUM jYkwry
g`jwauNdy iljw rhy hn[

DMn bwbw jorwvr isMG swihb jI, DMn bwbw &qyh isMG swihb jI! ijauNidAW 2 nUM hI, srihMd
ivKy, zwlm zulmI kMD dI nINh c, hux KVy@ krky, au~pr kMD icx rhy hn[ vyprvwhI nwl jYkwry
g`jwauNidAW dy, sIs auqwry jw rhy hn[

q`qkrw
DMn bwbw mqIdws swihb jI! cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, AwpjI nUM hux iq`Ky Awry nwl
cIr rhy hn[ ipAwrI is`KI qy s`cy siqgurW leI, Awpxw qn hux icrvw rhy hn[

DMn bwbw idAwlw swihb jI! cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, Awp jI nUM hux, dyZ ’c aubwl
rhy hn[

q`qkrw
DMn bwbw bic`qR isMG swihb jI! siqgurU swihb jI dI b^SIS nUM pRwpq ho ky, GoVy ’qy Asvwr
jsvwrIAW dy SrwbI hwQI dIAW qvIAW, siqgurW dI b^SI nwgxI nwl, hux ivMn@ rhy hn[

DMn bwbw grjw isMG boqw isMG jI! hux cV@ ky Awey zwlmW dy f`kry kr rhy hn, jYkwry gjwauNidAW
ShIdI pw rhy hn[ sUrw. so pihcwnIAY; ju lrY. dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]

q`qkrw
q^q sRI dmdmw swihb jI ivKy swihb sRI gurU goibMd isMG swihb jI BweI mnI isMG swihb jI qoN
vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI ilKvw rhy hn[

prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI, sMq krqwr isMG swihb ^wlsw jI qoN gurbwxI
sux rhy hn[

q`qkrw
bwlwn bwl] prmpUjnIk vwihgurU mIrI pIrI dy mwlk
siqgurU hrgoibMd swihb mhwrwj jI[

prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvW jI, sRI rwmsr swihb jI ivKy, BweI gurdws swihb jI qoN
siqgurU gRMQ swihb jI ilKvw rhy hn[

q`qkrw
prmpUjnIk bwbw GneIAw swihb jI, sMq doKI mhW hiqAwirAW nUM
pwxI iplw rhy hn Aqy mlm p`tI kr rhy hn[

prmpUjnIk vwihgurU mh`lw qIjw jI, ivAws dirAw coN jl Br rhy hn,
vwihgurU mh`ly dUjy jI dy ieSnwn leI[

q`qkrw
poh dI TMFI Twr rwq c, prmpUjnIk mwqw gUjrI kOr jI, Coty swihbzwidAW smyq phwVI rsqy,
gMgU dy Gry jw rhy hn[

DMn vwihgurU! pMj ipAwry jI, siqgurU swihb jI nUM, hux Awpxy inrml prmpiv`qr SuB s`cy su`cy au~cy
mhwn blvwn sIs, Bytw kr rhy hn, au~cy ru`qby pw rhy hn, s`cy pwiqSwh jI qoN AMimRq Ck ky, s`cy
pwiqSwh jI nUM AMimRq Ckw rhy hn[

q`qkrw
BweI subyg isMG BweI Swhbwz isMG jI siqgurW dy ipAwr siqkwr c hux crKVIAW ’qy cV@ rhy hn[

Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]


Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]

q`qkrw
sRI hirikRsn iDAweIAY ijsu if`Ty sB duK jwie]

pihlw mrxu kbUil jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw qau Awau hmwrY pwis] vwihgurU mh`lw
dsvW jI, q^q sRI kysgVu swihb jI ivKy sIs mMg rhy hn
prmpUjnIk siqgurU hirrwie swihb jI- Arjn hirgoivMd nUM ismrO sRI hirrwie]

Drm hyq; swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru. isrru n dIAw]
ijih ibiKAw sglI qjI lIE ByK bYrwg] khu nwnk sunu ry mnw iqh nr mwQY Bwgu] prmpUjnIk
bRhmigAwnI sgl kI rInw] pUrn vYrwgI sRI dmdmI tkswl dy igAwrvyN muKI pUrn sMq suMdr isMG
swihb jI iBMfrWvwly

prmpUjnIk pUrn sMq bwbw Aqr isMG swihb jI


DMn ShId bwbw qwrU isMG swihb jI! s`cy siqgurW dy siqkwr ipAwr ihq ismrx c, rom 2 krky
lIx bYTy hn, zwlm hux Awp jI dw Koprw auqwr rhy hn[ Kopry auqrn qoN BI, 22 idn smwDI c bYTy,
gurU gurU ismrdy rhy

DMn bwbw Swm isMG jI AfxSwhI jI ny 70 swl sRI hirmMdrswihb jI ivKy qVky svw do vjy AMimRq
kIrqn kIqw, iek idn vI nwgw nhIN pwieAw
sRI nwnk; AMgid kir mwnw] Amrdws; AMgd pihcwnw]
Amrdws; rwmdws khwXo] swDin lKw; mUV nih pwXo]

prmpUjnIk gurU jI dy AnMin syvk bwbw bu`Fw swihb jI, mwqw gMgw jI nUM vr b^S rhy hn
<> siqgur pRswid]
vwihgurU jI kw ^wlsw! vwihgurU jI kI &qyh]

sB isKn ko hukm hY; gurU mwnIE grMQ]1]) pIaU dwdy kw; Koil ifTw Kjwnw] qw
myrY min; BieAw inDwnw]1] prm pUjnIk gurU pMQ jI kI jIq[ (<>) swihb jI dw Su`D
aucwrn, ie`kEAMkwr, Su`D pkwau pV@ ky bwr bwr) ihMdU qurk koaU, rwPjI iemwmswPI;
mwns kI jwq sBY, eykY phcwnbo]) Avil Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk
nUr qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy]) ^wlsw myro; 1ipMf2 prwn] ^wlsw myrI; jwn
kI jwn] (1sRIr, 2ijMd) ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo 1gOr] moih sy rMk AnwQ
jg; Btkq iPrq kror] (1v`fy) mo gRih mY.qn qy mn qy; isr lau Dn hY; sBhI ienhI
ko]) ienhI kI ikRpw ky, sjy hm hY; nhI mo sy grIb kror pry]) jau qau; pyRm Kylx kw
cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY])
ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw
so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]

lyKk pRkwSk-
dmdmI tkswl dy bwr@vyN, qyrvyNmuKI, bRhmiv`idAw dy dwqy, pMQrqn, bRhmigAwnI kY;
grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] pUrn praupkwrI pUrn bRhm-igAwnI
s`cKMfvwsI prmpUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw, sMq krqwr isMG
swihb ^wlsw jI dy s`cy praupkwrI crn-kmlW dy, hir hir myil myil jn swDU; hm swD
jnw kw kIVw] Anuswr in`ky kIVy ikRm, sB dI crn-DUV,
dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw) pMjwb Bwrq[

3 q`qkrw
pihlw mrxu kbUil;jIvx kI Cif Aws]hohu sBnw kI ryxukw;qau Awau
hmwrY pwis])qU cau sjx mYifAw;fyeI issu auqwir]nYx mihMjy qrsdy;kid psI
dIdwru] )kbIr.jau quih swD iprMm kI;sIsu kwit kir goie]Kylq Kylq hwl
kir;jo ikCu hoie q hoie])mrxu muxsw sUirAw.hku hY;jo hoie mrin prvwxo])sBu
idnsu rYix.dyKau guru Apunw;ivic AKI.gur pYr DrweI])swgr myr auidAwn
bn;nv KMf bsuDw Brm]mUsn pRym iprMm kY;gnau eyk kir krm])jau qnu
cIrih;AMig n morau]ipMfu prY;qau.pRIiq n qorau])jo gur dIsY isKVw;iqsu iniv
iniv lwgau pwie jIau]) gurisKW kI hir.DUiV dyih;hm pwpI BI giq
pWih])jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI;jo Awip jpY.Avrh nwmu
jpwvY])schu ErY sBu ko;aupir scu Awcwru])scu suhwvw kwFIAY;kUVY kUVI soie]
nwnk.ivrly jwxIAih;ijn scu plY hoie])hIxau nIcu krau bynµqI;swcu n Cofau
BweI]nwnk.ijin kir dyiKAw;dyvY miq sweI])kUV inKuty. nwnkw;EVik sic
rhI]{dyh isvw br moih iehY;suB krmn qy.kbhUM n tro])kir mn myry;siq
ibauhwr]Anuswr ieh prmpiv`qR poQIAW pUrn siqkwr sihq bhu igxqI ’c
sMBwlo.pUrn pyRm sihq pV@o,ds^q krw ky.Ardwis krky,pRymIAW nUM pV@n nUM idMdy
lYNdy rho[ieh SuB ie`Cw r`KxI ik gurU jI dw srb`q dy Bly dw miq.KMf bRhmMf
’c &Yly[A`gy pV@n nMU kho.pRymI s`jx.bhu igxqI ’c mu`l lY ky.A`gy vMfx
jI.AnMq puMn.gurU jI dI ^uSI dIAW l`KW pwiqSwhIAW pRwpq krn[XQw:-lK
KusIAw pwiqswhIAw;jy siqguru ndir kryie]inmK eyk.hir nwmu dyie;myrw mnu
qnu sIqlu hoie])ivic dunIAw;syv kmweIAY]qw drgh bYsxu pweIAY]khu nwnk
bwh lufweIAY]} Awip nrwiexu.klw Dwir;jg mih prvirXau]inrMkwir Awkwru
joiq;jg mMfil kirXau]

pRym bynqI:-pRkrx jW AstpdI ’qy jwx leI, q`qkry coN


ausy nUM kilk kro[ q`qkry ’qy vwips jwx leI pyj dy Q`ly q`qkrw
l&z ’qy kilk kro[

4 q`qkrw
q`qkrw sRI suKmnI swihb jI
aUVw.prmpUjnIk poQI ’c vrqy icMn@ inSwn[
AYVw. ieh sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd prmwrQ pUrn pRym sihq
bwr 2 pV@o suxo jI[
nM. pRkrx pMnw
1. prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpwjwp Anqklwvwn 18
smrpx[
2. gur nwnk dyv goivMd rUp]) pRgtu sgl hir Bvn mih;jnu nwnku gur 22
pwrbRhm]) pwrbRhm pUrn gurdyv]jI qoN s`cy ivsmwd vwihgurU nwm
jI dI dwsn dws kUkr dI jwcnw[
3. gur AMimRq iBMnI dyhurI;prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb 23
jI dy prmpiv`qR sRI stIk swihb jI dI mhwn au~cI s`cI sRb`q dy Bly
dI SuB syvw krn bwry AiqAMq gRIbI inmRqw pRym sihq pRym bynqI
mwieAw sPlI krn bwry[
4. pUrn gurU jI dI SuB s`cI s&l syvw krn vwly gurU ihq kurbwn hox 24
vwly 24 Amr ShIdW,pRymIAW dy Amolk idRStWq[
5. prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ ShIdI jwp mh`lw nOvW 27
jI[nwnk dws;sdw kurbwnI] Anuswr DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI dI AduqI Amr
At`l ShIdI dw jwp[
6. prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI bwbw gu`dV isMG swihb jI 27
prmpUjnIk ShId BweI jyTw jI,BweI iprwxw swihb jI BweI bihlo
swihb jI ny pUrn pRym cwA nwl inSkwm syvw krnI[
7. prmpUjnIk s`cy siqgurW ArQ SuB s`cI syvw mwieAw sPlI krn 29
leI pRym bynqI[
8. prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb jI ^wlsw jI ny,pUrn 31
siqgurU gMRQ swihb jI dy mMglW dI SuDweI krwauxI[
9. nwmu Amolku rqnu hY;pUry siqgur pwis]siqgur syvY ligAw; 32

5 q`qkrw
kiF rqnu dyvY prgwis]s`cy pwiqSwh jI dI SuB s`cI syvw k
rky,DnvMq kulvMq,pUrn sMq piqvMq imlKvMq sIlvMq s`cy mhMq
BgvMq bnxgy jI[
10. vwihgurU gurpRswid]pRsMsw p`qR ’c,vifAweI dy iqAwg dI srb 32
ivAwpI mhW mhW ivsmwd is`iKAw pV@o[
11. vwihgurU gurpRswid]BUimkw]mokau Dwir ik®pw.jgjIvn dwqy;hir sMq 34
pgI ly pwvY]hau kwtau.kwit bwiF isru rwKau;ijqu nwnk sMqu ciV
AwvY]dy mhW mhW ivsmwd ArQ[
12. prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny mhwn ikRpw 35
krky,dwsn dws nUM ilKweI bwr Aqy hor prmpiv`qR SuB Amolk vr
b^Sxy[
13. prmpUjnIk mhWpurSW ny Awp,pMjW isMGW nUM,prmpUjnIk s`cy siqgurU 39
vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy swhmxy iljw ky,rom 2 krky
ivsmwd srb ivAwpI pRym inmRqw gRIbI siq sMqoK pUrn iekwgRqw
Ajpw jwp’c lIxqw sihq Ardws krnI[
14. prmpUjnIk sMq bwbw krqwr isMGjI ^wlsw jI dw vwihgurU gurU gRMQ 40
swihb jI stIk ilKx dw idRV sMklp[
15. prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dw pUrn vYrwgmeI AduqI Amr 40
s`cI ju`go ju`g At`l ShIdI jwp,vwihgurU mhW 2 ivsmwd ArQ[
16. vwihgurU ArQ:-kljuig.jhwju Arjunu gurU;sgl isRis† lig.ibqrhu]) 41
jp´au ijn@ Arjun dyv gurU;iPir sMkt join grB n AwXau])Drin
ggn nv KMf mih;joiq sÍrUpI rihE Bir]Bin mQurw.kCu Bydu
nhI;guru Arjunu prqK´ hir]prm pUjnIk mh`ly pMjvyN swihb jI dw
pUrn vYrwgmeI ShIdI pRsMg[
17. mUriq pMc pRmwx purKu; guru Arjunu. ipKhu nXx]1]) pwrbRhm pUrn 64
gurdyv] prm pUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv
swihb jI dI prm vYrwgmeI ShIdI dy, pUrn

6 q`qkrw
Agm AgwD vYrwgmeI js jwp AsqoqR duAwrw, vwihgurU gurmMqR
hY;jip haumY KoeI[ vwihgurU mMqR jI dy ArQ pV@o jI[
18. vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny Asih Akih 78
kSt shwridAW sIs vwridAW ienW@ bcnw nMU kmwieAw hY[qY swihb
kI bwq ij AwKY;khu nwnk.ikAw dIjY]sIsu vFy kir.bYsxu dIjY;ivxu
isr.syv krIjY]ikau n mrIjY,jIAVw n dIjY;jw shu BieAw
ivfwxw]dy ivsmwd ArQ hn[
19. vwihgurU]gur nwil quil.n lgeI;Koij ifTw bRhmMfu]nwmu inDwnu. 79
siqguir dIAw;suKu nwnk.mn mih mMfu])gurdyv siqguru pwrbRhmu
prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw])vwhu vwhu bwxI inrMkwr
hY;iqsu jyvfu, Avru n koie])bysumwr AQwh,Agnq
AqolY]prmpUjnIk DMn vwihgurU ju`go j`ug At`l gurqw ibrwjmwn s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw rsmeI ipAwrw AsqoqR[
20. prmpUjnIk XoDy ShId bwbw gurbKS isMG (bMdw isMG bhwdr jI)dI 92
mhwn dlyr kurbwnI ShIdI dy prmpiv`qR idRStWq duAwrw kbIr.jau
quih swD.iprMm kI;sIsu kwit kir goie]Kylq Kylq hwl kir;jo ikCu
hoie q hoie]dy Amolk mhW ivsmwd ArQ[

sRI suKmnI swihb jI ArMB


21. vwihgurU]auQwnkw sRI suKmnI swihb jI[ 96
pihly AstpdI jI
22. siqgurU gRMQ swihb jI sdw gurqw ibrwjmwn ho ky,ikRpw krky sRI 101
suKmnI swihb jI dy,sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn
ArQ,ieauN &urmw rhy hn:- ie`QoN ArQ ArMB hMudy hn:-ibnY:-nMbr
63 qoN Ajpw jwp r`Ko jI[

7 q`qkrw
23. vwihgurU mh`ly qIjy jI dy siqpRq`gI hox dy srb ivAwpI mhW ivsmwd 106
kOqk[
24. byd purwn;isMimRiq suDwK´r]kIny rwm nwm;iek AwK´r] iknkw 110
eyk;ijsu jIA bswvY]qw kI mihmw;gnI n AwvY]cONh qukW dy ArQ
sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd hn[
25. pRB kY ismrin;dusmnu trY]’qy swKI prm pUjnIk pUrn guris`K,v`fy 115
ibbykI iqAwgI vYrwgI mhwn praupkwrI DIrjDwrI,gurU pRmysr jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy im`Ty crn-kmlW dy AinMn Bgq,bRhmigAwnI
sgl kI rInw]DMn bwbw krm isMG jI hoqI mrdwn vwilAW dI[
26. pRB kY ismrin;iriD isiD nau iniD]’qy swKI BweI rUpcMd jI[1iriD 118
2
isiD 3nau 4iniD dy ArQ[
27. pRB kau ismrih;sy praupkwrI]’qy swKI,bRhmigAwnI kY grIbI 129
smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw]1AinMn gurU Bgq mhwn
praupkwrI bRhmigAwnI;sgl kI rInw]BweI l`Dw jI[ 68 aUVw.hir
ismrin;Bey isD jqI dwqy])1ivSw nON pRkwr pV@o gurpRswid iqAwgo.
28. aUVw. hir ismrin: Bey isD jqI dwqy]) 1ivSw nON pRkwr pV@o 144
gurpRswid iqAwgo
dUjy AstpdI jI
29. prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvW jI ShIdI jwp mhwn mhwn 148
praupkwr hI praupkwr[
qIjy AstpdI jI
30. bhuqu isAwxp;jm kw Bau ibAwpY]swKI A&lwqU jI[ 185
cOQy AstpdI jI
31. ijin kIAw.iqsu cIiq rKu;nwnk.inbhI nwil]1]’qy swKI gurmuiK 200
snmuK Bgq jYdyv swihb jI[
32. jw kY AMqir;bsY pRBu Awip]nwnk qy jn;shij smwiq]5]’qy 215
vwihgurU jI dy srgun Avqwr mh`ly nOvyN jI dI,sRb ivAwpI ivsmwd
pUrn vYrwgmeI mhwn DIrjDwrI mhwn praupkwrI ShIdI pRsMg
duAwrw shij AvsQw dw Amolk idRStWq[

8 q`qkrw
33. iqlk jM\U;rwKw pRB qw kw]kIno bfo;klU mih swkw] mhW 2 218
vYrwgmeI ArQ pV@o[
34. prmpUjnIk Awid scu;jugwid scu]hY iB scu;nwnk hosI iB scu]1] 221
Ajpw jwp Akwl purK jI v`loN m`hly nOvyN jI dI sRb ivAwpI mhW
ivsmwd mihmw[
pMjvyN AstpdI jI
35. ijs kI bsqu;iqsu AwgY rwKY]pRB kI AwigAw; mwnY mwQY]aus qy 237
caugun;krY inhwlu]nwnk swihbu;sdw. dieAwlu]2] swKI:-siqgur
AwgY sIsu Byt dyau;jy siqgur swcy BwvY])nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo
isru Dry auqwir])qnu mnu Dnu sBu.sauip gur kau;hukim mMinAY
pweIAY]Anuswr DMn bwbw ngwhIAw isMG jI[
36. dUjI swKI:-AMimRqDwrI pRymx v`fBwgx isMGxI jI[ 238
37. imiQAw qn;nhI praupkwrw]pUrn praukwrI mhwqmw jI dy praukwr 247
dw idRstWq[
38. KMf bRhmMf byAMq;auDwrxhwirAw]qyrI soBw quDu;scy myry ipAwirAw] 248
vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny mhW mhwn praupkwr krny[
39. vwihgurU]prmpUjnIk mhwn praupkwrI pUrn sMq bwbw Aqr isMG 248
swihb jI msqUAwxy vwilAW ny,imiQAw qn;nhI praupkwrw]qoN SuB
is`iKAw lYxI[
40. so syvku;ijsu ikrpw krI]inmK inmK;jip nwnk hrI]8]5]do qukW 258
dy ArQ sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd hn[
CyvyN AstpdI jI
41. ijh pRswid;qyry sgl iCdR Fwky]mn srnI pru;Twkur pRB qw 269
kY]swKI:-pVdw Fkx vwly dw,gurU jI pVdw Fkdy hn[
s`qvyN AstpdI jI
A`TvyN AstpdI jI
42. bRhmigAwnI kY;DIrju eyk]ijau bsuDw.koaU KodY;koaU cMdn lyp] do 317
qukW dy ArQ sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd hn[

9 q`qkrw
43. bRhmigAwnI kI;sB aUpir mieAw]bRhmigAwnI qy; kCu burw n 328
BieAw]’qy swKI prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI gurmuiK
ipAwry,bRhmigAwnI;sgl kI rInw]BweI mihMgw swihb jI[
44. bRhmigAwnI.praupkwr aumwhw]bRhmigAwnI kY;grIbI smwhw] swKI 333
lUM 2 krky gRIbI ’c lIx mhwn praupkwrI DIrjDwrI pUrn
bRhmigAwnI sMq bwbw krm isMG swihb jI,sMq lwl isMG swihb jI
dI[
nOvyN AstpdI jI
45. pr iqRA rUpu;n pyKY nyqR]swKI prmpUjnIk bRhmigAwnI kY;grIbI 353
smwhw]bRhmigAwnI;praupkwr aumwhw])pUrn bRhmigAwnI r`b rUp
Bgq sUrdws swihb jI[prwieAw rUp dyKxo bcx leI,b`icAW nUM SuB
aupdyS dyx leI br zrUr hI pV@o.
46. {gur pRswid ibiKAw prhrY]swKI ie`k swaU jI dI[ 358
47. ry mn;AYso kir sMinAwsw]dy ArQ[ 88.1ds ieMdRy:-pMj igAwn 359
ieMdRy[
48. ds ieMdRy:-pMj igAwn ieMdRy 362
49. kwhU Pl kI;ieCw nhI bwCY]kyvl Bgiq;kIrqn sMig rwcY]swKI:- 364
prmpUjnIk pUrn sMq bRhmigAwnI;sgl kI rInw]bwbw Swm isMG
swihb jI[
50. mn qn AMqir;ismrn gopwl]sB aUpir;hovq ikrpwl] ie`k v`F 364
Kwxy dI tUk)
51. pRB kI AwigAw;Awqm ihqwvY]swrI pauVI dy ArQ sRb ivAwpI mhW 376
mhW ivsmwd hn[
dsvyN AstpdI jI
igAwrvyN AstpdI jI
52. krx dw inrnw pV@o 407
bwrvyN AstpdI jI
53. {ibnw sMqoK;nhI koaU rwjY]swKI:-rwjn ky rwjw mhwrwjn ky 439
mhwrwjw; gurU goivMd isMMG jI[)
10 q`qkrw
qyrvyN AstpdI jI
54. sMq jI dy ds ArQ pV@o[ 454
55. sMq doKI.Akwl purK jI dw doKI hY[sMq ikRpwl;ikRpw jy krY]dy ArQ 459
ivSyS hn[
56. nwnk sMq sMig;inMdku BI qrY]1]’qy swKI:-ikRpwl sMqW ny pwpx 463
ginkw auDwrnI)
57. sMq doKI kw;Qwau ko nwih]nwnk sMq BwvY;qw Eie BI giq 468
pwih]2]’qy swKI:-gurmuiK nyk swaU Bgq AMbrIk jI[
58. pyRmw-BgqI dy SuB gux) 469
59. sMq kw inMdku;prmysuir mwrw]’qy swKI:-DMn prmpUjnIk vwihgurU 471
s`cy siqgurU sRI gurU dsvyN pwiqSwh jI[
cODvyN AstpdI jI
60. mwnuK kI tyk;ibRQI sB jwnu]’qy swKI:-nyk swaU gurmuiK ipAwry 487
bwlk jI)
61. (cilqu imlvW polw)nh ikCu jnmY;nh ikCu mrY]Awpn cilqu;Awp 514
hI krY] AibnwsI dy ArQ ivSyS hn[
pMdRvyN AstpdI jI
62. tUtI;gwFnhwr goupwl]’qy swKI[qU siqguru.chu jugI;Awip Awpy 527
prmysru])cojI myry goivMdw.cojI myry ipAwirAw;hir pRBu myrw cojI
jIau]siqgurU mh`lw dsvW jI)
63. ijau AMDkwr;dIpk prgwsu]gur drsnu dyiK;min hoie ibgwsu]’qy 538
swKI:-prmpUjnIk pUrn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI[
64. Aink ibGn qy;swDU rwKY]hir gun gwie;AMimRq rsu cwKY]’qy 549
swKI,gurmuiK ipAwry BweI jogw isMG swihb jI[[
65. imrqk kau;jIvwlnhwr]swKI:-sRI gurU goivMd isMG jI Kwlsw jI[ 553
soLvyN AstpdI jI
66. rUpu n ryK,n rMgu ikCu;iqRhu gux qy,pRB iBMn]pyRm pRcwr:- 559
67. ie`k pwsy rUp rMg nhIN ikhw hY,dUjy pwsy srbI rMgI rUpI qUM hY;ikhw 560
hY?
11 q`qkrw
68. iqsih buJwey nwnkw;’qy swKI:-prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU 562
goibMd isMG swihb mhwrwj jI)
69. hrn Brn;jw kw nyqR Poru]iqs kw mMqRü;n jwnY horu]’qy swKI siqgurU 572
goivMd isMG jI[
sqwrvyN AstpdI jI
70. sRIcMd jI ny aucwry n kho[ 600
71. Twkur kw syvku;AwigAwkwrI]Twkur kw syvku;sdw pUjwrI]qy swKI:- 613
vwihgurU gurU pRmysr jI dy AwigAwkwrI AnuswrI,gurmuiK snmuK isMG
swihbwn BweI vIr isMG BweI DIr isMG jI[
72. Twkur ky syvk kY;min prqIiq]swKI gurmuiK scI AwskI;ijqu pRIqmu 617
scw pweIAY]Anuswr srdwr muhMmdb^S jI ny AQwh SrDw syvw
kurbwnI krky,prm pUjnIk mh`ly nOvyN jI dI mhW ivsmwd pRsMnqw
lYxI)
73. Awvnu jwnu;n hovI qyrw]nwnk.iqsu jn ky;pUjhu sd pYrw] 8]17] 635
’qy gurU ihq kurbwn hox vwly s`icAwry ipAwry gursyvkW
pRymIAW’coN,bIbI Srn kOr jI dI mhwn kurbwnI[
ATwrvyN AstpdI jI
74. siqguru;isK ky bMDn kwtY]gur kw isKu;ibkwr qy hwtY]’qy swKI:- 643
prmpUjnIk prm ShId BweI sMq rwm swihb jI[
75. nwnk.siqguru isK kau;jIA nwil smwrY]1]Amolk idRStWq mh`lw 647
dsvW jI:-
76. syvw krq;hoie inhkwmI]iqs kau;hoq prwpiq suAwmI]’qy swKI 652
prm pUjnIk prmvIr prm ShId BweI mohn qy gopwlw swihb jI[
77. qpiq mwih;TwiF vrqweI]Andu BieAw;duK nwTy BweI]swKI vwihgurU 664
s`cy siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb mhwrwj jI[
au~nIvyN AstpdI jI
78. swiQ n cwlY,ibnu Bjn;{Bjn ArQ smJx leI pyRm vIcwr) 675
79. Aink aupwvI;rogu n jwie]rogu imtY;hir AvKDu lwie]swKI.gurmuiK 680
BweI pyRmw jI[

12 q`qkrw
80. hux dy smyN gurqw ibrwjmwn,hy gurU pRmysr jI!Awp jI dy prmpiv`qR 686
SuB s`cy im`Ty mhwn praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI inRibkwrI
crnkmlW’qy m`Qw r`K ky,gRIb kUkr dws dI pyRm bynqI hY,dwsn dws
dw jMmx mrn ikvyN imty jI?
vIhvyN AstpdI jI
81. vwihgurU gurmiq Anuswr nON pRkwr dI pRymw-BgqI bhuq hI vDIAw[ 701
82. hor nON pRkwr BgqI) 704
83. pRymw-BgqI krn bwry m`KIAW dy idRstWq duAwrw SuB is`iKAw[ 719
84. hm inrgunIAwr;nIc Ajwn]nwnk.qumrI srin;purK 727
Bgvwn]7]Amolk bcnW nUM kmwaux bwry,gurU pRmysr jI mh`ly pMjvyN
jI dI ivsmwd Amolk swKI[
ie`kIvyN AstpdI jI
85. prmpUjnIk ipAwry pRIqm vwihgurU inrgunu srgunu jI dI eykqw dy 735
ArQ smJx leI pyRm vIcwr nmskwr)
bweIvyN AstpdI jI
86. jIA jMq ky Twkurw;Awpy vrqxhwr] prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn 778
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI AnMq nmskwr sihq hux,jIA jMq
ky Twkurw;vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI Agm Apwr mihmw &urmw rhy
hn[
87. so mUAw;ijsu mnhu ibswrY]vwihgurU jI Apxy ipAwry bwlk jI nMU nhIN 786
ivswrdy,jo,sdw sdw iehu BUlnhwru]hY[ 128.AMqrjwmI;rihE
ibAwip]’qy Aink nmskwr sihq srb ivAwpI ivsmwd pyRmmeI SuB
vIcwr[
88. AMqrjwmI; rihE ibAwip] ’qy Aink nmskwr sihq srb ivAwpI 789
ivsmwd pRymmeI SuB vIcwr[
89. {pRiqpwlY;jIAn bhu Bwiq]bwry srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB 790
ivcwr[
90. isr aUpir;TwFw guru sUrw]nwnk;qw ky kwrj pUrw]7]’qy sRb ivAwpI 803
mhW ivsmwd pRym vIcwr ie``k pRymI msqwny gurU pRymI jI dw idRstWq[

13 q`qkrw
91. Amr Bey;Amrwpdu pwieAw]’qy swKI:- gurmuiK honhwr bwlk DR¨ 808
Bgq jI [
qyeIvyN AstpdI jI
92. sloku]igAwn AMjnu.guir dIAw;AigAwn AMDyr ibnwsu])guru 811
Arjunu.Gir gur rwmdws;Bgq auqir AwXau]prmpUjnIk mh`ly pMjvyN
jI ny,vwihgurU mh`ly cOQy jI dI pyRmw-BgqI, pUrn pRp`kqw sihq idRV@
krnI, pyRmw-BgqI krn dw ipAwrw s`icAwrw prmpiv`qR SuB s`cw
aupdyS hY[
93. nau iniD;AMimRqu pRB kw nwmu]dyhI mih;ies kw ibsRwmu]Anuswr hr 820
dyhI’c srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp bwry pyRm vIcwr SuB
s`cI nmskwr[Ajpw jwpu n vIsrY;Awid jugwid smwie]cwr Amolk
mhW mhW ivsmwd idRStWq[
94. dUjw idRstWq:-Aink rUp iKn mwih;kudriq Dwrdw]Anuswr ie`k vwr 821
ivsmwd vwihgurU jI ny srgun Avqwr Dwr ky,Awpxy ipAwry sMqW
BgqW mhWpurSW nUM prm ipAwry drSn b^Sy[
95. byd purwn;isMimRiq mih dyKu]ssIAr sUr;nK´qR mih eyku]ivSyS mhW 2 828
ivsmwd ArQ[
96. bwxI pRB kI;sBu ko bolY]Awip Afolu n kbhU folY] SuB Amolk 829
idRStWq:-prm pUjnIk bRhmigAwnI sMq bwbw Aqr isMG swihb jI[
97. siq bcn;swDU siB khq]swKI:-prmpUjnIk gurbwxI rsIey mhwn 836
kIrqnIey pUrn mhWpurK BweI rxDIr isMG swihb jI[
98. hY nwnk nyr nyrI])hY inkty Aru Bydu n pwieAw])nyVy &urmw rhy 842
hn[ie`Qy kvn inkit;kvn khIAY dUir]&urmw rhy hn? au~qR[
99. AwigAw AwvY;AwigAw jwie]nwnk jw BwvY;qw ley smwie]6] ’qy 847
swKIAW Amr ShId gurmuiK ipAwry BweI swihb BweI bic`q RisMG
swihb ^wlsw jI,aun@W dy Brw sUrbIr blvwn jqI sqI inrmly,gurU
jI dy AnMin Bgq ipAwry BweI audy isMG swihb jI dy bhwdrI
kwrnwmy ShIdIAW[

14 q`qkrw
cOvIvyN AstpdI jI
100. pUry gur kw;suin aupdysu]srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr 870
nmskwr swKI:-bwlwn bwl])dl BMjn guru sUrmw,vf joDw bhu
praupkwrI[prmpUjnIk vwihgurU mIrI pIrI dy mwlk,siqgurU
hirgoibMd swihb mhwrwj jI[
101. dUjI swKI inrivkwr vwihgurU mh`ly pihly jI kI[ 871
102. swvDwn eykwgr cIq]quk ’qy mUV ibRqI,pwmr ibRqI,ivKiCpq 891
ibRqI,AnuruD ibRqI,pMjvIN ibRqI:-swvDwn eykwgr cIq]
103. Kym sWiq;iriD nv iniD]srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr[ 896
104. dUK rog;ibnsy BY Brm]1AwDI, 2ibAwDI,3aupwDI rog bwry pV@o jI[pMj 904
pRkwr dw Brm[
105. pUrn gurU jI dy crnkml c`t ky,mUMh ’c Gwh lY ky,gL’c p`lw pw 907
ky,isr Jukw ky muAw&I[
106. prmpUjnIk gurU pRymI gursyvkW dy SuB s`cy nwm[ 908
107. vwihgurU jI kw ^wlsw vwihgurU jI kI &qyh] sRI suKmnI swihb jI 909
kw ^wlsw,sRI suKmnI swihb jI dI &qyh dw ArQ ie`k hY[
q`qkrw sRI suKmnI swihb jI gurpRswid sMpUrnM[

15 q`qkrw
aUVw.vrqy icMn@ inSwn:- ijs inSwnI dw pqw n l`gy, aus inSwnI nMU kilk
krky, sRI poQI swihb ’coN k`F ky pV@n nwl inSw ho jwvygI[ keI koit; mwieAw
sRm mwih] sRm pUrw bol ky mwih kho, CyqI bolx nwl, ie`k mMmw rih jWdw hY,
pihly pd dI sMpUrnqw, Agly pd dy ArMB dy A`Kr, ie`ko hox ie`k A`Kr C`fxw
nhIN[ (prm+giq) +jm@W inSwnI.ArQ d`sx leI hY.(A-Dr) gurbwxI ’c lkIr,
aucwrn d`sx leI hY[ ADr pwT iek`Tw hY[ quk smwpqI qoN bMd brYkt) AglI
quk hor hY[ { }bRYkt’c pRym pRcwr hY[ ArQ igxqI leI 1.2.hY[ quk SurU’c()
bRYkt’c pwT d`sy hn[ ibMdI jW ADk lw ky bolo d`isAw hY, ieh bolx leI hY,
gurbwxI’qy ibMdI A`Dk nhIN ilKxy[ quk swhmxy() bRYkt AMk nhIN pV@ny[ quk
sMpUrnqw’qy] do h`dW hn[ quk ivcwly ieh; ArD ivSrwm hY[ ArD ivSrwm’qy
Tihrnw hY[ kyvl ArQ smJwaux leI, kOmy dI vrqoN kIqI hY, kOmy nMU jmkI kihMdy
hn[ kOmy’qy Tihrnw nhIN, ArQ smJx leI hY[ kOmy qoN pihly qy mgrly pd A`f
A`f pV@ny[ ibMdI.inSwnI TmkI hY, au~Qy Tihrnw nhIN, ArQ jnwaux leI hY[ ()
brYkt’c, gurbwxI jI hn, swhmxy ArQ hn, ie`k qoN v`D ArQW ’c kOmy pwey
hn[ ArQW ’c mihMgy pd hyTW lkIr.A`gy ArQ hn[ gurbwnI pd ’qy 1, 2 pw ky,
hyTW 1, 2 ArQ hn[ ienw@N- -inSwnIAW ’c, AMdrly vIcwr socxI hY[ ijvyN(-
A&sos lwhxq hY, au~cw AOhudw iqAwg ky, dws ny prwieAw Gr q`ikAw hY, ijs
dIAW s^q szwvW hn[ -) ArQ mgroN, pUrn gurU gurbwxI gurU jI dy prmwx hn,
mwno ieh prmpUjnIk DMn vwihgurU swihb, dsW pwiqswhW dI b^SI, gurU jI dI
mohr Bwv gurbwxI dy ArQ, gurbwxI jI hI hn, gurqw ibrwjmwn gurU jI.ArQ BI
Awp hI &urmwauNdy hn[ ij`Qy ie`k ArQ ip`CoN dUjw ArQ hovy, au~Qy AQvw jW vw hY[
ipCly smyN ’c bcn kridAW, ‘hY’ ‘hn’ hn, “”pu`Ty is`Dy kOmy hn[ ^uSI ZmI
sMboDn smyN !ivsmk hY[ pRSn inSwnI ?[ quk sMpUrnqw[ h`d, kOmy dI vrqoN BI
hY[ A`Dy rwry hyTW AONkV pUry i^Awl nwl pV@o[ vwriqk ’c A`Kr swhmxy 2, 3
Awaux, do jW iqMn vwr pV@nw[ vwihgurU 2, vwihgurU vwihgurU pV@nw[ }
AYVw. ieh sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd prmwrQ pUrn pRym sihq bwr
2 pV@o suxo jI:- {Aiq pRIqm.mn mohnw Gt sohnw; pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw
lwl gopwl dieAwl kI; Apr Apwrw rwm] Anuswr AiqAMq ipAwry Akwl purK
jI nUM imlx dw, bhuq hI sOKw rwh, FMg poQI pV@ ky pRwpq kro[ pihlW iml ky
www.Gursevak.com 16 q`qkrw
bwr 2 poQI ’coN ArQ pV@o, rwq idn ie`k kr dyvo[ ArQ zbwnI kMT krky, ibnw
ArQ dyKx qoN vIcwro[ rwq idn ArQ vIcwr 2 ky, rMg mwx lvo[ XQw:- rMgu
mwix lY ipAwirAw; jw jobnu nau hulw] idn QoVVy Qky; BieAw purwxw colw]
}{prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj,
gurbwxI dy ArQ Awp hI b^Sdy hn, Awpxy pRymI jI dy lUM 2 ’c, gurbwxI jI Byj
ky, irdy ’coN muK ’c hr smyN AMimRq b^Sdy rihMdy hn[ gurmuiK; roim roim hir
iDAwvY]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
Anuswr Anhd Junkwr Ajpw jwp gurmuiK shj AvsQw b^S ky, rUp rMg qoN
inrlyp inrgun inrMkwr vwihgurU jI ’qy inscw Brosw b^S ky, inrgun srgun jI
dI eykqw Awpxy ipAwry syvk jI nUM b^Sdy hn[ hr pRkwr dI shwieqw r`iKAw
krdy hn[ prmpUjnIk siqgurU swihbwn, vwihgurU jI, sMqW mhW purKW nMU pUrn
Adb pUrn siqkwr sihq, bhu vcn, siqgurU swihb jI ny, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd ikRpw krky Awp hI ilKvwieAw hY jI}
{sRI poQI swihb jI ’c ilKy, ^ws pRym ’c singD, pUrn pRym nmskwr sihq
pV@ny Xog pRkrx, gursbd ArQ:- prmpUjnIk siqgurU swihbwn dw, pUrn
vYrwgmeI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn pUrn vYrwgmeI AsqoqR js Aqy
zrUr br zrUr hI pV@ny sunxy Xog sbd ArQ, au~pr q`qkrw dyK ky pV@o}
{prmpUjnIk siqgurU swihbwn mh`ly pMjvyN, mh`ly nOvyN jI dw, pUrn vYrwgmeI
ju`go ju`g At`l AduqI Amr s`cI ShIdI pRsMg, ShIdI jwp pV@o, rom 2 krky
nmskwr kro jI[ }{pUrn gurU gurqw ibrwjmwn siqgurU grMQ swihb jI dw sRb
ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn pUrn vYrwgmeI AsqoqR zrUr br zrUr hI pVo@
suxo jI[ }{(id`lIis) iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] kIno bfo; klU mih swkw]
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru sI n aucrI] 13] Drm hyq; swkw
ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] nwtk cytk; kIey kukwjw] pRB logn
kh; Awvq lwjw] 14] dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko
sok] hY hY hY sB jg BXo; jY jY jY surlok] 16] prmpUjnIk siqgurU mh`ly nOvyN jI
dI kurbwnI.mh`ly dsvyN jI dI aucwrI bwxI dy ArQ, jw kY AMqir; bsY pRBu Awip]

www.Gursevak.com 17 q`qkrw
nwnk qy jn; shij smwiq] 5] dy ArQW qoN mgroN pV@o jI[ ienW@ nMU ArQW sihq
zbwnI kMT krky hr smyN pV@dy rho jI}
{bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw])
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn praupkwrI DMn BweI gurdws swihb jI, Awpxy
AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI, vYrwgmeI AduqI ShIdI bwry
&urmwauNdy hn:- rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn hyqu inrbwxI[ sMpUrn
pauVI dy mhW vYrwgmeI ArQ, mh`ly pMjvyN jI dy vYrwgmeI AduqI ShIdI pRsMg qoN
mgroN ArQW sihq cyqy krky, iml ky vwr 2 vIcwr ky, ArQW’c mn lw ky, hr
smyN gw sux suxw nmskwr krky inrgux bRhm jI ’c sdw leI lIx ho jwau
jI}{pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] swrI pauVI dy mhW ivsmwd ArQ
pV@ojI}{iknkw eyk; ijsu jIA bswvY] qw kI mihmw; gnI n AwvY] }{nhI quil;
rwm nwm bIcwr] nwnk gurmuiK nwmu; jpIAY iek bwr] }{swD kY sMig; nhI kCu
Gwl] drsnu Bytq; hoq inhwl] }{srb inDwn; jw kI idRstI mwih] purb ilKy
kw; lhxw pwih] }{nIkI kIrI mih; kl rwKY] Bsm krY; lskr koit lwKY]
}{ie`kIvIN AstpdI dy ArQ ivSyS mhwn, mhwn hI mhwn hn[ prmpUjnIk
ipAwry pRIqm vwihgurU inrgunu srgunu jI dI eykqw dy ArQ smJx leI, pyRm
pRcwr nmskwr ie`kIvIN AstpdI dy AwrMB ’c pV@o jI[ {prmpUjnIk vwihgurU jI,
inrMkwr nwm dy ArQ pV@o}
1.prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn smrpx:-
prmpUjnIk Anqklwvwn pUrn myhrvwn bRhm srUp siqgurU swihbwn jI ny,
Akwl purK jI dw Bwxw hukm im`Tw mMnidAW, zwlmW dy zulm krn qoN, au~bldI
dyZ ’c bYTx, m`cdI loh ’qy KV@n, sIs kurbwn krn, srbMs vwrn, Akwl purK
jI dI pUrn pRymw-BgqI sihq nwm jpx jpwaux, klju`gI jIAW nUM gurmiq
mrXwdw SuB s`cw su`cw inrivkwr inrml gurmuiK Drm b^Sx vwlI, prm s`cI
su`cI au~cI gurmuiK krnI kmweI kurbwnI Awp kIqI, Awpxy ipAwry gursyvkW qoN
krvweI[ sMswr nUM ju`go ju`g At`l sdw gurqw ibrwjmwn vwihgurU nwm siqgurU gRMQ
swihb jI b^Sy hn[ prmpUjnIk Anqklwvwn pUrn myhrvwn bRhm srUp, vwhu
vwhu siqgurU swihbwn jI, Akwl purK jI nUM rom 2 krky nmskwridAW
www.Gursevak.com 18 q`qkrw
iDAwauNidAW jpidAW ArwDidAW, is`K is`KxIAW &OzW ^zwny, Awpxw Awp sB ku`J
kurbwn krn rUp, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn smrpx kr rhy hn[
XQw:- srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI
iPir jwip] 1]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) srb
klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) sBnI QweI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw
kw vf prqwpu]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] Anuswr ^udw
A`lh rwm goivMd vwihgurU gOf inrgun bRhm jI, Awpxy sMqW BgqW ShIdW gurSbdW
ArQW siqsMgqW srgun srUp KMf bRhmMf dy pswry smyq, Awpxw jwp hr smyN Awp
kridAW, Awps kau; Awpih Awdysu] vwlI AiqAMq au~cI s`cI su`cI Av`sQw’c,
siqgurU swihbwn jI nUM nmskwridAW, Awpxw koit bRhmMf dw pswrw hI, sRb
ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn smrpx kr rhy hn[ Awps kau; Awpih Awdysu])
duhw isirAw kw; Awip suAwmI] KylY ibgsY AMqrjwmI] Anuswr dohW qr&W qoN
ivsmwd ivgws Awpy dy iqAwg sihq, sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn smrpx
ho irhw hY[
qyro kIAw.quJih ikAw Arpau; Anuswr Awp jI dw pYdw kIqw ikRm dwsn
dws, Awp jI dy, Aiq aUcw; qw kw drbwrw] AMqu nwhI ikCu; pwrwvwrw] Anuswr
s`cy su`cy au~cy dr dw sdw mMgqw hY, ies leI ies ny smrpx kI krnw hY?pr
ieh smrpx ieauN hY, ijvyN bwZ dy mwlk rwjy dI pRsMnqw lYx leI, mwlI inmwxw
bx ky, &u`l Arpy fMfauq kry, Awp ku`J BI n bxy[ kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI;
jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) qnu mnu ArpY; hY iehu
ijs kw] Anuswr qn mn BwvyN vwihgurU jI dw hI hY, Pyr BI Arpxy krky, prm
pRsMn ho ky, caugxW inhwl kr idMdy hn[ XQw:- ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY]
pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw
dieAwlu] 2]
siqnwmu qyrw; prw pUrblw]) KUbu KUbu KUbu KUbu; KUbu qyro nwmu]) sweI nwmu
Amolu; jI nUM, dwsn dwsW v`loN pUrn pyRm srDw sihq, rwm nwm kau; nmskwr]
Anuswr hr smyN rom 2 krky, AnMq nmskwrW. fMfauqW kridAW, sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn smrpx. hY jI[ XQw:- jh; iJilimilkwru idsMqw] qh;
Anhd sbd bjMqw]) iek dU jIBO.lK hoih; lK hovih.lK vIs] lKu lKu gyVw.
www.Gursevak.com 19 q`qkrw
AwKIAih; eyku.nwmu jgdIs]) Ajpw jwpu n vIsrY; Awid jugwid smwie])
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw]) gwvih quhno.pauxu pwxI bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry]) jo bolq
hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY]
rwm ibnw; ko bolY ry] aupRokq Ajpw jwp ismrn dI AvsQw ’c Awp lIx, Awpxy
pRymIAW nUM s`c ismrn b^Sx vwly, pRIqm; pyRm-Bgiq ky dwqy]) hIey ko pRIqmu;)
KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] vwihgurU s`cy bRhm jI dy s`cy pUrn Anq
klwvwn gurU Avqwr, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU
sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm
krn qoN, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn,
m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
sIs’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[ Awp jI dy AqI
ipAwry pVoqy siqgurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI hux sRvMs kurbwn kr rhy hn[
aupRokq kurbwnI krn vwly DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dy prmpiv`qR
prmpUjnIk pUrn s`cy dsy Avqwr, kotwin koit bRhmMfW dy mwlk, s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI nUM, hr smyN rom 2 krky, pUrn pyRm sihq, AnMq nmskwrW
fMfauqW kridAW, dwsn dwsW v`loN srb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn smrpx hY
jI[
jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig;
pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws]
hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY
Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau] 1] sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn
ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]) kbIr.muih mrny kw cwau hY;
mrau q hir kY duAwr] mq. hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]) gur kau; kurbwnu
jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY]) qU cau sjx mYifAw; fyeI issu
auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn
jI dy aupRokq bcnW nUM kmwauNidAW, ijn@W ipAwirAW ny nwm jipAw, vMf CikAw
dyZ clweI qyg vwhI, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN,
cr^VIAW’qy cV@y, bMd 2 ktvwey, pu`TIAW K`lW luhweIAW, dygW’c aubwLy KwDy,
www.Gursevak.com 20 q`qkrw
Awpxy Awp nUM AwirAW nwl icrvwieAw, Awpxy b`icAW nUM nyizAW’qy tMgvwieAw,
toty 2 krvw ky JoLIAW ’c puAwieAw[ jMgW Xu`DW’c ShId hoey, ijauNidAW hI
Awpxy Awp nUM nINh’c icxvwieAw, goLIAW goLy KwDy, du`K Bu`K mwrW shwr ky ‘hwey
sI’ nhIN aucwrI, Bwxy nUM im`Tw mMnidAW ShId hoey, gurU b^SI gurbwxI ipAwrI
is`KI dw bIj r`iKAw, iqn@W gurU ipAwirAW s`icAwirAW nUM, hr smyN rom 2 krky,
pUrn pyRm sihq, AnMq nmskwrW fMfauqW kridAW, dwsn dwsIAW in`kIAW
kIVIAW v`loN, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn smrpx hY jI[
jYdyv, iqAwigE AhMmyv] Anuswr pUrn s`cy Bgq sRI jYdyv swihb jI, Bgq
sRI kbIr swihb jI, Bgq sRI rivdws swihb jI Awid hMgqw dy iqAwgI, rom 2
krky nwm jpx jpwaux, kurbwnI krn krwaux vwilAW, AnMq bRhmMfW, j`ugW 2
dy, prmpUjnIk smMUh bRhm srUp BgqW mhW purKW nUM, hr smyN rom 2 krky, pUrn
pyRm sihq, AnMq nmskwrW fMfauqW kridAW, dwsn dwsW v`loN, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd Anqklwvwn smrpx hY jI[
eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg Cwru]) ijs no dieAwlu hovY
myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU aupdysu suxwvY] jnu nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI;
jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY]) gurisKW kI hir.DUiV dyih; hm pwpI BI giq
pWih]) jo gurmuiK nwmu iDAwiedy; iqn drsnu dIjY] hm iqn ky crx pKwldy;
DUiV Goil Goil pIjY]) jnu nwnku mMgY DUiV iqn; jo gur ky isK myry BweI])
vfBwgI nwmu iDAwieAw; Aihinis lwgw Bwau] jn nwnku mMgY DUiV iqn@; hau sd
kurbwxY jwau]) jnu nwnku mwgY DUiV iqn; jo gurisK imq ipAwry]) myrI KlhuN
mOjVy; gurisK hMFWdy[) siqgur kI ryxu; vfBwgI pwvY]) gur kI ryxu; inq mjnu
krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau] Anuswr sB dI crn-DUV bxky, v`fBwgy
bx ky, siqgurU swihbwn jI dI s`cI crn-DUV nUM pRwpq krky, aus ’c ieSnwn
krky, jnmW 2 dI haumY mYL nUM nws krn vwly, ijn@W ny s`cy siqgurW nUM pwieAw
hY, aun@W dI crn-DUV mMgx vwly, siqgurU swihbwn jI dy prmpiv`qR s`cy crn-
kmlW nUM Awpxy kysW nwl JwVn vwly[ XQw:- gur ky crn; kys sMig Jwry] Awpxy
kysW dw cOr s`cy siqgurU swihbwn jI’qy Fulwaux vwly, gurU swihbwn jI dI
prmpiv`qR crn-DUV muK nUM lwaux vwly, XQw:- kysw kw kir cvru Fulwvw; crx

www.Gursevak.com 21 q`qkrw
DUiV muiK lweI]) idvs rYin.qyry pwau plosau; kys cvr kir PyrI]) nYnhu
sMig.sMqn kI syvw; crn JwrI kyswieE]) thl krau qyry dws kI; pg Jwrau
bwl] msqku Apnw Byt dyau; gun sunau rswl]) kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru
Fulwvau] sIsu inhwrau; crx qil DUir muiK lwvau] 1]) AYsI ikrpw; moih
krhu] sMqh crx hmwro mwQw; nYn drsu.qin DUir prhu] 1] s`cy gurU swihbwn jI
dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW nUM AwpxIAW A`KW ’c Drn Drwaux vwly, XQw:-
sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI] s`cy siqgurU jI dy s`cy
crn-kmlW nUM Awpxy nyqRW dIAW DIrIAW nwl plosx vwly, XQw:- pwv mlovau;
sMig nYn BqIrI] gurU swihbwn jI dy im`Ty ipAwry crn Do ky pIx vwly, XQw:-
crx kml qyry.Doie Doie pIvw; myry siqgur.dIn dieAwlw] gurU swihbwn jI dy
im`Ty ipAwry crn-kmlW nUM c`tx, ctwaux vwly, XQw:- siqgur; cwtau pg
cwt]) jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] su`iqAW, au~TidAW BI gurU 2 jpx jpwaux
vwly, XQw:- suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI.guru Awlwau] koeI AYsw gurmuiK jy
imlY; hau qw ky Dovw pwau] s`cy siqgurU swihbwn jI nUM suAws 2 jpx, Awpxy
pRwn(rwis) pUMjI smJx vwly, XQw:- iqsu gur kau; ismrau swis swis] guru myry
pRwx; siqguru myrI rwis] aupRokq AvsQw vwly inmRqw hlImI gRIbI pyRm iekwgRqw
SWqI DIrj ismrn iKmw sihnSIlqw Awid SuB guxW sihq, sB dI crn DUiV
bnx bnwaux vwlyy, prmpiv`qR AMimRq Awid gurbwxI jI dy A`Kr 2 ’qy gurU Bwvnw
Dwrn Drwaux vwly, sMQw kQw kIrqn is`Kx isKwaux vwly srb`q pyRmI, gurU
ipAwrI gurU rUp swDsMgq jI, srb`q prmpUjnIk gurU pMQ gurmuiK sMq srb`q
tkswlI, smUh bRhmigAwnI mhWpurSW gRMQIAW guris`KW rwgIAW FwfIAW inhMg
isMG j`QybMdIAW isrl`Q sUrbIr bhwdr XoiDAW kvISrW, ies poQI dI SuB s`cI
syvw krn krwaux vwly, ilKx ilKwaux Cwpx Cpwaux pV@n pV@waux vwly, s`cy
siqgurU swihbwn jI dw pUrn siqkwr pUjn krn krwaux vwly smUh v`fBwigAW
nUM, rom 2 krky pHUrn gRIbI pyRm inmRqw SrDw sihq, hr smyN bwr 2 nmskwrW
fMfauq bMdnW kridAW, Ainkbwr bilhwr jWidAW, crn c`tidAW sRb ivAwpI
mhW ivsmwd Anqklwvwn smrpx hY jI[ smrpx gurpRswid sMpUrnM]
2.gur nwnk dyv goivMd rUp]) pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm]) pwrbRhm pUrn gurdyv] jI qoN s`cy ivsmwd vwihgurU nwm jI dI dwsn
www.Gursevak.com 22 q`qkrw
dws kUkr dI jwcnw:- hy s`cy siqgurU pwrbRhm ky gur Avqwr siqgurU pihly
pwiqSwh jI!Aimq myhr dieAw krky Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy nwm vwihgurU
Ajpw jwp jI dw dwn b^So jI!jwicku jwcY, nwmu qyrw suAwmI; Gt Gt AMqir
soeI ry] nwnku dwsu qw kI srxweI; jw qy ibRQw n koeI ry] AnMq bRhmMf dy
rcnhwr pwrbRhm gur krqwr siqgurU nwnku inrMkwr s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh
jI, swnUM ikRm jMqW nUM, SuB sicAwrI inmRqw BrpUr ipAwrI srb ivAwpI mhW
ivsmwd is`iKAw dyx leI, Awp Akwl srUp dwqy huMidAW, mMgqy bx ky nwm dwn
mMgdy hn:- (ry) hy vwihgurU suAwmI jI!dwsn dws(qyrw) Awp jI dw(jwicku)
mMgqw, Awp jI qoN(soeI) auh prmpiv`qR SuB s`cy ivsmwd nwmu jI nUM (jwcY) mMgdw
hY, jo(Gt) GtW(Gt) GtW(AMqir) AMdr ivAwpk BrpUr hn[ ry BweI!dwsn
dwsu(qw) iqn@W vwihgurU jI (kI) dI(srxweI) Srn ’c hY, (jw) ijn@W(qy) qoN
koeI(ibRQw) KwlI(n) nhIN, Bwv ijn@W dw mMgqw KwlI nhIN rihMdw, nwm dwn sB
dwqW dy ky iqRpq kr idMdy hn[ XQw:- jwck jnu jwcY; pRB dwnu] kir ikrpw;
dyvhu hir nwmu]) jwicku.nwmu jwcY jwcY] srb Dwr.srb ky nwiek; suK smUh ky
dwqy] 1]) mwgau dwnu.Twkur nwm] Avru kCU, myrY sMig n cwlY; imlY ik®pw gux
gwm] 1]) jwicku mMgY inq nwmu; swihbu kry kbUlu] nwnk prmysru jjmwnu;
iqsih.BuK n mUil]) ieh bynMqI; suix pRB myry] dyih nwmu; kir Apxy cyry]) ivxu
quDu.horu ij mMgxw; isir duKw kY duK] dyih nwmu sMqoKIAw; auqrY mn kI BuK])
krqw.qU myrw jjmwnu] iek diKxw.hau qY pih mwgau; dyih Awpxw nwmu]
3.gur AMimRq iBMnI dyhurI; prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy
prmpiv`qR sRI stIk swihb jI dI mhwn au~cI s`cI sRb`q dy Bly dI SuB syvw krn
bwry AiqAMq gRIbI inmRqw pRym sihq pRym bynqI mwieAw sPlI krn bwry, syvw
krn vwly pRymIAW dy Amolk idRStWq:- prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy
ArQ:- DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU qygbhwdr
swihb jI DMn hn!zwlmW dy zulm krn qoN, hux lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW
ivckwr bYTy, vwihgurU 3 jp rhy hn[ hy s`cy pwiqSwh jIE!Awp jI AwpxI sRb
ivAwpI Anq klwvwn Agm Apwr Aimq mhW ivsmwid ikRpw krky, gur AMimRq
iBMnI dyhurI; siqgurU gRMQ swihb jI dw prmpiv`qR sRI stIk swihb jI, gurbwxI
ivSrwm, Su`D rIkwrifMg, vIfIE, kMipaUtR ’c ieMtRin`t krn, AwpjI dI pwk
www.Gursevak.com 23 q`qkrw
DrqI pMjwb dy ipMf 2 PrI poQIAW ByjIey jI, hor Anyk pRkwr dI prm piv`qR ju`go
ju`g At`l s`cI syvw, prmpUjnIk sMq bwbw gurbcnisMG swihb ^wlsw jI dy hukm
Anuswr AwpxI pUrn ikRpw krky, dwsndwsW dy isr’qy imhr BirAw h`Q r`K ky
krwau jI[ kroiV hsq.qyrI thl kmwvih; crx clih.pRB mwrig rwm] Anuswr
ju`go ju`g syvw krIey jI[ XQw:- mY juig juig; dXY syvVI] guir; ktI imhfI jyvVI]
4.gur AMimRq iBMnI dyhurI; prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy
prmpiv`qR sRI stIk swihb jI dI mhwn au~cI s`cI sRb`q dy Bly dI SuB syvw krn
bwry AiqAMq gRIbI inmRqw pRym sihq pRym bynqI mwieAw sPlI krn bwry, syvw krn
vwly gurU ihq kurbwn hox vwly 24 Amr ShIdW, pRymIAW dy Amolk idRStWq:-
prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ ShIdI jwp mh`lw nOvW vwihgurU]
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurW dy idl jwn prm ipAwry siqkwry ShId, hmySw hI
prmpiv`qR SuB s`cI gur syvw krn dw auqSwh b^Sdy hn[ prmpUjnIk ShIdW dI
ShIdI dy idRS nUM vrqmwn smyN’c vrqdw jwx ky, idmwZ ’c q`kxw, ies qr@W
AiBAws krky, hr smyN idmwZ ’c q`kxw nmskwrnw, kurbwnI bhuq hI v`fI hY,
nmskwr[ prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ:-
1
prmpUjnIk gurmuiK DMn bwbw dIp isMG swihb jI!hux Awpxw sIs qlI’qy r`K
ky, m`cdy Drm ju`D’c, sRI hirmMdr swihb jI’qy cV@ ky Awey zwlmW dy f`kry 2 kr
rhy hn[
2
DMn bwbw mnI isMG swihb jI!prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dy ipAwr
siqkwr ismrx’c lIx hux bYT rhy hn, zwlm hux Awp jI dw bMd 2 k`t rhy hn[
3
DMn bwbw moqI mYhrw jI!s`cy siqgurW dy prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI, Coty
swihbzwidAW nUM, zwlmW qoN corI du`D ipAw rhy hn, moqI mYhry jI nUM pRvwr smyq,
zwlm hux kohlU’c pIV rhy hn[
4
DMn bwbw jorwvr isMG swihb jI.DMn bwbw &qyh isMG swihb jI! ijauNidAW 2
nMU hI, srihMd ivKy, zwlm zulmI kMD dI nINh’c, hux KV@y krky, au`pr kMD icx rhy
hn[ vyprvwhI nwl jYkwry gjwauNidAW dy, sIs auqwry jw rhy hn[
5
DMn bwbw tofrm`l swihb jI!prmpUjnIk ibRD mwqw gujrI kOr jI, Coty
swihbzwidAW jI dy siqkwr sskwr leI, KV@IAW mohrW ivCw ky, aun@W dw hux
sskwr kr rhy hn[

www.Gursevak.com 24 q`qkrw
6
DMn ShId bwbw su`Kw isMG, bwbw mihqwb isMG swihb jI!Aiq pwpI ivkwrI
hMkwrI m`sy rMGV dw hMkwrI isr, hux v`F rhy hn[ isr v`F ky, brCy’qy tMg ky,
GoiVAW’qy Asvwr, bu`Fy jOhV nUM jYkwry gjwauNdy iljw rhy hn[
7
DMn ShId bwbw qwrU isMG swihb jI!s`cy siqgurW dy siqkwr ipAwr ihq
ismrx’c, rom 2 krky lIx bYTy hn, zwlm hux Awp jI dw Koprw auqwr rhy hn[
Koprw auqrn qoN BI, bweI idn smwDI’c bYTy, gurU gurU ismrdy rhy[
8
DMn bwbw mqIdws swihb jI!cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, Awp
jI nUM hux iq`Ky Awry nwl cIr rhy hn[ ipAwrI is`KI qy s`cy siqgurW leI, Awpxw
qn hux icrvw rhy hn[
9
DMn bwbw idAwlw swihb jI!cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, Awp
jI nUM hux, dyZ’c aubwl rhy hn[
10
DMn bwbw sqI rwm swihb jI!cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, Awp
jI nUM hux, rUM’c lpyt ky swV rhy hn[ prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy
ArQ:-
11
DMn bwbw audy isMG swihb jI hux, hMkwrI kysrI cMd dI &Oz’c jw ky, aus
dw isr v`F rhy hn[ isr nUM brCy’qy tMg ky, siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy
crnkmlW pws su`t rhy hn[
12
DMn bwbw bic`qR isMG swihb jI!siqgurU swihb jI dI b^SIS nUM pRwpq ho
ky, GoVy’qy Asvwr, jsvwrIAW dy SrwbI hwQI dIAW qvIAW, siqgurW dI b^SI
nwgxI nwl, hux ivMn@ rhy hn[
13
DMn bwbw ipAwry mohkm isMG swihb jI! siqgurU swihb jI dI b^SIS nUM
pRwpq ho ky, GoVy’qy Asvwr, jsvwrIAW dy SrwbI hwQI dw sMuf hux v`F rhy hn[
14
DMn bwbw mhW isMG swihb jI!gurU ihq DrmXu`D ij`q ky, Awpxy sRIr’qy
byAMq P`t shwr ky, s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI qoN hux ibdwvw pVvw rhy hn[
ibdwvw dyx vwilAW dI tu`tI pRIq gMFvw rhy hn, XQw:- swcI pRIiq hm; qum isau
jorI] qum isau joir; Avr sMig qorI] b^iSSW pw rhy hn[
15
DMn bwbw dwn isMG swihb jI! mwieAw dw lwlc iqAwg ky, gupqsr
swihb jI ivKy hux, ivdwvw dyx vwilAW dI tu`tI pRIq gMFvw rhy hn[ jy DrqI sB

www.Gursevak.com 25 q`qkrw
kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY, Avru n BwieAw rwm] gurbwxI kmw rhy hn, b^iSSW
pw rhy hn[
16
prmpUjnIk vwihgurU dsvyN pwiqSwh jI dy AiqAMq ipAwry hzrq mubwrk,
DMn bwbw nbI KW qy gnI KW swihb jI, s`cy siqgurU swihb jI dy plMGy nUM Awpxy
moiFAW’qy cu`k ky, sRI mwCIvwVy swihb jI qoN ipMf hyrW (luiDAwxw) nUM ilAw rhy
hn[ vwh 3 s`cy siqgurW dIAW prmpiv`qR ^uSIAW pw rhy hn[
17
DMn prmpUjnIk pIr bu`DU Swh swihb jI!hux BMgwxI dy Drm Xu`D ivKy,
bwlwn bwl] vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy p`K ’c, Awpxy murIdW smyq
bhwdrI nwl lV rhy hn, Awpxy pRvwr smyq siqgurU swihb jI leI ShIdI pw
rhy hn[
18
DMn bwbw grjw isMG boqw isMG swihb jI!hux cV@ ky Awey zwlmW dy f`kry
kr rhy hn, jYkwry gjwauNidAW ShIdI pw rhy hn[ XQw:- sUrw.so pihcwnIAY; ju
lrY.dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]
19
prm ShId DMn bwbw jIvn isMG swihb jI!prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU qygbhwdr swihb jI dy prmpiv`qR inrMkwrI sIs nUM, Awpxy sIs’qy sjw ky,
id`lIEN sRI AnMdpur swihb jI nUM, hux iljw rhy hn, sRI AnMdpur swihb jI
iqAwgx mgroN, srsw ndI nyVy, zwlmW dw purjw 2 k`t ky, Awpxw AMg 2 ktvw
ky, nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr hux ShIdI pw rhy
hn[
20
DMn bwbw ngwhIAw isMG swihb jI!hux s`cy siqgurW nUM Awpxy GoVy’qy ibTw
rhy hn, siqgurU jI nUM GoVw Arpx qoN, zwlm mugl bwby jI dy pRvwr nUM, hux ShId
kr rhy hn[
21
DMn vwihgurU!pMj ipAwry jI, siqgurU swihb jI nUM, hux Awpxy inrml
prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn blvwn sIs, Bytw kr rhy hn, au~cy ru`qby pw
rhy hn, s`cy pwiqSwh jI qoN AMimRq Ck ky, s`cy pwiqSwh jI nUM AMimRq Ckw rhy
hn[
22
sRI BMgwxI, sRI AnMdpur swihb, sRI cmkOr swihb, sRI mukqsr swihb jI
dy DrmXu`DW’c, s`cy pwiqSwh jI dy ipAwry byAMq P`t shwr ky, hux ShIdIAW pw
rhy hn[
www.Gursevak.com 26 q`qkrw
23
vwihgurU!DMn bwbw bMdw isMG bhwdr swihb jI!siqgurU swihb jI dy ipAwry
dulwry du`D dMdIAW vwly lwlW dy kwql, mhW pwpI duSt hMkwrI vzIdy nUM hux
mwr rhy hn, hux mhW nIc mhW cMfwl JUTy nMd dy n`k’c nkyl pw ky, G`grI
pw ky ncw rhy hn, hux srihMd dI ie`t nwl ie`t KVkw rhy hn, hux bzwrW’c hl
clvw rhy hn, pUry gurW dy SuB Amolk bcn kmw rhy hn, srihMd dy ikly’qy, hux sRI
kysrI inSwn swihb jI Julw rhy hn, sMFOry dy zwlm hwkm Asmwn KW nUM, hux Pwhy
tMg rhy hn[ gurU pMQ jI qoN vwh!vwh!pw rhy hn, id`lI jw ky AwpxI ShIdI pw rhy
hn[
24
BweI subyg isMG BweI Swhbwz isMG jI siqgurW dy ipAwr siqkwr’c hux
crKVIAW’qy cV@ rhy hn[
5.vwihgurU ArQ:- nwnk dws; sdw kurbwnI] Anuswr DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy zulm krn qoN,
hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn!hux m`cdy 2 ryqy’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy
sIs’qy puAw rhy hn!hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn!aupRokq kSt aunINdRw
qRyh kubol shwridAW s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2’qy gurU Bwvnw Dwr
ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU inrMkwr mMn ky, vwihgurU 3
jp rhy hn[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, zwlmW
dy zulm krn qoN, hux lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr A&ur Ac`l Afol bYTy
vwihgurU 2 jp rhy hn!hux Drm ihq Awpxw sIs kurbwn kr rhy hn!
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI DMn hn, hux
sRvMs kurbwn kr rhy hn!vwihgurU siqgurU swihb jI dy pMjy ipAwry cwr swihbzwdy
cwLI mukqy gurmuiK sMq Bgq ShId, nwm jp, vMf Ck, dyg clw, DrmXu`D’c qyg
clw, Drm ihq sIs ktvw, cr^VIAW’qy cV@ bMd 2 ktvw, KoprIAW luhw, dygW’c
aubwLy Kw, pu`TIAW K`lW luhw, Awpxy Awp nUM B`TW’c Jukvw, Awpxy b`icAW dy tukVy 2
krvw Awpxy gLW’c hwr qy JoLIAW’c puAw, Awpxy b`icAW qy Awpxy isrW nUM
nyizAW’qy tMgvw, fWgW dI mwr Kw, Awpxy Awp nUM jMfW nwl bMn@vw sVvw ky gurU jI
leI ShId ho rhy hn[
6.prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI bwbw gu`dV isMG swihb jI prmpUjnIk ShId
BweI jyTw jI, BweI iprwxw swihb jI BweI bihlo swihb jI ny pUrn pRym nwl
www.Gursevak.com 27 q`qkrw
inSkwm syvw pUrn pRym cwA nwl krnI:- BweI rUpcMd jI dy ipAwry lwiek poqRy,
BweI idAwl isMG swihb jI dy spu`qR, sRI AMimRqsr swihb jI ivKy qVky KUhI ’qy
n@waux l`gdy, guAWFx SwhUkwrnI fol dw KVkw sux ky, AwpxIAW nUMhW nUM qwV ky
jgw idMdI[ ie`k idn nUMhW ny, pocw dy ky gwLW k`FIAW, bwby jI dy pocw mwirAw[
prmpUjnIk bwby jI ny gu`sw nhIN kIqw, praupkwru inq icqvqy; nwhI kCu poc]
Anuswr mlml dy pocy nUM cMgI qr@W swbx nwl Do ky, Dwgy k`F ky, b`qIAW v`t ky,
sRI hirmMdr swihb jI ivKy SwhUkwr dy nwm’qy b`qIAW Bytw kr idqIAW[ gurU pRymI
ArdwsIey ny Ardws’c SwhUkwr dw nwm ilAw, SwhUkwr dw mn kwhlw pY igAw,
kdy Bu`l ky BI dwn nhIN sI kIqw, Gry Aw ky sB nUM GUirAw, nUMhW ny ikhw, “AsIN
bwby gu`dV isMG jI dy pocw mwirAw sI[ ”pu`Cx qoN spSt ho igAw[ mhWpurS jI dy
ru`KW dI jIrWd vWg, gwLW jr ky, rIJ ky praupkwr krn’qy, SwhUkwr dw mn mom
bx igAw[ Bjn ismrn siqsMg dwn syvw krky pirvwr smyq inhwl hoieAw[
prmpUjnIk ShId BweI jyTw jI, BweI iprwxw swihb jI pUrn bRhmigAwnI
mhWpurS, prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nwl AwpxI ShIdI dyx lhOr gey
sn, pr s`cy pwiqSwhjI ny siqgurU sRI gurU hirgoivMd swihb jI dI AiqAMq
ipAwrI s`icAwrI syvw krn dw &urmwn kIqw[ ijs smyN siqgurU sRI gurU hirgoivMd
swihb jI gvwlIAr ikly’c sn, ieh dovyN mhWpurS bzwr ’c jw ky lohw ku`t ky,
s`cy pwiqSwhjI leI rsd ^rId ky ilAwauNdy, ieh mhWpurS mh`ly CyvyN pwiqSwh
jI dy dlW dy AwgU muKI j`Qydwr bxy, gurU ihq DrmXu`D’c ShId hoey[ BweI bihlo
swihb jI:- mwlvy’c ipMf PPVy 1640 ibkRmI’c pRgty, 1700 ibkRmI’c s`cKMf
gey[ ien@W mhWpurSW nUM iksy pRymI ny d`isAw, “jykr gurU jI dy ie`tW dy AwivAW’c,
su`kw ivstw pwieAw jwvy qW ie`tW lwl sur^ p`kdIAW hn[ ”ien@W ny Awpxy
sIs’qy tokrI’c su`kw ivstw cu`k ky ieh bcn kmwey[ ien@W gurmuKW dI sB qoN
A`vl syvw dyK ky, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] mh`ly pMjvyN jI ny prm pRsMn ho ky
&urmwieAw, “BweI bihlo, sB qoN pihloN[ ”
vwihgurU] rsqy’coN k`c lohw c`pl Awid smgRI cu`k ky sRI gurduAwry swihb
jI ivKy jm@W krky gurU syvw’c lwieAw jwvy[ tu`itAw k`c pYr’c v`jdw hY, ien@W’qy
koeI myr nhIN krdw, b`cy ibRD gRIb BI ies s`cI syvw’c ih`sw pw skdy hn[ gurU
www.Gursevak.com 28 q`qkrw
pRmysr jI dI SuB s`cI syvw jwx ky, ies’qy qrk nhIN krnI, hryk izMdgI dy lMmy
smyN’c ieh syvw huMdI rhygI[ BweI bihlo jI Bgq pUrn isMG jI ipMglvwVw vwly
rsqy’coN f`kw BI cu`k ky, bwlx’c su`t idMdy[ hor AnykW pRymI is`KW ny AYsI gRIbI
vwlI syvw kIqI hY[ jykr sMswr’qy in`q nvyN sUrj ieh syvw huMdI rhy qW bhuq v`fI
syvw ho jwvy[
SuB s`cI syvw bwry s`cy pwiqswh jI dy byyAMq pd SuB s`cy &urmwn:- siqgur
kI syvw.1sPl hY; jy ko kry.2icqu lwie] nwmu pdwrQu pweIAY; 3AicMqu vsY min
Awie] (sPl) (s+Pl) 1SuB guxW rUpI Pl(s) sihq sPlI hY, 2gurU crn-kmlW
nwl ic`q lw ky svwr sMBwl ky cMgI qr@W rom 2 krky ismrn kridAW, SuB Su`D
prmpiv`qR s`cI syvw krnI, ijvyN DMn vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI ny, sRI
QV@w swihb jI Awp bxwey, 3icMqw rihq vwihgurU[

7.prmpUjnIk s`cy siqgurW ArQ SuB s`cI syvw mwieAw sPlI krn leI
gurbwxI prmwx, S`uD CpweI bwry pRym bynqI:- guru syvy; so Twkur jwnY] dUKu imtY;
scu sbid pCwnY]) gur syvy jyvfu; horu lwhw nwhI] nwmu mMin vsY; nwmo swlwhI])
siqguru syvIAY Awpxw; pweIAY nwmu Apwru] Baujil fubidAw.kiF ley; hir dwiq
kry dwqwru]) gur syvw krau; iPir kwlu n Kwie] mnmuK KwDy, dUjY Bwie]) guru
syvau, kir nmskwr] Awju hmwrY mMglcwr]) lK KusIAw pwiqswhIAw; dI pRwpqI
rUp mMglcwr[) 1inguixAw no.Awpy bKis ley BweI; siqgur kI syvw lwie]
siqgur kI syvw.aUqm hY BweI; rwm nwim icqu lwie] 1SuB guxW qoN rihq[) syvk
kau; syvw bin AweI] hukmu bUiJ; 1prmpdu pweI] 1s`cy pwiqSwh jI dy im`Ty
ipAwry crnkmlW ’c ABydqw rUp v`fI pdvI[ ivxu syvw. 1iDRg hQ pYr; hor
inhPl krxI[ 2pIr 3murIdW 4iprhVI; suK siqgur srxI] 1sO vwr iP`ty mUMh
khIey qW ie`k lwhnq, sO lwhnq dw ie`k iDRg hY[ 2gurU pIrW 3syvkW 4pRIqI[ vfY
Bwig; Byty gurdyvw] koit prwD imty; hir syvw]) pUjhu rwmu; eyku hI 1dyvw] swcw
nwvxu; gur kI syvw] 1ipqw rUp, prmpUjnIk, pRkwS srUp vwihgurU jI[) gur syvw
qy.hir pweIAY; jw kau ndir kryie] mwxs qy.dyvqy Bey; iDAwieAw nwmu hry])
siqgur kI syvw 1gwKVI; isru dIjY.Awpu gvwie] sbid mrih, iPir nw mrih; qw
syvw pvY sB Qwie] 1kiTn[) gur syvw, qpW isir qpu swru] hir jIau min vsY;

www.Gursevak.com 29 q`qkrw
sB dUK 1ivswrxhwru] 1sB du`KW nUM(ivswrxhwru) Bulwaux vwly vwihgurU jI hn[)
gur pIrW kI cwkrI; mhW krVI suK swru] ndir kry ijsu AwpxI; iqsu lwey hyq
ipAwru]) sw syvw kIqI sPl hY; ijqu siqgur kw mnu mMny] jw siqgur kw mnu
mMinAw; qw pwp ksMml BMny]
prmpiv`qR AMimRq gurbwxI guris`KI smUh bRhmMfW ’c &YlxI hY, hy v`fBwgy
pyRmIEN!ies prmpiv`qR poQI ’coN gurbwxI ArQ swKIAW pV@ ky auqSwhq hovo,
siqgurU gMRQ swihb jI dy stIk swihb, gur AMimRq iBMnI dyhurI; jI dI SuB s`cI
au~qm syvw zrUr br zrUr Awp kro qy A`gy pRymIAW qoN krvwau[ XQw:- KqRI so; ju
krmw kw sUru] puMn dwn kw; krY srIru] Kyqu pCwxY bIjY dwnu] so KqRI drgh
prvwxu]) puMn dwn kw; kry srIru] so igrhI; gMgw kw nIru]) ijs kI bsqu; iqsu
AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu;
sdw dieAwlu] 2] srdwr jvwhr isMG jI dy c`k pMj ij`f, sRI gMgw n`gr ivKy,
prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsy jI ny ivsmwd rMg ’c iekwgR ho
ky, sRI stIk swihb jI dI Ardws kIqI, ijs krky vwihgurU jI ikRpw krky dwsn
dwsW qoN SuB s`cI syvw krvw rhy hn[ swc nwm kI AMimRq vrKw] krky sMpUrn
krwaux jI[
myry mn.Bju rwm nwm; Aiq iprGw] mY mnu qnu Arip DirE.gur
AwgY; isru vyic lIE.muil mhGw]) hmrI jwiq pwiq guru siqguru; hm vyicE isru
gur ky]) jn nwnk kI lj pwiq gurU hY; isru byicE siqgur Awgy] Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI SuB s`cI inrml dyh dI syvw krky, s`cy
pwiqSwh jI qoN, lK KusIAw pwiqswhIAw; pRwpq kro jI[
vwihgurU] h`Q ilKqW, pRYs dI CpweI ’c ZlqIAW bhuq AwauNdIAW
sn, s&weI krn ’c bhuq imhnq dI loV sI[ ilKx’c bhuq imhnq krnI pYNdI
sI, AnpVqw bhuq izAwdw sI, siqsMgq jI nUM hux vWg gurbwxI poQIAW pRwpq
nhIN huMdIAW sn[ hux gurpRswid kMipaUtR duAwrw v`D qoN v`D imhnq krky SuDweI
CpweI hovy, Aw&ist CpweI duAwrw ZlqI nhIN pYNdI, Poto hI lY lYNdy hn[ pRYs dy
A`Kr tu`t B`j jWdy sn[ so prmpUjnIk purwqn SuD AYfISnW dI bhu sMmqI nwl,
pwTW dy AMqry dI SuDweI kIqI jwvy[ gurbwxI jI ivAwkrn Anuswr nhIN, suqMqR
pUrn gurU jI hn[ Awpxy idmwZ dI socxI Anuswr ivAwkrn bxw ky, gurbwxI jI
www.Gursevak.com 30 q`qkrw
qy lwgU krnI v`fI Bu`l bysmJI hY[ jy ko AwKY; bolu ivgwVu] qw ilKIAY; isir gwvwrw
gwvwru]
3:- prmpUjnIk siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj, gurbwxI swihb jI dy sRI
gutky poQIAW ’qy bhuq pwT v`Kry hn[ v`K 2 sMmqW dIAW Su`D AYfISnW’qy, ijhVw
pwT bhuqy siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj dy srUpW ’qy ijvyN Awvy, srUpW dI bhu
sMmqI Anuswr auh pwT Su`D mMn ky iliKAw jwvy, qW Cwpy dI glqI sp`St ho jWdI
hY[ so srUpW dI bhu sMmqI leI jwvy jI[ gurU pMQ sMqW mhWpurKW v`loN, ivSyS myhnq
krky, prmpUjnIk siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj, gurbwxI swihb jI dy sRI gutky
poQIAW dI ivSyS SuDweI ho jwvy jI[ Potostyt CpweI nwl ZlqI nhIN pYNdI[
prmpUjnIk gursyvk gurmuiK sMqW mhWpurKW nUM, prmpUjnIk pUrn gurU jI, BweI
gurdws swihb jI dw &urmwn mMn ky, pUry gurU jI dy lwly goly Zulwm s`cy murId bx
ky, SuDweI CpweI dI SuB s`cI syvw krky, inhwl inhwl inhwl hox jI[ XQw:-
nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]
8.sRI dmdmI tkswl ny, siqgurU gMRQ swihb jI dy mMglW dI SuDweI krw ky,
v`fy sy v`fw AiqAMq au~qm au~cw s`ucw siqkwr praupkwr krnw:- keIAW nUM pu`TI
Kurk hoeI, prmpUjnIk srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU gMRQ swihb
jI dy mMgl <> siqgur pRswid] ijhVy siqgurW dy nwm dy hyTW sn, swry bdl ky
AwrMB ’c kr idqy[ jykr AwrMB ’c gauVI suKmnI mhlw 5] AwauNdw hY, ieh vI qW
prmpiv`qR SuB s`cw mMgl hI hY, AnMq bRhmMfw dy rcnhwr prmpUjnIk s`cy siqgurW
dw nwm Aw igAw[ <> siqgur pRswid] Aqy gauVI suKmnI mhlw 5] dohW dw
ArQ ie`k hY[ pUry kw kIAw.sB ikCu pUrw; Git viD ikCu nwhI] Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurW ny ijvyN mMgl ilKy hn, iqvyN hI TIk smJ ky, rom 2 krky
pUrn pRym sihq dovyN h`Q joV isr Jukw ky inmK 2 nmskwr krnI cwhIdI hY jI[
pwrbRhm prmysr s`c srUp s`cy siqgurW ny, Akwl purK jI dy DuroN Byjy hukm
Anuswr, SuB mMgl ilKy hn[ jykr swry mMgl ArMB ’c huMdy qW pwTI isMG ny pwT
kridAW hryk q^qI dy ArMB ’c, ibnw dyKy mMgl bol idAw krnw sI[ hux dyK ky
pUrn i^Awl iDAwn nwl bolxw pYNdw hY[ jy s`cy siqgurU mhwrwj swihb jI Awp
pUrn ikrpw krn qW hI dohW dw ie`ko ArQ Bwsdw hY[ so ijhVw A`Kr s`cy siqgurW
ny ilK idqw auh hI Su`B s`cw mMgl hY jI[ blwk bxw ky, srUp Cwpxy SurU kr id`qy,
14 swl Cpdy rhy, An@yr m`c igAw[ gurU pMQ jI nUM ieh bVw BwrI du`K hoieAw, smUMh
www.Gursevak.com 31 q`qkrw
sMqW mhWpurSW ny, prmpUjnIk pUrn sMq bwbw gurbcn isMG swihb jI Kwlsw jI nUM
sMq smwj dy pRDwn Qwp ky, ies prmpiv`qR au~qm au~cI s`ucI syvw dI ifautI lweI[
pUrn sMqW mhWpurSW ny, gurmuiK mhWpurS sMq krqwr isMG jI Kwlsw jI nwl pMj
gurmuiK nyk swaU sIl pRymI isMG, sRI AMimRqsr swihb jI Byjy[ pihlW vWg S`uD
mMglW vwly blwk bxwey gey[ ies syvw’qy prm-pRsMn ho ky A`gy sRI dmdmI tkswl
clwaux dI b^iSs kIqI jI[ prmpUjnIk mhWpurS, DMn sRI dmdmI tkswl jI, DMn
syvw siqkwr[ so hy ipAwry jIE! prmpUjnIk sMqW mhWpurKW ’qy sRI dmdmI tkswl
jI dI gurU Kwlsw pMQ jI nUM bhuq v`fI BwrI dyx hY[ hux AsIN sMqW mhWpurKW dI
inMdw ’qy l`k bMin@AW hY, inMdw nhIN krnI cwhIdI jI[ ieh prmpUjnIk tkswl,
sdw vwsqy cmkx inSkwm syvw kurbwnI krn vwly hIry pYdw krdI rihMdI hY jI,
nmskwr l`K bwr[
iv`dvqw ivAwkrx gurbwxI jI’qy lwgU krnI v`fI BwrI ZlqI hY, prmpUjnIk
srUpW dI bhu sMmqI nwl, pwTW dI soD hovy jI[ gurU pMQ jI dI AwigAw qoN ibnw,
koeI BI Zlq CpweI n kr sky, jy koeI hukm AdUlI kry qW aus nUM qn^wh lweI
jwvy, qW ik koeI BI AwpxI mrzI nwl, ASu`D bwxI n Cwpy qy byAdbI n hovy,
gurbwxI gurU jI dw ivSyS siqkwr mMnx pUjx krky, ieh lok suKIey; prlok suhyly]
vwlI b^iSS hovy jI[ vwihgurU] mwstr qwrw isMG jI dI pRDwngI smyN, s`cy siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI dy swry mMgl ArMB ’c krky, hy koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] s`cy pwiqSwh jIE!Awpxy Axjwx b`icAW ’qy ikRpw
krky prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy Su`D ivSrwmW prmpiv`qR
stIk swihb jI dI SuB s`cI syvw krwau jI[ ijhVy pRymI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI dI Su`D CpweI dI syvw krngy, auh siqgurU swihb jI qoN nwm
rqn pRwpq krky inhwl hovxgy, A&ur smwDI ’c sovxgy, bwr 2 jUnW ’c nhIN
rovxgy, hIrw jnm Amolk nhIN Kovxgy, srb`q dy Bly dw Amr bIj bovxgy, sdw
leI gurU crn-kmlW’c lIx hovxgy[
9.nwmu Amolku rqnu hY; pUry siqgur pwis] siqgur syvY ligAw; kiF rqnu dyvY
prgwis] s`cy pwiqSwh jI dI SuB s`cI syvw krky, DnvMq kulvMq, pUrn sMq piqvMq
imlKvMq sIlvMq s`cy mhMq BgvMq bnxgy jI[
10.vwihgurU gurpRswid] pRsMsw p`qR ’c, vifAweI dy iqAwg dI srb ivAwpI
mhW mhW ivsmwd is`iKAw pV@o:- jdoN sRI dmdmI tkswl v`loN, prmpUjnIk s`cy
www.Gursevak.com 32 q`qkrw
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy stIk swihb jI dI pihlI poQI ’c pRsMsw
ilKwaux l`gy, qW ieh bVw hI Ascrj ivsmwd kOqk vriqAw[ pRsMsw p`qR
ilKwaux leI dwsn dws, sMq bwbw qwrw isMG swihb jI srhwlI vwilAW
mhWpurKW pws phuMicAw[ gRIb invwj mhWpurKW ny bIr-rsI au~qR idqw, “jy qusIN
dws dw nwm poQI ’c iliKAw qW Awpxw bolxw bMd ho jwvygw[ ” Pyr dwsn dws
BUrI vwly mhWpurSW dy crn-kmlW ’c phuMicAw, aun@W nUM pRsMsw p`qR bwry pyRm bynqI
kIqI, aun@W ikhw, “nwnk.dunIAw kIAW vifAweIAW; AgI syqI jwil] eynI
jlIeIN.nwmu ivswirAw; iek.n clIAw nwil]) dunIAw kIAw vifAweIAw; kvnY
Awvih kwim] mwieAw kw rMgu sBu iPkw; jwqo ibnis indwin]) lokn kIAw
vifAweIAw; bYsMqir pwgau] ijau imlY ipAwrw Awpnw; qy bol krwgau] Bwv
pRsMsw p`qR dI loV hI nhIN[ ”Pyr bRhmigAwnI sMq bwbw jIvn isMG swihb jI kwr
syvw vwilAW jI dy durl`B drSn kIqy, aun@W ny auqWh h`Q krky &urmwieAw,
“gurmuKo!jdoN cMgw kMm ho igAw qW pRsMsw kudrqI ho geI[ ”Pyr pUrn bRhmigAwnI
sMq bwbw KVk isMG swihb jI dy pws jwx qoN, pUrn sMq bwbw drSn isMG swihb
jI ny ikhw, “bwby AnpV@ hn, qusIN Awpy pRsMsw ilK lvo, bwibAW qoN ds^q krvw
lvWgy[ ”bwbw jI bRhm byiqAW vwlI AvsQw’c bYTy ismrn kr rhy sn[ XQw:-
nw kCu Awiebo.nw kCu jwiebo; rwm kI duhweI]) nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY]
Awpn cilqu; Awp hI krY] bwbw jI AYny izAwdw itkwA ’c inrlyp bYTy sn,
cwhy pRsMsw ilKo cwhy n ilKo, sMswr idl ’coN ABwv ho cu`kw sI[ so aupRokq cOhW
bRhmigAwnI mhWpurSW dw idRStWq hY, ijn@W ny dunIAW dI JUTI vifAweI nUM A`g ’c
swiVAw, dwsn dws ny bwbw krqwr isMG ^wlsw jI pws Aw ky sMqW mhWpurSW dy
mhW 2 ivsmwd iqAwg dI swrI vwrqw d`sI, qW sMqW ny &urmwieAw, ies tkswlI
pihlI poQI ’c, dwsn dws ny iksy qoN BI AwpxI pRsMsw nhIN ilKwauxI[ so ieh
swrI poQI hI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI pRsMsw rUp hY[ prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihbwn jI dw kotwn koit DMnvwd hY, ijn@W ny mhwn ikRpw krky AYsy
mhWpurK swjy invwjy, ijn@W ny duinAwvI kUVI vifAweI dI BYVI ie`Cw iqAwgI hY[
hy gRIb invwj prmpUjnIk siqgurU pRmysr jIE!rwju n cwhau, mukiq n
cwhau; min pRIiq crn kmlwry] Anuswr AwpxI pRsMsw krwaux dI ie`Cw hI myt
dyvo jI[ prmpUjnIk cwr pUrn mhWpurKW dw idRStWq bhuq hI kImqI hY, ijn@W ny
www.Gursevak.com 33 q`qkrw
swrI izMdgI hI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI prmpiv`qR SuB s`cI su`cI
syvw bMdgI ’c lweI, Pyr BI Awpxw nwm ilKwaux dI ie`Cw nhIN r`KI[ vwihgurU
s`cy siqgurU swihb jI imhr krn, jo Awpxy prmpiv`qR s`cy drSn swiKAwqqw
b^Sx, ijs krky KMfW bRhmMfW’c ivAwpk bRhm jI ’c lInqw ho jwvy jI[
11.vwihgurU gurpRswid] BUimkw] {mokau Dwir ik®pw.jgjIvn dwqy; hir sMq
pgI ly pwvY]) qum ho; sB rwjn ky rwjw] Awpy Awpu; grIb invwjw] prmpUjnIk
DMn ju`go ju`g At`l gurqw ibrwjmwn hwzrw hzUr prmpiv`qR pRgt s`cy siqgurU koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] sRI gurU gRMQ swihb s`cy siqgurU
rwmdws swihb jI hux &urmw rhy hn:- ly dw Bwv:- AMD guMg ipMgul miq hInw;
pRB rwKhu rwKnhwrw] Anuswr dwsn dws vYrwg ivvyk nyqRW qoN rihq AMDw, swDnW
rUpI crnW qoN rihq ipMglw, pRIq rUpI rsnw qoN rihq guMgw, gurmiq miq qoN hIxw
hY[ ies leI hy j`g nUM Awqm dwn b^S ky gurmuiK jIvn b^Sx vwly jgjIvn
dwqy(hir) hrI dy sMq DMn s`cy siqgurU Amrdws swihb jIE!ikRpw Dwir
krky(mokau) dwsn dws nUM(ly) lY ky Bwv bwhoN PV ky AQvw dwsn dws dw qn mn
Dn isr(ly) lY ky, Awpxy prmpUjnIk prmpiv`qR s`cy(pgI) crn-kmlW ’qy
(pwvY) pwauxw kro jI[ hau kwtau.kwit bwiF isru rwKau; ijqu nwnk sMqu ciV
AwvY] hy prmpUjnIk s`cy siqgurU Amrdws swihb jIE!dwsn dws ’qy ikRpw Dwr
ky Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy crnIN pw ky, dwsn dws dI bwxI dI(hau)
hMgqw(kwtau) k`t idau jI, sRIr dI hMgqw kwit idau, mn dI hMgqw BI(bwiF) v`F
idau jI[ ies prmpiv`qR SRySt sy SRySt mhwn praupkwr dI pRym Bytw, dwsn dws
inmwxy inqwxy dw hMkwrI isru(rwKau) r`K lvo jI, (ijqu) ijs krky Bwv isr dyxy
krky, (sMqu) SWq Awqmw bRhm srUp(nwnk) s`cy siqgurU Amrdws swihb jI pRsMn
ho ky(AwvY) Awaux, Aw ky dwsn dws’qy ciV jwx Bwv dws s`cy siqgurW dI hr
smyN AsvwrI bxy, ijvyN mwCIvwVy swihb jI ivKy BweI mwn isMG jI s`cy siqgurU
dsvyN pwiqSwh jI dI AsvwrI bxy[ vw s`cy siqgurW ’qy AQwh srDw kridAW
&urmwauNdy hn ijs krky, s`cy siqgurU swihb jI Aw ky myry isr ’qy cV@n Bwv
bYTx AYnI fUMGI pRym Bwvnw hY[ vw(ijqu) ijs rsqy(sMqu) siqgurU swihb jI
AsvwrI ’qy ciV(AwvY) Awaux (hau) dwsn dws Awpxw isru(kwtau) k`txw kry,
(kwit) k`t(bwiF) v`F ky, aus rwh ’qy r`K dyvy Bwv siqgurW nUM sIs dy ky pRsMn
www.Gursevak.com 34 q`qkrw
kry[ XQw:- hir mylhu sjxu purKu; myrw isru.iqn ivthu ql rolIAw] jo isK.gur
kwr kmwvih; hau gulmu iqnw kw golIAw] hir rMig clUlY jo rqy; iqn iBnI hir
rMig colIAw] kir ikrpw nwnk myil; gur pih, isru vyicAw molIAw] vw ijs
krky (sMqu) SWq Awqmw rwm srUp(nwnk) s`cy siqgurU Amrdws swihb jI srUp
guSbdW ArQW dw pRkwS hI pRkwS cV@ Awvy Bwv AMimRq rUp prmpiv`qR gurbwxI jI
AMdr bwhr inrgun bRhm jI dy pRkwS sihq idsx, Bwv srgun srUp jI dy sMudr
drSnW sihq inrgun bRhm jI ’c sdw lIxqw ho jwvy[ XQw:- nwmu jpq.koit sUr
aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd
bjMqw] prmpUjnIk s`cy siqgurU rwmdws swihb jI ny isr dyx bwry aupRokq
Amolk AMimRq rUp prmpiv`q bcn &urmwey hn, Awpxw qn mn Dn isr srvMs
prm pUjnIk s`cy siqgurW qoN kurbwn kIqw hY[ Awp jI dy prm ipAwry swihbzwdy
DMn vwihgurU s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny, Awpxy prm ipAwry prmpUjnIk
vwihgurU ipqw jI qoN ieho hI SuB s`cI su`cI au~cI AiqAMq ipAwrI is`iKAw lY ky
pUrn idRVqw pRp`kqw nwl kmweI hY[ Awpxw AMg 2 rom 2 prmpUjnIk ipAwry
DrmI s`cy gMBIr ipqw jI qoN kurbwn kIqw hY[ ShIdW dy prmpUjnIk s`cy su`cy au~cy
gMBIr DIr isrqwj bxy, auprokq SuB s`cy Amolk bcnW nUM kmwauNidAW ShIdI
idqI[ }
12.prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny mhwn ikRpw
krky, dwsn dws nUM ilKweI bwry prmpiv`qR SuB Amolk vr b^Sxy:- jo hir
dwsn kI ausqiq hY; sw hir kI vifAweI] hir AwpxI vifAweI BwvdI; jn kw
jYkwru krweI] Anuswr hyT ilKy pRmwx pUrn bRhmigAwnI mhwn praupkwrI pUrn
sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI, mhWpurSW dI Agm AgwiD mihmw bwry
hn:- nwim rqy prm hMs bYrwgI; inj Gir qwVI lweI hy]) AwT phr; pRB bsih
hjUry] khu nwnk; syeI jn pUry]) swD kI soBw; Aiq mskInI] sMq vfweI; hir
jsu cInI]) ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws]) ijn@w swis
igrwis.n ivsrY; hir nwmW.min mMqu] DMnu is syeI nwnkw; pUrnu soeI sMqu]) ijnw
swis igrwis.n ivsrY; sy hir jn pUry.shI jwix]) nwnk. kciVAw isau qoiV;
FUiF sjx sMq pikAw] Eie jIvMdy ivCuVih; Eie muieAw.n jwhI CoiV]) nwnk

www.Gursevak.com 35 q`qkrw
bRhmigAwnI;Awip prmysur]) sMq qumwry.qumry pRIqm; iqn kau.kwl n Kwqy] rMig
qumwrY. lwl Bey hY; rwm nwm ris mwqy]) rsnw eyk.Anyk gux pUrn; jn kI kyqk
aupmw khIAY] Agm Agocr sd AibnwsI; srix sMqn kI lhIAY]) koit
ApRwDI.sMq sMig auDrY; jmu qw kY nyiV n AwvY] jnm jnm kw ibCuiVAw hovY; iqn@
hir isau Awix imlwvY]) sMqn pih; Awip auDwrn AwieE] 1] rhwau] drsn
Bytq hoq punIqw; hir hir mMqRü idRVwieE]) hir ky sMq.sMq Bl nIky; imil sMq
jnw.mlu lhIAw] haumY durqu.gieAw sBu nIkir; ijau swbuin kwpru kirAw])
AwT phr; inkit kir jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY] eyku nwmu; sMqn AwDwru]
hoie rhy; sB kI pg Cwru]) sy sMqn hir ky; myry mIq] kyvl nwmu gweIAY; jw kY
nIq]) rYix idnsu; rhY iek rMgw] pRB kau jwxY; sd hI sMgw] Twkur nwmu; kIE
auin vrqin] iqRpiq AGwvnu; hir kY drsin]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh;
Anhd sbd bjMqw]) iek dU jIBO.lK hoih; lK hovih.lK vIs] lKu lKu
gyVw.AwKIAih; eyku nwmu jgdIs]) ijhvw eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit
iDAwvYgo]) sMq shweI rwm ky; kir ikrpw dIAw imlwie]) sMq shweI jIA ky;
Bvjl qwrxhwr]) sMq shweI pRym ky; hau iqn kY lwgw pwie]) cwir pdwrQ;
kml pRgws] sB kY miD; sgl qy audws] suMdru cquru; qq kw byqw] smdrsI;
eyk idRstyqw] sMq mhWpurK pUrn bRhmigAwnI q`qbyqy, smidRSt id`bidRSt srb
SuB guxW AlMikRq, mwnnIk AwdrnIX bMdnIX ArcnIX srb sRySt srboqm
vYrwgI, iqAwg dy iqAwgI, A`Ty pihr ilv lwgI, inrlyp au~cy su`cy jIvn dy DnI,
bRhmiv`idAw dy dwqy, sUrjW dy sUrj, pdm BUSn pMQ rqn, bRhmbyqy, bRhmigAwnI
kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI; sgl kI
rInw] audwr ic`q, nrm ic`q, iKmw SWqI dy swgr bRhm rqnwgr mhwn DIrjDwrI
pUrn DrmI, s`c jpx jpwaux vwly, s`c idRV krn krwaux vwly, gurmuiK roim
roim hir iDAwvY] gurmuiK, sRI dmdmI tkswl clwaux vwly, mMflIsr jgdIsr
rKIsr munIsr qpIsr prm eISr Bgq igAwnI, prvwxu prDwn, cauQy sMunY.jo
nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnM] AvsQw nUM pRwpq, suMn mMfl; ieku jogI bYsy] nwir n
purKu; khhu koaU kYsy]) Anhq suMin rqy; sy kYsy] ijs qy aupjy; iqs hI jYsy])
hir ky syvk.jo hir Bwey; iqn@ kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy;
pwrbRhm sMgwrI ry]) jnm mrx duhhU mih nwhI; jn praupkwrI Awey] jIA dwnu
www.Gursevak.com 36 q`qkrw
dy BgqI lwiein; hir isau lYin imlwey]) qUM inrvYru; sMq qyry inrml] ijn dyKy;
sB auqrih klml]) hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj
qrMg ijau; jl hI ibKY smwih]) rwm sMq mih, Bydu ikCu nwhI; eyku jnu, keI mih
lwK krorI]) kotn mY nwnk koaU; nwrwien ijh cIiq]) ijin jwqw; so iqs hI
jyhw] Aiq inrmwielu; sIJis dyhw]) koit mDy ko ivrlw syvku; hoir sgly
ibauhwrI]) swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) bRhm
mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu]) ijn@w n ivsrY nwmu; sy
iknyihAw] Bydu n jwxhu mUil; sWeI jyihAw] sUrw AvsQw nUM pRwpq:- jw kau.hir
rMgu lwgo iesu jug mih; so khIAq hY sUrw] Awqm ijxY.sgl vis qw kY; jw kw
siqguru pUrw]) cOQy pd’c lIx:- kih kbIr; hmrw goibMdu] cauQy pd mih; jn
kI ijMdu] vwihgurU jI nwl eykqw:- Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly hY swirMg
pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI] ihrdy rom 2 krky A`Ty phr
nwm jpidAW, suupny’c bwxI brVwaux vwly:- kbIr.supnY hU brVwie kY; ijh muK
inksY rwmu] qw ky pg kI pwnhI; myry qn ko cwmu]) Ehu DnvMqu; kulvMqu piqvMqu]
jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu] Anuswr jIvn mukiq nwm bwxI dy rsIey pUrn
in`qnymI pRymI, pwrbRhmu ijin; scu kir jwqw] nwnk so jnu; sic smwqw] Anuswr
s`c nUM pCwx ky s`c ’c sdw idRV s`c’c sdw lIx s`c srUp gurU pMQ dy
AwigAwkwrI AnuswrI, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy AinMn Bgq,
inRivkwr inrhMkwr, AYsy dwqy mhWpurKW nUM Aink bwr nmo 2 nmskwr hY jI, ijn@W
ny prm pRsMn ho ky dwsndws nUM ieh Amolk vr b^Sy, jo poQI, guru prmysuru
pUjIAY; min qin lwie ipAwru] Aqy siqgurU gRMQ swihb jI dy stIk swihb jI
ilKx dw kwrn bxy[
hy gurqw ibrwjmwn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI!gurU rUp ^wlsw pMQ
swihb jIE!imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr Awp jI dy
prmpiv`qR s`cy crn-kmlW ’qy m`Qw r`K ky, mUMh ’c Gwh lY ky Aiq hI inmRqw
dInqw AwzzI gRIbI nwl, dwsndws AikRqGx muAw&I mMgdw hY[ ijqny sRIr dy rom
hn, jy AwpW ieqny sRIr DwrIey, ijqny aun@W sRIrW dy rom hox, iqqny hor sRIr
DwrIey, ieauN bwr 2 sRIr Dwr ky prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI nUM Awpxy isr
idMdy jweIey, qW BI AwpW s`cy pwiqSwh jI dw krzw nhIN moV skdy[ XQw:- hmrY
www.Gursevak.com 37 q`qkrw
msqik dwgu dgwnw; hm krj gurU bhu swFy] dwsndws, sdw sdw; iehu
BUlnhwru] nIc kIt ikRm hY[ XQw:- jau pY hm n pwp krMqw; Ahy Anµqw] piqq
pwvn; nwmu kYsy huMqw] gunwhgwr dwsndws gRIb’qy Agm Apwr ikRpw krky b^S
lYxw isr ’qy imhr BirAw h`Q r`Kxw, SuB AsIsW b^SxIAW[ SuB s`cI syvw krn
dw cwA auqSwh b^Sxw[ gurU syvw sMpUrn krwauxI jI[
srdwr jvwhr isMG jI dy c`k pMj ij`f, sRI gMgw ngr ivKy, prmpUjnIk sMq
bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsy jI ny ivsmwd rMg’c iekwgR ho ky, dwsn dws nUM
prm ipAwr nwl bulw ky pu`iCAw, “qyry koly v`fI ikRpwn hY ik nhIN?”dws ny
ikhw, “jI nhIN[ ”qW ikhw, “cMgw, jdoN hux ikRpwnW AweIAW qW qyrw nMbr irhw,
pr qYnUM ikRpwn dI loV nhIN, qyrI klm hI ikRpwn dw kMm krygI[ ”
ie`Qy hI BwrI pRsMn ho ky dwsn dws nMU Amolk vr idMidAW ieh bwxI pV@I,
“gil cmVI; jau CofY nwhI] lwig Cuto; siqgur kI pweI] 1] jg mohnI; hm
iqAwig gvweI] inrgunu imilE; vjI vDweI] 1] ”Bwv mwieAw iqAwg ky
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jIE!dy stIk swihb jI dI
ilKweI CpweI dI SuB s`cI syvw krny krky inrgun bRhm jI ’c lIxqw ho jwvygI[
bIqy smyN prmpUjnIk srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU gMRQ
swihb jI dy mMgl <>siqgur pRswid] ijhVy siqgurW dy nwm dy hyTW sn, swry
bdl ky AwrMB’c kr idqy, aun@W nUM pihlW vWg Su`D krn leI, sMqW mhWpurSW ny
sMq bwbw krqwr isMG jI ^wlsw, sMq krqwr isMG jI pRymI, bwbw lhOrw isMG jI
in`qnymI, bwbw bUV isMG jI, dwsndws nUM sRI AMimRqsr swihb jI ByijAw[ dws
ies s`cI su`cI au~cI syvw’c mhInw irhw, v`K 2 srUpW qoN Su`D pwTW dI ilst
bnwaux dI lgwqwr syvw dws nUM pRwpq hoeI, ij`QoN prU& pV@n smyN Su`D aucwrn dI
lgn pRwpq hoeI, aupRMq mhWpurSW ny dwsndws nUM siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj
jI dI Amr kQw dI rIkwrifMg leI, Awpxy pws bulw ilAw, do vyly Awid kQw
rIkwrifMg hox l`gI[ ie`k sMpUrn kQw sRdwr lwB isMG jI KtVw, ie`k kQw sRdwr
m`Kx isMG jI Tykydwr gMgwngr qy ie`k hzwr AMg q`k BweI Bgvwn isMG jI, sMqW
mhWpurSW dy BuJMgI nUM Awid kQw prmpUjnIk s`cy siqgurW ny b^SI, ieh syvw
dwsndws qoN krvweI[ sRI jpu jI swihb jI, sRI rhrwis swihb jI qy sRI kIrqn
soihlw swihb jI dy ArQW dw typW qoN auqwrw dwsndws qoN gurU jI ny ikRpw krky
www.Gursevak.com 38 q`qkrw
krvwieAw[ prmpUjnIk sMq krqwr isMG ^wlsw jI, hor nmskwr Xog isMGW nyy
myhnq krky, pihlI poQI tkswlI stIk swihb jI Cpvwey[
vwihgurU ipMf munwvW(zIrw) ivKy, prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb
^wlsy jI ny, BwrI pRsMn ho ky ikhw, “qUM dwsndws nUM pRym nwl pRXwie suxwauNdw hYN,
qYnUM ArQW dw sMskwr pY igAw hY, hux siqsMgq jI ’c kQw kr ilAw kryNgw[
”vwihgurU prmpUjnIk siqgurU gRMQ swihb jI ny sRb ivAwpI ivsmwd ikRpw krky,
prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsy jI qoN sMpUrn Awid kQw irkwrf
krvweI, ieh SuB s`cI syvw dwsn dws qoN leI[ srdwr jvwhr isMG jI dy c`k
pMj iz`f, sRI gMgw n`gr ivKy, kQw sMpUrn hoeI[ dwsn dws nUM ieh SuB sMklp
lwieAw ik stIk swihb jI ilKy jwx[ rwgI bic`qR isMG jI Awid isMGW nUM pRym
bynqI kIqI, aus smyN j`Qy dI bVI hI ivsmwd cV@q sI[ plo plI in`ky BuJMgIAW
smyq j`Qy sMgq jI ny sMqW mhWpurSW pws sRI stIk swihb jI ilKx bwry pRym
bynqI kIqI[ sMq mhWpurS jI smUh j`Qy siqsMgq jI dy drSn Akwl drSn
smJdy sn[ ies leI drSn krky inhwl 3 prm pRsMn gd 2 hoey[ prmpUjnIk
j`Qy siqsMgq jI v`loN pRym bynqI mMnidAW, mhwn DIrjDwrI praupkwrI
prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsy jI ny prm pRsMn ho ky ikhw,
“dws dw i^Awl sI ieh ArQ Alop ho jwxgy, pr hux dws nUM XkIn ho igAw hY
ik qusIN ieh ArQ sMBwl lvoNgy[ ”
13.prmpUjnIk mhWpurSW ny Awp, prm sMq krqwr isMG jI ^wlsw, prm
sMq prmjIq isMG jI mwhlpur, sRI mhMq vYd inrMjn isMG jI bopwrwey qy
dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG nUM, prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI dy swhmxy iljw ky, rom 2 krky ivsmwd srb ivAwpI pRym
inmRqw gRIbI siq sMqoK pUrn iekwgRqw Ajpw jwp ’c lIxqw sihq Ardws kIqI,
“hy prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jIE!ien@W gurmuKW qoN
Awpxy stIk swihb jI dI ilKweI CpweI dI SuB s`cI syvw lvo jI[ ”r`b rUp sMqW
mhWpurSW ny sB qy vfw siqguru nwnku; siqgurU gRMQ swihb jI dy swhmxy bYT ky,
ieh Amolk AMimRq SuB bcn &urmwey, “swry sRIr kwiem nhIN rihxgy, ijhVy sRIr
kwiem rihx, auh ieh SuB s`cI syvw pRym nwl krn[ gurU syvw krn vwly gurmuiK
inhwl hoxgy!”
www.Gursevak.com 39 q`qkrw
vwihgurU mhWpurSW ny pUrn ikRpw krky, AMimRq rUp prmpiv`qR Awid dI kQw,
sRI dsm gRMQ swihb jI, BweI gurdws swihb jI dIAW vwrW qy kib`q sv`eIAW dy
ArQ typ rIkwrf qoN dwsndws qoN ilKvwey, jo hux dwsW pws hn[ vwihgurU
prmpUjnIk q^q sRI ptnw swihb jI ’qy prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG
swihb ^wlsy jI ny dwsn dws nUM ikhw, “Bgqw!qUM ilKweI dw sMsw n kr, qYnUM
koeI gurmuiK imlygw, iPr ilKweI hovygI[ ”
vwihgurU prmpUjnIk q^q s`cKMf sRI hzUr swihb jI’qy prmpUjnIk sMq
bwbw gurbcnisMG swihb ^wlsy mhWpurKW ny, bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu
brsI] Anuswr bVI BwrI imhr nwl q`k ky &urmwieAw, “pRymIAw!qUM bVy hI pRym
nwl AMimRq rUp kQw rIkwrf kIqI hY, qyry ibnw iksy ny rIkwrf nhIN sI krnI,
mMg jo ku`J BI mMgdw hYN?”prmpUjnIk sMqW mhWpurSW dw qyz pRqwp dwsndws qoN
J`ilAw n igAw, ivsmwd, byAMq hI aumwh auqSwh ^uSI KyVy’c sn, dwsndws ny
h`Q joV isr Jukw ky ikhw, “sdw leI Awp jI dy prmpiv`qR suMdr drSn huMdy
rihx jI[ ”qW ikhw, “cMgw iesy qr@W hI hovygw[ ”
14.prmpUjnIk sMq bwbw krqwr isMG jI ^wlsw jI dw vwihgurU gurU gRMQ
swihb jI stIk ilKx dw idRV sMklp:- Awp jI ny Awpxy gur BweI igAwnI
pRIqm isMG jI nUM pRym bYrwg p`qRkw’c iliKAw, “jy siqgurU jI nUM BwieAw qW dwsn
dws dw stIk swihb jI ilKx dw SuB sMklp hY[ Awp jI ny BI Ardws krnI
jI”[ pRymI sMswr qoN jwx dw cyqw krky ies SuB kwrj dI pUrqI leI i^Awl krn
jI[
15.prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dw pUrn vYrwgmeI Adu`qI Amr s`cI
ju`go ju`g At`l ShIdI jwp, vwihgurU ArQ:- DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk
s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk
zulm krn qoN, au~bldI dyZ’c hux cONkVw lw rhy hn, m`cdy 2 ryqy’qy hux bYT ky,
m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
sIs’qy puAw rhy hn, m`cdI 2 loh’qy hux KV@ ky prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky,
srb`q dy Bly ihq, vwihgurU 3 jp rhy hn jI[ DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI DMn hn! zwlmW dy Gor
www.Gursevak.com 40 q`qkrw
iBAwnk zulm krn qoN, lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr, swvDwn eykwgr
cIq] bYTy, prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM
vwihgurU mMn ky, srb`q dy Bly ihq hux vwihgurU 3 jp rhy hn, hux sIs kurbwn
kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU
goibMdisMG swihb ^wlsw jI DMn hn!hux sRvMs kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn
hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU gRMQ swihbwn jI DMn
hn!prmpUjnIk prmpiv`qR gurqw ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy idl
idmwZ’c hr smyN AMimRq gurbwxI Byj ky, pRymIAW nUM rom 2 krky ismrn b^S ky
hr smyN inhwl krdy rihMdy hn jI[
16.vwihgurU ArQ:- kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu])
jp´au ijn@ Arjun dyv gurU; iPir sMkt join grB n AwXau]) Drin ggn nv
KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´
hir] prm pUjnIk mh`ly pMjvyN swihb jI dw pUrn vYrwgmeI ShIdI pRsMg:-
Awp jI ny sRI goieMdvwl gurduAwrw sRI hvylI swihb jI nwnky Gr ivKy, gurU
nwnkSwhI sMmq 94, 1620ib:BwgW Bry v`fBwgy mMglvwr 14 ApRYl 1563
eI:nUM prmpiv`qR SuB s`cw su`cw au~cw Avqwr DwirAw[ gur rwmdws Gir; kIAau
pRgwsw]
prmpUjnIk s`cy siqgurU Amrdws swihb jI dy mihl jgq mwqw rwmo jI
dy ipAwry dohqRy, siqgurU rwmdws swihb jI, dy mihl pRymw-BgqI dy SuB s`cy
Avqwr jgq mwqw BwnI jI dy lwfly swihbzwdy mh`lw pMjvW jI, Akwl kutIAw
ivKy rwq nUM sRI gurU gRMQ swihb jI dy plMGy hyTW ibrwjdy[ ie`Qy mhwrwj jI sjy
hoey hn, bwbw bu`Fw swihb jI, BweI gurdws swihb jI, muKI is`K gurU swihb jI
dy SuB s`cy drSn krky inhwl ho rhy hn[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw
pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy]) lwl rMgu iqs kau
lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.kdy n hoveI; nh lwgY dwgw] 1] Anuswr siqgurU
jI ny ivsmwd ielwhI rMg’c, bVy hI ipAwr siqkwr nwl bwby bu`Fy swihb jI nUM
pu`iCAw, “kI siqgurU hirgoibMd swihb jI hux gurqw sMBwlx dy Xog hn?”
imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr im`Ty bcnW’c bwbw jI ny
www.Gursevak.com 41 q`qkrw
ikhw, “hy koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] jI!Awp jI dw
hI nUr hn[ ”
sjy dIvwn ’c gurU swihb jI ny Awpxy ipAwry swihbzwdy jI nUM pUrn ipAwr
nwl fOiLEN PV ky, gurqw isMGwsx ’qy bYTw ky, s`jy K`by do cOrdwr, cOr krn lwey,
gurU swihb jI ny Awp iqMn pRkrmW krky pMj pYsy, nwrIAl swhmxy r`K ky m`Qw tyk
ky 1663 ib: jyT vdI AstmI nUM gurqw b^SI[ XQw:- vDI vyil; bhu pIVI
cwlI] Drm klw; hir bMiD bhwlI]) Arjn kwieAw plit kY; mUriq hrgoibMd
svwrI[) “mm srUp gurU hirgoivMd[ jo jwnih so lhY AnMd[) ; so gihr gBIrw
gauhru jIau] Anuswr DMn siqgurU hirgoivMd swihb jI v`fy XoDy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI BwrI gurU hoxgy[ ”XQw:- dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu
praupkwrI[ mhwrwj mh`lw pMjvW jI Awp hux kurbwnI dyx dy i^Awl’c
hn[ 1663ib:c ie`k idn AYsw kOqk vriqAw, sjy dIvwn’c ie`k ispwhI ny Aw
ky jhWgIr v`loN DmkI BrI ic`TI idqI, ijs ’c jhWgIr ny siqgurU swihb jI nUM
lhOr bulwieAw[
ispwhI ny h`Q joV ky AwiKAw, “hy s`cy pwiqSwh jIE!dwsn dws nUM sMq doKI
cMdU ny bhuq hI pu`TIAW g`lW isKweIAW, ik qUM jw ky s^q bolIN[ siqgur drsin;
Agin invwrI] Anuswr Awp jI dy suMdr drSn krky, dws inhwl sIql TwrgVw
ho igAw hY[ Awp jI KMf bRhMmf dy auDwrxhwr hoN, mhW pwpI jhWgIr dy mn’c
bhuq v`fI BYV hY, Awp jI dI ibAdbI krygw[ ”siqgurU swihb jI ny bhuq hI
pRsMn ho ky ikhw, “hy BweI!dwsn dws CyqI hI lhOr Aw jwvygw[ ”mwieAw
isropwau SuB vr b^S ky, ies nUM ividAw kr idqw[ ies ny lhOr jw ky mhW pwpI
cMdU nUM d`isAw, “dws ic`TI dy AwieAw hY[ Awpxy ipAwry swihbzwdy nUM gurqw dy
cu`ky hn, sRI hirmMdr swihb jI rcx aupRMq, siqgurU gRMQ swihb mhwrwj jI dw
1661 ib:BwdRv SudI eykm nUM SuB s`cw pRkwS kr c`uky hn[ ”
nwnk; dunIAw kYsI hoeI] swlku imqu; n rihE koeI] Anuswr gurU jI ny idl
’c soicAw, zwlm zwbr bwhroN Awey hmlwvr dyS dw Dn mwl lu`t rhy hn[ qurk
rwj ny QW 2 ’qy pulIs cONkIAW ibTweIAW hn[ zor zulm krky bhU bytIAW dI
iezq lu`tdy hn[ gRIbW dw ^Un incoVdy hn[ mzlUmW dw ^Un mr cu`kw hY[ muZlIAw
hkUmq bhuq hI zulm kr rhI hY[ XQw:- rwjy sIh; mukdm kuqy] jwie jgwiein;
www.Gursevak.com 42 q`qkrw
bYTy suqy] cwkr nhdw; pwiein@ Gwau] rqu ipqu; kuiqho cit jwhu] kurbwnI dy ky
bIr-rsI C`qRI Drm pRgt kIqy ibnw, zulm ny nhIN QMm@xw[ kurbwnI idqy ibnw,
mzlUmW ny bIr-rs nhIN Dwrnw, iesy qr@W zor zulm dy dbwey DUV ’c ruLdy
rihxgy, zwlm ien@W nUM kql hI krdy rihxgy[ siqgurU nwnk dyv swihb jI dI
g`dI ju`go ju`g At`l r`Kx leI, swry bRhmMfW nMUM s`cKMf bnwaux leI, srb`q dy Bly
leI s`cy pwiqSwh jI ny AwpxI ShIdI dyx dI pUrn idRVqw kr leI[
gurU pRmysr jI Swm nUM Awpxy mihlW’c Awey, Awp jI dy mihl jgq mwqw
gMgw jI ny m`Qw tyikAw, mweI crn gur mITy] Anuswr im`Ty crn-kml Do ky,
gurbwxI sunwaux l`g gey[ XQw:- khu nwnk; ijin ipRau prmysru kir jwinAw]
DMnu sqI; drgh prvwinAw] Awp jI ny gurbwxI suxidAW ivsmwd iekwgRqw’c
pRCwdw CikAw[ mhwn praupkwrI hsq kml Do ky, vYrwgmeI SuB s`cy bcn khy,
“dwsn dws ny zulm dy nws Drm dy pRkwS leI, lhOr jw ky ShIdI dyxI hY[
”ieh sux ky mwqw jI dy idl’c ieqnw du`K hoieAw, ijvyN m`cdw 2 lwl qIr, idl
nUM ivMn@ dyvy[ mwqw jI bhuq hI vYrwg krn l`gy, DIrj n irhw[ XQw:- mweI DIir
rhI; ipRA bhuqu ibrwigE]
siqgurU swihb jI ny DIrj b^SidAW ikhw, “Awp jI dI ieh hwlq hY, qW
sMswr dI kI hwlq hovygI?Awsw Gru 7 mhlw 5] hir kw nwmu; irdY inq
iDAweI] sMgI swQI; sgl qrWeI] 1] guru myrY sMig; sdw hY nwly] ismir
ismir; iqsu sdw sm@wly] 1] rhwau] qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu;
nwnku mWgY] Anuswr krqwr jI dw Bwxw mMnx vwlw gurmuiK hY[ Bwxw mMnx qoN
ibnw jIv, m`CI vWgU qVPdw hY[ ”mwqw jI ny pRym bynqI kIqI, “hy myrw AMqrjwmI
hir rwieAw] jIE!Awp jwxI jwx hoN, ipRQIcMd ny pihlW dweI dy AsQnW nUM
zihr lw ky ByjI, Pyr spyry qoN s`p CufwieAw, qIjI vwr bRwhmx nUM mwieAw dy ky
swihbzwdy jI nUM zihr ipAwaux dI zulmI swijS kIqI, vwihgurU mh`ly pihly jI ny
Awp h`Q dy ky r`iKAw kIqI[ isr’qy zor zulm dy b`dl Cwey hoey hn[ ijvyN kml
pwxI Awsry huMdy hn, iqvyN hI siqsMgq jI nUM srb suK b^Sx vwlw Awp jI dw hI
Awsrw hY[ XQw:- BeI inmwxI.srix iek qwkI; gur siqgur purK suKdweI]
swihbzwdy jI dI AvsQw CotI hY[ Awp jI dy SuB guxW praupkwrW nUM cyqy krky,
Awp jI dy s`cy crnkmlW dy ipAwr’c dwsn dwsI dw lUM 2 ro irhw hY[” XQw:-
www.Gursevak.com 43 q`qkrw
mY rovMdI.sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU]) nwnk, ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie
ipAwro]
siqgurU swihb jI ny &urmwieAw, “swihbzwdy bwry qusIN iblkul hI icMqw n
kro[ XQw:- nwnk.icMqw miq krhu; icMqw iqs hI hyie] ien@W dy sIs’qy, koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU nwnk dyv swihb jI dw
myhr BirAw h`Q hY[ ieh BwrI bIr-rs prwkRm Dwrngy, Awpxy pYrW ’qy Awp KV@y
hoxgy[ ien@W nUM iksy dI BI shwieqw dI loV nhIN[ ieh inrblW gRIbW dI r`iKAw
krngy, q^q &Oj rc ky, DrmXu`D lV ky sdw ij`q pRwpq krngy[ C`qRI Drm pRgt
krky zulm dw nws Drm dw pRkwS krngy[ ieh g`l Xwd r`KxI, dwsn dws dI
ShIdI ip`CoN, qusIN AwqmGwq nhIN krnw[ XQw:- AwqmGwqI; hY jgq ksweI]
gurU Gr ’c qusIN isAwxy hoN, AweI siqsMgq jI dI pUrn Adb siqkwr pRym sihq
syvw sMBwl krnI, Awp jI dI bhuq hI v`fI juMmyvwrI hY, ikauN jo siqgurU CyvyN
pwiqSwh jI DrmXu`D ij`qxgy, ijqnI v`D qoN v`D bMdgI syvw ho jwey, ieh hI mnu`Kw
jnm dw lwhw hY[ ”siqgurU swihb jI ny ing@w pw ky mwqw jI dw moh AigAwn
Brm myt idqw[ hir jnu.aUqmu Bgqu sdwvY; AwigAw min suKu pweI] Anuswr
mwqw jI ny hukm A`gy Awpxw sIs Jukw idqw[ aupRMq, siqguru jwgqw hY dyau]
Anuswr siqgurU jI swrI rwq ismrn krdy rhy[
gurU pRmysr jI ny AMimRq vyly ieSnwn krky, nvIn bsqR pihny, ismrn
AiBAws in`qnym kIqw[ gurU mrXwdw Anuswr ijvyN is`K, Awpxy gurdyv jI dI pUjw
krdw hY, iqvyN hrI srUp sRI hirmMdr swihb jI Aw ky, pRkrmW krky fMfauqW
kIqIAW[ sRI muKvwk ilAw, Ardws kIqI[ {hux qoN mgroN sRI hirmMdr swihb jI
dy drSn nhIN krny[ }vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] Anuswr ivsmwd gurU
jI ny, BwvyN sRI hirmMdr swihb jI Awp rcy hn, pr aun@W dw nwm Awpxy nwm ’qy
nhIN r`iKAw, gurmuiK scI AwskI; ijqu pRIqmu scw pweIAY] Anuswr ieh gurmuK
s`cI AwSkI, Awpy dw iqAwg hY[ qn mn Dn sB ku`J gurU rwmdws swihb jI dw
mMndy hn[ ShIdI dyx dI ^br suxidAW swry hI pRymIAW nUM bhuq 3 hI vYrwg
hoieAw, roNdy DwhW mwrdy drSnW nUM B`jy 2 Awey[ gur kw drsnu; dyiK dyiK jIvw]
Anuswr bhuq pRymI AMimRq vyly, Awpxy pRIqm gurU jI dy drSnW qoN mgroN hI Ckdy
sn[
www.Gursevak.com 44 q`qkrw
BweI iprwxw BweI pYVw BweI lM|whw bwbw ibDI cMd BweI jyTw jI, ieh pMjy
ipAwry ShIdI dyx leI nwl qury, smUh siqsMgq jI BI nwl qur pey[ sRI
hirmMdr swihb jI qoN ku`J mIl jwx qoN, mhwrwj jI ny SuB aupdyS &urmwieAw,
“dwsndws gRIb kUkr dy drSn hux siqgurU hirgoibMd swihb jI dy pRq`K drSn
hn[ dwsn dws dI syvw siqgurU hirgoibMd swihb jI dI SuB s`cI syvw hY[ hux
siqgurU nwnk dyv swihb jI dy q^q ’qy ibrwjmwn hn, sB nUM iqRpq krngy[
Awp jI ny AwigAw ’c rih ky bcn mMnxw, pUrn ipAwr siqkwr nwl syvw
krnI[ ”
BwvyN gurqw b^S idqI hY, mhwrwj jI ’c ie`k joiq hn, pr prQwie swKI
mhwpurK boldy; swJI sgl jhwnY] Anuswr gurU swihb jI ny ikhw, “hy AiqAMq
ipAwry lwl jI!ie`k g`l Xwd r`KxI[ gurU Gr’c bwby bu`Fy swihb jI, BweI
gurdws swihb jI Awid bzurgW dw pUrn Adb siqkwr krnw, bcn mMnxw bhuq
hI zrUrI hY[ bwby bu`Fy swihb jI ny sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI SuB s`cI syvw
krky pRsMnqw leI hY[ siqgurU dUjy siqgurU qIjy siqgurU cOQy, dwsndws Aqy Awp
jI nUM gurqw dw iqlk lwieAw hY[ Awp jI dw Avqwr BI, krm KMf kI; bwxI
joru] Anuswr ien@W dy Amolk SuB s`cy bcn krky hI hoieAw hY[ ien@W ny Awp jI
nUM bRhmiv`idAw dI dwq BI b^SI hY[ pUrn praupkwr Bwau-BgqI sihq, pUrn
bRhmigAwn’c sdw lIn hn[ prmpUujnIk bwbw jI ijqny BI Amolk bcn kihx,
aun@W’c srb`q dw Blw hovygw, igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD bcn
AtlwDw] smJ ky isr m`Qy’qy mMnxy jI[ jdoN Awp jI dy mwqw jI pihlI vwr
SwhI TwT nwl, bwby jI qoN vr lYx gey, qW bwby jI ny ikhw ik gurU ikAW nUM ik`DroN
BwjV pY geI[ jdoN dwsn dws nUM pqw l`gw, qW bwby jI dw hukm mMn ky, sRI
AMimRqsr iqAwg ky, dws gurU sMgq jI smyq gurU kI vfwlI cilAw igAw[ ipRQIey
ny sulhI nUM cV@w ky ilAWdw, jdoN dyiKAw gurU ky mihl KwlI hn, qW bhuq hI ^uS
hoieAw[ ipRQIey ny sulhI nUM vwips Byj idqw[ bwby jI dy bcn mMnxy krky, bhuq
v`fw ibGn tl igAw[ q^q &OjW rcxIAW, C`qRI Drm pRgt krnw jI Awid[ ”
gurU ipAwr snyh dI BI AkQ khwxI hY[ siqsMgq jI vwips muVnw nhIN
cwhuMdy sn[ gurU swihb jI ny ivcwirAw, ik ien@W ny vwips nhIN muVnw[ “hy gurU
ipAwrI swDsMgq jIE!ies qoN A`gy koeI BI pRymI n Awvy[” sg nwnk.dIbwn
www.Gursevak.com 45 q`qkrw
msqwnw; inq cVY svwieAw]) hm mYly.qum aUjl krqy; hm inrgun. qU dwqw] hm
mUrK.qum cqur isAwxy; qU srb klw kw igAwqw] Anuswr pUrn gRIbI nwl boly, “hy
r`b srUp siqsMgq jI! dwsndws gRIb kUkr dIAW swrIAW Bu`lW dI muAw&I b^SxI,
dws nUM ikRpw krky iKmw kr dyxw jI!Awp sB nUM fMfauq bMdn rom 2 krky nmskwr
pRvwn hovy jI[ ”
jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) ijsu ipAwry isau nyhu;
iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw]) ivCoVw suxy fuKu; ivxu
ifTy mirEid] bwJu ipAwry Awpxy; ibrhI nw DIroid]) hau.rih n skw, ibnu dyKy
pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau] Ansuwr sqsMgq jI dy nyqRW ’coN iqRp 2 jl vg
irhw sI[ sB pRymIAW ny mhwrwj jI dy s`cy crn-kmlW’qy fMfauq kIqI, gurU mhwrwj
jI ny sB nUM ipAwr idqw, A`j AwKrI drSn hn[ siqgurU swihbwn jI dy kOqk
praupkwrW nUM icqv ky, pyRmI lUM 2 krky bhuq vYrwg kr rhy sn[ swihb kw hukmu;
n krxw jweI] Anuswr hukm dy b`Jy KV@y drSn kr rhy sn[ sB nUM DIrj dy ky;
AMimRqsru isPqI dw Gru] jI nUM pUrn pRym sihq nmskwr krky, gurU swihb jI A`gy
qury[
ie`Dr lhOr ’c BweI s`dU jI kIrqn krky, Ardws krdy sn, “hy pwrbRhm
ZRIb invwj!sgl Bvn ky nwiekw; ieku iCnu drsu idKwie jI] Awpxy prmpiv`qR
suMdr s`cy drSn b^So jI[ ”gurU swihb jI ny lhOr phuMc ky, siqgurU rwmdws swihb
jI dy Avqwr AsQwn dw drSn krky mMnx pUjx kIqw, aupRMq BweI s`dU jI pRymI dy
nvyN Gr ’c, s`cy crn-kml pwey[
jMgL dI A`g vWg swry ielwky’c J`t p`t ^br PYl geI, jh siqguru; qh
sqsMgiq bxweI] Anuswr siqgurU swihb jI dI hzUrI ’c, suMdr dIvwn sjx l`gy[
pyRmIN bVy hI cwA auqSwh nwl, gur jI ky; drsn kau bil jwau] jip jip jIvw;
siqgur nwau] 1] pwrbRhm pUrn gurdyv] kir ikrpw; lwgau qyrI syv] Anuswr
suMdr drSnW nUM B`j 2 ky Aweyy[ “ijn@W siqgurW dy drSnW leI, AsIN kIrqn krdy
qur ky sRI hirmMdr swihb jI jWdy sW, auh Awp hI ikRpw krky ie`Qy Awey hn[ ”koeI
pRymI gurU jI dIAW pRkrmW kr irhw hY, koeI m`Qw tyk irhw hY, koeI Ardws kr irhw
hY[ pRymI jn drSn krky Awpxy ihridAW ’coN AMimRq bRhmwnMd rs muK ’c AwauNx qoN
pI rhy hn[ keI jpu jI swihb keI suKmnI swihb jI Awid v`K 2 gurbwxI dw
AnMd mwx rhy sn[ BweI s`dU jI dw nvW Gr s`cKMf bx igAw[ XQw:- ijQY jwie
www.Gursevak.com 46 q`qkrw
bhY myrw siqgurU; so Qwnu suhwvw.rwm rwjy]) ijQY bYsin swD jn; so Qwnu suhMdw]
Eie syvin sMimRQu Awpxw; ibnsY sBu mMdw] pyRm dI AkQ khwxI hY[ jyT dI grmI
bhuq hI qIbr qIKx sI[ BweI s`dU jI Awp mu`TI cwpI krdy, AwpxI Gr vwlI nUM
p`Kw krn lwauNdy[ XQw:- iqsu gur kau; JUlwvau pwKw] mhw Agin qy; hwQu dy
rwKw] 3] iqsu gur kY igRih; Fovau pwxI] ijsu gur qy; Akl giq jwxI] 4] iqsu
gur kY igRih; pIsau nIq] ijsu pRswid; vYrI sB mIq] 5]
ie`k idn mhwrwj swihb jI, sRI pwlkI ’qy Asvwr thl rhy sn[ is`K pRym
nwl vwrI 2 moFw lwauNdy[ byAMq hI is`K sMgq jI dI ie`kqRqw sI[ pRymI mhwrwj
jI dw pUjx krky, inhwl ho rhy sn[ sRI pwlkI swihb jI dy A`gy 2 Adb
siqkwr nwl kIrqn krdy jw rhy sn, mhW pwpI cMdU ny dUroN dyiKAw ik auh kOx
swihb jw rhy hn?ijn@W nUM dunIAW m`Qw tyk rhI hY[ Awpxy ispwhI nUM ikhw, “jw
ky dyK ieh kOx swihb hn!”ispwhI ny nyVy jw ky pu`iCAw ik ieh kOx swihb
hn?qW Kws pyRmI is`K ny gL’c p`lw pw ky dovyN h`Q joV isr Jukw ky ivsmwd rMg
’c ikhw, “BweI!Awp jI nUM pqw nhIN ik ieh kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm
Dujw.Arjunu hir Bgqw] jI hn[ gurU swihb jI sRI hirmMdr swihb jI, sRI gurU
gRMQ swihb jI rc ky Awey hn[ ie`Qy BweI s`dU jI dy Gr mhwrwj jI ny pMjW is`KW
smyq, prmpiv`qR SuB s`cy praupkwrI crnkml pwey hn[ gursMgqW Awpxy,
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dw pUjx kr rhIAW hn[
s`cy piqswh jI dI pwlkI swihb jI nUM vwrI 2 moFw lw ky, pRymI inhwl ho rhy
hn[ ”ispwhI ny sux ky mhW pwpI cMdU nUM d`isAw, gurU js sux ky, nwmu sunq; jnu
ibCUA fswnw] Anuswr ib`CU dy fMg v`jx vWg sV bl igAw, ies ny gur dRohI sMq
doKI jhWgIr dy koL jw ky ikhw, “pwiqswh!mYN Awp jI dw lUx KWdw hW[ Awp jI
dy rwj ’c Amn Amwn cwhuMdw hW[ pihlW BI g`l ho cu`kI hY[ gurU jI Awpxy koL
cor r`Kdy hn[ mwJy dyS ’c corI bhuq huMdI hY[ auh hux ie`Qy Awey hn[ BoLy lok
aun@W nUM bhuq Dn m`Qw tyk rhy hn[ mwieAw iek`TI krky lY jwxgy, ies leI qusIN
aun@W nUM CyqI bulwau[ ”sMq doKI jhWgIr ny Awpxy mMqRI vzIr KW jI nUM ikhw, “gurU
swihb jI nUM kcihrI’c bulw ky ilAw[ ”vzIr KW jI gurU swihb jI’qy bhuq hI
BwrI SrDw r`Kdy sn[ gurmuiK vzIr KW jI ny Aw ky gurU swihb jI nUM swrw Byd
d`isAw, “hy gurU swihb jI!Awp jI dI mOj hY, mYN qW srkwrI krmcwrI hW, pr
www.Gursevak.com 47 q`qkrw
ien@W dI bhuq hI kuitl nIqI hY[ ” byprvwh sdw rMig hir kY; jw ko pwKu
suAwmI] Anuswr mhwrwj jI kcihrI ’c phuMc gey[ vzIr KW jI ny gurU swihb jI
leI au~cy AsQwn’qy suMdr bsqR ivCw idqw[ DoKybwz mkwr dust mhW pwpI
jhWgIr ny ikhw, “muslmwn kihMdy hn ik ihMdU dozk’c pYxgy[ ihMdU kihMdy hn
ik muslmwn nrk’c pYxgy[ ieh do p`K hn, Awp jI d`so ien@W ’coN kOx shI
hn?gurSbd srUp Ajpw jwp dy dwqy siqgurU swihb jI ny ieh au~qR idqw:-
(885 AMg) rwmklI mhlw 5] DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI dy(p) pMjvyN(mhlw) srUp rwjwn rwj] siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI
rwmklI rwg ’c &urmwauNdy hn:- “hy bwdSwh!DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dw AdYÍq miq hY[ swrI ^lkq ^wlk jI dI hY, ijhVw zwqI n&rq
AhMkwr iqAwg ky s`cy vwihgurU jI dy s`cy hukm nUM pCwxdw hY, auh hI A`lw qwlw
jI nUM pRwpq krky inhwl huMdw hY[ koeI bolY rwm rwm; koeI Kudwie] koeI ihMdU
BweI(rwm) rmy ivAwpk pRkwSk jI nUM rwm rwm(bolY) boldw hY, pr Kudw 2 nhIN
boldw[ koeI muslmwn BweI(Kudwie) (Kud+Awie) (Kud) Awpy Awie ivAwpk
^udwie 2 boldw hY, pr rwm 2 nhIN boldw[ ArQ dohW dw ie`ko hI hY[ ivSyS
aupdyS ieh hY, dohW’coN ijn@W ny ^udw jI dy hukm nUM pCwixAW Bwv mMinAW
kmwieAw hY, auh prvwx prDwn A`lh pwk srUp hn[ koeI syvY guseIAw; koeI
Alwih] 1] koeI ihMdU BweI(guseIAw) (gu+seIAw) (gu) ipRQvI dy(seIAw)
mwlk, guseIAw 2 kih ky(syvY) syNvdw hY[ koeI muslmwn BweI(Alwih)
(A+lwih) AwpxI pdvI qoN(A) n(lwih) lihx vwly, (Alwih) pwk piv`qR,
Alwih 2 kih ky(syvY) syNvdw Xwd krdw hY] 1]
kwrx krx.krIm] (krIm) ikRpwl vwihgurU jI, ihMdU muslmwn AsMK
bRhmMf dI rcnw (krx) rcn dw kwrx hn, Bwv sB nUM Awp hI rcn vwly hn[
ikrpw Dwir.rhIm] 1] rhwau] ihMdU BweI vwihgurU jI nUM ikrpw(Dwir)
Dwrn vwly qy muslmwn BweI vwihgurU jI nUM(rhIm) rihm idl kihMdy hn, ArQ
dohW dw ie`ko hI hY[ vwihgurU rwm ^udw jI, ihMdU muslmwn dohW ’qy ie`ko ijhw
rihm, ikRpw Dwrn vwly hn[ dohW nUM ie`ko ipAwr nwl hI dyKdy hn[ dohW dy
mwqw ipqw srUp hn] 1] (rhwau]) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn[ gursbd ’c
www.Gursevak.com 48 q`qkrw
ihMdU muslmwn ’c r`b dI joiq dyKx nUM ikhw hY, gursbd ’c &urmweI AvsQw
’c(rhwau) rihxw kro[
koeI nwvY qIriQ; koeI hj jwie] koeI ihMdU BweI(qIriQ) ATwht qIrQW
’qy(nwvY) ieSnwn krdw hY, koeI muslmwn BweI m`ky srI& dw hj krn(jwie) jWdw
hY[ koeI krY pUjw; koeI isru invwie] 2] koeI ihMdU BweI p`Qr dIAW mUrqW dI
pUjw(krY) krdw hY[ XQw:- (bu`qwn bu` AiDk bolo) koaU buqwn kO pUjq hY psu; koaU
imRqwn kO pUjn DwieE]) koeI muslmwn BweI p`CoN ’c m`kw srI& jwx ky, p`CoN nUM
isru(invwie) invwauNdw hY] 2] XQw:- kwhU pCwh ko sIs invwieE]
koeI pVY byd; koeI kqyb] koeI ihMdU BweI cwr byd(pVY) pV@dw hY, koeI
muslmwn BweI(kqyb) AMjIl qOryq jMbUr kurwx Awid cwr kqybW pVHdw hY[ koeI EFY
nIl; koeI supyd] 3] koeI muslmwn BweI(nIl) nIly bsqR(EFY) pihndw hY, koeI
ihMdU BweI(supyd) ic`ty bsqR pihndw hY] 3] koeI khY qurku; koeI khY ihMdU] Brm
krky vwihgurU jI nUM Bu`l ky koeI muslmwn BweI(khY) kihMdw hY ik mYN qurksqwn dw
qurku hW[ rwm jI nUM Bu`l ky, Brm krky koeI ihMdU BweI(khY) kihMdw hY ik mYN
ihMdusqwn dw ihMdU hW, dyS jwqI vMf ivqkry n&rq krky zor zulm krnw rwm ^udw
jI dy hukm dy ault hY[ koeI bwCY iBsqu; koeI surigMdU] 4] ^udw dw rsqw C`f ky,
suAwdW kwmnwvW ’c K`cq koeI muslmwn BweI(iBsqu) surg nUM(bwCY) cwhuMdw hY[ ieh
Zlq pRcwr kIqw jWdw hY ik iBSq ’c hUrW qy AMgUrW dI Srwb imldI hY[ so ien@W
BogW nwl rog sog pRwpq huMdw hY[ XQw:- Boghu rog; su AMiq ivgovY] hrKhu sogu n
imteI kbhU; ivxu Bwxy Brmwiedw]) jy lK iesqrIAw.Bog krih; nv KMf rwju
kmwih] ibnu sqgur.suKu n pwveI; iPir iPir jonI pwih] koeI ihMdU BweI 101 j`g
krky(surigMdU) surg dy rwjy ieMdR dI pdvI cwhuMdw hY, BwvyN puMnW dy nws hox qoN, surg
’coN k`iFAw jWdw hY[ XQw:- ieMdRpurI mih; srpr mrxw] bRhmpurI; inhclu nhI
rhxw] isvpurI kw; hoiegw kwlw] qRY gux mwieAw; ibnis ibqwlw] 2])
khu nwnk; ijin hukmu pCwqw] pRB swihb kw; iqin Bydu jwqw] 5] 9] DMn
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI hux au~bldI dyZ ’c
bYT rhy hn, hux AsMK sUrjW cMdRimAW AgnIAW qwirAW ibjlIAW ititAwixAW
AsMK bRhmMfW, swirAW dy nyqRW kMnw ieMidRAW, Awpxy AsMK BgqW nUM nwm pyRm Bwau-
BgqI bRhmigAwn dy ky pRkwS rhy hn[ AYsy pRBU dwqy dwqwr isrjnhwr inrMkwr
Agm Apwr DMn vwihgurU nwnk siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI(khu) &urmwauNdy
www.Gursevak.com 49 q`qkrw
hn:- “ihMdU muslmwn dy Byd nUM iqAwZ ky, zwqI n&rq dyS vMf haumY iqAwZ ky,
(ijin) ijn@W gurmuKW ny, vwihgurU jI dy s`cy ielwhI nUrI ivsmwd hukmu nUM(pCwqw)
pCwixAW hY, (iqin) iqn@W ny(pRB) vwihgurU(swihb) mwlk jI(kw) dw Bydu(jwqw)
jwx ilAw hY ik swirAW dy mwqw ipqw srUp ^udw vwihgurU jI hI hn[ ies leI
auh gurmuiK ipAwry iksy qoN BI n&rq nhIN krdy] 5] 9] XQw:- Avil Alh
nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko
mMdy]) nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE
Biqir; siqgur qy soJI pweI]) ihMdU qurk koaU, rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq
sBY, eykY phcwnbo]) Alh AByK soeI, purwn AO kurwn EeI; eyk hI srUp sBY,
eyk hI bnwau hY]) ”A`lw vwihgurU jI dw nwm ie`k hY, BrmW iv`c pY geI dunIAW[
s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “gurmiq miq Aclu hY; clwie n skY koie]
Anuswr gurU jI dI Ac`l miq ’c, ihMdU muslmwn d`uK suK mwn Apmwn vYrI im`qR
sB ’c smidRStI hY[ pRmwqmw jI v`loN jo bx Awvy h`s ky pRvwn krnw, r`b nUM doS
nhIN dyxw, siqnwmu dw ismrn krnw, sRIr dw AhMkwr C`fxw, nwm ’c ilv lwauxI
Bwxw mMnxw Awid[ XQw:- haumY qjn nwm ilv lwvx; Bwxw mMnx pMQ iehu
pwvn[
ijn@W ny vwihgurU jI dy hukm nUM pCwx ilAw hY, aun@W ny vwihgurU jI dy Byd nUM
jwx ilAw[ &rId swihb jI muslmwn, kbIr swihb jI julwhy, Bgq rivdws
swihb jI cimAwr, Bgq DMnw jI j`t, Bgq nwmdyv jI CINbw, sRI sYx jI rwjw
ibrwdrI ’coN hn, ijn@W gurmuiK ipAwirAW ny hukm nUM pCwixAW hY, aun@W dI bwxI
siqgurU gRMQ swihb jI’c ilKI geI hY, BwvyN auh nIvIN qoN nIvIN zwqI ’c sn[
ihMdU muslmwn SuB Aml, hukm pCwxy ibnw dovyN hI roNdy hn[ XQw:- puCin Poil
ikqwb no; ihMdU vfw ik muslmwnoeI?bwbw AwKy hwjIAw; suiB Amlw bwJhu dono
roeI] ”
mhW pwpI jhWgIr qy mhW pwpI murqjw KW dw cMdU nUM ieSwrw sI[ dohW ny cMdU
nUM inSwnw bxwieAw, ijvyN iSkwrIAW dw isKwieAw hrn, dUijAW hrnW nUM mgr lw
ky, Awpxy nwl jwL ’c Psw lYNdw hY[ XQw:- PWDI lgI jwiq Phwiein; AgY nwhI
Qwau] zwlm rwjy ny ijs zwqI’qy zulm krnw huMdw, Awpxy Awp nUM lukox leI, ausy
jwqI dy bMdy qoN zulm krwauNdw[
www.Gursevak.com 50 q`qkrw
mhW pwpI jhWgIr dy ieSwry nwl cMdU ku`J ispwhIAW nwl, siqgurU swihb
jI nUM kcihrI qoN Awpxy Gry lY AwieAw[ jo pMj mhWpurS mhwrwj jI dy nwl sn,
aun@W nUM ifauVI ’c r`isAW nwl bMn@ idqw[ siqgurU swihb jI AMdr v`Kry sj gey[
vwihgurU mh`lw pMjvW jI ShIdI dyx qoN pihlW, mhW pwpI cMdU dy Gry Bu`K aunINdRw
qRyh kSt shwr rhy sn[ cMdU ny ikhw, “qusIN jhWgIr dy swry hukm pRvwn kr
lvo[ jhWgIr dw ieqrwz hY, ik qusIN siqgurU gMRQ swihb jI’c, muhMmd swihb jI
dI is&q ikauN nhIN ilKI?myrI is&q BI ilKxI sI[ ihMdUAW is`KW nUM muslmwn
bnx nUM kho, bwdSwh dy AnuswrI hovo[ ”gurU swihb jI ny &urmwieAw, “Dur kI
bwxI AweI] iqin sglI icMq imtweI]) hau Awphu, boil n jwxdw; mY kihAw sBu
hukmwau jIau] Anuswr pRmwqmw jI ny Awpxy hukm Anuswr suMqqR Dur ky gurbwxI
jI, siqgurU swihbwn jI, prmpUjnIk BgqW Aqy dwsn dws qoN aucrvwey hn[
ies leI dwsndws jW koeI BI vwihgurU jI dI gurbwxI dI ie`k lg mwqR BI G`t
v`D nhIN kr skdw[ qusIN muslmwn bnx nUM kihMdy hoN, gurbwxI ’c prmpUjnIk
siqgurU swihbwn jI ny shI muslmwn bnx dy byAMq gux d`sy hn[ XQw:-
muslmwxu; mom idil hovY] invwjW bwry BI d`isAw hY, pMij invwjw.vKq pMij; pMjw
pMjy nwau] pihlw scu.hlwl duie; qIjw.KYr Kudwie] cauQI.nIAiq rwis mnu;
pMjvI.isPiq snwie] s`cy Akwl purKu ^udw jI ny bMdy nUM ijvyN pYdw kIqw hY, iqvyN
siqgurU swihbwn jI dw ieh kudrqI s`cw At`l gurmiq nwm Drm hY[ XQw:-
srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] ies nUM ausqry
kYNcI nwl nhIN bxwieAw[ dwsndws ies inrml Drm ’c gurpRswid pUrn pRp`k
idRV hY[ ”cMdU ikhw, “jy nhIN mMndy, qW bwdSwh dw hukm hY ik do l`K rupY
zurmwnw idau[ ”siqgurU jI ny ikhw, “siqsMgq jI dI gwV@y psIny dI kmweI hY[
so ieh zurmwnw BI dws nhIN dy skdw, sMgq jI dI kmweI hY nUM siqsMgq jI dy
lyKy hI lwieAw jWdw hY[ siqsMgq jI dI mwieAw nUM dws nhIN vrq skdw[ ”
iPr mhW pwpI ny ikhw, “qW myrI lVkI dw nwqw pRvwn kr lvo[ ”siqgurU
swihb jI ny ikhw, “BweI! qUM DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dy Gr nUM nIvIN
morI qy Awpxy Awp nUM au~cw cubwrw ikhw sI[ pRmwqmw jI dI rjw Anuswr nIvIN
morI vWg inmRqw vwly inmRqw vwilAW nwl iml jWdy hn[ ” kRoD nwl lwl nyqR k`F
ky, bolY kauVw; ijhbw kI PUiV] Anuswr AiqAMq kOVw boilAw, “hy
www.Gursevak.com 51 q`qkrw
ispwhIE!^brdwr rihxw!mhwrwj jy pwxI mMgx qW l`K rupey jurmwnw, jy sOxw
cwhux qW l`K, jy Kwxw cwhux qW BI l`K fMn lYxw[ ”
nwnk inrBau inrMkwru; siqgurU swihb jI ny inrBYqw nwl &urmwieAw, “qyry
GroN n pwxI pINvWgw n KwvWgw, n hI sONvWgw[ ”Awpxy gu`sy’c Awpxy Awp m`cdw
2 cilAw igAw[ {srb`q dy Bly leI sRI gurU Arjn dyv swihb jI ny sRI hirmMdr
swihb jI rcy, swrI rcnw nUM s`cKMf bnwaux leI, sRI gurU gRMQ swihb jI b^S ky
Anyk jIAW dI kilAwx kIqI, hux kr rhy hn, gurU swihb jI ny sMswr ’c
dieAw Drm sihnSIlqw iKmw DIrj SWqI praupkwr krn qoN ielwvw hor ku`J BI
nhIN kIqw, pr aun@W nUM ikny BwrI kSt idqy[ }
siqgurU gurdyv jI, pMjy mhWpurS swrI rwq bwxI pV@dy rhy[ pwrbRhm gurdyv
jI kcihrI qoN vwips BweI s`dU jI dy Gry nhIN gey, pRymI is`K Bwlx l`gy[ ie`k
srkwrI krmcwrI ny swrw Byd idqw, jdoN mhW pwpI dy Gr dy nyVy gey, qW AMdroN
gurbwxI suxI, inscw ho igAw ik mhwrwj jI ie`Qy hI hn[ ie`k is`K dy bwxI pV@n
qoN ispwhI soty mwr irhw sI[ ispwhIAW ny KojI is`KW nUM soty mwr ky Bjw idqw[
{hr ie`k jIv’qy du`K dIAW GVIAW AwauNdIAW hn[ ies leI gurU swihb jI ny
gurbwxI b^SI hY, ijhVw pRymI siqgurU gRMQ swihb jI dI pRymw-BgqI krdw hY,
siqgurU swihb jI aus dy idl idmwZ’c gurbwxI Byj ky, lUM 2’c vs ky swry kSt
Awp shwr lYNdy hn[ siqgurU swihb jI dI inrwlI b^iSS nUM koeI BI myt nhIN
skdw[ XQw:- qyrI bKs n mytY koeI; siqgur kw idlwsw] }gurU pRmysr jI, pRymI
is`K Bu`Ky ipAwsy, mY gurbwxI AwDwru hY; gurbwxI lwig rhwau]) bRhmigAwnI kY;
nwmu AwDwru]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] Anuswr ivsmwd ismrn’c lIx
rhy[ XQw:- ieik inrMkwrI; nwm AwDwir] 1663ib:jyT SudI eykm nUM mhW cMfwl
ny Aw ky ikhw, “mYN bwdSwh dw idvwn hW, ihMdosqwn dy 22 sUby hn[ swry hI pwsy
myrw hukm c`ldw hY, ijvyN mYN cwhvW iqvyN hI kr, krvw skdw hW[ ijvyN pwiqswh
ny ikhw hY, mMn lvo[ jy nhIN mMnoNgy, qW mYN mn BwauNdy kSt dyvWgw[ ”gurU swihb
jI ny ikhw, “Dur kI bwxI AweI] ’c ie`k lg BI v`D G`t nhIN ho skdI, BwvyN
sUrj p`Cm qoN cV@n l`g jwvy[ ^udw jI dI pRymw-BgqI qy is&q nwl hI srb`q dw
Blw hY[” kRoD dy vsIkwr ho ky, mhW cMfwl ny jlwdW nUM ikhw, “pwxI dw v`fw dyZw
au~bwLo[ ”dyZw au~blx l`gw qW ikhw, “ien@W nUM iv`c bhwLo[ ”shj suBwey, Awpn
www.Gursevak.com 52 q`qkrw
Awey] Anuswr gurU swihb jI Awpy hI Aw ky dyZy’c bYT gey, hyTW l`kVW bL
rhIAW hn[ au~proN sUrj qp irhw hY[ jyT dI bhuq hI s^q grmI hY, zmIn
Asmwn qp rhy hn, q`qI 2 loA vg rhI hY[ C`pVW dw pwxI su`k cu`kw hY[ jIv
pwxI n imlx qoN mr rhy hn[ siqgurU mhwrwj jI Awpxy rMg’c, gurmuiK; roim
roim hir iDAwvY]) romy roim roim romy; mY gurmuiK rwmu iDAwey rwm]) sWiq pweI;
guir siqguir pUry] suK aupjy; bwjy Anhd qUry] Anuswr ivsmwd ismrn’c lIx
hn[ jhWgIr dy ieSwry nwl cMdU, mhwrwj jI’qy qS`dd kr irhw hY[ is`KW smyq
gurU jI ny kcihrI qoN Aw ky, cMdU dy Gry n ieSnwn kIqw n ku`J CikAw, is`KW qoN
dyK ky jirAw n igAw, rox l`g gey[ XQw:- nwnk, ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY
lwie ipAwro]) mY rovMdI sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU] jlwd BI kMb rhy sn,
aun@W qoN D`ky nwl zulm krwieAw igAw, ku`J smyN qoN mgroN, gurU swihb jI nUM dyZ’coN
bwhr k`iFAw igAw, gur AMimRq iBMnI dyhurI; ’qy &lUhy hI &lUhy ho gey[ {siqgurU
swihb jI dy sRIr dI kI hwlq hovygI?hy pRymI jno iDAwn Dwro!}jo nru duK mY; duKu
nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]) BY.kwhU kau dyq nih;
nih.BY mwnq Awin] khu nwnk suin ry mnw; igAwnI qwih bKwin] 16]) sUK dUK;
jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw] Anuswr gurbwxI dy dwqy,
kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] siqgurU swihb jI jh eykih
eyk; eyk BgvMqw] ivsmwd rMg Ajpw jwp’c lIx, swrw idn bwxI pV@dy rhy[
ies nIc cMfwl ku`qy ny qIjy idn Aw ky ikhw, “bwdSwh dw &urmwn mMn
lvo!” siqgurU swihb jI ny ikhw, “jo qUM mwieAw vifAweI dy lwlc ’c kSt dy
irhw hYN, kbIr.dInu gvwieAw dunI isau; dunI n cwlI swiQ] pwie kuhwVw
mwirAw; gwPil ApunY hwQ] 13] Anuswr Awpxy pYrW’qy Awp kuhwVw mwr irhw
hYN[ ieh qyry swhmxy Awvygw, jo BI qUM dws nUM kSt dyvyNgw, dws aus nUM jrygw, pr
Awpxy ierwdy nUM nhIN bdlygw[ pUry siqgurU swihbwn jI dw kIqw BI pUrw hI hY[
XQw:- pUry kw kIAw.sB ikCu pUrw; Git viD ikCu nwhI] siqgurW dy srUp nUM koeI
BI G`t v`D nhIN kr skdw[ ”
mhW pwpI ny ryqw grm krwieAw qy DrqI’qy ivCwA idqw[ gurU swihb jI nUM
m`cdy 2 ryqy ’qy bYTx nUM ikhw[ siqgurU mhwrwj jI m`cdy 2 ryqy ’qy KV@ gey[ ieh
dyK ky BweI iprwxy jI ny, siqgurU swihb jI v`l jwxw cwihAw[ “hy mhwrwj jI!
www.Gursevak.com 53 q`qkrw
dwsndws m`cdy ryqy ’qy pvygw, Awp jI ny dws dy sRIr’qy KV@ jwxw[ ” ispwhIAW
ny BweI swihb jI dy soty mwr ky, ip`Cy htw idqy[ siqgurU swihb jI ny m`cdy 2 ryqy
’qy bYT ky ikhw, “krqwr jI dw Bwxw mMno[ ku`t n Kwau?”BweI iprwxy jI ny
ikhw, “hy praupkwrI DIrjDwrI mhwrwj swihb jI!Awp jI dy kSt dyK ky irhw
nhIN jWdw[ ”mhW pwpI ny jlwdW nUM kih ky, m`cdy 2 ryqy dy kVCy mhwrwj jI dy
sIs’qy puAwey[ BwrI kSt dyx ip`CoN mhW pwpI cilAw igAw[ {pihlW au~bldI
dyZ’c bYTx nwl sRIr dI kI hwlq hovygI?iPr m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn,
m`cdw 2 ryqw Awpxy sIs’qy puAw rhy hn[ hir hir; sMq jnw kI jIvin]) gur
aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau.AwK vKwxI] Anuswr hr hwlq ’c TMF pwaux vwly
SuB s`cy nwm jI nUM rom 2 krky jp rhy hn[ XQw:- Awqs dunIAw; Kunk nwmu
KudwieAw] }
prmpUjnIk siqgurU swihb jI nUM kSt dyx dI ^br ies qoN hI ies dI
gurmuiK nUMh nUM iml geI, jo pRymI is`K dI ipAwrI b`cI sI[ in`kI aumr qoN hI ies
dy AMdr AQwh gurU pRIqI sI[ mMdBwgI ^br sux ky ies ny bhuq hI vYrwg kIqw[
XQw:- mY rovMdI.sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU] ieku n runw.myry qn kw ibrhw;
ijin hau iprhu ivCoVI] ies ivcwrI nUM Kwxw sOxw hrwm ho igAw[ bhuq hI bycYn
ho geI[ iesqRI hox kwrn bhuq lwcwr hoeI[ iek`lI mMjy’qy peI roNdI hI rihMdI[
drSnW dI ipAws vD geI[ XQw:- hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy
vih clY jIau] ies ny Srbq cUrI Awpxy ku`J gihxy lY ley, nyVy jw ky ispwhI nUM
sYnq nwl bulwieAw, Awpxy gihxy aus nUM idqy qy ikhw, “dwsn dwsI ny, Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI dy drSn krny hn[ dwsn
dwsI nMU gurU swihb jI dy s`cy crn-kmlW’c jwx dyvo[ ”lwlcI ispwhI ny gihxy
lY ley qy ikhw, “bIbI!CyqI 2 muV ky Aw jweIN, jy qyry sOhury nUM pqw l`g igAw, qW
swnUM mrvw dyvygw[ ”siqgurU swihb jI dy drSn krky bhuq hI roeI, DIrj hI n
kry[ XQw:- mweI DIir rhI; ipRA bhuqu ibrwigE]) myrw; AMqrjwmI hir
rwieAw]) srb nYn; Awip pyKnhwrw] siqgurU swihb jI jwxI jwx hn[ s`cy
pwiqSwh jI ny &urmwieAw, “hy gurU ipAwrI gurU qwrI b`cI!qyrI is`KI pRIq pUrI 2
hY[ inhwl!inhwl!inhwl!”ies ny ikhw, “koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb
www.Gursevak.com 54 q`qkrw
jIAw kw dwqw ry] hy siqgurU swihb jI!dwsndwsI Awp jI dy pRymI is`K dI b`cI
hY[ swfy Gr’c hmySw hI Awp jI dI bVI BwrI mihmw huMdI rihMdI hY[ ieh Srbq
qy cUrI Cko jI[ ”siqgurU swihb jI ny ikhw, vwhu vwhu DMn is`KI DMn pRIqI!ieh
pRym Bytw drgwhy pRvwn hY, pr dwsn dws ny ies dy Gr dw ku`J BI nhIN Ckxw[ ”
siqgurU swihb jI nUM m`Qw tyk ky, pUrn ^uSI lY ky roNdI 2 AiqAMq duKI Gry Aw
geI[
mhW pwpI ny jyT SudI qIj nUM cOQy idn Aw ky ikhw, “k`l ijhVw is`K mYnUM
A`KW k`F ky frwauNdw sI, aus nUM myry swhmxy szw dyvo[ ”gurmuiK BweI iprwxy jI
nUM bhuq hI ku`itAw, kyiqAw; dUK BUK sd mwr] eyih iB dwiq qyrI; dwqwr]
Anuswr du`K Bu`K mwr shwr ky vwihgurU jI dy Bwxy ’c nwm jpdy rhy[ gurU swihb
jI Awp kSt shwr ky, kurbwnI dyx dw sbk isKwA rhy hn[ mhwrwj jI nUM
ikhw, “bwdSwhI hukm pRvwn kr lvo[ ”mhwrwj jI ku`J BI nhIN boly, qW ies ny
jlwdW nUM ikhw, “mYN ien@W nUM qpwauxw hY, ieh ikvyN n mMnxgy?”loh qpw ky
siqgurU swihb jI nUM ikhw, “ies’qy KV@o[ ”siqgurU swihb jI m`cdI 2 loh’qy
inrBYqw sihq KV@ gey[ ies mhW pwpI ny bVw hI BwrI kSt idqw[
sweIN mIAW mIr jI ny, m`cdI loh’qy KV@y q`k ky, pUrn pRym SrDw nmskwr
sihq prmpiv`qR pUrn ivsmwd vYrwgmeI suMdr s`cy drSn kIqy[ siqgurU swihb
jI dw lwlo lwl suMdr cyhrw, vYrwgmeI dSw dyKI, gur AMimRq iBMnI dyhurI; dI
hwlq bVI hI qrsXog dyK ky DwhW mwr ky ro pey, DMn gurU Arjn dyv swihb jI!
DMn gurU Arjn dyv swihb jI!jpidAW nmskwr kIqI qy ikhw, “hy srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] jI!bRhmigAwnI kY; DIrju eyk] ijau bsuDw koaU
KodY; koaU cMdn lyp]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw
nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1] dwsn dws jdoN AYsI ivsmwd A&ur bhuq hI
au~cI AvsQw vwlI gurbwxI pV@dw sI, qW idl’c socdw sI ik bVI hI ivsmwd
au~cI su`cI AvsQw hY, A`j A`KW nwl dyK leI hY[ Awp jI ies AvsQw nUM kmw ky
idKw rhy hoN jI[ bVw hI Gor iBAwnk zulm ho irhw hY, AYsy zwlmW nUM ^udw jI
nhIN b^Sxgy[ DMn Awp jI dw DIrj, DMn Awp jI dI gurbwxI, DMn hoN s`cy
pwiqSwh jI DMn hoN[ (nweI ibMdI n lwau) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI]
” “hy ipAwry sweIN jI! AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw
www.Gursevak.com 55 q`qkrw
ibnwsn] (cilqu imlvW polw) nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp
hI krY] vwihgurU jI AibnwsI hn[ gurmuiK qyrw Bwxw BwvY] Anuswr Bwxw mMnx
vwlw gurmuiK hY, EhI vwihgurU jI nUM imldw hY[ qyrw Bwxw mMny; su imlY quDu Awey]
”siqgurU swihb jI dy hukm A`gy nmskwrW hI nmskwrW krdy sweIN jI cly gey[
ies vYrwgmeI smyN, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
dy, nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr isr Arpx vwly, keI
koit; Bey bYrwgI] rwm nwm sMig; iqin ilv lwgI]) keI koit; qq ky byqy] sdw
inhwrih; eyko nyqRy]) Awpy siqguru.Awip sbdu jIau; jugu jugu Bgq ipAwry] jugu
jugu Bgq ipAwry.hir Awip svwry; Awpy BgqI lwey]) Anuswr AsMK AnMq ipAwry
syvkW BgqW mhWpurSW ny Aw ky, nmskwr krky gurU jI dw prmpiv`qR AsqoqR
kIqw qy ikhw, “hy mhwrwj swihb jI!dwsndwsW nUM hukm kro[ ”gurU swihb jI ny
&urmwieAw, “jo ikCu AhY; sB qyrI rjwie] Anuswr sB krqwr jI dI rzw
Anuswr ho irhw hY, mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw]
Anuswr dwsndws ies nUM im`Tw krky mMn irhw hY[ XQw:- qyrw kIAw, mITw lwgY]
hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY] iqlk jM\U, swDU sMq s`c Drm dI r`iKAw leI,
gurbwxI guris`KI nUM j`ugo j`ug At`l r`Kx leI, zulm dy nws s`c dy pRkwS leI, gurU
nwnk dyv swihb jI dy pRymIAW dy idl ’coN mOq dw fr cu`kx leI, srb`q dy Bly
leI, kurbwnIAW hI kurbwnIAW dw bIj bIjx leI, Awpxy ipAwirAW nUM nwm dI
idRVqw pRp`kqw Ajpw jwp b^Sx leI, gurU pRymw-BgqI duAwrw inrgunu srgunu jI
dI eykqw krwaux leI, sdw leI gurqw ibrwjmwn ho ky, siqgurU gRMQ swihb jI
duAwrw gurU ipAwirAW dy idl idmwZ rom 2 ’c gurbwxI Byjx leI, KMf bRhmMf nUM
s`c KMf bxw ky auDwrn leI, swrI dunIAW’qy is`KI &Ylwaux leI kurbwnI dw SuB
bIj bIijAw jw irhw hY, ies leI rzw ’c rwzI rihxw hI is`KI hY[ pRB jI; moih
kvnu AnwQu ibcwrw]) moih grIb kau; lyhu rlwie] nwnk Awie pey srxwie]
Anuswr dwsn dws gRIb nUM ieh SuB s`cw vr b^So, jo hMgqw krky folW nw[ ”sB
pRymIAW ny vYrwg kridAW rom 2 krky nmskwrW hI nmskwrW kIqIAW, DMn
3!ikhw[ {koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwhu ivsmwd
gRIbI sihnSIlqw hY jo hMgqw dy iqAwg dw vr mMg rhy hn[ mhwrwj jI qW sdw
www.Gursevak.com 56 q`qkrw
hI hMgqw rihq, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, sdw
myhrvwn prq`K vwihgurU srUp hn, hMgqw Awp jI’c hY hI nhIN[ ij`Qy cwnx hY
EQy hMgqw dw hn@yrw nhIN hY[ pr gRIbI AYfI v`fI idKweI hY[ bolx ’c gRIbI,
kmwaux ’c BI gRIbI, sunx ’c BI gRIbI hI gRIbI hY[ XQw:- grIbI; gdw hmwrI]
KMnw; sgl rynu CwrI]
mhW pwpI dI, gurmuiK nyk swaU nUMh, ispwhIAW nUM Awpxy gihixAW dI v`FI dy
ky dubwrw AweI, gurU swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy drSn krky bVw hI du`K
mMinAw, lUM 2 krky roeI[ gurU swihb jI ny ies dy AMdr s`cw pRym dyK ky ikhw,
“b`cI qyry mn AMdr AQwh pRym hY, SwbwS!” nwnk ndrI; ndir inhwl] vwlI
ivsmwd ikRpw krky AMdr Ajpw jwp clw idqw[ “dwsn dws Awp jI ’qy bhuq
hI ^uS hY[ ”aus ny ikhw, “dwsn dwsI dy pyky Gr ’c, hmySw hI gurbwxI pV@I
jWdI hY[ swrw pRvwr Awp jI dy gux gwauNdw rihMdw hY[ dwsn dwsI qoN Awp jI dy
kSt dyKy nhIN jWdy[ Awp jYsy siqgurU pRmysr jI nUM ieqny v`fy kSt ho rhy hn[ hy
mhwrwj jI!dwsn dwsI dy lwiek jo syvw hovy ikRpw krky &urmwau jI[ ” “hy
b`cI!Awp jI dI iekwgRqw bxI rhygI, mrn dw kSt nhIN dyKyNgI, sdw leI
vwihgurU jI ’c lIx ho jwvyNgI[ ”siqgurU swihb jI dI pRsMnqw lY ky audws
idlgIr roNdI 2 vwips Gry Aw geI[ idl ’c vIcwrn l`gI, DMn gurU pRmysr jI
jyT dI s^q grmI ’c A`g nwloN qyz kSt shwr rhy hn, ieh ShIdI TMF ’c BI
dy skdy sn, siqgurW dI mihmw nUM siqgurU swihb jI hI jwxdy hn[ jYsy gurU
pRmysr jI dy drSn kIqy sn, AMdr bwhr EhI drSn swiKAwq hn[ crn-kmlW
dw pRym vYrwg ho igAw[ AMn jl iqAwg idqw[ XQw:- hir risk bYrwgI.nwim
ilv lwgI; kqhu.n jwie inKyiDAw]) mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn
isau.idRsit n krY rucWgY]
sMq doKI ny vIcwirAw ik mhwrwj swihb jI pUrn pRp`k idRV Afol DrmI
hn[ jykr mYN ien@W nUM Drm nSt krn dw fr dyvW, qW bwidswh dy ADIn ho
jwxgy[ siqgurU pRmysr jI is`KW smyq pMj idn qoN Bu`Ky aunINdRy hn[ siqgurU
mhwrwj jI ny Awpxy swry jIvn ’c ieSnwn ’c nwgw nhIN sI pwieAw, pr pMj
idn qoN ieSnwn BI nhIN kIqw[ sMqn kY dUKin; kwg ijau lvY] Anuswr kurbwnI
www.Gursevak.com 57 q`qkrw
vwly pMjvyN idn Aw ky bikAw, “mYN hux AwpxIAW mn mrzIAW krWgw, mYN qyrw
sRIr gW dI K`l ’c mV@ ky Du`py su`tWgw, grmI nwl qV& 2 ky qyrI jwn inklygI[
mYnUM pqw hY ik qUM Drm ’c pRp`k hYN, Drm nhIN C`fyNgw, sRIr iqAwgyNgw[ ”kuil
soFI gur rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] 6] siqgurU swihb jI ny
ikhw, “A`g qoN v`D q`qI szw dy cu`kw hYN[ dwsn dws rwvI ’qy jw ky ieSnwn krnw
cwhuMdw hY[ ”ies ny vIcwirAw ik ien@W dy sRIr ’qy &lUhy hn, n@waux nwl hor
qklI& hovygI[ rwvI ’c ieSnwn krn nMU mMn igAw, k`uJ ispwhI nwl Byjy[
siqgurU swihb jI dw swrw sRIr sV cu`kw hY, prmpUjnIk mhwn praukwrI s`cy
crn-kmlW dIAW qLIAW BI sV geIAW hn[ p`b lwauNdy hn, nhIN l`gdw, A`fI
lwauNdy hn, nhIN l`gdI[ crn-kml tyFy krky s`jw pwsw lwauNdy hn, nhIN l`gdw,
K`bw BI nhIN l`gdw[ jw kau hir rMgu lwgo iesu jug mih; so khIAq hY sUrw]
Awqm ijxY sgl vis qw kY; jw kw siqguru pUrw]) sUrbIr; bcn ky blI] gurU
pRmysr jI BweI iprwxy jI dy moFy ’qy h`Q r`K ky, DIrj isrV nwl hOLI 2 qury[
mhwrwj jI nUM sUK dUK; jn sm idRstyqw] Anuswr sUK dUK brwbr hn[ ichrw
mhwrwj jI dw gwV@w lwl hI lwl hY[ roNidAW 2 pMjW is`KW dy sRIr dw pwxI BI m`uk
cu`kw hY[ lok dyKdy hn, ik ku`J idn pihlW mhwrwj jI pwlkI ’qy cV@ ky jw rhy
sn[ hux mhwrwj jI qoN quirAw BI nhIN jw irhw, pRymI dy moFy ’qy h`Q r`K ky qur
rhy hn[ “hYN ieh kI kwrn hY?”ieh vYrwgmeI dSw dyK ky, sB dI hoS PrmoS ho
rhI hY[ swry m`Qw tykI jw rhy hn[ {prmpUjnIk siqgurW dI kurbwnI qoN pihlW,
fr sihm gRIbI dy dbwey hoey sn[ kurbwnI dw Asr hox krky, hux dw smW huMdw
qW swry dyS ’c bZwvq ho jWdI}
ieh ^br bhuq CyqI 2 swry PYl geI[ pRymI CyqI 2 Awaux l`gy[ mhwrwj jI
hOLI 2 rwvI dy kMFy’qy pu`jy, qW BweI lM|why jI ny hOLI 2 mhwrwj jI dy,
prmpUjnIk s`cy prauupkwrI mweI; crn gur mITy] crn-kml Doqy[ gurU swihb
jI ny cuLy kIqy, prmpiv`qR ieSnwn krky, rwvI dy iknwry bYT gey[ ij`Qy hux
gurduAwrw dyhurw swihb jI hn[ pMjW is`KW ny BI CyqI 2 ieSnwn kIqw, ieqny nUM
bwbk rbwbI jI Aw gey[ siqgurU swihb jI ny ikhw.“BweI bVy cMgy smyN Awey hoN,
jI AwieAW nUM[” pwrbRhm grIb invwj] siqgurU swihb jI dI, gur AMimRq iBMnI
dyhurI; ’qy &lUhy hI &lUhy hn, cwdry dI bu`kl mwrI hoeI hY[ pMjy is`K, sMgq jI
www.Gursevak.com 58 q`qkrw
Awly duAwly bYTy hn[ mhwrwj jI ny sB nUM is`iKAw idqI[ “hy BweI! ipAwry
swihbzwdy jI ny dwsndws dy ivjog ’c, bhuq vYrwg krnw hY, siqsMgq jI BI
bhuq vYrwg krygI[ dwsndws v`loN pUrw 2 DIrj dyxw, swihbzwdy jI nUM kihxw ik
roxw nhIN[ &OjW rcx q^q rcx[ zulm nUM nws krn dy do qrIky hn, ie`k qW
SWq rs ’c rih ky ShIdI dyxI, ShIdI dyx qoN sbr dw ipAwlw bIr-rs Dwr
lYNdw hY, ieh dUjw qrIkw bIr-rs hY, ijs nwl zwlm fMf dyx qoN smJdw hY[
zwlm bwbr, vwihgurU mh`ly pihly jI dI Avwz nUM bMd krnw cwhuMdw sI, ies leI
jyhl Byjy[ nwnk inrBau inrMkwru; jI fry nhIN, sYnq nwl sB kYdIAW dIAW
c`kIAW clw idqIAW, sB nUM jyhl qoN Cufw ky bMdI Coir v`fy dwqy khwey[ ipAwry
swihbzwdy jI nUM pRym bynqI krnI, C`qRI Drm Alop ho cu`kw hY, ies nUM pRgt krn[
BweI bu`Fy swihb jI, BweI gurdws swihb jI Awid bzurgW dy bcn mMnx, siqkwr
krn, ijs krky cV@dI klw rhygI[ qusIN BI gurU swihb jI dI &Oj’c bhwdrI
nwl jMg ij`qxy, dunIAW nUM hYrwn krn vwly kwrnwmy mhwn praupkwr krny hn[
Awpxy mwqw gMgw jI nUM kihxw ik sRIr n iqAwgx, gurU Gr ’c siqsMgq jI dI
SuB s`cI syvw pRymw-BgqI Bjn krky inhwl hox[ s`cI guru syvw dw ieh PL
imlygw, AMqm smyN AibnwsI suK; Awpn Awsn] siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
crnkmlW’c lIx ho jwxgy[” swry pRymI bhuq hI vYrwg kr rhy sn[ sB nUM pUrn
DIrj aupdyS b^S ky, prmpiv`qR sRI jpu jI swihb jI pUrn pRym vYrwg sihq bol
ky pV@y[ aupRMq Ajpw jwpu n vIsrY; Awid jugwid smwie]) jl Ql mwhy; Awpih
Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) Ajpw jp hYN] Ajpw jwp vwihgurU mMqR jI jpx
l`gy[ swry pRymI roNidAW 2 vwihgurU 2 jpx l`gy[ sB nUM gurU pRmysr jI dy s`cy
crnkmlW dw bhuq hI ivsmwd vYrwg hoieAw[ sB dy mn iekwgR ho gey[
1663ib:jyT SudI cOQ nUM, qkrIbn 43 swl.42idn, KMfW bRhmMfW dw auDwr krky,
lhOr gurduAwrw dyhurw swihb jI rwvI iknwry, jwp kridAW 2 gurU swihb jI
cwdrw lY ky joqI joiq smw gey[ XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau
joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pweyibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn])
hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin
Jok]) sUrj ikrix imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw
rwm]) jl qrMgu ijau jlih smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw] gurU pRym
www.Gursevak.com 59 q`qkrw
Adb siqkwr’c lIx, BweI jyTy jI ny bwbk rbwbIjI nUM pRym bynqI kIqI, “gurU
pRmysr jI s`cKMf nUM cly gey hn, ies leI pUrn vYrwgmeI gursbd gwvo[ ”gurU
swihb jI dI ShIdI dI pUrn vYrwgmeI ^br sux ky, bhuq sMgqW roNdIAW 2
B`jIAW 2 Aw rhIAW hn[ pRymIAW ny gurU swihb jI dy au~qy dyx leI, kImqI suMdr
duSwly ilAWdy[ gurU ShIdI dI hoeI hwhwkwr[ dyvqy Avqwr pYgMbr krn jY
jYkwr[ sMq Bgq bRhmbyqy krn nmskwr[ gurU js CwieAw, KMf bRhmMf mJwr[
DMn gurU Arjn DMn praupkwr[) gurU Arjn ky clq BieAw jg mY sog] hY hY hY
sB jg BieAw jY jY jY sur log] mhW pwpI cMdU ny jw ky ikhw, “hux qUM cwdrw lY
ky gUV@I nINd su`qw ipAw hYN[ ”ieh sux ky BweI ibDI cMd jI ny Syr vWg g`j ky
ikhw, “Eey duStw!mhwrwj swihb jI s`cKMf nUM cly gey hn[ Xwd r`K, BwvyN
AkwS pqwl ij`Qy mrzI jw lukIN, iPr BI qyry n`k ’c nkyl pwvWgy, isr ’c
ju`qIAW mwrWgy[ ”ieh dlyrI dy bcn sux ky, gurU swihb jI dy s`cKMf jwx qoN,
ies dy hoS PrmoS ho gey, ijvyN ikhw hY:- sMq kw inMdku; mhw hiqAwrw] sMq kw
inMdku; prmysuir mwrw] sMq kw inMdku; rwj qy hInu] sMq kw inMdku; duKIAw Aru
dInu] ies ny soicAw ik hux jhWgIr nUM ^br phuMc jwvygI[ qurk bVI hI CyqI
bdl jWdy hn[ CyqI 2 Awpxy Gr AwieAw[ pwp bhuq v`fw kIqw hY, dyiKAw roxw
ip`txw pY irhw hY[ mhwn pwpI cMdU dI nUMh guris`K b`cI ny, gurU jI dy pRym vYrwg
’c ivsmwd iekwgRqw sihq, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]
jI dw ShId hoxw jwx ilAw[ XQw:- idlw kw mwlku; kry hwku] mMjy’qy pY ky joqI
srUp gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW’c lIx ho geI[ siqgurW dy ivCoVy ’c j`g
’qy ijauxw cMgw n l`gw[ XQw:- jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu
sMswry]) ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY
pwCY jIvxw] mwno pwpI cMdU dI ku~l dy nws dI sweI PVw geI[ sMq ky doKI kI;
jV ikCu nwih] siqgurU swihb jI rwvI dy iknwry s`cKMf nUM cly gey qW s`cy
pwiqswh jI dy kol ijhVI siqsMgq iek`TI hoeI sI, aun@W ny rl iml ky cMdn dI
icKw rcI, suMdr ibbwx bxwieAw, gurU swihb jI dy koL bwbk rbwbI ny pUrn
vYrwgmeI kIrqn kIqw, siqgurU swihb jI dy prmpUjnIk prmpiv`qR srUp dw
ieSnwn krwieAw, aus qoN ip`CoN siqsMgq jI ny ie`kTy ho ky, mhwrwj jI dy srUp nUM
cMdn dI ic^w ’qy sjw ky, sRI jpu jI swihb jI dw prmpiv`qR pwT krky, Ardws
www.Gursevak.com 60 q`qkrw
krky cMfw lw idqw[ XQw:- iml siqsMgq; bybwn bnwieAw[ AKMf Bjn; siqgur
gun gwieAw[ iesnwnu krwie; inrml qn idAwl[ pihrwey bsqR pwvn; iqh
kwl[ kryN vYrwg; crnn mn lwie[ cMdn icqw pr; Awn rKwie[ pwvn dyih;
krw sskwr[ s`cKMf; BieAw jY jYkwr[ (mihmw pRkwS)
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw])
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn praupkwrI DMn BweI gurdws swihb jI, Awpxy
AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI, vYrwgmeI AduqI ShIdI bwry
&urmwauNdy hn:- rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn hyqu inrbwxI[ drsnu dyiK
pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ sbdu suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq
Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ gur
aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj
smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn ivthu; kurbwxI] {ArQW sihq cyqy krky, iml
ky vwr 2 vIcwr ky, ArQW ’c mn lw ky hr smyN gw sux suxw nmskwr krky
inrgux bRhm jI ’c sdw leI lIx ho jwau jI[ }1.rihdy guru drIAwau ivic;
mIn kulIn hyqu inrbwxI[ ijvyN(kulIn) au~cI ku`l dy(mIn) m`C(guru) v`fy(drIAwau)
smuMdR ivic hyqu krky, aus’c rihMdy hoey(inrbwxI) du`KW qoN rihq rihdy hn, iqvyN
mIn vWg Dnu DMnu ipqw.Dnu DMnu kulu; Dnu Dnu su jnnI, ijin gurU jixAw mwie]
Dnu DMnu gurU.ijin nwmu ArwiDAw; Awip qirAw.ijnI ifTw; iqnw ley Cfwie]
inrgun bRhm’c lIn gurqw pRwpqI rUpI (kulIn) au~cI kul, soF bMs dy sUrj,
prmpUjnIk vwihgurU DMn s`cy siqgurU siqgur sUrmy pMjvyN pwiqSwh jI, mhwn
Bgvwn blvwn sUrvIr mhwn DIr, (guru) v`fy ivAwpk (drIAwau) sRb ivAwpI
ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI smuMdR ivic, (hyqu) pRym krky, jyT dI Asih
grmI, Bu`K aunINdRw kubol, q`qI qvI’qy KV@n, au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy ryqy ’qy
bYTx, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI sIs’qy puAwaux smyN,
(inrbwxI) du`KW qoN rihq inrlyp, sumyr prbq vWg Ac`l Afol inrBY, Akwl
puurK jI’c AByd rihdy rhy[ XQw:- qUM myro.myru prbqu suAwmI; Et ghI mY qyrI]
nw qum folhu.nw hm igrqy; riK lInI hir myrI] 1]) sgly dUK.AMimRqu kir pIvY;

www.Gursevak.com 61 q`qkrw
bwhuiV.dUKu n pwiedw]) suK duK hI qy.Amru AqIqw; gurmuiK inj Gru pwiedw])
duK suK hI qy Bey inrwly; gurmuiK sIlu snwhw hy]
2.drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ ijvyN dIvy dI joiq q`k
ky, pqMgy dI joiq dIvy dI joiq ’c smw jWdI hY, inrBY ho ky vyprvwhI nwl sV
jWdw hY, iqvyN s`cy siqgurU pRmysr srUp DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws
swihb jI dI prmpiv`qR AKMf s`cI ivAwpk joiq dy AMdr bwhr drsnu dyiK ky
au~bldI dyZ’c bYTy, m`cdI 2 loh’qy KV@ ky sVidAW vyprvwh inrBY rihMidAW,
pqMg dy sVn(ijau) vWg srb`q dy Bly ihq ShId ho gey[ pqMgy dI joiq ijvyN bL
rhI SmHW’c smw jWdI hY, iqvyN Awp jI dI joiq, (joqI) sB mih joiq; joiq hY
soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Anqklwvwn pRkwS srUp sRb pRkwSk
sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp, sog rihq AibnwsI jh Aivgq nwQu Agm
DnI] vwihgurU jI AMdir(smwxI) smw geI[ XQw:- AibnwsI suK; Awpn Awsn]
qh jnm mrn; khu khw ibnwsn]) hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir
nwnk kau dIAw]) nh isv skqI, jlu nhI pvnw; qh.Akwru nhI mydnI]
siqgur jog kw qhw invwsw; jh Aivgq nwQu Agm DnI]
3.sbdu suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq Avru n AwxI[ (ijau) ijvyN
imrg GMfyhyVy dw sbdu suxidAW swhmxy m`Qy qIr shwridAW vyprvwhI nwl pRwx
iqAwg idMdw hY[ XQw:- snmuK sih bwn.snmuK sih bwn hy; imRg Arpy mn qn
pRwn hy, Ehu byiDE shj sroq]) nwd kurMkih byiDAw; snmuK auiT DwvY] iqvyN
kSt du`KW qsIihAW dI(BIV) AOkV ibpqw peI qoN Awp jI ny AwpxI suriq ilv,
gur sbdu nwl gwV@I AByd joVI r`KI, vwihgurU jI dy snmuK rhy, inriJjk inrBY
ShIdI dyx qoN ibnw(Avru) hor dUjI g`l iciq’c n(AwxI) ilAWdI[ XQw:- mU
lwln isau; pRIiq bnI] rhwau] qorI n qUtY, CorI n CUtY; AYsI mwDo iKMc qnI])
sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw] 6]) jo nru duK mY; duKu
nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]) duK suK auAw kY; smq
bIcwrw]) mnu n ifgY; qnu kwhy kau frwie] crn kml; icqu rihE smwie]) jau
qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]
4.crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ (ijau) ijvyN
sUrj dy iCpx qoN kvl imc jWdw hY[ kvl’qy bYTw(Bvr) BOrw iv`cy guMidAw jWdw
www.Gursevak.com 62 q`qkrw
hY[ XQw:- Bvru loBI.kusm bwsu kw; imil Awpu bMDwvY] aus dIAW nwsW sugMDI nwl
l`gIAW rihMdIAW hn[ ^uSbo dy mhW AnMd’c lIx rihMdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI dy
ShId hox qoN, pihlI rwq BwvyN bVI BwrI du`KW qy kStW vwlI sI, pr iPr BI gurU
pRmysr jI DMn gurU rwmdws swihb jI dy prmpiv`qR crx(kvl) kmlW nwl imil
ky, Bwv crnkmlW qoN, AwpxIAW pRIq rUpI nwsW nwl pRymw-BgqI rUpI sugMDI
lYNidAW, swrI(rYix) rwq Bvr (ijau) vWg, suK dy(sMpt) f`by ivic Bwv shj
AnMd’c(ivhwxI) bqIq hoeI[ DMn gurU pRmysr jI!AiqAMq duKwly Asih kStW dI
BI pRvwh n kridAW srb`q dy Bly ihq ShId hoey[ AMimRq rUp gurbwxI, guris`KI
nUM ju`go ju`g At`l r`Kx leI s`cy siqgurW dw ShId hoxw s`cw hY[ XQw:- mrxu
muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie.mrin prvwxo] sUry syeI.AwgY AwKIAih; drgh
pwvih.swcI mwxo]
5.gur aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[) qum gMBIr DIr aupkwrI;
s`cy siqgurU swihb jI au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy ryqy ’qy bYT ky, q`qw ryqw Awpxy
v`fBwgy prmpiv`qR au~qm au~cy su`cy s`cy sIs’qy puAwaux, sVdI bldI m`cdI loh’qy
KV@n, jyT dI Aiq grmI Bu`K aunINdRy qRyh Aiq du`KW smyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI nUM gur aupdys mUl mMqR vwihgurU AMimRq prmpiv`qR gurbwxI jI n(ivsrY)
Bu`ly[ bwbIhw ipRau ipRau kry; jliniD pRym ipAwir] Anuswr bwbIhy dy ipRau 2 Sbd
aucwrn(ijau) vWg, doihqw.bwxI kw boihQw[) kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl
isRis† lig. ibqrhu]) sd jIvxu.Arjunu Amolu; AwjonI sMBau] vwihgurU mh`lw
pMjvW jI rwq idn ie`k rs prmpiv`qR AMimRq gurbwxI(AwK) AwKdy(vKwxI)
aucwrdy hI rhy[ XQw:- mInu pkir PWikE Aru kwitE; rWiD kIE bhu bwnI] KMf
KMf kir Bojnu kIno; qaU.n ibsirE pwnI]
6.gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj smwiD swDsMig jwxI[) gurmuiK.kil
ivic; prgtu hoAw] Anuswr gurmuiK DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU Arjn
dyv swihb jI ny, (iprm) pRym rsu suK rUpI Plu cOvI GMty ivAwpk bRhm jI ’c
lIxqw rUp (shj) inrXqn(smwiD) smwDI, swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI
Aiq ipAwrI] Anuswr gurU jI dI AiqAMq ipAwrI swDsMig jI duAwrw jwxI sI[
7.gur Arjn ivthu; kurbwxI] 23]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn
www.Gursevak.com 63 q`qkrw
bRhmigAwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn
praupkwrI, DMn BweI gurdws swihb jI, Awpxy AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly
pMjvyN jI dI vYrwgmeI AduqI ShIdI bwry &urmwauNdy hn:- AYsy KMf bRhmMf dy
mwlk bRhm srUp prmpUjnIk siqgurU gur Arjn dyv swihb jI(ivthu) au~proN,
dwsndws roim roim krky hr smyN(kurbwxI) bilhwr 2 kurbwn jWdw hY[ XQw:-
gur kau; kurbwnu jwau hW] DMn prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, Awp jI gur
pRswid; nwnk smidRstw] Anuswr jMmx mrn du`K suK inMdw ausqq mwn Apmwn
hr hwlq’c smidRSt hn] 23] XQw:- mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI
Aws]) mrxu jIvxu jo sm kir jwxY; so myry pRB Bwiedw]) duKu suKu gurmuiK sm
kir jwxw; hrK sog qy ibrkqu BieAw] Awpu mwir gurmuiK hir pwey; nwnk shij
smwie lieAw] mh`lw pMjvW jI dI Amr At`l AduqI ShIdI pRsMg sMpUrnM[
17.mUriq pMc pRmwx purKu; guru Arjunu.ipKhu nXx] 1]) pwrbRhm pUrn
gurdyv] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI dI
prm vYrwgmeI ShIdI dy, pUrn Agm AgwD vYrwgmeI js jwp AsqoqR duAwrw,
vwihgurU gurmMqR hY; jip haumY KoeI[ vwihgurU mMqR jI dy ArQ pV@o jI:- {pUrn hir
gurU jI dw AsqoqR pV@n sunwaux.A`gy smJwaux, Cwp ky A`gy pRymIAW nUM mu&q dyx
nwl.koit mhW pwp nws hoxgy[ koit AGw siB nws hoih; ismrq hir nwau] mn
icMdy Pl pweIAih; hir ky gux gwau]) thl krau qyry dws kI; pg Jwrau bwl]
msqku Apnw Byt dyau; gun sunau rswl] Anuswr vwihgurU gurU bRhm jI, siqsMgq
jI sB pRymIAW dy ipAwry crn-kml, AsMK isrW dy kysW nwl JwV@ ky, jn nwnk
pRIiq; swD pg cwty] Anuswr AsMK zbwnW nwl sohxy im`Ty crn-kml c`t ky, pRym
bynqI hY jI, ik vwihgurU mh`ly pMjvyN jI, s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy ies
prmpUjnIk prmpiv`qR AMimRq AsqoqR nUM sohxy moty pyprW’qy Cwp ky.lYmInysn krky
SIiSAW’c jVw ky, hr Gr hr sRI gurduAwry swihb jI ivKy lwau jI[ pRymI lwhw
lYx, ies SuB kwrj dw Awp jI nUM pV@n vwilAW nUM gurU pRmysr jI bhuqw 3 PL
b^Sxgy[
ies gurU js nUM bwr 2 pV@n sunx nwl iemIgRySn dI pRwpqI hovygI[ bImwr
bwr 2 suxy jW Awp pV@y, qwp cV@n qoN suxwau, dvweI BI vrqo qwp auqrygw, AnMq
AsMK puMn qy lwhy hovx jI[ muk`dmw ij`qx, grB dI r`iKAw leI mwqw jI bwr 2
www.Gursevak.com 64 q`qkrw
pV@n jW sunx, pRwxI dy jnm smyN pV@o, mMgxy ivAwh smyN Awp pV@y jW suxy s`cKMf
nUM jwx smyN Awp pV@o jW suxo, s`cKMf vwsw hovygw, b`cy skUloN pws hox, rog sog
kSt klys BUq pRyq qoN SrqIAw Cutkwrw, pKMfIAW qoN bcwA, nO inDIAW dI
pRwpqI, nyk swaU vr jW dwsI dI pRwpqI Awid koeI BI SuB kwmnw hovy, byAMq lw
ielwj rog, jIAW nUM l`g rhy hn, aun@W qoN bcx leI prmpiv`qR gurU js nUM, bwr 2
in`q 2 hI pV@o jW suxo inSkwmI pRymI, ieh js bwr 2 pV@ ky, vwihgurU bRhm AMimRq
gurbwxI gurU jI dI qy AMimRq gurbwxI dy ArQW dI, AMdr qy swry pswry’c
swiKAwqqw krky inhwl hox, ies gurU js nUM bwr 2 pV@n sunx nwl, prm piv`qR
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI, Awpxy pRymI dI surq’c AMimRq
gurbwxI Byj ky lUM 2’c vs ky, gurmuiK ismrn Anhd Junkwr suK b^S ky, gurU
pyRmw-BgqI inrgun bRhm jI ’c lIxqw sihq, inrgun srgun jI dI eykqw b^S
ky inhwl krdy hn[ ies prm piv`qR gurU js duAwrw Awpxy Gr qy sMswr nUM
s`cKMf bxwau[ sRI gurduAwry swihb jI ivKy spIkR’c pUrn pyRm sihq suxwau jI}
(vwihgurU) mUriq pMc pRmwx purKu; guru Arjunu.ipKhu nXx]) pwrbRhm pUrn
gurdyv] DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
Arjndyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, hux au~bldI
dyZ’c cONkVw lw rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy
prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy hux puAw rhy
hn, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr 2 dw pUrn ipAwrw sicAwrw
inrml Apwrw inrwrw inrMkwrw iDAwn Dwr ky, srb`q dy Bly ihq, swvDwn
eykwgr cIq] vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[
prmpUjnIk, pivqR pivqR pivqR punIq] inrgun bRhm’c, lIxqw b^Sx
vwlw vYrwgmeI ShIdI jwp:- qqu ibcwru XhY mQurw; jg qwrn kau.Avqwru
bnwXau] jp´au ijn@ Arjun dyv gurU; iPir sMkt join grB n AwXau] Anuswr DMn
hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI
DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ AMdr cONkVw lw
rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk
SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI
www.Gursevak.com 65 q`qkrw
loh’qy KV@ ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM
vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr 2 dw pUrn ipAwrw sicAwrw Apwrw inrwrw inrMkwrw
iDAwn Dwr ky, srb`q dy Bly ihq, swvDwn eykwgr cIq] vwihgurU vwihgurU
vwihgurU jp rhy hn[
gur goivMdu.gouivMdu gurU hY; nwnk.Bydu n BweI] DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn Awp jI au~bldI
dyZ’c cONkVw lw ky BI AMimRq prmpiv`qR gurbwxI lgwqwr ie`k rs pV@dy rhy[
XQw:- mInu pkir.PWikE Aru kwitE; rWiD kIE bhu bwnI] KMf KMf kir Bojnu
kIno; qaU.n ibsirE pwnI]) gur aupdys.n ivsrY; bwbIhy ijau.AwK vKwxI] dyg
hyTW l`kVW lw ky, A`g qyz kIqI jw rhI sI, au~pr jyT dI qpS pY rhI sI[
Awpxw sMq suBwA nhIN C`ifAw[ XQw:- kbIr.sMqu n CwfY sMqeI; jau
koitk.imlih AsMq] milAwgru BuXMgm byiFE; q sIqlqw.n qjMq] sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- cMdn duAwly s`p ilpty huMdy hn, ikauNik zihr dI qpS
imtdI hY, ijvyN(milAwgru) cMdn BwvyN(BuXMgm) s`pW nwl(byiFE) viLAw huMdw hY,
(q) qW BI AwpxI(sIqlqw) TMFk(n) nhIN(qjMq) C`fdw, ausy qr@W hI TMFw rihMdw
hY[ iqvyN (sMqu) vwihgurU srUp SWq Awqmw suAws 2, rom 2 krky AMimRq nwm jpx
jpwaux vwly, hmro Brqw.bfo ibbykI; Awpy sMqu khwvY] Anuswr pUrn sMqu, gurU gur
siqgurU pUrn bRhm sRI gurU Arjn dyv swihb jI ny, Awpxw(sMqeI) sMq suBwA(n)
nhIN(CwfY) C`fdy, BwvyN(koitk) kRoVW(AsMq) sMq doKI Awp jI nwl(imlih) imldy
hn, iml ky vYr qy is`KI dw ivroD kIqw[ jw kY AMqir; bsY pRBu Awip] nwnk qy
jn; shij smwiq] 5] Anuswr bRhm srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
dw, ies sihj Av`sQw vwlw mhwn praupkwrI prm au~cw su`cw s`cw suBwA hY[
mhW Gor pwpI jIAW nUM AMimRq gurbwxI qy AwpxI kurbwnI duAwrw, qpiq mwih;
TwiF vrqweI]) TwiF pweI; krqwry] Anuswr pUrn TMF SWqI iekwgRqw sihj
AvsQw b^S ky, pUrn s`cy vwihgurU jI’c lInqw b^SI hY[
hmro krqw; rwmu snyhI] DMn hn DMn hn DMn hn, vwihgurU prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c cOkVw lw rhy
hn[ ShIdW dy isrqwj, hmrw rwjnu sdw slwmiq; qw ko sgl Gtw jsu gwieE])
qum ho; sB rwjn ky rwjw] Awpy Awpu; grIb invwjw] sB pIrW dy pIr, gurUAW dy
www.Gursevak.com 66 q`qkrw
gurU, gRIb invwj, pwrbRhm prmysur siqgur; sBnw krq auDwrw] Anuswr sBnw
jIAW dw auDwr krn vwly, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI
mhwrwj s`cy pwiqSwh jI ivAwpk s`cy bRhm jI dy AnMq klwvwn pUrn gurU s`cy
Avqwr jI hn[ XQw:- siqguru myrw; sBs kw dwqw] siqguru myrw; purKu
ibDwqw] Awp jI ny Awpxy inrgun srUp duAwrw, kIqw pswau; eyko kvwau]
Anuswr eyko(kvwau) vwk nwl kotwn koit bRhmMfW dw (pswau) pswrw(kIqw) ricAw
hY[ ies nUM rcidAW dyrI nhIN lweI[ XQw:- iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu
nhI ikCu; pwrwvwrw] ies Awpxy rcy pswry’c Awp jI Awp hI vs rhy hn[
XQw:- kudriq kir kY; visAw soie]
nwnk; soDy isMimRiq byd] pwrbRhm gur; nwhI Byd] Awpxy inrgun srUp
duAwrw Awp jI dy Awpxy rcy, kotwn koit bRhmMfW’c kotwn koit sUrj, hukmu qyrw
Krw Bwrw; gurmuiK iksY buJwey] Anuswr Awp jI dy ivsmwd inrgun srUp jI dy,
Kry Bwry ielwhI hukm nwl hux kRoVW sUrj, koRVW kohW c`ldy Awp jI dy pwk inrgun
srUp qoN pRkwS pw rhy hn[ ien@W nUM swjx, ien@W dw Awsrw, nmo rwj rwjy;
Anuswr ien@W dy pRkwSk BI Awp jI dy ^ry inrml inrgun srUp hI hn[ hy sB qy
vf smrQ gurdyv]) krn krwvn.sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] Anuswr krn
krwvn smR`Q gurdyv jI!Awp jI jdoN cwhoN ien@W sUrjW KMf bRhmMf dy pswry nUM
Awpxy siqnwmu inrgun srUp’c lIx kr lYNdy hoN jI[ XQw:- jb AwkrK; krq ho
kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM]
aupRokq sUrjW qy ien@W dIAW byAMq ikrnW Du`pW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry
Awpxy srgun srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun
srUp jI smyq, ; pUrn pUir rihE srb TweI] inrgun bRhm jI, iqsu gur kau;
sd krI nmskwr] iqsu gur kau; sd jwau bilhwr] Anuswr hr smyN
nmskwridAW pUrn pRym sihq jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU swhwn
swhu] DMn s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn[ hux au~bldI dyZ’c
hrK sog qoN inrwlI AvsQw’c cONkVw lw rhy hn[ XQw:- hrK sog duhu mwih
inrwlw; krxYhwru pCwqw]) hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu nwnk.suin
ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau
dIAw]) qum gMBIr DIr aupkwrI; prmpUjnIk vwihgurU bRhm pRB smR`Q s`cy siqgurU
www.Gursevak.com 67 q`qkrw
swihb jI ny q`qI qvI ’qy KV@ ky BI, mhwn DIrj DirAw Ajr jirAw, qyrw
kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY] Anuswr s`cy krqwr vwihgurU jI
dy Bwxy nUM iKVy m`Qy mMnidAW kmwauNidAW ilv’c Ac`l Afol inrBau rhy[ XQw:-
inrBau hoie rhy ilv eykY; nwnk.hir mnu mwnI] hwey sI nhIN aucwrI[ kuil soFI
gur rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] jI ny Drm-ihq Awpxw
prmpiv`qR sIs id`qw, pr Drm dw(isrru) isrV, hT nhIN iqAwigAw Bwv
Drm’c pUrn idRV pRp`k rhy[ XQw:- Drm hyq, swkw ijin kIAw] sIsu dIAw,
pru.isrru n dIAw] prmpiv`qR prmpUjnIk vwihgurU srUp AMimRq iBMnI ivsmwd
ivAwpk bRhm jI ’c lIx, AwpxI dyh qy, ieqny BwrI kSt shwry, ijn@W nUM klm
ilK ky zbwn bol ky d`s hI nhIN skdI jI[
DMn siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI &urmw rhy hn:- kuil soFI gur
rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] jI ny ieh bcn kmwey:- (pVY VwVw
Bwrw n bol) DDY.Drmu Dry Drmwpuir; guxkwrI mnu DIrw] DDY.DUil pVY muiK
msqik; kMcn Bey mnUrw]) Anuswr rom 2 krky vwihgurU jI dw nwm jpx jpwaux
dw, Axigxq bRhmMfW nUM qwrn dw mhwn praupkwr krn vwly mhwn(guxkwrI)
praupkwrI pUrn DrmI, q`qI qvI dy kStW nUM shwrn vwly(DIrw) DIrjDwrI hn[
DDY.A`Kr duAwrw mh`lw pihlw jI aupdyS b^Sdy hn[ AYsy prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb dI, prmpiv`qR crn(DUil) DUV muiK msqik’qy(pVY) pvy, crn-DUV
pYxy krky, (mnUrw) Lohy dI mYl vrgy nIc kIt AikRqGx jIv, bwrW vMn@I dy Su`D
sony vWg, pUrn bRhmigAwnI bx jWdy hn[ AYsy prmpUjnIk dwqy siqgurU swihb
jI nUM, isr Bytw krky inhwl hoxw cwhIdw hY jI[ XQw:- AYsw siqguru jy imlY.iqs
no isru saupIAY; ivchu Awpu jwie] ijs dw jIau.iqsu imil rhY; hir vsY min
Awie]
vwihgurU] AnMq bRhmMfW ’c kotwn koit mhW pwpI AikRqGx jIAW nUM, siqguru
dwqw nwm kw; pUrw ijsu BMfwru] Anuswr vwihgurU nwmu dy dwqy, prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn[ prmpUjnIk Kry sicAwry
DrmI sMqW BgqW, sqsMgqW jIvW jMqW qy ien@W dy ikxky 2 smyq, kRoVW bRhmMfW dy
pswry Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun
srUp jI smyq, sdw sdw sdw dieAwl] inrgun bRhm jI, Driq pwqwlu Awkwsu
www.Gursevak.com 68 q`qkrw
hY.myrI ijMduVIey; sB hir hir nwmu iDAwvY rwm] Anuswr hr smyN jpdy hn, vfy
myry swihbw; gihr gMBIrw guxI ghIrw] DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn[
vwihgurU] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwn
ikRpw krky &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI dy snmuK ShId hox vwly, pUrn DrmI
mhwn praupkwrI inrMkwrI DIrj DwrI inRibkwrI inrhMkwrI, pUrn inrgun’c lIx
s`cy suDrmI SuB krmI, bRhmigAwnI sgl kI rInw] ShIdW dy isrqwj, nwmu bwxI
dy dwqy, prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn sRI gurU Arjn dyv swihb jI mhwrwj,
pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws] kotwn koit bRhmMfW dy mwlk kotwn koit
bRhmMfW’c hux pRgt hI mMny pUjy jw rhy hn[ XQw:- pRgtu sgl hir Bvn mih;
jnu nwnku gur pwrbRhm]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry])
dIn dieAwl ik®pwl suK swgr; srb Gtw BrpUrI ry] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr
bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, Awpxy AnMq bRhmMf dy pswry
smyq, guru swlwhI Awpxw; bhu ibiD rMig suBwie] Anuswr hr vyly jpdy hn DMn
hn DMn hn DMn hn, inrwhwr inrvYr suKdweI] vwihgurU bRhm srUp s`cy siqgurU
sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, Awp jI ny prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI rcy[
vwihgurU] hn@yry’c, AkwS’c, Eie ju dIsih; AMbir qwry] sMGxy Axigxq
qwry idsdy hn, prm pUjnIk s`cy inrml inrvYr inrgun bRhm jI ny, Awpxy’coN
AnMq suMdr sohxy AMbr, qwry mMfl pRgt kIqy hn, ien@W qwry mMflW dy Aks,
(Reflection) AnMq smuMdRW dirAwvW cSimAW s`qrMgIAW pINGW hIry jvwhrwqW,
SISy qRyl vrKw dIAW bUMdW’qy pY rhy hn, Awpxy pwk inrgun srUp jI’coN ien@W nUM
hr smyN pRkwSx vwly BI Awp jI Awp hI hn[ smUh suMdr sohxy qwry mMflW AMbrW
Aqy ijn@W’qy qwry mMflW dy Aks pY rhy hn, aun@W Aqy pY rhy Aks smyq, kRoVW
bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky,
ies srgun srUp jI smyq, ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n
bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] inrgun bRhm jI, Apuny jn kau; swis swis smwry]
nwnk Eie; prmysur ky ipAwry] Anuswr siqguru gihr gBIru hY; suK swgru.AG
KMfu] mh`ly pMjvyN jI nUM hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk
www.Gursevak.com 69 q`qkrw
s`cy vwihgurU, siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux q`qy ryqy ’qy bYT ky q`qw 2
ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI DIrj DwrI inrMkwrI AMimRq iBMny
mhwn praupkwrI SuB s`cy sIs’qy puAw rhy hn[ aupRokq smUh qwry mMfl
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy BY’c hn[ XQw:- BY ivic.sBu Awkwru hY;
inrBau hir jIau soie] BwrI kSt shwridAW sRwp nhIN idqw, pUrn inrvYrqw
kmw ky idKweI[ XQw:- ibsir geI; sB qwiq prweI] jb qy; swDsMgiq moih
pweI]) nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE
Biqir; siqgur qy soJI pweI]) guru dwqw.guru ihvY Gru; guru dIpku iqh loie]
prmpiv`qR AMimRq nwmu dy dwqy prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb
jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws gRIb ny, prmpUjnIk s`cy siqgurU pRBU DMn vwihgurU
sRI gurU siqgur rwmdws swihb s`cy pwiqSwh jI(qy) qoN AYsI soJI pweI hY ik dwsn
dws(Biqir) AMdr bwhr, s`cy ivAwpk bRhmu jI ny Awpxw(pswru)
PYlwA(pswirE) PYlwauxw kIqw hY[
vwihgurU] ijnI quDno DMnu kihAw; iqn jmu.nyiV n AwieAw]) jy ko jIau khY
En@w kau; jm kI qlb n hoeI] Anuswr DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU,
prmpUjnIk s`cy siqgurU, kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir
Bgqw] swihb jI DMn hn!Awp jI ny Awpxy inrgun srUp duAwrw, byAMq smuMdR rcy
hn[ Awp jI dIAW rcIAW AnMq DrqIAW, AnMq KwxIAW AnMq AkwsW, AnMq
hvwvW, koit bRhmMf dI rcnw’c Awp jI dw ricAw koRVW qr@W dw pwxI hY, pRB qU
Twkuru srb pRiqpwlku; prmpUjnIk s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI dy Bau
krky, pwxI.rcnw nUM Awpxy’c fubo nhIN skdw[ QoV@y ijhy pwxI’c ikqny qupky huMdy
hn, kotwn koit bRhmMfW dy kotwin koit smuMdRW ndIAW dirAwvW n`dW’c kRoVW qr@W
dw pwxI hY[ XQw:- keI koit; pvx pwxI bYsMqr]) Aink pvn pwvk Aru nIr]
kotwin koit qr@W dy pwxI dy qupikAW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun
srUp jI’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkw ky, ies Awpxy srgun jI smyq,
siq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq, vwihgurU hr pRwxI dy AMdr
bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, gwvih quhno.pauxu pwxI bYsMqru;
gwvY rwjw Drmu duAwry] Anuswr hr smyN gw jp iDAw rhy hn[ qKiq bYTw Arjn
gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu ckI kIAnu loAw] DMn
www.Gursevak.com 70 q`qkrw
hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn,
hux sVdI bldI loh’qy KV@ rhy hn[ ieqny BwrI kStW smyN BI krqwr jI dy gux
hI gwauNdy rhy[ XQw:- mIqu hmwrw.vyprvwhw] gur ikrpw qy; moih Asnwhw]) mIqu
krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw]) qY jnmq; gurmiq bRhmu
pCwixE] ShIdW dy isrqwj prmpUjnIk s`cy siqgurU pRBU pMjvyN pwiqSwh jI
&urmwauNdy hn:- dwsn dws dy(mIqu) im`qR vwihgurU jI, jo ku`J BI(krY) krdy hn,
(hm) dwsn dws gRIb, aun@W dy Bwxy’c pRsMn rih ky, (soeI) aus nUM siq
im`Tw(mwnw) mMndw hY, dwsn dws nUM(mIq) Akwl purK vwihgurU jI(ky) dy(krqb)
kOqk(kusl) suK AnMd dy(smwnw) brwbr hn[ vwihgurU mh`lw pMjvW jI Awpxy
inrgun srUp’coN, AnMq smuMdRW nUM swjx vwly, inrgun srUp Awp ien@W’c vs ky,
ien@W dw Awsrw rUp BI Awp jI Awp hI hn[ jdoN cwhux ien@W nUM Awpxy’c lIn
kr lYNdy hn[
Aink rUp rMg bRhmMf] Anuswr AnMq bRhmMfW’c, AnMq qr@W dI hvw sihq,
kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkw ky,
ies srgun smyq, siq sMqoK inmRqw gRIbI iKmw shnSIlqw DIrj AnMq guxW dy
Anq klwvwn qyz pRkwS sihq, hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp kr
rhy, BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, jIA pRwn mwn suKdwqw; AMqrjwmI mn ko
Bwvn] vwihgurU s`cy siqgurU Arjndyv swihb jI dw A`Ty pihr jwp krdy hn[
XQw:- AwT phr; quDu jwpy pvnw] DrqI syvk; pwiek crnw] KwxI bwxI srb
invwsI; sBnw kY min BwvixAw]) gupq pRgt.jw kau ArwDih; paux pwxI idnsu
rwiq]) gwvih quhno.pauxu pwxI bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry]
vwihgurU] ijin qyrI mn; bnq bnweI] aUTq bYTq; sd iqsih iDAweI])
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`lw pMjvW jI BwvyN Awp Akwl purK jI srUp hn,
Pyr BI Awpxy ipAwry is`KW nUM pRymw-BgqI b^Sx leI, pRymw-BgqI SuB s`cI
kurbwnI kmweI krky, pRymw-BgqI krn dw SuB s`cw aupdyS, Awpxy mn nUM kih
rhy hn[ mn ipAwirAw jIau imqRw Anuswr hy ipAwry mn!(ijin) ijn@W Akwl
purK jI ny, AwpxI Anq klwvwn pRkwS srUp ikRpw nwl, (qyrI) Awp jI
dI(bnq) bnOt Awpxy inrgun srUp’coN bnweI hY[ Awp jI AMdr Awp vs rhy hn,
www.Gursevak.com 71 q`qkrw
Awp jI aunW AMdr vs rhy hoN jI[ XQw:- mn mih Awip; mn Apuny mwih]
inrgun srUp jI dI s`qw krky Awp jI nUM sMklp ivklp Purdy hn, (aUTq)
au~TidAW (bYTq) bYTidAW, (aUTq) smwDI qoN au~TidAW, sMswr qoN auprwm huMidAW,
(bYTq) smwDI’c bYTidAW, gurU ipAwrI sMgq jI’c bYTidAW, inrgun bRhm jI
’c(bYTq) lIx huMidAW, sd 3 hI(iqsih) iqn@W vwihgurU jI nUM(iDAweI) iDAwauxw
kr[ aUTq bYTq; sovq iDAweIAY] mwrig clq; hry hir gweIAY]) aUTq bYTq;
sovq nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm] vwihgurU mh`lw pMjvW jI siqgurU gRMQ
swihb jI srUp’c, gurqw ibrwjmwn ho ky hr smyN KMfW bRhmMfW AMdr inrMkwr
gurbwxI jI dw ivsmwd inribkwr cwnx kr rhy hn[
prmpiv`qR SuB is`iKAw:- aupRokq hukm Amolk bcnW qoN is`iKAw lY ky, hy myry
mhW pwpI mn!vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dy prmpiv`qR Su`B s`cy ivsmwd inrgun
Amolk nwmu jI nUM Aqy iqn@W nUM iKn 2 nmskwr krky rom 2 krky sdw jp, DMn
hn DMn hn DMn hn vwihgurU, siqgurU Arjndyv swihb jI DMn hn, hux q`qw ryqw
Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI sIs’qy puAw rhy hn[ cOhW
c`kW’c gurbwxI AwpxI kurbwnI dw sdw cwnx kr rhy hn[ vwihgurU jI dy snmuK
ShId hox vwly pUrn DrmI mhwn praupkwrI inrMkwrI DIrjDwrI inRibkwrI
inrhMkwrI, bRhmigAwnI sgl kI rInw] ShIdW dy isrqwj, swcw swihbu.Aimiq
vfweI; Bgiq vCl dieAwlw] prmpUjnIk s`cy siqgurU hy vwihgurU Arjndyv
swihb jIE!Awp jI nUM sd sdw rom 2 krky nmskwr hY jI[ XQw:- sdw sdw;
siqgur nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie Apwr]) guru pUrw; nmskwry] pRiB;
sBy kwj svwry]
Anyk rMgW dy mwlk, kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu]
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI ^uSI gmI qoN inAwry hn[
XQw:- Aink rMg jw ky; gny n jwih] sog hrK duhhU mih nwih] ijn@W dy
prmpUjnIk s`cy duAwry qy AnykW bRhmy, vydW dI Dun aucwrdy hn[ XQw:- Aink
bRhmy; jw ky byd Duin krih]) koit ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf; jw ky
DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit bRhmy; jgu swjx lwey] 1] AYso DxI;
goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux ibsQwrw]) prqiC irdY.gur Arjun kY; hir
pUrn bRhim. invwsu lIAau] Anuswr Awp jI ny AnykW hI bRhmy isRstI nUM swjx
www.Gursevak.com 72 q`qkrw
lwey hn[ kotwin koit bRhimAW sihq kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun srUp
jI’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkw ky, Awpxy ies srgun srUp smyq, sBnI
QweI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] siq sMqoK SuB guxW dy
Anq klwvwn qyz pRkwS sihq, prmpUjnIk vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr
smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, gwvih eIsru brmw dyvI; sohin sdw svwry]
Anuswr hr smyN gw iDAw jp rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy
siqgurU Arjndyv swihb jI DMn hn, hux au~bLdI dyZ AMdr, AibnwsI suK;
Awpn Awsn] cONkVw lw rhy hn[ rom 2 krky hir jI nUM iDAw rhy hn[ XQw:-
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]
Aink mhys; bYis iDAwnu Drih] Anuswr AnykW iSvjI, keI koit; Bey
bYrwgI] rwm nwm sMig; iqin ilv lwgI] Anuswr.hir risk bYrwgI, nwim ilv
lwgI; kqhu.n jwie inKyiDAw] AnykW vYrwgI bhuq lMmw smW smwDI’c bYT ky,
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy ivAwpk inrgun srUp dw s`cw iDAwn Dwrdy
hn[ kotwin koit iSvW sMqW vYrwgIAW sihq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun
srUp jI’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, Awpxy ies srgun srUp smyq,
siq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq prmpUjnIk vwihgurU rUpu n
ryK.n rMgu ikCu; iqRhu gux qy.pRB iBMn] inrgun bRhm jI, gwvih eIsru brmw dyvI;
sohin sdw svwry] Anuswr Awps kau, Awpih Awdysu]) siqgur Apny kau;
bilhwrY] Anuswr nmskwr krky kurbwn jWidAW hr vyly jpdy hn, DMn hn DMn
hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU Arjndyv swihb jI DMn hn, hux
au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn, hux q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy sIs’qy
puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ Awp jI ny prmpUjnIk
sRI hirmMdr swihb jI, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI rcy[ rom
2 krky fMfauq bMdn Aink bwr nmskwr bilhwr[ XQw:- fMfauiq bMdn
Ainkbwr; srb klw smrQ]
vwihgurU] koit ieMdR ieMdRwix; swih swhwix gix`jY] Anuswr prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI ny kotwn koit ieMdR pdvIAW bKSIAW hn,
kotwn koit ieMdR prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy, koit ieMdR; TwFy hY duAwr]
Anuswr siqsMgiq drbwr swihb jI dy swhmxy, AwigAw’c h`Q joV ky KV@y rom 2
www.Gursevak.com 73 q`qkrw
krky Aink bwr nmskwr kr rhy hn, ien@W smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy
srgun srUp jI’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI
smyq, rUpu n ryK.n pMc qq; Twkur Aibnws] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr
smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI bilhwr jWidAW hr smyN jpdy hn, Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
prqK´ hir] DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU Arjndyv
swihb jI DMn hn hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[
vwihgurU] krqw purK prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU pMjvyN pwiqSwh jI ny,
Awpny prm pwk inrgun srUp jI’coN, hukmI; shjy isRsit aupweI] Anuswr sihjy
hI, Aink pvn pwvk Aru nIr]) keI koit; pvx pwxI bYsMqr] Anuswr kotwn
koit qr@W dI AgnI rcI hY, inrgun srUp jI ies dy pRkwSk Awsrw, ies ’c vs
rhy hn[ jdoN cwhux ies nUM smwpq kr lYNdy hn[ XQw:- Bxiq nwnku.jb Kyl
auJwrY; qb eykY eykMkwrw]
kotwin koit AgnIAW sihq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI’c
vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, Awpxy ies srgun srUp smyq, siq sMqoK
SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq prmpUjnIk vwihgurU, rUpu n ryK.n rMgu
ikCu; iqRhu gux qy.pRB iBMn] inrgun bRhm jI, pauxu pwxI bYsMqro; hukim krih
BgqI] Anuswr.Awps kau; Awpih Awdysu]) jh Aibgqu; Bgqu qh Awip])
siqgur Apny kau; bilhwrY] Anuswr nmskwr krky kurbwn jWidAW hr vyly
jpdy hn, nwnku khY.shylIho; shu Krw ipAwrw] hm sh kyrIAw dwsIAw; swcw
Ksmu hmwrw]) pRB myry Eie; bYrwgI iqAwgI] DMn hn DMn hn DMn hn prm
pUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c
cONkVw lw rhy hn, hux q`qw ryqw Awpxy sIs’qy puAw rhy hn, hux sVdI bldI
m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ Awp jI ny prmpUjnIk sRI hirmMdr swihb jI,
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI rcy[ rom 2 krky fMfauq bMdn
Aink bwr nmskwr bilhwr[ XQw:- fMfauiq bMdn Ainkbwr; srb klw
smrQ]
vwihgurU] prmpUjnIk ivAwpk bRhm jI dy prmpiv`qR prmpUjnIk pUrn
gurU Avqwr, vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI ny, Awpxy inrgun
www.Gursevak.com 74 q`qkrw
srUp duAwrw, dwsn dwsW dy nyqRW’c vyKx dI joiq bKSI hY[ b`dlW’c jo ibjlI
AqI qyzI nwl cmkdI ilSkdI hY, ieh prmpUjnIk s`cy gurU sRI gurU Arjndyv
swihb jI dI prmpiv`qR, au~jl inrgun sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn
AKMf joiq krky grj ilSk rhI hY[ ies’c AqI qyzI vwlI cmk BI
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI ny Awpxy inrgun srUp
duAwrw pweI hY[ kotwin koit ibjlIAW dy iq`Ky qyz sihq, kRoVW bRhmMfW dy pswry
Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp
jI smyq, siq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq prmpUjnIk
vwihgurU, Git Git pUir rihE; sB TweI] pUrn myhrvwn inrgun bRhm jI,
siqgur Apny kau; bilhwrY] Anuswr kurbwn jWidAW, guru pUrw.nmskwry]
Anuswr nmskwridAW Awpxy srgun srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn
dyv swihb jI dw prm piv`qR AMimRq jwp hr smyN krdy hn[ XQw:- Awps kau;
Awpih Awdysu]) jh Aibgqu; Bgqu qh Awip]
AwnMd guxI ghIrw] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb s`cy
pwiqSwh jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw, AnMq j`g’qy jg rhIAW itaUbW b`lvW
dy hux pRkwSk ho rhy hn[ kotwin koit itaUbW blbW sihq kRoVW bRhmMfW dy pswry,
Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp
jI smyq, siq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq, sB dy AMdr
bwhr pRkwSk prmpUjnIk vwihgurU inrgun bRhm jI, siqgur Apny kau;
bilhwrY] Anuswr nmskwr krky kurbwn jWidAW, Awpxy Anq klwvwn sd
myhrvwn srgun srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI dw
prmpiv`qR AMimRq jwp hr smyN krdy hn[ XQw:- Awpy vyKY suxy Awip; gur sbid
iDAweI] 1] vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] 1] rhwau]
vwihgurU] gihr gMBIru AQwhu; Apwru Agxqu qUM] vwihgurU srUp prmpUjnIk
s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI Awpxy inrgun srUp duAwrw, swfy mn bu`D ic`q
ieMidRAW dy pRkwSk hn[ Awp jI dI prmpiv`qR s`qw krky hI swfw mn AYnw qyz
dOVdw, sMklp ivklp auTwauNdw hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU Arjn dyv swihb
jI dI ShIdI jpx jpwaux dy AnykW hI lwB hn[ ijhVy pyRmI prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq s`cw su`cw au~cw Amolk vwihgurU nwm jpdy
www.Gursevak.com 75 q`qkrw
hn, auh v`ifAW BwgW vwly hn[ XQw:- siqguru syvin; sy vfBwgI] scY sbid;
ijn@w eyk ilv lwgI]) gur syvy jyvfu; horu lwhw nwhI] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU Arjndyv swihb jI pRq`K hir srUp hn[ Drin ggn nv KMf mih; joiq
sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk
mh`lw pMjvW swihb jI Awpxy prmpiv`qR pUrn myhrvwn inrml inrvYr AnMq
klwvwn inrgun srUp duAwrw, Aks mwqR AnMq bRhmMfW dI auqpqI prloN hr smyN
kridAW, inrml inrlyp AibnwsI hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw]
Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu;
pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI]) ijhbw eyk;
ausqiq Anyk] siq purK; pUrn ibbyk] Anuswr dwsn dws gRIb dI ijhbw eyk
hY, pr vwihgurU jI dy snmuK rom 2 krky ismrn kridAW, Drm ihq AMg 2
ktwaux vwilAW bRhmigAwnI; sgl kI rInw] prmpUjnIk prm ShIdW dy
isrqwj Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb
s`cy pwiqSwh jI dI ausqiq (Anyk) bhuqI qoN bhuqI hY[ XQw:- ausqiq khnu n
jwie; muKhu quhwrIAw]) (ibbyk) bRhmigAwn sihq(siq) s`cy AibnwsI pUrn purK
hn[ XQw:- pUrn purK.Acuq AibnwsI; jsu vyd purwxI gwieAw] DMn hn DMn hn
DMn hn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb s`cy pwiqSwh
jI DMn hn, hux q`qw ryqw Awpxy sIs’qy puAw rhy hn[ Awp jI dy aucwry
prmpiv`qR AMimRq inrMkwr SuB s`cy gurbwxI jI hI Awp jI dI ivsmwd mihmw
hn[ jh Aibgqu; Bgqu qh Awip] A(jh) ij`Qy (Aibgqu) ivAkqI rihq
inrgun srUp hn (qh) iq`Qy AwpxI pRymw-BgqI krn vwly pUrn Bgqu jI BI,
Awip jI Awp hI hn[
vwihgurU] AsMK AMbrW’c AsMK sUrj, prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqSwh jI dy ielwhI hukm nwl cV@y hoey hn[ XQw:- kyqy ieMd cMd.sUr kyqy; kyqy
mMfl dys] ien@W sUrjW dy Aks, AnykW smuMdRW, cmkdIAW cIzW, hIry jvwhrwqW
lwlW, vrKw dIAW kxIAW snoA gVy, sqrMgIAW pIGW Awid’qy pY rhy hn[ siq
sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq, prmpUjnIk vwihgurU, Awid
AnIlu Anwid Anwhiq; jugu jugu eyko vysu]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh;
www.Gursevak.com 76 q`qkrw
Anhd sbd bjMqw] inrgun bRhm jI, AnykW smuMdRW, cmkdIAW cIzW, hIry
jvwhrwqW lwlW, vrKw dIAW kxIAW, br& snoA, gVy, sqrMgIAW pIGW Awid Aqy
ien@W’qy Aks pwaux vwly kotwn koit sUrjW, aun@W dy Aks ikrnW Du`pW sihq, kRoVW
bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies
srgun srUp jI smyq, Awpxy srgun srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
Arjndyv swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq jwp hr smyN krdy hn[ XQw:- vwhu vwhu
scy pwiqswh; qU scI nweI] 1] rhwau]
swihbu myrw nIq nvw; sdw sdw dwqwru] prmpUjnIk DMn mh`ly pMjvyN jI dy
ielwhI s`cy hukm nwl, keI koit; ssIAr sUr nK´qR] Anuswr AsMK suMdr AMbrW’c,
AsMK hI suMdr sohxy cMdRmyN hux cV@y hoey hn[ jo Awp jI dy inrgun pRkwS duAwrw,
pRkwS kr rhy hn[ koit cMdRmy; krih crwk] aun@W dw Aks hIry jvwhrwqW,
lwlW’qy pY irhw hY[ aun@W suMdr AMbrW cMdRimAW Aqy cMdRimAW dy pY rhy hIry
jvwhrwqW’qy Aks Aqy aun@W jvwhrwqW smyq kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun
srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq,
iJlimil iJlkY; cMdu n qwrw] sUrj ikrix n ibjuil gYxwrw] AkQI kQau.ichnu
nhI koeI; pUir rihAw min Bwiedw] vwihgurU ivsmwd inrgun bRhm jI Awpxy
inrml srgun srUp.guru Arjxu; scu isrjxhwrw] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI dw AiqAMq ipAwrw SuB s`cw su`cw au~cw prmpiv`qR nwm,
Anhq jwp jp rhy hn[ XQw:- mwJ mhlw 5] Anhdu vwjY; shij suhylw] sbid
Anµd kry sd kylw] shj guPw mih qwVI lweI; Awsxu aUc svwirAw jIau]
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI ny, Awpxy Anqklwvwn
inrgun srUp jI duAwrw, AsMK AMbr.AsMK DrqIAW ibnw QMm@W qoN, itkwey hoey hn[
isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin rhwieAw] ien@W AMbrW, DrqIAW dy iknky 2
smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry
itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, AMqrjwmI; so pRBu pUrw]) qum pUrn.pUir rhy
sMpUrn; hm BI sMig AGwey] vwihgurU ivsmwd hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN
BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, Awpxy srgun srUp vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dw
prmpiv`qR suMdr au~jl jwp hr smyN kr rhy hn[ XQw:- niKAqR ssIAr sUr
iDAwvih; bsuD ggnw gwvey]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw]
www.Gursevak.com 77 q`qkrw
vwihgurU] mh`ly pMjvyN jI ny Awpxy inrgun srUp’coN, kotwn koit bRhmMf
DrqIAW swj ky, Awpxy inrgun srUp’c itkwA ky r`Ky hn[ kotwn koit
DrqIAW’qy hrI BrI bnwspqI pYdw kIqI hY[ sUrbIr.bcn ky blI] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI Awpxy inrgun srUp jI duAwrw,
Pu`lW’c sugMDI, PlW’c rs, hux Br rhy hn[ smUh bnwspqIAW dy hry Bry ibR`CW
Pu`lW sugMDIAW p`iqAW tihxIAW mu`FW smyq, koit bRhmMf dy pswry, Awpxy srgun
srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, Awid
jugwdI; Apr Apwry] Awid inrMjn; Ksm hmwry] hr pRwxI dy AMdr bwhr hr
smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI hr smyN jp rhy hn, Awpxy s`c srgun srUp
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv
swihb jI DMn hn, au~bldI dyZ’c cONkVw lw ky BI AMimRq gurbwxI pV@dy rhy[
au~bldI dyZ dy hyTW l`kVW bwlx qoN, vwihgurU hzUr s`cy pwiqSwh jI ny, du`KW nUM
AMimRq krky pIqw[ XQw:- sgly dUK.AMimRqu kir pIvY; bwhuiV.dUKu n pwiedw]
vwihgurU] ijqnI vwihgurU jI ny jxweI hY, iqqnI khI hY, jo AxjwxI rcnw DMn
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI nUM jp rhI hY, auh igxI
nhIN jWdI[ XQw:- jyqI pRBU jnweI; rsnw qyq BnI] Anjwnq jo syvY; qyqI.nh
jwie gnI]
18.vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny Awpxy
prmpUjnIk pihly pwiqSwh jI srUp’c, Awpxy aucwry hyT ilKy, prmpiv`qR AMimRq
mnohr Amolk bcnW nUM, Asih Akih kSt shwridAW sIs vwridAW kmwieAw
hY:- qY swihb kI bwq ij AwKY; khu nwnk.ikAw dIjY] sIsu vFy kir.bYsxu dIjY;
ivxu isr.syv krIjY] ikau n mrIjY, jIAVw n dIjY; jw shu BieAw ivfwxw]) koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU gRMQ swihb jI vwihgurU(nwnk) prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh
jI hux(khu) &urmwauNdy hn:- hy mnw!myry hir pRIqm kI, koeI bwq sunwvY; so BweI
so myrw bIr] Anuswr(ij) ijhVy vwihgurU siqgurU swihb jI AQvw vwihgurU jI dy
ipAwry(qY) Awp jI nUM, (swihb) mwlk vwihgurU jI kI pRwpqI dI(bwq) g`l(AwKY)
AwKx, aun@W nUM(ikAw) kI(dIjY) dyvyNgw? sIsu vFy kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv
krIjY] hy mnw!iqsu gur kMau.siB nmskwru krhu; ijin hir kI hir gwl
www.Gursevak.com 78 q`qkrw
gloeIAY]) qY swihb kI bwq ij AwKY; Anuswr ijhVy siqgurU mhwrwj jI qYnUM
vwihgurU jI dI pRwpqI dI g`l AwKdy hn[ AYsy prmpUjnIk s`cy siqgurU pRmysr jI
nUM nmskwr krky Awpxw sIsu(vFy) v`F (kir) krky, aun@W dy bYTx leI, (bYsxu)
mUV@w bxw ky(dIjY) dyxw kr, ivxu isr dy(syv) syvw(krIjY) krnI kr[ ijvyN pMjW
ipAwirAW qy hor byAMq pRymIAW ny, Awpxy isr Arp ky kIqI[ ibnw isr dy syvw
krn dw Bwv pUrn hMgqw iqAwg ky syvw krnI[ ikau n mrIjY, jIAVw n dIjY; jw
shu BieAw ivfwxw] hy mnw!(jw) ijn@W s`cy siqgurU swihb jI qoN vwihgurU jI dI
pRwpqI dI Su`B is`iKAw sux ky(ivfwxw) Ascrj ivsmwd(shu) pqI vwihgurU jI
vwlw(BieAw) hoieAw hYN[ vw. (jw) ijn@W dI Su`B is`iKAw sux ky, ivsmwd vwihgurU
jI pRwpq(BieAw) hoey hn[ pihlW inKsmw jmW jUnW dy v`s pY irhw sI[ vw
(ivfwxw) Ascrj ivsmwd(shu) pqI vwihgurU jI srUp(BieAw) hoieAw hYN[
XQw:- dyiKAw; iqhUM lok kw pIau] Acrju BieAw; jIv qy sIau] AYsy prmpUjnIk
s`cy gurU pRmysr jI au~proN ikau(n) nhIN(mrIjY) mrdw Bwv kurbwn huMdw qy aun@W nUM
Awpxw jIAVw ikauN(n) nhIN(dIjY) idMdw?Bwv inScy krky gurU ihq ShId hoxw kr
qy Awpxw jIA dyxw kr[ XQw:- hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw]
hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB dyie sdysw]) nwnk, syvku soeI AwKIAY;
jo isru Dry auqwir] mh`ly pMjvyN jI dI prm vYrwgmeI ShIdI dw, pUrn Agm
AgwD vYrwgmeI js jwp AsqoqR sMpUrnM[
19.vwihgurU] gur nwil quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu
inDwnu.siqguir dIAw; suKu nwnk.mn mih mMfu]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir nmskrw]) vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n
koie]) bysumwr AQwh, Agnq AqolY] prmpUjnIk DMn vwihgurU ju`go j`ug At`l
gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
rsmeI ipAwrw AsqoqR:- hy pwrbRhm AnMq klwvwn vwihgurU jI dy pUrn gur
Avqwr!jwhr pIr jgqu guru bwbw] 3] prmpUjnIk s`cy siqgurU!Dnu Dnu
sqpurKu, siqgurU hmwrw; ijqu imilAY, hm hir Bgiq pweI] Anuswr Bwau-BgqI
dy dwqy.sRI gurU gRMQ swihb jIE!Awp jI Awp hI AwpxI ndr AMimRq ikRpw krky,
prmpiv`qR AMimRq ^Ub im`TI AwpxI pRymw-BgqI ipAwrw js, Ajpw jwp syvw s`cy
crn-kmlW’c lIxqw b^So jI!
www.Gursevak.com 79 q`qkrw
vwihgurU] hux gurqw ibrwjmwn sdw sdw imhrvwn AnMq klwvwn vwihgurU
siqgurU Bgvwn, Dnu Dnu sqpurKu.siqgurU hmwrw; ijqu imilAY.hm kau sWiq
AweI] Anuswr DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI
DMn hn!prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny sRI rwmsr swihb jI ivKy, BweI
gurdws swihb jI qoN ilKvwey, sRI hirmMdr swihb jI ivKy BwdRoN sudI eykm 1661
ib:sMmq nUM hrI hirmMdr swihb jI ivKy pihlI vwr pRkwSy[ Awp gurqw dy mwlk
huMidAW, siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj dy crn-kmlW ’c pUrn gRIbI syvk-Bwv
nwl ivsmwd pRym siqkwr ismrn’c lIx sjdy[ Awpxy’qy cOr n krwauNdy, Awpxy
Awp nUM n hI m`Qw itkwauNdy[ Awp pUjx krdy, krwauNdy[ DMn ipAwr siqkwr dI
hr vyly vrKw ho rhI hY ik gurU jI ny Awp iqAwg ky, sB dI crn-DUV bx ky,
siqgurU gRMQ swihb jI dw pRkwS pUjx AiqAMq aucy drjy dw kIqw, ikauN jo sRI
hirmMdr swihb jI ivKy pRkwSy[ bhuq BwrI KuSI-BrI rs-BrI suB s`cI is`iKAw
hY[ vwihgurU] sRI dmdmy swihb jI ivKy, prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh
jI ny vwihgurU pUrn s`cy gihr gMBIr Bwry nwm dy dwqy, siqgurU gRMQ swihb jI
mhwrwj jI, Awpxy kMToN aucwry[ gurU ihq bMd 2 ktwaux vwly, bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] BweI mnI isMG swihb jI qoN ilKvwey[
vwihgurU q^q s`cKMf sRI hzUr swihb jI ivKy sRI swihb pMj pYsy qy nwrIAl
pRym Bytw swhmxy r`K ky, iqMn pRkrmW krky m`Qw tyk ky Awp jI nUM, ju`go ju`g At`l
gurqw b^SI, gurU ^wlsw pMQ jI qoN pyRm BytwvW sihq m`Qw itkwieAw[ gurU rUp
^wlsw pMQ jI sdw leI Awp jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW’qy pwey[ DMn
vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI klju`g ’c pUrn gurU pRgtwey[ k`cy gurU dMB pKMf
sB dy Aaugx mytx leI, sdw gurqw ’qy sjwey[ XQw:- hir jugh jugo.jug jugh
jugo; sd pIVI gurU clµdI] juigjuigpIVIclY, siqgurkI; hrykIey; iKnmwhy]
AMimRqidRsit sMic; jIvwey] 1] kwty kst; pUry gurdyv] syvk kau dInI; ApunI
syv] jIAW nUM inrvYr pd bKSx vwly, vYr dy Ahwr qoN rihq suKdwqy hn[ XQw:-
inrwhwr inrvYr suKdweI] qw kI kImiq; iknY n pweI]) inrwhwrI inrvYru
smwieAw]) inrhwrI.kysv inrvYrw] koit jnw; jw ky pUjih pYrw] s`cy siqgurU
gRMQ swihb jI dy inmK drSnW dw mhW suK ieauN hY:- koit lwK rwj suK pwey;
iek inmK pyiK idRstwnw] Awp jI swry j`g ’qy byAMq QwvW ’qy byAMq jIAW nUM,
www.Gursevak.com 80 q`qkrw
AMimRq gurbwxI kQw kIrqn b^S ky, sdw leI inhwl kr rhy hn, Awp jI dy
smUh prmpiv`qR srUpW, smUh gurU AsQwnW sRovrW siq sMgqW rwgIAW kQwkwrW
DrmI XoiDAW, sMqW BgqW guris`KW pyRmIAW nUM, dwsn dws iKn 2 kwl rom 2
krky, fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr krky crn pUjdw hY[ XQw:- iqsu jn ky
pg.inq pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm clysih rwm]
Awp jI sVdy bLdy j`g ’qy hux, swc nwm kI AMimRq vrKw] krky, siqguru
dwqw nwm kw; pUrw ijsu BMfwru]) siqguru dwqw.rwm nwm kw; horu dwqw.koeI nwhI]
jIA dwnu dyie iqRpqwsy; scY nwim smwhI] Anuswr sMswr nUM prmpiv`qR AMimRq nwmu
dI dwq dy ky, SWqI b^S ky hrw Brw kr rhy hoN jI[ fMfauiq bMdn Ainkbwr;
srb klw smrQ] Anuswr Awp jI dy prmpiv`qR prmpUjnIk suMdr koml ipAwry
s`cy crn-kmlW ’qy fMfy vWg lMmy pY ky, rom 2 krky fMfauq bMdnw Aink bwr sdw
2 nmskwr pRvwn hovy jI[
hm kIry ikrm.siqgur srxweI; kir dieAw nwmu prgwis]) hm
inrgunIAwr; nIc Ajwn] nwnk qumrI srin; purK Bgvwn]) inrguxu nIcu AnwQu
mY; nhI doK bIcwry] nhI doK bIcwry, pUrn suKswry, pwvn ibrd bKwinAw]) moih
inrguxu nIcu AnwQu; pRB Agm ApwrIAw jIau] dieAwl sdw ik®pwl suAwmI; nIc
QwpxhwirAw]) inrgunu mugDu Ajwxu AigAwnI; krm Drm nhI jwxw]) hm
pwpI.hm pwpI; inrgux dIn.qum@wry rwm] aupRokq mhW AauguixAwirAW mhW pwpW
krky BwirAW, Agn swgr sMswr ’c fu`bidAW nUM Awp jI qwr rhy hoN jI, XQw:-
Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) bwh pkiV
guir kwiFAw; soeI auqirAw pwir]) moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh
pRBU pkrwie jIau]) qRwih qRwih.srin jn Awey; guru.hwQI dy inklwvYgo]) hm
pwQr.loh bf pwQr; gur sMgiq nwv.qrwvYgo] Awp jI ny srb`q dy Bly, KMf
bRhmMf dy auDwr ihq AnMq klw sihq, prmpiv`qR prmpUjnIk suMdr SuB s`cy pUrn
praupkwrI siqgurU swihb jI dy Su`B s`cy ds pUrn gurU Avqwr Dwry hn[
Awp jI ny prmpiv`qR pMjvyN jwmy AMdr, jyT dI AqI hI s^q grmI’c,
au~bldI dyZ ’c cONkVw lw ky, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy
su`cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI inRivkwrI sIs ’qy puAw ky, sVdI
bldI m`cdI loh ’qy KV@ ky, Akih qy Asih kSt shwr ky, Bwxw mMnx, gurU ihq
www.Gursevak.com 81 q`qkrw
kurbwnI krn dw prm au~cw sucw ^Ub s`cw sbk isKwA ky, gurU pRymw-BgqI sihq
inrgun srgun dI eykqw b^SI hY[ Awp jI ny sMq doKI mhwn pwpI nIc sy nIc
Aiq nIc cMdU dy Gry, pMj idn Bu`K auxINdRw qyRh shwrI, AMimRq gurbwxI inrol S`uD
r`Kx ihq, Drm dy pRkwS, zulm nwS leI, bVI BwrI s`cI su`cI au~cI kurbwnI dy
ky, sdw leI pUrn DrmI s`cIAW kurbwnIAW dw prmpiv`qR SuB s`cw su`cw au~cw
ipAwrw DrmI bIj bIijAw hY[ siqgur Apny kau bil jweI; ijin pYj rKI swrY
sMswir] Anuswr sMswr Br’c Drm ihq kurbwnI dI lihr clw idqI, jo sdw leI
c`ldI hI rhygI[
Dnu Dnu hir Bgqu.siqgurU hmwrw; ijs kI syvw qy, hm hir nwim ilv lweI]
Anuswr DMn hn DMn hn, vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU suMdr suAwmI sRI gurU
gRMQ swihb jI DMn hn[ quDu jyvfu.qU hY pwrbRhm; nwnk srxweI] Anuswr AsIN
nIc kIt Awp jI dI srb ivAwpI s`cI ivsmwd srx hW jI[ XQw:- hm kIry
ikrm.siqgur srxweI; kir dieAw nwmu prgwis] Awp jI ny prmpiv`qR
prmpUjnIk nOvyN jwmyN AMdr iqlk jM\U, gaU gRIb dI r`iKAw, zulm dy nwS, Drm
dy pRkwS, srb`q dy Bly ihq, id`lI jw ky, cWdnI cONk’c, 1732ib: nUM Awpxy
prmpiv`qR SuB s`cy sIs, siqgurW qoN, siqgur Apuny kau; kurbwnI] Anuswr
kurbwn kIqy[
DMn hn DMn hn DMn vwihgurU, s`cI gurqwg`dI ibrwjmwn sdw sdw imhrvwn,
siqgurU Bgvwn, dIn dieAwl ivAwpk vwihgurU bRhm jI dy AnMq klwvwn pUrn
gurU Avqwr, sdw rMgIlw lwlu ipAwrw; eyhu mihMjw Awsrw] s`cy siqgurU gurU gRMQ
swihb jI DMn hn, Awp jI nUM rom rom krky fMfauq bMdnw Aink bwr nmskwr
bilhwr, Awp jI dy prmpiv`qR Su`B s`cy mhwn praupkwrI srb ivAwpI crn-
kmlW nUM AQvw gur sbd crn-kmlW nUM ivcwrn rUpI Do 2 ky pIxw krIey qy
suAws 2 jp 2 ky jIvIey[ XQw:- siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk;
jip jip sd jIvw]) crx kml qyry.Doie Doie pIvw; myry siqgur.dIn dieAwlw]
vwihgurU] BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] Anuswr
kotwn koit sUrj cMdRmyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy inrgun
srUp dI SkqI nwl kRoVW kohW, s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy BY ’c c`lidAW,
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dIAW pRkrmW krdy hn[ prmpiv`qR s`cy siqgurU
www.Gursevak.com 82 q`qkrw
gRMQ swihb jI Awpxy inrgun srUp jI duAwrw kotwn koit sUrjW dy pRkwSk, Awsrw
BI hn[ XQw:- nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR cMdRy] Awp jI jdoN cwhux ien@W kotwn koit
sUrjW nUM Awpxy inrgun srUp ’c imlw lYNdy hn[ XQw:- jb AwkrK; krq ho
kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM] hy prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb
jIE!Awp jI(jb) jdoN(kbhUM) kdy Awpxy inrgun srUpjI dI, AwpxI AwkrKx
SkqI nwl (AwkrK) (Aw+krK) (Aw) ivSyS krky swrI rcnw nUM Awpxy
’c(krK) iK`cxw(krq) krdy ho, ijqny dyh(Dr) Drn vwly Bwv ijqny Akwr hn,
(sBhUM) swry(qum) Awp jI(mYN) ’c(imlq) iml jWdy hn[ {vwihgurU jI ijs SkqI
nwl iK`c ky swrI rcnW nUM Awpxy ’c imlwauNdy hn, auh AwkrKx SkqI hY[ }
kotwn koit bRhmMfW’c kotwn koit sUrj, s`cy siqgurU pRBU sRI gurU gRMQ swihb
jI dy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy hukm nwl cV@y hoey hn[ kotwn koit sUrjW dy suMdr
Aks kotwn koit SIiSAW smuMdRW dirAwvW ndIAW nwiLAW qRyl dIAW bUMdw vrKw
dIAW kxIAW, sqrMgIAW pIGW, kotwn koit ryqy dy cmkdy ikxikAW, cmkdIAW
cIzW ’qy pY rhy hn[ hIry jvwhrwqW lwlW, vrKw dIAW kxIAW, br& snoA, gVy
sqrMgIAW pIGW Awid Aqy ien@W ’qy Aks pwaux vwly kotwn koit sUrjW, aun@W dy
Aks ikrnW Du`pW sihq kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI ’c vs ky,
ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, jh Awpn aUc; Awpn
Awip nyrw]) jb inrgun pRB; shj suBwie] prmpUjnIk vwihgurU hr pRwxI dy
AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, iqsu gur kau; sd krI
nmskwr] iqsu gur kau; sd jwau bilhwr] Anuswr hr smyN nmskwridAW pUrn
pRym sihq jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn suMdr suAwmI vwihgurU prmpUjnIk
s`cy siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn[ ies leI jp rhy hn, ik siqgurU swihb jI
klju`gI jIAW nUM, Dnu Dnu hir igAwnI siqgurU hmwrw; ijin vYrI imqüR, hm kau
sB sm idRsit idKweI] Anuswr vYrI im`qR ’c smidRstI idKw ky, qwrn vwly
jhwz hn[ XQw:- siqgurU hY boihQw; ivrlY iknY vIcwirAw] AYsy dwqy siqgurW nUM
dwsn dwsW dI sd sdw rom rom krky, fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr pRvwn
hovy jI[
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU gRMQ swihb jI ny, AsMK AMbr AsMK
DrqIAW ibnw QMm@W qoN, Awpxy Anq klwvwn inrgun srUp’c itkwey hoey hn[
www.Gursevak.com 83 q`qkrw
XQw:- isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin rhwieAw] ien@W AMbrW, DrqIAW dy
iknky 2 smyq kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy
Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, AMqrjwmI so pRBu pUrw]) qum
pUrn.pUir rhy sMpUrn; vwihgurU ivsmwd inrgun bRhm jI, hr smyN nmskwridAW
pUrn pRym sihq jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn suMdr suAwmI vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn[ XQw:- nwrwien nrpiq;
nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu.moih qwrY] niKAqR ssIAr
sUr iDAwvih; bsuD ggnw gwvey]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd
sUrj guxqwsw]
vwihgurU gurU gRMQ swihb jI ny Awpxy inrgun srUp’c, kotwn koit sUrj qwry
mMfl ibjlIAW AgnIAW hvwvW bRhmpurIAW iSvpurIAW ivSn purIAW bYkuMT
purIAW, smuMdR DrqIAW phwV jMgl ibnw QMm@W dy AwpxI ivAwpk s`qw nwl QMm@ ky
r`Ky hoey hn[ XQw:- Awpy jlu.Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw Git Git bwsw] aupRokq
swirAW gupq pRgt AkwrW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI ’c
vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, AibnwsI;
nwhI ikCu KMf] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun
bRhm jI hr smyN jp rhy hn[ Awid AMiq; eykY Avqwrw] soeI gurU; smiJXhu
hmwrw] DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn, rom
2 krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr bilhwr[ XQw:- bMdnw hir bMdnw; gux
gwvhu gopwl rwie]
prmpUjnIk s`cy siqgurU pRBU gRMQ swihb jI dy hukm nwl kotwn koit
bRhmMfW’c, kotwn koit qwry mMfl cmk rhy hn[ ien@W swirAW nUM Awp jI ny Awpxy
inrgun srUp ’coN swijAw hY, ien@W ’c Awp jI dI prm piv`qR ivAwpk joiq,
ien@W nUM suMdr pRkwS dy rhI hY[ AsMK Arb ^rb AMbrW ’c qwry mMfl, ien@W dIAW
sohxIAW ikrnW, ien@W dI suMdrqweI smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun
srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq
jugu jugu swcw; hY BI hosI] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr
pRkwSk inrgun bRhm jI, hr smyN jp rhy hn[ DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU
gRMQ swihb jI DMn hn[ Awp jI Awpxy prmpiv`qR pMjvyN jwmyN AMdr au~bldI
www.Gursevak.com 84 q`qkrw
dyZ’c hux cONkVw lw rhy hn[ rom 2 krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr
bilhwr[ XQw:- nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
vwihgurU] AsMK icVIAW G`ugIAW koielW morW qoiqAW smUh pMCIAW smyq, kRoVW
bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA
ky, ies srgun srUp jI smyq, AibnwsI suK Awpn Awsn] inrgun bRhm jI, jo
bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor] Anuswr hr smyN jpdy
hn[ myrw suMdru suAwmI jI; hau crn kml pg Cwrw] DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn, Awp jI ny
prmpiv`qR prmpUjnIk nOvyN jwmyN ’c Awpxw Drm ihq sIs kurbwn kIqw, rom rom
krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr bilhwr[ XQw:- hau vwrI jIau vwrI;
siqgur kY bilhwrixAw]) im`T bolVy jwx ky jpdy nmskwrdy bilhwr jWdy hn[
XQw:- imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] hau sMmil QkI jI; Ehu.kdy n bolY
kaurw] kauVw.boil n jwnY, pUrn BgvwnY; Aaugxu.ko n icqwry] piqq pwvnu hir
ibrdu sdwey; ieku iqlu.nhI BMnY Gwly] Gt Gt vwsI, srb invwsI; nyrY hI qy
nyrw] nwnk dwsu.sdw srxwgiq; hir AMimRq sjxu myrw]
swihbu myrw nIq nvw; sdw sdw dwqwru] prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU
gRMQ swihb jI dy ielwhI s`cy hukm nwl, keI koit; ssIAr sUr nK´qR] Anuswr
AsMK suMdr AMbrW’c AsMK hI suMdr sohxy cMdRmyN cV@y hoey hn[ jo Awp jI dy
inrgun pRkwS duAwrw pRkwS kr rhy hn[ XQw:- koit cMdRmy; krih crwk] aun@W
dw Aks hIry jvwhrwqW, lwlW’qy pY irhw hY[ aun@W suMdr AMbrW cMdRimAW
cwnxIAW, cMdRimAW dy pY rhy hIry jvwhrwqW’qy Aks Aqy aun@W jvwhrwqW smyq
kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry
itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, iJlimil iJlkY; cMdu n qwrw] sUrj
ikrix; n ibjuil gYxwrw] AkQI kQau.ichnu nhI koeI; pUir rihAw min
Bwiedw] vwihgurU ivsmwd inrgun bRhm jI, siqguru dwqw rwm nwm kw; horu dwqw
koeI nwhI] Anuswr siqgurU gRMQ swihb jI nUM vwihgurU nwmu dy dwqy jwx ky, hr
smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU gRMQ
swihb jI DMn hn, Awp jI ny prmpiv`qR dsvyN jwmyN AMdr srbMs kurbwn kIqw,

www.Gursevak.com 85 q`qkrw
rom 2 krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr bilhwr[ XQw:- bwrnY bilhwrnY;
lK brIAw] nwmo ho.nwmu swihb ko; pRwn ADrIAw]
vwihgurU] kotwn koit bRhmMfW dy AMdr kotwn koit qr@W dI AgnI hY[ XQw:-
keI koit; pvx pwxI bYsMqr] ieh AgnI, guru pwrbRhmu; prmysru Awip]
prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy BY ’c Anyk pRkwr dy kwrj svwrdI hY[
XQw:- BY ivic; Agin kFY vygwir] vwihgurU s`cy siqgurU pRBU, guru nwrwiexu dXu
guru; guru scw isrjxhwru] prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy BY ’c,
AgnI sB dy pytW ’c Kwxw hzm kr rhI hY[ bnwspqI ies dy Awsry vD Pu`l
rhI hY[ C`qIh pRkwr dy Bojn nUM pkw rhI hY, kwrKwinAW nUM clwauNdI hY[ jTrwgn
nwl mwqw jI dy audr ’c b`cy dI qucw, h`fIAW p`kdIAW hn[ Awp jI Awpxy
inrgun srUp duAwrw, ien@W dy Awsrw pRkwSk hn[ Awp jI jdoN cwhux ien@W nUM
Awpxy ’c lIx kr lYNdy hn[ aupRokq AgnIAW dirAwvW smuMdRW SIiSAW Awid
cmkdIAW cIjW, vrKw qRyl dIAW bUMdW ’qy pY rhy AgnIAW dy pRkwS smyq, kRoVW
bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky,
ieh srgun srUp jI, ies pswry smyq, AibnwsI suK; Awpn Awsn]) jh joiq
srUpI; joiq sMig smwvY]) Epiq prlau.iKn mih krqw] Awip Alypw.inrgunu
rhqw] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI,
AwT phr; nwnk gur jwip] Anuswr hr smyN jp rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn
hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, ikauN jo Awp
jI swrIAW vsqUAW dy dwqy hn[ XQw:- siqguru dwqw.sBnw vQU kw; pUrY Bwig
imlwvixAw]
vwihgurU] AnMq bRhmMfW AnMq DrqIAW AnMq jvwlw muKI phwVW dI pUrn qyz
sihq AgnI smyq kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM
Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, Awpn Awp; Awp hI
Acrjw] inrgun bRhm jI, jip jip jIvw; siqgur nwau] Anuswr hr smyN jpdy
hn, imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, rom 2 krky fMfauq bMdnw Aink bwr
nmskwr bilhwr, Apny sMqW dI prm piv`qR crn-DUiV b^So jI[ XQw:- vwir
vwir jweI lK vrIAw; dyhu sMqn kI DUrw jIau]
www.Gursevak.com 86 q`qkrw
vwihgurU] kotwn koit bRhmMfW’c, kotwn koit cMdn dy phwVW nUM, jdoN A`g l`gdI
hY qW sugMDI dIAW lptW AwauNdIAW hn[ kotwn koit bRhmMfW, cMdn dy phwVW, aun@W nUM
l`gIAW AgnIAW, sugMDIAW vwlIAW hvwvW qy hvwvW vwly AsMK AkwS, AkwSW ’c
au~fx vwly jIvW AkwrW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp ’c vs ky,
ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, jil Qil pyiK pyiK.mnu
ibgisE; pUir rihE srb mhI] inrgun bRhm jI, gurU gRMQ jI mwinE pRgt gurW kI
dyh] jwx ky, hr smyN jpdy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, bil bil jwau isAwm suMdr kau; AkQ kQw
jw kI bwq sunI] rom 2 krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr bilhwr[ Awp jI ny
dUjy jwmy AMdr, murdw Kwx q`k hukm mMn ky, Awpxy isr qy jwn nwloN ipAwrI is`KI
dw Amr AMimRq bIj j`g’qy r`K ilAw, Bwxw jI Blw jI Bu`l gey jI SuB Amolk
prmpiv`qR AMimRq bcn kmwey, Awp jI nUM koit nmskwr[
vwihgurU] kotwn koit bRhmMfW’c kotwn koit DrqIAW’qy bsMq ru`q dy Pu`l, Pu`lW
dy cmkdy suh`px Aqy aun@W dIAW sugMDIAW, sugMDIAW vwlIAW pOxW smyq, kRoVW bRhmMfW
dy pswry Awpxy srgun srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun
srUp jI smyq, nwnk Awpn rUp; Awp hI auprjw] hr pRwxI dy AMdr bwhr BrpUr
hr smyN pRkwSk inrgun bRhm jI, hr smyN jpdy hn[ vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI
nweI] DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn, rom
2 krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr bilhwr[ XQw:- bilhwir jwey sdw
nwnku; dyhu Apxw nwau]
vwihgurU] pihlgwm jYsIAW suMdr vwdIAW, aun@W’c vihMdy suMdr cSmyN, suMdr
phwV, phwVW’qy peI suMdr brP, TMFy dySW ’c vrs rhI suMdr snoA dy FyrW dy FyrW
smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry
itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, eykY eykY qU rwieAw] inrgun bRhm jI, hr
smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn, gurqwg`dI ibrwjmwn siqgurU Bgvwn AnMq
klwvwn sdw 2 myhrvwn prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn,
rom 2 krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr bilhwr[ XQw:- bil bil bil
gurdyv; ijin nwmu idRVwieAw]
vwihgurU] AnMq bRhmMfW’c br& dy phwVW ’qy vr@dI vrKw, Awpxy b`dlW sihq
AkwSW ’c cldIAW sw& Su`D hvwvW qy hvwvW c`lx qoN JUmdy suMdr srU AMb, Awid
www.Gursevak.com 87 q`qkrw
smUh ibRC qy ibRCW vwlIAW DrqIAW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun
srUp’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, paux
pwxI; bYsMqr mwih] cwir kuMt; dh idsy smwih] Anuswr hr pRwxIN dy AMdr bwhr
hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, hr smyN pUrn pRym sihq jpdy hn, myrw
suMdru suAwmI jI; hau crn kml pg Cwrw] DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, rom 2 krky fMfauq bMdnw
Ainkbwr nmskwr bilhwr[ bil iqsu bwpY; ijin hau jwieAw] Anuswr pRymI is`K,
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] Anuswr prmpUjnIk ipqw jI
jwx ky jp 2 ky kurbwn huMdy hn[ XQw:- gur jI ky; drsn kau bil jwau] jip
jip jIvw; siqgur nwau] 1] pwrbRhm pUrn gurdyv] kir ikrpw; lwgau qyrI syv])
gur kau; kurbwnu jwau hW]
vwihgurU] kotwn koit bRhmMfW ’c kotwn koit DrqIAW, DrqIAW qy AgwD smuMdR,
smuMdRW ’c TwTW mwrdIAW byAMq suMdr lihrW, lihrW ’qy pYNdIAW sUrjW cMdRmW dIAW
ikrnW Aqy aun@W dy sohxy suh`px smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp ’c
vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, hr pRwxI dy
AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk, jil Qil mhIAil pUir rihE; srb nwQ
Apwr]) myry suMdr; gihr gBIr lwl] inrgun bRhm jI, hr smyN jp rhy hn[ DMn
hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn
rom 2 krky fMfauq bMdn Aink bwr nmskwr bilhwr[ XQw:- bil bil; iqsu
siqgur kau jwau]) hW ik bil bil; bil bil sd bilhwr] pRymI guris`K, hIey ko
pRIqmu; pwrbRhm pUrn gurdyv jI nUM, irdy ’c ArwDdy, zbwn krky jpdy, nyqRW krky
drSn krdy, kMnW ’c suxdy hn[ XQw:- AMqir guru AwrwDxw; ijhvw jip gur nwau]
nyqRI siqguru pyKxw; sRvxI sunxw gur nwau] siqgur syqI riqAw; drgh pweIAY
Twau] khu nwnk ikrpw kry; ijs no eyh vQu dyie] jg mih auqm kwFIAih; ivrly
kyeI kyie]
vwihgurU] kotwn koit smuMdRW’c Axigxq hIry jvwhrwq, lwl mUMgy, rqn ien@W
dy jOhr jlvy pRkwS smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp ’c vs ky, ies
nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, hr pRwxIN dy AMdr bwhr hr
smyN BrpUr pRkwSk, pUir rihE srbqR mih; pRB guxI ghIr] vwihgurU inrgun bRhm
jI, hr smyN jp rhy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU, prmpUjnIk s`cy siqgurU
www.Gursevak.com 88 q`qkrw
sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, rom 2 krky fMfauq bMdn Ainkbwr nmskwr
bilhwr[ XQw:- bilhwrI gur Awpxy; ijin Aaugx myit.gux prgtIAwey]
vwihgurU] kotwn koit bRhmMfW’c AnMq suMdr mwnsRovr Aqy aun@W’qy rihx vwly
suMdr hMs hMsxIAW, aun@W dw suMdr sohxw au~jl jl, suMdr suhwvxI hvw dy Julwry,
suMdr AMbr qy sUrj cMd qwry, au~QoN dy kudrqI nzwry smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry
Awpxy srgun srUp ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp
jI smyq, jil Qil pyiK pyiK.mnu ibgisE; pUir rihE srb mhI] Anuswr hr
pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk vwihgurU inrgun bRhm jI, hr smyN
jpdy hn[ sjxu scw pwiqswhu; isir sWhW dY swhu] ijsu pwis bihiTAw sohIAY;
sBnw dw vyswhu] DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU, prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ
swihb jI DMn hn[ Awp jI srb`q dy Bly dw prmpiv`qR AMimRq au~qm au~cw su`cw
aupdyS dy ky swry sMswr nUM qwr rhy hoN jI!XQw:- qyrw eyku nwmu qwry sMswru]
Awpxy ivAwpk srUp ’c iesiQ`q AkwS DrqI ibR`C, ibR`CW qoN bxy swj Aqy
swj vjwaux vwly vjMqRI, rwg gwaux vwly rwgI, rwgIAW dy gwey AMimRq kIrqn,
kQwkwrW dI kQI gurbwxI kQw smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun srUp
jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, AMg
AMg suKdweI.pUrn bRhmweI; Qwn Qwnµqr dysw] hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN
BrpUr pRkwSk vwihgurU inrgun bRhm jI, hr smyN jp rhy hn[ DMn hn DMn hn
DMn hn prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, Awp
jI ny prmpiv`qR pihly jwmy ’c prbq nUM pMjw lw ky, prmpUjnIk sRI pMjw swihb
jI pRgt kIqy, hMkwrI vlI kMDwrI dw mwx qoiVAw, suMdr suGr byAMq ipqw pRB; jI
ny klXu`g’c, siqnwmu dw is`kw clw ky, ; gurmuiK gwfI rwhu clwieAw[ srb`q dw
Blw kIqw[ XQw:- mwirAw iskw jgiqR ivic; inrml pMQ clwieAw[) siqnwmu
pRB kw; suKdweI] ibsÍwsu siq; nwnk gur qy pweI]) nmskwr gurdyv ko; siqnwm
ijs mMqR suxwieAw[ Anuswr suKdweI siqnwmu nwmu AiBAws krw ky, Awp jI dy
pRymI is`K ihMdU muslmwn, Awp jI dy prmpUjnIk s`cy crn-kmlW nUM Awpxy nyqRW’c
itkwauNdy, AwpxI ijMd jwn sRvMs Awp jI qoN kurbwn krdy, Awp jI nUM suAws 2
jpdy jpwauNdy iDAwauNdy hn[ Awp jI sBnw dy mn’c Bw ky rom 2’c vs gey[
XQw:- KwxI bwxI srb invwsI; sBnw kY min BwvixAw]
www.Gursevak.com 89 q`qkrw
vwihgurU] Awps kau; Awpih Awdysu] Anuswr suMdru suGVu cquru; jIA dwqw]
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy smUh guris`KW dy ihrdy rom 2
hr vyly, qU dieAwlu ikrpwlu pRBu soeI]) qUM dieAwlu ik®pwlu ik®pw iniD; mnsw
pUrxhwrw]) qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]) dIn
dieAwl ik®pwl suK swgr; srb Gtw BrpUrI ry] Anuswr dieAwl ikRpwl
ikRpwiniD jwx ky, hr vyly jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, ikauN jo Awp jI bRhm nUM pRgt
krky idKwauNdy hn[ XQw:- bilhwrI gur Awpxy; ijin ihrdY idqw idKwie]
vwihgurU] vfw dwqw; iqlu n qmwie] Anuswr v`fy dwqy, prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Awpxy ihrdy dy ipAwry is`KW nUM, cwr pdwrQ DrqI
Dn dUD pUq rwj Bwg bKS ky, aun@W dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk vwihgurU
inrgun bRhm jI dI swiKAwqqw sihq, iKmw DIrj sMqoK sihxSIlqw pRym s`c
Drm, bRhmigAwnI sgl kI rInw]) bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI
praupkwr aumwhw] Awid SuB guxW dy AnMq sUrj cMd qwry mMfl cV@w idMdy hn,
ien@W SuB guxW dy sUrjW cMdRimAW qwry mMflW, ien@W dy suK SWqI dy ivsmwd pRkwS
sihq, hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk vwihgurU inrgun bRhm jI,
Awpxy srgun dy pswry sihq, ivsmwd rMg’c, gurU gurU jip; mIq hmwry] Anuswr
hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn, grb pRhwrI prmpUjnIk DMn vwihgurU
s`cy siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn, rom 2 krky fMfauq bMdnw Ainkbwr nmskwr
bilhwr[ XQw:- bilhwrY nwnk lK byrw; myry Twkur Agm AgwiDE]) bwir
jwau.lK byrIAw; hir sjxu Agm Agwhu]) bwir jwau.lK byrIAw; drsu pyiK
jIvwvau]) hau bil jweI.lK lK lK brIAw; ijin BRmu prdw Kol@w rwm]
vwihgurU] prmpUjnIk snmuK gurmuiK pUrn pRymI rihqvwn in`qnymI s`cy
siqgurU swihb jI dy AqI ipAwry hIry mIry gurmuiK ShId BweI mnI isMG swihb
jI dy bMd 2 k`ty jw rhy hn[ prmpiv`qR sRIr dw Su`D sw& ^Un FyrI ho irhw hY,
DrqI ^Un nwl rMgI jw rhI hY[ prmpiv`qR sRIr nUM t`k mwr ky bMd 2 k`tx vwly
SSqR ^Un nwl g`c ho rhy hn[ ^Un nwl rMgI DrqI qy SSqRW nUM l`gw ^Un, tokry’c
pey bMd, ^Un dy smUh kqirAW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp
jI’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, hr
www.Gursevak.com 90 q`qkrw
pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk vwihgurU inrgun bRhm jI, sB qy aUc
Twkuru nwnk kw; bwr bwr nmskwrY] Anuswr sB qoN au~cy Twkur mMn ky, hr smyN
jp rhy hn DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn
hn[
koit bRhmMf dy pUrn DrmI mhWpurSW dI ShIdI q`kx vwly AMbr, hvwvW,
AkwSI rUhW, AnMq sUrjW dIAW ikrnW Du`pW, AnMq AMbrW dy qwirAW smyq, kRoVW
bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jI’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky,
ies srgun srUpjI smyq, pUrn pUir rihE srb QweI; Awn n kqhUM jwqw] Gt
Gt AMqir.srb inrMqir; rMig rivE rMig rwqw] hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN
BrpUr pRkwSk vwihgurU inrgun bRhm jI, hr smyN jp rhy hn, DMn hn DMn hn DMn
hn vwihgurU, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI DMn hn, ijn@W ny AYsy prmpUjnIk
pUrn bRhm igAwnI sUrvIr bhwdr q`q byqy kQwkwr, mhwn kIrqnIey, mhwn
syvwdwr, Drm pRcwrk, v`fy DIrjDwrI mhwn praupkwrI, Agm Apwr, audwr
mhWpurS pYdw kIqy[ so siqguru. ij scu iDAwiedw; scu scw siqguru ieky] DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj Awpxy AiqAMq ipAwry ShId
pRymI guris`KW’qy Awey Akih Asih kStW smyN, AQvw hr smyN aun@W dy idl idmwZ
’c AMimRq gurbwxI Byjdy rihMdy hn[
AMgIkwru.Ehu kry qyrw; kwrj siB svwrxw] Anuswr Awpxy pRymIAW dw p`K
krdy hn, ijs krky is`K Awpxy sIs kurbwn krky, mhwn s^q iemiqhwnW’coN
pws ho jWdy hn[ prmpUjnIk mhwn s`cy su`cy jlwlI au~c krnI vwly ShIdW ny
ies prm mnohr Amolk slok nUM kmwieAw[ kbIr.jau quih swD.iprMm kI; sIsu
kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie]
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU AMimRq gurbwxI gurU jI ny byAMq praupkwrI
pUrn vYrwgI ismrn AiBAwsI mhWpurK ShId pYdw kIqy, ijn@W dIAW kurbwnIAW
Aqy prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dIAW kurbwnIAW duAwrw prmpiv`qR
AMimRq gurbwxI jI j`g’qy sdw leI Amr At``l gurqw ibrwjmwn ho ky Awpxy
ipAwry is`KW dy idl idmwZ’c, hr smyN gurbwxI Byj rhy hn[ kurbwnIAW qoN ibnw
prmpUjnIk gurbwxI jI Alop ho jwxy sn[

www.Gursevak.com 91 q`qkrw
kurbwnI ShIdI dy idRStWq duAwrw, AMimRq gurbwxI jI dy ArQ AMdr bwhr
swiKAwq huMdy hn, ikauNik kurbwnIAW dy ky, gurU jI, gurU ipAwirAW ny gurbwxI jI
kmwey hn[ pUrn ivAwpk bRhm jI dy s`cy pUrn Avqwr prmpUjnIk Bgq sRI
kbIr swihb jI, siqgurU gRMQ swihb jI shI s`cI inriJjk AwpxI kurbwnI dyx
bwry ieauN kihMdy hn:- kbIr.jau quih swD.iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq
Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie] hy kbIr!(jau) jykr(quih) qYnUM(iprMm)
ipAwry pqI(swD) inrgun bRhm vwihgurU jI(kI) dI pRwpqI dI SuB(swD) sDr Bwv
SuB ie`Cw hY AQvw ipAwry vwihgurU jI dw(swD) sRySt purK bxn dI SuB ie`Cw hY,
qW Awpxw pRq`K sIsu(kwit) v`F(kir) krky, s`cy siqgurU swihb nUM Arpx
rUp(gooie) bwzI Kyfxw kr AQvw gurU pRIqmjI dI pRymw-BgqI rUpI qlvwr dI
inmRqw rUpI Dwr nwl, hMkwr rUpI isr v`Fx rUpI(goie) bwzI Kyfxw kr[ Kylq
Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie] isr dyx rUp bwzI nUM(Kylq) KylidAW(Kylq)
KylidAW, isr kurbwn krn rUp(hwl) msqI cV@wauxw kir, jo (ikCu) ku`J (hoie)
hovy q(hoie) hovy, Bwv BwvyN Awpxw AMg 2 v`iFAw jwvy, Gr au~jV jwvy, b`cw 2
sB pRvwr kurbwn ho jwvy, swrw j`g ruV@ jwvy[
20. is`K rwj dy bwnI mhwn sUrbIr XoDy zulm dy nwsk, su`cynMd dy n`k’c
nkyl pwaux vwly, zwlm vjIdy nUM mwrky, srihMd iklw Fwhux vwly, srihMd dI
ie`t nwl ie`t KVkwaux vwly, bzwrW’c hl vgwaux vwly, prmpUjnIk XoDy ShId
bwbw gurbKS isMG jI(bMdw isMG bhwdr jI) dI mhwn dlyr kurbwnI ShIdI dy
prmpiv`qR idRStWq duAwrw aupRokq qukW dy ArQ:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
dy lwfly s`q sO isMGW smyq, sUrbIr bhwdr bwby jI dw, id`lI dy bzwrW’c jlUs
k`iFAw igAw, ijs’c hor BI ShIdW isMGW dy isr briCAW qy tMgy hoey sn[ 5
mwrc 1716 eI:nUM id`lI dy iqRpolIAw drvwjy v`l koqvwlI dy swhmxy isMGW dw
kqlyAwm SurU hoieAw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy pUrn pRymI sUrvIr XoDy
jpI qpI inrml swaU BoLy, in`qnymI ismrn AiBAwsI is`KW ny, hwey sI q`k n
aucwrI[ sbr Sukr’c sumyr pRbq vWg Ac`l Afol Abol rih ky h`s 2 ky kurbwnI
id`qI[ sUrbIr bwby bMdw isMG jI nUM ikhw, dIn kbUl kr muAw&I mMg, nhIN qW qyry
cwr swlw qV&dy 2 b`cy dw kwljw, qyry swhmxy k`F ky, qyry muK’c dyvWgy, Pyr
qyrIAW A`KW k`FWgy, h`Q pYr v`FWgy, lohy dIAW dZdIAW lwl icmtIAW nwl, qyry
www.Gursevak.com 92 q`qkrw
sRIr dIAW botIAW k`FWgy, hwQI dy ip`Cy bMn@ ky DUhWgy[” kbIr.jau quih swD.iprMm
kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie] vwihgurU jI
dy prmpUjnIk Avqwr Bgq sRI kbIr swihb jI dy &urmwey.ienW@ Amolk s`cy
At`l bcnW nUM bwby bMdw isMG bhwdr jI ny dlyrI nwl kmwieAw, bwby jI nUM pUrn
(iprMm) ipAwry s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI prm pRsMnqw lYx(kI) dI
s`cI(swD) sDr ie`Cw sI, ies leI Awpxw sIsu kwit(kir) krky, sIs Arpx
rUp s`cI(goie) bwzI KyfI, isr v`F ky Arpx rUpI bwzI(Kylq) KyfidAW(Kylq)
KyfidAW, siqgurU swihb qoN Awpxw sRvMs kurbwn krn rUp hwl kIqw[ ; jo ikCu
hoie q hoie] Anuswr BwvyN nyqRW dy swhmxy b`cy dw kwljw k`F ky mUMh’c dy id`qw,
aupRokq swrIAW szwvW idqIAW, pr Pyr BI aupRokq slok nUM kmwieAw, ieauN haumY
iqAwg ky, A`Ty pihr prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nwl juV ky,
Awpxw sRvMs kurbwn krky, inhwl 3 hoxw cwhIdw hY jI[
vwihgurU] KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] vwihgurU pUrn bRhm jI dy pUrn
gurU Avqwr, AnMq klwvwn sdw sdw imhrvwn pUrn Bgvwn prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Awpxy pRymI is`K dy rom 2 idl idmwZ surqI
ismrqI icqvnI bu`DI jwgRq supn, suKopiq’c, qum bf dwqy; dy rhy] Anuswr
prmpiv`qR AMimRq gurbwxI hr smyN Byjdy rihMdy hn[ gurbwxI Byj ky, pUrn
myhrvwn SuB guxW dy AsMK pRkwS srUp inrgun bRhm’c sdw leI lIxqw b^Sdy
hn[ ijvyN 2 pRymI nUM AMimRq gurbwxI pRwpq huMdI hY, iqvyN 2 hI pRymI pUrn pRym
DMnvwd Adb siqkwr nmskwr sihq, vwihgurU 2 rom 2 krky aucwrdw hY, s`cy
siqgurU swihb nUM nmskwrdw hY[ sdw sdw; qUM hY suKdweI] iniv iniv lwgw; qyrI
pweI]) srb suKw kw dwqw siqguru; qw kI srnI pweIAY] pRymI dy ihrdy’coN
AMimRq &uAwry vWg au~T ky, muK’c sdw hI AwauNdw rihMdw hY, pRymI nwmu mhW rs
AMimRq pI ky, iqRpq rihMdw hY swrIAW AwvwzW’coN, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dw js sux ky, swirAW rUpW rMgW AMdr Awpxy pRIqm s`cy siqgurU
swihb jI dy ivsmwd suMdr drSn krky, pyRmI ivsmwd inhwl 3 ho jWdw hY[
AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy]
prmpUjnIk s`cy siqgurW dy pyRmIjI dw mn A`Ty pihr, s`cy siqgurU gRMQ swihb jI
dy prmpiv`qR gurSbdW rUpI suMdr sohxy s`cy pwk crn-kmlW’c lIx rihMdw hY[
www.Gursevak.com 93 q`qkrw
smrQ gurU.isir hQu DirAau] Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI pRymI jI dy isr’qy sdw Awpxw gurSbd rUpI h`Q Dr ky AYsI ivsmwd
b^iSS ikRpw krdy hn[ pyRmI jI hr vyly hr g`l nwl prmpiv`qR AMimRq gurbwxI,
gurU js ieiqhws vwihgurU vwihgurU hI g`jdy, jYkwry hI jYkwry g`jwauNdy rihMdy hn[
pyRmI dy hr suAws nUM prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI svwrdy hn[
s`cy siqgurU gRMQ swihb jI qoN ibnw, hor koeI BI ipAwrw ieSt nhIN, jo Awpxy
ipAwry jI nUM, gurU pRymw-BgqI sihq inrgux srgux jI dI pUrn eykqw Aqy iqQY
nwd ibnod; kof Anµdu] au~cI sy au~cI AvsQw dw ivsmwd AnMd b^Sy[ XQw:-
Anµdu BieAw myrI mwey; siqgurU mY pwieAw]) ijsu imilAY.min hoie AnMdu; so
siqguru khIAY] mn kI duibDw.ibnis jwie; hir prmpdu lhIAY] prmpUjnIk
s`cy siqgurU gRMQ swihb jI, Agn swgr sMswr ’c, jIvn XwqRw kr rhy, pyRmI dy
isr’qy hr smyN Awpxw prmpiv`qR h`Q r`K ky, hr pRkwr dI gurmiq Anuswr SuB
loV pUrI krdy hn[ XQw:- ieCw pUrku srb suKdwqw hir; jw kY vis hY kwmDynw]
so AYsw hir iDAweIAY myry jIAVy; qw srb suK pwvih myry mnw]) qum gMBIr DIr
aupkwrI; siqgurW dy s`cy crnIN l`gxy krky, Anhd jwp dy vwjy v`jdy hn[
XQw:- ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry]
pwrbRhm prmysr siqgur; Awpy krxYhwrw] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
jI dI mihmw siqgurU swihb jI qoN hI ho skdI hY, dwsn dws kIt mihmw krnI
nhIN jwxdy[ XQw:- qum@rI ausqiq; qum qy hoie] nwnk; Avru n jwnis koie])
inrguxu srguxu; Awpy soeI]) inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin
sglI mohI] Anuswr inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr jI dy pUrn gurU Avqwr
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI!gurisK pRIiq; guru
imlY glwty] jn nwnk pRIiq; swD pg cwty]) siqgur; cwtau pg cwt] Anuswr
AnMq zbwnW nwl Awp jI dy s`cy crn-kml c`t ky, nYnhu sMig.sMqn kI syvw;
crn JwrI kyswieE]) thl krau.qyry dws kI; pg Jwrau bwl] msqku Apnw Byt
dyau; gun sunau rswl] Anuswr AsMK isrW dy kysW nwl, Awp jI dy crn JwV@ ky,
AsMK fMfauq bMdn krky, mUMh’c Gwh lY ky, Awp jI dw dwsn dws ZRIb nIc kIt
Bu`lW dI muAw&I mMgdw hY[ ikauN jo Awp jI dw js, sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY]
rwm ibnw; ko bolY ry] Anuswr bhuq 2 hY, dws dI ie`k zbwn qoN nhIN ho skdw[
www.Gursevak.com 94 q`qkrw
XQw:- ijhbw eyk; ausqiq Anyk] siq purK; pUrn ibbyk]) hmrI ijhbw eyk
pRB; hir ky gux Agm AQwh] hm ikau kir jph ieAwixAw; hir qum vf Agm
Agwh] gurpRswid, gurU gRMQ swihb jI AsqoqR js sMpUrnM]
{vwihgurU] bIqy smyN dw i^Awl C`f ky, siqgurU swihb jI dw rom 2 dy
ipAwr nmskwr sihq, idRV pRp`k iDAwn Dwro ik vwihgurU mh`lw pMjvW jI, sRb`q
dy Bly ihq hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, AsMK SuB guxW sihq pRymw-BgqI
Ajpw jwp dy dwqy jI dy, sRI suKmnI swihb jI’c, hyTW ilKy AiqAMq hI gRIbI
mskInI dy pd, swD kI soBw; Aiq mskInI] Anuswr Awp jI dI gRIbI
sihnSIlqw dI ivsmwd AvsQw nUM jxw rhy hn, gurU pRymw-BgqI sihq inrgun
srgun dI eykqw b^S rhy hn[ pUry gur kI; dyKu vfweI] qw kI kImiq; khxu n
jweI] Anuswr AnMq ju`gW qy swrI dunIAW dy gRMQW’c, ieh pRymw-BgqI dy SuB gux
nhIN iml skdy[ ijvyN iGau nUM hzm krn leI, s^q ksrq dI loV hY, iqvyN hI
bRhmigAwn nUM jrn leI, gurU jI dI ^ws Bwau-BgqI dI loV hY[ gurU pRmysr jI ny
Bwau-BgqI praupkwr’c lIxqw nUM hI bRhmigAwn &urmwieAw hY[ Poky pKMfI
bRhmigAwnI bxn dI T`gI ^qm kr id`qI[ XQw:- bRhmigAwnI; sgl kI rInw])
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] gurU BgqI gurU
syvw qoN ibnw, bRhmigAwn pRwpq ho hI nhIN skdw[ sMq bwbw gurbcn isMG swihb
^wlsw jI ijs smyN, siqgurU gRMQ swihb jI qoN lgwqwr hr roz gurbwxI pV@dy,
sbd dI sMpUrnqw ’qy, gRIbI vwly sbd pdW qukW dw bwr 2 AiBAws krdy rihMdy[
AYsy ivsmwd lIx huMdy, keI vwrIN dupYhr dw pRCwdw BI n Ckdy[ gurduAwrw mh`lw
nOvW mh`lw dsvW jI, ipMf nwBw swihb jI(cMfIgV@) ivKy, sMqW mhWpurSW ny
dwsndws nUM, Awpxy kmry’c bulwieAw, cONkVw mwr ky, swvDwn eykwgr cIq] ho
ky, ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]) sy
ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk.qw kY; lwgau pwey]) KqRI bRwhmxu.sUdu bYsu;
auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE.pRBu Awpnw; nwnk.iqsih rvwl] Awid gRIbI dy
pd, ivsmwd rMg’c pUrIAW lgW lw ky, gw ky suxwey qy &urmwieAw, hux ie`Qy
idl’c koeI BI sMswrI sMklp nhIN r`Kxw[ ”ies qr@W inmRqw gRIbI sihnSIlqw
iKmw inRivkwrqw vwly, iek`ly 2 pd dw, hr smyN rom 2 krky nmskwr kridAW,
rom 2 dy ipAwr siqkwr nwl, Anq bwr hr smyN AiBAws krn dI pRp`k pRIqI,
www.Gursevak.com 95 q`qkrw
pRp`k Awdq bxy, ien@W pdW dw hr smyN AiBAws krn nwl vwihgurU jI dI
swiKAwqqw huMdI hY, ien@W bcnW qoN is`iKAw lY ky, siqgurU gRMQ swihb jI’coN,
inmRqw gRIbI vwly gursbd pd, poQI guru prmysuru pUjIAY; min qin lwie ipAwru]
’c dwsndws qoN gurU pRmysr jI ny ikRpw krky, ArQW sihq ilKwey hn[
21.vwihgurU] auQwnkw sRI suKmnI swihb jI:- prmpUjnIk s`cy isrjnhwr
pMjvyN gurU inrMkwr, pRB dwqau dwqwr; pUrn pwrbRhm mihmw Agm Apwr, Ajpw
jwp jI dy dwqy, pUrn gur Avqwr, kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis†
lig.ibqrhu] ShIdW dy isrqwj rwjwn rwj] Anq klwvwn Anq guxW dy mwlk
siqgurU swihb jI ny Awpxy inrgun srUp’coN, hukmI; shjy isRsit aupweI] Anuswr
ijvyN sihjy inrXqn hI AsMK bRhmMf dI rcnw rcI hY[ iqvyN inrMkwr srUp s`cy
vwihgurU gurU srUp DMn sRI suKmnI swihb jI, lgwqwr ie`ko vwrIN ivsmwd pRym
vYrwg sihq, pUrn pRym aumwh auqSwh nwl, pUrn bRhm jI ’c lIx ho ky, sihjy hI
aucwry[ XQw:- shij suBwie; bolY hir bwxI]) sRI hirmMdr swihb jI qoN pUrb
d`Kx dI bwhI ivckwr, sRI rwmsr swihb jI ivKy Emwh auqswh nwl gurbwxI
aucwrdy, gurmuiK BweI gurdws swihb jI ilKdy[ iesy prmpiv`qR SuB s`cy
AsQwn’qy, sMpUrn DMn 3 sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI rcx smyN, Ajpw jwp’c
lIx, rwq idn ie`Qy hI rihMdy, Awpxy mihlW’c n jWdy[ sRI rwmsr swihb jI ivKy
prmpiv`qR ieSnwn krky, vwihgurU jI dy iDAwn’c lIx ho ky, A&ur smwDI’c
bYTdy[ pUrn bRhmigAwnI bwby KVk isMG swihb jI ny, ie`Qy AiqAMq hI suMdr
gurduAwrw sRI rwmsr swihb jI dI auswrI dI syvw krweI hY[
sRI suKmnI swihb jI aucwrn vwly, mhW v`fBwgy idn, siqguru; jwgqw hY
dyau] siqgurU swihb jI dy snmuK pUrn bRhmigAwnI AwigAwkwrI, siqgurU gRMQ
swihb jI dy ilKwrI, jweIey bilhwrI, BweI gurdws swihb jI ny, v`fy qVky
prmpiv`qR inrml ieSnwn krvwieAw[ ieSnwn krn aupRMq, Ajpw jwp dy dwqy,
siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw gRIbI iKmw DIrj SWqI inRivkwrqw Awid
AsMK guxW dIAW Anq klW dy Twkur vwihgurU jI, sRI byr swihb jI hyTW bYT ky,
Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY
jphu; Awpnw jwpu] Anuswr Ajpw jwp dy ivsmwd rMg’c, suK srUp bRhm jI ’c
lIn ho gey[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
www.Gursevak.com 96 q`qkrw
pwr]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) mgnu BieE.ipRA
pRym isau; sUD n ismrq AMg] pRgit BieE.sB loA mih; nwnk.ADm pqMg])
hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin
Jok] pUrn bRhmigAwnI gursyvk iqAwgI vYrwgI pUrn mhWpurS bwbw bu`Fw, BweI
kilAwxw, 1BweI ibDIcMd, 2BweI jyTw, 3BweI iprwxw, 4BweI lM|whw, 5BweI pYVw
swihb jI Awid, Awpxy ipAwry gurU pRIqm jI dy prmpiv`qR SuB s`cy im`Ty nUrwnI
drSnW nUM Awey[ {ieh pMjy mhWpurS gurU pRIqm jI nwl ShId hox gey sn, pr
gurUpRmysr jI ny ien@W nUM gursyvw DrmXu`D leI vwips Byj idqw[ }s`cy pRym’c lIn
DIry 2 fMfauqW krky swhmxy sj ky, cMd ckor prIq hY; lwie qwr inhwly[
Anuswr kMD’qy au~krI qsvIr vWg, gurU pRIqm jI dy prmpiv`qR ivsmwd suMdr
drSn krky AMimRq pIx l`gy, jo aun@W dy idlW’coN au~T ky muKW’c Aw irhw sI[
AMdr bwhr ArQW sihq gursbdW dy drSn ho rhy sn[ suMdr drSn krky pUrn
pRym Bwau-BgqI sihq, inrgun srgun dI eykqw nUM pRwpq ho ky, qn mn krky
inhwl ho gey[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie
inhwlu; jw guru dyKw swm@xy] (vgin.polw) phu Pu`tx dy smyN, gurU pRIqm jI dy sRb
ivAwpI mhW ivsmwd drSn krky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd bRhm jI rc gey[
XQw:- icVI cuhkI.phu PutI; vgin bhuqu qrMg] Acrj rUp sMqn rcy; nwnk
nwmih rMg] sRb ivAwpI mhW ivsmwd rMg dy dwqy, pwrbRhm prmysr siqgur;
Awpy krxYhwrw] pUrn gurU jI ny, hir AMimRq iBMny 1loiexw; (1A`KW) Anuswr Awpxy
AMimRq iB`jy nyqR Kol@y, Awpxy hIey irdy dy ipAwry, Awpxy nYxW dy nUr, Awpxy ipAwry
spUq gurmuiK inSkwmI swhmxy bYTy q`ky, qW gurUpRmysr jI bhuq hI pRsMn hoey[ sB
pRymIAW jI ny, cojI myry goivMdw.cojI myry ipAwirAw; hir pRBu myrw cojI jIau] cojI
pRIqm jI nUM nmskwrW hI nmskwrW kIqIAW[ vwihgurU jI ny Awpxy ipAwry spUqW
nUM nmskwr krky, jI AwieAW ikhw[ gurUpRmysr jI dI pRsMnqw qoN lwhw lYx leI,
bwby bu`Fy swihb jI ny AiqAMq hI gRIbI nwl, Awpxy gL’c p`lw pw ky, dovyN h`Q
joV ky, pUrn SrDw Adb siqkwr sihq, isr Jukw ky, srb`q dy Bly leI, imst
bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr im`Ty bcnW duAwrw pRym bynqI kIqI[

www.Gursevak.com 97 q`qkrw
XQw:- TwF BXo mY joir kir; bcn khw isr inÎwie]) duie kr joiV.krI bynµqI;
Twkuru Apnw iDAwieAw] hy“pwrbRhm grIb invwj]) pwrbRhm purK dwqwrh; s`cy
pwiqSwh jIE!klj`ug dw Gor iBAwnk smW hY, sMswr A`g dw smuMdR bx cu`kw hY[
ies nUM Twr ky s`cKMf bnwaux leI, hr pRwxI dy cOvI hzwr suAws s&ly krn
vwlI, fwkUAW nUM pUrn sMq bxwaux vwlI, pUrn pRymw-BgqI sihq inrgun srgun
dI eykqw, syvw ismrn praupkwr dw auqSwh b^Sx vwlI, jhwz rUp suKYn
gurbwxI aucwro jI, ikauN jo swfIAW kilju`gI jIAW dIAW bu`DIAW qu`C hn[ ”vwh
vwh!pRymI praupkwrI hI AYsI ivsmwd nIkI suMdr srb`q dy Bly dI mMg mMgdy
hn! XQw:- mwgnw mwgnu nIkw; hir jsu.gur qy mwgnw] 4]) mwgau dwnu; Twkur
nwm] Avru kCU.myrY sMig n cwlY; imlY ik®pw gux gwm]
doihqw.bwxI kw boihQw]) kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis†
lig.ibqrhu]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI ny, ijvyN
Awpxy inrgun srUp’coN, hukmI, shjy isRsit aupweI] Anuswr AnMq bRhmMf dI
rcnw Aks mwqR sihjy hI rcI hY, iqvyN Awpxy ipAwirAW siqkwirAW is`KW dy
pUrn pRym dy vsIkwr ho ky, AsMK bRhmMf AMdr BrpUr ivAwpk nUr pUrn inrMkwr
srUp, swcI bwxI; mITI AMimRq Dwr] sMpUrn sRI suKmnI swihb jI, AiqAMq hI
im`TI suKYn gurmuiK gurmuKI bolI’c, ie`ky cONkVy srb`q dy Bly ihq &urmwey[
inqwpRqI ie`k pwT krn nwl cOvI hzwr suAws sPly huMdy hn[ sRI suKmnI swihb
jI, gurU pRymwBgqI sihq inrgun srgun jI dI eykqw b^Sdy hn, mhWpurS BweI
gurdws swihb jI ny, pUrn pRym ivSvwS idRVqw pRp`kqw iekwgRqw sihq ilKy[
ijQY jwie bhY myrw siqgurU; so Qwnu suhwvw.rwm rwjy] Anuswr ies prmpiv`qR
SuB s`cy BwgW Bry AsQwn dw nwm sRI byr swihb jI hY[ ie`Qy suBwiemwn ho ky,
pRymI jn hr smyN prmpiv`qR sRI suKmnI swihb jI dy AMimRq pwT krdy rihMdy hn[
ies prmpiv`qR gurU rUp SuB s`cy AsQwn dy drSn gurU jI dy drSnW dy qu`l hn[
XQw:- jhW bYiT.suKmnI aucwrI] iqs ky drSn, huie Pl BwrI]
{au~qm bkqy:- pRQmy mnu prboDY Apnw; pwCY Avr rIJwvY] Anuswr Awpxy
mn nUM SuB aupdyS dyx vwly[ mDm bkqy:- swhmxy bYTy sRoqy nUM sMboDn krky SuB
aupdyS dyx vwly[ kinst bkqy:- qwV ky aupdyS dyx vwly[} AsMK bRhmMfW, AsMK
www.Gursevak.com 98 q`qkrw
au~qm bkiqAW nUM pYdw krnhwr, siqguru prmysru myrw] jI ny, mn qn AnMq
bRhmMf dy jIAW nUM gurU pRymw-BgqI syvw ismrn pUrn bRhm jI dI pRwpqI dw SuB
s`cw DrmI inrml aupdyS b^iSAw hY[ ijs duAwrw gurU jI dy pRymI jI nUM, vwihgurU
ismrn Anhd Junkwr iek rs, nwmu jpq koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw]
ivsmwd gurU crn-kmlW’c ivsmwd lIxqw vwlI, Agm Apwr AvsQw pRwpq
huMdI hY[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) mgnu BieE.ipRA
pRym isau; sUD n ismrq AMg] pRgit BieE.sB loA mih; nwnk.ADm pqMg])
hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin
Jok]
<>siqgur pRswid] gauVI bwvn AKrI mhlw 5] sloku] gurdyv mwqw
gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] gurdyv sKw.AigAwn BMjnu; gurdyv bMiDp
shodrw] gurdyv dwqw.hir nwmu aupdysY; gurdyv mMqu. inroDrw] gurdyv sWiq siq
buiD mUriq; gurdyv.pwrs prs prw] gurdyv qIrQu AMimRq srovru; gur igAwn
mjnu AprMprw] gurdyv krqw.siB pwp hrqw; gurdyv, piqq pivq krw] gurdyv
Awid jugwid jugu jugu; gurdyv mMqu hir jip auDrw] gurdyv sMgiq.pRB myil kir
ikrpw; hm mUV pwpI ijqu lig qrw] gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv
nwnk hir nmskrw] 1] prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvW jI, Awpxy gurdyv
siqgurU swihb jI’qy, ivsmwd Agm Apwr AQwh ivAwpk SrDw r`KidAW,
prmpUjnIk gurU jI nUM, ipAwry mwqw ipqw(sKw) im`qR, AigAwn BMjn(shodrw)
ipAwry sky Brw qoN BI ipAwry, gurdyv sWiq siq buiD mUriq;) gurdyv dwqw.hir
nwmu aupdysY;) gurdyv qIrQu AMimRq srovru;) gurdyv Awid jugwid jugu jugu; pUrn
bRhm srUp, sB sbMDIAW nwloN ipAwry &urmw rhy hn[ XQw:- gosweI.imhMfw
ieTVw] AMm Aby Qwvhu.imTVw] BYx BweI siB sjxw; quDu jyhw.nwhI koie jIau]
1]) sB qy vf smrQ gurdyv]) bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek
nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]) rwm; hm,
siqgur pwrbRhm kir mwny]) gur nwnk dyv goivMd rUp]) vwihgurU vwihgurU
vwihgurU vwih jIau] pUrn gurdyv jI dy snmuK Ardws krdy hn[ hy krn kwrn
sB qy vf smrQ gurdyv] jI!dwsn dws mUV pwpI grIb nUM, AwpxI siqsMgq jI
www.Gursevak.com 99 q`qkrw
nwl myl lvo[ ijs krky siqsMgq jI dy prmpiv`qR im`Ty ipAwry s`cy crn-kmlW
nwl l`g ky qrnw hovy[ hy, gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; jI!dwsn dws dI
Awp jI nUM, inmK inmK, Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 Aink bwr sd sdw
mn bwxI rom 2 krky, srb ivAwpI mhW ivsmwd nmskwr hY jI[ srb ivAwpI
mhW ivsmwd nmskwr kridAW pUrn gurU jI qoN kurbwn hoey[ XQw:- nwrwien
nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu, moih qwrY]) Apuny
siqgur kY bilhwrY]) Aink bwr; gur kau bil jwau]) nwnk dws sdw kurbwnI])
jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]) jau qau; pRym Kylx
kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY;
kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw;
qau Awau hmwrY pwis]) ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE
sUrmw; Ab jUJn ko dwau] 1] sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw
kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]) kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr]
mq.hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY]) qU cau
sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru]) kbIr.jau
quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q
hoie]) gur kau; kurbwnu jwau hW] vwihgurU prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI mhwn ikRpw krky &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI dy snmuK
ShId hox vwly, pUrn DrmI mhwn praupkwrI inrMkwrI DIrjDwrI inRibkwrI
inrhMkwrI, pUrn inrgun’c lIx, s`cy suDrmI SuB krmI, bRhmigAwnI, sgl kI
rInw] ShIdW dy isrqwj, nwmu bwxI dy dwqy, prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn sRI gurU
Arjn dyv swihb jI mhwrwj, pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws] kotwn koit
bRhmMfW dy mwlk, kotwn koit bRhmMfW’c hux pRgt hI mMny pUjy jw rhy hn[ XQw:-
pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]
vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk Ajpw jwp kr rhy,
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) dIn dieAwl ik®pwl suK
swgr; srb Gtw BrpUrI ry] inrgun bRhm jI, Awpxy AnMq bRhmMf dy pswry smyq,
guru swlwhI Awpxw; bhu ibiD rMig suBwie] Anuswr hr vyly jpdy hn DMn hn DMn

www.Gursevak.com 100 q`qkrw


hn DMn hn, inrwhwr inrvYr suKdweI] vwihgurU bRhm srUp s`cy siqgurU sRI gurU
Arjn dyv swihb jI DMn hn, Awp jI ny prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI rcy[ DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU
Arjn dyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN,
hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, m`cdw 2
ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy hux
puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, sRb`q
dy Bly ihq, hux vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp rhy hn jI[
{Su`D aucwrn dI pRwpqI leI dIrG qy lGU lgW Xwd kro[ Su`D aucwrx smyN
pRymI jI hr smyN swvDwn ho ky pV@n ik hux dwsn dws lGU Bwv CotI lg, hux
dIrG Bwv lMbI v`fI lg bol irhw hY[ jy ieh i^Awl nhIN r`Kygw qW v`fI nUM CotI,
CotI nUM v`fI bolygw[ }{quk sMpUrnqw’qy ieh(]) do h`dW hn[ quk ivcwly ieh(;)
ivSrwm hY[ ivSrwm’qy Tihrnw hY[ kyvl ArQ smJwaux leI(,) kOmy dI vrqoN
kIqI hY jI, kOmy nMU jmkI kihMdy hn[ kOmy’qy QoVy qoN QoVw Tihrnw hY, ArQ smJx
leI hY[ kOmy qoN pihly Aqyy mgrly pd A`f 2 pV@ny[ ij`Qy ibMdI dI ieh(.) inSwnI
hovy, ieh TmkI hY, au~Qy Tihrnw nhIN, ArQ jxwaux leI hY[ }{hr pRvwr
gurduAwry ies piv`qR poQI qoN ArQ ivcwro, Gr 2 ArQW sihq AKMf jwp r`K ky,
rOLW lwau[ hr Gr ArQ pV@o pV@wau, guris`KI dy vwDy.srb`q dy Bly.siqgurU swihb
jI dI Agm Apwr ^uSI pRwpqI leI, A`gy pRymIAW nUM d`so[ hr Gr’c ArQ
ivcwrn dI pRpwtI pvy[ pqI sqI iml ky, poQI ArQ vIcwr ky ie`k joiq ho jwx,
ipAwry b`icAW nUM BI vIcwrn lwaux[ pqI sqI iml ky jy bMdgI nhIN krdy qW
hukm hY:- (bI-bI ArQ bhU, polw bolo) kUVu mIAw.kUVu bIbI; Kip hoey 1Kwru] kUiV
kUVY nyhu lgw; ivsirAw krqwru] (1suAwh) pqI sqI ivkwr iqAwg ky, gurdyv
mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] sRI gurU gRMQ swihb jI dI tyk lY ky,
ie`k joiq hox jI[ gurbwxI jI dI sMQw krnI AqI hI zrUrI hY[ }
22.sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd SuB guxW dIAW Anq vwly ArQ ArMB:-
gauVI suKmnI mÚ5] sloku] <>siqgur pRswid] Awid gur ey; nmh] jugwid gur
ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey; nmh] 1]) grIbI; gdw hmwrI] KMnw;
www.Gursevak.com 101 q`qkrw
sgl rynu CwrI] Anuswr pRymw-BgqI dy Avqwr, kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl
isRis† lig.ibqrhu]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry])
AibnwsI suK; Awpn Awsn]) imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw]) Aiq
pRIqm.mn mohnw Gt sohnw; pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw lwl gopwl dieAwl kI;
Apr Apwrw rwm]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] Anuswr vwihgurU srUp siqgurU mh`lw
pMjvW jI, siqgurU gRMQ swihb jI srUp hn[ sdw gurqw ibrwjmwn ho ky, ikRpw
krky sRI suKmnI swihb jI dy, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn ArQ, ieauN
&urmw rhy hn:-
mhW 2 ivsmwd pRym ibnY:- pRB rwm hir Bgvwn BgvMq myhrvwn Kudwie
A`lw gopwl prvidgwr vwihgurU goibMd inrMkwr Awid AsqoqR rUp Akwl purK jI
dy nwm Aqy shI s`cy pUrn inpuMn inRivkwr pUrn siqgurU swihbjI, sMq, swD, jn,
bRhmigAwnI, guris`K, Bgq, gurmuiK, syvk, mskInIAw.Bgq, Aprsu bYsno
BgauqI pMifqu rwmdwsu jIvn mukiq Awid nwm ij`Qy Awaux, iq`Qy prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI dw SuB s`cw sBwgw prm-piv`qR nwm lY ky,
mhW ivsmwd ArQ krnw jI, ikauN jo, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm
krn qoN, Awp jI ny jyT dI grmI’c, au~bldI dyZ, q`qy ryqy’qy bYT ky, q`qw ryqw
Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy puAw ky, kStW dI
pRvwh n kridAW, pqMgy dy lweIt’qy sVn vWg, Awp kurbwn ho ky, pRB rwm hir,
shI s`cy pUrn inpuMn inRivkwr pUrn siqgurU swihb jI, sMq, swD, jn,
bRhmigAwnI, syvk, mskInIAw Bgq Awid gux kmwey hn[ XQw:- drsnu dyiK
pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[) ijvyN swD sMig; hoie sB kI ryn]
prmpUjnIk inrgun bRhm jI ’c lIx, (swD) siqgurU mh`lw pMjvW swihb jI dy
s`cy crn-kmlW sMig rih ky, gurbwxI jI, gurbwxI jI dy ArQW ’c lIx ho ky,
pRymI gursyvk jI hMkwr ivkwr inMdw AOgux iqAwg ky, bRhmigAwnI sgl kI
rInw] Anuswr sB kI dI(ryn) crn-DUV bRhmigAwnI hoie jWdy hn[ XQw:- imit
gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn]) sgl ryn.iehu mnu BieAw;
ibnsI Ap DwrI]) eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg Cwru] so dwsn
dwsW pws, sRI suKmnI swihb jI S`D rIkwrifMg hY, pihlW sRI suKmnI swihb dy
www.Gursevak.com 102 q`qkrw
ArQW dw ^Ub AiBAws krky, cyqy kIqy jwx, S`uD rIkwrifMg suxidAW, sRI gutkw
swihb jI pRkwS krky, suKmnI swihb jI dy ArQ boly jwx, mhW ivsmwd itkwA
AnMd AMimRq, pUrn siqgurU swihb jI b^Sdy hn[
pRym ibnY:- ies qoN A`gy Ajpw jwp r`Ko jI[
gauVI suKmnI mÚ5] AnMq bRhmMf, pUrn bRhmigAwnIAW nUM pYdw krn vwly,
vwihgurU inrMkwr srUp, prmpUjnIk sB qy vfw siqguru nwnku; ijin.kl rwKI
myrI] siqgurU nwnk dyv swihb jI dy(5) pMjvyN(mÚ) srUp, prmpUjnIk mh`lw
pMjvW swihb jI, AMg 262’qy.sRI rwmsr swihb jI ivKy, gauVI rwg’c, sRI
suKmnI swihb jI, ie`ky cONkVy, Bwv lgwqwr, Agm ivsmwdqweI ’c, &urmw rhy
hn:- (suKmnI) cMdRkWqW mxI vwlw s`p, mxI nUM cMd dy swhmxy r`K idMdw hY[ cMd
dIAW ikrnW pYx qoN, mxI’coN AMimRq inkldw hY[ aus nUM c`t ky AwpxI zihr mytdw
hY[ XQw:- somvwir; sis AMimRqu JrY] cwKq byig; sgl ibK hrY] pr inrMkwr
srUp DMn sRI suKmnI swihb jI, AsMK nUr pRkwS srUp, AnMq bRhmMf’c ivAwpk
inrgun inrMkwr srUp nUM, cMdRmW dy pRkwS dI loV nhIN[ Awpxy Awp qoN Awp hI
pRkwSvwn hox kwrx, AsMK cMdRimAW dy pRkwSk hn, AnykW pRymIAW dy idlW
idmwZW lUM 2’c, Awpxy inrml pRkwS duAwrw, AMimRq b^S ky, ivkwr myt ky, hr
smyN inhwl krdy rihMdy hn[ ijvyN mxI’coN pRkwS inkldw hY, iqvyN sRI suKmnI
swihb jI(suK+mnI) ivAwpk AsMK pRkwS hI pRkwS inrMkwr srUp, sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn suK dy(mnI) mxI jI hn(suK+mnI) (mnI) mnW nUM ivsmwd
ivAwpk bRhm’c lIxqw rUpI, sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn suK dyx vwly
hn[ (suK+mnI) ivAwpk bRhm’c lIxqw rUpI suK dyx vwly(mnI) mMnI jI hn,
ijvyN mMnI’c mYdw iGau KMf huMdy hn, iqvyN ivsmwd ivAwpk pRkwS srUp suK dy, sRI
suKmnI swihb jI rUpI mMnI jI’c, gurU pRmysr jI ny pRymw-BgqI rUpI KMf,
bRhmigAwn rUpI mYdw, pRym rUpI iGau pwey hn[ ivsmwd sRI suKmnI swihb jI,
siq sMqoK dieAw ZRIbI hlImI ivcwr, inmRqw sihxSIlqw iekwgRqw SWqI
inRibkwrqw Awid ivsmwd SuB guxW sihq, vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu,
Avru n koie] Anuswr vwihgurU inrMkwr srUp hn[ Awpxy inrMkwr srUp duAwrw,
hr smyN AnMq sUrjW cMdRimAW qwirAW mMflW, AnMq AgnIAW ititAwixAW, koit
bRhmMf dIAW swrIAW dyhW nUM pRkwS rhy hn[ AYsy ivsmwd suKmeI pRkwS hn, jo
www.Gursevak.com 103 q`qkrw
hux koRVW bRhmMfW’c sihjy hI ho rhy hn[ AYsy ivsmwd suK srUp bRhm sRI suKmnI
swihb’c lIx, mhwrwj swihb jI ny au~bldI dyZ’c bYT ky BI kStW dI pRvwh
nhIN kIqI[
(sloku) {Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU Arjn
dyv siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp S`uD inrgun
srUp jI duAwrw, AnMq cMdRimAW qwirAW AgnIAW ititAwixAW sUrjW ibjlIAW
bRhmMfW AvqwrW sMqW BgqW KwxIAW bwxIAW nUM, hux pRkwS rhy hn[ siq sMqoK
dieAw Drm inmRqw.sihn- SIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw
DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid, sRb ivAwpI ivsmwd, AnMq SuB guxW dIAW,
AnMq klW sihq, ie`k rs b`JvyN AsMK pRkwS hI pRkwS, ivsmwd nUr hI nUr nUro
nUr, Ajpw jwp gursbd rUp gurU jI, swfy AMdr bwhr, hr smyN ivAwpk BrpUr
ivsmwd Ajpw jwp kr rhy, vwihgurU gurU jI hn}Awp jI mhwn ikRpw krky, AMg
262.qoN inrMkwr bwxI sRI suKmnI swihb jI AwrMB kr rhy hn:- (sloku) dohry
nyVy kivqw pd CMd hY, ijs’c pRkwS srUp bRhm jI dI, Agm Apwr ibAMq
bysumwr, AMq n pwrwvwr, rs iBMnI s`cI(sloku) pRsMsw.hI pRsMsw hY, sloku gw ky,
suMdr vwihgurU jI dy prmpiv`qR drSnW dw rMg mwxIdw hY, XQw:- jo suKu drsnu
pyKqy ipAwry; muK qy.khxu n jwie] swcI pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI
smwie]) drsnu pyKq; Bey punIqw] sgl auDwry; BweI mIqw]
<>siqgur pRswid] prmpUjnIk(<>) ie`k pRkwS srUp srb klw BrpUr
pRB; ibrQw jwnnhwr] inrgun vwihgurU inrMkwr jI dy srgun srUp, siqgur mh`lw
pMjvW pUrn bRhm jI, Awp au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ Awp jI nUM(pRswid) ikRpw
hI ikRpw Bwv sRb ivAwpI mhW ivsmwd Agm Apwr ikRpw srUp, <>vwihgurU jI,
Ajpw jwp kridAW AMdr bwhr swiKAwq ho rhy hn[ XQw:- jl Ql mwhy;
Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd
sbd bjMqw]
gurUpRmysr jI Awpxy prmpUjnIk gurdyv jI dw Awid’c, ivsmwd rMglw
AnMdI mMgl js krdy hn[ prmpUjnIk(<>) ie`k AdÍYq rUp EAMkwr srb
pRkwSk, vwihgurU bRhm inrgun inrMkwr jI dy srgun srUp dsW hI pwqSwhW dI
www.Gursevak.com 104 q`qkrw
jwgdI ie`k joiq, gurqw ibrwjmwn(siqgur) DMn sRI gurU gRMQ swihb jI, (pRswid)
(pR+swid) (pR) pry hn(swid) suAwd qoN, Bwv ieMidRAW dy suAwd qoN rihq,
inry(pRswid) AnMd hI AnMd srUp, (pRswid) ikRpw srUp Bwv gurU pRmysr jI Agm
Apwr inry ikRpw hI ikRpw pRkwS srUp hn[ jo hr vyly A`g dy smuMdR sMswr ’qy,
ikRpw hI ikRpw krdy hn, hr smyN sMswr’c l`gI A`g nUM, swc nwm kI AMimRq
vrKw] krky, buJwauNdy rihMdy hn[ hMkwrI ivkwrI mMd krmI gLy sVy koV@I jIv’qy
BI ikRpw krky, aus nUM gurbwxI jI b^S ky, inhwl krdy rihMdy hn[ nwnk;
rwKnhwru Apwru] gurU pRmysr jI, sdw 2 B`ulxhwr jIv nUM b^Sx l`igAW, ies dy
Avgux dI vIcwr nhIN krdy, J`t hI b^S lYNdy hn[ XQw:- sdw sdw; iehu
BUlnhwru] nwnk; rwKnhwru Apwru]) guxu Avguxu myrw.ikCu n bIcwirAw; bKis
lIAw iKn mwhI] AwpxI Agm Apwr ikRpw duAwrw, hr irdy hr Gr, AnMq
bRhmMf dy swry pswry nUM s`cKMf bxwauNdy hn[
(siqgur) sB qy vfw siqguru nwnku; Anuswr(gur) v`fy(gur) pUjnIk (siq)
s`cy (gur) inry pRkwS hI pRkwS hI pRkwS(<>) dYÍq rihq, ie`k vwihgurU jI,
gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI dI(pRswid) ikRpw nwl pRwpq huMdy hn[
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI’c, <>siqgur pRswid] 23 vwr
AwauNdy hn[ {sRI dmdmI tkswl Anuswr <>jI dw S`uD aucwrn ie`k EAMkwr hY,
ie`k EAMkwr bwr 2 pV@ ky, S`uD aucwrn pkwau[ hornw nMU Awpxy mgr bwr bwr
khw ky, S`uD aucwrn pkwau jI[ }
Awid gur ey; nmh] 1.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy(Awid) pihly
(gur) pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] prmpUjnIk siqgurU
vwihgurU mh`ly pihly jI(ey) nUM, dwsn dws gRIb inmwxy inqwxy dI, rom 2 dy ipAwr
nwl, inmK inmK, Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 sdw 2 srb ivAwpI mhW
ivsmwd(nmh) nmskwr hY jI[ XQw:- guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj
svwry]) Awpy lwieE; Apnw ipAwru] sdw sdw iqsu gur kau; krI nmskwru]
jugwid gur ey; nmh] 1. (jugwid) (jug+Awid) (jug) do, vwihgurU mh`ly cOQy
jI, mh`ly qIjy jI dy Awid, (gur) qU qw.jink rwjw Aauqwru, sbdu sMswir swru;
rhih jgqR, jl pdm bIcwr] vwihgurU mh`ly dUjy jI(ey) nUM, dwsn dws gRIb

www.Gursevak.com 105 q`qkrw


inmwxy inqwxy dI, rom 2 dy ipAwr pUrn siqkwr nwl inmK inmK, Twkur
nmskwrY] Anuswr inmK 2 sdw 2 sRb ivAwpI mhW ivsmwd(nmh) nmskwr hY
jI[ XQw:- guru syvau; kir nmskwr] Awju hmwrY mMglcwr]) nmskwr; qw kau
lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
siqgur ey; nmh] 1. siqpRq`gI dw Bwv vwihgurU mh`lw qIjw jI jo bcn
krdy, aus nUM pUrw inBwauNdy[ (siqgur) (siq+gur) (siq) s`cy(gur) bRhm srUp,
sqpRq`gI (gur) prmpUjnIk nwny siqgurU Amrdws swihb jI(ey) nUM, dwsn dws
gRIb inmwxy inqwxy dI, rom 2 dy ipAwr nwl inmK inmK, Twkur nmskwrY]
Anuswr inmK 2 sdw 2 srb ivAwpI mhW ivsmwd(nmh) nmskwr hY jI[ XQw:-
iqsu gur kMau.siB nmskwru krhu; ijin hir kI hir gwl gloeIAY]) hir Dn ky;
Bir lyhu BMfwr] nwnk; gur pUry nmskwr] 1]
23.vwihgurU mh`ly qIjy jI dy siqpRq`gI hox dy srb ivAwpI mhW ivsmwd
kOqk:- vwihgurU mh`ly dUjy jI ny, sRI KfUr swihb jI qoN, mh`ly qIjy jI nUM sRI
goieMdvwl swihb jI vswaux leI ByijAw[ min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw
cwau] Anuswr vwihgurU mh`ly qIjy jI dy mn’c, jdoN prmpiv`qR drSnW dw cwA
au~Tdw, qdoN CyqI hI drSnW nUM Aw jWdy[ vwihgurU mh`ly dUjy jI ny pUrn ipAwr
nwl hukm kIqw, “hy mhWpurS jIE!rwm srUp gurU syvw’coN gYrhwzr nhIN hovxw[
rwq idn ie`k krky cwA nwl syvw kro krwau[ Awp iqAwg ky gurU syvw krn nwl
sdw drSn hoxgy[ gurU syvw krny’qy dwsn dws nMU gurqw pRwpq hoeI hY[ Awp jI
ny AwigAw qoN ibnw, ie`Qy nhIN Awauxw[ au~Qy hI rih ky idl itkwA ky, gurU syvw
cwA nwl krnI[ jdoN izAwdw iK`c kroNgy, qW dwsn dws Awpy hI, Awp jI pws
Aw jwvygw[ ” mMny kI giq; khI n jwie]) hukim mMinAY.hovY prvwxu; qw KsmY kw
mhlu pwiesI]) nwnk mMinAw mMnIAY; buJIAY gur prswid] Anuswr hukm
mMnidAW, vwihgurU mh`lw qIjw jI, sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, inmK inmK,
Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 suAws 2 Awpxy ipAwry pRIqm jI nUM icqvdy,
rom 2 dy pUrn pRym siqkwr nwl jpdy iDAwauNdy pUjdy ArwDdy nmskwrdy rihMdy[
hr hwlq’c Awpxy ipAwry pRIqm jI dIAW swKIAW mihmw sqsMgq jI nUM suxwauNdy
2, pUrn ivsmwdqweI’c AYsy ivsmwd lIx huMdy, nyqRW’coN vYrwg jl iqRp 2 krky
if`gdw rihMdw[ bhuq hI G`t Ckdy sONdy boldy[ ie`k idn iDAwn itkwA ky, A&ur
www.Gursevak.com 106 q`qkrw
smwDI’c bYT ky, gurU pRIqm jI nUM pUrn pRym dI iK`c nwl cyqy kIqw[ prmpiv`qR
im`Ty crn-kmlW’c lIn ho gey[ XQw:- hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru
vhy vih clY jIau]) mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg])
myrw.AMqrjwmI hir rwieAw] mh`lw dUjw jI pRym dy vsIkwr ho ky, sRI KfUr swihb
jI qoN sRI goieMdvwl swihb jI nUM qur pey[ mMnY sgl Bvx kI suiD] Anuswr Awp
jI ny jwixAw ik cojI pRIqm jI drSn b^Sx Aw rhy hn[ Awp jI sRI goieMdvwl
swihb jI qoN qury[ rsqy’c sRI dmdmy swihb jI ivKy myl ho igAw[ pUrn pRym cwA
auqSwh nwl B`j ky, prmpUjnIk s`cy ivsmwd crnkmlW’qy m`Qw r`iKAw[ vwihgurU
mh`ly dUjy jI ny fOiLAW qoN PV ky auTwey, AwpxI CwqI nwl lw ky, Gu`t ky ipAwr
kIqw[ XQw:- myrY min qin pRIiq lgweI siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw]
1
j`PI) vwihgurU mh`ly dUjy jI ny Awp jI dI s`jI bWh PVI, Awpxy brwbr qory, sRI
goieMdvwl swihb jI nUM qury[ Awp jI dI K`bI bWh ih`l ky QoVI ijhI A`gy ho geI,
idl’c bhuq hI du`K mMinAw[ “ies bWh ny gurU pRIqm jI dI ibAdbI kIqI hY[ jy
ies nUM k`itAw qW vwihgurU jI bIr-rs Dwrngy[ ”ies leI pRq`igAw kr leI,
“A`j qoN ies bWh qoN koeI BI kMm nhIN lYxw[ ”(nweI ibMdI nhIN lwauxI) vwhu vwhu
scy pwiqswh; qU scI nweI] vwhu myry swihb jI vwhu!ikqnw ivsmwd Adb
siqkwr ipAwr hY[ muV ky aus bWh qoN kMm hI nhIN ilAw, AwpxI CwqI nwl lw ky
r`Kdy, kIqI pRq`igAw pUrI kIqI[
ie`k vwrI vwihgurU mh`ly qIjy jI ny, ie`k mweI dy rox dI Avwz sux ky, BweI
b`lU jI nUM ByijAw[ BweI swihb jI ny Aw ky d`isAw, “mwqw jI dw b`cw sdw dI
nINd sON igAw hY[ ies leI ro rhI hY[ ”mwir Awpy jIvwldw; AMqir bwhir
swiQ] Anuswr sRI gurU swihb jI ny jw ky b`cw ijauNdw kr idqw[ imhrvwnu.swihbu
imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] gurU pRmysr jI ny
kruxw-rs’c FL ky pRq`igAw kIqI, “ijqnw icr dwsn dws dI izMdgI hY, auqnw
icr sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, koeI BI pRwxI cV@weI n kry[ ”Awp jI dy
gurqw smyN 22.swl’c, sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, ie`k BI pRwxI ny cV@weI nhIN
kIqI[ ies leI bhuq pRymI cweIN 2 Aw vsy, AbwdI bhuq hI sMGxI ho geI[ bhuq
pRymI gurU pRmysr jI dy s`cy im`Ty crn- kmlW dy kIVy bx ky, pUrn bRhmigAwnI bx
gey[ so vwihgurU gurU pRmysr jI ny jo 2 BI pRq`igAw kIqI, pUrn qOr’qy inBweI[
www.Gursevak.com 107 q`qkrw
ies leI sqpRq`gI bRhm srUp, vwihgurU mh`ly qIjy jI nUM rom 2 krky sd sdw
nmskwr[ XQw:- gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]
sRI gurdyv ey; nmh] 1] 1.vwihgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- (sRI)
SRomxI(sRI) soBw vwly(gurdyv) (gur+dyv) (dyv) prmpUjnIk DrmI ipqw(dyv) pRkwS
srUp bRhm jI dy srgun Avqwr, (gur) pRkwS bRhm srUp, DMn sRI gurU rwmdws
swihb s`cy pwiqSwhjI(ey) nUM, dwsn dws dI rom 2 krky sd sdw(nmh) nmskwr
hY jI] 1] XQw:- DMnu DMnu rwmdws guru; ijin isirAw.iqnY svwirAw] pUrI hoeI
krwmwiq; Awip isrjxhwrY DwirAw] isKI AqY sMgqI; pwrbRhmu kir
nmskwirAw]) hir nwmu dIAw.guir praupkwrI; Dnu DMnu gurU kw ipqw mwqw] hMau
siqgur Apuxy kMau sdw nmskwrI; ijqu imilAY hir nwmu mY jwqw]
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI nUM sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn nmskwr dw Bwv, bhu byAMq; aUc qy aUcw] hY[ mohn moih
lIAw mnu myrw; smJis sbdu bIcwry] 1] Anuswr gurdyv jI dy ivsmwd drSnW
’qy moihq ho ky, ivsmwd rMg’c nmskwr kr rhy hn[ ij`Qy Awl jwl; mwieAw
jMjwl] haumY moh; Brm BY Bwr] dUK sUK; mwn Apmwn] Aink pRkwr; kIE
bK´wn] smUh AOguxW ivkwrW hMkwr dw iqAwg hI iqAwg hY[
Awid gur ey; nmh] 2.(gur) prmpUjnIk(gur) bRhm AsMK bRhmMf dI
rcnw’c ivAwpk pRkwSk inrlyp Ajpw jwp inrgun inrMkwr, AnMq bRhmMf dI
rcnw dy(Awid) mu`F rUp jI(ey) nUM, dwsndws dI rom 2 krky sdw 2(nmh)
nmskwr hY[
jugwid gur ey; nmh] 2. (jugwid) (jug+Awid) (jug) j`ugW(Awid)
AwidkW’c, (gur) cyqn pRkwS srUp ivAwpk bRhm jI (ey) nUM, dwsn dws dI rom
2 krky sdw 2(nmh) nmskwr hY[
siqgur ey; nmh] 2.(siqgur) (siq+gur) (siq) s`cy bRhm (gur)
prmpUjnIk (gur) cyqn pRkwS srUp bRhm jI, AsMK bRhmMf dI rcnw’c,
ivAwpk pRkwSk inrlyp inrgun inrMkwr(ey) nUM, dwsn dws dI rom 2 krky sdw
2(nmh) nmskwr hY[
sRI gurdyv ey; nmh] 1] 2.(sRI) SRomxI(sRI) soBw vwly (gurdyv) Akwl purKu
jI (ey) nUM dwsn dws dI rom 2 krky sdw 2(nmh) nmskwr hY] 1] XQw:-
www.Gursevak.com 108 q`qkrw
Awdysu iqsY Awdysu] Awid AnIlu Anwid Anwhiq; jugu jugu eyko vysu]) nmskwr;
qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI pihly[
ismrau; ismir ismir suKu pwvau] 1.{prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk
dyv pUrn bRhm srUp mh`lw p DMn gurdyv jI, zwlmW dy ibTwaux qoN, hux au~bldI
dyZ’c bYT rhy hn}grIbI.gdw hmwrI] KMnw.sgl rynu CwrI] Anuswr sRb ivAwpI
mhW ivsmwid gRIbI hI gRIbI sihq, &urmw rhy hn:- hy prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU swihbwn jIE!Awp jI dI ikRpw duAwrw, sqsMgiq jI smyq, Awp jI nUM,
kWKI; eykY drs quhwro] Anuswr Awp jI dy suMdr pwk drSnW dy cwhvwn pRymIAW
nUM, mn bwxI rom 2 krky, dwsn dws sdw(ismrau) Xwd krdw hY[ hr
smyN(ismir) Xwd krky(ismir) Xwd krky, sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn
Ajpw jwp AwqmnMd suKu(pwvau) pwauNdw hY[ XQw:- ismrau. ismir ismir suK
pwvau; swis swis sm@wly] ieh loik prloik sMig shweI; jq kq moih rKvwly])
suKw kI imiq, ikAw gxI; jw ismrI goivMdu]
2.gurUpRmysr jI Awpxy ipAwry is`K b`icAW nUM, gurU ismrn pRymw-BgqI krn
dw SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn:- hy BweI!prmpUjnIk s`cy Akwl purKu, siqgurU
swihbwn jI, aun@W dy sMqW BgqW ShIdW dy praupkwrI ieiqhws, vwhu vwhu bwxI
inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] inrMkwr srUp gurbwxI jI dy prmpiv`qR
A`Kr 2 nUM, gurU srUp mMn ky, rom 2 dy pRym krky, mn bwxI rom 2 krky hr
smyN(ismrau) Xwd kro[ ismir ismir ky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn
Awqm suKu, sdw leI(pwvau) pwauxw kro[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd
Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
kil klys; qn mwih imtwvau] (kil) klpxw, klj`ug Bwv smUh
AOgux(klys) JgVy(klys) 1Aiv`idAw 2AsMmqw 3rwg 4dYÍK, 5AvIinvyS qn(mwih)
’c jo hn, ien@W nUM gurU pRymw-BgqI sihq, gurU ismrn ’c lIx ho ky(imtwvau)
imtwauxw kro[ 1Aiv`idAw:- bRhm sbMDI jwxkwrI v`loN AxpV@qw[ 2AsMmqw:-
iksy nwl sMmqI myl imlwp n hoxw, hryk nwl Axbx ho jwxI[ 3rwg:- BwvyN koeI
iC`qR mwry, l`q v`F dyvy, iPr BI aus nwl(rwg) moh krnw[ aus nwl moh krky,
www.Gursevak.com 109 q`qkrw
aus dy hI ADIn rihxw[ 4dYÍK:- nyk swaU purKW nwl, ibnw kwrn dy dYÍK krnI,
cIz vMfx l`igAW, ijs nwl dYÍS hovy aus nUM G`t dyxI[ iksy nwl dYÍS krky, kOVy
bcn bolxy, qMg krnw Awid[ 5AvIinvyS:- aultw hT krky, gurU pRmysr jI dy
hukm dy ault c`lxw[
ismrau jwsu; ibsuMBr eykY] (ibsuMBr) Anqklwvwn pUrn myhrvwn, hr pRwxI
dy AMdr bwhr hr smyN vwihgurU 3 jp rhy, Ajpw jwp AsMK nUr, nUr hI nUr nUro
nUr, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AnMq bRhmMf dI rcnw nUM rozI hvw
pwxI, gursbd aupdyS nwl Brn vwly, iKn ’c auqpiq prlau kridAW inrlyp
ibsuMBr jI hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu
rhqw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] aupRokq guxW vwly(eykY)
ie`k ibsuMBr dy(jwsu) js nUM, mn bwxI rom 2 krky, pUrn pRym nwl gurU pRymw-
BgqI, sqsMgiq jI sihq, dwsn dws gRIb (ismrau) Xwd krdw hY[
nwmu jpq; Agnq AnykY]) qyry nwm Anykw.rUp Anµqw; khxu n jwhI, qyry
gux kyqy]) guoibMdy] mukMdy] audwry] Apwry] 94] hrIAM] krIAM] inRnwmy] Akwmy]
95] rwm hir Bgvwn BgvMq myhrvwn Kudwie A`lw gopwl prvidgwr vwihgurU
goibMd inrMkwr[ Anuswr Awp jI dy(Agnq) igxqI qoN rihq(AnykY) AnykW hI
(nwmu) nwmW nUM, Agnq (AnykY) AnykW hI sMq Bgq gurmuiK ipAwry, AnMq bRhmMf
q`q sUrj cMd qwry mMfl pSU pMCI AwpxI 2 bolI Anuswr hr smyN(jpq) jpdy
rihMMdy hn[ XQw:- keI koit; nvqn nwm iDAwvih] nwnk krqy kw; AMqu n
pwvih] 1]) sysnwg.isr shs bnweI] dÍY shMs.rsnwh suhweI] rtq Ab
lgy.nwm Apwrw] qumro; qaU n pwvq pwrw] 6]) gwvih quhno.pauxu pwxI bYsMqru;
gwvY rwjw Drmu duAwry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw]) bRhmy quDu iDAwiein@; ieMdR ieMdRwsxw]) (lqw polw, b`lI) lqw blI swK
sB ismrih; riv rihAw suAwmI sB mnw]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm
ibnw; ko bolY ry]
24.byd purwn; isMimRiq suDwK´r] kIny rwm nwm; iek AwK´r] 1.vwihgurU
mh`lw pMjvW jI mn bwxI rom 2 krky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp
Anqklwvwn gRIbI ismrn ’c lIx &urmw rhy hn:- dwsn dws ny (iek) AdYÍq
rUp, (AwK´r) (Aw+K´r) (K´r) Krn qoN(Aw) rihq bRhm rwm nwm jI, Agm
www.Gursevak.com 110 q`qkrw
ivsmwd Agwh pRvwh ismrn ’c lIn ho ky, jo ismrnw(kIny) kIqy hn, dwsn dws
dw eyho hI byd purwn isMimRiq qy hor (suDwK´r) SuD piv`qR A`KrW vwly Dwrimk gRMQW
nUM pV@nw vIcwrnw hY, Bwv vwihgurU ismrn duAwrw, Ajpw jwp ivAwpk bRhm ’c,
AYsI ivsmwd lInqw hY, sunIAY Avr.Avr ibiD buJIAY; bkn kQn rhqw]
Anuswr byd swsqR pV@n dI loV nhIN[ XQw:- jh srb klw; Awpih prbIn] qh
byd kqyb; khw koaU cIn]) hir myrw isimRiq. hir myrw swsqR; hir myrw bMDpu.hir
myrw BweI] hir kI mY BUK lwgY, hir nwim myrw mnu iqRpqY; hir myrw swku. AMiq
hoie sKweI]) bhu swsqR bhu isimRqI; pyKy srb FFoil] pUjis nwhI.hir hry;
nwnk nwm Amol]) jwp qwp koit lK pUjw; hir ismrx quil.n lwiex]
dUjw ArQ.hy BweI!hir ismrin lig; byd aupwey]) hir ismrin; kIE sgl
Akwrw]) nwmY hI qy sBu ikCu hoAw; ibnu siqgur, nwmu n jwpY] Anuswr (iek)
AdÍYq srUp, (AwK´r) Krn rihq, Ajpw jwp pUrn bRhm jI ny, rwm nwm ismrn
jI duAwrw, AnMq bRhmMf pYdw(kIny) kIqy hn, ies leI byd purwn
isMimRiq(suDwK´r) (suD+AwK´r) (suD) piv`qR (AwK´r) A`Kr vwly Dwrimk gRMQ BI,
iek rwm jI ny, nwm ismrn duAwrw pYdw(kIny) kIqy hn[ ies leI vwihgurU jI dy
ismrn jI dI mwnqw mhwnqw khI nhIN jWdI[ byd purwx isMimRq dy pV@n nwloN,
vwihgurU ismrn jI Amolk ivsmwd AlOikk hn[
iknkw eyk; ijsu jIA bswvY] qw kI mihmw; gnI n AwvY] 1.rkqu ibMdu kw
iehu qno; AgnI pwis iprwxu] Anuswr rkq ibMd dy ijsu(eyk) ie`k(iknkw) ikxky
ikRm jIA dy irdy’c, vwihgurU jI Awpxw sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn pUrn
myhrvwn Ajpw jwp ismrn vwihgurU nwm(bswvY) vswauNdy hn, (qw) iqs gurmuiK
snmuK gurU ipAwry jI kI, Agm Apwr sRb ivAwpI mhW ivsmwd bRhmigAwnI
sgl kI rInw]) mihmw (gnI) ignx’c (n) nhIN(AwvY) AwauNdI[ XQw:- dyiKAw;
iqhUM lok kw pIau] Acrju BieAw; jIv qy sIau]) jn kI mihmw.kyqk brnau; jo
pRB Apny Bwxy] khu nwnk.ijn siqguru ByitAw; sy sB qy Bey inkwxy]
2.ie`k ikxkw Coty qoN Cotw huMdw hY[ vwihgurU siqgurU swihbwn jI ijsu Awpxy
ipAwry dy(jIA) idl’c, (eyk) ie`k (iknkw) Cotw nIc kIt puxw Bwv
gRIbI(bswvY) vswauNdy hn, (qw) iqs kI mihmw(gnI) igxI, Bwv ignx ’c(n)
nhIN(AwvY) AwauNdI[ XQw:- kir ikrpw; ijs kY ihrdY grIbI bswvY] nwnk.
www.Gursevak.com 111 q`qkrw
eIhw mukqu; AwgY suKu pwvY]) sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau
pwey]) KqRI bRwhmxu.sUdu bYsu; auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE.pRBu Awpnw;
nwnk.iqsih rvwl]
kWKI; eykY drs quhwro] nwnk aun sMig; moih auDwro] 1] prm pUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv srUp mh`lw p jI &urmwauNdy hn:- hy
vwihgurU siqgurU swihbwn jI!ijhVy gurmuiK ipAwry, vwSnwvW lwlc AOgux ivkwr
doS iqAwg ky, Awp jI dy ivsmwd ismrn’c lIx, (quhwro) Awp jI dy prmpiv`qR
SuB s`cy inrol(eykY) ie`k(drs) drSnW dy(kWKI) cwhvwn hn, (aun) aun@W
sMig(moih) dwsn dws gRIb nUM, mhW pwpW ivkwrW kukrmW AOguxW jmW jUnW qoN,
(auDwro) Cufwauxw kro jI, Bwv iqn@W gurmuKW ipAwirAW dI siqsMgq jI’c
rihMidAW, gurU jI dy AmulIk lwl; eyih rqn] bcnW nUM ismridAW, gurbwxI
suxidAW kQw kIrqn kridAW krwauNidAW isKwauNidAW, rom 2 dy ipAwr nwl,
Awp iqAwg ky kmweIey, kyvl mhWpurSW dy nwl hI vrq vrqwvw hovy[ sB dI
crn-DUV bx jweIey jI[ XQw:- swD kI DUir; krhu iesnwnu] swD aUpir;
jweIAY kurbwnu]) swD qyry kI; crnI pwau] nwnk kY min; iehu Anrwau] 1])
nyqRhu pyiK drsu; suKu hoie] mnu ibgsY; swD crn Doie]) mwiG mjnu.sMig swDUAw;
DUVI kir iesnwnu]) jn nwnk pRIiq; swD pg cwty]) soriT mhlw 5] hm sMqn
kI rynu ipAwry; hm sMqn kI srxw] sMq hmwrI Et sqwxI; sMq hmwrw ghxw]
1] hm; sMqn isau bix AweI] pUrib iliKAw pweI] iehu mnu qyrw BweI] rhwau]
sMqn isau.myrI lyvw dyvI; sMqn isau ibauhwrw] sMqn isau.hm lwhw KwitAw; hir
Bgiq Bry BMfwrw] 2] sMqn mokau pUMjI saupI; qau auqirAw mn kw DoKw] Drm
rwie Ab khw krYgo; jau PwitE.sglo lyKw] 3] mhw Anµd Bey suKu pwieAw;
sMqn kY prswdy] khu nwnk.hir isau mnu mwinAw; rMig rqy ibsmwdy] 4] 8]
19]
suKmnI suK; AMimRq pRB nwmu] Bgq jnw kY; min ibsRwm] rhwau] sRb
ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp ivsmwd inrMkwr srUp, sRI suKmnI swihb jI,
AMimRq suK pRB jI dy prmpiv`qR SuB s`cy ipAwry AiqAMq ivsmwid im`Ty nwmu jI
hn, ijn@W dw vwihgurU jI dy(jnw) ipAwirAW(Bgq) BgqW jI(kY) dy min ’c
(ibsRwm) vwsw hY[ XQw:- sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy
www.Gursevak.com 112 q`qkrw
visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3] vw suKmnI suK; AMimRq pRB nwmu] jI,
Bgq jnw(kY) dy min nUM(ibsRwm) itkwA b^Sdy hn[ AYsy AibnwsI suK; Awpn
Awsn] Ajpw jwp pUrn ivsmwd suK srUp bRhm sRI suKmnI swihb’c lIx, mhwrwj
swihb jI ny, zwlmW dy au~bldI dyZ’c ibTwaux qoN BI, Akih Asih kStW dI pRvwh
nhIN kIqI[ kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] 6] Anuswr
Drm’c pUrn idRV@ pRp`k, AduqI kurbwnI idqI hY[ }(rhwau) ivsrwm, tyk, sQweI,
vw ihrdy rUpI Kyq’c nwm(rhwau) bIjxw kro[ nwm’c mn(rhwau) itkwau[ (rhwau)
snwBI tIkw, ijvyN nwBI pyt dy ivcwly huMdI hY, ieauN swry sbd dw isDWq, rhwau
dIAW qukW’c huMdw hY[ rhwau dIAW qukW dy ArQ krky, Pyr sbd dy ArQ AwrMB
krny krky, ArQ sp`St huMdy hn[ sMgIq, kwvX nwl rhwau sbMD r`Kdw hY[ {] 1]
rhwau] nUM ie`k rhwau nhIN pVHnw, kyvl rhwau hI pVHnw hY[ h`dW AMdr eykw rhwau
dI quk dI igxqI dw vwck hY[ myrw mnu locY; gur drsn qweI] ies sbd’c cwr
rhwau hn, isrIrwgu mhlw 4 vxjwrw, <>siqnwmu gur pRswid] hir hir auqmu
nwmu hY; ijin isirAw.sBu koie jIau] ’c Cy rhwau hn[ jy rhwau dy AMk pVHIey, qW
qrqIbvwr AMk BI cwr jW Cy q`k Awauxy cwhIdy sn[ pr E~Qy sB QWeI eykw hI hY[
ies leI ie`k rhwau, do rhwau, iqMn rhwau nhIN pVHny, kyvl rhwau hI pVHnw[
A`KrW’c rhwau dUjw] Awvy, au~Qy rhwau dUjw zrUr br zrUr pVHnw hY[ hukmnwmw lYx
smyN, rhwau dUjw pVH ky, &qyh g`jwauxI, rhwau dUjw dw sbMD aus sbd nwl huMdw hY[
sbd’c ie`k qoN v`D rhwau hox, qW ijs rhwau qoN cwho kIrqn kro[ sRI suKmnI
swihb, dKxI EAMkwru, isD gosit’c kyvl ie`k 2 rhwau hI hY[ }
pRB kY ismrin; griB n bsY] {vwihgurU ismrn ArQ bwry, sRb ivAwpI
ivsmwd Ajpw jwp SuB vIcwr:- prmpUjnIk DMn vwihgurU mh`lw pMjvW jI hux
au~bldI dyZ’c bYT ky, ipAwry vwihgurU jI dw ismrn kr rhy hn[ vwihgurU ismrn
dw Bwv bhu byAMq; aUc qy aUcw] hY[ du`K dI pRvwh nhIN kIqI, kStW nUM AMimRq krky
pIqw, Bwxw mMinAw hwey sI nhIN aucwrI, sRwp nhIN id`qw[ pUrn gurU jI, Akwl jI nUM
im`T bolVy jwx ky jpdy nmskwrdy kurbwn jWdy hn[ XQw:- imT bolVw jI; hir
sjxu suAwmI morw] hau sMmil QkI jI; Ehu.kdy n bolY kaurw] kauVw.boil n jwnY,
pUrn BgvwnY; Aaugxu.ko n icqwry] piqq pwvnu hir ibrdu sdwey; ieku iqlu.nhI
BMnY Gwly] Gt Gt vwsI, srb invwsI; nyrY hI qy nyrw] nwnk dwsu.sdw srxwgiq;
hir AMimRq sjxu myrw]) hau vwrI jIau vwrI; siqgur kY bilhwrixAw])
www.Gursevak.com 113 q`qkrw
ismrn ArQ:- Awpxw sRIr cV@weI krn l`gy, ies dw ismrn snyh n krnw,
iksy sbMDI Dn pdwrQ nUM cyqy n krnw[ sbMDI rwj Dn sB ku`J nws hox qoN, aunW@
nUM n ismrnw, koeI byAdbI kry aus nUM n ismrnw[ koeI Dn pdwrQ lY ky mu`kr
jwvy, aus nUM n ismrnw[ c`kRvrqI bwdSwhI hIry jvwhrwq sony dI DrqI, surg
dIAW mohxIAW BwvyN pRwpq hox, qW BI ien@W nUM n ismrnw[ ieMidRAW dy iviSAW
suAwdW, iqMnW guxW, AOguxW qoN AqIq rih ky, AwpxI vifAweI Awp n krnI[ mn
bwxI sRIr dy rogW qoN inrlyp ho ky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU
siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj dy A`Kr 2 nUM, ArQW sihq AMdr bwhr iDAwauxw
ArwDxw jpxw nmskwrnw pUjxw mMnxw mnwauxw, gwauxw gwvwauxw, sunxw
sunwauxw AMdr vswauxw, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn AsMK pRkwS srUp
Ajpw jwp pRBU ismrn jI hn[ srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn
kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1] Anuswr inrgun bRhm jI Awpxy srgun
srUp dy koit bRhmMf dy pswry smyq hr smyN, Awpxy srgun srUp vwihgurU mh`ly
pMjvyN jI nUM ismr rhy hn[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY
ry] }
pRB kY ismrin; griB n bsY] (pRB) pUrn myhrvwn sRb ivAwpI inrw nUr,
nUro nUr, kwrx krx krIm] ikrpw Dwir rhIm] Akwl purKu siqgurU swihbwn
jI(kY) dy, ivsmwd(ismrin) Xwd ismrn nUM pRwpq gurmuiK ipAwry jI, mwqw
dy(griB) pyt’c(n) nhIN(bsY) vsdy, Bwv mwqw dy grB’c bwr 2 cOrwsI dy gyVy’c
nhIN AwauNdy[ XQw:- jp´au ijn@ Arjun dyv gurU; iPir sMkt join grB n AwXau]
2.zor zulm krky gRIbW dy ^Un nwl Awpxw(griB) iF`f Brn’c(n) nhIN(bsY)
vsdy, Bwv aunW gurmuKW dI socxI, kyvl Awpxw iF`f Brn q`k hI nhIN hY, blik
aumwh auqSwh nwl inSkwm syvw praupkwr SuB kwrj krdy hn[ XQw:-
bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw]
ismrn hIn jIv, jIAW nUM hr smyN KweI hI jWdy hn, b`krI vWg ku`J n ku`J
KweI hI jWdy hn[ ijs krky pyt bhuq hI vD jWdy hn[ XQw:- mÚ1] sau Elwm@y
idnY ky; rwqI imlin@ shMs] isPiq slwhxu Cif kY; krMgI lgw hMsu] iPtu ievyhw
jIivAw; ijqu Kwie vDwieAw pytu] nwnk scy nwm ivxu; sBo dusmnu hyqu]

www.Gursevak.com 114 q`qkrw


3.pUrn pyRm Bwvnw sihq, Awp iqAwg ky, sB dI crn-DUV bx ky, ijhVy
gurmuiK ipAwry, AsMK pRkwS hI pRkwS DMn 2 vwihgurU siqgurU swihbwn jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy im`Ty ismrin’c lIx hn, auh ipAwry(pRB) imhrvwnu swihbu
imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] pUrn myhrvwn
inrgun bRhm jI(kY) dy(griB) pyt AsMK AnMq pRkwS hI pRkwS’c(n) ivSyS
krky(bsY) vsdy hn[ XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig;
joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky
sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]
(n`sY) pRB kY ismrin; dUKu jmu nsY] prmpUjnIk(pRB) DMn vwihgurU siqgurU
gRMQ swihb jI(kY) dy A`Kr 2 dw ismrin krny krky, ivkwr mhW pwp kukrm rog,
vwihgurU jI dy ivCooVy dy dUKu jmu inscy krky(nsY) n`s jWdy hn[ XQw:- nwmu lYq;
ikCu ibGnu n lwgY] nwmu suxq; jmu dUrhu BwgY] nwmu lYq; sB dUKh nwsu] nwmu
jpq; hir crx invwsu]) nwrwiex khq; jmu Bwig plwiex]) mweI; myry mn ko
suKu] koit Anµd rwj suKu BugvY; hir ismrq.ibnsY sB duKu])
pRB kY ismrin; kwlu prhrY] DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy au~bldI dyZ’c
ibTwaux qoN, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy
hn[ m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn
praupkwrI sIs’qy hux puAw rhy hn[ m`cdI 2 loh’qy hux KV@ rhy hn[
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky,
A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, sRb`q dy Bly ihq, hux vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp
rhy hn[ hux Awpxy inrgun srUp duAwrw, Awp jI dy nyqRW’c vs ky, hux Awp
gurbwxI ArQ pV@ rhy hn, AYsy dwqy Twkur ipqw(pRB) vwihgurU gurU pRmysr jI(kY)
dy(ismrin) Xwd AiBAws duAwrw, kwlu(prhrY) dUr B`j jWdw hY[ XQw:- kwlu
jwlu jmu, joih n swkY; swcy isau ilv lweI hy]) jo iqsu syvy.so AibnwsI; nw iqsu
kwlu sMqweI hy]
25.pRB kY ismrin; dusmnu trY] (pRB) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb
jIAw kw dwqw ry] rwmjI dy srgun srUp, pUrn gurU Avqwr siqgurU swihbwn
jI(kY) dy ismrin AiBAws krny krky, ismrn AiBAwsI dy(dusmnu) vYrI bMdy s`p
www.Gursevak.com 115 q`qkrw
Syr kwm kRoD loB moh AOgux, (dusmnu) ivCoVw vwihgurU jI dw, sRIr’c gMdy
kItwxU(trY) tl jWdy hn[ XQw:- nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky
bYrweI] bRhmu pswru pswirE BIqir; siqgur qy soJI pweI]) ibsir geI; sB
qwiq prweI] jb qy swDsMgiq; moih pweI] 1] rhwau] nw ko bYrI.nhI ibgwnw;
sgl sMig.hm kau bin AweI] 1] jo pRB kIno.so Bl mwinE; eyh sumiq.swDU qy
pweI] 2] sB mih riv rihAw, pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI]
swKI:- prm pUjnIk pUrn guris`K, v`fy ibbykI iqAwgI vYrwgI mhwn
praupkwrI DIrjDwrI, gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR SuB s`cy im`Ty crn-kmlW dy
AinMn Bgq, bRhmigAwnI sgl kI rInw] DMn bwbw krm isMG jI hoqI mrdwn
vwilAW dy ipAwry crn-kmlW’c, ie`k ivkwrI ny Bytw r`K ky m`Qw tyikAw, qW
Awp jI ny Bytw pRvwn hI n kIqI[ AiqAMq hI ipAwr nwl ndr krky q`ikAw,
ikhw, “s`c 2 bol[ ”qW aus ikhw, “nvwb dI suMdr b`cI nUM pRwpq krnw cwhuMdw
hW[ ”mhWpurSW ny pUrn pyRm’c FL ky, vwihgurU siqgurU mh`lw pMjvW jI dw ShIdI
pRsMg qy mihmw suxweI[ ies nUM ikhw, “BweI!^udw jI Awp dw Blw krn, Awp
lgwqwr A`T GMty in`q, DMn vwihgurU gurU nwnk dyv swihb jI dw mUlmMqR, siqgurU
pMjvyN pwiqSwh jI dI ShIdI dw jwp msIq ’c jw ky cwLI idn krnw[ ”ies ny
jwp AwrMB kr idqw[ gurU pRmysr jI dI Agm AgwD kmweI dw AYsw ivsmwd
itkwA bixAW, jwp krn smyN A`K pu`t ky n Jwkdy[ pRB kY ismrin; dusmnu trY]
Anuswr ies dyy mn qoN duSmx Bwv ivkwr AOgux BI tl gey[ idlW nUM idlW dy rwh
huMdy hn[ ies dy idl dI s&weI dw ies dy duSmxW’qy BI gurpRswid AYsw Asr
hoieAw aun@W ny iek`Ty ho ky, ies nUM slwm krky ikhw, “BweI!Awp jI ^udw jI dI
bMdgI krdy hoN, AsIN Awp jI nwloN duSmxI C`fI, AsIN Awp jI dI crn-DUV hW[
”lok ies nUM m`Qw tykx l`g gey[ ie`k idn Esy b`cI ny, mhWpurS jwx ky, jw ky
m`Qw tyikAw[ ies ny ikhw, “Awau spu`qRI jI!”ies nUM AwpxI Drm spu`qRI bxw ky,
ies dI SwdI’qy swrw Krc kIqw, nyk swaU DrmI purK bx gey[ sMqW mhWpurKW dy
pws m`Qw tyk ky, pyRm bynqI kIqI, “hy mhWpurS jIE!Awp jI dw bhuq 3 DMnvwd
hY[ ”sMqW mhWpurSW ny ikhw, “BweI!nwm jpy qoN ibnw, jIv dy mMdy sMklp ivkwr
AOgux ieMdyR sB duSmx hn[ iesy qr@W sRIr ’c byAMq hI ivroDI kItwxU hn, ijn@W
qoN bImwrIAW pYdw huMdIAW hn[ jIv dw Awpxw ASu`D mn, sRIr BI ivroDI hY[
www.Gursevak.com 116 q`qkrw
bwhr bRhmMf AMdr, Syr s`p A`g pwxI sUKm qoN sUKm byAMq hI ivroDI jIA, ies nUM
Kw jWdy hn[ so pRB kY ismrin; dusmnu trY] Anuswr vwihgurU jI dw SuB s`cw
inSkwm ipAwrw ismrn krn nwl, AMdr ibmwrIAW dy ikRm kwm kRoD bMdy Syr s`p
smUh duSmx tl jWdy hn[ ”
pRB ismrq; kCu ibGnu n lwgY] (pRB) vwihgurU siqgurU swihbwn jI, Awpxy
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] inrgun srUp duAwrw, hr smyN sB dy
AMdr bwhr nUro nUr BrpUr sB jIAW nUM ijMd jwn svws b^S rhy hn[ AnMq
srUjW cMdRimAW qwirAW mMflW nUM pRkwS rhy hn[ sB dI pRiqpwlxw kr rhy hn[
AYsy pRB dwqau dwqwr vwihgurU siqgurU swihbwn jI nUM, lUM 2 dy pUrn pRym ipAwr
Adb siqkwr nwl, suAws 2(ismrq) cyqy kridAW hI, gurmiq Anuswr sMswrI
SuB kwrj, Drm krm dI pUrqI, pUrn bRhm jI dI pRwpqI ’c, (kCu) k`uJ
ibGnu(n) nhIN(lwgY) l`gdw[ XQw:- ibGn ibnwsn.siB duK nwsn; gur crxI
mnu lwgw] gux gwvq Acuq AibnwsI; Anidnu hir rMig jwgw]
pRB kY ismrin; Anidnu jwgY] (pRB) pUrn myhrvwn hwzrw hzUr vwihgurU
jI(kY) dy ismrin krn vwly gurmuiK ipAwry ismrn ’c lIx, hir syvw krky, moh
mmqw ivkwrW mwieAw qoN, (Anidnu) rwq idny, (jwgY) jwgdy rihMdy hn[ XQw:-
suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI guru Awlwau] koeI AYsw gurmuiK jy imlY; hau qw
ky Dovw pwau]) gurisK jogI jwgdy; mwieAw AMdir krin audwsI]) gurmuiK jwig
rhy; cUkI AiBmwnI rwm]) eIq aUq nh folIAY; hir syvw jwgin rwm]
pRB kY ismrin; Bau n ibAwpY] (pRB) inrMkwr jI dy pUrn s`cy gurU Avqwr,
Anq klw hoie; Twkuru ciVAw] DMn sRI gurU gRMQ swihb jI(kY) dy b^Sy, Ajpw
jwp vwihgurU ismrin krn vwly nUM, iksy pRkwr dw koeI BI Bau fr(n)
nhIN(ibAwpY) l`gdw[ XQw:- ijin guru syivAw; iqsu Bau n ibAwpY]) {sq pRkwr
dw fr:- 1Xh BY, 2pRlok BY, 3jnm bydnw 4jwq[ 5An r`iKAw Ar 6gupq BY,
7
Aks mwqR BY swq[ 1ies lok dw BY 2jmW dw BY 3jMmx dI bydnw pIVw dw BY,
4
jwqI’qy ivpqw pYxI, ijvyN 1984 dy dMigAW vyly is`KW’qy ihMd’c peI[ 5ij`Qy
r`iKAw n ho skdI hovy[ 6AMdroN gupq BY Awauxw 7Aks mwqR fr ijvyN g`fI hyT Aw
jwxw[ }

www.Gursevak.com 117 q`qkrw


pRB kY ismrin; duKu n sMqwpY] (pRB) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw
imhrvwnu] DMn siqgurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2(kY) dy(ismrin) Xwd AiBAws
duAwrw, ivkwrW jmW mhW pwpW, vwihgurU jI dy ivCoVy dw duKu(sMqwpY) duKwauNdw(n)
nhIN[ XQw:- dUKu drdu; jmu nyiV n AwvY] khu nwnk; jo hir gun gwvY]
pRB kw ismrnu; swD kY sMig] (pRB) sm`RQ vwihgurU gurU nwnk dyv swihb
jI(kw) dw ismrnu, (swD) ju`go ju`g At`l DMn 2 sRI gurU gRMQ swihb jI, (kY) dy
prmpUjnIk SuB s`cy su`cy im`Ty crnkmlW sMig l`gxy krky pRwpq huMdw hY[ XQw:-
ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] Bwv pMjW ipAwirAW duAwrw, KMfy
bwty dw AMimRq Ck ky, pUrn gurU vwly bx ky, pUry gurU jI dI syvw krky, pRsMnqw
ismrn pRwpq kro[
srb inDwn; nwnk hir rMig] 2] siqgurU nwnk dyv gurU gRMQ jI mwinE;
prgt gurW kI dyh] jI s`c 3 &urmwauNdy hn:- (hir) prmpUjnIk pRkwS srUp
s`cy ivsmwd hrI jI nwl(rMig) pyRm krny krky, hir rMig cV@n qoN, siq sMqoK
dieAw Drm vIcwr, inmRqw gRIbI iKmw DIrj Awid sRb ivAwpI ivsmwd
Anqklwvwn SuB guxW sihq, nwmu dy(srb) swry(inDwn) ^zwny pRwpq ho jWdy hn[
vw (hir) vwihgurU jI dw(rMig) pRym hI(srb) swry(rMig) AnMd rs dw(inDwn)
^zwnw hY] 2] XQw:- pweIAin siB inDwn; qyrY rMig riqAw]
26.pRB kY ismrin; iriD isiD nau iniD] 1.iqlk jM\U, swDU sMq s`c Drm
dI r`iKAw leI, gurbwxI guris`KI nUM j`ugo j`ug At`l r`Kx leI, zulm dy nws s`c dy
pRkwS leI, Awpxy pRymIAW dI mOq dw fr cu`kx leI, Awpxy is`KW sRb`q dy Bly
leI, kurbwnI dw bIj bIjx leI, Awpxy ipAwirAW nUM nwmu dI idRVqw pRp`kqw
Ajpw jwp b^Sx leI, gurU pRymw-BgqI duAwrw, inrgunu srgunu jI dI eykqw
b^Sx leI, sdw leI gurqw ibrwjmwn ho ky, Awpxy ipAwirAW dy idl idmwZ
rom 2 ’c, gurbwxI b^Sx leI, KMf bRhmMf nUM s`cKMf bxw ky auDwrn leI, sbr
Sukr rjw ’c idRV@ At`l rih ky, Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn
praupkwrI DIrjDwrI inRibkwrI inrMkwrI sIs swihb jI nUM kurbwn krn vwly,
(pRB) DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI(kY) nUM, rom 2 ipAwr
siqkwr nwl, inmK 2 nmskwr krky, (ismrin) ismrny krky, 1iriD 2isiD

www.Gursevak.com 118 q`qkrw


3
nau 4iniD dI pRwpqI huMdI hY[ XQw:- qygbhwdr ismirAY; Gr nau iniD AwvY
Dwie]) nv inDI ATwrh isDI, ipCY lgIAw iPrih; jo hir ihrdY sdw vswie]
iriD’qy swKI:- koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]
siqgurU sRI gurU hirgoivMd swihb mhwrwj jI dy vr nwl, BweI rUpcMd jI pRgty[
ien@W dy gurmuiK nwm ’qy, gurU pRmysr jI ny BweIrUpw n`gr vswieAw[ hMkwrI zwlm
Swhjhwn ny, llwbyg dI kmWf hyT lhOroN pYNqI hzwr &Oj, gurUpRmysr jI ’qy cV@w
ky ByjI[ sihj AvsQw ’c lIx BweI rUpcMd jI, l`kVW v`F rhy, pyRmIAW leI
lMgr lY ky jw rhy sn[ iqMn sO dy dsqy ny ien@W qoN lMgr Kohxw cwihAw, qW ien@W
ny ikhw, “DIrj kro pMgq lw ky bYT jwauNgy, qW swry hI Ck lvoNgy[ ”pMgq’c bYT
gey[ pRCwidAW ’qy su`kI sbzI pw idqI, swry Ck ky KuS hoey[ A`gy vwiFAW nUM BI
jw vrqwieAw[ pdwrQ vrqwauNidAW 2 Amu`k rihx dw nwm (1iriD) hY[ gurU syvw
ismrn pRymw-BgqI ismrn AiBAws qoN pYdw hoeI muK, gOx(2isiD) SkqI[ A`T
muK qy ds gOx is`DIAW hn[ A`T muK is`DIAW:- 1.Aixmw:- bhuq Cotw ho jwxw[
2.mihmw:- bhuq v`fw ho jwxw[ 3.girmw:- BwrI ho jwxw[ 4.liGmw:- hOLw ho
jwxw[ 5.pRwpq:- mn BwauNdI vsqU pRwpq kr lYxI[ 6.pRwkwmX:- swirAW dy mn
dI jwx lYxI[ 7.eIiSqw:- AwpxI ie`Cw Anuswr sB nUM pRyrnw[ 8.viSqw:- sB nUM
kwbU kr lYxw[) ds gOx is`DIAW:- 1.AnUrim:- B`uK qyh dw n ivAwpxw[ 2.dUr
sRvx:- dUroN sB g`l sux lYxI[ 3.dUr drsn:- dUr dy nzwry A`KW swhmxy vyKxy[
4.mno vyg:- ijvyN mn ny ij`Qy jwxw hovy J`t pt cilAw jWdw hY, iqvyN ij`Qy jwxw
hovy Aks mwqR hI phuMc jwxw[ 5.kwm rUp:- jyhw mn cwhy qyhw rUp Dwr lYxw[
6.prkwXW pRvyS:- dUjy dI dyh c pRvyS kr jwxw[ 7.sÍYCMd imRqU:- AwpxI ie`Cw
Anuswr mr jwxw[ 8.sur kRIVw vw dyviqAW nwl iml ky Kylxw[ 9.sMklp isD:-
jo icqvxw so pUrw hoxw[ 10.ApRiqhq giq:- iksy QW jwx’c koeI rukwvt n
pvy[ 3(nau) nON 4(iniD) inDIAW ieh hn:- Asn bsn BU knk pun, dwsI cONp
gulwm, rQvwhy hFvwhy jwxIAY, jh nviniD ky nwm[
pRB kY ismrin; iriD isiD nau iniD] 2.prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvW
jI ismrn ’c lIx ho ky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd rMg’c &urmwauNdy hn:- dwsn
dws nUM, gurpRswid(pRB) vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kY) dy pUrn Agm ivsmwd
ismrin ’c lIxqw hI iriD isiD nau iniD hY[ XQw:- ijh siqgur ismrMiQ;
www.Gursevak.com 119 q`qkrw
iriD isiD nv iniD pwvY]) Ast isiD; nv iniD eyh] krim prwpiq; ijsu nwmu
dyh]) nv inDI ATwrh isDI, ipCY lgIAw iPrih; jo hir ihrdY sdw vswie]
ij`Qy hMkwr hY, au~Qy hI ien@W dI loV BwsdI hY[ khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu
pwrbRhmu; ndrI AwieAw] Anuswr ij`Qy hMkwr imt jwvyy, au~Qy bRhm hI bRhm,
ivsmwd nUr pRkwS hI pRkwS dy drSn ivsmwdqweI, Anhd Junkwr dw ivsmwdI
suK pRwpq hY[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr] is`DIAW’c prcxy krky, ipAwry nwm jI dI pRwpqI nhIN huMdI[ XQw:- isDu
hovw.isiD lweI; iriD AwKw Awau] gupqu prgtu hoie bYsw; loku rwKY Bwau] mqu
dyiK BUlw vIsrY; qyrw, iciq n AwvY nwau]) iriD isiD sBu mohu hY; nwmu n vsY min
Awie]) Awip nwQu.nwQI sB jw kI; iriD isiD Avrw swd]
pRB kY ismrin; igAwnu iDAwnu qqu buiD] prmpUjnIk(pRB) dsW pwiqswhW dy
prmpiv`qR au~cy su`cy SuB guxW praupkwrW, inrMkwr srUp gursbdW ArQW(kY) dy
ismrin igAwnu iDAwnu vwlI gurmuiK buiD, (qqu) bRhm srUp hY[ vw pRB jI kY
ismrin duAwrw, inrgun srgun bRhm jI dy igAwnu, iDAwnu sihq, buiD(qqu)
bRhm srUp hI ho jWdI hY[
pRB kY ismrin; jp qp pUjw] zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn
qoN, (pRB) vwihgurU gurdyv mh`lw pMjvW jI, au~bldI dyZ ’c bYT ky, sbr Sukr
kmwauNidAW Bwxw mMnidAW, vwihgurU mh`ly pihly jI dI pUrn pRymw-BgqI duAwrw,
inrgun srgun jI dI eykqw sihq, vwihgurU jI dy Agm Agwh mhW ivsmwd
ismrn pRvwh ’c, mn bwxI rom 2 krky, lIx ho ky, jo ivsmwd AvsQw dI pRwpqI
hY, so kmw ky &urmw rhy hn:- (pRB) DMn vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kY) dy,
inrMkwr srUp gursbdW ArQW dy ismrin pRvwh’c lIx hoxy krky, gurU jI nUM isr
Arpx rUpI pUjw hY[ XQw:- qnu mnu Arpau; pUj crwvau] gurprswid; inrMjnu
pwvau] eyho hI vwihgurU jI dw jp hY, ies ismrn pUjw jp dy pRvwh’c lIx ho ky,
AiqAMq suMdr sohxy AsMK nUr, nUr hI nUr, SuB guxW dIAW Anq klW sihq
BrpUr, ibsmwd zwhrw zhUr inrgun inrMkwr’c lIxqw rUpI qp hY[ XQw:- mnu
qnu inrmlu hoieAw; lwgI swcu prIiq] crx Bjy pwrbRhm ky; siB jp qp iqn
hI kIiq]

www.Gursevak.com 120 q`qkrw


pRB kY ismrin; ibnsY dUjw] (pRB) vwihgurU jI(kY) dy ivsmwd au~jl ismrin
krn nwl, (dUjw) dYÍq Bwv(ibnsY) nws ho jWdw hY[ XQw:- jh hir ismrnu
BieAw; qh aupwiD gqu kInI vfBwgI hir jpnw] jn nwnk kau guir ieh miq
dInI; jip hir Bvjlu qrnw])
pRB kY ismrin; qIrQ iesnwnI] (pRB) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb
jIAw kw dwqw ry] vwihgurU jI(kY) dy ismrin vwly gursyvk jI, nwm rUpI s`cy
qIrQ dy sdw iesnwnI hn[ XQw:- qIriQ nwvx jwau; qIrQu nwmu hY] qIrQu sbd
bIcwru; AMqir igAwnu hY]
pRB kY ismrin; drgh mwnI] (pRB) KMf bRhmMf dy mwlk s`cy siqgurU
swihbwn jI(kY) dy mhwn au~jl inSkwm ismrin krn nwl, ismrn krn vwly
gurmuiK mhWpurS jI dI pRym bynqI, vwihgurU jI dI s`cI(drgh) sqsMgq, AsMK
bRhmMf dI rcnw, s`cKMf ivKy(mwnI) mMnI jWdI hY[ XQw:- swrg mhlw 5] mwnI
qUM; rwm kY dir mwnI] swDsMig imil hir gun gwey; ibnsI sB AiBmwnI] 1])
jw kw kihAw; drgh clY] so iks kau; ndir lY AwvY qlY]) gur jIau; sMig
quhwrY jwinE] koit joD.auAw kI bwq n puCIAY; qW drgh BI mwinE]
pRB kY ismrin; hoie su Blw] vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI Awp hI pRB jI
hn, Awp hI pRB jI dw ismrn hn, Awp hI pRB jI dw ismrn b^Sdy hn[ (pRB)
siqgurU swihb jI dy A`Kr 2(kY) dy prmpiv`qR ismrin duAwrw, (su) BlI pRkwr
sdw sRb`q dw Blw hoie irhw hY[ vw(pRB) vwihgurU jI (kY) dy prmpiv`qR ismrin
’c lIx mhWpurS jI, jo hoie su Blw krky mMndy hn, Bwv Bwxy ’c pRsMn rihMdy
hn[ XQw:- jo hoAw; hovq so jwnY] pRB Apny kw; hukmu pCwnY]) qyrw kIAw mITw
lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY]) AwT phr; inkit kir jwnY] pRB kw kIAw;
mITw mwnY]) gurmuiK; qyrw Bwxw BwvY]) eyku kuslu; mokau siqgurU bqwieAw] hir
jo ikCu kry; su hir ikAw Bgqw BwieAw] jn nwnk; haumY mwir smwieAw] 4]
iein ibiD kusl hoq; myry BweI] ieau pweIAY; hir rwm shweI] 1] rhwau dUjw]
pRB kY ismrin; suPl Plw] (pRB) pUrn qyz hI qyz pRcMf Ajpw jwp bRhm
jI dy Anq klwvwn pUrn gurU Avqwr DMn siqgurU rwmdws swihb jI(kY) dy, pRB
kY ismrin; Anhd Junkwr]) smrin ’c, rom 2 dy pRym krky lIn, gursyvk jI,
Ajpw jwp siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw gRIbI iKmw DIrj SWqI
www.Gursevak.com 121 q`qkrw
inRivkwrqw Awid AsMK SuB guxW dIAW, Anq klW dy Twkur vwihgurU jI dI pRwpqI
rUpI(suPl) (su+Pl) (su) sRySt Pl sihq(Plw) Pldy hn[
sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau pwey] 3] srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI, grIbI; gdw
hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI]) pwie lgau.moih krau bynqI; koaU sMqu imlY
bfBwgI] Anuswr gRIbI dI h`d jxwauNidAW &urmw rhy hn:- (sy) Ehu prmpUjnIk
gurmuiK ipAwry siqgurU swihb jI, gursyvk jI, vwihgurU jI nUM Anhdu vwjY; shij
suhylw] sbid Anµd kry sd kylw] shj guPw mih qwVI lweI; Awsxu aUc
svwirAw jIau] vwlI gurmuiK AvsQw’c, (ismrih) Xwd krdy hn, (ijn) ijn@W
qoN vwihgurU siqgurU swihbwn jI Awip hI, (ismrwey) ismrn krwauNdy hn[ dwsn
dws gRIb, (qw) iqs, ismrn dI Anhd Junkwr nUM pRwpq, siqgurU swihb jI,
gursyvk jI(kY) dy s`cy su`cy(pwey) crn-kmlW nwl(lwgau) l`gdw hY] 3] XQw:-
iniv iniv pwie lgau.gur Apuny; Awqm rwmu inhwirAw]) Awip jpwey; jpY so
nwau] Awip gwvwey; su hir gun gwau] Anuswr gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI
aun@W dy idl idmwZ surqI ibRqI icqvxI socxI’c, hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy
hn, inrgun bRhm’c lInqw b^S ky, Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw]
Anuswr Awpxy AnykW srgun srUp Dwr ky, suMdr drSn b^Sdy rihMdy hn[
pRB kw ismrnu; sB qy aUcw] pRB(kw) dy ismrnu jI.sB swDnW, eIrKw bYr
corI XwrI suAwdW, AwpxI vifAweI Awp krnI sB AOguxW(qy) qoN(aUcw) au~cy,
AiqAMq aU~cy qoN aU~cy hn[ XQw:- jwp qwp koit lK pUjw; hir ismrx quil.n
lwiex] duie kr joiV.nwnku dwnu mWgY; qyry dwsin dws dswiexu]) vw mgnu
BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] 1]) gurmuuiK; roim roim hir
iDAwvY] ivsmwd gurmuK AvsQw’c lIx, pRB jI(kw) dy ismrnu vwly gursyvk jI,
AOguxW ivkwrW au~c pdvIAW sB(qy) qoN(aUcw) au~cy hn[ XQw:- Ehu sB qy
aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu]) inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco
sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw]
pRB kY ismrin; auDry mUcw] zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, DMn hn
DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux sVdI bldI
www.Gursevak.com 122 q`qkrw
loh’qy KV@ rhy hn, (pRB) gurU pRmysr jI dI pUrn bYrwgmeI AduqI ShIdI(kY) dy,
ismrin krn qoN, (mUcw) Anigxq jIv(auDry) qry hn, qr rhy hn, qrngy[
XQw:- KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw]) qyry
nwm 1Aivlµib.bhuqu jn auDry; nwmy kI inj miq eyh] (1Awsry) BwvyN koeI igxy
AMbr qwry; pr nhIN igxIdy siqgurW jo qwry]
(buJY polw) pRB kY ismrin; iqRsnw buJY] hy prmpUjnIk swD sMgq jI!(pRB)
vwihgurU jI (kY) dy ismrin rUpI jl nwl, rsW ksW dy Bogx dI, bhuq qr@W 2 dI
iqRsnw rUpI A`g(buJY) buJ jWdI hY[ XQw:- so AYsw hir nwmu.jpIAY mn myry; ju mn
kI iqRsnw sB BuK gvwey] (buJY polw) iqRsnw buJY; hir kY nwim] (iqK.polw)
Aink mwieAw rMg; iqK n buJwvY] hir kw nwmu; jpq AwGwvY] iqRSnw dI A`g
dIAW lwtW, iqMnW lokW dy pdwrQW nUM pw ky BI nhIN buJdIAW[ gurU pRmysr jI, nwm
rUpI cMdn iCVk ky buJw idMdy hn[ XQw:- blqo jlqo qauikAw; gur cMdnu
sIqlwieE]) jwsu jpq; ieh iqRsnw buJY]
pRB kY ismrin; sBu ikCu suJY] 1.vwihgurU 2 jpidAW, hyTW ilKy vwihgurU jI
dy ArQ, Awpxy iDAwn’c ilAw ky, ^Ub AiBAws krnw Bwv vwihgurU jI ArQ
mhwrwj swihb jI dy ShId hoey sIs swihb jI hn, ies qr@W AiBAws krn nwl
swry gunwh mhW pwp Cu`t jWdy hn[ siqgurU swihb jI dI kurbwnI sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn bRhm srUp hY[ ies nUM jp iDAw ky jIv, bRhm srUp hI ho
jWdw hY[ (pRB) DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qyg bhwdr
swihb jI DMn hn, Awp jI dy ShId hoey prmpiv`qR sIs swihb jI, dwsn dws dy
sIs’qy hux sj rhy hn, (pRB) mh`ly nOvyN jI(kY) dy kurbwnI jwp dy ismrin krny
krky, sBu(ikCu) k`uJ bRhm hI bRhm(suJY) ids AwauNdy hn, ik dwsn dws ny
prwieAw rUp nhIN dyKxw, ivkwr dI g`l kr sux ky h`sxw nhIN[ prwieAw h`k
nhIN Kwxw, corI inMdw cuglI AwpxI vifAweI nhIN krnI Awid koeI BI gunwh
nhIN krnw, SuB Drm krm krny hn, sB dI crn-DUV hI bnxw hY[ gurU syvw
ismrn BgqI krnI hY[
2.sBu ikCu(suJY) ids AwauNdw hY, jo ip`Cy vriqAw hY, hux vrq irhw hY,
Awaux vwly smyN nUM vrqxw hY[ vwihgurU jI dI ilv’c, Bwxy Anuswr pRsMn rihMdy
hn, iksy nUM BI Awpw nhIN jxwauNdy[ XQw:- sbr AMdir swbrI; qnu eyvY jwlyin@]
www.Gursevak.com 123 q`qkrw
hoin njIik Kudwie dY; Byqu.n iksY dyin] 3.pRymw-BgqI’c lIx ho ky, (pRB) Anq
klwvwn sd sdw myhrvwn, DMn 3 sRI gurU nwnk dyv swihb jI(kY) dy b^Sy
ismrin nwl, pRymw-BgqI sihq, inrgun srgunjI dI eykqw bwry sBu(ikCu)
k`uJ(suJY) s`uJ AwauNdw hY, Bwv AnMq bRhmMf dw pswrw vwihgurU jI dy srgun srUp
jI hn, Awp ies’c BrpUr ivAwpk pRkwSk inrlyp ho ky, Awpxy srgun srUp
smyq, hr smyN jwp kr rhy hn[
pRB kY ismrin; nwhI jm qRwsw] (pRB) prmpUjnIk DMn vwihguruU s`cy siqgurU
swihbwn jI(kY) dy ismrin vwly gursyvk pRymI nUM, jm dw(qRwsw) fr nwhI rihMdw[
vw kwm kRoD loB moh hMkwr eIrKw vYr Awid AOguxW rogW sMswrI duSmxW Syr s`p
rUpI jm dw, (qRwsw) fr nwhI rihMdw[ XQw:- APirE jmu; mwirAw n jweI] gur
kY sbdy; nyiV n AweI] sbdu suxy.qw dUrhu BwgY; mqu mwry.hir jIau vyprvwhw hy])
nwrwiex khq; jmu Bwig plwiex] nwrwiex; dMq Bwny fwiex]
pRB kY ismrin; pUrn Awsw] (pRB) Anqklwvwn koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp
kr rhy, inrw pRkwS hI pRkwS, nUr hI nUr, inrgun sB dy pRyrk pRkwSk krqy
jIvn rUp(kY) dy Amolk ismrin krn vwly gursyvk jI dI Awsw pUrn ho jWdI
Bwv mr jWdI hY[ vw gurmiq Anuswr Awsw pUrn ho jWdI hY[ XQw:- pUrI Awsw
jI; mnsw myry rwm] moih inrgux jIau; siB gux qyry rwm] siB gux qyry.Twkur
myry; ikqu muiK.quDu swlwhI] guxu Avguxu myrw, ikCu n bIcwirAw; bKis lIAw iKn
mwhI] nau iniD pweI, vjI vwDweI; vwjy Anhd qUry] khu nwnk.mY vru Gir
pwieAw; myry lwQy jI sgl ivsUry] 4] 1]) jo icqu lwie.pUjy gur mUriq; so mn
ieCy Pl pwvY]
pRB kY ismrin; mn kI mlu jwie] AMimRq nwmu; ird mwih smwie] (pRB)
vwihgurU jI (kY) dy SuB s`cy su`cy au~cy ismrin krn nwl, ismrn AiBAwsI
gursyvk jI dy mn(kI) dI, hMgqw mhW pwpW ivkwrW AOguxW, kwm kRoD loB moh
hMkwr Awid dI(mlu) mYL(jwie) clI jWdI hY[ XQw:- BrIAY miq; pwpw kY sMig]
Ehu DopY; nwvY kY rMig] vw (AMimRq) (AM+imRq) (imRq) mOq qoN(AM) rihq krky,
Amr krn vwly, vwihgurU AMimRq nwmu jI, (ird) irdy(mwih) ’c(smwie) smw jWdy
hn[ vw AMimRq nwmu jI(mwih) ’c, (ird) irdw (smwie) msq hoky smwie jWdw
www.Gursevak.com 124 q`qkrw
hY[ XQw:- mÚ3] nwnk.siqguru syvih Awpxw; sy jn scy prvwxu] hir kY nwie
smwie rhy; cUkw Awvxu jwxu] 2]
pRB jI bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw] 4] vwihgurU
siqgurU nwnk dyv kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] ShIdW dy
isrqwj jI ivsmwd ivAwpk bRhm pUrn gRIbI’c lIx &urmwauNdy hn:- Akwl purKu
jI dy ismrn’c lIn, AsMK AnMq nUr, nUr hI nUr, pRkwS hI pRkwS, inrgun inrMkwr
Bwau-BgqI Ajpw jwp dy srgun Avqwr, (swD) s`cy siqgurU swihb, sMq mhWpurS,
gurU ^wlsw jI(kI) dI, SuB s`cI prmpiv`qR au~jl rsnw’qy, (pRB) vwihgurU
jI(bsih) vsdy hn[ dwsndws gRIb mn bwxI sRIr krky, AYsy gurmuiK swD jn dy,
(dwsin) dwsW kw(dsnw) dws hY] 4] XQw:- CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky;
pwnIhwry] CCw; Cwru hoq qyry sMqw] ApnI ik®pw; krhu BgvMqw]) hm dwsn ky dws
ipAwry]
pRB kau ismrih; sy DnvMqy] prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvW jI ismrn
krn vwly ipAwirAW dI au~jl mihmw rom 2 dI rsnw krky bwr 2 kihMidAW,
ismrn vwly gurU pRymI syvkW dI crn- DUV mMgidAW &urmwauNdy hn:- (pRB) AnMq
bRhmMf’c BrpUr, AnMq bRhmMf nUM Awpxy Ac`l AKMf Anq klwvwn pUrn myhrvwn
pRkwS’c itkwaux vwly, sB nUM ijMd jwn rozI b^Sx vwly, vwihgurU jI(kau) nUM, jo
ismrn AiBAwsI gursyvk jI, hr smyN(ismrih) Xwd krdy hn, (sy) Ehu(DnvMqy)
(Dn+vMqy) duinAwvI Dn, s`cI gurbwxI inrMkwr nwm Dn(vMqy) vwly DnvMqy hn[
XQw:- DnwsrI mhlw 5] nwmu guir dIE hY ApunY; jw kY msqik krmw] nwmu
idRVwvY.nwmu jpwvY; qw kw jug mih Drmw] 1] jn kau; nwmu vfweI soB] nwmo giq
nwmo piq; jn kI mwnY jo jo hog] 1] rhwau] nwm Dnu ijsu jn kY pwlY; soeI pUrw
swhw] nwmu ibauhwrw nwnk AwDwrw; nwmu prwpiq lwhw]) siqguru syvin Awpxw; gur
sbdI vIcwir] siqgur kw Bwxw mMin lYin; hir nwmu rKih aur Dwir] AYQY EQY
mMnIAin; hir nwim lgy vwpwir] gurmuiK sbid is\wpdy; iqqu swcY drbwir] scw
saudw Krcu scu; AMqir iprmu ipAwru] jmkwlu.nyiV n AwveI; Awip bKsy krqwir]
nwnk nwm rqy.sy DnvMq hYin; inrDnu horu sMswru] 26]) sy DnvMqy sy piqvMqy; hir
kI srix smwih] gurpRswid nwnk jgu jIiqE; bhuir.n Awvih jWih]
gurU ismrn krn vwly DnvMqy pRymI syvk jnw dI, dwsn dws crn-DUV mMgdw
hY[ XQw:- ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]
www.Gursevak.com 125 q`qkrw
pRB kau ismrih; sy piqvMqy] (pRB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] mh`lw pMjvW
jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw, hux ikqy vrKw ikqy snoA, ikqy gVy pw rhy hn[
Awpxy inrgun srUp duAwrw, AnykW ibjlIAW AgnIAW ititAwixAW nUM, hux pRkwS
rhy hn, ienW nUM qyz dOVw ky, kMtRol’c r`K rhy hn[ XQw:- BY ivic sUrju; BY ivic
cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] hux swry jIvW nUM ijMd jwn rozI dy ky, pwL sMBwL
rhy hn[ hux Awp jI dy hukm’c, AnykW jIA jm mr rhy hn[ XQw:- keI koit;
jnmih jIvih mrih] keI koit; bhu jonI iPrih] AnMq bRhmMf’c Awpxy ismrn
AiBAwsI pRymIAW BgqW nUM, suMdr drSn b^S ky, inhwl 3 kr rhy hn[ hux
AnykW auqpqIAW lYAqw kridAW inrlyp ho rhy hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn
mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] hux Awpxy AnykW BgqW nUM, aun@W dy
irdy’coN, muK’c AMimRq b^S ky, sdw leI iqRpq kr rhy hn[ AYsy prmpUjnIk
dwqy pRB, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI (kau) nUM, mn
bwxI rom 2 krky, (ismrih) Xwd krn vwly jo ismrn AiBAwsI gurmuiK pRymI
hn, (sy) auh(piqvMqy) (piq+vMqy) (piq) iezq, pqI vwihgurU(vMqy) vwly hn[ 4
XQw:- jo jwnY; iqsu sdw suKu hoie] Awip imlwie; ley pRBu soie] Ehu
DnvMqu.kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu] DMnu DMnu; DMnu jnu
AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] jn Awvn kw; iehY suAwau] jn kY
sMig; iciq AwvY nwau] Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk.iqsu jn kau; sdw
nmskwru] gurU ismrn krn vwly pRymI gurmuiK jn syvkW dI, dwsn dws crn-DUV
mMgdw hY[ XQw:- ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY
rvwlw]
pRB kau ismrih; sy jn prvwn] (pRB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] ie`k rs bJ`vyN pRkwS hI pRkwS, hr smyN AnMq sUrjW cMdRimAW, swfy
sB dy ieMidRAW dy pRkwSk inrMkwrjI (kau) nUM, rom 2 dy pUrn ipAwr iDAwn nwl,
(ismrih) Xwd krn vwly, jo ismrn AiBAwsI (jn) Bgq hn, (sy) auh vwihgurU
jI nUM(prvwn) kbUl hn[ XQw:- pey kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI])
ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw]) vwhu vwhu
www.Gursevak.com 126 q`qkrw
krih.syeI jn sohxy; iqn@ kau prjw pUjx AweI] Anuswr(sy) auh jn prjw nUM
AYsy prvwn hn, aunW nUM prjw pUjx AwauNdI hY[ XQw:- iqsu jn ky pg.inq
pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm clysih rwm]) jh jweIAY; qhw suhyly]
kir ikrpw; pRiB myly]) ijQY Ehu jwie, iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY, sB
pwpI qirAw]) khu nwnk; jo lwieAw nwm] sPl jnmu; qw kw prvwn]) gurisKw
kI Gwl Qwie peI; ijn hir nwmu iDAwvw] ijn@ nwnku.siqguru pUijAw; iqn.hir
pUj krwvw]
pRB kau ismrih; sy purK pRDwn] (pRB) vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kau) nUM
hr smyN rom 2 krky(ismrih) Xwd krn vwly jo nwmu AiBAwsI gurmuiK purK hn,
(sy) auh(pRDwn) muKI mMny pRmMny hn[ XQw:- siqguru syvih; sy prDwnw] iqn Gt
Gt AMqir; bRhmu pCwnw] gurU ismrn krn vwly pRymI syvk pRDwn jnw dI, dwsn
dws crn-DUV mMgdw hY[ XQw:- ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn
kI; mMgY rvwlw]
pRB kau ismrih; is bymuhqwjy] (pRB) vwihgurU jI(kau) nUM, pUrn pyRm Bwvnw
sihq, Awp iqAwg ky, sB dI crn-DUV bx ky, mn qn krky jo nwmu ismrn
AiBAwsI(ismrih) Xwd krdy hn, (is) auh ipAwry gurmuiK jn(bymuhqwjy)
vypRvwh bwdSwh hn[ XQw:- sMqn; Avr n kwhU jwnI] byprvwh sdw rMig hir
kY; jw ko pwKu suAwmI]) siqguru myrw.bymuhqwju] siqgur myry.scw swju] siqguru
myrw.sBs kw dwqw] siqguru myrw.purKu ibDwqw] 1] gur jYsw; nwhI ko dyv] ijsu
msqik Bwgu; su lwgw syv] 1] rhwau] siqguru myrw; srb pRiqpwlY] siqguru
myrw; mwir jIvwlY] siqgur myry kI vifAweI] pRgtu BeI hY; sBnI QweI] 2]
siqguru myrw.qwxu inqwxu] siqguru myrw.Gir dIbwxu] siqgur kY; hau sd bil
jwieAw] pRgtu mwrgu; ijin kir idKlwieAw] 3] ijin guru syivAw; iqsu, Bau n 4
ibAwpY] ijin guru syivAw; iqsu.duKu n sMqwpY] nwnk soDy; isMimRiq byd] pwrbRhm
gur; nwhI Byd] keI gumwnI bymuhqwj khw ky, dUjy dw siqkwr krn dI bjwey,
iqRskwr hI krdy hn[ pr ismrn AiBAwsI mhW ivsmwd bymuhqwj hn, hr pRwxI
dw idloN siqkwr ipAwr hI krdy hn[ XQw:- mn qn AMqir; ismrn gopwl] sB
aUpir; hovq ikrpwl] bymuhqwj dw Bwv AwpxI pUjw krwaux, mwieAw dI ie`Cw
nhIN r`Kdy[ AOguxW dy iqAwgI hoxy krky, AOguxW dy vsIkwr ho ky iksy dy muQwj
www.Gursevak.com 127 q`qkrw
nhIN huMdy[ ismrn krky vwihgurU jI’c AYsy ivsmwd lIx huMdy hn, ik aun@W nUM AwpxI
dyh dw BI cyqw nhIN rihMdw[ XQw:- mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg]
pRgit BieE.sB loA mih; nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] bymuhqwjI nwl gurU swihb jI qoN
sIs kurbwn kr idMdy hn[ gurU ismrn krn vwly AYsy bymuhqwjy pRymI syvk pRDwn
jnW dI dwsn dws crn-DUV mMgdw hY[ XQw:- ismrn qy lwgy; ijn Awip
dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]
pRB kau ismrih; is srb ky rwjy] (pRB) iKmw DIrj sihnSIlqw inmRqw
gRIbI, inRivkwrqw inrvYrqw inrlypqw Awid AnMq SuB guxW dIAW sRb ivAwpI
ivsmwd Anq klW sihq, siqgurU swihbwn jI (kau) nUM, jo ismrn AiBAwsI
gurmuiK hr smyN(ismrih) Xwd krdy hn, (is) auh(srb) swirAW(ky) dy rwjy hn,
Bwv kwm kRoD loB moh hMkwr mn ieMidRAW Awid nUM ij`q ky, Awpxy mn ieMidRAW, sB dy
mnw’qy sdw rwj krdy hn[ XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw]) pwiqswhI Bgq
jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie]) ijs no bKsy; isPiq swlwh]
nwnk; pwiqswhI pwiqswhu]) ijnw siqguru.iek min syivAw; iqn jn.lwgau pwie]
gur sbdI hir min vsY; mwieAw kI BuK jwie] sy jn inrml aUjly; ij gurmuiK 4
nwim smwie] nwnk.hoir piqswhIAw kUVIAw; nwim rqy pwiqswh] 11] gurU ismrn
krn vwly AYsy bymuhqwjy pRymI syvk pRDwn gurmuiK jnW, sB dy rwijAW dI dwsn dws
crn-DUV mMgdw hY[ XQw:- ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI;
mMgY rvwlw]
pRB kau ismrih; sy suKvwsI] pRB jI(kau) nUM, jo ismrn AiBAwsI hr smyN
rom 2 krky (ismrih) cyqy krdy hn, (sy) auh vwihgurU jI dy ismrn Anhd Junkwr
vwjy Anhd qUry dy ivsmwd ivAwpk sdIv(suKvwsI) (suK+vwsI) suK’c, (vwsI) 4
vsx vwly hn[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr]) ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] pRB kY ismrin; Anhd
Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy
Anhd qUry] vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM, sMq doKI jhWgIr ny, au~bldI dyZ’c
ibTwieAw, Drm hyq au~bldI dyZ’c bYTx qoN BI, ijhVw srb ivAwpI mhW ivsmwd
suK sI, nhIN tu`tw[ XQw:- crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix
ivhwxI[) gun gwvq.Aqul suKu pwieAw; Twkur Agm Apwry] AYsy bymuhqwjy pRymI
www.Gursevak.com 128 q`qkrw
syvk pRDwn gurmuiK jnW, sB dy rwijAW, gurU ismrn suK’c vsx vwilAW dI, dws
crn-DUV mMgdw hY[ XQw:- ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI;
mMgY rvwlw]
pRB kau ismrih; sdw AibnwsI] (pRB) KMf bRhmMf auDwrxhwr, pUrn iKmw
inDwn siqgurU swihbwn jI(kau) nUM, pUrn pRym nwl(ismrih) Xwd krn vwly pRymI,
sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp, AibnwsI suK; Awpn Awsn] AibnwsI bRhm jI
’c lIx ho ky, sdw(AibnwsI) nws qoN rihq, AibnwsI bRhm srUp hI hn[ XQw:-
inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI] gurU ismrn’c lIx AYsy AibnwsI
jnW dI, dwsn dws crn-DUV mMgdw hY[ XQw:- ismrn qy lwgy; ijn Awip
dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]
ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw] 5]
prmpUjnIk koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb mh`lw p jI, gRIbI dI h`d jxwauNidAW &urmw rhy hn:- guru
nwnk; jw kau BieAw dieAwlw] so jnu hoAw; sdw inhwlw] Anuswr (ijn) ijn@W
gursyvkW ’qy myhrvwn vwihgurU jI, Awip dieAwlw hoey hn, (qy) auh DnvMqy piqvMqy
prvwn pRDwn bymuhqwjy rwjy suKvwsI AibnwsI gurmuiK jn, siqgurU swihbwn jI 4
vwihgurU jI dy ivAwpk ivsmwd ismrn AiBAws ’c, hr smyN lwgy hn, Bwv pUrn
ivsmwdqweI sihq, ismrn ’c sdw lIx hn[ dwsndws iqn@W(jn) ipAwirAW kI,
prmpiv`qR(rvwlw) crn-DUV(mMgY) mMgdw hY, ikauN jo vwihgurU jI dy pyRm ipAwr’c 4
AYsy ivsmwd msq hoey hn, sRIr dI su`D hI nhIN rhI] 5] XQw:- mgnu BieE.ipRA
pRym isau; sUD n ismrq AMg]) suiqAw guru swlwhIAY; auTidAw BI guru Awlwau]
koeI AYsw gurmuiK jy imlY; hau qw ky Dovw pwau]) AMqrjwmI purK ibDwqy; srDw mn
kI pUry] nwnk dwsu.iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI DUry]
27.pRB kau ismrih; sy praupkwrI] ijhVy gurmuiK ipAwry inSkwmI, gurU syvw
praupkwr kridAW, rom 2 dy ipAwr siqkwr nwl, hr smyN pRB jI(kau)
nUM(ismrih) Xwd krdy hn, (sy) auh(pr+aupkwrI) (pr) prwey duSmx’qy BI 4
aupkwr krn vwly mhwn praupkwrI DIrjDwrI hn[ XQw:- bRhmigAwnI kY grIbI
smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] ijhVy ^udZrj kwmI loBI pKMfI hMkwrI
hn, aun@W ny praupkwr kI krnw hY?

www.Gursevak.com 129 q`qkrw


pRB kau ismrih; sy praupkwrI] swKI:- 1AinMn gurU Bgq mhwn
praupkwrI bRhmigAwnI; sgl kI rInw] BweI l`Dw jI:- {1gurU pRmysr jI dy im`Ty
crnkmlW qoN ibnw, hor iksy nUM n mMnx vwly nUM, AinMn Bgq kihMdy hn[ }vwihgurU
mh`ly pMjvyN jI dy hzUrI kIrqnIey hox kwrn, siqgurU swihb jI, rwgI s`qw qy
blvMf jI dw hwridk siqkwr krdy[ ies leI gurU siqsMgq jI’c, ien@W dw
bhuq hI Adb siqkwr sI, jYsw ik kIrqnIey dw hoxw cwhIdw hY[ b`cI dI SwdI
leI Dn mMigAw, “siqgurU khYN; icMqw idhu twrw] gurU nwnk kw Aqu`t BMfwrw]
ivAwh gurmiq Anuswr krnw[ vwDU idKwvy’c Dn ^rwb nhIN krnw[ ”prm pRsMn
ho ky, cWdI dw sO dmVw b^iSAw, aus smyN bhuq v`fI b^SIS sI, nmskwr krn
dI bjwey, hMkwr kRoD’c vgw ky su`t idqy qy ikhw, “swfy nwl kI ieh mSkrI krn
l`gy hoN?”gurU pRmysr jI ny DIrj b^SidAW ikhw, “hy ipAwirE!koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI,
Awp jIAW dy swry kwrj rws krngy[ dwsndws ny Awpxy pws ku`J BI nhIN
r`iKAw, qusIN ies nwl kMm clwau, Pyr hor pYsy lY lYxy, ikauN jo gurU Gr qoN hmySw
hI lYxy hn[ ”bwr 2 inmRqw sihq pRym bynqI krn qoN BI, gu`sy nwl ru`s ky Dn lY
ky Aw gey[ sdw sdw iehu BUlnhwru] nwnk rwKnhwru Apwru] Anuswr Bu`lxhwr
Agly idn loB dy hLk krky, kIrqn krn nhIN Awey[ XQw:- loB lhir sBu
suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry]) pMc lok siB hsx lgy; qpw loiB lhir
hY gwilAw] {vwhu myry swihb vwhu!vwh ivsmwd kOqk hn Awp jI dy, klju`g nUM
qwrn leI[ }gurU pRmysr jI dw hukm mMnidAW, pRymI is`K r`uisAW nUM bulwaux gey[
ikhw, “BweI!AsIN nhIN jwxw[ swfw bolidAW dw sMG bYT jWdw hY[ AsIN kIrqn
krdy hW, mMnqw pUjw gurU pRmysr jI dI krdy hoN[ d`so Blw, AsIN kI K`itAw?gurqw
swfy hI Awsry hY[ ”
pRymI is`KW ny pRym nwl smJwauNidAW ikhw, “bhuq v`fI rkm iml geI hY,
rwijAW dI rIs krky idKwvy durmiq vwly Krc ivAwh’qy krny siqgurW dI
AwigAw dy iblkul hI ault hn[ lwlcu Cofhu AMiDho; lwlic duKu BwrI] swcO
swihbu min vsY; haumY ibKu mwrI] Anuswr lwlc C`fo, quhwfI miq nUM kI ho igAw
hY?ijsu Twkur isau; nwhI 1cwrw] qw kau kIjY; sd nmskwrw] 1jor) Anuswr koit
bRhmMf dy mwlk smR`Q suAwmI jI nUM, pUrn pRym sihq nmskwrW ikauN nhIN krdy?
www.Gursevak.com 130 q`qkrw
gurU pRmysr jI Awp jI’qy bhuq hI pRsMn hn, ru`Kw n bolo[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dIAW b^SIAW, l`K KuSIAW dIAW l`KW pwiqswhIAW pRwpq krky
inhwl hovo, sdw suK BogoNgy[ AnMq bRhmMf dy rcnhwr, gurU pRmysr jI dw hukm mMn
ky inhwl hovo[ dwsn dws qW Awp jIAW dy v`fy Bwg smJdy hn, jo
imhrvwnu.swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
vwihgurU jI prm pRsMn iKVy m`Qy Awp jI nUM aufIk rhy hn[ ”ies qr@W dUjI bwr
Pyr is`K Byjy pr Pyr BI nhIN Awey[
pwrbRhm grIb invwj]) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI]) Drin ggn
nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´
hir] prm pUjnIk mh`ly pMjvyN swihb jI ny pUrn iKmw sihq, ieh SuB vIcwr
kIqI, -BweI mrdwny jI qoN lY ky, ieh gurU Gr dy rbwbI hn[ hux ieh Bu`l kr
rhy hn[ BUly isK; gurU smJwey] auJiV jwdy; mwrig pwey]) BUly mwrgu; ijnih
bqwieAw] AYsw guru; vfBwgI pwieAw] Anuswr ien@W dI bWh C`fxI nhIN cwhIdI,
ikauN jo bymuK ho ky koV@I ho jwxgy[ -ien@W nUM cOrwsI l`K jUn dy kStW qoN bcwaux
leI, gurU pRmysr jI Awp ien@W dy Gry phuMcy[ ien@W ny au~T ky Adb siqkwr nhIN
kIqw qy n hI nmskwr krky jI AwieAW ikhw, gumwn’c sVdy rhy[ s`cy pwiqswh
jI dI mihmw nhIN jwxI[ s`cy pwiqSwh jI ny ipAwr nwl ikhw, “BweI!quhwfw
ieqnw BwrI siqkwr hY[ iqcru.mUil n QuVˆØIdo; ijcru Awip ik®pwlu] sbdu
AKutu.bwbw nwnkw; Kwih Kric Dnu mwlu] Anuswr vwihgurU mh`ly pihly jI dy AK`ut
BMfwry hn, siqgurU swihb jI hor Dn b^Sxgy[ AwpW j`ugW 2’c Ck rhy hW[
au~To!pUrn pRym SrDw Dwr ky, kIrqn kro, ieh Dn qW Awaux jwx vwlw hY[
XQw:- iehu Dnu krqy kw Kylu hY; kdy AwvY kdy jwie]) rosu.n kwhU sMg krhu;
Awpn Awpu bIcwir] hoie inmwnw jig rhhu; nwnk ndrI pwir] Anuswr ros
iqAwg ky, DMn vwihgurU s`cy siqgurU mh`ly pihly jI dI AqI ipAwrI sqsMgq jI
nUM kIrqn suxw ky KuSIAW pRwpq kro[ ”
sux ky blvMf boilAw, “jo Awp jI bwr 2 ^zwny bwry kihMdy rihMdy hoN, ieh
^zwnw ik`Qy DirAw hY? AsIN qW kdy nhIN dyiKAw[ Awp jI pws kIrqn krky
AsIN kI K`itAw hY?hzwr rupY ivAwh dw Krc hY[ ” inMdw BlI iksY kI nwhI;
mnmuK mugD krMin] Anuswr boly[ “vwihgurU mh`ly pihly jI nUM koeI BI nhIN sI
www.Gursevak.com 131 q`qkrw
jwxdw[ jdoN swfy bzurg BweI mrdwny jI nUM, Awpxy pws rbwbI r`iKAw, qW cONh
c`kW’c pRgt ho gey[ ies qr@W vwihgurU mh`lw dUjw mh`lw qIjw mh`lw cOQw jI,
rbwbIAW ny kIrqn krky hI pRgt kIqy hn[ AsIN Awp jI pws kIrqn krdy hW,
dySW pRdySW qoN siqsMgq jI, byAMq Dn pdwrQ ilAwauNdy hn[ swfy sdkw Awp jI
nUM gurU 2 kih ky mMndy pUjdy jpdy fMfauqW krdy hn, swfy rwg nUM sux 2 ky sMgqW
DMn 2 kihMdIAW hn[ dyKWgy swQoN ibnw, Awp jI pws kOx Awvygw?gurU bnwauxw
swfy h`Q hY[ Awpxy coLy dI bWh JwV@ ky gurU pRgt krky, aus pws kIrqn krky,
aus nUM gurU bxw ky, pUjw krvw idAWgy, auh swfw pUrn Adb siqkwr krygw[ ”
swD kI soBw; Aiq mskInI]) shx sIl sMqM; sm imqRs´ durjnh] Anuswr
BwvyN gurU pRmysr jI inmRqw iKmw shj DIrj SWqI dy dwqy hn, pr Awpxy hIey ko
pRIqmu siqgurU swihbwn jI dI inMdw sux ky, BwrI bIr-rs Dwr ky g`jy, “KMf
bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw] Anuswr AnMq
bRhmMf dy auDwrxhwr, pwrbRhm gur krqwr siqgurU swihbwn jI dw lUx Kw ky, lUx
hrwmI bx ky, inMdw krky iP`t gey hoN[ ”XQw:- inMdk kw mwQw; eIhW aUhw
kwlw]) sMq kI inMdw; jonI Bvnw] sMq kI inMdw; rogI krnw]) pRIqm; pyRm Bgiq
ky dwqy] vwihgurU gurU pRmysr jI ny Aw ky, ^Ub suMdr dIvwn sjwieAw, gurU pRymI
siqsMgq jI nUM kQw kIrqn krn dw SuB vr b^iSAw[ pRymI is`K ivsmwd pRym
ivsmwd rMg’c, ivsmwd rMgW 2 dy ivsmwd Sbd gwvx l`gy[ sRI ptny swihb jI
qoN siqsMgq jI ny Aw ky, Awpxy ipAwry pRIqm gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR SuB
s`cy drSn kIqy[ s`qy blvMf bwry pu`iCAw qW hzUr jI ny &urmwieAw, “hy BweI!gurU
pRmysr jI dI inMdw krky auh iP`t gey hn, ijhVw aun@W dy m`Qy l`gygw, auh du`K
pwvygw[ ijhVw aun@W dI iSPwrS krygw, aus dw mUMh kwLw krky, gDy’qy cV@w ky
PyirAw jwvygw[ ”
gur inMdw krky, AwpxI nIvIN socxI Anuswr koV@I ho ky hwey 2 krky
pCuqwaux l`gy[ “AsIN Drm guAw ky Awpxy pYrW’qy Awp hI kuhwVw mwirAw hY[
”XQw:- kbIr.dInu gvwieAw dunI isau; dunI.n cwlI swiQ] pwie kuhwVw mwirAw;
gwPil ApunY hwQ]
praupkwru inq icqvqy; nwhI kCu poc] Anuswr mhwn praupkwrI
DIrjDwrI dieAwl ikRpwl BweI l`Dy swihb jI pws lhOr cly gey[ BweI swihb
www.Gursevak.com 132 q`qkrw
jI bUhw bMd krky AMdr bYT gey[ imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI]
Anuswr ^Ub gRIbI inmRqw Dwr ky, ro 2 ky ^Ub imMnqW kIqIAW[ jnm mrx duhhU
mih nwhI; jn praupkwrI Awey] Anuswr “hy pUrn praupkwrI DIrjDwrI
prmpUjnIk mhWpurS BweI l`Dw swihb jIE! dwsndws koV@I Awp jI dy duAwr’qy
Awey hW[ AsIN koV@ dy du`K krky sVdy bldy qV&dy 2, Awp jI dy dr’qy Bu`Ky
iqhwey mr jwvWgy[ Awp jI swfI lj piq r`Ko jI[ Awp jI qoN ibnw swnUM hor iksy
ny b^Swvxw nwhIN, cwhy mwro qy cwhy jIvwlo, hux AsIN ie`QoN nhIN jwvWgy[ ”
ien@W dIAW imMnqW qrly jodVIAW sux ky, BweI swihb jI ny Awpxy mn’c,
gurU pRmysr jI dw suMdr iDAwn Dwr ky jwp kIqw[ gurU pRmysr jI ny AwpxI ijMd
jwn pRymI is`K dy idl idmwZ’c gurbwxI Byj ky pUrn iekwgRqw b^SI[ lUM 2 krky
praupkwr krn vwly, mhwn praupkwrI sMq mhWpurK jI ny vIcwirAw, ik gurU jI
dw hukm hY, imiQAw qn; nhI praupkwrw] ies leI Awpxw mUMh kwLw krky,
Koqy’qy cV@ ky ien@W nUM b^Sw lvW[ bUhw Kol@ ky AMdr bulw ky DIrj b^iSAw[ Agly
idn svyry Awpxw mUMh kwLw krky, ^oqy’qy cV@ ky Fol vjwauNidAW lhOroN qury[ ^oqy’qy
cV@ ky Fol vjwauNidAW, vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI dI, AnUp n`grI sRI
AMimRqsr jI dIAW pRkrmW krky, prmpUjnIk gurU pRmysr jI dy SuB s`cy drSnW nUM
Awey[ siqgurU swihb jI nUM pqw l`gw, ; Cif isMGwsxu hir jI Awey[ Anuswr
isMGwsx qoN au~T ky B`jy 2 Awey, fOiLEN PV ky ^oqy qoN auqwry, Awpxy ipAwry jI dI
AYsI dSw dyK ky shwr n sky, vYrwg dy jl nwl nyqR Br gey, bhuq hI vYrwg
kIqw[ bwby jI ny crn PVny cwhy, pr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny,
AwpxI CwqI nwl lw ley[ bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr
aumwhw] Anuswr pUrn praupkwr gRIbI’c lIx pUrn bRhmigAwnI bwby l`Dy jI ny,
AiqAMq pRym inmRqw sihq dovyN h`Q joV, isr Jukw ky pRym bynqI kIqI, “hy
gurUpRmysr jI!jy koeI hor szw hY qW auh BI ikRpw krky hukm kro jI!Pyr dwsndws
pRym bynqI krygw[ ” siqgurU s`cy pwiqSwh jI ny ikhw, “hy ipAwry jI!dwsn dws
Awp jI dI ieh dSw dyK ky, shwr nhIN skdw, jy qusIN lhOroN hukm Byjdy qW
dwsndws ny hukm mMn lYxw sI[ Awp jI dI AYsI dSw dyK ky shwrI nhIN jWdI[
cMgw BweI cMgw, Awp jI dy ip`Cy b^Sy gey[ Awp jI dw ieh At`l praupkwr
dunIAW’qy sdw At`l rhygw[ is`K pMQ’c mhwn praupkwrI DIrjDwrI mhWpurS
www.Gursevak.com 133 q`qkrw
pRgt hoxgy[ Awp jI ny dwsn dws nUM pRym nwl bMn@ ilAw hY, Awp jI qoN ibnw hor
iksy ny ieh praupkwr nhIN sI krnw[ ”XQw:- myrI bWDI.Bgqu CfwvY; bWDY Bgqu.n
CUtY moih] eyk smY.mokau gih bWDY; qau Puin mo pY, jbwbu n hoie]) so gurmuiK snmuK
dieAwl ikRpwl praupkwrI DMn BweI l`Dw swihb jI!pRB kau ismrih; sy
praupkwrI] pUrn mhW purK hn[
pRB kau ismrih; iqn sd bilhwrI] DMn sRI gurU Arjn dyv swihb mhwrwj jI
&urmwauNdy hn:- ijhVy BweI l`Dy jYsy mhwn praupkwrI DIrjDwrI, (pRB) nUro nUr
srb ivAwpk srb pRkwSk, jIA pRwx suKdwqw nyrw] sd sdw myhrvwn siqgurU
swihbwn jI(kau) nUM, inmK 2(ismrih) Xwd krdy hn, dwsn dws gRIb(iqn) iqn@W
qoN, sd 2 Aink bwr; nwnk bilhwrI] Anuswr Aink vwr(bilhwrI) kurbwn jWdw
hY[ XQw:- hMau kurbwnY jwau.iqnw kY; lYin jo qyrw nwau] lYin jo qyrw nwau; iqnw kY
hMau sd kurbwnY jwau] kurbwn jWidAW &urmw rhy hn:- sy ismrih; ijn Awip
ismrwey] nwnk.qw kY; lwgau pwey]
pRB kau ismrih; sy muK suhwvy]) nwnk ismrnu; pUrY Bwig] Anuswr ijhVy
pUrn Bwg gurmuiK muK, DMn ipAwry(pRB) vwihgurU jI(kau) nUM hmySw(ismrih) Xwd
krdy hn, (sy) auh muK(suhwvy) SoBnIk(muK) muKI hn[ XQw:- mÚ5] pwv suhwvy.jW
qau iDir juldy; sIsu suhwvw crxI] muKu suhwvw.jW qau jsu gwvY; jIau pieAw qau
srxI]) syeI suMdr sohxy] swDsMig ijn bYhxy] hir Dnu ijnI sMijAw; syeI gMBIr
Apwr jIau] 3]
pRB kau ismrih; iqn sUiK ibhwvY]) nwnk ismrnu; pUrY Bwig] Anuswr ijhVy
pUrn Bwg sMq jI, (pRB) prmpUjnIk pRkwS srUp s`cy ivsmwd hrI jI(kau) nUM pUrn
pRym SrDw nwl(ismrih) Xwd krdy hn, (iqn) iqn@W dw gurmuiK jIvn, Anuswr
Anhd Junkwr dw AwqmnMd.sUiK.mwxidAW(ibhwvY) ibqIq huMdw hY[ XQw:- suKw kI
imiq.ikAw gxI; jw ismrI goivMdu] ijn cwiKAw.sy iqRpqwisAw; auh rsu jwxY ijMdu]
sMqw sMgiq min vsY; pRBu pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu Awpxw; soeI rwj
nirMdu]) so suKIAw.so sdw suhylw; jo gur imil.gwie gunI]) mweI; myry mn ko suKu]
koit Anµd rwj suKu BugvY; hir ismrq.ibnsY sB duKu]) ibnvMiq nwnku.gur crx
lwgy; vwjy Anhd qUry]
pRB kau ismrih; iqn Awqmu jIqw] 1.(pRB) sB nUM hrw Brw krn vwly, DMn
vwihgurU ikRpw inDwn siqgurU swihbwn jI(kau) nUM, nwnk ismrnu; pUrY Bwig]
www.Gursevak.com 134 q`qkrw
Anuswr ijhVy pUrn Bwg sMq mhWpurS gurmuiK ipAwry jI(ismrih) Xwd krdy hn,
(iqn) iqn@W ny Awpxw(Awqmu) mn, jIqw hY[ XQw:- mMny nwau; soeI ijix jwie]
AaurI krm; n lyKY lwie]) mn 1irp 2jIqw, sB 1irp jIqy[ mn 1irp 3jIqw,
sB 1irp 4jIqy[ (1vYrI, 2ij`q ilAw, 3ijauNdw hY, 4ijauNdy hn[ 2.ijhVy gurmuiK
ipAwry gursyvk jI, ipAwry Ajpw jwp vwihgurU jI(kau) nUM, rom 2 krky hr
smyN(ismrih) Xwd krdy hn, (iqn) iqn@W ny(pRB) siqgurU swihb jI dw(Awqmu)
mn, jIqw hY[ XQw:- ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws]) ^wlsw
myro; siqgur pUrw] ^wlsw myro; s`jn sUrw]) hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq;
swgr bUMdyro] ijvyN Amr ShId bwby mhWisMG swihb jI ny Awpxy sRIr’qy fUMGy P`t
zKm shwr ky, tUtI; gwFnhwr goupwl] srb jIAw; Awpy pRiqpwl] vwihgurU mh`ly
dsvyN jI dy mn nUM ij`q ky, l`KW KuSIAW dIAW l`KW pwiqswhIAW pRwpq krky, dyS
dI tu`tI gMFweI Amr ShIdI pweI[
pRB kau ismrih; iqn inrml rIqw] ijhVy pUrn Bwg ^wlsy gursyvk jI,
(pRB) srb ivAwpk srb pRkwSk, ivsmwd inrml inrvYr bRhm jI (kau) nUM
suAws 2 rom 2 dy ipAwr nwl ismrn’c lIx ho ky rom 2 krky, (ismrih) Xwd
krdy hn, (iqn) iqn@W dI A`Ty pihr inSkwm ismrn syvw praupkwr DrmXu`D,
Awpxy ieMidRAW mn nUM ij`qx, gurbwxI jI Su`D sMQw kQw kIrqn isKwaux, Awp
kQw kIrqn krn dI (rIqw) mrXwdw(inrml) au~jl hY[
pRB kau ismrih; iqn And Gnyry] ijhVy pUrn Bwg gurU ^wlsy gursyvk jI,
inmwxy inqwxy bx ky, (pRB) sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI])
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] sRb ivAwpI sRb pRkwSk sRb dy ADwr,
sRb ivAwpI mhW ivsmwid Anq klwvwn Ajpw jwp bhuqy AnMd srUp vwihgurU jI
(kau) nUM, pUrn pRym SrDw ivSvwS sihq, (ismrih) Xwd krdy hn, (iqn) iqn@W
nUM(Gnyry) bhuqy(And) bRhmwnMd rs dI pRwpqI huMdI hY[ XQw:- pRB kY ismrin;
Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) suKw kI imiq.ikAw gxI; jw
ismrI goivMdu] ijn cwiKAw.sy iqRpqwisAw; auh rsu jwxY ijMdu] sMqw sMgiq min
vsY; pRBu pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu Awpxw; soeI rwj nirMdu]) so suKIAw.so
sdw suhylw; jo gur imil.gwie gunI]) mweI; myry mn ko suKu] koit Anµd rwj suKu
BugvY; hir ismrq ibnsY sB duKu] 1]) ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy
www.Gursevak.com 135 q`qkrw
Anhd qUry] ijvyN Awp jI Gnyry AnMd’c lIx ho ky &urmw rhy hn:- Awid gur ey;
nmh] jugwid gur ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey; nmh]
pRB kau ismrih; bsih hir nyry]) nwnk ismrnu; pUrY Bwig]) eyvf Bwg
hoih; ijsu pRwxI] so pwey; iehu pdu inrbwxI] 1] Anuswr ijhVy pUrn Bwg
gurmuiK ipAwry inmwxy inqwxy bx ky, gurU pRmysr jI dI SuB s`cI Srn pY ky, (pRB)
vwihgurU prmpiv`qR s`cy im`Ty Dur ky bwxI jI(kau) nUM, (ismrih) Xwd krdy hn,
auh (hir) pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU jI dy(nyry) nyVy (bsih) vsdy hn[
XQw:- AwT phr; pRB bsih hjUry] khu nwnk; syeI jn pUry] vw hir jI aun@W
dy(nyry) nyVy(bsih) vsdy hn, Bwv AMdr bwhr pUrn ivsmwd bRhm jI swiKAwq
hn[ XQw:- nwmdyv; hir jIau bsih sMig]) srby eyku.AnykY suAwmI; sB Gt
BuogvY soeI] kih rivdws.hwQ pY nyrY; shjy hoie su hoeI]) AwT phr; inkit kir
jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY] eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg
Cwru]
sMq ik®pw qy; Anidnu jwig] nwnk ismrnu; pUrY Bwig] 6] 1.prmpUjnIk
vwihgurU nwnk mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- inmK 2 suAws 2 gurU 2 ismrnu
vwly, pRymI gursyvkW praupkwrIAW suhwvy muKW vwilAW, Anhd Junkwr suK’c
lIx, Gxy AnMd nUM pRwpq, vwihgurU jI dy inktvrqIAW dy(pUrY) pUrn Bwig hn[
dwsn dws aun@W qoN sd bilhwr jWdw hY[ XQw:- hMau kurbwnY jwau iqnw kY; lYin jo
qyrw nwau] lYin jo qyrw nwau; iqnw kY hMau.sd kurbwnY jwau] ismrn’c lIx
aupRokq pUrn Bwg gursyvk jI(sMq) s`cy siqgurU swihbwn jI dI sRb ivAwpI
Anqklwvwn Agm Apwr mhW ivsmwd ikRpw(qy) nwl, siqgurU swihbwn jI qoN
nwm ismrn pRwpq krky, (Anidnu) rwq idny, moh mmqw ivkwrW AOguxW qoN jwig
rhy hn[ XQw:- gurmuiK jwig rhy; cUkI AiBmwnI rwm] Anidnu Boru BieAw;
swic smwnI rwm]) gurisK jogI jwgdy; mwieAw AMdir krin audwsI]
2.gur nwnk dyv goivMd rUp] DMn siqgurU nwnk dyv siqgurU mh`lw pMjvW jI,
Awpxy mn nUM aupdyS idMdy hn:- hy mn!pRymw-BgqI sihq, inrgux srgux jI dI
eykqw b^Sx vwly, Ajpw jwp dy dwqy pUrn gur Avqwr jI, pRB kY ismrin;
Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] sRb ivAwpI Agm Apwr Anq
klwvwn mhW ivsmwd hI ivsmwd AvsQw’c lIx (sMq)s`cy siqgurU swihbwn jI
www.Gursevak.com 136 q`qkrw
dI Agm ivsmwd ikRpw (qy) nwl, siqgurU swihbwn jI qoN nwm ismrn pRwpq
krky(Anidnu) rwq idny, moh mmqw ivkwrW AOguxW qoN jwig!Bwv ienW nUM iqAwg[
AOguxW nUM iqAwg ky, jo ismrnu krnw hY, ieho hI pUrY Bwig hn, ikauN jo ismrn
duAwrw, mhwn praupkwrI BwgW Bry SoBnIk muK msqk inrml rIq, mn nUM ij`qx
vwly, pUrn vYrwgI mhWpurS bx jWdy hn[ XQw:- ijih ibiKAw sglI qjI; lIE
ByK bYrwg] khu nwnk.sun ry mnw; iqh nr mwQY Bwg] BwvyN duinAwvI socxI
Anuswr Dn rwj Awid nUM pRwpq pUry Bwg ikhw hY, pr ie`Qy siqgurU swihbwn jI dy
gihr gMBIr AwSy, ijn kY plY Dnu vsY; iqn kw nwau PkIr] ijn@ kY ihrdY.qU
vsih; qy nr guxI ghIr] Anuswr rom 2 krky ismrn’c lIn mhWpurS jI dy hI
pUrn Bwg hn] 6]
pRB kY ismrin; kwrj pUry]) siqgurU siqgurU; siqguru guibMd jIau] vwihgurU
dI pRwpqI ho jwxI, pRmwrQk kwrj hY[ sMswrI ivvhwr’c kwmXwbI hoxI,
ivvhwrk kwrj hY[ ijn@W gurmuiK ipAwirAW pws pRmwrQ hovy, aun@W nUM ivvhwr’c
kwmXwbI bhuq hI sOKI huMdI hY, ikauN jo auh niSAW bdclxI kqlW kukrmW’c
mwieAw brbwd nhIN krdy[ ies leI pihlW gurbwxI dI Su`D sMiQAw krky, ArQ
vIcwr ky, pRmwrQ dI pRwpqI krnI cwhIdI hY[ (pRB) srb suKW dy dwqy, srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] DMn 2 siqgurU swihbwn jI(kY) dy prmpiv`qR au~jl
SuB s`cy ismrin krn nwl, pRmwrQk qy ivvhwrk swry kwrj pUry sMpUrn ho jWdy
hn[ ijvyN DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
Arjn dyv swihb jI!DMn hn, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN,
hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu
jgqu qrwieAw]) qyrw eyku nwmu; qwry sMswru] Anuswr sMswr nUM sdw qwrn vwly,
Awp jI dy smUh kwrj sdw leI pUry hoey hn[ sMswr nUM prmpUjnIk gurU gur
siqgurU vwihgurU gRMQ swihb jI b^Sy[ sRI hirmMdr swihb qrnqwrn swihb,
sMqoKsr swihb, siqgurU rwmdws swihb jI dw Avqwr AsQwn, sRI nnkwxw
swihb jI Awid byAMq gurU drbwr rcy[ guris`KI pRcwr leI BweI kilAwxy,
mwDodws, Bgq Bgvwn, BweI swl@o, BweI bihlo, BweI mMJ, BweI ibDIcMd, BweI
lM|whw jI Awid byAMq pUrn bRhmigAwnI, bRhmigAwnI sgl kI rInw] mhWpurS
swjy[ ien@W qoN pRdySW’c gurbwxI kQw kIrqn pRcwr krwieAw[ Avqwr Dwr ky
www.Gursevak.com 137 q`qkrw
sMudr drSn b^S ky, rMgW 2 dy kOqk praupkwr krky, suMdr Avqwr qoN qkrIbn
43 swl.42idn Aqy qkrIbn 24 swl 9 mhIny 21 idn, gurqw q^q’qy
ibrwjmwn ho ky, swrI hI AwXU c.gurbwxI kQw kIrqn duAwrw, ipAwrI guris`KI
nUM KMfW bRhmMfW AMdr &YlwieAw[ AnykW jIAW dI kilAwx kIqI[ XQw:- qKiq
bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu ckI kIAnu
loAw] so sdw leI sRb`q dy Bly dy smUh kwrj pUry hoey hn[ XQw:- kwj hmwry;
pUry sqgur] bwjy Anhd qUry; sqgur] so gurU ismrn nwl gurduAwry sRovr
hOspItl kwlj bnwaux, Anyk praupkwr dy kwrj, hr smyN inrXqn sMpUrn huMdy
rihMdy hn[ gurU jI dy gurU ismrn duAwrw ivsmwd srb ivAwpI’c lIxqw Awid
AnykW kwrj sMpUrn hoey hn, ies leI ivsmwd srb ivAwpI Anqklwvwn
gRIbI’c lIx mh`lw pMjvW jI, ismrn krn vwilAW gurmuKW dI srnI pYNdy hn[
XQw:- ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw]
pRB kY ismrin; kbhu n JUry] (pRB) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI
rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`ly
pMjvyN jI(kY) dy prmpiv`qR au~jl s`cy im`Ty crnkmlW’c lIx ho ky, aun@W
nUM(ismrin) Xwd krn vwly, gurmuiK ipAwry gursyvk jI, ivSy pdwrQ mwieAw
mwx vifAweI dI pRwpqI leI AQvw ien@W dy ivCoVy qoN AQvw vwihgurU jI dy ivCoVy
krky, (kbhu) kdy BI(JUry) pCuqwauNdy(n) nhIN[ ijvyN prmpUjnIk DMn vwihgurU
mh`lw pMjvW jI, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, au~bldI
dyZ’c bYTx, q`qy ryqy ’qy bYTx, Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy au~cy DIrjDwrI sIs
’qy, m`cdw 2 ryqw puAwaux, sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@n smyN JUry nhIN[ iKVy
m`Qy Bwxw mMinAw[ XQw:- qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY]
sRb`q nUM Bwxw mMnx kurbwnI dyx dw sbk isKwieAw[ ijvyN Awp jI dI kurbwnI
kmweI bhuq v`fI au`cI pUrn vYrwgmeI hY, iqvyN sRb ivAwpI mhW ivsmwid Ajpw
jwp pUrn bRhm jI ’c lIx, ismrn dI mhwnqw jnwaux leI &urmw rhy hn:-
ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw]
pRB kY ismrin; hir gun bwnI] (pRB) dIn dieAwl ik®pwl suK swgr; srb
Gtw BrpUrI ry] vwihgurU jI(kY) dy Ajpw jwp ismrin vwly mhWpurS, (hir) sRb
ivAwpI sRb pRkwSk, prm ipAwry pUrn bRhm jI dy, siq sMqoK dieAw Drm
www.Gursevak.com 138 q`qkrw
sihnSIlqw iKmw pRymw-BgqI Awid sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn,
AnMq(gun) guxW vwlI bwnI boldy hn[ XQw:- ismrih sy jn; ijn kau pRB
mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw]) invxu su AKru.Kvxu guxu; ijhbw mxIAw
mMqu] ey qRY BYxy vys kir; qW vis AwvI kMqu]) srb kI ryx; hovIjY] Awpu imtwie;
imlIjY]) kbIr.sB qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin AYsw kir bUiJAw;
mIqu hmwrw soie]) PrIdw.duKu suKu ieku kir; idl qy lwih ivkwru] Alh BwvY so
Blw; qW lBI drbwru]
pRB kY ismrin; shij smwnI] (pRB) AsMK bRhmMf’c ivAwpk, soeI
maulw.ijin jgu mauilAw; hirAw kIAw sMswro] Awb Kwku.ijin bMiD rhweI; DMnu
isrjxhwro] Anuswr sB nUM hrw Brw krn vwly, Akwl purKu jI (kY) dy ismrin
krn vwilAW, Bgq kbIr swihb jI Awid mhWpurSW dI surqI ibRqI socxI ilv
izMdZI, (shij) SWqI, DIrj, bRhmigAwn sihq, shij srUp ivAwpk bRhm jI
’c(smwnI) smw geI[ ijvyN Amr AduqI ShIdI dyx smyN, bwbw jorwvr isMG
swihb bwbw &qyh isMG swihb jI dI ibRqI, sihj srUp bRhm jI ’c smweI rhI[
BwvyN zwlmW ny Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krky, ijauNdy kMD dI nINh’c KV@y
krky, moiFAW q`k ie`tW icxIAW, aupRMq qlvwr nwl, sIs k`t idqy, hwey sI nhIN
aucwrI, AYsI cV@I nwm dI KumwrI[ XQw:- gauVI mhlw 5] gur kw sbdu; ird
AMqir DwrY] pMc jnw isau; sMgu invwrY] ds ieMdRI; kir rwKY vwis] qw kY AwqmY;
hoie prgwsu] 1] AYsI idRVqw; qw kY hoie] jw kau dieAw mieAw; pRB soie] 1]
rhwau] swjnu dustu; jw kY eyk smwnY] jyqw bolxu; qyqw igAwnY] jyqw sunxw; qyqw
nwmu] jyqw pyKnu; qyqw iDAwnu] 2] shjy jwgxu; shjy soie] shjy hoqw jwie; su
hoie] shij bYrwgu; shjy hI hsnw] shjy cUp; shjy hI jpnw] 3] shjy Bojnu;
shjy Bwau] shjy; imitE sgl durwau] shjy; hoAw swDU sMgu] shij imilE;
pwrbRhmu insMgu] 4] shjy igRh mih; shij audwsI] shjy; duibDw qn kI nwsI]
jw kY shij; min BieAw Anµdu] qw kau ByitAw; prmwnµdu] 5] shjy; AMimRqu pIE
nwmu] shjy kIno; jIA ko dwnu] shj kQw mih; Awqmu risAw] qw kY sMig;
AibnwsI visAw] 6] shjy; Awsxu AsiQru BwieAw] shjy; Anhq sbdu
vjwieAw] shjy; rux Juxkwru suhwieAw] qw kY Gir; pwrbRhmu smwieAw] 7]
shjy; jw kau pirE krmw] shjy; guru ByitE scu Drmw] jw kY shju BieAw; so
www.Gursevak.com 139 q`qkrw
jwxY] nwnk dws; qw kY kurbwxY] 8] 3] dwsn dws AYsy shj smwnI AvsQw vwly,
guurmuiK ipAwirAW qoN kurbwn jWdw hY[ aunW@ dI mhW ivsmwd sRb ivAwpI s`cI srn
pYNdw hY[ XQw:- ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI
pieAw]
pRB kY ismrin; inhcl Awsnu] (pRB) siqgurU swihbwn jI(kY) dy ivsmwd
ismrin dy pRvwh’c A`Ty pihr lIx hox nwl, (inhcl) Ac`l AibnwsI suK Awpn
Awsn] bRhm’c ivsmwd lInqw rUp (inhcl) Ac`l(Awsnu) itkwA ho jWdw hY[
XQw:- dIn drd invwir.qwrx; dieAwl ikrpw krx] Atl pdvI nwm ismrx;
idRVu nwnk.hir hir srx]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) pWc
brK ko.AnwQu DR¨ bwirku; hir ismrq.Amr Atwry] dwsn dws AYsy gurmuKW dy srnI
pYNdw hY[ XQw:- ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI
pieAw]
pRB kY ismrin; kml ibgwsnu] (pRB) gurU jI dy s`cy im`Ty crnkmlW(kY) dy
ismrin krn vwly gurmuiK ipAwry jI dw ihrdw kml, kruxw mudqw mYqRI aupyiKAw,
inmRqw gRIbI iKmw DIrj bMdgI, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr sihnSIlqw Awid,
sRb ivAwpI ivsmwd SuB guxW dIAW AnqklW sihq, (ibgwsnu) iKV jWdw hY[
XQw:- soriT mhlw 5] ijnw bwq ko bhuqu AMdysro; qy imty siB gieAw] shj sYn
Aru suKmn nwrI; aUD kml ibgsieAw]) cwir pdwrQ; kml pRgws] sB kY miD;
sgl qy audws] suMdru cquru; qq kw byqw] smdrsI; eyk idRstyqw] vw pRB jI(kY) dy
ismrin vwly gursyvk jI(ibgwsnu) iKVy(kml) bRhm srUp hn[ XQw:- eyko srvru
kml AnUp] sdw ibgwsY prml rUp] aUjl moqI cUgih hMs] srb klw jgdIsY
AMs] 1] dwsn dws AYsy gurmuKW dy srnI pYNdw hY[ XQw:- ismrih sy jn; ijn kau
pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw]
pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] {pYrWBwr bYT ky, kMnW’c auNgLW dy ky pKMf
krky, BoiLAW nwl Cl krky l`utdy hn, ik swnUM Anhd vwjy suxdy hn[ }(pRB) srb
ivAwpI srb dy AwDwr huMidAW Awp inrwDwr, srb dy pRkwSk huMidAW Awp suqy
pRkwS srUp, Anq klwvwn sd sdw myhrvwn jI(kY) dy ismrin vwly, nwmu
AiBAwsI gurmuiK ipAwry jI dy AMdr bwhr, (Anhd) (An+hd) hd qoN(An)
rihq, ie`k rs, rsdwiek ivsmwd suAwd vwlI, suMdr(Junkwr) rUhwnI Dun lgwqwr
suxdI hY[ vyprvwh ivsmwd ho ky, gurmuiK ipAwry jI KIvy ho ky, hr smyN suxdy rihMdy
www.Gursevak.com 140 q`qkrw
hn[ ieh socdy hn ik dwsn dws, siB Avgx; mY guxu nhI koeI] Anuswr sB
AOguxW sihq hY[ BwvyN dwsn dws dI kmweI qW hY hI nhIN, pr vwihgurU jI ny
AYsI ivsmwd b^iSS, dwsndws’qy pqw nhIN ikvyN kr idqI hY?ieauN ivsmwd hI
ivsmwd hYrwn hoey rihMdy hn[ XQw:- gun gwvh.pRB Agm Twkur ky; gun gwie rhy
hYrwn] jn nwnk kau, guir ikrpw DwrI; hir nwmu dIE iKn dwn] 4] 1]) vwjY
Anhdu; myrw mnu lIxw] gur bcnI; sic nwim pqIxw] 1]) Duin vwjy.Anhd
Gorw] mnu mwinAw, hir ris morw]) suxqy punIq khqy pivqu; siqguru rihAw
BrpUry] ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] dwsn dws AYsy gurmuKW
dy srnI pYNdw hY, crn-DUV mMgdw hY, crnIN l`gdw hY[ XQw:- ismrih sy jn;
ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw] 7]) ismrn qy lwgy; ijn
Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]) sy ismrih; ijn Awip ismrwey]
nwnk qw kY; lwgau pwey]
suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw
pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI!pRB ismrn duAwrw, icMqw jwie; imtY
AhMkwru] Anuswr ivkwrW AOguxW duSmxW jmW cOrwsI dy gyVy qoN AicMq ho ky, pUrn
inRibkwr inrMkwr inrMjn(pRB) gurU pRmysr jI dy ivsmwd s`cy su`cy im`Ty crn-
kmlW’c lIx hoox qoN, Awqm suKu(kw) dw koeI BI AMqu(pwr) pwrwvwr(n) nhIN hY[
XQw:- khu kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.ikAw khIAY]) hliq suKu.pliq suKu,
inq suKu ismrno; nwmu goibMd kw sdw lIjY] imtih kmwxy pwp icrwxy; swDsMgiq
imil. muAw jIjY]) koit sUK Awnµd rwj pwey; muK qy inmK bulweI]) pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) suKw kI imiq.ikAw
gxI; jw ismrI goivMdu] ijn cwiKAw.sy iqRpqwisAw; auh rsu jwxY ijMdu] sMqw
sMgiq min vsY; pRBu pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu Awpxw; soeI rwj nirMdu]
2]) so suKIAw.so sdw suhylw; jo gur imil.gwie gunI] Awp jI Gnyry AnMd’c lIx
ho ky &urmw rhy hn:- Awid gur ey; nmh] jugwid gur ey; nmh] siqgur ey;
nmh] sRI gurdyv ey; nmh]
ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk.iqn jn; srnI pieAw] 7]
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv vwihgurU mh`lw pMjvW jI, sRb ivAwpI
www.Gursevak.com 141 q`qkrw
Anq klwvwn Agm Apwr mhW ivsmwd pRymw-BgqI’c lIn &urmw rhy hn:-
(ijn) ijn@W gurmuiK ipAwirAW(kau) nUM, (pRB) pRis`D sRb pRkwSk nmo sUrj sUrjy;
nmo cMdR cMdRy] nmo rwj rwjy; nmo ieMdR ieMdRy] nmo AMDkwry; nmo qyj qyjy] ivAwpk
suMdr vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU swihbwn jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
Anqklwvwn(mieAw) ikRpw pRwpq huMdI hY, (sy) auh; hir gun bwnI] ; shij
smwnI] ; inhcl Awsnu] ; kml ibgwsnu] ; Anhd Junkwr] Agm Apwr sRb
ivAwpI suK nUM pRwpq, sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU
jI’c lIx, AicMq praupkwrI gurmuiK jn, ipAwry vwihgurU jI nUM(ismrih) Xwd
krdy hn, dwsn dws(iqn) iqn@W gurmuiK(jn) ipAwirAW dI, prmpiv`qR au~cI
su`cI sRb ivAwpI mhW ivsmwid s`cI srnI, hmySw hI pieAw hY] 7] XQw:- hir
sMig rwqy mn qn hry] gur pUry kI srnI pry] 1]
hir ismrnu kir; Bgq pRgtwey] 1.gurmiK ipAwry(Bgq) BgqW mhWpurSW
ny, (hir) hrI jI dw inmK 2 suAws 2 rom 2 dy ipAwr nwl, (ismrnu) vwihgurU
3 ismrn AiBAws(kir) krky, (hir) hrI jI (pRgtwey) pRgt kIqy hn[ XQw:-
bwlmIkY, hoAw swDsMgu] DR¨ kau imilAw, hir insMg] 1]) kbIr.mnu inrmlu
BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr kbIr]) kbIir
iDAwieE eyk rMg] nwmdyv hir jIau bsih sMig] rivdws iDAwey, pRB AnUp]
gur nwnk dyv goivMd rUp] 8] 1]
2.(hir) inrgun bRhm jI ny Awpxy ipAwry (Bgq) BgqW’qy vwihgurU ismrnu
AiBAws dI b^iSS(kir) krky, AnMq bRhmMf AMdr pRgtwey hn[ XQw:- mhlw
5] goibMd goibMd goibMd sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE
lwKIxw] 1] rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc kulw
jolwhrw; BieE gunIX ghIrw] 1] rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI
mwieAw] prgtu hoAw swDsMig; hir drsnu pwieAw] 2] sYnu nweI buqkwrIAw;
Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3] ieh ibiD
suin kY jwtro; auiT BgqI lwgw] imly pRqiK gusweIAw; DMnw vfBwgw] 4] 2])
hir ky nwm, kbIr aujwgr] jnm jnm ky; kwty kwgr] 1]) jo pRiB; ApnI syvw
lwieAw] nwnk.so syvku; dh idis pRgtwieAw] 4]) Awsw mhlw 5] ijsu nIc
kau; koeI n jwnY] nwmu jpq; auhu chu kuMt mwnY] 1] drsnu mwgau, dyih ipAwry]
www.Gursevak.com 142 q`qkrw
qumrI syvw, kaun kaunu n qwry] 1] rhwau] jw kY inkit; n AwvY koeI] sgl
isRsit; auAw ky crn mil DoeI] 2] jo pRwnI; kwhU n Awvq kwm] sMq pRswid; qw ko
jpIAY nwm] 3] swDsMig; mn sovq jwgy] qb pRB nwnk; mITy lwgy]) hir kw Bgqu
pRgt; nhI CpY]) gur jIau; sMig quhwrY jwinE] koit joD.auAw kI bwq n puCIAY; qW
drgh BI mwinE]) nwmw CIbw.kbIru juolwhw; pUry gur qy giq pweI] bRhm ky
byqy.sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] suir nr.iqn kI bwxI gwvih; koie n mytY
BweI] 3] dYq puqu krm Drm ikCu sMjm n pVY; dUjw Bwau n jwxY] siqguru ByitAY
inrmlu hoAw; Anidnu nwmu vKwxY] eyko pVY eyko nwau bUJY; dUjw Avru n jwxY] 4])
Bgqu Bgqu jig vijAw; chuM ckW dy ivic cimrytw[ pwxHw gMFY rwh ivic; kulw Drm
Foie For smytw[ ijau kir mYlY cIQVY; hIrw lwl Amolu plytw[ chuM vrnw aupdysdw;
igAwn iDAwnu kir Bgq shytw[ nHwvix AwieAw sMgu imil; bwnwrs kir gMgw Qytw[
kiF ksIrw sauipAw; rivdwsY gMgw dI Bytw[ lgw purbu ABIc dw; ifTw cilqu
Acrj Amytw[ lieAw ksIrw hiQ kiF; sUqu ieku ijau qwxw pytw[ Bgq jnW; hir
mW ipau bytw[ ijvyN prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny sjy dIvwn’c &urmwieAw,
“hy ipAwry gurU ^wlsw jIE!Bgq sRI kbIr swihb jI nUM, sMq doKI rwjy iskMdr loDI
ny mhW kSt id`qy[ XQw:- Bujw bWiD; iBlw kir fwirE] hsqI k®oip; mUMf mih
mwirE] hsiq Bwig kY; cIsw mwrY] ieAw mUriq kY; hau bilhwrY] A`j nIc zwlm
dw nwm inSwn nhIN hY[ XQw:- rqn ivgwiV ivgoey kuqˆØI; muieAw.swr n kweI] nwm
ismrn dI bhuq v`fI mhwnqw hY[ prmpUjnIk Bgq kbIr swihb jI dI Gr 2’c
sdw leI pUjw ho rhI hY[
hir ismrin lig; byd aupwey] 1.prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI ny Awp rom
2 krky, inmK 2 AQwh pRym’c lIx ho ky, (hir) vwihgurU jI dy ismrin ’c lig
ky, Awpxy pRymIAW dy AMdr(byd) bRhmigAwn (aupwey) pYdw kIqw hY, Bwv siqgurU jI
gurqw isMGwsx’qy sj ky, Ajpw jwp vwihgurU ismrn’c lIx huMdy, qW pRymI is`K
pUrn pRym sihq, pRIqm jI dy suMdr cyhry dy drSn ieauN krdy, ijvyN ckor, cMd dy
krdy hn[ drSn krky inrXqn ismrn’c lIx ho jWdy[ sihjy hI gurU jI dy im`Ty
crn-kmlW dw iDAwn pRwpq ho jWdw[ so gurU pRmysr jI dy suMdr drSn hI, Ajpw
jwp ismrn bRhmigAwn gur Bwau-BgqI inrgun srgun jI dI eykqw b^Sx vwly
hn[

www.Gursevak.com 143 q`qkrw


2.zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux sVdI bldI loh’qy KV@ rhy
hn[ DMn dwqy gurU pRmysr jI Awp Akih Asih kst shwr rhy hn[ sMswr nUM sRI
hirmMdr swihb sRI gurU gRMQ swihb jI, kQw kIrqn gurU mrXwdw b^S rhy hn[
sRb ivAwpI mhW ivsmwid AiqAMq GxI inmRqw hI inmRqw gRIbI hI gRIbI
kmwauNidAW &urmw rhy hn:- bRhmw jI hMkwr krky kvl’c if`gy, qW vwihgurU jI ny
bwhr k`Fy, ien@W’c isRStI rcx dI SkqI nhIN sI, vwihgurU jI ny AkwS bwxI
duAwrw ikhw, “qp kr qp kr!”sux ky bRhmw jI ny ds l`K vr@y vwsudyv 3 jI dw
ismrn kIqw[ bRhmwjI ny(hir) iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Anuswr sB
dy AMdr pyRm igAwn nwm dw cwnx krn vwly, cwnxW dy mhW cwnx vwihgurU jI dy
ismrin’c lig ky, cwr(byd) swm, irg, jujr, AQ`rvx (aupwey) pYdw kIqy hn[
XQw:- byd purwn; isMimRiq suDwK´r] kIny rwm nwm; iek AwK´r] hy BweI!ivsmwd
hrI jI dy ivsmwd ismrn duAwrw, byd Awidk Dwrimk gRMQ rcy gey hn[ ies
leI vwihgurU jI’c lIxqw leI, vwihgurU ismrn kro[
28 aUVw. hir ismrin; Bey isD jqI dwqy]) hir Awpy mwqw Awpy ipqw;
ijin jIau aupwie.jgqu idKwieAw] sB dy AMdr bwhr inry nUr pRkwS hI pRkwS
srUp, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] vwihgurU hir jI dw ismrin krn
vwly, (isD) mukq, (1jqI) hr qrW@ dw ivSw rok ky.bRhmcrj r`Kx vwly, dUD pUq
pdwrQ, nwm jpwaux rUp dwq dyx vwly dwqy(Bey) hoey hn[ {1ivSw nON pRkwr:-
1
pr iqRA rUp n dyKdy; gurmuiK sMq mhMq[ 2sRvx 3ismrn 4kIrqI, 5icqvn 6bwq
iekMq] 7idRV sMklp 8prXqn qn; 9pRwpq.nON khMq[ 1prwieAw rUp ivkwr kop
dvYq mMd idRstI nwL q`kxw[ 2ivkwr dIAW g`lW sunxIAW, 3prwey srUp nUM Xwd
krnw, 4srUp dI mihmw krnI, 5srUp nUM icqvxw, 6iekWq ho ky ivkwrI g`lW
krnIAW, 7pRwpqI leI p`kw sMklp kr lYxw, 8pRwpqI leI (pr+Xqn) (pr)
ivSyS krky Xqn krnw, 9pRwpqI kr lYxI[ so gurmiq Anuswr nON pRkwr dy ivSy qy
hor BI smUh mMd sMklpW nUM ij`qx vwly jqI jI hn}
hir ismrin; nIc chu kuMt jwqy] (hir) s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI dy
vwihgurU A`Kr 2 dw ismrin krky, AOguxW mhW pwpW ivkwrW dy Bry hoey nIc qoN
nIc jIA BI, au~qR d`Kx pUrb p`Cm chu kuMt ’c(jwqy) jwxy gey, jwxy jWdy hn.Bwv
www.Gursevak.com 144 q`qkrw
pUjy jWdy hn[ XQw:- ijsu nIc kau; koeI n jwnY] nwmu jpq; auhu chu kuMt mwnY])
goibMd goibMd goibMd sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw]
1] rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE
gunIX ghIrw] 1] rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw
swDsMig; hir drsnu pwieAw]
hir ismrin; DwrI sB Drnw] AnMq bRhmMf dI swrI rcnw hr smyN ismrn
krdI rihMdI hY[ ies leI(Drnw) DrqI Awid AnMq bRhmMf dI sB(Drnw) rcnw,
(hir) vwihgurU jI ny Awpxy ismrin dy Awsry (DwrI) itkweI hoeI hY[ XQw:- nwm
ky Dwry; sgly jMq] nwm ky Dwry; KMf bRhmMf] nwm ky Dwry; isimRiq byd purwn]
nwm ky Dwry; sunn igAwn iDAwn] nwm ky Dwry; Awgws pwqwl] nwm ky Dwry;
sgl Awkwr] nwm ky Dwry; purIAw sB Bvn] nwm kY sMig auDry; suin sRvn] kir
ikrpw ijsu; AwpnY nwim lwey] nwnk cauQy pd mih; so jnu giq pwey] 5] ies
leI rom 2 dy pUrn Adb siqkwr nwl, vwihgurU jI nUM ismro[
ismir ismir hir; kwrn krnw]) 1.sB gux iks hI nwih; hir pUr
BMfwrIAw] Anuswr srb guxW sihq, (hir) inrgun pRkwS srUp Ajpw jwp bRhm
jI Awp hI, AnMq bRhmMf dI rcnw dy(kwrn) mUl mu`F rUp hn, Awp jI ny
vwihgurU ismir ismir ky, Awpxy inrgun srUp jI’coN AnMq bRhmMf dw pswrw pRgt
krnw kIqw hY, jo Awp jI dy srgun srUp hn[ XQw:- inrgunu Awip; srgunu BI
EhI] klwDwir ijin sglI mohI]) krx kwrx.pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie]
nwnk.iqsu bilhwrxY; jil Qil mhIAil soie] 1]
hir ismrin; kIE sgl Akwrw] 1.(hir) sB nUM hrw Brw krn vwly,
Ajpw jwp vwihgurU jI ny, ismrn krky, ismrin duAwrw, AnMq bRhmMf sUrj cMd,
AnMq DrqIAW dw(sgl) swrw Akwrw(kIE) rcxw kIqw hY[ XQw:- keI koit;
KwxI Aru KMf] keI koit; Akws bRhmMf] keI koit; hoey Avqwr] keI jugiq;
kIno ibsQwr] keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit;
kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey; pRB mwih smwiq] qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy
Awip; nwnk pRBu soie] 7]) nwnk rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr])
kIqw pswau; eyko kvwau] iqs qy hoey; lK drIAwau]) EAMkwir auqpwqI] kIAw
idnsu sB rwqI]
www.Gursevak.com 145 q`qkrw
hir ismrn mih; Awip inrMkwrw] 1.(inrMkwrw) ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq
eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY]) Acl mUriq.AnBau pRkws;
Aimqoj kih`jY] jwgq joiq inrgun pRkwS srUp inrgun inrMkwr bRhm jI, (hir)
AsMK bRhmMf dy krqy, hux AsMK sUrjW cMdRimAW ibjlIAW dy pRkwSk, srb
pRiqpwlk, sB dy jIvn rUp, im`qR ipAwry vwihgurU jI, Awpxy ismrn(mih) ’c
Awip hI lIx rihMdy hn, Bwv pRkwS srUp inrgun bRhm jI, Awpxw jwp hr smyN
Awp hI krdy rihMdy hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw
jwpu] jdoN gurpRswid bRhm jI dI swiKAwqqw huMdI hY, qdoN pRkwS srUp inrgun
bRhm jI, Awpxy srgun srUp dy swry AkwrW sihq, jwp krdy idsdy hn, Bwv
inrgun srgun jI hr smyN Awpxw jwp Awp hI krdy rihMdy hn[ XQw:- srgun
inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1]
hir ismrin; kIE sgl Akwrw] hir ismrn mih; Awip inrMkwrw]
2.vwihgurU hrI srUp mh`lw pMjvW jI, hrI ismrn’c ivsmwd lIxqw sihq &urmw
rhy hn:- dwsn dws gRIb nUM, gurpRswid hir ismrin’c, Bwv roim roim krky
ismrn kridAW, hir jI dy srgun srUp.DMn sRI gurU rwmdws swihb jI dy (sgl)
swry (Akwrw) Akwr(kIE) kIqy Bwv Dwry hoey AnMq srUp, AMdr bwhr hr smyN
drSn b^S rhy hn, Bwv gurU ipqw jI AnykW srUp Dwr ky, drSn b^S rhy hn[
aun@W prm pwk suMdr srUpW dy rom 2 ’qy, mnohr suMdr cyhry hn, ijn@W duAwrw
Awip, (hir) vwihgurU(inrMkwrw) inrgun ivAwpk pRkwSk AsMK nUr hI nUr,
Ajpw jwp vwihgurU ismrin(mih) ’c lIn hn[
kir ikrpw; ijsu Awip buJwieAw] nwnk gurmuiK; hir ismrnu iqin
pwieAw] 8] 1]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv siqgurU Arjn dyv swihb jI Amolk
bcn &urmw rhy hn:- s`cy siqgurU swihbwn jI ny, Awpxy ijsu ipAwry syvk jI’qy
ikrpw (kir) krky, gurU pRymw-BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw’c lIn ho ky,
ismrn krnw Awip(buJwieAw) smJwieAw hY[ siqkwr nwl iqin bhuvcn &urmw
rhy hn, (iqin) gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr rom 2 krky vwihgurU jI
nUM iDAwaux vwly gurmuiK ipAwry jI ny, siqgurU swihbwn jI qoN(hir) vwihgurU
siqnwmu, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr]) ismrnu jI(pwieAw) pwey hn] 8]
www.Gursevak.com 146 q`qkrw
1] jo gurmuiK nwmu iDAwiedy; iqn drsnu dIjY] hm iqn ky crx pKwldy; DUiV
Goil Goil pIjY] Anuswr aupRokq Acrj mhW ivsmwd srb ivAwpI ismrn nUM
pRwpq, prmpUjnIk snmuK gurmuKW dy siqkwr pRym’c, vwihgurU gurU jI dw lUM 2
ivMin@AW iB`ijAw hox krky, prmpUjnIk ipAwry vwihgurU jI dy snmuK, singD pRym
sihq sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd gRIbI hI gRIbI nwl kih rhy hn[ hy vwihgurU
jI!aun@W nwl dwsn dws nUM auDwr lvo[ aun@W gurmuiK swD dI sMgq duAwrw, Awp
jI dy ismrn jI pRwpq huMdy hn[ dwsn dws aun@W dy prm piv`qR praukwrI s`cy
crn-kmlW nwl l`gdw hY[ aun@W dy dwsW dw dws bxky, aun@W dI pwk crn-DUV
mMgdw hY, aun@W dy srnI pYNdw hY, ijn@W gurmuKW’qy ikRpw krky, vwihgurU jI ny
Awpxw ismrn Awp hI bu`Jw idqw hY[ XQw:- kWKI; eykY drs quhwro] nwnk aun
sMig; moih auDwro] 1]) pRB kw ismrnu; swD kY sMig] srb inDwn; nwnk hir
rMig] 2]) sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau pwey] 3]) pRB
jI bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw] 4]) ismrn qy lwgy; ijn
Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw] 5]) ismrih sy jn; ijn kau pRB
mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw] 7]) Awid gur ey; nmh] jugwid gur ey;
nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey; nmh]) dIn drd duK BMjnw; Git Git 4
nwQ AnwQ] srix qum@wrI AwieE; nwnk ky pRB swQ] 1]) ijsu jn kau; pRB
drs ipAwsw] nwnk qw kY; bil bil jwsw] 5]) qumrI giq imiq; qum hI
jwnI] nwnk dws; sdw kurbwnI] 8] 4]) AsiQru Bgiq; swD kI srn]
nwnk.jip jip jIvY; hir ky crn] 4]) DMin DMin qy jn; ijh Git bisE hir
nwau] nwnk.qw kY bil bil jwau] 6]) jo qum Bwny; iqn pRBu jwqw] nwnk.aun
jn; crn prwqw] 7]) kwm k®oD Aru loB moh; ibnis jwie AhMmyv] nwnk.pRB
srxwgqI; kir pRswdu gurdyv] 1]) bRhmigAwnI kw; AMqu n pwru] nwnk
bRhmigAwnI kau; sdw nmskwru] 7]) chu vrnw kau; dy aupdysu] nwnk.ausu
pMifq kau; sdw Adysu] 4]) imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk.pRB kY; sd
kurbwn] 8] 11]) iqn sMqn kI; bwCau DUir] nwnk kI; hir locw pUir] 3])
swD qyry kI; crnI pwau] nwnk kY min; iehu Anrwau] 1]) iPrq iPrq pRB
AwieAw; pirAw qau srnwie] nwnk kI pRB bynqI; ApnI BgqI lwie] 1])
swD jnw kI; mwgau DUir] pwrbRhm; myrI srDw pUir]) hm inrgunIAwr; nIc
www.Gursevak.com 147 q`qkrw
Ajwn] nwnk qumrI srin; purK Bgvwn] 7]) bysumwr AQwh Agnq AqolY]
ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]) Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk iqsu
jn kau; sdw nmskwru] 8] 23]) Aws Ainq; iqAwghu qrMg] sMq jnw kI;
DUir mn mMg]) imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn] so vwihgurU
gurmuiK ismrn krn dy AsMK AnMq lwhy hn[ AYsw sRb ivAwpI mhW ivsmwd
Ajpw jwp gurmuiK ismrn, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI ikRpw duAwrw
hI pRwpq huMdw hY[ ies leI hy mhW pwpI qn mn! gurU pRmysr jI dy s`cy im`Ty
crn-kml, Awpxy kysW nwl JwV ky, c`t ky Awpxy nyqRW ’c vsw ky, Do 2 ky pI[
qn mn Dn isr gurU pRmysr jI nUM Arp ky, vwihgurU sRb ivAwpI mhW ivsmwd
ismrn pRwpq krky inhwl hovo jI[ XQw:- hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI
siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB dyie sdysw]) qnu mnu Dnu
sBu.sauip gur kau; hukim mMinAY pweIAY]) AYsw siqguru jy imlY, iqs no isru
saupIAY; ivchu Awpu jwie] gauVI suKmnI mÚ 5])
AstpdI jI dUjy, Awid 263.
sloku] dIn drd duK BMjnw; Git Git nwQ AnwQ] srix qum@wrI AwieE;
nwnk ky pRB swQ] 1]
{Kws pRym bynqI:- cV@weI smyN, aus koL sRI suKmnI swihb jI au~cI bol ky
pV@ny sunxy cwhIdy hn[ jy cV@weI kr jwvy qW BI pwT sMpUrn krnw cwhIey[ jy
QoVw smW hovy qW dUjI AstpdI jI dy ie`k jW smyN Anuswr v`D sMpUrn pwT krny[
jIv dI jm mwrg ’c r`iKAw huMdI hY[ cOrwsI dw c`kr imt jWdw hY[ pV@n sunx
vwly pRymIAW nUM DIrj SWqI Bwxw mMnx dw bl, koit &L pRwpq huMdy hn[ }
29. dIn drd duK BMjnw; Git Git nwQ AnwQ] srix qum@wrI AwieE;
nwnk ky pRB swQ] 1] {zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN,
prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvW jI, swfy leI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn,
hux q`qy 2 ryqy ’qy bYT ky, q`qw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI inrMkwrI sIs’qy puAw rhy, hux sVdI m`cdI bldI loh’qy KV@ rhy hn[
Awp kSt shwr rhy hn, swnUM gurU rwmdws sRovr, sRI hirmMdr swihb jI, sRI
qrnqwrn swihb jI, hor Anyk qIrQ qy prmpUjnIk s`cy siqgurU inrMkwr srUp
gurbwxI jI b^S rhy hn[ Awp jI nUM Aink bwr inmK 2 nmskwr, Awp jI qoN
www.Gursevak.com 148 q`qkrw
Ainkbwr sdw sdw jweIey bilhwr[ DMn gurU pRmysr jI, Awpxy inrgun srUp
duAwrw AnMq sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW qwry mMflW, swfy mnW ieMidRAW
iridAW nUM hux pRkwS rhy hn[ swfy AMdr bwhr AsMK nUr, srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] pRkwS hI pRkwS srUp, Anhd sbd vwihgurU Ajpw jwp srUp
hux BrpUr ivAwpk ho rhy hn[ KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu;
scy myry ipAwirAw] Anuswr AnMq bRhmMf dy auDwrxhwr, prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny, moih
dIn; hir hir dir pirAw]) moih dIn; hir hir Et lIqI]) moih dIn; hir hir
AwrwDy]) ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY] ijvyN Anyk vwr inmRqw gRIbI dy
Sbd ilKy kmwey hn, iqvyN ie`Qy BI inmRqw gRIbI dI h`d jxwauNidAW, Awpxy Awp
nUM dIn kih ky, vwihgurU jI dy snmuK, Ardws pRym bynqI krky, snmuK Ardws
pRym bynqI krn dI jwc isKw rhy hn:- }hy (nwQ) mwlk jI! dwsn dws (nwnk)
mh`ly pMjvyN nUM, Gxy duK drd ny.(BMjnw) BMnxw kIqw hY, du`K dw BMinAw, Git Git
ky du`K dy(dIn) ADIn duKI, (AnwQ) XqIm ho irhw hY[ vw dwsn dws(dIn)
gRIb(AnwQ) XqIm dy(Git) sRIr, sRIr’c jo hor ikRmW dy(Git) sRIr hn, aun@W’c
vs ky, dwsn dws dy bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] jMmx
mrn iqRSnw Awid drd duK nUM(BMjnw) BMnx vwly, hy(nwQ) mwlk AMdr bwhr AsMK
nUr pRkwS srUp, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] prmpUjnIk(pRB)
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI!dwsn dws gRIb nIc jwick dIn
inmwxw inqwxw(qum@wrI) Awp jI dI ivAwpk ivsmwd s`cI.srix
swDsMgq’c(AwieE) AwieAw hY, dwsn dws gRIb(ky) dy sdw(swQ) nwl rho jI,
Bwv sRb`q dy Bly ihq ShIdI dyx smyN, BwvyN au~bldI dyZ’c bYTW, BwvyN q`qy ryqy ’qy
bYT ky q`qw ryqw Awpxy sIs’qy puAwvW, BwvyN q`qI loh’qy KV@W, BwvyN B`uK aunINdRw qRyh
kubol shwrn dw smW Aw bxy, BwvyN rwvI dy iknwry 1663 ib:nUM, 43 swl.42idn
dI AwXU’c ShIdI pwvW, hr hwlq’c Awp jI dy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy
mhwn praupkwrI DIrjDwrI inRivkwrI inrMkwrI crn-kml iDAwvW[ Awp jI dy
s`cy crn-kmlW’c sdw lIxqw eykqw ABydqw rhy jI[ qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpw
iniD; mnsw pUrxhwrw]) qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]
www.Gursevak.com 149 q`qkrw
ipAwry pRIqm jIE!Srx pey dI l`ijAw r`K lvo jI!XQw:- srin pry kI; rwKu
dieAwlw] nwnk; qumry bwl gupwlw]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI dUjy[
prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvW jI, gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY
eyk kxI] Anuswr hr smyN ie`k gurmuiK nwm dI(kxI) vrKw krky, nwm jpw ky,
AnMq bRhmMf’c, AnMq jIAW nUM hr smyN auDwr iqRpq kr rhy hn[ siqgurW dy
b^Sy gurmuiK nwm dI, AiDk qoN AiDk mihmw &urmwauNidAW kih rhy hn ik
gurmuiK nwm, jmW ivkwrW jUnW, jmpurI dy kStW, ibGnW bMDnW klySW du`KW qoN Cufw
ky, Gnyry suK dI b^iSS krdy hn[ sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp
Anqklwvwn ieh SuB is`iKAw imldI hY, mwieAw mmqw ivkwr sbMDI sMswr
kwrobwr sB ku`J iqAwg ky, A`Ty pihr rom 2 dy pUrn ipAwr Adb siqkwr nwl,
rom 2 krky vwihgurU 2 jpIey[ jwp kridAW, gurbwxI Sbd ArQ, gurU jI dI
ShIdI, AwpxI surq iDAwn’c ilAwauxy[ zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr
zulm krn qoN, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn
hn, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky m`cdw 2 ryqw
Awpxy prmpiv`qR sIs’qy hux puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy
hn[
jh mwq ipqw; suq mIq n BweI] mn aUhw; nwmu qyrY sMig shweI] vwihgurU
gurU pRIqm jI Awpxy mn nUM aupdySdy hn:- hy mn!(jh) ij`Qy kwm kRoD loB moh
hMkwr eIrKw vYr rogW dy izrm AOgux, sMswrI vYrI, jmdUq qYnUM du`K idMdy hn, au~Qy
mwq ipqw(suq) pu`qR, mIq BweI qyrI shwieqw(n) nhIN kr skdy[ XQw:- aun qy
rwKY; bwpu n mweI] aun qy rwKY; mIqu n BweI] drib isAwxp; nw Eie rhqy]
swDsMig; Eie dust vis hoqy] hy mn!vwihgurU mh`ly cOQy jI dy b^Sy jpwey, AYso
hIrw; inrml nwm] Anuswr prmpiv`qR SuB s`cy sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw
jwp vwihgurU nwmu hIry jI, (aUhw) au~Qy qyrY sMig shweI hn, hoxgy, Bwv
prmpUjnIk DrmI ipqw siqgurU swihb jI, swc nwm kI AMimRq vrKw] krky qyrI
r`iKAw krngy[ XQw:- mwlI gauVw mhlw 5] AYso shweI; hir ko nwm]
swDsMgiq Bju pUrn kwm] 1]
www.Gursevak.com 150 q`qkrw
jh mhw BieAwn; dUq jm dlY] qh kyvl nwmu; sMig qyrY clY] hy mn!(jh)
ij`Qy mhw (BieAwn) iBAwnk ivkrwl frwauxy, (dUq jm) kwm kRoD loB moh hMkwr
eIrKw dy(dlY) dl, hux(dlY) dl rhy hn qy Drmrwj dy dUq jm(dlY) dl(dlY)
dlxgy[ XQw:- qh kr dl krin mhw blI; iqn AwglVYmY, rhxu n jwie] krn
vrgy mhW blIAW nUM, Awpxy h`Q dI qlI’qy r`K ky dL idMdy hn[ kbIr.jm kw
TyNgw burw hY; Ehu nhI sihAw jwie] eyku ju swDU muoih imilE; iqin@ lIAw AMcil
lwie] Anuswr(qh) iq`Qy(kyvl) ie`ko ie`k(nwmu) pRkwS srUp nUro nUr vwihgurU bRhm
jI, qyrY sMig(clY) c`lxgy[
jh muskl hovY; Aiq BwrI] hir ko nwmu; iKn mwih auDwrI] {sRb ivAwpI
ivsmwd pyRmmeI SuB ivcwr:- ijs 2 jUn’c jIv jWdw hY, iviSAW dy ADIn ho ky,
ibAMq kSt hI kSt AwauNdy hn[ dyh’c ieMiRdAW dy iviSAW, rogW dy ikRm, jIv nUM
hr vyly qVPw Bjw pwgl duKI mhW pwpI kukrmI rogI sogI bxw rhy hn[ ijvyN hux
ij`Qy 2 jMg ho rhy hn, goLy goLIAW SsqRW nwl dyhW v`FIAW tu`kIAW sV rhIAW
hn[ byAMq izMdW h`fW nUM kVkw ky, inkl rhIAW hn[ byAMq dyhW rogW krky
gLIAW, hwhwkwr krdIAW hn[ byAMq pwxI’c fu`b ky mr rhIAW hn[ AnMq jIA
A`gy B`jdy hn, aun@W nUM Kwx vwly jIA mgr B`j ky, aun@W nUM PV ky, ijauNidAW nUM hI
v`F 2 ky Kw rhy hn, swfy sRIr’c BI, byAMq jIA jIAW nUM KWdy rihMdy hn, Bwv
ij`Qy ivSy suAwd hn, au~Qy kSt hI kSt hn[ nwnk; duKIAw sBu sMswru] Anuswr
iqRskwr hox qoN, mwieAw dy jwx qoN, sbMDI dy mrn qoN, ieMidRAW dy Bog n imlx qoN,
jIv duKI huMdw hY[ (puqrw polw bolo) mwtI ko puqrw; kYsy ncqu hY] dyKY dyKY sunY
bolY; dauirE iPrqu hY] 1] rhwau] jb kCu pwvY; qb grbu krqu hY] mwieAw
geI; qb rovnu lgqu hY] 1] mn bc k®m; rs ksih luBwnw] ibnis gieAw;
jwie khUM smwnw] 2] kih rivdws; bwjI jgu BweI] bwjIgr sau; muoih pRIiq
bin AweI] so jdoN dyh iml geI, qdoN du`K nwl hI iml gey[ kdy TMF kdy grmI
kdy Bu`K kdy aunINdRw[ pRmwqmw dy ivCoVy krky, jIv nUM hr jUn’c, hr jgHw hr smyN
Aiq BwrI muSkl hY, ies dw ielwj &urmw rhy hn:- }hy mn!ipAwry vwihgurU jI
dy ivCoVy krky, (jh) ij`Qy qYnUM(Aiq) AiqAMq BwrI(muskl) ibpqw hux(hovY) ho
rhI hY, hovygI[ (hir) sRb ivAwpI krqw purKu jI (ko) dy(nwmu) vwihgurU gurbwxI
jI suAws 2 jpx nwl, qYnUM(iKn) G`t qoN G`t smyN(mwih) ’c (auDwrI) bcwA
www.Gursevak.com 151 q`qkrw
lYxgy[ XQw:- jw kau musklu Aiq bxY; FoeI.koie n dyie] lwgU hoey dusmnw; swk
iB Bij Kly] sBo BjY Awsrw; cukY sBu Asrwau] iciq AwvY Esu pwrbRhmu; lgY
n.qqI vwau]
Aink punhcrn krq; nhI qrY] kIqy mhW pwpW dI inivrqI leI, jo puMn
krm kIqy jwx, aun@W dw nwm pRwsicq hY[ puMn jm@W krn leI, puMn krm krny
punhcrn hY[ hy mn!(Aink) AnykW(punhcrn) puMn krm, pRwsicq krm(krq)
krny krky nhI(qrY) qryNgw[ XQw:- mnmuK cMcl miq hY; AMqir bhuqu cqurweI]
kIqw kriqAw.ibrQw gieAw; ieku iqlu, Qwie n pweI] puMn dwnu jo bIjdy; sB Drm
rwie kY jweI] ibnu siqgurU, jmkwlu n CofeI; dUjY Bwie KuAweI]) qIrQ brq Aru
dwn kir; mn mY DrY gumwnu] nwnk.inhPl jwq iqh; ijau kuMcr iesnwnu] gurmuiK
dwsn dws gRIb gursyvk gurpRswid bx ky, nwm jpx qoN ibnw, hMgqw dI pUrn
inivrqI nhIN huMdI[ puMn dwn krnw qW cMgw hY, jy loVih cMgw Awpxw; kir puMnhu
nIcu sdweIAY] Anuswr AwpxI myr C`f ky, sB ku`J gurU pRmysr jI dw mMn ky, gurU jI
qoN sB ku`J kurbwn krky, nwm jpy qoN ibnw, kyvl puMn dwn vwihgurU jI dI pRwpqI
nhIN krvw skdy, mnmuK nUM vwihgurU nwmu jI idRV krw ky, gurmuiK bnwaux leI SuB
aupdyS &urmw rhy hn[ ijs duAwrw puMn dwn ismrn krky gurmuiK bxy, kyvl dwn
krky AwpxI kilAwx n smJy[ sB ku`J vwihgurU jI dw b^iSAw smJ ky, nwm jpy
jpwvy[
hir ko nwmu; koit pwp prhrY] prmpUjnIk DMn vwihgurU jI dI SuB s`cI syvw
susMgq jI’c iml ky, gurpRswid Ajpw jwp pRkwS srUp s`cy ivsmwd hir jI dy
nwmu(ko) nUM jpx vwly gRIb gursyvk pRymI jI dy, (koit) kRoVW mhW pwp(prhrY) dUr
Bwv nws ho jWdy hn, pRymI jI dUijAW dy koRVW mhW pwp BI dUr krdy hn[ XQw:-
eIDnu AiDk skylIAY BweI; pwvku rMck pwie] iKnu plu nwmu irdY vsY BweI; nwnk
imlxu suBwie]) Gor duK´M, Aink hq´M; jnm dwirdMR mhw ibK´wdM] imtMq sgl ismrMq
hir nwm nwnk; jYsy pwvk, kwst BsmM kroiq]
gurmuiK nwmu; jphu mn myry] nwnk pwvhu; sUK Gnyry] 1] {zwlmW dy Gor
iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn
dyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky
m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR sIs’qy puAw rhy hn, gurmuiK gurU jI rom 2 krky
jwp kridAW, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ AYsI sRb ivAwpI mhW
www.Gursevak.com 152 q`qkrw
ivsmwd AvsQw kurbwnI vwly, pUrn gurmuiK gurU jI dy b^Sy, vwihgurU 3 gurmuiK
nwm jI hn[ XQw:- pUrw guru; AK´au jw kw mMqR] AMimRq idRsit pyKY; hoie sMq])
nwm hIx byqwl jIv dwqy pKMfI gurU bx ky, nwm qW idMdy hn, pr ivkwrW jmW
jUnW dy vsIkwr hn[ jIv nUM mukq nhIN kr skdy[ }prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb Drin ggn.nv KMf mih; joiq sÍrUpI.rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- hy mn myry !(gurmuiK)
muKI gurU Akwl purKu jI dy b^Sy, prmpiv`qR SuB s`cy vwihgurU nwmu jI, hr smyN
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] AvsQw’c lIx ho ky, (jphu) jpxw kr, jp 2
ky(Gnyry) bhuqy qoN bhuqy bRhmwnMd ivsmwd rs (sUK) suK(pwvhu) pwauxw kr] 1]
XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) khu
kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.ikAw khIAY]) hliq suKu pliq suKu, inq suKu
ismrno; nwmu goibMd kw sdw lIjY] imtih kmwxy pwp icrwxy; swDsMgiq imil.muAw
jIjY] 1]) koit sUK Awnµd rwj pwey; muK qy inmK bulweI]) suKw kI imiq.ikAw
gxI; jw ismrI goivMdu] ijn cwiKAw sy iqRpqwisAw; auh rsu jwxY ijMdu] sMqw
sMgiq min vsY; pRBu pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu Awpxw; soeI rwj nirMdu]
2]) so suKIAw.so sdw suhylw; jo gur imil.gwie gunI]) mweI; myry mn ko suKu]
koit Anµd rwj suKu BugvY; hir ismrq.ibnsY sB duKu]) ibnvMiq nwnku.gur crx
lwgy; vwjy Anhd qUry]
sgl isRsit ko; rwjw duKIAw] hir kw nwmu jpq; hoie suKIAw]) duK kIAw
pMfw KulIAw; suKu.n inkilE koie] duK ivic jIau jlwieAw; duKIAw cilAw
roie]) nwnk; duKIAw sBu sMswru] Anuswr (sgl) swrI (isRsit) rcnw(ko) nUM jo
du`K hn, aun@W nUM Bogx vwlw, du`KW dw rwjw, duKIAw jIv, sqsMgq, pUry gurU jI dI
SuB s`cI syvw krky, (hir) vwihgurU jI(kw) dw nwmu, gurpRswid (jpq) jpidAW
2, mhW suKIAw hoie jWdw hY[ vw gurpRswid gurmuiK AvsQw’c lIx ho ky, nwm jpy
qoN ibnw, AOguxW ivkwrW AinAW hMgqw’c K`cq, (sgl) swrI isRsit (ko) dw
rwjw, jo du`KW krky BwrI duKIAw hovy, hir kw nwmu jpq suKIAw hoie jWdw hY[
ijvyN surg dy rwjy ieMdR dy hzwr Bg kohV hox qoN, bRhspq jI ny nwm jpwieAw,
hzwr nyqR ho gey[
www.Gursevak.com 153 q`qkrw
lwK krorI; 1bMDun prY] hir kw nwmu; jpq insqrY] mhW pwpW ivkwrW
AOguxW kYd jmW jUnW hMkwr dy(lwK) l`KW(krorI) kRoVW, bMDun(prY) pey hox[ XQw:-
hau hau; krm kmwxy] qy qy bMD glwxy] myrI myrI DwrI] Ehw, pYir lohwrI]) hau
hau krq, bMDn mih pirAw; nh imlIAY.ieh jugqw]) Brm moh kCu sUJis nwhI;
ieh pYKr pey pYrw])
hir jI(kw) dw nwmu vwihgurU 3 gurpRswid(jpq) jpxy krky, jwpk l`KW
kRoVW bMDnW qoN(insqrY) qr Bwv Cu`t jWdw hY[ 1{sgl isRsit ko; rwjw duKIAw])
Aink mwieAw rMg; iqK n buJwvY]) ijh mwrig; iehu jwq iekylw] ijvyN ien@W
kStW dI inivrqI, gurmuiK hrI nwm jpx nwl d`sI hY, iqvyN, lwK krorI; bMDun
prY] dI inivrqI gurmuiK nwm jpx nwl, inscy huMdI hY[ lwK krorI; pey bMDnW
qoN Cufwauxw bhuq v`fw praupkwr hY, ijvyN vwihgurU mh`ly CyvyN jI ny gvwlIAr
ikly’coN, 52 aumr kYdI rwjy Cufwey[ sRI dmdmI tkswl Anuswr bMDun pwT iek`Tw
hI hY[ pUry gurU gurbwxI jI, n ivAwkrn Anuswr hn, n hI ault hn, sdw suqMqR
inrMkwr srUp hn[ XQw:- vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] }
(iqK.polw) Aink mwieAw rMg; iqK n buJwvY]) rwj lIlw.rwjn kI rcnw;
kirAw hukmu APwrw] syj sohnI.cMdnu coAw; nrk Gor kw duAwrw] Anuswr rwj
krn, lIlw Bvn bxw ky, Awp n`cx gwaux, nwc dyKx ivkwrI gIq sunx,
ieMidRAW dy Bog Bogx rUp mwieAw dy(Aink) Anyk(rMg) AnMd, (iqK) qRyh(n)
nhIN(buJwvY) buJwauNdy, sgoN ien@W nUM Bogx krky, iqRSnw dI A`g hor BtkdI hY[
sRIr, ieMdRy ivkwrW dy ADIn ho ky, hor 2 ivkwr mMgdy hn, iqRpqI nhIN huMdI, vYr
d`uK rog kSt hI kSt sihq, sVdw bldw jUnW Bogdw sdw jm fMfy KWdw rihMdw
hY[ XQw:- ijqnI BUK.An rs swd hY; iqqnI BUK iPir lwgY] ijsu hir Awip
ik®pw kry; so vycy isru gur AwgY] jn nwnk.hir ris iqRpiqAw; iPir.BUK n
lwgY]) isv ibrMc Aru ieMdR lok; qw mih jlqO iPirAw] ismir ismir
suAwmI.Bey sIql; dUKu drdu BRmu ihirAw]) jy lK iesqrIAw Bog krih; nv KMf
rwju kmwih] ibnu sqgur, suKu n pwveI; iPir iPir jonI pwih]) suMdr syj Anyk
suK; rs Bogx pUry] igRh soien cMdn sugMD; lwie moqI hIry] mn ieCy suK mwxdw;
ikCu nwih ivsUry] so pRBu.iciq n AwveI; ivstw ky kIry] ibnu hir nwm.n sWiq
hoie; ikqu ibiD mnu DIry]) shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw
www.Gursevak.com 154 q`qkrw
pwCY pwvY] Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] ibnw sMqoK;
nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB kwjY] nwm rMig; srb suKu hoie] bfBwgI;
iksY prwpiq hoie] krn krwvn; Awpy Awip] sdw sdw; nwnk hir jwip] 5])
ibnu ismrn.jo jIvnu blnw; srp jYsy ArjwrI] nv KMfn ko rwju kmwvY; AMiq
clYgo hwrI]) vfy vfy rwjn Aru BUmn; qw kI.iqRsn n bUJI] lpit rhy mwieAw
rMg mwqy; locn.kCU n sUJI] 1] ibiKAw mih; iknhI.iqRpiq n pweI] ijau pwvku
eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.khw AGweI] rhwau] idnu idnu krq Bojn bhu ibMjn;
qw kI.imtY n BUKw] audmu krY suAwn kI inAweI; cwry kuMtw GoKw] 2] kwmvMq
kwmI bhu nwrI; pr igRh.joh n cUkY] idn pRiq krY.krY pCuqwpY; sog loB mih
sUkY] 3] hir hir nwmu.Apwr Amolw; AMimRqu eyku inDwnw] sUKu shju Awnµdu sMqn
kY; nwnk gur qy jwnw]
hir kw nwmu; jpq AwGwvY] iqRSnw dw swiVAw jIv(hir) DMn vwihgurU mh`ly
1 jI(kw) dw(nwmu) vwihgurU gurbwxI, rom 2 dy pRym nwl gurpRswid(jpq) jpxy
krky, bRhmwnMd rs AMimRq pI 2 ky(AwGwvY) r`j jWdw hY[ (Bu`KVI, r`jW) mY.bhuiV
n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq AGwie jIau] jo gur dIsY isKVw; iqsu iniv
iniv lwgau pwie jIau] 3]) iqRpiq BeI; scu Bojnu KwieAw] min qin rsnw;
nwmu iDAwieAw]) ijMn@I cwiKAw pRym rsu; sy iqRpiq rhy AwGwie] Awpu iqAwig
ibnqI krih; lyhu pRBU liV lwie] jo hir kMiq imlweIAw; is ivCuiV kqih n
jwie] pRB ivxu dUjw ko nhI; nwnk hir srxwie] AsU.suKI vsMdIAw; ijnw
mieAw hir rwie] 8]) nwm rMig; jn rhy AGwie] nwnk iqn jn; lwgY pwie]
ijh mwrig; iehu jwq iekylw] qh hir nwmu sMig; hoq suhylw] 1.(piV,
VwVw Bwrw nhIN bolxw) AwgY ibml ndI; Agin ibKu Jylw] iqQY.Avru n koeI;
jIau iekylw] BV BV Agin swgru dy lhrI; piV dJih mnmuK qweI hy]
Anuswr(ijh) ijs cOrwsI l`K jUn Bogx, jmpurI nUM jwx dy(mwrig) rsqy, iehu
iekylw(jwq) jWdw hY[ lhU pwk dI ndI, A`g dw smuMdR BVk 2 lihrW mwrdw hY[
(qh) iq`Qy Ajpw jwp hir nwmu sMig(suhylw) suKI hoq hY, vwihgurU nwmu jipAw
jpwieAw ies dy nwl jWdw hY[ pUry gurU jI drSn b^S ky, shwieqw r`iKAw krdy
hn[ Awpxy syvk jI dy idl idmwZ’c, hr smyN gurbwxI, ihrdy’coN muK’c AMimRq
hr smyN Byjdy rihMdy hn[ XQw:- syvk kau; pRB pwlnhwrw] syvk kI; rwKY
www.Gursevak.com 155 q`qkrw
inrMkwrw]) siqguru isK kI; krY pRiqpwl] syvk kau; guru sdw dieAwl] isK
kI guru; durmiq mlu ihrY] gurbcnI; hir nwmu aucrY] siqguru; isK ky bMDn
kwtY] gur kw isKu; ibkwr qy hwtY] siqguru isK kau; nwm Dnu dyie] gur kw isKu;
vfBwgI hy] siqguru isK kw; hlqu plqu svwrY] nwnk siqguru isK kau; jIA
nwil smwrY] 1]
2.jIvn XwqRw kridAW iehu nwm hIx ingurw jIv, (ijh) ijs(mwrig) rsqy
vwihgurU jI qoN ivCuiVAw, iekylw(jwq) jWdw hY, nwm nhIN jpdw[ ijvyN iek`lI
nrd mwrI jWdI hY, iqvyN iek`lw hox krky, AOgux ivkwr hmlw krky ies nUM mwr
idMdy hn[ jykr nwm jpy qW(qh) iq`Qy iqs rsqy ivsmwd Ajpw jwp hir nwmu
(sMig) nwl, Bwv Ajpw jwp vwihgurU nwm’c lIx ho ky, (suhylw) suKI(hoq) ho
jWdw hY, Bwv ijvyN do nrdW iek`TIAW hox qW mrdIAW nhIN, iqvyN vwihgurU pRmysr
jI, ies dI AOguxW ivkwrW qoN r`iKAw krdy hn[ XQw:- jh jweIAY; qhw suhyly]
kir ikrpw; pRiB myly]) ijQY Ehu jwie, iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY, sB
pwpI qirAw]
AYsw nwmu; mn sdw iDAweIAY] AnMq jUnW ’c AsMK kSt Bogx vwlw jIv,
gurqw ibrwjmwn gurUpRmysr jI dy b^Sy nwm krky, lok pRlok suhylw huMdw hY,
AigAwn, jmpurI dy mhW AMD gubwr’c cwnx huMdw hY[ ij`Qy iek`lw kSt Bogdw hY,
EQy suKI huMdw hY, (AYsw) AYsy ivsmwd prmpiv`qR AMimRqmeI SuB s`cy(nwmu) pRkwS
srUp bRhm inrMkwr gurbwxI jI nUM hy mn!sdw(iDAweIAY) iDAwauxw kr[ ijvyN
BweI mqI dws swihb jI ny, Awry nwl cIry jwx smyN, vwihgurU 3 mh`lw nOvW jI,
rom 2 dy ipAwr Adb siqkwr nwl iDAwauxw kIqy[ iDAwauxy krky Awqm suK
pwvyN, l`KW kRoVW bMDnW qoN Cu`t jwvyN, Anyk mwieAw rMg dI Agn buJwvyN, l`K cOrwsI
qoN mukqI pwvyN, gurU 2 iDAwvyN, iqRpqI pwvyN[
nwnk gurmuiK; prmgiq pweIAY] 2] prm ipAwry s`cy siqgurU nwnk dyv
swihb jI, Awpxy pMjvyN srUp’c &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk ipAwry vwihgurU
(gurmuiK) muKI gurU gur siqgurU gRMQ swihb jI qoN, hr smyN idl idmwZ ’c
gurbwxI pRwpq krky, gurmuiK ipAwirAW dI prmpiv`qR inrml syvw susMgq krky,
sB dI crn-DUV bx ky, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr rom 2 dy pRym
nwl, rom 2 krky nwm jp jpw ky, (prmgiq) (prm+giq) (prm) v`fI
www.Gursevak.com 156 q`qkrw
(giq)kilAwx, Bwv jIvn mukqI gurmuiK pdvI, (prmgiq) (prm) v`fI (giq)
pRwpqI vwihgurU jI dI(pweIAY) pweIdI hY, Bwv gurU pRymw-BgqI sihq inrgun
srgun dI eykqw pRwpq ho jWdI hY] 2] ibsmn ibsm Bey ibsmwdw; prmgiq
pwvih.hir ismir prwnI]
CUtq nhI; koit lK bwhI] nwmu jpq; qh pwir prwhI] ij`Qy (lK) l`KW
(koit) kRoVW kwm kRoD eIrKw vYr inMdw dYÍq AOguxW rUp(bwhI) bwhW dw pkiVAw
jIv(CUtq) Cu`t nhI skdw[ vw ij`Qy(lK) l`KW (koit) ikilAW, (lK) l`KW(koit)
kRoVW(bwhI) bwhW vwlIAW &OjW krky, ivkwrW AOguxW jmW qoN(CUtq) Cu`tdw nhI[
(qh) iq`Qy inmwxw inqwxw gursyvk snmuK bx ky, siqgurU gRMQ swihb jI dy b^Sy
ivsmwd Ajpw jwp (nwmu) vwihgurU nwm, rom 2 dy pRym nwl rom 2 krky jpq
jpq, pwir (prwhI) pY jWdw hY, Bwv mwieAw bMDnW’c b`Jw Cu`t jWdw hY[
Aink ibGn; jh Awie sMGwrY] hir kw nwmu; qqkwl auDwrY] (jh) ij`Qy
kwm kRoD vYr ivroD loB moh hMkwr, rogW qy sRIrk vYrIAW dy(Aink) AnykW ibGn
Awie ky, ies nUM cOhW qr&W qoN Gyr ky(sMGwrY) nws krdy hn[ iq`Qy(hir)
prmpUjnIk pRkwS srUp s`cy ivsmwd hrI(kw) dy nwmu jI, gurpRswid snmuK jpxy
jpwauxy krky(qqkwl) CyqI qoN CyqI, Anyk ibGnW qoN gursyvk jI nUM(auDwrY) Cufw
lYNdy hn[ XQw:- koit ibGn ihry; iKn mwih] hir hir kQw; swDsMig sunwih])
ibGn ibnwsn.siB duK nwsn; gur crxI mnu lwgw] gux gwvq Acuq AibnwsI;
Anidnu hir rMig jwgw] 3]
Aink join; jnmY mir jwm] nwmu jpq; pwvY ibsRwm]) jim jim mrY; mrY
iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY] Anuswr jIv(Aink) Anyk join ’c,
(jnmY) jMmdw hI mir jWdw hY, iPr(jwm) jMmdw hY, Bwv cOrwsI l`K jUn’c bwr 2
jMmdw mrdw rihMdw hY, auh vwihgurU nwmu(jpq) jpidAW hI qurMq, vwihgurU jI’c
lIx ho ky(ibsRwm) itkwA (pwvY) pwauNdw hY[ XQw:- sMq pRswid; hir nwmu
iDAwieAw] qb qy; Dwvqu mnu iqRpqwieAw] 1] suK ibsRwmu pwieAw; gux gwie]
sRmu imitAw; myrI hqI blwie] 1]
hau mYlw mlu; kbhu n DovY] hir kw nwmu; koit pwp KovY]) sloku mÚ1] hau
ivic AwieAw; hau ivic gieAw] hau ivic jMimAw; hau ivic muAw] hau ivic
idqw; hau ivic lieAw] hau ivic KitAw; hau ivic gieAw] hau ivic; sicAwru
www.Gursevak.com 157 q`qkrw
kUiVAwru] hau ivic; pwp puMn vIcwru] hau ivic; nrik surig Avqwru] hau ivic
hsY; hau ivic rovY] hau ivic BrIAY; hau ivic DovY] hau ivic; jwqI ijnsI KovY]
hau ivic mUrKu; hau ivic isAwxw] moK mukiq kI; swr n jwxw] hau ivic
mwieAw; hau ivic CwieAw] haumY kir kir; jMq aupwieAw] haumY bUJY; qw dru
sUJY] igAwn ivhUxw; kiQ kiQ lUJY] nwnk hukmI; ilKIAY lyKu] jyhw vyKih; qyhw
vyKu] 1] Anuswr hMgqw ibjlI nwloN BI qyz pYNdI hY, jwx l`igAW bVw hI smW
l`gdw hY[ ingury dI qrs Xog hwlq hY, haumY krky jmW jUnW ivkwrW kqlW Awid
dy vsIkwr ho ky, cOrwsI dy kSt sdw leI Bog irhw hY[ (hau) hMgqw dI mYL krky
mYlw hMkwrI ingurw jIv, Awpxy mhW pwpW hMgqw dI(mlu) mYL, Awpxy Xqn swDn
krky, (kbhu) kdy BI(DovY) Do (n) nhIN skdw[ XQw:- inmK inmK kir; srIru
ktwvY] qau BI; haumY mYlu.n jwvY] BwvyN ingurw jIv kTn qoN kTn swDn krky,
AwpxI hMgqw nhIN myt skdw pr smr`Q gurU jI dy b^Sy nwm dw pRqwp jxw rhy
hn[ suixAY; dUK pwp kw nwsu]) gur kw sbdu; kwtY koit krm] Anuswr(hir)
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU jI kw nwmu,
gurpRswid jpx vwly hMkwrI jIv dy, (koit) kRoVW mhW pwp (KovY) nws krdw hY[
ikauN jo gurpRswid jpxy krky, hMgqw dI inivrqI huMdI hY[ XQw:- ijsu gurpRswid;
qUtY hau rogu] nwnk so jnu; sdw Arogu]) gur pRswid; jw kw imtY AiBmwnu] so jnu
nwnk; drgh prvwnu] 2]
AYsw nwmu; jphu mn rMig] nwnk pweIAY; swD kY sMig] 3] DMn s`cy siqgurU
nwnk dyv swihb jI pMjvyN jwmy’c &urmwauNdy hn:- (swD) prmpUjnIk sMqW, swD
rUp; Apnw qnu DwirAw]) swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n
BweI] Anuswr gurqw ibrwjmwn DMn sRI gurU gRMQ swihb jI kY sMig juV kyy, Bwv
gurbwxI gurU jI ’c lIx ho ky, prmpiv`qR SuB s`cy nwm jI(pweIAY) pweIdy hn[
Aink ibGn bMDnW qoN Cufwaux vwly, cOrwsI dy gyVy qoN bcwaux vwly, haumY dI mYL
nUM Dox vwly, (AYsw) AYsy ivsmwd vwihgurU Ajpw jwp nwmu jI nUM, hy mn!gurpRswid
gurU gRMQ swihb jI nwl juV ky, gurmuiK susMgq jI dI prm au~cI s`ucI syvw krky,
(rMig) pRRym nwl(jphu) jpxw kr] 3] XQw:- ijin iknY pwieAw swDsMgqI; pUrY
Bwig bYrwig]) pRB kw ismrnu; swD kY sMig] srb inDwn; nwnk hir rMig] 3]

www.Gursevak.com 158 q`qkrw


ijh mwrg ky; gny jwih n kosw] hir kw nwmu; aUhw sMig qosw] gurU ipAwrI
svwrI ApwrI inrwrI swDsMgq jIE! mnu; itkxu n pwvY rweI]) kbhU jIAVw.aUiB
cVqu hY; kbhU jwie pieAwly] loBI jIAVw .iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly] 2])
AMdir mYlu.n auqrY haumY; iPir iPir AwvY jwvY] Anuswr hMgqw krky Awpxy pRIqm
jI nwloN ivCuiVAw ingurw jIv, ie`k jUn’coN dUjI jUn’c jwx smyN qy hr jUn’c mn
qn krky B`ijAw iPrdw hY[ ijqny ivkwr AOgux inMdw corI bury krm krdw hY, auqnw
vwihgurU jI nwloN dUr huMdw hY[ gruV purwx’c iliKAw hY, ik DrqI qoN jmpurI
iCAwsI hzwr jojn hY, pr s`cy siqgurU swihb jI &urmwauNdy hn, ik Es mwrg dy
koh igxy nhIN jWdy[ ie`k jUn qoN AglI jUn jwx dy, hr jUn’c hr smyN qn mn krky
B`jy iPrn dy, kukrmW krky gurU pRmysr jI nwloN iv`Q dy AQvw mr ky jmpurI dy(ijh)
ijs mwrg (ky) dy(kosw) koh, (gny) igxy (n) nhIN(jwih) jWdy[ (aUhw) au~Qy Awp jI
sMig, rom 2 dy pRym nwl, rom 2 krky Awp jI dy jpy(hir) vwihgurU(kw) dy nwmu jI,
bRhmwnMd rUpI(qosw) singD im`Tw Ahwr, Awp jI nUM iqRpq krngy[ XQw:- sMig
cln kau qosw dIn@w; goibMd nwm ky ibauhwrI]) qosw bMDhu jIA kw; AYQY EQY nwil]
{h`Q c`kI dy Awty’c KMf dysI iGau pw ky, pkwey singD im`Ty prCwdy nUM qosw kihMdy
hn[ sRb ivAwpI ivsmwd pRym rUpI dysI iGau, pRymw-BgqI rUpI KMf qy gurpRswid rUpI
h`Q c`kI’qy, AiBAws krn rUpI pIsxw hY, sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU
nwm rUpI Awtw, bRhmigAwn rUpI cu`ly@’qy, gursyvw rUpI syk nwl pkwieAw bRhmwnMd
rUpI(qosw) pRCwdw hY[ }
ijh pYfY; mhw AMD gubwrw] hir kw nwmu; sMig aujIAwrw]) AMqir bsy; bwhir
BI EhI] Anuswr prmpUjnIk vwihgurU jI, sB dy AMdr bwhr BrpUr hn, pr
gurSbd jI qoN ibnw, ibnu sbdY; AMqir Awnyrw] AMdr AigAwn Brm dw AMDyrw hY[
vwihgurU jI dy imlx dy(ijh) ijs, gurU jI qoN kurbwn hox rUpI(pYfY) rsqy ’c, (mhw)
v`fw BwrI, mwieAw mohu gubwru hY; Anuswr mwieAw moh ivkwrW mhW pwpW kukrmW
rUpI(AMD) AMn@w(gubwrw) gwV@w AMDyrw hY[ vw mhW pwpI dy jmpurI nUM jwx vyly, (ijh)
ijs(pYfY) rsqy’c, (mhw) v`fw(AMD) AMn@w(gubwrw) AMDyrw hY[ iqs rsqy(hir) srb
klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] pRkwS srUp siqgurU gRMQ swihb jI(kw) dy SuB
s`cy nwmu jI sMig inrml(aujIAwrw) cwnx hoxgy, gurpRswid jpxy krky[ XQw:-
nwmu jpq.koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw]) siqgur sbid; aujwro dIpw]

www.Gursevak.com 159 q`qkrw


jhw pMiQ; qyrw ko n is\wnU] hir kw nwmu; qh nwil pCwnU] Anyk jUn’c,
mn qn ieMidRAW krky, Bu`Ky bwj vWg B`jy iPrn, jmpurI jwx dy (jhw) ijs (pMiQ)
rsqy, qyrw (ko) koeI BI(is\wnU) isAwxU(n) nhIN hY[ XQw:- mnu prdysI jy QIAY;
sBu dysu prwieAw] (qh) iq`Qy Awp jI dy nwil, (hir) srb klw BrpUr pRB;
jI(kw) dy SuB s`cy vwihgurU nwmu jI pCwnU hoxgy, Awp jI praupkwrI gurU jI dy
nwm krky, vwihgurU nwm jpx jpwaux vwly praupkwrI gursyvk pCwxy jwvoNgy[
XQw:- gur jIau; sMig quhwrY jwinE] koit joD.auAw kI bwq n puCIAY; qW drgh
BI mwinE]) jw kY inkit; n AwvY koeI] sgl isRsit; auAw ky crn mil DoeI]
jh mhw BieAwn; qpiq bhu Gwm] qh hir ky nwm kI; qum aUpir Cwm] hy
BweI!vwihgurU jI dy ivCoVy dI, vw hr jUn hr smyN hr QW ivkwrW AOguxW dI, vw
jmpurI dy rsqy’c Awp jI nUM qV&w 2 ky mwrn vwlI, (jh) ij`Qy(mhw) v`fI
BwrI(BieAwn) frwauxI(bhu) bhuq hI, (Gwm) grmI qpiq hY, hovygI[ XQw:-
AwgY ibml ndI; Agin ibKu Jylw] iqQY.Avru n koeI; jIau iekylw] BV BV
Agin swgru dy lhrI; piV dJih mnmuK qweI hy] (qh) iq`Qy Bwv bhuqI grmI
qpS’c, gur pRswid jpy jpwey(hir) vwihgurU jI(ky) dy SuB s`cy Ajpw jwp nwm
jI(kI) dI, (qum) Awp jI aUpir TMFI(Cwm) CW hovygI[ XQw:- Agin swgr;
bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) Awqs dunIAw; Kunk nwmu
KudwieAw]) CwieAw pRiB CqRpiq kIn@I; sglI qpiq ibnwsI rwm] dUK pwp kw
fyrw FwTw; kwrju AwieAw rwsI rwm]
jhw iqRKw; mn quJu AwkrKY] qh nwnk; hir hir AMimRqu brKY] 4]
prmpUjnIk DMn vwihgurU, gurU gur s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw p
jI &urmwauNdy hn:- mn ipAwirAw jIau imqRw; Anuswr hy ipAwry im`qR mn!s`cy nwm
nUM Bu`l ky, vwihgurU jI dy ivCoVy’c, (jhw) ij`Qy jnm 2’c hr smyN(quJu) Awp jI
nUM, ivkwrW rsW ksW dy Bogx dI(iqRKw) qyh, (AwkrKY) (Aw+krKY) (Aw) ivSyS
krky(krKY) iK`cygI, qVPwvygI[ ieqnw izAwdw qVPwvygI, jnm 2’c pRwxW dw
AMq krdI rhygI[ (qh) iq`Qy, gurpRswid Ajpw jwp(hir) vwihgurU (hir)
vwihgurU 3 jpx nwl, Awp jI’qy AMimRqu(brKY) vrsygw[ XQw:- iJim iJim vrsY;
AMimRq Dwrw] mnu pIvY; suin sbdu bIcwrw] ies leI rwq idn lgwqwr vwihgurU
vwihgurU vwihgurU jpo jI ipAwry] 4]
www.Gursevak.com 160 q`qkrw
Bgq jnw kI; brqin nwmu] prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn, ; srb klw
smrQ] AMdr bwhr BrpUr, rwjwn rwj] cwnxW dy mhW cwnx, DMn 2 sRI gurU gRMQ
swihb jI dy siqkwry(jnw) ipAwry Bgq mhWpurSW (kI) dI(brqin) vrqoN, kyvl
prmpiv`qR SuB s`cy AMimRqmeI Ajpw jwp ivsmwd vwihgurU nwmu jI jpxy jpwauxy
hI hY[ XQw:- nwnk Bgqw; BlI rIiq] suKdwqw jpdy; nIq nIiq]) ijn kY hir
nwmu visAw sd ihrdY; hir nwmo.iqn kMau rKxhwrw] hir nwmu ipqw hir nwmo
mwqw; hir nwmu sKweI imqRü hmwrw] hir nwvY nwil glw, hir nwvY nwil msliq;
hir nwmu hmwrI krdw inq swrw]) nwmu Dnu; nwmo rUpu rMgu] nwmo suKu; hir nwm kw
sMgu] nwm ris; jo jn iqRpqwny] mn qn; nwmih nwim smwny] aUTq bYTq; sovq
nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm]) nwmu vrqix nwmo vwlyvw; nwmu nwnk pRwn
ADwrw]
sMq jnw kY; min ibsRwmu] prmpUjnIk gurU pRmysr jI dy b^Sy, SuB s`cy Ajpw
jwp vwihgurU nwm jI dw, (jnw) ipAwirAW(sMq) sMqW BgqW mhWpurSW(kY) dy min
’c, (ibsRwmu) itkwA hY[ XQw:- (n`sY) nwmu inDwnu Apwru; Bgqw min vsY] jnm
mrx mohu duKu; swDU sMig nsY] 1])
sRb ivAwpI mhW ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr:- prmpiv`qR s`cy nwm jI dw
mn’c vsxw ieauN nhIN, ijvyN mMdr’c dIvw jgweIdw hY[ ipAwry nwm inrMkwr jI,
AsMK bRhmMf AMdr, ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS, sRb ivAwpI sB dy sMg, sB
qoN inrlyp, Awp inrwDwr huMidAW, sB nUM Awsrw dy rhy hn, sRb dy pRkwSk
huMidAW, Awp suqy pRkwS Ajpw jwp srUp hn[ so Bgq jI dy AMdr, gurU nwnk
dyv swihb jI dy b^Sy nwm jI dw vsxw, rom 2 AsMK bRhmMf AMdr, AsMK sUrj
cMd qwry mMflW AMdr, sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI dI swiKAwqqw
hY[ gurU ipAwry s`icAwry pRymI inSkwmI gurBgq jI nUM, vwihgurU jI dy AnykW
srgun srUp, rom 2 krky jwp krdy idsdy hn[ AsMK bRhmMf jIA jMq, ien@W’c
ivAwpk pRkwSk inrgun inrMkwr jI jwp krdy idsdy hn[ XQw:- ismrY; DrqI
Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY
jphu; Awpnw jwpu] s`cy nwm jI nUM AMdr vsw ky, r`b BgqW ny v`s kIqw, pw ky
pRym forIAW[) XQw:- myrI bWDI.Bgqu CfwvY; bWDY Bgqu.n CUtY moih] eyk smY.mokau
gih bWDY; qau Puin mo pY, jbwbu n hoie]
www.Gursevak.com 161 q`qkrw
hir kw nwmu; dws kI Et] prmpUjnIk(hir) ; hir hir rwie] ds siqgurU
swihbwn jI (kw) dy, pivqR pivqR; pivqR punIq] SuB s`cy Amolk nwmu vwihgurU
gurbwxI jI, dwsn dws gRIb(kI) dI lok pRlok dI (Et) tyk hn[ XQw:- gur kw
bcnu; bsY jIA nwly] jil nhI fUbY.qskru nhI lyvY; Bwih.n swkY jwly] rhwau]
inrDn kau Dnu.AMDuly kau itk; mwq dUDu jYsy bwly] swgr mih boihQu, pwieE hir
nwnk; krI ik®pw ikrpwly]
hir kY nwim; auDry jn koit]) rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; (hir)
siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqswh jI(kY) dy b^Sy, prmpiv`qR(nwim) gurbwxI jI nUM,
gurpRswid jp jpw ky, (koit) kRoVW(jn) ipAwry Bgq mhWpurS jI, mhW pwpW
ivkwrW AOguxW jmW jUnW kusMgq qoN(auDry) qry bcy hn[ XQw:- jhw jhw DUA
nwrdu tyky; nYku itkwvhu moih] qyry nwm Aivlµib.bhuqu jn auDry; nwmy kI inj miq
eyh]) kiljugu.bwby qwirAw; siqnwmu piV mMqRü suxwieAw[) hir kY Bjin; kaun
kaun.n qwry] Kg qn mIn qn, imRg qn brwh qn; swDU sMig auDwry]
hir jsu krq; sMq idnu rwiq] (sMq) siqgurU swihb jI, SWq Awqmw
mhWpurS jI (hir) vwihgurU jI dw jsu gur ieiqhws AMimRq kQw kIrqn, idnu
rwiq (krq) krdy rihMdy hn[ XQw:- sMq ibhwvY; hir jsu krqy]) suiqAw.guru
swlwhIAY; auTidAw BI guru Awlwau] koeI AYsw gurmuiK jy imlY; hau qw ky Dovw
pwau]
hir hir AauKDu; swD kmwiq] (swD) gurqw ibrwjmwn gurUpRmysr jI, ijn@W
dy AMdr bwhr gursbd ArQW sihq vsy hn[ gurU pRym-BgqI’c lIn, inrgun
srgun dI eykqw nUM pRwpq, suAws 2 Awpxy gurU pRmysr jI nUM, rom 2 krky
nmskwrW hI nmskwrW krn vwly, swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB;
Bydu n BweI] Anuswr AYsy bRhm rUp swD jn, (hir) vwihgurU(hir) vwihgurU jI
srUp(AauKDu) dvweI nUM, 1AwDI, 2ibAwDI, 3aupwDI, AOguxW ivkwrW dI inivrqI
leI, gurUpRmysr jI nUM isr Arp ky, m`ul ^rIdI lwly goly bx ky, hr &urmwn dw
mMnx krky, aus nUM AmlI rUp dyx, Ajpw jwp’c lIx hox, nwm jpx jpwaux
pUjx pUjwaux mMnx mMnwaux rUp(kmwiq) kmwauNdy hn[ pRhyz r`Kx vWg hir hir
AauKDu; nUM jpidAW jpwauNidAW mMnidAW kmwauNidAW, pr inMdw, pr Gr jwxw,
prwieAw h`k, vYr eIr^w prwieAw rUp dyKx AOgux, ivkwr hMkwr kusMgq, iP`kw
www.Gursevak.com 162 q`qkrw
bolx izAwdw Kwx sOx, AwpxI vifAweI Awp krn krwaux AOguxW qoN pRhyz r`Kdy
hn[ {iqMn pRkwr dy rog:- 1AwDI mn krky kwm koRD &urny, 2ibAwDI vwie, ipq
grmI, k& blZm, ruDR ^Un dy ivgwV krky sRIr dI iKlq ivgVn qoN rog ho jwxw,
3
aupwDI hMkwr nwl kql kukrm krny[ }
hir jn kY; hir nwmu inDwnu] (hir) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
sB dy AMdr bwhr hr smyN, AsMK pRkwS hI pRkwS, nUr hI nUr Ajpw jwp vwihgurU
jI dy, (jn) ipAwry BgqW mhWpurSW(kY) dy rom 2’c, (hir) prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU gMRQ swihb s`cy pwiqswh jI, ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU nwmu (inDwnu)
^zwnw hn[ XQw:- kiljug mih.nwmu inDwnu BgqI KitAw; hir auqm pdu pwieAw]
siqgur syiv.hir nwmu min vswieAw; Anidnu nwmu iDAwieAw]
pwrbRhim; jn kIno dwn] prmpUjnIk(pwrbRhim) vwihgurU jI dy srgun srUp
mh`ly pihly jI ny, Awpxy(jn) ipAwry Bgq gursyvk jI nUM, Ajpw jwp vwihgurU nwm
^zwnw dwn(kIno) kIqy hn[ ies dy ievz ’c, ku`J BI nhIN ilAw[ XQw:- (pureI
pur bol ky, eIVI ibhwrI bolo, rwry ibhwrI nhIN bolxI) qU BMnx GVx smrQu dwqwru
hih; quDu AgY mMgx no hQ joiV KlI sB hoeI] quDu jyvfu dwqwru, mY koeI ndir n
AwveI; quDu sBsY no dwnu idqw; KMfI vrBMfI pwqwlI pureI sB loeI]
mn qn rMig; rqy rMg eykY] nwnk jn kY; ibriq ibbykY] 5] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU nwnk dyv srUp mh`lw p jI, srb`q dy Bly leI &urmwauNdy hn:-
gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy ipAwry Bgq gursyvk, (eykY)
ie`k bRhm, inrguxu srguxu; Awpy soeI] vwihgurU jI dy(rMg) AnMd (rMg) pRym rMg’c,
mn (qn) sRIr rom 2 krky (rMig) rMgy(rqy) lwlo lwl hn[ ie`k vwihgurU jI dy lwl
rMg’c rMgy, vwihgurU jI dy rMg rUp(jn) mhWpurS gursyvk jI (kY) dI(ibriq)
ibRqI’c, pUrn pRymw-BgqI sihq, inrgun srgun jI dI eykqw dw(ibbykY) vIcwr
inscw Brosw hY[ vw(ibriq) ruzgwr(ibbykY) bRhmigAwn hY[ ijvyN bwby mnI isMG
swihb jI ny, sRI AMimRqsr jI ivKy, gurbwxI tkswl clweI[ zwlmW ny bMd 2 k`ty,
bMd 2’coN sRI suKmnI swihb jI pV@dy rhy] 5] XQw:- mInu pkir PWikE Aru
kwitE; rWiD kIE bhu bwnI] KMf KMf kir Bojnu kIno; qaU.n ibsirE pwnI]
hir kw nwmu; jn kau mukiq jugiq] (hir) Ajpw jwp vwihgurU jI(kw) dy
prmpiv`qR AMimRRq s`cy im`Ty(nwmu) Dur dy gurbwxI jI jpx jpwaux vwly(jn)
ipAwry BgqW mhWpurSW(kau) nUM, gurbwxI jI, jMmx mrn AOguxW ivkwrW mhW pwpW
www.Gursevak.com 163 q`qkrw
jmW jUnW qoN mukiq krky, vwihgurU jI nwl(jugiq) joV idMdy hn[ XQw:- kl mY
mukiq nwm qy pwvq; gur Xh Bydu bqwvY]
hir kY nwim; jn kau iqRpiq Bugiq] (hir) dIn dieAwl sdw ikrpwl]
siqgurU nwnk dyv swihb jI(kY) dy b^Sy, SuB s`cy nwim(Bugiq) Bojn Ckxy krky,
(jn) ipAwry Bgq jI (kau) nUM, (iqRpiq) iqRpqI r`j hY[ aun@W nUM kdy BI rsW ksW
dy Bogx dI Bu`K nhIN l`gdI[ XQw:- iqRpiq BeI; scu Bojnu KwieAw] min qin
rsnw; nwmu iDAwieAw]) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw iqRpiq AGwie jIau]
jo gur dIsY isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) iqRpiq AwGwey sMqw] gur
jwny; ijn mMqw]
hir kw nwmu; jn kw rUp rMgu] prmpUjnIk gurU pRmysr jI(kw) dy(jn)
ipAwry Bgq sMq gursyvk jI, (kw) dw(rMgu) AnMd(rMgu) pRym rMgu rUp(hir)
prmpUjnIk srb ivAwpI vwihgurU jI prmpiv`qR SuB s`cy nwmu jI hn[ XQw:-
nwim rMg, nwim coj qmwsy; nwau nwnk kIny Bogw jIau]) hir hirjn dueI.eyk hY;
ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY smwih]) hir kw
ichnu, soeI hir jn kw; hir Awpy jn mih.Awpu rKWiq]
hir nwmu jpq; kb prY n BMgu] nUrwn nUr, nUr hI nUr, srb klw BrpUr
srb pRkwSk hir jI dy SuB s`cy au~cy ivsmwd inrml nwmu jI, mn bwxI sRIr
nwl(jpq) jpxy krky, ivkwrW AOguxW krky(kb) kdy mn dy itkwA, iksy BI
kwrj’c(BMgu) ivGn(n) nhIN(prY) pYNdw[ XQw:- pRB ismrq; kCu ibGnu n
lwgY]) ibGn ibnwsn .siB duK nwsn; gur crxI mnu lwgw]) ibGnu.n koaU
lwgqw; gur pih Ardwis] rKvwlw goibMd rwie; Bgqn kI rwis]
hir kw nwmu; jn kI vifAweI] {nwnk.dunIAw kIAW vifAweIAW; AgI syqI
jwil] eynI jlIeIN. nwmu ivswirAw; iek.n clIAw nwil]) dunIAw kIAw
vifAweIAw; kvnY Awvih kwim] mwieAw kw rMgu sBu iPkw; jwqo ibnis indwin])
lokn kIAw vifAweIAw; bYsMqir pwgau] ijau imlY ipAwrw Awpnw; qy bol
krwgau] Anuswr dunIAW dIAW sB vifAweIAW JU`TIAW nwsvMq hn[ J`UTI
vifAweI leI, kql krky PYSn lw ky, Awpw jxw ky, hMkwrI v`fy qoN v`fy bxdy
hn[ l`KW mxW vifAweI dI Bu`K, qn mn nUM swVdI rihMdI hY, ijvyN hMkwrI dYNq ny
ikhw, “jly hrnwKS Qly hrnwKS, mYN r`b hW, mYnUM hI jpoo[” bMb su`t ky dunIAW nUM
www.Gursevak.com 164 q`qkrw
qbwh krn l`g jWdy hn[ motw nwau DrweIAY; gil Aaugx Bwrw] Anuswr v`fy 2
bnwautI Avqwr pYgMbr nwm rKw ky, Awpxy gL ’c AOguxW dw BwrI sMgL pwauNdy
hn[ XQw:- jy ko nwau Drwey vfw; swd kry min Bwxy] KsmY ndrI kIVw AwvY;
jyqy cugY dwxy] }(hir) DMn sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI(kw) dy(jn) ipAwry Bgq
jI, hr smyN Awpxy ipAwry pRIqm siqgurU swihbwn jI dy nwmu(kI) dI vifAweI,
kQw kIrqn duAwrw, rs 2 ky krdy rihMdy hn[ auh duinAwvI JUTI vifAweI nhIN
cwhuMdy, AwpxI vifAweI Awp nhIN krdy[ JUTI vifAweI r`b jI nwl imlx nhIN
idMdI[
hir kY nwim; jn soBw pweI] prmpUjnIk siqgurU swihb jI dy siqkwry(jn)
ipAwry Bgq jI ny inmwxw inqwxw bx ky, (hir) ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS
srUp sRb ivAwpI Anqklwvwn mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI(kY) dy
prmpiv`qR SuB s`cy nwim jI nUM, hr smyN jpx jpwaux rUp, hrI jI dI(soBw)
mihmw pweI hY[ vw (jn) ipAwry Bgq jI ny, hir kY nwim jpxy jpwauxy krkyy,
bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] Anuswr gRIbI ’c smwey hoey bRhmigAwnI hrI rUup
hI soBw pweI hY[ XQw:- so hirjnu nwmu iDAwiedw; hir hirjnu iek smwin])
hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI
ibKY smwih]
hir kw nwmu; jn kau Bogu jog] ipAwry Bgq mhWpurSjI hr smyN, pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr vwihgurU nwm
ismrn dy pRvwh’c ivsmwd lIx rihMdy hn[ ies leI gurU pRmysr jI dy(hir)
vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kw) dy b^Sy, Ajpw jwp vwihgurU nwmu jI, (jn)
ipAwirAW (kau) nUM, (Bogu) pdwrQ AMimRq bRhmwnMd rs, vwihgurU jI nwl(jog)
ilvlIn eykqw ABydqw hn[ siqgurU swihb jI, aun@W dy ihrdy’coN muK’c, hr smyN
bRhmwnMd AMimRq Byjdy rihMdy hn[ vw(jn) BgqW gursyvkW(kau) nUM, hir jI kw
s`cw nwmu hI(Bogu) pdwrQ Aqy jog hY, hor jog kmwaux dI ie`Cw nhIN r`Kdy[
hir nwmu jpq; kCu nwih ibEgu] gurmuiK ipAwry Bgq jn jI, (hir)
vwihgurU jI dy prmpiv`qR au~jl s`cy Amolk ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU nwmu jI
nUM, rom 2 dy pUrn ipAwr siqkwr nwl(jpq) jpdy jpwauNdy rihMdy hn[ aun@W dw
nwm jpx qoN AQvw ivAwpk bRhm jI nwloN(kCu) QoVw smW BI(ibEgu) ivCoVw
www.Gursevak.com 165 q`qkrw
(nwih) nhIN huMdw[ nwm jpx dy ivCoVy nUM Awpxw mrnw smJdy hn[ XQw:- AwKw
jIvw; ivsrY mir jwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM; hir nwm D´wvxh]) sKI
vis AwieAw, iPir.Coif n jweI; ieh rIiq BlI BgvMqY]
jnu rwqw; hir nwm kI syvw] nwnk pUjY; hir hir dyvw] 6] prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy pMjvyN srUp’c, AiqAMq hI gRIbI
nwl, gur pRswid nwnk scu khY] Anuswr s`c 3 &urmwauNdy hn:- (jnu) ipAwry
Bgq gursyvk jI, (hir) srb pRkwSk pUrn myhrvwn, srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] ipAwry vwihgurU jI dy ivsmwd s`cy Ajpw jwp vwihgurU nwm
jpx jpwaux, Anyk pRkwr gurU Gr (kI) dI, SuB s`cI syvw ’c(rwqw) rMgy, (dyvw)
prmpUjnIk(dyvw) pRkwS srUp hir hir jI nUM rom 2 krky(pUjY) pUjdy hn[ vw
hir nwm jpx jpwaux(kI) dI SuB s`cI syvw’c(rwqw) rMgy, (dyvw) prm
pUjnIk(jnu) Bgq jI nUM, dwsn dws gRIb, qyirAw Bgqw kau bilhwrw] Anuswr
hir hir krky(pUjY) pUjdw hY] 6] XQw:- myry rwm.hir jn kY; hau bil jweI]
kysw kw kir cvru Fulwvw; crx DUiV muiK lweI]) ismrn qy lwgy; ijn Awip
dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]) thl krau qyry dws kI; pg Jwrau bwl]
msqku Apnw Byt dyau; gun sunau rswl])
jnu rwqw; hir nwm kI syvw] nwnk pUjY; hir hir dyvw] 6] 2. prmpUjnIk
vwihgurU s`cy pUrn siqgurU nwnk dyv, gurqw ibrwjmwn sRI gurU gRMQ swihb jI
&urmwauNdy hn:- DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]
Anuswr(jnu) ipAwry siqgurU swihb mh`lw pMjvW jI, (hir) srb pRkwSk pUrn
myhrvwn, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] ipAwry vwihgurU jI dy ivsmwd
s`cy Ajpw jwp vwihgurU nwm jpx jpwaux (kI) dI, SuB s`cI syvw’c(rwqw) rMgy,
(dyvw) prmpUjnIk hir hir(dyvw) gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI
prmysurw] Akwl purK vwihgurU jI nUM, rom 2 krky sdw(pUjY) pUjdy hn[ AYsy
ivAwpk ivsmwd rMg’c pUjdy hn[ zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn
qoN, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI, jyT dI
grmI’c, au~bldI dyZ, q`qy ryqy’qy bYTx, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy
praupkwrI sIs’qy puAwaux smyN, kStW dI pRvwh n kridAW pqMgy dy lweIt’qy
sVn vWg kurbwn ho rhy hn[ XQw:- drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq
www.Gursevak.com 166 q`qkrw
smwxI[ vw nwnk pUjY; hir hir dyvw] 6] (dyvw) prmpUjnIk, ipqw hir hir
jI, vwihgurU(nwnk) mh`ly pMjvyN jI nUM, hr smyN(pUjY) pUjdy hn, Bwv siq sMqoK SuB
guxW dy Anq klwvwn sRb ivAwpI mhW ivsmwd qyz pRkwS sihq, prmpUjnIk
vwihgurU, Awid AnIlu Anwid Anwhiq; jugu jugu eyko vysu]) jh; iJilimilkwru
idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] inrgun bRhm jI, AnykW smuMdRW, cmkdIAW
cIzW, hIry jvwhrwqW lwlW, vrKw dIAW kxIAW, br&W giVAW, sqrMgIAW pIGW
Aqy ien@W’qy Aks pwaux vwly, kotwn koit sUrjW cMdRimAW Aqy aun@W dy AksW
ikrnW Du`pW cwnxIAW sihq, kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun srUp’c vs ky,
ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq jwp hr smyN krdy
rihMdy hn, ik DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn
hn] 6] XQw:- sBu sco scu vrqdw; gurmuiK AlKu lKweI] vwhu vwhu scy
pwiqswh; qU scI nweI]
hir hir jn kY; mwlu KjInw] hir Dnu jn kau; Awip pRiB dInw] (hir)
vwihgurU swihb jI dy ipAwry(jn) siqgurU swihb jI, gurBgq jI (kY) dy.pws,
(hir) inrMkwr gurSbdW rUp(mwlu) hIry jvwhrwqW dw(KjInw) ^zwnw hY[ XQw:-
pIaU dwdy kw; Koil ifTw Kjwnw] qw myrY min; BieAw inDwnw] 1]) kiljug
mih.nwmu inDwnu BgqI KitAw; hir auqm pdu pwieAw]) mwlu Kjwnw Qyhu Gru; hir
ky crx inDwn]) (pRiB) vwihgurU jI.ny, Awpxy inmwxy inqwxy(jn) Bgq gursyvk
jI(kau) nUM, hir hir nwmu kmwvnw; nwnk iehu Dnu swru] Anuswr(hir) vwihgurU
nwm AslI s`cw Dnu, Awip hI(dInw) b^Sy hn[ XQw:- iqcru.mUil n QuVˆØIdo;
ijcru Awip ik®pwlu] sbdu AKutu bwbw nwnkw; Kwih Kric Dnu mwlu]
hir hir jn kY; Et sqwxI] (jn) ipAwry Bgq jI (kY) dy, (hir) AsMK
AnMq pRkwS hI pRkwS srUp, sB dy AMdr bwhr pRkwSk pRyrk Ajpw jwp ivAwpk
ivsmwd inrgun bRhm jI dy srUp, (hir) vwihgurU siqgurU swihbwn jI, Anq
klW dy(sqwxI) bl vwlI Et hn[ XQw:- Et sqwxI; pRB jIau myrY]
hir pRqwip; jn Avr n jwxI] (jn) ipAwry Bgq swihb jI, Epiq
prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih Qwip
auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] Anuswr (hir) vwihgurU jI nUM, iKn’c auqpiq
www.Gursevak.com 167 q`qkrw
prlau kridAW inrlyp jwx ky, gusweˆØI prqwpu quhwro fITw] Anuswr vwihgurU jI
dy pRqwip qoN ibnw, (Avr) hor iksy dMBI pKMfI nUM(n) nhIN(jwxI) jwxdy, Bwv hor
iksy nUM A`K Q`ly nhIN ilAwauNdy, Bwv vwihgurU jI dy Anq klwvwn qyz pRkwS nUr
nUM AMdr bwhr dyKdy hn[ XQw:- sÍYXw] pwNie ghy.jb qy qumry; qb qy.koaU AwNK
qry nhI AwnÎo] rwm rhIm.purwn kurwn; Anyk khYN mq.eyk n mwnÎo] isMimRiq
swsqR byd sBY; bhu Byd khY, hm eyk n jwnÎo] sRI Aispwn.ikRpw qumrI kir; mY n
khÎo.sB qoih bKwnÎo] vw (jn) vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny hir pRqwip’c lIx ho
ky, AwpxI AduqI praupkwrI DIrjDwrI ShIdI dyx smyN, vwihgurU jI qoN
ibnw(Avr) hor koeI iF`lI g`l(n) nhIN jwxI[ XQw:- rihdy guru drIAwau ivic;
mIn kulIn hyqu inrbwxI[ drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ sbdu
suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr
ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ gur aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK
vKwxI[ gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn
ivthu; kurbwxI]
Eiq poiq; jn hir ris rwqy] ipAwry s`icAwry Bgq jn jI, (Eiq poiq)
lbw lb BrpUr, ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS, (hir) sBnI QWeI; rivAw
Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] srb pRkwSk jI dy ivsmwd (ris)
pRym’c, rom 2 krky idn rwq(rwqy) rMgy rihMdy hn[ vw hir jI, gurBgq jn jI
dy(Eiq poiq) lbw lb BrpUr, sRb ivAwpI ivsmwd(ris) pRym’c, (rwqy) rMgy rihMdy
hn[
suMn smwiD; nwm rs mwqy] gurU ipAwry s`icAwry pRymI Bgq jI, vwihgurU nwm
ismrn AiBAws krky, (rs) bRhmwnMd AMimRq rs pI ky, (mwqy) msq ho ky, (suMn)
A&ur &urny qoN rihq ho ky, suMn smwiD; pRBU ikrpwl] jI dy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy
im`Ty ipAwry crn-kmlW’c, (smwiD) smwDI lw ky lIx ho jWdy hn[ XQw:-
AMqir suMnM.bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY.jo nru jwxY; qw kau.pwpu n
puMnM]) hir rsu pIvY; Almsqu mqvwrw]) mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n
ismrq AMg]
AwT phr; jnu hir hir jpY]) ijnw swis igrwis.n ivsrY; sy hir jn pUry
shI jwix] (jnu) gursyvk gurmuiK ipAwry Bgq jI, inmwxy inqwxy bx ky, (hir)
www.Gursevak.com 168 q`qkrw
vwihgurU(hir) Ajpw jwp ivsmwd ivAwpk vwihgurU jI nUM, (AwT) A`Ty phr(jpY)
jpdy hn[ XQw:- Apnw jnu; Awpih Awip auDwirE] AwT phr jn kY sMig
bisE; mn qy.nwih ibswirE] 1]) AwT phr qyrw nwmu jnu jwpy] nwnk pRIiq
lweI; pRiB Awpy]) ATy phr iekqY ilvY; mMnyin hukmu Apwru] jnu nwnku mMgY dwnu
ieku; dyhu drsu min ipAwru] 2]
hir kw Bgqu pRgt; nhI CpY] 1.(hir) vwihgurU ikRpw inDwn sRI gurU nwnk
dyv swihb jI(kw) dy, suMdr s`cy su`cy ivsmwd Bgqu, koit bRhmMf’c pRgt ho jWdy
hn, (CpY) iCpdy nhI jI[ XQw:- mhlw 5] goibMd goibMd goibMd sMig; nwmdyau
mnu lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw] 1] rhwau] bunnw qnnw iqAwig
kY; pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE gunIX ghIrw] 1] rivdwsu
FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw swDsMig; hir drsnu
pwieAw] 2] sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw
pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT BgqI lwgw]
imly pRqiK gusweIAw; DMnw vfBwgw]) hir ky nwm, kbIr aujwgr] jnm jnm ky;
kwty kwgr] 1]
2.(hir) vwihgurU jI(kw) dy Bgqu jI(pRgt) jMmdy(CpY) mrdy nhI[ jMmx
mrn imt jWdw hY[ jy Avqwr Dwrn, qW gurU pRymw-BgqI inrgun srgun swihb jI
dI eykqw sihq, Awpxy AMdr bwhr AsMK nUr pRkwS hI pRkwS inrlyp Ajpw jwp
bRhm jI ’c lIx msq rihMdy hn[ XQw:- jrw mrw.nh ivAwpeI; iPir.dUKu n
pwieAw] pI AMimRqu AwGwinAw; guir.Amr krwieAw]) hir ky syvk.jo hir Bwey;
iqn@ kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]
hir kI Bgiq; mukiq bhu kry] (hir) vwihgurU mh`ly pihly jI(kI) dI
pRymw(Bgiq) BgqI ny, (bhu) bhuq AsMq AnwVI inMdk rwKS, sMq Bgq mukiq kry
hn, hux ho rhy hn, A`gy nUM hoxgy[ XQw:- (it`ikAw bolo) guir qIjI pIVI
vIcwirAw; ikAw hiQ eynw vycwry] guru cauQI pIVI itikAw; iqin.inMdk dust
siB qwry]) duqIAw.jmun gey gur; hir hir jpnu kIAw] jwgwqI imly.dy Byt; gur
ipCY.lµGwie dIAw] sB CutI siqgurU ipCY; ijin hir hir nwmu iDAwieAw] gur
bcin mwrig jo pMiQ cwly; iqn jmu jwgwqI.nyiV n AwieAw] sB gurU gurU jgqu

www.Gursevak.com 169 q`qkrw


bolY; gur kY nwie lieAY.siB Cutik gieAw] duqIAw.jmun gey guir; hir hir
jpnu kIAw] 4]
nwnk jn sMig; kyqy qry] 7]) ; srb klw smrQ] sRI gurU nwnk dyv mh`lw
pMjvW jI &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihbwn jI nUM isr Arp
ky, hukm nUM isr m`Qy’qy mMnx vwly(jn) ipAwry gursyvk jI sMig(kyqy) byAMq hI
duKI qry hn, hux qr rhy hn, A`gy qrngy] 7] XQw:- hir jn; sgl auDwry sMg
ky] Bey punIq pivqR mn; jnm jnm ky duK hry]
pwrjwqu iehuu; hir ko nwm] ipAwry gursyvk jI (ko) nUM(hir) vwihgurU DMn sRI
gurU gRMQ swihb jI dy b^Sy, prmpiv`qR SuB s`cy sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp
vwihgurU jo nwm gurbwxI jI hn, iehu hI shI s`cy inRivkwr inrMkwr(pwrjwqu)
klpibRC hn[ gurqw ibrwjmwn gurU jI, Awpxy idl jwn ipAwry guris`K jI dy
suAws 2 nUM hr smyN dyKdy hn, ik ies nUM AOKw swh qW nhIN AwauNdw[ suAws 2
rom 2 dy ipAwr siqkwr nwl, ies nUM hr smyN cyqy krdy rihMdy hn, siq sMqoK
inmRqw gRIbI, sihnSIlqw bRhmigAwn inRivkwrqw Bwau-BgqI Awid sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn AsMK guxW dy Anq klwvwn AsMK pRkwS sihq, Awpxy
ipAwry dy AMdr bwhr pUrn bRhm jI dI swiKAwqqw rUpI, klp ibRC b^Sdy hn,
ijs nUM koeI BI Koh nhIN skdw[ klpibRC ijs koLy hovy, kyvl aus dI hI kwmnw
pUrI krdw hY, pr siqgurU swihbwn jI dy b^Sy SuB s`cy nwm rUpI klp ibRC jI,
sB dIAW SuB kwmnw pUrIAW krdy hn, jW au~kw hI myt idMdy hn, klpibRC dI BI
ie`Cw hI myt idMdy hn[ smUh bRhmMfW nUM s`cKMf bxwauNdy hn[ purwxk kQw Anuswr
sRI ikRSn Bgvwn jI ny rwjy ieMdR nwl lVweI krky, klpibRC Koh ilAw, lVweI
dw kwrn bixAW[ vwihgurU nwm klpibRC, lVweI ivkwr AOgux mhW pwp mytdy
hn[ so gurU jI dI pUrn Agm mhW ivsmwd bRhmidRStI ’c, AnMq klpibRC
ibArQ hn[ XQw:- kwmDyxu lK lKmI; phuMc n hMGY FMig suFMgY[ lK pwrs lK
pwrjwq; hiQ n Cuhdw.Pl n ABMgY[) suK swgru hY swD sMgu; soBw lhir qrMg
Aqoly[ mwxk moqI hIirAw; gur aupdysu Avysu Amoly[ rwg rqn Anhd DunI;
sbid suriq ilv Agm Aloly[ iriD isiD iniD sB golIAW; cwr pdwrQ goiel
goly[ lK lK cMd crwZcI; lK lK AMimRq pIcin Joly[ kwmDynu lK pwrjwq;
jMgl AMdir crin Afoly[ gurmuKu suK Pl; bol Aboly]
www.Gursevak.com 170 q`qkrw
kwmDyn; hir hir gux gwm] {hMkwrI shMsRbwhU ny Awpxy swFU jmdgn qoN,
kwmDyn Kohx leI, aus nUM mwr idqw, jmdgn dy kRoDI zwlm kp`uqR prsrwm ny,
doSI C`qRI shMsRbwhU nUM kql krky, inrdoS C`qRIAW nUM 21 vwrIN kql kIqw, aun@W dy
^Un’c n@wqw} (hir) vwihgurU(hir) vwihgurU gux(gwm) gwaux dw(gwm) n`gr jo
swDsMgq jI hn, ieh hI kwmDyn hn[ XQw:- kwmDynu sohI drbwry]) kwmDyn
krky kql klyS kwmnwvW vDdIAW hn[ swDsMgq jI rUpI kwmDyn krky klyS
inivrq huMdy hn, kwmnwvW Kqm huMdIAW hn[ vw hir hir gux(gwm) gw ky, jo
AwpxI dyh nUM hir hir jI dy b^Sy iKmw sMqoK DIrj Awid AnMq sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn SuB guxW dw(gwm) n`gr bnwauxw hY, ieh hI hr pRwxI dIAW
SuB ie`CW pUrIAW krn vwlI jW au~kw hI ie`CwvW mytx vwlI kwmDyn hY[ XQw:-
ieCw pUrku srb suKdwqw hir; jw kY vis hY kwmDynw] so AYsw hir iDAweIAY myry
jIAVy; qw srb suK pwvih myry mnw]
sB qy aUqm; hir kI kQw] (hir) inrguxu srguxu; Awpy soeI]) srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] rwm jI dy srgun srUp, siqgurU swihbwn jI dy
mhwn praupkwr gur ieiqhws, gurSbd ArQ (kI) dI prmpiv`qR SuB s`cI Amr
kQw, vw hir kI kQw gurbwxI jI, l`K 2 pwrjwq kwmDyn Awid sB qy (aUqm)
sRySt hn, ikauN jo pwrjwq kwmDyn Awid mn nUM SWq nhIN krdy, vYr ivkwr lVweI
nhIN mytdy pr hir gurU jI dI AMimRq kQw, ivkwr vwSnw myt ky, ivsmwd
iekwgRqw b^S ky, sRb dI crn-DUV bxw ky, SWqI b^S ky mYL k`tdI hY[ XQw:-
bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw]) nwnk
bRhmigAwnI; Awip prmysur] Anuswr pUrn gRIbI praupkwr dy aumwh sihq, pUrn
bRhmigAwnI vwihgurU srUp hI bxw lYNdI hY[ suix hir kQw; auqwrI mYlu] mhw
punIq; Bey suK sYlu] vw prmpUjnIk prm ipqw inrgun bRhm jI Awpxy srgun
srUp koit bRhmMf dy pswry, sMqW BgqW smyq, vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM hr smyN
ieauN jpdy hn:- DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI
DMn hn, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy’qy bYT ky m`cdw 2 ryqw
Awpxy prmpiv`qR sIs’qy puAw rhy hn, gurmuiK gurU jI rom 2 krky jwp kridAW,
hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI
rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] Anuswr hir
www.Gursevak.com 171 q`qkrw
vwihgurU mh`ly pMjvyN jI kI sRb ivAwpI ivsmwd aupmw rUp kQw sB qy aUqm hY, jo
hr smyN smUh AnMq bRhmMfW AMdr ivAwpk bRhm jI kr rhy hn[ XQw:- hir kI
kQw; Anwhd bwnI] hMsu huie; hIrw lyie pCwnI]) cwiqRk mor bolq idnu rwqI;
suin Ginhr kI Gor] 2] jo bolq hY imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI
hor]) Git Git kQw rwjn kI cwlY; Gir Gir quJih aumwhw]) sBY Gt rwmu bolY;
rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]
(l`Qw) nwmu sunq; drd duK lQw]) duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu;
skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie]) duK kIAw pMfw KulIAw; suKu.n
inkilE koie] duK ivic jIau jlwieAw; duKIAw cilAw roie]) ieik Gir Awvih
AwpxY; ieik imil imil puCih suK] ieknw eyho iliKAw; bih bih rovih duK] jo
iqsu BwvY so QIAY; nwnk.ikAw mwnuK]) sMsw iehu sMswru hY; jnm mrx ivic duK
sbwieAw] Anuswr jMmx mrn dy byAMq hI du`K hn[ ingurw jIv ijs 2 jUn’c
jWdw hY, du`K hI du`K hn[ koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih
AibnwsI rwm] Anuswr qn mn rom 2 krky inrml im`Ty(nwmu) gurbwxI Amr
kQw (sunq) sunxy krky, dwsn dws dw, gurUpRmysr jI dy ivCoVy dw, jnm mrn
Awid aupRokq swrw BYdwiek duK drd (lQw) lih igAw hY[ XQw:- keI koitk jg
Plw; suix gwvnhwry rwm]) pauVI] nwmu inrMjnu inrmlw; suixAY suKu hoeI] suix
suix mMin vsweIAY; bUJY jnu koeI] bhidAw auTidAw n ivsrY; swcw scu soeI]
Bgqw kau nwm ADwru hY; nwmy suKu hoeI] nwnk min qin riv rihAw; gurmuiK hir
soeI] 5]) pauVI] nwie suixAY.mnu rhsIAY; nwmy sWiq AweI] nwie suixAY.mnu
iqRpqIAY; sB duK gvweI] nwie suixAY.nwau aUpjY; nwmy vifAweI] nwmy hI sB
jwiq piq; nwmy giq pweI] gurmuiK nwmu iDAweIAY; nwnk ilv lweI] 6])
pauVI] nwie suixAY.sB isiD hY; iriD ipCY AwvY] nwie suixAY.nau iniD imlY;
mn icMidAw pwvY] nwie suixAY.sMqoKu hoie; kvlw crn iDAwvY] nwie suixAY.shju
aUpjY; shjy suKu pwvY] gurmqI nwau pweIAY; nwnk gux gwvY] 7]) pauVI] nwie
suixAY.suic sMjmo; jmu nyiV n AwvY] nwie suixAY.Git cwnxw; Awn@yru gvwvY] nwie
suixAY.Awpu buJIAY; lwhw nwau pwvY] nwie suixAY.pwp ktIAih; inrml scu pwvY]
nwnk nwie suixAY.muK aujly; nwau gurmuiK iDAwvY] 8]

www.Gursevak.com 172 q`qkrw


nwmu sunq; drd duK lQw] 2.koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih
AibnwsI rwm] Anuswr Awp jI dy b^Sy b^iSS rUpI, koRVW kMnW’c, swirAW GtW’coN,
sB qy aUqm; hir kI kQw] rUp inrml im`Ty(nwmu jI(sunq) sunxy krky, dwsn dws
dw, gurUpRmysr jI dy ivCoVy dw, jnm mrn Awid aupRokq swrw BYdwiek, duK
drd(lQw) lih igAw hY[ XQw:- jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY
nhI hor]) Git Git kQw.rwjn kI cwlY; Gir Gir quJih aumwhw]) sBY Gt rwmu
bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) inrgux kQw; kQw hY hir kI] Bju imil;
swDU sMgiq jn kI]) hir kI kQw; Anwhd bwnI] hMsu huie; hIrw lyie pCwnI] 1])
nwm kI mihmw; sMq ird vsY] (nwm) ju`go ju`g At`l Dur kI bwxI DMn 2 sRI gurU
gRMQ swihb jI(kI) dI mihmw, (sMq) shx sIl sMqM; sm imqRs´.durjnh] siqgurU
swihbwn jI, DMn sMq bwbw mnI isMG swihb jI Awid gurmuiK ipAwry gursyvkW dy
ird’c(vsY) vsdI hY[
(n`sY) sMq pRqwip; durqu sBu nsY] zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm
krn qoN, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux
au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy’qy bYT ky m`cdw 2 ryqw Awpxy
prmpiv`qR sIs’qy puAw rhy hn, gurmuiK gurUjI rom 2 krky jwp kridAW, hux sVdI
bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] Anuswr hux gurqw ibrwjmwn ho
ky, hr pRymI jI dy AMdr bwhr, gurbwxI gursbd ArQ b^S ky, swc nwm kI AMimRq
vrKw] kr rhy hn[ hux KMf bRhmMf nUM s`cKMf bxw rhy hn[ AwpxI siqsMgiq jI
smyq Akwl purKu jI nUM hr smyN roim roim krky jpdy jpwauNdy hn[ AYsy dwqy(sMq)
siqgurU swihb jI dy qyz pRqwip kmweI b^iSS myhr sdky, sBu(durqu) pwp (nsY)
n`s jWdy hn[ XQw:- kIqw loVih so krih; quJ ibnu kCu nwih] prqwpu qum@wrw dyiK
kY; jmdUq Cif jwih] 1] qum@rI ik®pw qy CUtIAY; ibnsY AhMmyv] srb klw smrQ
pRB; pUry gurdyv] 1]
sMq kw sMgu; vfBwgI pweIAY]) hm DnvMq BwgT; sc nwie] Anuswr nwm Dn
nMU pRwpq, nwm Dn nMU A`gy b^Sx vwly(sMq) gurU pRmysr jI, praupkwr leI Awpxw
sB ku`J, jIA pRwx sIs q`k, gurU jI qoN kurbwn krn vwly vfBwgI sMq jI(kw) dw
sMgu, (vfBwgI) v`fy BwgW krky(pweIAY) pwauxw krIey[ XQw:- lwid Kyp; sMqh sMig
cwlu] Avr iqAwig; ibiKAw jMjwl]
www.Gursevak.com 173 q`qkrw
sMq kI syvw; nwmu iDAweIAY] sRI gurduAwry swihb jI bnwaux, gurbwxI sMQw
krn krwaux, nwm jpx jpwaux Awid(sMq) siqgurU swihb jI kI syvw, vw sMq jI
dy sRIr kI syvw AQvw sMq jI kI &urmweI SuB s`cI im`TI ipAwrI syvw, pRym Bwvnw
SrDw sihq krIey[ syvw kridAW ivsmwd vwihgurU 2 SuB s`cw im`Tw
nwmu(iDAweIAY) iDAwauxw krIey[ XQw:- idnu rwqI AwrwDhu ipAwro; inmK.n
kIjY FIlw] sMq syvw kir.BwvnI lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]) hwQ pwau kir
kwmu sBu; cIqu inrMjn nwil] gurU syvw kridAW nwm jpxw AiqAMq hI zrUrI hY,
jykr gurU Gr ’c syvw kridAW, g`lW krI jweIey, Pyr nwm kdoN jpWgy?jdoN jm
Aw ky gL Gu`txgy[ so srIr krky gurU syvw kridAW, Awpxy kMnW nwl Su`D aucwrn
sunxw, rsnw nwl vwihgurU vwihgurU jI jpxy[ surqI ibrqI socxI icqvxI rom
2’c gurbwxI ArQW sihq AMdr q`kxI[ so mSIn duAwrw jW pRymI jI qoN kQw
kIrqn Su`D aucwrn bwxI suxidAW jwp krnw, jy syvw n pRwpq hovy qW ksrq
krnI bhuq hI zrUrI hY[
nwm quil; kCu Avru n hoie] p`uTy lmkx, pMj DUxIAW qwaux, B`uKy rihx, bRq
r`Kx, p`Qr pUjw krn, BUqW dI mMnqw krn, Dwgy qvIq tUxy twmx jMqR mMqR Xog
Awid (Avru) hor(kCu) ku`J BI swDn, prmpUjnIk s`cy im`Ty nwm gurbwxI nwm
ismrn AiBAws dy(quil) brwbr, (n) nhIN hoie skdy[ XQw:- jwp qwp koit lK
pUjw; hir ismrx quil.n lwiex] duie kr joiV.nwnku dwnu mWgY; qyry dwsin dws
dswiexu]) jwp qwp; igAwn siB iDAwn] Kt swsqR; isimRiq viKAwn] jog
AiBAws; krm DRm ikirAw] sgl iqAwig; bn mDy iPirAw] Aink pRkwr; kIey
bhu jqnw] puMn dwn; homy bhu rqnw] srIru ktwie; homY kir rwqI] vrq nym krY;
bhu BwqI] nhI quil; rwm nwm bIcwr] nwnk gurmuiK; nwmu jpIAY iek bwr])
bwnwrsI qpu krY, aulit qIrQ mrY; Agin dhY.kwieAw klpu kIjY] AsumyD jgu
kIjY.sonw grB dwnu dIjY; rwm nwm sir, qaU n pUjY] 1] Coif Coif ry pwKMfI;
mn.kptu n kIjY] hir kw nwmu; inq inqih lIjY] 1] rhwau] gMgw jau godwvir
jweIAY; kuMiB jau kydwr n@weIAY; gomqI shs gaU dwnu kIjY] koit jau qIrQ krY,
qnu jau ihvwly gwrY; rwm nwm sir, qaU n pUjY] 2] Asu dwn gj dwn, ishjw
nwrI BUim dwn; AYso dwnu.inq inqih kIjY] Awqm jau inrmwielu kIjY, Awp
brwbir kMcnu dIjY; rwm nwm sir, qaU n pUjY] 3] mnih.n kIjY rosu, jmih.n
www.Gursevak.com 174 q`qkrw
dIjY dosu; inrml inrbwx pdu cIin@ lIjY] jsrQ rwie nµdu.rwjw myrw rwm cMdu;
pRxvY nwmw.qqu rsu AMimRqu pIjY]
nwnk gurmuiK; nwmu pwvY jnu koie] 8] 2]) gur nwnk dyv goivMd rUp] DMn
vwihgurU gurU gur siqgurU nwnk dyv, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mÚ p ShIdW dy
isrqwj jI &urmwauNdy hn:- gurU pRmysr jI dI, Agm AgwD Agm Apwr
Anqklwvwn mhW ivsmwd AsMK pRkwS srUp ivAwpk, ikRpw hI ikRpw duAwrw,
(koie) koeI ivrlw hI gurmuiK(jnu) ipAwrw, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]
gurmuiK AvsQw’c lIx ho ky, (nwmu) prmpiv`qR SuB s`cy vwihgurU Ajpw jwp(nwmu)
krqwr inrMkwr jI nUM(pwvY) pwauNdw hY] 8] 2]
gauVI suKmnI mÚ 5]) AstpdI jI qIjy, Awid 265.
30.sloku] bhu swsqR bhu isimRqI; pyKy srb FFoil] pUjis nwhI.hir hry;
nwnk nwm Amol] 1]
nhI quil; rwm nwm bIcwr]) hir ky nwm smsir; kCu nwih]) sweI nwmu
Amolu; kIm n koeI jwxdo] Anuswr pUry gurU jI dy b^Sy, prmpiv`qR SuB s`cy su`cy
au~cy sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU nwm jI nUM, mhwn Amolk jxw
rhy hn, ikauN jo zwlmW dy q`qI qvI’qy KV@waux qoN, q`qI qvI’qy KV@n smyN Awp jI
s`cy sweIN Amolk nwm jI’c, ilv lw rhy hn[ AYsy kStW smyN kyvl nwm gurbwxI
jI hI, iekwgRqw SWqI Akwl purK’c ABydqw inrlypqw b^S skdy hn[ nwm
rqn jI, ju`go ju`g jIAW dI mYL lwh ky, pivqR pivqR; pivqR punIq] hn[ vyd
SwsqR isMmRqIAW dy d`sy kTn qoN kTn swDn krny krky, s`cy sweIN vwihgurU jI dI
pRwpqI nhIN ho skdI[ s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy
hn:- inAwie, pqMjl. pUrbmImwsw, sWK, ivdWq, ivsyKk, ieh Cy SwsRq hn[
mMnU isMmRqI, jwgvlk isMmRqI, ivisst isMmRqI Awid 27 isMmRqIAW hn[
dwsn dws ny(bhu) bhuqIAW(isimRqI) isMmRqIAW(bhu) bhuqy swsqR, (srb)
swry cMgI qr@W(FFoil) Koj vIcwr ky(pyKy) dyKy hn[ cwir byd; ijhv Bny] ds
Ast Kst; sRvn suny] nhI quil; goibd nwm Duny] Anuswr ieh (hir) vwihgurU
(hry) sB dy AMdr bwhr hr smyN AsMK pRkwS nUr hI nUr, srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] srb pRkwSk srb ivAwpk Ajpw jwp Anqklwvwn prm
www.Gursevak.com 175 q`qkrw
ipAwry pUrn bRhm jI dy(Amol) Amolk s`cy nwm nUM(pUjis) pu`jdy, pUjdy nwhI,
Bwv inmK inmK kir; srIru ktwvY] qau BI; haumY mYl n jwvY] Anuswr ien@W nUM
pV@ ky kTn qoN kTn swDn krn vwlw, vwihgurU ismrn vwly pRymI dI krnI
kmweI AvsQw nUM nhIN phuMc skdw[ ikauN jo ien@W’c, ikqy sUrj nUM pwxI, ikqy
cMd nUM qMd, ikqy gxyS, ikqy SkqI dI pUjw Awid nwn@w aupwSnw ilKI hY[ vyd
iv`idAw dw AiDkwr kyvl bRhmxW nUM hI hY[ K`qRI kyvl sux hI skdw hY, vYS qy
SUdR nUM koeI BI h`k nhIN, jy ikqy sux lYx qW kMnW ’c is`kw FwL ky pwaux, jy pVHn
qW zbwn ’c myK Tokx dI szw ilKI hY[ cONhW vrnw dIAW iesqRIAW nUM vyd SwsqR
pVHn dw koeI BI AiDkwr nhIN[ gomyD rwjmyD AsÍmyD qwmsI j`g krn nUM ikhw
hY[ nIvIAW zwqIAW qoN n&rq ilKI hY[ XQw:- byd kqyb 1iePqrw BweI; idl kw
iPkru n jwie] tuku dmu krwrI jau krhu; hwijr hjUir Kudwie] 1] (1JUT) myry
rwm.hirjn kY; hau bil jweI] kysw kw kir cvru Fulwvw; crx DUiV muiK lweI])
gurisK pRIiq; guru imlY glwty] jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] Anuswr ien@W’c
pUrn gRIbI sihq, prmpUjnIk ipAwry ipqw gurdyv Akwl purKu jI dI Bwau-
BgqI nhIN hY[ hir myrw isimRiq.hir myrw swsqR; hir myrw bMDpu.hir myrw BweI]
hir kI mY BUK lwgY, hir nwim myrw mnu iqRpqY; hir myrw swku.AMiq hoie sKweI])
soeI swsqu sauxu soie; ijqu jpIAY hir nwau] Anuswr SwsqRW joiqS gRMQW dw
pV@nw eyhI hY, jo A`Ty phr lgwqwr vwihgurU 2 jI jpxy hn[ siqgurU swihbwn
jI, Anqklwvwn ivsmwd AduqI gurU pRymw-BgqI sihq, vwihgurU 2 jpx jpwaux
dI mhwn mhwnqw jxw rhy hn] 1] XQw:- ismrau.ismir ismir; suKu pwvau]
kil klys; qn mwih imtwvau]) ismrau.ismir ismir suK pwvau; swis swis
sm@wly] ieh loik prloik sMig shweI; jq kq moih rKvwly]) pRB kY ismrin;
Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
; nwnk nwm Amol] ’qy swKI:- ie`k vwrI nwrd munI jI ny gopIAW nUM ikhw,
“jykr Awp jI dwsn dws nUM sRI ikRSn Bgvwn jI dwn kr dyvoN, qW jnm 2’c,
sRI ikRSn Bgvwn jI hI pRwpq hoxgy[ ”gopIAW ny ikhw, “siq bcn[ ”dwn kr
id`qy[ munI jI ny ikRSn Bgvwn jI nUM ikhw, “Awau jI!c`lIey, ”qW au~T ky nwl
qur pey[ gopIAW ny ro ky ikhw, “AsIN ien@W dy brwbr sonw qol idMdIAW hW, ien@W
nUM n iljwau[ ” q`kV dy ie`k p`lVy’c, Bgvwn jI bYT gey, dUjy p`lVy’c sonw pw
www.Gursevak.com 176 q`qkrw
idqw[ Bgvwn jI dw p`lVw hyTW hI l`gw irhw, qW Bgvwn jI ny ikhw, “p`lVy’coN
sonw lwh ky, qulsI dy p`qy’qy, rwm nwm ilK ky, suMdr rumwl’c sjw ky, pUrn
Adb siqkwr sihq sjw idau[ ”p`lVy’qy rwm nwm r`Kx qoN, p`lVw DrqI’qy l`g
igAw, sRI ikRSn jI dw p`lVw au~cw ho igAw[ sweI nwmu Amolu; kIm n koeI
jwxdo] Anuswr AvqwrW dIAW dyhW nwloN BI, rwm nwm jI Amolk hn[ ju`g 2
jIAW dI kilAwx krdy hn[ swry pswry nUM s`cKMf bxwauNdy hn, scu.purwxw nw
QIAY; nwmu.n mYlw hoie] Anuswr.sB dI mYL Do ky BI inrml au~jl rihMdy hn[
XQw:- sB jug mih; nwmu aUqmu hoeI]
ies qr@W sRI rwmcMdR jI ny hMkwrI rwvx nUM mwrn leI, lMkw nUM jwx smyN,
p`QrW’qy rwm nwm ilK ky, smuMdR’qy qwr ky puL bMin@Aw[ XQw:- gurmiq; swieir
pwhx qwry]) srvr pr igrvr Dr Bwry, qrvr ky pwqn sm qwry[ ies qr@W
BwvyN qulsI dws jI rwmcMdR jI dy aupwSk sn, pr Pyr BI kihMdy hn, “khON khW
l`g nwm bfweI, rwm n skY, nwm gun gweI[ BweI!mYN nwm jI dI vifAweI ik`QoN
q`k khW, sRI rwmcMdR jI BI, Amolk s`cy sweIN nwm jI dI vifAweI nhIN kih
skdy[ rwm nwm jI dy brwbr koeI swDn, aupmw phuMc nhIN skdI[ XQw:- rwm
nwm quil, Aauru n aupmw; jn nwnk.ik®pw krIjY]) ”nhI quil; rwm nwm bIcwr]
nwnk gurmuiK nwmu; jpIAY iek bwr] 1]) jwp qwp koit lK pUjw; hir ismrx
quil.n lwiex]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI qIjy[
jwp qwp; igAwn siB iDAwn]) schu ErY.sBu ko; aupir scu Awcwru]) nhI
quil; rwm nwm bIcwr] Anuswr gurU pRymw-BgqI sihq, vwihgurU ismrn AiBAws
nUM, kTn qoN kTn swDnW nwloN SoRmxI &urmw rhy hn:- swmvyd dw ‘qquvmsI’,
irgvyd dw ‘pRgÎwnmwnMd bRhm’, Xujrvyd dw ‘AhMbRhmwsmI’, AQrbnvyd dw
‘AÎmwqmw bRhm’[ hy BweI!jy koeI bydW dy ien@W cONhW mhW vwkW jW dMBI dy idqy
mMqR dw jwp kry qy kTn qp kridAW pMj DUxIAW dy(qwp) syk nwl, Awpxy sRIr nUM
qpwvy, jgu kaUAw; muiK cuMc igAwnu] Anuswr inMdw ivkwr AOgux doS n iqAwgy,
kyvl muK dy nwl hI igAwn dIAW g`lW, iDAwn dy siB DoKy kr lvy, Bwv lokW nUM

www.Gursevak.com 177 q`qkrw


T`gx leI A`KW mIt ky bYTy, cyly kihx ik swfy bwvw jI nUM ipAwry Bgvwn jI dy
drSn huMdy hn, Awau!bwvw jI smwDI ’c bYTy hn[ BoLy lokW qoN m`Qw itkwaux[
Kt swsqR; isimRiq viKAwn] (Kt) Cy swsqR, keI koit; byd purwn isimRiq
Aru swsq] Anuswr BwvyN koRVW(isimRiq) isMimRqIAW kMT krky, ien@W dy ArQ isDWq
dw zbwnI(viKAwn) kQn kry[ XQw:- ds AT; lIKy hovih pwis] cwry byd;
muKwgr pwiT] purbI nwvY; vrnW kI dwiq] vrq nym; kry idn rwiq] 2] kwjI
mulW; hovih syK] jogI jMgm; Bgvy ByK] ko igrhI; krmw kI sMiD] ibnu bUJy; sB
KVIAis bMiD] 3]
jog AiBAws; krm DRm ikirAw] Xm nym Awsx pRwxwXwm pRiqhwr Dwrnw
iDAwn smwD, jog dy ieh A`T AMg is`K ky, lYjog mMqRjog hTjog igAwnjog,
rwjjog Bgqjog AgrBq jog sgrBq jog Awid Anyk pRkwr dy jog dw AiBAws
kr lvy[ in`q nimq pRwsicq kwmk Awidk krm, vrxwSRm dy DRm, dyvI dyviqAW
dy pUjx, inaulI DoqI Awid hor Anyk pRkwr dI ikirAw kr lvy[ XQw:- jog isD
Awsx caurwsIh; ey BI kir kir rihAw] vfI Awrjw iPir iPir jnmY; hir
isau.sMgu n gihAw]
sgl iqAwig; bn mDy iPirAw] (sgl) swry sbMDIAW nUM iqAwig ky, (bn)
jMgL(mDy) ’c (iPirAw) GuMimAw iPry, bwnpRsqI bx jwvy, muV ky Gry hI n Awvy[
XQw:- iknhI igRhu qij; vx KMif pwieAw]) moin BieE.kr pwqI rihE; ngn
iPirE bn mwhI] qt qIrQ sB DrqI BRimE; duibDw CutkY nwhI] 2]
Aink pRkwr; kIey bhu jqnw] puMn dwn; homy bhu rqnw] (Aink) Anyk
pRkwr dy kTn qoN kTn swDnW dy(bhu) bhuq(jqnw) Xqn(kIey) kIqy jwx[ bhuqy
j`g kridAW, (bhu) bhuqy (rqnw) iGau dw(homy) hvn kry[ bhuqy(rqnw) rqn hIry
puMn dwn kry[ XQw:- kink kwimnI hYvr gYvr; bhu ibiD dwnu dwqwrw] AMn bsqR
BUim bhu Arpy; nh imlIAY hir duAwrw]
srIru ktwie; homY kir rwqI] Awpxy srIru nUM(rwqI) r`qI 2 ijqnw(ktwie)
ktw(kir) krky, A`g ’qy(homY) hvn kry[ ijvyN, sRI lCmx jI nUM mwrn leI,
myGnwQ, AkuMBlw dyvI A`gy Awpxy sRIr nUM r`qI 2 k`t ky, hvn kr irhw sI, Bydu
bBIKx; gurmuiK prcwiexu] Anuswr Bgq bBIKx jI ny Byd idqw, “myGnwQ nUM
mwrn dw, huxy 2 hI vylw hY[” sRI lCmx jI ny jw ky qIr mwr ky mwirAw sI[
www.Gursevak.com 178 q`qkrw
vrq nym krY; bhu BwqI] 24 iekwdsIAW, rwm nOmI ikRsn AstmI gnyS
cOdyN bwvn duAwdsI Awid AnykW hI vrq r`K lvy, (bhu) bhuq(BwqI) qr@W dy (nym)
inXm (krY) kr lvy, ik mYN rotI nhIN KwxI, Gry nhIN jwxw, mon Dwr ky nMgy
rihxw hY Awid[ XQw:- vrqu nymu; inqwpRiq pUjw] ibnu bUJy; sBu Bwau hY dUjw])
nhI quil; rwm nwm bIcwr] nwnk gurmuiK nwmu; jpIAY iek bwr] 1]
1.prmpUjnIk prm ipAwry siqgurU nwnk dyv vwihgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy
hn:- hy BweI!jykr (gurmuiK) gurmuiK kil ivic; prgtu hoAw] Anuswr vwihgurU
mh`ly pihly jI dw prm piv`qR SuB s`cw nwmu, DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv
swihb jI, iek bwr(jpIAY) jpIey, rwm; hm, siqgur pwrbRhm kir mwny]
Anuswr rwm srUp siqgurU swihb jI dy(nwm) ivsmwd gurbwxI jI nUM bIcwr leIey
Bwv gweIey kmweIey, qW kTn qoN kTn swDn, rwm nwm vIcwrn Aqy iek bwr DMn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI kihx dy(quil) brwbr nhI hn, Bwv DMn
siqgurU nwnk dyv swihb jI kihx qoN, gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI
mhwrwj, idl idmwZ ’c hr smyN gurbwxI Byjdy hn[ gurbwxI ivcwrn dw Bwv,
Awpo iv`cIN iml ky, gurSbd ArQ vIcwrny[ so jy ie`k vwrI kihx dw ieqnw Pl
hY, qW hr suAws kihx dw, ikqnw sRb ivAwpI Anqklwvwn ivsmwd PL hovygw[
ies leI hr suAws vwihgurU vwihgurU DMn gurU nwnk dyv swihb jI kih khw ky,
ivAwpk bRhm jI ’c lIx ho ky, sdw 2 inhwl 3 hoxw cwhIdw hY] 1] XQw:- jYsy
ATsiT qIrQ, prs kIey; jug cwr ciV@E kYlwS rihE] jYsy lwK brK. kurCyqR
my; AsmyD j`g.ABMg TieE] jYsy koit brK.qp ArD muKI; bYsMqr my.qn dwih
dieE] Puin AMimRq nwm ivSyS ieqI; ijn eyk vwr.sRI vwihgurU kihE]
nhI quil; rwm nwm bIcwr] nwnk gurmuiK nwmu; jpIAY iek bwr] swKI:-
ie`k vwrI prmpUjnIk DMn vwihgurU mh`ly dsvyN jI dI prmpiv`qR hzUrI’c, ie`k
jogI ny bVw hI mwx kIqw, ik mYN ismrn AiBAwsI hW[ aus dw mwx mytx leI,
mhwn praupkwrI DIrjDwrI koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw
ry] vwihgurU gurU jI ny, mhW Agm ivsmwd rMg’c h`s ky ikhw, “hy jogI
jI!gurmuiK ipAwry gurU Gr dy inSkwm GwhI, ismrn AiBAwsI BweI DMnw isMG
swihb jI dy romW nwl kMn lw ky jwp suxoN[ ”huix hukmu hoAw; imhrvwx dw]
Anuswr BweI swihb jI, myhrvwn gurU pRmysr jI dw pUrn ivsmwd hukm sux ky,
www.Gursevak.com 179 q`qkrw
Anhdu vwjY; shij suhylw] sbid Anµd kry sd kylw] shj guPw mih qwVI lweI;
Awsxu aUc svwirAw jIau] Anuswr ivsmwd Ajpw-jwp’c lIx ho gey[ sRIr dy
AMgW dI s`uD hI n rhI[ XQw:- mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg]
pRgit BieE.sB loA mih; nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu
mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] AiBmwnI jogI ny, BweI
DMnwisMG swihb jI dy romW nUM kMn lwieAw, rom 2’coN vwihgurU 2 jI suxy[ XQw:-
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] gurU pRmysr jI ny jogI nUM mwx dy iqAwg dw
vYrwgmeI SuB s`cw aupdyS b^iSAw:- “mn qUM.mq mwxu krih, ij hau ikCu
jwxdw; gurmuiK inmwxw hohu] AMqir AigAwnu.hau buiD hY; sic sbid mlu Kohu])
kbIr. mwieAw qjI, q ikAw BieAw; jau mwnu qijAw nhI jwie] mwn.munI
muinvr gly; mwnu sBY kau Kwie]) mwnu n kIjY, srix prIjY; drsn kau
bilhwrI]) mwnu n kIjY srix prIjY; krY su Blw mnweIAY] suix mIqw.jIau ipMfu
sBu qnu ArpIjY; ieau drsnu hir jIau pweIAY]) mwnin.mwnu v\weIAY; hir crxI
lwgo rwm] Coif isAwnp cwqurI; durmiq buiD iqAwgo.rwm] nwnk.pau srxweI
rwm rwie; iQru hoie suhwgo rwm]) rwgu iblwvlu mhlw 5 Gru 5 caupdy <>
siqgur pRswid] imRq mMfl jgu swijAw; ijau bwlU Gr bwr] ibnsq.bwr n
lwgeI; ijau kwgd bUMdwr] 1] suin myrI mnsw.mnY mwih; siq dyKu bIcwir] isD
swiDk igrhI jogI; qij gey Gr bwr] 1] rhwau] jYsw supnw rYin kw; qYsw
sMswr] idRsitmwn sBu ibnsIAY; ikAw lgih gvwr] 2] khw su BweI mIq hY;
dyKu nYn pswir] ieik cwly ieik cwlsih; siB ApnI vwr] 3] ijn pUrw siqguru
syivAw; sy AsiQru hir duAwir] jnu nwnku.hir kw dwsu hY; rwKu pYj murwir] Gr
bwr iqAwg ky, isr’c suAwh pw ky, h`Q’c K`pr lY ky, Gr 2 mMgdy iPrnw, v`fw
BwrI lyKw dyxw pvygw[ XQw:- jogI hovw jig Bvw; Gir Gir BIiKAw lyau] drgh
lyKw mMgIAY; iksu iksu auqru dyau]) mwirAw iskw jgiqR ivic; nwnk inrml pMQ
clwieAw[ Anuswr siqgurU swihbwn jI dy au~jl inrml mhwn praupkwrI sRb`q
dw Blw krn vwly, SuB s`cy mhwn praupkwrI ivsmwd Drm nUM Dwro, KMfy bwty dw
AMimRq Cko, SsqR AiBAws krky, sUrbIr bhwdr XoDy bx ky, mn ieMdRy ivkwr
Drm Xu`D ij`qo, sRb`q dy Bly ihq, ShIdI kurbwnI dyvo[ gurbwxI sMQw suDweI kro,
kQw kIrqn is`Ko isKwau[ gurbwxI ivcwr 2 ky, ArQ lgW A`Kr zbwnI cyqy kro[
www.Gursevak.com 180 q`qkrw
vwihgurU 2 jI jp 2 ky, Awpxy AMdr bwhr gursbd ArQ q`kdy rho[ gurmuiK
jogI bx jwau, inrgun bRhm’c lIxqw pwau[ jIvn mukqI pwau, inhwl ho jwau,
gur crnn smwau[ AYsw jogu kmwvhu jogI] jp qp sMjmu; gurmuiK BogI]) ”mwnu
Coif; gur crxI lwgu] SuB bcn kmwauNidAW jogI jI mwx iqAwg ky, Bwry Twkur
siqgurU swihb jI dy s`cy mhwn praupkwrI crnIN l`gy, gurmuiK bxyy inhwl hoey[
XQw:- ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] }
2. nhI quil; rwm nwm bIcwr] nwnk gurmuiK nwmu; jpIAY iek bwr] 1]
prmpUjnIk vwihgurU s`cy pUrn siqgurU nwnk dyv, gurqw ibrwjmwn sRI gurU gRMQ
swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI!gurmuiK ipAwry BweI DMnw isMG swihb jI vWg,
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr gurmuiK mhW ivsmwd AvsQw’c lIx ho
ky, sgl duAwr kau Cwif kY; ghÎo quhwro duAwr] bWih ghy kI lwj As; goibMd
dws quhwr]) kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr]) An ko dru
Gru, kbhU n jwnis; eyko dru sicAwrw] Anuswr iek vwihgurU gurU jI dy,
s`icAwry(bwr) duAwr’qy, vw iek ivsmwd ivAwpk inrgun bRhm jI ’c lIx hox
rUp(bwr) duAwr ’qy, Bwv ivAwpk bRhm jI ’c lIx ho ky, Ajpw jwp(nwmu)
vwihgurU 2 rom 2 krky, ijauNdy mr ky A`Ty pihr(jpIAY) jpIey, qW jog qp, sRIr
nUM r`qI 2 ktw ky, A`g’c swVn Awid kTn swDn, SuB s`cy rwm nwm Ajpw jwp
dy ivsmwd bIcwr dy(quil) brwbr nhI hn, ikauN jo ieh AiqAMq kTn swDn sRIr
nUM, hMgqw sihq du`Kdwiek hn[ rwm bRhm vIcwr krky, Ajpw jwp krn nwl,
pUrn gurU jI, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
vwihgurU ismrn dw pUrn Agm mhW ivsmwd suK b^Sdy hn] 1]
3.siqgurU nwnk dyv, gurqw ibrwjmwn sRI gurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy
hn:- ijvyN du`D dw glws ie`ko vwrIN g`t 2 krky pI ky khIdw hY, ik ie`ko vwr pI
ilAw hY, iqvyN gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr gurmuiK AvsQw’c lIx ho
ky, min hir hir visAw, gurmiq hir risAw; hir hir rs.gtwk pIAwau jIau]
vWg, (iek) ie`ko(bwr) vwrIN, ibnw Atk dy lgwqwr vwihgurU 3 Ajpw jwp nwmu
rom 2 krky (jpIAY) jpxw krIey, Bwv jpidAW 2 lgwqwr rwq idny, Ajpw jp
hYN] Anuswr Ajpw jwp jpIey, jwp iksy smyN BI bMd n hovy, ndIAW dy smuMdR’c
lIx hox vWg, ipAwry pRIqm vwihgurU jI’c lIx ho jweIey[ XQw:- mgnu BieE.
www.Gursevak.com 181 q`qkrw
ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg] pRgit BieE.sB loA mih; nwnk.ADm
pqMg]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj
Duin Jok] AYsy ivsmwd Ajpw jwp rwm nwm dy quil hor koeI BI bIcwr nhI hY]
1] schu ErY sBu ko; aupir scu Awcwru]
nau KMf ipRQmI iPrY; icru jIvY] mhw audwsu; qpIsru QIvY] AnMq ju`g lMmw
icru jIvY, Brq, ielwivRq, ikMpuruS, B`dR, kyqumwl, hir, ihrxÎ, rmÎ, kuS,
nau(KMf) ih`syvwlI, (ipRQmI) DrqI’qy(iPrY) iPry[ XQw:- jogI hovw jig Bvw;
Gir Gir BIiKAw lyau] drgh lyKw mMgIAY; iksu iksu auqru dyau]) iknhI Bvnu
sB DrqI kirAw]) nvY KMf kI ipRQmI mwgY; so jogI jig swrw] 1]) audwsI
audwis rwqw] Anuswr rwj igRsq qoN(mhw) bhuqw (audwsu) auprwm ho ky, (qpIsru)
qpIAW dw rwjw(QIvY) hovy[
(Asv.bol) Agin mwih; homq prwn] kink AsÍ; hYvr BUim dwn]
Agin(mwih) ’c Awpxw (prwn) ijMd.suAws Bwv sRIr, (homq) hvn kry[ (kusw
polw bol) kusw ktIAw vwr vwr; pIsix pIsw pwie] AgI syqI jwlIAw; Bsm
syqI ril jwau] BI qyrI kImiq nw pvY; hau.kyvfu AwKw nwau]) (kink) sony dy
(hYvr) (hY+vr) (vr) sRySt kImqI(hY) GoVy, suMdr sohxy kImqI(AsÍ) GoVy,
(kink) sonw(BUim) DrqI.dwn kry[ XQw:- kink kwimnI.hYvr gYvr; bhu ibiD
dwnu dwqwrw] AMn bsqR BUim bhu Arpy; nh imlIAY.hir duAwrw] 4]) jy Ehu;
Aink pRswd krwvY] BUim dwn; soBw mMfip pwvY] Apnw ibgwir; ibrwnw sWFY]
krY inMd; bhu jonI hWFY] 3]
inaulI krm; krY bhu Awsn] inaulI krm:- dovyN moFy nIvyN krky, ip`T dw
vL k`F ky is`Dw bYTxw, pRwxW dy bl nwl pyt nUM s`jy K`by hyTW au~pr, ies qr@W
clwauxw, ijvyN mtky’c mDwxI nwl dhIN PyrIdw hY, ieauN qy AWdrW Dox Awid dy
inaulI krm Aqy b`jrAwsx B`jrAwsx bIrAwsx kurktAwsx isDAwsx
Awid(bhu) bhuq Awsn(krY) kry[ XQw:- pwTu piVE Aru bydu bIcwirE; invil
BuAMgm swDy] pMc jnw isau.sMgu n CutikE; AiDk AhMbuiD bwDy] 1] ipAwry ien
ibiD, imlxu n jweI; mY kIey krm Anykw] hwir pirE. suAwmI kY duAwrY; dIjY
buiD ibbykw])

www.Gursevak.com 182 q`qkrw


jYn mwrg sMjm; Aiq swDn] jYn(mwrg) miq dy(Aiq) AiqAMq AOKy inXmW
Anuswr sMjm swDn kr lvy[ XQw:- gurU smuMdu.ndI siB isKI; nwqY ijqu vifAweI]
nwnk.jy isrKuQy nwvin nwhI; qw siq cty isir CweI] 1]) pauVI] ieik jYnI auJV
pwie; Durhu KuAwieAw] iqn muiK nwhI nwmu; n qIriQ n@wieAw] hQI isr Kohwien;
Bdu krwieAw] kuicl rhih idn rwiq; sbdu n BwieAw] iqn jwiq n piq.n krmu;
jnmu gvwieAw] min jUTY vyjwiq; jUTw KwieAw] ibnu sbdY Awcwru; n iknhI
pwieAw] gurmuiK EAMkwir; sic smwieAw] 16]
inmK inmK kir; srIru ktwvY] qau BI; haumY mYlu.n jwvY] A`K dy mIcx
ijqnw smW inmK hY[ ieqnyN G`t qoN G`t smyN ’c, inmK inmK mgroN, r`qI 2(kir)
krkyy, Awpxw srIru(ktwvY) ktwvy, (qau) qW BI (haumY) hMkwr dI mYlu, (n)
nhIN(jwvY) jWdI[ gurpRswid; jw kw imtY AiBmwnu] Anuswr gurpRswid hI jWdI hY,
Bwv gurU swihb jI hI, Agm Apwr Aqol Amol ikRpw krky, Awpxy ipAwry syvk jI
dI hMgqw mytdy hn[
hir ky nwm smsir; kCu nwih] nwnk.gurmuiK nwmu jpq; giq pwih] 2])
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) siqgurU nwnk dyv,
kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] vwihgurU mhlw 5 jI, gurmuiK
Ajpw jwp ivsmwd ismrn’c lIx ho ky, aupdyS b^Sdy hn:- hy gurU ipAwrI
swDsMgiq jI!iqRBvx FUFI sjxw; haumY burI jgiq] Anuswr burI haumY inivrqI
leI, aupRokq kTn qoN kTn swDnW ’coN, (hir) srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] vwihgurU jI(ky) dy, SuB s`cy ivsmwd prm ipAwry nwm jI dy (smsir)
brwbr, (kCu) ku`J BI(nwih) nhIN hY[ XQw:- jwp qwp koit lK pUjw; hir ismrx
quil.n lwiex]) koit kotI myrI Awrjw; pvxu pIAxu AipAwau] cMdu sUrju duie.guPY
n dyKw; supnY.saux n Qwau] BI qyrI kImiq nw pvY; hau.kyvfu AwKw nwau]) ies
leI aupRokq swDn iqAwg ky, (gurmuiK) muKI gurU jI dy b^Sy, gurmuiK vwihgurU nwmu
jI, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) gurmuiK AvsQw’c, gurpRswid lIx ho ky, rom
2 krky(jpq) jpidAW 2, Ajpw jwp vwihgurU bRhm jI dI(giq) pRwpqI, (pwih)
pwauxw kry] 2]
mn kwmnw; qIrQ dyh CutY] grbu gumwnu; n mn qy hutY] BwvyN mn BwauNdy
qIrQ’qy jw ky rhy, mn dI(kwmnw) ie`Cw hovy, ik myrI dyh qIrQ’qy hI CutY pr iPr
BI.gurpRswid nwm jpy ibnw, kIqy swDnW dw(grbu) hMkwr Aqy Anyk pRkwr dw(gumwnu)
www.Gursevak.com 183 q`qkrw
hMkwr, mn(qy) qoN(n) nhIN(hutY) htdw, lihMdw[ XQw:- jqn bhuqu mY kir rihE;
imitE n. mn ko mwnu] durmiq isau nwnk PiDE; rwiK lyhu Bgvwn] 34]) mn
kwmnw.qIrQ jwie bisE; isir krvq Drwey] mn kI mYlu.n auqrY ieh ibiD; jy lK
jqn krwey] 3]
soc krY; idnsu Aru rwiq] mn kI mYlu; n qn qy jwiq]) idnsu Aru rwiq(soc)
iPkr krY, vw.sRIr nUM Do mWj ky(soc) su`c piv`qRqw idnsu Aru rwiq (krY) kry, iPr
BI gurpsRwid nwm jpy ibnw, mhW pwpW ivkwrW AOguxW haumY(kI) dI mYlu, qn mn(qy)
qoN(n) nhIN (jwiq) jWdI[ XQw:- Aink jlw; jy DovY dyhI] mYlu n auqrY; suDu
n.qyhI]
iesu dyhI kau; bhu swDnw krY] mn qy; kbhU n ibiKAw trY]) Amr jwin.sMcI
ieh kwieAw; ieh imiQAw kwcI ggrI] Anuswr AwpxI nwsvMq iesu dyhI(kau) nUM,
Bu`K aunINdRw qRyh jog qp dy, (bhu) bhuq kTn swDnW duAwrw, kSt dy ky.swDnw(krY)
kry, iPr BI gurpRswid nwm jpy ibnw, (ibiKAw) mwieAw, AOguxW ivkwrW
dI(ibiKAw) zihr(kbhU) kdy BI mn(qy) qoN (n) nhIN (trY) tldI[
jil DovY bhu; dyh AnIiq] suD khw hoie; kwcI BIiq] (AnIiq) nwsvMq dyh nUM,
BwvyN jil nwl (bhu) bhuq hI DovY, iPr BI gurpRswid nwm jpy ibnw, (kwcI)
k`cI(BIiq) kMD vWg dyh, suD(khw) ik`Qy(hoie) hovygI?XQw:- Aink jlw; jy DovY
dyhI] mYlu n auqrY; suDu n.qyhI]) lyKY gxq.n CUtIAY; kwcI BIiq.n suiD] ijsih
buJwey nwnkw; iqh gurmuiK inrml buiD]
mn hir ky nwm kI; mihmw aUc] nwnk nwim auDry; piqq bhu mUc] 3]) ikRpw
inDwn gRIb invwj; srb klw smrQ] s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI,
Awpxy prm pwk pMjvyN jwmy ’c, Awpxy mn nUM SuB s`cw aupdySdy hn:- hy
mn!DMn(hir) sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp Akwl purKu jI (ky) dy,
prmpiv`qR nwm s`cy gurbwxI jI kI mihmw, aupRokq swDnW nwloN, bhuq 3 hI(aUc)
au~cI hY, ikauN jo vwihgurU jI dy mhwn au~cy nwim gurbwxI jI nUM jp ky, (bhu)
bhuqy(mUc) v`fy 2(piqq) mhW pwpI, AOguxW ivkwrW jmW jUnW qoN(auDry) qry, mukq
hoey hn] 3] XQw:- ginkw auDrI; hir khY qoq] gjieMdR iDAwieE; hir kIE
moK]) Ajwmlu pwpI.jgu jwny; inmK mwih insqwrw] nwnk khq.cyq icMqwmin; qY
BI auqrih pwrw] 3] 4]) qyry nwm 1Aivlµib.bhuqu jn auDry; nwmy kI inj miq
eyh] (1Awsry)
www.Gursevak.com 184 q`qkrw
30.bhuqu isAwxp; jm kw Bau ibAwpY] gurU jI dw hukm hY, gurU syvw bMdgI
ismrn kurbwnI pr- aupkwr, suAws 2 nwm jpxw jpwauxw, Bwxw mMnxw
mMnwauxw, hir crn-kmlW ’c ilv lwauxI, AOgux kusMgq iqAwgxI, siqsMgq
krnI, dsvMD dyxw Awid ieh hukm n mMny, siqgurU gRMQ swihb jI dy SuB s`cy
aupdyS nUM, n mMnx leI BwvyN bhuqu isAwxp vrqy, qW BI aus nUM jm kw
Bau(ibAwpY) l`gdw hY, byS`k jm qoN bcx leI, bhuqu isAwxp vrq lvy[ XQw:-
rovih; syK mswiek pIr] AMiq kwil; mqu lwgY BIV]) hau ivic mUrKu; hau ivic
isAwxw] moK mukiq kI; swr n jwxw]) bhuq isAwxp krky, hmro krqw; rwmu
snyhI] jI dI pRwpqI nhIN huMdI[ XQw:- shs isAwnp; lieAw n jweIAY] nwnk.
AYsw guru; bfBwgI pweIAY] 3]) shs isAwxp.nh imlY, myrI ijMduVIey; jn
nwnk.gurmuiK jwqw rwm]) shs isAwxpw lK hoih; q iek n clY nwil])
swKI:- Swh iskMdr dw vzIr A&lwqU jI, mrn qoN fridAW, bhuqI isAwxp nwl,
Awpxy vrgy kwgz dy bu`q bxw ky, ie`k’c luk ky bYT gey[ mOq ny ikhw, “SwbwS
bu`q bnwaux vwly dy[ ”ieauN kihMdI 2 qurI geI[ A`gy jw ky ikhw, “ies dw kMn
ivMgw hY[ ”A&lwqU ny ikhw, “qUM kOx hYN, nuks k`F rhI hYN?”jdoN boilAw, mOq ny
J`t hI grdx mRoV leI[ ieauN bhuqu isAwxp; jm kw Bau ibAwpY]
Aink jqn kir; iqRsn nw DRwpY] sRIr nUM r`qI 2 k`t ky hvn kry, vrq
r`Ky kTn qp`isAw dwn kry, sRIr dI Doqw mWjI kry Awid(Aink) AnykW(jqn)
Xqn krny(kir) krky BI, pdwrQ ivkwr Bogx dI (iqRsn) iqRSnw, (nw)
nhIN(DRwpY) r`jdI, Bwv SWqI nhIN AwauNdI[ XQw:- qnu bYsMqir homIAY; iek rqI
qoil ktwie] qnu mnu smDw jy krI; Anidnu Agin jlwie]) ArD srIru
ktweIAY; isir krvqu Drwie] qnu hYmMcil gwlIAY; BI mn qy.rogu n jwie])
iqRsnw; ibrly hI kI buJI hy] 1] rhwau] koit jory lwK k®ory; mnu n hory] prY prY
hI kau; luJI hy] 1] suMdr nwrI Aink prkwrI; pr igRh ibkwrI] burw Blw; nhI
suJI hy] 2]) iqRsn n bUJI; bhu rMg mwieAw] nwmu lYq; srb suK pwieAw] 3]
(buJY.polw) ByK Anyk; Agin nhI buJY] gurU syvw bMdgI ikRpw kurbwnI qoN
ibnw, gMgw gey gMgw rwm; jmnw gey jmnw dws[ Anuswr ij`Qy gey au~Qy hI KIr
pUVy Ckx leI, ausy qr@W dw ByK Dwr lYxw[ lokW dw Dn pdwrQ T`gx leI, dMB
pKMf dy Anyk ByK Dwrn nwl, AMdroN eIr^w loB PYSn hMkwr iqRSnw ivkwr kRoD moh
www.Gursevak.com 185 q`qkrw
Awid dI Agin nhI(buJY) buJdI[ XQw:- isrIrwgu mhlw 3] bhu ByK kir
BrmweIAY; min ihrdY kptu kmwie] hir kw mhlu.n pwveI; mir ivstw mwih
smwie] 1]) bhuqy ByK krY ByKDwrI] AMqir iqsnw; iPrY AhMkwrI] Awpu n cInY;
bwjI hwrI] 6]
koit aupwv; drgh nhI isJY] pu`Ty lmkx AMn iqAwgx kTn qp dy(koit)
kRoVW (aupwv) Xqn krny krky, vwihgurU jI dI(drgh) koit bRhmMf dI rcnw,
siqsMgqjI, s`cKMf ’c, (isJY) mukq, prvwn nhI huMdw[ XQw:- sBy duK sMqwp;
jW quDhu BulIAY] jy kIcin lK aupwv; qW khI n GulIAY] ikauN jo gurU syvw
ismrn gurU jI dy pRym qoN KwlI hY[ XQw:- AMdru KwlI.pRym ibnu; Fih FyrI qnu
Cwru]
CUtis nwhI; aUB pieAwil] moih ibAwpih; mwieAw jwil] BwvyN rwkt’qy
cV@ ky, l`KW AkwSW qoN BI(aUB) au~cw cV@ jwvy, BwvyN(pieAwil) pqwL’c cilAw
jwvy[ aupRokq kTn qoN kTn swDn krny krky, gurU syvw pRymw-BgqI qoN ibnw, qn
mn mwieAw moh jwl qoN(CUtis) Cu`t nwhI skdw[ ikauN jo mwieAw dy(moih) mohy nUM
mwieAw dw jwil(ibAwpih) l`g irhw hY Bwv mwieAw dy jwl’c Ps irhw hY[
XQw:- moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie jIau]) plic
plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu] iek su hir ky nwm ibnu; AgY leIAih Koih]
Avr krqUiq; sglI jmu fwnY] inSkwm syvw gurU BgqI kQw kIrqn is`Kx
isKwaux nwm jpx jpwaux, kurbwnI praupkwr krn krwaux qoN ibnw, (Avr)
hor kTn swDn qy mMd krmW dI(sglI) swrI BYVI (krqUiq) krnI kmweI krn
vwly nUM, jmu(fwnY) fMf idMdw hY[ XQw:- jIAry; El@w nwm kw] Avru ij krn
krwvno; iqn mih Bau hY jwm kw] 1]
goivMd Bjn ibnu; iqlu nhI mwnY] (goivMd) AkwlpurKu DMn siqgurU swihbwn
jI dy Bjn ismrn pRymw-BgqI qoN ibnu, jm(iqlu) QoVy mwqR BI nhI(mwnY) mMndw,
hwey 2!bhuVI duhweI krdy nUM BI TokI hI jWdw hY[ XQw:- mnmuKu; inMdw kir kir
ivguqw] AMqir loBu; BaukY ijsu kuqw] jmkwlu iqsu kdy n CofY; AMiq gieAw
pCuqweI hy] 8]) ijn hir hir.hir rsu nwmu, n pwieAw; qy BwghIx jm pwis]
hir kw nwmu jpq; duKu jwie] nwnk bolY; shij suBwie] 4] hir kw
iblovnw; iblovhu myry BweI] shij iblovhu; jYsy qqu n jweI]) shij suBwie; bolY
www.Gursevak.com 186 q`qkrw
hir bwxI] Anuswr vwihgurU siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW swihb jI, (shij)
SWqI, DIrj, sMqoK(suBwie) sRySt Bwvnw nwl(bolY) &urmw rhy hn:- hy BweI!(hir)
DMn siqgurU gRMQ swihb jI(kw) dy Ajpw jwp vwihgurU nwmu gurbwxI jI dy A`Kr 2
nUM, pUrn gurU srUp mMn ky, shjy cUp; shjy hI jpnw] Anuswr sihj DIrj nwl,
ie`k mn ho ky(jpq) jpidAW hI, Bwv Aks- mwqR sIGr, vwihgurU jI dy ivCoVy,
jMmx mrn, cOrwsI dy gyVy, AOguxW ivkwrW jm dw duKu cilAw(jwie) jWdw hY] 4]
XQw:- An bolq myrI ibrQw jwnI; Apnw nwmu jpwieAw] duK nwTy suK shij
smwey; And And gux gwieAw] 1] bwh pkir.kiF lIny Apuny; igRh AMD kUp qy
mwieAw] khu nwnk.guir, bMDn kwty; ibCurq Awin imlwieAw] 2]
cwir pdwrQ; jy ko mwgY] swD jnw kI; syvw lwgY] hy BweI!jy(ko)
koeI.ipAwrw (cwir) 1 Drm 2ArQ 3kwm 4moK cwr pdwrQ AQvw pRym gRIbI iKmw
DIrj SWqI pRymw-BgqI nwm ismrn bRhmigAwn sMqoK SuB guxW rUpI,
ivsmwd(cwir) sMudr pdwrQ(mwgY) mMgy, qW(jnw) ipAwry(swD) s`cy siqgurU
swihbwn jI, nwnk swD pRB; Bydu n BweI] Anuswr AMdr bwhr inrgun inrMkwr
Ajpw jwp bRhm dy AsMK pRkwS sihq, hr smyN gurU jI dy gursbd ArQ ivsmwd
drSn nUM pRwpq, zwlmW dy zulm krn qoN, gurU jI leI, byprvwh sdw rMig hir kY;
jw ko pwKu suAwmI] Anuswr vypRvwhI nwl, bMd 2 ktwaux vwly, Koprw luhwaux
vwly, Awpxy Awp nUM Awry nwl icrwaux vwly, (jnw) ipAwry(swD) sRySt sMqW
mhWpurSW dy sRIr(kI) dI SuB s`cI syvw AQvw aun@W(kI) dI &urmweI SuB s`cI gurU
syvw ’c(lwgY) l`gy[ gurbwxI kQw kIrqn sMQw krnI krwauxI, gurduAwirAW dI
auswrI, gurU ky lMgr bnwaux vrqwaux, gurbwxI ArQ ilKx ilKwaux Aink
pRkwr dI SuB s`cI syvw hY[ 1s`c bRhm 2pdwrQ 3SuB kwmnw 4mukqI[
jy ko Awpunw; dUKu imtwvY] hir hir nwmu; irdY sd gwvY] hy BweI!jy(ko) koeI
Awpunw mn bwxI sRIr, jMmx mrn, AOguxW ivkwrW, vwihgurU jI dy ivCoVy dw
dUKu(imtwvY) imtwauxw cwhy, qW auh(hir) vwihgurU (hir) vwihgurU nwmu jI, Awpxy
irdY’c, rom 2 dy ipAwr nwl, sd(gwvY) gwauxw kry, Bwv gwauNidAW irdy’c
Ajpw jwp kry[ jdoN boly gurbwxI gw ky hI boly, AQvw in`qnym kIrqn kQw
duAwrw gwvy[ koeI BI bcn kry, hr bcn dy A`goN ip`CoN vwihgurU 2 au~cI gw ky hI

www.Gursevak.com 187 q`qkrw


boly[ ijvyN vwihgurU ismrn kr ilAw vwihgurU! vwihgurU in`qnym kr ilAw
vwihgurU!vwihgurU gurbwxI vIcwr leI vwihgurU!Awid[
jy ko; ApunI soBw lorY] swD sMig; ieh haumY CorY] hy BweI!jy(ko) koeI gurU
jI dw b^iSAw ipAwrw sUrmw, ApunI soBw(lorY) cwhuMdw hY, ik KMf bRhmMf ’c
vifAweI hovy, qW auh(swD) sMq mhWpurS jI, DMn sRI gurU gMRQ swihb jI sMig vw
(swDsMig) gurUsMgq jI ’c iml ky, Amr jwin.sMcI ieh kwieAw; ieh imiQAw
kwcI ggrI] Anuswr AwpxI nwsvMq dyh dI ieh jo haumY hY, ies nUM(CorY) C`f
dyvy[ XQw:- AhM qoro; muKu joro] guru guru krq; mnu loro]) aUTq bYTq sovqy; hir
hir hir cyq] 1] rhwau] pMc cor AwgY Bgy; jb swDsMgyq] {1Bwv gurbwxI ArQ
vIcwr 2 ky, kQw kIrqn isK isKwA, kr krw ky, AmlI rUp dy ky, AwpxIAW
AMdrlIAW qy bwhrlIAW A`KW nwl, gursbd ArQ AMdr bwhr dyKxy, gurU jI dy
inrgun pRkwS’c, lIxqw pwauxI gurU jI dw sMig hY[ XQw:- jl qrMgu ijau jlih
smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw]
jy ko; jnm mrx qy frY] swD jnw kI; srnI prY] hy BweI!jy(ko) koeI gurU
jI dw b^iSAw ipAwrw jnm mrx dy kStW (qy) qoN frY, qW auh(jnw)
ipAwry(swD) siqgurU swihbwn jI (kI) dI, prmpiv`qR SuB s`cI su`cI au~cI AsMK
pRkwS srUp ivAwpk s`cI srnI, mwx iqAwg ky(prY) pvy[ XQw:- pauVI] myil
lYhu dieAwl; Fih pey duAwirAw] riK lyvhu dIn dieAwl; BRmq bhu hwirAw]
Bgiq 1vClu qyrw 2ibrdu; hir, 3piqq 4auDwirAw] quJ ibnu nwhI koie; ibnau
moih 5swirAw] 6kru 7gih lyhu dieAwl; swgr sMswirAw] 1ipAwr krnw 2Drm
3
Apiv`qR 4auDwrn, qwrn vwly 5krdw hY 6h`Q 7pkV ky[ ”
ijsu jn kau; pRB drs ipAwsw] nwnk.qw kY; bil bil jwsw] 5] DMn
siqgurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy prm pwk pMjvyN jwmy AMdr &urmwauNdy hn:-
nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK
inmK jip; nwnk hrI] Anuswr gurU jI nUM isr Arpx, suAws 2 nwm jpx
jpwaux vwly, ijsu(jn) ipAwry gursyvk jI(kau) nUM, (pRB) Akwl purKu jI dy
prmpiv`qR s`cy(drs) drSnW dI, qIbr(ipAwsw) cwh hY[ XQw:- mweI; myry mn
kI ipAws] ieku iKnu.rih n skau ibnu pRIqm; drsn dyKn kau, DwrI min Aws]
dwsn dws(qw) iqn@W(kY) qoN(bil) kurbwn (bil) bilhwr(jwsw) jWdw hY] 5]
www.Gursevak.com 188 q`qkrw
sgl purK mih; purKu pRDwnu] swD sMig; jw kw imtY AiBmwnu] (swD) r`b
rUp sMq Bgq jI dw sMig krn nwl, vw swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI
Aiq ipAwrI]) swDsMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr Bwnu; ikrn
TrUr hY[ Anuswr DMn vwihgurU mh`ly pihly jI dy AiqAMq ipAwry suMdr sohxy
jgmg nUro nUr, nUr hI nUr swDsMig jI ’c iml ky, imit gey bYr; Bey sB ryn]
Anuswr(jw) ijs gursyvk gurmuiK ipAwry jI(kw) dw(AiBmwnu) hMkwr(imtY) imt
jwvy, auh(sgl) swirAW(purK) mhWpurKW (mih) ’c, DMn bwbw b`uFwjI, pMj ipAwry
cwr swihbzwdy swihbwn jI vWg, sB dy mMnxy pUjxy jog(pRDwnu) muKI mhW purKu jI
hn[ XQw:- pRDwn purKu; pRgtu sB loie]) so smdrsI; qq kw byqw] nwnk;
sgl isRsit kw jyqw] 1]
Awps kau; jo jwxY nIcw] soaU gnIAY; sB qy aUcw]) nIcw AMdir nIc jwiq;
nIcI hU Aiq nIcu] nwnku.iqn kY sMig swiQ; vifAw isau ikAw rIs]) jogIsr
pwvih nhI; quA gux kQnu Apwr] pRym Bgiq kY kwrxY; khu rivdws cmwr]
Anuswr r`b rUp DMn Bgq rivdws swihb jI, Awpxy Awp nUM cimAwr ilKdy hn,
Awp ku`J BI nhIN bxdy[ Bgq jI vWg, (jo) ijhVy gurU jI dy b^Sy ipAwry
gursyvk jI, (Awps) Awpxy Awp(kau) nUM, sRb ivAwpI mhW ivsmwd(nIcw)
nIvW(jwxY) jwxdy hn, Bwv sRb ivAwpI mhW ivsmwd inmRqw ’c lIx rihMdy hn[
(soaU) auh gurmuiK ipAwry gursyvk jI, sB qy(aUcw) au~cy(gnIAY) igxIdy hn[
XQw:- bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw]) mhlw 5] goibMd
goibMd goibMd sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw] 1]
rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE
gunIX ghIrw] 1] rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw
swDsMig; hir drsnu pwieAw] 2] sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw]
ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT
BgqI lwgw] imly pRqiK gusweIAw; DMnw vfBwgw] 4] 2])
jw kw mnu; hoie sgl kI rInw] hir hir nwmu; iqin Git Git cInw])
sgl ryn iehu mnu BieAw; ibnsI Ap DwrI] Anuswr(jw) ijn@W gurmuKW
ipAwirAW(kw) dw mnu(sgl) swirAW(kI) dI (rInw) crn-DUV hoie jWdw hY[
XQw:- srb kI ryn; jw kw mnu hoie] khu nwnk; qw kI inrml soie] 3]) imit
www.Gursevak.com 189 q`qkrw
gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn]) hm sMqn kI rynu ipAwry; hm
sMqn kI srxw] (iqin) iqn@W ny(hir) pRkwS srUp(hir) vwihgurU(nwmu) bRhm jI,
hir hir nwmu gurbwxI jI (Git) ikxky(Git) ikxky ’c BrpUr(cInw) pCwx ley,
Bwv Awpxy AMdr, bwhr koit bRhmMf dy pswry’c gursbd ArQ hI dyKdy hn[ [
XQw:- jb iehu; hUAw sgl kI rInw] qw qy rmeIAw; Git Git cInw] sBu goibMdu
hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]) sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd
ibnu; nhI koeI]) sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]) Git sBu
goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]) Git mY.hir jU bsY; sMqn kihE
pukwir] khu nwnk.iqh Bju mnw; Bau iniD auqrih pwir]) sB mih joiq; joiq hY
soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie]
mn Apuny qy; burw imtwnw] pyKY sgl isRsit; swjnw] ipAwry gursyvk jI ny,
gurU hukm mMn ky, Apuny mn(qy) qoN, (burw) vYr ivkwr AOgux mhW pwp prwieAw
burw icqvxw, (imtwnw) imtw idqw hY[ XQw:- pr kw burw; n rwKhu cIq] qum
kau duKu nhI; BweI mIq] 3]) bIrw; Awpn burw imtwvY] qwhU; burw inkit nhI
AwvY] (sgl) swrI(isRsit) koit bRhmMf dI rcnw ’c, (swjnw) ipAwry Ajpw
jwp ipAwry vwihgurU jI nUM hI(pyKY) dyKdy hn[ XQw:- DnwsrI mÚ 5] kir
ikrpw.dIE moih nwmw; bMDn qy Cutkwey] mn qy ibsirE. sglo DMDw; gur kI crxI
lwey] 1] swDsMig; icMq ibrwnI CwfI] AhMbuiD moh mn bwsn; dy kir gfhw
gwfI] 1] rhwau] nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru
pswirE BIqir; siqgur qy soJI pweI] 2] sBu ko mIqu.hm Awpn kInw; hm sBnw
ky swjn] dUir prwieE.mn kw ibrhw; qw mylu kIE myrY rwjn] 3] ibnisE
FITw.AMimRqu vUTw; sbdu lgo gur mITw] jil Qil mhIAil srb invwsI; nwnk
rmeIAw fITw] 4] 3]) kwnVw mhlw 5] ibsir geI; sB qwiq prweI] jb qy;
swDsMgiq moih pweI] 1] rhwau] nw ko bYrI.nhI ibgwnw; sgl sMig.hm kau bin
AweI] 1] jo pRB kIno.so Bl mwinE; eyh sumiq.swDU qy pweI] 2] sB mih riv
rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI]
sUK dUK; jn sm idRstyqw] ijs ipAwry gurU(jn) Bgq jI nUM, sUK dUK(sm)
ie`ko ijhw(idRstyqw) idsdw hY, vw sUK dUK hr hwlq ’c, ivAwpk bRhm jI (sm)
smwey (idRstyqw) idsdy hn[ XQw:- gurmuiK buFy kdy nwhI; ijn@w AMqir suriq
www.Gursevak.com 190 q`qkrw
igAwnu] sdw sdw hir gux rvih; AMqir shj iDAwnu] Eie sdw Anµid ibbyk
rhih; duiK suiK eyk smwin] iqnw ndrI ieko AwieAw; sBu Awqm rwmu pCwnu])
gurmuiK AMqir shju hY; mnu ciVAw dsvY Awkwis] iqQY.aUNG n BuK hY; hir AMimRq
nwmu suK vwsu] nwnk.duKu suKu ivAwpq nhI; ijQY Awqm rwm pRgwsu] 16]) jo nru
duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]) duK suK
auAw kY; smq bIcwrw] nrk surg; rhq Aauqwrw]) suKu duKu dono.sm kir jwnY;
Aauru mwnu Apmwnw] hrK sog qy rhY AqIqw; iqin jig qqu pCwnw] 1]) suKu duKu
ijh prsY nhI; loBu moh AiBmwnu] khu nwnk sunu ry mnw; so mUriq Bgvwn] 13])
mMqRM rwm rwm nwmM; D´wnµ srbqR pUrnh] g´wnµ sm duK suKM; jugiq inrml
inrvYrxh] dXwlµ srbqR jIAw; pMc doK ibvrijqh] Bojnµ gopwl kIrqnM; Alp
mwXw jl kml rhqh] aupdysM sm imqR sqRh; BgvMq Bgiq BwvnI] pr inMdw
nh sRoiq sRvxM; Awpu iq´wig sgl ryxukh] Kt lK´x.pUrnµ purKh; nwnk nwm swD
sÍjnh])
nwnk; pwp puMn nhI lypw] 6]) rwjwn rwj]) dIn dieAwl ik®pwl pRB; DMn
siqgurU nwnk dyv swihb Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:- rwjwn rwj] AsMK pRkwS srUp inrml inrlyp siqgurU swihbwn
jI dy s`cy crnkmlW ’c lIx ho ky, BwrI auqSwh nwl kyvl praupkwr hI
praupkwr krdy hn, ies leI aun@W nUM pwp puMn dI(lypw) CUh nhI hY, Bwv sB
ku`J guurU jI dw mMn ky, gurU jI dy nwm ’qy Awpxw sB k`uJ lutw idMdy hn[ gurU
pRIqm jI dw hukm iKVy m`Qy mMndy hn[ XQw:- ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB
kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]
2] gurmuiK pUrn bRhmigAnI BweI mnI isMG jI vWg, BwvyN bMd bMd k`ty jwx, Pyr
BI pRvwh nhIN krdy[ kIqy praupkwrW dI hMgqw, au~kw hI nhIN krdy, mhW pwp
krn dI bjwey auqSwh nwl praupkwr krdy hn[ prmpUjnIk gurU crn-kmlW’c
lIx, bRhmigAwnI.sgl kI rInw] pUrn bRhm srUp hoxy ’qy, jb Akwru iehu; kCu
n idRstyqw] pwp puMn; qb kh qy hoqw] bhu au~cI hU au~cI gurmuiK AvsQw ’c
lIx, pwp puMn qoN sdw inrlyp hn[ XQw:- bRhmigAwnI sdw inrlyp] jYsy jl
mih; kml Alyp]) srbqR rmxM goibMdh; nwnk.lyp Cyp n ilp´qy]) jb kCu pwvY;
www.Gursevak.com 191 q`qkrw
qb grbu krqu hY] Anuswr rwj pRwpq krky suK’c gumwn krky hMkwr ’c &`uldy
nhIN, ijvyN hMkwrI bMdy Srwb pI ky koTy cV@ ky, bkbws krdy hn[ mwieAw geI;
qb rovnu lgqu hY] Anuswr mwieAw dy jwx qoN, du`K kSt’c AiVMgdy nhIN] 6]
inrDn kau Dnu; qyro nwau]) nwnku.inrDnu iqqu idin; ijqu idin ivsrY
nwau]) kih kbIr; inrDn hY soeI] jw ky ihrdY; nwmu n hoeI]) ijn kY plY Dnu
vsY; iqn kw nwau PkIr] ijn@ kY ihrdY.qU vsih; qy nr guxI ghIr] 1] Anuswr
BwvyN v`fw DnI hovy, nwm Dnu qoN ibnw, kMgwl hY[ hy s`cy pwiqSwh jI!jnm 2 dy
ivCuVy, (inrDn) nwm Dn qoN hIn, (inrDn) kMgwl mMgqy(kau) nUM, (qyro) Awp jI
dy b^Sy prmpiv`qR SuB s`cy(nwau) nwm jI hI AslI Su`D Dnu hn[ XQw:- ijsu Dn
kau; cwir kuMt auiT Dwvih] so Dnu; hir syvw qy pwvih]) swDU kY sMig; so Dnu
pwvY] ijsu Dn qy; sBu ko vrswvY]) inrDn kau.qum dyvhu Dnw] Aink pwp jwih;
inrml mnw]) hmrw Dnu. mwDau goibMdu DrxIDru; iehY swr Dnu khIAY] jo suKu.pRB
goibMd kI syvw; so suKu.rwij n lhIAY] 1]) swiQ n cwlY, ibnu Bjn; ibiKAw
sglI Cwru] hir hir nwmu kmwvnw; nwnk.iehu Dnu swru] 1]
inQwvy kau; nwau qyrw.Qwau] {BwvyN swrI dunIAW dw rwjw hovy, ijqnw icr
vwihgurU ivAwpk inrMkwr s`cy Qwn qoN ibnw hY, auqnw icr inQwvW hY[ }hy s`cy
siqgurU swihb jI!(inQwvy) itkwxy qoN rihq, inmwxy inqwxy jIv(kau) nUM, (qyrw)
Awp jI dy b^Sy SuB s`cy vwihgurU(nwau) nwm inrMkwr jI hI(Qwau) itkwxw hn[
XQw:- AnwQw ko nwQu srb pRiqpwlku; Bgiq vClu hir nwau] jw kau.koie n rwKY
pRwxI; iqsu qU dyih Asrwau] 1] inDirAw Dr ingiqAw giq; inQwivAw qU Qwau]
dh ids jWau qhW qU sMgy; qyrI kIriq krm kmwau] 2]) inQwvy kau qum@; Qwin
bYTwvhu] dws Apny kau; BgqI lwvhu])
inmwny kau; pRB qyro.mwnu]) 1.duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr
jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu
sjwie; pieAw dyis lMmY] Anuswr vwihgurU jI dy ivCoVy, cOrwsI l`K jUn jmW
AOguxW ivkwrW dy kSt dy mwry inmwny jIv(kau) nUM, hy (pRB) vwihgurU jI!(qyro)
Awp jI dy b^Sy nwm jpx jpwaux rUp, sRb ivAwpI mhW ivsmwd pwiqswhI mwnu
siqkwr imldw hY[ XQw:- mwxu inmwxy qUM DxI; qyrw Brvwsw] ibnu swcy An tyk
hY; so jwxhu kwcw]) inmwny kau; jo dyqo mwnu] sgl BUKy kau; krqw dwnu]) miq
www.Gursevak.com 192 q`qkrw
hodI; hoie ieAwxw] qwx hody; hoie inqwxw] Axhody; Awpu vMfwey] ko AYsw Bgqu;
sdwey] 128] ieku iPkw.n gwlwie; sBnw mY scw DxI] ihAwau.n kYhI Twih;
mwxk sB Amolvy] 129] sBnw mn mwixk; Twhxu mUil mcWgvw] jy qau.iprIAw
dI isk; ihAwau.n Twhy khI dw] 130] Anuswr mwx huMidAW, inmwxw ho ky,
gurmuiK AvsQw nUM pRwpq ho ky, ie`Qy Aqy drgh’c r`b smwn mwx pwauNdy hn[
Awps kau; Awip dIno mwnu] nwnk pRB jnu; eyko jwnu]) scI drgh mwxu
inmwxY[) drgh mwxu pwvih, piq isau jwvih; AwgY.dUKu n lwgY]
inmwny kau; pRB qyro.mwnu] 2.ivdySI zwlm, ijs rMk dIAW bhU bytIAW nUM cu`k
ky, gznI’c tky 2 nUM vycdy sn, ijs nUM koeI BI sRkwrI nOkrI nhIN sI imldI, jo
DUV’c ruL irhw sI, ijs nUM SUdR 2 kih ky iqRskwr krdy sn, zwlm ijs dy mUMh’c
Qu`kdy sn, ijs nUM GoVy’qy cV@n, &Oj q^q rcx, sIs’qy dumwlw c`kR sjwaux, SsqR
pYn@x dI s^q mnwhI sI, jo jmW jUnW rogW AoguxW v`s ho irhw sI[ AYsy(inmwny)
mwx qoN rihq, inmwxy jIv(kau) nUM, hy(pRB) vwihgurU rwjwn rwj]) ; srb klw
smrQ] vwihgurU mh`lw pihlw jI, mh`lw CyvW jI sRI gurU goibMd isMG swihb jI,
sdw gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI! (qyro) Awp jI dw b^iSAw SuB
s`cw(mwnu) siqkwr pRwpq hY, jo Awp jI ny KMfy bwty dy AMimRq dI dwiq, gurbwxI
jI b^S ky, ^wlsw pMQ jI sjwey, kIVw Qwip dyie pwiqswhI; lskr kry suAwh]
Anuswr kIiVAW nUM pwiqswhI b^SidAW, ieh SuB s`cy vr b^Sy, ik dwsn dws ny,
ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw] Anuswr ibnw ipRQvI dy rwjy bxwey hn[ jo pUry gurU
jI qoN ibnw, rwjy mhwrwjy dI BI pRvwh nhIN krngy[ AYsy sRb ivAwpI
Anqklwvwn mhW ivsmwd vr, Anq klwvwn pUrn myhrvwn vwihgurU pUrn jI hI
b^S skdy hn:- XQw:- ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws]
^wlsw myro; muK hY AMgw] ^wlsy ky hON; sd sd sMgw] ^wlsw myro; ieS† suihrd]
^wlsw myro; khIAq ibrd] ^wlsw myro; pC Ar pwqw] ^wlsw myro; suK
Aihlwdw] ^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq ipqw; suKdweI] ^wlsw myrI;
soBw sIlw] ^wlsw bMD sKw; sd fIlw] ^wlsw myrI; jwq Ar pq] ^wlsw so; mw
ko auqpq] ^wlsw myro; Bvn BMfwrw] ^wlsy kr; myro siqkwrw] ^wlsw myro; sÍjn
pRvwrw] ^wlsw myro; krq auDwrw] ^wlsw myro; ipMf prwn] ^wlsw myrI; jwn kI

www.Gursevak.com 193 q`qkrw


jwn] mwn mhq myrI; ^wlsw shI] ^wlsw myro; sÍwrQ shI] ^wlsw myro; kry
inrbwh] ^wlsw myro; dyh Ar swh] ^wlsw myro; Drm Ar krm] ^wlsw myro; Byd
inj mrm] ^wlsw myro; siqgur pUrw] ^wlsw myro; s`jn sUrw] ^wlsw myro; buD
Ar igAwn] ^wlsy kw; hau Dro iDAwn] aupmw ^wlsy; jwq n khI] ijhvw eyk;
pwr nih lhI] sys rsn; swrd sI bu`D] qdp; n aupmw brnq suD] Xw mY; rMc
n imiQAw BwKI] pwrbRhm gur nwnk swKI] rom rom; jy rsnw pWaUN] qdp ^wlsw
js; qih gwaUN] hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro] ^wlsw; Akwl
purK kI &Oj] pRgitE ^wlsw; pRmwqm kI mOj] jb lg ^wlsw; rhy inAwrw] qb
lg; qyj dIau mYN swrw] jb ieh ghY; ibprn kI rIq] mYN n kroN; ien kI
pRqIq]) ^wlsy ky pRswd kr; suq ibq koS BMfwr] rwj mwl swdn skl; puqR
kilqR ibvhwr] lSkr nyb KÍws iBRq; Anucr dwsI dws] imqR kutMb Dn Bvn mm
simRiD; ikrpw kr qws] igrM bwrI Aru swihbI; qn mn ipMf pRwn] pRswid ^wlsy
kr imilE; dwn mwn snmwn] ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo gOr] moih sy
rMk AnwQ jg; Btkq iPrq kror] Awn syv nih sPl kCu; eIq aUq prlok]
inhPl syvw iqs ibnw; kbI hrK kib sog] jjn Bjn mm ^wlsw; ^wlsw pUjb
jog] dws goibMd &qh ^wlsw; drs prs imty sog] myro ieSt Ar nySTw; ^wlsw
pUjn iDAwn] drsn prsn ^wlsw; mukq rUp sq jwn] Awqm rs ijh jwnhI;
so hY ^wls dyv] pRB mih.mo mih.qws mih; rMck nwhn Byv]) rihxI rhY; soeI
isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[
(ij`qy bolo) sÍYXw] ju`D ijqy.ien hI ky pRswid; ien hI ky pRswid.su dwn kry]
AG AauG trY, ien hI ky pRswid; ien hI kI ikRpw.Pun Dwm Bry] ien hI ky
pRswid.su ibidAw leI; ien hI kI ikRpw sB sqR mry] ien hI kI ikRpw ky.sjy hm
hY; nhI mo sy grIb.kror pry] 2] pUrn gurU jI ny Awpxw sRbMs, Awpxw Awp
kurbwn krky, AYsw sRb ivAwpI mhW ivsmwd Awdr mwx siqkwr, Awpxy swjy
invwjy Kwlsy jI nUM b^iSAw hY jo BMg n ho sky[ cONh ju`gW’c, hor iksy ny BI
Awpxy syvkW nMU nhIN b^iSAw jI[ XQw:- hir jIau; inmwixAw qU mwxu]
incIijAw.cIj kry myrw goivMdu; qyrI kudriq kau kurbwxu])
sgl Gtw kau; dyvhu dwnu] hy krn krwvnhwr suAwmI] prm ipAwry prm
pUjnIk v`fy dwqy s`cy vwihgurU jI!Awp jI(sgl) swirAW(Gtw) sRIrW(kau) nUM,
www.Gursevak.com 194 q`qkrw
rozI hvw pwxI ijMd jwn Awid Anyk pRkwr dw SuB s`cw dwnu(dyvhu) dy rhy hoN jI[
XQw:- sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] vw gurU Avqwr jI’c
kurbwnIAW dy ky, hux gurqw ibrwjmwn ho ky, (sgl) swirAW(Gtw) sRIrW(kau) nUM
Awpxy gursbd gurU mrXwdw, gurU BgqI sihq inrgun srgun jI dI eykqw, siq
sMqoK dieAw Drm iKmw gRIbI Awid sRb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn AsMK guxW
sihq AKut nwmu dwnu, hr smyN(dyvhu) dy rhy hoN jI[ XQw:- jw kw dwnu; inKUtY
nwhI] BlI Bwiq sB shij smwhI] jw kI bKs n mytY koeI] min vwsweIAY swcw
soeI] 2]) qum dwqy Twkur pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] inmK inmK.qum hI
pRiqpwlhu; hm bwirk.qumry Dwry] 1] ijhvw eyk; kvn gun khIAY] bysumwr byAMq
suAwmI; qyro.AMqu n iknhI lhIAY] 1] rhwau] koit prwD hmwry KMfhu; Aink
ibDI smJwvhu] hm AigAwn.Alp miq QorI; qum Awpn ibrdu rKwvhu] 2]
qumrI srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr dieAwlw; nwnk
Gr ky goly] 3] 12]) ijn qUM syivAw Bwau kir; syeI purK sujwn] iqnw ipCY
CutIAY; ijn AMdir nwmu inDwnu] gur jyvfu.dwqw ko nhI; ijin idqw Awqm dwnu]
2]) siqguru dwqw.sBnw vQU kw; pUrY Bwig imlwvixAw]
krn krwvnhwr; suAwmI] hy(suAwmI) mwlk kMq BgvMq mhMq gurU pRmysr
jI!Awpxy inrgun srUp jI duAwrw, AsMK bRhmMfW nUM(krn) rcn, AwpxI sRb
ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq nwl, sB jIAW AnMq sUrjW
cMdRimAW qwry mMflW DrqIAW dI hrkq(krwvnhwr) krwaux vwly hoN, Bwv hux
hrkq krw rhy hoN jI[ ijvyN ibjlI nwl qsvIrW n`cdIAW hn, iqvyN sRb ivAwpI
Anqklwvwn mhW ivsmwd pUrn gurU pRmysr jI AwpxI joiq nwl, bRIk qoN bRIk
ikRmW, sUrj cMd DrqI v`fy qoN v`fy AkwrW nUM hr smyN ncw rhy hn[ XQw:- KMf
bRhmMf qRY gux nwcy; ijn lwgI hir ilv qumwrI] jIA jMq sBy hI nwcy; nwcih
KwxI cwrI]) hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn.sgl ibiD; so
siqgurU hmwrw]
sgl Gtw ky; AMqrjwmI] ijvyN ie`k bMdw, dUjy bMdy qoN v`Krw hY, ieauN inrgun
bRhm jI v`Kry nhIN hn[ gurUpRmysr jI ny, Awpxy inrgun srUp ’coN, AsMK bRhmMf
dI rcnw rcI hY[ ies leI AsMK bRhmMf dy rcnhwr, krn krwvnhwr suAwmI]
gurU pRmysr jI, Awpxy inrgun srUp jI duAwrw, ^urdbIn nwl, n idsx vwly, bRIk
www.Gursevak.com 195 q`qkrw
qoN bRIk ikRm, v`fy qoN v`fy Akwr dy AMdr bwhr dyKidAW suxidAW, l`bw l`b BrpUir
ivAwpk pRkwSk ho rhy hn[ XQw:- AMqu n vyKix; suxix n AMqu]) sBu ikCu
suxdw vyKdw; ikau mukir pieAw jwie] ies leI(sgl) swirAW(Gtw) idlW,
(Gtw) v`fy sUCm qoN sUCm AkwrW(ky) dy (AMqrjwmI) (AMqr+jwmI) (AMqr) AMdr
dI(jwmI) jwnx vwly, (AMqr+jwmI) (AMqr) AMdr dy(jwmI) pRyrk hoN jI[ gur
pRmysr jI sRb ivAwpI AMqrjwmI bRhm jI dy srgun Avqwr hoxy krky AMqrjwmI
hn[ XQw:- qU vf dwqw; AMqrjwmI] sB mih rivAw; pUrn pRB suAwmI]) ismir
suAwmI AMqrjwmI; hir eyku nwnk.riv rihAw]) AMqrjwmI; so pRBu pUrw] dwnu
dyie; swDU kI DUrw]) myrw; AMqrjwmI hir rwieAw]) Gt Gt ky; AMqr kI jwnq]
Bly bury kI; pIr pCwnq]) AMqrjwmI; rihE ibAwip]) ijmI jmwn ky ibKY;
sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY]) sBnI QWeI; rivAw
Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]) jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI
isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru] hMgqw sihq AMqrjwmI
khwaux vwlw, jy dUjy dy mMdy sMklp d`sygw, qW mMdy sMklp Es dy idl’c Aw
jwxgy[ pr gurqw ibrwjmwn prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI AYsy
AMqrjwmI hn, Awpxy ipAwry is`K b`cy jI dy pRym nUM AMqrjwmqw nwl bu`J ky, aus
dy iDAwn’c, rMgW 2 dy gursbd Byj ky, iekwgRqw b^S ky ivkwrW qoN ij`q krwauNdy
hn[ jy guris`K AMqly suAwsW’qy hY, qW BI AMqrjwmqw nwl, Awpxy ipAwry jI dy
kSt nUM bu`JidAW, aus dy rom 2’c vs ky, aus dy kSt Awp shwrdy hn[ pRymI jI,
myrw; AMqrjwmI hir rwieAw] Anuswr AMqrjwmI 3 kih 2 ky, hr smyN jpdy
rihMdy hn[ jdoN ieh AiBAws krdy hn, ik AMqrjwmI jI hux myry idl dI jwxdy
hn, qW AsMK mhW pwp inivrq huMdy hn, rom 2 suK SWqI ’c vsdw hY[ sRIr krky
mwVw krm qW kI krnw hY?mn krky BI mwVw sMklp nhIN auTwauNdy[ koit
nmskwr[
ApnI giq imiq; jwnhu Awpy] 1.hy prmpUjnIk vwihgurU jI!Awp jI ny hux
AnMq sUrj cMd DrqIAW qwry mMfl AkwS, Awpxy Anq klwvwn pUrn myhrvwn
inrgun pRkwS’c, itkwA ky r`Ky hoey hn, ies leI ApnI rcI AsMK bRhmMf dI
rcnw nUM, (imiq) mrXwdw’c r`Kx dI ApnI(giq) ivvsQw nUM, Awpy hI(jwnhu)
jwxdy hoN jI[ XQw:- qumrI giq imiq; qum hI jwnI] nwnk dws; sdw kurbwnI])
www.Gursevak.com 196 q`qkrw
AwpxI imiq Awip jwxdw; Awpy hI gauhru] 2.Awpy lwieE; Apnw ipAwru]
Anuswr Awpxy nwl Awpxw ipAwr Awp lw ky, hy s`cy pwiqswh jI!Awpxy is`K
dI(giq) kilAwx krn dI ApnI(imiq) mrXwdw nUM, Awpy hI(jwnhu) jwxdy hoN
jI[ XQw:- krqy kI imiq.krqw jwxY; kY jwxY.guru sUrw]
Awpn sMig; Awip pRB rwqy] (pRB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU pRkwS srUp inrgun
bRhm jI(Awpn) Awpxy srgun srUp idRStmwn AsMK bRhmMf dy pswry ’c ivAwpk
ho ky, ies sMig Awip hI(rwqy) rMgy hoN jI[ vw(pRB) inrgun pRkwS srUp bRhm jI,
jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY] Anuswr(Awpn) Awpxy inrgun pRkwS nwl, jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Anuswr ivsmwd Ajpw jwp’c
Awip hI(rwqy) rMgy hoN, Bwv Awpxy Awp qoN Awp hI pRkwSvwn, Awpxw jwp Awp
hI kr rhy hoN jI[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu])
Ajpw jp hYN]
qum@rI ausqiq; qum qy hoie] nwnk; Avru n jwnis koie] 7] {s`cy siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI, vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dy snmuK js kr rhy hn:- Ksmu
qU hY; sBnw ky rwieAw] hy mh`lw pMjvW jI!Awp jI Ajpw jwp inrgun bRhm jI
dy srgun Avqwr hoN jI[ rom 2 krky, vwihgurU Ajpw jwp’c hr smyN lIx hoN
jI[ AMdr bwhr AsMK pRkwS nUr gurSbdW ArQW sihq, ivsmwd bRhm jI dy
drSn kr rhy hoN jI[ pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu
n pwr] Anuswr Anhd Junkwr ivsmwd suK’c lIx, Awp jI nUM, q`qW Aqy
swrIAW AvwzW’coN jwp sux irhw hY[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm
ibnw; ko bolY ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor])
ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr
ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) grIbI.gdw hmwrI] KMnw.sgl rynu CwrI]
Anuswr AsMK nmskwrW hI nmskwrW kridAW, AiqAMq hI gRIbI nwl, Awp jI
Akwl purK jI dy snmuK byAMq ausqq kr rhy hn[ ”}
qum@rI ausqiq; qum qy hoie] nwnk; Avru n jwnis koie] 7] sRI gurU nwnk
dyv swihb jI pMjvyN srUp’c snmuK &urmw rhy hn:- hy vwihgurU jI!Awp jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy nwm jI, inrDn nUM Dn inQwvyN nUM QW, inmwxy nUM mwx b^Sdy
www.Gursevak.com 197 q`qkrw
hn[ Awp jI swrIAW GtW nUM rozI, AwpxI joiq pRkwS nUr pyRm nwm jwp dwn hr
smyN b^S rhy hoN jI[ koit bRhmMf dy krn krwvnhwr, swrIAW GtW dy suAwmI
AMqrjwmI hoN jI[ swrI rcnw dI sMBwl dI mrXwdw BI Awp hI jwxdy hoN[ Awpxy
AsMK bRhmMf dy pswry ’c, Awp hI rMgy hoey hoN jI[ AsMK sUrj cMd qwry mMfl
DrqIAW, hvwvW AkwS AgnIAW pwxI, cwr KwxIAW dy jIv, swrI rcnw dy sUCm
qoN sUCm v`fy qoN v`fy swry Akwr, AsMK sMq Bgq, sB DrmW dy Dwrimk AsQwn
Awp jI ny rcy hn, hy inrgun bRhm jI!AwpxI rcI smUh rcnw AsMK q`qW bRhmMfW
jIAW jMqW smyq, hr smyN Awpxw jwp Awp jp rhy hoN jI, XQw:- jl Ql mwhy;
Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd
sUrj guxqwsw] ies leI hy vwihgurU jI!(qum@rI) Awp jI dI(ausqiq) mihmw,
(qum) Awp jI(qy) qoN, hr smyN(hoie) ho rhI hY[ dwsn dws gRIb qoN nhIN ho skdI,
ikauN jo, hmrI ijhbw eyk pRB; hir ky gux Agm AQwh] hm ikau kir jph
ieAwixAw; hir qum vf Agm Agwh] Anuswr dwsin dws dI zbwn ie`k hY,
mihmw bhuqI qoN bhuqI hY[ Awp jI qoN ibnw, Awp jI dI mihmw nUM(Avru)
hor(koie) koeI BI, (n) nhIN(jwnis) jwx skdw] 7] XQw:- khw lgY; iehu kIt
bKwnY] mihmw qoir; quhI pRB jwnY] ipqw jnm ijm; pUq n pwvY] khw qvn kw;
Byd bqwvY] 4] qumrI pRBw; qumY bin AweI] Aaurn qy; nhI jwq bqweI]
srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] (hir)
vwihgurU ju`go ju`g At`l sRI gurU gRMQ swihb jI(ko) dy s`cy(nwmu) vwihgurU gurbwxIjI,
hr smyN jip jp ky, gurbwxI gurU jI dy &urmwey (inrml) au~jl inSkwm SuB
praupkwrI(krmu) kMm krny hI(srb) swirAW (Drm) DrmW(mih) ’coN, At`l s`cw
hrmn ipAwrw, sRb`q dw Blw krky auDwrn vwlw, sRyst Drmu hY[ XQw:- qij siB
Brm; BijE pwrbRhmu] khu nwnk; Atl iehu Drmu]) bilE crwgu, AMD´wr mih;
sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm]) mwirAw iskw jgiqR ivic; nwnk inrml pMQ clwieAw[
sgl ik®Aw mih; aUqm ikirAw] swDsMig; durmiq mlu ihirAw] jog j`g
qp kpt nwl kIqy mwiekI DMdy, mMd krm Awid izMdgI dI(sgl) swrI
ik®Aw(mih) ’coN, ieh hI (aUqm) sRySt ikirAw hY, jo siqgurU jI dI swDsMig
jI’c, sdw leI Awauxw hY, ikauN jo swDsMig jI’c Awaux qoN, gurU jI duAwrw ies
www.Gursevak.com 198 q`qkrw
dI, nSy pr igRh ivkwrI AOgux kql bMbW nwl inrdoSW nUM &Ukx Awid(durmiq)
(dur+miq) (dur) KotI miq vwlI(mlu) mYL (ihirAw) curw leI jWdI hY[ XQw:-
isK kI guru; durmiq mlu ihrY] gurbcnI; hir nwmu aucrY]) koit ApRwD; swDsMig
imtY] ijvyN b`cy pws AYsI cIz hovy, ijs nUM Kw ky ibmwr jW mrdw hovy, s`icAwry
mwpy FMg nwl aus dI cIz corI kr lYNdy hn[ ieauN, siqgur kIno praupkwru]
Anuswr qum gMBIr DIr aupkwrI; gurU pRmysr jI v`loN, Awpxy is`K dI durmiq mYL
nUM curwieAw jWdw hY[ curwieAw ies leI jWdw hY, ik b`cy vWg AsIN durmiq nUM
iqAwgxw nhIN cwhuMdy[ sMswr qoN BI(ihirAw) curwieAw jWdw hY[ pRgt nhIN krdy
ik AsIN is`K dI durmiq mYL curweI hY[ sMswr qoN Cupwaux dw Bwv hY ik is`K nUM
SrimMdgI n hovy, Awpxy is`K dw pVdw Fkdy hn[
sgl audm mih; audmu Blw] hir kw nwmu; jphu jIA sdw] hy BweI!Awpxy
jIA AMdr, (hir) vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kw) dy prmpUjnIk SuB s`cy(nwmu)
vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau] rom 2 dy ipAwr nwl sdw jphu, mUrqI-
pUjx vrq r`Kx j`g, jor zulm corI XwrI mMd krm krn dy(sgl) swry (audm)
XqnW(mih) ’coN, ieho hI(Blw) sRySt(audmu) Xqn hY[ XQw:- audmu kir hir
jwpxw; vfBwgI Dnu Kwit] sMq sMig hir ismrxw; mlu jnm jnm kI kwit])
audmu kryidAw jIau qUM; kmwvidAw suK BuMcu] iDAwieidAw qUM pRBU imlu;
nwnk.auqrI icMq]
sgl bwnI mih; AMimRq bwnI] hir ko jsu suin; rsn bKwnI] hy BweI!vyd
isMimRq purwx kqyb gIqw, KMf bRhmMf dI(sgl) swrI(bwnI) bwxI(mih) ’c.ieho hI
AMimRq bRhmwnMd rs srUp(bwnI) Dur ky gurbwxI jI hn, jo pUry gurU jI, BgqW mhW
purKW ny, sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] Anuswr swrIAW
GtW’coN(hir) vwihgurU jI dy jsu(ko) nUM, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih, AibnwsI rwm] Anuswr Awpxy rom 2 dy kMnW nwl, pUrn SrDw ivSvwS
sihq suin ky(rsn) jIB nwl, shij suBwie; bolY hir bwxI] Anuswr sihj
suBwey(bKwnI) khy hn[ XQw:- bwxI gurU.gurU hY bwxI; ivic bwxI AMimRqu swry]
gurubwxI khY.syvku jnu mwnY; prqiK gurU insqwry]) AMimRq bwxI qqu vKwxI;
igAwn iDAwn ivic AweI] gurmuiK AwKI gurmuiK jwqI; surqˆØI krim iDAweI]

www.Gursevak.com 199 q`qkrw


sgl Qwn qy; Ehu aUqm Qwnu] nwnk ijh Git; vsY hir nwmu]8]3] siqgurU
nwnk dyv swihb gurqw ibrwjmwn sRI gurU gRMQ jI &urmwauNdy hn:- jog j`g qp
r`qI 2 krky sRIr ktwaux Awid kTn qoN kTn swDnW rUp AsQwn vw irdy AsQwn
AQvw jo au~cIAW qoN au~cIAW pdvIAW hn, aun@W(sgl) swirAW (Qwn) AsQwnW(qy)
qoN, Ehu gurmuiK ihrdw (aUqm) sRySt Qwnu bRhm srUp hY, (ijh) ijs(Git) ihrdy
’c, (hir) vwihgurU jI dy im`Ty ipAwry; nwnk nwm Amol] (nwmu) gurbwxI jI(vsY)
vsdy hn, ikauN jo ihrdy ’c vsxy krky, ivsmwd Ajpw jwp ivAwpk bRhm jI’c
lIxqw ho jWdI hY] 8] 3] XQw:- DMin su irdw; ijh crn bswieAw] crn
bswieAw.sMq sMgwieAw; AigAwn AMDyru gvwieAw] BieAw pRgwsu.irdY aulwsu; pRBu
loVIdw pwieAw] duKu nwTw.suKu Gr mih vUTw; mhw Anµd shjwieAw] khu nwnk.mY
pUrw pwieAw; kir ikrpw.Apuny pih AwieAw]
gauVI suKmnI mÚ 5]) AstpdI jI cOQy, Awid 266.
31.(inrgunIAwr nMny ibhwrI d`b ky dIrG bolo, ishwrI n lwau) sloku]
inrgunIAwr ieAwinAw; so pRBu.sdw smwil] ijin kIAw.iqsu cIiq rKu;
nwnk.inbhI nwil] 1]
{prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI prm-im`qR ivcoly bx ky, ies
sloku AstpdI ’c, Akwl purKu jI dy, praupkwr d`s ky, ismrn krn, ic`q ’c
vswaux nUM kih ky, bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ieAwhU
jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk rwiK lyhu; Awpn kir krm] Anuswr AOguxW
ivkwrW cOrwsI dy gyVy dy vsIkwr, inrgunIAwr AikRqGx nUM, SuB s`cy crn-kmlW
nwl joVdy hn[ Awpxy sIs kurbwn krky, bwh pkiV guir kwiFAw; soeI auqirAw
pwir] Anuswr ies nUM bWhoN PV ky, mhW pwpW ivkwrW AOguxW Agn dy smuMdR’coN
k`Fdy hn[ XQw:- Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir
insqwrw]) aUpir Bujw kir.mY gur pih pukwirAw; iqin.hau lIAw aubwrI] 1])
qRwih qRwih.srin jn Awey; guru hwQI dy inklwvYgo])
ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q crnkml sMg joVIey[ mn locy buirAweIAW;
gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur qygbhwdr boilAw; Dr peIey.Drm n CoVIey[ bWh
ijn@W dI pkVIey; isr dIjIey.bWh n CoVIey[ sRb ivAwpI mhW ivsmwd pRym ibnY:-
sB pRymIAW dy ipAwry crn c`t ky, pRym bynqI hY ik AwpW swry hI, AwpxI bWh
www.Gursevak.com 200 q`qkrw
pUrn gurU jI nUM PVweIey, vwihgurU vwihgurU vwihgurU iDAweIey[ inhwl ho jweIey,
gur crnn smweIey, sB Pl pweIey, jmW jUnW qoN bc jweIey[ }
inrgunIAwr ieAwinAw; so pRBu.sdw smwil] ies nUM b^Swaux leI pRB pwis
jn kI Ardwis; qU scw sWeI] Akwl purK jI pws pUrn pRym iekwgRqw nwl
Ardws krdy hn[ prmpUjnIk koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw
ry] DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv siqgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:-
iKmw inmRqw gRIbI sihnSIlqw gurU pRymw-BgqI ismrn inSkwm syvw(inrgunIAwr)
SuB guxW qoN rihq, sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn pUrn myhrvwn
vwihgurU jI dy praupkwrW nUM Bulwaux vwly AikRqGx hy(ieAwinAw) Anjwx
jIv!(so) Es(pRBu) vwihgurU jI nUM, sdw (smwil) cyqy kr[
ijin kIAw.iqsu cIiq rKu; nwnk.inbhI nwil] 1] iqsu qU syiv; ijin qU
kIAw] Anuswr(ijin) ijn@W ny Awp jI nUM, (kIAw) pYdw kIqw hY, (iqsu) iqn@W s`cy
vwihgurU jI nUM cIiq ’c vsw ky rKu, jo jmW jUnW ivkwrW AOguxW qoN r`Kx leI, Awp
jI nwil(inbhI) inB rhy hn, inBxgy sdw leI, Bwv Anq klwvwn AsMK AnMq
pRkwS hI pRkwS srUp Ajpw jwp bRhm jI, Awp jI dy AMdr bwhr BrpUr
ivAwpk, Awp jI dy pRkwSk r`iKAk qy inrlyp BI hn[ ijn@W dI joiq nwl Awp
jI vyKdy suxdy ijauNdy jwgdy hoN[ XQw:- AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie] ijvyN
imit gey bYr; Bey sB ryn] Anuswr sB dI crn-DUV bx ky, inrvYr inRivkwr
inrhMkwr prmpUjnIk sMq Bgq jYdyv swihb jI ny, Awpxy ic`q’c vsw ky Xwd
kIqy, nwl inBy] 1]
31.swKI:- jYdyv iqAwigE AhMmyv]) bRhmigAwnI sgl kI rInw] Anuswr
hMkwr dy iqAwgI sB kI crn-DUV bxy, pUrn bRhmigAwnI, vwihgurU ismrn dy
Avqwr, Ajpw jwp’c lIx Ajpw jwp dy dwqy, inRivkwr inrml inrvYr
mhWpurS, q`q byqy prmpUjnIk Bgq jYdyv swihb jI qIrQ XwqRw leI jgnnwQ
purI qoN qury, rsqy’c ie`k swaU rwjw, Awp jI qoN kIrqn sux ky, bhuq hI ^uS
hoieAw[ Awp jI dy l`k nwl mohrW dI bWslI bMn@ idqI[ XwqRw kridAW ie`k
srW’c rwq nUM, ismrn’c lIx Arwm kr rhy sn[ bwhroN fwkU srW’c Awey[ Awpo
iv`cIN ikhw, “A`j qW Bu`Ky hI mr gey hW[ ”ieh sux ky, kruxwlX hYN]) Bgq qyry
dieAwl; En@w imhr pwie] Bgq jI ny aun@W nUM bVy hI ipAwr nwl bulw ky ikhw,
www.Gursevak.com 201 q`qkrw
“BweI!Bu`Ky ikauN mrnw hY?mohr lY jwau, Ck lau[ ”inSkpt suBwA hox krky,
Bgq jI ny mohrW dI bWslI’coN aun@W dy swhmxy ie`k mohr k`F ky dy idqI[ bzwroN
r`j ky vwips Aw gey[ spY duDu pIAweIAY; AMdir ivsu inkor] Anuswr Bgq jI
nUM CL nwl ikhw, “hy mhWpurSo!Awp jI ny ik`Qy jwxw hY?”qW ikhw,
“BweI!qIrQW ’qy jw ky BjnwnMdI mhWpurSW dI SuB s`cI syvw krnI hY[ Awp jI
ny ik`Qy jwxw hY?”AgoN ikhw, “jI AsIN BI qIrQ XwqRw jwxw hY[ ”mhWpurSW
ikhw, “AsIN iek`Ty XwqRw krWgy[ ”iek`Ty quridAW aujwV ’c ^Uh ’qy pwxI pIx
leI Tihry, qW ie`k cMfwl ny ikhw, “ies nUM mwr ky ^Uh ’c su`t idau[ ”dUjy
ikhw, “Koh ky h`Q v`F ky ^Uh ’c su`t idau[ ”inrdY jMqu; iqsu.dieAw n pweI]
Anuswr prmpUjnIk Bgq jI qoN mohrW Koh ky, dony h`Q v`F ky ^Uh ’c su`t idqy[
jgqu psU AhM kwlu ksweI] ksweIAW ny pUrn sMq mhWpurS jI dy h`Q v`F ky bhuq
v`fw Gor pwp kIqw[ Bgq jI dw ^Un inkl ky, ^Uh dw pwxI lwl ho igAw[ Bgq
jI ny goibMd gIq Dwrimk poQI ilKI hY[ kSt pIVw hox dy bwvjUd BI ^Uh’c, sUK
dUK; jn sm idRstyqw]) jo nru duK mY; duKu nhI mwnY] Anuswr smidRSt mhWpurS,
ivsmwd iekwgRqw’c lIx, goibMd gIq gwaux l`g gey[ kudrqI aus ielwky dw
rwjw lCmx sYn ^Uh’qy phuMicAw, qW kI dyiKAw?ik ^Uh ’c KV@y mhWpurS jI,
im`TI 2 Avwz ’c, vwihgurU jI dw js gw rhy hn[ ^Uh dw pwxI swrw lhU luhwn
hY[ &urqI nwl prmpUjnIk Bgq jI nUM ^Uh ’coN k`iFAw, qW, ijau mhw auidAwn
mih; mwrgu pwvY] iqau swDU sMig imil; joiq pRgtwvY] Anuswr AYsI ikRpw hoeI,
drSn krky ivsmwd ho gey, ik iksy ’c ieqnw DIrj nhIN dyiKAw, jo h`Q v`Fy
hox dy bwvjUd BI hwey sI n kry, blik pRmwqmw jI dw js gwvy[ rwjy dI mhwn
SrDw b`J geI[ hMkwr ivkwr dy iqAwgI mhWpurSW nUM GoVy ’qy ibTw ky Awpxy
mihlW ’c lY gey[ bVy hI ipAwr siqkwr nwl SuB syvw krn l`gy[ ; cMdn
inkit sB cMdnu hueIAw] Anuswr syvw kridAW 2 Bgq jYdyv jI dI crn Coh nUM
pRwpq ho ky, pUrn Bgq bx gey[ bVy hI rMgW 2 dy ipAwr nwl syvw krdy, rwq nUM
Bgq jI dy crn-kmlW’c syvw ismrn krdy, rwj mihlW’c rwxIAW pws n
jWdy[ Awp h`QIN ieSnwn krwauNdy, m`uTI cwpI krdy[ ie`QoN q`k BI ik Bgq jYdyv
jI nUM rwj isMGwsn’qy ibTwauNdy, Awp AwigAwkwrI ho ky rwj pRbMD krdy[ swry
dyS’c pRymw-BgqI hox l`g geI[ Bgq jYdyv jI ny ijvyN bcn kihxw, iqvyN hI
www.Gursevak.com 202 q`qkrw
kmwauxw[ jy ko bcnu kmwvY sMqn kw; so gur prswdI qrIAY] Anuswr pRmwqmw jI
dI AYsI b^iSS hoeI, vr^w bhuq peI, bhuq 2 AMn jm@W ho igAw[ ij`Qy
prmpUjnIk r`b rUp Bgq jI dy h`Q v`Fy sn, au~Qy mINh n pYxy krky kwL pY
igAw, qW Bgq jI ny ikhw, “hy gurmuiK rwjn jI!pRmwqmw jI dI Awpxy’qy bhuq
3 hI ikRpw hY, Awp jI dy vzIr Aihlkwr bhuq hI cMgy hn, prjw BI bhuq hI
suKI hY[ pRmwqmw jI dy nwm’qy gRIbW nUM mu&q AMn lutw idau, ijs krky vwihgurU jI
dI Awp jI’qy hor hI ^SI hovy[ ieh hukm suxidAW hI rwjy ny dwn dyxw SurU kr
idqw[ ieh g`l sux ky ij`Qy kwL ipAw sI, au~QoN lok AMn lYx Awaux l`gy[ ijhVy
cMfwlW ny Bgq jI dy h`Q v`Fy sn, auh BI Koqy lY ky Awey, nOkrW nUM ikhw, “AsIN
AMn lYx Awey hW[ ”aun@W ikhw, “BweI!qusIN rwjy pws jw ky pRym bynqI kro, jy auh
AwigAw dyxgy qW AsIN AMn dyvWgy[ ”ieh rwj drbwr’c gey, qW kI
dyiKAw?sunihrI C`qR Ju`l irhw hY, do cOrdwr cOr kr rhy hn[ prmpUjnIk Bgq
jYdyv jI ismrn’c lIx isMGwsx’qy ibrwjmwn hn[ ien@W dy pYrW dI im`tI inkl
geI[ “hux mwry gey, ieh qW auhI bYTw hY, AwpW ijs dy h`Q v`Fy sn, hux ieh
AwpW nUM su`kw nhIN jwx dyvygw[ ”rwjy qoN AwigAw leI[ rwjy ny ikhw, “Bgq jI
nUM m`Qw tyko[ ”jdoN Bgq jI nUM m`Qw tyikAw, BwvyN ieh K`tI zihr kuMflIey s`p
sn, qW BI smidRsty pUrn Bgq jI ny myhr AMimRq BrI ing@w pweI[ XQw:- qYsw
AMimRqu; qYsI ibKu KwtI]) bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu brsI] BgqW ikhw,
“BweI!ien@W dw ^Ub Awdr siqkwr kro[ ” ien@W dI jwn sOKI ho geI[ rwj
p`Dr’qy ien@W dw siqkwr kIqw[ ien@W nUM mihlW’c invws idqw, nOkr bhuq
isAwxy sn, ien@W dIAW BYVIAW AwdqW dyK ky ikhw, “ieh mlwmqW ik`QoN Aw
geIAW?”isAwixAW ikhw, “AwpW Bgq jI dw bcn mMnxw hY[ rwq lMGw ky AMn
dy ky ivdw krky, jdoN krmcwrI vwips muVn l`gy, qW krmcwrIAW pu`iCAw, “qusIN
qmwkU pINdy, mMdw boldy hoN, Bgq jI ny quhwfw ieqnw siqkwr ikauN krwieAw
hY?”qW, siqgur kI rIsY.hoir kcu ipcu boldy; sy kUiVAwr kUVy JiV pVIAY]) ; jb
bolY qb PIky] Anuswr ikhw, “swfw siqkwr ikauN n krvwey?ieh swfy ipMf dw
cUhVw hY[ auh swfy koLoN frdw sI, ik myrw pwj au~GV jwvygw[ ”Bgq kI inMdw;
kMDu CydwvY] Anuswr vwihgurU jI dI AYsI s^q nrwzgI hoeI, DrqI Pt geI, iv`cy
hI grk gey[ nOkrW ny Aw ky rwjy jI nUM d`isAw, qW rwjy ny swrI g`l Bgq jYdyv
www.Gursevak.com 203 q`qkrw
jI nUM d`sI, ;jhw iKmw qh Awip] Anuswr iKmw dy srUp Bgq jYdyv jI ny Awpxy
tuMf mL ky A&sos kIqw, ssiqR qIKix.kwit fwirE; min n kIno rosu] kwj auAw
ko.ly svwirE; iqlu n dIno dosu] Anuswr ikhw, kwhnUM mrny sn?ieqnI g`l kihx
qoN, sUky; hry kIey iKn mwhy] Anuswr Bgq jYdyv jI dy h`Q hry ho gey, Bwv dovyN
h`Q swbq ho gey[ DMn Bgq jYdyv jI; dwsW dI sdw slwm[ iqAwgI hMgqw Bgq
jI; sd jpo iqn nwm[ tuMf hry ho gey, dyK dieAw ky kwm[ jpo BweI vwihgurU
rwm rwm[ so jdoN koeI kSt dyvy, ivGn pvy, mn kwhLw pvy qW pUrn Bgq jYdyv
jI dw prmpiv`qR SuB s`cw nwm AwpW BI jpIey, jpx jpwaux nwl gurqw
ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI, idl idmwZ rom 2’c, gurbwxI hI gurbwxI
Byjdy hn, Ajpw jwp b^Sdy hn, gurbwxI ByjidAW 2 lUM 2’c vs jWdy hn[
srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] dI mhW Agm ivsmwd AvsQw b^Sdy
hn[ so Bgq jI dw prmpiv`qR SuB s`cw nwm jpx dy AsMK hI lwhy hn[
s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW A`T pauVIAW
AstpdI jI cOQy[
rmeIAw ky gun; cyiq prwnI] kvn mUl qy; kvn idRstwnI] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv siqgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hm
inrgunIAwr; nIc Ajwn] Anuswr hy inrgunIAwr ieAwxy, prwnI!(rmeIAw) koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) Epiq prlau; iKn mih krqw]
Awip Alypw; inrgunu rhqw] sRbivAwpI pRkwS srUp Ajpw jwp. vwihgurU jI(ky)
dy(gun) praupkwr (cyiq) cyqy kr[ ijn@W ny Awpxy ivsmwd AlOikk nUr pRkwS
nwl, (kvn) ikhVy(mUl) mu`F rkq ibMd(qy) qoN, Awp jI dI(kvn) kYsI suMdr nr
nwrwiexI Amolk, goibMd jI nUM imlx vwlI dyh bxw ky(idRstwnI) idKw idqI hY[
ijs rkq ibMd nUM koeI h`Q nhIN lwauxw cwhuMdw[
XQw:- BeI prwpiq; mwnuK dyhurIAw] goibMd imlx kI; ieh qyrI brIAw])
iesu pwnI qy; ijin qU GirAw] mwtI kw ly dyhurw kirAw]) mw kI rkqu; ipqw
ibdu Dwrw] mUriq sUriq; kir Awpwrw] joiq dwiq jyqI.sB qyrI; qU krqw sB
TweI hy] 4]
ijin qUM; swij svwir sIgwirAw]) ijin qnu mnu swij sIgwirAw; iqsu syqI

www.Gursevak.com 204 q`qkrw


ilv lwie] Anuswr (ijin) ijn@W Akwl purKu vwihgurU jI ny, (qUM) Awp jI
nUM(swij) pYdw krky, h`Q pYr kMn n`k A`KW Awid AMgW nUM pRqMgW nwl svwir ky,
bVw hI suMdr sIgwirAw hY[ ijvyN A`KW ’qy sohxIAW plkW lweIAW hn, dMdW
swhmxy bu`l lwey hn[ isr ’qy suMdr sohxy kys idqy hn[ kMnW nUM C`jy lwey hn, jy
n l`gy hox qW bu`cw burw l`gdw hY[ sohxI cmVI lweI hY, jy n huMdI qW m`KIAW ny hI
Kw jwxw sI[ sony vrgI suMdr dyhI idqI hY[ XQw:- mwxs jnmu vf puMny pwieAw;
dyh su kMcn cMgVIAw]) mÚ5] PrIdw aumr suhwvVI; sMig suvMnVI dyh] ivrly
kyeI pweIAin@; ijn@w ipAwry nyh] 2]) eyh dyh su bWkI.ijqu hir jwpI; hir hir
nwim suhwvIAw] vfBwgI pweI nwmu sKweI; jn nwnk rwim aupweIAw] 1]
grB Agin mih; ijnih aubwirAw] (ijnih) ijn@W vwihgurU jI ny Awp jI
nUM, prmpUjnIk mwqwjI dy(grB) pyt.dI qyz Agin(mih) ’c, Awpxw ismrn
b^S ky, Pu`l nwloN koml sohl nUM(aubwirAw) bcwauxw kIqw hY[ ij`Qy mwqw dy KwDy,
k`cy roV BI hzm ho jWdy hn[ XQw:- iesu pwnI qy; ijin qU GirAw] mwtI kw ly
dyhurw kirAw] aukiq joiq lY suriq prIiKAw] mwq grB mih; ijin qU rwiKAw]
rwKnhwru, smHwir jnw] sgly Coif, bIcwr mnw]) mwq grB mih.Awpn ismrnu
dy; qh qum rwKnhwry] pwvk swgr AQwh lhir mih; qwrhu qwrnhwry]) jyn
klw.mwq grB pRiqpwlµ; nh CydMq jTr rogxh]
bwr ibvsQw; quJih ipAwrY dUD] mwqw jI dI pihlI gRwhI nwVUey duAwrw,
b`cy nUM imldI hY, kYsw ivsmwd inXm hY!ijvyN prmpUjnIk ipAwry vwihgurU jI ny,
mwqw jI dy grB’c, (quJih) Awp jI dI pRiqpwlxw kIqI hY, jnm qoN lY ky(bwr)
bwlk (ibvsQw) AvsQw’c, mwqwjI dy AsQnW’coN, Awp jI nUM ^Ub im`Tw dUD
(ipAwrY) iplwauNdy rhy hn[ XQw:- KIru pIAY.KylweIAY vxjwirAw imqRw; mwq
ipqw suq hyqu]) pihlY; ipAwir lgw Qx duiD] dUjY; mwie bwp kI suiD]
Bir jobn; Bojn suK sUD]) ijh pRswid; CqIh AMimRq Kwih] Anuswr hy
jIv!vwihgurU jI ny Awp jI nUM, bhuq qrW@ dy AMimRq Bojn, Bir(jobn) juAwnI dy
suK, (sUD) igAwq Akl hoS b^SI hY[ XQw:- ijh pRswid; qyrw suMdr rUpu] so pRBu
ismrhu; sdw AnUpu]
ibriD BieAw; aUpir swk sYn] muiK AipAwau; bYT kau dYn] hy jIv! Awp
jI dw sRIr ibriD (BieAw) hox qoN, (swk) sbMDI(sYn) swQI, Awp jI dI syvw leI
www.Gursevak.com 205 q`qkrw
Awp jI aUpir Bwv pws KV@y rihMdy hn, (bYT) bYTy (kau) nUM hI, muiK ’c(AipAwau)
AMimRq Bojn(dYn) idMdy hn[ XQw:- CqIh AMimRq; ijin Bojn dIey] AMqir Qwn;
Thrwvn kau kIey] vw Awp jI dw sRIr.ibriD(BieAw) hox qoN, isr aUpir; TwFw
guru sUrw] Anuswr Awp jI dy isr aUpir prmpUjnIk ipAwry vwihgurU siqgurU gRMQ
swihb jI, s`cy (swk) sbMDI(sYn) swQI bx ky, (bYT) bYTy(kau) nUM hI, muiK
’c(AipAwau) AMimRq(dYn) dyxw krdy hn, Bwv Awp jI dy irdy ’coN, mUMh ’c AMimRq
bRhmwnMd rs, hr smyN Byjdy hn[ XQw:- gosweI; imhMfw ieTVw] AMm Aby Qwvhu;
imTVw] BYx BweI siB sjxw; quDu jyhw.nwhI koie jIau] 1]
iehu inrgunu; gunu.kCU n bUJY] bKis lyhu; qau nwnk sIJY] 1] prm ipAwry
prm pUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk mh`lw pMjvW jI, inrgun AikRqGx jIv nUM
b^Swaux leI, vwihgurU jI dy snmuK Ardwis krdy hn:- hy vwihgurU jI!Awp jI
dy aupRokq praupkwrW nUM Bulw ky, moih inrgun; sB guxh ibhUnw] Anuswr(inrgunu)
SuB guxW qoN rihq, gux hIx iehu AikRqGx jIv, Awp jI dy(gunu) praupkwr(kCU)
ku`J, Bwv QoVy mwqR BI, (n) nhIN(bUJY) b`uJdw, ik mYnUM mwqw jI dy grB dI A`g qoN
bcwA ky, Amolk mwxs dyhI qy pdwrQ swk sbMDI Br juAwnI suK b^Sy hn, hy
siqgurU rwmdws swihb jI!Awp jI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn
ikRpw krky, ies inrgun AikRqGx nUM bKis(lyhu) lvojI, (qau) qW jo ieh Awp jI
dy kIqy praupkwrW nUM(sIJY) smJy, praupkwrW nUM cyqy krky, inmK inmK; Twkur
nmskwrY] Anuswr Awp jI nUM inmK 2 rom 2 krky, nmskwrW hI nmskwrW
krky, Awp jI nUM pRwpq krky(sIJY) mukq, sPl ho jwvy] 1]
(h`sih) ijh pRswid; Dr aUpir suiK bsih] suq BRwq mIq; binqw sMig
hsih] hy BweI! (ijh) ijn@W gurU pRmysr jI dI, Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI ivsmwd pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, Awp jI(Dr) DrqI
aUpir, (binqw) supqnI(suq) spu`qRW(BRwq) BrwvW(mIq) im`qRW sMig(hsih)
h`sidAW, suiK nwl(bsih) vsdy hoN[ XQw:- bsuDw dIE; brqin blnw] iqsu
Twkur ky; iciq rKu crnw]) ijin dIey quDu; binqw Aru mIqw] iqsu Twkur kau;
riK lyhu cIqw] 2]

www.Gursevak.com 206 q`qkrw


ijh pRswid; pIvih sIql jlw] suKdweI pvnu; pwvku Amulw] ij`Qy pwxI
nhIN imldw, lokI bhuq hI duKI huMdy hn, byAMq jIv pwxI qoN ibnw, hux qV& 2 ky
mr rhy hn[ (ijh) ijn@W vwihgurU jI dI, sRb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn
Agm Apwr pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, Awp jI(sIql)
TMFw(jlw) pwxI (pIvih) pINdy hoN, (suKdweI) suK dyx vwlI(Amulw) Amolk(pvnu)
hvw(pwvku) A`g, Awp jI nUM pRwpq hY, Bwv hvw nwl swh lYNdy hoN, hor AnykW
kwrj krdy hoN[ A`g nwl Awpxw Kwxw pkwauNdy hzm krdy hoN, TMF ’c sykdy Awid
Anyk pRkwr dy kwrj krdy hoN[ XQw:- ijin dIAw quDu.pvnu Amolw] ijin dIAw
quDu.nIru inrmolw] ijin dIAw quDu.pwvku blnw] iqsu Twkur kI.rhu mn srnw]
3] vw (ijh) ijn@W vwihgurU jI dI, sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd
pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw rUpI(sIql) TMFw (jlw) pwxI (pIvih)
pINdy hoN, Bwv ikRpw hI TMFw pwxI hY[ XQw:- hir crx kvl mkrMd, loiBq mno;
Anidnuo, moih AwhI ipAwsw] ik®pw jlu dyih, nwnk swirMg kau; hoie jw qy, qyrY
nwie vwsw]
ijh pRswid; Bogih siB rsw] hy BweI!(ijh) ijn@W vwihgurU jI dI, sRb
ivAwpI Anq klwvwn mhw ivsmwd pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl,
Awp jI Kwx pIx pYn@x AsvwrI ieMidRAW dy(siB) swry rsw nUM(Bogih) Bogdy hoN[
XQw:- AMimRq rsu; Kwvih Kwn pwn] ijin dIey; iqsih n jwnih. suAwn] 3] khu
nwnk; hm lUx hrwmI] bKis lyhu; pRB AMqrjwmI]
sgl smgRI; sMig swiQ bsw] ijn@W dI, pUrn Agm ivsmwd ikRpw nwl,
mwieAw pdwrQ Gr, bRhmMf dI(sgl) swrI (smgRI) hvw pwxI AgnI Akws
DrqI Dn pdwrQ Gr pdwrQ AsvwrI nOkr sbMDI Awid sMig swiQ(bsw) vs rhy
hoN[ XQw:- pwxI pRwx pvix.bMiD rwKy; cMdu sUrju muiK dIey] mrx jIvx kau,
DrqI dInI; eyqy gux ivsry] 2]
dIny hsq pwv; krn nyqR rsnw] iqsih iqAwig; Avr sMig rcnw] ijn@W dy
h`Q nhIN Eh ivcwry ikvyN dovyN h`Q joV ky m`Qw tykx, Drm-ikRq krn, Awpxy sRIr
nUM sMBwlx Awid?hy mUV AMD jIv!Akwl purKu jI ny, pyKn kau nyqR; sunn kau
krnw] hsq kmwvn; bwsn rsnw] Anuswr Awp jI nUM siqgurW, siqsMgq
gursbdW, scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy qyry loA; scy Awkwr] dy drSn krn
www.Gursevak.com 207 q`qkrw
leI (nyqR) A`KW, gurbwxI sunx leI (krn) kMn, gurbwxI bolx bRhmwnMd rs,
pdwrQ Ckx, AMimRq gurbwxI kQw kIrqn krn leI (rsnw) jIB, gurU syvw,
Drm-ikRq krn leI(hsq) h`Q, crn cln kau; isru kIno myrw] Anuswr qurn
leI (pwv) pYr Awid, Amolk AMg(dIny) b^Sy hn[ dwiq ipAwrI; ivsirAw
dwqwrw] Anuswr (iqsih) iqn@W vwihgurU jI nUM iqAwig ky, (Avr) hor mwieAw
pdwrQ nSy kukrmW kusMgq ivkwrW sMig rcnw krdw hYN[ XQw:- iblwvlu mhlw
5] ibnu hir; kwim.n Awvq hy] jw isau.rwic mwic qum@ lwgy; Eh mohnI mohwvq
hy] 1] rhwau] kink kwimnI.syj sohnI; Coif iKnY mih jwvq hy] auriJ
rihE.ieMdRI rs pRyirE; ibKY TgaurI Kwvq hy] 1] iqRx ko mMdru.swij svwirE;
pwvku qlY jrwvq hy] AYsy gV mih.AYiT hTIlo; PUil PUil ikAw pwvq hy] 2]
pMc dUq.mUf pir TwFy; kys ghy Pyrwvq hy] idRsit.n Awvih AMD AigAwnI; soie
rihE md mwvq hy] 3] jwlu pswir.cog ibsQwrI; pMKI ijau Pwhwvq hy] khu
nwnk.bMDn kwtn kau; mY siqguru purKu iDAwvq hy] 4]
AYsy doK; mUV AMD ibAwpy] nwnk.kwiF lyhu; pRB Awpy] 2] prmpUjnIk gur
nwnk dyv goivMd rUp] vwihgurU siqgurU nwnk siqgurU Arjn dyv swihb jI,
inrgunIAwr ieAwxy AikRqGx mUV AMDy jIv nUM b^Swaux leI, vwihgurU jI dy
snmuK, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn Ardws kr rhy hn:- sB ku`J
b^Sx vwly vwihgurU jI nUM iqAwg ky, ivkwrW niSAW kukrmW pwpW ’c l`gx dy
AYsy(doK) doS du`K rog, hMkwr’c (AMD) AMn@y, mUrKw isir mUrKu hY; ij mMny nwhI
nwau] Anuswr nwm nUM n mMnx vwly mUrKW isr(mUV) mUrK nUM (ibAwpy) l`gy hoey
hn[ hy(pRB) sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU
swihbwn jI!AOguxW rUpI ^Uh’c if`gy nUM, ikRpw krky bWhoN PV ky Awpy hI kwiF(lyhu)
lvo jI] 2] XQw:- moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie
jIau]) qRwih qRwih.srin jn Awey; guru hwQI dy.inklwvYgo]) hm pwQr.loh bf
pwQr; gur sMgiq nwv qrwvYgo]) Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir;
siqguir insqwrw]) bwh pkiV guir kwiFAw; soeI auqirAw pwir]
Awid AMiq; jo rwKnhwru] iqs isau; pRIiq n krY.gvwru] jo vwihgurU jI
(Awid) mu`F mwqw jI dy grB qoN, (AMiq) mrn q`k, ies nUM rwKnhwru hn[ vw swrI
rcnw dy Awid, rcnw nMU Awpxy’coN pRgt krky, ies nUM Awpxy ’c lIx krky,
www.Gursevak.com 208 q`qkrw
rcnw dw AMiq krn vwly Awid AMiq inrgun bRhm jI, rcnw dy(Awid) mu`F qoN lY ky
rcnw dy AMiq q`k, swrI rcnw nUM rMgW 2 dy FMgW nwl jo rwKnhwru hn, (iqs)
iqn@W(isau) nwl, (gvwru) bysmJ pRIiq(n) nhIN (krY) krdw[
rMgW 2 dy FMg nwl r`Kx bwry, sRb ivAwpI mhW ivsmwd pRymmeI SuB
ivcwr:- paux pwxI; bYsMqr mwih] Anuswr.hy BweI!Anyk pRkwr dI hvw, Anyk
qr@W dy.pwxI, Anyk qr@W dI(bYsMqr) A`g ’c, vwihgurU jI Awp vsdy hn.ien@W nUM
Awpxy inrgun ivAwpk srUp’coN pRgt krky, ien@W dy pRkwSk pRyrk Awsrw BI
Awp jI Awp hI ho rhy hn[ BwvyN ieh q`q ie`k dUjy dy ivroDI hn, pr Pyr BI
Awp jI ny Awpxy hukm’c bMn@ ky r`Ky hoey hn[ XQw:- bkrI isMGu.iekqY Qwie
rwKy; mn hir jip.BRmu Bau dUir kIjY]
jw kI syvw; nv iniD pwvY] qw isau mUVw; mnu nhI lwvY]) hir syvw mih;
prm inDwnu] Anuswr (jw) ijn@W s`cy siqgurU swihbwn jI kI, prmpiv`qR SuB s`cI
su`cI au~jl syvw krky, (nv) nON (iniD) inDIAW (pwvY) pw lvy[ XQw:- ijh
siqgur ismrMiQ; iriD isiD.nv iniD pwvY]) vw syvw krky nwm dI Aqotqw Ajpw
jwp rUpI(nv) nON (iniD) inDIAW(pwvY) pw lvy[ XQw:- Ast isiD; nv iniD
eyh] krim prwpiq; ijsu nwmu dyh]) (mUVw) mUrK(qw) iqn@W(isau) nwl, Awpxw
mnu nhI(lwvY) lwauNdw[
jo Twkuru; sd sdw hjUry] qw kau; AMDw jwnq dUry] jo(Twkuru) Anq klwvwn
Ajpw jwp vwihgurU suAwmI pRkwS hI pRkwS srUp inrgun bRhm jI, sd sdw hI
sB dy AMdr bwhr(hjUry) nyVy qoN nyVy hn, AOguxW ivkwrW pwpW kukrmW PYSn hMkwr
’c AMDw(qw) iqn@W (kau) nUM(dUry) dUr(jwnq) jwxdw hYY[ XQw:- qU BrpUir; jwinAw
mY dUir]) jwnq dUir; qumih pRB nyir]) hY nwnk nyr nyrI]
jw kI thl; pwvY drgh mwnu] iqsih ibswrY; mugDu Ajwnu]) ivic dunIAw;
syv kmweIAY] qw drgh; bYsxu pweIAY] Anuswr(jw) ijn@W siqgurU swihbwn jI
kI(thl) syvw krn nwl, (drgh) KMf bRhmMf dI rcnw, siqsMgq jI, s`cKMf
’c, (mwnu) vifAweI (pwvY) pwvy, (iqsih) iqn@W siqgurU swihbwn jI nUM, (mugDu)
mUrK (Ajwnu) bysmJ mUrK (ibswrY) Bulw irhw hY[
sdw sdw; iehu BUlnhwru] nwnk; rwKnhwru Apwru] 3] siqgurU siqgurU;
siqguru guibMd jIau] vwihgurU siqgurU nwnk dyv siqgurU Arjn dyv swihb jI,
www.Gursevak.com 209 q`qkrw
nwm hIx gvwr mUrK AMDy Anjwx sdw sdw; iehu BUlnhwru] jIv nUM b^Swaux
leI, vwihgurU jI dy snmuK iS&wrS kr rhy hn:- hy vwihgurU jI!mwieAw ivkwrW
moh hMkwr AigAwn’c PisAw iehu jIv, BwvyN sdw sdw(BUlnhwru) Bu`lx vwlw hY,
pr iPr BI Awp jI (Apwru) pwrwvwr qoN rihq, Bwv zrUr br zrUr(rwKnhwru)
r`Kx vwly hoNjI, ies leI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr
pRkwS srUp s`cI, ikRpw hI ikRpw krky r`K lau jI] 3]
(rcY.polw) rqnu iqAwig; kaufI sMig rcY]) gur kw sbdu.rqMnu hY; hIry ijqu
jVwau] sbdu rqnu ijqu mMnu lwgw; eyhu hoAw smwau] sbd syqI mnu imilAw; scY
lwieAw Bwau] Awpy hIrw rqnu Awpy; ijs no dyie buJwie] khY nwnku.sbdu rqnu
hY; hIrw ijqu jVwau]) nwmu Amolku rqnu hY; pUry siqgur pwis] siqgur syvY
ligAw; kiF rqnu dyvY prgwis]) rqn lwl; jw kw kCU n molu]) Anuswr
vwihgurU nwmu rUpI Amolk rqnu nMU, kaufI bdlY iqAwgY rqnu] Anuswr iqAwig ky,
(kaufI) mwieAw sMig(rcY) rc irhw hY[ XQw:- kbIr.kaufI kaufI joir kY; jory
lwK kroir] clqI bwr.n kCu imilE; leI lMgotI qoir]) jo dyvY.iqsY n jwxY mUVw;
idqy no lptwey] Dn eIrKw suAwd AwpxI vifAweI krnI krwauxI, kwm kRoD loB
moh hMkwr iqMn-gux &YSn kukrm sB mwieAw hY[ XQw:- rj gux qm gux.sq gux
khIAY; eyh qyrI sB mwieAw]) kih kbIr; ijsu audru iqsu mwieAw] qb Cuty; jb
swDU pwieAw]
(m`cY) swcu Coif; JUT sMig mcY]) KUbu KUbu KUbu KUbu; KUbu qyro nwmu]) Awid scu;
jugwid scu] hY BI scu; nwnk hosI BI scu]) scu sBnw hoie dwrU; pwp kFY Doie]
nwnku.vKwxY bynqI; ijn scu plY hoie] AYsy sRb ivAwpI mhW ivsmwd
Anqklwvwn Ajpw jwp, sweI nwmu Amolu; (swcu) s`cy nwm jI nUM Coif ky, JUTu JUTu
JUTu; JUTu dunI gumwnu] 1] Anuswr hMkwr nSy mhW pwp kql zor zulm mwieAw
ivkwr JUT sMig(mcY) m`cdw hY, kihMdw hY, ik swnUM qW JUT hI &ldw hY, jy s`c
bolIey qW Bu`Ky hI mr jweIey[ XQw:- (h`sUAw) pyiK pyiK ry.ksuMB kI lIlw; rwic
mwic iqnhUM lau hsUAw]) kuPr goA.kuPrwxY; pieAw dJsI]
jo Cfnw; su AsiQru kir mwnY] jo hovnu; so dUir prwnY]) jo Gru Cif
gvwvxw; so lgw mn mwih] ijQY jwie quDu vrqxw; iqs kI icMqw nwih]) qij
swd; shj suKu hoeI] Gr Cfxy; rhY n koeI]) jwig lyhu.ry mnw jwig lyhu; khw
www.Gursevak.com 210 q`qkrw
gwPl soieAw] jo qnu aupijAw sMg hI; so BI.sMg n hoieAw] 1] Anuswr(jo)
ijhVw sRIr suAwd sbMDI pdwrQ Gr sMswr Cfnw hY, (su) auho sB ku`J (AsiQru)
Ac`l s`cw sdw rihx vwlw(kir) krky(mwnY) mMndw hY[ XQw:- JUTu bwq; sw scu
kir jwqI] siq hovnu; min lgY n rwqI] 2] (jo) ijhVw (hovnu) hox vwlw hY Bwv
mrnw hY, (so) aus nUM dUir (prwnY) pCwxdw hY[ vw (jo) ijhVy vwihgurU jI, ijmI
jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] ies dy
AMdr bwhr lbw lb BrpUr.Awid scu; jugwid scu] hY BI scu; nwnk hosI BI
scu] Anuswr ip`Cy s`cy sn, hux BI s`cy hn, Awaux vwly smyN nUM BI s`cy(hovnu)
hoxgy, (so) aun@W nUM(dUir) dUr(prwnY) pCwxdw, mMndw hY[ aun@W dw ismrn syvw nhIN
krdw[ dUr pCwx ky mhW pwp nIc kMm krdw hY[
Coif jwie; iqs kw sRmu krY] sMig shweI; iqsu prhrY] gur syvw gursMgq
praupkwr ismrn krn dsvMD dyx dI bjwey, jo sMswrY ky kutMb imqR BweI, dIsih
mn myry; qy siB ApnY suAwie imlwsw] ijqu idin aun@ kw suAwau.hoie n AwvY; iqqu
idin.nyVY ko n Fukwsw]) jw kau musklu Aiq bxY; FoeI.koie n dyie] lwgU hoey
dusmnw; swk iB Bij Kly] sBo BjY Awsrw; cukY sBu Asrwau] iciq AwvY Esu
pwrbRhmu; lgY n qqI vwau] Anuswr ijhVy sbMDI im`qR pdwrQ pYsy ies nUM,
Coif(jwie) jWdy hn, (iqs) iqn@W(kw) dI ^wqr qn mn krky(sRmu) Qkwvt(krY)
krdw rihMdw hY, Bwv hr vyly iqn@W nUM ismrny krky JUrdw 2 Qkwvt krdw hY,
sRIr rogI ho jWdw hY[ vw (iqs) iqn@W(kw) dI ^wqr sRIr krky(sRmu) myhnq
qklI&W(krY) krdw rihMdw hY, Bwv aun@W nUM durmiq dw Kwxw pIxw pYn@xw dy irhw
hY[ Awp durmiq ’c l`gw hY, aunW@ nUM durmiq ’c lw irhw hY, ieh sRmu kr irhw
hY[ XQw:- pauVI] ffw.fyrw iehu nhI; jh fyrw qh jwnu] auAw fyrw kw sMjmo;
gur kY sbid pCwnu] ieAw fyrw kau; sRmu kir GwlY] jw kw; qsU nhI sMig cwlY]
auAw fyrw kI; so imiq jwnY] jw kau; idRsit pUrn BgvwnY] fyrw inhclu scu;
swDsMig pwieAw] nwnk qy jn; nh folwieAw] jo vwihgurU jI ies sMig jnmW
2’c shweI hn, (iqsu) iqn@W nUM(prhrY) C`f idMdw hY[ XQw:- imqRü ipAwrw nwnk
jI, mY Cif gvwieAw; rMig ksuMBY BulI]) sBu ikCu Apnw; ieku rwmu prwieAw] 1]
cMdn lypu; auqwrY Doie] grDb pRIiq; Bsm sMig hoie] idRstWq:- (grDb)
Koqy nUM swbx nwl nuhw Doie ky, grmI qoN bcwaux leI, jykr cMdn lypu kIqw jwvy,
www.Gursevak.com 211 q`qkrw
qW BI aus dI(Bsm) suAwh sMig hI pRIiq(hoie) huMdI hY, ikauN jo suAwh ’c ilt ky,
cMdn dw lypu(auqwrY) auqwr idMdw hY[ 2.ibnu ismrn; grDB kI inAweI] swkq;
Qwn Birst iPrwhI] 5]) DoqI Koil; ivCwey hyiT] grDp vWgU; lwhy pyit] 1]
Anuswr Kwx dy lwlcI ivkwrI jIv rUpI(grDb) Koqy nUM, igAwn nwm s`c rUpI
swbx, pRym rUpI pwxI nwl Doie ky, vYrwg rUpI cMdn lypu krn qoN BI, aus dI ivSy
rUpI(Bsm) suAwh sMig hI, pRIiq(hoie) huMdI hY[ ikauN jo ivSy rUpI suAwh ’c ilt
ky, vYrwg rUpI cMdn dI lypu nUM(auqwrY) auqwr idMdw hY[
AMD kUp mih; piqq ibkrwl] nwnk.kwiF lyhu; pRB dieAwl] 4] nwm rqn
iqAwg ky, JUT ’c m`cx vwly, AMD kUp mih; piqq ibkrwl] jIv rUpI Koqy nUM
b^Swaux leI, prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv gurU Arjn dyv
swihb jI, vwihgurU jI dy snmuK sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ardws krdy hn:-
mhW pwp. ivkwr.AOgux rUpI(AMD) AMn@y(ibkrwl) frwauxy(kUp) KUh (mih) ’c,
(piqq) if`gy, Apiv`qR, PrIdw.iqnw muK frwvxy; ijnw ivswirEnu nwau] Anuswr
(ibkrwl) frwauxy (AMD) AMn@y AikRqGx jIv nUM, hy(dieAwl) imhrvwnu swihbu
imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau, dyie dwnu] (pRB) vwihgurU
swihb jI!ikRpw krky bWhoN PV ky, kwiF lyhu jI] 4] XQw:- Agin swgr; bUfq
sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) bwh pkiV guir kwiFAw; soeI
auqirAw pwir]) moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie jIau])
qRwih qRwih.srin jn Awey; guru hwQI dy.inklwvYgo]) hsq Alµbnu dyhu pRB; grqhu
auDru gopwl] moih inrgun. miq QorIAw; qUM sd hI dIn dieAwl]
krqUiq psU kI; mwns jwiq] lok pcwrw; krY idnu rwiq] pKMfI kptI k`cy
gurU dI AMdrUnI hwlq d`s ky, aus nUM svwrdy hn:- DoqI Koil; ivCwey hyiT] grDp
vWgU; lwhy pyit] 1] Anuswr jIv rUpI pSU hr vyly KweI hI jWdw hY, dUijAW dy
isMg mwrn vWg, inrdoS jIAW nUM mwrdw hY[ pKMfI gurU dI(krqUiq) pu`TI krnI,
psU(kI) dI hY, Bwv pSU vrgI hI hY, pr jwiq(mwns) mnu`K dI hY[ Dn pdwrQ
CLx leI, Awpxy Awp nUM r`b khwaux leI idnu rwiq lok(pcwrw) idKwvw,
pRcwvw(krY) krdw rihMdw hY, Bwv dMB pKMf dw(pcwrw) pRcwr krdw hY[ “mYnUM

www.Gursevak.com 212 q`qkrw


pRmwqmw dy drSn huMdy hn, mYN ikhw myry syvk dw kMm svwro, qW r`b ny nwh khI, mYN
lV ky mnw ilAw, iPr mYN ikhw mYnUM qyry drSnW dI loV nhIN, mYnUM qW Awpxy syvkW dy
drSn cwhIdy hn[ ”XQw:- kUVu boil; murdwru Kwie] AvrI no; smJwvix jwie]
muTw Awip; muhwey swQY] nwnk.AYsw AwgU jwpY])
bwhir ByK; AMqir mlu mwieAw]) mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu
iKlaunw jwnW] 1] (inb`g) gj swFy qY qY DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w
jpmwlIAw; loty hiQ inbg] Eie hir ky sMq.n AwKIAih; bwnwris ky Tg] Anuswr
bwhir sMq (ByK) ilbws hY, (AMqir) AMdr mwieAw dI(mlu) mYL hY[ XQ:-
mwieAw.mnhu n vIsrY; mWgY dMmw dMm] so pRBu.iciq n AwveI; nwnk.nhI krMim]
Cpis nwih kCu; krY CpwieAw] luk ky mMd krm krky(CpwieAw) Cupw(krY)
krdw hY, pr kCu BI nwih(Cpis) lukdw vwihgurU jI qoN, ikauN jo vwihgurU jI srb
nYn; Awip pyKnhwrw] hn[ XQw:- sBu ikCu suxdw vyKdw; ikau mukir pieAw jwie]
Anuswr sdw vyKdy suxdy hn[ XQw:- AMqir bih kY krm kmwvY; so chu kuMfI
jwxIAY]) AMdir bhY; qpw pwp kmwey] hir AMdrlw pwpu; pMcw no auGw kir
vyKwilAw]) dyie ikvwV.Aink pVdy mih; pr dwrw sMig PwkY] icqR gupqu jb lyKw
mwgih; qb kauxu pVdw qyrw FwkY] 3]) ht ptx ibj mMdr BMnY; kir corI Gir
AwvY] Aghu dyKY ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]) AMdir kmwxw srpr auGVY; BwvY
koeI bih DrqI ivic kmweI] pr igRh ivkwrI nUM eyfz Awid l`gx qoN pqw l`g jWdw
hY[ Drmrwjw pws BI pwp pRgt ho jWdy hn[ XQw:- kbIr.jyqy pwp kIey; rwKy qlY
durwie] prgt Bey indwn sB; jb pUCy Drmrwie] (n`is B`ij) mwxsw ikAhu
dIbwxhu, koeI nis Bij inklY; hir dIbwxhu.koeI ikQY jwieAw] ijvyN s`jx T`g au~qoN
bYSnUM pihrwvy ’c sI, vwihgurU mh`ly pihly jI ny aus dy Bory’coN sO isr kFwieAw, aus
nUM r`b dw s`jx sMq bxwieAw[ gupq mMd krm kIqy, mhwrwijAW dy BI nhIN luky[
koeI AwdmI gupq mwVw krm krn l`gw sI, qW kI dyiKAw?bhuq v`fy iF`f vwlw,
Awpxy iF`f’qy v`fw Fol leI KV@w hY, bVw hI hYrwn ho ky pu`iCAw, “qUM kOx hYN?”qW
ikhw, “mYN krm dyvqw hW, jy qUM luk ky mwVw krm kryNgw qW Fol’qy f`gw mwr
dyvWgw[”
bwhir; igAwn iDAwn iesnwn]) jgu kaUAw; muiK cuMc igAwnu] Anuswr

www.Gursevak.com 213 q`qkrw


bwhir qW mwieAw, pr iesqRI inMdw JUT dy iqAwg Awid igAwn dIAW g`lW krdw
hY, qIrQW’qy jw ky iesnwn BI krdw hY, lokW nUM T`gx leI smwDI lw ky, iDAwn
mwieAw ivkwr ’c lwauNdw hY[ XQw:- mÚ1] piV pusqk.sMiDAw bwdM] isl
pUjis.bgul smwDM] muiK JUT.ibBUKx swrM] qRYpwl.iqhwl ibcwrM] gil mwlw.iqlku
illwtM] duie DoqI.bsqR kpwtM] jy jwxis.bRhmM krmM] siB.Pokt inscau krmM]
khu nwnk.inhcau iDAwvY] ivxu siqgur.vwt n pwvY] 2]
AMqir ibAwpY; loBu suAwnu] AYsy dMBI pKMfI dy(AMqir) AMdr, (loBu) lwlc
rUpI(suAwnu) ku`qw(ibAwpY) ivAwpdw hY[ XQw:- (BaukY. ksky.bol) AMqir loBu;
BaukY ijsu kuqw] jmkwlu iqsu.kdy n CofY; AMiq gieAw pCuqweI hy]) loB lhir
sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry]) AMqir loBu; iPrih hlkwey] inMdw
krih; isir Bwru auTwey] mwieAw mUTw; cyqY nwhI] Brmy BUlw; bhuqI rwhI] 2])
eyku suAwnu; duie suAwnI nwil] Blky Baukih; sdw bieAwil] kUVu Curw muTw
murdwru] Dwxk rUip; rhw krqwr] 1]) AMqir ibAwpY; loBu suAwnu] tUk:- kuMB dy
myly’qy ie`k pKMfI mwieAw’c iDAwn lw ky, bnOtI smwDI’c bYT igAw, bnOtI cyly
dunIAW nUM Brmw ky, m`Qw itkwaux l`gy, “ijhVw cWdI dw dmVw m`Qw tykygw, aus nUM
swfy bwbw jI surg b^Sxgy[ hux smwDI lw ky, surg’c phuMcy hoey hn[ ”rwq nUM
ikhw, “ikMny dmVy hn?”A`goN ikhw, “jI pMdrW[ ”qW pKMfI ikhw, “sqwrW dmVy
hn[ ”cyilAW ikhw, “qusIN qW surg’c gey sI[ ”“myry nwl CL n kro, BwvyN
myrIAW A`KW mItIAW sn, mYN KVkw igx lYNdw sI[ ”so, bwhir igAwn iDAwn
iesnwn] AMqir ibAwpY; loBu suAwnu] Anuswr byAMq jIv JU`TI mwieAw leI su`qy,
ies dy fMgy hoey hn[ XQw:- suqVy AsMK; mwieAw JUTI kwrxy] nwnk sy jwgMin@;
ij rsnw nwmu aucwrxy]) mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie]) mwieAw;
AYsI mohnI BweI] jyqy jIA; qyqy fhkweI]
AMqir Agin; bwhir qnu suAwh] AYsy dMBI loBI ku`qy dy(AMqir) AMdr, hMsu
hyqu loBu kopu; cwry ndIAw Aig] Anuswr kwm kRoD loB hMkwr moh eIrKw mwieAw
vifAweI, hMs vrgy sohxy bnx dI Agin hY, AMdrlI A`g ny, bwhir (qnu) sRIr
nUM, suAwh bxw idqw hY, sMswr’c BI lwnqW dI suAwh au~fdI hY[
gil pwQr; kYsy qrY AQwh] (AQwh) byhwQ AOguxW ivkwrW rUpI jl sihq,
sMswr rUpI smuMdR qoN(kYsy) ik`dW(qrY) qry? ikauNik ies pKMfI dy gil nwl, mhW
www.Gursevak.com 214 q`qkrw
pwp rUpI pwQr bMin@Aw hY[ XQw:- ibkwr pwQr.glih bwDy; inMd pot isrwie] mhw
swgru smudu lµGnw; pwir.n prnw jwie]) Gr GuMmxvwxI BweI] pwp pQr; qrxu n
jweI]
32.jw kY AMqir; bsY pRBu Awip] nwnk qy jn; shij smwiq] 5] prmpUjnIk
sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn ivsmwd pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU
siqgurU nwnk dyv swihb mh`lw 5 jI &urmwauNdy hn:- swD kI DUir; krhu iesnwnu]
Anuswr siqgurU swihbwn jI dI, prmpiv`qR crn-DUV’c, hr smyN ieSnwn krn
vwly, (jw) ijs gursyvk ipAwry jI(kY) dy(AMqir) AMdr, Awip (pRBu) pRkwS hI
pRkwS srUp sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp bRhm jI (bsY) vsdy hn,
Bwv AMdr bwhr vsdy swiKAwq ho rhy hn[ (qy) Eh(jn) ipAwry Bgq jI, (shij)
SWqI, Drm, DIrj, bRhm- igAwn sihq.shij.AvsQw’c, shij srUp bRhm jI
’c(smwiq) smw Bwv lIx ho jWdy hn[ XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw]
iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd
kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip. srbsu sBu AripE; And
shj Duin Jok] gursyvk jI dMB pKMf idKwvy CL &ryb duinAwvI vifAweI lwlc
mwieAw AOgux ivkwr iqAwg ky, gurU jI dI crn-DUV’c, hr vyly ieSnwn krdy
rihMdy hn, Awp ku`J BI nhIN bxdy] 5] XQw:- (m`jnu, in`q) gur kI ryxu; inq mjnu
krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau]
32. jw kY AMqir; bsY pRBu Awip] nwnk qy jn; shij smwiq] 5]
prmpUjnIk vwihgurU(nwnk) siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- (jw) ijn@W
vwihgurU mh`ly nOvyN jI(kY) dy(AMqir) AMdr, Awip(pRBu) pRkwS hI pRkwS srUp bRhm jI
(bsY) vsdy hn, (qy) auh.DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu
qrwieAw] Anuswr (jn) prmpUjnIk vwihgurU mh`lw nOvW jI, AwpxI swrI jIvnI,
pUrn vYrwgmeI Adu`qI kurbwnI sIs vwrn smyN, sRb ivAwpI mhW ivsmwd shij
AvsQw ’c, (smwiq) smw rhy hn[
vwihgurU jI dy srgun Avqwr mh`ly nOvyN jI dI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd pUrn
vYrwgmeI mhwn DIrjDwrI mhwn praupkwrI shij AvsQw dw Amolk idRStWq:-
jdoN swhmxy cMfwl kwzI Abdl vwhv ny &qvw piV@Aw, mhwn pwpI jlwludIn ny
qlvwr imAwnoN iK`cI, sRI gurU swihb jI ny ikhw, “dws, sRI jpu jI swihb jI dw
prmpiv`qR AMimRq pwT sMpUrn krky, jdoN siqgurU nwnk dyv swihb jI nUM m`Qw tyky,
www.Gursevak.com 215 q`qkrw
qdoN vwr krnw[ ”vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI ny, sRI jpu jI swihb jI
dw AMimRq pwT AwrMB kIqw[ Awp jI jdoN pwT kr rhy sn, qW Awp jI sRb
ivAwpI Agm ivsmwd AvsQw gurbwxI’c ieauN lIn sn:- hrK AnMq; sog nhI
bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw]) nh isv skqI.jlu nhI pvnw; qh Akwru
nhI mydnI] siqgur jog kw.qhw invwsw; jh Aivgq nwQu Agm DnI]) kih
kbIr; hmrw goibMdu] cauQy pd mih; jn kI ijMdu]) imqR sqRü; jw kY eyk smwnY]
pRB Apuny ibn; Avru n jwnY] s`cy siqgurU swihb jI kurbwnI smyN mrn ijaux qoN,
AiqAMq au~cI inrlyp AvsQw’c lIx rhy[ XQw:- mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI
nhI Aws] qU srb jIAw pRiqpwlhI; lyKY sws igrws]) mrxu jIvxu jo sm kir
jwxY; so myry pRB Bwiedw]) kbIr.ijsu mrny qy jgu frY; myry mn Awnµdu] mrny hI
qy pweIAY; pUrnu prmwnµdu] 22] r`b rUp Bgq kbIr swihb jI dy, gMBIr gurmuiK
AwSy Anuswr hzUr ieh idRVqw r`Kdy hn ik zulm dy nws Drm dy pRkwS leI,
ijs mrn qoN jgq frdw hY, dwsn dws dy mn AMdr ShIdI pwaux dw AnMd hY,
ikauN jo pRmwqmw qoN, Awpxy Awp nUM kurbwn krn dw, pUrn prmwnMd bRhmwnMd rs
pRwpq hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy pRymIAW nUM, jMmx mrn qoN
inrlyp shij AvsQw idKw ky, Drm ihq srb`q dy Bly leI, gurU jI dw hukm
kmwaux leI, mrn dI SuB s`cI jwc isKweI hY, beI sRIr iqAwgx smyN swihb jI
n Bu`lx qW sihlw mrnw huMdw hY[ XQw:- mÚ 3] ikAw jwxw.ikv mrhgy; kYsw
mrxw hoie] jy kir swihbu.mnhu n vIsrY; qw shlw mrxw hoie] mrxY qy jgqu
frY; jIivAw loVY sBu koie] gurprswdI jIvqu mrY; hukmY bUJY soie] nwnk.AYsI
mrnI jo mrY; qw sd jIvxu hoie] 2] srb`q dy Bly ihq kurbwnI dyxy krky, Pyr
mrnw nhIN huMdw[ XQw:- kbIrw.mrqw mrqw jgu muAw; mir iB n jwnY koie] AYsI
mrnI jo mrY; bhuir n mrnw hoie] (555) kbIr mrqw mrqw jgu mUAw mir BI n
jwinAw koie] AYsy mrny jo mrY bhuir n mrnw hoie] 29] (1365) so guru krhu;
ij bhuir n krnw] so pdu rvhu; ij bhuir n rvnw] so iDAwnu Drhu; ij bhuir n
Drnw] AYsy mrhu; ij bhuir n mrnw]
vwihgurU] sRb`q dy Bly ihq mrn nUM, s`cw mrnw kr idKwieAw[ XQw:- mrxu
muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie mrin prvwxo] vwihgurU] prmpiv`qR vYrwgmeI SuB
s`cI pUrn DrmI ShIdI qoN pihlW Bwv ShIdI dyx smyN, Akih AnMd iKmw DIrj
www.Gursevak.com 216 q`qkrw
shij sRb ivAwpI ivsmwdqweI Ajpw jwp’c lIx, prmpUjnIk gurbwxI jI kmw
ky idKwey hn[ XQw:- gauVI kbIr jI] ijh mrnY; sBu jgqu qrwisAw] so
mrnw; gur sbid pRgwisAw] 1] Ab kYsy mrau; mrin mnu mwinAw] mir mir
jwqy; ijn rwmu n jwinAw] 1] rhwau] mrno mrnu; khY sBu koeI] shjy mrY;
Amru hoie soeI] 2] khu kbIr; min BieAw AnMdw] gieAw Brmu; rihAw
prmwnMdw]
vwihgurU] id`lI cWdnI cONk, A`j cWdnI cONk nhIN, blik Gor iBAwnk zulm
AMDyry dw cONk hY[ ie`Qy Awm pRjw byAMq sWeI lokW sMqW kwml purKW dI ieqnI BIV
ie`kqR hoeI, ik iql su`tx nUM BI QW n irhw, jo s`cy siqgurU swihb jI dy jmwlI
ichry dy AwKrI SuB s`cy drSn locdy sn[ XQw:- myrw mnu locY; gur drsn
qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI] iqRKw n auqrY, sWiq n AwvY; ibnu drsn
sMq ipAwry jIau] 1] hau GolI jIau Goil GumweI; gur drsn sMq ipAwry jIau]
1] rhwau] pr aun@W nUM mwr ku`t ky roikAw igAw, s`cy siqgurU swihb jI ny, sRI
jpu jI swihb jI dw Bog pw ky, pUrn iekwgRqw inrBYqw pRym pUrn Agm ivsmwd
srb ivAwpI shij AvsQw’c, guru pUrw nmskwry] Anuswr siqgurU pihly
pwiqSwh jI nUM rom 2 krky nmskwr kIqI[ XQw:- nmskwr; qw kau lK bwr]
iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
sMq doKI jlwd jlwludIn ny, s`cy siqgurU swihb jI dI, prmpiv`qR DOx ’qy
vwr krn leI, zulmI qlvwr auqWh cu`kI, cwr cuPyirEN qRwh qRwh dI, ^udweI
au~cI kUk pukwr au~TI[ qlvwr dw ^UnI zwlmwnw vwr krky, prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy praupkwrI sIs swihb jI k`t idqy[
prmpUjnIk prmpiv`qR DV ’coN, prmpiv`qR sw& Su`D ^Un &uvwry vWg inkilAw,
DrqI ^Un nwl rMgI geI[ gurU nwnkSwhI sMmq 207, 1732ib:, m`Gr SudI
pMcmI, 19 dsMbr 1675 eI:nUM, idny 12 vjy qoN fyF GVI ip`Co, zulmI cWdnI cONk
ivKy, Drm hyq prmpUjnIk sRI sIs swihb jI kurbwn kIqy[ XQw:- rMc smwn;
dyh kir cInw[ sIs dIAw; pr isrru n dInw]
hy prmpUjnIk vwihgurU pwrbRhm jI dy Avqwr, s`cy siqgurU sRI gurU
qygbhwdr swihb jI!SuB vIcwr rUpI qrwjU dy, ie`k plVy’c, AnMq bRhmMf, dUjy
plVy’c, Awp jI dI, bRhmigAwnI.praupkwr aumwhw] vwlI prm au~cI s`cI su`cI
www.Gursevak.com 217 q`qkrw
krnI pRymw-BgqI, Drm ihq idqI ShIdI r`KIey, qW vYrwgmeI ShIdI dw plVw
AiqAMq hI Bwrw hY[ Awp jI dI aupmw brwbr, hor iksy nUM qulnw nhIN idqI jw
skdI[ XQw:- gur nwil quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu inDwnu.siqguir
dIAw; suKu nwnk.mn mih mMfu]
prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ:- DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, zwlmW dy
Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr,
swvDwn eykwgr cIq] hux bYT rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU mMn ky sRb`q dy Bly ihq, vwihgurU vwihgurU
vwihgurU jp rhy hn[ prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
Awpxy sIs swihb jI nUM, Drm hyq, swkw ijin kIAw] sIsu dIAw, pru.isrru n
dIAw] Anuswr Drm ihq hux kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU siqgurU gurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI DMn
hn!hux sRvMs kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU siqgurU gurU gRMQ swihb jI DMn hn!prmpUjnIk prmpiv`qR gurqw
ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy idl idmwZ ’c hr smyN AMimRq gurbwxI Byj ky,
pRymIAW dy rom 2 ’c vs ky, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw;
AMqu n pwr] ismrn b^S ky inhwl krdy rihMdy hn jI[
33.(id`lIis) iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] kIno bfo; klU mih swkw] swDin
hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru sI n aucrI] 13] Drm hyq; swkw ijin
kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] nwtk cytk; kIey kukwjw] pRB logn kh;
Awvq lwjw] 14] dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko
sok] hY hY hY sB jg BXo; jY jY jY surlok] 16]) iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw]
DMn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk pUrn
pRp`k idRV@ DrmI snmuK ShIdW dy isrqwj, s`cy gurU, gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] ipqw jI nUM, pUrn Adb siqkwr sihq, gurdyv siqguru
pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] Anuswr pRB jI mMndy pUjdy ilKdy
hn, DMn siqkwr DMn ipAwr[ (pRB) vwihgurU srUp DMn s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh
www.Gursevak.com 218 q`qkrw
jI ny, dyS ’c kQw kIrqn Drm pRcwr krky, sB nMU gurbwxI gurU mrXwdw b^S
ky, Awpxy ipAwry is`KW BweI mqIdws, sqIrwm, idAwlw jI dI kurbwnI, Awpxy
prm piv`qR prm pUjnIk SuB s`cy sIs dw blIdwn dy ky, (qw) iqn@W Bwv SrnI
Awey gRIb duKI bRwhmxW ihMdUAW(kw) dw, iqlk jM\U(rwKw) r`K ilAw[ XQw:- myrw
siqguru; rKvwlw hoAw] Dwir ik®pw pRB.hwQ dy rwiKAw; hir goivdu nvw inroAw]
kIno bfo; klU mih swkw] (klU) klju`g(mih) AMdr, Awpxw sIs kurbwn
krky, ihMdU Drm gaU gRIb bhU bytIAW dI r`iKAw, Drm dy pRkwS zulm dy nws
leI, mhwn DIrj Dwr ky, Awpxw Amolk prmpUjnIk sIs blIdwn dyx dw mhwn
vYrwgmeI bhuq(bfo) v`fw, (swkw) DrmI kOqk(kIno) kIqw[ prm piv`qR Avqwr
qoN, sIs kurbwn krn q`k dw swrw jIvn hI, vYrwgmeI praupkwrI swkw kOqk
hY[
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru.sI n aucrI] 13] DMn
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU pUrn DrmI s`cy ipqwjI hn, (ijin) ijn@W ny,
d`uK B`uK mwr zor zulm sMqwp d`uK dy sqwey dbwey, (swDin) Bly bRhmxW ihMdUAW,
(swDin) SRyst swDUAW mhWpurKW, (swDin) s`cy siqgurU swihbwn jI(hyiq) leI,
sIs kurbwn krn dI(ieqI) ieqnI v`fI s`cI su`cI au~cI bulMd SuB krnI
kurbwnI(krI) kIqI[ sRb`q dy Bly ihq, Awpxw sIsu h`s ky dy(dIXw) idqw, pru
Awpxw sIs ktwaux l`igAW, hwey sI n(aucrI) aucwrI[
Drm hyq; swkw ijin kIAw] (ijin) prmpUjnIk DrmI ipqw jI ny, zulm dy
nws qy Drm dy pRkwS (hyq) leI, Drm dy(hyq) ipAwr’c, s`cy siqgurU swihbwn
jI qoN kurbwn hox rUp vYrwgmeI pUrn DrmI s`cw su`cw AiqAMq au~cw(swkw)
kOqk(kIAw) kIqw[ sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] Awpxw prmpiv`qR
praupkwrI sIsu blIdwn dy(dIAw) idqw, pru zulm dy nws qy Drm dy pRkwS leI,
gurU swihbwn jI qoN kurbwn hox dw jo(isrru) isrV, pUrn pRp`k idRV inscw sI,
auh(n) nhIN(dIAw) idqw[
nwtk cytk; kIey kukwjw] ijvyN nwtk Kyfx vwlw qrW@ 2 dy suAWg bxwauNdw
hY[ auh s`cy nhIN hMudy, ieauN AMdroN sMq n bnxw, mwieAw ivkwr dy vsIkwr ho ky,
duKI rogI sogI jIAW’qy qrs rihm krn dI bjwey, aunW@ nMU vwihgurU jI nwloN ivCoV
ky, AwpxI mMnqw pUjw krwaux leI, BUq pRyq pUjx’c lw dyxw[ pMKf dy AnykW ByK
www.Gursevak.com 219 q`qkrw
Dwrn rUp CL (nwtk) qmwSy, mdwrI vWg(cytk) jwdU nwl ku`J dw ku`J bxw ky
idKw dyxw, ijn@W 2 ny ieh CL rUp nwtk cytk(kIey) kIqy, aun@W ny ieh(kukwjw)
Drm hIx Koty kMm kIqy, ikauN jo praupkwr krn, prm pUjnIk Kry ipAwry r`bjI
dI bMdgI krn krwaux dI bjwey, AwpxI pUjw rs Bogx’c l`g ky.rogI sogI klMkI
ho gey[ XQw:- nwmu ibswir; kry rs Bog] suKu supnY nhI; qn mih rog]) Ksmu
ivswir; kIey rs Bog] qW qin, auiT Kloey rog])
pRB logn kh; Awvq lwjw] 14] (pRB) vwihgurU jI dy ipAwry pUrn pRymI
pUrn DrmIN sMq(logn) lokW (kh) nUM, nwtk cytk kridAW, (lwjw) Srm(Awvq)
AwauNdI hY, Bwv ieh kdwic`q nhIN krdy[ XQw:- kbIr.sMqu n CwfY sMqeI; jau
koitk imlih AsMq] milAwgru BuXMgm byiFE; q sIqlqw.n qjMq] 174]
(id`lIis) dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] DMn prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk DIrjDwrI inrMkwrI ipqw jI nUM iqlk jM\U; rwKw
pRB qw kw] Anuswr pRB vwihgurU mMndy hn, ies leI s`cy pwiqSwh jI dI, gur
AMimRq iBMnI dyhurI; nUM TIkir kihxw, gurU jI dy dIrG AwSy Anuswr TIk nhIN[
vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI s`cy siqgurU swihb jI dI ShIdI bwry
dohrw aucwrdy hn:- prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI ny, mhwn
DIrj itkwA SWqI pUrn iKmw’c rihMidAW, Awpxw prmpiv`qR sIs blIdwn dy ky,
sMq doKI Aiq nIc mhW pwpI(idlIis) AOrMgzyb dw hMkwrI isir, (Poir) BMn ky,
(TIkir) TIkrw inkMmw inkwrw bxw idqw[ {isr BMnx dw Bwv ieh nhIN ik jwno
mwr idqw[ ijs isr nwl zulm krn bwry soc ky, Gor iBAwnk zulm kr irhw
sI, bynvy &kIr Aqy Srm`d vrgy sWeI lok, Apny BweI mwry sn, auh isr BMn
idqw Bwv qwkq ^qm kr idqI, qurk rwj dI jV pu`t idqI[ ies zwlm ny sMq
doKI bx ky, Apxw jIvx loQ ijhw bxw ilAw[ XQw:- sMq kw doKI; AMqr qy
QoQw] ijau sws ibnw; imrqk kI loQw] (pRB) AsMK pRkwS hI pRkwS ivsmwd
srUp, sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp jp kr rhy, sRb ivAwpI Anq
klwvwn mhW ivsmwd, sRb pRkwSk inrml inrvYr inrlyp sdw idAwl ikRpwl
vwihgurU jI dI(pur) purI s`cKMf nUM(pXwn) jwxw(kIXw) kIqw[ XQw:- ijau jl
mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey
www.Gursevak.com 220 q`qkrw
ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) sUrj ikrix imly; jl kw jlu
hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm]) jl qrMgu ijau jlih smwieAw]
iqau joqI sMig; joiq imlwieAw]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] pUrn pRp`k idRV DrmI
prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI, (sI) jYsI, gurU BgqI
praupkwr AwpxI, Awpxy ipAwry is`KW dI kurbwnI dyx rUp ikRAw(Awn)
hor(iknhMU) iksy ny BI (n) nhIN(krI) kIqI, ikauN jo Awp jI ny, DMn gurU nwnk
dyv swihb jI dI gurqw dy mwlk bx ky, srb ivAwpI mhW ivsmwd pRymw-BgqI
kQw kIrqn krky AnykW jIAW nMU qwirAw, jIAW nMU gurU mrXwdw, gurbwxI
b^SI[ Awp lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW iv`ckwr Afol bYTy, B`uK aunINdRw kubol
shwry, iKmw DIrj SWqI Bwxy ’c pRsMn rih ky iKVy m`Qy, sRb`q dy Bly ihq, mhwn
au~cI sy au~cI ShIdI idqI[
qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko sok] DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb s`cy pwiqSwhjI(ky) dy sIs kurbwn krn rUp AiqAMq vYrwgmeI
(clq) kOqk nUM q`k ky, swry jgq(ko) nUM mrn smwn, bhuq BwrI (sok) sog (BXo)
hoieAw[ XQw:- jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry] gur pRym vYrwg
sihq, gurU pRymIAW ny s`cy pwiqswhjI dI ShIdI q`k ky, pUrn gurW qoN kurbwn hox
dw pUrn pRp`k idRV inscw, s`cy pwiqswhjI qoN pRwpq kr ilAw hY[
hY hY hY.sB jg BXo; jY jY jY surlok] 16] is`KW ’c(hY) hwhwkwr,
muslmwnW’c (hY) hwhwkwr, ihMdUAW’c(hY) hwhwkwr, sB jg ’c (BXo) hoieAw,
Bwv swry bRhmMfW dy vx pMCI rox l`gy[ XQw:- mY rovMdI sBu jgu runw; ruMnVy vxhu
pMKyrU]) nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro] bYkuMT’c jY jYkwr, bRhm
lok’c jY jYkwr, (surlok) surgpurI ’c jY jYkwr ho igAw] 16]
34.Akwl purK jI v`loN m`hly nONvyN jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd mihmw:-
AsMK Arb ^rb bRhmMfW DrqIAW hvwvW pwxIAW, &u`lW p`iqAW vwlIAW
bnwspqIAW, sMqW BgqW ShIdW gurmuKW dyviqAW AvqwrW dYNqW irKIAW munIAW,
sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW titAwixAW qwry mMflW Aqy ien@W dIAW
sohxIAW ikrnW Aqy ien@W dI suMdrqweI smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy
www.Gursevak.com 221 q`qkrw
srgun srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI
smyq, jugu jugu swcw; hY BI hosI] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr
pRkwSk inrgun bRhm jI, nmskwr kridAW hr smyN jp rhy hn[ DMn hn DMn hn
DMn hn prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn[ Awpxy
prmpiv`qR SuB s`cy praupkwrI sIs swihb jI kurbwn kr id`qy, grIbW dI bWh
PV ky nhIN C`fI, l`ijAw piq r`K leI[ XQw:- ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q
crnkml sMg joVIey[ mn locy buirAweIAW; gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur
qygbhwdr boilAw; Dr peIey, Drm n CoVIey[ bWh ijnHW dI pkVIey; isr
dIjIey, bWh n CoVIey[ vwihgurU mh`lw dsvW jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd ipAwr
siqkwr sihq, Ardws ’c &urmwauNdy hn:- qygbhwdr ismirAY; Gr nauiniD
AwvY Dwie] ies leI aupRokq pUrn vYrwgmeI gurbwxI, gurU js nMU, ArQW sihq,
zbwnI kMT krky hr smyN gw ky, AiBAws krn dy byAMq lwhy hI lwhy hn[
suin; AMDw kYsy mwrgu pwvY]) sB ko mwq ipqw pRiqpwlk; jIA pRwn suK
swgru ry] dyNdy qoit nwhI.iqsu krqy; pUir rihE rqnwgru ry]) gurdyv mwqw gurdyv
ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] vwihgurU
mh`lw pMjvW jI krqwr srUp huMidAW, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Bwau-BgqI
Ardws pRym bynqI krn dI mhW ivsmwd jwc isKwauNidAW, AMDy guMgy ipMgly boLy
klMkI nUM b^Swaux leI, vwihgurU jI dy snmuK, sRb ivAwpI mhW ivsmwd is&wrs
Ardwis pRym bynqI krdy hn[ dy kMnu; suxhu Ardwis jIau] Anuswr hy srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] vwihgurU jIE!pRym bynqI(suin) sunxw kro jI!AMDw
jIv, gurU pRymw-BgqI syvw ismrn siqsMgq, AOgux ivkwr iqAwgx dw(mwrgu)
rsqw(kYsy) ik`dW(pwvY) l`By?vw hy vwihgurU jIE!pRym bynqI(suin) sunxw kro
jI!AMDy eyih.n AwKIAin; ijn muiK.loiex nwih] AMDy syeI nwnkw; Ksmhu GuQy
jwih] Anuswr hMkwr ivkwr mhW pwpW ’c, Awp jI nUM B`uilAw, vYrwg ibbyk rUpI
nyqRW qoN ibnw, jy bhuqw smJweIAY Bolw; BI so AMDo AMDw] 1] Anuswr AMDw jIv,
AWiK mIc; mg sUJ n jweI] qwih AnMq; imlY ikm BweI] Anuswr gurU pyRmw-
BgqI sihq, bRhmigAwnI sgl kI rInw] bRhmigAwn dw(mwrgu) rsqw(kYsy)
ik`dW(pwvY) l`By?

www.Gursevak.com 222 q`qkrw


kru gih lyhu; EiV inbhwvY] ijvyN sUrmyN dw h`Q PV ky, lY jweIdw hY, iqvyN
bwh pkiV guir kwiFAw; soeI auqirAw pwir] Anuswr jykr Awp jI, ies
dw(kru) h`Q, vw mn rUpI (kru) h`Q(gih) PV(lyhu) lvoN, qW Awp jI nUM pRwpq
krn rUpI(EiV) mMzl q`k(inbhwvY) phuMcy[ XQw:- Agin swgr; bUfq sMswrw]
nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) qRwih qRwih.srin jn Awey; guru hwQI
dy.inklwvYgo]) moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie jIau]
khw buJwriq; bUJY forw] inis khIAY; qau smJY Borw] idRstWq:- ie`k boLy
j`t nUM, zwlm ispwhI ny rwh pu`iCAw, qW ikhw, “ieh bYl myry Gr vwlI ilAweI
hY[ ”ivcwry ZRIb dy fMfy mwry, inrdoS nUM mwrnw BwrI zulm hY, ieauN(forw) boLy
jIv nUM, jykr koeI(buJwriq) pRSn p`uCy, qW(khw) iks qr@W(bUJY) bu`Jygw?ikauN jo
boLw hY, jy(Borw) idn (khIAY) khIey, (qau) qW(inis) rwq(smJY) smJygw, Bwv
khWgy hor qW smJygw hor, ies leI auh bu`Jwrq nUM bu`J nhIN skygw[
dw idRStWq:- prmpUjnIk pUrn gurU jI dy Amolk prm mnohr AMimRq bcnW
nUM, SrDw ivSvwS sihq sunx qoN ibnw hoxy krky(forw) boLw jIv, siqgurU swihb
jI bRhm srUp hn, ies buJwriq nUM, (khw) iks qr@W(bUJY) bu`Jygw?jy aus nUM(khIAY)
khIey bRhmigAwn rUpI(Borw) idn hY, Bwv gurU pyRm-BgqI sihq, bRhmigAwn
dIAW g`lW suxweIey, (qau) qW(smJY) smJygw ik mhW pwpW rUpI kwLI(inis) rwq
kih rhy hn, Bwv SrDw ivSvwS rUpI kMnW qoN ibnw hoxy krky, pRmwrQ gurU js
aupdyS, pUrn SrDw ivSvwS nwl sux nhIN skygw[ ies leI, rwm; hm, siqgur
pwrbRhm kir mwny] Anuswr s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM, pwrbRhm srUp
smJx rUp, buJwrq nhIN bu`J skygw[
khw ibsn pd; gwvY guMg] jqn krY; qau BI sur BMg]) vvw; bwr bwr ibsn
smHwir] ibsn sMmHwir; n AwvY hwir] bil bil; jy ibsn qnw jsu gwvY] ivsn
imly; sB hI scu pwvY] Anuswr ibsn dy ArQ vwihgurU jI hn[ zbwn qoN
ibnw(guMg) guMgw, vw pRIq rUpI rsnw qoN ibnw(guMg) guMgw jIv, (ibsn) sRb ivAwpI
mhW ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU jI dy js dy Sbd pd(khw)
ikvyN(gwvY) gwvy?ikauN jo guMg hY, jykr gwaux dw jqn krY, (qau) qW BI gwaux dI
sur(BMg) nws ho jWdI hY, Bwv cIkW hI mwrdw hY, Bwv pRIq rUpI rsnw qoN ibnw
guMgw jIv, Awp jI dw js gw ky, Awp jI nUM pRsMn nhIN kr skdw[
www.Gursevak.com 223 q`qkrw
kh ipMgul; prbq pr Bvn] nhI hoq; aUhw ausu gvn] (ipMgul) pYrW qoN
ibnw ipMglw jIv, (prbq) phwV(pr) au~pr(kh) ikvyN(Bvn) Gr
bxwvygw?(Bvn) ivcrnw krygw?ikauN jo ausu dw(aUhw) au~Qy (gvn) jwxw hI
nhI(hoq) huMdw, Bwv ipMglw hox kwrn ie`k kdm BI nhIN qur skdw[ vw BY ky
crx.kr Bwv ky; loiex suriq kryie] Anuswr vwihgurU jI dy fr rUpI pYrW qoN
ibnw, ipMgul jIv, jau qum igirvr; qau hm morw]) qUM myro myru prbqu suAwmI;
Et ghI mY qyrI] Anuswr bRhm rUpI prbq(pr) au~pr, (kh) ikvyN?inrgun bRhm
jI ’c lIxqw rUpI(Bvn) Gr bxwvygw?ikauN jo vwihgurU jI dw fr Dwrn rUpI
crnW qoN ibnw, ausu dw (aUhw) au~Qy(gvn) jwxw hI nhI(hoq) huMdw, Bwv AMqu n
vyKix; suxix n AMqu]) sBu ikCu suxdw vyKdw; ikau.mukir pieAw jwie] Anuswr
vwihgurU U jI dw fr Dwry, ik dwsn dws nMU hr smyN dyK rhy hn[ jy pwp krWgw qW
BwrI fMn dyxgy, smUh AOgux iqAwgy, inrgun bRhm jI ’c lIxqw pwvy[
krqwr kruxwmY; dInu bynqI krY] nwnk; qumrI ikrpw qrY] 6]) pRgtu sgl
hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] siqgurU nwnk dyv.mh`lw 5 jI.AMD guMg
ipMgul miq hInw; pRB rwKhu rwKnhwrw] Anuswr.AMDy boLy guMgy ipMgly jIv nUM qwrn
leI, snmuK mhW ivsmwd pRym bynqI krdy hn:- hy(kruxwmY) (kruxw+mY) (kruxw)
qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI] dieAwl ikRpwl(mY)
srUp, (krqwr) vwihgurU jI!dwsndws (dInu) gRIb inmwxw pRym bynqI(krY) krdw
hY[ vYrwg ibbyk nyqRW qoN rihq, AMDw[ SrDw ivSvwS rUpI kMnW qoN ibnw, boLw[
pRIq rUpI rsnw qoN ibnw, guMgw[ Awp jI dy fr Dwrn rUpI crnW qoN ibnw, ipMglw
mhW pwpI jIv, AOguxW mhW pwpW ivkwrW rUpI jl sihq, sMswr rUpI smuMdR qoN,
(qumrI) Awp jI dI ikrpw nwl hI, (qrY) qr skdw hY] 6] XQw:- hm
folq.byVI pwp BrI hY; pvxu lgY.mqu jweI] snmuK isD.Bytx kau Awey; inhcau
dyih vifAweI] 1] gur qwir qwrxhwirAw] dyih Bgiq.pUrn AivnwsI; hau quJ
kau bilhwirAw] 1]
sMig shweI; su AwvY n cIiq] jo bYrweI; qw isau pRIiq]) hir jugu jugu.Bgq
aupwieAw; pYj rKdw AwieAw.rwm rwjy] hrxwKsu dustu.hir mwirAw; pRhlwdu
qrwieAw]) Bgqw dI sdw qU rKdw hir jIau; Duir qU rKdw AwieAw] Anuswr
srgun Avqwr Dwr ky jo vwihgurU jI, ies sMig shweI huMdy hn, vw sBnI QWeI;
www.Gursevak.com 224 q`qkrw
rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] Anuswr srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] Anq klwvwn pRkwS sihq, ies dy AMdr bwhr pRkwSk ho ky,
ies dy sMig shweI ho rhy hn, Bwv ies dy nyqRW’c vs ky, dyK rhy hn, kMnW’c vs
ky sux rhy hn, rsnw’qy vs ky rs lY rhy hn qy bol rhy hn, ies nUM ijMd jwn
b^S rhy hn, ijn@W dI joiq nwl ieh ijauNdw hY[ joiq iK`c lYx qW ie`k A`Kr BI
nhIN bol skdw[ XQw:- jb ApunI joiq.iKMcih qU suAwmI; qb koeI krau idKw
viKAwnw] ies nUM Awpxy’c lIx krky, A`Ty pihr Ajpw jwp bRhmwnMd rs b^S
ky, Amr pdvI b^Sdy hn, AYsy sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp
vwihgurU jI, jo sMig shweI hn, (su) auh, sdw sdw iehu BUlnhwru] AikRqGx jIv
dy(cIiq) ic`q ’c, (n) nhIN (AwvY) AwauNdy, Bwv ies dy cyqy nhIN AwauNdy[ A`KW
prwieAw rUp dyKx v`l B`jdIAW hn, kMn ivSy ivkwr gwixAW’qy moihq ho rhy hn,
cmVI sprs’c l`gI rihMdI hY, nwsW iviSAW dI durgMDI ’qy mr rhIAW hn, pYr
kusMgq v`l jWdy hn, h`Q corI kql krdy hn, sRIr ivBcwr krdw hY, ieh jo ieMdRy
sRIr suAwd ivkwr AOgux Gor pwp, ies dy(bYrweI) vYrI hn, (qw) iqn@W(isau) nwl
pRIiq krdw hY, Bwv ien@W leI plc 2 ky mr jWdw hY[ XQw:- plic plic sglI
mueI; JUTY DMDY mohu] iek su hir ky nwm ibnu; AgY leIAih Koih]
blUAw ky igRh; BIqir bsY] vwihgurU jI nUM B`uilAw AikRqGx jIv, pMj qq
ricq(blUAw) ryq(ky) dy(igRh) Gr sRIr(BIqir) iv`c(bsY) vsdw hY[ XQw:- jl
kI BIiq.pvn kw QMBw; rkq buMd kw gwrw] hwf mws nwVˆØI ko ipMjru; pMKI bsY
ibcwrw]) blUAw ky GrUAw mih bsqy; Pulvq dyh AieAwny]) kwcI ipMfI.sbdu n
cInY; audru BrY.jYsy ForY]) Amr jwin.sMcI ieh kwieAw; ieh imiQAw kwcI
ggrI]) kwc ggrIAw; AMB mJrIAw] grib grib; auAwhU mih prIAw] k`cw
koTw iv`c vsdw hY jwnI; sdw nhIN mwpy sdw nhIN juAwnI[ clxw hY ie`QoN ikauN
hoie gumwnI[ nw rhy rwjw nw rhy rwnI[ ibn gurU syvw BgqI.jm kry hwnI[
And kyl; mwieAw rMig rsY] ryqy dy Gr sRIr ’c vsx vwlw jIv, kauqk
kof qmwisAw; iciq n Awvsu nwau] nwnk.koVI nrk brwbry; aujVu soeI Qwau])
rwj lIlw.rwjn kI rcnw; kirAw hukmu APwrw] syj sohnI cMdnu coAw; nrk Gor
kw duAwrw]) sMcMiq ibiKAw ClM iCdRM; nwnk.ibnu hir.sMig n cwlqy]) Aink Bog;
ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn
www.Gursevak.com 225 q`qkrw
mnorQ; ibRQy sB kwjY] Anuswr mwieAw dy rMig And(kyl) kRIVw ’c, (rMig) pRym
krky(rsY) rs irhw hY, Bwv PYSn lw ky kl`bW ’c jw ky, qmwkU Srwb pI ky,
kmLw nMgw ho ky, n`c m`c Kp tu`t irhw hY[ XQw:- so jIivAw.ijsu min visAw
soie] nwnk.Avru n jIvY koie] jy jIvY.piq lQI jwie] sBu hrwmu.jyqw ikCu
Kwie] rwij rMgu.mwil rMgu] rMig rqw.ncY nµgu] nwnk. TigAw muTw jwie] ivxu
nwvY.piq gieAw gvwie] 1]
idRVu kir mwnY; mnih pRqIiq] kwlu n AwvY; mUVy cIiq]) JUTu bwq; sw scu
kir jwqI] Anuswr (mnih) mn ’c(pRqIiq) XkIn idRV pkV nwl, mwieAw rwj
kursI vifAweI ivkwrW AOguxW kqlW nUM, (idRVu) pRp`k(kir) krky, (mwnY) mMn
irhw hY[ (mUVy) mUrK bysmJ AikRqGx dy, (cIiq) ic`q ’c, mrxw mnhu
ivswirAw; mwieAw mohu gubwru] Anuswr AMq(kwlu) smW cyqy(n) nhIN(AwvY)
AwauNdw[ XQw:- ieknw.mrxu n iciq; Aws GxyirAw] mir mir jMmih inq; iksY
n kyirAw] AwpnVY min iciq; khin cMgyirAw] jmrwjY inq inq; mnmuK
hyirAw] mnmuK lUx hwrwm; ikAw n jwixAw] bDy krin slwm; Ksm n BwixAw]
scu imlY muiK nwmu; swihb BwvsI] krsin qKiq slwmu; iliKAw pwvsI] 11]
ieh nhIN smJdw ik ieh sB suAwh ho jwxgy[ XQw:- khw su Kyl qbylw GoVy;
khw ByrI shnweI] khw su qygbMd gwfyriV; khw su lwl kvweI] khw su
AwrsIAw muh bMky; AYQY idsih nwhI] 1] iehu jgu qyrw; qU gosweI] eyk GVI
mih.Qwip auQwpy; jru vMif dyvY BWeI] 1] rhwau] khW su Gr dr mMfp mhlw;
khw su bMk srweI] khW su syj suKwlI kwmix; ijsu vyiK.nId n pweI] khw su
pwn qMbolI hrmw; hoeIAw CweI mweI] 2]
bYr ibroD kwm k®oD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ingury AMdr vYr.p`Qr dI
lkIr hY, ijvyN r`sI sV ky v`t nhIN C`fdI, iqvyN vYr’c BwvyN sV bl jWdw hY, pr
Pyr BI jnmW 2’c, vYr nhIN C`fdw[ bYr (ibroD) JgVy(kwm) ivkwr’c mr irhw
hY, (k®oD) g`usy’c sV, swV irhw hY, sbMDIAW pdwrQW mwieAw dy moh, JUT(ibkwr)
KotI kwr ivSy, (mhw) v`fy(loB) lwlc(DRoh) CL’c, pc 2 ky mr irhw hY[ XQw:-
plic plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu] iek su hir ky nwm ibnu; AgY leIAih
Koih]

www.Gursevak.com 226 q`qkrw


ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk rwiK lyhu; Awpn kir krm] 7] sRb
ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU nwnk dyv Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, klMkI nUM b^Swaux leI,
vwihgurjI dy snmuK sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ardws krdy hn:- hy vwihgurU
jI!ies dy (ieAwhU) ies qr@W, aupRokq ivkwrW AOguxW mhW pwpW kqlW’c(jugiq) juVy
dy, keI jnm(ibhwny) guzr gey hn[ XQw:- keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI
jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE])
kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw] (Awpn)
AwpxI(krm) myhr(kir) krky (rwiK) r`K(lyhu) lvo jI] 7] XQw:- rwKhu ApnI
srix pRB; moih ikrpw Dwry] syvw kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]
qU Twkuru; qum pih Ardwis] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] nUro nUr vwihgurU hy
siqgurU nwnk dyv swihb jI!(qU) Awp jI, is`KW smyq Aswfy qmwm jIAW dy(Twkuru)
mwlk suAwmI, auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp, mwqw ipqw srUp hoNjI[
(qum) Awp jI dy prmpiv`qR s`cy crnkmlW(pih) pws, is`KW smyq dwsndws gRIb
dI, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr.im`Ty bcnW’c dIn gRIb
inqwxw inmwxw bx ky, pRym(Ardwis) bynqI hY jI[ XQw:- Ardwis nwnk suin
suAwmI; riK lyhu Gr ky cyry] 1]) pRB pwis jn kI Ardwis; qU scw sWeI] qU
rKvwlw sdw sdw; hau quDu iDAweI])
jIau ipMfu; sBu qyrI rwis] BwvyN, qyro kIAw.quJih ikAw Arpau; Anuswr ijMd
sRIr sB ku`J Awp jI dw hI idqw hY, pr Awp jI dI prm pRsMnqw lYx leI
ieh(jIau) ijMd (ipMfu) sRIr(rwis) pUMjI sBu(qyrI) Awp jI dI hI hY, Bwv Awp jI nUM
Arpdy hW[
qum mwq ipqw; hm bwirk qyry] koit bRhmMf dy mwlk huMidAW, AiqAMq inmRqw
AQwh pRym sihq, sRb ivAwpI mhW ivsmwd pRym bynqI kr rhy hn:- hy prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv!siqgurU AMgd dyv!siqgurU Amrdws!siqgurU
rwmdws swihb jIE!(qum) Awp jI ny, Awpxy s`cy inrgun srUp jI ’coN, AnMq bRhmMf
KwxIAW dy jIA jMq pRgt kIqy hn[ ies leI Awp jI, gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] Anuswr smUh is`KW smyq Aswfy, koit bRhmMf dy jIA jMqW
www.Gursevak.com 227 q`qkrw
dy, prmpUjnIk mwq ipqw jI hoN jI[ (hm) AsIN swry(qyry) Awp jI dy
ieAwxy(bwirk) b`cy hW jI[
XQw:- myry rwm.hm bwirk; hir pRB ky hY ieAwxy]) hm bwirk.ikCU n
jwxhU; hir mwq ipqw pRiqpwlw]) hm bwirk.qau srxweI] pRiB Awpy pYj rKweI]
1] myrw mwq ipqw hir rwieAw] kir ikrpw pRiqpwlx lwgw; krˆØI qyrw
krwieAw] rhwau] jIA jMq.qyry Dwry] pRB.forI hwiQ qumwry] ij krwvY.so krxw]
nwnk dws.qyrI srxw])
ipqw ik®pwil.AwigAw ieh dInI; bwirku.muiK mWgY so dynw] nwnk
bwirku.drsu pRB cwhY; moih ihRdY bsih inq crnw] 4] 2] Anuswr siqgurU swihb
jI dy ivsmwd drSn, s`cy crn-kmlW nUM, Awpxy ihrdy ’c vswaux dI, SuB ie`Cw
vwly Boly bwirk gursyvk jI, jo muKoN mMgx so siqgurU jI b^Sdy hn[ ies leI
siqgurW dy BoLy syvk bwirk bx ky, inhwl inhwl inhwl hoxw cwhIdw hY jI[
qumrI ik®pw mih; sUK Gnyry] (qumrI) Awp jI dI Agm Apwr sRb ivAwpI
Anqklwvwn ivsmwd pRkwS srUp s`cI ik®pw(mih) ’c, (Gnyry) bhuqy bRhmwnMd sUK
hI suK hn, ies leI dwsn dwsW Awpxy nMn@y bwlkW’qy ikRpw kro jI[ ijs krky
Awp jI dy b^Sy, Anhd Junkwr Ajpw jwp dy bhuqy suK pRwpq hox jI[ XQw:-
pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) cwir pdwrQ;
kml pRgws] sB kY miD; sgl qy audws] suMdru cquru; qq kw byqw] smdrsI;
eyk idRstyqw]) imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn] su pRsMn;
Bey gurdyv] pUrn hoeI; syvk kI syv]
koie n jwnY; qumrw AMqu] aUcy qy aUcw; BgvMq] hy vwihgurU jI!Awp jI ny,
AsMK bRhmMf sUrj cMd qwry mMfl AkwS pqwL pOx pwxI AgnI DrqI Awid Akwr
rcy hn, ien@W’c, Awp jI hux ivAwpk ho rhy hoNjI[ ieh swry Awp jI ny, Awpxy
ivsmwd Agm Apwr pRkwS hI pRkwS inrgun srUp jI’c, Awpxy Awsry ibnw QMm@W
dy, itkwA ky r`Ky hoey hn[ ien@W dy pRkwSk BI Awp jI Awp hI hoN jI[
bRhm.kmlu pieAwil; n pwieAw] AwigAw nhI lInI; Brim BulwieAw] 1]
Anuswr Awp jI dI rcI, ies rcnw dw koeI BI AMq nhIN pwieAw jw skdw, ies
leI(qumrw) Awp jI dy AMqu nUM, (koie) koeI BI(n) nhIN(jwnY) jwxdw jI[ XQw:-
pauVI] KMfw ipRQmY swij kY; ijn sB sYswru aupwieAw] bRhmw ibsn mhys swij;
www.Gursevak.com 228 q`qkrw
kudrqI dw Kylu rcwie bxwieAw] isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin rhwieAw]
isrjy dwno dyvqy; iqn AMdir.bwdu rcwieAw] qY hI.durgw swij kY; dYqw dw nwsu
krwieAw] qYQo hI.blu rwmu lY; nwl bwxw dhisru GwieAw] qYQo hI.blu ikRsn lY;
kMsu kysI pkiV igrwieAw] bfy bfy muin dyvqy; keI jug iqnI qnu qwieAw] iknI
qyrw.AMqu n pwieAw]) iqs ikAw guxw kw.AMqu n pwieAw; hau gwvw sbid
vIcwrI]) AMqu n isPqI; khix n AMqu] AMqu n krxY; dyix n AMqu] AMqu n vyKix;
suxix n AMqu] AMqu n jwpY; ikAw min mMqu] AMqu n jwpY; kIqw Awkwru] AMqu n
jwpY; pwrwvwru] AMq kwrix; kyqy ibllwih] qw ky AMq; n pwey jwih] eyhu AMqu; n
jwxY koie] bhuqw khIAY; bhuqw hoie] vfw swihbu; aUcw Qwau] aUcy aupir; aUcw
nwau] eyvfu aUcw; hovY koie] iqsu aUcy kau; jwxY soie] jyvfu Awip; jwxY Awip
Awip] nwnk ndrI; krmI dwiq] AMq nUM koeI ikvyN jwxy?Awp jI hr smyN ie`k
iKn ’c, AnMq bRhmMfW nUM rcidAW, lYA kridAW inrlyp BI hoN jI[ ieqnw au~cw
krq`b hor koeI BI nhIN kr skdw[ ies leI hy(BgvMq) vwihgurU jI! Awp
jI(aUcy) au~icAW(qy) qoN BI(aUcw) au~cy hoN jI[ vw eIrKw bKIlI pMj ivkwrW rjo
qmo sqo gux Awid AOguxW qoN aUcy qy aUcw hoN jI[ AsIN ien@W AOguxW dy mwry.ivCuVy
hoey AqI nIvyN hW[ hm nIvI.pRBu Aiq aUcw; ikau kir imilAw jwey rwm] vw AsMK
bRhmMf dw pswrw Awp jI ny, Awpxy nUro nUr ivAwpk pRkwSk s`cy inrgun srUp
’c itkwieAw hoieAw hY[ Awp jI.koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw
dwqw ry] hoN jI[ AsMK bRhmMf bhuq hI au~cy hn, ies leI hy Anqklwvwn
myhrvwn pUrn ivAwpk (BgvMq) vwihgurU jI!Awp jI(aUcy) au~icAW(qy) qoN
BI(aUcw) au~cy hoN[ vw hy(BgvMq) vwihgurU siqgurU swihb jI!Awp jI bRhmw ivSnUM
iSv ieMdR qpIsr jogIsr swrIAW pdvIAW nwloN aUcy(qy) qoN(aUcw) au~cy hoN[ XQw:-
Aiq aUcw; qw kw drbwrw] AMqu nwhI ikCu; pwrwvwrw] koit koit koit; lK DwvY]
ieku iqlu; qw kw mhlu n pwvY] 1]) inrml inrml. sUcw sUco; sUcw sUco sUcw]
AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw]) mY pyiKE rI; aUcw mohnu.sB qy
aUcw] Awn.n smsir koaU lwgY; FUiF rhy hm mUcw] 1]) jogIsr pwvih nhI; quA
gux kQnu Apwr] pRym Bgiq kY kwrxY; khu rivdws cmwr]) bhu byAMq; aUc qy
aUcw] nwnk Awps kau; Awpih phUcw] 6]) goivd gwjy sdw ibrwjy; Agm
Agocru aUcw] gux byAMq.ikCu khxu n jweI; koie n skY phUcw]
www.Gursevak.com 229 q`qkrw
aUcy qy aUcw; BgvMq] prmpUjnIk vwihgurU jI sRb`q dy Bly leI, gurU Avqwr
’c pRgt ho ky, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, au~bldI dyZ ’c bYT ky, lohy
dy qMg ipMjry ’c, iq`Ky ik`lW ivckwr bYT ky, Awpxy sIs kurbwn krky, AduqI
s`cI kurbwnI dy ky, kmw ky Purmw rhy hn:- qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu
pdwrQu; nwnku mWgY] prmpUjnIk pUrn gurU dsW hI AvqwrW ’c, bhuq v`fI
kurbwnI hI kurbwnI kIqI hY, hux gurqw ibrwjmwn ho ky, aUcy qy aUcw; BgvMq]
siqgurU gRMQ swihb jI dunIAW nUM qwr rhy hn jI[ XQw:- bwxI gurU.gurU hY bwxI;
ivic bwxI AMimRqu swry] gurubwxI khY.syvku jnu mwnY; prqiK gurU insqwry]) vwhu
vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] vwhu vwhu Agm AQwhu hY; vwhu
vwhu scw soie]
sgl smgRI; qumrY sUiqR DwrI] qum qy hoie; su AwigAwkwrI] (sgl) swrI
AnMq bRhmMf dI (smgRI) rcnw, (qumrY) Awp jI dy, nwm rUpI(sUiqR) Dwgy nwl pRo
ky, Awpxy Awsry(DwrI) itkweI hY[ XQw:- sgl smgRI; ApnY sUiq DwrY] nwnk
ijsu ijsu BwvY; iqsu iqsu insqwrY] 3]) nwm ky Dwry; sgly jMq] nwm ky Dwry; KMf
bRhmMf] nwm ky Dwry; isimRiq byd purwn] nwm ky Dwry; sunn igAwn iDAwn] nwm
ky Dwry; Awgws pwqwl] nwm ky Dwry; sgl Awkwr] nwm ky Dwry; purIAw sB
Bvn] nwm kY sMig auDry; suin sRvn] kir ikrpw ijsu; AwpnY nwim lwey] nwnk
cauQy pd mih; so jnu giq pwey] 5] vw hukmu qyrw Krw Bwrw; Anuswr ^ry Bwry
AmoV hukm BY rUpI, (sUiqR) Dwgy nwl pRo ky, Awpxy Awsry(DwrI) itkweI hY[ XQw:-
hukmY AMdir.sBu ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n
koie]) hukm ibnw nw JUlY pwqw[ hovY so jo krY ibDwqw[) sgl smgRI; jw kY sUiq
proeI] Gt Gt AMqir rivAw soeI]) BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI
clq; n AMqu]) sB proeI, iekqu DwgY] ijsu lwie ley; so crxI lwgY]) jw kY
sUiq proey jMqw; iqsu pRB kw jsu gwvhu] vw Awpy jlu Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw
Git Git bwsw] Anuswr mhW ivsmwd ivAwpk pRkwSk Anq klwvwn pRkwS hI
pRkwS Ajpw jwp inrgun bRhm rUpI sUiqR’c, (DwrI) itkweI hY[ ies leI, sMjog
ivjog jMmx mrn du`K suK, (qum) Awp jI(qy) qoN hoie irhw, (su) sRySt jwx ky,
dwsndws bwlk Awp jI dy AwigAwkwrI hn[ so, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm
krn qoN, Awp jI au~bldI dyZ’c bYT ky, qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu
www.Gursevak.com 230 q`qkrw
nwnku mWgY] Anuswr Bwxw mMn ky, Awpxw Awp kurbwn krky AwigAwkwrI
AnuswrI bxy[ jo SuB Amolk bcn Purmweyy, so ShIdI dy ky kmwey[ nwrwien
nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu moih qwrY] Anuswr
AYsy vwihgurU gurU pRmysr jI qoN, rom 2 krky inmK 2 bwr 2 ju`go ju`g, nmskwr
kridAW, bilhwr kurbwn jweIey jI[ XQw:- gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir nmskrw])
qumrI giq imiq; qum hI jwnI] nwnk dws; sdw kurbwnI] 8] 4]
prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pMjvWjI, ipAwry syvkW nUM, Awpxy ipAwry drSnW
duAwrw, Awqm iqRpqI SWqI ivsmwdqweI b^S ky, Awpxy’c AByd krky, aun@W dw
js, bRhmMfW’c ju`go ju`g At`l &Ylw rhy hn[ ShIdW dy isrqwj DMn.vwihgurU koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; siqgurU nwnk dyv swihb jI pMjvyN jwmy’c, krqy
kudrqI.1musqwku] (1moihq) Anuswr.vwihgurU jI dy ivsmwd kOqkW’qy moihq ho ky,
snmuK &urmwauNdy hn:- hy prmpUjnIk.nwnk rwKnhwru Apwru] vwihgurU
jI!ieh(qumrI) Awp jI dI, hMgqw rihq(giq) ivvsQw dI(imiq) mrXwdw, (qum)
Awp jI ny Awpy hI jwnI hY[ XQw:- ApnI giq imiq; jwnhu Awpy]) pauVI] Awpy
sB Gt AMdry; Awpy hI bwhir] Awpy gupqu vrqdw; Awpy hI jwhir] jug CqIh
gubwru kir; vriqAw suMnw hir] EQY vyd purwn n swsqw; Awpy hir nrhir] bYTw
qwVI lwie; Awip sB dU hI bwhir] AwpxI imiq Awip jwxdw; Awpy hI gauhru]
hy prmpUjnIk vwihgurU jI!Awp jI hux, AsMK bRhmMf dI rcnw rcidAW, lYA
kridAW, hMgqw rihq inrlyp.hoN jI! XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw]
Awip Alypw; inrgunu rhqw] dwsn dws Awp jI dy ivsmwd kOqkW’qy moihq ho ky,
sdw sdw Awp jI leI(kurbwnI) ShIdI idMdw hY] 8] 4] XQw:- gur kau; kurbwnu
jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY]) nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur
kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu, moih qwrY]
gauVI suKmnI mÚ 5]) AstpdI jI pMjvyN, Awid 268.
sloku] dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie] nwnk.khU n sIJeI; ibnu
nwvY piq jwie] 1]
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU siqgurU nwnk
dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- dyvxhwru dwqwru; ikqu muiK swlwhIAY]) ddw.dwqw
www.Gursevak.com 231 q`qkrw
eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy.qoit n AwveI; Agnq Bry BMfwr]) qum bf dwqy; dy
rhy] jIA pRwx mih; riv rhy]) qU BMnx GVx smrQu dwqwru hih; quDu AgY mMgx no
hQ joiV KlI sB hoeI] quDu jyvfu dwqwru, mY koeI ndir n AwveI; quDu sBsY no dwnu
idqw; KMfI vrBMfI pwqwlI pureI sB loeI] Anuswr nwmu ijMd jwn Kwx pIx pYn@x
sB qr@W dIAW dwqW(dynhwru) dyx vwly, (pRB) vwihgurU jI AQvw(pRB) qygbhwdr
ismirAY; Gr nauiniD AwvY Dwie] vwihgurU dsy siqgurU swihbwn gurqw ibrwjmwn
siqgurU gRMQ swihb jI, jo hux, Awpxy dwsW dy AMdr bwhr Anq klwvwn pUrn
myhrvwn AsMK pRkwS hI pRkwS Ajpw jwp inrMkwr srUp gurbwxI jI b^S ky,
Awpxy’c lInqw eykqw ABydqw b^S rhy hn[ AYsw dwqw; siqguru khIAY] Anuswr
AYsy sRb ivAwpI mhW ivsmwd b^iSS(dynhwru) dyx vwly, (pRB) vwihgurU siqgurU
swihb jI nUM Coif kY, ikRm jIv, (Awn) dYÍq(Awn) hor pr igRh ivkwrI jUAw nSy
kukrm, inrdoS jIAW nUM kohx, ieMidRAW dy(suAwie) suAwd, pRXojn mqlb’c,
(lwgih) l`g irhw hY[ (khU) iksy pRkwr BI(sIJeI) mukq, Cu`t (n) nhIN skdw[
(nwvY) sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn pUrn myhrvwn Ajpw jwp vwihgurU ismrn
nwm jpy qoN ibnu(piq) iezq(jwie) jWdI hY] 1] XQw:- ibnu ismrn; hY
AwqmGwqI] swkq nIc; iqsu kulu nhI jwqI]) gauVI mhlw 5] imlu myry goibMd;
Apnw nwmu dyhu] nwm ibnw; iDRgu iDRgu Asnyhu] 1] rhwau] nwm ibnw; jo pihrY
Kwie] ijau kUkru; jUTn mih pwie] 1] nwm ibnw; jyqw ibauhwru] ijau imrqk;
imiQAw sIgwru] 2] nwmu ibswir; kry rs Bog] suKu supnY nhI; qn mih rog] 3]
nwmu iqAwig; kry An kwj] ibnis jwie; JUTy siB pwj] 4] nwm sMig; min pRIiq
n lwvY] koit krm krqo; nrik jwvY] 5] hir kw nwmu; ijin min n AwrwDw] cor
kI inAweI; jmpuir bwDw] 6] lwK AfMbr; bhuqu ibsQwrw] nwm ibnw; JUTy
pwswrw] 7] hir kw nwmu; soeI jnu lyie] kir ikrpw; nwnk ijsu dyie] 8] 10]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) ds qukIAW, A`T pauVIAW dy
prmpUjnIk AstpdI jI pMjvyN[
ds bsqU ly; pwCY pwvY] prmpUjnIk vwihgurU swihb jI swfy leI, zwlmW dy
Gor iBAwnk zulm krn qoN, au~bldI dyZ’c bYT ky, gurmuiK AvsQw’c, vwihgurU
vwihgurU vwihgurU jp kmw iDAw ky, hr smyN vwihgurU vwihgurU vwihgurU jpx, gurU
ArQ syvw kurbwnI krn dw SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn[ Awp jI dI sRb ivAwpI
Agm mhW ivsmwd ikRpw-idRstI AMdr, vwihgurU jI swiKAwq ho rhy hn[ XQw:-
www.Gursevak.com 232 q`qkrw
pwrbRhmu pRBu idRstI AwieAw; pUrn Agm ibsmwd] nwnk.rwm nwmu Dnu kIqw; pUry
gur prswid]) sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI] sUqu eyku.mix
sq shMs jYsy; Eiq poiq pRBu soeI]) jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI
isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]
prmpUjnIk imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl
kau; dyie dwnu] Anuswr vwihgurU dsy pwiqSwh gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ
swihb jI, hr smyN AnMq bRhmMf dy jIAW nUM, AwpxI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
Anq klwvwn AKMf joiq duAwrw, swh jIvn b^S rhy hn[ siqgurW dI
prmpiv`qR joiq duAwrw, AsIN vyK sux bol rhy hW, Drm-ikRq krdy ijauNdy jwgdy
hW[ hvw pwxI DrqI AgnI AkwS Gr AsvwrIAW sbMDI sB, mhwrwj dIAW dwqW
hn[ BwvyN koeI kmweI krky, vsqUAW pRwpq krdw hY, iPr BI siqgurU swihb jI
dIAW b^SIAW dwqW hI hn, ikauN jo siqgurU swihb jI dI s`qw nwl, swry ijauN
rhy hW[ XQw:- sBu jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih smwie] ds(bsqU)
vsqUAW, Bwv byAMq pdwrQ hwQI GoVy AsvwrIAW &OjW ^zwny cwkr mihl,
vwihgurU jI qoN(ly) lY ky, (pwCY) ip`Cy(pwvY) pwauNdw, jm@W krdw hY[
eyk bsqu kwrin; ibKoit gvwvY]) suqVy AsMK; mwieAw JUTI kwrxy]) mwieAw
hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie] ies kI syvw jo kry; iqs hI kau iPir Kwie])
ibiKAw ibAwipAw; sgl sMswru]) ibKY kauVqix sgl mwih; jgiq rhI
lptwie] Anuswr eyk bsqu, mwieAw zihr ivSy suK(kwrin) leI, dwiq ipAwrI;
ivsirAw dwqwrw] Anuswr dwiq ipAwrI krky, dwqy nUM Bulw ky, (ibKoit) ivSyS
Kotw AikRqGx jIv, siqgurU swihbwn jI v`loN Brosw (gvwvY) gvw lYNdw hY[ XQw:-
mÚ3] mnmuKu duK kw Kyqu hY; duKu bIjy.duKu Kwie] duK ivic jMmY.duiK mrY; haumY
krq ivhwie] Awvxu jwxu.n suJeI; AMDw AMDu kmwie] jo dyvY.iqsY n jwxeI; idqy
kau lptwie] nwnk.pUrib iliKAw kmwvxw; Avru n krxw jwie]) AMimRq rsu;
Kwvih Kwn pwn] ijin dIey; iqsih n jwnih.suAwn] 3]
eyk BI n dyie; ds BI ihir lyie] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihb jI
qoN, Anyk pRkwr dIAW dwqW pRwpq krky, aun@W’coN sMq syvw leI, Bu`Ky nUM AMn nMgy nUM

www.Gursevak.com 233 q`qkrw


bsqR, eyk BI vsqU(n) nhIN(dyie) idMdw, sgoN v`fw fwkU DwVvI bx ky, ds vsqUAW
hor BI(ihir) curw Koh, (lyie) lYNdw hY[ XQw:- ht ptx ibj mMdr BMnY; kir corI
Gir AwvY] Aghu dyKY ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]) aUhI qy hirE.aUhw ly DirE;
jYsy bwsw mws dyq JwtulI]) Kuis Kuis lYdw; vsqu prweI] vyKY suxy; qyrY nwil
KudweI] dunIAw lib.pieAw Kwq AMdir; AglI gl.n jwxIAw]) bhu prpMc kir;
pr Dnu ilAwvY] suq dwrw pih; Awin lutwvY] mn myry BUly; kptu n kIjY] AMiq
inbyrw; qyry jIA pih lIjY] 1]) pauVI] iesqRI purKY bhu pRIiq; imil mohu
vDwieAw] puqRü klqRü inq vyKY ivgsY; moih mwieAw] dyis prdyis Dnu corwie;
Awix muih pwieAw] AMiq hovY vYr ivroDu; ko skY n CfwieAw] nwnk ivxu nwvY.iDRgu
mohu; ijqu lig duKu pwieAw] gRIbW AmIrW dIAW bsqIAW aujwV idMdw hY, SihrW dy
Sihr &Uk idMdw hY, ijvyN bwbr jwbr ny ihMd’qy hmlw krky &Uky[
qau mUVw; khu khw kryie] aupRokq ZlqIAW krn vwlw fwkU(mUVw) mUrK,
(khu) d`so(qau) qW (khw) kI(kryie) kry?ijs krky AikRqGxqw dw doS inivrq
hovy, swry suK mn’c vsx, cwir pdwrQ; kml pRgws] sB kY miD; sgl qy
audws] vwlI sRb ivAwpI mhW ivsmwd prm au~cI gurmuiK AvsQw pRwpq hovy, so
&urmw rhy hn:-
ijsu Twkur isau; nwhI cwrw] qw kau; kIjY sd nmskwrw] ijsu nwil.joru n
cleI; Kly kIcY Ardwis] Anuswr ijsu(Twkur) mwlk vwihgurU jI(isau) nwl,
(cwrw) zor nwhI cldw, (qw) iqn@W (kau) nUM, sd 3 hr smyN nmskwrw hI
nmskwrW(kIjY) krnw krIey[ XQw:- inmK inmK; Twkur nmskwrY] nwnk Ehu
Aprsu; sgl insqwrY] 1]
jw kY min; lwgw pRBu mITw] srb sUK; qwhU min vUTw] (jw) ijs gurU ipAwry
jI(kY) dy min ’c, swcI bwxI; mITI AMimRq Dwr] Anuswr(pRBu) s`cy vwihgurU
gurbwxI jI mITw(lwgw) l`gy hn[ gurbwxI jI im`Ty l`gxy krky, (qwhU) iqs dy
min ’c, (srb) swry sUK(vUTw) vs gey hn[ XQw:- mn jwgy kI; iehY nIswxI[
lwgY ipRA sRI gurbwxI[) BieE AnugRhu.pRswid sMqn kY; hir nwmw hY mITw] jn
nwnk kau.guir ikrpw DwrI; sBu Akul inrMjnu fITw]
ijsu jn; Apnw hukmu mnwieAw] srb Qok; nwnk.iqin pwieAw] 1]) gur
nwnk dyv goivMd rUp] vwihgurU siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:-
www.Gursevak.com 234 q`qkrw
jw kY min; lwgw pRBu mITw] srb sUK; qwhU min vUTw] Anuswr pRRB jI im`Ty l`gx
qoN, mn’c swry suK vswaux vwly, ijsu Awpxy(jn) ipAwry Bgq jI qoN, DMn
siqgurU swihbwn jI ny, jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI
Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] Anuswr isr mMgx qoN
dyx rUp, Apnw hukmu mnwieAw hY, Bwv gursyvk jI ny isr Arp idqw[ XQw:-
qyrw Bwxw.qUhY mnwieih; ijs no hoih dieAwlw] iqs ny(iqin) iqn@W siqgurU swihb
jI duAwrw, Drm ArQ Aru kwm moK; dyqy nhI bwr] Anuswr (srb) swry(Qok)
pdwrQ nUM pwieAw hY[ vw srb Qok dy dwqy vwihgurU jI nUM pwieAw hY] 1] XQw:-
mMny kI giq; khI n jwie]) hukim mMinAY.hovY prvwxu; qw KsmY kw mhlu pwiesI]
(bu`JIAY) nwnk mMinAw mMnIAY; buJIAY gur prswid] 2]
Agnq swhu; ApnI dy rwis] (swhu) sjxu scw pwiqswhu; isir sWhW dY
swhu]) so pwiqswhu swhw piq swihbu; nwnk.rhxu rjweI]) qU swhI hU swhu;
hau.kih n skw.gux qyirAw] Anuswr myhrvwn vwihgurU s`cy pwiqSwh jI, ies
AigAwnI bysMqoKy nUM, AwpxI joiq Dn pdwrQ, rwj qyz &Oj ^zwny, sRIr ieMdRy,
DrqI sbMDI hvw pwxI Awid(Agnq) Axigxq pRkwr dI, ApnI(rwis) pUMjI dy
rhy hn[ XQw:- ddw.dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy.qoit n AwveI; Agnq
Bry BMfwr]) qum bf dwqy; dy rhy] jIA pRwx mih; riv rhy]
Kwq pIq; brqY And aulwis] prm ipAwry rwm jI ny, BwvyN Anyk pRkwr dy
AMimRq pdwrQ b^Sy hn, pr ieh AigAwnI, dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn
suAwie]) Kwq pIq; Kylq hsq ibsQwr]) Kwq pIvq svMq suKIAw; nwmu ismrq
KIn] Anuswr kl`bW ’c jw ky, (aulwis) auqSwh And nwl, Srwb qmwkU(pIq)
pINdw, AKwD mws(Kwq) KWdw, prweI iesqRI nwl(brqY) vrqdw hY[ XQw:- pr
Dn pr qn, pr qI inMdw; AKwiD Kwih hrkwieAw]) sau mxu hsqI iGau guVu
KwvY; pMij sY dwxw Kwie] fkY PUkY Kyh aufwvY; swih gieAY pCuqwie]
ApunI Amwn kCu; bhuir swhu lyie]) Agnq swhu; ApnI dy rwis]
Anuswr(swhu) vwihgurU jI dI ApunI b^SI Axigxq pRkwr dI pUMjI, (Amwn)
Amwnq ies AigAwnI pws BwvyN hY, pr Pyr BI(bhuir) muV 2 ky, (kCu) ku`J hor
2(lyie) lYNdw hY[ jw kw dwnu; inKUtY nwhI] Anuswr siqgurU jI AK`ut dwqW hmySW
hI bwr 2 idMdy rihMdy hn[ XQw:- dydw dy; lYdy Qik pwih]) ddw.dwqw eyku hY; sB
www.Gursevak.com 235 q`qkrw
kau dyvnhwr] dyNdy.qoit n AwveI; Agnq Bry BMfwr] Am`uk dwqW nUM pRwpq krky,
Sukr krn dI bjwey, ros hI ros krdw hY, so &urmw rhy hn:-
AigAwnI min; rosu kryie] bwr 2 dwqW nUM pRwpq krky, aun@W nUM AYbW ’c
brbwd krky, kbIr.dInu gvwieAw dunI isau; dunI.n cwlI swiQ] pwie kuhwVw
mwirAw; gwPil ApunY hwQ] 13] Anuswr Awpxy pYrW ’qy Awp kuhwVw mwr ky,
pUrn siqgurW dy kIqy praupkwrW nUM Bulwaux vwlw(AigAwnI) igAwn hIx
AikRqGx min ’c, pRB dwqau dwqwr; jI ’qy, (rosu) gu`sw(kryie) krdw hY, ik r`b
jI ny swfw sB ku`J brbwd krky, vYr hI lY ilAw hY!ieh nhIN smJdw r`b jI
nhIN iksy dw vYrI, vYrI qyry AYb bMidAw[
ApnI prqIiq; Awp hI KovY] bhuir aus kw; ibsÍwsu n hovY] vwihgurU jI qoN
bwr 2 dwqW lY ky, ihtlr vWg inrdoS jIAW nUM mwr ky, bwvY mwrgu; tyFw clnw]
sIDw Coif; ApUTw bunnw] Anuswr kurIqIAW ’c brbwd hox vwlw, jo AigAwnI
AikRqGx hY, aus (kw) dw(bhuir) muV ky, s`cy pwiqSwhjI nUM, (ibsÍwsu) Brosw (n)
nhIN(hovY) huMdw, Bwv jo ies ’qy pRqIq sI, ies ApnI prqIiq nUM, Awp hI(KovY)
nws kr lYNdw hY, Bwv s`cy pwiqSwhjI ies’qy Brosw nhIN krdy[ XQw:- iekn@w
AMdir Kotu.inq Kotu kmwvih; Ehu jyhw bIjy.qyhw Plu Kwey] jw siqguru srwPu.ndir
kir dyKY; suAwvgIr siB auGiV Awey]) joo CkaUey kuxky ky.Bwj gey.ie`k Tuxky ky[
jIAW dI r`iKAw leI, ies dy n`k ’c nkyl pw lYNdy hn[ XQw:- (n`ik, n`QW)
DrqI aupir kot gV; kyqI geI vjwie] jo.Asmwin n mwvnI; iqn nik nQw
pwie]
34.ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy
caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu] 2]) BwvyN dwqW nUM brbwd
krky, AikRqGx ho irhw hY, AikrqGxw kw; kry auDwru] Anuswr ies dy auDwr
leI, aupwA dsdy hn, ikauN jo ieh sdw sdw iehu BUlnhwru] hY[ nwnk.rwKnhwru
Apwru]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie
dwnu] vwihgurU jI mwqw ipqw jI hn[ BwvyN rwjy nUM pqw hY ik bwZ qW myrw hI hY,
pr iPr BI mwlI qoN &uu`l dI pRym Bytw lY ky, pRsMn ho jWdw hY, ieauN ijs vwihgurU jI
kI ijMd jwiedwd pRvwr sB bsqu hY, (iqsu) iqn@W AwgY (rwKY) r`K dyvy, Bwv Awpxy
pRIqm gurU jI qoN srvMs kurbwn kry, ijvyN vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny vwihgurU jI
www.Gursevak.com 236 q`qkrw
qoN kIqw[ Awp jI qoN r`b pIr bu`DUSwh jI ny kIqw[ XQw:- prweI Amwx.ikau
rKIAY; idqI hI suKu hoie]
pRB kI AwigAw; mwnY mwQY]) rb kI rjwie.mMny isr aupir; krqw mMny Awpu
gvwvY]) pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] Anuswr(pRB) vwihgurU siqgurU swihb jI
kI AwigAw nUM, Awpxy isr mwQY ’qy (mwnY) mMny, r`b rUp pIr bu`DUSwh jI, pMjW
ipAwirAW vWg[ XQw:- Purmwnu qyrw.isrY aUpir; iPir n krq bIcwr] quhI
drIAw.quhI krIAw; quJY qy insqwr]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog
hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE]) jy BuK dyih.q
ieq hI rwjw; duK ivic sUK mnweI] 3]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu
prY; qau.pRIiq n qorau] 2]
aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu] 2]) dIn dieAwl
sdw ikrpwl] swihb sRI gurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI dw
b^iSAw sB ku`J, vwihgurU jI dy A`gy r`Kx qoN, pUry gurU jI dI AwigAw isr m`Qy
’qy mMnx qoN, aus kW ku`qy AikRqGxqw vwlI duK`lI AvsQw(qy) qoN, jy iqsu BwvY
nwnkw; kwghu hMsu kry]) bguly qy Puin hMsulw hovY; jy qU krih dieAwlw])
nwnk.vyKY ndir kir; cVY cvgx vMnu]) cVY svwieAw inq inq rMgw; GtY
nwhI.qolIjw hy] Anuswr (caugun) cOguxW Bwv bhuqy qoN bhuqw(inhwlu) pRsMn hI
pRsMn(krY) kr idMdy hn, ikauN jo(swihbu) mwlk vwihgurU jI, siqgurU sdw dieAwlu
hY BweI; sdw (dieAwlu) dieAw dy Gr hn] 2] XQw:- qum@ dieAwl ikrpwl
ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]) Bgiq vCl; sdw ikrpwl]) pRB bKsMd dIn
dieAwl]) siqgurU sdw dieAwlu hY BweI; ivxu Bwgw ikAw pweIAY] eyk ndir
kir vyKY sB aUpir; jyhw Bwau qyhw Plu pweIAY] nwnk nwmu vsY mn AMqir; ivchu
Awpu gvweIAY] 4] 6]
ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun;
krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw.dieAwlu] 2]
35.swKI:- siqgur AwgY sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY]) nwnk.syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) qnu mnu Dnu sBu.sauip gur kau; hukim mMinAY
pweIAY] Anuswr DMn bwbw ngwhIAw isMGjI ny, Awpxy gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM, Awpxy ipMf AwlmgIr ivKy,
www.Gursevak.com 237 q`qkrw
AiqAMq suMdr blvwn kImqI GoVw pRym Bytw kIqw[ zwlm hwkmW ny bwbyjI dw swrw
pRvwr ShId kr idqw[ bwbwjI Awpxy nwnky Gr ipMf mUlovwL(sMgrUr) ivKy cly
gey[ vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM, rweykot iksy pRymI ny pihr rwq geI qoNy ^br
idqI, “hy vwihgurUjI!Awp jI dy ^ws pRymI bwby ngwhIey jI dy pRvwr nUM qurkW ny
ShId kr idqw hY[ bwbwjI Awpxy nwnky Gry audws bYTy hn[ ”pwrbRhm grIb
invwj] pUrn gurU jI J`t p`t GoVy’qy Asvwr hoey, phu P`utdI nwl ipMf mUlovwL
phuMcy, ij`Qy hux sRI gurduAwrw swihb jI hn[ ie`Qy ie`k pRymI ku`lI’c bYTw sI,
siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR drSn krky gd 2 ho igAw[ hukm pw ky bwby jI
nUM jw d`isAw[ bwbwjI mLweI smyq dhIN, CoilAW dI im`s vwly pRSwdy, Awpxy
bzurg nwny jI nUM BI nwl ilAwey[ siqgurU swihb jI ny, myrY min qin pRIiq
lgweI siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw] (1j`PI) Anuswr AwpxI CwqI nwl lw
ky, AYsw ipAwr id`qw, AMdr Ajpw jwp clw id`qw, ijsu nwmu irdY; soeI vf
rwjw] Anuswr l`KW KuSIAW pwiqswhIAW b^SIAW[ &urmwieAw, “BweI!Awp jI ny
dwdikAW nwnikAW dI kul qwr leI hY[ ”ivsmwd ismrn b^S ky, sB audwsIAW
dUr kr id`qIAW[ DMnu syvw; syvku prvwnu] Anuswr DMn SuB s`cI syvw ijs nUM
krky, pyRmI gursyvk jI gurU jI nUM pRvwn hoey[ ies leI pyRmI ieh Dwrnw gwauNdy
hn:- GoVy ciV@E.gurUjI myry, myrw BwvyN k`K n rhy[
36.dUjI swKI:- AMimRqDwrI pRymx v`fBwgx isMGxI dw ie`ko ie`k ipAwrw
b`cw, vwihgurU mh`ly dsvyN jI dI AkwlI &Oj’c, DrmXu`D lVidAW ShId ho
igAw[ ies ny, qyrw kIAw mITw lwgY] nwmu pdwrQu nwnku mWgY] Anuswr sbr
Sukr dw ipAwlw pIqw[ sRI AnMdpur swihb jI ivKy, Awpxy gurU pRIqm jI dy
drSn krky, DMnvwd kIqw qy pRym bynqI kIqI, “kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo
ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] Anuswr hy mhwrwj swihb
jI! b`cw Awp jI dw hI sI, Awp jI dI b^iSS dw sdkw, Awp jI leI ShId ho
ky, Amr ho igAw hY[ myrI k`uK s&lI hoeI hY[ ”s`cy pwiqswhjI ny lUM 2 krky
AiqAMq pRsMn ho ky ikhw, “DMn gurU nwnk dyv swihb jI, Awp jI nUM, cwr gurmuiK
spu`qR b^Sxgy, inhwl 3!”; pUry gur kw bcnu.aupir AwieAw]) igir bsuDw jl
pvn jwiego; ieik swD bcn AtlwDw] Anuswr sRI muKvwk s&ly hoey[ v`fBwgx
AwigAwkwrI pRymx is`KxI ny, Awpxy cwry ipAwry lwiek gurmuiK spu`qR, du`D m`Kx
www.Gursevak.com 238 q`qkrw
nwl pwL ky, cojI myry goivMdw.cojI myry ipAwirAw; hir pRBu myrw cojI jIau] vwihgurU
mh`ly dsvyN jI dy s`cy im`Ty crn-kmlW ’c pRym Bytw kr idqy[ jo, gur kau; kurbwnu
jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY] Anuswr Awpxy hIey ko pRIqmu; swihb jI
qoN h`s 2 ky kurbwn hoey[ so, ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] Anuswr pihlW ie`k
sp`uqR pRym Bytw kIqw, nwnk swihbu; sdw dieAwlu] pUrn gurU jI ny, aus qy caugun;
krY inhwlu] Anuswr cwr gurmuiK spu`qR b^S ky, cOguxI Bwv bhuqI qoN bhuqI AiqAMq
hI inhwl pRsMn iqRpq kr id`qI[ aus ny pMjy spu`qR Arp ky, ieh bcn kmwey,
kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY
myrw] AYsy ivsmwd gurmuiK pRymIAW nUM sd sdw rom 2 krky nmskwr hY] 2]
(BWiq) Aink Bwiq; mwieAw ky hyq] srpr hovq; jwnu Anyq] A`KW nwl pr
iesqRI mrd dy rUp nUM ivkwr idRStI nwl dyKxw, ivkwrI gwxy suxny gwauxy, zor zulm
krky mwieAw iek`qR krnI, qyz imrc lUx mswly qLy pdwrQ rsnw dy suAwd, ivSy
dy Anyk Bog Bogxy, poly g`dy’qy pYxw bihxw, nMgy isr ikirAw krnI, qy su`qy hI
rihxw, ivSy ivkwr qmwSy vwlIAW mUvIAW dyKxIAW, PYSn lwauxy, kursI leI mrnw
mwrnw, AwpxI vifAweI Awp krnI krwauxI, AwpxI vifAweI sux ky, KuS ho ky
hMkwr krnw myry jYsw c`kRvrqI bwdSwh BI nhIN, ivSy ivkwr dI g`l kr sux ky
h`sxw, sog krnw, b`cy b`cIAW smyq tYlIvIzn dy BYVy idRS dyKxy, cwh kO&I qMbwkU
nsvwr pwn BYVy nSy qwS jUAw pr inMdw kusMgq krnI, prwieAw h`k Kwxw, dUjIAW
zwqW qoN n&rq krky kql krny, corI XwrI mMd krm Awid sB nwgxI mwieAw hY[
XQw:- mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie] AYsI nwgxI mwieAw(ky) dy
(Aink) Anyk(Bwiq) qrW@ dy(hyq) ipAwr AQvw mwieAw dy nwl Anyk qrW@ dy ipAwr
krn vwly, hy BweI(jwnu) smJ!(srpr) zrUr br zrUr hI sdw leI(Anyq)
nwsvMq(hovq) ho rhy hn[ XQw:- nwv ijnw sulqwn Kwn; hody ifTy Kyh] nwnk.auTI
cilAw; siB kUVy quty nyh]) dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie] Anuswr ijn@W
’c K`cq ho ky, Aiq rogI sogI hMkwrI durwcwrI iBRst ho irhw hYN[ ieh mwiekI
suAwd nwl nhIN jWdy, sRIr nUM suAwh kr idMdy hn, lwhnqW dI suAwh ’c iltdw hY[
XQw:- grDb pRIiq; Bsm sMig hoie]
ibrK kI CwieAw isau; rMgu lwvY] Eh ibnsY; auhu min pCuqwvY]) dynhwru pRB
Coif kY; lwgih Awn suAwie]) dyvxhwru dwqwru; ikqu muiK swlwhIAY] Anuswr
dyvnhwr vwihgurU jI nUM C`f ky, Aink Bwiq; mwieAw ky hyq] ’c l`g irhw hY, jo
www.Gursevak.com 239 q`qkrw
zrUr br zrUr nwsvMq hn, mwno ieh ibrK kI CwieAw(isau) nwl, (rMgu)
ipAwr(lwvY) lwauNdw hY[ ijvyN ibRC nws hox qoN CW nws ho jWdI hY, Bwv CW s`cI
nhIN[ iqvyN(Eh) pdwrQ(ibnsY) nws ho jWdy hn[ ijs krky auhu kukrmI,
vwihgurU jI nUM Bu`l ky, min ’c(pCuqwvY) pCuqwauNdw hY[ XQw:- sBy duK sMqwp; jW
quDhu BulIAY] jy kIcin lK aupwv; qW.khI n GulIAY]) qUM ivsrih qW sBu ko
lwgU; cIiq Awvih qW syvw] Avru n koaU dUjw sUJY; swcy AlK AByvw] 1]) kI
ivsrih; duKu bhuqw lwgY] duKu lwgY; qUM ivsru nwhI] 1]) pRxviq nwnku.nwgI
dwJY; iPir pwCY pCuqwxIqw]) prmysr qy BuilAW; ivAwpin sBy rog]
sRb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr:- pRymI sB ku`J gurU jI nUM Arp ky,
pey kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI] Anuswr inhkwm Gwl Gwly, qW
pRwpqI hY, puMn nws hox dw koeI BI fr nhIN hY[
jo dIsY; so cwlnhwru] lpit rihE; qh AMD AMDwru]) jo dIsY so cwlsI;
iks kau mIqu kryau]) jo dIsY; so hoie ibnwsw]) idRsitmwn, hY sgl imQynw]
ieku mwgau dwnu; goibd sMq rynw]) iksu nwil kIcY dosqI; sBu jgu clxhwru]
Anuswr sbMDI pdwrQ Anyk bRhmMf dw jo idRStmwn pswrw(dIsY) ids irhw hY,
(so) auh(cwlnhwru) c`lx vwlw hY[ dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie]
Anuswr dyx vwly pRBU jI nUM C`f ky, (AMDwru) AigAwn dy hn@yry krky, vYrwg ibbyk
nyqRW qoN rihq(AMD) AMin@AW dw AMn@w, (qh) iq`Qy, clxhwr nwsvMq pswry nwl,
(lpit) K`cq ho(rihE) rihAw hY[ XQw:- plic plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu]
iek su hir ky nwm ibnu; AgY leIAih Koih]) gauVI] kwlbUq kI hsqnI; mn
baurw ry, clqu ricE jgdIs] kwm suAwie gj bis pry; mn baurw ry, AMksu
sihE sIs] 1] ibKY bwcu hir rwcu; smJu mn baurw ry] inrBY hoie.n hir Bjy;
mn baurw ry, gihE n rwm jhwju] 1] rhwau] mrkt mustI Anwj kI; mn baurw
ry, lInI hwQu pswir] CUtn ko shsw pirAw; mn baurw ry, nwicE Gr Gr bwir]
2] ijau nlnI sUAtw gihE; mn baurw ry, mwXw iehu ibauhwru] jYsw rMgu ksuMB
kw; mn baurw ry, iqau psirE pwswru] 3] nwvn kau qIrQ Gny.mn baurw ry;
pUjn kau bhu dyv] khu kbIr CUtnu nhI; mn baurw ry, CUtnu hir kI syv]
btwaU isau; jo lwvY nyh] qw kau; hwiQ n AwvY kyh]) auiT vM\u vtwaUiVAw;
qY ikAw icru lwieAw] Anuswr ieh sRIr cOrwsI l`K jUn dy rsqy dw rwhI hY,
www.Gursevak.com 240 q`qkrw
Awpxy(btwaU) rwhI sRIr(isau) nwl, (jo) ijhVw(nyh) ipAwr(lwvY) lwauNdw hY,
Bwv ies qoN Bjn bMdgI gur syvw nhIN krwauNdw, ies nUM q^q’qy bYTw ky, cOr
krwauNdw m`Qw itkwauNdw, rMgW 2 dy iviSAW ’c lwauNdw hY, (qw) iqs(kau) nUM hwiQ
’c, (kyh) ku`J BI(n) nhIN(AwvY) AwauNdw, Bwv mnu`Kw jnm qoN koeI lwhw nhIN
imldw[ XQw:- mÚ5] PrIdw grbu ijn@w vifAweIAw; Din jobin Awgwh] KwlI
cly DxI isau; itby ijau mIhwhu] 105]
mn hir ky nwm kI; pRIiq suKdweI] kir ikrpw nwnk; Awip ley lweI]
3]) qKiq bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu
ckI kIAnu loAw] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv, mh`lw pMjvW jI
&urmwauNdy hn:- swcI pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI smwie]) swcI pRIiq
hm; qum isau jorI] qum isau joir; Avr sMig qorI] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw;
n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry]
krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu
prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir
hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]) ry
mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI jl kmlyih] lhrI nwil pCwVIAY; BI ivgsY
Asnyih] Anuswr hy mn! (hir) vwihgurU jI(ky) dy nwm(kI) dI, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd s`cI pRIiq, ju`gW 2 ’c suKdweI hY[ siqgurU swihbwn jI, sRb ivAwpI
mhW ivsmwd pUrn ikRpw hI ikrpw (kir) krky, AwpxI pRIq Awip hI(lweI)
lw(ley) lYNdy hn[ XQw:- sweI pRIiq; ij Awpy lwey] gur prswdI; duibDw jwey])
Awpy lwieE; Apnw ipAwru] sdw sdw iqsu gur kau; krI nmskwru] 7]) Aink
Bwiq; mwieAw ky hyq] mwieAw sRIr, idRStmwn pRIq GxI hI duKdweI hY] 3]
mwieAw moh prIiq iDRgu; suKI.n dIsY koie]
imiQAw qnu Dnu; kutMbu sbwieAw] {(imiQAw) AxhoieAw, Bwv pRqIq mwqR
idsdw hovy pr hovy n, ijvyN is`pI ’c cWdI idsdI hY[ grm dyS ’c sUrj dy qyz
qpx qoN, ryqy ’c dUr, pwxI idsdw hY, iqhwieAw hrn B`j ky pwxI pIx jWdw hY,
pr E~Qy pwxI nhIN huMdw[ Eh pwxI dI pRqIqI(imiQAw) AxhoeI hY[ sRIr pihlW
nhIN sI, hux pRqIq mwqR hY, ies ny rihxw nhIN[ ies dy AMdr bwhr byAMq hI
ivroDI bImwrIAW dy kItwxU hn[ smUh bRhmMf dI rcnw’c, AnMq hI sRIr v`Fy tu`ky
www.Gursevak.com 241 q`qkrw
kql kIqy swVy jw rhy hn[ ikqny hI TMF grmI nwl mr rhy hn, ikqny pwxI’c
fu`b rhy hn[ ijMdu inmwxI kFIAY; hfw kU kVkwie] Anuswr ikqny hI sRIrW dI
ijMd, h`fW nUM kVkw ky k`FI jw rhI hY hux[ gur BgqI hIn muridAW smwn, kwim
kroiD; jlY sBu koeI] Anuswr ivkwrW ’c sV ky Kp tu`t ky, suAwh ho rhy hn[
XQw:- kyqy; Kip qutih vykwr]) Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip
Kip mrY])
hm AwdmI hW iek dmI; muhliq muhqu n jwxw]) mw kI rkqu; ipqw ibdu
Dwrw] mUriq sUriq; kir Awpwrw]) jl kI BIiq.pvn kw QMBw; rkq buMd kw
gwrw] hwf mws nwVˆØI ko ipMjru; pMKI bsY ibcwrw] pRwnI ikAw myrw; ikAw qyrw]
jYsy qrvr pMiK bsyrw] 1] Anuswr rkq ibMd dy ikRm qoN bxy, imiQAw sRIr dw,
ie`k iCn dw BI ivswh nhIN[ XQw:- jo aupijE so ibnis hY; pro Awju ky kwl]
nwnk.hir gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl]) syK hYXwqI jig; n koeI iQru
rihAw] ijsu Awsix hm bYTy; kyqy bYis gieAw] 5]) kMDI auqY ruKVw; ikcrku bMnY
DIru] PrIdw.kcY BWfY rKIAY; ikcru qweI nIru] 96]) hir jpidAw.iKnu iFl n
kIjeI, myrI ijMduVIey; mqu ik jwpY, swhu AwvY ik n AwvY rwm]) gMFyidAW iCA
mwh; quVMidAw ihku iKno] 7] }
imiQAw qnu Dnu; kutMbu sbwieAw]) dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie]
Anuswr vwihgurU jI nUM C`f ky, hoCy qu`C ivkwrW suAwdW kukrmW mhW pwpW ’c
l`igAw, praupkwr qoN ibnw, du`K kSt ivkwr, Bu`K qRyh ^uSI ZmI jMmx mrn AOgux
dy vsIkwr qnu, Dnu(kutMbu) pRvwr(sbwieAw) sB ku`J hI, (imiQAw) nwsvMq JU`Tw
hY[ XQw:- imiQAw qn; nhI praupkwrw] imiQAw; bwsu lyq ibkwrw]) Amr
jwin sMcI ieh kwieAw; ieh imiQAw kwcI ggrI]) kwieAw hMs ikAw pRIiq hY;
ij pieAw hI Cif jwie]
imiQAw; haumY mmqw mwieAw] (mwieAw) ivkwr Dn pdwrQ sRIr ieMidRAW dy
iviSAW, sbMDIAW j`g’qy ijaux dI mmqw(haumY) hMgqw(imiQAw) nwsvMq hY, ikauN
jo ien@W dy lwlc’c l`g ky, vwihgurU jI nUM Bu`l ky, zor zulm Gor mhW pwp kr
irhw hY, mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie] Anuswr nwgnI mwieAw jgq
nUM fMg rhI hY[ XQw:- mwieAw; AYsI mohnI BweI] jyqy jIA; qyqy fhkweI] 1]

www.Gursevak.com 242 q`qkrw


imiQAw rwj jobn; Dn mwl] rwj(jobn) juAwnI Dn(mwl) hwQI GoVy, hIry
jvwhrwq sB(imiQAw) nwsvMq hn[ XQw:- (Pu`lVw.p`bix.p`q) Dnu jobnu Aru
PulVw; nwTIAVy idn cwir] pbix kyry pq ijau; Fil Fuil juMmxhwr] 1]) rwju
jobnu AvD jo dIsY; sBu ikCu jug mih GwitAw]) kir kir AnrQ ibhwJI sMpY;
suienw rUpw dwmw] BwVI kau Ehu BwVw imilAw; horu sgl BieE ibrwnw]) rwj
imlk jobn igRh soBw; rUpvMqu juoAwnI] bhuqu drbu hsqI Aru GoVy; lwl lwK bY
AwnI] AwgY drgih.kwim n AwvY; Coif clY AiBmwnI] ies leI nwsvMq kih rhy
hn, ikauN jo, dwiq ipAwrI; ivsirAw dwqwrw]) dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn
suAwie] Anuswr dwqy dwqwr jI nUM C`f ky, jIv ien@W leI mwsUmW gRIbW dy kql
krky, ^Un dIAW ndIAW vgw idMdy hn, ien@W nUM pRwpq krky, iviSAW ivkwrW ’c
Kp 2 ky mr jWdy hn[
imiQAw; kwm k®oD ibkrwl] kwm k®oD(ibkrwl) iBAwnk(imiQAw) nwsvMq
JU`Ty hn, ikauN jo ien@W ’c l`g ky jIv kwim kroiD; jlY sBu koeI]) kyqy; Kip
qutih vykwr] Anuswr sV bL tu`t ky iBAwnk ho rhy hn[ XQw:- PrIdw.iqnw muK
frwvxy; ijnw ivswirEnu nwau] AYQY duK GxyirAw; AgY.Taur n Twau]) kwmu k®oDu;
kwieAw kau gwlY] ijau kMcn; sohwgw FwlY]
(Asv.bolo) imiQAw rQ hsqI; AsÍ bsqRw] rQ(hsqI) hwQI(AsÍ)
GoVy(bsqRw) k`pVy (imiQAw) JU`Ty Axhoey hn, ikauN jo, dyvxhwru dwqwru; ikqu muiK
swlwhIAY]) dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie] Anuswr vwihgurU jI nUM C`f
ky, ien@W dw gumwn krky, jIv zor zulm ivkwrW’c K`cq ho irhw hY[ ien@W dI
pRwpqI leI kql kLyS kr irhw hY[ BwvyN mrn dy kSt nwl pIVq hovy, iPr BI
ien@W nUM cyqy krky roNdw hY, ik myry nwl nhIN jw rhy[ XQw:- hYvr gYvr rQ sMbwhy;
ghu kir kIny myry] jb qy hoeI lWmI DweI; clih nwhI.iek pYry] 4]
imiQAw rMg sMig; mwieAw pyiK hsqw]) dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn
suAwie] Anuswr dynhwr dwqwr vwihgurU jI nUM C`f ky, hor suAwdW kRoD loB moh
AiBmwn ’c l`g ky, (mwieAw) Dn jwiedwd ieMidRAW dy BogW pRvwr mwiekI pswry
sMig(rMg) pyRm krky, mwieAw qy prwieAw rUp(pyiK) dyK 2 ky, nSy’c AMn@w ho ky,
kl`bW’c n`cdw ncwauNdw klolW krdw(hsqw) hsdw jIv, (imiQAw) JU`Tw imRqk
hY[ XQw:- sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih
www.Gursevak.com 243 q`qkrw
nwnkw; ijh pRIiq nhI BgvMq]) byd pVy piV.pMifq mUey; rUpu dyiK dyiK nwrI])
AKI sUqku vyKxw; pr iqRA pr Dn rUpu]) (h`sUAw) pyiK pyiK ry.ksuMB kI lIlw;
rwic mwic iqnhUM lau hsUAw]
imiQAw; DRoh moh AiBmwnu] prwieAw h`k Kohx dw(DRoh) CL, Awpxy sRIr
pdwrQW sbMDIAW dw moh (AiBmwnu) hMkwr(imiQAw) JU`Tw hY, ikauN jo dynhwr
vwihgurU jI nUM C`f ky, ien@W ’c l`g ky, p`Qr idl ivkrwl jIv, AYsy au~gr pwp
kr irhw hY, ijn@W nUM dyKxw ibAwn krnw AiqAMq hI AOKw hY[ XQw:- mmqw moh
DRoh mid mwqw; bMDin bwiDAw Aiq ibkrwl] idnu idnu iCjq, ibkwr krq AauD;
PwhI PwQw jm kY jwl] 1]
imiQAw Awps aUpir; krq gumwnu]) rMg sMig ibiKAw ky Bogw; ien sMig.AMD
n jwnI] 1] hau sMcau hau Kwtqw; sglI AvD ibhwnI] rhwau] hau sUrw prDwnu
hau; ko nwhI muJih smwnI] 2] jobnvMq Acwr kulInw; mn mih hoie gumwnI])
hau bMDau; hau swDau bYru] hmrI BUim; kauxu GwlY pYru]) bfy bfy AhMkwrIAw;
nwnk.grib gly] Anuswr (Awps) Awpxy(aUpir) au~qy, (gumwnu) hMkwr (krq) kr
irhw, (imiQAw) murdw hY, ikauN jo dwAvw krdw hY, ik myry vrgw koeI sUrw sohxw
c`kRvrqI bwdSwh BI nhIN hY[ XQw:- Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI
DnvMq] imrqk khIAih nwnkw; ijh pRIiq nhI BgvMq]
AsiQru Bgiq; swD kI srn] nwnk jip jip jIvY; hir ky crn] 4]
siqgurU nwnk Arjndyv jI &urmwauNdy hn:- dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn
suAwie] Anuswr dynhwr dwqwr vwihgurU jI nUM C`f ky, hor suAwdW c l`gxy krky,
jIv dw qn kutMb jobn Dn mwl, rwj hwQI GoVy bsqR sB ku`J JU`Tw clweymwn hY[
ies leI dwsndws gRIb, (AsiQru) Ac`l bRhm srUp(swD) siqgurU swihb jI kI
mhW ivsmwd Ac`l s`cI srn ’c, pRymw(Bgiq) BgqI kridAW, (hir) siqgurU
swihb jI(ky) dy gursbd rUpI im`Ty ipAwry crn-kml, vw gur AMimRq iBMnI dyhurI;
dy crn-kml jip jip ky, gurpRswid(jIvY) ijauNdw hY[ XQw:- AwKw jIvw; ivsrY
mir jwau] AwKix AauKw; swcw nwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM; hir nwm
D´wvxh] crn-kmlW dw iDAwn Dwr ky, jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] Anuswr
crn-kmlW nUM c`t ky, sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr
DrweI] Anuswr crn-kmlW nUM AwpxIAW A`KW’c DrwauNdw hY] 4]
www.Gursevak.com 244 q`qkrw
imiQAw sRvn; pr inMdw sunih] Awpxy Awp nUM Blw jnwaux, votW ivAwh
Awid kwrjW dI is`DI leI, swaU gurmuiK dy SuB guxW nUM AOgux kihxw inMdw hY, hy
BweI!ijhVy(sRvn) kMn, gurU js sunxw iqAwg ky, (pr) prweI inMdw(sunih) suxdy
hn, auh(imiQAw) JU`Ty Axhoey nwsvMq BYVy gMdy, is`kw pw ky bMd krny, v`Fxy, pu`t ky
h`Q ’c PVw dyxy jog hn[ XQw:- krn.n sunhI nwdu; krn muMid GwilAw] vwihgurU
jI inMdw sunx qoN bcx dw aupwA dsdy hn:- hy BweI!Awpxy Awp nUM sB qoN mMdw
smJ ky, iksy dI BI inMdw n kryy, n hI suxy[ XQw:- krn n sunY; kwhU kI inMdw]
sB qy jwnY; Awps kau mMdw]) hau iqsu.Goil GumwieAw; pr inMdw suix.Awpu htwvY[
imiQAw hsq; pr drb kau ihrih]) rovY dhisru; lµk gvwie] ijin sIqw
AwdI; faurU vwie] sIqw mwqw jI nUM curwaux dy doS’c, hMkwrI doSI rwvx nUM, gurmuiK
sRI rwmcMdR jI ny mwr idqw[ XQw:- rwmcMid; mwirE Aih rwvxu] Bydu bBIKx;
gurmuiK prcwiexu] j`g’qy in`q corIAW hI corIAW j`g nUM nrk bxw rhIAW hn[ sO
idn cor dw, ie`k idn swD dw, jdoN cor PiVAw jWdw hY, aus nUM ku`t 2 ky mwr idMdy
hn[ v`FI lYxI BI corI hrwmKorI hY[ ht ptx ibj mMdr BMnY; kir corI Gir AwvY]
Aghu dyKY ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]) cor kI hwmw; Bry n koie] coru kIAw; cMgw
ikau hoie] 1] Anuswr corI Cufwaux leI &urmw rhy hn:- (pr) prwey (drb) Dn
pdwrQ(kau) nUM(ihrih) curwaux vwly(hsq) h`Q, (imiQAw) JU`Ty nwsvMq Axhoey v`Fxy
jog hn[ XQw:- pr iqRA rwvix jwih; syeI qwlwjIAih] inqpRiq ihrih pr drbu;
iCdR kq FwkIAih]) ihrih pr drbu; audr kY qweI] Agin n invrY; iqRsnw n
buJweI] hir syvw ibnu; eyh Pl lwgy] nwnk pRB ibsrq; mir jmih ABwgy])
(q`kih) pauVI 5] lY Pwhy rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih nwir prweIAw; luik
AMdir TwxI] sMn@I dyin.ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI; Awpy
pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw iql pIVy GwxI]
imiQAw nyqR; pyKq pr iqRA rUpwd]) jo jwnY; mY jobnvMqu] so hovq; ibstw kw
jMqu] Anuswr suMdr kumwr AvsQw ’c, jdoN ieh smJdw hY, ik mYN husn vwlw hW,
qdoN sdw sdw iehu BUlnhwru] hox kwrn, prwey rUp ivkwr idRStI nwl dyKx l`g
jWdw hY[ pqMgy dy lweIt’qy sVn vWg, prwey rUp’qy sVdw rihMdw hY[ dyKx dI
Awdq v`DdI 3 hI jWdI hY[ iCvY, kwmu n puCY jwiq] Anuswr kwm dy v`s ho ky, so
hovq; ibstw kw jMqu] Anuswr ibstw dw kIVw bx jWdw hY[ A`KW nwl prwieAw rUp

www.Gursevak.com 245 q`qkrw


dyKxw Apiv`qRqweI hY[ eyfz Anyk ibmwrIAW krky, duK`lI rogI sogI izMdgI Bog
ky, jm vis kIAw; AMDu duhylw] Anuswr jmW dy v`s pYNdw hY[ AnMq bRhmMf dy
pswry’c, rMgW 2 dIAW jUnW’c jIv, hr vyly rUp dyK rhy hn[ koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] gurU jI, Awpxy is`K nUM rUp dyKx qoN bcwaux
leI &urmw rhy hn:- dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie] Anuswr hMkwrI
ivkwrI dy nyqR, pr(iqRA) iesqRI dw(rUpwd) srUp Awid nMgyz(pyKq) dyKdy,
(imiQAw) JU`Ty nwsvMq k`Fxy jog hn[ XQw:- nYx.n dyKih swD; is nYx
ibhwilAw] krn.n sunhI nwdu; krn muMid GwilAw] rsnw.jpY n nwmu; iqlu iqlu
kir ktIAY] hirhW.jb ibsrY goibd rwie; idno idnu GtIAY]) AKI pRyim
ksweIAw; hir hir nwmu ipKMin@] jy kir dUjw dyKdy; jn nwnk.kiF idcMin@]) iDRgu
isru.jo gur nw invY; gur lgY n crxI] iDRgu loiex gur drs ivxu; vyKY pr qrxI]
iDRgu srvix.aupdys ivxu; suix suriq n DrxI] iDRgu ijhbw.gur sbd ivxu; hor
mMqR ismrxI] ivxu syvw iDRg hQ pYr; hor inhPl krxI] pIr murIdW iprhVI;
suK siqgur srxI] 10]) mÚ1] mn kw sUqku.loBu hY; ijhvw sUqku kUVu] AKI
sUqku.vyKxw; pr iqRA pr Dn rUpu] kMnI sUqku.kMin pY; lwieqbwrI Kwih]
nwnk.hMsw AwdmI; bDy jm puir jwih] 2]
imiQAw rsnw; Bojn An sÍwd] dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie]
Anuswr dynhwr dwqwr vwihgurU jI nUM C`f ky, pr Dn pr qn.pr qI inMdw; AKwiD
Kwih hrkwieAw] Anuswr BYVy ivkrwl nIc du`Kdwiek mws nSy qmwkU Srwb, cwh
kO&I qyz im`Tw qyz kauVw pkvwn byhy Bojn Awid(An) hor rMgW 2 dy (sÍwd)
suAwdW dy vsIkwr, rsnw(imiQAw) JU`TI nwsvMq AxhoeI v`Fxy jog hY[ XQw:-
imiQAw ijhbw; AvryN kwm]) ey rsnw.qU An ris rwic rhI; qyrI ipAws n
jwie] ipAws n jwie.horqu ikqY; ijcru hir rsu.plY n pwie] hir rsu pwie
plY.pIAY hir rsu; bhuiV n iqRsnw lwgY Awie] eyhu hir rsu krmI pweIAY;
siqguru imlY ijsu Awie] khY nwnku.hoir An rs siB vIsry; jw hir vsY min
Awie] 32]) hy ijhby hy rsgy; mDur ipRA quXM] sq hqM prm bwdM; Avrq
eyQh.suD ACrxh]) ijhvw swdu n.PIkI rs ibnu; ibnu pRB.kwlu sMqwpY]) bolY
kauVw; ijhbw kI PUiV] sdw BUKI; ipru jwnY dUir] 1]) ijhbw suAwdI; lIilq
loh]
www.Gursevak.com 246 q`qkrw
imiQAw crn; pr ibkwr kau Dwvih] AnMq bRhmMf dI rcnw’c, pr igRh
ivkwrI hox qoN, AnykW jIA eyfz Awid ibmwrIAW nwl hux qV& 2 ky mr rhy
hn[ byAMq hI kql ho rhy hn[ Koty BYVy swaUAW nUM, D`ky nwl cu`k ky lY jWdy hn[
ies doS krky byAMq rwj qy kwrobwr Gr qbwh hoey hn[ ieh doS rcnw nUM jmpurI
bxw irhw hY[ hux BI byAMq v`Fxy jog pYr, pr Gr nUM jw rhy hn[ pUry gurU jI
Awpxy pRymI jI nUM Agn swgr ’coN, bwhoN PV ky k`F rhy hn[ dynhwru pRB Coif kY;
lwgih Awn suAwie] Anuswr dynhwr dwqwr vwihgurU jI nUM C`f ky, rqn ivgwiV
ivgoey kuqˆØI; muieAw.swr n kweI] Anuswr ijs ku`qy Koqy bWdr hwQI ivkwrI
hMkwrI nIc dy(crn) pYr, (pr) prwey Gr ibkwr (kau) nUM (Dwvih) dOVdy hn,
auh(imiQAw) JU`Ty nwsvMq Axhoey v`Fxy jog hn[ jw ko Twkuru; aUcw hoeI] so jnu;
pr Gr jwq n sohI] (mnuKwie polw) mwrU mhlw 5] gupqu krqw.sMig so pRBu;
fhkwvey mnuKwie] ibswir hir jIau.ibKY Bogih; qpq QMm.gil lwie] 1] ry nr;
kwie pr igRih jwie] kucl kTor kwim grDB; qum.nhI suinE Drmrwie] 1]
rhwau] ibkwr pwQr glih bwDy; inMd pot isrwie] mhw swgru smudu lµGnw;
pwir.n prnw jwie] 2]) pr nwrI kI syj; BUil supny hUM.n jYXhu] 51] pr nwrI
ky Bjy; shs bwsv Bg pwey] pr nwrI ky Bjy; cMdR kwlMk lgwey] pr nwrI ky
hyq; sIs ds sIs gvwXo] ho, pr nwrI ky hyq; ktk kvrn kO GwXo] 52]
imiQAw mn; pr loB luBwvih] AnMq bRhmMf dy pswry ’c, AMqir loBu, iPrih
hlkwey] Anuswr loB dy hLk krky, corI fwky, Brw ie`k dUjy nUM kql kr rhy
hn[ dyS Awpo iv`cIN jMg kr rhy hn[ du`K Bog 2 ky mr rhy hn[ Awpxy
ipAwirAW nUM loB dy hLk qoN bcwaux leI &urmw rhy hn:- hy BweI!dynhwru pRB
Coif kY; lwgih Awn suAwie] Anuswr(pr) prwey Dn pdwrQ nUM Kohx leI, (pr)
ivSyS krky loB ’c, (luBwvih) luBwiemwn ho irhw mn, (imiQAw) AxhoieAw JU`Tw
nwsvMq hY[ XQw:- loB lhir sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry]) mnmuKu;
inMdw kir kir ivguqw] AMqir loBu; BaukY ijsu kuqw] jmkwlu iqsu kdy n CofY;
AMiq gieAw pCuqweI hy] 8]) loB lhir; Aiq nIJr bwjY] kwieAw fUbY kysvw]
37.imiQAw qn; nhIpraupkwrw] loBI.mqlbI.qn, jy(praupkwrw) (pr+
aupkwrw) (pr) prwey’qy(pr) ivSyS.krky(aupkwrw) praupkwr nhI krdw,
qW(imiQAw) AxhoieAw JU`Tw imRqk hY, ikauN jo praupkwr krn qoN ibnw murdw hY[
www.Gursevak.com 247 q`qkrw
XQw:- sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih
nwnkw; ijh pRIiq nhI BgvMq] ies imRqk AMdr bwhr, ^udI AhMkwr ivkwr eyfz
kYNsr Awid lw ielwz ^qrnwk bImwrIAW dy AnMq hI gMdy kItwxU hn, jo ies nUM
ijauNdy nUM hI v`F 2 ky KweI jWdy hn[ ies leI AOguxW v`lo kMn PV ky qobw kry,
gurU grMQ swihb jI dy pwk crn-kvlW’qy pY jwvy[ fwktRI ielwj pRhyrz dwn
praupkwr syvw ismrn gurU BgqI kry krwvy, gurU pRIqm jI dI ^uSI dIAW l`KW
pwiqSwhIAW pwvy[
pUrn praukwrI mhwqmw jI dy praukwr dw idRstWq:- swD kI soBw; Aiq
mskInI]) bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] Anuswr pUrn bRhmigAwnI
mhWpurSjI, pwxI’c ruV@y jWdy ib`CU nUM PV ky k`Fdy hn, auh fMg mwrn AwauNdw hY
qW C`f idMdy hn[ bwr 2 ies qr@W krn qoN, dyKx vwly pRymI ny ikhw,
“prmpUjnIk mhWpurS jIE!ieh Awp jI nUM fMg mwrdw hY, ies dw fMg bVw hI
^qrnwk hY, Awp jI ies ^qry nUM n shyVo, fMg jwvygw[ ruV@n mrn idau[ ”pUrn
dieAwl ikRpwl sMqjI h`s ky boly, “hy gurmuiK ipAwry jI!jy ieh Awpxw suBwv
nhIN C`fdw, dwsndws BI gurU jI dw, ipAwrw hukm mMnxo ikauN hty[ ”praupkwrI
bwby jI ny, ib`CU k`F ky hI dm ilAw[ XQw:- jnm mrx duhhU mih nwhI; jn
praupkwrI Awey] jIA dwnu dy BgqI lwiein; hir isau lYin imlwey]) sdw kmwvy
praupkwr siq sMqoK igAwn[ crn-DUV hoie sB dI.gurpRswid imlY Bgvwn[
(dwsn dws)
38.KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw]
vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny BwvyN Awpxy prmpUjnIk ipqw jI ShIdI dyx leI id`lI
qory, iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] kIno; bfo klU mih swkw] Anuswr iqlk jM\U
dI r`iKAw kIqI, iPr BI phwVI rwjy keI vwr cV@ ky Awey, bVw CL &ryb krdy
rhy, iPr BI prmpUjnIk mwqw ipqw cwry swihbzwdy isMG isMGxIAW &Oj ^zwny,
Awpxw sRvMs Awpxy Awp nUM kurbwn krky, bhU bytIAW dI r`iKAw kIqI, ^wlsw pMQ
swj ky, siqgurU gRMQ swihb jI nUM gurqw b^SI Awid sRb ivAwpI mhW ivsmwd
byAMq mhwn praupkwr hI praupkwr kIqy[
39.vwihgurU] prmpUjnIk mhwn praupkwrI pUrn sMq bwbw AqrisMG swihb
jI msqUAwxy vwilAW ny, imiQAw qn; nhI praupkwrw] qoN SuB is`iKAw lYxI:-
www.Gursevak.com 248 q`qkrw
Awp jI ny singD pRym gwV@y vYrwg’c, sRI suKmnI swihb jI pV@idAW, vwihgurU
ismrn kridAW sRIr sukwA idqw, sRIr su`k ky kwny vWg bhuq hI il`sw ho igAw[
prwieAw rUp qW kI dyKxw sI?sMswr v`l au~kw hI n dyKdy, n hI suxdy, krVI Bu`K
qRyh aunINdRw shwrdy[ siqgurU gRMQ swihb jI mhwn ikRpw krky, irdy ’coN, muK ’c
AMimRq hr smyN Byjdy rihMdy, ismrn kridAW pI ky, iqRpq rihMdy[ ieqnw gwV@w
vYrwg ho igAw, sRIr nUM r`K ky kI krnw hY? XQw:- min bYrwgu BieAw; drsnu
dyKxY kw cwau]) jy DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY, Avru n BwieAw rwm])
mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau.idRsit n krY rucWgY] AYsy sRb ivAwpI
pUrn Agm mhW ivsmwd AnMd’c, irKIkyS phwVI ’qy, cwdrw lY ky pey, sRI
suKmnI swihb jI dw AMimRq pwT kr rhy sn[ Syr AwieAw, Awp jI dIAW
pRkrmW krn aupRMq, crn suMGy, m`Qw tyk ky cilAw igAw[ aus vyly Awp jI dy muK
’c, imiQAw qn; nhI praupkwrw] quk sI[ jdoN Syr ny Kwx dI bjwey m`Qw
tyikAw, qW Awp jI’qy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI, AYsI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
b^SS pRyrnw hoeI, -ies qr@W mrn dI bjwey, praupkwr krky sRIr nUM s&l krW[
vwihgurU guUrU jI dI KuSI pRwpq krW, -so bwbwjI ny Awpxy jIvn ’c gurduAwry
kwlj bxvwey, byAMq pRymIAW nUM AMimRq Ckw ky, is`KI dw bhuq 2 pRcwr kIqw[
ijmINdwr qVky kMn’qy h`Q r`K ky, au~cIAW ivkwrI AvwzW lwauNdy[ Awp jI
au~cIAW Dwrnw’c, rs iBMnw kIrqn gwauNdy[ ijs nUM sux ky pRymI jn Gr 2 gwaux
l`gy[ ivSy ivkwr dy boly gwauxo ht gey[ bRhmigAwnI kY grIbI smwhw]
bRhmigAwnI praupkwr aumwhw]) jnm mrx duhhU mih nwhI; jn praupkwrI
Awey] Anuswr Awp jI pUrn bRhmigAwnI, pUrn praupkwrI mhWpurS hn[ so
Awp jI nUM, Bjn ismrn kridAW sRIr sukw ky, gurU jI qoN praupkwr krn dI SuB
is`iKAw imlI, dwsn dwsW nUM, Awp jI qoN inrXqn ieh SuB s`cI is`iKAw pRwpq
hY[ zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, siqgurU swihbwn jI ny, au~bldI dyZ’c
bYT ky, Awpxy sIs sRbMs kurbwn krky, pUrn imhrvwn sdw gurqw ibrwjmwn
Ajpw jwp prm pUjnIk vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI b^S ky, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd Anq klwvwn SuB s`cw mhwn praupkwr kIqw hY[ pUrn gurU jI ju`go ju`g
At`l gurqw ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy idl idmwg’c gurbwxI Byj ky, aunW@
dy irdy’coN AMimRq, muK’c sdw Byj rhy hn[ hr suAws 2 lUM 2 krky jwp krwauNdy
www.Gursevak.com 249 q`qkrw
hn[ sdw leI AnMq praupkwr kr rhy hn[ pUrn aumwh auqSwh nwl praupkwr
krn vwly, gursyvkW dy crn c`tidAW, iKn 2 nmskwrdw hW jI[
imiQAw; bwsu lyq ibkwrw] ivSy vwSnw iqAwg aupdyyS b^S rhy hn:-
dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie] Anuswr cMdn kpUr kysr isMt nwl
sugMDq sRIr qoN, (ibkwrw) ivkwrW dI(bwsu) vwSnw (lyq) lY irhw n`k, (imiQAw)
imRqk hY[ vw ibkwrw dI(bwsu) vwSnw, Awpxy idl ’c, (lyq) lY irhw Bwv ivkwr
idl ’c vsw irhw jIv imiQAw hY[ ijqnw icr ivSy vwSnw hY, auqnw icr kOVqx
l`g rhI hY[ XQw:- ibKY kauVqix sgl mwih; jgiq rhI lptwie] nwnk jin
vIcwirAw; mITw hir kw nwau]) ibiKAw ibAwipAw; sgl sMswru] ibiKAw; lY
fUbI prvwru]
ibnu bUJy; imiQAw sB Bey] sPl dyh nwnk; hir hir nwm ley] 5] swihb
sRI gurU nwnk dyv, kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] jI
&urmwauNdy hn:- pr inMdw sux rhy kMn, prwey Dn nUM curwaux vwly h`Q, pr iqRA
rUp dyKx vwly nyqR, nwm rs qoN ibnw hor rsW ’c l`gIAW rsnW, pr Gr nUM B`jx
vwly pYr, prwey pdwrQW ’qy luBwiemwn hox vwly mn, praupkwr qoN hIx ivSy
vwSnw’c sV rhy sB jIv ieMdRy, SuB s`cy gur aupdyS(bUJy) bu`Jy Bwv mMny
ibnu(imiQAw) nwsvMq JU`Ty(Bey) ho rhy hn[ XQw:- mwnuKu ibnu bUJy; ibrQw
AwieAw]) ibnu bUJy.psU kI inAweI; BRim moih ibAwipE mwieAw] gurpRswid(hir)
vwihgurU nwm(ley) jp ky, (hir) vwihgurU jI nUM(ley) pRwpq krky, hMgqw Awid
smUh doSW nUM iqAwg ky, dyh sPl huMdI hY, ikauN jo ieh dyhI, snyyhI goibMdjI nUM
imlx dI vwrI hY] 5] XQw:- BeI prwpiq; mwnuK dyhurIAw] goibMd imlx kI;
ieh qyrI brIAw] Avir kwj; qyrY ikqY n kwm] imlu swDsMgiq; Bju kyvl nwm]
1]) AwieAw sPl; qwhU ko gnIAY] jwsu rsn; hir hir jsu BnIAY]
ibrQI; swkq kI Awrjw]) swkq kI; AYsI hY rIiq] jo ikCu krY; sgl
ibprIiq]) imiQAw jnmu; swkq sMswrw] Anuswr(swkq) nwsqk gurdRohI
AikRqGx kI(Awrjw) aumr, (ibrQI) inkMmI hY[ XQw:- nwm ibnw.nkty nr
dyKhu; iqn Gis Gis nwk vFIjY] swkq nr AhMkwrI khIAih; ibnu nwvY.iDRgu
jIvIjY]) kbIr.swkqu AYsw hY; jYsI lsn kI Kwin] kony bYTy KweIAY; prgt hoie
indwn]) kbIr.swkq sMgu, n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY;
www.Gursevak.com 250 q`qkrw
qau kCu lwgY dwgu]) mwgau dwnu.ik®pwl ik®pw iniD; myrw muKu.swkq sMig, n jutsI
ry] jn nwnk.dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu.swD pgw hyiT rulsI ry]
swc ibnw; kh hovq sUcw] siqgurU swihbwn jI dI s`cI sRb ivAwpI Srn pY
ky, swc nwm jpy jpwey iDAwey mMny kmwey vswey qoN ibnw, JU`T ivkwrW doSW dI jUT
qoN, swkq(kh) ik`dW sUcw(hovq) hovygw?BwvyN ikqnw hI pwxI nwl n@wvy, im`tI nwl
sRIr mWjy[ XQw:- Aink jlw; jy DovY dyhI] mYlu n auqrY; suDu n.qyhI]) soc krY;
idnsu Aru rwiq] mn kI mYlu; n qn qy jwiq]) jnm jnm kI.iesu mn kau mlu
lwgI; kwlw hoAw isAwhu] KMnlI DoqI.aujlI n hoveI; jy sau Dovix pwhu]
ibrQw; nwm ibnw qnu AMD] muiK Awvq; qw kY durgMD] qmwkU Srwb mMd
krm hMkwr’c, (AMD) AMn@y swkq dw qnu, nwm jpy jpwey praupkwr qoN ibnw,
(ibrQw) inkMmw hY, ikauN jo(qw) iqs(kY) dy muiK ’coN, zihr nwloN BI kOVy, inMidAw
ivkwrW dy bcnw, jgq jUT niSAW dI, ibStw qoN BI BYVI(durgMD) bdbo(Awvq)
AwauNdI hY[ XQw:- jy swkqu nru.KwvweIAY locIAY; ibKu kFY muiK auglwry]
hir.swkq syqI, sMgu n krIAhu; Eie mwry isrjxhwry] suB is`iKAw:- nwm jpx
jpwaux, gurU syvw krn krwaux, s^q ksrq swdw Bojn swkwhwrI gurmuKW dw
mMUh, A`Ty pihr AMimRq bRhmwnMd rs nwl BirAw im`Tw rihMdw hY[ AMimRq vyly au~Tx
qoN BI bysuAwd nhIN huMdw[ byhy gLy qLy qyz mswilAW vwly, izAwdw Bojn Kwxy,
imhdy dI kmzorI cwh kO&I niSAW nwl, mMUh bysuAwd huMdw hY[ so ienW@ qoN pRhyz
krky, ^Ub ksrq Drm-ikRq gurU syvw ismrn krn nwl, gurbwxI ArQ vIcwrn
kQw kIrqn krn sunx qoN, pUry gurU jI idl’coN muK’c, AMimRq hr smyN Byjdy rihMdy
hn[ Awpxy syvk dw muK hr smyN im~Tw r`Kdy hn[ XQw:- mn mIT quhwro kIE]
1]
ibnu ismrn; idnu rYin ibRQw ibhwie] myG ibnw; ijau KyqI jwie] (ijau)
ijvyN bIjI KyqI (myG) b`dL dI vrKw ibnw, sV bL(jwie) jWdI hY, iqvyN gurU
pRymw-BgqI nwm ismrn inSkwm syvw qoN ibnu, swkq dy idnu(rYin) rwq(ibRQw)
inkMmy, (ibhwie) guzrdy hn, ikauN jo nSy kuukrm kl`bW’c nwc, corI XwrI krdw
hY[ XQw:- ibnu ismrn.jo jIvnu blnw; srp jYsy ArjwrI] nv KMfn ko rwju
kmwvY; AMiq clYgo hwrI] 1]) ibnu ismrn; jYsy srp AwrjwrI] iqau jIvih
swkq; nwmu ibswrI]
www.Gursevak.com 251 q`qkrw
goibd Bjn ibnu; ibRQy sB kwm] ijau ikrpn ky; inrwrQ dwm]) ikrpn
qn mn; iklivK Bry] Anuswr sUm Dn leI, AnykW hI mhW pwp kql mMd krm
krdw hY[ Dn nUM smwijk, gurU sMq syvw leI nhIN vrqdw[ XQw:- dwnu puMnu nhI
sMqn syvw; ikq hI kwij.n AwieAw]) pwpw bwJhu.hovY nwhI; muieAw.swiQ n
jweI] pwpW ibnw iek`TI nhIN huMdI[ sUm dI mwieAw ie`Qy hI rih jWdI hY[ ie`Qy
bdnwmI K`tdw hY, mhW pwp nwl lY jWdw hY[ sUmih Dnu.rwKn kau dIAw; mugDu
khY.Dnu myrw] jm kw fMfu. mUMf mih lwgY; iKn mih.krY inbyrw] 3] Anuswr jm
dw fMfw isr’c l`gdw hY[ (ijau) ijvyN (ikrpn) kMjUs(ky) dy(dwm) pYsy, (inrwrQ)
ivArQ hn, aus dy Awpxy iksy BI kMm nhIN AwauNdy, iqvyN(goibd) vwihgurU jI
dy(Bjn) ismrn ibnu, ismrn hIn swkq dy sB kwm, (ibRQy) inkMmy mhW pwp
zihr rUp hn[ XQw:- ibnu ismrn; grDB kI inAweI] swkq; Qwn Birst
iPrwhI] 5] ibnu ismrn; kUkr hrkwieAw] swkq loBI; bMDu n pwieAw] 6]
ibnu ismrn; hY Awqm GwqI] swkq nIc; iqsu kulu nhI jwqI] 7] SuB is`iKAw:-
1.ie`k DnI sUm nUM fwktR ny ikhw, “ie`k sO rupY nwl qyrI l`q v`Fx qoN jwn bc
skdI hY[ nhIN qW sRIr’c ikRm c`l jwxgy[ ”aus ikhw, “pRvwh nhIN!mYN qW bu`Fw
hW[ ”b`s iPr kI sI, sRIr’c ikRm PYlx qoN mr igAw[ 2.ie`k DnI sUm ny AwpxI
inrdoS nUMh C`fw idqI, beI sIKW izAwdw &UkdI hY[ hor nUMh ilAWdI[ bwhroN
AwieAw, ikhw, “bUhw Kol@[ ”A`goN SyrnI ikhw, “bwbwjI!bwr 2 bUhw Kol@x nwl
q^qy ^rwb ho jwxgy[ bVw hI ^uS hoieAw[ vrKw’c bwhr hI mr igAw[ 3.ie`k
sUm pRSwd nwl mohrW Awpxy AMdr inZlx l`gw[ mohr sMG’c Psx qoN mr igAw[
4.ie`k sUm nUM jm lYx Awey, aun@W nUM ikhw, “mYnUM mwieAw nwl g`l kr lYx idau[
hy mwqw mwieAw!myrI r`iKAw kr[ ”qW ikhw, “hy pwpIAw!qUM kql krky mYnUM d`b
ky r`iKAw, hux qYnUM s^q szwvW imlxgIAW[ jy qUM mYnUM siqgurU swihbwn jI dI
syvw’c lwieAw huMdw, qW siqgurU gRMQ swihb jI qyrI shwieqw krdy[ hux qW qYnUM
Drmrwjw pIVygw[ ”XQw:- pwpI krm kmwvdy; krdy hwey hwie] nwnk.ijau
mQin mwDwxIAw; iqau mQy DRm rwie]
DMin DMin qy jn; ijh Git bisE hir nwau] nwnk qw kY; bil bil jwau]
6] prmpUjnIk DMn siqgurU nwnk dyv swihb guru Arjxu scu isrjxhwrw]) jI
&urmwauNdy hn:- (qy) auh(jn) Bgq jn gursyvk jI, ipAwry gurmuiK, siqgurU
www.Gursevak.com 252 q`qkrw
swihb jI DMin DMin hn, (ijh) ijn@W dy(Git) irdy rom 2 ’c, (hir)
vwihgurU(nwau) nwm gurbwxIjI (bisE) vs rhy hn[ dwsn dws(qw) iqn@W(kY) qoN,
(bil) kurbwn(bil) bilhwr(jwau) jWdw hY] 6] XQw:- siqgur Apuny kau;
kurbwnI] Awqm cIin; prm rMg mwnI]) Apuny siqgur kY; bilhwrY] AwgY
suKu.pwCY suK shjw; Gir Awnµdu hmwrY]) nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur
kau bil bil jweIAY; Awip mukqu moih qwrY]
rhq Avr; kCu Avr kmwvq] min nhI pRIiq; muKhu gMF lwvq]) kwcy gur
qy; mukiq n hUAw] Anuswr dMBI nUM svwrn leI aupdyS b^S rhy hn:- mwQy
iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu iKlaunw jwnW] 1] Anuswr sMq pihrwvy ’c,
pKMf nwl smwDI lwaux dI rhq, bwhroN(Avr) hor pUrn bRhmigAwnI vwlI hY,
pr AMdroN(kCu) ku`J (Avr) hor(kmwvq) kmwauNdw hY, Bwv lukvyN jIvn ’c, mMd
krm krdw hY, min ’c, pUrn siqgurU swihbwn jI dI pRIiq nhI hY, A`KW ’c kOVw
qyl pw ky, nIr s`ut ky idKwauNdw hY[ muKhu pRym vYrwg mwieAw iqAwg dIAW g`lW
krky, rwmjI nwl idKwvy dI JU`TI(gMF) pRIq(lwvq) lwauNdw hY[ XQw:- muK qy
pVqw.tIkw sihq] ihrdY rwmu nhI pUrn rhq]) mÚ1] piV pusqk.sMiDAw bwdM]
isl pUjis.bgul smwDM] muiK JUT.ibBUKx swrM] qRYpwl.iqhwl ibcwrM] gil
mwlw.iqlku illwtM] duie DoqI.bsqR kpwtM] jy jwxis.bRhmM krmM] siB Pokt
inscau krmM] khu nwnk.inhcau iDAwvY] ivxu siqgur.vwt n pwvY] (b`gw)
pRBwqI Bgq byxI jI kI <>siqgur pRswid] qin cMdnu.msqik pwqI] ird
AMqir.kr ql kwqI] Tg idsit.bgw ilv lwgw] dyiK bYsno.pRwn muK Bwgw] 1]
kil Bgvq.bMd icrWmM] k®¨r idsit.rqw inis bwdM] 1] rhwau] inqpRiq. iesnwnu
srIrM] duie DoqI.krm muiK KIrM] irdY CurI sMiDAwnI] pr drbu.ihrn kI bwnI]
2] isl pUjis.ck® gxysM] inis jwgis.Bgiq pRvysM] pg nwcis.icqu AkrmM] ey
lµpt.nwc ADrmM] 3] imRg Awsxu.qulsI mwlw] kr aUjl.iqlku kpwlw] irdY
kUVu.kMiT rudRwKM] ry lµpt.ik®snu ABwKM] 4] ijin Awqm qqu; n cIin@Aw] sB
Pokt Drm.AbIinAw] khu byxI.gurmuiK iDAwvY] ibnu siqgur; bwt n pwvY] 5]
1] (inb`g) gj swFy qY qY DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w jpmwlIAw; loty
hiQ inbg] Eie hir ky sMq, n AwKIAih; bwnwris ky Tg]

www.Gursevak.com 253 q`qkrw


jwnnhwr; pRBU prbIn] bwhir ByK; n kwhU BIn]) sd suxdw sd vyKdw;
sbid rihAw BrpUir] Anuswr(pRBU) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
Ajpw jwp Akwl purKu, (prbIn) Gt 2 dI jwnx vwly, sB dy AMdr bwhr, iKmw
gRIbI sihnSIlqw gurU pRymw-BgqI Awid sRb ivAwpI ivsmwd AsMK SuB guxW dy,
AnMq klwvwn AsMK pRkwS srUp, pKMfI ByKI dI burI mMdI hwlq nUM, (jwnnhwr)
jwnx vwly hn[ XQw:- Gt Gt ky; AMqr kI jwnq] Bly bury kI; pIr pCwnq]
Bwv ijn@W ny ies nUM ies dI lukvIN pu`TI krqUq dw s^q fMf dyxw hY, auh Awp dyK
rhy hn[ XQw:- sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir]) srb BUq; Awip
vrqwrw] srb nYn; Awip pyKnhwrw] (bwhir) bwhrly (kwhU) iksy BI idKwvy pKMf
dy ByK’qy, (BIn) pRsMn(n) nhIN huMdy, sgoN fMf idMdy hn[ XQw:- mn hiT krm kry;
so CIjY] bhuqy ByK kry.nhI BIjY] ibiKAw rwqy.duKu kmwvih; duKy duiK smwiedw]
11] ijvyN vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqswhjI dw, AsMqu AnwVI; kdy n bUJY] Anuswr
AsMq AnwVI poqRw DIrml, sRI kIrqpur swihb jI ivKy, pKMfI gurU bx ky,
bnwautI g`dI’qy bYT ky, cOr krwaux l`gw, swhmxy dMBI cobdwr ArdwsIey KVy@ kr
ley[ ieh dyK ky, bwbw ibDIcMd jI Awid sUrvIr bhwdr XoiDAW ny, siqgurU CyvyN
pwiqSwh jI qoN AwigAw pw ky, ies dy GsuMn mwry, p`g lwh idqI, bnwautI g`dI dw
smwn BMn qoV idqw, GsuMn mu`ky Kw ky, Gbrw ky B`j igAw[ XQw:- siqgur kI
rIsY.hoir kcu ipcu boldy; sy kUiVAwr kUVy.JiV pVIAY]
Avr aupdysY; Awip n krY] Awvq jwvq; jnmY mrY] dMBI gurU bx ky,
(Avr) hornW nUM(aupdysY) aupdySdw hY.ik mYN quhwfy leI ieqnw Bjn krdw hW,
quhwfy swry kMm svr jwxgy.kUVu boil; murdwru Kwie] Anuswr JUT bol ky, Dn lu`t
ky, murdwr KWdw hY, ijhVw Blw aupdyS idMdw hY, auh Awip(n) nhIN(krY) kmwauNdw
Bwv lwlc mMd krm iqAwg ky, Bjn praupkwr inSkwm syvw nhIN krdw(Awvq)
AwauNdw(jwvq) jWdw (jnmY) jMmdw (mrY) mrdw, kSt hI kSt Bogdw hY[ XQw:-
jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) kbIr.Avrh kau
aupdysqy; muK mY pir hY ryqu] rwis ibrwnI rwKqy; KwXw Gr kw Kyqu] pRym ibnY:-
iksy dw Dn Clx qoN ibnw, jy koeI cMgw aupdyS dyvy, gurU js suxwvy[ suxwauNdw 2
suDr jwvy[ Awp gurU n bxy[ gurUAW dy gurU siqgurU gRMQ swihb jI hn, ijvyN koeI
nSy mMd krm krky, iksy nUM aupdySy ik mYN, ien@W nwl rogI kMgwl mMgqw bx ky,
www.Gursevak.com 254 q`qkrw
kSt Bog irhw hW[ qusIN kMnW nMU h`Q lw ky, qmwkU corI XwrI kusMg iqAwgo[ do vyly
siqsMgq syvw ismrn kirAw kro[ gurU ArQ gurU syvw leI, dsvMD dyxw zrUrI
hY[ so cMgy aupdyS dw sMswr’qy cMgw Asr hY[ aupdyS sunx vwlw, Awpxy ipqw jI
nUM ieh n khy, ik qUM Srwb pINdw hYN, mYnUM mn@w krdw hYN[ ipqwjI nUM kusMg qoN nSy
doS kSt Bogdw dyK ky is`iKAw lvy[ ieh smJy myrw ipau kSt dw duKwieAw, myry
Bly leI mYnUM cMgw aupdyS dy irhw hY[
ijs kY AMqir; bsY inrMkwru] iqs kI sIK; qrY sMswru] sdw gurqw ibrwjmwn
(ijs) ijn@W siqgurU swihbwn jI(kY) dy(AMqir) AMdr, bwhr prmpUjnIk sRb
ivAwpI Anqklwvwn mhW ivsmwd Ajpw jwp(inrMkwru) vwihgurU jI(bsY) vsdy
hn, Bwv hr smyN prgt hn(iqs) iqn@W(kI) dI, gurU pRymw-BgqI, sRb ivAwpI
mhW ivsmwd AnMq SuB guxW sihq, inrgun srgun jI dI eykqw dI SuB s`cI
ipAwrI(sIK) is`iKAw gurbwxI nwl, sMswru(qrY) qrdw hY, ikauN jo zwlmW dy Gor
zulm krn qoN, swfy leI au~bldI dyZ’c bYTy hn, nOvyN jwmy’c, sIs kurbwn kr
rhy hn, dsvyN jwmy’c, sRbMs kurbwn krky, hux gurqw ibrwjmwn hn[ XQw:- qyrw
eyku nwmu, qwry sMswru]) jo jwnY; iqsu sdw suKu hoie] Awip imlwie; ley pRBu soie]
Ehu DnvMqu, kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq, ijsu irdY BgvMqu] DMnu DMnu; DMnu jnu
AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] jn Awvn kw; iehY suAwau] jn kY
sMig; iciq AwvY nwau] Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk iqsu jn kau; sdw
nmskwru]
jo qum Bwny; iqn pRBu jwqw] nwnk aun jn; crn prwqw] 7] vwihgurU nwnk
siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN,
mh`lw pMjvW jI, au~bldI dyZ’c bYTy, mhW kSt Bu`K aunINdrw qRyh shwrI, mhwn
kurbwnI kIqI, sMswr nUM gurbwxI jI b^Sy, ies leI hy(pRBu) vwihgurU jI!jo
gurmuiK snmuK siqgurU swihb mh`lw pMjvW jI(qum) Awp jI nUM(Bwny) Bw gey hn,
(iqn) iqn@W ny Awp jI nUM, srb ivAwpI Ajpw jwp(jwqw) jwixAW hY[ dwsn
dws(aun) aun@W gurmuiK(jn) ipAwry siqgurU swihb mh`ly pMjvyN jI dy, im`Ty s`cy su`cy
au~cy crn-kmlW’qy (prwqw) pYNdw hY[ vw siqgurU swihb mh`lw pMjvW jI
&urmwauNdy hn:- hy(qum) siqgurU rwmdws swihb jI!jo gurmuiK snmuK(qum) Awp
jI nUM(Bwny) Bw gey hn, (iqn) iqn@W ny Awp jI nUM, (pRBu) vwihgurU jI srUp(jwqw)
www.Gursevak.com 255 q`qkrw
jwx ilAw hY[ vw (pRBu) vwihgurU jI(jwqw) jwx ley hn[ AYsy bMd 2 ktwaux
vwly, du`K Bu`K mwrW shwr ky, sbr Sukr dy ipAwly pIx vwly, jo gursyvk hn,
dwsn dws(aun) aun@W gurmuiK(jn) ipAwirAW dy, im`Ty s`cy su`cy au~cy crn-kmlW
’qy(prwqw) pYNdw hY, pRwpq krdw hY] 7] XQw:- swD qyry kI; crnI pwau] nwnk
kY min; iehu Anrwau] 1]
krau bynqI; pwrbRhmu sBu jwnY] Apnw kIAw; Awpih mwnY] 1:- hy pyRmI
jI!Gt Gt ky; AMqr kI jwnq] Bly bury kI; pIr pCwnq]) myrw; AMqrjwmI hir
rwieAw]) ibnu bkny.ibnu khn khwvn; AMqrjwmI jwnY] Anuswr(pwrbRhmu) Anq
klwvwn AsMK pRkwS srUp sB dy AMdr bwhr, hr smyN jwp kr rhy, srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) jh srb klw; Awpih prbIn] Ajpw jwp
vwihgurU jI, sBu dy gux AOgux(jwnY) jwxdy hn, ikauN jo sB dy AMdr bwhr Anq
klwvwn Ajpw jwp pRkwS srUp BrpUr ho rhy hn[ ies leI aun@W dy s`cy im`Ty
crn-kmlW ’c, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr pRym bynqI
krau, Apnw pYdw(kIAw) kIqw b`cw jwx ky, Akwl ipqw jI(Awpih) Awp hI
Awpxy b`cy dI Ardws pRym bynqI(mwnY) mMndy hn[ ies leI, AwT phr kir joiV
rhu; qau BytY hir rwie rI] Anuswr indwn b`cy nUM, hr smyN dovyN h`Q, iDAwn surqI
ibrqI mn, ilv joV ky Ardws’c, juVy rihxw cwhIdw hY[
2. gurqw ibrwjmwn gurU jI, grIbI.gdw hmwrI] KMnw.sgl rynu CwrI]
Anuswr pUrn gRIbI nwl &urmwauNdy hn:- siqgurU swihb jI ny, Awpxy ipAwry ijs
gursyvk jI nUM, Apnw srUp bnwauxw(kIAw) kIqw hY, siqgurU swihb jI(Awpih)
Awp hI aus nUM, Awpxy r`b gurU(mwnY) mMndy hn[ XQw:- nwnk mMinAw mMnIAY;
buJIAY gur prswid] 2] ijvyN prmpUjnIk ds pUrn gurU AvqwrW’c, gurqw dyx
smyN, Awpxy hIey dy ipAwry crn syvkW nUM, pRkrmW krky m`Qw tyk rhy hn[
dwsndws aus gursyvk dy A`gy pRym bynqI(krau) krdw hY, aus nUM sBu
ku`J(pwrbRhmu) vwihgurU srUp(jwnY) jwxdw hY[ XQw:- rihxI rhY; soeI isK myrw[
Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[) sÍYXw] ju`D ijqy.ien hI ky pRswid; ien hI ky
pRswid.su dwn kry] AG AauG trY, ien hI ky pRswid; ien hI kI ikRpw.Pun Dwm
Bry] ien hI ky pRswid.su ibidAw leI; ien hI kI ikRpw sB sqR mry] ien hI kI
ikRpw ky.sjy hm hY; nhI mo sy grIb.kror pry] 2]
www.Gursevak.com 256 q`qkrw
Awpih Awp; Awip krq inbyrw] iksY dUir jnwvq; iksY buJwvq nyrw]
vwihgurU jI(Awpih) Awpy hI siqgurU srUp hn, Awp hI is`K srUp hn[ Awip
Awpxy ipAwry syvk jI dw, mhW pwpW ivkwrW AOguxW jmW jUnW dy gyVy dw(inbyrw)
inbyVw(krq) krdy hn[ vw Awpxy nwloN, Awpxy syvk dy ivCoVy dw Awpih Awp
Awip hI inbyVw(krq) krdy hn[ inbyVw krky, Awpxy ipAwry syvk jI dy AMdr
lUM 2’c, bwhr AsMK bRhmMf ’c, lbw lb BrpUr ivAwpk srb pRkwSk swiKAwq
ho rhy hn, ies leI(iksY) iks syvk jI nUM dUir(jnwvq) jxwauNdy, (iksY) iks
syvk jI nUM(nyrw) nyVy(buJwvq) bu`JwauNdy khIey?Bwv Awpxy ’c lIx krky, dUr nyVy
dy JgVy dw, (inbyrw) inbyVw Awpih Awp Awip hI (krq) krdy hn[ XQw:- nyrY
nwhI dUir] inj AwqmY; rihAw BrpUir]
aupwv isAwnp; sgl qy rhq] sBu kCu jwnY; Awqm kI rhq]) bRhm mih
jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] ivsmwd ivAwpk bRhm jI,
gursyvk jI ’c lIx hn[ gursyvk jI, ivAwpk bRhm jI ’c lIx hn, AYsy
ivsmwd gursyvk jI, DUxIAW qwaux jl Dwrw krn inmK 2 krky sRIr ktwaux
Awid swDnW dy, gurU jI dw hukm n mMnx dy(aupwv) Xqn, haumY mwieAw ivkwr,
gurU jI dI AwigAw n mMnx dI, (sgl) swrI isAwnp(qy) qoN rhq ho ky, (Awqm)
Awpxw Awp srUp inrml inrvYr pUrn ivsmwd bRhm jI (kI) dI rhq’c, rihx
bwry sBu(kCu) ku`J(jwnY) jwxdy hn, ik gurU pRymw-BgqI SuB s`cI syvw krky, Awqm
bRhm’c sdw lIx hoeIdw hY[
ijsu BwvY; iqsu ley liV lwie] Qwn Qnµqir; rihAw smwie] vwihgurU jI
hr(Qwn) QW (Qnµqir) QW ’c smwie(rihAw) rhy hn[ ivsmwd inrgun bRhm jI
ny Awpxy ’coN, AnMq bRhmMf dI rcnw sihjy hI, Aks mwqR pRgt kIqI hY[ ieh
Awp jI dy srgun srUp jI hn[ krqw purK inrgun bRhm jI ny, AwpxI rcI
rcnw, Awpxy ’c itkwA ky r`KI hY[ Awp rcnw qoN v`Kry nhIN, Awp AwpxI rcI
rcnw ’c vs rhy hn[ srgun srUp jI dy Awpxy vsx dy Qwn inrgun bRhm jI
hn, Bwv srgun srUp, inrgun bRhm ’c vs rhy hn[ inrgun bRhm jI, Awpxy ’coN
pRgt kIqy, srgun srUp (Qnµqir) AsQwn ’c, Awpxy Awp nUM Awp jpidAW
smwie(rihAw) rhy hn[ XQw:- inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin
sglI mohI]) inrguxu srguxu; Awpy soeI] vw swirAW dy vsx dw Qwn inrgun,
www.Gursevak.com 257 q`qkrw
(Qnµqir) inrgun ’c(smwie) ivAwpk ho(rihAw) rhy hn[ XQw:- jh joiq
srUpI; joiq sMig smwvY] qh iksih BUK; kvnu iqRpqwvY] ijsu ipAwry jI nUM, Qwn
Qnµqir; rihAw smwie] inrgun srUp gurU pRmysr jI(BwvY) BwauNdy hn, gurU jI
iqsu nUM Awpxy ivsmwd ivAwpk Anq klwvwn pRkwS srUp jI ’c, sdw lIx krn
rUp ipAwry s`cy liV lwie(ley) lYNdy hn[ XQw:- ijsu liV lwie ley; so lwgY])
Qwn Qnµqir; rihAw smwie] hox kwrn lV lwaux leI dUroN nhIN AwauNdy,
AksmwqR hI Awpxy’c lIx kr lYNdy hn[ XQw:- iKn mih; nIc kIt kau rwj]
pwrbRhm; grIb invwj] {Awp jI dy crn c`t ky pRym bynqI hY, hux kurbwnI dy rhy
jwx ky, rom 2 krky nmskwr kridAW, iDAwn Dwr ky hr smyN vwihgurU vwihgurU
vwihgurU kurbwnI jpo jI ipAwry[ prm vYrwgmeI kurbwnI nUM n Bu`lo jI[ }zwlmW
dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, vwihgurU gurU pRmysr mh`lw pMjvW jI, swfy leI
au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, mh`lw nOvW jI sIs kurbwn kr rhy hn, mh`lw dsvW
jI sRbMs kurbwn kr rhy hn[ swnUM hux gurbwxI jI b^S rhy hn, hux swfI bWh
PV rhy hn, AsIN PVwauNdy nhIN[ tuku dmu krwrI jau krhu; hwijr hjUir Kudwie]
1] Anuswr hzUr kih rhy hn, QoVy ijhy suAws dlyrI audwrqweI kro, hMgqw dw
sMklp ivklp n kro[ vwihgurU jI swiKAwq hwzr nwzr hn[ ieh Awpxy
inrgun srUp ’c lIxqw rUp liV lwauNdy hn[ BwvyN gurU jI ny swfy leI hr pRkwr
dI kurbwnI hI kurbwnI kIqI hY[ Pyr BI AsIN qn mn Dn isr Arp ky, gursyvk
bxky AwigAw mMn ky, liV nhIN l`gdy[ cMdn lypu; auqwrY Doie] grDb pRIiq;
Bsm sMig hoie] vwlI swfI mMdI hwlq hY, mwVy krm sMklp v`loN nhIN htdy[
ijvyN vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny, BweI rwmisMG jI nUM, Awpxy nwl sRI hzUr swihb
jI jwx leI vwr 2 ikhw, pr nhIN gey[ qIh.idnW ’c, kMD nwl t`krW mwr 2 ky
mr gey[ vw nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) hrK sog duhu mwih
inrwlw; krxYhwru pCwqw] Anuswr gurU pRmysr jI nUM isr Arpx vwly, hrK sog
qoN inrwly, hir rs pI miqvwly, Awpxy vrgy hor AnykW gursyvk pYdw krn vwly
ijsu gursyvk jI nUM, Awpxy sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn pRkwS srUp
s`cy(liV) p`ly lwauxw(BwvY) Bwvy, iqsu nUM lwie(ley) lYNdy hn, vwihgurU jI[ ikauN
jo gursyvk jI dy(Qwn) ihrdy, hr (Qnµqir) QW ’c AnMq bRhmMf AMdr, srb klw
BrpUr pRB; jI smwie(rihAw) rhy hn, Bwv swiKAwq ho rhy hn[
www.Gursevak.com 258 q`qkrw
40.so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK; jip nwnk hrI] 8] 5])
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:- myry Twkur riK lyvhu; ikrpw DwrI] koit mDy ko ivrlw syvku; hoir
sgly ibauhwrI] Anuswr prmpUjnIk bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI
praupkwr aumwhw] pMjW ipAwirAW vWg, Awpxy cojI pRIqmjI nUM qn mn ijMd jwn
isr Arpx vwly, ijsu Awpxy ipAwry ’qy, siqgurU swihbwn jI ny, byAMq Agm
Apwr pRkwS srUp srb ivAwpI Anq klwvwn AsMK SuB guxW vwlI ivsmwd s`cI
ikrpw krI hY, (so) auh gur syvku jI, inmK inmK hrI jI nUM(jip) jpdy hn[ vw
prmpUjnIk mh`lw pMjvw jI &urmwauNdy hn:- lwly goly kUkr Zulwm gursyvk jI
nUM, (hrI) vwihgurU srUp jwx ky, (inmK) A`K dy mIcx ijqny smy’c, (inmK) A`K
dy mIcx ijqny smy’c, dwsn dws ZRIb jip irhw hY, Bwv ie`k inmK BI nhIN
Bu`ldw] 8] 5] pUrn gurU jI qy BweI gurdws swihb jI.lwly goly kUkr Zulwm
gursyvk jI dy AnMq gux, Awp kmw ky ieauN &urmwauNdy hn:- iqsu jn ky pg.inq
pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm clysih rwm]) nwnk bugoXd jnu qurw;
qyry cwkrW pw Kwk]) prvdgwr Apwr Agm byAMq qU] ijnw pCwqw scu; cuMmw pYr
mUM]) hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq
ipAwry; jo pRB dyie sdysw]) nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) mwrU
mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq n GwilE] nwm rqnu guxw hir
bxjy; lwid vKru lY cwilE] 1] syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq swihbu
syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq] 1] rhwau] jYsI AwigAw kInI Twkuir; iqs qy,
muKu nhI moirE] shju Anµdu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE] 2]
AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb
kw; so mwQY ly mwinE] 3] BieE ik®pwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu
syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo lwieAw syv]
iqn hI pwey; inrMjn dyv]) ijQY Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY.sB
pwpI qirAw]) jo ikCu Twkur kw.so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau])
mul KrIdI lwlw golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu lwieAw
iqqu lwgw]) jn nwnku.hwit ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie murId; n
www.Gursevak.com 259 q`qkrw
glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[
nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI
qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId;
iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw]) KwDy lUx.gulwm hoie; pIih
pwxI FovY[ lUx Kwie.kir cwkrI; rix tuk tuk hovY[ lUx Kwie. DI puqu hoie; sB
ljw DovY] lUxu vxotw.Kwie kY; hQ joiV KVovY] vwt vtwaU lUxu Kwie; guxu kMiT
provY] lUx hrwmI gunhgwr; mir jnmu ivgovY]) bY KrIdu; hau dwsro qyrw] qUM Bwro
Twkuru; guxI ghyrw]) hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) kih
kbIr.gulwmu Gr kw; jIAwie BwvY mwir]) gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI
AwigAw; mn mih shY] Awps kau; kir kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd
iDAwvY] mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie
inhkwmI] iqs kau hoq; prwpiq suAwmI] ApnI ik®pw; ijsu Awip kryie] nwnk
so syvku; gur kI miq lyie] 2]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI CyvyN, Awid 269.
sloku] kwm k®oD Aru loB moh; ibnis jwie AhMmyv] nwnk pRB srxwgqI;
kir pRswdu gurdyv] 1]
fMfauiq bMdn Ainkbwr; srb klw smrQ] swihb sRI gurU nwnk dyv jI,
Awpxy suMdr prm pwk pMjvyN jwmy AMdr, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN,
au~bldI dyZ ’c bYTy, vwihgurU jI dy snmuK pRym bynqI kr rhy hn:- gurdyv
siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1] Anuswr hy(pRB)
AkwlpurKu suAwmI (gurdyv) gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]
jI!dwsndws gRIb, srnI AwieE; nwQ inDwn]) hm inrgunIAwr; nIc Ajwn]
nwnk qumrI srin; purK Bgvwn] 7] Anuswr Awp jI dI prmpiv`qR SuB s`cI
sRb ivAwpI(srxwgqI Srx’c AwieAw hY[ Agm Apwr Anq klwvwn sRb
ivAwpI pRkwS srUp ivsmwd s`cI(pRswdu) ikRpw hI ikRpw(kir) krnw kro jI, ijs
krky dwsndws gRIb dw(1kwm) ivkwr, kwmnw k®oD moh 2loB Aru(AhMmyv)
hMkwr(ibnis) nws ho(jwie) jwvy jI] 1] bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr;
mhw loB DRoh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk.rwiK lyhu; Awpn kir
krm] (1kwm) ivkwr, kwm kwm sB jg khY; kwm n jwnY koie] jyqI mn kI
www.Gursevak.com 260 q`qkrw
kwmnw; kwm khwvY soie] Bwv ijqnIAW mn dI kwmnw hn, ieho hI kwm hY[
(2loB) JUT ivkwr DRoh, inMdw corI XwrI AOgux mwieAw pdwrQ nUM iek`qR krn dw
lwlc loB hY[ XQw:- shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY
pwvY] Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI CyvyN[ nmskwr sihq pRym bynqI:- jIv vwihgurU jI dIAW b^iSSW
nUM pRwpq krky, dwiq ipAwrI; ivsirAw dwqwrw] Anuswr dwqy jI nUM Bu`l ky, dwqW
nwl ipAwr krky, AikRqGx lUxhrwmI hMkwrI ivkwrI doSI ho irhw hY[ gurU
pRmysr jI, ies’qy ipAwry vwihgurU jI dI jo Agm ivsmwd pRkwS srUp SuB s`cI
Anq klwvwn srb ivAwpI Anq SuB guxW vwlI pUrn ikRpw hY, jo praupkwr kr
rhy hn, aun@W nUM d`s ky, Awp AwpxI AduqI kurbwnI dy ky, kurbwnI smyN rom 2
krky nwm jp ky, Akwl purK jI dy nwm nUM suAws 2 jpw rhy hn, AwpxI
kurbwnI, b^SI gurbwxI nwl, Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr Awpxy is`K
dw vwihgurU jI nwl, sRb ivAwpI ivsmwd pyRm lw ky, vwihgurU jI nwl imlw ky,
s`cy gurU s`cy ivcoly bx rhy hn[
(C`qIh) ijh pRswid; CqIh AMimRq Kwih] 1.hy gurmuiK ipAwry siqsMgI jIE!
(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr 1sRb ivAwpI
pRkwS srUp s`cI Amr(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, 2CqIh pRkwr Bwv ibAMq rMgW
2 dy, AMimRq im`Ty suAwdly singD Bojn myvy &L(Kwih) KWdy hoN[ pUrn gurU jI qy
BweI gurdws swihb jI.lwly goly kUkr Zulwm gursyvk jI dy AnMq gux, Awp kmw
ky ieauN &urmwauNdy hn:- ijs kw dIAw; pYnY Kwie] iqsu isau Awlsu; ikau bnY
mwie]) ijs dw idqw Kwvxw; iqsu khIAY swbwis] nwnk.hukmu n cleI; nwil
Ksm clY Ardwis]) CqIh AMimRq; ijin Bojn dIey] AMqir Qwn; Thrwvn kau
kIey] 1sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd ikRpw dw ivsmwd Bwv ieh hY, ik
AnMq bRhmMf dy pswry’c, ij`Qy BI gurU pRymI syvk jWdy hn, gurqw ibrwjmwn gurU
pRmysr jI, aun@W dy idl idmwZ’c, hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ Awjwn
bwhu] Anuswr AwpxIAW Anyk bwhW lMmIAW krky, AwpxI ikRpw dy Anyk hsq
kml, aun@W dy sIs’qy r`K ky, hr qr@W dI r`iKAw shwieqw krdy hn, Bwv is`K dI
shwieqw leI, gurU jI dIAW AnMq hI bwhW bhuq hI lMmIAW hn[ 2CqIh pRkwr
www.Gursevak.com 261 q`qkrw
Bwv Anyk pRkwr dy Bojn:- h`Q c`kI dw Awtw Kwvy, suAws suAws hir gurU
iDAwvy[ pUVw pUVI kcOrI cwvl dwL swg BurjI kVHI vVIAW iK`cVI syvIAW vV@y
pkOVy ctxI Acwr mur`by pkOVy rwieqw pwpV kVwh pMjIrI KIr SIrnI l`fU jlybI
lwpsI rbVI mLweI pnIr m`Kx isKrxI Amr rs du`D’c bxwey hoey rs kWjI
&lUdw PL m`TI PYxIAW lwcI Awid[
2.hr.irdy ’c AMimRq rs hY, kwm kRoD loB moh hMkwr ivkwr vYr eIrKw inMdw
Awid AOgux, ies nUM muK’c nhIN Awaux idMdy[ iesu dyhI AMdir.pMc cor vsih; kwmu
k®oDu loBu mohu AhMkwrw] AMimRqu lUtih.mnmuK nhI bUJih; koie n suxY pUkwrw] AMDw
jgqu AMDu vrqwrw; bwJu gurU gubwrw] 2] siqgurU swihb jI gurbwxI b^S ky, kwm
kRoD vwSnw mytdy hn[ AMimRq muK’c Byjdy hn[ hy mn!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU
jI dI ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr srb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid)
ikRpw hI ikRpw dw, (CqIh) gupq AMimRq bRhmwnMd rs(Kwih) Ck irhw hYN[ jo Awp
jI dy ihrdy’coN muK’c, siqgurU swihb jI hr vyly Byjdy rihMdy hn[ XQw:- siB
rs imTy mMinAY; suixAY swloxy] Kt qursI.muiK bolxw; mwrx.nwd kIey] CqIh
AMimRq.Bwau eyku; jw kau ndir kryie]) AMimRqu pIAw; siqguir dIAw] Avru n
jwxw; dUAw qIAw]) AMimRq nwmu nwrwiex nwnk; pIvqM.sMq n iqRp´qy]
iqsu Twkur kau; rKu mn mwih] AMimRq bRhmwnMd rs, Kwx pIx pihnx Awid
swrIAW dwqW b^Sx vwly prmpUjnIk iqsu(Twkur) mwlk jI(kau) nUM, mn(mwih)
’c vsw ky rKu[ aun@W dy b^Sy C`qI pRkwr dy AMimRq Bojn, AMimRq-bRhmwnMd rs Ck
ky, AikRqGx lUxhrwmI n bx[ XQw:- ddw.dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr]
dyNdy.qoit n AwveI; Agnq Bry BMfwr] vw Awpxy mn(kau) nUM, iqsu(Twkur) srb
ivAwpI hr pRwxI dy AMdr bwhr AsMK nUr pRkwS srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] (mwih) ’c, vsw ky rKu[
ijvyN cwry swihbzwdy smUh isMG swihbwn jI, mn’c r`K vsw ky ShId hoey,
Bwv ShIdI dyx smyN siqgurU swihbwn jI dI AduqI kurbwnI swiKAwq hoeI ik DMn
hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI
DMn hn, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[
hux m`cdy 2 ryqy’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy mhwn praupkwrI DIrjDwrI, SuB
s`cy su`cy au~cy sIs’qy puAw rhy hn[ hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[
www.Gursevak.com 262 q`qkrw
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI.DMn hn, sRb`q dy
Bly ihq hux lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy, vwihgurU 2 jp rhy hn,
hux sIs kurbwn kr rhy hn[ prm pUjnIk Twkur siqgurU swihbwn jI nUM, Awpxy
mn ’c vswaux dy AnMq hI lwhy hn[ smr`Q gurU jI Awpxy is`K dy lUM 2’c vs ky,
aus dy kSt Awpxy’qy shwr lYNdy hn[ Awpxy syvk jI nUM, pRB kY ismrin; Anhd
Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] ismrn dw sRb ivAwpI mhW ivsmwd
bRhmwnMd AMiRmq suK b^Sdy hn[ pyRmIjI dy idl idmwZ rom 2 ’c, hr smyN
gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ aus dy irdy’coN, muK ’c, hr smyN AMimRq Byjdy rihMdy
hn[ is`K dy kSt Awp shwrn dw idRstWq:- sMq doKI mhW pwpI nOrMgw sV bL
igAw, dust caukVI sdw kUVu kmwvih; Anuswr AwpxI duSt sBw bulw ky
vIcwirAw, “siqgurU swihb jI dIn ikvyN kbUl krn?lwlc kSt dy ky, swry
Xqn krky Q`k gey hW, ie`k hI Xqn bwkI hY, ien@W dI ijMd jwn ipAwry is`KW nUM,
ien@W dIAW A`KW swhmxy koh 2 ky, kSt dy 2 ky ShId krIey, qW shwr nhIN
skxgy, ijvyN mW pu`q dy kSt nhIN shwr skdI[ ” BweI mqIdws sqIrwm idAwlw
jI nUM, gurU jI dy dyKidAW ipMjry dy swhmxy ShId kIqw[ vwihgurU] cMfwl duStW dw
mMdw i^Awl sI, ik s`cy siqgurU swihb jI Awpxy is`KW dy kSt dyK ky fol jwxgy,
pr s`cy siqgurU swihb jI ny ieh pRgt krky idKw idqw ik s`cy siqgurU swihb
jI, Anq bRhmMf dy krqy ivAwpk Ajpw jwp vwihgurU jI srUp hn[ hm
cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn.sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] so
s`cy siqgurU swihb jI ny kI folxw sI?AwpxI joiq, Awpxy AiqAMq ipAwry idl
jwn is`KW’c r`K ky, Awpxy ipAwirAW dy kSt Awpxy’qy shwr ley[
ijh pRswid; sugMDq qin lwvih] iqs kau ismrq; prm giq pwvih] 1.hy
pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, sugMDI nwl sugMDq cMdn
kysr kpUr, Awpxy qin nUM(lwvih) lwauNdy hoN, (iqs) iqn@W(kau) nUM (ismrq) Xwd
krky, bRhm jI ’c lIxqw rUpI(prm) v`fI(giq) pRwpqI(pwvih) pw lvoNgy[
XQw:- eyk inmK; jo ismrn mih jIAw] koit idns lwK; sdw iQru QIAw]) Kojhu
sMqhu; hir bRhm igAwnI] ibsmn ibsm Bey ibsmwdw; prm giq pwvih.hir
ismir prwnI]
www.Gursevak.com 263 q`qkrw
2.sloku ’c gurdyv jI qoN ikRpw hI ikRpw mMgdy hn[ ie`Qy gurdyvjI dI sRb
ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd ikRpw dI mhwn mhwnqw &urmwauNdy hn:- hy
gurmuiK ipAwry jIE!pwrbRhm gurdyv jI, ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw rUpI sugMDI nwl sugMDq,
ikRpw rUpI sugMDI(ijh) ijs Awpxy(qin) spu`qR syvk jI nUM(lwvih) lwauNdy hn,
iqs ikRpw(kau) nUM(ismrq) Xwd kridAW hI, pRymI jI(prm) v`fI(giq) pRwpqI
vwihgurU jI dI(pwvih) pw lYNdy hn, Bwv hr smyN gurU ikRpw dI sRb ivAwpI sugMDI
lYNidAW hr g`l’c ikRpw hI ikRpw kihMdy rihMdy hn, ik dwsndws qW bhuq v`fw
AikRqGx mhW pwpI hY, gurU pRmysr jI ny Awp hI ivsmwd Anhd Junkwr ismrn
dI ivsmwd hI ikRpw kIqI hY[
ijh pRswid; bsih suK mMdir] iqsih iDAwie; sdw mn AMdir] hy pRymI
jI!Awp jI(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr
sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (mMdir) Gr ’c AQvw
ihrdy rUpI Gr ’c, AMqrmuK ho ky suK nwl(bsih) vsdy hoN[ vw (ijh) ijn@W
Akwl purKu jI dy(pRswid) ikRpw rUpI(mMdir) Gr inrgun pRkwS hI pRkwS’c,
bRhmwnMd suK nwl(bsih) vsdy hoN[ iqsih) iqn@W vwihgurU jI nUM Awpxy mn AMdir
sdw(iDAwie) iDAwauxw kro[ ijvyN BweI mnI isMG swihb jI ShId ny Awpxy bMd
2 ktwauNidAW iDAwauxw kIqy[
ijh pRswid; igRh sMig suK bsnw] AwT phr; ismrhu iqsu rsnw] hy pRymI
jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (igRh) gurU Gr
gursMgq, (igRh) Awpxy Gr pRvwr’c, cwr pdwrQW dy suK sMig suKI bsnw krdy
hoN[ vw hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dy ivsmwd Anq klwvwn Agm
Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cy(pRswid) ikRpw hI ikRpw rUpI(igRh) Gr inrgun
bRhm’c, vw(pRswid) ikRpw rUpI(igRh) Gr gursbd ArQW’c lIx ho ky, Awqm suK
sMig suKI(bsnw) vsdy hoN[ iqsu vwihgurU gurU pRmysr jI nUM, rom 2 dI(rsnw) jIB
nwl, AwT phr(ismrhu) Xwd kro[ XQw:- lwK ijhvw dyhu myry ipAwry; muKu.hir
AwrwDy myrw rwm]) ijhvw eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit iDAwvYgo]) iek dU
jIBO, lK hoih; lK hovih, lK vIs] lKu lKu gyVw, AwKIAih; eyku nwmu jgdIs]
www.Gursevak.com 264 q`qkrw
ijvyN bwbw SwhbwzisMG swihb jI qy bwbw subyZisMG swihb jI, rom 2 dI rsnw nwl
ismridAW cr^VI ’qy hux cV@ rhy hn[

ijh pRswid; rMg rs Bog] nwnk sdw iDAweIAY; iDAwvn jog] 1]


prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI prm
au~cw s`cw su`cw AMimRqmeI aupdyS b^S rhy hn:- hy ipAwry pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv
vwihgurU jI dI ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp
s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, Kwx sOx pYn@x Awid Anyk pRkwr dy rs(rMg) AnMd
Bog Bogdy hoN[ vw hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI ivsmwd Agm Apwr
srb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, koit Anµd rwj suKu
BugvY; hir ismrq.ibnsY sB duKu]) iqQY nwd ibnod; kof Anµdu] Anuswr vwihgurU jI
dy drSnW dy(rMg) kOqk dyKdy, bRhmwnMd rs dy(rMg) AnMd Bog Bogdy hoN[ vw hy pRymI
jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw hI ikRpw, vwihgurU jI dy drSnW
dy(rMg) kOqk, bRhmwnMd rs dy(rMg) AnMd sihq, vwihgurU jI ’c ABydqw rUpI Bog
kr rhy hoN[ XQw:- igAwn rwau jb syjY AwvY; q nwnk.Bogu kryeI] Bwv ikRpw hI,
Ajpw jwp inrgun srgun dI eykqw, bRhmwnMd rs Bog b^SdI hY[ AYsy ivsmwd
ikRpwl dIn dieAwl(iDAwvn) iDAwaux dy(jog) lwiek vwihgurU jI ’c, rom 2 krky
sdw(jog) juV ky, swvDwn eykwgr cIq] ho ky, gurW duAwrw, iDAweIAY Apno sdw
hrI] Anuswr(iDAweIAY) iDAwauxw kr, jo Awpxy Awp nUM Awp hI, sdw
iDAwaux’c(jog) juVy rihMdy hn, Bwv AsMK jp AsMK Bwau] srUp Anq klwvwn
pRkwS srUp sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp inrgun bRhm jI, Awpxy Awp nUM Awp
hI, hr smyN jp iDAw rhy gurpRswid] jpu] srUp hn, ikauN jo inrgun inrMkwr srUp
hn, au~Qy ieMdRy, ieMidRAW dy Bog nhIN hn, ijnW ’c l`g ky AsIN Bu`l jWdy hW[ XQw:-
Awpy Awip inrMjnu soie]) jh srb klw; Awpih prbIn]) jh joiq srUpI; joiq
sMig smwvY]) qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey]) jh; iJilimilkwru
idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Anuswr Awpxw jwp Awp kridAW, Awpxy sRb
ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp, AKMf sMpUrn pRkwS ’c Awp juVy, Awpxy Awp nUM Awp
hI iDAw rhy hn[ ijn@W nUM ie`k ic`q ie`k iCn iDAwaux qoN kwL dI PwhI k`tI jWdI
hY] 1] XQw:- eyk ic`q; ijh iek iCn iDAwieE] kwl Pws ky; bIc n AwieE])
eyk bwr; ijn qumYN sMBwrw] kwl PWs qy; qwih aubwrw] so vwihgurU jI Awpxy Awp nUM

www.Gursevak.com 265 q`qkrw


Awp hI hr smyN jp iDAw rhy hn[ isAwnp haumY iv`idAw sRIrk bl krky nhIN
iDAwey jw skdy[ pUrn gurU jI dy mhwn praupkwrI s`cy crn-kmlW nwl l`g ky,
gurU syvw BgqI krky gurU jI nUM iDAwauxy ArwDxy jpxy pUjxy nmskwrny krky hI,
nwnk sdw iDAweIAY; iDAwvn jog] vwihgurU jI Awp hI, gursyvk jI dI iDAwqw
iDAwn Dy dI iqRkutI myt ky, pRymI gursyvk jI dy AMdr bwhr Awpxy Awp nUM Awp
iDAwauNdy jpdy swiKAwq huMdy hn[
ijh pRswid; pwt ptMbr hFwvih] iqsih iqAwig; kq Avr luBwvih] hy
mn!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI pRkwS srUp s`cI Amr(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (pwt) rwj isMGwsx ’qy
bYTdw hYN, (pwt) rySm(ptMbr) pSmIny Awid rMgW 2 dy bsqR(hFwvih) pYNn@dw hYN[ vw
hy mn!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dy(pRswid) ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr
sRb ivAwpI pRkwS srUp Amr s`cI ikRpw hI ikRpw rUp(pwt) rwj isMGwsx ’qy bYT
irhw hYN[ nwmY iKMQw; nwmY bsqru] Anuswr ikRpw rUpI(pwt) rySm(ptMbr) pSmIny dy
bsqR, (hFwvih) pYn@ irhw hYN, Bwv Awp jI dy AMdr bwhr Amol Aqol Agm
ivsmwd AQwh pRkwS srUp sRb ivAwpI ikRpw srUp inrgun bRhm jI, Awp jI nUM hvw
pwxI pdwrQ, AwpxI joiq suAws jIvn b^S rhy hn[ hy mn!(iqsih) iqn@W
vwihgurU jI nUM(iqAwig) C`f ky, (kq) iks leI(Avr) hor kUVy pdwrQW iviSAW
AOguxW duSmxW ’c, iehu mnu loBI; loiB luBwnw] Anuswr(luBwvih) luBweymwn huMdw
hYN?luBweymwn ho ky Ps 2 ky mrdw hYN[ XQw:- BUilE mnu; mwieAw aurJwieE] jo jo
krm kIE.lwlc lig; iqh iqh Awpu bMDwieE]
ijh pRswid; suiK syj soeIjY] mn AwT phr; qw kw jsu gwvIjY] hy mn!(ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI
pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, syj ’qy suiK nwl(soeIjY) sONdw
hYN[ vw hy mn!(ijh) ijnW@ dI Agm Apwr s`cI sRb ivAwpI ivsmwd(pRswid) ikRpw
hI ikRpw rUpI syj’qy, AwqmnMd suiK nwl A&ur smwDI lwaux rUpI(soeIjY) sONdw hYN[
(qw) iqn@W vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kw) dw prmpiv`qR SuB s`cw AMimRq jsu, kQw
kIrqn ismrn duAwrw, rom 2 dy pRym nwl, AwT phr(gwvIjY) gwauxw kr[ XQw:-
inrbwx kIrqnu gwvhu krqy kw; inmK ismrq ijqu CUtY]) bMdnw hir bMdnw; gux
gwvhu gopwl rwie]

www.Gursevak.com 266 q`qkrw


ijh pRswid; quJu sBu koaU mwnY] muiK qw ko jsu; rsn bKwnY] hy mn!(ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI
pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (quJu) qYnUM sBu(koaU) koeI, gurU
2 kih ky(mwnY) mMndy nmskwrdy hn, (qw) iqn@W dy prmpiv`qR au~jl s`cy su`cy au~cy
suMdr(muiK) muKI jsu(ko) nUM, rom 2 dy pRym krky, (muiK) muKoN AwpxI(rsn) jIB
nwl, sB iksy nUM(bKwnY) kQn suxw[ XQw:- (m`jn) Aausir hir jsu gux rmx
ijqu; koit mjn iesnwnu] rsnw aucrY guxvqI; koie n pujY dwnu]) AwT phr;
ijhvy AwrwiD] pwrbRhm Twkur AwgwiD] eIhw aUhw; sdw suhylI] hir gux gwvq;
rsn AmolI] ijhVI rsnw nwm nhIN aucwrdI, auh k`tI jWdI hY[ rsnw jpY n
nwmu; iqlu iqlu kir ktIAY] hirhW.jb ibsrY goibd rwie; idno idnu GtIAY]) ry
ijhbw; krau sq KMf] jwim n aucris; sRI goibMd] 1]
ijh pRswid; qyro rhqw Drmu] mn sdw iDAwie; kyvl pwrbRhmu] (ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI
pRkwS srUp s`cI Amr(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (qyro) qyrw, srb Drm mih;
sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] Anuswr hrI jI dw nwm jp jpw ky,
AnMq gux Dwrn rUp inrml Drmu idRV pRp`k(rhqw) rihMdw hY[ mY sBu ikCu Coif;
pRB quhI iDAwieAw] Anuswr hy mn!AYsy mhwn praupkwrI Drm dy r`iKAk(kyvl)
ie`ko ie`k inrol prmpUjnIk kooit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw
ry] Akwl purKu pwrbRhmu jI nUM, rom 2 krky sdw(iDAwie) iDAwauxw kr[ XQw:-
romy roim roim romy; mY gurmuiK rwmu iDAwey rwm]) gurmuiK; roim roim hir iDAwvY])
iDAweIAY; Apno sdw hrI] soc AMdysw.qw kw khw krIAY; jw mih eyk GrI] 1]
ijvyN vwihgurU mh`ly pihly jI ny, rom 2 dy pUrn pRym nwl, ie`k mn ho ky iDAwauxw
kIqy[ XQw:- siqguir nwnik.Bgiq krI iek min; qnu mnu Dnu.goibMd dIAau]
pRB jI jpq; drgh mwnu pwvih] nwnk.piq syqI; Gir jwvih] 2] siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw p jI &urmwauNdy hn:- aupRokq mhwn praupkwrI
DIrjDwrI (pRB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) vwihgurU vwihgurU
vwihgurU vwih jIau] jI(jpq) jpxy krky, hy mn!(drgh) koit bRhmMf dI rcnw,
siqsMgq jI, s`cKMf inrgun bRhm jI ’c mwnu siqkwr (pwvih) pwvyNgw[ (piq)
iezq(syqI) nwl inrgun bRhm jI rUpI(Gir) Gr’c lIx ho(jwvih) jwvyNgw] 2]
www.Gursevak.com 267 q`qkrw
XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu
mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]
ijh pRswid; Awrog kMcn dyhI] ilv lwvhu; iqsu rwm snyhI] hy mn!(ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI
pRkwS srUp s`cI Amr(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, qyrI(Awrog) (Aw+rog) rog
qoN(Aw) rihq, (kMcn) sony vrgI dyhI hY[ XQw:- gur AMimRq iBMnI dyhurI; AMimRqu
burky rwm rwjy] vw (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI ivsmwd Anq klwvwn Agm
Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI Amr(pRswid) ikRpw hI ikRpw srUp, (pRswid)
AnMd srUp, suAwdW qoN pry, (Awrog) rog rihq, (kMcn) bwrW vMnI dy Su`D sony
vrgI suMdr sohxI prmpiv`qR inrgun srUp dyhI hY[ XQw:- ijmI jmwn ky ibKY;
sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] hy mn!iqsu aupRokq
mhwn praupkwrI Ehu Awid jugwdI; rwm snyhI]) hmro krqw; rwmu snyhI]
Anuswr(snyhI) ipAwry(rwm) sRb pRkwSk sRb ivAwpI vwihgurU jI ’c, cMd ckor
prIq hY; lwie qwr inhwly[ Anuswr ckor dy cMdRmW’c ilv lwaux vWg, rom 2 dy
pUrn pRym krky, gurpRswid (ilv) pUrn iDAwn, ibRqI (lwvhu) lwauxw kr ijvyN hux
pUrn bRhmigAwnI BweI mqIdws swihb jI dy sIs’qy Awrw vg irhw hY[ lohy dy
qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr rom 2 krky ivsmwd ismrn’c lIx bYTy, Awpxy
ipAwry pRIqm siqgurU qygbhwdr swihb jI’c ilv lw rhy hn[
ijh pRswid; qyrw Elw rhq] mn suKu pwvih; hir hir jsu khq] (ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI
pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, qyry ipCly kIqy AOguxW, hux ivkwrW
doSW qoN bcx rUp, qyrw(Elw) pVdw(rhq) rihMdw hY, Bwv ieh gunwh krky Awp
hI bypVd huMdw hY[ cMdn lypu; auqwrY Doie] grDb pRIiq; Bsm sMig hoie] Anuswr
gurUpRmysr jI, AOguxW pwpW ivkwrW ’c bypVd ho rhy Koqy gunwhgwr dy doS myt ky,
SuB gux b^S ky, lok pRlok dy pVdy Fkdy hn[ XQw:- Fwkn Fwik.goibd gur myry;
moih AprwDI.srn crn] 1]) inrguxu rwiK lIAw; sMqn kw sdkw] siqguir
Fwik lIAw; moih pwpI pVdw] sbMDI pVdw nhIN Fk skdy, ikauNik gunwh nhIN
myt skdy[ ijqnw icr gunwh nhIN imtdy, auqnw icr Drm rwjw mwrdw hY[ vw
www.Gursevak.com 268 q`qkrw
(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw hI ikRpw(Elw) suMdr rhq qyrw
jIvx hY, Bwv ikRpw’c lIx hYN, ikRpw nwl swh lY irhw hYN, dyK bol qur iPr irhw
hYN, siqgurU jI qoN gurbwxI pRwpq kr irhw hYN[ hy mn!iqn@W(hir) DMn siqgurU
swihbwn jI, (hir) AkwlpurKu jI dw prmpiv`qR Amolk jsu(khq) kih ky,
AwqmnMd. suKu(pwvih) pwvyNgw[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB
ismrn kw; AMqu n pwr]
41.ijh pRswid; qyry sgl iCdR Fwky] hy mn!(ijh) ijn@W Bwv, gurdyv mwqw
gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] ny mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm
Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw krky,
qyry(sgl) swry(iCdR) nuks, gunwh (Fwky) Fky hn, Bwv gunwh dyK ky iksy nUM d`sy
nhIN, n&rq krky iqAwigAw nhIN, gunwh myt ky svwr ilAw, ijvyN prmpUjnIk
mwqw jI, gMdgI’c il`bVy Awpxy bwlk nUM auu`jl krky, aus nMU hswauNdI, h`sdI hY[
XQw:- mwtI qy ijin swijAw; kir durlB dyh] Aink iCdR.mn mih Fky; inrml
idRstyh]) Apuny jn kw; prdw FwkY] Apny syvk kI; srpr rwKY]
mn srnI pru; Twkur pRB qw kY] hy mn!(qw) iqn@W(pRB) DMn sRI gurU nwnk
dyv swihb(Twkur) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] jI(kY)
dI prmpiv`qR s`cI su`cI pRkwS srUp Anq klwvwn sRb ivAwpI mhW ivsmwd
srnI (pru) pYxw kr, ijn@W ny Agm Apwr ikRpw krky qyry pVdy Fky hn[ XQw:-
srix pry kI rwKqw; nwhI shswieAw] swKI:- pVdw Fkx vwly dw, gurU jI
pVdw Fkdy hn[ prmpUjnIk, gur nwnk dyv goivMd rUp] DMn vwihgurU mh`ly
pihly jI dy prmpiv`qR SuB s`cy crn-kmlW’c lIx, ^ws pRymI is`K dy Gry, is`K
ilbws’c ie`k cor igAw[ ies pRymI ny gurisKW kI hir.DUiV dyih; hm pwpI BI
giq pWih] Anuswr bhuq hI inmRqw nwl crn Doqy, pRSwid CkwieAw, rwq nUM aus
nUM ikhw, “Awp jI ipAwry guris`K hoN, ikRpw krky gurU swKI suxwau jI[ ”ikhw,
“mYnUM nINd AwauNdI hY[ ”nwmu Ksm kw.iciq n kIAw; kptI kptu kmwxw]
Anuswr kptI kpt krky jwgdw irhw[ cWdI dy dmiVAW dw f`bw cu`k ky bwhr
inklxw cwihAw, qW ijMdw l`gw dyK ky is`K nUM jgwieAw qy ikhw, “mYN mYdwn
mwrnw hY[ ”pyRmI ny ikhw, “BweIjI!Awp jI ivhVy’c ikirAw kr lvo, dwsn

www.Gursevak.com 269 q`qkrw


dws bwhr su`t dyvygw jI[ ”kUVu boil; murdwru Kwie] Anuswr JUT bolidAW ikhw,
“mYnUM l`ijAw AwauNdI hY[ ”
gurU pRymI is`K au~iTAw qW, guJw kmwxw.pRgtu hoAw; eIq auqih KuAwrI]
Anuswr cor dy AYsw Tyfw v`jw ies dI k`C’coN f`bw hI if`g ipAw[ cor dw cyhrw
pILw ho igAw[ kbIrw.jhw igAwnu.qh Drmu hY; jhw JUTu.qh pwpu] jhw loBu.qh
kwlu hY; jhw iKmw.qh Awip] Anuswr prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pihly jI dy s`cy
crn-kmlW’c lIx pyRmI is`K ny iKmw kridAW f`bw cu`k ky aus nUM dy idqw[ f`bw
lY ky cilAw igAw[ is`KxI ny ikhw, “rwq ijhVw is`K AwieAw sI, ausy ny hI
corI kIqI hY[ ”is`K ny ikhw, “^brdwr!ieh nhIN kihxw, vwihgurU gurU nwnk
dyv swihb jI dy is`K corI nhIN krdy, jy AwpW ieh g`l iksy hor pws kIqI qW
lok ies dw aulWBw siqgurU swihb jI nUM dyxgy, swry is`KW nUM cor kihxgy[
”pqIbRqw ny dovyN h`Q joV ky DMn gurU nwnk swihb jI nUM nmskwr krky ikhw, “jI
siqbcn i^mw b^So[ ”
ieh pUrn pyRmI is`K siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR suMdr s`cy ivsmwd
drSnW nUM igAw[ siqgurU swihb jI ny J`t p`t gurqw isMGwsx qoN au~T ky Awpxy
AiqAMq ipAwry nUM CwqI nwl lw ky Gu`t ky ipAwr idqw[ myrY min qin pRIiq
lgweI siqguir; hir imilE lwie JpIVw]) ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] Anuswr
gurU pRmysr jI mhW ivsmwdqweI’c boly, “vwh BweI vwh!Awp jI ny dwsn dws dw
pVdw FikAw hY[ vwihgurU jI Awp jI dy lok pRlok dy pVdy Fkx, Ajpw jwp dI
dwiq b^Sx[ ”AwpxI CwqI nwl lw ky mnohr vr b^S ky pyRmI dy AMdr jwp clw
idqw[ jy ivcwrIey qW pyRmI dy mn’c Awpxy gurU jI dw ikqnw ku ipAwr hY!Agm
Apwr bysumwr ipAwr hY[ ijs ipAwr dy vsIkwr ho ky gurUpRmysr jI &urmw rhy
hn:- gurisKI Bwxw mMinAw; guru pUrw pwir lµGwie] gurisKW kI hir.DUiV dyih;
hm pwpI BI giq pWih]) ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU
aupdysu suxwvY] jnu nwnku DUiV mMgY.iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu
jpwvY]) hm hovh lwly goly gurisKw ky; ijn@w Anidnu.hir pRBu purKu iDAwieAw])
myrI KlhuN mOjVy; gurisK hMFWdy[ so ijhVw gurU ipAwrw dUijAW dy pVdy Fkdw hY,
gurU pRmysr jI aus dy pVdy Fkdy hn[

www.Gursevak.com 270 q`qkrw


ijh pRswid; quJu.ko n phUcY] mn swis swis; ismrhu pRB aUcy]) n kwmM.n
kRoDM; n loBM.n mohM]) inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n AMqw.sdw
byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw]) bhu byAMq; aUc qy aUcw] nwnk Awps kau; Awpih
phUcw] 6] Anuswr smUh ivkwrW AoguxW, iqMnW guxW, bRhmw ivSnUM isvjI sB
AvqwrW pYgMbrW, qoN aUcy, (pRB) vwihgurU gurU pRmysr jI nUM, hy mn!swis swis rom
2 krky, pUrn ipAwr nwl hr smyN(ismrhu) Xwd kr[ XQw:- swis swis; ismrhu
goibMd] mn AMqr kI; auqrY icMd]) iqsu gur kau; ismrau swis swis] guru myry
pRwx; siqguru myrI rwis] 1] (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw
nwl, (quJu) Awp jI q`k(ko) koeI BI(n) nhIN(phUcY) phuMc skdw, Bwv Awp jI dy
ru`qby brwbr nhIN phuMc skdw[ XQw:- pMifq sUr CqRpiq rwjw; Bgq brwbir,
Aauru n koie] vw (quJu) Awp jI q`k(ko) koeI BI(n) nhIN(phUcY) phuMc skdw, Bwv
koeI h`Q nhIN pw skdw, burw nhIN kih skdw[ XQw:- Aink dUK dyvih; Avrw
kau] phuic n swkih; jn qyry kau]) inrvYrY sMig.vYru rcwey; phuic n
skY.gvwrY]) jy ko sru sMDY jn aUpir; iPir aulto iqsY lgwvYgo] 4]
ijh pRswid; pweI dRülB dyh] nwnk qw kI; Bgiq kryh] 3] siqgurU nwnk
dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:-
(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, dwsndws gRIb
ny(dRülB) Amolk dyh pweI hY[ XQw:- gur AMimRq iBMnI dyhurI; AMimRqu burky rwm
rwjy] vw(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, ivsmwd Agm Apwr AMdr bwhr Anq
klwvwn sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw rUpI(dRülB) Amolk
dyh pweI hY, Bwv hr smyN AMdr bwhr ikRpw hI ikRpw dI swc nwm kI AMimRq
vrKw] ho rhI hY[ dwsndws(qw) iqn@W(kI) dI, s`cI su`cI au~cI pRymw(Bgiq)
BgqI(kryh) krdw hY] 3] XQw:- kbIr.mY jwinE piVbo Blo; piVby isau Bl
jogu] Bgiq.n Cwfau rwm kI; BwvY inMdau logu]
ijh pRswid; AwBUKn pihrIjY] mn iqsu ismrq; ikau Awlsu kIjY] hy
mn!(iqsu) iqn@W nUM (ismrq) Xwd kridAW Awlsu ikau(kIjY) krdw hYN?(ijh)
www.Gursevak.com 271 q`qkrw
ijn@W Bwv vwihgurU jI dy b^Sy, Anq klwvwn Agm Apwr srb ivAwpI pRkwS
srUp ivsmwd s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw rUpI(AwBUKn) gihxy(pihrIjY) pYn@dw
hYN[ ijn@W’c hir 2 Ajpw jwp jpx rUpI hwr, krqw 2 Ajpw jwp jpx rUpI
kM|x, mDusUdnu 2 Ajpw jwp jpx rUpI muMdRI hY[ XQw:- hir hir hwru.kMiT ly
pihrY; dwmodru dMqu lyeI] kr kir krqw.kMgn pihrY; ien ibiD icqu DryeI] 2]
mDusUdnu kr muMdrI pihrY; prmysru ptu lyeI] DIrju.DVI bMDwvY kwmix; sRI rMgu
surmw dyeI] 3]
(Asv.bolo) ijh pRswid; AsÍ hsiq AsvwrI] mn iqsu pRB kau; kbhU n
ibswrI] (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI
pRkwS srUp mhW ivsmwd Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, qYnUM(AsÍ)
GoVy(hsiq) hwQI, hr pRkwr dI AsvwrI pRwpq hY[ vw pRIiq lgI hir nwm isau;
ey hsqI GoVy] Anuswr (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw rUpI(hsiq)
hwQI(AsÍ) GoVy, hr qrW@ dI AsvwrI qYnUM pRwpq hY[ hy mn!(iqsu) iqn@W(pRB) pUrn
myhrvwn vwihgurU jI(kau) nUM, (kbhU) kdy BI n(ibswrI) Bu`lIN[ XQw:- Bjhu
guoibMd; BUil mq jwhu] mwns jnm kw; eyhI lwhu] 1]
ijh pRswid; bwg imlK Dnw] rwKu proie; pRBu Apuny mnw] (ijh) ijn@W Bwv
vwihgurU jI dI Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp mhW ivsmwd
Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, bwg(imlK) jwgIr, ibBUqI(Dnw) Dn Awp
jI nUM pRwpq hY[ vw (ijh) ijn@W dI mhW ivsmwd Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI
ikRpw nwl, SuB guxW rUpI bwg, gur pRIqI rUpI imlK, nwm rUpI Dnw Awp jI nUM
b^SIS pRwpq hY[ vw ijn@W dI ikRpw hI ikRpw bwg imlK Dnw Awp jI nUM pRwpq hY[
hy mnw!iqn@W(pRBu) ; srb klw smrQ]) kwrx krx krIm] ikrpw Dwir rhIm]
Akwl purKu jI nUM, Apuny’c(proie) proeI(rwKu) r`K, Bwv A`Ty pihr s`cy vwihgurU
jI dw ivsmwd ismrn kr, ivsrn nUM mrnw smJ[ AwKw jIvw; ivsrY mir
jwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM; hir nwm D´wvxh]
ijin qyrI mn; bnq bnweI] aUTq bYTq; sd iqsih iDAweI] Drin ggn
nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´
hir] vwihgurU mh`lw pMjvW jI, BwvyN Awp Akwl purK jI srUp hn, Pyr BI Awpxy
ipAwry is`KW nUM pRymw-BgqI b^Sx leI, pRymw-BgqI SuB s`cI kurbwnI kmweI
www.Gursevak.com 272 q`qkrw
krky, pRymw-BgqI krn dw SuB s`cw aupdyS, Awpxy mn nUM kih rhy hn[ mn
ipAwirAw jIau imqRw; Anuswr hy ipAwry mn!(ijin) ijn@W Akwl purK jI ny
AwpxI Anq klwvwn pRkwS srUp ikRpw nwl, (qyrI) Awp jI dI(bnq) bnOt
Awpxy inrgun srUp’coN bnweI hY[ Awp jI AMdr Awp vs rhy hn, Awp jI aunW
AMdr vs rhy hoN[ XQw:- mn mih Awip; mn Apuny mwih] hy mn!ijnW@ dw srUp
gurbwxI pV@n sunx ArQ vIcwrn nwl Awp jI, Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI pRkwS srUp mhW ivsmwd Amr vwihgurU jI ’c lIx huMdy hoN[ (aUTq)
au~TidAW(bYTq) bYTidAW, (aUTq) smwDI qoN au~TidAW, sMswr qoN auprwm huMidAW,
(bYTq) smwDI’c bYTidAW, gurU ipAwrI sMgq jI’c bYTidAW, inrgun bRhm jI
’c(bYTq) lIx huMidAW, sd 3 hI(iqsih) iqn@W vwihgurU jI nUM(iDAweI) iDAwauxw
kr[ XQw:- aUTq bYTq; sovq iDAweIAY] mwrig clq; hry hir gweIAY]) aUTq
bYTq; sovq nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm] vwihgurU mh`lw pMjvW jI siqgurU
gRMQ swihb jI srUp’c, gurqw ibrwjmwn ho ky hr smyN KMfW bRhmMfW AMdr inrMkwr
gurbwxI jI dw ivsmwd inRibkwr cwnx kr rhy hn[ XQw:- qKiq bYTw Arjn
gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu ckI kIAnu loAw]
iqsih iDAwie; jo eyku AlKY] eIhw aUhw; nwnk qyrI rKY] 4] swihb sRI gurU
nwnk dyv kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] jI &urmw rhy
hn:- (jo) ijhVy(eyku) ie`k vwihgurU jI AsMK AnMq klwvwn myhrvwn pRkwS srUp
hr pRwxI dy AMdr bwhr AnMq bRhmMf’c BrpUr, sB dI r`iKAw bwry, (AlKY)
(A+lKY) (A) ivSyS krky(lKY) jwnx vwly hn[ (iqsih) iqn@W nUM, myry mn; hir
jip sdw iDAwie] sdw Anµdu hovY idnu rwqI; jo ieCY soeI Plu pwie] 1] Anuswr
sdw (iDAwie) iDAwauxw kr, ijs krky, Awpxy ivsmwd sRb ivAwpI pRkwS
srUp’c lIxqw b^S ky, (qyrI) Awp jI dI, (eIhw) ie`Qy ies lok’c, (aUhw) EQy
pRlok’c, ivkwrW AOguxW jmW jUnW qoN(rKY) r`iKAw krngy[ BwvyN lIxqw n BI hoeI
hovy, Pyr BI iDAwaux vwly dI r`iKAw krky kwj svwrdy hn[ sdw iDAwauux vwly
nUM, Awpxy sRb ivAwpI ivsmwd s`cy crn-kmlW’c, sdw leI pUrn lIxqw b^Sdy
hn[
ijh pRswid; krih puMn bhu dwn] mn AwT phr; kir iqs kw iDAwn] {puMn
dwn dy ievz ’c ku`J BI nhIN ilAw jWdw[ }hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU
www.Gursevak.com 273 q`qkrw
jI dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp
s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, Awp jI Dn pdwrQ Awid(bhu) bhuqw puMn
dwn(krih) krdy hoN[ vw (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI ny gurU Avqwr’c pRgt ho
ky, AiqAMq duKI jIAW ’qy(pRswid) ikRpw hI ikRpw krky, gurbwxI gurU mrXwdw,
Awpxy sIs, sRvMs kurbwn krn rUp(bhu) bhuqy puMn dwn(krih) kry hn sdw leI[
XQw:- gur jyvfu dwqw ko nhI; ijin idqw Awqm dwnu]) quDu jyvfu dwqwru, mY koeI
ndir n AwveI; quDu sBsY no dwnu idqw; KMfI vrBMfI pwqwlI pureI sB loeI]
(iqs) iqn@W pRB dwqau dwqwr; ikRpw krn vwly ikRpwl siqgurU swihbwn jI(kw)
dw AwT phr Awpxy mn’c iDAwn kir[ ijvyN, goivMd gux gweIAY jIau; lwie
siqgurU nwil iDAwnu] Anuswr bwbw qwrU isMG swihb jI Koprw luhwaux qoN mgroN,
22 idn siqgurU swihbwn jI dy iDAwn’c bYTy, goivMd jI dy gux gwauNdy rhy[
ijh pRswid; qU Awcwr ibauhwrI] iqsu pRB kau; swis swis icqwrI] hy pRymI
jI!(qU) Awp jI (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, ivsmwd Anq klwvwn Agm
Apwr sRRb ivAwpI pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw dy SuB(Awcwr)
krq`b, puMn dwn Bjn praupkwr syvw kQw kIrqn krn krwaux isKwaux dw
ibauhwr krn vwly praupkwrI ibauhwrI hoN[ ies leI Awp jI nUM cwhIdw hY ik
iqsu(pRB) Anqklwvwn koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]
inrw pRkwS hI pRkwS, nUr hI nUr inrgun inrMkwrjI(kau) nUM, swis swis rom 2
dy ipAwr nwl(icqwrI) cyqy krI, ismrI jwvo[ XQw:- swis swis; ismrhu
goibMd] mn AMqr kI; auqrY icMd]
ijh pRswid; qyrw suMdr rUpu] so pRBu ismrhu; sdw AnUpu] hy pRymI jI!(ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI Anq klwvwn Agm Apwr srb ivAwpI pRkwS srUp
s`cI Amr mhW ivsmwd(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (qyrw) Awp jI dw, idl dI
s&weI rUp suMdr rUpu hY[ vw suMdr rUpu dg 2 kr irhw hY[ {ies dw gumwn krky
hMkwrI ivkwrI rogI sogI BogI AikRqGx ibstw dw ikRm n bx[ XQw:- jo jwnY; mY
jobnvMqu] so hovq; ibstw kw jMqu] siqgurU swihbwn jI dw DMnvwdI bx ky inhwl
ho[} vw qum@ dieAwl ikrpwl ik®pw iniD; piqq pwvn gosweI] Anuswr(ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw hI ikRpw qyrw suMdr(rUpu) srUp hY, Bwv
Awp jI dy AMdr ikRpw, bwhr ikRpw, hr socxI icqvxI’c ikRpw hI ikRpw hY, ikauN
www.Gursevak.com 274 q`qkrw
jo ie`k BI mMdw sMklp nhIN &urdw[ XQw:- mMdw.mUil n aupijE; qry scI kwrY
lwig jIau] 6]) mn Apuny qy; burw imtwnw] pyKY sgl isRsit; swjnw] (so)
auh(pRBu) pUrn myhrvwn srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] suAwmIjI dI
1
(AnUpu) suMdrqw dI aupmw nhIN ho skdI, BwvyN swry bRhmMf jIA jMq pUrn gurU sMq
hr smyN aupmw kr rhy hn, sgoN hor vDdI 2 hI jWdI hY[ AYsy ivsmwd AnUp
vwihgurU prm pUjnIk prm ipqw jI nUM, rom 2 krky sdw(ismrhu) Xwd kro[
XQw:- hau ibsmu BeI jI; hir drsnu dyiK Apwrw] myrw suMdru suAwmI jI; hau
crn kml pg Cwrw] pRB pyKq jIvw TMFI QIvw; iqsu jyvfu, Avru n koeI] Awid
AMiq miD pRBu rivAw; jil Qil mhIAil soeI]
ijh pRswid; qyrI nIkI jwiq] so pRBu ismir; sdw idn rwiq] hy pRymI
jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr srb
ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw, (qyrI) Awp jI dI(nIkI) sohxI
jwiq hY[ so pRBu jI nUM, idn rwiq sdw ismir rhy hn[ XQw:- ismrih guxI cqur
siB byqy; ismrih rYxI Aru idnw] 6] vw(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid)
ikRpw nwl(qyrI) Awp jI dI(nIkI) sohxI jwiq Bgq mhWpurS r`b jI hn[ XQw:-
sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih
ginAw] 3] vw (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw nwl, (qyrI) Awp
jI dI, (nIkI) sohxI jwiq mnu`K hY[ XQw:- BeI prwpiq; mwnuK dyhurIAw] goibMd
imlx kI; ieh qyrI brIAw]) Avr join; qyrI pinhwrI] iesu DrqI mih; qyrI
iskdwrI]) ApivqR; pivqRü ijin qU kirAw] sgl join mih; qU isir DirAw])
lK caurwsIh jUin ivic; auqmu jUin.su mwxs dyhI[ (so) aus(pRBu) imhrvwnu
swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] pUrn
Bgvwn gurpRmysr jI nUM, sdw idn rwiq rom 2 dy pRym nwl rom 2 krky(ismir)
cyqy kr[ XQw:- suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI guru Awlwau] koeI AYsw
gurmuiK.jy imlY; hau qw ky Dovw pwau]) syvI siqguru Awpxw; hir ismrI.idn siB
rYx] Awpu iqAwig srxI pvW; muiK bolI imTVy vYx]) idnu rwqI AwrwDhu ipAwro;
inmK.n kIjY FIlw] sMq syvw kir.BwvnI lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]
ijh pRswid; qyrI piq rhY] gur pRswid; nwnk.jsu khY] 5] vwihgurU jI dy
srgun Avqwr, pwrbRhm grIb invwj] sRI gurU nwnk dyv swihb jI pMjvyN srUp
www.Gursevak.com 275 q`qkrw
’c &urmwauNdy hn:- hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, Anq klwvwn
Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI Amr mhW ivsmwd(pRswid) ikRpw hI
ikRpw nwl, (qyrI) Awp jI dI, gurmuiK(piq) ie`zq(rhY) rihMdI hY, Bwv Awp jI
nUM kwm kRoD AOgux vYr bypq nhIN krdy[ gur pRmysr jI dI Agm Apwr(pRswid)
ikRpw hI ikRpw nwl, aun@W dy, Awp jI’qy kIqy praupkwr, Agm Apwr s`cw su`cw
mhwn jsu, dwsndws Awp jI nUM, (khY) kih irhw hY[ XQw:- gur prswid.khY jnu
nwnku; hir scy ky gux gwey]
ijh pRswid; sunih krn nwd] vwihgurU jI dy kIqy AnMq praupkwr d`s ky,
iviSAW pwpW ivkwrW jIAW nUM kohx dI, nINd ’c su`qy jIv nUM, gur pRswid; nwnk
min jwghu] Anuswr jgw rhy hn[ hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI,
ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr srb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw
hI ikRpw nwl, Awp jI dy(krn) kMn, (nwd) Dun(sunih) suxdy hn, Bwv Awp jI nUM
kMn b^Sy hn, jo vwihgurU jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf
joiq nwl suxdy hn[ XQw:- dIny hsq pwv; krn nyqR rsnw]) ey sRvxhu myirho;
swcY sunxY no pTwey] swcY sunxY no pTwey.srIir lwey; suxhu siq bwxI] vw (ijh)
ijn@W dI, Agm ivsmwd(pRswid) ikRpw nwl, swrIAW GtW ’c rwm jI dI(nwd)
Duin, Awp jI dy(krn) kMn(sunih) suxdy hn[ XQw:- jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU;
su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]
ijh pRswid; pyKih ibsmwd] hy gurmuiK ipAwry jIE!(ijh) ijn@W Bwv
vwihgurU jI dI, mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp
s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, Awp jI sUrj cMd qwry smuMdR jMgL phwV, rMgW
2 dy pMCI Syr Awid ibsmwd rcnw nUM(pyKih) dyK rhy hoN, Bwv nyqR b^Sy hn[
XQw:- pyKn kau nyqR; sunn kau krnw] hsq kmwvn; bwsn rsnw]) dIny hsq
pwv; krn nyqR rsnw] iqsih iqAwig; Avr sMig rcnw] vw ikRpw dw AYsw
ivsmwd rMg nSw ciV@Aw hY, hy pRymI sjx jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI
ibsmwd(pRswid) ikRpw nwl, swirAW rUpW rMgW duSmxW’c BI ibsmwd bRhm jI
nUM(pyKih) dyK rhy hoN[ ijvyN inrml inrvYr DIrjDwrI iKmw ’c lIx bRhm srUp
DMn bwbw GneIAw swihb jI[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy qyry loA; scy
Awkwr] scy qyry krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru; scw dIbwxu] scw qyrw
www.Gursevak.com 276 q`qkrw
hukmu; scw Purmwxu] scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu AwKih; lK kroiV] scY
siB qwix; scY siB joir] scI qyrI isPiq; scI swlwh] scI qyrI kudriq; scy
pwiqswh] nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy; su kcuin kcu] 1]) sB mih.riv
rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI] vw hy pRymI is`K jI!(ijh) ijn@W Bwv
gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI dy, hir AMimRq iBMny 1loiexw; Anuswr AMimRq iB`jy
1
nyqR, Awp jI v`l Agm Apwr bysumwr s`cI mhW 3 ibsmwd(pRswid) ikRpw hI ikRpw
nwl, hr smyN(pyKih) dyKdy hn, Bwv hr smyN idl idmwZ ’c, gurbwxI jI Byj ky,
swc nwm kI AMimRq vrKw] krdy rihMdy hn[ dyKx dw Bwv ieh hY, ik myry pRymI nUM,
swh AauKw qW nhIN Aw irhw[ XQw:- pRB kau jnu AMqir ird locY; pRB jn ky sws
inhwry]) Apuny jn kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry]
ijh pRswid; bolih AMimRq rsnw] hy pRymI jI!Awp jI(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU
jI dI, mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp
s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl rsnw duAwrw, AMimRq bcn(bolih) boldy hoN[ XQw:-
dIny hsq pwv; krn nyqR rsnw] vw hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI
dI(pRswid) ikRpw nwl, Awp jI rsnw duAwrw, AMimRq bwxI hir hir qyrI] Anuswr
AMimRq gurbwxI jI(bolih) boldy hoN[ vw (ijh) ijhVy im`T bolVy siqgurU swihb jI,
AwpxI Amolk rsnw duAwrw, Agm Apwr (pRswid) ikRpw hI ikRpw rUp AMimRq
bcn(bolih) boldy hn[ XQw:- gur rsnw AMimRqu boldI; hir nwim suhwvI] ijn
suix isKw.guru mMinAw; iqnw BuK sB jwvI]) hau vwrI jIau vwrI; siqgur kY
bilhwrixAw] siqgurU swihb jI nMU im`T bolVy jwx ky pRymI jpdy nmskwrdy bilhwr
jWdy hn[ XQw:- imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] hau sMmil QkI jI;
Ehu.kdy n bolY kaurw] kauVw.boil n jwnY, pUrn BgvwnY; Aaugxu.ko n icqwry]
piqq pwvnu hir ibrdu sdwey; ieku iqlu.nhI BMnY Gwly] Gt Gt vwsI, srb
invwsI; nyrY hI qy nyrw] nwnk dwsu.sdw srxwgiq; hir AMimRq sjxu myrw]
ijh pRswid; suiK shjy bsnw] hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI,
mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp Amr s`cI(pRswid)
ikRpw hI ikRpw nwl, AwqmnMd suiK sihq, (shjy) inrXqn bsnw krdy hoN[ vw hy
pRymI jI!(shjy) inrXqn suiK sihq, (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw
hI ikRpw ’c, Awp jI dw(bsnw) vsxw ho irhw hY[

www.Gursevak.com 277 q`qkrw


(c`lih) ijh pRswid; hsq kr clih] ijh pRswid; sMpUrn Plih] 1.hy pRymI
jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb
ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, dUD pUq cwr pdwrQ, gurU
pRymw-BgqI, siq sMqoK inmRqw gRIbI bRhmigAwn Awid &LW nwl, sMpUrn(Plih)
&ldy hoN[ XQw:- ddw.dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy.qoit n AwveI; Agnq
Bry BMfwr] vw sMpUrn &LW nwl &L ky, (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid)
ikRpw nwl, (hsq) h`s kr(clih) cldy hoN, iqn@W dw rom 2 dy pRym nwl, inmK 2
rom 2 krky nmskwr krky ismrn kro[ vw hy pRymI jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU
gurU gRMQ swihb jI dy(pRswid) ikRpw rUpI byAMq(hsq) h`Q hI(kr) h`Q, CyqI 2 dUD
pUq pdwrQ gursbd dwn dyx nUM(clih) c`l rhy hn[ vw (ijh) ijn@W gurU gRMQ
swihb jI dy(pRswid) ikRpw rUpI.byAMq(hsq) h`Q hI(kr) h`Q, Awpxy is`K
is`KxIAW dy isrW’qy r`Kx rUp, hr smyN(clih) cldy hn, Bwv aun@W dy idmwZW’c
hr smyN gurbwxI jI Byjdy rihMdy hn, BwvyN auh AnMq bRhmMf’c ikqy BI jwx, aunW
dy swry kwrj svwrdy hn[ XQw:- kwj hmwry; pUry sqgur] bwjy Anhd qUry;
sqgur]) mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis]
ijh pRswid; prm giq pwvih] (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, mhW
ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI Amr(pRswid)
ikRpw hI ikRpw nwl, (prm) v`fI(giq) kilAwx, vwihgurU jI dI(giq)
pRwpqI(pwvih) pwauxw kryN[ vw (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, (pRswid) ikRpw
hI ikRpw, hMgqw dw pUrn ABwv rUp, sB qoN(prm) v`fI (giq) pRwpqI (pwvih)
pwauxw kryN[ XQw:- siqguru syvih.prm giq pwvih; nwim imlY vifAweI] nwnk
nwmu.ijnw min visAw; dir swcY piq pweI]) nr qy.sur hoie jwq inmK mY;
siqgur buiD isKlweI] nr qy aupij.surg kau jIiqE; so AvKD.mY pweI] 1])
Kojhu sMqhu; hir bRhm igAwnI] ibsmn ibsm Bey ibsmwdw; prm giq
pwvih.hir ismir prwnI] 1]
ijh pRswid; suiK shij smwvih] hy pRymI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI
mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid)
ikRpw hI ikRpw nwl, Awp jI suiK nwl(shij) DIrj, SWqI, bRhm igAwn dI prm
au~cI su`cI inrml shij AvsQw ’c, (smwvih) lIx ho rhy hoN[ vw hy pRymI
www.Gursevak.com 278 q`qkrw
jI!(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw hI ikRpw hI suiK(shij) DIrj,
SWqI, bRhmigAwn hY, ies’c gur pRswid(smwvih) lIx ho rhy hoN[ XQw:- pRBu
pwieAw suKdweIAw; imilAw suK Bwie] shij smwnw BIqry; CoifAw nh jwie]1]
AYsw pRBu iqAwig; Avr kq lwghu] gur pRswid; nwnk min jwghu] 6])
qKiq bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu ckI
kIAnu loAw] siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy pRymI
jI!(AYsw) AYsy Anq klwvwn mhW ivsmwd Awp jI’qy ikRpw hI ikRpw krn
vwly(pRBu) dIn dieAwl ik®pwl ik®pw iniD; pUrn Ksm hmwry] vwihgurU jI nUM
iqAwig ky, (Avr) hor(kq) ik`Qy, pu`Ty pwsy AOguxW BYVy niSAW kusMg ivkwrW ’c,
(lwghu) l`g rhy hoNN? XQw:- tyFI pwg tyFy cly; lwgy bIry Kwn] Bwau Bgiq isau.
kwju n kCUAY; myro kwmu dIvwn]) clq kq tyFy; tyFy tyFy] Asiq crm.ibstw ky
mUMdy; durgMD hI ky byFy] 1]) bwvY mwrgu; tyFw clnw] sIDw Coif; ApUTw bunnw])
swkq kI, AYsI hY rIiq] jo ikCu krY; sgl ibprIiq]) Baudy iPrih; bhu moh
ipAwsw] kusMgiq bhih.sdw duKu pwvih; duKo duKu kmwieAw]
gur pRswid; nwnk min jwghu] 6] gur pRmysr jI dI mhW ivsmwd Anq
klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl,
mwieAw ivkwrW pwpW AOguxW kukrmW moh dI nINd qoN min krky(jwghu) jwgxw
kro[] 6] XQw:- pRwnI; prm purK pg lwgo] sovq khw.moh inMdRw mY; kbhUM.suicq
hÍY jwgo]) jwgu ry mn; jwgnhwry] ibnu hir.Avru n Awvis kwmw; JUTw mohu
imiQAw pswry]) kbIr.sUqw ikAw krih; bYTw rhu Aru jwgu] jw ky sMg qy bICurw;
qw hI ky sMg lwgu]) jwig lyhu.ry mnw jwig lyhu; khw gwPl soieAw] jo qnu
aupijAw.sMg hI; so BI sMg n hoieAw] 1]) PrIdw.cwir gvwieAw hMiF kY; cwir
gvwieAw sMim] lyKw rbu mMgysIAw; qU AWho kyrHy kMim]
ijh pRswid; qUM pRgtu sMswir] iqsu pRB kau; mUil.n mnhu ibswir] (ijh)
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI
pRkwS srUp s`cI Amr pUrn(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, gurU pRymw-BgqI inSkwm
syvw praupkwr krky, qUM sMswir’c pRgtu ho irhw hYN[ (iqsu) iqn@W(pRB) koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] Akwl purKu jI (kau) nUM, mnhu.n
nwmu ivswir; Aihinis iDAweIAY] Anuswr (mUil) au~kw hI kdy Bu`l ky BI, mnhu n
www.Gursevak.com 279 q`qkrw
(ibswir) Bulw, Bwv jy qUM iksy dw gL v`F irhw hYN, AOgux kmw irhw hYN[ qW Bulw
irhw hYN[ Xwd r`Kx dw shI inscy Bwv ieh hY ik inscy Brosy isdk nwl hukm
mMnxw, AnuswrI ho ky vrqxw, iKVy m`Qy Bwxw mMnxw[ sB nwl pUrn pRym nwl
vrqxw[ duSmx dw BI Blw krky KuS hoxw[ XQw:- jo hoAw; hovq so jwnY] pRB
Apny kw; hukmu pCwnY]) qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu; pdwrQu nwnku mWgY])
mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw]) eyku kuslu mo kau siqgurU
bqwieAw] hir jo ikCu kry su hir ikAw Bgqw BwieAw] jn nwnk haumY mwir
smwieAw] iein ibiD kusl hoq myry BweI] ieau pweIAY hir rwm shweI] 1]
rhwau dUjw]
ijh pRswid; qyrw prqwpu] ry mn mUV; qU qw kau jwpu]) lK caurwsIh
mydnI; sB syv krMdw]) Avr join; qyrI pinhwrI] iesu DrqI mih; qyrI
iskdwrI]) jw kY kwim; qyrw vf gmru] jw kY kwim; hovih qUM Amru]
Anuswr(ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI, mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr
sRb ivAwpI pRkwS srUp Amr pUrn s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, qyrw r`b
jYsw hI prqwpu js hY, pRqwp nUM pRwpq ho ky hMkwr n kr, gurU pRmysr jI dI ikRpw
b^SIS jwx ky, (ry) hy(mUV) mUrK mn!qU(qw) iqn@W nwrwiex Akwl purKu gurqw
ibrwjmwn gurU jI(kau) nUM, rom 2 dy pUrn ipAwr Adb siqkwr nwl, rom 2
krky(jwpu) jpxw kr[ XQw:- romy roim roim romy; mY.gurmuiK rwmu iDAwey rwm])
ijhvw eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit iDAwvYgo]) lwK ijhvw dyhu myry ipAwry;
muKu.hir AwrwDy myrw rwm]) aucrhu; rwm nwmu lK bwrI]) iek dU jIBO.lK hoih;
lK hovih.lK vIs] lKu lKu gyVw AwKIAih; eyku nwmu jgdIs] eyqu rwih piq
pvVIAw; cVIAY hoie iekIs]
ijh pRswid; qyry kwrj pUry] iqsih jwnu; mn sdw hjUry] (ijh) ijn@W Bwv
vwihgurU jI dI, ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr srb ivAwpI pRkwS srUp
s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, qyry swry pRmwrQk qy ivvhwrk(kwrj) kMm pUry
hoey hn, ho rhy hn, ho jwxgy[ XQw:- kwj hmwry; pUry sqgur] bwjy Anhd qUry;
sqgur]) pUry gur kI, pUrI syv] Awpy Awip vrqY suAwmI; kwrju rwis kIAw
gurdyv] 1]) mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] hy
mn!(iqsih) iqn@W, rom rom.koit bRhmWf ko invws jwsu; mwns Aauqwr Dwir.drsu
www.Gursevak.com 280 q`qkrw
idKwey hY] gurU pRmysr jI nUM, sdw(hjUry) Awpxy AMdr bwhr AsMK nUr BrpUr, (jwnu)
jwnxw kr[ XQw:- sd hI inkit.jwnau pRB suAwmI; sgl ryx hoie rhIAY] swDU
sMgiq.hoie prwpiq; qw pRBu Apunw lhIAY]) ipru riv rihAw BrpUry.vyKu hjUry; juig
juig eyko jwqw]
ijh pRswid; qUM pwvih swcu] ry mn myry; qUM qw isau rwcu] (ijh) ijn@W Bwv
vwihgurU jI dI, Anq klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp mhW ivsmwd
s`cI Amr pUrn (pRswid) ikRpw hI ikRpw(swcu) s`c srUp hY, ies nUM qUM gurW
duAwrw(pwvih) pw irhw hYN[ vw (ijh) ijn@W Bwv vwihgurU jI dI(pRswid) ikRpw nwl,
qUM swcu srUp bRhm jI nUM, (pwvih) pw irhw hYN, kwm kRoD jmW jUnW kLySW d`uKW
niSAW iviSAW AOguxW rogW swkq s`pW qoN bc irhw hYN, (ry) hy myry mn!qUM(qw) iqn@W
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] jI(isau) nwl, rom 2 dy pRym
krky.rom 2 krky(rwcu) rcxw kr[
ijh pRswid; sB kI giq hoie] nwnk jwpu jpY; jpu soie] 7] prmpUjnIk DMn
2 guru Arjxu, scu isrjxhwrw] pMjvyN siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmw rhy hn:-
ijn@W Bwv vwihgurU jI dI ikRpw nwl Awp jI dy SuB kwrj pUry huMdy hn, Awp jI nUM
hux ArQ pV@w ky, jnm sPlw bxw rhy hn, Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr
Awpxw ipAwr Awp lw rhy hn, s`c imldw hY Aqy(ijh) ijn@W dI, ivsmwd Anq
klwvwn Agm Apwr sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI Amr pUrn(pRswid) ikRpw hI
ikRpw nwl, sB kI ivkwrW AOguxW pwpW cOrwsI l`K jUn jmW qoN(giq) mukqI, Cutkwr
hoie rhI hY[ AYsy(soie) soBw vwly vwihgurU jI dw jwpu, rom 2 dy pUrn pRym nwl,
dwsndws(jpY) jp jpu ky, A&ur smwDI’c soie irhw hY] 7] XQw:- AMqir
suMnM.bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY.jo nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnM]
Awip jpwey; jpY so nwau] {sRb ivAwpI ivsmwd SuB ivcwr:- DMn hn DMn hn
DMn hn vwihgurU siqgurU Arjndyv swihb jI DMn hn, zwlmW dy Gor iBAwnk
AiqAwcwr zulm krn qoN, hux aubldI dyZ’c bYT rhy hn, hux sVdI bldI loh’qy
KV@ rhy hn, BweI ibDI cMdjI Awid pMj is`K, sWeI mINAW mIr jI, sMq doKI cMdU dI
gurU pRymx nUMh drSn krky, vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[ vwh Ascrj
gurU vwh ivsmwd gurU vwh kurbwnI, gurU jI Awpxy pRymIAW dy idl idmwZ ’c gurbwxI
jI Byj rhy hn, aunW dy iridAW ’coN muK ’c AMimRq Byj rhy hn, aunW qy, swc nwm kI
AMimRq vrKw] kr rhy hn[ aun@W nUM gurU pRymw-BgqI sihq, inrgun srgun dI eykqw
www.Gursevak.com 281 q`qkrw
b^S ky, inrgun srgun jwp krdy idKw rhy hn[ XQw:- ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] jdoN gurU jI ikRpw krky hMgqw mytdy hn,
pyKY bolY suxY; sBu Awip] sRb ivAwpI ivsmwd, ibsmn ibsm; rhy ibsmwd]
gurmuiK AvsQw b^Sdy hn[ Awpxy syvk dy AMdr, jl Ql mwhy; Awpih Awp]
AwpY jphu; Awpnw jwpu] Anuswr lgwqwr Awpxw jwp, Awp krdy hn[ pRymI jI
nUM ivsmwdqweI hI ivsmwdqweI huMdI hY[ auQy sMklp nhIN rihMdw ik mYN jwp krdw
hW[ ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] Ajpw jwp dI ivsmwd
AvsQw hY, ijs ’c gurU jI nUM nmskwrW hI nmskwrW krdw hY[ XQw:- gurdyv
siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] jdoN kihMdw hY ik mYN jwp
krdw hW, qdoN Q`k jWdw hY[ so gurU jI nUM sRb ivAwpI mhW 3 ivsmwd Anq
klwvwn ivsmwdqweI, Awip jpwey; jpY so nwau] dI swiKAwqqw hY[ prmpUjnIk
vwihgurU jI nwm jpwaux leI, gurU Avqwr ’c pRgt ho ky, Awp nwm jp ky
jpwauNdy hn[ ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw])
sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau pwey]) KqRI bRwhmxu sUdu bYsu;
auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE.pRBu Awpnw; nwnk.iqsih rvwl] Anuswr
siqgurU swihb jI Awp hI sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn gRIbI inmRqw iKmw
Anq guxW vwlI gurbwxI jI suxwauNdy hn[ su`ky nUM hrw, mry nUM ijauNdw krky jwp
krwauNdy hn[ jwp dy AsMK lwhy hn[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu
pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg]
jwp n krn dy AnMq doS PurmwauNdy hn[ XQw:- rsnw.jpY n nwmu; iqlu iqlu kir
ktIAY] hirhW, jb ibsrY goibd rwie; idno idnu GtIAY]) ry ijhbw; krau sq
KMf] jwim n aucris; sRI goibMd]) ibnu ismrn; hY AwqmGwqI] swkq nIc; iqsu
kulu nhI jwqI] }
Awip jpwey; jpY so nwau] ijvyN gurpRswid CqIh pRkwr dy Bojn, Gr bwg
sRIr rMg rs Bog smUh dwqW dI pRwpqI d`sI hY, iqvyN hux gurpRswid vwihgurU jI dI
pRwpqI d`s rhy hn:- hy BweI!khq nwnku; haumY. khY n koie] AwKxu vyKxu sBu;
swihb qy hoie] Anuswr sB ku`J vwihgurU jI dI joiq nwl ho irhw hY[ ies leI
ijs isr Arpx vwly gursyvk jI ’qy mhW ivsmwd ikRpw krky, Apxw prmpiv`qR
SuB s`cw(nwau) nwm Awip(jpwey) jpwauNdy hn, (so) Eh hI gurpRswid nwm(jpY)
www.Gursevak.com 282 q`qkrw
jpdy hn[ XQw:- Apuny syvk kI.Awpy rwKY; Awpy nwmu jpwvY] jh jh kwj ikriq
syvk kI; qhw qhw auiT DwvY] 1]) sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY;
lwgau pwey]
Awip gwvwey; su hir gun gwau] gurU pRmysr jI mhW ivsmwd ikRpw krky,
ijs Awpxy pRymI inSkwmI gursyvk jI qoN(hir) vwihgurU jI dy gun, gur kQw
kIrqn duAwrw, Awip(gwvwey) gwvwauNdy hn, (su) auh hI pUrn pRym ’c lIx ho ky,
pUrn pRIq pRqIq nwl gurpRswid(gwau) gwauNdy hn[ XQw:- Awpy gux gwvwiedw
ipAwrw; Awpy sbid smwhw] Awpy lyKix.Awip ilKwrI; Awpy lyKu ilKwhw] 1])
jw iqsu Bwvw; qd hI gwvw] qw, gwvy kw Plu pwvw] gwvy kw Plu hoeI] jw Awpy
dyvY soeI]) gur kI miq; qUM lyih ieAwny] Bgiq ibnw; bhu fUby isAwny] hir kI
Bgiq; krhu mn mIq] inrml hoie; qumwro cIq] crn kml; rwKhu mn mwih]
jnm jnm ky; iklibK jwih] Awip jphu; Avrw nwmu jpwvhu] sunq khq; rhq
giq pwvhu] swr BUq siq; hir ko nwau] shij suBwie; nwnk gun gwau] 6]
pRB ikrpw qy; hoie pRgwsu] (pRB) vwihgurU siqgurU swihb jI dI pUrn Agm
Apwr ivsmwd sRRb ivAwpI s`cI ikrpw(qy) qoN, gursyvk jI dy AMdr bwhr Ajpw
jwp inrgun inrMkwr jI dw AsMK(pRgwsu) pRkwS hI pRkwS hoie jWdw hY, Bwv pRkwS
dI swiKAwqqw ho jWdI hY[ BwvyN hryk dy AMdr bwhr pRkwS hI pRkwS hY, pr
swiKAwqqw nhIN[ XQw:- nwmu jpq.koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw]
pRBU dieAw qy; kml ibgwsu] (pRBU) Akwl purKu siqgurU swihb jI dI pUrn
Agm Apwr mhW ivsmwd pRkwS srUp Anq klwvwn sRb ivAwpI s`cI dieAw(qy)
qoN, pRymw-BgqI inmRqw gRIbI SWqI iKmw, kruxw mu`dqw mYqRI aupyiKAw Awid sRb
ivAwpI ivsmwd AnMq SuB guxW dIAW AnqklW sihq, pRymI gursyvk jI dw(kml)
ihrdw(ibgwsu) iKV jWdw hY[ XQw:- sMq crn Drau mwQY; cWdnw igRih hoie
AMDyrY] 2] sMq pRswid kmlu ibgsY; goibMd Bjau pyiK nyrY] 3]) cwir pdwrQ;
kml pRgws] sB kY miD; sgl qy audws]
pRB su pRsMn; bsY min soie] pRB dieAw qy; miq aUqm hoie] (pRB) vwihgurU
jI dI ivsmwd Agm Apwr, AMdr bwhr Anq klwvwn sRb ivAwpI pRkwS srUp
pUrn Amr s`cI dieAw(qy) qoN, gursyvk jI dI miq, gurbwxI’c lIxqw
vwlI(aUqm) sRySt hoie jWdI hY[ gurbwxI ’c lIx gursyvk jI dy min AMdr,
www.Gursevak.com 283 q`qkrw
(pRB) pUrn ikRpwl vwihgurU jI, (su) BlI pRkwr, AiqAMq hI pRsMn(soie) soBw
sihq(bsY) vs jWdy hn, Bwv lIxqw eykqw ABydqw ho jWdI hY[ XQw:- guru.ijn
kau su pRsMnu; nwmu hir irdY invwsY]
srb inDwn; pRB qyrI mieAw] hy(pRB) vwihgurU jI!(qyrI) Awp jI dI mhW
ivsmwd Agm Apwr, AMdr bwhr Anq klwvwn sRb ivAwpI pRkwS srUp s`cI
Amr pUrn(mieAw) ikRpw hI, (srb) swry(inDwn) ^zwny hn[ vw hy(pRB) Akwl
purKu jI !(qyrI) Awp jI dI(mieAw) ikRpw nwl, sRb ivAwpI ivsmwd iKmw sMqoK
DIrj Awid, AsMK SuB guxW dy(srb) swry Bwv Axigxq(inDwn) ^zwny, gursyvk
jI nUM pRwpq huMdy hn[ XQw:- quDu BwvY; qw siqgur mieAw] srb suKw; pRB qyrI
dieAw] 2] {mnw SYqwnw byeImwnw!qUM BI gurU jI dw syvk bx ky, vwhu 2 dy ^zwny
pRwpq kr, nhIN qW hy ku`qy!loB lihr nwl hLk ky, dUijAW nUM v`F 2 ky, hLkw ky
mr jweyNgw![ XQw:- loB lhir sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry] }
Awphu kCU; n iknhU lieAw] hy vwihgurU jI!Awp jI dI ikRpw dy pwqR,
gursyvk dwsn dws nIc kIt bxy qoN ibnw, (Awphu) Awpxy Xqn gumwn eIrKw vYr
krky, pUrn gurU jI ’qy goLI clw ky, (iknhU) iksy ny(kCU) ku`J BI(n) nhIN
lieAw[ ijvyN ipRQIcMd DIrm`l rwmrwey gurU bxn leI, inrwhwr inrvYr suKdweI]
prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI nwl Akwrx vYr JgVy krky, plc 2 ky mr
gey[ XQw:- chu pIVI Awid jugwid, bKIlI.iknY n pwieE; hir syvk Bwie
insqwrw]
ijqu ijqu lwvhu; iqqu lgih hir nwQ] 1.hy hir(nwQ) suAwmI jI!Awpxy
goLIAW clwaux dy jor Xqn krky, BwvyN iksy ny ku`J BI nhIN ilAw pr, nIkI
kIrI mih; kl rwKY] Anuswr kIVI bxy, ijs gursyvk jI ’qy ikRpw krky, swry
^zwny b^Sdy hoN, aus syvk jI nUM ijqu lwvih; iqqu lwgh suAwmI] Anuswr(ijqu)
ij`Dr (ijqu) ij`Dr gurU syvw kurbwnI krn’c lwvhu, (iqqu) iqs pwsy hI(lgih)
l`gdy hn[ ijvyN bwby mnIisMG swihb jI dy k`ty bMd 2’coN, sRI suKmnI swihb jI
dw aucwrx ho irhw hY[ bwbw mqIdws swihb jI, sRI jpu jI swihb dw pwT kr rhy
hn pMc prvwx; pMc prDwnu] pV@n qoN, zwlm ny sRIr dy do PwV kr idqy[ aupRMq
dohW PwVW’coN sRI jpu jI swihb jI pV@dy rhy[ XQw:- mInu pkir.PWikE Aru
kwitE; rWiD kIE bhu bwnI] KMf KMf kir.Bojnu kIno; qaU.n ibsirE pwnI]
www.Gursevak.com 284 q`qkrw
(krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau
vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu
cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau. pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE
nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab
qumrI; prqIiq n hoeI]
nwnk ien kY; kCU n hwQ] 8] 6] 1.srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] prmpUjnIk DMn vwihgurU gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI jIAW
nUM b^Swaux leI, snmuK is&wrS kridAW &urmw rhy hn:- (ien) ien@W jIAW(kY)
dy hwQ v`s(kCU) ku`J BI(n) nhIN hY, jo Awp jI dy prmpiv`qR pRymw-BgqI dy AsMK
BMfwirAW’coN, ku`J pRwpq kr skx[ Awp jI dI Agm Apwr, AMq n pwrwvwr bhu
byAMq bysumwr ikRpw hI ikRpw pRwpqI dw kwrn hY[ ies leI hy vwihgurU jI!qyry
jIA; jIAw kw qoih] ikq kau; swihb Awvih roih] jy qU; swihb Awvih roih] qU
Enw kw; qyry Eih] Anuswr Awpxy jIAW’qy qrs krky, sBy jIA smwil; ApxI
imhr kru] AMnu pwxI mucu aupwie; duK dwldu BMin qru] Anuswr SuB gux b^So nwm
jpwau jI[ hy mn!dIn dieAwl sdw ikrpwlw; TwiF pweI krqwry jIau] 1] gurU
pRIqm jI nUM, nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir] Anuswr
Aink bwr rom 2 hr smyN nmskwr krky, syvw ismrn gurU BgqI krky gurU
crn-kmlW’c lIx ho] 8] 6]
ArQ dUjw.ijqu ijqu lwvhu; iqqu lgih hir nwQ] nwnk ien kY; kCU n
hwQ] 8] 6]) Anq klw hoie Twkuru ciVAw] siqgurU nwnk dyv, Drin ggn nv
KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´
hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmw rhy hn:- hy hir nwQ jI!ijqu
ijqu jIAW nUM(lwvhu) lwauNdy hoN, (iqqu) iqs pwsy hI(lgih) l`gdy hn[ (ien)
ien@W jIAW(kY) dy(kCU) ku`J BI(hwQ) h`Q v`s(n) nhIN hY[ XQw:- ijsu hiQ joru;
kir vyKY soie] nwnk; auqmu nIcu n koie] jy koeI cMfwl, bMb su`t ky jIAW nUM PUky
qy aupRokq quk pV@ ky khy, “mYQoN r`bjI ny krwieAw hY[ ”auh Awpxy doS qoN mukq
nhIN, vwihgurU jI pwp puMn qoN inrlyp hn[ XQw:- pwp puMn kw; iesu.lypu n lwgY]
Gt Gt AMqir; sd hI jwgY]) Twkuru; lyKw mgnhwru]) lyKw lIjY; iql ijau
pIVI] Anuswr vwihgurU jI aus qoN lyKw mMgxgy[ Anyk szwvW imlxgIAW[ Aink
www.Gursevak.com 285 q`qkrw
sjWeI, gxq n AwvY; grBY griB BRmwih] so BwvyN sB ku`J krn krwvnhwr
suAwmI] jI hn, pr ij`Qy jIv hMgqw sihq, mhW pwp jW hor ku`J BI krdw hY,
au~Qy inrlyp BI hn[ so vwihgurU jI nUM Anq klwvwn krn kwrn pRyrk pRkwSk,
sB nUM Awpxy At`l hukm AMdr clwaux vwly, inscy krky, jIv kMn PV ky, pwpW
v`loN qobw kry, ikauN jo vwihgurU jI hr smyN dyKdy hn, kIqy pwpW dw fMn idMdy hn[
kW s`p ku`qy ib`ly bRIk qoN bRIk ikRmW dIAW jUnW BugqwauNdy hn[] 8] 6] XQw:-
jYkwru kIE DrmIAw kw; pwpI kau fMfu dIEie]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI s`qvyN, Awid 271.
sloku] Agm AgwiD; pwrbRhmu soie] jo jo khY; su mukqw hoie] suin mIqw;
nwnku ibnvMqw] swD jnw kI; Acrj kQw] 1]
vwihgurU] nwnk dws; sdw kurbwnI] Anuswr(swD) DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk
zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn !hux m`cdy 2 ryqy’qy bYT ky, m`cdw
2 ryqw Awpxy sIs’qy puAw rhy hn!hux sVdI bldI mcdI loh’qy KV@ rhy
hn!aupRokq kSt aunINdRw qRyh kubol shwridAW s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbwn
jI dy A`Kr 2’qy gurU Bwvnw Dwr ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, A`Kr 2 nUM
vwihgurU gurU inrMkwrjI mMn ky, vwihgurU 3 jp rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI!DMn hn[ Awp jI ny dunIAW
nUM qwrn leI, dySW pRdySW’c kIrqn b^Sx leI, jIAW dI haumY dIrG rog myt
ky, bRhmigAwn b^Sx leI, dMBI pKMfI gurUAW dy jwL qoN bcwaux leI, gurU nwnk
swihb jI dy q^q nUM ju`go ju`g At`l r`Kx leI, klju`g nUM gurbwxI inrMkwr jI dw
ADwr b^Sx leI, guris`KI pMQ nUM pUrn s`cy gurU b^Sx leI, koV@IAW dy koV@
srwp klMk myt ky, bRhm ’c joVn leI, Awpxy sMqW nUM gurbwxI inrMkwr jI dw
^zwnw b^Sx leI, 1661 ibkRmI BwdRoN SudI eykm nUM, prmpUjnIk s`cy(swD)
siqgurU gRMQ swihb jI, pihlI vwrI sRI hirmMdr swihb jI’c pRkwS kIqy[ ijs
krky KMfW bRhmMfW AMdr, pUrn(swD) siqgurU Arjndyv swihb, (swD) s`cy siqgurU
gRMQ swihb jI dw, hr smyN jY jYkwr ho irhw hY[ Awp jI dIAW AqI ipAwrIAW
siqsMgqW bVy BwrI pyRm nwl, s`cy swD sRI gurU gMRQ swihb jI dy crn-kmlW’c
A`Ty pihr kQw kIrqn Bjn ismrn dw AnMd mwxdIAW rihMdIAW hn[ so gurU jI
www.Gursevak.com 286 q`qkrw
ny Awp kurbwnI dy ky, KMf bRhmMf dy auDwr leI, swD kI soBw; swD bin AweI]
nwnk swD pRB; Bydu n BweI] Anuswr pUrn swD siqgurU gRMQ swihb jI b^Sy hn,
jo Awpxy qoN AnykW swD pRgt krdy hn[ AMimRq gurbwxI dI vrKw krky aunW dI
pRiqpwlxw krdy hn[ jo Awpxy ipAwry syvkW dy idl idmwZ’c, gurbwxI, aun@W dy
idlW ’coN muKW’c AMimRq hr smyN Byjdy rihMdy hn[ Awpxy ipAwirAW dy AMdr bwhr
lMU 2’c vs ky, guru pRymw-BgqI sihq Ajpw jwp inrgun srgun jI dI eykqw
ABydqw, sdw leI b^S idMdy hn[ Awp jI qoN vroswey bMd 2 ktwaux vwly, suAws
2 nwm jpx jpwaux vwly, Awp jI qoN sIs sB ku`J kurbwn krn vwly gurmuiK
ShId pUrn swD hn, jo Awpxy qoN AnykW swD pYdw krdy hn, Bwv aun@W dI kurbwnI
duAwrw AnykW gurmuiK swD pYdw huMdy hn[ so pUrn gurmuiK swD siqgurU gRMQ swihb
jI hn, so prmpUjnIk pUrn gurmuiK swD hrI gurU jI ny, Awp AwpxI AduqI
kurbwnI dy ky, sMswr nUM guru mrXwdw, sRI hirmMdr swihb jI, pUrn swD siqgurU
gRMQ swihb jI, pUrn swD ShId bRhmigAwnI b^S ky, mhw pivqR; swD kw sMgu]
Anuswr ien@W dw mhW piv`qR sMg krn dw byh`d PL d`s rhy hn[ XQw:- pRB kw
ismrnu; swD kY sMig] srb inDwn; nwnk hir rMig] 2]) swDU sMig qrIjY swgru;
ktIAY jm kI Pwsw jIau]) koit ApRwD; swD sMig imtY] sMq ik®pw qy; jm qy
CutY]) kbIr.swDU kI sMgiq rhau; jau kI BUsI Kwau] honhwru so hoie hY; swkq
sMig n jwau]) ijau mhw auidAwn mih; mwrgu pwvY] iqau swDU sMig imil; joiq
pRgtwvY]) Amr Bey, Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir iDAwieAw])
swDsMig pRB dyhu invws] srb sUK; nwnk prgws] 8] jw kY msqik; krm pRiB
pwey] swD srix; nwnk.qy Awey] 7]) kbhU; swDsMgiq iehu pwvY] ausu AsQwn
qy; bhuir n AwvY] AMqir hoie; igAwn prgwsu] ausu AsQwn kw; nhI ibnwsu]
mn qn nwim rqy; iek rMig] sdw bsih; pwrbRhm kY sMig] ijau jl mih; jlu
Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk
pRB kY; sd kurbwn]) sgl ik®Aw mih; aUqm ikirAw] swD sMig; durmiq mlu
ihirAw]) sgl purK mih; purKu pRDwnu] swD sMig; jw kw imtY AiBmwnu])
iblwvlu mhlw 5] ipMgul prbq pwir pry; Kl cqur bkIqw] AMDuly iqRBvx
sUiJAw; gur Byit punIqw] 1] mihmw swDU sMg kI; sunhu myry mIqw] mYlu KoeI koit
AG hry; inrml Bey cIqw] 1] rhwau] AYsI Bgiq goivMd kI; kIit hsqI jIqw]
www.Gursevak.com 287 q`qkrw
jo jo kIno Awpno; iqsu ABY dwnu dIqw] 2] isMGu.iblweI hoie gieE; iqRxu.myru
idKIqw] sRmu krqy.dm AwF kau; qy gnI DnIqw] 3] kvn vfweI.kih skau;
byAMq gunIqw] kir ikrpw.muih nwmu dyhu; nwnk dr srIqw]) mlwr mhlw 4]
gMgw jmunw godwvrI srsuqI; qy krih audmu.DUir swDU kI qweI] iklivK mYlu
Bry.pry hmrY ivic; hmrI mYlu.swDU kI DUir gvweI] 1] qIriQ ATsiT mjnu
nweI] sqsMgiq kI DUir prI auif nyqRI; sB durmiq mYlu gvweI] 1] rhwau]
jwhrnvI qpY BwgIriQ AwxI; kydwru QwipE mhsweI] kWsI ik®snu crwvq gwaU;
imil hir jn soBw pweI] 2] ijqny qIrQ dyvI Qwpy; siB iqqny locih DUir swDU
kI qweI] hir kw sMqu imlY gur swDU; lY iqs kI DUir muiK lweI] 3] ijqnI
isRsit qumrI myry suAwmI; sB iqqnI locY DUir swDU kI qweI] nwnk illwit hovY
ijsu iliKAw; iqsu swDU DUir dy hir pwir lµGweI]
Agm AgwiD; pwrbRhmu soie] jo jo khY; su mukqw hoie] suin mIqw; nwnku
ibnvMqw] swD jnw kI; Acrj kQw] 1]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb
jIAw kw dwqw ry] DMn sRI gurU nwnku dyv swihb gurqw ibrwjmwn sRI gurU gRMQ
swihb jI, pRym bynqI kr rhy hn:- hy guris`K mIqw jI!koit krn.dIjih pRB
pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr pUrn SrDw isdk Brosy nwl,
rom 2 dy kMnW duAwrw, pUrn pRym inmRqw sihq pRym(ibnvMqw) bynqI(suin) suxo
jI!(Agm) (A+gm) gm qoN(A) rihq(pwrbRhmu) AsMK bRhmMf dy krqy, AsMK
bRhmMf ’c lbw lb BrpUr, (AgwiD) gihr gMBIr inrhl Ac`l(soie) soBw
vwly(jnw) ipAwry, prmpUjnIk Anq klwvwn pUrn myhrvwn Ajpw jwp(swD)
Akwl purKu jI, swD rUp; Apnw qnu DwirAw] Anuswr(swD) vwihgurU siqgurU
swihbwn jI, Bgq kbIr jYdyv swihb jI Awid dy mhwn praupkwrW kurbwnIAW
gurbwxI gurU mrXwdw b^Sx dIAW swKIAW, gurbwxI ArQW(kI) dI, (Acrj) mhW
ivsmwd hI ivsmwd sRb ivAwpI mhW ivsmwd, sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm
ibnw; ko bolY ry] rUp prmpiv`qR SuB s`cI Amr kQw hY[ jo jo pRymI jn pUrn pRym
sihq(khY) kihMdy hn, (su) auh, swrIAW AvwzW ’coN, rom 2 dy kMnW duAwrw,
vwihgurU 3 suxdy 2, kwm kRoD loB moh hMkwr Awid AOguxW qoN(mukqw) mukq,
bRhmigAwnI sgl kI rInw] (mukqw) jIvn mukq hoie jWdy hn] 1] XQw:- sB
qy aUqm; hir kI kQw] nwmu sunq; drd duK lQw]) nIkI jIA kI.hir kQw
www.Gursevak.com 288 q`qkrw
aUqm; Awn sgl rs PIkI ry]) suix hir kQw; auqwrI mYlu] mhw punIq; Bey suK
sYlu]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) Git Git kQw
rwjn kI cwlY; Gir Gir quJih aumwhw])
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW.A`T pauVIAW
dy AstpdI jI s`qvyN[
swD kY sMig; muK aUjl hoq] swD sMig; mlu sglI Koq] (swD) siqgurU
swihbwn jI, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] ShIdW dy isrqwj, s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv
swihb jI, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn
hux q`qw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy sIs’qy puAw rhy hn, hux sVdI bldI
m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ prmpUjnIk s`cy vwihgurU mh`lw nOvW jI Bu`K qyRh aunINdRw
shwridAW, lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr swvDwn eykwgr cIq] bYTy,
vYrwgmeI Bog dy slok ilK rhy hn, hux Awpxy sIs swihb jI nUM kurbwn kr rhy
hn[ bwxI gurU.gurU hY bwxI; ivic bwxI.AMimRqu swry] gurubwxI khY syvku jnu mwnY;
prqiK gurU insqwry] Anuswr Awp jI koit bRhmMfW nUM gurbwxI bKS rhy hn[
ies leI pUrn(swD) prmpUjnIk siqgurU swihb jI, gurmuK mhWpurS, ivsmwd
inrgun bRhm jI (kY) dy sMig lIx hoxy krky, (muK) mUMh (aUjl) au~jlw(hoq) ho
jWdw hY, ikauN jo(swD) ivsmwd inrgun bRhm jI sMig lIx irhW, inrgun bRhm jI,
mhW pwpW ivkwrW AOguxW zor zulm dI(sglI) swrI(mlu) mYL(Koq) nws kr idMdy
hn[ XQw:- mihmw swDU sMg kI; sunhu myry mIqw] mYlu KoeI.koit AG hry; inrml
Bey cIqw]) koit ApRwD; swDsMig imtY] sMq ik®pw qy; jm qy CutY]
swD kY sMig; imtY AiBmwnu] swD kY sMig; pRgtY suigAwnu]) imit gey bYr;
Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn] Anuswr(swD) hir ky nwm; kbIr
aujwgr] prmpUjnIk DMn Bgq kbIr swihb jI(kY) dy sMig, gurU pRymw-BgqI
inSkwm syvw ismrn krny krky, iv`idAw sRIr bl husn mn bwxI Dn Awid sB
qrW@ dw, (AiBmwnu) hMkwr(imtY) imt jWdw hY[ gur pRswid; jw kw imtY AiBmwnu]
Anuswr gurpRswid AiBmwn imtx qoN, (swD) inrgun bRhm jI(kY) dy sMig lIx hoxy
krky, bRhmigAwnI.sgl kI rInw] Awqm rsu; bRhmigAwnI cInw] Anuswr sB
dI crn-DUiV bnx rUp(suigAwnu) (su+igAwnu) (su) sRySt bRhmigAwnu(pRgtY) pRgt
www.Gursevak.com 289 q`qkrw
ho jWdw hY[ XQw:- ijau mhw auidAwn mih; mwrgu pwvY] iqau swDU sMig imil;
joiq pRgtwvY]
(bu`JY) swD kY sMig; buJY pRBu nyrw] swD sMig; sBu hoq inbyrw] (swD) DMn sRI
gurU gRMQ swihb jI(kY) dy sMig, s`cI ipAwrI siqsMgq jI’c, gurpRswid
bRhmigAwn pRgt hoxy krky, so pRBu; nyrY hU qy nyrY] Anuswr(pRBu) vwihgurU jI
nUM(nyrw) nyVy qoN nyVy (buJY) bu`J lYNdw hY[ nyVy bu`Jx dw Bwv AMdr bwhr vwihgurU jI
dI swiKAwqqw ho jWdI hY[ ijvyN, jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau] Anuswr prmvIr pUrn DrmI ShId BweI mqIdws swihb jI,
BwvyN Awry nwl cIry gey, iPr BI siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI AMdr bwhr
swiKAwq nyVy qoN nyVy bu`Jy[ XQw:- ijin iknY pwieAw swDsMgqI; pUrY Bwig bYrwig]
(swD) siqgurU swihb jI dy crn-kmlW sMig lIx hoxy krky, cOrwsI dy gyVy, mhW
pwpW ivkwrW AOguxW dI szw dw, sBu(inbyrw) inbyVw(hoq) ho jWdw hY, Bwv ^qm ho
jWdy hn[
swD kY sMig; pwey nwm rqnu] vwihgurU jI nUM nyVy bu`Jxy krky, (swD)
prmpUjnIk DMn siqgurU gRMQ swihb(kY) dy sMig s`cy crn-kmlW’c rih ky,
inSkwm syvw pRymw-BgqI krky, siqgurU swihb jI qoN, (rqnu) pRkwS srUp Amolk
nwm rqnu pwey lYNdw hY[ XQw:- rqn lwl; jw kw kCU n molu] Bry BMfwr; AKUt
Aqol]) nwmu Amolku rqnu hY; pUry siqgur pwis] siqgur syvY ligAw; kiF rqnu
dyvY prgwis]) rqnw rqn pdwrQ; bhu swgru BirAw rwm] bwxI gurbwxI lwgy;
iqn@ hiQ ciVAw rwm] gurbwxI lwgy.iqn@ hiQ ciVAw; inrmolku rqnu Apwrw]
hir hir nwmu.Aqolku pwieAw; qyrI Bgiq Bry BMfwrw] smuMdu ivroil.srIru hm
dyiKAw; iek vsqu AnUp idKweI] gur goivMdu.guoivMdu gurU hY; nwnk Bydu n BweI])
hIrw rqn jvyhr mwxk; bhu swgr.BrpUru kIAw] ijsu vfBwgu hovY.vf msqik;
iqin gurmiq.kiF kiF lIAw] 2] rqnu jvyhru lwlu hir nwmw; guir. kwiF qlI
idKlwieAw] BwghIx mnmuiK.nhI lIAw; iqRx ElY@.lwKu CpwieAw] 3] msqik
Bwgu.hovY Duir iliKAw; qw sqguru syvw lwey] nwnk.rqn jvyhr pwvY; Dnu Dnu
gurmiq hir pwey] 4] 1]
swD kY sMig; eyk aUpir jqnu] prmpUjnIk dIn dieAwl ik®pwl suK swgr;
srb Gtw BrpUrI ry] (swD) gurU pRmysr jI(kY) dy gursbd rUpI ipAwry crnkmlW
www.Gursevak.com 290 q`qkrw
sMig, gurbwxI sMQw krwaux kIrqn isKwaux inSkwm syvw Awid eyk vwihgurU jI dI
pRwpqI dy jqnu aUpir l`igAw rihMdw hY[ vw eyk vwihgurU(swD) inrgun bRhm jI (kY)
dy sMig lIx ho ky, inmK 2 krky sRIr ktwaux, Bu`Ky rihx, jog AiBAws Awid Anyk
pRkwr dy kTn qoN kTn swDn, corI XwrI ivkwr smUh mMd krm dy jqnu krn qoN
aUpir ho jWdw hY, ikauN jo Amolk s`cy nwm rqnu jI pRwpq krky, syvw ismrn gurU
BgqI kridAW, shj AvsQw’c lIx rihMdw hY[
swD kI mihmw; brnY kaunu pRwnI] nwnk swD kI soBw; pRB mwih smwnI] 1])
pwrbRhm gur; nwhI Byd] siqgurU nwnk dyv sRI gurU gRMQ swihb jI &urmw rhy hn:-
(swD) siqgurU swihb jI(kI) dI soBw, (pRB) ivsmwd ivAwpk AkwlpurKu jI
(mwih) ’c(smwnI) smweI, sdw ivAwpk ho rhI hY[ vw (swD) siqgurU swihb
jI(kI) dI soBw(mwih) ’c, (pRB) ivsmwd vwihgurU jI dI AKMf joiq(smwnI) smweI
hoeI hY, Bwv siqgurU swihb jI, Akwl purKu jI ie`k srUp hn[ ies leI(kaunu)
ikhVw pRwnI hY?jo(swD) siqgurU swihb jI(kI) dI mihmw(brnY) kQn kr sky] 1]
XQw:- isrIrwgu mhlw 5] guru prmysuru pUjIAY; min qin lwie ipAwru] siqguru
dwqw.jIA kw; sBsY dyie ADwru] siqgur bcn kmwvxy; scw eyhu vIcwru] ibnu swDU
sMgiq riqAw; mwieAw mohu sBu Cwru] 1] myry swjn; hir hir nwmu smwil] swDU
sMgiq min vsY; pUrn hovY Gwl] 1] rhwau] guru smrQu. Apwru guru; vfBwgI drsnu
hoie] guru Agocru inrmlw; gur jyvfu.Avru n koie] guru krqw.guru krxhwru;
gurmuiK scI soie] gur qy bwhir.ikCu nhI; guru kIqw loVy su hoie] 2] guru
qIrQu.guru pwrjwqu; guru mnsw pUrxhwru] guru dwqw.hir nwmu dyie; auDrY sBu sMswru]
guru smrQu.guru inrMkwru; guru aUcw Agm Apwru] gur kI mihmw.Agm hY; ikAw kQy
kQnhwru] 3] ijqVy Pl.min bwCIAih; iqqVy siqgur pwis] pUrib ilKy pwvxy;
swcu nwmu dy rwis] siqgur srxI AwieAW; bwhuir nhI ibnwsu] hir nwnk.kdy n
ivsrau; eyhu jIau ipMfu qyrw swsu]) siqguru dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo
nmo nmo.nyiq nyiq nyiq hY]) gur goivMdu. gouivMdu gurU hY; nwnk Bydu n BweI
swD kY sMig; Agocru imlY] swD kY sMig; sdw prPulY] (swD) vwihgurU siqgurU
gRMQ swihb jI (kY) dy prmpUjnIk gursbdW sMig lIx hoxy krky, Epiq prlau; iKn
mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] Anuswr ie`k iKn’c auu qpqI lYAqw
kridAW(Agocru) inrlyp Azwd suqMqR inrMkwr jI(imlY) iml jWdy hn[ XQw:- sMq
shweI rwm ky; kir ikrpw dIAw imlwie] (swD) siqgurU swihb jI, inrgun bRhm
www.Gursevak.com 291 q`qkrw
jI (kY) dy sMig lIx hoxy krky, iehu mnu mauilAw siqgurU sMig] 1] Anuswr mn qn
sdw siq sMqoK iKmw DIrj sihnSIlqw Awid SuB guxW nwl(prPulY) pRP`ulq hrw Brw
ho jWdw hY[ XQw:- myrw mnu; swD jnW imil hirAw] hau bil bil bil bil, swD
jnW kau; imil sMgiq.pwir auqirAw] 1] rhwau] hir hir ik®pw krhu pRB ApnI;
hm swD jnW pg pirAw] Dnu Dnu swD.ijn hir pRBu jwinAw; imil swDU.piqq
auDirAw]) swD ik®pw qy; sUkw hirAw] sumiq pwey.nwmu iDAwey; gurmuiK hoey mylw
jIau] 3]) myry mwDau jI; sqsMgiq imly su qirAw] gur prswid prm pdu pwieAw;
sUky kwst hirAw]
(b`is) swD kY sMig; Awvih bis pMcw] 1.(swD) pRkwS srUp bRhm jI (kY) dy
sMig lIx hoxy qoN, (pMcw) pMj kwm kRoD loB moh hMkwr vYrI(bis) v`s(Awvih) AwauNdy
hn[ XQw:- aun qy rwKY; mIqu n BweI] drib isAwxp; nw Eie rhqy] swDsMig;
Eie dust vis hoqy] vw(swD) swihb sRI gurU gRMQ swihb jI(kY) dy gursbdW sMig lIx
hoxy krky, (pMcw) 1pMjy igAwn ieMdRy, pMjy krm ieMdRy, pMcy doK(pMcw) cyqn pRkwS srUp
vwihgurU bRhm jI bis(Awvih) Aw jWdy hn[ XQw:- kbIr.mnu inrmlu BieAw; jYsw
gMgw nIru] pwCY lwgo.hir iPrY; khq kbIr kbIr]) myrI bWDI.Bgqu CfwvY; bWDY
Bgqu.n CUtY moih] eyk smY mokau gih bWDY; qau Puin mo pY, jbwbu n hoie] 1pMj
igAwn ieMdRy:- siqgurU swihb jI dI s`qw nwl rsnw rs lYNdI hY, ik ikhVw pdwrQ
Ckxw qy ikhVw nhIN Ckxw, gurpRswid iqAwgxy jog byhy qLy qyz im`Ty qyz kOVy
pdwrQ iqAwgy[ siqgurW dI s`qw duAwrw kMnW nwl bury Bly bol sux ky sunx dw
igAwn huMdw hY[ siqgurU jI dI s`qw duAwrw nyqRW qoN dyKx dw igAwn huMdw hY[ siqgurU
jI dI s`qw duAwrw cmVI TMFy q`qy nUM prKx dw igAwn idMdI hY[ siqgurU jI dI s`qw
nwl nwsW sugMDI durgMDI dw igAwn idMdIAW hn[ pMj krm ieMdRy:- siqgurU jI dI
s`qw nwl zbwn bolx dw kMm krdI hY[ siqgurU jI dI s`qw nwl h`Q Drm ikRq gurU
jI dI syvw dw kMm krdy hn[ siqgurU jI dI s`qw nwl pYr qurdy hn[ gudw sRIr dI
mYL dUr krn dw kMm krdI hY[ ilMg sRIr dI mYL dUr krdw hY[
pMc doK:- ivSy ivkwr dy 2sbd sunxy, ijvyN hrn GMfyhyVy dw sbd sux ky mr
jWdw hY[ ivSy rs dy 3sp`rs leI hwQI kuMfy shwrdw hY, lweIt dw 4rUp dyKxy krky
pqMgw sV jWdw hY, rsnw dy 5rs’c m`CI kuMfI ingL ky qV& 2 ky mr jWdI hY, BOrw
kml dI(6gMD) vwSnw’qy moihq ho ky mr jWdw hY[

www.Gursevak.com 292 q`qkrw


swD sMig; AMimRq rsu BuMcw] prmpUjnIk siqgurU swihb jI Awpxy pRymI syvk
jI ’qy hr smyN swc nwm kI AMimRq vrKw] krky, Ajpw jwp’c lIxqw b^S ky,
irdy’coN muK’c bRhmwnMd rs Byjdy rihMdy hn, ies leI AMimRq dy dwqy(swD)
siqgurU swihb jI sMig lIx, AwigAwkwrI AnuswrI pRymI jn jI, gurpRswid Amr
krn vwly AMimRq bRhmwnMd rsu, hr smyN(BuMcw) Bogdy rihMdy hn[ XQw:- iqqu jwie
bhhu sqsMgqI; ijQY.hir kw hir nwmu ibloeIAY] shjy hI.hir nwmu lyhu; hir qqu
n KoeIAY]) Dnu DMnu sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw; imil jn nwnk nwmu
prgwis]
swD sMig; hoie sB kI ryn] prmpUjnIk inrgun bRhm jI ’c lIx, (swD)
siqgurU swihb jI sMig rih ky, pRymI gursyvk jI hMkwr ivkwr inMdw AOgux iqAwg
ky, bRhmigAwnI sgl kI rInw] Anuswr sB kI dI(ryn) crn-DUV bRhmigAwnI
hoie jWdy hn[ XQw:- imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn])
sgl ryn.iehu mnu BieAw; ibnsI Ap DwrI]) eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy;
sB kI pg Cwru]
swD kY sMig; mnohr bYn]) gur rsnw.AMimRqu boldI; hir nwim suhwvI] ijn
suix isKw.guru mMinAw; iqnw BuK sB jwvI] Anuswr siqgurU swihb jI AMimRq
im`TVy bcn boldy hn, pRymI gursyvk jI (swD) siqgurU swihb jI(kY) dy sMig rih
ky, igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD bcn AtlwDw] (mnohr) suMdr ^Ub
im`Ty vwihgurU jI dI mihmw, pRym vYrwg bRhmigAwn Bwau-BgqI dy, (bYn) bcn
sux bol ky inhwl huMdy hn[ im`T bolVy jwx ky jpdy nmskwrdy bilhwr jWdy hn[
XQw:- hau vwrI jIau vwrI; siqgur kY bilhwrixAw]) imT bolVw jI; hir sjxu
suAwmI morw] hau sMmil QkI jI; Ehu.kdy n bolY kaurw] kauVw.boil n jwnY, pUrn
BgvwnY; Aaugxu.ko n icqwry] piqq pwvnu hir ibrdu sdwey; ieku iqlu.nhI BMnY
Gwly] Gt Gt vwsI, srb invwsI; nyrY hI qy nyrw] nwnk dwsu.sdw srxwgiq;
hir AMimRq sjxu myrw]
swD kY sMig; n kqhUM DwvY] swD sMig; AsiQiq mnu pwvY] (swD) siqgurU
swihb jI dy sMig, mnu ivsmwd ivAwpk bRhm jI ’c, ivsmwd(AsiQiq) itkwau
lIxqw(pwvY) pwauNdw hY, ies leI(swD) siqgurU swihb jI(kY) dy sMig ’c rih ky,
mn qn(kqhUM) kdy BI vwSnw krky, kwm kRoD pdwrQW ivkwrW ’c(n) nhIN(DwvY)
www.Gursevak.com 293 q`qkrw
dOVdw[ XQw:- kwit islk.ijsu mwrig pwey; so ivic sMgiq vwsw pwiedw]) hir
isau jwie imlxw, swD sMig rhxw; so suKu, AMik n mwvY]
swD kY sMig; mwieAw qy iBMn] swD sMig; nwnk pRB su pRsMn] 2]) smuMdu
ivroil.srIru hm dyiKAw; iek vsqu AnUp idKweI] gur goivMdu.gouivMdu gurU hY; nwnk
Bydu n BweI] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy prm pwk
pMjvyN jwmy AMdr, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, au~bldI dyZ’c
bYTy &urmw rhy hn:- (swD) sRI gurU gRMQ swihb jI dy gursbdW sMig lIx hoxy krky,
(pRB) AMdr bwhr AsMK pRkwS srUp vwihgurU jI, (su) BlI pRkwr AiqAMq hI(pRsMn)
^uS ho jWdy hn[ jau su pRsMn Bey gur pUry; qb myrI Aws punI] Anuswr gurU jI dy
pRsMn hox qoN, (swD) siqgurU gRMQ swihb jI(kY) dy gursbdW sMig lIx hoxy krky,
gursyvk pRymI jI mwieAw (qy) qoN(iBMn) inrlyp ho jWdy hn] 2] XQw:- bYsno so;
ijsu aUpir su pRsMn] ibsn kI mwieAw qy; hoie iBMn]) rivdwsu FuvMqw For nIiq;
iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw swDsMig; hir drsnu pwieAw] 2]) mwieAw
Agin.n pohY iqn kau; rMig rqy gux gwvixAw]) mwieAw dw ArQ:- rj gux qm
gux.sq gux khIAY; eyh qyrI sB mwieAw] Anuswr rjo qmo sqo gux, ieh sB
mwieAw hY[ jV, cyqn do pRkwr dI mwieAw hY[ jV Dn, cyqn sRIr Bwv cOrwsI l`K
jUn dy jIv ie`k dUjy nwl moh vYr ivkwr ’c plc 2 ky mrdy hn, ieh cyqn mwieAw
hY[ XQw:- jl mih mIn; mwieAw ky byDy] dIpk pqMg, mwieAw ky Cydy] kwm
mwieAw; kuMcr kau ibAwpY] BuieAMgm iBRMg; mwieAw mih Kwpy] 1] mwieAw; AYsI
mohnI BweI] jyqy jIA; qyqy fhkweI] 1] rhwau] pMKI imRg; mwieAw mih rwqy]
swkr mwKI; AiDk sMqwpy] qury aust; mwieAw mih Bylw] isD caurwsIh; mwieAw
mih Kylw] 2] iCA jqI; mwieAw ky bMdw] nvY nwQ; sUrj Aru cMdw] qpy rKIsr;
mwieAw mih sUqw] mwieAw mih kwlu; Aru pMc dUqw] 3] suAwn isAwl; mwieAw
mih rwqw] bMqr cIqy; Aru isMGwqw] mWjwr gwfr; Aru lUbrw] ibrK mUl; mwieAw
mih prw] 4] mwieAw AMqir; BIny dyv] swgr ieMdRw Aru Drqyv] kih kbIr.ijsu
audru; iqsu mwieAw] qb Cuty; jb swDU pwieAw]
swD sMig; dusmn siB mIq] (swD) siqgurU swihb jI dy sMig, inSkwm syvw
ismrn krky pRymI gursyvk jI dy ivroDI jUnW Syr s`p ibmwrIAW dy ikRm, 1kwm 2kRoD
3
loB 4moh 5hMkwr suAwd bMdy, AwpxI vifAweI Awp krnI krwauxI Awid mMdy
suBwA, siB dusmn mIq bx jWdy hn[ XQw:- bYrI aulit; Bey hY mIqw] swkq
www.Gursevak.com 294 q`qkrw
aulit; sujn Bey cIqw] 1]) sB kI rynu.hoie rhY mnUAw; sgly dIsih.mIq ipAwry]
sB mDy rivAw.myrw Twkuru; dwnu dyq.siB jIA sm@wry] 2]) nw ko myrw dusmnu
rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru.pswirE BIqir; siqgur qy soJI pweI]
2] sBu ko mIqu.hm Awpn kInw; hm sBnw ky swjn] dUir prwieE.mn kw ibrhw;
qw mylu kIE myrY rwjn]) Awsw mhlw 5] Apust bwq qy.BeI sIDrI; dUq dust
sjneI] AMDkwr mih.rqnu pRgwisE; mlIn buiD hCneI] 1]
{1kwm du`K dyxoN ht jWdw hY, eyfz Awid ibmwrIAW qoN bcwA huMdw hY[ bhuq
kwmI v`Fy jw cu`ky hn, ieauN iksy dy v`Fx qoN bcwA huMdw hY[ sRIr ’c pRwkrm au~dm
vD jWdw hY[ Akwvt Qkwvt iKJyvW ht jWdw hY[ jqu pwhwrw; DIrju suinAwru] dI
AvsQw pRwpq huMdI hY[ Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]
Anuswr sRIr iviSAW’c Kpxo bc jWdw hY[ ismrn praupkwr syvw r`j ky krdw hY,
Q`kdw nhIN, ieho hI kwm pihlW jo hukmrwn huMdw hY, auh Zulwm bx ky, vwihgurU jI
dI pRwpqI dI kwmnw dw rUp Dwr lYNdw hY[ 2kRoD:- ieh cMfwl lVweI kLyS ibmwrI
dI jV hY[ gurU pRmysr jI dI Srn pYx vwly gursyvk jI, Awpxy Awls AOguxW au~qy
bIr-rs Dwrdy hn[ siqgurW dy crn-kmlW sMg, AwigAwkwrI BwrI bIr-rsI XoDy
bxy hn, ijn@W ny ihMd dIAW bytIAW nUM bcwaux leI bIr-rs DwirAw, duStW dy C`ky
Cufw idqy, lohy dy cxy cbw idqy[ 3loB:- gursyvk jI Bjn bMdgI ismrn praupkwr
syvw dw hI loB krdy hn[ 4moh:- Awpxy sRIr sbMDIAW.ivSy suAwdW dw moh iqAwg
ky, vwihgurU siqgurU swihbwn jI dy s`cy crnkmlW dw moh krdy hn[ XQw:- Ab
mn; eyks isau mohu kInw] mrY n jwvY.sd hI sMgy; siqgur sbdI cInw] 5hMkwr:-
ijau bwlku; ipqw aUpir.kry bhu mwxu] bulwieAw bolY; gur kY Bwix] Anuswr Awpxy
siqgurU swihbwn jI ’qy mwx krdw hY, ik dwsndws dy siqgurU swihb jI Bwry Twkur
krn krwvnhwr hn[ XQw:- hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn
krwvn.sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] Awpxy ^udwvMd krIm AkwlpurKu gurU
goibMdisMG swihb ^wlsy jI ’qy mwx krky, bIr bhwdr BweI audyisMG swihb jI,
hMkwrI kysrI cMd dw isr, aus dI &Oj ’coN v`F ilAwey[
swDU kY sMig; mhw punIq] (swDU) siqgurU swihb jI(kY) dy sMig rihx vwly
inSkwmI gursyvk jI, pivqR pivqR; pivqR punIq] Anuswr mn bwxI rom 2

www.Gursevak.com 295 q`qkrw


krky (mhw) v`fy(punIq) piv`qR ho jWdy hn[ XQw:- mhw pivqR; swD kw sMgu] ijsu
Bytq lwgY pRB rMgu] 1]) mihmw swDU sMg kI; sunhu myry mIqw] mYlu KoeI koit AG
hry; inrml Bey cIqw] 1]
swD sMig; iks isau nhI bYru] (swD) siqgurU swihb jI sMig rihx vwly
inSkwmI gursyvk pRymI dw, (iks) iksy(isau) nwl BI bYru nhI rihMdw[ XQw:- nw ko
myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE BIqir; siqgur qy
soJI pweI]) nw ko bYrI.nhI ibgwnw; sgl sMig.hm kau bin AweI] 1] jo pRB
kIno.so Bl mwinE; eyh sumiq.swDU qy pweI] sB mih.riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK
nwnk ibgsweI]) imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn] ijvyN
prmpUjnIk bwbw GneIAw swihb jI, sMq doKI mhW hiqAwirAW nUM pwxI iplw rhy
hn, mlm p`tI kr rhy hn[ inrvYr hoxy krky, sB dy idl jwn ^ws ipAwry bxy[
XQw:- jo hir kw ipAwrw.so sBnw kw ipAwrw; hor kyqI.JiK JiK AwvY jwvY]
(bINgw) swD kY sMig; n bIgw pYru] (swD) DMn sRI gurU gRMQ swihb jI(kY) dy
gursbdW sMig lIx, inSkwmI pRymI syvk jI dw, tyFI pwg.tyFy cly; lwgy bIry Kwn]
Bwau Bgiq isau.kwju n kCUAY; myro kwmu dIvwn]) imiQAw crn; pr ibkwr kau
Dwvih] Anuswr pr Gr kusMgq fwky nSy dy TyikAW v`l jwx rUp pYru(bIgw) ivMgw(n)
nhIN huMdw[ vw mn dw sMklp rUpI pYru ivMgw nhIN huMdw, Bwv mMdw sMklp nhIN
auTwauNdw[ XQw:- mMdw.mUil n aupijE; qry scI kwrY lwig jIau]) krn n sunY;
kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw]
swD kY sMig; nwhI ko mMdw] (swD) DMn sRI gurU rwmdws swihb jI(kY) dy sMig
rihx vwlw(ko) koeI gursyvk BI mMdw nwhI hY[ XQw:- Bwr ATwrh mih.cMdnu aUqm;
cMdn inkit.sB cMdnu hueIAw]) kbIr cMdn kw ibrvw Blw byiV@E Fwk plws]
Eie BI cMdnu hoie rhy bsy ju cMdn pwis] 11] vw swD kY sMig rihx vwly dI
ing@w’c(ko) koeI BI mMdw nwhI hY[ XQw:- mn Apuny qy; burw imtwnw] pyKY sgl
isRsit; swjnw]) nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru
pswirE BIqir; siqgur qy soJI pweI] sBu ko mIqu.hm Awpn kInw; hm sBnw ky
swjn] dUir prwieE.mn kw ibrhw; qw mylu kIE.myrY rwjn] vw mn(ko) koeI BI mMdw
sMklp nwhI auTwauNdw[ bMdgI syvw krky sB dI crn-DUV bx ky, swry inrvYr
mhWpurS Awpxy Awp nUM sB qoN mMdw smJdy hn[ XQw:- qau dyvwnw jwxIAY; jw

www.Gursevak.com 296 q`qkrw


swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp kau; Avru Blw sMswru]) kbIr.sB qy hm bury;
hm qij.Blo sBu koie] ijin AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw soie]
swD sMig; jwny prmwnµdw] (swD) siqgurU swihb jI.sMig rihx vwly
inSkwmI pRymI gursyvk jI, siqgurU swihb jI nUM(prmwnµdw) v`fy AnMd srUp
vwihgurU(jwny) jwx lYNdy hn[ XQw:- rwm; hm, siqgur pwrbRhm kir mwny]
vw(prmwnµdw) v`fy AnMd srUp bRhm jI nUM(jwny) jwx lYNdy hn[ vw (prmwnµdw) v`fy
AnMd srUp bRhm hI(jwny) jwxy gey hn[ XQw:- Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly
hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) hir hirjn
dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY smwih]
swD kY sMig; nwhI hau qwpu] (swD) siqgurU swihb jI(kY) dy sMig rih ky,
inSkwm syvw gur pRymw-BgqI krn vwly gursyvk jI nUM, nwnk.haumY rog bury]
(hau) hMgqw, AwDI ibAwDI aupwDI qwpu nwhI hn, ikauN jo siqgurU swihb jI, qwp
pwp qoN Awp r`Kdy hn[ XQw:- qwpu lwihAw; gur isrjnhwir] siqgur Apny kau
bil jweI; ijin pYj rKI.swrY sMswir]) qwp pwp qy; rwKy Awp]) qwpu gvwieAw;
guir pUry] vwjy Anhd qUry]
swD kY sMig; qjY sBu Awpu] (swD) inrgun bRhm jI (kY) dy sMig lIx rihx
vwly gursyvk jI, pRIqm; pRym Bgiq ky dwqy] siqgurU swihb jI nUM, qnu mnu Dnu
sBu.sauip gur kau; hukim mMinAY pweIAY] Anuswr qn mn Dn isr Arp ky, jobn
iv`idAw vifAweI hkUmq mn bwxI sRIr dw sBu(Awpu) hMkwr(qjY) C`f idMdy hn[
vw sBu qr@W dw BYVw(Awpu) hMkwr, iqn@W nUM(qjY) C`f idMdw hY[ XQw:- gur kY bcin;
imitAw myrw Awpu] gur kI dieAw qy; myrw vf prqwpu] 3]) kbIr.myrw muJ mih
ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) khu nwnk;
Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu; ndrI AwieAw]
Awpy jwnY; swD bfweI] nwnk swD; pRBU bin AweI] 3] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb sRI gurU gRMQ swihb jI Amolk bcn &urmwauNdy
hn:- swD siqgurU mhwrwj swihb jI dy im`Ty crnkmlW sMg rih ky, pRym nwl
inSkwm syvw krn vwly gursyvk jI, mhw pivqR swD kw sMgu]) pivqR pivqR;
pivqR punIq] Anuswr mhW punIq ho jWdy hn, prmwnMd vwihgurU jI nUM jwx lYNdy
hn[ ies leI dwsn dws qoN, swD siqgurU swihb jI dI sRb ivAwpI Anq
www.Gursevak.com 297 q`qkrw
klwvwn mhW ivsmwd vifAweI khI nhIN jWdI, ies leI vwihgurU jI Awpy hI,
(swD) siqgurU swihb jI dI(bfweI) vifAweI nUM(jwnY) jwxdy hn, ikauN jo prm
pUjnIk inrgux bRhm jI, Awpxy AnMq bRhmMfW sMqW BgqW vYrwgIAW q`qW smyq,
hr vyly swD siqgurU swihb jI dI vifAweI krdy rihMdy hn[ XQw:- bilE
crwgu.AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih;
jnu nwnku gur pwrbRhm]) hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn
krwvn.sgl ibiD; so siqgurU hmwrw]) gur goivMdu.gouivMdu gurU hY; nwnk Bydu n
BweI]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] dwsn dws ny jo
vifAweI khI hY, so shI s`cI 3 hI khI hY[ XQw:- Xw mih rMic; n imQÎw
BwKI] pwrbRhm guru nwnk swKI] 9] (swD) siqgurU mhwrwj swihb jI dI v`fI
vifAweI, (pRBU) Anq klwvwn pUrn myhrvwn, hr smyN hryk dy AMdr bwhr
BrpUr, inrw nUro nUr AsMK cwnxW dy mhW cwnx, srb pRkwSk kwrx
krx.krIm] ikrpw Dwir.rhIm] Ajpw jwp Akwl purKu srUp hI bin AweI hY[
XQw:- rivdws iDAwey, pRB AnUp] gur nwnk dyv goivMd rUp]) pwrbRhm prmysr
siqgur; Awpy krxYhwrw] crx DUiV qyrI syvku mwgY; qyry drsn kau bilhwrw]
1]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] vw(swD)
gursyvk jI dI pRIqI pRBU jI nwl hI(bin) bx AweI hY[ swcI pRIiq hm; qum isau
jorI] qum isau joir; Avr sMig qorI]) ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI;
inrml rIiq]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] vw
pRBU jI dI pRIqI(swD) gursyvk jI nwl(bin) bx AweI hY] 3]
swD kY sMig; n kbhU DwvY] (swD) DMn 2 Bgq kbIr swihb jI jYsy pUrn
bRhmigAwnIjI (kY) dy sMig juVn qoN, pRymI jI(kbhU) kdy BI ie`k jUn qoN dUjI
jUn’c, vw mn krky ivSy AOguxW’c (n) nhIN(DwvY) dOVdy[ XQw:- mweI.mY Dnu
pwieE; hir nwmu] mnu myro.Dwvn qy CUitE; kir bYTo ibsrwmu] vw ie`k jIA dUjy
jIA nUM Kwx leI mgr B`jdw hY, ieauN A`gy ip`Cy gurmuiK pRymI jI(n) nhIN(kbhU)
kdy BI(DwvY) B`jdy[ vw swD kY sMig’coN (kbhU) kdy BI(n) nhIN(DwvY) DwauNdy, Bwv
sMg C`f ky nhIN jWdy[ ijvyN BweI mqIdws BweI dieAwlwjI BweI sqIrwm jI ny
vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy snmuK ShIdI pweI, DMn 2 kmweI, gur sMg rhweI[
XQw:- Awvx jwx rhy; imly swDw]) kwit islk.ijsu mwrig pwey; so ivic
www.Gursevak.com 298 q`qkrw
sMgiq.vwsw pwiedw]) bhuq jnm ibCury Qy mwDau; iehu jnmu qum@wry lyKy] hy ipAwry
jI! swDsMgq’c rihMidAW, mwl pUVy KIr kVwh jlybIAW Kw 2 ky gLxw nhIN
ipAwry jI!
swD kY sMig; sdw suKu pwvY] (swD) siqgurU swihb jI(kY) dy(sMig) siqsMgq
jI’c, kbhU swD sMgiq; iehu pwvY] ausu AsQwn qy; bhuir n AwvY] Anuswr sdw
rihx vwly pRymI, vwihgurU jI ’c lIx, ismrn Anhd Junkwr dw sdw AwqmnMd
suKu(pwvY) pwauNdy hn[ XQw:- swDsMig; pRB dyhu invws] srb sUK; nwnk
prgws]) kwit islk ijsu mwrig pwey; so ivic sMgiq vwsw pwiedw]) hir isau
jwie imlxw, swD sMig rhxw; so suKu, AMik n mwvY]) pRB kY ismrin; Anhd
Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] vwihgurU mh`lw pMjvW jI sVdI bldI
m`cdI loh ’qy KV@n smyN, ies AwqmnMd dy sdw suK’c ivsmwd lIx rhy[
swD sMig; bsqu Agocr lhY]) swD kI soBw; Aiq mskInI] Anuswr(swD)
AiqAMq gRIbI vwly siqgurU swihb jI dy syvk jI dy sMig rih ky, syvk kw hoie
syvku vrqw; kir kir ibnau bulweI] Anuswr gurU syvk jI dy syvk jI, inSkwm
syvw gur pRymw-BgqI krky, (Agocr) suqMqR rwm nwm rUpI Awqm bsqu(lhY) lYNdy
hn[ suqMqR dw Bwv rwm nwm jI, SsqR nwl k`ty nhIN jWdy, pwxI ’c fu`bdy nhIN,
hvw ’c au~fdy nhIN, cor curw nhIN skdy[ XQw:- Agin n dhY, pvnu nhI mgnY;
qskru.nyir n AwvY] rwm nwm Dnu.kir sMcaunI; so Dnu.kqhI n jwvY] vw
prmpUjnIk ipAwry vwihgurU bRhm jI hux auqpiq lYAqw kridAW, inrlyp suqMqR
ho rhy hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw])
iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] AYsy(Agocr) suqMqR inrgun rwm
jI ’c(bsqu) vsxw(lhY) lYNdy hn, Bwv vsdy hn[
swDU kY sMig; Ajru shY] (swDU) siqgurU swihb jI(kY) dy sMig rih ky,
inSkwm syvw pRymw-BgqI ismrn gur jI dy prm pwk drSn krn vwly pRymI
gursyvk ShId XoDy prmvIr, (Ajru) nw jry jwx vwly, kwm kRoD moh hMkwr loB
mwx suAwd pdwrQ vifAweI, isr ’qy Awey kStW nUM(shY) shwr lYNdy hn[ ijvyN
svw 2 mx dy pIsx pIsy, cVKVIAW ’qy cV@y, bMd 2 ktvwey, pu`TIAW K`lW
luhweIAW, rUM ’c lpyt ky swVy gey, b`icAW dy toty 2 krwky Jol@IAW ’c puAwey
Awid[ du`K Bu`K mwr kSt shwridAW vwihgurU jI dI dwiq smJ ky Bwxy ’c pRsMn
www.Gursevak.com 299 q`qkrw
rhy[ siqgurU swihbwn jI dy s`cy crn-kmlW dw pRym nhIN C`ifAw[ prmvIr
prmShId prmpUjnIk gurmuiK bRhmigAwnI shij iDAwnI bwbw mqIdws swihb
jI vWg sRIr dy cIry jwx qoN BI pRIqI nhIN C`fI, h`s 2 ky ShIdIAW pw ky Amr
Ac`l At`l ho gey[ XQw:- kyiqAw; dUK BUK sd mwr] eyih iB dwiq qyrI;
dwqwr]) jy jy sihq; jwqn sMdyih] pRB ko sMig; n Cofq nyh] qy qy; prmpurI kh
jwhI] iqn hir isau; AMqru kCu nwhI] 21] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n
krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu
dy; mokau.kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm
soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]) jau qum
igirvr; qau hm morw] jau qum cMd; qau hm Bey hY ckorw]) swcI pRIiq n quteI
ipAwry; jugu jugu rhI smwie]
swD kY sMig; bsY Qwin aUcY] swDU kY sMig; mhil phUcY] (swD) siqgurU
swihb jI(kY) dy prm ipAwry(sMig) siqsMgqjI ’c iml ky, gurU syvw BgqI vwly
gursyvk jI, gurU pRymw-BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw rUp(aUcY) au~cy(Qwin)
AsQwn’qy(bsY) vsdy hn[ vw hrK sog du`K suK mwn Apmwn, duSmn im`qR jMmx
mrn hwx lwB qoN(aUcY) au~cy (Qwin) AsQwn Anq klwvwn Ajpw jwp inrgun
bRhm jI ’c(bsY) vsdy hn[ (swDU) DMn vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI(kY) dy
sMig rih ky, gurU pRmysr jI dy suMdr cyhry dy ivsmwd drSn krn vwly gurU Bgq
inSkwm syvk jI, s`c srUp bRhm jI (mhil) itkwxy ’c(phUcY) phuMc jWdy hn[
XQw:- Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY;
koie n skY pCwnI]) sUhI mhlw 5] sUK mhl; jw ky aUc duAwry] qw mih vwsih;
Bgq ipAwry] 1] shj kQw; pRB kI Aiq mITI] ivrlY kwhU; nyqRhu fITI] 1]
rhwau] qh gIq nwd; AKwry sMgw] aUhw sMq; krih hir rMgw] 2] qh mrxu n
jIvxu; sogu n hrKw] swc nwm kI AMimRq vrKw] 3] guhj kQw; ieh gur qy
jwxI] nwnku bolY; hir hir bwxI]
swD kY sMig; idRVY siB Drm] (swD) siqgurU gurU pRmysr jI(kY) dy s`cy im`Ty
crnkmlW sMig l`g ky, gursyvk pRymI jI siB Drm hI Drm(idRVY) idRV pRp`k
krdy hn[ ijvyN gurmuiK ipAwry prm ShId BweI mqIdws swihb jI dy sIs ’qy
www.Gursevak.com 300 q`qkrw
Awrw r`Kx smyN, sMq doKIAW ny BweI swihb jI nUM ikhw, “qUM vwihgurU sRI gurU
qygbhwdr swihb jI dI is`KI qoN kI K`itAw hYY?Awpxy ’qy qrs ikauN nhIN krdw?
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI dw AMg p`K C`f ky, mn BwauNdy
au~cy srkwrI AOhudy, bygmW dy suK ikauN nhIN mwxdw?”BweI swihb jI ny au~qR idqw,
“dwsn dws ’qy gurU pRmysr jI dI Aimq ndr myhr ho cukI hY, rom 2 ’c pRIqm; pRym
Bgiq ky dwqy] vwihgurU mh`lw nOvW jI vs cu`ky hn[ siqgurU swihb jI dy ivsmwd
AnMq srgun srUp AMdr bwhr drSn b^S rhy hn[ Anqklwvwn pUrn myhrvwn,
rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; AnMq pRkwS srUp ivsmwd inrgun bRhm jI,
Awpxy srgun srUp dy AnMq bRhmMf dy swry AkwrW Awpxy ipAwry BgqW ShIdW
pRymIAW smyq, hr smyN gurU swihb jI dw nwm jp 2 ky nmskwrW hI nmskwrW krdy
rihMdy hn[ gurU pRmysr jI dwsn dws dy idl idmwZ ’c, AMdr bwhr AsMK pRkwS
nUr inrMkwr gurbwxI jI Byjdy rihMdy hn, lUM 2 ’c vs ky, dwsn dws dy AMg 2 nUM
suK dy ky iqRpq r`Kdy hn[ ”AMg AMg suKdweI.pUrn bRhmweI; Qwn QwnMqr dysw])
ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI; inrml rIiq] Anuswr pUrn pRym pRIq
pRqIq DIrj sihq, BweI swihb jI ieauN boly:- “rom rom iv`c mYNkVy, visAw pRIqm
Awp[ Awrw mYnUM BwauNdw, Drm C`fxw pwp[ tukVy ies srIr dy, kro jy l`K koRV[ qW
BI Drm nw C`f sW, dIn qyrw nhIN loV[ Awrw ipAwrw lgq hY, kwrw krau bnwie[
isr jwie q jwie, myrw is`KI isdk n jwie[ ”DMn bwbw mnI isMG swihb jI bMd 2
ktvw rhy hn, DMn bwbw jorwvr isMG bwbw &qyh isMG swihb jI srhMd kMD ’c KV@y
jYkwry g`jw rhy hn, Drm idRV pRp`k kr krvw rhy hn[ vwihgurU mh`lw pMjvW jI,
mh`ly pihly jI dy prmpiv`qR s`cy inrml nwm Drm dI au~jl mihmw ieauN krdy
hn:- bilE crwgu.AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu sgl hir
Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]
swD kY sMig; kyvl pwrbRhm] (swD) siqgurU swihb jI(kY) dy sMig(kyvl) ie`ko
ie`k(pwrbRhm) vwihgurU jI hI vsdy hn[ XQw:- bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu]
eykih Awip; nhI kCu Brmu]) hir gur mUriq.eykw vrqY; nwnk hir gur BwieAw]
vw(swD) mhwrwj swihb jI(kY) dy sMig rih ky, gurU pRymw-BgqI syvw vwly pRymI
gurmuiK gursyvk jI, (kyvl) ie`ko ie`k(pwrbRhm) pRkwS hI pRkwS srUp vwihgurU jI
’c lIx ho jWdy hn[ XQw:- hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu
AripE; And shj Duin Jok]
www.Gursevak.com 301 q`qkrw
swD kY sMig; pwey nwm inDwn] (swD) DMn gurU pRmysr jI(kY) dy sMig rih ky,
nwmu ismrn pr- aupkwr vwly gursyvk jI, (nwm) ivsmwd gursbd rUp(inDwn)
^zwnw pwey lYNdy hn[ XQw:- nwnk pwieAw; nwm Kjwnw]) nwm Kjwnw BgqI
pwieAw; mn qn iqRpiq AGwey]) pRwpiq poqw; krmu pswau] qU dyvih; mMgq jn
cwau]) iqcru.mUil n QuVˆØIdo; ijcru Awip ik®pwlu] sbdu AKutu.bwbw nwnkw; Kwih
Kric Dnu mwlu]
nwnk; swDU kY kurbwn] 4] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws(swDU) gurU pRmysr jI(kY) qoN
kurbwn jWdw hY, ikauN jo Awp au~bldI dyZ ’c bYT rhy hn[ lohy dy qMg ipMjry ’c
bYT rhy hn[ srbMs kurbwn kr rhy hn, Awpxy ipAwry is`KW ihq sB qoN A`gy ho
ky DrmXu`D lV ky ij`q rhy hn[ Awpxy ipAwirAW nUM, gurU mrXwdw gurbwxI
inrMkwr nwmu Kjwnw Awp kmw ky b^S rhy hn] 4] XQw:- gur kau; kurbwnu jwau
hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY]) nwnk dws; sdw kurbwnI]) nwrwien
nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu.moih qwrY]
swD kY sMig; sB kul auDwrY] (swD) vwihgurU gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ
swihb jI(kY) dy crn-kmlW sMig l`g ky, pUrn pRymw-BgqI inSkwm syvw krky,
gursyvk jI AwpxIAW sB(kul) kulW nUM, vw(kul) swry dy(sB) swry, au~cy jIvn
gurmuiK siqsMgI bxw ky, AOguxW ivkwrW mhW pwpW, cOrwsI l`K jUn qoN(auDwrY)
mukq kr lYNdy hn[ XQw:- hir jnu.prvwru sDwru hY; iekIh kulI.sBu jgqu
CfwvY]) DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]) qry kutMb
sMig logu kul sbwieAw] 18]
swD sMig; swjn mIq kutMb insqwrY]) swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI
Aiq ipAwrI] Anuswr(swD) gurU jI dI(sMig) sMgq jI ’c rih ky, bMdgI ismrn
inSkwm syvw praupkwr krn vwly gursyvk jI, Awpxy(swjn) ipAwry(mIq)
im`qRW(kutMb) pRvwr nUM, mhW pwpW ivkwrW AOguxW niSAW qoN(insqwrY) qwr lYNdy hn[
XQw:- gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI]) bilhwrI iqnW gurisKwN;
Awip qry.qwryn sirTw]
swDU kY sMig; so Dnu pwvY] ijsu Dn qy; sBu ko vrswvY] (swDU) siqgurU swihb
jI(kY) dy sMig rih ky, inSkwm kQw kIrqn syvw ismrn praupkwr krn vwly
www.Gursevak.com 302 q`qkrw
gurmuiK ipAwry gursyvk jI, hir hir nwmu kmwvnw; nwnk iehu Dnu swru] Anuswr
s`cy Akwl purKu jI dw ivsmwd suMdr swr Su`D AslI(so) auh s`cw nwm Dnu(pwvY)
pwauNdy hn, ijsu SuB s`cy AMimRq inrMkwr srUp nwm Dn(qy) qoN, sBu (ko)
koeI(vrswvY) vroswauNdw svrdw hY[ XQw:- hmrw Dnu.mwDau goibMdu DrxIDru;
iehY.swr Dnu khIAY] jo suKu.pRB goibMd kI syvw; so suKu.rwij n lhIAY] 1]) AYsw
hir Dnu; sMcIAY BweI] Bwih n jwlY, jil nhI fUbY; sMgu Coif kir, kqhu n jweI]
1] rhwau] qoit n AwvY; inKuit n jwie] Kwie Kric; mnu rihAw AGwie] 2] so
scu swhu; ijsu Gir.hir Dnu sMcwxw] iesu Dn qy; sBu jgu vrswxw] 3]) hir
ieksu hiQ AwieAw; vrswxy bhuqyry] iqsu lig; mukqu Bey Gxyry] nwmu inDwnw.
gurmuiK pweIAY; khu nwnk.ivrlI fITw jIau]
swD sMig; Drm rwie kry syvw] Bjn ismrn bMdgI kQw kIrqn praupkwr
inSkwm syvw krn vwly, nIkI; swD sMgwnI] rhwau] phr mUrq pl.gwvq gwvq;
goivMd goivMd vKwnI] 1] Anuswr pl 2 goivMd 2 jpx vwlI(swD) gurU jI dI
suMdr(sMig) sMgq jI dI syvw pUrn pRym nwl, Drm dy(rwie) rwjy, kuil soFI gur
rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] 6] siqgurU pRmysr jI Awp, (kry)
krdy hn[ vw Drm inAW kmwaux vwly gurmuiK jnk jYsy(rwie) rwjy, BI syvw(kry)
krdy hn[ vw Drm rwie jI BI syvw(kry) krdy hn[ ijvyN gurmuiK jnik; hir
nwim ilv lweI] Anuswr gurmuiK rwjw jnkjI, jIAW ’qy qrs krky jmpurI ’c
gey, Drmrwjy ny ikhw, Awau jI!“myrw Gr piv`qR kr idqw hY[ ”XQw:- nwmu
iDAwiein swjnw; jnm pdwrQu jIiq] nwnk.Drm AYsy cvih; kIqo Bvnu punIq]
rwjy ikhw, “ien@W swry duKIAW nUM C`f dyau jI[ ”ie`k GVI dw cOQw ih`sw nwm jp
ky, swry jIA nrk’coN Cufw idqy[ XQw:- Bgqu vfw rwjw jnku hY; gurmuiK.mwieAw
ivic audwsI[ dyv lok no cilAw; gx gMDrb.sBw suKvwsI[ jmpuir gieAw.pukwr
suix; ivllwvin jIA.nrk invwsI[ Drmrwie no AwiKEnu; sBnw dI.kir bMd
KlwsI[ kry bynqI Drmrwie; hau syvk.Twkuru AibnwsI[ gihxy DirAnu. eyk
nwau; pwpw nwil.krY inrjwsI[ pw sMig.pwpu n pujnI; gurmuiK nwau Aqul; n
qulwsI[ nrkhu Cuty.jIA jMq; ktI glhu, islk jm PwsI[ mukiq jugiq; nwvY dI
dwsI]5]

www.Gursevak.com 303 q`qkrw


swD kY sMig; soBw sur dyvw] (swD) prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI(kY) dy (sMig) sMgq jI dI soBw, (sur) sRySt(dyvw) pRkwS srUp vwihgurU
jI Awp krdy hn[ vw siq sMqoK Anyk SuB guxW vwly, keI koit dyv dwnv; ieMdR
isir CqR] Anuswr AnykW(sur) dyvqy(dyvw) rwjy soBw krdy hn[ vw(sur) dyviqAW
dw(dyvw) rwjw ieMdR BI soBw krdw hY, ik mYN hzwr nyqRW nwl Ap`CrW dy nwc gwxy
srUp dyKx’c PisAW hW, DMn hn gursyvk gurU ipAwry, jo nyqRW nwl prwieAw rUp
nhIN dyKdy, ivkwrI gIq JUT mMdy bcn kMnW nwl nhIN suxdy, ivSy ivkwr dI ie`k
g`l BI nhIN krdy, ie`k BI iP`kw bcn nhIN boldy, hMkwr ivkwr AOgux sB
vwSnwvW iqAwgdy hn[ vYr ivkwr C`f ky sB dI crn DUiV bxy hn[ XQw:- sgl
ryn.iehu mnu BieAw; ibnsI Ap DwrI]) imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu;
swDsMig lYn]) eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg Cwru]) jwqI ECw
pwqI ECw; ECw jnmu hmwrw] rwjw rwm kI.syv n kInI; kih rivdws cmwrw]
3] 3]) myrI KlhuN mOjVy; gurisK hMFWdy[
swDU kY sMig; pwp plwien] swD sMig; AMimRq gun gwien] (swD) siqgurU
mhwrwj jI dy sMig iml ky, gursyvk jI vwihgurU jI dy, AMimRq bRhmwnMd rs rUp,
siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg,
inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw Anq gun vwly gur sbdW nUM gwien
krdy hn[ (swDU) siqgurU mhwrwj jI(kY) dy sMig AMimRq gux gwaux qy sunx vwly
gursyvkW dy mhW pwp (plwien) dOV jWdy hn[ XQw:- dUKu gieAw; sBu rogu
gieAw] pRB kI AwigAw.mn mih mwnI; mhwpurK kw sMgu BieAw]
swD kY sMig; sRb Qwn gMim] nwnk swD kY sMig; sPl jnµm] 5] 1.DMn
siqgurU nwnk dyv swihb siqgurU gRMQ swihb jI &urmw rhy hn:- (swD) gurU
pRmysr jI(kY) dy s`cy crnkmlW sMig rihMidAW, gurU syvw ismrn praupkwr
kridAW, gursyvk jI dI(srb) swirAW (Qwn) QwvW’c (gMim) phuMc ho jWdI hY[
ijvyN vwihgurU mh`ly pihly jI ny bZdwd dy pIr dy byyty nUM, Awpxy nwl iljw ky.ie`k
inmK’c l`K AkwSW pqwlW’c siqsMgqjI dy drSn krvwey[ XQw:- puCy
pIr.qkrwr kir; eyh PkIr vfw AqweI[ eyQy ivic bZdwd dy; vfI krwmwiq
idKlweI[ pwqwlw Awkws lK; EVik BwlI ^bru suxweI[ Pyir durwiex dsqgIr;
AsI iB vyKw.jo quih pweI[ nwil lIqw bytw pIr dw; AKI mIit gieAw hwvweI[
www.Gursevak.com 304 q`qkrw
lK Awkws pqwl lK; AiK PurMk ivic.siB idKlweI[ Bir kckOl.pRswid dw; Duro
pqwlo.leI kVwhI[ jwhr klw; n CpY CpweI] (swD) inrgun bRhm jI (kY) dy pRkwS
sMig iml ky, gursyvk jI dw jnµm, (sPl) (s+Pl) Bwau-BgqI pRym iKmw DIrj
inmRqw sihnSIlqw Awid sRb ivAwpI ivsmwd SuB guxW rUpI Pl(s) sihq sPl ho
jWdw hY] 5] 2.(swD) pRkwS srUp inrgun bRhm jI (kY) dy sMig ie`k im`k ho ky,
ipAwrI gurU syvw ismrn krn qoN, mhWpurSjI lok prlok ’c(srb) swirAW(Qwn)
QwvW ’c, shwieqw krn dI(gMim) gMmqw r`Kdy hn[ XQw:- nwnk.kciVAw isau
qoiV; FUiF. sjx sMq pikAw] Eie jIvMdy ivCuVih; Eie muieAw.n jwhI CoiV]
3.(swD) gurqw ibrwjmwn gurUpRmysr jI(kY) dy sMig Bwv gurSbdW ArQW nwl lIx
hoxy krky, sKI vis AwieAw. iPir.Coif n jweI; ieh rIiq BlI BgvMqY] Anuswr
(swD) gurU pRmysr jI(srb) swirAW (Qwn) QwvW ’c, shwieqw krn dI(gMim) gMmqw,
phuMc r`Kdy hn[ XQw:- so siqguru ipAwrw myrY nwil hY; ijQY ikQY mYno ley CfweI]
4.DMn siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI &urmw rhy hn:- (swD) siqgurU
swihb jI(kY) dy, ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n
Gwt bwF hoq hY] inrgun pRkwS srUp sMig iml ky, gursyvk jI dw jnµm (sPl)
(s+Pl) Bwau-BgqI pRym iKmw DIrj inmRqw sihnSIlqw Awid sRb ivAwpI ivsmwd
SuB guxW rUpI Pl(s) sihq sPl ho jWdw hY, ikauNik gursyvk jI, kbIr.swDU kI
sMgiq rhau; jau kI BUsI Kwau] honhwru so hoie hY; swkq sMig n jwau] 99]
Anuswr (swD) gurU pRmysr jI(kY) dy inrgun srUp sMig lIx ho ky, gurU syvw ismrn
praupkwr kridAW sdw leI (srb) swirAW(Qwn) QwvW’c, gurU jI dy nwl(gMim)
jwxw krdy hn[ BwvyN du`K Bu`K kSt mwr shwrnI pvy, isr dyxw pvy, qW BI sMg nhIN
C`fdy, ShIdIAW pw jWdy hn[ ijvyN pMj ipAwry cwr swihbzwdy smUh isMG swihbwn,
vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy snmuK, B`uK qRyh aunINdRw shwridAW DrmXu`D lVidAW,
zwlmW dw purjw 2 k`t ky ShId hoey, gurU pRIqm dw sMg nhIN C`ifAw] 5] XQw:-
ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI; inrml rIiq]) (krv`qu) Awsw] krvqu
Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry]
krvtu dy; mokau.kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu
prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm
soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]

www.Gursevak.com 305 q`qkrw


swD kY sMig; nhI kCu Gwl] drsnu Bytq; hoq inhwl] gurU pRmysr jI dy suMdr
prmpiv`qR SuB s`cy drsnu(Bytq) imlx qoN, pRymI gursyvk jI(inhwl) pRsMn ivsmwd
iqRpq(hoq) ho jWdy hn[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie
inhwlu; jw guru dyKw swm@xy] drSnW ’c AYsI ivsmwd lIxqw huMdI hY, ik(swD) gurU
pRmysr jI(kY) dy sMig lIx hoxy krky, gursyvk jI nUM AOguxW ivkwrW hMgqw dI(kCu)
ku`J BI(Gwl) ms`kq nhI rihMdI[ ikauN jo vwihgurU jI aun@W nUM, pyKY bolY suxY; sBu
Awip]) AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie] dI AvsQw b^S ky, Awpxy AsMK inrgun
pRkwS srUp ’c lIn krky, aun@W dy nyqRW ’c vs ky, Awp hI bRhm jI nUM dyKdy hn,
sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] Anuswr bRhm hI bRhm jwp hI
jwp, aun@W dy kMnW ’c vs ky, Awp hI suxdy hn[ pRB jI bsih; swD kI rsnw]
nwnk jn kw; dwsin dsnw] Anuswr rsnw ’qy vs ky, vwihgurU js gurbwxI jI ^Ub
im`Tw 2 boldy hn[ im`T bolVy jwx ky jpdy nmskwrdy bilhwr jWdy hn[ XQw:- hau
vwrI jIau vwrI; siqgur kY bilhwrixAw]) imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw]
hau sMmil QkI jI; Ehu.kdy n bolY kaurw] kauVw.boil n jwnY, pUrn BgvwnY;
Aaugxu.ko n icqwry] piqq pwvnu hir ibrdu sdwey; ieku iqlu.nhI BMnY Gwly] Gt
Gt vwsI, srb invwsI; nyrY hI qy nyrw] nwnk dwsu.sdw srxwgiq; hir AMimRq
sjxu myrw] Bwv gursyvk jI dw vyKx sunx bolx socx ’c koeI BI zor nhIN l`gdw,
aus AvsQw ’c, vwihgurU jI sB ku`J Awp hI krdy hn[ nhI kCu Gwl] dw Bwv
ieh nhIN ik auh ivhly inkMmy inkwry ho ky bYTy rihMdy hn[ gurU jI dy drSnW ’c
lIx, swirAW dI crn-DUV bx ky, auqSwh nwl praupkwr ismrn BwrI ms`kq
kridAW, gur pIrW kI cwkrI; mhW krVI.suK swru] krdy krwauNdy hn, iPr BI
hMgqw nhIN krdy[ vwihgurU jI nUM krn krwaux vwly smr`Q smJdy hn[ XQw:- krn
krwvn; Awpy Awip] sdw sdw; nwnk hir jwip] 5]
swD kY sMig; klUKq hrY] (swD) siqgurU swihb jI(kY) dy sMig rih ky,
gursyvk jI rwq idn gurU pRymw-BgqI syvw ismrn praupkwr krdy hn, qn mn Dn
isr gurU pRmysr jI nUM Arp ky, vYr ivkwr hMkwr iqAwg ky, sB dI crn-DUV bx
jWdy hn[ ipCly Aaugux.bKis ley pRBu; AwgY mwrig pwvY] Anuswr gurU pRmysr jI,
Agm Apwr ikRpw krky, aus dy smUh(klUKq) mhW pwp rog(hrY) nws kr idMdy hn[
XQw:- dUKu gieAw; sBu rogu gieAw] pRB kI AwigAw.mn mih mwnI; mhwpurK kw
sMgu BieAw]
www.Gursevak.com 306 q`qkrw
swD kY sMig; nrk prhrY] (swD) gurU pRmysr jI(kY) dy sMig rih ky,
inSkwm syvw gur pRymw-BgqI krn vwly gursyvk jI qoN, kusMgq AOguxW ivkwrW
qmwkU nSy jmpurI rUpI nrk(prhrY) dUr ho jWdw hY[ XQw:- jh lwlc; jwgwqI
Gwt] dUir rhI; auh jn qy bwt] 2] vw gursyvk jI nrk qoN dUr ho jWdy hn[ vw
swD kY sMig qoN(prhrY) dUr hoxw hI nrk hY[ XQw:- imrqk dyh; swD sMg
ibhUnw]) ibnu sMgqI.siB AYsy rhih; jYsy psu For] ijin@ kIqy.iqsY n jwxn@I; ibnu
nwvY.siB cor] 6]
swD kY sMig; eIhw aUhw suhylw] swD sMig; ibCurq hir mylw] (swD) gurU
pRmysr jI dw sMig, (ibCurq) ivCuV rhy jIA dw, (hir) vwihgurU AkwljI nwl
mylw krvw idMdw hY[ (swD) sRI gurU rwmdws swihb jI(kY) dy sMig rihx vwly
inSkwmI pRymI guris`K jI (eIhw) ieh lok(aUhw) pRlok hr QW hr smyN hr socxI
’c(suhylw) suKI ho jWdy hn[ XQw:- jh jweIAY; qhw suhyly] kir ikrpw; pRiB
myly]) dovY Qwv; rKy gur sUry] hlq plq pwrbRhim svwry; kwrj hoey sgly pUry]
1]) ieh lok suKIey; prlok suhyly] nwnk hir pRiB; Awpih myly] 4]
jo ieCY; soeI Plu pwvY] swD kY sMig; n ibrQw jwvY] (swD) Bgq PrId
swihb jI vWg, pUrn gRIbI Dwrn vwly mhWpurS jI(kY) dy sMig rih ky, swD kI
syvw; sdw suhylI] Anuswr KrI suhylI inSkwm syvw BgqI krky, hukm mMinAW kdy
BI(ibrQw) KwlI(n) nhIN(jwvY) jWdw, ikauN jo swDU jI jo PL dyx dI(ieCY) ie`Cw
krn, syvk jI(soeI) EhI Plu(pwvY) pwauNdy hn, Bwv BwvyN syvk jI inSkwm hox,
mhWpurS jI AwpxI ie`Cw Anuswr syvw’qy ^uS ho ky, vr b^S idMdy hn[ vw
gurmiq Anuswr syvk jI jo ieCY krdy hn, soeI Plu(pwvY) pwauNdy hn[ XQw:- jo
mwgih.Twkur Apuny qy; soeI soeI dyvY] nwnk dwsu.muK qy jo bolY; eIhw aUhw scu
hovY]) koit ApRwDI.sMq sMig auDrY; jmu qw kY nyiV n AwvY] jnm jnm kw
ibCuiVAw hovY; iqn@ hir isau Awix imlwvY] 2] mwieAw moh.Brmu Bau kwtY; sMq
srix jo AwvY] jyhw mnorQu kir AwrwDy; so sMqn qy pwvY] 3]
pwrbRhmu; swD ird bsY] nwnk auDrY; swD suin rsY] 6] prmpUjnIk s`cy
siqgurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy prm pwk piv`qR pMjvyN jwmyN ’c &urmw rhy
hn:- (swD) siqgurU swihb jI dy, sMq irdw BMfwru] Anuswr hir nwmu BMfwr nwl
BrpUr, gihr gMBIru; ghIru sujwnw] (ird) irdy ’c, pwrbRhmu vwihgurU jI(bsY)
www.Gursevak.com 307 q`qkrw
vsdy hn[ bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu]) so
siqguru; ijsu irdY hir nwau]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr]) sBY Gt rwmu
bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd
sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] Anuswr Anq
KwxIAW bwxIAW bRhmMfW q`qW dI hr Avwz’coN, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir
gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr Awpxy rom 2 dy kMnW duAwrw, rom 2 dy
ipAwr pUrn SrDw pRp`kqw Brosy nwl jwp suin ky, vw Awp kQw kIrqn gurbwxI
pV@idAW suin ky, (swD) gurU pRmysr jI(rsY) rsy, Awpxy is`KW smyq(auDrY) qry
hn[ vw(swD) gurU pRmysr jI dI prmpiv`qR Amolk rsnw qoN, AMimRq kQw kIrqn
aupdyS, suin ky(rsY) rsy, byAMq dwsn dws, KwxIAW bwxIAW KMf bRhmMf, sUKm
AsQUl jIA jMq(auDrY) qry hn, sdw qr rhy hn] 6]
swD kY sMig; sunau hir nwau] hy pRymI guris`KjI!(swD) siqgurU swihb
jI(kY) dy(sMig) sMgq jI’c rih ky, (hir) vwihgurU jI dw(nwau) nwm, kQw kIrqn
rom 2 dy kMnW duAwrw(sunau) sunxw kro[ XQw:- koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir
gux suxIAih AibnwsI rwm]) AMqir guru AwrwDxw; ijhvw jip gur nwau] nyqRI
siqguru pyKxw; sRvxI sunxw gur nwau] siqgur syqI riqAw; drgh pweIAY Twau]
khu nwnk ikrpw kry; ijs no eyh vQu dyie] jg mih auqm kwFIAih; ivrly kyeI
kyie] 1]) rsnw rmq.sunq suKu sRvnw; icq cyqy suKu hoeI] khu BIKn.duie nYn
sMqoKy; jh dyKW qh soeI]
swD sMig; hir ky gun gwau] hy gurmuiK ipAwry jI!(swD) Akwl srUp gurU
pRmysr jI dy(sMig) siqsMgq jI’c, (hir) vwihgurU jI(ky) dy(gun) guxW nUM kQw
kIrqn hr bol duAwrw roim 2 dI pRIqI nwl(gwau) gwauxw kro[ XQw:- lwK
ijhvw.dyhu myry ipAwry; muKu.hir AwrwDy myrw rwm] hir AwrwDy.jm pMQu swDy; dUKu.n
ivAwpY koeI]) jb Bgiq krih sMq mMflI; iqn@ imil hir gwvau] krau nmskwr
Bgq jn; DUir muiK lwvau] 3] aUTq bYTq jpau nwmu; iehu krmu kmwvau] nwnk
kI pRB bynqI; hir srin smwvau]
swD kY sMig; n mn qy ibsrY] swD sMig; srpr insqrY] (swD) koit bRhmMf
ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] sRb pRkwSk sRb ADwr, Awp inrwDwr,
inrgun inrMkwr vwihgurU jI(kY) dy sMig lIx, gursyvk jI nUM, vwihgurU jI mn(qy)
www.Gursevak.com 308 q`qkrw
qoN kdy BI(n) nhIN (ibsrY) ivsrdy, hr smyN nwm AiBAws krnw jIvn bx jWdw
hY, ivsrnw mrnw huMdw hY[ XQw:- hir hir; sMq jnw kI jIvin] ibKY rs
Bog.AMimRq suK swgr; rwm nwm rsu pIvin] 1]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM;
hir nwm D´wvxh]) AwKw jIvw; ivsrY mir jwau] ies leI (swD) vwihgurU swihb
jI dy sMig lIx gursyvk jI, (srpr) zrUr br zrUr, nSy mhW pwp ivkwr AOgux
jm jUn kusMg jUey suAwd qoN(insqrY) qrdy hn[ XQw:- hir kY Bjin; kaun
kaun.n qwry] Kg qn mIn qn, imRg qn brwh qn; swDU sMig auDwry] 1]
swD kY sMig; lgY pRBu mITw] (swD) suAwmI isrjnhwr srb dy dwqwr DMn
s`cy pwiqSwhjI(kY) dy sMig rihx vwly gurmuiK ipAwry jI nUM, (pRBu) gurbwxI
gurSbd jI, bRhmwnMd rs rUp sRb ivAwpI ivsmwd (mITw) im`Ty(lgY) l`gdy hn,
Bwv gurqw ibrwjmwn s`cy pwiqSwhjI, Awpxy pRymI dy idl idmwZ ’c, hr smyN
gurbwxI Byjdy rihMdy hn, irdy ’coN AMimRq muK ’c b^Sdy hn[ XQw:- swDsMig;
mn sovq jwgy] qb pRB nwnk; mITy lwgy]) Avir swd ciK sgly dyKy; mn hir
rsu.sB qy mITw jIau] 1] jo jo pIvY; so iqRpqwvY] Amru hovY; jo nwm rsu pwvY]
nwm inDwn iqsih prwpiq; ijsu sbdu gurU.min vUTw jIau] 2]) sMq sMig; AMqir
pRBu fITw] nwmu pRBU kw; lwgw mITw]
swDU kY sMig; Git Git fITw] (swDU) siqgurU swihb s`cy pwiqSwhjI(kY)
dy(sMig) sqsMgq jI ’c iml ky, gursyvk jI, ivsmwd inrlyp pUrn bRhm jI nUM,
(Git) ikxky(Git) ikxky ’c pUrn ivAwpk, (fITw) dyK lYNdy hn[ XQw:- Git
Git mY.hir jU bsY; sMqn kihE pukwir] khu nwnk.iqh Bju mnw; Bau
iniD.auqrih pwir]
swD sMig; Bey AwigAwkwrI] swD sMig; giq BeI hmwrI] (swD) gurdyv
mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dy(sMig) sqsMgq ’c rih ky,
dwsndws, dwsn dws dy syvk BI, mh`ly cOQy jI dy, (AwigAwkwrI) AwigAw mMnx
vwly(Bey) ho gey[ XQw:- Twkur kw syvk; AwigAwkwrI]) AwigAw mih BUK.soeI
kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE.swihb kw; so mwQY ly mwinE]
vw dwsn dws dw mn bu`D ieMdRy, dwsn dws dy, (AwigAwkwrI) AwigAw mMnx
vwly(Bey) ho gey, Bwv A`KW ivkwr-idRStI nwl nhIN dyKdIAW, ie`ko ie`k bRhm hI
bRhm nUM dyKdIAW hn, kMn ivSy ivkwr cuglI nhIN suxdy, kyvl gurU js gurbwxI,
www.Gursevak.com 309 q`qkrw
swrIAW GtW’coN vwihgurU vwihgurU suxdy hn[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY]
rwm ibnw; ko bolY ry] (swD) gurU pRmysr jI dy sMig, bRhm jI ’c lIx hox rUp,
(hmwrI) qmwm is`KW syvkW, dwsn dws dI(giq) kilAwx(BeI) ho geI hY[
XQw:- Ab moih; jIvn pdvI pweI] cIiq AwieE min.purKu ibDwqw; sMqn kI
srxweI]
swD kY sMig; imty siB rog] nwnk; swD Byty sMjog] 7] grIbI; gdw
hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI] Anuswr swihb sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI,
AiqAMq gRIbI hI gRIbI nwl &urmw rhy hn:- khu nwnk; Blw myrw krm] ijqu
Byty; swDU ky crn] (swD) siqgurU swihb jI dy(sMjog) imlwp’c, dwsn dws gRIb
(Byty) imilAw, qW(swD) s`cy siqgurU swihb jI(kY) dy(sMig) siqsMgq jI ’c iml
ky, dwsn dws gRIb dy AwDI ibAwDI aupwDI Awid(siB) swry rog(imty) imt gey]
7] XQw:- myrw siqguru; rKvwlw hoAw] Dwir ik®pw pRB.hwQ dy rwiKAw; hir
goivdu nvw inroAw]) sB rog imtwvy; nvw inroAw] nwnk rKw; Awpy hoAw])
Aink aupwvI; rogu n jwie] rogu imtY; hir AvKDu lwie]
swD kI mihmw; byd n jwnih] jyqw sunih; qyqw biKAwnih] (swD) siqgurU
swihb jI dI mihmw bydW qoN(jyqw) ijqnI sRoqy(sunih) suxdy hn, (qyqw) iqqnI hI
A`gy (biKAwnih) kQn krdy hn[ pUrn BrpUr mihmw nhIN ho skdI, ikauN
jo(swD) siqgurU swihb jI(kI) dI prmpiv`qR SuB s`cI su`cI au~cI mihmw, AnMq
byd BI(n) nhIN (jwnih) jwxdy[ ikauN jo bydW’c iqMnW guxW dw kQn hY[ siqgurU
mhwrwj swihb jI iqMnW guxW qoN inrlyp hn[ XQw:- swD kI aupmw; iqhu gux qy
dUir] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI, s`cy inrMkwrjI dy srgun Avqwr hn,
siqgurU swihb vwihgurU mh`lw pMjvW jI, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN,
gurU pRymw-BgqI inrgun srgun jI dI eykqw sihq, inrlyp inrBY AvsQw’c,
srb`q dy Bly leI, au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ m`cdI 2 qvI’qy KV@ ky, vwihgurU
ismrn kr rhy hn[ sMswr nUM gurbwxI, gurU mrXwdw, gurU pRymw-BgqI duAwrw
inrgun srgun dI eykqw b^S rhy hn[ srgun Avqwr’c, Anyk praupkwr kQw
kIrqn Bjn ismrn kridAW krwauNidAW, BrpUr bRhm jI ’c sdw leI lIx
hn[ hux siqgurU gRMQ swihb jI duAwrw, Anyk is`KW dy idl idmwZ’c gurbwxI Byj
ky, Ajpw jwp b^S rhy hn[ Awpxy pRymIAW dy AMdr bwhr, Ajpw jwp inrgun
www.Gursevak.com 310 q`qkrw
pRkwS srUp, Awpxy srgun srUp smyq Ajpw jwp kridAW swiKAwq ho rhy hn[
swD kI soBw swD bin AweI] hY, ies leI(swD) siqgurU swihb jI dI mihmw gurU
BgqI bydW ny kI jwnxI sI?ieMdR iSv jI, bydW dy rcnhwr bRhmw jI ny BI nhIN
jwxI[ XQw:- mihmw.n jwnih byd] bRhmy.nhI jwnih Byd] Avqwr.n jwnih
AMqu] prmysru pwrbRhm byAMqu]) gur kI Bgiq; krih ikAw pRwxI] bRhmY ieMdR
mhyis; n jwxI] DMn vwihgurU mh`lw pMjvW jI Ajpw jwp’c lIx, hux au~bldI
dyZ’c bYT rhy hn[ Awp jI dI mihmw AsMK pRkwS srUp Anqklwvwn inrgun
bRhm jI, Awpxy srgun srUp AnMq bRhmMfW sUrjW qwry mMflW DrqIAW AgnIAW
ititAwixAW KwxIAW bwxIAW q`qW smyq, hr smyN krdy rihMdy hn[ XQw:- sBY
Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko.bolY ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu
hir.jwpq hY nhI hor]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]
paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) jl Ql mwhy; Awpih Awp]
AwpY jphu; Awpnw jwpu] ijauN 2 aupmw krdy hn, iqauN 2 vDdI 3 hI jWdI hY,
iPr BI swrI aupmw khI nhIN jw skdI[ XQw:- AYso smrQu.vrin n swkau; qw
kI aupmw, jwq n kihE rI]) aupmw jwq n khI, myry pRB kI; aupmw jwq n
khI] ies leI &urmw rhy hn[ swD kI mihmw; byd n jwnih]) swD kI aupmw;
iqhu gux qy dUir] swD kI aupmw; rhI BrpUir] swD kI soBw kw; nwhI AMq] swD
kI soBw; sdw byAMq] swD kI soBw; aUc qy aUcI] swD kI soBw; mUc qy mUcI] swD
kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI] 8] 7]
swD kI aupmw; iqhu gux qy dUir] (swD) siqgurU swihbwn jI(kI) dI aupmw,
(iqhu) rjo qmo sqo iqMnW(gux) guxW(qy) qoN dUir hY, ikauN jo iqMn gux mwieAw hn[
ibnY:- gurU jI dI ikRpw duAwrw, pUrn hMgqw iqAwg ky, gurU syvw ismrn pRymw-
BgqI kridAW iqRgux 1AqIq au~cI AvsQw’c lIx hox qoN hI ipAwry pRIqm
vwihgurU jI dI pRwpqI hY[ 1inrlyp[
swD kI aupmw; rhI BrpUir] (swD) prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI,
s`cy inrMkwrjI dy srgun Avqwr hn, siqgurU swihb vwihgurU mh`lw pMjvW jI,
zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, gurU pRymw-BgqI inrgun srgun jI dI eykqw
sihq, inrlyp inrBY AvsQw’c, srb`q dy Bly leI, au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[
m`cdI 3 qvI ’qy KV@ ky, vwihgurU ismrn kr rhy hn[ sMswr nUM gurbwxI, gurU
www.Gursevak.com 311 q`qkrw
mrXwdw, gurU pRymw-BgqI duAwrw inrgun srgun jI dI eykqw b^S rhy hn[
srgun Avqwr’c, Anyk praupkwr kQw kIrqn Bjn ismrn kridAW
krwauNidAW, BrpUr bRhm jI ’c sdw leI lIx hn[ hux siqgurU gRMQ swihb jI
duAwrw, Anyk is`KW dy idl idmwZ’c gurbwxI Byj ky, Ajpwjwp b^S rhy hn,
inrgun pRkwS srUp’c, Awpxy pRymIAW dy AMdr bwhr, pRkwS hI pRkwS srUp
swiKAwq ho rhy hn[ siqgurU swihb jI Awpxy inrgun srUp, AwpxI rcnw AnMq
sUrjW cMdRimAW DrqIAW q`qW dI Avwz duAwrw, Awpxw jwp Awp kr rhy hn,
Bwv inrgun jI Awpxy srgun srUp sihq, Awp jwp krky Ajpw jwp rUp ho rhy
hn[ Ajpw jp hYN] Anuswr Ajpwjwp srUp, Awpxw jwp Awp hI sux BI rhy
hn[ XQw:- Awip kQY; Awip sunnYhwru]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw;
ko bolY ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) jl Ql
mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw]
ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]
ies leI(swD) siqgurU swihb jI(kI) dI, prm s`cI su`cI au~cI AsMK pRkwS srUp
srb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn aupmw, sdw leI lbw lb(BrpUir) ivAwpk
ho rhI hY, ikauN jo AwpxI mihmw Awp kr rhy hn[ XQw:- qum@rI ausqiq; qum qy
hoie] nwnk; Avru n jwnis koie] 7]) siqguru myrw sdw sdw; nw AwvY nw
jwie] Ehu AibnwsI purKu hY; sB mih rihAw smwie]
swD kI soBw kw; nwhI AMq] swD kI soBw; sdw byAMq] (swD) koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] prmpiv`qR prmpUjnIk inrMkwr srUp DMn
2 sRI gurU gRMQ swihb jI(kI) dI soBw, kw koeI BI AMq nwhI hY[ (swD) gurbwxI
gurU pRmysr jI(kI) dI soBw, sdw hI byAMq hY[ XQw:- vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY;
iqsu jyvfu, Avru n koie]) siqguru dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo
nmo.nyiq nyiq nyiq hY] vw siqgurU swihbwn jI ny, jIAW dI kilAwx leI,
gurbwxI gurU mrXwdw b^SI hY, is`K is`KxIAW dIAW qy AwpxIAW kurbwnIAW hI
kurbwnIAW idqIAW hn, AYsy ivsmwd vwihgurU srUp(swD) siqgurU swihbwn
jI(kI) dI soBw(kw) dw koeI BI AMq nwhI hY[ (swD) gurU pRmysr jI (kI) dI(soBw)
mihmw kIqy praupkwr sdw hI byAMq hn[ XQw:- guru smrQu Apwru guru; vfBwgI
drsnu hoie] guru Agocru inrmlw; gur jyvfu.Avru n koie] guru krqw guru
www.Gursevak.com 312 q`qkrw
krxhwru; gurmuiK scI soie] gur qy bwhir ikCu nhI; gur kIqw loVy su hoie] 2]
guru qIrQu guru pwrjwqu; guru mnsw pUrxhwru] guru dwqw hir nwmu dyie; auDrY sBu
sMswru] guru smrQu guru inrMkwru; guru aUcw Agm Apwru] gur kI mihmw Agm hY;
ikAw kQY kQnhwru] 3]) hau ikAw swlwhI ikrm jMqu; vfI qyrI vifAweI] qU
Agm dieAwlu AgMmu hY; Awip lYih imlweI]
swD kI soBw; aUc qy aUcI] (swD) sm`RQ prmpUjnIk DMn vwihgurU dsy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI.dy ieiqhws gurbwxI jI.kI soBw, (aUc) au~cI qy BI
aUcI hY, vw swD kI soBw(aUc) au~cI hY, AOguxW ivkwrW(qy) qoN aUcI hY[ vw(swD)
siqgurU swihb jI kI soBw(aUc) au~cI hY, AvqwrW pYgMbrW dyviqAW sB ru`qibAW qy
aUcI hY, iksy Avqwr pYgMbr dI aupmw nwl aupmw nhIN idqI jw skdI[ XQw:-
gur nwil quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu inDwnu.siqguir dIAw; suKu
nwnk.mn mih mMfu]) qyrw srIku ko nwhI; ijs no lvY lwie suxwieAw]) jYsw
qU.qYsw quhI; ikAw aupmw dIjY]) gur jYsw; nwhI ko dyv] ijsu msqik Bwgu; su
lwgw syv]
swD kI soBw; mUc qy mUcI] (swD) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw
imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] siqgurU swihbwn jI(kI) dI soBw, (mUc)
bhuqI(qy) qoN(mUcI) bhuqI hY[ XQw:- qumrI mihmw, brin n swkau; qUM Twkur aUc
Bgvwnw]
swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI] 8] 7]
prmpUjnIk imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau
dyie dwnu] DMn siqgurU nwnk dyv gurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- hy
BweI!(swD) siqgurU swihbwn jI, (pRB) vwihgurU jI dw koeI BI(Bydu) Prk (n)
nhIN hY[ XQw:- bilE crwgu.AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu
sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]) gur goivMdu.gouivMdu gurU hY; nwnk
Bydu n BweI]) gur nwnk dyv goivMd rUp] ies leI(swD) siqgurU swihbwn jI(kI)
dI soBw, (swD) siqgurU swihbwn inrgun inrMkwr pUrn bRhm srUp hI bin AweI
hY, Bwv rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; siqgurU swihbwn jI dy qu`l, hor iksy
dI krnI kmweI ShIdI kurbwnI vifAweI nhIN hY]8]7] XQw:- gur nwil
quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu inDwnu.siqguir dIAw; suKu nwnk.mn mih
www.Gursevak.com 313 q`qkrw
mMfu]) jYsw qU.qYsw quhI; ikAw aupmw dIjY]) so, gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir nmskrw] Anuswr pwrbRhm siqgurU swihb jI dI, gurbwxI’c
ibAMq hI mihmw khI hY, ies leI swD kI mihmw; byd n jwnih] Anuswr swD
siqgurU swihb jI dI mihmw byd kqyb nhIN jwxdy[

42.gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI A`TvyN, Awid 272.


sloku] min swcw; muiK swcw soie] Avru n pyKY; eyksu ibnu koie] nwnk.ieh
lCx; bRhmigAwnI hoie] 1]
zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, prmpUjnIk vwihgurU
mh`lw pMjvW jI, swfy leI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux q`qy 2 ryqy ’qy bYT
ky, q`qw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn pr aupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI
sIs’qy puAw ky, hux sVdI m`cdI bldI loh’qy KV@ rhy hn[ Awp kSt shwr rhy
hn, swnUM gurU rwmdws sRovr, sRI hirmMdr swihb jI, sRI qrnqwrn swihb jI, hor
Anyk qIrQ qy prm pUjnIk s`cy siqgurU inrMkwr srUp gurbwxI jI b^S rhy hn[
Awp jI nUM Aink bwr inmK 2 nmskwr, Awp jI qoN Ainkbwr sdw sdw jweIey
bilhwr[ DMn gurU pRmysr jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw hux AnMq sUrjW
cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW qwry mMflW, swfy mnW ieMidRAW iridAW nUM pRkwS rhy
hn[ hux swfy AMdr bwhr AsMK nUr, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
pRkwS hI pRkwS srUp, Anhd sbd vwihgurU Ajpw jwp kridAW BrpUr ho rhy
hn[ AYsy prmpUjnIk vwihgurU koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw
ry] siqgurU nwnk dyv sdw gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy
hn:- Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, AsMK AnMq pRkwS
srUp inrml inrlyp inrdoK pUrn bRhm jI ’c sdw lIn hn[ Awp jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy pwk mhW ivsmwd min’c, (soie) soBw sihq(swcw) s`cy bRhm
jI vs rhy hn qy vwihgurU srUp muiK kvl’c BI, AsMK nUro nUr lwl jmwl
srUp(swcw) s`cy bRhm jI hI vs rhy hn[ Awp jI(eyksu) ie`k vwihgurU bRhm
inrguxu srguxu; Awpy soeI] jI qoN ibnu, (Avru) hor(koie) koeI BI(n) nhIN(pyKY)
dyKdy, Bwv duSmx im`qR’c smidRStI hY[ XQw:- bRhmu dIsY.bRhmu suxIAY; eyku eyku
www.Gursevak.com 314 q`qkrw
vKwxIAY] pUrn bRhm jI ’c sdw lIxqw dw ieh SuB(lCx) gux, pUrn
bRhmigAwnI, vwihgurU gurmuiK gurU jI’c, hoie irhw hY, ikauN jo Awp AduqI
kurbwnI dy ky, Awpxy qoN AnykW sB dI crn-DUiV gurmuiK ShId sMq bRhmigAwnI
sdw leI pYdw kr rhy hn] 1] XQw:- bRhmigAwnI; sgl kI rInw])
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) Dnu Dnu hir
igAwnI, siqgurU hmwrw; ijin vYrI imqüR, hm kau sB sm idRsit idKweI])
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI A`TvyN[
bRhmigAwnI; sdw inrlyp] jYsy jl mih; kml Alyp] {siqgurU gRMQ swihb
jI qoN vroswey, SWq Awqmw sihnSIl DIrjDwrI mhwn praupkwrI inRivkwrI, gurU
jI qoN sIs kurbwn krn vwly, ijs pyRmIjI dy idl idmwZ rom 2’c DMn vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI hr smyN gurbwxI qy aus dy irdy’coN
muK’c AMimRq Byjdy hn[ jo hr smyN sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR s`cy bRhm
srUp A`Kr 2 dw pUrn ipAwrw s`icAwrw iDAwn Dwr ky, bRhm srUp A`Kr 2 nUM
vwihgurU gurU pRmysr jI mMn ky, suAws 2 rom 2 krky vwihgurU 2 jpdy hn[ Awpxy
mn ieMdRy pMjW ivkwrW nUM ij`qx vwly, Awpxy AMdr bwhr AsMK ivsmwd pRkwS hI
pRkwS nUr hI nUr, prm pUjnIk s`cy pUrn ivAwpk bRhm jI ’c lIx, s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy ^ry ipAwry s`icAwry, bRhmigAwnI; sgl kI rInw]
sB dI crn-DUV bxy, gurU jI qoN kurbwn hox vwly, Awpxy qoN AnykW bRhmigAwnI
bnwaux vwly, pUrn bRhmigAwnI jI hn, ikauN jo aun@W dI kurbwnI qoN AnykW snmuK
gurmuiK ismrn AiBAwsI ShId bRhmigAwnI pYdw ho jWdy hn[ }(jYsy) ij`dW vrKw
dy jl qy hyTly jl(mih) ’c, kml(Alyp) inrlyp rihMdw hY, ies qr@W Awpxy gurU
jI nUM inmK 2 nmskwrW hI nmskwrW krn vwly, Awpxy AMdr bwhr gursbdW
ArQW pUrn bRhm jI ’c lIx, sB dI crn-DUV bxy, pUrn bRhmigAwnI jI, spu`qR
prvwr mwieAw moh Xu`D, Awpxy sRIr’qy kSt Awaux, jMmx mrn, mwn Apmwn,
KuSI ZmI qoN, sdw inrlyp rihMdy hn[ XQw:- bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw] ijvyN kvl qoN
sugMDI AwauNdI hY, iqvyN aun@W qoN gurbwxI kQw kIrqn gurU syvw pRymw-BgqI mhwn
praupkwr siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw sihn-SIlqw grIbI pRym bYrwg
www.Gursevak.com 315 q`qkrw
iqAwg dw iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid AnMq SuB
guxW dI, AnMq klwvwn nUro nUr ivAwpk BrpUr sugMDI AwauNdI hY[ ijvyN DMn 2 sRI
gurU goibMdisMG swihb jI mhwrwj, Awpxy prmpUjnIk ipqwjI nUM, sIs kurbwn
krn leI id`lI nUM qor rhy hn, v`fy swihbzwidAW nUM sRI cmkOr swihb jI ivKy,
Awpxy AMimRq iB`jy nyqRW nwl ShId huMidAW dyK ky, pV@ rhy hn:- kbIr.myrw muJ
mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]
bRhmigAwnI; sdw inrdoK] jYsy sUru; srb kau soK] (jYsy) ijvyN(sUru)
sUrj(srb) swirAW gMidAW QwvW’qy pY ky, aun@W(kau) nUM(soK) sukw ky, bdbo
c`ukidAW inrdoS inrlyp rihMdw hY, ies qr@W, bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw;) rwjwn
rwj] Bwnwn Bwn] dyvwn dyv] aupmw mhwn] Anuswr AnMq sUrjW dy
pRkwSk(bRhmigAwnI) siqgurU swihb jI, Awpxy gur-SbdW rUpI ikrnW, gurmiq
is`iKAw rUpI Du`p, Bwau-BgqI sihq Ajpw jwp rUpI grmYS b^S ky, mMd krmI
pwpI jIAW dI mMd vwSnw rUpI bdbo nUM sukwauNidAW sdw(inrdoK) doSW qoN rihq,
inrlyp rihMdy hn[ XQw:- srbqR rmxM goibMdh; nwnk.lyp Cyp n ilp´qy]) sgl
sMig; Awqm audwsu] AYsI jugiq; nwnk rwm dwsu] 6]) AYsy jn ivrly jg
AMdir; priK KjwnY pwieAw] jwiq vrn qy Bey AqIqw; mmqw loBu cukwieAw] 7]
nwim rqy qIrQ.sy inrml; duKu haumY mYlu cukwieAw] nwnku.iqn ky crn pKwlY;
ijn@w gurmuiK swcw BwieAw] 8] 7]) dIsih sB sMig.rhih Alypw; nh ivAwpY
aun mweI] eykY rMig qq ky byqy; siqgur qy buiD pweI]
bRhmigAwnI kY; idRsit smwin] jYsy rwj rMk kau; lwgY quil pvwn] (jYsy)
ijvyN (rwj) rwjy qy (rMk) kMgwl(kau) nUM, (pvwn) hvw(quil) brwbr(lwgY) l`gdI
hY, Bwv dohW nUM suAws lYx, jn jIvn dw ie`ko jyhw suK idMdI hY[ iqvyN,
(bRhmigAwnI) ivsmwd s`cy siqgurU swihb jI(kY) dy, hir AMimRq iBMny 1loiexw;
1
nyqRW dI AMimRq BrI bRhm(idRsit) idRStI, AmIr gRIb duSmx im`qR sB nUM(smwin)
ie`ko jyhw hI dyKdI hY, Bwv sB nUM suK b^SdI hY[ XQw:- gur pRswid; nwnk
smidRstw] ijvyN gRIb BweI lwlo jI, AmIr mlk Bwgo jI Awid sB nUM auDwirAw
hY[ XQw:- kiljugu; auDwirAw gurdyv] ml mUq mUV ij muGd hoqy; siB lgy qyrI
syv]
www.Gursevak.com 316 q`qkrw
bRhmigAwnI kY; DIrju eyk] ijau bsuDw.koaU KodY; koaU cMdn lyp]
{bRhmigAwnI kY; DIrju eyk] prmpUjnIk gurU jI ny gurU mrXwdw guris`KI
gursMgq, sRI gurU gRMQ swihb jI nUM j`ugo j`ug At`l r`Kx leI, srb`q dy Bly, gaU
gRIb dI r`iKAw leI, zulm dy nws Drm dy pRkwS leI, Alop hoey C`qrI Drm nUM
pRgt krn leI, srb`q dy Bly Drm ihq kurbwnI dw bIj bIjx leI, kurbwnI dy
ky, siqsMgqjI dw bcn mMnx dI mrXwdw kwiem krn leI, prmpUjnIk nwny
siqgurU swihb jI dy kurbwnI dyx dy bcn kmw ky, gurU jI dy bcn mMnx kmwaux
nmskwrn dI prpwtI pwaux leI, durmiq mlyC rwj dI jV pu`tx leI, Bjn
ismrn swDU sMqW dI r`iKAw leI, Awpxy ipAwry guris`KW swDU sMqW dy mrn dy
kSt dI inivrqI leI, Awpxy ipAwry guris`KW dy irdy, Gr s`cKMf bnwaux leI,
swrI bRhmMf dI rcnw’c, ^wilsqwn hlymI rwj kwiem krn leI, AwigAwkwrI
AnuswrI syvkW dy AOgux ivkwr mytx leI, gurU gRMQ swihb jI duAwrw, Awpxy
ipAwry is`K b`icAW dy idl idmwZ’c, hr smyN gurbwxI jI b^Sx leI, gur pRymw-
BgqI sihq, inrgun srgun dI eykqw b^Sx leI, dbwA fr nwl iksy ivAkqI
dI is&q n ilK ky, gurbwxI jI nUM inrol Su`D r`Kx leI, ihMdU is`K eIsweI
muslmwn Awid jwqI n&rq myt bRhmigAwnI ky, dunIAW’c jwqI n&rq krky,
gRIb jMqw dy lhU dy vg rhy n`dW nUM bMd krn leI, Awpxy b`icAW nUM pdwrQ
siqkwr, pRymw-BgqI sihq bRhmigAwn b^S ky, Agn swgr sMswr qoN qwrn
leI, sWeI mIAw mIr jI nUM, bRhmigAwnI kY; DIrju eyk] ijau bsuDw.koaU KodY; koaU
cMdn lyp] bRhmigAwnI dI DIrjDwrI AvsQw kmw ky idKwaux leI, guru Arjxu;
scu isrjxhwrw] vwihgurU jI ny, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn
qoN, AduqI ShIdI idqI[ }(ijau) ijvyN(bsuDw) DrqI nUM, BwvyN(koaU) koeI(KodY) pu`ty,
ies’qy ml mUqR iqAwgy, BwvyN(koaU) koeI cMdn dw lyp kry, dohW hwlqW’c, pUrn
iKmw DIrj’c Afol rihMdI hY[ iqvyN(bRhmigAwnI) ShIdW dy isrqwj DMn 2
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI(kY) dy rom 2’c, srb ivAwpI mhW ivsmwd
DIrju hI DIrj, iKmw hI iKmw sihq, (eyk) ie`k pUrn bRhm jI vsdy hn[ BwvyN
gurqw isMGwsx’qy sjx, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, BwvyN
au~bldI dyZ’c bYTx, inrgun bRhm jI ’c lIx, Afol rihMdy hn[ q`qI qvI’qy
www.Gursevak.com 317 q`qkrw
KV@n qoN, sWeI mIAW mIr jI DwhW mwr ky roey[ s`cy pwiqSwh jI ny pUrn DIrj
b^SidAW ikhw, “gurmuiK ipAwry jI!qusIN ieh qukW pV@ ky ArQ p`uCdy sI, kI
ies AvsQw nUM kmwaux vwlw koeI gursyvk hY?krqwr jI dw Bwxw im`Tw mMnxw
cwhIdw hY[ qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] ”) guru pUrw.
nmskwry] Anuswr sWeI jI AsMK nmskwrW hI nmskwrW krky, rom 2 krky DMn
3 kihMidAW, rom 2 dy ipAwr siqkwr nwl, rom 2 krky rox l`gy[ XQw:-
nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro]) mY rovMdI.sBu jgu runw; ruMnVy vxhu
pMKyrU] ieku n runw.myry qn kw ibrhw; ijin hau iprhu ivCoVI]
bRhmigAwnI kw; iehY gunwau] nwnk.ijau pwvk kw; shj suBwau] 1]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv, siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy
hn:- (ijau) ijvyN(pwvk) A`g(kw) dw, ieh (shj) inrXqn hI(suBwau) suBwv hY,
ik TMF’c nyVy jwx qoN, TMF dUr krdI hY, hny@ry’c cwnx krdI hY, ijhVI gMdI cIz
iv`c su`tI jwvy aus nMU swV ky, vwqwvrx nUM sw& krdI hY, Kwxw hzm krdI hY[
sRIrW qy bnwspqI nUM vDwauNdI PulwauNdI hY[ hor AnykW hI kwj svwrdI hY[ ies
qr@W prmpUjnIk gurU swihb jI dy swjy invwjy, bRhmigAwnI; sgl kI rInw] bxy
pUrn bRhmigAwnI jI(kw) dw(iehY) ieho hI, bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
(gunwau) gux hY, ik ijhVw aun@W dy nyVy jWdw hY, aus dw mhW pwpW rUpI pwLw dUr
krdy hn, AigAwn rUpI AMDyrw cu`kdy hn, A`g’c cIz su`tx vWg, ijhVy pRymI
inSkwm syvw krky, SuB s`cy im`Ty crnkmlW’c lIx huMdy hn, aun@W dy AOguxW dI
mYL swV ky, Awpxw inrml srUp hI bxw lYNdy hn, Kwxw hzm krn vWg,
bRhmigAwn rUpI Bojn nUM, gur pRymw-BgqI duAwrw hzm krn Bwv Ajr jrn dw
bl b^Sdy hn, sRIrW dy vDx Pu`lx vWg, Awpxy pRymI jI nUM sRb ivAwpI Anq
klwvwn ivsmwd inmRqw hlImI gRIbI sihnSIlqw Bwxw mMnx ilv lwaux, siq
sMqoK dieAw Drm vIcwr pyRm nwm Awid AsMK guxW dw dwn b^S ky, vDw Pulw
idMdy hn] 1]
bRhmigAwnI; inrml qy inrmlw] jYsy, mYlu n lwgY jlw] {fwktR A`T
pihr’c A`T glws pwxI pIx nUM kihMdy hn[ sRIr Anuswr v`D G`t ho skdw hY[
ijhVy pwxI nhIN pINdy.gurdy ^rwb ho jWdy hn[ kbz Awid hor ibmwrIAW BI
l`gdIAW hn[ ieh Xwd rhy izAwdw TMFw pwxI kbzI krygw[ svyr vyly burS
www.Gursevak.com 318 q`qkrw
krky inrny kwLjy.r`j ky pwxI pIxw bhuq hI guxkwrI hY, ies nwl pyt sw& ho
jWdw hY[ izAwdw grmI’c ply 2 pwxI pINdy rho, cIqw BjwauNdy rho, ml mUqR dy
iqAwg dI ikirAw rokxI nhIN cwhIdI, keI ikirAw rok ky ibmwr huMdy hn[ ru`q
Anuswr TMF’c kosw krky pIvo, grmI’c drimAwnw, izAwdw TMFw kbzI rySw
pwcx SkqI nUM GtwauNdw hY[ Pirz dI TMFI cIz, sRIr nUM ivgwVdI hY[ TMF’c
Pirz’coN PL Awid kosy pwxI’c Tr BMn ky Kwau[ A`T pihr vrqx leI pwxI
boqlW dw hI pIvo, ijhVw pIx nuM suAwd hovy[ dunIAW’qy ij`Qy BI jwau pwxI dI
lwg nhIN hovygI[ ij`Qy pwxI Krwb hovy aubwL ky hI pIvo[ fMUGy qoN fUMGy bor dw tYst
kIqw pwxI vrqo[ }pihlw pwxI jIau hY; ijqu hirAw sBu koie]) (dyvIN.bol) pwxI
ivchu.rqn aupMny; myru kIAw mwDwxI] ATsiT qIrQ.dyvI Qwpy; purbI lgY bwxI]
nwie invwjw.nwqY pUjw; nwvin sdw sujwxI] muieAw jIvidAw giq hovY; jW isir
pweIAY pwxI]) hukmI; vrsx lwgy myhw] Anuswr vwihgurU jI dw b^iSAw
pwxI.vrKw duAwrw vrs ky, qpS myt ky TMF b^Sdw hY[ ipAws buJwauNdw hY,
vwihgurU jI dI kudrqI rcnw AMbr hvw bwZW ibR`CW bnwspqI nUM, Anyk rMgW 2 dy
FMg nwl sw& krdw hY, KyqI nUM pwLdw hY, cSmyN dirAw bx ky vih qurdw hY,
DrqI nUM suh`px cwr cMn lwauNdw hY, swrI DrqI’qy smuMdRW dy rUp’c sj irhw hY,
AnykW jIAW jMqW dI pwlxw kr irhw hY, AnykW rMgW 2 dy FMg nwl mYL lwh ky,
iPr BI inrml hI inrml rihMdw hY, ikauN jo bu^wrwq bx ky sw& ho jWdw hY[
(jYsy) ijvyN(jlw) jl nUM, mYlu(n) nhIN (lwgY) l`gdI, iqvyN bRhmigAwnI; sy jn
Bey] nwnk ijn pRBu; Awip kryie] 2] prmpUjnIk pUrn (bRhmigAwnI) siqgurU
swihb jI, (inrml) au~jl(qy) qoN(inrmlw) au~jl pRkwS hI pRkwS pUrn bRhm
srUp hn[ ijvyN vrKw vrs ky, grmI cu`k ky TMF SWqI idMdI hY[ iqvyN gurqw
ibrwjmwn bRhmigAwnI gurU pRmysr jI, swc nwm kI AMimRq vrKw] krky, pRym rUpI
jl duAwrw swrIAW vwSnwvW myt ky, SWqI TMF b^Sdy hn[ iqRSnw eIrKw AOguxW
dI qpS mytdy hn[ XQw:- Awqs dunIAw; Kunk nwmu KudwieAw]) sIqlu QIvY
nwnkw; jpMdVo hir nwmu] pwxI dy ipAws buJwaux vWg, vwihgurU jI dy suMdr sohxy
Amolk drSn krw ky, drSnW dI ipAws mytdy hn[ KyqI hrI krn vWg,
guris`KI rUpI KyqI nUM, SuB guxW dI hirAwvlqw sihq, hrI BrI krdy hn[ AMimRq
rUp kIrqn kQw gurbwxI swc nwm kI AMimRq vrKw] krky AMbr hvw bwZW ibR`CW
www.Gursevak.com 319 q`qkrw
bnwspqI DrqI nUM sw& krky cwr cMn lwauNdy hn[ XQw:- sw DrqI BeI
hrIAwvlI; ijQY myrw siqguru bYTw Awie] sy jMq Bey hrIAwvly; ijnI myrw
siqguru dyiKAw jwie]
bRhmigAwnI kY; min hoie pRgwsu] jYsy; Dr aUpir Awkwsu] 1.prmpUjnIk
inrgun bRhm jI ny hux, AnykW DrqIAW AkwSW hvwvW pwxIAW AgnIAW bRhmMfW
nUM, Awpxy sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp, AsMK AnMq inrgun ivsmwd pRkwS hI
pRkwS’c, ibn QMm@W dy itkwA ky r`iKAw hY[ AMfy dI Skl goL DrqI’c AkwS hY,
bwhr BI cOhIN qrPIN, hyTW au~qy AkwS hY[ DrqI qoN auqWh au~fIey AkwS dw AMq
nhIN[ (jYsy) ijvyN (Dr) DrqI dy aUpir hyTW AMdr bwhr, dso idSW’c, Awkwsu hI
AkwS hY[ iqvyN bhu byAMq; aUc qy aUcw] nwnk Awps kau; Awpih phUcw] 6])
kih kbIr.rwjw rwm n Cofau; sgl aUc qy aUcw]) khu kbIr; Kojau Asmwn] rwm
smwn; n dyKau Awn] Anuswr pUrn bRhm srUp pUrn(bRhmigAwnI) siqgurU
swihbwn jI(kY) dy min ’c, bwhr AsMK bRhmMf dI rcnw’c, Ajpw jwp inrgun
inrMkwr ivsmwd ivAwpk inmRqw iKmw gRIbI sihn-SIlqw AnMq SuB guxW dIAW
AnqklW sihq, pUrn bRhmigAwn dw srb ivAwpI Ascrj mhW ivsmwd Agm
Apwr, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Ajpw jwp bRhm jI dw(pRgwsu)
cwnx hI cwnx hoie irhw hY[ XQw:- jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd
sbd bjMqw]) ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt
bwF hoq hY] 2.(bRhmigAwnI) gursyvk jI(kY) dy min’c, sBdI crn-DUV, grIbI
praupkwr pRymw-BgqI dw(pRgwsu) cwnx hoie irhw hY[ XQw:- bRhmigAwnI sgl
kI rInw]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw])
srb kI ryx hovIjY] Awpu imtwie imlIjY]) srb kI ryn; jw kw mnu hoie] khu
nwnk; qw kI inrml soie] 3]) jb iehu; hUAw sgl kI rInw] qw qy rmeIAw;
Git Git cInw]) imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn] (jYsy)
ijvyN(Dr) DrqI pYrW dy hyTW qoN au~f ky, sB dy aUpir Awkwsu’c Aw jWdI hY[ iqvyN
bRhmigAwnI gursyvk jI, sB dI crn-DUV bx ky, praupkwr krky sB dy au~pr
Aw jWdy hn[ XQw:- ijau DrqI.crx qly qy, aUpir AwvY; iqau nwnk swD jnw,
jgqu Awix.sBu pYrI pwey]) pvhu crxw qil.aUpir Awvhu; AYsI syv kmwvhu]
Awps qy aUpir sB jwxhu; qau drgh suKu pwvhu]
www.Gursevak.com 320 q`qkrw
3.(jYsy) ijvyN(Dr) DrqI dy aUpir Awkwsu’c, AnMq sUrj cMd qwry mMfl
pRkwSdy hn, iqvyN prm pUjnIk bRhmigAwnI gursyvk swihb jI(kY) dy min rUpI
Akws’c, AnMq gursbdW ArQW rUpI sUrj cMd qwry mMflW dy sRb ivAwpI mhW
ivsmwd(pRgwsu) cwnx hI cwnx hoie rhy hn[ XQw:- sMq pRswid.myry pUr mnorQ;
kir ikrpw Byty guxqws] sWiq shj sUK min aupijE; koit sUr nwnk prgws])
siqgur sbid; aujwro dIpw] ibnisE AMDkwr.iqh mMdir; rqn koTVI Kul@I AnUpw]
1]) BRm BY ibnis gey, iKn BIqir; AMDkwr. pRgty cwnwxu] swis swis AwrwDY
nwnku; sdw sdw jweIAY kurbwxu]
bRhmigAwnI kY; imqR sqRü smwin] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihb mh`ly
nOvyN jI qoN vroswey pUrn(bRhmigAwnI) gursyvk bwby GneIey jI(kY) dy lUM 2’c, imqR
(sqRü) duSmx, gur pRswid; nwnk smidRstw] Anuswr(smwin) ie`ko jyhy hn[ vwhu
vwhu mhwn praupkwrI, bRhmigAwnI; sgl kI rInw] bwbw GneIAw jI ijnW@ ny
AnykW praupkwrI mhWpurS pYdw kIqy hn[ XQw:- hrK sog.jw kY nhI; bYrI mIq
smwn] khu nwnk.suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) shx sIl sMqM; sm imqRs´
durjnh] nwnk.Bojn Aink pRkwryx; inMdk AwvD hoie aupiqstqy] 27]) swjnu
dustu; jw kY eyk smwnY] pRB Apuny ibn; Avru n jwnY]) gur aupdyis.swD kI sMgiq;
ibnisE sgl sMqwpu] imqR sqR pyiK.smqu bIcwirE; sgl sMBwKn jwpu] 1] qpiq
buJI.sIql AwGwny; suin Anhd.ibsm Bey ibsmwd] Andu BieAw nwnk min swcw;
pUrn pUry nwd]
bRhmigAwnI kY; nwhI AiBmwn]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhm
bRhmigAwnI hoxy krky, prmpUjnIk (bRhmigAwnI) siqgurU swihb jI(kY) dy mn rom
2’c, (AiBmwn) hMkwr nwhI hY[ XQw:- ivic snwqˆØI; syvku hoie] nwnk; pxHIAw
pihrY soie]) rihxI rhY; soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw]) hm sMqn kI
rynu ipAwry; hm sMqn kI srxw]) grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI]
swKI:- bRhmigAwnI kY; imqR sqRü smwin] bRhmigAwnI kY; nwhI AiBmwn])
prmpUjnIk bRhm srUp bwbw GneIAw swihb jI, ipqw nyk swaU n`QUrwm qy mwqw
suMdrI jI dy Gry, ipMf sodrw izlw isAwlkot ivKy pRgty[ Awp jI sMq mMflI dI syvw
krn aupRMq, bcn sux rhy sn, ie`k gRIb ibgwrI dy rox dI duKIAw Avwz suxI, qW
Awp jI ny B`j ky kI dyiKAw?Bu`Kw gRIb ibgwrI boJw if`gx qoN ro irhw hY[ aus nUM
www.Gursevak.com 321 q`qkrw
pTwx mwr irhw hY[ Awp jI ny, gRIb dy muK nUM gurU jI dI golk smJ ky, ibgwrI nUM
ie`k cWdI dw dmVw dy ky ikhw, “hy r`bjI dy ipAwry!Awpxy pRvwr leI pdwrQ lY
jwvxw, pRmwqmw jI dw nwm jpxw[ ” aus dw boJw cu`k ilAw[ ieh dyK ky pTwx ny
hYrwn ho ky pu`iCAw, “ies kMgwl nwl qyrw kI sbMD hY?”Awp jI ny ikhw, “ijhVw
Awp jI nwl hY, ivcwrw gRIb iF`foN Bu`Kw kmzor bwl b`cydwr hY, ies dI Bu`K mytx
leI ^udw jI ny ies’qy rihmq kIqI hY[ Avil Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB
bMdy] eyk nUr qy sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy]) Klk.Kwlk kI jwn kY, Klk
duKwvY nwih[ Klk duKwvY nMd lwl jI, Kwlk kopY qwih[ Anuswr ^udw dI Klkq nUM
duKwaux nwl ^udw jI dI nrwzgI huMdI hY[ syvw praupkwr qoN ibnw jIv imRqk hY[
”Awp jI dy Amolk bcn sux ky, nUrwnI cyhrw dyK ky, pTwx dw mn mom ho igAw,
ikauN jo suMdr kumwr aumr dw b`cw, ^udw dy rMg’c rMgx vwly bcn kih irhw sI[
pTwx Awp jI qoN boJw mMgy, pr Awp jI idMdy nhIN, lokW dy dyKidAW pTwx ny boJw
Koh ilAw, ikhw, “Awp jI ^udw dy bMdy hoN[ A`j qoN mgroN mYN gRIb qoN boJw nhIN
cukWvWgw, syvw bMdgI krWgw[ ”Awp jI nwl sMqW dI syvw krn l`gw, bMdgI krky
inhwl hoieAw[
Awp jI jrnYl AmIrisMG pws au~cy ru`qby’qy sn[ KMf bRhmMf byAMq;
auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw] s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr
swihb jI dI vYrwgmeI ivsmwd gurbwxI AMimRq vyly pRymI is`K qoN suxI qW min bYrwgu
BieAw; drsnu dyKxY kw cwau] Anuswr mn nUM pUrn vYrwg ho igAw[ isD swiDk
igrhI jogI; qij gey Gr bwr] Anuswr cwbIAW g`ly’qy r`K ky, jMgl nUM cly gey,
Bu`K auNnIdRw shwridAW, koeI jnu; hir isau dyvY joir] crn ghau.bkau suB rsnw;
dIjY pRwn Akoir] gwauNdy rihMdy, pUrn vYrwg idRV ho igAw[ XQw:- hau.rih n skw,
ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau] ie`k idn pUrn vYrwg’c ismrn kr rhy
sn[ koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] prmpUjnIk vwihgurU
mh`ly nwvyN jI ny pUrn Agm ivsmwd drSn b^S ky &urmwieAw, “hy gurmuiK ipAwry
jIE!frolIBweI drSn b^So[ ” Bu`K qyRh auNnIdRw shwridAW ismrn’c lIx pUrn
vYrwgI mhWpurS jI’qy ikRpw ho geI[ swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq
ipAwrI] Anuswr vwihgurU siqgurU swihb jI dy AqI ipAwry siqsMgqjI kIrqn
kridAW drSnW nUM jw rhy sn, aun@W nwl frolIBweI Aw ky, srgun inrgun inrMkwr;
suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip]1] Anuswr gurU pRymw-
www.Gursevak.com 322 q`qkrw
BgqI gurbwxI Ajpw jwp dy dwqy, Ajpw jwp suMn smwDI’c lIx vwihgurU mh`ly
nOvyN jI dy AiqAMq ivsmwd suMdr drSn kIqy, pihlI vwr drSn kridAW hI
moihq ho ky s`cy murId bx gey[ XQw:- murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru
isdik shIdu; Brm Bau Kovxw[ bVy cwA auqSwh nwl siqsMgq, gurU pRmysr jI
dI SuB s`cI syvw krdy, nwl 2 hIey ko pRIqmu; jI qoN gurbwxI kQw kIrqn sux ky
lUM 2’c vsweI jWdy[ jy iqsu BwvY nwnkw; kwghu hMsu kry] Anuswr pUry gurU jI ny
kW hMs bxwey hn[ ien@W nUM svwrnw qW Aswn hI sI, ikauN jo in`kI aumr qoN
swDUAW sMqW, lokW dI syvw AiqAMq hI ipAwr nwl krdy sn[ gur kI mUriq; mn
mih iDAwnu] Anuswr DMn vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy AnMq srgun srUp rom 2 krky
jwp krdy AMdr bwhr idsx l`gy, inrgun bRhm jI dI swiKAqqw ho geI[ AsMK
sUrj cMd qwry mMfl DrqIAW hvwvW pwxI AkwS pqwl pSU pMCI sB siqgurU
qygbhwdr swihb jI dw jwp krdy idsx l`g gey[
Awp jI in`kI aumr qoN kruxwrs ’c gRIb duKIAW dI shwieqw krdy sn[
vwihgurU mh`ly nOvyN jI nUM nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr
isr Arp ky Awp gvw ky mwx iqAwg ky, pUrn gur syvk jI bx gey[ hr smyN
Awp jI Awpxy pRIqm dy nUrwnI cyhry nUM cMd ckor prIq hY; lwie qwr inhwly[
Anuswr q`k 2 ky inhwl 2 ivsmwd rihMdy[ Awp jI praupkwr leI qW jwn
vwrdy sn, hr smyN ismrn AiBAws gurbwxI pV@dy, siqgurU swihb jI jo hukm
krdy qqkwl mMndy[ XQw:- jYsI AwigAw kInI Twkuir; iqs qy.muKu nhI moirE]
shju Anµdu riKE.igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE] 2] AwigAw mih
BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly
mwinE]
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dy ivsmwd ielwhI
drSn krky vgdy dirAw vWg syvw ismrn dw ^Ub AiBAws krdy[ ie`k idn Awp
jI ny gurdyv jI dy s`cy crnkmlW’qy m`Qw r`iKAw, ivsmwd ho gey[ vwihgurU gurU
ipqw jI ny QwpVw idqw, gurdyv sWiq siq buiD mUriq; gurdyv pwrs prs prw]
Anuswr b^iSS krky Awpxy smwn hI bxw ley[ XQw:- gurU isKu.isKu gurU hY; eyko
gur aupdysu clwey] gurU pRmysr jI jwxdy hn, ik ien@W dI rucI praupkwr’c bhuq
hI qIbr qIKx hY[ ieh dyK ky SuB s`cy vr b^Sy[ “AKutu Kjwnw.siqguir dIAw;
www.Gursevak.com 323 q`qkrw
qoit nhI ry mUky] Anuswr DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dw Amolk nwm AKut
^zwnw Awp jI ny pRwpq kIqw hY[ gurU ipAwrI siqsMgqjI’c Kuly@ g`Py vrqwau,
qotw nhIN Awvygw[ XQw:- Kwvih Krcih; ril imil BweI] qoit n AwvY; vDdo
jweI] Awp jI qoN bhuiqAW jIAW dw Blw hovygw[ ”gurU swihb jI ny isropau b^S
ky guris`KI pRcwr ihq pUrn Adb siqkwr nwl ivdw kr idqy[ pwrbRhm prmysr
siqgur; Awpy krxYhwrw] jI dIAW Amolk ^uSIAW pRwpq krky, Awp jI sUrvIrW
bhwdrW vWg pRcwr praupkwr krdy 2, ipMf khvw(jYmlpur) ivKy phuMcy, ie`Qy
Bjn ismrn dw pRvwh clwieAw[ Awp jI dy gurmuiK sIl inrvYr praupkwrI
DIrjDwrI jIvn qoN pRBwivq ho ky, SrwbI kbwbI fwkU BI suDrn l`gy[ Awp jI dw
js Gr 2 &Yl igAw[ Awp jI syvw ismrn praupkwr krky iqRpq ho rhy sn[
ie`k idn Awp jI nUM kihr dy du`K BrI ^br imlI[ BweI mqIdws jI Awry nwl
cIr ky ShId kIqy gey hn, BweI sqIrwm jI rMU ’c lpyt ky swV ky ShId kIqy
gey hn, BweI dieAwlw jI dyZ ’c aubwL ky ShId kIqy gey hn[ prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI byAMq hI kSt dyx aupRMq ShId
kIqy gey hn[ XQw:- Drm hyq; swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n
dIAw] iBAwnk jor zulm Gor du`K drd BrI ^br sux ky, jwnI ivCMunVy.myrw mrxu
BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) mY rovMdI.sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU] Anuswr
Awp jI AiqAMq hI duKI Gwiel ho ky roey[ ivCoVw suxy fuKu; ivxu ifTy mirEid]
Anuswr Awp jI ny keI idn ku`J nhIN CikAw, Bu`Ky iqhwey siqgurU pRIqm jI dw
jwp krdy rhy[ siqgurU pRIqm jI ny Awpxy SuB s`cy drSn b^Sy qy &urmwieAw,
“BweI!audws n hovo, dwsn dws ny zulm dy nws Drm dy pRkwS leI kurbwnI idqI
hY[ dwsn dws dy srUp dy pRq`K drSn, siqgurU dsvyN pwiqSwhjI dy prm suMdr
mnohr drSn hn[ jw ky s`cy crn-kml prs ky inhwl hovo[ rwq idn aun@W dI
syvw BgqI kro[ aun@W ny mhwn DrmXu`D ij`qxy hn[ qyrw kIAw; mITw lwgY] hir
nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]) haumY qjn nwm ilv lwvx[ Bwxw mMnx pMQ ieh
pwvn[ Anuswr Bwxw mMno, hor audwsI nhIN krnI, pRSwdw Cko[ ”
mhwn praupkwrI nwm rsIey pUrn vYrwgI mhWpurS jI ny, sRI AnMdpur
swihb jI ivKy Aw ky, bwlwn bwl]) rwjwn rwj] vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy suMdr
drSn krky, ivCoVy dw du`K myitAw[ kmrbMdu sMqoK kw; Dnu jobnu qyrw nwmu]
www.Gursevak.com 324 q`qkrw
Anuswr gurU jI qy sMgq jI dI syvw sbr sMqoK dw kmrksw lw ky, rwq idn cwA
nwl krn l`gy[ zwlm nOrMgy ny bhuq igxqI ’c &OjW Byj ky, phwVI rwijAW smyq
1761 ib: nUM, sRI AnMdpur swihb jI nUM Gyrw pw ilAw, ieh Gyrw swFy s`q mhIny
irhw, dohW qr&W qoN qIr goLy goLIAW cldy rihMdy[ gurU jI dy lwfly AwpxIAW
jwnW ’qy Kyf ky, Awey duSt zwlmW nUM P`tV krdy, m`cdy jMg ’c Awp jI qIr
goLIAW dI pRvwh n kridAW, isMGW qy vYrIAW nUM BI pwxI iplw idMdy, lV rhy
isMGW leI bVI hI du`KdweI g`l sI, ikauN jo cV@ ky Awey zwlm nUM v`Fxw hI Drm
sI[ vYrI hMkwrI hSmq KW P`tV ny ikhw, “hwey pwxI hwey pwxI !”Awp jI ny
Avwz sux ky pwxI ipLw idqw, vYrI aus nUM pwlkI ’c cu`k ky lY gey[ isMGW ny ieh
dyK ky bVw hI du`K mMinAw, isMGW ny ie`kTy ho ky, ien@W dI iSkwieq, gur
goivMdu.gouivMdu gurU hY; nwnk Bydu n BweI] siqgurU swihb jI pws kIqI[ “hy
pwrbRhm gRIb invwj s`cy pwiqSwhjI!BweI GneIAwjI cV@ ky Awey duSt AhMkwrI
zwlmW nUM pwxI ipAw ky surjIq kr idMdy hn[ ”myrw AMqrjwmI hir rwieAw] jI
ny ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq
hY] Awpxy inrgun srUp duAwrw bwby jI dy pRkwSk pyRrk ho ky, Awp hI inrml
inrvYr pd b^S ky, imit gey bYr; Bey sB ryn] bhuq hI au~cI AvsQw b^SI
sI[ pwrbRhm pUrn gurdyv] jI ny hukm kIqw, “BweI! bwby GneIey jI nUM CyqI
ilAwau[ ”Awp jI nUM gursyvk jI ny jw ky ikhw, “CyqI qoN CyqI c`lo!siqgurU
swihb jI bulw rhy hn[ ”hukm mMnidAW qur pey[ gursyvk isMG ny ikhw, “A`j
qyrI ^Yr nhIN, qYnUM bQyrw roikAw, pr qUM duStW nUM pwxI iplwauxo nhIN hitAw[ qyry
jYsy gdwr sUhINeyN dw gL v`Fxw cwhIdw hY[ ”Awp jI ny gurU pRymw-BgqI dy
ivsmwd rMg’c ikhw, “Awp jI gurU jI dy lwfly isMG hoN[ dwsndws leI gurU jI
dw hI srUp hoN, ies leI pRym bynqI hY ik iP`kw n bolo jI[ XQw:- nwnk.iPkY
boilAY; qnu mnu iPkw hoie] iPko iPkw sdIAY; iPky iPkI soie] iPkw drgh
stIAY; muih Qukw iPky pwie] iPkw mUrKu AwKIAY; pwxw lhY sjwie] ”
gur nwnk dyv goivMd rUp] prmpUjnIk gurU pRmysr jI nUM gur &qyh
gjwauNidAW hI, kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw myro nwau] Anuswr kUkr bx ky,
prmpiv`qR s`cy crn-kmlW’qy J`t p`t if`g pey[ ihrdy’coN AMimRq au~T ky muK’c
Aw irhw hY[ gL bRhmwnMd rs nwl BirAw hY, lUM kMfy KV@y hn[ gurU pRmysr jI ny
www.Gursevak.com 325 q`qkrw
fOiLAW qoN PV ky cu`ky, ikhw, “BweI swihb jI!KV@y hovo[ ”dovyN h`Q joV ky swvDwn
eykwgr cIq] isr Jukw ky snmuK KV@ ky, vwihgurU 2 jpidAW Aivlokau; rwm ko
muKwribMd] Anuswr pwrbRhm pUrn gurdyv] jI dy ivsmwd suMdr drSn pRym nwl
krky inhwl ho gey[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie
inhwlu; jw guru dyKw swm@xy]
gurdyv jI ny bIr-rs nwl pu`iCAw, “ pwrbRhm pUrn gurdyv] siqgurU ipqw
jI dy prm ipAwry swjy invwjy BweI swihb jI!Awp jI gurU Gr ’qy cV@ ky Awey
zwlm duSmxW nUM pwxI ikauN ipAwauNdy hoN?”pUrn hMgqw dy iqAwgI inrvYr
mhWpurSW ny ieh suxidAW hI isr Jukw ky, gurU swihb jI dw BwrI Aihswn
mMnidAW ieh pyRm bynqI kIqI:- “myil lYhu dieAwl; Fih pey duAwirAw] riK
lyvhu dIn dieAwl; BRmq bhu hwirAw] hy, dIn dieAwl, dmodr rwieAw jIau]
dwsn dws’qy Awp jI dI Aimq myhr hoeI hY[ dwsn dws nUM sB dy AMdr Awp jI
dw ivsmwd nUr hI nUr ids irhw hY[ XQw:- duie duie locn pyKw] hau hir ibnu;
Aauru n dyKw] dwsndws hY murId, pUrn gurU krqwr dw[ pwxI pwvW ijs muK’c,
soeI muK dwqwr dw[ ”sdw sdw; sdw dieAwl] pwrbRhm gRIb invwj jI ny
prmpRsMn ho ky, AwpxI CwqI nwl lw ky, Gu`t ky ipAwr idqw[ XQw:- myrY min
qin pRIiq lgweI siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw] (1j`PI) h`s ky mlm f`bI
h`Q PVweI[ “vwhu vwhu jI GneIAw BweI!vwhu vwhu jI qyrI DMn kmweI!ju`g ju`g
rhI smweI!”isropwau b^S ky invwjy qy ikhw, “hy ipAwry jI!qusIN pihlW gurdyv
mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] vwihgurU mh`ly nOvyN jI dI pUrn
pRsMnqw pRwpq kIqI hY, hux dwsn dws nUM Awpxy pyRm dy v`s kr ilAw hY[ hr smyN
Ajpw jwp’c lIx rhoNgy, inhwl!inhwl!inhwl!AwpjI qoN syvw pMQI sMpRdwey
c`lygI, nwm rsIey inrml inrvYr mhWpurS pYdw hoxgy[ ”s`cy pwiqSwh jI ny
isMGW nUM ikhw, “hy ipAwry gurU ^wlsw jI!prmpUjnIk ipqw jI dy b^Sy vrW dw
sdkw, BweI swihb jI pUrn inrml inrvYr pRkwS srUp bRhm-pd nUM pRwpq ho cuky
hn[ ien@W ny Awpxw swrw jnm gurU syvw ’c lw ky, sPlw kr ilAw hY[ ien@W dI
jIvn XwqRw sPl ho cu`kI hY[ XQw:- sPl sPl; BeI sPl jwqRw] Awvx jwx
rhy; imly swDw] ”Awp jI vr imlx qoN mgroN BI syvw krdy rhy[ Awpxy gurdyv
jI dI prm pRsMnqw lY ky khvy Aw ky syvw ismrn guris`KI dw bhuq BwrI pRcwr
www.Gursevak.com 326 q`qkrw
kIqw[ Awp jI ie`Qy hI srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] rwm jI’c sdw
leI lIx ho gey[ XQw:- sUrj ikrix imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq
rlI; sMpUrnu QIAw rwm] s`cKMf nUM jwx qoN, bhuq hI sMgq iek`qR hoeI, sB ny Awp
jI dy gux cyqy krky bhuq hI vYrwg kIqw[ XQw:- nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY
lwie ipAwro] gurU sMgq DMn bwbw GneIAw swihb jI jpx l`gI, sdw leI jpdy
hn[ hy BweI GneIAw jI!Awp jI dI syvw gurmuiK au~c krxI nUM hr smyN AnMq
bwr AnMq nmskwr hI nmskwr[
bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw]) fMfauiq bMdn
Ainkbwr; srb klw smrQ] Anuswr prmpUjnIk sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr
2 nUM, hr smyN fMfauq krky, vwihgurU gurU mMnx pUjx jpx iDAwaux ArwDx vwly,
gursyvk pUrn(bRhmigAwnI) bRhmbyqy mhWpurS jI, (aUc) au~icAW purKW (qy) qoN
BI(aUcw) au~cy hn[ XQw:- bRwhmxu KqRI sUd vYs, cwir vrn cwir AwsRm hih; jo
hir iDAwvY so prDwnu] ijau cMdn inkit.vsY ihrfu bpuVw; iqau sqsMgiq
imil.piqq prvwxu] 3] Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw
Bgvwnu] jn nwnku.iqs ky crn pKwlY; jo hir jnu.nIcu jwiq syvkwxu] 4] 4])
inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco
aUcw]) bhu byAMq; aUc qy aUcw] nwnk Awps kau; Awpih phUcw] 6] BwvyN
au~icAW qoN au~cy hn, Pyr BI pUrn gurU jI nMU sB ku`J mMn ky, ApnY min ’c, sB
(qy) qoN(nIcw) nIcy(hY) hn[ XQw:- kbIr.sB qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie]
ijin AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw soie]) PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu]
gunhI BirAw.mY iPrw; loku khY drvysu] 61
bRhmigAwnI; sy jn Bey] nwnk ijn pRBu; Awip kryie] 2]) KMf bRhmMf
byAMq; auDwrxhwirAw] vwihgurU DMn siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI
&urmw rhy hn:- prmpUjnIk (bRhmigAwnI) bRhmbyqy bRhmigAwnI; sgl kI
rInw] jI, (sy) auh Bgq(jn) ipAwry s`icAwry(Bey) hoey hn, (ijn) ijn@W nUM(pRBu)
imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
DMn gurU pRmysr jI Awip b^iSS krky (kryie) krdy hn, Bwv hux gurqw
ibrwjmwn gurU swihb jI b^iSS krky, ijs dy idl idmwZ’c, ismrn gurU pRymw-
BgqI gurbwxI hr smyN Byjdy rihMdy hn, rom 2’c vsdy hn[ inrgux srgux jI
www.Gursevak.com 327 q`qkrw
dI eykqw b^S ky, aus nUM bRhmigAwnI; sgl kI rInw] bxw lYNdy hn[ jIv Awp
AOgux ivkwr iqAwg ky, sB dI crn-DUV nhIN bx skdw, Bwv sIs srbMs gurU jI
nUM Arp ky BI sB dI crn-DUV bxy] 2]
bRhmigAwnI.sgl kI rInw] siqgurU swihbwn jI nUM isr Arpx vwly, pUrn
bRhmigAwnI gursyvk jI, (sgl) swirAW(kI) dI, (rInw) crn-DUV hn[ XQw:-
sgl ryn.iehu mnu BieAw; ibnsI Ap DwrI]) imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq
nwmu; swDsMig lYn]) eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg Cwru]) jwqI
ECw pwqI ECw; ECw jnmu hmwrw] rwjw rwm kI syv n kInI; kih rivdws
cmwrw] 3] 3]) myrI KlhuN mOjVy; gurisK hMFWdy[) ivic snwqˆØI; syvku hoie]
nwnk; pxHIAw pihrY soie]) KqRI bRwhmxu.sUdu bYsu; auDrY ismir cMfwl] ijin
jwinE.pRBu Awpnw; nwnk.iqsih rvwl]) sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu.Gir Gir
suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3]
(isK polw) nK isK lau.sgl AMg; rom rom kir kwit kwit, isKn ky crn
pr vwrIAY[ Agin jlwie.Puin pIsn pIswie qWih, lY aufY pvn.huie Aink
pRkwrIAY[ jq kq isK pg DrY, gur pMQ pRwq; qwhU qwhU mwrg mY, Bsm ko
fwrIAY[ iqh pd pwdk crn, ilv lwgI rhY; dieAw kY dieAwl, moih piqq
auDwrIAY] (672.kibq) gurmuiK mhW purK BweI gurdws swihb jI vWg, gursyvk
jI pUrn bRhm igAwn nUM pRwpq ho ky BI, sB dI crn-DUV bx ky, gurU jI dy kUkr
hI bxdy hn[ ijvyN ibR`C nUM bhuqw &L l`gx qoN bhuqw hI Juk jWdw hY[ XQw:- dRüm
spUr.ijau invY; KvY ksu.ibml bIcwrh]
Awqm rsu; bRhmigAwnI cInw] siqgurU swihbwn jI qoN vroswey(bRhmigAwnI)
bRhmbyqy gurmuiK ipAwry gursyvk jI ny, bRhmigAwnI.sgl kI rInw] ho ky,
(Awqm) Awpxy Awp srUp bRhm jI dw bRhmwnMd rsu gurpRswid(cInw) pCwixAW
hY, Bwv myhrvwn gurqw ibrwjmwn gurU jI, gursbd b^S ky, irdy ’coN bRhmwnMd
AMimRq rs.muK ’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ XQw:- AMimRqu pIAw; siqguir dIAw]
Avru n jwxw; dUAw qIAw]) hir rsu pI.jn sdw iqRpqwsy; ivchu Awpu gvwey])
gurmuiK AMqir shju hY; mnu ciVAw.dsvY Awkwis] iqQY.aUNG n BuK hY; hir AMimRq
nwmu suK vwsu] nwnk.duKu suKu ivAwpq nhI; ijQY Awqm rwm pRgwsu] 16]) hir
rsu pI.jn sdw iqRpqwsy; ivchu Awpu gvwey]
www.Gursevak.com 328 q`qkrw
43.bRhmigAwnI kI; sB aUpir mieAw] Awpxy qoN AnykW bRhmigAwnI pYdw
krn vwly, inrml inrvYr pUrn(bRhmigAwnI) siqgurU swihb jI, bRhmbyqy
gursyvk jI(kI) dI, sB aUpir sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn(mieAw) ikRpw
hI ikRpw hY, Bwv kSt dyx vwly duSmx ’qy BI ikRpw krdy hn[ XQw:- pUrn pUir
rhy; dieAwl] sB aUpir; hovq ikrpwl]) mn qn AMqir; ismrn gopwl] sB
aUpir; hovq ikrpwl] ijvyN prmpUjnIk Bgq jYdyv swihb jI ny Awpxy h`Q v`Fx
vwly sMq doKI mhW hiqAwirAW ’qy ikRpw krky syvw siqkwr krvwieAw[
bRhmigAwnI qy; kCu burw n BieAw]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw] Anuswr
sB dI crn DUiV bxy qn mn Dn isr gurU swihb jI nUM Arpx vwly, pUrn
bRhmigAwnI gursyvk jI, sdw sB ’qy pUrn ikrpwl rihMdy hn[ XQw:- sB
aUpir; hovq ikrpwl] ies leI pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI(qy) qoN, iksy dw
kCu BI burw(n) nhIN(BieAw) hoieAw, huMdw[ sdw sB dw Blw hI krdy hn[
XQw:- mn mMDy; pRBu AvgwhIAw] eyih rs Bogx; pwiqswhIAw] mMdw.mUil n
aupijE; qry scI kwrY lwig jIau] 6] swKI prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI
gurmuiK ipAwry BweI mihMgw swihb jI:- Awp jI, vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy
prmpUjnIk pVdwdy mh`ly pMjvyN jI dy nwny mh`ly qIjy jI dy AnMn Bgq hoey hn[
siqgur kI syvw sPl hY; jy ko kry icqu lwie] Anuswr Awp jI pRIqm gurU jI dy
lMgr ’c, AiqAMq hI pRym nwl rIJ 2 ky ic`q lw ky SuB s`cI syvw krdy[ swDsMig
nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI] Anuswr siqgurU swihb jI dI AiqAMq
ipAwrI siqsMgqjI nUM siqgurU Amrdws swihb jI dw srUp smJdy[ XQw:- imil
sqsMgiq Koju dsweI; ivic sMgiq.hir pRBu vsY jIau] 2]) gurisKW kI hir.DUiV
dyih; hm pwpI BI giq pWih]) qpVu JwiV ivCwie; DUVI nwieAw[ Anuswr
guris`KW dI crn-DUV ’c ieSnwn krdy[ XQw:- swD kI DUir; krhu iesnwnu]
swD aUpir; jweIAY kurbwnu] BwvyN hr smyN lMgr’c syvw krdy, pr Ahwr swdw qy
bhuq hI G`t qoN G`t Ckdy, iF`f Bu`Kw r`Kdy[ syvw kridAW suAws 2 nwm BI jpdy
rihMdy[ Awp jI ’qy siqgurU swihb jI dI bhuq hI ikRpw sI[ syvw kridAW 2 rwq
nUM siqsMgqjI dy bYTx vwly q`pV’qy hI pY jWdy[ syvw ismrn’c ivsmwd lIx
rihMdy[ sRIr BwvyN bhuq hI il`sw ho igAw, pr iPr BI siqgurU swihb jI dw AQwh
pRym lUM 2’coN cmk dmk irhw sI[ sUrj cV@dy iC`pdy dw i^Awl n rihMdw[ gur kY
www.Gursevak.com 329 q`qkrw
igRih; syvku jo rhY] gur kI AwigAw; mn mih shY] Awps kau; kir kCu n
jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd iDAwvY] mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky;
kwrj rwis] syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau; hoq prwpiq suAwmI] ApnI
ik®pw; ijsu Awip kryie] nwnk.so syvku; gur kI miq lyie] 2] Anuswr Awpxw
mn gurU pRmysr jI pws byc ky, rwq idn syvw kridAW Awpxy Awp nUM ku`J BI n
jxwauNdy[ gurU pRmysr jI dw hukm sI ik ijhVw lMgr bcy auh ibAws’c pw dyxw[
ie`k idn Awp jI ibAws’c lMgr pwaux gey, qW E~Qy cor bYTy sn[ aun@W ny BweI
swihb jI nUM jUV ky.bryqI’c g`f idqw[ swrI rwq vwihgurU siqgurU Amrdws
swihb jI dw prmpiv`qR nwm jpdy rhy[
svyr nUM pRymIAW ny dyiKAw ik BweI swihb jI lMgr’c nhIN hn[ sMsy nwl
bwhr Bwl@x gey[ Awp jI nUM dyK ky nmskwr kIqI[ CyqI 2 bryqI pwsy kIqI, DMn
gurU Amrdws boly, bMDn Kol@y[ corW ny corI krnI cwhI, pr nhIN kr sky[ iml ky
vIcwirAw, “AwpW v`fI BwrI Bu`l kIqI hY, jo siqgurU swihb jI dy ipAwry
s`icAwry inrdoS is`K nUM bryqI’c g`ifAw hY[ jo jo qyry Bgq duKwey; Ehu qqkwl
qum mwrw] Anuswr AwpW swry hI mwry jwvWgy[ ies leI siqgurU swihb jI dy
crn-kmlW’qy pY ky idloN muAw&I mMgIey, jo BI fMf dyx auh BugqIey[ ” ieh
vIcwr ky sjy dIvwn’c gL’c p`ly pw ky siqgurW dy swhmxy fMfauqW krky AwpxI
BYVI krqUq d`sI[ gurU pRmysr jI ny BweI swihb jI nUM bulw ky pu`iCAw, “hy ipAwry
jI!Awp jI nUM swrI rwq bVw hI kSt hoieAw, ieh doSI hwzr hn[ ien@W nUM
ikhVI szw duAwauxI cwhuMdy hoN?”ieh sux ky, jnm mrx duhhU mih nwhI; jn
praupkwrI Awey]) bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI kI; sB aUpir
mieAw] bRhmigAwnI qy; kCu burw n BieAw] Anuswr dovyN h`Q joV isr Jukw ky,
rom 2 krky pUrn pRym sihq boly, “hy dIn dieAwl ik®pwl ik®pw iniD; pUrn Ksm
hmwry] Awp jI dI s`cI Srn Awey hn, ikRpw krky b^S ky pUrn sMq bxw lvo
jI[ ” ieh sux ky koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] jI ^Ub
h`sy qy ikhw, “DMn BweI mihMgw jI! DMn BweI mihMgw jI!Awp jI ny siqgurU swihb
jI dw mihMgw aupdyS kmw ky, Awpxw jnm gur crnW’c Arp ky, gurU jI,
siqsMgqjI dI syvw krky pUrn pRsMnqw lY ky mihMgw bxw ilAw hY[ Awp jI dy
ies praupkwr krky gurU sMgq jI’c byAMq iKmw srUp praupkwrI mhWpurS pRgt
www.Gursevak.com 330 q`qkrw
hoxgy[ ”ieh ivsmwd kOqk dyK ky, gurU ipqw jI dy suMdr ivsmwd drSn krky,
siqsMgqjI pUrn ivsmwd ho gey[ kbIrw.jhw igAwnu.qh Drmu hY; jhw JUTu. qh
pwpu] jhw loBu.qh kwlu hY; jhw iKmw.qh Awip] 155] Anuswr iKmw srUp pUrn
bRhmigAwnI jI, nwnk bRhmigAwnI Awip prmysur] vwihgurU srUp hn, jo
bRhmigAwnI qy; kCu burw n BieAw] prm au~cI su`cI AvsQw nUM kmw rhy hn[ DMn
vwihgurU gurU pRmysr jI AYsy Anq bRhmigAwnIAW nUM pYdw krn vwly hn[ DMn DMn
siqgurU, nwnk nwmu cV@dI klw] qyry Bwxy.srb`q dw Blw]
bRhmigAwnI; sdw smdrsI] bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu brsI]) hrK
sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu nwnk suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn])
shx sIl sMqM; sm imqRs´ durjnh]) swjnu dustu; jw kY eyk smwnY] Anuswr pUrn
bRhm srUp pUrn (bRhmigAwnI) siqgurU swihb jI, duSmx im`qR AmIr gRIb sB nUM
sdw(smdrsI) ie`ko jyhI idRStI nwl dyKdy hn[ ies leI(bRhmigAwnI) siqgurU
swihbwn jI dy, hir AMimRq iBMny 1loiexw; Anuswr AMimRq iB`jy 1nyqRW(kI)
dI(idRsit) ingw@ gurbwxI jI ’coN, hr smyN AMimRqu brsI jWdw hY, Bwv gurbwxI
kQw kIrqn in`qnym, swry pswry’c rwq idn AMimRq vrsw rhy hn[ ijvyN
prmpUjnIk siqgurU dUjy pwiqSwhjI jdoN smwDI qoN au~Tdy, rogIAW’qy AMimRq idRStI
pwauNdy, sB Arog ho jWdy[ XQw:- AimA idRsit.suB krY; hrY AG pwp skl
ml] kwm k®oD Aru loB moh; vis krY sBY bl] sdw suKu min vsY; duKu sMswrh
KovY] guru nv iniD drIAwau; jnm hm.kwlK DovY] su khu tl.guru syvIAY;
Aihinis shij suBwie] drsin prisAY gurU kY; jnm mrx duKu jwie] 10]) jw
kI idRsit.AMimRq Dwr; kwluK Kin auqwr; iqmr Aig´wn jwih.drs duAwr]
bRhmigAwnI; bMDn qy mukqw] bRhmigAwnI kI; inrml jugqw] DMn sRI gurU
qygbhwdr swihb jI nUM inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 nmskwrW
krn vwly, prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI bwbw mqIdws swihb jI, mOq cOrwsI
l`K jUn, AOgux hMkwr ivkwr mhW pwp dy bMDn(qy) qoN(mukqw) mukq hn[ AYsy prm
ShId pUrn ivsmwd (bRhmigAwnI) eykY rMig qq ky byqy; gursyvk jI, Ajpw jwp
inrgux bRhm jI dy srgun srUp sRI gurU qygbhwdr swihb jI dy, s`cy crn kmlW
’c (jugqw) juVy hoey(kI) dI ilv ibrqI socxI icqvxI krnI(inrml) au~jl hY,
Awry hyTW BI juVy rhy[ XQw:- ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI; inrml
www.Gursevak.com 331 q`qkrw
rIiq]) mU lwln isau; pRIiq bnI] rhwau] qorI n qUtY.CorI n CUtY; AYsI mwDo iKMc
qnI]) (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI]
1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau
qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE
nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab
qumrI; prqIiq n hoeI]
bRhmigAwnI kw; Bojnu igAwn] nwnk bRhmigAwnI kw; bRhm iDAwnu] 3]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI AMimRq
bcn &urmwauNdy hn:- {ie`k sRIrk qy dUjw Awqimk Bojn hY[ }siqgurU swihb jI
qoN vroswey(bRhmigAwnI) gursyvk jI(kw) dw pUrn bRhm jI ’c idRV pRp`k iDAwnu
juiVAw rihMdw hY, AYsy pUrn gursyvk jI, bRhmigAwnI(kw) dw Awqm iqRpqI leI
ieik inrMkwrI; nwm AwDwir] Anuswr Awqimk Bojnu pUrn bRhm igAwn hI hY[
ijvyN bwby qwrUisMG swihb jI dw Koprw lihx qoN BI iDAwn nhIN tu`tw, 22 idn
A&ur smwDI iDAwn ’c lIx bYTy ismrn krdy rhy[ XQw:- gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY]) iek dU jIBO.lK hoih; lK hovih.lK vIs] lKu lKu gyVw.AwKIAih;
eyku nwmu jgdIs] gurU swihbwn jI dy kUkr bxy, pUrn bRhmigAwnI jI nUM, siqgurU
gRMQ swihb jI bhuq hI au~cI AvsQw, rom 2 krky Ajpw jwp b^Sdy hn[ sRIr
dy AMgW dI su`D Bulw ky hr smyN q`qW’coN BI jwp suxwauNdy hn[ inmK inmK; Twkur
nmskwrY] Anuswr vwihgurU jI nUM nmskwrW hI nmskwrW hr smyN krn dI b^iSS
krdy hn[ AMdr bwhr gursbdW ArQW sihq, siqgurU swihbwn jI dy, AnykW
srUpW dy suMdr drSn b^Sdy rihMdy hn[ AsMK bRhmMf sUrj cMd sB Akwr
vwihgurU jI dy srgun srUp qy inrgun bRhm jI AnMq AsMK pRkwS sihq jwp
krdy idKwauNdy hn[ AYsI ibsmY ibsm ibsmwd AvsQw b^Sdy hn ij`Qy aUNG Bu`K
nhIN hY[ XQw:- gurmuiK AMqir shju hY; mnu ciVAw dsvY Awkwis] iqQY.aUNG n
BuK hY; hir AMimRq nwmu suK vwsu] nwnk.duKu suKu ivAwpq nhI; ijQY Awqm rwm
pRgwsu] 16] ij`Qy AsMK bRhmMf dy mwlk jI dw rom 2’c vwsw hY, au~Qy Bu`K ik`Qy
hY?sUK mhl; jw ky aUc duAwry] qw mih vwsih; Bgq ipAwry] Anuswr so gurqw
ibrwjmwn siqgurU swihb jI, bRhmigAwnI kw; Bojnu igAwn] vwlI bhuq hI au~cI
AvsQw b^Sdy hn] 3]
www.Gursevak.com 332 q`qkrw
bRhmigAwnI; eyk aUpir Aws] bRhmigAwnI kw; nhI ibnws] sMswrI jIAW dI
Aws, sbMDIAW v`ifAW bMidAW ’qy huMdI hY, pr gurU jI qoN vroswey, hr smyN swihb sRI
gurU goibMdisMG ^wlsy jI nUM cyqy krn vwly, Drm leI sB ku`J kurbwn krn vwly,
Awpxy jYsy AnykW bRhmigAwnI swjx vwly(bRhmigAwnI) syvk jI dI, eyk vwihgurU
jI aUpir Aws huMdI hY[ XQw:- iks hI koeI koie; mM\u inmwxI ieku qU] ikau.n
mrIjY roie; jw lgu.iciq n AwvhI] 1]) pRB bwh pkir.ijsu mwrig pwvhu; so quDu
jMq imlwis] 1] Avr Et mY koie n sUJY; iek hir kI Et mY Aws]) iks hI DVw
kIAw; imqR suq nwil BweI] iks hI DVw kIAw; kuVm sky nwil jvweI] iks hI
DVw kIAw; iskdwr cauDrI.nwil AwpxY suAweI] hmwrw DVw; hir rihAw smweI]
ies leI bRhmigAwnI jI kw(ibnws) nws nhI huMdw, ikauN jo bUMd dy smuMdR’c lIx hox
vWg AibnwsI suK; Awpn Awsn] AibnwsI bRhm jI’c lIx ho jWdy hn[ XQw:-
inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) hir ky syvk.jo hir Bwey; iqn@ kI
kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]) sMq qumwry.qumry
pRIqm; iqn kau.kwl n Kwqy] rMig qumwrY lwl Bey hY; rwm nwm ris mwqy]
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] {Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI vwihgurU jI srUp huMidAW, Awpxy pRymI is`K b`icAW nUM Bwau-BgqI dI dwq
b^SidAW, vwihgurU jI ’c lIx krn leI, grIbI gdw hmwrI] KMnw sgl rynu
CwrI] AiqAMq hI grIbI kmw ky &urmw rhy hn:- }siqgurU swihbwn jI qy siqgurU
swihbwn jI qoN vroswey(bRhmigAwnI) bRhmbyqy gursyvk jI(kY) dy AMdr bwhr AnMq
bRhmMf AMdr sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn grIbI hI gRIbI(smwhw) smweI hoeI
hY[ grIbI dw hr smyN(smwhw) AnMd hY[ XQw:- Krcu Kjwnw nwm Dnu; ieAw Bgqn
kI rwis] iKmw grIbI And shj; jpq rhih guxqws] Kylih ibgsih And isau;
jw kau hoq ik®pwl] sdIv gnIv suhwvny; rwm nwm igRih mwl] Kydu n dUKu.n fwnu
iqh; jw kau ndir krI] nwnk. jo pRB BwixAw; pUrI iqnw prI] 18]) Andu
grIbI swDsMig; ijqu pRB iciq Awey] jil jwau eyhu bfpnw; mwieAw lptwey])
grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI]) moih mskIn; pRBu nwmu ADwru] Kwtx
kau; hir hir rojgwru]) nwnku grIbu; bMdw jnu qyrw] rwiK lyie; swihbu pRBu myrw]
44.bRhmigAwnI.praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] Anuswr

www.Gursevak.com 333 q`qkrw


lUM 2 krky gRIbI ’c lIx siqgurU swihbwn jI dy syvk pRymI pUrn bRhmigAwnI
q`qbyqy jI dy mn ’c, (praupkwr) (pr+aupkwr) (pr) prwey Bwv duSmx ’qy BI
prauupkwr krn dw(aumwhw) auqSwh hY[ XQw:- jnm mrx duhhU mih nwhI; jn
praupkwrI Awey] jIA dwnu dy BgqI lwiein; hir isau lYin imlwey]) praupkwru
inq icqvqy; nwhI kCu poc]) hir nwmu dIAw.guir praupkwrI; Dnu DMnu gurU kw
ipqw mwqw] hMau siqgur Apuxy kMau.sdw nmskwrI; ijqu imilAY.hir nwmu mY
jwqw] 16]
swKI:- mhwn praupkwrI DIrjDwrI pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw krmisMG
swihb jI, sMq lwlisMG swihb jI dI pltn, 1857eI: Zdr smyN id`lI phuMcI[
praupkwrI bwbyjI bLdI A`g’coN bMidAW nUM k`F 2 ky sRI gurduAwry swihb jI C`f
AwauNdy[ ie`k Gr nUM A`g l`gx qoN, ie`k mwqw bUhy A`gy KV@I au~cI 2 cIkW mwr ky,
inrMkwr jI A`gy pRym bynqIAW kr rhI sI[ “hy vwihgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI!dwsndwsI gRIbxI dy b`cy dI A`g qoN r`iKAw kro[ ijvyN Bgq pRhlwd swihb jI
nUM qpdy QMm@ qoN r`iKAw sI[ ”ieqny nUM sMq mhW purS jI cly gey[ praupkwrI
sMqW ny DIrj dy ky ikhw, “vwihgurU 2 kho!praupkwrI bwby jI ny AwpxI p`g nwl
do pauVIAW bMn@IAW[ Coty sMq lwlisMG swihb jI ny ikhw, “bwbw jI!A`g jorW’qy
hY, cubwry’qy n cV@o[ bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] bwbwjI vwihgurU 3 jI jp
ky, nh iblµb DrmM iblµb pwpM] Anuswr bVy jmwl jlwl aumwh auqSwh nwl
cubwry ’qy cV@ gey[ ipAwry b`cy nUM cwdry ’c pw ky, AwpxI kMf mgr bMn@ ilAw[
DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI!DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb
jI!jpidAW 2, CyqI 2 hyTW Aw gey[ b`cw mwqw jI nUM dy ky hor iksy nUM A`g qoN
bcwaux leI A`gy cly gey[ “ju`g 2 ijauNdy rho!” mwqwjI AsIsW idMdI 2 r`jy hI
nw, “DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI!DMn siqgurU swihb jI dy pUrn
bRhmigAwnI, bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] mhWpurS gursyvk jI BI DMn
hn[”
bRhmigAwnI kY; nwhI DMDw] bRhmigAwnI; ly Dwvqu bMDw]) kbIr kUkru.rwm
ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau] Anuswr siqgurU
swihbwn jI dy bxy kUkr pUrn (bRhmigAwnI) q`qbyqy gursyvk jI(kY) dy mn bwxI
sRIr ’c, (DMDw) mwiekI jMjwl durmiq ivkwr nwhI hY[ XQw:- mwieAw DMDw
www.Gursevak.com 334 q`qkrw
DwvxI; durmiq kwr ibkwr]) DMDw Dwvq rih gey; mn mih sbdu Anµdu] durjn
qy swjn Bey; Byty gur goivMd]) kir ikrpw.dIE moih nwmw; bMDn qy Cutkwey] mn
qy ibsirE.sglo DMDw; gur kI crxI lwey] ij`Qy rom 2 ’c ivsmwd srb ivAwpI
inmRqw hlImI gRIbI iKmw inrlypqw praupkwr inRivkwrqw, srb kI ryx; hovIjY]
Awid AsMK guxW dIAW Anq klW dy AsMK pRkwS srUp Anqklwvwn pUrn
myhrvwn vwihgurU jI dw vwsw hY, au~Qy cwnx hI cwnx hY, hMkwr ivkwr pwp DMMDw
nhIN hY, ikauNik siqgurU swihbwn jI ny Awpxy syvk bRhmigAwnI jI dy, mwieAw
DMDw DwvxI; durmiq kwr ibkwr] Anuswr durmiq ivkwrW rUpI Koty DMDy ’c,
(Dwvqu) DwauNdy mn qn nUM Awpxy v`s ’c(ly) lY ky, pRym rUpI sMgL nwl(bMDw) bMn@
ilAw hY[ vw siqgurU swihb jI ny, Awpxy swjy invwjy pUrn bRhmigAwnI jI dw
mn qn isr(ly) lY ky, pwpW jUnW kStW ’c(Dwvqu) DwauNdy mn qn nUM, Awpxy pUrn
pRym dy vsIkwr krky(bMDw) bMn@ ilAw[ XQw:- swcw swihbu, sd imhrvwx] bMDu
pwieAw myrY siqguir pUrY; hoeI srb kilAwx] jykr mn v`s n hovy, BwvyN sRIr
ivhlw hI rhy, pr iPr BI mn DMdy ivkwr icqvdw rihMdw hY[ bRhmigAwnI jI
swirAW dI DUV bx ky, gRIbI ’c smwey BwvyN AnykW praupkwr krn, iPr BI Awp
nhIN jxwauNdy, hMgqw dw ie`k sMklp BI nhIN krdy[ ies leI mn krky DMDw nhIN
icqvdy, sRIr krky BI mwiekI DMdy qoN mukq hn, ikauN jo ivsmwd gurU syvw ismrn
gRIbI praupkwr’c lIn hn[ XQw:- bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
bRhmigAwnI kY; hoie su Blw] bRhmigAwnI; suPl Plw]) mn quAwnw; qU
kudrqI AwieAw] sg nwnk dIbwn msqwnw; inq cVY svwieAw] Anuswr siqgurU
swihbwn jI dy kUkrbxy, bRhm ky byqy.sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] Anuswr
bRhm byqy (bRhmigAwnI) gurBgq gursyvk kbIr swihb jI Awid, (suPl)
(su+&l) (su) sRySt gurU pRymw-BgqI sihq bRhmigAwn gurbwxI aucwrn kQw
kIrqn isKwaux krn krwaux nwm jpx jpwaux rUpI &l krky suPl(Plw) &ly
hn[ ies leI bRhmigAwnI jI(kY) dy pwsoN, (su) BlI pRkwr, sRySt DMn DMn
siqgurU nwnk nwm cV@dI klw[ qyry Bwxy srb`q dw Blw[ Anuswr srb`q dw Blw,
inrXqn hI hr smyN hoie irhw hY[ aunW@ dy AnykW pRymI, Bjn kridAW aunW@ dy
crn-kmlW nwl juVdy hn[ ikRpw krky Awpxy suMdr drSn b^Sdy hn[ aun@W dI
www.Gursevak.com 335 q`qkrw
kurbwnI ieiqhws js FwfI kQwkwr hr smyN suxwauNdy rihMdy hn[ hr smyN hr jgHw
gurbwxI pV@I pV@weI ilKI ivcwrI jWdI hY[ ieauN ju`g ju`g Blw huMdw hY[
bRhmigAwnI sMig; sgl auDwru] nwnk bRhmigAwnI; jpY sgl sMswru] 4])
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU nwnk dyv gurU grMQ jI mwinE;
prgt gurW kI dyh[ jI &urmwauNdy hn:- siqgurU swihbwn jI dy gRIb
kUkr(bRhmigAwnI) bRhmbyqy gursyvk jI nUM, bRhmigAwnI sgl kI rInw]) nwnk
bRhmigAwnI; Awip prmysur] mMn pUj ky, (sgl) swrw sMswru KMf bRhmMf, hr
smyN(jpY) jpdy rihMdy hn, AYsy r`b rUp gursyvk bRhmigAwnI jI sMig Bwv s`cy
crnkmlW ’c rih ky, inSkwm syvw ismrn bMdgI AwigAw mMn ky, (sgl)
swirAW jIAW dw, AOguxW ivkwrW jmW jUnW qoN(auDwru) Cutkwr ho jWdw hY] 4]
XQw:- pRB ky syvk; sgl auDwrn]) DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu
jgqu qrwieAw]) hir jn; sgl auDwry sMg ky]) kiljugu; auDwirAw gurdyv] ml
mUq mUV.ij muGd hoqy; siB lgy qyrI syv]
bRhmigAwnI kY; eykY rMg]) kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry
jyvrI; jh iKMcY qh jwau] Anuswr siqgurU swihbwn jI dy kUkr
pUrn(bRhmigAwnI) q`qbyqy jI(kY) dy rom 2 ’c, (eykY) ie`k Akwl purKu jI dw,
sRb ivAwpI mhW ivsmwd(rMg) kOqk hY, Bwv iqQY nwd ibnod; kof Anµdu] Anuswr
vwihgurU jI, Awpxy AnykW srgux srUp Dwr ky, drSn b^Sdy hn, ipAwrI crcw
krdy hn[ iKn’c koRVW bRhmMfW nUM auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp ho rhy
hn[ AwpxI rcI AnMq bRhmMf dI rcnw smyq, vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM, hr
smyN jpdy rihMdy hn[ jo jo ricE; su iqsih iDAwiq] dy ivsmwd kOqk dyK ky,
ivsmwd rihMdy hn[ vw (eykY) ie`k Akwl purKu jI dw sRb ivAwpI mhW ivsmwd
pRym rMg ciV@Aw hY, (eykY) ie`k vwihgurU jI dy(rMg) AnMd ’c lIx, ie`k vwihgurU
jI dw rMg rUp hn[ XQw:- lwl rMgu iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.kdy n
hoveI; nh lwgY dwgw] 1]
bRhmigAwnI kY; bsY pRBu sMg]) imit gey bYr Bey sB ryn] Anuswr siqgurU
swihbwn jI dI crn-DUV bxy, inrml inrvYr bRhmigAwnI gursyvk jI (kY)
dy(sMg) nwl, AMdr bwhr, (pRBu) AsMK pRkwS srUp Ajpw jwp inrgun ivAwpk
bRhm jI qy srgun srUp jI (bsY) vsdy hn, Bwv swiKAwq hn[ XQw:- bRhm
www.Gursevak.com 336 q`qkrw
mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] vw bRhmigAwnI
gursyvk jI(kY) dy sMg, AMdr bwhr AnMq bRhmMf’c, hr smyN(pRBu) Ajpw jwp
vwihgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy AnMq srgun srUp(bsY) vsdy hn[ vw pRBu
kY sMg bRhmigAwnI jI(bsY) vsdy hn[ XQw:- nwmdyv; hir jIau bsih sMig])
hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin
Jok] 1])
bRhmigAwnI kY; nwmu AwDwru] ijvyN AmlI dw ADwr A&Im hY, iqvyN siqgurU
swihbwn jI dy nwm dy ADwr rihx vwly, pUrn sMqoKI(bRhmigAwnI) bRhmbyqy
gursyvk jI(kY) dy rom 2’c, s`cy im`Ty hir hir nwmu Amolw] nwmu jI dw AwDwru
hY[ XQw:- ieik inrMkwrI; nwm AwDwir]) eyk Et; eyko AwDwru]) hir hir nwmu;
myrw AwDwru]) nwmu vrqix.nwmo vwlyvw; nwmu nwnk pRwn ADwrw]) swcw nwmu; myrw
AwDwro] swcu nwmu ADwru myrw; ijin BuKw siB gvweIAw] kir sWiq suK min
Awie visAw; ijin ieCw siB pujweIAw] sdw kurbwxu kIqw gurU ivthu; ijs dIAw
eyih vifAweIAw] khY nwnku.suxhu sMqhu; sbid Drhu ipAwro] swcw nwmu; myrw
AwDwro] 4]
bRhmigAwnI kY; nwmu prvwru] 1.bRhmigAwnI gursyvk jI(kY) dy AMdr bwhr,
(nwmu) AnMq klW sihq, AnMq pRkwS hI pRkwS ivsmwd ivAwpk inrgun srgun
vwihgurU jI hI prvwru hn[ Bwv prmpUjnIk s`cy vwihgurU jI, Awpxy AnMq
srgun srUp Dwr ky, drSn b^Sdy rihMdy hn[ ivsmwd ivAwpk krxw mudqw mYqRI
aupyiKAw rUp BYxW, sRb ivAwpI ivsmwd siq vYrwg ibbyk aupRoK igAwn rUpI Brw,
gurbwxI jI’c lIn bRhmwkwr sRySt miq mwqw, sRb ivAwpI mhW ivsmwd sMqoK
rUpI ipqw, gurU pRymw-BgqI sihq inrgun srgun jI dI eykqw vwlI inRivkwr Su`D
bu`DI kwmix, mhW ivsmwd sRb ivAwpI sihj DIrj jq Awid spu`qR hn[ ieh
ivsmwd SuB guxW rUpI pirvwr hY[ vw 2.bzurg gurmuiK, ipqw dwdy pVdwdy hn,
guris`K gur BweI Brw hn, gurmuiK bRhmigAwnxw BYxW mwqwvW hn[ lUly lMgVy
AnwQ gRIb ruLx vwly ividAwrQI spu`qR hn[ ijn@W nUM bRhmiv`idAw b^S ky,
Awpxw hI srUp bxw lYNdy hn[ ieh siqsMgq rUpI prvwru hY[ sB siqsMgqjI nUM,
gurU rUp smJ ky, hr smyN idloN ipAwr siqkwr nmskwr krdy rihMdy hn[ swDU
sMq irSqydwr prwhuxy AwauNdy hn, ijnW nwl iml ky gurSbd kQw kIrqn bRhm
www.Gursevak.com 337 q`qkrw
ivcwr krdy rihMdy hn[ jIvq mr ky, Awpxy Awp nUM sB qoN mMdw smJ ky, sB dI
crn-DUV bxky, ihq ipAwr nwl sB dI SuB s`cI syvw pUrn pRym cwA auqSwh nwl
krdy krwauNdy, eyk nwm AwDwr rihMdy hn[ XQw:- thl krau.qyry dws kI; pg
Jwrau bwl] msqku Apnw Byt dyau; gun sunau rswl]) eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie
rhy; sB kI pg Cwru] vw 3.jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] Anuswr siqgurU
swihbwn jI dy ^ry ipAwry s`cy crn-kml c`tx vwly, pUrn bRhmigAwnI gursyvk
jI(kY) dy AMdr bwhr, (nwmu) gurbwxI gursbd jI Awpxy A`KrW ArQW AnMq qyz
pRkwS sihq, SuB s`cw prvwru hn, jo hr smyN drSn b^S ky, inhwl krdy rihMdy
hn[ vw cMdRmW audwLy jo AiqAMq suMdr sohxw pRkwS huMdw hY, aus nMU prvwr kihMdy
hn[ pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI(kY) dy audwLy AMdr bwhr dsW idSW ’c, (nwmu)
inrgun bRhm jI AnMq qyz pRkwS dw SuB s`cw prvwru Bwv pRkwS hY[ XQw:-
bRhmigAwnI kY; min hoie pRgwsu] jYsy; Dr aUpir Awkwsu]
bRhmigAwnI; sdw sd jwgq] bRhmigAwnI; AhMbuiD iqAwgq]) jYdyv
iqAwigE AhMmyv] Anuswr hMkwr iqAwgx vwly siqgurU swihbwn jI dy pRymI,
bRhmigAwnI gursyvk jI, (AhMbuiD) (AhM+buiD) (AhM) hMgqw vwlI(buiD)
bu`DI(iqAwgq) iqAwg idMdy hn[ swirAW dI crn-DUV bx jWdy hn[ Apuny Twkur
kI; hau cyrI] crn ghy.jgjIvn pRB ky; haumY mwir inbyrI] Anuswr siqgurU
swihbwn jI dI cyrI bx ky, im`Ty crnkmlW nUM Awpxy AMdr vswaux vwly
pUrn(bRhmigAwnI) bRhmbyqy gursyvk jI, (bRhmigAwnI) siqgurU swihb jI sd sdw
hI Ajpw jwp gurU pRymw-BgqI’c lIx, inrgun srgun dI eykqw sihq, pUrn
bRhmigAwn’c(jwgq) jwgdy rihMdy hn[ XQw:- gurisK jogI jwgdy; mwieAw AMdir
krin audwsI] kMnI muMdrW mMqR gur; sMqW DUiV ibBUq sulwsI] iKMQw.iKmw hMFwvxI;
pRym pqR Bwau Bugiq iblwsI]) siqguru jwgqw hY dyau]) ieko siqguru jwgqw; horu jgu
sUqw moih ipAwis] siqguru syvin.jwgMin sy; jo rqy sic nwim guxqwis]) gurmuiK
jwig rhy; cUkI AiBmwnI rwm] Anidnu Boru BieAw; swic smwnI rwm] swic smwnI.
gurmuiK min BwnI; gurmuiK swbqu jwgy] swcu nwmu AMimRqu guir dIAw; hir crnI ilv
lwgy] pRgtI joiq.joiq mih jwqw; mnmuiK Brim BulwxI] nwnk.Boru BieAw mnu
mwinAw; jwgq rYix ivhwxI]) shj Bwie imlIAY; suKu hovY] gurmuiK jwgY; nId n
sovY]) mnmuiK sUqw; mwieAw moih ipAwir] gurmuiK jwgy; gux igAwn bIcwir] sy jn
jwgy; ijn nwm ipAwir] 1]
www.Gursevak.com 338 q`qkrw
bRhmigAwnI kY min; prmwnµd] bRhmigAwnI kY Gir; sdw Anµd]) CCw; Cohry
dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry] Anuswr siqgurU swihbwn jI dy dwsndwsy
pinhwry pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI(kY) dy min’c, (prmwnµd) v`fy bRhmwnMd
rs srUp bRhm jI vsdy hn[ ies leI khu nwnk; hm nIc krMmw] srix pry
kI; rwKhu srmw] siqgurU swihbwn jI dI Srx pYx vwly bRhmigAwnI jI(kY) dy
sRIr rUpI Gir vw siqsMgq rUpI Gir vw AMdr bwhr AnMq bRhmMf AMdr pRkwS
srUp ivsmwd ivAwpk bRhm rUpI Gir ’c, sdw Anµd hI AnMd hY[ XQw:- hir
rsu pI.jn sdw iqRpqwsy; ivchu Awpu gvwey]) jrw mrw.nh ivAwpeI; iPir.dUKu n
pwieAw] pI AMimRqu AwGwinAw; guir.Amr krwieAw]) iqRpiq AGwvnu; swcY
nwie] ATsiT mjnu; sMq DUrwie] 2]) iqRpiq BeI; scu Bojnu KwieAw] min qin
rsnw; nwmu iDAwieAw]) hir Bgiq Kjwnw bKisAw; guir nwnik.kIAw pswau
jIau] mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq AGwie jIau] jo gur dIsY isKVw;
iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) hir gux gwie.sdw iqRpqwsI; iPir.BUK n lwgY
Awey] dh idis pUj hovY hir jn kI; jo hir hir nwmu iDAwey]) iqRpiq
AGwey.pyiK pRB drsnu; AMimRq hir rsu.Bojnu Kwq] crn srn nwnk pRB qyrI;
kir ikrpw sMq sMig imlwq]
bRhmigAwnI; suK shj invws] nwnk bRhmigAwnI kw; nhI ibnws] 5]
prmpUjnIk vwihgurU pMjvyN siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-
prmpUjnIk gurU pRmysr jI qoN vroswey, hMgqw vwlI bu`DI iqAwg ky srb dI crn-
DUV bxy, pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI, ie`k vwihgurU jI ’c AByd, nwm dy ADwr
nwm rUpI prvwru sihq, bRhmigAwn ’c jwgidAW, prmwnMd ’c sdw lIx, srb
ivAwpI ivsmwd Awqm suK sihq, (shj) SWqI, DIrj, sMqoK, bRhmigAwn
Aibnws shj AvsQw’c, sdw invws krdy hn[ ies leI (bRhmigAwnI) ieik
inrMkwrI; nwm AwDwir] bRhmbyqy gursyvk jI kw kdy BI(ibnws) nws nhI huMdw,
ikauN jo AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn] AvsQw
nUM pRwpq ho jWdy hn] 5] XQw:- inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI])
keI koit; kIey icr jIvy]) pWc brK ko.AnwQu DR¨ bwirku; hir ismrq Amr
Atwry]) bRhmigAwnI sd jIvY; nhI mrqw]) keI koit; nwm rsu pIvih] Amr
Bey; sd sd hI jIvih]) jrw mrw.nh ivAwpeI; iPir dUKu n pwieAw] pI AMimRqu
www.Gursevak.com 339 q`qkrw
AwGwinAw; guir. Amr krwieAw]) Amr Bey, Amrwpdu pwieAw] swDsMig;
nwnk hir iDAwieAw]) hir ky syvk.jo hir Bwey; iqn@ kI kQw.inrwrI ry] Awvih
n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry] dwqw qy Bgq sUrmw iqMny j`g ijauNdy
Aw[
bRhmigAnI; bRhm kw byqw]) hm inrgunIAwr; nIc Ajwn] nwnk qumrI
srin; purK Bgvwn] Anuswr inrgun nIc Ajwn bx ky, hr smyN siqgurU
swihbwn jI dI Srx pYx vwly, jh srb klw; Awpih prbIn] AvsQw nUM pRwpq,
pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI, (bRhm) inrgun inrMkwr pRkwS hI pRkwS ivsmwd
ivAwpk srUp(kw) dy(byqw) jwxU hn, ikauN jo aun@W nUM pUry gurU jI ny Ajpw jwp ’c
lIxqw b^SI hY[ XQw:- guru pUrw; myrw guru pUrw] rwm nwm jip.sdw suhyly; sgl
ibnwsy rog kUrw]) qwpu gvwieAw; guir pUry] vwjy Anhd qUry]
bRhmigAwnI; eyk sMig hyqw] ijvyN m`CI dw pwxI nwl pRym hY, iqvyN nYnI
dyKau.gur drsno; gur crxI mQw] Anuswr siqgurU swihb jI dy s`cy crn-
kmlW’qy hr smyN m`Qw r`Kx vwly, pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI, vwihgurU mh`ly
pMjvyN jI dw, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] eyk vwihgurU
jI nwl hI, srb ivAwpI Anqklwvwn ivsmwd AQwh(hyqw) pRym hY[ XQw:- mInu
pkir PWikE Aru kwitE; rWiD kIE bhu bwnI] KMf KMf kir.Bojnu kIno; qaU.n
ibsirE pwnI]) rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn hyqu inrbwxI[ drsnu dyiK
pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ sbdu suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq
Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ gur
aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj
smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn ivthu; kurbwxI[) khw BieE; jau qnu BieE
iCnu iCnu] pyRmu jwie; qau frpY qyro jnu] ijvyN vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU
mh`lw pMjvW jI, kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw]
Anuswr sRb ivAwpI mhW ivsmwd Drm dy inSwn swihb, vwihgurU jI dy pUrn Bgq
jI DMn hn!kilXug nUM, gurU mrXwdw gurbwxI ipAwrI is`KI b^Sx leI, sMq
doKIAW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy 2
ryqy’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpivqR SuB s`cy mhwn praupkwrI sIs’qy
puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[
www.Gursevak.com 340 q`qkrw
bRhmigAwnI kY; hoie AicMq]) icMqw Cif.AicMqu rhu; nwnk lig pweI]
Anuswr prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dy s`cy crnI l`g ky, AicMq rihx vwly,
s`cy gursyvk bRhmigAwnI jI(kY) dy ividAwrQIAW siqsMgIAW syvkW qy aun@W dI
AwpxI, (AicMq) icMqw rihq Amr izMdgI(hoie) huMdI hY, ikauN jo, rom 2’c
vwihgurU jI vsy hoey hn, srb`q dy Bly ihq, Anyk praupkwr AicMq hI krdy
hn[ XQw:- BYrau mhlw 5] siqguir mokau; kIno dwnu] Amol rqnu; hir dIno
nwmu] shj ibnod; coj Awnµqw] nwnk kau; pRBu imilE AicMqw] 1] khu nwnk;
kIriq hir swcI] bhuir bhuir; iqsu sMig mnu rwcI] 1] rhwau] AicMq hmwrY;
Bojn Bwau] AicMq hmwrY; lIcY nwau] AicMq hmwrY; sbid auDwr] AicMq hmwrY;
Bry BMfwr] 2] AicMq hmwrY; kwrj pUry] AicMq hmwrY; lQy ivsUry] AicMq hmwrY;
bYrI mIqw] AicMqo hI; iehu mnu vis kIqw] 3] AicMq pRBU; hm kIAw idlwsw]
AicMq hmwrI; pUrn Awsw] AicMq hm@w kau; sgl isDWqu] AicMqu hm kau; guir
dIno mMqu] 4] AicMq hmwry; ibnsy bYr] AicMq hmwry; imty AMDyr] AicMqo hI;
min kIrqnu mITw] AicMqo hI; pRBu Git Git fITw] 5] AicMq imitE hY; sglo
Brmw] AicMq visE; min suK ibsRwmw] AicMq hmwrY; Anhq vwjY] AicMq hmwrY;
goibMdu gwjY] 6] AicMq hmwrY; mnu pqIAwnw] inhcl DnI; AicMqu pCwnw] AicMqo
aupijE; sgl ibbykw] AicMq crI hiQ; hir hir tykw] 7] AicMq pRBU; Duir
iliKAw lyKu] AicMq imilE; pRBu Twkuru eyku] icMq AicMqw sglI geI] pRB nwnk
nwnk nwnk meI]) AicMq kMm krih.pRB iqn ky; ijn hir kw nwmu ipAwrw] gur
prswid sdw min visAw; siB kwj svwrxhwrw]
bRhmigAwnI kw; inrml mMq] prmpUjnIk(bRhmigAwnI) siqgurU swihbwn
jI(kw) dw prmpiv`qR SuB s`cw(mMq) aupdyS, vwihgurU mMqR, gurbwxI jI, (inrml)
au~jl pRkwS srUp sRb ivAwpI bRhm jI hI hn[ inrml inrml; inrml qyrI
bwxI] Git Git sunI sRvn; bK´wxI]) vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru
n koie] vwhu vwhu Agm AQwhu hY; vwhu vwhu scw soie]) vwihgurU gurmMqR hY; jip
haumY KoeI[ Awpu gvwey Awip hY; gux guxI proeI] 2])
bRhmigAwnI; ijsu krY pRBu Awip] bRhmigAwnI kw; bf prqwp] (pRBu) koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU mh`lw pihlw jI, ijsu
Awpxy ipAwry gursyvk jI nUM, pRymw-BgqI sihq, pUrn bRhmigAwn b^S ky,
www.Gursevak.com 341 q`qkrw
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI syvk Awip bnwauxw(krY) krdy
hn, aus pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI(kw) dw(bf) v`fy qoN v`fw qyz prqwp ho jWdw
hY[ XQw:- lhxy DirEnu.Cqu isir; kir isPqI.AMimRqu pIvdY] miq gur Awqm dyv
dI; KVig joir prwkuie jIA dY]) lhxy dI PyrweIAY; nwnkw dohI KtIAY] joiq Ehw
jugiq swie; sih kwieAw Pyir pltIAY]) bRhmigAwnI kI soBw; bRhmigAwnI bnI]
nwnk bRhmigAwnI; srb kw DnI] 8] 8]
bRhmigAwnI kw drsu; bfBwgI pweIAY] prmpUjnIk AkwlpurKu jI dI ikRpw
duAwrw, pUrn bfBwgI bRhmigAwnI pUrn gurU jI(kw) dw, prmpiv`qR suMdr
mnohr(drsu) drSn, (bfBwgI) v`fy BwgW krky hI(pweIAY) pweIdw hY, Bwv drSn
hI v`fy Bwg hn[ prmpUjnIk gurU pRmysr jI hI bfBwgI hn, ijn@W dy prmpiv`qR
drsn krky, SuB s`cy crnIN pY ky, mMdBwgy BI v`fBwgy bxdy hn[ XQw:- guru boihQu;
vfBwgI imilAw] nwnk dws sMig; pwQr qirAw]) shs isAwnp; lieAw n
jweIAY] nwnk.AYsw guru; bfBwgI pweIAY]) siqgur drsin; Agin invwrI]
siqgur Bytq; haumY mwrI] siqgur sMig; nwhI mnu folY] AMimRq bwxI gurmuiK bolY]
1]) drsin qyrY; Bvn punIqw] Awqm gVu ibKmu; iqnw hI jIqw] qum dwqy qum purK
ibDwqy; quDu jyvfu, Avru n sUrw jIau] 3]) drsnu pyKq; Bey punIqw] sgl auDwry;
BweI mIqw] Agm Agocru suAwmI Apunw; gur ikrpw qy.scu iDAweI jIau] 2])
drsnu dyKq; doK nsy] kbhu n hovhu.idRsit Agocr; jIA kY sMig bsy] 1]) drsn
dyKq hI, suiD kI n suiD rhI; buiD kI n buiD rhI, miq mY n miq hY[
bRhmigAwnI kau; bil bil jweIAY] prmpUjnIk pUrn(bRhmigAwnI) gurU sMq
gursyvk jn (kau) nUM, pUrn bRhm srUp mMn ky, (bil) kurbwn(bil)
bilhwr(jweIAY) jwxw krIey[ XQw:- myry rwm.hir jn kY; hau bil jweI] kysw kw
kir cvru Fulwvw; crx DUiV muiK lweI]
bRhmigAwnI kau; Kojih mhysur] nwnk; bRhmigAwnI Awip prmysur] 6]) KMf
bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihb mhwrwj
gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI, sdw ivsmwd rMg’c lIn &urmw rhy hn:-
siqgurU swihbwn jI dy swjy invwjy gursyvk pUrn bRhmigAwnI jI, Awip hI prmysur
srUp hn[ XQw:- bRhmigAwnI; Awip inrMkwru] AYsy (mhysur) vwihgurU srUp
pUrn(bRhmigAwnI) bRhmbyqy gursyvk jI dy prmpiv`qR nUrwnI suMdr drSnW(kau) nUM,
(mhysur) vwihgurU jI Awp Kojdy hn[ XQw:- kbIr.mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw
www.Gursevak.com 342 q`qkrw
nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr kbIr] vw vwihgurU jI srUp pUrn
bRhmigAwnI bRhmbyqy gursyvk jI dy prmpiv`qR nUrwnI suMdr drSnW(kau) nUM,
(mhysur) iSvjI BI (Kojih) Kojdy hn] 6] hry 2 Gwh, suMdr dr`^qW vwly rmxIk
kudrqI iekWq AsQwn nUM, iSv jI ny dovyN h`Q joV ky, bVy hI Adb siqkwr nwl
ivsmwd iekwgR ho ky m`Qw tyikAw[ pwrbqI mweI jI ny dovyN h`Q joV ky p`uiCAw,
“hy BoLy nwQ jI!ieh iks nUM m`Qw tyikAw hY?”&urmwieAw, “A`j qoN sO swl
pihlW, Bwxw mMnx vwly pUrn bRhmigAwnI mhWpurS jI ny ies AsQwn’qy k`uJ smW
ivsmwd rMg ’c jwp kIqw sI[ ies leI ies AsQwn nUM m`Qw tyikAw hY[ ”
bRhmigAwnI kI; kImiq nwih] bRhmigAwnI kY; sgl mn mwih])
bRhmigAwnI; srb kw Twkuru]) bRhmigAwnI; Awip inrMkwru] pUrn
bRhmigAwnIjI, Awp Twkur inrMkwr huMidAW, bRhmigAwnI sgl kI rInw])
bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] hn, ies leI
siqgurU swihbwn jI qoN vroswey, pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI(kI) dI koeI BI
kImiq nwih hY[ ijvyN BweI dieAwlw jI Awpxy cojI pRIqm vwihgurU mh`ly nOvyN jI
qoN, gur kau; kurbwnu jwau hW] Anuswr.kurbwn huMidAW, Ajpw-jwp’c lIx, pUrn
isdk Brosy nwl sumyr prbq vWg Afol, au~bldI dyZ’c hux bYT rhy hn[ ies
leI AYsy(bRhmigAwnI) mhWpurS jI(kY) dy(sgl) swry mn(mwih) ’c, prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI vsy hoey hn[ vw(sgl) swry mn(mwih)
’c pUrn Drm pUrn bRhm srb`q dw Blw hI Blw hY[ ijs leI h`s ky ShId ho rhy
hn[ vw inrgun bRhm jI nwl ie`k im`k ho ky, bRhmigAwnI jI(sgl) swirAW(kY)
dy mn(mwih) ’c vsdy hn, ikauN jo bRhmigAwnI sgl kI rInw]) bRhmigAwnI kY
grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] sB dI crn-DUV bxy pUrn
praupkwrI, siqgurU swihbwn jI dy pUrn pRymI gursyvk bRhmigAwnI jI hn[
bRhmigAwnI kw; kaun jwnY Bydu] bRhmigAwnI kau; sdw Adysu] prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI qoN vroswey, nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]
Anuswr isr Arpx vwly gursyvk pUrn bRhmigAwnI jI dy AMdr AMimRq bRhmwnMd
rs dw AnMd hY[ duSmx im`qR d`uK suK KuSI gmI jMmx mrn, smUh AOguxW qoN
inrlyp hn[ gurU pRymw-BgqI sihq, jI dI eykqw hY[ jh; iJilimilkwru idsMqw]
qh; Anhd sbd bjMqw]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw;
www.Gursevak.com 343 q`qkrw
AMqu n pwr] Anuswr ivsmwd pRkwS dy ivsmwd inrgun srgun Anhd sbd dI
Junkwr dy ivsmwd nzwry hn[ AnMq gursbd ArQ ivsmwd pRkwS sihq, ids
rhy hn[ vwihgurU jI Awpxy AnykW srgun srUp Dwr ky, Awpxy rom 2’qy ichry
idKw ky, Awp jwp kridAW, sRb ivAwpI ivsmwd drSn b^Sdy hn[ gursyvk jI
drSn kridAW sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp’c lIx ho jWdy hn[ hr smyN sRb
ivAwpI ivsmwd nmskwrW hI nmskwrW kridAW mhW ivsmwd ho rihMdy hn[
XQw:- ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] nwnk ApnI giq; jwnhu Awip] 5]) mweI
rI; pyiK rhI ibsmwd] Anhd DunI myrw mnu moihE; Acrj qw ky sÍwd] 1] ies
leI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI qoN vroswey, nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo
isru Dry auqwir] Anuswr isr Arpx vwly, aupRokq guxW vwly gursyvk pUrn
bRhmigAwnI jI(kw) dw Bydu, kaun(jwnY) jwx skdw hY?
bRhmigAwnI kau; sdw Adysu]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] pUrn(bRhmigAwnI) bRhmbyqy gursyvk jI,
pUrn(bRhmigAwnI) pUrn siqgurU swihb jI(kau) nUM, DMn 2 swihb sRI gurU gRMQ
swihb jI sdw(Adysu) nmskwr hI nmskwr krdy hn[ XQw:- nmskwr; qw kau
lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv
nwnk hir nmskrw] 1]) Awid gur ey; nmh] jugwid gur ey; nmh] siqgur ey;
nmh] sRI gurdyv ey; nmh]) bRhmigAwnI kau; sdw Adysu]) siqguru dieAw
iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo nmo.nyiq nyiq nyiq hY]) sdw sdw siqgur
nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie Apwr]) guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj
svwry]) guru syvau, kir nmskwr] Awju hmwrY, mMglcwr]
bRhmigAwnI kw; kiQAw n jwie ADwK´ru] 1.gurU pRmysr jI dy swjy invwjy,
so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK jip; nwnk hrI] gurU ikRpw nUM pRwpq,
inmK 2 vwihgurU 2 jpx jpwaux vwly, gursyvk pUrn bRhmigAwnI gursyvk
jI(kw) dy js dw, (ADwK´ru) A`Dw A`Kr BI kiQAw(n) nhIN(jwie) jWdw, ikauN jo,
aun@W nUM siqgurU swihbwn jI dy AsMK srUp drSn b^S rhy hn[ AnMq bRhmMf dy
sB Akwr qy AnMq AsMK ivsmwd pRkwS srUp inrgun bRhm jI BI jwp krdy
drSn b^S rhy hn, iPr BI gurU pRymw-BgqI sihq, bRhmigAwnI sgl kI
rInw]) bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] Anuswr praupkwr kridAW r`jdy nhIN[
www.Gursevak.com 344 q`qkrw
2.Awpxy qoN sdw leI AnykW bRhmigAwnI pRgt krn vwly, gurU pRmysr jI dy
swjy invwjy, pUrn gursyvk bRhmigAwnI Bgq kbIr swihb jI Awid Bgq
mhWpurS jI Aqy pUrn(bRhmigAwnI) siqgurU swihb jI dI prmpiv`qR mhW
ivsmwd inrMkwr srUp, Dur ky bwxI jI(kw) dy, (ADwK´ru) A`Dy A`Kr dw mhwqm
js &L kiQAw(n) nhIN(jwie) jWdw[ XQw:- vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu
jyvfu, Avru n koie]
bRhmigAwnI; srb kw Twkuru] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI,
Awpxy ipAwry DIrjDwrI mhwn praupkwrI syvk jI nUM, AwpxI CwqI nwl lw ky,
bRhmigAwn b^S ky, pUrn bRhmigAwnI jI bxwauNdy hn[ AYsy ivsmwd
bRhmigAwnI gursyvk jI, (srb) swirAW bRhmMfW(kw) dy(Twkuru) mwlk hn[ ijvyN
vwihgurU mh`ly dUjy jI ny, siqgurU qIjy pwiqSwhjI nUM gurqw q^q b^S ky, pRkrmW
krky m`Qw tyk ky, srb dy Twkur bxw idqy[ XQw:- jo ikCu Twkur kw, so syvk kw;
syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau] ApunY Twkuir; jo pihrwieAw] bhuir n lyKw puiC
bulwieAw] iqsu syvk kY, nwnk kurbwxI; so gihr gBIrw gauhru jIau]
bRhmigAwnI kI imiq; kaunu bKwnY] bRhmigAwnI kI giq; bRhmigAwnI
jwnY] siqgurU swihbwn jI, ijs Awpxy ihrdy dy ipAwry pUrn bRhmigAwnI
gursyvk jI ’qy, s`cy nwm jI dI AMimRq vrKw krdy hn, idl idmwZ’c, sihq
ArQW dy gurbwxI jI dy drSn krwauNdy hn, lUM 2’c vsdy hn, Ajpw jwp jI’c
lIxqw b^Sdy hn, q`qW’coN BI jwp suxw ky, pUrn bRhmigAwn b^Sdy hn, AYsy
pUrn bRhmigAwnI bwbw mnIisMG swihb jI, gurU pMQ qy gurU swihb jI leI, Awpxy
bMd 2 ktvw rhy hn, ijvyN drzI koLy bYT ky bsqR ktweIdw hY[ AYsy mhwn
praupkwrI DIrjDwrI srb dI crn-DUV bxy, r`bjI dy Twkur, ivsmwd pUrn
bRhmigAwnI gursyvk jI(kI) dI(imiq) mrXwdw nUM, kaunu(bKwnY) kQn kr skdw
hY?ijs gur mrXwdw’c, AwigAwkwrI AnuswrI ijauNdy mr ky, ivkwr hMkwr smUh
AOgux iqAwg ky, Ajpw jwp Anhd Junkwr pUrn ivsmwdqweI’c lIx, pqMgy dy
lweIt’qy sVn vWg, gurU jI qoN kurbwn ho jWdy hn[ pIr bu`DUSwh jI vWg, du`K Bu`K
mwrW kSt shwridAW, Awpxy murIdW, b`icAW nUM BI, gurU jI qoN kurbwn kr idMdy
hn, pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI dI AYsI ivsmwd ShIdI, ismrn, siqgurU

www.Gursevak.com 345 q`qkrw


swihbwn jI dI swiKAwqqw(kI) dI(giq) AvsQw nUM, pUrn bRhmigAwnI gursyvk
jI hI(jwnY) jwxdy hn[
bRhmigAwnI kw; AMqu n pwru] nwnk bRhmigAwnI kau; sdw
nmskwru] 7]) rwjwn rwj] Bwnwn Bwn]) fMfauiq bMdn Ainkbwr; srb klw
smrQ]) dIn dieAwl ik®pwl suK swgr; srb Gtw BrpUrI ry]) srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] swihb sRI gurU nwnk dyv jI gurqw ibrwjmwn
siqgurU gRMQ swihb jI &urmw rhy hn:- bRhmigAwnI sgl kI rInw]) bRhmigAwnI
kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] Anuswr sB dI crn-DUV bxy
praupkwrI, siqgurU swihbwn jI dy pUrn bRhmigAwnI jI(kw) dy, Anqklw
sihq, srb`q dy Bly dy SuB guxW dw koeI AMqu (pwru) pwrwvwr(n) nhIN hY, ikauN jo
srb`q dy Bly ihq, bMd 2 ktvw rhy hn, Kopry luhw rhy hn, Awpxy sIs qlI’qy
r`K rhy hn, cr^VIAW’qy cV@ rhy hn, dyZ’c aubwLy Kw rhy hn, izMdw srhMd kMD
’c icxy jw rhy hn, jYkwry gjw rhy hn, dwsn dws gRIb rom 2 krky, siqgurU
swihbwn jI dy swjy invwjy pUrn bRhmigAwnI jI(kau) nUM, sdw sdw nmskwru
krdw hY jI] 7] XQw:- bRhmigAwnI kau; sdw Adysu]) nmskwr.qw kau lK
bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv
nwnk hir nmskrw] 1]
bRhmigAwnI; sB isRsit kw krqw] {prmpUjnIk DMn bwbw jorwvrisMG
swihb jI, DMn bwbw &qyhisMG swihb jI, ijn@W dy prmpUjnIk bRhm srUp ipAwry
dwdy jI dy, bRhm srUp ipAwry dwdy, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy a`ubldI dyZ ’c
ibTwaux qoN, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ zwlmW dy m`cdy 2 ryqy ’qy
ibTwaux qoN, hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn[ zwlmW dy m`cdw 2 ryqw sIs’qy
pwaux qoN, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn
praupkwrI sIs’qy hux puAw rhy hn[ zwlmW dy m`cdI 2 loh’qy KV@y krn qoN,
m`cdI 2 loh’qy hux KV@ rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, sRb`q dy Bly ihq,
hux vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp rhy hn jI[ prmpUjnIk DMn bwbw jorwvrisMG
swihb jI, DMn bwbw &qyhisMG swihb jI, ijn@W dy prmpUjnIk bRhm srUp dwdw
www.Gursevak.com 346 q`qkrw
jI, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr
swihb jI DMn hn, zwlm dy ibTwaux qoN, lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr,
swvDwn eykwgr cIq] hux Afol bYT rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU mMn ky, sRb`q dy Bly ihq vwihgurU
vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[ Drm hyq; swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru
n dIAw] Anuswr hux sIs kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU siqgurU gurU goibMdisMG swihb ^wlsw jI DMn
hn!hux sRvMs kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU siqgurU gurU gRMQ swihb jI DMn hn!prmpUjnIk prmpiv`qR gurqw
ibrwjmwn ho ky, pRymIAW dy idl idmwZ’c, hr smyN AMimRq gurbwxI Byj ky, pRymIAW
dy rom 2 ’c vs ky, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr] ismrn b^S ky inhwl krdy rihMdy hn}
bRhmigAwnI; sB isRsit kw krqw] bRhmigAwnI sd jIvY; nhI mrqw]
swihbzwdy CotI aumr qoN hI sRI AnMdpur swihb jI dy DrmXu`DW dIAW kurbwnIAW
dyKdy rhy[ siqgurU rwmdws swihb jI dy iPtkwry sMq doKIAW ny, swihbzwidAW nUM
BwvyN bVy lwlc, bhuq hI BY kSt idqy, pr iPr BI Awpxy siqgurU swihbwn jI,
guris`K is`KxIAW dIAW mhwn AduqI kurbwnIAW nUM, rom 2 krky nmskwr
kridAW, ismrn’c lIx, izMdw nIhW’c KV@ ky jYkwry g`jwey[ zwlmW ny kMD’c
izMdw icxy, moiFAW q`k kMD Awaux qoN, sIs k`t idqy[ in`kIAW ijMdW v`fy swky[
Anuswr prm au~cI su`cI ShIdI pw ky, srb ivAwpI vwihgurU jI’c lIx ho ky, sdw
Amr ho gey[ so gurU pRmysr jI dy ipAwry swihbzwdy, pUrn bRhmigAwnI jI,
jo(isRsit) AnMq bRhmMf dI rcnw hY, ies sB rcnw (kw) dy(krqw) krn vwly
hn, ikauN jo AsMK bRhmMf dy mwlk ny Awpxy, srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr]) ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt
bwF hoq hY] pRkwS srUp jI’c, sdw leI lIx kr ley[ ivAwpk’c lIx, AnMq
bRhmMfW dI swrI rcnw dy krqy bx gey, ikauN jo vwihgurU jI dI rcnw nUM svwrn
leI ShId hoey[ koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; pUrn bRhmigAwnI vwihgurU bwbw
jorwvrisMG swihb jI bwbw &qyhisMG swihb jI, AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh
jnm mrn; khu khw ibnwsn] Anuswr AibnwsI bRhm jI ’c lIx ho ky, sd
www.Gursevak.com 347 q`qkrw
hI(jIvY) ijauNdy hn, (mrqw) mrdy nhI[ XQw:- inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie
bMdw AibnwsI]) keI koit; nwm rsu pIvih] Amr Bey; sd sd hI jIvih]) jrw
mrw nh ivAwpeI; iPir.dUKu n pwieAw] pI AMimRqu AwGwinAw; guir.Amr
krwieAw]) bRhmigAwnI; suK shj invws] nwnk bRhmigAwnI kw; nhI ibnws]
5]) sMq qumwry.qumry pRIqm; iqn kau.kwl n Kwqy] rMig qumwrY lwl Bey hY; rwm
nwm ris mwqy]) sUrj ikrix imly; jl kw jlu hUAw.rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu
QIAw rwm]) hir ky syvk.jo hir Bwey; iqn@ kI kQw.inrwrI ry] Awvih n jwih.n
kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry] {ijvyN hIry jvwhrwq lwl mxIAW jVwaU jVq,
suMdr sony dw GVw, AMimRq nwl BirAw, AMimRq’c is`Dw r`Kx qoN, aus dy AMdr bwhr
AMimRq hI AMimRq hY[ iqvyN vwihgurU gurU joqI srUp mh`lw pMjvW jI, ivsmwd bRhm
jI ’c lIx, au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, AMdr bwhr pUrn bRhm jI dw AsMK
AnMq s`cw nUr pRkwS hI pRkwS rUpI jl hY[ sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn
siq sMqoK bRhmigAwn pRym nwm vYrwg iqAwg dw iqAwg Awid SuB guxW rUpI lwl
rqn hIry moqI hn[ sRb ivAwpI ivsmwd pRymw-BgqI inmRqw gRIbI SWqI iKmw
krxw mudqw mYqRI aupyiKAw rUpI mxIAW hn[ rovih; syK mswiek pIr] AMiq
kwil; mqu lwgY BIV] Anuswr mrn dy kSt qoN v`fy 2 roNdy kurlWdy hn, pr gurU
pRmysr jI ny A`g smwn q`qIAW szwvW shwrIAW[ au~bldI dyZ’c bYT ky, Amr
Afol Ac`l At`l s`cy AibnwsI bRhm jI ’c lIn rhy, Akih Asih kSt Awaux
qoN, qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] Anuswr pUrn inrBYqw
sihq Bwxw mMn ky, bRhmigAwnI sd jIvY; nhI mrqw] Anuswr bhuq hI au~cI
AvsQw Awp kmw ky, AibnwsI bRhm jI ’c lIxqw idKweI hY[ }
bRhmigAwnI mukiq jugiq; jIA kw dwqw] bRhmigAwnI; pUrn purKu ibDwqw]
pUrn bRhmigAwnI gurmuiK ipAwry siqgurU jI, Ajpw jwp ivAwpk bRhm jI ’c
sdw rom 2 krky lIx, pUrn (ibDwqw) Akwl purKu srUp hn[ XQw:- bRhm mih
jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu]) gur goivMdu. gouivMdu gurU hY;
nwnk Bydu n BweI] AYsy vwihgurUu pUrn bRhmigAwnI siqgurU swihb jI, jIA nUM
Bwau-BgqI Ajpw jwp gurbwxI AsMK gux b^S ky, pUrn bRhm jI nwl joVn
dI(jugiq) jugqI, jMmx mrn AOguxW mhW pwpW qoN mukiq krky, jIvn(mukiq)
mukqI(kw) dy(dwqw) dwqy hn, Bwv hux gurqw ibrwjmwn ho ky joV rhy hn[ XQw:-
www.Gursevak.com 348 q`qkrw
pauVI] so siqguru Dnu DMnu; ijin.Brm gVu qoiVAw] so siqguru vwhu vwhu;
ijin.hir isau joiVAw] nwmu inDwnu AKutu; guru dyie dwrUE] mhw rogu ibkrwl;
iqnY ibdwrUE] pwieAw nwmu inDwnu; bhuqu KjwinAw] ijqw jnmu Apwru; Awpu
pCwinAw] mihmw khI n jwie; gur smrQ dyv] gur pwrbRhm prmysur; AprMpr
AlK AByv] 1 6]
bRhmigAwnI; AnwQ kw nwQu] bRhmigAwnI kw; sB aUpir hwQu] siqgurU
swihb jI dy ipAwry swihbzwdy jI, pUrn bRhm jI ’c lIx ho ky, pUrn
bRhmigAwnI jI bx ky, vwihgurU jI nwloN ivCuVy kStW dy mwry(AnwQ) XqIm gRIb
jIv(kw) dy, (nwQu) mwlk shwiek r`iKAk pRiqpwlk hn[ AYsy pUrn
ivsmwd(bRhmigAwnI) mhWpurSW jI(kw) dw, sB dy isr(aUpir) au~qy, ikRpw rUpI
hwQu hY[ vw Bu`Kw mMgqw jIv h`Q A`fdw hY, bRhmigAwnI mukiq jugiq; jIA kw
dwqw] Anuswr dwqy pUrn bRhmigAwnI jI, cwr pdwrQ Awqm dwn b^S ky, pUrn
bRhm’c lIxqw b^Sdy hn[ ies leI bRhmigAwnI kw; sB aUpir hwQu] Anuswr
pUrn bRhmigAwnI jI kw, sB aUpir hwQ hY, ikauN jo bRhm srUp ho ky, sB dI
pwlxw kr rhy hn[ aun@W dw SuB s`cw nwm lY ky byAMq jIv, hr smyN iB`iKAw mMg
ky pyt Brdy hn, rogI sogI, pUrn bRhm’c, lIxqw pwauNdy, jIvn mukq khwauNdy
hn[ aun@W dw prm piv`qR nwm jpx vwly nIc kIt dy idl idmwZ rom 2’c,
siqgurU gRMQ swihb jI hr smyN gurbwxI Byj ky, aun@W dy irdy’coN AMimRq hr smyN
muK’c Byjdy rihMdy hn[ aun@W nUM gurbwxI dy A`Kr 2 dw, vwihgurU srUp inscw
b^Sdy hn[ aun@W dy AMdr bwhr vs ky, AnMq gursbdW, aun@W dy ArQW dy drSn
Awp hI hr smyN krdy rihMdy hn[ aun@W dy AMdr vs ky, suAws 2 Awpxw jwp Awp
krdy hn[ aun@W dy lUM 2’c AMdr bwhr, ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n
Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] Anuswr ivsmwd pRkwS hI pRkwS nUr hI nUr
srUp vwihgurU jI Awp vs ky, Bwv swiKAwq ho ky, AnMq sUrjW cMdRimAW vWg
jgmgwauNdy hn[
bRhmigAwnI kw; sgl Akwru] bRhmigAwnI; Awip inrMkwru] prmpUjnIk
gurU ipAwry swihbzwidAW jI ny, du`D dMdIAW vwlI bwl ieAwxI aumr’c, prm
pwk Amr AduqI ShIdI dy ky, inrMkwrjI, swrI pRjw dw idl, sdw leI hlUx
idqw, sB nyqRW’coN AWsU vgw idqy[ inrMkwrjI’c lIx ho ky, Awpxy prmpUjnIk
www.Gursevak.com 349 q`qkrw
ipAwry dwdy swihb jI qy aun@W dy dwdy swihb jI vWg, AwpxI AduqI kurbwnI dy
ky, pUrn bRhmigAwnI vwlI AvsQw kmw ky idKweI hY[ AYsy ivsmwd Amr ShId
pUrn(bRhmigAwnI) mhWpurS, inrMkwr jI ’c sdw lIx ho ky, Awip prm ipAwry
inrMkwru srUp jI hn, ies leI AYsy pUrn bRhmigAwnI mhWpurSW(kw) dw, (sgl)
swrw Akwru hY, Bwv AnMq bRhmMf dy swry AkwrW dy rwjwn rwj] Bwnwn Bwn]
mwlk hn[ XQw:- bRhmigAwnI; sB isRsit kw krqw] bRhmigAwnI sd jIvY;
nhI mrqw]) nwnk bRhmigAwnI; Awip prmysur]) Ab qau jwie cFy isMGwsin;
imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]
bRhmigAwnI kI soBw; bRhmigAwnI bnI] nwnk bRhmigAwnI; srb kw
DnI]8]8] prmpUjnIk DMn vwihgurU imhrvwnu.swihbu imhrvwnu] swihbu
myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- siqgurU swihbwn jI dI AwigAw mMn ky,
gurU jI leI ShId hox vwly, suAws 2 nwm jI jpx jpwaux vwly, AnykW
bRhmigAwnI gursyvk bxwaux vwly, Amr ShId swihbzwidAW jI vWg, pUrn bRhm
srUp bRhmigAwnI jI kI soBw, pUrn bRhm srUp bRhmigAwnI jI hI bnI hY, AYsy
ivsmwd Amr ShId pUrn bRhmigAwnI mhWpurS jI, (srb) swirAW(kw) dy (DnI)
mwlk, pUrn bRhm srUp hn[] 8] 8] XQw:- Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly
hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) sYnu nweI
buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw]
3])
jy jy sihq; jwqn sMdyih] pRB ko sMig; n Cofq nyh] qy qy; prmpurI kh
jwhI] iqn hir isau AMqru kCu nwhI] 21] Anuswr ijhVw gurU ipAwrw gurmuiK
aun@W vWg, gurU ArQ AMg 2 ktwvy ShIdI pwvy, auh hI aus soBw nUM pRwpq ho skdw
hY[ vw vwihgurU pUrn bRhmigAwnI jI pYdw krn vwly vwihgurU mh`lw pMjvW jI
srb`q dy Bly ihq, jyT dI grmI’c, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm
krn qoN, hux q`qI qvI’qy KV@ rhy hn[ vwihgurU mh`lw nOvW jI srb`q dy Bly ihq,
hux Awpxw sIs ktvw rhy hn[ siqgurU gRMQ swihb jI’c, Akwl puurK jI dI
swrI mihmw, siqgurU swihb jI dI mihmw hY[ ies leI bRhmigAwnI kI soBw;
bRhmigAwnI bnI] nwnk bRhmigAwnI; srb kw DnI] pUrn bRhmigAwnI,
www.Gursevak.com 350 q`qkrw
pwrbRhm prmysr siqgur; Awpy krxYhwrw] crx DUiV qyrI.syvku mwgY; qyry drsn
kau bilhwrw] 1]) gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI nUM,
rom 2 krky inmK 2 suAws 2 Aink bwr sdw sdw nmskwr fMfauq bMdnw hY]
8] 8] XQw:- bRhmigAwnI kau; sdw Adysu]) nmskwr.qw kau lK bwr] iehu
mnu dIjY; qw kau vwir]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir
nmskrw] 1]) Awid gur ey; nmh] jugwid gur ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI
gurdyv ey; nmh]) guru syvau, kir nmskwr] Awju hmwrY, mMglcwr]) siqguru
dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo nmo.nyiq nyiq nyiq hY]) sdw sdw,
siqgur nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie Apwr]) guru pUrw; nmskwry] pRiB;
sBy kwj svwry]
45. gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI nOvyN, Awid 274.
sloku] auir DwrY; jo AMqir nwmu] srb mY; pyKY Bgvwnu] inmK inmK; Twkur
nmskwrY] nwnk Ehu Aprsu; sgl insqwrY] 1]
{(nweI.ibMdI.n.lwau) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqSwhjI, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN, au~bLdI
dyZ’c bYT ky, shI s`cy pUrn inpuMn inRivkwr gurmuiK swD sMq bRhmigAwnI
gursyvk mskInIAw jn Bgq pUrn siqgurU swihb jI, Aprsu bYsno BgauqI
pMifqu rwmdwsu jIvn mukiq dy gux, Awip kmwau, Avrw aupdys] Anuswr Awp
kmw ky, ilK rhy hn[ vwihgurU mh`lw pMjvW jI, hux siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI srUp gurqw ibrwjmwn ho ky, kLju`gI jIAW dy idl idmwZ ’c gurbwxI jI Byj
ky, lUM 2’c vs ky, aun@W ’qy hr smyN swc nwm kI AMimRq vrKw] krky, inrgux
srgux dI eykqw b^S ky, aupRokq pdvIAW b^S rhy hn[ }
auir DwrY; jo AMqir nwmu] srb mY; pyKY Bgvwnu] inmK inmK; Twkur
nmskwrY] nwnk Ehu Aprsu; sgl insqwrY] 1] KMf bRhmMf byAMq;
auDwrxhwirAw] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv mh`lw 5 jI, gurmuiK
Aprsu jI dy sul`Cx &urmwauNdy hn:- (jo) ijhVy gurU ipAwry gursyvk jI, im`Ty
ipAwry (nwmu) Ajpw jwp vwihgurU inrMkwr jI nUM, gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ
swihb jI duAwrw, Awpxy(auir) irdy(AMqir) AMdr(DwrY) Dwrn krn[ srbI rMgI
rUpI qUM hY; Anuswr (srb) swirAW rUpW rMgW duSmx im`qR(mY) ’c, Bgvwnu jI
www.Gursevak.com 351 q`qkrw
nUM(pyKY) dyKx, inmK inmK(Twkur) Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw;
inrgunu rhqw] vwihgurU jI nUM, mn bwxI rom 2 krky(nmskwrY) nmskwr hI
nmskwr krn, Ehu ipAwry(Aprsu) ACoh inrlyp pUrn bRhmigAwnI r`b rUp
mhWpurS gurmuiK swD gursyvk ^wlsy jI, (sgl) swirAW nUM AOguxW ivkwrW suAwdW
jmW jUnW izAwdw sOx izAwdw bolx hMkwr suK, AwpxI vifAweI Awp krn, inMdw
mwieAw qoN(insqwrY) qwrdy hn] 1] ijvyN, jau qau; pyRm Kylx kw cwau] isru Dir
qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] Anuswr
vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny pMj sIs mMgy, pMjW ipAwirAW ny Arpyy, pUrn gRIbI
AwzzI nwl pyRm bynqI kIqI, “hy vwihgurU jI!jy l`KW hI sIs huMdy qW BI Awp jI
nUM Arpdy[ ”AYsI au~c krnI kmweI’qy moihq ho ky, pMjW ipAwirAW nUM Awp AMimRq
Ckw ky, aun@W dy swhmxy KV@ ky, Awpxy gL’c p`lw pw ky, dovyN h`Q joV sIs Jukw ky
AMimRq dI dwq mMgI[ vwhu vwhu gurUu goibMd isMG Awpy guru cylw[ Anuswr AMimRq Ck
ky Awpxy cyilAW dy cyly bxy[ pMjW ipAwirAW ny Awpxw swrw hI jIvn,
prmpUjnIk gurU pRIqm jI qoN kurbwn kIqw[ prmpUjnIk mhwn blvwn DIrjDwrI
praupkwrI pUrn bRhmigAwnI r`b rUp ipAwry ihMmqisMG, ipAwry mohkmisMG,
ipAwry swihbisMGjI cV@ ky Awey, zwlmW dw purjw 2 k`t ky Awpxy ipAwry pRIqm
gurU jI qoN kurbwn hoey, ipAwry dieAwisMG, ipAwry DrmisMG qy BweI mwn isMG
swihb jI sRI cmkOr swihb jI gV@I ’coN, gurU pRmysr jI dy nwl bwhr Aw ky Drm
jMg kIqw[ rom 2 krky inmK 2 Awpxy Twkur Bgvwn vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM
nmskwrW hI nmskwrW kridAW &urmwn isr m`Qy ’qy mMndy rhy[ AYsy smUh ShId
isMG swihbwn sMq Bgq gursyvk Ap`rs hn[
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw])
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] BweI gurdws swihb jI Aprs dy ieh SuB sul`Cx
&urmw rhy hn:- hau iqsu.Goil GumwieAw; gurmiq.irdY grIbI AwvY[ hau iqsu.Goil
GumwieAw; pr nwrI dy.nyiV n jwvY[ hau iqsu.Goil GumwieAw; pr drbY no.hQu n
lwvY[ hau iqsu.Goil GumwieAw; pr inMdw suix.Awpu htwvY[ hau iqsu.Goil
GumwieAw; siqgur dw aupdysu kmwvY[ hau iqsu. Goil GumwieAw; QoVw svY.QoVw hI
KwvY[ gurmuiK soeI; shij smwvY] 4]

www.Gursevak.com 352 q`qkrw


(s`sy.pYr.ibMdI.n.lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW dy
AstpdI jI nOvyN[
imiQAw; nwhI rsnw prs]) mwQY iqRkutI; idRsit krUir] bolY kauVw; ijhbw kI
PUiV] sdw BUKI; ipru jwnY dUir] 1]) Eie pwpI.sdw iPrih AprwDI; muKhu.Aprs
khwvih] sdw sdw iPrih AiBmwnI; sgl kutMb fubwvih] Anuswr sRb`q dy Bly dy
kMm nUM h`Q n lwauxw, iksy dw pRCwvW n pYx dyxw, dUijAW qoN n&rq krnI, prwieAw
rUp dyKxw, sMq jI dI syvw n krnI, ieMidRAW dy iviSAW ’c K`cq rihxw, Awpxy
Awp nUM Aprs mMn ky hMgqw krnI, ien@W Koty doSW dI inivrqI leI, gurmiq Anuswr
shI s`cy Aprs jI dy sul`Cx &urmwauNdy hn:- gurmuiK Aprs jI dI pwk rsnw nUM,
(imiQAw) JU`T ivSy ivkwr mMdy bol dI(prs) Coh (nwhI) nw l`gdI hovy, Bwv AwpxI
rsnw krky ivkwr dy bcn krky n h`sx, iksy nMU kql krwaux dy bcn n kihx,
suAwd ’c K`cq n hox, iksy nUM iP`kw au~kw hI n bolx[ XQw:- iks hI mMdw AwiK n
clY; sic Krw sicAwrw hy] 14]) mMdw.iksY n AwiK; JgVw pwvxw]) ieku iPkw.nw
gwlwie; sBnw mY scw DxI]
mn mih pRIiq; inrMjn drs] gurmuiK Aprs jI dy mn(mih) ’c, (inrMjn)
Su`D pRkwS srUp vwihgurU jI dy suMdr Amolk(drs) drSn dI pUrn pRIiq hovy[ vw
Awpxy mn(mih) ’c inrMjn jI dy drs, pUrn pRIiq nwl krdy hox[ vw inrMjn jI dy
mn(mih) ’c, gurmuiK Aprs jI dy drs dI pRIiq hovy, Bwv Aprs jI AYsy ivsmwdI
hox, Bwv sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn myhrvwn vwihgurU jI srgun
srUp Dwr ky, pUrn pRIq nwl Aprs jI dy drSn krn[ XQw:- kbIr.mnu inrmlu
BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr kbIr]
pr iqRA rUpu; n pyKY nyqR] gurmuiK Aprs jI(pr) prweI(iqRA) iesqRI dw
rUpu, mUvI, kwgz ’qy Poto(nyqR) A`K nwl n(pyKY) dyKdy hox[ prwieAw rUp dyKx dy
AsMK doS mhW pwp hn[ XQw:- byd pVy piV pMifq mUey; rUpu dyiK dyiK nwrI]) AKI
sUqku vyKxw; pr iqRA pr Dn rUpu] {prQwie swKI.mhwpurK boldy; swJI sgl
jhwnY] Anuswr siqgurU swihbwn jI Awpxy b`cy b`cIAW nUM svwrn leI, sWJw aupdyS
b^S rhy hn, Bwv b`cIAW BI prwieAw rUp n dyKx[ }
pr iqRA.rUp inhwry[ lwgY sUqku.rom rom kau ipAwry[ pr iqRA.rUp inhwry[
siq pRmysr.iqs kau mwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ Bogy kst.AsMK Apwry[ pr
iqRA.rUp inhwry[ nyqR Aiq mYLy.hoihN ipAwry[ pr iqRA rUp.inhwry[ suK n dyKY; supn
www.Gursevak.com 353 q`qkrw
mJwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ jm v`s pey.v`f joD Apwry[ pr iqRA.rUp inhwry[
jnm Drm.jUey hwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ rog sog ivjog.iqs mwry[ pr iqRA.rUp
inhwry[ kUkr sUkr.mhW kUiVAwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ ADm cMfwl.Bogy nrk
hzwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ hoih Apiv`qR.supn mJwry[ pr iqRA rUp inhwry[
kwm Emwih kY.iqs kau mwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ pwpI AwqmGwqI.hY sMswry[
pr iqRA. rUp inhwry[ jlqw jlqw.jIvn bwzI hwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ kwmI
kRoDI.pwpn koit auswry[ pr iqRA.rUp inhwry[ pVqw lhU pwk.ndI mJwry[ pr
iqRA.rUp inhwry[ jnm mrY.mr nrk isDwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ eyfz
Awid.iqs mwry[ (dwsin dws)
swKI:- prmpUjnIk bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] pUrn bRhmigAwnI r`b rUp Bgq sUrdws swihb jI:- Awp jI
sMsikRq &wrsI ihMdI dy pUrn iv`dvwn sn[ Akbr dy Aihlkwr vjoN, ielwky
AvD’c sMdIlw dy hwkm bxy[ min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau] Anuswr
Awp jI nUM pUrn idRV bYrwg ho igAw[ isD swiDk igrhI jogI; qij gey Gr bwr]
1] Anuswr sB ku`J iqAwg ky bMdgI krn l`g gey[ ie`k nyk swaU SwhUkwr pRvwr
smyq drSn krn Awaux l`gw[ qpy qpIsr; folY cIq] Anuswr swaU SwhUkwrnI
dw rUp dyK ky, ic`q folx qoN, pic pic muey; ibKu dyiK pqMgw] Anuswr pqMgy vWg
sVn l`g gey[ AKI sUqku.vyKxw; pr iqRA.pr Dn rUpu] Anuswr swry sRIr nUM
Apiv`qRqweI bycYnI ho geI[ byd pVy piV.pMifq mUey; rUpu dyiK dyiK nwrI]) kwmI
purK; kwmnI ipAwrI] Anuswr swaU SwhUkwrnI dw srUp dyKx leI, AqIq bwxw
iqAwg ky, l`kVhwry dy Bys ’c jMgL ’coN, l`kVW dw ie`k Bwr SwhUkwr dy Gry in`q
hI iljWdy[ l`kVW s`ut ky ibAwkul hwlq ’c KV@y, swaU SwhUkwrnI dy srUp v`l
dyKdy rihMdy[ SwhUkwr SwhUkwrnI bMdgI swDU syvw puMn dwn dy ihqkwrI sn[
pqIbRqw nyk SwhUkwrnI ny idl ’c bVw hI A&sos kIqw, ik ien@W dw mn fol
igAw hY, jy Awpxy pqI nUM d`isAw qW ien@W nUM mwrn mrwauxgy[ ies leI cu`p
rhI[ ie`k swl mgroN Gr ’c l`kVW dyK ky SwhUkwr ny pu`iCAw, “ieh l`kVW qusIN
ik`QoN mMgwauNdy hoN?”pqIbRqw ny dovyN h`Q joV isr Jukw ky, pUrn gRIbI nwl pRym bynqI
kIqI, “jykr Awp pUrn iKmw kroN qW d`s skdI hW[ ies ’c pRmwqmw jI dI
jwmnI dyvo[ ”SwhUkwr nUM pqIbRqw’qy pUrn Brosw sI[ ikhw, ”TIk hY, dws iKmw
www.Gursevak.com 354 q`qkrw
hI krygw[ ij`Qy iKmw hY, au~Qy mhwrwj vsdy hn[ ” XQw:- kbIrw.jhw igAwnu,
qh Drmu hY; jhw JUTu.qh pwpu] jhw loBu.qh kwlu hY; jhw iKmw.qh Awip]
155]) iKmw sIgwru.kwmix qin pihrY; rwvY lwl ipAwrI] pqIbRqw ny s`c 2 d`s
idqw[ s`c sux ky SwhUkwr nUM bhuq hI vYrwg ho igAw[ “ieqnw v`fw iqAwgI
vYrwgI, sMswrI gMd leI ie`k swl l`kVW FoNdw irhw[ ”ies qr@W ieh jIv AnykW
jUnW ’c BRmdw kSt Bog irhw hY[ XQw:- bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr;
mhw loB DoRh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk.rwiK lyhu; Awpn kir
krm] dohW ny ismrn krky Ardws kIqI[ “hy srb ivAwpI Akwl purKu jI
!sdw sdw, iehu BUlnhwru] jIv ’qy ikRpw kro, ijs krky aus dI miq Awp jI dy
srb ivAwpI crn-kmlW ’c juVy[ ”SwhUkwr SwhUkwrnI dovyN iKmw DIrj pr
aupkwr vwly nyk sn, gu`sw krn dI bjwey, l`ijAw dy ky svwrn leI, Bgq jI nUM
Awpxy Gr lMgr Ckwaux leI bulwieAw[ siqkwr sihq Bgq jI dy crn Do ky,
lMgr CkwieAw qy ikhw, “hy Bgq jI !Gr vwlI smyq sB ku`J sMBwLo, Awp jI
Aswfy pwpIAW dy qwrk hoN, mrn qy jmW dy kSt qoN bcwvoNgy[ dwsndws bMdgI
krygw[ ”ieh sux ky Bgq jI nUM bhuq hI l`ijAw AweI[ DrqI ’c Zrk hox
l`gy[ -A&sos lwhxq hY, au~cw AOhudw iqAwg ky dws ny prwey Gr nUM q`ikAw hY,
ijs dIAW ieh s^q szwvW ilKIAW hn:- pr iqRA.rwvix jwih; syeI
qwlwjIAih] inqpRiq.ihrih pr drbu; iCdR kq FwkIAih] SwhUkwr nUM ikhw,
“dws nUM do qoV grm krky dyvo[ ”nWh krn qoN ikhw, “dws quhwnUM srwp dy
dyvygw[ ”srwp qoN fridAW ny qoV ilAw ky dy idqy[ vYrwgI Bgq jI ny AwpxIAW
dohW A`KW’c qoV mwr ky AMn@IAW kr leIAW, ik ien@W ny myry koLoN ie`k swl l`kVW
FuAweIAW hn[ jIvn nUM nrk bxwieAw hY[ nyqRhIx ho ky jMgL’c jw ky ivrwg
sihq BgqI krn l`gy[ Awp jI nUM AqIswr mRoVy l`gx qoN k`pVy gMdy ho gey[ Awp
jI dw ipAwr dyK ky BgvwnjI pRgt hoey, BgvwnjI ny Awp jI dy swry k`pVy Doqy qy
ikhw, “Bgq jI, hux dwsndws ny jwxw hY[ ”Bgq jI ny BgvwnjI nUM Avwz qoN
pCwx ky pUrn pRym Adb siqkwr nwl g`utoN PV ley, qW BgvwnjI ny g`ut Cufw
ilAw, Bgq jI ny ikhw, “Awp jI ny gu`t qW Cufw ilAw hY, dwsndws dy mn’coN
inkL ky idKwau[ ”pRym dy vsIkwr ho ky BgvwnjI ny AwpxIAW A`KW Bgq jI nUM
b^S idqIAW Ab kI bwr.bKis bMdy kau; bhuir n Baujil Pyrw] Anuswr Bgq jI
www.Gursevak.com 355 q`qkrw
ny ikhw, “dwsndws nUM iesy jnm’c hI b^S lvo jI[ nyqRhIx bMdgI krWgw[
”Awp jI ny Ajpw jwp’c lIx ho ky ^Ub bMdgI kIqI[ byAMq hI jIAW nUM bMdgI’c
lw ky qwirAw[ siqgurU pMjvyN pwiqSwhjI dy prmpiv`qR crn-kmlW’c lIx ho ky,
Cwif mn; hir.ibmuKn ko sMgu] bwxI aucwrI, jo AMg 1253’qy hY[, Awp nyqRhIx
ho ky pws bYT gey qy ikhw, “Awp jI ny jo Awpxy nyqRW’c qoV mwry hn, ieh bhuq
BwrI glqI kIqI hY, ies leI jy Awp jI A`KW r`KxIAW cwhuMdy hoN, qW ie`k jnm
hor Dwrnw pvygw[ ”ieh quk aucwridAW hI A&ur smwDI’c lIx ho gey[ gurU
pRmysr jI dy drSnW dw AYsw ivsmwd rMg b`Jw, ijs bwry vwihgurU mh`ly pMjvyN jI
ny BwrI pRsMn ho ky, Awp jI dI bhuq BwrI mihmw js rs pRym BirAw ieh ivsmwd
rMgIlw gurSbd aucwirAw, ijs ’c Bgq jI dI inRivkwrqw, AibnwsI suK;
Awpn Awsn] vwihgurU jI’c pUrn ivsmwdI; And shj Duin Jok] srb ivAwpI
ivsmwd mgnqw lInqw dw izkr hY[ swrMg mhlw 5 sUrdws, <> siqgur
pRswid] hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj
Duin Jok] 1] rhwau] drsnu pyiK.Bey inribKeI; pwey hY sgly Qok] Awn bsqu
isau, kwju n kCUAY; suMdr bdn Alok] 1] isAwm suMdr qij.Awn ju cwhq; ijau
kustI qin jok] sUrdws mnu pRiB hiQ lIno; dIno iehu prlok] 2]
swD kI thl; sMq sMig hyq] gurmuiK Aprs jI(swD sMq) gurU pRmysr
jI(swD sMq) swD kI soBw; Aiq mskInI] Anuswr AiqAMq gRIbI vwly gursyvk
swD, shx sIl sMqM; sm imqRs´ durjnh] Anuswr sihn SIlqw vwly pUrn gurU jI
dy lwfly sMq jI(kI) dI(thl) syvw, (hyq) pRym sMig krdy hox[ XQw:- sUhI
mhlw 5] hir kw sMqu.prwn Dn; iqs kw pinhwrw] BweI mIq suq sgl qy; jIA
hUM qy ipAwrw] 1] rhwau] kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] sIsu inhwrau;
crx qil DUir muiK lwvau] 1] imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] qij
AiBmwnu.srxI prau; hir gux iniD pweI] 2] Avlokn punh punh krau; jn kw
drswru] AMimRq bcn.mn mih isMcau; bMdau bwr bwr] 3] icqvau.min Awsw
krau; jn kw sMgu mwgau] nwnk kau.pRB dieAw kir; dws crxI lwgau] 4] 2]
42]) thl krau; qyry dws kI; pg Jwrau bwl] msqku Apnw.Byt dyau; gun sunau
rswl]) AYsI mWgu, goibd qy] thl sMqn kI.sMgu swDU kw; hir nwmW jip prm
gqy]) idnu rwqI AwrwDhu ipAwro; inmK.n kIjY FIlw] sMq syvw kir.BwvnI
www.Gursevak.com 356 q`qkrw
lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]) pwnI pKw pIsau.sMq AwgY; gux goivMd jsu gweI]
swis swis mnu nwmu sm@wrY; iehu ibsRwm iniD pweI]
krn n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw] gurmuiK Aprs jI
Awpxy(krn) kMnW nwl(kwhU) iksy (kI) dI BI inMdw n(sunY) suxdy hox[ XQw:-
hau iqsu.Goil GumwieAw; pr inMdw suix.Awpu htwvY[ prweI inMdw hMkwr klyS
ivkwr AOguxW mhW pwpW qoN bcy hox, vwihgurU jI dy suMdr AlOikk drSnW leI,
gurmuiK Aprs jI(Awps) Awpxy Awp(kau) nUM sB(qy) qoN mMdw(jwnY) jwxdy hox[
gurpRswid Awpxy Awp nUM qno mno Dno rom 2 krky sB qoN mMdw smJx[ AOgux
ivkwr iqAwgx, mn dI SWqI leI, bhuq v`fw aupwA &urmw rhy hn:- kbIr.sB
qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin.AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw soie]) hm
nhI cMgy; burw nhI koie] pRxviq nwnku; qwry soie]) qau dyvwnw jwxIAY; jw
swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY.Awp kau; Avru Blw sMswru] vw Aprs jI dI
AxhoeI inMdw, inMdk krn qW gurmuiK Aprs jI Awpxy(krn) kMnW nwl(kwhU)
iksy (kI) dI kIqI inMdw n(sunY) suxdy hox, Bwv AwpxI inMdw sux ky AxsuxI kr
dyx, ijvyN Bgq kbIr swihb jI inMdw hox qoN Gbrwaux dI bjwey, gurbwxI
aucwrdy:- gauVI] inMdau inMdau; mokau logu inMdau] inMdw jn kau; KrI ipAwrI]
inMdw bwpu; inMdw mhqwrI] 1] rhwau] inMdw hoie; q bYkuMiT jweIAY] nwmu pdwrQu;
mnih bsweIAY] irdY suD; jau inMdw hoie] hmry kpry; inMdku Doie] 1] inMdw krY;
su hmrw mIqu] inMdk mwih; hmwrw cIqu] inMdku so; jo inMdw horY] hmrw jIvnu;
inMdku lorY] 2] inMdw hmrI; pRym ipAwru] inMdw hmrw; krY auDwru] jn kbIr
kau; inMdw swru] inMdku fUbw; hm auqry pwir] inMdkW dy julwhw kihx qoN, Bgq jI
ny mhwn audwrqweI sihnSIlqw nwl Awpxy Awp nUM julwhw iliKAw hY[ qUM
bRhmnu.mY kwsIk julhw; muih qoih brwbrI.kYsy kY bnih] hmry rwm nwm kih
aubry; bydu Brosy pWfy fUib mrih]) qUM bwm@nu.mY kwsIk julhw; bUJhu mor igAwnw]
qum@ qau jwcy.BUpiq rwjy; hir sau mor iDAwnw] gurmuiK Aprs jI, sMq jnw;
sunih suB bcn] Anuswr inMdk dI Avwz’coN BI suB bcn jwp hI sunx[ XQw:-
sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su
ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] pUrn ivsmwd
www.Gursevak.com 357 q`qkrw
lIxqw sihq gurmuiK Aprs jI ieh Amolk gurU aupdyS kmwaux:- sloku mÚ 2]
AKI bwJhu. vyKxw; ivxu kMnw.sunxw] pYrw bwJhu.clxw; ivxu hQw.krxw] jIBY
bwJhu.bolxw; ieau jIvq mrxw] nwnk.hukmu pCwix kY; qau KsmY imlxw] 1])
PrIdw.iehu qnu Baukxw; inq inq duKIAY kauxu] kMnI.bujy dy rhW; ikqI vgY
pauxu] 88]) jo jo inMd kry.sMqn kI; iqau sMqn suKu mwnw] 3]
vwihgurU nmskwr:- bRhmigAwnI; sgl kI rInw] sMq bwbw gurbcnisMG
swihb ^wlsw jI ny dwsndws kUkr nUM ieh SuB bcn &urmwey, “bRhm-iv`idAw
pV@n smyN dwsndws dw qyz prqwp dyK ky, bhu igxqI’c ividAwrQI eIrKw krn
l`gy, qdoN dwsn dws ny krn n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw]
dw ^Ub AiBAws kIqw[ ”sp`uqR Awid SuB kwmnw dI pUrqI, mn dI SWqI, cOrwsI
dw gyVw mytx leI, gurU pRymI bx ky pUrn pRym nwl ien@W qukW dw G`t qoN G`t svw
l`K vwrIN jwp kro, mMnx krky ihrdy’c vswvo, hr vyly pV@I jwvo inhwl hoey
jwvo[
gur pRswid; ibiKAw prhrY] mn kI bwsnw; mn qy trY] (gur) prmpUjnIk
s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dI, ivsmwd inrol Su`D srb ivAwpI Agm Apwr
pRkwS hI pRkwS srUp SuB s`cI Anq klwvwn (pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl,
(ibiKAw) zihr mwieAw ivSy Awpxy mn qn qoN(prhrY) dUr kIqy hox, hornW dy
(ibiKAw) zihr mwieAw ivSy(prhrY) dUr krdy hox.mn(kI) dI ivSy ivkwr kql
corI XwrI mMd krm, Anyk pRkwr dI mMdI bwsnw, mn(qy) qoN gurpRswid(trY) tlI
hovy[
46.{gur pRswid ibiKAw prhrY] swKI:- ie`k swaU ny d`isAw, “dwsndws
DnI sI, ipMf dI AMimRqDwrI nUMh’qy mn fol igAw, iksy qr@W BI DIrj n kry[
ien pMcn; myro mnu ju ibgwirE] plu plu hir jI qy; AMqru pwirE] Anuswr dws
ny aus nUM mMdI ing@w nwl dyiKAw, aus ny dws dI mMdI hwlq dyK ky, h`Q joV ky isr
Jukw ky ikhw, ”“vIr jI Dwro DIr jI nwsvMq hY sRIr jI!AMqu n vyKix; suxix n
AMqu]) sBu ikCu suxdw vyKdw; ikau mukir pieAw jwie]) jh srb klw; Awpih
prbIn] Anuswr myrw; AMqrjwmI hir rwieAw] siqgurU swihb jI sB dy idl dI
jwxdy hn qy swnUM hr smyN dyKdy hn[ goqmu qpw.AihilAw iesqRI; iqsu dyiK ieMdRü
luBwieAw] shs srIr ichn Bg hUey; qw min pCoqwieAw] Anuswr prwey Gr
www.Gursevak.com 358 q`qkrw
jwx qoN ieMdR nUM kohV hoxy krky roxw ipAw[ ivkwr dI inivrqI leI, swihb sRI gurU
goibMd isMGjI dy b^Sy, ry mn; AYso kir sMinAwsw] gursbd dw svw l`K vwrIN
AiBAws kro, mhwrwj swihb Awp jI dw mn sw& kr dyxgy[ ”“dws nUM bVI hI
l`ijAw AweI, BwvyN dws ny ie`k nyk swaU gurmuiK b`cI ’qy Awpxw mn mYLw kIqw hY,
qW BI aus ny h`Q joV ky Adb siqkwr nwl gursbd AiBAws krn dw SuB s`cw
aupdyS b^iSAw hY[ gursbd ismrn AiBAws krn qoN s`cy pwiqSwhjI dI ikRpw ho
geI, gurU jI ny ivkwr duSmx twl idqw, so ju`gW 2’c gursbd dI mhwn mhwnqw
hY[ ”
47.<>siqgur pRswid] rwmklI pwqswhI 10] ry mn; AYso kir sMinAwsw]
ijvyN Sbd hzwry Awid bwxI dy s`q Sbd hn, iqvyN ieh ds Sbd sRI AnMdpur swihb
jI ivKy aucwry hn[ (<>) dÍYq rihq ie`k vwihgurU jI, sB jIA jMq AsMK bRhmMfW
dy pRkwSk hn[ sB qy vfw siqguru nwnku; ijin.kl rwKI myrI] Anuswr(siqgur)
(siq+gur) (gur) v`fy pUjnIk(siq) s`cy(gur) inry pRkwS hI pRkwS(pRswid) AnMd
srUp(pRswid) ikRpw srUp Bwv gurU pRmysr jI Agm Apwr inry ikRpw hI ikRpw pRkwS
srUp hn[ (pRswid) (pR+swid) (pR) pry hn(swid) suAwd qoN, Bwv ieMdirAW dy
suAwd qoN rihq hn[ rwmklI pwqswhI 10] prm pUjnIk vwihgurU siqgurU pwqswhI
(10) dsvIN jI rwmklI rwg’c gurmiq sMinAws Dwrn dw SuB s`cw aupdyS, Awpxy
mn nUM &urmwauNdy hn:- ry mn; AYso kir sMinAwsw] {25 swl q`k bRhmcrj r`Kxw,
bRhmcwrI AwSRm hY[ 25 qoN 50 q`k igRsq AwSRm hY[ 50 qoN 75 q`k bwnpRsq
AwSRm hY, Bwv igRsq iqAwg ky jMgL nUM cly jwxw qp krnw[ 75 qoN 100 q`k sRb
kw iqAwg kr dyxw, ieh sMinAws AwSRm hY, Bwv pRwpq hoeI sB vsqU iqAwg dyxI[
swh dw kI ivswh?ies leI vwihgurU gurU pRmysr jI ny jnm qoN hMgqw mmqw myr
AOgux iqAwg ky, praupkwr srb`q dy Bly leI, sB ku`J kurbwn krn nUM sMinAws
ikhw hY[ (ry) hy mn!gurpRswid(AYso) AYsy hMgqw dy iqAwg dw iqAwg krky, qn mn
Dn spu`qR pirvwr sB ku`J pUrn s`cy gurU jI nUM Arp ky, swrw jIvn ismrn AiBAws
srb`q dy Bly dy SuB Drm inrml krm krn krwaux, swrIAW AwsW suMn krky, suMn
APur bRhm jI ’c lIxqw sihq, jo mwieAw pdwrQ pRwpq hoeI jwvy, gurU jI dy nwm
qy srb`q dy Bly ihq lutw dyyx rUp shI (sMinAwsw) sMinAws Dwrn kir[ XQw:-
AMqir suMnµ.bwhir suMnµ; iqRBvx suMn msuMnµ] cauQy suMnY.jo nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnµ]
mwieAw nUM h`Q n lwauxw iqAwg sMinAws nhIN hY[
www.Gursevak.com 359 q`qkrw
bn sy sdn.sBY kir smJhu; mn hI mwih audwsw] mn(mwih) iv`c hI moh
AOguxW ivkwrW qoN(audwsw) auprwm inrlyp rihMidAW, (sBY) swry(sdn) GrW
nUM(bn) jMgL(sy) jYsy(kir) krky (smJhu) smJxw kr, Bwv ieMdirAW dy suAwd
zmIn sbMDI Gr sB dI myr mn ’coN iqAwgxw kr[ XQw:- qij swd; shj suKu
hoeI] Gr Cfxy; rhY n koeI] (rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:-
jq kI jtw, jog ko m`jnu; nym ky nKn bFwE]) ieik igrhI.syvk swiDkw;
gurmqI lwgy] nwmu dwnu iesnwnu idRVu; hir Bgiq su jwgy] 7]) pauVI] iesqRI
purKY Aiq nyhu; bih mMdu pkwieAw] idsdw sBu ikCu clsI; myry pRB BwieAw]
ikau rhIAY iQru jig; ko kFhu aupwieAw] gur pUry kI cwkrI; iQru kMDu sbwieAw]
nwnk bKis imlwieAnu; hir nwim smwieAw] 33] Anuswr byAMq gurU pRymI pqI
sqI iml ky, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM hr smyN ieauN jpdy
hn:- zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU Arjndyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn,
hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR sIs’qy puAw rhy hn,
gurmuiK gurU jI rom 2 krky jwp kridAW, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy
hn[ gurU jI dI s`cI kurbwnI Awp jp 2 ky, pRymIAW nUM jpw ky, ivSy vwSnw hMkwr
AOgux iqAwg ky, iek`Ty gurU syvw ismrn praupkwr pRymw-BgqI inrml inskwm
krm Drm kQw kIrqn krky, jIvn mukq purK hoey hn[ ieh gurU jI dw b^iSAw
SRomxI jq sq hY[ ijvyN pUrn Bgq kbIr swihb jI Awpxy mhl loeI jI b`icAW
smyq, swDUAW dI syvw cwA nwl B`j 2 ky krdy sn[ hMkwr ivkwr iqAwg ky,
iek`Ty gurU syvw ismrn pr aupkwr pRymw-BgqI inrml inSkwm krm Drm kQw
kIrqn krky, jIvn mukq purK hoey hn[ jogI bnwautI jtW bxwauNdy hn[
jq kI jtw.jog ko m`jnu; nym ky nKn bFwE] gurmiq Anuswr A`KW nwl
prwieAw rUp nhIN dyKxw, kMnW nwl inMdw JUT ivkwr dI g`l nhIN sunxI, zbwn
nwl ivkwr JUT inMdw ie`k BI iP`kI g`l nhIN krnI, ieMidRAW dy ivSy iqAwg ky,
ien@W duAwrw nwmu pV@nw nwmu sunxw bRhm’c lIxqw rUp jq bRhmcrj hY[ jtW ’c
jog nhIN hY[ XQw:- jogI; jogu jtn mo nwhI]) hy mn!supnY; ibMdu n dyeI Jrnw]
Anuswr(jq) bRhmcrj r`K ky, pUrn bRhm jI ’c lIxqw rUp, jq(kI) dIAW jtw
www.Gursevak.com 360 q`qkrw
bnwauxw kr[ bRhm (ko) iv`c(jog) juVn rUp(m`jnu) ieSnwn kr[ v`fy qVky in`q
ieSnwn krn, rom 2 krky suAws 2 in`qnym ismrn krn, bRhmiv`idAw SsqR
AiBAws b^Sx, Anyk pRkwr dy pr-aupkwr krn rUpI nym(ky) dy(nKn) nhuM
(bFwE) vDwauxw kr[ gurU pRmysr jI Drm-ikRq dw aupdyS b^Sdy hn[ nhuM
vDwaux nwl Drm ikRq’c ivGn pYNdw hY[ nhuM dw isrw murdw AMg, k`tx dw hukm
hY, nhuMAW’c mYL pYx qoN AMdr jWdI hY, bImwrIAW l`gdIAW hn[ dyKx vwly nUM
gilAwnI AwauNdI hY, bhuq hI bury l`gdy hn[ fwktRI i^Awl Anuswr BI nhuM lwhuxy
bhuq hI zrUrI hn, keI nhuM vDwauNdy hn, ieh gurmiq nhIN, suh`px BI ^rwb huMdw
hY, vDy nhuMAW vwlw dUjy nUM cIz KuAwvy qW rog l`gygw, aus dy nhuMAW ’c bhuq hI
gMdy jrwsIm huMdy hn, ^urdbIn nwl dyK lvy[ vDwieAw nhuM, iksy cIz ’c l`gx
qoN, jVW qoN au~KV ky kSt dw kwrn bxdw hY[ smyN Anuswr nhuM k`tdy rho[
igAwn gurU.Awqm aupdyshu; nwm ibBUq lgwE] 1] gorK jI nUM gurU mMnx dI
bjwey(igAwn) bRhm igAwn dy dwqy Sbd gurU jI duAwrw Awpxy(Awqm) mn
nUM(aupdyshu) aupdySxw kro[ nwm rUpI(ibBUq) suAwh (lgwE) lgwauxw kro[
Alp Ahwr.sulp sI inMdRw; dXw iCmw qn pRIiq] Awls ivkwr rogW qoN
bcx, ismrn dI pRwpqI leI, En@I.dunIAw qoVy bMDnw; AMnu pwxI QoVw KwieAw]
Anuswr(Alp) QoVw(Ahwr) Bojn Ck(sulp) QoVI(sI) ijhI(inMdRw) nINd lY[ jy
koeI glqI kry qW aus nUM dXw iCmw krn dI(qn) rom 2 krky pRIiq kr[
sIl sMqoK.sdw inrbwihbo; hY´bo iqRgux AqIiq] 2]) jo qU dyih.qhI iehu
iqRpqY; Awn.n kqhU Dwvau] Anuswr jo vwihgurU jI dwiq b^Sx, sMqoiK sdw
iqRpqIvnw] 2] Anuswr sMqoK’c iqRpq.(sIl) sihnSIl nrm swaU guxW nUM
sdw(inrbwihbo) inbwhuxw kr. (iqRgux) iqMn guxW qoN(AqIiq) inrlyp(hY´bo) hoxw
kr[
kwm kRoD hMkwr loB hT; moh.n mn so lÎwvY] mn(so) iv`c, (kwm)
ivkwr(koRD) gu`sw hMkwr loB hT moh, n(lÎwvY) ilAwauxw kry[
qb hI.Awqm qq ko drsy; prm purK kh pwvY]3]1] (qb) qdoN hI(Awqm)
bRhm (qq) inrgun pRkwS srUp(ko) nUM(drsy) dyK lvyN, (prm) v`fy(purK) pUrn
ivAwpk pRkwS srUp bRhm(kh) nUM(pwvY) pw lvyN]3]1]

www.Gursevak.com 361 q`qkrw


ieMdRI ijq; pMc doK qy rhq] nwnk.koit mDy; ko AYsw Aprs] 1]) qKiq
bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu ckI kIAnu
loAw] siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmw rhy hn:- 1ds ieMdRI, kir rwKY
vwis] qw kY AwqmY; hoie prgwsu] Anuswr pMj igAwn ieMdRy, pMj krm ieMidRAW dy
iviSAW nUM ij`qx vwlw ieMdRI ijq Aqyy 1sbd 2sprs 3rUp 4rs 5gMD, AOguxW
ivkwrW mhW pwpW dy (doK) doSW dy(pMc) ivsQwr(qy) qoN rhq, (koit) kRoVW(mDy)
iv`coN(ko) koeI AYsw ivrlw 2 hI, (Aprs) ACoh inrlyp, srb dI crn-DUV
bixAW praupkwrI Aprs hY] 1] XQw:- auir DwrY; jo AMqir nwmu] srb mY; pyKY
Bgvwnu] inmK inmK; Twkur nmskwrY] nwnk.Ehu Aprsu; sgl insqwrY] 1])
inis idin mwieAw kwrny; pRwnI folq nIq] kotn mY nwnk koaU; nwrwien ijh
cIiq]) koit mDy; koeI sMqu idKwieAw] nwnku; iqn kY sMig qrwieAw]
48.1ds ieMdRy:- pMj igAwn ieMdRy:- siqgurU swihb jI dI s`qw nwl rsnw rs
lYNdI hY, ik ikhVw pdwrQ Ckxw qy ikhVw nhIN Ckxw, gurpRswid iqAwgxy jog
byhy qLy qyz im`Ty qyz kOVy pdwrQ iqAwgy[ siqgurU swihbwn jI dI s`qw duAwrw
kMnW nwl bury Bly bol sux ky sunx dw igAwn huMdw hY[ siqgurU jI dI s`qw duAwrw
nyqRW qoN dyKx dw igAwn huMdw hY[ siqgurU jI dI s`qw duAwrw cmVI TMFy q`qy nUM
prKx dw igAwn idMdI hY[ siqgurU jI dI s`qw nwl nwsW sugMDI durgMDI dw
igAwn idMdIAW hn[
pMj krm ieMdRy:- siqgurU jI dI s`qw nwl zbwn bolx dw kMm krdI hY[
siqgurU jI dI s`qw nwl h`Q Drm ikRq gurU pRmysr jI dI syvw dw kMm krdy hn[
siqgurU jI dI s`qw nwl pYr qurn dw kMm krdy hn[ gudw sRIr dI mYL dUr krn
dw kMm krdI hY[ ilMg sRIr dI mYL dUr krdw hY[ pMc doK:- ivSy ivkwr dy 1sbd
suxny, ijvyN hrn GMfyhyVy dw sbd sux ky mr jWdw hY[ ivSy rs dy 2sprs leI
hwQI kuMfy shwrdw hY, lweIt dw 3rUp dyKxy krky pqMgw sV jWdw hY, rsnw dy
4
rs’c m`CI kuMfI ingL ky qV& 2 ky mr jWdI hY, BOrw kml dI(5gMD) vwSnw’qy
moihq ho ky mr jWdw hY[
bYsno so; ijsu aUpir su pRsMn] ibsn kI mwieAw qy; hoie iBMn] luk ky Srwb
mws qmwkU vrq ky, dunIAW nUM Clx leI, Awpxy Awp nUM bYsno khwaux vwilAW nUM,

www.Gursevak.com 362 q`qkrw


gurmuiK bnwaux leI, gurmuiK bYsno jI dy sul`Cx &urmw rhy hn:- (so) auh gurmuiK
bYsno jI hn, (ijsu) ijn@W aUpir s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, (su) BlI
pRkwr AiqAMq hI pRsMn hox[ XQw:- jau su pRsMn Bey gur pUry; qb myrI Aws
punI]) sBy kwj suhylVy QIey; guru nwnku siqguru quTw]) isrI gurU swihbu.sB
aUpir krI ik®pw; Anuswr siqgurU swihb jI dy pUrn pRsMn hox qoN, gurmuiK vYsno
jI(ibsn) Akwl purKu jI(kI) dI mwieAw qy(iBMn) v`Kry inrlyp hoie hox, Bwv
rj gux.qm gux.sq gux khIAY; eyh qyrI sB mwieAw] Anuswr rjo qmo sqo guxW
qoN inrlyp, rsnw ieMidRAW dy suAwd, gwV@I nINd dy suK, &YSn AwpxI vifAweI
Awp krn, mwx dI ie`Cw, suAwd dy vsIkwr ho ky hor 2 CkI jwxw, Srwb mws
Awid smUh AOguxW qoN rihq, sB dI crn-DUV bx ky, ivAwpk bRhm jI ’c lIx
hox[ XQw:- ijsu igRih bhuqu; iqsY igRih icMqw] ijsu igRih QorI; su iPrY BRmMqw]
duhU ibvsQw qy.jo mukqw; soeI suhylw BwlIAY]) bRhmigAwnI; sdw inrlyp] jYsy;
jl mih kml Alyp]) dIsih sB mih; sB qy rhqy] pwrbRhm kw; Eie iDAwnu
Drqy]
^ws pRym bynqI:- Drm pRcwrk nUM mws Kwx qoN pRymI ny vrijAw, qW aus ny
bYsno so; ijsu aUpir su pRsMn] pV@ ky mws Kw ilAw, Bwv myry’qy mhwrwj jI pRsMn
hn, BwvyN mYN mws Kw irhw hW, iPr BI vYSnUM hW[ ijs’qy pUrn gurU jI pRsMn hox,
aus dy ihrdy’coN muK’c AMimRq Byjdy hn, idl idmwZ’c gurbwxI jI hr smyN Byjdy
rihMdy hn, sdw leI Awpxy drSn b^Sdy hn, Pyr auh mws Kwx jogw nhIN
rihMdw[ gurU jI ny suAwdW iviSAW dy iqAwgI nUM vYSnUM ikhw hY[ dohW qukW dw
iek`Tw ArQ au~proN pV@ ky, gurU pRIqmjI dI kurbwnI dw iDAwn Dwr ky, gurmuiK
vYSnUM jI dy aupRokq gux Dwrn krky, mws iqAwg ky inhwl hovo[ ies qr@W sRI
gurbwxI pV@ ky, jwx bu`J ky v`fw pwp krky, hMkwr n kro[ XQw:- jwin bUiJ kY
bwvry; qY kwju ibgwirE] pwp krq.sukicE nhI; nh grbu invwirE]) jy ko
AwKY; bolu ivgwVu] qw ilKIAY; isir gwvwrw gwvwru]
krm krq; hovY inhkrm] iqsu bYsno kw; inrml Drm]) srb Drm mih;
sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] Anuswr iqsu gursyvk ipAwry bYsno
jI(kw) dw ieh inrml Drm hY, jo SuB Drm inSkwm krm(krq) kridAW,
(inhkrm) krmW dI hMgqw qoN rihq(hovY) hox, Bwv Awpxy kIqy SuB kwrj, ijMd
www.Gursevak.com 363 q`qkrw
jwn, siqgurU swihbwn jI nUM Arp dyx[ XQw:- syvw krq; hoie inhkwmI] iqs
kau; hoq prwpiq suAwmI]) kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw
quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) quDu AwgY Ardwis hmwrI; jIau ipMfu sBu qyrw]
khu nwnk.sB qyrI vifAweI; koeI nwau n jwxY myrw]) ijs kI bsqu; iqsu AwgY
rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw
dieAwlu] 2]
49..kwhU Pl kI; ieCw nhI bwCY] kyvl Bgiq; kIrqn sMig rwcY]) so bYsno
hY; Apr Apwru] khu nwnk; ijin qjy ibkwr] Anuswr siqgurU swihbwn jI dy
swjy invwjy pUrn inRivkwr gurmuiK prm bYsno jI, (kwhU) iksy BI dUD pUq Dn
Pl(kI) dI ieCw, (nhI) nw(bwCY) cwhux, (kyvl) inrol inSkpt gurU pRymw(Bgiq)
BgqI krn krwaux, kIrqn krn isKwaux(sMig) nwl hI(rwcY) rcy hox[ XQw:-
so surqw so bYsno; so igAwnI DnvMqu] so sUrw kulvMqu soie; ijin BijAw BgvMqu]
swKI:- prmpUjnIk pUrn sMq bRhmigAwnI; sgl kI rInw] bwbw SwmisMG
swihb jI A`fxSwhI 1803 sMmq nUM pRgty, 1926 s`cKMf gey[ bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] Anuswr Awp jI ny swrw jIvn inSkwm syvw ismrn pRymW
BgqI praupkwr hI praupkwr kIqy, AMimRq pRym ipAwly pIqy[ Awp jI qoN prm
pUjnIk bwbw gurmuiKisMG jI pitAwly vwly, bwbw swDUisMG jI gurU syvw dy sUrj
vroswey[ inrbwx kIrqnu gwvhu krqy kw; inmK ismrq ijqu CUtY] Anuswr Awp
jI sRI hirmMdr swihb jI ivKy, svw do vjy inSkwm inrbwn kIrqn krdy[ kyvl
Bgiq; kIrqn sMig rwcY] Anuswr lgwqwr 70 swl pRym cONkI lwauNdy rhy, nwl hI
pRSwid pRym Bytw krdy, hux q`k BI Awp jI dy fyry v`loN bwby KVkisMGjI dy jwnSIn
bwbw drSnisMG jI dyZ hwzr krdy hn[ Awp jI dw isrMdw Azwieb Gr’c, Awp
jI dy SuB drSn krvw irhw hY[ nmskwr!
50.mn qn AMqir; ismrn gopwl] sB aUpir; hovq ikrpwl] prm bYsno
jI dy mn(qn) rom 2 (AMqir) AMdr, (gopwl) vwihgurU jI dw ismrn visAw hovy
qy, bRhmigAwnI kI; sB aUpir mieAw] Anuswr hr smyN, sB aUpir
ikrpwl(hovq) huMdy hox[ jy koeI dubwrw bulw lvy, aus dy fMfw nw mwrn[ ijvyN ie`k
v`F Kwxw Awpxy Gr vwlI nUM fMfy nwl mwr ky, lukx leI isr ’c suAwh pw ky

www.Gursevak.com 364 q`qkrw


nWgw bx igAw[ BoLy bMdy aus dy pws bYTy sn[ 12 swl ip`CoN ie`k s`icAwr is`K
ny aus nUM pCwx ilAw, FMg nwl h`Q joV ky ikhw, “bwvw jI!Awp jI dw SuB nwm
kI hY?”“sIql SWq dieAwl ikRpwl rwm nrwiex jI[ ”iPr ikhw, “jI dubwrw
d`so?”qIjI vwr kihx qoN fMfw cu`k ky aus nUM mwrn l`gw, qW aus ny aus dy Gr
vwlI dw nwm lY ky ikhw, “ies fMfy nwl qUM AwpxI Gr vwlI nUM mwirAw sI, ku`J
qW Srm kr[ pUjw dw pdwrQ Kw ky, iF`f vDw ky qyrI miq mwrI geI hY, qUM iP`t
igAw hYN[ ”XQw:- mÚ1] sau Elwm@y idnY ky; rwqI imlin@ shMs] isPiq slwhxu
Cif kY; krMgI lgw hMsu] iPtu ievyhw jIivAw; ijqu Kwie vDwieAw pytu] nwnk
scy nwm ivxu; sBo dusmnu hyqu] 2] sux ky TMFw Twr ho igAw[
Awip idRVY; Avrh nwmu jpwvY] nwnk Ehu bYsno; prm giq pwvY] 2]
prmpUjnIk s`cy siqgurU, nwnk; soDy isMimRiq byd] pwrbRhm gur; nwhI Byd]) gur
nwnk dyv goivMd rUp] vwihgurU nwnk dyv swihb jI, gur pRswid; nwnk scu khY]
6] Anuswr s`co s`c &urmwauNdy hn:- ijn@W ’qy vwihgurU jI pRsMn hn, mwieAw qoN
inrlyp hn, SuB inrml krm krky hMgqw rihq hn, nwm jpx jpwaux rUp
inrml Drm vwly hn, inSkwm kIrqn inSkpt gurU pRymw-BgqI’c rc ky, rom 2
krky vwihgurU ismrn kridAW sB’qy ikRpwl huMdy hn, AYsy gurmuiK Srwb mws f`Rg
qmwkU dy pUrn iqAwgI vYSnUM jI, jnu nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip
jpY.Avrh nwmu jpwvY] 2] Anuswr vwihgurU nwm jI, Awip(idRVY) pRp`k inscy
krky, Awpxy AMdr pRp`k vswauNdy hn, (Avrh) hornW nUM(nwmu) vwihgurU 3
jI(jpwvY) jpwauNdy hn, so igAwnI.so bYsnO piV@Aw; ijsu krI ik®pw Bgvwn] Euin
siqguru syiv.prm pdu pwieAw; auDirAw sgl ibsÍwn] Anuswr Ehu gurmuiK bYsno
jI, vwihgurU jI ’c lIxqw rUpI, (prm) sB qoN v`fI(giq) mukqI(pwvY) pw lYNdy
hn] 2] XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]
imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir
lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) Ab qau jwie
cFy isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI])
nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip;
nhI kCu Brmu]) sUrj ikrix imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu
QIAw rwm]) jl qrMgu ijau jlih smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw]
www.Gursevak.com 365 q`qkrw
BgauqI; BgvMq Bgiq kw rMgu] sgl iqAwgY; dust kw sMgu]) iequ sMjim;
pRBu.iknhI n pwieAw] BgauqI mudRw; mnu moihAw mwieAw] Anuswr BgauqI
rwsDwrIey, sRI ikRSn rwDkw gopIAW dy vys bxw ky, nwc krdy hn, dyKx vwly
ivkwrI huMdy hn, rws pwaux dyKx vwilAW dy kukrmW dI inivrqI leI, shI s`cy
gurmuiK BgauqI jI dy gux &urmwauNdy hn:- auh(BgauqI) rwsDwrIAw gur Bgq jI,
jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu] Anuswr shI s`cy BgvMq srUp hn, ijn@W
nUM(BgvMq) Akwl purKu jI dI(Bgiq) pRymw-BgqI(kw) dw rMgu ciV@Aw hY, (rMgu)
pRym hY, (rMgu) AnMd hY Aqy(sgl) swirAW (dust) swkqW, hMkwr ivkwr smUh
AOguxW(kw) dw sMgu, (iqAwgY) iqAwg dyx[
mn qy ibnsY; sglw Brmu] kir pUjY; sgl pwrbRhmu] ijs dy mn(qy)
qoN(sglw) swrw Brmu(ibnsY) nws ho jwvy[ duSmx im`qR du`K suK hr hwlq ’c, hr
smyN(sgl) swirAW ’c, (pwrbRhmu) ivsmwd srb ivAwpI vwihgurU jI nUM
jwx(kir) krkyy, (pUjY) pUjdy hox[ XQw:- sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid
jugwid; jw kw vf prqwpu]) ik srbqR dysY] ik srbqR BysY]
swD sMig; pwpw mlu KovY] iqsu BgauqI kI; miq aUqm hovY] (swD) siqgurU
swihbwn jI, (swD) sMqW mhWpurSW dy prmpiv`qR sMig rih ky, swDsMig jI ’c
iml ky, sB dy AMdr bwhr hr jg@w BrpUir hr smyN Ajpw jwp kr rhy, (swD)
AsMK ivsmwd pRkwS hI pRkwS srUp, Anq klwvwn Ajpw jwp inrgun bRhm jI
sMig lIx ho ky, koit ApRwD; swDsMig imtY] Anuswr Awpxy pwpw dI(mlu) mYL
nUM(KovY) dUr krn[ pwpW dI mYL dUr krky iqsu shI s`cy(BgauqI) rwsDwrIey
jI(kI) dI miq, gurbwxI ’c lIx ho ky, gurU pRymw-BgqI sihq(aUqm) syRSt
hoeI(hovY) hovy[
BgvMq kI thl; krY inq nIiq] (BgvMq) vwihgurU DMn sRI gurU gRMQ swihb jI
kI, gurbwxI dI Su`D sMQw krn krwaux, kQw kIrqn krn krwaux isKwaux Awid
prmpiv`qR SuB s`cI au~cI Amolk(thl) syvw, inq in`q hI, sw& suQrI r`jI hoeI
gurmuiK nIiq nwl(krY) krn, mwieAw dw lwlc, Bu`l ky BI n krn[
mnu qnu ArpY; ibsn prIiq] swcI pRIiq hm; qum isau jorI] qum isau joir;
Avr sMig qorI] Anuswr mnu(qnu) rom 2 sB ku`J, (ibsn) vwihgurU siqgurU
swihbwn jI dI s`cI su`cI mhwn au~cI prIiq qoN (ArpY) Arpx, Bwv kurbwn
www.Gursevak.com 366 q`qkrw
krn[ XQw:- nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) (krv`qu) Awsw]
krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau vwrI; muKu Pyir
ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n
morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su
kMq; nwir hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]
hir ky crn; ihrdY bswvY] nwnk.AYsw BgauqI; BgvMq kau pwvY] 3]
prmpUjnIk DMn siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir) s`cy siqgurU gMRQ swihb jI(ky) dy gurSbd rUpI,
im`Ty ipAwry s`cy crn-kml jI kmw ky, A`KrW ArQW sihq, Awpxy ihrdY
’c(bswvY) vswauxw krn, (AYsw) AYsy ivsmwd (BgauqI) rwsDwrIey, gur Bgq
jI, (BgvMq) hir Awpy mwqw Awpy ipqw; ijin jIau aupwie jgqu idKwieAw] AMdr
bwhr inrw nUr pRkwS srUp, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] vwihgurU
jI(kau) nUM(pwvY) pwauNdy hn] 3] XQw:- so BgauqI; juo BgvMqY jwxY] gur
prswdI; Awpu pCwxY] Dwvqu rwKY; iekqu Gir AwxY] jIvqu mrY; hir nwmu vKwxY]
AYsw BgauqI; auqmu hoie] nwnk; sic smwvY soie]
so pMifqu; jo mnu prboDY] rwm nwmu; Awqm mih soDY]) jugu jugu jogI.KwxI
BogI; piVAw pMifqu Awip QIAw] Anuswr(so) auh(pMifqu) iv`dvwn jI rwm srUp
hn, jo Awpxy mnu nUM, pwpW AOguxW ivkwrW v`loN, (prboDY) (pr+boDY) (pr) ivSyS
krky(boDY) smJwaux rokx, (rwm) ivsmwd suMdr ivAwpk vwihgurU jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy(nwmu) gurbwxI jI nUM, Awpxy (Awqm) mn(mih) ’c(soDY)
vIcwrnw krn[ XQw:- ifqu; jo iqhW guxw kI pMf auqwrY] Anidnu; eyko nwmu
vKwxY]) khu kbIr; jo bRhmu bIcwrY] so bRwhmxu; khIAqu hY hmwrY]) so pMifqu; gur
sbdu kmwie] qRY gux kI; Esu auqrI mwie] cqur byd; pUrn hir nwie] nwnk iqs
kI srxI pwie]
rwm nwm; swru rsu pIvY] ausu pMifq kY; aupdyis jgu jIvY]) sbdu
bIcwir.rwm rsu cwiKAw; nwnk swic pqIxy] Anuswr(rwm) vwihgurU siqgurU
swihbwn jI dy, (swru) Su`D sRySt AslI bRhmwnMd AMimRq nwm rsu nUM(pIvY) pIxw
krn[ nwnk.so piVAw.so pMifqu bInw; ijsu rwm nwmu gil hwru] rwm nwm swr rs
www.Gursevak.com 367 q`qkrw
pIx vwly, ausu ipAwry(pMifq) ivdvwn jI(kY) dy, SuB s`cy aupdyis nUM sux ky, nwm
ihrdy’c vsw ky, swrw jgu(jIvY) ijauNdw ho jwvygw[ XQw:- so jIivAw; ijsu min
visAw soie]
hir kI kQw; ihrdY bswvY] so pMifqu; iPir join n AwvY] (hir) vwihgurU dsy
pwiqSwh jI DMn siqgurU gRMQ swihb jI(kI) dI gurbwxI dy ArQ, gur ieiqhws
dI, SuB s`cI Amr kQw, Awpxy ihrdY’c(bswvY) vswauxw krn[ vw zwlmW dy Gor
iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU
Arjndyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy’qy
bYT ky m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR sIs’qy puAw rhy hn, gurmuiK gurU jI rom 2
krky jwp kridAW, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ prmpUjnIk
prm ipqw inrgun bRhm jI, Awpxy srgun srUp koit bRhmMf dy pswry, sMqW BgqW
smyq, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM hr smyN jo jpdy hn ieh hir
kI kQw hY[ XQw:- hir hir kI kQw; Anwhd bwnI] hMsu huie; hIrw lyie pCwnI]
1]) cwiqRk mor bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor] 2] jo bolq hY.imRg mIn
hir pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) Git Git kQw.rwjn kI cwlY; Gir
Gir.quJih aumwhw]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) inrgux
kQw; kQw hY hir kI] Bju imil; swDU sMgiq jn kI] hir vwihgurU mh`ly pMjvyN jI
dI sRb ivAwpI ivsmwd aupmw rUp kQw hY, jo hr smyN smUh AnMq bRhmMfW AMdr
ivAwpk bRhm jI kr rhy hn[ (hir) mh`ly pMjvyN jI(kI) dI Amr hir kQw nUM,
Awpxy ihrdY’c(bswvY) vswauxw krn[ (so) auh prmpUjnIk r`b rUp pMifqu jI,
iPir cOrwsI l`K join’c (n) nhIN(AwvY) AwauNdy, swgr’c bUMd imlx vWg, bRhm
jI ’c lIx ho jWdy hn[ XQw:- mwJ mhlw 3] inrguxu srguxu; Awpy soeI] qqu
pCwxY; so pMifqu hoeI] Awip qrY.sgly kul qwrY; hir nwmu mMin vswvixAw] 1]
byd purwn; isimRiq bUJY mUlu]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`lw pMjvW jI,
jugu jugu jogI KwxI BogI; piVAw pMifqu Awip QIAw] Anuswr KMf bRhmMf nUM SuB
s`cw aupdyS dyx vwly bRhm srUp pMifq jI hn[ grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl
rynu CwrI] Anuswr sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn iKmw gRIbI nwl nmskwr
www.Gursevak.com 368 q`qkrw
kr rhy hn[ chu vrnw kau; dy aupdysu] nwnk.ausu pMifq kau; sdw Adysu] chMu
vrnw dy aupdySk gurmuiK snmuK pMifq jI nUM, sdw Awdys kridAW, aus dy sul`Cx
&urmw rhy hn:- (byd) swm irg jujr AQ`rvx, (purwn) ATwrW purwx, (isimRiq)
sqweI isMmRqIAW dy(mUlu) mu`F rUp, ivsmwd inrgun bRhmujI nUM, gurW duAwrw(bUJY)
bu`Jxw krn, Bwv ienW@ bydW ’c iqMnW guxW dw kQn hY[ A`sI hzwr surqI krm
kWf krn bwry kihMdI hY[ gomyD rwjmyD qwmsI j`g krn nUM ikhw hY[ isMimRqIAW
’c iliKAw hY, cOhW zwqW dIAW iesqRIAW nUM vyd pV.n, gwieqRI mMqR dw AiDkwr
nhIN, jykr SUdR aupdyS sux lvy, qW aus dy kMnW ’c is`kw FwL ky pw dyvo[ gurbwxI
dI ksOtI lw ky, ien@W iniK`D krmW nUM iqAwgx, Bwv jy koeI krm kWf iniK`D
krm krn nUM khy, qW n krn, kihx, “siqgurU swihbwn jI dw hukm nhIN hY[ ”
sUKm mih; jwnY AsQUlu]) inrgunu Awip; srgunu BI EhI] Anuswr(sUKm)
inrgun bRhm jI (mih) ’c, (AsQUlu) srgun srUp AnMq bRhmMf dy pswry nUM(jwnY)
jwnxw krn[ vw srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw;
Awpy hI iPir jwip] 1] Anuswr (AsQUlu) AsMK bRhmMf dy pswry srgun srUp,
(mih) ’c, (sUKm) inrgun bRhm jI nUM, ivAwpk pRkwSk (jwnY) jwnxw krn[
siqgur kIno praupkwru] Anuswr vwihgurU bRhm gurU pRmysr jI, gurbwxI, gurU
mrXwdw b^S ky, AwpxI AduqI kurbwnI dy ky, bydW kqybW dy mMnx pUjx qoN Cufw
ky, gurU pRymw-BgqI sihq, inrgun srgun dI eykqw b^S rhy hn[ XQw:- byd
kqyb ibKY; hir nwhI] jwn lyhu hir jn; mn mwhI]) ijn mq; byd kqybn
iqAwgI] pwrbRhm ky; Bey AnurwgI]) sÍYXw] pwNie ghy.jb qy qumry; qb qy.koaU
AwNK qry nhI AwnÎo] rwm rhIm.purwn kurwn; Anyk khYN mq.eyk n mwnÎo]
isMimRiq swsqR byd sBY; bhu Byd khY, hm eyk n jwnÎo] sRI Aispwn.ikRpw qumrI
kir; mY n khÎo.sB qoih bKwnÎo]) byd kqyb iePqrw BweI; idl kw iPkru. n
jwie] tuku dmu krwrI jau krhu; hwijr hjUir Kudwie] 1]
chu vrnw kau; dy aupdysu] nwnk.ausu pMifq kau; sdw Adysu] 4]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihb, Drin ggn nv KMf mih;
joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, gRIbI dI h`d jxwauNidAW &urmw rhy hn:-
KqRI bRwhmx sUd vYs; aupdysu chu vrnw kau swJw] Anuswr chu(vrnw) jwqW (kau)
www.Gursevak.com 369 q`qkrw
nUM, gurU pRymw-BgqI nwm jpx gurU syvw krn krwaux dw SuB s`cw aupdysu(dy) dyxw
krn[ nIvIAW zwqW qoN n&rq n krn[ SUdR dy aupdyS sunx qoN, aus dy kMnW’c
is`kw FwL ky n pwaux, Avil Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr
qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy] Anuswr sB nUM vwihgurU jI dI AMs smJx[
gurU ipAwry s`icAwry Bgq rivdws swihb jI jYsy ausu pMifq (kau) nUM, dwsndws
rom 2 krky, pUrn pRym Adb siqkwr sihq, sdw hI(Adysu) nmskwr krdw hY,
ikauN jo, sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI dI pRwpqI dw aupdyS dyx vwly,
sUrvIr pMifq ivdvwn vwihgurU jI nUM pRvwn hn] 4] XQw:- soeI cquru isAwxw
pMifqu; so sUrw so dwnW] swDsMig.ijin hir hir jipE; nwnk so prvwnw])
nmskwr.qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
bIj mMqRü; srb ko igAwnu] chu vrnw mih; jpY koaU nwmu] {iesqRI qy nIvIN
zwqI nUM vyd iv`idAw dw AiDkwr nhIN[ siqguir nwnik.Bgiq krI iek min; qnu
mnu Dnu.goibMd dIAau] siqgurU swihbwn jI ny swvDwn eykwgr cIq] ho ky,
vwihgurU mMqR jI jpy jpwey hn[ pSU pRyq pSU muGD p`Qr jIv nUM qwrn leI, swc
nwm kI AMimRq vrKw] kIqI hY[ nIvIN zwqI, iesqRI zwqI sB nUM Amolk nwm
^zwny b^Sy hn[ }siqgurU nwnk dyv swihb jI, inrgun bRhm jI dy srgun srUp
hn[ AsMK AnMq nUr pRkwS ivsmwd cwnx hI cwnx, Anqklwvwn pUrn myhrvwn
inrgun srUp jI, Awp jI dy AMdr bwhr, rom 2’c Aqy rsnw’qy vs rhy hn[
Awp jI ny prm mnohr ivsmwd vwihgurU mMqR jI b^Sy hn[ vwihgurU mh`lw pMjvW
jI, inrgun jI’c lIx, hir crx kvl mkrMd.loiBq mno; Anidnuo.moih AwhI
ipAwsw] ik®pw jlu dyih.nwnk swirMg kau; hoie jw qy.qyrY nwie vwsw] Anuswr
Awpxy ipAwry pRIqm gurU jI dy s`cy crn-kmlW’qy moihq ho ky, rMgw rMg; rMgn ky
rMgw] Anuswr rMgW 2 dy, sRb ivAwpI ivsmwd pRym’c lIx ho ky &urmw rhy hn:- hy
pRymIE!ieh(bIj) kwrx inrgun bRhm jI dy, SuB s`cy su`cy au~cy im`Ty ipAwry Agm
Apwry vwihgurU nwmu mMqRü jI, aU~c nIc rwjw rMk(srb) swirAW(ko) nUM, gurU pRymw-
BgqI sihq, inrgun srgun jI dI eykqw, bRhmigAwnI; sgl kI rInw] rUp pUrn
bRhm igAwnu b^Sx vwly hn[ mhwn praupkwrI DIrjDwrI siqgurU swihb jI dy
b^Sy prmpiv`qR SuB s`cy vwihgurU nwmu jI nUM, chu(vrnw) jwqW(mih) ’c,
BwvyN(koaU) koeI BI(jpY) jpxw jpwauxw kry, Bwv au~cI nIvIN zwqI iesqRI purS
www.Gursevak.com 370 q`qkrw
sB nUM ie`ko ijhw AiDkwr hY[ XQw:- ivic snwqˆØI; syvku hoie] nwnk; pxHIAw
pihrY soie]) KqRI bRwhmxu sUdu bYsu; auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE.pRBu Awpnw;
nwnk.iqsih rvwl]) sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw
pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3]
jo jo jpY; iqs kI giq hoie] swD sMig; pwvY jnu koie] iksy BI nIc qoN nIc
zwqI’coN, (koie) koeI BI gurmuiK(jnu) ipAwry jI, (swD) siqgurU swihbwn jI
dy(sMig) siqsMgq jI nUM(pwvY) pwauxw krn[ gursMgqjI nUM pRwpq krky, au~cI
nIvIN jwq’coN, jo jo BI gurmuiK ipAwry gurU pRmysr jI nwl juV ky, gurpRswid
vwihgurU nwm jI (jpY) jpxgy, (iqs) vwihgurU mMqR Ajpw jwp jI(kI) dI AMdroN
hI(giq) pRwpqI(hoie) hovygI, Bwv vwihgurU mMqR jI jpxy krky, AMdroN Ajpw jwp
pRgt ho jwxgy[ vw (iqs) iqn@W(kI) dI ivkwrW AOguxW jmW jUnW qoN, (giq) mukqI
(hoie) hovygI[ XQw:- nIc jwiq.hir jpiqAw; auqm pdvI pwie] pUChu ibdr
dwsI suqY; iksnu auqirAw Gir ijsu jwie] 1]) hir ismrn kI; sglI bylw]
hir ismrnu; bhu mwih iekylw] jwiq Ajwiq; jpY jnu koie] jo jwpY; iqs kI giq
hoie] 3] hir kw nwmu; jpIAY swDsMig] hir ky nwm kw; pUrn rMgu] nwnk kau;
pRB ikrpw Dwir] swis swis; hir dyhu icqwir]
kir ikrpw; AMqir aur DwrY] psu pRyq muGd; pwQr kau qwrY] imhrvwnu
swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] siqgurU
pRmysr jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd mhwn ikrpw(kir) krky, ijs dy(aur)
irdy(AMqir) AMdr, vwihgurU nwmjI(DwrY) vsw idMdy hn[ aus jUnW Bogx vwly(psu)
pSU pRyq(muGd) mUrK(pwQr) p`Qr idl jIv(kau) nUM(qwrY) qwr lYNdy hn[ vw
(muGd) bysmJ 1psu 2pRyq 3pwQr(kau) nUM(qwrY) qwr lYNdy hn[ XQw:- psU pryq
mugD kau qwry; pwhn pwir auqwrY] nwnk dws qyrI srxweI; sdw sdw bilhwrY])
gaUqm sqI; islw insqrI]
1
(psu) gMDrb dy mrn qoN ies dy v`fy pu`qR ny D`ky nwl rwj sWB ilAw[ Awpxy
Coty BweI nUM ku`J BI n idqw[ aus ny v`fy nUM srwp idqw[ “hwQI vWg hMkwr krdw
hYN, hwQI bx”[ A`goN ikhw, “qUM qMdUAw bx”[ Coty ikhw, “qMdUAw bx ky qYnUM
pkVWgw”[ Agly jnm v`fw hwQI Cotw qMdUAw bixAw[ hwQI hrIhir CyqR au~qy,
pwxI pIx ndI’c pRvyS hoieAw, qMdUAw AwpxIAW qwrW pw ky, pkV ky pwxI’c
www.Gursevak.com 371 q`qkrw
iK`cx l`gw, qW hwQI ny pwxI ’qy AwauNdw kml Awpxy suMf nwl cu`k ky, prw bwxI
Bwv irdy dI fMuiGAweI ’coN vwihgurU jI dy crnkmlW ’c Ardws kIqI[ qW
BgvwnjI ny bYkuMT qoN Aw ky, sudrSn c`kR nwl qwrW k`t ky hwQI nUM qwirAw[
XQw:- kr Dry ck®.bYkuMT qy Awey; gj hsqI ky pRwn auDwrIAly] hy myry hwQI
mn!qUM kdoN AwpxIAW qwrW ktweyNgw?
2
(pRyq) vwihgurU mh`ly pihly jI ny kWSI ivKy, BweI mrdwny jI qoN kIrqn
krvw ky, pRyq pwnxI munI dI kilAwx krvweI[ aus ny rom 2 krky DMnvwd
kridAW ikhw, “myrI surq ies kutIAw’c rih geI sI, ies leI mYnUM pRyq bxnw
ipAw[ ”ieh kih ky nmskwr kIqI[ vwihgurU mh`ly nOvyN jI ny id`lI ShIdI dyx
qoN pihlW, gMny cUp ky iC`lW su`tIAW[ ie`k pRyq ny cUpIAW, ijs krky aus dI
kilAwx ho geI[
3
(pwQr) vwihgurU mh`ly pihly jI ny, blI kMDwrI dy roV@y prbq nUM pMjw lw ky,
sRI pMjw swihb jI bxw idqy[ sRI rwmcMdR jI ny gurmiq Dwr ky, p`QrW ’qy rwm nwm
ilK ky, smuMdR’qy pul bMin@Aw[ XQw:- gurmuiK; swieir pwhx qwry]) gurmiq;
swieir pwhx qwry] sRI ikRSn Bgvwn jI ny gurmiq Dwr ky, AwpxI cIcI’qy
govrDn prbq nUM cu`k ky qwirAw[ XQw:- gurmiq; ik®sin govrDn Dwry]
srb rog kw; AauKdu nwmu] kilAwx rUp; mMgl gux gwm] siq sMqoKu dieAw
vIcwr, inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym, iqAwg dw iqAwg iKmw DIrj inrvYrqw
Awid AnMq SuB(gux) guxW dIAW sRb ivAwpI ivsmwd AnMq klW sihq, vwihgurU
jI dy(mMgl) js dy, sRb ivAwpI mhW ivsmwd(gwm) n`gr, siqgurU swihbwn jI dy
b^Sy, nwmu jI, haumY dIrG rogu hY; qy mn bwxI sRIr dy(srb) swry(rog) rogW(kw)
dy(AauKdu) dwrU kilAwx rUp hn[ vw ivsmwd vwihgurU jI dy(gux) guxW dw(gwm)
gwauxw, (mMgl) ^uSI(kilAwx) kYvl mukqI rUp hY[ XQw:- Ehu DnvMqu kulvMqu;
piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu]) ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau
joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd
kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip. srbsu sBu AripE; And
shj Duin Jok]) pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] jIvn mukiq; soaU khwvY] qYsw
suvrnu; qYsI ausu mwtI] qYsw AMimRqu; qYsI ibKu KwtI] qYsw mwnu; qYsw AiBmwnu]

www.Gursevak.com 372 q`qkrw


qYsw rMku; qYsw rwjwnu] jo vrqwey; sweI jugiq] nwnk Ehu purKu; khIAY jIvn
mukiq] 7]
kwhU jugiq; ikqY n pweIAY Drim] nwnk iqsu imlY; ijsu iliKAw Duir krim]
5]) siqgurU nwnk dyv, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:- iqsu jn ky pg.inq pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm clysih
rwm] Anuswr dwsn dws dy prmpUjnIk ipqwjI nUM, Drm ieqnw ^rw ipAwrw hY, ik
Drm dy mwrg clx vwly mhWpurSW dy crn in`q pUjx bwry, AwpxI ijMdVI nUM kih
rhy hn[ bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm]) srb Drm
mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] Anuswr vwihgurU nwm jpx
jpwaux, inrml inSkwm krm krn krwaux rUp, s`cy nwm Drim, r`qI 2 sRIr
ktwaux, pu`Ty lmkx, pMj DUxIAW qwaux Awid(kwhU) iksy BI(jugiq) jugqI nwl,
(ikqY) ikqy BI, (n) nhIN(pweIAY) pweIdy[ (ijsu) ijn@W Bwv DMn prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI nUM, inrml inSkwm krm krn krwaux, nwm
jpx jpwaux s`cy is`KI Drm dI(krim) b^iSS dw lyK, (Duir) DuroN hI Akwl purKu
jI ny iliKAw hY, (iqsu) iqn@W nUM(imlY) imly hn[ iqn@W duAwrw vwihgurU mh`ly dUjy,
mh`ly qIjy mh`ly cOQy jI, Anyk mhWpurSW qy KMf bRhmMf nUM imly hn] 5]
ijs kY min; pwrbRhm kw invwsu] iqs kw nwmu; siq rwmdwsu] rotIAW leI
GuMgrU bMn@ ky, mMdr ’c n`cx vwly nUM, rwmdws kihMdy hn[ XQw:- GUMGr bwiD.Bey
rwmdwsw; rotIAn ky Epwvw] rotIAw kwrix; pUrih qwl] Awpu pCwVih; DrqI
nwil] hMkwr ivkwr pKMf myt ky, shI s`cy gursyvk rwmdws jI dy sul`Cx &urmw rhy
hn:- ijs gurmuiK ipAwry jI(kY) dy min ’c, (pwrbRhm) ivsmwd ivAwpk pRkwSk
Anq klwvwn pUrn myhrvwn Agm Apwr pRkwS hI pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU
jI(kw) dw(invwsu) (in+vwsu) (in) ivSyS krky (vwsu) vsxw ho irhw hY, iqs gurmuiK
ipAwry jI(kw) dw nwmu, (siq) inscy krky(siq) s`cw AslI Krw DrmI dwsn dws
rwmdwsu hY[ XQw:- CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry] CCw.Cwru hoq
qyry sMqw] ApnI ik®pw krhu BgvMqw]) pRB dIn dieAwl Bgq Bv qwrn; hm pwpI
rwKu ppnw] hir dwsn dws dws hm krIAhu; jn nwnk dws dwsMnw] 4] 1]) hir
dws dwsw; dInu srn] nwnk mwQw; sMq crn]

www.Gursevak.com 373 q`qkrw


Awqm rwmu; iqsu ndrI AwieAw]) hm dwsn ky dws ipAwry] Anuswr iqsu
gurmuiK ipAwry, rwm jI dy rwmdwsu.dwsn dws dI(ndrI) ing@w ’c, (Awqm)
inrml inrvYr Awpxw Awp srUp (rwmu) ivAwpk vwihgurU jI(AwieAw) Awey hn,
Bwv swiKAwq ho gey hn[ XQw:- nwnk idRstI AwieAw; ausqiq krnY jogu])
kbIr.mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr
kbIr]) nwmdyv; hir jIau bsih sMig]
dws dsMqx Bwie; iqin pwieAw] (iqin) iqn@W vwihgurU jI dy hm dwsn ky
dws ipAwry] Anuswr dwsn dws rwmdws jI ny, (dsMqx) dwsn dws(Bwie)
Bwv.nwl(Bwie) pRym krky, vwihgurU jI, vwihgurU jI dy dwsn dwsW dy(Bwie)
AnuswrI ho ky, dwsn dwsW nwl(Bwie) pRym krky dwswnu dws, syvkW dw syvk,
ZulwmW dw Zulwm bx ky, Ajpw jwp vwihgurU jI gurpRswid(pwieAw) pwey hn,
pRwpiq krky, Awp ku`J BI nhIN bxdy, dwsn dws pyRmBwv sihq, vwihgurU jI ’c
A`Ty pihr roim roim krky lIx rihMdy hn[ XQw:- rwmw; hm dwsn dws krIjY]
jb lig swsu hoie mn AMqir; swDU DUir ipvIjY] 1]) dws dwsqx Bwie; imitAw
iqnw gauxu] ivsirAw ijnw nwmu; iqnwVw hwlu kauxu] 3]) sloku] CwqI sIql
mnu suKI; CMq goibd gun gwie] AYsI ikrpw krhu pRB; nwnk dws dswie] 1])
jwp qwp koit lK pUjw; hir ismrx quil.n lwiex] duie kr joiV nwnku dwnu
mWgY; qyry dwsin dws dswiexu]) qum vf purK vf Agm Agocr; qum Awpy Awip
ApwkI] jn nwnk kau pRB ikrpw kIjY; kir dwsin dws dswkI]) qU sB mih
vrqih; hir jgMnwQu] so hir jpY; ijsu gur msqik hwQu] hir kI srix pieAw
hir jwpI; jnu nwnku dwsu dswxI hy]) qum qy syv qum qy jp qwpw; qum qy qqu
pCwinE] msqik Dir ktI jyvrI; nwnk dws dswinE])
sdw inkit; inkit hir jwnu] so dwsu; drgh prvwnu]) sd hI
inkit.jwnau pRB suAwmI; sgl ryx hoie rhIAY]) AwT phr; pRB bsih hjUry]
khu nwnk; syeI jn pUry] 7]) hir jn inkit.inkit hir jn hY; hir rwKY kMiT
jn Dwry] nwnk.ipqw mwqw hY hir pRBu; hm bwirk hir pRiqpwry] Anuswr.ijhVy
dwsn dws.gursyvk.rwmdws jI, (hir) vwihgurU jI nUM sdw hI(inkit) nyVy
qoN(inkit) nyVy, (jwnu) jwnxw krdy hn, hrI jI nUM AwpxI jwn Arp ky, hrI dI
jwn bxy hn[ XQw:- ^wlsw myro ipMf prwn] ^wlsw myrI jwn kI jwn] (so) auh
www.Gursevak.com 374 q`qkrw
dwsn(dwsu) gursyvk.rwmdwsjI, (drgh) s`cKMf, siqsMgqjI, AnMq bRhmMf dI
rcnw ’c, nwm jpidAW jpwauNidAW(prvwnu) kbUl hn[ XQw:- jnu nwnku DUiV
mMgY.iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY]) drgh mwxu pwvih; piq
isau jwvih; AwgY dUKu n lwgY]) pey kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI]
Apuny dws kau; Awip ikrpw krY] iqsu dws kau; sB soJI prY]
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI, Apuny dwsn dws gRIb rwmdws
jI(kau) nUM Awip hI, srb ivAwpI Agm Apwr ivsmwd pRkwS hI pRkwS srUp SuB
Su`D s`cI ikrpw, ikRpw hI ikRpw(krY) krdy hn, ijs krky iqsu dwsn dws
rwmdws jI(kau) nUM, pUrn gurU jI dy, AwigAwkwrI pUrn s`cy dwsn dws rwmdws
jI bxn dI sB(soJI) smJ(prY) pYNdI hY[ vw gurU pRymw-BgqI pUrn bRhmigAwn
sihq, Awpxy AMdr bwhr AsMK pRkwS hI pRkwS srUp Ajpw jwp, srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] rwmjI dI, sB soJI pYNdI hY, ik dwsn dws dy
pwrbRhm prmysr siqgur; Awpy krxYhwrw] crx DUiV qyrI.syvku mwgY; qyry drsn
kau bilhwrw] 1] gurU pRIqmjI, srb`q dy Bly leI au~bldI dyZ’c bYT rhy hn,
cWdnI cONk’c, Awpxw SuB s`cw sIs kuurbwn kr rhy hn[ hux gurqw ibrwjmwn ho
ky jIAW nUM qwr rhy hn[ inrgun srUp duAwrw, KMf bRhmMf, hr pRwxI dy AMdr
bwhr Ajpw jwp kridAW, AsMK pRkwS srUp ivAwpk pRkwSk sdw nyVy hn[
XQw:- ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF
hoq hY]
sgl sMig; Awqm audwsu] AYsI jugiq; nwnk rwm dwsu] 6]) koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] gurU nwnk dyv, sRI gurU gRMQ swihb jI
&urmwauNdy hn:- vwihgurU jI nUM Awpxy AMdr bwhr dyKx vwly, (rwm) vwihgurU jI dy
dwsn dwsu jI dI, AYsI ivsmwd vwihgurU jI’c lIxqw rUpI, ivsmwd(jugiq)
jugqI hY, ik(sgl) swirAW sbMDIAW im`qRW, Awpxy ieMidRAW sMig rihMidAW,
(Awqm) mn krky, moh vifAweI l`b lwlc AOguxW Awid qoN(audwsu) inrlyp rihMdy
hn] 6] XQw:- AYsy jn ivrly jg AMdir; priK KjwnY pwieAw] jwiq vrn qy
Bey AqIqw; mmqw loBu cukwieAw] 7] nwim rqy qIrQ.sy inrml; duKu haumY mYlu
cukwieAw] nwnku.iqn ky crn pKwlY; ijn@w gurmuiK swcw BwieAw] 8]) dIsih

www.Gursevak.com 375 q`qkrw


sB sMig.rhih Alypw; nh ivAwpY aun mweI] eykY rMig qq ky byqy; siqgur qy buiD
pweI]
51.pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] jIvn mukiq; soaU khwvY] prmpUjnIk
vwihgurU jI dy srgun Avqwr siqgurU swihbwn jI, hrK sog, pwp puMn AOguxW
ivkwrW qoo hr smyN inrlyp, pUrn Agm ivsmwd Ajpw jwp pUrn bRhm jI ’c lIx
hn, Awpxy gursyvk jI nMMU BI ieh gurmuiK AvsQw b^Sdy hn, ijs bwry sRI gurU
gRMQ swihb jI, &urmw rhy hn:- (pRB) vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kI) dI
(AwigAw) prmpUjnIk gurbwxI jI, ijs jIvn mukq gursyvk jI dy(Awqm) mn
’c, (ihqwvY) ihq ipAwr siqkwr auqSwh nwl AwauNdy hn, ihrdy ’coN muK ’c hr
smyN AMimRq Byjdy rihMdy hn[ ijvyN prmpUjnIk ipAwry s`cy siqgurU vwihgurU mh`lw
pihlw jI, Akwl purK jI qoN suB bcn Dur ky bwxI jI rom 2 dy ipAwr nwl sux
ky hukm krdy, hy prm ipAwry mrdwny jI rbwb vjwau!gurbwxI jI Awey hn[
XQw:- jYsI mY AwvY Ksm kI bwxI; qYsVw krI igAwnu.vy lwlo]) hau Awphu.boil n
jwxdw; mY kihAw.sBu hukmwau jIau]) Dur kI bwxI AweI] iqin; sglI icMq
imtweI] dieAwl purK imhrvwnw] hir nwnk; swcu vKwnw] 2]) bysumwr AQwh
Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]) ijau bolwvih.iqau bolih
suAwmI; kudriq kvn hmwrI]) vw ijs jIvn mukq gursyvk jI dy(Awqm) mn
’c, pRB kI AwigAw mMnx pUjx idRV vswaux dw, ihq kir; nwm idRVY dieAwlw]
sMqh sMig; hoq ikrpwlw] Anuswr (ihqwvY) ihq ipAwr AwauNdw hY[ ijvyN pMjW
ipAwirAW ny, vwihgurU mh`ly dsvyN jI dI AwigAw nUM, koit krn.dIjih pRB pRIqm;
hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW nwl sux ky, Awpxy sIs
Arpy[ vw jo pUry gurU jI, jIvn mukq gursyvk jI, pRB kI AwigAw(Awqm) bRhm
inscy krky, hornW nUM(ihqwvY) ihq ipAwr nwl idRV krwauNdy hn[ sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn pUrn gRIbI dy bcn kihxy kmwauxy A`gy kmwaux vwly gurmuiK
bnwauxy ihq krnw hY[ XQw:- rihxI rhY soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw
cyrw[) kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh
jwau]) jYsw rMgu ksuMB kw; qYsw iehu sMswru] myry rmeIey rMgu mjIT kw; khu
rivdws cmwr] 4] 1] pRB jI kI AwigAw nMU Awp bRhm inscy krky, hornW
nUM(ihqwvY) ihq ipAwr nwl jo idRV krwauNdy hn (soaU) Ehu pUry gurU jI, sIs
www.Gursevak.com 376 q`qkrw
Arpx vwly gursyvk jI, jIvn mukiq purK, (khwvY) khIdy hn[ XQw:- Ehu
DnvMqu kulvMqu; piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu]
qYsw hrKu; qYsw ausu sogu] (ausu) pUry gurU jI, jIvn mukq gursyvk jI dy
AMdr bwhr, AsMK pRkwS hI pRkwS srUp srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
vwihgurU jI, pdwrQ mwieAw vifAweI au~cy ru`qby dI pRwpqI qoN(hrKu) ^uSI smyN
qYsw, sogu smyN qYsw hI swiKAwq, Awpxw suMdr ivsmwd inrMkwrI drSn b^Sdy
rihMdy hn[ Awpxy AnMq srgun srUp Dwrky, suMdr drSn b^S ky, ivsmwd
Anhd Junkwr ismrn suK, hrK sog qoN inrlypqw b^Sdy hn[ pUry gurU jI, sIs
Arpx vwly gursyvk jI hr smyN hrK sog qoN inrwlI ies A&ur smwDI ’c lIx
hn:- jb ies kw; brnu ichnu n jwpq] qb hrK sog; khu iksih ibAwpq])
srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] vwihgurU bRhm jI Awp hI siqgurW,
gursyvk jI dI A&ur smwDI’c, (jb) jdoN ies nwsvMq rcnw(kw) dw(brnu) rMg
(ichnu) inSwn Akwr, (n) nhIN(jwpq) jwpdw, (qb) qdoN pdwrQ sbMDI AOlwd
rwj imlx qoN, (khu) d`so(iksih) iks nUM(hrK) ^uSI, ien@W dy ivjog krky(sog)
Zm (ibAwpq) ivAwpdw hY? XQw:- AwT phr hir ky gun gwvY; Bgiq pRym ris
mwqw] hrK sog duhu mwih inrwlw; krxYhwru pCwqw]) hrK AnMq; sog nhI
bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw]) hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu
nwnk.suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog
hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE]) qh mrxu n
jIvxu; sogu n hrKw] swc nwm kI AMimRq vrKw]) nh inMidAw.nh ausqiq jw kY;
loBu mohu AiBmwnw] hrK sog qy.rhY inAwrau; nwih mwn Apmwnw]) nw iesu hrKu;
nhI iesu sogu] sBu ikCu ies kw; iehu krnY jogu] 2])
qYsw hrKu; qYsw ausu sogu] sdw Anµdu; qh nhI ibEgu]) Awvq hrK.n jwvq
dUKw; nh ibAwpY mn rognI] Anuswr ^uSI ZmI qoN inrlyp inrwly hir rs mqvwly
AvsQw ’c hr smyN lIx bRhm srUp hn[ sRI cmkOr swihb jI dy Drm-jMg ’c
siqgurU swihb jI Awpxy nyqRW swhmxy, swihbzwdy isMG isMGxIAW ShId huMdy dyK
ky, gurmuiK; qyrw Bwxw BwvY] Anuswr pV@ kmw rhy hn:- kbIr.myrw muJ mih ikCu
nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) qyrw kIAw; mITw
lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]) mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb;
www.Gursevak.com 377 q`qkrw
kusl smwnw]) sB ku`J kurbwn krky dIny qoN zPrnwmw ilK rhy hn, Awp jI dI
kurbwnI bwry pyRmI ieauN &urmw rhy hn[ b`s eyk ihMd myN qIrQ hY; Xwqrw ky lIey[
ktwey bwp ny b`cy jhW; ^udw ky lIey[
sdw Anµdu; qh nhI ibEgu] (qh) iq`Qy, nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY]
Awpn cilqu; Awp hI krY] Agm ivsmwd au~cI AvsQw ’c, sdw Anµdu hI AnMd
hY, kdI BI AnMd srUp vwihgurU jI dw(ibEgu) ivCoVw nhI hY[ pRB kY ismrin;
Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr hr smyN ismrn dy
Anhd Junkwr Awqm suK ’c lIx rihMdy hn, Bwv hr smyN siqgurU swihb jI dy
s`cy crn c`tdy pUjdy nmskwrdy rihMdy hn[ s`cy crn-kmlW nUM, Awpxy kysW nwl
JwV@dy, s`cy crn-kmlW dI mOj ’c, mhW 3ivsmwd rihMdy hn[ XQw:- kbIr.crn
kml kI mauj ko; kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI prvwnu] so
vwihgurU jI nwloN ivCoVn vwly rog, A`g rUp duinAwvI suK ^uSI vifAweI nhIN
cwhuMdy, siqgurU swihb jI Awp hI ikRpw krky Awpxy s`cy crn–kmlW ’c joVI
r`Kdy hn[ ies leI aun@W nUM ^uSI gmI smyN, gurU jI dy s`cy crn-kmlW ’c mhW
ivsmwd lIxqw pRwpq hY[
qYsw suvrnu; qYsI ausu mwtI] ausu jIvn mukq gursyvk jI nUM, gurU jI dy
crn-kmlW’c lIxqw rUp, prm au~cI su`cI gurmuiK AvsQw’c, qYsw(suvrnu) sonw,
qYsI hI mwtI hY, vw (ausu) aun@W nUM suvrnu dI pRwpqI qoN, vwihgurU jI dw Anq
klwvwn myhrvwn pRkwS qYsw hI pRgt hY Aqy dwn ’c pRwpq hoeI(mwtI) zmIn
AQvw im`tI FoNidAW im`tI ’c rulidAW dI qYsI gurmuiK AvsQw hY, Bwv sonw im`tI
brwbr hn[ XQw:- jy DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY.Avru n BwieAw rwm]
Anuswr BwvyN aun@W nUM swrI DrqI sony dI bxw ky Arp dyvo, sony dI pRwpqI qoN ^uS
nhIN huMdy, sony nUM srb`q dy Bly, gurU jI dI prm au~cI syvw’c lw ky, gurU pRmysr jI
dI ^uSI lYNdy hn[ Awpxy leI sony dI ie`Cw nhIN krdy, jykr koeI sonw Koh lvy qW
BI pRvwh nhIN krdy[ lK tikAw ky muMdVy; lK tikAw ky hwr] ijqu qin
pweIAih nwnkw; sy qn hovih Cwr]) kUVu suienw.kUVu rupw; kUVu pYn@xhwru]) suienw
rupw.sB Dwqu hY; mwtI ril jweI] Anuswr sony nUM pKMf pwj KuAwr Cwr ivkwr
JUTw smJ ky, nhIN pYn@dy[ im`tI vWg BwvyN aun@W nUM swrI DrqI Bytw kIqI jwvy, qW
BI AwpxI nhIN mMndy, gurU swihb jI nUM pRym Bytw krky sur^rU huMdy hn[ sRb`q dy
www.Gursevak.com 378 q`qkrw
Bly leI, DrqI ’qy bwZ gurduAwry sRovr inSwn swihb lMgr skUl kwlj hspqwl
bxw ky, imtI nUM sonw bxw ky, gurU jI dI KuSI dIAW l`KW pwiqSwhIAW pRwpq krky
inhwl ho ky, A`gy inhwl krdy hn, BwvyN koeI hMkwrI aun@W ’qy qS`dd krky im`tI
Fox lw dyvy, BwvyN gurU syvw kridAW im`tI dy tokry Fox, hr hwlq ’c, pUrn bRhm
jI ’c, pUrn lIxqw hY[ ijvyN DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
rwmdws swihb jI, sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, sRI bwaulI swihb jI dI SuB
s`cI syvw kridAW, DUVI ivic. lufMdVI sohW; nwnk.qY sh nwly] Anuswr Bwry qoN
Bwrw tokrw cu`k ky, cOrwsI pOVIAW qoN v`D pOVIAW cV@dy, vwihgurU 2 jI jpdy[
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU mh`ly qIjy jI dy, ivsmwd suMdr cyhry nUM
q`kdy, ies qr@W hMgqw rihq, krVI ms`kq syvw kridAW AwigAw mMnxy krky,
prmpUjnIk siqgurU ipqw jI ny gurqw isMGwsx ’qy sjw ky, do cOrdwr pRymI cOr
krn lwey, Awp iqMn pRkrmW krky m`Qw tyikAw[ so gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] jI nUM sony vWg gurqw isMGwsx ’qy bYTxw, im`tI vWg gurU
Gr dI im`tI FoxI ie`k brwbr hn[ dohW hwlqW ’c, gurU pRmysr pUrn bRhm jI ’c
rom 2 krky sdw lIx hn[
qYsw AMimRqu; qYsI ibKu KwtI] prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dw AMimRqu
nUM q`kx smyN, qYsw hI Ajpw jwp pUrn bRhm jI ’c lIxqw dw itkwA hY Aqy
(KwtI) qIKx kOVI(ibKu) zihr nUM q`kx smyN, qYsI hI Agm ivsmwd pUrn bRhm
idRStI hY[ Awp jI rom 2 krky Ajpw jwp ivsmwd ismrn ’c lIx hn[ pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr ihrdy ’coN
AMimRq bRhmwnMd rs au~T ky muK ’c A`Ty pihr Aw irhw hY[ pIviq AMimRq nwmu
jn; nwmy rhy AGwie] Anuswr AMimRq nwl iqRpq ho rhy hn, qYsw hI itkwA
AMimRqu pIx smyN hY[ (KwtI) qIKx kOVI(ibKu) zihr vWg, au~bldI dyZ’c bYTx,
q`qy ryqy ’qy bYTx, q`qw ryqw sIs ’qy puAwaux, sVdI bldI m`cdI loh ’qy KV@n
smyN BI qYsI hI AMimRq pIx vwlI, gurU pRymw-BgqI ’c lIx, inrgun srgun jI dI
eykqw vwlI gurmuiK AvsQw hY[ so gurU pRmysr jI, gurU jI dy syvk ShId BweI
dieAwlw swihb jI Awid mhWpurS, dohW AvsQW ’c pUrn bRhm jI ’c lIx pUrn
bRhm srUp hn[

www.Gursevak.com 379 q`qkrw


gurU pRmysr jI dy drSn krn vwly bRhmwnMd rs pIx vwly mhWpurS jI Aqy
kOVI zihr vWg corIAW fwky kql krn vwly, dohW ’qy siqgurU swihb jI dI
smidRStI hY[ doSI qoN n&rq nhIN krdy, aus nUM BI svwr lYNdy hn, ijvyN bwbw
ibDIcMd jI corI krno htw ky, AwpxI Agm ivsmwd AMimRq bRhm idRStI pw ky pUrn
bRhmigAwnI jI bxw ley[
qYsw mwnu; qYsw AiBmwnu] gurU pRmysr mh`ly pMjvyN jI dy SuB s`cy sIs au~qy
sunYhrI CqR Ju`l irhw hY, do cOrdwr s`jy K`by do cOr kr rhy hn[ pRymI jn pRym BytwvW
Arp ky, fMfauqW nmskwrW pRkrmW kridAW, jY jYkwr kr rhy hn[ Gr 2 AMdr
Awdr mwn siqkwr pUjw ho rhI hY[ sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, DMn siqgurU
rwmdws swihb jI dy, joqI joiq smwaux qoN mgroN, ipRQIcMd bVy hI AiBmwn nwl gurU
pRmysr jI nUM durbcn bol irhw hY, so Awp jI nUM mwnu Awdr siqkwr imlx smyN,
qYsw ivsmwd bRhm jI ’c lIxqw rUp itkwA hY, qYsw hI AiBmwnu nwl khy durbcn
sunx smyN hY[ dohW hwlqW ’c, vwihgurU jI ’c lIx vwihgurU srUp hI hn[ XQw:-
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir]
qYsw rMku; qYsw rwjwnu] bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu brsI]) gur pRswid
nwnk smidRstw] Anuswr gurU pRmysr, gursyvk jI dI pUrn Agm mhW 3 ivsmwd
bRhmidRStI ’c, qYsw(rMku) kMgwl, qYsw hI rwjwnu rwj hY, Bwv rMk dI inMdw krky,
n&rq nhIN krdy, rwijAW dy rwjy dI KuSwmd is&q nhIN krdy, dohW nUM gurbwxI
swihb jI b^S ky, inhwl kr idMdy hn[ XQw:- kbIr.dwvY dwJnu hoqu hY; inrdwvY
rhY insMk] jo jnu inrdwvY rhY; so gnY ieMdR so rMk] 169]
jo vrqwey; sweI jugiq] nwnk Ehu purKu; khIAY jIvn mukiq] 7] siqgurU
nwnk dyv gurU grMQ jI mwinE prgt gurW kI dyh[ jI &urmwauNdy hn:- siqgurU
swihb jI ny au~bldI dyZ ’c bYTx, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, sRI hirmMdr
swihb jI rcx, lohy dy qMg ipMjry ’c bYTx, sIs kurbwn krn, pMj ipAwry swjx,
aun@W qoN Awp AMimRq Ckx Awid dy hMgqw rihq, jo jo BI praupkwrI ivsmwd kOqk
vrqwey hn, (sweI) Eh sB(sweI) sweIN mwlkjI ’c(jugiq) juVy hn[ vw jo jo BI
kOqk vrqwey hn, so sB sMswr nUM(sweI) sweIN mwlk jI nwl joVn dI(jugiq) jugqI
rUp hn, ijvyN siqgurU swihb jI sRI hirmMdr swihb jI rcx smyN, Awp im`tI dw
tokrw FoNdy, siqsMgqjI dI Awp syvw krdy, gursbd gurbwxI jI b^S ky, gRIbI idKw
www.Gursevak.com 380 q`qkrw
rhy hn, Awpxy dwsn dwsW nUM vwihgurU jI ’c juVn dI jugqI idKw rhy hn[
XQw:- sMqw mwnau dUqw fwnau; ieh kutvwrI myrI] idvs rYin.qyry pwau plosau;
kys cvr kir PyrI] 1] hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]
ies leI Ehu prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, jIvn mukiq Akwl purKu srUp
(khIAY) khIdy hn] 7]
pwrbRhm ky; sgly Twau] ijqu ijqu Gir rwKY; qYsw iqn nwau] siqgurU
swihbwn jI dy lwly goly Aprsu bYsno BgauqI pMifqu rwmdwsu jIvn mukiq,
(sgly) swry (pwrbRhm) ivsmwd ivAwpk bRhm jI (ky) dy (Twau) AsQwn Bwv
pwrbRhm srUp hn[ gurU jI ien@W nUM(ijqu) ijs(ijqu) ijs(Gir) AvsQw ’c,
(rwKY) r`Kdy hn, qYsw hI au~cI krnI Anuswr(iqn) iqn@W dw(nwau) nwm pY jWdw
hY[ vw AOguxW ivkwrW kusMgq mMdy sMklpW v`loN, Awpxy mn nUM ijqu ky, qn ieMidRAW
nUM ijqu ky, AMqrmuK ho ky, Awpxy irdy rUpI Gir, gurU Gir, (Gir) inrgux bRhm jI
’c, (rwKY) r`Kdy hn[ (iqn) iqn@W dw, ieMdRI ijq; pMc doK qy rhq] nwnk koit
mDy; ko AYsw Aprs] 1] qYsw(nwau) nwm pY jWdw hY, mwieAw hMgqw dy iqAwgI,
pUrn bRhm jI ’c lIx, mhWpurS hn[ XQw:- rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@
iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw swDsMig; hir drsnu pwieAw] 2]
Awpy; krn krwvn jogu] pRB BwvY; soeI Puin hogu] 1.prmpUjnIk pRIqm
vwihgurU jI, Awpy hI Awpxy inrgux srUp ’coN, AsMK bRhmMfW nUM(krn) rcx,
AwpxI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq nwl, sB jIAW AnMq
sUrjW cMdRimAW qwirAW DrqIAW dI hrkq hr smyN(krwvn) krwaux dy(jogu)
lwiek hn, Bwv Anq klw dy mwlk hr smyN hrkq krvw rhy hn[ ijvyN ibjlI
nwl qsvIrW n`cdIAW hn, iqvyN gurU pRmysr jI, AwpxI joiq nwl, bRIk qoN bRIk
ikRmW, sUrjW cMdRimAW DrqIAW v`fy qoN v`fy AkwrW nUM hux ncw rhy hn[ XQw:- KMf
bRhmMf qRY gux nwcy; ijn lwgI hir ilv qumwrI] jIA jMq sBy hI nwcy; nwcih
KwxI cwrI]) hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn.sgl ibiD; so
siqgurU hmwrw] (pRB) Awpy; krn krwvn jogu] Anq klwvwn ivsmwd vwihgurU
jI nUM jo, (BwvY) BwauNdw hY, soeI(Puin) iPr(hogu) huMdw hY, hovygw, ijvyN cwhux, cwhy
rcnw nUM Awpxy ’c, lYA kr lYx, cwhy rc lYx[ XQw:- jo ikCu krqu hY.soeI koeI
hY ry; qYsy jwie smwhI]
www.Gursevak.com 381 q`qkrw
2.koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU sRI gurU nwnk
dyv swihb jI, Awpy hI, gurU pdvI dI b^iSS krn dy, (jogu) lwiek hn[ Awp hI
mh`ly dUjy jI qoN, mh`ly qIjy jI nUM b^iSS(krwvn) krwaux jogu hn[ ijs gurmuiK
ipAwry jI nUM(pRB) vwihgurU mh`lw pihlw jI(BwvY) BwauNdy hn, auh gurU jI nUM (BwvY)
BwauNdy hn, (Puin) iPr(soeI) EhI ault ky, gurU jI srUp(hogu) ho jWdy hn, ijvyN
ShId ipAwry dieAwisMG swihb jI, ShId BweI mnIisMG swihb jI[ XQw:- gurU
isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu clwey]) mY aus kw cyrw]) hir guru goibMd
iDAweIAY; sic AMimRq vylw] vwhu vwhu gur goibMd isMG; Awpy guru cylw[) pIvhu
pwhul KMfyDwr; huie jnm suhylw[ gur sMgiq kInI ^wlsw; mnmuKI duhylw[ vwhu vwhu
gur goibMd isMG; Awpy guru cylw[) ) rihxI rhY; soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus
kw cyrw[)
psirE Awip; hoie Anq qrMg] lKy n jwih; pwrbRhm ky rMg] 1.smuMdR rUp
Ajpw jwp vwihgurU bRhm jI(Anq) AnykW bRhmMf rUp(qrMg) lihrW hoie ky, Awip
hI(psirE) PYly hoey hn[ XQw:- Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]
(pwrbRhm) Anq klwvwn ivsmwd Ajpw jwp pUrn inrMkwr jI ky(rMg) kOqk, (lKy)
jwxy(n) nhIN(jwih) jWdy, ijvyN Aks mwqR, AnMq bRhmMf dI rcnw rcdy hn, Aks
mwqR hI Awpxy’c lIx kr lYNdy hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI])
lKy n jwih; pwrbRhm ky rMg] ijvyN vwihgurU jI ny Awpxy ’coN, AnMq sUrj cMd
qwry mMfl ipRQvIAW, AnMq bRhmMf pRgt kIqy hn[ hux AwpxI Anqklw nwl AnykW
sUrjW cMdRimAW qwry mMflW AgnIAW nUM pRkwS qy Bjw rhy hn[ Awpxy AnykW sMqW
BgqW dy AMdr Ajpw jwp, Awp hI kr krvw rhy hn[ koit bRhmMf dI rcnw qoN jwp
krvw rhy hn[ XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]
inrMkwr jI ky kOqk, jwxy nhIN jWdy[
2.smuMdR srUp vwihgurU ivsmwd inrgun pwrbRhm jI, siqgurU swihbwn jI Aqy
AsMK bRhmigAwnI sMq Bgq, jIvn mukiq gurmuiK ShIdW rUp, (Anq) AnykW(qrMg)
lihrW hoie ky, Awip hI(psirE) &Yly hoey hn, AYsy ivsmwd pwrbRhm jI(ky) dy,
(rMg) kOqk (lKy) jwxy (n) nhIN(jwih) jWdy, ijvyN ShIdW dy isrqwj kljuig.jhwju
Arjunu gurU; sgl isRis† lig. ibqrhu] mh`ly pMjvyN jI nUM, Awpxy AMdr bwhr inrgun
bRhm jI dy AsMK pRkwS, AnMq bRhmMf dI auqpqI lYAqw Aqy siqgurU swihbwn jI
www.Gursevak.com 382 q`qkrw
Aqy AsMK sMqW BgqW ShIdW gurmuKW gurU pRymIAW dy drSn ho rhy hn[ nwnk
Acrju.Acrj isau imilAw; khxw kCU n jwey]) khu kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy
qy.ikAw khIAY]) ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] nwnk ApnI giq; jwnhu Awip]
5]) bysumwr AQwh Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY] Anuswr
sRb ivAwpI mhW ivsmwd AvsQw’c lIx bol rhy hn[
jYsI miq dyie; qYsw prgws] pwrbRhmu krqw Aibnws] (Aibnws) nws qoN
rihq(pwrbRhmu) vwihgurU krqw purKu jI, dwsn dws gRIb nUM, jYsI(miq) gurmiq
bu`DI(dyie) b^Sdy hn, qYsw hI AsMK gursbd ArQ inrgun bRhm jI dw AMdr
bwhr Aibnws prgws ho irhw hY[ ijs pRkwS’c, DMn sRI gurU rwmdws swihb jI
dy, AnMq srgun srUp, AMdr bwhr AnMq bRhmMf’c drSn b^S rhy hn[ aun@W
prm pwk suMdr srUpW dy rom 2’qy, mnohr suMdr cyhry hn, ijn@W duAwrw vwihgurU 3
jp rhy hn[ ies Agm Apwr Anq klwvwn mhW ivsmwd gurmuiK; roim roim hir
iDAwvY] AvsQw’c, dwsndws dy AMdr bwhr, Anhd Junkwr jwp hI jwp, Awp
kr rhy hn[ q`q BI jwp krdy sux rhy hn[ XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw]
ismrih; cMd sUrj guxqwsw]
sdw sdw; sdw dieAwl] ismir ismir; nwnk Bey inhwl] 8] 9] siqgurU
sRI gurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:- siqgurU swihbwn jI mn krky sdw dieAwl hn, bwxI krky sdw
dieAwl hn, rom 2 krky sdw dieAwl hn[ vw ip`Cy sdw dieAwl sn, hux sdw
dieAwl hn, A`gy nUM BI sdw dieAwl hoxgy[ XQw:- imhrvwnu.swihbu imhrvwnu]
swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]) siqguru myrw sdw dieAwlw
imhrvwnu.swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu])
siqguru myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw]) qUM dieAwlu ik®pwlu ik®pw
iniD; mnsw pUrxhwrw]) qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]
AYsy ivsmwd pUrn dieAwl myhrvwn Anq klwvwn, guru myry pRwx; siqguru myrI
rwis] 1] siqgurU swihbwn jI nUM, mn krky(ismir) Xwd krky, rom 2 duAwrw
(ismir) Xwd krky, dwsndws dy rom ieMdyR, syvk pyRmI AwqmnMd suK pw ky,
(inhwl) pRsMn 3 DMn 3(Bey) ho gey hn] 8] 9] XQw:- ismir ismir.ismir suKu
www.Gursevak.com 383 q`qkrw
pwieAw; crn kml rKu mn mwhI] qw kI srin pirE nwnk dws; jw qy aUpir ko
nwhI]) jw ko Bwgu.iqin lIE rI suhwgu; hir hir hry hry, gun gwvY gurmiq; hau
bil bly.hau bil bly; jn nwnk hir jip; BeI inhwl inhwl inhwl]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI dsvyN, Awid 275.
sloku] ausqiq krih.Anyk jn; AMqu n pwrwvwr] nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu
ibiD Aink pRkwr] 1] ausqiq krih Anyk jn; AMqu n pwrwvwr] nwnk.rcnw pRiB
rcI; bhu ibiD Aink pRkwr] 1] prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU nwnk
gurU gur sRI gurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- keI koit; Bey bYrwgI] rwm nwm
sMig; iqin ilv lwgI] keI koit; pRB kau KojMqy] Awqm mih; pwrbRhmu lhMqy] keI
koit; drsn pRB ipAws] iqn kau imilE; pRBu Aibnws] Anuswr Anyk hI(jn)
gurmuiK ipAwry Bgq swihbwn, DMn 2 sRI gurU rwmdws swihb jI dI, sRb ivAwpI
ivsmwd Anq klwvwn(ausqiq) mihmw, (krih) kr rhy hn, mihmw krn vwilAW
dw, KMf pqwl AsMK; mY gxq n hoeI] qU krqw goivMdu; quDu isrjI quDY goeI])
pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws]) Anuswr rcnw dw, mihmw dw koeI BI(AMqu
pwrwvwr) h`d bMnw(n) nhIN hY[ ijvyN 2 mihmw krdy hn, iqvyN 2 vDI hI jWdI hY[
XQw:- qau kwrix swihbw; rMig rqy] qyry nwm Anykw, rUp Anµqw; khxu n jwhI, qyry
gux kyqy] 1]) AMqu n pwvq, dyv sbY muin; ieMdR mhw isv jog krI]) dYÍ shMs;
rsnwh suhweI] rtq Ab lgy; nwm Apwrw] qumro; qaU n pwvq pwrw] 6]) eyk
jIh; gux kvn bKwnY] shs PnI syK; AMqu n jwnY] nvqn nwm jpY idnu rwqI; ieku
guxu nwhI pRB kih sMgw]) khw lgY; iehu kIt bKwnY] mihmw qoir; quhI pRB jwnY]
ipqw jnm; ijm pUq n pwvY] khw qvn kw; Byd bqwvY] 4] qumrI pRBw; qumY bin
AweI] Aaurn qy; nhI jwq bqweI] AMq ikvyN Awvy?Anq klwvwn vwihgurU pRIqm
jI ie`k iKn ’c AnMq bRhmMf nUM rcidAW, lY kridAW inrlyp hn[ XQw:- koit
ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf; jw ky DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit
bRhmy; jgu swjx lwey] 1] AYso DxI; goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux
ibsQwrw]) Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] sB dy
AMdr bwhr Awpxw jwp Awp hr smyN kr rhy, hr smyN AnMq DrqIAW sUrjW
cMdRimAW ibjlIAW qwry mMflW AgnIAW titAwixAW nUM pRkwS krky, Bjw ky ApxI
sRb ivAwpI ivsmwd Anqklw nwl kMtrol ’c r`K rhy hn[ XQw:- BY ivic; pvxu

www.Gursevak.com 384 q`qkrw


vhY sdvwau] BY ivic; clih lK drIAwau] BY ivic; Agin kFY vygwir] BY ivic;
DrqI dbI Bwir] BY ivic; ieMdu iPrY isr Bwir] BY ivic; rwjwDrmu duAwru] BY
ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] BY ivic; isD buD sur nwQ]
BY ivic; Awfwxy Awkws] BY ivic; joD mhwbl sUr] BY ivic; Awvih jwvih pUr]
sgilAw Bau; iliKAw isir lyKu] nwnk; inrBau inrMkwru scu eyku] 1] sB jIAW
dI pwlxw kr rhy, hrkq krw rhy, sBu jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih
smwie] Anuswr sB j`g jIvn rUp, Ajpw jwp siq sMqoK AnMq SuB guxW dy Anq
klwvwn, AsMK pRkwS srUp, pUrn myhrvwn vwihgurU jI, AsMK bRhmMf dw pswrw jo
ids irhw hY, ies dy krqw purKu pRkwSk pyRrk, AwpxI Anq klw nwl, AnykW
DrqIAW sUrjW cMdRimAW qwirAW mMflW, v`fy qoN v`fy idsdy, sUKm qoN sUKm Axidsdy
sB AkwrW nUM, ie`k s`cy Ajpwjwp srUp vwihgurU jI, Awpxy hukm ’c dOVw rhy
hn[ ieh swry hr smyN hukm’c b`Dy inXm b`D dOVI jw rhy hn[ AsMK jIAW nUM hr
smyN ieauN hrkq krw rhy hn, ijvyN ibjlI nwl qsvIrW n`cdIAW hn, AYfw v`fw
Kyl AYfy v`fy pswry dI sMBwl, jIAW dI auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp,
ie`ko ie`k Ajpwjwp srUp, sdw ieko ie`k ie`k hI hn[ pUrw inAwau; kry krqwru]
Anuswr ie`k Ajpw jwp vwihgurU jI s`c Drm pUrw inAW BI kr rhy hn[
nmskwr}
(pRiB) DMnu DMnu rwmdws guru; ijin isirAw.iqnY svwirAw] pUrI hoeI
krwmwiq; Awip isrjxhwrY DwirAw] Anuswr.DMn sRI gurU rwmdws swihb jI ny,
Awpxy inrgun pRkwS duAwrw, AMfz zyrj syqj auqBuj Awid AnykW KwxIAW dI
rwjsI qwmsI sWqkI, nwm jpx vwilAW dI, (bhu) bhuq(ibiD) qr@W(Aink) Anyk
pRkwr dI rcnw rcI hY] 1]
XQw:- swrg mhlw 5 AstpdI Gru 6. <> siqgur pRswid] Agm AgwiD;
sunhu jn kQw] pwrbRhm kI; Acrj sBw] 1] rhwau] sdw sdw; siqgur
nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie Apwr] mn Biqir; hovY prgwsu] igAwn
AMjnu; AigAwn ibnwsu] 1] imiq nwhI; jw kw ibsQwru] soBw qw kI; Apr
Apwr] Aink rMg jw ky; gny n jwih] sog hrK duhhU mih nwih] 2] Aink
bRhmy jw ky; byd Duin krih] Aink mhys; bYis iDAwnu Drih] Aink purK; AMsw
Avqwr] Aink ieMdR; aUBy drbwr] 3] Aink pvn; pwvk Aru nIr] Aink
www.Gursevak.com 385 q`qkrw
rqn swgr; diD KIr] Aink sUr ssIAr niKAwiq] Aink dyvI dyvw; bhu
BWiq] 4] Aink bsuDw; Aink kwmDyn] Aink pwrjwq; Aink muiK byn] Aink
Akws; Aink pwqwl] Aink muKI; jpIAY gopwl] 5] Aink swsqR isimRiq
purwn] Aink jugiq; hovq biKAwn] Aink sroqy; sunih inDwn] srb jIA;
pUrn Bgvwn] 6] Aink Drm; Aink kumyr] Aink brn; Aink kink sumyr]
Aink syK; nvqn nwmu lyih] pwrbRhm kw; AMqu n qyih] 7] Aink purIAw;
Aink qh KMf] Aink rUp rMg bRhmMf] Aink bnw; Aink Pl mUl] Awpih
sUKm; Awpih AsQUl] 8] Aink jugwid; idns Aru rwiq] Aink prlau; Aink
auqpwiq] Aink jIA; jw ky igRh mwih] rmq rwm; pUrn sRb TWie] 9] Aink
mwieAw jw kI; lKI n jwie] Aink klw KylY; hir rwie] Aink Duinq lilq
sMgIq] Aink gupq pRgty qh cIq] 10] sB qy aUc Bgq; jw kY sMig] AwT
phr; gun gwvih rMig] Aink Anwhd; Awnµd Junkwr] auAw rs kw; kCu AMqu n
pwr] 11] siq purKu; siq AsQwnu] aUc qy aUc; inrml inrbwnu] Apunw kIAw;
jwnih Awip] Awpy Git Git rihE ibAwip] ik®pw inDwn; nwnk dieAwl] ijin
jipAw nwnk; qy Bey inhwl]) keI koit; KwxI Aru KMf] keI koit; Akws
bRhmMf] keI koit; hoey Avqwr] keI jugiq; kIno ibsQwr] keI bwr; psirE
pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit; kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey; pRB mwih
smwiq] qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy Awip; nwnk pRBu soie] 7]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukI A`T pauVIAW dy
AstpdI jI.dsvyN[ (koit.tYNky.ishwrI.lwau) keI koit; hoey pUjwrI] siqgurU
swihbwn jI nUM, qn mn sIs Dn sRvMs Arp, AMg 2 ktw, Awry nwl qn icrvw,
cr^VIAW’qy cV@, du`K Bu`K mwrW shwr, b`icAW nUM nyizAW ’qy tMgvw, gLW’c hwr
puAw, pUrn pRIq pRqIq nwl, nwm jpx jpwaux syvw pUjw kurbwnI krn.krwaux
vwly, AwigAwkwrI(keI koit) Axigxq hI, pUrn gurU jI dy pUjwrI hoey hn[ ijvyN
prmpUjnIk nmskwr Xog pMj ipAwry, cwr swihbzwdy swihbwn jI[ XQw:- Twkur
kw syvku; AwigAwkwrI] Twkur kw syvku; sdw pUjwrI]) Aink Bgq; jw ky crn
pUjwrI] sgl mnorQ pUrnhwrI]) qnu mnu Arpau; pUj crwvau] gurprswid;
inrMjnu pwvau]) pUjw kIcY, nwmu iDAweIAY; ibnu nwvY, pUj n hoie]

www.Gursevak.com 386 q`qkrw


keI koit; Awcwr ibauhwrI] (keI.koit) Axigxq hI kQw kIrqn
isKwaux, bRhm-ividAw pV@waux, Awpxy sIs Arpx dy SuB(Awcwr) krq`b dw
ivhwr krn vwly ibauhwrI hn[ XQw:- qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir]
nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru]) sYÍXw] dyh isvw.br moih iehY; suB krmn
qy.kbhUM n tro] n fro Air so.jb jwie lro; inscY kr.AwpnI jIq kro] Aru isK
hO.Awpny hI mn ko; ieh lwlc.hau gun qau aucro] jb Awv kI AauD.indwn bnY;
Aq hI rn mY.qb jUJ mro]
keI koit; Bey qIrQ vwsI] (keI.koit) Axigxq gurU pRymI syvk, jau qum
qIrQ; qau hm jwqI] Anuswr gurU jI dy(qIrQ) gurduAwry.vw qIriQ nwvx jwau;
qIrQu nwmu hY] qIrQu sbd bIcwru; AMqir igAwnu hY] Anuswr SuB s`cy nwm rUpI
qIrQ. vw Anq klwvwn AsMK pRkwS hI pRkwS srb ivAwpI bRhm rUpI qIrQ
dy(vwsI) vsx vwly(Bey) hoey hn[ XQw:- bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu]
eykih Awip; nhI kCu Brmu]) AMimRqu nIru.igAwin mn mjnu; ATsiT qIrQ.sMig
ghy] gur aupdyis.jvwhr mwxk; syvy isKu.suo Koij lhY] 1] gur smwin; qIrQu nhI
koie] sru sMqoKu; qwsu guru hoie] 1] rhwau] guru drIAwau.sdw jlu inrmlu;
imilAw.durmiq mYlu hrY] siqguir pwieAY.pUrw nwvxu; psU pryqhu.dyv krY]
keI koit; bn BRmih audwsI]) isD swiDk igrhI jogI; qij gey Gr bwr]
Anuswr rwj mwieAw qoN audwsI Dwr ky, (bn) jMgLW ’c(keI koit) Axigxq hI,
nwm r`qy drvyS vYrwgI(BRmih) BRmdy iPrdy hn[ XQw:- dr Gr mhlw.hsqI GoVy;
Coif ivlwieiq dys gey] pIr pykWbr swilk swidk; CofI dunIAw Qwie pey] 2]
swd shj suK.rs ks qjIAly; kwpV Cofy cmV lIey] duKIey drdvMd dir qyrY;
nwim rqy drvys Bey]) gurmuiK; Kojq Bey audwsI] drsn kY qweI; ByK invwsI]
swc vKr ky; hm vxjwry] nwnk gurmuiK auqris pwry] 18]
keI koit; byd ky sRoqy] keI koit; qpIsur hoqy] keI koit vwihgurU jI dI
pRwpqI dy(byd) igAwn ky(sRoqy) sunx vwly AQvw(byd) vydW(ky) dy sRoqy hn[ gur
syvw; qpW isir qpu swru] hir jIau min vsY; sB dUK ivswrxhwru] dir swcY;
dIsY sicAwru] Anuswr gur syvw rUpI qp swD ky, gur syvw rUpI bRhmigAwn dy
sUrj ’c, mn dI iekwgRqw’c qp rhy(qpIsur) (qpI+eIsur) qpIAW dy(eIsur)
rwjy bRhmigAwnI(keI koit) Axigxq hI(hoqy) ho rhy hn[ XQw:- ijsu nwmu irdY;
www.Gursevak.com 387 q`qkrw
soeI vf rwjw] ijvyN hir hir myil myil.jn swDU; hm.swD jnw kw kIVw] Anuswr
swihb sRI gurU qygbhwdr swihb jI dy s`cy crnkmlW dy kIVy, BweI swihb BweI
mqIdws jI ny, swrI izMdgI gurU Gr dy, gurmuiK dIvwn dI syvw inBweI, aupRMq
Awpxy Awp nUM Awry nwl icrvw ky, jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau] ieh prm au~cI su`cI AvsQw inBweI[
keI koit; Awqm iDAwnu Dwrih] (keI koit) Axigxq hI, kMcnu qnu hoie
pris pwrs kau; joiq srUpI D´wnu DrM] Anuswr(Awqm) Awpxw Awp srUp inrml
inrvYr sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp Agm Apwr pUrn bRhm jI dw
iDAwnu(Dwrih) Dwrdy hn, Bwv gur pRymw-BgqI sihq, inrgun srgun dI eykqw
’c lIx ho ky, sB bRhm hI bRhm dyKdy hn[ XQw:- rsnw rmq.sunq suKu sRvnw;
icq cyqy.suKu hoeI] khu BIKn.duie nYn sMqoKy; jh dyKW qh soeI]) icq ismrnu
krau, nYn Aivlokno; sRvn bwnI.sujsu pUir rwKau] mnu su mDukru krau, crn
ihrdy Drau; rsn AMimRq rwm nwm BwKau] 1]
keI koit kib; kwib bIcwrih] prmpUjnIk Akwl purKu siqgurU swihbwn
jI, prmvIrW ShIdW sUrbIrW sMqW BgqW dy js BrI, pRym rs BrI kivqw aucwrn
vwly, (keI koit) Axigxq hI(kib) kvI jn, (kwib) kivqw(bIcwrih) vIcwrdy
hn[
keI koit; nvqn nwm iDAwvih] nwnk krqy kw; AMqu n pwvih] 1]
prmpUjnIk koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dw dwqw ry] siqgurU sRI
gurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- (keI.koit) Axigxq gurU
pRymI, vwihgurU siqgurU swihbwn jI dy in`q(nvqn) nvyN nwm, gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY] Anuswr rom 2 krky (iDAwvih) iDAwauNdy hn, iPr BI Awpxy
inrgun srUp duAwrw, AnMq bRhmMf nUM(krqy) krn vwly, vwihgurU siqgurU swihbwn
jI dy Agm Apwr js, nwvW(kw) dw AMqu(n) nhIN (pwvih) pw skdy] 1] XQw:-
qau kwrix swihbw; rMig rqy] qyry nwm Anykw rUp Anµqw; khxu n jwhI.qyry gux
kyqy] 1]) AMqu n pwvq.dyv sbY muin; ieMdR mhw isv jog krI]) dYÍ shMs; rsnwh
suhweI] rtq Ab lgy; nwm Apwrw] qumro; qaU n pwvq pwrw] 6]) eyk jIh;
gux kvn bKwnY] shs PnI syK; AMqu n jwnY] nvqn nwm jpY idnu rwqI; ieku
guxu nwhI pRB kih sMgw]) khw lgY; iehu kIt bKwnY] mihmw qoir; quhI pRB jwnY]
www.Gursevak.com 388 q`qkrw
ipqw jnm; ijm pUq n pwvY] khw qvn kw; Byd bqwvY] 4] qumrI pRBw; qumY bin
AweI] Aaurn qy; nhI jwq bqweI]
keI koit; Bey AiBmwnI] dwsn dws jYsy(keI koit) Axigxq hI,
(AiBmwnI) hMkwrI(Bey) hoey hn, ho rhy hn, inrdoS dunIAW nUM bMbW nwl aufw ky,
Dwrimk AsQwn Fwh ky, m`sy rMgV vWg hMkwr krky gL rhy hn[ XQw:- bfy bfy
AhMkwrIAw; nwnk.grib gly]) haumY jilAw; mnhu ivswry] jmpuir vjih; KVg
krwry]) (j`gn) gauVI mhlw 1] bRhmY grbu kIAw; nhI jwinAw] byd kI ibpiq
pVI; pCuqwinAw] jh pRB ismry; qhI mnu mwinAw] 1] AYsw grbu burw sMswrY]
ijsu guru imlY; iqsu grbu invwrY] 1] rhwau] bil rwjw; mwieAw AhMkwrI] jgn
krY; bhu Bwr APwrI] ibnu gur pUCy; jwie pieAwrI] 2] hrIcMdu dwnu krY; jsu
lyvY] ibnu gur; AMqu n pwie.AByvY] Awip Bulwie; Awpy miq dyvY] 3] durmiq
hrxwKsu; durwcwrI] pRBu nwrwiexu; grb pRhwrI] pRhlwd auDwry; ikrpw DwrI]
4] BUlo rwvxu; mugDu Acyiq] lUtI lµkw; sIs smyiq] grib gieAw; ibnu siqgur
hyiq] 5] shsbwhu; mDu kIt mihKwsw] hrxwKsu ly; nKhu ibDwsw] dYq sMGwry;
ibnu Bgiq AiBAwsw] 6] jrwsMiD; kwljmun sMGwry] rkqbIju kwlunymu ibdwry]
dYq sMGwir; sMq insqwry] 7] Awpy siqguru; sbdu bIcwry] dUjY Bwie; dYq sMGwry]
gurmuiK; swic Bgiq insqwry] 8] bUfw durjoDnu; piq KoeI] rwmu n jwinAw;
krqw soeI] jn kau dUiK pcY; duKu hoeI] 9] jnmyjY; gur sbdu n jwinAw] ikau
suKu pwvY; Brim BulwinAw] ieku iqlu BUly; bhuir pCuqwinAw] 10] kMsu kysu;
cWfUru n koeI] rwmu n cIinAw; ApnI piq KoeI] ibnu jgdIs; n rwKY koeI]
11] ibnu gur; grbu n myitAw jwie] gurmiq Drmu DIrju; hir nwie] nwnk nwmu
imlY; gux gwie] 12] 9]
keI koit; AMD AigAwnI]) igAwn hIxM, AigAwn pUjw] AMD vrqwvw, Bwau
dUjw]) hm AMDuly AMD. ibKY ibKu rwqy; ikau cwlh gur cwlI] Anuswr dwsn dws
jYsy(keI koit) Axigxq hI, AigAwnI vwihgurU jI nUM B`ul ky, ivkwrW pwpW AOguxW
&YSn gMdIAW mUvIAW gMdIAW vYbsweItW dyK ky, dunIAW nMU bMbW nwl &Uk ky, AMn@y
kMm kr ky(AMD) AMn@y ho rhy hn[ XQw:- AsMK mUrK; AMD Gor] AsMK cor;
hrwmKor] AsMK Amr; kir jwih jor] AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK
pwpI; pwpu kir jwih] AsMK kUiVAwr; kUVy iPrwih] AsMK mlyC; mlu BiK Kwih]
www.Gursevak.com 389 q`qkrw
AsMK inMdk; isir krih Bwru] nwnku nIcu khY vIcwru] vwirAw n jwvw; eyk
vwr] jo quDu BwvY; sweI BlI kwr] qU sdw slwmiq; inrMkwr]
keI koit; ikrpn kTor] dwsn dws jYsy(keI koit) Axigxq, ikrpn qn
mn iklivK Bry] Anuswr(kTor) p`Qr idl byrihm pwpI, eykih supnY dwmu n Cf
hY] (ikrpn) sUm hn[ Aiq AhMkwrI vzIdy vWg Gor iBAwnk AiqAwcwr zor
zulm mhW pwp krky, Dn jm@W krky, Awpxy isr ’qy jm fMfy KWdy hn[ XQw:-
sUmih Dnu rwKn kau dIAw; mugDu khY Dnu myrw] jm kw fMfu.mUMf mih lwgY; iKn
mih krY inbyrw]
keI koit; AiBg Awqm inkor] dwsn dws jYsy(keI koit) Axigxq
swkq(Awqm) mn krky, nwmu rMg qoN (inkor) (in+kor) (in) ivSyS krky(kor)
kory, gurU jI dy pRym rMg’c, p`Qr vWg(AiBg) iB`jx qoN rihq hn[ XQw:- pwQr
kau; bhu nIru pvwieAw] nh BIgY; AiDk sUkwieAw]
keI koit; pr drb kau ihrih]) AsMK cor hrwmKor] Anuswr dwsn dws
jYsy (keI.koit) Axigxq hI, (pr) prwey(drb) Dn(kau) nUM(ihrih) curwauNdy
hn[ XQw:- imiQAw hsq; pr drb kau ihrih]) ihrih pr drbu; audr kY
qweI] Agin n invrY; iqRsnw n buJweI] hir syvw ibnu; eyh Pl lwgy] nwnk pRB
ibsrq; mir jmih ABwgy]) ht ptx ibj mMdr BMnY; kir corI Gir AwvY] Aghu
dyKY ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]) pr drb ihrxM, bhu ivGn krxM; aucrxM
srb jIA kh] lau leI iqRsnw.Aiqpiq mn mwey; krm krq.is sUkrh] 6]
keI koit; pr dUKnw krih]) prwieAw iCdRü Atk lY; Awpxw AhMkwru
vDwvY] Anuswr dwsn dws jYsy(keI koit) Axigxq hI, (pr) prwey(dUKnw) doS
Aropxw(krih) krdy hn, Bwv inMdw krdy hn[ XQw:- inMdw icMdw krih prweI;
JUTI lwieqbwrI] vw dwsn dws jYsy Axigxq hiqAwry, (pr) ivSyS krky jIAW
nUM, (dUKnw) duKwauxw(krih) krdy hn[ XQw:- AsMK gl vF; hiqAw kmwih])
kbIr.jIA ju mwrih joru kir; khqy hih ju hlwlu] dPqru deI jb kwiF hY;
hoiegw kaunu hvwlu]) pauVI 5] lY Pwhy rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih nwir
prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo
AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw; iql pIVy GwxI]

www.Gursevak.com 390 q`qkrw


keI koit; mwieAw sRm mwih] sRm pUrw bol ky mwih kho, CyqI bolx nwl,
ie`k mMmw rih jWdw hY, pihly pd dI sMpUrnqw, Agly pd dy ArMB dy A`Kr, ie`ko
hox ie`k A`Kr C`fxw nhIN[ {A`KW nwl pr iesqRI mrd dy rUp nUM ivkwr idRStI
nwl dyKxw, ivkwrI gwxy suxny gwauxy, zor zulm krky mwieAw iek`qR krnI, qyz
imrc lUx mswly qLy pdwrQ rsnw dy suAwd, ivSy dy Anyk Bog Bogxy, su`qy hI
rihxw, PYSn lwauxy, kursI leI mrnw mwrnw, AwpxI vifAweI Awp krnI
krwauxI, AwpxI vifAweI sux ky, KuS ho ky hMkwr krnw myry jYsw c`kRvrqI
bwdSwh BI nhIN, ivkwrI g`l kr sux ky h`sxw, sog krnw, b`cy b`cIAW smyq
tYlIvIzn dy BYVy idRS dyKxy, cwh kO&I qMbwkU nsvwr pwn BYVy nSy qwS jUAw pr
inMdw kusMgq krnI, prwieAw h`k Kwxw, dUjIAW zwqW qoN n&rq krky kql krny,
corI XwrI mMd krm Awid sB nwgxI mwieAw hY[ gurU jI dI pRymw-BgqI syvw qoN
ibnw, nwgxI mwieAw idmwZ roim 2’qy AsvwrI krky qVPwauNdI mcwauNdI
ncwauNdI KWdI mwrdI hY, siqgurU sUrmyN r`iKAw krdy hn[ gurU jI dw gihr gMBIr
s`cw su`cw au~cw AwSw hY[ pMjW ipAwirAW duAwrw AMimRq Ck ky, praupkwr ismrn
gurbwxI pV@idAW suxidAW cwh kO&I bIAr bIVw gwLW corI XwrI smUh AOgux
iqAwg ky, Drm-ikRq krn dw SuB s`cw aupdyS hY[ ijvyN sUrj v`l nUM ip`T krky
qurn nwl, AwpxI CW dI fwh nhIN leI jw skdI, sUrj v`l cyhrw krky qurn qoN,
CW mgr 2 AwauNdI hY[ ieauN gurU jI dy snmuK dsvMD dyx vwly pRymI, Drm-ikRq
krky mwieAw dI Qkwvt qoN bc jWdy hn[ hwQ pwau kir kwmu sBu; cIqu inrMjn
nwil] srIr Drm kwr kry, rom 2 nmskwr kry[ A`KW nwl suMdr s`cy dIdwr
kry[ AMdr bwhr vs rhy s`cy hry[ gurpRswid j`g qwry Awp qry[ }mwieAw.mnhu
n vIsrY; mWgY dMmw dMm] so pRBu.iciq n AwveI; nwnk.nhI krMim]) ilµau ilµau
krq; iPrY sBu logu] qw kwrix; ibAwpY bhu sogu] Anuswr dwsn dws jYsy (keI
koit) Axigxq Aiq duKI jIv, (mwieAw) zihr fr`g qmwkU pUjw dw Dwn Dn,
ivkwr suAwd iek`qR krn dy(sRm) au~dm krdy 2, (sRm) Qkwvt(mwih) ’c Psy,
AqI duKI rihMdy hn[ Qkwvt nwl FUhI AMg 2 tu`t ky rogI ho ky mr rhy hn[
XQw:- koit krm krY; hau Dwry] sRmu pwvY; sgly ibrQwry]) shs Kty; lK kau
auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY] Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh
iqRpqwvY; Kip Kip mrY] ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB kwjY]
www.Gursevak.com 391 q`qkrw
nwm rMig; srb suKu hoie] bfBwgI; iksY prwpiq hoie] krn krwvn; Awpy
Awip] sdw sdw; nwnk hir jwip] 5]) mwieAw moh prIiq iDRgu; suKI n dIsY
koie]) Qwky bhu ibiD Gwlqy; iqRpiq n iqRsnw lwQ] sMic sMic swkq mUey;
nwnk.mwieAw n swQ]) plic plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu] iek su hir ky
nwm ibnu; AgY leIAih Koih]) mwieAw moih; kVy kiV picAw] ibnu nwvY; BRim
BRim BRim KipAw] 1])
keI koit; prdys BRmwih] 1.ZulwmI lwlc ibpqw Bu`K dy mwry(keI koit)
Axigxq ivcwry Aiq duKI jIv, Awpxy dyS nUM C`f ky, prdys ’c, (BRmwih) Brm
Btk rhy hn[ lwlcI eyjYNt DoKw krky bhuqy b`icAW dIAW jwnw brbwd kr rhy
hn[ ivcwry rwh ’c hI mr jWdy hn, do nMbr ’c Awaux vwly AwpxI izMdgI dw
i^Awl zrUr br zrUr hI rn[ 2.(keI koit) Axigxq ivcwry duKI jIv, dysu
Coif; prdysih DwieAw] pMc cMfwl; nwly lY AwieAw] Anuswr inrgun bRhm rUpI
dyS nUM C`f ky, AOguxW ivkwrW rUpI prdys’c, (BRmwih) Brm Btk rhy hn[ XQw:-
Brmy; suir nr dyvI dyvw] Brmy; isD swiDk bRhmyvw] Brim Brim; mwnuK
fhkwey] duqr mhw ibKm; ieh mwey] gurmuiK; BRm BY moh imtwieAw] nwnk; qyh
prm suK pwieAw]
ijqu ijqu lwvhu; iqqu iqqu lgnw] nwnk krqy kI; jwnY krqw rcnw] 2]
prmpUjnIk sRI gurU nwnk dyv swihb Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI, vwihgurU jI dy snmuK &urmw rhy hn:- aupRokq krqy kI rcnw nUM krqw
purK jI hI(jwnY) jwxdy hn[ hy vwihgurU jI!(ijqu) ijs(ijqu) ijs pwsy, jIAW
nUM(lwvhu) lwauNdy hoN, (iqqu) iqs(iqqu) iqs qr& lgnw krdy hn[ XQw:- ijqu
ijqu lwvhu; iqqu iqqu lgnw] nwnk Twkur; sdw Ailpnw] 11]) ijqu ijqu
lwvhu; iqqu lgih hir nwQ] nwnk ien kY; kCU n hwQ] 8] 6]) vw jyqI pRBU
jnweI; rsnw qyq BnI] Anuswr ijqnI vwihgurU jI ny dwsndws nUM, AwpxI rcnw
Ajpw jwp krdI jxweI hY, iqqnI hI khI hY[ nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu ibiD
Aink pRkwr] Anuswr bhuq qrW@ dI byAMq hox dw kwrn, swrI khI nhIN jw
skdI, ikauN jo ie`k jIv ’c AnykW jIA hn, aunW AMdr hor bRIk jIA hn[ byAMq
jIv ^urdbIn nwl idsdy hn[ ^urdbIn dy dyKx qoN BI jIA bRIk hn[ ies leI
www.Gursevak.com 392 q`qkrw
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] krqy purKu jI (kI) dI
ivsmwd rcnw nUM svwrnw, krqw purKu jI hI(jwnY) jwxdy hn[ hy vwihgurU
jI!aupRokq rcnw, Awpo AwpxI vwSnw Anuswr l`gI hoeI hY[ dwsndws’qy Awp jI
ny ikRpw kIqI hY, ies leI dwsndws kUkr nUM(ijqu) ijs(ijqu) ijs pwsy, gurU syvw
ismrn pRymw-BgqI krn krwaux, nwm jpx jpwaux’c(lwvhu) lwauNdy hoN, (iqqu)
iqs(iqqu) iqs qr&, lgnw krdw hY] 2] XQw:- kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw
myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau]) hukim rjweI clxw; nwnk
iliKAw nwil]) so pwiqswhu.swhw pwiqswihbu; nwnk rhxu rjweI]) jh bYswlih
qh bYsw suAwmI; jh Byjih qh jwvw]
keI koit; isD jqI jogI] 1.prmpUjnIk krqw purK vwihgurU jI ny, (keI
koit) Axigxq hI, 1isD 2jqI 3jogI rcy hn[ 1isD:- is`DIAW ir`DIAW nUM pRwpq,
jog mwrg dy AcwrIAw[ 2jqI:- ieMidRAW nUM kwbU r`K ky, bRhmcrj r`Kx vwly
bRhmcwrI[ 3jogI:- Xm nym Awsx pRwxwXwm pRiqhwr Dwrnw iDAwn smwD, jog dy
A`T AMg is`K ky, lY jog mMqR jog hT jog igAwn jog, rwj jog Bgq jog AgrBq
jog sgrBq jog Awid jog miq Anuswr Anyk pRkwr dw jog kmwaux vwlw jogI
hY[ 2.prmpUjnIk krqw purK vwihgurU jI ny, (keI koit) Axigxq hI, vwihgurU
jI nUM(isD) pRwpq jIvn mukiq, 10(jqI) sB qr@W dy iviSAW nUM ij`qx vwly,
vwihgurU jI’c juVy hoey gurmuiK jogI hn[ XQ:- AYsw jogu kmwvhu jogI] jp qp
sMjmu; gurmuiK BogI]) gurisK jogI jwgdy; mwieAw AMdir krin audwsI] 10ivSw
nON pRkwr:- 1pr iqRA rUp n dyKdy; gurmuiK sMq mhMq[ 2sRvx 3ismrn 4kIrqI,
5
icqvn 6bwq iekMq] 7idRV sMklp 8prXqn qn; 9pRwpq nON khMq[ 1prwieAw
rUp q`kxw[ 2ivkwr dIAW g`lW sunxIAW, 3prwey srUp nUM Xwd krnw, 4srUp dI
mihmw krnI, 5srUp nUM icqvxw, 6iekWq ho ky ivkwrI g`lW krnIAW, 7pRwpqI
leI p`kw sMklp kr lYxw, 8pRwpqI leI(pr+Xqn) (pr) ivSyS krky Xqn
krnw, 9pRwpqI kr lYxI[ so iCA jqI mwieAw ky bMdw] ikhw hY, ies leI
gurmiq Anuswr nON pRkwr dy ivSy, smUh mMd sMklpW nUM ij`qx vwlw jqI hY[
keI koit; rwjy rs BogI] 1.ieMdR vWg keI koit hI rwjy, Awpxy lIlw Bvn
bxw ky, mwieAw nwc gwxy ivSy ivkwr pdwrQW dy rs Bogx vwly BogI hoey hn[
XQw:- rwj lIlw.rwjn kI rcnw; kirAw hukmu APwrw] syj sohnI.cMdnu coAw;
www.Gursevak.com 393 q`qkrw
nrk Gor kw duAwrw] 2.(rs) mhW ivsmwd bRhmwnMd rs nUM(BogI) Bogx vwly,
Awpxy irdy ’c, prmpUjnIk nwm vswaux vwly, rwjy Bgq bRhmigAwnI, keI koit
hI hoey hn, hux hn[ ijvyN Bgq sRI sYx swihb jI[ XQ:- ijsu nwmu irdY; soeI
vf rwjw]) ijs no bKsy; isPiq swlwh] nwnk; pwiqswhI pwiqswhu]) pwiqswhI
Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie]
keI koit; pMKI srp aupwey] keI koit; pwQr ibrK inpjwey] vwihgurU jI ny
iBMn 2 zwqW dy, (keI.koit) Axigxq hI pMKI(srp) s`p(aupwey) pYdw kIqy hn[
keI jnm; sYl igir kirAw]) keI jnm; swK kir aupwieAw] lK caurwsIh
join BRmwieAw] 2] Anuswr p`Qr ibrK jUn hY[ Axigxq iksmW dy(keI koit)
Axigxq hI pwQr (ibrK) dr`Kq(inpjwey) pYdw kIqy hn[ XQw:- Aink
pwrjwq; Aink muiK byn]
keI koit; pvx pwxI bYsMqr] ie`k bRhmMf ’c 49 kRoV qr@W dI pOx d`sdy
hn[ kwLw ic`tw nIlw ^wrw kOVw ksYLw qylIAw koRVW qr@W dy pwxI hn[ smuMdR’c
ArbW mxW pwxI nUM swVn vwlI bVvwnl AgnI hY[ Kwxw hzm krn vwlI
jTrwgin AgnI hY, jMgLW nUM swVn vwlI fO AgnI hY[ smwn AgnI sB QweIN hY,
so qolx imnx ignx qoN rihq, (keI koit) Axigxq hI(bYsMqr) AgnIAW(pvx)
hvwvW pwxI hn[ XQw:- Aink pvn pwvk Aru nIr]
keI koit; dys BU mMfl] vwihgurU jI ny.keI koit hI(BU) DrqIAW dys(mMfl)
AsQwn bxwey hn[
keI koit; ssIAr sUr nK´qR] (keI koit) byAMq hI, (sUr) sUrj(ssIAr)
cMd(nK´qR) qwry mMfl rcy hn[ XQw:- kyqy ieMd cMd.sUr kyqy; kyqy mMfl dys])
Aink sUr ssIAr niKAwiq]) koit sUr jw kY prgws]
keI koit dyv dwnv; ieMdR isir CqR]) gwvin quDno, ieMdR ieMdRwsix bYTy;
dyviqAw dir nwly]) kyqy dyv dwnv.muin kyqy; kyqy rqn smuMd] Anuswr vwihgurU
jI ny(keI koit) Axigxq hI, dyv) dyvqy(dwnv) dYNq, ieMdR Awid Awpxy isir ’qy
CqR Drn vwly pYdw kIqy hn[ XQw:- keI kot ieMdR ijh pwnhwr]) Aink dyvI
dyvw bhu BWiq] 4] koit ieMdR ieMdRwix; swih swhwix gix`jY]
sgl smgRI; ApnY sUiq DwrY] vwihgurU siqgurU swihb jI ny, (sgl) swrI
(smgRI) rcnw, ApnY, Anq klwvwn inrgun pRkwS srUp(sUiq) Dwgy nwl, (sUiq)
www.Gursevak.com 394 q`qkrw
mrXwdw ’c (DwrY) itkweI hoeI hY[ XQw:- sgl smgRI; qumrY sUiqR DwrI] qum qy
hoie; su AwigAwkwrI]) Awpy jlu Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw Git Git bwsw] Awpy
nru Awpy Puin nwrI; Awpy swir Awp hI pwsw] gurmuiK sMgiq sBY ibcwrhu; vwhu vwhu
kw bfw qmwsw] 2]) sB proeI; iekqu DwgY] ijsu lwie ley; so crxI lwgY]) sgl
smgRI; jw kY sUiq proeI] Gt Gt AMqir; rivAw soeI] 2]
nwnk ijsu ijsu BwvY; iqsu iqsu insqwrY] 3] gur nwnk dyv goivMd rUp]
siqgurU nwnk dyv vwihgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- siqgurU swihbwn jI ny
Awpxy inrgun srUp jI’coN, Axigxq isD jqI jogI, rwjy pMKI s`p p`Qr ibRK, pOx
pwxI bYsMqr, dyS BU mMfl, sUrj cMd qwry mMfl, dyv dwnv ieMdR pYdw kIqy hn[ ien@W
nUM Awpxy hukm ’c sMBwl ky r`Kdy hn[ AYsy Anq klwvwn siqgurU swihbwn jI dy
ivsmwd praupkwr kOqk, kurbwnI gurbwxI jI, ijsu ijsu pRymI syvk jI nUM, qyrw
kIAw mITw lwgY]) gurmuiK qyrw Bwxw BwvY] Anuswr(BwvY) BwauNdy hn, iqsu iqsu nUM,
ivSy rUpI jl dy smuMdR’c f`uby nUM(insqwrY) qwr lYNdy hn] 3] XQw:- pMkj
moh.inGrqu hY pRwnI; guru.inGrq kwiF kFwvYgo] qRwih qRwih srin jn Awey; guru
hwQI dy inklwvYgo]) guru boihQu; vfBwgI imilAw] nwnk dws sMig; pwQr qirAw])
keI koit; rwjs qwms swqk] keI koit byd purwn; isimRiq Aru swsq]) rj
gux qm gux sq gux khIAY; eyh qyrI sB mwieAw] Anuswr(keI koit) Axigxq hI,
(rwjs) rjo guxI(qwms) qmo guxI(swqk) sqo guxI ho rhy hn[ 4 vyd 6 SwSqR 27
isMmRqIAW dI ikhVI g`l hY?(keI koit) Axigxq hI, byd purwn(isimRiq) isMimRqIAW
Aru(swsq) SwsqR hn[
keI koit; kIey rqn smud] keI koit; nwnw pRkwr jMq] Akwl purKu jI ny,
(keI.koit) Axigxq hI(smud) smuMdR, aun@W ’c (keI.koit) Axigxq hI hIry
jvwhrwq rqn pYdw(kIey) kIqy hn[ (keI koit) Axigxq hI(nwnw) Anyk(pRkwr)
BWq 2 dy hwQI ikRm(jMq) jIv rcy hn[ ieqny sUKm hn jo ^urdbIn nwl BI nhIN
idsdy[
keI koit; kIey icr jIvy] vwihgurU jI ny(keI.koit) Axigxq hI, pUrw swcu
ipAwlw shjy; iqsih pIAwey.jw kau ndir kry] Anuswr nwm jp 2 ky AMimRq pI 2
ky, gurU jI qoN ShId ho ky, (icr) lMmW smW Bwv sdw hI(jIvy) ijaux vwly, ieik
inrMkwrI; nwm AwDwir] mhWpurS, (kIey) pYdw kIqy hn[ XQw:- pWc brK ko.AnwQu
DR¨ bwirku; hir ismrq.Amr Atwry]) bRhmigAwnI sd jIvY; nhI mrqw]) keI
www.Gursevak.com 395 q`qkrw
koit; nwm rsu pIvih] Amr Bey; sd sd hI jIvih]) jrw mrw.nh ivAwpeI;
iPir.dUKu n pwieAw] pI AMimRqu AwGwinAw; guir.Amr krwieAw]) Amr Bey,
Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir iDAwieAw]) inhclu scu Kudwie eyku;
Kudwie bMdw AibnwsI]) sMq qumwry qumry pRIqm; iqn kau.kwl n Kwqy] rMig qumwrY
lwl Bey hY; rwm nwm ris mwqy]) hir ky syvk.jo hir Bwey; iqn@ kI kQw inrwrI
ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]) AibnwsI suK; Awpn
Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn] AvsQw nUM pRwpq ho jWdy hn, dwqw qy
Bgq sUrmw iqMny j`g ijauNdy Aw[
keI koit; igrI myr suvrn QIvy]) Aink brn; Aink kink sumyr] Anuswr
(keI.koit) Axigxq hI, (suvrn) sony dy(myr) sumyr(igrI) prbq, vwihgurU jI dy
pYdw(QIvy) kIqy hn[
keI koit; jK´ ikMnr ipswc] keI koit; BUq pRyq sUkr imRgwc] (keI.koit)
Axigxq hI (jK´) kubyr dyvqy dy swQI dyvqy, (ikMnr) dyviqAW dy gveIey,
(ipswc) mws Kwx vwly dYNq hn[ (keI.koit) Axigxq hI 1(BUq) iBAwnk ijMn
2
pRyq 3(sUkr) sUr(imRgwc) Syr hn[ 1kukrm krn vwly, nwm hIn BUq hn[ XQw:-
hir ky nwm hIn; byqwl]) 2kil mih pRyq, ijn@I rwmu n pCwqw; sqjuig prm hMs
bIcwrI]) AMiq kwil jo mMdr ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] pRyq join; vil vil
AauqrY] Anuswr rwm vwihgurU jI nUM n pCwnx vwlw, mrn smyN Awpxy mMdr nUM
Xwd krn vwlw pRyq bxdw hY[ 3AMiq kwil jo liVky ismrY; AYsI icMqw mih jy
mrY] sUkr join; vil vil AauqrY]
sB qy nyrY; sBhU qy dUir] nwnk.Awip Ailpqu; rihAw BrpUir] 4]
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv vwihgurU mh`lw 5 jI &urmwauNdy hn:-
jK´ ikMnr ipswc BUq pRyq sUkr imRgwc Awid aupRokq jo khy hn, vwihgurU jI sB dy
AMdr bwhr BrpUr, nyVy(qy) qoN(nyrY) nyVy hn, (sBhU) swirAW(qy) qoN dUir BI hn[
nyVy ies leI hn, sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]
Anuswr BrpUir ivAwpk ho (rihAw) rhy hn[ BrpUr ivAwpk huMidAW, Awip jI
ien@W dy pwp puMn qoN(Ailpqu) inrlyp BI hn, Bwv jy auh gurW duAwrw pRwpqI
krnw cwhux, qW nyVy qoN nyVy BrpUr hn[ jy pwp krdy hn, qW aun@W qoN inrlyp dUr

www.Gursevak.com 396 q`qkrw


qoN dUr hn] 4] XQw:- pwp puMn kw; iesu.lypu n lwgY] Gt Gt AMqir; sd hI
jwgY]) nhI lypu iqsu; puMin n pwip] nwnk kw pRBu; Awpy Awip]
keI koit; pwqwl ky vwsI]) KMf pqwl AsMK; mY gxq n hoeI] qU krqw
goivMdu; quDu isrjI quDY goeI]) pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws] Anuswr keI
koit pwqwl hn, keI koit aun@W(ky) dy iv`c(vwsI) vsx vwly hn[ XQw:- gux gwvY
bil rwau; spq pwqwil bsMqO]
keI koit; nrk surg invwsI] (keI koit) Axigxq hI nrk surg hn[
keI koit pwpI nrk, keI koit puMnI surg dy(invwsI) vsx vwly hn[
keI koit; jnmih jIvih mrih] (keI koit) Axigxq, cOrwsI l`K jUnW dy
AnykW jIA, (jIvih) ijauNdy hn, keI koit hr smyN(jnmih) jMmdy, (mrih) mrdy
rihMdy hn[ XQw:- keI koit; kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey; pRB mwih smwiq]) jim
jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]
keI koit; bhu jonI iPrih]) AsMK pwpI; pwpu kir jwih]
Anuswr(keI.koit) Axigxq vwihgurU jI qoN ivCuVy pwpI, (bhu) bhuq(jonI)
jUnW’c(iPrih) iPrdy kSt Bog rhy hn[ XQw:- keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI
jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK
joieE]) Aink sjWeI.gxq n AwvY; grBY griB BRmwih]
keI koit, bYTq hI Kwih]) keI koit Bey bYrwgI] rwm nwm sMig iqin ilv
lwgI] Anuswr keI koit hI vwihgurU jI ’c ilv lw ky, A&ur smwDI ’c(bYTq)
bYTy, AMimRq bRhmwnMd rs(Kwih) Ckdy hn[
2.keI koit(bYTq) bYTy hI, jIA jMq PV ky(Kwih) KweI jWdy hn[ vw im`tI
Kwx vwly, keI koit(bYTq) bYTy hI im`tI(Kwih) KweI jWdy hn[ XQw:- ieik
imtIAw mih; imtIAw Kwih] ijvyN p`Qr jwV@ Awid Anyk pRkwr dy kIVy bYTy hI
KweI jWdy hn[ Anyk jIA Anyk jIAW AMdr bYTy hI, AnykW jIAW nMU KweI jWdy
hn[ XQw:- jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie]
3.Bwry BueI AikrqGx; mMdI hU mMdy] Anuswr keI koit AikRqGx mK`tU
bhwny bxw ky, JU`T bol ky vYl&yAr lY ky, (bYTq) bYiTAW hI murdw(Kwih) KWdy hn[
XQw:- kUVu boil; murdwru Kwie]

www.Gursevak.com 397 q`qkrw


keI koit; Gwlih Qik pwih] (keI koit) Axigxq hI(Gwlih) ms`kq krdy
2 Qik(pwih) pYNdy hn[ XQw:- keI koit; mwieAw sRm mwih]) ieAw fyrw kau; sRmu
kir GwlY] jw kw qsU nhI sMig cwlY]
keI koit; kIey DnvMq] keI koit hI, hir hir nwmu kmwvnw; nwnk.iehu Dnu
swru] Anuswr s`cy Su`D nwm Dn vwly DnvMq, (kIey) pYdw kIqy hn[ XQw:- hm
DnvMq BwgT; sc nwie]) nwm Dnu ijsu jn kY pwlY; soeI pUrw swhw] nwmu ibauhwrw
nwnk AwDwrw; nwmu prwpiq lwhw] vw (keI koit) Axigxq hI, (DnvMq) Dn vwly
DnI pYdw(kIey) kIqy hn[
keI koit; mwieAw mih icMq] (keI koit) Axigxq hI, Dn iek`Tw krn,
jIAW nUM swVn, mMd krm krn i&lmW dyKx, gMdy gIq sunx nSy vrqx Awid
mwieAw (mih) ’c(icMq) icMiqq hn[ XQw:- rwj lIlw.rwjn kI rcnw; kirAw
hukmu APwrw] syj sohnI.cMdnu coAw; nrk Gor kw duAwrw]) suMdr syj Anyk suK; rs
Bogx pUry] igRh soien cMdn sugMD; lwie moqI hIry] mn ieCy suK mwxdw; ikCu nwih
ivsUry] so pRBu.iciq n AwveI; ivstw ky kIry] ibnu hir nwm.n sWiq hoie; ikqu
ibiD mnu DIry]
jh jh Bwxw; qh qh rwKy] nwnk sBu ikCu; pRB kY hwQy] 5] kwrx krx.
krIm] ikrpw Dwir.rhIm] DMn sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw 5 jI &urmwauNdy
hn:- sBu(ikCu) ku`J(pRB) DMn vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI(kY) dy, (hwQy) h`Q v`s
hY, gurmuiK; qyrw Bwxw BwvY]) qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]
Anuswr (jh) ij`Qy(jh) ij`Qy gurmuiK jn, Bwxw mMndy hn, (qh) iq`Qy(qh) iq`Qy srb
klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] gurqw ibrwjmwn gurU jI, aupRokq pauVI ’c Awey
kStW jmW jUnW qoN aunW@ nUM(rwKy) r`Kdy hn] 5] XQw:- qyrw Bwxw mMny; su imlY quDu
Awey] ijsu Bwxw BwvY; so quJih smwey]) khu nwnk; ijin hukmu pCwqw] pRB swihb
kw; iqin Bydu jwqw]
keI koit; Bey bYrwgI] rwm nwm sMig; iqin ilv lwgI]) kqMc cpl mohnI
rUpM pyKMqy; iqAwgM kroiq] rhMq sMg Bgvwn ismrx; nwnk.lbD´M Acuq qnh]) pRB
myry Eie bYrwgI iqAwgI] Anuswr pr iqRA rUp dyKxw, suAwd ivkwr mwieAw
iqAwgx vwly (bYrwgI) vYrwgvwn, (keI koit) Axigxq(Bey) hoey hn, hux BI hn[
(iqin) iqn@W dI(rwm) vwihgurU gurbwxI nwm jI sMig, crn kml sMig; lwgI forI]
Anuswr(ilv) ibRqI (lwgI) l`gI hoeI hY[ ijvyN gurmuiK rwjy rwjw rwm jI ny,
www.Gursevak.com 398 q`qkrw
prmpUjnIk mh`ly s`qvyN jI dI bldI icKw ’c, CwL mwr ky, crn-kmlW nwl ilv
lweI[ XQw:- hir ibnu jo rhxw.nrku so shxw; crn kml mnu byiDAw] hir risk
bYrwgI, nwim ilv lwgI; kqhu n jwie inKyiDAw]) ijn scu jwqw; sy sic smwxy]
hir gux gwvih; scu vKwxy] nwnk nwim rqy bYrwgI; inj Gir qwVI lwvixAw])
ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk sun ry mnw; iqh nr mwQY
Bwg]) min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau]) hmrw mnu bYrwg ibrkqu BieE;
hir drsn mIq kY qweI]) mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau.idRsit n krY
rucWgY]) jy DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY.Avru n BwieAw rwm]) hau.rih n
skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau]) myrw mnu locY; gur drsn qweI]
iblp kry; cwiqRk kI inAweI]
keI koit; pRB kau KojMqy] Awqm mih; pwrbRhmu lhMqy] Bgq DR¨ jI vWg(keI
koit) Axigxq hI nwmu r`qy s`cy vYrwgI, (pRB) vwihgurU jI(kau) nUM(KojMqy) Kojdy hn[
(Awqm) mn(mih) ’c, (pwrbRhmu) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AMdr
bwhr nUro nUr pUrn AibnwsI Ajpw jwp vwihgurU jI nUM(lhMqy) pRwpq krdy hn[
XQw:- sMq sBw Et gur pUry; Duir msqik lyKu ilKwey] jn nwnk kMqu rMgIlw
pwieAw; iPir.dUKu n lwgY Awey]) jw ko Bwgu.iqin lIE rI suhwgu; hir hir hry hry,
gun gwvY gurmiq; hau bil bly.hau bil bly; jn nwnk hir jip; BeI inhwl
inhwl inhwl]) khu nwnk.mY pUrw pwieAw; kir ikrpw Apuny pih AwieAw] 4]
keI koit; drsn pRB ipAws] iqn kau imilE; pRBu Aibnws] ijvyN vwihgurU
mh`ly dUjy jI ny, mh`ly pihly jI dy sMudr drSnW dI ipAws l`gx qoN sRI krqwrpur
swihb jI ivKy Aw ky sMudr drSn kIqy[ iqvyN(keI koit) Axigxq pyRmIAW nUM, (pRB)
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU jI dy prmpiv`qR suMdr
s`cy drsn dI (ipAws) qyh l`gI[ XQw:- mweI; myry mn kI ipAws] ieku iKnu, rih
n skau.ibnu pRIqm; drsn dyKn kau DwrI min Aws]) iek GVI n imlqy; qw
kiljugu hoqw] huix kid imlIAY; ipRA quDu BgvMqw] moih rYix n ivhwvY, nId n
AwvY; ibnu dyKy gur drbwry jIau] 3] hau GolI jIau Goil GumweI; iqsu scy gur
drbwry jIau] 1] ijn@W nUM drSnW dI ipAws l`gI, (iqn) iqn@W(kau) nUM, AibnwsI
suK Awpn Awsn] (Aibnws) nws qoN rihq, Amr prmpUjnIk s`cy pRBu jI(imilE)
iml gey[ Bgq sMig; pRBu gosit krq] Anuswr vwihgurU jI srgun srUp Dwr ky,

www.Gursevak.com 399 q`qkrw


hyq crcw krdy hn[ XQw:- nwnk pRBu pwieAw mY swcw; nw kdy mrY, n jweI])
Akwl mUriq.vru pwieAw AibnwsI; nw kdy mrY.n jwieAw]
keI koit; mwgih sqsMgu] pwrbRhm; iqn lwgw rMgu] gurmuiK siqsMgq jI
kIrqn kridAW, goibMdvwlu.goibMd purI sm; jl´n.qIir ibpws bnwXau]
goibMdpurI sRI goivMdvwl swihb jI nUM Aw rhy sn, prmpUjnIk vwihgurU mh`lw cOQw
jI, sMudr kumwr AvsQw ’c, swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI]
Anuswr vwihgurU jI dI AiqAMq ipAwrI siqsMgqjI nwl, sRI goibMdvwl Aw gey[
vwihgurU pwrbRhm mh`ly qIjy jI dy s`cy crn-kmlW dw gUVw mjITI rMg l`g
igAw[ vwihgurU mh`ly cOQy jI vWg, (keI.koit) Axigxq hI siqgurU siqgurU;
siqguru guibMd jIau] siqgurU gRMQ swihb jI dI prmpiv`qR sqsMgu jI(mwgih)
mMgdy hn[ XQw:- swDsMig; pRB dyhu invws] srb sUK; nwnk prgws]) kwit
islk.ijsu mwrig pwey; so ivic sMgiq vwsw pwiedw]) kbhU swD sMgiq; iehu
pwvY] ausu AsQwn qy; bhuir n AwvY]) hir isau jwie imlxw, swD sMig rhxw; so
suKu, AMik n mwvY] Anuswr siqsMgqjI ’c vsxy krky, (iqn) iqn@W nUM(pwrbRhm)
inrMkwr srUp gurSbd jI dw(rMgu) pRym, (rMgu) AnMd, lwl rMgu(lwgw) l`gw hY[
XQw:- lwl rMgu iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.kdy n hoveI; nh lwgY
dwgw] 1]
ijn kau hoey; Awip su pRsMn] nwnk qy jn; sdw Din DMin] 6] imhrvwnu
swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] siqgurU
nwnk dyv mh`lw 5 jI &urmw rhy hn:- (ijn) ijn@W(kau) nUM Awip vwihgurU jI,
(su) BlI pRkwr(pRsMn) KuS hoey, (qy) auh(jn) ipAwry gurmuiK rwm nwm ilv vwly
bYrwgI, pRB AibnwsI dI pRwpqI vwly, pwrbRhm jI dy rMg vwly, inmK inmK;
Twkur nmskwrY]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] bwby bu`Fy swihb jI jYsy siqsMgI sdw Din DMin
hn, ikauN jo ien@W dwqW nUM pRwpq hn:- guru ijn@ kau.su pRsMnu; nwmu hir irdY
invwsY] ijn@ kau guru.su pRsMnu; durqu dUrMqir nwsY] guru ijn@ kau.su pRsMnu; mwnu
AiBmwnu invwrY] ijn@ kau guru.su pRsMnu; sbid lig.Bvjlu qwrY] 6]
keI koit; KwxI Aru KMf] DrqI ’qy AMfj jyrj syqj auqBuj 4 KwxIAW dI
auqpqI Aqy ieh nON KMf hn:- kurU ihrnmX ielwbRq kyqmwl hrIvrK rMmXk
www.Gursevak.com 400 q`qkrw
ikMpurS B`Dr Bwrq[ AnMq bRhmMf AMdr vwihgurU jI ny(keI koit) Axigxq
hI(KwxI) KwxIAW Aru Axigxq hI KMf rcy hn, kyqy qyry rUp rMg; kyqy jwiq
Ajwiq] 3] Anuswr Axigxq hI ien@W ’c jIv rcy hn[ XQw:- kyqIAw
KwxI.kyqIAw bwxI; kyqy pwq nirMd]
keI koit; Akws bRhmMf]) keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku
eykMkwr] Anuswr koit bRhmMf dy rcnhwr, prmpUjnIk ivsmwd srb ivAwpI
Anqklwvwn vwihgurU jI nUM byAMq 3 Purmw rhy hn:- ies DrqI’qy eySIAw XUrp
A&rIkw AwstRylIAw AYNtwritkw au~qRI-AmYirkw d`KxI-AmYirkw, ieh s`q dIp hn[
BUr mYhr Buv zn qp go bRhmlok, ieh s`q AkwS hn[ Aql ibql suql qlwql
rswql mhwql pqwl, ieh s`q pqwL hn[ ieh ie`k bRhmMf hY[ krqw purK jI ny,
(keI koit) Axigxq hI Akws, bRhmMf rcy hn[ XQw:- pwqwlw pwqwl lK;
Awgwsw Awgws]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] pRiqpwlY
inq swir smwlY; ieku gunu nhI mUriK jwqw ry]) pauVI] KMf pqwl AsMK; mY.gxq n
hoeI] qU krqw goivMdu; quDu isrjI quDY goeI] lK caurwsIh mydnI; quJ hI qy hoeI]
keI koit; hoey Avqwr] Cy qrW@ dy Avqwr hI nhIN blik(keI.koit) Axigxq
hI (Avqwr) Avqw r`iKAqI Avqwrw(Avqw) ibpqw qoN r`K ky qwrn vwly Avqwr
hoey hn[ XQw:- eyk isv Bey.eyk gey, eyk Pyr Bey; rwmcMdR ikRsn ky Avqwr BI
Anyk hY]) jb jb hoq; Airsit Apwrw] qb qb; dyh Drq Avqwrw]) Bgq sMig;
pRBu gosit krq]) Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw]) koit ibsn; kIny
Avqwr] koit bRhmMf; jw ky DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit bRhmy; jgu
swjx lwey] 1] AYso DxI; goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux ibsQwrw]
keI jugiq; kIno ibsQwr] prmpUjnIk prm ipAwry vwihgurU jI ny, AnMq
bRhmMf KwxIAW sUrj cMd, AnMq Bgq, rwjsI qwmsI sWqkI keI(jugiq) ibD, qr@W
dw(ibsQwr) PYlwA(kIno) kIqw hY[ XQw:- nwnw ibiD kir; bnq bnweI] ApnI
kImiq; Awpy pweI]) ausqiq krih Anyk jn; AMqu n pwrwvwr] nwnk.rcnw pRiB
rcI; bhu ibiD Aink pRkwr] 1]
keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] snmuK &urmwauNdy hn:- hy
Akwl purKu jI!Awp jI duAwrw, AnMq bRhmMf KwxI bwxI dw(pwswr) pswrw, keI

www.Gursevak.com 401 q`qkrw


bwr(psirE) PYilAw hY, Bwv ivsmwd v`fI rcnw bwr 2 rcdy Aqy Awpxy ’c lIx
krdy rihMdy hoN jI[ Awp jI rcnw dy huMidAW Aqy rcnw dI lYAqw mgroN sdw sdw
ieku AdÍYq rUp(eykMkwr) srb ivAwpI srb pRkwSk Ajpw jwp srUp hoN jI[
XQw:- jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie
psirAw; nwnk eykMkwru]
keI koit; kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey; pRB mwih smwiq] 1.vwihgurU jI
ny(keI koit) Axigxq KwxI bwxI bRhmMf mor qoqy hMs rMg ibrMgy pMCI, jrwsIm
hwQI dyvqy dYNq(bhu) bhuq(Bwiq) qr@W dy, (kIny) pYdw kIqy hn[ XQw:- nwnw ibiD
kir; bnq bnweI]
prmpUjnIk ipAwry(pRB) vwihgurU inrgun bRhm jI (qy) qoN pYdw hoey, (pRB)
inrgun bRhm jI(mwih) ’c hI(smwiq) smwauNdy rhy[ XQw:- keI bwr; psirE
pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr]) Anyk hYN] iPr eyk hYN]) Kyl Kyl AKyl Kyln;
AMq ko iPr eyk] 81]) jb AwkrK; krq ho kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr
sBhUM]) iqsu BwvY; qw kry ibsQwru] iqsu BwvY; qw eykMkwru] prm pUjnIk pRIqm
vwihgurU jI hux BI auqpiq lYAqw kridAW, ivsmwd ivAwpk BrpUr inrlyp ho
rhy hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw])
iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI]
qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy Awip; nwnk pRBu soie] 7] qKiq bYTw
Arjn gurU; siqgur kw.iKvY cMdoAw] swihb sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI
&urmwauNdy hn:- ijvyN lUx dI flI smuMdR ’c su`tx qoN lIx ho jWdI hY, smuMdR dw AMq
nhIN pw skdI, iqvyN gurmuiK ipAwry gur syvw ismrn kurbwnI krky, vwihgurU jI
’c lIx ho jWdy hn, pr(qw) iqn@W vwihgurU jI(kw) dw(koie) koeI BI AMqu(n)
nhIN(jwnY) jwxdy, ikauN jo(pRBu) vwihgurU jI AnMq bRhmMfW nUM ie`k iKn ’c hI
rcdy, lY krdy rihMdy hn[ AnMq bRhmMf dI rcnw ’c ivAwpk inrgun srUp jI
Awip, Awpxy srgun srUp jI dy smUh AkwrW sihq, hr smyN AwpxI(soie) soBw
Awpy kr rhy hn, Bwv inrgun srgun jI, Ajpw jp hYN]) jl Ql mwhy; Awpih
Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] Anuswr Awpxw jwp Awp hr smyN krdy rihMdy
hn, ieh ivsmwd drSn Awpxy pRymI jI nUM b^S ky, aus dy AMdr bwhr lUM 2’c,
Awpxw jwp Awp hI krdy hn[ Awpw Bwv mytdy hn[ XQw:- kbIr.qUM qMU krqw, qU
www.Gursevak.com 402 q`qkrw
hUAw; muJ mih.rhw n hUM] jb Awpw pr kw, imit gieAw; jq dyKau.qq qU] v`fI
ivsmwdqweI huMdI hY, jo jwpk nUM, inrgun srUp jI Awpxy srgun srUp dy swry
AkwrW smyq, Awpxw jwp Awp krdy drSn b^Sdy hn[ AnykW srgun srUp Dwr
ky, aun@W dy rom 2 ’qy nUrI suMdr muKW qoN jwp kridAW, sRb ivAwpI ivsmwd drSn
b^Sdy hn[ Awpxy pyRmI jI dy lUM 2 AMdr, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu
pRB ismrn kw; AMqu n pwr] jwp dw pRvwh ivsmwdqweI Awp hI bxdy hn[
gurmuiK pRymI jI aupRokq ivsmwd nzwry jwp AMdr bwhr dy nyqRW nwl, sMqn kI;
suix swcI swKI] so bolih; jo pyKih AwKI] Anuswr q`k ky pUrn ivsmwdqweI’c
gwauNdy hn, qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy Awip; nwnk pRBu soie] ] 7]) srgun
inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw Awpy hI iPir jwip] 1]
keI.koit; pwrbRhm ky dws] iqn hovq; Awqm prgws] (pwrbRhm) gurdyv
siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1] DMn vwihgurU sRI gurU
rwmdws swihb jI(ky) dy, BweI gurdws swihb jI jYsy, inmK inmK; Twkur
nmskwrY] Anuswr inmK 2 nmskwrW hI nmskwrW krn vwly(keI.koit)
Axigxq hI dwsn dws hn[ (iqn) iqn@W nUM(Awqm) Awpxw Awp srUp inrml
inrvYr bRhm jI dw, SuB guxW dIAW Anq klW sihq, ivsmwd(prgws) cwnx hI
cwnx(hovq) ho irhw hY[ XQw:- byxI kau; guir kIE pRgwsu]) bRhmigAwnI; sgl
kI rInw]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw])
ijs kY min; pwrbRhm kw invwsu] iqs kw nwmu; siq rwm dwsu] Awqm rwmu; iqsu
ndrI AwieAw] dws dsMqx Bwie; iqin pwieAw] sdw inkit; inkit hir jwnu]
so dwsu; drgh prvwnu]) hm inrgunIAwr; nIc Ajwn] nwnk qumrI srin; purK
Bgvwn] 7]) CCw.Cohry dws qumwry] dws dwsn ky pwnIhwry] CCw.Cwru hoq qyry
sMqw] ApnI ik®pw krhu BgvMqw]) hm dwsn ky dws ipAwry]
keI koit; qq ky byqy] sdw inhwrih; eyko nyqRy]) eykY rMg; qq ky byqy]
Anuswr(qq) s`c srUp AibnwsI bRhm jI ky(byqy) jwxU, gursyvk bRhmbyqy(keI
koit) Axigxq hI hn, jo eyko Akwl purKu jI nUM, AwpxIAW(nyqRy) A`KW nwl,
vw:- vYrwg ibbyk rUpI A`KW nwl, sB zwqW duSmx im`qR jIAW AMdr, sdw
hI(inhwrih) dyKdy hn[ XQw:- duie duie locn pyKw] hau hir ibnu; Aauru n
dyKw] nYn rhy rMgu lweI] Ab bygl; khnu n jweI] 1]) sB mih riv rihAw.pRBu
www.Gursevak.com 403 q`qkrw
eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI] ijvyN prm pUjnIk DMn bwbw GneIAw swihb jI[
vw keI koit; qq ky byqy] gursyvk, eyko ie`k vwihgurU jI nUM, AnMq bRhmMf ibsnMU
bRhmw nUM rcidAW, lYA kridAW, inrlyp, srb ivAwpI mhW ivsmwd (nyqRy) A`KW
nwl, sdw(inhwrih) dyKdy hn[ XQw:- koit ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf;
jw ky DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit bRhmy; jgu swjx lwey] 1] AYso
DxI; goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux ibsQwrw]) Epiq prlau; iKn mih
krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]
keI koit; nwm rsu pIvih] Amr Bey; sd sd hI jIvih] (keI koit)
Axigxq hI, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU nwnk dyv swihb
jI dy prmpiv`qR SuB s`cy(nwm) vwihgurU inrMkwr Dur ky bwxI jI dw, bRhmwnMd
AMimRq rsu(pIvih) pINdy hn, gurqw ibrwjmwn gurU jI ndr krky, nwm AiBAws
krw ky, aun@W dy ihrdy ’coN muK ’c Byj ky ipAwauNdy hn[ XQw:- pUrw swcu ipAwlw
shjy; iqsih pIAwey.jw kau ndir kry] AMimRq bRhmwnMd nwm rs pI ky, ieik
inrMkwrI; nwm AwDwir] Anuswr nwm dy ADwr, (Amr) (A+mr) mOq qoN(A)
rihq(Bey) ho gey hn, sd sd hI(jIvih) ijauNdy hn[ gursyvk jI ivsmwd
AibnwsI pd nUM pRwpq hn[ XQw:- jrw mrw.nh ivAwpeI; iPir.dUKu n pwieAw]
pI AMimRqu AwGwinAw; guir.Amr krwieAw]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw
AibnwsI]) Amr Bey, Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir iDAwieAw]) keI
koit; kIey icr jIvy]) mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY
jIAwvnhwrw]) iQru pwrbRhmu prmysro; syvku iQru hosI]) hir ky syvk.jo hir
Bwey; iqn@ kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]
dwqw qy Bgq sUrmw iqMny j`g ijauNdy Aw[
keI koit; nwm gun gwvih] Awqm ris; suiK shij smwvih] (keI koit)
Axigxq (nwm) vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] Anuswr
inrMkwr srUp gurbwxI jI dy s`cy im`Ty(gun) guxW nUM kQw kIrqn duAwrw(gwvih)
gwauNdy hn, gw ky(Awqm) Awpxw Awp srUp inrml inrvYr bRhm jI dy, bRhmwnMd
ris qy(shij) DIrj, SWqI, bRhmigAwn ’c, suiK sihq(smwvih) smw jWdy hn[
XQw:- jw kY AMqir; bsY pRBu Awip] nwnk qy jn; shij smwiq] 5]) shij
smwnw BIqry; CoifAw nh jwie]
www.Gursevak.com 404 q`qkrw
Apuny jn kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry] 8] 10]
DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- inmK inmK; Twkur
nmskwrY]) nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) keI koit; nwm gun
gwvih] Awqm ris; suiK shij smwvih]) Apuny Twkur kI; hau cyrI] crn
ghy.jgjIvn pRB ky; haumY mwir inbyrI] Anuswr Awpxy prmpUjnIk Twkur jI dI
cyrI bx ky, inmK 2 nmskwrn, isr Arpx, suAws 2 nwm jpx jpwaux, shj
smwvx vwly, Apuny Kry(jn) ipAwry Bgq syvk dwsn dws gRIb bRhmigAwnI sgl
kI rInw] (kau) nUM siqgurU swihbwn jI(swis) suAws(swis) suAws rom 2 dy ipAwr
nwl(smwry) Xwd krdy hn, Bwv aus dI hr smyN pwpW ivkwrW qoN r`iKAw krdy hn,
kwrj svwrdy hn[ aus dy idl idmwZ ’c hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, lUM 2
’c vs jWdy hn, AMdr bwhr AsMK AnMq pRkwS hI pRkwS sihq, inrgun srgun jI
dI eykqw b^S ky, ihrdy ’coN AMimRq rs, muK ’c Byj ky, iqRpqI b^Sdy rihMdy hn[
ijs ipAwry jI nUM, siqgurU swihbwn jI rom 2 dy ipAwr nwl cyqy krdy hn, (Eie)
Ehu gursyvk jn(prmysur) Akwl purKu vwihgurU jI dy srgun srUp, siqgurU swihb
jI dy(ky) dy Kry ipAwry hn, Bwv ijs pRymI jI nUM, siqgurU swihb jI inmK 2 suAws
2, pUrn ipAwr siqkwr nwl Xwd krky nmskwrdy hn, auh hI Asl pUrn s`cy pRymI
jn jI hn] 8] 10] XQw:- ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws]
^wlsw myro; muK hY AMgw] ^wlsy ky hON; sd sd sMgw] ^wlsw myro; ieS† suihrd]
^wlsw myro; khIAq ibrd] ^wlsw myro; pC Ar pwqw] ^wlsw myro; suK Aihlwdw]
^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq ipqw; suKdweI] ^wlsw myrI; soBw sIlw]
^wlsw bMD sKw; sd fIlw] ^wlsw myrI; jwq Ar pq] ^wlsw so; mw ko auqpq]
^wlsw myro; Bvn BMfwrw] ^wlsy kr; myro siqkwrw] ^wlsw myro; sÍjn pRvwrw]
^wlsw myro; krq auDwrw] ^wlsw myro; ipMf prwn] ^wlsw myrI; jwn kI jwn] mwn
mhq myrI; ^wlsw shI] ^wlsw myro; sÍwrQ shI] ^wlsw myro; kry inrbwh] ^wlsw
myro; dyh Ar swh] ^wlsw myro; Drm Ar krm] ^wlsw myro; Byd inj mrm] ^wlsw
myro; siqgur pUrw] ^wlsw myro; s`jn sUrw] ^wlsw myro; buD Ar igAwn] ^wlsy kw;
hau Dro iDAwn] aupmw ^wlsy; jwq n khI] ijhvw eyk; pwr nih lhI] sys rsn;
swrd sI bu`D] qdp; n aupmw brnq suD] Xw mY; rMc n imiQAw BwKI] pwrbRhm
gur nwnk swKI] rom rom; jy rsnw pWaUN] qdp ^wlsw js; qih gwaUN] hO ^wlsy
www.Gursevak.com 405 q`qkrw
kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro] ^wlsw; Akwl purK kI &Oj] pRgitE
^wlsw; pRmwqm kI mOj] jb lg ^wlsw; rhy inAwrw] qb lg; qyj dIau mYN
swrw] jb ieh ghY; ibprn kI rIq] mYN n kroN; ien kI pRqIq] ^wlsy ky pRswd
kr; suq ibq koS BMfwr] rwj mwl swdn skl; puqR kilqR ibvhwr] lSkr nyb
KÍws iBRq; Anucr dwsI dws] imqR kutMb Dn Bvn mm simRiD; ikrpw kr qws]
igrM bwrI Aru swihbI; qn mn ipMf pRwn] pRswid ^wlsy kr imilE; dwn mwn
snmwn] ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo gOr] moih sy rMk AnwQ jg;
Btkq iPrq kror] Awn syv nih sPl kCu; eIq aUq prlok] inhPl syvw iqs
ibnw; kbI hrK kib sog] jjn Bjn mm ^wlsw; ^wlsw pUjb jog] dws goibMd
&qh ^wlsw; drs prs imty sog] myro ieSt Ar nySTw; ^wlsw pUjn iDAwn]
drsn prsn ^wlsw; mukq rUp sq jwn] Awqm rs ijh jwnhI; so hY ^wls
dyv] pRB mih.mo mih.qws mih; rMck nwhn Byv]) sUhI mhlw 5] hir kw sMqu
prwn Dn; iqs kw pinhwrw] BweI mIq suq sgl qy; jIA hUM qy ipAwrw] 1]
rhwau] kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] sIsu inhwrau; crx qil DUir
muiK lwvau] 1] imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] qij AiBmwnu srxI
prau; hir gux iniD pweI] 2] Avlokn punh punh krau; jn kw drswru]
AMimRq bcn mn mih isMcau; bMdau bwr bwr] 3] icqvau min Awsw krau; jn
kw sMgu mwgau] nwnk kau pRB dieAw kir; dws crxI lwgau] 4] 2] 42])
sgl isRsit ko DxI khIjY; jn ko AMgu inrwro]
Apuny jn kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry] 8] 10]
2.prmpUjnIk gur nwnk dyv goivMd rUp] vwihgurU siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ
swihb jI &urmwauNdy hn:- jo jwnY; iqsu sdw suKu hoie] Awip imlwie; ley pRBu
soie] Ehu DnvMqu kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq ijsu irdY BgvMqu] DMnu DMnu; DMnu
jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] jn Awvn kw; iehY suAwau] jn
kY sMig; iciq AwvY nwau] Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk iqsu jn kau; sdw
nmskwru]) rwm sMq mih.Bydu ikCu nwhI; eyku jnu. keI mih lwK krorI]) hir
hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY
smwih]) hir ky jn siqgur sq purKw; hau ibnau krau gur pwis] Anuswr
siqgurU swihb jI hrI dy jn hn, (Eie) siqgurU swihb jI, prmysur jI ky
www.Gursevak.com 406 q`qkrw
ipAwry hn[ Akwl purK jI Apuny ihrdy rom 2 dy(jn) ipAwry siqgurU swihb
jI(kau) nUM, swis swis(smwry) Xwd krdy hn[
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI igAwrvyN Awid 276.
sloku] krx kwrx pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] nwnk.iqsu bilhwrxY; jil
Qil mhIAil soie] 1]
52.{krx dw inrnw:- isRStI dI auqpqI dy krx vwly vwihgurU jI nUM Bu`l
ky, iksy ny pRmwxUM, iksy ny kwL, iksy ny pMj q`q, iksy ny pRikrqI, iksy ny suBUMmun
sqrUpW, iksy ny bwbw Awdm AMmw hvw Awid isRStI dI auqpqI dy krx mMny hn[
ien@W nUM iks ny ricAw?vwihgurU jI ny sm`gRI nwl rcnw rcxI, ADUrI g`l hY[
AsIN sm`gRI nwl A`gy hor cIz bxwauNdy hW, pr inrgun bRhm jI ny Awpxy
srUp’coN, AnMq bRhmMf dI rcnw shjy AksmwqR hI pRgt kIqI hY, ijvyN supnwvI
jIv supny ’c, bhuq v`fy 2 phwV smuMdR rc lYNdw hY, koeI sm`gRI lY ky nhIN rcdw,
sm`gRI lY ky rcxw, ADUirAW dw kMm hY[ sm`gRI lY ky rcn vwlw, bhuq lMmy smyN ’c
rcygw[ so Awp jI Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]
Anuswr iKn ’c auqpqI lYAqw kridAW inrlyp BI hn[ qumrw; lKw n jwie
pswrw] ikh ibiD sjw; pRQm sMswrw]) jw krqw.isrTI kau swjy; Awpy jwxY
soeI] Anuswr aupRokq krx auqpqI dw kwrx nhIN hn, vwihgurU jI Awp hI krx
kwrx hn, ijvyN rcI hY, iqvyN Awp hI jwxdy hn[ }
krx kwrx pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] prmpUjnIk vwihgurU jI, siqgurU
swihbwn jI dy SuB s`cy ds Avqwr Dwr ky, ijvyyN ie`k hn, iqvyN AnMq bRhmMf rc
ky BI ie~k hn[ jdoN cwhux AnMq bRhmMf rcx, lYA krn, iPr BI ie`k hI hn,
AYsy ivsmwd eyku(pRBu) inrgun bRhm jI, swrI rcnw dy(kwrx) mUl mu`F, Awpxy
inrgun srUp’coN, srgun srUp AnMq bRhmMf dw pswrw pRgt krx vwly(hY) hn[
XQw:- inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin sglI mohI] Awp jI qoN
ibnw hor koie(dUsr) dUjw, krn vwlw nwhI hY, Bwv suMBUmun Awdm iqMn gux Awid
krx, rcnw rcx dw kwrn nhIN hn[ XQw:- krn kwrn; so pRBu smrQu] idRVu
kir ghhu; nwmu hir vQu]) myry mn; nwm kI kir tyk] iqsih bUJu.ijin qU kIAw;
pRBu krx kwrx eyk] 1]) min cwau BieAw; pRB Awgmu suixAw] hir mMglu gwau
sKI; igRhu mMdru bixAw] hir gwau mMglu inq sKIey; sogu dUKu n ivAwpey] gur
www.Gursevak.com 407 q`qkrw
crn lwgy idn sBwgy; Awpxw ipru jwpey] Anhq bwxI.gur sbid jwxI; hir nwmu
hir rsu Bogo] khY nwnku.pRBu Awip imilAw; krx kwrx jogo]
nwnk.iqsu bilhwrxY; jil Qil mhIAil soie] 1] 1.hir Awpy mwqw Awpy
ipqw; ijin jIau aupwie.jgqu idKwieAw] siqgurU nwnk dyv sRI gurU gRMQ swihb jI
&urmwauNdy hn:- dwsndws nwnk pRB kY; sd kurbwn] Anuswr iqsu vwihgurU jI
qoN(bilhwrxY) kurbwn jWdw hY, (soie) auh krx kwrx ie`k.vwihgurU jI,
jil(mhIAil) (mhI+Ail) (mhI) DrqI (Ail) AkwS, sB(Qil) QW(soie) soBw
sihq, ivAwpk ho rhy hn] 1] XQw:- jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI
isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]
2.prmpUjnIk siqgurU nwnk dyv vwihgurU mh`lw 5 jI &urmw rhy hn:- AwpxI
soBw krx dy kwrx eyku(pRBu) vwihgurU siqgurU swihb jI Awp hI(hY) hn[ quDu ibnu;
dUjw nwhI koie] qU krqwru krih; so hoie] Anuswr aun@W qoN ibnw hor koie(dUsr)
dUjw nwhI hY[
gur kau; kurbwnu jwau hW]) Aink bwr; gur kau bil jwau]) gur Apuny aUpir;
bil jweIAY] Anuswr dwsndws(iqsu) iqn@W qoN(bilhwrxY) kurbwn jWdw hY, ikauN jo
siqgurU swihb jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw jil(mhIAil) (mhI+Ail) (mhI)
DrqI(Ail) AkwS sB(Qil) QW vs ky, AwpxI(soie) soBw Awp hI hr smyN kr rhy
hn[ XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI
bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] 1] ismrih; KMf dIp siB loAw] ismrih;
pwqwl purIAw scu soAw] ismrih KwxI.ismrih bwxI; ismrih sgly hir jnw] 2]
ismrih; bRhmy ibsn mhysw] ismrih; dyvqy koiV qyqIsw] ismrih jiK´.dYq siB
ismrih; Agnqu.n jweI jsu gnw] 3] ismrih; psu pMKI siB BUqw] ismrih; bn
prbq AauDUqw] lqw blI.swK sB ismrih; riv rihAw suAwmI sB mnw] 4]
ismrih; QUl sUKm siB jMqw] ismrih, isD swiDk hir mMqw] gupq pRgt ismrih
pRB myry; sgl Bvn kw pRB Dnw] 5] ismrih; nr nwrI Awsrmw] ismrih; jwiq
joiq siB vrnw] ismrih guxI cqur siB byqy; ismrih rYxI Aru idnw] 6] ismrih;
GVI mUrq pl inmKw] ismrY kwlu; Akwlu suic socw] ismrih saux swsqR sMjogw;
AlKu.n lKIAY ieku iKnw] 7]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw
jwpu]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]

www.Gursevak.com 408 q`qkrw


“siqgurU swihb jI Awpxy AMdr bwhr AnMq sUrjW cMdRimAW qwry mMflW,
zmInW AsmwnW AsMK bRhmMf dy pswry sihq, inrgun bRhm jI nUM, jwp kridAW
sux Aqy AMdrlIAW bwhrlIAW AnMq A`KW nwl dyK ky, Awp Ajpw jwp ’c lIx
ivsmwd ho ky kurbwn ho rhy hn[ XQw:- hau vM\w kurbwxu; sweI Awpxy] hovY
Andu Gxw; min qin jwpxy] vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny, siqgur sbid; aujwro
dIpw] Anuswr AsMK cwnxW vwly ipAwry gursbd jI rUpI dIpk ’qy moihq ho ky,
jgdy dIvy ’qy pqMgy dy sVn vWg, au~bldI dyZ ’c bYT ky, q`qy ryqy ’qy bYT ky,
q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI
inrMkwrI sIs ’qy puAw ky, sVdI bldI m`cdI loh ’qy KV@ ky, pUrn inrBYqw
vyprvwhI sihj smwD Agm ivsmwd AvsQw ’c, byAMq kSt sihMidAW kurbwn ho
ky, nwnk.iqsu bilhwrxY; jil Qil mhIAil soie] bcn &urmwey kmwey hn”
(s`sy pYr ibMdI nw lw) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW A`T
pauVIAW dy AstpdI jI igAwrvyN[
krn krwvn; krnY jogu] jo iqsu BwvY; soeI hogu] 1.prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU swihbwn jI, Awpxy Anqklwvwn inrgux srUp jI duAwrw, AsMK
bRhmMf nUM(krn) rcx Aqy AwpxI joiq nwl, sB jIAW AnMq sUrjW cMdRimAW
qwirAW DrqIAW dI hrkq dy(krnY) krq`b kOqk, (krwvn) krwaux dy(jogu)
lwiek hn, Bwv ivAwpk ivsmwd Anq klwvwn hn[ ijvyN ibjlI nwl qsvIrW
n`cdIAW hn, iqvyN gurU pRmysr jI AwpxI joiq nwl, bRIk qoN bRIk ikRmW, sUrj cMd
DrqI v`fy qoN v`fy AkwrW nUM ncw rhy hn[ XQw:- KMf bRhmMf qRY gux nwcy; ijn
lwgI hir ilv qumwrI] jIA jMq sBy hI nwcy; nwcih KwxI cwrI]) hm cwkr
goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] iqsu
ivsmwd vwihgurU siqgurU swihb jI nUM, jo(BwvY) BwauNdw hY, soeI(hogu) huMdw hY,
hovygw, Bwv ijvyN cwhux, cwhy AwpxI rcnw nUM AksmwqR, Awpxy ’c lYA kr lYx,
iPr rc lYx[ ies leI, Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm srix pRBU kI
AweI; rwKu pRBU BwvY mwir] Anuswr hMgqw iqAwg ky, AiqAMq ZRIbI Dwr ky, srxI
pY ky, eyfz Awid rogW pwpW ivkwrW kqlW cOrwsI dy gyVy qoN bcxw cwhIdw hY[
iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw] prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihbwn jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw, (iKn) G`t qoN G`t smyN(mih)
www.Gursevak.com 409 q`qkrw
’c, AnMq bRhmMf dI rcnw nUM(Qwip) iesiQq krdy hn[ iKn’c(auQwpnhwrw)
pu`tx vwly hn, Bwv AwpxI Anqklwvwn AwkrKx SkqI nwl, Awpxy inrgun
srUp ’c, imlw lYNdy hn[ Anq klwvwn vwihgurU siqgurU swihbwn jI dI, Anq
klwvwn AQwh SkqI Aqy AnMq bRhmMf dI rcI rcnw dw, ikCu BI AMqu pwrwvwrw
nhI hY[ ikauN jo Awpxy inrgun srUp jI duAwrw, ie`k iKn’c AnMq bRhmMf nUM
rcidAW, Awpxy’c lYA kridAW inrlyp BI hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih
krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) nwnw rUp; nwnw jw ky rMg] nwnw ByK krih;
iek rMg] nwnw ibiD; kIno ibsQwru] pRBu AibnwsI eykMkwru] nwnw cilq kry;
iKn mwih] pUir rihE; pUrnu sB Twie] nwnw ibiD kir; bnq bnweI] ApnI
kImiq; Awpy pweI] sB Gt iqs ky; sB iqs ky Twau] jip jip jIvY; nwnk hir
nwau] 4]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI]
(A-Dr bol) hukmy Dwir; ADr rhwvY] prmpUjnIk siqgurU swihb jI AnMq
bRhmMf Awpxy (hukmy) hukm ’c, (ADr) ibnw Awsry dy, AwpxI s`qw joiq nwl,
Awpxy inrgun srUp ’c, (Dwir) itkwA ky(rhwvY) r`Kdy hn[ XQw:- Awpy
jlu.Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw.Git Git bwsw]) isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w
ggin rhwieAw]
hukmy aupjY; hukim smwvY] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihbwn jI dy
inrgun srUp ’coN, hukmI hovin Awkwr; hukmu.n kihAw jweI] Anuswr(hukmy)
hukm duAwrw AnMq bRhmMf dI rcnw, (aupjY) pRgt huMdI hY, hukim duAwrw hI,
inrgun bRhm jI ’c, (smwvY) smwauNdI hY[ XQw:- ijs qy aupjY.iqs qy ibnsY;
Git Git scu BrpUir]) Bxiq nwnku.jb Kyl auJwrY; qb eykY eykMkwrw]) keI
bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit; kIny bhu Bwiq] pRB qy
hoey; pRB mwih smwiq]
hukmy; aUc nIc ibauhwr] (aUc) au~cw hMkwr, (nIc) inmRqw dw ibauhwr,
(hukmy) hukm’c hI ho irhw hY[ vw hukmI auqmu nIcu; Anuswr sq Drm nwm jpx
jpwaux, gurU syvw krn krwaux rUp aUc, jor zulm dw nIc ibauhwr, (hukmy)
hukm’c hI ho irhw hY[ XQw:- hukmY AMdir sBu ko; bwhir hukm n koie]
nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n koie] vw siqgurU swihb jI Awpxy(hukmy) hukm

www.Gursevak.com 410 q`qkrw


duAwrw, AOguixAwry nIc jIv nUM, Bjn ismrn praupkwr dw, (aUc) au~cw ibauhwr
b^Sdy hn[ XQw:- nIch aUc krY myrw goibMdu; kwhU qy n frY]
hukmy; Aink rMg prkwr] 1.(hukmy) hukm’c hI auqpqI pwlxw lYAqw,
Aink (prkwr) qr@W dy(rMg) kOqk vrq rhy hn[ XQw:- hukmy AwieAw; hukim
smwieAw] hukmy dIsY; jgqu aupwieAw] hukmy surgu mCu pieAwlw; hukmy klw
rhwiedw] 10] hukmy; DrqI Daul isir BwrM] hukmy; paux pwxI gYxwrM]
hukmy.isv skqI Gir vwsw; hukmy Kyl Kylwiedw] 11] hukmy; Awfwxy AwgwsI]
hukmy; jl Ql iqRBvx vwsI] hukmy sws igrws sdw; Puin hukmy dyiK idKwiedw]
12] hukim; aupwey ds Aauqwrw] dyv dwnv; Agxq Apwrw] mwnY hukmu.su drgh
pYJY; swic imlwie smwiedw] 13] hukmy; jug CqIh gudwry] hukmy; isD swiDk
vIcwry] Awip nwQu.nQˆØI sB jw kI; bKsy.mukiq krwiedw] 14] kwieAw kotu; gVY
mih rwjw] nyb Kvws; Blw drvwjw] imiQAw loBu.nwhI Gir vwsw; lib pwip
pCuqwiedw] 15] squ sMqoKu; ngr mih kwrI] jqu squ sMjmu; srix murwrI]
nwnk.shij imlY jgjIvnu; gur sbdI piq pwiedw] 16]) hukmI hovin Awkwr;
hukmu.n kihAw jweI] hukmI hovin jIA; hukim imlY vifAweI] hukmI auqmu
nIcu; hukim iliK.duK suK pweIAih] ieknw hukmI bKsIs; ieik.hukmI sdw
BvweIAih] hukmY AMdir sBu ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q haumY
khY n koie] 2]
kir kir dyKY; ApnI vifAweI] nwnk sB mih; rihAw smweI] 1] jugu
jugu swcw; hY BI hosI] DMn gurU gur siqgurU nwnk dyv sRI gurU gRMQ swihb jI
&urmwauNdy hn:- prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI Awpxy inrgun srUp duAwrw,
AmIr gRIb sB bRhmMf(mih) ’c, (smweI) lIx ho(rihAw) rhy hn, swirAW ’c
vs ky, ApnI vifAweI Awp hI kir kir ky(dyKY) dyKdy hn, Bwv Anqklwvwn
inrgun bRhm jI, Awpxy AnMq bRhmMf dy smUh AkwrW sihq, Ajpw jwp hr smyN
Awp kr rhy hn[ srb ivAwpI srb pRkwSk, jwnnhwr pRBU prbIn]) jh srb
klw; Awpih prbIn] hoxy krky, Awpxy Ajpw jwp vifAweI nUM Awp hI dyK rhy
hn] 1] Awip idKwvY Awpy dyKY]) sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir]
pRB BwvY; mwnuK giq pwvY] vwihgurU gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI
&urmw rhy hn:- koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] jI ny,
www.Gursevak.com 411 q`qkrw
vwihgurU mh`ly 1 jI dw prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr Dwr ky, cOhW ju`gW dy sRwpy klMkI
jIvW ’qy ndr myhr krky qwry hn[ nwnk idRstI; Avru n AwvY] Anuswr vwihgurU
mh`ly 5MjvyN jI dI Agm ivsmwd idRStI’c, vwihgurU mh`ly 1 jI qoN ibnw, klj`ug nUM
qwrn vwlw hor koeI BI nhIN hY, prmpUjnIk dsW srUpW AMdr, mhwn kurbwnI hI
kurbwnI dy ky, gurbwxI gurU mrXwdw b^S ky, gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk
kxI]) gurmuiK; koit AsMK auDwry] Anuswr byAMq jIv sdw leI qwry hn[
kiljugu.bwby qwirAw; siqnwmu piV mMqRü suxwieAw[) kiljugu.auDwirAw gurdyv] ml
mUq mUV.ij muGd hoqy; siB lgy qyrI syv] sRb`q dw Blw krn vwly, (pRB)
prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pihly jI nUM, (BwvY) BwauNdw hY, ik(mwnuK) mwx dw KwDw
bMdw, vwihgurU jI dI(giq) mukqI, pRwpqI(pwvY) pw lvy[ vw ijs mwnuK nUM(pRB)
vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI(BwvY) BwauNdy hn, auh vwihgurU jI dI(giq) pRwpqI
(pwvY) pwauNdw hY[
pRB BwvY; qw pwQr qrwvY] (pwQr) p`Qr idl jIv nUM, (pRB) prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihbwn jI dw js drSn Bwxw jW(BwvY) Bwvy, qw aus nUM s`cy pwiqSwhjI,
Agn swgr sMswr qoN(qrwvY) qrwauNdy hn[ vw pRB jI nUM(BwvY) BwauNdw hY, qw hI
prmpiv`qR sRI pMjw swihb jI lw ky, pwQr nUM(qrwvY) qrwauNdy hn, sRI pMjw swihb jI
bxwauNdy hn[
XQw:- psU pryq mugD kau qwry; pwhn pwir auqwrY] nwnk dws.qyrI srxweI;
sdw sdw bilhwrY]) Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir
insqwrw]) gaUqm sqI; islw insqrI]) gurmuiK; swieir pwhx qwry]) gurmiq;
swieir pwhx qwry]) gurmiq; ik®sin govrDn Dwry] vw mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy
hn:- (pRB) prmpUjnIk vwihgurU; sRI rwmdwsu qwrx qrxM] jI nUM, jykr
qrwauxw(BwvY) BwauNdw hY, qw hI dwsndws pwQr nUM, AwpxI pRymw-BgqI sihq, nwm
jpw ky(qrwvY) qrw rhy hn[ XQw:- guru boihQu.vfBwgI imilAw] nwnk dws sMig;
pwQr qirAw]
pRB BwvY; ibnu sws qy rwKY]) Aiq sMudr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq]
imrqk khIAih.nwnkw; ijh pRIiq nhI BgvMq]) iehu imrqku mVw srIru hY sBu
jgu; ijqu rwm nwmu nhI visAw] rwm nwmu guir audku cuAwieAw; iPir hirAw hoAw
risAw] Anuswr ismrn rUpI(sws) suAwsW(qy) qoN ibnu, imRqk jIv nUM(pRB) Akwl
purKu jI nUM, r`Kxw(BwvY) BwauNdw hY, qW hI siqgurU swihbwn jI Avqwr’c pRgt ho
www.Gursevak.com 412 q`qkrw
ky, Bwau-BgqI gurbwxI b^S ky, ies nUM ivkwrW AOguxW ibmwrIAW dy byAMq
ktwxUAW qoN(rwKY) r`Kdy hn, jo ies nUM hr smyN KWdy rihMdy hn[ XQw:- imrqk
kau; jIvwlnhwr] BUKy kau; dyvq ADwr] vw suAwsW dI izMdgI, izMdgI nhIN hY[
ijs idn pRymI gurU jI dy snmuK ShId ho jWdw hY, ibnw suAws dy Amr izMdgI
AwrMB huMdI hY[ so gurU pRmysr jI dI bMdgI krn jW gurU jI dy snmuK ShId hox
qoN, (pRB) siqgurU swihb jI nUM r`Kxw(BwvY) BwauNdw hY, ies nUM Awpxy Amr
Aibnws srUp’c lIx krky, ibnu sws(qy) qoN, Bwv Amr pd’c(rwKY) r`Kdy hn[
pRB BwvY; ibnu sws qy rwKY] pRB BwvY; qw hir gux BwKY] jykr hir gux(BwKY)
aucwrdw hY, qw hI pRB jI nUM(BwvY) BwauNdw hY[ vw pRB jI nUM(BwvY) BwauNdw hY, qw hI
hir gux(BwKY) aucwrdw hY[ vw jykr pRymI jI nUM(pRB) siqgurU swihb jI(BwvY)
BwauNdy hn, qw AwigAwkwrI AnuswrI ho ky, (hir) dsy pwiqswhW dy gux (BwKY)
aucwrdw hY[ hrI jI dy guxW nUM aucwridAW 2, AOguxW ivkwrW vloN ibnu(sws)
suAwsW(qy) qoN murdw ho jWdw hY[ XQw:- murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru
isdik shIdu; Brm Bau Kovxw[ Awpxw murdw mrId jwx ky, (pRB) siqgurU swihb
jI nUM, jmW AOguxW pwpW qy(rwKY) r`Kxw(BwvY) BwauNdw hY, Bwv ies dI r`iKAw krdy
hn[ XQw:- imrqk kau.pwieE qin swsw; ibCurq Awin imlwieAw]
pRB BwvY; qw piqq auDwrY]) hm BUlh.qum sdw ABUlw; hm piqq, qum.piqq
auDrIAw] Anuswr(pRB) vwihgurU jI nUM Apiv`qR nUM auDwrnw jy(BwvY) BwauNdw hY, qw
hI siqgurU swihbwn jI dy pUrn Avqwr Dwr ky, (piqq) Apiv`qR jIv nUM, mhW
pwpW AOguxW ivkwrW kukrmW jUnW qoN(auDwrY) qwrdy hn, ies leI piqq pwvn
hn[ XQw:- gurdyv krqw.siB pwp hrqw; gurdyv, piqq pivq krw]) jau pY.hm
n pwp krMqw; Ahy Anµqw] piqq pwvn; nwmu kYsy huMqw]) Ajwml gj ginkw;
piqq krm kIny] qyaU auqir pwir pry; rwm nwm lIny]
Awip krY; Awpn bIcwrY] AYsy ivsmwd vwihgurU jI, siqgurU swihbwn jI dy
mhwn praupkwrI DIrjDwrI srb`q dy Bly ihq, ijMd jwn kurbwn krn vwly pUrn
gurU jI srUp ’c pRgt ho ky, p`Qr imRqk piqq pSU pRyq nUM qwrn dI, (Awpn)
AwpxI bRhm vIcwr, Awip hI(bIcwrY) vIcwrnw(krY) krdy hn[ vw siqgurU
swihbwn jI dwsndws gRIb dy ihrdy ’c vs ky, sRI hirmMdr swihb jI rcx,
siqgurU gRMQ swihb jI rcx Awid Anyk pRkwr dy praupkwr dI(Awpn) AwpxI
www.Gursevak.com 413 q`qkrw
vIcwr, Awip hI(bIcwrY) vIcwrnw(krY) krdy hn[ vw rcnw nUM rcx pwlx lYA
krn dI vIcwr nUM, (Awpn) Awpxy Awip hI(bIcwrY) vIcwrnw(krY) krdy hn, Bwv
iksy dI rwie nhIN lYNdy[ XQw:- byvjIr bfy DIr.Drm AMg.AlK Agm; Kylu kIAw
AwpxY auCwih jIau] AkQ kQw.kQI n jwie, qIin lok rihAw smwie; suqh isD
rUpu DirE, swhn kY swih jIau]
duhw isirAw kw; Awip suAwmI] Awpxy inrgun srUp qoN, AsMK bRhmMf rUp
Awpxy srgun srUp nUM, AksmwqR hI pRgt krdy hn[ ies nUM AksmwqR hI, Awpxy
inrgun srUp’c lIx kr lNYdy hn, inrgun srgun(duhw) dohW isirAw(kw) dy
(suAwmI) mwlk Awip hI hn, Bwv Awpxy srgun srUp ’c, l`bw-l`b BrpUr ivAwpk
pRkwSk inrlyp rihMdy hn[ inrgun srUp ’c, jh inrml purKu; purK piq hoqw]
hn[ ies leI ien@W dohW isirAW dy mwlk hn[
KylY ibgsY AMqrjwmI]) ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n
bwF hY; n Gwt bwF hoq hY]) sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf
prqwpu]) jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie
psirAw; nwnk eykMkwru] Anuswr Anq klwvwn pUrn myhrvwn AsMK nUr pRkwS,
sUCm qoN sUCm, v`fy qoN v`fy jIAW dy AMdr bwhr, sBnI QWeI l`bw-l`b BrpUr
ivAwpk pRkwSk hoxy krky, sB dy(AMqrjwmI) AMdr dI jwnx vwly, myrw; AMqrjwmI
hir rwieAw] inrgun qoN srgun, srgun qoN inrgun srUp Dwrn dI Kyl nUM Awp
hI(KylY) Kyldy hn[ ieqnI v`fI ivsmwd Kyl nUM Kyl ky(ibgsY) iKVdy hn[ XQw:-
hukmI hukmu; clwey rwhu] nwnk; ivgsY vyprvwhu]
jo BwvY; so kwr krwvY] cwhy inrgun srUp jI ’coN, AsMK jIA jMq pRgt krn,
cwhy AsMK jIA jMqW nUM, inrgun srUp ’c, lIx kr lYx, jo kwr krnI BwvY, (so)
auh jIAW qoN(krwvY) krwauNdy hn, Bwv jdoN rcnw nUM Awpxy’c lIx krnI cwhux,
koeI BI jIA jMq phwV sUrj cMd nhIN rih skdy[ aupRokq; krx kwrx smrQu]
vwihgurU jI nUM, jo(BwvY) BwauNdw hY, dwsndws qoN(so) auh gurbwxI aucwrn, kQw
kIrqn krn krwaux, gur qIrQ rcn rcwaux Awid Anyk pRkwr dI SuB s`cI(kwr)
gur syvw(krwvY) krwauNdy hn[ DMn vwihgurU pRmysr jI, Bwxy ilv ’c lIx pRsMn ho ky,
AwigAw’c rih rhy hn[ XQw:- kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry
jyvrI; jh iKMcY qh jwau]) so pwiqswhu swhw piq swihbu; nwnk rhxu rjweI]) jh
bYswlih.qh bYsw suAwmI; jh Byjih.qh jwvw]
www.Gursevak.com 414 q`qkrw
nwnk.idRstI; Avru n AwvY] 2]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw
imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] siqgurU nwnk dyv, Drin ggn nv KMf
mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- gusweˆØI; prqwpu quhwro
fITw] krn krwvn aupwie smwvn; sgl CqRpiq bITw] Anuswr dwsn dws
dI(idRstI) nzr’c, vwihgurU siqgurU swihbwn jI qoN ibnw, (Avru) hor koeI,
p`QrW imRqkW nUM qwrn qrwaux, auqpqI pwlxw lYAqw kridAW, inrlyp rihxy
vwlw(n) nhIN(AwvY) AwauNdw] 2] XQw:- pwrbRhmu pRBu idRstI AwieAw; pUrn
Agm ibsmwd]
khu mwnuK qy; ikAw hoie AwvY] jo iqsu BwvY; soeI krwvY] hMkwrI dI hMgqw
mytx leI, vwihgurU jI nwl mylx leI, AikRqGxqw dw doS mytx leI, prjw nUM
du`K dyx qoN htw ky, ies dI syvw leI sRb ivAwpI ivsmwd aupdyS b^S rhy hn:-
bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DoRh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI
jnm] nwnk.rwiK lyhu; Awpn kir krm] Anuswr AOguxW ivkwrW dy vsIkwr, hir
ky nwm hIn, byqwl] gurU pRmysr jI qoN vymuK, gurU pRymw-BgqI rihq, ingury
mwnuK(qy) qoN, (khu) d`so(ikAw) kI cMgw kMm hoie AwvY?gurU jI qoN vymuK, iqsu jIv
nUM, jo(BwvY) BwauNdw hY, (soeI) EhI, Awpxy ieMidRAW qoN ivkwr krm, sRIr qoN zor
zulm pu`Ty krm(krwvY) krwauNdw hY[ XQw:- sMig shweI; su AwvY n cIiq] jo
bYrweI; qw isau pRIiq]) rwmu sMgI; iqsu giq nhI jwnih] pMc btvwry; sy mIq
kir mwnih] 1]) rwgu gauVI guAwryrI.mhlw 5 caupdy dupdy, <> siqgur
pRswid] jo prwieE; soeI Apnw] jo qij Cofn; iqsu isau mnu rcnw] 1] khhu
gusweI; imlIAY kyh] jo ibbrjq; iqs isau nyh] 1] rhwau] JUTu bwq; sw scu
kir jwqI] siq hovnu; min lgY n rwqI] 2] bwvY mwrgu; tyFw clnw] sIDw Coif;
ApUTw bunnw] 3] duhw isirAw kw; Ksmu pRBu soeI] ijsu myly nwnk; so mukqw
hoeI]) kbIr.dInu gvwieAw dunI isau; dunI.n cwlI swiQ] pwie kuhwVw mwirAw;
gwPil ApunY hwQ] 13] Anuswr Awpxy pYrW’qy Awp kuhwVw mwrdw hY[ swry pu`Ty
kMm krdw hY, ijvyN suAwd hMkwr suK ivkwr nINd ies dy vYrI hn, ienW@ dy vsIkwr
ho ky, rogI sogI ho ky, duK Bog irhw hY[ A`KW nwl prwieAw rUp, ivkwr idRStI
nwl dyKdw hY, kMnW nwl ivSy ivkwr dIAW g`lW suxdw hY, pYrW nwl pr Gr jWdw
www.Gursevak.com 415 q`qkrw
hY, h`QW nwl kql corI krdw hY[ AwpxI vifAweI Awp krdw hY[ vifAweI hox qoN
grb krdw hY[ Awpxy Awp nUM r`b bxw ky, AwpxI pUjw krwauNdw hY[ mhW hMkwr ’c
ieh JUTy dwvy krdw hY:- hau bMDau; hau swDau bYru] hmrI BUim; kauxu GwlY pYru])
mhw bicqR suMdr AwKwVy; rx mih ijqy pvwVy] hau mwrau.hau bMDau Cofau; muK qy eyv
bbwVy] AwieAw hukmu pwrbRhm kw; Coif cilAw eyk idhwVy] 2] Awpxw AwqmGwq
BI kr lYNdw hY[ p`uTy kMm krdy nMU pqw BI nhIN, ik mYN Zlq hW[
ies kY hwiQ hoie; qw sBu ikCu lyie] jo iqsu BwvY; soeI kryie] ies(kY) dy
hwiQ v`s hoie, qw ieh pwiqSwhI sBu ikCu hI, (lyie) Koh lvy[ jo iqsu nUM(BwvY) Bwvy,
(soeI) EhI mn BwauNdIAW(kryie) krdw hY[ hrxwKS vWg Awpxy Awp nUM r`bjI khw
ky, inrdoS jIAW nUM du`K idMdw hYy[
Anjwnq; ibiKAw mih rcY] gauVI] kwlbUq kI hsqnI, mn baurw ry; clqu
ricE jgdIs] kwm suAwie gj bis pry, mn baurw ry; AMksu sihE sIs] 1] ibKY
bwcu.hir rwcu; smJu mn baurw ry] inrBY hoie.n hir Bjy, mn baurw ry; gihE
n.rwm jhwju] 1] rhwau] mrkt mustI Anwj kI.mn baurw ry; lInI hwQu pswir]
CUtn ko shsw pirAw.mn baurw ry; nwicE Gr Gr bwir] 2] ijau nlnI sUAtw
gihE.mn baurw ry; mwXw iehu ibauhwru] jYsw rMgu ksuMB kw.mn baurw ry; iqau
psirE pwswru] 3] Anuswr, ijvyN m`CI lohy dI kuMfI ingldI hY, bWdr cinAW dI
mu`T leI, hwQI hQxI leI Psdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI qoN vymuK mhWmUrK, gurU
BgqI hIx, vwihgurU jI nUM hwzr(Anjwnq) n jwxidAW, iviSAW mMd krmW rogW
BogW jmW jUnW dy kStW nUM (Anjwnq) nw jwxidAW(ibiKAw) zihr rUp ivSy
ivkwrW(mih) ’c, rom 2 krky(rcY) rc jWdw hY[ ibiKAw nUM im`TI mMndw hY[ XQw:-
mITI kir kir; ibiKAw Kwie]) AMimRqu kaurw; ibiKAw mITI] swkq kI ibiD; nYnhu
fITI]
jy jwnq; Awpn Awp bcY] jy ieh vwihgurU jI nUM, sBu ikCu suxdw vyKdw; ikau
mukir pieAw jwie]) guru myrY sMig; sdw hY nwly] ismir ismir; iqsu sdw sm@wly]
Anuswr hwzr nwzr(jwnq) jwxdw hovy, qW zihr rUp eyfz Awid ibmwrIAW dw
kwrn iviSAW mMd krmW qoN Awpn Awp(bcY) bc jwvy[
Brmy BUlw; dh idis DwvY] inmK mwih; cwir kuMt iPir AwvY] siqgurU swihbwn
jI dw hukm mMnx qoN BUlw swkq, kusMgq mhW pwpW AOguxW ivkwrW jUnW ’c, mn bwxI

www.Gursevak.com 416 q`qkrw


sRIr krky(Brmy) Brm irhw (dh) siVAw, (dh) dsy(idis) idSW ’c(DwvY) dOVdw
hY, (inmK) A`K mIcx dy smyN(mwih) ’c, au~qR d`Kx pUrb p`Cm cwir(kuMt) idSW
’c iPir(AwvY) AwauNdw hY[ XQw:- Ainq´ ivqM.Ainq´ icqM; Ainq´ Awsw bhu ibiD
pRkwrM] Ainq´ hyqM.AhM bMDM; Brm mwieAw mlnµ ibkwrM] iPrMq join Anyk
jTrwgin; nh ismrMq mlIx buD´M] hy goibMd krq mieAw; nwnk, piqq auDwrx
swD sMgmh] 16]) kbhU jIAVw.aUiB cVqu hY; kbhU jwie pieAwly] loBI jIAVw.
iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly] 2]
kir ikrpw; ijsu ApnI Bgiq dyie] nwnk.qy jn; nwim imlyie] 3]
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI pMjvyN jwmy’c &urmwauNdy hn:- ibnu siqgur
syvy.bhuqw duKu lwgw; jug cwry BrmweI] hm dIn. qum jugu jugu dwqy; sbdy dyih
buJweI]) iPrq iPrq pRB AwieAw; pirAw qau srnwie] nwnk kI pRB bynqI;
ApnI BgqI lwie] 1] Anuswr gur syvw ismrn pRymw-BgqI mMgx vwly, ijsu
pRymI’qy, ApnI sRb ivAwpI Anqklwvwn ivsmwd ikrpw(kir) krky, siqgurU
swihbwn jI(Bgiq) ivsmwd pRymw-BgqI vwihgurU Ajpw jwp(dyie) b^Sdy hn,
(qy) Ehu(jn) ipAwry Bgq jI nMU, (nwim) Ajpw jwp siq sMqoK AnMq SuB guxW dy
Anq klwvwn, AsMK pRkwS srUp, pUrn myhrvwn vwihgurU jI’c, (imlyie) imlw
lYNdy hn, auh A`gy imlwauNdy hn[] 3]
iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm; grIb invwj] (pwrbRhm) gurdyv
siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]) qum ho sB rwjn ky
rwjw] Awpy Awpu; grIb invwjw] ivsmwd ivAwpk bRhm jI dy, pUrn gurU Avqwr
siqgurU swihbwn jI, grIb syvk nMU rwj vifAweI b^S ky invwjx vwly, grIb
invwj hn[ hm grIb mskIn pRB qyry; hir rwKu rwKu vf vfw hy]) ; hm swD
jnw kw kIVw] Anuswr grIb nIc kIt jIvq imRqk, Awpxy pRymI gursyvk
jI(kau) nUM iKn(mih) ’c Bwv AksmwqR hI, duinAwvI rwj, vw Awpxy mn ieMdRy,
sB dy mnW ’qy rwj krn rUpI At`l rwj, vw (rwj) pRkwS srUp bRhm jI rUpI rwj
b^S idMdy hn[ XQw:- ijs no bKsy; isPiq swlwh] nwnk; pwiqswhI pwiqswhu])
nwnk.hoir piqswhIAw kUVIAw; nwim rqy pwqswh]) ijsu nwmu irdY; soeI vf
rwjw]) AYsI lwl; quJ ibnu kaunu krY] grIb invwju guseIAw myrw; mwQY CqRü DrY]
1] rhwau] jw kI Coiq jgq kau lwgY; qw pr quhˆØI FrY] nIch aUc krY myrw
www.Gursevak.com 417 q`qkrw
goibMdu; kwhU qy n frY] 1] nwmdyv kbIru iqlocnu; sDnw sYnu qrY] kih
rivdwsu.sunhu ry sMqhu; hir jIau qy sBY srY]) pwiqswhI Bgq jnw kau idqIAnu;
isir Cqu scw hir bxwie]) sulqwn Kwn kry iKn kIry] grIb invwj; kry pRBu
mIry]) kIVw Qwip dyie pwiqswhI; lskr kry suAwh]
jw kw; idRsit kCU n AwvY] iqsu qqkwl; dh ids pRgtwvY] (jw) ijs nIc
kIt gRIb gursyvk jI kw, nw QW pRqwp gux(kCU) ku`J BI, (idRsit) ingHw ’c,
n(AwvY) Awvy, Bwv sB dI ingHw’c igirAw hovy, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] s`cy siqgurU swihbwn jI iqsu nUM(qqkwl) AksmwqR(dh)
ds ids’c, (pRgtwvY) pRgtw idMdy hn[ XQw:- mhlw 5] goibMd goibMd goibMd
sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw] 1] rhwau] bunnw
qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE gunIX ghIrw]
1] rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw swDsMig; hir
drsnu pwieAw] 2] sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw
pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT BgqI lwgw]
imly pRqiK gusweIAw; DMnw vfBwgw] 4] 2]) hir ky nwm, kbIr aujwgr] jnm
jnm ky; kwty kwgr] 1]
(j`gdIs) jw kau; ApunI krY bKsIs] qw kw lyKw; n gnY jgdIs] vwihgurU
s`cy siqgurU swihbwn jI(jw) ijs nIc kIt Awpxy gursyvk jI(kau) nUM, ApunI
pRymw-BgqI inSkwm syvw praupkwr Ajpw jwp dI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
Anqklwvwn (bKsIs) b^iSS(krY) krdy hn, (qw) iqs(kw) dw (lyKw) ihswb,
(jgdIs) vwihgurU krqw purKu siqgurU swihbwn jI (n) nhIN(gnY) igxdy, Bwv
mhW pwpW nUM b^S lYNdy hn[ XQw:- qyrw.AMqu n jweI liKAw; AkQu.n jweI hir
kiQAw] nwnk.ijn@ kau siqguru imilAw; iqn@ kw lyKw inbiVAw]
jIau ipMfu; sB iqs kI rwis] Git Git; pUrn bRhm pRgws]) pwrbRhm grIb
invwj] vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI, ijs nIc kIt Awpxy gursyvk jI nUM,
Ajpw jwp nwm rwj b^S ky, iqs dw js dsy idSW ’c pRgt kr idMdy hn, iqs
gurmuiK ipAwry.jI (kI) dI(jIau) ijMd(ipMfu) sRIr.sB(rwis) pUMjI, (Git)
ikxky(Git) ikxky ’c, pUrn bRhm jI dw(pRgws) AnMq ivsmwd cwnx hI cwnx
hY, Bwv jb iehu hUAw; sgl kI rInw] qw qy rmeIAw; Git Git cInw] Anuswr
www.Gursevak.com 418 q`qkrw
swirAW dI crn-DUV bx ky, ivAwpk bRhm jI ’c lIx ho ky, pUrn bRhm hI bx
gey[ vwihgurU siqgurU swihbwn jI dI ivsmwd b^SIS mhW ivsmwd hY, jo
AikRqGx mhW pwpI p`Qr nIc kIt nUM pUrn bRhm hI bxw lYNdI hY[ XQw:-
dyiKAw; iqhUM lok kw 1pIau] Acrju BieAw; jIv qy 2sIau] 1pqI pRmwqmw jI[
2
kilAwx srUp bRhm[
ApnI bxq; Awip bnweI] nwnk jIvY; dyiK bfweI] 4] siqgurU swihb sRI
gurU nwnk dyv mh`lw 5 jI &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI ny,
Awpxy inrgun srUp jI duAwrw, AnMq bRhmMf dI ApnI(bxq) bnwaut, Awip hI
bnweI hY[ vw nIc kIt p`Qr AikRqGx jIv ’qy, AwpxI b^SIS krky, aus nUM
bRhm bxw lYx dI ApnI bxq, Awip hI bnweI hY[ dwsn dws, bRhm jI, inrgun
bRhm jI dy srgun srUp, siqgurU swihbwn jI dI, sRb ivAwpI mhW Ascrj
ivsmwd hI ivsmwd Anq klwvwn bfweI, dyiK dyK ky(jIvY) ijauNdw hY, ikauN jo
iKn’c, AnMq bRhmMf rcdy, Awpxy’c lIx kr lYNdy hn, iKn’c hI, nIc kIt
jIv’qy ndr b^SIS krky, pUrn bRhm srUp hI bxw lYNdy hn] 4] XQw:-
AikrqGxw kw, kry auDwru] pRBu myrw hY, sdw dieAwru]) AikrqGxw no pwldw;
pRB nwnk sd bKisMdu]) siqguru myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw]
nIc kIt gRIb gursyvk bnx leI SuB is`iKAw:- vwhu vwhu scy pwiqswh; qU
scI nweI] vwihgurU gurU jI Awpxy nIc kIt syvk qoN sB ku`J kurbwn krdy hn[
Awpxy inrgun srUp’c myl lYNdy hn, AwpxI vifAweI nhIN krdy, Awpxy syvk jI
dI byh`d vifAweI krdy hn[ jo iksy Avqwr pYgMbr ny Awpxy syvk dI nhIN
kIqI[ XQw:- ivic snwqˆØI; syvku hoie] nwnk; pxHIAw pihrY soie]) hir kw
sMqu; prwn Dn iqs kw pinhwrw] BweI mIq suq sgl qy; jIA hUM qy ipAwrw])
rihxI rhY soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[ so nIc kIt gRIb gursyvk
bnx dy AsMK lwhy hn[ ivhlw bYT ky, AwpxI dyh dI syvw krwaux vwlw ibmwr,
syvw krn vwlw qMdrusq rihMdw hY, ies leI AwpxI syvw krwaux dI bjwey, gurU
jI, gurmuKW dI ^rI syvw krn dI dwiq, gurU pRIqmjI qoN sdw mMgIey[ XQw:- ivxu
syvw.iDRg hQ pYr; hor inhPl krxI[
ies kw blu; nwhI iesu hwQ] krn krwvn; srb ko nwQ] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU swihbwn jI, Awpxy inrgux srUp duAwrw, AsMK bRhmMf nUM(krn)
www.Gursevak.com 419 q`qkrw
rcx, AwpxI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq nwl, sB jIAW
AnMq sUrjW cMdRimAW qwirAW DrqIAW dI hrkq (krwvn) krwaux vwly, (srb)
swirAW(ko) dy(nwQ) mwlk, rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; siqgurU swihb
jI hn[ ies leI ies jIv nUM siqgurU swihb jI dw b^iSAw bl pRwpq hY[ ies
jIv(kw) dw(blu) jor iesu dy(hwQ) h`Q v`s nwhI hY, jo Awpxy bl nwl AOguxW ZmI
kwL inMdw ivkwrW nUM ij`q sky[
AwigAwkwrI; bpurw jIau] jo iqsu BwvY; soeI Puin QIau] siqgurU swihbwn jI
dI SuB s`cI syvw pRymw-BgqI ibnw, (bpurw) ivcwrw ingurw(jIau) jIv, Awpxy mn
ieMidRAW dy iviSAW dw(AwigAwkwrI) AwigAw mMnx vwlw ho irhw hY[ jo iqsu qu`C
jIv nUM(BwvY) BwauNdw hY, vwSnw Anuswr(Puin) Pyr (soeI) EhI srUp(QIau) ho irhw
hY, jo A`gy &urmw rhy hn:- kbhU; aUc nIc mih bsY] ivCuiVAw ingurw(kbhU) kdy,
(aUc) au~cw hMkwrI bx ky, nIc krm krky(nIc) nrk(mih) ’c(bsY) vsdw hY[
XQw:- aUcw cVY; su pvY pieAwlw] Drin pVY; iqsu.lgY n kwlw]) kbhu; ByKwrI
nIc kw swjw]
(h`sY) kbhU; sog hrK rMig hsY] (kbhU) kdy, ivkwr nwc gwxy mwieAw
pdwrQ dI pRwpqI krky, (hrK) ^uSI 2 iviSAW mwieAw dy(rMig) AnMd’c, (hsY)
h`sdw hY[ kdy vwihgurU jI dy ivjog AQvw mwieAw pdwrQ sbMDI dy ivjog krky,
sog nwl roNdw 2 mr jWdw hY[ XQw:- jb kCu pwvY; qb grbu krqu hY] mwieAw
geI; qb rovnu lgqu hY]) rovnhwrY.JUTu kmwnw] his his.sogu krq bygwnw]
kbhU; inMd icMd ibauhwr] ivCuiVAw jIv(kbhU) kdy, inrml inrvYr nyk
purKW dy guxW nUM AOgux kihx rUp(inMd) inMdw, kdy dUijAW dI ^uSwmd kridAW,
aun@W dy mUMh’qy, aun@W dI(icMd) ausqq dw ibauhwr krdw hY[ XQw:- inMdw
icMdw.krih prweI; JUTI lwieqbwrI] vyil prweI.johih jIAVy; krih corI
buirAwrI] hMsu cilAw.qUM ipCY rhIeyih; CutiV hoeIAih nwrI] 2]) gMDx vYx
suxih aurJwvih; nwmu lYq AlkwieAw] inMd icMd kau bhuqu aumwihE; bUJI
aultwieAw] 2]
kbhU; aUB Akws pieAwl] ivCuiVAw jIv(kbhU) kdy, sRIr krky jW sMklp
krky jW jUnW Bogx leI, puMnW krky, (aUB) au~cy (Akws) surg, kdy mhW pwpW
krky(pieAwl) pqwL nrk ’c if`gdw hY[ XQw:- kbhU jIAVw.aUiB cVqu hY;
www.Gursevak.com 420 q`qkrw
kbhU jwie pieAwly] loBI jIAVw.iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly] 2]) mnmuK
qy.AB Bgiq n hovis; haumY pcih idvwny] iehu mnUAw.iKnu aUiB pieAwlI; jb
lig.sbd n jwny] 3] jdoN ieMdR ny Ah`ilAw nwl kusMg kIqw, qW goqm irKI jI ny
srwp idqw, koV@ hox qoN, niVAW ’c luk ky bYT igAw[ dyviqAW ny iek`Ty ho ky,
nOK rwjy nUM ieMdR pdvI ’qy bYTw idqw[ ies ny ikhw, “ieMdR dI rwxI scI jI, myry
mihlW’c Awaux[ ”jy ipru bhu Gru hMFxw; squ rKy nwry] Anuswr scI jI ny
AwpxI iezq bcwaux leI, suAwmI bRhspq jI pws pRym bynqI kIqI, “hy suAwmI
jI!myrI piq r`Ko[ ”qW ikhw, “Awp jI kho, ik nOK, irKIAW dI cu`kI pwlkI ’c
cV@ ky, myry kol Awvy[ ”mMdBwgI ny AwpxI pwlkI irKIAW nUM cukw leI[ imiQAw
crn; pr ibkwr kau Dwvih] Anuswr ies hMkwrI ny, ie`k irKI jI dy Awr mwr
ky ikhw, “srp 2[ ” Awr Ku`Bx qoN irKI ny ikhw, “Eie kwmIAW! qUMhI s`p bx[
” s`p bx ky pqwL’c if`igAw[ kbhU; aUB Akws pieAwl] Anuswr puMnW krky
ieMdR pdvI imlI[ kwm krky pIVq pr igRh ivkwrI qy r`b jI dy ipAwry irKI jI
nUM, Awr mwrn qoN pqwL ’c if`igAw[ XQw:- sMq kw doKI; rwj qy twil]
kbhU; byqw bRhm bIcwr] nwnk; Awip imlwvxhwr] 5] prmpUjnIk sRI gurU
nwnk dyv swihb sRI gurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- siqgurU swihbwn jI, aUc
nIc hrK sog’c vsx vwly, inMd icMd dw ibauhwr krn vwly, AkwS pqwL dIAW
jUnW Bogx vwly qu`C ingury jIv ’qy, sRb ivAwpI ivsmwd ikRpw krky, vwihgurU jI
nwl, Awip hI(imlwvxhwr) imlwaux vwly hn[ gurU pRmysr jI dy imlwaux
qoN(kbhU) kdy, vwihgurU jI dI s`cI su`cI au~cI bRhm bIcwr dw(byqw) jwxU, bRhmbyqw
bx jWdw hY] 5] XQw:- iehu bRhm ibcwru su jwnY] ijsu dieAwlu hoie BgvwnY])
keI koit; qq ky byqy] sdw inhwrih; eyko nyqRy]
kbhU; inriq krY bhu Bwiq]) vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau] siqgurU
swihbwn jI dI AwigAw n mMnxy krky, kusMg’c jw ky(kbhU) kdy(bhu) bhuq(Bwiq)
qr@W 2 dy(inriq) nwc(krY) krdw hY[ XQw:- inriq krI iehu mnu ncweI]
vw (kbhU) kdy (bhu) bhuq(Bwiq) qr@W 2 dIAW jUnW ’c Brmx rUp, (inriq)
nwc (krY) krdw hY[ vw (kbhU) kdy ies dw mn(bhu) bhuq(Bwiq) qr@W krky,
(inriq) nwc(krY) krdw hY[ XQw:- kbhU jIAVw.aUiB cVqu hY; kbhU jwie
pieAwly] loBI jIAVw.iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly] 2]
www.Gursevak.com 421 q`qkrw
kbhU; soie rhY idnu rwiq] ivCuiVAw jIv f`Rg nSy vrq ky, AwLs dw
mwirAw mMd BwgI, (kbhU) kdy rwiq idnu(soie) su`qw hI(rhY) rihMdw hY[ XQw:-
myrw shu jwgY; hau inis Bir sovw] 1] ieau ikau kMq ipAwrI hovw] shu jwgY; hau
ins Bir sovw] 1] vw (kbhU) kdy Aiv`idAw moh, prwieAw rUp dyKx inMdw krn,
rsnw dy im`Ty suAwd mwieAw dI ivsmwdqweI ’c, rwiq idnu(soie) su`qw(rhY)
rihMdw hY[ XQw:- nYnhu nId; pr idRsit ivkwr] sRvx soey; suix inMd vIcwr]
rsnw soeI; loiB mITY swid] mnu soieAw; mwieAw ibsmwid]
kbhU; mhw k®oD ibkrwl] kbhUM; srb kI hoq rvwl] prmpUjnIk ipAwry
vwihgurU jI qoN ivCuiVAw jIv(kbhU) kdy, mhw(ibkrwl) frwauxy(k®oD) gu`sy qmoN gux
’c m`c 2 ky, (ibkrwl) iBAwnk AMn@w ho irhw hY[ XQw:- PrIdw.iqnw muK
frwvxy; ijnw ivswirEnu nwau] AYQY duK GxyirAw; AgY.Taur n Twau]) hy kil
mUl k®oDM; kdMc.kruxw n auprjqy] ibKXMq jIvM.vs´M kroiq; inrq´M kroiq jQw
mrkth] Aink swsn qwVMiq jmdUqh; qv sMgy ADmM nrh] dIn duK BMjn,
dXwl pRBu nwnk; srb jIA rK´w kroiq] 47] AMD krauN idRgvMqn kau,
sRvnvMqn kau bdrau kr fwrau[ gu`sy dw swiVAw inrdoSW nUM kql krky, mwr ku`t
niSAW iviSAW dw BMinAw, kMgwl mMgqw pIVW dw pIiVAw, (kbhUM) kdy(srb)
swirAW kI(rvwl) DUV(hoq) ho irhw hY[ Bwv ie`k rs nhIN rihMdw[
kbhU; hoie bhY bf rwjw] rwj dI pRwpqI leI, inrdoS mwsUmW nUM mwr swV
ky, cONhW c`kW nUM ij`q ky(kbhU) kdy(bf) v`fw rwjw hoie ky, hMkwr nwl
isMGwsx’qy(bhY) bYT jWdw hY[ vw ijs kY AMqir; rwj AiBmwnu] Anuswr AMdr
hMkwr dw rwj hoxy krky, (kbhU) kdy hMkwr ’c Aw&irAw P`uilAw AMn@w, gur
ibnu.ikin smJweIAY; mnu rwjw sulqwnu] Anuswr Awpxy mn ’c, bf rwjw hoie ky,
(bhY) bYT jWdw hY, ies leI AslI Koqw hY[ XQw:- nwnk.sy nr Asil Kr; ij
ibnu gux.grbu krMiq]
kbhu; ByKwrI nIc kw swjw] hMkwr krky ivCuiVAw hMkwrI(ByKwrI) mMgqw bx
ky, (kbhu) kdy, Pty bsqR pihx ky, isr ’c suAwh pw ky, nIc mMgqy(kw)
dw(swjw) sWg bx jWdw hY, rwq idny ro 2 ky mMgI hI jWdw hY[ XQw:- AhMkwrIAw
no duK BuK hY; hQu qfih.Gir Gir mMgwie] AiqAMq duKI rogI.Apwhj mMgx dw
AiDkwrI hY[ loBI pKMfI mK`tU nUM mMgxw kOVI zihr hY[ XQw:- inrMkwir; jo rhY
www.Gursevak.com 422 q`qkrw
smwie] kwhy; BIiKAw mMgix jwie] 7]) jogI hovw jig Bvw; Gir Gir BIiKAw
lyau] drgh lyKw mMgIAY; iksu iksu auqru dyau]) duAwrih duAwir.suAwn ijau
folq; nh suD.rwm Bjn kI]) Gir Gir KwieAw.ipMfu bDwieAw; iKMQw muMdw
mwieAw] BUim mswx kI Bsm lgweI; gur ibnu.qqu n pwieAw] 2] sbr sMqoK
nwl Ck ky, rwq idny r`jvIN bMdgI krn vwlw, iB`iKAw mMg ky Ck skdw hY[
XQw:- kbIr.BlI mDUkrI; nwnw ibiD ko nwju] dwvw.kwhU ko nhI; bfw dysu bf
rwju]
kbhU; ApkIriq mih AwvY] hMkwr ivkwr CL corI mMd krm kql fwky bMb
su`t ky, inrdoS jIAW nUM &Uk ky, hMkwrI(kbhU) kdy, (ApkIriq) bdnwmI(mih)
’c( AwvY) AwauNdw hY[ XQw:- ibprIq buD´M.mwrq lokh; nwnk.icrMkwl duK
Bogqy]) pauVI 5] lY Pwhy.rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih nwir prweIAw;
luik AMdir TwxI] sMn@I dyin.ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI;
Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw; iql pIVy GwxI]) AsMK gl vF; hiqAw
kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir jwih]
kbhU; Blw Blw khwvY] fwkU pKMfI bnwautI gurU, rMgW 2 dy CL, idKwvy dy
puMn dwn, AwpxI mihmw dy ieSiqhwr kFvw ky, (kbhU) kdy Awpxy Awp nUM Blw
Blw(khwvY) khwauNdw hY, pr BlweI qoN byAMq hI dUr hY[ XQw:- Awps kau; jo
Blw khwvY] iqsih BlweI; inkit n AwvY]) hm bf kib kulIn, hm pMifq; hm
jogI sMinAwsI] igAwnI gunI.sUr hm dwqy; ieh buiD.kbih n nwsI]
ijau pRBu rwKY; iqv hI rhY] gur pRswid; nwnk scu khY] 6] 1.prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws gRIb, (gur) pRkwS srUp bRhm jI dI, AsMK
pRkwS srUp Agm ivsmwd srb ivAwpI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, scu(khY)
kih irhw hY, ik jUnW ’c n`c, Aiv`idAw’c sON rhy mhW kRoD ibkrwl, hMkwr’c
rwjy bxy nIc mMgqy jIv nUM, (ijau) ijvyN(pRBu) vwihgurU jI(rwKY) r`Kdy hn, (iqv)
iqvyN hI(rhY) rihMdw hY, ikauNik ieh suqMqR nhIN, vwihgurU jI dI s`qw nwl ijauNdw
hY[ vwihgurU jI pwp puMn qoN inrlyp hn[ ieh siqgurU swihb jI dI prm au~cI
su`cI AvsQw hY, jo vwihgurU jI nUM swirAW rUpW rMgW AMdr, swirAW jIAW dI
www.Gursevak.com 423 q`qkrw
hrkq krvwauNdy sB dy jIvx rUp q`k rhy hn] 6] XQw:- (j`gjIvnu, j`ig) sBu
jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih smwie]
2.{DMn gurU pRmysr jI Awpxy pRymIAW nUM, rjw ’c rihx dw AnMd b^Sx leI,
Awp rjw’c pRsMn rih ky, zwlmW dy zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy
hn[ ;gur krxI prDwnu] Anuswr Awp jI dI (krxI) pRymw-BgqI bhuq
hI(prDwnu) muKI au~cI s`cI su`cI hY[ ies qoN dwsW nUM is`iKAw imldI hY, ik
dwsndws siqgurU swihbwn jI dI rjw ’c pRsMn rihx, ijs krky mhW kRoD
ibkrwl cOrwsI dy gyVy ’c BRmx rUpI inRqkwrI bdnwmI qoN mukq ho ky, siqgurU
swihbwn jI dy im`Ty s`cy crnkmlW ’c lIx ho jwx[ }(nwnk) Drin ggn nv KMf
mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, vwihgurU jI dy Bwxy ’c, pRsMn rihMidAW Awp
kmw ky &urmwauNdy hn:- dwsn dws gRIb, gur jI dI ivsmwd Agm Apwr(pRswid)
ikRpw hI ikRpw nwl, scu 3(khY) kih irhw hY, ik(ijau) ijvyN dwsn dws nUM, (pRBu)
kwrx krx.krIm] ikrpw Dwir.rhIm] Akwl purKu jI (rwKY) r`Kdy hn, iqv hI
rzw ’c rwjI pRsMn(rhY) rihMdw hY] 6] XQw:- qyrw kIAw.mITw lwgY] hir nwmu
pdwrQu. nwnku mWgY]) so pwiqswhu swhw pwiqswihbu; nwnk rhxu rjweI]) ijau qU
rwKih iqau rhw; pRB Agm Apwry]
kbhU hoie pMifq; kry bK´wnu]) jugu jugu jogI.KwxI BogI; piVAw pMifqu.Awip
QIAw] Anuswr vwihgurU siqgurU swihb jI dy srUp ’c, bRhm iv`idAw bRhmigAwn
dy dwqy(pMifq) iv`dvwn hoie ky, (kbhU) kdy, DurW dI bwxI gur ieiqhws rMgW 2 dI
gurmiq is`iKAw dw(bK´wnu) kQn(kry) krdy hn[ XQw:- khu kbIr; jo bRhmu
bIcwrY] so bRwhmxu; khIAqu hY hmwrY]) bMDn qoVY; hovY mukqu] soeI bRhmxu; pUjx
jugqu]
kbhU moinDwrI; lwvY iDAwnu] gursyvk jI kdy kIrqn, kdy Drm pRcwr kdy
in`qnym krdy hn[ (kbhU) kdy mn dy sMklp ivklp nUM rokx vwly(moinDwrI) mon
Dwrn vwly monI bx ky, siqgurU pRmysr jI dy crnkmlW ’c iDAwnu(lwvY) lwauNdy
hn[ XQw:- gur kI mUriq; mn mih iDAwnu] gur kY sbid mMqRü mnu mwn]) mn
mih; siqgur iDAwnu Drw]) goivMd gux gweIAY jIau; lwie siqgurU nwil iDAwnu]

www.Gursevak.com 424 q`qkrw


(qt polw) kbhU; qt qIrQ iesnwn] gursyvk jI, sMswr qoN(qt) iknwry ho
ky, (kbhU) kdy, nwm rUpI qIrQ ’qy, pRym rUpI jl’c, gurbwxI sunx mMnx AMdr
vswaux rUpI iesnwn krdy hn[ XQw:- qIriQ nwvx jwau; qIrQu nwmu hY] qIrQu
sbd bIcwru; AMqir igAwnu hY] vw gursyvk jI, sMswr qoN(qt) iknwry ho ky,
(kbhU) kdy, gurU rUpI qIrQ ’qy, pRym rUpI jl ’c, gurbwxI sunx mMnx AMdr
vswaux rUpI iesnwn krdy hn[ XQw:- nwnk gur smwin.qIrQu nhI koeI; swcy
gur gopwlw]) gur smwin; qIrQu nhI koie] sru sMqoKu; qwsu guru hoie] 1] rhwau]
guru drIAwau. sdw jlu inrmlu; imilAw durmiq mYlu hrY] siqguir pwieAY pUrw
nwvxu; psU pryqhu.dyv krY]) guru qIrQu guru pwrjwqu; guru mnsw pUrxhwru]
kbhU isD swiDk; muiK igAwn] (kbhU) kdy, kTn swDnW nUM swDn vwly
swiDk bx ky, (isD) is`DIAW dI pRwpqI vwly isD ho ky, Awpxy muiK’coN igAwn
dIAW g`lW krdy hn, Bwv ir`DIAW is`DIAW dI pRwpqI dI hMgqw nhIN krdy,
vwihgurU jI dI dwq smJdy hn[ vw (kbhU) kdy(swiDk) kTn swDnW nUM swDn vwly
swDk bx ky, vwihgurU jI nUM(isD) pRwpq jIvn mukiq purK bx ky, Awpxy muiK’coN,
vwihgurU jI dI pRwpqI dy igAwn dIAW g`lW krdy hn[
kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw] ingury jIv
dI BYVI hwlq d`sdy hn[ (kbhU) kdy.Anyk pRkwr dw(kIt) kIVw, s`p(hsiq)
hwQI (pqMg) pqMgw(hoie) ho ky, ieh ingurw(jIAw) jIv(Aink) Anyk(join) jUnW
’c, (BrmIAw) BRimAw (BrmY) BRmdw iPrdw hY, Bwv prwey sRIr ’c kIVw bx ky,
aus nUM k`tdw qVPwauNdw hY[ s`p bx ky zihr ’c sVdw, dUijAW nUM fMgdw hY[ hwQI
bx ky kwm dy vsIkwr ho ky, kuMfy shwrdw hY[ XQw:- Aink jnm.bhu jonI
BRimAw; bhuir bhuir duKu pwieAw] qumrI ik®pw qy.mwnuK dyh pweI hY; dyhu drsu
hir rwieAw] 1] hy mn!qUM ieh swrIAW jUnW BogIAW hn, ien@W qoN bcx leI, ry
mn; qU BI hoih dwsu] Anuswr gurU jI dw dwsn dws bx ky, ien@W mhwn kStW qoN
bc[
nwnw rUp; ijau sÍwgI idKwvY] ijau pRB BwvY; iqvY ncwvY]) bwjIgir; jYsy
bwjI pweI] nwnw rUp; ByK idKlweI] Anuswr(ijau) ijvyN(sÍwgI) bhu rUpIAw rwjy
vzIr ispwhI Awid dy, (nwnw) bhuq rUp(idKwvY) idKwauNdw hY[ ingurw jIv,
sÍwgI(ijau) vWg, kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]
www.Gursevak.com 425 q`qkrw
Anuswr AnykW jUnW’c Brmdw(nwnw) bhuq rUp(idKwvY) idKwauNdw n`cdw hY[ (ijau)
ijvyN(pRB) vwihgurU jI nUM (BwvY) cMgw l`gdw hY, (iqvY) iqvyN hI ingury, AnMq bRhmMf
dI swrI rcnw nUM AwpxI Anq klw sihq pUrn myhrvwn joiq nwl(ncwvY)
ncwauNdy hn, ijvyN ibjlI nwl qsvIrW n`cdIAW hn[ XQw:- KMf bRhmMf qRY gux
nwcy; ijn lwgI hir ilv qumwrI] jIA jMq sBy hI nwcy; nwcih KwxI cwrI]
jo iqsu BwvY; soeI hoie] nwnk; dUjw Avru n koie] 7] DMn 3 prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU nwnk dyv siqgurU mh`lw 5 jI vwihgurU jI dI swiKAwqqw dy
ivsmwd rMg’c &urmwauNdy hn:- ijau pRB BwvY; iqvY ncwvY] Anuswr jo iqsu
vwihgurU nUM(BwvY) BwauNdw hY, (soeI) EhI hoie irhw hY, hovygw, Bwv Awpxy inrgux
srUp’coN, pRgt kIqy AnMq sUrjW cMdRimAW qwry mMflW jIA jMqW nUM, hux, Ajpw
jwp jpw ky, Awpxy BY kMtrol’c r`K rhy hn[ Aink prlau Aink auqpwiq]
kridAW, hux inrlyp ho rhy hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
Alypw; inrgunu rhqw]) krn kwrn; so pRBu smrQu] Anq klwvwn pUrn myhrvwn
vwihgurU jI qoN ibnw, koit bRhmMf dI rcnw rcx pwlx sMBwlx vwlw, dUjw(Avru)
hor koie BI(n) nhIN hY] 7] XQw:- jo iqsu Bwxw; soeI hUAw] Avru n krxY vwlw
dUAw]) jo quDu BwvY; sweI BlI kwr] qU sdw slwmiq; inrMkwr]
kbhU; swDsMgiq iehu pwvY] ausu AsQwn qy; bhuir. n AwvY] swD sMgiq
AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr Bwnu; ikrn TrUr hY[) sMgiq kw
gunu.bhuqu AiDkweI; piV sUAw gnk auDwry]) khu kbIr.ieh khIAY kwih]
swDsMgiq.bYkuMTY Awih]) hir jn ky.vf Bwg vfyry; ijn hir hir srDw.hir
ipAws] hir hir nwmu imlY.iqRpqwsih; imil sMgiq. gux prgwis] 2] ijn hir
hir, hir rsu nwmu n pwieAw; qy BwghIx jm pwis] jo siqgur srix sMgiq, nhI
Awey; iDRgu jIvy iDRgu jIvwis] 3] ijn hir jn.siqgur sMgiq pweI; iqn Duir
msqik.iliKAw ilKwis] Dnu DMnu sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw; imil jn nwnk
nwmu prgwis]) myry mwDau jI; sqsMgiq imly.su qirAw] gur prswid prm pdu
pwieAw; sUky kwst hirAw] Anuswr swD sMgq jI dI Agm Apwr ivsmwd hI
ivsmwd mihmw &urmw rhy hn jI:- kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink
join; BrmY BrmIAw]) bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh]
ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk rwiK lyhu; Awpn kir krm] Anuswr
www.Gursevak.com 426 q`qkrw
Anyk jUnW dy kSt Bogx vwlw ingurw jo jIv nIc ikRm hY, iehu(kbhU) kdy,
vwihgurU jI dI Agm Apwr pRkwS srUp srb ivAwpI ivsmwd AnMq klwvwn
ndir hox qoN, nUro nUr swDsMgiq jI nMU(pwvY) pwauNdw hY[ XQw:- jw kY msqik;
krm pRiB pwey] swD srix; nwnk qy Awey] 7] ausu swDsMgq jI AsQwn(qy) qoN,
(bhuir) iPr muV ky, mwiekI jMjwl sMswrI Gry, (n) nhIN (AwvY) AwauNdw[ XQw:-
Gr GuMmxvwxI BweI] pwp pQr.qrxu n jweI]) Awl jwl; mwieAw jMjwl] haumY
moh; Brm BY Bwr]) kwit islk. ijsu mwrig pwey; so ivic sMgiq.vwsw pwiedw]
12]) hir isau jwie imlxw, swD sMig rhxw; so suKu, AMik n mwvY]
AMqir hoie; igAwn prgwsu] ausu AsQwn kw; nhI ibnwsu] gursMgq jI ’c
vsxy krky, ies nIc kIt dy mn rom 2(AMqir) AMdr, bRhmigAwnI kY grIbI
smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] rUp, pUrn bRhm igAwn dw(prgwsu)
AnMq klwvwn AsMK pRkwS hI pRkwS hoie jWdw hY[ bRhmigAwnI sgl kI rInw]
srUp ausu bRhmigAwn rUpI, Aivnws AsQwn(kw) dw(ibnwsu) nws nhI huMdw[
XQw:- AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn]
(r`qy) mn qn nwim rqy; iek rMig] sdw bsih; pwrbRhm kY sMig] gurU rUp
swDsMgqjI ’c, pUrn ZRIbI sihnSIlqw syvk Bwv nwl, sdw leI qn mn krky
vsx vwly, Aivnws bRhm jI nUM pRwpq gursyvk bRhmigAwnI jI, (nwim) ivAwpk
pRkwSk ivsmwd AKMf joqI srUp, b`JvyN pRkwS hI pRkwS, inrml au~jl iek
vwihgurU jI dy, (rMig) AnMd(rMig) pRym rMig’c, mn(qn) sRIr rom 2 krky, (rqy)
rMgy(rqy) lwlo lwl, sdw hI(pwrbRhm) vwihgurU jI(kY) dy(sMig) nwl(bsih) vsdy
hn[ XQw:- hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip. srbsu sBu AripE; And
shj Duin Jok]
ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] (ijau) ijvyN
smuMdR dy jl (mih) ’c, bUMd dw jlu(Awie) Aw ky(Ktwnw) imilAw qW smuMdR rUp hI
ho igAw, (iqau) iqvyN rkqu ibMdu kw iehu qno; Anuswr rkq ikmR dI bUMd rUp, ies
nIc kIt jIv dI joiq, (joqI) pRkwS srUp bRhm jI sMig(smwnw) smw geI[ ijvyN
hvw, hvw’c[ du`D, du`D’c[ sonw, sony’c iml jWdw hY[ XQw:- Ab qau jwie cFy
isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI])
nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip;
www.Gursevak.com 427 q`qkrw
nhI kCu Brmu]) sUrj ikrix imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu
QIAw rwm]) jl qrMgu ijau jlih smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw])
bsqu mwih; ly bsqu gfweI] qw kau; iBMn n khnw jweI]
imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn] 8] 11]
prmpUjnIk joiq rUip hir Awip; gurU nwnku khwXau] DMn 3 siqgurU nwnk dyv
siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- gurU pRmysr jI dI siqsMgq ’c vsx vwly,
pwrbRhm jI ’c lIx pRymI gursyvk jI dy, cOrwsI l`K jUn, mn dy ivSy vwSnw ’c
BRmx rUp, (gvn) gyVy imit gey, aun@W ny AibnwsI bRhm jI ’c, (ibsRwm) itkwA
pwey ilAw[ AYsy ivsmwd (pRB) vwihgurU siqgurU swihbwn jI(kY) qoN, dwsn dws
gRIb sd sdw hI, (kurbwn) bilhwr jWdw hY, ikauN jo aun@W dI ndr b^SIS
siqsMgq jI duAwrw, duKI jIv bRhm hI bx jWdw hY] 8] 11] XQw:- gur kau;
kurbwnu jwau hW]) nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY;
Awip mukqu.moih qwrY]) nwnk dws; sdw kurbwnI]) gur Apuny aUpir; bil
jweIAY]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI bwrvyN, Awid 278.
sloku] suKI bsY mskInIAw; Awpu invwir qly] bfy bfy AhMkwrIAw;
nwnk.grib gly] 1]
suKI bsY mskInIAw; Awpu invwir qly] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk
dyv siqgurU mh`lw 5 jI srb`q dy Bly leI, hMkwr dy iqAwg dw SuB s`cw aupdyS
b^Sdy hn:- hy gurU ipAwrI swDsMgqjI!gurqw ibrwjmwn siqgurU jI duAwrw,
AiqAMq mskIn ZRIb hI ZRIb AvsQw nUM kmwaux vwly, (mskInIAw) ZRIb hI ZRIb
gursyvk jI, gur pRswid; jw kw imtY AiBmwnu] Anuswr gurU jI dI ikRpw
nwl(Awpu) hMkwr(invwir) inivrq krky, sB dy crnW dy(qly) Q`ly pY ky, pUrn
ZRIbI kmw ky, gurU jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW gurSbdW inrgun bRhm ’c
lIx, srgun dy drSnW sihq, sdw suKI(bsY) vsdy hn[ prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU mh`lw 5MjvW jI srb`q dy Bly leI, au`bldI dyZ ’c bYT ky, mskInIAw
AvsQw Awp kmw ky, mskInIAw AvsQw A`gy sdw leI b^S rhy hn[ XQw:-
pvhu crxw qil.aUpir Awvhu; AYsI syv kmwvhu] Awps qy aUpir sB jwxhu; qau
drgh.suKu pwvhu] 1]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) sMqh
www.Gursevak.com 428 q`qkrw
crn; mwQw myro pauq] Aink bwr; sMqh fMfauq] 1]) sMqh crx; Doie Doie
pIvw] sMqh drsu; pyiK pyiK jIvw]) qyry dws kI hovw DUir] nwnk kI pRB srDw
pUir]) srb kI ryx hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY]) hm AprwDI; inrgunIAwry]
nw ikCu syvw; nw krmwry]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk; jip
jip sd jIvw]) pRB jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw] kvn mUl qy.mwnuKu kirAw;
iehu prqwpu quhwrw]) kih nwnk.sB Aaugn mo mY; rwiK lyhu srnwieE] 2])
jwiq kulInu; syvku jy hoie] qw kw khxw; khhu n koie] ivic snwqˆØI; syvku
hoie] nwnk; px@IAw pihrY soie] 4] 1] 6]) khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu
pwrbRhmu; ndrI AwieAw]) swD kI soBw; Aiq mskInI]) grIbI; gdw hmwrI]
KMnw; sgl rynu CwrI]
bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib gly] 1] hMkwrI durXoDn kMs rwvx nOrMgy
vzIdy jYsy bfy bfy(AhMkwrIAw) hMkwrI, hMkwr krky(grib) hMkwr’c hI, gly hn]
1] XQw:- krY gumwnu.cuBih iqsu sUlw; ko kwFn kau nwhI] AjY su coB kau.ibll
iblwqy; nrky Gor pcwhI]) i|Awnu gvwieAw.dUjw BwieAw; grib gly.ibKu
KwieAw] gur rsu gIq bwd.nhI BwvY suxIAY; gihr gMBIru gvwieAw]) jo grbY so
pcsI ipAwry; jip nwnk Bgiq smwhw]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI bwrvyN[
ijs kY AMqir; rwj AiBmwnu] so nrk pwqI; hovq suAwnu] 1.vwihgurU jI dI
b^iSS nUM Bu`l ky, ijs hMkwrI(kY) dy irdy(AMqir) AMdr, Awpxy rwj dw(AiBmwnu)
hMkwr hY, inAW krn dI bjwey, hMkwr krky inrdoSW nUM bMbW nwl &Ukdw hY[ XQw:-
hau bMDau; hau swDau bYru] hmrI BUim; kauxu GwlY pYru]) hau sUrw.prDwnu hau; ko
nwhI muJih smwnI] (so) auh(suAwnu) ku`qw, nrk ’c(pwqI) nSt(hovq) huMdw hY,
ijauNdw hI hMkwr ivkwr zor zulm, AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK pwpI;
pwpu kir jwih] nrk ’c if`igAw rihMdw hY[ myrI myrI kYrau krqy; durjoDn sy
BweI] bwrh jojn CqRü clY Qw; dyhI.igrJ n KweI] 2] vw ijs hMkwrI(kY) dy
irdy(AMqir) AMdr, (AiBmwnu) hMkwr dw rwj hY, Bwv hr smyN hMkwr mZz’c
ciV@Aw rihMdw hY[ hr smyN hMkwr krky zor zulm krdw inrdoS jIAW nUM v`Fdw
rihMdw hY, (so) auh hMkwrI(suAwnu) ku`qw, ijauNdw hI, nrk ’c (pwqI)nSt (hovq)
www.Gursevak.com 429 q`qkrw
ho irhw hY, mr ky BI nrk ’c(pwqI) nSt huMdw hY[ vw (so) aus dw(suAwnu) ku`qy jnm
rUpI nrk ’c(pwqI) pYxw(hovq) huMdw hY[ XQw:- bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib
gly]) aUcw cVY; su pvY pieAwlw] Drin pVY; iqsu.lgY n kwlw]) AhMkwir muey.sy
ivgqI gey; mir jnmih iPir Awvih] 9]) AhMkwrIAw no duK BuK hY; hQu
qfih.Gir Gir mMgwie]) jo grbY so pcsI ipAwry; jip nwnk Bgiq smwhw]
jo jwnY; mY jobnvMqu] so hovq; ibstw kw jMqu] vwihgurU jI dy b^Sy husn dw
hMkwr krky, jo ieh (jwnY) jwxy, ik mY(jobnvMqu) juAwnI husn vwlw, AiqAMq hI
suMdr hW, myry jYsw j`g ’qy sohxw n jMimAw hY qy n hI jMmygw[ XQw:- rUpvMqu hoie;
nwhI mohY]) hau sUrw.prDwnu hau; ko nwhI muJih smwnI] 2] jobnvMq Acwr kulInw;
mn mih hoie gumwnI] (so) auh gurU jI qoN bymuK, (ibstw) gMdgI (kw) dw(jMqu) kIVw,
(hovq) ho jWdw hY, Bwv suMdrqw dw gumwn krny krky, suMdrqw nst iBRst ho jWdI
hY[ pUry gurU jI dI ikRpw qoN ibnw pqw nhIN ik dwsn dws nUM suMdr srUp ipAwry
vwihgurU jI ny b^iSAw hY[ hMkwr krky jL bL irhw hY[ pr Gr ivkwrI ho ky eyfz
Awid rogW dy vsIkwr ho ky, qVP 2 ky mrdw hY[ XQw:- Aiq sMudr.kulIn cqur;
muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih nwnkw; ijh pRIiq nhI.BgvMq]
Awps kau; krmvMqu khwvY] jnim mrY; bhu join BRmwvY] vwihgurU jI dy
praupkwrW nUM Bu`lx vwlw ingurw AikRqGx hMkwrI.hMkwr krky, jy(Awps) Awpxy
Awp(kau) nUM, (krmvMqu) BwgW vwlw khwvY, ik mYN Awpxy BwgW dw &L ivSy mOz Bog
irhw hW, gurU syvw ismrn bMdgI praupkwr n kry, qy Awpxy sbMDIAW nUM khy, “qusIN
myry Bwg Kw rhy hoN[ ”qW bwr 2(jnim) jMm ky(mrY) mrdw hY, (bhu) bhuq join ’c,
(BRmwvY) BRmdw iPrdw hY[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw
dyis lMmY]
Dn BUim kw; jo krY gumwnu] so mUrKu; AMDw AigAwnu]) koeI khY; mY Dnih
pswrw] Anuswr vwihgurU jI dy b^Sy Dn(BUim) DrqI(kw) dw, jo AikRqGx (gumwnu)
hMkwr(krY) krdw hY[ (so) auh mUrKu, ismrn praupkwr gursyvw gursbd vwihgurU jI
dI pRwpqI dy(AigAwnu) (A+igAwnu) igAwnu qoN(A) rihq, AMDw hY[ XQw:-
mwieAwDwrI; Aiq AMn@w bolw] sbdu n suxeI; bhu rol Gcolw]) igAwn hIxM,
AigAwn pUjw] AMD vrqwvw, Bwau dUjw]) mn qn Dn BUim kw Twkuru; hau ies kw
iehu myrw] Brm moh kCu sUJis nwhI; ieh pYKr pey pYrw] 2]) (buJY.polw) BUmIAw;

www.Gursevak.com 430 q`qkrw


BUim aUpir inq luJY] Coif clY iqRsnw nhI buJY] 2]) myrI myrI kYrau krqy;
durjoDn sy BweI] bwrh jojn.CqRü clY Qw; dyhI.igrJ n KweI] 2]
kir ikrpw; ijs kY ihrdY grIbI bswvY] nwnk eIhw mukqu; AwgY suKu pwvY]
1] DMn 2 sRI gurU nwnk dyv gursbd rUp siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:-
rwj husn Dn BUm dw hMkwr myt ky, siqgurU swihb jI ikrpw(kir) krky, ijs
Awpxy ipAwry gursyvk jI(kY) dy ihrdY’c, grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu
CwrI] Anuswr sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn grIbI(bswvY) vsw idMdy
hn, auh (eIhw) ies lok’c, mhW pwpW AOguxW ivkwrW qoN(mukqu) Cu`tkwr, vwihgurU
jI dy(AwgY) snmuK, AMimRq bRhmwnMd rs dw sdw suKu(pwvY) pwauNdw hY[] 1] DMn
vwihgurU Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk swihb mh`ly pMMjvyN jI dI, ies
prmpiv`qR prmpUjnIk au~cI hMU au~cI AvsQw’c ivsmwd lIxqw hY:- pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux
pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] Awp AiqAMq hI grIbI kmw ky,
sMswr nUM gurbwxI b^S ky, sB nUM sdw leI grIbI b^SI hY[ XQw:- hm grIb
mskIn.pRB qyry; hir rwKu rwKu vf vfw hy]) bRhmigAwnI.sgl kI rInw] Awqm
rsu; bRhmigAwnI cInw]) swD kI soBw; Aiq mskInI] sMq vfweI; hir jsu
cInI]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI. praupkwr aumwhw]) imit
gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn]) moih grIb kau; lyhu rlwie]
nwnk; Awie pey srxwie]) Apuny Twkur kI; hau cyrI] crn ghy.jgjIvn pRB
ky; haumY mwir inbyrI]
DnvMqw hoie kir; grbwvY] iqRx smwin; kCu sMig n jwvY] siqgurU swihbwn
jI dy b^Sy Dn nUM pRwpq krky, (DnvMqw) Dn vwlw hoie kir ky, AikRqGx ho
ky(grbwvY) hMkwr kry[ ie`k(iqRx) k`K dy(smwin) brwbr, mrn qoN(kCu) ku`J BI,
sMig (n) nhIN(jwvY) jwvygw, pr Dn leI kIqy zor zulm mhW pwp sB nwl jWdy
hn[ XQw:- kbIr.kaufI kaufI joir kY; jory lwK kroir] clqI bwr.n kCu
imilE; leI lMgotI qoir]) sMig n cwlis; qyrY Dnw] qUM ikAw lptwvih; mUrK
mnw]) pRwn gey; khu kW kI mwieAw]) nWgy Awvnu.nWgy jwnw] koie n rih hY;
www.Gursevak.com 431 q`qkrw
rwjw rwnw]) kbIr iehu qnu jwiegw; skhu q.lyhu bhoir] nWgy pwvhu qy gey; ijn
ky lwK kroir] 27]) mwieAw sMic.rwjy AhMkwrI] mwieAw.swiQ n clY; ipAwrI]
mwieAw mmqw hY; bhu rMgI] ibnu nwvY; ko swiQ n sMgI] 2]) mÚ 5] mwieAw.
swiQ n cleI; ikAw lptwvih AMD] gur ky crx iDAwie qU; qUtih mwieAw bMD]
2]
bhu lskr mwnuK aUpir; kry Aws] pl BIqir; qw kw hoie ibnws]) iknhI
kihAw bwh bhu BweI] Anuswr siqgurU swihbwn jI dIAW b^SIAW (bhu)
bhuqIAW(lskr) &OjW aUpir, mwnuK JU`TI Aws kry, Bwv &OjW dw gumwn krky zor
zulm kry, (qw) iqs hMkwrI(kw) dw, pl(BIqir) iv`c Bwv Aks mwqR(ibnws)
nws hoie jWdw hY[ XQw:- myrI myrI kYrau krqy; durjoDn sy BweI] bwrh jojn
CqRü clY Qw; dyhI. igrJ n KweI] 2] srb suoien kI lµkw hoqI; rwvn sy
AiDkweI] khw BieE dir bWDy hwQI; iKn mih BeI prweI]) mwqy mqMg.jry jr
sMg; AnUp auqMg.surMg svwry] kot qurMg.kurMg sy kUdq; paun ky gaun kau.jwq
invwry] BwrI Bujwn ky BUp BlI ibiD; inAwvq sIs.n jwq ibcwry] eyqy Bey.qo
khw Bey BUpq; AMq kO.nWgy hI pwie pDwry]
sB qy; Awp jwnY blvMqu] iKn mih; hoie jwie BsmMqu] siqgurU swihbwn jI
qoN bl pRwpq krky, hau sUrw.prDwnu hau; ko nwhI muJih smwnI] Anuswr jy Awpxy
Awp nUM sB qy(blvMqu) bl vwlw, blI(jwnY) jwxy, Bwv Awpxy bl dw gumwn krky,
inrdoS jIAW nUM du`K dyvy, khy jly hrnwKS Qly hrnwKS mYN r`b hW myrw hI jwp
kro, qW iKn(mih) ’c hI, (BsmMqu) suAwh hoie(jwie) jWdw hY[ XQw:- kInI
riKAw.Bgq pRihlwdY; hrnwKs nKih ibdwry]) jy ko; bhuqu kry AhMkwru] Ehu iKn
mih rulqw; KwkU nwil] 3]) bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib gly]
iksY n bdY; Awip AhMkwrI] Drmrwie; iqsu kry KuAwrI] ijhVw ingurw
swkq bdmwS bMdw Awip AhMkwrI ho ky, pulIs bzurg pUrn siqgurU.swDU sMq iksY
nUM BI n(bdY) igxy, Bwv iksy dI BI pRvwh n kry, hMkwr ’c AMn@w ho ky, fwky zor
zulm kql kry, hMkwr ’c pUry gurU dw hukm n mMny, Drmrwie s^q szw dy ky,
iqsu dI(KuAwrI) im`tI plIq(kry) krdw hY[ XQw:- kir AhMkwru; hoie vrqih
AMD] jm kI jyvVI; qU AwgY bMD] 1]

www.Gursevak.com 432 q`qkrw


gur pRswid; jw kw imtY AiBmwnu] so jnu nwnk; drgh prvwnu] 2]
gursbd Akwl srUp siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- ijsu gur
pRswid; qUtY hau rogu] Anuswr(gur) prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dI, (gur)
pRkwS hI pRkwS hI pRkwS ivAwpk BrpUr(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (jw) ijs
gursyvk jI(kw) dw, qn mn jobn iv`idAw Dn bl &OjW Awid sB qr@W
dw(AiBmwnu) hMkwr(imtY) imt jWdw hY, (so) auh (jnu) ipAwry gurmuiK Bgq jI,
(drgh) koit bRhmMf dI rcnw, siqsMgqjI, s`cKMf’c, (prvwnu) kbUl mnzUr
hn] 2] XQw:- drgh mwxu pwvih, piq isau jwvih; AwgY.dUKu n lwgY]) pey
kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI]) ijQY Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY
muih ifTY.sB pwpI qirAw]
koit krm krY; hau Dwry] sRmu pwvY; sgly ibrQwry] b`cy pwlx, praupkwr
dy(koit) Axigxq(krm) kMm krY, aun@W dI(hau) hMgqw(Dwry) kry[ hau krny
krky(sRmu) Qkwvt (pwvY) pwauNdw hY, (sgly) swry hI(ibrQwry) ibrQy jWdy hn[
ijvyN Awpxy kIqy krmW dI hMgqw krky bwr 2 suxwauNdw hY, aus dw &L hMgqw dw
AiBAws, Qkwvt imldw hY, ijs krky mMjy’qy pY jWdw hY[ Awpxy kMmW nUM jnwauxy
krky klyS BI ho jWdw hY[ hryk pRymI ien@W do qukW dw Su`D aucwrn pkwvy, ArQ
cyqy krky, G`t qoN G`t l`K vwrI AiBAws kry[ siqgurU swihb jI dI ikRpw
duAwrw, hMgqw Qkwvt rog qoN bcy[
Aink qpisAw; kry AhMkwr] nrk surg; iPir iPir Avqwr]) inmK
inmK kir; srIru ktwvY] qau BI; haumY mYlu.n jwvY]) srIru ktwie; homY kir
rwqI] vrq nym krY.bhu BwqI] Anuswr (Aink) Anyk pRkwr dI, kTn qoN kTn
qpisAw krky, jy aus dw AhMkwr kry, ik mYN bVI hI kTn qp`isAw kIqI hY[ SuB
bcn bolx dI bjwey, srwp dy ky swVdw rhy[ qW auh nrk surg ’c, (iPir)
muV(iPir) muV, (Avqwr) jnm Dwrygw, Bwv haumY kriqAw; nh suKu hoie]) haumY
dIrG rogu hY;) vwid AhMkwir; nwhI pRB mylw]) AhM AhM AhY Avr; mUV mUV mUV
bvreI] Anuswr ingurw AhMkwr krky, mnmuiK kmlw; rgVY luJY]) mJ Bir; duK
bduK] jUnW vYr ivkwr ’c, du`K hI du`K Bogdw hY[ srIr ’c hMkwr dy Anyk
jrwsIm, ibmwrIAW kRoD ivkwr, vwihgurU jI dy ivCoVy dw kwrx bxdy hn[ ijs kI
bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu]
www.Gursevak.com 433 q`qkrw
nwnk swihbu; sdw dieAwlu] 2] Anuswr sB ku`J gurU jI nUM Arp ky, gurU jI dI
ikRpw dw pwqr bxy[ gurpRswid haumY iqAwgy, myhrvwn dieAwl ikRpwl, mY kwmix;
myrw kMqu krqwru] ipAwry kMq vwihgurU jI nUM pwvy[ XQw:- haumY Koie; kry sIgwru]
qau kwmix; syjY rvY Bqwru]
Aink jqn kir; Awqm nhI dRvY] hir drgh; khu kYsy gvY] sRIr nUM r`qI 2
k`t ky hvn krn, vrq r`Kx, kTn qp`isAw krn, sRIr dI Doqw mWjI krn
dy(Aink) Anyk jqn krny(kir) krky, (Awqm) mn, nhI(dRvY) FLdw Bwv iKmw
sihj inmRqw gRIbI sMqoK inrivkwrqw inrvYr pRym guxW sihq, muslmwxu mom idil
hovY] vWg mom nhIN huMdw[ (hir) vwihgurU jI dI(drgh) koit bRhmMf dI rcnw,
s`cKMf siqsMgqjI, inrgun bRhm jI ’c, (khu) d`so(kYsy) ikvyN(gvY) phuMcxw
hovygw?Bwv AMdr bwhr AnMq pRkwS hI pRkwS srUp pUrn bRhm jI ’c, mn bwxI
sRIr krky lIxqw ikvyN hovygI?
Awps kau; jo Blw khwvY] iqsih BlweI; inkit n AwvY] (jo) ijhVw
BgqhIx ^udgrz vifAweI dw Bu`Kw, AwpxI vifAweI Awp krky, hornW qoN krw
ky(Awps) Awpxy Awp(kau) nUM(Blw) nyk swaU (khwvY) khwauNdw hY, (iqsih) iqs
dy(BlweI) nykI (inkit) nyVy(n) nhIN(AwvY) AwauNdI, ikauN jo, AwpxI vifAweI
krn nwl, nykI krn dI ie`Cw ^qm ho jWdI hY[ v`fw khwaux vwly nUM vifAweI hI
Kw jWdI hY[ XQw:- jy ko vfw khwie; vfweI KwvY]) motw nwau DrweIAY; gil
Aaugx Bwrw] ies doS dI inivrqI leI gurU mrXwdw Anuswr Awpxy Awp nUM, dwsn
dws ZRIb kUkr ie`k bcn bolxw, jy ko jIau khY En@w kau; jm kI qlb n hoeI])
koml bwxI; sB kau sMqoKY] Anuswr dUjy nUM siqkwr nwl jI bhu vcn ^Ub im`Tw
ipAwrw jI jI bolxw, ipAwry pRIqm vwihgurU jI dI pRwpqI hY[ XQw:- shij sMqoiK
sIgwrIAw; imTw bolxI] ipru rIswlU qw imlY; jw gur kw sbdu suxI]) bilhwrI
iqnHW guris`KW; gurmiq bol boldy imTw]) gurmuiK sdw sohwgxI; ipru rwiKAw aur
Dwir] imTw bolih iniv clih; syjY rvY Bqwru] soBwvMqI sohwgxI; ijn gur kw hyqu
Apwru]
pRym ibnY:- ingurw corI mwVy krm krky, Awpxy AOgux lukox leI AwpxI is&q
Awp krdw hY[ ieh bhuq v`fw doS hY[ ies doS dI inivrqI leI, gurU vwlw bx ky,
hyTlIAW qukW dw G`t qoN G`t l`K vwrI AiBAws krky, AwpxI vifAweI krn dI
bjwey, gurU pRmysr jI dI vifAweI krny krky AsMK puMn suK &L hn[ XQw:- quDu
www.Gursevak.com 434 q`qkrw
AwgY Ardwis hmwrI; jIau ipMfu sBu qyrw] khu nwnk.sB qyrI vifAweI; koeI.nwau n
jwxY myrw]) nwnk.dunIAw kIAW vifAweIAW; AgI syqI jwil] eynI jlIeIN. nwmu
ivswirAw; iek.n clIAw nwil]) dunIAw kIAw vifAweIAw; kvnY Awvih kwim]
mwieAw kw rMgu sBu iPkw; jwqo ibnis indwin] jw kY ihrdY hir vsY; so pUrw
prDwnu]) lokn kIAw vifAweIAw; bYsMqir pwgau] ijau imlY ipAwrw Awpnw; qy
bol krwgau]
srb kI ryn; jw kw mnu hoie] khu nwnk; qw kI inrml soie] 3]) Anq klw
hoie; Twkuru ciVAw] siqgurU nwnk dyv, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI gRIbI dw aupdyS (khu) &umwaNudy hn:- AnMq SuB kwrj krky, AwpxI
vifAweI hMgqw dy iqAwgI, gurU pRym ’c FLy mn vwly, (jw) ijs pRymI gursyvk jI kw
mnu, gur pRswid(srb) swirAW(kI) dI(ryn) crn-DUV hoie jWdw hY, (qw) iqs(kI)
dI(soie) soBw, (inrml) au~jl sy au~jl AiqAMq hI au~jl ho jWdI hY] 3] XQw:-
jb iehu; hUAw sgl kI rInw] qw qy rmeIAw; Git Git cInw]) jw kw mnu; hoie
sgl kI rInw] hir hir nwmu; iqin Git Git cInw]) srb kI ryx; hovIjY] Awpu
imtwie; imlIjY]
jb lgu jwnY; muJ qy kCu hoie] qb ies kau; suKu nwhI koie] ingurw hMkwrI
jIv hMgqw krky, (jb) jdoN(lgu) q`k, ieh(jwnY) jwxdw hY, ik jo kCu BI hoie irhw
hY, Ehu muJ qy hI ho irhw hY, Bwv vwihgurU jI nUM Bu`l ky, Awpxy Awp nUM krqw Qwpdw
hY, (qb) qdoN q`k ies(kau) nUM koie BI suKu nwhI hY, ikauN jo, hrnwKS vWg Awpxy
Awp nUM Qwp ky kihMdw hY, “jly hrxwKS Qly hrxwKS, mYN r`b hW myrw hI jwp
iDAwn kro[ ”XQw:- myro eI DÎwn.Dro ins bwsur; BUl kY.Aaur ko nwmu n lIjY]
dIny ko nwmu sunY.Bij rwqih; lIny ibnw.nih nYku pRsIjY] hMkwr nwl bkdw hY, “mYN
jwno mwr idAWgw!”Awid[ XQw:- mhw bicqR suMdr AwKwVy; rx mih ijqy pvwVy]
hau mwrau.hau bMDau Cofau; muK qy eyv bbwVy]) hau bMDau; hau swDau bYru] hmrI
BUim; kauxu GwlY pYru]
jb ieh jwnY; mY ikCu krqw] qb lgu; grB join mih iPrqw] krqw hoie
jnwvY] Anuswr Awpxy Awp nUM r`b jxwauNidAW, (jb) jdoN ieh(jwnY) jwxdw hY, ik
mY (krqw) r`b sB ikCu hW, Bwv jo ku`J BI krdw hY, Awpxy Awp nUM r`b mMn ky,
hMgqw sihq hI krdw hY[ (qb) qdoN(lgu) q`k, ieh mwqw jI dy(grB) pyt ’c, muKu
www.Gursevak.com 435 q`qkrw
qlY pYr aupry; vsMdo kuhQVY Qwie] Anuswr pu`Tw lmkidAW(join) jUnW(mih) ’c
(iPrqw) iPrdw, mJ Bir duK bduK] Anuswr du`K hI duK Bogdw hY[ XQw:- kbhU
kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]) keI jnm; Bey kIt
pqMgw] keI jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm;
hYvr ibRK joieE]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]
jb DwrY; koaU bYrI mIqu] qb lgu; inhclu nwhI cIqu]) AhM AhM AhY Avr;
mUV mUV mUV bvreI] Anuswr mUrK kmLw hMkwrI(jb) jdoN Awpxy idl ’c, (koaU)
iksy nUM bYrI, iksy nUM(mIqu) im`qR (DwrY) Dwrdw hY, jy im`qR zulm kql kry qW BI
aus dw p`K krdw hY[ vYrI nwl vYr icqv ky, aus nUM burw kihMdw hY[ Awpxy
idl’c, aus nUM mwrn dI icqvxI krdw hY, sRIr krky BI mwrdw mrwauNdw hY,
(qb) qdoN(lgu) q`k, ies dw cIqu(inhclu) Ac`l nwhI hY[ vw(inhclu) Ac`l
bRhm jI dy cIqu ’c, nwhI vsdw[ vw qb lgu inhclu bRhm jI, ies dy cIqu ’c,
nwhI hn[ XQw:- AMdru KwlI.pRym ibnu; Fih FyrI.qnu Cwru]
pRym’c lIx singD SuB is`iKAw:- inrvYr siqgurU swihbwn jI dI ShIdI
jp 2 ky, iDAwn DwridAW inmK 2 nmskwridAW, bYrI im`qR suBwA iqAwg ky,
gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI nwl juVnw joVnw hY[ gurbwxI pV@y vIcwry,
pRYktIkl rUp dyvy[ ies leI ien@W qukW dw G`t qoN G`t, l`K vwrI AiBAws kry[
DMn bwby GneIey jI ny, vYrI im`qR suBwA iqAwg ky, siqgurU swihb jI dIAW l`KW
^uSIAW pRwpq kIqIAW[
jb lgu; moh mgn sMig mwie] qb lgu; Drmrwie dyie sjwie]) moh mgn
mih; rihAw ibAwpy] Aiq iqRsnw; kbhU nhI DRwpy]) plic plic sglI mueI;
JUTY DMDY mohu] iek su hir ky nwm ibnu; AgY leIAih Koih]) mwieAw moih; kVy
kiV picAw] ibnu nwvY; BRim BRim BRim KipAw] 1]) Anuswr iqRSnw moh suAwd
krky (jb) jdoN(lgu) q`k, ieh ingurw jIv, mwieAw mmqw hY bhu rMgI] Anuswr
bhu rMgI(mwie) mwieAw moh sMig (mgn) msq, lIx ho irhw hY, (qb) qdoN(lgu)
q`k, Drmrwie jI s^q sjwie(dyie) idMdy hn[ XQw:- pwpI krm kmwvdy; krdy
hwey hwie] nwnk.ijau mQin mwDwxIAw; iqau mQy DRmrwie] 9]) pauVI 5] lY
Pwhy.rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I
dyin.ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu
www.Gursevak.com 436 q`qkrw
Prysqw; iql pIVy GwxI]) mwieAw rMg ibrMg.krq BRm; moh kY kUip.gubwir pirE
hY] eyqw gbu, Akwis n mwvq; ibstw Asœ ik®im audru BirE hY]
pRB ikrpw qy; bMDn qUtY] gur pRswid; nwnk.hau CUtY] 4] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU nwnk dyv siqgurU mh`lw 5 jI &urmw rhy hn:- (gur) siqgurU
vwihgurU swihb jI dI, (gur) pRkwS hI pRkwS ivAwpk BrpUr Anq klwvwn SuB
s`cI ivsmwd(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (hau) hMgqw(CUtY) Cu`t jWdI hY[ hMgqw
Cu`txy krky(pRB) vwihgurU siqgurU swihb jI dI ikrpw(qy) qoN, Awpxy Awp nUM krqw
mMnx, jUnW’c pYx, idl’c vYrI im`qR Dwrn, mwieAw’c msq hox, Drmrwie dI
szw dy bMDn(qUtY) qu`t jWdy hn] 4] XQw:- pRBu ikrpw qy; bMDn CutY] qau ikrpw
qy; haumY qutY]
shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY] Aink
Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY]
supn mnorQ; ibRQy sB kwjY] nwm rMig; srb suKu hoie] bfBwgI; iksY prwpiq
hoie] krn krwvn; Awpy Awip] sdw sdw; nwnk hir jwip] 5] shs Kty; lK
kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY]) BUilE mnu; mwieAw
aurJwieE] jo jo krm kIE lwlc lig; iqh iqh Awpu bMDwieE]) mwieAw
ibAwpq; bhu prkwrI]) so sMcY; jo hoCI bwq] mwieAw moihAw; tyFau jwq]
Anuswr mwieAw moihAw lwlcI swkq, (shs) hzwrW l`KW rupey lwl pdwrQ(Kty)
K`tdw hY[ (lK) l`KW hzwrW(kau) nUM pRwpq krn leI, auiT ky(DwvY) dOVdw hY[
fwky kql krdw hY, dUijAW dySW’qy hmly krdw hY[ byAMq jIAW nUM mwrdw d`uK
idMdw hY, smuMdRW phwVW AkwS pqwl dySW pRdySW ’c mwieAw Kojdw hY[ pwpw bwJhu
hovY nwhI; muieAw.swiQ n jweI] Anuswr jIAW dy gL v`F ky, mwieAw hoeI
nwgnI; jgiq rhI lptwie] Anuswr BwvyN mwieAw nwgxI nUM, (pwCY) ip`Cy(pwvY)
pwauNdw Bwv jm@W krdw hY, iPr BI(iqRpiq) r`j(n) nhIN(AwvY) AwauNdw, ikauN jo
ku`qy dy hLkx vWg, loB dI lihr’c hLikAw hY[ XQw:- loB lhir sBu suAwnu
hlku hY; hlikE sBih ibgwry]) ilµau ilµau krq; iPrY sBu logu] qw kwrix;
ibAwpY bhu sogu]) mwieAw.mnhu n vIsrY; mWgY dMmw dMm] so pRBu.iciq n AwveI;
nwnk.nhI krMim]) koit jory lwK k®ory; mnu n hory] prY prY hI kau; luJI hy])
BuiKAw.BuK n auqrI; jy bMnw purIAw Bwr]
www.Gursevak.com 437 q`qkrw
Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] mwieAw joV ky, AMn@w
ho ky (ibiKAw) iviSAW(ky) dy(Aink) AnykW Bog(krY) krdw hY, (iqRpqwvY)
rj`dw(nh) nhIN ivkwrW ’c, Kip Kip ky AMn@w ho ky, (mrY) mr jWdw hY[ XQw:- vfy
vfy rwjn Aru BUmn; qw kI. iqRsn n bUJI] lpit rhy mwieAw rMg mwqy; locn.kCU n
sUJI] 1] ibiKAw mih; iknhI. iqRpiq n pweI] ijau pwvku eIDin nhI DRwpY; ibnu
hir.khw AGweI] rhwau] idnu idnu krq Bojn bhu ibMjn; qw kI.imtY n BUKw] audmu
krY suAwn kI inAweI; cwry kuMtw GoKw] 2] kwmvMq kwmI bhu nwrI; pr igRh.joh n
cUkY] idn pRiq krY.krY pCuqwpY; sog loB mih sUkY] 3] hir hir nwmu.Apwr Amolw;
AMimRqu eyku inDwnw] sUKu shju Awnµdu sMqn kY; nwnk gur qy jwnw]) kyqy; Kip qutih
vykwr]
ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB kwjY]) jo qU dyih.qhI iehu
iqRpqY; Awn n kqhU Dwvau]) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq AGwie
jIau] Anuswr ijs nUM siqgurU swihb jI sMqoK b^Sx, auh gurmuiK ipAwry jI hI
r`jdy hn[ sq sMqoKI; siqguru pUrw] siqgurU swihb jI dy b^Sy srb ivAwpI
ivsmwd pUrn sMqoK qoN ibnw, ieMidRAW dy BogW, mwieAw pdwrQ vifAweI krky.ijauN
ky(koaU) koeI BI, (rwjY) r`jdw nhI[ XQw:- rij n koeI jIivAw; phuic n cilAw
koie] igAwnI jIvY sdw sdw; surqI hI piq hoie] srPY srPY sdw sdw; eyvY geI
ivhwie] nwnk iks no AwKIAY; ivxu puiCAw hI lY jwie] 31]) AKI.vyiK n rjIAw;
bhu rMg qmwsy[ ausqiq inµdw kMin suix; rovix qY hwsy[ swdI.jIB n rjIAw; kir
Bog iblwsy[ nk n rjw.vwsu lY; durgMD suvwsy[ rij.n koeI jIivAw; kUVy Brvwsy[
pIr murIdW iprhVI; scI rhrwsy] ijvyN supn AvsQw dy(kwjY) kMm(mnorQ) kwmnwvW
sMklp ivklp sB, (ibRQy) inkMmy huMdy hn[ XQw:- ijau supnY; hoie bYsq rwjw] nyqR
pswrY; qw inrwrQ kwjw]) ibiKAw kY Din; sdw duKu hoie] nw swiQ jwie; n
prwpiq hoie] Anuswr rwj Bwg ieMidRAW dy suK pRwpq nhIN huMdy, nw hI nwl jWdy
hn, supny vWg hn[ sRIr nUM rogI sogI duKI krky mwr ky, jmW jUnW dy v`s pwauNdy
hn[ gur syvw pRymw-BgqI nwm ismrn praupkwr kIqy ibnw, rwj Bwg ivSy rsnw dy
suAwd sB ibArQ hn[ XQw:- rwjy ieMdR smsir.igRh Awsn; ibnu hir Bgiq.khhu
ikh lyKY]) goibd Bjn ibnu; ibRQy sB kwm] ijau ikrpn ky; inrwrQ dwm]
ijvyN 2 ien@W’c l`gdw hY, iqvyN 2 Bu`K vDdI hI vDdI jWdI hY, kyqy; Kip qutih
vykwr] Anuswr Kp 2 ky tu`t jWdw hY[
www.Gursevak.com 438 q`qkrw
53. {ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] swKI:- rwjn ky rwjw mhwrwjn ky
mhwrwjw; vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy pws, sRI AnMdpur swihb jI ivKy, ie`k
plwlI pKMfI phuMicAw[ cwA nwl n`cy qy khy, “mYnUM ipAwry Alwh pwk ^udwjI dy
suMdr jlwl pRkwS dy drSn huMdy hn, ies leI mYnUM jlwlI pIr kho[ ”vwihgurU
gurU pRmysr jI suMdr dIvwn’c drSn b^S rhy hn[ siqsMgqjI pMj ipAwry cwr
swihbzwdy jI, bwbw AwlmisMG bwbw audyisMG swihb jI v`fy XoDy mhwn blkwrI
praupkwrI DIrjDwrI, prmpUjnIk mwqw gujr kOr jI Awid bRhmigAwn nMU pRwpq
mweIAW drSn krky inhwl ho rhy hn[ bwby AwlmisMG swihb jI ny cojI pRIqm
jI nUM pu`iCAw, “hy myrw.AMqrjwmI hir rwieAw] jI !kI ieh shI jlwlI pIr
hY?”“nhIN BweI!ieh plwlI hY[ sloqR nwl ies dw v`fw Bwrw p`gV lwh idau[
”p`gV nUM sloqr lwauNidAW hI Cnx 2 krdIAW mohrW if`gIAW[ J`t p`t rox l`g
igAw[ vwihgurU jI ny pu`iCAw, “BweI s`c bol, jlwlI pIr qW roNdy nhIN[
”“mhwrwj jI!myrI ie`Cw sI ik iekwnvyN qoN sO mohr ho jwvy[ ”ieh kOqk dyK ky,
swry h`sx l`gy[ imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl
kau; dyie dwnu] pUrn myhrvwn swihb jI ny nON mohrW b^S idqIAW[ s`cy swihb
jI ny &urmwieAw, “mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie] ies kI syvw jo
kry; iqs hI kau iPir Kwie]) pwpw bwJhu.hovY nwhI; muieAw.swiQ n jweI] ieh
&kIr bx ky BI, mwieAw leI ro irhw hY[ sB qy vf smrQ gurdyv] jI shI s`cy
ieh Amolk bcn &urmw rhy hn:- ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy
sB kwjY]”}
nwm rMig; srb suKu hoie] bfBwgI; iksY prwpiq hoie] AiBmwn krky nrk
dw d`uK, Awpxy Awp nUM jobnvMq mMnx qoN ibstw dw ikRm bnx dw d`uK, BwgW vwlw
mMnx qoN jUnW ’c Brmx dw d`uK, Apxy Awp nUM blvMq mMnx qoN iKn ’c Bsm hox
dw d`uK, hMkwr krky gurU jI qoN bymuK hoxy krky, Drmrwjw jI dy kStW dy du`K, kIqy
krmW dI hMgqw krn qoN Qkwvt, mn n FLx qoN du`K vwihgurU jI dI drgh dI
pRwpqI n hox dw du`K, Awpxy Awp nUM krqw mMnx dw du`K, duSmx im`qR dI idRVqw qoN
ic`q clwiemwn rihx dw du`K, mwieAw iviSAW dI pRwpqI qoN AiqRpqI qy iviSAW
’c Kp 2 ky mrn dy du`K Aqy hMkwr krky gLx Awid smUh doSW du`KW dI inivrqI
leI &urmw rhy hn:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy b^Sy gurbwxI
www.Gursevak.com 439 q`qkrw
inrMkwr Ajpw jwp vwihgurU nwm jI dy(rMig) pRym, AnMd dw rMig cV@n qoN, pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] dy(srb) swry suKu
pRwpq(hoie) huMdy hn[ suKI bsY mskInIAw; Awpu invwir qly]) lwl rMgu iqs kau
lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.kdy n hoveI; nh lwgY dwgw] Anuswr nwm rMig.srb
suKu hoie] dI bfBwgI AvsQw, iksY ivrly 2 bfBwgI gurmuiK snmuK gursyvk jI
nUM hI, prwpiq(hoie) huMdI hY, ijn@W duAwrw, bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib gly]
doS dI inivrqI hox qoN koit jIA qrdy hn[ XQw:- gurmuiK koit auDwrdw BweI;
dy nwvY eyk kxI]) cIiq AwvY; qW mhw Anµd] cIiq AwvY; qW siB duK BMj]
krn krwvn; Awpy Awip] sdw sdw; nwnk hir jwip] 5] koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] pMjvyN gurU nwnk dyv jI, Awpxy mn nUM
aupdySdy hn:- hy mn!suKI bsY mskInIAw; Awpu invwir qly] Anuswr mskInIAw
suKI jIvn b^Sx vwly, (hir) vwihgurU jI dw mn bwxI sRIr krky, sdw sdw jwip
kr[ ijhVy ik, puiC n swjy, puiC n Fwhy; puiC n dyvY lyie] AwpxI kudriq.Awpy
jwxY; Awpy krxu kryie]) byvjIr bfy DIr, Drm AMg.AlK Agm; Kylu
kIAw.AwpxY auCwih jIau] Anuswr Awpxy inrgun pRkwS srUp duAwrw, AsMK
bRhmMfW nUM(krn) rcx Aqy ien@W’c vs ky, AwpxI joiq nwl, sB jIAW AnMq
sUrjW cMdRimAW qwry mMflW DrqIAW dI hrkq(krwvn) krwaux vwly Awpy Awip
hI, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] vwihgurU jI hn[
vw siqgurU(nwnk) mhlw pMjvW jI, sdw sdw; nwnk hir jwip] Anuswr
vwihgurU jI nMU Awpxy AMdr bwhr jwp kridAW q`k ky &urmw rhy hn ik prm
pUjnIk ipAwry hir jI, sdw sdw Ajpw jwip srUp hn, Bwv rcnw dy rcnhwr
inrgun bRhm jI rcnw rcn qoN pihlW, Ajpw jp hYN]) AwpY jphu; Awpnw jwpu]
Anuswr Awpxw jwp lgwqwr Awp kr rhy sn[ ivsmwd vwihgurU jI ny jwp
duAwrw, rcnw pRgt kIqI hY, ies KMf bRhmMf dI rcnw’c, hux BrpUr ivAwpk ho
ky, Awpxy srgun srUp AsMK bRhmMf dI rcnw smyq, sdw Ajpw jwp kr rhy hn,
Bwv Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU jI, hr smyN sB dy AMdr bwhr sdw jwp
krdy rihMdy hn Bwv hux BI kr rhy hn] 5] XQw:- jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su
ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry])
ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr
www.Gursevak.com 440 q`qkrw
ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip]
Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1]
krn krwvn; krnYhwru] ies kY hwiQ; khw bIcwru]) krn kwrn; so pRBu
smrQu] sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd krqw purKu smrQ Ajpw jwp
vwihgurU inrgun bRhm jI, Awpxy inrgun srUp ’coN, swry jIAW AnMq sUrjW
cMdRimAW qwry mMflW DrqIAW AnMq bRhmMfW dw pswrw, Awpxw srgun srUp
pRgt(krnYhwru) krn vwly, ies ’c BrpUr Ajpw jwp vs ky, swrI rcnw jIAW
jMqW dI hrkq hux Awp hI krn krwvn vwly hn[ vw AYsy ivsmwd dwqy vwihgurU
siqgurU swihb jI Awpxy syvk ’qy b^iSS krn, syvk qoN AgWh b^iSS(krwvn)
krwaux vwly krnYhwru hn[ XQw:- khu nwnk.krxhwru hY Awpy; siqguir Brmu
cukwieAw] (bIcwru) inrnw krky dyK lvo, ies qu`C syvk(kY) dy hwiQ v`s, (khw)
kI hY?jo Awpxy Xqn nwl, AnMq bRhmMf dy mwlk jI nUM Awpxy v`s kr sky[
jYsI idRsit kry; qYsw hoie] Awpy Awip; Awip pRBu soie]) inrguxu srguxu;
Awpy soeI] Anuswr (pRBu) inrgun vwihgurU jI, Awpxy AnMq bRhmMf dy pswry
srgun srUp ’c vs ky, srgun smyq, hr smyN Awip hI AwpxI Ajpw jwp(soie)
soBw Awpy Awip kr rhy hn[ Bwv Anqklwvwn pUrn myhrvwn Ajpw jwp inrgun
srgun vwihgurU jI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp srUp hn,
inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin sglI mohI] dovyN iek`Ty hr smyN
Ajpw jwp kr rhy hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw
jwpu]) myry lwln kI soBw] sd nvqn; mn rMgI soBw]) srgun inrgun inrMkwr;
suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1]) Birpuir Dwir
rhI; soB jw kI]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY;
DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih;
ismrY sgl aupwrjnw] ismrih; KMf dIp siB loAw] ismrih; pwqwl purIAw scu
soAw] ismrih KwxI.ismrih bwxI; ismrih sgly hir jnw] 2]) cwiqRk mor
bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor] 2] jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu
hir.jwpq hY nhI hor]) Awpy Awip; Awip pRBu soie] bRhm srUp siqgurU swihb
jI, Ajpw jwp soBw vwlI, AwpxI jYsI pUrn Agm mhW ivsmwd pUrn
bRhm(idRsit) idRStI, Awpxy prm ipAwry syvk jI ’qy(kry) krdy hn[ pUrn
www.Gursevak.com 441 q`qkrw
Agm ivsmwd bRhmidRStI nUM pRwpq ho ky, gursyvk jI, qYsw pUrn bRhm srUp hI
hoie jWdy hn[ inrgun srgun dy jwp nUM q`k ky, Ajpw jwp’c lIx gursyvk jI
pUrn ivsmwdqweI’c lIx rihMdy hn, ijvyN vwihgurU mh`ly pihly jI ny, mh`ly dUjy
jI ’qy pUrn ivsmwd bRhm-idRStI pweI, ault ky EhI Anq klwvwn mhW ivsmwd
bRhm mh`lw pihlw jI srUp hI bx gey[ XQw:- idRsit qyrI suKu pweIAY; mn mwih
inDwnw] jw kau qum ikrpwl Bey; syvk sy prvwnw]) srb inDwn; jw kI idRstI
mwih]
jo ikCu kIno; su ApnY rMig] sB qy dUir; sBhU kY sMig] prmpUjnIk prm
ipAwry pRIqm Ajpw jwp Anq klwvwn vwihgurU jI ny, AnMq bRhmMf dw pswrw, jo
ikCu BI(kIno) kIqw hY, su ApnY sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd(rMig)
AnMd ’c kIqw hY[ sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]
Anuswr sBnI QWeI lbw lb BrpUr ivAwpk hox kwrn, (sBhU) swirAW
jIAW(kY) dy(sMig) nwl hn[ hMgqw mhW pwpW ivkwrW ’c K`cq sB jIAW(qy) qoN
dUir hn, ikauN jo pwp puMn ivkwr qoN inrlyp hn[ XQw:- sB qy nyrY; sBhU qy
dUir] nwnk.Awip Ailpqu; rihAw BrpUir]) pwp puMn kw; iesu. lypu n lwgY] Gt
Gt AMqir; sd hI jwgY]) nhI lypu iqsu; puMin pwip] nwnk kw pRBu; Awpy Awip]
bUJY dyKY; krY ibbyk]) AMqu n vyKix; suxix n AMqu]) srb nYn; Awip
pyKnhwrw]) sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir]) Aghu dyKY ipChu dyKY;
quJ qy khw CpwvY] Anuswr AnMq bRhmMf ’c ivAwpk vwihgurU jI sB nUM(dyKY) dyK
rhy hn[ ivAwpk AMqrjwmI sB dy idl dI(bUJY) bu`Jdy hn[ gurU Avqwr’c pRgt
ho ky, Awp hI bRhm jI dI(ibbyk) vIcwr(krY) krdy hn[
Awpih eyk; Awpih Anyk] {eyk, dy ArQ:- prmpUjnIk ie`k AdÍYq Ajpw
jwp srUp inrgun bRhm jI dy, prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI pUrn inrMkwrI siqgurU swihbwn jI dy ds Avqwr ie`k joiq hn[ Awp
hI AsMK bRhmMf dw pswrw, Awpxy ie`k Ajpw jwp inrgun srUp ’coN pswirAw hY[
AsMK cMd qwry mMfl, AsMK DrqIAW dw pswrw pswrn qoN pihlW BI ie`k hn, ies
pswry ’c sB sRIrW AkwrW dy AMdr, AsMK pRkwS nUro nUr joqI srUp, AKMf pRcMf
Ajpw jwp srUp hux pUrn bRhm jI ie`k hI hn[ AwpxI rcI rcnw nUM Awpxy ’c
lIn krn qoN BI, inrgun s`cy srb klw BrpUr BMnx GVn smR`Q ie`k Ajpw jwp
www.Gursevak.com 442 q`qkrw
srUp rihMdy hn[ sRb ivAwpI mhW ivsmwd v`fI vifAweI hY, Awpxy srUp ’coN
AnykW bRhmMf dI rcnw pRgt krky, Pyr BI ie`k dy ie`k hI Ajpw jwp srUp hn[
AsMK bRhmMf dw pswrw ijqnw ids irhw hY, ies dy krqw purKu pRkwSk pyRrk,
AwpxI Anq klw dy nwl, AnykW DrqIAW sUrjW cMdRimAW qwirAW mMflW, idsdy
Axidsdy v`fy qoN v`fy sUKm qoN sUKm sB AkwrW sRIrW nUM, ie`k s`cy Ajpw jwp srUp
vwihgurU jI, ApxI ivAwpk Anq klw nwl, Awpxy hukm ’c dOVw rhy hn[ ieh
swry hr smyN, hukm ’c b`Dy inXm b`D dOVI jw rhy hn[ AsMK jIAW nUM hr smyN
ieauN hrkq krw rhy hn, ijvyN ibjlI nwl qsvIrW n`cdIAW hn, AYfw v`fw Kyl
AYfy v`fy pswry dI sMBwl, jIAW dI auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp, ie`ko
ie`k Ajpw jwp srUp sdw ieko ie`k ie`k hI hn[ pUrw inAwau; kry krqwru]
Anuswr ie`k Ajpw jwp vwihgurU jI s`c Drm pUrw inAW BI kr rhy hn[
nmskwr}Awp jI(Awpih) Awp hI srgun srUp Anyk bRhmMf dw pswrw ho rhy
hn[ ies pswry ’c (Awpih) Awp hI eyk inrgun pRkwS srUp Ajpw jwp bRhm
jI, BrpUr ivAwpk pRkwSk inrlyp ho rhy hn, Bwv Anyk rUp Dwr ky, aun@W ’c
ivAwpk ie`k hI hn[ rcnw rcx qoN pihlW, rcnw dy huMidAW, rcnw nUM Awpxy ’c
lIx krn qoN, hr hwlq ’c ie`ko ie`k ie`k hI hn[ XQw:- eyko jip; eyko
swlwih] eyku ismir; eyko mn Awih] eyks ky; gun gwau Anµq] min qin jwip;
eyk BgvMq] eyko eyku; eyku hir Awip] pUrn pUir rihE pRBu ibAwip] Aink
ibsQwr; eyk qy Bey] eyku ArwiD; prwCq gey] mn qn AMqir; eyku pRBu rwqw]
gur pRswid; nwnk ieku jwqw] 8] 19]
mrY n ibnsY; AwvY n jwie] nwnk; sd hI rihAw smwie] 6] vwihgurU
siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- Akwl mUriq.vru pwieAw
AibnwsI; nw kdy mrY.n jwieAw] Anuswr vwihgurU jI(mrY) mrdy n hI(ibnsY)
nws huMdy hn, (AwvY) AwauNdy n hI (jwie) jWdy hn, ikauN jo sd hI, (smwie)
ivAwpk.ho(rihAw) rhy hn] 6] XQw:- sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid;
jw kw vf prqwpu]) AibnwsI pRiB Kylu rcwieAw; gurmuiK soJI hoeI] nwnk siB
jug Awpy vrqY; dUjw.Avru n koeI]) nwnk pRBu pwieAw mY swcw; nw kdy mrY.n
jweI]) AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn]) nw ikCu

www.Gursevak.com 443 q`qkrw


Awvq.nw ikCu jwvq; sBu Kylu kIE hir rwieE]) nw kCu Awiebo. nw kCu jwiebo;
rwm kI duhweI]
Awip aupdysY; smJY Awip] Awpy ricAw; sB kY swiQ] singD pRymIAW ny,
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]) mh`ly pMjvyN jI dy, sRb
ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd drSn krky pu`iCAw, “hy pwrbRhm; grIb
invwj] jI!jYsI Awp jI nUM bRhm jI dI pUrn ivsmwd swiKAwqqw hY, kI dwsn
dwsW nUM BI ho skdI hY?”“hW BweI!AsMK AnMq pRkwS nUr, srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] Ajpw jwp vwihgurU jI, sB(kY) dy swiQ, Awpy hI(ricAw) rcy
hoey, Ajpw jwp kr rhy hn[ XQw:- pyKY bolY suxY sBu Awip] sdw sMig; qw kau
mn jwip] sMq pRswid BieE prgwsu] pUir rhy eykY guxqwsu]) jil Qil mhIAil
pUirAw suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]) mrY n
ibnsY; AwvY n jwie] nwnk; sd hI rihAw smwie] 6] vwihgurU jI Awip hI,
SuB s`cw(aupdysY) aupdySdy hn[ sBnI QWeI; rivAw Awip] Anuswr pRymI is`K jI
dy ihrdy ’c vs ky, vwihgurU jI Awip hI, s`cy gurmuiK aupdyS nUM(smJY) smJdy
hn[ cqurweI isAwnp ihkmq h`ujq hukm CL &ryb krky, gurU aupdyS dw sunxw
smJxw mMnxw kmwauxw vswauxw nhIN ho skdw jI[
Awip kIno; Awpn ibsQwru] sBu kCu aus kw; Ehu krnYhwru] hy pRymI jno!gurU
jI dI prmpiv`qR s`cI s`ucI rsnw ’qy bYT ky aupdySn vwly, is`K jI dy ihrdy ’c
bYT ky smJx vwly, sBnw ’c ivAwpk vwihgurU jI ny, Awpxy inrgun srUp
duAwrw, (Awpn) Awpxw AnMq bRhmMf dw(ibsQwru) pswr, PYlwA, Awip hI(kIno)
kIqw hY[ ieh AnMq bRhmMf dw ivsQwr, Awp jI dy srgun srUp hn, ies leI
sBu kCu(aus) vwihgurU jI(kw) dw hI hY[ Ehu Awp hI ies ivsQwr dy(krnYhwru)
krn vwly krqw purKu jI hn[ XQw:- khu nwnk krxhwru hY Awpy; siqguir Brmu
cukwieAw]) krn krwvn; krnYhwru] nwnk krqy kw; nwih sumwru]
aus qy iBMn; khhu ikCu hoie] Qwn Qnµqir; eykY soie] hy pRymIE!Brpuir Dwir
rihAw inhkyvlu; gupqu pRgtu sB TweI hy] Anuswr vwihgurU jI sB QweIN BrpUr
hn, ies leI(aus) aun@W qy (iBMn) v`Krw, khhu ikCu hoie irhw hY?Bwv nhIN, ikauN
jo(eykY) inrguxu srguxu; Awpy soeI] ie`k vwihgurU jI, Qwn Qnµqir.riv rihAw;
pRBu myrw BrpUir] Anuswr hr(Qwn) QW(Qnµqir) QW ’c, Aiq suMdr; Apwr AnUp]
www.Gursevak.com 444 q`qkrw
Ajpw jwp(soie) soBw sihq, ivAwpk pRkwSk inrlyp hn[ jl Ql mwhy; Awpih
Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] Anuswr AwpxI soBw Awp kr rhy, dwsndws nUM
drsn b^S rhy hn[ “hy pRymI jno!gurU pRymw-BgqI sihq, inrgun srgun jI dI
eykqw dI swiKAwqqw dI AvsQw ’c, inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr
nmskwrW hI nmskwrW hr smyN &urdIAW hn[ AMdr bwhr gursbdW ArQW dy
suMdr drSn huMdy rihMdy hn[ siqgurU swihbwn jI dy srgun Avqwr, AnykW srUp
AMdr bwhr drSn b^Sdy rihMdy hn[ myry lwln kI soBw] sd nvqn; mn rMgI
soBw] Anuswr AnMq AsMK pRkwS srUp inrgun bRhm jI, Awpxy srgun srUp AsMK
bRhmMf sUrj cMd sB AkwrW smyq, Ajpw jwp soBw krdy idsdy hn[ ”XQw:-
srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir
jwip] 1]) Birpuir Dwir rhI; soB jw kI]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm
ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux
pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] ismrih; KMf dIp siB loAw]
ismrih; pwqwl purIAw scu soAw] ismrih KwxI.ismrih bwxI; ismrih sgly
hir jnw] 2]) cwiqRk mor bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor] 2] jo bolq
hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]
Apuny cilq; Awip krxYhwr] kauqk krY; rMg Awpwr]) Awpn cilqu; Awp
hI krY] Anuswr vwihgurU jI AnMq bRhmMf nUM rcx pRiqpwlx, lYA krn inrlyp
rihx dy, Apuny sRb ivAwpI mhW ivsmwd(cilq) kOqk, Awip hI(krxYhwr) krn
vwly hn[ auqpqI pwlxw lYAqw inrlypqw dy ivsmwd rMg dy, (Awpwr) pwrwvwr
qoN rihq, ivsmwd kauqk hux(krY) kr rhy hn[ ijvyN hux ikDry vrKw ho rhI hY,
ikDry A`g l`g ky Gr bwr jMgL sV@ rhy hn, ikDry Anyk jIA auqpq, mr rhy
hn, ieauN AsMK bRhmMf dI rcnw ’c, pwrwvwr qoN rihq ivsmwd rMg dy kOqk kr
rhy hn[ XQw:- nwnw rUp; nwnw jw ky rMg] nwnw ByK krih; iek rMg] nwnw
ibiD; kIno ibsQwru] pRBu AibnwsI eykMkwru] nwnw cilq kry; iKn mwih] pUir
rihE; pUrnu sB Twie] nwnw ibiD kir; bnq bnweI] ApnI kImiq; Awpy pweI]
sB Gt iqs ky; sB iqs ky Twau] jip jip jIvY; nwnk hir nwau] 4]) Epiq
prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih; Qwip
auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.
www.Gursevak.com 445 q`qkrw
kIm n phI] vw hux gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI &urmw rhy hn:- hy pRymI
jno!aupRokq auqpqI pwlxw lYAqw dy kOqk krnhwr vwihgurU jI, siqgurU swihb jI
dy srUp ’c pRgt ho ky, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, au~bldI
dyZ ’c bYTx, gurbwxI b^Sx, sRI hirmMdr swihb jI rcx, lohy dy qMg ipMjry ’c,
iq`Ky ik`lW ivckwr bYTx, sIs kurbwn krn, pMj ipAwry swjx, aun@W qoN Awp AMimRq
Ckx, jIAW nUM qwrn srb`q dy Bly dy hMgqw rihq, Apuny(cilq) kOqk Awip
hI(krxYhwr) krn vwly hn[ bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI
praupkwr aumwhw] Anuswr prm pUjnIk dsW srUpW ’c, jIAW nUM qwrn, sRb
ivAwpI mhW ivsmwd r`bI rMg dy, (Awpwr) pwrwvwr qoN rihq, kauqk(krY) kr rhy
hn[ XQw:- KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw])
bwby qwry cwir cik; nau KMif ipRQmI scw FoAw]) kiljugu.bwby qwirAw, siqnwmu
piV mMqRü suxwieAw[ kil qwrix, guru nwnk AwieAw]) qKiq bYTw Arjn gurU;
siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu ckI kIAnu loAw]) kiljugu,
auDwirAw gurdyv] ml mUq mUV.ij muGd hoqy; siB lgy qyrI syv]
mn mih Awip; mn Apuny mwih] nwnk kImiq; khnu n jwie] 7] siqgurU
nwnk dyv gurU grMQ jI mwinE prgt gurW kI dyh[ &urmwauNdy hn:- hy pRymI
jno!Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI dy pwk mn AMdr, bwhr
AnMq bRhmMf dy pswry (mih) ’c, inrguxu srguxu Awpy soeI] BrpUr Ajpw jwp bRhm
jI, Awip vsdy hn[ vwihgurU jI dy Apuny inrgun srUp(mwih) ’c, pMjvyN pwiqSwhjI
dw mn vs irhw hY[ ijvyN pwxI ’qy, pwxI dw bulbulw huMdw hY, pwxI qoN hI pYdw huMdw
hY, pwxI dy Awsry hY, aus ’c BI pwxI hY[ iqvyN gurU pRmysr jI inrgun rUpI jl qoN
pRgt hoey hn, inrgun rUpI jl Awp jI ’c hn, inrgun rUpI jl dy Awsry hn[
ies Ascrj mhW pUrn Agm ivsmwd AvsQw dI pRwpqI dI ivsmwd kImiq
dwsndws qoN(khnu) khI(n) nhIN(jwie) jWdI, ikauN jo Awp jI dw mn, imit gey
bYr; Bey sB ryn] Anuswr sB dI crn-DUV bx ky, vYr iqAwg cu`kw hY[ Awp jI nUM,
inrgun bRhm jI, Awpxy AnMq bRhmMf dy pswry smyq, AMdr bwhr jwp krdy ids rhy
hn[ mn hr smyN vwihgurU jI nUM rom 2 krky nmskwr kr irhw hY, inrXqn Ajpw
jwp ho irhw hY, hr smyN siqgurU swihbwn jI dy AsMK srgun srUp, AMdr bwhr
drSn dy rhy hn, inrgun srUp jI dw ivsmwd pRkwS, pRkwS hI pRkwS hr smyN
www.Gursevak.com 446 q`qkrw
bRhmwnMd rs b^S irhw hY, inrXqn inrMkwr srUp gurbwxI jI s&urn ho rhy hn[
AYsw dwqw; siqguru khIAY]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir
nmskrw] 1]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI hux gurmuiK
shj smwD A&ur Acrj ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI ’c lIx, au~bldI dyZ ’c
bYT rhy hn[ Awp jI dy AMdr bwhr AsMK pRkwS nUr hI nUr hn jI[ XQw:- jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) AMqir suMnM.bwhir suMnM; iqRBvx
suMn msuMnM] cauQy sMunY.jo nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnM]) suMn smwiD; Anhq qh
nwd] khnu n jweI; Acrj ibsmwd]) rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn hyqu
inrbwxI[ drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ sbdu suriq ilv
imrg ijau; BIV peI.iciq Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt
ivic rYix ivhwxI[ gur aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ gurmuiK suK
Plu iprm rsu; shj smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn ivthu; kurbwxI] Awp jI
dy AMdr Anhd sbd v`j rhy hn[ Anhd sbdu; vjY idnu rwqI] Aivgq kI
giq; gurmuiK jwqI]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr] Awp jI nUM hr smyN q`qW ’coN jwp sux irhw hY[ XQw:- ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl
aupwrjnw] Awp jI nUM vwihgurU mh`lw pihlw jI mh`lw dUjw jI mh`lw qIjw jI
mh`lw cOQw jI Awpxy AnykW srUp Dwr ky, suMdr srb ivAwpI ivsmwd drSn b^S
rhy hn[ Awp jI dI pUrn ivsmwd s`cI aujl joiq, joqI srUp Ajpw jwp pUrn
bRhm jI ’c smwA rhI hY[ Awp jI Ajpw jwp gurU Akwl purK jI nUM rom 2
krky inmK inmK Twkur nmskwrY] Anuswr nmskwrW hI nmskwrW kr rhy hn[
XQw:- nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) gurdyv siqguru
pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1]) Awid gur ey; nmh] jugwid
gur ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey; nmh]) guru syvau, kir nmskwr]
Awju hmwrY, mMglcwr]) siqguru dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo
nmo.nyiq nyiq nyiq hY]) sdw sdw, siqgur nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie
Apwr]) guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj svwry]) Awdysu iqsY Awdysu] Awid
AnIlu Anwid Anwhiq; jugu jugu eyko vysu] AYsI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw
www.Gursevak.com 447 q`qkrw
jwp inrivkwr inrMkwr AvsQw ’c, Awp jI nMU nmskwr krwaux dI ie`Cw hI
nhIN[ so Awp jI nUM vwihgurU jI dI Anq klwvwn mhW ivsmwd jo swiKAwqqw hY,
aus bwry kih rhy hn:- nwnk kImiq; khnu n jwie] 7]
siq siq; siq pRBu suAwmI] gur prswid; iknY viKAwnI] (pRBu) srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] (suAwmI) mwlk, DMn sRI gurU rwmdws swihb jI,
rom 2 krky(siq) inscy krk, s`cy(siq) s`cy siq siq siq hn[ ikauN jo Awp
jI hr smyN rom 2 krky gurmuiK Ajpw jwp krdy krwaNudy rihMdy hn[ XQw:-
Ajpw jwpu n vIsrY; Awid jugwid smwie]) Ajpw jp hYN] AQpw Qp hYN]) iek
dU jIBO.lK hoih; lK hovih.lK vIs]) ijhvw eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit
iDAwvYgo]) gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] pRBu suAwmI DMn sRI gurU rwmdws
swihb jI, mn krky(siq) s`cy siq hn, ikauN jo Awp jI dy mn ’c, rqn lwl;
jw kw kCU n molu] Bry BMfwr; AKUt Aqol] Anuswr s`c srUp bRhm gurbwxI
BMfwr, gurbwxI ArQ, sRb ivAwpI Anq klwvwn ivsmwd vwihgurU jI vsy hoey
hn[ bwxI krky (siq) s`cy hn, ikauN jo Awp jI dI hir nwm suhwvI Amolk
rsnw ’qy, pUrn bRhm jI vsdy hn[ XQw:- pRB jI bsih; swD kI rsnw] nwnk
jn kw; dwsin dsnw] 4]) gur rsnw.AMimRqu boldI; hir nwim suhwvI] ijn suix
isKw.guru mMinAw; iqnw BuK sB jwvI]) hau vwrI jIau vwrI; siqgur kY
bilhwrixAw] Anuswr mh`lw pMjvW jI, Akwl siqgurU ipqw jI nUM im`T bolVy jwx
ky jpdy, nmskwrdy bilhwr jWdy hn[ XQw:- imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI
morw] hau sMmil QkI jI; Ehu.kdy n bolY kaurw] kauVw.boil n jwnY, pUrn
BgvwnY; Aaugxu.ko n icqwry] piqq pwvnu hir ibrdu sdwey; ieku iqlu.nhI BMnY
Gwly] Gt Gt vwsI, srb invwsI; nyrY hI qy nyrw] nwnk dwsu.sdw srxwgiq;
hir AMimRq sjxu myrw] vw rcnw qoN pihlW Awpxy inrgun srUp jI ’c siq hn,
rcnw dy huMidAW hux BrpUr ivAwpk pRkwSk inrlyp siq hn, rcnw nUM Awpxy ’c
lIx kr lYx qoN mgroN BI siq hoxgy[ XQw:- jugu jugu swcw; hY BI hosI]) Awid
scu; jugwid scu] hY BI scu; nwnk hosI BI scu] pRB suAwmI siqgurU rwmdws
swihb mhwrwj jI dy ismrn js nwmu nUM, (gur) siqgurU swihb jI dI(gur)
ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr srb ivAwpI pRkwS srUp s`cI(prswid) ikRpw
hI ikRpw nwl, (iknY) ikMny Bwv ibAMq pRymIAW ny(viKAwnI) viKAwn kIqw hY[
www.Gursevak.com 448 q`qkrw
XQw:- nwmu jpq; Agnq AnykY]) keI koit; nvqn nwm iDAwvih] nwnk krqy
kw; AMqu n pwvih] 1]) sysnwg.isr shs bnweI] dÍY shMs; rsnwh suhweI] rtq
Ab lgy; nwm Apwrw] qumro; qaU n pwvq pwrw] 6]) gwvih quhno.pauxu pwxI
bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) bRhmy quDu
iDAwiein@; ieMdR ieMdRwsxw] sMkr ibsn Avqwr; hir jsu muiK Bxw]) (lqw polw,
b`lI) lqw blI swK sB ismrih; riv rihAw suAwmI sB mnw]) sBY Gt rwmu
bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]
scu scu; scu sBu kInw] koit mDy; iknY ibrlY cInw] siqgurU ipqw jI scu
scu scu s`cy bRhm srUp jI hn, Awp jI ny Awpxy inrgun srUp ’coN, AsMK bRhmMf
dw sBu(scu) s`cw pswrw rcnw(kInw) kIqw hY[ ieh s`cw pswrw Awp jI dy srgun
srUp hn, ies ’c Awpxy inrgun srUp duAwrw, Awp ivAwpk BrpUr pRkwSk
inrlyp ho rhy hn, ies ’c BrpUr ivAwpk hoxy krky ieh sB pswrw s`cw s`cw
s`cw hY[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy qyry loA; scy Awkwr] scy qyry
krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru; scw dIbwxu] scw qyrw hukmu; scw Purmwxu]
scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu AwKih; lK kroiV] scY siB qwix; scY
siB joir] scI qyrI isPiq; scI swlwh] scI qyrI kudriq; scy pwiqswh]
nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy; su kcuin kcu] 1] siqgurU mh`ly cOQy jI
nUM(koit) kRoVW(mDy) iv`coN, (iknY) iksy(ibrlY) ibrly 2 gurmuiK ipAwry jI ny, rwm;
hm, siqgur pwrbRhm kir mwny] Anuswr pwrbRhm krky(cInw) pCwixAW hY[
Blw Blw; Blw qyrw rUp] Aiq suMdr; Apwr AnUp] hy gurdyv mwqw gurdyv
ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI!Awp jI dw(Apwr) pwrwvwr qoN rihq, (Aiq)
AiqAMq suMdr srUp, (AnUp) aupmw rihq sMudr hY, Bwv ieqnw suMdr srUp hY, ik
aupmw ho hI nhIN skdI, BwvyN swry bRhmMf jIA.pUrn sMq hr smyN aupmw kr rhy
hn, sgoN aupmw hor vDdI 3 hI jWdI hY[ AYsy ivsmwd AnUp vwihgurU prmpUjnIk
prm ipqw jI(qyrw) Awp jI dw ivsmwd nUrwnI rUp, mn krky sRb`q dw Blw,
gurbwxI aucwr ky sRb`q dw Blw, rom 2 krky sdw sRb`q dw Blw krn vwlw hY[
XQw:- hau ibsmu BeI jI; hir drsnu dyiK Apwrw] myrw suMdru suAwmI jI; hau
crn kml pg Cwrw] pRB pyKq jIvw TMFI QIvw; iqsu jyvfu, Avru n koeI] Awid
www.Gursevak.com 449 q`qkrw
AMiq miD pRBu rivAw; jil Qil mhIAil soeI]) qum krhu Blw, hm.Blo n jwnh;
qum sdw sdw dieAwlw] qum suKdweI purK ibDwqy; qum rwKhu Apuny bwlw]) nwnk
nwm cVdI klw[ qyry Bwxy srb`q dw Blw[) bury nwl sB krn buirAweI, muAw&
krn keI isAwxy[ bury nwl iPr nykI krnI, DMn gurU nwnk jwxy[) siqguru sBnw
dw Blw mnwiedw; iqs dw burw ikau hoie]
inrml inrml; inrml qyrI bwxI] Git Git sunI sRvn; bK´wxI] hy gurdyv
mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI!(qyrI) Awp jI dy pivqR pivqR;
pivqR punIq]) KUbu KUbu KUbu KUbu; KUbu qyro nwmu] Anuswr prmpiv`qR ^Ub im`Ty s`cy
gur bwxI jI, vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie]
Anuswr(inrml) au~jl hn(inrml) au~jl hn(inrml) au~jl inrMkwr srUp hn,
vw ip`Cy inrml sn, hux inrml hn qy A`gy nUM BI inrml hoxgy[ vw mn qn Aqy
swfy bolx dI bwxI nUM inrml inrml inrml krdy hn, AnMq hvwvW pwxIAW
AgnIAW q`qW nUM inrml krdy hn, sB jIA jMqW nUM BI inrml krdy hn, Bwv
gurbwxI pV@n sunx vIcwrn vwly AMimRq dw smuMdR inrml bRhm srUp bx jWdy
hn[ vw sur pivqR.nr dyv pivqRw; iKnu bolhu.gurmuiK bwxI] Anuswr bwxI jI,
dyviqAW nUM inrml krdy hn, dYNqW nUM inrml krdy hn, AnMq bRhmMf dy pswry nUM
BI, inrml krdy hn[ sB ju`gW ’c sB dI mYL lwh ky, inrml inrml inrml
rihMdy hn[ gursyvk jI dy lUM 2’c vs ky, inrml bRhm ’c lIx kr idMdy hn[
XQw:- inrml igAwnu iDAwnu Aiq inrmlu; inrml bwxI mMin vswvixAw] Awp
jI dy prmpiv`qR gurbwxI jI, sB(Git) sRIr(Git) sRIr’c, (sRvn) kMnW
nwl(sunI) suxy, rsnw krky(bK´wxI) kQn kIqy jw rhy hn, Bwv sB pRwxI gurbwxI
jI suxdy, A`gy viKAwn krdy hn[ XQw:- bwxI pRB kI; sBu ko bolY]) nwmw CIbw
kbIru juolwhw; pUry gur qy giq pweI] bRhm ky byqy.sbdu pCwxih; haumY jwiq
gvweI] suir nr.iqn kI bwxI gwvih; koie n mytY BweI]
pivqR pivqR; pivqR punIq] nwmu jpY; nwnk min pRIiq] 8] 12] siqgurU
nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy
hn:- siqgurU ipqw jI dy b^Sy vwihgurU nwmu gurbwxI jI, pivqR punIq hn, pivqR

www.Gursevak.com 450 q`qkrw


punIq hn, pivqR punIq hn[ vw pivqR qoN pivqR hn, pivqR qoN(punIq) piv`qR 3
hn[ dwsndws min dI pRIiq nwl, inrml inrml; inrml qyrI bwxI]) pivqR
pivqR; pivqR punIq] vwihgurU nwmu gurbwxI jI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU inrMkwr
mMn ky(jpY) jp irhw hY] 8] 12]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI qyrvyN, Awid 279.
sloku] sMq srin jo jnu prY; so jn auDrnhwr] sMq kI inMdw.nwnkw; bhuir
bhuir Avqwr] 1]
{pUrn pRym nmskwr sihq, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI]
Anuswr pyRm bynqI:- jdoN sMq doKI inMdk bwry pV@nw sunxw, qdoN smUh pUrn DrmI
ShIdW nUM icqvnw iDAwauNxw nmskwrnw, ijvyN aun@W nUM sMq doKI kSt dy ky ShId
kr rhy hn[ auh idRS Awpxy idmwZ’c ilAwauNxy, ijvyN siqgurU nOvyN pwiqSwhjI,
zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, Bu`K qRyh auNnIdRw kubol
shwridAW, lohy dy qMg ipMjry’c.iq`Ky ik`lW ivckwr, inrlyp swvDwn eykwgr
cIq] bYTy, vwihgurU 2 jp rhy hn[ ijs krky ieh AstpdI, bwr 2 pV@n sunx
nUM ic`q kry, mn siqgurU swihbwn jI dy prmpivqR prmpUjnIk SuB s`cy crn-
kmlW ’c, sdw leI lIx ho jwvy[ AnMq bRhmMf dy rcnhwr siqgurU jI, sMq
doKIAW dI mMd krnI, sMqW nUM imly kSt, Awpxy AMdr q`k ky, sMq doKI nUM AnMq
kSt hI kSt ilK rhy hn[ imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu]
jIA sgl kau; dyie dwnu] Anuswr myhrvwn pUrn dwqy hoxy krky, sMq doKI nUM
iKmw krky, bKS ky sMq bxw lYNdy hn[ XQw:- ssiqR qIKix.kwit fwirE; min.n
kIno rosu] kwj auAw ko.ly svwirE; iqlu n dIno dosu]) sMq ikRpwl; ikRpw jy krY]
nwnk sMq sMig; inMdku BI qrY] 1] }(sMq) jp´au ijn@ Arjun dyv gurU; iPir sMkt
join grB n AwXau]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] Anuswr prm pUjnIk v`fy qoN v`fy sMq
mh`ly pMjvyN swihb jI ny, Awpxy inrgun srUp’coN, koRVW bRhmMf pRgt kIqy hn,
ien@W nUM auDwrn svwrn leI koRVW hI sMq mhWpurS Byjy hn[ gurU Avqwr ’c,
AnMq swkqW nUM sMq bxwaux leI, gurbwxI jI b^Sy hn[ gurbwxI jI duAwrw, ju`go
ju`g sMq bxdy rihxgy[ hux byAMq hI pRymI gurbwxI suxidAW Ajpw jwp’c lIx ho
ky, ivsmwd ivAwpk AMimRq bRhmwnMd rs pI rhy hn[ AYsw dwqw siqguru khIAY]
www.Gursevak.com 451 q`qkrw
1]) pRB dwqau dwqwr; Anuswr siqgurU swihb jI AnMq bRhmMf’c, swkqW nUM sMq
bxwaux vwly pUrn gurU sMq hn[ swfy leI aubLdI dyZ’c bYT rhy hn[ pUrn gurU
jI dw prmpiv`qR AsqoqR js zrUr hI hr smyN pVHdy rho jI[ AsqoqR duAwrw pUrn
gurU sMqjI dy ArQ smJ ky inhwl hovo[ {DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn, zwlmW dy Gor iBAwnk
AiqAwcwr zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy
bYT ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy mhwn praupkwrI DIrjDwrI, SuB s`cy su`cy au~cy
sIs’qy puAw rhy hn[ hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ }hy ipAwry
mn!pUrn pyRm SrDw nmskwr sihq, s`cy gurU mh`ly pMjvyN jI dy s`cy crn-kmlW
dw pUrn im`Tw ipAwrw s`icAwrw iDAwn Dwr ky, rom 2 krky hr smyN Ainkbwr
fMfauq bMdn nmskwr krdw rhu!
hy gurU ipAwry s`icAwry pRymI guris`Ko!Awp jI dy sohxy crn c`t ky, pRym bynqI
hY jI, dohW kMnW ’qy h`Q r`K ky, gurU pRmysr jI dI ShIdI gwauxI jpxI iDAwauxI
pUjxI nmskwrnI[ gurU pRmysr jI dI kurbwnI cyqy krn nwl, isr aUpir; TwFw
guru sUrw] Anuswr prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU, sRI gurU gRMQ swihb s`cy
pwiqSwh jI mhwrwj gurqwg`dI ibrwjmwn, Awpxy pyRmI jI dy rom 2 idl idmwZ,
iDAwn AMdr, gurbwxI, gurbwxI jI dy prmpiv`qR ArQ, hr smyN b^S ky, mwlw
mwl inhwl krdy rihMdy hn[ s`cy pwiqswh DMn sRI gurU nwnk dyv swihb jI, Awp
jI Awpxy prmpiv`qR pMjvyN jwmy ’c kurbwnI idMidAW, DIrj Dwr rhy hn[ Ajr
jr rhy hn, sbr sMqoK pRym siq Drm nwm Bwxw mMnx, bRhmwnMd rs dy ipAwly pI
rhy hn[ hux gurqwg`dI ibrwjmwn prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb s`cy pwiqswh pUrn sMq pd, prmpUjnIk dsW hI pwiqswhW leI vrq
rhy hn[ hy gurmuiK ipAwirE!pUrn sMq dI pdvI bhuq hI au~cI hY[ gurU pRmysr
jI, AsMK AnMq ivsmwd pRkwS hI pRkwS Aibnws Ajpw jwp inrgun inrlyp
inrMkwr inRivkwr pUrn bRhm jI ’c lIn, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm
krn qoN, jyT dI s^q grmI’c au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ q`qy ryqy ’qy bYT rhy
hn, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI
sIs’qy puAw rhy hn, m`cdI 2 loh’qy KVH rhy hn[ AwpxI AduqI kurbwnI,
gurbwxI jI duAwrw, pUrn sMq jI dy ArQ swiKAwq krvw rhy hn[
www.Gursevak.com 452 q`qkrw
swD kI soBw; Aiq mskInI] sMq vfweI; hir jsu cInI] SuB bcn &urmwey
qy kmwey, hy gurU ipAwry jIE!inrgun srgun dI eykqw iekwgRqw SWqI dI pRwpqI
leI, vwihgurU siqgurU inrMkwr goivMd DMn s`cy siqgurU sRI gurU pMjvyN pwiqSwh jI
dI AduqI ShIdI dw iDAwn bhuq hI zrUrI hY, {AduqI ijs jYsI hor ShIdI n
hovy[ }ijvyN hux AsMK bRhmMfW ’c, AsMK sUrj cV@y hoey hn, prmpUjnIk srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Ajpw jwp inrgun bRhm jI, Awpxy ’coN pRgt
kIqy, ien@W AnMq sUrjW smyq, Awpxy srgun Avqwr vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM,
sdw leI jp rhy hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv
swihb mhwrwj jI DMn hn[ inrgun bRhm jI Awpxy’coN pRgt kIqy, AsMK bRhmMfW
smyq, hux jp rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv
swihb mhwrwj jI DMn hn[ AibnwsI; nwhI ikCu KMf]) mrY n ibnsY; AwvY n
jwie] nwnk; sd hI rihAw smwie]) AibnwsI suK; Awpn Awsn] Anuuswr,
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb mhwrwj jI DMn
hn[ hux AsMK cMd cV@y hoey hn, inrgun bRhm jI Awpxy ’coN pRgt kIqy, AsMK
cMdRimAW smyq hux jp rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
Arjndyv swihb mhwrwj s`cy pwiqSwhjI DMn hn[ inrgun bRhm jI Awpxy ’coN
pRgt kIqy AsMK pqwLW smyq, hux jp rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb mhwrwj s`cy pwiqSwhjI DMn hn[ inrgun bRhm
jI Awpxy ’coN pRgt kIqy AsMK smuMdWR smyq, Awpxy hI Avqwr jI nUM.Awps kau;
Awpih Awdysu] Anuswr hux jp rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU Arjndyv swihb mhwrwj s`cy pwiqSwhjI DMn hn[ inrgun bRhm jI, Awpxy
’coN pRgt kIqIAW AnMq KwxIAW bwxIAW AsMK DrqIAW dy ikxky 2 smyq, hux
jp rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb
mhwrwj s`cy pwiqSwhjI DMn hn[ AsMK hvwvW hux jp rhIAW hn, prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb mhwrwj s`cy pwiqSwhjI DMn
hn[ vwihgurU inrgun bRhm jI Awpxy rcy AsMK jIAW jMqW smyq, hux jp rhy
hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb mhwrwj s`cy
pwiqSwhjI DMn hn[ inrgun bRhm jI ny Awpxy’coN AsMK vYrwgI iqAwgI gurmiuK
mhWpurS pRgt kIqy hn, ijn@W dI hux gurU jI dy crn-kmlW nwl ilv l`gI hY,
www.Gursevak.com 453 q`qkrw
ienW smyq, inrgun bRhm jI hux jp rhy hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb mhwrwj s`cy pwiqswhjI DMn hn[ inrgun bRhm
jI, Awpxy’coN pRgt kIqy, AsMK gurduAwirAW gurU soRvrW, sRI inSwn swihbW smyq,
hux jp rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb
mhwrwj s`cy pwiqSwhjI DMn hn[ prmpUjnIk inrgun bRhm jI, Awpxy srgun
Avqwr s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbwn jI, gurbwxI sRI gutky poQIAW swihb jI
smyq, sdw leI jp rhy hn[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb s`cy pwiqSwhjI DMn hn[ inrgun bRhm jI,
Awpxy’coN pRgt kIqIAW AsMK ibjlIAW dy qyz pRkwS sihq, sdw leI jp rhy
hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv mhwrwj swihb s`cy
pwiqSwhjI DMn hn[ ivsmwd inrgun pRkwS hI pRkwS srUp jb Awpn Awp; Awip
pwrbRhm] inrgun bRhm jI, Awpxy ’coN pRgt kIqy AnMq bRhmMfW vxW iqRxW k`KW
&LW &u`lW smyq, Awpxy Avqwr siqgurW nUM sdw leI jp rhy hn, prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb mhwrwj s`cy pwiqSwhjI DMn hn[
54.sMq jI dy 11 ArQ:- 1.pSUAW pRyqW mugDW nUM nwm Bwau-BgqI praupkwr
pRym b^S ky, pUrn sMq bnwaux vwlI prm au~cI krnI kmweI, AwpxI ShIdI dyxy
krky, AMdr bwhr sRb ivAwpI AsMK ivsmwd pRkwS hI pRkwS pUrn bRhm jI ’c
lIx, prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI Awp hI pUrn sMq hn[ XQw:- sB
mohI.dyiK drsnu gur sMq; iknY.AwFu n dwmu lieAw]) Bwgu hoAw; guir sMqu
imlwieAw] pRBu AibnwsI; Gr mih pwieAw] syv krI, plu csw n ivCuVw; jn
nwnk dws qumwry jIau] 4] hau GolI jIau Goil GumweI; jn nwnk dws qumwry
jIau] rhwau])
2.(sMq) ieMdRI ijq; pMc doK qy rhq]) shx sIl sMqM; sm imqRs´ durjnh]
Anuswr SWq Awqmw SihnSIl DIrjDwrI mhwn praupkwrI inRivkwrI, gurU jI qoN
sIs kurbwn krn vwly, Awpxy mn ieMdRy ivkwrW nUM ij`qx vwly pUrn sMqjI hn[
ijn@W dy idl idmwZ rom 2’c, siqgurU gRMQ swihb jI hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy
hn[ ijn@W dy irdy ’coN AMimRq hr smyN muK ’c Byjdy rihMdy hn[ ijn@W nUM gurbwxI
dy A`Kr 2 dw, vwihgurU srUp inscw b^Sdy hn[ ijn@W dy lUM 2 ’c AMdr bwhr
www.Gursevak.com 454 q`qkrw
ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY]
Anuswr ivsmwd pRkwS hI pRkwS nUr hI nUr srUp vwihgurU jI Awp vs ky, Bwv
swiKAwq ho ky, dupYhr dy AnMq sUrjW vWg jgmgwauNdy hn[ ijn@W dy AMdr bwhr
vs ky, AnMq gursbdW, aun@W dy ArQW dy drSn Awp hI kr rhy hn[ ijn@W dy
AMdr vs ky suAws 2 Awpxw jwp Awp krdy hn[ XQw:- ijn@w swis igrwis.n
ivsrY; hir nwmW.min mMqu] DMnu is syeI nwnkw; pUrnu soeI sMqu]) qumrI
srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr dieAwlw; nwnk Gr ky
goly] Anuswr gurU jI dy lwly goly Zulwm bx ky, jIAW nUM pRym b^S ky, vwihgurU jI
nwl imlwauNdy hn[ sMq shweI pRym ky; hau iqn kY lwgw pwie]) sMq shweI jIA
ky; Bvjl qwrxhwr]) sMq shweI rwm ky; kir ikrpw dIAw imlwie])
3.vwihgurU jI Awp hI pUrn sMq jI hn:- hmro Brqw bfo ibbykI; Awpy sMqu
khwvY] SRomxI Bgq bRhm srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hmro) dwsn
dws gRIb dy prm pUjnIk(Brqw) pqI Akwl purKu jI, bRhmigAwnI kY; grIbI
smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] Anuswr gurU pRymw-BgqI sihq
bRhmigAwn dI vIcwr vwly(bfo) v`fy(ibbykI) vIcwrvwn bRhmigAwnI Awpy hI
sMqu(khwvY) khwauNdy hn[ XQw:- Awpy Bgqw Awip suAwmI; Awpn sMig rqw])
rwm sMq mih.Bydu ikCu nwhI; eyku jnu.keI mih lwK krorI]
4.sMqw kau.miq koeI inMdhu; sMq rwmu hY eykou]) nwnk swD pRB; Bydu n BweI]
sMq qy rwm ie`k hn, swD qy pRB ie`k hn, ies leI sMq qy swD jI dw ArQ ie`k
hY[
5.hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr.kCu nwih] hir hirjn dovyN ie`k hn[
sMq, rwm ie`k hn[ ies leI sMq jI dw ArQ jn jI hn[
6.nwnk bRhmigAwnI; Awip prmysur] pRmysr jI bRhmigAwnI hn, sMq rwm
ie`k hn, ies leI sMq dw ArQ bRhm-igAwnI hY[
7.ijn@w swis igrwis.n ivsrY; hir nwmW.min mMqu] DMnu is syeI nwnkw;
pUrnu soeI sMqu]) jo swis igrwis.iDAwey myrw hir hir; so gurisKu.gurU min BwvY]
ijs ipAwry nMU suAws 2 vwihgurU jI nhIN B`uldy, so SWq Awqmw sMq hY[ suAws 2
vwihgurU jI nUM iDAwaux vwlw guris`K hY, ies leI sMq qy guris`K dw ArQ ie`k
hY[
www.Gursevak.com 455 q`qkrw
8.qU Bgqw kY vis; Bgqw qwxu qyrw] hy vwihgurU jI!Awp jI BgqW dy pRym dy
v`s hoN[ vwihgurU jI nUM v`s krnw bhuq v`fI krnI hY[ ies leI sMq Bgq prvwxu;
jo pRiB BwieAw] Anuswr sMq qy Bgq dw ArQ ie`k hY[
9.Git Git gupqu aupwey vyKY; prgtu gurmuiK sMq jnw] hir hir krih.su
hir rMig BIny; hir jlu AMimRq nwmu mnw] 3] ijn kau qKiq imlY vifAweI;
gurmuiK sy prDwn kIey] pwrsu Byit.Bey sy pwrs; nwnk.hir gur sMig QIey]
Anuswr sMq qy gurmuiK dw ArQ ie`k hY[
10.so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK; jip nwnk hrI]) nwnk.syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] ijs ipAwry syvk jI’qy Akwl purKu jI ikRpw
krdy hn[ Eh inmK 2 vwihgurU jI nUM jpdy hn[ Awpxy gurU jI nUM, Awpxw sIs
auqwr ky idMdy hn[ AYsy gursyvk jI dw sB ku`J hI ho jWdw hY[ XQw:- jo ikCu
Twkur kw, so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau]) Awpu svwrih mY imlih;
mY imilAw suKu hoie] PrIdw.jy qU myrw hoie rhih; sBu jgu qyrw hoie] AYsy Awpxy
gursyvk sMq jI dy pyRm dy vsIkwr ho ky aus nUM inmK 2 jpdy hn[ XQw:- Apuny
jn kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry] so sMq qy gursyvk jI
dw ArQ ie`k hY[
11.^wlsw myro; siqguru pUrw] ^wlsw myro; sÍjn sUrw] 7]) khu kbIr.jn
Bey Kwlsy; pyRm Bgiq ijh jwnI] aupoRkq pRmwxW Anuswr ^wlsy jI dI mihmw BI
bhuq hI khI hY[ ies leI sMq qy ^wlsw ArQ ie`k hY[ so pUrn sMq jI dy
ArQ:- gurU pRmysr, sMq, vwihgurU, swD, jn, bRhmigAwnI, guris`K, Bgq,
gurmuiK, gursyvk, ^wlsw jI Awid hn[ sBnw dw ArQ ie`k hY[ gurU pRmysr jI nUM
ie`ko ijhy ipAwry hn[ dwsn dws sBnw gurU ipAwirAW s`icAwirAW dy sohxy s`cy
crn-kml c`tdw hY jI[ AsMK nmskwr[
sMq srin jo jnu prY; so jn auDrnhwr] AnMq bRhmMf dy krqy gurU jI, AnMq
bRhmMf AMdr, AnMq sMq doKIAW nUM hr smyN nIc krm krdy dyK ky, iKmw kridAW
aun@W dy auDwr leI, Awpxy ipAwry izMd jwn swjy invwjy sMq jI nUM, sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn ivsmwd iKmw DIrj SWqI Awid SuB gux b^Sdy hn[ (jo)
ijhVw(jnu) ipAwrw Bgq, (jnu) AOguxW dw gRisAw kohVI klMkI.inMdk jn,
inmwxw inqwxw gRIb bx ky, (sMq) Akwl purKu jI, SWq Awqmw swD gursyvk,
www.Gursevak.com 456 q`qkrw
^wlsw jI, gurmuiK pUrn praupkrI DIrjDwrI, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI dI, im`TI ipAwrI suKdwiek srb
ivAwpI ivsmwd pRkwS srUp s`cI srin, (prY) pYNdw hY, (so) auh(jn) Bgq
ipAwrw, (jn) inMdk jn, AOgux ivkwr mwieAw, Agn swgr sMswr, pRlok ’c
jm mwrg lhU pwk dI ndI qoN (auDrnhwr) qrn vwlw hY[ ijvyN dyvlUq kOfwrwKS
lwjvrd AnykW pSU pryq muGD, p`QrW nwloN BI Bwry mhW pwpI jIv, Srn pY ky
qry hn[ Xw:- jo jo srix pirE gur nwnk; ABY dwnu suK pwey]) srb suKw kw
dwqw siqguru; qw kI srnI pweIAY] drsnu Bytq.hoq AnMdw; dUKu gieAw.hir
gweIAY]) srin AwvY pwrbRhm kI; qW iPir kwhy JUry]) jo srix AwvY.iqsu kMiT
lwvY; iehu ibrdu.suAwmI sMdw]) srix pry kI rwKqw; nwhI shswieAw]) jy swDU
srnI pry; iqn ky kvx ibcwr] dMq jIB ijm rwiK hY; dust Airst sMGwr]
25]
{prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI s`cI
Srn pYx vwly ny qW inscy krky qrnw hI hY[ ijhVw jn, prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy swjy invwjy mhWpurSW
ipAwirAW s`icAwrAW, vw gurU pRmysr jI dy s`cy dwsn dwsW kUkrW dI, s`cI Srn
pYNdw hY, auh BI auDr jWdw hY[ ijn@W ’c swry gux hI gux hox, AOgux koeI BI n
hovy, AYsy gurU ipAwry mhWpurSW dy drSn in`q 2 hI hox[ XQw:- sgl gux.Avguxu
n koeI; hoih nIqw nIqw] }{gurU jI dy inMdk doKI nUM, swrI AstpdI’c du`KW isr
du`K, imRqk iliKAw hY[ AYsy zihr qoN BI kOVy kStW qoN bcwA, prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnkdyv swihb jI s`cy pwiqSwhjI dI s`cI Srn hY[
ies leI &urmw rhy hn:- rwKhu ApnI srix pRB; moih ikrpw Dwry] syvw kCU n
jwnaU; nIcu mUrKwry] 1] }
sMq kI inMdw.nwnkw; bhuir bhuir Avqwr] 1] prmpUjnIk s`cy
siqgurU(nwnkw) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI Awpxy mn
nMU aupdySdy hn:- hy mn!prmpUjnIk(sMq) s`cy siqgurU swihbwn jI qoN vroswey
SWq Awqmw gursyvk, bRhmigAwnI, s`cy Akwl purKu, prmpUjnIk dsW siqgurU
swihbwn jI dI jwgdI joiq, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI(kI) dI,
www.Gursevak.com 457 q`qkrw
AxhoeI inMdw Bwv SuB guxW nUM AOgux kihxy krky, inMdk (bhuir) muV(bhuir) muV
ky, cOrwsI l`K jUn ’c(Avqwr) jnm Dwrdw hY[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir
jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw
loB DoRh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk.rwiK lyhu; Awpn kir krm])
keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp
hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE]) kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink
join; BrmY BrmIAw] {iksy dy guxW nUM AOgux kihxw inMdw hY[ sMq ilbws ’c AOgux
krn vwly nUM, AYbI kihxw inMdw nhIN hY[ (gj polw, inb`g bolo) gj swFy qY qY
DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w jpmwlIAw; loty hiQ inbg] Eie hir ky
sMq.n AwKIAih; bwnwris ky Tg]) ihrdY ijn@ kY kptu vsY; bwhrhu sMq khwih]
iqRsnw.mUil n cukeI; AMiq gey pCuqwih] }
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI qyrvyN[ ies ’c sMq doKI nUM, byAMq hI ieh kSt ilKy hn:- ;
Awrjw GtY] ; jm qy nhI CutY] ; suKu sBu jwie] ; nrk mih pwie] ; miq hoie
mlIn] ; soBw qy hIn] ; rKY n koie] ; Qwn BRstu hoie] ; muKu BvY] ; kwg ijau
lvY] ; srp join pwie] ; iqRgd join ikrmwie] ; iqRsnw mih jlY] ; sBu ko
ClY] ; qyju sBu jwie] ; nIcu nIcwie] ; Qwau ko nwih] ; mhw AqqweI] ; iKnu
itknu n pweI] ; mhw hiqAwrw] ; prmysuir mwrw] ; rwj qy hInu] ; duKIAw Aru
dInu] ; srb rog] ; sdw ibjog] ; doK mih doKu] ; sdw Apivqu] ; iksY kw nhI
imqu] ; fwnu lwgY] ; sB iqAwgY] ; mhw AhMkwrI] ; sdw ibkwrI] ; jnmY mrY]
; suK qy trY] ; nwhI Twau] ; ADbIc qy tUtY] ; ikqY kwij n phUcY] ; auidAwn
BRmweIAY] ; auJiV pweIAY] ; AMqr qy QoQw] ; imrqk kI loQw] ; jV ikCu
nwih] Awpn bIij; Awpy hI Kwih] sMq kw doKI; ieau ibllwie] ijau jl ibhUn;
mCulI qVPVwie] ; nhI rwjY] ; CutY iekylw] ; Drm qy rhq] ; sd imiQAw
khq] ; ibgVrUpu hoie jwie] ; drgh imlY sjwie] ; sdw shkweIAY] ; n
mrY.n jIvweIAY] ; pujY n Awsw] ; auiT clY inrwsw] ; n iqRstY koie] pieAw
ikrqu; n mytY koie] sMq doKI nUM ieqny kSt ikauN ilKy hn?Drin ggn nv KMf
mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir])
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU mh`lw pMjvW jI,
www.Gursevak.com 458 q`qkrw
Anq bRhmMf dy rcnhwr hn[ sMq doKI Awp jI dI rcnw nUM hr smyN brbwd krdy
rihMdy hn[ koit bRhmMf’c, hr smyN ibAMq sMqW jIAW nUM, ibAMq hI kSt idMdy rihMdy
hn[ ijvyN prmpUjnIk gurU jI dy izMdw swihbzwidAW nUM, kMD’c icnxw, BweI
mnIisMG swihb jI dy bMd 2 k`txy, BweI mqI dws swihb jI nUM Awry nwl cIrnw[
b`icAW dy toty 2 krky, aun@W toitAW dy hwr, aun@W dIAW mwvW dy gLW’c pwauNxy[ b`cy
nUM auqWh clw ky, hyTW brCw krky pro dyxw[ bIbIAW dy AsQn v`Fxy, ijauNdy
crKVIAW’qy cwV@ny[ Kopry lwhuxy, au`bldIAW dyZw’c ibTwauNxy, hwiefro bMb mwrU
hiQAwrW nwl, Anq jIA swVny Awid byAMq hI doS kmwauNx vwly dust, (sMq) r`b
jI dy doKI hn[ Awpxy lwfly sMqW dI r`iKAw, Drm nUM ju`go ju`g At`l r`Kx leI,
srb`q dy Bly leI, srb`q dy ihq ipAwr ’c, ieqny BwrI kSt ilKy hn[ ijn@W nUM
pV@ ky jMqw jQybMd ho ky, (sMq) r`b jI dy doKI nUM pkV ky ipCwV dyvy[ XQw:- jhW
qhW; qum Drm ibQwro] dust doKIXin; pkir pCwro] ijvyN mh`ly s`qvyN jI dy cOrdwr
is`K BweI j`sy jI nUM, gOry ny ShId kr idqw, qW Awp jI ny 101 srwp idqy[ ieauN
sMqn duK pwey qy duKI] Anuswr sMqW nUM du`K dyx qoN mhwrwj jI duKI huMdy hn[
ies AstpdI Aqy siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj ’c sMq doKI nUM, BwvyN aupRokq
ibAMq AOgux kSt hI kSt ilKy hn, pr Pyr BI inrgunIAwry p`QrW qoN BI Bwry, Aiq
nIc sMq doKI nUM b^Sx leI, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihb
jI ny, prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw hY[ ie`k joiq vwihgurU vwihgurU mh`ly
pihly jI srUp mh`lw pMjvW jI, gursyvk sMq jI dI dieAwlqw ikRpwlqw bwry ieauN
&urmw rhy hn:- ssiqR qIKix.kwit fwirE; min n kIno rosu] kwj auAw ko.ly
svwirE; iqlu n dIno dosu]) sMq ikRpwl; ikRpw jy krY] nwnk sMq sMig; inMdku BI
qrY] 1]) sMq doKI kw; Qwau ko nwih] nwnk sMq BwvY; qw Eie BI giq pwih] 2])
sMq kI inMdw; doK mih doKu] nwnk sMq BwvY; qw aus kw BI hoie moKu] 3]) sMq ky
doKI kau; nwhI Twau] nwnk sMq BwvY; qw ley imlwie] 4]) sMq ky doKI kau; Avru
n rwKnhwru] nwnk sMq BwvY; qw ley aubwir] 5] so vwihgurU pRmysr jI, gursyvk
sMq jI dy roim 2’c, sRb ivAwpI ivsmwd s`cI Agm Apwr Anq klwvwn sdw iKmw
hI iKmw hY[ jo swnUM AikRqGxW inMdkW sMq doKIAW nUM, iKmw hI iKmw krky b^S rhy
hn[
55.sMq doKI.Akwl purK jI dw doKI hY:- prmpUjnIk gurU Akwl purKu jI
AsMK bRhmMfW dy, rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw;) rwjwn rwj] Bwnwn Bwn]
www.Gursevak.com 459 q`qkrw
hn[ ijhVw mhW pwpI, Akwl purKu jI dI suMdr kudrq nUM ivgwVdw hY, pRjw nUM d`uK
idMdw hY, Akwl purKu jI bIr-rs Dwr ky aus nUM pCwVdy hn[ XQw:- Klk.Kwlk
kI jwn kY; Klk duKwvY nwih] Klk duKwvY lwl jI; Kwlk kopy qwih] prmpUjnIk
vwihgurU mh`lw dsvW jI, gurmuiK ipAwry BweI nMd lwlisMG swihb jI prQwie
&urmwauNdy hn:- (Kwlk) Akwl purKu jI (kI) dI, AqI ipAwrI(Klk) pRjw jwn ky,
Klk nUM kdy Bu`l ky BI nwih duKwvY[ hy (lwl) ipAwry jI!ijhVw hMkwrI jIv, Klk
nUM (duKwvY) duKwauNdw hY, (Kwlk) vwihgurU jI(qwih) iqs mhW pwpI nUM, (kopy) bIr-rs
Dwr ky fMf idMdy hn[ Drm dI AwV hyT, Akwl purKu jI dy doSIAW ny, byAMq
inrdoS jIAW bwlkW nUM bhuq kSt dy ky mwirAw[ A`KW k`FIAW, Borw 2 krky v`Fy,
bIbIAW dy AsQn v`Fy, inrdoS grBvqI mwvW dy pyt’qy Bwry p`Qr r`Ky, Gor pwp
zulm krky, aun@W dy pyt dy b`cy mwry[ b`icAW nUM nyizAW’qy tMigAw, kwljy k`F ky, muK
’c idqy, gLW ’c twier pw ky A`g lweI, AxmnuKI qS`dd kIqy, mwrU hiQAwrW nwl
pRmwqmw jI dy jIAW nUM mwirAw, pRmwqmw jI dI rcnw, AnMq jIAW nUM swiVAw[
aupRokq doSW vwlw, Gor pwpI hiqAwrw, sMq Akwl purK jI dw doKI hY[ ijvyN bwbr
jwbr ny eymnwbwd lhOr, ihMd dI piq lu`tI, A`g lw ky qbwhI kIqI[ Xqw:- ieku
lKu lhin@.bihTIAw; lKu lhin@ KVIAw] grI Cuhwry KwdIAw; mwxin@ syjVIAw] iqn@
gil islkw pweIAw; qutin@ moqsrIAw] 3]
vwihgurU] ihMdU is`K eIsweI muslmwn koeI BI zwqI hovy[ ijs zwqI dw sMq
doKI, mMd krm krdw hY[ aus dI swrI zwqI’qy, zulm krn vwlw BI sMq doKI hY[
iksy ie`k dI ZlqI ’qy swrI zwqI nUM mwrnw, du`K dyxw mhW cMfwl rwKS Aiq nIc
krm hY[ cwh kO&I qwVI Srwb mws AWfw fr`g bIAr qMbwkU dy DUMeyN nwl, SihrW dy
Sihr rogI ho rhy hn[ ij`Qy bhu igxqI’c qMbwkU pINdy hn, swrw vwqwvrx iBRSt
jWdw hY[ qMbwkU dw gMdw DMUAW, bMdy dy p`KI, AnykW hI sUKm jIAW nUM, jwno mwr idMdw
hY[ ieh DUMAW nyk swaU gurmuKW dy n`k ’c dm ilAw idMdw hY[ ien@W niSAW ny swrI
dunIAW ’qy corI XwrI T`gI v`FI kql jMg iBRStwcwr, AnykW hI Gor iBAwnk rog
pYdw kIqy hn[ ijn@W nwl AnykW hI jIv hr smyN mr rhy hn[ kwmI kRoDI loBI,
inMdk JUTy cor Xwr mMd krmI, prwieAw rUp ivkwr idRStI nwl dyKx vwly durmqIey,
swry hI sMq doKI dI igxqI’c hn[ ij`Qy qMbwkU DUMAW hovy, rUM ’qy sugMDI lw ky, prny
’qy r`K ky, Awpxy mUMh ’qy bMn@ lvo nmskwr[

www.Gursevak.com 460 q`qkrw


vwihgurU] sMq doKI dy kSt pVH ky, jIv Awpxy kMnW nUM PV ky, gunwhW v`loN
qobw kry[ jMg kwrn j`g ’c in`q nvyN sUrj, mwrU hiQAwrW nwl swV PUk huMdI
rihMdI hY[ ieq Awid hr pRkwr dy doSW nUM rokx leI, koV@IAW klMkIAW sRwipAW nUM
b^Sx leI, gurU pRmysr jI gurbwxI duAwrw, KMf bRhmMf’c suK SWqI vrqw ky, KMf
bRhmMf nUM Amn hlymI rwj s`cKMf bxw rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dw
AwSw bhuq hI gihr gMBIr hY jI nmskwr[
(GtY.polw) sMq kY dUKin; Awrjw GtY]) gur pRswid; nwnk scu khY] Anuswr
prm pUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU pMjvyN pwiqSwhjI &urmwauNdy hn:- (sMq) Akwl
purKu jI, sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI, SWq Awqmw sMq, gurmuiK, swD, hirjn,
gursyvk, gurBgq, guris`K, bRhmigAwnI, ^wlsyjI (kY) dy iv`c J`UTy(dUKin) doS
lwaux qy sRIr nUM du`K dy ky(dUKin) duKwaux krky, sMq doKI dI(Awrjw) aumr(GtY)
GtdI hY[ XQw:- inMdk mwry qqkwil; iKnu.itkx n idqy]) Bgq kI inMdw; kMDu
CydwvY] so hy gurU ipAwry jIE!pUry gurU jI dy At`l ACyd hukm Anuswr sMq doKI dI
aumr dw Gtxw inscy hY[ ijvyN Bgq jYdyv jI dy h`Q v`Fx vwly sMq doKI fwkUAW
ny, Bgq jI dI inMdw kIqI, DrqI pwtI, Zrk gey[
(Cu`tY) sMq kY dUKin; jm qy nhI CutY] (sMq) sRI gurU gRMQ swihb jI, mhWpurS
jI(kY) dy iv`c, JU`Ty(dUKin) doS lwaux, sMqW nUM idqy(dUKin) d`uKW krky, sMq doKI
jm(qy) qoN nhI (CutY) Cu`tdw[ XQw:- (dYq, d`dy ibMdI n lwau) fwnu dYq; inMdk kau
jwm]) inMdku.jmdUqI Awie sMGwirE; dyvih mUMf aUpir mtwk]) iliKAw AwieAw
goivMd kw, vxjwirAw imqRw; auiT cly kmwxw swiQ] iek rqI iblm n dyvnI,
vxjwirAw imqRw; EnI qkVy pwey hwQ] iliKAw AwieAw.pkiV clwieAw; mnmuK
sdw duhyly] ijnI pUrw siqguru syivAw; sy drgh sdw suhyly] krm DrqI
srIru.jug AMqir; jo bovY so Kwiq] khu nwnk.Bgq sohih drvwry; mnmuK sdw
Bvwiq]) (rcw Kcw pcw polw, n`cw, k`cw, m`cw) pauVI] inrBau nwmu ivswirAw;
nwil mwieAw rcw] AwvY jwie BvweIAY; bhu jonI ncw] bcnu kry.qY iKsik jwie;
boly sBu kcw] AMdrhu QoQw kUiVAwru; kUVI sB Kcw] vYru kry.inrvYr nwil; JUTy
lwlcw] mwirAw scY pwiqswih; vyiK Duir 1krmcw] jmdUqI hY hyirAw; duK hI
mih pcw] hoAw qpwvsu.Drm kw; nwnk dir scw] (1mMdy krmW dw lyKw)

www.Gursevak.com 461 q`qkrw


sMq kY dUKin; suKu sBu jwie] (sMq) Akwl purKu jI, pUrn praupkwrI
DIrjDwrI sMqW mhW purKW(kY) dy iv`c, JU`Ty(dUKin) doS Aropx, sMqW nUM
idqy(dUKin) d`uKW krky, sMq doKI dy sBu suKu(jwie) cly jWdy hn[ XQw:- supnY.suKu
n dyKnI; bhu icMqw prjwly]) slok mhlw 1] duK ivic jMmxu, duiK mrxu; duiK
vrqxu sMswir] duKu duKu AgY AwKIAY;
piV@ piV@ krih pukwr] duK kIAw pMfw KulIAw; suKu.n inkilE koie] duK ivic
jIau jlwieAw; duKIAw cilAw roie]
sMq kY dUKin; nrk mih pwie] (sMq) gursyvk jI, DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy lwfly spUq sMqjI, (kY) dy iv`c JU`Ty(dUKin) doS
Aropx, sMqW nUM idqy(dUKin) du`KW krky, sMq doKI qMbwkU nSy inMdw ibBcwr rogW
rUpI nrk, mr ky BI nrk(mih) ’c, Awpxy Awp nUM(pwie) pwauNdw hY[ XQw:-
inMdw kir kir nrk invwsI; AMqir Awqs jwpY]) Bgq kI inMdw; nrku BuMcwvY])
gur qy.muhu Pyry jy koeI; gur kw kihAw.n iciq DrY] kir Awcwr bhu sMpau sMcY; jo
ikCu krY.su nrik prY] 4]
sMq kY dUKin; miq hoie mlIn] inrdoS(sMq) SWq Awqmw sMqW mhWpurSW(kY)
dy iv`c, JU`Ty (dUKin) doS Aropx krky, sMqW nUM idqy(dUKin) du`KW krky, sMq doKI
dI miq (mlIn) mYLI(hoie) ho jWdI hY[ XQw:- ibprIq buD´M.mwrq lokh;
nwnk.icrMkwl duK Bogqy]
sMq kY dUKin; soBw qy hIn] (sMq) siqgurU m`hly pihly jI nUM suAws 2 jpx
jpwaux vwly praupkwrI DIrjDwrI inrivkwrI inrhMkwrI sMqW mhWpurSW(kY) dy
iv`c JU`Ty(dUKin) doS Aropx krky, sMqW nUM idqy (dUKin) d`uKW krky, sMq doKI
soBw(qy) qoN (hIn) rihq ho jWdw hY[ XQw:- hliq n soBw.pliq n FoeI; ibrQw
jnmu gvwvixAw]
(hqy polw) sMq ky hqy kau; rKY n koie] (sMq) gurmuiK ipAwry jI, (sMq) sMqW
mhWpurKW(ky) dy (hqy) mwry iPtkwry(kau) nUM(koie) koeI BI(n) nhIN(rKY) r`Kdw[
XQw:- pauVI mÚ 5] nwnk vIcwrih.sMq muin jnW; cwir vyd khMdy] Bgq muKY qy
boldy; sy vcn hovMdy] pRgt pwhwrY jwpdy; siB lok suxMdy] suKu n pwiein@.mugD
nr; sMq nwil KhMdy] Eie locin Enw guxY no; Eie AhMkwir sVMdy] Eie ivcwry
ikAw krih; jw Bwg Duir mMdy] jo mwry iqin pwrbRhim; sy iksY n sMdy] vYru krin
www.Gursevak.com 462 q`qkrw
inrvYr nwil; Drm inAwie pcMdy] jo jo sMiq srwipAw; sy iPrih BvMdy] pyfu
muMFwhU kitAw; iqsu fwl sukMdy] 31]
sMq kY dUKin; Qwn BRstu hoie] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI, s`cy siqgurU gRMQ
swihb jI dy lwfly sMqW mhWpurSW(kY) dy iv`c J`UTy(dUKin) doS k`Fx krky, sMqW nUM
idqy(dUKin) duKW krky, sMq doKI dw(Qwn) irdw(Qwn) Gr vw ijs(Qwn) QW jWdw
hY, auh(BRstu) Apiv`qR(hoie) ho jWdw hY[ XQw:- swkq; Qwn Birst iPrwhI]
sMq ikRpwl; ikRpw jy krY] (sMq) s`cy siqgurU mh`lw 1 jI, jy pUrn ikRpwl
sMq hn, qW hI sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Agm Apwr pUrn ikRpw(krY)
krdy hn, Bwv s`cy siqgurW dw suBwA hr smyN ie`k rs pRkwS srUp ikRpwl hY[
XQw:- qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpw iniD; mnsw pUrxhwrw] (gosweIN ibMdI.lwau) qum@
dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]
56.nwnk sMq sMig; inMdku BI qrY] 1] (nweI ibMdI n lwau) vwhu vwhu scy
pwiqswh; qU scI nweI] AsMK bRhmMf dy Twkur sRI gurU nwnk dyv swihb pMjvyN
pwiqSwhjI inmRqw gRIbI dI h`d jxwauNidAW, gur pRswid; nwnk scu khY] Anuswr
s`c 3 &urmwauNdy hn:- dieAwl ikRpwl ikRpwinD, DMn s`cy(sMq) siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI dy s`cy crn-kmlW sMig l`gxy krky, inMdku BI(qrY) qr jWdw
hY] 1] XQw:- kir ikrpw; AMqir aur DwrY] psu pRyq muGd; pwQr kau qwrY])
guru boihQu; vfBwgI imilAw] nwnk dws sMig; pwQr qirAw]) psU pryq mugD
kau qwry; pwhn pwir auqwrY] nwnk dws qyrI srxweI; sdw sdw bilhwrY])
pRym bynqI:- ikRpwl sMq jI jy ikRpw krn, ArQ krn nwl, sMsy vwlI g`l
hY, sMq srin jo jnu prY; so jnu auDrnhwr] Anuswr DMn gurU pRmysr jI inscy
krky sdw dieAwl ikRpwl myhrvwn hn[ XQw:- sdw sdw; sdw dieAwl]) sd
bKisMdu.sdw imhrvwnw; sBnw dyie ADwrI] so ikRpwl sMq jI jy ikRpw krn kih
ky, ArQ nhIN krnw[ SuB is`iKAw:- dieAwl ikRpwl gurU qwry ipAwryy siqkwry
inAwry sMqW mhWpurSW dI inMdw qW kI krnI hY?kdy Bu`l ky iksy dI BI inMdw nhIN
krnI[ XQw:- inMdw BlI.iksY kI nwhI; mnmuK mugD krMin]
56.swKI:- ikRpwl sMqW ny pwpx ginkw auDwrnI:- vrKw nwl iB`jy, pUrn
dieAwl ikRpwl inSkpt mhwqmwjI ny pMfrpur ’c Aw ky pu`iCAw, “iksy gurU

www.Gursevak.com 463 q`qkrw


ipAwry Bgq jI dw Gr d`so?”mnmuKW ny mskrI nwl gnkw dy Gr v`l ieSwrw
kr id`qw[
ginkw pwpix hoie kY; pwpW dw gil hwru proqw[ ie`k(ginkw) vysvw ny
pwpx ho ky, AYny izAwdw pwp kIqy, mwno pwpW dw hwr pro ky, Awpxy gL’c pw ky
r`KdI sI[
mhWpurKu Acwxck; ginkw vwVy Awie Kloqw[ pUrn mhWpurK BoLy Bwv’c,
Acncyq vysvw dy ivhVy ’c Aw ky KV@ gey[ drSn krky vysvw dy ivkwr hI imt
gey[ mhWpurS vwips muVn l`gy B`j ky crn-kmlW ’qy pY geI[ XQw:- (piVAw
VwVy crn’c hwhw n lwau) sMqn kI; srxweI piVAw] jIau pRwx; Dnu AwgY
DirAw]
pRym bynqI kIqI, “hy dieAwl ikRpwl mhWpurSo!ie`Qy mhWpurK kdy BI nhIN
Awey[ A`j myry v`fy Bwg jwgy hn, jo Awp jI ny mhwn ikRpw krky, drSn b^Sy
hn[ dwsn dwsI mhwn pwpx nUM b^S lvo[ ”XQw:- hir ikrpw kir kY.bKis
lYhu; hau pwpI vf gunhgwru])
durmiq dyiK, dieAwl hoie; hQhuM.aus no idqonu qoqw[ aus dI(durmiq) KotI
miq dyK ky, idAwl mhWpurSW ny, gu`sy hox dI QW Bgq qyry dieAwl; En@w imhr
pwie] Anuswr dieAwl hoie ky, nwmu AiBAwsI vwihgurU 3 jpx jpwaux vwlw,
isKwieAw qoqw, aus nUM Awpxy h`QoN b^S idqw[
rwm nwmu aupdysu kir; Kyil gieAw.dy vxju sEqw[ vysvw ny pUrn pyRm sihq
pRym bynqI kIqI, “hy ikRpwl sMqjIE!Awp jI rwq ie`Qy hI rho[ bwhr vrKw ho
rhI hY[ ”mhWpurSW ny pRym vYrwg’c FL ky ikhw, “hy b`cI!dwsn dws ie`Qy rwq
nhIN rih skdw[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnkdyv swihb jI
dI gurbwxI.pRym Bwvnw sihq pV@nI vIcwrnI gwauxI[ gurU sMgq jI ’c jw ky, jwp
kridAW syvw krnI krwauxI, iml ky jwp krnw krwauxw mwVy krm C`fxy, AMimRq
vyly au~T ky ieSnwn krky suAws 2 Awp jwp krdy rihxw[ im`Tw 2 nwm jpx
vwly qoqy dy mgr 2 jwp bol ky, sdw inhwl hovxw jI[ ”prmpUjnIk dieAwl
ikRpwl mhwqmw jI ny lUM 2 krky, ivsmwd iekwgR ho ky vwihgurU 2 jI jpwey, nyqRW
nwl bRhmigAwnI mhWpurSW dy ivsmwd drSn kridAW jwp krky inhwl 3 ho

www.Gursevak.com 464 q`qkrw


geI[ rwm nwmu aupdysu dy (kir) krky (sEqw) sO guxW n&y vwlw vxju d`s ky,
ikRpwl mhwqmw praupkwr dw Kyil krky(gieAw) cly gey[
gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI]) Anuswr ilv lwgI.iqsu
qoiqAhu; inq pVHwey.krY Asoqw[ dieAwl mhWpurKW ny vwihgurU 2 jpw ky qoqy nUM
svwirAw sI, jo hr smyN suBwvk hI, ^Ub im`Tw 2 vwihgurU 2 boldw rihMdw sI, ieh
bhuq nyk auq`m sRySt AiqAMq Blw gurmuiK suBwA hY[ iqsu gurmuiK qoqy qoN vwihgurU 2
im`TI Avwz sux ky, moihq ivsmwd ho ky mgr 2 bol ky ilv l`g geI[ qoqw in`q
vwihgurU 2 pV@wvy, ieh rom 2 dy kMnW qoN SrDw pRym isdk Brosy nwl suxidAW,
swvDwn ho ky(Asoqw) jwgdI rihMdI[ vw AOguxW v`loN jwgdI rihMdI[ XQw:- mweI;
sMq sMig jwgI] ipRA rMg dyKY; jpqI nwmu inDwnI]) gurmuiK jwig rhy; cUkI
AiBmwnI rwm])
piqq auDwrxu rwm nwm; durmiq pwp.klyvru Doqw[ nwm ismrn ny mn
bwxI(klyvru) sRIr dy pwp, bu`DI dI (durmiq) KotI miq nUM Do idqw, ikauNik vwihgurU
pRmysr jI dw nwm(piqq) pwpIAW dw auDwr krn vwlw hY[ XQw:- piqq pwvn; pRB
nwm qumwry]) koit piqq auDwry iKn mih; krqy.bwr n lwgY ry] dIn drd duK BMjn
suAwmI; ijsu BwvY iqsih invwjY ry] 2] sB ko mwq ipqw pRiqpwlk; jIA pRwn suK
swgru ry] dyNdy qoit nwhI.iqsu krqy; pUir rihE rqnwgru ry] 3] jwicku jwcY.nwmuu
qyrw suAwmI; Gt Gt AMqir soeI ry] nwnku dws qw kI srxweI; jw qy.ibRQw n koeI
ry]
AMqkwlu jm jwlu qoiV; nrkY ivic.n KwDusu goqw[ AMq smyN nwm jpidAW 2
ivsmwd iekwgR ho ky cVHweI kIqI[ jm dw jwl qoV idqw, nrkW’c goqw n KwDw[
XQw:- AMiq kwil nwrwiexu ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] bdiq iqlocnu.qy nr
mukqw; pIqMbru.vw ky irdY bsY])
geI bYkuMiT.ibbwix ciVH; nwau nrwiexu.Coiq ACoqw[ ibbwx’qy bYT ky vwihgurU
jI dy s`cy crnkmlW’c jw pu`jI[ XQw:- ginkw auDrI; hir khY qoq] (Ajwm`l, gj
polw) Ajwml gj ginkw; piqq krm kIny] qyaU.auqir pwir pry; rwm nwm lIny]
vwihgurU jI dy nwm jI (Coiq) pwpW qoN(ACoqw) rihq kr idMdy hn[ XQw:- (p`lY) scu
sBnw hoie dwrU; pwp kFY Doie] nwnku.vKwxY bynqI; ijn scu plY hoie])
Qwau inQwvy; mwxu mxoqw] s`cy nwm jI hI inQwivAW dy QW, inmwixAW dy mwx
hn[ XQw:- inQwvy kau; nwau qyrw.Qwau] inmwny kau; pRB qyro mwnu] so prmpUjnIk
www.Gursevak.com 465 q`qkrw
dieAwl ikRpwl myhrvwn Anqklwvwn iCmW inDwn siqgurU nwnk dyv jI ny,
mhwn ikRpw krky inMdkW duStW nUM qwirAw hY[ XQw:- guru cauQI pIVI itikAw;
iqin.inMdk dust siB qwry] so nwnk sMq sMig; inMdku BI qrY] 1]
sMq kY dUKn qy; muKu BvY] (sMq) gurU ^wlsyjI(sMq) sMqW mhWpurSW(kY) dy iv`c
J``UTy doS k`Fx Aqy sRIr nUM idqy(dUKn) d`uKW(qy) qoN, mUMh’qy s`tW v`jx qoN, jW ibmwr
ho ky muKu (BvY) ivMgw ho jWdw hY[ ijvyN pwpI cMdU dy mUMh’qy iC`qR v`jx qoN ivMgw
hoieAw[ vw siqgur qy.jo muh Pyry; qy vymuiK bury idsMin] Anuswr(muKu) mUMh vwihgurU
gurU pRmysr jI v`loN(BvY) bymuK burw ho jWdw hY[
sMqn kY dUKin; kwg ijau lvY] (sMqn) swDW Bly purSW(kY) dy iv`c
J`UTy(dUKin) doS k`Fxy.sRIr nUM idqy(dUKin) du`KW krky, sMq doKI(kwg) kW (ijau)
vWg, kOVw(lvY) boldw hY[ XQw:- (g`l) Ehu gl ProsI.kry bhuqyrI; Es dw
boilAw, iksY n BwieAw] kW vWg, AMdroN bwhroN mhW pwpW krky kwLw hY[ kW vWg
inMdw rUpI ivStw KWdw hY[ XQw:- pr inMdw pr mlu.muK suDI; Agin koRDu cMfwlu])
ijhvw rMig nhI hir rwqI; jb bolY qb PIky] sMq jnw kI inMdw ivAwpis; psU
Bey.kdy hoih n nIky]) ijsu AMdir.qwiq prweI hovY; iqs dw.kdy n hovI Blw] Es
dY AwiKAY.koeI n lgY; inq EjwVI pUkwry Klw]) kwgW kI Dn T`igAw, koielW kI
Dn dyie?zbW Awpo AwpxI, vYrI BI im`q kr lyie[
sMqn kY dUKin; srp join pwie] (sMqn) prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy, SWq Awqmw BgqW(kY) dy iv`c JU`Ty(dUKin) doS Aropxy, sRIr nUM
idqy(dUKin) du`KW krky, sMq doKI Awpxy Awp nUM bwr 2, (srp) s`p dI(join)
jUn’c (pwie) pwauNdw hY[ XQw:- ijvyN surg dw rwjw nOK, auidAwlk munI dy Awr
mwrn qoN, surgoN s`p bx ky pqwl’c if`gw sI[ BwvyN mn`uKw jnm hY, pr ismrn
hIx sMq inMdk s`p hY[ XQw:- ibnu ismrn.jo jIvnu blnw; srp jYsy ArjwrI]
nv KMfn ko rwju kmwvY; AMiq clYgo hwrI]
sMq kY dUKin; iqRgd join ikrmwie] Akwl purKu s`cy siqgurU swihbwn jI dy
ipAwry(sMq) jn jI (kY) dy iv`c, J`UTy(dUKin) doS k`Fx, sRIr nUM kSt dy ky(dUKin)
duKwaux krky, sMq doKI(ikrmwie) ikrm, (iqRgd) tyFIAW(join) jUnW Bogdw hY[
XQw:- sMq kI inMdw; jonI Bvnw]

www.Gursevak.com 466 q`qkrw


sMqn kY dUKin; iqRsnw mih jlY] vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI dy(sMqn)
hrI rUp bRhmigAwnIAW(kY) dy iv`c, J`UTy(dUKin) doS lwauxy, sRIr nUM kSt dy
ky(dUKin) duKwaux krky, sMq doKI rs ks ivSy Bogx dI iqRsnw rUpI A`g(mih)
’c(jlY) jldw hY[ XQw:- cwir ndIAw; AgnI qin cwry] iqRsnw jlq; jly
AhMkwry] guir rwKy; vfBwgI qwry] jn nwnk; auir hir AMimRqu Dwry]
sMq kY dUKin; sBu ko ClY] vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy lwfly
spUq(sMq) SWq Awqmw sMq mhWpurS(kY) dy iv`c, JU`Ty(dUKin) doS k`Fx, sRIr nUM
kSt dy ky(dUKin) duKwaux krky, sMq doKI sBu iksy(ko) nUM (ClY) Cldw hY[ XQw:-
loBI kw.vyswhu n kIjY; jy kw pwir vswie] AMiq kwil iqQY DuhY; ijQY.hQu n pwie]
sMq kY dUKin; qyju sBu jwie] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI(kY) dy iv`c, JU`Ty
(dUKin) doS k`Fxy, dyh nUM kSt dy ky(dUKin) duKwaux krky, sMq doKI dw ijsmwnI
rUhwnI (qyju) prqwp, sBu(jwie) cilAw jWdw hY[ XQw:- ijsu AMdir cuglI cuglo
vjY; kIqw kriqAw, Es dw sBu gieAw] inq cuglI kry, AxhodI prweI; muhu
kiF n skY, Es dw kwlw BieAw]
sMq kY dUKin; nIcu nIcwie] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI, sMqW mhWpurSW(kY)
dy iv`c JU`Ty(dUKin) doS k`Fx Aqy sRIr nUM kSt dy ky(dUKin) duKwaux krky, sMq
doKI AiqAMq nIcu qoN BI(nIcwie) nIc hY[
56.sMq doKI kw; Qwau ko nwih] sMq gursyvk jI ’c JU`Ty doS k`Fx, sRIr nUM
duKwaux krkyy, sMq doKI(kw) dw lok pRlok’c, (ko) koeI BI(Qwau) QW(nwih) nhIN
hY, Bwv aus nUM koeI BI QW itkwxw nhIN idMdw[ XQw:- hliq n soBw, pliq n
FoeI; ibrQw jnmu gvwvixAw]
nwnk sMq BwvY; qw Eie BI giq pwih] 2] vwihgurU mh`lw p jI &urmwauNdy
hn:- BwvyN sMq doKI bymuK ho jWdw hY[ ikRm jUnW Bogdw hY, iqRSnw’c sVdw hY, sB
nUM CLdw hY, qyz cilAw jWdw hY, nIc qoN nIc krm krdw hY, qw BI, DMn DMn
siqgurU nwnk nwm, cVHdI klw[ qyry Bwxy, srb`q dw Blw[ Anuswr s`cy siqgurU
pUrn(sMq) vwihgurU prmpUjnIk sRI gurU nwnk dyv swihb jI nUM(BwvY) BwauNdw hY,
ik(Eie) auh sMq doKI BI(giq) kilAwx(pwih) pw lvy] 2] bury nwl sB krn
buirAweI, muAw& krn keI isAwxy[ bury nwl iPr nykI krnI, DMn gurU nwnk
jwxy[) DMn gurU pRmysr jI AYfy v`fy gunwhgwr nUM BI b^Sx nUM smR`Q hn[ siqguru
www.Gursevak.com 467 q`qkrw
sBnw dw Blw mnwiedw; iqs dw burw ikau hoie] Anuswr smR`Q gurU pRmysr jI nUM, sB
smyN sRb`q dw Blw krnw hI BwauNdw hY, ies leI jpo pRgt BeI.sgly jug AMqir; gur
nwnk kI vifAweI]
57.swKI:- gurmuiK nyk swaU Bgq AMbrIk jI[ qyRqy’c kSp irKI jI dy spu`qR
rwjy sUrj jI qoN sUrj vMs c`lI, (AkwsI sUrj nhIN) duAwpr ’c rwjy ie^vwk jI dI
ATweIvIN pIV@I’c, sUrj vMsI rwjy pRsuSk jI dy ipAwry spu`qR, Bgq AMbrIk jI
AXu`iDAwpiq pRis`D Drmwqmw iCmwvwn hoey hn[ c`kRvrqI pwiqSwh huMidAW, Awp
iqAwg ky srb dI crn-DUV bx ky, Bgvwn jI dI bMdgI krdy[ AwpxI pRjw nUM
bMdgI’c lwauxy krky, cOhW c`kW ’c bhuq 2 mihmw hoeI[ ien@W dI aupmw sux ky
durbwsw irKI jI nUM hMgqw eIrKw PurI, “mYN ikRSn Bgvwn jI dw gurU hW[ ieh rwjw
igRsqI hY, ies dw qyz pRqwp myry nwloN v`D ikauN hY?”gurU ipAwry Bgq jI dw pRqwp
nSt krn leI, irKI jI ien@W dy mihlW’c Awey[ Bgq jI ny inauNdw vrijAw[
AMbrIk muih vrqu hY; rwiq peI durbwsw AwieAw[ nyk swaU gurmuiK rwjy
AMbrIk jI dw(muih) mUMh iekwdsI dy vrqu vwlw hY sI[ Bgq jI dw pRqwp nws
krn leI, rwiq peI qoN durbwsw irKI jI Awey[
BIVw Esu aupwrxw; Ehu auiT nHwvix.ndI isDwieAw[ rwjy ny duAwdsI’c(BIVw)
bRq(aupwrxw) Kol@xw sI, ikauN jo qROdsI’c Kol@x nwl ihMdU miq’c doS igxdy hn[
durbwsw irKI jI au~T ky ndI nUM nhwaux cly gey[
crxodku lY poiKAw; Ehu srwpu dyvx no DwieAw[ ikauNik aun@W nUM Ckwey qoN
ibnw, Bgq jI ku`J Ck nhIN skdy sn, A`DI GVI ip`CoN qrOdsI l`gx vwlI sI[
irKIjI dy AiV`kw bxn qoN, gurmuiK Bgq rwjy jI ny srb ivAwpI rwmjI nUM, pUrn
pyRm Bwvnw nwl ArwiDAw[ myhr krky BgvwnjI ny prmpiv`qR SuB s`cy drSn b^Sy,
rwjy jI ny prmpiv`qR crn-kml Do ky, AMimRq pI ky vrq Koil@Aw[ BgvwnjI ny
hukm kIqw, “hy ipAwry jI!bRq r`Kx dI koeI mhwnqw nhIN[ pyRmw-BgqI syvw kro,
suAws 2 nwm jpo ApxI pRjw nUM jpwau[ ”jd durbwsw jI ny suixAW, ik Bgq jI
ny mYnUM Ckwey qoN ibnw, Awp Ck ilAw hY, qW srwp dyx nUM q`qw ho ky, Dw ky ndI qoN
vwips AwieAw[
c`kR sudrsnu kwl rUp; hoie BIhwvlu.grbu gvwieAw[) Bgq qyry siB pRwxpiq
pRIqm; qUM Bgqn kw ipAwrw] Anuswr Bgqn jI dy AiqAMq ipAwry BgvwnjI ny

www.Gursevak.com 468 q`qkrw


sudrSn c`kR nUM AwigAw idqI, “kRoDI nUM mwr[ ”sudrSn c`kR ny kwl
vWg(BIhwvlu) iBAwnk rUp ho ky, irKIjI nUM mwrn leI ip`Cw krky aus dw hMkwr
guAw idqw[
bwm@x BMnw jIau lY; riK n hMGin.dyv sbwieAw[ jd kwl rUp c`kR nUM isr’qy
dyiKAw, qW bRwhmx AwpxI jwn lY(BMnw) B`ijAw, sudrSn c`kR ip`Cy 2 gey[ c`kR qoN
frdy(sbwieAw) swry dyvqy BI irKIjI nUM Awpxy kol r`K nw(hMGin) sky[
ieMdR loku isv loku qij; bRhm loku bYkuMT qjwieAw[ pihlW ieMdRpurI’c rwjy
ieMdR jI pws gey, qW aun@W ny qwV ky ikhw, “ie`QoN CyqI B`j jw, nhIN qW ie`Qy A`g
l`g jwvygI[ ”ie`QoN B`j ky kYlwS prbq’qy iSvpurI’c iSv jI pws gey[ qW au~QoN
BI Bjw idqy[ A`gy B`j ky bRhm lok’c bRhmwjI pws gey[ bRhmwjI ny BI qwV ky
Bjw idqy[ ie`QoN qyzI nwl B`j ky bYkuMT’c ivSnUMjI pws gey[ ivSnUMjI ny qwV ky
Bjw idqy bYkuMT nUM C`f ky BI B`j Awey[ sMq ky hqy kau; rKY n koie] Anuswr iksy
ny BI n r`Ky, bhuq hI iqRskwr hoieAw[
dyviqAw Bgvwnu sxu; isiK dyie sBnw smJwieAw[ sBnw dyviqAW ny ivSnUM
BgvwnjI smyq, SuB is`iKAw dy ky smJwey, “qUM sMq doKI hYN, Bgq AMbrIkjI qoN
ibnw qYnUM koeI BI bcwA nhIN skygw[ ies leI mwx C`f ky, aun@W mhWpurKW dy
crn PV ky muAw&I mMg[ ”
Awie pieAw srxwgqI; mwrIdw AMbrIk CufwieAw[ jdoN durbwsw jI, sMq
ibnw.mY Qwau n koeI; Avr n sUJY jwvnw] Anuswr gurmuiK sMq ikRpwl mhWpurS
Bgq AMbIrkjI dy srnI pey, qW aun@W ny mhwn ikRpw krky mwrIdy Cufw ley[
XQw:- sMq srin jo jnu prY; so jn auDrnhwr]
Bgiq vClu jig ibrd sdwieAw] 4] Awpxy ipAwry Bgq jI dI r`iKAw
krky, j`g’qy vwihgurU jI ny Awpxw(ibrd) Drm, BgqW dy(vClu)
ipAwry(sdwieAw) sdwie[ XQw:- Bgq vClu qyrw ibrdu; rKwieAw jIau]) Bgiq
vClu hir ibrdu; Awip bnwieAw])
58.pyRmw-BgqI dy SuB gux:- Bgq purS kRoDI n hovy, ivSy ADIn n rhy, Bu`l
kry qW muAw&I mMgy, muAw&I dyx leI hr vyly iqAwr rhy, ijvyN Bgq AMbrIkjI
idqI[ jykr koeI sqwvy qW aus nwl klyS n kry, sgoN vwihgurU jI’qy pRp`k Afol
Brosw r`Ky[ swvDwn ho ky, s`cy siqgurU DMn vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN,
www.Gursevak.com 469 q`qkrw
Awpxy idl idmwZ’c AMimRq gurbwxI pRwpq kridAW vwihgurU 3 jpdw rhy Aqy,
syvk hoie sMjIdu; n hsx rovxw] Anuswr gurU pRmysr jI dw lwlw golw gMBIrqw
sihnSIlqw vwlw ipAwrw gursyvk bxy[
sMq kw inMdku; mhw AqqweI] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI dy SuB guxW nUM
AOgux kihx vwlw, sMqjI(kw) dw inMdku, (mhw) bhuq v`fw(AqqweI) nIc pwpI qoN
BI mhW pwpI hY[ XQw:- inMdk kw; mYlw Awcwru])
sMq inMdk AqqweI dy ArQ:- 1Agn lwey, 2ibK dyveI; 3inrdoS jn ko
mwr[ 4Dn 5dwrw 6BUmI hrY; AqqweI doie cwr[ 1iksy dy Gr nUM A`g lwauxI,
2
zihr dy ky mwrnw, 3inrdoS nUM DoKy nwl mwrnw[ 4Dn Kohxw, 5pr iesqRI KohxI,
6
zmIn KohxI Awid[ AYtm bMb su`tx vwlw AqqweI hY[
sMq kw inMdku; iKnu.itknu n pweI] gurU jI dy sMq syvk jI(kw) dw inMdku,
(iKnu) G`t qoN G`t smW, sqsMgq jI, iksy BI sBw ’c, (itknu) itkxw(n)
nhIN(pweI) pwauNdw[ vw sB dy irdy ’c, prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU mh`lw
pihlw jI mhwrwj bYTy hn[ XQw:- mhl mih bYTy; Agm Apwr] aun@W dy s`cy s`ucy
au~cy im`Ty ipAwry s`icAwry inrml inRivkwr s`cy crn-kmlW ’c, AMqr iDAwn ho
ky, mn krky G`t qoN G`t smW iKnu mwqR BI, sMq kw inMdku (itknu) itkxw(n)
nhIN(pweI) pwauNdw[ XQw:- kbhU jIAVw aUiB cVqu hY; kbhU jwie pieAwly]
loBI jIAVw.iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly]) inMdk mwry qqkwil; iKnu itkx n
idqy]) psu pMKI BUq Aru pRyqw] bhu ibiD jonI iPrq Anyqw] jh jwno qh rhnu n
pwvY] Qwn ibhUn auiT auiT iPir DwvY] min qin bwsnw bhuqu ibsQwrw] AhMmyv
mUTo bycwrw] Aink doK Aru bhuqu sjweI] qw kI kImiq khxu n jweI] pRB
ibsrq nrk mih pwieAw] qh mwq n bMDu n mIq n jwieAw] ijs kau hoq
ik®pwl suAwmI] so jnu nwnk pwrgrwmI] 3]
sMq kw inMdku; mhw hiqAwrw] (sMq) Akwl purKu jI, s`cy siqgurU swihb jI,
sgl gux.Avguxu n koeI; hoih nIqw nIqw] Anuswr sgl guxW spMn sihq,
pUrn(sMq) sMqW mhWpurSW dy SuB guxW nUM AOgux kihx vwlw, sMqW mhWpurSW(kw) dw
inMdku, jIv h`iqAw krn vwlw(mhw) v`fw(hiqAwrw) pwpI hY[ ijvyN mhW hiqAwry
zwlm nIc sy Aiq nIc, jhWgIr, mhW pwpI cMdU ny, prmpUjnIk s`cy siqgurU
vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM ShId kIqw[ XQw:- pauVI 5] lY Pwhy.rwqI qurih; pRBu
www.Gursevak.com 470 q`qkrw
jwxY pRwxI] qkih nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin.ivKMm Qwie; imTw
mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw; iql pIVy GwxI]
59.sMq kw inMdku; prmysuir mwrw] (sMq) Akwl purKu jI, (sMq) SWq Awqmw
mhWpurK jI, (sMq) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI(kw)
dw inMdku, gurU prmysuir jI dw(mwrw) mwirAw hoieAw hY[ ijvyN prmpUjnIk vwihgurU
s`cy siqgurU sRI gurU hirgoivMd swihb jI ny, sRI hirgoivMdpur swihb jI dy DrmXu`D
’c, cVH ky Awey zwlm mhW pwpI inMdk cMdU dy kpu`qR krmcMd, rqncMd Abdul KW
iqMnW nUM iek`Ty ie`ko vwrI swhmxy jMg lVidAW mwirAw sI[ XQw:- jhW qhW; qum
Drm ibQwro] dust doKIXin; pkir pCwro]) BYrau mhlw 5] inMdk kau; iPtky
sMswru] inMdk kw; JUTw ibauhwru] inMdk kw; mYlw Awcwru] dws Apuny kau;
rwKnhwru] 1] inMdku muAw; inMdk kY nwil] pwrbRhm prmysir jn rwKy; inMdk kY
isir.kVikE kwlu] 1] rhwau] inMdk kw kihAw; koie n mwnY] inMdk JUT boil;
pCuqwny] hwQ pCorih; isru Drin lgwih] inMdk kau; deI CofY nwih] 2] hir kw
dwsu; ikCu burw n mwgY] inMdk kau; lwgY duK sWgY] bguly ijau; rihAw pMK pswir]
muK qy boilAw; qW kiFAw bIcwir] 3] AMqrjwmI; krqw soie] hir jnu krY; su
inhclu hoie] hir kw dwsu; swcw drbwir] jn nwnk kihAw; qqu bIcwir]
swKI:- DMn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU dsvyN pwiqSwhjI AsMK
bRhmMf dy rcnhwr srb ivAwpI, nwnk inrBau inrMkwru; Ajpw jwp jI dy s`cy
Avqwr, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; jI hux AsMK sUrjW nUM pRkwS rhy hn[ Awp
jI ny sRI cmkOr swihb jI dI gVHI dy DrmjMg ’c, svw lwK sy eyk lVwaUN; qbY gurU
goibMd isMG nwm khwaUN] Awpxy SuB bcn pUry kIqy[ gurU pRmysr jI ny, rwq nUM
gurduAwrw sRI qwVI swihb jI vwly prmpiv`qR SuB s`cy AsQwn’qy Aw ky, qwVI mwr
ky, ieh SuB bcn &urmwey:- “pIry ihMd, my-rv`id; pIry ihMd, my-rv`id[
”{Anqklwvwn inrBau inrml inrvYru Akwl ^udw dy pUrn s`cy Avqwr ihMd
dy(pIry) pIrwn pIr gurU jI(my-rv`id) suqMqR jw rhy hn[ }aus qoN A`gy mhwrwj s`cy
pwiqswhjI svw l`K hI, JwVIAW kwhW iv`cdI, prmpUjnIk gurduAwry sRI jMf swihb
jI ivKy phuMcy[ ipAwry dieAwisMG swihb jI, ipAwry DrmisMG swihb jI, ipAwry
mwnisMG swihb jI, jo gurU pRmysr jI nwl Awey sn, ivCuV gey[ sRI jMf swihb jI
hyTW, mhwrwj swihb jI SSoBq nUro nUr ivsmwd jgmgw rhy sn[ jh;

www.Gursevak.com 471 q`qkrw


iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Anuswr mhwrwj swihb jI dy AMdr
bwhr, Awpxy inrgun inrMkwr AKMf joiq vwihgurU jI dw b`JvW pRkwS hI pRkwS ho
irhw sI, ijs pRkwS nwl swrw vwqwvrx hI jgmgw irhw sI[ gurU pRmysr jI,
Ajpw jwpu n vIsrY; Awid jugwid smwie]) Ajpw jp hYN] AQpw Qp hYN]) iek dU
jIBO, lK hoih; lK hovih lK vIs]) ijhvw eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit
iDAwvYgo]) gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr vwihgurU 3 jp rhy sn[
vwihgurU] vzIdy dy &OjI, gurU pRmysr jI nUM ShId krn leI Koj kr rhy sn[ do
sMq doKIAW ny, prmpUjnIk s`cy siqgurU mhwrwj swihb jI nUM, sRI jMf swihb jI dy
hyTW bYTy q`ikAw qy ikhw, “jy AwpW, gurU pRmysr jI nUM, J`t p`t ShId kr dyeIey qW
swnUM vzIdw mur`by qy mohrW dw v`fw ienwm dyvygw, nwly swfI pRis`DI hovygI[ ijn@W
siqgurW nUM muZlIAw hkUmq qy phwVI rwjy iml ky, swFy s`q mhIny dw jkVbMd Gyrw
pw ky BI ShId nhIN kr sky, hux AwpW aun@W nUM ShId krIey[ ”hzUr s`cy
pwiqSwhjI’qy vwr krn dI BYVI ie`Cw lY ky, nyVy ho ky dohW ny vwr kIqw[ siqgurU
s`cy pwiqSwhjI ny, dovyN hI Jtkw idqy[ XQw:- swkq inMdk dust; iKn mwih
ibdwirAnu]) rhdy Kuhdy inMdk mwirAnu; kir Awpy Awhru] sMq shweI nwnkw; vrqY
sB jwhru]) inrvYrY sMig vYru rcwey; phuic n skY.gvwrY]) sMqw nwil vYru kmwvdy;
dustw nwil mohu ipAwru] AgY ipCY suKu nhI; mir jMmih vwro vwr]) durbwsw isau
krq TgaurI; jwdv ey Pl pwey] ikRpw krI jn Apuny aUpr; nwmdyau hir gun gwey]
sRI ikRSn Bgvwn jI dy b`icAW ny, durbwsy irKI jI nUM mSkrI kIqI, irKI jI
dy srwp dyx qoN, 56 koRV Xwdv Srwb pI ky, Awpo ’c lV ky, FweI pihrW ’c mr
gey jI[ XQw:- sMqn syqI mskrI; kul fobn kI rIq[ Bwgvwn syvw krn; hu`jqW
krn plIq[
sMq kw inMdku; rwj qy hInu] (sMq) Akwl purKu jI, s`cy siqgurU swihb jI,
sMqW mhWpurSW(kw) dw inMdku, duinAwvI rwj(qy) qoN(hInu) rihq ho jWdw hY[ XQw:-
sMq kw doKI; rwj qy twil]) Bgq kI inMdw; rwj qy tlY] vw Awpxy mn ieMidRAW’qy,
rwj krn(qy) qoN(hInu) rihq ho jWdw hY, Bwv ieh ies nUM AOgxW ivkwrW kukrmW ’c
lw ky, nwmu qoN ivCoV ky byqwl bxw idMdy hn[ XQw:- hir ky nwm hIn; byqwl] vw
sB dy AMdr bwhr jwgq joiq srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] vwihgurU jI
dy(rwj) pRkwS hI pRkwS qy (hInu) rihq ho jWdw hY[

www.Gursevak.com 472 q`qkrw


sMq kw inMdku; duKIAw Aru dInu] (sMq) Akwl purKu jI (kw) dw inMdku, nSy
ivSy AOguxW Gxy du`KW krky duKIAw Aru ien@W dy(dInu) ADIn ho ky, ien@W dw
mwirAw(dInu) kMgwl sB dy A`gy dInu bx ky, illkVIAW k`Fdw rihMdw hY[ XQw:-
sMq kI inMdw; dUK shwm]) sgl klys; inMdk BieAw Kydu]
sMq ky inMdk kau; srb rog] (sMq) Akwl purKu jI, s`cy siqgurU swihb jI,
bRhmigAwnI sMq jI(ky) dy, inMdk(kau) nUM, (srb) swry rog l`g jWdy hn[ XQw:-
sMq kI inMdw; rogI krnw]) prmysr qy BuilAW; ivAwpin@ sBy rog]) indk kY
muiK; kIno@ rogu]) AswD rog aupijE qn BIqir; trq n kwhU twirE]) AswD rogu
aupijAw sMq dUKin; dyh ibnwsI mhw KieAw]
cwr pRkwr dy rog:- 1AwDI mn krky kwm koRD Purny, 2ibAwDI:- (vwie)
vweI, (ipq) grmI, (kP) blZm, (ruDR) ^Un dy ivgwV krky sRIr dI iKlq
ivgVn qoN rog ho jwxw, 3aupwDI hMkwr nwl kql kukrm krny[ kOVw bolxw bwxI
dw rog hY[
sMq ky inMdk kau; sdw ibjog] (sMq) siqgurU nwnk dyv swihb jI(ky) dy
inMdk(kau) nUM, vwihgurU jI, sqsMgq jI Aqy SuB guxW qoN sdw hI(ibjog) ivCoVw
rihMdw hY[
sMq kI inMdw; doK mih doKu] ijvyN kMn ’c KMjKjUrw vVn qoN, Awpxw isr kMD
nwl ptk 2 ky mr jWdw hY[ KMjKjUrw vVnw d`uK hY, kMD nwl isr ptkxw, p`ky
PoVy’qy s`t v`jx vWg du`K ’c du`K hY, ies qr@W ie`k rog qoN dUjw, Pyr qIjw roog l`g
jwxw, vwrI 2 swry snyhI mr jwxy, ieh du`K ’c du`K hY[ ies qr@W(sMq) ^wlsy
jI(kI) dI kIqI inMdw, (doK) du`K(mih) ’c(doKu) du`K hY[ XQw:- duKu ivCoVw; ieku
duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie]) slok mhlw
1] duK ivic jMmxu duiK mrxu duiK vrqxu sMswir] duKu duKu AgY AwKIAY piV@ piV@
krih pukwr] duK kIAw pMfw KulIAw; suKu.n inkilE koie] duK ivic jIau
jlwieAw; duKIAw cilAw roie]) inMdkW pwshu.hir lyKw mMgsI; bhu dyie sjweI]
jyhw inMdk.ApxY jIie kmwvdy; qyho Plu pweI]) inMdk kau; lwgY duK 1sWgY]
1
brCI[
nwnk sMq BwvY; qw aus kw BI.hoie moKu] 3] prmpUjnIk s`cy siqgurU nwnk
dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
www.Gursevak.com 473 q`qkrw
guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, prmpUjnIk s`cy sMq
siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj, sMq gursyvk jI dw bhuq v`fw sRb ivAwpI mhW
ivsmwd AiDk qoN AiDk pRqwp jxw rhy hn[ AvKD sBy kIiqAnu; inMdk kw dwrU
nwih] Anuswr BwvyN loQ inMdk dw dwrU nhIN hY, ikauNik bhuqy doS hI doS hn, qw
BI(sMq) SWq Awqmw gursyvk jI, siqgurU gRMQ swihbwn s`cy pwiqSwh jI nUM(BwvY)
BwauNdw hY, ik aus inMdk(kw) dw BI, cOrwsI dy gyVy AOguxW qoN(moKu) Cutkwr hoie
jwvy] 3] AYsy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inRibkwrI inrMkwrI, dIn dieAwl
ikRpwl ikRpwinD, gurU pRmysr jI dI mhW inrml prmpiv`qR SuB s`cI crn-DUV’c,
dwsn dws gRIb hr smyN ieSnwn krdw hY, jo jnm 2 dI haumY mYL nUM nws krdI
hY[ XQw:- (m`jnu, in`q) gur kI ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY mlu
hrau]
sMq kw doKI; sdw Apivqu] (sMq) guris`K hirjn swD’c JU`Ty doS k`Fx.du`K
dyx vwlw, sMq jI(kw) dw doKI, kwm kRoD inMdw AOguxW krky sdw(Apivqu) mYLw,
ijau sws ibnw; imrqk kI loQw] hY, aus qoN BYVy niSAW kqlW inMdw mMd krmW dI
AiqAMq BYVI bdbo AwauNdI hY[ XQw:- inMdk kw mwQw; eIhW aUhw kwlw]
sMq kw doKI; iksY kw nhI imqu] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI, gurmuiK
mhWpurSW nUM du`K dyx vwlw sMq jI(kw) dw doKI, s`p vWg(iksY) iksy(kw) dw
BI(imqu) im`qR nhI hY[ XQw:- spY duDu pIAwlIAY; ivhu muKhu stY] ijvyN loBI inmk
hrwmI mhW pwpI gMgU ny p`cI swl gurU Gr dw lUx KwDw[
sMq ky doKI kau; fwnu lwgY] (sMq) SWq Awqmw gursyvk jI, s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb jI nUM kSt dy ky duKwaux vwly, gurU sMq jI(ky) dy doKI(kau)
nUM, lok fMf, jm fMf, ip`qr fMf, dyv fMf, rwj fMf Aqy mwr ku`t Awid Anyk
pRkwr dw(fwnu) fMn(lwgY) l`gdw hY[ XQw:- (dYq.ibMdI.n.lw) fwnu dYq; inMdk kau
jwm]
sMq ky doKI kau; sB iqAwgY] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI, Bgq
bRhmigAwnI jI nMU, duKwaux vwly sMq jI(ky) dy, doKI(kau) nUM, dyvqy pIr pYgMbr
Avqwr sbMDI sB(iqAwgY) iqAwg idMdy hn[ aus au~pr koeI BI nhIN Qu`kdw[
XQw:- inMdk kw kihAw; koie n mwnY] inMdk JUT boil pCuqwny]

www.Gursevak.com 474 q`qkrw


sMq kw doKI; mhw AhMkwrI] (sMq) Akwl purKu jI, s`cy siqgurU swihb jI nUM
duKwaux vwlw, sMq jI(kw) dw doKI, (mhw) v`fw AhMkwrI hY[ XQw:- rwmcMid;
mwirE Aih rwvxu]
sMq kw doKI; sdw ibkwrI] (sMq) siqgurU swihbwn jI, SWq Awqmw gursyvk
jI nMU duKwaux vwlw, sMq jI(kw) dw doKI, sdw ibkwrI hY, Bwv hr smyN ivkwrW’c
K`cq rihMdw hY[ ijvyN doRpqI jI nMU ngn krn dI ie`Cw krky, hMkwr
ivkwr’c(bUfw) fu`b igAw[ XQw:- bUfw durjoDnu; piq KoeI]
sMq kw doKI; jnmY mrY] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI, sMqW mhWpurSW nMU du`K
dyx vwlw, sMq jI (kw) dw doKI, hmySw(jnmY) jMmdw(mrY) mrdw rihMdw hY[ XQw:-
jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lµmY]) kbhU kIt hsiq;
pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]
sMq kI dUKnw; suK qy trY] sMq doKI(kI) dI, (sMq) s`cy siqgurU swihb jI nUM,
idqI (dUKnw) pIVw krky, Bwv sMq nMU duKwauxy krky, ivkrwl BUqnw sMq doKI
suK(qy) qoN(trY) tl jWdw hY[ XQw:- sqgur qy.jo muh Pyrih; mQy iqn kwly]
Anidnu duK kmwvdy; inq johy jm jwly] supnY.suKu n dyKnI; bhu icMqw prjwly]
sMq ky doKI kau; nwhI Twau] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI, sMqW mhWpurSW nUM,
duKwaux vwly, sMq jI(ky) dy doKI(kau) nMU, lok pRlok, sqsMgq, s`c srUp bRhm jI
’c, (Twau) jgHw nwhI imldI, ikauNik sMq jI nUM duKwauxy krky, vwihgurU jI duKI ho
jWdy hn[ XQw:- sMqn duK pwey qy duKI] suK pwey swDn ky suKI]
nwnk sMq BwvY; qw ley imlwie] 4] vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv suAwmI
isrjnhwr mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- BwvyN sMq doKI iksy dw BI im`q nhIN
hY, sdw Apiv`qR mhW hMkwrI sdw ivkwrI hY, qw BI pUrn iKmw srUp(sMq) Akwl
purKu jI, gurmuiK swDU jI, siqgurU pRmysr jI nMU, Awpxy nwl imlwie(ley) lYxw
hI(BwvY) BwauNdw hY] 4] {qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpwiniD; mnsw pUrxhwrw] Anuswr
vwhu!vwhu!idAwl ikRpwl ikRpwiniD DMn gurU pRmysr jI, gurisK pRIiq; guru imlY
glwty] jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] Anuswr Awp jI dy s`cy crn, sdw 2
c`tIey lwhw K`tIey[ }
sMq kw doKI; AD bIc qy tUtY] (sMq) s`cy siqgurU gRMQ swihb jI ’qy, JU`Ty doS
lwaux vwlw, vw sMq jI nUM kSt dy ky duKwaux vwlw, sMq jI(kw) dw(doKI) doSI,
www.Gursevak.com 475 q`qkrw
AD(bIc) ivcwly(qy) qoN(tUtY) tu`t jWdw hY, Bwv pUrI aumr nhIN Bogdw[ vw ijs
kMm nUM h`Q pwauNdw hY, auh kMm A`D ivcwly qoN tu`t jWdw hY, Bwv isry nhIN cV@dw[
vw jy koeI aus nwl pRIqI kry, qW Ehu AD(bIc) ivcwly(qy) qoN hI(tUtY) tu`t jWdw
hY[ XQw:- swkq isau muiK joirAY; AD vIchu tUtY] hir jn kI syvw jo kry, ieq
aUqih CUtY] 4]) tUtI inMdk kI; AD bIc] jn kw rwKw Awip suAwmI; bymuK
kau.Awie phUcI mIc] 1]
sMq kw doKI; ikqY kwij n phUcY] pUrn vwihgurU srUp s`cy sMq siqgurU
swihbwn jI nUM duKwaux vwlw, sMq siqgurW(kw) dw doKI, Awpxy(ikqY) iksy
BI(kwij) kMm dI sMpUrnqw q`k(n) nhIN(phUcY) phuMcdw, vw (ikqY) iksy dUjy dy
kwij dI shwieqw leI nhIN phuMcdw, Bwv iksy ’qy BI praupkwr nhIN krdw[
sMq ky doKI kau; auidAwn BRmweIAY] (sMq) Akwl purKu jI(sMq) siqgurU
swihb jI dw doKI Awpxy Awp(kau) nUM, (auidAwn) aujwV(ky) dy iv`c, (BRmweIAY)
Brmwauxw Btkwauxw krdw hY, sMq jI nUM du`K dyxy krky, pwZl ho ky, aujwV ’c hI
Bu`Kw iqhwieAw qVPdw 2 mr jWdw hY[
sMq kw doKI; auJiV pweIAY] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI(kw) dw doKI,
Awpxy Awp nMU kwm kRoD jIv h`iqAw AOgux kusMgq tyFIAW jUnW rUpI(auJiV)
kur`sqy(pweIAY) pwauNdw hY[
sMq kw doKI; AMqr qy QoQw] ijau sws ibnw; imrqk kI loQw] (sMq) s`cy
siqgurW nMU kSt dy ky duKwaux vwlw, sMq jI(kw) dw doKI, (AMqr) AMdr(qy) qoN,
ieauN SuB guxW qoN(QoQw) KwlI hY, (ijau) ijvyN(imrqk) murdy(kI) dI(loQw) loQ,
sws qoN ibnw KwlI huMdI hY[ XQw:- imrqk dyh; swD sMg ibhUnw]) AMdru KwlI pRym
ibnu; Fih FyrI qnu Cwru]) sws ibnw ijau dyhurI; kq soBw pwvY]
sMq ky doKI kI; jV ikCu nwih] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI nUM duKwaux vwly,
sMq jI(ky) dy doKI(kI) dI sMswr ’c, sMqwn rUpI jV(ikCu) ku`J(nwih) nhIN
rihMdI[ vw vwihgurU jI’qy srDw rUpI jV, ihrdy’c(ikCu) ku`J BI(nwih) nhIN hY[
XQw:- (dul`B) dulB dyh KoeI.AigAwnI; jV ApxI Awip aupwVI jIau]) kuqw
rwij bhwlIAY; iPir ckI ctY] spY duDu pIAwlIAY; ivhu muKhu stY] pQru pwxI
rKIAY; min hTu n GtY] coAw cMdnu prhrY; Kru Kyh pltY] iqau inµdk pr
inMdhUM; hiT.mUil n htY] Awpx hQIN AwpxI; jV Awip auptY] 1]
www.Gursevak.com 476 q`qkrw
Awpn bIij; Awpy hI Kwih] inMdw dw bIij, jo(Awpn) Awpxw bIijAw hY,
aus dw &L, kSt Awpy hI(Kwih) KWdw Bwv Bogdw hY[ vw spnI dy Awpxy b`cy Kwx
vWg, pyt tYst krw ky, Apxw b`cw mrvw ky, Awpn(bIij) sMqwn, Awpy hI(Kwih)
KWdw hY[ vw ipAwry Akwl jI, ies nUM suAws pdwrQ sbMDI Anyk dwqW rUp bIj,
gurU syvw bMdgI praupkwr krn rUp bIjx leI, b^Sdy hn, pr ieh iviSAW
niSAW’c brbwd krn rUp, Awpn bIij Awpy hI(Kwih) KWdw hY, A`gy leI cMgw
kMm krn rUp, cMgw bIj nhIN bIjdw[ XQw:- ijnI AYsw hir nwmu.ncyiqE; sy kwhy
jig Awey.rwm rwjy] iehu mwxs jnmu dulµBu hY; nwm ibnw ibrQw sBu jwey] huix
vqY.hir nwmu n bIijE; AgY BuKw ikAw Kwey] mnmuKw no iPir jnmu hY; nwnk hir
Bwey]
sMq ky doKI kau; Avru n rwKnhwru] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI nUM du`K dyx
vwly, sMq jI(ky) dy doKI(kau) nUM, lok pRlok ’c pUry gurU nwnk dyv swihb jI qoN
ibnw, (Avru) hor koeI BI(rwKnhwru) r`Kx vwlw(n) nhIN hY[ pauVI] isir isir
hoie inbyVu; hukim clwieAw] qyrY hiQ inbyVu; qUhY min BwieAw] kwlu clwey bMin;
koie n rKsI] jru jrvwxw kMin@; ciVAw ncsI] siqguru boihQu byVu; scw rKsI]
Agin BKY BV hwVu; Anidnu BKsI] PwQw cugY cog; hukmI CutsI] krqw kry su
hogu; kUVu inKutsI]) inMdk kau; iPtky sMswru] inMdk kw; JUTw ibauhwru]
nwnk sMq BwvY; qw ley aubwir] 5] s`cy siqgurU nwnk dyv swihb pMjvyN
pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- AvKD sBy kIiqAnu; inMdk kw dwrU nwih] Anuswr
BwvyN sMq doKI inMdk dI koeI BI dvw nhIN, aus nUM koeI BI r`Kx vwlw nhIN, qw BI
dieAwl ikRpwl(sMq) siqgurU pRmysr jI nUM, inMdk nUM du`KW qoN bcwA lYxw hI(BwvY)
BwauNdw hY, ies leI du`KW qoN (aubwir) bcwA(ley) lYNdy hn] 5] XQw:- siqguru
myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw]) AikrqGxw kw; kry auDwru] pRBu
myrw hY; sdw dieAwru]) AikrqGxw no pwldw; pRB nwnk sd bKisMdu]
SuB is`iKAw:- hy ipAwry mn!AYsy dIn dieAwl ikRpwl s`cy siqgurU swihbwn
jI nUM, qn mn Dn isr Arp ky hukm mMn[ XQw:- qnu mnu Dnu sBu sauip gur
kau; hukim mMinAY pweIAY]
sMq kw doKI; ieau ibllwie] ijau jl ibhUn; mCulI qVPVwie]) siqguru
myrw sdw dieAwlw; s`cy siqgurU jI dy ipAwry inrdoS sMq jI nMU, JU`Ty doS lwaux,
www.Gursevak.com 477 q`qkrw
kSt dy ky duKwaux vwlw sMq kw doKI, du`KW dw mwirAw, ieau(ibllwie) ivrlwp
hI ivrlwp krdw hY, ijau jl qoN(ibhUn) ibnw, mCulI(qVPVwie) qVPdI hY[
XQw:- jY qin; bwxI ivsir jwie] ijau; pkw rogI ivllwie]) nrk kUp mih goqy
KwvY; ijau.jl qy bwhir mInw hy]
sMq kw doKI BUKw; nhI rwjY] ijau pwvku; eIDin nhI DRwpY]) qUM inrvYru; sMq
qyry inrml] ijn dyKy; sB auqrih klml] Awp jI inrml inrvYr hoN jI, Awp
jI dy ipAwry sMq jI BI inrml inrvYr hn[ jo Bgq jYdyv jI vWg, iksy nwl BI
vYr nhIN krdy[ XQw:- sMq krY n vYr.iksU sMg; vrqY sB kY ihq mY Aq hI[ sMq
mhWpurSjI Awpxy nwl, vYr krn vwilAW nwl BI, pyRm snyh nwl hI vrqdy hn[
aupoRkq guxW vwly(sMq) s`cy siqgurU swihb jI nUM du`K dy ky duKwaux vwlw, inrml
inrvYr sMq jI(kw) dw doKI, Dn ivSy pdwrQ, rs ks Bogx dI iqRsnw krky BUKw,
(rwjY) r`jdw nhI, (ijau) ijvyN (pwvku) A`g(eIDin) l`kVW nwl nhI(DRwpY)
r`jdI[ XQw:- BuiKAw.BuK n auqrI; jy bMnw purIAw Bwr]) ibiKAw mih iknhI;
iqRpiq n pweI] ijau pwvku eIDin nhI DRwpY; ibnu hir khw AGweI]) iqn kI
BuK.kdy n auqrY; inq BuKw BuK kUkwhI] Enw dw AwiKAw.ko nw suxY; inq hauly
hauil mrwhI]) shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY]
Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] ibnw sMqoK; nhI koaU
rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB kwjY]
(Cu`tY) sMq kw doKI; CutY iekylw] ijau bUAwVu iqlu; Kyq mwih duhylw] (sMq)
s`cy siqgurU swihb jI ’qy JU`Ty doS Aropx, sRIr nUM du`K dyx vwlw, ipAwry sMq
jI(kw) dw doKI, aujwV ’c iekylw (CutY) Cu`t jWdw hY, (ijau) ijvyN(bUAwVu iqlu)
fofIAW ’c suAwh vwlw iql, Kyq(mwih) ’c iek`lw (duhylw) duKI huMdw hY[ XQw:-
(Pu`lIAih) nwnk.gurU n cyqn@I; min AwpxY sucyq] Cuty iql bUAwV ijau; sMu\y
AMdir Kyq] KyqY AMdir CuitAw; khu nwnk.sau nwh] PlIAih PulIAih bpuVy; BI
qn ivic suAwh]
sMq kw doKI; Drm qy rhq] (sMq) gurmuiK jI ’qy JU`Ty doS lwaux, dyh nUM du`K
dyx vwlw, sMq jI kw doKI, hrI nwmu jpx inrml krm krn rUpI Drm qy rhq
hY[ XQw:- srmu Drmu duie.Cip Kloey; kUVu iPrY prDwnu.vy lwlo] kwjIAw bwmxw
kI gl QkI; Agdu pVY sYqwnu.vy lwlo]
www.Gursevak.com 478 q`qkrw
Drm dy icMn@ inSwn:- 1iKmw 2AihMsw 3dieAw 4imRd; 5sqbcn 6qp dwn[
7
sIl sMqoK iqRsnw ibnw; Drm icMn@ ds jwn[ 1iksy dI ZlqI nUM idloN muAw& krnw
iKmw hY[ 2jIv h`iqAw dw iqAwg 3jIAW’qy qrs krky aun@W nUM suK dyxw dieAw hY[
4
koml nrm vrqxw, 5sdw s`cy bcn bolxy[ 6guru syvw qpW dw SRomxI syRSt qp hY[
7
swaU gurmuiK[
sMq kw doKI; sd imiQAw khq] (sMq) prmpUjnIk hrI rUp sMq swD gurmuiK
nUM duKwaux vwlw, sMq jI(kw) dw doKI, sd(imiQAw) JUT(imiQAw) Axhoey kOVy bcn
(khq) kihMdw hY[ XQw:- bolY kauVw; ijhbw kI PUiV] sdw BUKI; ipru jwnY dUir])
inMdk kw kihAw; koie n mwnY] inMdk.JUT boil pCuqwny]
ikrqu inMdk kw; Duir hI pieAw] {ikrqu, vwihgurU jI v`loN nhIN kihxw,
vwihgurU jI sdw inrlyp hn[ }inMdk hux jo inMdw krn dw ikrq kr irhw hY[
inMdk(kw) dw ieh inMdw krn dw mMdw ikrqu, aus nMU Duir Bwv jnm 2 qoN hI, pRp`k
pieAw hY, Bwv ipCly jnm 2 qoN inMdw hI inMdw dw ikrqu krdw Aw irhw hYY[ XQ:-
jnm jnm kI.mlu DovY prweI; Awpxw kIqw pwvY] eIhw suKu nhI drgh FoeI;
jmpuir jwie pcwvY]
nwnk.jo iqsu BwvY; soeI iQAw] 6] prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb mhwrwj jI pMjvyN jwmyN AMdr &urmwauNdy hn:- iqsu inMdk nMU jo inMdw
krnI hI(BwvY) BwauNdI hY, (soeI) EhI aus dw PL inMdw kSt, aus nUM(iQAw) hoieAw
hY, Bwv inMdw krn qoN kSt imldw hY, pr inMdw hI v`fw fMn kSt hY[ XQw:- lbu
kuqw.kUVu cUhVw; Tig KwDw murdwru]) pr inMdw pr mlu.muK suDI; Agin koRDu cMfwlu]
vw hy mn!BwvyN inMdk jnmW 2 qoN inMdw krdw Aw irhw hY, (iqsu) prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mhwrwj jI nUM, jo inMdk hY, iqsu nMU
b^S lYxw hI(BwvY) BwauNdw hY, (soeI) EhI(iQAw) hoieAw hY, Bwv gurU pRmysr jI ny
inMdk nMU b^S ilAw hY] 6] XQw:- guxu Avguxu myrw, ikCu n bIcwirAw; bKis lIAw
iKn mwhI]) koeI inMdku hovY.siqgurU kw; iPir srix gur AwvY] ipCly gunh.siqguru
bKis ley; sqsMgiq nwil rlwvY]) guir qIjI pIVI vIcwirAw; ikAw hiQ eynw
vycwry] guru cauQI pIVI itikAw; iqin.inMdk dust siB qwry]
SuB is`iKAw:- hy vwihgurU s`cy siqgurU swihb jIE!suAws 2 Awpxw nwm
jpwau, crx DUiV.qyry jn kI hovw; qyry drsn kau bil jweI] Anuswr AwpixAW
sMqW mhWpurKW dI crn-DUV bxwau jI[
www.Gursevak.com 479 q`qkrw
sMq kw doKI; ibgVrUpu hoie jwie] (sMq) inrml nwm rsIey s`cy siqgurU
swihbwn jI dy sMq jI nMU kSt dyx vwlw, sMq jI(kw) dw doKI, (ibgVrUpu) idl dI
s&weI rihq, AQvw(ibgVrUpu) kohVI kurUp iBAwnk frwauxw hoie(jwie) jWdw
hY[ ijvyN rwgI s`qy qy blvMf jI nUM, prm pUjnIk so pwiqswhu.swhw pwiqswihbu;
s`cy siqgurU swihbwn jI dI inMdw krn qoN kohV ho igAw sI[ XQw:- PrIdw.iqnw
muK frwvxy; ijnw ivswirEnu nwau] AYQY duK GxyirAw; AgY.Taur n Twau]) Eie
AgY kustI.gur ky iPtky; ij Esu imlY.iqsu kustu auTwhI] hir iqn kw drsnu.nw
krhu; jo dUjY Bwie icqu lwhI] Duir krqY Awip iliK pwieAw; iqsu nwil.ikhu
cwrw nwhI]) inMdk kY muih; lwgY Cwru]) inMdk kw muKu kwlw hoAw; dIn dunIAw kY
drbwir]
sMq ky doKI kau; drgh imlY sjwie] (sMq) sMqW mhWpurKW nUM kSt dyx vwly,
sMq jI(ky) dy doKI(kau) nMU, vwihgurU jI dI(drgh) inAwie sBw’c, pUrw inAwau;
kry krqwru] Anuswr sjwie(imlY) imldI hY[ vw kswbKwny ’c mwry kohy jwx
vWg, AYsI s^q szw(imlY) imldI hY, sjwie dI drgh szw hI szw hY, Cutkwrw
hY hI nhIN[ XQw:- inMdw qyrI jo kry; so vM\Y cUru] nyVY idsY mwq lok; quDu suJY
dUru] vw vwihgurU jI dI(drgh) AnMq bRhmMf dI rcnw’c, ijs jUn’c jWdw hY,
Esy jUn’c sjwie(imlY) imldI hY, bwr 2 sRIr v`iFAw swiVAw jWdw hY[
sMq kw doKI; sdw shkweIAY] (sMq) mhWpurKW nUM kSt dy ky duKwaux krky,
sMq jI(kw) dw doKI, kStW krky pIVq hoieAw, Anyk jUnW’c bwr 2,
sdw(shkweIAY) qV&dw rihMdw hY[
sMq kw doKI; n mrY n jIvweIAY] sMqW mhWpurSW nUM J`UTy doS lwaux, sRIrk
kSt dy ky duKwaux vwlw, (sMq) guris`K jI(kw) dw doKI, n(mrY) mrdw hY, n
hI(jIvweIAY) ijauNdw hY, Bwv ivcwly lmkdw hY, jwn nhIN inkldI, ies qr@W
Anyk jUnW’c Asih kSt Bogdw hY[
(pu`jY) sMq ky doKI kI; pujY n Awsw] (sMq) s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI
Aqy gurU pRmysr jI dy sMqW BgqW nUM JU`Ty doS lwaux vwly, du`K dy ky duKwaux vwly,
mhWpurK sMq jI(ky) dy, doKI(kI) dI koeI BI Awsw, (pujY) pUrI(n) nhIN huMdI[
XQw:- kweI Aws.n puMnIAw; inq pr mlu ihrqy] kIAw.n jwxY AikrqGx; ivic
jonI iPrqy] sBy iDrW inKutIAsu; ihir leIAsu Dr qy] ivJx klh.n dyvdw; qW
www.Gursevak.com 480 q`qkrw
lieAw krqy] jo jo krqy AhMmyau; JiV DrqI pVqy] inMdw krn rUpI prweI
mYL(ihrqy) KWdy hn[
sMq kw doKI; auiT clY inrwsw] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI nUM JU`Ty doS
lwaux, du`K dy ky duKwaux vwlw, sMq mhWpurK jI(kw) dw doKI, mhW pwpW dw Bwr
bMn@ ky, j`g qoN(inrwsw) Awsw dI pUrqI rihq hI, auiT ky(clY) cilAw jWdw hY[
XQw:- dysu kmwvn.Dn jorn kI mnsw; bIcy inksy sws] lskr nyb Kvws sB
iqAwgy; jmpuir aUiT isDws] 2]) kbIr.ibkwrh icqvqy; JUTy krqy Aws]
mnorQu.koie n pUirE; cwly aUiT inrws]
sMq kY doiK; n iqRstY koie] jYsw BwvY; qYsw koeI hoie] BwvyN(jYsw) ijs qr@W,
sMq doKI nUM hoxw (BwvY) Bwvy, qYsw koeI AwpxI ie`Cw Anuswr v`fy qoN v`fw c`kRvrqI
pwiqswh hoie jwvy[ XQw:- goNf] jy Ehu; ATsiT qIrQ n@wvY] jy Ehu; duAwds
islw pUjwvY] jy Ehu; kUp qtw dyvwvY] krY inMd; sB ibrQw jwvY] 1] swD kw
inMdku; kYsy qrY] srpr jwnhu; nrk hI prY] 1] rhwau] jy Ehu; gRhn krY
kulKyiq] ArpY nwir; sIgwr smyiq] sglI isMimRiq; sRvnI sunY] krY inMd; kvnY
nhI gunY] 2] jy Ehu; Aink pRswd krwvY] BUim dwn; soBw mMfip pwvY] Apnw
ibgwir; ibrwnw sWFY] krY inMd; bhu jonI hWFY] 3] inMdw; khw krhu sMswrw]
inMdk kw; prgit pwhwrw] inMdku; soiD swiD bIcwirAw] khu rivdws; pwpI
nrik isDwirAw] (sMq) Akwl purKu jI(sMq) s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
sMqW mhWpurKW nUM JU`Ty doS lwaux, kSt dy ky duKwaux vwlw, sMq jI nUM duKwaux(kY)
dy(doiK) doS krky, koie BI doSI, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI mhwrwj jI dy, s`cy crn-kmlW iv`c(iqRstY) iesiQ`q(n) nhIN ho
skdw[ vw mwr pYNx qoN A`gy B`jdw hY, A`gy ij`Qy BI jWdw hY, E~Qy hI mwr pYNdI hY[
ies qr@W ikqy BI(iqRstY) itkdw(n) nhIN[ vw bwr 2 jUnW ’c BRmdw, (iqRstY)
itkdw(n) nhIN[ XQw:- siqguru AMdrhu inrvYru hY; sBu dyKY bRhmu ieku soie]
inrvYrw nwil.ij vYru clwiedy; iqn ivchu.iqsitAw n koie]
pieAw ikrqu; n mytY koie] nwnk jwnY; scw soie] 7] siqgurU nwnk dyv
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI inscy Brosy nwl
&urmwauNdy hn:- dwsn dws, prmpUjnIk(scw) s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI
www.Gursevak.com 481 q`qkrw
dI s`cI(soie) soBw nMU Awpxy AMdr bwhr srb klw BrpUr pRB; (jwnY) jwxdw hY,
Bwv AMdr bwhr s`cy siqgurU swihb jI dy inrgun srUp dI swiKAwqqw hY[ ies
cwnx ’c dwsn dws pyRm bynqI krdw hY ik inMdk ’qy fMn Bogx dw, jo ikrqu
pieAw hY, aus nUM mh`ly pihly jI qoN ibnw, koie BI(mytY) myt(n) nhIN skdw, pr
s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI, ijn@W dI(soie) mihmw js scw hY, auh inMdk dy
fMf Bogx dI ikrqu nMU, mytxw(jwnY) jwxdy hn, ikauNik, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] jI hn] 7]
sB Gt iqs ky; Ehu krnYhwru] sdw sdw; iqs kau nmskwru]
hy gurU pRmysr jIE!dwsn dws sMq inMdk hY[ sMq inMdk dy fMn sux ky, bhuq
hI fr l`gdw hY ik dwsn dws nMU ieh fMn Bogxy pYxgy?gurU jI au~qR:- hy ipAwry
guris`K jIE!AMfz jyrz syqj auqBuj cwr KwxIAW dy sB(Gt) sRIr, AsMK bRhmMf
rUp (Gt) GVy, (iqs) s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI(ky) dy hI rcy hn[ Ehu
AsMK bRhmMf dI rcnw nMU Apny inrgun srUp duAwrw(krnYhwru) krnvwly, krqw
purKu jI hn[ hy pyRmIAW!qUM BI(iqs) DMn s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI(kau) nUM,
rom 2 krky, sdw sdw nmskwru kr, ijs krky inMdw Awid qyry ipCly gunwh b^Sy
jwx[ vw dwsn dws gRIb rom 2 krky, (iqs) prmpiv`qR bRhm vwihgurU DMn
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI(kau) nUM, sdw sdw nmskwru krdw hY[ XQw:-
guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj svwry]) nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu
dIjY; qw kau vwir]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir
nmskrw] 1]
SuB is`iKAw:- hy b^iSMd s`cy ipqw DMn vwihgurU mh`lw pihlw jIE!AYsI
ikRpw kro, ik Awp jI dy lwfly spUq, sMqW mhWpurKW dy s`cy crn-kmlW’qy m`Qw
r`KIey qy nyqRW nwl drSn BI krIey, aun@W dI s`cI crn-DUV sRIr ’qy pvy[ XQw:-
AYsI ikrpw; moih krhu] sMqih crx.hmwro mwQw; nYn drsu.qin DUUir prhu]
pRB kI ausqiq; krhu idnu rwiq] hy pRymI jI! Awpxy gunwhW nUM b^Swaux
leI, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI, pRkwS srUp ivAwpk SuB s`cI Srn pY
ky, (pRB) vwihgurU jI(kI) dI, (ausqiq) mihmw, rwiq idnu krnw(krhu) kro[
XQw:- idnu rwqI AwrwDhu ipAwro; inmK.n kIjY FIlw] sMq syvw kir.BwvnI
lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]
www.Gursevak.com 482 q`qkrw
iqsih iDAwvhu; swis igrwis] hy pRymI jI!(iqsih) iqn@W pRBU gurU pRmysr jI
nMU, (swis) swh bwhr k`FidAW, swh nUM AMdr(igrwis) gRsidAW,
iK`cidAW(igrwis) Ahwr CkidAW, rom 2 nwl(iDAwvhu) iDAwauxw kr[ vw hy
pRymI jI!ijvyN swh nUM AMdr iK`cIdw hY, iqvyN(iqsih) vwihgurU jI dy iDAwn nUM,
AMdr(igrwis) iK`c ky, iDAwqw iDAwn Dy dI iqRkutI myt ky, (swis) suAws
2(iDAwvhu) iDAwauxw kro[ {(iDAwqw) myrw AMqhkrn hY, (iDAwn) myrw iDAwn
l`gw hY, (Dy) bRhm jI, ijn@W ’c iDAwn l`gw hY[ ieh iDAwqw iDAwn Dy dI iqRkutI
hY}XQw:- myry mn.guru guru krq; sdw suKu pweIAY] gur aupdyis.hir ihrdY visE;
swis igrwis Apxw Ksmu iDAweIAY] 1]
sBu kCu vrqY; iqs kw kIAw] hy pRymI jI!(iqs) s`cy siqgurU nwnk dyv
swihb jI kw kIAw pwk kOqk, sBu(kCu) ku`J(vrqY) vrq irhw hY[ XQw:- sBu
ikCu.kIqw qyrw vrqY; ikAw hm.bwl gupwlw] rwiK lyhu.nwnku jnu qumrw; ijau
ipqw pUq ikrpwlw] 4] 1] hy ipAwry jI!AYsy vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihb
jI dI pRkwS srUp ivAwpk SuB s`cI Srn pY ky, inrBau ho[
jYsw kry; qYsw ko QIAw] AwpxI rcI AsMK bRhmMf dI rcnw’qy, vwihgurU jI
jYsw hukm(kry) krn, qYsw(ko) koeI hukm(QIAw) hoieAw hY[ XQw:- Awip nwQu.sB
nQIAnu; sB hukim clweI] nwnk.hir BwvY so kry; sB clY rjweI] 36] 1]
suDu]) hukmY AMdir sBu ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY
n koie]
Apnw Kylu; Awip krnYhwru] dUsr kaunu; khY bIcwru] 1.hy pRymI jI!DMn
vwihgurU mh`lw 1 jI, Awpxy inrgun srUp jI duAwrw, AnMq bRhmMf dI rcnw rcn
dw.Apnw ivsmwd(Kylu) kOqk, Awip (krnYhwru) krn vwly hn[ XQw:-
nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr]) keI koit; KwxI Aru KMf] keI
koit; Akws bRhmMf] keI koit; hoey Avqwr] keI jugiq; kIno ibsQwr] keI
bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit; kIny bhu Bwiq] pRB qy
hoey; pRB mwih smwiq] qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy Awip; nwnk pRBu soie]
7]) (dUsr) dUjw hor kaunu hY?jo ieh bIcwru(khY) khy ik ieh rcnw ies qr@W
rcI hY[ XQw:- hir kI giq; nih koaU jwnY] jogI jqI qpI pic hwry; Aru bhu
log isAwny] 1]) kvxu su vylw.vKqu kvxu; kvx iQiq.kvxu vwru] kvix is
www.Gursevak.com 483 q`qkrw
ruqI.mwhu kvxu; ijqu hoAw Awkwru vyl.n pweIAw pMfqI; ij hovY lyKu purwxu]
vKqu.n pwieE kwdIAw; ij ilKin lyKu kurwxu] iQiq vwru.nw jogI jwxY; ruiq mwhu
nw koeI] jw krqw. isrTI kau swjy; Awpy jwxY soeI]
vw DMn s`cy siqgurU sRI gurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy pRymI jIE!sMq
srin jo jnu prY; so jnu auDrnhwr] Anuswr ijn@W siqgurU swihbwn jI dI
ivAwpk ivsmwd pRkwS srUp SuB s`cI Srn pYx leI, Awp jI nMU ikhw hY, auh
Anq klwvwn AsMK bRhmMf dI rcnw dy krnhwr hn[ Awpxy pRymI dy mn nMU,
Awpxy s`cy crn-kmlW ’qy Awp hI moihq krn vwly hn[ Awpxy pRymI jI qoN Awpy
hI isr mMgx vwly hn[ Awpxy pyRmI dy lUM 2’c vs ky, isr dyx vwly duhw isirAw
kw; Awip suAwmI] KylY ibgsY; AMqrjwmI] Awp hI hn[ so Awpxy pRymI qoN isr
mMgx, isr dyx dw pRym rUpI Apnw Kylu, Awip hI(krnYhwru) krn vwly hn[] vw
DMn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI srUp Dwr ky, Awpxy pRymI dy idl idmwZ
rom 2’c gurbwxI Byjx dw, Awpxy is`K dw mn AwpxI mu`TI ’c lYx dw, Awpxy
nIc kIt is`K nMU, inrgun bRhm jI dw AsMK pRkwS rUp bRhmigAwn, prmpiv`qR
gurSbdW ArQW dy iDAwn dI b^SIS dw Apnw pyRm rUpI Kylu, Awip hI(krnYhwru)
krn vwly hn[ srb`q dy Bly leI gurbwxI gur mrXwdw dy prmpiv`qR SuB s`cy
bIcwru nUM, gurU pRmysr jI qoN ibnw, (dUsr) dUjw kaunu hY, jo(khY) khy?Bwv nhIN
hY[ XQw:- siqgur kI rIsY.hoir kcu ipcu boldy; sy kUiVAwr kUVy.JiV pVIAY]
ijs no ikRpw krY; iqsu Awpn nwmu dyie] bfBwgI nwnk; jn syie] 8] 13]
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv gurU Arjndyv swihb jI &urmwauNdy
hn:- Anq klwvwn s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI Srn ipAw jwx
ky, ijs sMq doKI inMdk(no) nMU, AwpxI ikRpw(krY) krdy hn, iqsu nUM Awpn(nwmu)
vwihgurU 2 nwm Ajpw jwp AMdr bwhr b`JvyN ivsmwd suMdr pRkwS hI pRkwS
sihq, (dyie) b^S idMdy hn[ pUry gurU jI dy nwm rqn cwnx b^Sxy krky, (syie)
auh inMdk jn BI, (bfBwgI) v`ifAW BwgW vwly ho jWdy hn[ DMn gurU pRmysr jI dI
s`cI Srn pYxy krky, byAMq inMdk v`fBwgy bxy hn, hux bx rhy hn, A`gy nUM BI
bnxgy[ msUmW gRIbW dw gL v`F ky, DnI bnx vwly v`fBwgy nhIN hn] 8] 13]
{nwmu dyie dw Bwv bVw hI ivsmwd fUMGw hY jI[ jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY
jphu; Awpnw jwpu]) gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) iek dU jIBO, lK hoih; lK
www.Gursevak.com 484 q`qkrw
hovih.lK vIs]) ijhvw eyyk.hoie lK kotI; lK kotI koit iDAwvYgo] Anuswr
Awpxy ipAwry syvk dy AMdr, ibnw zbwn ihlwaux qoN Ajpw jwp b^S idMdy hn,
aus nMU q`qW swrIAW AvwzW’coN hr vyly nwm suxwauNdy rihMdy hn[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU gRMQ swihb mhwrwj jI duAwrw, ivsmwd rMgW 2 dy AnMdI gurbwxI Sbd
pd ArQ, Awpxy pRymI inSkpt syvk jI dy idl’c, hr smyN Byjdy rihMdy hn, lUM
2’c vs jWdy hn[ AYsy gurU pRmysr jI nMU Aink bwr nmskwr, bilhwr[
nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir] gurdyv siqguru pwrbRhmu
prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1] gurpRswid] }
gauVI suKmnI mÚ 5] sloku]) AstpdI jI cODvyN, Awid 281.
sloku] qjhu isAwnp suirjnhu; ismrhu.hir hir rwie] eyk Aws hir.min
rKhu; nwnk.dUKu Brmu Bau jwie] 1]
qjhu isAwnp suirjnhu; ismrhu.hir hir rwie] Awp jI, s`cy Akwl purK
jI nUM ismrn dw SuB s`cw aupdyS &urmw rhy hn:- sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so,
mY ivsir n jweI]) hir hir rwie] ju`go ju`g At`l prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy ipAwry, hy(suirjnhu) suihrd!nyk swaU
gurmuiK jno!s`cy gurU jI nUM sIs dyx qoN mu`krn, lUxhrwmI hMkwrI pYNfy vWg, s`cy gurU
jI nwl jMg krn vwlI, hMgqw sihq vymuK ho ky mrn vwlI, hukm n mMnx vwlI,
s`cy ismrn’c ivGn pwaux vwlI, inrdoS mwsUm jIAW nUM kql krn vwlI, mhW
pwp zulm krky v`FI lY ky mwieAw iek`qR krn vwlI, sdw leI siqsMgqjI’c
rihx, gurU jI dI s`cI syvw qoN vrjx vwlI, gurU jI dy s`cy crn-kmlW qoN ivCoVn
vwlI, AwpxI isAwnp (qjhu) d&w krojI[ XQw:- iehu mnu suMdir Awpxw; hir
nwim mjITY rMig rI] iqAwig isAwxp cwqurI; qUM jwxu. gupwlih sMig rI]) ssw;
isAwnp Cwfu ieAwnw] ihkmiq hukim; n pRBu pqIAwnw] shs Bwiq; krih
cqurweI] sMig quhwrY; eyk n jweI] jo mukq nhIN hox idMdI[ XQw:- hau ivic
mUrKu; hau ivic isAwxw] moK mukiq kI; swr n jwxw] ijs krky jmW dw fr
l`gdw hY[ XQw:- bhuqu isAwxp; jm kw Bau ibAwpY]) ijs(shs) hzwr isAwxp
krky vwihgurUjI nhIN imldy[ shs isAwnp; lieAw n jweIAY] nwnk.AYsw guru;
bfBwgI pweIAY]) shs isAwxp.nh imlY, myrI ijMduVIey; jn nwnk.gurmuiK jwqw

www.Gursevak.com 485 q`qkrw


rwm]) shs isAwxpw lK hoih; q iek n clY nwil]) Amru vyprvwhu hY; iqsu
nwil.isAwxp n cleI; n hujiq krxI jwie]
; ismrhu hir hir rwie] 1.(hir) sB dy AMdr bwhr hr smyN AsMK pRkwS hI
pRkwS, nUr hI nUr.srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] sB dy(hir)
pRkwSk(rwie) rwjwn rwj]) rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU
swihbwn jI nUM pUrn pyRm SrDw nmskwr sihq, hr smyN bwr 2 rom 2 krky
jpidAW, kUMj vWg(ismrhu) Xwd kro[ XQw:- aUfy.aUif AwvY sY kosw; iqsu pwCY bcry
CirAw] iqn kvxu KlwvY.kvxu cugwvY; mn mih ismrnu kirAw] {vwihgurU siqgurU
swihbwn jI, gurbwxI sMQw pVHn pVHwaux sunx sunwaux, Awpxyy rom 2’c vswaux
kmwaux gurU syvw ismrn krn krwaux, gurbwxI kQw kIrqn is`Kx isKwaux vwly,
siqgurU swihbwn jI dy sB ipAwirAW s`icAwirAW nUM, rom 2 krky sdw 2 nmskwr[
}
eyk Aws hir min rKhu; nwnk.dUKu Brmu Bau jwie] 1] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI, AnMq ivsmwd pRkwS
nUr qyz hI qyz dy Agm Apwr BMfwr, s`cy isrjnhwr srb ky dwqwr, pwrbRhm gur
krqwr, inrBau inrMkwr, inrvYr inrwhwr, Ac`l At`l inrCl inRibkwr, KMf
bRhmMf auDwrnhwr jI &urmwauNdy hn:- hy BweI!(eyk) ie`k(hir) prmpUjnIk DMn
vwihgurU sRI gurU nwnk dyv, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI’qy, Awpxy min AMdr,
idRV pRp`k Aws (rKhu) r`Kxw kro[ XQw:- qumrI srix qumwrI Awsw; qum hI sjn
suhyly] rwKhu rwKnhwr dieAwlw; nwnk Gr ky goly]) kih rivdws.Aws lig
jIvau; icr BieE drsnu dyKy]) Avrn kI Awsw; ikCu nwhI] eykY Aws; Dro mn
mwhI] Awn Aws; aupjq ikCu nwhI] 1vw kI Aws; Dro mn mwhI] 1Akwl purKu jI)
eyk Aws; rwKhu mn mwih]) eyk Aws hir min ’c r`Kxy krky jMmx mrn, vwihgurU
jI dy ivCoVy Awid, Anyk pRkwr dw dUKu, pUUry gurU jI dw hukm n mMnx rUp Brmu,
Anyk pRkwr Aqy s`cy gurU jI nUM sIs dyx dw Bau(jwie) cilAw jwvygw, sIs dyx dw
cwA ho jwvygw[ XQw:- kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq.hir
pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]) kbIr.ijsu mrny qy jgu frY; myry mn Awnµdu] mrny
hI qy pweIAY; pUrnu prmwnµdu]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW dy
AstpdI jI cODvyN[
www.Gursevak.com 486 q`qkrw
60.mwnuK kI tyk; ibRQI sB jwnu] 1.hy pRymIEN!(mwnuK) mwx dy KwDy, dMBI
mnu`K dI AQvw ivkwr pwp mwieAw (kI) dI(tyk) Et, sB(ibRQI) inkMmI(jwnu)
jwnxw kro, ijs ’c praupkwr Bjn ismrn, siqgurU, sMqW dI syvw, srb`q dy
Bly dw koeI BI SuB s`cw kwrj nhIN[ XQw:- imiQAw qn; nhI praupkwrw]
imiQAw; bwsu lyq ibkwrw] {mn`uK dI tyk, ^udI eIrKw vYr inMdw mhW pwp ivkwr
mwieAw’qy hY, ijs krky ies ny mwrU hiQAwrW nwl, byAMq mwrUQl jMgl smuMdR
jIA &Uky hn[ hMkwrI ny ikhw, “jly hrnwKS Qly hrnwKS, mYN r`b hW, mYnUM hI
jpoo[ ”ies socxI Anuswr dMBI mnu`K r`b bx ky, AwpxI pUjw krwauNdy, pu`Tw BONkdy
hn, “qusIN r`b srUp prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
nUM ikauN mMndy hoN?”mnu`K dI dMB hMkwr dI tyk, Awpxy Awp leI zihr nwloN BI
kOVI hY[ ijs krky vwihgurU jI cyqy nhIN AwauNdy[ XQw:- (qMumI qMumw bolo, ivsu
polw A`ku inMmu) 1qumI 2qumw 3ivsu; Aku DqUrw inmu Plu] min muiK vsih iqsu; ijsu
qUM.iciq n AwvhI] 1kOVquMmI 2kOVquMmw 3zihr, ien@W dw(Plu) kauV`qx hY[ }2.hy
pRymIEN!mwnuK(kI) dI mn`uK nUM(tyk) Et, sB (ibRQI) inkMmI(jwnu) jwnxw kro[
{pUrn gurU jI dI tyk C`f ky, mnu`K dI tyk au~qy, moh mmqw ivkwr &urdy hn, mnu`K
dI kusMgq krky AOgux ivSy nSy gRihx krky brbwd ho jWdw hY[ ie`k jIv dUjy dI
tyk lYNdw hY[ moh krky ie`k dUjy dy mgz’c cV@ jWdy hn[ moh krky, ivcwry duKI
jIAW dw DMUAW inkiLAw ipAw hY, rogW dy v`s ho ky, jl hIx m`CI vWg qV& rhy
hn[ mjnUM vWg ibAMq jIv pwZl ho ky, du`K Bog 2 ky, hr vyly mr jW ivCoVy’c
sV@ rhyy hn[ ie`k dy mrn qoN dUjw BI mr jWdw hY[ ijvyN Bgq sRvx jI dy AiqAMq
ibRD mwqw ipqw jI, Awpxy ipAwry lwiek spu`qR dy mrn qoN, ivjog’c hI qV& 2
ky mr gey[ mnu`K dI tyk’c pqI sqI ie`k dUjy nMU C`f jW kql kr idMdy hn, jW
ivkwrW’c Kp ky suAwh ho jWdy hn[ (bI-bI ArQ bhU, polw bol) XQw:- kUVu
mIAw kUVu bIbI; Kip hoey 1Kwru] kUiV kUVY nyhu lgw; ivsirAw krqwru] (1suAwh)
pqI sqI ivkwr iqAwg ky, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]
sRI gurU gRMQ swihb jI dI tyk lY ky, ie`k joiq hox jI[
mnu`K mwqR qoN n&rq nhIN krnI[ s`cy siqgurU gRMQ swihb jI, mn`uK zwqI dI
qn mn Dn, pRym pRcwr krky s`cI syvw krnI hY[ XQw:- ivic dunIAw; syv
kmweIAY] qw drgh; bYsxu pweIAY] Apxy ieMidRAW, suAwdW, mnu`K dI tyk jy nhIN
www.Gursevak.com 487 q`qkrw
C`fdw, qW BI ijauNdy nMU hI C`f idMdy hn[ XQw:- jIvq; Cwif jwih dyvwny]
muieAw; aun qy ko vrsWny] sB qoN v`fy dwqy, DMn vwihgurU s`cy siqgurU gRMQ swihb
jI, jIvW nUM AwpxI tyk b^S ky, mn`uK vw dMBI mnu`K dI tyk Cufw rhy hn[ so AYsy
dwqy gurU pRmysr jI dI tyk lY ky, Awp iqRpq ho ky, hornW nUM gurU pRmysr jI dy
prmpiv`qR s`cy crnIN pwauxw hY, ijs krky gurU pRmysr jI En@W nUM BI, ABY dwn dy
ky, iqRpq krn[ XQw:- jo jo srix pirE.gur nwnk; ABY dwnu suK pwey]
swKI:- nyk swaU gurmuiK ipAwry bwlk jI:- pu`qR hIx mUrK rwjy nUM, mUrK
AMD Gor pwpI lwlcI Drm hIx koV@I bMdy ny KotI rwie idqI, “hy rwjn!koeI b`cw
mu`l lY ky, dyvI dI Bytw cwVH[ ”mUrKu hovY so suxY; mUrK kw khxw] Anuswr spu`qR
vwSnw ADIn rwjy ny, iksy lwlcI nwsqk qoN aus dw sqsMgI b`cw mu`l lY ilAw[
jo gurU pRmysr jI dI s`cI sMgq dI ipAwrI s`icAwrI syvw krdw sI[ kql krn
qoN pihlW siqsMgI b`cy nUM ikhw, “hux qyrI blI dyxI hY, ies leI qUM jo Bjn pwT
krnw hY kr lY[ ”rwjy qy pRjw dy dyKidAW, gurmuiK b`cy ny pihlW cwr FyrIAW
bxweIAW, iPr iqMn Fwh ky, cOQI FyrI dy swhmxy KV@ ky, ivsmwd iekwgR ho ky ieh
Ardws kIqI:- Avr Et mY sglI dyKI; iek qyrI Et rhweIAY]) hor sBy
FwhIAW FyrIAW; ie`k q``ikAw Awsrw qyrw[ cyhrw lwlo lwl ho igAw[ rwjy ny
hYrwn ho ky pu`iCAw, “hy bwlk!FyrIAW bnwaux qy Fwhux dw kI kwrn hY?mrn qoN
swry frdy hn[ qyrw cyhrw lwl ikauN hY?”XQw:- kvn bnI rI qyrI lwlI] kvn
rMig; qUM BeI gulwlI]
au~qR:- “hy rwjn jI!pihlI FyrI lwlcI mwqw ipqw dI, dUjI Awp jI dI,
Awp jI ny dwsn dws dI r`iKAw krn dI bjwey, dws nUM kql krnw hY[ qIjI,
dyvI dI ijs dy A`gy dwsn dws dI blI dyxI hY[ cOQI DMn vwihgurU gurqw
ibrwjmwn Anqklwvwn sdw 2 myhrvwn, s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dI r`KI hY[
jo hux dwsn dws dy idl idmwZ’c gurbwxI Byj ky, iekwgRqw Bwxw mMnx dw bl
b^S rhy hn[ DMn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny au~bldI dyZ’c bYT ky, qyrw kIAw;
mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY] Anuswr Bwxw mMn ky, kurbwnI dy ky,
kurbwnI dyx, Bwxw mMnx dw sbk isKwieAw hY[ dwsn dws nMU hux gurU pRmysr jI
dI s`cI Et hY, jo sdIv rihx vwlI hY[” XQw:- iqs hI kI; Et sdIv] jw ky;

www.Gursevak.com 488 q`qkrw


kIny hY jIv]) Avr Et mY sglI dyKI; iek qyrI Et rhweIAY]) sMg sKw sB
qij gey; koaU.n inbihE swQ] khu nwnk.ieh ibpq mY; tyk eyk rGnwQ]
“hy ipAwry bwlk jI!pRmwqmw jI ik`Qy hn?”“hy rwjn!koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU nwnk dyv swihb jI swrIAW GtW’c
vsdy hn[ ”XQw:- Git Git mY, hir jU bsY; sMqn kihE pukwir] “Awpxy
ipAwry jI dI shwieqw r`iKAw krn ikqy dUroN nhIN AwauNdy, AksmwqR pRgt ho ky
shwieqw krdy hn[ ”jn nwnk.AYsw hir syivAw; AMiq ley CfwieAw] Anuswr
s`cy gurU jI dy gurmuiK swaU siqsMgI b`cy dI iekwgRqw DIrj Afol inrBYqw s`cI
ilv dyK ky, gurU pRmysr jI dw nwm sux ky, rwjy dw p`Qr mn FL igAw[ rwjy ny
aus gurmuiK ipAwry nyk swaU b`cy nUM Awpxw b`cw bxw ky, juAwn hox qoN Awpxw rwj
sMBwl idqw[ XQw:- iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm; grIb invwj])
kwj hmwry; pUry sqgur] bwjy Anhd qUry; sqgur] so hy ipAwry! prmpUjnIk j`ugo
ju`g At`l s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI Et, lok pRlok’c sdw suhylI hY[
XQw:- qyrI tyk; rhw kil mwih] qyrI tyk; qyry gux gwih]
dyvn kau; eykY Bgvwnu] (eykY) ie`k AdÍYq srUp(Bgvwnu) vwihgurU gurU pRmysr
jI, siqsMgq bMdgI nwm pRym AsMK gux, iekwgRqw C`qI AMimRq Bojn, hvw pwxI
AgnI AkwS DrqI nyk sbMDI, hr qrHW dw dwn (dyvn) dyx(kau) nUM sm`RQ hn[
Awpxy ipAwry s`icAwry Apwry inrwry syvk dy idl idmwZ’c, hr vyly gurbwxI
Byjdy rihMdy hn[ XQw:- (v`QU) siqguru dwqw.sBnw vQU kw; pUrY Bwig
imlwvixAw]) ddw.dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy.qoit n AwveI; Agnq
Bry BMfwr]) qum bf dwqy; dy rhy] jIA pRwx mih; riv rhy]) dydw dy; lYdy Qik
pwih]) qU BMnx GVx smrQu dwqwru hih; quDu AgY mMgx no.hQ joiV KlI sB
hoeI] quDu jyvfu dwqwru, mY koeI ndir n AwveI; quDu sBsY no dwnu idqw; KMfI
vrBMfI pwqwlI pureI sB loeI]
ijs kY dIAY; rhY AGwie] (ijs) ijn@W vwihgurU gurU pRmysr jI(kY) dy(dIAY)
b^Sy s`cy nwm, Aqot dwqW nwl, jnm 2 dw B`uKw jIv, Awqm iqRpqI
krky(AGwie) r`ijAw (rhY) rihMdw hY[ XQw:- iqRpiq BeI; scu Bojnu KwieAw]
min qin rsnw; nwmu iDAwieAw]) Kwvnw.ijqu BUK n lwgY; sMqoiK sdw
iqRpqIvnw]
www.Gursevak.com 489 q`qkrw
bhuir n iqRsnw lwgY Awie]) ; srb klw smrQ] s`cI gurbwxI jI nwl, pyRmI
AYsw iqRpq huMdw hY, ik rsW ksW dy Bogx dI iqRsnw rUpI A`g, (bhuir) muV(Awie)
Aw ky, (n) nhIN(lwgY) l`gdI[ XQw:- ey rsnw.qU An ris rwic rhI; qyrI ipAws
n jwie] ipAws n jwie.horqu ikqY; ijcru hir rsu.plY n pwie] hir rsu pwie
plY.pIAY hir rsu; bhuiV n iqRsnw lwgY Awie] eyhu hir rsu krmI pweIAY; siqguru
imlY ijsu Awie] khY nwnku.hoir An rs siB vIsry; jw hir vsY min Awie] 32]
(buJY polw) iqRsnw buJY; hir kY nwim] mhw sMqoKu hovY gur bcnI; pRB isau lwgY pUrn
iDAwnu] 1] pRB kY ismrin; iqRsnw buJY] (Bu`KVI, r`jW) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI;
hau rjw.iqRpiq AGwie jIau] jo gur dIsY isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]
mwrY; rwKY eyko Awip] 1.lK caurwsIh mydnI; iqsnw jlqI kry pukwr]
Anuswr hr jIv nUM jnm 2’c, iqRSnw ivkwr AOgux(mwrY) mwrdy hn[ hr jIA ’qy
ien@W doSW dw rwq idny hmlw hMudw rihMdw hY[ iqRpqI dwqy s`cy inrMkwr jI dy pUrn
s`cy gurU Avqwr, DMn s`cy siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy pRymI dy idl idmwZ’c s`cI
gurbwxI jI b^S ky, ies nUM rog sog vYrI mwieAw ivkwr kusMg AOguxW cOrwsI dy gyVy
qoN eyko Awip hI(rwKY) r`Kdy hn[ (pt.polw) XQw:- rogn qy Ar sogn qy; jl jogn
qy.bhu BWq bcwvY] s`qR Anyk clwvq Gwv; qaU qn.eyk n lwgn pwvY] rwKq
hY.Apno kr dY kr; pwp sbUh.n Bytn pwvY] AOr kI bwq.khw kh qo sO; su pyt hI
ky.pt bIc bcwvY]) ijsno swjn rwKsI; dusmn kvn ibcwr] CYͨ n skY, iqh Cwih
kO; inhPl jwie gvwr] {pyRm pRcwr:- jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie]
Anuswr jIA jIAW nUM KWdy hn[ swfy sRIr’c qy bwhr AsMK bRhmMf dy pswry’c, hukmY
AMdir sBu ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n koie] 2]
Anuswr hukm’c hr smyN AsMK jIA jMmdy mrdy rihMdy hn[ XQw:- keI koit;
jnmih jIvih mrih] keI koit; bhu jonI iPrih] mrno bcx dw mslw, cOrwsI l`K
jUn’c hr jIA leI, hr smyN bixAW hI rihMdw hY[ jIA ny jUnW’c qury iPrnw hY[
ie`k jnm’c ie`k jIA dI r`iKAw dw mslw nhIN hY[ vwihgurU gurU pRmysr jI Awpxy
s`cy srUp’c eykqw krky, jMmx mrn myt ky, r`iKAw krdy hn[ }
mwnuK kY; ikCu nwhI hwiQ] 1, sdw sdw iehu BUlnhwru] mwnuK(kY) dy ikCu BI
hwiQ nwhI, ik mYN iqRSnw haumY ivkwrW qoN Awpxw bcwA krW[ XQw:- Anjwnq;
ibiKAw mih rcY] jy jwnq; Awpn Awp bcY] Awpxy gL’c mOq dI &whI Awp

www.Gursevak.com 490 q`qkrw


pwauNdw hY[ XQw:- iPir iPir; PwhI PwsY kaUAw] iPir pCuqwnw; Ab ikAw
hUAw]) nwnk.dunIAw cwir idhwVy; suiK kIqY duKu hoeI] glw vwly hYin Gxyry; Cif
n skY koeI]) ris ris cog cugih.inq Pwsih; CUtis mUVy kvn guxI]) Pwsn kI
ibiD.sBu koaU jwnY; CUtn kI ieku koeI]
mwrY; rwKY eyko Awip] 2.swfy AMdr byAMq ivroDI ikRm qy mMd vwSnw ivkwr
hn[ gurU pRmysr jI s`cI gurbwxI suxw ky, Awip ien@W nUM(mwrY) mwr ky, ien@W
qoN(eyko) ie`k Awip hI(rwKY) r`Kdy hn[ {rog dI inivrqI leI dvweI BI vrqo[
ivroDI ikRm AOguxW rog dI inivrqI leI, s`cI gurbwxI kQw kIrqn FwfI vwrW
suxo suxwau[ swdw ^urwk pRhyz ^Ub mwlS ksrq sYr dwn, gurU syvw ismrn pRymw-
BgqI praupkwr kro[ swry bRhmMf ’c, s`cI gurbwxI kQw kIrqn au~cI Avwz ’c
sunwaux qoN, byAMq ivroDI jUnW mrdIAW hn[ jIv dy p`K vwlIAW jUnW auqpq
huMdIAW hn, ies leI swry j`g nUM au~cI 2 s`cI gurbwxI suxw ky, rog klyS jMg
zulm qoN mukq krw ky, pwk piv`qR s`cKMf bxwieAw jwvy[ }
3.{ijvyN hIry jvwhrwq lwl mxIAW jVwaU jVq, suMdr sony dw GVw AMimRq
nwl BirAw, AMimRq’c is`Dw r`Kx qoN, aus dy AMdr bwhr AMimRq hI AMimRq hY[
iqvyN vwihgurU gurU joqI srUp mh`lw pMjvW jI hr smyN, ivsmwd bRhm jI ’c lIx
hn[ au~bldI dyZ’c bYTx smyN BI, pRym rUpI lwl, vYrwg rUpI rqn, bRhmigAwn
rUpI hIry, pRymw-BgqI inmRqw gRIbI SWqI iKmw kruxw mudqw mYqRI aupyiKAw rUpI
mxIAW sihq, Awpxy AMdr bwhr pUrn bRhm jI dy AsMK AnMq s`cy nUr pRkwS hI
pRkwS, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] rwm rwm jI ’c lIx rhy[ rovih;
syK mswiek pIr] AMiq kwil; mqu lwgY BIV] Anuswr mrn dy kSt qoN v`fy 2
roNdy kurlWdy hn, pr gurU pRmysr jI ny A`g smwn q`qIAW szwvW shwrIAW[
au~bldI dyZ’c bYT ky, Amr Afol Ac`l At`l s`cy AibnwsI bRhm jI ’c lIn
rhy, Akih Asih kSt Awaux qoN, qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu;
nwnku mWgY] Anuswr pUrn inrBYqw sihq Bwxw mMn ky, bhuq hI au~cI AvsQw kmw
ky idKweI hY[ ies Anuswr &urmw rhy hn:- }3.(eyko) ie`k s`cy vwihgurU jI Awip
hI(rwKY) r`Kdy, Awip hI(mwrY) mwrdy hn[ XQw:- hir ibnu.koeI mwir jIvwil n
skY; mn hoie inicMd, inslu hoie rhIAY]) mwir Awpy jIvwldw; AMqir bwhir
swiQ]) hukmy jMmxu; hukmy mrxw] {gurU pRmysr jI Awp kmw ky d`sdy hn, ik ijn@W
www.Gursevak.com 491 q`qkrw
ny ieh sRIr idqw hY, aun@W dw hI smJ ky, aun@W dy s`cy crnIN l`g ky, Bwxw mMn ky
mrx dy kSt qoN bco[ kSt Gwty mrn vyly, jy Bwxw n mMny, Pyr ikhVw tl
jwxgy?ijsu Twkur isau; nwhI cwrw] qw kau; kIjY sd nmskwrw] Anuswr Bwxw
mMn ky KuSI lYxI cwhIdI hY[ XQw:- qyrw Bwxw mMny; su imlY quDu Awey] hy gurU
pRmysr jI!Awp jI nUM rom 2 krky sdw 2 Aink bwr fMfauq bMdnw nmskwr,
Bwxw mnwau jI!}
mwnuK kY; ikCu nwhI hwiQ] 2.mwnuK(kY) dy(ikCu) ku`J BI, hwiQ(nwhI) nhIN,
jo Awpxy Xqn nwl Awp mrnoN bc sky[ XQw:- joru n jIvix; mrix nh joru]
joru n rwij mwil min soru] joru n surqI; igAwin vIcwir] joru n jugqI; CutY
sMswru] ijsu hiQ joru; kir vyKY soie] nwnk; auqmu nIcu n koie] 33]) khu mwnuK
qy; ikAw hoie AwvY] jo iqsu BwvY; soeI krwvY] ies kY hwiQ hoie; qw sBu ikCu
lyie] jo iqsu BwvY; soeI kryie] Anjwnq; ibiKAw mih rcY] jy jwnq; Awpn
Awp bcY] Brmy BUlw; dh idis DwvY] inmK mwih; cwir kuMt iPir AwvY] kir
ikrpw; ijsu ApnI Bgiq dyie] nwnk qy jn; nwim imlyie] 3] {Awpxy doSW
niSAW kukrmW krky, jW swaU jIv, pwpIAW dw duKwieAw AwqmGwq kry, qW aus
nUM duKwaux vwly doSI s^q szw dy h`kdwr hn[ s`cy r`b jI dw doS nhIN, jIv dy
gunwhW qoN vwihgurU jI sdw inrlyp hn[ Awpxy jW iksy dy BI mrn qoN, s``cy
vwihgurU jI nUM doS nhIN dyxw cwhIdw[ }
iqs kw hukmu bUiJ; suKu hoie] (iqs) iqn@W prm pUjnIk s`cy siqgurU gRMQ
swihb jI (kw) dy(hukmu) &urmwn, prmpiv`qR prmpUjnIk A`Kr 2 nUM, gur pRswid
pUrn bRhm(bUiJ) b`uJxy, mMnxy pCwnxy kmwauxy krky sRb ivAwpI Anq klwvwn
mhW ivdmwd Awqm suKu pRwpq hoie hY[ XQw:- hukmu bUiJ; rMg rs mwxy] siqgur
syvw; mhw inrbwxy]) hukmu bUiJ.jn Bey inhwlw; ieh Bgqw kI Gwlxw]) khu
nwnk; ijin hukmu pCwqw] pRB swihb kw; iqin Bydu jwqw]) prvdgwr Apwr;
Agm byAMq qU] ijnw pCwqw scu; cuMmw pYr mUM] {SuB s`cw hukm:- sB dI crn-DUV
bx, pr inMdw iqAwg, prwieAw rUp n dyK, ivkwrW ivkwrIAW kusMgIAW nUM
iqAwg, suAws 2 vwihgurU 2 jp, qn mn Dn isr s`cy gurU jI nMU Arp,
praupkwr leI sB ku`J kurbwn kr, s`cy gurU jI dw lwlw golw Zulm Zulwm bx
Awid[ }
www.Gursevak.com 492 q`qkrw
(r`Ku.bol) iqs kw nwmu; rKu kMiT proie] {v`fy dwqy prmpUjnIk siqgurU gRMQ
swihb jI, ijn@W dy id`iqAW jIv r`ijAw rihMdw hY, iPr muV ky iqRSnw nhIN l`gdI[
gurU pRmysr jI iqRSnw nMU mwr ky, kwm kRoD ivkwrW qoN Awp hI r`Kdy hn[ ijn@W dw
hukm bu`Jx nwl sdw suK huMdw hY[ }(iqs) iqn@W gurU pRmysr jI kw(nwmu) pRkwS srUp
nUro nUr Ajpw jwp vwihgurU nwm jI nUM, AwpxI (kMiT) Xwd’c(proie) proeI rKu, vw
(kMiT) gLy ’c(proie) proeI rKu, Bwv zbwn nwl hr smyN jwp kro[ XQw:- kMTy
mwlw ijhvw rwmu] shMs nwmu lY lY; krau slwmu]) ry ijhbw; krau sq KMf] jwim n
aucris; sRI goibMd] ipAwry!A`Ty pihr vwihgurU jI dw s`cw ismrn kro, ivsrn nUM
mrnw smJo[ XQw:- AwKw jIvw; ivsrY mir jwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM;
hir nwm D´wvxh]
ismir ismir; ismir pRBu soie] 1.prmpUjnIk(pRBu) dsW pwiqswhW dI
s`cI(soie) soBw, jwgq joiq DMn s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR bRhm srUp
A`Kr 2 nUM, s`cy vwihgurU pUrn guurU inscy krky, pUrn pyRm Bwvnw sihq, Awp iqAwg
ky sB dI crn-DUV bx ky, mn krky sdw(ismir) Xwd kr, rom 2 krky
sdw(ismir) cyqy kr, bwxI krky sdw(ismir) ismrnw kr[ ismir ismir ismir
iqMn vwr kihx dw Bwv hY ik inscy krky ismir[ XQw:- ismir ismir nwmu
bwrMbwr] nwnk jIA kw; iehY ADwr]) ismir ismir.guru siqguru Apnw; sglw dUKu
imtwieAw] qwp rog gey gur bcnI; mn ieCy Pl pwieAw] 1] {jI ismrn ikvyN
krIey?ijvyN, imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau;
dyie dwnu] s`cy vwihgurU jI dy pUrn s`cy Avqwr mh`ly pMjvyN jI ny ivkwr mwieAw
hMkwr dy iqAwg dw iqAwg krky, pUrn pRym iekwgRqw SrDw isdk Brosy nwl,
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr rom 3 krky Awp ismrn kIqw, Awpxy
pRymIAW qoN krvwieAw, ijs krky AnMq bRhmMf sdw leI jY jYkwr nmskwr kr rhy
hn[ XQw:- hir min qin; visAw soeI] jY jYkwru; kry sBu koeI]) gurdyv siqguru
pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] }
nwnk; ibGnu n lwgY koie] 1] ju`go ju`g At`l DMn siqgurU nwnk dyv swihb
gurU gRMQ swihb jI aupdyS b^Sdy hn:- hy pRymI jI!srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] dsW pwiqswhW dw ielwhI nUrI s`cw hukm bu`Jxyy, nwm Xwd’c proxy krky,
mn bwxI sRIr krky vwihgurU jI dw ismrn krny krky, Awp jI dy SuB kMmW ’c,
AQvw pUrn s`cy vwihgurU jI dy imlx’c(koie) koeI BI ibGnu(n) nhIN(lwgY) l`gygw]
www.Gursevak.com 493 q`qkrw
1] XQw:- pRB ismrq; kCu ibGnu n lwgY]) ibGnu n koaU lwgqw; gur pih
Ardwis] rKvwlw goibMd rwie; Bgqn kI rwis]
ausqiq mn mih; kir inrMkwr] {DMn s`cy inrMkwr jI dy SuB s`cy ArQ:-
prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, DMn Akwl purKu vwihgurU s`cy inrMkwr jI dy
srgun Avqwr mh`ly pihly jI ny, Awpxy pwk inrgun srUp’coN, AsMK bRhmMf sUrj
cMd qwry AgnIAW DrqIAW pqwl Anyk sumyr pRbq smuMdR dirAw bhuq v`fI rcnw,
hukmI.shjy isRsit aupweI] Anuswr shjy hI Aks mwqR pRgt kIqI hY, hux Awpxy
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) sBnI QweI, rivAw Awip] Awid jugwid;
jw kw vf prqwpu] inrgun srUp ’c, itkweI hoeI hY[ ieh swrI rcnw,
prmpUjnIk s`cy inrMkwr jI dy prmpiv`qR suMdr srgun srUp hn[ sgl smgRI; jw
kw 1qnw] 1srUp) ieh swrI rcnw vwihgurU jI dI suMdr joiq nwl ijauNdI jwgdI
pR&ulq ho rhI hY[ (maulI mauilAw ks ky bolo) XQw:- maulI DrqI; mauilAw
Akwsu] Git Git mauilAw; Awqm pRgwsu] 1] rwjw rwmu mauilAw; Anq Bwie]
jh dyKau; qh rihAw smwie]) sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI]
s`cy inrMkwr jI jdoN cwhux, AwpxI rcI rcnw nUM, Awpxy’c lIn kr lYNdy hn[
XQw:- jb AwkrK; krq ho kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM] AwpxI rcI swrI
rcnw nUM Awpxy ’c lIx krky, sony dy gihxy Fwlx qoN sonw bnx vWg, Aiq Su`D
pRkwS srUp inrml prmpiv`qR punIq s`cy inrMkwr jI AibnwsI A`cl rih jWdy hn[
rcnw rc ky ies’c BrpUr Anqklwvwn swrI rcnw nUM Awpxy hukm’c clw rhy
hn[ XQw:- hukmy AwieAw; hukim smwieAw] hukmy dIsY; jgqu aupwieAw]
hukmy.surgu mCu pieAwlw; hukmy klw rhwiedw] 10] hukmy; DrqI Daul isir BwrM]
hukmy; paux pwxI gYxwrM] hukmy.isv skqI Gir vwsw; hukmy Kyl Kylwiedw] 11]
hukmy; Awfwxy AwgwsI] hukmy; jl Ql iqRBvx vwsI] hukmy sws igrws sdw; Puin
hukmy dyiK idKwiedw] 12] hukim; aupwey ds Aauqwrw] dyv dwnv; Agxq Apwrw]
mwnY hukmu.su drgh pYJY; swic imlwie smwiedw] 13] hukmy; jug CqIh gudwry]
hukmy; isD swiDk vIcwry] Awip nwQu.nQˆØI sB jw kI; bKsy mukiq krwiedw] 14]
kwieAw kotu; gVY mih rwjw] nyb Kvws; Blw drvwjw] imiQAw loBu.nwhI Gir vwsw;
lib pwip pCuqwiedw] 15] squ sMqoKu; ngr mih kwrI] jqu squ sMjmu; srix
murwrI] nwnk. shij imlY jgjIvnu; gur sbdI piq pwiedw] 16] 4] 16])

www.Gursevak.com 494 q`qkrw


slok mÚ1] BY ivic; pvxu vhY sdvwau] BY ivic; clih lK drIAwau] BY
ivic; Agin kFY vygwir] BY ivic; DrqI dbI Bwir] BY ivic; ieMdu iPrY isr
Bwir] BY ivic; rwjwDrmu duAwru] BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq;
n AMqu] BY ivic; isD buD sur nwQ] BY ivic; Awfwxy Awkws] BY ivic; joD
mhwbl sUr] BY ivic; Awvih jwvih pUr] sgilAw Bau; iliKAw isir lyKu]
nwnk; inrBau inrMkwru scu eyku] 1]) sBu ko qyrY vis; Agm Agocrw] qU Bgqw
kY vis; Bgqw qwxu qyrw] 10]) hukmY AMdir.sBu ko; bwhir hukm n koie]
nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n koie] 2]) Awip nwQu.sB nQIAnu; sB hukim
clweI] nwnk hir BwvY so kry; sB clY rjweI] 36] 1] suDu]) quDu ibnu dUjw;
nwhI koie] qU krqwru; krih so hoie]) DrqI aupir kot gV; kyqI geI vjwie]
jo.Asmwin n mwvnI; iqn nik nQw pwie]) sUhI mhlw 4] kIqw krxw srb
rjweI; ikCu kIcY.jy kir skIAY] Awpxw kIqw.ikCU n hovY; ijau hir BwvY.iqau
rKIAY] 1] myry hir jIau, sBu ko qyrY vis] Asw joru nwhI.jy ikCu kir hm swkh;
ijau BwvY iqvY bKis] 1] rhwau] sBu jIau ipMfu.dIAw quDu Awpy; quDu Awpy kwrY
lwieAw] jyhw qUM hukmu krih, qyhy ko krm kmwvY; jyhw quDu.Duir iliK pwieAw]
2] pMc qqu kir.quDu isRsit sB swjI; koeI Cyvw kirau.jy ikCu kIqw hovY] ieknw
siqguru myil.qUM buJwvih; ieik mnmuiK krih is rovY] 3] hir kI vifAweI, hau
AwiK n swkw; hau mUrKu mugDu nIcwxu] jn nwnk kau.hir bKis lY myry suAwmI;
srxwgiq pieAw Ajwxu]
DMn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, AnMq klwvwn pUrn myhrvwn gurqw
ibrwjmwn siqgurU Bgvwn, s`cy inrMkwr inrgun bRhm jI dy srgun srUp, pUrn
gurU Avqwr jI hn[ s`cy siqgurU swihbwn jI dy s`cy gurbwxI jI, pUrn s`cy
inrMkwr jI hn[ XQw:- vwhu vwhu.bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie])
inrguxu srguxu; Awpy soeI]) inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin
sglI mohI] DMn srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] BMnx GVn sm`RQ,
Akwl purKu vwihgurU s`cy inrMkwr jI, ijn@W ny AsMK bRhmMf dI rcnw rcI hY,
iqn@W ny DMn s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dw SuB s`cw su`cw au~cw,
prmpiv`qR mhwn praupkwrI srgun Avqwr Dwr ky, inrml s`cy gurbwxI jI
b^Sy, hux gurqw ibrwjmwn hn, Awpxy pRymIAW dy idl idmwZ’c hr smyN gurbwxI
www.Gursevak.com 495 q`qkrw
Byjdy rihMdy hn, lUM 2’c vs ky inrMkwr jI nwl joVdy rihMdy hn[ AsMK bRhmMf
sUrj cMd qwry, AgnIAW DrqIAW pqwl sumyr pRbq smuMdR dirAw phwV, bhuq v`fI
rcnw, srb ivAwpI ivsmwd DMn Akwl purKu vwihgurU s`cy inrMkwr jI ny
Awpxy’c.hux itkweI hoeI hY[ ieh swrI rcnw, prmpUjnIk s`cy inrMkwr jI dy
prmpiv`qR suMdr srgun srUp jI hn[ XQw:- sgl smgRI; jw kw 1qnw] 1srUp)
prm pUjnIk s`cy inrMkwr jI, swfy AMdr bwhr, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr,
inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg dw iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw
DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid AnMq SuB guxW dIAW AnMq klW sihq, ie`k rs
b`JvyN AsMK pRkwS hI pRkwS, ivsmwd nUr hI nUr nUro nUr, ivAwpk BrpUr, Apxy
koit bRhmMf dy pswry srgun srUp smyq hr smyN Ajpw jwp kr rhy hn[ XQw:-
srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir
jwip] 1]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) jo bolq hY.imRg
mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih;
cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] vwihgurU
s`cy inrMkwr jI Awpxw js hr smyN Awp krdy qy Awp hI suxdy hn[ XQw:-
Awpn jsu; Awp hI sunw] ieh swrI rcnw vwihgurU s`cy inrMkwr jI dI suMdr joiq
nwl ijauNdI jwgdI pR&ulq ho rhI hY[ XQw:- maulI DrqI.mauilAw Akwsu] Git
Git mauilAw; Awqm pRgwsu] 1] rwjw rwmu mauilAw; Anq Bwie] jh dyKau; qh
rihAw smwie] s`cy inrMkwr jI jdoN cwhux, AwpxI rcI rcnw nUM Awpxy’c lIn
kr lYNdy hn[ XQw:- jb AwkrK; krq ho kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM]
AwpxI rcI swrI rcnw nUM Awpxy’c lIx krky, sony dy gihxy FwLx qoN sonw bnx
vWg, Aiq Su`D pRkwS srUp inrml prmpiv`qR punIq s`cy mwqw ipqw inrMkwr jI,
s`cy inrMkwr jI hI hn[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy qyry loA; scy
Awkwr] scy qyry krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru; scw dIbwxu] scw qyrw
hukmu; scw Purmwxu] scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu AwKih; lK kroiV]
scY siB qwix; scY siB joir] scI qyrI isPiq; scI swlwh] scI qyrI kudriq;
scy pwiqswh] nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy; su kcuin kcu] 1] s`c
srUp s`cy inrMkwr jI, AwpxI rcI rcnw’c lbw lb BrpUr ivAwpk hn, swrI
rcnw s`cy inrMkwr jI’c lIn hY[ }
www.Gursevak.com 496 q`qkrw
ausqiq mn mih; kir inrMkwr] hy mn!pRkwS srUp s`cy inrMkwr vwihgurU jI
ny qyrI bxq bxweI hY[ XQw:- ijin qyrI mn; bnq bnweI] aUTq bYTq; sd
iqsih iDAweI] soeI s`cy inrMkwr jI qyry’c vs rhy hn[ XQw:- mhl mih bYTy;
Agm Apwr] ijn@W dI prmpiv`qR pRkwS srUp Su`D s`qw nwl, mn sMklp auTwauNdw
hY[ hy mn!swrI rcnw hI s`cy inrMkwr jI dI ausqq kr rhI hY, prmpUjnIk DMn
vwihgurU gurU pRmysr jI, pMjvyN jwmyN AMdr, Awpxy mn nUM aupdySdy hn:- ry mn; qU
BI hoih dwsu] Anuswr hy mn!s`cy inrMkwr jI dw, gRIb murId bxky, qUM
Awpxy(mih) ’c, AwpxI mihmw Awp krnI krwauxI iqAwg ky, (inrMkwr) s`cy
vwihgurU jI dI ivsmwd im`TI(ausqiq) mihmw vifAweI kir[ s`cy siqgurU
swihbwn jI dw AwSw bhuq hI gihr gMBIr dIrG hY, ik ipAwry syvk jI dy mn
’coN idRstmwn Akwr ivkwr imt jwx, inrMkwr jI ’c lIn ho jwx[ mnu`K AwpxI
ausqq Awp krdw krwauNdw hY[ AkwrW dI ausqq krdw hY, ik bVy hI sohxy hn,
ijs krky ivkwr aupjdy hn[ mUMh ’qy ausqq krky, ^uSwmd krdw hY, ip`T ip`Cy
inMdw krdw hY[ s`cy inrMkwr jI dI ausqq krn nwl ivsmwdqweI AwauNdI hY[
idRStmwn Akwr idl ’coN inkl jWdy hn[ XQw:- qqu igAwnu.lwie iDAwnu;
idRsit smyitAw] pUry gurU jI dw s`cw lwlw golw Zulwm murId bx jWdw hY[ XQw:-
mul KrIdI lwlw golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu
lwieAw.iqqu lwgw]) jn nwnku.hwit ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie
murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu,
kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[
pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys
rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId; pug Klovxw] 18]
kir mn myry; siq ibauhwr] DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv
swihb jI Awpxy mn nUM SuB aupdyS dy rhy hn:- hy myry mn!gurU pRmysr jI dw dIn
murId bx ky, Awpxy AMdr bwhr ivAwpk s`cy inrMkwr jI dI ausqq krn qy
pRymIAW qoN krwaux rUp(siq) s`cw ibauhwr kir, ijvyN s`cy inrMkwr jI dy pUrn gur
Avqwr, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI qy aun@W qoN vroswey ShIdW sMqW
pyRmIAW ny nwm jpx jpwaux, gurU syvw krn krwaux, AsMK AwdmKor jIAW nUM
qwrn, Awpxw sRvMs kurbwn krn, sRb`q dw Blw krn krwaux rUp s`cw ibauhwr
www.Gursevak.com 497 q`qkrw
kIqw hY[ DMn vwihgurU koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] s`cy
pwiqswh sRI gurU gRMQ swihb jI, hux srb`q dw Blw krn rUp, s`cw ibauhwr sdw
leI kr krvw rhy hn[
inrml rsnw; AMimRqu pIau] s`cy siqgurU jI dI ikRpw nwl, bhuqu isAwxp;
haumY myrI] C`f ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI ’qy Aws r`K ky, aun@W dy
^ry s`cy ipAwry s`icAwry hukm ’qy c`l ky, s`cy inrMkwr jI dI AqI im`TI ipAwrI
ausqq krn rUpI s`cw ibauhwr krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dw
b^iSAw ivsmwd (inrml) au~jl AMimRqu, rsnw krky(pIau) pIxw kr hy mn!hr
irdy’c ivsmwd inrml kudrqI, gurU pyRmw-BgqI nwm AMimRq BrpUr hY, siqgurU
swihbwn jI, Awpxy pyRmI qoN krqwr jI dI pyRmw -BgqI krvwauNdy hn[ hr smyN
aus dy idl idmwZ’c gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ bRhmwnMd AMimRq rs pyRmI dy ihrdy
’coN muK ’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ XQw:- AMimRqu pIAw; siqguir dIAw] Avru
n jwxw; dUAw qIAw]) suir nr muin jn.AMimRqu Kojdy; su AMimRqu.gur qy pwieAw]
pwieAw AMimRqu.guir ik®pw kInI; scw min vswieAw]) AMimRqu rsnw; pIau
ipAwrI] ieh rs rwqI; hoie iqRpqwrI]) swcI bwxI; mITI AMimRq Dwr] ijin
pIqI; iqsu moK duAwr]) AMimRqu pIvY; Amru so hoie]) ibKY bnu PIkw, iqAwig rI
sKIey; nwmu mhw rsu pIE]) ey rsnw.qU An ris rwic rhI; qyrI ipAws n jwie]
ipAws n jwie.horqu ikqY; ijcru hir rsu.plY n pwie] hir rsu pwie plY.pIAY
hir rsu; bhuiV n iqRsnw lwgY Awie] eyhu hir rsu krmI pweIAY; siqguru imlY
ijsu Awie] khY nwnku.hoir An rs siB vIsry; jw hir vsY min Awie] 32]
sdw suhylw; kir lyih jIau] hy, mn ipAwirAw jIau imqRw!gurU pRmysr jI dy
AqI sohxy AqI ipAwry im`Ty s`cy crn-kmlW’c lIn ho ky, prm ipAwry s`cy
inrMkwr jI dI ausqq krky, nwm AMimRq pI ky, Awpxy(jIau) jIA nUM sdw leI,
shj suhylw; Plu mskInI] (suhylw) suKI kir(lyih) lY[ XQw:- ijnI pUrw siqguru
syivAw; sy drgh sdw suhyly]) Anhdu vwjY; shij suhylw] sbid Anµd kry sd
kylw] shj guPw mih.qwVI lweI; Awsxu aUc svwirAw jIau]
nYnhu pyKu; Twkur kw rMgu] hy mn!(Twkur) mwlk vwihgurU jI(kw) dw
ivsmwd(rMgu) bRhmwnMd rs, bYrwg ibbyk rUpI(nYnhu) A`KW nwl(pyKu) dyKxw kr,
Bwv pRwpq kr[ vw hy mn!s`cy(Twkur) mwlk vwihgurU Akwl purKu jI(kw) dw,
www.Gursevak.com 498 q`qkrw
auqpqI pwlxw lYAqw dw(rMgu) kOqk, gursbd vIcwr rUpI(nYnhu) nyqRW nwl(pyKu)
dyKxw kr, jo iKn ’c auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp BI hn[ XQw:- Epiq
prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] vw hy mn!j`ugo ju`g At`l ie`k
joiq s`cy(Twkuur) mwlk suAwmI sm`RQ ds gurU AvqwrW(kw) dy praupkwrI(rMgu) kOqk,
hux pRq`K vrqdy, (nYnhu) vYrwg ibbyk rUpI nyqRW nwl(pyKu) dyK[ {bIqy smyN dw i^Awl
idloN C`f ky, hux ivsmwd vrqdy q`k ky, ivAwpk ivsmwd bRhm jI ’c lIx hovxw
hY[ }vw prmpUjnIk s`cy vwihgurU mh`lw nOvW jI, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr
zulm krn qoN, Bu`K qyRh aunINdRw shwridAW, lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr,
swvDwn eykwgr cIq] bYTy, vYrwgmeI Bog dy slok ilK rhy hn, hux Awpxy sIs
swihb jI kurbwn kr rhy hn[ vwhu vwhu(Twkur) mwlk jI(kw) dy ShIdI swky
dw(rMgu) kOqk, gurU pyRmw-BgqI’qy pRIqI rUpI(nYnhu) A`KW nwl, (pyKu) dyKxw kr hy
mn!rom 2 krky sdw 2 nmskwr kr[ XQw:- sdw sdw; siqgur nmskwr] gur
ikrpw qy; gun gwie Apwr]
swD sMig; ibnsY sB sMgu] 1, hy mn!swD rUp; Apnw qnu DwirAw] Anuswr
vwihgurU(swD) s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy gursbdW ArQW (sMig) swQ, rom
2 krky rcxy krky, qyry(sMgu) nwl jo mMd sMklp mhW pwp hn, ieh sB(ibnsY) nws
ho jwxgy[
2.swDsMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr Bwnu; ikrn TrUr hY[)
Amr Bey, Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir iDAwieAw]) ivic sMgiq.hir
pRBu vrqdw; buJhu.sbd vIcwir] Anuswr hy mn!(swD) s`cy siqgurU swihb jI
dy(sMig) swDsMgiq jI nwl iml ky, gurU syvw pyRmw-BgqI krn nwl, ieMidRAW dy
iviSAW, kwmIAW kRoDIAW corW T`gW jUeybwzW sB dy(sMgu) swQ qoN(ibnsY) 1jIvqBwv qoN
1
mr jWdw hY[ (bu`JY bol) jIvq mrY; buJY pRB soie] vw aupRokq doS qyry v`loN, sB mr
jwxgy[
jIauNdy mrn dy ArQ:- 1sMqW mhWpurKW dI susMgq sRySt sMgq krky, Srwb
iqAwgx qoN aus dy swQI kihx, “swfy nwl pI[ ”A`goN khy, “nhIN[ ”Eh kihx,
“swfy v``loN mr igAw AsIN qyry v`loN mr gey, qyry f`ky qoV dyeIey?”“hW BweI[ ”so
AOgux kusMg sbMDIAW dy moh, vifAweI dI ie`Cw klyS, ieMidRAW dy suAwdW, mMdy
sMklpW v`loN mr ky, suAws 2 vwihgurU 3 jI rom 2 krky pUrn pRym SrDw sihq
jpxw jIvq Bwv qoN mrnw hY[
www.Gursevak.com 499 q`qkrw
crn clau; mwrig goibMd] hy mn!s`cy vwihgurU inrMkwr dI im`TI ipAwrI
s`icAwrI ApwrI inrwrI krqwrI ausqq krn rUp, s`cw ibauhwr krky, rsnw
duAwrw inrml AMimRq pI ky, jIA nUM suhylw krky, nyqRW nwl Twkur mwlk dy
ivsmwd rMg vyK ky, swD sMgq’c rih ky, doSW v`loN ijauNdw mr ky, isr Arpx
rUpI, (goibMd) vwihgurU jI dy s`cy crn–-kmlW dyy (mwrig) rsqy (clau) c`lxw
kr[ XQw:- jau qau; pyRm Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ
mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif
Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) nwnk, nmesyvku soeI
AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) siqgur AwgY.sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY])
qnu mnu kwit kwit sBu ArpI; ivic AgnI.Awpu jlweI] 4]
imtih pwp; jpIAY hir ibMd] {bRhmu ibMdu qy; sB Epiq hoeI]) bRhm ibMdu
qy; sB auqpwqI] bRhm jI dy ivsmwd(ibMd) nUr qoN sB auqpqI hoeI hY[ XQw:-
eyk nUr qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy] so ibMd dw ArQ nUr hY[ gurdyv
mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] vwihgurU mh`lw pihlw jI, swrI
rcnw dy prmpUjnIk mwqw ipqw jI hn[ swry aun@W dy n@Mny@ bwlk hn[ myry rwm.hm
bwirk; hir pRB ky hY ieAwxy] }hy mn! mwqw ipqw(ibMd) nUro nUr ivsmwd pRkwS
hI pRkwS srUp, iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Anuswr swirAW mhW cwnxW
nUM, mhW cwnx dyx vwly, mhW cwnxw dy mhW cwnx, (hir) DMn vwihgurU mh`ly pihly
jI nUM, hr smyN(jpIAY) jpxw kr, ijs krky mhW pwp(imtih) imtdy hn,
imtxgy[ XQw:- AsMK Kqy; iKn bKsnhwrw] nwnk swihb; sdw dieAwrw]) Gor
duK´M, Aink hq´M; jnm dwirdMR mhw ibK´wdM] imtMq sgl; ismrMq hir nwm nwnk
jYsy pwvk, kwst BsmM kroiq]) koit AGw.siB nws hoih; ismrq hir nwau] mn
icMdy Pl pweIAih; hir ky gux gwau] jnm mrx BY ktIAih; inhcl scu Qwau]
pUrib hovY iliKAw; hir crx smwau] kir ikrpw pRB rwiK lyhu; nwnk bil jwau]
5]
kr hir krm; sRvin hir kQw] 1.hir jIau; ikRpw krhu qum ipAwry]
Anuswr hy(hir) gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jIE!AwpxI
(krm) ndr ikRpw(kr) kro jI, ijs krky dwsn dws, koit krn.dIjih pRB
pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr Awp jI dy b^Sy, krm-b^SI
www.Gursevak.com 500 q`qkrw
rUpI, koRVW(sRvin) kMnW’c, swirAW GtW’coN, sB qy aUqm; hir kI kQw] nwmu
sunq; drd duK lQw] Anuswr sB kQwvW nwloN au~qm, (hir) s`cy vwihgurU jI dI
AMimRq au~qm kQw suxy[ XQw:- jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir. jwpq hY
nhI hor]) Git Git kQw.rwjn kI cwlY; Gir Gir quJih aumwhw]) sBY Gt rwmu
bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) inrgux kQw; kQw hY hir kI] Bju imil;
swDU sMgiq jn kI]) hir kI kQw; Anwhd bwnI] hMsu huie; hIrw lyie pCwnI]
1]) vw dyh isvw.br moih iehY; suB krmn qy, kbhUM n tro] Anuswr hy mn!(hir)
pRkwS srUp s`cy ivsmwd hrI jI dI pRwpqI vwly, hwQ pwau kir kwmu sBu; cIqu
inrMjn nwil] Anuswr praupkwr dy inSkwm Dwrimk SuB(krm) kMm kr[ XQw:-
kroiV hsq. qyrI thl kmwvih; crx clih.pRB mwrig rwm]) koit krn.dIjih
pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr Awpxy(sRvin) kMnW
nwl(hir) inrMkwr gurbwxI kQw gur ieiqhws dI ivsmwd kQw sunxw kr[
XQw:- (l`Qw) sB qy aUqm; hir kI kQw] nwmu sunq; drd duK lQw]) suix hir
kQw; auqwrI mYlu] mhw punIq; Bey suK sYlu]
(m`Qw) hir drgh; nwnk aUjl mQw] 2] DMn koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] s`cy gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI Awpxy mn nUM
aupdySdy hn:- hy ipAwry mn!s`cy inrMkwr jI dI im`TI ipAwrI s`icAwrI ApwrI
inrwrI shjwrI krqwrI ausqq krny krky, nwm jpx jpwaux rUp s`cw ibauhwr
krny krky, rsnw duAwrw s`cw inrml AMimRq pIxy krky, s`cy inSkwm Drm krm
krny krky, s`cy hrI jI dI kQw gurbwxI sunxy krky, sB dy AMdr bwhr hr
smyN(hir) ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS srUp vwihgurU jI dI s`cI(drgh)
sqsMgq, AsMK bRhmMf dI rcnw, s`cKMf ivKy qyrw mQw(aUjl) sur^rU Bwv gurU
pRymw-BgqI dI lwlI sihq, lwlo lwl ho jweygw, Bwv Awp jI dw mQw hI(hir)
pRkwS srUp s`cy hrI jI dI s`cI au~jl drgh hI bx jweygw] 2] XQw:- pRgty
gupwl; mhWq kY mwQy] nwnk auDry; iqn kY swQy] 3]) mYN vwirAw gurW dI p`gVI
qoN, p`gVI swcy l`gVI qoN[ mYN vwirAw gurW dy m`Qy qoN, m`Qy nUr Jm`ky qoN[
bfBwgI; qy jn jg mwih] sdw sdw; hir ky gun gwih] ijhVy v`fBwgI jn
ipAwry mhWpurS Awpxy mn AMdr s`cy inrMkwr ’c, rom 2 krky lIn ho jWdy hn,
auh nwm jpx jpwaux rUp s`cw ivauhwr krdy hn, rsnw nwl inrml AMimRq pINdy
www.Gursevak.com 501 q`qkrw
hn, nyqRW nwl mhwrwj swihb jI dy ivsmwd rMg vyKdy hn, swDsMgq jI ’c, jIvq
Bwv qoN mr ky, vwihgurU jI nUM qn mn Dn isr dyx rUpI, bwzI Kyl ky, (qy) auh gurU
ipAwry(jn) Bgq gursyvk jI, jg(mwih) ’c bfBwgI hn, ikauN jo sB nUM(hir) hrw
Brw krn vwly, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI(ky)
dy(gun) praupkwr, sdw sdw(gwih) gwauNdy hn[ XQw:- (h`isAw) hir jnu; gun
gwvq hisAw]) gurmuiK inrml; hir gux gwvY]
rwm nwm; jo krih bIcwr] sy DnvMq; gnI sMswr] gurU pRmysr jI dy(jo) ijhVy
pyRmI(rwm) siqgurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR A`Kr 2 nUM, (nwm) pRkwS srUp bRhm
vwihgurU gurU mMn ky, SuB s`cy A`Kr 2 dy ArQ dI, pUrn pyRm Bwvnw sihq, pUrn
bIcwr(krih) krdy hn[ hm DnvMq BwgT; sc nwie] Anuswr(sy) auh gurU ipAwry
s`icAwry jI, sMswr ’c, (DnvMq) nwm Dn vwly DnI(gnI) igxIdy hn[ XQw:- bwxI
ibrlau bIcwrsI; jy ko gurmuiK hoie] ieh bwxI mhw purK kI; inj Gir vwsw hoie]
40]
min qin muiK; bolih hir muKI] ijhVy gurU ipAwry gurmuiK jn, (muKI) SoRmxI
(hir) AsMK pRkwS hI pRkwS ivsmwd srUp, sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp
jp rhy, sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd sRb pRkwSk inrml inrvYr
inrlyp sdw idAwl vwihgurU jI nUM, (min) sMklp.ivklp(qin) rom 2 krky, rom 2
dI pRIqI nwl, muiK krky BI pUrn pyRm nmskwr sihq, (bolih) boldy hn Bwv
vwihgurU 2 boldy hn[ XQw:- hir jn bolq.sRI rwm nwmw; imil swD sMgiq.hir
qor] rhwau] hir Dnu bnjhu.hir Dnu sMchu; ijsu lwgq hY nhI cor] 1]
sdw sdw; jwnhu qy suKI] (qy) aun@W praupkwrI gurU ipAwirAW s`icAwirAW nUM,
bRhmwnMd Awqm suK dI pRwpqI vwly, sdw sdw suKI(jwnhuu) jwnxw kro[ XQw:- suKw
kI imiq.ikAw gxI; jw ismrI goivMdu] ijn cwiKAw sy iqRpqwisAw; auh rsu jwxY
ijMdu] sMqw sMgiq min vsY; pRBu pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu Awpxw; soeI rwj
nirMdu] 2]) frpY Driq Akwsu nK´qRw; isr aUpir Amru krwrw] pauxu pwxI bYsMqru
frpY; frpY ieMdRü ibcwrw] 1] eykw inrBau; bwq sunI] so suKIAw.so sdw suhylw; jo
gur imil gwie gunI]
eyko eyku; eyku pCwnY] 1.vwihgurU mh`lw pihlw jI, vwihgurU dy pUrn s`cy gurU
Avqwr hn[ cwhy A&ur smwDI ’c bYTdy hn, cwhy suMdr mnohr rs iBMnw AMimRq

www.Gursevak.com 502 q`qkrw


kIrqn s`cI gurbwxI sbd vIcwr suxwauNdy hn, cwhy hl vwhuMdy hn, cwhy pYdl qur ky
pyRmIAW nUM qwrn jWdy hn, cwhy qyrw 2 kih ky qoldy hn, hr hwlq’c, dYÍq
rihq(eyko) ie`k Ajpw jwp bRhm jI nUM Awpxy mn AMdr, (eyku) ie`k vwihgurU jI
nUM Awpxy rom 2 AMdr, (eyku) ie`k bRhm jI nUM Dur kI bwxI ’c(pCwnY) pCwxdy
hn[ vw.gurU pRmysr mh`lw pMjvW jI, (eyko) ie`k bRhm jI nUM AwpxI AqI ipAwrI
s`icAwrI sqsMgq jI’c, keI koit; KwxI Aru KMf] keI koit; Akws bRhmMf]
’c, (eyku) ie`ko(eyku) ie`k s`cy bRhm jI nUM(pCwnY) pCwxdy hn[
ieq auq kI; Ehu soJI jwnY] 1.Ehu Bwv aupRokq guxW vwly gurU pRmysr mh`lw
pMjvW jI, ivAwpk bRhm jI dy s`cy srgun Avqwr hn, Awpxy ipAwry is`K jI
dy(ieq) ies lok, (auq) pRlok nUM svwrn(kI) dI (soJI) smJ(jwnY) jwxdy hn[
eyko eyku; eyku pCwnY] 3. sRI nwnk; AMgid kir mwnw] Amrdws; AMgd
pihcwnw] Amrdws; rwmdws khwXo] swDin lKw; mUV nih pwXo] 9] iBMn iBMn;
sBhUM kir jwnw] eyk rUp; iknhUM pihcwnw] ijn jwnw; iqn hI isD pweI] ibn
smJy; isD hwQ n AweI] 10]) eyk rUp; iknhUM pihcwnw] Anuswr pUrn pRym
nmskwr SrDw sihq, s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dI ie`k 2 lg A`Kr 2’c(eyku)
ie`k bRhm jI nUM, sRI gutky swihb jI’c (eyko) ie`k bRhm jI nUM, ihMdU qurk
eIsweI, cOrwsI l`K jUn dy hr jIA’c(eyku) ie`k bRhm jI nUM(pCwnY) pCwxy[
XQw:- koaU BieE muMfIAw sMinAwsI.koaU jogI BieE; koaU bRhmcwrI. koaU jqI
Anmwnbo] ihMdU qurk koaU rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq sBY.eykY phcwnbo]
krqw krIm soeI.rwzk rhIm EeI; dUsro n Byd koeI.BUl BRm mwnbo] eyk hI kI
syv.sB hI ko gurdyv eyk; eyk hI srUp sBY.eykY joq jwnbo]) Avil Alh nUru
aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy]
logw.Brim n BUlhu BweI] Kwilku Klk. Klk mih Kwilku; pUir rihE sRb TWeI]
1] rhwau] mwtI eyk.Anyk BWiq kir; swjI swjnhwrY] nw kCu poc. mwtI ky Bwfy;
nw kCu poc kuMBwrY] 2] sB mih.scw eyko soeI; iqs kw kIAw.sBu kCu hoeI] hukmu
pCwnY.su eyko jwnY; bMdw khIAY soeI] 3] Alhu AlKu.n jweI liKAw; guir.guVu
dInw mITw] kih kbIr.myrI sMkw nwsI; srb inrMjnu fITw] 4] 3]

www.Gursevak.com 503 q`qkrw


koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU mh`ly pihly
jI ny, Awpxy SuB AnMd kwrj smyN, prmpUjnIk prmpiv`qR gurSbd jI dIAW
pRkrmW krky, pUrn pRym nmskwr sihq m`Qw tyikAw[ sRI hirmMdr swihb jI ’c,
bhuq lMbw smW prmpUjnIk sRI poQI swihb jI pRkwS huMdy rhy hn[ vwihgurU mh`lw
pMjvW jI, sRI goieMdvwl swihb qoN poQIAW ilAwaux smyN, prmpUjnIk prmpiv`qR
s`cy im`Ty nMgy crnIN cOr krdy Awey[ vwihgurU] BweI gopwly jI qoN Su`D bwxI sunx
smyN, dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI[ vwihgurU mh`ly CyvyN jI ny,
Awpxy ^ws pRymI is`K nUM au~cy QW ibTwieAw[ <> kihx qoN pUrn pyRm SrDw sihq
Awp m`Qw tyikAw[ {qwV dy ibR`C dy p`qy’qy, s`cI bwxI jI dy inrMkwr srUp ilKy
ie`k A`Kr dw BI, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nwl qulnw
krky, s`cI bwxI dy ie`k A`Kr lg nUM BI G`t nhIN smJxw, ie`k joiq smJxw[
XQw:- qr qwir.ApivqR kir mwnIAY ry; jYsy kwgrw.krq bIcwrM] Bgiq
Bwgauqu.ilKIAY iqh aUpry; pUjIAY kir nmskwrM] (ry) hy pUrn pRymI gursyvk
jI!(jYsy) ijvyN(qwir) qwV dy(qr) ibR`C nUM, ApivqR kir ky(mwnIAY) mMnIdw hY,
ikauN jo aus ’coN, qwVI Srwb inkldI hY[ iqvyN(kwgrw) kZz dI(bIcwrM)
vIcwr(krq) krdy hn, ik kwZz BI Apiv`qR hY, ikauN jo mswly pw ky prwLI
f`kr p`qR lIrW Awid ZwL ky bxwieAw jWdw hY[ (iqh) iqs Apiv`qR qwV dy p`qy
Aqy Apiv`qR kZz(aUpry) au~qy(Bwgauqu) Akwl purK jI dI pRymw Bgiq gurbwxI
jI(ilKIAY) ilKxw krIey, pUrn pRym Adb siqkwr sihq(nmskwrM) nmskwr kir
ky, Akwl gurU jI mMn ky(pUjIAY) pUjy jWdy hn [ }so hr Gr’c, prmpUjnIk
gurbwxI poQIAW’qy cMdoAw lwau qy cOr BI krdy rho, rMgW 2 dy pRym ipAwr siqkwr
nmskwr sihq, fMfauq pRkrmW krky pUjn kro, krwau[ gurU pRmysr jI dIAW
b^SIAW ipAwrIAW l`KW KuSIAW dIAW pwiqSwhIAW pwau[
eyko eyku; eyku pCwnY] 4.prmpUjnIk dsy siqgurU swihbwn jI nUM(eyko) ie`k
joiq pCwxy[ prmpUjnIk dsy siqgurU swihbwn jI dy nwm jpx jpwaux dy aupdyS
’c, (eyku) ie`k bRhm jI nUM pCwxy[ prmpUjnIk dsy siqgurU swihbwn jI ny, is`KW
leI isr vwrn q`k kurbwnI krnI, Drm-Xu`D ’c sB qoN A`gy ho ky, pUrn bIrqw
sihq lV ky ij`q pRwpq krn, is`KW dy isr lYx Awid smUh praupkwrI DIrjDwrI
kOqkW’c, (eyku) ie`k bRhm jI nUM(pCwnY) pCwxY[
www.Gursevak.com 504 q`qkrw
5.prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI, zwlmW
dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, Awpxw prmpiv`qR SuB s`cw su`cw au~cw
DIrjDwrI mhwn praupkwrI inrMkwrI sIs hux kurbwn kr rhy hn[ DMn vwihgurU
pUrn myhrvwn s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI dI AiqAMq vYrwgmeI
ShIdI dw, pUrn ipAwrw s`icAwrw inrml Apwrw iDAwn Dwr ky, sRI gurU
qygbhwdr swihb jI dI AMimRq iBMnI dyhurI’c, (eyko) ie`k vwihgurU jI nUM pCwxy[
XQw:- rwm; hm, siqgur pwrbRhm kir mwny] lohy dy qMg ipMjry ’c, iq`Ky ik`lW
ivckwr Ac`l Afol inrBY bYTy, vYrwgmeI gurbwxI aucwr rhy hn, aus prm au~cI
gurmuiK AvsQw’c, (eyku) ie`k bRhm jI nUM pCwnY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihbwn jI dy kurbwnI dyx dy idRV pRp`k ierwdy ’c BI, (eyku) ie`k bRhm nUM
pCwnY[
ieq auq kI; Ehu soJI jwnY] 2.ijhVy gurmuiK ipAwry jI, vwihgurU mh`lw nOvyN
jI nUM mn bwxI sRIr krky, ie`k bRhm srUp pCwxdy hn, Ehu gurU pRmysr jI
dI(ieq) ies lok(auq) prlok ’c, ivsmwd ivAwpk s`cI joiq’c lInqw eykqw
ABydqw pwaux(kI) dI, (soJI) smJ(jwnY) jwxdy hn[ XQw:- siqgur qygbhwdr;
siq srUpnw] so gurU goibMd isMG; hir kw rUpnw] sB eyko eyko eyknw] nhI Byd
kCU BI pyKnw]
nwm sMig; ijs kw mnu mwinAw] nwnk; iqnih inrMjnu jwinAw] 3] siqgurU
nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy
hn:- (ijs) ijn@W s`cy siqgurU swihbwn jI(kw) dw, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] Akwl purKu s`cy vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy nwm
jI sMig, pUrn pRym sihq mnu(mwinAw) mMinAw, pqIijAw, risAw hY, (iqnih)
iqn@W ny(inrMjnu) Su`D srUp bRhm jI (jwinAw) jwx ley hn[ vw (nwnk) mh`lw
pMjvW dwsn dws gRIb ny(iqnih) iqn@W siqgurW nUM inrMjnu krky jwinAw hY] 3]
XQw:- bilE crwgu AMD´wr mih; sB kil auDrI.iek nwm Drm] pRgtu sgl hir
Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]) hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn
krwvn sgl ibiD; so siqgurU hmwrw]

www.Gursevak.com 505 q`qkrw


(buJY.polw) gurpRswid; Awpn Awpu suJY] iqs kI jwnhu; iqRsnw buJY]
prmpUjnIk koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI dI (gurpRswid) (gur+pRswid) (gur) nUro nUr pRkwS srUp srb
ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd Agm Apwr(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, ijs
gurmuiK ipAwry jI nUM, prmpUjnIk s`cy siqgurU dsy pwiqSwh jI, inrml inrvYr
Awpn Awpu srUp Bwv Awpxw Awqmw(suJY) idsdy hn[ vw ieh Awpnw Awpu(suJY)
idsdw hY ik dwsn dws, rkqu ibMdu kw iehu qno; AgnI pwis iprwxu] Anuswr rkq
ibMd qoN pYdw hoieAw ikRm hY[ hm kIry ikrm.siqgur srxweI; kir dieAw nwmu
prgwis] vw (gurpRswid) j`ugo j`ug At`l pUrn myhrvwn s`cy siqgurU jI dI nUro nUr
pRkwS srUp srb ivAwpI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, bwby GneIey jI vWg(Awpn)
Awpxw Awpu inrml inrvYr srUp Su`D bRhm jI, sB dy AMdr(suJY) idsdy hn[
(jwnhu) jwxo prmpUjnIk s`cy siqgurU jI dy nwm AMimRq pwauxy krky, iqs gurmuiK
ipAwry kI rs ks Bogx dI, iqRsnw rUpI A`g(buJY) buJ jWdI hY[ XQw:- iqK bUiJ
geI; geI imil swD jnw] (Bu`KVI, r`jW) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq
AGwie jIau]) iqRpiq BeI; scu Bojnu KwieAw] min qin rsnw; nwmu iDAwieAw]
swDsMig; hir hir jsu khq] srb rog qy; Ehu hir jnu rhq]) swDsMig
nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI] Anuswr ijhVy gurmuiK jn, gurU pRmysr
jI dI AiqAMq ipAwrI swDsMig jI ’c iml ky, vw swD rUp; Apnw qnu DwirAw]
Anuswr(swD) sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR A`Kr 2 nUM s`cy gurU vwihgurU jI mMn
ky, A`Kr 2 sMig AByd ho ky, (hir) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] jI dy
SuB s`cy Avqwr, (hir) pRkwS srUp siqgurU nwnk dyv swihb jI dw jsu, pUrn pRIq
sihq rom 2 dI zbwn nwl (khq) kihMdy hn[ XQw:- lwK ijhvw, dyhu myry ipAwry;
muKu.hir AwrwDy myrw rwm]) iek dU jIBO.lK hoih; lK hovih.lK vIs] lKu lKu
gyVw.AwKIAih; eyku nwmu jgdIs]) ijhvw eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit
iDAwvYgo]) hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] Anuswr Ehu(hir)
vwihgurU jI dy(jnu) ipAwry Bgq jI, (srb) swirAW (rog) rogW(qy) qoN rhq ho jWdy
hn[ XQw:- myry rwm; hir jn Awrog Bey] gur bcnI.ijn@w jipAw myrw hir hir;
iqn ky haumY rog gey]) siqguru myrw.vf smrQw] jIie smwlI.qw sBu duKu lQw]
icMqw rogu.geI hau pIVw; Awip kry pRiqpwlw jIau] 2]

www.Gursevak.com 506 q`qkrw


Anidnu kIrqnu; kyvl bK´wnu] igRhsq mih; soeI inrbwnu] jo gurmuiK jI
(Anidnu) (An+idnu) (An) rwq(idnu) idny, nwnku khY suin ry mnw; kir kIrqnu
hoie auDwru]) gurmuiK nwdM, gurmuiK vydM; gurmuiK rihAw smweI] Anuswr(kyvl)
inrol gurbwxI kIrqnu, gurbwxI gurU kQw dw prmpiv`qR(bK´wnu) kQn krdy hn[
(soeI) EhI gurU ipAwry s`icAwry mhWpurK igRhsq(mih) ’c rihMidAW, (inrbwnu)
(inr+bwnu) (bwnu) du`K qoN (inr) rihq(inrbwnu) inrlyp hn[ XQw:- igrhI mih,
sdw hir jn audwsI; igAwn qq bIcwrI] vw Twkuru eyku sbweI nwir]) mY kwmix;
myrw kMqu krqwru] jyhw krwey qyhw krI sIgwru] 1] jW iqsu BwvY qW kry Bogu] qnu
mnu swcy swihb jogu] 1]) kih kbIr moih ibAwih cly hY; purK eyk Bgvwnw]
Anuswr kMq vwihgurU jI dI kwmix bx ky, ijhVy gurmuiK ipAwry(Anidnu) rwq
idny, (kyvl) inrol gurbwxI kIrqnu, gurbwxI gurU kQw dw prmpiv`qR(bK´wnu)
kQn krdy hn[ (soeI) EhI vwihgurU pqI jI nwl, eykqw ABydqw lIxqw rUpI
igRhsq(mih) ’c lIx, sdw (inrbwnu) du`K qoN rihq hn[ XQw:- igAwn rwau jb
syjY AwvY; q nwnk Bogu kryeI]
eyk aUpir; ijsu jn kI Awsw] iqs kI ktIAY; jm kI Pwsw] ijsu(jn)
gurmuiK ipAwry gursyvk jI(kI) dI, lok pRlok’c jmW jUnW ivkwrW qoN r`iKAw
krn nUM sm`RQ(eyk) ie`k vwihgurU inrgun ivAwpk ivsmwd, (eyk) ie`k vwihgurU
jI dy srgun srUp, gurU grMQ jI mwinE; prgt gurW kI dyh[ aUpir, Awsw hY[
XQw:- qyrw.mwxu qwxu ird AMqir; hor dUjI Aws cukweI]) Aws Et; pRB qorI]
qUhI mwn.qUMhI Dwn; qUhI piq.qUhI pRwn] guir, qUtI lY jorI] 2]) iqs kI jm
kI(Pwsw) PwhI(ktIAY) k`tI jWdI hY[ XQw:- soriT mhlw 5] BieE ikrpwlu.dIn
duK BMjnu; Awpy.sB ibiD QwtI] iKn mih.rwiK lIE jnu Apunw; gur pUrY.byVI
kwtI] 1]) kwtI jm PwsI, pRiB AibnwsI; hir hir nwmu iDAwey]
pwrbRhm kI; ijsu min BUK] nwnk.iqsih; n lwgih dUK] 4] sB qy vfw
siqguru nwnku; siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- swcy nwm kI lwgY
BUK] Anuswr ijsu, gurmuiK ipAwry jI dy min ’c, prmpUjnIk DMn vwihgurU jI dy
srgun srUUp, s`cy pUrn gur Avqwr, (pwrbRhm) siqgurU nwnk dyv swihb jI,
(pwrbRhm) inrgun bRhm jI kI pRwpqI dI BUK hY[ XQw:- mweI; myry mn kI
ipAws] ieku iKnu, rih n skau ibnu pRIqm; drsn dyKn kau, DwrI min Aws]
www.Gursevak.com 507 q`qkrw
(iqsih) iqs nUM ivkwrW jmW rogW AOguxW, vwihgurU jI dy ivCooVy dw dUK, (n)
nhIN(lwgih) l`gdw] 4] XQw:- swcy nwm kI; lwgY BUK] auqu BUKY; Kwie clIAih
dUK]
ijs kau hir pRBu; min iciq AwvY] so sMqu suhylw; nhI fulwvY] ijs gurmuiK
ipAwry jI(kau) nUM, (pRBu) Anq klwvwn sm`RQ inrgun bRhm jI, inrgun bRhm jI
dy srgun Avqwr(hir) srb pRkwSk siqgurU nwnk dyv swihb jI min ’c, pUrn
pyRm iekwgRqw DIrj sihq(iciq) cyqy(AwvY) AwauNdy hn, (so) auh Awqm suK
sihq(suhylw) suKI, (sMqu) SWq Awqmw gurmuiK ipAwry jI, Awry nwl cIrn Koprw
lwhux dy kSt, pdwrQ ivkwr, ivkwrI, ivSy vwSnw dy fulwey nhI(fulwvY) foldy[
XQw:- foln qy cUkw; ThrwieAw] siq mwih; ly siq smwieAw]) bwxI pRB kI;
sBu ko bolY] Awip Afolu; n kbhU folY]) pUrnu.kbhu n folqw; pUrw kIAw pRB
Awip] idnu idnu cVY svwieAw; nwnk.hoq n Gwit]) qUM myro.myru prbqu suAwmI;
Et ghI mY qyrI] nw qum folhu.nw hm igrqy; riK lInI hir myrI] 1]
ijsu pRBu Apunw; ikrpw krY] so syvku; khu iks qy frY]) so syvku; ijsu
ikrpw krI] inmK inmK jip; nwnk hrI]) nwnk.syvku soeI AwKIAY; ij sic
rhY ilv lwie]) mwn AiBmwn mMDy; so syvku nwhI] qq smdrsI sMqhu; koeI koit
mMDwhI]) nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr ien@W aupRokq
Amolk guxW vwly, ijsu gurU syvk jI ’qy, 1(Apunw) Awpxy(pRBu) Anqklwvwn
nwnk inrBau inrMkwru; gurU pRmysr s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI
ikrpw (krY) krdy hn, (so) auh ipAwry gur syvku jI, khu qW BweI, bMd 2 k`tx
vwly, Awry nwl cIrn vwly, ijauNidAW nUM kMD ’c icnx vwly, q`qI qvI ’qy KV@w
krn vwly, sIs auqwrn vwly, plwsW jmUrW nwl mws iK`cx vwly, iks zwlm nIc
cMfwl hiqAwry sMq doKI(qy) qoN(frY) frdy hn?Bwv nhIN frdy[ XQw:- siq
kry.ijin gurU pCwqw; so kwhy kau frdw jIau]) tofI mhlw 5 Gru 1 dupdy <>
siqgur pRswid] sMqn; Avr n kwhU jwnI] byprvwh sdw rMig hir kY; jw ko pwKu
suAwmI] rhwau] aUc smwnw Twkur qyro; Avr n kwhU qwnI] AYso Amru.imilE
Bgqn kau; rwic rhy rMig igAwnI] 1] rog sog duK jrw mrw; hir jnih.nhI
inktwnI] inrBau hoie rhy.ilv eykY; nwnk.hir mnu mwnI] 2] 1]) BY kwhU
kau.dyq nih; nih BY mwnq Awin] khu nwnk.suin ry mnw; igAwnI qwih bKwin]
www.Gursevak.com 508 q`qkrw
16]) ffw.fr aupjy; fru jweI] qw fr mih; fru rihAw smweI] jau fr frY; q
iPir fru lwgY] infru hUAw; fru aur hoie BwgY] 19]) jau qnu cIrih; AMig n
morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]) rwgu goNf bwxI kbIr jIau kI Gru 2 <>
siqgur pRswid] Bujw bWiD; iBlw kir fwirE] hsqI k®oip; mUMf mih mwirE] hsiq
Bwig kY; cIsw mwrY] ieAw mUriq kY; hau bilhwrY] 1] Awih myry Twkur; qumrw joru]
kwjI bikbo; hsqI qoru] 1] rhwau] ry mhwvq; quJu fwrau kwit] iesih qurwvhu;
Gwlhu swit] hsiq n qorY; DrY iDAwnu] vw kY irdY; bsY Bgvwnu] 2] ikAw AprwDu;
sMq hY kIn@w] bWiD pot; kuMcr kau dIn@w] kuMcru; pot lY lY nmskwrY] bUJI nhI; kwjI
AMiDAwrY] 3] qIin bwr; pqIAw Bir lInw] mn kToru; AjhU n pqInw] kih
kbIr; hmrw goibMdu] cauQy pd mih; jn kI ijMdu] 4] 1] 4] {nwsvMq sRIr BI
Awpxw nhIN[ ies nUM suAwd ivkwr rog ivroDI jIA, kwL Kw jWdy hn[ A`g swVdI,
pwxI fuboNdw.hY[ rwj.sbMDI Dn zmIn mMdr ku`J BI Awpxw nhIN, lok pRlok dy rwKy,
bRhm srUp kyvl prmpUjnIk s`cy siqgurU pRmysr jI hI Awpxy hn[ ijn@W ny Agm
Apwr ikRpw krky, s`cI gurbwxI gurU mrXwdw b^SI hY, Awpxy sIs, srvMs sB ku`J
srb`q dy Bly ihq kurbwn kIqy hn, jo hux gurqw ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy
idl idmwZ ’c s`cI gurbwxI Byj ky, inhwl 3 iqRpq kr rhy hn[ pUrn pRym sihq
nmskwr!}
jYsw sw; qYsw idRstwieAw] 1.inrBau inrMkwr Acl mUriq AnBau pRkws; ie`k
rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS nUr hI nUr, sB dy AMdr bwhr Ajpw jwp jp rhy, BrpUr
inrgun bRhm jI dy, srgun srUp gurU pRmysr jI, jh; iJilimilkwru idsMqw] qh;
Anhd sbd bjMqw] Anuswr(jYsw) jYsy, Ajpw jwp pRkwS srUp bRhm (sw) srIKy
hn, gurU pRmysr jI nUM isr Arpx vwlyy, suAws 2 vwihgurU 2 jpx vwly gursyvk jI
BI, (qYsw) qYsy hI (idRstwieAw) dyKx ’c Awey hn[ XQw:- swihbu syvku ieku; ieku
idRstwieAw]) jo ikCu Twkur kw, so syvk kw; syvku. Twkur hI sMig, jwhru jIau]
{gurU pRmysr jI, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, au~bldI dyZ ’c
bYTy hn, qW gursyvk jI BI au~bldI dyZ ’c bYTy, gurU syvkW ny AMg 2 ktwey Kopry
luhwey, sIs qlI ’qy r`Ky, Awpxy sRIr Awry nwl icrwey Awid gursyvkW ny byAMq hI
kurbwnIAW idqIAW, hwey sI nhIN khI, AYsy prm-ShIdW nUM roim 2 krky sdw sdw
nmskwr!gursyvk jI nMU ieqnI aucI pdvI b^Sx vwly BI pUrn gurU jI Awp hI
hn[ }
www.Gursevak.com 509 q`qkrw
jYsw sw; qYsw idRstwieAw] 2.DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv
swihb jI, vwihgurU mh`lw 4 jI dy prmpiv`qR suMdr drSnW’qy moihq ho ky,
ivsmwd iekwgR rihMdy[ gurU ipqwjI dI crn cwpI p`Kw ismrn kridAW, nUro nUr
mhwn nUrwnI suMdr cyhry dy, prmpiv`qR SuB s`cy ivsmwd ielwhI drSn kridAW,
swrI rwq lMG jWdI[ DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI mhwrwj,
vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM hr vyly idRV pRp`k cyqy rihMdy, kdy BI n Bu`ldy, ivsmwd
drSnW ’c lIn rihMdy[ idRV syvk-Bwv ’c, suMdr s`cy drSn kridAW 2, DMn
siqgurU rwmdws swihb jI dy prmpiv`qR srUp’c lIn ho gey[ siqgurU rwmdws
swihb jI ny, gurU nwnk SwhI sMmq 112, ibkRmI 1638 k`qk SudI dUj nUM, Awpxy
Kry ipAwry sicAwry swihbzwdy jI nUM, gurqwg`dI’qy ibTw ky, do cOrdwr cOr krn
lwey, iqMn pRkrmW krky, pMj pYsy nwrIAl swhmxy r`K ky, m`Qw tyk id`qw[ qKiq
bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu ckI kIAnu
loAw] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI mhwrwj
dy, (jYsw) jYsy ivsmwd suMdr drSn(sw) hn, (qYsw) qYsy srUp s`cy vwihgurU mh`lw
pMjvW jI, siqsMgqjI dy(idRstwieAw) dyKx’c Awey[ XQw:- joiq Ehw.jugiq
swie; sih kwieAw.Pyir pltIAY] JulY su Cqu inrMjnI; mil qKqu bYTw.gur
htIAY]) gurU isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu clwey]
3.vwihgurU gurU pRmysr mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- scu prmysru inq
nvw] ivsmwd vwihgurU jI swirAW dy ADwr, Awp inrADwr hn[ rcnw dy
rcnhwr inrgun bRhm jI rcnw rcn qoN pihlW, Ajpw jp hYN]) AwpY jphu;
Awpnw jwpu] Anuswr Awpxw jwp lgwqwr Awp kr rhy sn[ ivsmwd vwihgurU
jwp duAwrw, rcnw pRgt kIqI hY, ies KMf bRhmMf dI rcnw’c BrpUr ivAwpk ho
ky, Awpxy AsMK bRhmMf dI rcnw smyq, sdw jwp kr rhy hn[ XQw:- sBY Gt
rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih;
cMd sUrj guxqwsw]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw
nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1] Anuswr Anq klwvwn Ajpw jwp vwihgurU jI,
hr smyN sB dy AMdr bwhr jwp krdy hn Bwv hux BI kr rhy hn[ Anq klwvwn
mhW ivsmwd Ajpw jwp soBw vwly, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp bRhm
jI, swirAW dy pRkwSk, Awp suqy pRkwS srUp, prmpUjnIk inrgun bRhm jI jh;
www.Gursevak.com 510 q`qkrw
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Anuswr AsMK pRkwS sihq
Ajpw jwp srUp(jYsw) jYsy(sw) hn[ gurU ikRpw nwl(qYsw) qYsy hI, jb Awpn
Awp; Awip pwrbRhm]) jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY] dws gRIb
dy(idRstwieAw) dyKx’c Awey hn[
Apuny kwrj mih; Awip smwieAw] 1.vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM, guru pRymw-
BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw dI ivsmwd swiKAwqqw hY[ srgun dy
pswry’c, inrgun nUM swiKAwq krky &urmw rhy hn:- ivsmwd krqw vwihgurU jI,
Apuny kwrj AsMK bRhmMf dI rcnw(mih) ’c, sony’c cmk dmk suMdrqw vWg, jl
dIAW lihrW’c jl vWg, s`cy pUrn bRhm jI Awip hI(smwieAw) smwey, lIn ho
rhy hn[ XQw:- qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI.sMig AGwey]) kaun aupmw
dyau.kvn bfweI; pUrn pUir rihE.sRb TweI]
2.AnMq bRhmMf dI rcnw rc ky, ies nUM s`cKMf bnwaux, srb`q dw Blw krn
rUp, (Apuny) Awpxy SuB s`cy su`cy au~cy kwrj(mih) ’c, prmpUjnIk DMn vwihgurU
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI hux, Awip(smwieAw) smwey hoey hn[ siqgurU
swihb jI dw srb`q dy Bly dw Awpxw kwrj hY, vwihgurU mh`ly pihly jI dI
gurqwg`dI ju`go ju`g At`l r`KxI, Awpxy ipAwry is`K syvkW dy lUM 2’c vs ky, aunW@
nUM KMfW bRhmMfW’c pRgt krnw, SuB sMqwn s`cI gurbwxI nwm pyRm iekwgRqw kQw
kIrqn b^S ky, pUrn pyRm sihq pwlxw krnI Awid[ XQw:- Awsw mhlw 5]
Apuny syvk kI Awpy rwKY; Awpy nwmu jpwvY] jh jh kwj ikriq.syvk kI; qhw
qhw auiT DwvY] 1] syvk kau; inktI hoie idKwvY] jo jo khY.Twkur pih syvku;
qqkwl hoie AwvY] 1] rhwau] iqsu syvk kY hau bilhwrI; jo Apny pRB BwvY]
iqs kI soie suxI mnu hirAw; iqsu.nwnk prsix AwvY]) siqguru isK kI; krY
pRiqpwl] syvk kau; guru sdw dieAwl] isK kI guru; durmiq mlu ihrY]
gurbcnI; hir nwmu aucrY] siqguru; isK ky bMDn kwtY] gur kw isKu; ibkwr qy
hwtY] siqguru isK kau; nwm Dnu dyie] gur kw isKu; vfBwgI hy] siqguru isK
kw; hlqu plqu svwrY] nwnk siqguru isK kau; jIA nwil smwrY] 1]
prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj,
Awpxy pRymI jI dy lUM 2’c gurbwxI jI Byj ky, irdy’coN muK’c hr smyN AMimRq rs
b^Sdy rihMdy hn[ irdy’c Ajpw jwp gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) pRB kY
www.Gursevak.com 511 q`qkrw
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anhd Junkwr
gurmuiK shj AvsQw b^S ky, rUp rMg qoN inrlyp inrgun inrMkwr vwihgurU jI’qy
inscw Brosw b^S ky, inrgun srgun dI eykqw b^Sdy hn, hr pRkwr dI shwieqw
r`iKAw krdy hn[ rUp rMg ryK qoN rihq inrgun bRhm jI , Awpxy ipAwirAW dI
shwieqw leI, srgun srUp Dwr ky r`iKAw krdy hn[ pRymIAW nUM SuB s`cy drSn
krky nwnk Bgqw sdw ivgwsu] Anuswr srb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd
KuSI KyVw cwA auqSwh aumwh inscw Brosw huMdw hY[ ikauN jo SuB s`cy drSn
r`iKAw, sdw leI eykqw ABydqw ho jWdI hY[ XQw:- hir jugu jugu, Bgq
aupwieAw; pYj rKdw AwieAw.rwm rwjy] hrxwKsu dustu.hir mwirAw; pRhlwdu
qrwieAw] AhMkwrIAw inMdkw ipiT dyie; nwmdyau muiK lwieAw] jn nwnk.AYsw
hir syivAw; AMiq ley CfwieAw]) Apnw ismrnu dy.pRiqpwilAw; Ehu sgl Gtw
kw mwlkw]) pRiqpwlY.bwirk kI inAweI; jYsy mwq ipqweI]) mlwr mhlw 5]
KIr ADwir.bwirku jb hoqw; ibnu KIrY.rhnu n jweI] swir sm@wil.mwqw muiK nIrY;
qb Ehu iqRpiq AGweI] 1] hm bwirk; ipqw pRBu dwqw] BUlih bwirk.Aink lK
brIAw; An Taur nwhI.jh jwqw] 1] rhwau] cMcl miq.bwirk bpury kI; srp
Agin kr mylY] mwqw ipqw kMiT lwie rwKY; And shij qb KylY] 2] ijs kw
ipqw.qU hY myry suAwmI; iqsu bwirk.BUK kYsI] nv iniD nwmu inDwnu.igRih qyrY; min
bWCY so lYsI] 3] ipqw ik®pwil.AwigAw ieh dInI; bwirku.muiK mWgY so dynw]
nwnk bwirku.drsu pRB cwhY; moih ihRdY bsih inq crnw] 4] 2]
soDq soDq; soDq sIiJAw] gurpRswid; qqu sBu bUiJAw] prmpUjnIk DMn DMn
DMn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI s`cI kurbwnI, s`cI gurbwxI jI nUM, gursyvk jI
Awpxy mn AMdr(soDq) ivcwridAW, rom 2 krky(soDq) ivcwridAW, gurU crn-
kmlW’c iDAwn itkwA ky, iDAwn’c (soDq) ivcwridAW, vwihgurU jI dI
swiKAwqqw pRwpq krky, caurwsI dy gyVy qoN(sIiJAw) mukq ho gey[ vw
prmpUjnIk s`cy gursbd jI dy ArQ (soDq) ivcwridAW(soDq) ivcwridAW,
gursbd nwl Awpxy Awp nUM(soDq) soDidAW, gursyvk jI(sIiJAw) mukq ho gey[
ijvyN pUrn bRhmigAwnI BweI gurdws swihb jI Awid[ inrBau gurU syvk jI ny,
(gurpRswid) (gur+pRswid) (gur) pUry gurU jI dI(gur) nUro nUr Ac`l AKMf pRkwS
srb ivAwpI s`cI ivsmwd(pRswid) ikRpw hI ikRpw nUM, sBu(qqu) swr pRkwS srUp
www.Gursevak.com 512 q`qkrw
bRhm jI krky bUiJAw hY, Bwv gursyvk jI Awpxy Awp nUM ku`J BI nhIN mMndy[
vwihgurU jI dI swiKAwqqw dw kwrn, gurpRswid smJdy hn[
(jbH ArQ klyS, b`bw Bwrw n bol) jb dyKau; qb sBu ikCu mUlu] 1.vwihgurU
pUrn bRhm srUp mh`lw pMjvW jI grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI]
Anuswr &urmwauNdy hn:- dwsn dws(jb) jd, ivcwr dI ingHw nwl(dyKau) dyKdw
hY, (qb) qdoN, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU mh`lw 4 jI, Awpxy dwsn
dws syvk nUM, Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr lwaux dw,
Awpxy’c eykqw ABydqw krn dw(mUlu) kwrx, sBu(ikCu) ku`J, Awp jI Awp hI
hn, Bwv gurU pRmysr jI ny mhwn ikRpw krky, Awp Dur kI s`cI bwxI jI dI AMimRq
kQw kIrqn suxw ky, Awpxy drSn, SuB s`cy vr AsIsW b^S ky, dwsn dws nUM
Ajpw jwp dI AiqAMq au~cI su`cI ivsmwd AvsQw b^SI hY[
nwnk so sUKmu; soeI AsQUlu] 5] 1.gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir nmskrw] siqgurU nwnk Arjn dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-
dwsn dws(so) auh jo(sUKmu) bRIk ikRm sI, (soeI) EhI, siqgurU swihb dI Agm
Apwr ivsmwd ivAwpk ikRpw duAwrw iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm;
grIb invwj] Anuswr(AsQUlu) pUrn bRhmigAwnI rwm hI bx gey[ XQw:- nwnk
bRhmigAwnI; Awip prmysur]) dyiKAw; iqhUM lok kw 1pIau] Acrju BieAw; jIv
qy 2sIau] 1pqI rwm, kilAwx srUp rwm] 5]
jb dyKau; qb sBu ikCu mUlu] 2.vwihgurU gurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy
hn:- hy ipAwirE! (jb) jdoN dwsn dws ivcwr dIAW A`KW nwl(dyKau) dyKdw hY,
(qb) qdoN sBu(ikCu) ku`J Bwv AnMq bRhmMf dI rcnw rcn dw(mUlu) kwrx, Awpxy
inrgun srUp duAwrw, vwihgurU mh`lw pihlw jI hI hn[ XQw:- koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI,
iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]
nwnk so sUKmu; soeI AsQUlu] 5] 2.DMn siqgurU(nwnk) Drin ggn nv KMf
mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmw rhy hn:- (so) auh jo(sUKmu) inrgun
bRhm jI hn, (soeI) aun@W ny Awp hI DMn vwihgurU mh`ly pihly jI dw prm piv`qR

www.Gursevak.com 513 q`qkrw


SuB s`cw su`cw au~cw(AsQUlu) srgun Avqwr DwirAw hY] 5] XQw:- rom rom koit
bRhmWf ko invws jwsu; mwns AOqwr Dwir, drsu idKwey hY] vw so(sUKmu) inrgun
bRhm jI hn, soeI (AsQUlu) AsMK bRhmMf dw pswrw srgun srUp jI hn[ XQw:-
Awpih sUKm; Awpih AsQUlw] lKI n jweI; nwnk lIlw]) sUKm AsQUl; sgl
Bgvwn]
61.(cilqu.imlvW.polw) nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp hI
krY] {prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU mh`lw pMjvW jI AibnwsI pd nUM
pRwpq, AibnwsI kOqk vrqwA ky, AibnwsI dy ArQ &urmw rhy hn[ Awp jI
AwpxI AibnwsI ShIdI qoN pihlW, Awpxy ipAwry AibnwsI swihbzwdy mh`ly CyvyN
jI nUM, AibnwsI gurqw isMGwsx ’qy ibTw ky, iqMn pRkrmW kr, m`Qw tyk rhy hn[
Awpxy AibnwsI srUp ’coN, Awpxy AqI ipAwry AibnwsI swihbzwdy jI nUM pRgt
kIqw[ Awpxw AibnwsI srUp, s`cI gurbwxI DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI BI rcy[ AibnwsI siqgurU swihb jI dI AibnwsI bRhm-idRstI hY[
ien@W AibnwsI bcnW nUM kmwauNidAW, au~bldI dyZ’c bYTy, q`qy ryqy’qy bYTy, Awp jI
AibnwsI bRhm jI dy pUrn gurU Avqwr hn[ ijvyN Awp jI Awpxy AibnwsI
inrgun’coN AsMK bRhmMf dw pswrw rc ky, jdoN cwhux Awpxy’c imlw lYNdy hn, Pyr
BI AibnwsI inrlyp srUp hn[ ieauN AibnwsI’coN pRgt ho ky, AibnwsI gurU
Avqwr’c, lUM 2 krky AibnwsI bRhm jI ’c lIx rhy[ AwpxI AibnwsI kurbwnI
dy ky, AibnwsI bRhm’c lInqw pweI hY[ ieho hI pUry gurU jI dI byAMq vfweI
kmweI hY[ XQw:- pUry gur kI; dyKu vfweI] qw kI kImiq; khxu n jweI] }
nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp hI krY] 1.prmpUjnIk
AibnwsI s`cy siqgurU swihb jI, AibnwsI bRhm jI dy pUrn s`cy gurU Avqwr hn,
AibnwsI bRhm jI dI swiKAwqqw hY, A`gy krvw rhy hn[ Awpxy sRIr nwl moh
nhIN hY, Awpxy pRymI jI nUM mOq dy fr qoN rihq krky, inrBau AibnwsI bRhm jI
’c lIxqw b^Sx leI, hzUr s`cy pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- hy BweI!(nh) nw
hI ikCu(jnmY) jMmdw hY, (nh) nw hI ikCu(mrY) mrdw hY[ keI koit; jnmih
jIvih mrih] keI koit; bhu jonI iPrih] Anuswr BwvyN hr inmK ’c AnMq jIA
jMmdy mrdy hn, pr gurU jI nUM pUrn AibnwsI bRhm jI dI swiKAwqqw hY[
AibnwsI bRhm idRstI duAwrw, khu nwnk; guir bRhmu idKwieAw] mrqw jwqw;
www.Gursevak.com 514 q`qkrw
ndir n AwieAw]) nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Anuswr kih rhy hn[ vwihgurU
jI AwpxI rcnw nUM rcx qy lYA krn dw(Awpn) Awpxw(cilqu) kOqk, Awp
hI(krY) kr rhy hn[ jdoN cwhux rc lYNdy hn qy jdoN cwhux Awpxy’c lIx kr lYNdy
hn[ ieh qW vwihgurU jI dw ivsmwd AibnwsI Kyl hY[ XQw:- AibnwsI suK;
Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn]) nw ikCu Awvq.nw ikCu jwvq;
sBu Kylu kIE hir rwieE]) nw kCu Awiebo. nw kCu jwiebo; rwm kI duhweI])
AibnwsI; nwhI ikCu KMf] Dwrx Dwir rihE; bRhmMf]
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, Awpxy inrgun
sUrp duAwrw hux AnMq bRhmMfW nUM rcidAW, lY kridAW inrlyp BI hn[ XQw:-
Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) koit ibsn; kIny
Avqwr] koit bRhmMf; jw ky DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit bRhmy; jgu
swjx lwey] 1] AYso DxI; goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux ibsQwrw] so gurU
jI Awp vwihgurU jI hn[ bRhmMf rcidAW lYA kridAW inrlyp rihMidAW ies
mhW ivsmwd ivAwpk nzwry nUM q`k ky, AlK AByv; purK prqwp] AvsQw ’c
lIx &urmw rhy hn[ nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp hI krY]
Awvnu jwvnu; idRsit AnidRsit] AwigAwkwrI; DwrI sB isRsit]
prmpUjnIk DMn vwihgurU jI AnMq bRhmMf dI rcnw’c ivAwpk hn[ (Awvnu)
Awaux, jMmx, (idRsit) idsx qy(jwvnu) jwx, mrn, (AnidRsit) nw idsx vwlI
sUCm, AnMq bRhmMf dI sB(isRsit) rcnw, srb ivAwpI pRkwSk AibnwsI gurU jI
dI(AwigAwkwrI) AwigAw mMnx vwlI hY, jo hukmu qyrw.Krw Bwrw; Anuswr prm
pUjnIk vwihgurU jI ny, Apny Kry Bwry AmoV hukm, BY, nwm rUpI, (sUiqR) Dwgy
AQvw, Awpy jlu.Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw.Git Git bwsw] Anuswr mhW ivsmwd
ivAwpk pRkwSk Anq klwvwn Ajpw jwp inrgun bRhm rUpI (sUiqR) Dwgy nwl pRo
ky, Awpxy Awsry(DwrI) itkweI hY[ XQw:- sgl smgRI; jw kY sUiq proeI] Gt
Gt AMqir; rivAw soeI] 2]) sB proeI; iekqu DwgY] ijsu lwie ley; so crxI
lwgY]) jw kY sUiq.proey jMqw; iqsu pRB kw jsu gwvhu]) BY ivic; pvxu vhY
sdvwau] BY ivic; clih lK drIAwau] BY ivic; Agin kFY vygwir] BY ivic;
DrqI dbI Bwir] BY ivic; ieMdu iPrY isr Bwir] BY ivic; rwjwDrmu duAwru] BY
www.Gursevak.com 515 q`qkrw
ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] BY ivic; isD buD sur nwQ]
BY ivic; Awfwxy Awkws] BY ivic; joD mhwbl sUr] BY ivic; Awvih jwvih pUr]
sgilAw Bau; iliKAw isir lyKu] nwnk; inrBau inrMkwru scu eyku] 1]) siB
Awey hukim Ksmwhu; hukim sB vrqnI] scu swihbu swcw Kylu; sBu hir DnI] 1])
hukmI hovin Awkwr; hukmu.n kihAw jweI] hukmI hovin jIA; hukim imlY
vifAweI] hukmI auqmu nIcu; hukim iliK.duK suK pweIAih] ieknw hukmI
bKsIs; ieik. hukmI sdw BvweIAih] hukmY AMdir.sBu ko; bwhir hukm n koie]
nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n koie] 2]) sgl smgRI; qumrY sUiqR DwrI] qum
qy hoie; su AwigAwkwrI]) nwm ky Dwry; sgly jMq] nwm ky Dwry; KMf bRhmMf] nwm
ky Dwry; isimRiq byd purwn] nwm ky Dwry; sunn igAwn iDAwn] nwm ky Dwry;
Awgws pwqwl] nwm ky Dwry; sgl Awkwr] nwm ky Dwry; purIAw sB Bvn] nwm
kY sMig auDry; suin sRvn] kir ikrpw ijsu; AwpnY nwim lwey] nwnk cauQy pd
mih; so jnu giq pwey] 5]) hukmy AwieAw; hukim smwieAw] hukmy dIsY; jgqu
aupwieAw] hukmy surgu mCu pieAwlw; hukmy klw rhwiedw] 10] hukmy; DrqI
Daul isir BwrM] hukmy; paux pwxI gYxwrM] hukmy isv skqI Gir vwsw; hukmy Kyl
Kylwiedw] 11] hukmy; Awfwxy AwgwsI] hukmy; jl Ql iqRBvx vwsI] hukmy sws
igrws sdw; Puin hukmy dyiK idKwiedw] 12] hukim; aupwey ds Aauqwrw] dyv
dwnv; Agxq Apwrw] mwnY hukmu.su drgh pYJY; swic imlwie smwiedw] 13]
hukmy; jug CqIh gudwry] hukmy; isD swiDk vIcwry] Awip nwQu.nQˆØI sB jw kI;
bKsy mukiq krwiedw] 14] kwieAw kotu; gVY mih rwjw] nyb Kvws; Blw
drvwjw] imiQAw loBu; nwhI Gir vwsw; lib pwip pCuqwiedw] 15] squ sMqoKu;
ngr mih kwrI] jqu squ sMjmu; srix murwrI] nwnk.shij imlY jgjIvnu; gur
sbdI piq pwiedw] 16] hukm ibnw nw JUlY pwqw[ hovY so jo krY ibDwqw[)
Awpy Awip; sgl mih Awip] Aink jugiq ric; Qwip auQwip]) nwnw ibiD
kir; bnq bnweI]) nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr]) kyqIAw
KwxI.kyqIAw bwxI; kyqy pwq nirMd] Anuswr bRhmMf KwxIAW bwxIAW(Aink)
Anyk(jugiq) qr@W dI rcnw ric ky, Awpxy inrgun srUp’c(Qwip) itkwA ky r`Kdy
hn[ jdoN cwhux(auQwip) pu`t ky Awpxy’c lIx kr lYNdy hn[ Awpy Awip, Awip hI
inrgun srUp jI Awpxy srgun srUp dy(sgl) swry pswry(mih) ’c, vs rhy hn,
www.Gursevak.com 516 q`qkrw
Bwv inrgun bRhm jI Awpxy’coN AnMq bRhmMf dw pswrw srgun srUp pRgt krky,
ies’c Awp ivAwpk hn[ jdoN cwhux Awpxy srgun srUp dy swry pswry nUM sMkoc
ky, Awpxy’c lIx kr lYNdy hn[ ieh mhW ivsmwd.Acrj Kyl hY, BwvyN Awpxy
srgun pswry nUM Awpxy’c lIx krky inrgun srUp hox, qW BI srgun pswrw Awp
jI’c gupq huMdw hY, ikauN jo jdoN cwhux Aks mwqR srgun pswrw Awpxy’coN pRgt
kr lYNdy hn[ iksy cIz dI hoNd nUM ^qm kIqw jwvy Pyr nhIN bx skdI, pr
vwihgurU jI swrI rcnw nUM Awpxy’c lIx krn qoN mgroN Pyr pRgt kr lYNdy hn[
AYsy myhrvwn Anqklwvwn pRB dwqau dwqwr; pir´au jwcku.ieku srnw] hn[ so
iqsu BwvY; qw kry ibsQwru] iqsu BwvY; qw eykMkwru] Anuswr BwvyN srgun pswrw
rc lYx, BwvyN rcy pswry nUM Awpxy’c lIx kr lYx, hr hwlq’c Awpy Awip; sgl
mih Awip] huMidAW inrlyp BI hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
Alypw; inrgunu rhqw]
AibnwsI; nwhI ikCu KMf] Dwrx Dwir rihE; bRhmMf] DMn vwihgurU srb
klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) AibnwsI suK; Awpn Awsn] (AibnwsI)
nws qoN rihq hn, Awp jI dy AibnwsI srUp ’coN (ikCu) ku`J Bwv QoVy mwqR BI(KMf)
nws nwhI huMdw[ AibnwsI bRhm jI, AnMq bRhmMf nUM Awpxy’c(Dwrx) sMBwl ky
mrXwdw’c(Dwir) itkwA(rihE) rhy hn[ XQw:- nwm ky Dwry; sgly jMq] nwm ky
Dwry; KMf bRhmMf]
AlK AByv; purK prqwp] Awip jpwey; q nwnk jwp] 6] {AlK AByv;
purK prqwp] dy ArQ smJx leI srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr
nmskwr:- DMn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM, AibnwsI vwihgurU jI dI AMdr bwhr
AlK AByv swiKAwqqw ivsmwdqweI hY, s`cy AibnwsI bRhm jI dy srUp ’c n hI
ku`J jMmdw hY, n hI ku`J mrdw hY[ vwihgurU jI auqpqI pwlxw lYAqw dy Awpxy
ivsmwd kOqk nUM Awp hI krdy hn[ AnMq bRhmMf sUrj cMd qwry mMfl ipRQvIAW,
AsMK jIA jMq pOx pwxI AgnIAW Awid sB pRIqm vwihgurU jI dy AwigAwkwrI
AnuswrI hn[ vwihgurU jI AnykW jugqIAW vwlI AnMq bRhmMf dI rcnw, AksmwqR
Awpxy ’coN pRgt krky, Awpxy ’c lIx kr lYNdy hn[ inrgun bRhm jI ny swrI
rcnw Awpxy ivAwpk pRkwSk srUp ’c, Awpxy Awsry itkweI hoeI hY[ AnMq sUrj
cMd qwry mMfl DrqIAW dy Akwr, hr vyly qyzI nwl hukm ’c B`jy iPrdy hn, ie`k
www.Gursevak.com 517 q`qkrw
dUjy nwl tkrwauNdy nhIN[ ieqny v`fy koit bRhmMf dy pswry nUM Awpxy hukm ’c clw rhy
hn[ hr smyN AnMq sUrj cMdRmyN ibjlIAW AgnIAW titAwxy pRkwSxy, Awpxy Awsry
ibnw QMm@W dy AKMf pRkwS ’c itkwA ky r`Kxy, auqpqI pwlxw lYAqw krnI qy inrlyp
rihxw, bhuq v`fw ivsmwd AlK AByv purK prqwp] hY[ ivAwpk pRkwSk inrgun
vwihgurU bRhm jI dy s`cy pUrn ivsmwd pRkwS dw ivsQwr, bhuq v`fw hY[ ijs ’c
AnMq bRhmMf sMBwly hn[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI,
ivsmwd Ajpw jwp dI Anhd Junkwr ’c ivsmwd AlK AByv purK prqwp] s`cy
bRhm’c lIx hn[ gurU Avqwr’c pRgt ho ky, gurbwxI gurU mrXwdw pRymw-BgqI
sihq bRhmigAwn AMimRq dI SuB dwq b^S ky, pMjW ipAwirAW dy snmuK h`Q joV isr
JukwA ky KVnw, vwh vwh gur goibMd isMG; Awpy guru cylw] Anuswr v`fy dwqy jI
huMidAW, mMgqy bx ky AMimRq dI dwq mMg ky Awp Ckxw[ Awpxw sRvMs kurbwn krnw,
svw 2 l`K nwl ie`k 2 isMG nUM Drm-X`uD lVwauxw ij`qwauxw Awid AnykW praupkwr
krny, gurisKW kI, hir DUiV dyih; hm pwpI BI.giq pWih]) jnu nwnku DUiV mMgY.iqsu
gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY] 2] Anuswr Awp gurU pRmysr jI
huMidAW, Awpxy is`KW dI crn-DUV mMgxI, gurU Akwl purKu jI dy sRb ivAwpI Anq
klwvwn mhW ivsmwd AlK AByv; purK prqwp] nUM jxw rhy hn[ nmskwr
fMfauq[ }
AlK AByv; purK prqwp] Awip jpwey; q nwnk jwp] 6] siqgurU nwnk
Arjn dyv swihb jI, AibnwsI vwihgurU jI dI AMdr bwhr swiKAwqqw ivsmwdqweI
&urmw rhy hn:- ivsmwd vwihgurU jI dw(prqwp) qyz bl pRkwS, ivsmwd(purK)
pUrn pRcMf(AlK) (A+lK) (lK) lKx jwnx qoN(A) rihq Aqy (AByv) (A+Byv)
(Byv) Byd pwaux qoN(A) rihq, Anq klwvwn Acrj ivsmwd hI ivsmwd hY, Bwv
ieqnw pUrn ivsmwd pRqwp hY, ik AsMK bRhmMf dI rcnw rc ky, ivsmwd Kyl kr
rhy hn[ AibnwsI inrlyp BI hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
Alypw; inrgunu rhqw] s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI, Awpxy AlK AByv
qyz ivsmwd pRqwp pRkwS nUM jxw ky, AlK AByv pRqwp vwlI ivsmwdqweI hI
ivsmwdqweI b^S ky, Awpxw jwp Awip(jpwey) jpwauNdy hn, (q) qW hI dwsn dws
gRIb jwp jp irhw hY] 6] XQw:- Awip jpwey; jpY so nwau] Awip gwvwey; su hir
gun gwau])
www.Gursevak.com 518 q`qkrw
ijn pRBu jwqw; su soBwvMq] sgl sMswru; auDrY iqn mMq] prm pUjnIk
vwihgurU pUrn gurU jI, vwihgurU vwihgurU jpx vwly gursyvkW dw, vwihgurU jI nwl
myl iqn@w dI BwrI mihmw, iqnw dI SuB s`cI syvw krn vwilAW nUM vfBwgy Purmw
rhy hn[ Awp hI gursyvkW nUM, sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd Ajpw
jwp bRhmigAwn’c lIxqw b^Sdy hn[ ivic snwqˆØI; syvku hoie] nwnk; pxHIAw
pihrY soie] Anuswr Agm Apwr sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd byh`d
gRIbI nwl Awp jI &urmw rhy hn:- (ijn) ijn@W ipAwry s`icAwry inrml Apwry
inrwry gurU syvkW ny, DMn vwihgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI, Anq klwvwn
pUrn myhrvwn gurU Bgvwn(pRBu) sm`RQ vwihgurU jI(jwqw) jwxy hn, (su) auh
(soBwvMq) (soBw+vMq) soBw(vMq) vwly hn[ (iqn) iqn@W dy b^Sy (mMq) gurmMqR
vwihgurU, gurbwxI s`cy Drm duAwrw(sgl) swrw sMswru(auDrY) auDirAw, auDr irhw
hY, auDrygw[ XQw:- Ehu DnvMqu; kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu]
DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] jn Awvn kw; iehY
suAwau] jn kY sMig; iciq AwvY nwau] Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk iqsu
jn kau; sdw nmskwru] 8] 23]) bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI,
iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]
pRB ky syvk; sgl auDwrn] (pRB) sm`RQ vwihgurU jI(ky) dy, nwnk.syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] isr Arpx vwly ipAwry gur syvk jI, vw pRB ky
syvk siqgurU swihb jI, (sgl) sBnw nUM (auDwrn) qwrn vwly hn[ XQw:- DMnu
DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]) hir jn; sgl auDwry
sMg ky]) kiljugu; auDwirAw gurdyv] ml mUq mUV.ij muGd hoqy; siB lgy qyrI
syv]
pRB ky syvk; dUK ibswrn] srb suKw kw dwqw siqguru; qw kI srnI
pweIAY] Anuswr siqgurU swihb jI BwvyN, gur nwnk dyv goivMd rUp] Akwl purK
jI srUp hn, pr Pyr BI, mY ho; prm purK ko dwsw] dyKin AwXo; jgq qmwsw]
AiqAMq grIbI nwl Akwl purK dy syvk dws bx ky, gurU Akwl jI dy syvk bxn
dI SuB is`iKAw b^SI hY[ (pRB) sm`RQ vwihgurU pRmysr jI(ky) dy, syvk siqgurU
swihb jI, so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK; jip nwnk hrI] Anuswr
inmK 2 nwl jpx vwly ipAwry gur syvk jn jI, Awpxy Aqy sB dy dUK
www.Gursevak.com 519 q`qkrw
nUM(ibswrn) Bulwaux vwly hn[ XQw:- jo nru.duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru
BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]) sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI
lypw]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE
swihb kw; so mwQY ly mwinE]) duK suK auAw kY; smq bIcwrw]) mnu n ifgY; qnu
kwhy kau frwie] crn kml; icqu rihE smwie]) jau qnu cIrih; AMig n
morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]
Awpy myil ley; ikrpwl] sRb ivAwpI ivsmwd pUrn(ikrpwl) ikRpw dy Gr
imhrvwnu.swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
prm pUjnIk mh`ly pihly jI ny, sgl auDwrn, sB dy dUK ibswrn vwly
praupkwrI ipAwry gursyvk jI, Awpxy srUp’c Awpy hI myil ley hn[ XQw:-
pihir isrpwau, syvk jn myly; nwnk pRgt phwry]) Awpy myil ley suKdwqw; Awip
imilAw Gir Awey] nwnk.kwmix sdw suhwgix; nw ipru mrY.n jwey] 4] 2]) jo
jn.hir pRB hir hir srxw; iqn.drgh hir hir dy vifAweI] DMnu DMnu swbwis
khY.pRBu jn kau; jn nwnk myil ley.gil lweI] ] 4]
gur kw sbdu jip; Bey inhwl] gurU ipAwry syvk jI, gur jI(kw) dw(sbdu)
vwihgurU mMqR gurbwxI jip ky, (inhwl) (in+hwl) (hwl) du`K qoN(in) rihq ho ky,
ivsmwd (inhwl) pRsMn(Bey) ho gey[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu
pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd
bjMqw]) jw ko Bwgu.iqin lIE rI suhwgu; hir hir hry hry, gun gwvY gurmiq; hau
bil bly.hau bil bly; jn nwnk hir jip; BeI inhwl inhwl inhwl] gursyvk
jI gursbd jp jp ky inhwl inhwl inhwl hoey hn[ ies qoN SuB s`cI ivsmwd
is`iKAw imldI hY, gurpRswid sB dI crn-DUV bx ky, hr suAws 2 vwihgurU
vwihgurU vwihgurU jp ky, gurqw ibrwjmwn gurU jI qoN Ajpw jwp pRwpq krky,
inhwl 3 hoeIey[ rMc smwn.dyh kir cInw[ sIs dIAw, pru isrru n dInw[
Anuswr DMn vwihgurU mh`ly nOvyN jI ny srb`q dy Bly zulm dy nwS Drm dy pRkwS
leI, Awpxy sIs swihb jI ktwey[ vwihgurU vwihgurU vwihgurU jpidAW pUrn
ipAwr Adb siqkwr sihq iDAwn itkwauxw ik siqgurU swihb jI dy ShId hoey
prmpivqR prmpUjnIk sIs swihb jI dwsn dwsI dy sIs’qy sj rhy hn[ gurU jI
dI prmpivqR crn-DUV’c ieSnwn krnw, prm pUjnIk pUrn praupkwrI s`cy
www.Gursevak.com 520 q`qkrw
crn-kvlW nUM Do ky pIxw, iKn 2 kwl’c rom 2 krky, nmskwr krdy rihxw[
siqgurU qyg bhwdr swihb jI dy sIs swihb jI nUM pUrn vYrwg pRym nwl cyqy krky,
nmskwr krn nwl, gurqw ibrwjmwn gurU jI, idl idmwZ’c gurbwxI, ihrdy’coN
AMimRq, muK’c A`Ty phr Byjdy rihMdy hn[
aun kI syvw; soeI lwgY] ijs no ikRpw krih; bfBwgY] sMswrI Dn krky koeI
BI v`fBwgw nhIN hY[ ijs bfBwgY gurU ipAwry jI(no) nUM gurU pRmysr jI AwpxI
ikRpw(krih) krdy hn, lUM 2 krky gurU ikRpw’c lIn, (soeI) EhI v`fBwgy gurmuiK
ipAwry jI, (aun) aun@W gursyvkW(kI) dI &urmweI hoeI, vw (aun) aun@W(kI) dI ^Ub
im`TI ipAwrI s`cI su`cI sRIrk syvw’c cwA auqSwh pyRm nwl(lwgY) l`gdy hn[
XQw:- jw kY msqik Bwg; is syvw lwieAw] qw kI pUrn Aws; ijn@ swDsMgu
pwieAw]
nwmu jpq; pwvih ibsRwmu] nwnk.iqn purK kau; aUqm kir mwnu] 7]
prmpUjnIk sB ko mwq ipqw pRiqpwlk; jIA pRwn suK swgru ry] dyNdy qoit
nwhI.iqsu krqy; pUir rihE rqnwgru ry] 3] vwihgurU AsMK bRhmMf dy krqy, pUrn
bRhm siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI, Awpxy mn nUM kih rhy hn:- hy
mn!ijhVy gurmuiK ipAwry gursyvk jI, nwmu(jpq) jpidAW 2(nwmu) pRkwS srUp
bRhm gurbwxI jI’c, (ibsRwmu) itkwA (pwvih) pwauNdy hn, (iqn) iqn@W
gursyvkW(purK) gurmuiK mhWpurSW(kau) nUM, sB qoN(aUqm) syRSt r`b(kir) krky
(mwnu) mMnxw kr] 7] XQw:- Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw
Bgvwnu]) pwiqswhI Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie]) pMifq
sUr.CqRpiq rwjw; Bgq brwbir Aauru n koie]) ijn hir ihrdY pRIiq lgwnI;
iqnw msqik aUjl tIk] hir jn soBw sB jg aUpir; ijau ivic aufvw.sis
kIk] 2]) bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw]) cwir
pdwrQ.Ast dsw isiD; sB aUpir swD Bly] nwnk dws.DUir jn bWCY;
auDrih.lwig ply] 2]
jo ikCu krY; su pRB kY rMig] jo(ikCu) ku`J(pRB) vwihgurU jI(krY) krdy hn,
gursyvk jI(su) aus nUM (su) syRSt mMn ky, (pRB) vwihgurU jI(kY) dy ivsmwd rMig,
(rMig) pyRm(rMig) AnMd ’c, Bwxy’c prm-pRsMn rihMdy hn[ XQw:- mIqu krY; soeI
hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw] vw gurU ipAwry gursyvk jI, jo(ikCu) ku`J
www.Gursevak.com 521 q`qkrw
BI(krY) krdy hn, (su) syRSt(pRB) vwihgurU jI(kY) dy(rMig) AnMd(rMig) pyRm’c hI
krdy hn[ BwvyN sRIr cIirAw jwvy, iPr BI pyRm nhIN C`fdy[ XQw:- jau qnu cIrih;
AMig n morau] ipMfu prY; qau. pRIiq n qorau]) khw BieE; jau qnu BieE iCnu
iCnu] pyRmu jwie; qau frpY qyro jnu]
sdw sdw; bsY hir sMig] gursyvk jI hr smyN, Awpxy AMdr bwhr(hir) pRkwS
hI pRkwS, nUr hI nUr Anq klw BrpUr s`cy vwihgurU jI dy sdw sdw sMig(bsY) vsdy
hn[ vw(hir) vwihgurU jI sdw sdw gursyvk jI dy sMig(bsY) vsdy hn[ XQw:-
nwmdyv; hir jIau bsih sMig]) kbIr.mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY
lwgo.hir iPrY; khq kbIr kbIr]) hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih]
jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY smwih]) rwm sMq mih.Bydu ikCu nwhI; eyku
jnu.keI mih lwK krorI]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu
AripE; And shj Duin Jok] 1]) bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip;
nhI kCu Brmu]
shj suBwie; hovY so hoie] gursyvk jI qn mn Dn isr gurU jI nUM Arp ky,
Awp iqAwg ky, Bwxy’c idRV pRp`k sumyr prbq vWg, Ac`l Afol rih ky, prm
ShId BweI mqIdws swihb jI vWg, sRIr cIry jwx q`k BwvyN jo(hovY) hovy so(hoie)
hovy, qW BI(shj) DIrj (shj) SWqI (shj) bRhmigAwn ’c(suBwie) suBwvk hI
idRV vyprvwh Afol rihMdy hn[ XQw:- sMqn; Avr n kwhU jwnI] byprvwh sdw
rMig hir kY; jw ko pwKu suAwmI]) jw kY AMqir; bsY pRBu Awip] nwnk qy jn; shij
smwiq] 5]) shjy jwgxu; shjy soie] shjy; hoqw jwie su hoie] shij bYrwgu; shjy
hI hsnw] shjy cUp; shjy hI jpnw] 3]
krxYhwru; pCwxY soie] hr pRkwr dI SuB s`cI gurU syvw kurbwnI kridAW, jo
gursyvk jI Awp ku`J BI nhIN bxdy, (soie) auh ipAwry vwihgurU pRmysr jI nUM sB
ku`J(krxYhwru) (krxY+hwru) (krxY) krn(hwru) vwly(pCwxY) pCwxdy hn[ XQw:-
krn krwvn; krnYhwru] nwnk krqy kw; nwih sumwru] 4]) Awpn Kylu; Awip
vrqIjw] nwnk; krnYhwru n dUjw] 1] vw syvw kurbwnI vwly AYsy gursyvk jI,
vwihgurU jI dI(soie) soBw isPq slwh(krxYhwru) krn vwly(pCwxY) pCwxy jWdy hn[
vw (soie) auh gurU ipAwry syvk jI(soie) soBw sihq, sB ku`J(krxYhwru) krn vwly
vwihgurU jI dw srUp hI(pCwxY) pCwxy jWdy hn[ XQw:- ijin jwqw; so iqs hI jyhw]
Aiq inrmwielu; sIJis dyhw]) hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl
www.Gursevak.com 522 q`qkrw
qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY smwih]) rwm sMq mih.Bydu ikCu nwhI; eyku
jnu.keI mih lwK krorI]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu
AripE; And shj Duin Jok] 1]
pRB kw kIAw; jn mIT lgwnw] (pRB) vwihgurU jI (kw) dw(kIAw) kIqw,
vwihgurU jI dy(jn) ipAwry gursyvk Bgq jI nUM(mIT) im`Tw(lgwnw) l`gdw hY[
XQw:- gurmuiK; qyrw Bwxw BwvY]) qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku
mWgY]) mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw]) vw Bgq jn jI
kw kIAw, pRB jI nUM(mIT) im`Tw (lgwnw) l`gdw hY[ XQw:- jo ikCu krY, soeI pRB
mwnih; Eie rwm nwm, rMig rwqy] iqn@ kI soBw, sBnI QweI; ijn@ pRB ky crx
prwqy]
jYsw sw; qYsw idRstwnw] 1.vwihgurU jI dy kIqy nUM im`Tw mMnx vwly pyRmI
gursyvk jI nUM, (jYsw) jYsy s`c srUp srb ivAwpI srb pRkwSk inrivkwr
ivsmwd vwihgurU siqgurU swihb jI(sw) sn, hux hn, (qYsw) qYsy hI(idRstwnw)
ids pey[ XQw:- jYsw siqguru suxIdw; qYso hI mY fITu] ivCuiVAw myly pRBU; hir
drgh kw bsITu]) <> siqgur pRswid] gauVI bwvn AKrI mhlw 5] sloku]
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] gurdyv sKw.AigAwn BMjnu;
gurdyv bMiDp shodrw] gurdyv dwqw.hir nwmu aupdysY; gurdyv mMqu.inroDrw] gurdyv
sWiq siq buiD mUriq; gurdyv pwrs prs prw] gurdyv qIrQu AMimRq srovru; gur
igAwn mjnu AprMprw] gurdyv krqw.siB pwp hrqw; gurdyv, piqq pivq krw]
gurdyv Awid jugwid jugu jugu; gurdyv mMqu.hir jip auDrw] gurdyv sMgiq.pRB myil
kir ikrpw; hm mUV pwpI.ijqu lig qrw] gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir nmskrw] 1]
2.(jYsw) jYsy gurU pRmysr jI(sw) sn, hux hn, (qYsw) qYsy hI gurU syvk jI,
(idRstwnw) idsx ’c Awey hn[ ijvyN vwihgurU mh`lw 2 jI jYsy hn, qYsy vwihgurU
s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI idsx ’c Awey hn[ XQw:- so itkw.so bYhxw; soeI
dIbwxu] ipXU dwdy jyivhw; poqw prvwxu] ijin bwsku.nyqRY GiqAw; kir nyhI qwxu]
ijin smuMdu ivroilAw; kir myru mDwxu] caudh rqn inkwilAnu; kIqonu cwnwxu]
GoVw kIqo shj dw; jqu kIE plwxu] DxKu cVwieE sq dw; js hMdw bwxu] kil
ivic.DU AMDwru sw; ciVAw rY Bwxu] sqhu.Kyqu jmwieE; sqhu Cwvwxu] inq rsoeI
www.Gursevak.com 523 q`qkrw
qyrIAY; iGau mYdw Kwxu] cwry kuMfW suJIEsu; mn mih.sbdu prvwxu] Awvw gauxu
invwirE; kir ndir nIswxu] AauqirAw. Aauqwru lY; so purKu sujwxu] JKiV vwau n
foleI; prbqu myrwxu] jwxY ibrQw.jIA kI; jwxI hU jwxu] ikAw swlwhI scy
pwiqswh; jW qU suGVu sujwxu] dwnu ij siqgur BwvsI; so sqy dwxu] nwnk.hMdw CqRü
isir; aumiq hYrwxu] so itkw.so bYhxw; soeI dIbwxu] ipXU dwdy jyivhw; poqRw prvwxu]
6]
ijs qy aupjy; iqsu mwih smwey] 1.jl qoN aupjI lihr vWg, ijs bRhm jI (qy)
qoN gursyvk jI (aupjy) pYdw hoey hn, (iqsu) iqn@W(mwih) ’c(smwey) lIx ho gey[
XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly
hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) bRhm mih jnu; jn
mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu]) sUrj ikrix imly; jl kw jlu hUAw
rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm]) jl qrMgu ijau jlih smwieAw] iqau joqI
sMig; joiq imlwieAw]
Eie suK inDwn; aunhU bin Awey] (Eie) auh gurU syvk gurmuiK ipAwry jI,
suK dy(inDwn) ^zwny vwihgurU jI dy srUp hI hn[ gurU jI dy b^Sy, suKW dy(inDwn)
^zwny nwmu pRwpq hoxy(aunhU) aun@W nUM hI bin Awey hn[ XQw:- syvk kY BrpUr.jugu
jugu; vwhgurU.qyrw sBu sdkw]) nwm Kjwnw BgqI pwieAw; mn qn iqRpiq AGwey])
pRwpiq poqw; krmu pswau] qU dyvih; mMgq jn cwau]) iqcru.mUil n QuVˆØIdo; ijcru
Awip ik®pwlu] sbdu AKutu.bwbw nwnkw; Kwih Kric Dnu mwlu]
Awps kau; Awip dIno mwnu] nwnk pRB jnu; eyko jwnu] 8] 14] 2.srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] s`cy siqgurU nwnk dyv pMjvyN pwiqSwh jI &urmwauNdy
hn:- hy mn!pRkwS srUp(pRB) sm`RQ vwihgurU jI qy aun@W dy(jnu) ipAwry syvk jI nUM
eyko srUp(jwnu) jwnxw kr, vw pRB qy jnu eyko(jwnu) ijMd hn[ vwihgurU jI Awpxy
ipAwry jI dy lUM 2.c vs ky, Awps kau; Awpih Awdysu] Anuswr(Awps) Awpxy
Awp(kau) nUMU(Awpih) Awp hI hr smyN(Awdysu) nmskwr hI nmskwr krdy hn[
vwihgurU jI ny, Awpxy ipAwry jI nMU, (Awps) Awpxy Awp(kau) nUM Awip hI hr smyN
nmskwr hI nmskwr krn rUp(mwnu) siqkwr(dIno) idqw hY, sMswrI JUTy mwx dI
ie`Cw hI nhIN rhI[ nwmu jpq. koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw] Anuswr AMdr
www.Gursevak.com 524 q`qkrw
bwhr Ajpw jwp ivsmwd bRhm jI dI swiKAwqqw, srgun srUp dy ivsmwd
drSn, ihrdy’coN AMimRq au`T ky hr vyly muK’c AwauNdw rihxw, inmK inmK;
Twkur nmskwrY]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] AYsw sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd
BrpUr mwx b^iSAw hY[ XQw:- Ab qb jb kb; quhI quhI] hm quA prswid;
suKI sd hI] 1]) ] 8] 14] ^wlsw myro ipMf prwn] ^wlsw myrI jwn kI jwn])
hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI
ibKY smwih]) rwm sMq mih.Bydu ikCu nwhI; eyku jnu.keI mih lwK krorI]) hir ky
sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] 1]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI pMdRvyN, Awid 282.
sloku] srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] jw kY ismrin auDrIAY;
nwnk.iqsu bilhwr] 1]
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] {prmpUjnIk srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] Ajpw jwp bRhm jI dy srgun srUp, pUrn s`cy gurU Avqwr,
pRIqm; pyRm Bgiq ky dwqyÒAnq klwvwn pUrn myhrvwn koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
Arjndyv swihb jI dy pivqR pivqR; pivqR punIq] gihr gMBIr ihrdy rom 2’c,
pUrn pyRm pRqIq sihq Ajpw jwp hr smyN ho irhw hY[ XQw:- nwmu jpY; nwnk
min pRIiq]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] AwpjI dy dsy
idSW’c bhuq au~cI s`cI su`cI gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] prm au~cI su`cI
gurmuiK AvsQw’c, koit sUrjW dy pRkwSk Ajpw jwp pUrn bRhm jI dw inrml
au~jl b`JvW Ajpw jwp pRkwS hI pRkwS ho irhw hY[ XQw:- jh; iJilimilkwru
idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) Anq klw hoie; Twkuru ciVAw] prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy pMjvyN Avqwr, vwihgurU mh`lw
pMjvW jI, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
Anuswr ivsmwd ismrn dy sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd suK’c, KMf
bRhmMf dy AMdr pUrn s`cy Ajpw jwp vwihgurU jI dI pUrn swiKAwqqw sihq, jo
ivsmwd kOqk dyK rhy hn, so bol rhy hn[ XQw:- sMqn kI; suix swcI swKI] so

www.Gursevak.com 525 q`qkrw


bolih; jo pyKih AwKI] so gurU pRmysr jI ivsmwd ho ky, Akwl purKu jI dy
ivsmwd kOqkW qoN kurbwn ho rhy hn[}
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] jw kY ismrin auDrIAY; nwnk.iqsu
bilhwr] 1] koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] DMn siqguurU
nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy mnw!Anq klw hoie; Twkuru
ciVAw] Anuswr(srb) swrIAW (klw) SkqIAW sihq, l`bw l`b(BrpUr)
ivAwpk(pRB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] sB dy AMdr bwhr, hr
smyN Ajpw jwp kr rhy, nUro nUr ie`k rs b`JvyN ivsmwd pRkwS hI pRkwS pUrn
Ajpw jwp inrMkwr jI dy pUrn s`cy gurU Avqwr, DMn vwihgurU mh`lw pihlw jI,
Awpxy pyRmI dI haumY rogu; kiTn qin pIrw]) kwim kroiD; jlY sBu koeI] jmW
jUnW vwihgurU jI dy ivCoVy Awid hr qrW@ dI(ibrQw) pIVw nUM mytxw (jwnnhwr)
(jwnn+hwr) (jwnn) jwnx(hwr) vwly hn[ (jw) ijn@W(kY) dy(ismrin) Xwd
AiBAws duAwrw, AOguxW ivkwrW jmW jUnW, vwihgurU jI dy ivCoVy dI pIVw
qoN(auDrIAY) auDr, Bwv mukq ho jweIdw hY[ (iqsu) iqn@W qoN dwsn dws
gRIb(bilhwr) kurbwn jWdw hY] 1] XQw:- gur kau; kurbwnu jwau hW]) Aink
bwr; gur kau bil jwau]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY] {vwihgurU mh`ly pMjvyNjI
ny, siqgur sbid; aujwro dIpw] Anuswr AsMK cwnxW vwly ipAwry gursbd rUpI
dIpk’qy moihq ho ky, jgdy dIvy’qy pqMgy dy sVn vWg, zwlmW dy Gor iBAwnk
AiqAwcwr zulm krn qoN, au~bldI dyZ’c bYT ky, q`qy ryqy’qy bYT ky, q`qw ryqw
Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI sIs
jI’qy puAw ky, sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ ky, pUrn inrBYqw vyprvwhI, shj
smwD Agm ivsmwd AvsQw’c, byAMq kSt shwridAW kurbwn hMuidAW, kurbwnI
dyx bwry jo bcn &urmwey, so hI kmwey hn[ srb ivAwpI ivsmwd pRym inmRqw
nmskwr sihq, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI nUM ismrnw
hY jI[ DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU mh`lw pMjvW jI DMn hn hux sVdI bldI
m`cdI loh ’qy KVH rhy hn[}
(s`sy pYr.ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW A`T pauVIAW
dy AstpdI jI pMdRvyN[
www.Gursevak.com 526 q`qkrw
(tU`tI) tUtI; gwFnhwr goupwl]) kyqy; Kip qutih vykwr] Anuswr ivkwrW AOguxW
rogW ’c(tUtI) tu`tI dyh, vw corI XwrI inMdw kql Awid mMd krmW krky vwihgurU jI
nwloN, jo jIv dy idl dI qwr pRIqI ilv surqI ibRqI(tUtI) tu`tI hoeI hY, ies
nUM(goupwl) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] prmpUjnIk gurqw
ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj, AwpxI sqsMgq jI ’c myl
ky, Awpxy pRymI jI dy lUM 2’c gurbwxI jI Byj ky, irdy ’coN muK ’c AMimRq rs hr
smyN b^Sdy rihMdy hn[ irdy ’c Ajpw jwp gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anhd Junkwr gurmuiK
shj AvsQw b^S ky, Akwl purKu jI nwl (gwFnhwr) (gwFn+hwr) (gwFn)
gMFx(hwr) vwly hn[ XQw:- guir; qUtI lY jorI]) qum smrQ.kwrn krnw; qUtI.qum
hI jorI] 1]
62.swKI:- qU siqguru.chu jugI; Awip Awpy prmysru]) cojI myry goivMdw.cojI
myry ipAwirAw; hir pRBu myrw cojI jIau] siqgurU mh`lw dsvW jI Awpy hI tUtI;
gwFnhwr guopwl] srb jIAw; Awpy pRiqpwl] hn[ Awp jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
gurduAwry sRI tu`tI gMFI swihb jI, jgmgwauNdy nUro nUr AsQwn hn[ ij`Qy bwby mhW
isMG swihb qy gurU ipAwirAW ny ShIdI pweI, tu`tI gMFweI[ rwjn ky rwjw mhwrwjn
ky mhwrwjw; siqgurU dsvyN pwiqSwhjI’qy, zwlm AOrMgy dy Byjy mhW pwpI hMkwrI
vjIdw qy lhOrI sUbw zbrdsq cVH ky Awey[ sRI mukqsr swihb jI ivKy mhwn Drm-
X`uD hoieAw[ mhwn praupkwrI j`Qydwr sUrbIr bhwdr bwby mhW isMG swihb jI XoDy
dy sRIr’qy l`gy hoey fUMGy j^m, B`k 2 kr rhy sn, ijn@W’coN prmpiv`qR Su`D pwk ^Un
vih irhw sI[ syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq.swihbu syivE Apnw; clqy
rwiKE cIiq]) nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr qn mn Dn
isr siqgurU swihb jI nUM Arpx vwly, m`ul KrIdI lwly goly syvk jI dI, AwKrI smyN
q`k gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW nwl pUrI sUrI pRIqI inB geI[
jIvq.swihbu syivE Apnw; (jIvq) ijauNidAW (Apnw) Awpxy (swihbu) mwlk gurU
pRmysr jI nUM ieauN(syivE) cyqy kIqw:- “hy prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy
ipAwry sUrbIr bhwdr XoiDE Syro dlyro!ie`Qy aujwV ’c siqgurU rwmdws swihb jI dw
iPtkwirAw, ipAwry swihbzwidAW dw kwql hMkwrI vjIdw, prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI ’qy cVH ky AwieAw hY[ Awau!AwpW; srb klw smrQ] siqgurU swihb jI
qoN kurbwn ho ky Amr pdvIAW pweIey[ vYrIAW nuUM k`t 2 ky f`kry kr dyeIey[ XQw:-
www.Gursevak.com 527 q`qkrw
hm qo; gur 1ihq dY hYN pRwn] iv`c 2sMgRwm; krYN 3Air 4hwn[ qurk hzwrhuM; gur ky
5
igrd[ ko ies smYN qjY; huie mrd[ 6eyqI 7BIr; gurU pr prI[ hY sd 8hYP;
qjihN ies GrI[ jIvn pwie; krihNgy khW[ jO pRBu kwj; n AY hYN iehW[ ”(1leI
2
Drm-Xu`D ’c 3Drm dy vYrIAW nUM 4nws 5cOigrd cV@ ky Awey hn, 6ieqnI Bwv
bhuqI 7ibpqw 8lwhnq) clqy rwiKE cIiq] s`cKMf nUM(clqy) jwx smyN, vwihgurU
gurU jI cIiq ’c vsw ky(rwiKE) r`Ky[ mrxu muxsw sUirAw.hku hY; (muxsw)
mrdW(sUirAw) sUurimAW dw(mrxu) mrnw(hku) s`cw hY, Anuswr bwby jI dw Drm
leI s`cw mrnw BwvyN nyVy hI sI, pr gurU swihb jI dy s`cy crn-kmlW ’c ic`q
juiVAw hoieAw sI[ AsMK pyRm nmskwr sihq ieh Ardws kIqI:- “Acl
mUriq.AnBau pRkws; Aimqoj kih`jY]) Anq klw hoie; Twkuru ciVAw]) Awip
nrwiexu; klw Dwir.jg mih prvirXau] pUrn bRhm jI dy, prmpUjnIk pUrn s`cy
Avqwr hy gurU jI!dwsn dws gRIb dy suAws kwhly pY rhy hn[ ies leI AMqm
AwKrI drSn b^So jI[ ”XQw:- drsnu mwgau; dyih ipAwry]) sgl Bvn ky
nwiekw; ieku iCnu.drsu idKwie jI]
inmwxy inqwxy gRIb bx ky kIqI Ardws dI AYnI izAwdw iK`c peI,
Anqklwvwn AMqrjwmI gurU pRmysr jI ny jwixAw ik ipAwry mhWisMG swihb jI dy
suAws QoVy hI bwkI hn[ dwsn dws leI, Awpxy blvwn sRIr’qy byAMq P`t shwr
ky BI pRIqI nhIN C`fI[ XQw:- jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq
n qorau] sRI hzUr s`cy pwiqSwhjI ny bhuq hI &urqI qyzI nwl rkwb ’c
prmpiv`qR s`cw crn-kml pwieAw, qW sRI rkwb swihb jI tu`t gey[ ie`Qy hux
prmpUjnIk gurduAwry sRI rkwbsr swihb jI ivKy, sRI rkwb swihb jI hwzr
hn[
vwihgurU dwqwr siqgurU swihb jI GoVy ’qy Asvwr ho ky, Awpxy ipAwirAW dI
sMBwl leI AiqMAq hI qyzI nwl jMg AsQwn’qy phuMcy, sUrw so pihcwnIAY; ju
lrY.dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu] ien@W Amolk bcnW nUM
kmwaux vwly, Awpxy ipAwry ijMd jwn pRwx pRymIAW dI kurbwnI dyK ky, Awpxy
ipAwry ShIdW nUM ieh SuB s`cy vr b^Sy[ “ieh myrw ipAwrw pMj hzwrI” Bwv pMj
hzwr vYrI dy Gyry’c iGr ky BI zwlmW dw purjw 2 k`t ky inrBYqw nwl ShId
hoieAw[ “ieh myrw ds hzwrI, ieh myrw pMdrW hzwrI ieh myrw vIh hzwrI[”
www.Gursevak.com 528 q`qkrw
pUrn pyRm ’c FL ky &urmwieAw:- “iKdrwxw kir mukqsr; mukiq mukiq sB
kIn[ swbq hoie jUiJE jbY; v`fo mrqbw lIn[ ” aupRMq Awpxy ipAwry ShId BweI
mhWisMG swihb jI dy pws phuMcy[ Awpxy ipAwry jI dw sIs cu`k ky Awpxy mhwn
blvwn prmpiv`qR p`t’qy r`iKAw[ Awpxy coLy dy p`ly nwl cyhrw pUMiJAw, Awpxy
lwfly ipAwry isMG swihb jI dy P`t dyK ky, sRI hzUr s`cy pwiqSwhjI dy nyqRW’coN,
su`cy moqIAW qoN BI AiqAMq s`ucy Amolk prmpiv`qR hMJU if`gy[ XQw:- nwnk.ruMnw
bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro] vwihgurU mh`lw dsvW jI lUM 2 krky, ShId
isMG swihb jI dy pUrn ipAwr Adb siqkwr’c im`TI ipAwrI gMBIr DIr Dun’c,
^wlsw.myro ipMf prwn] ^wlsw.myrI jwn kI jwn] Anuswr pRym’c FL ky boly, “hy
myrI ijMd jwn gurmuiK ipAwry BweI mhWisMG swihb jI!jip ijhvw; hir eyk mMgo]
Anuswr vr mMgo[ ”pyRm vYrwg jl nwl Bry nyqRW nwl q`k ky, drSn kridAW
AwKrI lMmy suAws lYNidAW, bhuq hOLI 2 pyRm bynqI sihq ikhw, “vwhu vwhu s`cy
pwiqSwhjIE!jYsw bwlku Bwie suBweI; lK AprwD kmwvY] kir aupdysu.iJVky bhu
BwqI; bhuiV ipqw gil lwvY] Anuswr b`cy bwlk suBwA ’c l`K AprwD krdy hn,
pr Pyr BI prmpUjnIk s`cy DrmI pUrn ikRpwl myhrvwn idAwl Bgvwn, AnMq
klwvwn iKmw inDwn ipqw jI b^S hI lYNdy hn[ Awp jI qoN bymuK ho ky, dyS tu`t
cu`kw hY jI[ hy gRIb invwj s`cy pwiqswh myhrW dy sweIN jIE!ikRpw krky bydwvw
pwV idau[ ”hzUr s`cy pwiqSwh jI ny ikhw, “ijhVy DoKw kpt CL &ryb krn
vwly lUx Kw ky hrwmKorI kr gey, qusIN aun@W dw i^Awl C`fo, Awpxy leI mn
BwauNdI murwd hwsl kro!”
ies qr@W gurU pRmysr jI dy qIjI vwr kihx qoN, Amr ShId pUrn praupkwrI
DIrjDwrI mhwn blvwn mhWpurS ny ibdwvw pVvwaux dI hI mMg mMgI[ XQw:-
mhW isMG qb khI.ikRpwiniD, bwq n koeI bwkI hY[ AMq smyN pRB drSn pwXo, Xm
qy BeI 1ibbwkI hY[ bydwvy 2vwro pRBu kwgz 3Pwro, kro inhwlw hY[ Bly bury pRB
nwQ iqhwry; 4tUtI mylo mwlw hY[ 1inrBYqw, 2vwlw, 3pwVo, 4mwlw’coN tu`ty mxikAW
nUM myl lvo[ hzUr s`cy pwiqSwhjI AiqAMq hI pRsMn hoey, “vwhu myry ipAwry jI
vwhu!qusIN A`j ^wlsw AwdrS pRgt kmwieAw hY, tu`tw dyS gMFwA ilAw hY[
gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI] Anuswr hy gurmuiK ipAwry
jIE!Awp jI dy ip`Cy bhuq jIA b^Sy gey[ DMn is`KI!DMn ipAwr!DMn
www.Gursevak.com 529 q`qkrw
praupkwr!Awpxw AMg 2 ktvw ilAw hY[ KudI imtI.qb suK Bey; mn qn Bey
Arog] nwnk.idRstI AwieAw; ausqiq krnY jogu] Anuswr ^udI imt cu`kI hY[ sdw
leI s`cy pwiqswh prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI dy s`cy dyS’c vs cu`ky hoN[ XQw:- dy kr pRwn; kIn aupkwr[ iqs ko Pl; quh
BieE 1Apwr[ ”(gu:p:sU) {1pwrwvwr qoN rihq Aqot &l[ }ibdwvy dw kwZz
pwVidAW ieh gwieAw, tUtI; gwFnhwr goupwl] srb jIAw; Awpy pRiqpwl]
gurmuiK ipAwry jI nUM AsMK mxW ipAwr idqw[ Amr ShId pUrn praupkwrI
DIrjDwrI mhwn blvwn mhWpurS ny ibdwvw pwVx qoN ieh piV@Aw:- qum
smrQ.kwrn krnw; qUtI.qum hI jorI]) guir.qUtI lY jorI]
BweI swihb jI gurU pRmysr jI dy ivsmwd suMdr nUro nUr drSn kridAW, gurU
pRmysr jI dy s`cy crnkmlW ’c lIx, pUrn Agm ivsmwd iekwgRqw sihq ShId
ho gey[ XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]
imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]
srb jIAw; Awpy pRiqpwl]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
vwihgurU mh`lw pihlw jI, rozI hvw pwxI DrqI AgnI, sbMDI Awid dwqW b^S ky,
hr smyN sUKm qoN sUKm, AsQUl qoN AsQUl, (srb) swirAW jIAw nMU Awpy hI
(pRiqpwl) pwL sMBwL rhy hn[ XQw:- sYl pQr mih.jMq aupwey; qw kw
irjku.AwgY kir DirAw]) pwKix kItu.gupqu hoie rhqw; qw co.mwrgu nwhI] khY
DMnw.pUrn qwhU ko; mq ry.jIA frWhI]) (l`gin) pRiqpwil mwqw audir rwKY; lgin
dyq n syk] soeI suAwmI.eIhw rwKY; bUJu buiD ibbyk]
vw Akwl purKu mh`lw pihlw jI, AwpxI inrgun joiq nwl(srb) swirAW
jIAw nUM, suAws jIvn b^S ky, hr smyN Awpy hI pRiqpwl rhy hn[ vw prmpUjnIk
Akwl purKu pUrn gurU Avqwr s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, siqguru.isK kI;
krY pRiqpwl]) Apnw ismrnu dy.pRiqpwilAw; Ehu sgl Gtw kw mwlkw] Anuswr
Awpxy(srb) swirAW (jIAw) ipAwry, is`KW nUM hr smyN Awpy hI pRiqpwl rhy hn[
du`D dMdIAW vwly b`cy dI pRiqpwlxw qoN BI v`D pRym nwl, Awpxw nwm ismrn rUpI
du`D b^S ky, pRiqpwlxw krdy rihMdy hn[ gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv
suAwmI prmysurw] pUrn bRhm s`cy gurU pRmysr jI, Awpxy pyRmI is`KW dy idl idmwZ
rom 2’qy, gursbd dI swc nwm kI AMimRq vrKw] hr smyN krdy rihMdy hn[
www.Gursevak.com 530 q`qkrw
gursyvk is`K mn rom 2 krky SWq ho jWdy hn[ gurU jI dw ByijAw im`Tw AMimRq,
aun@W dy irdy’coN au~T ky, muKW’c, hr smyN AwauNdw rihMdw hY[ so ivsmwd AMimRq
bRhmwnMd ismrn gurbwxI jI, irzk hvw pwxI dUD pdwrQ lwf ipAwr b^S ky,
Awpxy AqI ipAwry is`K b`icAW dI pRiqpwlxw hr smyN krdy rihMdy hn[ XQw:-
pRiqpwlY.bwirk kI inAweI; jYsy mwq ipqweI]) mlwr mhlw 5] KIr
ADwir.bwirku jb hoqw; ibnu KIrY.rhnu n jweI] swir sm@wil.mwqw muiK nIrY; qb
Ehu iqRpiq AGweI] 1] hm bwirk; ipqw pRBu dwqw] BUlih bwirk.Aink lK
brIAw; An Taur nwhI.jh jwqw] 1] rhwau] cMcl miq.bwirk bpury kI; srp
Agin kr mylY] mwqw ipqw kMiT lwie rwKY; And shij qb KylY] 2] ijs kw
ipqw.qU hY myry suAwmI; iqsu bwirk.BUK kYsI] nv iniD nwmu inDwnu.igRih qyrY; min
bWCY so lYsI] 3] ipqw ik®pwil.AwigAw ieh dInI; bwirku muiK mWgY.so dynw]
nwnk bwirku.drsu pRB cwhY; moih ihRdY bsih. inq crnw] 4] 2]) qum dwqy Twkur
pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] inmK inmK.qum hI pRiqpwlhu; hm bwirk.qumry
Dwry] 1]
sgl kI icMqw; ijsu mn mwih] iqs qy; ibrQw koeI nwih] 1.(ijsu) ijn@W
Bwv vwihgurU gurU pRmysr jI dy mn(mwih) AMdr, (sgl) swirAW jIAW(kI) dI,
tu`tI ilv pRIqI ibrqI gMFx, pRiqpwlxw r`iKAw kilAwx krn dI icMqw hY, (iqs)
iqn@W(qy) qoN koeI BI(ibrQw) KwlI(nwih) nhIN hY, Bwv srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] rwm jI, hux swirAW’c lbw lb BrpUr, nUro nUr ivAwpk
pRkwSk ho rhy hn[ AwpxI joiq hvw pwxI Dn pdwrQ irzk sB nUM dy rhy hn[
XQw:- so krqw.icMqw kry; ijin aupwieAw jgu] iqsu johwrI. suAsiq iqsu; iqsu
dIbwxu ABgu] nwnk.scy nwm ibnu; ikAw itkw ikAw qgu] 1]) sYl pQr mih.jMq
aupwey; qw kw irjku.AwgY kir DirAw]) pwKix kItu.gupqu hoie rhqw; qw co.mwrgu
nwhI] khY DMnw.pUrn qwhU ko; mq ry.jIA frWhI]) (l`gin) pRiqpwil mwqw audir
rwKY; lgin dyq n syk] soeI suAwmI.eIhw rwKY; bUJu buiD ibbyk]) slok mÚ2]
nwnk.icMqw miq krhu; icMqw iqs hI hyie] jl mih.jMq aupwieAnu; iqnw iB.rojI
dyie] EQY.htu n cleI; nw ko ikrs kryie] saudw.mUil n hoveI; nw ko ley.n
dyie] jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie] ivic aupwey swierw; iqnw iB swr
kryie] nwnk.icMqw mq krhu; icMqw iqs hI hyie] 1]
www.Gursevak.com 531 q`qkrw
2.ijhVw pyRmI syvw BgqI krdw hY, iqs vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI
b^SIS(qy) qoN koeI BI(ibrQw) KwlI(nwih) nhIN hY, sB dwqW b^Sdy hn[ XQw:-
sB ko.qum hI qy vrswvY; Aausru.krhu hmwrw pUrw jIau]
ry mn myry; sdw hir jwip]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; gurU jI Awpxy mn
nUM aupdySdy hn:- (ry) hy myry mn!tUtI; gwFnhwr goupwl] srb jIAw; Awpy
pRiqpwl] (hir) srb ivAwpI srb pRkwSk srb dy ADwr sBnw jIAw kw, ieku
dwqw; so, mY ivsir n jweI]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] vwihgurU
siqgurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 vwihgurU 2 jI dw sdw sdw Ajpw jwip kr[
XQw:- jip mn siqnwmu; sdw siqnwmu]) eyks ky; gun gwau Anµq] min qin jwip;
eyk BgvMq]
AibnwsI pRBu; Awpy Awip]) AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu
khw ibnwsn] (AibnwsI) nws qoN rihq(pRBu) sm`RQ mwlk DMn Ajpw jwp vwihgurU
prm pUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI, Awip hI inrgun
srUp hn, Awpy hI srgun srUp hn[ XQw:- siqguru myrw sdw sdw; nw AwvY.nw
jwie] Ehu AibnwsI purKu hY; sB mih rihAw smwie] AnMq bRhmMf dI rcnw rcn
qoN pihlW BI AibnwsI sn, keI koit; jnmih jIvih mrih] Anuswr BwvyN hux AnMq
jIA hr vyly mr rhy hn, pr Pyr BI AibnwsI hn[ swrI rcnw nUM Awpxy ’c lIx
krn qoN mgroN BI AibnwsI hoxgy[ vwihgurU pUrn gurU jI AibnwsI pRBu; Awpy Awip]
hn[ jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] Anuswr Awpxw jwp hr
smyN Awp hI krdy rihMdy hn[ ry mn myry; sdw hir jwip] pVHidAW suxidAW J`t p`t
hI vwihgurU vwihgurU vwihgurU jpxw hY[ vwihgurU jI dw ArQ srb ivAwpI ivsmwd
vwihgurU jI dy Avqwr Awp pUrn gurU jI hux au~bldI dyZ ’c bYT rhy hn[ vwh
Acrj gurU vwh Acrj gurbwxI vwh Acrj gurU mrXwdw, Awp jI dI kurbwnI[
prmpUjnIk vwh Acrj gurU mh`lw cOQw jI, iqnW@ dy mihl BwnI jI[
Awpn kIAw; kCU n hoie] jy sau; pRwnI locY koie]) AMD guMg ipMgul miq hInw;
Awpxy Awp nUM Qwpx vwlyy, pUrn gurU jI qoN vymuK hMkwrI ivkwrI inMdk cor Xwr
qoN(Awpn) Awpxw(kIAw) kIqw(kCU) QoVw BI SuB kMm(n) nhIN(hoie) ho skdw, ik mYN
pRmwqmw jI nwloN tu`tI ilv pRIqI joV lvW, jy(koie) koeI pRwnI(sau) sO(locY) ie`Cw
Xqn pRXqn kr lvy[ hMkwr krky corI fwky kql mMd krm hI krygw[ vw sBu ikCu
Apnw; ieku rwmu prwieAw] Anuswr ies jIv ny BwvyN sB ku`J(Awpn) Awpxw
www.Gursevak.com 532 q`qkrw
smJxw(kIAw) kIqw hY, pr ies dw, pRwnI; ikAw myrw ikAw qyrw] jYsy; qrvr
pMiK bsyrw] 1]) nWgy Awvnu; nWgy jwnw] koie n rih hY; rwjw rwnw]
Anuswr(kCU) ku`J BI(n) nhIN(hoie) hovygw[ jy(koie) koeI pRwnI(sau) sO(locY) ie`Cw
cwh Xqn pRXqn krky myr kr lvy[ ijqnI myr hY, auqnw hI kSt hY[ XQw:-
myrI myrI DwrI] Ehw, pYir lohwrI] jo myrI 2 DwrI hoeI hY, EhI pYrW nUM (lohwrI)
lohy dI byVI l`gI hoeI hY[ XQw:- jb lgu; myrI myrI krY] qb lgu; kwju eyku nhI
srY] jb myrI myrI; imit jwie] qb pRB; kwju svwrih Awie]) myrI myrI kYrau
krqy; durjoDn sy BweI] bwrh jojn.CqRü clY Qw; dyhI.igrJ n KweI] 2] srb
suoien kI lµkw hoqI; rwvn sy AiDkweI] khw BieE.dir bWDy hwQI; iKn mih BeI
prweI]) mwqy mqMg. jry jr sMg; AnUp auqMg.surMg svwry] kot qurMg.kurMg sy
kUdq; paun ky gaun kau.jwq invwry] BwrI Bujwn ky BUp.BlI ibiD; inAwvq
sIs.n jwq ibcwry] eyqy Bey.qo khw Bey BUpq; AMq kO.nWgy hI pwie pDwry] jy
Awpxy sRIr dI myr krdw hY qW ieh ivkwr icMqw rog kwL jmW dy v`s pYNdw hY[
ieh sRIr; srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI dw hI hY[ gurU pRmysr
jI nUM Arpxy krky, byAMq du`K kSt hn[ pMjW ipAwirAW, gurU pyRmIAW ny Awpxy
sIs Arp ky, ^uSIAW pRwpq kIqIAW[
vw prmpUjnIk s`cy siqgurU jI dI bRhm idRStI, AwKxu vyKxu sBu; swihb qy
hoie] Anuswr ijvyN ibjlI nwl qsvIrW n`cdIAW hn, iqvyN s`cy vwihgurU jI dI
prmpiv`qR au~jl s`cI joiq nwl, KMf bRhmMf dy swry jIv, sUrj cMd qwry hrkq
kr rhy hn[ ijqnw icr joiq hY, auqnw icr hI ku`J kr skdw hY, joiq qoN ibnw
murdw hY[ XQw:- jb ApunI joiq. iKMcih qU suAwmI; qb koeI krau idKw
viKAwnw] Anuswr vwihgurU jI dI joiq qoN ibnw, jIv qoN Awpn kIAw, (kCU) ku`J
BI(n) nhIN(hoie) ho skdw[ jy(koie) koeI pRwnI BwvyN sau(locY) ie`Cw Xqn.pRXqn
kr lvy[ pyRm pRcwr SuB vIcwr:- Awpn kIAw kCU; n hoie] jy sau; pRwnI locY
koie] pVH ky au~dm prwkRm bl nhIN hwrnw, dUjy dw mn BI nhIN fygxw[ Ardws
sRI muKvwk lY ky, bIr-rsI sbd pVH ky, gurU AwigAw’c rih ky, bl prwkRm Dwr
ky, bwbw l`Dw jI qy pMjW ipAwirAW vWg, kurbwnI krnI hY, Awp ku`J nhIN bxnw[
iqsu ibnu; nwhI qyrY ikCu kwm] hy mhW pwpI k`uqy!(iqsu) vwihgurU 3 jI jpy

www.Gursevak.com 533 q`qkrw


qoN ibnu, vw (iqsu) vwihgurU jI dI pRwpqI qoN ibnu, hyT ilKy zulm qyrY ikCu BI
kwm nwhI hn[ XQw:- kbIr.joru kIAw so julmu hY; lyie jbwbu Kudwie] dPqr
lyKw nIksY; mwr muhY muih Kwie]) pauVI 5] lY Pwhy rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI]
qkih nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI]
krmI Awpo AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw; iql pIVy GwxI] {AwpxI
jIvn XwqRw’c jo qUM ivkwr idRStI nwl dyK irhw hYN[ corI XwrI kql nSy kr
irhw hYN[ jMg krky mwrU hiQAwrW nwl jIAW nMU swV irhw hYN[ zwlm nIc sMq doKI
AOrMgw bx ky, vwihgurU mh`ly nOvyN jI nUM ShId kr irhw hYN[ ieMdR rUp’c hzwrW nyqRW
nwl Ap`CrW dy nwc dyK irhw hYN[ Awpxy Awp nUM r`b kih ky, pKMf duAwrw AwpxI
pUjw krw irhw hYN[ ieh Gor pwp qyry iksy BI kMm nhIN hn[ }
giq nwnk; jip eyk hir nwm] 1] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb jI, sMq doKI Aqy sB dy Bly ihq, prmpiv`qR SuB s`cw
aupdyS &urmwauNdy hn:- hy BweI!eyk(hir) vwihgurU jI dw SuB s`cw su`cw inrml
au~cw prmpiv`qR nwm jip ky, (giq) mukqI, vw vwihgurU jI nUM(giq) pw lvyNgw]
1]
pRym meI SuB isiKAw:- prmpUjnIk vwihgurU pUry gurU jI, Acyq mn nUM sRb
ivAwpI mhW ivsmwd pRym sihq, pRym rUpI qIr mwrdy hn, jo gursyvk jI, iqsu
ibnu; nwhI qyrY ikCu kwm] giq nwnk; jip eyk hir nwm] 1] pV@ sux ky,
lgwqwr vwihgurU vwihgurU vwihgurU jpidAW Ajpw jwp’c lIx ho jwx[ ies leI
pUrn pRym ’c lIx BweI gurdws swihb jI Purmw rhy hn, nmskwr gurdyv ko;
siqnwm ijs mMqR suxwieAw[ Bvjl iv`coN kiF ky; mukiq pdwrQ mwih smwieAw]
rUpvMqu hoie; nwhI mohY] pRB kI joiq; sgl Gt sohY] prmpUjnIk krqw
purK vwihgurU gurU Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb
jI, sB qr@W dI hMgqw myt ky, snmuK gurmuiK Arog bxw rhy hn[ 1.jy koeI
ingurw jIv, qYQo hI.blu rwmu lY; nwl bwxw.dhisru GwieAw] qYQo hI.blu ikRsn lY;
kMsu kysI pkiV igrwieAw] Anuswr vwihgurU jI qoN husn pRwpq krky, PYSn ADIn
AMn@w ho ky, pwaUfr sugMDI lw ky, hIry gihxy pw ky, p`t pSmIny dy bsqR pihn ky,
rMgW 2 dy Anyk iSMgwr lw ky, (rUpvMqu) suMdr srUp vwlw hoie ky, hMkwr’c AMn@w ho
www.Gursevak.com 534 q`qkrw
ky, hMkwr kry, ik(mohY) myry ijhw sohxw j`g’qy nwhI hY[ hy BweI!(pRB) srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI kI prmpiv`qR
inrml s`cI joiq, (sgl) swry(Gt) sRIrW’c, (sohY) SoBnIk ho rhI hY[ XQw:-
sB mih joiq; joiq hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] gur swKI; joiq
prgtu hoie] jo iqsu BwvY; su AwrqI hoie] 3] im`TI ipAwrI ivsmwd hwridk SuB
s`cI is`iKAw:- hy gurU ipAwry jI!Awp jI nUM Aiq pRIqm mn mohnw, Gt sohnw;
pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw, lwl gopwl dieAwl kI; Apr Apwrw rwm] gurU
pRmysr jI, AwpxI ivsmwd suMdr BrpUr joiq duAwrw, ijh pRswid; qyrw suMdr rUpu]
Anuswr suMdr srUp b^S rhy hn[ ies leI suMdrqw dw mwx nhIN krnw cwhIdw,
ieh ivkwr rUp Pu`lI im`tI hY[ XQw:- mwtI PUlI; rUpu ibkwru] AwpxI suMdrqw dw
hMkwr krn nwl, suMdrqw sV jWdI hY[ ivstw dw ikRm bx jWdw hY[ XQw:- jo
jwnY; mY jobnvMqu] so hovq; ibstw kw jMqu] Awpxy Awp nMU Aiq suMdr mMnx vwlw
imRqk hY[ XQw:- Aiq suMdr.kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk
khIAih.nwnkw; ijh pRIiq nhI.BgvMq] hy(gvwrw) bysmJ!AwpxI sohxI Skl
dyK ky n Bu`l[ XQw:- sUriq dyiK; n BUlu gvwrw] imQn mohwrw; JUTu pswrw]) hMsu
hyqu loBu kopu; cwry ndIAw Aig] pvih dJih.nwnkw; qrIAY krmI lig]
Anuswr.PYSn A`g hY[ idl dI s&weI sihq PYSn rihq, kudrqI suMdrqw dy q`ul,
PYSn dI suMdrqw qu`C hY[ ibnu jgdIs Bjy.inq KuAwrI] 3]) goibd Bjn ibnu;
ibRQy sB kwm] ijau ikrpn ky; inrwrQ dwm] vwihgurU gurU jI gurSbd pRym,
ismrn gurU syvw BgqI sihq, shij sMqoiK sIgwrIAw; imTw bolxI] ipru rIswlU
qw imlY; jw gur kw sbdu suxI]) invxu su AKru.Kvxu guxu; ijhbw.mxIAw mMqu] ey
qRY BYxy vys kir; qW vis AwvI kMqu] Anuswr AnMq SuB guxW dw sIgwr b^Sdy
hn[ PYSnybl krn iSMgwr[ ivSy’c ho rhy in`q KuAwr[ jmW dI pY rhI k`ut mwr[
Cufw rhy gurU krqwr[ PYSn C`fx muK au~jl drbwr[ vwihgurU gurU jI nUM sdw
nmskwr[ 2.gurU pRmysr jI pRBjI dy pUrn s`cy gur Avqwr hn[ ies leI
ivkwrI(rUpvMqu) suMdr srUp vwlw(hoie) ho ky, gurU pRmysr jI dy mn nUM(mohY) moh
nwhI skdw, ikauNik, (pRB) gurU pRBu jI(kI) dI joiq(sgl) swrIAW(Gt) sRIrW
’c(sohY) SoBnIk ho rhI hY[

www.Gursevak.com 535 q`qkrw


3.ijs gurmuiK ipAwry gurU svwry mhW purS dw, gurU pRmysr jI dI ikRpw nwl,
hMkwr rog tu`t jWdw hY[ lwl rMgu iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.kdy n hoveI;
nh lwgY dwgw] 1]) ijh pRswid; Awrog kMcn dyhI] Anuswr auh gurmuiK
sRIrk(rUpvMqu) suMdr srUp vwly, AMdroN idl dI s&weI rUp suMdr srUp vwly hoie jWdy
hn[ aus gurmuiK ipAwry jI nUM, Awpxy suMdr srUp nwl(mohY) moh nwhI, ik mYN sohxw
hW[
vw gursyvk jI nUM, BwvyN ikqnw(rUpvMqu) suMdr srUp(hoie) hovy, nwhI(mohY)
moNhdw, ivkwrI nhIN bxwauNdw[ gurU ikRpw nwl hMgqw imtxy krky, aus gurmuiK
ipAwry jI nUM, pRB kI joiq(sgl) swry (Gt) sRIrW’c (sohY) SoBnIk, swiKAwq ho
jWdI hY[ XQw:- sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]) sBnI QWeI;
rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]
DnvMqw hoie; ikAw ko grbY] jw sBu ikCu; iqs kw dIAw drbY]) DnvMqw hoie
ky, ikAw(ko) koeI (grbY) hMkwr kry?(jw) jdoN(drbY) Dn, pdwrQ sBu ikCu iqs
vwihgurU jI kw hI dIAw hY[ so ikau ibsrY; ijin sBu ikCu dIAw]) pRB dwqau
dwqwr; pir´au jwcku.ieku srnw] Anuswr dwqy dwqwr vwihgurU jI nUM Bu`l ky, Zumwn
krn vwlw AMn@w hY[ XQw:- Dn BUim kw; jo krY gumwnu] so mUrKu; AMDw AigAwnu]
Aiq sUrw; jy koaU khwvY] pRB kI klw ibnw; kh DwvY] jy(koaU) koeI vwihgurU
jI qoN bl pRwpq krky, bl dw AhMkwr kry, Awpxy Awp nUM, (Aiq) AiqAMq(sUrw)
sUrmw bhwdr khwvY, ik mYN bVw hI sUrmw hW[ XQw:- hau sUrw.prDwnu hau; ko nwhI
muJih smwnI]) bIr Apwr.bfy birAwr; Aibcwrih.swr kI Dwr BC`Xw] qorq
dys.milMd mvwsn; mwqy gjwn ky mwn ml`Xw] gwVHy gVHwn ky qoVnhwr; su bwqn
hI.ck cwr lv`Xw] swihbu sRI sB ko isrnwiek; jwck Anyk.su eyk idv`Xw] (pRB)
vwihgurU jI(kI) dI(klw) SkqI qoN ibnw, qyzI nwl(DwvY) Dw ky(kh) ik`Qy jw skdw
hY?vw (kh) ik`Qy(DwvY) hmlw krygw?jdoN ik vwihgurU jI dI klw nwl hI sB AwKx
vyKx ho irhw hY[ XQw:- AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie]
jy ko hoie bhY; dwqwru] iqsu dynhwru; jwnY gwvwru] jy(ko) koeI hMkwrI dMBI
mMgqw pUrn vwihgurU jI qoN dwqW pRwpq krky, du`D pu`q dwqW dyx vwlw dwqwru r`b
hoie(bhY) bYTy, qW iqsu nUM(dynhwru) dwqW dyx vwly dwqwr vwihgurU jI(gwvwru)
bysmJ(jwnY) jwxdy hn[

www.Gursevak.com 536 q`qkrw


ijsu gur pRswid; qUtY hau rogu] nwnk.so jnu; sdw Arogu] 2] gur.nwnk.dyv
swihb jI &urmwauNdy hn:- (gur) prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI
ivsmwd inrol Su`D srb ivAwpI Agm Apwr pRkwS hI pRkwS srUp SuB s`cI Ajpw
jwp(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, ijsu gurmuiK mhWpurS dw Awpxy suMdr srUp, Dn
sUrmypuxy dwqy hox sB qrW@ dw, gurpRswid; jw kw imtY AiBmwnu] Anuswr(hau) hMkwr
rogu(qUtY) tu`t jWdw hY[ (so) auh(jnu) Bgq mhWpurS gurU ipAwry jI, AwD ivAwD
aupwD dIrG haumY sB rogW qoN sdw Arogu ho jWdy hn] 2] XQw:- dUKu gieAw; sBu
rogu gieAw] pRB kI AwigAw.mn mih mwnI; mhwpurK kw sMgu BieAw] myry rwm; hir
jn Awrog Bey] gur bcnI.ijn@w jipAw myrw hir hir; iqn ky haumY rog gey])
siqguru myrw.vf smrQw] jIie smwlI.qw sBu duKu lQw] icMqw rogu.geI hau pIVw;
Awip kry pRiqpwlw jIau] 2]
ijau mMdr kau; QwmY QMm@nu] iqau gur kw sbdu; mnih AsQMmnu] (ijau) ijvyN
mMdr dI C`q(kau) nUM(QMm@nu) QMm, if`gx qoN(QwmY) rok ky r`Kdy hn, (iqau) iqvyN(gur)
DMn sRI gurU gRMQ swihb jI kw prmpiv`qR sbdu gur pIrw.gihr gMBIrw; (sbdu)
aupdyS, gur sbdu (mnih) mn nUM ivSy AOguxW’c if`gx qoN(AsQMmnu) QMm@ ky r`Kdw hY[
ies leI Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, kiljugu.bwby qwirAw
siqnwmu pVH mMqRü suxwieAw]) bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm
Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] Anuswr gursbd b^Sx
vwly prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dI prm pwk crn-DUV mMgdy hn[ XQw:-
iqn sMqn kI; bwCau DUir] nwnk kI; hir locw pUir] 3]) hm.sMqn kI rynu ipAwry;
hm.sMqn kI srxw]) gur kI ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau]
ijau pwKwxu; nwv ciV qrY] pRwxI.gur crx lgqu; insqrY] ijau(pwKwxu)
p`Qr(nwv) byVI ’qy ciV ky, pwxI qoN(qrY) qrdw hY, iqvyN p`Qr vWg pwpW krky Bwrw,
pRym qoN rihq AxiB`j p`Qr zwlm pRwxI, gur jI dy prmpiv`qR(crx) gurSbd rUpI
byVI’qy(lgqu) l`g ky, cV@ ky, pwp AOgux ivkwr rUpI jl’c fu`bx qoN, (insqrY) qr
jWdw hY[ XQw:- guru boihQu; vfBwgI imilAw] nwnk dws sMig; pwQr qirAw]
prmpUjnIk s`cy gur crnI l`gxy krky, Ajpw jwp Anhd vwjy iek rs v`jx l`g
jWdy hn[ XQw:- ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry]

www.Gursevak.com 537 q`qkrw


63.ijau AMDkwr; dIpk prgwsu] gur drsnu dyiK; min hoie ibgwsu] ijau
(AMDkwr) hn@yry ’c (dIpk) dIvw(prgwsu) cwnx krdw hY, iqvyN hI(gur) siqgurU
swihb jI dy srgun srUp, (gur) gurU rUp swDsMgqjI, sbdu gur pIrw.gihr
gMBIrw; (gur) gursbd gurU jI dy drsnu dyiK ky, Bwv ArQW sihq gursbdW dI
AMdr bwhr swiKAwqqw krky, gurU pyRmIjI dy min’c koit sUrjW dy pRkwSk inrgun
bRhm jI dy pRkwS sihq(ibgwsu) KyVw hoie jWdw hY[ XQw:- nwmu jpq.koit sUr
aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw]
swKI:- prmpUjnIk pUrn sMq bwbw gurbcnisMG swihb ^wlsw jI nUM, pyRm
pRkwS ivgws sihq ismrn kridAW, sMudr s`cy ivsmwd drSn hovxy-ie`k idn
Awp jI ny prmpiv`qR kQw’c ikhw, “hy gurU ipAwrI swDsMgqjIE!gur drsnu
dyiK; min hoie ibgwsu] Anuswr gurU pRmysr jI dy AYsy ivsmwd suMdr drSn hn,
ijs nUM ie`k bwr ho jwx, Pyr auh prwey suMdr srUp nUM ivkwr idRStI nwl dyKx
jogw nhIN rihMdw[ eyk bwr, drsn hoie jw ko[ dyKx Xog, rhy pun nw ko[)
gusweˆØI; prqwpu quhwro fITw] krn krwvn.aupwie smwvn; sgl CqRpiq bITw]
1] Anuswr vwihgurU gurU pRmysr jI dy drSnW dw AYsw ivsmwd pRkwS hY[ ”
Awp jI nUM ismrn kridAW, AwpxI dyh AMdr kRoVW bRhmMf sUrj cMd, sRI
rwmcMdR sRI ikRSn sRI ivSnUM jI dy Avqwr, pYgMbr qwry mMfl idsy, vyd SwsqR
sunihrI A`KrW’c jgdy idsy[ pUrn mhWpurSW nUM ies ivsmwd AvsQw dI pRwpqI
hox qoN, bRhm iv`idAw dy dwqy, pUrn dieAwl ikRpwl sMq bwbw suMdrisMG swihb
^wlsw jI pws aupRokq pyRm bynqI kIqI, qW, nwnk bRhmigAwnI; Awip prmysur]
srUp pUrn sMqW mhWpurSW ny h`s ky ikhw, “hy ipAwry jI!hux surq’c kI idsdw
hY?”“jI hux, bRhm hvI bRhm Arpx sRI gIqw jI’coN sunihrI A`Kr ids rhy hn[
”mhWpurSW ny &urmwieAw, “ieh pihlW iv`idAw pV@I hovygI, ieh is`DIAW dw
KyVw hY, ies nwl vwihgurU jI dw ismrn B`ul jWdw hY[ BwvyN kRoVW sohxy qwry mMfl
cMd sUrj AMdr idsx, pr ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n
bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] gurU jI dy AKMf pRkwS jYsw pRkwS nhIN hY[ jy sau
cMdw augvih; sUrj cVih hjwr] eyqy cwnx hoidAW; gur ibnu.Gor AMDwr] ies
leI hux Awp jI DMn s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy ivsmwd nUrI SuB
s`cy s`ucy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI inRivkwrI prmpiv`qR crn-
www.Gursevak.com 538 q`qkrw
kmlW dw AiqAMq ipAwrw iDAwn drSn hI kro[ ”ieh sux ky dovyN h`Q joV isr
Jukw ky, pUrn pRym Adb siqkwr ipAwr nwl rom 2 krky nmskwr kIqI, gurU
pRymw-BgqI duAwrw inrgun srgun dI eykqw sihq, ivsmwd pRym sihq ismrn’c
lIx ho gey[ {Awp jI ny kQw kridAW Awpxw nwm nhIN d`isAw[ ieh BI pUrn
mhWpurSW dy pUrn ivsmwdI gux hn[ }
ijau mhw auidAwn mih; mwrgu pwvY] iqau swDU sMig imil; joiq pRgtwvY]
(ijau) ijvyN koeI (mhw) v`fI(auidAwn) aujwV(mih) ’c, Bu`ilAw pRwxI iksy swaU dy
d`sx qoN(mwrgu) rsqw(pwvY) pw lYNdw hY, (iqau) iqvyN(swDU) Ajpw jwp dy pUrn s`cy
Avqwr vwihgurU gurU jI sMig(imil) imlx qoN, sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw
jwp kr rhy, sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd pUrn myhrvwn Ajpw jwp
vwihgurU jI dI s`cI joiq(pRgtwvY) pRgt ho AwauNdI hY, Bwv vwihgurU jI dy srgun
Avqwr vwihgurU gurU pRmysr jI dI, gur AMimRq iBMnI dyhurI; ’coN, siq sMqoK dieAw
Drm vIcwr, iKmw DIrj SWqI inmRqw bRhmigAwn bIr-rs, inmRqw sihnSIlqw
gRIbI pRym ivrwg, iqAwg dw iqAwg, inrAiBmwnqw inrvYrqw inrlypqw pRIq rs
cwA Awid, sRb ivAwpI ivsmwd smUh SuB gux, ie`k rs b`JvyN AsMK pRkwS hI
pRkwS, ivsmwd nUr hI nUr nUro nUr, ivAwpk BrpUr Anq klW sihq, hr smyN
inrXqn hI pRkwS rhy hn[ ijvyN ie`k cMd dw Aks, pwxI dy AnykW GiVAW’c
pYNdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI, Awpxy ^ry ipAwry Anyk BgqW dy AMdr bwhr, AQvw
iridAW rUpI GiVAW’c, Awpxy koit pRkwS nUr AnMq SuB guxW dw Aks hr smyN
pwauNdy rihMdy hn[ gurU ipAwry Bgq jI, Awpxy gurU pRIqmjI dy nUrwnI ichry v`l,
cMd ckor prIq hY; lwie qwr inhwly[ Anuswr ing@w itkwA ky hr smyN dyKdy
rihMdy hn[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu;
jw guru dyKw swm@xy] drSn krn vwly pRymIAW dy AMdr, vwihgurU jI dI s`cI joiq
AksmwqR inrXqn hI pRgt ho AwauNdI hY[ BwvyN gurU pRmysr jI Awpxy muKwribMd
’coN ku`J BI n bolx, qW BI nwnk ndrI; ndir inhwl] pUrn ikRpw BrI ingHw pw
ky inhwl kr idMdy hn[ XQw:- AimA idRsit.suB krY; hrY AG pwp.skl ml]
kwm k®oD Aru loB moh; vis krY sBY bl] sdw suKu min vsY; duKu sMswrh KovY] guru
nv iniD drIAwau; jnm hm.kwlK DovY] su khu tl.guru syvIAY; Aihinis shij
suBwie] drsin prisAY gurU kY; jnm mrx duKu jwie] 10]
www.Gursevak.com 539 q`qkrw
iqn sMqn kI; bwCau DUir] nwnk kI; hir locw pUir] 3] siqgurU nwnk
dyv, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, grIbI gdw
hmwrI] KMnw sgl rynu CwrI] Anuswr gRIbI dI h`d jxwauNidAW &urmw rhy hn:-
hy(hir) vwihgurU jI!dwsn dws gRIb(kI) ieh(locw) ie`Cw(pUir) pUrI kro jI[
dwsn dws gRIb(iqn) iqn@W (sMqn) sMqW mhWpurSW, gurU pRmysr jI(kI) dI
prmpiv`qR s`cI crn DUir(bwCau) cwhuMdw hY, ijn@W dI siqsMgq jI ’c iml ky,
vwihgurU jI dI joiq pRgt ho jWdI hY[ ijn@W dy prmpiv`qR suMdr drSn krky
ivgws huMdw hY[ ijn@W dy s`cy crnIN l`g ky Anh`d vwjy v`jdy hn, qrnw huMdw hY[
ijn@W dw prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS mn nUM QMm@x vwlw hY] 3] XQw:- ibnvMiq
nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry]) AMqrjwmI purK ibDwqy; srDw mn kI
pUry] nwnk dwsu.iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI DUry]) sgl sMqn pih; vsqu
iek mWgau] krau ibnMqI; mwnu iqAwgau] vwir vwir.jweI lK vrIAw; dyhu sMqn
kI DUrw jIau]) iqsu jn ky pg.inq pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm
clysih rwm]) jo gurmuiK nwmu iDAwiedy; iqn drsnu dIjY] hm iqn ky crx
pKwldy; DUiV Goil Goil pIjY]) myry rwm.hir jn kY; hau bil jweI] kysw kw kir
cvru Fulwvw; crx DUiV muiK lweI]) kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau]
sIsu inhwrau; crx qil DUir muiK lwvau]
mn mUrK; kwhy ibllweIAY] purb ilKy kw; iliKAw pweIAY] hy mUrK
mn!kSt Awaux qoN (kwhy) ikauN(ibllweIAY) ivrlwp krdw hYN? XQw:- bwbIhw
nw ibllwie, nw qrswie; eyhu mnu.Ksm kw hukmu mMin] nwnk.hukim mMinAY.iqK
auqrY; cVY cvgil vMnu] 1]) PrIdw.jy qU Akil lqIPu; kwly ilKu n lyKu]
Anuswr qUM jo(purb) pihly, hMgqw nwl fwky kql mhW pwp kIqy hn, ieh Awpxy
Awp ilKy kwLy lyKW(kw) dw iliKAw kSt (pweIAY) pw irhw hYN[ XQw:- ddY.dosu
n dyaU iksY; dosu.krMmw AwpixAw] jo mY kIAw.so mY pwieAw; dosu n dIjY.Avr
jnw] 21]
SuB is`iKAw:- mn nUM SuB aupdyS hY, hy mn!mwVy krm krky, Awpxy kwLy lyK
n ilK[ ipCly lyKW dw &L kSt Bog irhw hYN kihx qoN, jIv inrwsw ho jWdw hY[

www.Gursevak.com 540 q`qkrw


gurU pRmysr jI dI byAMq kmweI vifAweI b^iSS dw sdkw, duKI jIv gurU syvw
BgqI krky inhwl hovy, prm gurU crnIN lwgy[ inrwsqw iqAwgy[
dUK sUK; pRB dyvnhwru] Avr iqAwig; qU iqsih icqwru] prmpUjnIk sm`RQ
DMn pRB vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwhjI, dUK sUK hr
hwlq ’c, Awp jI dy idl idmwZ ’c gurbwxI (dyvnhwru) b^Sx vwly hn[ vw
pRB gurU pRmysr jI gurbwxI b^S ky, Awp jI dy dUK myt ky, AwqmnMd
sUK(dyvnhwru) dyx vwly hn[ (Avr) hor duinAwvI suK ivSy mMd krm iqAwig ky,
qU(iqsih) iqn@W ipAwry pRB jI nUM(icqwru) cyqy kr[ XQw:- ijh pRswid; qU Awcwr
ibauhwrI] iqsu pRB kau; swis swis icqwrI] vw hy mn!pRB jI dUK sUK(dyvnhwru)
dyx vwly hn, (Avr) hor mMdy i^Awl kukrm kusMgq iqAwig ky, sUK dUK; jn sm
idRstyqw] Anuswr du`K suK qoN au~cI ibRqI krky, qU(iqsih) iqn@W prmpUjnIk sm`RQ
DMn vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwhjI nUM, pUrn pRym sihq(icqwru) cyqy
kr[ XQw:- rmeIAw ky gun; cyiq prwnI] kvn mUl qy; kvn idRstwnI]) mq
Bulih ry mn; cyiq hrI] ibnu gur.mukiq nwhI qRY loeI; gurmuiK pweIAY.nwmu hrI]
1]
jo kCu krY; soeI suKu mwnu] hy mn!vwihgurU jI jo(kCu) ku`J BI(krY) krdy hn,
(soeI) EhI suKu krky (mwnu) mMn, Bwxw mMn ky inhwl ho[ XQw:- qyrw kIAw; mITw
lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]) mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb;
kusl smwnw]) jo ikCu krY.soeI pRB mwnih; Eie rwm nwm rMig rwqy] iqn@ kI soBw
sBnI QweI; ijn@ pRB ky crx prwqy] 1]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog
hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu.BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE] 3]) AwT
phr; inkit kir jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY] eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie
rhy; sB kI pg Cwru] 1] sMq rhq; sunhu myry BweI] auAw kI mihmw; kQnu n
jweI] 1] Bwxw mMny ibnw, jIv cOrwsI BogidAW qV& 2 ky, bwr 2 jMmdw mrdw
rihMdw hY[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]
BUlw kwhy iPrih Ajwn]) sUriq dyiK; n BUlu gvwrw] imQn mohwrw; JUTu
pswrw] Anuswr hy (Ajwn) bysmJ mn!hMkwr loB ivkwr krky, AOguxW ivkwrW
AkwS pqwl’c? (kwhy) iks leI vwihgurU jI nUM BUlw(iPrih) iPrdw hYN[ XQw:-
kbhU jIAVw.aUiB cVqu hY; kbhU jwie pieAwly] loBI jIAVw.iQru n rhqu hY; cwry
www.Gursevak.com 541 q`qkrw
kuMfw Bwly]) AMqir loBu; iPrih hlkwey] inMdw krih; isir Bwru auTwey] mwieAw
mUTw; cyqY nwhI] Brmy Bulw; bhuqI rwhI] 2]
vw hy Ajwn mn!Dn pdwrQ suMdr srUp dyK ky, ien@W’c kwhy BUlw(iPrih)
iPrdw hYN?ieh s`cy nhIN hn jI[ XQw:- jb jrIAY.qb hoie Bsm qnu; rhY ikrm
dl KweI] kwcI gwgir.nIru prqu hY; ieAw qn kI.iehY bfweI] 1] kwhy BeIAw;
iPrqO PUilAw PUilAw] jb ds mws.aurD muK rhqw; so idnu kYsy BUilAw] 1]
kaun bsqu; AweI qyrY sMg] lpit rihE ris; loBI pqMg] jdoN qMU AwieAw
sI, nWgy Awvnu nWgy jwnw] koie n rih hY rwjw rwnw] Anuswr(kaun)
ikhVI(bsqu) cIz, qyrY sMg AweI sI?mwieAw pdwrQ iviSAW dy loBI hy(pqMg)
kIVy!ien@W dy(ris) suAwd’c ikauN(lpit) Ps aurJ(rihE) irhw hYN? vw hy jIv
rUpI pqMg! prwey suMdr cyhirAW rUpI lwt dw(ris) pyRm krky, ien@W nUM q`kx dw
loBI ho ky Bwv q`k ky, ien@W’c(lpit) Ps ky, pqMgy dy lwt’qy sVn vWg
sV(rihE) irhw hYN[ XQw:- idRsit roig; pic muey pqMgw]) imRg mIn iBRMg.pqMg
kuMcr; eyk doK ibnws] pMc doK AswD jw mih; qw kI kyqk Aws]
rwm nwm; jip ihrdy mwih] nwnk; piq syqI Gir jwih] 4] s`cy siqgurU
nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy
hn:- hy loBI pqMgy jIv!Awpxy ihrdy(mwih) ’c(rwm) sRI gurU rwmdws swihb jI
dw vwihgurU 2 nwm(jip) jpxw kr, ijs krky(piq) ie`zq(piq) pqI vwihgurU
jI(syqI) nwl, (Gir) s`cKMf, inrgun bRhm jI, siqsMgq jI ’c(jwih) jwvyNgw]
4] XQw:- drgh mwxu pwvih, piq isau jwvih; AwgY.dUKu n lwgY]) Awip
qrY.sgly kul qwry; hir drgh.piq isau jwiedw]) ijqny DnvMq kulvMq
imlKvMq, dIsih mn myry; siB ibnis jwih, ijau rMgu ksuMB kcwxu] hir siq
inrMjnu.sdw syiv mn myry; ijqu hir drgh.pwvih qU mwxu] 2]
ijsu vKr kau; lYin qU AwieAw] rwm nwmu; sMqn Gir pwieAw]) AwieE
sunn pVn kau bwxI] Anuswr.ijsu(vKr) nwmu gurbwxI ismrn gurU syvw
lwBdwiek sOdy, (kau) nUM lYin qU j`g’qy AwieAw hYN[ Eh Amolk lwhyvMd
sOdw(rwm) srb pRkwSk srb ivAwpI vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy(nwmu)
vwihgurU gurbwxI jI, (sMqn) sMqW mhWpurSW, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
www.Gursevak.com 542 q`qkrw
dy(Gir) swDsMgq, DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb s`cy
pwiqSwhjI qoN in`kI kIVI ny(pwieAw) pwey hn[ XQw:- (bu`JweI) hir hY KWfu.ryqu
mih ibKrI; hwQI.cunI n jwie] kih kbIr.guir BlI buJweI; kItI hoie kY
Kwie]) iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm; grIb invwj]) nIkI kIrI mih;
kl rwKY] Bsm krY; lskr koit lwKY]
qij AiBmwnu; lyhu mn moil] rwm nwmu; ihrdy mih qoil] qn mn Dn hr
qrW@ dw AiBmwnu(qij) C`f ky, Awpxw mn gurU jI nUM Bytw krn rUpI(moil) mu`l dy
ky, rwm nwm(lyhu) lY lvo[ XQw:- kMcn isau; pweIAY nhI qoil] mnu dy; rwmuu
lIAw hY moil] hy BweI!(nwmu) pRis`D srb pRkwSk, nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR cMdRy]
nmo rwj rwjy; nmo ieMdR ieMdRy] nmo AMDkwry; nmo qyj qyjy] (rwm) ivAwpk suMdr
vwihgurU jI nUM, Awpxy ihrdy (mih) ’c (qoil) ivcwrnw kro[ vw hMkwr C`fx rUpI
v`ty duAwrw, sRb ivAwpI mhW ivsmwd gRIbI rUpI q`kVI ’qy, Awpxy ihrdy mih,
rwm nwmu nUM vIcwrn rUpI(qoil) qolxw kro[
lwid Kyp; sMqh sMig cwlu] Avr iqAwig; ibiKAw jMjwl] hy BweI!siqgurU
swihb jI dI siqsMgq C`f ky, muV Gry n Awaux dI idRVqw krky, siqgurU swihb
jI nUM Arpx leI, Gr zmIn sB ku`J vyc ky, (Kyp) kImqI sOdw mwl, (lwid)
l`dxw kr[ l`d ky sMqh sMig(cwlu) c`l, bhuqy pRymI sB ku`J vyc ky, gurU jI nUM
Arp ky sdw crn-kvlW ’c Aw ky rhy hn[ vw (sMqh) prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihbwn jI dy sMig(cwlu) c`l, s`cy siqgurU swihb jI dI b^SI, bRhmwkwr ibRqI
rUpI AwpxI gUx ’c, (Kyp) kImqI sOdw mwl, (lwid) l`dxw kr[ siq sMqoK
dieAw Drm vIcwr, Ajpw jwp inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg dw
iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw shij bMdgI praupkwr
nwmu ismrn gurbwxI gurU syvw Awid AnMq SuB guxW dIAW srb ivAwpI mhW
ivsmwd AnMq klW sihq, ie`k rs b`JvyN AsMK pRkwS hI pRkwS, ivsmwd nUr hI
nUr nUro nUr, sB dy AMdr bwhr, hr smyN ivAwpk BrpUr ho rhy Ajpw jwp
vwihgurU jI rUpI, (Kyp) kImqI sOdw mwl hY[ (Avr) hor(ibiKAw) ivSy, hMgqw
sihq kql kukrmW dy(ibiKAw) zihr rUp (jMjwl) bMDn iqAwig[ Bwv sdw leI
s`cy siqgurU swihb jI dy crn-kmlW siqsMgqjI ’c rihMidAW, gurU jI nUMU isr
Arpx rUpI rsqy c`lxw kr[ XQw:- pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws]
www.Gursevak.com 543 q`qkrw
hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru
Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY])
nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) siqgur AwgY.sIsu Byt dyau; jy
siqgur swcy BwvY]) qnu mnu kwit kwit sBu ArpI; ivic AgnI.Awpu jlweI] 4]
DMin DMin; khY sBu koie] muK aUjl; hir drgh soie]) scY mwrig clidAw;
ausqiq kry jhwnu]) DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]
Anuswr sBu(koie) koeI Awp jI nUM(DMin) SwbwS!(DMin) SwbwS!(khY) khygw[ Awp
jI dw muK, (hir) pRkwS srUp hrI jI dI(aUujl) pRkwS srUp(soie) soBw vwlI,
drgh bx jwvygw[ XQw:- pRgty gupwl; mhWq kY mwQy] nwnk auDry; iqn kY
swQy]) guJVw lDmu lwlu; mQY hI prgtu iQAw] vw hir jI dI(drgh) gurbwxI
jI dI(soie) soBw sihq, Awp jI dw muK pRymw-BgqI dI gwV@I lwlI sihq, (aUjl)
sur^rU au~jlw ho jwvygw[ XQw:- ijQY Ehu jwie, iqQY Ehu surKrU; Es kY muih
ifTY.sB pwpI qirAw]) ijnI ifTw.myrw siqguru Bwau kir; iqn ky.siB pwp
gvweI] hir drgh.qy muK aujly; bhu soBw pweI] jnu nwnku.mMgY DUiV iqn; jo gur
ky isK.myry BweI] 2]) nwmy; drgh muK aujly] nwmy; sgly kul auDry] nwim
hmwry; kwrj sID] nwm sMig; iehu mnUAw gID] 3]
iehu vwpwru; ivrlw vwpwrY] nwnk qw kY; sd bilhwrY] 5]) jil Qil
mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]
prmpUjnIk inrgun vwihgurU jI dy srgun srUp, s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI &urmwauNdy hn:- qn mn Dn isr, pUrn gurU pRmysr jI nUM Arpx rUp,
nwm jpx jpwaux rUp, sB dI crn-DUV bnx rUp, iehu jo s`cw vwpwru hY, ies nUM
koit mDy.ko ivrlw syvku; hoir sgly ibauhwrI] Anuswr ivrlw gurmuiK jn
hI(vwpwrY) vxjdw hY[ (qw) iqs gurmuiK jI(kY) qoN, dwsn dws gRIb (sd) sYNkVy
vwrIN sd(bilhwrY) kurbwn jWdw hY] 5] XQw:- hMau kurbwnY jwau.iqnw kY; lYin jo
qyrw nwau] lYin jo qyrw nwau; iqnw kY.hMau sd kurbwnY jwau]
crn swD ky; Doie Doie pIau] inrwhwr inrvYr suKdweI]) sq sMqoKI siqguru
pUrw]) imrqk kau; jIvwlnhwr] BUKy kau; dyvq ADwr]) AlK AByv purK
prqwp] Awid AnMq SuB guxW dy dwqy siqgurU swihb mh`lw cOQw jI, Drin ggn

www.Gursevak.com 544 q`qkrw


nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´
hir] prm pUjnIk mh`ly pMjvyN swihb jI nUM, AMdr bwhr srb ivAwpI ivsmwd
Anq klwvwn mhW ivsmwdqweI b^S rhy hn[ pwrbRhmu pRBu idRstI AwieAw;
pUrn Agm ibsmwd] Anuswr pUrn Agm ivsmwd bRhmwnMd rs, Anhd Junkwr
’c lIn, pUrn Agm ivsmwd bRhm jI nUM q`k ky Purmw rhy hn:- nwnk.ruMnw bwbw
jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro]) hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih
clY jIau] Anuswr gurU jI dy s`cy crn-kmlW ’qy m`Qw r`K ky, s`cy crn-kmlW
nwl ipAwr lw ky roNidAW 2, jo jl s`utxw hY, ies vYrwg rUpI jl nwl(swD) koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU nwnk dyv swihb jI(ky)
dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW nMU, dwsn dws gRIb Doie Doie ky, bRhmwnMd rs(pIau)
pINdw hY, ijs ivsmwd rs nUM, pUrn gurU jI ikRpw krky dwsndws dy irdy’coN muK
’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ XQw:- crx kml qyry.Doie Doie pIvw; myry
siqgur.dIn dieAwlw]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk; jip jip
sd jIvw] {gurpRswid pyRm bynMqI:- vwihgurU syvw ismrn gurU ieiqhws dy AiBAws
duAwrw, siqgurW dw b^iSAw AMimRq irdy ’coN au~T ky hr smyN muK ’c Awauxw Aqy
KMfy bwty dw AMimRq Ckxw, s`cy siqgurU swihbwn dsW pwiqswhW dy SuB s`cy crn -
kml Do 2 ky pIxy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU mh`ly dsvyN jI smyN, 1756
ibkRmI cyq dI sMpUrnqw q`k, prmpiv`qR s`cy crn-kml Do ky iplwaux dI mrXwdw
sI[ rIs krky dMBI pKMfI Awpxy pYr Do ky ipAwauNdy sn[ ies kurIqI nUM htwaux
leI, vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny prmpiv`qR KMfy bwty dy AMimRq dI SuB s`cI Amolk
dwiq b^SI hY[ Pyr Awp pMjW ipAwirAW qoN AMimRq Ck ky, sRI gurU goibMd rwie
swihb jI qoN, sRI gurU goibMdisMG swihb ^wlsw jI, gurU ^wlsw pMQ jI dy
prmpUjnIk DrmI s`cy ipqw rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; swihb jI bxy[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dw hukm mMn ky, iksy imRqk sRIr dy ieSnwn
dw Apiv`qR jl Awpxy muK ’c nhIN pwauxw, ieh mhW ivkrwl BYVI bImwrI Awdq
hY[ jgq dI Byfw cwl Anuswr rIs krky, ieh ZlqI nhIN krnI, ijn@W mhWpurSW
dy imRqk ieSnwn dw jl qusIN pIqw hY, Ehu BI nhIN b^Sxgy[ pUrn gurU jI dw
hukm mMno, bMdy dy gMdy pYr Do ky n pIvo n ipAwvo[ ies nrk qoN bco bcwvo}

www.Gursevak.com 545 q`qkrw


crn swD ky; Doie Doie pIau] Arip swD kau; Apnw jIau] 2.prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn-kml gursbd jI hn[ XQw:- ihrdY.crx
sbdu siqgur ko; nwnk.bWiDE pwl] (swD) s`cy siqgurU swihb jI(ky) dy
s`cy(crn) gursbdW dy ArQW nUM pRymIAW nwl iml ky vIcwrn, kQw kIrqn krn
sunx sunwaux bwr 2 AiBAws iDAwn krn rUp, Doie Doie ky, Awpxy irdy’coN
muK’c, s`cy siqgurU swihb jI dw b^iSAw AMimRq pRwpq krky pIau[ XQw:- AMimRqu
pIAw; siqguir dIAw] Avru n jwxw; dUAw qIAw] (swD) prmpUjnIk s`cy
siqgurU pRmysr jI(kau) nUM, Apnw (jIau) mn, jIvn, isr(Arip) Bytw kro[ jIau
Arpx vwly gurU pRymIAW nUM rom rom krky sdw nmskwr:- 1761 ibkRmI nUM sMq
doKI mhW pwpI AOrMgy ny, prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI’qy, AwpxI PæOj qy
phwVI rwijAW dI POæj duAwrw, sRI AnMdpur swihb jI nUM Gyrw puAw id`qw[ rsd qy
is`K sMgqW dw gurU drSnW nUM jwxw bMd kr idqw[ swFy s`q mhIny jMg jwrI irhw[
muZl srkwrI krmcwrI, nOjuAwn b`cIAW nUM D`ky nwl cu`k ky lY jWdy, zor zulm
bhuq hI vD igAw[ prjw nwl huMdIAW vDIkIAW AinAwie D`kw pyRmI isMG suxdy[
iml 2 ky mqy krdy, “c`lo AwpW gurUpRmysr jI dy prmpiv`qR sMudr s`cy ipAwry
drSn krIey, gurU jI qoN kurbwn hoeIey[ ”gurU jI qoN kurbwn hox vwly pyRmI,
gurUpRmysr jI nUM isr Arpx dIAW ArdwsW krky GrW qoN qurdy[ rsqy’c dirAwvW
dy GwtW’qy QW 2 pulIs cONkIAW bYTIAW sn[ gurmuiK ipAwry dirAwvW nUM qr ky
lMG jWdy[ A`gy sRI AnMdpur swihb jI duAwly, zwlm &OjW dw Gyrw sI[ rwq nUM
AwpxI jwn qlI’qy r`K ky, ikly’c jw pRvyS huMdy[ gurUpRmysr jI Awpxy ipAwirAW
nUM dyK ky, gd 2 pRsMn ho jWdy[ gurU ipAwry isMG swihbwn jI, gurU pRmysr jI dy
s`cy crn-kmlW’qy m`Qw r`K ky, fMfauq krky inhwl huMdy[ XQw:- nYnI dyKau.gur
drsno; gur crxI mQw] pYrI.mwrig gur cldw; pKw PyrI hQw] Akwl mUriq.irdY
iDAwiedw; idnu rYin jpMQw]) kir ikrpw pRB; irdY bsyro] crn sMqn kY; mwQw
myro] 1]) sMqh crn; mwQw myro pauq] Aink bwr; sMqh fMfauq] 1]
gurU ipAwry svwry nwnk Bgqw; sdw ivgwsu] Anuswr rom 2 krky iKV ky
iKVy iKVy m`Qy dovyN h`Q joV ky, Arip swD kau; Apnw jIau] Anuswr pyRm bynqI
krdy, “hy s`cy pwiqSwhjI!dwsn dwsW gRIbW dy isr hwzr hn[ isr kurbwn krn
dI Ardws kr dyvo jI, ”vwhu vwhu DMn pRym[ XQw:- qU cau sjx mYifAw; fyeI
www.Gursevak.com 546 q`qkrw
issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru]) kbIr.muih mrny kw cwau hY;
mrau q hir kY duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]) siqgur AwgY.sIsu
Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY] Awpy dieAw krhu pRB dwqy; nwnk.AMik smwvY])
hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry;
jo pRB dyie sdysw]) qY swihb kI bwq ij AwKY; khu nwnk.ikAw dIjY] sIsu vFy
kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY] ikau n mrIjY, jIAVw n dIjY; jw shu
BieAw ivfwxw]
swD kI DUir; krhu iesnwnu]) DUVI mjnu.swD Ky; sweI QIey ik®pwl] lDy hBy
QokVy; nwnk.hir Dnu mwl] 1] ies leI(swD) ; srb klw smrQ] siqgurU
nwnk dyv swihb jI kI, prm piv`qR DUir vw srb ivAwpI ivsmwd pRkwS srUp
prmpiv`qR s`cI gRIbI SrDw rUpI, s`cI crn(DUir) DUV’c, suixAw mMinAw; min
kIqw Bwau] AMqr giq; qIriQ mil nwau] Anuswr gurbwxI sunx mMnx vswaux
rUp iesnwnu, dwsn dws gRIb rom 2 krky hr smyN(krhu) krdw hY, Awp jI BI
kro[ XQw:- mwiG.mjnu sMig swDUAw; DUVI kir iesnwnu] hir kw nwmu.iDAwie
suix; sBnw no kir dwnu]) gur kI ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY
mlu hrau]
swD aUpir; jweIAY kurbwnu] (swD) gurU pRmysr jI aUpir, kurbwnu(jweIAY)
jwxw krIey[ XQw:- gur kau; kurbwnu jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY])
nwnk dws; sdw kurbwnI]
kurbwn dw ArQ:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn dsW pwiqswhW, pRymI
is`K is`KxIAW ny srb`q dy Bly ihq, Akwl purKu jI qoN Awpxw, qn mn Dn sIs
AMg 2 mwqw ipqw sMqwn isMG isMGxIAW &OjW ^zwny sB ku`J kurbwn kIqw hY[ ijvyN
prmpUjnIk sdw jIvdy rwie bulwr, bwbw bu`Fw swihb BweI gurdws jI, BweI mqI
dws pMj ipAwry, pIr buDUSwh nbIKW gnIKW Awid, byAMq pRymI kOx gxy[ ShId hoey
Awp nhIN ku`J bxy[ Dn kurbwn krn dw Bwv hY, Awpxw swrw Dn Gr bwr
jwiedwd gurU pRmysr jI nUM pRym Bytw kr dyxw[ qn kurbwn krn dw Bwv hY, Awpxy
ieMidRAW dy ivSy iqAwg ky, sRIr inSkwm syvw ’c lw dyxw, snmuK rih ky, rom 2
krky hr smyN vwihgurU 3 jpxw, loV pYx qoN kurbwn kr dyxw, mn kurbwn krn dw
Bwv hY ik mn gurU pRmysr jI dw smJ ky, koeI BI mMdw sMklp nhIN krnw[
www.Gursevak.com 547 q`qkrw
XQw:- mMdw.mUil n aupijE; qry scI kwrY lwig jIau] 6]) mn Apuny qy; burw
imtwnw] pyKY sgl isRsit; swjnw]
swD syvw; vfBwgI pweIAY] dsW pwiqswhW dI prmpiv`qR s`cI joiq, s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy, inrMkwr srUp suMdr A`Kr 2 nUM, gurU pRmysr bRhm
mMnx vwly, ijs gurU ipAwry sicAwry jI nUM, siqgurU gRMQ swihb jI hr smyN
surq’c, s`cy gurbwxI jI Byj ky, rom 2 ’c vs ky iqRpq krdy rihMdy hn[ jo gurU
pRmysr jI dy b^Sy, Agm Apwr AnMq ivsmwd ie`k rs b`JvyN pRkwS ’c, rom 2
krky lIx, hr smyN Ajpw jwp rom 2 krky krdy rihMdy hn, AYsy gurU ipAwry
vfBwgI swD purKu jI hn[ bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw]) suAY kwrj isD´qI, praupkwr DwieqI[ Anuswr praupkwr
leI Awpxw sB ku`J, jIA pRwx sIs q`k, gurU pRmysr jI qoN kurbwn krn vwly,
hm DnvMq BwgT; sc nwie] Anuswr nwm Dn nMU pRwpq, nwm Dn nMU A`gy b^Sx
vwly, vfBwgI swD sMq gurmuiK gursyvk guris`K mhWpurS Aqy vfBwgI (swD) gurU
jI dI SuB s`cI ^Ub im`TI ipAwrI vfBwgI syvw, gurpRswid vfBwgI(pweIAY)
pwauxw krIey, syvw pRwpq krky vfBwgI bx jweIey[ ijvyN pMj ipAwry pIr bu`DUSwh
jI nbI KW gnI KW jI Awid[ XQw:- thl mhl.qw kau imlY; jw kau swD
ik®pwl] swDU sMgiq.qau bsY; jau Awpn hoih dieAwl]) jw kY msqik Bwg; is
syvw lwieAw]) gur syvw qy nwmy lwgw] iqs kau imilAw; ijsu msqik Bwgw]
swD sMig; hir kIrqnu gweIAY] gurU pRmysr jI dI AqI ipAwrI (sMig)
siqsMgq jI ’c, hir rUp(swD) sMqW mhWpurSW duAwrw, hr smyN (hir) vwihgurU
gurbwxI jI dw kIrqnu(gweIAY) gwieAw jWdw hY[ XQw:- nIkI; swD sMgwnI]
rhwau] phr mUrq pl.gwvq gwvq; goivMd goivMd vKwnI] ijs nUM sux ky, koit
ApRwD; swDsMig imtY] Anuswr koRVW AprwD imtdy hn[ sMqW qoN kIrqn sux ky,
mn qn ieMdRy, bRhmwnMd rs’c rs ky auDr jWdy hn[ XQw:- nwnk auDrY; swD
suin rsY] 6] vw (swD) gurU pRmysr jI dI AqI ipAwrI (sMig) siqsMgq jI
’c, mn bwxI sRIr krky, sdw leI rihMidAW, (hir) vwihgurU jI dI prmpiv`qR
prmpUjnIk AMimRRq s`cI im`TI Dur ky bwxI jI dw, inSkwm inrbwn kIrqnu,
inrmolk hIrw] Awnµd, guxI ghIrw] SuB s`cw kIrqnu, pUrn ivsmwd pRym ’c
lIx ho ky, rom 2 krky jh nhI Awpu; qhw hoie gwvau] Anuswr Awp iqAwg
www.Gursevak.com 548 q`qkrw
ky(gweIAY) gwauxw krIey[ XQw:- nwnku khY.suin ry mnw; kir kIrqnu hoie auDwru]
4] 1] 158] ijs kIrqn duAwrw vwihgurU mh`ly pihly jI ny, kiljugu; auDwirAw
gurdyv] Anuswr klju`gI jIAW dw auDwr kIqw, kOVy rITy imTy kIqy, izlw nYnIqwl
ivKy gurduAwrw sRI rITw swihb jI sj rhy hn[ swihb jI dy im`Ty rITy dw pRSwd Ck
ky, pRymI bVy hI KuS ivsmwd ho ky, DMn vwihgurU siqgurU nwnk swihb jI, pUrn pRym
nmskwr sihq jpdy jpwauNdy hn[ BweI mrdwny swihb jI ny mh`ly pihly jI dI
hzUrI ’c, swrI izMdgI inSkwm kIrqn gwieAw[
prmpUjnIk v`fy vwihgurU bwby Swm isMG jI ny s`qr swl sRI hirmMdr swihb jI
ivKy, svw do vjy qVky pRym cONkI lw ky, inSkwm kIrqn kIqw[ ieqny lMmy smyN ’c
nwgw nhIN pwieAw[ Aju PrIdY kUjVw; sY kohW QIEim] Anuswr pwk sRIr AiqAMq
ibRD kmzor hox qoN, v`fBwgy gursyvk jI, Awpxy moiFAW’qy cu`k ky ilAwauNdy[ JKVu
JwgI mIhu vrsY; BI guru dyKx jweI] Amolk bcn kmwey[ Awp jI qoN bwbw gurmuiK
isMG swDU isMG Anyk pRymI vroswey, pUrn bRhmigAwnI bxy[ ijn@W byAMq gurduAwry
bxwey[ gurU Bgq gur syvw sUrj khwey[ hux q`k byAMq j`Qy syvw rhy krwey[ DMn gur
syvk j`g’qy Awey[ gurU jI dy mn nUM Bwey[
64.Aink ibGn qy; swDU rwKY] hir gun gwie; AMimRq rsu cwKY] siqgurU
swihbwn jI dy s`cy crn -kml Do ky pIxy krky, Awpxw mn Arpxy krky, crn-
DUVI’c ieSnwn krny krky, kurbwn jwxy krky, v`fBwgI s`cI syvw krny krky,
inSkwm kIrqn duAwrw, (hir) vwihgurU jI dy(gun) guxW nUM(gwie) gw 2 ky, vwihgurU
jI dy bRhmwnMd AMimRq rsu nUM(cwKY) Ckdy hn, gurU jI irdy’coN muK’c Byjdy hn[ AYsI
ivsmwd Amolk dwq b^S ky, (swDU) gurU pRmysr jI, eyfz Awid ibmwrIAW, SuB
kwrjW dI sMpUrnqw’c Awaux vwly(Aink) AnykW(ibGn) ibGnW(qy) qoN(rwKY) r`Kdy
hn[ XQw:- ibGn ibnwsn.siB duK nwsn; gur crxI mnu lwgw]
swKI, gurmuiK ipAwry BweI jogwisMG swihb jI:- pySwvr qoN BweI gurmuiK
isMGjI Awpxy AqI ipAwry spu`qR nUM nwl lY ky, drs qyry kI; ipAws min lwgI]
Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
ivsmwdI drSnW nUM, sRI AnMdpur swihb jI ivKy Awey[ AnMq bRhmMf dy auDwrxhwr
gurU pRmysr jI dI, qrsu pieAw.imhrwmiq hoeI; siqguru sjxu imilAw]
Anuswr(imhrwmiq) imxqI qoN rihq ivsmwd myhr hoeI, hzUr s`cy pwiqSwhjI ny
pu`iCAw, “ies nyk gurmuiK b`cy dw nwm kI hY?” “Awp jI dy b`cy dw nwm jogw hY
www.Gursevak.com 549 q`qkrw
jI[” gurU pRmysr jI sihj suBwey ivsmwd ivgws sihq, pyRm’c FL ky suMdr im`TI
ipAwrI Dun’c boly, “cMgw BweI!ieh gurU jogw, gurU ies jogw[ ”SuB vr
b^iSAw[ BweI swihb jI rom 2 krky, bhuq hI AnMd sihq pRsMn hoey[ gurU jI
dI b^iSS jwx ky, Awpxw ipAwrw b`cw gurU jI dy s`cy crn-kmlW ’c pRym Bytw
kr idqw[ gurU pRmysr jI ny AMimRq Ckw ky, Awpxw lwflw spu`qR bxwieAw[ ien@W
nUM hmySw hI AwpxI prmpiv`qR hzUrI ’c r`Kdy, aucycw ipAwr siqkwr krdy[
g`BrU hox qoN ien@W dy ipqwjI ny, ien@W dI SwdI leI Cu`tI lY leI[ isMG swihb jI
SwdI krwaux leI ipSwvr cly gey[
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI ny ien@W dI pRIqI prKx leI,
ie`k pyRmI nUM Awpxw hukmnwmw dy ky ByijAw qy hukm kIqw, “cwr lwvW qoN mgroN
ieh hukmnwmw dyvxw jI, ” is`K ny iesy qr@W hI kIqw[ BweI swihb jI ny, sRI
hukmnwmw Awpxy sIs’qy r`iKAw[ au~QoN hI sRI AnMdpur swihb jI nUM qur pey[
rwh’c AwauNidAW, BweI swihb jI nMU mwx &uirAw, “jogwisMGw!gurU pRmysr jI dw
hukm mMnx vwlw, qyry ijhw j`g’qyy hor koeI BI nhIN hY[ ”mwx sB nUM gwlx vwlw
hY[ XQw:- kbIr.mwieAw qjI.q ikAw BieAw; jau mwnu qijAw nhI jwie] mwn
munI muinvr gly; mwnu sBY kau Kwie] BweI swihb jI huiSAwrpur phuMcy[ vysvw nUM
dyK ky, is`K Drm ivru`D, kukrm krn leI vysvw dy mkwn pws pu`jy, qW kI
vyiKAw?jmwl jlwl jlvy nUr pRkwS sihq, jgmgwauNdy ichry vwly qyz pRqwpI
pUrn mhWpurS pihry’qy KVHy q`ky, l`jw AweI qW vwips muVy[ cOQI vwr jwx qoN,
vwihgurU gurU pRmysr jI b`dl dI grj vWg gMBIrqw vwlI ^Ub im`TI 2 Avwz’c
g`j ky boly, “jogwisMGw!qYnUM mwr pu`TI kI vgI hoeI ey? m`Qy qyry’qy, mohr gurU dI
l`gI hoeI ey[ ”suMdr mnohr id`b drSnW, Avwz’c vwihgurU jI vsdy jwx ky,
Awpxy mn nUM iDRkwrW pwauNdy, gurU pRmysr jI dy suMdr drbwr’c, sRI AnMdpur swihb
jI Awey phuMcy[
s`cy pwiqSwhjI, ipAwr lwf BrI AgMmI iK`c nwl grj ky boly, “hy BweI!qUM
cMgw vYrwgI iqAwgI hukm mMnx vwlw isMG hYN[ jo dwsn dws nUM swrI rwq vysvw dy
bUhy’qy KV@w kIqw, SwbwS!vwh 2 BweI jogw isMGjI vwh!”kbIr.siqgur sUrmy;
bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI.Buie igir pirAw; prw kryjy Cyku] Anuswr gurU
pRmysr jI nMU AMqrjwmI jwx ky, s`cy crn-kmlW’qy Fih pey[ XQw:- jogwisMG;
www.Gursevak.com 550 q`qkrw
lKI giq soie[ mm ihq; cobdwr gur hoey[ smJ vwrqw; crnI prXo[ DMn pRBU;
dy hwQ aubrXo[ Awp smwn; n Apr ikRpwlw[ sdw dws ko; bn rKvwlw[ qjhu
ijTweI; is`K ky kwrn[ jXoN kXoN; krhu dws auDwrn[ (gu:pR:sU) is`K nUM A`g qoN
bcwaux(kwrn) leI, gurqw ibrwjmwn sB qoN AiqAMq au~cy ru`qby dI(ijTweI)
vifAweI C`f ky, Aiq FIT krm] Anuswr vysvw dy bUhy ’qy jw ky Awp cONkIdwr
bxy[ nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro] Anuswr lUM 2 krky ro 2 ky
muAw&I mMgI[ “hm AprwD.pwp bhu kIny; kir dustI cor curwieAw] Ab nwnk.
srxwgiq Awey; hir rwKhu lwj.hir BwieAw] Anuswr hy prmpUjnIk ipqw
jI!dwsn dws ieAwxy bwirk nUM ikRpw krky b^S lvo jI[ XQw:- cMcl
miq.bwirk bpury kI; srp Agin kr mylY]) srin pry kI; rwKu dieAwlw]
nwnk; qumry bwl gupwlw]) (BWqI) jYsw bwlku Bwie suBweI; lK AprwD kmwvY]
kir aupdysu.iJVky bhu BwqI; bhuiV ipqw gil lwvY]) pauVI] myil lYhu dieAwl;
Fih pey duAwirAw] riK lyvhu dIn dieAwl; BRmq bhu hwirAw] Bgiq 1vClu
qyrw 2ibrdu; hir, 3piqq 4auDwirAw] quJ ibnu nwhI koie; ibnau moih 5swirAw]
6
kru 7gih lyhu dieAwl; swgr sMswirAw] 1ipAwr krnw 2Drm 3Apiv`qR
4
auDwrn, qwrn vwly 5krdw hY 6h`Q 7pkV ky[ ”srix pry kI rwKqw; nwhI
shswieAw]) guxu Avguxu myrw.ikCu n bIcwirAw; bKis lIAw iKn mwhI])
siqguru myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw]) Awpxy bwlk Awip
riKAnu; pwrbRhm gurdyv] Anuswr Awpxy ipAwry bwlk sdw sdw iehu BUlnhwru]
jwx ky, nwnk rwKnhwru Apwru] gurU pRmysrjI ny b^S ley[
b^Sx bwry Kws gurU pyRmI jI dyy pyRm AnMd rs Bry suMdr mnohr bcn:- gurU
dI jy loV hovy; gurU BI Ajyhy hox; jYsy gurU dSmyS, sq purK Akwl jI[ vwr pRvwr
cwry b`icAW kuhwey dyx, dyS kOm pMQ qoN kurbwn vwL 2 jI[ koit bRhmMf dy Twkur
hox, qpidAW nUM Twr dyx, sMqW dy shweI qy ipAwirAW dI FwL jI[ swrI rwq
pihrw dyx cONkIdwr bxky, pwp A`g iv`coN, lYx ipAwry nUM inkwl jI[
SuB isiKAw:- srb kI ryx; hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY] Anuswr guris`K
Awp k`uJ n bxy, hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn sgl ibiD;
so siqgurU hmwrw] Anuswr sB ku`J gurU pRmysr jI nMU mMny[ rwm; hm, siqgur
pwrbRhm kir mwny]) jw kY min; gur kI prqIiq] Anuswr gurU pRmysr jI ’qy
www.Gursevak.com 551 q`qkrw
pUrn pRqIq r`Ky, sdw 2 gurU pRmysr jI dy prmpUjnIk s`cy crn-kml c`tdw rhy[
XQw:- jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] hy gurqw ibrwjmwn sdw 2 myhrvwn,
Anq klwvwn pUrn Bgvwn, prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI!Awpxy inmwxy pRdysI guxhIn AprwDI sdw Bu`lxhwr b`icAW dy, idl
idmwZ surqI ibRqI ’c, gurbwxI Byj ky, rom 2 ’c vs ky iqRpqI krdy rho jI[
Et ghI; sMqh dir AwieAw] srb sUK; nwnk iqh pwieAw] 6] s`cy
siqgurU nwnk dyv swihb Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:- (sMqh) s`cy siqgurU swihb jI dy, sB qy aUc; jw kw drbwru]
sgl Bgq; jw kw nwmu ADwru] Anuswr srb ivAwpI AsMK pRkwS srUp prm au~cy
su`cy s`cy dir ’qy, ijhVw pyRmI gursyvk AwieAw, inmwxw inqwxw ho ky Et(ghI)
gRihx kIqI, (iqh) iqs ny gurU pRmysr jI qoN, sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW
ivsmwd (srb) swirAW(sUK) suKW nUM pwieAw hY] 6]
imrqk kau; jIvwlnhwr] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihbwn jI, srb
ivAwpI mhW ivsmwd qyz pRqwp pRkwS praupkwr imhrvwngI krky, imrqk nUM
jIvwl ky, nwm b^S ky inrml krn vwly hn[ {iBRMgI hry cwry qoN, ijauNdI suMfI,
Awpxy im`tI dy Gr’c ilAwauNdI hY[ auh mr jWdI hY, iBRMgI aus nUM Awpxw rwg
suxwauNdI hY[ mrI suMfI rwg sux ky, iPr ijauNdI ho jWdI hY[ hy vwihgurU jI!Awp
jI dy ivsmwd kOqk hn, iBRMgI Awpxy rwg duAwrw, suMfI nUM ijauNdI kr lYNdI hY[ }
sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih nwnkw;
ijh pRIiq nhI.BgvMq]) AwKw jIvw; ivsrY mir jwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh]
jIvxM; hir nwm D´wvxh] Anuswr vwihgurU jI v`loN mry nwm hIn; kwlK muiK
mwieAw] jIv dy AMdr, AnMq kItwxU hn, jo rwmjI v`loN mry hoey hn[ rwmjI qoN
Bu`ly imrqk jIv dy, mry AnMq iktwxUAW(kau) nUM, s`cy siqgurU gRMQ swihb, AwpxI
AqI ipAwrI s`icAwrI sqsMgq jI’c, iBRMgI vWg, prmpiv`qR kQw kIrqn
gurbwxI suxw ky, vwihgurU jI v`l (jIvwlnhwr) (jIvwln+hwr) ijauNdw
krn(hwr) vwly hn[ XQw:- Amr Bey; Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir
iDAwieAw]) eyk bUMd.guir AMimRqu dIno; qw Atlu Amru.n muAw]) pI AMimRqu
AwGwinAw; guir.Amr krwieAw]
www.Gursevak.com 552 q`qkrw
65.imrqk kau; jIvwlnhwr] swKI:- prmpUjnIk v`fy r`b DMn vwihgurU
Akwl purKu mh`ly pihly jI dI, prmpiv`qR dsvIN joiq, s`cy siqgurU sRI gurU
goibMdisMG swihb Kwlsw jI, sRI ptnw swihb jI ivKy, Awpxy hwxI b`icAW nwl
Kyf rhy sn[ kMnW’c rox dI Avwz peI, kruxwlX hYN] ikRpwisMD pRB jI krxw
rs ’c FL gey[ vwihgurU gurU jI ny jw ky pu`iCAw, “mwqwjI!ikauN roNdy hoN?”“hy
bwlw pRIqm jI!myrw ie`ko ie`k ipAwrw b`cw mr igAw hY[ ”bwlw pRIqm jI ny
Awpxy AwigAwkwrI AnuswrI hwxI bwlkW smyq, prmpUjnIk prmpiv`qR vwihgurU
mMqR jI dw jwp kIqw, b`cw ijauNdw ho igAw[ ieh ivsmwd kOqk dyK ky, swr
sqsMgI DMn bwlw pRIqmjI, DMn bwlw pRIqmjI kih ky, s`cy crn-kmlW’qy Fih
pey[ is`KW ny Awpo iv`cIN ikhw, “iesy qr@W, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU Amrdws swihb jI ny ikRpw rs’c FL ky, sRI goieMdvwl swihb jI ivKy,
ie`k imRqk b`cw ijauNdw krky, aus dy mwqw jI nUM roxo htwieAw sI[ bwlw
pRIqmjI’c BI DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Amrdws swihb jI vwlI joiq
pRgt pRq`K hI ivrwj rhI hY[ ies leI, kruxw-rs’c FL ky, b`cy nUM ijauNdw
krky, imrqk kau; jIvwlnhwr] gurU jI ny mhwn praupkwr kIqw[ ”
BUKy kau; dyvq ADwr] 1.gurU jI(BUKy) Bu`Ky(kau) nUM, lMgr b^S ky(ADwr)
iqRpqI(dyvq) b^Sdy hn[ XQw:- ijQY jwie bhY myrw siqgurU; so Qwnu suhwvw.rwm
rwjy] Anuswr siqgurU nwnk dyv swihb jI qoN lY ky hux q`k, siqgurU gRMQ swihb
jI, Aqu`t lMgr duAwrw Bu`iKAW dI iqRpqI krdy hn[ XQw:- inmwny kau jo dyqo
mwnu] sgl BUKy kau krqw dwnu] vw Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY;
Kip Kip mrY] ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB kwjY]) ibiKAw
mih; iknhI iqRpiq n pweI] ijau pwvku eIDin nhI DRwpY; ibnu hir khw AGweI]
Anuswr ivSy pdwrQW dI jnm 2 dI Bu`K krky, BUKy jIv(kau) nUM, Awpxw nwm jpw
ky, sMqoK bRhmwnMd rs nwm dw ADwr(dyvq) bKSdy hn[ XQw:- ieik inrMkwrI;
nwm AwDwir]
srb inDwn; jw kI idRstI mwih] purb ilKy kw; lhxw pwih] imRqk nUM
jIvwlx vwly, Bu`Ky nUM nwm ADwr b^Sx vwly, nrwiex inrMkwrjI dy pUrn s`cy
Avqwr, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU gRMQ swihb
jI dy Apwr ikRpw vwly AnykwN h`Q, hux swfy isrW’qy hn[ (jw) ijn@W(kI) dI
www.Gursevak.com 553 q`qkrw
ikRpw- idRstI(mwih) ’c, srb ivAwpI vwihgurU jI dy gursbd rUp, vw ir`DI is`DI
inDI rUp(srb) sB(inDwn) ^zwny hn[ XQw:- idRsit qyrI suKu pweIAY; mn mwih
inDwnw] jw kau qum ikrpwl Bey; syvk sy prvwnw]) srb inDwn; pRB qyrI
mieAw] Awphu; kCU n iknhU lieAw]) srb inDwn; rwKy jn mwih] qw kY sMig;
iklivK duK jwih] 2] gurU pRmysr jI Awpxy ijs pyRmI is`K syvk jI’qy, srb
inDwn ikRpw-idRStI pw ky, ikRpw-idRStI dw mhwqm, lUM 2 ’qy ilK dyx, qW auh gurU
pRmysr jI dy, srb inDwn ikRpw-idRStI dy ilKy(kw) dw(purb) mhwqm, &L, gursbd
rUp sB ^zwny, (lhxw) lYxw(pwih) pwauNdy hn[
sBu ikCu iqs kw; Ehu krnY jogu] KMf bRhmMf dw sBu ikCu pswrw, iqs vwihgurU
jI kw hI hY[ Ehu sB’qy AwpxI ikRpw-idRStI(krnY) krn dy(jogu) lwiek hn[ jo
AwpxI ikRpw-idRstI nwl imRqk nUM jIvwldy hn, Bu`Ky nUM nwm ADwr b^Sdy hn,
Awpxy ipAwry syvk jI nUM swry nwm ^zwny b^Sdy hn[ vw srb inDwn idRStI dy
mwlk gurU pRmysr jI, ijs Awpxy ipAwry syvk jI’qy ikRpw-idRStI pw ky, gursbd
^zwny b^S idMdy hn[ KMfW bRhmMfW dw rwj pswrw sBu ikCu, iqs gursyvk jI kw hI
ho jWdw hY[ XQw:- jo ikCu Twkur kw, so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau]
ApunY Twkuir; jo pihrwieAw] bhuir n lyKw puiC bulwieAw] iqsu syvk kY nwnk
kurbwxI; so gihr gBIrw gauhru jIau]) Ehu ipAwry gursyvk jI, A`gy ikRpw-
idRStI(krnY) krn dy(jogu) lwiek ho jWdy hn[ ijvyN gurpRswid vwihgurU mh`lw 2
jI, vwihgurU mh`ly pihly jI dy ipAwry syvk jI bx ky, bRhmMfW dy rwjy bxy, j`g’qy
ipAwrI is`KI, gurbwxI r`K leI, sdw leI sB’qy ikRpw-idRStI krdy hn[
iqsu ibnu dUsr; hoAw n hogu] ikRpw-idRStI nUM pRwpq, iqsu gurU ipAwry gursyvk
jI qoN ibnu, A`gy b^iSS krn vwlw(dUsr) dUjw, n ip`Cy hoAw, nw hI A`gy nUM(hogu)
hovygw[ XQw:- hir kw syvku; so hir jyhw] Bydu n jwxhu; mwxs dyhw] vw(iqsu) iqn@W
gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] vwihgurU gurU jI qoN
ibnu, nwm dwqy b^iSMd ipqw ikRpw-idRStI krn vwlw, hor(dUsr) dUjw, n ip`Cy hoAw,
n hI A`gy nUM (hogu) hovygw[ XQw:- qyrw srIku.ko nwhI; ijs no lvY lwie suxwieAw])
jYsw qU.qYsw quhI; ikAw aupmw dIjY]) gur nwil quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu]
nwmu inDwnu.siqguir dIAw; suKu nwnk.mn mih mMfu]

www.Gursevak.com 554 q`qkrw


jip jn; sdw sdw idnu rYxI] hy gurU ipAwry Bgq jn!imRqk nUM jIvwlx
vwly, inrMkwr myhrvwn gurU jI nUM sdw sdw(rYxI) rwq idnu jip[ XQw:- syvI
siqguru Awpxw; hir ismrI.idn siB rYx] Awpu iqAwig srxI pvW; muiK bolI
imTVy vYx]) idnu rwqI AwrwDhu ipAwro; inmK.n kIjY FIlw] sMq syvw kir.BwvnI
lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]) kbIr.kyso kyso kUkIAY; n soeIAY Aswr] rwiq
idvs ky kUkny; kbhU ky sunY pukwr]
sB qy aUc; inrml ieh krxI] hy gurU ipAwry jIE!gurdyv mwqw gurdyv
ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] nwm bwxI dy dwqy siqgurU gRMQ swihb jI nUM, rwq
idny mn bwxI sRIr krky, pUrn pRym sihq jo sdw jpxw hY, ieh sB kmweIAW(qy)
qoN(aUc) au~cI(inrml) au~jl ivsmwd s`cI im`TI srb`q dy Bly dI, (krxI)
BgqI, kmweI hY[ XQw:- AYQY DMDu iptweIAY; scu ilKqu prvwnu] hir sjxu guru
syvdw; gur krxI prDwnu] nwnk nwmu n vIsrY; krim scY nIswxu] 4] 19])
kir ikrpw; ijs kau nwmu dIAw] nwnk so jnu; inrmlu QIAw] 7] s`cy
siqgurU (nwnk) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy
hn:- vwihgurU gurU pRmysr jI ny ikrpw(kir) krky, Awpxy ijs lwly goly (kau)
nUM, vwihgurU nwmu jI(dIAw) b^Sy hn[ XQw:- kir ikrpw; ijsu AwpnY nwim lwey]
nwnk cauQy pd mih; so jnu giq pwey] 5]) vwihgurU nwmu jhwz hY; cVY@ so au~qrY
pwr[ jo srDw kir syNvdy; gur pwir auqwrnhwr[) hir nwmu dIAw.guir
praupkwrI; Dnu DMnu gurU kw ipqw mwqw] hMau siqgur Apuxy kMau sdw nmskwrI;
ijqu imilAY.hir nwmu mY jwqw] ivsmwd ikRpw krky gurU jI dy nwm b^Sx qoN, (so)
auh gurmuiK ipAwry(jnu) Bgq(inrmlu) pRkwS srUp au~jl bRhm hI(QIAw) ho gey]
7] XQw:- nwnk sMq inrml Bey; ijn min visAw soie]) khu kbIr.jn Bey
Kwlsy; pyRm Bgiq ijh jwnI]) ijnI nwmu iDAwieAw; gey mskiq Gwil] nwnk.qy
muK aujly; kyqI CutI nwil]
jw kY min; gur kI prqIiq] iqsu jn AwvY; hir pRBu cIiq]) nwnk, syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr gurU pRmysr jI qoN kurbwn hox vwly,
BweI mqIdws swihb jI vWg, (jw) ijs gurU ipAwry gursyvk jI(kY) dy min ’c,

www.Gursevak.com 555 q`qkrw


rwm; hm, siqgur pwrbRhm kir mwny]) bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI,
iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] Anuswr gur
pRmysr jI kI sRb ivAwpI ivsmwd idRV pRp`k prqIiq hY, ik siqgurU swihb jI
gur nwnk dyv goivMd rUp] hn[ iqsu gurU(jn) ipAwry (jn) Bgq jI nUM, (pRBu)
Anq klwvwn sm`RQ(hir) prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI, cIiq’c
pRgt ho(AwvY) AwauNdy hn[ XQw:- ijs no prqIiq hovY.iqs kw gwivAw Qwie pvY;
so pwvY drgh mwnu] jo ibnu prqIqI. kptI kUVI kUVI AKI mItdy; aun kw.auqir
jwiegw JUTu gumwnu] 3] jyqw jIau ipMfu sBu qyrw; qUM AMqrjwmI purKu Bgvwnu]
dwsin dwsu khY jnu nwnku; jyhw qUM krwieih.qyhw hau krI viKAwnu]) CMqu] sgl
ieC myrI puMnIAw; imilAw inrMjn rwie jIau] Andu BieAw vfBwgIho; igRih pRgty
pRB Awie jIau] igRih lwl Awey.purib kmwey; qw kI aupmw.ikAw gxw] byAMq
pUrn suK shj dwqw; kvn rsnw gux Bxw] Awpy imlwey.gih kMiT lwey; iqsu
ibnw.nhI jwie jIau] bil jwie nwnku sdw krqy; sB mih rihAw smwie jIau]
4] 4] ijvyN gurmuiK ipAwry prm ShId BweI mqIdws swihb jI dy sIs’qy Awrw
r`Kx smyN, sMq doKIAW ny BweI swihb jI nUM ikhw, “qUM vwihgurU sRI gurU qygbhwdr
swihb jI dI is`KI qoN kI K`itAw hYY?Awpxy’ qy qrs ikauN nhIN krdw?prmpUjnIk
s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI dw AMg p`K C`f ky, mn BwauNdy au~cy
srkwrI Ahudy, bygmW dy suK ikauN nhIN mwxdw?”BweI swihb jI ny au~qR idqw,
“dwsn dws’qy gurU pRmysr jI dI Aimq ndr myhr ho c`ukI hY, rom 2’c pRIqm;
pRym Bgiq ky dwqy] vwihgurU mh`lw nOvW jI vs cu`ky hn[ siqgurU swihb jI dy
ivsmwd AnMq srgun srUp AMdr bwhr drSn b^S rhy hn[ Anqklwvwn pUrn
myhrvwn rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; AnMq pRkwS srUp ivsmwd inrgun
bRhm jI, Awpxy srgun srUp dy AnMq bRhmMf dy swry AkwrW, Awpxy ipAwry BgqW
ShIdW pRymIAW smyq, hr smyN gurU swihb jI dw nwm jp 2 ky nmskwrW hI
nmskwrW krdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI dwsn dws dy idl idmwZ’c, AMdr
bwhr AsMK pRkwS nUr inrMkwr gurbwxI jI Byjdy rihMdy hn, lUM 2’c vs ky, dwsn
dws dy AMg 2 nUM suK dy ky iqRpq r`Kdy hn[ ”XQw:- AMg AMg suKdweI.pUrn
bRhmweI; Qwn QwnMqr dysw]) ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI; inrml
rIiq] Anuswr pUrn pRym pRIq pRqIq DIrj sihq, BweI swihb jI ieauN boly:-
www.Gursevak.com 556 q`qkrw
(krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau
vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu
cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI
koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI;
prqIiq n hoeI]) “rom rom iv`c mYNkVy, visAw pRIqm Awp[ Awrw mYnUM BwauNdw,
Drm C`fxw pwp[ tukVy ies srIr dy, kro jy l`K koRV[ qW BI Drm nw C`f sW,
dIn qyrw nhIN loV[ Awrw ipAwrw lgq hY, kwrw krau bnwie[ isr jwie q
jwie, myrw is`KI isdk n jwie[ ”ies qr@W byAMq gurmuiK gurU ipAwirAW nMU, gurU
pRmysr jI’qy pUrn pRIq sihq pRqIq sI, ijs krky kurbwn hoey[
Bgqu Bgqu; sunIAY iqhu loie] jw kY ihrdY; eyko hoie] gurU pRIqm jI ’qy
pRqIq krky, gurU jI qoN kurbwn hox vwly, gurU crn-kmlW’c lIn, (jw) ijs
gurmuiK ipAwry Bgq jI (kY) dy ihrdY ’c, eyko vwihgurU jI vsy hoie hn, Bwv
swiKAwq ho rhy hn[ auh(iqhu) iqMn(loie) lokW Bwv KMf bRhmMf AMdr, DMn
vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy, pUrn pRymI isdkvwn, pUrn Bgqu Bgqu jI,
(sunIAY) suxIdy hn[ XQw:- mhlw 5] goibMd goibMd goibMd sMig; nwmdyau mnu
lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw] 1] rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY;
pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE gunIX ghIrw] 1] rivdwsu FuvMqw
For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw swDsMig; hir drsnu pwieAw] 2]
sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih
ginAw] 3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT BgqI lwgw] imly pRqiK gusweIAw;
DMnw vfBwgw] 4]
scu krxI; scu qw kI rhq] scu ihrdY; siq muiK khq] BweI mqIdws
swihb jI jYsy, Amr ShId gurU Bgq ipAwry svwry pUrn bRhmigAwnIAW dI,
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] vwlI(krxI) kmweI(krxI) gurU BgqI(scu)
s`cI hY, (qw) iqn@W(kI) dI(rhq) rihxI BI(scu) s`cI hY[ iqn@W dy ihrdY ’c BI
scu hY, muiK qoN BI(siq) s`c hI(khq) kihMdy hn[ XQw:- Bgqw kI cwl
scI.Aiq inrml; nwmu scw min BwieAw] nwnk Bgq.sohih dir swcY; ijnI sco
scu kmwieAw] 1]) scu vylw mUrqu scu; ijqu scy nwil ipAwru] scu vyKxw scu
bolxw; scw sBu Awkwru]
www.Gursevak.com 557 q`qkrw
swcI idRsit; swcw Awkwru] scu vrqY; swcw pwswru] gursyvk bRhmigAwnIAW
dI(idRsit) ingHw BI(swcI) s`cI hY[ aun@W dy mhwN pwk sRIrW dw Awkwru BI(swcw) s`cw
bRhm srUp hI hY[ XQw:- bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu
Brmu] auh gurmuiK ipAwry pUrn bRhmigAwnI jI, rom 2 krky scu ’c(vrqY) vrqdy
hn, aun@W dw nwm jpx jpwaux, gur syvw krn krwaux, sMQw krn krwaux, gurbwxI
kQw kIrqn isKwaux, Awp kQw kIrqn krn krwaux, (pwswru) ivsqwr(swcw) s`cw
hY[ XQw:- scy Bgq sohih drvwry; sco scu vKwxy rwm] Gt AMqry swcI bwxI; swco
Awip pCwxy rwm] Awpu pCwxih.qw scu jwxih; swcy soJI hoeI] scw sbdu scI hY
soBw; swcy hI suKu hoeI] swic rqy Bgq iek rMgI; dUjw rMgu n koeI] nwnk ijs kau
msqik iliKAw; iqsu scu prwpiq hoeI]
pwrbRhmu; ijin scu kir jwqw] nwnk so jnu; sic smwqw] 8] 15]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih;
joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- {vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu
jyvfu, Avru n koie] gurSbd gurbwxI jI inrMkwr srUp hn[ siqgurU gRMQ swihb jI
mhwrwj srgun srUp hn[ inrguxu srguxu Awpy soeI] }(ijin) ijn@W gursyvkW ny
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI, (pwrbRhmu)
inrgun inrMkwr srgun scu srUp(kir) krky, (jwqw) jwxy hn, Bwv gurU jI ijqnw
aupdyS krdy hn, aus nUM kmw ky, iKn 2 ’c gurU jI nUM nmskwr krdy rihMdy hn[
(so) auh(jnu) ipAwry gurBgq gursyvk jI(sic) s`cy bRhm’c(smwqw) smw gey hn]
8] 15] XQw:- vfhMsu mhlw 3 AstpdIAw <> siqgur pRswid] scI bwxI scu
Duin; scu sbdu vIcwrw] Anidnu scu slwhxw; Dnu Dnu vfBwg hmwrw] 1] mn myry;
swcy nwm ivthu bil jwau] dwsin dwsw hoie rhih; qw pwvih scw nwau] 1]
rhwau] ijhvw scI.sic rqI; qnu mnu scw hoie] ibnu swcy.horu swlwhxw; jwsih
jnmu sBu Koie] 2] scu KyqI.scu bIjxw; swcw vwpwrw] Anidnu lwhw scu nwmu Dnu;
Bgiq Bry BMfwrw] 3] scu Kwxw scu pYnxw; scu tyk hir nwau] ijs no bKsy.iqsu
imlY; mhlI pwey Qwau] 4] Awvih scy.jwvih scy; iPir jUnI.mUil n pwih] gurmuiK
dir swcY.sicAwr hih; swcy mwih smwih] 5] AMqru scw.mnu scw; scI isPiq
snwie] scY Qwin.scu swlwhxw; siqgur bilhwrY jwau]6] scu vylw.mUrqu scu; ijqu
scy nwil ipAwru] scu vyKxw.scu bolxw; scw sBu Awkwru] 7] nwnk scY myly qw
www.Gursevak.com 558 q`qkrw
imly; Awpy ley imlwie] ijau BwvY iqau rKsI; Awpy kry rjwie] 8] 1]) sloku]
min swcw; muiK swcw soie] Avru n pyKY; eyksu ibnu koie] nwnk ieh lCx;
bRhmigAwnI hoie] 1]) ijn scu jwqw; sy sic smwxy] hir gux gwvih; scu
vKwxy] nwnk nwim rqy bYrwgI; inj Gir qwVI lwvixAw]) Bgqw kI; cwl
inrwlI] cwlw inrwlI.Bgqwh kyrI; ibKm mwrig clxw] lbu loBu AhMkwru.qij
iqRsnw; bhuqu nwhI bolxw] KMinAhu iqKI.vwlhu inkI; eyqu mwrig jwxw] gur
prswdI.ijnI Awpu qijAw; hir vwsnw smwxI] khY nwnku.cwl Bgqw; jughu jugu
inrwlI] gurpRswid.
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI soLvyN, Awid 283.
sloku] rUpu n ryK.n rMgu ikCu; iqRhu gux qy pRB iBMn] iqsih buJwey nwnkw;
ijsu hovY su pRsMn] 1]
66.rUpu n ryK, n rMgu ikCu; iqRhu gux qy, pRB iBMn] iqsih buJwey nwnkw; ijsu
hovY su pRsMn] 1]
{pyRm pRcwr:- (rUpu) Akwr sB nwsvMq hn[ Akwr, Akwr dy nwl moh vYr
eIrKw dÍYS Koh iK`c krdy hn[ Akwr, Akwr nUM kql BI krdy hn[ sRIrk Akwr
’qy pMj ivkwr hr smyN hmlw krdy rihMdy hn[ Akwr Gtdy vDdy imldy ivCuVdy,
jMmdy mrdy rihMdy hn[ Akwr kwL v`s huMdy hn[ ie`k Akwr dUjy Akwr dy moh’c,
K`cq ho ky, plc 2 ky mr jWdw hY[ ie`k Akwr dUjy Akwr’qy moihq ho ky, ivkwrI
ho jWdw hY[ Akwr, Akwr nUM Kw irhw hY[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU mh`lw pMjvW jI, Awpxy prmpUjnIk s`cy ipqw, pUrn pRmwqmw mihmw AnUp,
BUpn ky BUp, DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI nUM, A&ur smwDI
Ajpw jwp ’c lIn bYiTAW q`k ky, ivsmwd vwihgurU jI ’c lIn ho jWdy[ s`cy
ipqwjI dy pUrn pRp`k iDAwn pyRm’c, lUM 2 krky ivsmwd rihMdy[ gurdyv mwqw
gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dy prm piv`qR au~jl drSn qoN, inrml
inrMkwrjI dI lKqw pRwpq krky &urmwauNdy hn:- srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI,
(Ac`l bolo) Acl mUriq.AnBau pRkws; Aimqoj kih`jY] Anuswr AsMK pRkwS hI
pRkwS inrml hI inrml, s`c hI s`c, pUrn bRhm inrgun inrMkwrjI dy srgun
srUp hn}
www.Gursevak.com 559 q`qkrw
rUpu n ryK, n rMgu ikCu; iqRhu gux qy, pRB iBMn] Awp jI dy inrgun inrMkwr
srUp’c, rjo qmo sqo mwiekI nwsvMq(rUpu) Akwr Aqy ivkwr vYr Awid dI(ryK)
lkIr BI(n) nhIN hY Aqy(ikCu) QoVy mwqR ivSy(rMgu) AnMd BI(n) nhIN hY jI[
XQw:- jyqy mwieAw rMg; qyq pCwivAw]) mwieAw kw rMgu.sBu iPkw; jwqo ibnis
indwin]) Dnu jobnu duie vYrI hoey; ijn@I rKy rMgu lwie] dUqw no PurmwieAw; lY cly
piq gvwie] (pRB) prmpUjnIk DMn s`cy vwihgurU, inrgun inrMkwr Anqklwvwn
pUrn myhrvwn jI, rjo qmo sqo(iqRhu) iqMnW (gux) guxW(qy) qoN, (iBMn) rihq
inrlyp hn, Bwv pUrn myhrvwn s`cy siqgurU swihbwn jI ny qRY gux rhq.rhY
inrwrI; swiDk isD n jwnY] inrml inrlyp inRivkwr pUrn DrmI ivsmwd
AvsQw kmw ky idKweI hY[
{iqMn gux, rjo gux:- mwieAw leI rwq idn B`jy iPrnw, BwvyN sRIr ivhlw
hovy, hr vyly mwieAw dI icqvxI Aqy pRwpqI dI g`l krdy rihxw[ hzwrW K`txy
l`KW nUM au~T ky B`jxw, Pyr BI iqRpqI n hoxI[ XQw:- shs Kty; lK kau auiT
DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY]) koit jory lwK kRory; mnu n hory] prY prY
hI kau; luJI hy] 1]) kbhU jIAVw aUiB cVqu hY; kbhU jwie pieAwly] loBI
jIAVw.iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly] 2] Anuswr loB dy hLk krky, mn bwxI
sRIr krky AkwS pqwl’c B`jy iPrnw rjo gux hY[ qmo gux:- qyz im`Tw kauVw,
Srwb qMbwkU fr`g BYVy nSy vrqxy, fwky mwrny, inrdoS jIAW dy gL v`Fxy[ XQw:-
AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir jwih] inMdw vYr-Bwv idRV
hoxw, byhw Kwxw, jW sOxw nw, jW su`qy hI rihxw, kOVw bolxw kusMgq krnI, bMb s`ut
ky inrdoS jIAW nMU PUkxw Awid dYNq kukrm qmo gux hY, ies dw rMg kwLw hY[ sqo
gux:- hlImI gRIbI inmRqw sihq s`cw im`Tw bolxw, G`t qoN G`t bolxw, klyS
iqAwgxw, sw& piv`qR bsqR pihnxy, iksy nUM du`K n dyxw jUTw n Kwxw, vwqwvrn
Gr dI s&weI r`KxI, Ahwr sMjm dw Ckxw, rwq nUM sMdyhw sOxw qVky au~Txw,
s`jrw 2 Ckxw, sYr krnI, jIAW’qy dieAw krnI Awid SuB gux Dwrny sqo gux hY,
ies dw rMg ic`tw hY[ ibnY:- gurU jI dI ikRpw duAwrw pUrn hMgqw iqAwg ky,
iqRgux AqIq rihq inrlyp au~cI AvsQw’c lIxqw vwihgurU jI dI pRwpqI hY[ }
67.ie`k pwsy, rUpu n ryK, n rMgu ikCu; iqRhu gux qy, pRB iBMn] dUjy pwsy srbI
rMgI rUpI qUM hY; ikhw hY? au~qR:- pUrn myhrvwn DMn vwihgurU mh`lw pMjvW jI pUrn
www.Gursevak.com 560 q`qkrw
bRhm inRivkwr srUp, ivkwr idRStI nwl nhIN dyKdy, ijhVw ivkwr idRStI nwl
dyKdw hY, aus dy idl’c rUp AwauNdw hY, ijs nUM dyK ky moihq ho jWdw hY[ ijvyN
pqMgw lweIt’qy sVdw hY, iqvyN jIv ivkwr idRStI nwl rUp dyK ky, sVdw rihMdw
hY[ DMn gurU pRmysr jI, krn n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw]
Anuswr mMdy bcn Awpxy kMnW ’c nhIN pYx idMdy, ies leI mMdy bcn krn vwly nUM
vrj idMdy hn[ XQw:- hau iqsu.Goil GumwieAw; pr inMdw suix.Awpu htwvY[) myry
mohn; sRvnI ieh n sunwey] swkq gIq nwd Duin gwvq; bolq bol Ajwey]
Anuswr Awpxy kMnW nwl ivkwrI gwxy nhIN suxdy, n hI ivkwr dI g`l krdy hn[
ijhVw bMdw ivkwr dI g`l krdw suxdw hY, aus dy idl idmwZ ’c rUp AwauNdw hY,
rUp nwsvMq hY[ ijhVw vYrI im`qR Bwv r`Kdw hY, aus dy idl’c vYrI im`qR dw srUp
AwauNdw hY[ ij`Qy vYr ivkwr dI(ryK) lkIr hY, au~Qy BI rUp idl’c AwauNdw hY[
ij`Qy rsnw Awid ieMidRAW dy suAwd dw(rMgu) AnMd hY, au~Qy rog kSt qy ipAwry
vwihgurU jI dw ivjog hY jI[ ieh suAwd klMk rUp hn[ XQw:- (s`Bw) jyqw; mohu
prIiq suAwd] sBw; kwlK dwgw dwg] ies leI gurU pRmysr jI ny &urmwieAw hY,
vwihgurU jI dy srUp ’c ivkwrI rUp, suAwdI rMg, vYr corI AOguxW dI ryK BI nhIN
hY[ smJx leI gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW dw iDAwn Dwrnw, vwihgurU
mh`lw pMjvW jI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ dwsn dws gRIb Ainkbwr
fMfauq bMdn nmskwr krdw hY jI, Awp jI BI kro jI[ gurU pRmysr jI dI
kurbwnI jpxy iDAwauxy pUjxy krky prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI mhwrwj, idl idmwZ surqI ibRqI ’c, prmpiv`qR gurbwxI jI Byj ky
vYrI im`qR dw rUp, vYr ivkwr AOguxW dI ryK, ivSy ivkwr dy rMg idl’coN k`F ky,
jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk
eykMkwru] pUrn bRhm jI dI, AMdr bwhr pUrn swiKAwqqw b^Sdy hn[ so rUpu n
ryK, n rMgu ikCu; inrgun srUp Aqy vwihgurU jI dy srgun srUp koit bRhmMf dy
pswry nUM, jwp kridAW q`k ky, srbI rMgI rUpI qUM hY; &urmw rhy hn[ XQw:-
srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir
jwip] 1]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]
{pRSn:- ijn@W dw rUp rMg ryK ByK nhIN hY, aun@W’qy inscw Brosw ikvyN
b`Jy?auh shwieqw ikvyN krdy hn?au~qR:- prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn s`cy
www.Gursevak.com 561 q`qkrw
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj, Awpxy pRymI jI dy lUM 2’c gurbwxI jI Byj
ky, irdy’coN muK’c AMimRq rs b^Sdy hn[ irdy’c Ajpw jwp, gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
Anhd Junkwr gurmuiK shj AvsQw b^S ky, rUp rMg qoN inrlyp inrgun inrMkwr
vwihgurU jI’qy inscw Brosw b^Sdy hn Aqy hr pRkwr dI shwieqw r`iKAw krdy
hn[ rUp rMg ryK qoN rihq inrgun bRhm jI, Awpxy ipAwirAW dI shwieqw leI,
srgun srUp Dwr ky r`iKAw krdy hn[ pRymIAW nUM SuB s`cy drSn krky nwnk
Bgqw; sdw ivgwsu] Anuswr srb ivAwpI ivsmwd KuSI KyVw cwA auqSwh aumwh
inscw Brosw huMdw hY[ ikauN jo iek qW SuB s`cy drSn hoey dUjw r`iKAw hoeI[
XQw:- hir jugu jugu.Bgq aupwieAw; pYj rKdw AwieAw.rwm rwjy] hrxwKsu
dustu.hir mwirAw; pRhlwdu qrwieAw] AhMkwrIAw inMdkw.ipiT dyie; nwmdyau muiK
lwieAw] jn nwnk.AYsw hir syivAw; AMiq ley CfwieAw] }
iqsih buJwey nwnkw; ijsu hovY su pRsMn] 1] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU(nwnkw) mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- ijsu gurmuiK ipAwry jI’qy, (su)
syRSt prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI, (su) BlI pRkwr(pRsMn)
KuS(hovY) hox, (iqsih) iqs nUM rUp rMg ryK, iqMnW guxW qoN inrlyp s`cy bRhm nUM
(buJwey) bu`Jw idMdy hn] 1] XQw:- (bu`Jwey, bu`JsI) ijsu Awip buJwey, so buJsI;
inrml jn soeI]
68.iqsih buJwey nwnkw; ’qy swKI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
goibMdisMG swihb mhwrwj jI dy gurduAwry sRI l`KI jMgl swihb jI ipMf mihmw
srjw nyVy hn[ ies ipMf dy gurU ipAwry bwbw dwn isMG swihb ^wlsw jI, mwlvy
dI tu`tI gMFwaux vwly mhwn sUrbIr bhwdr XoDy hoey hn[ ien@W dy Brwqw bIr
bhwdr BweI cV@qisMG swihb jI, prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU mh`ly dsvyN
jI dy s`cy crn-kmlW’c, sRI AnMdpur swihb jI ivKy syvw’c rhy sn[ ijs smyN
prmpUjnIk s`cy siqguurU swihb jI ny mwlvy’c s`cy crnkml pwey, pUrn XoDy bwby
dwn isMG swihb jI Awpxy ipAwry nOjuAwn b`cy qy ibrwdrI smyq sd bKisMdu sdw
imhrvwnw; sBnw dyie ADwrI] sRI gurU jI dI prmpiv`qR s`cI syvw’c hwzr hoey[
BweI swihb jI dw mn bVw inSkpt inrCl, gurU pRmysr jI dy s`cy crnkmlW dw
AQwh pyRmI sI[ ien@W ny swcw nwvxu; gur kI syvw] Anuswr qn mn Dn isr
www.Gursevak.com 562 q`qkrw
krky, pUrn pyRm ipAwr Adb siqkwr nmskwr sihq, gurU pRmysr jI dI s`cI
syvw isr qoV inBweI[ gurU pRmysr jI dI pRsMnqw lYx leI, hr pRkwr dy au~dm
pRwkrm kIqy[ sRI mukqsr swihb jI dy Drm jMg’c bVI hI bhwdrI kIqI[ gurU
pRmysr jI ien@W’qy BwrI pRsMn ho ky, pRym dy vsIkwr ho gey[ XQw:- myrI
bWDI.Bgqu CfwvY; bWDY Bgqu.n CUtY moih] eyk smY.mokau gih bWDY; qau Puin mo pY,
jbwbu n hoie]
vwihgurU.gurduAwrw sRI gupqsr swihb jI C`iqAwxy ipMf ivKy,
(mukqsr.swihb) KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry
ipAwirAw] vwihgurU bRhm jI dy pUrn s`cy Avqwr siqgurU nwnk dyv swihb jI,
Awpxy prmpiv`qR dsvyN jwmy’c pUrn bIr-rs sihq, sjIly PbIly au~cI DOx vwly
blvwn GoVy ’qy Asvwr hn[ pRgty gupwl; mhWq kY mwQy] Anuswr pUrnmwSI dy
AnMq cMdRimAW qoN sohxw, dZ 2 krdw jgmgwauNdw nUro nUr srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] srUp, Awp jI dw suMdr sohxw msqk, Anyk bRhmMfW ’c nUr vMf
irhw hY[ JiV JiV pvdy.kcy ibrhI; ijn@w kwir n AweI] Anuswr k`icAW ny GoVy
dIAW vwgW PV ky ikhw, “ie`Qy swfI jUh m`uk geI hY[ hy s`cy swihb jIE!qn^whW
dyvo[” hzUr s`cy pwiqSwh jI ny pUrn pRym DIrj’c FL ky ikhw, “hy ipAwry
^wlsw jI!DIrj kro, dwsn dws ny AwpjI qoN ku`J BI Cupw ky nhIN r`iKAw, jo BI
Dn pdwrQ AwauNdw hY, sB ku`J AwpjI nUM hI idMdw hW[ prmpUjnIk mwqw ipqw
cwry swihbzwdy ^wlsw &Oj, sB ku`J kurbwn kr cu`kw hW[ BeI jIq myrI] ikRpw
kwl kyrI] Anuswr huxy hI sRI mukqsr swihb jI dw DrmXu`D ij`q ky Awey hW[
KuSk it`ibAW’c ivcr rhy hW, gurU sMgqW AwauxgIAW suMdr dIvwn sjxgy[ DIrj
kro, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI myhrW
krngy[ ”bYrwVW ikhw, “hux DIrj nhIN krnw, A`gy BweI f`l isMG jI dI h`d hY,
A`gy bhuq vwrI pu`iCAw hY, Awp jI hmySW DIrj krn nUM hI kihMdy hoN[ ”prm
ipAwry gurU pRmysr jI ny ikhw, “XQw:- ipAwry mhWisMG swihb jI qy aus dy
ipAwry swQIAW qoN is`iKAw lvo, pqMgy dy dIvy’qy sVn vWg, ijmI jmwn ky ibKY;
sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] Anuswr joqI srUp
gurU pRmysr jI qoN Awpxw AMg 2 ktvw ky ShId ho ky, Amr pdvI nUM pRwpq hoey
hn[ ieh mwieAw kI soBw.cwir idhwVy; jwdI iblmu n hoie] Anuswr mwieAw
www.Gursevak.com 563 q`qkrw
nwgxI dw ipAwr n kro[” A`goN ikhw, “mhwrwj!AsIN bwl b`cydwr hW, jdoN AsIN
qn^wh mMgdy hW, qdoN Awp jI dyvWgy kih idMdy hoN[ AsIN qW AwpxI h`d dy AMdr
2 hI qn^wh lYxI hY[ ”
vwihgurU gurU pRymsr jI ny ie`k qIr Asmwn v`l clwieAw[ fwFI vrKw hoeI,
bYrwV ibRCW hyT jw Kloqy[ ipAwry dieAwisMG swihb jI Awid pyRmIAW ny gurU
pRmysr jI au~pr kMblI qwx idqI[ mwieAw.mnhu n vIsrY; mWgY dMmw dMm] so
pRBu.iciq n AwveI; nwnk.nhI krMim] Anuswr Pyr qn^wh mMgI, gurU pRmysr jI ny
ikhw“is`KI jW rupey?”qW A`goN ikhw, “slwh kr leIey[ ”iek`Ty ho ky slwh
krn l`gy[ BweI dwn isMG swihb jI ny ikhw, “Bwry BueI AikRqGn; mMdI hU mMdy]
Anuswr folo n!ipAwrI is`KI n iqAwgo[ AikRqGxqw dw doS l`gygw[ mwieAw
nwgxI dy fMg qoN bco, gurU pRmysr jI qoN bymuK n hovo[ hmrY msqik dwgu dgwnw;
hm krj gurU bhu swFy] Anuswr Awpxy isr’qy gurU swihb jI dw bhuq v`fw krzw
hY[ vwihgurU mh`lw pMjvW jI, mh`lw nOvW qy dsvyN pwiqSwhjI ny byh`d kurbwnIAW
idqIAW hn[ ey~Qy aujwV ’c s^q n hovo, snmuK rho sdw mwlw-mwl inhwl
hovoNgy, is`KI r`K lvo, is`KI iml geI qW sB ku`J iml igAw[ ”kauVw Jwk ky
ikhw, “j`Qydwrw, iehI qUM kihMdw AwauNdw hYN, kI swnUM B`uKy hI mwrnw hY?jy qUM swfy
kMm’c rukwvt bixAW qW smJ leIN, ij`Qy Dn dI loV hY, au~Qy gurU pRym SrDw syvw
bRhmigAwn dIAW g`lW suxw ky twl idMdw hYN[ ”Awpo iv`cIN kihMdy, “is`K qW AwpW
hW hI, qn^whW dUxIAW lY leIey[ ”gurU pRmysr jI dy pws Aw ky ikhw, “AsIN
GrW’c ie`k 2 nOkr r`K ky Awey sW[ b`icAW dIAW SwdIAW BI krnIAW hn[ ies
leI dUhrIAW qn^whW b^So[ ”s`cy siqgurW ny ikhw, “is`KI jW mwieAw?”A`goN
ikhw, “jI mwieAw hI dyvo[” XQw:- (j`gdIs) iein mwieAw.jgdIs gusweI;
qumry crn ibswry]
ieqny nUM kIrqn krdI 2, gurU jI dI AiqAMq ipAwrI siqsMgq Aw geI[
ie`k pyRmI ny Dn dI K`cr pyRm Bytw kIqI[ s`cy pwiqSwhjI BwrI pRsMn hoey[ vr
b^Sy, “is`Kw! inhwl!inhwl!inhwl!pRvwn hoeI qyrI Gwl! ”gun gn audwr]
mihmw Apwr]) pwrbRhm prmysur siqgur; sBnw krq auDwrw] vwihgurU gurU
pRmysr jI ivsmwd rMg’c boly:- “ddw.dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy.qoit
n AwveI; Agnq Bry BMfwr] dYnhwru; sd jIvnhwrw] mn mUrK; ikau qwih
www.Gursevak.com 564 q`qkrw
ibswrw] dosu nhI; kwhU kau mIqw] mwieAw moh; bMDu pRiB kIqw] drd invwrih; jw
ky Awpy] nwnk; qy qy gurmuiK DRwpy] ”pV@idAW dUxIAW qn^whW vMfIAW[ bYrwVW dy
is`KI iqAwgx qoN gurU pRmysr jI audws hoey, ijvyN b`icAW dI nlwiekI’qy mwpy nUM
audwsI huMdI hY[ BweI dwnisMG swihb jI nUM ikhw, “lY beI j`Qydwrw, qYnUM Fwly Br 2
dyeIey, ”“hy gRIb invwj s`cy pwiqSwh jI!Awp jI dw b^iSAw dUD pUq jwiedwd Gr
bwr pRwpq hY jI[ AsMK bRhmMf Awp jI dw idqw Kw rhy hn[ Anyk jUnW’c Awp jI
dw idqw KWdy Awey hWjI[ Awp jI dI prmpiv`qR joiq nwl swh Aw irhw hY, dyK rhy
hW jI[ Awp jI ny prmpUjnIk pMjvyN jwmy AMdr au~bldI dyZ’c bYTxw kIqw hY,
prmpiv`qR nOvyN jwmy AMdr sIs kurbwn kIqw hY[ hux srvMs kurbwn kr cu`ky hoN jI[
iqsih buJwey nwnkw; ijsu hovY su pRsMn] Anuswr dwsn dws gRIb’qy prmpRsMn ho ky,
Awpxy s`cy crnIN lwau, mohxhwrI mwieAw qoN bcwau jI[ ”
“ipAwry dwn isMG swihb jIE!qyry Brw is`KI iqAwg ky, Dn lY gey hn[ qUM BI
AwpxI ibrwdrI nwl iml[ ”“hy mhwrwj s`cy pwiqSwhjIE!sdw sdw iehu
BUlnhwru] Anuswr b`cy sdw Bu`lxhwr hn, au~jiVAw dyS hY, pwxI dI bhuq hI Gwt
hY[ ien@W ivcwirAW nUM in`kI aumr qoN sqsMgq jI dI pRwpqI nhIN hoeI[ lMmy smyN qoN
ZulwmI AnpV@qw Bu`K dy kwrx, Dn dy ipAwr’c Awp jI nUM pUrn bRhm srUp nhIN
pCwx sky[ (BWqI) jYsw bwlku.Bwie suBweI; lK AprwD kmwvY] kir aupdysu.iJVky
bhu BwqI; bhuiV ipqw gil lwvY] Anuswr Awpxy b`icAW nUM b^S lvo jI, dyS tu`t
cu`kw hY[ Awp jI, tUtI; gwFnhwr goupwl] srb jIAw; Awpy pRiqpwl] hoN jI[
(c`lI) Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm.srix pRBU kI AweI; rwKu
pRBU.BwvY mwir] Anuswr b^S lvo! b^S lvo[ b^S lvo jI[ ”ieh suxky s`cy
siqgurU dwqwr jI muskrwey, “vwhu vwhu ipAwry dwnisMG swihb jIE!pUrn hoeI syvk
kI syv] Anuswr Awp jI dI Gwl kmweI prvwn hoeI[ dwsn dws gRIb dy mn nUM,
pyRm TgaurI pw ky pRsMn kr ilAw hY[ Awp jI dy BoLy inSkpt s`c bolx vwly
suBwau’qy, dwsn dws pihlW BI pRsMn sI, hux pRsMnqw dI h`d nhIN rhI[ bhuq pyRmI
is`K au~Gy mhWpurS pYdw hoxgy[ ipAwry mhWisMG swihb jI vWg, Awp jI ny mwlvy dI
ipAwrI is`KI r`K leI hY[ ”XQw:- ijm sB mwJy kI vifAweI[ mhW isMG ny rwiK
idKweI[ dys mwlvy kI qUM rwKI[ aupjihN is`KI ky AiBlwKI[ so gurU pRmysr jI, ijs
Awpxy ipAwry ’qy prm pRsMn hox, iqs nUM bu`JwauNdy hn, ik gurU pRmysr jI rUp rMg

www.Gursevak.com 565 q`qkrw


ryK iqMnW guxW qoN AqIq, inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr pUrn purKu Akwl
srUp hn[ XQw:- gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI solvyN[
AibnwsI pRBu; mn mih rwKu]) mn ipAwirAw jIau imqRw; goibMd nwmu smwly]
Anuswr vwihgurU mh`lw pMjvW jI Awpxy mn nUM pRboDdy hn:- hy mn!(AibnwsI)
nws qoN rihq(pRBu) smR`Q sB qy vfw siqguru nwnku; prmpUjnIk siqgurU nwnk dyv
swihb jI nUM, Awpxy(mih) AMdr vsweI(rwKu) r`K[
mwnuK kI; qU pRIiq iqAwgu] {mnu`KI pRIq moh mmqw ivkwrW ’c K`cq ho ky sV
bL jWdw hY[ mn`uKI pRIq krky, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI qoN, Awpxy idl idmwZ’c gurbwxI jI pRwpq nhIN kr skdw[ mnu`KI
pRIq’c, Awpxy DVy dw p`K lY ky kql krdw hY[ mnu`KI pRIq’c, ie^lwk if`g pYNdw
hY[ XQw:- iesqrI purK.kwim ivAwpy jIau; rwm nwm kI ibiD nhI jwxI] mnu`KI
pRIq krky, sRIrW dy ivCuVny qoN ie`k dUjy nUM cyqy krky roNdy 2 mr jWdy hn[ mnu`KI
pRIq krky, j`g’qy byAMq jIv hr smyN Awqm-Gwq krky mrdy rihMdy hn[ mnu`KI
pRIqI Cu`tidAW dyrI nhIN l`gdI[ XQw:- iesu prIqI qutdI.1ivlmu n hoveI; iequ
dosqI, clin ivkwr] (1dyrI) }
mwnuK kI; qU pRIiq iqAwgu] (nweI ibMdI n lwau) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU
scI nweI] vwihgurU mh`lw pMjvW jI Awpxy mn nUM aupdySdy hn:- hy ipAwry mn!qU
mwnuK(kI) dI pRIiq(iqAwgu) C`fxw kr[ mnu`K dI pRIq krky, jIv mwnvqw dI
inSkwm syvw nhIN kr skdw, ies leI, pRIiq pRIiq gurIAw; mohn lwlnw]
Anuswr gurU pRmysr jI nwl pUrn pRIq krky, mnu`K qoN n&rq krn dI bjwey, mnu`K
mwqR dI s`cI syvw krn dw, SuB s`cw ipAwrw s`icAwrw aupdyS b^S rhy hn[
iqs qy prY; nwhI ikCu koie] 1.{AibnwsI srb klw BrpUr Ajpw jwp
vwihgurU jI, iqMnW guxW dy rUp rMg ryK ByK qoN(iBMn) inrlyp hn[ inrguxu srguxu;
Awpy soeI] rUp rMg ryK ByK qoN inAwry inrMkwr Anq klwvwn Ajpw jwp pUrn
bRhm jI ny, kIqw pswau; eyko kvwau] Anuswr Awpxy Anq klwvwn ie`k vwk
nwl, Awpxy srUp ’coN, AnMq bRhmMf pRgt kIqy hn, hux ien@W ’c ivAwpk hn[

www.Gursevak.com 566 q`qkrw


ien@W nUM rcidAW dyr nhIN lweI[ XQw:- eyhu Awkwru; qyrw hY Dwrw] iKn mih
ibnsY; krq n lwgY bwrw] 2]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI]
auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp BI hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih
krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) jh dyKw; qh dIn dieAwlw] Awie n
jweI; pRBu ikrpwlw] jIAw AMdir jugiq smweI; rihE inrwlmu rwieAw] 1]
AnMq sUrj cMd qwry mMfl, phwV smuMdR KwxIAW bwxIAW, AnMq bRhmMf, DrqIAW,
phwV smuMdR AkwS pqwl, pRkwS srUp srb klw BrpUr ivAwpk Ajpw jwp
inrgun inrMkwrjI ny swrI rcnw, AwpxI Anq klw dy Awsry, ibnw QMm@W dyy,
mrXwdw’c itkwA ky hux r`KI hoeI hY[ XQw:- isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin
rhwieAw]) Awpy jlu Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw Git Git bwsw] Awpy nru Awpy
Puin nwrI; Awpy swir Awp hI pwsw] gurmuiK sMgiq sBY ibcwrhu; vwhu vwhu kw
bfw qmwsw] 2] 12]) kyqy ieMd cMd.sUr kyqy; ieh swry Akwr hr smyN B`jy iPrdy
hn[ ien@W nUM Awpxy hukm’c n`Q ky r`Kdy hn[ XQw:- BY ivic sUrju; BY ivic
cMdu] koh kroVI clq; n AMqu]) Awip nwQu.nwQI sB jw kI; iriD isiD.Avrw
swd] (n`ik, n`QW) DrqI aupir kot gV; kyqI geI vjwie] jo.Asmwin n mwvnI;
iqn nik nQw pwie] AibnwsI joqI srUp srb ivAwpI AnMq qyz hI qyz, pRkwS
hI pRkwS srUp s`cy vwihgurU jI ny ieqnI v`fI rcnw, Awpxy Awsry Awpxy ’c
itkweI hoeI hY[ ijs ’c auqpqI pwlxw lYAqw ho rhI hY[ }
iqs qy prY; nwhI ikCu koie] srb inrMqir; eyko soie] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw,
AnMq cMdRimAW AgnIAW ibjlIAW titAwixAW sUrjW DrqIAW qwry mMflW
bRhmMfW(srb) sBnw dy AMdr, (eyko) ie`k AdÍYq srUp pUrn bRhm jI, s`cI(soie)
soBw sihq, (inrMqir) ie`k rs pUrn sMpUrn ho rhy hn[ XQw:- qum pUrn.pUir rhy
sMpUrn; hm BI sMig AGwey] (iqs) iqn@W dI joiq pRkwS(qy) qoN(prY) dUr, (koie)
koeI(ikCu) ku`J BI nwhI hY, Bwv swrI rcnw dy krqy, ies’c ivAwpk pRkwSk ho
rhy hn[ aun@W dI joiq dy Awsry, swry jIv ijauNdy jwgdy hn[ XQw:- (j`gjIvnu,
j`ig) sBu jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih smwie] vw iqs vwihgurU jI
dy(prY) pry hox qoN, Bwv AwpxI joiq iK`c lYx(qy) qoN, (koie) koeI(ikCu) ku`J BI
nwhI hY, Bwv sB murdy hn[ XQw:- jb ApunI joiq.iKMcih qU suAwmI; qb koeI
www.Gursevak.com 567 q`qkrw
krau idKw viKAwnw]) hau.quDu AwKw myrI kwieAw; qUM suix isK hmwrI] inMdw
icMdw krih prweI; JUTI lwieqbwrI] vyil prweI. johih jIAVy; krih corI
buirAwrI] hMsu cilAw.qUM ipCY rhIeyih; CutiV hoeIAih nwrI] 2]) isrIrwgu
mhlw 5] iqcru vsih suhylVI; ijcru swQI nwil] jw swQI auTI cilAw; qw Dn
KwkU rwil] 1] min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau] DMnu su qyrw Qwnu] 1]
rhwau] ijcru visAw kMqu Gir; jIau jIau siB khwiq] jw auTI clsI kMqVw; qw
koie n puCY qyrI bwq] 2] pyeIAVY shu syiv qUM; swhurVY suiK vsu] gur imil cju
Acwru isKu; quDu kdy n lgY duKu] 3] sBnw swhurY vM\xw; siB muklwvxhwr]
nwnk.DMnu sohwgxI; ijn sh nwil ipAwru]
Awpy bInw; Awpy dwnw] gihr gMBIru; ghIru sujwnw] hy DMn vwihgurU inrgun
bRhm jI!Awp jI ny Awpxy srUp ’coN, shjy hI AnMq bRhmMf sUrj cMd pRgt kIqy
hn, ien@W ’c Awp hux pUrn hn[ inrgun bRhm jI hux AnMq sUrjW cMdRimAW
qwirAW mMflW AgnIAW ibjlIAW titAwixAW nUM pRkwS rhy hn[ ien@W dw Awsrw
BI hux Awp jI Awp hI hn[ AnMq DrqIAW sUrj cMd qwry mMfl smuMdR phwV,
swrI rcnw ibnw QMm@W dy, inrgun bRhm jI ny Awp hI hux Awpxy ’c itkweI hoeI
hY[ sB dy AMdr bwhr hr smyN, mhW 3 ivsmwd Awpxw jwp Awp kr rhy, Awpy
swirAW nUM, (bInw) dyKx vwly hoN jI[ Awpy hI sB mnW dI jwnx vwly(dwnw)
igAwqy hoN jI[ XQw:- ht ptx ibj mMdr BMnY; kir corI Gir AwvY] Aghu dyKY
ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]) sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir]) AMqu
n vyKix; suxix n AMqu]) qUM dwnW qUM bInW; mY bIcwru ikAw krI] nwmy cy suAwmI;
bKsMd qUM hrI]) (sWeI) slok mÚ5] pRym ptolw.qY sih idqw; Fkx kU piq myrI]
dwnw bInw sweI mYfw; nwnk.swr n jwxw qyrI] vw prmpUjnIk inrgun pRkwS hI
pRkwS srUp(gihr) inrh`l, AsMK pqwlW ’c ivAwpk qy ien@W qoN BI(gMBIru) fUMGy,
(sujwnw) sRySt jwxI jwx, AYsy (ghIru) ^zwny hoN, ik Awp jI ’c AsMK bRhmMf dI
rcnw itkI hoeI hY[ ies rcnw dy Bwr nUM shwridAW(gihr) inrh`l qoN BI(gMBIru)
inrh`l hoN[ AnMq bRhmMf dI rcnw nUM mrXwdw ’c clwaux vwly, srb-ivAwpI
mhW-ivsmwd Ajpw jwp inrgun srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] pUrn
bRhm jI, AMqir bsy; bwhir BI EhI] Anuswr sB dy AMdr bwhr hr smyN Awpxw
jwp Awp kr rhy, ivsmwd(sujwnw) swvDwn cqur purK hoN jI[ XQw:- srgun
www.Gursevak.com 568 q`qkrw
inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip]
1]) so gihr gBIrw gauhru jIau]) pauVI] Awpy dwnW bIinAw; Awpy prDwnW]
Awpy rUp idKwldw; Awpy lwie iDAwnW] Awpy monI vrqdw; Awpy kQY igAwnW]
kauVw iksY n lgeI; sBnw hI Bwnw] ausqiq.brin n skIAY; sd sd kurbwnw])
Gr BIqir Gru.gurU idKwieAw; shij rqy mn BweI] qU Awpy dwnw Awpy bInw; qU
dyvih miq sweI] 1] hy mn!vwihgurU jI hr vyly dyKdy hn[ ies leI mMd krm
iqAwg ky, SuB krm krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dIAW b^SIAW,
lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] Anuswr ^uSIAW dIAW l`KW
pwiqSwhIAW pRwpq krky inhwl ho[
pwrbRhm; prmysur goibMd] ikRpw inDwn; dieAwl bKsMd] prmpUjnIk DMn
Ajpw-jwp vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI!(pwrbRhm)
(pwr+bRhm) pwpW puMnW qoN pwr inrlyp, (bRhm) ivAwpk vwihgurU(prmysur) Akwl
purKu, (goibMd) inrgun inrMkwr (go+ibMd) (go) ieMdRIAW dy(ibMd) pRkwSk, pUrn qyz
hI qyz pRcMf bRhm jI dy Anq klwvwn pUrn myhrvwn pUrn gurU Avqwr hn jI[
vwihgurU mh`lw pihlw jI ikRpw dy(inDwn) ^zwny hn, Bwv Awp jI ’c, Amu`k
ikRpw hI ikRpw hY[ (dieAwl) dieAw dy Gr Bwv Awp jI ’c Amu`k dieAw hI
dieAw hY[ sB dy AOguxW nUM b^S ky, sB nUM rozI ijMd jwn joiq, nwm pRym gurbwxI
ismrn gurU BgqI AnykW Amolk mhW ivsmwd b^iSSW nUM(bKsMd) b^Sx vwly,
b^SMd prmpUjnIk DrmI s`cy ipqw jI hn[ XQw:- siqguru myrw sdw dieAwlw;
moih dIn kau rwiK lIAw]) qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpw iniD; mnsw pUrxhwrw]
(gosWeI ibMdI lwau) qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]) Aiq
pRIqm mn mohnw.Gt sohnw; pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw lwl gopwl dieAwl kI;
Apr Apwrw rwm] vw syvk kau; guru sdw dieAwl]) nmsqÍM ikRpwly]) sdw
sdw; sdw dieAwl] siqgurU swihb jI, sdw dieAwl hoxy krky, Awpxy pyRmI
syvk jI dy idl idmwZ rom 2 surqI ibRqI socxI icqvnI jwgRq supn(suKpiq)
gwV@I nINd’c, hr smyN gurbwxI(bKsMd) b^Sx vwly, pRymIAW dy AMdr bwhr hr
smyN Ajpw jwp kridAW, swc nwm kI AMimRq vrKw] krky, lMU 2’c vsx vwly,
pwrbRhm prmysur goibMd] ikRpw inDwn; dieAwl bKsMd] prmpUjnIk s`cy DrmI
ipqw jI hn[
www.Gursevak.com 569 q`qkrw
swD qyry kI; crnI pwau] nwnk kY min; iehu Anrwau] 1] 1.gurqw
ibrwjmwn s`cy siqgurU (nwnk) vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- hy
prmpUjnIk AibnwsI pRBu;) srb inrMqir; eyko soie]) Awpy bInw; Awpy dwnw]
gihr gMBIru; ghIru sujwnw] pwrbRhm; prmysur goibMd] ikRpw inDwn; dieAwl
bKsMd]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) sBnw jIAw kw, ieku dwqw;
so, mY ivsir n jweI] inrgun inrMkwr Anqklwvwn sd sdw myhrvwn vwihgurU
jI!dwsn dws gRIb kUkr(kY) dy min AMdr, iehu(Anrwau) pyRm hY, ik dwsndws
Awpxy Awp nUM, (qyry) Awp jI dy(swD) siqgurU swihb jI1(swD) gurmuiK ipAwry
snmuK gursyvk jI(kI) dy prmpiv`qR s`cy mhwn praupkwrI(crnI) crn-
kmlW’qy(pwau) pwauxw krdw hY] 1] 1(swD) ijhVw gurU ipAwrw prmpUjnIk dsW
pwiqswhW nUM ie`k joiq mMny, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
mhwrwj, ijs dy rom 2’c vs ky, A`Ty pihr Ajpw jwp krn, ijhVw pRymI
gursyvk, vwihgurU nwm nUM mwqw ipqw sKweI im`qR Aiq ipAwrI sMgiq sB ku`J mMn
ky, mhwrwj jI dy nwm’c idRV ilv lw ky, prm pUjnIk prm ipAwry nwm jI dw
mMnx pUjx krn[ XQw:- pauVI] ijn kY hir nwmu visAw sd ihrdY; hir
nwmo.iqn kMau rKxhwrw] hir nwmu ipqw.hir nwmo mwqw; hir nwmu sKweI imqRü
hmwrw] hir nwvY nwil glw.hir nwvY nwil msliq; hir nwmu hmwrI krdw inq
swrw] hir nwmu hmwrI sMgiq Aiq ipAwrI; hir nwmu kulu.hir nwmu prvwrw] jn
nwnk kMau.hir nwmu hir guir dIAw; hir hliq pliq sdw kry insqwrw] 15])
ATy phr iekqY ilvY; mMnyin hukmu Apwru] ijhVw hr vyly Ajpw jwp’c lIn rhy,
ijs dy lUM 2 nUM, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj Awp, hr
vyly gurbwxI jI nwl pRgwsdy rihx, so gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI
prmysurw] Anuswr prm pUjnIk pUrn DrmI gurU ipqwjI dw spUq, swD kI soBw;
swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI] Anuswr pUrn bRhm srUp swD, hY[
sYÍ kwrj isDqI, pr kwrj DwieqI sw swDw] vwihgurU jI dI pRwpqI rUpI sYÍ
Awpxw kwrj is`D kIqw hY, praupkwr leI Dw ky jWdy hn[
mnsw pUrn; srnw jog] jo kir pwieAw; soeI hogu] jo Bgq jn hn, aun@W ny
Awpxy Awp nUM vwihgurU jI dI(srnw) SrnI pwieAw, SrnI pw(kir) krky,
(mnsw) bu`DI krky pUrn bRhm jI ’c, (jog) juV Bwv lIx ho ky, (soeI) EhI, hrn
www.Gursevak.com 570 q`qkrw
Brn; jw kw nyqR Poru] bRhm srUp(hogu) ho gey[ XQw:- bRhm mih jnu; jn mih
pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] vw srix pry kI rwKqw; nwhI
shswieAw] Anuswr vwihgurU mh`lw pMjvW jI, mh`ly pihly jI dw AiDk qoN AiDk
ivsmwd prqwp &urmw rhy hn:- ijhVw pyRmI gurU pRmysr jI dI im`TI ipAwrI s`cI
su`cI au~cI(srnw) Srn pYNdw hY, mn kI ieC.pujwvxhwrw] Anuswr gurU pRmysr jI
aus dI SuB (mnsw) ie`Cw pUrn krn dy(jog) lwiek hn[ jo gurU pRmysr jI
ny(kir) krnw pwieAw, (soeI) EhI(hogu) huMdw hY, huMdw sI, hovygw, ies leI dwsn
dws gRIb gurU pRmysr jI dI(srnw) SrnI pYNdw hY[ XQw:- Apuny Twkur kI; hau
cyrI] crn ghy. jgjIvn pRB ky; haumY mwir inbyrI]) Fwkn Fwik.goibd gur myry;
moih AprwDI, srn crn]
hrn Brn; jw kw nyqR Poru] iqs kw mMqRü; n jwnY horu] 1.kIqw pswau; eyko
kvwau] Anuswr ie`k vwk nwl, AnMq bRhmMf dI rcnw nUM, nyqR Purkx ’c ikvyN
rcdy hn?qy Aks mwqR ’c ikvyN lY krdy hn? Awp jI, byvjIr bfy DIr, Drm
AMg AlK Agm; Kylu kIAw AwpxY auCwih jIau] hn[ ies leI(iqs) iqn@W (kw)
dy(mMqRü) bl nUM, horu jIv(jwnY) jwx(n) nhIN skdw[ (jw) ijhVy vwihgurU jI (nyqR)
A`K (kw) dy(Poru) Purkx’c, AnMq bRhmMf nUM(hrn) nws krn qy(Brn) rcn nUM
smR`Q hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw])
iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip
auQwpnhwry; kudriq. kIm n phI]) puiC n swjy, puiC n Fwhy; puiC n dyvY lyie]
AwpxI kudriq, Awpy jwxY; Awpy krxu kryie]) jl qy Ql kir, Ql qy kUAw; kUp
qy.myru krwvY] DrqI qy.Awkws cFwvY; cFy Akws igrwvY]
purwxW’c hrn Brn bwry ieauN iliKAw hY:- sqj`ug qyRqw duAwpr klj`ug,
cONhW ju`gW dI ie`k cONkVI hY[ cONhW ju`gW dI do hzwr cONkVI bRhmwjI dw ie`k idn
rwq hY[ 360idn dw ie`k swl hY[ kul aumr sO swl hY[ 288000000 Xu`g Bog
ky bRhmw jI dI aumr pUrI ho jWdI hY[ bRhmwjI dw ie`k swl qy ivSnUM jI dI ie`k
rwq idn hY, ku`l aumr sO swl hY[ ivSnUM jI dw ie`k swl, iSvjI dI aumr dw
ie`k idn qy rwq hY[ ku`l aumr sO swl hY[ iqMnw dyviqAW dI ku`l aumr dw smW,
isrjnhwr jI dw A`K Kolx mIcx dw smW hY[ A`K mIcx Kol@x dw smW ieqnw
lMmw hY, A`K AYnI holI qoN holI mIcdy Koldy hn ieh BI inaUxqweI hY[ igxqI’c
www.Gursevak.com 571 q`qkrw
Aw gey[ bysumwr AQwh; Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]
Anuswr ivsmwd vwihgurU jI bysumwr Agnq AQwh Aqol hn[ Epiq prlau; iKn
mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] Anuswr ie`k iKn’c auqpq prlO krdy,
inrlyp BI hn[ so aupRokq igxqI gurmiq kusautI’qy nhIN itkdI[
69.hrn Brn; jw kw nyqR Poru] iqs kw mMqRü; n jwnY horu] 2. prmpUjnIk
s`cy siqgurU dsy pwiqSwhjI, Anqklwvwn vwihgurU bRhm jI dy pUrn s`cy Avqwr
hn[ (jw) ijn@W (kw) dw, ie`k vwr nyqR(Poru) Prkx, jIv dy smUh pwpW nUM(hrn)
nws krn vwlw hY[ smUh pwpW nUM nws krky, cV@ ky Awey duSmx nUM BI SuB gux
bRhmwnMd rs sihq, Awpxy SuB s`cy nUrI ielwhI drSnW nwl Brn vwlw hY[
(iqs) Anqklwvwn vwihgurU gurU pRmysr jI(kw) dy Anqklwvwn vwihgurU mMqRü
gurbwxI nUM, aucwrxw A`gy b^Sxw horu koeI BI dMBI(n) nhIN(jwnY) jwxdw[ XQw:-
siqguru dwqw.rwm nwm kw; horu dwqw.koeI nwhI] jIA dwnu dyie.iqRpqwsy; scY nwim
smwhI] Bwv gurU jI dy ihrdy roim 2’c vwihgurU mMqR jI dw jwp inrXqn ho irhw
hY[ ieh dMBI nUM prwpiq nhIN jI ipAwry[
swKI sYdKW jI:- “hy prm snmwn Xog pIr bu`DU Swh jIE!Awp jI nUM bhuq
dunIAW pIr mMndI hY[ Awp jI pws jgIr suMdr mihl Dn dOlq, do lwiek b`cy
hn, Awdr mwx siqkwr iksy g`l dI Gwt nhIN[ srkwry drbwry BI bhuq siqkwr
hY[ lokW’c bdnwmI huMdI hY, jo Awp jI siqgurU goibMdisMG swihb jI nUM Awpxw
zwhr pIr gurU muriSd mMn ky fMfauqW krdy hoN[ ie`k myrw BweI, do Bwxjy, ie`k
Awpxw Brw qy Awpxy murId BMgwxI dy Xu`D’c ShId krw cu`ky hoN[ bhuq swrI dOlq
BI ^rcI[ srkwr nwl vYr shyV ilAw, iksy n iksy idn swry pRvwr nUM mwr ky,
Gr &Uk dyxgy[ sB ku`J brbwd krnw bdnwmI krwauxI, koeI isAwxp nhIN hY[ ”
pIr bwbw buDU SwhjI:- “hy AzIz ipAwry ijMd jwn jIE!kbIr.myrw muJ mih
ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] Anuswr sB
ku`J prmpUjnIk vwihgurU s`cy pwiqSwh sRI gurU goibMdisMG swihb mhwrwj jI dw hI
hY[ qusIN hmdrdI ipAwr nwl is`iKAw dy rhy hoN, pr ieh ijauNdy jwgdy sUrbIr
mrd bhwdr nUM, murdw bxw dyx vwlI g`l hY[ KMf bRhmMf dy auDwrxhwr koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] A`lw pwk sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dy dsvyN jwmy AMdr, mwq lok’c ivsmwd rMgW 2 dI lIlw qy sB qoN A`gy
www.Gursevak.com 572 q`qkrw
ho ky Drm ju`D ij`qidAW, bRhmigAwn dI b^SS vwly, mhwn praupkwrI bIr-rsI
DrmI kOqk kr rhy hn[ BwvyN mYN bhuq myhnq joDVI ms`kq kIqI sI[ ^udw dI
pRwpqI dI bjwey, dwsn dws nUM aus dI Qkwvt hMgqw hI vDdI rhI[ pUj lgY.pIru
AwKIAY; sBu imlY sMswru] Anuswr pUjw BI hox l`g geI, murId BI bxw ley pr
mn nUM SWqI iekwgRqw ^udw dI pRwpqI n hoeI[ pr jdoN dwsn dws ny pihlI vwr
AsMK bRhmMf dy krqy, inrw nUro nUr jlvw pRkwS inrgun inrMkwr srb klw
BrpUr, hIey ko pRIqmu; mh`ly dsvyN jI dy suMdr mnohr ipAwry ivsmwd drSn kIqy,
kwm koRD haumY sB A`g nivrq ho geI[ ”XQw:- siqgur drsin; Agin invwrI]
siqgur Bytq; haumY mwrI]) jw kI idRsit.AMimRq Dwr, kwluK Kin auqwr; iqmr
Aig´wn jwih, drs duAwr]
sYdKW jI:- “s`cy ^udwjI dy pUrn snyhI pIr swihb jIE!qusIN sRI gurU
goibMdisMG swihb jI mhwrwj dI, bysumwr AQwh Agnq AqolY] is&q kr rhy hoN[
loBI kwmI kRoDI hMkwrI jMg krdy hn[ pr A`lw pwk dy pRq`K nUr nUM jMg dI kI loV
hY?”
A`lw qwry pIr jI:- “hy ipAwry jIE!pRgt ^udw A`lw zwhr zhUr, gurU
pRmysr jI dy Avqwr ’c pRgt ho ky, ies SuB ie`Cw AwSy nUM lY ky, Drm-X`uD ij`q
rhy hn[ ijvyN gweIAW dy v`g’qy jrvwxw Syr hmlw kry, qW mwlk dw r`iKAw leI
au~dm krnw sUrmqweI bhwdrI hY[ ”XQw:- (v`gY) skqw sIhu.mwry pY vgY; KsmY
sw pursweI] sMq doKI AOrMgw ihMd dy bweI sUibAW dw mwlk hY[ auh rwj dy hMkwr
krky AMn@w ho ky, AMn@y zulm krdw hY[ ijvyN bhu igxqI ’c ivcwry bynvw &kIrW,
Srm`d mhWpurS nUM ShId krnw, ihMdUAW dy mMdr Fwhuxy, jjIAw tYks lwauxw,
mulK ’c QW 2 pulIs cONkIAW ibTwauxIAW, inrdoS bhU bytIAW cu`kxIAW, Gor
iBAwnk zor zulm krky, ihMdosqwn dI DrqI ^Un nwl rMgxI Awid[ prmpUjnIk
s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI, gurU pRmysr jI dy iqMnW murIdW nUM
id`lI’c, hokw dy ky cWdnI cONk ’c prjw nUM idKw ky ShId krnw, ijs dw sB qoN
v`fw sbUq hY[ ijvyN vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM zwlm jhWgIr ny ShId kIqw sI[
vwihgurU.dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI] prmpUjnIk s`cy siqgurU
sRI gurU hirgoivMd swihb jI ny, BwrI bIr-rs Dwr ky DrmXu`D ij`qy[ iqvyN vwihgurU
mh`lw nOvyN jI dI ShIdI qoN mgroN, vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny bIr-rs DwirAw hY[
www.Gursevak.com 573 q`qkrw
mh`ly nOvyN jI dI ShIdI sbr dw ipAwlw sI[ sbr dw ipAwlw au~Cl ky bIr-rs
Dwr lYNdw hY[ g`lW krnIAW Fyr su`KlIAW hn[ ijvyN jhWgIr dw AwSw,
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU CyvyN pwiqSwhjI nUM ShId krn dw sI, iqvyN hI
zwlm AOrMgzyb dw iBRSitAw ierwdw sI, ik siqgurU nOvyN pwiqSwhjI nUM ShId
krky, siqgurU dsvyN pwiqSwhjI nUM BI ShId krW[ zwlm AOrMgy dI kuitl nIqI nUM
dyK ky, Awpxy prmpUjnIk gurU ipqwjI dI ShIdI qoN mgroN, vwihgurU mh`ly dsvyN
jI ny BwrI bIr-rs Dwr ilAw[ gurU pRmysr jI duinAwvI rwj lwlc ihrs vYr
ivroD hMkwr kRoD dy vsIkwr ho ky jMg nhIN kr rhy[ koeI Awpxw rwj nhIN kwiem
kr rhy, Awpxw is`kw nhIN clw rhy[ ihMdU muslmwn sB nUM iek`qR krky, eykqw dw
aupdyS dy ky, zulm nUM nws krn leI, DrmXu`D ij`qx dw bl b^S rhy hn[”
XQw:- ihMdU qurk koaU, rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq sBY.eykY phcwnbo] AYsy
pUrn dwqy gurU pRmysr jI dy praupkwrI SuB s`cy crn-kmlW dw iDAwn Dwr ky
Ardws kro, rom 2 krky Ainkbwr nmskwr fMfauq kro bilhwr jwau[
sYdKW jI:- “mYN jdoN kwbl sW suixAW, sRI AnMdpur swihb jI bYTy, ie`k
PkIr sweIN jI kih rhy hn, ik mYN Awpxy ie`k 2 murId nUM, svw 2 l`K nwl
lVwvWgw[ ieh sux ky mYN h`isAw sW[ ”
pIrjI:- “hy ipAwry jIE!gurU pRmysr jI ny muridAW nUM ijauNdy krky, ^udw
dw ismrn b^S ky, inrml inrvYr inrBY bRhm ’c AYsI lInqw b^SI hY, sRIr dy
mr jwx nwl Awqmw nhIN mrdI[ AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn;
khu khw ibnwsn] Anuswr gurU pRmysr jI dI ikRpw-idRStI ’c, ibsmy ibsm
ibsmwd AlOikk b^SSW hn[ ijn@W nUM pRwpq ho ky, in`kI kIVI hwQI nUM ij`q skdI
hY[ XQw:- AYsI Bgiq goivMd kI; kIit hsqI jIqw] qYnUM pqw hY BweI bic`qRisMG
swihb jI ny GoVy’qy Asvwr ho ky, jsvwrIAW dy hwQI dIAW qvIAW ivMn@IAW,
ipAwry BweI mohkmisMG swihb jI ny suMf v`iFAw[ hwQI aun@W dI hI &Oj nUM
ilqwVdw ip`Cy B`ijAw[ hux q`k lok khwvq hY, jsvwrIAW dw hwQI pu`Tw pY igAw[
dunIAW Br’c AYsI audwhrn nhIN imldI, ik Awpxw sB ku`J kurbwn krky rwj
Bwg dI ie`Cw dy iqAwgI hox[ zwlm vYrI BwvyN l`KW dI igxqI ’c hox, gurU pRmysr
jI dy isMG svw l`K nwl lVky ShId huMdy hn[ dUjw ieauN smJo ik gurU pRmysr jI
Awpxy pRymI isMG jI nUM gurU ismrn bl DIrj sMqoK grIbI nwm pRym Awid SuB gux
www.Gursevak.com 574 q`qkrw
b^S ky, AOguxW rUpI l`KW vYrIAW nUM mwrn dw bl b^Sdy hn[ zwlm l`KW zulm
Xqn krky is`K jI dy ipAwr nUM, gurU pRmysr jI nwlo qoV nhIN sky[ ijvyN vwihgurU
mh`ly nOvyN jI nwloN qoVn leI BweI mqIdws swihb jI, BweI sqIrwm swihb jI,
BweI dieAwlw swihb jI nUM, bVy lwlc fr Akih Asih kSt dy ky cIr aubwL
swV idqw, pr tu`ty nhIN[” XQw:- ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI;
inrml rIiq]
sYdKWjI:- “hy pIr swihb jIE!mYnUM bVI hI hYrwnI huMdI hY, jo qusIN gurU
goibMdisMG swihb jI qoN Awpxw AMg 2 ktwaux nUM iqAwr hoN[ gurU pRmysr jI leI
myry do Bwxjy ShId krvw c`uky hoN[ hux jo do Bwxjy bwkI hn, aun@W nUM ShId n
krwauxw, ijs krky Awp jI dI kul vDy P`ulygI[ myry BYx jI pihly b`icAW dy
ivjog ’c, pwxI qoN ivCuVI m`CI vWg qV& rhy hn[ ”
pIrjI:- “hy ipAwry!gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW dy prmpiv`qR iDAwn
dw jo AnMd hY, auh ibAwn nhIN ho skdw[ XQw:- kbIr.crn kml kI mauj ko;
kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI prvwnu] suAwsW vwlI izMdgI,
izMdgI hI nhIN[ ipAwry ^udwjI dy ivCoVy’c jIv hr vyly qV&dw hY[ ivSyy suK, suK
nhIN[ ijvyN 2 jIv ien@W nUM suK mMn ky ien@W ’c K`cq huMdw hY, iqvyN 2 idl mYLw
hox qoN ^udw nwloN iv`Q vDdI jWdI hY[ v`fy 2 mhwrwjy ien@W iviSAW BogW ’c d`uK
Bog ky mry hn[ nUro nUr inry nUr, s``co s`c inry s`c, inRivkwr inrhMkwr
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU goibMdisMG swihb jI, sRI gurU nwnk
dyv swihb jI dy s`cy su`cy mhwn au~cy, DIrjDwrI praupkwrI srb sDwrI s`cy su`cy
au~cy srb`q dy Bly dy Drm nUM, dunIAW’qy ju`go ju`g At`l Amr r`Kx leI, hr qrW@
dI kurbwnI dy rhy hn[ Awaux vwlI isRStI nUM gurbwxI dy Gxy lwB hoxgy[ rwjy
sIh; mukdm kuqy] jwie jgwiein; bYTy suqy] cwkr nhdw; pwiein@ Gwau] rqu
ipqu; kuiqho cit jwhu] Anuswr hux dy smyN dy zwlm rwjy AmIr Gor iBAwnk zulm
kr rhy hn, gRIb duKI prjw dw ^Un pI, h`f cMm Kw rhy hn[ gurU pRmysr jI jykr
^udw dy nwm’qy Awpxw sB ku`J kurbwn kr rhy hn, qW dwsn dws grIb Zulwm dw
BI Prz bxdw hY, ik sB ku`J kurbwn kry[ qusIN jo Awpxy BwxijAW bwry bwr 2
kih rhy hoN[ gurU leI kurbwn hoxw Amr izMdgI Amr ShIdI nUM pRwpq hoxw hY[ jo
jogIAW qpIsrW joDVIAW krn vwilAW nUM pRwpq hoxI bhuq kTn hY[ prm ipAwry
www.Gursevak.com 575 q`qkrw
s`cy ^udwjI dy ivCoVy’c, jIv bRIk qoN bRIk, ikrm jUnW’c kSt Bogdw Aw irhw hY qy
kSt Bogdw rhygw[ (mu`lW) mrxw; mulw mrxw] BI; krqwrhu frxw] Anuswr
mrnw swirAW ny hY[ iekn@W ny gurU jI leI qy Drm Aqy srb`q dy Bly ihq mrnw
hY[ iekn@W ny s`p dy fMg jW Anyk pRkwr dy kSt Bog 2 ky, jW sRIr dy v`Fy t`uky
jwx qoN mrnw hY[ ijs dw koeI gux aupkwr nhIN[ hy AzIz ipAwry!^udw dw
iDAwn Dro[ j`g ’qy koeI ijauN ky r`ijAw nhIN[ XQw:- rij.n koeI jIivAw; kUVy
Brvwsy[ swfI socxI imRqk hY[ ies Anuswr AsIN j`g’qy ijauNx nUM suK mMndy hW[
ijhVy pyRmIN gurU jI dy AwigAwkwrI murId goly bx ky, gurU leI AMg 2 ktwauNdy
hn[ Awm bMdy nUM idsdw hY, beI ien@W nuUM du`K hovygw, pr bhuq fUMGI rmz smJo,
gurbwxI srUp gurU pRmysr jI Awpxy ipAwirAW’c pRvyS ho ky, swry kSt Awpxy’qy
shwr lYNdy hn[ bwkI hwhwkwr kridAW mr ky, jmW jUnW dy kSt shwrdy hn[
pyRmIN gurbwxI’c lIx ivsmwd iekwgR ho ky, gurU crn-kmlW’c vsdy hn[ ijhVw
qusIN dws nUM b`cy kurbwn krn qoN vrjdy hoN, ieh Bu`l hY[ gurU pRmysr jI dw mhwn
gihr gMBIr AwSw, zulm nUM nws, Drm nUM pRkwS krky, sdw leI sMswr’qy gurbwxI
At`l r`Kx dw hY[ jo kurbwnI ibnw s&l nhIN ho skdw[ Xwd rhy, jdoN Awpy
lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr Awp lw dyx, qW guru pyRmI Awpxy
ipAwry prmpUjnIk gurU jI dy pRym dy vsIkwr ho ky golw Zulwm AwigAwkwrI
cwkr murdw murId ho jWdw hY[ XQw:- murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru
isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId;
n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[
syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK
eId, pug Klovxw] 18] hukm mMnx vwlw bMdw gurU jI dw dwsn dws huMdw hY[ ies
au~cI AvsQw’c kurbwnI dw cwA auqSwh aumwh pRgt ho jWdw hY[ ies pyRm ipAwr
dy vsIkwr ho ky, r`b rUp Bgq sRI kbIr swihb jI kurbwnI krn bwry ieauN
&urmwauNdy hn:- (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu
ibnqI myrI] 1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1]
rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum
bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry
loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]
www.Gursevak.com 576 q`qkrw
hy ipAwry sYdKW jIE!gurU pRmysr jI hIry jVq c`krI Aqy au~cI klgI, moqIAW
dy gu`iCAW sihq sjw ky, sn`D b`D ho ky ijvyN pUrn bIrqw nwl DrmXu`D lVdy hn,
iqvyN gurU pRmysr jI qoN ibnw, hor koeI BI Awpxy murIdW leI, Awp sB qoN A`gy ho ky,
Drm jMg nhIN liVAw[ sqj`ug qoN lY ky swrI dunIAW dy ieiqhws’c, gurW dI
gurbwxI Aqy kurbwnI praupkwrW dy q`ul hor koeI BI idsx’c nhIN AwieAw[ g`lW
kihx suxn dI bjwey jo suMdr pwk nUrI ivsmwd s`cy drSn krny hn, ies dI l`KW
mxW mhwnqw hY[ jwhr pIr jgqu guru bwbw] 3] prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU goibMdisMG jI mhwrwj dy jdoN drSn kryNgw, Aks mwqR hI guMgw bwvrw
ipMglw baurw ho jwvyNgw[ XQw:- kbIr.gUMgw hUAw bwvrw; bhrw hUAw kwn] pwvhu qy
ipMgul BieAw; mwirAw siqgur bwn] 193] kbIr.siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju
eyku] lwgq hI Buie igir pirAw; prw kryjy Cyku] 194] dwsn dws gRIb rom 2
krky, AYsy gurU pRmysr jI qoN bilhwr jWdw hY[ lwK ijhvw duAwrw s`cy crn-kmlW
nUM c`tdw hY jI[ ”
sYdKW zwlm AOrMgzyb pws svw l`K dw jrnYl sI[ Awpxy jIjy pUrn
bRhmigAwnI jI duAwrw, gurU jI dy prmpUjnIk s`cy crn-kmlW dw pyRm qW l`g
igAw, pr srkwrI AOhudy’qy hoxy krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU jI pws jwxo
sMkocdw sI[ mhW pwpI AOrMgzyb nUM pqw sI, ik mYN vwihgurU sRI gurU qygbhwdr swihb
jI nUM inh`k ShId kIqw hY[ Awpxy prmpUjnIk ipqwjI dI ShIdI qoN mgroN, sRI gurU
goibMdisMG swihb ^wlsw jI dbx dI bjwey, pUrn bIr-rs sihq inrBau
AvsQw’c, dupihr dy sUrj vWg pRkwS rhy hn[ nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR cMdRy]
ijhVw juAwn jw ky ie`k vwr drSn krdw hY qy bIr-rsI pRcwr suxdw hY, muV ky Gr
nhIN AwauNdw[ gurU pRmysr jI dw murId bx jWdw hY, Awpxw sIs gurU swihb qoN
kurbwn kr idMdw hY[ AOrMgzyb dw jrnYl sYdbyg gurU jI’qy cVH ky igAw[ ault ky
gurU jI dw murId bx ky, gurU jI dy p`K’c liVAw[ gurU pRmysr jI muridAW’c nvIN
ijMdgI Br rhy hn[ AwpxI bIr-rsI bwxI ilK rhy hn[ ijs nUM pV@ ky l`KW
frpok, inrBau kyhrI Syr bx cu`ky hn[ ”mhW pwpI AOrMgy ny ijs qr@W Awpxy hor
jrnYl qy phwVI rwjy bwr 2 gurU pRmysr jI’qy cwV@ ky Byjy, ies qr@W sYdKW jI nUM BI
ByijAw sI[
sYdKW dy idl’c, cojI myry goivMdw, cojI myry ipAwirAw; hir pRBu myrw cojI
jIau] dy Aivsmwd nUrI s`cy su`cy au~cy suMdr drSnW dI aumMg sI[ 17 P`gx 1759
www.Gursevak.com 577 q`qkrw
ibkRmI, sRI AnMdpur swihb cVH ky AwieAw[ dohW qrPW qoN jMg musw&y DONsy v`jy[
XQw:- jMg muswPw b`ijAw; rx Gury ngwry cwvly]) rxu dyiK; sUry icq aulws]
XoiDAW nUM bIr -rsI auqSwh sihq lwlIAW cV@IAW[ Awhmo swhmxy mukwbly
jMg’c XoDy g`jx l`gy[ qIr goLI goLy c`lx l`gy[ iBAwnk jMg m`c au~iTAw[ gurU
swihb jI’qy pihlW cV@ ky Awey BweI sYdbyg jI, gurU swihb jI dy murId bx cu`ky
sn[ ies XoDy ny phwVI rwjy hrIcMd nUM mwirAw sI[ vYrI dInbyg ny, gurU jI dy
murId sYdbyg nUM ShId kr idqw sI[ DrqI ^Un nwl rMgI geI[ gurU mhwrwj jI
dw joDw mYmUKwn pTwn, m`cdy jMg’c bVI hI bhwdrI nwl, XoiDAW nUM llkwr ky
su`tI jWdw sI[ pyRmI sYdKW ny idl’c gurU pRmysr jI dy suMdr drSnW dI SuB ie`Cw
kIqI[ myrw; AMqrjwmI hir rwieAw] “jykr A`lw pwk hn? qW Aks mwqR
nIly’qy Asvwr ho ky drSn b^Sx?”gurU pRmysr jI ny Awpxy pyRmI dy idl dI jwx
ky s`cy drSn b^Sy[ ijn@W bwry ikhw hY:- rom rom.koit bRhmWf ko invws jwsu;
mwns Aauqwr Dwir.drsu idKwey hY]) rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw;) so
pwiqswhu swhw pwiqswihbu;) sjxu scw pwiqswhu; isir sWhW dY swhu]) rwjwn
rwj] Bwnwn Bwn]) gun gn audwr] mihmw Apwr]) Acl mUriq AnBau pRkws;
pUrn gurU jI nIly ’qy Asvwr jMgI pYNqVw k`FidAW, drSn dy rhy hn[ koit sUrjW
dy pRkwSk, jobn ky jwl ho.ik kwl hUM ky kwl ho; ik sqRn ky sUl ho.ik imqRn ky
pRwn ho] 9]) Aiq pRIqm, mn mohnw.Gt sohnw; pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw.lwl
gopwl dieAwl kI; Apr Apwrw rwm] pwrbRhm s`c inrw nUro nUr, bIr-rs
BgqI rs SWq rs, A`lw pwk dy drSn krky, qn mn inhwl ho igAw[ XQw:-
AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy])
siqgur drsin; Agin invwrI] siqgur Bytq; haumY mwrI]) (n`sy) drsnu dyKq;
doK nsy]) drsn dyKq hI.suiD kI.n suiD rhI; buiD kI.n buiD rhI, miq mY.n
miq hY[ gurU pRmysr jI ny pyRm Bwvnw jwx ky g`j ky ikhw, “bhwdr sYdKW swvDwn
ho!SsqR sMBwl Awpxy mwlk dw lUx hlwl kr[ ”XQw:- KwDy lUx.gulwm hoie;
pIih pwxI FovY[ lUx Kwie.kir cwkrI; rix tuk tuk hovY[ lUx Kwie.DI puqu hoie;
sB ljw DovY] lUxu vxotw.Kwie kY; hQ joiV KVovY] vwt vtwaU lUxu Kwie; guxu kMiT
provY] lUx hrwmI gunhgwr; mir jnmu ivgovY] ieh sux ky, mY dyvwnw, BieAw
AqIqu] Anuswr idvwnw msqwnw ho ky slwm kIqI[ hrn Brn; jw kw nyqR Poru])
www.Gursevak.com 578 q`qkrw
nwnk ndrI; ndir inhwl]) ikRpw ktwK´.Avloknu kIno; dws kw dUKu ibdwirE])
dIdny dIdwr swihb; kCu nhI ies kw molu] Anuswr Awp jI dy prm mnohr suMdr
rsIly nyqRW dw vwr ho cu`kw hY[ Juk ky slwm kridAW, pRym jl nwl nyqR Br Awey,
byv`s ho ky boly, “^udw Awied!^udw Awied!Bwv ^udw jI Awey hn, ^udw jI Awey
hn!dwsn dws murdy nUM ijvw rhy hn[ ”dOV ky, rkwb’c pwey s`cy crn-kmlW
nwl Awpxw msqk lwieAw[ siqgurU s`cy pwiqswh jI ny Awpxy pyRmI dy isr’qy
Awpxw hsq kml r`K idqw[ XQw:- qwih khw prvwh kwhU kI; jw kY bsIis
DirE guir hQu]) ikRpw idRsit qy, Dir isr hwQw[ qqiCn syvk, kIin snwQw[)
qrsu pieAw imhrwmiq hoeI; siqguru sjxu imilAw] Anuswr gurU pRmysr jI
dI Aimq myhr hoeI, lUM 2’c s`cw nwm pRvyS ho igAw[ pUrn vYrwg ho igAw[
vwihgurU s`cy pwiqSwhjI dy drSnW ny lUM 2 TMFw kr idqw AMdr jwp hox l`gw[
mhW ivsmwd Ascrj rMg’c jrnYlI iqAwg ky siqgurU swihb jI dy dl’c cly
gey[ siqgurU mhwrwj jI bVI &urqI nwl Awpxy dl ’c Aw gey[ cV@ ky Awey
qurk srdwr hYrwn rih gey, beI siqgurU swihb jI ny ieh kI kOqk vrqwieAw
hY? swfw jrnYl hI murId bx igAw hY, jMg jwrI irhw[
siqgurU swihb jI dI AwigAw pw ky kWgVy dy auprvwr phwVW’c jw ky rwq
idn bMdgI krn l`gw[ ieh ^br siqkwr Xog pIr bwbw bu`DU swh jI qy aun@W dy
GroN snmwn Xog nsIrW jI nUM phuMcI[ sux ky gd 2 inhwlo inhwl bhuq hI pRsMn
hoey[ ku`J smyN mgroN sYdKW jI ny sRI dmdmy swihb jI Aw ky drSn kIqy qy pRsMnqw
leI[ so gurU pRmysr jI ikRpw Bry rsIly nyqR nwl q`k ky, ie`k inmK’c cV@ ky
Awey duSmx nUM inhwl 3 kr idMdy hn[ cojI pRIqm jI AYsy dwqy hn, (jw) ijn@W kw
ie`k vwr nyqR (Poru) Prkx, jIv dy smUh pwpW nUM (hrn) nws krn vwlw hY[ smUh
pwpW nUM nws krky, cV@ ky Awey duSmx nUM BI SuB gux bRhmwnMd rs sihq, Awpxy
SuB s`cy nUrI ielwhI drSnW nwl Brn vwlw hY[
And rUp; mMgl sd jw kY] srb Qok; sunIAih Gir qw kY] (jw) ijn@W
siqgurU swihbwn jI(kY) dy(rUp) srUp’c, (sd) sdw And(mMgl) ^uSIAW hI
^uSIAW hn[ XQw:- hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw])
bygmpurw; shr ko nwau] dUKu AMdohu nhI; iqih Twau] nW qsvIs.iKrwju n mwlu]

www.Gursevak.com 579 q`qkrw


KauPu n Kqw; n qrsu jvwlu] 1] Ab moih; KUb vqn gh pweI] aUhW KYir sdw;
myry BweI] 1] rhwau] kwiemu dwiemu; sdw pwiqswhI] dom n sym; eyk so AwhI]
Awbwdwnu.sdw mshUr] aUhW gnI bsih; mwmUr] 2] iqau iqau sYl krih; ijau
BwvY] mhrm mhl; n ko AtkwvY] kih rivdws; Klws cmwrw] jo hm shrI; su
mIqu hmwrw] 3] 2] (qw) iqn@W(kY) dy(Gir) siqsMgqjI, (Gir) koit bRhmMf dy
pswry, inrgun bRhm’c, Drm ArQ kwm moK, pyRm pdwrQ, nwm pdwrQ, igAwn
pdwrQ, mukq pdwrQ Awid(srb) swry(Qok) pdwrQ(sunIAih) suxINdy hn[
XQw:- jw kY Gir; srb inDwn]) srb inDwn; jw kI idRstI mwih]) siqgur
ivic nwmu inDwnu hY; krim prwpiq hoie]) rqn lwl; jw kw kCU n molu] Bry
BMfwr; AKUt Aqol]
rwj mih rwju; jog mih jogI] 1.rwjw, rwjy nUM mwr ky, rwj Koh lYNdw hY[
duinAwvI rwj, kursI dy lwlc krky byAMq hI jIv mry hn, hux BI mr rhy hn[
rwj ivSy pdwrQ Dn krky iqRpqI nhIN, sgoN Bu`K vDdI hY[ XQw:- rwjw.rwij n
iqRpiqAw; swier Bry iksuk] hy vwihgurU mh`lw 4 jI!jh joiq srUpI; joiq sMig
smwvY] Anuswr Awp jI dy(rwj) sRb ivAwpI mhW ivsmwd pRkwS Ajpw jwp
inrgun pRkwS(mih) ’c, (rwju) inrgun pRkwS hI, Awp jI dw rwju hY[ ijs’c pRym
sMqoK iKmw hlymI Awid sRb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn Anq SuB gux hn[
XQw:- sB suKwlI vuTIAw; iehu hoAw hlymI rwju jIau] ivsmwd inrgun bRhm jI
Awpxy pRkwS hI pRkwS (mih) ’c, Awp (jog) juVy hoey jogI hn[ XQw:- jb
Awpn Awp; Awip pwrbRhm]) jb inrgun pRB; shj suBwie]
rwj mih rwju; 2.hmrw rwjnu.sdw slwmiq; qw ko.sgl Gtw jsu gwieE])
koaU; hir smwin nhI rwjw]) rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; Anuswr
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb s`cy pwiqSwh jI
dw, guris`KW dy mnW ieMidRAW’qy rwj ho irhw hY[ ijvyN rwjw isMGwsn’qy bYTdw hY,
iqvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, gurqw isMGwsn AQvw Awpxy pyRmI dy
ihrdy rUpI isMGwsx’qy bYTdy hn[ ijvyN DrmI rwjw prjw nUM Dn pdwrQ dy ky,
zwlmW qoN r`iKAw krky suK idMdw hY[ iqvyN gurU pRmysr jI Awpxy ipAwry is`KW nMU,
dUD pUq sB pdwrQ b^Sdy hn[ siqguru isK kau; nwm Dnu dyie] Anuswr nwm
gursbd kQw kIrqn dy ky iqRpq krky, kwm kRoD jmW vYrIAW, ivroDI jIAwN qoN
www.Gursevak.com 580 q`qkrw
r`iKAw krdy hn[ gurU pRmysr jI dw AYsw ivsmwd bRhmwnMd suK dyx vwlw,
rwj(mih) ’c, SoRmxI rwju hY[ ijs rwju ’c rwxw rMk dI brwbrI hY[ XQw:- qYsw
rMku; qYsw rwjwnu]) gur pRswid; nwnk smidRstw] Anuswr gurU pRmysr, gursyvk jI
dI pUrn Agm ivsmwd bRhmidRStI’c, qYsw kMgwl, qYsw hI rwjwn rwj hY, Bwv rMk
dI inMdw krky, n&rq nhIN krdy, rwijAW dy rwjy dI KuSwmd is&q nhIN krdy, dohW
nUM gurbwxI swihb jI b^S ky, inhwl krdy hn[ XQw:- kbIr.dwvY dwJnu hoqu hY;
inrdwvY rhY insMk] jo jnu inrdwvY rhY; so gnY ieMdR.so rMk]) rwxw rMk brwbrI; pYrI
pvxw jig vrqwieAw]
jog mih jogI2.au~bldI dyZ’c bYT ky.pUrn ivAwpk bRhm(mih) ’c(jog) juVy
hoey jogI hn[
qp mih qpIsru; igRhsq mih BogI] 1.ic`q dI iekwgRqw rUpI qp qw ky, (qp)
ic`q dI iekwgRqw (mih) ’c, (qpIsru) qpIAW dy rwjy hn[ vw zwlmW dy Gor
iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, au~bldI dyZ’c bYTx q`qy ryqy ’qy bYTx rUpI qp
qw ky, q`qI qvI’qy KV@n rUpI qp(mih) ’c, qpIsru hn[ igRhsq(mih) ’c inrlyp
rihMidAW, bRhmwnMd rs Bogx vwly BogI hn, BwvyN Awp jI dy swihbzwdy mh`lw CyvW
jI hn, pr Awp jI sgl sMig; Awqm audwsu] AvsQw kmwauNidAW, igRhsq’c
kvl vWg inrlyp hn[ XQw:- bRhmigAwnI; sdw inrlyp] jYsy jl mih; kml
Alyp]
qp mih qpIsru; 2.rwj mih rwju; jog mih jogI] (rwj) pRkwS(rwju) pRkwS
hI pRkwS(mih) ’c, Awpxy(mih) AMdr(jog) juVy hoey jogI ho ky, ivsmwd inrgun
pRkwS(mih) ’c qp krky, (qpIsru) qpIAW dy eIsr bx rhy, qpIsru hoN jI[ {auh
qpIsr A`g nwl qpdy hn, pr Awp jI ivsmwd pRkwS srUp Ajpw jwp mhW
ivsmwd bRhm jI ’c dZdy lwl lohy vWg qpy hoey, Ajpw jwp ismrn Anhd Junkwr
’c lIx qpIsru hoN jI[ }
igRhsq mih BogI] 2.Twkuru eyku; sbweI nwir]) shIAw qaU AsMK; mM\hu hiB
vDwxIAw] Anuswr hy prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb
jIE!Awp jI dIAW AsMK shIAW hn[ igAwn rwau.jb syjY AwvY; q nwnk.Bogu
kryeI] Anuswr AwpxIAW mhwqmW rUpI sKIAW dI, SrDw rUpI syjw’qy jw ky,
Awpxy’c lIx krn rUpI igRhsq(mih) ’c, bRhmwnMd rs Bogx rUpI BogI ho rhy hoN
jI[
www.Gursevak.com 581 q`qkrw
iDAwie iDAwie; Bgqh suKu pwieAw] nwnk.iqsu purK kw; iknY AMqu n
pwieAw] 2] prmpUjnIk DMn gurU gur siqgurU, sRI gurU nwnk dyv swihb s`cy
siqgurU vwihgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- prm ipAwry Bgqh mhW purKW
jI ny, iDAwqw iDAwn DyA dI iqRkutI myt ky, vwihgurU jI nUM(iDAwie)
iDAw(iDAwie) iDAw ky, Awqm suKu(pwieAw) pwauxw kIqw hY[ XQw:- kbIr.qUM qMU
krqw, qU hUAw; muJ mih.rhw n hUM] jb Awpw pr kw, imit gieAw; jq dyKau.qq
qU]) hir ky dws.hir iDAwiedy; kir pRIqm isau nyhu] iDAw 2 ky AwqmnMd suK
pw ky, bRhm’c lIx qW ho gey, pr iqsu(purK) pUrn vwihgurU jI(kw) dw (iknY)
iksy ny BI AMqu(n) nhIN pwieAw] 2] XQw:- pauVI] KMfw.ipRQmY swij kY; ijn sB
sYswru aupwieAw] bRhmw ibsn mhys swij; kudrqI dw Kylu rcwie bxwieAw] isMD
prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin rhwieAw] isrjy dwno dyvqy; iqn AMdir bwdu
rcwieAw] qY hI.durgw swij kY; dYqw dw nwsu krwieAw] qYQo hI.blu rwmu lY; nwl
bwxw dhisru GwieAw] qYQo hI.blu ikRsn lY; kMsu kysI pkiV igrwieAw] bfy bfy
muin dyvqy; keI jug iqnI qnu qwieAw] iknI qyrw; AMqu n pwieAw]) keI koit;
KwxI Aru KMf] keI koit; Akws bRhmMf] keI koit; hoey Avqwr] keI jugiq;
kIno ibsQwr] keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit;
kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey; pRB mwih smwiq] qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy
Awip; nwnk pRBu soie] 7]) iqs ikAw guxw kw.AMqu n pwieAw; hau gwvw sbid
vIcwrI]) AMqu n isPqI; khix n AMqu] AMqu n krxY; dyix n AMqu] AMqu n vyKix;
suxix n AMqu] AMqu n jwpY; ikAw min mMqu] AMqu n jwpY; kIqw Awkwru] AMqu n
jwpY; pwrwvwru] AMq kwrix; kyqy ibllwih] qw ky AMq; n pwey jwih] eyhu AMqu; n
jwxY koie] bhuqw khIAY; bhuqw hoie] vfw swihbu; aUcw Qwau] aUcy aupir; aUcw
nwau] eyvfu aUcw; hovY koie] iqsu aUcy kau; jwxY soie] jyvfu Awip; jwxY Awip
Awip] nwnk ndrI; krmI dwiq]
jw kI lIlw kI; imiq nwih] {prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI &urmw rhy hn:- DMn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dy AMdr bwhr sRb ivAwpI
Anqklwvwn mhW ivsmwd Ajpw jwp bRhm sdw Ajpw jwp kr rhy hn[ AMdr
ivsmwd s`c, bwhr ivsmwd s`c, AnMq bRhmMf dy AMdr Ac`l AKMf joqI srUp

www.Gursevak.com 582 q`qkrw


vwihgurU jI dw, ivsmwd qyz pRkwS swiKAwq ho irhw hY[ Drin ggn nv KMf
mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw, AnMq bRhmMf
dI rcnw’c joqI srUp ivAwpk ho ky, rcnw smyq hr smyN Ajpw jwp jp rhy
hn[ AnMq sUrjW cMdRimAW AgnIAW ititAwixAW nUM hr smyN pRkwSdy rihMdy hn[
AnMq qwry mMfl sUrj cMd DrqIAW v`fy 2 Akwr, ivsmwd vwihgurU mh`ly pMjvyN jI
ny, Awpxy inrgun srUp dy Awsry, ibn QMm@W dy hux itkwey hoey hn[ ieh swry
Akwr rwq idn, Awp jI dy hukm’c, B`jy iPrdy hn[ inXm nwl sUrj cV@dy
iCpdy hn[ ieh swry Akwr Awpo iv`cIN tkrwauNdy nhIN[ XQw:- BY ivic sUrju; BY
ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] Anq klwvwn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI
ivsmwd lIlw hr vyly vrq rhI hY[ Awp jI hr inmK 2’c, AsMK qyz hvwvW
vgw rhy hn[ AnMq auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlypqw dI ivsmwd lIlw
kr rhy hn[ } (jw) ijn@W Bwv vwihgurU mh`ly pMjvyN jI(kI) dI, AnMq bRhmMf dI
suMdr(lIlw) rcnw(kI) dI igxqI(imiq) imxqI nwih hY[ AnMq bRhmMf nUM ikvyN
koeI imxygw? vw ieqnI v`fI rcI(lIlw) rcnw nUM, (imiq) mrXwdw’c r`Kx(kI)
dI, (jw) ijn@W(kI) dI igxqI(imiq) imxqI nwih hY, ikvyN mrXwdw’c r`Kdy hn?
sgl dyv; hwry Avgwih] prmpUjnIk pRkwS srUp Akwl purKu jI nUM,
(sgl) swry (dyv) dyvqy(Avgwih) Kojdy 2(hwry) Q`k gey, pUry gurU pRmysr jI qoN
ibnw pRwpq nhIN kr sky[ XQw:- ibnu gur.n pwvYgo; hir jI ko duAwr]) sMkrw;
nhI jwnih Byv] Kojq hwry dyv] dyvIAw; nhI jwnY mrm] sB aUpir; AlK
pwrbRhm]
ipqw kw jnmu; ik jwnY pUqu]) nw iqsu bwpu.n mwie; ikin qU jwieAw])
Ajnm hYN] Abrn hYN] Anuswr Ajnmy(ipqw) Akwl purKu jI kw jnmu, aus dw
pYdw kIqw(pUqu) jgq(ik) ikvyN(jwnY) jwx skdw hY?jdoN prmpUjnIk ipqw
vwihgurU jI dw jnm hI nhIN hoieAw, qdoN jnm ikvyN jwxy?
sgl proeI; ApunY sUiq]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) ipqw
myro; bfo DnI Agmw] sRb ivAwpI sRb pRkwSk, swfy AMdr bwhr hux Ajpw jwp
kr rhy, AsMK nUro nUr AnMq pRkwS hI pRkwS, joqI srUp pUrn sMpUrn BrpUr
jwgq joiq, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] prm pUjnIk
www.Gursevak.com 583 q`qkrw
gihr gMBIr ghIr s`cy s`ucy au~cy Ajnmy ipqw jI ny, koit ibsn; kIny Avqwr]
koit bRhmMf; jw ky DRmswl] (sgl) swrI AnMq bRhmMf dI rcnw, (ApunY) Awpxy
sRb ivAwpI s`c, nwm, pRym, hukmu qyrw Krw Bwrw; Anuswr Kry Bwry AmoV hukm, BY
rUpI(sUiq) Dwgy nwl, (sUiq) mrXwdw’c proeI hoeI hY[ vw Awpy jlu.Awpy Qlu
QMm@nu; Awpy kIAw.Git Git bwsw] Anuswr mhW ivsmwd ivAwpk pRkwSk Anq
klwvwn pRkwS hI pRkwS Ajpw jwp inrgun bRhm rUpI (sUiq) Dwgy nwl, (sUiq)
mrXwdw’c proeI hoeI hY[ XQw:- jw kY sUiq.proey jMqw; iqsu pRB kw jsu gwvhu])
sgl smgRI; qumrY sUiqR DwrI] qum qy hoie; su AwigAwkwrI]) sgl smgRI; ApnY
sUiq DwrY] nwnk.ijsu ijsu BwvY; iqsu iqsu insqwrY] 3]) nwm ky Dwry; sgly jMq]
nwm ky Dwry; KMf bRhmMf] nwm ky Dwry; isimRiq byd purwn] nwm ky Dwry; sunn
igAwn iDAwn] nwm ky Dwry; Awgws pwqwl] nwm ky Dwry; sgl Awkwr] nwm ky
Dwry; purIAw sB Bvn] nwm kY sMig auDry; suin sRvn] kir ikrpw ijsu; AwpnY
nwim lwey] nwnk cauQy pd mih; so jnu giq pwey] 5]) hukmI hovin Awkwr;
hukmu.n kihAw jweI] hukmI hovin jIA; hukim imlY vifAweI] hukmI auqmu
nIcu; hukim iliK.duK suK pweIAih] ieknw hukmI bKsIs; ieik.hukmI sdw
BvweIAih] hukmY AMdir.sBu ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q haumY
khY n koie] 2]) hukm ibnw nw JUlY pwqw[ hovY so jo krY ibDwqw[) sgl smgRI;
jw kY sUiq proeI] Gt Gt AMqir; rivAw soeI] 2]) BY ivic sUrju; BY ivic cMdu]
koh kroVI clq; n AMqu]) sB proeI; iekqu DwgY] ijsu lwie ley; so crxI
lwgY]) jw kY sUiq.proey jMqw; iqsu pRB kw jsu gwvhu]
sumiq igAwnu iDAwnu; ijn dyie] jn dws; nwmu iDAwvih syie] prmpUjnIk
Akwl purKu s`c srUp pUrn gurU ipqwjI, (ijn) ijn@W ipAwirAW nUM, jw kau rwiK
lyie.myrw suAwmI; qw kau sumiq dyie pY kwnY] Anuswr(sumiq) syRSt miq, gurU
pRymw-BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw dw igAwnu iDAwnu vw gurqw ibrwjmwn
vwihgurU DMn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj, gursbd jI dy pUrn Su`D
aucwrx ArQW gur ieqhws, gursyvw dw igAwnu iDAwnu(dyie) b^Sdy hn[ (syie)
auh gurU(jn) ipAwry Bgq jn dwsn dws, (nwmu) vwihgurU srUp prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU gurU srUp smJ ky(iDAwvih)
iDAwauNdy hn[ XQw:- hir ky dws.hir iDAwiedy; kir pRIqm isau nyhu]) kbIr.qUM
www.Gursevak.com 584 q`qkrw
qMU krqw, qU hUAw; muJ mih.rhw n hUM] jb Awpw pr kw, imit gieAw; jq dyKau.qq
qU]
iqhu gux mih; jw kau Brmwey] jnim mrY; iPir AwvY jwey] (jw) ijs dy qn
mn ieMidRAW(kau) nUM, rjo qmo sqo(iqhu) iqMn gux, Awpxy(mih) ’c(Brmwey) Brmw
lYNdy hn[ (jnim) jMmdw(mrY) mrdw, (iPir) muV 2, kIVy ikRm du`Kdwiek Anyk jUnW,
cOrwsI dy gyVy’c, (AwvY) AwauNdw(jwey) jWdw hY[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir
jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI jnm; gj
mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE]) kbhU kIt
hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]
aUc nIc; iqs ky AsQwn] jYsw jnwvY; qYsw nwnk jwn] 3] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI &urmw rhy hn:- dwsn dws nUM gur
ikrpw qy jwixAw; ijQY.quDu Awpu buJwieAw] Anuswr prmpUjnIk vwihgurU jI
Awpxw, jYsw ivsmwd Ajpw jwp inrml AKMf AfMf b`JvW auj`l inrBau inrlyp
inRivkwr, srb ivAwpk srb pRkwSk srUp(jnwvY) jxwauNdy hn, qYsw(jwn) jwxdw
hY] 3] XQw:- qU jwxwieih; qw koeI jwxY] qyrw dIAw; nwmu vKwxY] 1] vw AnMq
AkwS bRhmMf; Awgwsw Awgws (aUc) au~cy, pwqwlw pwqwl lK; (nIc) nIvyN,
sB(iqs) iqn@W vwihgurU bRhm jI kyy vsx dy AsQwn hn[ XQw:- KMf bRhmMf pwqwl
dIp; rivAw sB loeI]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] vw (iqs) iqn@W(ky)
dy(AsQwn) sqsMgq jI ’c, nIc jIv, (aUc) au~cy ho jWdy hn[ XQw:- nIch aUc
krY.myrw goibMdu; kwhU qy n frY]) ijsu nIc kau; koeI n jwnY] nwmu jpq; auhu chu
kuMt mwnY] vw (aUc) au~cy surg(nIc) nIvyN nrk, (aUc) au~cy pUrn sMq, (nIc) nIvyN
jIv, sB(iqs) iqn@W vwihgurU jI kyy vsx dy AsQwn hn[
nwnw rUp; nwnw jw ky rMg] prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU mh`lw pMjvW
jI, Akwl purKu jI dy ivsmwd rUp rMgW ByKW ivsQwrW cilqW nUM q`kidAW &urmw rhy
hn:- hy pyRmI jno!AYsy hrI jI dy nwm nUM jp 2 ky, dwsn dws ijauNdw hY[ (jw) ijn@W
ky AnMq bRhmMfW, sUrjW cMdRimAW qwry mMflW ipRQvIAW AgnIAW pwxIAW Awid
dy(nwnw) bhuq(rUp) Akwr hn Aqy kwLw ictw pILw nIlw hrw lwl Awid(nwnw)
bhuq rMg hn[ vw vwihgurU jI dy prmpiv`qR prmpUjnIk srgun Avqwr jI dy,
(nwnw) bhuq(rUp) srUp hn, (jw) ijn@W (ky) dy(nwnw) qr@W 2 dy praupkwrI(rMg)
kOqk hn[ ijn@W duAwrw Awpxy ipAwry s`icAwry BgqW nUM, Aink rUp iKn mwih
www.Gursevak.com 585 q`qkrw
kudriq Dwrdw] Anuswr hr smyN drSn b^Sdy rihMdy hn Aqy AwpxI rcI rcnw
nUM svwrdy hn[ vw keI koit; nwnw pRkwr jMq] Anuswr krqw purKu jI dy rcy
jIvW dy(nwnw) bRIk qoN(nwnw) bRIk(rUp) Akwr hn, (jw) ijn@W (ky) dy (nwnw) qr@W
2 dy rMg hn[ ijvyN hwQI dy Akwr’c jrwsIm bRIk hn, A`gy aun@W’c hor bRIk
jrwsIm hn, ieauN A`gy qoN A`gy bRIk qoN bRIk jrwsIm hn[ ijn@W nUM KurdbInW BI
nhIN dyK skdIAW[
nwnw ByK krih; iek rMg]) nwnw rUpu Dry bhu rMgI; sB qy rhy inAwrw]
Anuswr AnMq bRhmMf rUp, (nwnw) bhuq ByK(krih) krky, Pyr BI Awp jI iek rMg
Ajpw jwp prm pwk inrgun swrI rcnw’c ivAwpk ho rhy hn[ vw AnMq bRhmMf
rUp, nwnw ByK nUM(krih) krdy hn, jdoN cwhux ienW nUM Awpxy Ajpw jwp prm
pwk inrgun srUp’c lIx krky iek rMg ho jWdy hn[ XQw:- Awpy hir iek rMgu
hY; Awpy bhu rMgI] jo iqsu BwvY nwnkw; sweI gl cMgI]
nwnw ibiD; kIno ibsQwru] pRBu AibnwsI; eykMkwru] AwpxI rcnw dw
ibsQwru, (nwnw) bhuq (ibiD) qr@W dw(kIno) kIqw hY[ XQw:- ausqiq krih.Anyk
jn; AMqu n pwrwvwr] nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr] n@wn@w
ivsQwr vwly(pRBu) smR`Q Anq klwvwn(AibnwsI) nws qoN rihq(eykMkwru) ie`k
pRkwS hI pRkwS srUp bRhm jI hn, rcnw qoN pihlW, rcnw dy huMidAW, rcnw nUM
lYA krn qoN mgroN BI pRBu AibnwsI eykMkwru jI ivAwpk pRkwSk inrlyp ie`k rs
hn[ XQw:- Awid pUrn.miD pUrn; AMiq pUrn prmysurh]
nwnw cilq kry; iKn mwih] pUir rihE; pUrnu sB Twie] AsMK bRhmMf dI
rcnw dI sB (Twie) jg´w’c, pUrnu vwihgurU jI(pUir) pUrn(rihE) ho rhy hn[
XQw:- qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey]) sBnI QWeI; rivAw
Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] sB QW BrpUr(iKn) AksmwqR(mwih) ’c
hI, AnMq bRhmMf nUM rcx, lYA krn dy nwnw(cilq) kOqk hux(kry) kr rhy hn[
XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih
Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI
ikCu; pwrwvwrw]
nwnw ibiD kir; bnq bnweI] ApnI kImiq; Awpy pweI]) nwnk.rcnw pRiB
rcI; bhu ibiD Aink pRkwr] Anuswr prmpUjnIk prm ipAwry vwihgurU jI ny,
www.Gursevak.com 586 q`qkrw
AnMq bRhmMf, KwxIAW sUrjW cMdRimAW, AnMq BgqW, rwjsI qwmsI sWqkI rcnw
rc(kir) krky, (nwnw) Anyk(ibiD) qr@W dI, (bnq) bnwvt bnweI hY[ inrguxu
srguxu; Awpy soeI] rUp rMg ryK ByK qoN inAwry inrMkwr Anqklwvwn pUrn bRhm
jI ny, kIqw pswau; eyko kvwau] Anuswr Awpxy Anq klwvwn ie`k vwk nwl,
AnMq bRhmMf rcy hn, ijn@W nUM rcidAW dyr nhIN lweI[ XQw:- eyhu Awkwru; qyrw
hY Dwrw] iKn mih ibnsY; krq n lwgY bwrw] 2]) iKn mih Qwip auQwpnhwry;
kudriq.kIm n phI]) Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu
rhqw] AnMq sUrj cMd qwry mMfl, phwV smuMdR KwxIAW bwxIAW, AnMq bRhmMf,
pRkwS srUp srb klw BrpUr ivAwpk inrgun inrMkwrjI ny, AwpxI sRb ivAwpI
mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq nwl, mrXwdw’c itkwA ky r`Ky hoey hn[
sBu jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih smwie] Anuswr swrI rcnw dy jIvn
rUp Awp hn[ auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp BI hn[
so, Awpy jlu Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw.Git Git bwsw] Awpy nru Awpy Puin
nwrI; Awpy swir.Awp hI pwsw] gurmuiK sMgiq.sBY ibcwrhu; vwhu vwhu kw bfw
qmwsw] Anuswr swrI rcnw AwpxI Anq klw dy Awsry QMm@I hoeI hY[ inrgun
bRhm jI ny ieh ApnI Amolk kImiq Awpy pweI hY[ vw gurU Avqwr’c pRgt ho
ky, ieh ApnI Amolk kImiq Awpy pweI] hY:- prmpUjnIk prmpiv`qR vwihgurU
s`cy siqgurU swihbwn jI ny gurbwxI b^SI[ zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr
zulm krn qoN, au~bldI dyZ’c bYTy, q`qy ryqy ’qy bYTy, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR
SuB s`cy s`ucy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy puAwieAw[ prmpiv`qR nOvyN jwmy AMdr
lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr bYT ky, d`uK Bu`K kSt kubol shwr ky,
vYrwgmeI bwxI aucwrI[ sRI hymkuMt swihb jI ivKy Akwl purKu jI ny, mY Apnw
suq; qoih invwjw] pMQu pRcur; krby khu swjw] Awid vr b^Sy[ prmpiv`qR
prmpUjnIk dsvyN jwmy AMdr, pMjW ipAwirAW dy isr lY ky, AMimRq Ckw ky, Pyr
Awp Ckxw, ieh aucwrnw, rhxI rhY, soeI is`K myrw] auh Twkur, mY aus kw cyrw]
^wlsw pMQ swj ky Drm-X`uD ij`qxy, Awpxy nyqRW dy swhmxy ipAwry swihbzwdy,
isMG isMGxIAW &OjW ^zwny sB ku`J Drm ihq kurbwn krnw, ieh Amolk slok
kmw ky pVHnw:- kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau
saupqy; ikAw lwgY myrw] sRI dmdmy swihb jI ivKy siqgurU gRMQ swihb jI kMToN
www.Gursevak.com 587 q`qkrw
aucwrny, Awpxy idl jwn ipAwirAW s`icAwirAW nUM ArQ pV@wauxy, s`cKMf sRI
hzUr swihb jI ivKy siqgurU gRMQ swihb sbd gurU jI nUM ju`go ju`g At`l gurqw b^S
ky, Awp iqMn pRkrmW krky m`Qw tykxw Awid[ prmpUjnIk nyk swaU sIl ^wlsw
pMQ swj ky, Akwl purKu jI qoN imly vrW nUM kmw ky, jYsy praupkwr gurU jI ny
kIqy hn, hor koeI BI nhIN kr skdw, ieh ApnI mhW ivsmwd Amolk kImiq;
Awpy hI pweI hY] XQw:- qyrw srIku.ko nwhI; ijs no lvY lwie suxwieAw]) jYsw
qU.qYsw quhI; ikAw aupmw dIjY]) gur nwil quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu
inDwnu.siqguir dIAw; suKu nwnk.mn mih mMfu]
sB Gt iqs ky; sB iqs ky Twau] jip jip jIvY; nwnk hir nwau] 4]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb pUrn bRhm srUp
mh`lw pMjvW jI, Awpxy AMdr bwhr Ajpw jwp kr rhy ivsmwd nUr pRkwS s`cy
pUrn bRhm jI nuM q`k ky &urmw rhy hn:- cwr KwxIAW dy sB(Gt) sRIr, iqs
vwihgurU jI ky hn[ iqs vwihgurU jI ky vsx dy sB(Twau) AsQwn AnMq bRhmMf
hn[ XQw:- Git Git mY.hir jU bsY; sMqn kihE pukwir] AYsy ivsmwd(hir)
srb pRkwSk bRhm jI dy prmpiv`qR Amolk(nwau) nwm gurbwxI jI nUM, dwsn dws
jip jip ky(jIvY) ijauNdw hY] 4] XQw:- siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur
nwnk; jip jip sd jIvw]
nwm ky Dwry; sgly jMq] {(nwm) pRis`D pRkwS srUp s`cy vwihgurU jI, AnMq
bRhmMfW dy krqy qy ien@W ’c hr smyN ivAwpk pRkwSk pRiqpwlk hn[ (nwm) s`cy
pRkwS srUp pUrn bRhm jI, jo swfy AMdr bwhr AsMK AnMq pRkwS hI pRkwS s`c
srUp Ajpw jwp kr rhy hn, prmpUjnIk ipAwry vwihgurU Akwl purKu jI, DMn
gurU nwnk dyv swihb jI dy muKwribMd qoN pRgt hoeI gurbwxI jI dy sB A`Kr
vwihgurU nwm inrMkwr jI hn[ nwim rMg, nwim coj qmwsy; nwau nwnk.kIny Bogw
jIau] Anuswr ivsmwd bRhm srUp prm pUjnIk DMn s`cy siqgurU, vwihgurU sRI gurU
Arjndyv swihb mhwrwj jI nUM, ivsmwd bRhm jI dy ivsmwd kOqk ids rhy hn[
ies leI vwihgurU nwm, nwmI vwihgurU jI dI eykqw ABydqw &urmw rhy hn[
prmpUjnIk Anqklwvwn pUrn s`cy siqgurU swihbwn jI dw b^iSAw nwm hI,
Akwl purKu jI ’c eykqw ABydqw b^Sdw hY[ so nwm dw AiDk qoN AiDk mhW 3
ivsmwd pRqwp jxw rhy hn jI[ }
www.Gursevak.com 588 q`qkrw
nwm ky Dwry; sgly jMq] (nwm) ivAwpk pRkwSk ivsmwd joqI srUp, AKMf
cyqn b`JvyN pRkwS hI pRkwS, inrml au~jl Ajpw jwp vwihgurU jI, jo sB dy AMdr
bwhr hr smyN jwp kr rhy hn, iqn@W(ky) dy (Dwry) Awsry, AsMK bRhmMf dy(sgly)
swry(jMq) jIv hn[ ijvyN nwm dy Awsry, mwqw jI dy audr’c, rkq ibMd qoN pYdw
hoieAw bRIk qoN bRIk ikRm, nr nrwiexI dyh bx jWdw hY[ iesy qr@W hr smyN im`tI’c
AnMq jIv pYdw huMdy hn[ AnMq hI pwxI’c pYdw huMdy hn, KuSk p`QrW’c kIVy pYdw
huMdy hn[ jIAW dy pYdw hox, pwlxw dIAW rMgW 2 dIAW AnykW hI jugqIAW hn[
XQw:- 1AMfj 2jyrj 3syqj 4auqBuj; bhu prkwrI pwlkw] 1AWfy 2jyr 3muVkw
4
bnwspqI[ ie`k 2 jUn’c ikqny 2 jIv hn, pYdw ho ky ikvyN vDdy Pu`ldy hn, ieh
swrw kMtRol vwihgurU jI Awpxyy Awsry krdy hn[ swry jIA nwm inrgun qoN auqpq
huMdy hn, nwm inrgun dy Awsry vDdy Pu`ldy hn, swry hI nwm jpdy hn[ XQw:- sBY
Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) cwiqRk mor bolq idnu rwqI; suin
Ginhr kI Gor] 2] jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]
nwm ky Dwry; KMf bRhmMf]) hIey ko pRIqmu; prmpUjnIk s`cy vwihgurU inrgun
bRhm jI ny hir ismrin; kIE sgl Akwrw] Anuswr vwihgurU vwihgurU jp ky,
Awpxy’coN koit bRhmMf dw pswrw Aks mwqR hI pRgt kIqw hY[ ieh Awp jI dy
srgun srUp jI hn[ inrgun bRhm jI Awpxy srgun srUp smyq, AwpY jphu; Awpnw
jwpu] Anuswr hr smyN vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw
bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) jo jo ricE; su iqsih iDAwiq]) ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] so hr jIv Akwr dy AMdr bwhr, srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey] siq
sMqoK iKmw inmRqw grIbI pRym shj AsMK guxwN dy Anq klwvwn, pRkwS hI pRkwS
siq srUp ivsmwd nwm inrgun vwihgurU jI BrpUr, Awpxy srgun srUp smyq, hr
smyN Ajpw jwp kr rhy hn[ prmpUjnIk KMf vWg ^Ub im`Ty s`cy ivsmwd Ajpw jwp
vwihgurU(nwm) inrgun bRhm jI (ky) dy(Dwry) Awsry, bRhmMf(Dwry) itkwey hoey jwp
kr rhy hn[ XQw:- gwvin quDno.KMf mMfl bRhmMfw; kir kir.rKy qyry Dwry]
nwm ky Dwry; isimRiq byd purwn]) nwmY hI qy sBu prgtu hovY; Anuswr AsMK
bRhmMf dI auqpqI, vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dy prmpiv`qR s`cy Amolk
nwm qoN hoeI hY[ isimRiq byd purwn dy krqy qy aun@W dy gurU BI nwm jI qoN pYdw hoey

www.Gursevak.com 589 q`qkrw


hn[ ien@W dy kriqAW ny Awpxy gurUAW qoN nwm lY ky jipAw[ nwm dy prqwp krky
ieh gRMQ pRgt hoey[ XQw:- hir ismrin lig; byd aupwey] gurU pRmysr jI sRb
ivAwpI ivsmwd s`cy rMg ’c lIx ho ky &urmwauNdy hn:- ijvyN AnMq bRhmMf dI swrI
rcnw Ajpw jwp inrgun nwm dy Awsry hY, iqvyN keI koit; byd purwn isimRiq Aru
swsq] Anuswr 4 vyd 6 SwSqR 27 isMmRqIAW dI ikhVI g`l hY?(keI koit)
Axigxq, byd purwn(isimRiq) isMimRqIAW purwn(nwm) ivAwpk bRhm jI (ky)
dy(Dwry) Awsry hn, vwihgurU jI nUM jp rhy hn[ XQw:- quDu iDAwiein@; byd kqybw
sxu KVy] gxqI.gxI n jwie; qyrY dir pVy] bRhmy quDu iDAwiein@; ieMdR ieMdRwsxw]
sMkr ibsn Avqwr; hir jsu muiK Bxw]) isimRiq byd purwx; pukwrin poQIAw]
nwm ibnw siB kUVu; gwl@I hoCIAw]
nwm ky Dwry; sunn igAwn iDAwn] prmpUjnIk inrgun bRhm jI dy pUrn
gur Avqwr s`cy siqgurU swihbwn jI dy, prmpiv`qR au~cy su`cy SuB ivsmwd ivAwpk
Ajpw jwp(nwm) inrgun bRhm gurbwxI ky (Dwry) Awsry, pRymI vwihgurU jI dI
pRwpqI dy gursbdW dw ArQ igAwn vIcwr krdy hn, srb ivAwpI vwihgurU jI dw
iDAwn lwauNdy hn[ nwm dy Awsry koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih
AibnwsI rwm] Anuswr kRoVW kMnW duAwrw swrIAW GtW’coN, vwihgurU js pUrn pyRm
SrDw nwl(sunn) suxdy hn[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko
bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI
bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] ismrih; KMf dIp siB loAw] ismrih;
pwqwl purIAw scu soAw] ismrih KwxI.ismrih bwxI; ismrih sgly hir jnw])
cwiqRk mor bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor] jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su
ibnu hir.jwpq hY nhI hor]
nwm ky Dwry; Awgws pwqwl] prmpUjnIk vwihgurU jI ny pwqwlw pwqwl lK;
Awgwsw Awgws] Anuswr AnMq Awgws AkwS pwqwl, Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy
s`ucy au~cy nwm jI ky(Dwry) Awsry itkwey hoey hn[ BU Buv sÍ mh jn qp sqX[ ieh
s`q AkwS hn[ Aql suql ivql qlwql mhwql rswql pqwl[ ieh s`q
pqwL hn, pr gurU swihb jI AnMq AkwS pqwL bwry &urmw rhy hn[
nwm ky Dwry; sgl Awkwr] prmpUjnIk s`cy ivsmwd pRkwS srUp, srb
ivAwpI mwqw ipqw srUp, prmpiv`qR s`cy nwm jI dy dwqy, myhrvwn Anq klwvwn
www.Gursevak.com 590 q`qkrw
vwihgurU jI ny, hukmI hovin Awkwr; Anuswr Awpxy hukm’c swry Akwr Awp rcy
hn[ ieh(sgl) swry Awkwr Awp jI ny Awpxy nwm ky(Dwry) Awsry itkwey hoey
hn[ Awp jI ien@W’c ivAwpk ho rhy hn[ ieh swry hr smyN Ajpw jwp vwihgurU
jI dw nwm jpdy hn[ XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw]
nwm ky Dwry; purIAw sB Bvn]) {vwhu vwhu kw; bfw qmwsw] Awpy hsY.Awip
hI icqvY; Awpy cMdu sUru prgwsw] Awpy jlu.Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw Git Git
bwsw] Awpy nru Awpy Puin nwrI; Awpy swir.Awp hI pwsw] gurmuiK sMgiq sBY
ibcwrhu; vwhu vwhu kw bfw qmwsw] 2] 12] Anuswr prm pUjnIk vwihgurU jI
sRb ivAwpI Anqklwvwn ivsmwd bhuq v`fw qmwsw hY, jo Anq bRhmMfW nUM Awpxy
prm pwk nwm dy Awsry itkwA ky r`Kdy hn[ ivsmwd Ajpw jwp srUp inrgun
inrMkwr vwihgurU jI, srgun srUp dy pswry’c, sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid
jugwid; jw kw vf prqwpu] Anuswr sBnI QWeI ivAwpk ho ky, A&ur smwDI’c
lgwqwr jwip kr rhy hn, Bwv inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin
sglI mohI] Anuswr inrgun srgun ie`k sMg hr smyN Ajpw jwp jp rhy hn]
1] XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl
aupwrjnw] ismrih; KMf dIp siB loAw] ismrih; pwqwl purIAw scu soAw]
ismrih KwxI.ismrih bwxI; ismrih sgly hir jnw] 2]) cwiqRk mor bolq idnu
rwqI; suin Ginhr kI Gor] 2] jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY
nhI hor]) }
nwm ky Dwry; purIAw sB Bvn]) Aink purIAw; Aink qh KMf] Aink rUp
rMg; bRhmMf] Anuswr ivSnpurI bRhmpurI iSvpurI, kumyrpurI ieMdRpurI, jmpurI
kWsIpurI AvMqkwpurI Awid AnMq purIAw qy Awpxy AnMq bRhmMf rUpI sB(Bvn)
Gr, Akwl purKu vwihgurUjI ny, Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy Ajpw jwp vwihgurU
nwm jI(ky) dy(Dwry) Awsry, itkwey hoey hn[ XQw:- rwmklI mhlw 5] jIA jMq
siB pyKIAih; pRB sgl qumwrI Dwrnw] 1] iehu mnu; hir kY nwim auDwrnw]
nwm kY sMig auDry; suin sRvn] koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy(sRvn) kMnW nwl, SrDw qy ivSvwS
www.Gursevak.com 591 q`qkrw
sihq, nwm nUM suin 2 ky, nwm(kY) dy (sMig) nwl, mhW pwpW rUpI smuMdR qoN byAMq
jIv(auDry) qry hn, vw cOrwsI dy gyVy qoN qry hn[
kir ikrpw ijsu; AwpnY nwim lwey] nwnk.cauQy pd mih; so jnu giq pwey]
5]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie
dwnu] siqgurU nwnk siqgurU Arjndyv swihb jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI
ikrpw(kir) krky, ijsu pRymI nUM AwpnY prm piv`qR Ac`l AibnwsI inrml ACl
nwim jpx jpwaux’c(lwey) lwauNdy hn, (so) auh(jnu) ipAwry rom 2 krky, (cauQy
pd) srb pRkwSk srb ivAwpI bRhm jI(mih) ’c lIx ho ky, (giq) kilAwx
kYvl moK pwey lYNdy hn] 5] XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI
sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir
ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok])
Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n
skY pCwnI]
rUpu siq; jw kw siq AsQwnu] siq dy ipAwry siq srUp vwihgurU mh`ly pMjvyN
jI ny, Awpxy prmpUjnIk pUrn purK Acuq AivnwsI pUrn DrmI s`cy ipqw, DMn
vwihgurU mh`ly cOQy jI nUM, A&ur smwDI ’c, AwpY jphu; Awpnw jwpu] Anuswr
Ajpw jwp kridAW q`k ky, siq srUp pRkwSk ivsmwd Ajpw jwp pUrn bRhm jI
’c, pUrn ivsmwd lIxqw pw ky, suKdwiek siqnwmu dw Brosw pRwpqI, pUrn gurW
duAwrw &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws
swihb jI(siq) nws qoN rihq, s`cy bRhm rUpu hn[ (jw) ijn@W kw prm
pwk(AsQwnu) swDsMgq, pyRmIAW dw rom 2, BI(siq) s`cw hY, ikauN jo pRymIAW dy
roim roim’c Awp jI vsdy hn[ XQw:- swD sMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK
lK ssIAr Bwnu; ikrn TrUr hY[
purKu siq; kyvl prDwnu] DMn vwihgurU jI, (purKu) pUrn ivsmwd pRkwS
srUp, (siq) s`cy Su`D srUp, (kyvl) ieko ie`k Awpy Awp, (prDwnu) muKI mMny pRmMny
hn, AYsy pUrn bRhm jI dy pUrn s`cy Avqwr, DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
rwmdws swihb jI DMn DMn DMn hn[
krqUiq siq; siq jw kI bwxI] Anyk jIAW nUM gurmuiK jIvn b^S ky qwrn
dI, (jw) ijn@W vwihgurU mh`ly cOQy jI kI au~cI(krqUiq) krnI(siq) s`cI hY, Dur ky
www.Gursevak.com 592 q`qkrw
bwxI BI(siq) s`cy hn[ XQw:- swcI bwxI; mITI AMimRq Dwr] ijin pIqI; iqsu moK
duAwr] jdoN Awp jI s`cy gurbwxI jI aucwrdy, qdoN nyqRW’coN nIr vihx l`g jWdw[
XQw:- hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau]
siq purK; sB mwih smwxI] prmpUjnIk(siq) s`cy(purK) pUrn vwihgurU mh`ly
cOQy jI dI inrgun joiq, sB(mwih) ’c(smwxI) smweI hY[ XQw:- sB mih joiq;
joiq hY soie] iqs kY cwnix; sB mih cwnxu hoie]
siq krmu; jw kI rcnw siq] (jw) ijn@W dI AnMq bRhmMf(kI) dI rcnw,
(siq) s`cI hY[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy qyry loA; scy Awkwr] AwpxI
rcnw’qy(krmu) b^iSS myhr(siq) s`cI hY[ scw qyrw krmu; scw nIswxu] Anuswr
gurU Avqwr’c, hr (krmu) krq`v kOqk(siq) s`cw praupkwrI hY[
mUlu siq; siq auqpiq] swrI rcnw dy(mUlu) kwrx rUp bRhm jI (siq) s`cy
hn[ aun@W qoN auqpiq hoeI rcnw BI(siq) s`cI hY[ SMkw:- Awp qW s`cy hI hn, pr
nwsvMq rcnw s`cI ikvyN hoeI?ijs dw mn, nwsvMq rcnw ivkwr lwlc hMkwr’c hY,
XQw idRstI qQw isRstI Anuswr aus leI rcnw mwiekI hY, pr siqgurU swihb jI
ivAwpk’c ivsmwd lIx hn[ siqgurW dI sRb ivAwpI ivsmwd bRhm idRStI’c,
swrI rcnw ieauN s`cI hY[ ijvyN sony qoN bxy gihxy, sonw hI huMdy hn[ pwxI qoN auqpiq
hoeIAW lihrW bulbly J`g, pwxI hI huMdw hY[ ies qr@W swrI rcnw s`cy qoN auqpq
hoeI BI s`cI hY[ s`cy vwihgurU jI ies’c ivAwpk qy pRkwSk hn[ s`cy dy Awsry
swrI rcnw pR&ulq ho rhI hY[ XQw:- maulI DrqI; mauilAw Akwsu] Git Git
mauilAw; Awqm pRgwsu] 1] rwjw rwmu mauilAw; Anq Bwie] jh dyKau; qh rihAw
smwie]
siq krxI; inrml inrmlI] 1.prmpUjnIk Akwl purKu srUp s`cy siqgurU
swihb jI, dI(siq) s`cI(krxI) pyRmw-BgqI, (inrml) au~jl qoN BI(inrmlI)
au~jlI hY[ XQw:- siqguir nwnik.Bgiq krI iek min; qnu mnu Dnu.goibMd dIAau])
jh Aibgqu; Bgqu qh Awip] vw gurU pRmysr jI dI(krxI) kmweI Dur ky bwxI jI
(siq) s`cy, (inrml) au~jl qoN BI(inrmlI) au~jly hn[ XQw:- inrml inrml;
inrml qyrI bwxI] Git Git sunI sRvn; bK´wxI] vw prmpUjnIk s`cy siqgurU gurU
pRmysr jI ny, jo prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS Dur kI bwxI’c &urmwieAw hY, aus nUM
Awp BI kmwieAw hY[ ip`Cy jIAW nUM qwirAw hY, hux qwr rhy hn, A`gy nUM BI qwrngy,
ieh (siq) s`cI inrml qoN BI inrmlI s``cI krxI hY[
www.Gursevak.com 593 q`qkrw
ijsih buJwey; iqsih sB BlI] (ijsih) ijs Awpxy ipAwry nUM, gurU pRmysr
jI AwpxI inrml inrmlI inrml s`cI BgqI(buJwey) bu`Jw idMdy hn[ (iqsih)
iqs ipAwry jI dI, sRb ivAwpI ivsmwd bRhm idRStI’c, sB isRStI BlI hY[
XQw:- kbIr, sB qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin.AYsw kir bUiJAw; mIqu
hmwrw soie]) hm nhI cMgy; burw nhI koie] pRxviq nwnku; qwry soie]) qau
dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp kau; Avru Blw sMswru])
sBu ko mIqu.hm Awpn kInw; hm sBnw ky swjn] dUir prwieE.mn kw ibrhw; qw
mylu kIE.myrY rwjn]
siqnwmu pRB kw; suKdweI] ibsÍwsu siq; nwnk gur qy pweI] 6] siqgurU
nwnk dyv swihb jI pMjvyN jwmy’c, Amolk bcn &urmw rhy hn:- (pRB) srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU gRMQ swihb jI(kw) dy sRb ivAwpI ivsmwd
Anq klwvwn SuuB(siqnwmu) s`cy nwm jI, hir ko nwmu; sdw suKdweI] Anuswr
sdw suKdweI hn[ gur pRmysr jI qy, (ibsÍwsu) isdk Brosw krky, siqnwmu
jI(siq) inscy krky (pweI) pweIdy hn, Bwv murdw hoie murId; Anuswr pRymI,
jIvq Bwv qoN mr ky, siqgurU gRMQ swihb jI qoN Awpxy idl’c hr smyN gurbwxI
pRwpq krky, inhwl huMdy rihMdy hn[ siqgurU swihb jI hI siqnwmu dy dwqy hn[
hor koeI nwm dI dwiq nhIN dy skdw[] 6] XQw:- siqguru dwqw.rwm nwm kw; horu
dwqw koeI nwhI] jIA dwnu dyie iqRpqwsy; scY nwim smwhI] Anidnu hir rivAw
ird AMqir shij smwiD lgwhI] 2]
siq bcn; swDU aupdys] siq qy jn; jw kY irdY pRvys] (swDU) sMq mhWpurS,
(swDU) s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR SuB aupdys, SuB Amolk
bcn(siq) s`cy bRhm srUp hn[ XQw:- AMimRq bcn; swD kI bwxI] jo jo jpY.iqs
kI giq hovY; hir hir nwmu inq rsn bKwnI] 1]) siq bcn; swDU aupdys],
(jw) ijn@W(kY) dy irdY ’c, (pRvys) vsdy hn, (qy) auh gurmuiK ipAwry(jn) Bgq
jI BI(siq) s`cy bRhm srUp hI hn, ijvyN mwlI trV bUty nUM k`t ky, ipauNd idMdw
hY[ iqvyN mwlI rUp siqgurU swihb jI, swfy mhW pwpI mn rUpI trV bU`ty nUM, pRym
rUpI Cury nwl, pwpW v`loN k`t ky, sMqoK rUpI bMd pw ky, gurU crn-kmlW’c ilv
joVn rUpI joV lw ky, swnUM jMmx mrn vwly trV bUitAW nUM, AwpxI pyRmw-BgqI
rUpI ipauNd cV@w idMdy hn[
www.Gursevak.com 594 q`qkrw
siq inriq; bUJY jy koie] 1.jy (koie) koeI gurmuiK ipAwrw, (siq) s`c
(inriq) JU`T dw(inriq) inrnw, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI duAwrw, (bUJY)
bu`J lvy, ik ijauxw JU`T, mrnw s`c, bRhm jI siq hn, swrI rcnw JU`T nwsvMq hY[
vw prmpUjnIk s`cy gurU pRmysr jI, prmpiv`qR SuB s`cw ipAwrw jo aupdyS b^Sdy
hn, so sB(siq) s`c hY[ jo iqAwgx nUM kihMdy hn, ieh sB(inriq) JU`T hY[ vw
(siq) s`cy(inriq) AibnwS, byAYb bRhm jI nUM pUry gurW duAwrw jy koie (bUJY) bu`J
lvy[
4.isD swiDk.ilv lwgI nwcy; ijn gurmuiK buiD vIcwrI] 4] KMf bRhmMf qRY
gux nwcy; ijn lwgI hir ilv qumwrI] Anuswr jy(koie) koeI gurmuiK ipAwrw, (siq)
s`c srUp bRhm jI dy (inriq) nwc nUM, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI duAwrw,
(bUJY) bu`J lvy ik dwsn dws dy AMdr byAMq kItwxU, bwhr byAMq KwxIAW dy jIv,
byAMq sUrj cMdRmy DrqIAW qwry mMfl bVI hI qyzI nwl, jo ieh B`j rhy hn, ieh
Ajpw jwp pUrn bRhm jI Awp hI(inriq) n`c rhy hn[ ieauN hr smyN hr
Akwr’c, pUrn bRhm jI hrkq krdy idsx[ XQw:- sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY]
goibMd ibnu; nhI koeI]
nwmu jpq; qw kI giq hoie] pihlW KMfy bwty dw AMimRq pMjW ipAwirAW qoN
Cky[ gurqw ibrwjmwn sdw 2 myhrvwn, Anqklwvwn pUrn dieAwvwn gurU ipqw
Bgvwn, sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj Awpxy is`K dy idl idmwZ rom 2’c, hr smyN
gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ hr smyN gurbwxI b^S ky, Awpxy gRIb dwsn dws qoN
vwihgurU 3 rom 2 krky jpwauNdy hn[ Awip jpwey; jpY so nwau] Anuswr pyRmI
inrXqn aumwh nwl nwm jpdw hY, s`cy siqgurW dw b^iSAw AMimRq ihrdy’coN au~T ky
muK’c AwauNdw hY[ nwnk Bgqw; sdw ivgwsu] Anuswr sdw ivgws iKVwvt nUM pw ky,
nwmu jpq; qw kI giq hoie] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU, sRI gurU gRMQ
swihb jI dy b^Sy jpwey prmpiv`qR prmpUjnIk, SuB s`cy su`cy au~cy inry nUr pRkwS,
ivsmwd s`cy vwihgurU nwmu(jpq) jpxy jpwauxy krky, (qw) iqs gurmuK jI kI(giq)
kilAwx(hoie) huMdI hY[
Awip siq; kIAw sBu siq] Awpy jwnY; ApnI imiq giq] 1.prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI Awip(siq) s`cy bRhm srUp hn, Awpxy inrgun
srUp’coN AnMq bRhmMf dw(kIAw) kIqw sBu pswrw BI(siq) s`cw hY[ ApnI rcI AsMK
bRhmMf dI rcnw nUM, (imiq) mrXwdw’c r`Kx dI(giq) ivvsQw nUM, Awpy hI(jwnY)
www.Gursevak.com 595 q`qkrw
jwxdy hn[ ijvyN AnMq sUrj cMd DrqIAW qwry mMfl AkwS Awpxy inrgun Ajpw
jwp pRkwS srUp’c itkwA ky r`Ky hoey hn[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy
qyry loA; scy Awkwr] scy qyry krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru; scw dIbwxu]
scw qyrw hukmu; scw Purmwxu] scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu AwKih; lK
kroiV] scY siB qwix; scY siB joir] scI qyrI isPiq; scI swlwh] scI qyrI
kudriq; scy pwiqswh] nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy; su kcuin kcu]
1]
Awip siq; kIAw sBu siq] Awpy jwnY; ApnI imiq giq] 2.siqgurU nwnk
dyv, gurU grMQ jI mwinE; prgt gurW kI dyh[ jI &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk
s`cy siqgurU mhlw 1 swihb jI Awip(siq) s`cy bRhm srUp hn, Awp jI ny Awpxy
prm pwk dsW hI srUpW’c, hMgqw rihq, jo 2 BI pr- aupkwrI ivsmwd
kOqk(kIAw) kIqw hY, so sBu siq hY[ ijvyN zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr
zulm krn qoN, pMjvyN pwk jwmy ’c, au~bldI dyZ’c bYTxw, siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI rcxy, sRI hirmMdr swihb jI rcx smyN, siqgurU swihb jI ny Awp im`tI
dy tokry Foxy, siqsMgqjI dI Awp syvw krnI, lohy dy qMg ipMjry’c bYTxw, sIs q`k
sB ku`J kurbwn krnw, pMj ipAwry swjxy, aun@W qoN Awp AMimRq Ckxw Awid, Awp
jI dw kIqw sB ku`J s`cw bRhm srUp hI hY[ Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr
Awpxy nwl Awpxw ipAwr Awp lw ky, s`cy pwiqSwhjI Awpxy is`K dI(giq)
kilAwx krn dI ApnI jo(imiq) mrXwdw hY, ies nUM Awpy hI(jwnY) jwxdy hn[
ijs kI isRsit; su krxYhwru] Avr n bUiJ; krq bIcwru]) iehu jgu.scY kI
hY koTVI; scy kw ivic vwsu] vwhu vwhu ieh j`g ieqnw v`fw hY[ ieh s`cy dI in`kI
ijhI koTVI hY[ ies leI s`cy dI isRsit KMf bRhmMf dI rcnw hY[ (ijs) ijn@W
Bwv krqw purKu jI kI ieh(isRsit) KMf bRhmMf dI swrI rcnw hY, (su) auh Awp
hI ies nUM pYdw (krxYhwru) krn vwly hn[ AwpxI rcI rcnw nUM svwrn leI,
siqgurU swihb jI dy Avqwr’c, SuB s`cw aupdyS(krxYhwru) krn vwly hn[
XQw:- khu nwnk.krxhwru hY Awpy; siqguir.Brmu cukwieAw]) krn krwvn;
krnYhwru] nwnk krqy kw; nwih sumwru] bIcwru(krq) kridAW(Avr) hor
koeI(bUiJ) smJ(n) nhIN skdw, beI ieh rcnw ikvyN rcI hY?XQw:- hir kI
giq; nih koaU jwnY] jogI jqI qpI pichwry; Aru bhu log isAwny] 1]) kvxu su
www.Gursevak.com 596 q`qkrw
vylw.vKqu kvxu; kvx iQiq.kvxu vwru] kvix is ruqI.mwhu kvxu; ijqu hoAw
Awkwru] vyl.n pweIAw pMfqI; ij hovY lyKu purwxu] vKqu.n pwieE kwdIAw; ij
ilKin lyKu kurwxu] iQiq vwru.nw jogI jwxY; ruiq mwhu.nw koeI] jw krqw.isrTI kau
swjy; Awpy jwxY soeI] ikv kir AwKw.ikv swlwhI; ikau vrnI.ikv jwxw]
nwnk.AwKix sBu ko AwKY; iek dU ieku isAwxw] vfw swihbu.vfI nweI; kIqw jw kw
hovY] nwnk.jy ko AwpO jwxY; AgY gieAw n sohY] 21] 2.gurU jI Awpxy in`kI kIVI
is`K’qy b^iSS krn l`igAW AQvw auqpqI pwlxw lYAqw krn l`igAW, (Avr) hor
iksy nUM(bUiJ) p`uC ky, bIcwru(n) nhIN(krq) krdy, ikauNik gurU pRmysr jI suqMqR
byvzIr vfy DIr hn[ XQw:- byvjIr bfy DIr, Drm AMg AlK Agm; Kylu kIAw
AwpxY auCwih jIau]) puiC n swjy, puiC n Fwhy; puiC n dyvY lyie] AwpxI
kudriq.Awpy jwxY; Awpy krxu kryie]
krqy kI imiq; n jwnY kIAw] {prmpUjnIk pUrn ivsmwd ivAwpk AsMK
pRkwS srUp srb pRkwSk Ajpw jwp vwihgurU jI, AsMK bRhmMf dy krqy hn, AsMK
bRhmMf’c, hr jIv hr Akwr dy AMdr bwhr, hr smyN Ajpw jwp kr rhy hn, Bwv
inrgun bRhm jI Awpxy srgun srUp smyq, hr smyN vwihgurU vwihgurU lgwqwr jp
rhy hn[ AnMq sUrj cMd DrqIAW qwry mMfl KwxIAW bwxIAW kIqw pswau eyko
kvwau] Anuswr ie`k vwk vwihgurU aucwr ky, Aks mwqR hI rcIAW hn[ eyhu Awkwru;
qyrw hY Dwrw] iKn mih ibnsY; krq n lwgY bwrw] 2] Anuswr pYdw(krq)
kridAW(vwr) dyrI nhIN l`gI[ jdoN cwhux ien@W nUM Awpxy’c, lIn kr lYNdy hn[ jdoN
cwhux rc lYNdy hn[ hux AsMK sUrjW cMdRimAW AgnIAW titAwixAW ibjlIAW nUM
pRkwS rhy inrlyp hn[ } (krqy) vwihgurU jI (kI) dI (imiq) mrXwdw SkqI
bzurgI nUM, ipqw kw jnmu; ik jwnY pUqu] Anuswr (kIAw) kIqw jIv(n) nhIN (jwnY)
jwx skdw[ ijvyN AnMq bRhmMfW nUM swj ky, AwpxI Anqklw dy Awsry, ibnw QMm@W dy
Awpxy inrgun srUp’c, itkwA ky r`Kdy hn[ BwvyN A`g pwxI dw ivroD hY[ A`g
l`kVI dw ivroD hY[ pMjW q`qW nUM ie`k sQUl sRIr, brIk qoN brIk ikRm’c, ikvyN
itkwA ky r`iKAw hY?AYfI v`fI rcnw, AnMq DrqIAW sUrj cMd jhwz g`fIAW jIv
hr smyN B`jy iPrdy hn[ AsMK bRhmMf dI rcnw, pRkwS srUp s`cy bRhm jI ’c itkI
hoeI hY[ ies leI &urmw rhy hn:- krqy dI mrXwdw nUM kIqw jIv nhIN jwx skdw,
pr Xwd rhy, gurU sUrmyN jI jwxdy hn[ XQw:- krqy kI imiq.krqw jwxY; kY jwxY.guru
sUrw]
www.Gursevak.com 597 q`qkrw
nwnk jo iqsu BwvY; so vrqIAw] 7] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb
jI, Awpxy mn nUM aupdySdy hn:- hy mn!jo(iqsu) pRkwS srUp srb ivAwpI srb ky
ADwr Awp inrADwr, Awp suqy pRkwS s`cy bRhm jI nUM, jo krnw(BwvY) BwauNdw hY,
(so) auh hI (vrqIAw) vrq irhw hY] 7] XQw:- jo iqsu Bwxw; soeI hUAw] Avru
n krxY vwlw dUAw] 1] SuB is`iKAw:- hy mn!prm ipAwry s`cy Akwl jI, krqw
kr hYN] hrqw hr hYN] hn, ies leI Awp n ku`J bx, gurU pRmysr jI dw lwlw
golw murId bx ky, rzw mMn, inhwl ho[ XQw:- murdw hoie murId; n glI hovxw[
swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[
ibsmn ibsm; Bey ibsmwd] ijin bUiJAw; iqsu AwieAw sÍwd]) Drin ggn
nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´
hir] jI pUry gurU jI dy snmuK syvk jnw nUM, pUry gurW duAwrw jo sRb ivAwpI mhW
ivsmwdqweI praupkwr pRwpq hY, so Purmw rhy hn:- prm pUjnIk DMn vwihgurU
s`cy siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy aupdyS duAwrw, nwm jp ky, AMdr
bwhr pRkwS srUp Ajpw-jwp pUrn bRhm jI, (ijin) ijn@W gurmuiK ipAwirAW ny,
gurpRswid(bUiJAw) bu`J ley hn[ (iqsu) iqn@W gurmuiK jnW nUM, gurU jI dw b^iSAw
bRhmwnMd AMimRq rs(sÍwd) suAwd rs, ihrdy’coN au~T ky, muK’c AwieAw hY[ AMimRq
rs dy suAwd’c lIx ho ky, (ibsmwd) Ascrj qoN(ibsm) Ascrj ho ky, (ibsmn)
Ascrj(Bey) ho gey[ XQw:- nwnk Acrju.Acrj isau imilAw; khxw kCU n
jwey]) khu kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.ikAw khIAY]) ibsmn ibsm; rhy
ibsmwd] nwnk ApnI giq; jwnhu Awip] 5]
bRhmwnMd rs AMimRq suAwd dI pRwpqI leI idRstWq:- ie`k kIVI kIVIAW nUM
imSrI dy pws lY geI qy ikhw, “hy BYxoN!ieh bhuq hI suAwd hY[ ”aun@W ny mUMh
lwey qy ikhw, “hy BYxy!swnUM suAwd ikauN nhIN AwauNdw, ”ies ikhw, “Awpxy
mUMhW’coN il`d dy f`ky k`Fo[ ”k`F ky imSrI dw AnMd mwixAW[ ies qr@W, swcI
bwxI; mITI AMimRq Dwr] Anuswr sRb ivAwpI ivsmwd im`Ty imSrI gurbwxI jI
hn[ guris`K rUpI kIVI, ivSy vwSnw rUpI il`d dy f`ky, Awpxy AMqhkrn muK ’coN
k`F ky, gurbwxI rUpI imSrI nUM pRIq rUpI rsnw nwl KWdI hY[ XQw:- hir hY
www.Gursevak.com 598 q`qkrw
KWfu.ryqu mih ibKrI; hwQI.cunI n jwie] kih kbIr.guir BlI buJweI; kItI hoie kY
Kwie]
pRB kY rMig; rwic jn rhy] gurU pRmysr jI dy(jn) ipAwry Bgq snmuK syvk
gurmuiK(pRB) vwihgurU jI(kY) dy(rMig) AnMd(rMig) pyRm, rMig’c rwic rhy hn[ XQw:-
mn qn rMig; rqy rMg eykY] nwnk jn kY; ibriq ibbykY] 5]) mn qn nwim rqy;
iek rMig] sdw bsih; pwrbRhm kY sMig]) AMimRq rsu; hir gur qy pIAw] hir pYnxu
nwmu Bojnu QIAw] nwim rMg.nwim coj qmwsy; nwau nwnk kIny Bogw jIau] 4]
gur kY bcin; pdwrQ lhy] gurU jI dy ipAwry syvk BgqW ny, Awpxy pUry guur
jI(kY) dy(bcin) Amolk sRI muKvwk mMn ky, pyRm pdwrQ, nwm pdwrQ, igAwn
pdwrQ, mukq pdwrQ(lhy) pRwpq kIqy hn[ XQw:- gauVI mhlw 5] gur kY bcin;
moih prm giq pweI] guir pUrY; myrI pYj rKweI] 1] gur kY bcin; iDAwieE moih
nwau] gur prswid; moih imilAw Qwau] 1] rhwau] gur kY bcin; suix rsin
vKwxI] gur ikrpw qy; AMimRq myrI bwxI] 2] gur kY bcin; imitAw myrw Awpu] gur
kI dieAw qy; myrw vf prqwpu] 3] gur kY bcin; imitAw myrw Brmu] gur kY bcin;
pyiKE sBu bRhmu] 4] gur kY bcin; kIno rwju jogu] gur kY sMig; qirAw sBu logu]
5] gur kY bcin; myry kwrj isiD] gur kY bcin; pwieAw nwau iniD] 6] ijin
ijin kInI; myry gur kI Awsw] iqs kI ktIAY; jm kI Pwsw] 7] gur kY bcin;
jwigAw myrw krmu] nwnk; guru ByitAw pwrbRhmu] 8] 8]
Eie dwqy; duK kwtnhwr] (Eie) auh gurU pRmysr jI dy pyRmI Bgq jn, jIAW dy
mn bwxI sRIr ivkwrW AOguxwN mhW pwpW jMmx mrn kusMg, vwihgurU jI dy ivCoVy dy
duK, (kwtnhwr) k`tx vwly, smUh pdwrQ, vwihgurU jI dI pRwpqI dw dwn dyx vwly
dwqy hn[ XQw:- jIA dwnu dy BgqI lwiein; hir isau lYin imlwey]
jw kY sMig; qrY sMswr] (jw) ijn@W gurmuiK jnw jI(kY) dw sMig krky vw crn-
kmlW(kY) dy sMig l`gxy krky sMswr(qrY) qrdw hY[ XQw:- jo jwnY; iqsu sdw suKu
hoie] Awip imlwie; ley pRBu soie] Ehu DnvMqu; kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu
irdY BgvMqu] DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] jn
Awvn kw; iehY suAwau] jn kY sMig; iciq AwvY nwau] Awip mukqu; mukqu krY sMswru]
nwnk iqsu jn kau; sdw nmskwru] 8]

www.Gursevak.com 599 q`qkrw


jn kw syvku; so vfBwgI] (jn) gurU pRmysr jI dy swjy invwjy ipAwry siqkwry
v`fBwgy Bgq jnjI(kw) dw, nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] mwn
Apmwn qoN rihq, jo syvku jI hn, (so) auh vfBwgI hn[ XQw:- gurmuiK syv lgy.sy
auDry; vfBwgI syv krMdy] ijn hir jipAw.iqn Plu pwieAw; siB qUty mwieAw PMdy]
jn kY sMig; eyk ilv lwgI]) bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip;
nhI kCu Brmu]) hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg
ijau; jl hI ibKY smwih]) so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK jip; nwnk
hrI] Anuswr gurU pRmysr jI nUM, qn mn Dn isr srvMs Arpx vwly bRhm srUp,
ijn@W nUM hrI jI inmK 2 jpdy hn[ AYsy gurU pyRmI(jn) gursyvk Bgq jI (kY) dy
sMig, syvw krn vwly v`fBwgy Bgq jn jI dI(eyk) ie`k vwihgurU jI dy prmpUjnIk
s`cy crn-kmlW’c ilv lwgI rihMdI hY[
gun goibdu; kIrqnu jnu gwvY]) gur pRswid; nwnk Plu pwvY] 8] 16] DMn
vwihgurU gurU gur s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv mÚ5 ShIdW dy isrqwj jI &urmwauNdy
hn:- gurU pRmsyr jI dw, ijhVw(jnu) ipAwrw s`icAwrw Apwrw inrwrw Bgq,
(goibdu) Akwl purKu vwihgurU srb pRkwSk, srb ivAwpk ivsmwd Ajpw jwp srUp
s`cy bRhm jI dy(gun) guxW nUM gurbwxI pV@ ky AQvw kQw kIrqnu kvISrI
duAwrw(gwvY) gwauNdw hY[ XQw:- gurmuiK inrml; hir gux gwvY] (gur) gurU pRmysr
jI dI ivsmwd srb ivAwpI pRkwS srUp s`cI Agm AgwD Agm Apwr(pRswid)
ikRpw hI ikRpw duAwrw, (Plu) bRhmigAwn rUpI vw rom 2 krky ismrn kridAW AMdr
bwhr AibnwsI bRhm’c lIn ho ky, irdy’coN AMimRq au~T ky muK’c Awaux rUpI Amr
Plu(pwvY) pwauNdw hY jI] 8] 16] XQw:- shj suhylw; Plu mskInI] siqgur ApunY;
moih dwnu dInI]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI sqwrvyN, Awid 285.
sloku] Awid scu; jugwid scu] hY iB scu; nwnk hosI iB scu] 1]
70.AstpdI jI sqwrvyN, sRIcMd jI ny aucwry n kho?pUrn gurU jI dI inMdw n
kro[ {inMdw BlI.iksY kI nwhI; mnmuK mugD krMin]) guru pUrw nmskwry] Anuswr
prmpUjnIk nmskwr jog s`cy pUrn siqgurU swihbwn jI dy, jqI sqI inrmly lwfly
AqIrQ XoDy isMGW dy isrW dy mu`l pey, byAMq isMG swihbwn jI ShId hoey[ AYsy zor
zulm dy iBAwnk smyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy ipAwry lwfly, Bu`Ky
iqhwey jMgLW’c rihx l`gy[ qdoN gurU ieiqhws’c imlwvt kIqI geI[ gurU
www.Gursevak.com 600 q`qkrw
ieiqhws’c, ijhVy bcn DMn 2 gurbwxI gurU jI dI ksOtI’qy nhIN itkdy, ipAwry
gurU sMgq jI aun@W nUM ivcwr ky k`F dyx[ kUVu boil; murdwru Kwie] Anuswr gurU
swihb jI dy inMdkW ny AxhoeI inMdw ilKI hY, ijvyN au~lU kihMdw hY, “dunIAW sUrj
2 kihMdI hY, pr myry dwdy pVdwdyy ny sUrj nhIN dyiKAw[ ”srb`q dy Bly ihq gurU
pRmysr jI au~bldI dyZ’c bYTy hn[ swnUM klj`ugI jIAW nUM gurbwxI jI b^S ky
inhwl kIqw hY[ inMdk ny ikhw, “gurU jI nUM soLvIN AstpdI qoN mgroN gurbwxI jI
hI n Purn, qW A`gy 8 AstpdIAW sRI cMd jI ny aucwrIAW[ ”inrgun bRhm jI dy
srgun pUrn gur Avqwr, vwihgurU mh`ly pMjvyN jI, sRI gurU gRMQ swihb jI srUp
duAwrw, Awpxy dwsW dy idl idmwZ ’c hr smyN gurbwxI jI Byjdy rihMdy hn[ swc
nwm kI AMimRq vrKw] krdy rihMdy hn[ pUrn pRym Bwau-BgqI Ajpw jwp sihq,
inrgun srgun swihb jI dI eykqw b^S ky, lUM 2’c vs ky, dwsW dy irdy’coN
muK’c AMimRq b^s ky inhwl krdy rihMdy hn[ zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn
qoN, Awp jI au~bldI dyZ’c bYT ky, qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku
mWgY] Anuswr Bwxw mMn ky, Awpxw Awp kurbwn krky AwigAwkwrI AnuswrI bxy[
jo SuB Amolk bcn Purmweyy, so ShIdI dy ky kmwey[ nwrwien nrpiq; nmskwrY]
AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu.moih qwrY] Anuswr AYsy gurU pRmysr jI
qoN, rom 2 krky inmK 2 bwr 2 ju`go ju`g, nmskwr kridAW, bilhwr kurbwn
jweIey jI[ XQw:- gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir
nmskrw]
hmro krqw; rwmu snyhI] DMn hn DMn hn DMn hn, vwihgurU prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy
hn[ ShIdW dy isrqwj, hmrw rwjnu.sdw slwmiq; qw ko.sgl Gtw jsu gwieE])
qum ho; sB rwjn ky rwjw] Awpy Awpu; grIb invwjw] sB pIrW dy pIr, gurUAW dy
gurU, gRIb invwj, pwrbRhm prmysur siqgur; sBnw krq auDwrw] Anuswr sBnw
jIAW dw auDwr krn vwly, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI
mhwrwj s`cy pwiqswh jI, qU sdw slwmiq; inrMkwr] ivAwpk s`cy bRhm jI dy
AnMq klwvwn pUrn gurU s`cy Avqwr pUrn bRhm srUp hn[ XQw:- siqguru myrw;
sBs kw dwqw] siqguru myrw; purKu ibDwqw] Awp jI ny Awpxy inrgun srUp

www.Gursevak.com 601 q`qkrw


duAwrw, hir ismrin; kIE sgl Akwrw]) kIqw pswau; eyko kvwau] Anuswr
Ajpw jwp vwihgurU vwihgurU ie`k(kvwau) vwk nwl kotwn koit bRhmMfW dw pswrw
ricAw hY[ ies nUM rcidAW dyrI nhIN lweI[ XQw:- iKn mih; Qwip auQwpnhwrw]
AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw] Awpxy rcy ies pswry’c AwpjI Awp hI vs rhy hn[
XQw:- kudriq kir kY; visAw soie]
nwnk; soDy isMimRiq byd] pwrbRhm gur; nwhI Byd] Anuswr pwrbRhm gurdyv
jI!Awpxy inrgun srUp duAwrw Awp jI dy Awpxy rcy, kotwn koit bRhmMfW’c kotwn
koit sUrj, hukmu qyrw.Krw Bwrw; gurmuiK iksY buJwey] Anuswr Awp jI dy ivsmwd
inrgun srUp jI dy ^ry Bwry ielwhI hukm nwl hux kRoVW sUrj, koRVW kohW c`ldy
Awp jI dy pwk inrgun srUp jI qoN pRkwS pw rhy hn[ ien@W sUrjW nUM swjx, ien@W
dw Awsrw nmo rwj rwjy; Anuswr ien@W dy pRkwSk BI Awp jI dy Kry inrml
inrgun srUp jI hI hn[ hy sB qy vf smrQ gurdyv]) krn krwvn sgl ibiD;
so siqgurU hmwrw]) Anuswr krn krwvn smR`Q gurdyv jI!Awp jI jdoN cwhoN ien@W
sUrjW KMf bRhmMf dy pswry nUM Awpxy siqnwmu inrgun srUp’c lIx kr lYNdy hoN jI[
XQw:- jb AwkrK; krq ho kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM]
aupRokq srUjW qy ien@W dIAW byAMq ikrnW Du`pW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry
Awpxy srgun srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun
srUp jI smyq, ; pUrn pUir rihE srb TweI] inrgun bRhm jI, iqsu gur kau;
sd krI nmskwr] iqsu gur kau; sd jwau bilhwr] Anuswr hr smyN
nmskwridAW pUrn pRym sihq jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU swhwn
swhu] DMn s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn[ hux au~bldI dyZ’c
hrK sog qoN inrwlI AvsQw’c cONkVw lw rhy hn[ XQw:- hrK sog duhu mwih
inrwlw; krxYhwru pCwqw]) hrK sog.jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu nwnk.suin
ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau
dIAw]
siqguru dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo nmo.nyiq nyiq nyiq hY]
Anuswr prmpUjnIk hrI rUp s`cy siqgurU swihb jI dI mihmw AgwD boD hY[ qY
jnmq; gurmiq bRhmu pCwixE] Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU

www.Gursevak.com 602 q`qkrw


Arjndyv swihb mhwrwj jI ny, gurqw imlx qoN pihlW hI ieh gurbwxI jI
aucwry:- myrw mnu locY; gur drsn qweI] ijvyN brVwaux vwlw inrXqn boldw hY,
iqvyN prmpUjnIk bRhm srUp s`cy siqgurU swihb jI ny, klju`gI jIAW’qy Apwr
AQwh ikRpw krky, shj suBwie inrXqn hI gurbwxI jI aucwry hn[ XQw:- jYsI
mY AwvY.Ksm kI bwxI; qYsVw krI igAwnu.vy lwlo]) hau Awphu.boil n jwxdw; mY
kihAw sBu hukmwau jIau]) Dur kI bwxI AweI] iqin sglI icMq imtweI]
dieAwl purK imhrvwnw] hir nwnk.swcu vKwnw]) bysumwr AQwh.Agnq AqolY]
ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]) shij suBwie; bolY hir bwxI])
kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu]) prqiC irdY.gur Arjun kY;
hir pUrn bRhim.invwsu lIAau]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]) jp´au ijn@ Arjun dyv
gurU; iPir sMkt join grB n AwXau] prmpUjnIk Ascrj gurU s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI nUM, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI qoN ieh
SuB s`cy vr imly:- “pihlW gurqw Awp jI dy prmpUjnIk ipqw jI nUM imlygI, Pyr
Awp jI nUM imlygI[ ”Aqy, “doihqw bwxI kw boihQw] ”so gurU pRmysr jI ny Awpxy
inrgun srUp’coN, KMfW bRhmMfW, Anyk pRkwr dI rcnw, byAMq KwxIAW byAMq bwxIAW
rcIAW hn[ XQw:- hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn sgl
ibiD; so siqgurU hmwrw] rwgI s`qy blvMf jI nUM Awp jI ny b^SidAW ikhw“ijs
zbwn nwl inMdw kIqI hY, ausy nwl hI gurU pRmysr jI dI ausqq kro[ aun@W’qy
ikRpw’c FL ky, aun@W nUM sRI gurU swihb jI ny gurbwxI jI aucwrn dw bl b^S
idqw[ prmpUjnIk inrMkwr gurbwxI jI dy Avqwr, kljuig.jhwju Arjunu gurU;
sgl isRis† lig.ibqrhu] swihb jI DMn hn, ijn@W ny koV@IAW dy koV@ myt ky, aun@W
qoN gurbwxI aucrvw idqI[ so inmRqw hlImI gRIbI inRivkwrqw, DIrj siq sMqoK
dieAw Drm vIcwr, invx Kvx Awid AsMK guxW dIAW AnMq klW dy mwlk, dwqy
dwqwr gurU pRmysr jI dy inMdkW qoN dUr hI rho jI[ gurdyv siqguru pwrbRhmu
prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1] Anuswr hy gRIb invwj prmpUjnIk s`cy
siqgurU DMn sRI gurU Arjndyv swihb jI!Awp jI nUM rom 2 krky inmK 2 nmskwr
pRvwn hovy jI[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI dy, sRb
www.Gursevak.com 603 q`qkrw
ivAwpI mhW ivsmwid sMudr drSn krky kohV krky gLy sVy sqy, blvMf jI nUM
gurbwxI sPurn hoeI[ gurU jI dy pRymI jdoN drSn krdy ivsmwd iekwgR Ajpw jwp
bRhm’c lIx ho jWdy[ siqgurU swihb jI ny Awpxy inrgun srUp’coN koRVW bRhmMf
pRgt kIqy hn[ bRhmigAwnI; sgl kI rInw] Anuswr AnykW hI sB dI crn-DUV
pUrn bRhmigAwnI pYdw kIqy hn[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI dI Amolk gurbwxI nwl pRymIAW dI sMqustI huMdI hY[ gurU pRIqmjI nUM rom
2 krky inmK 2 nmskwrW hI nmskwrW krdy rihMdy hn[ so hy gurU ipAwrI
s`icAwrI svwrI siqkwrI gurU ^wlsw swDsMgqjIE!vwihgurU gurU pRmysr jI ny ie`ky
cONkVy sMpUrn sRI suKmnI swihb jI aucwry hn jI[ hux srgun srUp gurqw
ibrwjmwn ho rhy hn, hux inrgun inrMkwr srUp, sB dy AMdr bwhr AnMq AsMK
ivsmwd pRkwS, nUro nUr nUro nUr, nUr hI nUr ivAwpk pRkwSk ho ky Ajpw jwp kr
rhy hn[ XQw:- qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey] hy mn!qum dwqy
Twkur pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] Anuswr gurU pRmysr jI nUM, Awpxy pRIqm
ipAwry Ksm krqy rwm Bgvwn vwihgurU jI mMn ky, inMdw iqAwg ky inmK 2
nmskwr krky inhwl ho[ {pyRm pRcwr:- s`c dw ArQ smJx, s`c srUp bRhm jI
dI pRwpqI pRsMnqw leI, prmpUjnIk dsW pwiqswhWjI dy mhwn praupkwrI
inrMkwrI DIrjDwrI Ascrj ivsmwd kOqk cyqy krky A`gy suxwau jI[ mhW pwp
Dox rog mytx nUM smR`Q, prmpUjnIk ^ry s`icAwry ^ry ipAwry sBnw dy ^sm dsy
pwiqswhjI, Anqklwvwn pUrn myhrvwn vwihgurU jI dy pUrn s`cy gurU Avqwr jI
hn, ijn@W nUM s`cy Akwl purKu jI v`loN, Dur kI bwxI AweI] Anuswr gurbwxI jI
DuroN au~qry hn, so sB s`c s`c s`c hn[ prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU sRI gurU
Arjndyv swihb jI, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT
ky, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI inrMkwrI sIs’qy puAw rhy hn[ hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy
hn[ Akih Asih kStW nUM shwridAW, s`c nUM rom 2 krky jp, iDAw kmw rhy
hn[ s`c nUM iDAwaux kmwaux dw sbk isKwA rhy hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU
mh`lw pMjvW jI srUp, gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI Awpxy pyRmIAW dy
idl idmwZ rom 2’c, hr smyN gurbwxI jI Byj rhy hn[ Awpxy dwsW gulwmW
www.Gursevak.com 604 q`qkrw
syvkW dy idl idmwZ’c mhwn ikRpw krky, jo gurbwxI jI Byjdy hn, so sB s`c
s`c s`c hn[ prmpUjnIk gur pwrbRhm s`cy pwiqswhjI nUM s`c ^rw ipAwrw hY lUM
2 krky ivsmwd s`c’c lIx, vyprvwh gurU pRmysr jI au~bldI dyZ’c bYT ky, ieh
drsw rhy hn[ s`c Drm-ihq kurbwnI dyx vwly, inrBau ho ky, s`c dI Smw’qy
pqMgy vWg sVidAW pRvwh nhIN krdy, s`c leI kurbwn hox dw byh`d cwA auqSwh
krdy hn[ s`c ieqnw ^rw im`Tw hY, jo Bu`K aunINdyR qyRh qy A`g vrgy q`qy
qsIihAW’c, sumyr prbq vWg Afol inrBY hY[ so s`c ihq kurbwn hox vwly pyRmI,
AMg 2 ktwauNdy, Kopry luhwauNdy, crKVIAW’qy cV@dy, cMdU dy n`k’c nkyl pwauNdy,
srhMd dI ie`t nwl ie`t KVkwauNdy, JU`Ty nMd nUM G`grI pw ky n`cwauNdy, hMkwrI vzIdy
dIAW botIAW aufwauNdy, gurU crn-kmlW’c lIx, ShIdIAW pwauNdy hn[ so swcy
s`icAwr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy b^Sy s`cy nwm Dur dy bwxI jI,
sB s`co s`c s`co s`c hn[ s`c dI pRwpqI leI, prmpUjnIk DMn vwihgurU gurqw
ibrwjmwn s`cy siqgurU, sRI gurU gRMQ swihb jI nwl juVo qy A`gy pyRmIAW nUM joVo jI[}
(ju`gwid) Awid scu; jugwid scu] 1.nwnk juig juig; gur gopwlw]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny, Apxy
inrgun srUp jI duAwrw AnMq bRhmMf dI, s`cI rcnw rcI hY[ ies dy(Awid)
pihlW BI(scu) s`cy inrgun inrMkwr Ajpw jwp jI hn[ XQw:- swcw scu soeI;
Avru n koeI] ijin isrjI; iqn hI Puin goeI] ijau BwvY.iqau rwKhu rhxw; qum
isau.ikAw mukrweI hy] 1] AnMq bRhmMf dI rcnw rc ky, sqj`ug qyRqw duAwpr
klju`g rcy[ ien@W(jugwid) (jug+Awid) (jug) ju`gW (Awid) AwidkW’c BI scu
srUp hn[ XQw:- sB jug mih; swcw eyko soeI]) juig juig swcw; eyko dwqw])
juig juig eyko scw soeI; bUJY gur bIcwry] vw vwihgurU jI(Awid jugwid) sdw sdw
scu scu hn[
hY iB scu; nwnk hosI iB scu] 1] prmpUjnIk DMn vwihgurU nwnk siqgurU
Arjndyv swihb jI &urmwauNdy hn:- s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ju`go ju`g
At`l gurqw ibrwjmwn, vrqmwn smyN’c hux(iB) BI scu srUp(hY) hn[ Awaux
vwly smyN nUM(iB) BI, scu srUp (hosI) hoxgy[ XQw:- jugu jugu swcw; hY BI hosI]
kauxu n mUAw; kauxu n mrsI] nwnku nIcu.khY bynµqI; dir dyKhu ilv lweI hy]
16] 2]) Akul inrMjn purKu; Agm ApwrIAY] sco scw scu; scu inhwrIAY] AYsy
www.Gursevak.com 605 q`qkrw
ivsmwd s`c srUp hn, KMfW bRhmMfW nUM s`cKMf bnwaux, srb`q dy Bly leI sB nUM
s`cw nwm b^Sx vwly, s`cy nwm dy dwqy hn[ XQw:- siqguru dwqw.rwm nwm kw;
horu dwqw.koeI nwhI] jIA dwnu dyie.iqRpqwsy; scY nwim smwhI]) swcy siqgurU;
dwqwrw] jI gurqw ibrwjmwn ho ky hr smyN swc nwm kI AMimRq vrKw] krdy
rihMdy hn] 1]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW A`T pauVIAW
dy AstpdI jI sqwrvyN[
crn siq; siq prsnhwr] 1{ijn@W ipAwry im`Ty crn-kmlW nwl sVdI
bldI loh’qy KV@ rhy hn, so s`cy hn[ ijn@W s`cy ipAwry crn-kmlW nwl m`cdy 2
ryqy ’qy KV@ rhy hn, so s`cy hn[ au~bldI dyZ’c bYTx ip`CoN, rwvI’c ieSnwn
krn nUM qurn smyN, Awpxy ipAwry AwigAwkwrI syvk BweI iprwxy jI dy moFy’qy h`Q
r`K ky, ijn@W s`cy ipAwry crn-kmlW nwl qur rhy hn, so s`cy hn[ ijn@W s`cy
crnkmlW nwl AwpxI au~mq is`KI leI, prm pUjnIk mh`lw CyvyN qy mh`ly dsvyN
jI, sB qoN A`gy ho ky DrmXu`D lV ky ij`q rhy hn, so s`cy hn[ siqju`g qoN lY ky,
Awpxy ipAwry BgqW dy pRym dy vsIkwr ho ky drSn b^Sdy hn, Bgq jn s`cy
crnkmlW’qy m`Qw r`Kdy hn, so s`cy crn-kml BI s`cy hn[ ijQY bwbw pYr Dir;
pUjw Awsxu Qwpix soAw] Anuswr ij`Qy 2 kml vWg Aiq sohxy, mhW pwpW ivkwrW
pdwrQW qoN inrlyp, prmpUjnIk s`cy crn-kml r`Ky hn, iq`Qy 2 gurU Gr bxy
hn[ mweI; crn gur mITy] Anuswr gurU mhwrwj swihb jI dy im`Ty s`cy crn-
kml, AMimRq bRhmwnMd rs b^Sx vwly hn[ XQw:- crx crx.crx gur syvy;
AGVu GiVE.rsu pwieAw Qw]) nw myytIAW imtxgIAW.guru crnn dIAW pYVW[ }
crn siq; siq prsnhwr] srb ivAwpI srb pRkwSk, inry cwnx hI
cwnx, mhW cwnxW dy mhW cwnx, vwihgurU Akwl purKu jI dy srgun Avqwr,
prmpUjnIk dsW pwiqSwhW dy suMdr im`Ty crn-kml, inrlyp(siq) s`cy AibnwsI
hn[ (siq) s`cy AibnwsI suMdr im`Ty inrlyp crn-kmlW nUM(prsnhwr)
(prsn+hwr) (prsn) Cohx(hwr) vwly, gurmuiK ipAwry s`icAwry gurU jI dy qwry
BI(siq) s`cy bRhm AibnwsI srUp hn[ XQw:- inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie
bMdw AibnwsI]) pwiqswhI Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie])

www.Gursevak.com 606 q`qkrw


pWc brK ko.AnwQu DR¨ bwirku; hir ismrq.Amr Atwry] s`cy crn-kmlW nUM
prsx dw Bwv hY, mhW pwpW AOguxW v`loN mr ky, gur aupdyS nUM sunxw mMnxw lUM 2’c
vswauxw, AwigAwkwrI gursyvk bx ky, hr smyN crn-kmlW dw iDAwn Dwrnw
ismrny pUjxy, crn-DUV’c, ieSnwn krnw, c`txy nyqRW’c vswauxy, Awpxy kysW
nwl JwV@ny, Do 2 ky pIxy, ien@W qoN isr sB ku`J kurbwn krnw, ien@W nUM suAws 2
jpxw, pwv mlovau.sMig nYn BqIrI] Anuswr Awpxy nyqRW dIAW DIrIAW nwl
plosxy, Awpxy m`Qy’qy r`Kxy, AMdr bwhr swiKAwq krky lInqw pRwpq krnI[
2. ;iqRhu gux qy.pRB iBMn]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) jil
Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] s`c srUp siqgurU s`cy pwiqswhjI,
joqI srUp pRkwS srUp AsMK nUrW pRkwSW dy pRkwSk, AsMK nUrW dy nUr inry nUro nUr
lbw lb BrpUr, eykMkwr s`c srUp, Ajpw jwp inrgun inrMkwr s`cy bRhm jI dy
s`cy crn-kml BI inry nUr pRkwS hI pRkwS srUp hn[ ies leI mhwrwj swihb
inrgun srUp jI dy s`cy crn-kml jI KMfW bRhmMfW’c ivAwpk, AsMK qwry mMflW
AgnIAW ibjlIAW nUM hr smyN pRkwSdy rihMdy hn[ Akwl srUp mhwrwj swihb jI
dy s`cy crn-kmlW dy Awsry, swfy nyqR Kul@dy imcdy hn[ swfw au~Txw bYTxw Kwxw
pIxw nhwauxw sOxw pihnxw, swrw jIvn hI s`cy crn-kmlW dy Awsry hY[ ies
leI AsMK bRhmMf dy ADwr BI, inrgun inrMkwr s`cy crnkml jI hI hn[
}(siq) s`cy srb ivAwpk srb pRkwSk ivsmwd inrgun bRhm jI dy s`cy crn-
kml BI inrgun inrMkwr pRkwS hI pRkwS srUp (siq) s`cy hn[ ien@W nUM hr smyN
AMdr bwhr swiKAwq krky, lIx hox rUp(prsnhwr) Cohx vwly gursyvk jI
BI(siq) s`cy bRhm srUp hI hn[ ijvyN ihMd mhWswgr’c 999 ndIAW iml ky
smuMdR rUp hI ho jWdIAW hn[ ijvyN sony dy gihxy Fwlx qoN, sonw ho jWdy hn[ ijvyN
bUMd smuMdR’c iml ky smuMdR rUp hI ho jWdI hY[ XQw:- ijau jl mih; jlu Awie
Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY;
sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE;
And shj Duin Jok]) Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm
kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) nwnk swD pRB; Bydu n BweI]
3.prmpUjnIk prmpiv`qR s`cI gurbwxI jI’c, s`cy gursbd jI nUM s`cy
crnkml ikhw hY[ XQw:- ihrdY.crx sbdu siqgur ko; nwnk.bWiDE pwl] so
www.Gursevak.com 607 q`qkrw
prmpUjnIk dsW pwiqswhW jI dy s`cy crn gursbd jI BI(siq) s`cy Aibnws
bRhm hn[ gursbd rUpI s`cy crn-kmlW dy ArQ vIcwr 2 ky, kQw kIrqn krky
Awpxy AMdr bwhr ArQW sihq q`k ky, Awpxy AMdr vswaux rUp(prsnhwr) Cohx
vwly gursyvk jI BI(siq) s`cy hn[ vwhu!vwhu!gurU pRmysr jI, s`cy crnkmlW
gursbdW jI dI pRymw-BgqI idRV krvw rhy hn[
pUjw siq; siq syvdwr]) hir rwm rwm; rwm rwmw] pUrn s`cy bRhm srUp,
prmpUjnIk vwihgurU gurU pRmysr jI dy s`cy pRkwS AnMd srUp, mhwn praupkwrI
DIrjDwrI inRibkwrI inrhMkwrI suMdr s`cy crn-kmlW ’c, Awpxw qn mn Dn
isr Arpx, A`Ty pihr Ajpw jwp nwm jpx iDAwaux rUp, s`cy crn-kmlW dI
pUjw(siq) s`cI s`cI s`cI hY[ XQw:- qnu mnu Arpau; pUj crwvau] gurprswid;
inrMjnu pwvau]) pUjw kIcY.nwmu iDAweIAY; ibnu nwvY.pUj n hoie]) siqguru pUjau;
sdw sdw mnwvau] AYsI syv; drgh suKu pwvau])
nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr s`cy crn-kmlW ’c
Awpxw isr Arpx vwly, s`cy crn-kmlW dy gurU ipAwry syvdwr jI, (siq) s`cy
AibnwsI bRhm srUp hn[ XQw:- inhclu scu.Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI])
mwrU mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq n GwilE] nwm rqnu guxw
hir bxjy; lwid vKru lY cwilE] 1] syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq swihbu
syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq] 1] rhwau] jYsI AwigAw kInI Twkuir; iqs qy
muKu nhI moirE] shju Anµdu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE] 2]
AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb
kw; so mwQY ly mwinE] 3] BieE ik®pwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu
syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo lwieAw syv]
iqn hI pwey; inrMjn dyv]) ijQY Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY.sB
pwpI qirAw]) jo ikCu Twkur kw.so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau]
drsnu siq; siq pyKnhwr] gurU pRmysr jI dy suMdr s`cy crn-kmlW jI dy
drsnu(siq) s`cy ipAwry hn[ suMdr s`cy crn-kmlW dy s`cy drSnW nUM(pyKnhwr)
dyKx vwly gursyvk jI BI(siq) s`cy hn[ XQw:- drsn prsn.srsn hrsn;
rMig rMgI.krqwrI ry] 1] iKnu rm gur gm.hir dm nh jm; hir kMiT nwnk.auir
hwrI ry]) ijnI ifTw.myrw siqguru Bwau kir; iqn ky.siB pwp gvweI] hir
www.Gursevak.com 608 q`qkrw
drgh.qy muK aujly; bhu soBw pweI] jnu nwnku mMgY DUiV iqn; jo gur ky isK myry
BweI] 2]) mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg] pRgit BieE.sB loA
mih; nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu
AripE; And shj Duin Jok]
nwmu siq; siq iDAwvnhwr] (nwmu) prmpUjnIk prmpiv`qR pUrn ivsmwd
bRhm Ajpw jwp krqwr jI, hr smyN swfy AMdr bwhr jwp kr rhy, SuB s`cy AsMK
AnMq pRkwS hI pRkwS srUp(siq) s`cy AibnwsI hn[ aun@W nUM(iDAwvnhwr)
iDAwaux vwly pRymI syvwdwr jI BI(siq) s`cy AibnwsI bRhm srUp hn[ XQw:-
bRhmigAwnI sd jIvY; nhI mrqw]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw
AibnwsI]
Awip siq; siq sB DwrI] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm] Anuswr prmpUjnIk prmpiv`qR gurU pRmysr jI, Awip ivsmwd(siq)
s`cy AibnwsI bRhm srUp hn, ijn@W ny Awpxy Awsry AnMq bRhmMf dI sB
rcnw(DwrI) itkweI hoeI hY, so(siq) s`cI hY[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf]
scy qyry loA; scy Awkwr] scy qyry krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru; scw
dIbwxu] scw qyrw hukmu; scw Purmwxu] scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu
AwKih; lK kroiV] scY siB qwix; scY siB joir] scI qyrI isPiq; scI
swlwh] scI qyrI kudriq; scy pwiqswh] nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy;
su kcuin kcu] 1]
Awpy gux; Awpy guxkwrI] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI Awpy hI(gux)
bRhmigAwn sq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI Awid sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn SuB gux srUp hn[ pSU pRyqW p`QrW inrguxW ’qy Awpy(gux)
prauupkwr krky, qwrn vwly(guxkwrI) prauupkwrI Awpy hn[ XQw:-
nwnk.inrguix guxu kry; guxvMiqAw.guxu dy]) Awpy gux.Awpy kQY; Awpy suix
vIcwru]) mn ry.ikau CUtis; duKu BwrI] ikAw ly Awvis.ikAw ly jwvis; rwm
jphu guxkwrI] 1]
sbdu siq; siq pRBu bkqw] (sbdu) bRhm srUp gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr
jI dw, srb`q dy Bly ihq(sbdu) gurSbd aupdyS(siq) s`cw hY[ gurSbd jI
nUM(bkqw) aucwrn vwly(pRBu) smR`Q pRkwS srUp nUro nUr, srb klw BrpUr pRB;
www.Gursevak.com 609 q`qkrw
ibrQw jwnnhwr] gurU pRmysr vwihgurU mh`lw pMjvW jI BI(siq) s`cy hn, ijn@W ny
mhwn ikRpw krky, prmpUjnIk Dur kI bwxI, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
Awpxy kMTo aucwryy, Awpxy ipAwry gurmuiK mwmy BweI gurdws swihb jI qoN ilKvwey
nmskwr[
suriq siq; siq jsu sunqw] ijhVy pyRmI jI, gurU pRmysr jI dw(siq) s`cw jsu,
(siq) s`cI(suriq) pRIq, igAwq, suriq nwl, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr Awpxy rom 2 dy kMnW nwl pUrn SrDw ivSvwS
sihq(sunqw) suxdy hn, auh(siq) s`cy hn[ XQw:- haumY Coif.BeI bYrwgin; qb
swcI suriq smwnI]
(bu`Jnhwr) buJnhwr kau; siq sB hoie] nwnk siq; siq pRBu soie] 1]
prmpUjnIk s`cy siqgurU nwnk sRI gurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- Awid scu;
jugwid scu] hY BI scu; nwnk hosI BI scu] 1]) jugu jugu swcw; hY BI hosI] gurU
pRmysr jI nUM pwrbRhm krqwr s`c srUp(buJnhwr) bu`Jx mMnx vwly AwigAwkwrI
snmuK gurmuiK ipAwry jI(kau) nUM, sB(siq) s`c s`c s`c hoie jWdw hY, Bwv ivsmwd
ivAwpk s`cy dI swiKAwqqw ho jWdI hY[ XQw:- sBu jgu swcw; jw sc mih rwqy]
sIql swiq; gur qy.pRB jwqy] 1]) min swcw; muiK swcw soie] Avru n pyKY; eyksu
ibnu koie] nwnk ieh lCx; bRhmigAwnI hoie] 1]) pwrbRhmu ijin; scu kir
jwqw] nwnk so jnu; sic smwqw])
nwnk siq; siq pRBu soie] 1]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw
imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] s`cy siqgurU DMn vwihgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI, (siq) inscy krky(siq) s`cy ivsmwd bRhm(pRBu) koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU sRI Akwl purKu jI(siq) s`cI(soie) soBw
vwly hn, Bwv s`cy inrgun vwihgurU jI Awpxy koit bRhmMf sUrj cMd DrqIAW AkwsW
srgun dy pswry smyq, hr smyN mh`ly pihly jI nMU hr smyN jp rhy hn[ XQw:- jl
Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm
ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]
siq srUpu; irdY ijin mwinAw] (ijin) ijn@W gurmuKW ny Awpxy irdY AMdr,
sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] gurU pRmysr jI(siq) s`cy inscy
krky(siq) nws rihq(siq) s`cy bRhm srUpu(mwinAw) mMny hn[ XQw:- rwm; hm,
siqgur pwrbRhm kir mwny]
www.Gursevak.com 610 q`qkrw
krn krwvn; iqin mUlu pCwinAw] (iqin) iqn@W gurmuKW ny, Awpxy inrgux
srUp duAwrw AsMK bRhmMfW nUM(krn) rcn, AwpxI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq
klwvwn AKMf joiq nwl, sB jIAW AnMq sUrjW cMdRimAW qwirAW DrqIAW dI
hrkq(krwvn) krwaux vwly(mUlu) kwrx rUp gurU pRmysr jI(pCwinAw) pCwxy hn[
ijvyN ibjlI nwl qsvIrW n`cdIAW hn, iqvyN gurU pRmysr jI AwpxI inrgux joiq nwl
bRIk qoN bRIk ikRmW, sUrjW cMdRimAW DrqIAW v`fy qoN v`fy AkwrW nUM ncw rhy hn[
XQw:- KMf bRhmMf qRY gux nwcy; ijn lwgI hir ilv qumwrI] jIA jMq sBy hI nwcy;
nwcih KwxI cwrI]) hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn. sgl
ibiD; so siqgurU hmwrw]
jw kY irdY; ibsÍwsu pRB AwieAw] qqu igAwnu; iqsu min pRgtwieAw] (jw) ijs
gurmuiK ipAwry jI(kY) dy irdY AMdr, (pRB) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI’qy pUrn ibsÍwsu AwieAw hY, ik rwm; hm, siqgur pwrbRhm kir
mwny] Anuswr pUrn bRhm srUp jI hn[ iqsu gurmuiK ipAwry jI dy min’c, siqgurU
swihbwn jI ny pUrn(qqu) bRhm igAwnu cwnxW dy mhW cwnx(pRgtwieAw) pRgt kr
idqy hn[ XQw:- AigAwnu AMDyrw kitAw; gur igAwnu pRcMfu blwieAw] bilAw gur
igAwnu AMDyrw ibnisAw; hir rqnu pdwrQu lwDw]
BY qy; inrBau hoie bswnw] ijs qy aupijAw; iqsu mwih smwnw] gurU ipAwry jI
sB qr@W dy BY (qy) qoN inrBau hoie ky, gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW’c (bswnw)
vsdy hn[ XQw:- gur kI srix pey.BY nwsy; swcI drgh mwny]) jw kI bKs; n mytY
koie] ismir ismir pRBu; inrBau hoie] 2]) rog sog duK jrw mrw; hir jnih.nhI
inktwnI] inrBau hoie rhy ilv eykY; nwnk hir mnu mwnI] (ijs) ijn@W inrgun
bRhm jI(qy) qoN (aupijAw) pYdw hoey sn, vw (ijs) ijn@W s`cy siqgurU swihbwn jI(qy)
qoN s`cw aupdyS lY ky, siqgur kY jnmy; gvnu imtwieAw] Anuswr guris`K gurU Gr’c
(aupijAw) pRgty sn, (iqsu) iqn@W siqgurU swihbwn jI dy s`cy ivAwpk inrgun
srUp(mwih) ’c (smwnw) smw gey[ XQw:- mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq
AMg] pRgit BieE.sB loA mih; nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg; bsy hir lok]
qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]
bsqu mwih; ly bsqu gfweI] qw kau; iBMn n khnw jweI] hvw dy hvw c[ du`D,

www.Gursevak.com 611 q`qkrw


du`D c[ sonw, sony c[ pwxI, pwxI’c imlwaux vWg, ijvyN ie`k(bsqu) vsqU(ly) lY ky,
dUjI(bsqu) vsqU(mwih) ’c (gfweI) imlweI jwvy, iqvyN s`cy bRhm jI’c lIx ho gey[
(qw) iqs gurmuiK ipAwry s`icAwry Apwry inrwry(kau) nUM, vwihgurU jI qoN (iBMn)
v`Krw(khnw) ikhw(n) nhIN(jweI) jWdw[ ijvyN ihMd mhWswgr’c 999 ndIAW iml
ky, smuMdR rUp hI ho jWdIAW hn[ ijvyN sony dy gihxy Fwlx qoN, sonw ho jWdy hn[ ijvyN
bUMd smuMdR’c iml ky smuMdR rUp hI ho jWdI hY[ iqvyN s`cy bRhm jI’c lIx ho gey[
XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly
hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) nwnk swD pRB; Bydu n
BweI]) bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu]) sUrj
ikrix imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm]
bUJY bUJnhwru.ibbyk] nwrwien imly.nwnk eyk] 2] prmpUjnIk DMn vwihgurU
s`cy siqgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- Awip nrwiexu.klw Dwir; jg
mih.prvirXau] Anuswr nwrwien, vwihgurU(eyk) ie`k AdÍYq srUp pUrn bRhm, sB qy
vfw siqguru nwnku; siqgurU nwnk dyv swihb jI, dwsn dws nUM pUry gurU pRmysr jI
imly hn[ (bUJnhwru) b`uJx vwly guris`K jI, ies bRhm(ibbyk) vIcwr nUM(bUJY) bu`Jx,
ik vwihgurU mh`lw pihlw jI pUrn bRhm jI srUp hn, bu`J ky inhwl hox] 2] XQw:-
gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] vw aupRokq pauVI’c
Awey(ibbyk) siq srUp bRhm bIcwr nUM, bUJnhwru pRymI gursyvk jI, pUry gurW duAwrw
siq bRhm srUp krky(bUJY) bu`Jx[ b`uJx vwly eyk nwrwien jI nwl imly hn[
Twkur kw syvku; AwigAwkwrI] {pyRm pRcwr:- prmpUjnIk pwrbRhm Ascrj
gurdyv gurU swihb jI, ipAwry gurU syvk jI dy AiqAMq au~cy gux Aqy, pwrbRhm
prmysur goibMd] ikRpw inDwn dieAwl bKsMd]) pUrn Twkur jI dI b^iSS &urmw rhy
hn:- s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw gRIb inmwxw iBKwrI dIn syvk bnx dy
AsMK lwhy hn[ inmwxw gursyvk bx ky, gurU pRmysr jI qoN gurbwxI dYvI gux pRwpq
krky, gursyvk jI sdw leI inhwl inhwl inhwl huMdy hn[ gurbwxI jI ’c,
gursyvk jI dI byAMq hI mihmw ilKI hY[ XQw:- mwn AiBmwn mMDy; so syvku nwhI]

www.Gursevak.com 612 q`qkrw


qq smdrsI sMqhu; koeI koit mMDwhI]) syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq
swihbu syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq]) syvk drgh surKrU; vymuKu muh kwlw])
syvk kY BrpUr jugu jugu; vwhgurU qyrw sBu sdkw] }(Twkur) prmpUjnIk DMn
vwihgurU, gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI(kw) dy, nwnk, syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr isr Arpx vwly gurmuiK ipAwry pyRmI
kIVI syvku jI, pUrn gurU jI dI(AwigAwkwrI) AwigAw mMnx vwly hn[ XQw:-
mITI AwigAw; ipr kI lwgI] bVI hI ivsmwd pRIqI hY[ gurqw ibrwjmwn gurU
pRmysr jI, Awpxy ipAwry syvku jI dy idl idmwZ’c, hr smyN inrml s`cy gurbwxI
jI Byjdy rihMdy hn[ gurU ipAwry s`icAwry gursyvk jI, gurU pRmysr jI nUM pUrn
ivsmwdqweI sihq, inmK 2 nmskwr krky, AwigAwkwrI AnuswrI ho ky iKVy m`Qy
hukm mMndy hn[ XQw:- AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE]
jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE] ij`Qy AigAwn hMkwr dw AMDyrw hY,
au~Qy hI jIv Twkur bx ky hMkwr krky mrdw hY[ gursyvk jI s`cI gurbwxI jI dy
pRkwS ’c lIn ivsmwd rihMdy hn[ ijvyN du`D dMdIAW vwlw b`cw mW dy du`D dy Awsry
huMdw hY[ ijvyN m`CI dw jIvn pwxI hY[ gursyvk jI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb mhwrwj jI qoN s`cy gurbwxI jI pRwpq krky, hr smyN ivsmwd rMg
mwxdy rihMdy hn[ pUry gurU jI dw gRIb syvku bnx dw hI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
AnMd hI AnMd hY[ gursyvk bnxy krky hI gurU pRmysr jI gurbwxI b^Sdy hn[
ikRm jMq, Twkur bx ky bhuqIAW szwvW Bogdw hY[
71.swKI:- Twkur kw syvku; AwigAwkwrI] Twkur kw syvku; sdw pUjwrI]
vwihgurU gurU pRmysr jI dy AwigAwkwrI AnuswrI, gurmuiK snmuK isMG swihbwn
BweI vIr isMG BweI DIr isMG jI:- rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw;
prmpUjnIk mh`ly dsvyN jI ny 1762.ibkRmI nUM, sRI dmdmy swihb jI ivKy Awpxy
prmpiv`qR SuB s`cy crn-kml pwey[ koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw
dwqw ry] jI gurqw isMGwsx ’qy sj ky, sjy dIvwn’c drSn b^S rhy hn[ BweI
f`l isMG jI ny AwpxI ibrwdrI dy cwr sO SsqRDwrI nOjuAwnW smyq Aw ky, pUrn
Adb siqkwr nwl s`cy crn-kmlW’qy m`Qw tyk ky ikhw, “hy ZRIb invwj mhwrwj
s`cy pwiqswhjIE!zwlm qurkW ny Awp jI’qy hmlw krky, bVw hI zulm kIqw hY,
ijs’c byAMq hI isMG isMGxIAW cwry swihbzwdy ShId ho cu`ky hn[ hy mhwrwj
www.Gursevak.com 613 q`qkrw
swihb jIE!jykr Awp jI dwsn dws nUM prmpiv`qR hukmnwmw Byjdy, qW dws bVw
BwrI bl Dwr ky Xu`D mcwauNdw[ ”{ies ivcwry ny sqsMgq nhIN kIqI sI, ijs
krky Awpxy bl qy ibrwdrI dy lokW’qy mwx kr irhw hY[ }
gurpRmysr jI pUrn ipAwr siqkwr nwl boly, “hW BweI!muZl AOrMgw
c`kRvrqI rwj dy hMkwr’c AMn@w boLw ho ky, ihMdU muslmwn ZRIb jnqw &kIr sMqW’qy
bVy BwrI zulm kr irhw hY[ ies zwlm hiqAwry sMq doKI ny BweI mqIdws swihb
jI, BweI sqIrwm swihb jI, BweI idAwl dws swihb jI Aqy prmpUjnIk DrmI
ipqw s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI, mhWpurS Srm`d jI Aqy hor ^ry
s`cy bynvy &kIrW swDUAW nUM bVy BwrI kSt qsIhy dy ky ShId kIqw hY[ dwsn dws
dy pVdwdy DMn s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI, prmpUjnIk mwqw ipqw
jI Aqy msUm swihbzwidAW Aqy is`K is`KxIAW jI dI ShIdI rMg ilAwvygI, zwlm
rwj dIAW jVW pu`tIAW jwxgIAW[ gurU jI ihq kurbwnI dyx vwilAW pyRmIAW ny
kurbwnI dyx dI kmwl kr idqI hY, ijs dI imswl j`g’c imlxI bVI hI kTn
hY[ ”
BweI swihb jI Pyr boly, “hW mhwrwj jI!AsIN Awp jI dy is`K hW, jykr
Awp jI hukmnwmw Byjdy, qW dws bhuq lVwky sUrbIr nwl lY ky, Awp jI dy SuB
s`cy s`ucy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI im`Ty crn-kmlW’c hwzr
huMdw, mwr 2 ky zwlmW dy isr BMn idMdy[ prmpUjnIk cwry swihbzwdy siqkwr Xog
bzurg mwqw jI Aqy hor BI isMG isMGxIAW ShId n huMdy, nw hI Awp jI nUM ieqnI
Kycl huMdI[ ”{glI.hau sohwgix BYxy; kMqu.n kbhUM mYN imilAw] Anuswr BweI
swihb jI ibnw lVy mry qoN, g`lW bwqW nwl Awpxy Awp gumwn krI jw rhy hn[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI, mhWpurKW dy pws jw ky, ies qr@W hMgqw dy
bcn nhIN krny cwhIdy[ syvw kurbwnI krky BI Awpw nhIN jnwauxw cwhIdw[
XQw:- murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[
golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie
jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx
rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw] 18]
kbIr.cot suhylI syl kI; lwgq lyie ausws] cot shwrY sbd kI; qwsu

www.Gursevak.com 614 q`qkrw


gurU.mY dws]) Awpu gvwie.syvw kry; qw ikCu pwey mwnu, Anuswr sRIr’c brCw g`fy
jwx qoN BI hwhukw ilAw jw skdw hY, pr gursbd jI dI cot, ijauNdy mr ky hI
shwr skdw hY, Bwv kurbwnI dyx l`igAW, hwey sI nhIN aucwrnI[] isr dy ky Awp
gvwvy, qW hI vwihgurU jI dy mn nUM Bwvy}
gurpRmysr jI ny bVy hI DIrj sihq au~qR idqw, “BweI!prm pUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU, DMn sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy prmpiv`qR hukm Anuswr
ijqny BI isMG isMGxIAW ShId hoey hn, auh sdw Amr hn[ aun@W ny Awpxy jnm
s&l kr ley hn[ ies leI Ardws’c En@W dy nwm ley jWdy hn[ aun@W DrmI
pRvwinAW dw js, FwfI kvISr kQwkwr kIrqnIey sdw leI krdy rihxgy[ ”
ieqny nUM lhOr dy pRymI is`K ny bVI hI kImqI rweI&l pyRm Bytw kIqI[ gurU jI
ny rweI&l nUM ghu nwl q`ikAw, BwrI bIr-rs sihq g`j ky boly, “BweI f`l isMG
jI!Awpxy do bhwdr swhmxy KVHy kro, prKIey, ikMnI ku mwr krdI hY?”gurU jI dy
ies hukm suxky, sB nUM kMbxI iCV geI, nIvIAW pw leIAW[ Pyr g`j ky boly,
“ilAw BweI, rweI&l prKIey[ ”siqgur Agm AgwiD purKu; kyhVw Jly gurU dI
Jwlw]
ien@W dI ibrwdrI dy do sO nOjuAwn A`K bcwA ky iKsk gey[ Awpo iv`cIN
kihMdy, “mhwrwj swihb jI dw bVw hI isrV hY, rweI&l prKx vwsqy bMdy mwrn
l`gy hn[ ”AwpxI ibrwdrI bhwdrI dw dwAvw krn vwly BweI f`l isMG jI nIvIN
pw ky bYT gey[ gurpRmysr jI rweI&l nUM dyKx dy i^Awl’c prcy rhy[ goLI pw ky
rweI&l iqAwr kr leI[ qIjI vwr kihx qoN BweI f`l isMG jI cu`p hI rhy[
gurpRmysr jI ny Awpxy gVveI isMG jI nUM ikhw, “Eh swhmxy do rMgryty isMG ibRC
hyTW KVy@ hn[ aun@W nUM khu, quhwfy sRIr’qy goLI mwr ky rweI&l prKxI hY[ dohW’coN
ie`k isMG dOV ky swhmxy Awvy, iksy dw nwm nhIN lYxw jI[ ” pyRmI gVveI isMG ny
iesy qr@W hI ikhw, dovyN isMG dsqwrW sjwauNdy 2 ausy qr@W hI B`jy 2 Awey[ jo qum
krhu.soeI Bl hmrY; pyiK nwnk.suK crnwrY] Anuswr ie`k khy, “jI dwsn dws
dw inSwnw bxwau[ ”dUjw khy, “jI dwsn dws dw inSwnw bxwau[ ”gurpRmysr jI
ny ikhw, “BweI ie`k isMG dI loV hY, qusIN dovyN ikauN Awey hoN?”aun@W ipAwirAW ny
au~qR id`qw, “hy gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jIE!swfw
ie`k dw nwm nhIN ilAw[ ies leI dovyN B`jy 2 Awey hW jI[ ”AwigAwkwrI pRymI
www.Gursevak.com 615 q`qkrw
syvkW dy au`pr dI goLI lMGw idqI[ rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; Awpxy
ipAwirAW’qy lUM 2 krky AiqAMq hI pRsMn hoey[ nwnk ndrI; ndir inhwl]
Anuswr pUrn ndr myhr krky vwhu vwhu SwbwS ikhw[ XQw:- DMnu syvw; syvku
prvwnu] AMqrjwmI; purKu pRDwnu]
BweI f`l isMG jI nUM sMboDn krky ikhw, “hy BweI!dyK lY, dwsn dws dy nwl
AYsy isrl`Q sUrbIr bhwdr XoDy, dwsn dws dy ie`k 2 ieSwry’qy DrmXu`D lVn
leI hr smyN mrn nUM iqAwr rihMdy hn[ swFy s`q mhIny dy Gyry’c, aunINdRw Bu`K qyRh
shwridAW, ibnw iksy qn^wh dy h`s 2 ky kurbwn hoey[ ie`k 2 isMG, svw 2 l`K
vYrI nwl mhwn bhwdrI nwl jUiJAw hY[ sRI cmkOr swihb jI dy sUrbIr bhwdr
AqIrQ XoiDAW dI bhwdrI kurbwnI v`l ingHw mwr[ sUrw so pihcwnIAY; ju
lrY.dIn ky hyq] purjw purjw.kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu] Anuswr l`KW zwlmW dw
purjw 2 k`t 2 ky ShId hoey[ dyK BweI!qyry bhwdr sB tL gey hn[ dwsn dws
dy ihq’c pyRmI isMG sdw 2 ijMd jwn kurbwn krdy hn[ ies leI AYsy sUrvIr
bhwdrW dI byh`d mihmw, prmpUjnIk gurUpRmysr DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
nwnk dyv mhwrwj swihb jI ny dwsn dws qoN ieauN krvweI hY:- ^wlsw myro; rUp
hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws] ^wlsw myro; muK hY AMgw] ^wlsy ky hON; sd sd
sMgw] ^wlsw myro; ieS† suihrd] ^wlsw myro; khIAq ibrd] ^wlsw myro; pC Ar
pwqw] ^wlsw myro; suK Aihlwdw] ^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq ipqw;
suKdweI] ”ndr myhr krky BweI f`l isMG jI dw mwx myitAw[ qmwm gurU sMgq
jI ny rom 2 krky ivsmwd ho ky, DMn gurUpRmysr jI!DMn gurUpRmysr jI!kih ky m`Qw
tyikAw[ BweI f`l isMG jI dy AYsy Bwg jwgy, mwnu iqAwig.hir crnI lwgau; iqsu
pRB AMclu ghIAY]) idVu kir.crx ghy pRB qum@ry; shjy.ibiKAw BeI KIE]
Anuswr mwx iqAwg ky, hIey ko pRIqmu; gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR suKdweI im`Ty
s`cy crn-kmlW nwl l`g ky muAw&I mMgI, ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy
Anhd qUry] Anuswr gur crnkmlW nwl l`gx dw mhW AnMd mwixAW, syvk
kau.guru sdw dieAwl] Anuswr gurU pRmysr jI dI ivsmwd dieAwlqw hoeI, ijs
krky inhwl inhwl inhwl hoey jI[ so, Twkur kw syvku; AwigAwkwrI] Twkur kw
syvku; sdw pUjwrI] Anuswr gurUpRmysr jI dy ipAwry AwigAw- kwrI AnuswrI

www.Gursevak.com 616 q`qkrw


pUjwrI AYsy ivsmwd pRymI AMg 2 ktwauNx vwly byAMq sUrbIr bhwdr isMG isMGxIAW
hoey hn[
Twkur kw syvku; sdw pUjwrI] (Twkur) prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn
Anqklwvwn pUrn myhrvwn s`cy Bgvwn sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI(kw) dy
pyRmI kIVI gur syvku jI, Awpxy mwlk jI nUM inmK inmK, Twkur nmskwrY]
Anuswr inmK 2 sdw 2 nmskwr krky, qn mn Dn isr Arp ky pUjw krn vwly
pUjwrI hn[ XQw:- qnu mnu Arpau; pUj crwvau] gurprswid; inrMjnu pwvau])
bwhir FUFn qy.CUit pry; guir.Gr hI mwih idKwieAw Qw] Anuswr gursyvk jI
AMqrmuK ho ky, Twkur gurU pRmysr jI nUM AwpxI AMqhkrn rUpI syjw ’qy ibTw ky,
s`cy crn-kmlW nUM pRIq rUpI rsnw nwl pUrn pRym SrDw sihq c`tdy hn[ XQw:-
gurisK pRIiq; guru imlY glwty] jn nwnk pRIiq; swD pg cwty]) mweI; crn gur
mITy] Anuswr s`cy im`Ty crn-kmlW nUM Apxy kysW nwl JwV@dy hn[ XQw:- nYnhu
sMig.sMqn kI syvw; crn JwrI kyswieE] prmpUjnIk s`cy crn-kmlW nUM Do 2 ky
pINdy hn[ XQw:- crx kml qyry.Doie Doie pIvw; myry siqgur dIn dieAwlw]
pUrn gurU jI dy swhmxy fMfauq bMdnw krdy hn[ XQw:- fMfauiq bMdn Ainkbwr;
srb klw smrQ] foln qy.rwKhu pRBU; nwnk.dy kir hQ] pUrn gurU jI nMU l`K vwr
nmskwr krdy hn[ XQw:- nmskwr.qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau
vwir] so ies qr@W, sB qy vf smrQ gurdyv] Twkur jI(kw) dy syvku jI sdw
AwigAwkwrI, rMgW 2 dy pRym nwl pUjw krn vwly pUjwrI hn[
72.Twkur ky syvk kY; min prqIiq] (Twkur) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI(ky) dy ^ry ipAwry siqkwry pyRmI gur syvk jI(kY) dy
min ’c, Awpxy krqy Ksm gurU jI dI(prqIiq) swiKAwqqw, isdk Brosw s`cI
AwSkI hY[ XQw:- gurmuiK scI AwskI; ijqu pRIqmu scw pweIAY]) gurmuiK
prqIiq BeI.mnu mwinAw; Anidnu syvw krq smwie] AMqir siqguru.gurU sB pUjy;
siqgur kw drsu dyKY sB Awie] mMnIAY siqgur prm bIcwrI; ijqu imilAY iqsnw
BuK sB jwie] hau sdw sdw bilhwrI gur Apuny; jo pRBu scw dyie imlwie] nwnk
krmu pwieAw iqn scw; jo gur crxI lgy Awie]
swKI gurmuiK scI AwskI; ijqu pRIqmu scw pweIAY] Anuswr srdwr
muhMmdb^S jI ny AQwh SrDw syvw kurbwnI krky, prm pUjnIk mh`ly nOvyN jI dI
www.Gursevak.com 617 q`qkrw
mhW ivsmwd pRsMnqw lYxI:- prmpUjnIk qygbhwdr ismirAY; Gr nauiniD AwvY
Dwie]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI ny, Awpxw prmpiv`qR SuB s`cw sIs kurbwn
krn leI, id`lI nUM jwx smyN smwxy Sihr fyrw kIqw[ sIs kurbwn krn leI,
zwlm hiqAwry sMq doKI duSt hMkwrI AOrMgzyb pws c`l ky jwxw bhuq v`fI au~c
krnI kmweI hY[ ies leI pRymI Swier ny ieh BwrI aupmw khI hY:- Xh qo hUAw
hY.ik kwql.mkqUl ky pws jwey[ pr Xh nhIN hUAw.ik mkqUl.kwql pws jwey[
gurU pRmysr jI dw SuB s`cw prmpiv`qR BwgW BirAw Awgmn sux ky, gurU pRymI
v`fBwgy muhMmdb^S jI ny Awpxy im`qRW smyq Aw ky m`Qw tyk ky, pUrn pRym sihq pRym
bynqI kIqI, “Awp jI A`lhpwk jI dy zwhr nUr BrpUr s``c srUp hoN jI[ Awp jI
dy suMdr ielwhI drSn krky, sB Bu`KW lih geIAW hn[ ijvyN Awp jI mhwn ikRpw
krky, ipAwry im`qR sY&dIn jI dy Gr, sY&wbwd cwr mhIny rhy hoN, iqvyN dwsn dws
gRIb nUM.Awp jI ny Gr b^iSAw hY, aus’c Awpxy prmpiv`qR s`cy crn-kml pwau
sdw hI rho jI[ ”s`cy siqgurU swihb jI ny &urmwieAw, “hy ^wn bhwdr! ^udw jI
Awp jI nUM bhuq 2 hI pRym b^Sx[ dwsn dws dw Awgmn sux ky, cwA pRym nwl
drSn dyx Awey hoN[ Awpxy Gry iljwx dw AiDk &L, lok pRlok’c sdw Awdr
siqkwr pwvoNgy[ ie`QoN CyqI A`gy jwxw hY[ ”ies pRymI ny vIcwirAw, GroN loVINdIAW
vsqUAW ilAwvW, s`cI syv kmwvW ^uSIAW pwvW, bil bil jwvW, crn iDAwvW,
s`cKMf nUM jwvW[ suMdr s`cy drSn krky, Amolk bcn sux ky, Gr nUM vwips
AwauNidAW ispwhI imly, aunHW qoN pqw l`gw, jo s`cy siqgurU swihb jI nUM igR&qwr
krnw cwhuMdy hn[ pUrn pRym Adb siqkwr ’c, lUM kMfy KV@y ho gey, qn mn fr
igAw[ ies ny vwips Aw ky s`cy siqgurU swihb jI dy GoVy ’qy kwTI pw ky, pRym
bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jI!CyqI qoN CyqI c`lo jI[ ”ies pRymI dw pRym dyK ky,
ies dI gVHI’c s`cy crn-kml pwey[ ies pRymI ny Awpxy pihrydwr nUM smJwieAw,
“jy koeI pu`Cy qW siqgurU swihb jI bwry n d`sIN qy n hI frIN, dwsn dws nUM bulw
lvIN[ AwpW rL imL ky A`lhpwk srUp siqgurU swihb jI dIAW ^uSIAW pRwpq
krnIAW hn[ ”
Agly idn ispwhIAW gVHI Gyr ky, ikhw, “qUM siqgurW nUM CupweI bYTW hYN[
”ies ny gu`sy nwl Syr vWg g`j ky au~qR id`qw, “qusIN myry’qy J`UTI quhmq lwauNdy hoN,
www.Gursevak.com 618 q`qkrw
myrI ibrwdrI’c myrI byiezqI krdy hoN, AsIN pTwx pu`qR hW, jnwnIAW nUM pVdy’c
r`Kdy hW[ jy Pyr AYsI JU`TI g`l khI qW isr v`Fy jwxgy[ ”srkwrI lok sux ky fr
gey, beI ieh s`cw hY, qW hI inrBY bol irhw hY[ sRkwrI lokW nUM vwips krky,
ies Syr dlyr bhwdr ny, prm pUjnIk s`cy siqgurU swihb jI nUM nmskwr krky,
pRym bynqI kIqI, “grIb invwju.guseIAw myrw; mwQY CqRü DrY] Anuswr hy gRIb
invwj s`cy pwiqswh jIE!jo ku`J BI kIqw hY, so Awp jI ny Awp hI kIqw hY, jykr
ie`Qy Awp jI dI igR&qwrI huMdI qW swnUM klMk l`gxw sI, A`gy ijvyN Awp jI nUM
Bwvy[” lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] Anuswr SRI gurU s`cy
pwiqswh jI h`sy qy bwr 2 SwbwS 2 ikhw, “swrI izMdgI bMdgI dw suK BogoNgy, qy;
jmu n pyKh nYn] Anuswr jm nhIN dyKoNgy, ^udw jI dI drgwh’c Awdr siqkwr
pwvoNgy[” ieq Awid bhuq ipAwrIAW AsIsW idqIAW, s`cy siqgurU swihb jI dI
Apwr ^uSI pw ky, gurU pRymI ^wn jI inhwl ho gey[ gurmuiK scI AwskI; ijqu
pRIqmu scw pweIAY] Anuswr srdwr muhMmdb^S jI dI gurU jI’qy AQwh SrDw
pRqIq hY[ AYsy pRymIAW dI au~c krnI, gurU pRymI is`K dy mn nUM hlUx idMdI hY[ ijn@W
ny dUjI zwqI’coN, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI nUM ^udw A`lhpwk srUp smJ
ky mMinAw pUijAw pujwieAw, SuB s`cI syvw krky prm pRsMnqw leI[ AYsy pRymIAW
nUM rom 2 krky fMfauq bMdn nmskwr hY jI[
Twkur ky syvk kI; inrml rIiq] (Twkur) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU, sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj(ky) dy ^ry ipAwry pRymI AinMn gur syvk
jI(kI) dI(rIiq) mrXwdw, vYr eIrKw ivkwrW mhW pwpW AOguxW mwn AiBmwn dI
mYL qoN(inrml) au~jl hY[ XQw:- ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI;
inrml rIiq]
Twkur kau; syvku jwnY sMig] gurU jI dy ^ry ipAwry s`icAwry AinMn pyRmI gur
syvku jI, (Twkur) gurU pRmysr jI(kau) nUM Awpxy sMig(jwnY) jwxdy hn[ XQw:- guru
myrY sMig; sdw hY nwly] ismir ismir; iqsu sdw sm@wly]) nwmdyv; hir jIau bsih
sMig]) srby eyku.AnykY suAwmI; sB Gt BuogvY soeI] kih rivdws.hwQ pY nyrY;
shjy hoie su hoeI]) AwT phr; inkit kir jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY] eyku
nwmu sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg Cwru] sMg jwnxw ^Ub im`Tw ipAwrw gux
hY[ ijvyN AsIN Awpxy bzurgW dy dyKidAW, burw kMm krn qoN l`ijAw mMndy hW, iqvyN
www.Gursevak.com 619 q`qkrw
gurU syvku jI, prmpUjnIk gurU jI nUM, sBu ikCu suxdw vyKdw; ikau mukir pieAw
jwie] Anuswr Awpxy sMg smJ ky, burw kMm krn qoN l`ijAw krdy hn[ XQw:-
inkit buJY; so burw ikau krY]
pRB kw syvku; nwm kY rMig] (pRB) imhrvwnu.swihbu imhrvwnu] swihbu
myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] vwihgurU jI(kw) dy ipAwry s`icAwry gur
syvku jI, nwm bwxI jI(kY) dy rMig’c rMgy rihMdy hn[ XQw:- nwmu Dnu; nwmo rUpu
rMgu] nwmo suKu; hir nwm kw sMgu] nwm ris; jo jn iqRpqwny] mn qn; nwmih nwim
smwny] aUTq bYTq; sovq nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm] vw nwm dy(rMig)
pRym(rMig) AnMd’c lIx rihMdy hn[
syvk kau; pRB pwlnhwrw] (pRB) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI Awpxy ipAwry syvk jI(kau) nUM, pUrn Awdr siqkwr cwr pdwrQ
ismrn kQw kIrqn s`cy gurbwxI jI duAwrw, du`D dMdIAW vwly b`cy dI pwlxw qoN BI
v`D pRym nwl(pwlnhwrw) pwlx vwly hn, AYsy ivAwpk ivsmwd rMgW 2 dy FMg nwl
pwldy hn, Awpxy syvk dy idl idmwZ’c gurbwxI jI Byjdy rihMdy hn[ ihrdy’coN
muK’c AMimRq Byjdy hn[ lUM 2’c vs ky Awpxy AnykW srgun srUp dy drSn, inrgun
’c lIxqw, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
sihq, q`qW ’coN jwp suxwauNdy hn[ inrgun srgun jI, Awp jwp kridAW drSn
b^Sdy hn[ XQw:- Apnw ismrnu dy pRiqpwilAw; Ehu sgl Gtw kw mwlkw])
swrg mhlw 5] pRBu myro; ieq auq sdw shweI] mn mohnu myry jIA ko ipAwro; kvn
khw gun gweI] 1] rhwau] Kyil iKlwie lwf lwfwvY; sdw sdw AndweI] pRiqpwlY
bwirk kI inAweI; jYsy mwq ipqweI] 1] iqsu ibnu.inmK nhI rih skIAY; ibsir n
kbhU jweI] khu nwnk.imil sMqsMgiq qy; mgn Bey ilv lweI]
syvk kI; rwKY inrMkwrw] AnMq bRhmMf dy rcnhwr, AnMq bRhmMf’c lbw lb
BrpUr, AnMq sUrjW cMdRimAW dy pRkwSk, AnMq DrqIAW qwirAW mMflW dy Awsry,
srb jIAW nUM AwpxI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq dy Awsry,
hrkq hrkq krwaux vwly, AnMq sUrjW cMdRimAW qwirAW hvwvW pwxIAW nUM, AwpxI
SkqI nwl hr smyN ^Ub qyz Bjwaux vwly, swirAW’c BrpUr, ie`k iKn’c Anyk
auqpqI lYAqw kridAW inrlyp, sB dy AMdr bwhr hr smyN jwp kr rhy Ajpw jwp
vwihgurU inrMkwrw jI, Awpxy ipAwry idl jwn gur syvk jI(kI) dI hr pRkwr dI

www.Gursevak.com 620 q`qkrw


lwj piq, Awp(rwKY) r`Kdy hn[ XQw:- Awsw mhlw 5] Apuny syvk kI.Awpy rwKY;
Awpy nwmu jpwvY] jh jh kwj ikriq.syvk kI; qhw qhw auiT DwvY]
so syvku; ijsu dieAw pRBu DwrY] nwnk so syvku; swis swis smwrY] 3]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk mh`lw pMjvW jI &urmw rhy hn:-
vwihgurU jI dy snyhI gursyvk jI dw ru`qbw bhuq hI au~cw hY[ gurU syvk jI vwly gux
bhuq hI Amolk hn[ ies leI &urmw rhy hn:- ijsu Awpxy ipAwry gursyvk jI ’qy,
(pRBu) Anqklwvwn smR`Q inrw pRkwS hI pRkwS srUp, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dieAw(DwrY) Dwrdy hn, (so) auh hI pyRmI gurU pRmysr jI
nUM isr Arpx vwly ^ry ipAwry s`icAwry Apwry inrwry kIVI gurU syvku jI hn[ (so)
auh gur syvku jI(swis) suAws swis gurU pRmysr jI nUM (smwrY) Xwd krdy hn[
XQw:- so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK; jip nwnk hrI]) hwQI kI pukwr,
pl pwCY phucq qwih; cItI kI icMGwr.pihly hI sunIAqu hYN]
Apuny jn kw; prdw FwkY] pRmysr jI Apuny ipAwry(jn) Bgq jI kw(prdw)
pVdw (FwkY) Fkdy hn, Bwv AOgux ivkwr bypVd krdy hn, ien@W nUM inivrq krky,
kIqy gunwhW nUM muAw& krky pVdw Fkdy hn, Bwv iksy nUM d`sdy nhIN[ jy koeI hMkwrI
bypVd krnw cwhy, qW BI pVdw Fkdy hn, ijvyN doRpqIjI dw FikAw[ XQw:-
siqguir Fwik lIAw; moih pwpI pVdw]) Fwkn Fwik.goibd gur myry; moih
AprwDI.srn crn]) ijh pRswid; qyry sgl iCdR Fwky] mn srnI pru; Twkur pRB
qw kY]
Apny syvk kI; srpr rwKY] Twkur gurU pRmysr jI Apny ^ry ipAwry s`icAwry
syvk jI(kI) dI ie`zq, pMjW ivkwrW jmW AOguxW qoN(srpr) zrUr br zrUr(rwKY)
r`Kdy hn[ XQw:- Apuny syvk kI.Awpy rwKY; Awpy nwmu jpwvY] jh jh kwj
ikriq.syvk kI; qhw qhw auiT DwvY]
Apny dws kau; dyie vfweI] Apny ^ry ipAwry s`icAwry(dws) gursyvk jI
(kau) nUM, (vfweI) vifAweI(dyie) b^Sdy hn[ XQw:- nwnk bRhmigAwnI Awip
prmysur]) pwiqswhI.Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie])
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI. praupkwr aumwhw]
Apny syvk kau; nwmu jpweI] gurqw ibrwjmwn pUrn myhrvwn prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, Apny ipAwry s`icAwry inrwry syvk jI dy lUM 2 ’c

www.Gursevak.com 621 q`qkrw


gurbwxI jI Byj ky, lUM 2’c vs ky, Apny ipAwry syvk jI(kau) nUM rom 2 krky,
vwihgurU 3 s`cw nwmu inrXqn (jpweI) jpwauNdy hn[ XQw:- Apuny syvk kI.Awpy
rwKY; Awpy nwmu jpwvY] pRym meI SuB isiKAw:- hy vwihgurU pRIqm gurU jI!AYsI
ikrpw; moih krhu] sMqh crx.hmwro mwQw; nYn drsu.qin DUir prhu] 1] Anuswr
AYsI sRb ivAwpI ivsmwd ikRpw kro jI, dwsW dw m`Qw Awp jI dy crn-kmlW’qy
hr smyN itikAw rhy[ Awp jI dI crn-DUV’c iesnwn krdy rhIey[ gursyvk
bxwau, hr smyN rom 2 krky, vwihgurU vwihgurU vwihgurU jpwau jI[
Apny syvk kI; Awip piq rwKY] gurU pRmysr jI Apny ipAwry s`icAwry syvk
jI kI, ivkwrW hMkwrIAW jmW qoN(piq) iezq Awip(rwKY) r`Kdy hn[ XQw:- jo
srix prY.iqs kI piq rwKY; jwie pUChu.vyd purwxI hy]) swrg mhlw 5] hir hir
dIE; syvk kau nwm] mwnsu kw ko bpuro BweI; jw ko rwKw rwm] 1] rhwau] Awip
mhw jnu.Awpy pMcw; Awip syvk kY kwm] Awpy sgly dUq ibdwry; Twkur AMqrjwm]
1] Awpy piq rwKI.syvk kI; Awip kIE bMDwn] Awid jugwid.syvk kI rwKY; nwnk
ko pRBu jwn] 2]
qw kI giq imiq; koie n lwKY] (qw) iqn@W Bwv vwihgurU jI kI(giq) pRwpqI
dI(imiq) mrXwdw, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN ibnw,
(koie) koeI BI(n) nhIN (lwKY) jwxdw[ XQw:- qumrI giq imiq; qum hI jwnI]
nwnk dws; sdw kurbwnI]
vw gurU pRmysr jI nUM Awpxw isr Arpx vwly, (qw) iqs Agm Apwry ipAwry
inrwry s`icAwry gursyvk jI kI(giq) ivvsQw, gurmuiK cwl, gurU (imiq)
mrXwdw, ijs nUM auh kmwauNdy hn, (koie) koeI BI(n) nhIN(lwKY) jwxdw[ XQw:-
bRhmigAwnI kI imiq; kaunu bKwnY] bRhmigAwnI kI giq; bRhmigAwnI jwnY]
pRB ky syvk kau; ko n phUcY] (pRB) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI mhwrwj(ky) dy, mwn AiBmwn mMDy; so syvku nwhI]) nwnk. syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] mwn AiBmwn qoN rihq, Awpxy ^ry ipAwry gurU
jI nUM isr Arpx vwly pyRmI syvk jI dy AiqAMq au~cy r`uqby(kau) nUM, (ko) koeI BI
hMkwrI(phUcY) phuMc(n) nhIN skdw[ XQw:- pMifq sUr.CqRpiq rwjw; Bgq brwbir
Aauru n koie] vw du`K dyx dI (ko) koeI BI(phUcY) phuMc(n) nhIN r`Kdw[ XQw:-
Aink dUK; dyvih Avrw kau] phuic.n swkih; jn qyry kau] 2]
www.Gursevak.com 622 q`qkrw
pRB ky syvk; aUc qy aUcy] (pRB) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI(ky) dy ipAwry s`icAwry Apwry inrwry syvk jI, (aUc)
au~icAW(qy) qoN BI aUcy hn[ XQw:- ijs no bKsy; isPiq swlwh] nwnk; pwiqswhI
pwiqswhu]) ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw]) nwnk.hoir piqswhIAw kUVIAw; nwim
rqy pwqswh] 11] Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu]
jo pRiB; ApnI syvw lwieAw] nwnk.so syvku; dh idis pRgtwieAw] 4]
prmpUjnIk gurU gur s`cy siqgurU nwnk siqgurU Arjndyv swihb jI &urmwauNdy
hn:- (pRiB) gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ny(jo) ijhVy
ipAwry s`icAwry gursyvk jI ApnI s`cI su`cI au~cI ivsmwd syvw ’c(lwieAw) lwey
hn, (so) auh gur syvku jI, gurU jI ny au~qR d`Kx pUrb p`Cm, au~qR pUrb ivcwly
eIswn kox, pUrb d`Kx dy ivcwly Agin kox, d`Kx p`Cm ivcwly nYirqI kox, p`Cm
au~qR ivcwly vwievI kox[ DrqI qy Asmwn(dh) ds(idis) idSW, koit
bRhmMf’c(pRgtwieAw) pRgt kr idqy hn] 4] XQw:- mhlw 5] goibMd goibMd
goibMd sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw] 1] rhwau]
bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE gunIX
ghIrw] 1] rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw
swDsMig; hir drsnu pwieAw] 2] sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw]
ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw] 3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT
BgqI lwgw] imly pRqiK gusweIAw; DMnw vfBwgw] 4] 2]
nIkI kIrI mih; kl rwKY] Bsm krY; lskr koit lwKY] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU mh`lw pMjvW jI, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn
qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI nUM, rom 2 krky jpidAW iDAwauNidAW ivsmwd rMg ’c, s`cy
siqgurU swihb jI dw sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd AiDk pRgt pRqwp
&urmw rhy hn jI:- DMn gurU nwnk dyv swihb jI, hm kIry ikrm.siqgur
srxweI;) CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry] Anuswr(nIkI)
in`kI(kIrI) kIVI Awpxy pyRmI syvk(mih) ’c, AwpxI(kl) AnMqklw (kl) SWqI
joiq pRkwS jdoN(rwKY) r`Kdy hn, qdoN in`kI kIVI gursyvk jI Awpxy AMdr bwhr
vwqwvrx ’coN, (lwKY) l`KW(koit) kRoVW pwpW AOguxW ibmwrIAW dy ikRmW dI (lskr)
www.Gursevak.com 623 q`qkrw
&Oj nUM, (Bsm) suAwh(krY) kr idMdy hn[ vw in`kI kIVI gurU syvk jI, gurU pRmysr
jI dI klw nUM pRwpq ho ky, (lwKY) l`KW(koit) kRoVW jIAW dy mhW pwpW ivkwrW
AOguxW bImwrIAW dy ijrmW, vwqwvrx dy ijrmW rUpI(lskr) &Oj nUM Bsm(krY) kr
idMdy hn[ XQw:- ndIAw ivic.itby dyKwly; QlI kry Asgwh] kIVw Qwip dyie
pwiqswhI; lskr kry suAwh] ijvyN vwihgurU mh`ly pihly jI ny Awpxy ipAwry
s`icAwry Apwry inrwry prm pUry sUry s`cy in`kI kIVI bxy syvk mh`ly 2 jI dy
AMdr, AwpxI sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd pRymw-BgqI rUpI(kl)
SkqI r`KI, in`kI kIVI gursyvk jI dy l`KW kRoVW doSW ivkwrW dy ijrmW dy lskr
Bsm kr idqy[ Awpxy in`kI kIVI syvk jI qoN Awp gurbwxI au~crvw ky, l`KW koRVW
jIAW dy l`KW koRVW mhW pwpW, bImwrIAW dy izrmW rUpI &Oj nUM Bsm krw idqw[
hux gurqw ibrwjmwn ho ky sdw leI kr rhy hn[ Awpxy ijMd jwn Kry ipAwry
syvk jI qoN sMswr’qy guris`KI gurbwxI gurqw sdw leI rKvw ley[ XQw:- gurmuiK
koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI] {qn ’c ibmwrIAW, ivkwrW corI, vYr inMdw
mMd krmW dy nIl pdm Axigxq ijrm pYdw ho jWdy hn[ ijs krky ingurw jIv,
zor zulm nIc qoN nIc Koty krm krdw hY, gurU syvw pRymw-BgqI vwihgurU nwm jpy
ibnw, ieh ijrm nhIN mrdy jI ipAwry s`icAwryy gurU qwry, gurU nwm ismrn ibnw,
jIv nUM imRqk iDRgu iDRgu ikhw hY jI[ XQw:- Aiq sMudr.kulIn cqur; muiK i|AwnI
DnvMq] imrqk khIAih.nwnkw; ijh pRIiq nhI. BgvMq] }gauVI mhlw 5] ibnu
ismrn; jYsy srp AwrjwrI] iqau jIvih swkq; nwmu ibswrI] 1] eyk inmK; jo
ismrn mih jIAw] koit idns lwK; sdw iQru QIAw] 1] rhwau] ibnu ismrn;
iDRgu krm krws] kwg bqn; ibstw mih vws] 2] ibnu ismrn; Bey kUkr kwm]
swkq. bysuAw pUq; innwm] 3] ibnu ismrn; jYsy sI| Cqwrw] bolih kUru; swkq
muKu kwrw] 4] ibnu ismrn; grDB kI inAweI] swkq; Qwn Birst iPrwhI] 5]
ibnu ismrn; kUkr hrkwieAw] swkq loBI; bMDu n pwieAw] 6] ibnu ismrn hY
Awqm GwqI] swkq nIc; iqsu kulu nhI jwqI] 7] ijsu BieAw ik®pwlu; iqsu
sqsMig imlwieAw] khu nwnk; guir jgqu qrwieAw] 8] 7]) gauVI mhlw 5]
imlu myry goibMd; Apnw nwmu dyhu] nwm ibnw; iDRgu iDRgu Asnyhu] 1] rhwau] nwm
ibnw; jo pihrY Kwie] ijau kUkru; jUTn mih pwie] 1] nwm ibnw; jyqw ibauhwru]
ijau imrqk; imiQAw sIgwru] 2] nwmu ibswir; kry rs Bog] suKu supnY nhI; qn
www.Gursevak.com 624 q`qkrw
mih rog] 3] nwmu iqAwig; kry An kwj] ibnis jwie; JUTy siB pwj] 4] nwm
sMig; min. pRIiq n lwvY] koit krm krqo; nrik jwvY] 5] hir kw nwmu; ijin
min n AwrwDw] cor kI inAweI; jmpuir bwDw] 6] lwK AfMbr; bhuqu ibsQwrw]
nwm ibnw; JUTy pwswrw] 7] hir kw nwmu; soeI jnu lyie] kir ikrpw; nwnk ijsu
dyie] 8]
ijs kw swsu; n kwFq Awip] qw kau rwKq; dy kir hwQ] ijs ^ry ipAwry
in`kI kIVI gursyvk jI(kw) dw(swsu) suAws Awip(n) nhIN(kwFq) k`Fdy, (qw)
iqs(kau) nUM Awpxw jwx ky, mrn dy kSt jmW jUnW ivkwrW duSmxW qoN, pR`qK hwQ
jW ikRpw rUpI hwQ dy kir(rwKq) r`Kdy hn[ XQw:- hwQ dyie.rwKY Apny kau;
swis swis pRiqpwly]) rogn qy Ar sogn qy; jl jogn qy.bhu BWq bcwvY] s`qR
Anyk clwvq Gwv; qaU qn, eyk n lwgn pwvY] rwKq hY.Apno kr dY kr; pwp
sbUh.n Bytn pwvY] AOr kI bwq.khw kh qo sO; su pyt hI ky.pt bIc bcwvY]
swKI sMq bwbw idvwn isMG jI, sMq bwbw Kjwn isMG jI:- Bucwl krky koiety
Sihr’c Awp jI dy mwqw ipqwjI cV@weI kr gey[ dovyN BweI mkwn dy KUMjy bYTy bc
gey[ mlvw cu`k ky k`F ley[ pUrn bRhmigAwnI gurU syvw dy sUrj pUrn sMq
prmpUjnIk bwbw gurmuiK isMG swihb jI pitAwly vwilAW jI dy ipAwry crn-
kmlW’c ilAWdy gey[ dohW ny swrI izMdgI gurduAwirAW dI auswrI dI SuB s`cI
im`TI ipAwrI Amolk syvw bMdgI kIqI[ ies qr@W hryk izMdgI nUM Akwl purKu jI
ibGnW qoN r`Kdy hn[ gurU pRmysr jI dw nwm jpx sunx nwl, sRIr dI r`iKAw huMdI
hY[ jykr gursyvk jI Awpxy hIey ko pRIqmu; gurU pRmysr jI leI ShId ho jwvy, qW
gurU pRmysr jI aus nUM, Akwl mUriq.vru pwieAw AibnwsI; nw kdy mrY.n jwieAw]
Anuswr Ac`l AKMf ivAwpk AnMq pRkwS hI pRkwS, AivnwsI ivsmwd bRhm’c
imlw lYNdy hn[ Awp aun@W dy lUM 2’c lIx ho jWdy hn[ sRIr dy ShId hox qoN, aun@W
dI izMdgI ^qm nhIN huMdI[ ShIdI lY ky, aun@W nUM Amr izMdgI b^Sdy hn[ ShIdI
vwly idn qoN, aun@W dI Amr izMdgI dw AwrMB huMdw hY, gurU pRmysr jI dy snmuK, bMd
2 ktvw ky Drm ihq ShId hox vwly, nmskwr Xog sd sdw Amr hn[ gurU
pRmysr jI dy FwFI qy lok, aun@W dw js gwauNdy hn, ijn@W nUM sux ky idl ^Un sw& ho
jWdy hn, bIr-rs jwgdw hY, murdy BI Amr ho jWdy hn[ }

www.Gursevak.com 625 q`qkrw


pRym ibnY SuB isiKAw:- kwhy soc krih; ry pRwxI] jip nwnk; pRB AlK
ivfwxI] 5] Anuswr mrn dw fr Anyk pRkwr dI soc C`f ky, suAws 2 vwihgurU
vwihgurU jpx dw SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn[ {AibnwsI bRhm vwihgurU mh`lw
pihlw jI, nIkI kIVI gursyvk jI’c, AwpxI srb ivAwpI Anqklw r`K idMdy hn[
aus dy l`KW kRoVW pwp, ivroDI Bwv ivkwrW vYrIAW ibmwrI dy iktwxUAW nUM nws kr
idMdy hn[ AibnwsI koit bRhmMf dy mwlk, Awpxy ipAwry in`kI kIrI syvk jI dy lUM 2
’c vs jWdy hn[ aus nUM Awpxy srUp ’c lIx kr lYNdy hn[ mY dyvwnw; BieAw
AqIqu]) BieAw idvwnw swh kw; nwnku baurwnw] Anuswr nIkI kIVI syvk jI,
vwihgurU jI ’c lIx ho ky, idvwny msqwny ho jWdy hn, ijvyN byhoSI dw tIkw lwaux qoN
dyh dw cyqw nhIN rihMdw, ies qr@W gursyvk jI nUM AwpxI dyh dw cyqw hI nhIN
rihMdw, hMgqw imt jWdI hY[ sMswr’qy ijaux dI ie`Cw, mrx dI icMqw nhIN rihMdI[
XQw:- mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws] in`kI kIVI gursyvk jI dy lUM 2’c,
koit sUrjW dy pRkwSk, AivnwsI krqw purKu jI vsxy, bhuq hI v`fI g`l hY[ ijvyN
BweI mqIdws swihb jI dy sRIr’qy Awrw vg irhw hY, sRI jpu jI swihb jI dw
prmpiv`qR AMimRq rUp pwT krI jw rhy hn[ AKMf joqI srUp srb ivAwpI ivsmwd
Ajpw jwp bRhm jI dy pUrn gurU Avqwr, vwihgurU mh`ly nOvyN jI ny Awpxy inrml
s`cy su`cy au~cy, nIkI kIVI syvk jI dy sIs au~qy ikRpw BirAw h`Q r`iKAw[ Awpxy ^ws
pRymI snmuK is`K syvk jI dy lUM 2’c vs ky, kSt Awp shwr ley[
(BWiq) mwns jqn krq; bhu Bwiq] iqs ky krqb; ibrQy jwiq]
1.prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU hirikRSn swihb s`cy pwiqswh jI qoN
vroswie, DMn vwihgurU s`cy siqgurU mh`lw nOvyN jI dI mihmw vifAweI qyz pRqwp dyK
ky, dMBI (mwns) mn`uK(bhu) bhuq(Bwiq) qr@W 2 dy jqn(krq) krdw hY, ik mYN BI
pRmysr jI bx jwvW, pr iqs(ky) dy kIqy (krqb) kMm, jqn pRXqn swry
ibrQy(jwiq) jWdy hn, ikauNik auh hMkwr ivkwr AOgux doS nhIN C`f skdw[ ijvyN
hMkwrI DIrm`l ny, prm-pUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI
’qy do vwr goLI clweI[ XQw:- siqgur kI rIsY.hoir kcu ipcu boldy; sy kUiVAwr
kUVy JiV pVIAY]
vw (mwns) mwx sihq mnu`K, nwgxI mwieAw dI pRwpqI leI, jIAW nUM mwrn
Kohx jor zulm, (bhu) bhuq(Bwiq) qr@W dy jqn(krq) krdw hY[ pr mwieAw nwl

www.Gursevak.com 626 q`qkrw


nhIN jWdI[ kql mhW pwp nwl jWdy hn[ iqs lwlcI(ky) dy jor zulm dy(krqb)
kMm, ibrQy(jwiq) jWdy hn[ nMgw hI jWdw hY[ XQw:- kbIr.iehu qnu jwiegw;
skhu q lyhu bhoir] nWgy pwvhu qy gey; ijn ky lwK kroir] 27]) nMgw dojik
cwilAw; qw idsY Krw frwvxw] kir Aaugx; pCoqwvxw] 14]) goibd Bjn ibnu;
ibRQy sB kwm] ijau ikrpn ky; inrwrQ dwm]
vw Swh iskMdr dy vzIr A&lwqU jI, mrn qoN fridAW, bhuqI isAwxp nwl,
Awpxy vrgy kwgz dy bu`q bxw ky, ie`k’c luk ky bYT gey[ mOq ny ikhw, “SwbwS
bu`q bnwaux vwly dy[ ”ieauN kihMdI 2 qurI geI[ A`gy jw ky ikhw, “ies dw kMn
ivMgw hY[ ”A&lwqU ny ikhw, “qUM kOx hYN, nuks k`F rhI hYN?”jdoN boilAw, mOq ny
J`t hI grdx mRoV leI[ (mwns) mnu`K mOq qoN bcx dy(bhu) bhuq(Bwiq) qr@W 2 dy
jqn pRXqn(krq) krdw hY, pr iqs(ky) dy kIqy(krqb) Xqn ibrQy(jwiq) jWdy
hn, bc nhIN skdw[ jo jMimAw hY, iqs ny ie`k idn qW mrnw hI hY[ XQw:- jo
jnmY; so jwnhu mUAw] goivMd Bgqu; AsiQru hY QIAw] 1]) rwxw rwau.n ko rhY;
rMgu n quMgu PkIru] vwrI Awpo AwpxI; koie n bMDY DIr] so gurU jI sRb ivAwpI
ivsmwd pUrn ikRpw krky nwm ismrn, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] swDsMgq
b^S ky Awpxy’c sdw leI lIx krky AibnwsI pd b^S idMdy hn[ XQw:-
bRhmigAwnI sd jIvY; nhI mrqw]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw
AibnwsI]
mwrY n rwKY; Avru n koie] srb jIAw kw; rwKw soie] 1.vwihgurU mh`lw
pMjvW jI, mOq dw fr dUr krn leI, prmpUjnIk SuB s`cw su`cw au~cw ^rw ipAwrw
s`icAwrw aupdyS b^Sdy hn:- hy pRwxI!gurU Akwl purKu jI qoN ibnw, (Avru) hor
koie n(mwrY) mwrdw hY, n hI(rwKY) r`Kdw hY[ (soie) auh vwihgurU jI(srb)
swry(jIA) jIAW(kw) dy(rwKw) rwKy hn[ XQw:- ibnu BgvMq; nwhI An koie] mwrY
rwKY; eyko soie]) hir ibnu.koeI mwir jIvwil n skY; mn hoie inicMd.inslu hoie
rhIAY] Akwl purKu inrBau gurU pRmysr jI’qy inscw kro, Awp hI mwrdy, Awp hI
r`Kdy hn[ smR`Q inrBau mMn ky jpo, mrn dw fr imtygw[ XQw:- inrBau jpY;
sgl Bau imtY] pRB ikrpw qy; pRwxI CutY]
2.mOq kwm AOgux sMswrI duSmx suAwd rog nSy hr vyly(mwrY) mwrdy hn[
rwq idn hmlw huMdw rihMdw hY[ gurqw ibrwjmwn prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
www.Gursevak.com 627 q`qkrw
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN ibnw, (Avru) hor(koie) koeI BI(n) nhIN (n)
nhIN(rwKY) r`Kdw[ pRwxIAW dy idl idmwZ’c, Akwl purKu jI dI soBw gurbwxI
b^S ky, (soie) gurU pRmysr jI(srb) swry jIAw(kw) dy, jmW ivkwrW qoN, lok
pRlok dy(rwKw) rwKy hn[ XQw:- aun qy rwKY; bwpu n mweI] aun qy rwKY; mIqu n
BweI] drib isAwxp; nw Eie rhqy] swDsMig; Eie dust vis hoqy]) guir pUrY;
myrI rwiK leI] AMimRq nwmu.irdy mih dIno; jnm jnm kI mYlu geI]) Dnu mwlu
jobnu jugiq gopwl] jIA pRwx inq suK pRiqpwl] Apny dws kau; dy rwKY hwQ]
inmK n CofY; sd hI swQ] 2] srix pry kI rwKqw; nwhI shswieAw]) guxu
Avguxu myrw, ikCu n bIcwirAw; bKis lIAw iKn mwhI]) siqguru myrw sdw
dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw]) Awpxy bwlk.Awip riKAnu; pwrbRhm
gurdyv]
kwhy soc krih; ry pRwxI] jip nwnk; pRB AlK ivfwxI] 5] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmw rhy hn:- (ry) hy pRwxI!mrn jmW jUnW mwieAw Anyk pRkwr dI(soc) icMqw,
(kwhy) ikauN(krih) krdw hYN?icMqw iqAwg ky, (AlK) (A+lK) (lK) jwnx
qoN(A) rihq, (ivfwxI) ivsmwdI, Bwv ieqnI ivsmwdqweI hY jo jwxI nhIN jWdI[
vw sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp jip rhy, (A+lK) (A) ivSyS krky
sB dy AMdr bwhr dI(lK) jwx rhy(ivfwxI) ivsmwdI (pRB) ie`k rs b`JvyN pRkwS
hI pRkwS nUro nUr Anq klwvwn pUrn myhrvwn bRhm smR`Q inRivkwr Ajpw jwp
inrMkwr jI nUM mn bwxI sRIr krky, hr smyN rom 2 krky, pUrn pRIq sihq jip, jo
sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp kr rhy hn] 5] XQ:- ikau n jpo; qw ko
qum BweI] AMMiq kwl; jo hoie shweI]) fKxy mÚ5] prBwqy pRB nwmu jip; gur ky
crx iDAwie] jnm mrx mlu auqrY; scy ky gux gwie]
bwrMbwr bwr; pRBu jpIAY] pI AMimRqu; iehu mnu qnu DRpIAY] 1.vwihgurU jI
Purmw rhy hn, aUTq bYTq; sovq nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm] 6] Anuswr
snmuK gurmuiK gursyvk jI hr smyN vwihgurU vwihgurU jpdy hn[ vwihgurU vwihgurU
jp ky iqRpq rihMdy hn[ hy gurmuiK jn jIE! (bwrMbwr) (bwrM+bwr) (bwrM)
muV(bwr) muV (bwr) kurbwn ho ky, vw bwrMbwr(bwrM) rom(bwr) rom krky, Awpxw
www.Gursevak.com 628 q`qkrw
Awp gurU jI qoN(bwr) kurbwn krky, vw hryk(bwrM) idn(bwr) idn’c, gurU jI qoN
(bwr) kurbwn ho ky, ijhVy pyRmI gurU jI qoN(bwrM) kurbwn jWdy hn, aun@W qoN Awpxy
Awp nUM, bwr 2(bwr) kurbwn krky, gurU jI dy(bwrM) dr’qy(pRBu) jwgq joiq
vwihgurU jI nUM, siqsMgqjI’c, Aivlokau; rwm ko muKwribMd] Anuswr gurqw
ibrwjmwn gurU jI dy suMdr ivsmwd drSn kridAW, gurmuiK; roim roim hir
iDAwvY] Anuswr mn bwxI rom 2 krky bwrMbwr (jpIAY) jpIey[ bwr 2 gurW
duAwrw jpxy krky, pI AMimRqu; sMqn prswid] Anuswr gurU pRmysr jI dy b^Sy
irdy’coN muK’c Awey, Amr krn vwly AMimRqu jI nUM pI ky, AQvw pMjW ipAwirAW
duAwrw KMfy bwty dw prmpiv`qR AMimRqu pI ky, iehu mnu qnu krky(DRpIAY) r`jIey[
XQ:- iehu hir rsu; pwvY jnu koie] AMimRqu pIvY; Amru so hoie]) hir rsu pwie
plY, pIAY hir rsu; bhuiV.n iqRsnw lwgY Awie]) pI AMimRqu. AwGwinAw;
guir.Amr krwieAw]
nwm rqnu; ijin gurmuiK pwieAw] iqsu ikCu Avru; nwhI idRstwieAw]
prmpUjnIk s`cy vwihgurU siqgurU gMRQ swihb jI dI SuB s`cI im`TI ipAwrI syvw
krky, (ijin) ijn@W gurmuiK ipAwirAW ny, rqn lwl; jw kw.kCU n molu] Bry
BMfwr; AKUt Aqol] Anuswr (rqnu) pRkwS srUp Amolk vwihgurU nwm Ajpw jwp,
nwmu Amolku rqnu hY; pUry siqgur pwis] siqgur syvY ligAw; kiF rqnu dyvY
prgwis] Anuswr pUrn gurU jI qoN(pwieAw) pRwpq kIqy hn[ iqn@W gurmuKW dI iqsu
gurmuiK inrvYr bRhm idRStI ’c, vwihgurU jI qoN ibnw(Avru) hor ikCu
nwhI(idRstwieAw) idisAw[ XQw:- bRhmu dIsY.bRhmu suxIAY; eyku eyku vKwxIAY]
Awqm pswrw krxhwrw; pRB ibnw.nhI jwxIAY]) mÚ5] pwrbRhmu pRBu idRstI
AwieAw; pUrn Agm ibsmwd] nwnk.rwm nwmu Dnu kIqw; pUry gur prswid] 2])
ibnisE FITw.AMimRqu vUTw; sbdu lgo gur mITw] jil Qil mhIAil.srb invwsI;
nwnk rmeIAw fITw] 4] 3]) sB mih.riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk
ibgsweI] 3] 8]
nwmu Dnu; nwmo rUpu rMgu] aun@W gurmuKW dy pws Amolk(nwmu) pRkwS srUp bRhm
jI hI prmpiv`qR prmpUjnIk s`cw Dnu hn[ XQw:- hir hir nwmu kmwvnw;
nwnk.iehu Dnu swru]) mweI.mY Dnu pwieE; hir nwmu] mnu myro.Dwvn qy CUitE;
kir bYTo ibsrwmu]) iehu Dnu myry; hir ko nwau] gWiT n bwDau; byic n Kwau] 1])
www.Gursevak.com 629 q`qkrw
hmrw Dnu.mwDau goibMdu DrxIDru; iehY swr Dnu khIAY] jo suKu.pRB goibMd kI syvw;
so suKu.rwij n lhIAY] 1]) nwmu Bgq kY; pRwn ADwru] nwmo Dnu; nwmo ibauhwru]
1]) (nwmo) pRkwS srUp bRhm jI hI gurmuKW dw(rMgu) pRym(rMgu) AnMd qy rMgu rUpu
hY[ vw idl dI s&weI rUp suMdr rMgu rUpu hY[ XQ:- nwim rMg, nwim coj qmwsy;
nwau nwnk.kIny Bogw jIau]) hir kw nwmu; jn kw rUp rMgu]
nwmo suKu; hir nwm kw sMgu] gurmuiK ipAwirAW s`icAwirAW gurU jI dy
qwirAW nUM, AMdr bwhr (nwmo) prmpiv`qR SuB s`cy pRkwS srUp bRhm jI dy, AsMK
pRkwS hI pRkwS dw hr smyN srb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn Awqm suKu hY[
aun@W nUM(hir) sB nUM hrw Brw krn vwly, vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy Ajpw
jwp vwihgurU nwm jI kw hI sMgu hY[ XQ:- ijh pYfY; mhw AMD gubwrw] hir kw
nwmu; sMig aujIAwrw]
nwm ris; jo jn iqRpqwny] mn qn; nwmih nwim smwny]) hir hirjn
dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY smwih])
DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] Anuswr jo DMnqw
Xog v`fBwgy gurmuiK jn, s`cy siqgurU swihbwn jI dy b^Sy, prmpiv``qR nwm jI dw
^Ub AiBAws krky, (ris) bRhmwnMd rs pI ky(iqRpqwny) r`jy hn[ XQw:- iqRpiq
BeI; scu Bojnu KwieAw] min qin rsnw; nwmu iDAwieAw]) hir kY nwim; jn kau
iqRpiq Bugiq]) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq AGwie jIau] jo gur
dIsY isKVw; iqsu.iniv iniv lwgau pwie jIau]) iqRpiq AwGwey; sMqw] gur jwny;
ijn mMqw] Ehu ipAwry mn krky, (nwmih) prmpiv`qR SuB s`cy pRkwS srUp bRhm
jI dy, AsMK pRkwS hI pRkwS ’c(qn) rom 2 krky, (nwim) vwihgurU bRhm
ivAwpk srb pRkwSk’c(smwny) smw gey[ XQw:- hir ky sMg; bsy hir lok] qnu
mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) Ab qau jwie cFy
isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]
aUTq bYTq sovq nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm] 6] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE
Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI(khu) &urmwauNdy hn:- gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI, ijs Awpxy
ipAwry jI dy AMdr bwhr hr smyN, AsMK ivsmwd pRkwS hI pRkwS pRkwSdy hn, so
www.Gursevak.com 630 q`qkrw
Ehu gurU jI dy jn jI (kY) dw (sd) sdw leI, sgl audm mih; audmu Blw] hir
kw nwmu; jphu jIA sdw] Anuswr ieh SuB s`cw(kwm) kMm hY, jo(aUTq) au~TidAW
(bYTq) bYTidAW(sovq) su`iqAW(nwm) krqwr pRkwS srUp, ivsmwd vwihgurU 3 jI
hI jpdy rihMdy hn[ XQ:- suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI.guru Awlwau] koeI
AYsw gurmuiK.jy imlY; hau qw ky.Dovw pwau]) hir hir; sMq jnw kI jIvin] ibKY
rs Bog.AMimRq suK swgr; rwm nwm rsu pIvin] 1]
vw syvk jn(kY) dw(sd) sdw leI ieho SuB(kwm) kMm hY, jo sMswr
v`loN(aUTq) au~TidAW Bwv vYrwg DwridAW, smwDI ’c(bYTq) bYTidAW, inrivklp
AvsQw’c(sovq) sOONidAW (nwm) vwihgurU 3 jpdy hn] 6] XQw:- goNf mhlw 5]
nwm sMig; kIno ibauhwru] nwmuo hI; iesu mn kw ADwru] nwmo hI; iciq kInI Et]
nwmu jpq; imtih pwp koit] 1] rwis dIeI; hir eyko nwmu] mn kw iestu; gur
sMig iDAwnu] 1] rhwau] nwmu; hmwry jIA kI rwis] nwmo sMgI; jq kq jwq]
nwmo hI; min lwgw mITw] jil Qil sB mih; nwmo fITw] 2] nwmy; drgh muK
aujly] nwmy; sgly kul auDry] nwim; hmwry kwrj sID] nwm sMig; iehu mnUAw
gID] 3] nwmy hI; hm inrBau Bey] nwmy; Awvn jwvn rhy] guir pUrY; myly
guxqws] khu nwnk; suiK shij invwsu] 4] 2] 4]
bolhu jsu ijhbw; idnu rwiq] prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, mhwn ikRpw krky s`cy siqgurU swihbwn jI dI
pyRmw-BgqI idRV krvw rhy hn[ hy gurU ipAwry sMq jno!lwK ijhvw.dyhu myry
ipAwry; muKu.hir AwrwDy myrw rwm] Anuswr AwpxI(ijhbw) zbwn nwl, idnu rwiq
prmpUjnIk dsW pwiqswhW jI dw jsu, gur ieiqhws gurbwxI kQw kIrqn
praupkwr(bolhu) bolxw kro[ XQw:- gurisK; hir bolhu.myry BweI] hir bolq;
sB pwp lih jweI]) idnu rwqI AwrwDhu ipAwro; inmK.n kIjY FIlw] sMq syvw
kir, BwvnI lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]) kbIr.kyso kyso kUkIAY; n soeIAY
Aswr] rwiq idvs ky kUkny; kbhU ky sunY pukwr]
pRiB ApnY jn; kInI dwiq] prmpUjnIk(pRiB) smR`Q Anq klwvwn pUrn
myhrvwn, srb ivAwpI inrw nUro nUr AsMK cwnxW dy mhW cwnx, iqs dY cwnix;
sB mih.cwnxu hoie] Anuswr srb pRkwSk krqw kwrx krx.krIm] ikrpw
Dwir.rhIm] Akwl purKu, pRB dwqau dwqwr; mh`ly cOQy jI ny v`fI kmweI v`fI
www.Gursevak.com 631 q`qkrw
kurbwnI krky, ApnY AqI(jn) ipAwry DMn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM, ielwhI
gurbwxI gurqw dI mhwn Amolk dwiq b^Sxw(kInI) kIqI hY[ XQ:- guJI CMnI;
nwhI bwq] guru nwnku quTw; kInI dwiq] vw (pRiB) gurU pRmysr jI ny, ApnY (jn)
Bgq guris`K jI nUM, s`cI gurbwxI jI dI Amolk ielwhI dwiq b^Sxw(kInI) kIqI
hY[
krih Bgiq; Awqm kY cwie] pRB Apny isau; rhih smwie]) hir hir
Bgiq idRVI.min BweI; hir hir nwmu Eumwhw rwm] (h`isAw) hir jnu; gun gwvq
hisAw] Anuswr ipAwry Bgq jn jI(Awqm) mn(kY) dy cwie nwl, koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] Ascrj pwiqswh s`cy siqgurU sRI gurU
hirrwie Akwl purKu swihb jI dI pyRmw(Bgiq) BgqI, AwpY jphu; Awpnw jwpu]
AvsQw’c lIx ho ky(krih) krdy hn[ XQ:- gurisK pRIiq; guru imlY glwty] jn
nwnk pRIiq; swD pg cwty]) Apny(pRB) Anq klwvwn pUrn myhrvwn vwihgurU
mh`ly pihly jI dy, inrgun inrMkwr srb ivAwpI nUro nUr pRkwS srUp(isau) nwl,
pqwsy dy pwxI’c Gulx vWg, rom 2 krky(smwie) lIx, msq (rhih) rihMdy hn[
XQ:- hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj
Duin Jok]
jo hoAw; hovq so jwnY] pRB Apny kw; hukmu pCwnY]) jo hir kw ipAwrw, so
sBnw kw ipAwrw; Anuswr gurU jI dy ipAwry syvk jI, ipCly smyN jo(hoAw) hoieAw,
vrqmwn smyN(hovq) ho irhw hY, Awaux vwly smyN nUM hovygw, (so) auh hukm(jwnY)
jwxdy hn[ hr hwlq’c Apny(pRB) smR`Q pRkwS srUp mwlk vwihgurU jI kw hukmu,
im`Tw krky (pCwnY) pCwxdy Bwv mMndy hn[ XQw:- jO rwju dyih; q kvn bfweI]
jO BIK mMgwvih; q ikAw Git jweI]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog
hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE]) AwT phr;
inkit kir jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY] eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy;
sB kI pg Cwru]) qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]) ie`k
idn bwjW vwly pwsoN, pRym surwhI pIqI[ ipClI aumr gunwhI bIqI, hir kI Bgiq
n kIqI[ AwgY smJ clhu nMd lwlw, jo bIqI so bIqI[
iqs kI mihmw; kaun bKwnau] iqs kw gunu kih; eyk n jwnau] hux gurqw
ibrwjmwn &urmw rhy hn:- iqs snmuK gursyvk jI(kI) dI(mihmw) vifAweI,
www.Gursevak.com 632 q`qkrw
ijhbw eyk; ausqiq Anyk] hY jI, ies leI dwsn dws ie`k zbwn nwl(kaun)
ikhVI mihmw(bKwnau) d`sy?vw (kaun) ikhVw hY jo mihmw(bKwnau) kQn kry? Bwv
nhIN kr skdw[ XQ:- jn kI mihmw.kyqk brnau; jo pRB Apny Bwxy] khu
nwnk.ijn siqguru ByitAw; sy sB qy Bey inkwxy] iqs gurmuiK ipAwry jI(kw) dw,
dwsn dws eyk gunu BI(kih) kihxw, (n) nhIN (jwnau) jwxdw, Bwv iks au~cI
su`cI, sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw] gurmuiK AvsQw ’c bMd
2 ktwauNdy hn, Kopry luhwauNdy hn, cr^VIAW’qy cV@dy hn, au~bLdIAW dyZW’c bYTdy
hn?nmskwr[
AwT phr; pRB bsih hjUry] khu nwnk; syeI jn pUry] 7] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb siqgurU gRMQ swihb jI(khu) &urmwauNdy
hn:- jo gurmuiK jn, bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] Anuswr(AwT) A`Ty phr,
(pRB) vwihgurU gurU pRmysr jI dy(hjUry) pws (bsih) vsdy hn[ XQw:- hir ky sMg;
bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) AwT phr;
inkit kir jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY] eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB
kI pg Cwru] vw ijn@W dy pRB vwihgurUjI, pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr kbIr]
Anuswr AwT phr(hjUry) pws(bsih) vsdy hn[ XQ:- nwmdyv; hir jIau bsih
sMig] (syeI) Ehu(jn) Bgq ipAwry gurU jI dy qwry, pMjW ivkwrW nUM mwr ky, mn nUM
ij`qx vwly pUry sUrmyN bhwdr hn] 7] XQw:- ijin imil.mwry pMc sUrbIr; AYso
kaunu.blI ry] ijin pMc mwir.ibdwr gudwry; so pUrw.ieh klI ry]) ijnw swis
igrwis.n ivsrY; sy hir jn pUry shI jwix]
mn myry; iqn kI Et lyih] DMn gurU pRmysr jI inmRqw dI kmwl kr rhy hn:-
hy myry mn!(iqn) iqn@W A`Ty phr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI hzUrI’c
vsx vwilAW, gurU jI qoN AMg 2 ktwaux vwilAW gurmuiK ipAwirAW jI(kI) dI
Et(lyih) lYxw kr[ XQw:- hm Avguix Bry.eyku guxu nwhI; AMimRqu Cwif.ibKY ibKu
KweI] mwXw moh Brm pY BUly; suq dwrw isau pRIiq lgweI] ieku auqm pMQu.suinE gur
sMgiq; iqh imlµq.jm qRws imtweI] iek Ardwis.Bwt kIriq kI; gur
rwmdws.rwKhu srxweI]
mnu qnu Apnw; iqn jn dyih]) hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB
dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB dyie sdysw]) mnu qnu ArpI.isru
dyeI; iqn kY lwgw pwie] ijnI ieku pCwixAw; dUjw Bwau cukwie] gurmuiK nwmu
www.Gursevak.com 633 q`qkrw
pCwxIAY; nwnk sic smwie] Anuswr hy mn! (iqn) iqn@W gurmuiK(jn) BgqW
mhWpurSW nUM, Apnw mnu qnu (dyih) Arpxw kr[ XQw:- qY swihb kI bwq ij
AwKY; khu nwnk.ikAw dIjY] sIsu vFy kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY] ikau
n mrIjY.jIAVw n dIjY; jw shu BieAw ivfwxw]) qnu mnu kwit kwit.sBu ArpI;
ivic AgnI.Awpu jlweI]) iqsu ikAw dIjY; ij sbdu suxwey] kir ikrpw; nwmu
mMin vswey] iehu isru dIjY; Awpu gvwey] hukmY bUJY; sdw suKu pwey]
ijin jin; Apnw pRBU pCwqw] siqkwr nwl ijin bhu bcn ikhw hY[ (ijin)
ijn@W(jin) ipAwry BgqW sMqW jI ny, prmpUjnIk mhW sUrvIr, rwjn ky
rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; s`cy pwiqswh sRI gurU goibMd isMG swihb ^wlsw
jI(Apnw) Awpxy(pRBU) smR`Q, inrw nUro nUr AsMK cMdRimAW sUrjW qwry mMflW
AgnIAW titAwixAW dy pRkwSk, pwrbRhm krky(pCwqw) pCwxy hn[ XQ:- rwm;
hm, siqgur pwrbRhm kir mwny]) hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn
krwvn sgl ibiD; so siqgurU hmwrw]
so jnu; srb Qok kw dwqw]) gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr rom 2
krky iDAwaux vwly(so) auh(jnu) gurmuiK ipAwry, pyRm pdwrQ, bRhmigAwn
pdwrQ, nwm pdwrQ, mukq pdwrQ, dUD pUq Awid(srb) swry(Qok) pdwrQW(kw)
dy(dwqw) dwqy hn[ XQw:- jnm mrx duhhU mih nwhI; jn praupkwrI Awey]
jIA dwnu dy BgqI lwiein; hir isau lYin imlwey]) Eie dwqy; duK kwtnhwr] jw
kY sMig; qrY sMswr]
iqs kI srin; srb suK pwvih] hy ipAwry mn!srb kI ryx hovIjY] Anuswr
swirAW dI crn-DUV bx ky, iqs gurU ipAwry svwry siqkwry jn jI(kI) dI,
prmpiv`qR SuB s`cI s`ucI au~cI srin pY ky, (srb) swry suK(pwvih) pw lvyNgw[
XQw:- sUhI mhlw 5] jo ikCu krY.soeI pRB mwnih; Eie rwm nwm rMig rwqy] iqn@
kI soBw.sBnI QweI; ijn@.pRB ky crx prwqy] 1] myry rwm; hir sMqw jyvfu.n
koeI] Bgqw bix AweI.pRB Apny isau; jil Qil mhIAil soeI] 1] rhwau] koit
ApRwDI.sMq sMig auDrY; jmu qw kY nyiV n AwvY] jnm jnm kw; ibCuiVAw hovY; iqn@
hir isau Awix imlwvY] 2] mwieAw moh.Brmu Bau kwtY; sMq srix jo AwvY] jyhw
mnorQu kir AwrwDy; so sMqn qy pwvY] 3] jn kI mihmw.kyqk brnau; jo pRB Apny
Bwxy] khu nwnk.ijn siqguru ByitAw; sy sB qy Bey inkwxy]
www.Gursevak.com 634 q`qkrw
iqs kY dris; sB pwp imtwvih]) jn kI mihmw.kyqk brnau; jo pRB Apny
Bwxy] khu nwnk.ijn siqguru ByitAw; sy sB qy Bey inkwxy] Anuswr hy ipAwry
mn!vwihgurU jI dy ipAwry iqs jn jI AQvw gurU jI(kY) dy prmpiv`qR SuB s`cy
mhwn suMdr(dris) drSn krky, qUM Awpxy sB pwp(imtwvih) imtw lvyNgw[
XQw:- qw kw drsu; pweIAY vfBwgI] jw kI; rwm nwim ilv lwgI]) siqgur
drsin; Agin invwrI] siqgur Bytq; haumY mwrI] siqgur sMig; nwhI mnu folY]
AMimRq bwxI; gurmuiK bolY] 1]) jw kY dris; pwp koit auqwry] Bytq sMig; iehu
Bvjlu qwry] 1]
Avr isAwnp; sglI Cwfu] iqsu jn kI; qU syvw lwgu]) Cwif isAwnp;
sglI mnw] Anuswr hy mn!AwpxI(Avr) hor(sglI) swrI isAwnp(Cwfu) C`fxw
kr[ qU iqsu(jn) DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]
jn Awvn kw; iehY suAwau] jn kY sMig; iciq AwvY nwau] gurmuiK ipAwry siqkwry
s`icAwry Bgq jI(kI) dI SuB s`cI su`cI au~cI, swD kI syvw; sdw suhylI] Anuswr
suKdwiek syvw ’c(lwgu) l`gxw kr[ XQw:- Awau sKI.sMq pwis; syvw lwgIAY]
pIsau.crx pKwir; Awpu iqAwgIAY]) pwxI pKw pIsu.dws kY; qb hoih inhwlu]
rwj imlK iskdwrIAw; AgnI mih jwlu] 1]
73.Awvnu jwnu; n hovI qyrw] nwnk.iqsu jn ky; pUjhu sd pYrw] 8] 17]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih;
joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm
pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- ijhVy s`cy siqgurU jI, vw jn A`Ty
pihr mhwrwj swihb jI’c lIx rihMdy hn, vwihgurU jI dy hukm nUM pCwxdy hn,
aun@W dI Et lYxy krky, aun@W nUM qn mn dyxy krky, aun@W dI syvw’c l`gxy krky hy
ipAwry mn!qyrw vwSnw krky jMm ky(Awvnu) Awauxw qy mr ky(jwnu) jwxw(n)
nhIN(hovI) hovygw[ XQ:- khu nwnk guru pUrw ByitE Awvn jwn rhy]) vw hy
ipAwry mn! qyrw ivSy ivkwrW mwiekI pdwrQW kusMgq mMd vwSnw’c (Awvnu)
Awauxw(jwnu) jwxw(n) nhIN(hovI) hovygw[ XQ:- Awvx jwx rhy; imly swDw] ijs
jn dI syvw krky Awauxw jwxw imtdw hY, hy ipAwry mn!iqsu (jn) Bgq swD jI
ky(pYrw) s`cy crn-kmlW nUM sd(pUjhu) pUjxw kr] 8] ] 17] XQw:- iqsu jn ky
pg.inq pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm clysih rwm]) jo gurmuiK nwmu
www.Gursevak.com 635 q`qkrw
iDAwiedy; iqn drsnu dIjY] hm iqn ky crx pKwldy; DUiV Goil Goil pIjY]) myry
rwm.hir jn kY; hau bil jweI] kysw kw kir cvru Fulwvw; crx DuiV.muiK
lweI]) kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] sIsu inhwrau; crx qil DUir
muiK lwvau]
vwihgurU pyRm pRcwr inmRqw sihq bRhm vIcwr:- DMn gurU pRmysr jI, sRI
hirmMdr swihb jI, sRI gurU gRMQ swihb jI kQw kIrqn gurU mrXwdw sMswr nUM b^S
ky, Awp au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ AiqAMq GxI inmRqw hI inmRqw gRIbI hI
gRIbI kmwauNidAW &urmw rhy hn:- hy ipAwry mn!ijn@W ipAwirAW nUM, prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnkdyv swihb jI dI swiKAwqqw hY, aun@W nUM Awpxw
qn mn Dn isr rom 2 sB ku`J Arpxw kr[ AYsy mhWpurS swirAW pdwrQW dy
dwqy hn[ iqn@W dy drSnW nwl swry mhW pwp myt lY[ hor sB isAwxp C`f ky,
aun@W ipAwirAW dI s`cI syvw’c l`gxw kr[ sdw hI aun@W dy crn-kml rom 2 dy
ipAwr siqkwr nwl pUjxy krky qyrw Awvx jwx imt jwvy[ klju`gI jIAW nUM
bRhmigAwn dI dwq b^SidAW, pwrbRhm prmysur siqgur; sBnw krq auDwrw]
Anuswr sB dw auDwr krn leI, vwihgurU mh`ly pihlyy jI dI Aiq Agm Aiq
ivsmwd pyRmw-BgqI idRV krvw rhy hn[ AYsy dwqy pwrbRhm pRmysr s`cy siqgurU
swihb jI nUM, AnMq bwr fMfauq bMdnw nmskwr pRvwn hovy jI[ XQw:- nmskwr;
qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) sMqh crn; mwQw myro pauq]
Aink bwr; sMqh fMfauq] 1]
gurU ihq kurbwn hox vwly s`icAwry ipAwry gursyvkW pRymIAW’coN, bIbI Srn
kOr jI dI mhwn kurbwnI nUM pUrn bRhmigAwnI pdm BUSn BweI swihb BweI vIr
isMG swihb jI ieauN ilKdy hn:- jdoN jMg cmkOr dw mu`k cu`kw, qurkW smiJAw
gurU jI ShId hoey, rhy dyhuN swrw d`bdy muridAW nUM, nYxW nwl hI idly dy du`K roey[
qurk Q`k ky A`k ky jwie su`qy, su`qy Bwsdy ijvyN hn huxy moey, gVHI bwhr cmkOr dy
Fyr l`gy, loQW iKlrIAW it`bIAW iv`c toey[ A`DI rwq dy bwd ie`k nwir AweI,
dIvw h`Q qy Bys qurkwn vwlw, iPrdI mlkVy gVHI dy bwhr AMdr, loQW iv`c JukdI
krdI FUMf Bwlw[ mUMh dyKdI isry’qy kys q`ky, is`K sÎwxdI cu`kdI Awp bwlw, lY ky
mlkVy jWvdI ie`k pwsy, r`KdI hyT au~pr Aqy nwl nwlw[ ie`kur BwldI toldI
l`BdI ny, qIhoN v`D nUM AWdVw Es pwsy[ rwq bIq c`lI v`D A`D koloN Ajy ijMd dy
www.Gursevak.com 636 q`qkrw
KyfdI nwir pwsy[ nzr geI BOql, hwr geI ihMmq, duKx l`g pey AMg qy sB pwsy[
syvw krn dw SONk nw mUl F`Tw, PVI geI jy jwxdI imlU PWsy[ Fyr l`igAW dyhIAW
suhxIAW dw, dIvy Drm’qy ho pqMg moeIAW, ijnHW vwirAw gurU qoN Awp qweIN, dyK dyS
dy du`K nUM Aiq roeIAW, Kyf ijMd’qy geIAW sMswr au~qoN, G`ty rul@dIAW sdw dI nINd
soeIAW[ eys BYx ny Aw hux swr lIqI, kihMdI “vwrny qusW qoN A`j hoeIAW, qusW
pwiLAw isdk inbwh id`qw, Drm r`iKAw, Drm dI lwj BwrI[ jdoN hornW hwirAw
Drm qweIN, qusW isdk dI foldI nwau qwrI[ rx q`iqAW snmuKI hoey vIro!dyih
qMUibAW vW| hY qusW vwrI[ syvw krW sRIrW piv`qrW dI, ijMd syv quhwfI ivc jwie
vwrI[ eyho locdI AweI hW eys QW’qy, lwvW h`Q piv`qrW dyhIAW nUM, jwvW hoie piv`qR
mYN syv krdI, krdw Twr hY Drm snyhIAW nUM, sskwr ieh AMq dw krW h`QIN, idAW
dwh mYN qusW ivdyhIAW nUM[ ”kry vIrW dy BYx sskwr loko!dyKo hoxIAW At`l AsyhIAW
nUM[ loQW au~pry CwipAW Fyr krdI, Fk id`qVw pwisAW swirAW qoN[ moV@y bIVdI SyrnI
Fyr swry, vIr k`jdI r`b dy mwirAW qoN[ mlyC h`Q nw lwx ipAwirAW nUM, loQW sWBdI
Drm h`qXwirAW qoN, ijhVy moieAW dw krn Apmwn BwrI, Drm bIrqw vwlVw
hwirAW qoN, soD ilAw ArdwsVw SyrnI ny, gl p`lVw G`iqAw nYx roNdy[ dsW gurW dw
nwm iDAWvdI hY, nwl nYxW qoN hMJU r`q coNdy[ “vIrW ipAwirAW r`bjI vws dyvo,
crnIN AwpdI l`g ey lwl soNhdy[ iQr Awp hY jgq dy rcnhwrw, iQr dws qyry pw ky
Srn hoNdy[ iQr krIN, dy crn Sr`n sweIAW, BwrQ BUMim dy lwl ey qusW jwey[ hukm
Awpdw mMinAW ienHW swrw, r`K ku`CVy jgq dI r`b mwey!Kyfn god ey qorVI ipqw
ipXwry, bMDp qUhIN hY qyrI ey Srn Awey[ bKS AsW sumiq ien@Wh vwlI, snmuK
jUJIey BaujloN pwr pwey[ ”eyh AwKky cMif pRcMf kIqI, swry lWiBEN A`g BVkw
idqI[ BVk au~iTAw jdoN pRcMf Bwrw, qurkW suiqAW bI knsoA il`qI[ Gwbr dyKdy
A`g kI BVk au~Ty, l`g geI sI idlW nUM Brm ic`qI[ Dwie Aw igAw dsqVw ie`k
qurkI, dyKI nwr hY bYTVI BrI ip`qI[ kVk pu`Cdy d`s dyh A`g kyhI, iks ArQ qweIN
bly BWbVw ey?nwir boldI nhIN, ey jwxdI hY, mqW d`isAW buJU AlWbVw ey[ JUT
bolxw Drm nW is`K dw hY, mOq c`KxoN sUl nw kWbVw ey[ iKJy qurk c`up Es dI v`l
q`kdy, BK au~Ty ijauN A`g qy qWbVw ey[ AMq kVk ky DRIikAw pkV bwhoN, DUh iK`c ky
pry s`t pwieAw ny[ ib`lI cUhy nUM ijvyN DrIkdI ey, iqvyN iK`c ky sRIr KtkwieAw ny[
jdoN mUl nw bolVI Drm bIrw, ivMnH nyzVy nwl ptkwieAw ny[ id`qw iv`c pRcMf dy su`t
aus nUM, ijs dw isdk nW mUl stkwieAw ny[ ijauNdI BYx ShId ho geI loko!moey
www.Gursevak.com 637 q`qkrw
vIrW dI dyh sMBwldI sI[ ie`k ku`K dI BYx nw jwxnI ey, ie`k gurW dy Drm nUM
pwldI sI[ AMimRq pwieky vIr ey jwxdI sI, ip`Cy ijnHW dy ijMd nUM GwldI sI[
Drm vIr qy Drm dI BYx suhxI, ip`Cy rhI n geI ey nwl hI sI[ Srn kOr sI
bIrw dw nwm suMdr, suMdr pRBU dI Srn sMBwl lIqI[ kIqI Gwl.jo mrd nw skx
krnI, Drm Awpxy dI pUrI pwl kIqI[ syvw, isdk qy ipAwr dy mihl au~qoN, hoeI
vwrny, dyyhuVI jwl lIqI[ bIqI isry’qy kStxI A`iq BwrI, AYpr J`l lIqI,
‘sI’nhIN kIqI[
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI ATwrvyN, Awid 286.
sloku] siq purKu.ijin jwinAw; siqguru.iqs kw nwau] iqs kY sMig.isKu
auDrY; nwnk. hir gun gwau] 1]
siq purKu.ijin jwinAw; siqguru.iqs kw nwau]) KMf bRhmMf byAMq;
auDwrxhwirAw] prm pUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb
jI mhwrwj, Awpxy prmpUjnIk pUrn DrmI s`cy ipqw, s`cy siqgurU mh`ly cOQy jI
dI ivsmwd mihmw &urmw rhy hn:- hy ipAwry mn!(ijin) ijn@W A`lwpwk srUp,
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb pUrn DrmI ipqw jI ny, (siq) inscy krky(siq)
s`cy(purKu) pUrn ivAwpk srb pRkwSk nUro nUr srb klw BrpUr ivsmwd Ajpw
jwp vwihgurU inrgun s`cy bRhm jI, Awpxy AMdr bwhr(jwinAw) jwx ley hn[
pUrn pRkwS srUp s`cy bRhm jI nUM jwnxy jnwauxy krky, (iqs) iqn@W(kw) dw
prmpUjnIk SuB s`cw prm ipAwrw(nwau) nwm, klju`g dy qwrnhwr vwihgurU jI dy
srgun Avqwr pUrn siqguru pRmysr jI hY[ XQw:- gurdyv siqguru pwrbRhmu
prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]) ijsu imilAY.min hoie AnMdu; so siqguru
khIAY] mn kI duibDw.ibnis jwie; hir prmpdu lhIAY]) hm cwkr.goibMd ky;
Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn sgl ibiD; so siqgurU hmwrw]) bilE crwgu,
AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu
nwnku gur pwrbRhm]) rwm; hm, siqgur pwrbRhm kir mwny]) gur nwnk dyv
goivMd rUp]) gosweI. imhMfw ieTVw] AMm Aby Qwvhu.imTVw] BYx BweI siB sjxw;
quDu jyhw nwhI koie jIau] 1]) pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] so bRhm jI nUM
jwnxw jnwauxw, Anq klwvwn sd sdw myhrvwn pUrn Bgvwn, DMn vwihgurU s`cy
www.Gursevak.com 638 q`qkrw
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb s`cy pwiqswhjI dw bhuq v`fw praupkwr hY, jo
Awp jI prmpUjnIk Awpxy pMjvyN srUp’c, au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, sVdI
bldI m`cdI loh qyy KVH rhy hn[ nOvyN srUp’c, lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW
ivckwr bYT ky, rom 2 krky vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[ dsvyN jwmyN’c,
prmpUjnIk mwqw ipqw cwry swihbzwdy isMG isMGxIAW &OzW Kzwny, Awpxw Awp
sB ku`J kurbwn krky swnUM, AikRqGxw nUM gurbwxI jI b^S rhy hn[ XQw:-
pauVI] Dnu Dnu sq purKu, siqgurU hmwrw; ijqu imilAY, hm kau sWiq AweI] Dnu
Dnu sq purKu, siqgurU hmwrw; ijqu imilAY, hm hir Bgiq pweI] Dnu Dnu hir
Bgqu. siqgurU hmwrw; ijs kI syvw qy.hm hir nwim ilv lweI] Dnu Dnu hir
igAwnI, siqgurU hmwrw; ijin vYrI imqüR, hm kau sB sm idRsit idKweI] Dnu Dnu
siqgurU, imqRü hmwrw; ijin hir nwm isau; hmwrI pRIiq bxweI] 19]) hir nwmu
dIAw guir praupkwrI; Dnu DMnu gurU kw ipqw mwqw] hMau siqgur Apuxy kMau, sdw
nmskwrI; ijqu imilAY, hir nwmu mY jwqw] 16]
iqs kY sMig.isKu auDrY; nwnk.hir gun gwau] 1] siqgurU nwnk dyv swihb
mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- (iqs) iqn@W siq purKu pUrn bRhm Anq klwvwn
gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW(kY) dy (sMig) nwl l`g ky, iqn@W dI AqI ipAwrI
(sMig) siqsMgqjI duAwrw, gurU ipAwry isKu jI(auDrY) qr jWdy hn, ikauNik gurU
pRmysr jI bwhoN PV ky, Agn swgr sMswr qoN k`F lYNdy hn[ XQw:- Agin swgr;
bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) bwh pkiV.guir kwiFAw;
soeI auqirAw pwir]) nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY;
Awip mukqu.moih qwrY] ivsmwd inrgun pUrn bRhm jI dy srgun srUp gurU pRmysr
jI nUM, (hir) srb pRkwSk inrml bRhm srUp jwx ky, dwsn dws gurU pRmysr jI
dy bysumwr AQwh Agnq gun(gwau) gwauNdw hY gurpRswid] 1] XQw:- gauVI mhlw
5] iqsu gur kau; ismrau swis swis] guru myry pRwx; siqguru myrI rwis] 1]
rhwau] gur kw drsnu; dyiK dyiK jIvw] gur ky crx; Doie Doie pIvw] 1] gur kI
ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau] 2] iqsu gur kau; JUlwvau
pwKw] mhw Agin qy; hwQu dy rwKw] 3] iqsu gur kY igRih; Fovau pwxI] ijsu gur
qy; Akl giq jwxI] 4] iqsu gur kY igRih; pIsau nIq] ijs pRswid; vYrI sB
mIq] 5] ijin guir; mo kau dInw jIau] Awpunw dwsrw; Awpy muil lIau] 6] Awpy
www.Gursevak.com 639 q`qkrw
lwieE; Apnw ipAwru] sdw sdw; iqsu gur kau krI nmskwru] 7] kil klys; BY
BRm duK lwQw] khu nwnk; myrw guru smrwQw] 8] 9]) ivsru nwhI dwqwr; Awpxw
nwmu dyhu] gux gwvw idnu rwiq; nwnk cwau eyhu]) AMqir guru AwrwDxw; ijhvw
jip gur nwau] nyqRI siqguru pyKxw; sRvxI sunxw gur nwau] siqgur syqI riqAw;
drgh pweIAY Twau] khu nwnk ikrpw kry; ijs no eyh vQu dyie] jg mih auqm
kwFIAih; ivrly kyeI kyie] 1]) suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI.guru Awlwau]
koeI AYsw gurmuiK jy imlY; hau qw ky Dovw pwau]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI ATwrvyN[
siqguru isK kI; krY pRiqpwl]) Apnw ismrnu dy.pRiqpwilAw; Ehu sgl
Gtw kw mwlkw] Anuswr AnMq bRhmMf dy pRiqpwlk (siqguru) (siq+guru) (siq)
s`cy bRhm srUp guru pRmysr jI, Awpxy ipAwry isK jI (kI) dI, du`D dMdIAW vwly
b`cy dI pRiqpwlxw qoN BI v`D pRym nwl, Awpxw nwm ismrn rUpI du`D b^S ky
(pRiqpwl) pRiqpwlxw (krY) krdy rihMdy hn[ XQw:- Awsw mhlw 5] bMDn
kwit.ibswry Aaugn; Apnw ibrdu sm@wirAw] hoey ik®pwl.mwq ipq inAweI;
bwirk ijau pRiqpwirAw] 1] gurisK rwKy; gur gopwil] kwiF lIey mhw Bvjl qy;
ApnI ndir inhwil] 1]) gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]
pUrn bRhm s`cy gurU pRmysr jI, Awpxy pyRmI is`K jI dy roim roim, AMdr bwhr hr
smyN vwihgurU 3 Ajpw jwp Awp krdy rihMdy hn[ Awpxy pRymI jI dy idl idmwZ
rom 2’qy, gursbd jI dI s`cI AMimRq vrKw hr smyN krdy rihMdy hn[ gursyvk jI
mn rom 2 krky SWq ivsmwd ho jWdy hn[ gurUpRmysr jI ikRpw krky, Awpy lwieE;
Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr Awp hI lwauNdy hn[ Awp jI Awp hI
Awpxy pyRmI dy idl idmwZ rom 2’c, hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, bRhmwnMd
rs pRymI dy irdy’coN, muK’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ gurU jI dy Byjy im`Ty AMimRq,
aun@W dy irdy’coN au~T ky muK’c, hr smyN AwauNdy rihMdy hn[ ivsmwd AMimRq
bRhmwnMd ismrn gurbwxI, irzk hvw pwxI dUD pdwrQ lwf ipAwr b^S ky,
Awpxy AqI ipAwry is`K b`cy jI dI pRiqpwlxw hr smyN krdy rihMdy hn[ XQw:-
pRiqpwlY.bwirk kI inAweI; jYsy mwq ipqweI]) mlwr mhlw 5] KIr
ADwir.bwirku jb hoqw; ibnu KIrY, rhnu n jweI] swir sm@wil.mwqw muiK nIrY; qb
www.Gursevak.com 640 q`qkrw
Ehu iqRpiq AGweI] 1] hm bwirk; ipqw pRBu dwqw] BUlih bwirk.Aink lK
brIAw; An Taur nwhI.jh jwqw] 1] rhwau] cMcl miq.bwirk bpury kI; srp
Agin kr mylY] mwqw ipqw kMiT lwie rwKY; And shij qb KylY] 2] ijs kw
ipqw.qU hY myry suAwmI; iqsu bwirk.BUK kYsI] nv iniD nwmu inDwnu.igRih qyrY; min
bWCY so lYsI] 3] ipqw ik®pwil. AwigAw ieh dInI; bwirku muiK mWgY.so dynw]
nwnk bwirku.drsu pRB cwhY; moih ihRdY bsih.inq crnw] 4] 2]
pUrn pRym rsmeI ihqomeI pRym ibnY:- in`kI.aumr qoN hr is`K b`icAW nUM
muhwrnI dw AiBAws krw ky, gurbwxI sMQw kQw kIrqn isKw ky, inpuMn kIqw
jwvy[ hr Gr’c siqgurU gRMQ swihb jI dw prmpiv`qR pRkwS hovy[ inqwpRqI do vyly
kQw vIcwr kIrqn hovy[ sRI stIk swihb jI qoN kQw krnI bhuq hI sOKI lwhyvMd
hY[ in`kI aumr qoN sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj nwl joiVAw jwvy, ijs krky
mhwrwj jI idl idmwg surq’c gurbwxI Byjdy rihx, ihrdy ’coN muK’c AMimRq
bRhmwnMd Byjx, lUM 2’c vsx, l`K KuSIAW pwiqSwhIAW b^Sx[ mhwrwj jI dy
crn-kmlW dw lwl rMg l`gy, jIvn s&l sUrw bxy[ XQw:- jw kau hir rMgu
lwgo, iesu jug mih; so khIAq hY sUrw] Awqm ijxY.sgl vis qw kY; jw kw
siqguru pUrw]) sPl jIvnu; sPlu qw kw sMgu] jw kY min; lwgw hir rMgu]
syvk kau; guru sdw dieAwl] gurqw ibrwjmwn vwihgurU guru pRmysr jI,
Awpxy ipAwry syvk jI (kau) nUM b^SSW b^Sx leI, nmsqÍM ikRpwly]) sdw sdw;
sdw dieAwl] Anuswr sdw dieAwl hn[ sdw dieAwl hoxy krky, Awpxy pyRmI
syvk jI dy idl idmwZ’c hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ XQw:- qUM dieAwlu
ikRpwlu ikRpw iniD; mnsw pUrxhwrw] (gosweI ibMdI lw ky bolo) qum@ dieAwl
ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]) Awsw mhlw 5] AwgY hI qy sBu ikCu
hUAw; Avru ik jwxY igAwnw] BUl cUk.Apnw bwirku bKisAw; pwrbRhm Bgvwnw]
1] siqguru myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw] kwitAw rogu.mhw suKu
pwieAw; hir AMimRqu muiK nwmu dIAw] 1] rhwau] Aink pwp myry prhirAw; bMDn
kwty mukq Bey] AMD kUp mhw Gor qy; bwh pkir.guir kwiF lIey] 2] inrBau
Bey.sgl Bau imitAw; rwKy rwKnhwry] AYsI dwiq qyrI.pRB myry; kwrj sgl
svwry] 3] gux inDwn swihb min mylw] srix pieAw; nwnk suohylw] 4] 9]

www.Gursevak.com 641 q`qkrw


isK kI guru; durmiq mlu ihrY] gurbcnI; hir nwmu aucrY] prmpUjnIk
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`lw pMjvW jI, hux aubldI dyZ’c bYT rhy hn,
hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpivqR SuB s`cy mhwn
praupkwrI sIs’qy puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ sB
ko mwq ipqw pRiqpwlk; jIA pRwn suK swgru ry] dyNdy qoit nwhI.iqsu krqy; pUir
rihE rqnwgru ry] 3]) KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy
myry ipAwirAw] Anuswr prmpUjnIk vwihgurU AsMK bRhmMf dy krqy, bRhm srUp
DMn vwihgurU s`cy siqgurU, sRI gurU Arjndyv swihb mhwrwj jI, Awpxy AsMK
pRkwS nUr hI nUr, cwnx hI cwnx, cwnxW dy mhW cwnx, ivsmwd Anq klwvwn
mhW ivsmwd pUrn myhrvwn, Ajpw jwp inrgun srUp jI duAwrw, AsMK sUrjW
cMdRimAW qwirAW mMflW ibjlIAW titAwixAW AgnIAW, sB dyhW ieMidRAW, AnMq
bRhmMfW nUM hux pRkwS rhy hn[ Awpxy inrgun Aqy AnMq bRhmMf dy pswry srgun
srUp jI dy sB AkwrW smyq, sB AkwrW dy AMdr bwhr, hr smyN Ajpw jwp kr
rhy hn[ s`cy siqgurU mh`lw pMjvW jI sRI gurU gRMQ swihb jI hux, pRgt pRq`K gurqw
ibrwjmwn hn[ AYsy ivsmwd Afol ACyd AByd pwrbRhm purK dwqwrh; pUrn gurU
jI dy(gurbcnI) (gur+bcnI) (gur) prmpUjnIk Amolk(bcnI) bcnW gurSbdW
duAwrw, ijhVy pRymI is`K jI, (hir) srb pRkwSk vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB
s`cy nwmu jI nUM, aucrhu; rwm nwmu lK bwrI] Anuswr rom 2 dy ipAwr nwl rom 2
krky(aucrY) aucwrdy hn[ AYsy ipAwry isK jI(kI) dI, pr igRh ivkwrI qMbwkU
su`Kw zrdw fr`g Srwb mIt bIAr cwh kO&I Awid nSy vrqx dI(mlu) mYL
vwlI(durmiq) KotI miq nUM, guru pRmysr jI(ihrY) curw lYNdy hn[ ijvyN b`cy pws AYsI
cIz hovy, ijs nUM Kw ky ibmwr jW mrdw hovy, iqAwgxw BI n cwhy[ s`icAwry mwpy
FMg nwl aus dI cIz corI kr lYNdy hn[ ieauN AsIN durmiq C`fxI nhIN cwhuMdy
siqgur kIno praupkwru] Anuswr qum gMBIr DIr aupkwrI; gurU pRmysr jI, Awpxy
is`K dI durmiq mYL nUM curw ky, sMswr qoN BI(ihrY) curw Cupw ky r`Kdy hn[ pRgt
nhIN krdy ik AsIN is`K dI durmiq mYL curweI hY[ sMswr qoN Cupwaux dw Bwv hY ik
is`K nUM SrimMdgI n hovy, Awpxy is`K dw pVdw Fkdy hn[ ijh pRswid; qyry sgl
iCdR Fwky] Anuswr qyry(sgl) swry(iCdR) nuks, gunwh (Fwky) Fky hn, Bwv gunwh
www.Gursevak.com 642 q`qkrw
dyK ky iksy nUM d`sy nhIN, n&rq krky iqAwigAw nhIN, gunwh myt ky svwr ilAw,
ijvyN prmpUjnIk mwqw jI, gMdgI ’c il`bVy Awpxy bwlk nUM auu~jl krky, aus nMU
hswauNdI h`sdI hY[ XQw:- mwtI qy ijin swijAw; kir durlB dyh] Aink iCdR
mn mih Fky; inrml idRstyh]) Apuny jn kw; prdw FwkY] Apny syvk kI;
srpr rwKY]) Fwkn Fwik.goibd gur myry; moih AprwDI. srn crn] 1]) inrguxu
rwiK lIAw; sMqn kw sdkw] siqguir.Fwik lIAw; moih pwpI pVdw]
74.siqguru; isK ky bMDn kwtY] gur kw isKu; ibkwr qy hwtY]) pRB jI; qU
myro suK dwqw] bMDn kwit. kry mnu inrmlu; pUrn purKu ibDwqw] Anuswr siqguru
pRmysr jI Awpxy ipAwry isK jI(ky) dy, haumY kwm Awid AOguxW dy bMDn, (kwtY)
k`t idMdy hn[ gurU pRmysr jI dI ikRpw dw sdkw, gur jI(kw) dy pyRmI isKu jI,
(ibkwr) KotI kwr, kwm koRD loB moh hMkwr(qy) qoN(hwtY) ht jWdy hn[ is`K kI qy
ivkwr kI?so jykr ibkwr qoN hwtY qW gur kw isKu hY[ hy bysmJ mn!kI qUM ibkwr
qoN ht igAw hYN?
swKI:- gur kw isKu; ibkwr qy hwtY] prmpUjnIk prm ShId BweI sMq rwm
swihb jI[ (jIvn cirqR pMifq hrI isMG jI mulqwn) shx sIl sMqM; sm imqRs´
durjnh] Anuswr SihnSIl swD kI soBw; Aiq mskInI] Anuswr nyk swaU Aiq
mskIn gurU pRmysr jI dy AinMn Bgq gurmuuiK ipAwry BweI sMqrwm swihb jI ny,
prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI qoN, pUrn pyRm sihq inrml is`KI
pRwpq kIqI[ ieh gurmuiK ipAwry jI hr smyN sRI suKmnI swihb jI dy AMimRqmeI
Su`D pwT kirAw krdy, bVy hI suDrmI AiqAMq hI idl dI sPweI sihq, suMdr
swaU pyRmI gurmuiK sn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI ikRpw dw sdkw,
rom 2 krky hzUr s`cy pwiqswhjI dy prmpiv`qR s`cy s`ucy au~cy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI crn-kmlW’c rMgy gey[ lwl rMgu iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw]
mYlw.kdy n hoveI; nh lwgY dwgw] Anuswr Awp jI is`KI’c pRp`k idRV ho gey[
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI dy iPtkwry zwlm
dYNq cMfwl mkwr DoKybwz jhWgIr bwdSwh dI ifauVI’qy pihrydwrI krdy sn[
gurmuiK ipAwry s`icAwry jI pihry’qy KVy@ sn[ zwlm jhWgIr dI bytI ny, Awp jI
dy ivsmwdI suMdr srUp nUM vyiKAw, ic`q fol igAw, moihq ho geI[ ies ny AwpxI
mwqw nUM ikhw, “mYN qW aun@W nwl hI inkwh krwauxw hY, nhIN qW krwauxw hI nhIN[
www.Gursevak.com 643 q`qkrw
”mwqw ny ikhw, “bytI hT n kr, hor suMdr sohxy rwjy nwl qyrw inkwh krw
idAWgy[ ”ikhw, “nhIN, mYN qW ien@W nwl hI SwdI krwauxI hY[” ie`k idn zwlm
jhWgIr dy koL byZm ny d`isAw[ bwdSwh ikhw, “AwpW ies kw&r nUM muslmwn
bxw ky, inkwh krky sUby dw mwlk bxw dyvWgy[ ”
byZm dI golI ny, ieh swrI vwrqw sux ky, Awpxy pqI nUM d`sI[ jo BweI
swihb jI dw SrDwlU pyRmI sI, ieh BI pihrydwrI krdw sI[ ies ny ^uSI 2 ikhw,
“BweI swihb jI, Awp jI nUM mubwrkW hox, ijhVy siqkwr nUM v`fy 2 rwjy cwhuMdy
hn, aun@W nUM nhIN imldw, Awp jI nUM pRwpq hoxw hY jI[ k`lH nUM Awp jI dw jhWgIr
dI bytI nwl inkwh pVHwieAw jwxw hY[ ”Awp jI sux ky hYrwn ho gey[ ikhw,
“ieh g`l ikvyN ho skdI hY?”qW swrI g`l aus ny inscy nwl d`sI[ ieh sux ky
ikhw, “siqgurU s`cy pwiqswhjI ny dwsn dws nUM is`KI Drm b^iSAw hY, ijs nUM,
jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] Anuswr dwsn dws
kdy BI nhIN C`f skdw[ isr jwey qW jwey myrw is`KI isdk nw jwey[ ”Awp jI
idny itkdy, rwq nUM A`gy c`ldy, ieauN pSOr phuMc gey[ bwdSwh ny ien@W dw hulIAw
swry dyS’c Byj idqw, nwl pRvwny BI Byjy, “jy is`K myrI lVkI dI SwdI pRvwn kry
qW aus nUM pwlkI’c cV@w ky, SwhI TwT bwT nwl lhOr ilAwau, jy n mMny qW isr
kql krky myry pws phuMcwau!”
ispwhIAW ny hulIAw pCwx ky, pSOr Drmswlw’c pRvyS huMdy pkV ley[
pSOrIey sUby ny ikhw, “hy is`Kw!jyhVI g`l v`fy 2 sUibAW nUM nsIb nhIN hY, auh qYnUM
bwdSwh dI pu`qRI imlx l`gI hY, qUM Awpxy DMn Bwg smJ[ aus nwl inkwh krvw ky
sUbydwr bx ky eyQy hI surg Bogxw kr[ jy pRvwn kryNgw qW qYnUM pwlkI’c ibTw ky
ByijAw jwvygw, pRvwn nhIN kryNgw, qW qyrw isr k`t ky bwdSwh pws lhOr ByijAw
jwvygw[ ”BweI swihb jI ny ikhw, khw BieE; jau qnu BieE iCnu iCnu] pRymu
jwie; qau frpY qyro jnu] “dwsn dws ny prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI
b^Sy hoey is`KI Drm’c idRV pRp`k rihxw hY jI, dwsn dws dw isr hwzr hY BwvyN
k`t lvo[ ” dirAw iknwry lY gey, ieSnwn qoN, mgroN sRI jpu jI swihb jI dw
AMimRq rUp pwT kIqw[ ijnI nwmu iDAwieAw; gey mskiq Gwil] nwnk.qy muK
aujly; kyqI CutI nwil] 1] isr Jukwaux qoN, qlvwr nwl zwlm ny sIs k`t
idqw[ pUrn DrmI BweI swihb jI ShIdI pw gey, pr prmpUjnIk s`cy siqgurU
www.Gursevak.com 644 q`qkrw
swihbwn jI dw b^iSAw Drm nhIN C`ifAw[ DMn siqgurU swihbwn jI qy DMn gurU
jI dy is`K, ijn@W ny isr dyx q`k, kurbwnIAW kIqIAW pr muKoN sI nhIN aucwrI, DMn
kmweI[ nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) sIs ktwauxw Drm hY;
Drm C`fxw pwp[ pweI ShIdI sUrmy; pUry gur prqwp[ (dwsn dws) Awp jI dw
prmpiv`qR prmpUjnIk sRIr dirAw’c rohV idqw, sIs nUM Qwl’c r`K ky, mhW
pwpI jhWgIr pws lY gey[ aus AwpxI bytI nUM ikhw, “ieh AYfy kw&r hn, ies
is`K ny dIn kbUl nhIN kIqw[ ”bytI BY BIq hoeI, isr nUM h`Q pwaux l`gI, qW sIs
Qwl’coN svw ig`T au~cw au~iTAw[ XQw:- svw gilst isr aUiTE; qaU.n kbUlI
nwr[ bwdSwh ny ikhw, “Xw ^udw!ienHW is`KW’c ikMnI qwkq hY?”bytI ny ikhw,
“hy ipqw jI!ies is`K dw isr mhwn piv`qR hY, myry h`Q mhwn Apiv`qR hn[ ^udw
jI ies ShId is`K dw BI Drm r`K rhy hn, ies leI myry Apiv`qR h`Q ies nUM
nhIN l`gx idqy[ ”ShId BweI sMqrwm jI jYsw bRq r`Kxw cwhIdw hY jI[ ho, pr
Dn pwhn quil; iqRXw pr, mwq hmwrY] prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswhjI
&urmwauNdy hn:- hy BweI !prwieAw Dn mYnUM p`Qr vWg hY, pr iesqRI mwqw jI vWg
hY[ XQw:- CMd] suiD jb qy hm DrI; bcn gur dey hmwry] pUq iehY pRn qoih;
pRwn jb lg Gt Qwry] inj nwrI ky swQ; nyhu qum in`q bFYXhu] pr nwrI kI syj;
BUil supny hUM n jYXhu] 51] pr nwrI ky Bjy; shs bwsv Bg pwey] pr nwrI ky
Bjy; cMdR kwlMk lgwey] pr nwrI ky hyq; sIs ds sIs gvwXo] ho, pr nwrI ky
hyq; ktk kvrn kO GwXo] 52] pr nwrI sO nyhu; CurI pYnI kir jwnhu] pr nwrI
ky Bjy; kwl bÎwpÎo qn mwnhu] AiDk hrIPI jwin; Bog pr iqRX jo krhI] ho,
AMq sÍwn kI imRqu; hwQ lyNfI ky mrhI] 53] bwl hmwry pws; dys dysn iqRX
Awvih] mn bWCq br mWig; jwin gur.sIs Jukwvih] is`KÎ pu`qR iqRX.suqw jwin;
Apny icq DirXY] ho, khu suMdir iqh swQ; gvn kYsy kr kirXY] 54]
prmpUjnIk s`cy siqgurU jI ny, pr iesqRI dy iqAwg dw SuB aupdyS idqw hY, jo
nhIN mMndy:- Gr kI nwir iqAwgY AMDw] pr nwrI isau GwlY DMDw] jYsy isMblu dyiK
sUAw ibgswnw] AMq kI bwr mUAw lptwnw]
siqguru isK kau; nwm Dnu dyie]) sbdu AKutu.bwbw nwnkw; Kwih Kric.Dnu
mwlu]) quis idqw pUrY siqgurU; hir Dnu scu AKutu] siB AMdysy imt gey; jm kw
Bau Cutu] Anuswr(siqguru) prmpUjnIk s`cy siqgurU pRkwS srUp sRI gurU gRMQ
www.Gursevak.com 645 q`qkrw
swihb jI, Awpxy ^ry ipAwry gRIb isK(kau) nUM, prmpUjnIk SuB s`cy nUro nUr pRkwS
srUp Ajpw jwp nwm Dnu, duinAwvI Dn BI(dyie) b^Sdy hn, Bwv, siqguru isK kI;
krY pRiqpwl]) Apnw ismrnu dy.pRiqpwilAw; Ehu sgl Gtw kw mwlkw] Anuswr
AnMq bRhmMf dy pRiqpwlk, s`cy bRhm srUp guru pRmysr jI, Awpxy ipAwry isK jI dI,
du`D dMdIAW vwly b`cy dI pRiqpwlxw qoN BI v`D pRym nwl, Awpxw nwm ismrn rUpI du`D
sdw leI b^S ky, pRiqpwlxw krdy rihMdy hn[ gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv
suAwmI prmysurw] pUrn bRhm s`cy gurU pRmysr jI, Awpxy pyRmI is`K jI dy idl idmwZ
rom 2’qy, gur sbdjI dI s`cI AMimRq vrKw hr smyN krn qoN, gursyvk jI mn rom 2
krky SWq ho jWdy hn[ gurU jI dy Byjy im`Ty AMimRq, aun@W dy irdy’coN au~T ky muK’c, hr
smyN AwauNdy rihMdy hn[ ivsmwd AMimRq bRhmwnMd ismrn gurbwxI, irzk hvw pwxI
dUD pdwrQ lwf ipAwr b^S ky, Awpxy AqI ipAwry is`K b`cy jI dI pRiqpwlxw hr
smyN krdy rihMdy hn[ XQw:- pRiqpwlY.bwirk kI inAweI; jYsy mwq ipqweI]) mlwr
mhlw 5] KIr ADwir.bwirku jb hoqw; ibnu KIrY. rhnu n jweI] swir sm@wil.mwqw
muiK nIrY; qb Ehu iqRpiq AGweI] 1] hm bwirk; ipqw pRBu dwqw] BUlih
bwirk.Aink lK brIAw; An Taur nwhI.jh jwqw] 1] rhwau] cMcl miq.bwirk
bpury kI; srp Agin kr mylY] mwqw ipqw kMiT lwie rwKY; And shij qb KylY]
2] ijs kw ipqw.qU hY myry suAwmI; iqsu bwirk BUK kYsI] nv iniD nwmu
inDwnu.igRih qyrY; min bWCY so lYsI] 3] ipqw ik®pwil.AwigAw ieh dInI; bwirku
muiK mWgY so dynw] nwnk bwirku.drsu pRB cwhY; moih ihRdY bsih.inq crnw] 4]
gur kw isKu; vfBwgI hy] gur pRmysr jI(kw) dy gRIb isKu jI, gurU pRmysr jI qoN
nwm Dn pRwpq krky, (vfBwgI) v`ifAW BwgW vwly(hy) hn[ v`fBwgy bwry pyRm
bynqI:- DnI v`fBwgw nhIN, gurU pRmysr jI, ijs dy lok pRlok nUM svwrn, ijs nUM
Awpxy jIA’c ipAwr nwl cyqy krn, jo jIvq Bwv qoN mr ky, gurU Gr gurU sMgq
inrgun bRhm’c lIx rihx, gurU jI dI AwigAw mn’c shwrn, Awpxy Awp nUM k`uJ n
jxwaux, hir hir nwm iDAwaux, Awpxw qn mn Dn s`cy siqgurU swihbwn jI pws
vycx, guru pRmysr jI ijs’qy ikRpw krky, gurmiq rom 2’c vswaux, AYsy ivsmwd
guxW nUM Dwrn kmwaux vwly nUM, gur kw isKu vfBwgI hy] &urmw rhy hn[ XQw:- nwm
Dnu ijsu jn kY pwlY; soeI pUrw swhw] nwmu ibauhwrw nwnk AwDwrw; nwmu prwpiq
lwhw] 2]

www.Gursevak.com 646 q`qkrw


siqguru isK kw; hlqu plqu svwrY] (siqguru) prmpUjnIk vwihgurU s`cy
siqgurU pRmysr jI, Awpxy ^ry ipAwry s`icAwry Apwry inrwry pyRmI gRIb isK
jI(kw) dw, (hlqu) ieh lok(plqu) pRlok(svwrY) svwrdy hn jI[ XQw:- BieE
ik®pwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin
nwnk.Ksmu pCwqw]) hlqu plqu.pRB dovY svwry; hmrw guxu Avguxu n bIcwirAw]
nwnk.siqguru isK kau; jIA nwil smwrY] 1] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqguru sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW siqgurU grMQ swihb jI &urmwauNdy hn:-
pwrbRhm prmysur siqgur; sBnw krq auDwrw] Anuswr pwrbRhm siqguru gurU
pRmysr jI, Awpxy ipAwry s`icAwry pyRmI in`kI kIVI bxy gRIb isK jI(kau) nUM,
Awpxy(jIA) irdy dy AQwh Apwr pyRm nwil, hr smyN(smwrY) Xwd krdy rihMdy
hn[ ijvyN kUMjW Awpxy ipAwry b`icAW nUM cyqy krdIAW hn] 1] XQw:- aUfy.aUif
AwvY sY kosw; iqsu pwCY bcry CirAw] iqn kvxu KlwvY.kvxu cugwvY; mn
mih.ismrnu kirAw]) jYsI ggin iPrMqI aUfqI; kpry bwgy vwlI] Eh rwKY cIqu
pICY.ibic bcry; inq ihrdY swir smwlI]) khq nwmdyau.sunhu iqlocn; bwlku
pwln pauFIAly] AMqir bwhir kwj ibrUDI; cIqu su bwirk rwKIAly]
75.nwnk.siqguru isK kau; jIA nwil smwrY] 1] Amolk idRStWq mh`lw
dsvW jI; -jh iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) iek dU jIBO,
lK hoih; lK hovih, lK vIs] lKu lKu gyVw, AwKIAih; eyku nwmu jgdIs]
Anuswr rom 2 krky ivsmwd Anhd Junkwr ismrn srb ivAwpI ivsmwd pRym
prmsuK ’c lIx, inrgun srgun jI nUM, Ajpw jwp kridAW q`k ky, prmpUjnIk
Anqklwvwn sd sdw myhrvwn s`cy siqgurU sRI gurU dsvyN pwiqswhjI, ie`k idn
ielwhI rMg’c, Awpxy suMdr sohxy ivsmwd poitAW ’qy igxidAW ismrn kr rhy
hn[ pUrn Agm ivsmwd kOqk dyK ky, gurmuiK ipAwry BweI dieAw isMG swihb
jI ny, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr dovyN h`Q joV ky, isr
Jukw ky, nmskwr; qw kau lK bwr] Anuswr rom 2 krky nmskwr krky pu`iCAw,
“hy rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; dIn dieAwl s`cy myry swihb jIE!pUrn
Agm ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn pRkwS srUp inrgun bRhm jI, Awpxy
srgun srUp koit bRhmMfW vxW iqRxW q`qW, sUrjW cMdRimAW BgqW sMqW KwxIAW
bwxIAW AvqwrW pYgMbrW DrqIAW AkwSW pqwLW dyviqAW dYNqW jIA jMqW sihq,
www.Gursevak.com 647 q`qkrw
Awp jI dw iDAwn DwridAW, nmskwridAW, pUrn Adb siqkwr pyRm nwl, Awp
jI dw ismrn krdy hn jI[ Awp jI poitAW ’qy kI igx rhy hoN jI? ”pwrbRhm
purK dwqwrh;) gur goivMdu.gouivMdu gurU hY; nwnk.Bydu n BweI] gurU pRmysr jI boly,
“hy idl jwn qoN BI ipAwry jIE!ijhVy pyRmI dwsn dws nUM pUrn pRym nwl cyqy krdy
hn, dwsn dws aun@W nUM pUrn pRym nwl cyqy kr irhw hY[ ”eyk bwr.siqgur mMqR
ismrn mwqR; ismrn qwih, bwrMbwr gur hyq hY] so ies pRkwr vwihgurU gurU pRmysr
jI, ^wlsw myro ipMf prwn] ^wlsw myrI jwn kI jwn] Anuswr idl jwn spu`qRW qoN
BI ipAwry is`KW nUM, hr smyN Awpxy jIA pRym nwl Xwd krdy hn[ kyvl Xwd hI
nhIN krdy, blik Awpxy AqI ipAwry bwlk jI dI, sRb ivAwpI Anq klwvwn
mhW ivsmwd mihmw kr rhy hn:XQw:- ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO
krO invws] ^wlsw myro; muK hY AMgw] ^wlsy ky hON; sd sd sMgw] ^wlsw myro;
ieS† suihrd] ^wlsw myro; khIAq ibrd] ^wlsw myro; pC Ar pwqw] ^wlsw myro;
suK Aihlwdw] ^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq ipqw; suKdweI] ^wlsw
myrI; soBw sIlw] ^wlsw bMD sKw; sd fIlw] ^wlsw myrI; jwq Ar pq] ^wlsw
so; mw ko auqpq] ^wlsw myro; Bvn BMfwrw] ^wlsy kr; myro siqkwrw] ^wlsw
myro; sÍjn pRvwrw] ^wlsw myro; krq auDwrw] ^wlsw myro; ipMf prwn] ^wlsw
myrI; jwn kI jwn] mwn mhq myrI; ^wlsw shI] ^wlsw myro; sÍwrQ shI] ^wlsw
myro; kry inrbwh] ^wlsw myro; dyh Ar swh] ^wlsw myro; Drm Ar krm] ^wlsw
myro; Byd inj mrm] ^wlsw myro; siqgur pUrw] ^wlsw myro; s`jn sUrw] ^wlsw
myro; buD Ar igAwn] ^wlsy kw; hau Dro iDAwn] aupmw ^wlsy; jwq n khI]
ijhvw eyk; pwr nih lhI] sys rsn; swrd sI bu`D] qdp; n aupmw brnq suD]
Xw mY; rMc n imiQAw BwKI] pwrbRhm gur nwnk swKI] rom rom; jy rsnw pWaUN]
qdp ^wlsw js; qih gwaUN] hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro]
^wlsw; Akwl purK kI &Oj] pRgitE ^wlsw; pRmwqm kI mOj] jb lg ^wlsw;
rhy inAwrw] qb lg; qyj dIau mYN swrw] jb ieh ghY; ibprn kI rIq] mYN n
kroN; ien kI pRqIq] ^wlsy ky pRswd kr; suq ibq koS BMfwr] rwj mwl swdn
skl; puqR kilqR ibvhwr] lSkr nyb KÍws iBRq; Anucr dwsI dws] imqR kutMb
Dn Bvn mm simRiD; ikrpw kr qws] igrM bwrI Aru swihbI; qn mn ipMf pRwn]

www.Gursevak.com 648 q`qkrw


pRswid ^wlsy kr imilE; dwn mwn snmwn] ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo
gOr] moih sy rMk AnwQ jg; Btkq iPrq kror] Awn syv nih sPl kCu; eIq
aUq prlok] inhPl syvw iqs ibnw; kbI hrK kib sog] jjn Bjn mm ^wlsw;
^wlsw pUjb jog] dws goibMd &qh ^wlsw; drs prs imty sog] myro ieSt Ar
nySTw; ^wlsw pUjn iDAwn] drsn prsn ^wlsw; mukq rUp sq jwn] Awqm rs
ijh jwnhI; so hY ^wls dyv] pRB mih.mo mih.qws mih; rMck nwhn Byv]) rihxI
rhY; soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[ (ij`qy.bol) sÍYXw] ju`D ijqy.ien
hI ky pRswid; ien hI ky pRswid.su dwn kry] AG AauG trY, ien hI ky pRswid;
ien hI kI ikRpw.Pun Dwm Bry] ien hI ky pRswid.su ibidAw leI; ien hI kI
ikRpw sB sqR mry] ien hI kI ikRpw ky.sjy hm hY; nhI mo sy grIb.kror pry] 2]
pUrn gurU jI ny Awpxw sRbMs, Awpxw Awp kurbwn krky, AYsw sRb ivAwpI mhW
ivsmwd Awdr mwx siqkwr, Awpxy swjy invwjy Kwlsy jI nUM b^iSAw hY jo BMg n
ho sky[ cONh ju`gW ’c, hor iksy ny BI Awpxy syvkW nMU nhIN b^iSAw jI[ XQw:-
hir jIau; inmwixAw qU mwxu] incIijAw.cIj kry myrw goivMdu; qyrI kudriq kau
kurbwxu]
gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI AwigAw; mn mih shY] (gur) vwihgurU
gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI(kY) dy(igRih) Gr sqsMgq jI ’c, (jo) ijhVy pyRmI
syvku jI, (rhY) rih rhy hn[ gur pRmysr jI kI nUrI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
s`cI s`ucI au~cI AwigAw nUM, AiqAMq ipAwrI mITI mMn ky, Awpxy mn(mih)
’c(shY) shwrnw krn, Bwv isr m`Qy ’qy siq im`TI krky mMnx[ XQw:- mITI
AwigAw; ipr kI lwgI] pUrn gurU jI jy isr mMgx qW h`s ky Arpx[ ijvyN pMjW
ipAwirAW gurmuiK ShIdW mhWpurSW ny h`s 2 ky Arpy[ gursyvk jI gurU jI dI
AwigAw Anuswr prwieAw rUp n dyKx, ivkwrI qsvIrW n dyKx, ivkwrI gwxy
inMdw hMkwr kusMgq ivkwr iqAwgx[ Awp ku`J n bnx, gurU Gr dy lwly goly kUkr
bnx, KIrW pUVy qVky qLy pdwrQ mwieAw iqAwgx, siqsMgq jI ’c rihMidAW
A`f qVkw lw ky n Ckx, swvDwn hox, rog qoN inscy bcx[ Awpxy Awp nUM m`Qw
itkwaux dI bjwey, gurbwxI siqgurU gRMQ swihb jI, sRI gutky poQIAW swihb jI nUM
m`Qw tykx itkwaux[ XQw:- mul KrIdI.lwlw golw; myrw nwau sBwgw] gur kI
bcnI.hwit ibkwnw; ijqu lwieAw.iqqu lwgw]) jn nwnku.hwit ivhwiJAw;
www.Gursevak.com 649 q`qkrw
hir.gulm gulwmI]) nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) murdw hoie
murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu,
kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[
pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys
rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw] 18]) kbIr kUkru.rwm
ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau]) hm kUkr; qyry
drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) mn quAwnw; qU kudrqI AwieAw] sg
nwnk.dIbwn msqwnw; inq cVY svwieAw]) mwgau dwnu.ik®pwl ik®pw iniD; myrw
muKu, swkq sMig.n jutsI ry] jn nwnk.dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu.swD pgw
hyiT rulsI ry]) hm AMDuly AMD.ibKY ibKu rwqy; ikau cwlh. gur cwlI] sqguru
dieAw kry suK dwqw; hm lwvY Awpn pwlI] 1]
Awps kau; kir kCu n jnwvY] lwly goly gursyvk jI nUM, j`g bRhmigAwnI
kih ky mMnx pUjx l`g jwvy, l`K 2 bMdy mUMh’qy l`K 2 vifAweIAW krn[ AwpxI
mMnqw pUjw is&q sux ky BI(Awps) Awpxy Awp(kau) nUM, kCu(kir) krkyy BI
n(jnwvY) jxwaux[ XQw:- miq hodI; hoie ieAwxw] qwx hody; hoie inqwxw]
Axhody; Awpu vMfwey] ko AYsw Bgqu; sdwey] 128] ieku iPkw.n gwlwie; sBnw mY
scw DxI] ihAwau.n kYhI Twih; mwxk sB Amolvy] 129] sBnw mn mwixk;
Twhxu mUil mcWgvw] jy qau.iprIAw dI isk; ihAwau.n Twhy khI dw] 130] sgoN
gRIbI nwl ieh kihx:- bY KrIdu; hau dwsro qyrw] qUM Bwro Twkuru; guxI ghyrw])
kih kbIr gulwmu Gr kw; jIAwie BwvY mwir]) pRB jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw]
kvn mUl qy.mwnuKu kirAw; iehu prqwpu quhwrw]) rUp hIn.buiD bl hInI; moih
prdysin.dUr qy AweI] nwihn drbu.n jobn mwqI; moih AnwQ kI.krhu smweI])
hm nIc sy.aUqm Bey; hir kI srxweI] pwQru fubdw.kwiF lIAw; swcI vifAweI]
4] ibKu sy.AMimRq Bey; gurmiq buiD pweI] Akhu.prml Bey; AMqir vwsnw
vsweI]) jo hmrI ibiD hoqI.myry siqgurw; sw ibiD.qum hir jwxhu Awpy] hm rulqy
iPrqy.koeI bwq n pUCqw; gur siqgur sMig.kIry hm Qwpy] DMnu DMnu gurU nwnk.jn
kyrw; ijqu imilAY.cUky siB sog sMqwpy]
hir hir nwmu; irdY sd iDAwvY] in`kI kIVI gur syvk jI, (hir hir) srb
pRkwSk AsMK bRhmMf’c ivAwpk, soeI maulw.ijin jgu mauilAw; hirAw kIAw
www.Gursevak.com 650 q`qkrw
sMswro] Anuswr sB nUM(hir) hrw Brw krn vwly, sB dy AMdr bwhr hr smyN
Ajpw jwp kr rhy(hir) Akwl purKu(hir) vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
inrml au~cy Aiq su`cy nwmu nUM, pUrn pyRm sihq murdw murId sMjId bx ky, Awpxy
irdY AMdr gurW duAwrw, (sd) sdw pUrn pRp`k iDAwn idRVqw nwl(iDAwvY)
iDAwauxw krn[ ijvyN gurU ipAwry snmuK gurmuiK ShIdW ny hir hir nwmu; jI
iDAwauxw kIqy[ ijvyN DMn bwbw mqIdws swihb jI! cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq
doKI zwlm, Awp jI nUM hux iq`Ky Awry nwl cIr rhy hn[ ipAwrI is`KI qy s`cy
siqgurW leI, Awpxw qn hux icrvw rhy hn[ iqvyN DMn bwbw idAwlw swihb jI!
cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, Awp jI nUM hux, dyZ’c aubwL rhy hn[
iqvyN DMn bwbw sqIrwm swihb jI!cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, Awp jI
nUM hux, rUM ’c lpyt ky swV rhy hn[ Awp jI ny pUrn pRym sihq roim 2 krky
iDAwauxw kIqy[ XQw:- kbIr.qUM qMU krqw, qU hUAw; muJ mih.rhw n hUM] jb Awpw
pr kw, imit gieAw; jq dyKau.qq qU]
mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] {hy gurU ipAwrI
svwrI siqkwrI swD sMgq jI!mn Arpx dw bVw hI fUMGw Bwv hY[ mn gurU pRmysr
jI nUM Arp ky, hMgqw ivkwr dw sMklp nhIN auTw skdy[ vwihgurU mh`lw nOvW jI,
hux sIs swihb jI kurbwn kr rhy hn, Awp jI dy ShId hoey prmpiv`qR
prmpUjnIk SuB s`cy sRI sIs swihb jI hux dwsndwsI dy isr’qy sj rhy hn[
XQw:- isr aUpir; TwFw guru sUrw] nwnk; qw ky kwrj pUrw] 7] }pyRmI gRIb in`kI
kIVI is`K syvk jI Awpxw mnu, pUry siqgur swihb jI (kY) dy pwis, (bycY) vycxw
krn[ XQw:- hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru
ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB dyie sdysw] jo siqgurW nUM Awpxw mn Arpx vwlw
hY, iqsu gurU ipAwry s`icAwry lwly goly gihr gMBIr DIr gur syvk jI(ky) dy
pRmwrQk qy ivvhwrk swry kwrj(rwis) sMpUrn ho jWdy hn[ XQw:- kwj hmwry;
pUry sqgur] bwjy Anhd qUry; sqgur]) iQru Gir bYshu; hir jn ipAwry]
siqguir; qumry kwj svwry] 1]) sBy kwj.suhylVy QIey; guru nwnku siqguru quTw]
80.syvw krq; hoie inhkwmI]) pUjhu rwmu; eyku hI dyvw] swcw nwvxu; gur
kI syvw]) gur syvw; qpW isir qpu swru]) gur syvw krau; iPir kwlu n Kwie])
nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr mu`l ^rIdI lwly goly
www.Gursevak.com 651 q`qkrw
inmwxy inqwxy kIt kUkr gursyvk jI, srb kI ryx hovIjY] Anuswr swirAW dI
crn-DUV bx ky, siqgur kI syvw sPl hY; jy ko kry icqu lwie] Anuswr dul`B
nIkI s`cI ivsmwd gurU syvw, pRym Bwvnw nwl ic`q lw ky(krq) kridAW,
(inhkwmI) kwmnw qoN rihq(hoie) hox[ XQw:- krm krq; hovY inhkrm] iqsu
bYsno kw; inrml Drm]) kwhU Pl kI; ieCw nhI bwCY] kyvl Bgiq; kIrqn sMig
rwcY]) brqI brq rhY inhkwm] Ajpw jwpu; jpY muiK nwm] vw gurU syvw(krq)
kridAW 2 inhkwmI hoie jwx, Bwv syvw dw &L hI inhkwm hoxw, sRb ivAwpI
ivsmwd Amr PL, Ajpw jwp pUrn vwihgurU jI dI pRwpqI hY, kwmnw mYL ivCoVw
du`K hY[
iqs kau; hoq prwpiq suAwmI] jIvq mry mu`l ^rIdI lwly Zoly Zulm ZulwmI
inhkwmI iqs gursyvk jI(kauu) nUM, (suAwmI) mwlk siqpurKu Anq klwvwn pUrn
myhrvwn krqw purKu jI prwpiq(hoq) huMdy hn[ XQw:- nwnk.suAwmI gir imly;
hau.gur mnwvaugI]) hir jn kau hir imilAw, hir srDw qy imilAw; gurmuiK
hir imilAw] myrY min qin Awnµd Bey; mY dyiKAw hir rwEu]
76. syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau; hoq prwpiq suAwmI] ’qy swKI
prmpUjnIk prmvIr prm ShId BweI mohn qy gopwlw swihb jI:- prmpUjnIk
s`cy siqgurU vwihgurU mh`ly CyvyN jI dy sRI AMimRqsr swihb jI ivKy, pihly DrmXu`D
smyN, s`cy crnkmlW dy ^ws pRymI inSkwmI, iklw lohgVH swihb jI dy Amr ShId
gurmuiK ipAwry BweI mohn jI, gopwlw jI dy praupkwrI DIrjDwrI prmpiv`qR
sRIrW ’qy P`t l`gy hoey sn, sRIr ^Un nwl l`Q p`Q hoey sihk rhy sn, pRymI is`K cu`k
ky s`cy siqgurU swihb jI pws ilAwey, s`cy siqgurU swihb jI ny imhr dI ingHw pw
ky, inhwl 3 kr idqy[ XQw:- nwnk ndrI; ndir inhwl]) ikRpw ktwK´.Avloknu
kIno; dws kw dUKu ibdwirE] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy rumwl
nwl, ien@W dy suMdr sohxy snmuK s`cy cyhry pUMJy, pUrn Agm ivsmwd ipAwr dy ky,
pUrn pRym ’c FL ky ikhw, “inhwl inhwl inhwl!BweI is`Ko!vr mMgo[ ”pyRmIAW
ikhw, “Awp jI dy dws Awpo iv`cIN bcn krdy huMdy sW, gurU pRmysr jI leI ShId
hoeIey qy AMqm smyN s`cy siqgurU swihb jI drSn b^Sx[ Awp jI AMqrjwmI hoN,
Awp jI ny mhwn ikRpw krky dwsW dI ieh SuB ie`Cw pUrI kr idqI hY[ jdoN 2 BI
Awp jI Awpxy SuB s`cy pUrn Avqwr DwroN, qdoN 2 dwsW gRIbW nUM BI Awpxy nwl
www.Gursevak.com 652 q`qkrw
ilAwieAw kro jI[ bwr 2 Awp jI qoN Awpxy isr vwrdy rhIey jI[ ijqny is`K m`cdy
Drm jMg ’c ShId hoey hn, smUh ipAwirAW nUM Awpxy s`cy crn-kmlW ’c r`Kxw
jI[ ” ieh pRym ibnMqI sux ky, gurU ipqw jI rom 2 krky BwrI pRsMn hoey,
&urmwieAw, “cMgw BweI!Akwl purKu jI ieh SuB kwmnw pUrI krn[ ”so AYsy
ivsmwd inSkwmI, gurU pRmysr jI dy s`cy crnkmlW dy ^ws pRymI jIvn mukq
mhWpurSW ny syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau; hoq prwpiq suAwmI] ieh SuB
Amolk bcn kmwey[
ApnI ikRpw; ijsu Awip kryie] nwnk.so syvku; gur kI miq lyie] 2]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI
&urmwauNdy hn:- hMgqw dy iqAwgI pUrn vYrwgI inrloB inRivkwr, Awpxy ijsu snyhI
pRymI gursyvk jI, ’qy Awip ApnI Agm Apwr Anq klwvwn SuB s`cI su`cI au~cI
ipAwrI inrwrI ApwrI pRkwS srUp ivsmwd ivAwpk ikRpw(kryie) krdy hn, (so)
auh ivsmwdI gur syvku jI, pUry gur jI(kI) dI, rom 2 krky nwm jpx jpwaux
vwlI, inrml Bwau-BgqI pyRm gRIbI vwlI ielwhI(miq) gurmiq(lyie) lYNdy hn] 2]
XQw:- Bwau Bgiq kir; nIcu sdwey] qau nwnk; moKMqru pwey]) Awps kau.jo jwxY
nIcw] soaU gnIAY; sB qy aUcw]) Awpu iqAwig.hoeIAY sB ryxw; jIviqAw ieau
mrIAY]) sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI]) nYnhu
sMig.sMqn kI syvw; crn JwrI kyswieE]) gur syvau. kir nmskwr] Awju hmwrY
mMglcwr]) qnu mnu Dnu sBu.sauip gur kau; hukim mMinAY pweIAY]
bIs ibsvy; gur kw mnu mwnY] so syvku; prmysur kI giq jwnY] {vIh ibsvy
muhwvry dw ArQ pUrn pRp`k inscy Brosy idRVqw nwl ieh g`l p`kI hY[ }Awpy
lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr gurU jI dy lwey ipAwr vwly, mwn Apmwn qoN rihq,
hMkwr ivkwr dy iqAwgI, Awpxy myhrvwn gurU jI qoN Awpxw srvMs kurbwn krn
vwly, sB dI crn-DUV bxy, jIvq Bwv qoN mry, ijs gurU ipAwry s`icAwry murId is`K
gursyvk jI ’qy, prmpUjnIk gur pRmysr jI(kw) dw mnu(bIs ibsvy) pUrn pRp`k
inscy Brosy idRVqw nwl p`kI qr@W(mwnY) mMn Bwv pRsMn ho jWdw hY[ (so) auh pyRmI gur
syvku gurmuiK ipAwry jI, (prmysur) s`cy vwihgurU Anq klwvwn pUrn myhrvwn
jI(kI) dI(giq) pRwpqI(jwnY) jwxdy hn, Bwv Awp pRwpq hn, A`gy pRwpqI krwauNdy
hn[ vw vwihgurU jI dI(giq) ivvsQw jwx lYNdy hn, ik srb klw BrpUr pUrn
myhrvwn, zmIn Asmwn ’c inrw pRkwS hI pRkwS, sB dy AMdr bwhr l`bw l`b
www.Gursevak.com 653 q`qkrw
BrpUr pUrn ho ky, hr smyN Ajpw jwp kr rhy hn[ XQw:- ijmI jmwn ky ibKY;
sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY]) jil Qil mhIAil
pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]) sB mih
riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI]) sBnI QWeI; rivAw Awip]
Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]
so siqguru; ijsu irdY hir nwau] (so) Eh(siqguru) (siq+guru) (siq)
s`cy(guru) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] pwrbRhm
gurdyv jI hn[ (ijsu) ijn@W dy(irdY) irdy’c(hir) sB nUM hrw Brw krn vwly srb
ivAwpk srb pRkwSk, Anqklwvwn sd sdw myhrvwn vwihgurU jI dy prmpiv`qR
AMimRq(nwau) pRkwS hI pRkwS s`c hI s`c, pUrn ivsmwd nwm jI hn[ XQw:-
nwnk kY Gir; kyvl nwmu]
Aink bwr; gur kau bil jwau] dwsn dws, (gur) prmpUjnIk DMn vwihgurU
pUrn DrmI ipqw, s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb mhwrwj jI(kau) qoN, Aink
bwr(bil) bilhwr kurbwn(jwau) jWdw hY jI[ XQw:- gur kau; kurbwnu jwau hW])
nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu, moih
qwrY]) nwnk dws; sdw kurbwnI]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY] {prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU mh`lw pMjvW jI, gurU pRmysr jI qoN bwr 2 kurbwn hox bwry
ieauN SrDw r`Kdy hn jI:- hy gurU pRmysr jI!dwsn dws dy sRIr dy ijqny rom hn,
auqny sRIr Dwr lvy[ dwsn dws dy romW ijqny sRIrW dy, ijqny rom hox, iqqny hor
sRIr Dwr lvy[ ies qrHW bwr 2 hor sRIr DwrI jwvy[ gurU pRmysr jI nUM Awpxy isr
ArpI jwvy, sRIr vDidAW 2 AnMq bRhmMfW’c sRIr hI sRIr ho jwx, sB sRIrW dy
isr vwrI jwvy, isrW dI igxqI hI n rhy, qW BI Awp jI dw krzw nhIN lih
skdw[ XQw:- hmrY msqik dwgu dgwnw; hm krj gurU bhu swFy] }
srb inDwn; jIA kw dwqw] sdw 2 gurqw ibrwjmwn gurU jI, C`qI pRkwr
Bojn dUD pUq hvw pwxI Awid, sq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw Bwau-BgqI
sihnSIlqw, iKmw DIrj jq bRhm iv`idAw, inrgun srgun jI dI eykqw sihq
pUrn bRhmigAwn Awid, sRb ivAwpk ivsmwd AnMq SuB guxW gurSbdW dy(srb)
swry(inDwn) ^zwny, (jIA) jIvn mukqI(kw) dy(dwqw) dwqy hn[ XQw:- srb
inDwn; jw kI idRstI mwih]) idRsit qyrI.suKu pweIAY; mn mwih inDwnw] jw kau
www.Gursevak.com 654 q`qkrw
qum ikrpwl Bey; syvk sy prvwnw]) srb inDwn; pRB qyrI mieAw] Awphu kCU;
n iknhU lieAw]) srb inDwn; rwKy jn mwih] qw kY sMig;iklivK duK jwih]2]
AwT phr; pwrbRhm rMig rwqw]) lwl rMg; pUrn purKu ibDwqw] 1] vwihgurU
gurU pRmysr jI(AwT) A`Ty phr, (pwrbRhm) sB ko kwl; sBn ko krqw] rog sog;
doKn ko hrqw] Akwl purKu vwihgurU jI dy rMig, (rMig) pyRm(rMig) AnMd ’c(rwqw)
rMgy hn[ XQw:- drsn prsn.srsn hrsn; rMig rMgI krqwrI ry]
bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] (bRhm)
srb pRkwSk inrw nUr hI nUr, inrMkwr inRivkwr ivsmwd Ajpw jwp bRhm
jI(mih) ’c, (jnu) gurpRmysr jI, rom 2 krky lIx hn[ (pwrbRhmu) sBnw jIAw
kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] KMf bRhmMf dy krqy, srb ivAwpI vwihguurU
jI, Awpxy srUp(jn) gurU pRmysr jI dy rom 2(mih) ’c vsdy hn[ gurU pRmysr jI,
Awip hI(eykih) ie`k dYÍq rihq bRhm srUp hn[ ies’c kCu BI(Brmu) SMkw, sMsw
nhI hY[ XQw:- gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]
1]) guru prmysru eyku hY; sB mih rihAw smwie]) gur mih.Awpu smoie; sbdu
vrqwieAw] Anuswr vwihgurU jI AYsy rom 2’c vsy hn, ijs krky sVdI m`cdI
bldI loh’qy Afol KV@y, Bwxw mMnx kurbwnI dyx dw sbk isKwA rhy hn[ ies
ivsmwd lIxqw’c, q`qy ryqy ’qy bYT ky, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy
au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI sIs’qy puAw rhy hn[
shs isAwnp; lieAw n jweIAY] nwnk.AYsw guru; bfBwgI pweIAY] 3])
pwrbRhm prmysur siqgur; sBnw krq auDwrw] Anuswr Akwl purKu gurU pRmysr
jI, (shs) hzwr isAwnp nwl, (lieAw) pRwpq (n) nhIN kIqy(jweIAY) jw
skdy[ XQw:- hau ivic mUrKu; hau ivic isAwxw] moK mukiq kI; swr n jwxw])
shs isAwxp.nh imlY, myrI ijMduVIey; jn nwnk.gurmuiK jwqw rwm]) shs
isAwxpw lK hoih; q iek n clY nwil]) Amru vyprvwhu hY, iqsu nwil
isAwxp.n cleI; n hujiq krxI jwie] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy mn!Akwl purKujI dI
ikRpw duAwrw, jykr(AYsw) AYsy ivsmwd koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw
kw dwqw ry] bfBwgI guru pRmysr jI pweIAY, qW(bfBwgI) v`ifAW BwgW vwly bx
jweIey[ prmpUjnIk guru pRmysr jI hI bfBwgI hn, ijn@W dy prm piv`qR SuB s`cy
www.Gursevak.com 655 q`qkrw
crnIN pY ky, mMdBwgI BI v`fBwgy bxdy hn, Ajpw jwp Anhd vwjy v`jdy hn[
XQw:- Andu suxhu vfBwgIho; sgl mnorQ pUry] pwrbRhmu pRBu pwieAw; auqry
sgl ivsUry] dUK rog sMqwp auqry; suxI scI bwxI] sMq swjn Bey srsy; pUry gur
qy jwxI] suxqy punIq khqy pivqu; siqguru rihAw BrpUry] ibnvMiq nwnku.gur
crx lwgy; vwjy Anhd qUry] 40] 1]) vw AYsw guru; (bfBwgI) v`ifAW BwgW
krky (pweIAY) pweIdy hn] 3] XQw:- BUly mwrgu; ijnih bqwieAw] AYsw guru;
vfBwgI pwieAw]) guru pUrw; pweIAY vfBwgI] gur kI syvw; dUKu n lwgI]
sPl drsnu; pyKq punIq]) pivqR pivqR; pivqR punIq] vwihgurU gurU pRmysr
jI dy bRhmigAwn rUpI &L sihq sPl, suMdr prmpiv`qR drsnu(pyKq) dyKidAW,
dyKx vwly pyRmI gursyvk jI mn bwxI rom 2 krky (punIq) piv`qR piv`qR hI piv`qR
ho jWdy hn[ XQw:- siqgur drsin; Agin invwrI] siqgur Bytq; haumY mwrI]
siqgur sMig; nwhI mnu folY] AMimRq bwxI; gurmuiK bolY] 1]) drsin qyrY; Bvn
punIqw] Awqm gVu ibKmu; iqnw hI jIqw] qum dwqy.qum purK ibDwqy; quDu jyvfu,
Avru n sUrw jIau] 3]) drsnu pyKq; Bey punIqw] sgl auDwry; BweI mIqw]
Agm Agocru suAwmI Apunw; gur ikrpw qy scu iDAweI jIau] 2]) drsnu dyKq;
doK nsy] kbhu n hovhu; idRsit Agocr.jIA kY sMig bsy] 1]) AMdir scw nyhu;
lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy]) sPl drsu qyrw
pwrbRhm; gux iniD qyrI bwxI] pwvau DUir.qyry dws kI; nwnk kurbwxI]) drsn
dyKq hI, suiD kI.n suiD rhI; buiD kI.n buiD rhI, miq mY.n miq hY[
prsq crn giq; inrml rIiq] gurU jI dy s`cy crn-kmlW nUM(prsq)
prsidAW hI, gursyvk jI nUM(inrml) au~jl gur(rIiq) mrXwdw dI(giq) pRwpqI
hox qoN, (giq) kilAwx huMdI hY[ XQw:- ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI;
inrml rIiq]) Twkur ky syvk kY; min prqIiq] Twkur ky syvk kI; inrml
rIiq]
Bytq sMig; rwm gun rvy] vwihgurU srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
dy (sMig) nwl(Bytq) imlidAW hI, pyRmI gursyvk jI(rwm) srb ivAwpI krqw
purKujI dy(gun) guxW nUM vwhu!vwhu! krky, (rvy) aucwrn l`g jWdy hn, vwihgurU
vwihgurU vwihgurU ismrn’c lIn ho jWdy hn[ XQw:- soriT mhlw 5] srb suKw
kw dwqw siqguru; qw kI srnI pweIAY] drsnu Bytq hoq Anµdw; dUKu gieAw hir
www.Gursevak.com 656 q`qkrw
gweIAY] 1) sB ikCu qum@ hI qy hoAw; Awip bxq bxweI] drsnu Bytq swD kw;
nwnk gux gweI]
pwrbRhm kI; drgh gvy] pyRmI gursyvk jI dI, (pwrbRhm) srb ivAwpk
srb pRkwSk, sB dy AMdr bwhr hr smyN jwp kr rhy, Ajpw jwp vwihgurU
jI(kI) dI (drgh) jwgq joiq nUro nUr cwnxW dy mhW cwnx inrgun inrMkwr,
Acl mUriq AnBau pRkws; c, (gvy) phuMc lInqw eykqw ABydqw ho jWdI hY[
XQw:- hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj
Duin Jok]
suin kir bcn; krn AwGwny]) pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm] gurU pRmysr jI dy suMdr drSn krky, prmpiv`qR mnohr(bcn) gurbwxI
kQw kIrqn jI, koit krn dIjih.pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm]
Anuswr rom 2 dy kMnW nwl suin(kir) krky, pyRmI gursyvk jI dy(krn) kMn,
(AwGwny) r`j jWdy hn[ XQw:- sRvx soRq rjy.gurbwxI; joqI joiq imlweI hy]
min sMqoKu; Awqm pqIAwny] s`cy gurbwxI jI sux ky, gursyvk jI min Aqy
(Awqm) rUh krky, pUrn sMqoKu sihq(pqIAwny) pRsMn ho gey[
pUrw guru; AK´au jw kw mMqR]) ijin pMc mwir.ibdwr gudwry; so pUrw ieh klI
ry] Anuswr pMjW ivkwrW nUM ij`qx vwly gurU pRmysr jI(pUrw) pUry guru jI hn[ (jw)
ijn@W kw(mMqR) aupdyS, vwihgurU mMqR, gurbwxI jI, (AK´au) nws qoN rihq, Aibnws
inrMkwr srUp hn[ XQw:- bwxI mMqR.mhw purKn kI; mnih auqwrn mwn kau])
vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie]) vwihgurU gurU mMqR hY; jp
haumYN KoeI]
AMimRq idRsit pyKY; hoie sMq] Anq klwvwn sd sdw myhrvwn pUry gurU jI,
bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu brsI]) nwnk ndrI; ndir inhwl] Anuswr ijs
’qy pUrn ikRpw sihq, AMimRq(idRsit) ing@w nwl(pyKY) q`kdy hn, auh rwKS fwkU
BI, (sMq) shx sIl sMqM; sm imqRs´ durjnh] Anuswr suAws 2 nwm jpx vwly
SihnSIl SWq Awqmw, gurU jI dy pUrn sMq jI hoie jWdy hn, aus dy AMdr
Aibnws vwihgurU Ajpw jwp clw idMdy hn[ ikauN jo Awp jI dI idRstI’c swry
^zwny hn[ XQw:- srb inDwn; jw kI idRstI mwih]) AimA idRsit suB krY; hrY
AG pwp skl ml]
www.Gursevak.com 657 q`qkrw
gux ibAMq; kImiq nhI pwie]) nwnk.inrguix guxu kry; guxvMiqAw.guxu dy]
Anuswr sB qy vfw siqguru nwnku; jI dy, iKmw DIrj sihnSIlqw inmRqw gRIbI,
inRivkwrqw inrvYrqw inrlypqw Awid AnMq SuB guxW dIAW Anq klW sihq
ivsmwd gux ibAMq hn[ Awp jI dy Amolk guxW dI kImiq nhI(pwie) pweI jw
skdI jI[ XQw:- qyry gux bhuqy, mY eyku n jwixAw; mY mUrK ikCu dIjY] pRxviq
nwnk.suix myry swihbw; fubdw pQru lIjY] 4] 4]) iqs ikAw guxw kw, AMqu n
pwieAw; hau gwvw sbid vIcwrI] hir jIau jpI.hir jIau swlwhI; ivchu Awpu
invwrI] 10]) qU gux swgru; Avgux mohI]) hir ky gun.bhuq bhuq bhu soBw; hm
quC kir kir brnQy] hmrI miq.vsgiq pRB qumrY; jn nwnk ky pRB smrQy])
hmrI ijhbw eyk pRB; hir ky gux Agm AQwh] hm ikau kir jph ieAwixAw;
hir qum vf Agm Agwh] hir dyhu pRBU miq aUqmw; gur siqgur kY pig pwh]
sqsMgiq hir myil pRB; hm pwpI sMig qrwh] jn nwnk kau.hir bKis lYhu; hir
quTY myil imlwh] hir ikrpw kir.suix bynqI; hm pwpI ikrm qrwh] 1]
nwnk ijsu BwvY; iqsu ley imlwie] 4] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- ijsu ipAwry gursyvk jI
nUM, pUry gurU jI dy drSn, s`cy crn-kml, pUry gurU jI dw mMqR, pUry gurU jI dy byAMq
gux(BwvY) BwauNdy hn, iqsu nUM Akwl purKu jI, Awpxy nwl.imlwie(ley) lYNdy hn[
vw gurU pRmysr jI nUM, ijsu Awpxy ipAwry syvk jI nUM imlwauxw(BwvY) BwauNdw hY,
iqsu nUM Awpxy nwl.imlwie (ley) lYNdy hn] 4] XQw:- Aink klw; lKI nh
jwie] ijsu BwvY; iqsu ley imlwie]
ijhbw eyk; ausqiq Anyk]) bilhwrI gur Awpxy; idauhwVI sd vwr]
Anuswr dwsn dws gurU pRmysr jI qoN hmySw hI kurbwn jWdw hY[ dwsn dws dI
ijhbw eyk hY, pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] Anuswr
pwrbRhm s`c srUp Anq klwvwn pUrn myhrvwn, gurU pRmysr jI dI(ausqiq)
mihmw Anyk hY jI[ XQw:- ijhvw eyk; kvn gun khIAY] bysumwr byAMq suAwmI;
qyro.AMqu n iknhI lhIAY]) hmrI ijhbw eyk pRB; hir ky gux Agm AQwh hm
ikau kir jph ieAwixAw; hir qum vf Agm Agwh]) hir ky gun.bhuq bhuq bhu
soBw; hm quC kir kir brnQy] hmrI miq.vsgiq pRB qumrY; jn nwnk ky pRB
smrQy]
www.Gursevak.com 658 q`qkrw
siq purK; pUrn ibbyk] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb pUrn
bRhm(siq) s`cy Akwl purK(ibbyk) bRhmigAwn sihq hn[ XQw:- gurmuiK.buFy
kdy nwhI; ijn@w AMqir.suriq igAwnu] sdw sdw hir gux rvih; AMqir shj
iDAwnu] Eie sdw Anµid ibbyk rhih; duiK suiK eyk smwin] iqnw ndrI ieko
AwieAw; sBu Awqm rwmu pCwnu] 44]) gurdyv sWiq siq buiD mUriq; gurdyv
pwrs prs prw]
kwhU bol; n phucq pRwnI] Agm Agocr; pRB inrbwnI] 1.prmpUjnIk
siqgurU swihb jI, siq purK srb ivAwpI srb pRkwSk vwihgurU jI, srUp hn[
Awpxy inrgun srUp duAwrw, AsMK bRhmMfW nUM rcn, AnMq sUrjW cMdRimAW Aqy
jIAW dy ieMidRAW nUM pRkwSx vwly, jIAW dI ijMd jwn hn[ pRwxI’c Awpxw koeI
bl nhIN, vwihgurU siqgurU swihb jI dy bl nwl cldw hY[ ies qr@W gurU pRmysr
jI dy SuB bol hn, kwm kRoD AOgux ivkwrW nUM iqAwgx dy, (kwhU) iksy BI durl`B
Amolk bol nUM, Awpxy ijsmwnI Aqy ieMidRAW dy bl krky, isAwnp cqurweI
ihkmq hu`jq krky, pRwnI(n) nhIN(phucq) phuMc skdw, Bwv kmw nhIN skdw[
mMd sMklp izAwdw sOxW izAwdw Kwxw, inMdw cuglI kOVw bolxw Awid doSW dw
iqAwgxw ies nUM AOKw hY[ gurU pRmysr jI dI ikRpw nwl hI pRwpqI hY[ XQw:-
ieksu.n pujih bol; jy pUry pUrw kir imlY] 2.(pRB) DMn vwihgurU mh`lw pMjvW jI,
smR`Q Anq klwvwn inrgun inrMkwr pUrn bRhm jI dy srgun srUp, s`cy su`cy au~cy
pUrn gurU Avqwr jI, (Agocr) suqMqR(Agm) (A+gm) (gm) sog qoN(A) rihq,
(inrbwnI) bMDn qoN rihq, (inr+bwnI) (bwnI) d`uKW qoN(inr) rihq hn[ pRwnI
hMgqw sihq dwvy dy (kwhU) iksy BI bol krky, Agm Agocr; pRB inrbwnI] gurU
pRmysr jI dI AiqAMq au~cI su`cI bRhm AvsQw q`k (n) nhIN(phucq) phuMc skdw,
Bwv gurU jI vWg Dur kI bwxI nhIN aucwr skdw[ ijvyN ipRQIcMd, gurU pRmysr jI
nwl r`jvIN eIrKw vYr krky phuMc nhIN sikAw[ XQw:- glI.jogu n hoeI] eyk
idRsit kir smsir jwxY; jogI khIAY soeI] 1]) siqgur kI rIsY, hoir kcu ipcu
boldy; sy kUiVAwr kUVy JiV pVIAY]
inrwhwr inrvYr suKdweI]) jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie] ivic
aupwey swierw; iqnw iB swr kryie] nwnk.icMqw mq krhu; icMqw iqs hI hyie]
1] Anuswr Ahwr Kwx vwly jIA, jIAW nUM hr smyN KweI hI jWdy hn, pr ivsmwd
www.Gursevak.com 659 q`qkrw
srb ivAwpI Ajpw jwp vwihgurU jI (inrwhwr) (inrw+hwr) (hwr) Ahwr
qoN(inrw) rihq inrwhwr hn, Bwv jIAW nUUM KWdy nhIN, sgoN.srb jIAw; Awpy
pRiqpwl] hn[ (inrvYr) vYr qoN(inr) rihq, sdw sdw; qUM hY suKdweI]
Anuswr(suKdweI) suK dwqy inrml inrBau hn[ vw vwihgurU inrMkwr Ajpw jwp
inrgun bRhm jI, (inrwhwr) (inrw+hwr) vYr rUpI(hwr) Ahwr qoN(inrw) rihq,
inrvYr suKdweI hn[ swfy kilju`gI jIAW dy rom 2 AMdr vYr idRV hY, ies leI
jb DwrY; koaU bYrI mIqu] qb lgu; inhclu nwhI cIqu] Anuswr mn Ac`l nhIN
huMdw, AMdr vYr hoxy krky, inrwhwr inrvYr suKdweI] vwihgurU jI dy drSn nhIN
huMdy, vYr Bwv’c v`fy 2 ie`k dUjy nUM mwridAW mridAW jnmW 2’c, kSt Bogdy
rihMdy hn, pr DMn gurU pRmysr jI vYr krn vwilAW nwl BI vYr nhIN krdy[
XQw:- inrhwrI kysv inrvYrw] koit jnw; jw ky pUjih pYrw]) inrwhwrI inrvYru
smwieAw] Dwir Kylu; cqurBuju khwieAw] inrvYr purK; siqgur pRB dwqy] hm
AprwDI; qum@ bKswqy]) sMq gurU.vYr krY n.iksU sMg, vrqY sB kY ihq mY.Aiq hI
Aiq hI[ (dwsn dws) {pyRm pRcwr:- Ahwr Kwx vwly jIA, jIAW nUM hr smyN KweI
hI jWdy hn, ies leI AsIN BI hr vyly jIA KWdy hW[ ie`k swh lYNdy hW, qW byAMq
jIA mr jWdy hn[ Kwx bwry swnMU kI hukm hY?nwm jp 2 jpw 2 ky, sMqoK sihq
Ckxw, piv`qR AMimRq hY[ XQw:- Kwxw pIxw pivqRü hY; idqonu irjku sMbwih]
nwnk.ijn@I gurmuiK buiJAw; iqn@w sUqku nwih] 3] zor zulm qoN mnwhI krdy hn[
fwkU kwql prwieAw h`k lu`t ky, murdwr KWdy hn[ XQw:- hku prwieAw nwnkw;
ausu sUAr.ausu gwie] guru pIru.hwmw qw Bry; jw murdwru n Kwie]) kUVu boil;
murdwru Kwie] AvrI no; smJwvix jwie] muTw Awip; muhwey swQY] nwnk.AYsw
AwgU jwpY]) AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir jwih] dMBI nUM
mMg Kwx qoN mn@whI hY[ XQw:- inrMkwir; jo rhY smwie] kwhy; BIiKAw mMgix
jwie]) jogI hovw jig Bvw; Gir Gir BIiKAw lyau] drgh.lyKw mMgIAY; iksu iksu
auqru dyau]) ieik Bgvw vysu kir iPrih; jogI sMinAwsw] AMdir iqRsnw bhuqu;
Cwdn Bojn kI Awsw] ibrQw jnmu gvwie; n igrhI.n audwsw] jmkwlu isrhu n
auqrY; iqRibiD mnsw] so inrwhwr vwhigurU jI nMU jp 2 ky, sMqoK pRwpq krky,
zulm iqAwg ky, hir crxI ic`q lwaux dw SuB s`cw aupdyS hY[ XQw:- so
sMinAwsI.jo siqgur syvY; ivchu Awpu gvwey] Cwdn Bojn kI.Aws n kreI; AicMqu
www.Gursevak.com 660 q`qkrw
imlY so pwey] bkY n bolY.iKmw Dnu sMgRhY; qwmsu nwim jlwey] Dnu igrhI sMinAwsI
jogI; ij hir crxI icqu lwey] 7]
qw kI kImiq; iknY n pweI] 1.Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw])
iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] Anuswr ie`k iKn’c AsMK
bRhmMf nMU rcx, lYA krn nUM smR`Q hn, ies leI(qw) iqn@W Bwv inrwhwr inrvYr
suKdweI] bRhm jI kI kImiq, (iknY) iksy ny(n) nhIN pweI[ XQw:- kImiq
pwie; n kihAw jwie] khxY vwly; qyry rhy smwie] 1] vfy myry swihbw; gihr
gMBIrw guxI ghIrw] koie n jwxY; qyrw kyqw kyvfu cIrw] 1]) isrIrwgu mhlw 1]
koit kotI myrI Awrjw; pvxu pIAxu AipAwau] cMdu sUrju duie.guPY n dyKw;
supnY.saux n Qwau] BI qyrI kImiq nw pvY; hau.kyvfu AwKw nwau] 1] swcw
inrMkwru; inj Qwie] suix suix AwKxu AwKxw; jy BwvY kry qmwie] 1] rhwau]
kusw ktIAw vwr vwr; pIsix pIsw pwie] AgI syqI jwlIAw; Bsm syqI ril
jwau] BI qyrI kImiq nw pvY; hau.kyvfu AwKw nwau] 2] pMKI hoie kY.jy Bvw; sY
AsmwnI jwau] ndrI iksY n AwvaU; nw ikCu pIAw.n Kwau] BI qyrI kImiq nw
pvY; hau.kyvfu AwKw nwau] 3] nwnk. kwgd lK mxw; piV piV kIcY Bwau]
msU.qoit n AwveI; lyKix pauxu clwau] BI qyrI kImiq nw pvY; hau.kyvfu AwKw
nwau]
2.inrwhwr inrvYr suKdweI] qw kI kImiq; iknY n pweI] vwihgurU jI ny,
gurU Avqwr’c pRgt ho ky, vwihgurU jI dI ^Ub bMdgI kIqI krweI, klju`gI jIAW
nUM gurU mrXwdw gurU ieiqhws gurbwxI jI b^Sy[ Awp vwihgurU jI au~bldI dyZ’c
bYTy, r`b jI qoN kurbwn hoey, byAMq is`K is`KxIAW kurbwn kIqy[ prmpiv`qR CyvyN
jwmyN AMdr, sB qoN A`gy ho ky DrmXu`D ij`qy hn[ prmpiv`qR prmpUjnIk nOvyN
jwmy’c Awpxy, SuB s`cy mhwn praupkwrI sIs swihb jI kurbwn kIqy hn[
prmpiv`qR prmpUjnIk dsvyN jwmy AMdr, srvMs isMG isMGxIAW kurbwn kr idqy[
(qw) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] siqgurU
swihbwn jI dI krnI kmweI sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn ndr b^SIS
ikRpw praupkwrW(kI) dI kImiq iknY n pweI[

www.Gursevak.com 661 q`qkrw


Aink Bgq; bMdn inq krih] DMn ivsmwd gurU siqgurU nwnk dyv swihb
jI nUM, AsMK Bgq; gux igAwn vIcwr]) qyrI Bgiq.qyrI Bgiq BMfwr jI; Bry
byAMq byAMqw] qyry Bgq.qyry Bgq slwhin quDu jI; hir Aink Anyk Anµqw] qyrI
Aink.qyrI Aink, krih hir pUjw jI; qpu qwpih jpih byAMqw] Anuswr AsMK
bRhmMf ’c(Aink) AnykW Bgq jn, hr smyN inq 2 hI, mn bwxI rom 2 krky,
fMfauiq bMdn Ainkbwr Anuswr fMfy vWg lMmy pY ky, fMfauq nmskwr Ainkbwr
kridAW, (bMdn) h`Q joV ky m`Qw tykxw(krih) krdy rihMdy hn[ XQw:- muin mn
pRnwm]) myrw siqguru ipAwrw; ikqu ibiD imlY] hau.iKnu iKnu krI nmskwru; myrw
guru pUrw ikau imlY] 1]) Awid gur ey; nmh] ugwid gur ey; nmh] siqgur ey;
nmh] sRI gurdyv ey; nmh]
crn kml; ihrdY ismrih] 1.ijvyN kml sohxw huMdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI
dy s`cy crn-kml AiqAMq hI suMdr sohxy hn[ ijvyN kml sRovr qy mINh dy pwxI
qoN inrlyp huMdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kml, mINh dy pwxI vWg,
surg dy BogW dI ie`Cw qy hyTly pwxI vWg, ies lok dy pdwrQW ivkwrW qoN, inrlyp
hn[ XQw:- mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau.idRsit n krY rucWgY]) hir
risk bYrwgI.nwim ilv lwgI; kqhu.n jwie inKyiDAw]) jy DrqI sB kMcnu kir
dIjY; ibnu nwvY, Avru n BwieAw rwm] siqgurU swihb jI dy mweI; crn gur mITy]
im`Ty sohxy inrlyp s`cy crn (kml) kmlW nUM, Anyk Bgq jn(ihrdY) irdy ’c,
pUrn pRym nmskwr sihq (ismrih) Xwd krdy hn[ vw ihrdY.crx sbdu siqgur
ko; nwnk.bWiDE pwl] Anuswr gursbd jI hI crn-kml hn[ gursbd rUpI s`cy
suMdr sohxy inrlyp im`Ty crn(kml) kmlW nUM, pRymI Bgq jn Awpxy ihrdY ’c
pUrn pRym nwl(ismrih) Xwd krdy hn[
sd bilhwrI; siqgur Apny] nwnk ijsu pRswid; AYsw pRBu jpny] 5]
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
ivsmwd rMg ’c lIn ho ky &urmwauNdy hn:- dwsn dws Apny prmpUjnIk s`cy
siqgur.jI qoN, sd(bilhwrI) kurbwn jWdw hY[ XQw:- nwrwien nrpiq;
nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip mukqu, moih qwrY]) gur Apuny
aUpir; bil jweIAY]) Apuny siqgur kY bilhwrY] (ijsu) ijn@W dI, pRkwS srUp sRb
www.Gursevak.com 662 q`qkrw
ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn s`cI(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (AYsw) AYsy
ivsmwd Anyk ausqq dy mwlk, (pRBu) srb klw sm`RQ Akwl purKu jI , rom 2 krky
ivsmwdI rMg’c dwsn dws jpny kIqy hn] 5]
iehu hir rsu; pwvY jnu koie] vwihgurU jI Awpxy syvk qy jo, Ehu DnvMqu;
kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu] mhwn au~cI gurmuiK AvsQw vwlI
b^iSS krdy hn, so &urmw rhy hn:- prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI,
ismrn pRymw-BgqI krn vwly, gursbd kQw kIrqn in`qnym gurbwxI jI dw ^Ub
AiBAws krn vwly, Awpxy ipAwry gursyvk jI dy irdy’coN AMimRq muK’c Byjdy rihMdy
hn[ gurpRswid irdy ’coN AMimRq rs au~T ky, muK’c inrXqn Awaux vwly, iehu(hir)
vwihgurU jI dy bRhmwnMd rsu nUM, (koie) koeI ivrly gurmuiK(jnu) Bgq jI hI(pwvY)
pwauNdy hn[ XQw:- hir rsu pIvY; Almsqu mqvwrw]
AMimRqu pIvY; Amru so hoie] pMjW ipAwirAW duAwrw, KMfy bwty dw AMimRq Ck ky,
gurbwxI ismrn AiBAws duAwrw, gurW dw b^iSAw AMimRq irdy’coN au~T ky muK’c
Awaux qoN, ijhVy gurmuiK jn sdw AMimRqu (pIvY) pINdy hn[ (so) auh gurU ipAwry
s`icAwry inrwry(Amru) mrn qoN rihq hoie jWdy hn[ XQw:- pI AMimRqu AwGwinAw;
guir.Amr krwieAw]
ausu purK kw; nwhI kdy ibnws] jw kY min; pRgty gunqws] (jw) ijs gurmuiK
ipAwry s`icAwry gurU jI dy qwry(kY) dy min ’c, sB gux.iks hI nwih; hir pUr
BMfwrIAw] Anuswr(gunqws) siq sMqoK dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym
ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid, sRb ivAwpI
mhW ivsmwd, AnMq SuB guxW dy pUrn BMfwry vwihgurU jI Awp pRgty hn[ XQw:-
Andu BieAw vfBwgIho; igRih pRgty pRB Awie jIau] ausu pUrn gurmuiK purK jI(kw)
dw, kwL krky kdy(ibnws) nws nwhI huMdw[ XQw:- inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie
bMdw AibnwsI]) iQru pwrbRhmu prmysro; syvku iQru hosI]) hir ky syvk.jo hir Bwey;
iqn@ kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]) vw.Aiq
sMudr.kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih.nwnkw; ijh pRIiq
nhI.BgvMq] Anuswr kukrm krny krky, ausu purK kw; vwihgurU jI v`loN kdy ibnws
nwhI huMdw[
AwT phr; hir kw nwmu lyie] nwm rsIey gurmuiK ipAwry jI AwT phr,
prmpUjnIk (hir) DMn vwihgurU gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI(kw) dy
www.Gursevak.com 663 q`qkrw
b^Sy, prmpiv`qR SuB s`cy(nwmu) gurSbd, Awpxy idl idmwZ’c(lyie) lYNdy hn,
(lyie) aucwrdy hn[ XQw:- AwT phr; ijsu ivsrih nwhI] giq hovY nwnk; iqsu
lig pweI]
scu aupdysu; syvk kau dyie] ju`go ju`g sd sdw gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr
jI nwl juVy hoey nwm rsIey, A`Ty phr AMimRq pIx vwly gurmuiK mhWpurS, gurU
swihb jI dy ipAwry gur syvk jI(kau) nUM, Awpxw ipAwrw gur BweI jwx ky, gurU
jI dy s`cy crn-kmlW nwl juVn joVn leI gur sbd dw prmpiv`qR SuB(scu) s`cw
aupdysu, pUrn ipAwr siqkwr nwl, Juk 2 ky nmskwrW kridAW(dyie) idMdy hn[
XQw:- gurU isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu clwey] kMnW bwtI ku`rrrU, qUM myrw
cylw, mYN qyrw g`urrrU[ Apxw mn GVq aupdyS nhIN idMdy[
moh mwieAw kY sMig; n lypu] mn mih rwKY; hir hir eyku]) jnm mrx duhhU
mih nwhI; jn praupkwrI Awey] jIA dwnu dy BgqI lwiein; hir isau lYin
imlwey] Anuswr praupkwrI gurU ipAwry svwry siqkwry gurmuiK jI, (eyku) ie`k
AdYÍq rUp(hir) inrgun bRhm jI, aun@W dy prm pUjnIk srgun srUp(hir)
prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb inrguxu srguxu; Awpy soeI]
pUrn bRhm srUp jI nUM, Awpxy mn(mih) ’c vsw ky(rwKY) r`Kdy hn[ sRIrW dy moh,
rjo qmo sqo iqRguxI mwieAw(kY) dy sMig(lypu) ilpwiemwn, K`cq(n) nhIN huMdy[
XQw:- bRhmigAwnI; sdw inrlyp] jYsy jl mih; kml Alyp]) srbqR
rmxM.goibMdh; nwnk.lyp Cyp n ilp´qy]
AMDkwr; dIpk prgwsy] nwnk.Brm moh duK; qh qy nwsy] 6] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb Drin ggn nv KMf mih; joiq
sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk
mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- hir rs pIx vwly Amr purK, A`Ty pihr
nwm jpx jpwaux vwly, Awpxy mn’c vwihgurU jI nUM vswaux vwly pRymI, nwm rsIey
mhwn praupkwrI gurmuiK ipAwry s`icAwry mhWpurS gursyvk dy irdy’c, AigAwn
dy(AMDkwr) hn@yry’c, pUry gurU jI duAwrw gurSbd vw igAwn rUpI dIvw vw bRhm
rUpI(dIpk) dIvw (prgwsy) jgy hn, (qh) iq`Qy gursyvk jI dy irdy (qy) qoN, Brm
Anyk qr@W dw moh qy Anyk qr@W dy duK(nwsy) n`s jWdy hn] 6]

www.Gursevak.com 664 q`qkrw


77.qpiq mwih; TwiF vrqweI] Andu BieAw; duK nwTy BweI] prmpUjnIk
vwihgurU mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws ny gurU jI dI swDsMgq’c,
Ajpw jwp vwihgurU jI jpy jpwey[ DMn gurU pRmysr jI ny, swc nwm kI AMimRq
vrKw] krky, iqRSnw PYSn loB hyq rog ivkwr eIrKw vYr kRoD dI(qpiq)
qpS(mwih) ’c, dwsn dws dy irdy ’c, kljuig.rQu Agin kw; kUVu AgY rQvwhu])
Agin swgr; bUfq sMswrw] Anuswr A`g dy smuMdR sMswr’c, swry doSW ivkwrW dI
inivrqI rUp(TwiF) TMF(vrqweI) vrqw idqI[ Gwl isAwxp aukiq n myrI; pUrY
gurU kmweI] Anuswr pUry gurU jI dI ibAMq kmweI ikRpw duAwrw, hy BweI!dwsndws
dy, duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq]) ivDx KUhI; muMD
iekylI] nw koo swQI; nw ko bylI]) sMsw iehu sMswru hY; jnm mrx ivic duK
sbwieAw] Anuswr jnm mrn rog klyS ivkwr AOguxW qy vwihgurU jI dy ivCoVy dy
duK(nwTy) n`T gey, Ando Andu Gxw; mY so pRBu fITw rwm] Anuswr(Andu) AnMd
srUp bRhm jI pRwpq(BieAw) ho gey hn[ XQw:- TwiF pweI; krqwry] qwpu; Coif
gieAw prvwry]) sWiq pweI; guir siqguir pUry] suK aupjy; bwjy Anhd qUry])
blqo jlqo qauikAw; gur cMdnu sIqlwieE] 1] AigAwn AMDyrw imit gieAw;
gur igAwnu dIpwieE] 2]) mwJ mhlw 5] hukmI; vrsx lwgy myhw] swjn sMq
imil; nwmu jpyhw] sIql sWiq shj suKu pwieAw; TwiF pweI.pRiB Awpy jIau] 1]
sBu ikCu; bhuqo bhuqu aupwieAw] kir ikrpw pRiB; sgl rjwieAw] dwiq
krhu.myry dwqwrw; jIA jMq siB DRwpy jIau] 2] scw swihbu; scI nweI] gur
prswid iqsu sdw iDAweI] jnm mrx BY kwty mohw; ibnsy sog sMqwpy jIau] 3]
swis swis nwnku swlwhy] ismrq nwmu; kwty siB Pwhy] pUrn Aws krI iKn
Biqir; hir hir hir gux jwpy jIau] 4] 27] 34]
swKI:- DMn hn DMn hn DMn hn, vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU goibMd isMG
swihb mhwrwj jI DMn hn, Awpxy inrgun srUp jI duAwrw AnMq sUrjW cMdRimAW
ibjlIAW AgnIAW titAwixAW nUM hux pRkwS rhy hn[ jw kI idRsit AMimRqDwr,
kwluK Kin auqwr; iqmr Aig´wn jwih.drs duAwr] BwrI bIr-rs, AMimRq dy dwqy,
gur nwnk dyv goivMd rUp] s`cy pwiqswhjI ny, 1761 sMmq 6 poh dI TMFI Twr
vYrwg iqAwg vwlI kwlI rwq nUM, iklw sRI AnMdgV@ swihb jI qoN qury[ mnu qnu
kwit dyau.gur AwgY; ijin.hir pRB mwrgu pMQu idKeIAw] Anuswr gurU ipAwry svwry
www.Gursevak.com 665 q`qkrw
siqkwry gurU lwfly isMG swihbwn jI, bVI hI sUrmgqI bhwdrI nwl zwlmW nwl
lVidAW, ShIdIAW pwauNidAW qury Awey[ sRI gurU swihb jI ny srsw ndI iknwry, sRI
pRvwr ivCoVw swihb jI ivKy, suMdr dIvwn sjwey, sRI Awsw jI dI vwr dw rs iBMnw
kIrqn kIqw[ s`cy gurU jI dy AqIrQ bhwdrW sUrbIrW dlyrW SyrW ny, sRI AnMdpur
swihb jI qoN ropV q`k ie`k l`K zwlm k`t v`F ky s`Qr ivCw idqy, jmpur phuMcw
idqy[ ropV ivKy gurU pyRmI Bgq AiqAMq SrDwlU, gurU jI dy b^Sy hoey inhMgKW jI dw
B`Tw sI[ gurmuiK inhMgKW jI dy mzdUrW nUM gurU pRmysr jI ny puiCAw, “BweI!sRI
rhrwis swihb jI pV@n leI QW d`so?” byvkU&W ny qrk nwl ikhw, “Awh roVW dw
m`cdw B`Tw hY[ ”gurU jI dy AiqAMq ipAwry nIly GoVy ny pOV r`Ky qW B`Tw TMFw ho
igAw[ XQw:- blqo jlqo qauikAw; gur cMdnu sIqlwieE] nIly dy pOVW dy inSwn
gurduAwrw sRI B`Tw swihb jI’c hux hwzr hn[ pRymI SrDwlU hr smyN drSn krky
nmskwrW krdy rihMdy hn[ gurmuiK ipAwry v`fBwgy sBwgy BweI dieAw isMG swihb
jI ny duSwlw ivCw idqw, s`cy pwiqswhjI sj gey[ kMGw krky, sRI rhrwis swihb jI
dw prmpiv`qR AMimRq pwT kIqw[ sRI B`Ty swihb jI dy mwlk, gurmuiK ipAwry
inhMgKW jI dw n`gr kotlw inhMgKW pws hI hY[ ijauN hI ien@W nUM pqw l`gw ik gurU
pRmysr jI Awp Awey hn, bVy hI ipAwr auqSwh aumwh nwl, pyRm BytwvW lY ky cyrI
dwsI bx ky B`jy 2 Awey[ gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR SuB s`cy crn-kmlW’qy Awpxw
m`Qw r`iKAw[ sIsu inhwrau; crx qil DUir muiK lwvau] 1]) imst bcn bynqI
krau; dIn kI inAweI] Anuswr bVI hI dInqw gRIbI nwl pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb
invwz s`cy pwiqswhjIE!nOkr mhW mUrK hn, ien@W dI ZlqI dI muAw&I b^So jI[
dwsn dws nUM Awp jI ny jo gRIb^wnw b^iSAw hY, ies’c prmpiv`qR suMdr sohxy s`cy
im`Ty ipAwry crn-kml pwau jI[ ”AsMK jp; AsMK Bwau] Anuswr AsMK pyRm sihq
pUrn ivsmwd iekwgRqw nwl, SuB s`cI pyRm bynqI kIqI[ l`K KuSIAW pweIAW[ gurU
pRmysr jI ny FwL pySkbz sRI swihb jI dI mhwn b^SS kIqI, SuB Amolk vr
b^Sy, “hy ipAwry jI!pUrn pyRm sihq ien@W dw pUjn krnw, inhwl hovoNgy[ inhwl!
inhwl!inhwl!”so gurU pRmysr jI dy suMdr nIly GoVy dy pOVW, gurU jI dy prmpiv`qR
prmpUjnIk SuB s`cy crn-kml pwauNxy krky, m`cdw B`Tw TMFw ho igAw, gurduAwrw
sRI B`Tw swihb jI bx gey hn, ie`Qy nIly dy pOV hn, ieh qpq’c TMF vrqw idqI[
ie`QyI ilKw hY:- qpiq mwih; TwiF vrqweI] Andu BieAw; duK nwTy BweI]

www.Gursevak.com 666 q`qkrw


jnm mrn ky; imty AMdysy] swDU ky; pUrn aupdysy] pUrn myhrvwn
Anqklwvwn (swDU) gurU pRmysr mh`lw 4 jI(ky) dy pUrn(aupdysy) aupdyS nMU pRwpq
krky, dwsn dws dy jnm mrn ky kSt dy(AMdysy) sMsy imty hn[ XQw:- hau mnu
ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB
dyie sdysw] AripAw q sIsu.suQwin gur pih; sMig pRBU idKwieAw] iKn mwih
sglw dUKu imitAw; mnhu icMidAw pwieAw] idnu rYix rlIAw.krY kwmix; imty
sgl AMdysw] ibnvMiq nwnku.kMqu imilAw; loVqy hm jYsw] 3]
jMmx mrn kSt bwry srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI gurpRswid SuB ivcwr:-
ijvyN suinAwrw qwr nUM pqlI krn leI, jMqRI dy bRIk Cyk iv`cdI iK`cdw hY, iqvyN
b`cy nUM jMmx vyly bhuq kSt huMdw hY, ijs krky rox dI Avwz AwauNdI hY, keI b`cy
jMmdy hI mr jWdy hn[ keI b`cy pu`Ty jMmdy hn[ ib`CU dI Ku`f swhmxy p`Qr r`Kx
qoN, p`Qr’qy fMg mwrn qoN sMKIAw zihr bxdI hY[ SwsqRW ’c s`qR hzwr ib`CU dy fMg
ijqnw mrn dw kSt d`isAw hY[ mOq smyN kSt AwauNx qoN mlmUqR inkl jWdw hY[
gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI Awpxy ^ry ipAwry s`icAwry is`K syvk ijauNdy 2 nUM
hI Awpxy ivAwpk srUp’c lIn kr lYNdy hn[ Awpxy pRymI dy lUM 2’c vs ky
ivsmwd iekwgRqw b^Sdy hn[ aus dy kSt Awpxy’qy shwr lYNdy hn[
Bau cUkw; inrBau hoie bsy] vwihgurU mh`lw pMjvW jI, gurpRswid nwnk scu
khY] Anuswr s`c kih rhy hn:- pUry gurU swihbwn jI dy pUry aupdyS, srb
ivAwpI Agm Apwr pRkwS srUp ivsmwd s`cI ikRpw duAwrw, dwsn dws dw aupoRkq
s`q pRkwr Aqy hr qr@W dw Bau(cUkw) cu`ikAw igAw hY, hux(inrBau) BY qoN rihq
hoie ky, gur crn-kmlW’c(bsy) vs irhw hY[ XQw:- inrBau jpY; sgl Bau
imtY]) sB BY imtih; qumwrY nwie]) inrBau hoie rhy ilv eykY; nwnk hir mnu
mwnI]
(n`sy) sgl ibAwiD; mn qy KY nsy] dwsn dws gRIb dy, (KY) nws krn vwly
kwm koRDwid, (sgl) swry(ibAwiD) rog, mn(qy) qoN(nsy) n`s gey[ XQw:- srb
isiD kwrj siB svry AhM rog sgl hI KieAw] koit prwD iKn mih Kau BeI
hY gur imil hir hir kihAw] 1]

www.Gursevak.com 667 q`qkrw


ijs kw sw; iqin ikrpw DwrI] swDsMig; jip nwmu murwrI] (ijs) ijn@W gurU
pRmysr jI kw dw, qumrI srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr
dieAwlw; nwnk Gr ky goly] Anuswr dwsn dws golw murId Zulwm syvk(sw) hY[
(iqin) iqn@W ny Awp hI ikrpw(DwrI) Dwrnw kIqI hY, ikRpw dy sdky, (swDsMig)
(swD+sMig) (swD) vwihgurU mh`ly 4 jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW sMig l`g
ky, vw (swDsMig) siqsMgq jI nwl iml ky, (murwrI) vwihgurU Akwl purKu jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy nwmu nUM, dwsn dws gRIb (jip) jpdw jpwauNdw hY[ XQw:- swD
sMig, jpY inrMkwru]
iQiq pweI; cUky BRm gvn] suin nwnk; hir hir jsu sRvn] 7] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:-
(hir) srb ivAwpI srb dy ADwr huMidAW Awp inrwDwr, srb pRkwSk huMidAW
Awp suqy pRkwS srUp, Anq klwvwn sd sdw myhrvwn inrgun bRhm jI, jugu jugu
swcw; hY BI hosI] Aqy(hir) srgun srUp vwihgurU gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR SuB
s`cy jsu gursbd nUM, koit krn dIjih.pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI
rwm] Anuswr kotwn koit(sRvn) kMnW duAwrw, dwsn dws pUrn SrDw qy ivSvwS
sihq(suin) suxdw hY[ suxny krky, dwsn dws ny pUrn bRhm jI ’c(iQiq)
iesiQqI pweI hY, ijs krky cOrwsI l`K jUn’c(gvn) jwx dy(BRm) BRmx, Btkx
cUky gey hn] 7] XQw:- imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd
kurbwn]
inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin sglI mohI] 1.prm pUjnIk
vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM, Awpxy AMdr bwhr AsMK pRkwS hI pRkwS Ajpw jwp
inrgun srUp pUrn Agm ivsmwd srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
vwihgurU jI, Awpxy srgun srUp dy AsMK sUrjW cMdRimAW qwry mMflW AgnIAW dy
pRkwSk pRyrk, ien@W’c ivAwpk Ajpw jwp kridAW swiKAwq ho rhy hn ik
vwihgurU jI AnMq DrqIAW sUrjW qwry mMflW cMdRimAW jIAW jMqW nUM Bjw rhy hn[
AnMq jIAW jMqW nUM pYdw pwlxw krky mwr rhy hn[ AnMq BgqW nUM nwm jpw ky,
Awpxy drSn b^S rhy hn[ inrgun bRhm jI Awpxy AnMq srUp Dwr ky, gurU jI
nUM drSn b^s rhy hn[ so pUrn gurU jI, gurU pRymw-BgqI sihq inrgun srgun jI
dI eykqw dI mhW ivsmwdqweI’c lIx &urmw rhy hn:- hy BweI!vwihgurU jI AnMq
www.Gursevak.com 668 q`qkrw
pRkwS hI pRkwS srUup, Awip hI inrgunu srUp hn, Aqy Awpxy’coN pRgt kIqy
srgunu srUp BI EhI hn, Bwv inrgun pRkwS srUp’c, srgun dw pswrw hY Aqy
Awpxy srgun srUp’c, inrgun jI ivAwpk pRkwSk ho rhy hn[ inrgun srgunu
iek`Ty vsdy hn[ (ijin) ijn@W Bwv inrgun bRhm jI ny dwsndws dy AMdr bwhr,
AwpxI Anq klw(Dwir) itkwA ky, dwsndws dI(sglI) swrI surqI mohI hY[
ikauN jo imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie
dwnu] inrgun bRhm jI, Awpxy AsMK bRhmMf dy pswry srgun srUp dy swry AkwrW
smyq, Awpxw jwp Awp krdy drSn b^S rhy hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih
Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] AYsy Agm ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI dy
drSnW ’qy moihq ho ky ivsmwd ho rhy hn[
inrgunu srgunu jI dI eykqw dy ArQ smJx leI pyRm vIcwr, nmskwr:-
(inrgunu) inRivkwr inrhMkwr, srb klw BrpUr Anq klwvwn pUrn myhrvwn
vwihgurU jI, hux sB dy AwDwr huMidAW Awp inrwDwr hn[ hux srb dy pRkwSk
huMidAW Awp suqy pRkwS srUp, ivsmwd inrgun bRhm Awpy Awp inrMjn srUp hn[
inrMkwr bRhm jI ny Awpxy srUp’coN, shjy hI AnMq bRhmMf sUrj cMd pRgt kIqy
hn, ien@W’c Awp hux pUrn hn[ inrgun bRhm jI hux AnMq sUrjW cMdRimAW
qwirAW mMflW AgnIAW ibjlIAW titAwixAW nUM pRkwS rhy hn[ ien@W dw Awsrw
BI hux Awp jI Awp hI hn[ AnMq DrqIAW sUrj cMd qwry mMfl smuMdR phwV,
swrI rcnw ibnw QMm@W dy, inrgun bRhm jI ny Awp hI hux Awpxy’c itkweI hoeI
hY[ A`g pwxI nUM swVdI hY[ pwxI A`g buJwauNdw hY[ BwvyN q`q ie`k dUjy dy ivroDI
hn, pr inry nUr pRkwS srUp s`cy bRhm Anq klwvwn jI ny AwpxI Anq klw dyy
Awsry QMm@ ky mrXwdw’c r`Ky hoey hn[ XQw:- Awpy jlu.Awpy Qlu QMm@nu; Awpy
kIAw.Git Git bwsw]) sgl smgRI; jw kY sUiq proeI] Gt Gt AMqir rivAw
soeI] 2] Anq klwvwn Anq guxW dy mwlk, inrgun bRhm jI ny Awpxy
srUp’coN, shjy inrXqn hI AsMK bRhmMf dI rcnw rcI hY[ ies nUM rc ky, ies’c
pUrn ho rhy hn, Bwv ies qoN v`Kry nhIN hn[ XQw:- qum pUrn.pUir rhy sMpUrn;
hm BI sMig AGwey] swry jIAW dy jIvn rUp hn[ XQw:- sBu jgjIvnu jig Awip
hY; nwnk.jlu jlih smwie] AsMK bRhmMf dy idRStmwn pswry, inrgun bRhm jI ’c
itky hoey, hux srgun srUp vwihgurU jI hn[ XQw:- sgl smgRI; jw kw qnw] jdoN
www.Gursevak.com 669 q`qkrw
cwhux, srgun srUp jI nUM Awpxy’c lIx kr lYxgy[ XQw:- keI bwr; psirE
pwswr] sdw sdw ieku eykMkwr] rcnw qoN pihlW BI inrgun hn, rcnw dy huMidAW,
ies’c ivAwpk pRkwSk, ies dw ADwr hux inrgun bRhm jI ho rhy hn[ AwpxI
ipAwrI rcnw nUM, Awpxy’c lIx krn ip`CoN BI inrgun bRhm jI inry pRkwS hI
pRkwS srUp rihMdy hn[ inrgun bRhm jI hux swfy AMdr bwhr ie`k rs b`JvyN nUr
pRkwS cwnxW dy mhW cwnx s`c s`c s`c Ajpw jwp srUp hnjI[ XQw:- hY BI scu;
nwnk hosI BI scu] 1]
klw Dwir ijin sglI mohI] 2.inrgun vwihgurU jI ny, AwpxI prmpiv`qR sRb
ivAwpI ivsmwd AQwh klw Dwir ky SkqI nwl, Aks mwqR AnMq bRhmMf rcy hn[
rcn nwl prmpiv`qR klw GtI nhIN, sgoN AwpxI prmpiv`qR Anq klw dy Awsry,
AnMq DrqIAW sUrj cMd qwry mMfl smuMdR sumyr prbq Dwr ky, r`Ky hn[ DMn vwihgurU
jI, (ijin) ijn@W ny AQwh klw Dwir ky, AYYfI v`fI rcnw rc ky, ies nUM AwpxI
prmpiv`qR SkqI dy Awsry itkwA ky, mrXwdw ’c r`iKAw hY, Awsrw pRwpq krn
vwlI, (sglI) swrI rcnw Awp jI ny (mohI) moh leI, ikauNik Awsrw dyxw bhuq
v`fI mihmw klw hY, jo hor iksy ’c nhIN hY[
3.prmpiv`qR prmpUjnIk gurU Avqwr’c pRgt ho ky, gurbwxI jI rcx, kQw
kIrqn sunwaux, au~bldI dyZ’c bYTx, m`cdI 2 loh’qy KVHn, cWdnI cONk’c sIs
kurbwn krn, srvMs kurbwn krn, ie`k 2 isMG nUM svw 2 l`K nwl DrmXu`D
lVwaux, srb`q dw Blw krn, Awpxy srUp’coN A`gy gurU Aqy byAMq Amr ShId,
bRhmigAwnI swDU sMq mhMq, dwsn dws Zulwm syvk AMg 2 ktwauNx vwly pRgt krn
rUp(klw) SkqI Dwir ky, (ijin) ijn@W Bwv siqgurU swihbwn jI ny, quJ ibnu; kvnu
rIJwvY qohI] qyro rUpu sgl dyiK mohI] 1] Anuswr(sglI) swrI rcnw, Awpxy
ivsmwdI praupkwrI kOqkW’qy mohI hY[ ijvyN DMn gurU pRmysr mh`ly dsvyN jI ny, nwhr
KW hMkwrI dy m`Qy’c qIr mwirAw, qW swry bRhmMf nmskwr krky, vwhu vwhu kihx
l`gy[ XQw:- vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI]) sB mohI.dyiK drsnu gur sMq;
iknY.AwFu n dwmu lieAw]
Apny cirq; pRiB Awip bnwey] (pRiB) s`cy vwihgurU jI ny, Awpxy srgun srUp
gurU Avqwr pRgt krky, Apny mhwn praupkwrI DIrjDwrI inRivkwrI inrhMkwrI,
srb`q dy Bly dy ivsmwd(cirq) kOqk, Awip (bnwey) bxwey hn, ijn@W duAwrw Awpxy
pRymI nIc kIt syvk’qy AMimRq idRStI pw ky, aus nUM pUrn sMq r`b hI bxw idqw[
www.Gursevak.com 670 q`qkrw
XQw:- AMimRq idRsit pyKY; hoie sMq]) iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm;
grIb invwj]) pwiqswhI.Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie] vw
Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih; Qwip
auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n
phI] inry qyz pRkwS srUp inrgun bRhm jI ny, AnMq bRhmMf dI rcnw, shjy hI
Awpxy srUp’coN pRgt krky, ies’c pUrn rihxw, ies nUM Awpxy AsMK AnMq pRkwS
nUro nUr qyz’c itkwauxw, ies dy pRkwSk pRryk bnxw, ies nUM Awpxy Awsry
mrXwdw’c clwauxw, ies dI pwlxw krnI, Pyr ies nUM Awpxy’c lIn kr lYxw[
ies ivsmwd auqpqI pwlxw lYAqw inrlypqw dy Apny (cirq) kOqk, (pRiB) AsMK
pRkwS hI pRkwS srUp, srb klw smR`Q Anqklwvwn pUrn myhrvwn krqw purKu
vwihgurU jI ny, Awip hI bnwey hn[
ApunI kImiq; Awpy pwey]) 1.inrguxu srguxu; Awpy soeI] rUp rMg ryK ByK qoN
inAwry inrMkwr Anq klwvwn pUrn bRhm jI ny, kIqw pswau; eyko kvwau] Anuswr
Awpxy Anq klwvwn ie`k vwk nwl AnMq bRhmMf rcy hn, ijn@W nUM rcidAW dyr nhIN
lweI[ XQw:- eyhu Awkwru; qyrw hY Dwrw] iKn mih ibnsY; krq.n lwgY bwrw] 2])
Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih; Qwip
auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n
phI] AnMq sUrj cMd qwry mMfl, phwV smuMdR KwxIAW bwxIAW, AnMq bRhmMf, pRkwS
srUp srb klw BrpUr ivAwpk inrgun inrMkwrjI ny, AwpxI sRb ivAwpI mhW
ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq nwl, mrXwdw’c itkwA ky r`Ky hoey hn[ sBu
jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih smwie] Anuswr swrI rcnw dy jIvn rUp
Awp hn[ auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp BI hn[ so, Awpy jlu Awpy Qlu
QMm@nu; Awpy kIAw Git Git bwsw] Anuswr swrI rcnw AwpxI Anq klw dy Awsry
QMm@I hoeI hY[ inrgun bRhm jI ny auqpqI pwlxw lYAqw inrlypqw dy jo kOqk bxwey
hn, ieh ApunI Amolk sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn kImiq Awpy hI pwey rhy
hn, ikauNik hor dUjw AYfI v`fI rcnw nUM rcidAW pwlidAW sMBwlidAW lYA kridAW
inrlyp nhIN rih skdw[ XQw:- kImiq pwie; rihAw BrpUir]
2.prmpUjnIk prmpiv`qR vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI ny gurbwxI b^SI[
au~bldI dyZ’c, q`qy ryqy ’qy bYTy, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy s`ucy au~cy mhwn

www.Gursevak.com 671 q`qkrw


sIs’qy puAwieAw[ prmpiv`qR nOvyN jwmy’c lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW
ivckwr bYT ky, d`uK Bu`K kSt kubol shwr ky, vYrwgmeI bwxI aucwrI[ sRI hymkuMt
swihb jI ivKy Akwl purKu jI ny, mY Apnw suq; qoih invwjw] pMQu pRcur; krby
khu swjw] Awid vr b^Sy[ prmpiv`qR prmpUjnIk dsvyN jwmy AMdr, pMjW
ipAwirAW dy isr lY ky, AMimRq Ckw ky, Pyr Awp Ckxw, ieh aucwrnw, rhxI rhY
soeI is`K myrw] auh Twkur, mY aus kw cyrw] ^wlsw pMQ swj ky Drm-X`uD ij`qxy,
Awpxy nyqRW dy swhmxy ipAwry swihbzwdy, isMG isMGxIAW &OjW ^zwny sB ku`J Drm
ihq kurbwn krky, ieh Amolk sloku kmw ky pVHnw:- kbIr.myrw muJ mih ikCu
nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] sRI dmdmy swihb
jI ivKy siqgurU gRMQ swihb jI kMToN aucwrny, Awpxy idl jwn ipAwirAW
s`icAwirAW nUM ArQ pV@wauxy, s`cKMf sRI hzUr swihb jI ivKy siqgurU gRMQ swihb
sbd gurU jI nUM gurqw b^S ky, Awp iqMn pRkrmW krky m`Qw tykxw Awid[
prmpUjnIk nyk swaU sIl ^wlsw pMQ swj ky, Akwl purKu jI qoN imly vrW nUM
kmw ky, jYsy praupkwr gurU pRmysr jI ny kIqy hn, hor koeI BI nhIN kr skdw
jI[ XQw:- qyrw srIku ko nwhI; ijs no lvY lwie suxwieAw]) jYsw qU.qYsw quhI;
ikAw aupmw dIjY]) gur nwil quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu inDwnu
.siqguir dIAw; suKu nwnk.mn mih mMfu] so prm pUjnIk vwihgurU jI siqgurU
swihbwn jI dy srUp’c pRgt ho ky, ApunI Amolk kImiq Awpy hI pwey rhy hn[
hir ibnu dUjw; nwhI koie] srb inrMqir; eyko soie] Anq klwvwn Anq
SuB guxW dy mwlk, Ajpw jwp inrgun bRhm jI ny Awpxy srUp’coN, shjy inrXqn
hI AsMK bRhmMf dI rcnw rcI hY[ ies nUM rc ky ies’c pUrn ho rhy hn, Bwv
ies qoN v`Kry nhIN hn[ AsMK bRhmMf dy idRstmwn pswry, Kry ipAwry inrgun bRhm
jI ’c itky hoey, hux srgun srUp vwihgurU jI hn[ ies leI(hir) srb pRkwSk
prmpUjnIk hrI jI, Awp hI inrgun, Awp jI Awp hI srgun srUp hn[ ies
leI hir jI qoN ibnu dUjw koie BI nwhI hY jI[ XQw:- quDu ibnu dUjw; nwhI koie]
AnMq bRhmMfW sRIrW smuMdRW prbqW(srb) swrI rcnw(inrMqir) ’c ivAwpk
pRkwSk, (inrMqir) AMqry qoN rihq ie`k rs (eyko) ie`k dYÍq rihq(soie) soBw
sihq, Acl mUriq AnBau pRkws; inrMkwrjI hn[ vw(eyko) ie`k inrgun bRhm
Ajpw jwp vwihgurU jI, Awpxy srgun srUp koit bRhmMf dy(srb) swry pswry
www.Gursevak.com 672 q`qkrw
(inrMqir) iv`c vs ky, AwpxI(soie) soBw Ajpw jwp, (inrMqir) iek rs, inrgun
srgun Awpxw jwp Awp kr rhy hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY
jphu; Awpnw jwpu] qum@rI ausqiq; qum qy hoie] nwnk.Avru; n jwnis koie])
gwvih quhno.pauxu pwxI bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry]) ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw;
ko bolY ry] pRym ibnY nmskwr:- vwihgurU Akwl purK inrgun bRhm jI, Awpxy
srgun srUp dy pswry smyq, hr smyN Awpx jwp Awp kr rhy hn, Awp hI
siqgurU Avqwr Dwr ky, A`Ty pihr lgwqwr rom 2 krky jwp kridAW
krwaNuidAwN, AMdr bwhr swiKAwq krky, Ajpw jwp vwihgurU jI dy ivsmwd
drSn Awp krdy, Awpxy ipAwry is`KW nUM krwauNdy hn[ siqgurW dw jIvn hY,
AwKw jIvw; ivsrY mir jwau] so, inrguxu srguxu; Awpy soeI] Ajpw jwp vwihgurU
bRhm jI dI swiKAwqqw, gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI, Ajpw jwp vwihgurU
vwihgurU vwihgurU suAws 2 jpw ky krwauNdy hn[
Eiq poiq; rivAw rUp rMg] Bey pRgws; swD kY sMg] sqrMgIAW pINGW qwry
mMflW sohxy cMdRimAW, aun@W dIAW suMdr cwnxIAW, cV@dy sUrjW, suMdr cSimAW
smMudRW mwn soRvrW suMdR rwjhMsW, sohxy morW qoiqAW kbUqrW SyrW ic`iqRAW bwjW
hIirAW lwlW, suMdr Pu`lW bnwspqIAW AwpxI rcI swrI kudrq dy, hr suMdr(rUp)
Akwr rMg’c, (Eiq poiq) lbw lb BrpUr(rivAw) imly hoey hn[ XQw:- Aiq
pRIqm mn mohnw, Gt sohnw; pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw, lwl gopwl dieAwl
kI; Apr Apwrw rwm]) srbI rMgI rUpI qUM hY;) ijau psrI.sUrj ikrix joiq]
iqau Git Git rmeIAw; Eiq poiq] vw vwihgurU mh`lw pMjvW jI &urmw rhy hn:-
dwsn dws nUM, (swD) vwihgurU mh`ly cOQy pUrn pRkwS srUp s`cy bRhm jI (kY) dy
prmpiv`qR SuB s`cy crnkmlW(sMg) nwl, kotwn koit pRkwS nUr mhW cwnx s`cy
vwihgurUu jI AMdr bwhr(pRgws) pRkwS pRgt(Bey) ho gey hn[ XQw:- ijau mhw
auidAwn mih; mwrgu pwvY] iqau swDU sMig imil; joiq pRgtwvY]
ric rcnw; ApnI kl DwrI] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI ny, Awpxy inrgun srUp’coN, Aink KwxIAW bRhmMfW sUrjW
cMdRimAW DrqIAW pwxIAW AgnIAW ibjlIAW hvwvW qwirAW mMflW dI rcnw,
hukmI, shjy isRsit aupweI] Anuswr shjy hI ric ky, ieh swrI rcnw, ApnI
www.Gursevak.com 673 q`qkrw
bysumwr AQwh Agnq sRb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn (kl) SkqI dy Awsry,
inrDwr(DwrI) itkweI hoeI hY[ XQw:- nwm ky Dwry; sgly jMq] nwm ky Dwry; KMf
bRhmMf] nwm ky Dwry; isimRiq byd purwn] nwm ky Dwry; sunn igAwn iDAwn] nwm
ky Dwry; Awgws pwqwl] nwm ky Dwry; sgl Awkwr] nwm ky Dwry; purIAw sB
Bvn] nwm kY sMig auDry; suin sRvn] kir ikrpw ijsu; AwpnY nwim lwey] nwnk
cauQy pd mih; so jnu giq pwey] 5] AYsI prm piv`qR Anq klw hY, jo rcnw rc
ky GtI nhIN, rcnw nUM ibnw QMm@W dy, Awpxy Awsry QMm ky r`iKAw hY[ XQw:- Awpy
jlu Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw Git Git bwsw] Awpy nru.Awpy Puin nwrI; Awpy
swir.Awp hI pwsw] gurmuiK sMgiq sBY ibcwrhu; vwhu vwhu kw bfw qmwsw] 2]
12]) isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin rhwieAw] hr smyN AsMK sUrjW
cMdRimAW BUmIAW qwry mMflW, swry AkwrW nUM pRkwSdy, AqI qyj BjwauNdy, Awpxy
kMtRol’c BI r`Kdy hn[ BwvyN rcnw nUM rcdy hn, qW BI SkqI GtdI nhIN[ BwvyN
swrI rcnw dI hr smyN hrkq krwauNdy hn, qW BI SkqI nhIN GtdI[ BwvyN rcnw
nUM Awpxy’c lIx kr lYx, Pyr BI SkqI nhIN GtdI[ hr smyN hr hwlq’c, Anq
klwvwn pUrn myhrvwn ie`k rs hn[ AYsy Ascrj dwqy ivsmwd kOqkI, DMn
vwihgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI, AibnwsI suK; Awpn Awsn] pUrn bRhm
srUp hn[
Aink bwr; nwnk bilhwrI] 8] 18] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmw rhy
hn:- aupRokq AnMq guxW dy mwlk, ivsmwd Ajpw jwp krqw purKu vwihgurU bRhm
jI dy Anq klwvwn pUrn s`cy gur Avqwr, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb jI qoN, dwsn dws(Aink) AnykW bwr(bilhwrI) kurbwn
jWdw hY] 8] 18] XQw:- nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil
jweIAY; Awip mukqu, moih qwrY]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY]) Apuny siqgur
kY bilhwrY]) gur kau; kurbwnu jwau hW]) Aink bwr; gur kau bil jwau]) nwnk
dws sdw kurbwnI]) DMn DMn DMn gurdyv jU; krqw purK idAwl Akwl[ hoxw
kurbwn pihly ilKw; dy kurbwnI.GwlI mrdI Gwl[ (dwsn dws) XQw:- pey
kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI]
www.Gursevak.com 674 q`qkrw
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI au~nIvyN, Awid 288.
sloku] swiQ n cwlY, ibnu Bjn; ibiKAw sglI Cwru] hir hir nwmu kmwvnw;
nwnk.iehu Dnu swru] 1]
78.swiQ n cwlY, ibnu Bjn; ibiKAw sglI Cwru] {Bjn ArQ smJx leI pyRm
vIcwr:- khu nwnk; Awpu imtwieAw] Anuswr Awpw Bwv myt ky, Awpxw isr srvMs
gurU pRmysr jI nUM sm`rpx krnw[ hr smyN gurqw ibrwjmwn gurU BgvwnjI dy lwly
goly dws bxy rihxw[ swD kI syvw; sdw suhylI] Anuswr sRIr krky, gurU pRmysr jI
dI suhylI syvw krnI[ ijvyN ckor cMd nwl pRIqI krdw hY, m`CI pwxI nwl pRIqI
krdI hY, iqvyN prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn DMn s`cy siqgurU gMRQ swihb jI dy AQwh
pyRm’c lIx rihxw[ BwvyN c`kRvrqI rwj pRwpq hovy, sB k`uJ gurU pRmysr jI nUM pyRm
Bytw kr dyxw[ ijvyN rwey bulwr jI ny AwpxI 7500 eykV zmIn, DMn vwihgurU mh`ly
pihly jI dy prmpiv`qR SuB s`cy nwm luAw idqI, jo A`j q`k prmpUjnIk gurU pRmysr
jI dy nwm hY[ gurqw ibrwjmwn gurU Bgvwn myhrvwn siqgurU gRMQ swihb jI nMU,
inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr suAws 2 hr smyN mn bwxI rom 2 krky,
Agm Apwr pyRm’c lIx ho ky inmK 2 nmskwrW hI nmskwrW krnIAW, Ajpw
jwp’c lIxqw pRwpq krky, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] gurmuiK AvsQw nUM
pRwpq ho ky, ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] Anuswr pUrn
SrDw ivSvwS Brosy sihq, koRVW kMnW duAwrw q`qW’coN BI hr smyN ivsmwd jwp
suxidAW, Ajpw jwp’c ivsmwd lIx rihxw, Bjn hY[}
swiQ n cwlY, ibnu Bjn; ibiKAw sglI Cwru 1.prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI, AnykW au~qm bkiqAW, bRhmMfW nUM pYdw krn
vwly, Awpxy mn nUM SuB s`cw su`cw au~cw ^rw vYrwgmeI aupdyS idMdy hn:- hy
mn!vwihgurU Akwl purKu DMn sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy(Bjn) pyRmw-BgqI qoN
ibnu, ies lok’c, mn ieMidRAW nUM rokx, smJwaux iqRpq krn, dyh Arogqw ivkwrW
qoN bcwaux leI, jIvn XwqRw dy Anyk pRkwr dy kStW ibGnW bMDnW qoN bcwaux leI,
hor ku`J BI swiQ(n) nhIN(cwlY) c`ldw, ikauNik Bjn rom 2’c vs ky, mn nUM ivsmwd
vwihgurU jI’c ivsmwd lIx r`Kdw hY[ XQw:- gur kw bcnu; bsY jIA nwly] jil
nhI fUbY, qskru nhI lyvY; Bwih.n swkY jwly]
2.jIv dy pRlok nUM jwx smyN, pRlok dy rsqy’c shwieqw krn leI, Drm rwjy dy
kStW qoN bcwaux leI, (Bjn) pUrn pyRmw-BgqI qoN ibnu, hor ku`J BI swiQ(n) nhIN
www.Gursevak.com 675 q`qkrw
(cwlY) jWdw, kyvl nwm Bjn hI nwl jWdy hn[ XQw:- jh mhw BieAwn; dUq jm
dlY] qh kyvl nwmu; sMig qyrY clY])
; ibiKAw sglI Cwru] mwieAw dI pRwpqI leI, jIv byAMq kql krdy hn[
ie`k mulK dUjy mulK nUM swVdw hY[ zwlm jIv ny mwieAw leI, inrdoS jIv pUrW dy
pUr mwry hn[ mwx moh Dn loB qy ieMidRAW dy suAwdW dy vsIkwr ho ky, pdwrQ
suAwd Dn hor 2 mMgxw, kMnW nwl ivkwrI gIq sunxy, ivkwr idRStI nwl
prwieAw rUp dyKxw, izAwdw sOxw kOVw bolxw, AwpxI vifAweI Awp krnI,
lwlc hMgqw nwl kukrm inMdw Awid mMd krnI(sglI) swrI kOVI(ibiKAw)
mwieAw, zihr(Cwru) suAwh rUp hY[ XQw:- ibKY kauVqix sgl mwih; jgiq rhI
lptwie]) ibiKAw rMg kUVwivAw; idsin sBy Cwru]) ibiKAw mih iknhI; iqRpiq
n pweI] ijau pwvku eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.khw AGweI]) Aink Bog;
ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI
lptwie]
hir hir nwmu kmwvnw; nwnk.iehu Dnu swru] 1] prmpUjnIk DMn vwihgurU
s`cy siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]) prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb
jI &urmw rhy hn:- hy mn !(maulw polw) mauilAw ks ky bolo) soeI maulw.ijin
jgu mauilAw; hirAw kIAw sMswro] Anuswr sB nUM(hir) hrw Brw krn vwly
vwihgurU jI(hir) iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Anuswr sB dy AMdr pyRm
igAwn nwm dw cwnx krn vwly, cwnxW dy mhW cwnx vwihgurU jI dy nwmu nUM,
jo(kmwvnw) kmwauNxw mMnxw mMnwauxw K`txw jpxw jpwauxw hY, iehu hI(swru) syRSt
^rw s`cw pRkwS srUp Dnu hY[ XQw:- hmrw Dnu.mwDau goibMdu DrxI Dru; iehY swr
Dnu khIAY] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI, smUh sMqW
BgqW gurmuKW mhWpurKW nUM, ipAwry Akwl purKu jI v`loN pRwpq hoey, Dur ky bwxI
jI swru nwmu Dnu hn] 1]
(s`sy.pYr.ibMdI.n.lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI au~nIvyN[
sMq jnw imil; krhu bIcwru] eyku ismir; nwm AwDwru] hy BweI!hm sMqn kI
rynu ipAwry; hm sMqn kI srxw] Anuswr sMq siqgurW dI crn-DUV bxy,
www.Gursevak.com 676 q`qkrw
prmpUjnIk sMq jnw nwl, vw(jnw) ipAwry(sMq) s`cy siqgurU swihbwn jI nwl
imil ky, bRhm bIcwru(krhu) krnw kro[ XQw:- imlu imlu sKI.gux khu myry pRB
ky; ly siqgur kI miq DIr]) sMqu imlY; ikCu sunIAY khIAY] imlY AsMqu; msit
kir rhIAY] 1] bwbw; bolnw ikAw khIAY] jYsy rwm nwm; riv rhIAY] 1] hy sMq
jno!(eyku) ie`k AdÍYq bRhm vwihgurU nwm jI nUM, rom 2 dy pRym krky, (ismir) Xwd
kr 2 ky, Awpxy mn bwxI sRIr lok pRlok dw(AwDwru) Awsrw bxwau[ XQw:-
ieik; inrMkwrI nwm AwDwir] inMdw vYr corI XwrI ivkwr Dn, KIr pUVy cwh kOPI
nSy pdwrQ nUM Awpxw ADwr nhIN bnwauxw cwhIdw[
Avir aupwv siB; mIq ibswrhu] crn kml; ird mih auir Dwrhu]) rwjn
ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; im`T bolVy gurU pRmysr jI, sBu ko mIqu.hm Awpn
kInw; hm sBnw ky swjn] Anuswr im`qR kih ky aupdySdy hn:- hy mIq sjn sMq
jno!ie`k nwm ismrn gurU syvw AiBAws krn krwaux qoN ibnw, (Avir) hor, lok
idKwvy pKMf, tUxy Dwgy qvIq fwky kql nSy BUq pUjw, Dn pdwrQ vifAweI dI
pRwpqI.kukrm krn dy siB(aupwv) Xqn, (ibswrhu) Bulw dyvo jI[ prmpUjnIk
s`cy siqgurU sRI gurU pRmysr jI dy kml vWg sohxy, kml vWg pdwrQW ivkwrW qoN
inrlyp, s`cy im`Ty mhwn praupkwrI prmpiv`qR s`cy Kryy ipAwry pUrn DrmI
crn(kml) kmlW nUM, Awpxy(ird) irdy(mih) b`uDI(auir) AMdr(Dwrhu) vswauxw
kro[ vw ihrdY.crx sbdu siqgur ko; nwnk.bWiDE pwl] Anuswr gursbd rUpI
crn-kml, vw srb ivAwpI Anq klwvwn lbw lb BrpUr, AMg AMg suKdweI,
pUrn bRhmweI; pRkwS srUp vwihgurU jI dy s`cy crn kml BI, pRkwS srUp sB dy
AMdr bwhr hr smyN ivAwpk hn[ AYsy sRb ivAwpI mhW ivsmwd pRkwS srUp s`cy
su`cy au~cy crn kml, Awpxy(ird) irdy (mih) b`uDI(auir) AMdr(Dwrhu) vswauxw
kro[ XQw:- crn kml; rwKhu mn mwih] jnm jnm ky; iklibK jwih]
krn kwrn; so pRBu smrQu]) sB gux iks hI nwih; hir pUr BMfwrIAw]
Anuswr srb guxW spMn sihq, (pRBu) krqw purKu Anq klwvwn smrQu vwihgurU
jI, Awp hI inrgun bRhm jI, swrI rcnw dy(kwrn) mUl mu`F rUp hn, (so) EhI
inrgun bRhm jI Awpxy, inrgun srUp’coN, srgun srUp AnMq bRhmMf dw pswrw
pRgt krn vwly BI Awp jI Awp hI hn[ XQw:- inrgunu Awip; srgunu BI EhI]

www.Gursevak.com 677 q`qkrw


klw Dwir ijin sglI mohI]) krx kwrx.pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] nwnk.iqsu
bilhwrxY; jil Qil mhIAil soie] 1]
idRVu kir ghhu; nwmu hir vQu]) (hir) hir Awpy mwqw Awpy ipqw; ijin jIau
aupwie.jgqu idKwieAw] AMdr bwhr inrw nUr pRkwS srUp srb klw BrpUr,
inrgun inrMkwr Ajpw jwp vwihgurU, krn kwrn; so pRBu smrQu] rwm jI dy
Amolk nwmu rUpI(vQu) vsqU nUM, (idRVu) pRp`k, inscy(kir) krky(ghhu) gRihx
kro[ XQw:- AauKD mMqR mUlu mn eykY; jy kir idRVu icqu kIjY ry] jnm jnm ky
pwp krm ky; kwtnhwrw lIjY ry] 1]
iehu Dnu sMchu; hovhu BgvMq]) sbdu AKutu.bwbw nwnkw; Kwih Kric Dnu
mwlu]) swcw Dnu; gurmqI pwey] Anuswr gurdyv mwqw ipqw jI dw iehu gursbd
rUpI s`cw nwm Dnu, Awpxy irdy iDAwn rom 2’c, (sMchu) iek`qR kro[ XQw:- hir
Dnu sMcIAY BweI]) sMic hir Dnu.pUij siqguru; Coif sgl ivkwr] iek`qR krky
Awp jI(BgvMq) KMf bRhmMf dy krqy vwihgurU bRhm srUp bRhmigAwnI sgl kI
rInw] (hovhu) hoxw kro[ XQw:- ijin jwqw; so iqs hI jyhw] Aiq inrmwielu;
sIJis dyhw]) ijn hir jipAw.sy hir hoey; hir imilAw.kyl kylwlI]
sMq jnw kw; inrml mMq] 1.(sMq) SWq Awqmw prmpUjnIk pUry inrml
gurUAW(jnw) ipAwirAW kw b^iSAw, inrml(mMq) aupdyS, (mMq) vwihgurU mMqR,
gurbwxI jI, bhuq hI (inrml) inrw au~jl hI au~jl, pRkwS srUp nUro nUr hY[
XQw:- inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu
nwnk.aUco aUcw]) vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie]) inrml
inrml; inrml qyrI bwxI] Git Git sunI sRvn; bK´wxI]
eyk Aws; rwKhu mn mwih] srb rog; nwnk.imit jwih] 1] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:-
sMq jnw nwl iml ky bRhm vIcwr krky, nwm ismrn ADwr bxw ky, krn kwrn
smR`Q gur crn-kml.irdy’c Dwr ky, hir nwm Awqm vsqU nUM idRVqw nwl gRihx
krky, sMq jnw siqgurU swihb jI dy inrml vwihgurU mMqR jI nUM mMn kmw ky, Awsw
sBy lwih kY; iekw Aws kmwau] Anuswr hor swrIAW AwsW iqAwg ky, eyk kI;
kir Aws BIqir]) Avrn kI Awsw; ikCu nwhI] eykY Aws; Dro mn mwhI] Awn
Aws; aupjq ikCu nwhI] 1vw kI Aws; Dro mn mwhI] (1AkwlpurKu jI)
www.Gursevak.com 678 q`qkrw
Anuswr(eyk) ie`k Akwl purKu srUp siqgurU gRMQ swihb jI’qy pUrn idRV Aws
Awpxy mn(mwih) ’c(rwKhu) r`Kxw kro[ ijs krky kwm koRD hMkwr mn dy rog,
kOVw bolxw bwxI dw rog, sRIrk(srb) swry rog imit(jwih) jwxgy] 1] XQw:-
Aink aupwvI; rogu n jwie] rogu imtY; hir AvKDu lwie]) srb rog kw; AauKdu
nwmu] kilAwx rUp; mMgl gux gwm]
ijsu Dn kau; cwir kuMt auiT Dwvih] hy im`qR ipAwry jI!ijsu k`cy Dn(kau) nUM
auiT ky, au~qR d`Kx pUrb p`Cm(cwir) cONh(kuMt) idSW nUM(Dwvih) dOVdw hYN, (Dwvih)
Dwvy h`ly boldw hYN, jIAW nUM v`Fdw mwrdw swVdw pCwVdw A`gW lwauNdw bMb su`tdw
hYN[ iBAwnk jor zulm fwky mwrdw hYN[ XQw:- pauVI 5] lY Pwhy.rwqI qurih; pRBu
jwxY pRwxI] qkih nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin.ivKMm Qwie; imTw
mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw; iql pIVy
GwxI] Dn leI kIqy mhW pwp zulm qW nwl jWdy hn, pr mwieAw nwgxI nwl
nhIN jWdI[ XQw:- pwpw bwJhu.hovY nwhI; muieAw swiQ n jweI]
so Dnu; hir syvw qy pwvih] {hir syvw dw inrnw:- (hir) inrgun inrMkwr
srb ivAwpI jI dI SuB s`cI su`cI au~cI syvw ieh hY, jo hrI jI dy pUrn sMqW
mhWpurKW dI SuB s`cI syvw krky, aun@W dI crn-DUV bnxw hY[ XQw:- syvw
sw.iqsu BwvsI; sMqw kI hoie Cwru] sMqW mhWpurKW dI crn-DUV bx ky, Awpxw
sB ku`J hrI jI qoN kurbwn krky, inrgun bRhm jI ’c eykqw ABydqw lIxqw pRwpq
krnI hY[ ijvyN vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny, Awpxy cwry swihbzwdy suKdwiek mwqw
ipqw jI, sUrvIr jqI sqI inrml AqIrQ joDy bhwdr isMG, &Oj ^zwny drb mwl
sB ku`J srb`q dy Bly ihq kurbwn kIqw[ prmpUjnIk dsW pwiqSwhW jI ny,
srb`q dy Bly leI gurU mrXwdw gurbwxI inrMkwr jI, pUrn bRhmigAwnI siqsMgq
b^S ky, vwihgurU jI dI SuB s`cI su`cI au~cI dul`B inrml syvw kIqI[ hir syvw
mih; prm inDwnu] hir syvw; muiK AMimRq nwmu] Anuswr hrI jI dI im`TI ipAwrI
s`cI su`cI au~cI mn bwxI sRIr krky syvw kridAW, muK krky nwm jpidAW, muK
’c bRhmwnMd AMimRq rs pRwpq huMdw hY[ }
ijvyN sUrj v`l nUM mUMh krky qurIey qW Awpxw pRCwvW ip`Cy 2 AwauNdw hY, pr
jy kMf krky qurIey qW A`gy 2 B`jdw hY[ ieauN s`c dy AnMq sUrj srUp gurqw
ibrwjmwn gurU pRmysr jI dy snmuK rih ky, (hir) hrI gurU pRmysr jI dI SuB s`cI
www.Gursevak.com 679 q`qkrw
syvw krny qy, pRymI gursyvk jI(so) auh duinAwvI Dnu vw s`cy nwm Dnu jI, pUrn
gurU jI qoN(pwvih) pwauNdy hn[ ijs dI pRwpqI leI jIv chuM kuMtW nUM au~T ky B`jdw
hY[ XQw:- gur syvw qy; hir nwmu Dnu pwvY] AMqir prgwsu; hir nwmu iDAwvY])
pRBu hoie ik®pwlu; q iehu mnu lweI] siqguru syiv; sBY Pl pweI] {pUrn hrI gurU
jI dI s`cI syvw nwl, mn ieMdRy iekwgR iqRpq ho jWdy hn[ duinAwvI Dn BI imldw
hY, iPr ies Dn nUM Zlq pwsy lw ky brbwd nhIN krnw cwhIdw, blik gurU syvw’c
lw ky, srb`q dw Blw krnw cwhIdw hY[ ijvyN rweybulwr jI ny AwpxI swrI
jwiedwd, gurU gur siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy nwm
luAw idqI, ijs krky Amr ho gey, swrI jwiedwd Awpxy nwl hI lY gey[ }
ijsu suK kau; inq bwCih mIq] so suKu; swDU sMig prIiq] hy mIq ipAwry
jI!in`q rihx vwly, ijsu Awqm suK(kau) nUM, (inq) hmySw(bwCih) cwhuMdy hoN[ swD
kI thl; sMq sMig hyq] Anuswr (swDU) gurmuiK ipAwry sMq jn vw (swDU) gurqw
ibrwjmwn gurU pRmysr jI sMig rom 2 krky prIiq krn nwl, (so) auh sRb ivAwpI
mhW ivsmwd Awqm suKu pRwpq huMdw hY, jo sdw rihMdw hY[ ijvyN Awp jI nMU AYsw
Awqm suK pRwpq hoieAw, jo au~bldI dyZ’c bYT ky q`qI loh’qy KV@n qoN BI BMg
nhIN hoieAw[
ijsu soBw kau; krih BlI krnI] sw soBw; Bju hir kI srnI] hy ipAwry
im`q jIE!scY mwrig clidAw; ausqiq kry jhwnu] Anuswr soBw vwlI ijsu BlI
krnI(kau) nUM Awp jI(krih) kroN, (sw) auh soBw vwlI BlI krnI ieh hY, hir
jI (kI) dI srnI pY ky, vwihgurU 2(Bju) jpo[ vw kusMgq AOguxW ivkwrW v`loN Bju
ky, hir jI(kI) dI srnI pY jwau[ XQw:- (B`ij) siqgur kI srxweI.Bij pau myry
mnw; gur siqgur pICY CutIAY]
79.Aink aupwvI; rogu n jwie] rogu imtY; hir AvKDu lwie]) inmK inmK
kir; srIru ktwvY] qau BI; haumY mYlu.n jwvY] Anuswr(Aink) AnykW(aupwvI)
aupwvW XqnW krky, mn bwxI sRIrk rog qy haumY dIrG rogu(n) nhIN(jwie) jWdy[
(hir) vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy nwm jI nUM gurpRswid suAws 2 jpx
rUpI(AvKDu) duAweI(lwie) lwaux nwl, haumY Aqy sRIrk swry rogu(imtY) imt jWdy
hn[ XQw:- srb rog kw; AauKdu nwmu] kilAwx rUp; mMgl gux gwm]) hir hir
nwmu; dIE dwrU] iqin; sglw rogu ibdwrU]
www.Gursevak.com 680 q`qkrw
swKI.ipMf KweI(lhOr) dy BweI pyRmw jI:- Awp jI nUM koV@ hox qoN mhW kSt
hoieAw[ ijau pkw rogI ivllwie] Anuswr rwq idny ivrlwp krn l`gy[ jIvq
Cwif jwih dyvwny] Anuswr du`K’c sVdy qV&dy ivrlwp krdy nUM sB ny iqAwg
idqw[ ies duK`lI hwlq’c, ien@W ny prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
Amrdws swihb jI dI bVI BwrI mihmw suxI[ XQw:- Bly Amrdws gux qyry;
qyrI aupmw.qoih bin AwvY]) goibMdvwlu.goibMd purI sm; jl´n.qIir ibpws
bnwXau] Anuswr gurU pRmysr jI dy vswey n`gr, is`KI dy Dury s`cKMf sRI goivMdvwl
swihb jI ivKy, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Amrdws swihb jI dy prmpiv`qR
SuB s`cy crn-kmlW dI Srn’c phuMc gey[ gur Amrdws qwrx qrx; jnm jnm
pw srix quA] lwg dI ibmwrI kwrn, gurU drbwr swihb jI’c jwx qoN mnwhI
sI[ gurU pRmysr jI dy drSnW dI bhuqI izAwdw ie`Cw sI[ XQw:- myrw mnu locY;
gur drsn qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI] sMswr qoN inrws ho ky,
kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY; prw
hmwrY bwr] Anuswr gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy duAwry’qy
bYT gey[ XQw:- sgl duAwr kau Cwif kY; ghÎo quhwro duAwr] bWih ghy kI lwj
As; goibMd dws quhwr]) pauVI] myil lYhu dieAwl; Fih pey duAwirAw] riK
lyvhu dIn dieAwl; BRmq bhu hwirAw] Bgiq 1vClu qyrw 2ibrdu; hir, 3piqq
4
auDwirAw] quJ ibnu nwhI koie; ibnau moih 5swirAw] 6kru 7gih lyhu dieAwl;
swgr sMswirAw] 1ipAwr krnw 2Drm 3Apiv`qR 4auDwrn, qwrn vwly 5krdw hY
6
h`Q 7pkV ky[) Awp jI dI hr qr@W dI loV, gurU Gr’coN pUrI huMdI sI[ gurU jI dy
pyRmI is`K BI qrs krky dwn idMdy rihMdy[ ijvyN 2 sRIr nUM du`K pIVdw ^Un sVdw,
AMdroN jRwsIm k`tdy, qW prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Amrdws swihb jI nUM
AsMK Bwau] Anuswr rom 2 dy pyRm nwl cyqy krdy[ XQw:- hau.rih n skw, ibnu
dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau] {inQwivAW dy QW, inmwixAW dy mwx,
inqwixAW dy qwx, inauitAW dI Et, iniDirAW dI iDr, inpiqAW dI piq,
ingiqAW dI giq, inAwsirAW dy Awsry, ADIrjW nUM DIrj dyx vwly, pIr
SkqIAW vwilAW dy v`fy gur pIr, nrk’c geI rUh nUM iviSAW mhW pwpW ’c K`cq
izMdgI ibRqI nUM, Pyr moV ky Akwl purKu jI dy s`cy crn–kmlW ’c lwaux vwly,
haumY bMDnW’c b`Jy jIv nUM Cufwaux vwly auqpqI pwlxw lYAqw kridAW sdw
www.Gursevak.com 681 q`qkrw
inrlyp, Anq klwvwn sd sdw myhrvwn, sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY
ivsir n jweI] Anuswr sBnw jIAW nUM Amolk dwqW dyx vwly v`fy dwqy jI[
}prmpUjnIk mh`ly dUjy jI qoN mh`ly qIjy jI nUM imly aupRokq vrW nUM BweI swihb jI
bwr 2 kih ky, pUrn vYrwg kridAW nyqRW’coN jl su`tidAW, nwnk, ruMnw bwbw
jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro] Anuswr ro 2 ky pRym bynqIAW krdy, “hy gRIb invwj
s`cy pwiqswh jIE!dwsn dws gRIb inmwxy inqwxy koV@I nUM sB ny iqAwg idqw hY
jI[ hy v`fy dwqy gRIb invwj s`cy siqguro!Awp jI dy duAwry’qy Fih ipAw jwx ky,
krmw dy mwry sMswr dy iPtkwry’qy myhr kr dyvo jI[ ”XQw:- hir ikrpw kir kY,
bKis lYhu; hau pwpI.vf gunhgwru] AQwh pyRm’c lIx ho ky, gurU pRmysr jI A`gy
pyRm bynqIAW jodVIAW krdy rihMdy[ hr vyly hI gurU pRmysr jI dw js, pyRm
vYrwg’c lIn ho ky gwauNdy rihMdy, gurU pRmysr jI dw pUrn Adb siqkwr vDdw 2
vD igAw[ isPqI; gMFu pvY drbwir] Anuswr gurU jI dy ipAwr siqkwr’c, mn
ieMdyR ivsmwd iekwgR ho gey[ ijvyN idl’c gurU pyRm vYrwg js AwauNdw, Awpy hI pd
joV 2 ky im`Tw 2 gwauNdy rihMdy[ myrw gieAw kCotw l`Dw, myrw gieAw kCotw l`Dw[
qury jWdy pyRmI is`K KV@ ky suxdy[ vwihgurU gurU pRmysr jI pws pyRmI is`KW ny is&wrS
kIqI, “hy dIn dieAwl, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]
gurU pRmysr jIE!rogI kw; pRB KMfhu rogu] duKIey kw; imtwvhu pRB sogu] Anuswr
ies krmW dy mwry’qy ikRpw krky rog cu`k idau jI[ ik®pw krhu pRBu krxYhwry; qyrI
bKs inrwlI] Anuswr Awp jI dI b^SS inrwlI hI hY jI[ Awp jI nUM qW p`Qr
sMq doKI nUM BI qwrnw BwauNdw hY[ ”XQw:- nwnk BwvY pwrbRhm; 1pwhn 2nIir
qry] (1p`Qr.2pwxI) sMq doKI kw; Qwau ko nwih] nwnk sMq BwvY; qw Eie BI giq
pwih] 2]
pyRmI is`KW ny gurU pRmysr jI qoN pu`iCAw, “hy ikRpwl idAwl s`cy
pwiqswhjIE!myrw gieAw kCotw l`Dw[ kI ArQ hY jI?”siqgurU swihb jI ny h`s
ky ikhw, “prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy
pyRmIE!ieh pUrn ipAwr siqkwr’c msq ho ky gw rhy hn[ myrw igAw(kCotw)
prnw Awsrw, gurU pRmysr s`cy siqgurU sB qy vfw siqguru nwnku; jI l`B gey hn[
”ivic Awsw; hoie inrwsI] so jnu imilAw; hir pwsI] Anuswr Awpxy sRIr,
sMswr v`loN inrws ho ky, rwq idny lgwqwr jwp kridAW, gurU pRmysr jI dy AQwh
www.Gursevak.com 682 q`qkrw
pyRm siqkwr ismrn’c lIn ho gey[ duKu dwrU, suKu rogu BieAw;) srb rog kw;
AauKdu nwmu] Anuswr rom 2 krky pRym’c lIx ho ky, hr smyN gurU 2 jpxy krky,
idl idmwZ sRIr qMdrusq hox l`gw[ pyRmI is`KW ny pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj
s`cy pwiqswh jIE!duKIey’qy ikRpw krky, ies nUM BI Awpxy suMdr drSn b^So jI[
hzUr s`cy pwiqswhjI ny ikhw, “BweI qusIN bwr 2 is&wrS krdy hoN[ ivcwry duKIey
dw ieSnwn krvw ky, nvyN bsqR pihnw ky, muK’qy cwdrw pw idau[ ”pyRmIAW ny bcn
mMinAw[ myhrvwn swihb jI ny Awp jw ky muK qoN cwdrw lwihAw[ ^Ub h`s ky ikhw,
“ieh qW lwVy vWg, bhuq hI sohxy l`gdy hn[ ”AQwh pyRm’c lIn ho ky, ien@W nUM
jwp krwieAw[ 1AimA idRsit, suB krY; 2hrY AG pwp, skl ml] (1AMimRq.2nws.
krnw) nwnk ndrI, ndir inhwl] vwlI ndr nwl ivsmwd iekwgR ho ky gurU jI ny
q`ikAw[ jy iqsu BwvY nwnkw; kwghu.hMsu kry] Anuswr kW qoN hMs bnx vWg, koV@I qoN
prmhMs q`q byqy bx gey[ gurU pRmysr jI ny swry rog myt idqy[ XQw:- (r`Kw) sB
rog imtwvy; nvw inroAw] nwnk; rKw Awpy hoAw] ivsmwd rMg’c, Ajpw jwp’c
ivsmwd ho ky gurmuiK pd nUM pRwpq ho gey[ KMf bRhmMf dy krqy gurU pRmysr jI dw
AiDk pRqwp hY[ Anq klwvwn pUrn ivsmwd myhrvwn srb suKW dy dwqy gurU pRmysr
jI, ien@W nUM AMdr bwhr hr smyN iDAwn’c drSn b^Sx l`gy[ gurU pRmysr jI ny
mhwn ikRpw krky, sINhy au~pl K`qRI dI ipAwrI sp`uqRI ien@W nwl ivAwhI[ pyRmI is`K
BweI sINhy jI dy Gr vwlI ny ikhw, “hy mhwrwj s`cy pwiqswhjI!myrI ipAwrI b`cI
koV@I nwl ikauN ivAwhI hY?”gurU pRmysr jI ny h`s ky ikhw, “ieh dovyN dwsn dws dy
spu`qR spu`qRI hn[ gurmiq Anuswr ien@W dw nwm mQo murwrI r`Kdw hW[ ijhVw mQo
murwrI jpygw, auh jm nhIN dyKygw[ ien@W gurmuKW dy ip`Cy bhuq dunIAW qrygI[
”gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI] Anuswr gurU pRmysr jI dy ieh prm
mnohr Amolk bcn s&ly hoey[ Awpxy prm ipAwry syvkW nUM bKSIAW.22.
mMjIAW’coN, Drm pRcwrk gurmuiKqweI dI ie`k mMjI ien@W nUM BI b^SI[ ien@W gurU
ipAwirAW ny, AQwh pyRm’c lIn, Awp Bjn ismrn bMdgI kIqI qy AnykW jIAW nUM
gurU bMdgI s`cI syvw’c lw ky, AOguxW jmW jUnW qoN CufwieAw[ XQw:- ijnI nwmu
iDAwieAw; gey mskiq Gwil] nwnk.qy muK aujly; kyqI CutI nwil]
srb inDwn mih; hir nwmu inDwnu] jip nwnk; drgih prvwnu] 2]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI, Ajpw jwp

www.Gursevak.com 683 q`qkrw


’c lIx swvDwn, Ajpw jwp krn dw SuB s`cw aupdyS kr rhy hn:- loBI ny Dn
hIirAW lwlW sony cWdI Awid dy ^zwny mMny hn, pr ieh Cl rUp, du`KW dy Kzwny
hn[ ien@W(srb) swirAW(inDwn) ^zwinAW(mih) ’c, (hir) srb klw BrpUr
pRB; ibrQw jwnnhwr] AnMq klwvwn gurqw ibrwjmwn prmpUjnIk DMn vwihgurU
s`cy siqgurU gurU gur sRI gurU gRMQ swihb suK inDwn; pRIqm pRB myry] jI dy, nwnk
kY Gir; kyvl nwmu] Anuswr(nwmu) siqnwmu gursbd(inDwnu) ^zwny hn, jo
ivsmwd suK inDwn srUp hn[ XQw:- imit geI Bwl; mnu shij smwnw] nwnk
pwieAw; nwm Kjwnw]) nwm Kjwnw BgqI pwieAw; mn qn iqRpiq AGwey] nwnk
hir jIau qw kauu dyvY; jw kau hukmu mnwey]) Ast isiD; nv iniD eyh] krim
prwpiq; ijsu nwmu dyh] dwsn dws ien@W gursbd rUp ^zwinAW nMU rom 2 krky
jip ky, vwihgurU jI dI(drgih) s`cI siqsMgq, s`cKMf inrgun bRhm
jI’c(prvwnu) kbUl hoieAw hY] 2] XQw:- drgh mwxu pwvih, piq isau jwvih;
AwgY.dUKu n lwgY]) pey kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI]) rwrw rMghu; ieAw
mnu Apnw] hir hir nwmu; jphu jpu rsnw] ry ry drgh; khY n koaU] Awau bYTu;
Awdru suB dyaU] auAw mhlI; pwvih qU bwsw] jnm mrn; nh hoie ibnwsw]
msqik krmu iliKE; Duir jw kY] hir sMpY nwnk; Gir qw kY] 10]
mnu prboDhu; hir kY nwie] dh idis Dwvq; AwvY Twie] vwihgurU mh`lw
pMjvW jI Awpxy prmpUjnIk gurU ipqw jI dy snmuK pUrn pRym sihq Ardws krdy
hn:- hy gurU pRmysr jI!dwsn dws dy mnu nUM(hir) sBnI QWeI; rivAw Awip]
Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] srb ivAwpI srb pRkwSk ivsmwd Ajpw
jwp, inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin sglI mohI] vwihgurU jI(kY)
dy prmpiv`qR SuB s`cy(nwie) nwm nwl, (prboDhu) (pr+boDhu) (pr) ivSyS
krky(boDhu) igAwn dyvo jI[ ijs krky 1(dh) ds idis’c, mMd vwSnw’c(Dwvq)
dOVdw mn, ivAwpk bRhm jI ’c lIx hox rUp(Twie) itkwxy (AwvY) Aw jwvy jI[
1
{au~qR d`Kx pUrb p`Cm, au~qR pUrb ivcwly eIswn kox, pUrb d`Kx mD Agin kox,
d`Kx p`Cm mD nYirqI kox, p`Cm au~qR mD vwievI kox, zmIn qy Asmwn ds idSW
hn[ }
qw kau ibGnu; n lwgY koie] jw kY irdY; bsY hir soie] hy pyRmI jIE!(hir)
sB nUM hrw Brw krn vwly, hir gur mUriq, eykw vrqY; nwnk.hir gur BwieAw]
www.Gursevak.com 684 q`qkrw
Anuswr inrMkwr srUp gurbwxI gurSbd jI, pUrn pRkwS Anq klw dI(soie) soBw
Ajpw jwp sihq, (jw) ijs(kY) dy irdY AMdr (bsY) vsdy hn, Awpxw jwp Awp
kr rhy hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] (qw)
iqs gurmuiK ipAwry jI (kau) nUM, vwihgurU jI dy imlx’c, AOguxW doSW ivkwrW dw
koie BI ibGnu(n) nhIN (lwgY) l`gdw[ vw sMswrk ivvhwr dI is`DI’c, koeI BI
ivGn nhIN l`gdw[ XQw:- ibGn ibnwsn.siB duK nwsn; gur crxI mnu lwgw]
kil qwqI; TWFw hir nwau] ismir ismir; sdw suK pwau]) kljuig.rQu
Agin kw; kUVu AgY rQvwhu]) kil kwqI.rwjy kwsweI; Drmu.pMK kir aufirAw]
kUVu Amwvs.scu cMdRmw; dIsY nwhI.kh ciVAw] hau Bwil.ivkuMnI hoeI; AwDyrY.rwhu
n koeI]) klih burI sMswir; vwdy KpIAY] Anuswr hy pRymI is`K jI!(kil) klju`gI
isRStI vYr koRD kwm AOguxW krky(qwqI) q`qI A`g smwn hY, ies nUM(TWFw) TMFw
krn vwly, gurU pRmysr jI dy b^Sy(hir) vwihgurU(nwau) nwm jI hn[ XQw:- Awqs
dunIAw; Kunk nwmu KudwieAw] vwihgurU nwm jI nUM mn bwxI rom 2 krky(ismir)
Xwd(ismir) Xwd krky, Bwv bwr 2 AiBAws krky, sdw Awqm suK(pwau) pwauxw
kro[ XQw:- ismrau.ismir ismir; suKu pwvau] kil klys; qn mwih imtwvau])
ismrau.ismir ismir suK pwvau; swis swis sm@wly] ieh loik prloik sMig
shweI; jq kq moih rKvwly]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn
kw; AMqu n pwr]
Bau ibnsY; pUrn hoie Aws] Bgiq Bwie; Awqm prgws] hy pRymI!nwnk
inrBau inrMkwru; DMn vwihgurU mh`ly pihlyy gurU pRmysr jI dI(Bwie) pyRmw(Bgiq)
BgqI krny krky, Awp jI dy AMdr bwhr inrml inrvYr, Awpxy Awp srUp
inrgun inrMkwr Ajpw jwp(Awqm) bRhm jI dw srb ivAwpI ivsmwd prm au~cw
su`cw s`cw(prgws) cwnx hI cwnx ho jwvygw[ inrBau jpY; sgl Bau imtY]
Anuswr Bau(ibnsY) nws ho jwvygw Aqy pUrI Awsw jI; mnsw myry rwm] Anuswr
gurmiq Anuswr SuB kwmnw dI pUrqI dI Aws, vw vwihgurU jI dy prmpiv`qR suMdr
drSnW dI Aws, pUrn hoie jwvygI[ vw Anyk kwmnw pUrqI dI Aws(pUrn) mr mu`k
jwvygI[
iqqu Gir jwie; bsY AibnwsI] khu nwnk; kwtI jm PwsI] 3] prmpUjnIk
DMn vwihgurU gurU gur s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI(khu) &urmwauNdy
www.Gursevak.com 685 q`qkrw
hn:- (iqqu) iqs(AibnwsI) nws qoN rihq, (Gir) inrgun bRhm(jwie) jgHw ’c,
pyRmI jI, Bgiq Bwie; Awqm prgws] sihq, (bsY) vsdy hn[ vw(iqqu) iqs pRymI
jI dy(Gir) irdy(jwie) jgHw’c, AibnwsI vwihgurU jI(bsY) vsdy hn[ vwihgurU jI
dy vsxy krky, pUry gurU jI ny jm dI(PwsI) PwhI(kwtI) k`t idqI[ XQw:- kwtI
jm PwsI, pRiB AibnwsI; hir hir nwmu iDAwey]) AibnwsI suK; Awpn Awsn]
qh jnm mrn; khu khw ibnwsn] dI prm su`cI au~cI AvsQw b^S idqI] 3]
qqu bIcwru; khY jnu swcw] jnim mrY; so kwco kwcw]) DMnu DMnu; DMnu jnu
AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] Anuswr(swcw) s`cy(jnu) gurU pRmysr
mh`lw 4 jI, Bwau-BgqI sihq, inrgun srgun jI dI eykqw dw(qqu) isDWq bRhm
bIcwru, sRb`q dy Bly ihq(khY) &urmwauNdy hn:- hy pRymIEN!ijhVw(jnim)
jMmdw(mrY) mrdw hY, (so) auh(kwco) k`cy qoN BI(kwcw) k`cw hY, ikauN jo, vwihgurU
jI dy ivCoVy’c, hr jnm’c ieMidRAW dy iviSAW dy ADIn ho ky, jMmx mrn rogW
kLySW dy kSt hI kSt Bogdw hY[ moh mmqw corIAW niSAW jUey Gor pwpW’c l`g
jWdw hY[ XQw:- AwiD ibAwiD aupwiD rs; kbhu.n qUtY qwp] pwrbRhm pUrn DnI;
nh bUJY prqwp]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]
80.hux dy smyN gurqw ibrwjmwn, hy gurU pRmysr jI!Awp jI dy prmpiv`qR SuB
s`cy im`Ty mhwn praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI inRibkwrI crn-kmlW ’qy m`Qw r`K
ky, gRIb kUkr dws dI pyRm bynqI hY, dwsn dws dw jMmx mrn ikvyN imty jI? gur
au~qR:-
Awvw gvnu; imtY pRB syv] Awpu iqAwig; srin gurdyv]) nwnk.srix
smrQ suAwmI; pYj rwKhu morI]) srnI AwieE; nwQ inDwn]) Awpu
iqAwig.hoeIAY sB ryxw; jIviqAw ieau mrIAY]) iqAwgIAY gumwnu mwnu, pyKqw
dieAwl lwl; hW hW.mn crn ryn] Anuswr(Awpu) hMkwr iqAwig ky, (gurdyv)
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dI s`cI im`TI ipAwrI
srin pYxw kr[ gurdyv jI dI Srn pY ky, (pRB) smR`Q mwlk AnMq bRhmMf dy krqy
s`cy gurU pRmysr jI dI, prmpiv`qR SuB s`cI (syv) syvw gurbwxI dI inSkwm Su`D
sMQw krwauxI kIrqn isKwauxw, gRIb dy muK nUM gurU jI dI golk smJ ky dwn dyxw,
DrmXu`D krky bhU bytIAW dI r`iKAw krnI Awid gurU syvw krn nwl, vwSnw dy

www.Gursevak.com 686 q`qkrw


ADIn ho ky jMm ky(Awvw) Awauxw, mOq dy mwirAW mr ky(gvnu) jwxw(imtY) imt
jWdw hY[ XQw:- gur syvw qy.suKu aUpjY; iPir.duKu n lgY Awie] jMmxu mrxw imit
gieAw; kwlY kw.ikCu n bswie] hir syqI.mnu riv rihAw; scy rihAw smwie]
nwnk.hau bilhwrI iqn kau; jo clin.siqgur Bwie]) gur syvw krau; iPir.kwlu
n Kwie])
ieau rqn jnm kw; hoie auDwru] hir hir ismir; pRwn AwDwru] Awp iqAwg
ky pUrn gurdyv jI dI s`cI Srn pY ky, (hir) ivsmwd Ajpw jwp inrgun bRhm jI
dy pUrn s`cy srgun gurU Avqwr, (hir) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw
kw dwqw ry] DMn vwihgurU mh`ly pihly jI nUM Awpxy(pRwn) pRwxW dw(AwDwru) Awsrw
mMn ky, hr smyN rom 2 krky(ismir) Xwd kr, ivsrnw mrnw smJ[ XQw:- AwKw
jIvw; ivsrY mir jwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM; hir nwm D´wvxh]) lK
caurwsIh BRmqy BRmqy; dulB jnmu Ab pwieE] 1] Anuswr ieau rqn vWg Amolk
hIry durl`B jnm kw, jmW jUnW AOguxW qoN(auDwru) Cutkwr.hoie jwvygw[
Aink aupwv; n CUtnhwry] isMimRiq swsq; byd bIcwry] ijn@W ny keI koit;
byd purwn isimRiq Aru swsq] Anuswr Axigxq(isMimRiq) isMimRqIAW(swsq)
swsqR byd bIcwry, jl Dwrw, pMj DUxIAW qwauNxIAW, B`uKy rihx dy, Aink
hT(aupwv) Xqn kIqy, gurU pRmysr jI dI pRymw-BgqI s`cI syvw qoN ibnw, auh jmW
jUnW kStW klySW ivkwrW qoN(CUtnhwry) Cu`tx vwly(n) nhIN hn[ XQw:- (AsÍ,
Asv bolo) nau KMf ipRQmI iPrY; icru jIvY] mhw audwsu; qpIsru QIvY] Agin
mwih; homq prwn] kink AsÍ; hYvr BUim dwn] inaulI krm; krY bhu Awsn]
jYn mwrg; sMjm Aiq swDn] inmK inmK kir; srIru ktwvY] qau BI; haumY
mYlu.n jwvY] hir ky nwm smsir; kCu nwih] nwnk.gurmuiK nwmu jpq; giq pwih]
2]) jyqy jqn krq, qy fUby; Bv swgru.nhI qwirE ry]) byd kqyb ibKY; hir
nwhI] jwn lyhu hirjn; mn mwhI]
hir kI Bgiq; krhu mnu lwie] min bMCq; nwnk.Pl pwie] 4]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy
hn:- vyd purwx SwsqR Aink aupwv hT swDn krky vwihgurU jI dI pRwpqI nhIN
hY[ ies leI dwsn dws(hir) DMn vwihgurU mh`ly pihly jI(kI) dI(Bgiq) pyRmw-
BgqI mnu lwie ky(krhu) krdw hY jI, ijs krky, min (bMCq) ie`Cq, mn BwauNdy
www.Gursevak.com 687 q`qkrw
praupkwr srb`q dy Bly dy kwrj krn rUpI, sMswr nUM DMn prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI b^Sx rUp Pl pwie ley hn, ies leI hy pRymI
jno!Awp jI BI hrI gurU jI dI s`cI syvw pyRmw-BgqI kro]
sMig n cwlis; qyrY Dnw] qUM ikAw lptwvih; mUrK mnw] corI mMd krm jor
zulm kql bMb su`t ky ijhVw Dn qUM iek`qR kIqw hY, ieh qyry nwl nhIN jwxw, mhW
pwp kIqy nwl jwxgy[ ies leI mUrK loBI jIv nUM SuB aupdyS b^S rhy hn:- hy
loBI mUrK(mnw) jIv!qUM Dn dI pRwpqI leI, AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK
pwpI; pwpu kir jwih] Anuswr bMb su`tx jIAW nUM PUkx, zihr dyx kql krn’c
iPr 2(ikAw) ikauN (lptwvih) cuMbVdw hYN[ ies(Dnw) Dn ny qyrY sMig(n)
nhIN(cwlis) c`lxw[ XQw:- kbIr.kaufI kaufI joir kY; jory lwK kroir] clqI
bwr.n kCu imilE; leI lMgotI qoir]) kbIr.iehu qnu jwiegw; skhu q lyhu
bhoir] nWgy pwvhu qy gey; ijn@ ky lwK kroir]
suq mIq; kutMb Aru binqw] ien qy khhu; qum kvn snwQw] {pyRm vIcwr SuB
is`iKAw:- prmpUjnIk gRIb invwj s`cy pwiqswhjI dw, srb`q dy Bly dw gihr
gMBIr AwSw hY[ Awp jI cwhuMdy hn, gRIb is`K dw mn hr hwlq’c hr smyN
ivsmwd ho ky, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy
inrMkwrI gurSbdW s`cy crn-kmlW’c ivsmwd lIn rhy[ dIn dieAwl; Brosy
qyry] sBu prvwru; cVwieAw byVy]) mMnY; prvwrY swDwru] Anuswr Awp gurU syvw’c
l`g ky Aqy ien@W sbMDIAW, hornW pRymIAW nUM gurU syvw pyRmw-BgqI’c lw ky, svwrnw
suDwrnw auBwrnw hY[ pIr bu`DUSwh jI vWg, Awp qy Awpxw pRvwr Dn pdwrQ murId
syvk sRvMs sB ku`J gurU pRmysr jI qoN kurbwn krnw hY[ ien@W qoN n&rq nhIN
krnI, rom 2 krky ien@W dw Blw hI Blw krnw hY[ bhu prpMc kir; pr Dnu
ilAwvY] suq dwrw pih; Awin lutwvY] Anuswr ien@W dy moh’c fwky kql nhIN
krny, ien@W dy moh’c rwj g`dI au~cy AOhudy nUM pRwpq ho ky, jIv inAW nhIN krdy[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dw AwSw hY, ik myry is`K dw mn ien@W’c
K`cq n rhy[ Bjn ismrn bMdgI gurU syvw kurbwnI krky, inhwl 2 hovy[ sMswrI
moh krky byAMq sRIr ivSy ivkwr’c tu`t rhy hn, plc 2 ky mr rhy hn[ XQw:-
kyqy; Kip qutih vykwr]) plic plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu] iek su hir ky
nwm ibnu; AgY leIAih Koih] jy koeI mrn smyN iesqRI nUM cyqy kry qW vysvw jUn
www.Gursevak.com 688 q`qkrw
imldI hY[ AMiq kwil jo iesqRI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] bysvw join; vil
vil AauqrY] so pqI sqI sbMDI iml ky, inrMkwr gurbwxI jI vIcwrn, in`qnym
gurU syvw krn krwaux, kQw kIrqn is`Kx is`Kwaux gurbwxI jI dI S`uD sMQw krn
krwaux[ XQw:- gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]
gurU pRmysr jI sMswr nUM s`cKMf bxwauNdy hn jI, nmskwr[ }
suq mIq; kutMb Aru binqw] ien qy khhu; qum kvn snwQw] (suq) pu`qR
mIq(kutMb) prvwr Aru(binqw) iesqRI, (qum) qUM hI(khhu) d`s, ien qy(kvn)
kOx(snwQw) ikRqwrQ, sur`iKAq, suKI, kilAwx nUM pRwpq hoieAw hY, Bwv ieh qyrI
kilAwx nhIN kr skdy[ XQw:- puqR klqR; lCmI mwieAw] ien qy khu; kvnY
suKu pwieAw]) Dnu dwrw sMpiq sgl; ijin ApunI kir mwin] ien mY kCu sMgI
nhI; nwnk swcI jwin]) Gr kI nwir.bhuqu ihqu jw isau; sdw rhq sMg lwgI]
jb hI hMs.qjI ieh kWieAw; pRyq pRyq kir BwgI] 2]) sUhI] aUcy mMdr, swl
rsoeI] eyk GrI; Puin rhnu n hoeI] 1] iehu qnu AYsw.jYsy Gws kI twtI] jil
gieE Gwsu; ril gieE mwtI] 1] rhwau] BweI bMD; kutMb shyrw] Eie BI lwgy;
kwFu svyrw] 2] Gr kI nwir; aurih qn lwgI] auh qau; BUqu BUqu kir BwgI] 3]
kih rivdws; sBY jgu lUitAw] hm qau; eyk rwmu kih CUitAw]
rwj rMg; mwieAw ibsQwr] ien qy khhu; kvn Cutkwr]) lK lskr lK
vwjy nyjy; lK auiT krih slwmu] lKw aupir Purmwieis qyrI; lK auiT rwKih
mwnu] jW piq lyKY nw pvY; qW siB inrwPl kwm] 1]) rwj lIlw.rwjn kI rcnw;
kirAw hukmu APwrw] syj sohnI.cMdnu coAw; nrk Gor kw duAwrw] Anuswr
sohxIAW syjW iSMgwrnIAW mMd kMm krny, i&lmW dyKxIAW gMdy gIq sunxy, nSy
vrqxy Awid mwieAw, JUTy rwj dy ibsQwr sihq, (rMg) AnMd mwnxy, ien
qy(khhu) d`so(kvn) iks dw Cutkwr huMdw hY? XQw:- rMg qmwsy bhu ibDI; cwie
lig rihAw] iciq.n AwieE pwrbRhmu; qw srp kI jUin gieAw]) myrI myrI
DwrI] Ehw pYir lohwrI]) hau hau krq.bMDn mih pirAw; nh imlIAY.ieh
jugqw] vfy vfy rwjn Aru BUmn; qw kI.iqRsn n bUJI] lpit rhy mwieAw rMg
mwqy; locn.kCU n sUJI] 1] ibiKAw mih; iknhI.iqRpiq n pweI] ijau pwvku
eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.khw AGweI] rhwau] idnu idnu krq Bojn bhu ibMjn;
qw kI.imtY n BUKw] audmu krY suAwn kI inAweI; cwry kuMtw GoKw] 2] kwmvMq
www.Gursevak.com 689 q`qkrw
kwmI bhu nwrI; pr igRh.joh n cUkY] idn pRiq krY.krY pCuqwpY; sog loB mih
sUkY] 3] hir hir nwmu.Apwr Amolw; AMimRqu eyku inDwnw] sUKu shju Awnµdu sMqn
kY; nwnk gur qy jwnw]
Asu hsqI; rQ AsvwrI] JUTw fMPu; JUTu pwswrI] (Asu) GoVy(hsqI) hwQI
rQ, jhwz Awid sB qr@W dI jo AsvwrI hY, bwbw.horu cVxw; KusI KuAwru] ijqu
ciVAY.qnu pIVIAY; mn mih.clih ivkwr] Anuswr ieh(fMPu) pKMf idKwvw JUTu
hY[ ies JU`Ty pKMf dy idKwvy nUM pswrn vwlw pwswrI BI JUTw hMkwrI hY, ikauN jo
rwj &Oj ^zwny Asu hsqI; rQ AsvwrI] dwqW nUM pRwpq krky koeI praupkwr n
kIqw[ dwiq ipAwrI; ivsirAw dwqwrw] Anuswr dwqy jI nUM Bu`l ky rwj rMg;
mwieAw ibsQwr] ivkwr kLyS zor zulm’c K`cq ho igAw[ gurU pRmysr jI dw
AwSw bhuq hI gihr inrh`l gMBIr fUMGw hY, pRymI is`K dI bMdgI’c ivGn n pvy,
rwj dy suKW’qyy moihq n hovy[ pRIiq lgI.hir nwm isau; ey hsqI GoVy] Anuswr
hir nwm nwl pRIq hwQI GoVy smJy[ XQw:- swcI pRIiq hm; qum isau jorI] qum
isau joir; Avr sMig qorI]) jgq mY; JUTI dyKI pRIiq]) mn hir ky nwm kI; pRIiq
suKdweI] Anuswr jgq dI JU`TI pRIq iqAwg ky, Akwl purKu jI nwl s`cI
suKdwiek pRIqI joV ky, gurU syvw bMdgI kry, rwj nUM pRwpq ho ky rwj dw hMkwr
iqAwgy inAW kry, swrI prjw qoN bMdgI krwvy, gurU jI dIAW KuSIAW dIAW l`KW
pwiqSwhIAW pwvy[
(bu`JY) ijin dIey; iqsu buJY n.ibgwnw] (ijin) vwihgurU gurU pRmysr jI ny rwj
pdwrQ sbMDI sB ku`J(dIey) b^Sy hn[ (ibgwnw) bysmJ mnu`K(iqsu) iqn@W vwihgurU
gurU pRmysr jI nUM dwqwr(n) nhIN (buJY) bu`Jdw[ XQw:- (AMimRq rsu; Kwvih Kwn
pwn] ijin dIey; iqsih n jwnih.1suAwn] (1ku`qw) dwiq ipAwrI; ivsirAw
dwqwrw] jwxY nwhI mrxu; ivcwrw] 2] ies leI(ibgwnw) ivSy ivkwrW dw Zulwm,
(ibgwnw) jmdUqW dw ho irhw hY[ sBu ikCu Apnw; ieku rwmu prwieAw] Anuswr
dyvnhwr dwqwr dw DMnvwdI nhIN bxdw[ Bwry BueI AikrqGx; mMdI hU mMdy]
Anuswr AikRqGx ho irhw hY[
nwmu ibswir; nwnk.pCuqwnw] 5] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- BUilE mnu; mwieAw
aurJwieE] jo jo krm kIE lwlc lig; iqh iqh Awpu bMDwieE] Anuswr mUrK,
www.Gursevak.com 690 q`qkrw
Dn im`qR iesqRI pu`qR sbMDIAW rwj rMg mwieAw, hwQI GoVy jhwzW AsvwrIAW’c l`g
ky, (nwmu) pRkwS srUp Dur ky bwxI jI nUM ibswir ky(pCuqwnw) pCuqwauNdw hY jI] 5]
XQw:- nwmu ibswir; kry rs Bog] suKu supnY nhI; qn mih rog]) Ksmu ivswir; kIey
rs Bog] qW qin; auiT Kloey rog]
gur kI miq; qUM lyih ieAwny] Bgiq ibnw; bhu fUby isAwny] hy(ieAwny) Anjwx
ibsmJ!qUM(gur) bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu
sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI(kI) dI hMkwr ivkwr dy iqAwg, Bwau-BgqI inmRqw gRIbI sihn-SIlqw
bRhmigAwn b^Sx vwlI(miq) gurmiq(lyih) lYxw kr[ sRI gurU gRMQ swihb jI
dI(Bgiq) pyRm-BgqI qoN ibnw, (bhu) bhuqy isAwny, qwgy qvIq tUxy krn BUq k`Fx
vwly, sMswr rUpI smuMdR dy ivSy rUpI jl’c(fUby) fu`b gey hn[ XQw:- jyqy.jqn krq
qy fUby; Bv swgru.nhI qwirE ry] krm Drm krqy bhu sMjm; AhMbuiD mnu jwirE ry]
1] sws gRws ko dwqo Twkuru; so ikau mnhu ibswirE ry] hIrw lwlu Amolu jnmu hY;
kaufI bdlY hwirE ry]
hir kI Bgiq; krhu mn mIq] inrml hoie; qumwro cIq] ivsmwd ivAwpk
pRym Bwvnw dy ArQ:- prmpUjnIk Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb(hir) vwihgurU jI, hux aubldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky
m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpivqR SuB s`cy mhwn praupkwrI sIs’qy puAw rhy hn, hux
sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ vwihgurU AsMK bRhmMf dy krqy, sB ko mwq
ipqw pRiqpwlk; jIA pRwn suK swgru ry] vwihgurU mh`lw pMjvW jI, Awpxy inrgun
srUp jI duAwrw, hux AsMK auqpqIAW pwlxw lYAqw kridAW inrlyp ho rhy hn[
AsMK sUrjW cMdRimAW DrqIAW qwry mMflW nMU, AwpxI ivsmwd ivAwpk Anqklw
nwl, bVI hI qyzI nwl Bjw ky kMtrol’c r`K rhy hn[ XQw:- slok mÚ1] BY ivic;
pvxu vhY sdvwau] BY ivic; clih lK drIAwau] BY ivic; Agin kFY vygwir] BY
ivic; DrqI dbI Bwir] BY ivic; ieMdu iPrY isr Bwir] BY ivic; rwjwDrmu duAwru]
BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] BY ivic; isD buD sur nwQ]
BY ivic; Awfwxy Awkws] BY ivic; joD mhwbl sUr] BY ivic; Awvih jwvih pUr]
sgilAw Bau; iliKAw isir lyKu] nwnk; inrBau inrMkwru scu eyku] 1]) siB Awey
hukim Ksmwhu; hukim sB vrqnI]) hukmY AMdir sBu ko; bwhir hukm n koie] hux
www.Gursevak.com 691 q`qkrw
AnMq AgnIAW ibjlIAW qwry mMflW sUrjW cMdRimAW titAwixAW KwxIAW bwxIAW
nUM pRkwS rhy hn[ Awp jI dI prmpivqR Aiq inrml au~jl joiq nwl hux swfw
AwKx vyKx bolx c`lx ho irhw hY, AsIN ijauN rhy hW[ hux AwpxI mOz nwl ikqy
vrKw ikqy J`KV ikqy Du`p ikqy TMF snoA pw rhy hn[ hux AnykW srgun srUp Dwr
ky AnykW BgqW nUM drsn b^s ky inhwl kr rhy hn[ Awpxy Kws srUp gurqw
ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI duAwrw pRymIAW dy ihrdy rom 2 qoN Ajpw jwp
krvw rhy hn[ aunw dy ihrdy’coN muK’c AMimRq Byj rhy hn aunW’qy swc nwm kI
AMimRq vrKw] kr rhy hn[ aunW nUM AMdr bwhr Awpxy inrgun srUp jI, Awpxy
srgun srUp koit bRhmMf dy pswry smyq, jwp kridAW drSn b^S ky inhwl kr
rhy hn[ hy myry mn dy mIq ipAwry guris`Ko! AYsy ivsmwd hir vwihgurU mh`ly pMjvyN
jI(kI) dI, swjn myry pRIqmhu; qum.sh kI Bgiq kryho] Anuswr pyRmw(Bgiq)
BgqI mn lw ky(krhu) krnw kro[ hy myry mn dy mIq ipAwry guris`Ko! (qumwro)
Awp jI dw cIq, hMkwr vYr eIr^w inMdw corI mMd krm AOguxW dI mYL qoN rihq ho
ky, (inrml) au~jl pRkwS srUp bRhm jI dw srUp hI hoie jwvygw[ XQw:-
kbIr.mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr
kbIr]
crn kml; rwKhu mn mwih] jnm jnm ky; iklibK jwih]) ihrdY.crx
sbdu siqgur ko; nwnk.bWiDE pwl] Anuswr gurU pRmysr jI dy gursbd rUpI s`cy
im`Ty crn-kml, Awpxy mn(mwih) ’c hr smyN Xwd(rwKhu) r`Ko[ XQw:- ijs
krky bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ieAwhU jugiq; ibhwny
keI jnm] nwnk.rwiK lyhu; Awpn kir krm] Anuswr jnm jnm ky(iklibK)
pwp(jwih) cly jwxgy[ XQw:- iklivK sBy auqrin; nIq nIq gux gwau]) crn
kml kI; Aws ipAwry] jmkMkr; nis gey ivcwry] 1]
Awip jphu; Avrw nwmu jpwvhu] sunq khq; rhq giq pwvhu] {Awip jphu;
Avrw nwmu jpwvhu] prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dI bhuq hI au~cI qoN au~cI
su`cI qoN su`cI s`cI qoN s`cI gurmuiK AvsQw hY[ vwihgurU jI ny, Awp nwm jpx
jpwaux leI siqgurU swihbwn jI dy Avqwr Dwry hn[ Awp au~bldI dyZ’c bYT
ky, srb`q dy Bly leI DrmXu`D ij`q ky, Awpxy sIs sB ku`J kurbwn krky, swnUM
kilju`gI jIAW nUM guurmiq gurbwxI gurU ieqhws jI b^Sy hn[ hux gurqw
www.Gursevak.com 692 q`qkrw
ibrwjmwn ho ky Awpxy pRymI is`K dy idl idmwZ’c gurbwxI jI Byj ky nwm jpvw
rhy hn[ jnu nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY]
Anuswr AYsy mhwn praupkwrI gurU jI, nwm jpx jpwaux vwly pRymI jI dI crn-
DUV mMgdy hn, nwm jpx jpwaux dI bhuq hI v`fI mhwnqw jxw rhy hn[ vwihgurU
gurU jI, gurU jI dy sMq bRhmigAwnI; sgl kI rInw] syvk bRhmigAwnI jI, Ajpw
jwp’c lIx kQw kIrqn krky gurbwxI suxw ky, AQvw Awpxy nwl pRymIAW nUM
jwp’c lw ky vwihgurU vwihgurU jpdy hn[ ieauN pRymIAW dy AMdr jwp clw idMdy
hn[ Awpxy bRhm srUp drSn b^S ky bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu brsI]
Anuswr AMimRq idRstI pw ky pRymIAW nUM Ajpw jwp’c lIx kr idMdy hn, Bwv BwvyN
AwpxI mOj Anuswr n BI bolx drSnW, ing@w ’c, srb inDwn jw kI idRstI
mwih] Anuswr smUh nwm ^zwny hn[ }
Awip jphu; Avrw nwmu jpwvhu] sunq khq; rhq giq pwvhu] hy im`qR
ipAwry jI!Ajpw jwp vwihgurU nwmu jI, rom 2 dy pRym nwl Awip jphu, (Avrw)
hornW pyRmIAW qoN(jpwvhu) jpwauxw kro[ lwK ijhvw. dyhu myry ipAwry; muKu.hir
AwrwDy myrw rwm] Anuswr rom 2 dI zbwn nwl pUrn pyRm pRIq pRqIq sihq
vwihgurU 2(khq) kihMidAW, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih
AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW duAwrw pUrn SrDw pyRm sihq(sunq)
suxidAW, nwm kihx sunx vwlI aupoRkq AiqAMq s`cI su`cI au~cI ivsmwd rhq’c
rihMidAW, vw AMimRq dI pUrn rhq’c rihMidAW, vwihgurU jI dI(giq)
pRwpqI(giq) kilAwx (pwvhu) pwauxw kro jI[ XQw:- koeI gwvY ko suxY; hir nwmw
icqu lwie] khu kbIr.sMsw nhI; AMiq prm giq pwie] srb ivAwpI ivsmwd pRym
ibnY:- pRymI Awpxy GrW’c iek`Ty bYT ky inqw pRqI v`D qoN v`D smW vwihgurU
vwihgurU jpx[ vwihgurU gurU pRIqmjI jpx jpwaux vwilAW dI crn-DUV mMgdy
hn[ jpx jpwaux dI srb ivAwpI ivsmwd mhwnqw hY[ pUry gurU jI dw hukm mMny
qoN ibnw Gr, smswn BUmI, rihx vwly BUq hn[ XQw:- kbIr.jw Gr swD, n
syvIAih; hir kI syvw nwih] qy Gr.mrht swrKy; BUq bsih.iqn mwih] 192]
swr BUq siq; hir ko nwau] shij suBwie; nwnk gun gwau] 6] siqgurU
nwnk dyv kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] jI &urmwauNdy
hn:- hy pyRmI jI!(hir) ivsmwd AibnwsI inrml inrMkwr inrMjn, inrvYr
www.Gursevak.com 693 q`qkrw
inRivkwr AKMf au~jl sRb ivAwpI sRb pRkwSk sRb dy ADwr Ajpw jwp vwihgurU
jI(ko) dy SuB s`cy(nwau) nwm, iqMnW simAW ’c (siq) nws rihq(siq) s`cy(swr)
sRySt AslI Su`D (BUq) srUp hn[ XQw:- Awid scu; jugwid scu] hY BI scu;
nwnk hosI BI scu] 1]) swr BUq siq; hir ko nwau] vwihgurU jI dy gun, (shij)
SWqI, Drm, DIrj, igAwn sihq, shij AvsQw’c(suBwie) (su+Bwie) (su)
syRSt(Bwie) Bwvnw shiq, (suBwie) suBwvk inrXqn hI gwau jI[ shjy cUp;
shjy hI jpnw]) hir kw iblovnw; iblovhu myry BweI] shij iblovhu; jYsy.qqu n
jweI]jog qp j`g jlDwrw Awid iksy BI kTn swDn krn dI loV nhIN hY jI]6]
gun gwvq; qyrI auqris mYlu] ibnis jwie; haumY ibKu PYlu] hy mn!gurqw
ibrwjmwn gurU pRmysr jI dy gurbwxI kQw kIrqn jI duAwrw, jW swjW qoN ibnw BI
gun(gwvq) gwauNidAW 2, mhW pwpW ivkwrW inMdw coorI XwrI Awid Anyk pRkwr dy
mMd krmW dI qyrI mYlu(auqris) au~qr jwvygI[ XQw:- aUc Apwr byAMq suAwmI;
kauxu jwxY.gux qyry] gwvqy auDrih.suxqy auDrih; ibnsih pwp Gnyry] psU pryq
mugD kau qwry; pwhn pwir auqwrY] nwnk dws.qyrI srxweI; sdw sdw bilhwrY]
4] 1] 4] gux gwauxy krky, (haumY) hMgqw dI, ; nIcI hU Aiq nIcu] BYVI(ibKu)
zihr, jo qyry’c(PYlu) pR&ulq ho rhI hY, ieh (ibnis) nws ho(jwie) jwvygI[ vw
haumY dI(ibKu) zihr sihq, qyrI BYVI(PYlu) krqUq (ibnis) nws ho(jwie)
jwvygI[
hoih AicMqu; bsY suK nwil] swis gRwis; hir nwmu smwil] (swis) swh
(gRwis) pkV ky Bwv swh ismrn qoN KwlI n jwvy jI, vw (swis) swh lYNidAW
(gRwis) gRwhI CkidAW vw ijvyN swis inrXqn AMdr (gRwis) iK`cIdw hY, ieauN hir
nwmu nUM AMdr iK`c ky, vw ijvyN swis nUM AMdr(gRwis) gRsxw jIvx hY, suAws qoN ibnw
ijMd kwhlI pYNdI hY[ AwKw jIvw; ivsrY mir jwau] Anuswr ie`k suAws ivsrn nUM
Awpxw mrnw smJ ky, (hir) srb pRkwSk Akwl purKu jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
nwmu jI nUM, gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI duAwrw, rom 2 dy ipAwr.siqkwr
nwl, pUrn pyRm nmskwr sihq, hy mn!(smwil) Xwd kr[ icMqw jwie; imtY
AhMkwru] Anuswr ivkwrW AOguxW duSmxW jmW cOrwsI dy gyVy qoN AicMqu(hoih) ho ky,
pUrn.inRibkwr.inrMkwr inrMjn gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW’c Awqm suK
nwil(bsY) vsyNgw[ XQw:- icMqw Cif.AicMqu rhu; nwnk lig pweI]
www.Gursevak.com 694 q`qkrw
Cwif isAwnp; sglI mnw] swDsMig; pwvih scu Dnw] hy mnw!AwpxI AOgux
zulm ivkwr kusMgq v`FI hMgqw dI pkV, swDsMgq qoN dUr r`Kx vwlI(sglI) swrI
isAwnp Cwif dy[ XQw:- Cwif isAwnp.bhu cqurweI; gur pUry kI tyk itkweI])
ssw; isAwnp Cwfu ieAwnw] ihkmiq hukim; n pRBu pqIAwnw] qurMq isAwxp C`f
ky, qurMq hI swDsMgiq kr[ gurqw ibrwjmwn gurU Bgvwn jI dI, swDsMig nwnk
jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI] Anuswr AiqAMq ipAwrI.swDsMig krky vw
(swD) pRkwS srUp bRhm jI ’c lIx syRSt mhWpurS dy sMig, gurU syvw bMdgI krky,
gursbd scu nwm(Dnw) Dn(pwvih) pw lvyNgw[ XQw:- swDU kY sMig; so Dnu pwvY]
ijsu Dn qy; sBu ko vrswvY]
hir pUMjI sMic; krhu ibauhwru] eIhw suKu; drgh jYkwru] hy mnw!Ajpw jwp
hir nwm rUpI (pUMjI) dOlq, vw hir jI dI siq sMqoK iKmw inmRqw gRIbI SrDw
Awid SuB guxW rUpI pUMjI, Awpxy rom 2 dy iDAwn AMdr(sMic) iek`qR kr[ hir
nwm, SuB guxW rUpI pUMjI iek`qR krky nwm jpx jpwaux inSkwm inrml krm
Drm krn krwaux rUp s`cw ibauhwru(krhu) kr[ XQw:- kyvl krm Brm sy
cInhu; Drm krm Anurwgo] sMgRhu kro.sdw ismrn ko; prm pwp qij, Bwgo])
sMic hir Dnu.pUij siqguru; Coif sgl ivkwr] ijin qUM.swij svwirAw; hir
ismir hoie auDwru] 1]) hir Dnu bnjhu, hir Dnu sMchu; ijsu lwgq hY nhI cor]
1] (eIhw) ies lok’c, eyk inmK; jo ismrn mih jIAw] koit idns lwK; sdw
iQru QIAw] Anuswr vwihgurU jI’c sdw Ac`l hox rUp Awqm iqRpqI sihq sdw
suKu pRwpq hovygw[ vwihgurU jI dI(drgh) AsMK bRhmMf dI rcnw, sqsMgq
jI’c(jYkwru) jY 2 kwr hovygI[ XQw:- hir min qin; visAw soeI] jY jYkwru kry;
sBu koeI]
srb inrMqir; eyko dyKu] khu nwnk; jw kY msqik lyKu] 7] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv srUp gurU gRMQ swihb jI(khu) &urmwauNdy
hn:- (jw) ijn@W prmpUjnIk dsy s`cy siqgurU swihbwn jI(kY) dy gursbd dy
lyKu(msqik) SoRmxI hn[ AYsy gurU swihbwn jI, duSmx im`qR spu`qR pRvwr(srb)
swirAW dy AMdr(inrMqir) ie`k rs inrvYr inrml joqI srUp, AKMf qyz
pRcMf(eyko) ie`k srb ivAwpI ivsmwd hr smyN jwp kr rhy AsMK pRkws
iJilimilkwru nUr hI nUr Anqklwvwn Ajpw jwp bRhm jI nUM(dyKu) dyKdy hn,
www.Gursevak.com 695 q`qkrw
Bwv jy aunW nwl koeI vYr kry srIr nUM kSt dyvy qW BI aus’c bRhm jI nUM dyKdy
hn[ ijvyN siqgurU qIjy pwiqswh jI gurqw dI pRwpqI krky, sRI goieMdvwl swihb
jI ivKy gurqw isMGwsx ’qy sj rhy sn[ hMkwrI dwqU ny jw ky v`KI’qy l`q mwrI,
isMGwsx qoN if`gy, siqsMgq jI ny cu`k ky Pyr isMGwsx’qy ibTwey[ Pyr BI gurU jI ny
auT ky dwqU dy crn-kmlW nUM h`Q lw ky muAwPI mMgI, AiqAMq GxI inmRqw nwl
ikhw, dwsn dws dy h`f sKq hn, Awp jI dI koml l`q’c pIV qW nhIN ho geI[
dwsn dws dI glqI hY jo Awp jI dy Awaux qoN isMGwsn qoN auT ky KV@w nhIN
hoieAw[ swirAW AMdr vwihgurU jI nUM dyKxw sB dy nwl AiqAMq grIbI koml im`Ty
bcn kihxy, dUjy dy kOVy bcn sihxy, grIbI DwrnI sB dI crn-DUV bnxw]
XQw:- grIbI.gdw hmwrI] KMnw.sgl rynu CwrI]
eyko jip; eyko swlwih] {eyko dy ArQ:- prmpUjnIk ie`k AdÍYq Ajpw jwp
srUp inrgun bRhm jI dy, prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI pUrn inrMkwrI siqgurU swihbwn jI dy ds Avqwr ie`k joiq hn[ Awp
hI AsMK bRhmMf dw pswrw, Awpxy ie`k Ajpw jwp inrgun srUp’coN pswirAw hY[
AsMK cMd qwry mMfl, AsMK DrqIAW dw pswrw pswrn qoN pihlW BI ie`k hn, hux
ies pswry’c sB sRIrW AkwrW dy AMdr, AsMK pRkwS nUro nUr joqI srUp, AKMf
pRcMf Ajpw jwp srUp pUrn bRhm jI ie`k hI hn[ AwpxI rcI rcnw nUM Awpxy’c
lIn krn qoN BI, inrMkwr inrgun s`cy srb klw BrpUr BMnx GVn smR`Q ie`k
Ajpw jwp srUp rihMdy hn[ v`fI ivsmwd vifAweI hY, Awpxy srUp’coN AnykW
bRhmMf dI rcnw pRgt krky Pyr BI ie`k dy ie`k hI Ajpw jwp srUp hn[ AsMK
bRhmMf dw pswrw ijqnw ids irhw hY, ies dy krqw purKu pRkwSk pyRrk, AwpxI
Anq klw dy nwl, AnykW DrqIAW sUrjW cMdRimAW qwirAW mMflW, idsdy qy
Axidsdy v`fy qoN v`fy sUKm qoN sUKm sB AkwrW sRIrW nUM, ie`k s`cy Ajpw jwp srUp
vwihgurU jI Awpxy hukm’c dOVw rhy hn[ ieh swry hr smyN hukm’c b`Dy inXm b`D
dOVI jw rhy hn[ AsMK jIAW nUM hr smyN ieauN hrkq krw rhy hn, ijvyN ibjlI
nwl qsvIrW n`cdIAW hn, AYfw v`fw Kyl AYfy v`fy pswry dI sMBwl, jIAW dI
auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp ie`ko ie`k Ajpw jwp srUp hn[ pUrw
inAwau; kry krqwru] Anuswr ie`k Ajpw jwp vwihgurU jI s`c Drm pUrw inAW BI
kr rhy hn[ nmskwr}
www.Gursevak.com 696 q`qkrw
eyko jip; eyko swlwih] hy pRymIAW!vwihgurU jI dy srgun srUp, gurqw
ibrwjmwn sRI gurU gRMQ swihb jI dI ikRpw nwl, (eyko) ie`k AdÍYq inrml inrvYr
auqpqI pwlxw lYAqw kridAW inrlyp vwihgurU jI nUM, rom 2 dy ipAwr krky hr
smyN fMfauq bMdn nmskwr kridAW rom 2 krky jip, (eyko) ie`k vwihgurU jI nUM,
aun@W dw gulm gulwm dwsn dws nIc kUkr mrwsI bx ky, (swlwih) slwhuxw kr
Bwv AsqoqR kr, vw gurmuKW dy sMgm’c iml ky(swlwih) kIrqn kQw is&q slwh
kr ijvyN siqgurU swihbwn jI, gurmuiK ipAwry Bgq jnW, gurmuiK B`tW ny kIqw[
XQw:- pauVI mÚ5] scu Kwxw scu pYnxw; scu nwmu ADwru] guir pUrY mylwieAw;
pRBu dyvxhwru] Bwgu pUrw iqn jwigAw; jipAw inrMkwru] swDU sMgiq ligAw;
qirAw sMswru] nwnk.isPiq slwh kir; pRB kw jYkwru]
eyku ismir; eyko mn Awih]) inrguxu srguxu; Awpy soeI] Anuswr eyku Ajpw
jwp vwihgurU jI AsMK bRhmMf dy AMdr srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
Awp hI inrgun pRkwS srUp hn, eyko Awp hI AsMK bRhmMf dw pswrw srgun
Ajpw jwp srUp hn, Bwv inrgun srgun hr smyN vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[
Awpxy mn AMdr(Awih) cwh ky, rom 2 dy pUrn pyRm siqkwr ipAwr nwl, hr smyN
nmskwrW hI nmskwrW kridAW eyko eyk inrgun srgun jI nMU (ismir) Xwd kr,
Bwv ieauN cwh ky Xwd kr, ik AnMq bRhmMf sUrj cMd, hr jIA dy AMdr bwhr
AsMK AnMq ivsmwd pRkwS hI pRkwS ivAwpk, qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; ho ky,
Awpxy AnMq bRhmMf dw pswr srgun srUp jI smyq, ivsmwd Ajpw jwp kr rhy
hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]
eyks ky; gun gwau Anµq]) Bgiq vCl.AnwQ nwQy; srix nwnk.purK
Acuqh]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau;
dyie dwnu]) sB ko kwl; sBn ko krqw] rog sog; doKn ko hrqw]) Epiq prlau;
iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] pRiqpwlY inq swir smwlY; ieku gunu nhI mUriK jwqw ry])
KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw]) rwjn ky
rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; srb ivAwpI Ajpw jwp srUp srb pRkwSk
inRivkwr, inrhMkwr inrlyp, inrvYr inrwhwr Agm Agocr Bgq vCl piqq
pwvn, srb suKW dy dwqy Awid aupRokq ilKy guxW Anuswr (eyks) ie`k vwihgurU
www.Gursevak.com 697 q`qkrw
jI(ky) dy(AnMq) byAMq (gun) guxW nUM rom 2 dI zbwn nwl, pUry siqgurU swihbwn
jI duAwrw, jh nhI Awpu; qhw hoie gwvau] 2] Anuswr Awp iqAwg ky(gwau)
gwauxw kro[ XQw:- hir gux gwau mnw; siqguru syiv ipAwir]) min cwau BieAw;
pRB Awgmu suixAw] hir mMglu gwau sKI; igRhu mMdru bixAw] hir gwau mMglu,
inq sKIey; sogu dUKu n ivAwpey] gur crn lwgy.idn sBwgy; Awpxw ipru jwpey]
Anhq bwxI.gur sbid jwxI; hir nwmu hir rsu Bogo] khY nwnku.pRBu Awip
imilAw; krx kwrx jogo] 34]
min qin jwip; eyk BgvMq] hy BweI!Awpxy rom 2 ’coN, vYr ivkwr l`b loB
AhMkwr inMdw, jIAW nUM kohxw bMb su`txy Awid kukrm iqAwg ky, gurqw ibrwjmwn
gurU pRmysr jI nUM Awpxw isr sRvMs Arp ky, idl jwn pUrn pRym ipAwr siqkwr
nwl, (eyk) ie`k (BgvMq) pRkwS srUp s`cy srb klw BrpUr myhrvwn Ajpw jwp
vwihgurU ipAwry pRIqmjI dw ipAwrw jwip min, (qin) rom 2 krky kr[ XQw:-
min qin jwpIAY; Bgvwn] gur pUry supRsMn Bey; sdw sUK kilAwn] 1]) krx
kwrx smrQ so pRBu; jIA dwqw Awip] iqAwig sgl isAwxpw; AwT phr pRBu
jwip] 2]
eyko eyku; eyku hir Awip] pUrn pUir; rihE pRBu ibAwip] (eyko) ie`k s`cy
vwihgurU jI siqju`g ’c sn, (eyku) s`cy vwihgurU jI qyRqy’c sn, (eyku) ie`k s``cy
vwihgurU jI duAwpr’c BI sn[ hux klju`g’c BI ie`k s`cy(hir) Ajpw jwp srUp
vwihgurU jI Awip hn[ vw eyku s`cy hir jI Awip AnMq bRhmMf dw pswr srgun
srUp hn[ Awpxy srgun srUp AnMq bRhmMf dy pswr’c, eyko eyku inrgun pRBu
Ajpw jwp vwihgurU jI, iKmw DIrj sihnSIlqw inmRqw gRIbI, inRivkwrqw
inrvYrqw inrlypqw Awid AnMq SuB guxW dIAW Anq klW sihq ivsmwd(ibAwip)
ivAwpk(pUir) BrpUr pUrn ho(rihE) rhy hn[
Aink ibsQwr; eyk qy Bey]) koit ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf; jw ky
DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit bRhmy; jgu swjx lwey] 1] AYso DxI;
goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux ibsQwrw]) Epiq prlau; iKn mih krqw]
Awip Alypw; inrgunu rhqw]) kyqy ieMd cMd, sUr kyqy; kyqy mMfl dys] kyqy isD
buD.nwQ kyqy; kyqy dyvI vys] kyqy dyv dwnv.muin kyqy; kyqy rqn smuMd] kyqIAw
KwxI.kyqIAw bwxI; kyqy pwq nirMd] kyqIAw surqI.syvk kyqy; nwnk AMqu n AMqu])
www.Gursevak.com 698 q`qkrw
nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr] Anuswr Aink bRhmMf dy
(ibsQwr) PYlwA, (eyk) ie`k Ajpw jwp inrgun vwihgurU jI qy hI(Bey) hoey hn[
XQw:- keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr]
eyku ArwiD; prwCq gey]) inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin
sglI mohI]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw;
Awpy hI iPir jwip] 1]) inrguxu srguxu; Awpy soeI] Anuswr Awpy inrgun Awpy
srgun, nwnku.khY shylIho; shu Krw ipAwrw] hm sh kyrIAw dwsIAw; swcw Ksmu
hmwrw] 5] 2] 4] Anuswr ^ry ipAwry Apwry inAwry Ksm(eyku) ie`k vwihgurU jI
nUM, pUrn pRym SrDw Bwvnw nwl iDAwn Dwr ky(ArwiD) cyqy krn nwl, cyqy krn
vwilAW dy(prwCq) pwp cly gey[ XQw:- kaun ko klµku rihE; rwm nwmu lyq hI]
piqq pivq Bey; rwmu khq hI]) jw kY ismrin.srb inDwnw; mwnu mhqu piq
pUrI] nwmu lYq.koit AG nwsy; Bgq bwCih siB DUrI] 2]) BYrau mhlw 5] nwmu
lYq; mnu prgtu BieAw] nwmu lYq; pwpu qn qy gieAw] nwmu lYq; sgl
purbwieAw] nwmu lYq; ATsiT mjnwieAw] 1] qIrQu hmrw; hir ko nwmu] guir
aupdyisAw; qqu igAwn] 1] rhwau] nwmu lYq; duKu dUir prwnw] nwmu lYq; Aiq
mUV suigAwnw] nwmu lYq; prgit aujIAwrw] nwmu lYq; Cuty jMjwrw] 2] nwmu lYq;
jmu nyiV n AwvY] nwmu lYq; drgh suKu pwvY] nwmu lYq; pRBu khY swbwis] nwmu
hmwrI; swcI rwis] 3] guir aupdysu kihE; iehu swru] hir kIriq; mn nwmu
ADwru] nwnk auDry; nwm punhcwr] Avir krm; lokh pqIAwr] 4]
mn qn AMqir; eyku pRBu rwqw] gur pRswid; nwnk ieku jwqw] 8] 19]
prmpUjnIk inrgunu Awip; srgunu BI EhI] DMn 2 swihb sRI gurU nwnk dyv mh`lw
pMjvW jI ivsmwd AvsQw’c lIx &urmwauNdy hn:- ijs pRymI ny, gurU pRmysr jI,
(gur) imhrvwnu.swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie
dwnu] srb ivAwpI pRkwS ivsmwd s`cy(pRswid) ikRpw hI ikRpw ieku Ajpw jwp
bRhm srUp jI(jwqw) jwxy hn[ iqs gurmuiK ipAwry jI dw mn(qn) rom 2, (eyku)
ie`k sRb ivAwpk joqI srUp s`cy(pRBu) vwihgurU jI (AMqir) AMdr(rwqw) rMigAw
igAw] 8] 19] XQw:- lwl rMgu iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.kdy n
hoveI; nh lwgY dwgw]) jn rivdws; rwm rMig rwqw] ieau gur prswid; nrk
nhI jwqw]
www.Gursevak.com 699 q`qkrw
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI vIhvyN, Awid 289.
sloku] iPrq iPrq pRB AwieAw; pirAw qau srnwie] nwnk.kI pRB bynqI;
ApnI BgqI lwie] 1]
iPrq iPrq pRB AwieAw; pirAw qau srnwie] {ivsmwd pyRm vIcwr
nmskwr:- pRIqm; pyRm Bgiq ky dwqy]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw
kw dwqw ry] prmpUujnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU mh`lw pMjvW jI, pyRmw-BgqI dI
jwc isKwaux leI, pUrn pyRmw-BgqI sihq sRI Akwl purKu srUp mh`ly 4 jI dy
snmuK, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] pyRm bynqI kr rhy hn[ Awpxy
pyRmIAW nUM Bwau-BgqI duAwrw, koit AnMd rwj suK b^S rhy hn[ hir nwm pRym
iKmw Bwau-BgqI qoN ibnw, jIv jl bL ky suAwh ho jWdw hY[ XQw:- hir ibnu;
jIau jil bil jwau] mY Awpxw guru pUiC dyiKAw; Avru nwhI Qwau] 1] }
bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DoRh] ieAwhU jugiq; ibhwny
keI jnm] nwnk.rwiK lyhu; Awpn kir krm]) keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI
jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK
joieE]) kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]) jim
jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) kUkrh sUkrh.grDBh
kwkh; srpnh quil Klh] Anuswr dwsn dws nIc kIVy ikRm du`Kdwiek Anyk
jUnW’c(iPrq) iPrdw (iPrq) iPrdw, byh`d kSt Bog ky, kStW dw mwirAw,
hy(pRB) nUro nUr pRkwS srUp smR`Q Ajpw jwp vwihgurU mh`lw 4 jI!Awp jI dy
prm pUjnIk prmpiv`qR SuB s`cy inrMkwrI ivsmwd crn-kmlW pws AwieAw hY
jI, (qau) Awp jI dI prmpiv`qR s`cI(srnwie) Srn(pirAw) ipAw hY jI, smUh
AOgux iqAwgxy, Awp jI dI Srn pYxw hY[ XQw:- pauVI] myil lYhu dieAwl; Fih
pey duAwirAw] riK lyvhu dIn dieAwl; BRmq bhu hwirAw] Bgiq 1vClu qyrw
2
ibrdu; hir, 3piqq 4auDwirAw] quJ ibnu nwhI koie; ibnau moih 5swirAw] 6kru
7
gih lyhu dieAwl; swgr sMswirAw] 1ipAwr krnw 2Drm 3Apiv`qR 4auDwrn,
qwrn vwly 5krdw hY 6h`Q 7pkV ky[ ”Fwkn Fwik.goibd gur myry; moih
AprwDI.srn crn]) dInu duAwrY AwieE.Twkur; srin pirE sMq.hwry]) Ab hm
clI; Twkur pih hwir] jb hm.srix pRBU kI AweI; rwKu pRBU.BwvY mwir]) srnI
AwieE; nwQ inDwn] nwm pRIiq.lwgI mn Biqir; mwgn kau hir dwn] 1]) hir
www.Gursevak.com 700 q`qkrw
crn srn, goibMd duK BMjnw; dws Apuny kau nwmu dyvhu] idRsit pRB Dwrhu. ik®pw
kir qwrhu; Bujw gih.kUp qy kwiF lyvhu]) rwKhu ApnI srix pRB; moih ikrpw Dwry]
syvw.kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry] 1]) srin pry kI; rwKu dieAwlw] nwnk; qumry
bwl gupwlw]
nwnk kI pRB bynqI; ApnI BgqI lwie] 1] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv srUp mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy(pRB) nUro nUr
srb ivAwpk srb pRkwSk, jIA pRwx; suKdwqw nyrw] Anq klwvwn sd sdw
myhrvwn, DMn prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jIE!dwsn dws(kI)
dI ieh pyRm bynqI hY jI[ ApnI ikRpw-idRStI krky, ApnI pyRmw BgqI’c(lwie)
lwauxw kro jI] 1] XQw:- inQwvy kau; qum@ Qwin bYTwvhu] dws Apny kau; BgqI
lwvhu]) syvIly gopwl rwie Akul inrMjn] Bgiq dwnu dIjY; jwcih sMq jn] 1])
Awie pieAw qyrI srxweI ijau BwvY iqau lYih imlweI kir ikrpw pRBu BgqI lwvhu
scu nwnk AMimRqu pIey jIau] kir ikrpw ApnI BgqI lwie jn nwnk pRBu sdw
iDAwie] 4] 2]
vwihgurU pyRmw-BgqI dy ArQ:- prmpUjnIk s`cy Akwl purKu jI ny vwihgurU
mh`ly pihlyy jI dy prmpiv`qR SuB s`cy ds AvqwrW’c pRgt ho ky, prmpUjnIk Akwl
purKu jI dI Awp pyRmw-BgqI kIqI, Awpxy pyRmIAW nUM b^SI[ nwnk.sy AKVIAw
ibAMin; ijnI ifsMdo.mw iprI] Anuswr prmpUjnIk gurU pRmysr jI dy AMdrly bwhrly
nyqR, sB rUpW rMgW AMdr bRhm hI bRhm dyKdy hn[ vwihgurU mh`lw pMjvW jI, pUrn
SrDw ivSvwS idRVqw sihq, kotwn koit kMnW duAwrw hr smyN gurU 2 hI suxdy hn[
XQw:- koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm]) nyqRI siqguru
pyKxw; sRvxI sunxw gur nwau] gurU pRmysr jI q`qW’coN BI ismrn suxdy hn[ XQw:-
ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]
81. {prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI mhwn praupkwrI DIrjDwrI pUrn sMq
bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI sRI gurmuiK pRkwS gMRQ AMg720’qy gurmiq
Anuswr nON pRkwr dI pRymw-BgqI bhuq hI vDIAw ilKdy hn:- 1.siq sMgiq kI; syvw
krnI[) imil sqsMgiq.Koju dsweI; ivic sMgiq.hir pRBu vsY jIau] 2] Anuswr gurU
pRmysr jI dI AqI ipAwrI siqsMgq jI nUM, vwihgurU gurU srUp jI jwx ky, pyRm Bwvnw
pUrn Adb siqkwr nwl, Awls iqAwg ky SuB s`cI s`ucI au~cI syvw krnI[ XQw:-
Awau sKI; sMq pwis syvw lwgIAY] pIsau crx pKwir; Awpu iqAwgIAY]) pwxI pKw
www.Gursevak.com 701 q`qkrw
pIsu dws kY; qb hoih inhwlu] rwj imlK iskdwrIAw; AgnI mih jwlu]) idnu
rwqI AwrwDhu ipAwro; inmK.n kIjY FIlw] sMq syvw kir, BwvnI lweIAY; iqAwig
mwnu hwTIlw]
iml sMgiq myN; aumr gujrnI[) swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq
ipAwrI] Anuswr vwihgurU jI dI AiqAMq ipAwrI swDsMgq jI’c sdw leI rih
ky, gurU syvw bMdgI kurbwnI krnI[ XQw:- kwit islk.ijsu mwrig pwey; so ivic
sMgiq vwsw pwiedw]) bhuq jnm ibCury Qy mwDau; iehu jnmu qum@wry lyKy] hy ipAwry
jI!swDsMgq’c rihMidAW mwl pUVy KIr kVwh jlybIAW Kw 2 ky glxw nhIN ipAwry
jI[
2.dUjI ieqhws; hir gur suxIey[) siqgurU siqgurU; siqguru guibMd jIau]
vwihgurU gurU pRmysr jI dw prmpiv`qR ivsmwd ieqhws, koit krn.dIjih pRB
pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW nwl, pUrn SrDw
isdk Brosy sihq sunxw[ mn eykwgr rwKo gunIey[ pUrn pyRm sihq gur ieqhws
gurbwxI jI dy ArQ bwr 2(gunIey) vIcwrny, ArQ ivcwr 2 ky, swvDwn eykwgr
cIq] Anuswr hr smyN mn iekwgR r`Kxw, ieh ivsmwd pRymw-BgqI dUjI hY[
3.siqgur iDAwn; irdy myN DwrY[ pd AribMd; mn BOr ivcwrY[) mweI; crn
gur mITy] Anuswr prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy im`Ty crn-
kmlW dw, gur kI mUriq; mn mih iDAwnu] Anuswr prmpiv`qR pUrn s`cw pRp`k
iDAwn.irdy’c Dwrnw[ hir crx kvl mkrMd, loiBq mno; Anidnou.moih AwhI
ipAwsw] Anuswr Awpxy mn nUM hr smyN s`cy crn-kmlW dw BOrw ivcwrnw, Bwv
pUrn pRp`k iDAwn Dwrnw, ieh ivsmwd pRymw-BgqI qIjI hY[ XQw:- sMmn jau
ies pRym kI; dm ik´hu hoqI swt] rwvn huqy.su rMk nih; ijin isr dIny kwit] 1]
pRIiq pRym qnu Kic rihAw; bIcu.n rweI hoq] crn kml mnu byiDE; bUJnu suriq
sMjog] 2]) jw ko pRym suAwau hY; crn icqv mn mwih] nwnk.ibrhI bRhm ky;
Awn n kqhU jwih] 8]
cOQI prym sihq; gun gwvn[ gwvq; pulkwvl qn Awvn[) rsik rsik;
hir ky gux gwau] Anuswr pUrn pyRm SrDw inscy Brosy nwl gurU jI dy gursbd
praupkwr gwauxy, gwauNidAW 2 pulkwvl romwvlI KV@I ho jwxI, ihrdy’coN AMimRq
au~T ky gLw rs nwl Br jwxw, ieh ivsmwd pRymw-BgqI cOQI hY[
www.Gursevak.com 702 q`qkrw
5.mn sm kr, dm ieMdyR kIny[ surg cwh ky, krm qjIny[ mn dIAW
vwSnw(sm) rok ky, ieMidRAW nUM iviSAW v`loN(dm) rokxw, surg dI ie`Cw nUM lY ky,
AsmyD j`g Awid sB 1skwm krm(qjIny) iqAwgxy[ surg Awid hor iksy &L dI
ie`Cw nhIN r`KxI[ XQw:- kwhU Pl kI; ieCw nhI bwCY] kyvl Bgiq; kIrqn sMig
rwcY] ieh ivsmwd pRymw-BgqI pMjvIN hY[ 1kwmnw vwly
6.pr ky doK; n mn myN DwrY[ hwx lwB j`g; smqw vwrY[ prwey(doK) iC`dR
mn’c nhIN Dwrny ilAwauxy[ Awpxy Awp nUM sB qoN mMdw smJy, XQw:- qau dyvwnw
jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp kau; Avru Blw sMswru]) kbIr.sB
qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw soie])
krn n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw] j`g nUM hwx lwB jwxy,
Bwv ie`k rs nhIN hY[ duSmx im`qR, ^uSI ZmI, du`K suK, sony im`tI jIvn mrn’c
smqw idRStI Dwrnw kry[ XQw:- hrK sog.jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu
nwnk.suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) ausqiq inMidAw.nwih ijih; kMcn loh
smwin] khu nwnk.suin ry mnw; mukiq qwih qY jwin] 14]) sUK dUK; jn sm
idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw]) mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws]
qU srb jIAw pRiqpwlhI; lyKY sws igrws]
7.Cl ibn rhY; hrK qj sokw[ s`qvIN ibD BgqI hir lokw[) hrK sog duhu
mwih inrwlw; krxYhwru pCwqw]) nh inMidAw.nh ausqiq jw kY; loBu mohu
AiBmwnw] hrK sog qy.rhY inAwrau; nwih mwn Apmwnw] 1] Anuswr(hrK)
^uSI(sokw) sog(qj) iqAwg ky, inrCl ho ky, vwihgurU jI’c rom 2 krky lIx
rhy[ vwihgurU jI dy ipAwry(lokw) BgqW dI ieh s`qvIN BgqI hY[ XQw:- khu
kbIr; Bgiq kir pwieAw] Boly Bwie; imly rGurwieAw]
8.inhcw p`kw rwKY sdhI[ sRI krqwr v`loN, fol n.kdhI[ krqwr rUp gurU
pRmysr jI’qy hmySw, ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI; inrml rIiq])
jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] Anuswr p`kw inscw
Brosw r`Ky[ (sRI) soBw sihq SRomxI krqwr vwihgurU jI v`loN kdy BI ic`q n foly[
ijvyN sRI AnMdpur swihb jI ivKy, gurU ipAwry isMG swihbwn jI swFy s`q mhIny
Bu`K, Awpxy sRIr qy P`t shwridAW DrmXu`D’c ShIdI pwauNidAW, vwihgurU vwihgurU
jpidAW sumyr pRbq vWg A`cl Afol rhy[ XQw:- pihlw mrxu kbUil; jIvx kI
www.Gursevak.com 703 q`qkrw
Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw
cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix
n kIjY]) nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) siqgur AwgY sIsu Byt
dyau; jy siqgur swcy BwvY]) qnu mnu kwit kwit.sBu ArpI; ivic AgnI.Awpu
jlweI] 4] Awpxy pRIqm vwihgurU gurU jI dy Amolk SuB bcn kmwey[
9.vwihgurU rUp, sBY ko jwnY[ ibAwpk; sB ky bIc pCwnY[) sBu goibMdu hY;
sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI] Anuswr sB nUM prmpUjnIk s`cy vwihgurU jI
dw srUp jwnxw kry, vwihgurU jI nUM sB’c ivAwpk pCwxy[ XQw:- kIt hsiq
mih; pUr smwny] pRgt purK; sB TwaU jwny]
Bgiq krq, mwXw nih mohY[ hir ky rMig, ricXo mn sohY[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU mh`ly pihly jI dI pyRmw-BgqI kridAW, mwieAw moh nhIN
skdI[ mn srb ivAwpI vwihgurU jI dy rMg’c ricAw (sohY) soBnIk ho jWdw hY[
ieh nv ibD kI; Bgiq bKwnI[ ie`k Dwry; auDrY so pRwnI[ kulW sihq; Bv
swgr qrY[ gursMgq; smUh pyRmI auDrY] }vwihgurU siqgurU swihbwn jI dI b^SI
aupRokq nON pRkwr dI BgqI bhuq hI ivsmwd AlOikk Amolk gurpRswid pRwpq huMdI
hY[ kwit islk.ijsu mwrig pwey; so ivic sMgiq.vwsw pwiedw]) jh Aibgqu;
Bgqu qh Awip] Anuswr KrI aucI pRymw-BgqI Awp hI idRV krwauNdy hn[ XQw:-
sco scu kmwvY sd hI; scI Bgiq idRVwiedw] 4]
82.hor nON pRkwr BgqI:- 1sRvx 2ismrn 3kIrqn; 4pwdsyv 5Arcwn[
6
dwsw 7sKpn 8bMdnw; 9srb invydn jwn[ 1.Bgq kwk BsMuf jI ny bVy hI pRym
nwl nwm sRvx kIqw, ieh sRvx BgqI hY[ 2.SySnwg jI hr roz do hzwr jIB
nwl, vwihgurU jI dy in`q nvyN nwm lYNdy hn, ieh ismrn BgqI hY[ 3.nwrd munI
jI kIrqn krdy hn, ieh kIrqn BgqI hY[ 4.sRI l`CmI jI ivSnUM Bgvwn jI dI
crn cwpI krdy hn ieh pwd syvn BgqI hY[ 5.mwqw kuibjW jI inqw pRqI kMs dy
gL’c &`ulW dw hwr pwauNdy sn[ ie`k idn hwr pwauNx jw rhI sI, rsqy’c sRI
ikRSn Bgvwn jI dy drSn dyK ky pRym’c msqwnI ho geI[ kMs dw fr iqAwg ky,
auhI hwr Bgvwn jI dy suMdr gL’c pw idqw[ ies dw nwm Arcwn pUjw hY[
Bgvwn jI AYny izAwdw ^uS hoey, Awpxy ie`k crn nwl ies dw ie`k pYr n`p ky,
fOiLAW qoN PV ky auqWh nUM iK`c idqI, qW ku`b inkl igAw[ XQw:- kuibjw auDrI;
www.Gursevak.com 704 q`qkrw
AMgust Dwr] Bgq sudwmy jI ny BI Arcwn pUjw kIqI hY[ 6.praupkwrI hnMUmwn
jI ny dwsw Bwv Dwr ky, Awpxy iest dyv sRI rwmcMdR jI dy bVy hI bcn kmwey[
sIqw mwqw jI dI ^br ilAwauxI, lMkw nUM swVnw, ASok bn pu`txw, sMjIvnI bUtI
ilAw ky sRI lCmx jI nUM mrnoN bcwauxw, rwvx nwl Xu`D smyN AwpxI &Oj smyq sRI
rwmcMdR jI dy p`K’c lVnw, Awpxy irdy’c rwm 2 ilK lYxw, dwsw Bwv’c pUrn
idRV rihxw, ieh dwsw BgqI hY[ dwDIly lµkw gVu.aupwVIly rwvx bxu; sil
ibsil Awix, qoKIly hrI] 7.sRI ikRSn Bgvwn jI ny mhWBwrq dy Xu`D’c, Awpxy
ipAwry Bgq blvwn sRI Arjn jI nwl(sKw) im`qRpuxw inbHwieAw, ies leI sRI
Arjn jI im`qR Bwv nwl AwigAw mMndy, ieh sKpn BgqI hY[ 8.sRI ikRSn jI dy
cwcy AkR¨r jI, DrmwqmW rwjy ipRQU jI ny, Bgvwn jI dI BgqI kridAW bMdnW hI
bMdnW kIqIAW, ieh bMdn BgqI hY[ 9.bl rwjy jI ny, sRI bwvn Avqwr jI nUM
FweI krmW DrqI dwn idqI, Bgvwn jI ny do krmW’c iqMn lok imx ley, A`DI
krm lYx bdly ien@W dI kMf’qy crn r`K ky pqwL’c D`k idqy, ieauN bl rwjy ny
sB k`uJ AripAw hY, ieh srb invydn BgqI hY[ aupRokq mhWpurS ie`k 2 BgqI
krky inhwl hoey[ }
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI vIhvyN[
jwck jnu jwcY; pRB dwnu] {dwn mMgxw gRIbI dI h`d hY, ikauNik l`ijAw
iqAwg ky, gRIbI dInqw AwzzI ADIngI nwl hI mMgIdw hY[ jy koeI cIz mu`l
leIey qW Aihswn nhIN mMnIdw, pr jy iksy qoN dwn leIey qW bhuq Aihswn mMn
ky, js krIdw hY[ gurU pRmysr jI AnMq bRhmMf dy mwlk, sBnw jIAw kw, ieku
dwqw; so, mY ivsir n jweI]) vfw dwqw; iqlu n qmwie] Anuswr v`fy dwqy huMidAW
mMgqy bx ky, dwn mMg rhy hn[ prm pUjnIk pUry gurU pRmysr jI dI, grIbI gdw
hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI] AnuswrI GxI ZRIbI inmRqw sihnSIlqw gux dyK
ky, is`K gurU jI dw dwsn dws crn-kmlW dw kIVw bx ky, gur pUry jI nUM inmK
2, rom 2 krky lgwqwr nmskwr hI nmskwr krdw rihMdw hY[ XQw:- inmK
inmK; Twkur nmskwrY] nwnk Ehu Aprsu; sgl insqwrY] 1]) gurdyv siqguru
pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1] } gurU pRmysr jI snmuK, sRb
ivAwpI mhW ivsmwd pyRm bynqI krky, swD jnw kI; mwgau DUir]) sdw sdw; pRB
www.Gursevak.com 705 q`qkrw
ky gun gwvau] swis swis; pRB qumih iDAwvau] crn kml isau; lwgY pRIiq]
Bgiq krau; pRB kI inq nIiq] eyk Et; eyko AwDwru] nwnku mwgY; nwmu pRB swru]
1] Anuswr nwm, crn-DUV, sdw gux gwaux, suAws 2 iDAwaux, crn kmln
pRIqI, pRymw-BgqI, ie`k dI Et, ie`k dw ADwr, sRb ivAwpI Anqklwvwn mhW
ivsmwd A`T qrW@ dw, mhW dwn mMgdy hn:- jwck jnu jwcY; pRB dwnu] hy(pRB)
pRkwS srUp srb suKW dy dwqy, smR`Q myhrvwn dieAwl ikRpwl s`cy im`T bolVy
vwihgurU mh`lw 4 jIE!nwnku grIbu; bMdw jnu qyrw] rwiK lyie; swihbu pRBu myrw]
Anuswr dwsn dws Awp jI dy dr dw gRIb(jwck) mMgqw(jnu) dwsndws Aink
BWq Awp jI dw inhorw Aihswn mMn ky, Awp jI qoN dwnu(jwcY) mMgdw hY[ XQw:-
jwcku mMgY dwnu; dyih ipAwirAw] dyvxhwru dwqwru; mY inq icqwirAw]) qau
jyvfu.dwqwru n koeI; jwcku sdw jwcovY]
kir ikrpw; dyvhu hir nwmu] ikrpw(kir) krky, AYso hIrw; inrml nwm]
jwsu jpq; pUrn siB kwm] 1] (hir) vwihgurU nwmu(dyvhu) b^Sxw kro jI[
XQw:- qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY]) jwicku.nwmu jwcY
jwcY]) mwgau dwnu.Twkur nwm] Avru kCU myrY sMig n cwlY; imlY ik®pw gux gwm]
1]) krqw.qU myrw jjmwnu] iek diKxw.hau qY pih mwgau; dyih Awpxw nwmu])
jwicku mMgY inq nwmu; swihbu kry kbUlu] nwnk prmysru jjmwnu; iqsih.BuK n
mUil]
swD jnw kI; mwgau DUir] hy myhrvwn gurU gur s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws
swihb jIE!Awp jI dy(jnw) ipAwry(swD) pRkwS srUp vwihgurU gurbwxI
inrMkwrjI’c lIx mhWpurSW jI(kI) dI, jn kI DUir; mn mIT KtwnI] Anuswr
prmpiv`qR crn DUir dw dwn, dwsn dws(mwgau) mMgdw hY jI[ XQw:- gurisKI
Bwxw mMinAw; guru pUrw. pwir lµGwie] gurisKW kI hir.DUiV dyih; hm pwpI BI
giq pWih]) vwir vwir jweI lK vrIAw; dyhu sMqn kI DUrw jIau]) dws qumwry
kI.pwvau DUrw; msqik ly ly lwvau] mhw piqq qy.hoq punIqw; hir kIrqn gun
gwvau]) ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw] 5])
swD jnw kI; mwgau DUir] pwrbRhm; myrI srDw pUir]
pwrbRhm; myrI srDw pUir] hy(pwrbRhm) vwihgurU gurU pRmysr s`cy siqgurU sRI
gurU rwmdws swihb jI!dwsn dws Awp jI dy swD jnw dI crn-DUV mMgdw hY,
www.Gursevak.com 706 q`qkrw
b^S ky(myrI) dwsn dws gRIb inmwxy inqwxy pRdysI Zulm Zulwm dI srDw(pUir)
pUrI kro jI[ XQw:- qyry dws kI; hovw DUir] nwnk kI pRB srDw pUir])
AMqrjwmI purK ibDwqy; srDw mn kI pUry] nwnk dwsu, iehY suKu mwgY; mokau.kir
sMqn kI DUry]) iqn sMqn kI; bwCau DUir] nwnk kI; hir locw pUir] 3]
sdw sdw; pRB ky gun gwvau] dwsn dws gRIb inmwxy nUM ieh dwn BI b^So
jI, jo sdw sdw(pRB) smR`Q DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI(ky) dy(gun) gux, rom 2 krky kQw kIrqn duAwrw hr smyN(gwvau) gwauNxw
krW[ XQw:- Awsw mhlw 5] AMqir gwvau, bwhir gwvau; gwvau jwig svwrI]
sMig cln kau qosw dIn@w; goibMd nwm ky ibauhwrI] 1] Avr ibswrI ibswrI]
nwm dwnu guir pUrY dIE; mY eyho AwDwrI] 1] rhwau] dUKin gwvau.suiK BI gwvau;
mwrig pMiQ sm@wrI] nwm idRVu guir, mn mih dIAw; morI iqsw buJwrI] 2] idnu
BI gwvau.rYnI gwvau; gwvau swis swis rsnwrI] sqsMgiq mih ibswsu hoie; hir
jIvq mrq sMgwrI] 3] jn nwnk kau, iehu dwnu dyhu pRB; pwvau sMq ryn auir
DwrI] sRvnI kQw.nYn drsu pyKau; msqku.gur crnwrI]) ivsru nwhI. dwqwr;
Awpxw nwmu dyhu] gux gwvw idnu rwiq; nwnk cwau eyhu]) jh nhI Awpu; qhw hoie
gwvau] 2]) gux gwvw idnu rYix; eyqY kMim lwie]
swis swis; pRB qumih iDAwvau] hy(pRB) srb klw BrpUr joqI srUp ie`k
rs bJ`vyN pRkwS hI pRkwS, AnMq sUrjW cMdRimAW dy pRkwSk Ajpw jwp inrgun
inrMkwr jI dy srgun srUp, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws
swihb jIE!dwsn dws nUM ieh dwn b^So jI, jo(swis) suAws(swis) suAws(qumih)
Awp jI nUM rom 2 krky, AwT phr; kr joiV iDAwvau] Anuswr A`Ty pihr h`Q
joV ky AQvw surq joV ky(iDAwvau) iDAwauNdw rhy jI[ XQw:- aUqm miq; myrY
irdY qUM Awau] iDAwvau gwvau gux goivMdw; Aiq pRIqm.moih lwgY nwau] iblwvlu
mhlw 5] sRvnI sunau hir hir hry; Twkur jsu gwvau] sMq crx kr sIsu Dir;
hir nwmu iDAwvau] 1]
crn kml isau; lwgY pRIiq] hy myhrvwn dIn dieAwl ikRpwl DMn sRI gurU
rwmdws swihb jIE!dwsn dws jwck mhW pwpI nUM ieh dwn b^So, ik kvl vWg
pdwrQW rUpI jl qoN inrlyp Awp jI dy s``cy crn(kml) kmlW vw gursbd rUpI
crn kml(isau) nwl dwsn dws dI s`cI pRIiq(lwgY) l`g jwvy jI[ AYsI sRb
www.Gursevak.com 707 q`qkrw
ivAwpI ivsmwd pRIiq s`cI hovy jI XQw:- swcI pRIiq hm; qum isau jorI] qum
isau joir; Avr sMig qorI]) rwju n cwhau.mukiq n cwhau; min pRIiq crn
kmlwry]) swcI pRIiq.n quteI; swcy myil imlwau]) ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq]
dws qyry kI; inrml rIiq]) swcI pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI smwie]
Bgiq krau; pRB kI inq nIiq] hy(pRB) sB dy pRiqpwlk srb klw BrpUr
pRB; ibrQw jwnnhwr] ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS, DMn Ajpw jwp vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI!dwsn dws gRIb mMgqy nUM ieh
dwn b^So jI, jo dwsn dws Awp jI(kI) dI inq(nIiq) in`q, nwnk pUrY Bwig;
Bgiq inrwlI] Anuswr(Bgiq) pyRmw-BgqI(krau) kry jI[ XQw:- iPrq iPrq
pRB AwieAw; pirAw qau srnwie] nwnk kI pRB bynqI; ApnI BgqI lwie] 1])
Bgiq krauu; hir ky gun gwvau] AwT phr; Apnw Ksmu iDAwvau]) Kojq Kojq.mY
pwhun imilE; Bgiq krau.iniv pwey]
eyk Et; eyko AwDwru] hy vwihgurU mh`lw 4 jIE!dwsn dws AMn@y kUkr gRIb
mMgqy nUM ieh dwn b^So jI, jo dwsn dws Awp jI nUM lok pRlok AMdr sBnIN QweIN,
(eyk) ie`k Awp jI dy nwm dI sdw rihx vwlI s`cI Et(eyko) ie`k Awp jI dy nwm
dw hI(AwDwru) Awsrw pRwpiq hovy jI[ ieh dwn pRwpq krky pV@Iey XQw:- pRB
jI; qyrI Et gusweI]) Avr Et mY koie n sUJY; iek hir kI Et.mY Aws]) Avr
Et.mY sglI dyKI; iek qyrI Et rhweIAY]) Aws Et; pRB qorI]) hir hir nwmu;
myrw AwDwru]) nwmu vrqix nwmo vwlyvw; nwmu nwnk pRwn ADwrw]) pRB jI; qU myry
pRwn ADwrY] nmskwr fMfauiq bMdnw; Aink bwr jwau bwrY]
nwnku mwgY; nwmu pRB swru] 1] Swih SwhnSwh; gRIb invwj siqgurU nwnku
dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI ipAwr’c lIx
&urmw rhy hn:- hy prmpUjnIk s`cy ipqw mh`lw cOQw jIE!dwsn dws Awp jI dw
jwick b`cw, Awp jI qoN(swru) syRSt AslI Su`D pRkwS srUp, (pRB) Ajpw jwp
Aibnws inrgun inrMkwr jI dw prmpiv`qR SuB s`cw nwmu(mwgY) mMgdw hY jI] 1]
XQw:- krqw.qU myrw jjmwnu] iek diKxw.hau qY pih mwgau; dyih Awpxw nwmu])
hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]
pRB kI idRsit; mhw suKu hoie] hir rsu; pwvY ibrlw koie] vwihgurU mh`lw
www.Gursevak.com 708 q`qkrw
pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy pyRmI jno!imRqk nUM jIvwlx vwly, Bu`Ky nUM nwm ADwr
b^Sx vwly, nrwiex inrMkwr jI dy pUrn s`cy Avqwr, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU mh`ly cOQy swihb jI dy Apwr ikRpw vwly
AnykwN h`Q, hux swfy isrW’qy hn[ srb inDwn; pRB qyrI mieAw]) srb inDwn;
jw kI idRstI mwih] Anuswr gurU ipqw jI dI ikRpw-idRstI’c, srb ivAwpI
vwihgurU jI dy gursbd rUp, AQv ir`DI is`DI inDI rUp sB ^zwny hn, ies
leI(pRB) vwihgurU siqgurU rwmdws swihb gurU gRMQ swihb s`cy pwiqswh jI dy,
hir AMimRq iBMny loiexw; (kI) dI, nwnk ndrI; ndir inhwl] vwlI
ikRpw(idRsit) idRStI nwl q`kxy krky, dwsn dws nUM(mhw) v`fw BwrI sdw suKu
pRwpq hoie irhw hY[ XQw:- idRsit qyrI suKu pweIAY; mn mwih inDwnw]) AimA
idRsit suB krY; hrY AG pwp skl ml] BwvyN siqgurU gRMQ swihb jI hr vyly
Awpxy pyRmI jI dy idl idmwZ’c SuB s`cy ivsmwd gurbwxI jI Byj ky, muK’c
AMimRq Byjdy rihMdy hn, pr(hir) vwihgurU jI dy AMimRq bRhmwnMd nwm rsu nUM(koie)
koeI ibrlw 2 gurmuiK jn hI(pwvY) pwauNdw hY[ XQw:- AMimRq rsu hir kIrqno; ko
ivrlw pIvY] vjhu nwnk imlY eyku nwmu; ird jip jip jIvY]) AMimRq kw rsu
ivrlI pwieAw; siqgur myil imlwey] jb lgu.sbd Bydu nhI AwieAw; qb lgu
kwlu sMqwey]
ijn cwiKAw; sy jn iqRpqwny] (ijn) ijn@W nmskwr Xog gurmuiK ipAwirAW
ny, bRhmwnMd rs (cwiKAw) CikAw hY, (sy) auh(jn) ipAwry Bgq jI(iqRpqwny)
Awqm iqRpqI krky r`j gey[ XQw:- jrw mrw.nh ivAwpeI; iPir.dUKu n
pwieAw] pI AMimRqu AwGwinAw; guir.Amr krwieAw]) iqRpiq AGwvnu; swcY
nwie] ATsiT mjnu; sMq DUrwie] 2]) iqRpiq BeI; scu Bojnu KwieAw] min qin
rsnw; nwmu iDAwieAw]) hir Bgiq Kjwnw bKisAw; guir nwnik.kIAw pswau
jIau] mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq AGwie jIau] jo gur dIsY isKVw;
iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) hir gux gwie.sdw iqRpqwsI; iPir.BUK n lwgY
Awey] dh idis pUj hovY, hir jn kI; jo hir hir nwmu iDAwey]) iqRpiq
AGwey.pyiK pRB drsnu; AMimRq hir rsu.Bojnu Kwq] crn srn nwnk pRB qyrI;
kir ikrpw sMq sMig imlwq] {pMjW ipAwirAW duAwrw, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI dy prm piv`qR s`cy crn-kmlW’c, sMpUrn pMj bwxIAW pVHky, iqAwr
www.Gursevak.com 709 q`qkrw
kIqw KMfy bwty dw AMimRq Ckxw bhuq hI zrUrI hY[ AMimRq Ckx mgroN gurU jI dI
sqsMgq jI’c gurbwxI sMQw Su`DI krnI krwauxI, kIrqn is`Kxw isKwauxw, kQw
is`KxI isKwauxI, swrI izMdgI gurU syvw pyRmw-BgqI’c lwauxI, iksy BI &L dI
ie`Cw nhIN r`KxI[ gursbd srUp gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI Awpxy ipAwry jI
dy lUM 2’c vsdy hn[ gursyvk jI gurU pRmysr jI nUM, inmK 2 nmskwrW hI
nmskwrW krdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI Awpxy ipAwry jI dy idl idmwZ’c, hr
vyly gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ gursyvk jI, gurU pRmysr jI dI ikRpw-idRStI nUM
pRwpq ho ky, ivsmwd pyRm rMg’c lIx hr vyly vwihgurU 2 aucwrdy rihMdy hn[ gurU
pRmysr jI Awpxy pyRmI jI dIAW nmskwrW ibnY bynqIAW pRvwn krdy hn[ gurU
pRmysr jI pyRmI dy irdy’coN AMimRq muK’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ ies ivsmwd
AMimRq, KMfy bwty dy AMimRq bwry bwr 2 &urmw rhy hn[ XQw:- AMimRqu pIAw;
siqguir dIAw] Avru n jwxw; dUAw qIAw]) pI AMimRqu iqRpqwisAw; qw kw Acrj
suAwdu] sovq hir jip jwigAw; pyiKAw ibsmwdu]) bwxI gurU.gurU hY bwxI; ivic
bwxI.AMimRqu swry] gurubwxI khY.syvku jnu mwnY; prqiK gurU insqwry] }
pUrn purK; nhI folwny] AMimRq bRhmwnMd nwm mhW rs nUM pI ky iqRpq, pMjW
ivkwrW nUM ij`qx vwly pUrn(purK) mhWpurS ivSy vwSnw mwieAw pdwrQW’c kdy
BI(folwny) foldy nhI[ XQw:- foln qy cUkw; ThrwieAw] siq mwih; ly siq
smwieAw]) bwxI pRB kI; sBu ko bolY] Awip Afolu; n kbhU folY]) pUrnu.kbhu n
folqw; pUrw kIAw pRB Awip] idnu idnu cVY svwieAw; nwnk.hoq n Gwit]
suBr Bry; pyRm rs rMig] gurU pRmysr jI dI ikRpw-idRStI nUM pRwpq krky,
gurmuiK ipAwry jI, gurU pRmysr jI dy pyRm bRhmwnMd rs(rMig) AnMd nwl, (suBr)
lbw lb sMpUrn Bry hoey hn[ XQw:- suBr Bry.n hovih aUxy; jo rwqy rMgu lweI ry]
iqn kI pMk hovY jy nwnku; qau mUVw.ikCu pweI ry]) ABrq isMic.Bey suBr sr;
gurmiq swcu inhwlw] mn riq.nwim rqy inhkyvl; Awid jugwid dieAwlw]
aupjY cwau; swD kY sMig] gurU pRmysr jI dI ikRpw-idRStI pYx qooN, AMimRq
bRhmwnMd rs nwl iqRpq Afol pUrn mhWpurSW nUM, (swD) gurU pRmysr jI(kY) dy
siqsMgq jI sMig rih ky vwihgurU jI dy drSn dyKx dw cwau(aupjY) pYdw huMdw hY[
XQw:- min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau]) ijnI myrw ipAwrw rwivAw;

www.Gursevak.com 710 q`qkrw


iqn pICY lwig iPrwau] kir imMniq kir jodVI; mY pRBu imlxY kw cwau]) myrw mnu
locY; gur drsn qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI] iqRKw n auqrY, sWiq n
AwvY; ibnu drsn sMq ipAwry jIau] 1] hau GolI.jIau Goil GumweI; gur drsn
sMq ipAwry jIau] 1] rhwau] vw mn bwxI rom 2 krky, (swD) gurU pRmysr jI(kY)
dy crn sMig AByd rihx vwilAW pUrn pyRmIAW nUM, gurU pRmysr jI leI mrn
dw.cwau(aupjY) pYdw huMdw hY[ XQw:- kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY
duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]
pry srin; Awn sB iqAwig] gurU pRmysr jI dI ikRpw-idRStI nUM pRwpq hir
rs bRhmwnMd Ck ky, pUrn iqRpq Afol pUrn mhWpurS, pUrn pd cwA auqSwh pyRm
rs rMg nUM pRwpq, Awps kau; kir kCu n jnwvY] Anuswr(Awn) dÍYq, hor AOgux
kusMg mwiekI jMjwl suAwd ivkwr sB iqAwig ky, gurdyv mwqw ipqw srUp s`cy
siqgurU swihbwn jI dI im`TI ipAwrI s`cI ivAwpk srin, mn bwxI sRIr
krky(pry) pey hn[ XQw:- sgl aukiq aupwvw] iqAwgI srin pwvw] nwnku.gur
crix prwqw] (c`lI) Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm.srix pRBU kI
AweI; rwKu pRBU.BwvY mwir]) srix pirE; Twkur vjIrw] iqnw dyiK; myrw mnu
DIrw]) qumrI srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr dieAwlw;
nwnk Gr ky goly]
AMqir pRgws; Anidnu ilv lwig] s`cy pwrbRhm gurdyv jI dI ikRpw-idRStI
pYx qoN, gurU pRmysr jI dI Srn pYxy krky, pUrn mhWpurSW dy(AMqir) AMdr, nwmu
jpq koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh;
Anhd sbd bjMqw] Anuswr Ajpw jwp s`cy bRhm jI dw ivsmwd ie`k rs
b`JvW(pRgws) cwnx hI cwnx hox qoN, (Anidnu) rwq idny ie`k rs AKMf(ilv)
ibRqI lwig geI[ XQw:- mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg] pRgit
BieE.sB loA mih; nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]
bfBwgI; jipAw pRBu soie] nwnk nwim rqy; suKu hoie] 2] koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] DMn Akwl purKu siqgurU nwnk dyv swihb
mh`lw pMjvW jI, au~bldI dyZ’c cONkVw lw ky hIirAW qoN BI mihMgy bcn &urmw rhy
hn:- gurU pRmysr jI dy ikRpw-idRStI nwl q`kx qoN, mhWrs mhWsuK nUM pRwpq ho ky,
www.Gursevak.com 711 q`qkrw
hir bRhmwnMd rs nUM Ckx vwly pUrn iqRpq, ivSy vwSnw qoN Afol, pyRm rs’c rMgy,
gurU jI qoN AMg 2 ktwaux dy cwau sihq pUrn purK, (pRBu) AnMq bRhmMf’c BrpUr,
AnMq bRhmMf nUM Awpxy Ac`l AKMf Anq klwvwn pUrn myhrvwn Ajpw jwp
pRkwS’c itkwaux vwly, vwihgurU jI dI(soie) soBw vwly bfBwgI mhWpurSW ny,
vwihgurU jI(jipAw) jpy hn[ gurU pRmysr jI dI ikRpw-idRStI pYx qoN, Awqm
iqRpqI krky iqRpq, gurU jI qoN Awpxw sRvMs kurbwn krn vwly, sB AOgux iqAwg
ky, gurU ipqw jI dI ivAwpk s`cI Srn pYx vwly, vwihgurU bRhm koit sUrjW dy
pRkwSk jI dy s`cy Ajpw jwp pRkwS nUM pRwpq, gurU crn-kmlW jI dI ilv’c
idRV, vwihgurU jI dI soBw nUM jpx vwly pUrn Afol mhWpurS, (nwim) ivAwpk
vwihgurU jI’c(rqy) rMgy suKu srUp bRhm jI hI hoie gey] 2]
syvk kI; mnsw pUrI BeI] siqgur qy; inrml miq leI] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU swihb jI AwpxI ivsmwd srb ivAwpI Anq klwvwn ikRpw
krky, iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm; grIb invwj] Anuswr ijvyN
Awpxy AwigAwkwrI nIc kIt syvk nUM bRhm srUp bxw idMdy hn, so Purmw rhy
hn:- gurU ipAwry s`icAwry gursyvk jI ny, Awpxy(siqgur) (siq+gur) (siq) s`cy
(gur) pRkwS srUp pwrbRhm pUrn bRhm DMn siqgurU rwmdws swihb jI qy(inrml)
au~jl(miq) gurmiq leI hY, Bwv smUh AOguxW dw iqAwg krky, jIvq Bwv qoN mr
ky, A`T pihr gurU syvw kridAW suAws 2 vwihgurU vwihgurU jI jpx jpwauxy, sB
ku`J gurU jI qoN kurbwn krnw Awid, ies inrml miq nUM pRwpq krky, gur syvk jI
kI, ivSy pdwrQW ijaux AwpxI vifAweI mwieAw Awid smUh(mnsw) vwSnw
pUrI(BeI) ho geI Bwv mr geI[ vw pUrn s`cy siqgurU swihbwn jI qoN inrml miq
leI, gurU syvw krky, gur syvk jI kI(mnsw) b`uDI pUrI(BeI) ho geI Bwv bu`DI
aUxI nhIN rhI[ XQw:- suBr Bry.n hovih aUxy; jo rwqy rMgu lweI ry] vw pUry gurU
pRmysr jI dI prmpiv`qR SuB s`cI syvw krky, gur syvk jI(kI) dI gurmiq Anuswr
dUD pUq dI SuB(mnsw) ie`Cw pUrI(BeI) ho geI[ XQw:- sBy ieCw pUrIAw; jw
pwieAw Agm Apwrw] guru nwnku imilAw pwrbRhmu; qyirAw crxw kau bilhwrw])
vw nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr qn mn Dn isr Arp
ky, s`cI syvw krn vwly, gurU pRmysr jI dy SuB s`cy s`ucy au~cy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI inrMkwrI im`Ty crn-kmlW dy pyRmI gur syvk jI dI, prmpUjnIk Akwl
www.Gursevak.com 712 q`qkrw
purKu jI dy SuB s`cy drSnW(kI) dI s`cI(mnsw) ie`Cw pUrI(BeI) ho geI, Bwv
drSn ho gey[ XQw:- pUrI Awsw jI; mnsw myry rwm] moih inrgux jIau; siB gux
qyry rwm] siB gux qyry.Twkur myry; ikqu muiK.quDu swlwhI] guxu Avguxu myrw, ikCu n
bIcwirAw; bKis lIAw iKn mwhI] nau iniD pweI, vjI vwDweI; vwjy Anhd qUry]
khu nwnk.mY vru Gir pwieAw; myry lwQy jI sgl ivsUry] 4] 1]
jn kau; pRBu hoieE dieAwlu] syvku kIno; sdw inhwlu] (pRBu) ivsmwd
ivAwpk dieAwlqw dIAW Anq klW sihq, Anq klwvwn inrgun inrMkwr jI dy
srgun Avqwr vwihgurU mh`lw 4 jI, Awpxy ipAwry(jn) Bgq jI (kau) nUM dieAwlu
(hoieE) hoey, dieAwl ho ky, so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK; jip nwnk
hrI] Anuswr inmK 2 hrI jpx vwly Awpxy pyRmI is`K syvku jI(inhwlu) (in+hwlu)
(hwlu) du`K qoN(in) rihq krky sdw leI (inhwlu) pRsMn(kIno) kr idqy[ XQw:-
idRsit qyrI.suKu pweIAY; mn mwih inDwnw] jw kau.qum ikrpwl Bey; syvk sy
prvwnw]) pwrbRhm pRB; Bey ik®pwl] kwrj sgl svwry siqgur; jip jip swDU Bey
inhwl]
bMDn kwit; mukiq jnu BieAw] iKmw dieAw DIrj inRivkwrqw, siq sMqoKu
Drm Awid AsMK SuB guxW dIAW ivsmwd srb ivAwpI Anq klW sihq, AsMK SuB
guxW dy pRkwSk myhrvwn gurU pRmysr jI ny Awpxy(jnu) ipAwry syvk jI dy, siqguru
isK ky; bMDn kwtY] Anuswr mhW pwpW ivkwrW AOguxW cOrwsI l`K jUn Bogx rUp bMDn
kwit idqy[ ijs krky jMmx mrn moh mmqw AOguxW qoN mukiq(BieAw) ho gey, Bwv
C`ut gey[ XQw:- pRB jI; qU myro suKdwqw] bMDn kwit.kry mnu inrmlu; pUrn purKu
ibDwqw]) sMqn ky bMDn; kwty hir rwie] qw kau; khw ibAwpY mwie]) pwrbRhm qyrI
srxwie] bMDn kwit; qrY hir nwie]) bMDn qoir; Bey inrvYr] Anidnu pUjih; gur
ky pYr]) kir ikrpw; Apny jn rwKy] jnm jnm ky; iklibK lwQy]
jnm mrn; dUKu BRmu gieAw] gurU pRmysr jI ny Awpxy syvk jI’qy dieAwlqw
krky bMDn k`t idqy, ijs krky gurU ipAwry jI dw, duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku
duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie] vYd n Boly dwrU lwie] Anuswr
vwihgurU jI dy ivCoVy Bu`K jm rog jnm mrn caurwsI dy gyVy mwieAw dw (dUKu) du`K
qy(BRmu) BRmx, BRmu BI cilAw gieAw[ XQw:- dUKu gieAw; sBu rogu gieAw] pRB kI
AwigAw.mn mih mwnI; mhw purK kw sMgu BieAw]

www.Gursevak.com 713 q`qkrw


ieC punI; srDw sB pUrI] riv rihAw; sd sMig hjUrI] ivsmwd srb
ivAwpI dieAwlqw dI Anq klw dy Anq pRkwS sihq, Ajpw jwp srUp inrgun
inrMkwr jI Awpxy pyRmI dy(sd) sdw sMig(hjUrI) inktvrqI(riv) ivAwpk
ho(rihAw) rhy hn, Bwv inrgun srgun dI eykqw swiKAwqqw ho rhI hY, aus pRymI
dI sB(ieC) ie`Cw(puMnI) pUrI kr idqI, ie`Cw pUrI krky srDw BI pUrI kr idqI,
Bwv SuB kwmnw dI pUrqI sihq drSn krn dI SrDw krdy sn, b^S idqy[
XQw:- sgl ieC myrI puMnIAw; imilAw inrMjn rwie jIau] Andu BieAw
vfBwgIho; igRih pRgty pRB Awie jIau]
ijs kw sw; iqin lIAw imlwie] nwnk BgqI; nwim smwie] 3] siqgurU
nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- (ijs) ijn@W Bwv Ajpw jwp
vwihgurU jI(kw) dy AwigAwkwrI pyRmI syvk Awp gvw ky sB dI crn-DUV bxy,
jIvq Bwv qoN mry Zulwm dwsry syvk SrDwlU (sw) sn, (iqin) iqn@W ny mhwn
ikRpw krky, Awpxy srUp’c imlwie(lIAw) ley[ pUry gurU jI nUM suAws 2 jpx rUp
pyRmw BgqI krky, (nwim) bRhm’c(smwie) smw ky(smwie) msq ho gey] 3]
XQw:- mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg] pRgit BieE.sB loA
mih; nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu
AripE; And shj Duin Jok] so vwihgurU gurU jI dy inmwxy inqwxy nIc kIt syvk
Zulwm bx ky, syvw siqsMgq pyRmw-BgqI ismrn krky, koit Anµd rwj suKu BugvY;
hir ismrq.ibnsY sB duKu] Anuswr koit AnMd rwj suK pUrn vwihgurU jI dI
pRwpqI huMdI hY[ hy prmpUjnIk vwihgurU gurU jI!dwsn dwsW nUM Awpxy nIc kIt
kUkr Zulwm dwsn dws Cohry ikRm syvk bxwau jI[
so ikau ibsrY; ij.Gwl n BwnY]) prmysr qy BuilAW; ivAwpin@ sBy rog])
jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) AwKw jIvw; ivsrY mir jwau]
Anuswr Ajpw jwp vwihgurU jI nUM Bu`l ky, swry rog cuMbVdy hn, jIv dw mrnw huMdw
hY[ cOrwsI l`K jUn, mn bwxI sRIr dy kSt, jMmx mrn dy kSt, Drmrwjy dy fMf,
hryk jUn’c jw ky ieMidRAW dy iviSAW dI Bu`K qy sVWd, sRIr Dwrn’c, kwbl dy
jMimAW nUM pYNdIAW in`q muihMmw[ Anuswr Anyk kStW dI Gwl ies nUM BMndI hY,
jIv’qy hr vyly ivkwrW AOguxW dy hmly huMdy rihMdy hn[ Awp duAwrw ien@W qoN bcx
dw aupwA dsdy hn[ hy mnw! (so) auh pRIqm vwihgurU jI ikau(ibsrY) Bu`ldy hn?
www.Gursevak.com 714 q`qkrw
(ij) ijhVy snmuK kIqI hooeI(Gwl) kmweI nUM(BwnY) BMndy(n) nhIN, pUrw &L
b^Sdy hn[ XQw:- hir jwxY sBu ikCu.jo jIie vrqY; pRBu GwilAw iksY kw; ieku
iqlu.n gvweI] ies leI idRV ipAwr nmskwr siqkwr hONsly nwl, gurU syvw
ismrn pyRmw-BgqI krky, inhwl hoxw cwhIdw hY[
so ikau ibsrY; ij kIAw jwnY] hy mnw!(so) auh vwihgurU jI ikau(ibsrY)
Bu`ldy hn?ijin qyrI mn; bnq bnweI] Anuswr(ij) ijn@W dw pYdw(kIAw) kIqw,
Awpxy Awp nUM(jwnY) jwxdw hYN[ XQw:- iqsu qU syiv; ijin qU kIAw] iqsu ArwiD;
ijin jIau dIAw] vw hy mnw!so prmpUjnIk, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb
jIAw kw dwqw ry] s`cy vwihgurU jI ikau(ibsrY) B`uldy hn?(ij) ijn@W dw(kIAw)
kIqw AsMK bRhmMf dw pswrw(jwnY) jwxdw hYN[ XQw:- ausqiq krih.Anyk jn;
AMqu n pwrwvwr] nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr] 1] vw hy mnw!
(so) auh prmpUjnIk s`cy vwihgurU jI ikau(ibsrY) Bu`ldy hn?(ij) ijhVy qyry
jnmW 2 dw(kIAw) kIqw mhW pwp hI pwp(jwnY) jwxdy hn[ iKmw gRIbI
sihnSIlqw gurU pRymw-BgqI Awid sRb ivAwpI ivsmwd AsMK SuB guxW dy, AnMq
klwvwn AsMK pRkwS srUp, sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp kr rhy hn[
XQw:- sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir]) jwnnhwr; pRBU prbIn]
bwhir ByK; n kwhU BIn]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) hm mUrK qum
cqur isAwxy; qU srb klw kw igAwqw]) jh srb klw; Awpy prbIn]) Gt Gt
ky; AMqr kI jwnq] Bly bury kI; pIr pCwnq]) srb BUq; Awip vrqwrw] srb
nYn; Awip pyKnhwrw]) sBu ikCu suxdw vyKdw; ikau mukir pieAw jwie] pwpo pwpu
kmwvdy; pwpy pcih pcwie] so pRBu.ndir n AwveI; mnmuiK.bUJ n pwie] ijsu
vyKwly soeI vyKY; nwnk. gurmuiK pwie] hy pwpI mn!AOguxW dI muAw&I leI, gurU jI
dy snmuK Ardws kr, A`gy nUM AOgux iqAwg!
so ikau ibsrY; ijin sBu ikCu dIAw] hy mnw!(so) auh prmpUjnIk vwihgurU
prm ipAwry s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI, AnMq cwnxW dy mhW cwnx,
AnMq iKmw DIrj inRivkwrqw sihj SWqI dIAW ivsmwd ivAwpk Anq klW dy
mwlk, ikau (ibsrY) B`uldy hn?(ijin) ijn@W ny Awp jI nUM, prmpUjnIk nwny s`cy
siqgurU sRI gurU Amrdws swihb jI, pyRmw-BgqI gurU syvw dy Avqwr prmpUjnIk
mwqw BwnI jI prmpUjnIk ipqw DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb
www.Gursevak.com 715 q`qkrw
jI, DurW dI gurbwxI kIrqn kQw gurqw- g`dI, AiqAMq ipAwrI swDsMgq, Kwxw
pIxw pYn@xw, swihbzwdy sRI gurU hirgoivMd swihb jI, mihl sRI gMgw jI, syvw
siqkwr leI is`K syvk, KMf bRhmMf dw rwj, Ajpw jwp sihq AMdr bwhr
vwihgurU jI dy b`JvyN ivsmwd pRkwS hI pRkwS, inrgux srgux jI dI eykqw sihq
sBu ikCu(dIAw) b^iSAw hY[
so ikau ibsrY; ij jIvn jIAw] 1.hy mn!(so) auh(jIAw) ipAwry, hIey ko
pRIqmu; gurU pRmysr jI qYnUM ikau(ibsrY) Bu`ldy hn?(ij) ijhVy swry jIAw dy jIvn
rUp hn[ XQw:- (j`gjIvnu, j`ig) sBu jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih
smwie]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] Awip iekMqI; Awip pswrw] lypu
nhI.jgjIvn dwqy; drsn ifTy.lhin ivjogw jIau] ijn@W dI s`qw dy nwl swry jIv
ijauNdy jwgdy h`sdy hswauNdy n`cdy t`pdy hrkq kr rhy hn[ vw hy mn!(so) auh
vwihgurU jI ikau(ibsrY) Bu`ldy hn?(ij) ijhVy jIAw nUM, jIvn pdvI gurmuiK
jIvn b^Sx vwly hn[ XQw:- Ab moih; jIvn pdvI pweI] cIiq AwieE
min.purKu ibDwqw; sMqn kI srxweI]
so ikau ibsrY; ij Agin mih rwKY] gurpRswid; ko ibrlw lwKY] hy mn!(so)
auh s`cy vwihgurU jI qYnUM ikau(ibsrY) Bu`ldy hn?(ij) ijhVy, keI koit; pvx pwxI
bYsMqr] Anuswr kwm kRoD loB moh hMkwr eIrKw iqRSnw, mwqw dy grB koRVW qr@W dI
Agin (mih) ’c(rwKY) r`Kdy hn[ XQw:- Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh
pkir; siqguir insqwrw]) aukiq joiq lY suriq prIiKAw] mwq grB mih; ijin
qU rwiKAw]) mwq grB mih.Awpn ismrnu dy; qh qum rwKnhwry] pwvk
swgr.AQwh lhir mih; qwrhu qwrnhwry] 1]) jyn klw.mwq grB pRiqpwlµ; nh
CydMq jTr rogxh])
sB qy vfw siqguru nwnku; ijin kl rwKI myrI] Anuswr(gur) v`fy (gur)
prmpUjnIk (gur) inry pRkwS hI pRkwS hI pRkwS(pRswid) AnMd srUp, srb
ivAwpI ivsmwd(pRswid) ikRpw hI ikRpw inry ikRpw srUp, sB dy AMdr bwhr hr
smyN jwp kr rhy gurU jI nUM (ko) koeI ibrlw gurmuiK hI(lwKY) jwxdw hY, ik jIv
dI Gwl nhIN BMndy[ BwvyN kIqy gunwhW nUM jwxdy hn, pr Pyr BI iKmw hI kr idMdy
hn[ gurU Avqwr’c jIAW nUM jIvn b^Sx vwly, A`g’c r`Kx vwly, srb ivAwpI
ivsmwd ikRpw hI ikRpw srUp hn[ XQw:- imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw
www.Gursevak.com 716 q`qkrw
imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]) isrI gurU swihbu.sB aUpir krI ik®pw;
sqjuig ijin DR¨ pir]) qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpw iniD; mnsw pUrxhwrw]) qum@
dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]
so ikau ibsrY; ij ibKu qy kwFY] jnm jnm kw; tUtw gwFY] hy mn!(so) auh
gurU pRmysr jI qYnUM ikau(ibsrY) Bu`ldy hn?(ij) ijhVy qYnUM kwm kRoD loB moh hMkwr
inMdw Awid AOguxW dI(ibKu) zihr qy (kwFY) k`Fdy hn[ XQw:- pMkj moh.inGrqu hY
pRwnI; guru.inGrq kwiF kFwvYgo] qRwih qRwih.srin jn Awey; guru.hwQI dy
inklwvYgo] hy mn!Eh gurU jI qYnUM ikauN Bu`ldy hn?XQw:- keI jnm; Bey kIt
pqMgw] keI jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm;
hYvr ibRK joieE]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]
Anuswr.qYnUM jnm jnm(kw) dy BwrI kStW AOguxW ivkwrW niSAW’c, (tUtw) tu`ty nUM,
vw vwihgurU jI nwloN(tUtw) tu`ty nUM, vwihgurU jI nwl(gwFY) gMFdy, joVdy hn[ guir;
qUtI lY jorI]) tUtI; gwFnhwr goupwl] srb jIAw; Awpy pRiqpwl]) hY koaU AYsw
mIqu; ij qorY ibKm gWiT] nwnk.ieku sRI Dr nwQu; ij tUty lyie sWiT]
guir pUrY; qqu iehY buJwieAw] pRBu Apnw; nwnk jn iDAwieAw] 4]
prmpUjnIk s`cy siqgurU nwnk vwihgurU mh`lw pMjvW jI Amolk bcn &urmw rhy
hn:- ijin.pMc mwir ibdwr gudwry; so pUrw.ieh klI ry] Anuswr pMj ivkwrW nUM
ij`qx vwly pUrY guir siqgurU nwnk dyv mhwrwj swihb jI ny, dwsn dws gRIb nUM
(iehY) ieh bRhmigAwnI sgl kI rInw] (qqu) isDWq, bRhmigAwn(buJwieAw)
smJwieAw hY, ik vwihgurU jI Gwl nhIN BMndy, sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw
BrpUir] Anuswr dwsn dws dy kIqy nUM jwxdy hn[ dwsn dws nUM sB dwqW dy
dyvxhwr dwqwr, sB j`g dy jIvn rUp, A`g’c r`Kx vwly, ibK qoN k`Fx vwly,
jnm 2 dw tu`tw gMFx vwly hn[ prmpUjnIk srb ivAwpI mhW ivsmwd gMBIr
DIr, AYsy mhwn praupkwrI(Apnw) Awpxy(pRBu) Ajpw jwp vwihgurU jI, dwsn
dws(jn) gursyvk ny, rom 2 krky pUrn pyRm Bwvnw sihq(iDAwieAw) iDAwey
hn] 4] XQw:- moih dIn; hir hir hir iDAwieAw] 5]) Apxw Ksmu; jin
Awip iDAwieAw]
swjn sMq; krhu iehu kwmu] Awn iqAwig; jphu hir nwmu] hy vwihgurU gurU
jI dy(sMq) SihnSIl SWq Awqmw mhWpurSo(swjn) ipAwry im`qRo!Awpxy Aqy srb`q
www.Gursevak.com 717 q`qkrw
dy Bly dw iehu prm au~cw su`cw Drm dw SuB(kwmu) kMm, zrUr br zrUr inscy krky
krnw krhu jI[ BwvyN iGau dy GVy muD jwx, pRvwh n kro, (Awn) dÍYq(Awn) hor
kusMg PYSn smwijk kurIqIAW hMkwr ivkwr JU`T smUh AOgux iqAwig ky, (hir) koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) imhrvwnu.swihbu imhrvwnu]
swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] Ajpw jwp vwihgurU nwmu jI,
pUrn ipAwr Adb siqkwr nwl rom 2 dI zbwn nwl(jphu) jpxw kro jI[ ijvyN
Awp jI jpx AwrwDx leI, ieh SuB mMg, mMg rhy hn:- lwK ijhvw, dyhu myry
ipAwry; muKu.hir AwrwDy myrw rwm] {Drm-ikrq kridAW, nwm jpxw bhuq hI zrUrI
hY[ XQw:- hwQ pwau kir.kwmu sBu; cIqu inrMjn nwil] kMm dw bhwnw lw ky, nwm
jpx qoN munkr nhIN hoxw cwhIdw[ jy iksy pyRmI nUM, ijih ibiKAw sglI qjI; lIE
ByK bYrwg] shI s`cw gurU crn-kmlW dw pyRm vYrwg hovy, qW auh mwiekI DMdy C`f ky,
nwm jpy jpwvy[ ieh Amolk dwiq bhuq hI v`fI ikRpw nwl pRwpq huMdI hY jI[ vYrwgI
purS in`ky 2 kMmW dy Klwry’c n pvy[ XQw:- bYrwgI.bMDnu krY; qw ko bfo ABwgu]
hzUr vYrwg idRV krvw ky, jwp krwauNdy hn[ XQw:- jo aupijE.so ibnis hY; pro
Awju ky kwl] nwnk.hir gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl] }
ismir ismir; ismir suK pwvhu] gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI dy A`Kr 2 nUM
vwihgurU inrMkwrjI mMn ky, mn krky(ismir) Xwd krky, bwxI krky(ismir) Xwd
krky, rom 2 krky(ismir) Xwd krky, sdw Awqm suK(pwvhu) pwauxw kro[ XQw:-
suKw kI imiq, ikAw gxI; jw ismrI goivMdu]) ismrau, ismir ismir; suKu pwvau]
kil klys; qn mwih imtwvau]) ismrau.ismir ismir, suK pwvau; swis swis
sm@wly] ieh loik prloik sMig shweI; jq kq moih rKvwly] iqMn vwr ismir dw
Bwv ismrn krn dI qwkId pRp`kqw, idRVqw hY jI[ zrUr br zrUr ismrn AiBAws
krojI[
Awip jphu; Avrh nwmu jpwvhu] hy swjn sMq jno!pUrn pyRm SrDw sihq, lwK
ijhvw dyhu myry ipAwry; muKu.hir AwrwDy myrw rwm] Anuswr l`KW zbwnW duAwrw, Awip
jphu, (Avrh) hornW pyRmIAW nUM vwihgurU nwmu(jpwvhu) jpwauxw kro jI[ hornW nUM
nwm jpwaux dI bhuq hI v`fI qoN v`fI mhwnqw hY[ XQw:- ijs no dieAwlu hovY myrw
suAwmI; iqsu gurisK.gurU aupdysu suxwvY] jnu nwnku.DUiV mMgY.iqsu gurisK kI; jo
Awip jpY, Avrh nwmu jpwvY]

www.Gursevak.com 718 q`qkrw


nwm jpx jpwaux bwry ivsmwd pRym bynqI:- vwihgurU gurU jI dy sMq mhWpurS,
rwmu ju dwqw mukiq ko; sMqu jpwvY nwmu] 164] Anuswr Awp nwm jpdy qy hornW nUM
jpwauNdy hn[ vwihgurU jI ny, Awp nwm jpx jpwaux leI prmpUjnIk siqgurU
swihbwn jI dy ds Avqwr Dwry hn[ siqgurU swihb jI Awp, gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY] Anuswr rom 2 krky nwm jpdy, drSn krn vwly pRymI Akwl gurU jI
dy suMdr mnohr drSn krky, mhW ivsmwdqweI’c lIx ho ky, vwihgurU vwihgurU jpx
l`g jWdy[ nyqRW nwl gurU jI dy prq`K drSn krky jwp kridAW inhwl ho jWdy[
XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw
swm@xy]
Bgiq Bwie; qrIAY sMswru] hy BweI!mn dy mylI ho ky, sqsMgq jI’c rihMidAW,
kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY; prw
hmwrY bwr] Anuswr ijauNdy mr ky, Bwau Bgiq kir; nIcu sdwey] Anuswr (Bwie)
pyRmw(Bgiq) BgqI krky, sMswru rUpI Agn smuMdR dy ivSy AOguxW rUpI jl qoN
gurpRswid gur crnI l`g ky(qrIAY) qrnw krIey[ XQw:- nwnk.sMq crn sMig auDry;
hoir mwieAw mgn.cly siB fwrI] 6]) gux sMjim jwvY, cot n KwvY; nw iqsu jMmxu
mrxw] kwlu jwlu jmu.joih n swkY; Bwie Bgiq BY qrxw] piq syqI jwvY.shij
smwvY; sgly dUK imtwvY] khu nwnk.pRwxI gurmuiK CUtY; swcy qy piq pwvY]
83.pRymw-BgqI krn bwry m`KIAW dy idRstWq duAwrw SuB is`iKAw:- m`KIAW
imlq krky, kOVy A`k dIAW fofIAW, zihr vrgy kOVy DqUry dy Pu`lW qy Zulwb dy P`ulW
Awid qoN Sihd ilAwauNdIAW hn[ Awpo iv`cIN lVdIAW nhIN[ bhuq imTws pYdw kr
lYNdIAW hn[ sqsMgiq imil rhIAY mwDau; jYsy mDup mKIrw] Anuswr Sihd dIAW
m`KIAW vWg, sqsMgq jI ’c iml ky, swJ krIjY.guxh kyrI; Coif Avgx clIAY]
Anuswr AOgux iqAwg ky, Awpo iv`cIN guxW dI sWJ krnI, imxqI qoN rihq suK pRwpq
krnw[ hir isau jwie imlxw, swD sMig rhxw; so suKu, AMik n mwvY] AMimRq kQw
kIrqn, pUrn pyRm SrDw Brosy XkIn nwl, inSkwm Bwv sihq krnw sunxw, A`k
DqUry qoN m`KIAW dy Sihd gRihx krn vWg, nIcW qoN nIcW dy AOgux dyKx dI ibjwey,
pUrn idRVqw sihq, aun@W qoN BI gux hI gux gRihx krny[ iksy dw BI AOgux nhIN
dyKxw, AwpxI pIVI hyTW sotw Pyrdy rihxw Bwv Awpxy hI AOgux dyKxy, pUry gurU jI nUM
nmskwr krky iqAwgxy[ Awpxy Awp nUM nIcw AMdir.nIc jwiq; nIcI hU.Aiq nIcu]
smJ ky, Awpo iv`cIN iml ky pyRmw-BgqI idRV krky, crn kml c`tidAW
www.Gursevak.com 719 q`qkrw
nmskwridAW siqkwridAW, pUrn gurU jI qoN AMimRq rs Awpxy irdy’coN muK’c
pRwpq krn rUp, au~cw su`cw im`Tw pyRm rUpI Sihd pYdw krnw hY[ AMimRqu pIAw;
siqguir dIAw] Avru n jwxw; dUAw qIAw]
ibnu BgqI; qnu hosI Cwru] gurU pRmysr jI dI pyRmw BgqI qoN ibnu kusMgIAW
jUAw PYSn nSy cwh ivkwrW’c K`cq ho ky, qn(Cwru) suAwh(hosI) ho jwvygw[
XQw:- Dnu Dnu khw pukwrqy; mwieAw moh sB kUr] nwm ibhUny nwnkw; hoq jwq
sBu DUr]) khu nwnk; Bgiq pRB swru] ibnu BgqI; sB hoie KuAwru]) ibnu
BgqI.ibstw ivic vwsw; ivstw ivic.iPir pwiedw]
srb kilAwx; sUK iniD nwmu] bUfq jwq; pwey ibsRwmu] vwihgurU gurqw
ibrwjmwn gurU pRmysr jI dy b^Sy nwmu hI AYsy ivsmwd(iniD) ^zwny hn, srb sUK
Awnµd nwnk; jip rwm nwmu kilAwxu] Anuswr ijn@W’coN(srb) swry sUK qy
swrIAW(kilAwx) b^iSSW, brkqW, mukqIAW pRwpq huMdIAW hn[ sMswr rUpI smuMdR
dy ivSy rUpI jl’c(bUfq) fu`bdw(jwq) jWdw jIv(ibsRwmu) itkwA pwey lYNdw hY, Bwv
fu`bx qoN bc jWdw hY[ XQw:- bUfq jwq; pUrY guir kwFy] jnm jnm ky; tUty gwFy]
3]) Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) aUpir
Bujw kir, mY gur pih pukwirAw; iqin.hau lIAw aubwrI] 1]
sgl dUK kw; hovq nwsu] nwnk nwmu; jphu gunqwsu] 5] prmpUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy
s``jn sMq jno!siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw gRIbI iKmw DIrj Awid sRb
ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn(gunqwsu) SuB guxW dy ^zwny vwihgurU nwmu jI nUM,
gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI duAwrw(jphu) jpxw kro[ jpxy krky sgl(dUK)
d`uKW kw nwsu (hovq) huMdw hY, ho jwvygw] 5] XQw:- suixAY; dUK pwp kw nwsu])
siqguir pUrY syivAY; dUKw kw hoie nwsu] nwnk nwim ArwiDAY; kwrju AwvY rwis])
hir kw nwmu jpq; duKu jwie] nwnk bolY; shij suBwie]) ijsu ismrq; duK fyrw
FhY] ijsu ismrq; jmu.ikCU n khY]) (n`sY) pRB kY ismrin; dUKu jmu nsY]

aupjI pRIiq; pRym rsu cwau] {ivsmwd srb ivAwpI pyRm vIcwr:- inrgun
inrMkwrjI dy srgun Avqwr, prmpUjnIk DMn vwihgurU mh`ly 4 jI dy pyRmIN Bgq
jn, gurU pRmysr jI nUM gur myry pRwx; siqguru myrI rwis] smJ ky, pyRmw-BgqI

www.Gursevak.com 720 q`qkrw


krky, ijvyN inhwl ho rhy hn, so &urmw rhy hn:- vwihgurU mh`lw 4 jI gurqwg`dI
ibrwjmwn, Awpxy ipAwirAW BgqW nUM drSn b^S ky, inhwl kr rhy hn[
vwihgurU jI dy srgun Avqwr gur AMimRq iBMnI dyhurI; ’coN, sq sMqoK dieAw Drm
vIcwr, inmRqw hlImI ZRIbI pyRm pRIq rs cwA Awid, sRb ivAwpI ivsmwd smUh
SuB gux, Anq klW sihq pRkwS rhy hn[ ijvyN ie`k cMd dw Aks, pwxI dy AnykW
GiVAW’c pYNdw hY, iqvyN Anyk gurU BgqW dy iridAW rUpI GiVAW’c, gurU pRmysr jI
Awpxy koit pRkwS nUr dw Aks pw rhy hn[ gurU ipAwry Bgq, Awpxy gurU pRIqm
jI dy nUrwnI ichry v`l, cMd ckor prIq hY; lwie qwr inhwly[ Anuswr ing@w
itkwA ky dyK rhy hn[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu
hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy] gurU ipAwry Bgq jnw dI ieh BlI rIq hY, jo
suKdwqy gurU pRmysr jI nUM, rom 2 krky nmskwr krky jpdy rihMdy hn[ XQw:-
nwnk Bgqw; BlI rIiq] suKdwqw jpdy; nIq nIiq] irdy dy ipAwry s`cy pRIqm
vwihgurU jI dy srgun Avqwr gurU pRIqm jI dy suMdr sohxy muKwribMd qoN, Dur kI
bwxI jI dy rs iBMny mhW ivsmwd kIrqn kQw suxy[ nyqRW nwl suMdr s`cy ipAwry
drSn kIqy, vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM, gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR s`cy crn-
kmlW dw, jo pUrn Agm Apwr sRb ivAwpI mhW ivsmwd pyRm pRIq cwau rs
aupijAw hY, so &urmw rhy hn:- }

aupjI pRIiq; pRym rsu cwau] gurU pRIqmjI dy prmpiv`qR s`cy su`cy au~cy prm
mnohr sMudr drSn krky, gurU jI dy BgqW dy mn’c, gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR
s`cy praupkwrI DIrjDwrI inRibkwrI s`cy crn-kmlW dy srb ivAwpI ivsmwd
pyRm hI(rsu) pRym(cwau) auqSwh sihq, sRb ivAwpI mhW ivsmwd s`cI pRIiq(aupjI)
pYdw hoeI[ XQw:- crn kml sMig; lwgI pRIiq] ibsir geI; sB durmiq rIiq]

mn qn AMqir iehI suAwau] aun@W dy mn qy(qn) rom 2(AMqir) ’c, (iehI)


eyho hI(suAwau) pRXojn suAwd hY[ ies leI aun@W ny duinAwvI moh ieMidRAW dy suAwd
iqAwgy hn[ XQw:- gurmuiK; rwg suAwd An iqAwgy] gurmuiK; iehu mnu BgqI
jwgy]
nyqRhu pyiK drsu; suKu hoie] (nyqRhu) nyqRW nwl, Awpxy irdy dy ipAwry gurU
pRIqm jI dy sMudr ivsmwd s`cy (drsu) drSn (pyiK) dyK ky, ipAwry gurU BgqW dy
www.Gursevak.com 721 q`qkrw
lUM 2’c ismrn hoxy’qy, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Awqm suKu pRwpq(hoie) huMdw hY[
XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) dIdny
dIdwr swihb; kCu nhI ies kw molu]) pRwn ky bc`Xw, dUD pUq ky idv`Xw; rog sog
ky imt`Xw, ikDO mwnI mhw mwn ho] Anuswr prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU DMn
sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny, BweI gurdws swihb jI nUM BwvyN muSkW bMn@vw ky
kWSI qoN mMgvwieAw sI, qW BI gurmuiK ipAwry jI ny jdoN suMdr ivsmwd s`cy drSn
kIqy, inhwl ho ky ivsmwd rMg’c lIx ieh ivsmwd SuB bcn &urmwey:- drsn
dyKq hI.suiD kI, n suiD rhI; buiD kI.n buiD rhI; miq mY.n miq hY[ (kibq 9)
inRivkwr inrhMkwr inrMkwr gurU pRIqm jI dy suMdr drSn jYsw, hor koeI suMdr
srUp dunIAW’c nhIN hY[ jYsw qU.qYsw quhI; ikAw aupmw dIjY]) lwl rMgIly pRIqm
mn mohn; qyry drsn kau hm bwry]) Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw]
Anuswr Akwl purKu jI Awpxy ipAwry BgqW’qy ikRpw krky, AwpxI SkqI nwl
AnykW bRhmMfW’c, AnykW hI rUp Dwr ky, pRym dy vsIkwr ho ky hmySw hI drSn
b^Sdy rihMdy hn[ XQw:- swcu khO.sun lyhu sBY; ijn pRymu kIE.iqn hI pRBu
pwieE]) srDw lwgI.sMig pRIqmY; ieku iqlu.rhxu n jwie] Anuswr Awpxy
ipAwirAW dy srb ivAwpI ivsmwd pRym SrDw pRIq dy vsIkwr ho ky pRgt huMdy
hn[ XQw:- isrIrwgu mhlw 1] ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI jl
kmlyih] lhrI nwil pCwVIAY; BI ivgsY Asnyih] jl mih.jIA aupwie kY; ibnu
jl.mrxu iqnyih] 1] mn ry; ikau CUtih ibnu ipAwr] gurmuiK AMqir riv
rihAw; bKsy Bgiq BMfwr] 1] rhwau] ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI
mCulI nIr] ijau AiDkau.iqau suKu Gxo; min qin sWiq srIr] ibnu jl, GVI n
jIveI; pRBu jwxY AB pIr] 2] ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI cwiqRk myh]
sr Bir Ql hrIAwvly; iek bUMd n pveI kyh] krim imlY so pweIAY; ikrqu
pieAw isir dyh] 3] ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI jl duD hoie]
Awvtxu Awpy KvY; duD kau.Kpix n dyie] Awpy myil ivCuMinAw; sic vifAweI
dyie] 4] ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI ckvI sUr] iKnu plu.nId n
soveI; jwxY dUir hjUir] mnmuiK.soJI nw pvY; gurmuiK sdw hjUir] 5] mnmuiK
gxq gxwvxI; krqw kry su hoie] qw kI.kImiq nw pvY; jy locY sBu koie] gurmiq
hoie.q pweIAY; sic imlY suKu hoie] 6] scw nyhu.n quteI; jy siqguru BytY soie]
www.Gursevak.com 722 q`qkrw
igAwn pdwrQu pweIAY; iqRBvx soJI hoie] inrmlu nwmu.n vIsrY; jy gux kw gwhku
hoie] 7] Kyil gey sy pMKxUM; jo cugdy sr qil] GVI ik.muhiq ik.clxw; Kylxu Aju
ik kil] ijsu qUM mylih.so imlY; jwie scw ipVu mil] 8] ibnu gur.pRIiq n aUpjY;
haumY.mYlu n jwie] so hM Awpu pCwxIAY; sbid Byid pqIAwie] gurmuiK Awpu
pCwxIAY; Avr ik kry krwie] 9] imilAw kw ikAw mylIAY; sbid imly
pqIAwie] mnmuiK.soJI nw pvY; vICuiV cotw Kwie] nwnk.dru Gru eyku hY; Avru n
dUjI jwie] 10] 11]) mY gun bMD.sgl kI jIvin; myrI jIvin myry dws]
nwmdyv.jw ky jIA AYsI; qYso qw kY pRym pRgws] 2] 3]) hir myro ipru; hau hir kI
bhurIAw] rwm bfy; mY qnk lhurIAw] 1]) kih kbIr.moih ibAwih cly hY; purK
eyk Bgvwnw] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI
myrI] 1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau]
jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu;
BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab
qumrI; prqIiq n hoeI]) jau qum igirvr; qau hm morw] jau qum cMd; qau hm Bey
hY ckorw] 1]) swcI pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI smwie]
mnu ibgsY; swD crn Doie] (swD) mhWpurKW dy, swD kI soBw; Aiq mskInI])
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU nwnk dyv swihb jI
ky prmpiv`qR SuB s`cy crn-kml, inrml jl nwl AQvw nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY;
jy rovY lwie ipAwro]) hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau]
Anuswr gurU jI dy s`cy crnkmlW nwl ipAwr lw ky roNidAW 2, jo jl sut`xw hY, ies
vYrwg rUpI jl nwl, Doie ky, gurU ipAwry gursyvk BgqW dw mnu, pUrn ^uSI KyVy
sihq(ibgsY) iKVdw hY[ XQw:- crx kml qyry.Doie Doie pIvw; myry siqgur.dIn
dieAwlw]) myry mn; hir hir gun khu ry] siqgurU ky crn, Doie Doie pUjhu; ien
ibiD.myrw hir pRBu lhu ry]) sMqh crx; Doie Doie pIvw] sMqh drsu; pyiK pyiK
jIvw]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk; jip jip sd jIvw]
Bgq jnw kY; min qin rMgu] ibrlw koaU; pwvY sMgu] gurU ipAwry(Bgq)
BgqW(jnw) ipAwirAW(kY) dy min (qin) rom 2’c, nwmu dw rMgu ciV@Aw hY, nwmu
dw(rMgu) pRym, AnMd pRwpq hY[ XQw:- lwl rMgu iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw]
mYlw.kdy n hoveI; nh lwgY dwgw]1]) siqgurU rwmdws swihb jI dy SuB s`cy su`cy

www.Gursevak.com 723 q`qkrw


im`Ty ivsmwd crn-kmlW ’c rMgy, gurU ipAwry Bgq jnw dw sMgu krnw, (koaU)
koeI ibrlw 2 pyRmI hI(pwvY) pwauNdw hY Bwv golw bx syvw krky, inhwl huMdw hY[
XQw:- sMqn kI; srxweI piVAw] jIau pRwx; Dnu AwgY DirAw] syvw suriq.n
jwxw kweI; qum krhu dieAw ikrmwiexw] 12]
eyk bsqu; dIjY kir mieAw] gur pRswid; nwmu jip lieAw] Bgq mhWpurS,
jwick bx ky, Ardws pyRm bynqI krky ieh dwn mMgdy hn:- hy pwrbRhm pUrn
bRhm gurU jI! Amol(mieAw) ikRpw(kir) krky, srb ivAwpI mhW ivsmwd Amolk
eyk vwihgurU nwm rUpI(bsqu) vsqU(dIjY) b^Sxw kro jI[ ijs krky A`g dy smuMdR
klju`g’c, (gur) gurU jI dI(pRswid) ikRpw nwl, prmpiv`qR SuB s`cw nwmu jip
lieAw jwvy, ikauN jo ikRpw ibnw nwm nhIN jipAw jw skdw[
qw kI aupmw; khI n jwie] nwnk rihAw; srb smwie] 6] siqgurU nwnk
dyv swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- gRIb invwj DMn sRI gurU rwmdws swihb
jI dy prmpiv`qR SuB s`cy crn-kml Dox vwly, crn syvk ipAwry, jo Bgq jn
hn, (qw) iqn@W kI(aupmw) mihmw khI (n) nhIN (jwie) jWdI jI, ikauN jo(srb)
swirAW Bgq jnw dy AMdr Ajpw jwp vwihgurU jI, (smwie) BrpUr ivAwpk
ho(rihAw) rhy hn jI[ vw ipAwry gur Bgq jnw dw(srb) swrw jIvn (srb)
swrw sRIr rom 2 vwihgurU jI’c (smwie) iml rihAw hY(smwie) msq ho irhw hY]
6] vw (qw) iqn@W vwihgurU jI(kI) dI srb ivAwpI ivsmwd aupmw khI(n)
nhIN(jwie) jWdI, ikauN jo(srb) swirAW AMdr Ajpw jwp vwihgurU jI(smwie)
BrpUr ivAwpk ho(rihAw) rhy hn[ XQw:- sB mih.riv rihAw pRBu eykY; pyiK
pyiK nwnk ibgsweI]) sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf
prqwpu]
pRB bKsMd; dIn dieAwl] Bgiq vCl; sdw ikrpwl] (pRB) Anq klwvwn
pUrn myhrvwn pRkwS srUp srb suKW dy dwqy Ajpw jwp vwihgurU jI, (dIn)
ZRIb’qy(dieAwl) myhrvwn ho ky, aus dy mhW pwpW AOguxW nUM(bKsMd) b^Sx vwly
hn[ XQw:- dIn dieAwl sdw ikrpwl]) sdw sdw; sdw dieAwl] ismir
ismir; nwnk Bey inhwl] 8] 9]) Bgq qyry siB pRwxpiq pRIqm; qUM Bgqn kw
ipAwrw] Anuswr (Bgiq) BgqW nUM(vCl) ipAwr krn vwly, sdw sRb ivAwpI
ivsmwd(ikrpwl) ikRpw hI ikRpw dy Gr, inrgun bRhm jI hn[ ijvyN s`jr gW v`Cy
www.Gursevak.com 724 q`qkrw
ip`Cy 2 qurI iPrdI hY, iqvyN Awp jI Awpxy ipAwry BgqW dy pRym dy vsIkwr ho ky,
ip`Cy 2 qury iPrdy hn[ XQw:- kbIr.mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY
lwgo hir iPrY; khq kbIr kbIr]) Bgqw kw shweI; juig juig jwixAw]) Bgiq
vClu hir ibrdu; Awip bnwieAw] jh jh sMq ArwDih; qh qh pRgtwieAw]
AnwQ nwQ; goibMd gupwl] srb Gtw; krq pRiqpwl] vwihgurU jI(AnwQ)
XqIm dy nwQ, Awp(AnwQ) (A+nwQ) mwlk qoN(A) rihq, Bwv aun@W dw koeI nwQ
nhIN, koit bRhmMf dy pswry dy(nwQ) mwlk, (goibMd) srb pRkwSk vwihgurU(gupwl)
Anq klwvwn vwihgurU srb jIAW dy krqy, (srb) sB(Gtw) sRIrW dI pRiqpwl
(krq) kr rhy hn[ XQw:- sB ko mwq ipqw pRiqpwlk; jIA pRwn suK swgru ry]
dyNdy qoit nwhI.iqsu krqy; pUir rihE rqnwgru ry] hux AnMq sUrjW cMdRimAW
qwirAW DrqIAW, smUh sUCm qoN sUCm jIAW nUM, AwpxI s`qw nwl dOVw rhy hn[
ikDry vrKw ikDry hnyrI ikDry snoA-&wl ikDry A`g lgw rhy hn[ ieh sB ku`J
Awp jI dy hukm’c ho irhw hY[ hux AnMq bRhmMfW nUM rc qy lYA kridAW inrlyp
hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]
Awid purK; kwrx krqwr] AsMK bRhmMf dI rcnw dy krqy (krqwr) Ajpw
jwp vwihgurU Akwl purK jI, swrI rcnw dy (Awid) pihlW (purK) pUrn inrgux
srUp hn[ Awpxy srUp’coN AsMK bRhmMf dI rcnw rcx dw kwrx BI Awp jI Awp
hI hn[ XQw:- krx kwrx pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] nwnk.iqsu bilhwrxY;
jil Qil mhIAil soie] 1]) krn kwrn; so pRBu smrQu] idRVu kir ghhu; nwmu
hir vQu]) myry mn; nwm kI kir tyk] iqsih bUJu.ijin qU kIAw; pRBu krx kwrx
eyk] 1]
Bgq jnw ky; pRwn ADwr]) Bgq qyry siB pRwxpiq pRIqm; qUM Bgqn kw
ipAwrw] Anuswr Awpxy(jnw) ipAwry Bgq jnw (ky) dy (pRwn) pRwxW dw (ADwr)
Awsrw hn, Bwv jdoN Awp jI dy Bgq jI Awp jI nUM Bu`ldy hn qW, AwKw jIvw;
ivsrY mir jwau] Anuswr mrnw smJdy hn[ XQw:- mrxM; ibsrxM goibMdh]
jIvxM; hir nwm D´wvxh]) jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry])
pRB jI; qU myry pRwn ADwrY] nmskwr fMfauiq bMdnw; Aink bwr jwau bwrY] 1]
Anuswr Bgq jn hr smyN rom 2 krky jwp kridAW fMfauqW nmskwrW hI

www.Gursevak.com 725 q`qkrw


nmskwrW krdy rihMdy hn[ XQw:- inmK inmK; Twkur nmskwrY] nwnk Ehu
Aprsu; sgl insqwrY]1]
jo jo jpY; su hoie punIq] Bgiq Bwie; lwvY mn hIq] vwihgurU mh`ly cOQy jI
dy s`cy crn-kmlW ’c mn dw (hIq) ihq(lwvY) lwvy, (Bwie) pyRmw(Bgiq) BgqI
sihq, jo jo Bgq jn, Awp jI nUM DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI
kih ky, sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI] Anuswr rom
2 dy pyRm ipAwr pRIq nwl(jpY) jpdy hn, (su) auh mn bwxI sRIr krky(punIq)
piv`qR hoie jWdy hn[ XQw:- pivqR pivqR; pivqR punIq] nwmu jpY; nwnk min
pRIiq]
hm inrgunIAwr; nIc Ajwn] (hm) dwsn dws inmwxw inqwxw,
inrgunIAwry.gunu nhI koeI; qum dwnu dyhu imhrvwnw] 2] Anuswr(inrgunIAwr)
sq sMqoK dieAw Drm vIcwr Awid srb ivAwpI ivsmwd SuB guxW qoN rihq nIc,
Awp jI dI isPq bMdgI pyRmw-BgqI, srb`q dy Bly dy SuB krm krn v`loN (Ajwn)
Axjwx hY jI[ XQw:- kMcn nwrI mih.jIau luBqu hY; mohu mITw mwieAw] Gr mMdr
GoVy KusI; mnu An ris lwieAw]) inrgun nIc AnwQ AprwDI; Et sMqn kI
AwhI] bUfq moh igRh.AMD kUp mih; nwnk.lyhu inbwhI]) nIcu AnwQu Ajwnu mY;
inrgunu guxhInu] nwnk.kau ikrpw BeI; dwsu Apnw kInu]
nwnk.qumrI srin; purK Bgvwn] 7] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy
hn:- (Bgvwn) Akwl purKu(purK) pUrn ivAwpk bRhm jI dy pUrn s`cy su`cy au~cy,
DIrjDwrI mhwn praupkwrI BMnx GVn smR`Q srgun Avqwr, hy DMn siqgurU
rwmdws swihb jI!dwsn dws(qumrI) Awp jI dI srb ivAwpI pRkwS srUp s`cI
srin hY jI[ XQw:- moih inrgux AnwQu; srxI AwieAw]) siqgur.AwieE srix
quhwrI] imlY sUKu.nwmu hir soBw; icMqw lwih hmwrI]) khu nwnk; hm nIc krMmw]
srix pry kI; rwKhu srmw]) Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm.srix pRBU
kI AweI; rwKu pRBU.BwvY mwir]) Apuny Twkur kI; hau cyrI] crn ghy jgjIvn pRB
ky; haumY mwir inbyrI] AnMq bRhmMf dy krqy vwihgurU mh`lw pMjvW jI, gurU
Avqwr’c pRgt ho ky, prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU rwmdws swihb jI dI pyRmw-
www.Gursevak.com 726 q`qkrw
BgqI kridAW, vwihgurU jI dy snmuK GxI qoN GxI, AiqAMq GxI inmRqw dy sbd
kih rhy hn[ ien@W’c bVw BwrI mhW suK AMimRq bRhmwnMd iekwgRqw itkwA SWqI,
vihgurU jI dy srUp dI swiKAwqqw hY[ ieqnI GxI inmRqw dy bcn hor iksy BI
Avqwr pYgMbr jI ny nhIN khy jI, nmskwr] 7]
84. hm inrgunIAwr; nIc Ajwn] nwnk.qumrI srin; purK Bgvwn] 7]
ien@W Amolk bcnW nUM kmwaux bwry, gurU pRmysr jI dI ivsmwd Amolk swKI, s`cI
krxI kmweI:- siqsMgq gurU nwnk kI jwx kY; syvyN bhu pRkwr[ DMn gurU Arjn
dyv jI, pMjvyN gurU nwnk inrMkwr[ (dwsn dws) vwihgurU mh`lw pMjvW jI gurqw
ibrwjmwn ho ky, sRI AMimRqsr swihb jI ivKy, DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dI
AqI ipAwrI siq sMgq jI nUM, lMgr ieSnwn gurbwxI kQw kIrqn duAwrw inhwl
kr rhy sn[ ijvyN 999 ndI, rwq idny B`jI AwauNdI ihMd mhWswgr’c pYNdI hY[
iqvyN sMinAwsI bYrwgI iqAwgI qy cOhW c`kW qoN sqsMgq jI, vwihgurU gurU pRmysr jI
dy prmpiv`qR suMdr SuB s`cy su`cy au~cy nUrI ivsmwd drSnW nUM, AMimRq kIrqn krdy
AwauNdy[ iesy qr@W kwbl pSOr qoN siq sMgq jI, hIey ko pRIqmu;) pRIqm; pyRm Bgiq
ky dwqy]) qKiq bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu;
chu ckI kIAnu loAw] Anuswr Awpxy irdy dy ipAwry gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR
ivsmwd s`cy drSnW nUM Aw rhy sn[ bhuq hI qyz grmI sI[ myrw.AMqrjwmI hir
rwieAw] gurU pRmysr jI ny, Awpxy mihl vzIr, prmpUjnIk jgq mwqw sRI gMgw
jI nUM, hukmu kir.kIny@ inhwl] Anuswr hukm kIqw[ “pyRm Bwvnw nwl gurU sMgq
jI leI lMgr iqAwr kro[ ”hukim mMinAY hovY prvwxu;) mMny kI giq; khI n
jwie] Anuswr prmpUjnIk mwqwjI ny jwp kridAW krwauNidAW, qurMq lMgr
iqAwr kIqw[ ivsmwd AnMdI scy dIn dieAwl myry swihbw; jI, sqsMgq jI
smyq gurduAwrw sRI ip`plI swihb jI.Aw gey[ is`KW AMdr sqsMgq jI dI syvw dw
auqSwh Brn
leI, pyRmIAW nUM pyRm pRcwr SuB is`iKAw idqI, “hy pRymI jno!dwsn dws Bys
bdl ky sqsMgq jI dI syvw krygw, qusIN iksy nUM d`sxw nhIN, sB pyRmI nvyN hn
jI[ ”ieqny nUM sqsMgq jI BI kIrqn krdy Aw gey[ And ibnodI; Ksmu hmwrw]
Anuswr ivsmwd AnMd ibnodI kOqkI swihb jI ny Bys bdilAw hoieAw sI, ikauN jo
hzUr s`cy pwiqswh jI nUM, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
www.Gursevak.com 727 q`qkrw
swihb jI dI AqI ipAwrI sqsMgq jI jwx ky, pUrn pyRm sihq s`cI syvw krn dw
bhuq BwrI cwA auqSwh sI[ dIn dieAwl ikRpwl jI ny Awp nwl lMgr
vrqwieAw, pyRm sihq p`Kw BI kIqw[ sqsMgq jI nUM dovyN h`Q joV ky isr Jukw ky
pyRm bynqI kIqI, “hy gurU ipAwrI siqkwrI svwrI s`icAwrI sqsMgq jIE!Awp
sB Arwm kro, idn FLy qoN, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws
swihb jI dy suMdr s`cy su`cy au~cy s`cKMf, sRI drbwr swihb jI dy AlOikk ivsmwd
drSn krny jI[ ”
vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] cojI pRIqm jI Bwau-BgqI idRV krvw
rhy hn[ ies leI Awp jI ny bzurgW dI mu`TI cwpI qy p`Ky dI SuB syvw BI kIqI[
idn FLy qoN jwp kridAW, ifTy sBy Qwv; nhI quDu jyihAw] bDohu puriK ibDwqY; qW
qU soihAw]) hir jpy.hir mMdru swijAw; sMq Bgq.gux gwvih rwm] Anuswr hrI
srUp sRI drbwr swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy suMdr drSnW nUM Awey[ pyRmIAW nUM
drSnW dw Gxw cwA aumwh sI[ Awpo iv`cIN ikhw, “BweI Awpxy joiVAW dI rwKI
kOx krygw?”ikRpw inDwn.dieAwl bKsMd]) pRB bKsMd.dIn dieAwl] gurU pRIqm
jI ny &urmwieAw, “BweI!sMsw n kro, joiVAW dI rwKI dwsn dws krygw[ ”ieh
&urmw ky, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU nwnk dyv
swihb jI dI AqI ipAwrI s`icAwrI BolI sqsMgiq jI dy joVy BI JwVn l`g gey[
XQw:- gurisKW kI hir.DUiV dyih; hm pwpI BI giq pWih] Anuswr gurU pRmysr jI
dy GxI qoN GxI inmRqw dy ivsmwd kOqk nUM, jy gur Brmwey.sWgu kir; ikAw isKu
ivcwrw] Anuswr smJ n sky, BoLy Bwv nwl swry hI vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dy
suMdr mnohr drSnW nUM cwA auqSwh nwl Awey[ ie`k pyRmI is`K nUM p`uiCAw, “hy
BweI swihb jI!Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI dy suMdr
mnohr drSn kdoN hoxgy jI?”pyRmI is`K nUM ies ivsmwd kOqk dw pqw sI[ AweI
sqsMgq jI dy pu`Cx qoN, pyRmI is`K jI dy lUM kMFy KV@y ho gey[ gL rs nwl Br
igAw[ nyqRW’c vYrwg jl Aw igAw[ ikhw, “BoiLE!ijn@W dy drSnW leI, lMmw
pYNfw qury Awey hoN, aun@W nUM qusIN joiVAW dI rwKI KVy@ kr Awey hoN[ ”ieh sux ky
is`KW dy irdy FL ky mom bx gey, nyqRW’c vYrwg Aw igAw, pYrW dI im`tI inkl
geI, bVy hI roey[ J`tp`t En@IN pYrIN vwips muVy, vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
www.Gursevak.com 728 q`qkrw
crn-kmlW’qy Fih pey[ pauVI] myil lYhu dieAwl; Fih pey duAwirAw] riK
lyvhu dIn dieAwl; BRmq bhu hwirAw] Bgiq 1vClu qyrw 2ibrdu; hir, 3piqq
4
auDwirAw] quJ ibnu nwhI koie; ibnau moih 5swirAw] 6kru 7gih lyhu dieAwl;
swgr sMswirAw] 1ipAwr krnw 2Drm 3Apiv`qR 4auDwrn, qwrn vwly 5krdw hY
6
h`Q 7pkV ky[ ”) Anuswr vYrwg kridAW 2 muAw&I mMgI, hy cojI pRIqm,
kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] s`cy pwiqswh jI!Awp jI dy
Axjwx b`icAW qoN bhuq v`fI Bu`l Av`igAw ibAdbI hoeI hY jI ieh sux ky
pwrbRhm ZRIb invwj s`cy piqswh jI ny h`s ky &urmwieAw, “hy gurU ipAwrI svwrI
siqkwrI sqsMgq jIE!ieqnIN dUroN prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn sRI gurU rwmdws
swihb jI dy suMdr drbwr swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy drSn krn Awey hoN
jI[ pRB jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw] Anuswr dwsn dws kOx bKSx vwlw
hY?psU pryq mugD kau qwry; pwhn pwir auqwrY]) psu pRyq muGd; pwQr kau qwrY]
Anuswr prmpUjnIk vwihgurU mh`lw cOQw jI b^Sx nUM smR`Q hn[ DMn gurU pRmysr
jI DMn gurU jI kI ipAwrI siqsMgq jI, sdw inhwl 3. nmskwr[ ”vwhu vwhu scy
pwiqswh; qU scI nweI]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb
jIAw kw dwqw ry] DMn vwihgurU Akwl purKu jI, gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR SuB
s`cy su`cy au~cy DIrjDwrI inRivkwrI Avqwr’c pRgt ho ky, Awp siqsMgq jI dI SuB
s`cI syvw krky Bwau-BgqI idRV krvw rhy hn[ jo SuB s`cy s`ucy au~cy mhwn
praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI im`Ty bcn &urmwey hn, so kmwey BI hn, ku`J
pRmwx ieh hn] XQw:- pwnI pKw krau; qij AiBmwnu] Aink bwr; jweIAY
kurbwnu]) pwnI pKw pIsau.sMq AwgY; gux goivMd jsu gweI] swis swis mnu nwmu
sm@wrY; iehu ibsRwm iniD pweI]) pwxI pKw pIsu.dws kY; qb hoih inhwlu] rwj
imlK iskdwrIAw; AgnI mih jwlu]) rwm.mokau; hir jn kwrY lweIAY] hau
pwxI pKw pIsau.sMq AwgY; pg mil mil.DUir muiK lweIAY]
srb bYkuMT; mukiq moK pwey] eyk inmK; hir ky gun gwey] {pRSwdw Ckx
ip`CoN, ieh A`TvIN pOVI pV@ ky Ardws kIqI jWdI hY[ pyRm vIcwr nmskwr:-
prmpUjnIk vwihgurU mh`lw 4 jI gurqw ibrwjmwn, sjy dIvwn’c drSn b^S rhy
hn, vwihgurU mh`lw pMjvW jI, gurU sMgq jI, prmpUjnIk gurU ipqw jI dy drSn
www.Gursevak.com 729 q`qkrw
krky ivsmwd ho rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn sRI gurU rwmdws swihb jI
ny, sqsMgq jI nUM rs iBMnw ivsmwd mnohr rMglw AnMdI kIrqn, gurbwxI kQw
suxweI[ sB dy mn AwpxI m`uTI’c lY ley[ KMf bRhmMf, sqsMgq jI dw lUM 2, DMn
SRI gurU rwmdws swihb jI, DMn SRI gurU rwmdws swihb jI gw au~iTAw[ pUrn Agm
Apwr mhW ivsmwdqweI ’c, vwihgurU mh`ly 4 jI ny Awp kIrqn kQw krn ip`CoN,
Awpxy lwfly swihbzwdy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM AMimRq kIrqn krn dw hukm
kIqw, prmpUjnIk s`cy ipqw jI dw hukm mMn ky, imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI
morw] Anuswr im`T bolVy s`jx suAwmI jI ny Akwl purKu jI ’c AByd ho ky, sur
qwr’c vsw ky, AYsw ivsmwd rs iBMnw suMdr mnohr kIrqn kIqw, bwxI
aucrih.swD jn; Aimau clih Jrxy] Anuswr swrI sqsMgq jI dy irdy’coN AMimRq
dy Jrxy au~T ky muK’c Awaux l`gy, swc nwm kI AMimRq vrKw] ho geI[ pRymI jn,
prmpUjnIk DrmI ipqw DMn siqgurU rwmdws swihb jI, rs’c JUmx l`g gey[
swrw bRhmMf pRymw-BgqI dI srb ivAwpI ivsmwd sugMDI nwl sugMDq ho igAw[
vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny ivsmwd kIrqn kridAW, prmpUjnIk s`cy ipqw jI,
gurU jI dI siqsMgq jI dy suMdr ielwhI ivsmwdI drSn kridAW, jo ivsmwdI rMg
mwixAW, aus nUM gurqw ibrwjmwn ho ky &urmw rhy hn:- }
srb bYkuMT; mukiq moK pwey] eyk inmK; hir ky gun gwey] hy pyRmI
jno!prmpUjnIk ipqw DMn siqgurU rwmdws swihb mhwrwj jI, sqsMgq jI dy
drSn kridAW, dwsn dws ny Dur kI bwxI dy AMimRq kIrqn duAwrw, (eyk) ie`k
inmK Bwv ie`k bwr A`K Prkx ijqnw smW BI hir jI ky jo gun gwey hn, ien@W
duAwrw 1bYkuMT dIAW(srb) swrIAW (mukiq) mukqIAW qoN(moK) Cutkwr pwey ilAw
hY, Bwv mukqIAW dI ie`Cw nhIN rhI[ ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] Anuswr rMgW 2
dw AYsw ivsmwd AnMd AwieAw, ijs dy swhmxy bYkuMT mukqIAW dw AnMd qu`C hY[
vw jW(mukiq) mukqIAW qoN(moK) Cutkwr pwey, qW sBu jgu swcw; jw sc mih rwqy]
sIql swiq; gur qy.pRB jwqy] 1]) sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI
koeI] Anuswr(srb) swrw pswrw(bYkMuT) s`cKMf srb ivAwpI ie`k rs b`JvyN
pRkwS hI pRkwS pUrn bRhm jI pweyy[ XQw:- eyk plk suK swD smwgm; koit
bYkuMTh pWey]) khu kbIr; ieh khIAY kwih] swDsMgiq; bYkuMTY Awih] srb
ivAwpI ivsmwd pRym meI SuB ivcwr:- jb lgu; min bYkuMT kI Aws] qb lgu;
www.Gursevak.com 730 q`qkrw
hoie nhI.crn invwsu]) surg bwsu.n bwCIAY; frIAY n nrik invwsu] honw hY so
hoeI hY; mnih.n kIjY Aws] 1]) keI bYkuMT; nwhI lvY lwgy] mukiq bpuVI BI;
igAwnI iqAwgy]) rwju n cwhau.mukiq n cwhau; min pRIiq crn kmlwry] Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI.bYkuMT dIAW mukqIAW dy iqAwg dw,
prmpiv`qR SuB s`cw su`cw prm au~cw aupdyS b^Sdy hn[ ien@W krky iqRpqI nhIN
huMdI, eIrKw dÍYS vifAweI dI ie`Cw sMqwp du`K bxy hI rihMdy hn[ ien@W dI ie`Cw
imtxy krky, mn inrml ivsmwd ho jWdw hY[ srb ivAwpI vwihgurU jI dI pRwpqI
ho jWdI hY[ 1bYkuMT dIAW mukqIAW:- 1.sulok mukqI:- (su+lok) (su) Ehu lok Bwv
bYkuMT Dwm, ivSnUM Bgvwn jI dy lok’c phuMc jwxw[
2.smIp mukqI:- ijvyN sRI hirmMdr swihb jI’c pRymI hzUrI syvwdwr syvw
krdy hn, iqvyN bYkuMT’c Bgvwn jI dy (smIp) pws phuMc jwxw[
3.swjuj mukqI:- ie`k vwr hzwr dyhW Dwr ky, v`K 2 hzwr kMm krny, pr
auqpqI pwlxw lYAqw n kr skxI, ieh gurU pRmysr jI ny Awpxy h`Q r`KI hY[
ijvyN lUx vwlw pwxI mUMh’c pwaux qoN, pqw lgdw hY ik ies pwxI’c lUx hY, BwvyN
lUx’c GuiLAw huMdw hY pr idsdw nhIN, suAwd lUx nUM v`Krw jxwauNdw hY, ies qr@W
lUx dy suAwd vWg, auqpqI pwlxw lYAqw n kr skxI, swjuj mukqI vwly dw
pRmysr nwloN v`Krw-puxw bixAW rihMdw hY[ 4.srUp mukqI:- ivSnUM Bgvwn jI dy
srUp’c lIx ho jwxw, eykqw ABydqw ho jwxI[
Aink rwj; Bog bifAweI] hir ky nwm kI kQw; min BweI] vwihgurU mh`lw
pMjvW jI Awp kmw ky &urmw rhy hn:- hy BweI!prmpUjnIk ipqw jI, sqsMgq jI
dy drSn kridAW, prmpUjnIk gurU ipqw jI qoN(hir) mh`ly pihly, mh`ly 2. mh`ly
3 jI ky praupkwrW sihq, gurbwxI inrMkwr nwm jI(kI) dI ivsmwd kQw rom 2
dy kMnW duAwrw sux ky, dwsn dws gRIb dy min’c bhuq hI(BweI) cMgI l`gI hY
AQvw hir kI kQw; Anwhd bwnI] hMsu huie; hIrw lyie pCwnI] 1]) cwiqRk mor
bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor] 2] jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu
hir.jwpq hY nhI hor]) Git Git kQw.rwjn kI cwlY; Gir Gir.quJih aumwhw])
sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] Anuswr swirAW q`qW jIA jMqW
dI Avwz, hir ky nwm kI kQw hY[
hir ky nwm kI kQw AYsI ivsmwd min BweI hY, mwno Aink rwj Aink Bog
www.Gursevak.com 731 q`qkrw
Aink bifAweI dI pRwpqI ho geI hY BwvyN ien@W dI ie`Cw nhIN pr sRb ivAwpI mhW
2 ivsmwd inrivkwr Apwr Awqm suK pRqIq ho irhw hY[ XQ:- Awsw mhlw 5]
nIkI jIA kI.hir kQw aUqm; Awn sgl rs PIkI ry] rhwau] bhu guin Duin muin
jn Ktu byqy; Avru n ikCu lweIkI ry] 1] ibKwrI inrwrI ApwrI shjwrI;
swDsMig nwnk pIkI ry]) suix hir kQw; auqwrI mYlu] mhw punIq; Bey suK sYlu]
vw Aink rwj Bog bifAweI]) hir ky nwm kI kQw AYsI ivsmwd min
BweI] hY, ijs krky vwihgurU jI dy, sRb ivAwpI mhW 2 ivsmwd inrivkwr Apwr
Ajpw jwp inrgun(rwj) pRkwS hI pRkwS sihq, (Bog) bRhmwnMd rs, bRhmigAwnI
sgl kI rInw] dI Aink bifAweI pRwpq hoeI hY[ vw dwsn dws Aink Bog,
Aink bifAweI’qy gurpRswid rwj krdw hY, Bwv ienW@ dI ie`Cw hI nhIN rhI[
XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw]) ijs no bKsy; isPiq swlwh]
nwnk.pwiqswhI pwiqswhu]) pwiqswhI.Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir
bxwie]
bhu Bojn; kwpr sMgIq] rsnw jpqI; hir hir nIq] jIv ny bhuqy Bojn
Ckx bhuqy kpVy pYn@x bhuqy sMgIq sunx dy rs nUM mhwn mMinAw hY, pr Awp jI
rsnw krky in`q hir hir jpx nUM mhwn mMnidAW &urmw rhy hn:- prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy ipqw siqgurU rwmdws swihb jI, sqsMgq jI dy drSn kridAW,
lwK ijhvw.dyhu myry ipAwry; muKu.hir AwrwDy myrw rwm] Anuswr dwsn dws dI
rsnw(hir) vwihgurU (hir) vwihgurU 2(nIq) in`q(jpqI) jpdI hY[ jpxy krky
dwsn dws ny mwno(bhu) bhuq suAwdly Bojn Ck ley, bhuqy suMdr(kwpr) bsqR
pihn ley, bhuqy (sMgIq) rwg sux ley, Bwv ienW@ dy v`loN iqRpqI ho geI, ien@W dI
loV hI nhIN rhI[ vw jpxy krky dwsn dws ny, iqRpiq BeI; scu Bojnu KwieAw]
min qin rsnw; nwmu iDAwieAw]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw]) bRhmigAwnI
kw; Bojnu igAwn] nwnk bRhmigAwnI kw; bRhm iDAwnu] 3] Anuswr bRhmigAwn
rUpI(bhu) bhuq Bojn Ck ley, pYnxw.rKu piq prmysur; iPir.nwgy nhI QIvnw]
Anuswr bhuq swry piq rUpI(kwpr) bsqR pihn ley Aqy koit krn.dIjih pRB
pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr dwsn dws gRIb dy kMnW’c hvw
pwxI q`qW dy KVky, pSU pMCI dI jo BI Avwz AwauNdI hY, so sB vwihgurU jI dw jwp
sMgIq hI sux irhw hY[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY
www.Gursevak.com 732 q`qkrw
ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl
aupwrjnw]
BlI sukrnI; soBw DnvMq] ihrdY bsy; pUrn gur mMq] DMn vwihgurU siqgurU
rwmdws swihb jI mhwrwj jI dI ikRpw duAwrw, prmpUjnIk gurU ipqw jI dy b^Sy
hoey pUrn gur(mMq) aupdyS, (gur) vwihgurU(mMq) mMqR gursbd jI, dwsn dws gRIb
dy ihrdY’c bsy hn[ dwsn dws leI ieho hI(DnvMq) nwm Dn vwlI BlI qoN BlI,
gurmuiK soBw vwlI(sukrnI) syRSt krnI hY[ vw gurU jI dI siqsMgq jI’coN dwsn
dws nUM BlI DnvMq soBw vwlI(sukrnI) sRyst krnI pRwpq hoeI hY[ XQw:- hm
DnvMq BwgT; sc nwie] hir gux gwvh; shij suBwie] 1]
swDsMig; pRB dyhu invws] srb sUK; nwnk prgws] 8] 20] prmpUjnIk
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] s`cy siqgurU sRI gurU nwnk
dyv swihb Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy
hn:- hy(pRB) prmpUjnIk vwihgurU mh`lw cOQw jI!hm inrgunIAwr; nIc Ajwn]
Anuswr dwsn dws gRIb Awpxy b`cy nUM, sdIv kwl AwpxI AqI ipAwrI(swDsMig)
swDsMgq jI ’c(invws) itkwxw(dyhu) b^So jI[ ij`Qy visAW, srb ivAwpI mhW
3 ivsmwd(srb) swry sUK(prgws) pRgt ho Awey hn] 8] 20] XQw:- jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) pRB kY ismrin; Anhd
Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] vwihgurU jI!dyKo jykr luhwr dI dukwn
pr bYTo qW syk Ar A`g dw BY huMdw hY, Ar jy Aqr dI dukwn pr bYTo qW suBwvk
hI sugMDI Aw jWdI hY[ ies qr@W swDU sMg krky, Anyk 2 lwB pRwpq huMdy hn[
ies leI gurU jI AwpW nUM isKwauNdy hn, hy pRwxIE!Akwl purK jI A`gy pRwrQnw
kro, jo s`cy swDUAW dw sMg pRwpq hovy[ so prmpUjnIk gurU ipqw jI ny ijvyN aupRokq
pauVI’c, swDsMgqjI dI bhuq hI bhuq srb ivAwpI ivsmwd mihmw hI mihmw
khI hY, iqvyN Purmw rhy hn] XQw:- swD sMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK
ssIAr Bwnu; ikrn TrUr hY[) sMgiq kw gunu.bhuqu AiDkweI; piV sUAw gnk
auDwry]) khu kbIr.ieh khIAY kwih] swDsMgiq.bYkuMTY Awih]) hir jn ky.vf
Bwg vfyry; ijn hir hir srDw.hir ipAws] hir hir nwmu imlY iqRpqwsih; imil
www.Gursevak.com 733 q`qkrw
sMgiq gux prgwis] 2] ijn hir hir.hir rsu nwmu.n pwieAw; qy BwghIx jm
pwis] jo siqgur srix sMgiq.nhI Awey; iDRgu jIvy.iDRgu jIvwis] 3] ijn hir
jn siqgur sMgiq pweI; iqn Duir msqik iliKAw ilKwis] Dnu DMnu
sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw; imil jn nwnk nwmu prgwis]) myry mwDau jI;
sqsMgiq imly su qirAw] gur prswid prm pdu pwieAw; sUky kwst hirAw])
ijin iknY pwieAw swDsMgqI; pUrY Bwig bYrwig]) jy ko; ApunI soBw lorY] swD
sMig; ieh haumY CorY]) Kojq Kojq; sunI ieh soie] swDsMgiq ibnu; qirE n
koie]) iqqu jwie bhhu sqsMgqI; ijQY.hir kw hir nwmu ibloeIAY] shjy hI hir
nwmu lyhu; hir qqu.n KoeIAY]) mihmw swDU sMg kI; sunhu myry mIqw] mYlu KoeI.koit
AG hry; inrml Bey cIqw]) nIkI; swD sMgwnI] rhwau] phr mUrq pl.gwvq
gwvq; goivMd goivMd vKwnI]) sqsMgiq.kYsI jwxIAY] ijQY.eyko nwmu vKwxIAY]) jo
jo jpY; iqs kI giq hoie] swD sMig; pwvY jnu koie]) imil sqsMgiq.Koju dsweI;
ivic sMgiq.hir pRBu vsY jIau] 2]) jw kY msqik; krm pRiB pwey] swD srix;
nwnk qy Awey] 7]) ibnu sMgqI.siB AYsy rhih; jYsy psu For] ijin@ kIqy, iqsY n
jwxn@I; ibnu nwvY siB cor] 6]) Amr Bey, Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk
hir iDAwieAw]) imrqk dyh; swDsMg ibhUnw] Awvq jwq; jonI duK KInw] 1])
hir isau jwie imlxw, swD sMig rhxw; so suKu, AMik n mwvY]) swDsMgiq Awip
hoAw; Awip jgqu qrwieAw]) Awpu Coif; bynqI krhu] swD sMig; Agin swgru
qrhu]) khu nwnk.imil sMqsMgiq qy; mgn Bey ilv lweI] 2]) hir gux jpq;
kmlu prgwsY] hir ismrq; qRws sB nwsY] 1] sw miq pUrI; ijqu hir gux gwvY]
vfY Bwig; swDU sMgu pwvY] 1]) mwiG.mjnu sMig swDUAw; DUVI kir iesnwnu]) Coif
mwnu.qij gumwnu; imil swDUAw kY sMig]) sqsMgiq imil rhIAY mwDau; jYsy mDup
mKIrw]) swDsMg kY; nwhI nyir] lK caurwsIh; BRmqw Pyir] 3]) kbhU;
swDsMgiq iehu pwvY] ausu AsQwn qy; bhuir n AwvY] AMqir hoie; igAwn prgwsu]
ausu AsQwn kw; nhI ibnwsu] mn qn nwim rqy; iek rMig] sdw bsih; pwrbRhm
kY sMig] ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) jh siqguru; qh sqsMgiq
bxweI] jh siqguru; shjy hir gux gweI] jh siqguru; qhw haumY sbid jlweI]
2]) swDsMgiq kau vwirAw BweI; ijn eykMkwr ADwr] 1]) qIriQ ATsiT; mjnu
www.Gursevak.com 734 q`qkrw
nweI] sqsMgiq kI DUir.prI auif nyqRI; sB durmiq mYlu gvweI] 1]) lwid Kyp;
sMqh sMig cwlu] Avr iqAwig; ibiKAw jMjwl] DMin DMin; khY sBu koie] muK aUjl;
hir drgh soie] iehu vwpwru; ivrlw vwpwrY] nwnk.qw kY; sd bilhwrY] 5]) swD
sMig; pwpw mlu KovY] iqsu BgauqI kI; miq aUqm hovY]) isD sBw kir Awsix bYTy;
sMq sBw jYkwro] iqsu AwgY.rhrwis hmwrI; swcw Apr Apwro]) jo jo jpY; iqs kI
giq hoie] swDsMig; pwvY jnu koie]) swDsMig.jau qumih imlwieE; qau sunI qumwrI
bwxI] Andu BieAw.pyKq hI nwnk; pRqwp purK inrbwxI]) cMdn kY sMig; qrvru
ibgirE] so qrvru; cMdnu hoie inbirE] 2] pwrs ky sMg; qWbw ibgirE] so qWbw;
kMcnu hoie inbirE] 3] sMqn sMig; kbIrw ibgirE] so kbIru; rwmY hoie inbirE]
4] 5]) kbIr.mnu pMKI BieE; auif auif dh ids jwie] jo jYsI sMgiq imlY; so qYso
Plu Kwie]) swDsMig; mn sovq jwgy] qb pRB nwnk; mITy lwgy]) sqsMgiq mih
nwmu hir aupjY; jw siqguru imlY suBwey] mnu qnu ArpI.Awpu gvweI; clw siqgur
Bwey] sd bilhwrI.gur Apuny ivthu; ij hir syqI icqu lwey]) bRwhmxu KqRI sUd vYs,
cwir vrn.cwir AwsRm hih; jo hir iDAwvY, so prDwnu] ijau cMdn inkit.vsY ihrfu
bpuVw; iqau sqsMgiq imil.piqq prvwxu] 3]) Atl bcn swDU jnw; sB mih
pRgtwieAw] ijsu jn hoAw swDsMgu; iqsu BytY hir rwieAw] 1] 8] 20]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI ie`kIvyN, Awid.290.
sloku] srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy
hI iPir jwip] 1] {vwihgurU] ^ws pRym bynqI:- mhWpurSW dy s`cKMf jwx smyN,
sMpUrn sRI suKmnI swihb jW ieh AstpdI au~cI bol ky, pRymI suxwvy[ jy s`cKMf cly
jwx, qW BI suKmnI swihb jI sMpUrn kr lYxy[ pV@n sunx vwly pRymIAW nUM DIrj
SWqI Bwxw mMnx dw bl koit &L pRwpq huMdy hn[ }
85.{prmpUjnIk ipAwry pRIqm vwihgurU inrgunu srgunu jI dI eykqw dy ArQ
smJx leI pyRm vIcwr nmskwr:- DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU s`cy
siqgurU Arjndyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn, hux q`qy
ryqy ’qy bYT ky q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy sIs’qy puAw rhy hn, hux sVdI
bldI m`cdI loh‘qy KV@ rhy hn[ inrgun srgun dI swiKAwqqw ArQ smJx leI,
gurU pRIqm jI dI kurbwnI dy jwp nUM, Awpxy iDAwn’c itkwA ky, hr vyly jpxw
jpwauxw, gurU pRIqm jI nUM rom 2 krky nmskwrW hI nmskwrW krdy rihxw jI[
inrgun inRivkwr inrhMkwr, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Anq klwvwn
www.Gursevak.com 735 q`qkrw
pUrn myhrvwn vwihgurU jI dy srgun srUp mh`lw pMjvW jI, Awpxy inrgun srUp
duAwrw hux sB dy AwDwr huMidAW Awp inrwDwr hn[ hux srb dy pRkwSk huMidAW
Awp suqy pRkwS srUp hn[ siqgurU swihb jI ny Awpxy inrgun pRkwS’coN, sihjy hI
AnMq bRhmMf sUrj cMd pRgt kIqy hn, pRgt krn leI ikqoN koeI sm`gRI nhIN
ilAWdI[ ijvyN supnwvI supny’c, Aks mwqR hI bhuq v`fI rcnw rc lYNdw hY, ikqoN
koeI sm`gRI nhIN ilAwauNdw[ ijvyN rwj imsqRI mkwn bxwauNdw hY, mkwn qoN v`Krw
huMdw hY, pr inrgun inRivkwr inrhMkwr, Anq klwvwn pUrn myhrvwn vwihgurU jI
AnMq bRhmMf dI rcnw rc ky, ies qoN v`Kry nhIN, ies’c BrpUr ivAwpk pRkwSk
inrlyp pRiqpwlk nwiek Ksm, ies dw Awsrw hn[ XQw:- qum dwqy Twkur
pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] inmK inmK.qum hI pRiqpwlhu; hm bwirk.qumry
Dwry] 1] swrI rcnw Awp jI dy Awsry hY, ies nUM rc ky, qbdIl nhIN huMdy, ijvyN
du`D dhIN bx ky qbdIl ho jWdw hY[
vwihgurU mh`lw pMjvW jI, Awpxy inrgun pRkwS srUp duAwrw hux AnMq sUrjW
cMdRimAW qwirAW mMflW AgnIAW ibjlIAW ititAwixAW nUM pRkwS rhy hn, ien@W
dw Awsrw BI hux Awp jI Awp hI hn[ siqgurU swihb jI ny AnMq DrqIAW sUrjW
cMdRimAW qwry mMflW smuMdRW phwVW, AnMq bRhmMfW dI rcnw ibnw QMm@W dy Awpxy
inrgun srUp’c, hux Awp itkweI hoeI hY[ A`g pwxI nUM swVdI hY, pwxI A`g
buJwauNdw hY, BwvyN q`q ie`k dUjy dy ivroDI hn, pr siqgurU swihb jI ny AwpxI
pRkwS srUp Anq klw dy Awsry QMm@ ky mrXwdw’c r`Ky hoey hn[ XQw:- Awpy
jlu.Awpy Qlu QMm@nu; Awpy kIAw Git Git bwsw] Awpy nru.Awpy Puin nwrI; Awpy
swir.Awp hI pwsw] gurmuiK sMgiq sBY ibcwrhu; vwhu vwhu kw bfw qmwsw] 2]
12]) sgl smgRI; jw kY sUiq proeI] Gt Gt AMqir; rivAw soeI] Anq
klwvwn Anq guxW dy mwlk siqgurU swihb jI ny Awpxy inrgun srUp’coN, hukmI;
shjy isRsit aupweI] Anuswr sihjy inrXqn hI AsMK bRhmMf dI rcnw rcI hY[
ies nUM rc ky, Awpxy inrgun srUp duAwrw, ies’c pUrn ho rhy hn, Bwv ies qoN
v`Kry nhIN[ XQw:- qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey] imlq imlq
imlq imil rihAw; nwnk.khxu n jwey] Awp jI swry jIAW dy jIvn rUp hn[
(j`gjIvnu, j`ig) Awip dieAw kir mylsI; gur siqgur pICY pwie] sBu jgjIvnu
jig Awip hY; nwnk.jlu jlih smwie] siqgurU swihb jI ny AsMK bRhmMf dy
www.Gursevak.com 736 q`qkrw
idRStmwn pswry, Awpxy inrgun srUp’c itkwey hoey jo hn, so auh hux srgun
srUp jI hn[ XQw:- sgl smgRI; jw kw qnw] Awpn jsu; Awp hI sunw])
inrgunu Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin sglI mohI] Anuswr inrgun
srgun Awpo iv`cIN AByd hr smyN Awpxw jwp Awp krdy rihMdy hn[ XQw:- jl
Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] siqgurU swihb jI jdoN cwhux,
AsMK bRhmMf dy pswry, Awpxy srgun srUp jI nUM, Awpxy inrgun srUp jI’c lIx
kr lYNdy hn[ XQw:- keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] Awp jI
rcnw rcx qoN pihlW, inrgun srUp hn[ rcnw dy huMidAW, ies’c ivAwpk
pRkwSk inrlyp, ies dw AwDwr inrgun jI hux ho rhy hn[ siqgurU swihb jI
AwpxI ipAwrI rcnw nUM Awpxy’c lIx krn ip`CoN BI, Ajpw jwp inrgun bRhm
inry pRkwS hI pRkwS srUp rihMdy hn[ siqgurU swihb jI Awpxy inrgun srUp jI
duAwrw, hux swfy AMdr bwhr ie`k rs b`JvyN nUr pRkwS hI pRkwS, cwnxW dy mhW
cwnx s`c 3 srUp Ajpw jwp kr rhy hn jI[ XQw:- Awid scu; jugwid scu] hY
BI scu; nwnk hosI BI scu] 1]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip]
Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1]) mwrU mhlw 1] Arbd nrbd
DuMDUkwrw] Drix n ggnw; hukmu Apwrw] nw idnu rYin n cMdu n sUrju; suMn smwiD
lgwiedw] 1] KwxI n bwxI; paux n pwxI] Epiq Kpiq n Awvx jwxI] KMf
pqwl spq nhI swgr; ndI n nIru vhwiedw] 2] nw qid surgu mCu pieAwlw]
dojku iBsqu nhI KY kwlw] nrku surgu nhI jMmxu mrxw; nw ko Awie n jwiedw]
3] bRhmw ibsnu mhysu n koeI] Avru n dIsY; eyko soeI] nwir purKu nhI.jwiq n
jnmw; nw ko duKu suKu pwiedw] 4] nw qid jqI sqI bn vwsI] nw qid isD
swiDk suKvwsI] jogI jMgm ByKu n koeI; nw ko nwQu khwiedw] 5] jp qp sMjm
nw bRq pUjw] nw ko AwiK vKwxY dUjw] Awpy Awip aupwie ivgsY; Awpy kImiq
pwiedw] 6] nw suic sMjmu qulsI mwlw] gopI kwnu n gaU guoAwlw] qMqu mMqu pwKMfu
n koeI; nw ko vMsu vjwiedw] 7] krm Drm nhI mwieAw mwKI] jwiq jnmu nhI
dIsY AwKI] mmqw jwlu kwlu nhI mwQY; nw ko iksY iDAwiedw] 8] inMdu ibMdu nhI;
jIau n ijMdo] nw qid gorKu; nw mwiCMdo] nw qid igAwnu iDAwnu kul Epiq; nw ko
gxq gxwiedw] 9] vrn ByK nhI bRhmx KqRI] dyau n dyhurw gaU gwieqRI] hom
jg nhI qIriQ nwvxu; nw ko pUjw lwiedw] 10] nw ko mulw; nw ko kwjI] nw ko
www.Gursevak.com 737 q`qkrw
syKu mswieku hwjI] reIAiq rwau n haumY dunIAw; nw ko khxu khwiedw] 11]
Bwau n BgqI; nw isv skqI] swjnu mIqu ibMdu nhI rkqI] Awpy swhu Awpy
vxjwrw; swcy eyho Bwiedw] 12] byd kqyb n isMimRiq swsq] pwT purwx audY nhI
Awsq] khqw bkqw Awip Agocru; Awpy AlKu lKwiedw] 13] jw iqsu Bwxw; qw
jgqu aupwieAw] bwJu klw; Awfwxu rhwieAw] bRhmw ibsnu mhysu aupwey; mwieAw
mohu vDwiedw] 14] ivrly kau; guir sbdu suxwieAw] kir kir dyKY; hukmu
sbwieAw] KMf bRhmMf pwqwl ArMBy; gupqhu prgtIAwiedw] 15] qw kw; AMqu n
jwxY koeI] pUry gur qy; soJI hoeI] nwnk swic rqy ibsmwdI; ibsm Bey gux
gwiedw] 16] 3] 15]) mwrU mhlw 1] suMn klw AprMpir DwrI] Awip inrwlmu
Apr ApwrI] Awpy kudriq kir kir dyKY; suMnhu suMnu aupwiedw] 1] pauxu pwxI;
suMnY qy swjy] isRsit aupwie; kwieAw gV rwjy] Agin pwxI jIau joiq qumwrI; suMny
klw rhwiedw] 2] suMnhu; bRhmw ibsnu mhysu aupwey] suMny vrqy; jug sbwey] iesu
pd vIcwry so jnu pUrw; iqsu imlIAY Brmu cukwiedw] 3] suMnhu; spq srovr Qwpy]
ijin swjy; vIcwry Awpy] iqqu sq sir.mnUAw gurmuiK nwvY; iPir bwhuiV.join n
pwiedw] 4] suMnhu; cMdu sUrju gYxwry] iqs kI joiq; iqRBvx swry] suMny AlK
Apwr inrwlmu; suMny qwVI lwiedw] 5] suMnhu; Driq Akwsu aupwey] ibnu QMmw;
rwKy scu kl pwey] iqRBvx swij myKulI mwieAw; Awip aupwie Kpwiedw] 6] suMnhu
KwxI; suMnhu bwxI] suMnhu aupjI; suMin smwxI] auqBuju clqu kIAw isir krqY;
ibsmwdu sbid dyKwiedw] 7] suMnhu; rwiq idnsu duie kIey] Epiq Kpiq; suKw
duK dIey] suK duK hI qy Amru AqIqw; gurmuiK inj Gru pwiedw] 8] swm vydu;
rugu jujru AQrbxu] bRhmy muiK mwieAw hY qRY gux] qw kI kImiq.kih n skY ko;
iqau boly ijau bolwiedw] 9] suMnhu; spq pwqwl aupwey] suMnhu; Bvx rKy ilv
lwey] Awpy kwrxu kIAw AprMpir; sBu qyro kIAw kmwiedw] 10] rj qm sq
kl; qyrI CwieAw] jnm mrx; haumY duKu pwieAw] ijs no ik®pw kry hir gurmuiK;
guix cauQY mukiq krwiedw] 11] suMnhu aupjy; ds Avqwrw] isRsit aupwie; kIAw
pwswrw] dyv dwnv gx gMDrb swjy; siB iliKAw krm kmwiedw] 12] gurmuiK
smJY; rogu n hoeI] ieh gur kI pauVI; jwxY jnu koeI] jugh jugMqir mukiq
prwiex; so mukiq BieAw piq pwiedw] 13] pMc qqu; suMnhu prgwsw] dyh sMjogI;
krm AiBAwsw] burw Blw duie msqik lIKy; pwpu puMnu bIjwiedw]14] aUqm
www.Gursevak.com 738 q`qkrw
siqgur purK inrwly] sbid rqy; hir ris mqvwly] iriD buiD isiD igAwnu.gurU qy
pweIAY; pUrY Bwig imlwiedw] 15] iesu mn mwieAw kau; nyhu Gnyrw] koeI bUJhu
igAwnI; krhu inbyrw] Awsw mnsw haumY shsw; nru loBI kUVu kmwiedw] 16]
siqgur qy pwey vIcwrw] suMn smwiD scy Gr bwrw] nwnk inrml nwdu sbd Duin;
scu rwmY nwim smwiedw] 17] 5] 17]) kyqy jug; vrqy gubwrY] qwVI lweI;
Apr ApwrY] DuMDUkwir inrwlmu bYTw; nw qid DMDu pswrw hy] 1]
srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI
iPir jwip] 1]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk vwihgurU(nwnkw) siqgurU
Arjndyv siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ny Awpxy pihly srUp ’c, ijvyN aupRokq
gur sbdW’c, A&ur bRhm jI bwry &urmwieAw hY, iqvyN &urmw rhy hn] XQw:- jb
Akwru iehu; kCu n idRstyqw] pwp puMn; qb kh qy hoqw]) jb hovq; pRB kyvl
DnI] qb bMD mukiq; khu iks kau gnI]) AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm
mrn; khu khw ibnwsn]) jh inrml purKu; purK piq hoqw] qh ibnu mYlu; khhu
ikAw Doqw]) jb ApnI soBw; Awpn sMig bnweI] qb kvn mwie bwp; imqR suq
BweI]) jh ACl ACyd; AByd smwieAw] aUhw; iksih ibAwpq mwieAw]) rUpu n
ryK.n rMgu ikCu; iqRhu gux qy.pRB iBMn] Anuswr(inrgun) rjo qmo sqo iqMnW guxW qoN
rihq, Twkur Agm Apwr(inrMkwr) sB AkwrW dy krqy, bysumwr AQwh; Agnq
AqolY] sBnw AkwrW’c ivAwpk[ XQw:- ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY]
n Gwt hY bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] pRymw-BgqI inmRqw gRIbI sihnSIlqw iKmw,
siq sMqoK bRhmigAwn Awid srb ivAwpI ivsmwd AsMK SuB guxW dy dwqy,
Anqklwvwn pUrn myhrvwn AsMK AnMq pRkwS hI pRkwS vwihgurU jI ny, Avil
Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly
ko mMdy] Anuswr Awpxy nUr qoN Awip hI AnMq sUrjW DrqIAW qwry mMflW AgnIAW
bRhmMfW KwxIAW bwxIAW(Awpn) Awpxw srgun srUp pRgt(kIAw) kIqw hY[
ivsmwd Ajpw jwp srUp, inrgun inrMkwr vwihgurU jI, hr smyN Ajpw jwp
kridAW, Awpxy srgun srUp dy pswry’c, sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid
jugwid; jw kw vf prqwpu] Anuswr sBnI QWeI ivAwpk ho ky(suMn) A&ur

www.Gursevak.com 739 q`qkrw


smwDI’c, Awpy hI(iPir) muV 2 Bwv lgwqwr jwip kr rhy hn, Bwv inrgunu
Awip; srgunu BI EhI] klw Dwir ijin sglI mohI] Anuswr inrgun srgun ie`k
sMg, hr smyN Ajpw jwp jp rhy hn] 1] XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY]
rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]
paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] ismrih; KMf dIp siB loAw]
ismrih; pwqwl purIAw scu soAw] ismrih KwxI.ismrih bwxI; ismrih sgly
hir jnw] 2]) cwiqRk mor bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor] 2] jo bolq
hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor] 1763 ibkRmI jyT dI bhuq hI
qyz grmI A`g vrs rhI hY, zmIn Asmwn hvw pwxI DrqI qp rhy hn, q`qIAW
2 qyz loAW vg rhIAW hn, C`pVW dw pwxI su`k cu`kw hY, byAMq jl jMqU mr cu`ky
hn, byAMq hI ipAwsy qV& 2 ky mr rhy hn, v`fy cu`l@y’qy v`fI dyZ pwxI nwl Br
ky r`KI hY, hyTW l`kVW bL rhIAW hn, pwxI qyzI nwl au~bL irhw hY, dyZy’coN qyzI
nwl Bw& inkl rhI hY, pwpu burw; pwpI kau ipAwrw] pwip ldy; pwpy pwswrw]
Anuswr sMq doKI jhWgIr, murqzw KW dy ieSwry nwl, mhW pwpI cMdU ny jlwdW nUM
ikhw, “ien@W nUM pkV ky dyZ’c bYTwau[ ”jy BuK dyih.q ieq hI rwjw; duK ivic
sUK mnweI] 3]) AwigAw mih BUK, soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo
hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE] 3] Anuswr siqgurU swihb jI BwvyN Bu`Ky
iqhwey aunINdRy sn, pr iPr BI Ajpw jwp’c lIx, swrI rwq gurbwxI pV@dy rhy[
XQw:- gur aupdys.n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI]) shj suBwey; Awpn Awey]
Anuswr Awpy Aw ky au~bldI dyZ’c bYT gey[ q`qy 2 ryqy ’qy BI bYTy, q`qw 2 ryqw
Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI sIs’qy
puAwieAw, m`cdI 2 loh’qy KV@y[ AwpxI AduqI kurbwnI dy ky sMswr nUM siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI b^Sy hn, jo mhwn ikRpw krky Awpxy pRymIAW dy idl idmwZ’c
hr smyN gurbwxI hI gurbwxI b^Sdy rihMdy hn, lUM 2’c vs ky, gurU pRymBgqI
sihq, Ajpw jwp inrgun srgun jI dI eykqw b^Sdy hn[ AnMq bRhmMf dI rcnw
dy krqy gurU pRmysr jI, AnMq bRhmMf dI rcnw rcx qoN pihlW ies ivsmwd
AvsQw’c sn, hux BI hn[ XQw:- qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig
AGwey] prmpUjnIk DMn DMn DMn vwihgurU siqgurU goivMd jI srgun inrgun
inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1] prm
www.Gursevak.com 740 q`qkrw
au~cI su`cI AvsQw nUM kmw rhy hn[ Ksmu qUhY; sBnw ky rwieAw] prmpUjnIk s`cy
siqgurU mh`lw pMjvW jI, inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr hn[ rom 2 krky,
vwihgurU Ajpw jwp’c lIx hn[ AMdr bwhr AsMK pRkwS nUr gurSbdW ArQW
sihq, ivsmwd bRhm jI dy drSn kr rhy hn[ pRB kY ismrin; Anhd Junkwr]
suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] -Anuswr Anhd Junkwr ivsmwd ivAwpk
suK’c lIx, gurU pRmysr jI nUM, q`qW dIAW swrIAW AvwzW’coN jwp sux irhw hY[
XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) jo bolq hY.imRg mIn
pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd
sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] q`qW dIAW
AvwzW ’coN jwp suxidAW, AsMK nmskwrW hI nmskwrW kridAW, AiqAMq hI
gRIbI nwl Akwl purKu jI dy snmuK byAMq ausqq kr rhy hn[ XQw:- grIbI;
gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI]
Ajpw jwp vwihgurU jI, m`hly pMjvyN jI dI BwrI mihmw ieauN kr rhy hn:-
imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
AnMq ivsmwd hI ivsmwd pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU jI, Awpxy srgun srUp
dy smUh bRhmMfW KwxIAW bwxIAW AkwSW pqwLW sUrjW cMdRimAW qwry mMflW sMqW
BgqW mhWpurSW smyq, hr smyN Awpxy srUp vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM jpidAW
nmskwrW hI nmskwrW krdy rihMdy hn[ ies leI Drin ggn nv KMf mih; joiq
sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] pMjvyN
pwiqswh jI dw prmpiv`qR SuB s`cw nwm AwpW BI jpIey, jpx jpwaux nwl gurqw
ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI, idl idmwg rom 2’c gurbwxI hI gurbwxI Byjdy
hn, Ajpw jwp b^Sdy hn, gurbwxI ByjidAW 2 lUM 2’c vs jWdy hn[ srgun
inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] dI mhW Agm ivsmwd AvsQw b^Sdy hn[ so
siqgurU Arjndyv swihb jI dw prmpiv`qR SuB s`cw nwm jpx dy AsMK hI lwhy
hn[ so prmpUjnIk pRB dwqau dwqwr; pir´au jwcku ieku srnw] siqgurU swihb
jI, Awpxy ipAwry syvkW nUM, srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn
kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1] srb ivAwpI mhW ivsmwd hI ivsmwd
Acrj hI Acrj AvsQw b^Sdy hn[

www.Gursevak.com 741 q`qkrw


(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW dy
AstpdI jI ie`kIvyN[
(jb.b`bw.Bwrw.n.bolo) jb Akwru iehu; kCu n idRstyqw] pwp puMn; qb kh qy
hoqw] 1.ingury Akwr Awpo iv`cIN lVdy mwrdy mrdy mhW pwpW ’c K`cq hn[ ijs
Akwr nwl moh krn aus nUM Dn pdwrQ mhW pwp dI K`tI krky idMdy hn[ XQw:-
bhu prpMc kir; pr Dnu ilAwvY] suq dwrw pih; Awin lutwvY] sohxy Akwr’qy moihq
ho ky, aus nUM cu`k ky lY jWdy hn[ byAMq jIA jIAW nUM hr vyly KweI jWdy hn, so ij`Qy
Akwr hY, EQy pwp puMn hn[ AnMq bRhmMf dI rcnw rcx qoN pihlW, idRsitmwn; hY
sgl imQynw] Anuswr nwsvMq Akwru(jb) jdoN iehu kCu BI (idRstyqw) idsx’c (n)
nhIN sI AwauNdw, nw hI dyKx vwlw sI[ ivsmwd srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] inrgun pRkwS srUp inrMjn jI, qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; ho rhy sn,
hux BI hn[ (qb) qdoN, AsMK gl vF; hiqAw kmwih] Anuswr jIAW nUM mwrn dw
mhW pwp, pwlx sMBwlx syvw krn dw puMn(kh) iks qy(hoqw) huMdw sI? XQw:- pwp
puMn kw; iesu.lypu n lwgY] Gt Gt AMqir; sd hI jwgY] siqgurU swihbwn jI inrgun
bRhm jI dy srgun Avqwr hoxy krky, Awpxy ivsmwd inrml inrvYr inrgun pRkwS
srUp bwry &urmw rhy hn[ srgun srUp jI ’c, Anyk jIAW nUM qwrn dy mhW 2
ivsmwd kOqk praupkwr krky, jdoN cwhux Awpxy inrgun srUp ’c lIx ho jWdy
hn[ pUry gurU jI AwpxI kurbwnI dy ky, gurbwxI b^S ky, Awpxy pRymI is`K nUM AYsI
pUrn Agm mhW ivsmwd inrlyp inrMkwrjI’c lIxqw vwlI inrlyp gurmuiK kurbwnI
dyx vwlI AvsQw b^Sdy hn[ AYsy ivsmwd gurU pRIqmjI nUM rom 2 dy ipAwr siqkwr
nwl, inmK 2 rom 2 krky nmskwr krky, vwihgurU inrMkwr jI dy im`Ty crnkmlW
’c lIx ho ky inhwl hoeIey jI[
2.srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] vwihgurU mh`lw pMjvW jI inrgun
inrMkwrjI dy srgun srUp.pUrn gur Avqwr jI hn[ ies leI inrgun bRhm jI
Awp hI, gurU Avqwr’c hr smyN A&ur smwDI’c lIx hn[ prmpUjnIk siqgurU
swihbwn jI dy dsW hI AvqwrW’c, cwhy kIrqn krn, cwhy gurbwxI kQw sunwaux,
cwhy gurqw isMGwsx’qy sjx, cwhy sB qoN A`gy ho ky DrmXu`D lVidAW, ij`qx, cwhy
au~bldI dyZ’c bYTx, swrw jIvn hI ivsmwd Agm Apwr srb ivAwpI bhuq hI
au~cI s`cI su`cI A&ur bRhm jI ’c lIx inrlyp gurmuiK AvsQw hY[ ies pUrn Agm
ivsmwd AvsQw nUM gurU Avqwr’c, jW Awpxy swjy invwjy guris`KW ShIdW dy rUp’c
www.Gursevak.com 742 q`qkrw
kmwauxw bVI hI v`fI krnI kmweI kurbwnI hY jI[ Drin ggn nv KMf mih; joiq
sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk
mh`lw pMjvW swihb jI dy prm pwk au~jl s`cy su`cy au~cy praupkwrI DIrjDwrI
pUrn inrMkwrI idl’coN idRStmwn dw ABwv hY[ XQw:- AMqir suMnM.bwhir suMnM;
iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY.jo nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnM] pUrn gurU swihb jI
dy idl’c(jb) jdoN iehu idRStmwn imQynw Akwru(kCu) ku`J BI(n) nhIN(idRstyqw)
idsdw, (qb) qdoN pwp, puMn (kh) iks qy(hoqw) huMdw hY?Bwv siqgurU swihb jI ny,
inrgun qy; srgun idRstwrM] Anuswr Awpxy inrgun srUp duAwrw, AnMq bRhmMf dI
rcnw rcI hY, AwpxI rcI rcnw nUM pUrn bRhmidRStI nwl bRhm srUp hI dyKdy
hn[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy qyry loA; scy Awkwr] ijvyN sMswrI
A`K ivkwr idRStI nwl dyKdI hY, qdoN mhW pwp l`g jWdw hY[ mwieAw dI pkV
vwlw jIv, mwieAw pRwpqI leI mhW pwp krdw hY[ ies nUM AwpxI mMn ky, ies dI
pUjw krdw hY[ ies dI pRwpqI leI Gor pwp krdw hY[ lok idKwvy leI puMn krdw
hY, ies AvsQw’c pwp puMn dovyN Aw gey[ bRhm srUp siqgurU jI BwvyN rwq idny
nwm lMgr bRhmiv`idAw dUD pUq Anyk dwqW b^Sdy hn, ies’c Awpxy Awp nUM
Qwpdy nhIN, sB ku`J krqwr jI dw hI mMndy hn[ Blw jy koeI Awpxw mMn ky puMn
krdw hY, iPr BI AwpxI Apx`q myr dI mYL l`gdI hY[ ies mYL qoN bcwaux leI
ieh &urmwx hn:- kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau
saupqy; ikAw lwgY myrw]
3.vfy myry swihbw; vfI qyrI vifAweI] Anuswr siqgurU swihb jI dI v`fI
vifAweI khI nhIN jw skdI, ikauN jo siqgurU swihbwn jI qoN vroswey pUrn
gursyvk bRhmigAwnI mhWpurS ShId, jb Akwru iehu; kCu n idRstyqw] pwp puMn;
qb kh qy hoqw] prm au~cI su`cI AvsQw nUM pRwpq hoey hn, ijvyN bwby mqIdws
swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy sIs’qy Awrw vg irhw hY, pwp puMn qoN inrlyp
siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI dy prmpUjnIk im`Ty s`cy crnkmlW’c lIx,
sumyr prbq vWg Ac`l kSt sih rhy hn[ XQw:- (krv`qu) Awsw] krvqu Blw;
n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry]
krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu
prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir
www.Gursevak.com 743 q`qkrw
hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI])
bRhmigAwnI sgl kI rInw] bwbw mqIdws swihb jI v`loN gurU ipAwr siqkwr’c
lIx bcn:- rom rom iv`c mYNkVy, vsy pRIqm Awp[ Awrw mYnUM BwauNdw; Drm C`fxw
pwp[ tukVy ies sRIr dy, kro jy l`K kRoV[ qW BI Drm n C`f sW; dIn qyrw nhIN
loV[ Awrw ipAwrw lgq hY; kwrw kro bnwie[ isr jwie qW jwie; myrw is`KI
isdk n jwie[
jb DwrI; Awpn suMn smwiD] qb bYr ibroD; iksu sMig kmwiq] 1.hy
BweI!bysumwr AQwh Agnq AqolY]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip]
inrgun inrMjn Ajpw jwp bRhm jI ny rcnw rcx qoN pihlW, (jb) jdoN jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] AvsQw’c (Awpn) AwpxI(suMn)
A&ur smwiD DwrI hoeI sI[ {hux swrIAW GtW’c DwrI hY[ }aUhW, sUrj nwhI cMd]
Awid inrMjnu, krY Anµd] Anuswr idRStmwn Akwr nhIN sI, (qb) qdoN
bYr(ibroD) JgVw iksu sMig(kmwiq) kmwauNdw sI?ikauN jo aus smyN koeI Akwr hI
nhIN sI[ XQw:- nw iesu ausnu; nhI iesu sIqu] nw iesu dusmnu; nw iesu mIqu]
2:- A&ur bRhm jI dy srgun srUp huMidAW, rihxI rhY, soeI isK myrw[ Ehu
Twkuru; mY aus kw cyrw[ Anuswr Awpxy is`K nUM Twkur, Awpxy Awp nUM aus dw cylw
mMnx vwly, vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny, (jb) jdoN(Awpn) AwpxI(suMn) A&ur
smwiD ’c Awpxy Ajpw jwp inrgun srUp’c lIxqw eykqw ABydqw DwrI hY,
(qb) qdoN bYr(ibroD) JgVw iksu sMig(kmwiq) kmwauxw krn?Bwv nhIN kmwauNdy[
inrgun bRhm jI ny srgun gurU Avqwr Dwr ky, imqR sqRü; jw kY eyk smwnY]
Anuswr vYr ivroD dy iqAwg dI AvsQw idKweI hY, jo bhuq hI v`fI prm au~cI
su`cI hY[ ijvyN prm vIr pIr bu`DUSwh jI ShId dy swLy sYdKW jI, vwihgurU gurU
dsvyN pwiqswh jI nwl mYdwny jMg’c jMg krdy, siqgurU swihb jI dy murId bx
gey[ AYsy hn, inrwhwr inrvYr suKdweI] qw kI kImiq; iknY n pweI] DurW qoN
vwihgurU jI, AhMkwrIAW nwl Drm-Xu`D krky, aun@W dw hMkwr mytdy hn[ so Awp
jI cV@ ky Awey hMkwrI zwlmW nwl jMg krdy BI inrml inrvYr, jb DwrI; Awpn
suMn smwiD] qb bYr ibroD; iksu sMig kmwiq] AvsQw nUM sdIvkwl pRwpq hn[
Awp jI nUM idRStmwn swry Akwr KMf bRhmMf’c BrpUr pUrn bRhm jI Awpxy
srgun srUp smUh AkwrW smyq, suMn smwD jwp krdy idsdy hn[ ibnvMiq
www.Gursevak.com 744 q`qkrw
nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] Anuswr Awp jI dy mweI.crn gur mITy]
im`Ty crn-kmlW nwl l`gxy krky BwvyN Anhd vwjy v`jdy hn, BwvyN Awp jI nUM jb
DwrI; Awpn suMn smwiD] AwpxI inrgun A&ur AvsQw swirAW rUpW rMgW’c jwp
krdI ids rhI hY, pr Pyr BI gRIbI dI h`d jxwauNidAW, Awpxy Awp nUM kIt ilK
rhy hn[ XQw:- Akwl purK bwc; ies kIt pRiq]
3.inrgun inrMkwr siqgurU swihb jI qoN vroswey bwby GneIey jI dI BI
gurpRswid jb DwrI; Awpn suMn smwiD] qb bYr ibroD; iksu sMig kmwiq] inrml
inrvYr A&ur Ajpw jwp’c lIxqw vwlI AvsQw hY[ Awp jI siqgurU swihb jI
dw hukm mMn ky, cV@ ky Awey duSmxW nUM pwxI ipAwauNdy, mlm p`tI BI krdy[
siqgurU swihbwn jI dI AiDk qoN AiDk vifAweI hY, ikauN jo AYsy r`b rUp inrvYr
mhWpurS Awpxy srUp’coN pRgt kIqy hn[
jb ies kw; brnu ichnu n jwpq] qb hrK sog; khu iksih ibAwpq]
1.siqgurU swihbwn jI dI swrI rcnw dy Awid’c, (jb) jdoN ies rcnw(kw) dw
(brnu) rMg(ichnu) inSwn Akwr(n) nhIN (jwpq) jwpdw sI, Bwv swk sbMD
pdwrQ rcnw dI hoNd hI nhIN sI, qdoN Awpy Awip inrMjnu soie] sn, {hux BI
swrIAW GtW’c ivAwpk pUrn hn[ }(qb) qdoN pdwrQ sbMDI AOlwd rwj Bwg
imlx qoN, (khu) d`so(iksih) iks nUM(hrK) ^uSI, ien@W dy ivjog krky(sog) Zm
(ibAwpq) ivAwpdw sI?Bwv jIv mwieAw dI pkV krdw hY, imlx qoN ^uSI
ivCuVn qoN ZmI mMndw hY[ inrgun bRhm jI ^uSI ZmI rihq hn[ nw iesu hrKu;
nhI iesu sogu] sBu ikCu ies kw; iehu krnY jogu] 2])
2.srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Anuswr vwihgurU bRhm jI
Awp hI siqgurU swihbwn jI dy srUp’c hr smyN A&ur smwDI ’c lIx hn[ (jb)
jdoN ies nwsvMq rcnw (kw) dw(brnu) rMg, (ichnu) inSwn Akwr, siqgurU
swihbwn jI dI A&ur smwDI sd jIvx ’c, (n) nhIN(jwpq) jwpdw, (qb) qdoN
pdwrQ sbMDI AOlwd rwj imlx qoN, (khu) d`so (iksih) iks nUM(hrK) ^uSI, ien@W
dy ivjog krky(sog) Zm(ibAwpq) ivAwpdw hY?Bwv siqgurU swihbwn jI ^uSI
ZmI qoN inrlyp inrwly hir rs mqvwly AvsQw’c hr smyN lIx bRhm srUp hn[
XQw:- aUqm siqgur purK inrwly] sbid rqy hir ris mqvwly]) hrK sog jw kY
nhI; bYrI mIq smwn] khu nwnk.suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) hrK AnMq;
www.Gursevak.com 745 q`qkrw
sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw]) hrK sog duhu mwih inrwlw;
krxYhwru pCwqw]) qYsw hrKu; qYsw ausu sogu] sdw Anµdu; qh nhI ibEgu]) qh mrxu
n jIvxu; sogu n hrKw] swc nwm kI AMimRq vrKw] 3]) Awvq hrK.n jwvq dUKw;
nh ibAwpY mn rognI] siqgurU swihb jI Awpxy nyqRW dy swhmxy swihbzwdy isMG
isMGxIAW ShId huMdy dyK ky pV@ kmw rhy hn:- kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu
hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) sB ku`J kurbwn krky dIny qoN
zPrnwmw ilK rhy hn, Awp jI dI kurbwnI bwry pyRmI ieauN &urmw rhy hn:- b`s eyk
ihMd myN qIrQ hY; Xwqrw ky lIey[ ktwey bwp ny b`cy jhW; ^udw ky lIey[
3.inrgun inrMkwr vwihgurU mh`ly nwvyN jI qoN vroswey mhW purS, mhWvIr
mhWDIr mhwn praupkwrI BweI dieAwlw swihb jI A&ur smwDI’c lIx, jb ies
kw; brnu ichnu n jwpq] qb hrK sog; khu iksih ibAwpq] AvsQw nUM pRwpq,
Awpxy siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR iDAwn’c, au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[
XQw:- pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] jIvn mukiq; soaU khwvY] qYsw hrKu; qYsw
ausu sogu] sdw Anµdu; qh nhI ibEgu] qYsw suvrnu; qYsI ausu mwtI] qYsw AMimRqu;
qYsI ibKu KwtI] qYsw mwnu; qYsw AiBmwnu] qYsw rMku; qYsw rwjwnu] jo vrqwey; sweI
jugiq] nwnk Ehu purKu; khIAY jIvn mukiq] 7]
jb Awpn Awp; Awip pwrbRhm] qb moh khw; iksu hovq Brm] 1.nwnk.
rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr] Anuswr Anyk pRkwr dI rcnw rcx qoN
pihlW, jb Akwru iehu; kCu n idRstyqw] Anuswr(jb) jdoN(pwrbRhm) inrgun
inrMkwr jI.Awpn Awp, Awip hI, jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw
jwpu] Anuswr Awpxw siqnwmu pRB kw; suKdweI] jwp Awp kr rhy sn, Bwv
idRStmwn Akwr nhIN sn, (qb) qdoN idRStmwn suMdr srUp dy moh, hor Anyk pRkwr
dw Brm iksu nUM(khw) ik`Qy(hovq) huMdw sI?
2.jb Awpn Awp; Awip pwrbRhm] vwihgurU swihb jI, siqgurU swihbwn jI dy
srUp’c pRgt ho ky, (jb) jdoN(pwrbRhm) inrgun inrMkwrjI Awpn Awp, Awip hI
hr smyN Awpxw jwp Awp krdy hn, (qb) qdoN idRStmwn suMdr srUp, Awpxy sRIr
Aqy hornW dw moh, hor Anyk pRkwr dw Brm iksu nUM(khw) ik`Qy (hovq) huMdw hY?Bwv
siqgurU swihbwn jI hr smyN jb Awpn Awp; Awip pwrbRhm] inrmoh AvsQw’c
lIx hn[ Akwl purKu jI, siqgurU swihbwn jI dy srUp’c pRgt ho ky, ies AvsQw
nUM kmw ky, (nweI ibMdI n lwau) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] bx rhy hn[
www.Gursevak.com 746 q`qkrw
XQw:- kbIrw.hmrw ko nhI; hm iks hU ky nwih] ijin iehu rcnu rcwieAw; iqs
hI mwih smwih] 2]) swrMg mhlw 5 sUrdws <> siqgur pRswid] hir ky sMg;
bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] 1]
rhwau] drsnu pyiK.Bey inribKeI; pwey hY sgly Qok] Awn bsqu isau, kwju n
kCUAY; suMdr bdn Alok] 1] isAwm suMdr qij.Awn ju cwhq; ijau kustI qin
jok] sUrdws mnu pRiB hiQ lIno; dIno iehu prlok] 2] 1] 8]) AMDkwr; dIpk
prgwsy] nwnk.Brm moh duK; qh qy nwsy] 6]
swKI:- ACl ACyd AByd dieAwl] dIn dieAwl sdw ikrpwl] vwihgurU
siqgurU jI inrmoh rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; hn[ Drm-Xu`D ky
ipAwry, pwrbRhm gur krqwry, vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny Awpxy cwry swihbzwdy
mwqw ipqw isMG isMGxIAW &Oj ^zwny srbMs, ipAwry vwihgurU jI qoN kurbwn krky,
mwlvy’c mweI.crn gur mITy] Anuswr s`cy ipAwry im`Ty crn-kml pwey[ Awp jI
dy prmpUjnIk prmipAwry dwdy vwihgurU mh`ly CyvyN jI dy vr nwl pRgty, sUrbIr
bhwdr BweI rUpy jI dy ipAwry poqRy BweI prmisMG DrmisMG swihb jI ny dIny
n`gr Aw ky, Awp jI nUM fMfauq krky, gur &qyh g`jweI[ pRymw-BgqI bIrrsI dI
sugMDI sihq, vwihgurU jI pRsMn ic`q iKVy jgmgw rhy hn[ gurU mwrI srhMd sRI
AnMdpur cmkOr swihb jI dy DrmXu`D’c, isMG isMGxIAW swihbzwidAW dI AduqI
kurbwnI dy pRsMg sux ky, ieh pRymI rox l`g gey, lUM 2 krky roNidAW, siqgurU
swihb jI nUM h`Q joV ky pRym bynqI kIqI[ “hy dIn dieAwl dmodr rwieAw jIau]
!dwsndwsW nUM swihbzwidAW isMG isMGxIAW dw bhuq 2 hI pRym vYrwg hY[ ikqnw
cMgw huMdw, swihbzwdy bc jWdy, Awp jI dI SuB vMs ju`go ju`g cldI[ gurqw dI
sMBwL krdy[ ”hukmI; hukmu clwey rwhu] nwnk; ivgsY vyprvwhu]) byprvwh sdw
rMig hir kY; jw ko pwKu suAwmI] pUrn gurU jI ny ikhw, “BweI!DrqI’qy lkIrW
k`Fo qy myto[ ”k`FIAW mytIAW[ siqgurU swihb jI ny p`uiCAw, “BweI!lkIrW k`Fx
nwl Awp jIAW nUM ^uSI, mytx nwl ZmI hoeI?”dovyN h`Q joV ky ikhw, “jI nhIN[
”vwihgurU jI ny &urmwieAw, “hy gurmuiK ipAwry jIE!iqvyN hI gurpRswid dwsndws
dy idl’c koeI sog nhIN hY, ieh sB vwihgurU jI dw ivsmwd Kyl hY[ sB nUM Bwxw
mMnxw cwhIdw hY, ijvyN qusIN dwsndws dw hukm mMn ky, ijMd jwn kurbwn krdy hoN,
iqvyN dwsndws gRIb Akwl purKu jI dw hukm iKVy m`Qy mMndw hY[ qyrw Bwxw mMny;
www.Gursevak.com 747 q`qkrw
su imlY quDu Awey] Anuswr Bwxw mMny su gurmuiK hY, nw mMny su mnmuK hY[ ijhVy
gurmuiK ipAwry vwihgurU jI dy hukm nUM iKVy m`Qy mMnidAW, zulm dy nws Drm dy
pRkwS leI ShId hoey hn, auh sdw Amr hn[ XQw:- inhclu scu Kudwie eyku;
Kudwie bMdw AibnwsI]) sBnw mrxw AwieAw; vyCoVw sBnwh] Anuswr ivCuVy jIAW
ny bwr 2 jUnW’c jw ky jMmxw mrnw hI hY, gurU ArQ ShId hox vwly pRymI, siqgurU
swihbwn jI dy dyS inrMkwrjI ’c sdw hI vsdy hn[ XQw:- nh isv skqI.jlu
nhI pvnw; qh.Akwru nhI mydnI] siqgur jog kw qhw invwsw; jh Aivgq nwQu
Agm DnI]) hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw] ”so gurU
swihb jI dy ihrdy’c r`qI mwqR BI moh nhIN hY[ jb Awpn Awp; Awip pwrbRhm]
qb moh khw; iksu hovq Brm] pUrn Agm ivsmwd inrmoh AvsQw siqgurU
swihbwn jI ny.byAMq pRymIAW nUM b^SI, pRymIAW A`gy qoN A`gy hor pRymIAW nUM b^SI[
Awpn Kylu; Awip vrqIjw] nwnk.krnYhwru; n dUjw] 1] 1 .siqgurU nwnk
dyv gurU grMQ jI mwinE; prgt gurW kI dyh[ jI &urmwauNdy hn:- DMn vwihgurU jI
ny, keI koit; KwxI Aru KMf] keI koit; Akws bRhmMf] Anuswr AsMK bRhmMf dI
rcnw rcn pwlx sMBwlx, ies’c ivAwpk pRkwSk ho ky, sBY Gt rwmu bolY; rwmw
bolY] dw Awpn(Kylu) kOqk Awip(vrqIjw) vrqwauxw kIqw hY, hux BI kr rhy hn,
Bwv AnMq bRhmMf dy swry Akwr, ien@W’c pRkwS srUp bRhm jI hr smyN Ajpw
jwp kr rhy hn[ XQw:- kIAw Kylu.bf mylu qmwsw; vwihgurU qyrI sB rcnw] ies
Kyl n(krnYhwru) (krnY+hwru) krnY(hwru) vwlw hor dUjw(n) nhIN hY] 1] XQw:-
krn krwvn; krnYhwru] nwnk krqy kw; nwih sumwru] 4])
2.siqgurU nwnk dyv gurU grMQ jI mwinE; prgt gurW kI dyh] jI &urmwauNdy
hn:- siqgurU swihbwn jI ny Awpxy sIs kurbwn krn, Awpxy pRymI jI qoN sIs
lYx dw pRym rUpI Awpn mhW Agm ivsmwd(Kylu) kOqk, Awip hI(vrqIjw)
vrqwauxw kIqw hY jI[ XQw:- jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI
myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu
kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) ggn
dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau] 1]
sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]

www.Gursevak.com 748 q`qkrw


ies KMf bRhmMf nUM auDwrx dy Awpxy pRym rUpI Kyl nUM (krnYhwr) (krnY+hwru)
krnY(hwru) vwlw hor dUjw(n) nhIN hY, Bwv Awp Awpxw sB ku`J kurbwn krky
siqgurU swihb jI qoN ibnw hor iksy ny BI sIs mMgx sB kuJ kurbwn krn dw
ivsmwd pRym dw Kyl nhIN vrqwieAw] 1]
3:- siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI &urmwauNdy hn[ XQw:- gurU grMQ jI mwinE; prgt gurW kI dyh] jI
Awpxy pRymI dy idl idmwZ rom 2’c hr smyN ivsmwd vwihgurU gurbwxI hI gurbwxI
Byjx, Awpxy is`K dw mn AwpxI mu`TI ’c lYx, Awpxy nIc kIt is`K nMU gurU pRymw-
BgqI sihq, AsMK sUrjW dy pRkwSk Ajpw jwp bRhm jI dw pUrn pRkwS pUrn
bRhmigAwn, Awpxy smUh prmpiv`qR SbdW ArQW dy iDAwn dI b^SIS dw Awpn
ivsmwd(Kylu) kOqk Awip(vrqIjw) vrqwauxw kIqw hY[ KMf bRhmMf nUM auDwrx,
Awpxy pRymI’qy b^iSS krn rUpI pRym dy Kyl nUM (krnYhwr) (krnY+hwru) krnY(hwru)
vwlw hor dUjw koeI BI(n) nhIN hY] 1]
4.swihb sRI gurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- kyqy jug;
vrqy gubwrY] qwVI lweI; Apr ApwrY] DuMDUkwir inrwlmu bYTw; nw qid DMDu pswrw
hy] 1] Anuswr inrgun bRhm jI ny Awpxy A&ur srUp’c smwDI lw ky, Awpxw
jwp Awp krn, Awpxy srUp’coN AnMq bRhmMf pRgt krky, aun@W qoN jwp krwaux dw
Awpn pRym rUpI(Kylu) kOqk Awip hI(vrqIjw) vrqwauxw kIqw hY[ pRym rUpI Kyl
nUM(krnYhwr) (krnY+hwru) krnY(hwru) vwlw, vwihgurU jI qoN ibnw hor dUjw koeI
BI(n) nhIN hY] 1]
jb hovq; pRB kyvl DnI] qb bMD mukiq; khu iks kau gnI] 1.AwpxI
rcnw rcx qoN pihlW, (jb) jdoN(pRB) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw
kw dwqw ry] (kyvl) ie`ko ie`k Ajpw jwp vwihgurU inrgun bRhm jI(DnI)
mwlk(hovq) ho rhy sn, sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf
prqwpu] Anuswr hux BI BrpUr sMpUrn hn[ (qb) qdoN(khu) d`so iks(kau) nUM
AOguxW ivkwrW hMgqw mmqw’c(bMD) b`Jw qy ien@W qoN(mukiq) Cu`itAw(gnI) igxIey?
2.prmpUjnIk Ajpw jwp vwihgurU bRhm srUp siqgurU swihbwn jI, jwgRq
supn suKpiq’c, hr smyN A&ur bRhm’c lIx hn[ (jb) jdoN siqgurU swihbwn jI,
www.Gursevak.com 749 q`qkrw
(pRB) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] (DnI) mwlk(kyvl)
ie`ko ie`k bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] Anuswr
inrgun bRhm jI ’c lIx, pUrn bRhm srUp hI(hovq) ho rhy hn, (qb) qdoN khu
siqgurU swihbwn jI(kau) nUM, iks qr@W(bMD) b`Jy qy mukiq(gnI) igxIey?Bwv ij`Qy
b`Jw hovy au~Qy mukq hoxw Awvygw, ie`Qy n b`Jw hY n mukq hY[ XQw:- bMDn kwtnhwru
suAwmI]) pRB jI; qU myro suK dwqw] bMDn kwit.kry mnu inrmlu; pUrn purKu
ibDwqw] siqgurU swihb jI vwihgurU jI dy rMg’c bypRvwh suqMqR hn[ XQw:- sMqn;
Avr n kwhU jwnI] byprvwh sdw rMig hir kY; jw ko pwKu suAwmI] Awp jI AnMq
bRhmMf dy mwlk hn, Awp jI dy AMdr bwhr BrpUr sB goibMd hI goibMdjI hn[
sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]
3.siqgurU swihbwn jI ny jb hovq; pRB kyvl DnI] qb bMD mukiq; khu iks
kau gnI] aupRokq mhW Agm ivsmwd prm au~cI s`ucI jIvn mukq AvsQw Awp
kmweI, Awpxy byAMq pRymIAW nUM b^SI, ijvyN gurU isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu
clwey] AvsQw nMU pRwpq pMj ipAwry swihbwn jI[ hux gurqw ibrwjmwn ho ky,
mhW Agm ivsmwd prm au~cI s`ucI jIvn mukiq AvsQw b^S rhy hn[ ies
AvsQw nUM pRwpq pRymI, siqgurW dI b^SIS jwx ky, hMgqw nhIN krdy ik mYN
bRhmigAwnI hW[ gurU jI dy sdw dwsn dws hI bxdy hn[ XQw:- CCw.Cohry dws
qumwry] dws dwsn ky.pwnIhwry] CCw.Cwru hoq qyry sMqw] ApnI ik®pw krhu;
BgvMqw]
jb eykih; hir Agm Apwr] qb nrk surg; khu kaun Aauqwr]
1.AwpxI AnMq bRhmMf dI rcnw qoN pihlW, (jb) jdoN(eykih) ie`k srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] (hir) vwihgurU jI.nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR cMdRy]
nmo rwj rwjy; nmo ieMdR ieMdRy] nmo AMDkwry; nmo qyj qyjy] Anuswr(Apwr) pwrwvwr
rihq(Agm) gMmqw rihq, pRkwS sihq BrpUr hn, Bwv ieqnw pRkwS hY ik ijs
dI gMmqw, pwrvwr hI nhIN sI[ (qb) qdoN pwpW krky, khu kaun nrk qy puMnW
krky surg ’c(Aauqwr) jMmdw sI?ikauN jo idRStmwn pswrw hI nhIN sI[ inrgun
bRhm jI sihj suBwv, Awpy Awp inhcl ivsmwd pRkwS hI pRkwS jwp’c lIx
sn, hux BI Agm Apwr pRkwS srUp Ajwp vwihgurU jI BrpUr ho rhy hn[

www.Gursevak.com 750 q`qkrw


2.bRhm srUp siqgurU swihbwn jI dy AMdr bwhr, (jb) jdoN srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] (hir) vwihgurU jI(Apwr) pwrwvwr rihq pRkwS
sihq(Agm) sog rihq hir smyN(eykih) ie`k, ie`k rs, eykY eykY qU rwieAw]
vwihgurU jI BrpUr hn[ gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir
nmskrw] jI dy AibnwsI suK; Awpn Awsn] Agm Apwr inrMkwr dyS’c, (qb)
qdoN pwpW krky khu kaun nrk qy puMnW krky surg’c(Aauqwr) jMmdw hY?ikauN jo
siqgurW dy AMdr, jb Akwru iehu; kCu n idRstyqw] Anuswr idRStmwn pswrw hI
nhIN hY[ jb inrgun pRB; shj suBwie] Anuswr kyvl inrgun bRhm jI Awpxy
AnMq bRhmMf dy srgun srUp sihq, sihj suBwie, Awpy Awp inhcl ivsmwd
pRkwS hI pRkwS sihq jwp krdy swiKAwq ho rhy hn[ aupRokq prm au~cI su`cI
mhW Agm ivsmwd AvsQw kmwauNidAW, ies’c lIx hn[ XQw:- khu nwnk;
guir.bRhmu idKwieAw] mrqw jwqw; ndir n AwieAw]) nw kCu Awiebo.nw kCu
jwiebo; rwm kI duhweI]) nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp hI
krY]
3.prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihbwn jI ny aupRokq Agm Apwr mhW
ivsmwd AvsQw Awpxy Anyk ipAwry pRymI syvkW BgqW nUM BI b^SI hY[ ijvyN r`b
srUp Bgq sRI kbIr swihb jI kih rhy hn[ XQw:- Ab qau jwie cFy isMGwsin;
imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) mY n mrau;
mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw]
jb inrgun pRB; shj suBwie] qb isv skiq; khhu ikqu Twie] AwpxI
rcnw rcx qoN pihlW, rUpu n ryK.n rMgu ikCu; iqRhu gux qy.pRB iBMn] (inrgun)
pUrn ivsmwd Agm Apwr pRkwS hI pRkwS srUp(pRB) vwihgurU jI, (jb)
jdoN(shj) SWq(shj) DIrj shj AvsQw’c (suBwie) suBwvk inrXqn hI
inrMkwr srUp hn[ hux BI hr Git dy AMdr bwhr ivAwpk pRkwSk ho rhy hn[
(qb) qdoN(isv) iSvjI(skiq) pwrbqI jI(khhu) d`so(ikqu) iks(Twie) jg@w
sn?nw hI ien@W dI koeI aupwSnw krn vwlw sI[
vw (isv) sqo gux(skiq) qmo gux khhu(ikqu) iks(Twie) jg@w sn?Bwv rjo
qmo sqo qRYgux mwieAw nhIN sI[ jb eykih; hir Agm Apwr] srUp vwihgurU
mh`ly pMjvyN jI ny au~bLdI dyZ’c bYT ky, qRY gux rhq.rhY inrwrI; swiDk isD.n
www.Gursevak.com 751 q`qkrw
jwnY] rqn koTVI AMimRq sMpUrn; siqgur kY KjwnY] aupRokq AvsQw Awp kmweI
hY, Bwv mhwrwj jI dy srUp’c isv jI, (skiq) mwieAw nhIN hY[ vw siqgurU
swihbwn jI, Awpxy pRymI syvkW nUM, bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] prm au~cI su`cI jIvn mukiq AvsQw b^Sdy hn[ DMn bwbw
b`uFw swihb jI Awid nUM b^SI[
SuB is`iKAw:- nwn@w aupwSnw, rjo qmo sqo gux iqAwg ky, vwihgurU srUp
siqgurU swihbwn jI dI pUjw syvw krky, inhwl hoxw hY[ XQw:- pRB pUjho; nwmu
ArwiD] gur siqgur; crnI lwig]) siqguru pUjau; sdw sdw mnwvau] AYsI syv;
drgh suKu pwvau]
jb Awpih Awip; ApnI joiq DrY] qb kvn infru; kvn kq frY]
prmpUjnIk; so gihr gBIrw gauhru jIau] vwihgurU jI AwpxI rcnw rcx qoN
pihlW, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr iKmw inmRqw hlImI gRIbI sihnSIlqw,
AnMq bRhmMf nUM rcn, lYA krn dIAW AwpxIAW AnMq klW sihq, (jb) jdoN
Ajpw jwp srUp inrgun bRhm jI (Awpih) Awp hI ApnI ivsmwd(joiq) cwnxI
nUM Awip hI(DrY) Dr rhy sn, hux hn[ jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu;
Awpnw jwpu] Anuswr Awpxw jwp Awp kr rhy sn, {hux BI sB dy AMdr bwhr
ivAwpk ho ky sB nUM cwnx dy rhy hn[ XQw:- sB mih joiq; joiq hY soie] iqs dY
cwnix; sB mih cwnxu hoie] }(qb) qdoN(kvn) kOx (infru) inrBau, (kvn) kOx
(kq) ik`Qy(frY) frdw sI?vwihgurU inrMkwr jI dy ivsmwd suMdr srUp’c fr,
in`frpuxw dovyN hI nhIN hn[ kyvl Su`D srUp Awpxy Awp pRkwSmwn Ajpw jwp kr
rhy hn[ XQw:- jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]
dUjw ArQ:- jb Awpn Awp; Awip pwrbRhm] qb moh khw; iksu hovq
Brm] inrgun bRhm jI gurU Avqwr Dwr ky, au~bldI dyZ’c bYT ky rom 2 krky
Ajpw jwp AnMq pRkwS’c lIx, aupRokq AvsQw kmw ky idKw rhy hn[ siqgurU
swihb jI inrBau hoie rhy ilv eykY; nwnk.hir mnu mwnI] Anuswr ie`k vwihgurU
jI dI ilv’c Bwry kSt shwridAW inrBau hn[ sgl smgRI.frih ibAwpI; ibnu
fr krxYhwrw] Anuswr swrI rcnw fr’c hY, Awpxy pyRmIAW nUM gurSbd b^S ky,
AwpxI kurbwnI dy ky, Anyk pRkwr dy fr qoN mukq kIqw, hux kr rhy hn[ ies
leI Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm.srix pRBU kI AweI; rwKu pRBU.BwvY
www.Gursevak.com 752 q`qkrw
mwir] Anuswr AOguxW v`loN hwr ky pUrn ZRIbI Dwr ky, gurU jI dI Srn pY ky inrBau
ho ky inhwl hovo jI[ vw Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI ny
aupRokq Agm Apwr mhW ivsmwd AvsQw swrI izMdgI Awp kmweI hY, Awpxy pRymIAW
bwby ibDIcMd jI, BweI jyTy jI, BweI gurdws swihb jI Awid pRymIAW nUM BI b^SI hY[
pyRm meI SuB s`cI is`iKAw:- siqgurU swihb jI dI ShIdI jpx iDAwaux nmskwrny
krky, gurqw ibrwjmwn siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ieh AvsQw hux Awpxy pRymI
syvkW nUM b^S rhy hn[ jo sB ku`J gurUpRmysr jI nUM Arp ky, BY kwhU kau.dyq nih;
nih BY mwnq Awin] Anuswr inrBY hox dI hMgqw iqAwg ky, inrBY pd’c lIx rihMdy
hn[ ijvyN prmpUjnIk bRhm srUp bwbw dIpisMG mnIisMG swihbwn jI Awid[
Awpn cilq; Awip krnYhwr] nwnk; Twkur Agm Apwr] 2] 1.prmpUjnIk
s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- AnMq bRhmMf, hr jIv dy AMdr
bwhr, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] (Agm) sog rihq(Twkur) vwihgurU
jI nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR cMdRy] nmo rwj rwjy; nmo ieMdR ieMdRy] nmo AMDkwry; nmo qyj
qyjy] Anuswr (Agm) gMmqw rihq(Apwr) pwrwvwr rihq pRkwS sihq BrpUr hn,
Bwv ieqnw pRkwS hI pRkwS hY ik ijs dI gMmqw, pwrvwr hI nhIN hY[ Agm Apwr
ivsmwd vwihgurU jI auqpqI pwlxw lYAqw dy(Awpn) Awpxy praupkwrI, hMgqw
rihq ivsmwd(cilq) kOqk Awip hI(krnYhwr) (krnY+hwr) krnY(hwr) vwly hn]
2] XQw:- nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp hI krY]
2.jb hovq; pRB kyvl DnI]) jb eykih; hir Agm Apwr]) jb inrgun pRB;
shj suBwie]) jb Awpih Awip; ApnI joiq DrY] vwihgurU jI, siqgurU swihbwn jI
dy srUp ’c pRgt ho ky, aupRokq AvsQw nUM kmwauNidAW au~bldI dyZ ’c bYTx,
siqgurU gurU gRMQ swihb jI, sRI hirmMdr swihb jI rcx, lohy dy qMg ipMjry ’c bYTx,
sIs kurbwn krn, pMj ipAwry swjx, aun@W qoN Awp AMimRq Ckx, dunIAW nUM qwrn
Awid dy(Awpn) Awpxy praupkwrI hMgqw rihq (cilq) kOqk Awip hI (krnYhwr)
(krnY+hwr) (krnY) krn (hwr) vwly hn[
vw prmpUjnIk nwnk; Twkur Agm Apwr] 2] siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI,
KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw] Anuswr AsMK
bRhmMf nUM auDwrn dw Awpn cilq; Awip krnYhwr] Anuswr Awpxw kOqk Awp hI

www.Gursevak.com 753 q`qkrw


krn vwly hn, ikauN jo Awpxy is`KW dy isrW’qy ikRpw rUp Awpxy AnMq hsq kml
r`Kdy hn[ hr smyN Awpxy ipAwirAW dy idl idmwZ’c gurbwxI Byjdy rihMdy hn[
hr smyN s`cy nwmu dI AMimRq vrKw krky Awpxy ipAwirAW nUM AMimRq ipAwauNdy,
AMimRq’c nuhwauNdy rihMdy hn] 2]
AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn] AibnwsI
pd b^Sx vwly prmpUjnIk s`cy siqgurU mh`lw pMjvW jI, sVdI bldI m`cdI
loh’qy KV@ rhy hn, hor Anyk AibnwsI kOqk vrqwA ky AibnwsI dy ArQ kmw ky
&urmw rhy hn:- siqgurU swihbwn jI AwpxI rcnw qoN pihlW, ij`Qy suK
srUp(AibnwsI) nws qoN rihq, AsMK nUr BrpUr Anqklwvwn myhrvwn pRkwS
srUp ivAwpk ivsmwd bRhm jI (Awpn) Awpxy suK srUp AibnwsI(Awsn)
itkwxy, qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; Anuswr BrpUr ho rhy sn, (qh) iq`Qy AibnwsI
suK; Awpn Awsn] ivsmwd bRhm jI ’c jnm mrn, nwsvwn idRStmwn pswry
dw(ibnwsn) nwspuxw khu(khw) ik`Qy sI?Bwv nhIN sI, ikauN jo inrol Ajpw jwp
ivsmwd pRkwS hI pRkwS srUp bRhm jI BrpUr ho rhy sn, hux BI v`fy Coty hr
ikRm dy AMdr bwhr ivsmwd BrpUr ho ky, Ajpw jwp kr rhy hn[ vw.ivsmwd
pUrn bRhm jI, gurU Avqwr’c pRgt ho ky, AibnwsI suK; Awpn Awsn] dy koit
pRkwS dI swiKAwqqw’c hr vyly lIx rihMdy hn[
vw siqgurU swihbwn jI AibnwsI suK; Awpn Awsn]) gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr Anhd
Junkwr Ajpw jwp’c lIx mhW ivsmwd AvsQw, Awpxy syvk nUM b^Sdy hn[ ies
gurU crn-kmlW’c lIx AvsQw’c, Awpxy ipAwry guris`K nUM, siqgurU Arjndyv
swihb jI, Anµq rUp qyry; nwrwiexw] Anuswr Awpxy AnMq pwk srUpW dy drSn
b^Sdy hn[ siqgurU swihbwn jI dy smUh prm pwk sRIrW dy ijqny rom hn, iqqny
hI muKwribMd hn, aun@W qoN vwihgurU mMqR dw jwp ho irhw hY[ Awpxy syvk nUM,
inrgun srUp bRhm jI Awpxy koit bRhmMf dy pswry srgun srUp smyq vwihgurU 3
jpidAW dy, sdw leI prm pwk drsn krvw idMdy hn[ gursyvk jI nUM, gurU
pRymw-BgqI sihq, inrgun srgun jI dI ivsmwd eykqw krvw idMdy hn[ gursyvk
nUM AYsI ivsmwd AvsQw’c goivMd jI g`jdy suxw idMdy hn[ (qh) iq`Qy gursyvk jI
www.Gursevak.com 754 q`qkrw
dy srUp’c jnm mrn(ibnwsn) nwspuxw khu(khw) ik`Qy hY?ikauN jo gursyvk jI ny
Awpxy pRIqm gurdyv jI nUM, kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw
quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] Anuswr Awpxw sIs sRvMs sB ku`J Arp ky, qqu
igAwnu.lwie iDAwnu; idRsit smyitAw] Anuswr Awpxy idl ’coN idRStmwn dw
ABwv kr idqw hY, Bwv idRStmwn nUM bRhm hI bRhm smJ ky ies’coN kyvl bRhm
hI bRhm gRihx krdy hn, ies nwl moh vYr nhIN krdy, ies dI myr krky pkVdy
nhIN, nw hI n&rq krdy hn[ gursyvk jI AYsy ivsmwd AibnwsI pd nUM pRwpq
hn[ XQw:- mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw]) iQru
pwrbRhmu prmysro; syvku iQru hosI]) Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly hY swirMg
pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) hir ky syvk.jo hir Bwey; iqn@
kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]) inhclu
scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn
cilqu; Awp hI krY]
jb pUrn krqw; pRBu soie] qb jm kI qRws; khhu iksu hoie] siqgurU
swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jb) jdoN(pRBu) inrgun; srb klw
smrQ]) pUrn pRkwS srUp AwpxI(soie) soBw Ajpw jwp(krqw) krn vwly Awp
hI ho rhy sn, hux ho rhy hn, Bwv AsMK qyz pRkwS srUp inrgun bRhm jI Awpxy
Awp nUM Awp jp rhy sn, hux jp rhy hn[
vw jb pUrn krqw; pRBu soie] ivsmwd vwihgurU jI, siqgurU swihbwn jI dy
Avqwr’c pRgt ho ky, Awpxy AMdr bwhr AsMK qyz pRkwS Ajpw jwp ’c lIxqw
vwlI AvsQw kmw rhy hn[
vw ieh ivsmwd AvsQw Awpxy pRymIAW nUM b^Sdy hn qy pRymI jn A`gy b^Sdy
hn, (qb) qdoN jm(kI) dw(qRws) fr kSt(khhu) d`so iksu nUM hoie hY, Bwv huMdw
hY?XQw:- Drmrwie hY.hir kw kIAw; hir jn syvk, nyiV n AwvY] jo hir kw
ipAwrw, so sBnw kw ipAwrw; hor kyqI.JiK JiK AwvY jwvY] 17]) APirE jmu;
mwirAw n jweI] gur kY sbdy; nyiV n AweI] sbdu suxy.qw dUrhu BwgY; mqu
mwry.hir jIau vyprvwhw hy] 7]) AiDAwqmI hir gux qwsu min; jpih eyku
murwir] iqn kI syvw, Drmrwie krY; DMnu svwrxhwru]
jb Aibgq Agocr; pRB eykw] qb icqR gupq; iksu pUCq lyKw] siqgurU
www.Gursevak.com 755 q`qkrw
swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jb) jdoN(eykw) ie`k Ajwiq hYN]
Ajwid hYN] 141] (Agocr) suqMqR(Aibgq) inrgun(pRB) srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] AsMK pRkwS srUp sn, (qb) qdoN; icqR gupqu lyKIAw] Anuswr
jIv dy s`jy ^`by moFy’qy bYT ky, SuB ASuB krmW nUM ilKx vwly icqR gupq, lyKw iksu
nUM(pUCq) pu`Cdy sn? vw.vwihgurU jI, siqgurU swihbwn jI dy srUp’c, inRivkwr
hMgqw rihq inrml au~jl aupRokq jb Aibgq Agocr; pRB eykw] AvsQw’c lIx
hn[ vw siqgurU swihbwn jI Awpxy pRymI jI dy lUM 2’c vs ky, aus nUM ieh AvsQw
b^Sdy hn[ vw ijvyN dIvy qoN dIvw jgdw hY, iqvyN gursyvk pRymI jI Awpxy qoN A`gy
hor pRymI nUM ieh AvsQw b^Sdy hn[
jb nwQ inrMjn; Agocr AgwDy] qb kaun Cuty; kaun bMDn bwDy] siqgurU
swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jb) jdoN vwihgurU jI(AgwDy) gMBIr
fUMGy byhwQ (inrMjn) Su`D inrml pRkwS srUp, (Agocr) suqMqR ho`Cypuxy qoN rihq,
Bwv Agm Apwr ivsmwd byhwQ suqMqR Su`D pRkwS hI pRkwS srUp(nwQ) mwlk sn,
(qb) qdoN kaun hMgqw jmW AOguxW qoN Cuty qy kaun ien@W(bMDn) bMDnW’c(bwDy) b`Jy
sn?ikauN jo inry nUr pRkwS srUp Awpxw jwp Awp kr rhy sn, {hux BI Ajpw
jwp rUp srb ivAwpI hn[ }nwsvMq rcnw E~Qy hY hI nhIN[ vw siqgurU
Arjndyv jI au~bldI dyZ’c bYTy ies AvsQw’c lIx hn[ Awpxy pRymI syvk jI
nUM ieh AvsQw b^Sdy hn[ pRymI gursyvk jI A`gy ieh ivsmwd prm au~cI su`cI
AvsQw b^Sdy hn[
Awpn Awp; Awp hI Acrjw] nwnk Awpn rUp; Awp hI auprjw] 3]
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
vwihgurU jI nUM ivsmwd hI ivsmwd &urmw rhy hn:- AibnwsI suK; Awpn Awsn])
jb pUrn krqw; pRBu soie]) jb Aibgq Agocr; pRB eykw]) jb nwQ inrMjn;
Agocr AgwDy] inrgun inrMkwr Ajpw jwp vwihgurU jI AwpxI rcnw qoN pihlW,
AibnwsI pUrn Aibgq inrMjn sn[ rcnw rc ky BI inrgun inrMkwr S`uD srUp
sBnI QWeI CUCm qoN CUCm ikRmW, v`fy qoN v`fy AkwrW dy AMdr bwhr, hr smyN lbw
lb BrpUr ivAwpk pRkwSk inrlyp ho rhy hn[ ivsmwd vwihgurU jI ny(Awpn)
Awpxw rUp, AnMq sUrj cMd qwry mMfl DrqIAW, AnMq bRhmMf dw pswrw Awp hI
www.Gursevak.com 756 q`qkrw
Awpxy ivsmwd Anq klwvwn pUrn myhrvwn inrgun srUp’coN (auprjw) pYdw kIqw
hY[ ies’c ivAwpk pRkwSk inrlyp BI ho rhy hn[ ieh Awp jI dy hI(Awpn)
Awpxy Awp(Acrjw) ivsmwd srgun srUp jI hn] 3] XQw:- jo dIsY; so qyrw rUpu]
gux inDwn; goivMd AnUp]) jo dIsY; so eyko qU hY] bwxI qyrI; sRvix suxIAY] dUjI
Avr.n jwpis kweI; sgl qumwrI Dwrxw]) quDu ibnu dUjw; nwhI koie] qU krqwru;
krih so hoie]) Aivgqo inrmwielu aupjy; inrgux qy srguxu QIAw]) inrgunu Awip;
srgunu BI EhI] klw Dwir ijin sglI mohI]
jh inrml purKu; purK piq hoqw] qh ibnu mYlu; khhu ikAw Doqw] vwihgurU
siqgurU swihbwn jI AwpxI rcnw rcn qoN pihlW, (jh) ij`Qy(inrml) au~jl pRkwS
srUp(purKu) pUrn hI(purK) pUrn, Bwv pUrn 3 inrml 3 hI inrml inrMkwr pRkwS
hI pRkwS Ajpw jwp srUp(piq) pqI jI, iezq sihq, ivsmwd inrml
inrMkwrjI(hoqw) ho rhy sn[ inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n
AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw] (qh) iq`Qy Anq klwvwn Su`D hI Su`D ivAwpk
lbw lb BrpUr, ivkwr vYr inMdw AOguxW hMgqw dI mYlu ibnu sn, (khhu) d`so jI
iq`Qy(ikAw) kI Doqw sI?ikauN jo mYL qy Dox vwlw hI nhIN sI[ vw pRIqm vwihgurU jI
ny siqgurU swihbwn jI dy Avqwr’c pRgt ho ky, sIs dyx q`k aupoRkq AvsQw kmweI
hY[ vw Awpxy ipAwry pRymI syvkW nUM ieh Agm ivsmwd AvsQw b^SI hY[ pyRmIAW ny
Bu`Ky iqhwey kubol shwridAW, AMg 2 ktwauNidAW, DrmXu`D lVidAW, fUMGy qoN fUMGy P`t
shwridAW, b`icAW nUM toty krwauNidAW AwpxI JoLIAW’c puAwauNidAW, nyizAW’qy
tMgwauNidAW, sbr Sukr kmwauNidAW Bwxy’c pRsMn rihMidAW suAws 2 nwm jpidAW
ivsmwd inrgun inrMkwr AvsQw kmweI hY qy A`gy BI b^SI hY[
pyRm meI SuB s`cI is`iKAw[ Twkur kw syvku; AwigAwkwrI] Twkur kw syvku;
sdw pUjwrI] pyRmI guris`K jI.gur kau; kurbwnu jwau hW] Anuswr Awpxw sIs pRvwr
sB ku`J gurU jI qoN kurbwn krky gurU pyRm-BgqI krn, hMgqw iqAwgx, gurU jI dI
ikRpw dy pwqr bx ky, aupRokq inrml inrMkwr Agm ivsmwd AvsQw ’c gurpRswid
lIx hox[
jh inrMjn; inrMkwr inrbwn] qh kaun kau mwn; kaun AiBmwn]
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jh) ij`Qy
mwn AiBmwn moh Brm mhW pwp puMn dy(inrbwn) (inr+bwn) (bwn) du`K qoN(inr)
rihq, (inrMjn) Su`D inrgun pRkwS hI(inrMkwr) pRkwS srUp Ajpw jwp bRhm jI,
www.Gursevak.com 757 q`qkrw
Awpxy Awp pRkwSmwn hI pRkwSmwn sn, (qh) iq`Qy(kaun) iks(kau) nUM
Awpxy(mwn) siqkwr dI ie`Cw qy mwn &urnw sI?qy(kaun) iks nUM(AiBmwn) hMkwr
&urnw sI? vw jh inrMjn; inrMkwr inrbwn] pUrn bRhm jI ny, siqgurU
swihbwn jI dy Avqwr’c sIs sRvMs vwrn q`k du`K kSt shwridAW, Bwxy ilv’c
rom 2 krky lIx rihMidAW, aupRokq AvsQw kmw ky drsweI hY[ vw A`gy Awpxy
pRymI guris`KW nUM b^SI hY[ vw pRymIAW ny A`gy hor pyRmIAW nUM b^SI hY[ SuB
is`iKAw:- hy mn!siqgurU swihbwn jI dy s`cy crnkmlW dw iDAwn Dwr ky,
siqkwr mwx dI ie`Cw qy hMkwr iqAwg[
jh srUp; kyvl jgdIs] qh Cl iCdR; lgq khu kIs] siqgurU swihbwn jI
AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jh) ij`Qy(kyvl) ie`ko ie`k ivsmwd(jgdIs)
inrgun inrMkwr AsMK nUr qyz pRkwS, Arbd nrbd DuMDUkwrw] Drix n ggnw;
hukmu Apwrw] nw idnu rYin, n cMdu.n sUrju; suMn smwiD lgwiedw] 1] Ajpw jwp
srUp sn, khu(qh) iq`Qy vwihgurU jI Awp(kIs) iks(Cl) kpt(iCdR)
doS’c(lgq) l`gdy.sn? vw(kIs) iksnUM(Cl) kpt (iCdR) doS(lgq) l`gdy sn?
vw AYsy ivsmwd vwihgurU jI, siqgurU swihbwn jI dy srUp’c pRgt ho ky, aupRokq
mhW Acrj ivsmwd AvsQw, pUrn bRhm’c lIx hn[
vw pUry gurU jI Awpxy pRymI is`K nUM, jh ACl ACyd; AByd smwieAw] aUhw;
iksih ibAwpq mwieAw] Awpxy s`cy crnkmlW’c lIxqw rUpI aupRokq AvsQw
b^Sdy hn[
vw pRymIAW ny A`gy hor pyRmIAW nUM b^SI hY[
jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY] qh iksih BUK; kvnu iqRpqwvY] vwihgurU
siqgurU swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jh) ij`Qy(joiq) pRkwS srUpI
Ajpwjwp bRhm, (joiq) pRkwS srUp Ajpwjwp bRhm sMig(smwvY) smw rhy sn,
Bwv pRkwS srUp Ajpwjwp bRhm jI Awpxy pRkwS’c Awp hI lIx ho rhy sn[
(qh) iq`Qy(iksih) iks nUM Kwx dI Bu`K qy pdwrQ Bogx dI iqRSnw dI BUK sI?
qy(kvnu) kOx(iqRpqwvY) rjwauxw krdw sI?ikauN jo E~Qy n sRIr sn, n hI Bu`K sI,
Ajpw jwp pUrn bRhm jI pUrn bRhm jI ’c lIx ho rhy sn[ vw siqgurU
swihbwn jI Avqwr Dwr ky, ies AvsQw nUM Awp kmw rhy hn[ vw ieh prm
au~cI su`cI AvsQw Awpxy pRymI syvkW nUM BI b^Sdy hn[ ijQY nIc smwlIAin;
www.Gursevak.com 758 q`qkrw
iqQY.ndir qyrI bKsIs] Anuswr(jh) ij`Qy (joiq) pRkwS srUpI Ajpw jwp bRhm,
gurU jI dI ndr b^SIS nUM pRwpq gursyvk jI dI joiq sMig(smwvY) smw rhy hn[
XQw:- bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] (qh)
iq`Qy(iksih) iks syvk nUM Kwx dI Bu`K, pdwrQ Bogx dI iqRSnw dI BUK
hY?qy(kvnu) kOx(iqRpqwvY) rjwauxw krdw hY?ikauN jo E~Qy gursyvk jI jIvq Bwv
qoN mr ky gurU crn-kmlW’c lIx ho cu`ky hn[ gurU jI gursyvk dy lUM 2’c vs ky
Ajpw jwp kr rhy hn, ^udI imtw idqI hY, AMdr bwhr Ajpwjwp bRhm jI idKw
idqyy hn[ XQw:- KudI imtI qb suK Bey; mn qn Bey Arog] nwnk.idRstI
AwieAw; ausqiq krnY jogu]) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq AGwie
jIau]) bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] vw
gursyvk jI A`gy BI hor pyRmIAW nUM BI ieh AvsQw b^Sdy hn[
krn krwvn; krnYhwru] nwnk krqy kw; nwih sumwru] 4] 1.vwihgurU
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:- inrgun srUp vwihgurU jI, Awpxy srgun srUp, AsMK bRhmMf nUM
Awpxy ’coN(krn) rcx qy ies’c ivAwpk pRkwSk ho ky, ies qoN Ajpw jwp Aqy
ies dI hrkq Aqy sB ku`J (krnYhwru) krn vwly, (krwvn) krwaux vwly Awp hI
hn[ AYsy ivsmwd krqy purKu jI(kw) dw(sumwru) AMq nwih hY] 4] 2.vwihgurU
siqgurU nwnk siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- krqy Akwl purK vwihgurU
jI kw(sumwru) AMq nwih hY, ikauN jo gurU Avqwr’c pRgt ho ky, jh inrMjn;
inrMkwr inrbwn] qh kaun kau mwn; kaun AiBmwn]) jh srUp; kyvl jgdIs]
qh Cl iCdR; lgq khu kIs]) jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY] qh iksih BUK;
kvnu iqRpqwvY] mhW Agm ivsmwd A&ur AvsQw nUM Awp kmw ky, Awpxy pRymI jI
nUM ies AvsQw dI b^iSS krn qy aus qoN A`gy hor pyRmIAW nUM(krwvn) krwaux
vwly hn[ pyRmI Awpxy qoN A`gy hor pyRmIAW’qy ieh b^SIS (krnYhwru) krn vwly
hn, ies qr@W dIvy qoN dIvw A`gy jgdw hI rihMdw hY] 4] XQw:- gur isKhu.gur
isKu hY; pIr.pIrhu koeI[
jb ApnI soBw; Awpn sMig bnweI] qb kvn mwie bwp; imqR suq BweI])
aUhW sUrj nwhI cMd] Awid inrMjnu krY Anµd] Anuswr vwihgurU siqgurU swihbwn
www.Gursevak.com 759 q`qkrw
jI ny AwpxI AnMq bRhmMf dI rcnw rcx qoN pihlW, (jb) jdoN ApnI srb
ivAwpI pRkwS srUp Ajpw jwp s`cI soBw(Awpn) Awpxy ivsmwd srb ivAwpI
pRkwS inrgun inrMkwr sMig nwl bnweI sI, Bwv AsMK AnMq ivsmwd pRkwS srUp
inrMkwr hI inrMkwr jI Ajpw jwp rUp AwpxI soBw Awp hI bx rhy sn[ XQw:-
qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw] (qb) qdoN (kvn) ikhVy mwie bwp imqR(suq)
spu`qR BweI sn?Bwv nhIN sn[
vw mhW ivsmwd inrMkwr jI ny siqgurU swihbwn jI dy srUp’c pRgt ho ky,
joiq srUp sdw suKdwqw scy soBw pwiedw] 3] Anuswr ApnI srb ivAwpI pRkwS
srUp mhW ivsmwd s`cI soBw, (jb) jdoN (Awpn) Awpxy sMig bnweI hY, Bwv
inrMkwr jI siqgurU swihbwn jI dy ihrdy rom 2’c Anhdu vwjY; shij suhylw]
sbid Anµd kry sd kylw] Anuswr Ajpw jwp g`j rhy hn, AMdr bwhr AsMK nUr
srUp Ajpw jwp vwihgurU jI ivAwpk pRkwSk ho ky, jwp sihq pRkwS dy, Awpxy
suMdr s`cy ivsmwd drSn b^S rhy hn[ Awpxy srgun srUp AnMq sUrj cMd
DrqIAW, kRoVW bRhmMfW dy smUh jIA jMq jwp krdy AMdr drsw rhy hn[ vwihgurU
jI Awpxy srUp siqgurU swihbwn jI dy AMdr bwhr, gursbd ArQ ivsmwd pRkwS
sihq drSn b^Sx rUp AwpxI soBw Awp bxw rhy hn[ XQw:- AYsI qyry drsn
kI soB, Aiq Apwr ipRA AmoG; qYsy hI sMig sMq bny]) Birpuir Dwir rhI; soB
jw kI] pUr smgRI; pUry Twkur kI]) myry lwln kI soBw] sd nvqn; mn rMgI
soBw] siqgurU kI soBw inrMkwr bnI[ siqgurU inrMkwr srb ky DnI[ siqgurU
swihbwn jI dI jdoN Acrj mhW ivsmwd aupRokq AvsQw hY[
qb kvn mwie bwp; imqR suq BweI (qb) qdoN(kvn) ikhVy mwie bwp
imqR(suq) spu`qR BweI hn?sB bRhm hI bRhm jI hn[ XQw:- jil Qil mhIAil
pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru])
qum.pUrn pUir rhy sMpUrn; hm BI.sMig AGwey] imlq imlq.imlq imil rihAw;
nwnk.khxu n jwey] 4] 6]) sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf
prqwpu]) vw inrMkwr srUp siqgurU swihbwn jI ny jdoN Awpxy ipAwirAW nUM jb
ApnI soBw; Awpn sMig bnweI]) kbIr.qUM qMU krqw, qU hUAw; muJ mih.rhw n hUM]
jb Awpw pr kw, imit gieAw; jq dyKau.qq qU] AwpxI prm au~cI su`cI mhW
ivsmwd aupRokq AvsQw b^SI hY[ (qb) qdoN (kvn) ikhVy mwie bwp imqR (suq)
www.Gursevak.com 760 q`qkrw
spu`qR BweI hn? Bwv nhIN hn, ikauN jo vwihgurU gurU jI lUM 2’c vs cu`ky hn[ ies
mhW ivsmwd inrmoh inRivkwr inrhMkwr prm au~cI su`cI inrMkwr AvsQw’c lIx,
gurmuiK gurU ipAwry DrmXu`D lVidAW sMq doKIAW nUM mwridAW, fUMGy P`t shwridAW
AMg 2 ktwauNidAW, h`s 2 ky iKVy m`Qy jYkwry g`jw ky Amr ShIdIAW pw rhy hn[
A`gy pRymIAW nUM ieh ivsmwd AvsQw sdw leI b^S rhy hn[
jh srb klw; Awpih prbIn] qh byd kqyb; khw koaU cIn]
1.prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI, koit bRhmMf dI rcnw rcx qoN pihlW, (jh)
ij`Qy AibnwsI suK; Awpn Awsn] Anuswr koit bRhmMf AnMq bRhmigAwnIAW sMqW
BgqW siq sMqoK SuB guxW nUM AksmwqR Awpxy’coN pRgt krn dIAW (srb) swrIAW
sMpUrn(klw) SkqIAW sihq, (Awpih) Awp hI(prbIn) pRkwSmwn Ajpw jwp
pwrbRhm jI sn[ (qh) iq`Qy byd kqyb (khw) ik`Qy(koaU) koeI(cIn) vIcwrdw
sI?keI koit; byd purwn isimRiq Aru swsq] qy idRStmwn Akwr hI nhIN sn[
vw vwihgurU jI siqgurU swihbwn jI dy srUp’c pRgt ho ky, inRivkwr Ajpw jwp
’c lIx, bRhmigAwnI; sgl kI rInw] aupRokq jh srb klw; Awpih prbIn]
mhW ivsmwd AvsQw nUM kmw rhy hn[ Awpxy pRymI syvkW nUM b^S rhy hn[ pRymI
gursyvk jI ieh ivsmwd AvsQw A`gy b^Sdy hn[ ijvyN Bgq sUrdws swihb jI
AwpxIAW AMdrlIAW A`KW nwl, siqgurU Arjndyv swihb jI dy drSn krky qy sRI
muKvwk sux ky, rom 2 krky vwihgurU jI dy ismrn’c lIx ho ky, Cwif mn; hir
ibmuKn ko sMgu] kyvl ie`k quk aucwr ky ivsmwd ho gey[ dyh dI su`D bu`D hI n
rhI[ pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
AvsQw’c inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr siqgurU Arjndyv swihb jI nUM
nmskwrW hI nmskwrW krn l`gy[ XQw:- Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux
kw; nwhI prvysu] aupRokq mhW ivsmwd AvsQw’c lIx dyK ky, pwrbRhm grIb
invwj]) grIb invwju.guseIAw myrw; mwQY CqRü DrY] siqgurU pRmysr jI ny ipAwry
Bgq jI nUM, ies gursbd dw isropw b^iSAw, Awpxy ipAwry Bgq jI Awpxy
sIs’qy ibTwey, ijs’c aun@W dI pUrn Agm ivsmwd mihmw dw kQn hY[ XQw:-
swrMg mhlw 5 sUrdws <>siqgur pRswid] hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] 1] rhwau] drsnu pyiK.Bey
inribKeI; pwey hY sgly Qok] Awn bsqu isau, kwju n kCUAY; suMdr bdn
www.Gursevak.com 761 q`qkrw
Alok]1] isAwm suMdr qij.Awn ju cwhq; ijau kustI qin jok] sUrdws mnu pRiB
hiQ lIno; dIno iehu prlok]
2.(qh) iq`Qy Bgq sUrdws jI dI vwihgurU jI’c lIxqw vwlI pUrn Agm
ivsmwd AvsQw’c byd kqyb(khw) ik`Qy(koaU) koeI(cIn) vIcwrdw hY?ikauN jo
Bgq mhWpurS dy rom 2 AMdr, jh srb klw; Awpih prbIn] vwihgurU jI vs
ky, Awpxw jwp Awp kr rhy hn[ gursyvk nUM sRIr dI su`D bu`D hI nhIN[ Awpxy
ipAwry Bgq jI nUM vwihgurU mh`lw pihlw jI Awpxy AnykW srgun srUp Dwr ky
drSn b^S rhy hn[ ieauN siqgurU dsy pwiqswh jI Awpxy AnykW srUp Dwr ky,
Awpxy ipAwry BgqW nMU drSn b^Sdy rihMdy hn[ ies leI byd kqyb nUM iqAwg ky,
bydu bfw; ik jhW qy AwieAw] Anuswr ijn@W’coN byd kqyb pRgty hn, aun@W’c lIx
hox leI &urmw rhy hn:- byd kqyb ibKY; hir nwhI] jwn lyhu hir jn; mn
mwhI]) ijn mq; byd kqybn iqAwgI] pwrbRhm ky; Bey AnurwgI]
jb Awpn Awpu; Awip auir DwrY] qau sgn Apsgn; khw bIcwrY]
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI AwpxI AnMq bRhmMf dI rcnw rcx qoN
pihlW, jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY] Anuswr(jb) jdoN Anq klwvwn
ivAwpk nwnk; Twkur Agm Apwr] pRkwS srUp inrgun bRhm jI Awpxy(auir)
AMdr (Awpn) Awpxy Awpu nUM Awip hI(DwrY) Dwr rhy sn[ (qau) qdoN
sgn(Apsgn) kusgn dw vIcwr(khw) ik`Qy koeI(bIcwrY) vIcwrdw sI? ikauN jo
idRStmwn Akwr hI nhIN sI[
vw AYsy ivsmwd inrMkwr jI, siqgurU swihbwn jI dy AMdr bwhr rom 2
ihrdy’c, Ajpw jwp rUp koit pRkwS srUp swiKAwq ho rhy hn[ ies leI gurU
pRmysr jI sgn Apsgn dI vIcwr nhIN krdy, Bwv inrgun bRhm jI, gurU
Avqwr’c pRgt ho ky aupRokq AvsQw nUM kmw rhy hn[ vw siqgurU swihbwn jI
nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr isr Arpx vwly Awpxy
pRymI gursyvk jI dy ihrdy’c vs ky, ieh ivsmwd prm au~cI AvsQw b^Sdy hn[
pRymI gursyvk jI A`gy b^Sdy hn[ pRymI syvk jI sIs kurbwn krn l`igAW, AMg 2
ktwaux l`igAW, (qau) qdoN sgn(Apsgn) kusgn dw vIcwr(khw) ik`Qy(bIcwrY)
vIcwrdy hn? EQy idRStmwn Akwr hI nhIN hn?so AsMK nUr qyz pRkwS Anq
klwvwn ivsmwd ivAwpk ikRpw srUp gurU jI dy crn-kmlW’c lIx ho ky, fr
www.Gursevak.com 762 q`qkrw
Brm vihm sgn kusgn joiqS vIcwr iqAwgxw[ jdoN mn kusgn klpy, qdoN
prmpUjnIk vwihgurU vwihgurU dsW pwiqswhW jI dy nwm, gurU jI dI ShIdI
kurbwnI jpxI, inhwl hovxw jI[
jh Awpn aUc; Awpn Awip nyrw] qh kaun Twkuru; kaunu khIAY cyrw]
inrgun bRhm jI kyvl Awpy Awp hn[ siqgurU swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN
pihlW, (jh) ij`Qy iqMnW guxW AOguxW ivkwrW qoN(aUc) au~cy, (Awpn) Awpxy inrgun
srUp’c(Awpn) Awpxy Awip’c Awp hI lIx, (nyrw) nyVy qoN nyVy AnMq pRkwS
Anqklw sihq inrgun hI inrgun sn, idRStmwn Akwr hY hI nhIN sn[ (qh)
iq`Qy kaun(Twkuru) mwlk qy kaunu(cyrw) cylw (khIAY) khIey? vw vwihgurU jI
siqgurU swihbwn jI dy srUp’c ies prm au~cI su`cI mhW Agm ivsmwd AvsQw nUM
kmw ky, drsw rhy hn[ ijvyN prm pUjnIk mh`lw dsvW jI, gurbwxI gurU mrXwdw
bRhmigAwn AMimRq dI SuB dwq b^S ky, pMjW ipAwirAW dy snmuK h`Q joV isr
JukwA ky, v`fy dwqy jI huMidAW mMgqy bx ky, AMimRq dI dwq mMg ky, Ck rhy hn[
Awp jI ieh ivsmwd AvsQw Awpxy syvk nUM A`gy b^Sdy hn[ gurU jI dI AiDk
qoN AiDk v`fI vifAweI hY, jo gurU jI dy syvk BI A`gy ieh AvsQw b^Sdy hn[
(qh) iq`Qy kaun(Twkuru) mwlk qy kaunu(cyrw) cylw(khIAY) khIey?sBu goibMdu hY;
sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI] Anuswr gurU pRmysr jI Awp gurU huMidAW,
Awpxy hI cyilAW dy cyly bx ky, gurU jI dy murId bxn nUM bhuq v`fI vifAweI dy
rhy hn[ XQw:- vh pRgitE.mrd AgMmVw; vrIAwm iekylw[ vwhu vwhu gur goibMd
isMG; Awpy guru cylw]) qh; swc inAwie inbyrw] aUhw sm Twkuru; sm cyrw]) Awpy
hI rwjn.Awpy hI rwieAw; kh kh Twkuru.kh kh cyrw] pwpI, Twkur bx ky,
AwpxI vifAweI Awp krn krwaux’c suK mMndw hY, v`fypuxy hMgqw dw AiBAws
krky Kpdw hY[ vifAweI nUM hI Awpxw AwDwr mMndw hY, pr gurU pRmysr jI nUM,
ieik inrMkwrI; nwm AwDwir] Anuswr nwm gurbwxI dw hI AwDwr hY[ duinAwvI
vifAweI nUM JU`TI mMn ky, gurU jI dy cyry ZRIb Zulwm dwsn dws bnx dw aupdyS
b^Sdy hn[ ijs krky vwihgurU jI’c lIxqw hovy[ XQw:- srb kI ryx; hovIjY]
Awpu imtwie; imlIjY]) qau dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp
kau; Avru Blw sMswru]) sgl sMqn pih; vsqu iek mWgau] krau ibnMqI; mwnu
iqAwgau] vwir vwir.jweI lK vrIAw; dyhu sMqn kI DUrw jIau] so vwihgurU gurU
www.Gursevak.com 763 q`qkrw
jI ny Awpxy syvk dI, Twkur bnx dI ie`Cw hI myt idqI hY[ mhwn b^iSS krky
gurU jI dy dwsn dws bx ky, inhwl 3 hox dI idRVqw pRp`kqw b^SI hY[ XQw:-
CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry] CCw; Cwru hoq qyry sMqw] ApnI
ik®pw krhu; BgvMqw]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI
ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pyRm Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI
myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]
ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] nwnk.ApnI giq; jwnhu Awip] 5]
prmpUjnIk pRkwS srUp vwihgurU siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq
sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk
mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- pRIqm; pRym Bgiq ky dwqy]) srgun
inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1]
Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr DMn siqgurU rwmdws swihb jI, qumrI giq
imiq; qum hI jwnI]) ApnI giq imiq; jwnhu Awpy] Anuswr Awp jI ApnI srb
ivAwpI Ascrj Agm Apwr mhW ivsmwd, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]
gurmuiK(giq) AvsQw nUM Awip hI(jwnhu) jwxdy hoN jI, ikauN jo, jb ApnI soBw;
Awpn sMig bnweI] qb kvn mwie bwp; imqR suq BweI]) jh srb klw; Awpih
prbIn] qh byd kqyb; khw koaU cIn]) jb Awpn Awpu; Awip auir DwrY] qau
sgn Apsgn; khw bIcwrY]) jh Awpn aUc; Awpn Awip nyrw] qh kaun Twkuru;
kaunu khIAY cyrw] ies srb ivAwpI mhW Agm Apwr ivsmwd AvsQw’c hr
smyN, (ibsmwd) Ascrj qoN (ibsm) Ascrj, (ibsmn) Ascrj ho rhy hoN jI[
XQw:- sKI shylI rwm rMig rwqI; mn qn ieC pujwey] nwnk Acrju.Acrj isau
imilAw; khxw kCU n jwey]) khu kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.ikAw khIAY])
ibsmn ibsm; Bey ibsmwd] ijin bUiJAw; iqsu AwieAw sÍwd]) vwhu vwhu scy
pwiqswh; qU scI nweI] siqgurU swihbwn jI ny ies AvsQw dI dwiq Awpxy pRymI
nUM, pRymI ny A`gy qoN A`gy b^SI hY] 5]
jh ACl ACyd; AByd smwieAw] aUhw; iksih ibAwpq mwieAw] Akwr
Akwr nUM k`tdw ivMn@dw CLdw hY, sB AkwrW dy krqy, Ajpw jwp inrMkwr Akwl
purK ujI, AkwrW nUM rc ky, Awpxy hukm BY’c clwauNdy hn[ XQw:- BY ivic; joD
mhwbl sUr] BY ivic; Awvih jwvih pUr] sgilAw Bau; iliKAw isir lyKu]
www.Gursevak.com 764 q`qkrw
nwnk; inrBau inrMkwru scu eyku] 1]) hukmY AMdir.sBu ko; bwhir hukm n koie]
nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n koie] 2]) DrqI aupir kot gV; kyqI geI
vjwie] jo.Asmwin n mwvnI; iqn nik nQw pwie]) siqgurU swihbwn jI AwpxI
rcnw rcx qoN pihlW, Awpxy ivAwpk Ajpw jwp inrgun srUp’c(jh) ij`Qy
(ACl) CL qoN rihq ivAwpk sn, hn, Bwv ivAwpk pRkwSk Acwh AmMg dwqy
inrml krqy hoxy krky, Awp jI’c koeI CL nhIN, ies leI Awp iksy nwl CL
nhIN krdy, nw hI Awp jI nUM koeI CL skdw hY, (ACyd) k`tx qoN rihq ivAwpk
hn, Bwv ivAwpk hoxy krky, Awp jI nUM koeI k`t nhIN skdw, Awp iksy nUM nhIN
k`tdy, (AByd) ivMn@x qoN rihq ivAwpk hn, Bwv ivAwpk hoxy krky Awp jI nUM
koeI ivMn@ nhIN skdw, Awp BI iksy nUM nhIN ivMn@dy, jh joiq srUpI; joiq sMig
smwvY] Anuswr Awpxy inrgun srUp’c Awpxy Awp’c Awp hI(AByd) (A+Byd)
(Byd) Prk qoN(A) rihq (smwieAw) smw rhy sn[ ijvyN mMdr’c dIvw pRkwSdw hY,
iqvyN inAwiek, vwihgurU jI nUM ie`k dysI mMndy hn, pr vwihgurU jI ie`k dysI nhIN
hn[ dIvy dy cwnx A`gy El@w ho skdw hY, k`itAw ivMin@AW jw skdw hY, pr
vwihgurU jI ik srbqR dysY] Anuswr Anq klwvwn srb ivAwpk inry pRkwS hI
pRkwS jh ACl ACyd AByd smwieAw] srUp sn[ (aUhw) au~Qy mwieAw(iksih)
iks nUM(ibAwpq) ivAwpdI cuMbVdI sI?
vw AYsy ACl ACyd AByd Agm Apwr mhW ivsmwd srb ivAwpI Ajpw
jwp inrMkwr jI siqgurU swihbwn jI dy srUp’c pRgt ho ky, aupRokq mhW ivsmwd
AvsQw nUM kmw ky, mwieAw qoN inrlyp rhy hn[ Awpxy pRymIAW nUM ies AvsQw dI
b^iSS kr rhy hn[ jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]
Anuswr gurU ipAwry AMg 2 ktwauNidAW jh ACl ACyd AByd smwieAw] AvsQw
kmw ky idKw rhy hn[ gursyvk jI ieh AvsQw A`gy b^S rhy hn[ (aUhw) au~Qy,
jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] AvsQw’c(iksih) iks
pRymI gursyvk dy syvk nUM mwieAw(ibAwpq) ivAwpdI cuMbVdI hY, ikauN jo gurU pRymI
jI, hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj
Duin Jok] AvsQw’c lIx Awpxy gurU pRIqm jI dy snmuK iKVy m`Qy, pUrn
bRhmigAwnI bwbw mnI isMG swihb jI bMd 2 ktvw rhy hn[ k`ty bMd 2’coN sRI
suKmnI swihb jI dw pUrIAW lgW lw ky SuD aucwrn ho irhw hY[ mInu pkir.PWikE
www.Gursevak.com 765 q`qkrw
Aru kwitE; rWiD kIE bhu bwnI] KMf KMf kir Bojnu kIno; qaU.n ibsirE pwnI]
(krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI] 1] hau
vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry] 1] rhwau] jau qnu
cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI
koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI] 3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI;
prqIiq n hoeI]
Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux kw; nwhI prvysu] 1.vwihgurU jI AwpxI
AnMq bRhmMf dI rcnw rcx qoN pihlW, AibnwsI suK; Awpn Awsn] AsMK AnMq
pRkwS srUp Ajpw jwp inrMkwr jI jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu;
Awpnw jwpu] Anuswr Awpxw jwp Awp kridAW, ij`Qy(Awps) Awpxy Awp(kau)
nUM(Awpih) Awp hI(Awdysu) nmskwr hI nmskwr kr rhy sn, iq`Qy(iqhu) iqMnW
(gux) guxW(kw) dw(prvysu) dwKlw nwhI sI[ vw AsMK AnMq srb klw BrpUr
pRB; ibrQw jwnnhwr] mhW ivsmwd nUro nUr nUr hI nUr, jb Awpn Awp Awip
pwrbRhm] Ajpw jwp vwihgurU jI siqgurU swihbwn jI dy Avqwr’c, ieh mhW
Agm ivsmwd AvsQw kmw ky idKw rhy hn[ vwihgurU mh`lw nOvW jI lohy dy qMg
ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy, Awps kau; Awpih Awdysu] kr rhy hn[ Awpxy
ipAwry is`KW nUM ieh AvsQw b^SI hY[ gur kI mUriq; mn mih iDAwnu] Anuswr
BweI dieAwlw jI, vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy idRV pRp`k iDAwn’c Afol au~bldI
dyZ’c bYT rhy hn[ so prmvIr ShId jI dy mhW ivsmwd Acrj srUp’c (iqhu)
iqMnW(gux) guxW kw(prvysu) dwKlw nwhI hY, Bwv rwjsI qwmsI sWqkI suAwd
ivkwr vYr inMdw AOguxW rUpI mwieAw nhIN hY[ XQw:- rUpu n ryK.n rMgu ikCu; iqRhu
gux qy.pRB iBMn] iqsih buJwey nwnkw; ijsu hovY su pRsMn] 1]
2.srb ivAwpI mhW 3 ivsmwd Anq klwvwn pRym Bwvnw dy ArQ:-
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv mhwrwj swihb jI, srb
ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp inrgun inrMkwr s`cy joqI srUp pwrbRhm pUUrn bRhm
jI dy srgun srUp, pUrn gurU Avqwr jI hn[ Awp jI Awpxy inrgun inrMkwr
Aibnws Ajpw jwp Twkur AsMK qyz pRkwS duAwrw, AsMK sUrjW cMdRimAW qwirAW
ibjlIAW AgnIAW titAwixAW, AnMq bRhmMf dI AwpxI rcI rcnw nUM, hr smyN
pRkwS rhy hn[ ieh swry Akwr Awp jI dI prmpiv`qR joiq nwl hr smyN Awp jI
www.Gursevak.com 766 q`qkrw
dy BY’c, bVI hI qyzI nwl mrXwdw’c koRVW kohW cldy hn[ XQw:- BY ivic sUrju;
BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI
ikCu; pwrwvwrw] Anuswr Awp jI ny Awpxy inrgun srUp’coN, AnMq bRhmMf dI
rcnw Aks mwqR rcidAW, dyr nhIN lweI[ XQw:- koit ibsn; kIny Avqwr]
koit bRhmMf; jw ky DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit bRhmy; jgu swjx
lwey] 1] AYso DxI; goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux ibsQwrw]) pwqwlw
pwqwl lK; Awgwsw Awgws] dI rcnw dw bhuq v`fw ivsQwr hY[ Awp jI ny
inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco
aUcw] Ajpw jwp gihr gMBIr dieAwl ikRpwl joqI srUp, ivAwpk ivsmwd
inrml su`cy s`cy pRkwS’c, AnMq bRhmMf dI rcnw itkwA ky r`KI hoeI hY[ Awp jI
Awpxy inrgun srUp duAwrw Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu
rhqw]) bhu byAMq; aUc qy aUcw] nwnk Awps kau; Awpih phUcw] 6] Awp jI
srb ivAwpI ivsmwd mskIn AvsQw’c lIx, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[
ieh jo A`gy srb ivAwpI ivsmwd inmRqw hlImI grIbI dy prmwx hn, ieh Awp
jI ny Awp kmwey hn:- kWKI; eykY drs quhwro] nwnk aun sMig; moih auDwro] 1])
sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau pwey] 3]) pRB jI bsih;
swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw] 4]) ismrn qy lwgy; ijn Awip
dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw] 5]) ismrih sy jn; ijn kau pRB
mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw] 7]) gur kI mihmw.Agm hY; ikAw kQY.
kQnhwru] 3] Anuswr Awp jI dI mihmw Awp jI nUM hI bx AwauNdI hY[ XQw:-
swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) bRhmigAwnI kI
soBw; bRhmigAwnI bnI] nwnk bRhmigAwnI; srb kw DnI] 8] 8]
mh`lw pMjvW jI hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ Awp jI nUM
mh`lw pihlw mh`lw 2 mh`lw 3 mh`lw 4 Awpxy AnykW srb ivAwpI ivsmwd
srgun srUp dy suMdr s`cy drSn b^S rhy hn[ Awp jI AnMq bRhmMf dI rcnw’c
Awpxy ipAwry BgqW nUM srgun srUp Dwr ky, drSn b^S rhy hn[ AMdr bwhr
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] inrgun bRhm jI dI pUrn swiKAwqqw
b^S rhy hn[ ihrdy’c Ajpw jwp b^S ky ipAwry BgqW dy irdy’coN muK’c AMimRq
bRhmwnMd rs Byj rhy hn[ byAMq ipAwirAW dI APur smwDI l`g rhI hY[ ijvyN
www.Gursevak.com 767 q`qkrw
Awp jI dy SuB s`cy drSn krky Bgq sUrdws jI dI l`gI[ Awp jI dy srb
ivAwpI ivsmwd suMdr mnohr drSn krky AnMq ipAwirAW nUM gurbwxI Awp jI dy
AsqoqR Pur rhy hn[ srb ivAwpI ivsmwd ivsmwdqweI hY, jo Awp jI dy Akwl
drSn krky, kohVI sqy blvMf sqwrW B`tW nUM gurbwxI PurI[
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI hux gurmuiK shj
smwD A&ur Acrj ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI ’c lIx, au~bldI dyZ’c bYT rhy
hn[ Awp jI dy AMdr bwhr AsMK pRkwS nUr hI nUr hn jI[ XQw:- jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) AMqir suMnM.bwhir suMnM; iqRBvx
suMn msuMnM] cauQy sMunY jo nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnM]) suMn smwiD; Anhq qh
nwd] khnu n jweI; Acrj ibsmwd]) rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn hyqu
inrbwxI[ drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ sbdu suriq ilv
imrg ijau; BIV peI.iciq Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt
ivic rYix ivhwxI[ gur aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ gurmuiK suK
Plu iprm rsu; shj smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn ivthu; kurbwxI] Awp jI
dy AMdr Anhd sbd v`j rhy hn[ XQw:- Anhd sbdu; vjY idnu rwqI] Aivgq
kI giq; gurmuiK jwqI]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw;
AMqu n pwr] Awp jI nUM hr smyN q`qW’coN jwp sux irhw hY[ XQw:- ismrY; DrqI
Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY
sgl aupwrjnw] Awp jI nUM vwihgurU mh`lw pihlw jI mh`lw dUjw jI mh`lw qIjw
jI mh`lw cOQw jI Awpxy AnykW srUp Dwr ky, suMdr srb ivAwpI ivsmwd drSn
b^S rhy hn[ Awp jI dI pUrn ivsmwd s`cI aujl joiq, joqI srUp Ajpw jwp
pUrn bRhm jI’c smwA rhI hY[ XQw:- drsnu dyiK.pqMg ijau; joqI AMdir joiq
smwxI[) nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) bRhmigAwnI
kau; sdw Adysu]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]
1]) Awid gur ey; nmh] jugwid gur ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey;
nmh]) guru syvau, kir nmskwr] Awju hmwrY, mMglcwr]) siqguru dieAw
iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo nmo.nyiq nyiq nyiq hY]) sdw sdw, siqgur
nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie Apwr]) guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj
www.Gursevak.com 768 q`qkrw
svwry]) Awdysu iqsY Awdysu] Awid AnIlu Anwid Anwhiq; jugu jugu eyko vysu]
Anuswr Awp jI Ajpw jwp gurU Akwl purK jI nUM rom 2 krky inmK inmK,
Twkur nmskwrY] Anuswr nmskwrW hI nmskwrW kr rhy hn[ AYsI srb ivAwpI
ivsmwd Ajpw jwp inrivkwr inrMkwr AvsQw’c nmskwr krwaux dI ie`Cw
nhIN[
hn@yry’c, Eie ju dIsih; AMbir qwry] AkwS’c sMGxy Axigxq qwry idsdy
hn, Awp jI ny Awpxy prmpUjnIk s`cy inrml inrvYr inrgun bRhm srUp’coN,
kotwn koit AsMK AnMq suMdr sohxy AMbr, qwry mMfl sUrj cMd AgnIAW titAwxy
ibjlIAW pRgt kIqIAW hn[ ien@W dy Aks, AnMq smuMdRW dirAwvW cSimAW
s`qrMgIAW pINGW hIry jvwhrwqW, sISy, qRyl vrKw dIAW bUMdW’qy pY rhy hn, Awp
jI Awpxy prm-pwk inrgun Ajpw jwp srUp jI’coN, ien@W nUM hr smyN pRkwS rhy
hn[ smUh suMdr sohxy qwry mMflW AMbrW sUrj cMd AgnIAW titAwxy ibjlIAW
Aqy ijn@W’qy Aks pY rhy hn, aun@W qy AksW qy Awpxy srgun srUp AnMq bRhmMf dy
pswry smyq, vwihgurU inrgun bRhm jI nmskwr kridAW hr smyN jp rhy hn,
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU, kuil soFI gur rwmdws
qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] swihb jI DMn hn!kilXug nUM gurU mrXwdw
gurbwxI ipAwrI is`KI b^Sx leI Awp jI au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux m`cdy
2 ryqy’qy bYT ky m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpivqR SuB s`cy mhwn praupkwrI sIs’qy
puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[
jh eykih eyk; eyk BgvMqw] qh kaunu AicMqu; iksu lwgY icMqw] siqgurU
swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jh) ij`Qy Ajpw jwp srUp(eyk
BgvMqw) ie`k vwihgurU(eyk BgvMqw) kyvl ie`k vwihgurU(eykih.BgvMqw) ie`k
vwihgurU jI, iKmw DIrj sihnSIlqw inmRqw gRIbI, inRivkwrqw inrvYrqw auqpqI
pwlxw lYAqw inrlypqw Awid AnMq SuB guxW dIAW srb ivAwpI ivsmwd Anq
klW sihq, Awps kau; Awpih Awdysu]) jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY]) pUrn
pUir; rihE pRBu ibAwip]) qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; Anuswr lbw lb BrpUr
ivAwpk ho rhy sn[ (qh) iq`Qy kaunu(AicMqu) icMqw qoN rihq sI qy iksu nUM icMqw
(lwgY) l`gdI sI? Awp hI gurU Avqwr’c lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr,
Ajpw jwp’c lIx jh eykih eyk; eyk BgvMqw] Agm mhW Agm ivsmwd AvsQw
www.Gursevak.com 769 q`qkrw
Awp kmw ky, Awpxy pRymI is`KW nUM b^S rhy hn[ BweI sqIrwm jI ies ivsmwd
AvsQw’c lIx, rUM’c lpyty sV rhy ShIdI pw rhy hn, (qh) iq`Qy kaunu(AicMqu)
icMqw qoN rihq hY qy iksu nUM icMqw(lwgY) l`gdI hY?Bwv nhIN l`gdI[ XQw:- icMq
AicMqw; sglI geI] pRB nwnk nwnk nwnk meI] gurU pRymI is`K A`gy ieh
AvsQw b^Sdy hn[
jh Awpn Awpu; Awip pqIAwrw] qh kaunu kQY; kaunu sunnYhwrw] siqgurU
swihbwn jI AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, (jh) ij`Qy iKmw sihnSIlqw gRIbI
Awid srb ivAwpI ivsmwd SuB guxW dIAW Anq klW sihq, Ajpw jwp srUp,
jh inrml purKu; purK piq hoqw]) inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq
n AMqw, sdw byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw] inry nUr pRkwS srUp inrgun bRhm
jI(Awpn) Awpxy jwp pRkwS’c Awpu lIx, Awip hI(pqIAwrw) pRsMn mhW Agm
ivsmwd ie`k rs pRkwS srUp inrgun hI inrgun sn[ (qh) iq`Qy kaunu(kQY) kQn
krdw sI?qy kaunu(sunnYhwrw) sunx vwlw sI?vwihgurU jI’c lIxqw qoN ibnw hMgqw
sihq kihx sunx kMm krn’c qwkq ibArQ jWdI hY[ XQw:- jb ieh jwnY; mY
ikCu krqw] qb lgu; grB join mih iPrqw]) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI
nweI] prmpUjnIk gurU ipqw jI Awpxy ipAwry syvk jI dI pUrn hMgqw myt ky,
pUrn vwihgurUu jI’c sdw lIxqw srb ivAwpI ivsmwdqweI b^Sdy hn[ vw
siqgurU swihb jI au~bldI dyZ’c bYT ky, jh Awpn Awpu; Awip pqIAwrw] qh
kaunu kQY; kaunu sunnYhwrw] mhW Agm srb ivAwpI mhW ivsmwd AvsQw’c
lIx, jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] Anuswr Ajpw jwp
jpdy hn, AMdr bwhr AsMK AnMq pRkwS srUp ivsmwd Ajpw jwp bRhm hI bRhm
jI’c lIx hn[ Awip kQY; Awip sunnYhwru] dI AvsQw’c lIx sMswr dy Bly leI
gurbwxI gurU mrXwdw gurmiq is`iKAw aucwrdy hn[ BwvyN KMf bRhmMf byAMq;
auDwrxhwirAw] srb`q dw Blw krdy hn, iPr BI hMgqw dI bjwey srb ivAwpI
ivsmwd GxI qoN GxI gRIbI dy bcn hI aucwrdy hn[ XQw:- kbIr kUkru.rwm ko;
muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau]) hm kUkr; qyry drbwir]
Baukih AwgY; bdnu pswir]) mn quAwnw; qU kudrqI AwieAw] sg nwnk.dIbwn
msqwnw; inq cVY svwieAw]) jyqw smuMdu swgru nIir BirAw; qyqy Aaugx hmwry]
dieAw krhu.ikCu imhr aupwvhu; fubdy pQr qwry]) mwgau dwnu.ik®pwl ik®pw iniD;
www.Gursevak.com 770 q`qkrw
myrw muKu, swkq sMig.n jutsI ry] jn nwnk.dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu.swD
pgw hyiT rulsI ry]) hm AMDuly AMD.ibKY ibKu rwqy; ikau cwlh.gur cwlI] sqguru
dieAw kry suKdwqw; hm lwvY Awpn pwlI] 1] Anuswr aupRokq AvsQw nUM gurU jI
ny kmwauxw bhuq v`fI kmweI hY[ Awpxy is`K’qy ies AvsQw dI b^iSS krnI hor
BI v`fI vifAweI hY[ pRymI is`K jI ny A`gy b^iSS krnI hor BI mhW Agm
ivsmwd v`fI qoN v`fI kmweI hY[ XQw:- isiD bolin suB bcn; Dnu nwnk qyrI vfI
kmweI[
bhu byAMq; aUc qy aUcw] nwnk Awps kau; Awpih phUcw] 6] vwihgurU
siqgurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI, n kwmM.n kRoDM; n loBM.n mohM])
rUpu n ryK.n rMgu ikCu; iqRhu gux qy.pRB iBMn] iqsih buJwey nwnkw; ijsu hovY su
pRsMn] Anuswr ivkwrW AOguxW qoN(bhu) bhuq byAMq (aUc) au~icAW qy(aUcw) au~cy
hn[ XQw:- inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw;
khu nwnk.aUco aUcw]) Aiq aUcw; qw kw drbwrw] AMqu nwhI ikCu; pwrwvwrw])
kih kbIr.rwjw rwm n Cofau; sgl aUc qy aUcw] vw jh ACl ACyd; AByd
smwieAw]) Awps kau; Awpih Awdysu]) jh eykih eyk; eyk BgvMqw]) jh Awpn
Awpu; Awip pqIAwrw] mhW Agm ivsmwd ikRpw inDwn vwihgurU jI ny Awpxy
Ajpw jwp inrgun srUp jI’coN, AnMq bRhmMf dw pswrw pRgt krky, ies nUM
Awpxy’c itkwA ky r`iKAw hY[ AnMq AkwSW dI aucweI dw koeI BI AMq nhIN,
ien@W nUM Awpxy’c itkwA ky r`Kx vwly, AOguxW ivkwrW dyviqAW AvqwrW pYgMbrW
c`kRvrqI bwdSwhW bRhmw ivSnUM iSv jI qoN, (bhu) bhuq byAMq(aUc) au~icAW qy
BI(aUcw) au~cy hn[ pUrn gurU Avqwr ’c pRgt ho ky, srb kI ryx; hovIjY] Awpu
imtwie; imlIjY] Anuswr swirAW dI crn-DUV bx ky, (Awps) Awpxy Agm
Apwr pUrn ivsmwd Ajpw jwp inrMkwr srUp(kau) nUM (Awpih) Awp hI(phUcw)
phuMc rhy hn] 6] XQw:- hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau
dIAw]
jh Awip ricE; prpMcu Akwru] iqhu gux mih; kIno ibsQwru] {jb Akwru
iehu; kCu n idRstyqw]) jb ies kw; brnu ichnu n jwpq]) jb DwrI; Awpn suMn
smwiD]) jb Awpn Awp; Awip pwrbRhm]) jb hovq; pRB kyvl DnI]) jb
eykih; hir Agm Apwr]) jb inrgun pRB; shj suBwie]) jb Awpih Awip;
www.Gursevak.com 771 q`qkrw
ApnI joiq DrY]) AibnwsI suK; Awpn Awsn]) jb pUrn krqw; pRBu soie]) jb
Aibgq Agocr; pRB eykw]) jb nwQ inrMjn; Agocr AgwDy]) Awpn Awp; Awp hI
Acrjw]) jh inrml purKu; purK piq hoqw]) jh inrMjn; inrMkwr inrbwn]) jh
srUp; kyvl jgdIs]) jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY]) krn krwvn; krnYhwru])
jb ApnI soBw; Awpn sMig bnweI]) jh srb klw; Awpih prbIn]) jb Awpn
Awpu; Awip auir DwrY]) jh Awpn aUc; Awpn Awip nyrw]) ibsmn ibsm; rhy
ibsmwd]) jh ACl ACyd; AByd smwieAw]) Awps kau; Awpih Awdysu]) jh
eykih eyk; eyk BgvMqw]) jh Awpn Awpu; Awip pqIAwrw]) bhu byAMq; aUc qy
aUcw]) jh Aibgqu; Bgqu qh Awip]) bysumwr AQwh; Agnq AqolY] srUp,
vwihgurU siqgurU swihbwn jI dy s`cy crn-kmlW ’c rcxy krky, gur cyry syvk jI,
mhW pwp puMn, vYr ivroD, hrK sog, moh Brm, bMDn mukq, nrk surg, jnm mrn,
jm dw fr, mwn Apmwn, Twkur cyrw Awid sB qoN inrlyp bRhm srUp hI hn[
XQw:- bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] A`gy siqgurU
swihbwn jI dy s`cy crnkmlW qoN ivCuV ky jIv dI mMdI hwlq dsdy hn[ }
jh Awip ricE; prpMcu Akwru] iqhu gux mih; kIno ibsQwru]) hmro krqw;
rwmu snyhI] prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dy praupkwrW nUM Bulw ky, AikRqGx
jIv hMgqw sihq(prpMcu) CL rUp Akwru’c, (jh) ij`Qy Awip(ricE) ricAw hY, Bwv
AkwrW ivkwrW dy vsIkwr ho ky, nyqRW nwl prwey nMgyz nwc dyKdw hY, sRIr nwl
kusMgq krdw hY, inMdw cuglI AOguxW ivkwrW b`jr pwpW ’c K`cq hY[ iq`Qy ies ny, qYR
gux mwieAw; ibnis ibqwlw] Anuswr nSmwn iBAwnk BUqny(iqhu) rjo qmo sqo iqMn
gux(mih) ’c ibsQwru (kIno) kIqw hY[ ijs krky jMmdw mrdw AwauNdw jWdw kSt
Bogdw hY[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]
pwpu puMnu; qh BeI khwvq] koaU nrk; koaU surg bMCwvq] jb eykih; hir
Agm Apwr] qb nrk surg; khu kaun Aauqwr] ies AiqAMq prm au~cI su`cI
AvsQw dy dwqy gurU jI qoN bymuK ho ky, siqsMgq jI dI s`cI syvw iqAwg ky, (koaU)
koeI zihrI s`p hMgqw sihq, rwq idn lgwqwr gMdw qmwkU fr`g Srwb mws vrq
ky, bysvwZwmI ho ky, Awpxw Drm Dn pdwrQ qbwh krky, bwr 2 ies nrk
dI(bMCwvq) ie`Cw krdw hY, Bwv ien@W qoN vrjx vwly nUM kql kr idMdw hY, ijauNdw
BI nrk, mr ky BI nrk Bogdw hY[ vwihgurU jI dI rcnw nUM nrk bxwauNdw hY[

www.Gursevak.com 772 q`qkrw


Awpxy pYr’qy Awp hI kuhwVw mwrdw hY[ XQw:- kbIr.dInu gvwieAw dunI isau;
dunI n cwlI swiQ] pwie kuhwVw mwirAw; gwPil ApunY hwQ] 13] (koaU) koeI
puMn dwn krky surg dI(bMCwvq) ie`Cw krdw hY[ ij`Qy aupRokq pwp puMn hn, (qh)
iq`Qy pwpu puMnu dI khwvq(BeI) ho geI, ikauN jo v`fy pwp krky jb Akwru iehu;
kCu n idRstyqw] pwp puMn; qb kh qy hoqw] prm au~cI su`cI AvsQw dy dwqy gurU
pRmysr jI qoN bymuK ho igAw[
Awl jwl; mwieAw jMjwl] haumY moh; Brm BY Bwr]) kih kbIr.ijsu audru;
iqsu mwieAw] Anuswr(Awl) sRIr dy ieMidRAW dy Bog, Gr, qRY gux, AOguxW rUpI
mwieAw dy jwl(jMjwl) bMDn pY gey[ bMDnW’c b`Jy jIv’qy(haumY) hMgqw moh Brm
BY Bwr hY[ XQw:- ijhvw suAwd.loB mid mwqo; aupjy Aink ibkwrw] bhuqu join
Brmq.duKu pwieAw; haumY bMDn ky Bwrw]) hm Avguix Bry.eyku guxu nwhI; AMimRqu
Cwif.ibKY ibKu KweI] mwXw moh Brm pY BUly; suq dwrw isau pRIiq lgweI] ieku
auqm pMQu.suinE gur sMgiq; iqh imlµq jm qRws imtweI] iek Ardwis Bwt
kIriq kI; gur rwmdws rwKhu srxweI] 4] 58]) haumY bMDn; bMiD BvwvY]
nwnk.rwm Bgiq; suKu pwvY] 8] 13]
dUK sUK; mwn Apmwn] Aink pRkwr; kIE bK´wn] gurU jI qoN bymuK, haumY
moh Brm BY Bwr] ’c K`cq, hMkwrI jIv ny Awpxy Awp nUM Qwp ky, dUK sUK(mwn)
hMkwr krky, dUjy dw(Apmwn) inrwdr, krnw Awid(Aink) Anyk(pRkwr) qr@W dy
AOgux krn dw(bK´wn) kQn (kIE) kIqw hY[ Bwv dUK hox qoN hwhwkwr krdw hY,
“mYnUM bVw hI du`K hY[ ”ieik.Gir Awvih AwpxY; ieik.imil imil puCih suK]
ieknw eyho iliKAw; bih bih rovih duK] sUK hox qoN Srwb pI ky koTy cV@ ky
BONkdw hY[ kbhU; hoie bhY bf rwjw] Anuswr Awpxy Awp nUM rwjw Qwp ky bVy
hI(mwn) hMkwr dw kQn krdw hY[ XQw:- hau bMDau; hau swDau bYru] hmrI BUim;
kauxu GwlY pYru] hau pMifqu; hau cquru isAwxw] krxYhwru; n buJY ibgwnw] 3]
dUijAW dy(Apmwn) inrwdr dw kQn krdw hY[ ijvyN hMkwrI vzIdy ny FMforw
idvwieAw, “Su`krvwr dI Swm q`k, jy gurU goibMdisMG swihb jI myry swhmxy pyS n
hoey qW aun@W dy swihbzwidAW nUM ijMdw kMD’c icxvw idqw jwvygw[ ”
Awpn Kylu; Awip kir dyKY] Kylu sMkocY; qau nwnk eykY] 7] siqgurU nwnk
dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI;
www.Gursevak.com 773 q`qkrw
guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- gurU
jI qoN ivCuiVAw jIv, Awl jwl; mwieAw jMjwl] haumY moh; Brm BY Bwr]) rwj
lIlw.rwjn kI rcnw; kirAw hukmu APwrw] syj sohnI.cMdnu coAw; nrk Gor kw
duAwrw] Anuswr(Awpn) AwpxI mn pisMdI Anuswr pwpW AOguxW ivkwrW dw Kylu
kir ky Awip hI(dyKY) dyKdw hY[ ies mwiekI Kylu nUM, haumY dIrG rogu hY; dwrU BI
iesu mwih] ikrpw kry jy AwpxI; qw gur kw sbdu kmwih] Anuswr s`cy siqgurW
dw murId bx ky, Sbd AiBAws duAwrw gurpRswid gurU jI dI Srn pY ky(sMkocY)
sMkoc lvy, Bwv iqAwg dyvy, (qau) qW ieh(eykY) ie`k bRhm srUp hI hY] 7]
2.siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:- vwihgurU jI, keI koit; KwxI Aru KMf] keI koit; Akws bRhmMf]
AsMK bRhmMfW dI rcnw rcx dw Awpn(Kylu) kOqk, Awip kir ky(dyKY) dyK, sMBwl
ky Apxy BY ’c r`K rhy hn[ XQw:- BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq;
n AMqu] AnMq bRhmMf dI rcnw dy Kylu nUM jdoN Awpxy’c(sMkocY) lIx kr lYNdy hn,
(qau) qW(eykY) ie`k Ajpw jwp vwihgurU Agm Apwr inrgun hI inrgun prm pwk
srUp hn] 7] XQw:- Anyk hYN] iPr eyk hYN]) Kyl Kyl AKyl Kyln; AMq ko iPr
eyk] 81]) jb AwkrK; krq ho kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM]) iqsu BwvY;
qw kry ibsQwru] iqsu BwvY; qw eykMkwru]
3:- siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW
swihb jI &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk vwihgurU mh`lw pihlw jI Awpxy pRymI jI
qoN isr mMgx, isr dyx dw pRym rUpI Awpn Kylu, Awip kir ky(dyKY) dyKdy hn[
XQw:- jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig;
pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws]
hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis] isr Arpx vwly Awpxy pRymI syvk jI
dy ihrdy’coN mwiekI Kylu nUM jdoN(sMkocY) sMkocdy hn, (qau) qW gursyvk jI(eykY) ie`k
bRhm srUp hI ho jWdy hn] 7] XQw:- hir hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu
nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY smwih]) dyiKAw; iqhUM lok kw pIau]
Acrju BieAw; jIv qy sIau]
www.Gursevak.com 774 q`qkrw
jh Aibgqu; Bgqu qh Awip] DMn hn DMn hn DMn hn Drin ggn nv KMf
mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, mhW Agm ivsmwd inrgun bRhm’coN pRgt ho
ky, hr smyN Ajpw jwp inrgun bRhm’c lIx, ibsmn ibsm; rhy ibsmwd]
Anuswr.ivsmwd ho ky, inrgun bRhm jI bwry &urmw rhy hn:- AwpxI rcI AnMq
bRhmMf dI rcnw dy Awid’c, (jh) ij`Qy(Aibgqu) inrgun bRhm jI AwpxI BgqI
Awp kr rhy sn, hn, (qh) iq`Qy, Awpy Bgqw.Awip suAwmI; Awpn sMig rqw]
Awip hI Bgqu sn, hn, Bwv Bwau-BgqI pRym iKmw DIrj sihnSIlqw Awid srb
ivAwpI ivsmwd AnMq SuB guxW dIAW AnMq klW dy pRkwSk, jh; iJilimilkwru
idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Anuswr. Awpxw jwp Awp kr rhy sn, hn[
XQw:- srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI
iPir jwip] 1]) Ajpw jp hYN] AQpw Qp hYN]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY
jphu; Awpnw jwpu]
jh psrY pwswru; sMq prqwip] AwpxI rcnw rcx qoN pihlW, hmro
Brqw.bfo ibbykI; Awpy sMqu khwvY] Anuswr(sMq) inrgun bRhm jI, (jh) ij`Qy jb
Awpn Awp; Awip pwrbRhm] Awpxy Ajpw jwp srb ivAwpI mhW 3 ivsmwd
Anqklwvwn.prqwip.AsMK pRkwS dw pwswru(psrY) &Yl rhy sn hn, iq`Qy Awpn
Awp; Awp hI Acrjw] rUp hn, Bwv Awpxy inrgun Agm Apwr ivsmwd srUp’c
Awp hI lIx ho rhy hn[ XQw:- iJlimil iJlkY; cMdu n qwrw] sUrj ikrix; n
ibjuil gYxwrw] AkQI kQau, ichnu nhI koeI; pUir rihAw min Bwiedw]
duhU pwK kw; Awpih DnI] aun kI soBw; aunhU bnI] Awpxy inrgun srUp’coN,
AsMK bRhmMf rUp Awpxy srgun srUp nUM pRgt krdy hn[ Awpxy rcy pswry’c
BrpUr ivAwpk pRkwSk inrlyp rihMdy hn[ jdoN cwhux, AwpxI ie`Cw Anuswr ies
nUM Aks mwqR Awpxy’c lIx kr lYNdy hn, ies leI inrguxu srguxu; Awpy soeI]
Anuswr inrgun srgun(duhU) dohW(pwK) p`KW (kw) dy (DnI) mwlk (Awpih) Awp
hI, jh inrml purKu; purK piq hoqw] vwihgurU jI hn[ inrgunu Awip; srgunu BI
EhI] Anuswr(aun) aun@W(kI) dI inrml au~jl Agm Apwr pRkwS srUp BrpUr
ivAwpk pRkwSk inrlyp s`cI soBw (aunhU) aun@W nUM hI bnI hY, ikauN jo jdoN cwhux
Awpxy’coN Anq bRhmMf dI rcnw pRgt krdy hn, jdoN cwhux AwpxI mOj nwl
www.Gursevak.com 775 q`qkrw
Awpxy’c lIx kr lYNdy hn[ hux AsMK bRhmMf dy pswry’c ivAwpk pRkwSk
pRiqpwlk inrlyp ho rhy hn[ ies leI aun@W dI soBw aun@W nUM hI bx AwauNdI hY[
aun@W qoN ibnw, aun@W jYsw dwqw hor koeI BI nhIN hY[ XQw:- jIAn kw dwqw eyku hY;
bIAw nhI horu] nwnk kI bynµqIAw; mY qyrw joru]
Awpih kauqk krY; And coj] 1:- And srUp vwihgurU jI AnMq bRhmMf nUM
rcx pRiqpwlx, lYA krn dy ivsmwd(And) AnMddwiek coj kauqk(Awpih)
Awp hI(krY) kr rhy hn[ ijvyN hux ikDry vrKw kr rhy hn, ikDry Anq sUrjW
qwirAW mMflW AgnIAW ibjlIAW ititAwixAW nUM pRkwS rhy hn[ hr smyN ien@W
dI hrkq BI krw rhy hn[ ieauN inrlypqw sihq AsMK bRhmMf dI rcnw dI
auqpqI lYAqw dy pwrwvwr qoN rihq ivsmwd rMg dy kOqk kr rhy hn[ XQw:-
Awpn cilqu; Awp hI krY]) nwnw cilq kry; iKn mwih]) Epiq prlau; iKn
mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry;
kudriq.kIm n phI]
Awpih rs Bogn; inrjog] 1.(Awpih) Awp hI auqpqI pwlxw lYAqw dy
kOqk dw rs Bogn vwly, hMgqw rihq hoxy krky(inrjog) inrlyp hn[
Awpih kauqk krY; And coj] 2.hy pRymI jno!aupRokq auqpqI pwlxw lYAqw
dy kOqk krnhwr vwihgurU jI, And srUp siqgurU swihbwn jI dy srUp’c pRgt ho
ky, au~bldI dyZ’c bYTx, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI sRI hirmMdr swihb jI
rcx, lohy dy qMg ipMjry’c bYTx, sIs kurbwn krn, pMj ipAwry swjx, aun@W qoN
Awp AMimRq Ckx Awid dy praupkwrI hMgqw rihq(And) AnMddwiek coj
kauqk(Awpih) Awp hI(krY) kry hn[ XQw:- KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw]
qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw]) cojI myry goivMdw.cojI myry ipAwirAw; hir pRBu
myrw cojI jIau]
Awpih rs Bogn; inrjog] 2.siqgurU swihb jI ivsmwd rMgW 2 dy
praupkwrI kOqk kridAW, Ajpw jwp’c lIx, Awpxy ihrdy’coN bRhmwnMd
rs(Awpih) Awp hI Bogn vwly, ivSy rsW qoN(inrjog) inrlyp hn[ XQw:- hir
Awpy sB Gt Bogdw, myry goivMdw; Awpy rsIAw BogI jIau] hir sujwx.n BuleI, myry
goivMdw; Awpy siqguru jogI jIau]
ijsu BwvY; iqsu Awpn nwie lwvY] hy; srb klw smrQ] vwihgurU jI!Awpxy
www.Gursevak.com 776 q`qkrw
ijsu pRymI nUM ijsu hiQ joru; kir vyKY soie] nwnk; auqmu nIcu n koie] Anuswr nwm’c
lwauxw (BwvY) BwauNdw hY, iqsu nUM gurU pRymw-BgqI sihq inrgun srgun jI dI eykqw
b^Sx vwly(Awpn) Awpxy; nwnk nwm Amol] SuB s`cy(nwie) vwihgurU nwm’c(lwvY)
lwauNdy hoN jI[
ijsu BwvY; iqsu Kyl iKlwvY] hy krn kwrn; so pRBu smrQu] vwihgurU jI!Awpxy
ijsu pRymI nMU pyRm dI Kyl iKlwauxI(BwvY) BwauNdI hY, iqsu nUM, jau qau; pRym Kylx kw
cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n
kIjY] Anuswr isr mMgx, Arpx rUpI pRym dI Kyl(iKlwvY) iKlwauNdy hoN jI[ ijvyN
bwby dIp isMG swihb jI ny Awpxw prmpiv`qR SuB s`cw sIs AwpxI qlI’qy r`K ky,
Awp jI nUM pRym Bytw kIqw[
bysumwr AQwh; Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY] 8] 21]
siqguru dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo nmo.nyiq nyiq nyiq hY] Anuswr
prm pUjnIk dieAw iniD Agm Apwr vwihgurU siqgurU mh`ly pMjvyN jI nUM jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Su`D inrml prmpiv`qR AnMq pRkwS
srUp bysumwr AQwh; Agnq AqolY] ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI dI Awpxy AMdr
bwhr swiKAwqqw hY[ ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] AvsQw’c, siqgurU nwnk dyv
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- hy vwihgurU
jI!bolwieAw bolI qyrw] qU swihbu guxI ghyrw]) ijau bolwvih.iqau bolih suAwmI;
kudriq kvn hmwrI] Anuswr (ijau) ijvyN dwsn dws gRIb nUM Awp jI(bulwvhu)
bulwauNdy hoN, (iqau) iqvyN dwsn dws(bolY) boldw hY, Awp jI dw js praupkwr jh
inrml purKu; purK piq hoqw]) jh inrMjn; inrMkwr inrbwn] Anuswr(AQwh) Qwh
qoN rihq byhwQ(bysumwr) Axigxq hI(Agnq) Axigxq(AqolY) qolx qoN rihq hoN
jI, Bwv Awp jI dw js praupkwr pRkwS byhwQ Agnq hI Agnq Aqol ivsmwd
hI ivsmwd ivAwpk pRkwSk inrml inrlyp hY, ikauN jo, Epiq prlau; iKn mih
krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu;
pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] Anuswr AnMq bRhmMf
dI rcnw Aks mwqR rcidAW, lYA kridAW inrlyp hn[ hux AnMq bRhmMf jIA jMq
Awp jI dy inrgun srUp’c rih rhy hn[ ien@W dy mwqw ipqw pRkwSk pRyrk pRiqpwlk
Awp jI hoN jI[ XQw:- DnwsrI mhlw 5] qum dwqy Twkur pRiqpwlk; nwiek Ksm
www.Gursevak.com 777 q`qkrw
hmwry] inmK inmK.qum hI pRiqpwlhu; hm bwirk.qumry Dwry] 1] ijhvw eyk.kvn
gun khIAY] bysumwr byAMq suAwmI; qyro.AMqu n iknhI lhIAY] 1] rhwau] koit
prwD hmwry KMfhu; Aink ibDI smJwvhu] hm AigAwn.Alp miq QorI; qum
Awpn ibrdu rKwvhu] 2] qumrI srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu
rwKnhwr dieAwlw; nwnk Gr ky goly]) nwnk.kwgd lK mxw; piV piV kIcY
Bwau] msU.qoit n AwveI; lyKix pauxu clwau] BI qyrI kImiq.nw pvY; hau.kyvfu
AwKw nwau]) kbIr.swq smuMdih msu krau; klm krau bnrwie] bsuDw kwgdu jau
krau; hir jsu.ilKnu n jwie] 81]) kwgd dIp sBY kir kY; Aru swq smuMdRn kI
msu kYho] kwt bnwspqI sgrI; ilKby hU ky lyKn kwj bnYho] swrsuqI bkqw kir
kY; juig koit gnyis kY hwQ ilKYho] kwl ikRpwn ibnw ibnqI; n qaU qum ko pRB,
nYk irJYhO] 101]) khw lgY; iehu kIt bKwnY] mihmw qoir; quhI pRB jwnY] ipqw
jnm; ijm pUq n pwvY] khw qvn kw; Byd bqwvY] 4]
gauVI suKmnI mÚ5] sloku]) AstpdI jI bweIvyN, Awid AMg 292.
sloku] jIA jMq ky Twkurw; Awpy vrqxhwr] nwnk.eyko psirAw; dUjw kh
idRstwr] 1]
86.{prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI AnMq
nmskwr sihq hux jIA jMq ky Twkurw; vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI Agm Apwr
mihmw &urmw rhy hn:- prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv
mhwrwj swihb jI, hux A&ur bRhm jI’c lIx, au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[
XQw:- AMqir suMnM.bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY.jo nru jwxY; qw
kau.pwpu n puMnM] Awp jI inrgun inrMkwr s`cy joqI srUp pwrbRhm pUUrn bRhm jI
dy srgun srUp, pUrn gurU Avqwr hn[ Awp jI dy AMdr Anhd sbd v`j rhy
hn[ XQw:- Anhd sbdu; vjY idnu rwqI] Aivgq kI giq; gurmuiK jwqI] Awp
jI dy AMdr bwhr AsMK pRkwS nUr hI nUr hn[ XQw:- jh; iJilimilkwru
idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Awp jI nUM hr smyN q`qW’coN jwp sux irhw hY[
XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI
bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] Awp jI AsMK cMdRimAW qwirAW ibjlIAW
AgnIAW titAwixAW, sUrjW AnMq bRhmMf dI AwpxI rcI rcnw nUM, Awpxy Ajpw
jwp ivsmwd ivAwpk inrgun inrMkwr Aibnws Twkur AsMK qyz pRkwS duAwrw,
www.Gursevak.com 778 q`qkrw
hr smyN pRkwS rhy hn[ ieh swry Akwr Awp jI dI prmpiv`qR joiq nwl hr smyN
Awp jI dy BY’c, bVI hI qyzI nwl mrXwdw’c koRVW kohW cldy hn[ XQw:- BY
ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu]) iKn mih; Qwip
auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw] Anuswr Awp jI ny Awpxy inrgun
srUp’coN, Aks mwqR AnMq bRhmMf dI rcnw rcidAW, dyr nhIN lweI[ XQw:- koit
ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf; jw ky DRmswl] koit mhys; aupwie smwey] koit
bRhmy; jgu swjx lwey] 1] AYso DxI; goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux
ibsQwrw]) pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws] dI rcnw dy bhuq v`fy ivsQwr
dw AMq nhIN[ Awp jI ny Awpxy gihr gMBIr dieAwl ikRpwl inrgun Ajpw jwp
joqI srUp, ivAwpk ivsmwd inrml su`cy s`cy inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco
sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw] pRkwS’c, AYfI v`fI AnMq
bRhmMf dI rcnw itkwA ky r`KI hY[
sMswrI Twkur mr jWdw hY jW rwj Bwg jwx qoN Twkurpuxw ^qm ho jWdw hY, pr
vwihgurU jI sdw leI AivnwsI Twkur jI hn[ swrI rcnw Awpxy’coN pRgt krky,
Pyr Awpxy’c lIn kr lYNdy hn[ swrI rcnw nUM lYA krn mgroN BI Twkur jI hI
hn[ jdoN cwhux Pyr rc lYNdy hn[ duinAwvI Twkur dy cyly AwKy nhIN l`gdy, pr
sUKm AsQUl sB jUnW, sUrj cMd sB Akwr Awp jI dy hukm BY’c hn jI[ XQw:-
BY ivic; pvxu vhY sdvwau] BY ivic; clih lK drIAwau] BY ivic; Agin kFY
vygwir] BY ivic; DrqI dbI Bwir] BY ivic; ieMdu iPrY isr Bwir] BY ivic;
rwjwDrmu duAwru] BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] BY ivic;
isD buD sur nwQ] BY ivic; Awfwxy Awkws] BY ivic; joD mhwbl sUr] BY ivic;
Awvih jwvih pUr] sgilAw Bau; iliKAw isir lyKu] nwnk; inrBau inrMkwru scu
eyku] 1]) siB Awey hukim Ksmwhu; hukim sB vrqnI]) hukmY AMdir sBu ko;
bwhir hukm n koie] ijhVI jUn’c jIv nUM Byjx, ies nUM jwxw hI pYNdw hY[ ies
leI Twkur jI dw Bwxw mMn ky, l`KW ^uSIAW dIAW pwiqSwhIAW lYxIAW cwhIdIAW
hn[ XQw:- lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] inmK eyk.hir
nwmu dyie; myrw mnu qnu sIqlu hoie]) qyrw Bwxw mMny; su imlY quDu Awey] ijsu Bwxw
BwvY; so quJih smwey] Bwxy ivic vfI vifAweI; Bwxw iksih krwiedw] 3] AnMq

www.Gursevak.com 779 q`qkrw


bRhmMf dw pRbMD clwauNidAW Twkur jI inrlyp BI hn[ XQw:- quDu Qwpy cwry jug;
qU krqw sgl Drx] quDu Awvx jwxw kIAw; quDu.lypu n lgY iqRx]) Anjwnq jo
syvY; qyqI.nh jwie gnI] Anuswr ^urdbIn nwl idsx qoN BI jo sUCm qoN sUCm ikRm
hn qy v`fIAW qoN BI v`fIAW jUnW hn, ien@W ’c Twkur jI hI jwp bol qy vs rhy
hn[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) Twkuru hmrw;
sd bolMqw] srb jIAw kau; pRBu dwnu dyqw] 1]) bwxI pRB kI; sBu ko bolY] Awip
Afolu; n kbhU folY]) cwiqRk mor bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor] 2] jo
bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor] }
jIA jMq ky Twkurw; Awpy vrqxhwr] nwnk.eyko psirAw; dUjw kh idRstwr]
1] 1.prm pUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb
jI &urmwauNdy hn:- {(Twkurw) vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI ny Awpxy
inrgun srUp’coN AnMq bRhmMfW qy aun@W’c rihx vwly jIA jMq ikRmW nUM pRgt kIqw
hY[ ie`k jIA’c(jMq) Coty ikRm hn, aun@W ikRmW’c A`gy hor Coty ikRm hn[ ies qr@W
A`gy qoN A`gy bRIk qoN bRIk ikRm hn, ijn@W nUM ^urdbIn BI nhIN dyK skdI[
}hy(Twkurw) siqgurU Arjn dyv swihb jI!Awp jI Awpxy rUpu n ryK.n pMc qq;
Twkur Aibnws] pRkwS hI pRkwS nUro nUr nUr hI nUr srb ivAwpI ivsmwd Ajpw
jwp inrgun srUp duAwrw, (jIA) v`fy jIAW(jMq) sUKm qoN sUKm bRIk ikRmW(ky) dy
jIvn rUp ho ky, ien@W dy pRkwSk pRyrk pRiqpwlk ho ky, ien@W’c vs ky, ien@W’c
Awpy hI(vrqxhwr) vrqx vwly ho ky, (eyko) ie`k AdÍYq srUp, AsMK bRhmMf jIA
jMqW AMdr, jnim n mrY; n AwvY.n jwie] nwnk kw pRBu; rihE smwie] 4] 1]
Anuswr srb ivAwpI srb pRkwSk ho ky(psirAw) PYl rhy hoN, dUjw koeI(kh)
ik`Qy(idRstwr) idsx’c AwauNdw hY?] 1] XQw:- Awip dieAw kir mylsI; gur
siqgur pICY pwie] sBu jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu jlih smwie]) hir
jgjIvnu inrBau dwqw; gurmiq shij smwvixAw]) quJ ibnu dUjw; koie nwih]
sBu qyro Kylu; quJ mih smwih] ijau BwvY.iqau rwiK ly] suKu nwnk; pUrw guru imly]
4] 4]) ibnu hir; hY ko khw.bqwvhu] suK smUh kruxwmY krqw; iqsu pRB sdw
iDAwvhu] 1]) pRB quDu ibnu.dUjw ko nhI; nwnk kI Ardwis] ieh vwihgurU gurU
pRmysr jI dI pUrn Agm Apwr ivsmwd bRhmidRStI hY[
2.hux gurqw ibrwjmwn prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk siqgurU gMRQ
www.Gursevak.com 780 q`qkrw
swihb jI, gur prswid.khY jnu nwnku; hir scy ky gux gwey] Anuswr gur pRswid
&urmw rhy hn:- jIA jMq (ky) dy, hy(Twkurw) AsMK pRkwS srUp mwlk Akwl purKu
srb ivAwpI jI!Awp jI prmpUjnIk dsy siqgurU swihbwn jI’c ie`k joiq ho ky,
Awpy hI (vrqxhwr) vrqx vwly hoN, EhI(eyko) ie`k inrgun srUp AnMq bRhmMf
AMdr(psirAw) PYly hoey hoN jI[ dUjw koeI(kh) ik`Qy(idRstwr) idsx’c AwauNdw
hY?] 1] XQw:- jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie
psirAw; nwnk eykMkwru]) sRI nwnk; AMgid kir mwnw] Amrdws; AMgd
pihcwnw] Amrdws; rwmdws khwXo] swDin lKw; mUV nih pwXo] 9] iBMn iBMn;
sBhUM kir jwnw] eyk rUp; iknhUM pihcwnw] ijn jwnw; iqn hI isD pweI] ibn
smJy; isD hwQ n AweI]
(s`sy pYr ibMdI n lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW A`T pauVIAW
dy AstpdI jI bweIvyN[
Awip kQY; Awip sunnYhwru] 1.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI Agm
Apwr AiqAMq hI ivsmwd prmpiv`qR au~cI su`cI AvsQw, hMgqw rihq hY[ pRB jI
bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw] Anuswr Akwl purKu jI,
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI prmpiv`qR SuB s`cI su`cI Amolk rsnw’qy
vs ky, ivsmwd iekwgRqw’c lIx, Awip hI gurbwxI jI(kQY) kQn krdy hn,
Awip hI lUM 2’c vs ky, koit krn dIjih.pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI
rwm] Anuswr lUM 2 dy kMnW duAwrw(sunnYhwru) sunx vwly hn[ XQw:- pyKY bolY; suxY
sBu Awip] sdw sMig; qw kau mn jwip] 2.gurU pRmysr jI pyRm’c lIx, Awpxy
pyRmI is`K jI dy idl idmwZ rom 2 dy kMnW’c vs ky, Awip hI(sunnYhwru) sunx vwly
hn[ vw prmpUjnIk s`cy vwihgurU jI, AwpxI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq
klwvwn AKMf joiq duAwrw, Git Git kQw.rwjn kI cwlY; Gir Gir.quJih
aumwhw]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] Anuswr q`qW dIAW
AvwzW, mSInrI dy KVky, jIAW dy bol’c Awip(kQY) kQn krdy hn[ ies kQn
nUM ivsmwd rMg’c lIx ho ky, Awip hI(sunnYhwru) sunx vwly hn[ XQw:- AwKxu
vyKxu sBu; swihb qy hoie]
3.keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] Anuswr EAMkwr
aucwr ky AnMq bRhmMf dI rcnw rcdy hn[ XQw:- EAMkwir; bRhmw auqpiq]
www.Gursevak.com 781 q`qkrw
EAMkwru; kIAw ijin iciq] EAMkwir; sYl jug Bey] EAMkwir; byd inrmey]) rcnw
rcx leI EAMkwr jI nUM Awip hI(kQY) kQdy hn qy Awip hI(sunnYhwru) sunx vwly
hn[
Awpih eyku; Awip ibsQwru]) gur nwnk dyv goivMd rUp] Anuswr prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mhwrwj jI, (Awpih) Awp jI
hI(eyku) ie`k AdÍYq srUp inrgun bRhm jI hn[ Awpxy ie`k inrgun srUp jI’coN,
AnMq bRhmMf dw ivsQwr krky, Awip jI Awp hI AnMq bRhmMf dy ibsQwru rUp srgun
srUp jI hn[ XQw:- koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) Anyk
hYN] iPr eyk hYN] vw Awip jI Awp hI gurSbdW dw ibsQwru srgun srUp jI hn[
XQw:- sbdu gur pIrw.gihr gMBIrw; ibnu sbdY.jgu baurwnµ] pUrw bYrwgI.shij
suBwgI; scu nwnk mnu mwnµ] 8] 1]) sbd sUr blvMq; kwm Aru k®oD ibnwsn] loB
moh vis krx; srx jwick pRiqpwlx]) sbid sUr.jug cwry AauDU; bwxI Bgiq
vIcwrI] 23] eyhu mnu mwieAw moihAw AauDU; inksY sbid vIcwrI] 24] Awpy
bKsy.myil imlwey; nwnk srix qumwrI]
jw iqsu BwvY; qw isRsit aupwey] {gurU pRmysr jI AYsy smR`Q Anq klwvwn
vwihgurU jI dy pUrn gurU Avqwr jI hn[ iehu jgu.scY kI hY koTVI; scy kw ivic
vwsu] Anuswr ieqnI v`fI j`g rcnw vwihgurU jI dI ie`k in`kI sI koTVI hY[ ies
leI AnMq bRhmMf dI ivsmwd rcnw vwihgurU jI dI ivsmwd isRStI hY jI[ }(jw)
jdoN(iqsu) vwihgurU srUp gurU pRmysr jI nUM(BwvY) BwauNdw hY, (qw) qdoN AwpxI(isRsit)
AsMK bRhmMf dI rcnw nUM, AwpxI Anq klw nwl, hukmI; shjy isRsit aupweI]
Anuswr inrXqn Aks mwqR hI(aupwey) pYdw kr lYNdy hn[ XQw:- iqsu BwvY; qw kry
ibsQwru]) kyqy ieMd cMd.sUr kyqy; kyqy mMfl dys] kyqy isD buD.nwQ kyqy; kyqy dyvI
vys] kyqy dyv dwnv.muin kyqy; kyqy rqn smuMd] kyqIAw KwxI.kyqIAw bwxI; kyqy pwq
nirMd] kyqIAw surqI.syvk kyqy; nwnk.AMqu n AMqu]) Aink purIAw; Aink qh KMf]
Aink rUp rMg; bRhmMf] Aink bnw; Aink Pl mUl] Awpih sUKm; Awpih AsQUl]
8] Aink jugwid; idns Aru rwiq] Aink prlau; Aink auqpwiq] Aink jIA;
jw ky igRh mwih] rmq rwm; pUrn srb TWie]
AwpnY BwxY; ley smwey] AwpxI rcI, AsMK bRhmMf dI rcnw nUM, AwpnY (BwxY)
hukm rjw Anuswr, gurU pRmysr s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI, Awpxy
inrgun srUp jI’c(smwey) lIx kr(ley) lYNdy hn[ XQw:- jb AwkrK; krq ho
www.Gursevak.com 782 q`qkrw
kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM]) iqsu BwvY; qw eykMkwru]) Anyk hYN] iPr eyk
hYN]) Bxiq nwnku.jb Kyl auJwrY; qb eykY eykMkwrw]) keI koit; KwxI Aru KMf] keI
koit; Akws bRhmMf] keI koit; hoey Avqwr] keI jugiq; kIno ibsQwr] keI bwr;
psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit; kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey; pRB
mwih smwiq] qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy Awip; nwnk pRBu soie] 7])
qum qy iBMn; nhI ikCu hoie] 1.hy gurU pRmysr jI!(qum) Awp jI qy(iBMn) v`Krw
hor iksy qoN auqpqI pwlxw lYAqw ikCu BI nhI hoie skdw, Bwv sB k`uJ Awp jI qoN
hI ho irhw hY[ Awp jI hI swrI rcnw dy krnhwr hoN jI[ XQw:- quDu ibnu dUjw;
nwhI koie] qU krqwru; krih so hoie]) khu nwnk.krxhwru hY Awpy; siqguir.Brmu
cukwieAw]
2.hy gurU pRmysr jI!(qum) Awp jI qy(iBMn) v`Krw ho ky, jIv qoN Bjn ismrn,
ivkwr AOguxW dw iqAwg, ikCu BI nhI hoie skdw, Bwv Awp jI qoN ibnw ieh jIv
A`DI dmVI dw BI nhIN hY[ XQw:- qau sjx kI, mY kIm n paudI; hau quDu ibnu,
AFu n lhdI]
qum qy iBMn; nhI ikCu hoie] 3.nmsqM su eykY] nmsqM AnykY]) ijmI jmwn ky
ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] Anuswr hy
vwihgurU inrMkwr Anq klwvwn, lbw lb BrpUr nUro nUr jmwl srUp jI!Awp jI
srb ivAwpk ho rhy hoN jI, ies leI AwksIzn kwrbn fweIAOksweIf dy v`K 2
krn vWg, (qum) Awp jI qy(iBMn) v`Krw ikCu Bwv koeI Akwr nhI hoie skdw, Bwv
Awp jI, inrgunu Awip; srgunu BI EhI] srUp ho ky, Awp swrI rcnw’c lIx hoN qy
swrI rcnw Awp jI’c lIx hY[ swieMs Awid dy iksy BI FMg nwl v`Kry nhIN ho
skdy[ sBnI QWeI lbw lb BrpUr nUr hI nUr zwhrw zhUr, hr pRwxI dy AMdr bwhr
hr smyN hr socxI’c ivAwpk, inrlyp Ajpw jwp kr rhy hoN jI[ XQw:- jil Qil
mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru])
qum.pUrn pUir rhy sMpUrn; hm BI.sMig AGwey] imlq imlq.imlq imil rihAw;
nwnk.khxu n jwey] 4] 6]) sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf
prqwpu])
qum qy iBMn; nhI ikCu hoie] Awpn sUiq; sBu jgqu proie] 4.hy prmpUjnIk
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU rwmdws swihb jI!

www.Gursevak.com 783 q`qkrw


sB ku`J Awp jI dI prmpiv`qR SuB s`cI joiq nwl ho irhw hY jI[ ies leI(qum)
Awp jI dI joiq qy(iBMn) v`Krw ho ky, jIv qoN ikCu BI nhI hoie skdw[ XQw:- jb
ApunI joiq, iKMcih qU suAwmI; qb koeI krau idKw viKAwnw] ikauNik Awp jI
ny(Awpn) Awpxy hukm rUpI, pyRm rUpI, inrgun pRkwS rUpI, SuB guxW dy
Anqklwvwn bl rUpI(sUiq) Dwgy nwl, sBu(jgqu) AnMq bRhmMf dI rcnw nUM proie
ky, n`Q ky r`iKAw hY jI[ XQw:- Awip nwQu.nwQI sB jw kI; iriD isiD Avrw
swd] (n`QW) DrqI aupir kot gV; kyqI geI vjwie] jo.Asmwin n mwvnI; iqn
nik nQw pwie]) Awip nwQu.sB nQIAnu; sB hukim clweI] nwnk.hir BwvY so
kry; sB clY rjweI] 36] 1] suDu]
(bu`Jwey) jw kau pRB jIau; Awip buJwey] scu nwmu; soeI jnu pwey] (jw) ijs
pyRmI gurmuiK jI (kau) nUM, (pRB) Anqklwvwn koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; inrw
pRkwS hI pRkwS nUr hI nUr, Ajpw jwp inrgun inrMkwr jI dy pUrn s`cy gursbd
Avqwr, gurqw ibrwjmwn DMn siqgurU gMRQ swihb jIau, Awpxw s`cw nwm
Awip(buJwey) bu`Jw idMdy hn, (soeI) EhI gurmuiK nyk swaU inSkpt(jnu) Bgq
ipAwry jI, gurqw ibrwjmwn vwihgurU jI dy b^Sy SuB(scu) s`cy Amolk(nwmu) srb
pRkwSk ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU 3 ivAwpk AibnwsI bRhm jI nUM pwey lYNdy
hn[ XQw:- ijsu Awip buJwey so buJsI; Awpy nwie lweIAnu]) ijsu Awip buJwey so
buJsI; inrml jn soeI]) ijsih buJwey soeI bUJY; ijs no Awpy ley imlwie]
so smdrsI; qq kw byqw] nwnk; sgl isRsit kw jyqw] 1] swihb sRI gurU
nwnk dyv mh`lw pMjvW jI, pUrn pRym’c lIx, igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik
swD bcn AtlwDw] (At`l) Atl bcn swDU jnw; sB mih pRgtwieAw] Anuswr
At`l bcn &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk dsy pwiqswh jI, Awip kQY; Awip
sunnYhwru] dI AwpxI prm au~cI su`cI ivsmwd AvsQw’c, vwihgurU mMqR gurbwxI
kQw kIrqn suxwauNidAW, prmpiv`qR suMdr drSn idKwauNidAW, ijs Awpxy ipAwry
nUM s`cw nwmu, bu`Jw idMdy hn, so.gurmuiK ipAwry jI, (qq) s`c srUp AivnwsI bRhm
jI kw(byqw) jwxU, duSmx im`qR AmIr gRIb, du`K suK mwn Apmwn, ^uSI ZmI hr
hwlq’c(smdrsI) smidRStI nwl dyKx vwly, (sgl) swrI(isRsit) koit bRhmMf
dI rcnw(kw) dy(jyqw) ij`qx vwly hn] 1] XQw:- swjnu dustu jw kY; eyk smwnY]
jyqw bolxu; qyqw igAwnY] jyqw sunxw; qyqw nwmu] jyqw pyKnu; qyqw iDAwnu] 2]
www.Gursevak.com 784 q`qkrw
rwgu goNf mhlw 5 caupdy Gru 1 <> siqgur pRswid] sBu krqw; sBu Bugqw] 1]
rhwau] sunqo krqw; pyKq krqw] AidRsto krqw; idRsto krqw] Epiq krqw;
prlau krqw] ibAwpq krqw; Ailpqo krqw] 1] bkqo krqw; bUJq krqw]
Awvqu krqw; jwqu BI krqw] inrgun krqw; srgun krqw] gurpRswid; nwnk
smidRstw] 2] 1]) siqguru syvih; sy jn inrml pivqw] mn isau mnu imlwie;
sBu jgu jIqw]) AweI pMQI sgl jmwqI; min jIqY jgu jIqu]) hwir cly; gurmuiK
jg jIqw]) BeI jIq myrI] ikRpw kwl kyrI]
jIA jMqR; sB qw kY hwQ] gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI &urmwauNdy hn:- hy
ipAwirE!prm pUjnIk dsy siqgurU swihbwn jI, inrMkwr jI dy srgun Avqwr
jI hn[ (jIA) v`fy jIA(jMqR) Coty qoN Coty ikRm, aun@W ikRmW’c A`gy hor bRIk ikRm,
sB(qw) iqn@W gurU swihbwn jI (kY) dy(hwQ) v`s, ADIn hn, Bwv jIAW dI auqpqI
pwlxw sMBwl gqI kilAwx krnI, sB mhwrwj swihb jI dy v`s hY[ XQw:- sBu
ko qyrY vis; Agm Agocrw] qU Bgqw kY vis; Bgqw qwxu qyrw]) hukmY AMdir.sBu
ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n koie]) DrqI aupir
kot gV; kyqI geI vjwie] jo.Asmwin n mwvnI; iqn nik nQw pwie]) Awip
nwQu.sB nQIAnu; sB hukim clweI] nwnk.hir BwvY so kry; sB clY rjweI]
36] 1] suDu]
dIn dieAwl; AnwQ ko nwQu] dieAwl ikRpwl siqgurU swihbwn jI,
(AnwQ) XqIm (dIn) gRIb(ko) dy(nwQu) mwlk shwiek r`iKAk pRiqpwlk hn[
XQw:- hir ibnu; koie n cwlis swQ] dInw nwQ.kruxwpiq suAwmI; AnwQw ky
nwQ]) AnwQh nwQ ik®pwl dIn; sMimRQ sMq EtwieE] 6] inrgunIAwry kI bynqI;
dyhu drsu hir rwieE] 7] nwnk. srin quhwrI Twkur; syvku duAwrY AwieE]
pRym is`iKAw:- jIA jMq sB vwihgurU jI dy h`Q hn[ dIn AnwQ inmwxw bx
ky jykr bMdgI nhIN krdw, qW kSt hI kSt hn[ ies leI gurU pRmysr jI dy A`gy
dIn AnwQ bx ky, AnuswrI ho ky, gurU BgqI krky inhwl hovy[
ijsu rwKY; iqsu koie n mwrY] ijsu gRIb dwsn dws inmwxy inqwxy nUM, siqgurU
swihbwn jI AOguxW ivkwrW rog sog mOq qoN h`Q dy ky(rwKY) r`Kdy hn, iqsu nUM(koie)
koeI BI AOgux ivkwr duSmx(n) nhIN(mwrY) mwr skdw[ XQw:- hir jugu jugu.Bgq

www.Gursevak.com 785 q`qkrw


aupwieAw; pYj rKdw AwieAw.rwm rwjy] hrxwKsu dustu.hir mwirAw; pRhlwdu
qrwieAw] AhMkwrIAw inMdkw ipiT dyie; nwmdyau muiK lwieAw] jn nwnk.AYsw
hir syivAw; AMiq ley CfwieAw]) ijs dw swihbu; fwFw hoie] iqs no; mwir n
swkY koie]) ijsu qUM rKih.hQ dy; iqsu.mwir n skY koie]) pauVI] ijs no qU
rKvwlw; mwry iqsu kauxu] ijs no.qU rKvwlw; ijqw iqnY BYxu] ijs no qyrw AMgu;
iqsu muKu aujlw] ijs no qyrw AMgu; su inrmlI hUM inrmlw] ijs no qyrI ndir; n
lyKw puCIAY] ijs no qyrI KusI; iqin nau iniD BuMcIAY] ijs no qU pRB vil; iqsu
ikAw muhCMdgI] ijs no qyrI imhr; su qyrI bMidgI] 8]
87.so mUAw; ijsu mnhu ibswrY] Awpxy ijsu(mnhu) mno, siqgurU swihbwn jI
nMU(ibswrY) BulwauNdw hY[ (so) auh mn, siqgurU swihbwn jI v`loN(mUAw) mirAw
hoieAw hY[ XQw:- Aiq sMudr.kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk
khIAih.nwnkw; ijh pRIiq nhI.BgvMq]) hir ibsrq; so mUAw] 1] rhwau] nwmu
iDAwvY.srb Pl pwvY; so jnu suKIAw hUAw] 1]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM;
hir nwm D´wvxh]) AwKw jIvw; ivsrY mir jwau] so vwihgurU jI Apxy ipAwry
bwlk jI nMU nhIN ivswrdy, jo, sdw sdw iehu BUlnhwru] hY[
iqsu qij; Avr khw ko jwie] sB isir; eyku inrMjn rwie] sB dy isir’qy,
pwlxw r`iKAw krn vwly, sB nUM jIA dwn dyx vwly, sB nUM AwpxI sRb ivAwpI
mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq nwl jIvwlx vwly, inrguxu srguxu; Awpy
soeI]) eyku(inrMjn) Su`D srUp, (rwie) rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw;)
sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] pUurn s`cy vwihgurU siqgurU
swihbwn jI hn, (iqsu) iqn@W nUM (qij) C`if ky, Bwv nwsqk bx ky, (ko)
koeI(Avr) hor(khw) ik`Qy dMBI pws(jwie) jwvygw jI?jy koeI hor iksy pws
jwvygw, aus nUM jmW ivkwrW doSW cOrwsI l`K jUn dy kStW qoN nhIN bcwA skygw[
vw (iqsu) iqn@W Bwv Ajpw jwp vwihgurU jI nUM C`f ky koeI jIv hor ik`Qy
jwvygw?Bwv nhIN jw skygw[ AwKx vyKx mhwrwj swihb jI dI joiq nwl ho irhw
hY[ XQw:- AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie]) Aiq sUrw; jy koaU khwvY] pRB kI
klw ibnw; kh DwvY] sB jIA jMq vwihgurU jI dy n`Qy hoey hn[ XQw:- Awip
nwQu.sB nQIAnu; sB hukim clweI] SuB is`iKAw:- hrnwKS rwvx kMs mihKwsur
vzIdw AOrMgw Awid byAMq hMkwrI jor zulm krky Gxy Pu`lx vwly hoey, pr bymuK ho
www.Gursevak.com 786 q`qkrw
ky, du`K Bog 2 ky AMq muey[ hux q`k kIVy ikRm jUnW Bog rhy hn[ rkq ibMd qoN
bixAW kItwxUAW dw sMgRh, nwsvMq srIr cOrwsI l`K jUn’c jMmx mrn jmW dy
kSt hI kSt Bog irhw hY[ ies leI siqgurU swihbwn jI dy AnuswrI ho ky, Awp
C`f ky, Agn swgr qoN qrnw cwhIdw hY jI[
jIA kI jugiq; jw kY sB hwiQ] AMqir bwhir; jwnhu swiQ] sB(jIA)
jIAW kI auqpqI pwlxw sMBwl r`iKAw kilAwx krn dI sB(jugiq) jugqI, vw
jIA nUM Bwau-BgqI b^S ky, Awpxy nwl joVn(kI) dI sB(jugiq) jugqI, (jw)
ijn@W Bwv Akwl purKu siqgurU swihbwn jI (kY) dy(hwiQ) h`Q v`s hY[ XQw:-
ijsih idKwlw 1vwtVI; iqsih BulwvY kauxu] ijsih BulweI pMD isir; iqsih
idKwvY kauxu] 1mMzl.ipAwry syvk nUM vwihgurU nwl joV ky, dwiq b^Sdy hn ik
hornw nUM joVy[ ieauN A`gy qoN A`gy dIvw jgdw rihMdw hY[ AYsy ivsmwd sdw sdw;
sdw dieAwl] vwihgurU siqgurU swihbwn jI nUM, Awpxy (AMqir) AMdr
bwhir(swiQ) nwl, guru myrY sMig; sdw hY nwly] (jwnhu) jwnxw kro[ XQw:- sd
hjUir.hwjru hY nwjru; kqih n BieE dUrweI]) sd hI inkit.jwnau pRB suAwmI;
sgl ryx hoie rhIAY] swDU sMgiq.hoie prwpiq; qw pRBu Apunw lhIAY]) isr
aUpir; TwFw guru sUrw]
gun inDwn; byAMq Apwr] nwnk dws; sdw bilhwr] 2] {(bilhwr)
(bil+hwr) Awpxw sRIrk bil hwr dyxw, Bwv Awpxy bl dw gumwn iqAwg dyxw[
BrwvW dw bl, iv`idAw, bu`DI, Dn Awpxy husn dI hMgqw iqAwgxI[ Awpxy gurU jI
qoN Awpxw Awp, spu`qR jwiedwd rwj Bwg sB k`uJ kurbwn kr dyxw, gurU pRmysr jI
qoN bilhwr jwxw hY[ mn dy sMklp ivklp krky, gurU jI dy im`Ty crn-kmlW nUM
C`f ky, bwhr nhIN jwxw[ inrgun srgun jI dI eykqw pRwpq krky, inmK 2
suAws 2 AnMq AsMK nmskwrW hI nmskwrW rom 2 krky krdy rihxw, Awp k`uJ
nhIN bnxw bilhwr jwxw hY[ }
siqgurU nwnk dyv, gurSbd srUp SRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI &urmwauNdy
hn:- prmpUjnIk dsy siqgurU swihbwn jI, inRivkwrqw Bwau-BgqI Bwxw mMnx
gurU syvw DIrj s`c nwm pRym ikRpwlqw Awid(Apwr) pwrwvwr qoN rihq, byAMq srb
ivAwpI ivsmwd SuB(gun) guxW dy Anq klwvwn pRkwS sihq, pUrn(inDwn) ^zwny
hn[ dwsn dws iqn@W qoN sdw (bilhwr) kurbwn jWdw hY] 2] XQw:- gur Apuny
www.Gursevak.com 787 q`qkrw
aUpir; bil jweIAY]) bil bil jwau.isAwm suMdr kau; AkQ kQw.jw kI bwq
sunI]) nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip
mukqu.moih qwrY]
pUrn pUir rhy; dieAwl]) pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm] Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU dsy gurU swihbwn jI dy Anq klwvwn
srb ivAwpI ivsmwd gursbd dieAw dy srb ivAwpI ivsmwd pRkwS’coN, hr smyN
srb ivAwpI ivsmwd dieAw hI dieAw pRkwS rhI hY[ Awp jI ny Awpxy
Anqklwvwn srb ivAwpI ivsmwd dieAw dy qyz pRkwS’coN, AnMq bRhmMf sUrj
cMd qwry mMfl AgnIAW ibjlIAW jIA jMq pYdw krky, Awpxy dieAw dy
Anqklwvwn qyz pRkwS’c hux itkwA ky r`Ky hoey hn[ (dieAwl) (dieAw+Awl)
dieAw dy(Awl) Gr, dieAwl bRhm jI AnMq bRhmMf sUrj cMd qwry mMfl AgnIAW
ibjlIAW jIAW jMqW c pUrn(pUir) BrpUr ivAwpk ho rhy hn[ XQw:- sB mih
joiq; joiq hY soie] iqs kY cwnix; sB mih cwnxu hoie] gur swKI; joiq prgtu
hoie])
sB aUpir; hovq ikrpwl]) sB jIAW aUpir hr smyN(ikrpwl)
imhrvwn(hovq) ho rhy hn[ XQw:- bRhmigAwnI kI; sB aUpir mieAw]
bRhmigAwnI qy; kCu burw n BieAw]) isrI gurU swihbu.sB aUpir krI ik®pw;
sqjuig ijin DR¨ pir]) qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpw iniD; mnsw pUrxhwrw]) qum@
dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu]
swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
{gur pRmysr s`cy siqgurU swihbwn jI, sB jIAW dy prm pUjnIk mwqw ipqw
jI srUp hn[ mwpy iksy vyly A`k ky, gu`sy nwl ku`tdy gwLW k`Fdy hn, kql BI kr
idMdy hn, pr, qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey]) ikrpwl dieAwl
bRhm srb klw BrpUr s`cy siqgurU swihbwn jI AwpxI Anqklwvwn dieAw
sihq, AikRqGxW mMd krmIAW’qy gu`sy ho ky rozI nhIN twldy[ XQw:- AikrqGxw
no pwldw; pRB nwnk, sd bKisMdu]) rojI hI rwj iblokq rwjk; roK.rUhwn kI
rojI n twrY] }
Apny krqb; jwnY Awip] prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU swihbwn jI,
Anyk bwr auqpqI pwlxw lYAqw qy kOfyrwKS dyvlUq lwjvrd Awid mhW pwpIAW
www.Gursevak.com 788 q`qkrw
nUM b^Sx dy pUrn dieAwl ikRpwl ivsmwd Apny(krqb) kOqkW nUM, Awip hI(jwnY)
jwxdy hn[ XQw:- keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr]
88.AMqrjwmI; rihE ibAwip] {Aink nmskwr sihq srb ivAwpI
ivsmwd pyRmmeI SuB vIcwr:- hMgqw sihq AMqrjwmI khwaux vwlw, jy dUjy dy mMdy
sMklp d`sygw, qW mMdy sMklp Es dy idl’c Aw jwxgy[ pr gurqw ibrwjmwn
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI AYsy AMqrjwmI hn, Awpxy ipAwry
is`K b`cy nUM Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr Awp hI lwauNdy
hn[ gursyvk jI inmK 2 gurU pRIqm jI nUM jpdy hn[ ipAwr nUM AMqrjwmqw nwl
bu`J ky, ipAwr dy vsIkwr ho ky gursyvk nUM inmK 2 jpdy hn[ XQw:- so syvku;
ijsu ikrpw krI] inmK inmK jip; nwnk hrI]) Apuny jn kau; swis swis
smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry] 8] 10]) myrI bWDI.Bgqu CfwvY; bWDY
Bgqu.n CUtY moih] eyk smY.mokau gih bWDY; qau Puin mo pY, jbwbu n hoie] gursyvk
dy iDAwn rom 2’c, rMgW 2 dy gursbd Byj ky, iekwgRqw b^S ky ivkwrW qoN ij`q
krwauNdy hn[ jy guris`K AMqly suAwsW’qy hY, qW BI AMqrjwmqw nwl, Awpxy
ipAwry jI dy kSt nUM bu`JidAW, aus dy rom 2’c vs ky, aus dy kSt Awp shwrdy
hn[ pRymI jI, myrw; AMqrjwmI hir rwieAw] Anuswr AMqrjwmI 3 kih 2 ky, hr
smyN jpdy rihMdy hn[ jdoN ieh AiBAws krdy hn, ik AMqrjwmI jI hux myry idl
dI jwxdy hn, qW AsMK pwp inivrq huMdy hn, rom 2 suK SWqI’c vsdw hY[ sRIr
krky mwVw krm qW kI krnw hY?mn krky BI mwVw sMklp nhIN auTwauNdy[ koit
nmskwr[}
AMqrjwmI; rihE ibAwip] ivsmwd ivAwpk pRkwSk pUrn AMqrjwmI
vwihgurU jI dy pUrn s`cy srgun Avqwr, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn
dyv swihb jI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy
mhwn praupkwrI DIrjDwrI sIs’qy hux m`cdw 2 ryqw puAw rhy hn, hux sVdI
bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn, AYsy Akih, Asih kStW smyN, (AMqrjwmI)
(AMqr+jwmI) AMdr dI jwnx vwly, sB dy(AMqr) AMdr dy(jwmI) pRyrk AnMq
pRkwS hI pRkwS, myhr hI myhr srUp myhrvwn srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp
vwihgurU jI, Awp jI dy lUM 2’c, AMdr bwhr KMfW bRhmMfW’c, (ibAwip) ivAwpk
ho(rihE) rhy hn[ Awp jI AMqrjwmI vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy ivsmwd
www.Gursevak.com 789 q`qkrw
ivAwpk srUp’c, rom 2 krky lIx ho rhy hn[ ijvyN cV@dw sUrj AiqAMq suMdr
sohxw cmkdw dmkdw pRkwS idMdw hY, iqvyN ivsmwd AMqrjwmI ivAwpk Ajpw
jwp bRhm jI, gurU pRmysr jI dy lUM 2’coN, ivsmwd AMqrjwmI nUr hI nUr pRkwS rhy
hn[ XQw:- AMqrjwmI; so pRBu pUrw] dwnu dyie; swDU kI DUrw]) qU vf dwqw;
AMqrjwmI] sB mih rivAw; pUrn pRB suAwmI]
(BWiq) pRiqpwlY; jIAn bhu Bwiq] dieAwl ikRpwl AMqrjwmI, srb
ivAwpk srb pRkwSk sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] Ajpw
jwp vwihgurU siqgurU swihbwn jI ny Awpxy inrgun srUp’coN rcy, AsMK bRhmMf
dy(jIAn) jIAW nUM, (bhu) bhuq (Bwiq) qr@W 2, rMgW 2 dy FMg nwl(pRiqpwlY)
pRiqpwl dy hn[ ijvyN mwqw jI dy audr’c nwVUey duAwrw ^urwk Byjdy, prw bwxI
duAwrw ismrn krwauNdy hn[ XQw:- mwqw ky audr mih, pRiqpwl kry; so.ikau
mnhu ivswrIAY] mnhu ikau ivswrIAY.eyvfu dwqw; ij Agin mih.Awhwru phucwvey]
Es no.ikhu poih n skI; ijs nau AwpxI ilv lwvey] AwpxI ilv Awpy lwey;
gurmuiK sdw smwlIAY] khY nwnku.eyvfu dwqw; so ikau mnhu ivswrIAY] 28]) mwq
grB mih.Awpn ismrnu dy; qh qum rwKnhwry]) ieik mwshwrI; ieik iqRxu Kwih]
ieknw; CqIh AMimRq pwih] ieik.imtIAw mih; imtIAw Kwih] ieik paux
sumwrI; paux sumwir] ieik inrMkwrI; nwm AwDwir]
89.{pRiqpwlY; jIAn bhu Bwiq] bwry srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB
ivcwr:- rkqu ibMdu kw iehu qno; AgnI pwis iprwxu] Anuswr sRIr mwqw jI dI
rkq ipqw jI dI ibMd qoN bixAW, Anyk ikRmW dw iek`T hY[ ijs dI AsIN hMgqw
krdy hW[ hr ie`k sRIr’c sU^m qoN sU^m ikRm hn[ aun@W ikRmW’c A`gy hor ikRm
hn[ sRIr’c v`K 2 Kwny hn, ijvyN ^urwk, ipSwb, ibStw Awid[ vwL nwloN BI sO
guxW sU^m qoN sU^m nwVIAW hn[ ien@W’c v`K 2 jIAW nUM, AnoKy rMg FMg nwl pwL
rhy hn[ p`QrW’c S`krKor kIVy pYdw krky, aun@W nUM BI au~Qy S`kr b^Sdy hn, ij`Qy
Awaux jwx dw koeI BI rsqw nhIN hY[ XQw:- pwKix kItu.gupqu hoie rhqw; qw
co.mwrgu nwhI] khY DMnw.pUrn qwhU ko; mq ry jIA frWhI]) bieAwlIs lK jI,
jl mih hoqy; Anuswr smuMdR’c ibAwLI l`K jUn hY[ ie`k jUn’c Axigxq jIA
hn[ vwihgurU jI, jIAW dw Ahwr jIA bxw ky, ivsmwd FMg nwl pwlxw kr rhy
hn[ jIA dy mrn qoN, aus nUM Kwx vwly ikRmW dI pRiqpwlxw, vwqwvrn dI s&weI
www.Gursevak.com 790 q`qkrw
huMdI hY[ nmskwr bilhwr[ XQw:- so krqw.icMqw kry; ijin aupwieAw jgu] iqsu
johwrI.suAsiq iqsu; iqsu dIbwxu ABgu] nwnk.scy nwm ibnu; ikAw itkw ikAw
qgu] 1]) sYl pQr mih.jMq aupwey; qw kw irjku.AwgY kir DirAw]) pwKix
kItu.gupqu hoie rhqw; qw co.mwrgu nwhI] khY DMnw.pUrn qwhU ko; mq ry.jIA
frWhI] (l`gin) pRiqpwil mwqw audir rwKY; lgin dyq n syk] soeI suAwmI.eIhw
rwKY; bUJu buiD ibbyk]) slok mÚ2] nwnk.icMqw miq krhu; icMqw iqs hI hyie]
jl mih.jMq aupwieAnu; iqnw iB rojI dyie] EQY.htu n cleI; nw ko ikrs
kryie] saudw.mUil n hoveI; nw ko ley.n dyie] jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu
kryie] ivic aupwey swierw; iqnw iB swr kryie] nwnk.icMqw mq krhu; icMqw
iqs hI hyie] 1] }{srb suKw kw dwqw siqguru; qw kI srnI pweIAY]
gur pRmysr jI dy srb ivAwpI ivsmwd ivSyS praupkwr:- prmpUjnIk s`cy
mwqw ipqw gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI, Ajpw jwp inrgun inrMkwr jI dy
srgun srUp, pUrn gurU Avqwr gursbd srUp hoxy’qy, Awp hI sRb ivAwpI mhW
ivsmwd pUrn s`cy Ajpw jwp inrMkwr srUp hn[ XQw:- vwhu vwhu bwxI inrMkwr
hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] Awp jI’coN, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw
ZRIbI sihnSIlqw, ivsmwdqweI DIrj iKmw Ajpw jwp inRivkwrqw Awid sRb
ivAwpI ivsmwd SuB guxW dIAW Anq klW dw b`JvW pRkwS hI pRkwS, swfy AMdr
bwhr hr smyN pRkwS irhw hY, Bwv hr smyN hr v`fy jIv, ikRm dy AMdr bwhr,
Awpxw Ajpw jwp Awp kr rhy hn[ Awpxy pRymI syvk is`K jI dy rom 2’c vs
ky, Awp Ajpw jwp krky, pRymI jI dy AMg 2 nUM, pUrn suKdwiek hn[ XQw:- AMg
AMg suKdweI.pUrn bRhmweI; Qwn QwnMqr dysw] Awp jI hr smyN ij`Qy Anq sUrjW
cMdRimAW qwirAW ibjlIAW AgnIAW titAwixAW mnW ieMidRAW nUM pRkwSdy hn,
E~Qy Awpxy pyRmIAW dy idl idmwZ rom 2’c, gurbwxI nwm pyRm iekwgRqw ivsmwd-
qweI Byjdy rihMdy hn[ Awp jI qoN ivCuiVAw jIv Anyk jUnW dy Anyk kSt hr
smyN Bog irhw hY, pr Awpxy is`K b`cy nUM hr smyN gurbwxI suxwauNdy hn[ koit krn
dIjih.pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr pRymI is`K rom 2 dy
kMnW nwl, pUrn pRym inscy sihq gurbwxI suxdy hn[ XQw:- gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY]) iek dU jIBO, lK hoih; lK hovih, lK vIs] lKu lKu gyVw,
AwKIAih; eyku nwmu jgdIs]) ijhvw eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit iDAwvYgo])
www.Gursevak.com 791 q`qkrw
lwK ijhvw, dyhu myry ipAwry; muKu.hir AwrwDy myrw rwm] Anuswr rom 2 dI zbwn
duAwrw gurU 2 jpdy hn[ Awp jI dy pRymI syvk jI, pUrn sMqoK sihq, Anhd
Junkwr Awqm suK Bogdy hn[ XQw:- pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB
ismrn kw; AMqu n pwr]) rsnw rmq.sunq suKu sRvnw; icq cyqy.suKu hoeI] khu
BIKn.duie nYn sMqoKy; jh dyKW qh soeI] }
jo jo ricE; su iqsih iDAwiq] ijvyN s`icAwry mwpy, Awpxy ipAwry b`cy nUM,
prm ipAwr snyh siqkwr nwl cyqy krdy hn, iqvyN gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] Akwl purKu inrgun srUp jI ny, Awpxy’coN, keI koit;
kIny bhu Bwiq] Anuswr AsMK bRhmMf DrqIAW vx iqRx sB jIA jMq bRhm byqy
nwm rsIey, jo jo BI(ricE) rcy hn, (su) BlI pRkwr(iqsih) iqs AwpxI swrI
rcnw nUM, pUrn pRym nwl Awpxy iDAwn’c, pRp`kqw nwl(iDAwiq) iDAwauNdy hn[
ies leI, swnUM BI mhwrwj swihb jI iDAwauxy cwhIdy hn, ikauNik gurU pRmysr jI
swfy vwsqy au~bldI dyZ’c bYTy hn[ AsIN sB eyk ipqw Akwl purKu gurU jI dy
b`cy hW[ XQw:- eyku ipqw.eyks ky hm bwirk; qU myrw gur hweI]) vw jo jo
vwihgurU swihb jI ny(ricE) rcy hn, (su) auh (iqsih) iqn@W vwihgurU jI nUM hI
hr smyN pUrn pRym nwl, Awpxy pRp`k iDAwn’c(iDAwiq) iDAwauNdy rihMdy hn[
ijsu BwvY; iqsu ley imlwie] Bgiq krih; hir ky gux gwie]) pUrn pUir
rhy; dieAwl] sB aUpir; hovq ikrpwl] Apny krqb; jwnY Awip] AMqrjwmI;
rihE ibAwip] pRiqpwlY jIAn; bhu Bwiq] jo jo ricE; su iqsih iDAwiq]
Anuswr vwihgurU jI ny jo 2 jIA Akwr q`q rcy hn, aun@W swirAW’qy ikRpwl ho ky,
aun@W nUM hr smyN Awp iDAwauNdy hn[ AYsy ivsmwd(hir) sRb pRkwSk dieAwl
ikRpwl koit bRhmMf dy mwlk, Ajpw jwp pUrn bRhm jI(ky) dy(gux) guxW nUM(gwie)
gwvy, gw 2 ky qn mn Dn isr Arp ky AYsI(Bgiq) pyRmw-BgqI(krih) kry, ijsu
krky, jwp qwp Bgiq sw pUrI; jo pRB kY min BweI] Anuswr vwihgurU jI nUM(BwvY)
Bw jwvy, iqsu ivsmwd pRymw-BgqI’qy pRsMn ho ky, Awpxy nwl imlwie(ley) lYNdy
hn, Bwv gurU pRymw-BgqI hI imlx dw kwrn hY, Awpxy jor jqn isAwxp nwl
jIv nhIN iml skdw, ies leI inrgunIAwr nIc bx ky Srx pYxw hY[ XQw:- hm
inrgunIAwr; nIc Ajwn] nwnk.qumrI srin purK Bgvwn]) {gurU jI dI pRymw-
BgqI bwry sRb ivAwpI Agm Apwr mhW ivsmwd pRymmeI SuB vIcwr:- gurU
www.Gursevak.com 792 q`qkrw
ipAwry jI nUM BwvyN Awpxy nwl imlw lYNdy hn, pr Pyr BI auh ipAwry Bgq jI
pRymw-BgqI krdy rihMdy hn, ikauN jo aun@W nUM pRymw-BgqI dw ivsmwd AnMd AMimRq
rs, irdy’coN muK’c AwauNdw rihMdw hY[ XQw:- jy guxvMqI QI rhY; qw BI.shu rwvx
jwie] ijvyN ie`k s`icAwry rwjy ny Awpxy mihlW dI s&weI krn vwly, swaU
nOkr’qy prm pRsMn ho ky, kImqI hIirAW dw hwr, aus dy gL ’c pw idqw[ auh
iPr BI Agly idn, ausy qr@W hI s&weI krn AwieAw, qW rwjy ny p`uiCAw, “hy
sweIN ipAwry jI!A`j qusIN syvw krn ikauN Awey hoN?”h`Q joV ky ikhw, “hy
siqkwr jog rwjn jI!ijs syvw ny dws nUM hIirAW dw hwr b^iSAw hY, auh syvw
dwsn dws ikauN C`fy?mhwrwj jI ikRpw krky dwsn dws qoN syvw s&weI krwauNidAW
jwp BI krwauNdy hn[ ijhVy bMdy Drm ikrq kridAW jwp krdy hn, auh sdw
pRsMn qMdrusq rihMdy hn[ ^udw jI dI ^uSI, Dn mwl sB pRwpq krdy hn[ ijhVy
kMmtwlU Drm ikrq jwp nhIN krdy, auh Gry bImwr, hom is`k rihMdy hn[ ”rwjy
ny prm-pRsMn ho ky hor Dn idqw[ ieauN ijhVy pRymw-BgqI krdy rihMdy hn, aun@W nUM
sdw idAwl vwihgurU jI, cOguxW inhwl kr idMdy hn[ XQw:- ijs kI bsqu; iqsu
AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu;
sdw dieAwlu] 2] }
mn AMqir; ibsÍwsu kir mwinAw] krnhwru; nwnk ieku jwinAw] 3]
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihbjI
&urmwauNdy hn:- pyRmw-BgqI krn vwly pyRmI Bgq jI ny, Awpxy mn(AMqir) AMdr,
AYsw pUrn(ibsÍwsu) Brosw isdk inscw(kir) krky, Ajpw jwp bRhm srUp siqgurU
swihb jI(mwinAw) mMny, A`gy mMnwey pUjy pUjwey, jpy jpweyy iDAwey hn, ijs
krky(ieku) ie`k AdÍYq srUp Ajpw jwp pUrn Agm mhW ivsmwd pUrn bRhm jI,
Anyk bRhmMf dy(krnhwru) krn vwly(jwinAw) jwx ley hn] 3]
jnu lwgw; hir eykY nwie] iqs kI Aws; n ibrQI jwie] vwihgurU mh`lw
pMjvW jI, Awpxy ipAwry syvk jI’qy ndr b^SIS krky, syvw ismrn praupkwr
Akwl purK jI dy crn-kmlW dw pUjx krw ky, s`cy Ajpw jwp inrMkwr inrml
inrvYr inrlyp bRhm jI’c, pUrn mhW ivsmwd lIxqw b^Sdy hn, so Purmw rhy
hn[ vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau] s`cy siqgurU sRI guruU gMRQ swihb
mhwrwj jI dy gurSbd rUpI, SuB s`cy sRb ivAwpI mhW ivsmwd crn-kmln jI
www.Gursevak.com 793 q`qkrw
nUM, rwq idn pUjx vwly, ijhVy (jnu) ipAwry gursyvk Bgq jI, (hir) sRb pRkwSk
Anqklwvwn, (eykY) ie`k AdÍYq srUp pUrn ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy(nwie) nwm’c(lwgw) l`gy hn[ iqs gurmuiK ipAwry jI(kI) dI
gurmiq Anuswr Dn pdwrQ spu`qR Awid, vwihgurU jI nUM imlx dI SuB s`cI
Aws(ibrQI) KwlI(n) nhIN(jwie) jWdI[ ijvyN prmpUjnIk prm ipAwry DR¨ Bgq
jI ny, pMj vr@y dI in`kI aumr’c, mwDo bn’c jw ky, Apny loB kau; kIno mIqu]
sgl mnorQ; mukiq pdu dIqu] Anuswr rwj pRwpqI dI Aws r`K ky, pRymw-BgqI
kIqI[ C`qIh hzwr vr@y dw rwj, At`l pdvI, drSnW dI pRwpqI krky inhwl
hoey[ XQw:- sBy ieCw pUrIAw; jw pwieAw Agm Apwrw]
syvk kau; syvw bin AweI] hukmu bUiJ; prmpdu pweI] Awpxy prmpUjnIk
mwqw ipqw srUp, pwrbRhm Ascrj gurdyv jI dI, sRb ivAwpI Agm Apwr mhW
ivsmwd Anqklwvwn pUrn ikRpw hI ikRpw nUM pRwpq, Awpxy gurU jI nUM isr Arpx
vwly, suAws 2 gurU 2 jpx jpwaux vwly, gur syvk jI(kau) nUM, Awpxy irdy dy
ipAwry prmpUjnIk mwqw ipqw srUp gurdyv jI dI, SuB s`cI su`cI au~cI syvw krnI
hI bin AweI hY, Bwv mwx iqAwg ky, isr Arp ky, nIc kIt kUkr gulwm dwsn
dws grIb bx ky, pUrn pRym sihq, pUrn gurU jI dI s`cI syvw krdy hn[ mwqw
ipqw jI srUp, Awpxy hIey irdy dy ipAwry pRIqm gurU pRmysr jI dI im`TI ipAwrI
gurU syvw krn vwly gur syvk jI nUM, isr dyx nwm jpx jpwaux, gurqw ibrwjmwn
gur pRmysr jI dy A`Kr 2 nUM, pwrbRhm krky mMnx mnwaux, pUjx pUjwaux dw jo
hukmu sI, ies nUM(bUiJ) bu`J, mMn, kmw ky, (prmpdu) (prm+pdu) (prm) v`fI
au~cI s`cI su`cI(pdu) pdvI(pweI) pw leI[ XQw:- bRhmigAwnI; sgl kI rInw]
Awqm rsu; bRhmigAwnI cInw]) hukmu bUiJ; rMg rs mwxy] siqgur syvw; mhw
inrbwxy] hukmu bUiJ.jn Bey inhwlw; ieh Bgqw kI Gwlxw] hr irdy dy ipAwry
prm pUjnIk mwqw ipqw srUp gurdyv mh`lw pihlw siqgurU grMQ swihb jI sRb
ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn gRIbI nwl AYsy gursyvk jI bwry &urmw rhy hn[
XQw:- jwiq kulInu; syvku jy hoie] qw kw khxw; khhu n koie] ivic snwqˆØI;
syvku hoie] nwnk; pxHIAw pihrY soie]) syvk kw hoie syvku vrqw; kir kir
ibnau bulweI] 17] nwnk kI bynµqI hir pih; gur imil.gur suKu pweI] 18])
koit mDy ko ivrlw syvku; hoir sgly ibauhwrI]) so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK
www.Gursevak.com 794 q`qkrw
inmK; jip nwnk hrI]) so syvku; ijsu dieAw pRBu DwrY] nwnk so syvku; swis
swis smwrY] 3]) nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) mwrU mhlw 5]
mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq n GwilE] nwm rqnu guxw hir bxjy; lwid
vKru lY cwilE] 1] syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq swihbu syivE Apnw;
clqy rwiKE cIiq] 1] rhwau] jYsI AwigAw kInI Twkuir; iqs qy muKu nhI
moirE] shju Anµdu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE] 2] AwigAw
mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so
mwQY ly mwinE] 3] BieE ik®pwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu
syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo lwieAw syv]
iqn hI pwey; inrMjn dyv]) ijQY Ehu jwie, iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY, sB
pwpI qirAw]) jo ikCu Twkur kw.so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau])
mul KrIdI lwlw golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu
lwieAw.iqqu lwgw]) jn nwnku.hwit ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie
murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu,
kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[
pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys
rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw] 18]) KwDy lUx.gulwm
hoie; pIih pwxI FovY[ lUx Kwie.kir cwkrI; rix tuk tuk hovY[ lUx Kwie.DI puqu
hoie; sB ljw DovY] lUxu vxotw.Kwie kY; hQ joiV KVovY] vwt vtwaU lUxu Kwie; guxu
kMiT provY] lUx hrwmI gunhgwr; mir jnmu ivgovY]) bY KrIdu; hau dwsro qyrw] qUM
Bwro Twkuru; guxI ghyrw]) hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir])
kih kbIr.gulwmu Gr kw; jIAwie BwvY mwir]) gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI
AwigAw; mn mih shY] Awps kau; kir kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd
iDAwvY] mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie
inhkwmI] iqs kau hoq; prwpiq suAwmI] ApnI ik®pw; ijsu Awip kryie] nwnk
so syvku; gur kI miq lyie] 2]) mwn AiBmwn mMDy; so syvku nwhI] Anuswr jo
mwx qy hMkwr’c hY, so gursyvk nhIN hY[
ies qy aUpir; nhI bIcwru] jw kY min; bisAw inrMkwru] qn mn Dn ijMd
Awpxy gurdyv jI nUM Arp ky, syvw krn vwly, hukm bu`J prmpdvI pwaux vwly(jw)
www.Gursevak.com 795 q`qkrw
ijs gursyvk jI(kY) dy min’c, (inrMkwru) Su`D srUp koit bRhmMf dy krqy ivAwpk
ivsmwd Ajpw jwp s`cy bRhm jI, gurpRswid Awp(bisAw) vsy hn, ies qy aUpir,
au~cw hor koeI BI SuB s`cw sRb`q dy Bly dw mhW ivsmwd sMudr bRhm bIcwru nhI hY[
XQw:- so suKIAw; sB qy aUqmu soie] jw kY ihRdY visAw; pRBu soie]) Ehu sB qy aUcw,
sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu]) ijs kY AMqir; bsY inrMkwru] iqs kI
sIK; qrY sMswru]
bMDn qoir; Bey inrvYr] Anidnu; pUjih gur ky pYr] (gur) ivsmwd nUro nUr,
ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS, prmpUjnIk sB qy vfw siqguru nwnku; jI(ky) dy
prmpiv`qR s`cy mhwn praupkwrI(pYr) crn-kml vw gurSbd rUp, mweI crn gur
mITy] Anuswr s`cy im`T imTy s`cy crn-kmlW nUM, gursyvk jI(Anidnu) rwq
idn(pUjih) pUjdy hn[ XQw:- sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr
DrweI] gur pRmysr jI dy s`cy crn-kml pUjxy krky, En@I dunIAw qoVy bMDnw; AMnu
pwxI QoVw KwieAw] Anuswr kwm koRD cwh kw&I Srwb mws hMkwr Awid AOguxW
ivkwrW mhW pwpW dy bMDn(qoir) qoV ky, (inrvYr) vYr qoN rihq, inrvYr bRhm srUp
sMq mhWpurK (Bey) ho gey hn[ XQw:- imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu;
swDsMig lYn]) nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru
pswirE BIqir; siqgur qy soJI pweI]) ibsir geI; sB qwiq prweI] jb qy
swDsMgiq; moih pweI] 1] rhwau] nw ko bYrI.nhI ibgwnw; sgl sMig.hm kau bin
AweI] 1]) mMqRM rwm rwm nwmM; D´wnµ srbqR pUrnh] g´wnµ sm duK suKM; jugiq inrml
inrvYrxh] dXwlµ srbqR jIAw; pMc doK ibvrijqh] Bojnµ gopwl kIrqnµ; Alp
mwXw.jl kml rhqh] aupdysM sm imqR sqRh; BgvMq Bgiq BwvnI] pr inMdw nh
sRoiq sRvxM; Awpu iq´wig sgl ryxukh] Kt lK´x pUrnµ purKh; nwnk.nwm swD
sÍjnh] 40]
ieh lok suKIey; prlok suhyly] nwnk hir pRiB; Awpih myly] 4] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- inrml
inrvYr gursyvk jn jI, ieh lok’c AwqmnMd krky(suKIey) suKI, prlok’c BI, jh
jweIAY; qhw suhyly] Anuswr(suhyly) suKI hn[ (hir) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] sRb pRkwSk(pRiB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
gurU jI ny ikRpw krky, gurmuiK ipAwry(Awpih) Awp hI, Awpxy nwl myly hn] 4]
XQw:- Awpih; myil ley]
www.Gursevak.com 796 q`qkrw
swD sMig imil; krhu Anµd]) swD rUp; Apnw qnu DwirAw] Anuswr(swD)
vwihgurU mh`lw pihlw gurqw ibrwjmwn DMn sRI gurU gRMQ swihb jI dy s`cy crn-kmlW
gursbdW sMig, mn bwxI rom 2 krky, pqwsy dy pwxI’c Gulx vWg(imil) lIx ho ky,
{KMf bRhmMf, Awpxy AMdr bwhr surqI ibRqI socxI’c, ArQW sihq gurbwxI q`k ky}
(AnMd) bRhmwnMd rs pRwpq(krhu) krnw kro[ XQw:- ijsu imilAY.min hoie AnMdu;
so siqguru khIAY] mn kI duibDw.ibnis jwie; hir prmpdu lhIAY]
vw nIkI; swD sMgwnI] rhwau] phr mUrq pl.gwvq gwvq; goivMd goivMd
vKwnI] Anuswr A`Ty pihr vwihgurU Bjn kQw kIrqn gurbwxI jpx jpwaux vwly
swD sMgq jI hn, ijn@W bwry ieh bhuq au~cy su`cy Amolk SuB bcn khy hn, ik
vwihgurU jI Awp hI swD sMgq jI rUp hn[ XQw:- swDsMgiq Awip hoAw; Awip
jgqu qrwieAw] AYsy ivsmwd swD sMig jI, (swD) syRSt mhWpurK sMq Bgq jI,
Ajpw jwp inrgun bRhm jI sMig imil ky, (AnMd) bRhmwnMd rs pRwpq krnw krhu[
XQw:- swDsMig jau qumih imlwieE; qau sunI qumwrI bwxI] Andu BieAw.pyKq hI
nwnk; pRqwp purK inrbwxI]) Dnu DMnu sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw; imil jn
nwnk nwmu prgwis]) sMgiq kw gunu.bhuqu AiDkweI; piV sUAw gnk auDwry])
CqRDwr bwidswhIAw; ivic shsy prIAw] 1] BweI ry; suKu swDsMig pwieAw])
swDsMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr Bwnu; ikrn TrUr hY[
gun gwvhu; pRB prmwnµd] (prmwnMd) v`fy AnMd srUp(pRB) smR`Q prmpUjnIk
DMn vwihgurU dsy siqgurU swihbwn jI dy(gun) praupkwr prmpiv`qR(gun) js, kivqw
kvISrI FwfI vwrW qy Dur dy gurbwxI jI dy AMimRq kIrqn kQw, Awpxy hr bol
duAwrw, hr smyN(gwvhu) gwauxw kro jI[ XQw:- gurbwxI gwvh BweI] Eh sPl;
sdw suKdweI]) Awvhu isK.siqgurU ky ipAwirho; gwvhu scI bwxI] bwxI q
gwvhu.gurU kyrI; bwxIAw isir bwxI] ijn kau ndir krmu hovY; ihrdY iqnw smwxI]
pIvhu AMimRqu. sdw rhhu hir rMig; jiphu swirgpwxI] khY nwnku.sdw gwvhu; eyh
scI bwxI] 23]) Awvhu mIq ipAwry] mMgl gwvhu nwry] scu mMglu gwvhu, qw pRB
Bwvhu; soihlVw jug cwry] ApnY Gir AwieAw, Qwin suhwieAw; kwrj sbid svwry]
igAwn mhw rsu nyqRI AMjnu; iqRBvx rUpu idKwieAw] sKI imlhu.ris mMglu gwvhu;
hm Gir swjnu AwieAw] 2]

www.Gursevak.com 797 q`qkrw


rwm nwm qqu; krhu bIcwru] (rwm) vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau] jI
dy srgun srUp, pUrn gurU Avqwr s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI dy
prmpUjnIk prmpiv`qR(nwm) Amolk gurbwxI inrMkwr(qqu) swr AslI srb
ivAwpI ivsmwd Su`D bRhm inrgun srgun jI dI eykqw dw, SuB s`cw bIcwru krhu[
XQw:- eyko sbdu vIcwrIAY; Avr iqAwgY Aws] nwnk dyiK idKweIAY; hau sd
bilhwrY jwsu]
dRülB dyh kw; krhu auDwru] {keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI jnm; gj
mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE] 1] imlu
jgdIs; imln kI brIAw] icrMkwl; ieh dyh sMjrIAw]) kbIr.mwns jnmu dulµBu
hY; hoie n bwrY bwr] ijau bn Pl pwky.Buie igrih; bhuir.n lwgih fwr] aupoRkq
&urmwxW Anuswr pSU pRyq p`Qr ibRC kIt pqMg Awid cOrwsI l`K jUn qy keI jUnW
bwr 2 Bogx qoN mgroN, XQw:- BeI prwpiq; mwnuK dyhurIAw] goibMd imlx kI;
ieh qyrI brIAw]) lK caurwsIh jUin ivic; auqmu jUin su mwxs dyhI[ Anuswr
durl`B mn`uKw dyhI goivMd jI nUM imlx leI imlI hY[ }hy pRymI jI!Awpxy ipAwry
vwihgurU gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR s`cy su`cy au~cy crn-kmlW’c rom 2 krky
lIx ho ky, cOrwsI l`K jUn Bog ky(dRülB) kTn l`Bx vwlI, Amolk hIrw dyh(kw)
dw ivkwrW AOguxW cwh kO&I nSy kukrmW jnm mrn, jmW dy kStW qoN(auDwru)
Cutkwr(krhu) krnw kro[ XQw:- crx kml; Twkur auir Dwir] dulB dyh; nwnk
insqwir]
AMimRq bcn; hir ky gun gwau] pRwn qrn kw; iehY suAwau]) AMimRq bcn;
swD kI bwxI] Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb mhwrwj jI(ky)
dy AMimRq bcn, (hir) inrgunu Awip; srgunu BI EhI] sRb ivAwpI Ajpw jwp
Akwl purKu vwihgurU jI dy gun rom 2 krky, kQw kIrqn, Awpxy hr qr@W dy bolW
duAwrw, sdw hr jg@w gwau[ hy(pRwn) ipAwry ijMd jwn jI!(pRwn) pRwxW dy, sMswr
Agn swgr dy ivSy rUpI jl qoN qrn kw(iehY) ieho hI(suAwau) pRXojn, suAwd,
swDn hY[
AwT phr; pRB pyKhu nyrw] imtY AigAwnu; ibnsY AMDyrw] hy ipAwry
jIE!Awp jI dy nyqRW’c vs ky, hux Awp pV@n vwly, Awp jI dy kMnW’c vs ky, hux
Awp sunx vwly(pRB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU nwnk dyv
www.Gursevak.com 798 q`qkrw
swihb jI dy inrgun pRkwS nUM, AwT phr Awpxy (nyrw) nyVy, AMdr bwhr (pyKhu)
dyKxw kro[ XQw:- AYsI pRIiq krhu mn myry] AwT phr; pRB jwnhu nyry] ijs
krky, suAwd moh rs byiDE; AigAwin ricE sMswru] Anuswr suAwd moh Brm
ivkwr mhW pwp krm rUp AigAwnu dw AMDyrw imtY(ibnsY) nws ho jwvygw[ XQw:-
AigAwnu AMDyrw imit gieAw; gur cwnxu igAwnu crwgu]) AigAwn Brmu ibnsY
duK fyrw] jw kY ihRdY bsih gur pYrw] 3])
suin aupdysu; ihrdY bswvhu] mn ieCy; nwnk Pl pwvhu] 5] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb, Drin ggn nv KMf mih; joiq
sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk
mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- hy swjn mIq ipAwry jI! pUry gur kw; suin
aupdysu] Anuswr pUry gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR SuB s`cw(aupdysu) sbdu gur pIrw
gihr gMBIrw; ibnu sbdY.jgu baurwnµ]) sbd sUr blvMq; kwm Aru k®oD ibnwsn]
loB moh vis krx; srx jwick pRiqpwlx]) sbid sUr jug cwry AauDU; bwxI
Bgiq vIcwrI] Anuswr gursbd gur ieiqhws praupkwr gurmiq is`iKAwvW nUM,
koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr Awpxy rom
2 dy kMnW duAwrw, pUrn pyRm SrDw Brosy idRVqw sihq suin ky, Awpxy ihrdY
’c(bswvhu) vswau[ XQw:- nwmu iDAwvhu.irdY bswvhu; iqsu ibnu ko nwhI] gurmiq
Anuswr mn(ieCy) cwhy Pl(pwvhu) pw lvo jI] 5] XQw:- siqgur ivic vfI
vifAweI; jo Anidnu hir hir nwmu iDAwvY] hir hir nwmu rmq, suc sMjmu; hir
nwmy hI iqRpqwvY] hir nwmu qwxu.hir nwmu dIbwxu; hir nwmo rK krwvY] jo icqu
lwie.pUjy gur mUriq; so mn ieCy Pl pwvY]
hlqu plqu duie; lyhu svwir] rwm nwmu; AMqir auir Dwir] (rwm)
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
Amolk nwmu A`Kr 2 nUM, Awpxy(auir) irdy(AMqir) AMdr(Dwir) vsw ky, (hlqu)
ieh lok(plqu) pRlok(duie) dovyN (svwir) suDwr(lyhu) lvo jI[ XQw:- hliq
suKu.pliq suKu, iniq suKu ismrno; nwmu goibMd kw sdw lIjY] imtih kmwxy pwp
icrwxy; swDsMgiq imil.muAw jIjY] 1]
pUry gur kI; pUrI dIiKAw] ijsu min bsY; iqsu swcu prIiKAw]) ijin pMc
mwir ibdwir gudwry; so pUrw ieh klI ry] Anuswr sB ivkwrW AOguxW nUM ij`qx
www.Gursevak.com 799 q`qkrw
vwly, prm pUjnIk pUry(gur) gurU pRmysr jI kI(dIiKAw) is`iKAw Dur ky bwxI jI,
swirAW p`KW qoN(pUrI) pUry sUry hn, ijn@W’c ivkwrW inMdw cuglI vYr eIrKw mn qn nUM
ij`qx dw prm piv`qR SuB s`cw aupdyS hY[ XQw:- gur pUry kI bwxI] pwrbRhm min
BwxI] ijsu v`fBwgy gurmuiK ipAwry s`icAwry Apwry inrwry gurU pRymI jI dy
min’c(bsY) vsdy hn, iqsu gurmuiK ipAwry jI ny, (swcu) s`c srUp pUrn ivsmwd
Ajpw jwp bRhm jI, srb klw BrpUr ivAwpk pRkwSk(prIiKAw) prK ley hn[
vw iqsu nUM swcu bRhm srUp (prIiKAw) prKxw, smJxw kro[ vw pUrn gurU jI
jd(prIiKAw) iemiqhwn lYNdy hn qW iqsu dI(prIiKAw) iemiqhwn (swcu) s`c srUp
hY Bwv pUry gurU jI dy sIs mMgx qoN Aks mwqR dy idMdy hn[ guru jI dy snmuK ShId
hoxy krky AQvw ijauNdy mr ky, gurU jI dy snmuK ismrn kridAW A`Ty pihr guru syvw
krdy hn[ sMswrk, Awpxy sRIrk suKW nUM iqAwg idMdy hn[
min qin; nwmu jphu ilv lwie] gurqw ibrwjmwn gur pRmysr jI &urmwauNdy
hn:- hy BweI!min dy smUh sMklpW ivklpW(qin) rom 2 krky, ivAwpk bRhm
jI’c gUV@I(ilv) pRIqI, ibRqI lwie ky, (nwmu) Ajpw jwp vwihgurU vwihgurU, inrgun
srgun jI dI eykqw sihq, gurU pRymw-BgqI’c lIx ho ky, (jphu) jpxw kro[ ijvyN
prmpUjnIk mh`ly pMjvyN jI ny m`cdI 2 q`qI loh’qy KV@ ky, ivAwpk bRhm jI’c ilv
lw ky jpy[ XQw:- siqguir nwnik.Bgiq krI iek min; qnu mnu Dnu.goibMd
dIAau]) khu kbIr.ilv lwig rhI hY; jhw bsy idn rwqI] auAw kw mrmu.EhI pru
jwnY; Ehu qau sdw AibnwsI]
dUKu drdu; mn qy Bau jwie]) duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr
jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie]) duK kIAw pMfw KulIAw; suKu.n inkilE
koie] duK ivic jIau jlwieAw; duKIAw cilAw roie]) ieik Gir.Awvih AwpxY;
ieik.imil imil puCih suK] ieknw eyho iliKAw; bih bih rovih duK]) sMsw iehu
sMswru hY; jnm mrx ivic duK sbwieAw] Anuswr jMmx mrn dy byAMq hI du`K hn[
jIv ijs 2 jUn ’c jWdw hY, du`K hI du`K hn[ mn bwxI sRIr krky ilv lw ky, nwm
jpx nwl, jnm mrn dy bhuqy dUKu, gurU pRmysr jI dy ivCoVy dy drdu, mn qy sB qr@W
dy Bau(jwie) cly jWdy hn[ XQw:- dUKu gieAw; sBu rogu gieAw] pRB kI
AwigAw.mn mih mwnI; mhw purK kw sMgu BieAw]
scu vwpwru; krhu vwpwrI]) hir ky; nwm ky ibAwpwrI] hIrw hwiQ ciVAw
inrmolku; CUit geI sMswrI]) hir ky nwm ky vwpwrI, hir Bgq hih; jmu jwgwqI,
www.Gursevak.com 800 q`qkrw
iqnw nyiV n jwhu] Anuswr gur pRmysr jI nUM qn mn Dn isr Arp ky, Awp s`cy
nwm jI nMU jp ky, hornW nUM jpw ky, s`cy nwm jI dI pRwpqI vwly, nIky; swcy ky
vwpwrI] Anuswr hy suMdr vwpwrI jno!s`cy nwm jI nUM Awp jp, A`gy jpw ky, Ajpw
jwp inrgun srgun jI dI eykqw krn krwaux rUp scu vwpwr krhu jI[
drgh inbhY; Kyp qumwrI] ijhVw sOdw AsvwrIAW’qy l`d ky, dUjI jgHw vycx
leI iljWdy hn, aus nUM Kyp kihMdy hn[ s`cy nwm jI nUM jpx jpwaux vwly, nIky;
swcy ky vwpwrI] hy pRymI jno!(qumwrI) Awp jI dI, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr,
inmRqw gRIbI iKmw SWqI DIrj, inRivkwrqw pyRmw-BgqI, praupkwr inSkwm nwm
ismrn jpx jpwaux, gurU syvw krn krwaux, gurbwxI sMQw kQw kIrqn is`Kx
isKwaux rUp Awid Anyk sRb ivAwpI ivsmwd SuB guxW dw(Kyp) Amolk mwl, ies
lok, prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI dI s`cI(drgh) s`cKMf,
siqsMgq jI’c(inbhY) inB jwvygw[ XQw:- ivic dunIAw syv kmweIAY] qw drgh
bYsxu pweIAY] khu nwnk bwh lufweIAY] (l`dy, sv`lI, m`lI) mn ipAwirAw jIau
imqRw; hir ldy Kyp svlI] mn ipAwirAw jIau imqRw; hir dru inhclu mlI]
eykw tyk; rKhu mn mwih] nwnk; bhuir n Awvih jwih] 6] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv srUp mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:-
hy BweI!AMdr bwhr KMf bRhmMf pOx pwxI bYsMqr’c ivAwpk, (eykw) ie`k sRb
ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU inrMkwr AsMK pRkwS srUp jI dI, qyrI
tyk; rhw kil mwih] qyrI tyk; qyry gux gwih]) iqs kI tyk; mnY mih rwKu]
Anuswr(tyk) Et, Awpxy mn (mwih) ’c(rKhu) r`Kxw kro[ (bhuir) Pyr vwSnw dy
b`Jy, cOrwsI l`K jUn’c(Awvih) Awauxw, mOq dy mwirAW mr ky (jwih) jwxw(n)
nhIN hovygw] 6] XQw:- qUM hir Bju mn myry; pdu inrbwnu] bhuir n hoie; qyrw
Awvn jwnu]
iqs qy dUir; khw ko jwie] (iqs) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw
kw dwqw ry] sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp gur pRmysr jI qy dUir, Bwv s`cy
crn-kmlW dI s`cI syvw pyRmw-BgqI pRIqI ilv, siqsMgq jI C`f ky bymuK ho ky,
(ko) koeI (khw) ik`Qy(jwie) jwvygw? XQw:- (n`is.B`ij) mwxsw ikAhu dIbwxhu,
koeI nis Bij inklY; hir dIbwxhu.koeI ikQY jwieAw] ijvyN mh`ly nOvyN jI nUM C`f
ky BweI mqI dws BweI sqI rwm jI BweI dieAwlw jI nhIN gey[ ikauN jo s`cy
www.Gursevak.com 801 q`qkrw
crn-kmlW dI syvw mOj mhW AnMd hY[ kbIr.crn kml kI mauj ko; kih kYsy
aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI prvwnu]) hir risk bYrwgI.nwim ilv
lwgI; kqhu.n jwie inKyiDAw]) crx n Cwfau; srIr kl jweI]) nwnk.ijs no
iehu mnu dIAw; mrxu jIvxu pRB nwly] 8]) kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q
hir kY duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]
aubrY; rwKnhwru iDAwie] vwihgurU jI qoN ivCu`Vy jIv’qy, AOguxW ivkwrW jmW
jUnW kStW dy hmly hr vyly huMdy rihMdy hn, jnmW 2’c du`K’qy du`K Bogdw rihMdw
hY[ ien@W qoN bcx dw aupwA d`sdy hn:- hy BweI!ivkwrW AOguxW jMmx mrn cOrwsI
dy c`kR qoN(rwKnhwru) r`Kxvwly gur pRmysr jI nUM(iDAwie) iDAw ky, gur syvk jI
AOguxW ivkwrW jmW jUnW dy kStW qoN(aubrY) bcy hn sdw leI[ XQw:-
rwKnhwru.sm@wir jnw] sgly Coif.bIcwr mnw]
inrBau jpY; sgl Bau imtY]) rwjw rwm.qUM AYsw inrBau; qrn qwrn.rwm
rwieAw]) nwnk inrBau inrMkwru; Anuswr(inrBau) BY qoN rihq, sRb ivAwpI
ivsmwd Ajpw jwp gur pRmysr jI nUM, ijhVy pRymI mn bwxI sRIr rom 2 krky(jpY)
jpdy hn, aun@W dy jMmx mrn jmW cOrwsI dy gyVy dy(sgl) swry Bau(imtY) imt jWdy
hn[ XQw:- sB BY imtih; qumwrY nwie] Bytq sMig; hir hir gun gwie] (n`sY)
sgl BieAwn kw; Bau nsY] jn Apny kY; hir min bsY] 3]
pRB ikrpw qy; pRwxI CutY] (pRB) srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp
Anqklwvwn sd sdw myhrvwn pUrn Bgvwn gur pRmysr jI dI ikrpw hox qy, ieh
pRwxI jmW bMDnW AOguxW ivkwrW klySW mhW pwpW du`KW cOrwsI dy c`kR qoN(CutY) Cu`t
jWdw hY[ XQw:- qau CUtY; jw Ksmu Cfwey] gurmiq myly; Bgiq idRVwey]) pRBu
ikrpw qy; bMDn CutY] qau ikrpw qy; haumY qutY] 1]
ijsu pRBu rwKY; iqsu nwhI dUK] (pRBu) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI, ijsu gurmuiK ipAwry jI nUM, kusMgq ivkwrW AOguxW bMDnW
du`KW mOq jmW qoN(rwKY) r`Kdy hn, iqsu gurmuiK ipAwry jI nUM koeI BI dUK nwhI hY[
XQw:- ijsu qUM rKih hQ dy; iqsu.mwir n skY koie]) ijsu rwKY; iqsu.koie n
mwrY]) ijs no qU rKvwlw; mwry iqsu kauxu]
nwmu jpq; min hovq sUK] iqs gurmuiK ipAwry jI nUM, (nwmu) prmpiv`qR
prmpUjnIk Amolk s`cy su`cy sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp gurbwxI
www.Gursevak.com 802 q`qkrw
inrMkwr jI(jpq) jpxy krky, min’c Awqm AnMd sUK pRwpq hovq hY[ XQw:-
pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) nwmu
jpq.mhw suKu pwieE; icMqw rogu ibdwirE]) pRB jI ko nwmu jpq; mn cYn]) siB
jwick.pRB qum@ dieAwl] nwmu jpq; hovq inhwl]
icMqw jwie; imtY AhMkwru] gurU pRmysr jI dI ikRpw nwl, iqs gurmuiK ipAwry
jI dw, ijsu gurpRswid; qUtY hau rogu] nwnk so jnu; sdw Arogu]) gur pRswid; jw
kw imtY AiBmwnu] so jnu nwnk; drgh prvwnu] 2] Anuswr gurpRswid
AhMkwru(imtY) imt jWdw hY, icMqw BI(jwie) clI jWdI hY[ XQw:- icMq
AicMqw.sglI geI] pRB nwnk nwnk.nwnk meI]) icMqw rogu.geI hau pIVw; Awip
kry pRiqpwlw jIau]
iqsu jn kau; koie n phucnhwru] 1.iqsu gurmuiK(jn) ipAwry Bgq dy au~cy
r`uqby(kau nUM, koie BI(phucnhwru) phMucx vwlw(n) nhIN hY[ XQw:- pMifq
sUr.CqRpiq rwjw; Bgq brwbir, Aauru n koie]) Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw
kY ihrdY visAw Bgvwnu]) ijn hir ihrdY pRIiq lgwnI; iqnw msqik aUjl
tIk] hir jn soBw.sB jg aUpir; ijau ivic aufvw.sis kIk] 2])
bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw] (Bly polw, p`ly) cwir
pdwrQ.Ast dsw isiD; sB aUpir.swD Bly] nwnk dws.DUir jn bWCY; auDrih
lwig ply] vw iqsu(jn) gurmuiK ipAwry BgqjI(kau) nUM, koie BI(phucnhwru)
phMucx vwlw(n) nhIN hY, Bwv aun@W nUM koeI BI du`K nhIN dy skdw[ XQw:- Aink
dUK dyvih; Avrw kau] phuic n swkih; jn qyry kau]) swrg mhlw 5] Ab jn
aUpir; ko n pukwrY] pUkwrn kau.jo audmu krqw; guru prmysru qw kau mwrY] 1]
rhwau] inrvYrY sMig.vYru rcwvY; hir drgh Ehu hwrY] Awid jugwid pRB kI
vifAweI; jn kI pYj svwrY] 1] inrBau Bey.sgl Bau imitAw; crn kml
AwDwrY] gur kY bcin.jipE nwau nwnk; pRgt BieE sMswrY]
90.isr aUpir; TwFw guru sUrw] nwnk; qw ky kwrj pUrw] 7] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI Amolk bcn
&urmwauNdy hn:- aupRokq guxW vwly, gurU jI dy snmuK gurmuiK ipAwry ijs Bgq jn
jI dy, isr aUpir; Awip gurU rKvwrw]) gur ky crx; aUpir myry mwQy] qw qy; duK
myry sgly lwQy] 1] Anuswr isr aUpir(sUrw) sUrbIr bhwdr, Awpxy mn ieMdRy
www.Gursevak.com 803 q`qkrw
ivkwrW nUM ij`qx vwly, guru pRmysr jI r`iKAw leI, swvDwn eykwgr cIq] (TwFw)
KV@y hn[ XQw:- ijs ky isr aUpir.qUM suAwmI; so duKu kYsw pwvY] ijvyN gurmuiK
ipAwry BweI jogw isMG jI dI r`iKAw kIqI[ (qw) iqs gurmuiK ipAwry jI ky,
ivvhwrk, nwm jpx jpwaux, SuB praupkwr syvw krn krwaux rUp pRmwrQk,
sRb ivAwpI mhW ivsmwd Drm kwrj(pUrw) pUry ho jWdy hn] 7] XQw:- sBy
kwj.suhylVy QIey; guru nwnku siqguru quTw]) kwj hmwry pUry; sqgur] bwjy Anhd
qUry; sqgur]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd pRym vIcwr:- ie``k msqwny gurU pRymI jI ieh kihMdy,
“vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqswh jI hr smyN dwsn dws’qy Asvwr hn[ dws ij`Qy
2 jWdw hY, siqgurU jI dwsn dws’qy Asvwr rihMdy hn[ hmySW hI ieh AiBAws
krdy, ik dwsn dws, gurU goivMd isMG swihb jI dw GoVw hY, mhwrwj dw GoVw bx
ky, cwlW k`Fdy, ijqnI jgwH K`ulI huMdI, auqnw hI K`ul@w gyVw bxw ky, k`cI DrqI’c
A`fIAW KuBo ky qurdy, vwihgurU 2 boldy 2 mhW ivsmwd ho jWdy[ cwlW k`Fdy 2 mhW
ivsmwd ho ky, pUrn KuS huMdy[ GoVy vWg ihxkdy bVy hI KuS ho ky, cwlW k`Fdy Q`kdy
hI nw[ ij`Dr jWdy pRymI ^uS ho ky kihMdy, vwhu vwhu gurU jI dw GoVw Aw igAw hY[
pRymIAW dy kihx qoN msqwnIAW cwlW k`Fx l`g jWdy[ bhuq hI sohxw FMg hY, mn
itkwaux dw, AYsy pRymIAW qoN bilhwr jweIey[ siqgurU goivMd isMG jI mhwrwj ny
ikRpw krky drSn b^S ky inhwl kr idqy[
{vwihgurU mh`lw pMjvW jI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ hy mn!
prmpiv`qR prmpUjnIk Amolk crn-kmlW dw iDAwn Dwr ky, dwsn dws grIb
nIc kIt jwck bx ky, inmK 2 rom 2 krky nmskwrW hI nmskwrW kridAW,
jIvq Bwv qoN mr ky, qn mn Dn isr gurU jI nUM Arp ky, Awp iqAwg ky gurU syvw
ismrn krky, vwihgurU gurU jI qoN l`K ^uSIAW pwiqSwhIAW idl idmwg rom 2’c
ismrn gurbwxI ArQ pRwpq krky, gurbwxI kQw kIrqn sMQw suDweI kr, A`gy
krw mwx iqAwg ky, gurU jI dy s`cy crn-kmlW dw kIt dwsn dws kUkr bixAW
rhu[ XQw:- mn qUM.mq mwxu krih; ij hau ikCu jwxdw; gurmuiK inmwxw hohu]
AMqir AigAwnu hau buiD hY; sic sbid.mlu Kohu] hohu inmwxw.siqgurU AgY; mq
ikCu Awpu lKwvhy] AwpxY AhMkwir.jgqu jilAw; mq qUM.Awpxw Awpu gvwvhy]
siqgur kY BwxY.krih kwr; siqgur kY BwxY.lwig rhu] ieau khY nwnku, Awpu Cif;
www.Gursevak.com 804 q`qkrw
suK pwvih.mn inmwxw hoie rhu] 7] hy rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw;)
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI!hm inrgunIAwr; nIc
Ajwn] kIry ikrm’qy ndir krky, aupRokq gursyvk sdw cyry dwsn dws bxwau
jI[ AsMK jnmW’c AsMK dyhW Dwr ky, Awp jI nUM isr ArpIey, syvw ismrn Drm
pRcwr krIey krvweIey jI[ }
miq pUrI; AMimRqu jw kI idRsit] {Dnu DMnu sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw;
imil jn nwnk nwmu prgwis] Anuswr srb ivAwpI ivsmwd s`cy pUrn bRhm pUrn
gurU jI, siqsMgq jI dI srb ivAwpI mhW ivsmwd bhuq BwrI mihmw &urmw rhy
hn[ ijs duAwrw, nIc kIt ikRm, bRhmigAwnI.sgl kI rInw]) nwnk
bRhmigAwnI; Awip prmysur] bx ky, Anyk jIAW nMU qwrn dw kwrn bxdy hn[
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] Agm Apwr
srb ivAwpI mhW ivsmwd mihmw nMU pRwpq huMdy hn[ }Akwl rUp, (jw) ijn@W s`cy
siqgurU swihbwn jI kI(miq) gurmiq mrXwdw, miq gurbwxI, bRhmwkwr bu`DI,
Ajpw jwp inrgun bRhm jI’c sdw lIx, pUrI miq hY[ vw swDsMg jI’c sdw
rihx vwlI pUrI miq hY[ hir AMimRq iBMny 1loiexw;) 1A`KW dI, nwnk ndrI; ndir
inhwl] pUrn Agm mhW ivsmwid(idRsit) ikRpw-idRStI BI AMimRqu rUp hY[ pRymI
syvk jI’qy hr smyN AMimRq idRStI pw ky inhwl krdy rihMdy hn[ XQw:-
bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu brsI]) jw kI idRsit.AMimRq Dwr; kwluK Kin
auqwr; iqmr Ag´wn jwih, drs duAwr]) ik®pw ktwK´ Avloknu kIno; dws kw dUKu
ibdwirE]
drsnu pyKq; auDrq isRsit] sdw swDsMg’c rihx vwly, prmpUjnIk pUrI
miq AMimRq idRStI vwly Akwl rUp, Ajpw jwp pUrn bRhm jI dy pUrn gur
Avqwr, s`cy siqgurU swihbwn jI AQvw gurU isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu
clwey] Anuswr gursyvk jI dy prmpiv`qR SuB s`cy suMdr nUrI drsnu(pyKq)
dyKidAW hI, (isRsit) AnMq bRhmMf dI rcnw, AOguxW ivkwrW jmW jUnW qoN(auDrq)
qrdI hY[ XQw:- mohn qUM suPlu PilAw; sxu prvwry] mohn puqR mIq BweI kutMb
siB qwry] qwirAw jhwnu lihAw AiBmwnu; ijnI drsnu pwieAw] ijnI quDno DMnu

www.Gursevak.com 805 q`qkrw


kihAw; iqn jmu nyiV n AwieAw] byAMq gux qyry.kQy n jwhI; siqgur purK murwry]
ibnvMiq nwnk tyk rwKI; ijqu lig qirAw sMswry]
crn kml; jw ky AnUp] (jw) ijn@W prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI
AQvw gurU isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu clwey] Anuswr gursyvk jI ky dy,
prmpiv`q SuB s`cy mhwn praupkwrI crn kml(AnUp) suMdr qoN BI AiqAMq hI
suMdr sohxy praupkwrI hn, Bwv ijqnI aupmw krIey auqnI vDdI jWdI hY[ ijvyN
kml hyTly jl qoN inrlyp rihMdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI AQvw gursyvk jI dy s`cy
crn-kml, ies lok dy pdwrQW qoN inrlyp hn[ ijvyN kml au~prly vrKw dy jl qoN
inrlyp rihMdw hY, iqvyN surg dy pdwrQW qoN BI inrlyp hn, ijn@W dI mOj dw Anumwn
nhIN, ijn@W nwl l`gxy krky, h`d qoN rihq Ajpw jwp vwjy v`jdy hn[ XQw:-
kbIr.crn kml kI mauj ko; kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI
prvwnu]) ibnvMiq nwnku. gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry]) crx crx.crx gur
syvy; AGVu GiVE.rsu pwieAw Qw] vw (jw) ijn@W prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gMRQ swihb jI kyy srb ivAwpI Agm Apwr mhW ivsmwd Ajpw jwp gursbd rUpI,
mweI crn gur mITy] Anuswr s`cy im`Ty crn kml, (AnUp) sRb ivAwpI ivsmwid
suMdr hI suMdr sohxy inrlyp hn[ XQw:- ihrdY.crx sbdu siqgur ko; nwnk.bWiDE
pwl]
sPl drsnu; suMdr hir rUp] (hir) srb pRkwSk pUrn myhrvwn, srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU rUp, prm
pUjnIk gur pRmysr jI dy suMdr s`cy crn-kmlW dy prmpiv`qR suMdr s`cy drsnu,
(sPl) (s+Pl) bRhmigAwn rUpI Amr Pl dy(s) sihq sPl, hir rUp hn[
XQw:- dIdny dIdwr swihb; kCu nhI ies kw molu]) siqgur drsin; Agin
invwrI] siqgur Bytq; haumY mwrI]
DMnu syvw; syvku prvwnu]) nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) Drm
hyq; swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] Anuswr gurU pRmysr jI nUM
isr Arpx vwly, mwn Apmwn hrK sog qoN rihq AvsQw kmwauNidAW, mh`ly pihly
jI nUM Drm hyq Awpxw sIs Arp ky, gursyvk AvsQw nUM kmwaux vwly, mh`lw nOvW
dsy siqgurU swihbwn jI, BweI mqIdws swihb jI DMn bwbw dIp isMG swihb jI, DMn
bwbw mnI isMG swihb jI, DMn bwbw qwrU isMG swihb jI Anyk pRymIN gurU syvku jI,
lok pRlok’c ij`Qy BI jwx, jh jweIAY; qhw suhyly]) pMc prvwx; pMc prDwnu]
www.Gursevak.com 806 q`qkrw
Anuswr (prvwnu) kbUl hn, aun@W dI SuB syvw kurbwnI BI DMnu DMn DMn hY[ DMn
gurU.DMn gurU jI dy syvk DMn kmweI[ AwpxI ijMd jwn gurU jI qoN Gol GumweI[
XQw:- mwrU mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq n GwilE] nwm rqnu
guxw hir bxjy; lwid vKru lY cwilE] 1] syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq
swihbu syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq] 1] rhwau] jYsI AwigAw kInI Twkuir;
iqs qy muKu nhI moirE] shju Anµdu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE]
2] AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE
swihb kw; so mwQY ly mwinE] 3] BieE ik®pwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq
plwqw] DMnu syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo
lwieAw syv] iqn hI pwey; inrMjn dyv]) ijQY Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY
muih ifTY.sB pwpI qirAw]) jo ikCu Twkur kw.so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig
jwhru jIau]
AMqrjwmI; purKu pRDwnu] nmskwr Xog prmpUjnIk ShIdW dy isrqwj
gursyvk Awp siqgurU swihbwn jI, Awp jI dy gursyvk isK ShId, Awpxw sRvMs
kurbwn krky, BwvyN pRvwn ho jWdy hn, pr Pyr BI, hm ikCu nwhI; eykY EhI]
Anuswr Awp ku`J BI nhIN bxdy, sdw prmpUjnIk swDsMgq jI’c rihMdy hn[
Awpxy gurU pRmysr jI nUM, (AMqrjwmI) AMdr dI jwnx vwly(purKu) pUrn (pRDwnu)
muKI smJdy hn, Bwv aun@W dy lUM lUM’c vs ky Awp jwp krdy hn[ AMdr bwhr
srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun inrMkwr AMqrjwmI jI, Awpxy koit
bRhmMf dy pswry srgun jI smyq, jwp krdy drsn bKsdy hn[ AYsI pRDwnqw hY,
hr smyN gurU jI dw hr hukm isr m`Qy’qy h`s ky mMndy hn[ isr dyx l`igAW dyrI
nhIN krdy[ hr smyN snmuK Ardws pRym bynqI nmskwr krdy rihMdy hn[ XQw:-
quDu AwgY.Ardwis hmwrI; jIau ipMfu sBu qyrw] khu nwnk.sB qyrI vifAweI; koeI
nwau n jwxY myrw]
ijsu min bsY; su hoq inhwlu]) jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI
isrjnhwru] vwihgurU pwrbRhm pUrn bRhm, Ajpw jwp jI dy Avqwr, AsMK pRkwS
ielwhI ivsmwd nUro nUr gurU pRmysr jI, sdw swDsMg jI’c rihx vwly, ijsu
Awpxy ipAwry syvk jI dy, inSkpt au~jl s`icAwry inRivkwr min’c(bsY) vsdy
hn, (su) auh (inhwlu) ivsmwd pRsMn(hoq) ho jWdy hn[ XQw:- ijsu min vsY
www.Gursevak.com 807 q`qkrw
nrwiexo; so khIAY BgvMqu] jIA kI locw pUrIAY; imlY suAwmI kMqu] nwnku.jIvY
jip hrI; doK sBy hI hMqu]) ijsu min vsY; qrY jnu soie] jw kY; krim prwpiq
hoie]
qw kY inkit; n Awvq kwlu] swDsMg jI’c sdw rihx vwly(qw) iqs gurU
ipAwry svwry Apwry inrwry s`icAwry gursyvk jI(kY) dy(inkit) nyVy, kwlu(n) nhIN
(Awvq) AwauNdw[ vw(qw) iqs gursyvk jI kY inkit rihx vwly syvk jI nUM BI,
kwlu (n) nhIN(Awvq) AwauNdw[ XQw:- sMq qumwry.qumry pRIqm; iqn kau.kwl n
Kwqy]) gurmuiK mrY n, kwlu n Kwey; gurmuiK sic smwvixAw]) hir ky syvk.jo
hir Bwey; iqn@ kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI
ry]) mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw]
91.Amr Bey; Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir iDAwieAw] 8]
22] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI AMimRq
bcn &urmwauNdy hn:- ijs s`icAwry gursyvk jI ny, swDsMig nwnk.jsu gwieE; jo
pRB kI Aiq ipAwrI] Anuswr Awpxy ipAwry gurU pRmysr jI dI, AiqAMq ipAwrI
swDsMig jI’c iml ky, (hir) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw.dwqw
ry] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb s`cy pwiqswh jI dy
smUh A`Kr ArQ rom 2 krky(iDAwieAw) iDAwey kmwey hn, auh s`cy su`cy AiqAMq
au~cy gursyvk jI, (Amr) mrn qoN rihq(Bey) ho gey, aun@W ny(Amrwpdu) Amr
Ac`l pd nUM pwieAw hY] 8] 22] XQw:- inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw
AibnwsI]) nau iniD Twkuir deI sudwmY; DR¨ Atlu.AjhU n tirE]
swKI:- pWc brK ko.AnwQu DR¨ bwirku; hir ismrq.Amr Atwry]) D¨R hsdw
Gir AwieAw; kir ipAwru ipau kuCiV lIqw] rwjy sMuBUmun qy sqrUpW dy spu`qR
auqwnpwd rwjy dIAW rwxIAW sunIq qy surucI sn[ sunIq, gurmuiK nyk swaU suSIl
pqIbRqw sI[ AsMq AnwVI koRDx cMcl surucI dw p`uq au~qm sI[ gurmuiK honhwr
bwlk DR¨ Bgq jI pMjvyN vrHy dI aumr’c bwhroN Kyf ky h`sdy 2 Gir Awey[ ipqw jI
ny msqk cuMimAW, ipAwru krky AwpxI(kuCiV) god’c ibTw(lIqw) ley[
bwhhu pkiV auTwilAw; mn ivic rosu mqyReI kIqw[ mqRyeI surucI ny gu`sy nwl
sV ky, bwhoN pkiV ky god coN(auTwilAw) auTwl idqy[ Awpxy mn ivic bhuq(rosu)
gu`sw kIqw, cMfW mwrIAW gwLW k`FIAW, ikhw, “qyrI mW myrI golI hY, jy qUM myry
www.Gursevak.com 808 q`qkrw
iF`foN jMmdw qW godI’c bYTdw, rwj g`dI dw mwlk bxdw[ ”AnwQ gRIb inmwxy
gurmuiK bwlk jI dIAW g`l@W’qy nIl pY gey[ nyqRW’coN AWsU iqRp 2 krky if`gy,
nrm aumr koml ic`q gurmuiK swaU isAwxy bwlk jI dy ij`Qy g`l@W’qy cpyVW v`jx
qoN nIl pY gey, E~Qy mn krky BI z^mI ho gey[
fufhuilkw mW puCY; qUM swvwxI hY ik srIqw?cpyVW qy gwLW dy P`tV kIqy,
koml ic`q gurmuiK bwlk jI ny, (fufhuilkw) fuskwry hauky BridAW, Awpxy
ipAwry s`icAwry gurmuiK mwqw jI nUM pu`iCAw, “hy mwqw jI!(qUM) Awp jI(swvwxI)
ptrwxI hoN ik(srIqw) golI?”
swvwxI hW jnm dI; nwmu n BgqI krim idRVHIqw[) sgly dUK.AMimRqu kir
pIvY; bwhuiV.dUKu n pwiedw] Anuswr Awpxy ipAwry bwlk jI dy cpyVW v`jdIAW
dyK ky, gwLW sux ky, rjw’c rwjI, s`icAwrI nyk swaU gurmuiK mwqw jI ny pUrn
pRym vYrwg inmRqw gRIbI sihq au~qR id`qw[ “hy ipAwry lwl jI!jnm dI mYN
(swvwxI) ptrwxI hW, pr pRymw BgqI inSkwm krim Drm sihq mn bwxI sRIr
krky nwmu(idRVIqw) idRV nhIN kIqw, ies leI mwVy krm krny krky golI hW[ ’’
iksu audm qy rwju imlY; sqR¨ qy sB hovin mIqw[ “hy prmpUjnIk ipAwry
mwqw jI!iks audm(qy) nwl rwj imly(sqR¨) duSmx qy sB(mIqw) im`qR(hovin) ho
jwx[ ’’isrP cwr vrHy s`q mhIny dI koml aumr’c, nyk swaU gurmuiK bwlk jI
dI kYsI ivsmwd s`cI su`cI au~cI socxI hY, nmskwr!
prmysru AwrwDIAY; ijdU hoeIAY, piqq punIqw[ {sB qoN pihly is`iKAw dwqy
prmpUjnIk mwqw jI huMdy hn[ ieiqhws’c, ieh mwvW pUrIAW mMnIAW hn[ 1.DR¨
Bgq jI dy mwqw jI[ 2.bwby &rId swihb jI dy mwqw jI[ 3.sRI lCmx jI dy
mwqw suimqRw jI, ijn@W ny prmpiv`qR aupdyS b^iSAw, “hy spu`qR!sRI sIqw jI nUM myry
smwn smJxw, ichry v`l nhIN q`kxw[ 4.sRI gopIcMd jI dy mwqw jI ny pihlW
vYrwgmeI aupdyS idqw, isD swiDk igrhI jogI; qij gey Gr bwr] Anuswr jdoN
Gr bwr C`f ky, qurn l`gy qW ro pey[ ies leI ieh A`Dy mwqw jI mMny gey hn[
gurU pRmysr jI dIAW byAMq hI is`KxIAW, pUrIAW mwqwvW hoeIAW hn[ }mwqw jI ny
ipAwry hoxhwr gurmuiK Coty b`cy nUM prmpiv`qR SuB s`cw s`ucw au~cw aupdyS idqw[
“hy ipAwry lwl jI!ivSy ivkwr AOgux pUrn hMgqw iqAwg ky, romy roim roim romy;
mY gurmuiK rwmu iDAwey rwm] Anuswr (prmysru) DMn vwihgurU jI nUM pyRm Bwvnw
www.Gursevak.com 809 q`qkrw
nwl, rom 2 dy pRym krky (AwrwDIAY) jpIey iDAweIey, (ijdU) ijs krky(piqq)
Apiv`qR, mn bwxI sRIr krky (punIqw) piv`qR 3(hoeIAY) hoeIdw hY[ ”
bwhir cilAw.krix qpu; mn bYrwgI.hoie AqIqw[ BoLI ieAwxI aumr’c,
AwpxI ipAwrI s`icAwrI mwqw jI qoN vYrwgmeI SuB s`cw AMimRq aupdyS sux ky,
mqyReI mW dIAW cpyVW gwLW qoN duKI ho ky, (AqIqw) moh rihq ivr`kq, moh mmqw
rwjBwg dy suK iqAwg ky, mn krky(bYrwgI) vYrwgvwn hoie ky, bwhir qp krix
leI mwDobn nUM qur pey[ {mwieAw ny ien@W dy ipAwry mwqw jI dw srUp Dwr ky,
ien@W pws jw ky ro 2 ky ikhw, “hy myry ipAwry lwl jI!Awp jI dy ivCoVy’c mYnUM
qwp ciV@Aw rihMdw hY, nINd nhIN AwauNdI, Bu`K nhIN l`gdI, Awp jI ibnw myrw
ijauNxw bVw hI AOKw hY[ mYN ivjog’c rog kSt Bog ky, ro 2 ky mr jwvWgI[ ies
leI, Gr c`l[ ”ipAwry Bgq jI ny, jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau] Anuswr h`Q joV ky ikhw, “hy prmpUjnIk ipAwry mwqw
jI!dwsn dws inmwxw inqwxw AMn@w nIc jwq pRdysI hux vwps nhIN jwvygw, BwvyN
swrw j`g ruV@ jwvy[ ”}
nwrdmuin aupdyisAw; nwm inDwnu.AimE rs pIqw[ nwrdmunI jI Bgq jI
pws gey, qW h`Q joV ky nmskwr kIqI, A`goN ikhw, “hy BoLy bwlk!qUM vwips Gr
nUM muV jw, Ajy qyry Kyfx dy idn hn, jMgL’c Syr s`p Kw jwxgy, Bu`Kw mr
jwvyNgw[ ”ieh sux ky ipAwry Bgq jI ny ikhw, “hy prm siqkwr Xog munI
jI!dwsn dws inAwxw indwn b`cw hY, Awp jI myrw mn fulw rhy hoN, mhwn ikRpw
krky SuB aupdyS b^So jI[ ”ieh sux ky, nwrd khq.sunq D¨RA bwirk; Bjn
mwih lptwno] Anuswr nwrdmuin jI ny, Einmo Bwgvqy vwsudyvwie[ SuB
(aupdyisAw) aupdyS b^iSAw[ gurU ipAwry Apwry inrwry sicAwry gurmuiK bwlk
BoLy s`cy Bgq jI ny, ijsno qyrI imhr; su qyrI bMidgI] Anuswr (inDwnu) ^zwny
rUp, s`cy nwm vwihgurU 3 jI rom 2 dy pRym krky jp 2 ky, (AimE) AMimRq rUp
bRhmwnMd rs pIqw[ XQw:- hir rsu pIvY; Almsqu mqvwrw]) ijn@ pIAw.sy msq
Bey hY; tUty bMDn Pwhy] gurmuiK mhWpurS Bgq jI ny pihly mhIny &L, dUjy qIjy
mhIny hry p``qy, cOQy mhIny su`ky p`qy Cky[ ieik inrMkwrI; nwm AwDwir] Anuswr
pMjvyN mhIny inrml nwm jpidAW 2, kyvl nwm dy ADwr inrwhwrI ho gey[
XQw:- nwmu jpq.iqRsnw sB buJI hY; nwnk iqRpiq AGweI]) gurmuiK jwig rhy;
www.Gursevak.com 810 q`qkrw
idn rwqI] swcy kI ilv; gurmiq jwqI]) gurmuiK jwig rhy; cUkI AiBmwnI rwm]
Anidnu Boru BieAw; swic smwnI rwm] swic smwnI.gurmuiK min BwnI; gurmuiK
swbqu jwgy] swcu nwmu AMimRqu.guir dIAw; hir crnI ilv lwgy] pRgtI joiq.joiq
mih jwqw; mnmuiK Brim BulwxI] nwnk.Boru BieAw.mnu mwinAw; jwgq rYix
ivhwxI] Anuswr rwq idny jwg ky ^Ub 3 nwm AiBAws bMdgI krn l`gy[ XQw:-
rwm jpau jIA AYsy AYsy] DR¨ pRihlwd jipE; hir jYsy])
Acl Amr inrBY pdu pwieE; jgq jwih hYrwno] irKIAW munIAW dyviqAW nUM
hYrwnI sihq kWbw iCV igAw, ik AYnw Gor qp ikauN krdy hn?nwm bMdgI dy
pRqwp krky, hIry moqI vWg Su`D ic`q ho ky, rom 2 krky lwl rMg’c rMgy gey[
XQw:- lwl rMgu.iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.kdy n hoveI; nh lwgY
dwgw] 1] pRBu pwieAw suKdweIAw; imilAw suK Bwie] shij smwnw BIqry;
CoifAw nh jwie] vwihgurU jI AiqAMq hI pRsMn hoey, SuB s`cy Amolk drSn
b^Sy[ prmpUjnIk pUrn Bgq jI ny snmuK AsqoqR kIqw, AsqoqR sux ky vwihgurU
jI ny C`qIh hzwr vryH dw rwj, Awpxy’c sdw lIxqw rUp Ac`l pdvI b^SI[
XQw:- nau iniD Twkuir deI sudwmY; DR¨ Atlu.AjhU n tirE]
ipChu rwjy sidAw; Aibcl rwj krhu inq nIqw[ gurmuiK ipAwry Bgq jI nUM
du`K’c pwauNx qoN, Akwl purKu jI, sMqn duK pwey qy duKI] duKI hoey, ijs krky
Bgq jI dI m`qRyeI mW dw kpu`q iSkwr Kyfx igAw j`CW nwl jMg krdw mwirAw
igAw[ aus dI mW mgr geI, jMgL nUM fO AgnI l`gx qoN sV geI[ XQw:- jo jo
qyry Bgq duKwey; Ehu qqkwl qum mwrw]) AhMkwir muey.sy ivgqI gey; mir
jnmih.iPir Awvih] kRoDx surucI.pu`qR au~qm cV@weI krn qoN, rwjw jI audws ho
gey[ ip`CoN rwjy ny gurmuiK ipAwry Bgq jI nUM pUrn Adb siqkwr nwl s`idAw,
rwjg`dI b^S ky ikhw, “(Aibcl) Ac`l rwj inq(nIqw) in`q hI krhu jI[ ”
hwir cly.gurmuiK jg jIqw[) Ein.Cfy lwlc dunI ky; AMqir ilv lweI]
Anuswr gurmuiK ipAwry DR¨ Bgq jI, rwj Bwg sB doSW nUM iqAwg ky, sMswr v`loN
hwir ky, Bjn bMdgI gurmuiK cwl c`ly[ vwihgurU jI pRwpq kIqy[ mn ieMdRy ij`q ky,
jg(jIqw) ij`q ilAw[ XQw:- AweI pMQI.sgl jmwqI; min jIqY jgu jIqu]) Pwhy
kwty.imty gvn; Piqh BeI.min jIq]

www.Gursevak.com 811 q`qkrw


gauVI suKmnI mÚ 5] sloku]) AstpdI jI qyeIvyN, Awid 293.
sloku] igAwn AMjnu.guir dIAw; AigAwn AMDyr ibnwsu] hir ikrpw qy.sMq
ByitAw; nwnk min prgwsu] 1]
92.{guru Arjunu.Gir gur rwmdws; Bgq auqir AwXau] prmpUjnIk mh`ly
pMjvyN jI ny, vwihgurU mh`ly cOQy jI dy SuB s`cy Gr, SuB s`cw Avqwr DwirAw[ Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
prqK´ hir] Anuswr prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb
mhwrwj jI, pwrbRhm ky gur Avqwr, pRq`K hir jI huMidAW, gurU pRmysr jI dI pyRmw-
BgqI, pUrn pRp`kqw sihq idRV@ krky, Awp kmweI krky, A`gy pyRmw-BgqI krn dw
ipAwrw s`icAwrw prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn[ Awp jI, gurU pRIqm
DrmI ipqw jI dy prm au~jl suMdr ivsmwd nUro nUr muK kvl nUM, pUrn s`cy pyRm
SrDw nwl q`k ky, ivsmwd gurU pyRmw-BgqI dy gwV@y pRym rMg’c, kMD’qy au~krI qsvIr
vWg KV@y rihMdy[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie
inhwlu; jw guru dyKw swm@xy] ) Avlokn punh punh krau; jn kw drswru] AMimRq
bcn.mn mih isMcau; bMdau bwr bwr] 3]) gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI
prmysurw] prmpUjnIk vwihgurU mh`lw cOQw jI, jl Ckx nUM hukm krdy, pIAih
q.pwxI AwxI mIrw; Kwih q pIsx jwau] Anuswr B`j ky jl ilAwauNdy, prmpiv`qR
suMdr plMG AiqAMq hI pyRm nwl ivCwauNdy[ prmpUjnIk gurU pRIqm jI dy ivrwjx qoN
suMdr cOr BI krdy[ XQw:- idvs rYin.qyry pwau plosau; kys cvr kir PyrI]) kysw
kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] sIsu inhwrau; crx qil DUir muiK lwvau] 1])
swDU DUir; muiK msqik lweI] nwnk auDry; hir gur srxweI] gurU pRIqm jI dy SuB
s`cy s`ucy au~cy mhwn praupkwrI DIrj-DwrI inrMkwrI im`Ty crn-kmlW dI cwpI BI,
ismrn kridAW bVy hI pyRm cwA auqSwh aumwh nwl krdy, nw Q`kdy n hI Akdy[
pwnI pKw pIsau.sMq AwgY; gux goivMd jsu gweI] Anuswr grmI’c rom 2 krky
ivsmwd ismrn kridAW, bVy hI pyRm nwl p`Kw krdy, syvw krau.dws dwsn kI;
Aink Bwiq.iqsu krau inhorw] Anuswr gurU pRIqm jI dw AiqAMq hI(inhorw)
Aihswn mMn ky, AiqAMq hI pyRm sihq SuB s`cI su`cI au~cI mhwn syvw krdy[ BwvyN
Awp jI prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI dy AiqAMq
ipAwry siqkwry Apwry inrwry lwfly swihbzwdy hn, Pyr BI Awpu gvwie.syvw kry; qw
ikCu pwey mwnu] Anuswr CotI aumr qoN hI, gurU sMgq jI dI prm au~cI s`ucI syvw bVy
www.Gursevak.com 812 q`qkrw
hI pyRm aumwh nwl krdy[ crx kml qyry.Doie Doie pIvw; myry siqgur dIn
dieAwlw]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] Anuswr AiqAMq hI pyRm nwl, gurU
pRmysr jI dy s`cy s`ucy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI crnkml jI Do
2 ky pINdy[ myry rwm; hir jn kY hau bil jweI] kysw kw kir cvru Fulwvw; crx
DuiV.muiK lweI] Anuswr bwr 2 crn-DUV muK msqk nUM lwauNdy[ inmK inmK;
Twkur nmskwrY] Anuswr prmpUjnIk s`cy ipqw jI nUM inmK 2 nmskwrW hI
nmskwrW krdy 2, SuB s`cy gurbwxI inrMkwr jhwz bRhm srUp hI bx gey[
(isRis†, s mukqw A`Dy rwry nUM ishwrI, s.mukqw A`Dy tYNky nUM ishwrI, tYNkw zor dI
nhIN bolxw, A`Dw hI bolxw, ib-qrhu.iek`Tw, ib bol ky qrhu bol) kljuig.jhwju
Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] }
igAwn AMjnu.guir dIAw; AigAwn AMDyr ibnwsu] hir ikrpw qy.sMq ByitAw;
nwnk min prgwsu] 1] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir)
ivsmwd srb ivAwpI srb pRkwSk ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU mh`ly pihly jI
dI sRb ivAwpI Agm Apwr Anq klwvwn mhW ivsmwd ikrpw(qy) nwl,
pUrn(sMq) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb s`cy
pwiqswh jI, dwsn dws nUM(ByitAw) imly, ijs krky dwsn dws dy min ’c, koit
sUrjW dy pRkwSk srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun bRhm jI dw AsMK
Bwau] (prgwsu) cwnx hI cwnx ho igAw[ XQw:- nwmu jpq.koit sUr aujwrw;
ibnsY Brmu AMDyrw]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] (guir)
DMn sRI gurU rwmdws swihb s`cy pwiqswh jI ny mhwn ikRpw krky, gurU pRymw-BgqI
sihq srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp inrgun srgun swihb jI dI eykqw dy
(igAwn) bRhmigAwnI; sgl kI rInw] bRhmigAwn rUpI(AMjnu) surmw, dwsn dws
gRIb dy s`jy K`by nyqRW, mn bu`D rUpI nyqRW, srb ivAwpI ivsmwd inrMkwr Dur kI
bwxI jI rUpI s`cI AibnwsI surmyNdwxI’coN, AwpxI srb ivAwpI ivsmwd SuB s`cI
is`iKAw rUpI slweI nwl(dIAw) pw idqw[ inMdw AhMkwr ivkwr nSy cwh kO&I
AOgux mhW pwp kql PYSn Awid kukrm rUpI AigAwn dw AMDyr(ibnwsu) ivSyS
krky nwsu ho igAw]1] XQw:- gur igAwn AMjnu.siqgurU pwieAw; AigAwn AMDyr
www.Gursevak.com 813 q`qkrw
ibnwsy] siqgur syiv prm pdu pwieAw; hir jipAw sws igrwsy]
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI, KMf bRhmMf dy auDwr,
srb`q dy Bly ihq, Awp au~bldI dyZ’c bYTy, q`qy ryqy’qy bYTy q`qw ryqw sIs’qy
puAwieAw, sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@y, swnUM klju`gI jIAW nUM, pRymw-BgqI
sihq inrgun srgun swihb jI dI eykqw, gurU mrXwdw idRV krwaux vwly, pUrn
Akwl siqgurU gRMQ swihb mhwrwj jI b^Sy hn, ieh hI pUrn pRymw-BgqI sihq,
pUrn bRhmigAwn rUpI surmw hY[ ijs krky hmySw hI AigAwn dw hn@yrw ibnws ho
irhw hY[ AYsy ivsmwd vwihgurU purK ibDwqy siqgurU Arjndyv mhwrwj swihb s`cy
pwiqswh jI, dwsn dwsW gRIbW nUM imly hn[ ijn@W dI mhwn ivsmwd AlOikk
b^iSS duAwrw, Anyk pRymI guris`KW dy rom 2 AMdr, gurSbdW dw AsMK pRkwS hI
pRkwS hr smyN huMdw rihMdw hY[ mh`lw pMjvW jI Awpxy gurU ipqw jI qoN srb
ivAwpI mhW ivsmwd pUrn bRhmigAwn rUpI AMjn pRwpq krky, sdIv kwl sMswr
nUM b^S rhy hn[ gurU ipqw jI dy srb ivAwpI ivsmwd guxW nUM, lUM 2 dy ipAwr
siqkwr nwl cyqy kr rhy hn[ siqgur; kIno praupkwru] Anuswr gurU ipqw jI
ny, Awp jI nMU, srb ivAwpI mhW ivsmwd praupkwr ikRpw krky, bRhmigAwn
rUpI AMjn b^S ky, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp’c lIxqw, inrXqn
gurbwxI sPurn hox vwlI, ieh. gurmuiK AvsQw b^S idqI:- BYrau mhlw 5]
siqguir; mokau kIno dwnu] Amol rqnu; hir dIno nwmu] shj ibnod coj Awnµqw]
nwnk kau; pRBu imilE AicMqw] 1] khu nwnk; kIriq hir swcI] bhuir bhuir;
iqsu sMig mnu rwcI] 1] rhwau] AicMq hmwrY; Bojn Bwau] AicMq hmwrY; lIcY
nwau] AicMq hmwrY; sbid auDwr] AicMq hmwrY; Bry BMfwr] 2] AicMq hmwrY;
kwrj pUry] AicMq hmwrY; lQy ivsUry] AicMq hmwrY; bYrI mIqw] AicMqo hI; iehu
mnu vis kIqw] 3] AicMq pRBU; hm kIAw idlwsw] AicMq hmwrI; pUrn Awsw]
AicMq hm@w kau; sgl isDWqu] AicMqu hm kau; guir dIno mMqu] 4] AicMq hmwry;
ibnsy bYr] AicMq hmwry; imty AMDyr] AicMqo hI; min kIrqnu mITw] AicMqo hI;
pRBu Git Git fITw] 5] AicMq imitE hY; sglo Brmw] AicMq visE; min suK
ibsRwmw] AicMq hmwrY; Anhq vwjY] AicMq hmwrY; goibMdu gwjY] 6] AicMq hmwrY;
mnu pqIAwnw] inhcl DnI; AicMqu pCwnw] AicMqo aupijE; sgl ibbykw] AicMq
crI hiQ; hir hir tykw] 7] AicMq pRBU; Duir iliKAw lyKu] AicMq imilE; pRBu
www.Gursevak.com 814 q`qkrw
Twkuru eyku] icMq AicMqw; sglI geI] pRB nwnk nwnk; nwnk meI] 8] 3]
6]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
prmpUujnIk vwihgurU mh`lw pMjvW jI, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv
suAwmI prmysurw] mh`ly cOQy jI dw sRb ivAwpI Agm Apwr Anqklwvwn mhW
ivsmwd js &urmw rhy hn:- vwihgurU ipqw siqgurU swihb jI dI b^SI, sRb
ivAwpI mhW ivsmwid gurmuiK AvsQw’c, dwsn dws gurU jI dw pRgt AlK AByv
Agm Apwr qyz pRqwp q`k irhw hY[ swrg mhlw 5 AstpdIAw Gru 1 <>
siqgur pRswid] gusweˆØI; prqwpu quhwro fITw] krn krwvn.aupwie smwvn; sgl
CqRpiq bITw] 1] rhwau] rwxw rwau rwj Bey rMkw; auin JUTy khxu khwieE]
hmrw rwjnu.sdw slwmiq; qw ko.sgl Gtw jsu gwieE] 1] aupmw sunhu rwjn kI
sMqhu; khq jyq pwhUcw] bysumwr vf swh dwqwrw; aUcy hI qy aUcw] 2] pvin
proieE.sgl Akwrw; pwvk kwst sMgy] nIru Drix.kir rwKy eykq; koie n iks
hI sMgy] 3] Git Git kQw rwjn kI cwlY; Gir Gir quJih aumwhw] jIA jMq
siB pwCY kirAw; pRQmy irjku smwhw] 4] jo ikCu krxw.su Awpy krxw; msliq
kwhU dIn@I] Aink jqn kir krh idKwey; swcI swKI cIn@I] 5] hir Bgqw.kir
rwKy Apny; dInI nwmu vfweI] ijin ijin krI AvigAw jn kI; qy.qYN dIey
ruV@weI] 6] mukiq Bey swDsMgiq kir; iqn ky Avgn siB prhirAw] iqn kau
dyiK.Bey ikrpwlw; iqn Bv swgru qirAw] 7] hm nwn@y nIc.qumy@ bf swihb;
kudriq kaux bIcwrw] mnu qnu sIqlu.gur drs dyKy; nwnk nwmu ADwrw] 8] 1]
prmpUjnIk pRIqm gurU pRmysr jI, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun
bRhm jI dy srgun srUp, DMnu DMnu rwmdws guru; ijin isirAw iqnY svwirAw]
siqgurU rwmdws swihb jI dy srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun qyz
pRqwp pRkwS nUr nUM, dwsn dws Awpxy AMdr bwhr AnMq bRhmMf AMdr q`k irhw
hY[ gurU ipqw jI, Awpxy inrgun inrMkwr Aibnws Ajpw jwp Twkur AsMK qyz
pRkwS duAwrw, AsMK sUrjW cMdRimAW qwirAW ibjlIAW AgnIAW titAwixAW,
AnMq bRhmMf dI AwpxI rcI rcnw nUM, hr smyN pRkwS rhy hn[ ieh swry Akwr
Awp jI dI prmpiv`qR joiq nwl hr smyN Awp jI dy BY’c, bVI hI qyzI nwl
mrXwdw’c, koRVW kohW cldy hn[ XQw:- BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI
clq; n AMqu]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw] Anuswr
www.Gursevak.com 815 q`qkrw
Awp jI ny Awpxy inrgun srUp ’coN, AnMq bRhmMf dI rcnw, Aks mwqR rcidAW,
dyr nhIN lweI[ XQw:- koit ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf; jw ky DRmswl]
koit mhys; aupwie smwey] koit bRhmy; jgu swjx lwey] 1] AYso DxI; goivMdu
hmwrw] brin n swkau; gux ibsQwrw]) pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws] dI
rcnw dw bhuq v`fw ivsQwr hY[ Awp jI ny, inrml inrml. sUcw sUco; sUcw sUco
sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw] Ajpw jwp gihr gMBIr
dieAwl ikRpwl joqI srUp, ivAwpk ivsmwd inrml su`cy s`cy pRkwS’c, AnMq
bRhmMf dI rcnw, itkwA ky r`KI hoeI hY[ Awp jI Awpxy inrgun srUp duAwrw,
iKn’c koit bRhmMf nUM rcidAW, lY kridAW inrlyp BI hn[ XQ:- Epiq prlau;
iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) bhu byAMq; aUc qy aUcw]
nwnk.Awps kau; Awpih phUcw] 6] Awp jI ies srb ivAwpI ivsmwd mskIn
inmRqw hlImI grIbI AvsQw nUM kmw ky, hr smyN ies ’c lIx hn:- swD kI
soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) bRhmigAwnI kI soBw;
bRhmigAwnI bnI] nwnk bRhmigAwnI; srb kw DnI] 8] 8]) Awid gur ey;
nmh] jugwid gur ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey; nmh] 1]) kWKI;
eykY drs quhwro] nwnk.aun sMig; moih auDwro]) sy ismrih; ijn Awip ismrwey]
nwnk.qw kY; lwgau pwey] 3]) pRB jI bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw;
dwsin dsnw] 4]) ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY
rvwlw] 5]) ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI
pieAw] 7]) dIn drd duK BMjnw; Git Git nwQ AnwQ] srix qum@wrI AwieE;
nwnk ky pRB swQ] 1]) ijsu jn kau; pRB drs ipAwsw] nwnk qw kY; bil bil
jwsw] 5]) qumrI giq imiq; qum hI jwnI] nwnk dws; sdw kurbwnI] 8] 4])
AsiQru Bgiq; swD kI srn] nwnk jip jip jIvY; hir ky crn] 4]) DMin DMin
qy jn; ijh Git bisE hir nwau] nwnk qw kY; bil bil jwau] 6]) jo qum Bwny;
iqn pRBu jwqw] nwnk aun jn; crn prwqw] 7]) kwm k®oD Aru loB moh; ibnis
jwie AhMmyv] nwnk pRB srxwgqI; kir pRswdu gurdyv] 1]) bRhmigAwnI kw;
AMqu n pwru] nwnk bRhmigAwnI kau; sdw nmskwru] 7]) chu vrnw kau; dy
aupdysu] nwnk.ausu pMifq kau; sdw Adysu] 4]) imit gey gvn; pwey ibsRwm]
nwnk pRB kY; sd kurbwn] 8] 11]) iqn sMqn kI; bwCau DUir] nwnk kI; hir
www.Gursevak.com 816 q`qkrw
locw pUir] 3]) swD qyry kI; crnI pwau] nwnk kY min; iehu Anrwau] 1]) iPrq
iPrq pRB AwieAw; pirAw qau srnwie] nwnk kI pRB bynqI; ApnI BgqI lwie]
1]) swD jnw kI; mwgau DUir] pwrbRhm; myrI srDw pUir]) hm inrgunIAwr; nIc
Ajwn] nwnk.qumrI srin; purK Bgvwn] 7]) bysumwr AQwh Agnq AqolY] ijau
bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]) Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk iqsu jn kau;
sdw nmskwru] 8] 23] }gurbwxI jI’c Awey, pUrn grIbI pUrn bRhmigAwn dy
Sbd Awp jI ny kmwey hn[ gur kI mihmw Agm hY; ikAw kQY kQnhwru] 3]
Anuswr Awp jI dI mihmw Awp jI nUM hI bx AwauNdI hY[ Awp jI nUM mh`lw pihlw,
mh`lw 2, mh`lw 3 jI, Awpxy srb ivAwpI mhW ivsmwd, AnykW srgun srUp dy
suMdr s`cy drSn b^Sdy rihMdy hn[ Awp jI AnMq bRhmMf dI rcnw’c, Awpxy ipAwry
BgqW nUM srgun srUp Dwr ky, drSn b^Sdy rihMdy hn[ aun@W nUM AMdr bwhr srb
klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Ajpw jwp inrgun bRhm jI dI pUrn swiKAwqqw
b^S rhy hn[ ihrdy’c Ajpw jwp b^S ky ipAwry BgqW dy irdy ’coN, muK’c AMimRq
bRhmwnMd rs Byj rhy hn[ byAMq ipAwirAW dI A&ur smwDI l`g rhI hY[ Awp jI dy
srb ivAwpI mhW ivsmwd suMdr mnohr drSn krky AnMq ipAwirAW nUM, gurbwxI
Awp jI dy AsqoqR &ur rhy hn[ ieh srb ivAwpI mhW ivsmwd ivsmwdqweI hY, jo
Awp jI dy Akwl drSn krky, kohVI klMkI qr rhy hn[ Awp jI gurmuiK shj
smwD A&ur Acrj mhW ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI’c, hr smyN lIx rihMdy hn[
Awp jI dy AMdr bwhr AsMK pRkwS nUr hI nUr srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp
bRhm jI jwp kr rhy hn jI[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu;
Awpnw jwpu]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy
hI iPir jwip] 1]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) AMqir
suMnM.bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY.jo nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnM]) suMn
smwiD; Anhq qh nwd] khnu n jweI; Acrj ibsmwd] Anuswr Awp jI dy AMdr
Anhd sbd v`j rhy hn[ XQw:- Anhd sbdu; vjY idnu rwqI] Aivgq kI giq;
gurmuiK jwqI]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
Awp jI nUM hr smyN q`qW’coN jwp sux irhw hY[ XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw]
ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw])

www.Gursevak.com 817 q`qkrw


nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) gurdyv siqguru
pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1]) Awid gur ey; nmh] jugwid
gur ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey; nmh]) guru syvau, kir nmskwr]
Awju hmwrY, mMglcwr]) siqguru dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo
nmo.nyiq nyiq nyiq hY]) sdw sdw, siqgur nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie
Apwr]) guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj svwry]) inmK inmK, Twkur
nmskwrY] Anuswr Awp jI Ajpw jwp gurU Akwl purK jI nUM rom 2 krky, hr
smyN nmskwrW hI nmskwrW kr rhy hn[ AYsI srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw
jwp inrivkwr inrMkwr AvsQw’c, Awpxy Awp nUM nmskwr krwaux dI ie`Cw hI
nhIN rihMdI[
vwihgurU] hn@yry’c, Eie ju dIsih; AMbir qwry] AkwS’c sMGxy Axigxq
qwry idsdy hn, Awp jI ny Awpxy prmpUjnIk s`cy inrml inrvYr inrgun
bRhm’coN, kotwn koit AsMK AnMq suMdr sohxy AMbr, qwry mMfl sUrj cMd AgnIAW
titAwxy ibjlIAW pRgt kIqIAW hn[ ien@W dy Aks, AnMq smuMdRW dirAwvW
cSimAW s`qrMgIAW pINGW hIry jvwhrwqW, sISy, qRyl vrKw dIAW bUMdW’qy pY rhy
hn, Awp jI Awpxy prm pwk inrgun Ajpw jwp srUp jI’coN, ien@W nUM hr smyN
pRkwS rhy hn[ smUh suMdr sohxy qwry mMflW AMbrW sUrj cMd AgnIAW titAwxy
ibjlIAW Aqy ijn@W’qy Aks pY rhy hn, aun@W Aqy AksW qy Awpxy srgun srUp
AnMq bRhmMf dy pswry smyq, vwihgurU inrgun bRhm jI nmskwr kridAW hr smyN
jp rhy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU, DMnu DMnu
rwmdws guru; s`cy swihb jI DMn hn!kilX`ug nUM, gurU mrXwdw gurbwxI ipAwrI
is`KI b^SI[
(s`sy.pYr.ibMdI.n.lwau) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW
dy AstpdI jI qyeIvyN[
sMq sMig; AMqir pRBu fITw] nwmu pRBU kw; lwgw mITw]) koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] suAws 2 gurbwxI inrMkwr jpx jpwaux vwly,
srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI dy prmpiv`qR srgun srUp,
Ajpw jwp Anhd ismrn Junkwr dy dwqy, pUrn SWq Awqmw mhwn pr- aupkwrI,
AMdr bwhr AsMK qyz pRkwS’c lIx, s`cy siqgurU rwmdws swihb jI ny mhwn
www.Gursevak.com 818 q`qkrw
ikRpw krky, dwsn dws dy mn bu`D rUpI nyqRW’c bRhmigAnI; sgl kI rInw]
bRhmigAwn rUpI surmW b^S idqw, qW (sMq) siqgurU rwmdws swihb jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy su`cy ipAwry crn-kmlW sMig l`g ky, dwsn dws ny
Awpxy(AMqir) AMdr, (pRBu) Anq klwvwn inry nUr hI nUr, ivsmwd ivAwpk
srb klw BrpUr pRB; vwihgurU mh`lw cOQw jI, rwm.hm; siqgur pwrbRhm kir
mwny] Anuswr bRhm srUp(fITw) dyK ley, jo hux Awpxy inrgun srUp duAwrw,
AnMq bRhmMf dy jIA jMqW sUrjW cMdRimAW qwirAW mMflW dI hrkq krw rhy hn[
ijn@W dI prm piv`qR au~jl joiq nwl, swry jIA swh lY rhy hn, dyK bol sux rhy
hn[ jo hux swirAW jIAW nUM rozI dy rhy hn[ AnMq bRhmMf dy pswry’c Anyk jg@w
vrKw kr rhy hn, Anyk jg@w qyz AgnI mcw rhy hn, Anyk auqpqIAW prlau
kridAW inrlyp ho rhy hn[ Awpxy AsMK ipAwry BgqW nUM, Awpxy Anyk srgun
srUp Dwr ky, suMdr drSn b^S rhy hn[ AYsy scy dIn dieAwl myry swihbw; scy
mnu pqIAwvixAw] (pRBU) ipAwry vwihgurU mh`ly cOQy jI(kw) dy b^Sy, gurbwxI
Ajpw jwp vwihgurU nwmu jI, ivsmwd(mITw) im`Ty(lwgw) l`gy hn[ XQw:- swcI
bwxI; mITI AMimRq Dwr] ijin pIqI; iqsu moK duAwr]) swDsMig; mn sovq jwgy]
qb pRB nwnkmITy lwgy]) BieE AnugRhu.pRswid sMqn kY; hir nwmw hY mITw] jn
nwnk kau.guir ikrpw DwrI; sBu Akul inrMjnu fITw]
sgl simgRI; eyksu Gt mwih] Aink rMg; nwnw idRstwih] vwihgurU jI dw
nwm im`Tw l`gx qoN, iqin dyiKAw; ijsu Awip idKwey] Anuswr prmpUjnIk DrmI
ipqw gurU pRmysr jI, dwsn dws gRIb nUM ieh ivsmwd nzwry Awp hI idKw rhy
hn[ pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws]) kyqy ieMd cMd.sUr kyqy; kyqy mMfl
dys]) nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr]) keI koit; KwxI Aru KMf]
keI koit; Akws bRhmMf] Anuswr AnMq bRhmMf dI(Aink) Anyk(rMg) rMgW 2
dI(sgl) swrI (simgRI) sm`gRI, rcnw, (nwnw) qr@W 2 dI jo (idRstwih) idsx’c
Aw rhI hY, ieh(eyksu) ie`k AdÍYq srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] srb
ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp pUrn bRhm jI dy Awpxy hI(Gt) irdy, Bwv
ivsmwd hI ivsmwd Ajpw jwp inrgun ivAwpk AsMK pRkwS srUp bRhm jI(mwih)
’c sMBwlI hoeI hY, Bwv Awpxy inrgun srUp’coN, AnMq bRhmMf rc ky, ien@W nUM
Awpxy inrgun srUp’c hI, itkwA ky r`Kdy hn[ ien@W’c BrpUr rihMdy hn[ iqsu
www.Gursevak.com 819 q`qkrw
BwvY; qw kry ibsQwru] iqsu BwvY; qw eykMkwru] Anuswr jdoN cwhux rcnw nUM pRgt kr
lYNdy hn[ jdoN cwhux Awpxy’c lIx kr lYNdy hn[ ies leI hr hwlq’c, swrI
smgRI Awp jI dI, Awp jI dy Gt’c hI hY[ ivAwpk vwihgurU jI Awp inrwDwr ies
swrI rcnw dy AwDwr hn[ Awp suqy pRkwS swrI rcnw dy pRkwSk hn[
93.nau iniD; AMimRqu pRB kw nwmu] gurU pRmysr mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:-
prmpUjnIk DMn vwihgurU jI dy srgun srUp, pUrn gurU Avqwr jI dI sRySt sqsMgq
krky, dwsn dws ny ivsmwd ivAwpk pRkwSk, pUrn s`c srUp Ajpw jwp bRhm jI,
Awpxy AMdr bwhr dyK ley hn[ vwihgurU nwm SuB s`cy gurbwxI inrMkwr jI, ^Ub im`Ty
l`gy hn[
nau iniD; AMimRqu pRB kw nwmu] ijvyN bsqR mwieAw rwj q^q &Oj Kzwny dws
dwsIAW pRwpq hox, Aqot Dn pdwrQ vrqidAW vrqwauNidAW qotw n Awvy nOinDI hY,
iqvyN(pRB) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] rwm jI(kw) dy prmpiv`qR SuB
s`cy nwmu gurbwxI inrMkwr jI, AMimRqu dy nau(iniD) inDI srUp hn, Bwv Ajpw jwp
kridAW, prmpiv`qR ^Ub im`Ty AMimRq jI, ihrdy’coN au~T ky muK’c AwauNdy hI rihMdy
hn, qotw nhIN AwauNdw[ Ajpw jwp AMimRq dI Aqotqw rUp nOinDI vrq rhI hY, Bwv
hr smyN inrXqn s`cy siqgurU swihbwn jI dI b^iSS, swc nwm kI AMimRq vrKw]
pRwpq ho rhI hY[ qoty dI bjwey AnMd vD rihAw hY[ XQw:- Kwvih Krcih; ril
imil BweI] qoit n AwvY; vDdo jweI]
dyhI mih; ies kw ibsRwmu] hy pyRmI jno!hryk dyhI(mih) ’c hI, ies nauinD
AMimRq pRB jI dy prm piv`qR prmpUjnIk SuB s`cy gurbwxI inrMkwr nwm jI(kw)
dw(ibsRwmu) itkwA hY jI[ XQw:- sB mih riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk
ibgsweI]) sB mih scw eyko soeI; iqs kw kIAw sBu kCu hoeI]) Gr hI mih AMimRqu
BrpUru hY; mnmuKw.swdu n pwieAw]) bwhir FUFn qy.CUit pry; guir.Gr hI mwih
idKwieAw Qw]
hr dyhI’c srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp bwry pyRm vIcwr SuB s`cI
nmskwr:- hr irdy ’c, DMn vwihgurU jI dy Ajpw jwp jI, A`Ty pihr huMdy rihMdy
hn[ ijvyN DrqI dI fuMiGAweI’c pwxI dy vyg vgdy hn[ DrqI’c fUMGw bor krn qoN,
A`Ty pihr pwxI Awpy hI inkldw rihMdw hY, iqvyN hI gurU swihb jI dI ikRpw duAwrw,
pyRmI jI jwp kridAW 2, AMqrmuK itk ky jdoN prw bwxI Bwv irdy dI fuMiGAweI’c
jwp krdy hn, qW gurpRswid Ajpw jwp jI AMdroN hI pRgt ho jWdy hn[ XQw:-
www.Gursevak.com 820 q`qkrw
Ajpw jwpu n vIsrY; Awid jugwid smwie] cwr Amolk idRStWq:- 1.ie`k
mhWpurKW dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW’c rihx vwly loBI dy idl’c, sO rupY dw
not curwaux dI mMd vwSnw PurI[ mhWpurKW ny idl dI jwx ky ikhw, “BweI!pihlI
rwq Awp jI sON jwau[ ”loBI sON igAw[ mhWpurSW ny loBI dy KIsy’c not pw idqw[
A`DI rwqoN au~iTAw[ sMq mhWpurS ibrwj ky ismrn’c lIn jwgdy rhy[ loBI ny
qlwSI kIqI pr not n imilAw[ sMqW mhWpurKW ny ikhw, “BweI!not Awp jI dy
KIsy’c hI hY[ hy BweI!gurU pRmysr jI corI qoN s^q mnwhI krdy hn[ XQw:- cor
kI hwmw; Bry n koie] coru kIAw; cMgw ikau hoie] 1] ”Bwg jwgy, aupdyS sux ky,
bhuq hI SrimMdw hoieAw, not crn-kmlW’qy r`K ky muAw&I mMgI[ sMqW mhWpurKW
ny AMimRq idRStI pw ky ikhw, “BweI!ijvyN not KIsy’c huMidAW bwhr Bwldw irhw
hYN, iqvyN, mhl mih bYTy; Agm Apwr]) qU ihrdY gupqu vsih idnu rwqI; qyrw.Bwau
n buJih.gvwrI] Anuswr DMn vwihgurU swihb jI dyhI AMdr hI vsdy hn[ hy
ipAwry jI!gurU pRymw-BgqI sihq hr smyN syvw kridAW ismrn kr[ gurpRswid
rom 2 inmK 2 nmskwr ismrn krny krky, nau iniD; AMimRqu pRB kw nwmu] dyhI
mih; ies kw ibsRwmu] bRhmwnMd rs, AMdroN gurpRswid au~T ky, muK’c Awauxgy[
gur pRswid Ajpw jwp pRgt ho jwvygw, aupdyS mMn ky SuB syvw krky syvk jI
inhwl ho gey[
94.dUjw idRstWq:- Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw] Anuswr ie`k vwr
ivsmwd vwihgurU jI ny srgun Avqwr Dwr ky, Awpxy ipAwry sMqW BgqW mhWpurSW
nUM prm ipAwry drSn b^Sy[ Bgq sMig; pRBu gosit krq] Anuswr BgqW
mhWpurSW nwl ipAwrI crcw kridAW ikhw, “ieh bMdw dwsn dws nUM bhuq duKI
krdw hY[ Srwb qmwkU BYVy qoN BYVy nSy vrqdw hY, bMbW nwl rcnw nUM swV &Uk irhw
hY[ corI XwrI mMd krm kr irhw hY, praupkwr ismrn krn dI QW, bygunwh gaU
gRIb mwsUmW dy kql kr irhw hY, gMdy gwxy sux irhw hY[ gRIbW dw lhU pI irhw hY,
sMqW nUM du`K dy irhw hY[ sMqn duK pwey qy duKI] Anuswr ies qoN duKI ho ky, dwsn
dws ies dy m`Qy nhIN l`gxw cwhuMdw[ XQw:- jo n BjMqy; nwrwiexw] iqn kw; mY n
krau drsnw] 1] ”ie`k pUrn Bgq mhWpurS ny ikhw, “hy vwihgurU jI! Awp jI
smr`Q hoN[ ies dw Blw ikvyN ho skdw hY?”“hW ipAwirE!Awp jI ies nUM
dwsndws dy srUp sdw gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI dy s`cy crnkmlW
www.Gursevak.com 821 q`qkrw
nwl joVo, siqgurU swihb jI ies dy idl idmwZ’c gurbwxI Byj ky, ies dy
ihrdy’coN hI, dwsndws dy ivAwpk srUp dI swiKAwqqw krvw dyxgy[ nau iniD;
AMimRqu pRB kw nwmu] dyhI mih; ies kw ibsRwmu] Anuswr ies dy idl’coN hI AMimRq
ies dy muK’c sdw Byjdy rihxgy[ XQw:- AMimRqu pIAw; siqguir dIAw] Avru n
jwxw; dUAw qIAw]) 3.ijau ksqUrI.imrgu n jwxY; BRmdw Brim BulwieAw]
Anuswr ijvyN hIrw hrn AwpxI nwBI’c, ksqUrI dw nwpw huMidAW JwV@IAW suMGdw 2
kMfy KWdw hY, iqvyN jIv vwihgurU jI dy AMdr huMidAW, pr iesqRIAW nwl kukrm
krn, fwky kql Anyk pRkwr dy mMd krm krn rUpI JwVIAW suMGdw hY[ AOguxW
eyfz pulIs jm fMfy, iksy dy jwno mwrn rUp kMfy shwrdw hY[ ksqUrI vWg hr
irdy’c AMimRq rs bRhmwnMd vwihgurU jI vsdy hn[ siqgurU gRMQ swihb jI ikRpw
krky ihrdy’coN muK’c AMimRq Byjdy hn[ ihrdy’c vwihgurU jI nMU idKw idMdy hn[
bilhwrI gur Awpxy; ijin ihrdY idqw idKwie] 4) nLky’c au~proN pwxI pw ky,
gyVn nwl iv`coN, pwxI pRgt ho jWdw hY, ieauN DMn vwihgurU jI AMdr hI vsdy hn[
au~proN pwxI pOx vWg, gurbwxI vwihgurU 3 jI dw AiBAws krn nwl, AMdroN hI
swiKAwq ho jWdy hn[ ijvyN &u`l’c sugMDI, SISy’c dyKx vwly dw Aks vsdw hY,
iqvyN srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI AMdr bwhr vsdy hn[ XQw:-
AMqir bsy; bwhir BI EhI] nwnk drsnu dyiK; sB mohI] 4] (mukr.polw) puhp
miD.ijau bwsu bsqu hY; mukr mwih.jYsy CweI] qYsy hI.hir bsy inrMqir; Gt hI
Kojhu BweI]) bMdy Koju idl hr roj; nw iPru pryswnI mwih]) idl mih Koij, idlY
idil Kojhu; eyhI Taur mukwmw]) suMn smwiD; Anhq qh nwd] khnu n jweI;
Acrj ibsmwd]
{srb ivAwpI mhW ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr:- Drin ggn nv KMf mih;
joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI nUM, pwrbRhmu pRBu idRstI AwieAw; pUrn Agm
ibsmwd] Anuswr sB bRhm hI bRhm pRgt ho rhy hn[ XQw:- eyk joiq.eyko min
visAw; sB bRhm idRsit ieku kIjY] pUrn pRymw-BgqI sihq, prmpUjnIk inrgun
srgun swihb jI dI eykqw pRwpq hY[ myhrvwn hzUr s`cy pwiqswh jI &urmwauNdy
hn:- “prmpUjnIk pUrn s`cy DrmI ipqw, DMn vwihgurU mh`ly cOQy jI dI mhwn
ikRpw duAwrw, vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy gurbwxI inrMkwr jI, dwsn dws
www.Gursevak.com 822 q`qkrw
nUM AiqAMq hI im`Ty l`gy hn[ ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] Anuswr dwsn dws
ies mhW ivsmwd AvsQw’c lIx hY, ik DMn vwihgurU sRI gurU rwmdws swihb jI
mhwrwj dy AnMq srUp AMdr bwhr, inrXqn hI SuB s`cy suu`cy au~cy im`Ty ipAwry
sicAwry Apwry inrwry durlB Amolk AiqAMq suMdr drSn b^S rhy hn[ aun@W
prmpUjnIk prmpiv`qR srUpW dy ijqny rom hn, aun@W’qy iqqny hI ivsmwd suMdr
AlOikk nUrI cyhry, vwihgurU 3 jpdy ids rhy hn[ inrgun bRhm jI, AnMq bRhmMf
sUrj cMd qwry mMfl DrqIAW Awid Awpxy srgun pswry’c BrpUr, Awpxy swry
AkwrW sihq vwihgurU 3 jpdy drSn b^S rhy hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih
Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip]
Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] ies pUrn Agm mhW ivsmwd gurmuiK
AvsQw’c dwsndws nUM, inrXqn hI gursbd s&urn ho rhy hn[ ij`Qy
ivsmwdqweI hI ivsmwdqweI hY[ ”gurdyv pwrbRhm pRmysr jI ny, jo AvsQw
&urmweI hY, so vwihgurU sRI hirmMdr swihb jI, gurqw ibrwjmwn sRI gurU gRMQ
swihb jI rc ky, siqgurU hirgoibMd swihb mhwrwj jI nUM Awpxy inrml srUp bxw
ky, AnykW pUrn bRhmigAwnI pYdw krky, gurU mrXwdw b^S ky, au~bldI dyZ’c bYT
ky, q`qw ryqw Awpxy SuB s`cy sIs’qy puAw ky, q`qy ryqy’qy bYT ky, sVdI bldI m`cdI
loh’qy KV@@ ky Awp kmweI hY[ }
suMn smwiD; Anhq qh nwd] hy pyRmIE!(qh) iq`Qy gur jI dy prmpiv`qR SuB
s`cy su`cy im`Ty ipAwry crn-kmlW’c lIx hoxy qyy, suMn smwiD; pRBU ikrpwl] jI’c,
(suMn) A&ur &urny qoN rihq smwiD l`g jWdI hY[ XQw:- AMqir suMnM.bwhir suMnM;
iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY.jo nru jwxY; qw kau.pwpu n puMnM] (qh) iq`Qy(Anhq)
nws qoN rihq, vwihgurU 3 Ajpw jwp jI dy ivsmwd(nwd) vwjy v`jdy hn[ XQw:-
vwjY Anhdu; myrw mnu lIxw] gur bcnI; sic nwim pqIxw] 1]) ibnvMiq
nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry]) Anhdu vwjY; shij suhylw] sbid Anµd
kry sd kylw] Duin vwjy; Anhd Gorw] mnu mwinAw; hir ris morw])
khnu n jweI; Acrj ibsmwd] gurU pRmysr jI A&ur bRhm jI’c lIx ho ky,
srb ivAwpI ivsmwd hI ivsmwdqweI’c lIx ho ky &urmw rhy hn:- prmpUjnIk
DMn vwihgurU mh`ly cOQy jI ny, dwsn dws gRIb dy irdy surqI socxI icqvxI’c hr

www.Gursevak.com 823 q`qkrw


smyN, ivsmwd AMimRq dIAW nauinDIAW b^Sx vwly, ^Ub im`Ty ipAwry nwm jI b^Sy
hn[ inrgun bRhm jI, Awpxy AnMq bRhmMf dI rcnw dy swry AkwrW sihq, dwsn
dws gRIb nUM, AMdr bwhr hr smyN jwp krdy ids rhy hn[ gurU pRmysr jI ny mhwn
ikRpw krky, AsMK pRkwS srUp suMn smwiD; pRBU ikrpwl] bRhm jI’c, dwsn dws
gRIb dI ilv lweI hY[ pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu
n pwr] Anuswr dwsndws nUM mhW ivsmwd ismrn Anhd Junkwr dw jo ivsmwd
suK AnMd hY, so(khnu) ikhw (n) nhIN (jweI) jWdw, Acrj ibsmwd hY, swrI
vwSnw imt cu`kI hY[ XQw:- ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] nwnk ApnI giq;
jwnhu Awip] 5]) nwnk Acrju. Acrj isau imilAw; khxw kCU n jwey]) khu
kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.ikAw khIAY]) pRB kI; Agm AgwiD kQw] sunIAY
Avr.Avr ibiD buJIAY; bkn kQn rhqw] 1]
iqin dyiKAw; ijsu Awip idKwey]) Anhq suMin rqy; sy kYsy] ijs qy aupjy;
iqs hI jYsy]) ijn@w.n ivsrY nwmu; sy iknyihAw] Bydu.n jwxhu mUil; sWeI jyihAw]
Anuswr ijsu Anhd Junkwr ismrn bRhmwnMd rs dy srb ivAwpI Ajpw jwp mhW
ivsmwd suK dw aupRokq kQn hY, ies nUM (iqin) iqn@W gurmuiK ipAirAW ny
gurpRswid(dyiKAw) dyKy hn, ijn@W nUM s`cy siqgurU swihbwn jI ny Awip idKweyy hn[
nwnk iqsu jn; soJI pwey] 1]) prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU(nwnk) mh`lw pMjvW jI AiqAMq hI gRIbI nwl kih rhy hn:- (jn) dwsn
dws gRIb, iqsu aupRokq Anhd Junkwr ivsmwd AvsQw dI iqn@W gurmuKW qoN
soJI(pwey) pwvy] 1] XQw:- koeI AwvY sMqo.hir kw jnu sMqo; myrw pRIqm jnu
sMqo.moih mwrgu idKlwvY] (bu`Jwey, bu`JsI) ijsu Awip buJwey.so buJsI; inrml jn
soeI] (c`lI) hir ky sMq.bqwvhu mwrgu; hm pICY lwig clI]
so AMqir; so bwhir Anµq] ijn@W dw aupRokq pOVI’c kQn hY, (so) auh nau
iniD; AMimRqu pRB kw nwmu] (AnMq) byAMq ivsmwd, inrguxu srguxu; Awpy soeI]
bRhm jI, dwsn dws gRIb dy(AMqir) AMdr hn qy(so) Ehu hI bwhir ivsmwd drSn
b^S rhy hn[ XQw:- AMqir bsy; bwhir BI EhI] nwnk drsnu dyiK; sB mohI]
4]) mwir Awpy jIvwldw; AMqir bwhir swiQ] pRym inmRqw sihq srb ivAwpI
mhW ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr nmskwr:- hr jgHw hr smyN AMdr bwhr srb
ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun srgun jI iek`Ty vs rhy hn, v`Kry nhIN
www.Gursevak.com 824 q`qkrw
ho skdy[ idRStmwn swrw pswrw srgun srUp jI hn[ ies dw Awsrw, pRkwSk
inrgun bRhm jI hn[ sUCm qoN sUCm ikRm dy AMdr bwhr, inrgun jI ivAwpk
pRkwSk ho ky, Ajpw jwp kr rhy hn[ bRIk ikRm AMdr hor bRIk ikRm hn, bRIk
ikRmW’c, bRIk qoN bRIk ikRm hn[ ien@W’c inrgun jI auqny hI sUCm qoN sUCm hn[
koeI BI jgHw aun@W qoN KwlI qy v`KrI nhIN hY[ XQw:- sB mih joiq; joiq hY soie]
iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie]
Git Git; ibAwip rihAw BgvMq] gurU pRmysr jI imxqI qoN rihq, myhr
sihq, s`cy nwm jI dI prmpiv`qR AMimRq vrKw kr rhy hn[ hy ipAwry jI!gur
pRswid; nwnk suKu pwau] Anuswr dwsn dws aupRokq pUrn bRhm jI dI ivsmwd
swiKAwqqw dw, gurpRswid srb ivAwpI mhW ivsmwd suK pw irhw hY[ dwsndws
nUM sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] (BgvMq) ivsmwd srb
ivAwpI Ajpw jwp inrgun inrMkwr bRhm jI, Awpxy rcy hr sUKm qoN sUKm v`fy qoN
v`fy(Git) sRIr(Git) Akwr’c(ibAwip) lIx ho rhy, swiKAwq ho(rihAw) rhy
hn[ XQw:- Git Git mY hir jU bsY; sMqn kihE pukwir] khu nwnk.iqh Bju
mnw; Bau iniD.auqrih pwir]) Awpy Git Git; rihAw ibAwip]
Drin mwih; Awkws pieAwl] srb lok; pUrn pRiqpwl] hy vwihgurU
jI!Awp jI (Drin) DrqI Awkws(pieAwl) pqwL(srb) sB lok(mwih) ’c, qum
pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey] Anuswr(pUrn) ivAwpk ho ky, ien@W nMU
pRiqpwl rhy hoN jI[ Awp jI nUM AYsI ivsmwd swiKAwqqw hY[ XQw:- pRiqpwlY.inq
swir smwlY; ieku gunu nhI mUriK jwqw ry]) swir smwlY.iniq pRiqpwlY; pRym sihq
gil lwvY]
vw pRym Bwvnw dy ArQ:- hy vwihgurU jI!bRhmigAwnI kY; DIrju eyk] ijau
bsuDw koaU KodY; koaU cMdn lyp] Anuswr(Drin) DrqI vWg iKmw DIrj vwly
bRhmigAwnI, bRhmigAwnI kY; min hoie pRgwsu] jYsy; Dr aUpir Awkwsu] Anuswr
Awkws vWg inrKoB gu`sy qoN rihq rihx vwly bRhmigAwnI, bRhmigAwnI; sgl kI
rInw] Anuswr (pieAwl) pqwL vWg inmRqw ZRIbI vwly, srb dI crnDUV bxy,
(srb) swry sMq(lok) lokW(mwih) ’c, Awp jI pUrn ivAwpk ho ky, ien@W nUM rozI
hvw pwxI pRym ismrn pRkwS bRhmigAwn b^S ky pRiqpwl rhy hoN jI[

www.Gursevak.com 825 q`qkrw


bin iqin; prbiq hY pwrbRhmu] prmpUjnIk DMn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nUM
ivsmwd AnMd sihq, srb ivAwpI mhW ivsmwd pUrn s`cy vwihgurU jI ieauN
swiKAwq ho rhy hn:- hy BweI!(bin) jMgLW(iqin) k`KW(prbiq) phwVW’c,
(pwrbRhmu) vwihgurU jI ivAwpk ho rhy(hY) hn[ ieh sB Awpxy AsMK nUr
pRkwS’c, itkwA ky r`Ky hn[ XQw:- jo dIsY; so qyrw rUpu] gux inDwn; goivMd
AnUp]) quDu ibnu dUjw; nwhI koie] qU krqwru; krih so hoie]) sgl smgRI; jw
kw 1qnw] Awpn jsu; Awp hI sunw] (1srUp)
jYsI AwigAw; qYsw krmu]) keI koit; KwxI Aru KMf] keI koit;
Akws bRhmMf] Aqy aun@W dy smUh jIvW nUM, prm pUjnIk vwihgurU jI dI jYsI
AwigAw huMdI hY, qYsw hI(krmu) kMm krdy hn[ XQw:- keI koit; pwqwl ky vwsI]
keI koit; nrk surg invwsI] keI koit; jnmih jIvih mrih] keI koit; bhu
jonI iPrih] keI koit; bYTq hI Kwih] keI koit; Gwlih Qik pwih] keI koit;
kIey DnvMq] keI koit; mwieAw mih icMq] jh jh Bwxw; qh qh rwKy] nwnk
sBu ikCu; pRB kY hwQy] 5]
srb ivAwpI mhW ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr:- vx iqRx phwV koit bRhmMf
swrI rcnw, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI ny, Awpxy srUp’coN
pRgt kIqI hY, swrI rcnw dy pRkwSk pRyrk Awp jI, Awp hI hn, Awpxy’c
itkwA ky r`KI hY[ Aink jugwid; idns Aru rwiq] Aink prlau; Aink
auqpwiq] Aink jIA; jw ky igRh mwih] rmq rwm; pUrn sRb TWie] 9] Anuswr
ijvyN ikDry hukm mMn ky, qyz hn@yrI ibR`CW nUM pu`tdI hY, l`gI A`g nUM BVkwauNdI hY,
smuMdRW’c au~cIAW 2 lihrW auTwauNdI hY[ ikDry A`g jMgLW dy jMgL swVdI hY[
ikDry pwxI dy hV@ sB k`uJ roV@I jWdy hn[ XQw:- jl qy.Ql kir, Ql qy.1kUAw;
1
kUp qy.myru krwvY] DrqI qy, Awkws cFwvY; cFy Akws igrwvY] (1^Uh) swrI rcnw
hukm’c vrq rhI hY[ iKn’c auqpqI lYAqw kridAW, vwihgurU jI inrlyp BI
hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn
mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry;
kudriq.kIm n phI]
paux pwxI; bYsMqr mwih] {c`lx vwlI hvw nUM spMD pOx qy KVI hvw nUM
inspMD pOx kihMdy hn[ ies qr@W keI koit; pvx pwxI bYsMqr] Anuswr AnMq
www.Gursevak.com 826 q`qkrw
pRkwr dI pOx hY[ kwLw ic`tw nIlw ^wrw kOVw ksYLw qylIAw koRVW qr@W dy pwxI
hn[ smuMdR’c ArbW mxW pwxI nUM swVn vwlI bVvwnl AgnI hY[ Kwxw hzm krn
vwlI, jTrwgin AgnI hY, jMgLW nUM swVn vwlI fO AgnI hY[ smwn AgnI sB
QweIN hY, ies qr@W dIAW koRVW hI AgnIAW hn[ }hzUr s`cy pwiqswh jI srb mhW
ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp ivsmwd AvsQw’c lIx &urmw rhy hn:- hy
BweI!Anyk pRkwr dI(paux) hvw, Anyk qr@W dy pwxI, Anyk qr@W dI(bYsMqr)
A`g(mwih) ’c vwihgurU jI Awp vsdy hn[ ien@W nUM Awpxy inrgun ivAwpk srUp
jI’coN pRgt krky, hux ien@W dy pRkwSk pRyrk Awsrw BI Awp jI Awp hI ho rhy
hn[ BwvyN ieh q`q ie`k dUjy dy ivroDI hn, pr Pyr BI Awp jI ny, Awpxy hukm’c
bMn@ ky r`Ky hoey hn[ XQw:- bkrI isMGu.iekqY Qwie rwKy; mn hir jip.BRmu Bau
dUir kIjY]
cwir kuMt; dh idsy smwih] s`cy pwiqswh jI &urmw rhy hn:- gurpRswid
dwsndws ieh Awqm suK pw irhw hY, ik dwsn dws gRIb dy AMqhkrn AMdr
cwir(kuMt) qr&, bwhr au~qR d`Kx pUrb p`Cm qy au~qR pUrb ivcwly eIswn kox,
pUrb d`Kx ivcwly Agin kox, d`Kx p`Cm ivcwly nYirqI kox, p`Cm au~qR ivcwly
vwievI kox[ zmIn.Asmwn ieh(dh) ds(idsy) idSW’c, srb ivAwpI mhW
ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI(smwih) smw rhy hn[ XQw:- dsy idsw; rivAw
pRBu eyku] Drin Akws; sB mih pRB pyKu]
iqs qy iBMn; nhI ko Twau] {siqgurU siqgurU; siqguru guibMd jIau]
ivsmwd pUrn bRhm srUp, gurU pRmysr jI AwpxI Agm Apwr mhW ivsmwd
bRhmidRStI Anuswr &urmw rhy hn:- prmpUjnIk vwihgurU jI AMdr bwhr, Gt 2
DrqI AkwS pqwL, vx iqRx pRbq pOx pwxI AgnI, AnMq bRhmMf dI rcnw rc
ky, ies ’c lbw lb BrpUr pUrn sMpUrn ivAwpk, ies dy pRkwSk pRiqpwlk
Awsrw hn[ XQw:- ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY;
n Gwt bwF hoq hY] } (iqs) iqn@W(qy) qoN(iBMn) v`KrI, (ko) koeI BI(Twau) jgHw
nhI hY[ XQw:- sgl smgRI; jw kY sUiq proeI] Gt Gt AMqir; rivAw soeI] 2]
AnMq bRhmMf swry AsQwn ivAwpk pRkwSk bRhm jI’c smwey hoey hn[ ivsmwd
bRhm jI, swirAW bRhmMfW’c smw rhy hn[

www.Gursevak.com 827 q`qkrw


gur pRswid.nwnk suKu pwau]2] siqgurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI
&urmwauNdy hn:- hy myry mn! guru krqw; guru krxY jogu] guru prmysru; hY BI hogu]
Anuswr.gur pRmysr jI dI, Agm Apwr inrw nUr, nUUr hI nUr pRkwS hI pRkwS
srUp, srb ivAwpI mhW ivsmwd s`cI pUrn mhwn(pRswid) ikRpw nwl, pwrbRhm
pUrn bRhm gurU jI nUM, AMdr bwhr hr smyN, AsMK pRkwS nUr hI nUr, nUro nUr, srb
ivAwpk sRb pRkwSk swiKAwq krky, inrgun srgun dI eykqw sihq, bRhmwnMd
Awqm suKu(pwau) pw] 2] XQw:- AMg AMg suKdweI.pUrn bRhmweI; Qwn QwnMqr
dysw]) sdw sdw; qUM hY suKdweI] iniv iniv lwgw; qyrI pweI]
95.byd purwn; isMimRiq mih dyKu] ssIAr sUr; nK´qR mih eyku] {ivkwrI
jIv, cMdRmW dI cwnxI qwirAW dy AMbr’c kudrqI ikRSimAW nUM q`k ky, ivkwr nwl
pIVq huMdy hn[ DMn gurU pRmysr jI inRivkwrqw dw prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS b^S
rhy hn[ beI ien@W’c bRhm jI nUM q`ko[ DMn vwihgurU jI, ien@W nUM Awpxy srUp ’coN
pRgt krky, ien@W’c Awp hI ivAwpk ho rhy hn[ ieh Awp jI dy rcy kudrqI
suMdr sohxy ikRSmyN hn[ }hy mn!ivkwr iqAwg ky, AsMK(ssIAr) cMdRimAW(sUr)
sUrjW (nK´qR) qwry mMflW(mih) ’c, eyku Ajpw jwp inrgun inrMkwr, srb
ivAwpI mhW ivsmwd pRkwS nUr hI nUr vwihgurU jI nUM gurpRswid dyKu[ jo hr smyN
ien@W nUM Awpxw qyz pRkwS b^S rhy hn[ Awpxy’coN pRgt kIqy hn[ Awpxy qyj
pRkwS nwl ien@W nUM Bjw rhy hn, Awpxy BY’c r`Ky hoey hn[ XQw:- BY ivic sUrju;
BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n AMqu] AYsy mhW ivsmwd AnMq sUrjW cMdRimAW
qwry mMflW dy pRkwSk, prmpUjnIk srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun
inrMkwr jI nUM, hy mn!keI koit; byd purwn isimRiq Aru swsq] Anuswr(byd) Swm
irg jujr AQ`rvx Awid AnMq vydW(purwn) ATwrW purwx Awid AnMq
purwxW(isMimRiq) sqweI isMmRqIAW Awid AnykW isMmRqIAW(mih) ’c, gurbwxI dI
ksOtI lw ky dyKu, Bwv gurU AwSy dy ault dw iqAwg kr[ ijvyN gurU AwSy dy ault,
bydW’c iqMnW guxW dw kQn hY[ ien@W ’c A`sI hzwr surqI krm kWf krn bwry
kihMdI hY[ gomyD, rwjmyD qwmsI j`g krn nUM ikhw hY[ isMmRqIAW’c iliKAw hY,
iesqRI jwqI nUM vyd mMqR gwieqRI mMqR pV@n dw AiDkwr nhIN, jykr SUdR aupdyS sux
lvy qW aus dy kMnW’c is`kw FwL ky pw dyvo, byd kI puqRI; isMimRiq BweI] sWkl
jyvrI; lY hY AweI] hy BweI!(byd) bydW(kI) dIAW(puqRI) pu`qRIAW(isMimRiq) isMmRqIAW
www.Gursevak.com 828 q`qkrw
niK`D pu`Ty krmW rUpI (sWkl) sMgL, AKypk Zlq swKIAW rUp (jyvrI) r`sI lY ky
(AweI) AweIAW (hY) hn[ ien@W’coN Zlq pRsMg sux ky, jIv iniK`D krmW rUpI
sMgL’c b`J ky, Gxy pwpW ’c pRivrq ho jWdw hY[ siqgur kIno praupkwru] Anuswr
vwihgurU bRhm gurU pRmysr jI, gurbwxI jI, gurU mrXwdw b^S ky, AwpxI AduqI
kurbwnI dy ky, bydW kqybW dy mMnx pUjx qoN Cufw rhy hn[ XQw:- byd kqyb ibKY; hir
nwhI] jwn lyhu hir jn; mn mwhI]) ijn mq; byd kqybn iqAwgI] pwrbRhm ky;
Bey AnurwgI]) sÍYXw] pWie ghy.jb qy qumry; qb qy.koaU AWK qry nhI AwnÎo] rwm
rhIm.purwn kurwn; Anyk khYN mq.eyk n mwnÎo] isMimRiq swsqR byd sBY; bhu Byd
khY.hm eyk n jwnÎo] sRI Aispwn.ikRpw qumrI kir; mY n khÎo.sB qoih bKwnÎo])
byd kqyb iePqrw BweI; idl kw iPkru n jwie] byd purwn isMmRqIAW’c, ipAwry
bRhm jI nUM dyKx dw Bwv ieh hY ik gurbwxI jI dI ksOtI duAwrw, ien@W’coN n@wn@w
aupwSnw qwmsI j`g niK`D kwmW nUM iqAwgxw, ien@W dI mMnqw pUjw nhIN krnI, sB
bwd ivvwd C`f ky, kyvl gurbwxI jI dw ismrn mMnx pUjx krky hrI rs pIxw[
XQw:- bwdu ibbwdu; kwhU isau n kIjY] rsnw; rwm rswienu pIjY]
2.pRym Bwvnw ArQ:- (ssIAr) cMdRimAW dy cV@n vWg, ijn@W gurmuiK
ipAwirAW dy AMdr, gursbdW rUpI cMdRmyN pRkwS rhy hn, (sUr) sUrjW dy cV@n vWg,
bRhmigAwn dw pRkwS krn vwly gursbdW rUpI sUrj AMdr cV@y hn, suMdr(nK´qR) qwry
mMflW vWg, irdy rUpI AkwS’c, AnMq SuB guxW rUpI vw gurbwxI jI dy SuB s`cy sohxy
suMdr A`KrW rUpI, qwry mMfl itmitmw cmk rhy hn[ ien@W SuB guxW vwly
gurmuKW(mih) ’c, (eyku) ie`k vwihgurU jI hn[
96.bwxI pRB kI; sBu ko bolY] 1.(pRB) DMn sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp
vwihgurU Akwl purK jI (kI) dI prmpiv`qR Dur kI AkwlI bwxI nUM, sBu(ko) koeI
mnu`K dyvqy dYNq rwKS (bolY) boldy hn[ XQw:- nwmw CIbw.kbIru juolwhw; pUry gur qy
giq pweI] bRhm ky byqy.sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] suir nr.iqn kI bwxI
gwvih; koie n mytY BweI]
2.gurU pRmysr jI rMgW 2 dI ivsmwdqweI’ c, ivsmwd rMg’c lIx &urmw rhy
hn:- hy mn!sBu(ko) koeI, q`q dyvqy joD mhWbl sUr swry jIv, Awpo AwpxI bolI
Anuswr (pRB) srb ivAwpI Akwl purK jI(kI) dI bwxI(bolY) bol rhy hn[ XQw:-
sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw]
ismrih; cMd sUrj guxqwsw] SuB Amolk idRStWq:- prm pUjnIk bRhmigAwnI sMq
www.Gursevak.com 829 q`qkrw
bwbw Aqr isMG swihb jI nUM pyRmx mwqw jI ny pu`iCAw, “hy prmpUjnIk bwbw jI!
b`icAW dy rOLw pwaux qoN, dwsn dwsI dy c`kI pIhx qoN, Awp jI dy iDAwn smwDI
itkwA’c &rk pYNdw hovygw?”h`s ky ikhw, “mwqw jI!AnMq KwxIAW bolIAW
DrqIAW bRhmMf pSU pMCI, bwxI pRB kI; sBu ko bolY] Anuswr sB vwihgurU 2 boldy
gurpRswid pRqIq ho rhy hn[ XQw:- jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq
hY nhI hor]
3. bwxI pRB kI; sBu ko bolY] Awip Afolu; n kbhU folY]) ijmI jmwn ky
ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] pRkwS srUp
ie`k joiq siqgurU swihbwn jI, KqRI bRwhmx sUd vYs; aupdysu chu vrnw kau swJw]
Anuswr sBu(ko) nUM qwrn leI(pRB) prmpiv`qR SuB s`cy inrMkwr jI(kI) dI AkwlI
bwxI(bolY) boldy hn, Awip ivSy AOguxW mwieAw pdwrQW ’c(Afolu) folx qoN rihq
hn, (kbhU) kdy BI(folY) foldy (n) nhIN[ XQw:- foln qy cUkw; ThrwieAw] siq
mwih; ly siq smwieAw]) pUrnu.kbhu n folqw; pUrw kIAw pRB Awip] idnu idnu
cVY svwieAw; nwnk.hoq n Gwit])
srb klw kir; KylY Kyl] moil n pweIAY; guxh Amol] 1.prsrwmu do klW,
sRI rwmcMdR jI cOdW klW, sRI ikRSn jI solW klW sihq sn, pr ie`Qy gurU pRmysr
jI dy SuB guxW dIAW Anq klW &urmw rhy hn[ Anq klw hoie; Twkuru ciVAw])
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] DMn vwihgurU Akwl purK jI, jo ssIAr
sUr nK´qR’c Awp vsdy hn[ ijn@W dI s`qw nwl jIv bol rhy hn, AsMK sUrj qwry
mMfl DrqIAW B`jy iPrdy hn, AsMK qyz J`KV Ju`l rhy hn[ AsMK auqpqIAW
pwlxW lYAqW ho rhIAW hn[ XQw:- Epiq prlau.iKn mih krqw] Awip
Alypw.inrgunu rhqw] Anuswr(srb) swrIAW(klw) SkqIAW (kir) krky, AsMK
bRhmMf dI auqpqI pwlxw lYAqw inrlypqw dw Kyl(KylY) Kyl rhy hn[ DMn sRb
ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI dy, auqpqI pwlxw lYAqw inrlypqw,
siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, iKmw gRIbI gur Bwau-BgqI inRivkwrqw Awid
AnMq(Amol) Amolk, srb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn (guxh) guxW dw,
moil(n) nhIN(pweIAY) pwieAw jWdw[ XQw:- iqs ikAw guxw kw.AMqu n pwieAw;
hau gwvw sbid vIcwrI]) AMqu n isPqI; khix n AMqu] AMqu n krxY; dyix n
AMqu] AMqu n vyKix; suxix n AMqu] AMqu n jwpY; ikAw min mMqu] AMqu n jwpY;
www.Gursevak.com 830 q`qkrw
kIqw Awkwru] AMqu n jwpY; pwrwvwru] AMq kwrix; kyqy ibllwih] qw ky AMq; n
pwey jwih] eyhu AMqu; n jwxY koie] bhuqw khIAY; bhuqw hoie] vfw swihbu; aUcw
Qwau] aUcy aupir; aUcw nwau] eyvfu aUcw; hovY koie] iqsu aUcy kau; jwxY soie]
jyvfu Awip; jwxY Awip Awip] nwnk ndrI; krmI dwiq]
2.sRb ivAwpI mhW ivsmwd inmRqw gRIbI iKmw sMqoK DIrj audwrqweI
auqpqI pwlxw lYAqw inrlypqw Awid AsMK(Amol) Amolk(guxh) guxW dy mwlk,
DMn vwihgurU jI (moil) mu`l dy ky(n) nhIN(pweIAY) pwey jWdy[ XQw:- kMcn isau;
pweIAY nhI qoil] mnu dy; rwmu lIAw hY moil])
srb joiq mih; jw kI joiq] Dwir rihE suAwmI; Eiq poiq]) sB mih joiq;
joiq hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie]) srb joiq qyrI; psir rhI]
jh jh dyKw; qh nrhrI] 1]) jwiq mih joiq.joiq mih jwqw; Akl klw BrpUir
rihAw] Anuswr AnMq sUrjW cMdRimAW qwirAW AgnIAW titAwixAW ibjlIAW
dyhW dIAW(srb) swrIAW (joiq) joqW (mih) ’c, (jw) ijn@W srb ivAwpI mhW
ivsmwd Ajpw jwp suAwmI vwihgurU jI(kI) dI hI, AnqklW sihq(joiq) cwnxI
hY[ AnMq bRhmMf dy krqy, sRb sRIrW dy pRkwSk (suAwmI) mwlk, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd vwihgurU jI ny, swrI rcnw nUM Awpxy’c itkwA ky r`iKAw hY[ Eiq poiq
Bwv ien@W dy AMdr bwhr hyTW au~qy dso idSW’c, ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS,
lbw lb BrpUr ho ky, ien@W nUM Awpxy Awsry Dwir(rihE) rhy hn, Bwv swrI rcnw
inrgun bRhm jI’c vsdI hY[ inrgun bRhm jI, &`ul ’c ^uSbo vWg AsMK pRkwS
srUp ho ky, swrI rcnw’c mhW ivsmwd ivAwpk pRkwSk inrlyp ho rhy hn[
XQw:- (mukr.polw) puhp miD.ijau bwsu bsqu hY; mukr mwih.jYsy CweI] qYsy
hI.hir bsy inrMqir; Gt hI Kojhu BweI])
gur prswid; Brm kw nwsu] nwnk iqn mih; eyhu ibswsu] 3] prmpUjnIk
siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- ijn@W gurmuKW dw(gur) pUry gurU
jI dI(gur) nUro nUr Ac`l AKMf pRkwS sRb ivAwpI s`cI mhW ivsmwd Anq
klwvwn Ajpw jwp (prswid) ikRpw hI ikRpw nwl, gurU jI dw hukm n mMnx rUp
Brm vw niSAW AOguxw ivkwrW mMd krmW’c Brm Brm ky sVn rUp Brm(kw) dw,
nwsu ho jWdw hY[ (iqn) iqn@W gurmuKW ipAwirAW dy mn (mih) ’c, eyhu idRV pUrn
(ibswsu) inscw Brosw ho jWdw hY, ik AnMq sUrjW cMdRimAW qwry mMflW swrI hI
www.Gursevak.com 831 q`qkrw
rcnw’c, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun bRhm jI ivAwpk hn[
swrI rcnw bRhm jI’c, itkI hoeI, bRhm jI dw jwp kr rhI hY[ joqI srUp bRhm
jI dI joiq, joiq’c smweI hoeI hY] 3] XQw:- jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY])
sMq jnw kw; pyKnu sBu bRhm] (sMq) siqgurU siqgurU; siqguru guibMd jIau]
bRhm srUp(jnw) ipAwry gurU pRmysr jI, SWq Awqmw suAws 2 gurbwxI inrMkwr jI
jpx jpwaux vwly sMq jI(kw) dw, s`jy K`by nyqR nwl, AQvw surqI ibrqI socxI
krky, AQvw ij`Qy 2 mn jWdw hY mn krky(pyKnu) dyKxw sBu ivAwpk bRhm jI hI
hn, Bwv ^uSI ZmI, du`K suK, duSmx im`qR, AmIr gRIb’c ie`k bRhm jI nUM hI dyKdy
hn[ iksy qoN BI n&rq nhIN krdy[ XQw:- vwhu vwhu siqguru purKu hY; ijin scu
jwqw soie] ijqu imilAY.iqK auqrY; qnu mnu sIqlu hoie] vwhu vwhu siqguru.siq
purKu hY; ijs no smqu sB koie] vwhu vwhu siqguru inrvYru hY; ijsu inMdw ausqiq
1
quil hoie] vwhu vwhu siqguru sujwxu hY; ijsu AMqir bRhmu vIcwru] vwhu vwhu
siqguru inrMkwru hY; ijsu.AMqu n pwrwvwru] vwhu vwhu siqgurU hY; ij scu idRVwey
soie] nwnk siqgur vwhu vwhu; ijs qy nwmu prwpiq hoie] 2] (1brwbr)
sMq jnw kY; ihrdY siB Drm] (jnw) ipAwry(sMq) vwihgurU gurU pRmysr jI,
gurU pRmysr jI dy lwfly SWq srUp sMqW mhWpurKW(kY) dy ihrdY’c, siB(Drm) bRhm
hI bRhm hn[ XQw:- DDY Drmu Dry.Drmwpuir; guxkwrI mnu DIrw] DDY.DUil pVY
muiK msqik; kMcn Bey mnUrw] {srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip;
inrml krmu] swirAW DrmW’coN syRSt Drm ieho hY, jo vwihgurU gurbwxI inrMkwr
jI jpxy jpwauxy, au~jl krm krny[ nh iblµb DrmM iblµb pwpM] Anuswr Drm
krn l`igAW(iblµb) dyrI nhIN krnI cwhIdI, Drm krn l`igAW dyrI krnI hI
mhW pwp hY[ gurU pRmysr jI, sMq jI, Awp gurbwxI inrMkwr jI jpdy qy hornW nUM
jpwauNdy hn[ ieh bhuq v`fI mhwnqw hY, gurbwxI inrMkwr jI jpx jpwaux vwly
ipAwirAW dI, gurU pRmysr jI Awp prmpiv`qR crn-DUV mMgdy hn[ XQw:- jnu
nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY]) swD kY sMig;
idRVY siB Drm] (swD) gurU jI(kY) dy s`cy im`Ty crn kmlW sMig l`g ky, siB Drm
hI Drm(idRVY) idRV pRp`k krIdw hY[ vwihgurU mh`lw pMjvW jI, mh`ly pihly jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy nwm Drm jI dI au~jl mihmw ieauN krdy hn:- bilE crwgu,
AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu
www.Gursevak.com 832 q`qkrw
nwnku gur pwrbRhm]) cwry pYr Drm dy; cwir vrn.iek vrnu krwieAw[ Anuswr
Drm dy cwr pYr:- siq qp sOc su`cm dwn, ien@W dy kmzor, nSt hox, pwpW dy
vDx, Drm dy iBRSt hox qoN, DrqI fwvW fol ho jWdI hY[ ies nUM QMm@x leI,
vwihgurU jI ivSyS Avqwr Dwrdy hn[ ijvyN s`cy siqgurU vwihgurU mh`ly pihly jI dy
prmpiv`qR SuB s`cy Avqwr Dwrn qoN pihlW Drm qy DrqI fwvW fol sn[ XQw:-
vriqAw pwpu jgqR qy, Daul aufIxw ins idn roAw[ bwJu dieAw bl hIx hoie,
inGr cly rswqil toAw[ KVw iekqy pYr qy, pwp sMig bhu Bwrw hoAw[ QMmy koie
n.swDu ibnu; swDu.n idsY jig ivic koAw[ Drm Daul pukwry; qlY KVoAw] 2]
hzUr ny prmpUjnIk prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr Dwr ky, kiljugu.bwby qwirAw,
siqnwmu piV mMqRü suxwieAw[ kil qwrix; guru nwnk AwieAw] Anuswr prmpiv`qR
SuB s`cw Amolk ipAwrw is`KI Drm kwiem krky, klju`g dw sdw leI auDwr
kIqw[ vwihgurU prmpUjnIk mh`ly dsvyN jI ny, kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm
Dujw.Arjunu hir Bgqw] 6] Anuswr siqgurU swihbwn jI dy prm au~cy su`cy inrml
au~jl s`cy ielwhI ivsmwd Drm dI s`cI mihmw ieauN &urmweI hY:- iqn.ieh kl
mo; Drmu clwXo] sB swDn ko; rwhu bqwXo] jo qw ky; mwrig mih Awey] qy; kbhUM
nhI pwp sMqwey] 5] jy jy pMQ; qvn ky pry] pwp qwp; iqn ky pRB hry] dUK BUK;
kbhUM n sMqwey] jwl kwl ky; bIc n Awey] 6] prmpUjnIk Akwl purKu jI ny,
vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM Drm clwaux, AMdrly AoguxW ivkwrW, bwhrly duSt
doKIAW nUM pCwVn, sMqW dI r`iKAw leI ijvyN mwq lok’c ByijAw, so Awp jI &urmw
rhy hn:- hm ieh kwj; jgq mo Awey] Drm hyq; gurdyv pTwey] jhW qhW; qum
Drm ibQwro] dust doKIXin; pkir pCwro] 42] XwhI kwj; Drw hm jnmM] smJ
lyhu; swDU sB mnmM] Drm clwvn; sMq aubwrn] dust sBn ko; mUl aupwrin]
43] so vwihgurU Drm Dujw. Arjunu hir Bgqw] mh`ly pMjvyN jI ny, sVdI bldI
m`cdI loh’qy KV@ ky, ihrdy rom 2 krky vwihgurU 3 jI jpy[ siqgurU gRMQ swihb jI
hirmMdr swihb jI Anyk gurU qIrQ rcy[ cOhW c`kW nUM nwm jpw ky qwirAw[
XQw:- qKiq bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu; chu
ckI kIAnu loAw]) kiljugu; auDwirAw gurdyv] ml mUq mUV ij muGd hoqy; siB
lgy qyrI syv]
Awpxy swihbzwdy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI nUM, DrmXu`D ij`q ky, sMswr’qy s`c
www.Gursevak.com 833 q`qkrw
At`l nwm Drm Ac`l krn, Akwl qKq &OjW rcx dw hukm kIqw[ rom 2 krky
nmskwr krky hukm mMinAw[ so Drm auh hY jo siqgurU swihbwn jI, BweI mnI isMG
jI Awid gurU pRymIAW ShIdW syvkW ny, mhwn kurbwnIAW kSt J`l ky, sMswr nUM
b^iSAw[ vwihgurU jI nwl joVn leI, gurU ieqhws gurbwxI jI b^Sy[ vwihgurU
gurbwxI ’c shx sIl sMqM; sm imqRs´ durjnh]) jYdyv; iqAwigE AhMmyv]) ssiqR
qIKix.kwit fwirE; min.n kIno rosu] kwj auAw ko.ly svwirE; iqlu.n dIno dosu]
Anuswr gurU jI qoN vroswey sMq jI dy byAMq gux Purmwey, so Awp pRymIAW smyq kmwey[
gurqw ibrwjmwn ho ky, byAMq bRhmMfW’c sdw hI sRb ivAwpI mhW ivsmwd s`c At`l
inscl Ac`l nwm Drm jI nUM pRkwS rhy hn[ Drm dy icMn@ inSwn:- 1iKmw 2AihMsw
3
dieAw 4imRd 5sqbcn 6qp dwn[ 7sIl sMqoK iqRsnw ibnw; Drm icMn@ ds jwn[
(swrkuqwvlI) 1iksy dI ZlqI nUM idloN muAw& krnw iKmw hY[ 2jIv h`iqAw dw
iqAwg 3jIAW’qy qrs krky, aun@W nUM suK dyxw dieAw hY[ 4koml nrm vrqxw,
5
hmySw s`cy bcn bolxy[ 6guru syvw qpW dw SRomxI syRSt qp hY jI[ 7swaU gurmuiK[
Drm icMn@ ieh BI hn:- DIrj iKmw, corI iqAwgxI, mn nUM iviSAW kukrmW vloN
piv`qR r`K ky vs krnw[ inrml bu`D, bRhmiv`idAw pV@wauxI, inrml inSkwm gurU
syvw krnI, suAws 2 nwm jpxw, hr smyN gurU nUM nmskwr krnI, Awpxw sRvMs gurU
nUM Arpxw, ieMidRAW nUM kukrmW qoN rokxw, s`c inscy krnw krwauxw, kRoD iqAwgxw,
inAW krnw[ }
sMq jnw; sunih suB bcn] 1.(sMq) gurU pRmysr jI dy(jnw) ipAwry SWq Awqmw
sMq mhWpurS, auqm slok; swD ky bcn] AmulIk lwl; eyih rqn]) rqn lwl; jw
kw.kCU n molu] Bry BMfwr; AKUt Aqol]) igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD
bcn AtlwDw]) vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] Anuswr(suB)
syRSt (bcn) AMimRq bcn; swD kI bwxI] gurU ieiqhws, koit krn.dIjih pRB
pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW duAwrw, pUrn SrDw
ivSvwS sihq, hr smyN(sunih) suxdy rihMdy hn[
2.sMq jnw DrqI AkwS sUrj cMd swrIAW AvwzW’coN, suB bcn vwihgurU jI dy
ismrn nUM hI hr smyN rom 2 krky(sunih) suxdy hn[ XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw
bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]

www.Gursevak.com 834 q`qkrw


3.sMq jnw jI kyvl suB sRySt bcn hI(sunih) suxdy hn[ jy koeI inMdw
ivkwr mMdy bcn kry, auh ipAwry suxdy hI nhIN[ XQw:- myry mohn; sRvnI.ieh n
sunwey] swkq gIq nwd Duin gwvq; bolq bol Ajwey]) krn n sunY; kwhU kI
inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw] Anuswr mMdy bcn Awpxy kMnW’c nhIN pYx
idMdy, ies leI mMdy bcn krn vwly nUM vrj idMdy hn[ XQw:- hau iqsu Goil
GumwieAw; pr inMdw suix Awpu htwvY[
4.jwgih sMq jnw; myry rwm ipAwry]) gurmuiK jwig rhy; cUkI AiBmwnI
rwm] Anuswr hMkwr ivkwr AOgux iqAwg ky, bRhmigAwn sihq jwgx vwly
swvDwn eykwgr cIq] (jnw) ipAwry sMq mhWpurS, suB bcn hI(sunih) suxdy hn,
Bwv jy aun@W nUM koeI kOVw boly qW BI SuB bcn hI mMndy hn[ ijvyN Bgq kbIr
swihb jI inMdw hox qoN Gbrwaux dI ibjwey aucwr rhy hn:- inMdau inMdau; mokau
logu inMdau] inMdw jn kau; KrI ipAwrI] inMdkW dy julwhw kihx qoN, Bgq jI ny
mhwn audwrqweI sihnSIlqw nwl Awpxy Awp nUM julwhw iliKAw hY[ XQw:- qUM
bRhmnu.mY kwsIk julhw; muih qoih brwbrI, kYsy kY bnih] hmry rwm nwm kih
aubry; bydu Brosy.pWfy fUib mrih]) qUM bwm@nu.mY kwsIk julhw; bUJhu mor igAwnw]
qum@ qau jwcy BUpiq rwjy; hir sau mor iDAwnw]
5.prmpUjnIk (jnw) ipAwry(sMq) s`cy siqgurU vwihgurU mh`lw pihlw jI,
Akwl purK jI qoN suB bcn Dur ky bwxI jI rom 2 dy ipAwr nwl (sunih) suxdy,
suxky hukm krdy, hy prm ipAwry mrdwny jI rbwb vjwau gurbwxI jI Aw rhy hn!
XQw:- jYsI mY AwvY Ksm kI bwxI; qYsVw krI igAwnu.vy lwlo]) hau Awphu.boil n
jwxdw; mY kihAw.sBu hukmwau jIau]) Dur kI bwxI AweI] iqin; sglI icMq
imtweI] dieAwl purK imhrvwnw] hir nwnk; swcu vKwnw] 2]) bysumwr AQwh
Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]) ijau bolwvih.iqau bolih
suAwmI; kudriq kvn hmwrI]
swDsMig.nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI] Anuswr srb ivAwpI
mhW ivsmwd AkwlI bwxI jI, Akwl purK jI suxw rhy hn[ gursyvk jI, qurMq
rbwb vjwaux l`g jWdy[ pUry gurU jI aumwh auqSwh hulws cwA, nwnk Bgqw; sdw
ivgwsu] sihq, gurbwxI gwaux l`g jWdy[ mIhu pieAw; prmysir pwieAw] jIA
jMq siB; suKI vswieAw] gieAw klysu.BieAw suKu swcw; hir hir nwmu smwlI
www.Gursevak.com 835 q`qkrw
jIau] 1] Anuswr swc nwm kI AMimRq vrKw] hox qoN, vxu iqRxu iqRBvxu; kIqonu
hirAw] Anuswr s`uky sVy jMgl bwZ hry ho jWdy[ ijvyN kOVy rITy, kIrqn sux ky
KUb im`Ty ho gey, hux q`k im`Ty hn, dwsW ny ^Ub im`Tw rITw pRSwid CikAw hY[ so
pUrn siqgurU swihbwn, Bgq swihbwn jI SuB bcn Akwl bwxI Akwl purK jI
qoN suxdy hn[ Awp gwauNdy hn, pRymI syvk gw ky inhwl huMdy hn[ gurbwxI jI
gwaux dy byAMq hI lwhy gurU jI ny gurbwxI’c ilKy hn[ XQw:- keI koitk jg
Plw; suix gwvnhwry rwm] hir hir nwmu jpq; kul sgly qwry rwm]) Awvhu
isK.siqgurU ky ipAwirho; gwvhu scI bwxI] bwxI q gwvhu.gurU kyrI; bwxIAw isir
bwxI] ijn kau ndir krmu hovY; ihrdY iqnw smwxI] pIvhu AMimRqu.sdw rhhu hir
rMig; jiphu swirgpwxI] khY nwnku.sdw gwvhu; eyh scI bwxI]) gurbwxI gwvh
BweI] Eh sPl sdw suKdweI]) jw iqsu Bwvw; qd hI gwvw] qw gwvy kw Plu
pwvw] gwvy kw Plu hoeI] jw Awpy dyvY soeI] 1]) nwmw CIbw kbIru juolwhw; pUry
gur qy giq pweI] bRhm ky byqy sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] suir nr.iqn
kI bwxI gwvih; koie n mytY BweI]) gun goibdu; kIrqnu jnu gwvY] gurpRswid;
nwnk Plu pwvY]) jYso.guir aupdyisAw; mY qYso kihAw pukwir] nwnku khY.suin ry
mnw; kir kIrqnu hoie auDwru]
srb ibAwpI; rwm sMig rcn] gurU pRmysr jI, aun@W dy ipAwry sMq jn jI,
gurU pRymw-BgqI sihq, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun srgun jI
dI eykqw krky, srb ibAwpI(rwm) vwihgurU inrgun inrMkwr jI sMig(rcn) rcxw
krdy hn[ XQw:- hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE;
And shj Duin Jok]) Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm
kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) bRhm mih
jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu]) sUrj ikrix imly; jl kw
jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm]
97.ijin jwqw; iqs kI ieh rhq] siq bcn; swDU siB khq] (ijin)
ijn@W prmpUjnIk sMqW mhWpurSW ny, DMn SRI gurU gRMQ swihb jI duAwrw, inrgunu
Awip; srgunu BI EhI] vwihgurU jI(jwqw) jwxy hn, (iqs) iqn@W(kI) dI
ieh(rhq) rihxI hY jo aupRokq khI hY, jYsw ik auh sB’c bRhm hI bRhm dyKdy
hn, aun@W dy irdy’c sB Drm hI Drm hY, auh hr smyN s`cy gurbwxI jI suxdy hn,
www.Gursevak.com 836 q`qkrw
hr smyN srb ivAwpI rwm’c, rcy rMgy rihMdy hn[ (swDU) siqgurU mhwrwj jI,
syRSt mhWpurS siB nUM, sB(siq) s`cy Bly SuB Amolk bcn(khq) kihMdy hn[
XQw:- Atl bcn swDU jnw; sB mih pRgtwieAw] ijsu jn hoAw swDsMgu; iqsu
BytY hir rwieAw] 1]) AMimRq gux sMq bolqy; suix mnih pIlwvau] auAw rs mih
sWiq iqRpiq hoie; ibKY jlin buJwvau] 2] BoLy lokW nUM Awpxy cyly bnwaux leI
JUT nhIN boldy[ swKI:- prmpUjnIk gurbwxI rsIey mhwn kIrqnIey pUrn
mhWpurK BweI rxDIr isMG swihb jI pws dMBI ny ikhw, “mYnUM ^zUr nUM l`gIAW
^zUrW vWg, AMdr bhuqy sUrj idsdy hn[ ”ieh kih ky Awpxy Awsx qoN cly gey[
kmweI vwly gurmuiK mhWpurSW ny, aus dI GVI aus dy plMGy dI nvwr’c lukw
idqI[ GVI n l`Bx qoN kwhLw pY igAw[ ieh kOqk vrqwA ky, mhWpurS muskrw
ky boly, “huxy hI qUM kihMdw sI ik mYnUM AMdr sUrj idsdy hn, ieqny sUrjW dy
cwnx’c, kI GVI nhIN idsdI?jo mMjy’qy hI peI hY[ ies pwp pKMf bwry ieh
hukm hY:- ”AWt syqI nwku pkVih; sUJqy iqin loA] mgr pwCY, kCu n sUJY; eyhu
pdmu AloA] “qUM lokW nUM T`gx qy Awpxy cyly bnwaux leI JUT boldw hYN[ s`cy
siqgurU swihbwn jI dy pUrn swDU mhWpurS, kdy B`ul ky BI JUT nhIN boldy, ikauN jo
JUT bolxw murdwr Kwxw hY[ ”XQw:- kUVu boil; murdwru Kwie] AvrI no; smJwvix
jwie] muTw Awip; muhwey swQY] nwnk; AYsw AwgU jwpY]
jo jo hoie; soeI suKu mwnY] krn krwvnhwru; pRBu jwnY] Bwxw mMn ky, du`K
suK’c pRsMn rihx vwly pUrn mhWpurS, AnMq bRhmMf dy krn vwly, sB jIAW dy
pyRrk pRkwSk ho ky, ien@W qoN(krwvnhwru) krwaux vwly, (pRBu) srb ivAwpI
ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI nUM hI(jwnY) jwxdy hn[ jo jo(hoie) hovy, Bwv mhW
prloN Awaux qoN BwvyN swrI rcnw ie`ko vwrIN smwpq ho jwvy, BwvyN Awpxy’qy kSt
dw J`KV Ju`l jwvy, rzw mMn ky, (soeI) EhI suKu krky(mwnY) mMndy hn[ ijvyN ku`qy dy
sotI mwrn qoN sotI nUM mUMh pwauNdw hY, Syr SSqR mwrn vwly’qy vwr krdw hY[ iqvyN
Bwxw n mMnxw kUkr idRStI hY, Bwxw mMnxw Syr idRStI hY[ gurmuiK, DMn vwihgurU
swihb jI dy Bwxy’c pRsMn rihMdy hn[ ijvyN prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI
ny, Awp au~bldI dyZ’c bYT ky, Bu`K AnINdRw qyRh shwr ky, Bwxy’c pRsMn rihxw
kIqw[ XQw:- qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]) mIqu krY;
soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw]) jo ikCu krY.soeI pRB mwnih;
www.Gursevak.com 837 q`qkrw
Eie.rwm nwm rMig rwqy]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE]
jo jo hukmu BieE swihb kw; so.mwQY ly mwinE] 3]) AwT phr; inkit kir jwnY]
pRB kw kIAw; mITw mwnY] eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg Cwru] 1]
sMq rhq; sunhu myry BweI] auAw kI mihmw; kQnu n jweI] 1]) jo ikCu AhY; sB
qyrI rjwie]
AMqir bsy; bwhir BI EhI] nwnk.drsnu dyiK; sB mohI] 4] prmpUjnIk
gurU gur sRI gurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- DMn vwihgurU jI nUM,
ibnu goibMd; n dIsY koeI] krn krwvn.krqw soeI] jwx ky, du`K suK’c pRsMn
rihx vwly smidRSty gur UjI dy syvk mhWpurKW dy(AMqir) AMdr, bwhir BI EhI,
AsMK pRkwS nUr srb klw BrpUr ivAwpk pRkwSk vwihgurU jI hI(bsy) vsdy
hn[ hY qau shI; lKY jau koeI] Anuswr jy koeI gurmuiK gurpRswid jwxy qW zwhr
pRgt hn[ so swirAW dy AMdr bwhr BrpUr, hr smyN ie`k rs Ajpw jwp kr rhy
hn[ gurpRswid swiKAwq huMdy hn[ jo jo hoie; soeI suKu mwnY] Anuswr Bwxw mMnx
vwly sB mhWpurKW dI ibRqI, AnMq pRkwS srUp vwihgurU bRhm jI dy prmpiv`qR
suMdr drsnu sB AMdr dyiK ky mohI geI[ ijs krky aun@W dI mwiekI rUp rMg
dyKx, ivkwrI gwxy sunx Awid dI ie`Cw hI nhIN rhI] 4] XQw:- mohin moih
lIAw; mnu moih] gur kY sbid; pCwnw qoih]) quJ ibnu; kvnu rIJwvY qohI] qyro
rUpu; sgl dyiK mohI]) drsn dyKq hI.suiD kI.n suiD rhI; buiD kI.n buiD rhI;
miq mY.n miq hY[) sB mohI.dyiK drsnu gur sMq; iknY.AwFu n dwmu lieAw]
Awip siq; kIAw sBu siq] prmpUjnIk srb ivAwp Agm Apwr Anw
klwvwn mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun inrMkwr vwihgurU bRhm jI Awip(siq)
s`cy AibnwsI hn[ XQw:- Awid scu; jugwid scu] hY BI scu; nwnk hosI BI scu]
1]) jugu jugu swcw; hY BI hosI] kauxu n mUAw; kauxu n mrsI]) iehu scu.sBnw kw
Ksmu hY; ijsu bKsy.so jnu pwvhy] Awpxy inrgun srUp jI’coN, AnMq bRhmMf dw
pswrw, byvjIr bfy DIr, Drm AMg. AlK Agm; Kylu kIAw AwpxY auCwih jIau]
Anuswr Awpxy s`cy auqSwh nwl kIAw hY, so.sBu(siq) s`cw hY, ikauNik DMn s`cy
vwihgurU jI, ies nUM Awp hI rc ky, ies’c lbw lb BrpUr hn[ Awp hI ies dy
pRkwSk pyRrk pRiqpwlk Awsrw bx ky, soeI maulw.ijin jgu mauilAw; hirAw
kIAw sMswro] Anuswr ies nUM hux hrw Brw kr rhy hn[ ijvyN sony dy gihxy sonw
www.Gursevak.com 838 q`qkrw
hI huMdy hn[ pwxI dI lihr pwxI hI hMudI hY[ Dwgy bsqR bx ky BI Dwgy hI rihMdy
hn[ ijvyN im`tI brqn bx ky BI, im`tI hI rihMdI hY[ so prm ipAwry vwihgurU jI
dw kIAw sB s`cw hY[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy qyry loA; scy
Awkwr] scy qyry krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru; scw dIbwxu] scw qyrw
hukmu; scw Purmwxu] scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu AwKih; lK kroiV]
scY siB qwix; scY siB joir] scI qyrI isPiq; scI swlwh] scI qyrI kudriq;
scy pwiqswh] nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy; su kcuin kcu] 1]
iqsu pRB qy; sglI auqpiq]) pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws]) keI
koit; KwxI Aru KMf] keI koit; Akws bRhmMf] Anuswr(iqsu) iqn@W, Awip siq;
s`cy(pRB) smR`Q Anq klwvwn pUrn myhrvwn srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp
vwihgurU inrw nUro nUr nUr hI nUr AsMK cwnxW dy mhW cwnx, iqs dY cwnix; sB
mih cwnxu hoie] Anuswr srb pRkwSk, kwrx krx.krIm] ikrpw Dwir.rhIm]
Akwl purKu jI qy, AnMq bRhmMf dI (sglI) swrI rcnw(auqpiq) pYdw hoeI hY jI[
XQw:- ausqiq krih.Anyk jn; AMqu n pwrwvwr] nwnk.rcnw pRiB rcI; bhu
ibiD Aink pRkwr]) rwgu goNf mhlw 5 caupdy Gru 1 <>siqgur pRswid] sBu
krqw; sBu Bugqw] 1] rhwau] sunqo krqw; pyKq krqw] AidRsto krqw; idRsto
krqw] Epiq krqw; prlau krqw] ibAwpq krqw; Ailpqo krqw] 1] bkqo
krqw; bUJq krqw] Awvqu krqw; jwqu BI krqw] inrgun krqw; srgun krqw]
gurpRswid; nwnk smidRstw] 2] 1])
iqsu BwvY; qw kry ibsQwru] prmpUjnIk(iqsu) ipAwry s`cy srb ivAwpI mhW
ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn vwihgurU jI nUM jW(BwvY) BwauNdw hY, qw, AnMq
DrqIAW KwxIAW bwxIAW q`qW bRhmMfW dw(ibsQwru) PYlwA(kry) krdy hn[ XQw:-
kyqy ieMd cMd.sUr kyqy; kyqy mMfl dys]) keI koit; KwxI Aru KMf] keI koit;
Akws bRhmMf] keI koit; hoey Avqwr] keI jugiq; kIno ibsQwr] keI bwr;
psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit; kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey;
pRB mwih smwiq] qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy Awip; nwnk pRBu soie] 7])
iqsu BwvY; qw eykMkwru] jW(iqsu) DMn s`cy vwihgurU jI nUM(BwvY) BwauNdw hY, qw
iPr koit bRhmMf dy pswry nUM Awpxy’c imlw ky, (eykMkwru) ie`k pRkwS srUp

www.Gursevak.com 839 q`qkrw


inrMkwr jI hI rih jWdy hn[ XQw:- Anyk hYN] iPr eyk hYN]) Bxiq nwnku.jb
Kyl auJwrY; qb eykY eykMkwrw])
Aink klw; lKI nh jwie] prmpUjnIk vwihgurU gurU pRmysr jI, AnMq
bRhmMf’c vrq rhy vrqwry nUM, Awpxy AMdr q`k ky &urmw rhy hn:- iKn mih Qwip
auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] Anuswr DMn vwihgurUjI dI(Aink) byAMq(klw)
SkqI, dwsn dws gRIb qoN(lKI) jwxI(nh) nhIN(jwie) jWdI[ XQw:- Aink
mwieAw jw kI; lKI n jwie] Aink klw; KylY hir rwie]) Epiq prlau; iKn
mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] ijvyN koit bRhmMf’c, keI QweIN hux qyz
J`KV Ju`lw rhy hn[ keI QweIN hux vrKw kr rhy hn[ keI QweIN AnMq smuMdRW’c
hux jvwr Bwty ilAw rhy hn[ AnMq bRhmMfW’c AnykW sUrjW cMdRimAW qwry mMflW
qy jIA jMqW nUM, AiqAMq hI qyzI nwl hux dOVw rhy hn[ AnykW DrqIAW nMU hux
B`jw rhy hn, swfy AMdr bwhr byAMq jIA jMqW nUM hux dOVw rhy hn, AnykW bRhmMf
dI auqpqI pwlxw lYAqw hux kr rhy hn[ XQw:- koit klw; KylY gopwl] srb
ivAwpI Agm Apwr Anq klwvwn mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun vwihgurU jI,
Awpxy srgun srUp koit bRhmMf dy pswry’c vs ky, ies pswry smyq, hr smyN
Ajpw jwp Awp kr rhy hn[ Awpxy Anq klwvwn srb ivAwpI mhW ivsmwd
Ajpw jwp duAwrw, ieqnI v`fI rcnw dI sMBwl kr rhy hn[ rcnw nUM rcidAW
sMBwlidAW, Awpxy’c lIx kridAW, Aink klw GtdI nhIN[ AYsy pUrn Agm
ivsmwd, AnMq klwvwn pUrn myhrvwn srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp
vwihgurU jI ny, prmpUjnIk ds gurU Avqwr Dwry hn[ sq sMqoK dieAw Drm
vIcwr, inmRqw iKmw DIrj inRivkwrqw shj inrlypqw inrvYrqw, Awpxy’c
imlwaux Awid AsMK SuB guxW dIAW AnqklW vrqwA ky, byAMq sRwpy koV@I klMkI
jIAW nUM Awpxy srUp’c imlw ky, mhwn praupkwrI bxw ky, aun@W qoN mhwn
praupkwr krwey hn[ dsW siqgurW dI ie`ko ie`k jwgdI joiq siqgurU grMQ
swihb jI Awp, hux gurqw ibrwjmwn ho ky, AnMq jIAW nMU sdw leI qwr hn[ hor
AnykW praupkwr sdw leI kr rhy hn[
ijsu BwvY; iqsu ley imlwie]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie;
pieAw dyis lMmY] Anuswr AsMK bRhmMf dI rcnw’c, AsMK jUnW’c AsMK kSt Bog
rhy ijsu jIv nUM, Awpxy Anq klwvwn srUp ’c imlw ky, Anqklwvwn Awpxw
www.Gursevak.com 840 q`qkrw
srUp bnwauxw(BwvY) Bwvy, iqsu nUM AwpxI AsMK siq sMqoK dieAw Drm iKmw Awid
SuB guxW dI, Anq klw nwl, sihjy Aks mwqR hI Awpxy nwl imlwie(ley) lYNdy
hn, Bwv imlwaux leI Anq klw hY, dyrI nhIN, ies leI ikhw hY crn srin
gur.eyk pYNfw jwie cl; siqgur.koit pYNfw Awgy hoie lyq hY]) Awip kry; ikCu
krxu n jwie] Awpy BwvY; ley imlwie] hy prmpUjnIk pUrn dieAwl ikRpwl
myhrvwn Anqklwvwn pUrn gurU jI ikRpw krky, dwsn dws hMkwrI ivkwrI imRqk
nwmhIn pRymhIn sUkr kUkr jUnW BRmx vwly nUM, Awpxw dwsn dws nIc kIt kUkr
Zulwm syvk bxw ky, jug 2 syvw lvo jI[
kvn inkit; kvn khIAY dUir] Awpy Awip; Awp BrpUir]) ijmI jmwn ky
ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] Anuswr srb
ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn pUrn myhrvwn vwihgurU jI, swfy
AMdr bwhr sBnI QweIN lbw lb BrpUr hn[ ivsmwd lIxqw dy dwqy vwihgurU
mh`lw pMjvW jI, ivsmwd bRhm’c lIx ho ky &urmw rhy hn:- hy BweI!AnMq bRhmMf
dw pswrw srgun vwihgurU jI Awp hn, ies ’c inrgun bRhm jI Awpy
Awip(BrpUir) ivAwpk pRkwSk ho rhy hn[ vw jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY]
qh iksih BUK; kvnu iqRpqwvY] Anuswr DMn ivAwpk srb pRkwSk joqI srUp
vwihgurU jI, Awpy Awip Awpxy AnMq pRkwS’c, Awp hI BrpUir ho rhy hn, Bwv
Anqklwvwn Awpxy Awp pRkwS srUp hn, iksy qoN koeI klw SkqI pRkwS nhIN
lYNdy[ vw Awpy ipCly smyN’c BrpUir sn, Awip hux BrpUir ho rhy hn[ Awp jI
Awaux vwly smyN’c BI BrpUr hoxgy[ vw sB dy(Awpy) Awpxy Awip inrml inrvYr
srUp, Awp lbw lb BrpUir ho rhy hn[ vw Awpy siqgurU swihbwn jI’c qy Awip
sihnSIlqw gRIbI inmRqw, vYrwg iqAwg iekwgRqw SWqI iKmw DIrj inRivkwrqw
Awid sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn guxW vwly praupkwrI DIrjDwrI, ipAwry
s`icAwry sMqW BgqW ShIdW, guris`KW ^wlisAW pMjW ipAwirAW ’c qy AnMq
bRhmMf’c inrgun lbw lb Awp BrpUir ho rhy hn[ XQw:- sBnI QWeI; rivAw
Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] ies leI En@W nUM(kvn) iks dy(inkit)
nyVy, (kvn) iks qoN dUir(khIAY) khIey? vw (kvn) ikhVw En@W dy
inkit?qy(kvn) ikhVw aun@W qoN dUir (khIAY) khIey? Bwv gurdyv siqguru
pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] pwrbRhm pRmysr pUrn gurdyv jI
www.Gursevak.com 841 q`qkrw
nUM, Akwl purKu jI dI pUrn pRymw-BgqI duAwrw, inrgun srgun dI eykqw sihq,
AnMq bRhmMf dy krqy, AsMK sUrjW cMdRimAW dy pRkwSk joqI srUp bRhm jI dI
AMdr bwhr swiKAwqqw hY[ XQw:- ihMdU qurk koaU.rwPjI iemwmswPI; mwns kI
jwq sBY.eykY phcwnbo]) Avil Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr
qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy])
98.hY nwnk nyr nyrI]) hY inkty Aru Bydu n pwieAw]) nyVy &urmw rhy hn[
ie`Qy kvn inkit; kvn khIAY dUir] &urmw rhy hn?au~qR:- ie`Qy kyvl inrgun
bRhm jI bwry &urmw rhy hn[ jb Akwru iehu; kCu n idRstyqw]) jb hovq; pRB
kyvl DnI]) AibnwsI suK; Awpn Awsn]) jh joiq srUpI; joiq sMig smwvY] qh
iksih BUK; kvnu iqRpqwvY] Anuswr joqI srUp inrgun vwihgurU jI’c, idRstmwn
Akwr nhIN hn[ ij`Qy Akwr hn, E~Qy hI nyVy dUir hY[ inrgun bRhm jI, Awpy
Awip; Awp BrpUir] hn[ pUrn gurU jI, is`K nUM nyVy dUir sB AkwrW’c swiKAwq
krvw ky, BrpUr bRhm jI’c lIxqw b^Sdy hn[ so ie`Qy kyvl inrgun bRhm jI nUM,
kvn inkit; kvn khIAY dUir] Awpy Awip; Awp BrpUir] &urmw rhy hn[
(bu`Jwey) AMqr giq; ijsu Awip jnwey] nwnk.iqsu jn; Awip buJwey 5]
prmpUjnIk rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw;) fMfauiq bMdn Ainkbwr; srb
klw smrQ] DMn 2 siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- pUrn gurU
jI ijsu Awpxy ipAwry dw Awpxy nwloN(AMqr) Prk, (giq) nws krdy hn, aus
nMU(AMqr) AMdr hI(giq) pRwpq rUp, BrpUr bRhm jI Awip hI(jnwey) jxwauNdy
hn[ XQw:- ijs no qU jwxwieih; soeI jnu jwxY] hir gux; sd hI AwiK vKwxY]
iqsu Awpxy(jn) ipAwry Bgq jI nUM, prmpUjnIk gurU pRmysr jI Awip, inrgun
srgun dI eykqw sihq, AMdr bwhr AnMq pRkwS hI pRkwS, mhW cwnxW dy mhW
cwnx, Awpy Awip; Awp BrpUir] srUp nUM(buJwey) bu`Jw, smJw idMdy hn] 5]
XQw:- Awpxw Awpu.pCwxih Awpy; gurmqI.Awip buJwiedw]
srb BUq; Awip vrqwrw] 1.hy srb nYn; Awip pyKnhwrw]) isr aUpir;
TwFw qguru sUrw] vwihgurU Akwl swihb jI!Awip jI dw(srb) swirAW(BUq)
AkwrW sRIrW, AnMq sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW’qy hukm rUpI vrqwrw vrq
irhw hY jI[ {hukmu qyrw.Krw Bwrw; gurmuiK iksY buJwey] Anuswr Awp jI dy ^ry
Bwry hukm qoN bwhr koeI BI nhIN, ikauN jo Awp jI sBnIN QweIN inry nUr, nUr hI
www.Gursevak.com 842 q`qkrw
nUr srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] ivAwpk ho rhy hoN jI[ XQw:- siB
Awey hukim Ksmwhu; hukim sB vrqnI] scu swihbu swcw Kyl; sBu hir DnI] 1])
hukmY AMdir sBu ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q haumY khY n
koie] 2] (n`QW) DrqI aupir kot gV; kyqI geI vjwie] jo.Asmwin n mwvnI;
iqn nik nQw pwie]) Awip nwQu.sB nQIAnu; sB hukim clweI]) qU BrpUir;
jwinAw mY dUir] Anuswr so jy koeI Awp jI nUM dUr smJ ky mMd krm krdw hY, aus
nUM, pUrw inAwau; kry krqwru] Anuswr fMn idMdy hoN jI[ DrmIAW dw jY jYkwr krdy
hoN[ XQw:- jYkwru kIE DrmIAw kw; pwpI kau fMfu dIEie] }
2.gurU pRmysr jI ivsmwd rMg’c lIx, ivsmwd bRhm jI nUM, srbI rMgI rUpI
qUM hY; jwx ky &urmw rhy hn:- “hy srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Ajpw
jwp vwihgurU jI!(srb) swirAW(BUq) sRIrW nUM ijMd, C`qIh pRkwr dy Bojn inrgun
joiq dw vrqwrw Awip hI b^S rhy hoN jI, Bwv Awp jI dw b^iSAw pdwrQ Ck
rhy hW, swh lY rhy hW, ijauNdy jwgdy hW jI[ ”
srb nYn; Awip pyKnhwrw] 1.prmpUjnIk vwihgurU inrgun bRhm jI ny,
AsMK bRhmMf KwxIAW bwxIAW jIA jMq, Awpxy srUp’coN pRgt kIqy hn[ AsMK
bRhmMf dy ivsQwr dw AMq nhIN, ies swry pswry nUM Awpxy pRkwS, srb klw BrpUr
pRB; ibrQw jwnnhwr] myhrvwn srUp’c, QMm@ ky r`iKAw hY[ sB dy pRyrk pRkwSk
AwDwr ho rhy hn[ sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]
Anuswr AnMq bRhmMf’c pUrn ivAwpk ho rhy hn[ rweI nwloN BI kRoVW guxW sUCm
qy v`fy qoN v`fy AkwrW’c, Awp vs rhy hn[ sBnIN QweIN vsxy krky, AnMq sUrjW
cMdRimAW ibjlIAW dy pRkwSk, cwnxW dy mhW cwnx, inry nUr hI nUr AsMK pRkwS
srUp Ajpw jwp bRhm jI dw(srb) swrw pRkwS hI pRkwS(nYn) nyqR hY[ jo hr smyN
sB dy AMdr bwhr Awip(pyKnhwrw) dyKx vwlw hY[ XQw:- sBu ikCu suxdw vyKdw;
ikau mukir pieAw jwie]) khu nwnk.gur ibnu, nwhI sUJY; hir swjnu.sB kY
inkit KVw]) hukim rjweI clxw; nwnk iliKAw nwil]) guru myrY sMig; sdw hY
nwly] ismir ismir; iqsu sdw sm@wly] 1]) AMqu n vyKix; suxix n AMqu] AMqu n
jwpY; ikAw min mMqu]) ht ptx ibj mMdr BMnY; kir corI.Gir AwvY] Aghu dyKY
ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]
srb BUq; Awip vrqwrw] srb nYn; Awip pyKnhwrw] 2.hy Anq klwvwn
www.Gursevak.com 843 q`qkrw
pUrn imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie
dwnu] vwihgurU swihb jI! Awip AwpxI sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn
AKMf joiq dy pRkwS dw vrqwrw(srb) swirAW(BUq) sRIrW nyqRW ’c pw ky, (srb)
swry(nYn) nyqRW’c, Awip hI(pyKnhwrw) dyKx vwly hoN jI[
sgl smgRI; jw kw qnw]) pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws]) keI koit;
KwxI Aru KMf] keI koit; Akws bRhmMf] keI koit; hoey Avqwr] keI jugiq;
kIno ibsQwr] keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku eykMkwr] keI koit;
kIny bhu Bwiq] pRB qy hoey; pRB mwih smwiq] qw kw; AMqu n jwnY koie] Awpy
Awip; nwnk pRBu soie] AnMq bRhmMf DrqIAW hvwvW AgnIAW Awid dI rcnw
rUp, (sgl) swrI(smgRI) rcnw, (jw) ijs inrgun bRhm jI(kw) dw(qnw) sRIr,
srgun srUp jI hn[ XQw:- pauVI] EAM; gurmuiK kIE Akwrw] eykih sUiq
provnhwrw] iBMn iBMn; qRY gux ibsQwrM] inrgun qy srgun idRstwrM] sgl Bwiq
kir; krih aupwieE] jnm mrn; mn mohu bFwieE] duhU Bwiq qy; Awip inrwrw]
nwnk; AMqu n pwrwvwrw] 2]) jw kw; AMqu n jwnis koie] Awpy Awip; inrMjnu
soie] Awip Akwru; Awip inrMkwru] Gt Gt Git; sB Gt AwDwru] 3]
Awpn jsu; Awp hI sunw]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY
ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] Anuswr koit bRhmMf dI rcnw, AnMq
KwxIAW bwxIAW q`qW’c vs ky, inrgun bRhm jI hr smyN Ajpw jwp kr rhy hn[
(Awpn) Awpxy jsu nUM hr smyN Awp hI(sunw) sunxw kIqw hY, hux BI sux rhy hn[
vw (Awpn) Awpxw Ajpw jwp jsu Awpxy Awp nUM Awp hI sunw rhy hn[
Awvn jwnu; ieku Kylu bnwieAw] AwigAwkwrI; kInI mwieAw] 1.inrml
inrlyp gurU pRmysr jI swrI rcnw dy krqy hn, Awpxy ipAwry is`K nUM mwieAw CL
qoN bcwaux leI &urmwauNdy hn:- koit mwieAw; jw kY syvkwie] Anuswr inrml
inrlyp DMn ipAwry vwihgurU jI ny, ieh mwieAw AwpxI(AwigAwkwrI) AwigAw
mMnx vwlI(kInI) kIqI hY[ vwihgurU swihb jI ny, jIAW dw j`g’qy (Awvn) Awaux
qy mr ky(jwnu) jwx, ieku(Kylu) qmwSw(bnwieAw) bnwauxw kIqw hY[ XQw:- BBw;
Brmu imtwvhu Apnw] ieAw sMswru; sgl hY supnw]) iehu jgu; DUey kw phwr] qY

www.Gursevak.com 844 q`qkrw


swcw mwinAw; ikh ibcwir] 1] Dnu dwrw; sMpiq gRyh] kCu sMig n cwlY; smJ
lyh] {ijvyN qmwSy’c rwjy vzIr Awid v`K 2 n@wn@w sWg Asl dI nkl bxdy hn[
iqvyN gurU pRmysr jI dI AwigAwkwrI mwieAw, gurU pRmysr jI dI, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq lY ky, n@wn@w rUp DwrdI hY[ ijvyN qmwSy’c
ibjlI nwl qsvIrW n`cdIAW hn, iqvyN gurU pRmysr jI dI s`qw nwl, AnMq sUrj
cMd qwry mMfl DrqIAW, AnMq KwxIAW dy jIv hrkq krdy hn[ XQw:- KMf
bRhmMf.qRY gux nwcy; ijn lwgI hir ilv qumwrI] jIA jMq sBy hI nwcy; nwcih
KwxI cwrI] gurU pRmysr jI Awpxy pyRmI nUM, hrkq krwaux vwly pRkwS srUp bRhm
jI nwl joVdy hn[ XQw:- so siqguru vwhu vwhu; ijin hir isau joiVAw] Awpxy
ipAwry pyRmI is`K nUM AOgux ivkwr mwieAw qoN bcwaux leI, ieauN ikRpw kr rhy
hn:- rwjw bnx vwly nUM pqw huMdw hY, ik mYN rwjw nhIN hW[ dyKx vwly nUM BI pqw
huMdw hY, ik dwsn dws J`UTw qmwSw dyK irhw hY[ bwjIgr fMk bjweI] sB Klk
qmwsy AweI] Anuswr pUry gurU pRmysr jI dw hukm hY, ik ieh sMswr qmwSw rUp hY,
s`cw nhIN hY[ ies’c aulJxw nhIN hY[ XQw:- ijau supnw Aru pyKnw; AYsy jgu kau
jwin] ien mY kCu swco nhI; nwnk.ibnu Bgvwn]) iKnu plu bwjI dyKIAY; auJrq
nhI bwrw]) kUVu rwjw kUVu prjw; kUVu sBu sMswru] Anuswr au~cy qoN au~cy ru`qby
vwlw, Awpxy Awp nUM qmwSy dy rwjy vWg smJy, zor zulm n kry[ s`cy siqgurU sRI
gurU pMjvyN pwiqswh jI ny, ies sMswr nUM qmwSw rUp smiJAw, sMswr nUM prmpUjnIk
vwihgurU mh`ly CyvyN jI, prmpUjnIk siqgurU gRMQ swihb jI qy prmpiv`qR sRI
hirmMdr swihb jI b^Sy[ sMqn; Avr n kwhU jwnI] byprvwh sdw rMig hir kY;
jw ko pwKu suAwmI] Anuswr vyprvwhI nwl DMn vwihgurU jI dI s`cI ilv’c,
aubLdI dyZ’c bYTy, hwey sI nhIN aucwrI[ qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu
pdwrQu; nwnku mWgY] Anuswr pUrn idRVqw pRp`kqw nwl, Bwxy’c pRsMn rih ky,
AwpxI Ad`uqI kurbwnI idqI[ mY ho; prm purK ko dwsw] dyKin AwXo; jgq
qmwsw] Anuswr vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny Awpxy prmpUjnIk mwqw ipqw, ipAwry
swihbzwdy, isMG isMGxIAW &Oj ^zwny sRvMs kurbwn krky, jo bcn &urmwey so
kmwey[ Awpxy nyqRW dy swhmxy v`fy swihbzwdy, ipAwry isMGW nUM ShId huMidAW dyK ky
ieh gwieAw:- kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau
saupqy; ikAw lwgY myrw] AiqAMq hI Amolk pyRm bynqI hY, mwieAw dw T`igAw
www.Gursevak.com 845 q`qkrw
jIv kihMdw hY ik mwieAw bVI hI pRbl hY, sunx vwlw BI mwieAw dy A`gy gofy tyk
idMdw hY[ hW BweI, mwieAw bhuq pRbl hY, jIv nUM Cl ky moh lYNdI hY, ijs krky
jIv mwieAw dw Zulwm bx jWdw hY[ gurU pRmysr jI AnMq bRhmMf dy mwlk hn[
kRoVW mwieAw syvkxIAW hn[ XQw:- koit mwieAw; jw kY syvkwie] ies leIy
mwieAw dy jwL’coN k`F ky, koRVW sUrjW dy pRkwSk bRhm’c lIxqw b^Sdy hn[
XQw:- nwmu jpq.koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw] ies leI gurqw ibrwjmwn
DMn s`cy siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI b^S ky, prmpiv`qR SuB s`cy su`cy im`Ty
crn-kmlW nwl lw ky, mwieAw nwgxI qoN, bwh pkiV guir kwiFAw; soeI
auqirAw pwir] Anuswr Awpxy ipAwry is`K nUM, ibRqI rUpI bwhoN PV ky k`Fdy hn[
pRSn:- bRhm dI AwigAwkwrI mwieAw CLdI hY[ kI bRhm jI nUM BI doS
l`gdw hY?au~qR:- nhIN jI!bRhm jI sdw inrlyp hn[
sB kY miD; Ailpqo rhY] inrml inrlyp gurU jI, AnMq bRhmMfW sUrjW
cMdRimAW dI AwpxI rcI sB rcnw(kY) dy(miD) ’c, hr smyN ivAwpk pRkwSk ho
ky sB qoN(Ailpqo) inrlyp BI(rhY) rihMdy hn[ XQw:- pwp puMn kw; iesu.lypu n
lwgY] Gt Gt AMqir; sd hI jwgY] 3]) Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
Alypw; inrgunu rhqw]) srb invwsI sdw Alypw; sB mih rihAw smwieE]) so
hy mn!AYsy inrml inrlyp dwqy gurU pRmysr jI dI srb ivAwpI s`cI ivsmwd
crn Srn pY ky, pRymw-BgqI krky inhwl ho, ikauN jo bwh pkiV guir kwiFAw;
soeI auqirAw pwir] Anuswr bWh PV ky mwieAw nwgxI qoN bcwauNdy hn[
jo ikCu khxw; su Awpy khY] 1:- ie`k rs b`JvyN pRkwS, pRkwS hI pRkwS
srUp, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp ivsmwd vwihgurU inrMkwr jI Awpxy
rcy, AnMq bRhmMfW jIAW jMqW’c vs ky, inrlyp rihMidAW, jo ikCu auqpqI pwlxw
lYAqw dw hukm khxw huMdw hY, (su) auh Awpy hI(khY) &urmwauNdy hn[ XQw:-
AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie]
2:- ie`k rs b`JvyN pRkwS, pRkwS hI pRkwS srUp, srb ivAwpI mhW ivsmwd
Ajpw jwp ivsmwd vwihgurU inrMkwr jI, siqgurU swihbwn jI dy srUp’c, ijs
smyN gurbwxI kQw kIrqn krdy, jW gurbwxI DuroN auqrn qoN aucwrdy, pRymI Bgq
jn sux ky, AsMK nUr pRkwS ivAwpk bRhm’c lIx ho jWdy[ ivsmwd lIxqw’c

www.Gursevak.com 846 q`qkrw


lIx, sdw sdw; siqgur nmskwr] gur ikrpw qy; gun gwie Apwr] Anuswr rom
2 krky gurU pRmysr jI dy snmuK, AsMK nmskwrW hI nmskwrW kridAW, im`Ty
bcnW’c DMnvwd krdy[ “hy s`cy pwiqswh jI!A`j qW Awp jI ny, swc nwm kI
AMimRq vrKw] kIqI hY[ ”vwihgurU jI au~qR b^Sdy, “pRB jI; moih kvnu AnwQu
ibcwrw] Anuswr dwsn dws AnwQ syvk lwlw golw Zulwm hY[ jo ikCu khxw
hY(su) so auh, sB qy vfw siqguru nwnku; vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI
Awpy hI(khY) kihMdy hn[ XQw:- bysumwr AQwh Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau
nwnk dws bolY]) ijau bolwvih; iqau bolih suAwmI; kudriq kvn hmwrI]
swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI] ”
AwigAw AwvY; AwigAw jwie] nwnk jw BwvY; qw ley smwie] 6]
1.prmpUjnIk gurU gur siqgurU vwihgurU nwnk dyv swihb mh`lw pMjvW jI
&urmwauNdy hn:- sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]
prmpUjnIk srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI dI SuB s`cI prmpiv`qR
AwigAw Anuswr AnMq bRhmMf sUrj cMd dy pswry, aun@W’coN pRgt ho(AwvY) AwauNdy
hn[ XQw:- hukmI hovin Awkwr]) Aink BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]
DMn vwihgurU cojI pRIqm jI dy ivsmwd inrgun inrMkwr, inrml au~jl pRkwS
srUp’coN pRgt hoey, AnMq bRhmMf dy pswry, iqn@W dI AwigAw Anuswr hI, iqn@W’c
(jwie)cly Bwv lIx ho jWdy hn[ DMn vwihgurU jI nUM (jw) jdo N(BwvY) BwauNdw hY,
(qw)qdoN AnMq bRhmMf dy pswry nUM, Awpxy’c (smwie)lIx kr (ley)lYNdy hn]6]
XQw:- jb AwkrK; krq ho kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM]) iqsu BwvY;
qw kry ibsQwru] iqsu BwvY; qw eykMkwru]
99.AwigAw AwvY; AwigAw jwie] nwnk jw BwvY; qw ley smwie] 6]
swKIAW pV@ ky dUjw ArQ pV@o:- Amr ShId gurmuiK ipAwry BweI swihb BweI
bic`qRisMG swihb ^wlsw jI, aun@W dy Brw sUrbIr blvwn jqI sqI inrmly, gurU
jI dy AnMin Bgq ipAwry BweI audy isMG swihb jI[ gurU ^wlsy jI dy prmpUjnIk
bwlwn bwl] ipqw, DMn vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI nUM, mulqwn dy ipMf
AlIpur qoN SuB krmI BweI mweIdws jI dy gurmuiK spu`qR BweI mnIrwm jI ny,
Awpxy ieh pMj Amolk rqn hIry lwl jvwhrwq moqI pyRm Bytw kIqy, jo hux pRkwS

www.Gursevak.com 847 q`qkrw


srUp bRhm jI’c lIx ho ky, AsMK sUrjW nUM pRkwS rhy hn[ BweI bic`qR isMG, BweI
audy isMG, BweI Aink isMG, BweI Ajb isMG qy BweI AjYb isMG ^wlsw jI[ gurU
pRmysr jI ny, 1 ivswK 1756 ib:nUM Awpxy h`QIN AMimRq dI Amolk Amr dwiq
b^S ky ^wlsy sjwey[ ien@W ipAwirAW dI sUrbIrqw bhwdrI inSkwm syvw gurU
BgqI, pMjW pWfvW nwloN ikqy vDyry sI, ijs krky gurU pRmysr jI ien@W dy pyRm dy
vsIkwr ho gey[ XQw:- qU Bgqw kY vis; Bgqw qwxu qyrw]) myrI bWDI.Bgqu
CfwvY; bWDY Bgqu.n CUtY moih] eyk smY.mokau gih bWDY; qau Puin mo pY, jbwbu n
hoie]
1758 ib:sMmq nUM, sMq doKI bweI DwrIey phwVI rwijAW ny, prmpiv`qR sRI
AnMdpur swihb jI’qy hmlw krky Gyrw pw ilAw[ swry rwjy iek`Ty hoey[ hMkwrI
BImcMd ny swirAW nUM gwL k`F ky ikhw, “A`j Gyrw G`iqAW 42 idn ho gey hn[
AwpW jwn mwl dw bhuq nukswn krvw cu`ky hW, cMgI g`l sI piq nwl Gry hI bYTy
rihMdy, AwpxI hux p`g lih geI, r`j ky byie`zqI ho geI hY[ ”murdw bolU K`Px
pwVU, Anuswr hMkwrI kysrI cMd ny AiVMg ky dwvy nwl ikhw, “jy mYN k`l nUM sUrj
iCpx qoN pihlW 2, sRI lohgV@ swihb jI dw iklw nw qoVW, qW mYN ku`qI dw pu`q
hovW[ ”msq hwQI nUM Srwb ipAw ky, aus dy m`Qy’qy swr lohy dIAW qvIAW, FwL
vWg bMn@ idqIAW[ sRI lohgV@ swihb ikly nUM qoVn leI ftvIN iqAwrI kIqI[
ie`DroN gurU pRmysr jI ny suMdr sjy dIvwn’c suixAW, ik kwier dunIcMd lUx
Kw ky, hrwmKorI krky hrn ho igAw hY[ XQw:- lUxu Kwie.krih hrwmKorI; pyKq
nYn ibdwirE] AnMq sUrjW dy pRkwSk gurU pRmysr jI ny BwrI bIr-rs sihq,
sYÍXw] dyh isvw.br moih iehY; suB krmn qy.kbhUM n tro] n fro.Air so jb jwie
lro; inscY kr AwpnI jIq kro] Aru isK hO.Awpny hI mn ko; ieh lwlc.hau gun
qau aucro] jb Awv kI AauD.indwn bnY; Aq hI rn mY.qb jUJ mro]) ggn
dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau] 1]
sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu])
jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru
DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu
sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis] Awid bIr-rsI sbd gw ky ArQ suxwey[

www.Gursevak.com 848 q`qkrw


isr Dr ky qlI’qy Aw jw, lMG jw pyRm dI glI[ smUh gurmuiK ipAwry bIr-rs’c
m`c au~Ty[ ijhVy dIvwn’c mgr dUr 2 q`k KV@y sn, cwA auqSwh nwl pUrn bIr-
rs sihq, jMgI pYNqVy k`FidAW Anyk pRkwr dIAW msqwnIAW klolW krn l`gy[
ijn@W gurU ipAwirAW dw, gur kau; kurbwnu jwau hW] Anuswr gurU swihb jI qoN
kurbwn hox dw BwrI bIr-rsI gMBIr pUrn s`cw AwSw sI, aun@W nUM AMdr bwhr gurU
pRIqm jI dI pUrn pRkwS inrml au~jl s`cI jwgq joiq swiKAwq ho rhI sI[
XQw:- ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt bwF
hoq hY] aun@W nUM j`g’qy ijaux suK Bogx dI r`qI Br BI Aws nhIN sI[ mrn dI
icMqw imt cu`kI sI[ XQw:- mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws]
“hy gurU ipAwry ^wlsw jI!A`j ^wlsy jI dI bVI BwrI ij`q hovygI, dwsn
dws dy swrdUl Syr mhwn blvwn DIrjvwn sUrvIr bhwdr AxKI sUrmy, ieMdRI
ijq; pMc doK qy rhq]) swvDwn eykwgr cIq] BweI bic`qR isMG swihb jI,
jsvwrIAW dy msq hwQI dIAW qvIAW ivMn@xgy[ sUrvIr bhwdr BweI audy isMG
swihb jI, hMkwrI kysrI cMd dw isr v`F ky ilAwauxgy[ gurU pRmysr jI dw SuB
s`cw ielwhI &urmwn sux ky, mhwn DIrjDwrI joDy blkwrI isMG swihbwn qmwm
sqsMgq jI AiqAMq au~cI bIr-rsI gMBIrqw vwlI Duin’c, jYkwru kIE DrmIAw
kw; pwpI kau fMfu dIEie] Anuswr jYkwry g`jwaux l`gy[ swrw Asmwn hI
jYkwirAW dI gUMj nwl gUMj au~iTAw[ duSt phwVIAW nUM kMbxI iCV geI[ kwier
kMb ky B`j gey[ joiDAW nUM lwlIAW cV@ geIAW[ gurU pRmysr jI dw ieSwrw pw ky,
jYkwry g`jwauxoN ruky, sRI hzUr s`cy swihb jI dw ielwhI &urmwn mMnx dI SuB ie`Cw
sihq sunx leI swvDwn hoey[ XQw:- Purmwnu qyrw isrY aUpir; iPir.n krq
bIcwr]) jhW qhW; qum Drm ibQwro] dust doKIXin; pkir pCwro] 42]
pUry gurU jI dw &urmwn:- “hy prm ipAwry bIr bhwdr gurU ^wlsw jI!vYrI
hMkwr ’c AMn@y ho ky hmlw krn Aw rhy hn[ Awp jI ny sRI lohgV@ swihb jI ivKy
swvDwn rihxw, jdoN zwlm nyVy Fu`kx, qW sIGr goLy qIr goLIAW clw ky qrQ`lI
mcw dyxI[ aun@W dI jwn mwl GoVy SsqR dw bhuq BwrI nukswn hovygw, pYr ih`l
jwxgy, hPVw d&VI m`c jwvygI, mwvW ny pu`q nhIN isAwnxy[ mYdwny jMg XoiDAW dy
^Un, P`tVW, DUeyN nwl Br jwvygw[ ies h&Vw d&VI smyN, BweI bic`qR isMG swihb
jI bhwdrI kwrnwmw krn[ mgroN gurU ipAwry ^wlsy bwhr inkl ky zbrdsq
www.Gursevak.com 849 q`qkrw
h`lw bolx[ ie`DroN ikly qoN goLy goLIAW qIr clwauNdy rihxw[ zwlmW dw i^Awl
ikly’coN Aw rhy goLy goLIAW dy bcwA v`l hovygw[ sB duSmx fr sihq BY BIq ho
jwxgy[ vKqu vIcwry; su bMdw hoie] Anuswr BweI audy isMG jI ikly’coN inkl ky,
AiqAMq au~cw su`cw kwrnwmw krn[ ”pRymI gursyvk ny, A`T &`ut nON ieMc suMdr
Amolk nwgxI brCI qy A`Dw ieMc G`t A`T &`ut lMbw suMdr brCw ijs dw PL do Pu`t
nON ieMc hY, gurU pRmysr jI dy mhwn praupkwrI prmpiv`qR hsq kmlW’c PVwey[
{aus smyN dohW dI kImq 17 hzwr sI, q^q sRI kysgV@ swihb jI ivKy hux drSn
b^S rhy hn[ }gurU pRmysr jI ny bVy hI ipAwr siqkwr nwl BweI bic`qR isMG
sihb jI nUM bulwieAw[ jo sMjoA sRI swihb FwL Awid SsqR sjw ky swvDwn iekwgR
sn[
Purmwnu qyrw.isrY aUpir; iPir.n krq bIcwr] quhI drIAw.quhI krIAw; quJY
qy insqwr] Anuswr BweI swihb jI ny pUrn ipAwr siqkwr nwl, BwrI bIrqw
sihq jMgI pYNqVy k`FidAW, hau iPrau idvwnI Awvl bwvl; iqsu kwrix hir
FolIAY]) hau Awkl ibkl BeI gur dyKy; hau lot pot.hoie peIAw] Anuswr
idvwnI msqwnI ivsmwd AvsQw’c, gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW’c Aw ky
h`Q joV ky fMfauq kIqI[ XQw:- fMfauiq bMdn Ainkbwr; srb klw smrQ]
foln qy.rwKhu pRBU; nwnk.dy kir hQ]) kir swDU AMjulI; punu vfw hy] kir
fMfauq; punu vfw hy] prmpUjnIk siqgurU s`cy pwiqswh jI ny BwrI bIr-rsI
ielwhI ivsmwd hir rMg’c QwpVw dy ky, isr’qy myhr BirAw h`Q r`K ky ivsmwd
hir rMg sihq bIr-rs lUM 2’c Br idqw[ prm pRsMn ho ky, Amolk nwgxI
b^SI[ ijqy ssqR nwmM] nmskwr qwmM] Anuswr nmskwr krky PV leI[ gurU
pRmysr jI ny, rwiK lyhu nwnku jnu qumrw; ijau ipqw pUq ikrpwlw] 4] 1]
Anuswr ABY dwn idMidAW, vwr krn dw FMg d`isAw, “ies qr@W GoVy dIAW vwgW
iK`cxIAW, GoVw sIKBwr KV@w ho jwvygw, dohW rkwbW’qy KV@ ky, dohW h`QW nwl pUrw
bl Dwr ky qvy ivMn@ dyxy[ ”nmskwr.qw kau lK bwr] Anuswr gurU pRIqm jI nUM
rom 2 krky nmskwr krky, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr
BweI swihb jI ny ^Ub im`Ty bcnW’c pyRm bynqI kIqI, “hir hir myil myil jn
swDU; hm swD jnw kw kIVw] Anuswr dwsn dws gRIb Awp jI dy prmpUjnIk
prmpiv`qR s`cy crn-kmlW dw kIVw hY, Awp jI jo cwhoN krvw skdy hoN, jy cwhoN
www.Gursevak.com 850 q`qkrw
sUrj dy tukVy kr, krvw dyvoN, KMfW bRhmMfW’qy Awp jI dw hukm c`l irhw hY, Awp
jI ny Awpxy dwsn dws dI lwj piq r`KxI jI[ Awpxy Axjwx b`cy nUM hMkwr qoN BI
bcw ky r`Kxw jI[ XQw:- jn nwnk kI lj pwiq gurU hY; isru byicE siqgur
Awgy] ”pUrn b^iSS pRwpq krky, bVy cwA auqSwh nwl grj ky ikhw, “[
pauVI] KMfw ipRQmY swij kY; ijn sB sYswru aupwieAw] bRhmw ibsn mhys swij;
kudrqI dw Kylu rcwie bxwieAw] isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin rhwieAw]
isrjy dwno dyvqy; iqn AMdir.bwdu rcwieAw] qY hI.durgw swij kY; dYqw dw nwsu
krwieAw] qYQo hI.blu rwmu lY; nwl bwxw dhisru GwieAw] qYQo hI.blu ikRsn lY;
kMsu kysI pkiV igrwieAw] bfy bfy muin dyvqy; keI jug iqnI qnu qwieAw] iknI
qyrw.AMqu n pwieAw] Awp jI dy b^Sy ivsmwd Aqot bl mhwn ikRpw, ikRpw hI
ikRpw duAwrw, dwsn dws gRIb msq hwQI nUM mwr ky Bjw dyvygw jI[ ”prmpUjnIk
s`cy crn-kmlW’qy m`Qw tyikAw, GoVy’qy Asvwr hox smyN, gurU pRmysr jI qy smUh
isMG swihbwn jI ny jYkwry g`jwey[ AwigAw AwvY; AwigAw jwie] Anuswr msq
hwQI dIAW qvIAW ivnM@x, mwr ky B`jwaux leI, swrdUl Syr vWg jYkwry
g`jwauNidAW, sRI lohgV@ swihb ikly’c jwie pRvySy[ ien@W qoN mgroN mhwn sUrbIr
AqIrQ joDy bwby audy isMG sihb jI nUM aupRokq Amolk brCw b^iSAw qy
&urmwieAw:- “msq hwQI dIAW s^q lohy dIAW qvIAW ivMn@ ky ip`Cy moVn qoN
mgroN, gurU Gr’qy cV@ ky Awey doSIAW dI bhuq brbwdI hovygI[ sB dy DIrj ih`l
jwxgy[ mYdwny jMg bVw hI iBAwnk ho jwvygw, zwlmW nUM AwpxI hwr qy brbwdI dI
bhuq hI nmoSI hovygI[ ieDroN gurU ipAwry ^wlsy ikly’coN goLy qIrW dI vrKw krdy
hoxgy, nwl hI bwhr inkl ky bVI hI sUrmgqI nwl Drm jMg krdy hoxgy[ Awp
jI ny ies smyN bwhr inkl ky kysrIcMd nUM vMgwrnw, aus dw vwr KwlI jwvygw[
J`t p`t isr klm krky, ikly’c vwips Aw jwxw[ ”ieh sux ky, gur kau;
kurbwnu jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY] Anuswr gurU pRIqm jI nUM sIs
Arp ky pRsMn krn vwly isrl`Q XoDy ny mn bwxI rom 2 krky Aink bwr nmskwr
kIqI[ hir jnu aUqmu Bgqu sdwvY; AwigAw min suKu pweI] Anuswr AwigAw
mMnidAW sB dy dyKidAW, rom 2 dy iDAwn pRym nwl gurU 2 jpidAW sRI lohgV@
swihb jI ivKy jw ky gurU rUp gurU ^wlsy jI nUM gur &qyh g`jweI[
gurU pRmysr jI au~cI phwVI’qy bwbw Awlm isMG mdn isMG koTw isMG sMgq
www.Gursevak.com 851 q`qkrw
isMG sMq isMG swihb jI Awid Awpxy muKI muswihb v`fy AOhdydwr isMG swihbwn jI
smyq, DrmXu`D ij`qx leI mYdwny jMg nUM q`k rhy hn[ XQw:- mY ho; prm purK ko
dwsw] dyKin AwXo; jgq qmwsw]
ie`DroN phwVIAW ny msq hwQI nUM Srwb nwl AMn@w krky, lohy dI
sMjoA pw ky Fk idqw, suMf nwl is`DI qlvwr bMn@ idqI[ hMkwrI kysrIcMd ny ie`k l`K
sqivMjw hzwr &Oj nwl zbrdsq h`lw kIqw, joiDAW ’c bIrrs Brn leI DONsy Fol
vwjy bMsrIAW vjwey, mwr lO mwr lO krdy rOLw pwauNdy Aw rhy sn, SsqR pkV ky,
ku`ddy pYNqVy k`Fdy, GoVy’qy cV@ ky nwc krdy, goLIAW clwauNdy gwLw sOhW Kw ky ieh
prn krdy, “Gyrw G`iqAW 42 idn ho gey hn, A`j sRI lohgV@ swihb jI qoV ky m`l
lYxy hn[ ”dohW qr&W qoN goLIAW c`lx l`gIAW, ktw v`FI SurU ho geI[ hwQI dy dohW
pwisAW qoN cobW mwr rhy sn[ ijs krky is`Dw jw ky, sRI lohgV@ swihb jI dw s^q
drvwjw BMn dyvy[ “AsIN ikly’c pRvyS ho ky sur`iKAq ho ky jMg krIey[ mwno ieh
ij`q dI sweI vDweI hovygI[ hux gurU pRmysr jI nUM hr hwlq’c AnMdpur swihb jI
qoN k`F ky hI dm lvWgy[ ”mwno sUrj nUM pkVnw cwhuMdy hn[ Awpxy kwL nUM au~cI 2
AvwzW mwr rhy hn[
sRI lohgV@ swihb jI dy ikly’c, j`Qydwr bIr bhwdr BweI nwhr
isMG BweI Syr isMG swihb jI hn[ vwihgurU gurU pRmysr jI ny qopW jMgI smwn Awpxy
sUrbIr blkwrI XoDy ikly’c iqAwr br iqAwr swvDwn kr idqy[ gurU swihb jI dy
hukm Anuswr zwlm nyVy Fuky qW gurU swihb jI dy XoiDAW ny qopW goLIAW qIr clw ky
sB dy pYr ihlw idqy[ AMdroN bYiTAW AYsI mwr m`cweI, hOLy kr idqy, aupRMq au~ml
l`Qy joDy mwrU b`ijAw] Anuswr gurU swihb jI dy lwl, ikly’coN inkl ky mYdwny jMg
AMdr, sIhW vWgU g`jn; sBy sUrmy] Anuswr swrdUl SyrW vWgUM g`jy[ XQw:- h`QI qygW
pkiV kY; rx iBVy krwry] kdy.n n`Ty ju`D qy; joDy juJwry] idl iv`c roh bFwie kY;
mwir mwir pukwry] zwlm Qr 2 kMbdy hrnW vWgUM B`jy[ BweI bic`qRisMG swihb jI
pihlW qW ikly’c sur`iKAq KV@y rhy, jdoN hwQI nyVy AwieAw, rx q`qw dyK ky bVw
BwrI hulws hoieAw[ rxu dyiK; sUry icq aulws] ikly AMdr jMgI pYNqVy k`FidAW,
Anyk pRkwr dI kTn ksrq krky, sRIr nUM ^Ub grm kIqw[ Brv`ty cV@ gey, m`uCW nUM
qwA dy ky kuMFIAW kr leIAW[ blvwn GoVy’qy cV@ ky, GoVy nUM ikly AMdr Bjw ky ^Ub
grm krky bwhr inkly, BwrI bIr-rs nwl mor vWg ncwieAw, GoVw BI l`gw
kMifAwlw c`bx, mwno zwlm nUM c`bxw cwhuMdw hY[ mwno mhWkwl jI ny BweI swihb jI
www.Gursevak.com 852 q`qkrw
dw srUp DwirAw hY[ jMgI pYNqVy k`FidAW mhW jyqUAW vwly FMg nwl, AiqAMq hI
&urqI nwl Aks mwqR hwQI dy A`gy cly gey[ hwQI nUM mhwn iBAwnk mhWkwl rUp
ids rhy hn, vwh BweI vwh, gurU swihb jI dy ipAwry lwl jI!Awp jI dIAW rIsW
nhIN ho skdIAW, nw mytIAW imtxgIAW; pYVW krgy gurU dulwry[) dwgy hoih su rn
mih jUJih; ibnu dwgy Big jweI] Anuswr hwQI dy vwr qoN bcwA ky, ijauN hI GoVy
dIAW vwgW iK`cIAW, ^Ub &urqIlw GoVw ipCly pYrW’qy KV@w ho igAw, Aks mwqR hI
rkwbW’qy KV@ ky, msq hwQI dy m`Qy’c nwgxI g`f ky iK`c leI[ ju`g 2 jIvy vIr[
geI qvy nUM cIr[ vwhu 2 gurU ky vIr[ qyrI mihmw gihr gMBIr[ ju`g 2 jIvy
vIr[ msq hwQI dIAW cMiGAwV@W inkl geIAW, Srwb msqI sB lih geI[ du`K
nwl pIVq hwQI ny ip`Cy nUM mUMh moV ilAw[ BweI swihb jI ny ip`iCEN nwgxI KuBo
idqI, phwVI &Oj nUM ilqwVdw ip`Cy nUM B`ijAw, ies leI A`j q`k khwvq hY,
jsvwrIAW dw hwQI pu`Tw pY igAw[) AYsI Bgiq goivMd kI; kIit hsqI jIqw]
Anuswr ies AduqI bIrW bhwdrW vwly kwrnwmy qoN ip`CoN, BweI swihb jI ikly
AMdr Aw gey[ ikauN jo gurU pRmysr jI dw hukm sI“qusIN ieh Drm kwrj krky
ikly AMdr Aw jwxw, ikauN jo Awp jI dw bhuq bl l`g jwvygw[ ”
AYsI kmwl jmwl BrI bhwdrI mgroN, BweI bic`qR isMG swihb jI ny gurdyv
mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] gurU pRmysr jI nUM pUrn pyRm Adb
siqkwr nwl m`Qw tyikAw, gurU pRmysr jI ny AiqAMq hI ^uSI kIqI, ipAwr nwl
QwpVw dy ky G`ut ky CwqI nwl lw ley[ ; hir imilE lwie 1JpIVw] (1j`PI)
AwpxI s`cI joiq’c imlw ley[ XQw:- gurU isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu
clwey]) ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu
mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) ^wlsw gurU; gurU ^wlsw[)
^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws]) ^wlsw myro; siqgur pUrw]
^wlsw myro; s`jn sUrw]) hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro] BwvyN
srUp do hn pr joiq ie`k hY, AduqI kurbwnI bwry A`gy pV@o
mhwn DIrjDwrI sUrbIr blkwrI bwby audy isMG swihb jI ny kysrIcMd dw
isr v`Fxw:- v`fy Brwqw jI dy hwQI dIAW qvIAW ivMn@x qoN mgroN, srb`q ^wlsy jI
ny ^Ub jYkwry g`jwey[ rxM jIiq Awey] jXM gIq gwey] gurU pRmysr jI dy ielwhI
www.Gursevak.com 853 q`qkrw
hukm Anuswr bwby aud yisMG swihb jI ny Awpxy sRIr nUM SsqR AiBAws krky ^Ub
grm kIqw[ muV@kw incuVn l`g igAw[ blvwn GoVy’qy Asvwr ho ky, rx-q`qy’c
Awey[ jMgI pYNqVy Anuswr &urqIly GoVy nUM mor vWg ncw ky grm kIqw[ GoVy nUM qyz
dOVw ky Aks mwqR hMkwrI kysrI cMd dy swhmxy jw ky vMgwirAw[ inrwhwr inrvYr
suKdweI]) siqguru purKu inrvYru hY; Awpy ley ijsu lwie] Anuswr qUM Akwrx,
inrvYr purK BgvMq rUp siqgurU swihb jI’qy cV@ ky AwieAw hYN[ inrdoS drvyS
isMGW nUM qIrW nwl ShId jW zKmI kr irhw hYN[ qkVw ho ky vwr kr[ ”ijvyN s`p
dI pUC n`px qoN g`usy nwl auult ky fMg mwrdw hY, iqvyN hMkwrI ny bwby jI dy qIr
mwirAw, GoVy dy qwhrU’c v`ijAw[ bwby jI dw vwL BI ivMgw n hoieAw[ XQw:-
ivic; krqw purKu KloAw] vwlu; n ivMgw hoAw] ijvyN AkwSI ibjlI qyzI nwl
if`gdI hY, iqvyN bwby jI ny AiqAMq hI qyzI nwl iq`KI qlvwr dy ie`ko vwr nwl,
hMkwrI dw isr v`F idqw[ XQw:- dust doKIXin; pkir pCwro] Aks mwqR qurMq
hI brCy’c pro ky, ikly’c vwips Aw gey[ ies mhwn sUrbIrqw bhwdrI dy kOqk
nUM q`k ky, gurU pRmysr jI qy srb`q ^wlsy jI ny jYkwry hI jYkwry g`jwey[ BweI
mohkm isMG swihb jI ny hwQI dw suMf v`F idqw[ Gwiel pwZl ho ky ipCWh nUM B`j
igAw[ phwVIAW dI hwr hox qoN, gurU pRmysr jI au~cI phwVI qoN au~qR ky, suMdr
mMdr’c, suMdr plMG’qy, s`cy crn DrqI’qy Dr ky bYTy hn[ ivsmwd rMg’c pV@
rhy hn[ BeI jIq myrI] ikRpw kwl kyrI] gurU pRmysr jI dy prmpiv`qR drSnW dy
^ws pRymI, swrw idn bhwdrI nwl jMg krky prmpiv`qR SuB s`cy drSnW nUM Awey[
ieqny nUM bwby audy isMG swihb jI ny Aw ky jYkwrw gur &qyh g`jweI[ hMkwrI dw
sIs gurU pRmysr jI dy swhmxy su`t idqw[ gurU pRmysr jI BwrI bIr-rs sihq
plMG qoN au~Ty, isr nUM Tyfy mwry qy &urmwieAw, “nr cwhq kCu Aaur; AaurY kI
AaurY BeI] icqvq rihE Tgaur; nwnk.PwsI gil prI]) hir jIau, AhMkwru n
BwveI; vyd kUik suxwvih]) (n`ik, n`QW) jo.Asmwin n mwvnI; iqn nik nQw
pwie]) bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib gly] Anuswr hy ipAwry ^wlsw jI!ieh
Aiq hMkwrI sI[ hMkwrIAW nUM mwr ky A`j Awp jI ny ^wlsw AwdrS pRgt kr
idKlwieAw hY[ ipAwry ^wlsy jI dI Amr khwxI ju`go ju`g At`l rhygI[” myrY
min qin pRIiq lgweI siqguir; hir imilE lwie JpIVw] Anuswr Awpxy ^ws
srUp ipAwry audy isMG swihb jI nUM, AwpxI CwqI nwl lw ky Gu`t ky ipAwr idqw
www.Gursevak.com 854 q`qkrw
qy ikhw, “inhwl!inhwl!inhwl!BweI audy isMG jI dI krnI au~cI hY AMbrW qoN,
mhwn 2 hY pIrW pYgMbrW qoN[ ien@W dw nw ko hwxI, ju`go ju`g c`lUgI khwxI[ ”
vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy prm ipAwry siqkwry swjy invwjy DMn BweI
bic`qR isMG swihb jI dI gurW ihq Amr su`cI au~cI ShIdI:- prmpUjnIk s`cy
siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny, pMj poh nUM sRI AnMdgV@ swihb jI iqAwgy[ Awp jI
ny mhwn blvwn BweI bic`qRisMG swihb jI, sO isMGW dy j`Qydwr Qwp ky, Awpxy qoN
pihlW bwhr Byjy[ ieauN hor BI j`Qy Byjy, ijs dw Bwv ieh sI ik ijhVy vYrI
swhmxy Awaux, aun@W nwl Gmswn dw Xu`D krky, mwr ky rwh sw& kIqw jwvy[
duSmx, gurU jI nUM igRPqwr jW ShId krnw cwhuMdy sn[ s`cy siqgurU swihbwn jI dy
dulwry, duSmxW nUM mwr 2 ky ipCwV rhy sn[ s`cy siqgurU swihb jI dy hukm
Anuswr BweI swihb jI ropV dI qr& Aw rhy sn[ ipMf mlkpur rMGVW dI
jUh’c, ropVIey mlyrIey pTwxW, mlkpurIeyy rMGVW nwl twkrw hoieAw[ ijs’c s`cy
siqgurU swihb jI dy sUrbIr blkwrI ihqkwrI ipAwry lwlW ny gurU jI dw bl pw
ky, purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu] Anuswr vYrIAW dy f`kry 2 kr idqy[
mrn mwrn qoN ibnw hor koeI cwrw nhIN sI, ikauNik gurU pRmysr jI, gurU sMgq jI
iesy rsqy ip`Cy Aw rhy sn[ rwh sw& krnw AiqAMq hI zrUrI sI[ ies Drm
jMg’c zwlmW duSmxW dw Gxw nukswn hoieAw[ ijhVy B`j gey auh hI bcy, bwkI
pUrn bhwdr isMGW ny, k`t 2 ky rsqw sw& kr idqw[ swFy s`q mhIny dy Bu`Ky
sUrbIr bhwdr isMGW dI pUrn bhwdrI bwry kI khIey?sRI AnMdpur swihb jI qoN
ropV q`k sUrbIrW ny ie`k l`K vYrI iltw idqy[ ies DrmXu`D’c, DrmvIr gurU
ipAwry BweI bic`qR isMG swihb jI gMBIr z^mI ho gey[
ip`Cy Aw rhy j`Qy dy j`Qydwr, swihbzwdw bwbw AjIq isMG swihb jI, bwbw
bu`Fw isMG swihb jI bwbw mdn isMG swihb jI ny Gwiel BweI bic`qR isMG swihb
jI nUM, kotlw inhMgKW jI dy ikly’c lY AWdw[ dlyr mrd inhMgKW jI ny ivcwirAw
ik BweI swihb jI dI syvw bVI hI durl`B hY, jy nOkrW nUM syvw’c lgwieAw qW Byd
Ku`l@ jwvygw, ies leI Gr vwlI, AqI ipAwrI nyk swaU spu`qRI bIbI mumqwj jI nUM,
BweI swihb jI dI SuB s`cI syvw’c lwieAw[ isMG swihb jI ny jsvwrIAW dy
hwQI dIAW qvIAW ivMn@IAW sn, ies leI ien@W dI bhuq pRis`DI sI[ hux drSn qy

www.Gursevak.com 855 q`qkrw


syvw krky, bIbI jI dy ivkwr hI imt gey, ivsmwd AvsQw’c lIx ho gey, ijvyN
lohw pwrs nUM CUh ky sonw bx jWdw hY, ies qr@W pUrn pd nUM pRwpq, BweI swihb
jI dy sRIr’qy P`t bhuq izAwdw sn, sRIr’qy ieqny kStW smyN hwie sI kihx dI
bjwey, BweI swihb jI rom 2 krky ismrn sbr Sukr ivsmwd rMg’c lIx sn[
s`cy siqgurU swihb jI dy Apwr pRym’c lIx AYsI pUrn Agm ivsmwd inribkwr
inrhMkwr AvsQw dyK ky, bIbI mumqwj jI dy AMdr vwihgurU mMqR dw jwp AMdr
Awpy hox l`gw, ivsmwd inhwl idvwny msqwny ho gey[ XQw:- BieAw idvwnw swh
kw; nwnku baurwnw]
Anq klwvwn sd sdw myhrvwn siqgurU s`cy pwiqswh jI ip`Cy 2
Aw rhy sn[ pqw l`gx qoN, 7 poh nUM ikly’c phuMc ky BweI swihb jI nUM drSn
b^Sy, sIs’qy h`Q PyirAw, l`KW ^uSIAW dIAW pwiqSwhIAW b^SIAW[ XQw:- lK
KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] 7 poh swrw idn s`cy siqgurU swihb
jI, pRymI inhMgKW sUrbIr bhwdr Syr dlyr dy ikly’c rhy[ bIbI mumqwj jI ny,
s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn- kmlW’qy m`Qw r`iKAw, ibnvMiq nwnku.gur
crx lwgy; vwjy Anhd qUry] vwlI AvsQw ho geI[ bIbI jI ny ikhw, “hy A`bw
jwn!mYN SwdI nhIN krwauxI, myrI SwdI dw Krc mYnUM dy idau, mYN, koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] A`lwqwlw gurU pRmysr jI nUM m`Qw tykxw hY[
”ipqw jI dy Dn dyx qoN, nyk swaU bIbI jI ny pUrn pRym sihq, dyvwn dyv] s`cy
siqgurU swihb jI dy s`cy crn-kmlW’c Dn r`K ky m`Qw tyikAw[ XQw:- hau mnu
ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB
dyie sdysw] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny bhuq 3 ^uSI kIqI qy ikhw,
“inhwl!inhwl!inhwl!”sRI swihb Fwl ktwr b^SI[ AMqrjwmI s`cy siqgurU
swihb jI ny ivcwirAw, pRymI KW jI ny mYnUM bwhr nhIN jwx dyxw[ ie`Qy rihx’c
ies dw nukswn hY[ 8 poh nUM qVky fyF vjy isMGW smyq ikly’coN bwhr Aw gey[
ropVIey Qwxydwr jwPrAlI KW ny svyry pMj vjy Gyrw pw ilAw[ qlwSI hoeI, ijs
kmry’c BweI bic`qRisMG swihb jI sn[ gurU ipAwry inhMgKW jI ny ikhw, “ies
kmry’c myrI DI qy jvweI hn[ ”ieh sux ky Qwxydwr ny ies kmry dI qlwSI n
leI[ gurU pRymI KW, Qwxydwr nwl bwhr Aw igAw[

www.Gursevak.com 856 q`qkrw


bIbI mumqwj jI ny, sUrbIr bhwdr BweI bic`qR isMG swihb jI dy s`cy crn-
kmlW’qy m`Qw r`K ky, dIvwnI msqwnI ivsmwd inrivkwr AvsQw’c ikhw, “myry
prmpUjnIk pqI BweI bic`qR isMG swihb jI hn[ ”mwqw jI ny bhuq vrijAw,
hkUmq dw fr BI idqw qy ikhw, “qyrw ipqw qYnUM mwrygw[ ”pr gurmuiK bIbI jI
ny, byprvwh sdw rMig hir kY; jw ko pwKu suAwmI] Anuswr bypRvwhI nwl ikhw,
“myry ipqw jI ny Awp Qwxydwr nUM ikhw, mYN ipqw jI dy khy Anuswr hI BweI swihb
jI nUM Awpxy pqI pRmysr jI krky mMn ilAw hY[ ” AYsw ikauN hoieAw?BweI bic`qR
isMG swihb jI, ^udw A`lw pwk zwhr pIr gurU leI jUJ ky mrxwaU syj’qy pey,
mIqu krY; soeI hm mwnw] Anuswr rjw’c rwjI, rom 2 krky ismrn’c lIx,
inrBau inrvYru inrwly dgdy AMigAwr vWg pUrn bRhmigAwn’c lIx sn[ pUrn
pRymw-BgqI sihq, gurU goibMd isMG swihb jI dy AsMK srUp AMdr bwhr ids rhy
sn[ srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] inrgun bRhm jI dy AsMK pRkwS,
pRkwS hI pRkwS, pUrn ivsmwdqweI b^S rhy sn[ BweI swihb jI dy ibsmwd nUr
dw ibsmwd pRkwS hI AYsw sI, ik gurmuiK idl vwly BoLy inSkpt suMdr bIbI jI
syvw krky, ivSy vwSnw myt ky inhwl hoey[ jo kIn@I krqwir; sweI BlI gl]
Anuswr sUrbIr bhwdr BweI swihb jI SnIvwr, 9 poh 1761 ib:nUM s`cy siqgurU
swihb jI dy iDAwn ismrn’c lIx, s`cy siqgurU swihb jI ihq s`cI ShIdI pw
ky, AwigAw AwvY; AwigAw jwie] nwnk jw BwvY; qw ley smwie] 6] Anuswr gurU
crn-kmlW ’c lIx ho gey[
bhwdr Syr dlyr sUrvIr pRymI cODrI inhMgKW mrd jI ny, BweI gursw isMG
jI gUhxIAW, BweI b`gw isMG jI qrKwx nUM bulw ky, d`Kx qr& ikly’c ^UhI pws,
BweI swihb jI dw pUrn ipAwr siqkwr sihq sskwr kr idqw[ gurmuiK bIbI
mumqwj jI rwq idn bMdgI krdy, sRI B`Ty swihb jI qy BweI bic`qR isMG swihb jI
dy sskwr sQwn dI syvw pUjw inqw pRqI krdy rihMdy[ gurU pRmysr jI dy b^Sy
SsqRW dw pUjx hr smyN krdy rihMdy, byAMq is`K sMgqW prmpUjnIk SsqRW dy
prmpiv`qR suMdr drSnW nUM AwauNdIAW[ Awp jI bhuq hI Gt boldy[ hr smyN Awp
jI, Bwxy ky KwivMd gurU goibMd isMG swihb jI[ krqy hrqy gurU goibMdisMG
swihbjI[ vwhu vwhu gurU goibMdisMG swihbjI[ au~cI 2 bwr 2 gw 2 ky mhW ivsmY
ivsmwd ho ky boldy rihMdy[ ien@W nUM muslmwn Brw ‘Pu`PI mumqwj jI’kih ky pUrn
www.Gursevak.com 857 q`qkrw
Awdr sihq bulwauNdy[ ien@W dI SuB syvw’c bhuq pyRmIN mweI BweI hwzr rihMdy[
ieh sO swl koitlw inhMgKW ivKy bMdgI krdy rhy, ie@nW ny 31 swl ipMf nurMg purw
JWfIAW’c bMdgI krky iqRpqI kIqI, 131 swl jIvn mukqI dw pUrn AnMd
mwixAW[ hor byAMq pRymIAW nUM gurU syvw gurU bMdgI’c lwieAw, bMdgI ibnw ivSy hoS
mwr idMdy hn[ P`uPI jI poh dy cwnx p`K dI cOQ nUM, pUrn bRhm jI ’c lIn ho gey[
iesy idn nurMgpurw JWfIAW ivKy, ien@W dI Xwd’c joVmylw sjdw hY[
AYsy sUrvIr bhwdr XoDy audwr BweI swihb jI pUrn bRhmigAwnI mhWpurS
khIdy hn, ijn@W dy mrxwaU syj’qy ipAW dy s`cy crnIN l`gx vwlI rUh dy ivkwr hI
imt gey, AMdroN Ajpw jwp hox l`gw[ dunIAW dy ieiqhws’c AYsw koeI BI
idRStWq nhIN imldw, ik GoV Asvwr, hwQI dy m`Qy’qy l`gIAW qvIAW ivMn@y, hwQI
nUM A`gy lw ky vYrI dI &oj ilqwV dyvy, mrxwaU syj’qy pey nUM, nOjuAwn bIbI jI
Awpxy pqI pRmysr jI mMnx, Awp SwdI hI n krwaux[ AYsy prmpUjnIk siqgurU
swihbwn jI, sMqW BgqW gurmuKW ShIdW dy Awsry DrqI Afol KV@I hY, AYsy
mhWpurSW dw nwm lYx nwl murdy mn ijauNdy ho jWdy hn[ Aink bwr nmskwr
bilhwr[
AwigAw AwvY; AwigAw jwie] nwnk jw BwvY; qw ley smwie] 6] 2.siqgurU
nwnk dyv swihb jI, gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr jI hux &urmwauNdy hn:- gurU
pRmysr jI dI prmpiv`qR SuB s`cI AwigAw pw ky, ijs SuB kwrj leI gurU pRmysr
jI Byjx, pRymI gursyvk BweI bic`qRisMG audy isMG jI vWg cwA nwl (jwie) jwx,
SuB kwrj krky hMkwr n krn, Awp n ku`J bnx, gurU pRmysr jI dI AwigAw
Anuswr Srn’c (AwvY) Awaux, rom 2 krky nmskwrW fMfauqW krn[ (jw) jdoN
pRymI is`K nUM gurU pRmysr jI dI krxI kmweI kurbwnI.BwvY, gurU swihb jI nUM Awpxy
ipAwry is`K dI pRymw-BgqI sihq kIqI syvw kurbwnI(BwvY) Bw jwvy, qw Awpxy
inrgun srUp’c(smwie) lIx kr(ley) lYNdy hn[ mhwn bIr-rsI au~cy kwrnwmy
krn vwly, byAMq SuB guxW dy mwlk mhWpurS isMG isMGxIAW AwigAw mMn ky, pUrn
pRymw-BgqI sihq ismrn krky, Amr ShIdIAW pw ky, gur pRIqm jI dy s`cy
crn-kmlW’c lIx hoey hn, ho rhy hn, sdw huMdy rihxgy] 6] XQw:- nwnk jlu
jlih smwieAw; joqI joiq mIky rwm]

www.Gursevak.com 858 q`qkrw


ies qy hoie; su nwhI burw]) Awip siq; kIAw sBu siq]) Awip Blw;
krqUiq Aiq nIkI]) Blw Blw; Blw qyrw rUp] Aiq suMdr; Apwr AnUp] Anuswr
vwihgurU siqgurU swihb jI AiqAMq Apwr suMdr Bly s`cy hn[ ies leI siqgurU
swihbwn jI qy jo(hoie) hoieAw hY, ho irhw hY, hovygw, (su) auh burw nwhI hY, sB
Blw hI Blw hY[ XQw:- gurU nwnk nwm cV@dI klw] qyry Bwxy; srb`q dw Blw[)
burw nhI sBu Blw hI hY ry; hwr nhI sB jyqY]) bRhmigAwnI kI; sB aUpir
mieAw] bRhmigAwnI qy; kCu burw n BieAw]
ErY khhu; iknY kCu krw] gurU pRmysr jI vWg kurbwnIAW krn, siq sMqoK
dieAw Drm vIcwr inmRqw gRIbI iKmw sihnSIlqw Awid SuB guxW dIAW AnMq
klW dy AnMq AsMK pRkwS b^Sx vwly, inrMkwr srUp Amolk gurbwxI jI aucwrny,
gurU mrXwdw b^S ky, sRb`q dw Blw krn rUp, sRb`q dy Bly dy Drm krm SuB
kwrj, (ErY) ie`Qy(khhu) d`so(iknY) iks ny, Awpxy bl nwl(kCu) ku`J(krw) kIqw
hY? vw (ErY) ie`Qy gurU pRmysr jI dI rjw hukm mMny qoN ibnw, vw gurU pRmysr jI dI
sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn AKMf joiq, ikRpw qoN ibnw, (khhu)
d`so(iknY) iks ny kCu praupkwr(krw) kIqw hY?
Awip Blw; krqUiq Aiq nIkI] 1.Blw Blw; Blw qyrw rUp] Aiq suMdr;
Apwr AnUp]) inrgunu Awip; srgunu BI EhI] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn
jI dw srUp AiqAMq hI Blw hY[ Awip jI dI prmpiv`qR SuB s`cI(krqUiq) krnI,
(Aiq) bhuqI hI(nIkI) suMdr hY[ {kYsI suMdr hY jo Awp au~bldI dyZ’c bYTy, lohy
dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy, Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy, mhwn
praupkwrI DIrjDwrI inrMkwrI inRivkwrI sIs kurbwn kridAW, qyrw kIAw; mITw
lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] kmwauNidAW pVH rhy hn[ prmpUjnIk pMjW
ipAwirAW dy prmpiv`qR SuB s`cy su`cy sIs lY ky, aun@W nUM AMimRq Ckw ky, vwhu vwhu
gur goibMd isMG; Awpy guru cylw[ Anuswr aun@W qoN Awp Ck ky, prmpUjnIk s`cy
siqgurU DMn vwihgurU sRI gurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI, gurU ^wlsy pMQ jI dy
gurU ipqw jI bx rhy hn[ sB qoN A`gy ho ky DrmXu`D lV ky, ij`q pRwpq kr rhy
hn[ Awpxy ipAwry s`icAwry isMG swihbwn jI nUM, Anq klwvwn sd sdw
imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ so Awip Blw; krqUiq Aiq nIkI] Anuswr
www.Gursevak.com 859 q`qkrw
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI sRb`q dy Bly dI au~c krnI, AiqAMq hI
BlI qy suMdr hY jI[ XQw:- nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau
vwir]}
Awpy jwnY; Apny jI kI] 1.Apny(jI) auqSwh, ihMmq, bl(kI) dI krnI
kmweI, Awp jI Awpy hI (jwnY) jwxdy hn, ijs ihMmq nwl ie`k vwk duAwrw, AnMq
bRhmMf dI rcnw rcdy hn[ jdoN cwhux Awpx’c lIx kr lYNdy hn[
2.Apny (jI) ipAwry Bgq jI dy(jI) jIA(kI) dI hwlq nUM, Awpy hI, (jwnY)
jwxdy hn[ XQw:- ibnu bkny.ibnu khn khwvn; AMqrjwmI jwnY]) jwnxhwru rihAw
pRBu jwin] ies leI Awpxy ipAwry Bgq, hryk jIA dI r`iKAw shwieqw srb`q dy
Bly dI(Aiq) bhuqI hI(nIkI) suMdr(krqUiq) krnI krdy hn[ sRb`q dw Blw krny
krky Awip(Blw) Bly hn[
Awip swcu; DwrI sB swcu] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI Awip(swcu)
s`cy hn[ Awp jI ny Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy sIs, is`K is`KxIAW sB k`uJ sRb`q dy
Bly ihq kurbwn krn, sB nUM gurbwxI gurU mrXwdw b^Sx dI jo SuB s`cI ie`Cw DwrI
hY, so sB(swcu) s`cI hY[ vw Awp jI Awip hI(swcu) s`c srUp hn, AnMq bRhmMf dI
rcnw jo Awpxy Awsry DwrI hoeI hY, so sB(swcu) s`cI hY[ XQw:- scy qyry KMf; scy
bRhmMf] scy qyry loA; scy Awkwr] scy qyry krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru;
scw dIbwxu] scw qyrw hukmu; scw Purmwxu] scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu
AwKih; lK kroiV] scY siB qwix; scY siB joir] scI qyrI isPiq; scI swlwh]
scI qyrI kudriq; scy pwiqswh] nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy; su kcuin
kcu] 1]
Eiq poiq; Awpn sMig rwcu] vwihgurU jI ny Awpxy’coN AnMq bRhmMf dI rcnw
pRgt krky, Awpn rcy AnMq bRhmMf.sMig(Eiq poiq) lbw lb BrpUr, ie`k rs b`JvyN
pRkwS hI pRkwS, ies dy AMdr bwhr dso idSW’c(rwcu) rc rhy hn[ XQw:- sBnI
QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] vw Eiq poiq; Bgqn sMig
rwcw] Anuswr vwihgurU jI(Awpn) Awpxy ipAwry s`icAwry Apwry inrwry Bgq
swihbwn jI sMig(Eiq poiq) pwxI’c pwxI imlx vWg(rwcu) rcy hoey hn[ XQw:-
ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]) hir ky sMg; bsy
hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) Ab qau jwie
cFy isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]
www.Gursevak.com 860 q`qkrw
qw kI giq imiq; khI n jwie] (qw) iqs DMn vwihgurU srgun srUp jI qy
ien@W’c ivAwpk bRhm inrgun jI(kI) dI, (giq) AvsQw dI(imiq) mrXwdw
khI(n) nhIN (jwie) jWdI[ ijvyN Awpxy srb ivAwpI Ajpw jwp Agm Apwr
Anq klwvwn mhW ivsmwd imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu]
jIA sgl kau; dyie dwnu] inrgun inrMkwr inrMjn pRkwS hI pRkwS, mhW cwnxW
dy mhW cwnx srUp’coN, Aks mwqR AnMq bRhmMf KwxIAW sUrj cMd hvwvW AgnIAW
DrqIAW, cOrwsI l`K jUn rc ky, ien@W’c BrpUr ho rhy hn[ ijvyN ien@W nUM BjwauNdy
qy kMtRol’c r`Kdy hn[ XQw:- BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh kroVI clq; n
AMqu] ijvyN inrgun inrMkwr ivAwpk pRkwSk inrlyp bRhm jI, Awpxy srgun srUp
dy AsMK bRhmMf dy AiqAMq v`fy ivsmwd ivsQwr smyq, hr smyN jwp krdy, Awp
hI suxdy hn[ XQw:- sgl smgRI; jw kw qnw] Awpn jsu; Awp hI sunw] vwhu
vwhuu inrgun bRhm jI AwpxI ieqnI v`fI rcnw smyq, hr smyN vwihgurU 3 jpdy
rihMdy hn[ AYfI v`fI rcnw nUM rc ky, Pyr BI Amr Afol inRivkwr AibnwsI
Anqklwvwn pUrn myhrvwn sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ac`l sdw siq swrIAW
GtW’c vsdy hn[ Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]
Anuswr hr smyN Aink prlau auqpqIAW kridAW, inrlyp BI hn[ hr pRwxI dy
AMdr bwhr, ie`k rs b`JvyN pRkwS hI pRkwS srUp hn[ nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR
cMdRy] nmo rwj rwjy; nmo ieMdR ieMdRy] nmo AMDkwry; nmo qyj qyjy] Anuswr AYny qyz
pRkwS srUp hn, ijn@W qoN AnMq sUrj cMd, AnMq AgnIAW qwry mMfl, AnMq
ibjlIAW ititAwxy hr vyly pRkwS pRwpq krky pRkwS rhy hn[ AnMq bRhmMf dy
jIA jMq, pRkwS pRwpq krky, hux hrkq kr rhy hn[ so Awp jI dI AYsI
ivsmwd inRibkwr giq imiq khI nhIN jWdI[
dUsr hoie; q soJI pwie] prmpUjnIk vwihgurU gurU jI, qw kI giq imiq;
khI n jwie] Amol bcn, vwihgurU jI nUM koRVW bRhmMfW dI auqpqI pwlxw kridAW
inrlyp dyK ky, srb ivAwpI Anqklwvwn mhW ivsmwd lIxqw’c lIx ho ky,
Purmw rhy hn:- hy BweI!Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu
rhqw] Anuswr vwihgurU jI ie`k iKn’c auqpqI prlO kridAW inrlyp hn[ jy
iksy dy i^Awl’c (dUsr) dUjw hoie(q) qW dwsn dws nUM(soJI) smJ cwnxw(pwie)
pwvy Bwv, iqsu BwvY; q kry ibsQwr] iqs BwvY; q eykMkwr] Anqklwvwn srb
www.Gursevak.com 861 q`qkrw
ivAwpI ivsmwd kOqk krn vwlw, vwihgurU jI qoN ibnw hor koeI BI nhIN hY[
XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih;
Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry;
kudriq.kIm n phI] ibnu hir; hY ko khw.bqwvhu] suK smUh kruxwmY krqw; iqsu
pRB sdw iDAwvhu] 1]) quDu ibnu dUjw; nwhI koie] qU krqwru; krih so hoie])
krqw sBu ko qyrY joir] eyku sbdu bIcwrIAY; jw qU.qw ikAw hoir] 1]
dUsr hoie; q soJI pwie] 2.vwihgurU ivsmwd krqw purKu, krn kwrn
smrQu suAwmI; jI, siqgurU swihb jI nUM srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp
Anqklwvwn qyz pRkwS bl sihq, auqpqI pwlxw lYAqw inrlypqw dw gux, srb
ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn siq sMqoK dieAw Drm ivcwr Awid AnMq SuB gux
dyx vwly hn[ ies qoN ibnw koeI hor(dUsr) dUjw(hoie) hovy, (q) qW(soJI) smJ
cwnxw(pwie) pwvy, Bwv ieqnI v`fI srb ivAwpI ivsmwd ikrpw krky dwiq dyx
vwly, vwihgurU jI qoN ibnw hor koeI nhIN hn[ XQw:- dyvxhwru dwqwru; ikqu muiK
swlwhIAY]) ddw.dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy.qoit n AwveI; Agnq Bry
BMfwr]) qum bf dwqy; dy rhy] jIA pRwx mih; riv rhy]) qU BMnx GVx smrQu
dwqwru hih; quDu AgY mMgx no hQ joiV KlI sB hoeI] quDu jyvfu dwqwru, mY koeI
ndir n AwveI; quDu sBsY no dwnu idqw; KMfI vrBMfI pwqwlI pureI sB loeI] gurU
jI ieh aupRokq gux gursyvk nUM qy gursyvk jI A`gy hor pRymI syvk nUM dyx vwly
smr`Q hn[ Bwv s`cy gurU jI s`cy gursyvk jI qoN ibnw hor dMBI pKMfI qoN bco jI[
{hMkwrI ivkwrI dyhDwrI dMBI bMdy, BoLy purK nUM kihMdy hn, dUsr hoie; q soJI
pwie] ie`k qUM, dUjw mYN pKMfI hW, qW hI qUM mYQoN r`b dI soJI pwvyNgw[ AnrQ krky
BoLy bMdy nUM BrmwauNdy hn[ so shI ArQ pV@ ky nmskwr kro jI[ }
iqs kw kIAw; sBu prvwnu] gur pRswid; nwnk iehu jwnu] 7] prmpUjnIk
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] swihb siqgurU nwnk dyv gurU gRMQ swihb
jI &urmwauNdy hn:- hy mn!gurU pRmysr jI dI (gur) srb ivAwpI pRkwS srUp mhW
ivsmwd s`cI Anqklwvwn(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, iehu(jwnu) jwnxw kr[
(iqs) gurU pRmysr jI(kw) dw(kIAw) kIqw sBu, (prvwnu) kbUl, shI s`cw hY[
XQw:- jo qum krhu.soeI Bl hmrY; pyiK nwnk suK crnwrY]) jo hoAw; hovq so
jwnY] pRB Apny kw; hukmu pCwnY]) qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu; pdwrQu
www.Gursevak.com 862 q`qkrw
nwnku mWgY]) mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw] gurU pRmysr
jI dw kIqw, ies leI shI s`cw hY, ikauN jo gurU jI ny, Awpxy inrgun srUp
jI’coN, AnMq bRhmMf rc ky, Awpxy nwmu Awsry Dwry hoey hn[ XQw:- nwm ky Dwry;
sgly jMq] nwm ky Dwry; KMf bRhmMf] nwm ky Dwry; isimRiq byd purwn] nwm ky
Dwry; sunn igAwn iDAwn] nwm ky Dwry; Awgws pwqwl] nwm ky Dwry; sgl
Awkwr] nwm ky Dwry; purIAw sB Bvn] nwm kY sMig auDry; suin sRvn] kir
ikrpw ijsu; AwpnY nwim lwey] nwnk cauQy pd mih; so jnu giq pwey] 5] gurU
pRmysr jI, hr jIv dy AMdr bwhr, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp AnMq
Anqklwvwn pRkwS hI pRkwS srUp ho ky, pRkwSk pyRrk ivAwpk ho rhy hn jI[
XQw:- AMqir bsy; bwhir BI EhI] nwnk drsnu dyiK; sB mohI] 4]) mwir Awpy
jIvwldw; AMqir bwhir swiQ]) siqguru jwgqw hY dyau] gurU jI ny Awp kurbwnIAW
hI kurbwnIAW dy ky, srb`q dy Bly ihq, gurbwxI kQw kIrqn, gurU mrXwdw jI
b^Sy hn[ isr aUpir; TwFw guru sUrw] ] 7] siqgurU dUjy pwiqswh jI dy pRq`K
srUp, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ju`go ju`g At`l hn, jo hux Awpxy pRymIAW
dy idl idmwZ’c, gurbwxI Byj ky, rom 2’c vs ky, Awp nwm jp qy pRymIAW qoN
jpw rhy hn[ pUrn SWqI iekwgRqw bKS ky, vwihgurU jI dy drSn krvw rhy hn[
vw(iqs) siqgurU swihbwn jI, gursyvk dy syvk kw(kIAw) kIqw sBu, vwihgurU jI
dI s`cI drgwh’c (prvwnu) kbUl hY[ XQw:- jw kw kihAw; drgh clY] so iks
kau; ndir lY AwvY qlY] 3]) pauVI] jo boly pUrw siqgurU; so prmysir suixAw]
soeI vriqAw.jgq mih; Git Git muiK BixAw] bhuqu vifAweIAw swihbY; nh
jwhI gxIAw] scu shju Andu siqgurU pwis; scI gur mxIAw] nwnk.sMq svwry
pwrbRhim; scy ijau bixAw]
jo jwnY; iqsu sdw suKu hoie] prmpUjnIk s`cy siqgurU Ajpw jwp vwihgurU
Anqklwvwn pUrn myhrvwn siqgurU gurU gRMQ swihb mhwrwj jI jo &urmw rhy hn,
so sB Awid scu; jugwid scu] hY BI scu; nwnk hosI BI scu] 1] s`c s`c s`c hY[
Awpxy inrgun bRhm jI dy Awsry DwrI hoeI KMf bRhmMf dI rcnw BI sB s`cI s`cI
s`cI hY[ Awp jI dI krnI AiqAMq hI suMdr hY[ Awp jI Awpxy ipAwirAW dy lUM
2’c rcy rihMdy hn[ Awp jI dI KMf bRhmMf dI auqpqI pwlxw r`iKAw lYAqw
inrlypqw dI mrXwdw khI nhIN jWdI[ jo gurmuiK ipAwry vwihgurU jI dI aupoRkq
www.Gursevak.com 863 q`qkrw
mihmw gurpRswid(jwnY) jwxdy hn, iqsu jIvn mukq purK jI nUM, srb ivAwpI mhW
ivsmwd bRhmwnMd rs Ajpw jwp ismrn dw sdw suKu pRwpq(hoie) huMdw hY[ XQw:-
pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] ismrih sy
jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw] 7]) sdw sdw hir
iDAweIAY; gurmuiK suKu pwvih] inj Gir vwsw pweIAY; sic isPiq smwvih]
Awip imlwie; ley pRBu soie] ijn@W nUM pRBu jI Awpxy srUp’c, Awip imlwie
lYNdy hn, auh pRBu jI dI(soie) soBw pw(ley) lYNdy hn, Bwv pRBU srUp hI ho jWdy
hn[ vw (soie) auh aupRokq gursyvk, prmpUjnIk pRBu jI ny(soie) soBw sihq,
Awpxy srUp’c Awip hI imlwie ley hn[ XQw:- pihir isrpwau, syvk jn myly;
nwnk pRgt phwry]) Awpy myil ley suKdwqw; Awip imilAw Gir Awey]
nwnk.kwmix sdw suhwgix; nw ipru mrY.n jwey] 4] 2]) jo jn.hir pRB hir hir
srxw; iqn.drgh hir hir dy vifAweI] DMnu DMnu swbwis khY.pRBu jn kau; jn
nwnk myil ley.gil lweI] 4] 4])
gur ky crn; ihrdY vswey] kir ikrpw; pRiB Awip imlwey]) hir gurmuiK
ikrpw DwrIAnu; jn ivCuVy Awip imlwie]) myrw pRBu Aiq aUco aUcw; kir ikrpw
Awip imlwvixAw]) Awpy kry krwey krqw; gurmiq Awip imlwvixAw]
Awip imlwie; ley pRBu soie] 2.rcnw dy rcnhwr inrgun bRhm jI rcnw
rcn qoN pihlW, Ajpw jp hYN]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw
jwpu] Anuswr Awpxw jwp lgwqwr Awp kr rhy sn[ ivsmwd vwihgurU jwp
duAwrw, rcnw pRgt kIqI hY, ies KMf bRhmMf dI rcnw’c BrpUr ivAwpk ho ky,
Awpxy AsMK bRhmMf dI rcnw smyq, sdw jwp kr rhy hn[ XQw:- sBY Gt rwmu
bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd
sUrj guxqwsw]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw;
Awpy hI iPir jwip] 1] Anuswr Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU jI, hr smyN
sB dy AMdr bwhr jwp krdy hn Bwv hux BI kr rhy hn[ Ajpw jwp(soie) soBw
vwly(pRB) srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp bRhm jI ny ndr krky, Awpxy
syvk Awpxy nwl Awip imlwie ley hn[
Ehu DnvMqu; kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu] (BgvMqu) Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
www.Gursevak.com 864 q`qkrw
prqK´ hir] prmpUjnIk DMn Ajpw jwp vwihgurU s`cy siqgurU Arjndyv siqgurU
gRMQ swihb jI, hux Awpxy srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp inrgun bRhm jI
duAwrw, AnMq dyhW ikRm jMqW sUrjW cMdRimAW qwirAW AgnIAW ititAwixAW
ibjlIAW nUM pRkwS rhy hn, hr smyN swfy AMdr bwhr, siq sMqoK dieAw Drm
vIcwr, inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj
inrvYrqw inrlypqw Awid AnMq SuB guxW dIAW AnMq klW sihq, ie`k rs b`JvyN
AsMK pRkwS hI pRkwS, nUr hI nUr nUro nUr, ijsu gurmuiK ipAwry jI dy, AMqir bsy;
bwhir BI EhI] Anuswr irdY AMdr bwhr ivAwpk BgvMqu jI BrpUr ho rhy hn[
Eh, AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie] vwlI AiqAMq au~cI AvsQw nUM pRwpq jIvn
mukiq purK hn[ XQw:- pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] jIvn mukiq; soaU
khwvY] qYsw hrKu; qYsw ausu sogu] sdw Anµdu; qh nhI ibEgu] qYsw suvrnu; qYsI
ausu mwtI] qYsw AMimRqu; qYsI ibKu KwtI] qYsw mwnu; qYsw AiBmwnu] qYsw rMku; qYsw
rwjwnu] jo vrqwey; sweI jugiq] nwnk Ehu purKu; khIAY jIvn mukiq]) hir pRym
bwxI mnu mwirAw; AxIAwly AxIAw rwm rwjy] ijsu lwgI.pIr iprMm kI; so jwxY
jrIAw] jIvn mukiq so AwKIAY; mir jIvY mrIAw] jn nwnk.siqguru myil hir;
jgu duqru qrIAw] 2]) mwn moh dono kau prhir; goibMd ky gun gwvY] khu
nwnk.ieh ibiD ko pRwnI; jIvn mukiq khwvY] 2] 2]
Ehu DnvMqu; kulvMqu piqvMqu] prmpUjnIk jo jIvn mukq purK hn, Ehu
(DnvMqu) (Dn+vMqu) duinAwvI Dn, Ajpw jwp vwihgurU nwm Dn(vMqu) vwly DnvMqu
hn[ XQw:- hm DnvMq BwgT; sc nwie] hir gux gwvh; shij suBwie] 1])
gurU Gr’c jMmxy krky, gurU pRmysr jI dy spu`qR bx ky, jwiq vrn qy Bey AqIqw;
Anuswr zwq pwq qoN rihq, prmpUjnIk gurU pRmysr jI dI AiqAMq au~cI Aivnws
bRhm rUpI kul(vMqu) vwly kulvMqu ^wlsy, (piqvMqu) (piq) iezq(vMqu) vwly hn[
XQw:- so DnvMqw; ijsu buiD ibbyk] so kulvMqw; ij ismrY suAwmI] so piqvMqw; ij
Awpu pCwnI]) sy DnvMqy sy piqvMqy; hir kI srix smwih] gur pRswid nwnk jgu
jIiqE; bhuir n Awvih jWih]) so piqvMqw; so DnvMqw] ijsu min visAw; hir
BgvMqw]
DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw]) 1. hir ky jn siqgur sqpurKw; Anuswr(jnu)
DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI DMnu DMnu DMnu hn, Awp jI dy prmpUjnIk
www.Gursevak.com 865 q`qkrw
ipqw bwbw kilAwx cMd jI, mwqw iqRpqw jI, BYx bIbI nwnkI jI BI DMnu DMnu DMnu
hn jI[ XQw:- Dnu DMnu ipqw.Dnu DMnu kulu; Dnu Dnu su jnnI.ijin gurUjIxAw
mwie] Dnu DMnu gurU.ijin nwmu ArwiDAw; Awip qirAw ijnI ifTw iqnw ley
Cfwie] Awp jI dy AiqAMq ipAwry s`cy su`cy au~cy gurbwxI inrMkwr jI BI DMnu DMnu
DMnu hn[ Awp jI dw j`g’qy AwieAw BI DMnu DMnu DMnu hY jI[ XQw:- sloku] Awqm
rsu ijh jwinAw; hir rMg shjy mwxu]nwnk.Din Din DMin jn; Awey qy
prvwxu]1]
2.siqgurU swihb jI dy b^Sy, prmpUjnIk siqsMgq jI, Awp jI qoN sIs
kurbwn krn vwly, nwm jpx jpwaux vwly, sRI gurduAwry swihb jI bnwaux
bxvwaux vwly, gurbwxI sMQw krn krwaux vwly, kIrqn kQw krn isKwaux vwly,
Bwxw mMnx mMnwaux vwly, gurU jI dy s`cy crn-kvlW’qy pYx vwly gurU isKu.isKu gurU
hY; eyko gur aupdysu clwey] Anuswr inSkwm gursyvk jnu qy aun@W dy syvk dw syvk
dwsn dws BI DMnu DMnu DMnu hY, aus dw gur crxI(AwieAw) Awauxw BI DMn DMn DMn
hY[ XQw:- pauVI] DMnu DMnu so gurisKu khIAY; jo siqgur crxI jwie pieAw] DMnu
DMnu so gurisKu khIAY; ijin hir nwmw.muiK rwmu kihAw] DMnu DMnu so gurisKu
khIAY; ijsu hir nwim suixAY, min Andu BieAw] DMnu DMnu so gurisKu khIAY;
ijin siqgur syvw kir, hir nwmu lieAw] iqsu gurisK kMau.hMau sdw nmskwrI;
jo gur kY BwxY gurisKu cilAw] 18]
ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] DMnu DMnu DMnu hn gurU jI(ijsu) ijn@W dI
(pRswid) ikRpw ny dwsn dws nMU sBu jgqu qoN qrwieAw hY[ vw (ijsu) ijn@W
dI(pRswid) ikRpw ny sdw leI sBu jgqu nUM qrwieAw hY, ikauN jo Awp jI ny mhwn
ikRpw krky, prmpUjnIk gurbwxI kQw kIrqn gurmiq mrXwdw gurU ieiqhws,
siqsMgq Ajpw jwp kVwh pRSwid lMgr sRovr gurU AsQwn b^Sy hn[ XQw:-
imitAw Awpu.pey srxweI; gurmuiK nwnk jgqu qrwieAw]) ijin jin gurmuiK
syivAw; iqin siB suK pweI] Ehu Awip qirAw kutMb isau; sBu jgqu qrweI]) so
vfBwgI; ijsu nwim ipAwru] iqs kY sMig; qrY.sMswru]
jn Awvn kw; iehY suAwau] jn kY sMig; iciq AwvY nwau]) AwvY swihbu
iciq; qyirAw Bgqw ifiTAw] mn kI ktIAY mYlu; swDsMig vuiTAw] Anuswr(jn)
gurU pRmysr jI(jn) gurU pRmysr jI dy kUkr(kY) dy sMig, inrgun srgun swihb jI
www.Gursevak.com 866 q`qkrw
dI eykqw b^Sx vwly, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn pUrn
myhrvwn krqw purKu vwihgurU(nwau) nwm jI iciq’c(AwvY) AwauNdy hn, Bwv vs
jWdy hn[ (jn) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] gurU pRmysr
jI, gursyvk dy syvk jI dw, j`g’qy suqMqR(Awvn) Awaux(kw) dw, (iehY) ieho
hI(suAwau) pRXojn, lwB, suAwd hY, jo Awip nwmu jpdy jpwauNdy hn[
Awip mukqu; mukqu krY sMswru] ivkwrW AOguxW hMgqw jmW cOrwsI l`K jUn,
cwh kOPI niSAW qoN, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, Awp jI dy AnykW dwsW
dy dwsn dws bwbw Aqr isMG jI jYsy Awip(mukqu) Cu`ty hoey hn qy sMswru nUM(mukqu)
Cufwauxw (krY) krdy hn[ XQw:- Awip mukqu; Avrw mukqu krwvY] hir nwmu jpY;
hir qy suKu pwvY]) ijsu BieAw ik®pwlu; iqsu sqsMig imlwieAw] khu nwnk; guir
jgqu qrwieAw]) kiljugu. bwby qwirAw; siqnwmu piV mMqRü suxwieAw[ kil
qwrix; guru nwnk AwieAw[) kiljugu; auDwirAw gurdyv] ml mUq mUV ij muGd
hoqy; siB lgy qyrI syv]) KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy
myry ipAwirAw] vw gurU pRmysr jI Awip mukqu hn, A`g dy smuMdR sMswru’c fu`b sV
rhy dwsn dws nUM, (mukqu) Cufwauxw(krY) krdy hn[ XQw:- siqgur kIno
praupkwru] kwiF lIn; swgr sMswr]) Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh
pkir; siqguir insqwrw]) jn nwnk nwmu ArwiDAw; Awip qirAw.sBu jgqu
qrwieAw]
nwnk iqsu jn kau; sdw nmskwru] 8] 23] KMf bRhmMf byAMq;
auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw] DMn 3 nwrwiex srUp siqgurU
nwnk dyv mh`lw pMjvW jI gRIbI nwl &urmwauNdy hn:- Ajpw jwp vwihgurU siqgurU
swihbwn jI dy inskwm syvkW dy dwsn dws jn DMn 3, (jn) mh`lw pihlw jI DMn
3 hn, ijn@W dI Agm Apwr srb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp nUr
hI nUr srb klw BrpUr pRB; ikRpw hI ikRpw nwl, KMf bRhmMf dw sdw leI auDwr
ho irhw hY[ (iqsu) iqn@W(jn) s`cy siqgurU mh`ly pihly jI(kau) nUM, dwsn dws roim
2 krky sdw nmskwru hI nmskwr krdw hY jI] 8] 23] XQw:- nmskwr; qw
kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) bRhmigAwnI kau; sdw Adysu])
gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] 1]) Awid gur ey;
nmh] jugwid gur ey; nmh] siqgur ey; nmh] sRI gurdyv ey; nmh]) guru syvau,
www.Gursevak.com 867 q`qkrw
kir nmskwr] Awju hmwrY, mMglcwr]) siqguru dieAw iniD, mihmw AgwiD
boiD; nmo nmo nmo nmo, nyiq nyiq nyiq hY]) sdw sdw, siqgur nmskwr] gur
ikrpw qy; gun gwie Apwr]) guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj svwry]
gauVI suKmnI mÚ5] slooku]) AstpdI jI cOvIvyN, Awid 295.
sloku] pUrw pRBu AwrwiDAw; pUrw jw kw nwau] nwnk pUrw pwieAw; pUry ky
gun gwau] 1]
pUrw pRBu AwrwiDAw; pUrw jw kw nwau] DMn Ajpw jwp vwihgurU mh`ly pihly
jI dy srUp siqgurU gRMQ swihb jI hux &urmwauNdy hn:- Ajpw jwp pUrn vwihgurU
jI, AnMq bRhmMf dI rcnw rcn qoN pihlW BI pUrn sn, BwvyN hux AnMq jIA hr
vyly mr rhy hn, pr Pyr BI pUrn hn[ swrI rcnw nUM Awpxy’c lIx krn qoN
mgroN BI pUrn hoxgy[ jIAW nUM hvw pwxI irzk, nwm pRym Bwau-BgqI b^SidAW
Gtdy nhIN, pUrn hI rihMdy hn[ AYsy srb ivAwpI ivsmwd pUrn Ajpw jwp
vwihgurU jI dy srgun srUp, DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU Arjndyv swihb jI, DMn hn[ BwvyN Awp jI au~bldI dyZ’c bYT rhy hn,
BwvyN q`qy 2 ryqy’qy bYT ky, q`qw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI
DIrjDwrI sIs’qy puAw rhy hn, BwvyN sVdI bldI m`cdI loh’qy KVH rhy hn[ BwvyN
Bu`K aunINdRw qyRh kubol shwr rhy hn, Awp jI ny hr hwlq’c, inmK 2 suAws 2
rom 2 krky, (pUrw) pUry gurU(pRBu) siqgurU rwmdws swihb jI, pUrn pyRm SrDw
idRVqw Bwau isdk Brosy nwl, srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp inrgun srgun dI
eykqw sihq(AwrwiDAw) jpy iDAwey pUjy nmskwry[ (jw) ijn@W(kw) dy b^Sy(nwau)
Ajpw jwp vwihgurU nwm gurbwxI inrMkwr jI(pUrw) pUry hn[ XQw:- gur pUry kI
bwxI] pwrbRhm min BwxI]) vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n
koie]
nwnk.pUrw pwieAw; pUry ky gun gwau] 1] gurqw ibrwjmwn siqgurU nwnk dyv
swihb gurU gRMQ jI &urmwauNdy hn:- hy pRymIEN!vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny, DMn
Ajpw jwp vwihgurU siqgurU mh`ly cOQy jI duAwrw, hr smyN Ajpw jwp kridAW,
(pUrw) pUrn Ajpw jwp vwihgurU jI(pwieAw) pRwpq kIqy[ AYsy ivsmwd pUry
siqgur, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI(ky) dy, pUrn
www.Gursevak.com 868 q`qkrw
Agm ivsmwd sihnSIlqw inrivkwrqw DIrj iKmw Awid Anq klW sihq, srb
ivAwpI mhW ivsmwd hI ivsmwid AnMq SuB s`cy gun, rom 2 dIAW zbwnW krky,
siqsMgq jI’c kQw kIrqn krky, hr qr@W dy bolW duAwrw(gwau) gwauxw kro jI]
1] XQw:- lwK ijhvw.dyhu myry ipAwry; muKu.hir AwrwDy myrw rwm]) ijhvw
eyk.hoie lK kotI; lK kotI koit iDAwvYgo]) iek dU jIBO, lK hoih; lK hovih,
lK vIs] lKu lKu gyVw, AwKIAih; eyku nwmu jgdIs]
siqgur myry kI vifAweI] pRgtu BeI hY; sBnI QweI] Anuswr prmpUjnIk
vwihgurU pUrn gurU pRmysr jI dI srb ivAwpI ivsmwd Amolk pUrn mihmw:- ijvyN
hIry jvwhrwq lwl mxIAW jVwaU jVq, suMdr sony dw GVw AMimRq nwl BirAw,
AMimRq’c is`Dw r`Kx qoN, aus dy AMdr bwhr AMimRq hI AMimRq huMdw hY[ iqvyN, srb
ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU gurU joqI srUp mh`ly pMjvyN jI dy AMdr
bwhr, ivsmwd srb ivAwpI Anqklwvwn pRym rUpI lwl, ivrwg rUpI rqn,
bRhmigAwn rUpI hIry, pRymw-BgqI Awid SuB guxW rUpI mxIAW hn[ pUrn bRhmwnMd
AMimRq bRhm rs nwl qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; Anuswr Bry hn[ AsMK AnMq s`cy
nUr pRkwS hI pRkwS srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp bRhm srUp hn[ rovih;
syK mswiek pIr] AMiq kwil; mqu lwgY BIV] Anuswr mrn dy kSt qoN v`fy 2
roNdy kurlWdy hn, pr gurU pRmysr jI ny A`g smwn q`qIAW szwvW shwrIAW[
au~bldI dyZ’c bYT ky, Amr Afol Ac`l At`l s`cy AibnwsI bRhm jI’c lIn
rhy, Akih Asih kSt Awaux qoN, qyrw kIAw; mITw lwgY] Anuswr pUrn inrBYqw
sihq, Bwxw mMn ky, bhuq hI au~cI su`cI AvsQw kmw ky idKweI hY[ AwpxI prm
au~cI su`cI kurbwnI duAwrw, AwpxI ipAwrI aumq is`KI syvkI jI dw, mOq Awid
sB qr@W dw fr dUr kIqw hY[ AYsy ivsmwd pUrn bRhm srUp, pUrn gurU pRmysr jI
qoN inmK 2 bilhwr jweIey[ XQw:- nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau,
bil bil jweIAY; Awip mukqu.moih qwrY] }
{pyRm vIcwr SuB nmskwr:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI pUrn pRBu
jI dy pUrn gurU Avqwr hn[ Awp jI nUM jo Dur kI bwxI jI, DuroN pRwpq hoey hn, so
BI sMpUrn gurU jI hn[ so prmpUjnIk vwihgurU smR`Q pUrn gurU jI dy srb ivAwpI
mhW ivsmwd hI ivsmwid Anqklwvwn pUrn SuB s`cy gux BI sMpUrn hn[ XQw:-
sB gux iks hI nwih; hir pUr BMfwrIAw] gurU jI dy bKSy vwihgurU nwmu jI BI
www.Gursevak.com 869 q`qkrw
sMpUrn hn[ ijn@W pyRmIAW ny prmpUjnIk pUrn gurU jI nUM pwieAw hY, so BI pUrn
hn, aun@W pRymIAW dy dwsndws BI pUrn hn[ gurU siqsMgq jI BI pUrn hn[ }
(s`sy.pYr.ibMdI.n.lw) (AstpdI]) prmpUjnIk ds qukIAW, A`T pauVIAW dy
AstpdI jI cOvIvyN[
100. pUry gur kw; suin aupdysu] { srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr
nmskwr swKI:- bwlwn bwl]) dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI[
prmpUjnIk vwihgurU mIrIpIrI dy mwlk, siqgurU hirgoibMd swihb mhwrwj jI ny,
ipMf lDweIky (mogy) ivKy, prmpiv`qR SuB s`cy ipAwry crnkml pwey[ BwrI Px
vwlw ie`k s`p AwieAw[ BweI ibDIcMd swihb jI ny ikhw, “hy s`cy pwiqswh
jI!pwsy kr dyeIey[ ”gur nwnk dyv goivMd rUp] siqgurU swihb jI ny &urmwieAw,
“Srn Aw irhw hY[ ”nyVy Awaux qoN siqgurU swihb jI ny aus dI kilAwx leI
prmpiv`qR inrMkwr srUp gurbwxI aucwrI[ sux ky sRIr Pu`tx qoN cV@weI kr igAw,
swry sRIr’c kIVy pey hoey sn[ aus’coN pKMfI rUh inklI, BweI ibDIcMd swihb jI
ny p`uiCAw, “hy mhwrwj swihb jI!ieh kI hY?”mhwrwj jI ny aus pKMfI rUh nUM
ikhw, “qUM hI AwpxI hwlq d`s?”aus ny ikhw, “hy koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] s`cy siqgurU swihb jI!mYN Awpxy Awp nUM r`b khwauNdw sW[
myry AMdroN mwieAw dw moh n C`uitAw[ mYN hMkwrI ivkwrI pUjw dw Dwn Kw 2 ky gL
igAw, Bjn ismrn n kIqw, BoLy lokW nUM mgr lw ky T`gdw irhw, ik mYN quhwfI
kilAwx krWgw[” AMiq kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp join;
vil vil AauqrY] Anuswr“mYN mr ky s`p bixAw[ myry cyly kIVy bx ky, myrw mws
Kwx l`gy, ikauNik mYN ien@W nwl CL krky ien@W dy pdwrQ Cky sn[ hy siqgurU
siqgurU; siqguru guibMd jIau] !hux AwpjI ny AiqAMq hI ikRpw krky, swcw
swihbu, sd imhrvwx] bMDu pwieAw myrY siqguir pUrY; hoeI srb kilAwx]
Anuswr prmpiv`qR gurbwxI suxw ky, dwsn dws gRIb dI kilAwx kIqI hY[ Awp
jI, dl BMjn guru sUrmw; vf joDw bhu praupkwrI[ hoN jI[ ”vwihgurU gurU pRmysr
jI ny AnMq kIiVAW dI BI kilAwx kIqI[ XQw:- gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy
nwvY eyk kxI] ijMd jwn qoN ipAwry pRymI is`KW nUM SuB s`cI su`cI au~cI is`iKAw
b^SI, ik jo Bjn ismrn krky, jIvx au~cw mn nIvW nhIN krdy, sgoN v`fypuxy dw
mwn krdy hn, aun@W dI ieho ijhI hI mMdI hwlq huMdI hY[ hux ie`Qy prmpUjnIk
www.Gursevak.com 870 q`qkrw
prmpiv`qR AsQwn, gurduAwrw sRI kilAwxsr swihb jI suMdr drSn b^S rhy hn[
prmpUjnIk DMn pUrn siqgurU mh`ly pihly jI dI iknkw mwqR SuB s`cI mihmw
inRivkwrqw’qy swKI:- AwpjI ny gurmuKI il`pI rcI, gurmuKI’c AkwlI gurbwxI jI
aucwry, klj`ug’c AMimRq kQw kIrqn krky sqju`g vrqw idqw[ Awp jI ny Awpxy
ipAwirAW nUM ivsmwd Amolk suMdr mnohr drSn b^Sy[ pUrn pyRm ikRpw sihq FL
ky, nwnk ndrI; ndir inhwl] dI prmpiv`qR ingHw nwl q`k ky, ivkwr myt ky pUrn
bRhmigAwn b^iSAw, cOhW ju`gW dy ivCuVy srwpy klMkI jIAW nUM b^Sx l`igAW dyrI
nhIN lweI, Awp jI ny AMimRq rUp kIrqn krky, kauVy rITy im`Ty kIqy[ swc nwm kI
AMimRq vrKw] krky kOfw rw^S s`jx T`g dyvlUq lwjvrd Awid jo DrqI’qy jIAW dI
r`q lhU pIxy zwlm rw^S sn, pUrn sMq bxw idqy, klju`g’c inrml is`KI Drm
clwieAw[ XQw:- mwirAw iskw jgiqR ivic; nwnk inrml pMQ clwieAw[ cOhW
c`kW dw auDwr kIqw[ XQw:- bwby qwry cwir cik; nau KMif ipRQmI scw FoAw])
kiljugu.bwby qwirAw, siqnwmu piV mMqRü suxwieAw[ kil qwrix; guru nwnk
AwieAw]
101.dUjI swKI inrivkwr vwihgurU mh`ly pihly jI kI:- twpU sMglwdIp dy rwjy
iSvnwB jI dI rwjDwnI sqwv`d Sihr sI[ DMn vwihgurU mh`ly pihly jI dy Gxy
ipAwry crn-kmlW dy kIVy, gurmuiK snmuK syvk BweI mnsuK jI vpwr krn leI
ie`Qy phuMcy, rwjy nUM gurU pRmysr jI dy s`cy im`Ty crn-kmlW dw pyRm lw idqw, rwjy jI
ny ien@W nMU ikhw, “dwsn dws gurU pRmysr jI dI Koj krky, drsn ipAwsI idnsu
rwiq; icqvau Anidnu nIq] Anuswr suMdr s`cy drSn krny cwhuMdw hY[ vfY Bwig;
Byty gurdyvw] koit prwD imty; hir syvw] Anuswr drSn hox, SuB s`cI syvw krky
Awpxy gunwh b^Sw ky ^uSIAW pRwpq krW[ ”gurmuiK snmuK mnsuK SwhUkwr jI ny
ikhw, “hy rwjn jI!DMn vwihgurU mh`lw pihlw jI inrgun bRhm jI dy srgun srUp
pUrn gurU Avqwr inRivkwr inrhMkwr hn[ Awpxy inrgun srUp’c swrIAW GtW hr
pRwxI dy AMdr bwhr AsMK nUr pRkwS hI pRkwS, ivAwpk pRkwSk ho rhy hn[ XQw:-
jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq hoie psirAw; nwnk
eykMkwru]) sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu])
nwnk; dunIAw kYsI hoeI] swlku imqu; n rihE koeI] Anuswr klju`g’c
igAwnvwn im`qR koeI BI nhIN irhw, kl.ivkwrW dI A`g dw smuMdR hY[ XQw:- Agin

www.Gursevak.com 871 q`qkrw


swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw] ies’c vwihgurU
siqgurU swihb jI pUrn gurU hn, jo mhwn ikRpw krky ivkwr myt ky, AMimRq dI
Amolk s`cI vrKw krky, gurU pRymw-BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw b^Sdy
hn[ hy rwjn!Awp jI inAWkwrI rwj krky, AwpxI pRjw nUM suK dyvo, Awp
vwihgurU 3 jpo, pRjw nUM jpwau[ lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie]
Anuswr gurU pRmysr jI qoN ^uSIAW dIAW l`KW pwiqSwhIAW pwau[ myrw; AMqrjwmI
hir rwieAw] gurU pRmysr jI, Awp jI dy idl dI jwx ky, pyRmw-BgqI gRIbI srb`q
dy Bly dI syvw’qy pRsMn ho ky, Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw] Anuswr Awp
jI nUM Aks mwqR pRgt ho ky, ie`Qy hI nUrwnI drSn b^S ky inhwl krngy[ ”
dMBIAW pKMfIAW nUM pqw l`g igAw ik rwjw BoLy Bwv’c, DMn siqgurU swihb
jI’qy Amol Aqol bysumwr AQwh SrDw krdw hY[ ies leI siqgurU swihb jI dw
nwm rKw ky, rwjy jI pws jwx l`gy[ rwjw bhuqy pRym nwl Dn pdwrQ krky syvw
krdw krwauNdw, pr SWqI n Awaux qoN ien@W dI prK krn l`g igAw[ pdwrQ
ivSy ivkwr’c sB fol jWdy[ lgI lwig; sMq sMgwrw] Anuswr gurmuiK rwjy jI nUM
AYsI pRym lgn l`gI, Awp jwp krdy, pRjw qoN krwauNdy[ pRIq vDdI 3 vD geI, mY
nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau.idRsit n krY rucWgY] Anuswr bhuq hI G`t
Ckdy, G`t sONdy qy bhuq hI G`t boldy, hMkwr ivkwr vifAweI iqAwg ky hr smyN
drSnW dI qIbr ie`Cw krky vYrwg krdy rihMdy[ XQw:- sgl Bvn ky nwiekw;
ieku iCnu drsu idKwie jI]) hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih
clY jIau]) myrY min bYrwgu BieAw jIau; ikau dyKw pRB dwqy]) iek GVI idnsu
mokau; bhuqu idhwry] mnu n rhY; kYsy imlau ipAwry]) iek GVI n imlqy; qw
kiljugu hoqw] huix kid imlIAY; ipRA quDu BgvMqw] rom 2 dy ipAwr’c lIn hr
vyly gurU 2 jpdy[ iDAwn itkwA ky ismrn kridAW iDAwn’c gurU pRmysr jI dy
drSn cwhuMdy[ ien@W dy s`cy pRym ny, Ajpw jwp siq sMqoK Bwau-BgqI Awid SuB
guxW dIAW AnqklW b^Sx vwly, gurU pRmysr jI dy mn nUM iK`c ilAw[ XQw:- qU
Bgqw kY vis; Bgqw qwxu qyrw])
KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw]
Anuswr AnMq bRhmMf dy auDwrnhwr krqy vwihgurU pUrn inrMkwr, pRIqm; pyRm
Bgiq ky dwqyÒ Awpxy ipAwry syvk BweI bwly, mrdwny swihb jI smyq, sqwv`d
www.Gursevak.com 872 q`qkrw
Sihr ivKy phuMcy[ s`uky bwZ’c ijauN hI s`cy im`Ty ipAwry crnkml pwey, bwZ hrw
Brw ho igAw[ XQw:- sUky; hry kIey iKn mwhy]) sUky kwst; hry clUl]) iKn
mih; sUky kIny hirAw]) gur prswid prm pdu pwieAw; sUky kwst hirAw] bwZ
dy hrw hox qoN, swrI rwjDwnI’c ^uSI dI lihr &Yl geI[ sB dy mn Acrj
ivsmwd ho gey[ sB nUM bhuq hI ivsmwdqweI hoeI, ik swfy mnW nUM ieqnw suK
ikauN ho irhw hY?mwlI ny cweIN 2 Aw ky, gurU pRmysr jI nUM rom 2 krky bwr 2
nmskwr kIqI[ mwlI ny rwjy pws jw ky ieh ^uSI pRgt kIqI[ “sunhu
1
BUpiq!bwq mm swcI] 16] au~qm sMq.eyk c`il AwXo[ sUky 2aupbn.3pg jb
pwXo[ hirAw hoiq.BXo 4qqkwlw[ ijh ko drSn.kriq inhwlw[ dYÍ cyly hYN, qW ky
sMgw[ clhu inkt.qihN Dwir 5aumMgw[ ”1rwjw 2bwZ 3crn 4CyqI 5auqSwh[
rwjy ny pRsMn ho ky vzIr prSurwm nUM ikhw, “prK kro!”vzIr ny jw ky,
pdwrQ cmkIly bsqR sonw prmpiv`qR s`cy crn-kmlW’c r`K ky m`Qw tyikAw[ gurU
pRmysr jI ny ivsmwd rMg’c AMimRq rUp kIrqn krky, swc nwm kI AMimRq vrKw]
kIqI[ sB dy mn sRIr krqwr jI dy pRym’c FL gey[ vzIr nUM aupdyiSAw, “qwjI
qurkI suienw rupw; kpV kyry Bwrw] iks hI nwil.n cly nwnk; JiV JiV pey
gvwrw] kUjw myvw.mY sB ikCu cwiKAw; ieku AMimRqu nwmu qumwrw] Anuswr AYsy suMdr
gihxy, ctkIly BtkIly bsqR, qLy pdwrQ Awid ivkwr rUp hn[ XQw:- bwbw;
horu pYnxu KusI KuAwru] ijqu pYDY qnu pIVIAY; mn mih clih ivkwr]) bwbw; horu
Kwxw KusI KuAwru] ijqu KwDY.qnu pIVIAY; mn mih clih ivkwr] ien@W nUM AMgIkwr
krn vwly qpIAW dy qp, jqIAW dy jq tu`t jWdy hn[ XQw:- mwieAw hoeI
nwgnI; jgiq rhI lptwie] ies kI syvw jo kry; iqs hI kau iPir Kwie] Dn nUM
pkVn vwly koeI BI cMgw kMm nhIN krdy[ ies nUM pkV ky, iek`TI krI jWdy hn,
ault ky mwieAw ien@W nUM PV lYNdI hY[ ies dy iDAwn krky jIv nUM s`p bxnw pYNdw
hY[ XQw:- AMiq kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp join; vil
vil AauqrY] swaU bMdw kI qy sonw pYn@xw kI? ijhVy bnwautI sMq bx ky sonw
pihndy hn, mwno zihrI s`p nUM h`Q pwauNdy hn[ Awpxy sRIr nUM ivSy A`g’c su`tdy
hn qy siqsMgq jI dI nyk kmweI dI pRym Bytw nUM gurU syvw’c lw ky AMimRq bnwaux
dI bjwey, lhU bxw ky pINdy qy lhU’c ieSnwn krdy hn[ sony cWdI nwl sRIr nUM

www.Gursevak.com 873 q`qkrw


iSMgwrnw kUV hY[ XQw:- kUVu suienw kUVu rupw; kUVu pYn@xhwru] hy vzIr jI!ieh jo
Awp jI pyRm Bytw lY ky Awey hoN, vwihgurU jI dy nwm’qy gRIbW nUM vMf dyvo[”
s`icAwry vzIr ny rwjy pws jw ky ikhw, “hy ipAwry rwjn jI!dws smJdw
hY, Awpxy swirAW dy bhuq hI au~qm Bwg hn[ pUrn ivAwpk ivsmwd krqwr jI
gurU pRmysr jI dy srUp’c, Awp pRq`K drSn b^S ky inhwl kr rhy hn[
prmpiv`qR gurbwxI kQw kIrqn sux ky sB dy mn ivsmwd iekwgR ho gey[ pRB myry
Eie; bYrwgI iqAwgI] Anuswr gurUpRmysr jI ny Bytw nUM pRvwn nhIN kIqw[ AYsy
Kwx pIx pYn@x qoN s^q mn@w kIqw hY[ XQw:- ‘au~qm sMq suSIl audwrw[ kCU n
lyviq; pTÎo qumwrw[ ”
Bulx AMdir sBu ko; ABulu gurU krqwru] jI nUM prKx leI, rwjy ny suMdrIAW
ByjIAW[ pws Aw ky hwv Bwv krn l`gIAW, imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI
morw] hau sMmil QkI jI; Ehu.kdy n bolY kaurw] kauVw. boil n jwnY, pUrn
BgvwnY; Aaugxu.ko n icqwry] piqq pwvnu hir ibrdu sdwey; ieku iqlu.nhI BMnY
Gwly] Gt Gt vwsI, srb invwsI; nyrY hI qy nyrw] nwnk dwsu.sdw srxwgiq;
hir AMimRq sjxu myrw] Anuswr ivsmwd im`T bolVy vwihgurU ivsmwd bRhm hir
sjn suAwmI jI ny, swvDwn eykwgr cIq] inrgun srgun jI dI eykqw’c lIx,
pUrn ivsmwdqweI sihq ies gursbd dw kIrqn kIqw[ ijs’c vwihgurU jI dI
pRwpqI dy ivsmwd SuB guxW dw kQn hY:- <> siqgur pRswid] Awsw Gru 6 mhlw
1] mnu moqI jy ghxw hovY; pauxu hovY sUq DwrI] iKmw sIgwru.kwmix qin pihrY;
rwvY lwl ipAwrI] 1] lwl bhu guix; kwmix mohI] qyry gux; hoih n AvrI] 1]
rhwau] hir hir hwru.kMiT ly pihrY; dwmodru dMqu lyeI] kr kir krqw.kMgn
pihrY; ien ibiD icqu DryeI] 2] mDusUdnu kr muMdrI pihrY; prmysru ptu lyeI]
DIrju DVI bMDwvY kwmix; sRI rMgu surmw dyeI] 3] mn mMdir jy dIpku jwly;
kwieAw syj kryeI] igAwn rwau jb syjY AwvY; q nwnk Bogu kryeI] 4]
ivsmwd pRym meI Bwv ArQ:- hy(lwl) ipAwry vwihgurU jI!dwsn dwsI Awp
jI dI kwmx, Awp jI dy AnMq AsMK iKmw DIrj sihnSIlqw gRIbI Awid AnMq
AsMK SuB guxW’qy mohI geI hY[ ieh gux hor iksy’c nhIN ho skdy[ pRwpqI leI
SuB guxW dy SuB sIgwr &urmw rhy hn[ ijvyN iesqRI moqI pihndI hY[ iqvyN (moqI)
pRkwS srUp hr smyN Ajpw jwp kr rhy srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU
www.Gursevak.com 874 q`qkrw
jI Awpxy mn AMdr A`Ty pihr iDAwn’c(ghxw) gRihx krny hI moqIcUr gihxw
hovy[ ijvyN pqI dI pRsMnqw leI hvw nUM sugMDq krdI hY[ iqvyN mhwqmw rUpI sKI,
pqI pRmwqmw jI dI prm pRsMnqw leI, Bwxw mMnx, srb kI ryx bxn, qn mn
isr gurU jI nUM Awp Arpx qy hornW nUM Arpx dI pRyrnw dyx Awid Anyk SuB guxW
dI jo(sUq) mrXwdw DwrnI hY, ieh pOx nUM sugMDq kry qy iKmw rUpI sIgwr pihry qW
ipAwry pqI dy AnMd nUM mwxdI hY[ hir 2 jpx rUpI hwr(kMiT) gL’c pYn@xw kry[
(dwmodru) vwihgurU 3 jI jpx rUp(dMqu) dMdwsw mLy[ krqw 3 jpx rUp kM|x
pihry[ (mDusUdnu) vwihgurU 3 jpx rUp suMdr muMdrI pihny[ pRmysr 3 jpx
rUp(ptu) rySm pihry[ DIrj rUpI(DVI) mIfIAW guMdwauxw kry[ (sRI) SRomxI
vwihgurU jI dw(rMgu) pRym rUpI surmW Awpxy bYrwg ibbyk rUpI nyqRW’c pwvy[ mn
rUpI mMdr’c gursbd rUpI dIpk jgwvy, pUrn SrDw pRym sihq AwpxI bu`DI nUM syjw
bxwvy qW AsMK pRkwS srUp rwijAW dy rwjy vwihgurU jI Aw ky, inrgun srgun dI
eykqw b^S ky, Awpxy’c AByd krn rUpI AnMd b^Sdy hn[ ies qoN A`gy koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] jI ny ieh AstpdI vwihgurU
jI’c lIx ho ky snmuK gweI:- bsMqu mhlw 1 AstpdIAw Gru 1 duqukIAw;
<>siqgur pRswid] jgu kaUAw; nwmu nhI cIiq] nwmu ibswir; igrY dyKu BIiq]
mnUAw folY; cIiq AnIiq] jg isau qUtI; JUT prIiq] 1] kwmu k®oDu; ibKu bjru
Bwru] nwm ibnw; kYsy gun cwru] 1] rhwau] Gru bwlU kw; GUmn Gyir] brKis
bwxI; budbudw hyir] mwqR bUMd qy; Dir cku Pyir] srb joiq; nwmY kI cyir] 2]
srb aupwie; gurU isir moru] Bgiq krau; pg lwgau qor] nwim rqo; cwhau quJ
Eru] nwmu durwie clY; so coru] 3] piq KoeI; ibKu AMcil pwie] swc nwim rqo;
piq isau Gir jwie] jo ikCu kIn@is; pRBu rjwie] BY mwnY; inrBau myrI mwie]
4] kwmin cwhY; suMdir Bogu] pwn PUl; mITy rs rog] KIlY ibgsY; qyqo sog] pRB
srxwgiq; kIn@is hog] 5] kwpVu pihris; AiDku sIgwru] mwtI PUlI; rUpu
ibkwru] Awsw mnsw; bWDo bwru] nwm ibnw; sUnw Gru bwru] 6] gwChu puqRI; rwj
kuAwir] nwmu Bxhu; scu doqu svwir] ipRau syvhu; pRB pRym ADwir] gursbdI; ibKu
iqAws invwir] 7] mohin moih lIAw; mnu moih] gur kY sbid; pCwnw qoih]
nwnk.TwFy cwhih; pRBU duAwir] qyry nwim sMqoKy; ikrpw Dwir] 8] AMimRq rUp
kIrqn duAwrw, mnW nUM FwL ky, ies AstpdI dy ArQ suxwey[ “hy myrIE
www.Gursevak.com 875 q`qkrw
sp`uqRIE!jykr jIv nwm nhIN jpdw, kW vWg AMdroN bwhroN mhW pwpW krky kwLw
hY[ prweI inMdw rUp ibstw KWdw hY[ vwihgurU jI nUM Bulw ky ivSy rUpI ibstw dy
cogy’qy if`g pYNdw hY[ hr vyly kwm kRoD dI zihr dw isr’qy b`jr v`jdw hY[ Awpxy
p`ly’c iviSAW nUM iekqR krky, iezq gvw lYNdw hY[ ijqnw BI ivSy ivkwrW’c
h`sdw Kyldw hY, iqqnw hI rog sog jMmx mrn jmW, cOrwsI dy gyVy dy kSt hI
kSt Bogdw hY[ ien@W kStW qoN bcx leI gurU pRmysr jI dI Srn pY ky, bMdgI syvw
praupkwr krky inhwl hovo[ s`cw nwm jpx jpwaux rUp SuB(doqu) iSMgwr
(svwir) svwrnw kro[ pwiqSwhW dy pwiqSwh Akwl purKu vwihgurU jI dy s`cy nwm
nUM jp jpw ky, rwjwn rwj] vwihgurU jI dIAW sp`uqRIAW bxo[ siq sMqoK dieAw
Drm vIcwr, inmrqw sihnSIlqw iekwgRqw Awid SuB guxW sihq, ivAwpk bRhm
jI’c lInqw pw ky inhwl hovo[ ”ieh sux ky AYsIAW ivsmwd inhwl 3 hoeIAW,
ijvyN jnmW 2 dy Bu`Ky kMgwl mMgqy nUM l`KW ^uSIAW dIAW pwiqSwhIAW pRwpq ho jwx[
XQw:- lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] inmK eyk.hir nwmu
dyie; myrw mnu qnu sIqlu hoie] sB suMdrIAW ny rom 2 krky fMfauq kIqI[ gurU
pRmysr jI dI pRymw-BgqI is`KI kmwaux dw prn kIqw[
pRDwn suMdrI ny rwjy nUM ikhw, “hy rwjn!jo pihlW DMn siqgurU swihb jI dw
prmpiv`qR SuB s`cw nwm rKvw ky Awey sn, auh k`cy sn[ pr ien@W dy pws jw ky,
ivsmwd drSn krky, AMimRq rUp kIrqn, SuB is`iKAw SuB ivcwr sux ky, mn nUM
pUrn SWqI AweI hY[ ijau mhw auidAwn mih; mwrgu pwvY] iqau swDU sMig imil;
joiq pRgtwvY] Anuswr swnUM pqw l`igAw ik swfy jIvn kukrmW rogW krky gLy
hn[ gurU ipqw jI dy suMdr inRivkwr drSn, ipqw smwn jwpx l`gy[ ivSy ibstw
vWg, pRqIq hox l`gy[ prmpUjnIk gurU ipqw jI ny swnUM spu`qRIAW kih ky, mMd
krm ibBcwr hMkwr iqAwgx dw SuB s`cw aupdyS b^iSAw[ hux qoN pihlW n qW
AYsy krqw Akwl purK jI rUp sMq dyKy sn, nw hI ieqny ivsmwd im`Ty bol suxy
sn[ ”ieh sux ky rwjy dw mn qn SWq ivsmwd iekwgR pRsMn gd 2 ho igAw[
idl’c ivcwirAw TIk, prmpUjnIk pUrn Akwl siqgurU swihb jI sB qoN v`fy
pUrn inrMkwr hI hn[ XQw:- igAwnu iDAwnu ikCu krmu n jwxw; swr n jwxw
qyrI] sB qy vfw siqguru nwnku; ijin.kl rwKI myrI] so pUry siqgurU swihb jI
dw inRivkwr ivsmwd iqAwg vYrwg js sux ky, rwjw ivsmwd ho igAw[ DMn
www.Gursevak.com 876 q`qkrw
vwihgurU siqgurU swihb dsy pwiqswh jI, sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj pUry gurU
jI hn[
k`cy dMBIAW qoN bcx leI is`iKAw:- ijmINdwr bYlW dIAW pUCW mroV ky,
^Uh’coN bokw bwhr Awaux qoN, “Aw igAw bylI rwm!”kihMdy suxy, qW BjnwnMdI
mhWpurS gurmuiK ipAwry dwdU jI ny ikhw, “dwdU dunIAW bwvrI; khy cwm ko rwm[
pUC mroVyN bYl kI; kwFyN Apxw kwm[ ”hy BweI!dunIAW (bwvrI) kmLI hY, Awpxy
h`f(cwm) cMm nUM rwm kihMdy hn[ sx topI sx k`pVIN; ju`qy sxy ^udw[ Awpxy h`f
cMm nUM rwm ^udw kihx vwly, bYl dI pUC mroVn vWg, BoLy bMidAW dI ibRqI rUp
pUC, Akwl srUp siqgurU gMRQ swihb mhwrwj jI qoN qoVn rUp (mroVyN) mroV ky,
aun@W dw Dn pdwrQ lu`t ky, Awpxw kMm k`Fdy hn[ AYsy pKMfI nIc CL krn vwlyy,
Awpxy Awp nUM gurU khwaux vwly n Awp mukq huMdy hn, n hI aun@W nwl kusMg krn
vwly mukq huMdy hn[ XQw:- kwcy gur qy; mukiq n hUAw]) kbIr.mwie mUMfau iqh
gurU kI; jw qy.Brmu n jwie] Awp fuby.chu byd mih; cyly dIey bhwie] 104]) gurU
ijnw kw AMDulw; isK BI AMDy krm kryin] }pRym ibnY:- BwvyN mhWpurS dwdU jI ny
rwm sux ky, pKMfIAW qoN bcx bwry, bcn &urmwey[ suB is`iKAw lY ky dMBIAW qoN
bco hornW nUM bcwau[ gurmiq Anuswr pRymI jn hr g`l’c hr smyN Avwz mwridAW
BI, vwihgurU kih ky mwrdy hn[ sB qoN cMgI Awdq hY jI[
pUry gur kw; suin aupdysu] DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk,
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] pRiqpwlY inq swir smwlY;
ieku gunu nhI mUriK jwqw ry] ShIdW dy isrqwj, s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv
swihb jI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux q`qw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB
s`cy sIs’qy puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ bwxI
gurU.gurU hY bwxI; ivic bwxI AMimRqu swry] gurubwxI khY.syvku jnu mwnY; prqiK gurU
insqwry] Anuswr Awp jI swry sMswr nUM gurbwxI bKS ky, Awpxy Awp nUM m`Qw
tykx bwry nhIN kih rhy, blik prmpiv`qR prmpUjnIk inrMkwr srUp gurbwxI gurU
jI nUM m`Qw tykx, pUjx iDAwaux leI &urmw rhy hn, dunIAW’qy hor iksy BI
mhWpurS ny, AYsI ivsmwd Amolk dwq nhIN b^SI[
kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] 6]) pRIqm; pyRm
Bgiq ky dwqyÒ) hmro krqw; rwmu snyhI]) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI
www.Gursevak.com 877 q`qkrw
rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]) ijin pMc
mwir.ibdwr gudwry; so pUrw.ieh klI ry] Anuswr pMjW ivkwrW nUM ij`qx vwly,
Awpxy pyRmIAW dy ivkwr mytx nUM smR`Q, ijn@W dy prmpiv`qR s`cy inrml gurbwxI
duAwrw, pyRmI ivsmwd ivAwpk Ajpw jwp bRhm jI’c lIx, hr smyN AMimRq
bRhmwnMd rs Ckdy qy A`gy pRymIAW nUM CkwauNdy rihMdy hn[ AYsw dwqw; siqguru
khIAY] Anuswr ivsmwd dwqy; srb klw smrQ] vwihgurU mh`lw pMjvW siqgurU
gRMQ swihb jI Awip kmwau; Avrw aupdys] rwm nwm ihrdY prvys] 3] Anuswr
Awp kmw ky, pyRmw-BgqI dI jwc isKwaux leI Awpxy mn nUM, SuB s`cw aupdys
&urmw rhy hn:- pUry gur kw; suin aupdysu]) mn ipAwirAw jIau imqRw;) Acl
mUriq AnBau pRkws; Aimqoj kih`jY] vwihgurU srUp Ajpw jwp dy dwqy inrivkwr
inrMkwr srb ivAwpI ivsmwd AsMK pRkwS srUp hr smyN Awpxw jwp Awp kr
rhy Ajpw jwp pUrn bRhm jI’c lIx, pMjW ivkwrW nUM ij`q ky Awpxy sIs srbMs
sB ku`J srb`q dy Bly leI kuurbwn krn vwly pUry gur jI(kw) dw prmpiv`qR SuB
s`cw(aupdysu) gurbwxI gurmiq rihq mrXwdw koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir
gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr koRVW kMnW duAwrw, pUrn pyRm SrDw ivSvwS
idRVqw sihq hr smyN(suin) sunxw kr[
pwrbRhmu; inkit kir pyKu]) mn ipAwirAw jIau imqRw; !(pwrbRhmu)
prmpUjnIk srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AsMK nUr hI nUr, pUrn
AnMd srUp hr smyN Awpxw jwp kr rhy srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp
vwihgurU jI dy srgun srUp, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]
DMn siqgurU swihbwn jI, inrgun pRkwS srUp bRhm jI nUM.nwnk; gur pUry
nmskwr] 1]) inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 rom 2 krky
nmskwr krky, (inkit) nyVy(kir) krky(pyKu) dyKxw kr!XQw:- sdw inkit;
inkit hir jwnu] so dwsu; drgh prvwnu]) sd hI inkit. jwnau pRB suAwmI;
sgl ryx hoie rhIAY] swDU sMgiq hoie prwpiq; qw pRBu Apunw lhIAY]
swis swis; ismrhu goibMd]) mn ipAwirAw jIau imqRw!(goibMd) prmpUjnIk
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AsMK nUr hI nUr pUrn AnMd srUp hr
smyN Awpxw jwp kr rhy srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU gurdyv mwqw
gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dy srgun srUp, prm pUjnIk s`cy
www.Gursevak.com 878 q`qkrw
siqgurU swihbwn jI dy mhwn ivsmwd kOqk, (goibMd) vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY;
iqsu jyvfu, Avru n koie] Anuswr gurbwxI dy SuB s`cy prmpiv`qR A`Kr 2 nUM, gurU
Akwl purKu srUp inscy krky, (swis) suAws (swis) suAws Bwv hr smyN rom 2
krky, nwnk; gur pUry nmskwr] 1]) inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr inmK
2 rom 2 krky pUrn pyRm SrDw sihq, AnMq nmskwrW kridAW(ismrhu) Xwd
kr!XQw:- ijh pRswid; quJu.ko n phUcY] mn swis swis; ismrhu pRB aUcy]) pRBu
Apunw; swis swis smwrau] ieh miq; gur pRswid min Dwrau]) swis swis; pRBu
mnih smwly] so Dnu sMchu; jo cwlY nwly]
mn AMqr kI; auqrY icMd]) mn ipAwirAw jIau imqRw; !prmpiv`qR Amolk
gurbwxI jI suAws 2 ismrny sunxy krky, pwrbRhm srUp gurU pRmysr jI nUM nyVy dyKxy
krky, hy mn!(AMqr) AMdr(kI) dI(icMd) icMqw, (auqrY) au~qR, lih, imt jwvygI[
XQw:- gurmuiK hir pRBu min vsY; qW sdw sdw suKu hoie] shsw.mUil n hoveI; sB
icMqw ivchu jwie]) icMqw jwie; imtY AhMkwru] iqsu jn kau; koie n phucnhwru]
Aws Ainq; iqAwghu qrMg]) mn ipAwirAw jIau imqRw; !nwsvMq sMswr’qy
ijaux dI, J`UTI vifAweI rwj g`dI ivSy pdwrQ Awid dI(Ainq) nwsvMq Aws
dI(qrMg) lihr, nwnk; gur pUry nmskwr] 1]) inmK inmK; Twkur nmskwrY]
Anuswr inmK 2 rom 2 krky pUrn pyRm SrDw sihq, AnMq nmskwrW
kridAW(iqAwghu) C`fxw kr[ XQw:- eyko sbdu vIcwrIAY; Avr iqAwgY Aws]
nwnk.dyiK idKweIAY; hau sd bilhwrY jwsu] 4]) Avrn kI Awsw; ikCu nwhI] eykY
Aws; Dro mn mwhI] Awn Aws; aupjq ikCu nwhI] 1vw kI Aws; Dro mn mwhI]
1
Akwl purKu jI)
sMq jnw kI; DUir mn mMg] vwihgurU mh`lw pMjvW siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy
mn nUM inmRqw gRIbI crn-DUV dI pRwpqI dw SuB s`cw aupdyS b^Sdy hn:- hy
mn!ijn@W sMqW dy prmpiv`qR ivsmwd suMdr drSn krky, gurU pRymw-BgqI sihq,
srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp inrgun srgun jI dI eykqw dw ivgws huMdw hY,
ijn@W dy SuB s`cy im`Ty ipAwry crnkmlW duAwrw qrnw huMdw hY, ijn@W dw prmpiv`qR
SuB s`cw aupdyS mn nUM QMm@x vwlw hY, iqn@W (jnw) ipAwry (sMq) siqgurU swihbwn
jI(sMq) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw])
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] Anuswr sB dI crn-DUV bxy, praupkwr dy auqSwh
sihq, rom 2 krky gRIbI’c lIx, pUrn mhWpurS bwbw bu`Fw swihb Awid SWq Awqmw
www.Gursevak.com 879 q`qkrw
sMqW jI(kI) dI prmpiv`qR s`cI ielwhI nUrI crn (DUir) DUiV, nwnk; gur pUry
nmskwr] 1]) inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 rom 2 krky,
pUrn pyRm SrDw sihq, AnMq nmskwrW kridAW (mMg) mMgxw kr[ {jo Ajpw jwp
pUrn bRhm jI dy pUrn pRkwS gur BgqI sihq, inrgun srgun swihb jI dI eykqw
sihq, srb ivAwpI mhW ivsmwd AsMK gux bKSdI hY[ } XQw:- AMqrjwmI
purK ibDwqy; srDw mn kI pUry] nwnk dwsu.iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI
DUry]) sgl sMqn pih; vsqu iek mWgau] krau ibnMqI; mwnu iqAwgau] vwir
vwir.jweI lK vrIAw; dyhu sMqn kI DUrw jIau]) dws qumwry kI.pwvau DUrw;
msqik ly ly lwvau] mhw piqq qy.hoq punIqw; hir kIrqn gun gwvau]) jn
nwnk kau.hir dieAwl hohu suAwmI; hir sMqn kI DUir kir hry]
Awpu Coif; bynqI krhu] swD sMig; Agin swgru qrhu]) qij Awpu.ibnsI
qwpu; ryx swDU QIau] Anuswr hy mn!(Awpu) hMkwr Coif ky, Agn swgr qrn leI,
ieh bynMqI; suix pRB myry]) imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr
pyRm bynqI(krhu) kr!pRym bynqI krky, (swD) sMqW dy sMig, vw phr mUrq pl.
gwvq gwvq; goivMd goivMd vKwnI] Anuswr A`Ty pihr vwihgurU Bjn gwaux vwlI,
suMdr s`cI swD sMig ’c iml ky, Awp ku`J n bx, hMsu hyqu loBu kopu; cwry ndIAw
Aig] pvih dJih.nwnkw; qrIAY krmI lig] Anuswr PYSn lw ky hMs vrgy sohxy
bnx, kwm kRoD loB moh hMkwr eIrKw iqRSnw dYÍS ivkwr nrk dI Agin dy(swgru)
smuMdR qoN gurpRswdI (qrhu) qrnw kr[ XQw:- Agin swgr; bUfq sMswrw]
nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]
hir Dn ky; Bir lyhu BMfwr] nwnk; gur pUry nmskwr] 1] s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI srb ivAwpI mhW
ivsmwd Awpxy mn nUM, prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS &urmwauNdy hn:- hy mn!klju`gI
jIAW nUM prmpiv`qR gurbwxI jI b^Sx, Awp au~bldI dyZ’c bYT ky, qyrw kIAw
mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] pV@n, Bwxw mMnx kmwaux vwly,
prmpUjnIk(pUry) pUrn gur pRmysr jI nUM, guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj
svwry]) nmskwr.qw kau lK bwr] Anuswr rom 2 krky nmskwr krky, (hir)
prmpUjnIk srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AsMK nUr hI nUr, pUrn
AnMd srUp, hr smyN Awpxw jwp kr rhy, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp
www.Gursevak.com 880 q`qkrw
vwihgurU gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dy SuB s`cy nwm
Dn(ky) dy BMfwr, Awpxy mn Aqyy rom 2’c Bir(lyhu) lYxw kr!] 1] XQw:- hir
Dnu sMcIAY, BweI] ij hliq pliq; hir hoie sKweI] 1]) Agin n dhY; pvnu
nhI mgnY; qskru. nyir n AwvY] rwm nwm Dnu.kir sMcaunI; so Dnu.kqhI n
jwvY]) sMic hir Dnu.pUij siqguru; Coif sgl ivkwr] ijin.qUM swij svwirAw;
hir ismir hoie auDwru] 1]
Kym kusl; shj AwnMd] swD sMig; Bju prmwnMd] {hy, mn ipAwirAw jIau
imqRw; !aupRokq jo Awp jI nUM prmpUjnIk pUry gurU pRmysr jI dI pyRmw-BgqI dw
SuB s`cw AMimRq aupdyS, pUrn SrDw pyRm idRVqw sihq, rom 2 dy kMnwN nwl sunx,
ivAwpk bRhm jI nUM nyVy qoN nyVy dyKx, suAws 2 ivsmwd prm ipAwry vwihgurU jI
dw ismrn krn, nwsvMq ivkwrW pdwrQW dI Aws iqAwgx, prmpUjnIk sMq s`cy
siqgurU swihbwn jI dI mhwn prmpiv`qR SuB s`cI crn-DUV bnx, hMkwr C`f ky
im`Ty bcnW duAwrw, pyRm bynqI krky, swD sMgq jI duAwrw, sMswr Agin swgr
ivSy AOguxW qoN qrn, hrI Dn dy BMfwry Brn, pUrn Akwl srUp pUry gurU jI nUM bwr
bwr nmskwr krn nUM ikhw hY, aupRokq khy aupdyS nUM kmw ky, Awp jI nUM ieh srb
ivAwpI mhW ivsmwd Amr &l imlygw, ies nUM hr smyN Kw ky, sdw ijauxw kr[
XQw:- naumI, nvY duAwr kau swiD] bhqI mnsw; rwKhu bWiD] loB moh sB;
bIsir jwhu] jugu jugu jIvhu; Amr Pl Kwhu] 10] }hy mn ipAwirAw jIau
imqRw!prmpUjnIk(swD) syRSt siqgurU swihbwn jI, swDsMig jI, gurmuiK gursyvk
jI, Ajpw-jwp inrgun bRhm jI sMig iml ky, (prmwnMd) (prm+AnMd) (prm)
v`fy AnMd srUp, inrguxu srguxu Awpy soeI] siqgurU gurU pRmysr jI nUM, rom 2 krky
nmskwrW krky(Bju) jpxw ismrnw iDAwauxw kr, ijs krky srb ivAwpI mhW
ivsmwd (shj) bRhmigAwn, DIrj, SWqI, sMqoK, hrK sog qoN inrlyp shj
AvsQw, prmpd (AwnMd) bRhmwnMd rs qy gurU pRymw-BgqI duAwrw, inrgun srgun
dI eykqw sihq AibnwsI ivAwpk bRhm jI’c lInqw dy, srb ivAwpI mhW
ivsmwd Anqklwvwn (kusl) Awqm suK dI pRwpqI, pRwpq hoey suK dI vwihgurU jI
v`loN(Kym) r`iKAw hovygI[ ijvyN Ajpw jwp pUrn vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dy au~bldI
dyZ’c bYTx qoN, srb ivAwpI ivsmwd suK pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] dI
r`iKAw hoeI[
www.Gursevak.com 881 q`qkrw
{r`iKAw bwry nmskwr sihq, srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr:-
mweIkroskop nwl idsx vwly AiqAMq sUCm qoN sUCm ikRm hn[ swfy AMdr byAMq
ivroDI ikRm qy mMd vwSnwvW hn[ vwSnw Anuswr jIAW nUM jMmxw mrnw bixAW hI
rihMdw hY[ BwvyN sur`iKAq pRbMD krny bhuq hI zrUrI hn, AwKr sRIr dw AMq ho hI
jWdw hY[ sUKm ikRm Aks-mwqR hI mrdy jMmdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI dI
r`iKAw qoN ibnw sRIr dI r`iKAw nhIN huMdI, ikauN jo sRIr nUM AOgux ivkwr rogW dy
ikRm hr smyN AMdroN hI KWdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI ikRpw krky, Awpy lwieE;
Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr Awp hI lwauNdy hn[ Awp jI Awp hI
Awpxy pyRmI dy idl idmwZ rom 2’c, hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, bRhmwnMd
rs pRymI dy irdy’coN, muK’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI dy crn c`t
ky, pRymI jI mhW ivsmwd AMimRq bRhmwnMd rs pINdy 2, swDsMgq jI duAwrw Amr
ho jWdy hn[ XQw:- Amr Bey; Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir
iDAwieAw] Awpxy pRymI jI dy rom rom’c vs ky, pRymI’qy Awey kStW nUM, Awpxy’qy
Awp shwr lYNdy hn[ Awp hI Awpxy pRymI jI nUM, Awpxy srUp’c AYsI lIxqw
b^Sdy hn, iPr aus nUM jUn’c nhIN Byjdy[ AYsI ivsmwd eykqw ABydqw rUp, (Kym)
r`iKAw krdy hn[ XQw:- qqu bIcwru; khY jnu swcw] jnim mrY; so kwco kwcw])
jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY] Anuswr Anykw
jUnW’c jIv nUM kSt hI kSt hn[ jykr keI vwrI r`iKAw BI ho jwvy qW BI,
kStW dw AMq nhIN[ hr jUn’c kSt hI kSt hn[ so pUrn gurU jI, Awpxy ipAwry
gursyvk jI nUM pUrn bRhm jI’c, sdw lIxqw b^S ky r`iKAw krdy hn[ XQw:-
hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin
Jok] gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] vwihgurU mh`lw pMjvW jI
au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy ryqy’qy bYTx, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy
sIs’qy puAwaux, sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@n smyN, Awp Kym kusl shj
AwnMd] nUM pRwpq hn[ hux gurqw ibrwjmwn ho ky, Awpxy AnMq sMqW is`KW nUM, ieh
prm au~cI su`cI AvsQw b^S rhy hn, nmskwr jI[ }
nrk invwir; auDwrhu jIau] gun goibMd; AMimRq rsu pIau] hy myry ipAwry im`qR
mn!pr igRh ivkwrI rwjy ieMdR jI nUM kohV ho igAw[ bRhmw jI ny pMj muK lw ley[
ivSnUM jI gMfkw ndI dy p`Qr bxy, ies leI pr igRh ivkwrI, JUT vYr inMdw cwh
www.Gursevak.com 882 q`qkrw
kO&I Srwb mws PYSn, ieMidRAW dy sB suAwd nrk hY[ goibMd gun gw ky, (AMimRq)
bRhmwnMd rsu pIau, pI ky, AYsI inriq.nrk invwrY; nwnk gurmuiK jwgY] Anuswr
aupRokq nrk(invwir) inivrq krky, Awpxy(jIau) jIA nUM, cOrwsI dy gyVy, jMmx
mrn dy kSt, ivkwrW AOguxW Drmrwj dy fMf qoN(auDwrhu) bcwA lY[ pMjW
ipAwirAW duAwrw, sMpUrn pMj bwxIAW pV@ ky iqAwr kIqw, KMfy bwty dw AMimRq Ck
ky, gurU jI, siqsMgq jI dI crn-DUV bx ky, gursMgq jI’c sdw rihMidAW, cwA
nwl syvw kridAW(goibMd) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry])
pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] Anuswr Akwl srUp gurU
pRmysr jI dy, srb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn nUr hI nUr, iKmw DIrj
inrvYrqw sMqoK Drm sihnSIlqw pRym gRIbI Awid AnMq gun, gursbd kQw kIrqn
duAwrw, jW imlq’c ibnw joVI vwjy dy gwau, gw 2 ky, gurqw ibrwjmwn gurU pRmysr
jI dy b^Sy, bRhmwnMd AMimRq rsu(pIau) pIxw kro, gurU jI, Awp jI dy irdy’coN, muK
’c sdw Byjxgy[ XQw:- AMqir KUhtw.AMimRiq BirAw; sbdy.kwiF pIAY pinhwrI])
ibKY bnu PIkw, iqAwig rI sKIey; nwmu mhw rsu pIE] ibnu rs cwKy.buif geI
sglI; suKI n hovq jIE] mwnu mhqu.n skiq hI kweI; swDw dwsI QIE]) keI
koit; nwm rsu pIvih] Amr Bey; sd sd hI jIvih]) pI AMimRqu.AwGwinAw;
guir.Amr krwieAw] 2] so jwnY ijin cwiKAw; hir nwmu Amolw] kImiq.khI n
jweIAY; ikAw kih muiK bolw]) AMimRqu pIvhu sdw icru jIvhu; hir ismrq And
AnMqw] rMg qmwsw pUrn Awsw; kbih n ibAwpY icMqw]
iciq icqvhu; nwrwiex eyk] eyk rUp; jw ky rMg Anyk]) hMau siqgur Apuxy
kMau.sdw nmskwrI; Anuswr vwihgurU mh`lw pMjvW jI, vwihgurU mh`ly pihly jI nUM,
rom 2 inmK 2 nmskwrW kridAW, gurU pRymw-BgqI sihq, Ajpw jwp inrgun
srgun jI dI eykqw &urmw rhy hn:- hy mn ipAwirAw jIau imqRw!(eyk) ie`k
AdÍYq rUp srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] pUrn bRhm jI, jo hux AMqir bsy; bwhir BI EhI] Anuswr sB
dy AMdr bwhr Awpxw jwp Awp kr rhy hn[ XQw:- srgun inrgun inrMkwr; suMn
smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1] (jw) ijn@W(ky) dy hr
smyN auqpqI pwlxw lYAqw kridAW, inrlypqw dy Anyk rMg hn[ XQw:- Aink
rMg jw ky; gny n jwih] sog hrK duhhU mih nwih] 2]) Epiq prlau; iKn mih
www.Gursevak.com 883 q`qkrw
krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) AYsy(eyk) ie`k AdÍYq bRhm jI dy srgun
srUp(nwrwiex) vwihgurU mh`ly pihly jI nUM, Awpxy iciq AMdr(icqvhu) icqvxw
kr[
gopwl dwmodr; dIn dieAwl] duK BMjn; pUrn ikrpwl] (dwmodr) inrguxu
srguxu; Awpy soeI] prmpUjnIk srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AsMK
nUr hI nUr, pUrn AnMd srUp, sB dy AMdr bwhr hr smyN Awpxw jwp kr rhy,
srb ivAwpI mhW ivsmwd, Ajpw jwp vwihgurU gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv
suAwmI prmysurw] (gopwl) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Awpxy(dIn)
gRIb syvk’qy imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau;
dyie dwnu]) sB aUpir; hovq ikrpwl] Anuswr(dieAwl) myhrvwn pUrn ikrpwl
ho ky, aus dy jMmx mrn AOguxW ivkwrW niSAW cwh kOPI jmW jUnW dy swry
duK(BMjn) BMnx vwly hn[ XQw:- iklivK kwtx.BY hrx; suK swgr hir rwie]
dIn dieAwl duK BMjno; nwnk nIq iDAwie]) suK dwqw, duK BMjnhwrw] Awpy
bKis.kry jIA swrw] Apny kIqy no Awip pRiqpwly; pie pYrI. iqsih mnweI
jIau] 2]) dIn dieAwl pUrn duK BMjn; qum ibnu.Et n kweI] kwiF lyhu sMswr
swgr mih; nwnk pRB srxweI])
ismir ismir nwmu; bwrM bwr] nwnk jIA kw; iehY ADwr] 2]) koit bRhmMf
ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] s`cy siqgurU nwnk dyv swihb mh`lw
pMjvW jI au~bldI dyZ’c bYT ky &urmw rhy hn:- hy mn ipAwirAw jIau
imqRw!(bwrM) iPr(bwr) iPr vw Awpxw Awp gurU jI qoN bwr 2(bwrM) kurbwn
krky[ vw hryk (bwrM) idn(bwr) idn’c, vw ijhVy pyRmIN gurU jI qoN(bwrM) kurbwn
jWdy hn, aun@W qoN Awpxy Awp nUM(bwr) kurbwn krky, vw (bwrM) ieMdRIAW nUM iviSAW
v`loN(bwr) vrj ky, DMn siqgurU gRMQ swihb jI dy(bwrM) dr’qy(bwr) jl Fo 2 ky,
vw (bwrM) rom(bwr) rom krky, gopwl dwmodr; dIn dieAwl] duK BMjn pUrn
ikrpwl] jI dy prm pivqR SuB s`cy(nwmu) Ajpw jwp vwihgurU inrguxu srguxu;
Awpy soeI] s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU gurU inscw krky,
mn bwxI rom 2 duAwrw swvDwn eykwgr cIq] ho ky(ismir) Xwd kr, zrUr br
zrUr hI(ismir) Xwd kr, Bwv kdy BI n Bu`l[ ivsrn nUM mrnw smJ[ XQw:-
AwKw jIvw; ivsrY mir jwau] AwKix AauKw; swcw nwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh]
www.Gursevak.com 884 q`qkrw
jIvxM; hir nwm D´wvxh] hy mn ipAwirAw jIau imqRw!(iehY) ieho hI Awp jI dy
jIA(kw) dw(ADwr) Awsrw, iqRpqI hY[ vw ismir ismir nwmu; bwrM bwr] bwrM bwr
vwihgurU ismrn jI, ivSy ivkwrW AOguxW lok pRlok dy kStW qoN jIA kw(ADwr)
Cutkwr krwaux vwly hn] 2] XQw:- ijh mwrg ky; gny jwih n kosw] hir kw
nwmu; aUhw sMig qosw] ijh pYfY; mhw AMD gubwrw] hir kw nwmu; sMig aujIAwrw]
auqm slok; swD ky bcn] AmulIk lwl; eyih rqn] {dy ArQW dI spStqw
bwry srb ivAwpI ivsmwd pyRmmeI Amolk idRStWq:- prmpUjnIk vwihgurU gurU
pRmysr jI dy au~qm bcn gurbwxIjI, slok CMq Awid suMdr kivqw’c hoxy krky, gurU
pRmysr jI ny Awp AMimRq kIrqn krky, kauVy rITy im`Ty kIqy[ swc nwm kI AMimRq
vrKw] krky, kOfy rw^S s`jx T`g dyvlUq lwjvrd Awid DrqI’qy jIAW dI r`q lhU
pIxy zwlm rw^S sn, pUrn sMq bxw idqy[ prmpUjnIk ds siqgurU swihbwn jI ny
gurbwxI, gurbwxI ArQ AQvw gurU mrXwdw is`iKAw rUp jo 2 BI bcn &urmwey, so
sB srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp rUp auqm slok; swD ky bcn] AmulIk lwl;
eyih rqn] hn[ ijn@W duAwrw jIAW dw sdw vwsqy Blw hoieAw, ho irhw hY, hovygw[
ijvyN vwihgurU mh`ly pihly jI ny, prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dy
prmpUjnIk mwqw ipqw jI nUM srb ivsmwd SuB s`cy vr b^Sy, “Awp jI dy Gr
Akwl purK jI dI gurqw dy mwlk, Akwl srUp gurmuiK suMdr sMq mhMq lwl jI
pRgt hoxgy[ ” iqvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI ny, Awpxy ipAwry
doihqy mh`ly pMjvyN jI nUM, ieh Amolk lwl rqn SuB vr b^Sy, “pihlW gurqw Awp
jI dy ipqw jI nUM imlygI, Pyr Awp jI nUM imlygI[ doihqw; bwxI kw boihQw[ ”iqvyN
prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pihly jI ny gurqwg`dI b^Sx smyN, iqMn pRkrmW krky
m`Qw tyk ky SuB bcn &urmwey:- XQw:- AwigAw BeI Akwl kI; qbI clwXo pMQ]
sB is`Kin ko hukm hY; gurU mwinE gRMQ]) ^wlsw myro; siqguru pUrw] ^wlsw myro;
sÍjn sUrw] 7]) rihxI rhY soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[ hy pV@n
vwly pRymI jI! Awp jI dy crn c`t ky AsMK bwr hr smyN rom 2 krky nmskwr[ ieh
ArQ pV@Iey bwr bwr, A`gy pV@n dw krIey pRym pRcwr[ vwihgurU nwnk pwrbRhm gur
krqwr] }
auqm slok; swD ky bcn] (swD) prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU swihbwn
jI(ky) dy (auqm) syRSt AtlwDw Amolk bcn, sB nUM vwihgurU jI dw(slok) js

www.Gursevak.com 885 q`qkrw


b^Sx vwly hn[ XQw:- doihqw; bwxI kw boihQw[ vw(swD) siqgurU gRMQ swihb jI
kyy Amolk hIry rqn AtlwDy(bcn) gursbd, (auqm) syRSt slok dohry vwihgurU jI
dw (slok) js hn[ ijn@W duAwrw prmpiv`qR kQw kIrqn gw 2 sux 2 ky AnMd
mwxIdw hY[
AmulIk lwl; eyih rqn] ieh jo auqm slok; swD ky bcn] hn, eyih hI
(AmulIk) Amolk lwl rqn hn[ XQw:- rqn lwl; jw kw kCU n molu] Bry
BMfwr; AKUt Aqol] ien@W’c gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW nwl, rMgW 2 dy
ivsmwd pyRm sihq, jo gursbd hn, ieh pyRm rUpI lwl hn[ XQw:- AMdir scw
nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy]) sBu idnsu
rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI]) qU cau sjx mYifAw; fyeI issu
auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru] ien@W’c prmpUjnIk gurU pRmysr jI
dy s`cy su`cy au~cy crn-kmlW dw pUrn vYrwg pYdw krn vwly rMgW 2 dy, jo gursbd
jI hn, ieh vYrwg rUpI rqn hn[ XQw:- mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn
isau.idRsit n krY rucWgY]) ijn srDw.rwm nwim lgI; iqn@ dUjY.icqu n lwieAw
rwm] jy DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY, Avru n BwieAw rwm]) ijih
ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk sun ry mnw; iqh nr mwQY Bwg])
hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau]
sunq kmwvq; hoq auDwr] siqgurU swihbwn jI dy auqm slok; swD ky bcn]
AmulIk lwl; eyih rqn] hIry jvwhrwq lwl au~qm Amolk SuB s`cy suMdr mnohr
bcnW nUM, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr
rom 2 dy kMnW nwl pUrn SrDw isdk Brosy sihq, (sunq) suxidAW (kmwvq)
kmwauNidAW, jmW jUnW AOguxW Srwb qMbwkU cwh kOPI bIAr qoN(auDwr)
Cutkwrw(hoq) huMdw hY[ XQw:- Bgiq BMfwr; gurbwxI lwl] gwvq sunq; kmwvq
inhwl]
Awip qrY; lokh insqwr] prmpUjnIk gurbwxI.sunx kmwaux vwly, Awip
(qrY) qrdy hn, lokh nUM(insqwr) qwrdy hn[ XQw:- mMnY; qrY qwry guru isK])
gurmuiK; koit AsMK auDwry]) gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI])
bilhwrI iqnW gurisKwN; Awip qry.qwryin sirTw]

www.Gursevak.com 886 q`qkrw


sPl jIvnu; sPlu qw kw sMgu] jw kY min; lwgw hir rMgu]) jw kau.hir rMgu
lwgo iesu jug mih; so khIAq hY sUrw] Anuswr(jw) ijs gurmuiK mhWpurS(kY) dy
min’c, (hir) vwihgurU jI dw rMgu, (rMgu) AnMd (rMgu) pRym lwgw hY, (qw) iqs
gurmuiK ipAwry jI dw jIvnu, (sPlu) (s+Plu) bRhmigAwn rUpI Plu(s) sihq
sPlu hY[ (qw) iqs gurmuiK sjn mIq ipAwry jI kw sMgu kIqw BI sPlu hY[
XQw:- swD sMig; dusmn siB mIq] swDU kY sMig; mhw punIq]) koit ApRwD;
swDsMig imtY] sMq ik®pw qy; jm qy CutY]
jY jY sbdu; Anwhdu vwjY] suin suin And kry; pRBu gwjY] 1.gurqw ibrwjmwn
siqgurU gRMQ swihb jI qoN gurbwxI gur pRymw-BgqI sihq inrgun srgun swihb jI
dI eykqw, AMimRq rs bRhmwnMd Ajpw jwp, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr])
auqm slok; swD ky bcn] AmulIk lwl; eyih rqn] pRwpq krky, Awpxy mn bu`D
ic`q ieMidRAW nUM (jY) &qyh krky, ivSy ivkwrW nUM jY krky, KMf bRhmMf nUM jY krky,
Awpxy Awp nUM jxwauNdy nhIN, sgoN sB dI crn-DUV bx ky, ies ivsmwd
AvsQw’c lIn rihMdy hn:- aun@W dy AMdr (Anwhdu) (Anw+hdu) hdu qoN (Anw)
rihq, ie`k rs(sbdu) bRhm vwihgurU Ajpw jwp rUp, jY jY jYkwr vwjy (vwjY) v`jdy
hn[ XQw:- Anhdu vwjY; shij suhylw] sbid Anµd kry sd kylw] shj guPw
mih.qwVI lweI; Awsxu aUc svwirAw jIau]) EQY Anhd sbd.vjih idnu rwqI;
gurmqI sbdu suxwvixAw] gurU pRmysr jI, aun@W dy mn ieMdRy, swry bRhmMf hI, aun@W
dw jY jYkwr krdy hn[ XQw:- hir min qin; visAw soeI] jY jYkwru; kry sBu
koeI] auh gurmuiK ipAwry Anhd sbd vwihgurU Ajpw jwp nUM, Awpxy AMdroN, pUrn
SrDw ivSvwS pRym sihq, rom 2 dy kMnW duAwrw, suin suin ky, bRhmwnMd rs dw
And mwnxw (kry) krdy hn[ ivsmwd bRhmwnMd rs AMimRq pINidAW 2 (pRBu)
vwihgurU jI AMdroN hI, (gwjY) pRgt ho AwauNdy hn[ XQw:- goibdu gwjY; sbdu bwjY]
Awnd rUpI; myro rwmeIAw] 1]
vw gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr gurU ipAwry gurmuKW dy rom 2’coN,
jY jY sbdu vwihgurU 3(Anwhdu) h`d qoN rihq Anhd Junkwr(vwjY) v`jdy hn[ aun@W
dy AMdroN (pRBu) vwihgurU jI(gwjY) pRgt ho ky, aun@W qoN rom 2 dy pRym nwl, Ajpw
jwp suin suin ky, And mwnxw(kry) krdy hn[ XQw:- dir vwjih; Anhq vwjy
rwm] Git Git hir goibMdu gwjy rwm] goivd gwjy sdw ibrwjy; Agm Agocru
www.Gursevak.com 887 q`qkrw
aUcw] gux byAMq ikCu khxu n jweI; koie n skY phUcw] Awip aupwey Awip pRiqpwly;
jIA jMq siB swjy] ibnvMiq nwnk suKu nwim BgqI; dir vjih Anhd vwjy]
pRgty gupwl; mhWq kY mwQy] (mhWq) bRhmigAwnI; sgl kI rInw] (mhWq)
siqgurU swihbwn jI(kY) dy BwgW Bry nUro nUr jgmgwauNdy, prmpiv`qR SuB s`cy(mwQy)
AMqhkrn, mwQy’qy, (gupwl) ivsmwd srb ivAwpI srb pRkwSk Akwl purK jI
pRgty hn[ XQw:- guJVw lDmu lwlu; mQY hI prgtu iQAw] {BweI swDU jI ny Awpxy
sOhry swihb, prmpUjnIk s`cy siqgurU mh`ly CyvyN jI dy nUro nUr m`Qy dI ieauN mihmw
kIqI hY:- mYN vwirAw gurW dI p`gVI qoN, p`gVI swcy l`gVI qoN[ mYN vwirAw gurW dy
m`Qy qoN, m`Qy nUr Jm`ky qoN[ vwihgurU siqgurU swihbwn jI DurW dI AMimRq bwxI dw rs
iBMnw kIrqn, gurSbd vIcwr gur ieiqhws suxwauNdy, pyRmIN siqgurU swihbwn jI dy
nUro nUr jmwl jlwl pRkwS srUp, suMdr AiqAMq suMdr m`Qy dy, ivsmwd drSn krky,
ivsmwd iekwgR ho jWdy[ aun@W dy idlW idmwZW’c ArQW sihq, gursbdW dy
prmpiv`qR suMdr ivsmwd drSn huMdy, aun@W dy ihrdy, AMimRq rs bRhmwnMd, aun@W dy
muKW’c su`tdy, muK Br 2 ky, rwq idn AMimRq pINdy 2, pUrn ivsmwd pyRm gur
BgqI’c lIx, inrgun srgun dI eykqw nUM pRwpq huMdy[ }
prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsy jI dw nUro
nUr m`Qw, bhuq au~cw au~BirAw hoieAw, bVw hI suMdr sohxw jgmgwauNdw sI[ hr smyN
vwihgurU A`gy inauNdw sI[ ismrn dy pRqwp nUM jxwauNdw sI[ hr koeI sIs invwauNdw
sI[ mMd BwgIAW nUM Bwgvwn bxwauNdw sI[ gurU pRmysr jI nUM BwauNdw sI[ drSk
vwihgurU vwihgurU AlwauNdw sI}
nwnk auDry; iqn kY swQy] 3] DMn vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau]
(nwnk) siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- (iqn) prmpUjnIk ds siqgurU
swihbwn jI(kY) dy prmpiv`qR SuB s`cy im`Ty crn- kmlW(swQy) swQ, byAMq pyRmIN
ivkwrW AOguxW cwh kOPI nSy kukrmW jnm mrn, jmW dy kStW qoN(auDry) qry hn,
hux rhy hn, AgWh nUM BI qrngy] 3] XQw:- KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw]
qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw]) Dnu DMnu gurU.ijin nwmu ArwiDAw; Awip qirAw,
ijnI ifTw.iqnw ley Cfwie]
srin jogu suin srnI Awey] hy DMn vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI!srix
pry kI rwKqw; nwhI shswieAw] Anuswr Awp jI srn pey dI lwj r`Kdy hoN jI,

www.Gursevak.com 888 q`qkrw


ieh mihmw suin ky, dwsn dws syvk smUh is`K, Awp jI dI prmpiv`qR SuB s`cI
su`cI AiqAMq au~cI pRkwS srUp ivAwpk srnI Awey hW, srin’c Aw ky, siqsMgq
jI nwl(jogu) juVy hW jI[ XQw:- srnI AwieE; nwQ inDwn] nwm pRIiq lwgI mn
Biqir; mwgn kau hir dwn] 1] Srn pey dI l`ijAw r`K lvo jI[ XQw:- pRB jU;
qo kh lwj hmwrI] nIl kMT nrhir nwrwiex; nIl bsn bnvwrI] 1]) hir
sjx.dwvix ligAw; iksY n dyeI bMin]) hBy swk kUVwvy ifTy; qau plY qYfY lwgI]
kir ikrpw; pRB Awp imlwey] srnI Awey jwx ky, (pRB) DMn vwihgurU srUp
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] sRI gurU rwmdws swihb jI ny, Awp
ikrpw (kir) krky, dwsn dws dy ieMdRy mn bu`D ic`q qy smUh is`K, Awpxy inrgun
srUp s`cy crn-kmlW’c imlwey hn[
imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn] swDsMig jI’c iml
ky, (swD) vwihgurU mh`ly 4 jI dy prmpiv`qR s`cy im`Ty ipAwry crn-kmlW sMig
l`g ky, (swD) inrgun bRhm jI sMig iml ky, vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
AMimRq nwmu nUM dwsn dws gRIb qy smMUh is`K(lYn) lYxw krdy hW[ XQw:-
swDsMig.nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI]) swD sMig, jpY inrMkwru] hux
sB dI(ryn) crn-DUV(Bey) ho gey hW jI[ XQw:- sgl ryn iehu mnu BieAw;
ibnsI Ap DwrI] sRIr ieMdRy mn bu`D, Awpo Awpxy ivkwr v`l B`jx rUp, jo vYr
krdy sn, ieh Awpo Awpxy iviSAW v`loN ht gey[ ies leI ien@W ieMidRAW dy jo
dwsW nwl bYr sn, ieh BI imit gey[ vw dwsn dwsW dy mn’c, dUijAN nwl jo bYr
sn, ieh BI imit gey[ XQw:- swD jnw ky; pUjy pYr] imty aupdRh; mn qy bYr]
dwsn dwsW nwl jo bYr krn vwly sn, auh BI imit gey[ XQw:- nw ko myrw
dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE BIqir; siqgur qy
soJI pweI]) nw ko bYrI.nhI ibgwnw; sgl sMig.hm kau bin AweI]) bMDn qoir;
Bey inrvYr] Anidnu; pUjih gur ky pYr]
su pRsMn; Bey gurdyv] pUrn hoeI; syvk kI syv] pRB jI dI AiqAMq ipAwrI
swDsMgq’c AMimRq nwm lYxy krky, sB dI crn-DUV bnxy krky, vYr imtx qoN,
guru nwnku quTw.Bwierhu; hir vsdw nyVw] Anuswr prmpUjnIk(gurdyv) gurdyv
mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]) jI(su) BlI pRkwr AiqAMq hI pRsMn
(Bey) ho gey[ XQw:- pRB kI srix ghI; sB iqAwig] gur su pRsMn Bey;
www.Gursevak.com 889 q`qkrw
vfBwig]) guru ijn@ kau su pRsMnu; nwmu hir irdY invwsY] ijn@ kau guru su pRsMnu;
durqu dUrMqir nwsY] guru ijn@ kau su pRsMnu; mwnu AiBmwnu invwrY] ijn@ kau guru su
pRsMnu; sbid lig.Bvjlu qwrY] prcau pRmwxu.gur pwieAau; iqn skXQau jnmu
jig] sRI gurU srix Bju kl´ kib; Bugiq mukiq sB gurU lig] 11] gurU pRmysrjI
dI prm pRsMnqw hox qoN, nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr
isr Arpx vwly, mwn AiBmwn qoN rihq, DMnu syvw; syvku prvwnu] AMqrjwmI;
purKu pRDwnu] dwsn dws gur syvk(kI) dI, isr Arpx rUp, SuB s`cI
prmpiv`qR(syv) syvw, pUrn hoeI[ XQw:- sBy kwj.suhylVy QIey; guru nwnku siqguru
quTw]
Awl jMjwl; ibkwr qy rhqy] rwm nwm; suin rsnw khqy] vwihgurU s`cy
siqgurU swihbwn jI dI ivsmwd AvsQw bhuq hI ivsmwd au~cI su`cI hMgqw rihq
hY[ pRB jI bsih; swD kI rsnw] Anuswr Akwl purKu jI, gurU pRmysr qy BgqW
dI prmpiv`qR SuB s`cI su`cI Amolk rsnw’qy vs ky, ivsmwd iekwgRqw ’c lIx,
Awp hI(rwm) inrMkwr (nwm) prmpiv`qR gurbwxI (khqy) kihMdy hn qy koit krn
dIjih.pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr lUM 2 dy kMnW duAwrw,
pUrn SrDw ivSvwS sihq Awp hI(suin) suxdy hn[ XQw:- pyKY bolY; suxY sBu
Awip]) Awip kQY; Awip sunnYhwru]) Git Git kQw.rwjn kI cwlY; Gir Gir
quJih aumwhw]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) jo bolq
hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor] pwrbRhm pUrn gurdyv qy Bgq
mhWpurS Awp hI(Awl) sRIr (Awl) sMswr (Awl) Gr dy(jMjwl) bMDn, byKyVy
Jmyly, ibkwr(qy) qoN(rhqy) rihq ho gey hn[
kir pRswdu; dieAw pRiB DwrI] nwnk inbhI; Kyp hmwrI] 4] prmpUjnIk
DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv srUp mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- (pRiB)
imhrvwnu. swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
s`cy siqgurU mh`ly cOQy jI ny, srb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn Agm Apwr
pRkwS srUp s`cI Ajpw jwp(pRswdu) ikRpw hI ikRpw(kir) krky, dieAw DwrI,
qW(hmwrI) dwsn dws gRIb dI, SuB guxW dy mwl dI(Kyp) BrqI(inbhI) inB geI,
inB rhI hY sdw leI[ SuB gux ieh hn:- siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw
gRIbI iKmw SWqI DIrj, inRivkwrqw pyRmw-BgqI, praupkwr inSkwm nwm ismrn
www.Gursevak.com 890 q`qkrw
jpx jpwaux, gurU syvw krn krwaux, gurbwxI sMQw kQw kIrqn isKwaux, sRI
hirmMdr swihb jI rc ky, siqgurU gRMQ swihb jI pRkwSx, gurduAwry sRovr Drm
AsQwn rcx, mh`ly CyvyN jI nUM gursbd vifAweI BwrI bIr rs sihq gurqwg`dI
b^Sx, s`qy blvMf kohVIAW nUM b^S ky, gurbwxI aucwrn dI s`qw b^Sx, Awpxy
pRymI guris`KW dy idl idmwZ’c gurbwxI Byjx, rom 2 krky ismrn bRhmigAwn
b^Sx, srb`q dw Blw krn rUp Awid] 4] XQw:- mnu kir bYlu.suriq kir pYfw;
igAwn goin Bir fwrI] khqu kbIru.sunhu ry sMqhu; inbhI Kyp hmwrI]) inbhI;
nwm kI scu Kyp] lwBu hir gux gwie iniD Dnu; ibKY mwih Alyp]) iKmw ghI.scu
sMicE; KwieE AMimRqu nwm] KrI ik®pw Twkur BeI; And sUK ibsRwm] Kyp inbwhI
bhuqu lwB; Gir Awey piqvMq] Krw idlwsw guir dIAw; Awie imly BgvMq]
102.pRB kI ausqiq; krhu sMq mIq] swvDwn eykwgr cIq] Akwl purKu
Ajpw jwp vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU gurU mMnx pUjx
nmskwrn vwly, gurU pRymw-BgqI, inrgun srgun swihb jI dI eykqw sihq, AMdr
bwhr AsMK nUr srb klw BrpUr eykMkwr’c lIn, gurU jI nUM isr Arpx vwly, hy
ipAwry(sMq) SWq Awqmw mIq jIE!ieMdRIAW nUM iviSAW v`loN rok ky, gurU crn-
kmlW’c lIx ho ky, eyk ic`q ijh; iek iCn iDAwieE]) hohu swvDwn; Apuny gur
isau] Anuswr(eykwgr) (eyk+Awgr) (eyk) ie`k gurU gRMQ swihb jI dy(Awgr)
snmuK, ie`k cIq, swvDwn eykwgr cIq] ho ky, (pRB) inrguxu srguxu; Awpy
soeI]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) kooit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI(kI) dI (ausqiq)
mihmw, kQw kIrqn gurU ieiqhws, rom 2 dy ipAwr nwl hr smyN, mn dy mylI ho
ky, iek`qRqw ’c(krhu) kro[ ijvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny, siqgurU
gRMQ swihb jI sRI rwmsr swihb jI ivKy ilKvwaux smyN qy au~bldI dyZ’c bYTx
smyN, Awp swvDwn eykwgr cIq] ho ky mihmw kIqI[ kStW qoN ip`CoN, mhwrwj jI
au~bldI dyZ’coN au~Ty, B`uK aunINdRw qRyh shwridAW, swrI rwq ie`ky cONkVy ivsmwd
rMg’c bYTy, Amolk s`cI gurbwxI pV@dy rhy[ sgly dUK.AMimRqu kir pIvY;
bwhuiV.dUKu n pwiedw] Anuswr swirAW d`uKW nUM AMimRq krky pIqw[ ic`q dI AYsI
ivsmwd iekwgRqw sihq ausqq kridAW, Awp kurbwnI dy ky, gurbwxI b^S ky,
ausqq krn leI kih rhy hn[ {pMj ibRqIAW ieh hn:- 1.mUV ibRqI vwly ibKeI
www.Gursevak.com 891 q`qkrw
huMdy hn[ aun@W nUM Kwx pIx ivSy pdwrQ mwieAw duinAwvI vifAweI dI qIbr ie`Cw
bxI hI rihMdI hY[ 2.pwmr ibRqI:- pwmr purK dI ibRqI gwV@y AigAwn Gor
iBAwnk pwpW ’c K`cq rihMdI hY, prweIAW DIAW BYxw c`ukxIAW, Gr PUkxy fwky
mwrny nSy vrqxy mws Kwxw, inrdoS mwsUmW nUM kql krnw, bMb s`utxy Awid[
XQw:- Awpu gey; Aaurn hU Kovih] Awig lgwie; mMdr mY sovih] 5] Avrn
hsq, Awp hih kWny] iqn kau dyiK; kbIr ljwny] ijvyN m`isAw dI An@yrI rwq
nUM, BwvyN cMd AkwS’c huMdw hY, pr idsdw nhIN[ iqvyN pwmr ibRqI vwly dy AMdr,
BwvyN vwihgurU jI vs rhy hn, pr bysmJ pRym krnw nhIN bu`Jdw[ XQw:- qU ihrdY
gupqu vsih idnu rwqI; qyrw.Bwau n buJih.gvwrI] 3.ivKiCpq ibRqI:- jigAwsU
dI ibRqI ivKyp sihq ivKiCpq huMdI hY, Bwv kdy 2 ic`q itkdw hY, kdy au~kw hI
nhIN itkdw[ Awm hwlq’c n@yrw hI Bwsdw hY[ 4.AnuruD ibRqI:- gurU syvk Bgq
sMq jI dI huMdI hY[ (Anu+ruD) (AnU) inrMqr, ie`k rs, AMdr bwhr gursbdW
ArQW dI swiKAwqqw’c lIx, ibRqI nUM gursbdW’c(ruD) rok lYNdy hn[ XQw:-
ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]) hir ky sMg; bsy
hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) sUrj ikrix
imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm]) jl qrMgu ijau
jlih smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw] so gursyvk sMq Bgq jI ibRqI
nUM gurU crn-kmlW’c rok ky sdw leI lIx jWdy hn[
5.swvDwn eykwgr cIq] ibRqI:- prmpUjnIk gurU pRmysr jI, BwvyN au~bldI
dyZ’c bYTdy hn, BwvyN sB qoN A`gy ho ky DrmXu`D lV ky ij`qdy hn, BwvyN gurqw
isMGwsx’qy sjdy hn, hr hwlq’c, Ac`l sumyr pRbq vWg hr smyN Ac`l bRhm jI
dy snmuK, swvDwn eykwgr cIq] Ac`l Afol bRhm’c lIn rihMdy hn[ so,
pwrbRhm grIb invwj] gurU pRmysrjI sdw swvDwn eykwgr cIq] hn[ }
suKmnI shj; goibMd gun nwm] (suKmnI) sprs dy suK, sprs mwqR hn,
sprs krky ijvyN rwjy ieMdR jI nUM koV@ ho igAw sI, iqvyN hux BI byAMq jIA eyfz
Awid Anyk bImwrIAW dy iSkwr ho ky qV& 2 ky pRwx iqAwg rhy hn[ sprs dy
suK qoN sRIr dIAW iKlqW ivgVdIAW hn, srb rog kw; AauKdu nwmu] Anuswr gurU
pRmysr jI ny ieh jo prmpUjnIk sRI suKmnI swihb jI b^Sy hn[ ien@W dw

www.Gursevak.com 892 q`qkrw


AiBAws krn nwl, mn bwxI sRIr dy swry rog sog dUr huMdy hn[ AYsy ivsmwd
vwihgurU AsMK suKW dy BrpUr pRkwS, pRkwS hI pRkwS srUp suKmnI suK AMimRq pRB
nwmu] sRI suKmnI swihb jI, siq dieAw ZRIbI hlImI vIcwr, inmRqw sihnSIlqw
iekwgRqw inRivkwrqw (shj) SWqI, sMqoK, igAwn, DIrj, shj AvsQw Awid
ivsmwd SuB(gun) guxW sihq, (goibMd) vwihgurU jI dy nwm nwl BrpUr, Ajpw jwp
inrMkwr srUp hn[ XQw:- vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie]
siqgurU gRMQ swihb jI dy b^Sy, ivsmwd inrMkwr ivAwpk pRkwSk pRyrk srb dy
ADwr auDwrnhwr sRI suKmnI swihb jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw, hr smyN
AnMq sUrjW cMdRimAW qwirAW mMflW, AnMq AgnIAW ititAwixAW qy koit bRhmMf
dIAW swrIAW dyhW nUM pRkwS rhy hn[ AYsw ivsmwd suKmeI pRkwS hY, jo hux koRVW
bRhmMfW’c sihjy hI ho irhw hY[ ijs pRym pRkwS duAwrw, pyRmw-BgqI sihq,
ivsmwd Ajpw jwp inrgun srgun dI eykqw pRwpq huMdI hY[ AYsy ivsmwd suK’c
lIx, pUrn qyz hI qyz pRcMf bRhmjI dy Anq klwvwn pUrn gurU Avqwr mhwrwj
swihb jI ny, au~bldI dyZ’c bYT ky BI kStW dI pRvwh nhIN kIqI[ suKmnI shj,
goibMd gun nwm] jI dI prm au~cI AvsQw nUM kmwieAw hY[
ijsu min bsY; su hoq inDwn] ijsuu gurmuiK ipAwry s`icAwry jI dy, nwmu
inDwnu Apwru; Bgqw min vsY] Anuswr min AMdr suKmnI shj, goibMd gun
nwm]) suKmnI; suK AMimRq pRB nwmu] jI(bsY) vsdy hn, (su) auh(su)
sRyst(inDwn) ^zwny Bwv vwihgurU srUp bRhmigAwnI; sgl kI rInw] (hoq) ho
jWdy hn[ XQw:- iniD inDwn; hir AMimRq pUry] qh bwjy nwnk; Anhd qUry]
srb ieCw; qw kI pUrn hoie] pRDwn purKu; pRgtu sB loie]) suKmnI shj;
goibMd gun nwm]) suKmnI; suK AMimRq pRB nwmu] Anuswr prmpUjnIk inrMkwr
srUp sRI suKmnI swihb jI, ijs pRymI Bgq dy mn ’c vsdy hn, (qw) iqs(kI) dI
nwm jpx jpwaux, srb`q dw Blw krn krwaux rUp, gurmiq Anuswr(srb) swrI
ieCw pUrn hoie jWdI hY, Bwv r`j ky praupkwr ismrn krdy krwauNdy hn[ XQw:-
ieC puMnI; srDw sB pUrI]) sgl ieC myrI puMnIAw; imilAw inrMjn rwie jIau])
siB ieCw min qin pUrIAw; sBu cUkw fru jm ky]) sBy ieCw pUrIAw; jw pwieAw
Agm Apwrw] vw mrn qoN kihMdy hn ik pUrw ho igAw, (srb) swrI ieCw
(pUrn) mr, ^qm hoie jWdI hY, Bwv mn’c koeI BI ie`Cw nhIN rihMdI[ {ie`Cw
www.Gursevak.com 893 q`qkrw
hn@yrw hY, ij`Qy gurbwxI inrMkwr jI dy AsMK pRkwS nUr cwnx hI cwnx hn, E~Qy
ie`Cw dw hny@rw nhIN rihMdw[ BwvyN mwiekI ie`Cw pUrn BI ho jwvy, qW BI AigAwn
Brm jMmx mrn jmW jUnW dy kSt nhIN imtdy[ }gurU jI qoN Awp kurbwn hox qy
hornW dI kurbwnI krwaux vwly Bgq ShId, sB(loie) lokW Bwv KMfW
bRhmMfW’c(pRDwn) muKI mhW purKu pRgtu ho jWdy hn[ ijvyN BweI mnI isMG swihb jI
dy bMd 2 k`t ky tokry’c su`tx qoN, bMd 2’coN sRI suKmnI swihb jI dw AMimRq pwT
huMdw irhw[ XQw:- mhlw 5] goibMd goibMd goibMd sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF
dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw] 1] rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn
kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE gunIX ghIrw] 1] rivdwsu FuvMqw For nIiq;
iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw swDsMig; hir drsnu pwieAw] 2] sYnu nweI
buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw]
3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT BgqI lwgw] imly pRqiK gusweIAw; DMnw
vfBwgw] 4] 2]) hir ky nwm, kbIr aujwgr] jnm jnm ky; kwty kwgr] 1])
jo pRiB; ApnI syvw lwieAw] nwnk.so syvku; dh idis pRgtwieAw] 4]
sB qy aUc; pwey AsQwnu] sB lokW’c pRDwn pRgt purKu gurmuiK mhWpurS,
gurU pRymw-BgqI’c lIn, inrgun srgun swihb jI dI eykqw sihq, sB(qy)
qoN(aUc) au~cw gurmuiK AsQwnu, pwey lYNdy hn[ XQw:- Aiq aUcw; qw kw drbwrw]
AMqu nwhI ikCu; pwrwvwrw]) Anhdu vwjY; shij suhylw] sbid Anµd kry sd
kylw] shj guPw mih qwVI lweI; Awsxu aUc svwirAw jIau]) sUK mhl; jw ky
aUc duAwry] qw mih vwsih; Bgq ipAwry]) Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly
hY.swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) ijau jl mih; jlu
Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]) Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY
ihrdY visAw Bgvwnu]) pwiqswhI Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir
bxwie] aun@W dy idl’c BwvyN au~cy sQwn dI ie`Cw nhIN huMdI, pr gurqw ibrwjmwn
sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj mhwn bKiSS krky, aun@W dy idl idmwZ ’c hr
vyly s`cy gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ aun@W dy AMdr bwhr, swc nwm kI AMimRq
vrKw] hr smyN krdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI aun@W dy lUM 2’c vs jWdy hn[
gurbwxI jI dy vsxy krky, ivsmwd iekwgR ho ky, mhwrwj swihb jI dy koit pRkwS
srUp inrgun inrMkwr s`cy im`Ty crn-kmlW’c lIn hox rUp au~cw AsQwn pwauNdy
www.Gursevak.com 894 q`qkrw
hn[ jykr aufwrIAW mwr ky AsMK bRhmMf dy pswry’c au~pr nUM jweIey qy pwqwlw
pwqwl lK; Awgwsw Awgws] hyTW nUM cly jweIey, qW BI pswry dw koeI BI AMq
nhIN[ vwihgurU inrgun inrMkwr jI AsMK bRhmMf’c, qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; ho
rhy hn, Awp jI dy inrgun srUp jI dw ivsQwr AiqAMq au~cI hU au~cw, v`fy qoN
v`fw hY[ AYsy ivsmwd ivAwpk pRkwSk nUro nUr srb klw BrpUr Anq klwvwn,
imhrvwnu. swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jI’c pRymw-BgqI sihq
lIxqw rUp au~cw AsQwn pwauNdy hn[ XQw:- ijn hir ihrdY pRIiq lgwnI; iqnw
msqik aUjl tIk] hir jn soBw.sB jg aUpir; ijau ivic aufvw.sis kIk]
bhuir n hovY; Awvn jwnu] Awpxy AMdr bwhr hI, gurU pRmysr jI AsMK AnMq
pRkwS sihq, hr smyN Ajpw jwp kridAW vs rhy hn[ ieMidRAW dy ivSy iqAwg
ky, mn AMqrmuK ho ky, crnkmlW’c lIn, ivsmwd iekwgR ho ky AMdr hI itk
jwvygw[ XQw:- kbIr.crn kml kI mauj ko; kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw
nhI; dyKw hI prvwnu] Anuswr prmpiv`qR s`cy crn-kmlW srb ivAwpI mhW
ivsmwd Ajpw jwp inrgun bRhm jI ’c, AYsI lInqw hovygI, (bhuir) Pyr nyqRW dw
rUp q`kx vl, kMnW dw inMdw ivkwrI gwxy sunx v`l, rsnw dw suAwdW v`l, mn
ieMidRAW sRIr dw ivSy ivkwrW kusMgq’c (jwnu) jwxw, (Awvn) Awauxw(n)
nhIN(hovY) hovygw[ vw srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn myhrvwn
pUrn bRhm jI’c lIx, aupRokq gursyvk ShId jI dw(bhuir) Pyr vwSnw dy
b`Dy(Awvn) Awauuxw, mOq dy mwirAW mr ky(jwnu) jwxw(n) nhIN(hovY) hovygw[
XQw:- mrY nwhI; sd sd hI jIvY] Amru BieAw AibnwsI QIvY] nw ko AwvY nw ko
jwvY; guir dUir kIAw BrmIjw hy]
hir Dnu Kwit; clY jnu soie] nwnk; ijsih prwpiq hoie] 5] vwihgurU
siqgurU nwnk dyv ShIdW dy isrqwj mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- hy
BweI!swvDwn eykwgr cIq] ho ky, vwihgurU jI dI ausqq krky, pRkwS srUp
prmpiv`qR srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp, suKmnI shj; goibMd gun
nwm]) hir hir nwmu kmwvnw; nwnk.iehu Dnu swru] nwm Dn jI(ijsih) ijs
gurmuiK gursyvk jI nUM s`cy siqgurU swihbwn jI duAwrw, prwpiq(hoie) huMdy hn,
(soie) Ehu(jnu) ipAwry Bgq jI, hir Dnu(Kwit) K`t ky, hir Dnu’c lIx ho
ky(clY) c`ldy hn, Bwv gurU pRymw-BgqI’c lIn, inRivkwr inrhMkwr vwihgurU
www.Gursevak.com 895 q`qkrw
Akwl bRhm jI’c lIx ho jWdy hn] 5] XQw:- mweI.Kwit AwieE; Gir pUqw]
hir Dnu clqy.hir Dnu bYsy; hir Dnu jwgq sUqw]
103.Kym sWiq; iriD nv iniD] {srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB
ivcwr:- ieh Pl; iqsu jn kY muiK Bny] gur nwnk nwm; bcn min suny] 6]
Anuswr gurU pRmysr jI, inrml inrml; inrml qyrI bwxI] AkwlI bwxI jI dI,
v`fI qoN v`fI hor v`fI mhwnqw ieauN &urmw rhy hn:- ijs gurmuiK ipAwry jI ny
Akwl purKu siqgurU mh`ly pihly jI dy, AmulIk lwl; eyih rqn] SuB bcn
iekwgR mn ho ky suxy hn[ aus nUM hyT ilKy srb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn
Agm Apwr Amolk gux pRwpq hn qy aun@W dy muKoN, A`gy b^Sy vr, syvkW nMU AMimRq
&L imldy hn[ }
sB vwSnw dI inivrqI hox qoN srb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn
(sWiq) SWqI, (iriD) QoVw ijhw pdwrQ lY ky vrqweI jwxw, m`ukxw hI nw, ieh
irDI, (nv) nON(iniD) inDIAW dI pRwpqI qy aun@W dI(Kym) r`iKAw, AkwlI bwxI
sunx vwly gurU ipAwry nUM huMdI hY[ Awpxy leI nhIN vrqdy, praupkwr leI vrq
ky, gurU pRmysr jI dIAW l`KW ^uSIAW pRwpq krdy hn, A`gy BI ^uSIAW b^Sdy hn[
vw mhW ivsmwd gurbwxI sunx vwly pRymI jI nUM(sWiq) SWqI dI Aqotqw rUp
iriD, SWqI dI Aqotqw rUp(nv) nON(iniD) inDI pRwpq huMdI hY, Bwv SWqI hI SWqI
Aqot SWqI AsMK bRhmMf AMdr ivAwpk pRkwS srUp Ajpw jwp Anqklwvwn
SWqI pRwpq huMdI hY[ pRwpq hoeI SWqI dI, gurU pRmysr swihb jI(Kym) r`iKAw krdy
hn[ gurU pRmysr jI au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy ryqy’qy bYT ky, q`qw ryqw Awpxy
prmpiv`qR SuB s`cy au~cy mhwn inrMkwrI sIs’qy puAwaux, sVdI bldI m`cdI
loh’qy KV@n smyN, ies AKMf ABMg srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp Anq
klwvwn pUrn SWqI’c lIx rhy[
buiD igAwnu; srb qh isiD] Kym sWiq; iriD nv iniD] dI pRwpqI vwly
pRymI nUM(qh) iq`Qy AwpxI buiD AMdr, pyRmw-BgqI sihq, srb ivAwpI mhW
ivsmwd Anq klwvwn pUrn myhrvwn inrgun srgun dI eykqw, bRhmigAwnI;
sgl kI rInw] dw, (srb) swrw srb ivAwpI mhW ivsmwd(igAwnu) cwnx
pRkwS(isiD) pRwpq huMdw hY[
vw (isiD) ATwrW is`DIAW BI pRwpq huMdIAW hn[ mhWpurS Awp nhIN ku`J
www.Gursevak.com 896 q`qkrw
bxdy, praupkwr ’c lw idMdy hn[ XQw:- iriD isiD buiD igAwnu.gurU qy pwieAw;
mukiq pdwrQu srix pieAw]
ibidAw qpu jogu; pRB iDAwnu] gurU jI dy bcn sunx vwly pRymI nUM, pRB
vwihgurU jI dy iDAwnu’c (jogu) juV ky, ic`q dI iekwgRqw rUp qpu qy bRhm ibidAw
pRwpq huMdI hY[ vw DMn pRB siqgurU gRMQ swihb jI dy Ajpw jwp srb ivAwpI mhW
ivsmwd bRhm srUp A`Kr 2 dw iDAwnu hI ibidAw qpu jogu hY[
vw Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny inmRqw hlImI Bwau-
BgqI gRIbI iKmw Bwxw mMnx Awid SuB guxW dIAW Anq klW sihq, Awp au~bldI
dyZ’c bYT ky, (pRB) vwihgurU AnMq pRkwS nUr hI nUr inrgun inrMkwr pRkwSvwn
pUrn bRhm jI dy inrgun srgun jI dI eykqw dI(ibidAw) bRhmiv`idAw nUM(ibidAw)
jwixAw, iDAwqw iDAwn Dy dI iqRkutI myt ky, AYsy pUrn idRV pRp`k iDAwnu’c(jogu)
juVy, koit sUrjW dy qpx vWg, pUrn bRhmigAwn’c qpx rUpI qpu kIqw[ XQw:-
qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] Anuswr iKVy m`Qy Bwxw
mMinAw[
igAwnu sRyst; aUqm iesnwnu] prmpUjnIk myhrvwn Anqklwvwn Ajpw
jwp inrMkwr jI dy pUrn s`cy gurU Avqwr jI, sRyst(igAwnu) bRhmigAwn’c lIn,
AsMK pRkwS Bwau-BgqI sihq au~bldI dyZ’c bYTy hn, ieho hI bRhmigAwn’c
lIxqw rUp(aUqm) sRySt iesnwnu hY[ XQw:- rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn
hyqu inrbwxI[ drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq s mwxI[ sbdu suriq ilv
imrg ijau; BIV peI.iciq Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt
ivic rYix ivhwxI[ gur aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ gurmuiK suK
Plu iprm rsu; shj smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn ivthu; kurbwxI]) hir
Dnu iesnwnu hir Dnu igAwnu; hir sMig lwie iDAwnw] inmK.n ibsrau mn qy
hir hir; swDsMgiq mih pwieAw] 1]) nwmo igAwnu nwmu iesnwnw; hir nwmu
hmwry kwrj svwrY] hir nwmo soBw.nwmu bfweI; Baujlu ibKmu.nwmu hir qwrY] 1]
cwir pdwrQ; kml pRgws] gurU jI dy bcn sunx vwlw, AYsI ivsmwd prm
au~cI su`cI s`cI AvsQw nUM pRwpq mhWpurS dw, Drm ArQ kwm moK cwir pdwrQ,
vw (cwir) suMdr ivAwpk vwihgurU bRhm jI dy(pdwrQ) nwm pdwrQ, pRym pdwrQ,
www.Gursevak.com 897 q`qkrw
bRhmwnMd pdwrQ, mukq pdwrQ, bRhmigAwn pdwrQ pRwpq krky, ihrdw kml
pRymw-BgqI inmRqw gRIbI SWqI iKmw, kruxw mYqRI mu`dqw aupyiKAw Awid SuB guxW
dIAW AnqklW sihq, nwnk Bgqw sdw ivgwsu] rUp(pRgws) iKV jWdw hY[
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp’c
lIxqw sihq, ies prm au~cy su`cy gurmuiK pd nUM pRwpq ho jWdw hY[ XQw:- slok
mÚ1] Gr mih Gru.dyKwie dyie; so siqguru purKu sujwxu] pMc sbd Duinkwr Duin;
qh bwjY sbdu nIswxu] dIp loA pwqwl qh; KMf mMfl hYrwnu] qwr Gor bwijMqR
qh; swic qKiq sulqwnu] suKmn kY Gir.rwgu suin; suMin mMfil ilv lwie] AkQ
kQw bIcwrIAY; mnsw mnih smwie] aulit kmlu AMimRiq BirAw; iehu mnu.kqhu n
jwie] Ajpw jwpu n vIsrY; Awid jugwid smwie] siB sKIAw pMcy imly; gurmuiK
inj Gir vwsu] sbdu Koij.iehu Gru lhY; nwnku qw kw dwsu] 1]
sB kY miD; sgl qy audws] sB(kY) dy(miD) ’c rihMidAW, (sgl) swirAW
sbMDIAW, ieMidRAW dy iviSAW, sMswrI ivauhwrW mwieAw qy audws Bwv inrlyp
rihMdy hn[ XQw:- gurisK jogI jwgdy; mwieAw AMdir krin audwsI] kMnIN muMdrW
mMqR gur; sMqW DUiV ibBUq sulwsI[ iKMQw iKmw hMFwvxI; pRym pqR Bwau Bugiq
iblwsI[ sbd suriq isM|I vjY; fMfw igAwnu iDAwnu gur dwsI[ swDsMgiq gur guPY
bih; shij smwiD AgwiD invwsI[ haumY rog.Arog hoie; kir sMjogu ivjog
KlwsI[ swDsMgiq gurmiq swbwsI] 15]) jYsy jl mih.kmlu inrwlmu; murgweI
nY swxy] suriq sbid.Bv swgru qrIAY; nwnk nwmu vKwxy]) ijs kY min; pwrbRhm
kw invwsu] iqs kw nwmu; siq rwm dwsu] Awqm rwmu; iqsu ndrI AwieAw] dws
dsMqx Bwie; iqin pwieAw] sdw inkit; inkit hir jwnu] so dwsu; drgh
prvwnu] Apuny dws kau; Awip ikrpw krY] iqsu dws kau; sB soJI prY] sgl
sMig; Awqm audwsu] AYsI jugiq; nwnk rwmdwsu]) kbIr.hwf jry ijau lwkrI;
kys jry ijau Gwsu] iehu jgu jrqw dyiK kY; BieE kbIru audwsu] 36]) ijih
mwieAw mmqw qjI; sB qy BieE audws] khu nwnk sun ry mnw; iqh Git bRhm
invwsu] 18]
suMdru cquru; qq kw byqw]) rqn jvyhr nwm] squ sMqoKu igAwn]) AmulIk
lwl; eyih rqn] srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp inrMkwr, igir bsuDw jl
pvn jwiego; ieik swD bcn AtlwDw] prmpUjnIk vwihgurU gurU jI dy bcnW nUM,
www.Gursevak.com 898 q`qkrw
koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 sy
kMnw nwl srb ivAwpI mhW ivsmwd SrDw idRVqw Brosy pUrn pRym nwl sunx vwly,
khu kbIr; Bgiq kir pwieAw] Boly Bwie; imly rGurwieAw]) Bolw Bwau goibMdu
imlwvY] Anuswr BoLy Bwv idl dI s&weI vwly, (suMdru) Kry sohxy DrmI, rUpvMqu so
cquru isAwxw] ijin jin mwinAw; pRB kw Bwxw] Anuswr Bwxw mMnx vwly swvDwn
eykwgr cIq]) cquru, sRb ivAwpI srb pRkwSk mhW ivsmwd Ajpw jwp(qq)
bRhm(kw) dy (byqw) jwxU hn[ bRhmu dIsY.bRhmu suxIAY; eyku eyku vKwxIAY] vwlI
mhW ivsmwd prm au~cI su`cI s`cI AvsQw hY[ XQw:- nwmw CIbw kbIru juolwhw;
pUry gur qy giq pweI] bRhm ky byqy.sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] suir nr
iqn kI bwxI gwvih; koie n mytY BweI]
smdrsI; eyk idRstyqw] prmpUjnIk AsMK inrml inrBau inrvYru pRkwS hI
pRkwS, s`c srUp pUrn ivAwpk ie`k gurU goibMd isMG swihb jI dy su`cy s`cy crn-
kmlW’c, sdw ivsmwd lIx, DMn sRI bwby GneIey jI vWg, duSmx im`qR swirAW
’c (smdrsI) (sm+drsI) (sm) brwbr, ie`k A`K nwl(drsI) dyKx vwly,
sB’c, srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp, srgun inrgun inrMkwr; suMn
smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip] 1] (eyk) ie`k bRhm jI
nUM(idRstyqw) dyKdy hn[ XQw:- keI koit; qq ky byqy] sdw inhwrih; eyko nyqRy]
vYr AhM Bwv smUh AOgux AMdroN ^qm ho cu`ky hn[ XQw:- jo pRB kIno.so Bl
mwinE; eyh sumiq.swDU qy pweI] 2] sB mih riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK
nwnk ibgsweI] 3] 8]) rwgu goNf mhlw 5 caupdy Gru 1 <>siqgur pRswid]
sBu krqw; sBu Bugqw] 1] rhwau] sunqo krqw; pyKq krqw] AidRsto krqw;
idRsto krqw] Epiq krqw; prlau krqw] ibAwpq krqw; Ailpqo krqw] 1]
bkqo krqw; bUJq krqw] Awvqu krqw; jwqu BI krqw] inrgun krqw; srgun
krqw] gurpRswid; nwnk smidRstw] 2] 1]
ieh Pl; iqsu jn kY muiK Bny] gur nwnk nwm bcn; min suny] 6] vwihgurU
mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- prmpUjnIk s`cy siqgurU gur nwnk dyv swihb jI
dw SuB s`cw srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU nwm gurbwxI, gurmiq
bcn, ijs pRymI jI ny min Aqy koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih
AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW nwl, pUrn SrDw idRVqw pRp`kqw ivSvwS
www.Gursevak.com 899 q`qkrw
sihq suny hn, ieh jo Pl aupRokq pauVI’c &urmwey hn, iqsu(jn) ipAwry ^wlsy
jI(kY) dy muiK qoN(Bny) aucwry vr A`gy pRwpq huMdy hn[ ijvyN prmpUjnIk bwby bu`Fy
swihb jI ny jgq mwqw gMgw jI nUM, prmpUjnIk s`cy siqgurU mh`ly CyvyN jI dy
Avqwr Dwrn bwry SuB s`cy vr b^Sy jI] 6]
iehu inDwnu; jpY min koie] gurU sMgq jI’c sdw leI rihMidAW, jwp syvw
krny krwauxy krky, koit AprwD dI nivrqI d`s ky, gursMgq jI’c rihx dI
mhwn mhwnqw Puurmw rhy hn:- Awp guAw ky syvw kridAW, srb ivAwpI mhW
ivsmwd Anq klwvwn sq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw Bwau-BgqI DIrj
sihnSIlqw, iKmw jq bRhmiv`idAw, inrgun srgun dI eykqw sihq pUrn
bRhmigAwn Awid AnMq SuB s`cy guxW dy iehu(inDwnu) ^zwny, AkwlI bwxI jI
nUM(koie) koeI pRymI, gursMgq jI’c rih ky, Awp guAw ky hr smyN gur syvw kridAW
krwauNidAW, min rom 2 krky hr smyN(jpY) jpy jpwvy, (min) mMnx kry[
sB jug mih; qw kI giq hoie] {siqju`g’c jog kmwauNdy sn, qRyqy’c j`g
krdy sn, duAwpr’c dyviqAW dw pUjx krdy sn[ vwihgurU sRI gurU gur nwnk dyv
swihb jI ny, cOhW ju`gW dy srwpy klMkI jIAW nUM bKS ky, nwm Kzwnw bKSx dw
mhwn praupkwr kIqw hY[ XQw:- siqgur kIno praupkwru] kwiF lIn; swgr
sMswr] } ijhVw pRymI ies nwmu Kzwny nUM jpy jpwvygw, sB jug(mih) ’c(qw) iqs
gurmuiK ipAwry jI kI(giq) kilAwx hoie hY[ vw ies nwm Kzwny duAwrw sB
jug(mih) ’c(qw) iqs srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp Anqklwvwn pRkwS
srUp bRhm jI kI(giq) pRwpqI (hoie) hovygI[ vw sB jug(mih) ’c(qw) iqs nwm
Kzwny(kI) dI(giq) pRwpqI hoie hY[ XQw:- sB jug mih; nwmu aUqmu hoeI]
gurmuiK ivrlw; bUJY koeI]) scu.purwxw nw QIAY; nwmu.n mYlw hoie] gur kY Bwxy jy
clY; bhuiV n Awvxu hoie] nwnk nwim ivswirAY; Awvx jwxw doie] 2]) hir
jugh jugo.jug jugh jugo; sd pIVI gurU clµdI] juig juig pIVI clY.siqgur kI;
ijnI gurmuiK nwmu iDAwieAw]) nwnk.juig juig; gur gopwlw]) AibnwsI pRiB Kylu
rcwieAw; gurmuiK soJI hoeI] nwnk.siB jug Awpy vrqY; dUjw Avru n koeI]
gux goibMd; nwm Duin bwxI] isimRiq swsqR; byd bKwxI] prmpUjnIk pUry
siqgurU swihbwn jI dy b^Sy, ies srb ivAwpI ivsmwd s`cy nwmu Kzwny’c,
(goibMd) srb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn pRkwS Ajpw jwp inrMkwr jI dy,
www.Gursevak.com 900 q`qkrw
srb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn sq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw Bwau-
BgqI sihnSIlqw, iKmw DIrj jq bRhmiv`idAw, srb ivAwpI ivsmwd Ajpw
jwp inrgun srgun dI eykqw pUrn bRhmigAwn Awid AnMq SuB s`cy(gux) guxW
sihq, prmpiv`qR SuB s`cy nwm AkwlI gurU bwxI jI dI mihmw dI(Duin) gUMj, keI
koit; byd purwn isimRiq Aru swsq] Anuswr Axigxq(isimRiq) isMimRqIAW,
(swsqR) swsqRW(byd) bydW ny BI(bKwxI) khI hY[ XQw:- isimRiq byd purwx;
pukwrin poQIAw] nwm ibnw siB kUVu; gwl@I hoCIAw])
vw dwsn dws ny jo goibMd jI dy AnMq SuB s`cy(gux) guxW sihq, prmpiv`qR
SuB s`cy nwm AkwlI gurU bwxI jI dI mihmw dI(Duin) gUMj, (bKwxI) khI hY, ieho
hI isimRiq swsqR; byd pV@ny vIcwrny hn[ soeI swsqu sauxu soie; ijqu jpIAY hir
nwau] Anuswr SwsqRW joiqS gRMQW dw pV@nw eyhI hY, jo A`Ty phr lgwqwr vwihgurU
2 jI jpxy hn[ siqgurU swihbwn jI, Anqklwvwn ivsmwd AduqI gurU pRymw-
BgqI sihq, vwihgurU 2 jpx jpwaux dI mhwn mhwnqw jxw rhy hn[ vwihgurU
ismrn duAwrw, Ajpw jwp ivAwpk bRhm ’c, AYsI ivsmwd lInqw hY, sunIAY
Avr.Avr ibiD buJIAY; bkn kQn rhqw] Anuswr byd swsqR pV@n dI loV nhIN[
XQw:- jh srb klw; Awpih prbIn] qh byd kqyb; khw koaU cIn]) hir myrw
isimRiq.hir myrw swsqR; hir myrw bMDpu.hir myrw BweI] hir kI mY BUK lwgY, hir
nwim myrw mnu iqRpqY; hir myrw swku.AMiq hoie sKweI]) bhu swsqR bhu isimRqI;
pyKy srb FFoil] pUjis nwhI.hir hry; nwnk nwm Amol]) jwp qwp koit lK
pUjw; hir ismrx quil.n lwiex])
sgl mqWq; kyvl hir nwm] goibMd Bgq kY; min ibsRwm] (sgl) swry
(mqWq) m`qW dw isDWq BI(kyvl) inrol, (hir) srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw
jwp vwihgurU gurU pRmysr jI dw SuB s`cw nwm jpxw jpwauxw, idl rom 2’c
vswauxw nmskwrnw hY[ hir nwm jI dw(ibsRwm) itkwA, (goibMd) vwihgurU siqgurU
swihbwn jI dy pRymI gursyvk Bgq jI(kY) dy min ’c huMdw hY, Bwv hir nwm dI
AMdr bwhr swiKAwqqw huMdI hY[ XQw:- suKmnI; suK AMimRq pRB nwmu] Bgq jnw
kY; min ibsRwm]) nwmu inDwnu Apwru; Bgqw min vsY] {in`kI ijhI cIz f`bI’c
pwaux vWg, nwm jI ie`k dysI nhIN[ nwm ky Dwry; sgly jMq] nwm ky Dwry; KMf
bRhmMf] nwm ky Dwry; isimRiq byd purwn] nwm ky Dwry; sunn igAwn iDAwn] nwm
www.Gursevak.com 901 q`qkrw
ky Dwry; Awgws pwqwl] nwm ky Dwry; sgl Awkwr] nwm ky Dwry; purIAw sB
Bvn] nwm kY sMig auDry; suin sRvn] kir ikrpw ijsu; AwpnY nwim lwey] nwnk
cauQy pd mih; so jnu giq pwey] 5] Anuswr AnMq bRhmMf dy pswry, nwm jI’c
itky hoey hn, AnMq bRhmMf’c, nwm jI ivAwpk hn, ies leI Bgq jI dy AMdr,
bwhr AnMq bRhmMf dy pswry AMdr, nwm jI swiKAwq ho rhy hn[ so nwm jI dw
AMdr vsxw bhuq v`fI g`l hY[ }vw goibMd jI(kY) dy min’c, Bgq(ibsRwm) vsdy
hn[ vw goibMd jI(kY) dy Bgq jI dy min dw(ibsRwm) itkwA, hir nwm Kzwny jI
hI hn[
koit ApRwD; swD sMig imtY]) swD rUp; Apnw qnu DwirAw] Anuswr(swD)
vwihgurU mh`lw pihlw jI, (swD) AsMK nUr pRkwS Anq klwvwn vwihgurU jI’c
lIx syRSt gur Bgq jI, (swD) inrgun bRhm jI sMig iml ky, vw (swDsMig)
siqsMgq jI ’c (koit) kRoVW(ApRwD) mhW pwp ivkwr AOgux(imtY) imtdy hn[
sMq ik®pw qy; jm qy CutY]) sB mohI.dyiK drsnu gur sMq; iknY.AwFu n dwmu
lieAw]) Bwgu hoAw; guir sMqu imlwieAw] Anuswr(sMq) gurU jI, Bgq mhWpurS
dI ikRpw hox.qy.jIv jm qy(CutY) Cu`tdw hY[
jw kY msqik; krm pRiB pwey] swD srix; nwnk.qy Awey] 7] {koit bRhmMf
ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU Arjn dyv swihb jI au~bldI
dyZ’c bYT ky Awp gurbwxI kmw rhy hn[ Awp jI nUM DMn sRI gurU nwnk dyv swihb
jI dI s`cI srb ivAwpI crn Srx rihx dw rs AwieAw hY[ gurU jI Akih
Asih kStW’coN lMGidAW, mn rom 2 krky, DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
s`cy crx kmlW dI srb ivAwpI mhW ivsmwd s`cI Srn’c rhy[ Srn ie`k dysI
nhIN, srb ivAwpI jI dI prmpiv`qR srb ivAwpI s`cI Srn’c rihx nwl, mhW
pwpW ivkwrW jmW smUh AOguxW qoN r`iKAw huMdI hY[ }prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv srUp mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:- (pRiB) vwihgurU
gurU pRmysr jI ny(jw) ijs ipAwry syvk(kY) dy msqik ’qy(msqik) SRomxI(krm)
Bwg pwey hn, (qy) auh ipAwry nwm Kzwny dI pRwpqI leI(swD) vwihgurU mh`ly
pihly jI dI prmpiv`qR s`cI su`cI au~cI srb ivAwpI mhW ivsmwd srix Awey
hn] 7] XQw:- srix pey pRB Awpxy; guru hoAw ikrpwlu]
ijsu min bsY; sunY lwie pRIiq] iqsu jn AwvY; hir pRBu cIiq] gur crn-
www.Gursevak.com 902 q`qkrw
kvlW dI srb ivAwpI s`cI Srn rihx vwly, ijsu gurmuiK ipAwry jI dw min,
siqgurU mh`ly pihly jI dy srb ivAwpI crn kmlW’c(bsY) vsdw hY[ vw ijsu
gurmuiK ipAwry jI dy min’c, hir nwm Kzwnw jI(bsY) vsdy hn[ auh gurU jI qoN
AMimRq rUp gurU ieiqhws kQw kIrqn gurbwxI, siq Drm dw srb ivAwpI ivsmwd
SuB s`cw aupdyS, pRIiq lwie ky, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih
AibnwsI rwm] Anuswr lUM 2 dy kMnW duAwrw, pUrn SrDw ivSvwS sihq(sunY) suxdy
hn[ iqsu gurU(jn) ipAwry Bgq gursyvk jI nUM, (hir) sB nUM hrw Brw krn
vwly(pRBu) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] <> qoN; ATwrh ds bIs] q`k,
siqgurU gRMQ swihb jI, prmpiv`qR gurU ieiqhws jI (cIiq) cyqy(AwvY) AwauNdy hn[
vw iqsu jn jI dy drSn krky, hir pRBu jI cIiq ’c(AwvY) AwauNdy hn[ XQw:- AwvY
swihbu iciq; qyirAw Bgqw ifiTAw] mn kI ktIAY mYlu; swDsMig vuiTAw]
jnm mrn; qw kw dUKu invwrY] sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB s`cI gurSrx
Awaux dw ieh Aqot &L huMdw hY, ik gurU jI nwm Kzwnw b^Sdy hn[ smrQ gurU;
isir hQu DirAau] Anuswr s`cy pwiqswh jI isr ’qy myhr BirAw hQ r`K ky ndr
krky, (qw) iqs, gurU swihb jI dI srb ivAwpI SuB s`cI Srn Awaux vwly gurmuiK
ipAwry jI dy jnm mrn(kw) dw dUKu, (invwrY) inivrq kr idMdy hn[ XQw:- jnm
jnm ky dUK invwrY; sUkw mnu swDwrY] drsnu Bytq hoq inhwlw; hir kw nwmu bIcwrY]
1] myrw bYdu; gurU goivMdw] hir hir nwmu.AauKDu muiK dyvY; kwtY jm kI PMDw]
{qÍpRswid gurpRswid, jMmx mrn dy kSt bwry srb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB
ivcwr:- mwqw jI dy pyt’c 10 mhIny pu`Tw lmkx dw bVw BwrI kSt hY[ ijvyN
suinAwrw qwr nUM pqlI krn leI, jMqRI dy bRIk Cyk iv`c dI iK`cdw hY, iqvyN b`cy nUM
jMmx vyly, bhuq hI BwrI kSt huMdw hY, ijs krky rox dI Avwz AwauNdI hY, keI b`cy
jMmdy hI mr jWdy hn[ keI b`cy pu`Ty jMmdy hn[ keI mWvW jxypy vyly mr jWdIAW
hn[ mrn dy kSt:- ib`CU dI Ku`f swhmxy p`Qr r`Kx qoN, p`Qr’qy fMg mwrn qoN p`Qr
sMKIAw zihr bx jWdw hY[ s`qr hzwr ib`CU dy fMg ijqnw mrn dw kSt purwxW’c
iliKAw hY[ mOq smyN kSt Awaux qoN mlmUqR inkl jWdw hY[ gurU pRmysr jI Awpxy
^ry ipAwry s`icAwry is`K syvk jI nUM, ijauNdy 2 hI Awpxy ivAwpk srUp’c lIn kr
lYNdy hn[ Awpxy pRymI nUM hr vyly bRhmwnMd AMimRq rs b^Sdy rihMdy hn, jo aus dy
irdy’coN au~T ky muK’c AwauNdw rihMdw hY[ Awpxy pRymI dy lUM 2’c vs ky, aus dy kSt

www.Gursevak.com 903 q`qkrw


Awpxy’qy shwr lYNdy hn, Awpxy’c lIx krky, aus nUM jUnW’c nhIN Byjdy[ XQw:-
siqguru myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw] }
dulB dyh; qqkwl auDwrY]) keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI jnm; gj mIn
kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE] 1] imlu
jgdIs; imln kI brIAw] icrMkwl; ieh dyh sMjrIAw]) kbIr.mwns jnmu dulµBu
hY; hoie n bwrY bwr] ijau bn Pl pwky.Buie igrih; bhuir.n lwgih fwr]
Anuswr pSU pRyq p`Qr ibRC kIt pqMg Awid cOrwsI l`K jUn qy Anyk jUnW bwr 2
Bogx qoN mgroN, BeI prwpiq; mwnuK dyhurIAw] goibMd imlx kI; ieh qyrI
brIAw] durl`B dyhI imlI hY[ AwpxI Srn ipAw jwx ky, gurU pRmysr jI, Awpxy
syvk jI dI(dulB) kTn l`Bx vwlI Amolk hIrw dyh nUM, (qqkwl) CyqI qoN CyqI
cOrwsI dI kYd, pRq`K jyl, ivkwrW AOguxW niSAW kukrmW, mrn dy kStW, jmW
qoN(auDwrY) Cufw lYNdy hn[ ijvyN prmpUjnIk vwihgurU bMdI-CoV dwqy siqgurU CyvyN
pwiqswh jI ny bvMjw aumr kYdI rwijAW nUM AOguxW ivkwrW jUnW, muZl jyloN
CufwieAw[ XQw:- crx kml; Twkur auir Dwir] dulB dyh; nwnk insqwir]
inrml soBw; AMimRq qw kI bwnI] eyku nwmu; mn mwih smwnI] s`cy siqgurU
swihbwn jI dI ivAwpk pRkwS srUp SuB s`cI Srn pYx vwly, Bwau-BgqI sihq
inrgun srgun dI eykqw nUM pRwpq, AsMK pRkwS hI pRkwS srUp, ivAwpk inrlyp
mhW ivsmwd Ajpw jwp inrgun inrMkwr jI’c rom 2 krky lIx, inmK 2
nmskwrW hI nmskwrW krn vwly, swD gurmuiK snmuK ipAwry Bgq jI dy
mn(mwih) ’c, (eyku) ie`k AdÍYq AsMK pRkwS srUp, sweI nwmu Amolu;) nwmu
gurbwxI(smwnI) smw geI[ gurbwxI jI dy smwauxy krky(qw) iqs swD gurmuiK
ipAwry jI(kI) dI, (inrml) au~jl pRkwS bRhm srUp(soBw) mihmw qy(bwnI)
gurbwxI, AMimRq bRhmwnMd srUp hY[ XQw:- nwmw CIbw.kbIru juolwhw; pUry gur
qy.giq pweI] bRhm ky byqy.sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] suir nr.iqn kI
bwxI gwvih; koie n mytY BweI] 3]
104.dUK rog; ibnsy BY Brm] swD nwm; inrml qw ky krm] prmpUjnIk
siqgurU swihbwn jI dy prmpiv`qR s`cy s`ucy im`Ty crn kmlW nUM c`tx vwly(qw) iqs
gursyvk gurmuiK swD jI(ky) dy, Drm dy(swD) sRySt inSkwm krm Drm qy(nwm)
gurbwxI jI (inrml) au~jl(nwm) pRis`D bRhm srUp hn[ XQw:- syvw krq; hoie
www.Gursevak.com 904 q`qkrw
inhkwmI] iqs kau; hoq prwpiq suAwmI]) krm krq; hovY inhkrm] iqsu bYsno
kw; inrml Drm] aupRokq inrml nwmI inSkwmI SuB krmI DrmI gurU ^wlsy
gursyvk Bgq rivdws swihb jI Awid dy jMmx mrn Awid hr qr@W dy dUK qy
1
AwDI 2ibAwDI 3aupwDI hr qr@W dy rog.qy sB qr@W dy 8BY 9Brm(ibnsy) nws ho
gey[ {1AwDI mn krky kwm koRD &urny, 2ibAwDI vwie vweI, ipq grmI, k&
blZm, ruDR ^Un dy ivgwV krky sRIr dI iKlq ivgVn qoN rog ho jwxw, 3aupwDI
hMkwr nwl kql kuk`rm krny[ kOVw bolxw bwxI dw rog hY[
pMj pRkwr dw 9Brm:- 1Byd BRm:- sB dy AMdr bwhr, AsMK nUr srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] vwihgurU jI, hr smyN Ajpw jwp kr rhy hn[ aunW@
nUM jwp kridAW, swiKAwq krn dI bjwey, Awpxy nwloN Anyk Byd Prk klpxy,
ik vwihgurU jI mYQoN dUr hn, pu`Ty krm krky pu`Ty kMn PVny[ 2kriqRqÍ BRm:- krqy
r`b jI nUM krqy jI n mMnxw, BRm hMgqw krky, Awpxy Awp nUM krqw mMnxw[
3
sMgBRm:- srb ivAwpI qoN BRm ky, Awpxy Awp nUM jMmx mrn vwlI dyh smJxw[
4
ivkwr BRm:- ivkwr ivgwV BRm krky, jgq nUM bRhm jI srUp n smJxw, bRhm
jI qoN v`Kry smJxw[ 5s`qÎqÍ BRm:- siq srUp bRhm jI qoN BRm ky, j`g dy rwg
rMg’c BRm ky, ien@W’c K`cq ho jwxw[ }
sB qy aUc; qw kI soBw bnI] vwihgurU mh`ly pihly jI dy im`Ty crn-kmlW nUM
c`tx vwly, ivAwpk s`cI crn Srn rihx vwly, jo Bgq gursyvk dwsndws hn,
(qw) iqn@W(kI) dI soBw, c`kRvrqI rwjy dyvqy Avqwr mnu`K pYgMbr sB qy(aUc)
au~cI bnI hY[ XQw:- pMifq sUr.CqRpiq rwjw; Bgq brwbir, Aauru n koie]) Ehu
sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu]) pwiqswhI Bgq jnw kau
idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie] gurU syvw ismrn pRymw-BgqI vwly gursyvk
jI, gurU jI dy snmuK Drm ihq ShId hoxy krky, sB qoN au~cI soBw bx geI, qW
gurU jI dI soBw hor BI au~cI qoN au~cI, s`cI su`cI au~cI hY, jo kQn nhIN ho skdI,
ikauN jo gurU jI qoN pRymw-BgqI bRhmigAwn inrgun srgun jI dI eykqw nwm Kzwny
Bgq BMfwr pRwpq krky, gursyvk jI nIc kIt qoN, bRhmigAwnI sgl kI rInw]
pUrn bRhmigAwnI vwihgurU jI srUp bx ky ShId hoey[ dIvy qoN dIvw jgx vWg,
gurBgq ShId qoN hor byAMq pRymI gurmuiK gursyvk ShId koit sUrjW vWg pRkwSy[

www.Gursevak.com 905 q`qkrw


nwnk.ieh guix; nwmu suKmnI] 8] 24] prmpUjnIk gur nwnk dyv goivMd
rUp] DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv gurU grMQ jI mwinE; prgt gurW kI
dyh[ jI &urmwauNdy hn:- ieh sRI suKmnI swihb jI, srb ivAwpI mhW ivsmwd
Anqklwvwn sq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw Bwau-BgqI sihnSIlqw, iKmw
DIrj jq bRhm- iv`idAw, Ajpw jwp inrgun srgun dI eykqw sihq pUrn
bRhmigAwn, siqsMgq nwm gurU gursyvk swD sMq bRhmigAwnI jI dI mihmw, Awp
guAw ky syvw krnI Awid AnMq SuB s`cy(guix) guxW sihq, (nwmu) srb ivAwpI
ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU krqwr srUp hn] 8] 24] XQw:- vwhu vwhu bwxI
inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] Awpxy srb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw
jwp inrgun srUp jI duAwrw, hr smyN AnMq sUrjW cMdRimAW qwirAW mMflW, AnMq
AgnIAW ititAwixAW qy koit bRhmMf dIAW swrIAW dyhW nUM pRkwS rhy hn[ AYsw
ivsmwd suKmeI pRkwS hY, jo hux koRVW bRhmMfW AMdr, sihjy hI ho irhw hY[ ijs
pRym pRkwS duAwrw, pyRmw-BgqI sihq, ivsmwd inrgun srgun swihb jI dI eykqw
pRwpq huMdI hY[ AYsy mhW ivsmwd suK’c lIx, mhwrwj swihb jI ny au~bldI
dyZ’c bYT ky BI kStW dI pRvwh nhIN kIqI[ suKmnI shj; goibMd gun nwm] jI
dI AvsQw nUM kmwieAw hY[
ijhVw pRymI suKmnI swihb, gurU gRMQ swihb jI dI bwxI ie`k Bwvnw nwl
pV@dw hY[ aus nUM, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) pRB kY ismrin; Anhd
Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] prm au~cI su`cI AvsQw pRwpq huMdI
hY[ siqgurU gRMQ swihb jI dy b^Sy sRI suKmnI swihb jI’coN, iKmw DIrj grIbI
Drm pUrn bRhmigAwn Awid kRoVW SuB gux hr vyly pRkwSdy rihMdy hn[
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw suMdr isMG swihb nwm
rsIey mhWpurS, prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn 2 sRI gurU gRMQ swihb jI qoN sRI
muKvwk swihb jI lYx l`gdy, qW aun@W dy suMdr nUrwnI cyhry’qy koit nUr ielwhI
pRkwS pYNdy, q`kx vwilAW nUM, nwmu jpq.koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw] vwlI
ivsmwdqweI AwauNdI[
<>siqgur pRswid] gauVI bwvn AKrI mhlw 5] sloku] gurdyv mwqw
gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] gurdyv sKw.AigAwn BMjnu; gurdyv bMiDp
shodrw] gurdyv dwqw.hir nwmu aupdysY; gurdyv mMqu. inroDrw] gurdyv.sWiq siq
www.Gursevak.com 906 q`qkrw
buiD mUriq; gurdyv.pwrs prs prw] gurdyv qIrQu AMimRq srovru; gur igAwn mjnu
AprMprw] gurdyv krqw.siB pwp hrqw; gurdyv, piqq pivq krw] gurdyv Awid
jugwid jugu jugu; gurdyv mMqu hir jip auDrw] gurdyv sMgiq pRB myil.kir ikrpw;
hm mUV pwpI.ijqu lig qrw] gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir
nmskrw] 1] pRym ibnY:- ieQoN q`k AKMf jwp r`K ky rOLW lwau[
{gurpRswid vwihgurU hr pRvwr gurduAwry jW Awpxy Gry, ies piv`qR poQI qoN
ArQ ivcwro, Gr 2 ArQW sihq AKMf jwp r`K ky rOLW lwau jI[ hr Gr ArQ pV@o
pV@wau A`gy pRymIAW nUM d`so[ hr Gr’c ArQ ivcwrn dI pRpwtI pvy jI[ pqI sqI
iml ky poQI ArQ vIcwr ky ie`k joiq ho jwx, ipAwry b`icAW nUM BI vIcwrn lwaux
jI[ jy iml ky bMdgI nhIN krdy qW hukm hY:- (bI-bI ArQ bhU, polw bol) kUVu
mIAw.kUVu bIbI; Kip hoey 1Kwru] kUiV kUVY nyhu lgw; ivsirAw krqwru] (1suAwh)
pqI sqI ivkwr iqAwg ky, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] sRI
gurU gRMQ swihb jI dI tyk lY ky, ie`k joiq hox jI[ gurbwxI dI sMQw krnI AqI hI
zrUrI hY[ }
105.pUrn gurU jI dy crn kml c`t ky, mUMh ’c Gwh lY ky, gL’c p`lw pw ky,
isr Jukw ky muAw&I:- hy prmpUjnIk rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; gurqw
ibrwjmwn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU gRMQ swihb dsy pwiqswh jIE!hmrY msqik
dwgu dgwnw; hm krj gurU bhu swFy] Anuswr dwsn dwsW dy isrW’qy Awp jI dw
bhuq v`fw krzw hY!ieqnw v`fw krzw hY, BwvyN AsIN Awp jI dy b^Sy ies sRIr dy
ijqny rom hn, iqqny sRIr DwrIey, aun@W sRIrW dy ijqny rom hn, iqqny hor Dwr
leIey, ies qr@W A`gy qoN A`gy sRIr Dwrdy 2 Dwrdy hI jweIey[ smUh DrqIAW dy
ikxikAW, smUh smuMdRW dIAW bUMdW, AnMq snoAW dw ikxkw 2, AnMq bnwspqIAW dy
Pu`lW p`iqAW k`KW dI igxqI nwloN v`D sRIr Dwr ky, BwvyN Awp jI nUM sIs ArpIey,
sIs Arpx qoN ^Un dI bUMd 2’coN hor AnMq sIr sIs pYdw hoeI jwx, ArpI jweIey,
v`Ddy jwx, ArpI hI jweIey, iPr BI Awp jI dw krzw nhIN moV skdy jI!Awp jI
dy kIqy praupkwrW, b^Sy srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU nwm rqn dI
kImq nhIN pw skdy, Bwv Awp jI dy kIqy praupkwrW dw mu`l nhIN moV skdy jI[
qo so n nwQ, AnwQ n mo sr; qo so n dwin, n mo so iBKwrI] mo so n dIn,
dXwl n qo sr; mo so AgXwin, n qo so ivcwrI] mo so piqq, n pwvn qo sr; mo so

www.Gursevak.com 907 q`qkrw


ivkwr, n qo so pkwrI] mory hY AOgun, qU gun swgr; jwq rswql, Et iqhwrI]
528] (Bw:gu:) hau AprwDI gunhgwru; hau bymuK mMdw] coru Xwru jUAwir hau; pr
Gir johMdw] inµdku dustu hrwmKoru; Tgu dys TgMdw] kwm kRoDu mdu loBu mohu; AhMkwr
krMdw] ibswsGwqI AikrqGn; mY ko n rKMdw] ismir murIdw FwFIAw; siqguru
bKsMdw] 21] 36] (Bw:gu:)
so hy pUrn gurU jI!dwsndws Awp jI dw, bhuqw 2 krzw nhIN moV skdy, ies
leI Awp jI dy b^Sy kysW nwl, Awp jI dy crn kml, Awp jI dI b^SI s`qw
nwl JwV ky, Awp jI dI b^SI zbwn nwl, Awp jI dy crn kml c`t ky, mUMh ’c
Gwh lY ky, gL’c p`lw pw ky, isr Jukw ky muAw&I mMgdy hW jI[ hy imhrvwnu
swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]) rwjn ky
rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw;) nwnk rwKnhwru Apwru] gurqw ibrwjmwn pUrn
myhrvwn siqgurU gRMQ swihb jI!hy prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihbwn jI!hy
gurU siqsMgq ShId gurmuiK swihbwn jIE!dwsndws gRIb indwn ieAwxy, sdw
sdw iehu BUlnhwru] Awpxy b`icAW ’qy AwpxI Anq klwvwn srb klw BrpUr
pRB; ibrQw jwnnhwr] srb ivAwpI mhW ivsmwid, pUrn pRkwS srUp ikRpw hI
ikRpw krky, kIqy AsMK mhW pwpW AOguxW, gurbwxI dI SuDweI, ArQW’c hoeI byAMq
Bu`l dI muAw&I b^SxI jI!muAw&I b^S ky AYsI srb ivAwpI ivsmwd
Anqklwvwn AsMK pRkwS srUp ikRpw duAwrw, dwsW dy AMdr bwhr ArQW sihq
gurbwxI dI vrKw hr smyN krdy rihxw jI!ijs srb ivAwpI ivsmwd vrKw ’c,
dws hr smyN ieSnwn krdy rihx!Awpxy b`icAW nUM Awpxy im`Ty ipAwry s`cy crn
kmlW nwl joV ky idl idmwZ’c hr smyN gurbwxI ArQ b^Sdy rihxw jI, s`cy
crn-kmlW’c lIxqw eykqw ABydqw b^SxI jI!isr’qy imhr BirAw h`Q r`K ky,
hr smyN Awpxy ivsmwd suMdr drSn b^Sxy jI!
106.prmpUjnIk gurU pRymI gursyvkW dy SuB s`cy nwm:- gurU sMgiq jI.
gursyvkW nUM Aink bwr nmskwr bilhwr[ gurU jI b^Sx crn-kmlW dw
ipAwr[ prmpUjnIk inrMkwr gursbd srUp gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb
jI, smMUh syvk pRymIAW dy idl idmwg’c hr smyN gurbwxI Byj ky, sRb`q syvkW dw
Blw krn[ Awpy Awp hI gurbwxI Byj ky aun@W dy idl’coN AMimRq muK’c hr smyN
Byj ky, AMimRq nwl iqRpq krky pwLdy rihx, gurU syvw BgqI b^Sx jI[ pUry gurU
www.Gursevak.com 908 q`qkrw
jI inrgun bRhm jI’c lIxqw b^Sx[ prmpUjnIk q^q sRI ptnw swihb jI’qy
prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsy jI ny sMn 1967’c, dwsn dws
nUM ieh SuB vr b^iSAw, “Bgqw!qUM ilKweI dw sMsw n kr, qYnUM koeI gurmuiK
imlygw, iPr ilKweI sMpUrn hovygI[ ”igir bsuDw.jl pvn jwiego; ieik swD
bcn AtlwDw] Anuswr.Amolk bcn pUry hoey, jo prmpUjnIk Bw:jvwhr isMG jI
ipMf cimMfy qoN, sRI stIk swihb jI dI SuB s`cI syvw gurpRswid kr rhy hn, A`gy
nMU v`fI gurU syvw krn leI auqSwhq hn[ gurU pRymI Bw:kuldIp isMG jI dy GroN
bIbI kuldIp kOr jI, AMimRq Ckwaux dI syvw, mMndy hn myvw[ Bw:qRlok isMG jI[
Bw:sMqoK isMG jI dy GroN jspwl kOr jI dw b`cw Bw:sipMdR isMG jI dy GroN bIbI
sumnjIq kOr jI[ Bw:kyhr isMG jI dy GroN rySm kOr jI dI b`cI plivMdr kOr jI
dy BweI bMq isMG jI, soFI AvinMdr isMG jI[ Bw:nvqyj.isMG golfI jI[ bIbI
nirMdr kOr jI suKIAw[ BuJMgI rndIp isMG jI[ Bw:Bgvwn isMG rxjIq isMG
jI[ Bw:gurjIq isMG hrdIp isMGjI[ Bw:sqivMdr isMG jI, Bw:Avqwr isMG
gurmuiK isMG jI[ prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw rxjIq isMG swihb jI
dy, prm ipAwry syvk Bw:j`gpwl isMG jI, Bw:blkwr isMG jI[
{mONtrIAl.Bw:gurjMt isMG jI.v`fI gurU syvw.leI.auqswhq hn[ Bw:hrjIq isMG
jI Bw:m`Kx isMG jI, Bw:mnjIq isMG jI, Bw:ikrnpwl isMG jI, Bw:surjIq isMG
jI[} hy vwihgurU pUry gurU jI!Awp jI dy Gr’c rihMidAW, lUx Ck ky hlwl krIey
jI[ XQw:- KwDy lUx.gulwm hoie; pIih pwxI FovY[ lUx Kwie.kir cwkrI; rix tuk
tuk hovY[ lUx Kwie.DI puqu hoie; sB ljw DovY] lUxu vxotw.Kwie kY; hQ joiV
KVovY] vwt vtwaU lUxu Kwie; guxu kMiT provY] lUx hrwmI gunhgwr; mir jnmu
ivgovY]
107.boly so inhwl] siq sRI Akwl] vwihgurU jI kw ^wlsw vwihgurU jI kI
&qyh] vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie] Anuswr vwihgurU jI
sRI suKmnI swihb srUp hn, sRI suKmnI swihb jI vwihgurU srUp hn[ sRI suKmnI
swihb jI kw ^wlsw, sRI suKmnI swihb jI dI &qyh dw ArQ ie`k hY[ ies leI
vwihgurU sRI suKmnI swihb jI dI AiqAMq ipAwrI gur&qyh sdw 2 hI prvwn
krnI jI[
stIk sRI suKmnI swihb jI gurpRswid sMpUrnM jI[
www.Gursevak.com 909 q`qkrw

Вам также может понравиться