Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
6 1dp 9 tadi3 bigt dinh nghia ti so" ldung giBc clia g6c nhon
a = xOy nhd sau :
0, La"y mat diem M b6t ki tr6n tia Oy sao cho M khbng trhng v6i
Cho tam gidc ABC vu8ng
I tai A va c6 BC = 2a,
0 r6i vE MP vubng g6c vdi tia Ox. Ta c6 tam giAc OMP vu6ng
I CA = a. H a y tinh c6c 11 tai P. Ta goi :
I r6 bong gidc rau ddy :
MP canh dbi
sins = -- -
OM canh huydn
OP
cosa = --
canh k6
OM canh huykn
MP canh dbi
/ ;
t a n g a = -=
OP canh k& 0 P
OP canh kd
cotang a = -= Hinh 2.7
MP canh d6i'
CBc tl so" nhy kh6ng phu thuac vho tri cSa diem M tr6n Oy
(h.2.1). B&i v@yta c6 thz chon di6m M sao cho OM = 1 vh
t a c6 :
s i n a = MP , cosa = OP
Ta c6 the m& rang khdi ni$m ti sd Z~qnggicic czia gdc nhon a
thhnh khBi ni$m gia trt Iuung giac czia mot g6c a vdi
'0 Ia 1180' bang dinh nghia sau dgy :
I / I.Dinh nghia. Cho h@tog do Oxy vdi c6c didm A(-, ; O),
ij
!i
B ( l ; 0) v i C(0 ; 1). Ta goi n8a d&ng trbn dllirng kinh AB vA
di qua didm C la naa d&ng trdn don vj (c6 b6n kinh bang 1 ).
Hinh 2.2
Yo vdi xo
- TI sd - # 0 goi 18 tang clia gdc a v8 dmc ki hieu
Xo
Yo ( a
18 tan a = - ;t 90').
Xo
Xo vdi yo
- Ti sd - # 0 goi lh cbtang cda gdc a vh duuc ki hi&
Yo
CBc sb sin a , cos a , tan a , cot a duuc goi lh cdc gid tri l r l ~ n g
giac cda gdc a.
a) sin a vA sin p ; Ta 1a"y di6m M trCn naa d&ng trbn d m vj sao cho
MOx = 135" (h.2.3).
b) cos a va cos f3 .
-
Khi 66 suy ra MOy = 45' v&digm M c6 toa do lh :
30 Chllmg II. T/CH C~IA
HIJ~%JG HA1 VECTI3.
Hinh 2.3
i
dbi nhau.
sina = sin(180° - a )
cos a = -cos(l 80" - a ).
C H ~ N GMINH
_4
-
LiXy di6m M tr6n n3a d&ng trbn d m vj sao cho MOx = a r8i
lii'y di6m M' d6i xxlihg v6i M qua truc Oy thi xOM' c6 so" do
biing 180' - a (h.2.4). R6 r b g la hai 6ie"m M vh M' c6 tung do
Cho tam gi6c ABC.
Chdng minh rang :
b h g nhau cbn hohnh do clia chung thi 66i nhau. Do 66
sinA = sin(i3 + C) sin a = sin(180° - a )
cos a = -cos(180° - a)
Hinh 2.4
51. GIA TRI LUONG GIAC CUA MOT GOC 31
I b) HS. qud. Hai g6c bO nhau c6 tang dbi nhau v i chtang dbi
la/ nhau.
tan a = -tan(180° - a)
7 cota = -cot(180° - a).
V i du. Tim cAc gid tri ldung gidc clja g6c 150".
tan 150" = -tan 30" = --J3 ; cot 150" = -cot 30" = - & .
3
1
sin a O - &
- 45
- 1 0
2 2 2
cos a 1 45
- J5
- -1 0 -1
2 2 2
1
tan a O
x 1 fi II 0
1
-
cot a II 43 1 O II
J3
Chri J?.Ta c6 tan 90' = - Yo - -
1 18 khang xac dinh vA
xo O
1
cot o0 = -X0 - - cGng kh8ng xdc dinh n8n trong bHng lugng
Yo O
gidc ciia c6c g6c dac biet ta dcng ki hi& "(I" de" chi giA tri
kh8ng xdc dinh 66.
Mat so" g6c dac bi$t khdc nhu cdc g6c 120°, 135"' 150" d&u c6
cAc gid t~ 1-g giAc d w c suy ra til cac giA tA 1Uqng gi6c ciia
CAC g6c d$c biet dii cho.
32 Ch~ung11. T/CH ~6 H A VECTU.. .
~ C ~G HA1
J3
V i du. sin 120" = sin(180° - 120") = sin 60" = -2
4. Cac he t h k giila cac gia tri lwng giac cca mot goc
CHUNGM I N H
a) va b) : Til djnh nghia ta c6 :
YO (vdi xo
tana = - #
sin a
0) hay tan a = -
Xo cos a
0 cos a
cota = - (vdiyo + 0 ) h a y c o t a = -.
Yo sin a
Hinh 2.5
5 1. GIA TR! LLQNG GIAC CUA MOT GOC 33
CH~NG
MINH
2 2 2
-- 1
sin a - cos a + s i n a -
T a c 6 1 + t a n2 a = 1 + -- 2
cos a 2
cos a cos 2 a
cos 2 a sin2 a + c o s2 a 1
l + c o t 2 a = l +T - -2 -
--
sin a sin a sin2 a
3. Ap dung
a) Cho bigt tanx + cotx = 2, h8y tinh sinx.cosx.
2
s i n x cosx sin x + cos2 x - 1
tanx + cotx = - +-- -
cosx slnx sinx cos x sin x cos x
1
Ne"u tanx + cotx = 2 thi = 2.
sin x cos x
1
Ta suy r a sinx cosx = - .
2
2
=-
sin 2 a -
2
Do66A= 72cot
- 2
a=-+-- 12 1
2 cot2 a
sin a sin a sin 2 a
5. Cac dong bai tep cd b i n
Dung 1. De" tinh cAc gia tn bung giac clia mat g6c khi bi6t
mat gia t n lIfdng giAc c3a g6c 66.
Phuungphdp :
-
- Dga vAo dinh nghIa, chn tim tung dij yo va hohnh do xo c3a
di&mM tr6n nila dlllrng trbn d m v j vdi g6c xOM = a vh t 3 66
ta c6 :
d6i
sina = -
huyQn
d6i
tana = -
k&
(h.2.6)
Hinh 2.6
1
Vi du 1. Cho cos a = -- . Hay tinh c6c gi6 tri llldng gi5c cbn
3
lai clia g6c a v21 so shnh c6c gi6 tri n i y vdi so" 0.
1=-
Ta c6 sin2a = 1 - cos2 a = 1 - - 8 . Vi s i n a > 0 nen ta lgy
9 9
2&
3
sin a
s i n a = - vti suy ra tan a = -=
cosa 3
: (-i)
= -2Ji
1 1
- --=--
.J2
cots = --
tana 2fi 4 '
Vi a 18 g6c tir n6n cAc gi8 tfi luang giac cos a , tan a , cot a
d&u18 c8c s6 Zim, chi risng s i n a lh s6 dumg.
V i du 2. Cho bigt tana = -2. HZy tinh c3c gi3 tri l~wnggi6c
cbn lai cGa g6c a .
hay cos2 a = 1 =-
- 1
1+4 5'
1
Tir (1) v h (2)ta suy ra cos a = - -
A'
sin a
Theo he thirc tan a = - ta c6 sin a = cos a .tan a
cos a
1 1
cota = - n&nta c6 cota = --
tan a 2 '
sin a 43 46
tana = -
cos a
n&ns i n a = cosa.tana = -.&
3
=-.
3
Vi du 4. Tinh :
a) sin23" + sin21So + sin2750+ sin2870
b) cos212' + c0s*78~+ cos21 + ~ o s ' 8 9 ~
J 6 -J 2
c) Cho bigt sin 15" = . H5y tinh cdc gid tri
4
Imng gi4c cbn lai clja g6c 15".
GIAI
a) Chli 9 rhng vi sin 3" = cos(90° - 3") = cos87"
vA sin 15" = cos(90° - 15") = cos75"
nCn sin23"+ sin215"+ sin275"+ sin287"=
(cos287"+ sin287")+ (cos275"+ sin215")= 1 + 1 = 2.
b) Vi cosl2" = sin(90° - 12') = sin78"
vA coslo = sin(90° - 1")= sin89"
nen cos212"+ cos278"+ cos210+ cos289"=
(sin2780+ cos278")+ (sin2 89" + cos289")= 1 + 1 = 2.
Dung 2. Chdng minh cac he thdc v6 gia tri l ~ u n ggiac cua mat
goc a .
- Dqa vho dinh nghia gi6 tri ldung gi5c ciia mot g6c a vdi
0 I a 1 180'.
- Dqa vao dinh li : "T6ng ba g6c c6a mot tam giac lu8n lu8n
b%ng 180'".
- Sd dung cAc he th~Iccu b6n dude suy r a til dinh nghia n h ~
sin a cos a
t a n a = - vdi cos a # 0, cot a = - vdi s i n a ;t 0,
cos a sin a
2
sin a + cos2 a = 1.
1 - Ap dung he thl'rc :
+N b cos a + 0 thi 1 + t a n2 a = 7 1 ;
cos a
1
+ Ngusina + 0 thi 1 + cot2a = -
2 -
sin a
- Thqc hien c6c phbp bi6n d6i t ~ n dg ~ n g dlra
, he th13c cAn
chQng minh vd mat he thirc duuc thaa nhan la dling.
tana - sina - 1
b)
sin3 a cosa(l+ cos a) '
-- cosy a -
-
cosa
(dpcm).
cos a(l + sin a) 1+ sin a
sina
-- . sin a
sin a -
tan a - sin a - cos a
b) .-. - n
- 1- cosa -- 1
m).
cbs a sin2a cos a ( l + COS a,
V i du 3. Chilng minh r i n g :
2 2
sina - cosa =sinacosa .
b)'-l+cotu ~+tana
a, ~ + c o s ~ [ , - ( l - c ; a ) ~ ] - l + c o s a ( 1-2cosa+cos a
sin a sin a sina I,'- sin 2 a J
- l+cosa( 1
+--2cota 2 )
s i n a (I-= ssrna cot
= 1-
sin 3 a + cos3 a
sin a + cos a
2 2
= 1- (sin a + c o s a - s i n a c o s a )
= sinacosa (dpcm).
51. GIA TRI L m G GIAC CUA M?T GOC 39
A+B C
C) sin-= cos
2 2
Hin h 2.7
40 Chlrong II. T/CH vC) CGA HA1 MCTU...
HU~NG
1 . H i y ph6t bi6u dinh nghTa gi6 tri ldung gidc clja 1n6t g6c a vdi
0" 5 a 5 180".
a) GiA sir cho g6c a = 120". Hay cho bigt c6c gi6 tri lclung gidc :
sin 120", cos 120", tan 1 2OU, cot 120'.
b) Vdi nhCfng gid tri n i o cila g6c a ta c6 :
- sina v i cosa cirng da"u ?
- sin a va cos a khdc ddu ?
2. Goi a la so" do clja g6c MOx tr@nnda dclbng trbn dun vi. Hay
x6c dinh VI tri ciia digm M tr@nnrlla dddng trbn dun vi d6 sao
cho :
1
a) cosa = - . H i y tinh so" do cGa g6c a d6.
2
b) sina =
1
-.
-
Khi d6 g6c MOx la g6c nhon hay g6c tir !
2
C) cosa = --.1
-
Khi d6 h i y t i n h s6do cira g6c MOx.
2
d) sina dat gi6 trj Idn nha"t.
3. Hay so sdnh c6c cap gi6 tri lcr~lnggi6c sau ddy :
a) cos 45" v i cos 60" ;
b) sin 20" v i sin 60" ;
C) cos 120" va cos 150' ;
d) sin 135" v i sin 170".
4. Dua vao dinh nghia gi6 trj bung gidc clja mat g6c a
(0 5 a 5 1 80"), h i y tinh gi6 tri c6c bi6u thOc sau (vdi a, b, c la
nhang so" cho trudc).
a) A = a.sin 0"+ b.cos 0" + c.cos 90"
b) B = a.cos 90" + b.sin 90" + c.sin 180"
c) C = a2.sin 90" + b2.cos 90" + c2.cos 180"
5 1. GIA TRI L W G GIAC C l j A MOT GdC
5. Kh6ng dirng m6y tinh b6 tcii, h i y tinh gi6 t r ~c6c bi6u thrSlc sau :
a) M = 3 - sin2 90" + 2cos260" - 3 tan2 45" ;
b) N = sinx + cosx khi x bang 0" ; 45" ;60";
C) P = 2si1ix + cos2x khi x bang 60" ; 45" ; 30" ;
C) () = sili'x + COS'X khi x bang 1 35" ; 1 80" ; 160" .
6. Chifng minh c i c hhng d i n g thOc :
a) (sinx + cosx)' = 1 + 2sinx cosx ;
b) (sinx - cosx12 = 1 - 2sinx cosx ;
C) sin4x + cosJx = 1 - 2sinzx cos'x ;
d ) sinx cosx (1 + tanx) (1 + cotx) = 1 + 2sinx cosx.
7. Cho tam gi6c ABC vuBng tai C v i c6 = 34') canh AC = 10,5.
Hay tinh cac canh AB, BC v i gbc B clja tarn giac.
8. Cho tam g i i c ABC vu611g tai ( I va ccj canh BC = 12,3,
CA = 31,G. H i y tinh canh AB va c,6c goc /i,6 c ~ i atam gi6c.
8 Q,
Cho t a m g i j c AUC vuGng
c j n tai A ci, I la trung
c1ic"m cda c a n h BC.
r a) Djn/l Cho hai vectd v i
,lg/lja.
Hinh 2.8
i
c ) V i du. Cho tam gi6c d6u ABC c6 canh a va trong tdm G.
Tinh c i c tich v6 hlldng sau ddy :
0,
Vdi hai sd thuc J , b bSt
ki, ta c6 (a.blL= a'.bL.
2 A\
-- a 43
GA.BA = -.a. cos 30 = -
a"
Hinh 2.9
3 2
d j Di6u kien vudng g6c ciia hai vectu
Do 66 ta c6 dinh li :
"Ridrr hien cdn u& dii d6' hai vecta a7 t 6 vci 6 + 6 ou6ng gcic
u u i nlzau la tich v6 hudng ciia chiing h&ng 0".
e ) Nh&n z4t. Trong v(t.li ta bi6t rhng nth c6 met l w f? tAc
dong lGn mot v$t lhm cho v@t 66 di chuy6n tii 0 6e"n 0' thi
c6ng A cba lvc F duuc tinh the0 c6ng that :
A=
4 - coscp .
IF^ .l0o11. (h.2.,10)
0 0'
Hinh 2.70
- -
8 CH~]Y :
Vdi m ~ doan
i thang AB
ta lu8n lubn c6 :
Khi 66 tich v6 hudng
-2
4 - 4
1 - 1 1-1
a. a d@c ki hi& 18 a 2 .
1-l2 .
i.
A B=
~ z2= [q2 Sd a nhy dduc goi 16 binh p h m g u6 h ~ h cgcLa vectu
Do 66 ta c6 djnh li :
sAB=@.
"Binh plzuung v6 h ~ d n gcria mot tlecto b&ng binh ph~crngdo
dai cria vecta dd"
Ng&i ta dii c h h g minh duuc cAc tinh chgt sau dAy cba tich v6
hudng :
4 - - .
Tif c8c tinh chgt cclja tich v6 hudng, ta c6 th6 suy ra cAc h$
th3c sau diiy :
(i+Gl2=a +2a.b+b
-2 -- -2
(1)
- + 2 '2 + - + 2
(a-b) = a - 2 a . b + b (2)
- - - -
(a+b).(a-b)=a -b
-2 -2 -2
=la1 -1bl
-2
(3)
a) b)
Hinh 2.7 7
- -.
Ta vG ciic vectd OA = a vh = g. Goi B' 1h hinh chi& cclja B
tren dlrZIng thhng OA. Ta c$n c h h g minh :
-- --
-
OA.OB OA.OB1
- Ne"u AOB < 90' ta c6
=
:
(h.2.11a) vA b)).
CI --.
= 0A.OB.cos AOB = OA.OB .
- Ne"u AOB
C4
- --
= OA.OB'.cos AOB = OA.OB .
46 C h m g II. T~CH H W G &A HA1 VECTU...
-
- N6u AOB
- 6
= 90" thi OBI = vB khi d6
-- --,
OA.OB' = OA .O = 0 = OA.OB cos 90" = OA.OB .
A-
BPi to6n 2. Cho doan thdng AB c6 do dAi 2a. Tim tap hdp
-_.
c6c di6m M sao cho MA.MB = k2 la mot s6 cho trddc.
Hinh 2.12
Viiy tep hap cAc digm M lh d&ng trbn tarn 0 , bAn kinh
R= J m .
B i i toin 3. Cho dddng trbn (0; R) vA dikm M c6 dinh. Mat
dddng th3ng A thay dbi lu8n lu6n di qua M cdt dlrirng trbn d6
tai hai dikm A vA B. ChQng minh r i n g :
- -
M A . M B = M O ~ - R ~ = ~ ~( v
-dRi d
~= M O ) .
CH~NG
MINH
VEi d ~ h kinh
g BC ciia d ~ & ntrbn
-
g ( 0 ; R). Ta c6 MA 1B hinh
chi& c6a MC tren dudng th&ng MB. Theo cbng that hinh
chie"u (BBi toftn 1)ta c6 :
M /B
Hinh 2.73
52. T~CHVO H ~ CUAG HA1 VECTIT 47
- --- - -
MA. MB MC.MB = (MO + OC).(MO + OB)
=
--
Chri .i.. Gig tri khdng d6i clia tich v6 hlldng MA. MB =d2 - R~
n6i trong brii to6n 3 goi la phmng tich cua di6m M d6'i vdi
Hinh 2.74
6. ~ i d thilc
u toa do cGa tich v6 hdtrng
-. -.
Trong m8t phing toa do (0 ; i , j ) cho hai vectd :
b) Cho c = (2 ; -3) ;
a = (3 ; 2). Hay tfnh
@ c ( ; , i).
- -- - @.ON
cos MON = cos(OM, ON) =
-6+1 &
- --
l o ~ ~ . l ~ l = & . 2f i -
{GI5 - -.
'
-
Ta c6 MN = (3 ; - f i ) vB khozing c6ch giaa hai di6m M, N 18 :
MN= I E I = , / ~ = ~ .
d) Bbi todn. Cho tam giAc ABC bi6t A(2 ; 3). B(8 ; 6& + 3) vA
C(2 + 4 4 5 ;7).
-
1) Tin h do dcii cAc canh AB, AC v2 so"do clia g6c BAC .
Cho tam giac ABC c6
BC = a, CA = b, A6 = c. 2) Tinh dien tich tam giAc ABC.
Chon he tryc Oxy sao cho
g6c 0 t r h g v6i C, di&m B
nam tren phdn d ~ a n gc ~ i a
truc Ox cbn di6m A c6
tung dd duang. Chdng
minh rang :
--
v8 cos BAC = cos(AB,AC) =
Z.A6 246+24&
12.8
BH = AB sin BAC
b) BA.BC .
a) Cach I . B
-_.
AB.AC = IABI
- . , I A-
c~ cosA
AC
= AB.AC. -
AB
=A C ~
= g2 = 81 (h.2.16)
C A
--
V i du 2. Tam giAc ABC c6 AB = 5cm, BC = 7cm, CA = 8cm.
a) Tinh AB.AC tCf d6 tinh gid tri clja g6c A.
-+
b) Tinh CA.CB .
Ta suy ra cosA =
AB.AC 20 1 -
--- - - nCn A = 60".
IEI.I
zI - 5.8 2
-4
AC = = 436-9 f i 3& (h.2.17)
= =
--
a) Ta c6 CA.CB = CA.CB.cos 30" = 3 4 3 . 43
6 . = 27.
2
Hinh 2.18
52 Chlldng II. flCH HU%GC ~ HA1
A VECTC7..2
-- -- =
_.
=
V i dl! 2. G Q 0
~ Ih trung digm clja doan thiing AB v3 M I3 mot
v.
di6m tujl ChUng minh r3ng :
--.
MA.MB = OM^ -O A ~
= OM^ - O B ~ .
+ M C =~
-- -
(MO + O A ) ~+ (MO + oc12
-_. -
= 2M02 + OA2 + OC2 + 2 MO.(OA + OC) .
--
= 2 ~ 0 ~ + 0 ~ ~ + 0 CO ~A +, O
(Cv =i G ) (1)
M B ~ + M D ~( M
= ~+SI)~+(EG+OD)~
= 2M02 + O B +
-- -
~ OD2 + 2 MO.(OB + OD).
- -.
= 2 ~ 0 ~ + 0 ~ ~ + OO ~B +~ O, D( =v ~i )(2)
Vi 0 la t6m c6a hinh ch3 nhet n6n ta c6
OA=OB=OC=OD.
So sdnh (1)vh (2) ta suy ra :
MA+Md=2Md
- -
MB+MD=~=.
-- - -.
Do 66 (MA + M C ) ~ (MB + O D ) ~
=
I Hinh 2.79
VS du 4. Cho tam gi6c ABC vdi ba trung tuye"n Ib AD, BE, CF.
ChQngminh rang :
Vi AD, BE, CF 121 c6c d ~ a n gtrung tuygn n6n t a c6 :
=
-- - --
- [BC.(AB+ AC) + CA.(BA + BC) + AB.(CA + =)I
2
V i du 1. Chang minh trong met tam giic ba d&ng cao d6ng quy.
Gi6 s 3 tam giac ABC ba"t kki c6 hai d&ng cao BB' vh CC' c i t
nhau tai H. Ta c6n ch1311g minh AH vu6ng g6c vdi BC (h.2.20).
-- -
HA.BC HA.(HC - HB)
-. -.-. --
= HA.HC - HA.HB
-- - - =
-- --.
HB.CA HB.(HA HC) HB.HA - HB.HC
= =
-.-
(1)
(2)
-- -
---.
-
--
--
Vi HB I CA n6n HB.CA= 0 vh
--
HC I AB n6n HC.AB = 0. Do d6 tir (4)
ta suy ra HA.BC = 0 hay Hd I , Bd
nghia 18 ba d&ng cao ciia tam giac Cp
ABC dbng quy tai H. 1
I
I
Vi dl! 2. Tam gi6c ABC czn c6 AB = AC. Goi H I2 trung di6m
cira canh d i y BC vA D la hinh chi& clja H tr6n canh
AC. ChQng minh r i n g du'dng trung tuye"n AM clja tam
gi6c AHD vu6ng g6c vdi du'ang thang BD.
--
Ta cdn c h h g minh AM.BD = 0 (h.2.21).
Hinh 2.21
Vi M 1h trung digm c6a H D n6n ta c6 :
A _ . -
2AM=AH+AD
A _ . _ .
BD=BH+HD
vA
-- - - - -
Do d6 2 AM.BD = (AH + AD).(BH + HD)
--+ (AH
= AH.HD
-+ - -
HD).HC
-- - - ---
= HD.(AH + HC) (vi HC = BH, AH.HC = 0).
Hinh 2.22
--
Ta c6n c h b g minh HK.IJ = 0.
-- .- - -- --
Ta c6 2 HK.IJ = HK.(AC + DB) HK.AC + HK.DB
=
-- - - - -*
Do 66 2 HK.IJ = AC.(BD + DB) = AC.0 = 0.
V@yHK vu8ng g6c v6i IJ.
(H.2.23)
Tac6: ACIE
--
oAC.BD=O
-- -
a AC.(AD - AB) = 0
-- --.
csAC.AD - AC.AB = 0 (1)
Hinh 2.23
--
Ta c6 AC.AD = AD
-2
= h2 (cBng thGc hinh chigu)
--. --
AC.AB = DC.AB = ab (cdng thGc hinh chi&)
Do 66
-- --
I % o AC.AD - AC.AB = 0
Dung 4. BiGu thirc toa di) clia tich va huung v9 cAc irng dung :
tinh 66 dhi ciia met vecta, tinh khoang cBch giaa hai die"m,
tinh g6c giaa hai vecta.
- Cho vecta
-.
u = (ul ; u2). Khi 66
-
a) Tinh do dai cdc canh AB v3 AC cfia tam gi5c ABC.
b) Tinh g6c BAC .
Vay
-
BAC = 45".
V i du 2. Cho tam g i i c ABC bigt A(-3 ; 61, B(l ; -2), C(6 ; 3).
a) Tim toa do trong tdm G c i a tam gidc ABC.
b) Tim toa do truc t3m H clja tam gi%cABC.
G I ~
a) Ta bigt trong t6m G c6a tam gihc ABC c6 toa dij 18 :
b) Goi H(x ; y) 18 trgc t h tam giac ABC, ta c6 :
Vey trgc tam H cda tam gihc ABC c6 toa de 1& (2 ; 1).
Chon h$ toa do Oxy sao cho dlnh D trirng v8i g6c 0, c8c di6m
C v8 A 16n l ~ q nhm
t tren Ox va Oy (h.2.24).
'I
Ta c6 D = (0 ; O), C(a; O),
A = (O ; a ) , B = (a ; a).
Theo gid thi& t a tim d w c toa do A/& B
-
Tac6 F E =
(;,;I
-.-
--
E F I FM e FE.FM = 0 Hinh 2.24
-
11-
Ta suy ra vecta BM = -BC .
6
52. T~CHVO H m G CUA HAi VECTU 59
- - -
c) Ta nh$n thgy vectu p = n - m = (
1-1 1-1
a m=p=2.Ta
h8y tinh g6c giira vA i.
Hinh 2.25
=
- - n =m +p tao vdi m vA p cPc g6c
-
--
Nhon xkt. Ne"u ta tinh trqc tigp g6c ( m,n ) tir cbng that
thi sE gap nhi6u rdc r6i trong khi thgc hi$n cAc phCp tinh.
60 Ch~rongII. ~ C H H ~ C ~GHA1 VECTCJ...
,A
11. Cho tam gidc ABC vudng tai A c6 g6c 6 = 60'. Hay tinh cdc
12. Tam gific d&u ABC c6 canh bang a v2I c6 dllbng cao AH. Hay
tinh cbc tich v6 hubng sau day :
C)
--
AC. H A .
--
13. Cho doan thing AB c6 do d i i 2a v i mat s$
di6m M sao cho M A . M B = k2.
k2. Tim tap hqp cdc
15. Cho tam gidc ABC c6 g6c 2 = a < 90'. VC ben ngoii tam gidc
dZ cho c5c tam gidc vu6ng can dinh A la ABD v& ACE. Goi M
la trung di6m clja canh BC. ChQng minh rang A M vudng g6c
vdi DE.
16. Cho b6n digm phan biet A, B, C, D cirng thuoc mot d u h g
IEI= a , l E l = --
-
thing, bigt rang
AB va ccng hudng v2I ngugc hudng.
b. Hay tinh AB.CD khi
18. Cho tam gidc deu ABC c6 canh bang a. Hay tinh cdc tich vd
hubng sau :
b) AB.(2E- AC);
(AB - AC).(AB + AC) .
- . - . A
C)
19. Cho hinh vuang ABCD canh a. Tinh c6c tich v8 h ~ d n g
sau :
- . - -
c) (A6 - AC).(2AB + A D ) .
-. + +
20. Cho hai vecta a = (2 ; -4) ,b = (6 ; -1). Tim vecta x = (u ; v)
4 + 4 4
a) a = (4 ; 3) v i b = (1 ; -7) ;
4 4
b) c = (2 ; 5) va d = (3 ;-7) ;
23. Cho hai digm A(l ; 2) vA B(-3 ; 1). Tim digm M(x ; y) sao cho
MA I AB vA MA = AB.
24. Tim toa do true tam H(x ; y) clia tam giic ABC bigt cdc digm
A(2 ; 11, B(-1 ;3) , C(-2 ; -3).
25. Cho tam gi6c ABC c6 AB = Scm, BC = 7cm, CA = 8cm. Tinh
-.-
AB.AC v i tinh g6c A.
- C I A
26. Cho tam gi6c ABC c6 ba g6c A,B,C d6u la g6c nhon. Dddng
trbn tdm 0 b6n kinh R ngoai tigp tam gidc d6. ChUng minh rang :
I
c6 dubng cao AH = h,
BC=a,CA=b,AC=c.
Vdi ba truhng hap n6u tren so" do cac canh va cAc g6c cbn lai
A
cria tam giac hoan tohn xac dinh. Nhu v$y giaa cfic ye"u to" clia
mat tam giac c6 mat m6i lien he xac dinh nao 66. Nwhi t a goi
66 la cac hg thQc Zupzg trong tam giac. Trong ph6n nay chling
ta sG nghien c h nhilng he thI3c d6 va cac & - ~dung
g cGa chung.
b b
sinB=-*a=-
a sin B
a sin L a
n
b c D C
Do66 a=-- - (1)
sinB sinC '
sinC = cosB = - Vi A = 90"n6n sin A = 1va t a c6 the" vie"t he thI3c (1)nhu sau :
a
a
-=-=- b c
sinA sinB sinC '
--a - --
b - --C - 2R
sinA sinB sinC
Ban hag thll xern :
He thtlc nay d q c goi 18 dinh li sin trong tam giBc hay d ~ u c
goi tht 18 djnh li sin.
= -2I absinC p b) Dinh li. Vdi tam gi5c ABC ba"t kki, t i so" @Cia m$t canh vA
= di@ntich AABC.
Chia cAc so" nay cho
-1 abc ta c6 :
2
a ' b
-=-=- c
sinA sin0 sinC '
CU
I
j sin c i a g6c dbi dien v6i canh d6 lu6n lu6n bang d ~ a n gkinh
c i a d ~ i r n gtrbn ngoai tigp tam gihc.
a
-=-=-
sinA
b.
sinB sinC
c
= 2R.
CH~NG
MINH
-
d myc a) dinh dii d ~ d cc h h g minh trong truang hdp g6c
li
BAC= 90". Ta c8n c h ~ minh
g dinh trong tnlang hup g6c
li
CI
a
Vay a = 2R sinA hay - = 2R.
sln A
b
Cic dhng thQc -- - 2R V B --c - 2R duqc c h h g minh
sin B sin C
He quci. V6i moi tam giAc ABC nai tigp duang trbn bAn kinh
R, t a c6 :
a = 2R sinA , b = 2R sinB , c = 2R sinC.
c) V i du. TCf hai vi tri A, B cAch nhau 25m v5 cirng thuoc mot
-
ba sBng hay do khoang cdch til vi tri A v i vi tri B tdi vi tri C d
b$n kia dbng siing, bigt rsng BAC = 110" v i ABC= 20"
(h.2.28).
64 Chdung II. T/CH vo H ~ C~IA
GHA1 VECTIl... .,
A B
Hinh 2.?*
-
Ta c6 ACB = 180" - (110" + 20") = 50"
Theo djnh li sin ta c6 :
sin 110' -
- sin 20' - sin 50'
a b 25
Vey a =
25. sin 110'
sin 50'
- 30,7 (m)
-2 - -
BC = (AC - A B ) ~= AC
-2 -2
+ AB
--
- 2AC.AB
Hinh 2.29
53. CAC HE THUC L W G TRONG T A M GIAC VA ~ l d TAM
l GIAC 65
Tif ke"t q& cfia bhi todn tren ta suy ra dinh li sau diiy :
m
7
jI
h) Dinh li. Trong mat tam giic ba"t kki, binh p h ~ ~ mat
n g canh
~j biing tbng binh phdung hai canh cbn lai trllr hai Idn tich hai
1
1
canh kia nh2n vdi c6sin cSa g6c giila hai canh d6.
a2 + c2 - b 2
cosB =
theo gi6 tri clja he thOc
b2 + c2 - a2 IA mot s6 duong,
hoac sd im, hoac bang 0,
hay suy ra tinh ch5t cca g6c
A (tO, nhon, vudng).
C) Tinh do dai duirng trung tuye"n ciia tam gidc
Cho tam gidc ABC c6 BC = a, CA = b, AB = c. Goi ma , mb , m,
la do dAi chc d u h g trung tuye"n ldn l m t vG tif cbc dinh A, B, C
clia tam gibc. Khi d6 ta c6 :
to5 m a2 =
2(b2 + c2)- a2
4
A
a2 + c2 - b 2
Vi cos B = ni2n t a c6 :
2ac
2 2 a ac. a 2 + c 2 - b 2 - 2(b2+c2)-a2
ma = 4
+--
2ac 4
C h h g minh t w n g tg ta c6 :
vA g6c 6 = 77'. Tinh canh AC, c6c g6c A, C cda tam gi6c
vA d&ng trung tuye"n mb = BM cda tam gi6c d6 (h.2.31).
/A
GI~I B
2
8,4 (cm).
t a dDng djnh li sin :
Hinh 2.31
C
sinA
-=-
sin B a. sin B
=,sinA =-
a b b
Do 66 sinA =
5. sin 77'
fi
- 0,5782
g @.
Tam gi6c ABC c6 di@n
3. Cdng thljlc tinh dien tich tam giac
tlch S- N& k6o dhi cqnh
AB mot doan AB' = 2AB Cho tam gidc ABC c6 BC = a, CA = b, AB = c. Goi R vh r l&n
va kc50 dhi canh AC mot l%t lh ban kinh d&ng trbn ngoai tie"p, nai tizp tam gidc va
doan AC' = 3AC. G Q S'~ 13
a+b+c
di@ntlch tam gidc AB'C'. P= 1B nfia chu vi tam giAc.
S' 2
Hay x6c dinh t1 s6 - .
5
Ta c6 cAc cang thirc tinh di$n tich S clia tam giac ABC sau day :
a) Cac cbng thilc :
53.CAC HE THUCLWNG TRONG TAM GIAC VA ~ i d TAM
i GIAC 67
abc
2)S= -
4R
f ~ l
Hinh 2.32
1
1)Tam giBc ABC c6 di$n tich S = -ah, v6i ha = AH. Vdi g6c
2
Tim die,n tich clia mai tam nhon, th hay vudng ta d&uc6 :
AH = AC sinC = b sinC (h.2.32)
1
= Do 66 S = - ab sinC.
2
I b) 1 1
CBc cdng thGc S = -ac sinB vP S = - bc sinA d ~ u cc h h g
2 2
-
minh t m g tg.
10
I
t
SaBCla diijn tich tam giBc ABC. BBn kinh r c6a dlllrng trbn
niji tigp tam gidc la d~lrngcao xu& phAt til 63nh I cba cac tam
giBc IBC, ICA, IAB. Ta c6 (h.2.33) :
Hinh 2.33
68 Chlrung II. *H @ H U I ~ GC~IA
HA1 VECTII. ..
b 2 + c2 - a 2
Theo dinh li cosin ta c6 cosA = . Do 66 :
2bc
2 2
(b+c) - a - (b+c-a)(b+c+a)
1 + cosA =
2bc 2bc
1
Vay S2 = -(a + b + C) (a + b - C) (b + c - a) (C+ a - b).
16
4zii
I
ta gpi tam giAc c6
do d i i ba canh li ba so"
nguyPn liPn tigp v i c6 dien
tich bang mot sd nguyCn li
I
- Theo dinh li cdsin ta c6 (h.2.34) :
3
B C ~= a2 = b2 + c2 - 2bc cosA = 7% 5' - 2.7.5. - = 32.
5
Hinh 2.34
4
3 sinA = -, vi sinA > 0.
5
a
- Theo dinh li sin ta c6 -- - 2R n6n
sin A
4. ~ i 6tam
i giac v a irng dung
j
--a - b
sinA sinB
(h.2.35)
Hinh 2.35
C
Hinh 2.36
V$y x x
la g6c th vh ta tinh d ~ u c = 101°,42'.
Hinh 2.37
x
Nhu v@yA 18 g6c th vB ta tinh d ~ q c = 117'49'.
abc abc
Ap dung ciing thirc S = - ta c6 R = -= 13,64 (cm).
4R 4s
S 24+ 1 3 ~ 1 5
Theo ciing thirc S = pr ta c6 r = -. Vi p = = 26
P 2
nCn r = -- 3,3 (cm).
8575
26
Chri j . Ta c6 the" tinh dien tich S cia tam gihc bhng cang thirc
HC-rang nhu sau :
Trong truang hup cu the" nQy, viec tinh di$n tich bhng cang
thirc HC-r6ng cho ta ke"t qu& chinh x8c hun dung cang thirc
1
S = - bc sinA.
2
b) Ong dung vho viec do dac trong thgc ti$
&/
Hinh 2.38
GIAI
Ap dung dinh li sin vao tam gihc ABD ta c6 :
AD -- AB = A D = AB.sin B
--
sinB sin D sin D
Tac6: X=E+E=E=X-g= 6 3 " - 4 8 " = 15".
4 4
B i i todn 3. Hai luc ddng quy P,Q tao v6i nhau mot g6c
a = 50'. Tinh hup lgc v i dnh gbc tao bdi R vdi p v ~
vdi 6 bi6t r5ng ? = 1OON, a = 200N.
GIAI
Ta vi5 Pd =
-P,OQ
- =
- - - -
Q vh OR O P + O Q . Khi 66 POQ = 50".
=
X6t hinh binh hAnh OPRQ (h.2.40), ta c6
-
OPR = 180" - 50" = 130".
A~ dung dinh li c8sin d6i vdi tam gihc OPR ta c6 :
Hinh 2.40
53. CAC HE THOC LUQNG TRUNG TAM GIAC VA ~ l d TAM
l GIAC 'i3
-
cos POR =
0p2 + 0 R 2 - P R ~
- loo22.100.275
+ 275i2 - Y ^ ^ ~
2.OP.OR
Ta suy ra POR
7
2:
-
34" vA QOR = 50' - 34' - 16" .
Dqng 1. Tinh mat s 6 ycu to" cua tam giac the0 mot so" y6u to"
cho trudc (trong 66 c6 it nhgt 11B mat canh).
Phuung phap.
- S3 dung trgc tigp djnh li sin v&dinh li cbsin.
- Chon c5c he thilc h u n g thich hqp d6i vdi tam gi6c de" tinh
mat s$ ye"u to" trung gian c6n thigt vvB sau 66 tinh cac y6u to"
c6n tinh.
- Sd dung dinh li "Tdng cAc g6c c3a mat tam giac bhng 180""
/k
= 180" - (45" + 64") = 71".
Theo dinh li sin ta c6 :
--a --=-
b c
5 64.)\
sin A sinB sinC
B a = 34 C
a sinB - 34.sin 45' 2: 25,427
D o d 6 : b = -- Hinh 2.41
sin A ,in71O
C ~ g6c
C A, B, C. 1
a -- b
Theo dinh li sin ta c6 - -
sinA sinB '
Dhng c8c he th3c cca bdn de"bign d6i ve"nay thanh ve"kia, hoec
chlihg minh hai ve" chng b5ng mat bigu thoc thQ ba, hoec
53.CAC HE TH& LUM\IG TRONG TAM GIAC VA GIAI TAM GIAC 7.5
= GA2 + G B ~
-- - -
+ GC2 + ~ G -M2 GM.(GA
~ + GB + GC)
---
= GA2+ G B ~+ G c 2 + 3 ~ ~ ~ ( 1 )G( Av +i G B + G C = ~ ) .
b) Theo h$ th3c (1)ta lu6n lu6n c6
3 3 3
Met khAc ma = - GA, mb = - GB, m, = - GC nen :
2 2 2
Thay M b8ng tam 0 cba d&ng trbn ngoai ti6'p tam giac ta
duuc :
9
hay m,+mb+mc I-R.
2
V i dl! 3. Cho S IA dien tich cua tam giic ABC. ChUng minh : I
1
Ta bigt r i n g S = - AB.AC sinA
2
1 -2 -2 --
I
= - [AB .AC - (AB.AC)~
4
tanA c 2 + a 2 - b 2 ,
a) -- -
2 2 2 '
tanB c + b -a
B C
asin-sin-
b) r = 2 2
A .
COS -
2
-b
sin B - 2R -
- -b 2ac
tanB = --
COSB a 2 + c 2 - b 2 2 R ' a 2 + C 2 - b 2
tanA a 2 + c 2 - b 2
Do 66 ta suy ra --
t a n B b 2 + c2 - a 2 '
b) Goi I 1h tAm d ~ a n gtrbn nai tigp tam giAc ABC. Cdc canh
BC, CA, AB tigp xlic vdi dlrfing trbn nay l i n b u t tai M, N, D
(h.2.44).
Ap dung dinh li sin d6i vdi tam gidc BIC, t a c6 :
--
-
-- - ~~
- - BC
-- (1)
B+C A
sin - cos -
2 2
Hinh 2.44
sin -
2
B C - A '
sin -.sin - COS -
2 2 2
B C
a. sin -sin -
Do d6 : r = 2 2
A
cos 0
78 Chllang II. T/CH vo HU%GCUA HA1 VECTII.. .
,' GIAI
a) Theo dinh li c6sin ta c6 (h.2.45):
b) Dien tich S ciia tam giac duuc tinh the0 c8ng thQc :
1
= -.12.6.-=
fi 18&.
2 2
I
Nh@n xkt. Vi g6c B = 90" I
V i du 1 . Cho tam gidc ABC bigt toa do cdc di6m A(4 & ; -1 1,
B(0 ; 3), C ( B & ; 3). Tinh cdc canh v i cdc g6c clja tam
gi6c ABC d6.
-
nhau 500m 6 ben nay bd sang tdi vi tri C 6 bi2n kia bd
sang. Ho do d l l ~ cg6c CAB = 87", g6c CBA = 62". Hay
neu c6ch tinh cAc khoing c6ch AC v21 BC (h.2.46).
a ---b
Theo dinh li sin : - - --
C
sinA s i n B sin C
ta c6 :
80 g T~CHvo H U ~ I G C ~ , A
c h ~ m 11. HAI VECTCJ... I'
Hinh 2.46 i
c. sin A
B C = a = -- -
500. sin 87'
= 969(m).
sin C sin 3 1"
--AB -
SA
sin 10' sin 60"
Hinh 2.47
28. Tinh gbc Idn nhgt c i a tam gidc. ABC vA di@ntich clja tam gi%c
d6 trong m8i trcldng hgp sau :
a) a = 4 0 c m , b = 13cm, c = 3 7 c m ;
b)a=13cm,b=5cm,c=12cm.
3
29. Cho tam gidc ABC bigt cosA = -, b = 5, c = 7.
5
Tinh a, SAABC, R VA r.
30. Tinh cdc g6c x, v i d d n g cao ha, bdn kinh dlllrng trbn ngoai
tigp R, noi tiG'p r clja tam gidc ABC biG't :
a= & , b = 2 , c = JS +I.
31. Goi G la trong t;im clja tam giAc ABC. ChQng minh r?ing.: