1

TC.
EGE NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
MAKNA MHENDSL BLM

MAKNA PROJES 1


POMPA TASARIMI


rencinin Numaras-Ad Soyad:

05-09-580 Anl YILDIZ
05-09-581 Tanju AKYZ
05-09-598 Nedim PEHLVAN



Projeyi Yneten:
Yrd.Do.Dr. Utku ENTRK

ZMR, 2013

2

Aada belirtilen bu alma, / / gn toplanan jrimiz tarafndan MAKNA
PROJES 1 olarak kabul edilmitir / edilmemitir.


almann Ad : Tam Santrifj Pompa Tasarm



renci Ad Soyad : Nedim Pehlivan 05090000598
Tanju Akyz 05090000581
Anl Yldz 05090000580


Danmann nvan, Ad, Soyad : Prof. Dr.
Baar Notu (rakam ile yaz ile) :



Bakan : ye: ye:


ONAY


3

NDEKLER :
Sayfa
1.ZET.........8
2.POMPA .............9
2.1.Pompa eitleri.......9
2.1.1.Enerji Deiimine Gre Pompalar..............9
2.1.1.1.Salyangoz Pompalar......9
2.1.1.2.Difzrl Pompalar.........10
2.1.2.Kademe Saysna Gre Pompalar..........11
2.1.2.1.Tek Kademeli Pompalar.............11
2.1.2.2.ok Kademeli Pompalar.....11
2.1.3.ark Tipine Gre Pompalar...........12
2.1.3.1.Ak arkl Pompalar.........12
2.1.3.2.Yar Ak arkl Pompalar.....12
2.1.3.3.Kapal arkl Pompalar......13
2.1.4.Dnme Eksenine Gre Pompalar......13
2.1.4.1.Yatak Eksenli Pompalar.....13
2.1.4.2.Dikey Eksenli Pompalar.....13
2.1.5.ark Emi Tipine Gre Pompalar.....14
2.1.5.1.Tek Emili arkl Pompalar.......14
2.1.5.2.ift Emili arkl Pompalar...14
2.1.6.Balant Tipine GrePompalar......15
2.1.6.1.Utan EmiliPompalar........15

4

Sayfa
2.1.6.2.n-Line Pompalar....15
2.1.7.Dn Ynne Gre Pompalar......15
2.1.7.1.Saa Dnl Pompalar......15
2.1.7.2.Sola Dnl Pompalar...15
2.1.8.zgl Hzna GrePompalar......15
2.1.8.1.Tam Santrifj Pompalar..........15
2.1.8.2.Francis arklPompalar......15
2.1.8.3.Yar Eksenel Pompalar...15
2.1.8.4.Eksenel Pompalar.......15
2.2.Pompa Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar...16
3.SANTRFJ POMPALAR.............16
3.1.Santrifj Pompalarn Tanm...............16
3.2.Santrifj Pompalarn Snflandrlmas........17
3.2.1.Kademeli Pompalar...........17
3.2.1.1.Yatay Milli Pompalar.........17
3.2.1.2.Dey Milli Kademeli Pompalar.......18
3.2.2.ift Emili Pompalar........19
3.2.3.Dalg Pompalar.......20
3.2.4.Tek Kademeli Norm Santrifj Pompalar......21
3.2.5.Yangn Pompalar.....23
3.2.6.Frekans Konventrl Santrifj Pompalar.....23


5

Sayfa
4.SANTRFJ POMPA ELEMANLARI...25
4.1.Temel Santrifj Pompa Elemanlar...25
4.2.Santrifj Pompa Ana Elemanlar..25
4.2.1.Salyangoz..25
4.2.2.ark...25
4.2.3.Mil.....25
4.2.4.Pompalarda Szdrmazlk Elemanlar....26
4.2.5.Yataklar.27
4.2.5.1.Rulman...28
4.2.5.2.Rulmanlarn Snflandrlmas....29
4.2.5.2.1.Bilyal Rulmanlar(Radyal)..29
4.2.5.2.2.BilyalRulmanlar(Eksenel)..29
4.2.5.2.3.Omuzlu Bilyal Rulmanlar..29
4.2.5.2.4.Eik Bilyal Rulmanlar.......30
4.2.5.2.5.Oynak Bilyal Rulmanlar........30
4.2.5.2.6.Silindirik Makaral Rulmanlar....30
4.2.5.2.7.Oynak Makaral Rulmanlar.31
4.2.5.2.8.Konik MakaralRulmanlar..31
4.2.5.3.Yataklarn Montaj.....31
4.2.6.Kaplin ve Millerin Eksenel Ayarlar.....32
4.2.6.1.Rijit Kaplinler........33
Sayfa

6

4.2.6.2.Esnek Kaplinler..... 33
4.2.6.2.1.Kinematik Bal Kaplinler..33
4.2.6.2.2.Elastik Kaplinler..33
4.2.6.3.Kaplinlerin Mile Taklp Sklmesi...34
4.2.6.4.Eksenel Ayar Metodlar..35
4.2.6.5.Kaplin Seimi......35
4.2.7.Pompalarn Kaide zerine Montaj...36
5.SANTRFJ POMPANIN TEMEL BYKLKLERNN HESAPLANMASI.37
5.1.Pompa Tipinin Saptanmas...37
5.2.Pompa Mil Gcnn Hesab.39
6.POMPA ORGANLARININ HESAPLANMASI39
6.1.Pompa ark Giri Boyutlar....39
6.2.ark k Koullar ve Boyutlarnn Hesaplanmas....41
6.3.Minimum Kanat Yzeyinin Saptanmas.......44
6.4.Difzr Gerekl Olup Olmadnn Kontrol.......45
6.5.Salyangoz Hesab......45
6.6.Nokta Nokta Kanat izim Metodu...46
7.SANTRFJ POMPA LETME KARAKTERSTKLER......46
7.1.Emme Derinlii ve Kavitasyon.46
7.2.Emmedeki Net Pozitif Yk Deeri(ENPY)..49
7.3.Toplam Kayplar ve Geometrik Ykseklik...49
7.4.Kritik Hz Hesab..50
Sayfa

7

7.5.Rulman Hesab..50
8.STENLEN ZELLKLERDE POMPA MALATI N HESAPLAMALAR...51
8.1.Pompa Tipinin Saptanmas...52
8.2.Pompa Mil Gc ve Hesab..52
8.3.Pompa Organlarnn Hesab......52
8.3.1.Pompa ark Giri Boyutlar.......52
8.3.2.Pompa ark k Boyutlar ve Koullar........55
8.3.3.Kanat Saysnn Belirlenmesi.....56
8.3.4.Pompa ark izimi57
8.3.5.Minimum Kanat Yzeyinin Saptanmas(ZL)
min
Kontrol....58
8.3.6.Salyangoz Hesab......59
8.3.7.Difzrn Gerekli Olup Olmadnn Kontrol59
8.3.8.Emme ve Kavitasyon.....59
8.3.9. Emmedeki Pozitif Yk Deeri(ENPY)........60
8.3.10.Toplam Kayplar ve Geometrik Ykseklik..60
8.3.11.Kritik Hz Hesab.61
8.3.12.Eksenel tme Kuvvetinin Hesab.62
8.3.13.Rulman Hesab....62
8.3.14.Maliyet Hesab....63
EKLER.......66
ZMLER.....76
KAYNAKLAR..........79


8


1.ZET
Bu almada evlerimizde iyerlerinde ve birok tesiste kullandmz santrifj
pompalar incelenmitir. Giri blmnde pompalarla ilgili genel bilgilere yer
verilmitir. Genel olarak pompalarn tantlmas ve snflandrlmasn
gerekletirilmitir. Daha sonra pompa seiminde dikkat edilmesi gereken hususlara
ksaca deinilmitir. nc blmde ise; Santrifj pompalarn tanmn,
snflandrlmasn yaplmtr ve santrifj pompalar hakknda bilgiler
verilmitir.Drdnc blmde; santrifj pompay meydana getiren elemanlar
tantlmtr ve o elemanlar hakknda bilgiler verilmitir. Beinci blmde; santrifj
pompann temel byklklerinin (pompa tipinin saptanmas, pompa mil gc hesab)
hesaplarnn yapl biimi aklanmtr. Altnc blmde; pompa organlarnn (ark,
salyangoz vb.) hesaplamalarnn nasl yaplabilecei aklanmtr. Yedinci blmde;
santrifj pompa iletme karakteristiklerini aklanmtr ve gerekli hesaplamalarn
nasl yaplaca hakknda bilgiler verilmitir. Sekizinci ve son blmde; istenen
zellikteki pompa iin gereken hesaplamalar gerekletirilmitir. almann sonuna
ekler ve gereken izimler eklenmitir.











9

2.POMPA
Pompa iine ektii akkana kinetik ya da potansiyel enerji kazandrmaya
yarayan aygttr. Pompa genellikle akkanlar bir yerden bir yere iletmeye daha
yksee karmaya gazlar sktrp kapal kaplarn iindeki gazlar boaltmaya
yarar. Bir baka deyile pompalar svlarn enerjisini ya da basncn arttran
makinalardr. Bu bakmdan bir svnn alak seviyeden yksek seviyeye veya dk
basntan yksek basnca gnderilmesi iin kullanlrlar. Dier taraftan pompalar bir
boru iinde akan svnn ak hzn ve dolaysyla debisini arttrmak iin de
kullanlrlar. lk pompa M.. 3. Yzylda Arimet tarafndan tasarlanmtr.
Pompalar mekanik kuvvetlerin fiziksel kaldrma veya sktrma kuvveti ile maddeyi
itmesi prensibini kullanarak alr.

EKL1: rnek pompa
2.1.Pompa eitleri
Aslnda pompalar ok eitli olup birok karakteristik zelliklerine gre
snflandrmak mmkndr. Biz de burada pompay deiik zelliklerine gre
snflandracaz.
2.1.1.Enerji Deiimine Gre Pompalar:
2.1.1.1.Salyangoz Pompalar:Spiral eklinde gittike genileyen gvde yaps
sebebiyle bu adla adlandrlrlar. Salyangoz akkann sahip olduu kinetik enerjiyi
artan kesit alan sayesinde basn enerjisine evirir.

10

Baz pompalarda ise ak dzenlemek iin ayrca salyangoz gvdenin ierisinde
difzr vardr.Baz pompalarda ise pompa miline etkiyen radyal kuvvetlerin
bileenini azaltmak iin ift salyangoz vardr.

EKL 2:rnek pompa kesiti


EKL 3: ift salyangozlu pompa kesiti

2.1.1.2.DifzrlPompalar : Bu tip pompalarda arktan kan akkan difzr
kanatlarna girer ve sahip olduu kinetik enerji bu kanatlar sayesinde basn
enerjisine dnr.



11

2. 1.2.Kademe Saysna Gre Pompalar:,
2.1.2.1. Tek Kademeli Pompalar : Pompadan istenen basma yksekliinin tek ark
tarafndan karland pompalardr. Baz tipleri hari genelde salyangoz gvdeye
sahiptirler.

EKL 4: Tek kademeli pompa kesiti

2.1.2.2. ok Kademeli Pompalar: Pompadan istenen basma yksekliinin birden
fazla ark ile saland pompalardr. Tek arkn gerekli basma yksekliini
veremedii durumlarda kullanlr. Bir kademeden dierine geite difzrl gvde
vardr.

EKL 5 : ok kademeli pompa kesiti



12

2.1.3.ark Tipine Gre Pompalar :
2.1.3.1. Ak arkl Pompalar: Genelde atk su uygulamalarnda ve
temizlenebilirlik asndan hijyen uygulamalarnda kullanlr. Bu tip arklarda
pompann yksek basnl k taraf ile dk basnl emme taraf arasnda kesin
bir ayra olmad iin pompa i kaaklar fazladr ve bu sebeple de verimleri
dktr. Tkanmaz tipte pompalardr. Belli bykle kadar kat partiklleri
pompalayabilirler.

EKL 6 : Ak pompa ark
2.1.3.2. Yar Ak arkl Pompalar:Bu tip arka sahip pompalar atk su
uygulamalarnda kullanlr. Bu pompalarda da i kaaklar fazla olup verimleri
greceli olarak dktr.

EKL 7 : Yar ak pompa ark

13

2.1.3.3. Kapal arkl Pompalar: erisinden arkn byklne gre belirli
byklkte kat partikl geebilir ancak atk su uygulamalar iin uygun deildir.
ark ile gvde arasnda genellikle anma halkas kullanlarak ok dk boluklar
salandndan i kaaklar azdr ve pompa verimi dier ark tiplerine gre greceli
olarak olduka yksektir.

EKL 8: Kapal ark

2.1.4.Dnme Eksenine Gre Pompalar:
2.1.4.1. Yatay Eksenli Pompalar: Pompa milinin dnme ekseni yere paraleldir. En
ile boyu yksekliine gre fazladr. Mili ok byk eksenel kuvvetler olmadka
sadece radyal yklere kar yataklanr. Baz yatay milli pompa kataloglarnda
pompann dikey olarak da alabilecei belirtilmektedir.

EKL 9: Yatay eksenli pompa rnei
2.1.4.2. Dikey Eksenli Pompalar : Pompa milinin dnme ekseni yere diktir.
Pompann en ve boyu yksekliine gre azdr. Pompa milinin radyal ykler yannda
eksenel yklere kar da yataklanmas gerekir. Baz dikey milli pompalarda
pompann yatay olarak da altrlabilecei belirtilmektedir.

14


EKL 10: Dikey eksenli pompa rnei
2.1.5. ark Emi Tipine Gre Pompalar:
2.1.5.1.Tek Emili arkl Pompalar: ark akkana tek taraftan girer. Bu sebeple
arkta eksenel ykler meydana gelir. Bu ykler fazla ise arkn bir yolla eksenel
olarak dengelenmesi gerekir.

EKL 11: Tek emili ark
2.1.5.2.ift Emili arkl Pompalar:Akkan arka iki taraftan girer. Bu sebeple
eksenel ykler asndan dengelenmi bir ark tipidir. Bu tip arkl pompalarda mil
uzundur ve baslan akla temas halindedir. Bu sebeple ift emili arka sahip
pompalarda mil ap zayfsa ve ykler dengelenmemise ok mil kesme arzas
meydana gelir. Ayrca mil baslan akkandan korunmas iin mil gmlekleri ile
kaplanr. Bu arka sahip pompalarda ENPY deeri dktr. Bu sebeple kavitasyon
riski olan yerlerde tercih edillirler.

15


EKL 12 : ift emili ark
2.1.6.Balant Tipine Gre Pompalar:
2.1.6.1.Utan Emili Pompalar: Akkan pompann en u tarafndan pompaya
alnr. Farkl bir konstrksiyon yoksa emi hatt ile basma hatt arasnda 90 derece a
vardr.Emi borusu yere paralel basma borusu ise diktir.
2.1.6.2.In Line Pompalar:Dz boruya balanan pompalardr. Giri ve k
borularnn eksenleri birbirine paraleldir.
2.1.7. Dn Ynne Gre Pompalar:
2.1.7.1.Saa Dnl Pompalar: Motor tarafndan bakldnda sa ynde dnen
pompalardr. Aksi belirtilmedike pompalar bu ekilde retilir.
2.1.7.2.Sola Dnl Pompalar:Motor tarafndan bakldnda sola dnen
pompalardr. Bu ekilde bir pompa isteniyorsa zellikle belirtilmelidir.
2.1.8. zgl Hzna Gre Pompalar:
2.1.8.1.Tam Santrifj Pompalar: zgl hz 10-30 arasnda olan pompalardr. ark
ierisinde akkana sadece radyal hz verilir.
2.1.8.2.Francis arkl Pompalar:zgl hz 55-85 olan pompalardr.
2.1.8.3.Yar Eksenel Pompalar: Akkana ark ierisinde hem radyal hem de
eksenel hz verilen pompalardr. zgl hz 85-135 arasndadr.
2.1.8.4.Eksenel Pompalar: zgl hz 135 in zerinde olan pompalardr. Akkan
pompa ierisinde eksenel ynde hareket eder

16

2.2.Pompa Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar :
1: Gerekli debi miktar
2: alma Basnc
3: Pompann Fiyat
4: Pompann bakm ve onarm kolayl
5: Pompann dn hz
6: Pompann verimi
7: Pompann boyutlar
8: Pompann dn yolu
9: Pompann montaj kolayl
10: Yedek para bulma kolayl
11: Pompann sessiz ve titreimsiz almas
3.SANTRFJ POMPALAR
3.1.Santrifj Pompalarn Tanm
Dnen ekipmanlar yardmyla belli bir basnla emme gc oluturarak svlar
ekme ilemini gerekletiren ekipmanlara verilen genel isimdir. Bir gvde iinde
yer alan kanatl bir pervanede (ark) oluan bu pompalarda sv, bir giriten arkn
ortasna iletilir. Basn, svnn arkla dndrlmesiyle elde edilir.
Bir santrifj pompada svnn izledii yol u ekildedir. arkn emi tarafnda
meydana gelen vakum nedeniyle sv arkn kanatlar arasna girer. ark kanatlar
arasndan geen sv, arkn dn hareketleriyle byk teetsel bir hz kazanr. ark
kanatlar ile arkn n ve arka profili tarafndan snrlanan kanallar arasnda sv
arkn k tarafna doru dnme hareketi esnasnda meydana gelen santrifj
kuvvetler etkisiyle itilir. Bu ekilde oluan hareket, svnn devaml akn ve
pompann emme etrafndaki emiini salar.

17

ark kanatlar byk bir teetsel hzla terk eden svnn ierdii kinetik enerji,
sabit difzr kanatlar arasnda salyangoz boluunda basn enerjisine evrilir.
Art yer deitirmeli pompann tersine santrifj pompann basma valfi yoktur. Belirli
bir dnme hzyla en yksek basn elde edilir. Bu tr bir pompann bir hidrodinamik
pompa olduu sylenebilir. Btn svlarda kullanlmaya elverilidir. Plastikten,
bronzdan, titanyum ve tantal gibi maddelere kadar her trl maddeden yaplabilir.

3.2.Santrifj Pompalarn Snflandrlmas

3.2.1.Kademeli Pompalar: Bu tip pompalar iinde andrc kat paracklar ve
elyaf bulunmayan temiz veya ok az kirli dk viskoziteli svlar basmaya
uygundur. Pompalarn her iki ucunda da ar hizmet tipi bilyeli veya masural
rulmanlar bulunmaktadr. Rulmanlar gres veya sv ya ile yalanmaldr. Kademeli
pompalarda kat para boyutu ve yzdesi yksek svlarn baslmas halinde kullanm
sreleri ksalmaktadr. Kademeli pompalarda gvde pik dkm ise gvde basnlar
30 bardr. Daha fazla basn iin gvde elik dkm olarak seilir. mal edilen her
yeni pompaya kapal vana basncnn 1,5 kat statik basn testi ve performans testi
uygulanmaktadr. Emme basma ve kademe gvdelerinin szdrmazl eksenel
harekete olmayan o ringler ile salanmaktadr.
Kademeli pompalar dtan uzun saplamalarla birbirlerine balanmaktadrlar.
Kademeli pompalar 1450 veya 2900 d/d hz ile motorlara tahrik edilmektedir. 1450
d/d pompa hibir zaman 2900 d/d bir motor ile altrlamaz. nk pompa
karakteristik deerlerini vermez. Dn yn genelde fanlarn emi azlarna gre
deiir.

EKL 13: Kademeli pompa rnei




18

3.2.1.1.Yatay Milli pompalar: Genel su temininde, tarmsal sulama, yamurlama,
basnl su temini hidrofor sistemleri, kazan besleme ve kondens, stma ve souma
tesisleri, sirklasyon sanayi, g istasyonlar ve yangn sndrme sistemleri kullanm
yerleri arasndadr. inde andrc veya kat paracklar ve elyaf bulunmayan, temiz
veya ok az kirli, dk viskoziteli basmaya uygundurlar.
Yatay milli orta ve yksek basnl kendinden emili olmayan santrifj
pompalardr. Fanlar gvde ierisine ard arda sralanmlardr. Emme az uta ve
merkezde basma az stte eksenden kak olabilir. Kademeli pompalarn kademe
saylar basacaklar svnn metre olarak ykseklii ile doru orantldr. Fan ve
kademe says arttka basnc ve basaca ykseklikte artar. Basn arttka debisi de
o oranda der. Kademeli pompalarda kaplin emme az tarafndadr. zel hallerde
emi ters ynde de olabilir.
- Debi 700 m3/he kadar kabilir
- Basma ykseklii 400 metreye kadar kabilir
- Hz 2900 d/d ya kadar kabilir
- alma scakl -10 dan +120 C ye kadar kabilir
- Gvde basnc maksimum 40 bara kadar kabilir.

3.2.1.2.Dey Milli Kademeli Pompalar: Su temininde, inaatlarda, fabrikalarda,
seralarda, belediyelerde, yamurlama sistemlerinde, hidrofor sistemlerinde, maden
ocaklarnda, tarmsal sulamada kullanlr. inde andrc veya kat paracklar ve
elyaf bulunmayan temiz veya ok az kirli dk viskoziteli svlar basmaya
uygundur. Bu tip pompalar yatay tip pompalarn kullanld her alanda i grr ve
kullanlr. Dey tip kademeli pompalarn kullanld her yerde yatay tip kullanmak
yer ve dzlem asndan hemen hemen imkanszdr. nk yatay milli kademeli
pompalar monte edildikleri yere altna bir ase montaj ile balanp fazla yer igal
ederler.
Bu pompalar dey milli ok kademeli, kapal arkl, difzrlsantrifj
pompalardr. Genelde elektrik motoruna elastik kavrama ile balanr. Pompaya gelen
eksenel kuvvet arka anma halkas yntemi ile dengelenir. Mil szdrmazl
yumuak salmastra veya mekanik salmastra ile salanr. Pompalarda kullanlan
malzemeler pik, sfero, paslanmaz elik ve bronzdur.

19

Baslan svnn cinsine, alma scaklna ve basncna bal olarak pompa
malzemesi deiir. Dnme yn motor tarafndan bakldnda saat ibresinin tersi
yndedir.
- Debi 400 m3/h a kadar kabilir
- Basma ykseklii 350 metreye kadar kabilir
- Hz 2900 d/d kadar kabilir
- alma scakl -10 dan +120 Cye kadar kabilir
3.2.2. ift Emili Pompalar: Sulama pompa istasyonlarnda, ime suyu pompa
tesislerinde rafinerilerde, petrol boru iletim tesislerinde kullanlr. Yatay milli, tek
kademeli, salyangozlu, gvdesi eksenel ayrlabilir, ift emi kapal arkl santrifj
pompalardr. Temiz veya ok az kirli, dk viskoziteli svlar basmaya uygundur.
ift emili pompalar debisi fazla ve tek kademeli pompalardr. Bu tip
pompalarda kullanlan fanlar zel olarak itina ile tasarlanmaktadr. Genelde dnk
kanatl ve kapal tiplerdendir. Bundan dolay benzerlerine oranla daha yksek verim
elde edilmekte ve daha byk emme derinliklerinde kavitasyonsuz alma imkan
salanmtr. ift emili pompalarda debi kaaklarn azaltmak ve uzun sre alma
sonucunda anan ksmlar ucuz ve kolayca onarabilmek iin arklarn emme ksm
gvde anma bilezikleri ile donatlmaktadr. Pompa st kapa ayrlabilir olduu iin
pompa gvdesi ve emme basma borular yerinden sklmeden btn i paralar
kolayca deitirilebilir veya rotor bakm yaplabilir. Yataklar alma artlarna gre
gres veya sv ya ile yalanmaktadr. ift emili pompalarda normal olarak paket
salmastra kullanlr. Pompalarn bastklar svnn zelliine gre salmastra seilir.
arkn ift ynden emili olmas dolaysyla eksenel itme kuvveti dengelenmitir.
Pompa dn yn normal olarak tahrik tarafndan bakldnda saat ibresi
ynndedir. Ancak zel durumlarda tersi de olabilir. Devir ynleri deitii srece
emme ve basma azlar da konuma gre sa ve sol diye deiir. Normal imalatta
ark ve ypranma halkas, ringler ve fener halkas bronzdan imal edilmektedir.
- Debi 3500 m3/h kadar kabilir
- Basma ykseklii 180 metreye kadar kabilir
- Hz 2900 d/d ya kadar kabilir
- alma scakl -20 den +80 Cye kadar kabilir

20


EKL 14 : ift emili pompa
3.2.3. Dalg Pompalar: Evsel ve endstriyel ham atk sularn baslmasnda, atk su
artma tesislerinde, yamur sularnn baslmasnda, drenaj ve tahliye ilerinde
kullanlr. Dalg pompalarn tamam genelde tek kademeli dalg tip pompalardr.
Bu pompalar motor ile birlikte tamamen suya gml ekilde alr.
Genelde su altnda alacak ekilde monte edilirler. Bu tip pompalarn su
zerinde 5 dkdan fazla almalar sakncaldr, nk gvde soutmas su altnda
olduu iin darda ok fazla alamazlar. Dalg pompalar A ve C tipi diye ikiye
ayrlrlar. A tipi pompalarda su gvde ierisinden geer ve gvdeyi her zaman
soutur. Bu pompalarn her zaman su altnda durmas gerekmez. Her artta ve her
trl suyu basmakta kullanlrlar. C tipi dalg pompa daima suya gml olarak
alr. nk bast su pompann gvdesini soutmaz, suyun k her zaman
salyangoz zerindedir. Bu pompalar su altnda almak iin dizayn edilmitirler.
Pompa motor milini iki adet bilyali rulman merkezler, eksenel kuvvetler iki adet
eik bilyal rulmanla karlanr, rulmanlar gresle yalanmtr, ya banyosuna su
kamas halinde ya banyosu iindeki elektrot sistemi sinyalle motoru durdurur,
bylece pompa motorunun zarar grmesi nlenmi olur. Rotor ve pompa fan tek bir
mil zerindedir. Dalg pompalar iin imal edilen motorlarn tamam slak statorlu
olarak dizayn edilmitir. Stator sarglar zel telden yaplmaktadr. Pompann
arklarnn yapt ie gre eitleri vardr. Bunlar 4 ayr gruba ayrlr. B tipi fanlar
byk boyutlu kat paralar tkanmadan basabilen geni kanatl byk debili kk
basnl fan tipidir.
Tek veya iki kanatl kapal tipin her iki tarafnda radyal kanatklar vardr. Daha
ok 1450 d/d iin uygundur. D tipi fan B tipe benzer ancak 2800 d/d iin uygundur.

21

Kat para boyutu daha kktr, byk basn ve kk debi iin uygundur. Vx tipi
serbest vorteks fan ak tip salyangozun st ksmnda yer alr. Pompa az ap
boyutundaki kat paralar geirebilir. Lifli svlar iin uygundur. Ancak pompa genel
verimi dier tiplere gre olduka kktr. F tipi fan paralayc bakl fandr.
Pompa arknn nnde yksek kaliteli sertletirilmi elikten yaplm paralayc
bak sistemi yer alr. Sabit bak ok sayda trnakl kesici azlar ihtiva eder, kat
paralar trnaklaryla tutmaya yarar. Dner bak arkn merkezine tespit edilmitir.
Herhangi bir kat madde pompa arkna ulaana kadar iki defa baklarn arasndan
gemek durumundadr.
Bu sebeple ancak iyice paralanm kk maddeler arka ulaabilir. Pompa
ark yar ak tiptedir, kk debili ve yksek basnl sistemler iin uygundur. Bu
tipinde pompa genel verimi dktr.
Normal imalatta dalg pompalarn motor gvdesi, ya kutusu, motor kapa.
salyangoz, emme az, gvde, ark pik dkmdr. Civatalar ve somunlar paslanmaz
elikten imal edilir. Sabit ve dner baklar sertletirilmi ve talanm zel elikten
imal edilir.
- Debi 1600m3/h ye kadar kabilir
- Basma ykseklii 95 metreye kadar kabilir
- Hz 2900 d/d ya kadar kabilir
- alma scakl maksimum 80 Cye kadar kabilir
- Gvde basnc maksimum 10 bara kadar kabilir.


EKL 15: Dalg pompa

22

3.2.4. Tek Kademeli Norm Santrifj Pompalar :Norm serisi pompalar 4-500 lt/sn
debi 5-95 manometrik ykseklik deerlerinin snrlad hidrolik alan ierisindeki
tm pompaj ilemleri iin kullanlan genel amal pompalardr. Andrc olmayan,
iinde kat paracklar ve elyaf bulunmayan temiz veya ok hafif kirli dk
viskoziteli svlar basmaya uygun pompalardr. Kullanm alanlar yle sralanabilir;
tarmsal sulama ve yamurlama tesislerinde, yangn sndrme tesislerinde, ev, bina,
kasaba, ehir ime suyu tesislerinde, eitli sanayi kollarnda, soutma suyu
devrelerinde, ar sanayi tesislerinde kullanlrlar. Bu pompalar dk orta basnl
tek kademeli salyangozlu santrifj pompalar kapsamaktadr.
Pompa milleri iki adet rulmanla yataklanmaktadr. Yataklarda genel olarak gres
ve gereken hallerde sv ya kullanlmaktadr. Eksenel itme kuvveti anma bilezii
dengeleme delikleri sistemi ile dengelenmektedir. Pompalarda normal olarak paket
salmastra kullanlmaktadr. Paket salmastra paslanmaz elikten maml sertletirilmi
veya talanm bur zerinde almaktadr. Bylece salmastrann deitirilmesi veya
ilave edilmesi ok kolaylatrlmtr.
- Debi 1700 m3/he kadar kabillir
- Basma ykseklii 100 metreye kadar kabilir
- Hz 2900 d/d ya kabilir
- alma scakl -10 dan +140 C ye kabilir
- Gvde basnc maksimum 16 bara kadar kabilir.

EKL 16: Tek kademeli pompa
3.2.5.Yangn Pompalar: Genelde kullanlan yangn pompalar tipleri norm tip
santrifj, ift emili santrifj ve ok kademeli santrifj pompalardr. stenilen debi ve
basma yksekliine gre yangn sistemleri bu pompalardan oluur.

23

Yangn sistemleri genelde bir ase zerine monte edilmi 1,2 veya 3 adet santrifj
pompa ile emi basn kollektrleri, izolasyon vanalar, ekvalfler ve ihtiya duyulan
dier elemanlardan oluur. Genelde sistemde kullanlan kollektrler redksiyonlar
elektro galvaniz kapl elikten olumakta olup ihtiyaca gre paslanmaz malzemeden
de imal edilebilir.
Pompa sistemi, NFPA 20 standardna uygun olmaldr. Bu standart yangndan
korunma iin sabit pompalarn tesisat ile ilgili gerekenleri tanmlayan ve dnyada bu
konuda en ok benimsenmi, yangn sndrme sistemlerinde kullanlan en yaygn ve
en ayrntl olan bir standarttr.
NFPA 20 standard yangn pompalarnn seimini, montajn, kabul deneylerini ve
iletimini kapsamaktadr. Yangn pompalarnda szdrmazlk yumuak salmastra ile
salanp yataklama en az 5000 saat mrl rulman ile olmaldr. Yangn
pompalarnn basma ykseklii 30-140 metre arasnda deimektedir. Yangn
pompalar elektrik ve dizel tahrikli olabilir.

EKL 17: Yangn pompas
3.2.6.Frekans Konvertrl Santrifj Pompalar: Pompalarn debilerinin aslnda
mevsimler, iklim artlar, zonlar arasndaki farkllklar, proses artlar vb. bir dizi d
etkene bal olarak deiken olmas gerekmektedir. Dolaysyla tesisatlarda
kullanlan pompalarn gcn tesisatn o andaki gereksinimine uygun olarak
ayarlayabilmesi gerekmektedir.


24

Sabit debili pompa sistemlerinde pompalar her zaman nominal devir hzlarnda
alarak en yksek deerde elektrik tketmekte ve iletme giderlerinin gereksiz yere
ykselmesinin yan sra pompa ve dier tesisat ekipmanlarnn da en yksek
mertebede anmasna sebep olmaktadr.
Neden frekans konvertr kullanyoruz?
nk deien ihtiyalara gre pompamzn debisini ve basma yksekliini srekli
olarak deitirmemiz gerekiyor ve bunu yapabilmemiz iin pompann hzn srekli
deitirmemiz gerekli, bu hz deiimini de elektrik motoruna akuple bir frekans
konvertr cihaz ile yapabiliyoruz. Bu sayede binalarmzda veya endstriyel
tesislerde gece saatlerinde veya proses gerei debi talebi dtnde pompamzn
hzn drp, dk debide almasn salyoruz.
Frekans konvertr kullanmnn avantajlar:
- %80 e varan enerji tasarrufu salar
- Sabit basn elde ederek konut veya otellerde konfor art salar
- Pompalarn mekanik mrn ok uzatr
- Motor st frekans konvertr kullandnzda sadece pompay kontrol
etmekle kalmaz motoru da korursunuz ve komple bir gvenlik salar.

EKL 18: Frekans konvertrlsantrifuj pompa




25

4.SANTRFJ POMPA ELEMANLARI
4.1.Temel Santrifj Pompa Elemanlar
Dnen bir arkn kanatlar arasna alnan sv taneciklerinin ivmelendirilerek evreye
savrulmas prensibine gre alan santrifrj pompalarn kesiti ve para listeleri
aadaki ekilde gsterilmitir.
4.2.Santrifj Pompa Ana Elemanlar
4.2.1.Salyangoz
Santrifj pompalarda arkn iinde dnd yuva (volute) merkez etrafnda ve
dn yn istikametinde gittike artan bir hacme sahip olduu iin
lkemizde salyangoz olarak adlandrlr. Bu yuva, ark kanatlarndan kan svy
toplayarak svdaki hz basnca dntrmektedir.

EKL 18: Salyangoz kesiti ve rnei
4.2.2.ark
Pompa motorunun vermi olduu dn hareketini, yani mekanik enerjiyi
hidrolik enerjiye dntren zerinde kanatklar bulunan elemanlardr. arklar
pompann basm olduu svnn cinsine uygun olarak dkme demirden veya
bronzdan elde edilebilirler. Pompalarda ark says birden fazla olabilir. ark
saysna kademe says da denir. Birden fazla ark olan pompalara ise ok kademeli
pompalar denir.
4.2.3.Mil
Pompann tahrik organdr. Elektrik motorundan alnan dn hareketini arka
aktaran ve ok kademeli pompalarda rotorun paralarn zerinde tayan ksmdr.

26

Pompalarda istenilen basnc elde edebilmek iin mil zerinde birden fazla ark
bulunabilir. Pompa mili yataklar tarafndan hassas olarak yataklanmaldr. Yataklama
ilemi hassas olarak yaplmaz ise mil zerinde bulunan arklar salyangoza ve ya
anma ve ypranma halkalarna arparak sistemin ksa zamanda zarar grmesine
neden olur. Milin pompa gvdesinden dar k ve giri yerlerinden svlarn
kan pompann ierisine hava giriini nlemek iin salmastralar kullanlmtr.
Mil hareketini elektrik motorundan, kaplinler vastasyla alr. Kk tip pompalarda
ise mil hareketini direkt olarak elektrik motorundan alabilir. Pompa mili arka
dorudan kamal olup, mil dnnce arkta dner. Genelde mil malzemesi 1040-
1050 olarak kullanlr. zel durumlarda AISI 304-316 gibi paslanmaz
malzemelerden imal edilirler. Millerin rulman ierisinden geen ksmlar talanarak
hassas ilenirler.
4.2.4.Pompalarda szdrmazlk elemanlar;
Biri hareketli, dieri sabit bulunan iki makina paras arasnda szdrmazlk
salayan paralara salmastra denir. Genelde pompa, musluk, mil yata gibi yerlerde
kullanlr.
Baka bir tarifle, eer bir makina parasnn iinden kuvvet gemesini
istiyorsanz, fakat akkan gemesini istemiyorsanz, araya salmastra koymalsnz.
Zira salmastrann alternatifi son derece pahal yntemlerle ilenmi ve yine de uzun
sre szdrmazlk garantisi bulunmayan, hassas yzey ileme yntemleridir. Bu
yntemlere mahkm olmak yerine salmastra konulur ve szdrmazlk ucuz ve gvenli
bir ekilde salanm olur.
Hareketli paralar arasnda szdrmazln salanmas, hz, basn, scaklk, ortam
akkannn kimyasal zellikleri gibi faktrlere baldr. Ayrca, salmastra kutusu
dizayn, mil ve yuvann yzey temizlii, salmastra yerletirme ekli ve mil salgs da
salmastrann szdrmazlk zelliini etkiler.





27

deal bir salmastra:
- Basn, hz, scaklk, akkan gibi kullanlaca ortam artlarna uygun olmaldr.
- Deiik artlarda kullanlabilmeli, bylece stok eitleri en aza indirilebilmelidir.
- lk altrma periyodunda mil ve salmastra yuvasna kolay ve ksa srede adapte
olabilmelidir.
- Mil salgsn hareket halindeyken absorbe edecek kadar elastik olmaldr.
- Fazla srtnme ve s oluturmamaldr.
- Mili andrmamal, korozif etkisi olmamaldr.
- Sk sk bakm ve ayarlama gerektirmemelidir.
- stenilen apta bklebilecek kadar esnek olmal, bkldnde kesitinde
deformasyon olmamaldr.
- Uzun mrl ve ekonomik olmaldr.
Salmastralar iki eittir: yumuak salmastralar ve mekanik salmastralar. Yumuak
salmastralar ekonomik olduu iin tercih edilir. Akkan kaaklarn nlemek iinse
mekanik salmastralar tercih edilir.

4.2.5.Yataklar
Pompa milinin yatak ierisinde kalan ksmna muylu denir. Muylular
evreleyerek destekleyen ve dnebilmelerini salayan makine elemanlardr. Makine
gcnn veriminin artmas ve alma dzgnlnn zerinde yataklarn etkisi
byktr. Yataklar alma srasndaki olaya gre iki gruba ayrlabilir. Bunlar
kaymal yataklar ve rulmanl(yuvarlanmal) yataklardr. alma srasnda yatan
herhangi bir yeri hareket etmiyor ve muylu yatak ierisinde srtnerek dnme
hareketi yapyor ise byle yataklara kaymal yataklar denir. Kaymal yataklarda
enine ve boyuna kaymal yataklar olmak zere ikiye ayrlr. Santrifj pompalarda
nadir olarak kullanlan yatak tipleridir. Muylunun dnmesi iin muylu ile yatan
hareketsiz ksm arasna yuvarlanan parlara yerletirilmi olan yataklar
rulmanl(yuvarlanmal) yataklardr. bilzeik, yuvarlanan paralar, kafes, d bilezik,
yatak kutusu rulmanl yataklarn ortak ksmlardr.

28


EKL 19: Rulmann ksmlar
4.2.5.1.Rulman

Dairesel veya eksenel hareketle i yapan veya altrlan birok makinada
rulmanlar kullanlr. Rulmanlarn asl vazifesi; verilmesi gereken hareketin mmkn
olan en az srtnmeyle yani gten en az dn verilerek iletimini salamaktr.
Yandaki resimde, bir i halka ve bir d halkann i ie geirilmesiyle
oluturulmu basit bir rulman grmektesiniz. Bu halkalarn birbiri
ierisinde rahata dnebilmesi iinde, ara ksma yerletirilmi bir dizi makara serisi
bulunur.
Bu makaralarn hepsinin ayn boyut ve przszlkte ok hizal ve
dzgn ekilde yerletirilmesi rulmann kalitesi ve mr asndan hayati nem tar.
Teknolojisi en yksek fabrikalar doal olarak en kaliteli rulmanlar rahatlkla
retebilmektedir.
Rulmanlara herkesin anlayabilecei bir rnek vermek gerekirse, bisikletlerin
tekerlek merkezinde jantn bal olduu milin zerinde rulman yer alr. Bu rulmanlar
tekerlek milinin yataklanmasyla tekerlein ekseni etrafnda rahata dnebilmesini
salamaktadr. Bu noktada rulman ne kadar kaliteli ve srtnmesiz olursa,
pedallardan bisiklete iletilen hareket de o denli kolay olacaktr. Bisikletlerde
kullanlan bu rulmanlar yandaki resimdeki gibi makaral deildir, bunlar bilyal
rulmanlardr.

29

4.2.5.2.Rulmanlarn Snflandrlmas
Yuvarlanma elemanlarnn tipine gre:
Bilyal Rulmanlar
Makaral Rulmanlar
Maruz kaldklar yklere gre:
Radyal
Eksenel
4.2.5.2.1.Bilyal Rulmanlar(Radyal)
Bilyal rulmanlar tm rulman tipleri ierisinde en yksek devir says snrna
eittir. Bu tarz rulmanlarda bilyalarn kresel yaps nedeniyle bilyalarn
sadece st noktas halka yataklarna temas etmektedir. Bu nedenle makaral
rulmanlara gre daha az yzey temas saladklarndan daha az srtnme ile daha
yksek devir saylar elde edilebilir. Radyal bolua bal olarak, normal alma
artlarnda eksen konumuna bal olarak 8-16 dakika a altnda eik taklabilirler.
Standart seri imalat programlarnda genellikle temassz kapakl, tek sra bilyal
rulmanlar olduu gibi temasl contal rulmanlarda bulunmaktadr. Her iki tarafnda
da kapa bulunan rulmanlar bakm gerektirmez ve 20-120 (253K-293K)aras
evre koullarnda almaya uygundur. ift sra Bilyal rulmanlarn radyal
yk tamakapasitesi tek sral olanlara gre daha yksektir ancak eksenel olarak
daha az yktayabilirler. Eik konumlara da msait deildir.

4.2.5.2.2.Bilyal Rulmanlar(Eksenel)
Eksenelbilyal rulmanlar paralarna ayrlabilirler. Bu rulmanlar hem tek hem
ift ynde grev yapabilen tiplerde imal edilmektedir. Tek ynl eksenel rulmanlar
mil bilezii, bilye takm ve gvde bileziinden meydana gelmektedir. ift ynl
eksenel rulmanlarn paralar ise iki adet gvde bilezii ve iki adet bilye takm
ve ara bileziidir. Her iki rulman tipidebyk eksenel ykleri tayabilir.
4.2.5.2.3.Omuzlu Bilyal Rulmanlar
Yap olarak tek sral bilyal rulmanlardan farkl d bilezikte tek omuz
bulunmaktadr. Eksenelykler kstl olarak tanabilir. Bilye kafesi, i bilezik ve d
bilezik deitirilebilir yapdadr ve ayr ayr taklrlar. Bu sayede her iki bilezik
iin sk yataklanma imkan olur ve seri montajdabyk yarar salar.


30

4.2.5.2.4.Eik Bilyal Rulmanlar
Tek sral ve ift sral eik bilyal rulmanlar olarak imal edilmektedir.
Tek sral eik Bilyal rulmanlar: Sadece bir ynden gelen
eksenel ykleri tayabilirler ve bunedenle ikinci bir rulmann yanna monte
edilmeleri gerekir. Tek sral eik Bilyal rulmanlar paralarna ayrlmazlar. Yk
as 40 dir.En uygun yk dalm kuvvet oranlar 1 olduu zaman salanr(Fa / Fr
=1). Yksek devirlerde almaya uygundur ve kart rulmanlara olan mesafe ksa
seilmelidir. nk milin sya bal uzunluk deiimleri rulmandaki alma
boluunu etkiler. Tek sra eik bilyal rulmanlarn i bilezikleri iki paral ve yk
alar 35olanlarna drt nokta temasl rulmanlar denir. Yksek tama gcne
sahiptir ve eksenel ykleri her iki ynde karlayabilir. Ayrca drt nokta temasl
rulmanlar yksek devirlerde almaya uygundur. En iyi alma art
kuvvetleri orannn 1,27olduu(Fa/Fr=1,27) orandr.
ift sra eik bilyal rulmanlar: ift sral eik bilyal rulmanlarn standart cinsi
paralarna ayrlmaz ve yk as 32 dir. Bu rulmanlarn iki paral i bilezii olan
ayrlabilir tipleri de mevcuttur ve g as 45 dir. Eksenel ykleri her iki ynde ve
ayn derecede tayabilirler.
4.2.5.2.5.Oynak Bilyal Rulmanlar
Oynak bilyal rulmanlar ift sral, d bilezikteki yuvarlanma yolu ibkey kre
biiminde olan, paralarna ayrlabilen rulmanlardr. Bu nedenle alar ayarlanabilir.
bilezii geni oynak bilyal rulmanlar ekme olarak imal edilmi millerle
taklmaya uygundur.
bileziin bir tarafnda bulunan tespitleme boluuna taklan i bileziin mil
zerinde dnmesi nlenir. bilezii geni olan oynak bilyal rulmanlardan iki tanesi
bir yataklama iin kullanlacaksa tespitleme pimlerinin ya ie yada da
doru gelecek ekilde taklmas gerekir.
4.2.5.2.6.Silindirik Makaral Rulmanlar
Silindirik makaral rulmanlar paralarna ayrlabilen radyal rulmanlardr.
Makaralar ve yuvarlanma yollar arasndaki izgisel temas uygun ekle getirilmi ve
gerilimler bu yolla giderilmitir. Radyal yk tama gc 2-4 dakika arasnda bir
erilie msaade edilmektedir. Bu rulmanlar bilyal olanlara gre ok daha
dayankldr. ok zor dalrlar.


31

4.2.5.2.7.Oynak Makaral Rulmanlar
Oynak makaral rulmanlar ift sral, d bilezikteki yuvarlanma yolu ibkey
kre biiminde olan ve paralarna ayrlmaz rulmanlardr. Bu nedenle rulmanlarn
ayarlanabilir. Yataklanmalarda eksen hatalarndan ve eksene gre 0.5ye kadar olan
mil esnemelerinden etkilenmezler. Byk rulmanlar mukavemet snrlar yakn
yklerde altrldklar takdirde yalama sorunlar ortaya kabilir. Genellikle d
bilezikte yer alan yalama kanal veya yalama delii soruna zm getirmektedir.
4.2.5.2.8.Konik Makaral Rulmanlar
Konik makaral rulmanlar paralarna ayrlabilirler. Makaralar ve yuvarlanma
yollar arasndaki izgisel temas en uygun ekle getirilmitir. Kenar gerilimleri bu
yolla giderilmitir. Konik makaral rulmanlar eksenel ykleri bir ynde tayabilirler.
Kar destek olarak ikinci bir konik makaral rulman kullanlabilir. Isya bal olarak
milde meydana gelen uzunluk deiimleri rulmann almas iin gerekli olan
rulman boluunu olumsuz etkiler. Bu nedenle kart rulmana olan mesafenin kk
tutulmas gereklidir. Rulman boluu montaj esnasnda kart rulmana gre ayarlanr.
4.2.5.3.Yataklarn Montaj
Yataklarn randmanl almas ve zamanndan nce bozulmamas iin takma
ileminin doru ve temiz olmas arttr. Takma ilemi temiz bir yerde yaplmal
uygun takm seilmelidir. Mevcut bir pres varsa preste montaj yaplabilir. Presle i
bilezik arasna kapak veya temiz bir boru paras konulmaldr. Byk yataklar
nceden ya banyosu iinde stlrsa kolayca monte edilir. Istma ilemi 120 C den
fazla olmamaldr. Bir yatak akta asla stlmamaldr. Scak yatan tutulmas iin
temiz eldiven veya bez kullanlmaldr.
Yatak souyana kadar dayanma yzey ince kuvvetle bastrlmaldr. Bu ekilde
milin faturasna yatan dayanmas salanr. Yuva iine sk gemelerde yatak
oturma yzeyi hafife yalanarak boru paras yardmyla yatak taklr bu gibi
durumlarda boru paras d bilezie dayatlmal ve kuvvet d bilezie
uygulanmaldr. Silindirik makaral yataklarda yatan iki bilezii birbirinden ayr
olduu iin nce serbest bilezik taklr. Bunun yzeyi hafife yalandktan sonra
makaralar tayan bilezik taklr. Bu esnada mil veya yuva hafife dndrlmeli
tutukluk olmamasna dikkat edilmelidir.

32

Konik makaral yataklarda montaja d bileziin taklmas ile balanr, bunun iin
bir borudan faydalanlr,sonra i bilezik taklr. Mil somunu yerine vidalanr ve bir
yandan da kasnak veya mil dndrlr. Hafif frenlenene kadar sklr. Bundan sonra
mil kolayca dnnceye kadar somun gevetilir. Mil somunu emniyete alnr. Konik
delikli yataklarda i bilezik manon zerine sk geme olarak taklr. Manonu
skerken iaretlenen yere kadar srlr. Manon yarna bir tornavida taklarak
esnetilmek suretiyle ilem kolayca yaplr. Yatak yerine taklmadan delik
yzeyindeki koruyucu madde temizlenir. Yatak manon zerine srldkten sonra
somun sklr.
4.2.6.Kaplin ve Millerin Eksenel Ayarlar
Bir santrifj pompann kaplin ve mil eksenel ayarnda en nemli iki etken
titreim ve balansszlktr. Titreime neden olan arzalar; balansszlk, eksenel
ayarszlk, mekanik geveklik, rulman arzas, yalama hatasndan kaynaklanan
arzalar, elektrik kkenli arzalar olabilir. Balansszlk nedenleri ise hatal montaj,
malzeme anmas, krlan ya da den paralar, malzemenin dkm esnasndaki
grlemeyen noktalarda oluan boluk yada boluklar, kama ile kama yolunun
uyumsuzluu, evresel takl olan cvata, somun gibi nesnelerdeki arlk
farkllklar, bakm esnasndaki yeni paralarn ilave edilmesidir. Ayn eksen
zerindeki millerin birbirleri ile sk, oynak veya zlr kapanr ekilde birletirmek
ve dolays ile g ve hareket iletmek kaplinlerin deeridir. lleri genellikle mil
aplarna gre standardize edilmilerdir. Kaplin balantlarnda kaplinin her iki
yanna birer yatak yerletirilmelidir. Kaplinleri yataklardan uzaa yerletirmek
hataldr. Kaplinler alma artlarna uygun olarak eitli tipte yaplrlar. Genel
olarak u ekilde gruplara ayrlrlar:
4.2.6.1.Rijit Kaplinler
Rijit kaplinler mil eksenleri arasndaki dzgnszlkleri karlayamadndan
balant yerinde tepki kuvvetleri ve momentler meydana gelir. Bu nedenle millerin
ok titiz bir ekilde merkezlenmesi gerekir; ayrca bu kaplinler , alak devir
saylarnda ve nispeten kk dzgnszlklerinsz konusu olduu yerlerde
kullanlabilir.


33

4.2.6.2. Esnek Kaplinler
Esnek kaplinler millerin sapmalarna izin verir. Bu nedenle bu kaplinler,
rijitkaplinlere gre paratikte daha ok kullanlmaktadr. Bu gruba dahil olan
kinematik bal ve elastik kaplinler dinamik davranlar bakmndan birbirlerinden
tamamenfarkldr.
Kinematik bal kaplinlerin dinamik davranlar , dndren ile dndrlen mil
eksenleri arasndaki radyal arala ve eilme asna baldr. Sistemdeki titreimleri
ve darbeleri sndrmez. Buna karn elastik kaplinler , balant elemannn
elastikliine bal olarak snmlemeye sahip olup darbeleri ve titreimleri karlar.
4.2.6.2.1. Kinematik bal kaplinler
-oldham kaplini
-dili kaplinler
-kardan kaplini
4.2.6.2.2. Elastik Kaplinler
Bir elastik ara elemana sahip bu kavramalar, iki yarnn dnme hzlar zaman
zaman farkllk gsterebildiinden, eksenler aksa da rijit kavramalar snfna
girmezler.
Elastik kaplinler, moment iletmenin yansra dier kavramalarda rastlamadmz
nemli fonksiyonu da yerine getirirler:
1. Tahrik sistemini rezonans titreimlerinden korurlar. Elastik kaplin ile sistemin
zgl frekans deeri deitirilir.
2. Hzla ivmelenen makinelerin oluturduu periyodik olmayan veya periyodik
( pistonlu motorlardaki gibi) moment deiikliklerini elastik elemanlarnda depolayp
i ve d srtnmelerle bir ksmn ortadan kaldrrlar.
3. malat toleranslar, montaj hatalar, zaman ierisinde makine temelindeki kk
kmeler vb.gibi nedenlerden dolay oluan mil eksenleri arasndaki kk sapmalar
-mmkn olduunca- byk reaksiyon kuvvetleri olumadan dengeler.



34


4.2.6.3.Kaplinlerin Mile Takllp Sklmesi
Santrifj pompalarda kaplinlerin millere taklp sklmesinde aadaki hususlara
dikkat edilmelidir:
*Kaplinler, apna ve tayaca yke uygun standartta bir kama ile mile montaj
yaplmaldr.
*Kaplin yarlar genellikle mile aklarak monte edilir, ancak yar kaplinden nce
kaplin kepi mile taklr daha sonra yumuak bir malzemeden yaplm bir tokmak
vastas ile kama merkezletilir, uygun tipte bir gres ya srldkten sonra yerli
kaplin mile taklmaldr.
*ayet kaplin belirli bir sklk nedeniyle normal akma yntemi ile mile taklamyor
ise stma ilemi uygulanr. Bu stma ilemi aloma ile deil, uygun bir ya
kabndaki ya ile homojen olarak gerekletirilmelidir. Kaplinler mile ortam
scakl dahil maksimum 180C stlarak aklr. Kaplin ap kldke ayn oranda
stma derecesi de der. rnein 100 mm i apndaki bir kaplin, ortalama 125C
stlarak mile aklr.
*Kaplinlerin aklp sklmesi esnasnda yataklardaki mevcut rulman, kapak gibi
elemanlarn tasarlanmamas iin tedbir alnmaldr.
*Kaplinlerin taklmas ileminde genel olarak fiziki yaplarna zarar verebilecek her
trl davrantan kanlmaldr. Genel olarak kaplinlerin mile montaj esnasnda mil
ve kaplin arasndaki sklk durumu, alma artlarna ve boyutlarna uygun olarak
tolerans cetvellerinden tespit edilir. Bazen malzeme cinsi yan sra boyutlar da
dikkate alnmadan 0,05 mm sklk tolerans belirtilir. Bunun sonucunda da olumsuz
hadiseler yaanr.
zellikle scak alma ortamlarnda yke gre sklk az geldiinde mil yuvaya
tutulamaz ve tm yk kamaya biner. zellikle hareketin iki ynl sa sol olduu
durumlarda kama ve alt yuvalar bozulur. Baz kaplinlerin malzemesi mil
malzemesinden farkl olmakta ve bunun sonucunda da genleme katsays
farkllndan dolay, kaplin mile ya ar sklkta ya da boluklu gemektedir. ap
farklar asndan da dikkat edilmesi gereken hususlar vardr.

35


Kk apl miller kk ykleri byk apl miller de byk ykleri tadklarndan
dolay bu miller zerinde alan kaplinlere mil ap yazlp uygun lye gre
tolerans konur. Mil ap daima tam deer olarak dnlr.
4.2.6.4.Eksenel Ayar Metodlar
Kaplinlerde genel olarak merkezlemeye ok nem verilmelidir. Merkezlemeden
maksat kaplinlerin birbirine balanaca iki milin eksenlerinin st ste akmasnn
salanmasdr.
4.2.6.5.Kaplin Seimi
Burulma Momenti =
Motor Gc x 9550
Milin Dnme Hz

Bu formlde 9550 rakam sabit bir saydr
Motor gc kw olarak alnr
Milin dn hz devir/dk
Burulma momentinin deeri (Newtonmetre) olarak elde edilir.
Tork = Burulma Momenti x Scaklk faktr x Yk Faktr x Duru-Kalk Faktr
Formlde scaklk faktr, yk faktr, duru kalk faktr verilen alma
katsaylar tecrbeler neticesinde rakamsal olarak tablolarda verilmitir. Kullanc
ortam ve alma artlarna gre uygun rakam seerek torku bulabilir.

SICAKLIK FAKTR: A
-30C-+30C aras 1,0
+30C-+50C aras 1,3
+50C- +70C aras 1,5
+70C-+80C aras 1,8
+80C-+100C aras 2,0
TABLO 1: Scaklk faktr deerleri

36

Yk faktr: B
Yk Katsay Bu gruptaki makinalar
Hafif
Yk
1,1 Ahap iletme tezgahlar,kepelielevatrler,hafif sv mikserleri,
Ambalaj makinalar
Orta Ar
Yk
1,3 amar maknalar, tel ekme tezgahlar, paletli ekiciler, hafif
merdaneli tayclar, tekstil ve dokuma tezgahlar, takm tezgahlar,
sac bbkme ve kesme tezgahlar, plastik krma makinalar
Ar Yk 1,8 Sondaj sistemleri, ar para tayan konveyrler, jeneratr ve
konvertrler, krclar, tula presleri, yry bantlar, ahap
bklar,ekiler
Tahrik grubunun pistonlu motor olmas durumunda yukardaki katsayar1.5 ile arplr.
TABLO 2: Yk faktr deerleri
Durma kalkma faktr:C
1 saatte azam 30 defa durma kalkma 1
1 saatte azami 60 defa durma kalkma 1,2
1 saatte azami 60 defadan fazla durma kalkma 1,5
TABLO 3: Durma kalkma faktr
4.2.7.Pompalarn Kaide zerine Montaj
aseli santrifj pompalarn grltsz alabilmesi iin pompa kaidesinin doru
planlanmas ve inaas son derece nemli bir faktrdr. Doru yaplm bir kaideye,
pompa asesinin salam bir ekilde balanmas ve her pompa iin ayr bir kaide
ngrlmesi mmkn olduunca sessiz ve titreimsiz bir iletim iin tavsiye
edilmektedir. Titreimin binaya aktarlmasna engel olmak iin kaide betonunun
bina yapsndan esnek bir izolatr ile ayrlmas gerekmektedir. Kaide betonunun
dklmesi esnasnda mekanik balant salayarak ses kprleri olumasna neden
olabilecek har aknts, akl, tula paras, inaat artklar vb. malzemelerin bina ile
kaide betonu arasnda bulunmamasna dikkat edilmelidir.
Pompann boru balantlarnn pompa gvdesine yk bindirmeyecek ekilde
monte edilmesine dikkat edilmelidir. Emme ve basma borularnn pompa flanlarna
yakn blgelerden kelepeler ile desteklenmesi tavsiye edilir. Pompa asesinin
zerine yerletirilecei beton kaidenin yaplmasnda dikkat edilmesi noktalar
unlardr:

37

- Kaide kalbnn en altna nce15-25 cm kalnlnda kk akl talarndan
olumu temel akl serilmelidir.
- Kalbn iine zellikle ankraj saplamalarn iine yerletirilecei beheri 250-
300 mm uzunluunda ve 80 mm boyutunda 4 veya 6 adet erkek kalplar
ngrlmelidir.
- Beton iyice donduktan sonra ankraj kalplar sklmelidir.
- Bir ucu atal yaplm korozyona dayankl ankraj cvatalar pompa
asesinin delik llerine uygun olarak ankraj deliklerinin iine
yerletirilmeli ve deliklere beton erbeti dklerek dondurulmaldr.
5.SANTRFJ POMPANIN TEMEL BYKLKLERNN
HESAPLANMASI
5.1.Pompa Tipinin Saptanmas
Genel olarak santrifj pompalarda zgl hz arttka ark radyal halden eksenel hale
dner. zgl hza gre santrifj pompalarn snflandrlmas aada verilmitir
Tip ns
Tam santrifuj pompalar 60-150 dev7dak
Helikosantrifuj pompalar 150-400 dev/dak
Yar eksenli santrifuj pompalar 400-700 dev/dak
Eksenelsantrifuj pompalar 700-1000 dev/dak
. TABLO 4:Pompa tanmlama aralklar
zgl hza gre pompa tayini iin ;


Yukardaki formlde n (dev/dk), Q (m
3
/sn)
Baz teknik literatrde, zgl model pompa, Q=1 m
3
/sn, H
m
=1 mss deeriyle tarif
edilmitir. Bu pompann devir says n
q
ile gsterilmektedir.


q s
n n ~ 65 , 3
4 3
2 1
H
Q n
n
q

=

38

5.2.Verimler
5.2.1.Pompa verimi
Pompa verimi, zgl hza bal olarak (Ek 1) den bulunur.
5.2.2.Hidrolik verim
Akkan, makinann iinden geerken srtnme kayplarna urar. Akkan kat
cephelere srtnmesinden ve i srtnmesinden aa kan s bir daha geri
alnmamak zere ortama geer ve kaybolur. Akkan srtnmelerinin oluturduu, bu
kayplara hidrolik kayplar denir. Pompalarda kanatlardan akkana aktarlan
enerjinin bir ksm hidrolik kayplara harcanr. Kalan ksm pompadan geen akkan
tarafndan kazanlr.
Pompa ark kanatlarndan akkana aktarlan enerji ancak belirli bir yzdesi
akkana geer, geri kalan hidrolik kayplara harcanr.Bu yzdeye hidrolik verim
denir.
Hidrolik verim
hidrolik
=1-(0,071/Q
0,25
)
5.2.3.Mekanik verim
Yatak ve salmastra srtnmeleri ile kavramadaki hava srtnmelerinin sebep
olduu kayplara, mekanik kayplar denir. Ya pompas, hz dzengeci gibi yardmc
elemanlarn hareketlerinin makina milinden almalar halinde makinalarn sarf
ettikleri g ve mekanik kayplar dahil olur.
Genel bir kabulle pompann mekanik verimi %96 civarndadr.
5.2.4.Volumetrik(Hacimsel) verim
Dner paralar ile sabit paralar arasnda metal srtnmesi olmamas iin daima
belirli bir aklk braklr. Bylece pompa arknn gvde iinde serbeste dnmesini
salar. Basn pompa arknn emme tarafnda dk, basma tarafnda yksektir.
Bu nedenle arktan kan akkann hepsi basma borusuna gitmez.

pompa
=
hidrolik
x
volumetrik
x
mekanik



39

5.3.Pompa Mil Gcnn Hesab
Pompa mili iletecei moment, devir says ve malzeme zelliine gre tayin edilir ve
boyutlandrlr.
n
g
: genel pompa verimi (Ek 1)
: emniyet katsays olmak zere

P<4 kw iin: 1.2-1.3
4<P<20 kw iin: 1.1-1.2
P>20 kw iin: 1.05-1.1

Yukardaki formlde d
mil
cm olarak bulunur.
6.POMPA ORGANLARININ HESAPLANMASI
6.1.Pompa ark Giri Boyutlar
ark pompann en nemli organdr. Hesaplama ve imalat safhasnda byk zen
gsterilmelidir. Hesaplama esnasnda izlenecek yolda nce pompann emme
azndan itibaren arkn giri aznn boyutlar ve kanat giri asnn hesaplanmas
gerekir.
D
e
: Emme borusu ap
D
o
: ark giri az ap
b
1
: ark giri genilii

1
: Kanat giri genilii

EKL 20: ark boyutlar

102

=
g
H Q
Pmil
q

mil motor P P * c =
) (
360000
cm
n
xP
d
z
mil
motor

=
t
) (
*
* 4
m
V
Q
D
e
e
t
=


40

Bu formlde Q(m
3
/sn) emme borusundaki hz V
e
ise (m/sn) dir.V
e
iin (Ek 2) den
debi ve devir saysna bal olarak bir deer okunur.
ark giri az hz
Q
T
: arkn iinden geenkaaklar gz nne alnarak hesaplanan esas debi Q/n
k
ya
da ilk yaklakla (1.05-1.1)xQ olarak alnabilir.
D
g
:Gbek ap =1.5x d
mil
olarak alnabilir.
D
1
: ark giri ortalama apna ait kesitteki C
1
mutlakhz C
0
hzna gre bir miktar
arttrlr.
C
1
=1.1xC
0
ark giri hz
Bu hz arttrmann sebebi kanatlardan dolay kesitte oluacak klmeden
kaynaklanr. Kesit daraldnda hz 1.05-1.1 orannda bir art gsterir.
Optimum alma iin giri hz geninde
1
=90
o
alndnda arka giriteki C
1

mutlak hznn C
m1
meridyen hzna eit alnmas gerekir.

1
=90
o
iin C
1
=C
m1

D
1
ark giri kanad ortalama ap; D
0
apndan biraz kk seilerek boyutlandrlr.
Schulz katsays = 0.90-0.95 olmak zere
D
1
=
s
.D
o
alnr.
D
1d
=D
o
+(2-4) (mm)
D
1i
=2D
1
-D
1d
(mm)

1
kanat giriindeki akkana ait giri as ; optimum alma noktasna C
u1
giri
dnel hznn sfr olduu kabulyle kolayca hesaplanabilir.

1
=90
o
C
u1
=0 C
1
=C
m1

U
1
=D
1
n/60 (m/sn)tg
1
=C
m1
/U
1

t ) (
4
2 2
g o
t
o
d D
Q
C

=

41

Kanat giri asnn 10
o
ile 20
o
arasnda kalmas uygundur. Kavitasyon bakmndan
en uygun a 17
o
olmakla beraber kanat uzunluunun byk ve kanat kanallar
arasndaki koniklik bakmndan en uygun a 12
o
dir.
Silindirik kanat imalat iin:
(
11
-
1d
)<6 olmasna dikkat edilmelidir.
Kaskat kanat etkilerinden dolay akkann arka girebilmesi iin
1
as kadar
bytlmelidir. (1
o
-3
o
) ark giri genilii olan b
1
kanat says ve kanat giri kalnl
henz hesaplanmadndan yaklak olarak bulunur. Daralma katsays nn gerek
deeri bulunduktan sonra b
1
gerek deeri de bulunur.
1
ilk yaklak 0.6-0.7 arasnda
alnr.
b
1
=Q
t
/D
1
C
m1
6.2.ark k Koullar ve Boyutlarnn Hesaplanmas
Kanat k hz genlerinin oluma teorisinden bilindii zere sonsuz ince ve
sonsuz kanat saysndaki teorik hz geni ile akkana ait gerek hz genlerinin
saptanmas ve gerekli boyutlarn hesaplanmas gerekir. nce D
2
ark k ap
bulunmaldr.
H
m
=U
2
2
/2g
Burada U
2
k evresel hz olup (m/sn ) dir.
:Basn katsays (Ek 4) den n
s
ye bal olarak okunur. D
2
ap U
2
nin yardmyla

Formlden yeni bir U
2
ve dolaysyla yeni bir D
2
elde edilir. Bulunan D
2
arasnda
byk olan normlara uygun hale getirilerek kullanlr. Bu norm apa uygun yeni bir
U
2
hesaplanmaldr.
Byk ap alnmasnn nedeni yaplacak olan kontrol ve deneylerden sonra
kltebilmesinin uygun olmasdr. D
2
ap bulunduktan sonra D
2
/D
1
oran snr
deerleri iin Ek11 den zgl hza bal olarak kontrol edilmelidir.
Formlnden C
m2
hesaplanabilir.
m u
gH k U 2
2 2
=
m cm m
gH k C 2
2 2
=

42

C
u2
teetsel hz bileeni, akkann ark terk ederken teet dorultusu ile yapt
2

asnn ve dolaysyla kanat k as olan
2k
asnn saptanmas iin bilinmesi
gereken bir byklktr.
Euler denkleminden
1
=90
o
iin
C
u2
=gH
m
/U
2
n
h
(m/sn)
n
h
= hidrolik verimi tablolardan n
s
ye bal olarak okunur. Bylece kaskat kanat
halinde akkana ait gerek hz geninde
2
gerek k as forml

olarak yazlabilir.
Ancak kaskat kanat etkisi nedeniyle , konstrktif kanat as olan
2k
as hesaplanan

2
asndan daha byk olmaldr. Yani eer akkann ark
2
as ile terk
etmesini istiyorsak sapma da gz nne alnarak
2k
kanat asn
2
den byk
semek zorundayz.

2k
=
2
asnn saptanabilmesi iin C
u2
teorik teetsel hz bileeninin bilinmesine
ihtiya vardr.

Teorik ve gerek teetsel bileenleri arasnda C
u2
= KC
u2
bants vardr.
Burada K sapma katsays una eittir.


Eer D
1
/D
2
=0.5 olursa
haline dnr.
Z: kanat saysdr ve ;

olarak formle edilmitir.
2 2
2
2
u
m
C U
C
tgB

=
2 2
2
2
u
m
k
C U
C
tgB
2
2
1
1
1
.
) sin 1 ( 2 , 1
1
2
|
|
.
|

\
|

+
+ =
D
D
Z
K
k |
Z
K
k ) sin 1 ( 2 , 1
1
2 | +
+ =
m
D D
D D
z | sin 5 , 6
1 2
1 2

+
=

43

Yukardaki formllerden anlalaca zere C
u2
deerini hesaplayabilmek iin
2k

asnn bilinmesine ihtiya vardr. Dier taraftan
2k
as da ancak C
u2
deeri
bilindikten sonra saptanabilir. Burada uygulanmas gereken yntem iterasyon
yardmyla bir
2k
deeri seilip ilemlerden sonra bulunan
2k
ile karlatrlmasdr.
Eer yaplacak ilemleri maddeletirirsek :
-
2k
as kanat as seilir.
- Z kanat says hesaplanr
- K sapma katsays hesaplanr
- C
u2
bulunur
ark k genilii b
2
nin bulunmas iin sreklilik denklemi ark k iin
yazlrsa,
Q
t
=D
2
b
2

2
C
m2

Buradan;

Yukardaki formlde
2
ark knda kanat kalnlndan dolay k kesitinin
daralmasn karakterize eder. Daralma katsays adn alr. Artk kanat says ve giri
k alar bilindii iin
1
ve
2
daralma katsaylarnn gerek deeri bulunabilir.

2=
Net k kesidi / Kanatsz k kesidi =


Kanat kalnl ; e
2

Font ark iin 4-8 mm
Dkme elik, bronz hafif alaml ark iin 3-6 mm olarak alnr.
Ayrca pompa byklne bal olarak
2
daralma katsays 0.75 ile 0.98 arasnda
deiir.
Hesaplamalarda e
2
=5 mm olarak alnacaktr.
2 2 . 2
2
. . m C D
Q
b
t
'
=
1
1 1
1
.
) sin (
1
D
e z k
t
|
=
2
2 2
2
.
) sin (
1
D
e z k
t
|
=

44

6.3.Minimum Kanat Yzeyinin Saptanmas
Hesaplanan Z kanat says ve L kanat uzunluu arpmnn minimum bir deeri
vardr. Kovats metoduna gre ise kaskat kanat etkisi de gz nnne alnarak b=1
alnarak ark kanatlarnn toplam yzeyi bulunur.
Hesaplanan ve izimde gerek l kabul edilecek olan gerek (Z.L) deeri
Kovats metodu ile hesaplanan (Z.L)
min
deerinden byk olmaldr. Teorik anlatma
girilmeden direkt formlizeedilirse ;

Bants yazlr.
Deeri giri k giri hzlarnn vektrel ortalamas olup

eklinde hesaplanabilir.



Tm yukardaki bantlar srasyla hesaplandktan sonra (ZL)
min
denkleminde yerine
konur.
(ZL) > (ZL)
min
kontrol yaplmaldr. Bu kontroln temel sebebi iletme
karakteristiklerinin ve zellikle manometrik yksekliin salanabilmesidir.

6.4.Difzr Gerekli Olup Olmadnn Kontrol
Akkana ait hz geninden
tg
2
=C
m2
/C
u2
ise ve
2
> 10
o
ise difzre gerek yoktur.


) / ( . 5 , 1
. . . 2
) . (
1
2 2
min
p p
u
W
C D
L Z

=
t
W

+
=
| cos 2
2 2 1 U C U U
W
2 2 1
2 2
u
m
C U U
C
tg
+
= |
2
2 1 | |
|
+
= m
m
D D
C
| sin . 2
1 2
=
ZL
D D
L
t
2
) ( 2 1 +
=
t

45

6.5.Salyangoz Hesab
Salyangoz iindeki akn, serbest anafor kanununa uyduu kabul edilerek hesaplar
aadaki ekilde yrtlr: nce, salyangoz eit dilimlere blnr ve Q debisinin
evre boyunca eit miktarlarda salyangoza girdii kabul edilir. Bu uygulamada 7
kesite blnerek 3. kesitten debinin tamamnn getii gz nnde tutulur. Salyangoz
giri ap, ark apndan 2 - 4 mm byk alnr. k borusunun koniklii en fazla 7
- 10 seilir(3 seilerek izim buna gre yaplmtr). Balang aznn ap ise
pratikte df<(0,2-0,3).D
3
seilmelidir. Salyangoz dilinin D3 apl daireye uzakl e =
D
3
/ 60 alnabilir Salyangoz hesab iin ncelikle eit paraya blnen kesitlerin
debileri bulunmas gerekir.
0,0125 m
3
/s= 12,5L/s
1 kesitinde Q / 7
2 kesitinde 2Q / 7
3kesitinde 3Q / 7
4 kesitinde 4Q / 7
5 kesitinde 5Q / 7
6 kesitinde 6Q / 7
7 kesitinde 7Q / 7
K
3
ve D
3
deerleri (Ek 6)den okunur.

olarak salyangoz hz bulunur.


Formlnden
kesitlerdeki alanlar bulunur.
g H K C . . 2 3 3 =
3 C
Q
A
x
x =
(

= = = = =
2
2 2 3
10
10
100
10 10 /
/
cm
cm dm
dm
dm
m
L
s m
s L

46

6.6.Nokta Nokta Kanat izim Metodu
Gerekte kanat izimi iin en uygun yol kanat girii
1
as ile k
2k
asna
kadar kanat boyunca nokta nokta alarnn deerlerini saptamak ve kanad bu
alara uygun ekilde yerletirmektir. Bu metod yksek zgl hzl ve yar eksenel
pompalarda da rahatlkla uygulanabilir. Ancak yksek zgl hzl pompalarda gerek
alar bulmak iin ok zaman konik almlar sz konusudur. Ancak santrifj
pompalarda kanat giriindeki alar gerek deerinden biraz farkl ise de kanadn
byk ksmnda gerek a ile izdm byk bir hata yapmakszn ayn kabul
edilir. Bu metotta yaplacak ilk ilem kanat boyunca hz genlerini izmek ve
alarnn deerlerini giriten ka saptamaktr.
7.SANTRFJ POMPA LETME KARAKTERSTKLER
7.1.Emme derinlii ve Kavitasyon
Pompalarda emme derinlii nemli zelliklerdendir.letme karakteristikleri ile
birlikte n art kouludur.Kavitasyon olay ise bu emme derinliini snrlayan en
byk etkendir. Sadece emme derinliini snrlamakla kalmaz; grlt ve titreim
gibi yan etkilere bunlara bal olarak da malzeme anmas nedeniyle pompa
mrnn ksalmasna yol aar. Bu nedenle kavitasyona izin verilmemelidir.zgl hz
arttka, kavitasyona kar olan hassasiyet de artar. Bunun yan sra pompa devir
saysdakavitasyon olaynda etkilidir. rnein ayn debi ve manometrik ykseklii
salayan iki pompadan dk devirde alan kavitasyonsuz alabilirken, yksek
devirde alanda kavitasyon olay grlr. Akkann scakl kavitasyon
oluumunda dier bir faktrdr. Scaklk arttka kavitasyon riski ykselmektedir. Bu
durum akkann scakl ile birlikte artmaktadr.

EKL 21: Kavitasyona uram pompa arklar

47


Suyun scakl(t) 20 40 60 80 100
Buharlama basnc (Hv) 0,283 0,738 1,99 4,74 10,13
TABLO 4:Scaklk-Basn izelgesi
Ykseklik Ortalama atmosfer basnc
(m) N/m2 Bar Mbar mm Hg Kgf/cm
2

0 101300 1,013 1013 760 1,033
500 95300 0,953 953 715 0,973
1000 89700 0,897 897 673 0,916
2000 79600 0,796 796 597 0,81
TABLO 5:Ykseklik-Basn izelgesi
Pompann kavitasyonsuz alabilmesi iin;
olmaktadr.
Yandaki formlde;
H
a
=pompann deniz seviyesinden alma yksekliine bal olarak izelgeden
(mSS)
H
v
=su scaklna bal olarak suyun buharlama basnc izelgeden(mSS)
=kavitasyon faktr zgl hz deerine bal olarak bulunur.(Ek 8)



kritik mevcut o o )
m
ke v s a
mevcut
H
H H H H
= o
kritik o
1 , 1 = kritik mevcut o o
g
V
K K
D
L
H
e
d s
e
e
ke
2
) (
2
+ + =

48

Yukardaki formlde;
H
ke
=Emme borusundaki kayplar
K
s
=ekvalf ve szge kayp katsays (EK-10)
K
d
=Dirsek kayp katsays (EK-10)
V
e
=emi hz (Ek 2)
Srekli yk kayp katsays. Moody diyagramndan Re ve (K/D) przllk
oranna bal olarak bulunur.
kr o hesab hem EK-8 kullanlabilir,hem de Vislicenus, Watson ve Karassik gibi
aratrmaclarn elde ettii, santrifj pompalarnn deneysel sonularna dayanan
aadaki formller kullanlabilir.
Tek girili santrifj pompalar iin;

ift girili santrifj pompalar iin;

Bu deerle kritik kavitasyon faktr olarak kabul edilebilirler. Tablodan okunan
deeri ise 1,05 ile 1,1 emniyet paylar ile kullanmakta fayda vardr. Tm bu deerler
yerine yazldnda H
smax
deeri bulunacaktr.
7.2.Emmedeki net pozitif yk deeri(ENPY)
Pompa seiminde ve pompann emi artlarnn belirlenerek yerleim plannn
yerleim yaplmasnda nemle dikkate alnmas gereken bir husus da, pompann
performans erilerinin alt ksmlarnda gsterilen NPSH karakteristiidir. Bu
deerler, gaz ve hava kabarcklarndan arnm temiz su iin geerlidir. Net pozitif
emme basnc diye isimlendirilen NSPH veya ENPY bir pompann ngrlen iletme
deerinde kavitasyonsuz ve verimli bir ekilde alabilmesi iin pompann emi
aznda varolmas gereken asgari nominal su basncn ifade etmektedir. Verilmi bir
pompa tesisat iin geerli ENPY deeri aadaki bantyla bulunur.

=
3 / 4 4
. 10 . 14 , 2
s
n kr

= o
3 / 4 4
. 10 . 84 , 1
s
n kr

= o

49

ENPY=H
a
-H
smax
-H
v
-H
ke
Ek 9dan bir ENPY deeri bulunursa yeni bir H
smax
deeri de elde edilmi olur.
Bylece bir nceki blmde bulunan H
smax
deeri ile emniyet asndan
karlatrlabilir.
7.3.Toplam Kayplar ve Geometrik Ykseklik
Toplam kayp ve geometrik ykseklik hesab da, ayn emme derinlii ve
kavitasyonhesabnda olduu gibi belirli bir tesisat gz nne alnarak yaplr.
(Emme borusundaki kayplar)
(Basma borusundaki kayplar)
L
b
=basma borusu uzunluu
D
b
=basma borusu ap
Toplam kayplar;
formlnden bulunur.
Eer basma deposuna akan suyun enerjisi de gz nne alnrsa
(mSS) olarak bulunur.
u halde geometrik ykseklik
(m) olarak bulunur.
7.4.Kritik hz hesab
Kritik hz hesabnda; pompann normal alma devriyle kritik devir arasndaki
farka bal olarak pompann mili iin tehlikeli bir durum oluup olumad
incelenecektir.
Hesab yaplan pompa tipine uygun yataklanma biimi EK-8den seilecektir. Tek
kademeli, salyangozlu tam santrifj pompalarda genellikle milin bir ucunda ark
dier ucunda kasnak sistemi bulunur. Yataklama ilemi 2 rulman vastas ile yaplr.
Kritik hz hesab iin, arkn P arl silindirik paralardan olumu gibi
dnlerek hesaplanmaldr.
g
V
K K K
D
L
H
b
a d v
b
b
kb
2
) (
2
+ + + =
g
V
K K
D
L
H
e
d s
e
e
ke
2
) (
2
+ + =
kb ke kt H H H + =
g
Vb
H H
kt
kt
. 2
2
+ =

= kt m g H H H

50

lk nce arka ait paralarn hacimleri dm
3
cinsinden hesaplanr. Daha sonra Z kanat
says yardmyla toplam kanat hacmi bulunacaktr.
Bulunan toplam hacimden ark arlna geilebilir.
Tasarlanan pompa tek kademeli, salyangozlu tam santrifj tipte olduundan EK-
8den sehim forml iin;
(cm) okunur.
Yukardaki formlde L
1
ve L
2
yataklama mesafeleridir. Eer hesaplarn kritik hz
pompa normal devrine yakn karsa L
1
ve L
2
mesafeleri deitirilir.
(dev/dk) olarak tanmlanr.

7.5.Rulman Hesab
Rulman hesab iin yataklama uzaklklar ve ekil daha nceden
bulunmutu.(Ek 8). Rulmanlarn hesaplarnda FAG rulman katalog deerleri
kullanlmtr.
Ayn yataklama ekli zerinde A ve B yataklarna gelen kuvvetler hesaplanrsa;
ki bu hesaplamada radyal kuvvet olan ark arl iki yatak arasnda paylatrlm,
eksene itme kuvvetinin ise A yatana etkidii gz nne alnmtr.
Rulman mr iin L
h
deeri belirlenir.
mr faktr

Hz faktr
deeri hesaplanarak rulman kataloglarndan B yata iin rulman
seilir.
A yata iin; rulman seilir. Bu rulman deerlerine gre;
( )
I E
l l l P
y
. . 3
. .
2
1 2 1
0
+
=
o
kr
Y
n
300
=
B
n
L
hes
F
F
F
C =
L
F
Lh
=
3
500
N
F
n
=
3
3
100

51

Formlaritesiyle C
hes
deeri bulunarak seilen rulmann dinamik yk
katsaysnn uygun olmasyla rulman seimi tamamlanm olur.
8.STENLEN ZELLKLERDE POMPA MALATI N
HESAPLAMALAR
8.1.Pompa Tipinin Saptanmas
Pompa aadaki deerlere uygun olarak tasarlanacaktr.



Pompa tipi iin ;

Pompa tam santrifuj ve tek kademelidir.
Pompa verimi

q
=17,24 Q=0,0125m
3
/s olduundan n
g
=
pompa
=%65 okunur.(Ek 1)
Hidrolik verimi

Mekanik verim
Genel bir kabulle pompann mekanik verimi %96 civarndadr.
Volumetrik verim

8.2.Pompa Mil Gc ve Hesab
Pompa genel verimi =0,65 (Ek 1)

a r A YF CF F + =
mSS H
m
50 =
s m s m Q / 0125 , 0 ) 3600 /( 45
3 3
= =
k 2900dev/da n =
4 3
2 1
H
Q n
n
q

= dak dev n
q
/ 243 , 17
50
0125 , 0 2900
4 3
2 1
=

=
102

=
g
H Q
Pmil
q

kW Pmil 42 , 9
102 65 , 0
50 0125 , 0 1000
=

=
93 , 0
45
071 , 0
1
071 , 0
1
025 , 0 025 , 0
= = =
Q
h
q
h m v g
q q q q =
73 , 0
93 , 0 95 , 0
65 , 0
=

=
h
g
v
m q q
q
q

52

Olduundan =1,15 alnr
.
Pompa mili iin ortalama bir kayma gerilmesi deeri alrsak C1040 iin , 120
kg/cm
2
olarak bulunur.

Norm aplar 15 20 25 30 35 40...
Standart mil ap=25mm
8.3.Pompa Organlarnn Hesab
8.3.1.Pompa ark giri boyutlar
n=2900(dev/dak);Q=(45m
3
/h) iin V
e
=2,2m/s (Ek2 )

Suyun kanada giri hz
(Ek3)
Akkann arka girmeden nceki hz

Giri kesit alan


Gbek ap
Gbek kesit alan
Toplam giri kesit alan

C
0
=4.Q
t
/(D
0
2
-D
g
2
)
kW Pmil 20 4 < <
BG kW Pmotor 74 , 14 84 , 10 42 , 9 * 15 , 1 = = =
79 , 24
2900 * 120
74 , 14 * 360000
) (
360000
3
= =

= cm
n
xP
d
z
mil
motor
t
mm m De 85 085 , 0
2 , 2 *
0125 , 0 * 4
= = =
t
125 , 0
1
=
cm
k s m c
m
91 , 3 50 81 , 9 2 125 , 0
1
= =
s m c c m
m
52 , 3 91 , 3 * 9 , 0 * ) 95 , 0 ... 90 , 0 ( 1
0
= = =
s m h m n Q Q v
3 3
0178 , 0 3 , 64 7 , 0 45 = = = = '
2
0 0 00506 , 0 52 , 3 0178 , 0 m C Q A m = = ' =
mm D D mil g 35 25 * 4 , 1 * 4 , 1 = = =
( ) ( )
4 2
10 62 , 9 4 035 , 0 * 4 *
2
= = = x D A g g t t
2 4
10 22 , 60 0 m x A A A g top

= + =
mm m
x x A
D
top
5 , 87 0875 , 0
10 22 , 60 4 * 4
4
0 = = = =

t t

53

Qt=1,06.0,0125=0,0132 C
0
=2,61m/s
C
0
1.2.V
e
olmasna dikkat edilmelidir. 2,612,64
2,61=4.0,0132/(D
0
2
-0,035
2
)
D
0
=87,5mm
Kanat zerindeki orta akm iplikiinin ap
Schulz katsays: 0,90...0,95

s
=0,93 iin D
1
=0,93*87,5=81,4mm
ark giriindeki akkan evresel hz

ark giri kanat as

2k
=1+=17,55+2,20=19,75
0

Giri hz geni
W
1
=C
m1
/sin
1
=3,91/sin20
0
=11,43m/s
W
u1
=C
m1
/tan
1
=3,91/tan20
0
=10,74m/s
C
u1
=U
1
-W
u1
=12,36-10,74=m/s
C1= 4,23
tan
a1
= C
m1
/C
u1
=3,91/1,62=2,41 a=67,5
0
s m n D U 36 , 12 60 / . 2900 . 08143 , 0 60 / . . 1 1 = = = t t
0
55 , 17 337 , 0
36 , 12
91 , 3
tan 1
1
1
1 = = = = | |
U
Cm
= + = +
2 2
62 , 1 91 , 3
2
1
2
1 u m C C

54


D ap
ap
D evresel hz
evresel hz
D a i
a
8.3.2.Pompa ark k Boyutlar ve Koullar
( basn katsays)=1,07 (Ek4)
U
2
=
D
2
(k ap)
30,27=.D
2
.2900/60
Buradan D
2
=199,5mm
k hz geni

mm D D
d
25 , 88 75 , 0 0
1
= + = =
mm D D D
d i
11 , 80 75 , 82 43 , 81 . 2 2
1 1 1
= = = =
( ) s m n D U d
d
/ 4 , 13 60 2900 . 08825 , 0 . * * 1
1
= = = = t t
( ) s m n D U i
i
/ 16 , 12 60 2900 . 0801 , 0 . * * 1
1
= = = = t t
0
26 , 16 ) 4 , 13 / 91 , 3 tan( ) / arctan( 1 1 1 = = = = Arc U C d m d |
0
82 , 17 ) 16 , 12 / 91 , 3 tan( ) / arctan( 1 1 1 = = = = Arc U C i m i |
s m g H / 27 , 30 07 , 1 81 , 9 * 50 * 2 * * 2 = =

55

(Ek 3)
W
2
=C
m2
/sin
2
=2,97/sin20
0
=8,68m/s
W
u2
=C
m2
/tan
2
=2,97/tan20
0
=8,16m/s
C
u2
=g.H
m
/U
2
.n
k
=17,6m/s
C
2
=
tana
2
=Cm2/Cu2=2,97/17,6=9,5
0




8.3.3.Kanat Saysnn Belirlenmesi

2k
asnn bulunabilmesi iin iterasyon yaplmas uygundur.

2k
=25
0
seilirse
Kanat says




C
u2
sonsuz kanat halindeki teetsel hz bileeni
C
u2
=K.C
u2
=1,28.17,6=22,7m/s
tg
2k
=C
m2
/(U
2
-Cu2)=21,4
2k
=25
0
seilebilir.
ark k genilii

2
(daralma faktr)
e
2
=5mm seildi(kanat kalnl)
095 , 0
2
=
cm
k s m c
m
/ 97 , 2 50 81 , 9 2 095 , 0
2
= =
s m C C u m / 84 , 17 6 , 17 97 , 2
2 2 2
2
2
2 = + = +
o
u
m
C U
C
tg 2 , 13
6 , 17 27 , 30
97 , 2
2
2 2
2
2 =

= | |
0
5 , 22
2
25 75 , 19
2
2 1
=
+
=
+
=
k k
m
| |
|
0
5 , 22 2 / ) 25 75 , 19 ( 2 1 = + = + = k k m | | |
7 3 , 7 5 , 22 sin
43 , 81 5 , 199
43 , 81 5 , 199
5 , 6 sin 5 , 6
1 2
1 2
=

+
=

+
= m
D D
D D
z |
28 , 1
5 , 199
434 , 81
1
1
.
7
) 38 , 0 1 ( 2 , 1
1
2
1
1
1
.
) sin 1 ( 2 , 1
1
2 2
2
=
|
.
|

\
|

+
+ =
|
.
|

\
|

+
+ =
D
D
Z
K
k |

56




ark giri genilii



8.3.4.Pompa ark izimi
ncelikle daha nce hesaplanm olan dg, dmil, D
1i
, D
1d
, D
1
, D
0
, D
2
lleri paralel
izgiler halinde izilir.

ark giri ve k arasndaki mesafe: (D
2
-D
1
)/2=(199,5-81,4)/2=59mm,
Bu mesafe 10 eit arala blnrse 5,9 mm aralklarla 9 adet paralel izgi izilmesi
gerekecektir.







TABLO 5:ark genilik deerleri
Bylece pompa arknn giriten ka doruher blm dorusu zerindeki genilik
deeri saptanmtr.
867 , 0
5 , 199 .
) 25 sin / 5 ( 7
1
.
) sin (
1
2
2 2
2 = = =
t t
|

D
e z k
mm m
C D
Q
b
m
6 , 10 0106 , 0
97 , 2 . 886 , 0 . 199 , 0 .
0178 , 0
. . 2 2 . 2
2 = = =
'
=
t t
6 , 0
43 , 81 .
) 75 , 19 sin / 5 ( 7
1
.
) sin (
1
1
1 1
1 = = =
t t
|

D
e z k
mm m
C D
Q
b
m
3 , 29 0293 , 0
91 , 3 . 6 , 0 . 081 , 0 .
0178 , 0
. . 1 1 . 1
1 = = =
'
=
t t
mm dmil 79 , 24 ( = mm Dg 35 , = mm D i 11 , 80 , 1 = mm D 434 , 81 , 1 = mm D 5 , 87 , 0 = ) 5 , 199 , 2 mm D =
mm b 3 , 29 1 = mm b 6 , 10 2 =
y r b =
x r =
0 1
0 1
0
0
x x
y y
x x
y y

1193 3 , 29 2 / 434 , 81 1 1 0 = = = r b y
717 , 40 1 0 = = r x
35 , 1057 6 , 10 2 / 5 , 199 2 2 1 = = = r b y
75 , 99 2 1 = = r x
717 , 40 75 , 99
1193 35 , 1057
717 , 40
1193

x
y
56 , 1286 297 , 2 + = x y
43 , 1286 297 , 2 + = x r b
r(mm) b(mm) b*r b/2
40,717 29,3 1193 14,65
46,617 25,3 1179,35 12,51
52,517 22,2 1165,8 11,1
58,414 19,72 1152,25 9,86
64,314 17,7 1138,7 8,85
70,2 16,02 1125,18 8,01
76,1 14,6 111,62 7,3
82 13,4 1098,1 6,7
87,9 12,33 10,84 6,15
93,8 11,4 1070,1 5,7
99,75 10,6 1057,4 5,3

57

ark kanat izimi
Nokta nokta metodu kanat izimi ile ilgili hesaplamalar







TABLO 6: Nokta nokta metodu ark kanat alar

8.3.5.Minumum kanat yzeyinin saptanmas (ZL)
min
kontrol
hesaplanan ve izimde gerek l kabul edilecek olan gerek(Z.L) deeri; Kovats
metodu ile hesaplanan (Z.L)
min
deerinden byk olmaldr.




t/l ve
m
e bal olarak

okunur.
(Ek 5)


olduundan uygundur.
2 / 1 1 D r =
2 / 2 2 D r =
0407 , 0 2 / 0814 , 0 1 = = r
0997 , 0 2 / 1995 , 0 2 = = r
s m Cm / 91 , 3 1 = s m Cm / 97 , 2 2 = s m w / 43 , 11 1 = s m w / 94 , 5 2 =
noktar(m) r(m) Cm(m/s)w(m/s) sin (rad) r.tan 1/r.tana a v(rad) v v
1 0,0407 0 3,91 11,43 0,3354 19,6 0,3419 0,014485 69,039 0 0 0 0 0
2 0,0466 0,0059 3,816 10,881 0,3436 20,1 0,3506 0,017044 58,672 0,376747 0,3767 0,386282 22,14357 22,1436
3 0,0525 0,0059 3,722 10,332 0,3525 20,64 0,3601 0,019764 50,596 0,322342 0,69904 0,328203 18,81418 40,95778
4 0,0584 0,0059 3,628 9,783 0,3624 21,24 0,3705 0,022686 44,08 0,279294 0,97834 0,283059 16,2263 57,18407
5 0,0643 0,0059 3,534 9,234 0,3734 21,92 0,3824 0,02586 38,67 0,244111 1,22245 0,246603 14,13647 71,32054
6 0,0702 0,0059 3,44 8,685 0,3858 22,7 0,396 0,029349 34,073 0,214591 1,43704 0,216273 12,39783 83,71836
7 0,0761 0,0059 3,346 8,136 0,3998 23,56 0,411 0,033165 30,152 0,189464 1,6265 0,190616 10,92706 94,64542
8 0,082 0,0059 3,252 7,587 0,4156 24,56 0,4284 0,037452 26,701 0,167717 1,79422 0,168513 9,659992 104,3054
9 0,0879 0,0059 3,158 7,038 0,4338 25,71 0,4485 0,042298 23,642 0,148512 1,94273 0,149063 8,545022 112,8504
10 0,0938 0,0059 3,064 6,489 0,4548 25,1 0,4379 0,043914 22,772 0,136921 2,07965 0,137352 7,873705 120,7241
11 0,0997 0,0059 2,97 5,94 0,4794 28,64 0,4996 0,054416 18,377 0,121389 2,20104 0,12169 6,975833 127,7
0
4 , 13
6 , 17 27 , 30 36 , 12
97 , 2 . 2
=
+
= | | tg
s m W / 8 , 12
) 4 , 13 cos( 2
6 , 17 27 , 30 36 , 12
=
+
=
o
m 5 , 22
2
75 , 19 25
=
+
= |
41 , 0
6 , 154 . 7 . 2
) 434 , 81 5 , 199 .(
=
+
=
t
L
t
m L 154 , 0
5 , 22 sin 2
) 081434 , 0 1995 , 0 (
=

=
25 , 1 /
1
= p p
919 , 0 ) . ( min = L Z
078 , 1 154 , 0 . 7 ) . ( = = gerek L Z
min ) . ( ) . ( L Z L Z gerek)
) / ( . 5 , 1
. . . 2
) . (
1
2 2
min
p p
u
W
C D
L Z

=
t
) / (
1
p p

58

8.3.6.Salyangoz Hesab
Salyangoz eit dilimlere blnr ve Q debisinin evre boyunca eit miktarlarla
salyangoza girdii kabul edilir.
(Ek 6)
(Ek 6)








TABLO 3:Salyangoz oluturma daireleri aplar
8.3.7.Difzrn Gerekli Olup Olmadnn Kontrol
tana
2
=Cm2/Cu2=2,97/17,6=9,5
0
10
0
difzr gerekli deildir.
8.3.8.Emme ve Kavitasyon
Emmedeki toplam kayplar
H
ke
=(0,025.10/0,085+4+0,3).2.2
2
/(2.9,81)=1,8mss
Yukardaki hesaplamada
K
s
=4 (Ek 9)K
d
=0,3(Ek 9)
H
a
=9,65mss(100m ykseklik iin)
H
v
=0,283 mss(su scakl 20
0
)
44 , 0 3 = K
075 , 0 / ) ( 2 2 3 = D D D
mm D 5 , 214 3 =
s m g H K C / 1 , 14 81 , 9 . 50 . 2 44 , 0 . . 2 3 3 = = =
3 C
Q
A
x
x =
Q1(L/s) 1,78 A1(cm^2) 1,262411 R1(cm) 0,634068 d1 1,268135
Q2 3,57 A2(cm^2) 2,531915 R2(cm) 0,897966 d2 1,795931
Q3 5,35 A3(cm^2) 3,794326 R3(cm) 1,099265 d3 2,198531
Q4 7,13 A4(cm^2) 5,056738 R4(cm) 1,269026 d4 2,538051
Q5 8,91 A5(cm^2) 6,319149 R5(cm) 1,418615 d5 2,83723
Q6 10,69 A6(cm^2) 7,58156 R6(cm) 1,553869 d6 3,107738
Q7 12,5 A7(cm^2) 8,865248 R7(cm) 1,680276 d7 3,360552
(

= = = = =
2
2 2 3
10
10
100
10 10 /
/
cm
cm dm
dm
dm
m
L
s m
s L
mm e 618 , 3 = 60 / 3 D e =

59

kr
=0,046 (Ek 8)
mevcut=0,046.1,1=0,0506
Maksimum emme derinlii
H
smax
=9,65-0,0506.50-0,283-1,8=5,067(m)
8.3.9.Emmedeki net pozitif yk deeri(ENPY)
ENPY=H
a
-H
smax
-H
v
-H
ke
ENPY=2,4mss okunur (Ek9)
H
smax
=9,65-2,4-0,283-1,8=5,167m
Bir nceki ilemde bulduumuz H
smax
daha emniyetlidir.
8.3.10.Toplam kayplar ve geometrik ykseklik
L
b
;basma borusu uzunluu 60m,D
b
basma borusu ap;100mm seilirse
Toplam kayplar; H
kt
=H
kb
+H
ke

Basma borusundaki hz; Vb=4Q/.D.b
2
=1,6m/s
K
d
=0,3.3 3 tane dirsek
K
v
=2 vana
K

=3 ekvalf


Tesisat ekline gre basma deposuna akan suyun enerjiside gz nne alnrsa
toplam kayplar



mss Hkb 76 , 1
62 , 19
6 , 1
3 2 9 , 0
200 , 0
60
025 , 0
2
= |
.
|

\
|
+ + + =
mSS Hkt 56 , 3 76 , 1 8 , 1 = + =
gerekir almak 7 , 3
81 , 9 . 2
6 , 1
56 , 3
. 2
56 , 3
2 2
mSS
g
Vb
Hkt = + = + =

ykseklik geometrik 3 , 46 7 , 3 50 = = =

mSS H H H kt m g


60

8.3.11.Kritik hz hesab
arkn P arl silindirik paralardan olumu gibi dnlerek hesaplanmaldr.
arka ait silindirik paralarn hacimleri





Bir kanadn yaklak hacmi e.l.b=0,05.1,54.0,5=0,0308dm
3
Toplam kanat hacmi=7.0,0308=0,215dm
3
Toplam hacim=0,55dm
3
ark bronzdan imal edildiine gre =8,8kg/dm
3

ark arl P=0,55.8,8=4,5kg
Bu sonuca gre sehim;
E=2,1.10
6
kg/cm
2
I=(.d
m
4
)/64=1,91cm
4

L
1
=10cm L
2
=15cm



Pompa normal alma devri 2900dev/dk olduu iin ve kritik hz bu deerin 1,14
katna yakn mertebede uzak olduu iin mil bakmndan tehlike yoktur.


3
2 2
1475 , 0 5
4
) 35 5 , 199 (
dm x I =

t
3
2 2
128 , 0 5
4
) 100 5 , 199 (
dm x II =

t
3
2 2
062 , 0 18
4
) 100 120 (
dm x III =

t
3
2 2
0235 , 0 50
4
) 25 35 (
dm x IV =

t

( )
cm
x
I E
l l l P
y 0084 , 0
91 , 1 . 10 . 1 , 2 . 3
30 ). 15 10 ( 5 , 4
. . 3
. .
6
2 2
1 2 1
0 =
+
=
+
=
dk d nkr / 7 , 3296
0916 , 0
300
= =

61

8.3.12.Eksenel itme kuvvetinin hesab
ark emme tarafna doru iten P1 itme kuvveti ;






Toplam eksenel itme kuvveti
Pt=P1-P2=2702,2-62,65=2639,75N
8.3.13.Rulman hesab


Rulman mr iin Lh=20000h yeterlidir.
Rulman katalounda B yata iin 6405 nolu tek sral bilyal sabit rulman seilir.
mr faktr

Hz faktr
A yata iin 7305 B nolu tek sral ift alan eik bilyal rulman setik
A yata F
a
=CF
r
+YF
a
F
a
/F
r
=132/5.6=23,57
C
0
=16100N E=F
a
/C
0
=1320/16100=0,082
F
a
/C
0
F
a
/C
0
olduundan X=0,35 Y=0,57
F
a
=0,32.56+0,57.1320=770,32N
(

|
|
.
|

\
| +

|
|
.
|

\
|
=
2
2 2 2 2 2
2
0 2 0
1
. 2
1
. 8 4
.
D
d D
g
U
H
d D
P
g
m
g
t
N kg
P
4 , 2702 81 , 9 . 5 , 275
1995 , 0 . 2
035 , 0 1 , 0
1
81 , 9 . 8
27 , 30
50
4
035 , 0 1 , 0
. 1000
2
2 2 2 2 2
1
= =
(

|
|
.
|

\
| +

|
|
.
|

\
|
= t
N kg C Q P T 65 , 62 81 , 9 . 38 , 6 52 , 3 . 0178 , 0 .
81 , 9
1000
. . 0 2 = = = =
radyal kuvvet eksenel kuvvet mil ap mil hz
A 5,6(daN) 132(daN) 25(mm) 2900d/d
B 132(daN) 25(mm) 2900d/d
N Ctablo 28000 = 42 , 3
500
20000
500
3 3
= =
Lh
22 , 0
2900 . 3
100
3
100
3 3
= =
n
N Ches 20520 1320
22 , 0
42 , 3
= =

62

C
hes
=(3,42/0,22).770,32=11975kW
Tabloda seilen rulman iin verilmi dinamik yk katsays 16100N. Bu nedenle A
yata iin 7305 B rulman seilir.




8.3.14. Maliyet Hesab
Salmastra Maliyeti

Kategori 7062 serisi silisyum
rn ad 7062-25 silisyum mekanik
salmastra
Fiyat 36,32TL

RN BLGS
alma mili 25mm
alma basnc 12 bar-10m/s
alma scakl -20 / +100 C
alma alan Su pompas
Malzeme kalitesi silisyum

Kullanlan milin ap 25mm olduundan seilen salmastrann ap genilii 25mm
seilmitir.




63

Mil Maliyeti
Transmisyon St37-2 Q 17mm-Q30mm 1,48TL/kg




Kullanlan mil St37 malzemesinden yaplmtr. Hacim ve ktle deerleri solidworks
programndan hesaplanmtr. TL/kg deeri satc firmalardan bulunmutur ve gerekli
maliyet hesaplanmtr.
ark Maliyeti
Alminyum bronzdan imal edilmitir. Ktle ve hacim deerleri solidworksden
alnmtr. TL/kg deeri belirlenmi olup maliyeti hesaplanmtr.




Elektrik Motorunun Maliyeti

Kategori 2900 devir
rn ad 11kW 2900 devir asenkron wat
elektrik motor
Fiyat 740TL

Elektrik motoru gerekli g ve devir saysna uygun olarak seilmitir.


3
2 2
4 , 245 50
4
5 , 2 . 14 , 3
4
.
cm L
D
V = = =
t
kg gr V m 2 7 , 1926 4 , 245 . 85 , 7 . ~ = = =
TL kg TL kg 96 , 2 / 48 , 1 . 2 =
3
2 2
442190 6
4
20 . 14 , 3
4
.
cm L
D
V = = =
t
kg gram V m 4 , 4 4421 442190 . 01 , 0 . = ~ = =
TL kg TL kg 2 , 22 / 48 , 1 . 4 , 4 =

64

Kaplin Maliyeti
D ap ap Ykseklik E. says Fiyat
70mm 25mm 18mm 6/19 7,5TL

Kaplinin alma milinin ap 25mm olduundan i ap genilii 25mm seilmitir.
Rulman Maliyeti


1.ve 2. Yataklara gelen kuvvetlere uygun rulman olarak 6405 rulman seilmitir
.Mil ap 25mm olduundan 6405 ve 7305rulman seilmitir.
Toplam rulman maliyeti=160.2 TL dir

Salyangoz Maliyeti
70TL
Toplam Maliyet:
Maliyet 1038,5TL ve 1/3 orannda iilik maliyetide eklenirse (346 TL iilik)
toplam maliyet 1384 TL toplam maliyettir.







Rulman no Fiyat Rulman no Fiyat
6405 81,35TL 7305 78,85

65

EKLER

EK-1








66


EK-2









67



EK-3






68

EK 4









69

EK-5










70

EK-6









71

EK-7



Salyangoz Radyal Kesiti





72

EK-8










73

EK-9











74


EK-10









75

Ek-11







76


ZMLER


Nokta nokta metodu ile kanat izimi


EKL 25: pompa ark 2 grn


77


EKL 26: pompa ve motor







EKL 27:Pompa n grn

78





EKL 29: pompa ark kesiti

EKL 28:poma kesiti

79

KAYNAKLAR

- Ko, E.,Makina Elemanlar (5. Bask)
- Akkurt, Mustafa, Makine Elemanlar (2. Bask)
- engel, Yunus A., Akkanlar Mekanii Temelleri ve Uygulamalar
- Van S. Lobanoff Robert R. Ross - CentrifugalPumps
- FAG Rulman Katalou
- ParesGirdhar OctoMoniz - CentrifugalPumps
- http://www.muhendislikbilgileri.com
- http://www.kaplin.com.tr/nedenkaplin.htm
- Beksan Kauuk Kaplin Katalou
- http://www.coskunhaddecilik.com
- http://www.ermakrulman.com
- Yldz Teknik niversitesi Santrifj Pompalarn Genel Tasarmlarnn
ncelenmesi Yksek Lisans Tezi