E DREJTA PENALE www.juridiku-gjilan.tk (admin Muhamet Kamberi www.juridiku-gjilan.weebly.com/ dhe http://www.fakultetijuridik-gjilan.webs.

com/

NENET E KODIT PENA ! "# $# %# &# '# (# )#*#+# ",#""# "$#"%#"&#"'#"(# $,#$"#$$# %"# %$#%%#$*#$+#%,#"*#"+#%&#%'#%(#%)#%*#%+#&,#&"#&$#&%#&&#&'#&(#&)#&*#&+#',#'"#'$#'% # '&#''#'(#')#'*#'+#(,#("#($#(%#(&#('#((#()#(*#(+#),#)"#)$#)%# # )*#)+#*,#*"#)(#))#*$#*%#*&#*'#*(#*)#**#*+#+,#+"#+$#+%#+&#+'#+(#+)#+*.

NENET E KODIT PE- TE .IT/- ! " - %(.

P-". 0e1rimi i legji2lacioni3 1enal Veprimi i legjislacionit penal do te thot se ai eshte ne fuqi dhe se gjykatat jane te obliguara qe ta zbatojne ate ne rastet konkrete. Cdo ligj epron ne kohe te caktuar! territor te caktuar dhe ndaj persona e te caktuar. 0e1rimi i ligje4e 1enale ne kohe! "igji penal epron ne kohe te caktuar sikurse edhe ligjet e tjera. #i fillon te eproj prej momentit te hyrjes se tij ne fuqi dhe aplikohet gjersa te pushoj se epruari. $akonisht ligji penal hyn ne fuqi tete dite pas shpalljes ne gazeten zyrtare. P-$. Ndalimi i 4e1rimi3 re3roak3i4 3e ligji3 1enal dhe a1likimi i ligji3 me 3e bu3e %ipas legjislacionit tone eshte i ndaluar eprimi retroakti i ligjit. &erjashtimisht kjo mundesi eshte lejuar etem ne rastet kur ligji qe eshte n'jerr pas kryerjes se epres penale eshte me i bute per kryesin. (ursesi nuk mund te kete fuqi retroakti e ligji i cili parasheh eper penale te re apo denim me te rende se ligji i cili ka qene ne fuqi ne kohen e kryerjes se epres penale. P-%. 0e1rimi i legji2lacioni3 1enal ne ha12ire. "igjet penale si edhe ligjet e tjera eprojne ne territorin ne te cilin edhe jane n'jerre. )e lidhje me kete ekzistojne edhe pese parime: *+ parimi territorial *, parimi real *- parimi i personalitetit akti

*. parimi i personalitetit pasi /0 parimi uni ersal. Parimi 3erri3orial! %ipas ketij parimi! legjislacioni penal i p. sh. (oso es aplikohet ndaj te gjithe persona e qe kryejne epra penale ne (oso e! pa marr parasysh se a jane shtetas koso ar! shtetas te huaj apo persona pa shtetesi. Parimi real! shprehet kur eprat penale kryen jashte (oso es! por ndaj (oso es apo shtetas e koso ar. Parimi i 1er2onali3e3i3 ak3i4! sipas ketij parimi! legjislacioni yne penal aplikohet ne rastet kur shtetasit koso ar kryejne eprat penale jashte (oso es. Parimi i 1er2onali3e3i3 1a2i4! %ipas ketij parimi! legjislacioni yne penal aplikohet edhe ndaj shtetas e te huaj te cilet kryejne epra penale kunder shtetas e koso ar apo kunder (oso es por jashte territorit te (oso es. Parimi uni4er2al! %ipas ketij parimi! legjislacioni yne mund te aplikohet edhe ndaj shtetasit te huaj i cili kryen epra penale ne end te huaj dhe ndaj shtetasit te huaj apo endit te huaj. (y parim len nese per ate eper penale ne legjislacionin tone eshte parapa denimi me 1 jet ose me i rende dhe nese ai person haset ne territorin tone ose ekstradohet.

P-&. Nocioni i 4e1re2 1enale 5elemen3e3 3hemelore 3e 4e1re2 1enale6 - "idhur me nocionin e epres penale! ekzistojne mendime te ndryshme. Vepra penale trajtohet si fenomen juridik por edhe si fenomen social. 2e eper penale kuptojme cenimin e lera e te shoqerise dhe ne keto raste shqiptohen sanksionet penale. &oashtu eper penale eshte edhe eprimi i njeriut te caktuar qe midis tjerash eshte edhe manifestim i personalitetit te tij. Vepra penale perbehet prej pese elemente e kryesore: "6 eprimi i njeriut3 $6 rrezikshmeria shoqerore3 %6 kunderligjshmeria3 &6 percaktueshmeria e epres penale me ligj3 '6 pergjegjesia penale e kryesit 4fajesia5. &er tu konsideruar nje ep6r penale duhet qe ne menyre kumulati e ti posedoj k6to pese elemente. 7lementet e epr6s penale ndahen ne "6 elemente objekti e dhe $6subjekti e. )derkaq elementet objekti e ndahen ne "."formale dhe ".$ materiale. ". )e elementet objekti e bejne pjese: a6 eprimi i njeriut3 b6rrezikshmeria shoqerore3 c6kunderligjshmeria dhe d6percaktueshmeria e epres penale me ligj. $6 )e grupin e elemente e subjekti e ben pjese etem pergjegjesia penale e kryesit 4fajesia5. "."6 )e elementet formale numerohen:

a6 eprimi i njeriut me pasojen e shkaktuar3 b6 kunderligjshmeria dhe percaktueshmeria e epres penale me ligj. ".$%i elemente materiale numerohet etem rrezikshmeria shoqerore.

P-'. Objek3i dhe 2ubjek3i i 4e1re2 1enale Objek3i i 4e1re2 1enale! 8bjekt i epres penale eshte e mira juridike kunder se ciles eshte e drejtuar epra penale. &ra objekte te epres penale jane te mirat apo lerat itale te njeriut dhe te bashkesise shoqerore. )der keto te mira hyjne jeta e njeriut3 integriteti i tij trupor3 liria3 siguria3 barazia3 prona3 rregullimi shoqeror politik dhe siguria e endit3 martesa3 familja3 nderi3 autoriteti. (ete mbrojtje e drejta penale e ushtron duke parapare dhe duke aplikuar me dhune denime dhe sanksione te tjera penale ndaj persona e qe kryejne epra te ketilla. 7ubjek3i i 4e1re2 1enale! &ersoni qe kryen eper penale quhet subjekt i epres penale. )e te drejten penale bashkohore si subjekt i epres penale mund te jete etem njeriupersoni fizik. )dersa ne te drejtat e lashta si subjekt i epres penale ishin edhe kafshet! sendet dhe egersirat. &er ec atyre qe nderrmarin drejtperdrejt eprimin e kryerjes! si subjekt i epres penale konsiderohet edhe shtytesi! ndihmesi dhe organizatori i shoqates kriminale. %a i perket moshes! subjekt e te epres penale konsiderohen etem personat qe kane mbushur moshen *9 jecare. &ersonat nen moshen *9 jecare! ne te drejten penale konisderohen femije dhe keta jane penalisht te papergjegjshem dhe si te tille gjinden jashte sferes se te drejtes penale. 7kzistojne dy lloje te subjekte e: subjekti akti dhe pasi . "6%ubjekti akti konsiderohet personi i cili me eprimin e tij shkakton pasojen e epres penale. 2e fjale te tjera subjekti akti eshte kryesi i epres penale. $6%ubjekti pasi eshte personi qe eshte i demtuar apo i rrezikuar me eper penale. %ubjekti pasi ndryshe eshte edhe iktima e epres penale.

P-(. 7hka8e3 3e cila3 e 1erja2h3ojne kunderligj2hmerine %hkaqet me te rendesishme te cilat e perjashtojne kunderligjshmerine ndahen ne tri grupe: - shkaqet per perjashtimin e kunderligjshmerise sipas pjeses se pergjithshme te ligjit penal e qe jane 5"-mbroj3ja e ne4oj2hme9 $-ne4oja ek23reme9 %-dhuna e kano2ja6 - shkaqet per perjashtimin e kudnerligjshmerise sipas pjeses se ecante te ligjit penal - shkaqet per perjashtimin e kunderligjshmerise sipas dege e te tjera te drejtesise.

"- .:-O;T;A E NE0O;7<.E! 2brojtja e ne ojshme eshte ajo mbrojtje e cila eshte e domosdoshme qe kryesi te zbraps prej eti ose tjetrit sulmin e atecastshem dhe te kunderligjshem. 2brojtje e ne ojshme ekziston kur p.sh. personi # e sulmon me thike personin :! mirepo personi : duke e mbrojtur jeten e et e mbyt personin #. &ra per tu konsideruar se ekziston mbrojtja e ne ojshme duhet te shprehet 2ulmi dhe mbroj3ja# te cilat njeherit jane elementet kryesore te mbrojtjes se ne ojshme. 7ulmi! %ulm quajme cdo eprim te njeriut i cili drejtohet kunder nje te mire juridike. !ulmi mund te kr"het me #e$rim %&e m%&#e$rim. &.sh. mjeku i ndihmes se shpejte refuzon qe tia jap ndihmen mjeksore personit ne rrezik dhe ne raste te tilla cdo person mund ta detyroj mjekun qe te jap ndihmen. Ku2h3e3 8e duhe3 1ermbu2hur me ra23in e 2ulmi3 jane! /* sulmues duhet te jete njeriu dhe // sulmi duhet te jete i drejtuar kunder nje te mire. /; sulmi duhet te jete i kunderligjshem /9 sulmi duhet te jete i atecastshem 4actual5 /1 sulmi duhet te jete i ertete! pra te ekzistoje realisht. Ku2h3e3 8e duhe3 1ermbu2hur me ra23in e mbroj3je2 jane! /+ mbrojtja duhet te jete e drejtuar kunder sulmuesit /, mbrojtja duhet te jete domosdo e ne ojshme per zbrapsjen e sulmit /- mbrojtja duhet te jete proporcionale me intensitetin e sulmit Ka1ercimi i mbroj3je2 2e ne4oj2hme! %hprehet ne rastet kur mbrojtja nuk eshte proporcionale 4ekui alente5 me intensitetin e sulmit. )e keto raste! edhe pse behet fjale per eper penale! ligji parasheh qe ai person te denohet me bute! e nese konstatohet se e tejkalimin e ka bere sepse ka pasur tronditje te medha psikike apo nga frika! atehere mundet edhe te lirohet nga denimi. $- NE0O;A EK7T-E.E! )e oja esktreme ekziston kur epra eshte kryer me qellim qe kryesi ta menjanoj rrezikun e atecastshem nga etja apo tjetri! e i cili rrezik nuk ka mundur te menjanohet ne menyre tjeter dhe kur e keqja e shkaktuar nuk eshte me e madhe se e keqja e kanosur. &.sh. personi # me qellim qe ta shpetoj femiun i cili ishte duke u fundosur ne uje! e merr barken e huaj. (usht kryesor per ekzistimin e ne ojes ekstreme eshte rre=iku. &erderisa te mbrojtja e ne ojshme sulmi mund te behet etem nga njeriu! tek ne oja esktreme rreziku mund te jete rezultat i shkaqe e te ndryshme.

Ku2h3e3 8e duhe3 3e 1ermbu2hen me ra23in e rre=iku3 jane! ". rreziku nuk duhet te jete i pro okuar apo i shkaktuar-pra nese personi me fajin e tij e ka shkaktuar rrezikun nuk konsiderohet ne oje ekstreme3 $. rreziku mund ti kanoset cdo te mire juridike. %. rreziku duhet te jete i ertete. .enjanimi i rre=iku3! konsiderohet eprimi qe nderrmerret me qellim qe te shpetohet e mira juridike. (ushtet qe duhet permbushur me rastin e menjanimit te rrezikut jane: /. te mos kete ekzistuar mundesi qe rreziku te menjanohet ne menyre tjeter ;0 menjanimi i rrezikut duhet te jete i atecastshem! pra me ekzistimin e rrezikut ;* ne mes te keqes se kanosur dhe te keqes se shkaktuar duhet te ekzistoj proporcionaliteti i caktuar 4pra qe e keqja e shkaktuar te mos jete me e madhe se e keqja e kanosur5. Ka1ercimi i ne4oje2 ek23reme! behet ne keto raste: ". kur e keqja e shkaktuar eshte me e madhe se e keqja e kanosur ;/ kur rreziku ka mundur te menjanohet duke u demtuar e keqja me permasa me te ogla ;; kur demtimi i te mires juridike eshte bere pasi qe ka kaluar rreziku. %-D</NA D<E KANO7;A -! <hune quajme perdorimin e forces ndaj nje personi me qellim qe ai person te kryej eper penale me eprim apo mos eprim. <huna mund te shkaktohet edhe me eprimin e forca e natyrore! e kjo dhune quhet is maior. <huna mund te jete absolute dhe relati e. Dhuna ab2olu3e-eshte ajo dhune me te cilen personi ne teresi eshte i pri uar qe lirisht te endos per sjelljen e et. Dhuna rela3i4e- eshte ajo dhune me te cilen personi nuk eshte ne teresi i pri uar qe lirisht te endos per sjelljen e et. &.sh. nese ndonje person e qellon nepunesin dhe nga ai kerkon qe tia zbuloj sekretin zyrtar. KANO7;A! (anosja eshte deklarate apo ndonje eprim tjeter me te cilen i behet me dije dikujt se do ta gjeje nje e keqe nese nuk epron ashtu su deshiron personi qe kanoset. (anosja eshte nje lloj presioni! nje dhune psikike me te cilin ndikohet te personi tjeter per te nderrmare nje eper penale. &er tu konsideruar se ekziston kanosja! duhet qe ai qe kanoset edhe ta shkaktoje te keqen. (anosja duhet te jete serioze! aktuale dhe e pae itueshme. 7hka8e3 e 1erja2h3imi3 3e kunderligj2hmeri2e 8e nuk jane 1ara1a me ligj 1enal = jane: a6 urdheri ushtarak apo zyrtar b6 rreziku i lejuar ;9 eprat e kryera ne baze te drejtes prindore dhe te drejtes se edukimit ;1 eprat e kryera gjate ushtrimit te profesionit te mjekesise

;+ pelqimi i te demtuarit.

P-). Koha e kryerje2 2e 4e1re2 1enale (oha e kryerjes se epres penale ka rendesi sepse prej kohes kur eshte kryer epra penale aret se cili ligj do te aplikohet! a ligji qe ka qene ne fuqi ne kohen kur eshte nderrmar eprimi apo ligji qe ka qene ne fuqi ne kohen kur eshte shkaktuar pasoja. &oashtu sipas kohes percaktohet se a ka qene personi i mitur i ri! i mitur! i rriturr! madhor! i pergjegjshem dhe i fajshem. <he ka rendesi sepse afati i parashkrimit fillon te ec prej momentit te kryerjes se epres penale. %ipas ligjit penal te (oso es! koha e kryerjes se epres penale konsiderohet koha kur personi ka epruar apo ka qene i detyruar te eproje! pa marre parasysh se kur eshte shkaktuar pasoja. )e rastet kur eprat penale kryhen ne bashk eprim! si kohe e kryerjes merret koha kur bashkpuntori ka epruar! e jo kur kryesi e ka nderrmarre eprimin e kryerjes. >e eprat penale permanente ! si kohe e kryerjes se epres penale merret koha sa ka zgjatur gjendja e kunderligjshmerise. P-*. 0endi i kryerje2 2e 4e1re2 1enale $akonisht pasoja e epres penale shkaktohet ne endin ku eshte nderrmarre eprimi. &or ka raste kur eprimi nderrmerret ne nje end ndersa pasoja shkaktohet ne ndonje end tjeter. Veprat e tilla i quajme epra distancionale dhe ketu eshte me rendesi endi i kryerjes se epres penale sepse: ;, prej endit ku kryhet epra penale aret se cili ligj do te aplikohet ;- pastaj sipas endit caktohet kompetenca territoriale e gjykata e ;. te disa epra penale! endi i kryerjes konsiderohet element konstituti 90 ne aspektin e te drejtes nderkombetare eshte me rendesi endi! sepse epra mund te kryhet ne nje shtet kurse pasoja te shkaktohet ne ndonje shtet tjeter. >e eprat penale me mos eprim! end i kryerjes se epres penale mirret endi ku personi ka qene i detyruar te eproj dhe endi ku eshte shkaktuar pasoja. P-+. Ten3a3i4a e 4e1re2 1enale %ipas ligjit penal! tentati e eksiston kur dikush me dashje e fillon kryerjen e epres penale por nuk e perfundon ate! pra me nje fjale kur epra penale eshte kryer mirepo nuk eshte shkaktuar pasoja e deshiruar. &.sh. &ersoni # e sulmon me arme personin :! pra e shkrep pushken me qellim qe ta pri oj nga jeta! mirepo nuk e qellon ate. &er tu konsideruar nje eper penale ne tentati e! duhet plotesuar tri kushte: 9* te nderrmiret #e$ra $enale 9/ 'e #e$ra te nderrmiret me da&hje 9; 'e #e$ra te m%& $er(und%het) $ra te m%& &hkakt%het $a&%ja.

<allimi mes eprime e pergatitore dhe tentati es eshte se tek eprimet pergatitore etem krijohen kushtet per tu kryer epra penale! pra sigurohen mjetet! eliminohen pengesat! ndersa tek tentati e fillon kryerja e epres penale . >entati a mund te jete e plote dhe e mete! e cilesuar dhe e papershtatshme. Ten3a3i4a e 1lo3e! ekziston kur epra ka filluar dhe ka perfunduar mirepo nuk eshte shkaktuar pasoja. Ten3a3i4a e me3e! ekziston kur personi e fillon epren por nuk e perfundon ate. &.sh. kur personi # e merr ne shenje me pushke personin : por nuk e shkrep pushken. Ten3a3i4a e cile2uar! ekziston kur personi nderrmer eprim qe ta kryej nje eper penale! ndersa e kryen nje eper tjeter penale. &.sh. kur personi # e qellon me pushke perosnin me qellim qe ta ret! por etem i shkakton plagosje te rende. Ten3a3i4a e 1a1er2h3a32hme! ekziston kur mjetet te cilat jane perdor per tu kryer epra penale apo objekti ndaj te cilit jane perdor ato nuk kan mundur te shkaktojne pasojen. <e8ja dore 4ullne3are nga kryerja e 4e1re2 1enale 7kziston kur dikush nderrmer eprime pergatitore apo tentati e qe te kryej epren penale! por edhe pse mundet ta kryej ate! ai ullnetarisht heq dore! pra abstenon nga ajo. ?eqja dore duhet te jete e ullnetshme! pra qe kryesi ete te heq dore nga epra. )e raste te tilla personi mund te lirohet nga denimi. P-",. :a2hke1unimi dhe >orma3 e ba2hk1unimi3 Vepra penale mund te kryhet nga nje person apo disa persona. (ur epra kryhet nga disa persona! atehere quhet bashkepunim. 7kzistojne kater lloje te bashkpunimit: ".ba2hkekryerja9 $. 2h3y3ja9 %. ndihma9 dhe &. organi=imi i 2ho8a3e2 kriminale. :A7<KEK-?E-;A- 7kziston nese dy apo me shume persona kryejne eper penale. &. %h. (ur dy apo me shume persona shtiejne me arme ndaj nje personi. %ipas ligjit penal! secili bashkekryes pergjigjet penalisht brenda kufij e te dashjes apo pakujdesise. 7<T?T;A- )e ligjin penal eshte parapa qe : @(ush e shtyt tjetrin me dashje te kryej eper penale! denohet sikur te kishte kryer eteA. %htytja mund te kryhet kur ndaj nje personi i cili fare nuk e ka nderrmend te kryej eper penale! me eprime te caktuara ndikohet qe ai te kryej eper penale. Borma e dyte eshte kur ai definiti isht nuk ka endosur qe te kryej eper penale! por ndikohet ne te qe te endos qe ta kryej epren penale. "igji penal nuk i percakton menyrat dhe mjetet e shtytjes. %i eprime te shtytjes mund te konsiderohen p.sh. eprimet me te cilat bindet tjetri! dhenia apo premtimi i dhurates! lutja! kanosja! dhenia e keshilla e! etj. %htytjen mund ta bejne nje apo me shume persona. (ur e bejne shume perona! atehere ajo quhet bashkeshtytje. %htytesi duhet ta njoh personin te cilin e shtyt qe te kryej epren penale. %htytja mund te kryhet etem me dashje. %htytja mund te kryhet edhe nga pakujdesia! por legjislacioni penal per kete nuk ndeshkon. %htytesi denohet per cdo eper penale! pa marr parasysh peshen e saj. #i denohet sikur te kishte kryer ete epren penale.

%htytja e pasukseshme ekziston edhe ne raste kur personi i shtytur nuk e ka kryer e as nuk ka tentuar ta kryej epren penale. NDI<.A- )dihma mund te kryhet etem pasi qe personi tjeter te kete endosur ta kryej epren penale. )dihma paraqet eprimet me te cilat ndihmohet qe te kryhet epra penale. 7kzistojne dy lloj ndihmash: ajo fizike dhe psikike. %i ndihme fizike konsiderohet kur nje person ia jep apo ia en ne disponim personit tjeter mjetet per te kryer epren penale! apo kur ia menjanon pengesta per kryerjen e epres. )dihma psikike konsiderohet dhenia e keshilla e! udhezime e si dhe premtimi se do te fshihet epra penale!kryesi i saj! gjurmet! apo sendet e fituara nga ajo eper. )dryshe nga shtytja! ndihma mund te kryhet me eprim apo mos eprim. %ipas legjislcionit tone! ndihmesi mund te denohet deri ne C e maksimumit te denimit te parapare. O-@ANIA.I I 7<OBATE7 K-I.INE E- 2e kete kutrojme krijimin ose shfrytezimin e organizates! bandes! ose shoqates me qellim te kryerjes se epres penale. (jo paraqet formen me te rende te bashkpunimit. Ku2h3i i 1are eshte qe nje person te formoj nje shoqate apo ta shfrytezoj ate me qellim qe te kryej epren penale. )e raste te tilla ai person quhet organizator i shoqates kriminele. Ku2h3i i dy3e eshte qe te ekzistoje plani kriminal me te cilin parashihen eprat penale qe duhet ti kryej shoqata. Ku2h3i i 3re3e eshte qe nga ajo shoqate te jete kryer apo te jete tentuar te kryhet se paku nje eper penale qe eshte parapa me planin kriminal. P-"". :a2hkimi i 4e1ra4e :ashkimi i epra e penale ekziston atehere kur personi me nje apo me shume eprime kryen dy apo me shume epra penale! per te cilat ne te njejten kohe zh illohet procedura penale dhe shqiptohet nje denim unik. 7kzistojne dy lloje te bashkimit te epra e: ba2hkimi ideal dhe ba2hkimi real. :A7<KI.I IDEA = 7kziston kur personi me nje eprim kryen dy apo me shume epra penale per te cilat gjykohet ne te njejten kohe. &.sh. kur nje person gjuan me arme personin tjeter te cilin e qellon dhe ne te njejten kohe e plagos edhe nje person tjeter. :A7<KI.I -EA - 7kziston ne rastet kur nje person me shume eprime kryen shume epra penale per te cilat gjykohet ne te njejten kohe dhe i shqiptohet denimi unik. :A7<KI.I CIKTI0 = 7kziston kur ne shikim te pare duket se me nje apo me shume eprime jane kryer shume epra penale! mirepo ne te ertete eshte kryer etem nje eper penale. &.sh. kur nje person me dhune hyn banesen e huaj dhe atje jedh gjera te cmueshme. (etu i kemi pra elementet e tri epra e penale: te jedhjes se rende me thyerje ne lokalet e mbyllura dhe epra penale e cenimit te paprekshmerise se baneses. 2irepo ky person konsiderohet se ka kryer nje eper penale-ate te jedhjes se rende me thyerje duke depertuar ne lokalet e mbyllura. :A7<KI.I CIKTI0 -EA - 7kziston atehere kur me shume eprime duket se jane kryer disa epra penale e ne realitet eshte kryer nje eper penale unike. 0EP-A E PE-:E-E PENA E = konsiderohet ajo eper e perbere prej dy apo me teper epra e te cilat sipas natyres jane doemos te lidhura dhe te kushtezuara njera me

tjetren. Vepra e perbere penale e perjashton ekzistimin e bashkimit real sepse ajo me ligj konsiderohet si nje eper penale. %i eper e perbere penale eshte grabitja e cila perbehet prej epres penale jedhjes dhe te dhunes. 0EP-A PENA E E :A7<K/A- = 7kziston kur nje person brenda nje periudhe te shkurter apo te gjate kryen nje mori eprash penale te njellojta. 0EP-A PENA E KO EKTI0E = ekzistojne kur kryhen shume epra penale te njejta apo te llojit te njejte nga shume persona. )e teorine e se drejtes penale njihen tri forma te epres penale kolekti e: *5 epra penale kolekti e ne forme te zejes3 /5 ne forem te profesionit3 ;5 nga shprehia. P-"$. Pergjegje2ia 1enale )je person konsiderohet se eshte penalisht i pergjegjshem nese ne kohen e kryerjes se epres penale ka qene i pergjegjshem dhe i fajshem. PAPE-@;E@;7<.E-IA D )e ligjin penal thuhet @ nje person nuk eshte i pergjegjshem nese ne kryerjen e epres penale nuk ka mundur te kuptoj rendesine e epres se et! apo nuk ka mundur ti kontrolloj sjelljet e tij per shkak te semundjes psikike! crregullimit psikik te perkohshem apo te meta te tij mendoreA. %emundjet psikike kronike te perkohshme jane ato te cilat e bejne personin plotesisht te papergjegjshem. %emundjet psikike kronike te perhershem jane ato te cilat zgjasin per nje kohe te gjate dhe jane te pasherueshme. %emundjet psikike te perkohshme acute jane ato te cilat paraqiten kohe pas kohe dhe mund edhe te sherohen. Crregullimi i perkohshem eshte lloj crregullimi momental i cili shkaktohet nga faktore te ndryshem qofte te mbrendshem qofte te jashtem. $h illimi mendor i mete apo dementia eshte ngecje e zh illimit mendor e shkaktuar nga atrofia e sistemit ner or qendror dhe ne keto raste personi nuk eshte i etedijshem se cfare ben.

P-"%. Pergjegjegj2hmeria e2enciali2h3 e =4ogeluar )e ligjin penal thuhet: @ mund te denohet me bute kryesi i epres penale! aftesia e te cilit per te kuptuar rendesine e epres apo per te kontrolluar sjelljet e eta ka qene esencilalisht e z ogeluar. (ete pergjegjesi mund ta shkaktojne semundjet psikike kronike te perkohshme dhe te perhershme! crregullimet psikike dhe te metat mendore. &oashtu ketu mund te hyjne edhe crregullimet e ndryshme organike si shtatezania! lindja! helmimet e ndryshme! semundjet infecti e! etj. %ipas ligjit! personat te cilet ne kete gjendje kryejne eper penale! mund te denohen me bute. &ra pergjegjesia esencialisht e z ogeluar eshte rrethane facultati e e zbutjes se denimit. P-"&. Ac3ione2 iberae in Eau2a )ese personi ka qene i pergjegjshem ne momentitn e kryerjes se epres penale! atehere ai

person penalisht eshte i pergjegjshem. (jo pra eshte rregull. &or kjo rregull ka perjashtime. )ese personi ete e shpien eten ! pra e sjell ne gjendje te papergjegjshme dhe ne ate gjendje e kryen epren penale! ai person konsiderohet penalisht i pergjegjshem. Dastet e tilla njihen ne te drejten penale si a*ti%ne liberae in *au&a (#e$rimet 'e jane te lira ne #endim) e j% edhe ne kr"erje . %hembull: )ese personi #! konsumon alkool dhe dehet plotesisht dhe keshtu e sjell eten ne gjendje te papergjegjshme dhe ne kete gjendej in shkakton lendim personit : apo edhe e pri on nga jeta. P-"'. Caji &er t u konsideruar nje persosn penalisht i pergjegjshem per epren e kryer! ai duhet te jete i pergjegjshem dhe i fajshem. Baji eshte element subjekti i epres penale. &ra per te mundur te ndeshkohet nje njeri! nuk mjafton etem qe ai te kete kryer epren e kunderligjshme! por per kete duhet edhe ta kete kryer me fajin e tij. )e mungese te fajit! nuk mund ti shqiptohet denimi kryesit te epres penale. "idhur me fajin len parimi @ nullum crimen nulla poena sine culpaA 4nuk ka eper penale dhe denim pa faj5. )je person konsiderohet se ka kryer eper penale me faj kur e ka ditur se me eprimin apo mos eprimin e et do te shkaktoje pasojen e ndaluar.

P-"(. Da2hja )e te drejten penale dhe prkatiken gjyqesore! dashja konsiderohet forma me e rende dhe me e shpeshte e fajit. Vepra penale eshte kryer me dashje kur kryesi ka qene i etedijshem per epren e et dhe ka dashur ta kryej. 7kzistojne dy lloje te dashjes: da2hja direk3e dhe da2hja e4en3uale. DA7<;A DI-EKTE 5Dolu2 direc3u26 ekziston atehere kur kryesi eshte i etedijshem se me eprimin apo mos eprimin e et do te shkaktoje eper te demshme! pra do te kryej eper penale dhe e ka dashur ate. >ek rasja me dashje duhet te shprehet elementi indi#idual (#etedija ) pra qe personi te jete i etedijshem se po shkakton eper te demshme dhe elementi #%liti# (#ullneti) de&hira per ta kryer ate eper dhe per ta shkaktuar pasojen. DA7<;A E0ENT/A E ekziston atehere kur kryesi me etedije e kryen epren penale dhe me ate etedije pajtohet. <ashja e entuale eshte shume e ngjajshme me ate direkte! por dallon ne faktin se te dashja e entuale mungon elementi i ullnetit. >ek dashja e entuale nuk arrihet pasoja te cilen e deshiron kryesi P-"). Pakujde2ia 5cul1a6 - 7shte forme e dyte e fajit! pra pas dashjes. %ipas ligjit penal! @ epra penale eshte kryer nga pakujdesia kur kryesi ka qene i etedijshem se per shkak te eprimit apo mos eprimit te tij mund te shkaktohet pasoja e ndaluar mirepo lehte ka besuar qe ajo mund te parandalohet3 ose kur nuk ka qene i etedijshem se mund te shkaktohet pasoja.

7kzistojne dy lloje te pakujdesise: 1akujde2ia me 4e3edije dhe 1a4e3edije. Pakujde2ia me 4e3edije D a1o mendjeleh3e2ia ekziston kur kryesi ka qene i etedijshem se per shkak te eprimit apo mos eprimit te tij mund te shkaktohet pasoja e ndaluar por se ajo lehte do te parandalohet apo nuk do te shkaktohet. (arakteristike kryesore ketu eshte se kryesi nuk e deshiron pasojen . Pakujde2ia 1a 4e3edije D a1o negli=henca ekziston kur kryesi nuk ka qene i etedijshem se mund te shkaktohet pasoja e ndaluar. (arateristike ketu eshte se kryesit fare nuk i shkon mendja! pra nuk eshte i etedijshem se mund te shaktohet pasoja e ndaluar. P-"* Pergjegje2ia 1er >orma3 e kuali>ikuara %i forme e kualifikuar apo e rende 4e cilesuar5 e epres penale konsiderohet rasti kur kryesi nderrmer eprim me qellim qe te shkaktoje nje pasoje te caktuar! mirepo ne fakt shkakton nje pasoje me te rende nga ajo qe ka dashur apo qe zakonisht shkaktohet. 0e1ra3 1enale 3e kuali>ikuara me 1a2oje 3e rende - jane ato kur kryesi nderrmer eprim me qellim qe te shkaktoje nje pasoje te caktuar mirepo ne fakt shkakton pasoje me te rende se ajo qe ka dashur ta shkaktoj. 0e1ra3 1enale 3e kuali>ikuara me rre3hane 3e 1o2acme = kryhen ne rrethana te ndryshme. Drethanat ne te cilat kryhen eprat jane endi! koha! menyra e kryerjes! moti i! objekti apo lera juridike! etj. (jo eper penale zakonisht kryhet me dashje mirepo mund te kryhet edhe nga pakujdesia. P-"+. ja3himi dhe >orma3 e 3ij 2e lajthim kuptojme kur nje person ka perfytyrim te gabuar dhe jo te drejte per nje rrethane! apo nuk di per te. &er shkak te kesaj mosdije apo te ketij perftyrimi jo te drejte! personi mund te shkaktoj pasoje te ndaluar e qe mund te jete e eper penale. 7kzistojne dy lloje te lajthime e: ". aj3himi ne >ak3 dhe $. laj3himi juridik. A;T<I.I NE CAKT! eshte kur kryesi ne kohen e kryerjes se epres penale nuk ka qene i etedijshem per ndonje nga tiparet e saja te caktuara me ligj! apo kur gabimisht mendon se ekzistojne rrethanat sipas te cila e po te ekzistonin faktikisht ! ajo eper do te lejohej. aj3himi ne >ak3 ne ku13im 3e ngu2h3e apo qe ndryshe quhet lajthimi lidhur me figuren e epres penale ekziston atehere kur p.sh personi # naten ze pusi per ta rare personin :! mirepo ne ate rast meqe nuk e ka pa mire nga erreira e ret personin C ne end te personit :. aj3himi ne ku13im 3e gjere ekziston kur p.sh. polici e pri on nga liria nje person duke menduar se ai eshte personi per te cilin eshte shpallur urdherarrestimi. A;T<I.I ;/-IDIK! ndryshe perkufizohet si lajthim mbi ndalueshmerine e epres. (onsiderohet se kemi te bejme me lajthimin juridik kur kryesi nuk e di se epra e tij eshte e ndaluar dhe se eshte e parapare si eper penale. <.mth. se ne keto raste kryesi eshte i etedijshem per eprimin e tij mirepo ai gabimisht mendon se epra eshte e lejuar.

P-$,. 7ank2ione3 1enale %anksionet penale jane masa te dhunshme penalo-juridike te cilat i shqipton gjyqi ndaj kryesit te epres penale! me qellim te mbrojtjes se shoqerise dhe indi idit nga kriminaliteti. %anksionet penale konsistojne ne marrjen apo kufizimin e liri e dhe te drejta e te caktuara apo ne terheqjen e erejtjes kryesit. )e ligjin penal jane parapa keto lloje te sanksione e penale: 99 denimet 91 denimi me kusht dhe erejtja gjyqesore 9+ masat siguruese 9, masat edukuese. DENI.ET! denimi eshte lloji me i jeter i sanksionit penal. (rakteristikat e denime e jane: 9- denimi duhet te jete personal = pra duhet ta godas etem kryesin e epres penale e jo edhe te tjeret. 9. denimi duhet te jete human = pra nuk gu'on te paraqet mundim dhe perbuzje apo ta demtoj shendetin e kryesit te delikuentit. 10 denimi duhet te jete legjitim = pra duhet ta shqiptoj gjyqi 1* denimi duhet ti godas njesoj kryesit e epra e penale pa arsisht fene! racen! etj 1/ denimi duhet te jete proporcional me peshen e epres penale 1; denimi duhet te jete i ndare 19 denimi duhet te jete i re okueshem = ne rastet kur ai shqiptohet ne kundershtim me ligjin! atehere ai duhet te abgohohet. 11 denimi duhet te jete i permiresueshem. Eellimet qe duhen te arrihen me denime jane3 a5 parandilimi i kryesit qe perseri te kryej epra penale b5 ndikimi edukati ndaj te tjere e c5 forcimi i moralit ne shoqeri O;ET E DENI.E0E! Fane tri lloj denimesh: *5 denimi me dekje3 /5 me burg dhe ;5 me te holla. )e dhjetor te itit *...! me rregullore te ecante eshte abroguar denimi me 4dekje dhe ai eshte ze endesuar me denimin afagjate ne kohezgjatje prej /*-90 ite. Denimi me brugim dhe denimi me burgim a>a3gja3e D (y denim konsiston ne marrjen e lirise se le izjes kryesit te epres penale per nje kohe te caktuar. 2e ligjin tone eshte percaktuar minimumi dhe maksimumi i koherzgjatjes se denimit me burg. 2inimumi i pergjithshem i denimit eshte *1 dite! ndersa maksimumi eshte /0 jet. Denimi me 3e holla! <enimi me te holla apo denimi me gjobe ben pjese ne denimet pasurore. 2e ane te ketij denimi! kryesi i epres penale detyrohet qe :renda afatit te caktuar te paguaj nje shume te hollash ne dobi te shtetit. <enimi me gjobe eshte i pershtatshem per eprat penale te lehta! por mund te parashihet edhe per kriminalitetin e mesem. <enimi me te holla mund te shqiptohet si denim primar dhe sekondar. %i denim kryesor eshte i parapare si sanksion i etem per epren e caktuar! ndersa si denim sekondar kur eshte parapare ne menyre cumulati e me denimin me burg.

2e aktgjykim parashifet afati i pagimit te denimit me te holla. 2inimumi i ketij afati eshte *1 dite ndersa maksimumi ; muaj. Gjyqi mund te endos qe denimi me te holla te paguhet edhe me kiste! por me kusht qe afati te mos jete me i gjate se dy ite. P-$". .a3ja e denimi3 <uke pasur parasysh se cili organ e ben matjen e denimit ! ne te drejten penale njihen tri lloje te matjes se denimit: "6 matja ligjore! $6 matja gjyqesore dhe %6 matja administrati e. .a3ja ligjore D 2atja ligjore e denimit beht nga ana e organit i cili n'jerr ligje! me crast pra ligj enesi e cakton llojin dhe lartesine e denimit me rastin e parashikimit te epres penale. .a3ja gjy8e2ore e denimi3 = (ete lloj te matjes e ben gjyqi kur ne proceduren penale konstatohet se kryesi i epres penale eshte penalisht i pergjegjshem. .a3ja admini23ra3i4e e denimi3 = (y sistem zbatohet ne %?:# dhe disa ende te tjera. %ipas ketij sistemi! denimin e matin organet kompetente per ekzekutimin e denime e. P-$$. Indi4iduali=imi i denimi3 2e indi idualizim te denimit kuptojme pershtatjen e denimit epres penales dhe kryesit te saj. 2atja e denimit nga ana e gjyqit behet :renda minimumit dhe maskimumit te denimit te parapare me ligj duke perfshire ketu edhe rrethanat lehtesuese dhe renduese. Drethanat renduese paraqesin ato rrethana te cilat ndikojne qe denimi te jete me i rrepte :renda kufij e te atij denimi qe eshte parapa me ligj. Drethanat lehtesues paraqesin te kunderten! pra qe denimi te jete me i lehte. "igji penal shprehimisht cek keto rrethana lehtesuese dhe renduese: *5. shkallen e pergjegjesise penale apo te fajesise. /5 moti et nga te cilat eshte kryer epra penale ;5 jeta e meparshme dhe rrethanat personale te kryesit 95 sjellja e kryesit pas kryerjes se epres penale 15intensiteti i rrezikimit apo te demtimit te se mires se mbrojtur +5 rrethanat ne te cilat eshte kryer epra penale ,5 gjendja pasurore e kryesit 4 kjo me teper len per denimin me te holla5 Abu3ja e denimi3 - )e jeten e perditshme mund te kryhen epra penale ne aso rrethanash te cilat epren e bejne posacerisht te lehte. )e raste te tilla gjyqi pra ben zbutjen e denimit. $butja e denimit zbatohet kur me ligj parashihet mundesia qe gjyqi te shqiptoje denim nen minimumin e posacem te denimit te parapare per ate epre penale dhe ate gjer ne minimumin e pergjithshem te atij lloji te denimi. 7kzistojne dy lloje te zbutjes se denimit: a6 zbutja e denimit ne rastet kurshprehimisht parashihet me ligj3 dhe b6 zbutja e denimit sipas binddjes se gjykates

P-$%. -ecidi4i dhe lloje3 e recidi4i3 2e recidi apo fajtor kup6tojme rastet kur personi qe ka qene me pare i denuar perseri kryen eper penale. %ipas natyres se epres penale! njihen dy lloje te recidi it: -ecidi4i i 1ergji3h2hem = eshte kryesi qe pas denimit te shqiptuar apo te mbajtur per epren penale te meparshme perseri kryen eper penale te llojit te ndryshem. -ecidi4i 21ecial = ekziston kur kryesi pas denimit te shqipetuar apo te mbajtur serish kryen eper penale te njejte apo te llojit te njejte. %ipas numrit te epra e penale te kryera! njihen dy lloje te recidi it3 -ecidi4i i rendom3e a1o i nje>i2h3e = ekziston kur personi i cili me pare ka qene i denuar per eper penale! serish te kryej eper penale tjeter. -ecidi4i i 2hum>i2h3e 5mul3irecidi4i6 = ekziston atehere kur nje person! i cili me pare ka qene me se paku dy here i denuar per epra penale! serish kryen eper penale te re. P-$&. .a3ja e denimi3 1er 4e1ra3 1enale ne ba2hkim )e te drejten tone penale njihen tri sisteme te matjes se denimit per eprat penale ne bashkim: *5 2i1a2 2i23emi3 3e kumulacioni3 =se pari matet denimi ec e ec per cdo eper penale ne bashkim e me pastaj mblidhen te gjitha denimet dhe shuma e tyre paraqet denimin unik. /5 7i1a2 2i23emi3 3e a21eracioni3 = se pari matet secili denim ec e ec e pastaj merret per baze denimi me i rende e denimet tjera i shtohen ketij! por me kusht qe denimi unik te mos e arrij shumen e te gjitha denime e e as mos ta tejkaloj maksimumin e pergjithshem te atij lloji te denimit qe eshte percaktuar me ligj. ;5 7i1a2 2i23emi3 3e ab2orbicioni3 = gjithashtu matet secili denim ec e ec mirepo si denim unik shqiptohet etem denimi me i rende i cili ne ete absorbon denimet me te lehta.

P D$' Denimi me ku2h3 dhe 4erej3ja gjy8e2ore <enimi me kusht eshte pezullim i denimit te shqiptuar per nje kohe te caktuar dhe me kushte te caktuara. <enimi me kusht eshte nje lloj sanksioni parapenal. )ese personi i denuar me kusht nuk kryen eper penale brenda afatit te caktuar dhe nese i permbush kushtet te cilat ia ka caktuar gjyqi! atehere denimi nuk do te ekzekutohet dhe ai person nuk do te konsiderohet i denuar. )e rastet e kunderta! pra nese eprsoni kryen eper te re penale gjate afatit te caktuar! atehere denimi me kusht do te re okohet dhe i njejti do te mbahet.

P-$(. 0erej3ja gjy8e2ore Verejtja e gjykates eshte nje sankison i posacem..Verejtja e gjykates eshte mase per ze endesimin e denimit e ecanerisht te denimit me burg afatshkurt. Verejtja gjyqesore mund te shqiptohet per dy grupe te epra e penale3 1+ )e grupin e pare hyn eprat penale per te cilat eshte parapa denimi me burg gjer ne nje it! apo denimi me te holla dhe nese epra eshte kryer ne rrethana ecanerisht te lehta. 1, )e grupin e dyte hyn eprat penale per te cilat eshte parapa denimi deri ne tri jet . )e keto raste gjyqi mund te shqiptoj erejtjen penale etem nese jane permbushur kushtet e posacme qe i parasheh ligji.

P-$) .a2a3 2igurue2e %ipas ligjit te aplikueshem njihen keto masa siguruese: 1- mjekimi i detyruar psikiatrik dhe ruajtja ne entin shendetesor 1. mjekimi i detyruar psikiatrik ne liri +0 mjekimi i detyruar i alkooliste e dhe narkomane e +* ndalimi i ushtrimit te profesionit dhe te eprimtarise +/ ndalimi i shfaqjes publike +; ndalimi i drejtimit te mjetiti motorik +9 marrja e sendit +1 perserja e te huajit nga endi .arrja e dobi4e 1a2urore 3e >i3uara me 4e1er 1enale <obia pasurore merret nga cdokush qe ka pasur dobi nga epra penale. &ara se te gjithash kjo dobi merret nga kryesit e epres penale ! por kjo mase shqiptohet edhe ndaj personit te cilit i eshte dhene ne ruajtje ajo pasuri. )e rastet kur nuk mund ti merret ajo dobi! kryesit i urdherohet qe ti paguaj ato me te holla. P-$*. -ehabili3imi 7 drejta penale e njeh institucionin e rahbilitimit me te cilin personit qe e ka mbajt denimin i kthehen te gjitha te drejtat qe i ka pasur para se te jete i denuar. 2e rehabilitim pushojne se epruari pasojat kuridike ndaj te denuarit! epra penale lihet ne harrese! emri i te denuarit shlyhet nga e idenca e te ndeshkuar e dhe personi i ketille nuk konsiderohet i denuar. 7kzistojne dy lloje te rehabilitimit: *5 rehabilitimi gjyqsor dhe /5 rehabilitimi ligjor. -ehabili3imi ligjor = paraqitet me se oni *0 jet prej dites se mbajtjes te denimit! denimit te parashkruar apo denimit te falur. -ehabili3imi gjy82or = lejohet ne baze te endimit gjyqsor nese i denuari p.sh. ne afatin prej tre jetesh pas mbajtjes se denimit nuk kryen eper tjeter penale dhe nese i ploteson kushtet e parapara me ligj.

P-$+. 7hlyerja e denimi3 nga e4idenca e 3e nde2hkuar4e >e gjitha denimet qe u shqiptohen kryes e te epra e penale regjistrohen ne e idenca te posacme qe quhen e idenca te ndeshkuar e. "igji parasheh dy lloje te shlyerjes nga kjo e idence: "6 ne ba=e 3e ligji3 dhe $6 ne ba=e 3e 4endimi3 gjy82or. 7hlyerja e denimi3 ne ba=e 3e ligji3 D behet nese personi brenda afatit prej nje iti nga dita e plotfuqishmerise se endimit te gjykates nuk kryen eper te re penale. <enimi me kusht shlyhet nga e iden a pas nje iti prej kur ka kaluar spro imi se gjate kesaj kohe personi nuk ka kryer eper penale <enimi me te holla shlyhet pasi te kalojne tri jet nga dita e ekzekutimit! parashkrimit apo denimit te falur! nese gjate kesaj kohe nuk ka kryer eper te re penale <enimi me burg gjer nje it dhe denimi per te mitur shlyhen kur kalojne pes ite nga dita e denimit te mbajtur! denimit te parashkruar apo denimit te falur! nese personi nuk ka kryer eper te re penale. 7hlyerja e denimi3 ne ba=e 3e 4endimi3 gjy8e2or D behet sipas lutjes se te ndeshkuarit . 2e rastun e endosjejs gjykata merr parasysh sjelljet e te denuarit pas mbajtjes se denimit! natyren e epres penale si dhe rrethana te tjera qe jane te rendesishme per leresim. >e dhenat! pekatesisht shenimet per denimin i cili nuk eshte shlyer nga e idenca e te ndeshkuar e mund ti jepet gjykates! prokurorise publikedhe organe e te brendshme lidhur me proceduren qe zh illohet ndaj te denuarit te meparshem. %ipas ligjit askush nuk ka te drejte te kerkoj nga qytetaret te dhena se a jane te ndeshkuar apo jo. P-%,. Para2hkrimi &arashkrimi apo jetersimi eshte institut juridik i cili shpie deri te shuarja e sanksione e penale per shkak te kalimit te kohes se caktuar me ligj. )jihen dy lloje te parashkrimit: ++ parashkrimi i ndjekjes penale +, parashkrimi i i ekzekutimit te denimit. PA-A7<K-I.I I ND;EK;E7 PENA E = konsiston ne ate se per shkak te kalimit te afatit te parapare me ligj nuk mund te nderrmeret bdjekja penale dhe personit nuk mund ti shqiptohet denimi per epren penale qe e ka kryer. #fatet e parashkrimit jane te shumta. %e sa do te jete ky afat i gjate aret nga lartesia dhe lloji i denimit te parapare per ate eper. 2inimumi i afatit te parashkrimit te ndjekjes penale eshte / ite ndersa maksimumi /1 jet. #fati i parashkrimit te ndjekjes penale fillon te ec qe nga dita kur eshte kryer epra penale. Ndalja e 1ara2hkrimi3 3e ndjekje2 1enale = paraqitet atehere kur per shkak te disa

rrethana e ndjekja penale nuk mund te fillohet apo nese eshte filluar nuk mund te azhdohet. (etu ndikojne dy lloj pengesash: pengesat faktike 4p.sh. kur arratiset kryesi i epres penale apo kur nuk i dihet endabanimi53 dhe ato juridike 4p.sh.imuniteti i deputetit te parlamentit! semundja psikike e te pandehurit! etj5. Nder1reja e 1ara2hkrimi3 3e 4e1re2 1enale = behet nese gjate kohes sa zgjasin rrethanat te cilat i ka parapa ligji ecmas. )e keto raste koha e cila ka kaluar para nderprejes nuk llogaritet por parashkrimi fillon te ec rishtazi. Para2hkrimi ab2olu3 = paraqitet kur kalon dyfishi i kohes qe kerkohet sipas ligjit per parashkrim. PA-A7<K-I.I i EKAEK/TI.IT TE DENI.IT = konsiston ne ate se pas kalimit te afatit teparapare me ligj! denimi nuk mund te ekzekutohet. #fatet jane te ndryshme aresisht nga lartesia dhe lloji i denimit. 2inimumi eshte / jet bdersa maksimumi eshte /1 jet. H etmi perjashtim nga ky parim jane eprat penale te gjenocidit! krime e te luftes dhe epra e te tjera kunder njerezimit dhe te drejtes nderkombetare.

P-%". Amni23ia dhe >alja A.NI7TIA = eshte akt te cilin e n'jerr organi me i larte shteteror = parlamenti i shtetit. 2e ane te te amnistise! personat e pacaktuar emer per emer mund te lirohen pjeserisht apo plotesisht nga ekzekutimi i denimit! apo ze endesohet denimi i shqiptuar me nje denim me te bute! apo caktohet shlyerja e denimit apo abrogohet pasoja e caktuar e denimit. #mnistia mund te jepet per te gjitha llojet e epra e penale. >rajta me e gjere e amnistise eshte abolicioni = me te cilin kryesi i epres penale lirohet nga ndjekja penale. #mnistia n'irret ne forme te ligjit dhe keshtu paraqet akt te pergjithshem. CA ;A = eshte akt te cilin e n'jerr kryetari i republikes ose qe eria e republikes. Balja n'irret ne forme te endimit me te cilin persnat e caktuar emer per emer lirohen nga ndjekja penale 3 plotesisht apo pjeserisht nga ekzekutimi i denimit3 etj. P-%$ Karak3eri23ika3 e 1o2acme 3e 4e1ra4e 1enale 3e 3e mi3ur4e dhe ma2a3 1er 1arandalimin e 3yre Vepra penale nuk mund te kryejne etem personat madhor por edhe te miturit. Varesisht prej moshes! te miturit ndahen ne disa grupe: @." D )e grupin e pare hyjne femijet gjer ne moshen *9 jec. )daj ketyre persona e nuk mund te shqiptohet kurrfare sanksioni penal. @.$ = )e grupin e dyte hyjne personat prej moshes *9 deri ne *- jec e qe kosniderohen perosna te mitur. >e miturit ndahen ne te mitur te rinj dhe te miturit e rritur. Te mi3ur 3e rinj jane personat prej *9-*+ jec. )daj ketyre persona e mudnt e shqiptohen etem masa edukuese! ndersa denimi kursesi. Te mi3ur 3e rri3ur jane personat prej moshes *+-*- jec. 7dhe ndaj ketyre persona e shqiptohen zakonisht masa edukuese! por perjashtimisht! ne rastet e caktuara me ligj! ky person mund te denohet edhe me denim te posacem per te mitur e qe ne te drejten peanle njihet si burgu per te mitur.

@.% D jane personat madhor te rinj e qe ketu hyjne personat prej moshes *--/* jec. P-%%. .a2a3 edukue2e "egjislacioni penal parasheh - lloje te masa e edukuese te cilat i rradhit ne tri grupe. * = masat disiplinore / = masat e mbikqyrjes se shtuar ; = masat e ente e. .A7AT DI7IP INO-E = kety hyjne 8or3imi dhe dergimi ne 8endren di2i1linore. Bor3imi = eshte masa me e bute educati e. 2e ane te kesaj mase gjykata e qorton delikuentin e mitur dhe njeherit ia terhek erejtjen qe ne te ardhmen te mos kryej epra penale. Dergimi ne 8endren di2i1linore 1er 3e mi3ur = shqiptohet kur gjykata kosideron se epra e kryer eshte pasoje e mendjelehtesise dhe pakujdesise dhe se me trajtim afatshkurter mund te ndikohet ne personalitetin per te mitur dhe ne sjelljet e tij. .A7AT E .:IKB?-;E7 7E 7<T/A- = ndahen ne tri lloje: +- mbikqyrja e shtuar nga ana e prinder e! adoptuesit ose te kujdestarit +. mbikqyrja e shtuar ne familjen tjeter ,0 mbikqyrja e shtuar e organit te kujdestarise. .bik8yrja e 2h3uar nga ana e 1rinder4e# ado13ue2i3 o2e 3e kujde23ari3 D Eellimi i kesaj mase eshte qe te shtohet mbikqyrja ne jeten dhe sjelljen e te miturit. (jo mase nuk zgjat me pak se nje it e as me teper se tre jet. .bik8yrja e 2h3uar ne >amilje 3je3er = kete mase gjykata do ta shqiptoje nese familja tjeter ka mundesi qe ta ushtroj mbikqyrjen dhe nese kete e pranon familja tjeter ullnetarisht.(jo mase me se paku zgjat nje it e me se shumti ; ite. .bik8yrja e 2h3uar e organi3 3e kujde23ari2e = gjykata e shqipton ne rastet kur prinderit apo kujdestari nuk kane mundesi ta ushtroj mbikqyrjen ndaj te miturit ose nese kete nuk mund ta ushtorj ndonje familje tjeter. (ohezgjatja eshte e njejte sikurse te masat e tjera. .A7AT E ENTE0E = Fane lloji me i rende i masa e edukuese. (eto masa u shqiptohen te mitur e ndaj te cile e duhet marre masa me afatgjata me qellim te edukimit te tyre. (etu hyjne: ,* dergimi ne entin edukues = u shqiptohet atyre delikuente e per te cilet kosniderohet se nuk mund te permiresohen pa i ecuar nga mjedisi ku jetojne. ,/ dergimi ne entin edukues-permiresuse = eshte mase me e rende se e para. Eendrimi ne kete ent mudn te zgjas me se paku nje it e me se shumti pes ite. ,; dergimi ne entin special = kjo mase u shqiptohet atyre delikuente e te cilet jane me crregullime apo te meta psikike ose fizike. :/-@/ PE- TE .IT/- D mund te shqiptohet etem perjashtimisht dhe per nje numer te ogel te raste e dhe nese plotesohen kushtet e parapara me ligj. a5 :urgu per te mitur mund tu shqiptohet etem te miturit te rritur i cili ne kohen e kryerjes se epres penale i ka pas *+ jet por nuk i ka mbush *jet. b5 :urgu per te mitur mund ti shqiptohet te miturrit te rritur nese ka kryer eper penale per te cilen eshte parapa denimi me burg mbi 1 jet. c5 :urgu per te mitur mund ti shqiptohet te miturit te rritur nese gjykata

konstaton se ka qene penalisht i pergjegjshem d5 burgu per te mitur shqiptohet nese epra penale ka shkaktuar pasoja shume te renda. Minimumi i burgut $er te mitur e&hte + #it nder&a ma&kimumi +, #ite. VEPRAT PENALE KUNDER NJEREZIMIT DHE TE DREJTES NDERKOMBETARE P-%& @jenocidi 2e krim te gjenocidit kosniderohet epra e cila eshte kryer me qellim te zhdukjes se teresishme apo te pjeserishme te grupit nacional! racor apo fetar. >ermi gjenocid rrjedh nga fjala greko-romake qe d.m.th. genos-race! gjini apo fis3 dhe occidere = me ra! me zhduk! me asgjasu. &er shkak te rendesise se madhe! #sambleja e &ergjithshme e (ombe e te :ashkuara ka apro uar (on enten mbi parandalimin dhe ndeshkimin e gjenocidit . (ete kon ente e kane nenshkruar shumica e shtete e anetare te (ombe e te :ashkuara. %i eprime te gjenocidit konsiderohen: ,9 rasja e anetare e te grupit ,1 shkaktimi i lendime e te renda trupore apo psiqike te anetare e te grupit ,+ enia e qellimshme e grupit ne kushte te atilla qe shpiejne ne shfarosjen e plote apo te pjeshme te grupit ,, zbatimi i masa e me qellim qe te pengohen lindjet brenda grupit 4sterilizimi! abortimi i dhunshem5 ,- transferimi me dhune i femije e ne grup tjeter. Vecori e gjenocidit eshte organizimi i planifikuar dhe sistematik i kryerjes se epres penale. Gjenocidi ne te shumten e hera e kryhet gjate kohes se luftes! por mund te kryhet edhe ne paqe. (ryes i krimit te gjenocidit eshte ai qe nderrmer eprime dhe ai qe urdheron. "idhur me fajsine per kryerjen e kesaj epre ne ojitet etem dashja direkte. %ipas kon enta e nderkombetare ndjekja penale dhe ekzekutimi i denimit per kete eper nuk jetersohen 4parashkruhen5. P-%'. Krime3 e lu>3e2 %i krime lufte konsiderohen: krimet e luftes kunder popullates ci ile3 krimet e luftes kunder te plagosur e dhe te semuar e3 dhe krimet kunder rober e te luftes Krimi i lu>3e2 kunder 1o1ulla3e2 ci4ile = konsiderohet se kryhet kur dikush i shkel dispozitat e (on entes se ?ages apo (on enta e te Gjene es! apo sic thuhet ne ligj rregullat nderkombetare! gjate kohes se luftes apo konfliktit ushtarak dhe ndaj populates ci ile kryen rasje! tortura! eprime jonjerezore! eksperimente biologjike! shkaktohen lendime apo mundime te medha te shendetit apo integritetit! shperngulje te populates! detyrim qe te pranoj fe tjeter! detyrim qe te merret me prostitucion apo dhunime! marrja e pengje e! dergimi me dhune neper llogore! konfiskimi i pasurise! plackitja e pasurise! shkaterimi i pasurise! etj.

(rimi ndaj popullates ci ile mund te kryhet edhe ne rastet e luftes ci ile! pra kur konflikti i armatosur nuk ka karakter nderkombetar. Viktime e kesaj epre eshte popullata ci ile. 2brojtja penalo-juridike i perfshin te gjithe personat ci il qe gjenden ne lufte! pra edhe shtetasit e huaj edhe personat pa shtetesi. (ete eper mund ta kryejne personi i cili urdheron dhe personi i cili nderrmer eprim. &ersoni i cili urdheron duhet te jete person zyrtar!pra ne ndonje pozite zyrtare! ndersa personi i cili nderrmer eprim mund te jete ushtar! polic! apo pjestar i ndonje organizate administrati e qe gjendet ne konflikt si dhe cdo person qe gjindet ne sherbim te tyre. <allimi mes gjenocidit dhe kesaj epre eshte se gjenocidi kryhet ndaj nje grupi te caktuar! ndersa ky krim kryhet ndaj nje apo me shume persona e. &er ec kesaj dallim tjeter eshte se gjenocidi mund te kryhet edhe ne kohe paqe! ndersak krimi ndaj popullates ci ile kryhet etem gjate kohes sa zgjat konflikti i armatosur. P-%(. Krimi i lu>3e2 kunder 3e 1lago2ur4e dhe 3e 2emur4e (onsiderohet se kryhet kjo eper ne rastet e eprime e dhe te sjellje e jonjerezore ndaj te plagosur e dhe te semur e. %i forma te kryerjes se kesaj epre penale! numerohen: Vrasjet! sjelljet jonjerezore! eksperimentet biologjike! shkaktimi i mundime e te medha! cenimi i integritetit trupor apo te shendetit. (jo eper me se shpeshti mund te kryhet me dashje direkte! por mund te kryhet edhe me dashje e entuale. %ubjekt pasi i kesaj epre jane te semuret dhe te plagosurit. P-%). Krimi i lu>3e2 kunder rober4e 3e lu>3e2 (jo eper penale mund te kryhet jo etem gjate kohes se luftes dhe konfliktit te armatosur! por edhe pas pushuarjes se ketyre gjendje e ! gjate tere kohes derisa roberit e luftes gjenden ne pushtetin e shtetit i cili i ka zene rob. (jo ka ndodh edhe ndaj qindra shqiptare e te (oso es qe jane mbajt per tri ite ne burgjet e %erbise. (jo eper penale konsiderohet se kryhet kur dikush duke i shkelur te drejtat nerkombetare pas perfundimit te luftes apo konfliktit te armatosur urdheron apo kryen shtyerjen e paarsyeshme te lirimit te rober e te luftes apo te persona e ci il! denohet me burgim prej + muaj deri ne 1 jet. "igji parasheh tri forma te kesaj epre penale3 ,. sulmet e renda ne jeten! trupi e te zenit rob -0 detyrimi qe te sherbejne ne forcat e armatosura te armikut dhe -* pri imi nga e drejta ne gjykim te drejte dhe te paanshem. P-%*. 0e1ra3 1enale kunder je3e2 2e njeriu3 dhe 3ru1i3 (eto epra jane nje nder inkriminimet me te rendesishme. 2e keto epra nenkuptojme eprat penale me te cilat personi pri ohet nga jeta apo i shkaktohet lendim trupor. &asoja te ketyre epra e mund te jete demtimi apo rrezikimi. Veprat penale me te cilat demtohet 4asgjasohet5 jeta dhe trupi i njeriut ndahen ne dy grupe: Ne gru1in e 1are bejne 1je2e: -/ rasja 4neni ;053 -; rasja ne afekt 4neni ;;53

-9 rasja nga pakujdesia 4neni ;953 -1 ngashnjimi dhe ndihma ne ete rasje 4neni ;+53 -+ dhe nderpreja e palejuar e shtatzanise 4neni ;,5. Ne gru1in e dy3e bejne 1je2e! -, plagosja e rende 4neni ;-53 -- plagosja e lehte 4neni ;.53 -. pjesemarrja ne rrahje 4neni 9053 .0 rrezikimi me mjet te rrezikshem gjate rrahjes ose grindjes 4neni 9*53 .* lenja ne rrezik 4neni 9/53 ./ braktisja e personit te paafte 4neni 9;5 .; mosdhenia e ndihmes 4neni 995. P-%+. 0ra2ja Vrasja prej menyres se kryerjes ! moti e e dhe personit qe eshte pri uar nga jeta! ligji njeh tri lloje te rasje e3 "6. 0ra2je e rendom3e9 $6 0ra2je e kuali>ikuar9 dhe %6 0ra2je e e 1ri4ilegjuar. 0ra2ja ne menyre mi=ore D 2e rasje ne menyre mizore kemi te bejme ne rastet kur kryesi! me qellim! nderrmer aso eprime te cilat i shkaktojne dhembje te medha fizike dhe psikike iktimes! dhembje keto qe i tejkalojne dhembjet qe zakonisht shkaktohen gjate rasje e. 7lementi objekti qendron ne te shkaktuarit e mundime e dhe dhembje e! ndersa elementi subjekti eshte etedija! deshira qe te shkaktohen keto dhembje. 0ra2ja ne menyre dinake D 7lementi objekti ne kete eper eshte se kryesi epron ne menyre te fshehte! ndersa elementi subjekti qendron se rasja kryhet ne menyre dinake! mashtruese! jo te sinqerte. (jo rasje mund te kryhet etem nga dashja direkte. 0ra2ja kur rre=ikohe3 je3a e ndonje 1er2oni 3je3er = Vrasja e ketille konsiderohet kur kryesi per te kryer eperen e tille! perdor aso mjete ose epron ne aso rrethana me c rast e ne rrezik jeten edhe te ndonje personi tjeter. Bajesia per kete mund ti ngarkohet kryesit nese ka qene i etedijshem per rrezikshmerine e permendur dhe nese e ka deshiruar ate! apo nese ka qene i etedijshem per kete rrezikshmeri dhe eshte pajtuar me ate! pra nga dashja direkte dhe e entuale. 0ra2ja 1er in3ere2 = 2e kete eper kuptojme pretendimin e paskrupullt egoist qe te fitohet pasuri. (jo rasje ekziston kur ajo kryhet me qellim te fitimit te ndonje dobie materiale. 0ra2ja me 8ellim 3e kryerje2 o2e >2hehje2 2e ndonje 4e1er 3je3er 1enale = (jo rasje mund te kete dy forma: Borma e pare eshte kur kryesi e pri on dike nga jeta me qellim qe te bej te mundshme kryerjen e epres tjeter penale. Borma e dyte e kesaj rasjeje konsiderohet nese kryesi e pri on nga jeta dike me qellim qe te pengoj zbulimin e epres penale qe e ka kryer me pare ose qe eshte duke e kryer. 0ra2ja nga mo3i4e 3e 3jera 3e ule3a = 2e moti e te uleta kuptojme moti et qe jane ne kundershtim te rrepte me rregullat socialo-etike dhe per to kryesi qortohet ashper ne aspektin moral.Vrasje e tille mund te jete rasja me qellim te e itimit te pengeses per te azhduar dashurine! etj. 0ra2ja e 1er2oni3 u2h3arak o2e =yr3ar gja3e u2h3rimi3 3e de3yre2 2e 3ij = (jo rasje ekziston kur dikush e pri on nga jeta personin zyrtar apo ushtarak gjate kohes sa ai e

ushtron detyren e tij. )e pikpamje te fajsise kryesi gjithmone epron me dashje. 0ra2ja me da2hje e 2hume 1er2ona4e = 2e kete rasje kuptojme kur kryesi ret dy apo me shume persona. (eto rasje duhet te kryhen nga dashja. &er shkak te rrethana e ecanerisht lehtesuese ne te cilat kryhen disa rasje! ato kosniderohen si te pri ilegjuara. !i #ra&je te $ri#ilegjuara numer%hen #ra&ja ne a(ekt- #ra&ja nga $akujdei&a- dhe #ra&ja e (%&hnje& gjate lindje&. 0ra2ja ne a>ek3 = apo qe ndryshe quhet edhe rasje e pro okuar ekziston kur kryesi pa fajin e tij eshte ene ne nje tronditje te forte psikike per shkak te sulmit apo fyerjes se rende nga ana e te rarit. >ek rasja ne afekt duhet te permbushen keto kushte: a5 qe rasja te jete kryer ne nje tronditje te forte psikike b5 qe kryesi pa fajin e tij te kete rene ne nje gjendje te tille c5 qe rasja te jete kryer ne afekt. 0ra2ja nga 1akujde2ia = konsiderohet nese dikush eshte pri uar nga jeta per shkak te pakujdesise se kryesit te epres. (jo eper konsiderohet si forme e lehte e rasjes per shkak te formes se fajit me te cilin kryhet. 0ra2ja e >o2hnje2 gja3e lindje2 = (jo forme qendron ne pri imin e femiut nga jeta nga ana e nenes se tij gjate lindjes apo menjehere pas lindjes gjersa zgjasin crregullimet e shkaktuara nga lindja. %ubjekt i kesaj epre mund te jete etem e ema. )eqoftese ketu paraqitet edhe ndonje person i cili i ndihmon nenes ne kryerjen e epres! ai do te gjykohet per rasje te rendomte apo te rende. Viktime e kesaj epre mund te jete etem femiu i lindur gjalle. (onsiderohet se crregullimet pas lindjes mund te zgjasin /9 ore. P-&,. Plago2je3 3ru1ore &lagosjet trupore jane epra penale me te cilat demtohet integriteti trupor apo shendeti i persona e. Varesisht prej peshes se pasojes! ne legjislacionin tone penal njihen dy lloje te plagosjes:a5 plagosje e rende trupore3 b5 plaogsje e lehte trupore. P A@O7;A E -ENDE T-/PO-E = )e ligjin tone jane parapa kater lloje te plagosjes se rende trupore: "6Plago2ja e rende 3ru1ore e rendom3e D kryhet ne keto raste: nese nuk eshte bere rrezikimi konkret per jeten e te demtuarit por ka ekzistuar etem rreziku abstract3 nese eshte asgjesuar apo pergjithmone eshte demtuar nje pjese e trupit apo ndonje organ i njeirut3 nese te demtuarit i shkaktohet paaftesia per pune por jo kronike3 nese demtohet shendeti rende por jo ne menyre kronike3 nese pasoja ka shkaktuar deformitet por qe nuk paraqet shemtim. $6Plago2ja 3ru1ore 4ecaneri2h3 e rende = kryhet nese shte ene ne rrezik jeta e te demtuarit3 pergjithmone eshte demtuar ndonje pjese e trupit apo ndonje organ i rendesishem i te demtuarit3 pergjithmone eshte shkaktuar paaftesia per pune e te demtuarit3 pergjothmone eshte demtuar shendeti i njeriut3 dhe pergjithmone eshte shkaktuar shemtimi i njeriut. %6Plago2ja e rende 3ru1ore e kuali>ikuar me 1a2oje 3e 4dekje2 = kjo eper konsiderohet se eshte kryer nese per shkak te plagosjes se redne shkaktohet dekja e te demtuarit. '6Plago2ja e rende 3ru1ore ne a>ek3 = konsiderohet se eshte kryer ne rastet kur ndonjera nga plagosjet e renda eshte kryer ne afekt.

P A@O7;A E E<TE T-/PO-E D )e "igjin tone njihen dy lloje te plagosje e te lehta trupore: *5 plagosja e lehte trupore e rendomte dhe /5 plagosja e lehte trupore e rrezikshme. Plago2ja e leh3e 3ru1ore e rendom3e = ekziston nese: nuk eshte rrezikuar jeta e te demtuarit3 nese nuk eshte asgjesuar pergjithmone apo ne mase te konsiderueshme ndonje pjese e trupit3 nese nuk eshte shkaktuar paaftesia kronike apo e perkohshme per pune3 nese nuk eshte shkaktuar shemtimi e as deformiteti i te demtuarit. Plago2ja e leh3e 3ru1ore e rre=ik2hme = ekziston kur plagosja eshte shkaktuar me arme! me mjet te rrezikshem apo me ndonje mjet tjeter te pershtatshem qe te shkaktoje plagosje te rende. P-&". 0e1ra3 1enale kunder liri4e dhe 3e drej3a4e 3e njeriu3 dhe 8y3e3ari3 )e keto epra hyjne *5 cenimi i barazise se qytetare e3 /5 dhuna3 ;5 pri imi i kunderligjshem i lirise3 95 n'jerrja e deklarata e me shtrengim. EENI.I I :A-AAI7E 7E B?TETA-E0E = konsiston ne mohimin apo kufizimin e te drejta e te qytetare e ne baze te dallimit kombetar! racor apo fetar. 8bjekt i kesaj epre eshte barazia e qytetare e! ndersa si subject apo si kryes i epres penale! per shakk te natyres se kesaj epre mund te jete personi zyrtar! dhe personat me autorizime te posacme ne organet e pushtetit. D</NA = konsiderohet se kryhet kur dikush ne menyre te palejuar dhe me dhune ndikon ne ullnetin e personit tjeter. <huna eshte perdotim i forces fizike ndaj iktimes. Gjithashtu konsiderohet si dhune kur ndokush i jep personit kunder ullnetit te tij mjete narkotike apo e perdor hipnozen. P-I0I.I I K/NDE- I@;7<E. i I-I7E = ekziston kur dikush e e mbyll tjetrin ne menyre te kunderligjshme ! e mban te mbyllur apo ne ndonje menyre tjeter ia kufizon te drejten e qarkullimit. 8bjetk i kesaj epre penale eshte liria. (jo eper ben pjese ne eprat penale permanente dhe mund te kryhet me dashje direkte apo e entuale. NF;E--;A E T<ENIE0E APO DEK A-ATA0E .E 7<T-EN@I. = kryhet nese personi zyrtar! gjate ushtrimit te detyres we perdor dhunen! kanosjen apo ndonje mjet tjeter te palejueshem me qellim qe te n'jerr nga deklarate nga i pandehuri! deshmitari! eksperti apo ndonje person tjeter. Veprat mund te kryhen ne s'ecilen procedure zyrtare. (ryes i kesaj epre mund te jete etem personi zyrtar i cili eshte i autirzuar per ti marre ne pyetje personat e permendur.

P-&$. 0e1ra3 1enale kunder nderi3 dhe au3ori3e3i3 )deri dhe autoriteti jane dy lera te cilat edhe pse te ecuara nuk mund te ndahen nga njera tjetra. %ubjekt i leres se nderit mund te jete cdo person fizik. "idhur me personat e dekur konsiderohet se ata nuk mund te jene posedues te nderit dhe autoritetit! por ne end te tyre per keso epra penale mund te ngrisin padi pri ate anetaret e familjes. .e*%ri e ket"re #e$ra#e e&hte &e $er ket% #e$ra $er&%ni mund te ndi'et #etem me $adi $ri#ate. Ne ll%jin e ket"re #e$ra#e numer%hen "6 >yerja9 dhe $6 2h1i>ja.

C?E-;A D &erkufizohet si nje deklarate me te cilen nje person perbuzet apo nencmohet. 2e fjale te tjera i cenohet dinjiteti. Byerja mund te kryhet ne menyre te ndryshme: .9 me fjale 4fyerja erbale5 e cila mund te jete me goje apo me shkrim .1 me epra 4fyerja reale5 e cila mund te jete me peshtym! shpulle! etj .+ fyerja me shenja apo gjeste . Borme e rende e fyerjes konsiderohet ne rastet kur ajo kryhet me ane te shtypit! radios! tele izorit! dhe mjete e tjera te informimit publik! apo ne ndonje tubim publik. (ryesit te kesaj epre gjykata mund tia shqiptoj erejtjen gjyqesore. 7<PIC;A D (onsiderohet n'jerrja apo perhapja e gjera e te pa erteta qe mund tia demtojne personit nderin dhe autoritetin. &ra per te ekzistuar shpifja duhet qe gjerat te cilat thuhen te jene te pa erteta. (eto te pa erteta mund ti takojne se kaluares apo te tashmes. (ryes i kesaj epre mund te jete cdo person. %ikurse tek fyerja! edhe te shpifja forma me e rende e shpifjes eshte nese ajo behet permes mjete e te informimit apo ne ndonje tubim publik. 7dhe ne keto raste gjykata mund te shqiptoj erejtjen gjyqesore. P-&%. 0e1ra3 1enale kunder dinji3e3i3 dhe morali3 )e kete kategori te epra e numerohen *5 maredhenia seksuale me dhune3 dhe /5 maredhenia seksuale me personin e paafte. .arredhenia 2ek2uale me dhune = konsiderohet se kryhet ne rastet kur mashkulli e detyron femren me te cilen nuk gjindet ne martese ne maredhenie seksuale duke e perdor dhunen apo kanosjen. %ubjekt i kesaj epre mund te jete etem mashkulli. Bemra nuk mund te jete subjekt i epres! por ajo mund te jete etem bashkpuntore! ndihmese apo shtytese. <huna e cila perdoret tek keto epra penale mund te jete fizike dhe psiqike. Bormat me te renda te ketyre epra e jane nese: ., per shkak te kesaj epre femres i eshte shkaktuar lendim i rende trupor apo dekje. .- )ese e epra eshte kryer nga shume persona. .. )ese epra eshte kryer posacerisht ne menyre brutale apo poshteruese. (jo eper penale mund te kryhet etem me dashje dhe ketu mjafton edhe dashja e entuale. .aredhenia 2ek2uale me 1er2onin e 1aa>3e = (jo eper penale kryhet ndaj femres se paafte me te cilin kryesi i epres nuk jeton ne martese. <allimi i kesaj epre nga maredheniet seksuale me dhune dallon sepse ketu nuk perdoret dhuna dhe kanosja sepse tek personat e paafte nuk ekziston rezistenca. )e qoftese tek keto raste perdoret edhe dhuna! atehere nuk themi se behet fjale per bashkim te epra e penale por behet fjale etem per epren penale maredhenia seksuale me dhune! ndersa paaftesia e femres merret etem si rrethane renduese. (ryes i kesaj epre mund te jete etem mashkulli. &er ec ketyre dy epra e! ne legjin tone penal jane parapa edhe disa epra te tjera si: Vepra seksuale te detyruara3 sulmi seksual3 shfrytezimi seksual3 abuzimi seksual i persona e me paaftesi mendore3 abuzimi i femiut3 n'itja e prostitucionit3 tregtimi i materialit pornografik te femije e3 etj. n P-&&. 0e1ra3 1enale kunder 1a2uri2e. (arakterisitke e ketyre epra e eshte se ato jane te drejtuara kah pasuria! me qellim te perfitimit pasuror te tjetrit.

0;ED<;A = ze end qendror ne kete grup te epra e penale. Vjedhja konsiderohet se kryhet ne rastet kur ndokush e merr pasurine e huaj te tundshme me qellim qe etit apo tjetrit ti sjell dobi pasurore te kunderligjshme. 8bjekt i jedhjes mund te jete etem pasuria e tundshme. &er te ekzistuar jedhja pasuria duhet te jete e huaj. )ese sendi nuk eshte ne pronesi te askujt apo nese eshte i braktisur atehere nuk behet fjale per jedhje. "idhur me fajesine kjo eper mund te kryhet etem me dashje. )ese kryesi ia kthen pasurine eprsonit te demtuar para se te filloj procedura nda tij! ligji e ka parapare qe ai person mundet edhe te lirohet. 7kzistojne disa forma te jedhjes: 0;ED<;A E -ENDE D &er tu konsideruar nje eper jedhje e rende! duhet ekzistuar + rrethana: *5. Vjedhja e kryer me thyerje ose depertim me thyerje ne ndertesat e mbyllura! dhoma! arka! ormane! apo hapsira te tjera te mbyllura. /5 jedhja e kryer nga shume persona te cilet jane te bashkuar per kryerjen e jedhje e. *00 Vjedhja e kryer ne menyre posacerisht te rrezikshme apo te razhde *0* Vjedhja e kryer nga personi i cili me ete ka pas arme apo mjet te rrezikshem per sulm apo per mbrojtje. *0/ Vjedhja e kryer gjate kohes se ershime e! zjarrit! termetit apo fatkeqesi e te ngjajshme. *0; (ryerja e e jedhjes duke shfrytezuar paaftesine apo gjendjen teper te rende te personit tjeter. >ek keto epra rrethane e posacme renduese paraqitet nese lera e sende e te jedhura eshte e madhe. "idhurn me fajsine! kjo eper kryhet me dashje. 0;ED<;A @-A:ITEA-E D 7kziston ne rastet kur personi i hasur ne jedhje duke jedh e perdor dhunen apo kanosjen se aty per aty do ta sulmoj jeten apo trupin me qellim qe sendin e jedhur ta mbaj. (jo jedhje dallohet nga jedhja e rendomte sepse ketu perdoret dhuna apo kanosja per tu mbajtur sendi i jedhur. (jo eper kryhet me dashje. @-A:IT;A D (onsiderohet se kryhet ne rastet kur jedhja kryhet duke e perdor dhunen apo kanosjen se aty per aty do tia sulmoj jeten apo trupin me qellim qe te per etsoj pasuirne e cila etit apo tjetrit ti sjell dobi pasurore te kunderligjshme. %ikurse jedhja grabitcare edhe kjo eper eshte e rpebere sepse perbehet nga jedhja dhe dhuna apo kanosja. -A7TET E -ENDA TE 0;ED<;E7 @-A:ITBA-E D<E TE @-A:IT;E7 D (eto forma ekzsitojne ne rastet kur gjate kryerjes se ketyre epra e ndonje personi i eshte shkaktuar me dashje lindimi i rende trupor apo nese me dashje ndonje person eshte pri uar nga jeta. 7<PE-DO-I.I i PA7/-I7E 7E </A; D (jo eper penale kryhet kur dikush e per etson sendin e huaj te tundshem te cilin e posedon ne menyre te ligjshme. %i forme e rende e kesaj epre ekzisotn kur kete eper e kryen kujdestari. (jo eper kryhet me dashje . .A7<T-I.I D (ryhet ne rastet kur dikush duke i rpezentuar faktet e rrejshme apo duke i mshefur faktet! e sjell tjetrin ne lajthim apo e mban ne lajthim me crast e shtyen qe te nderrmer ndonje eprim ne dem te pasurise se et apo te huaj! e me qelim te per etesimit pasuror ne menyre te kunderligjshme. (jo eper zakonisht kryhet me dashje

direkte. (jo eper i ka dy forma: *09 mashtrim me qellim te perfitimit pasuror te kunderligjshem3 dhe *01 mashtrim me qellim te shkaktimit te demtimit te pasurise se tjetrit. P-&'. 0e1ra3 1enale kunder ekonomi2e 2osrespektimi i masa e te inter enimit te shtetit te cilat jane percaktuar me ligj! paraqesin epra penale kunder ekonomise. )e keto epra hyjne: Veprimtaria e pandergjegjshme ne ekonomi = mund ta kryej personi pergjegjes ne personin juridik ne rastet kur e shkel ligjin! edhe pse ka qene i etedijshem per pasojen. (jo eper mund te perfshij nje zingjir te tere te sjellje e te pandergjegjshme . Vepra konsiderohet se eshte kryer nese shkaktohet pasoja ndaj personit juridik. (ryes i kesaj epre mund te jete etem personi pergjegjes ne personin kuridik. )dersa sa i perket fajesise! kjo eper kryhet me dashje apo nga pakujdesia. 7hkak3imi i >alimen3imi3 = kryhet nese personi pergjegjes me sjelljet e eta joadekuate e sjell nderrmarjen apo personin juridik ne falimentim. "idhur me fajesine! kryesi kete eper e kryen me dashje apo nga pakujdesia. C2hehja e 3a3imi3 D kryhet kur dikush me qellim jep te dhena te rrejshme per te ardhurat e tij apo per pasurine e tij me qellim qe ti shmanget paguarjes se tatimit e nga i cili tatim aret bu'heti i nje shteti. %i forme e rende e kesaj epre! sipas projektligjit tone konsiderohet nese shuma e obligimit i cili nuk paguhet eshte me e madhe se ;0.000 dm. (jo eper kryhet me dashje direkte apo e entuale. P-&(. 0e1ra3 1enale kunder rendi3 1ublik dhe 8arkullimi3 juridik (eto epra ndahen ne: *0+ epra penale kunder organe e te administrates shteterore. *0, epra penale kunder rendit publik dhe qetesise. *0epra penale kunder qarkullimit juridik. 0e1ra3 1enale kunder organe4e 3e admini23ra3e2 2h3e3erore D )e keto epra hyjne rastet kur pengohet puna e personit zyrtar qe te kryej ndonje eprim zyrtar duke e perdor dhunen apo kanosjen3 heqja apo demtimi i ules apo shenjes zyrtare3 sulmi ndaj personit zyrtar gjate ushtrimit te detyres se sigurimit! etj. &oashtu ne kete grup hyjne edhe rastet e padegjueshmerise ndaj endime e dhe urdheresa e te organe e te pushtetit. &astaj hyjne edhe eprat penale te uzurpimit te funksione e te organe e te pushtetit. 0e1ra3 1enale kunder rendi3 1ublik dhe 3e 8e3e2i2e D 2e rend publik dhe qetesi kuptohet siguria juridike dhe siguria e qytetare e. ".Veprat penale kunder qetesise publike jane te drejtuara kunder qetesise dhe sigurise se qytetare e. )e kete grup hyjne : bashkimi kriminal! mbajtja e arme e pa leje dhe te materie e plasese! furnizimi me arme me qellim tekryerjes se epres penale3 etj. $. Veprat penale kunder rendit publik Dhyjne posedimi apo shfrytezimi pa leje i radiostacionit3 sjellja huligane3 luajtja bi'hoz3 demtimi i arre e! etj. %.Veprat penale kunder qarkullimit juridik- kane te bejne me falsifikimin e para e! letra e me lere! simbole e me te cilat shenohen sendet e caktuara! etj. (jo eper mund te kryhet ne tri forma: me mbarim te dokumentit! ndryshim te

dokumentit te ertete3 dhe perdorim te dokumentit te rreme apo te ndryshuar si te ertete. %i forme e rende e kesaj epre eshte falsifikimi i dokumentit publik! testamentit! kambialit! cekut! regjistrat publik apo zyrtare! etj. P-&). 0e1ra3 1enale kunder de3yre2 =yr3are (eto epra zakonisht kryhen gjate ushtrimit te detyres zyrtare. )e keto epra numerohen: Ke81erdorimi i 1o=i3e2 =yr3are a1o au3ori=imi3 =yr3ar D behen: duke e shfrytezuar poziten zyrtare apo autorizimet3 duke i tejkaluar autorizimet zyrtare3 dhe duke mos i ushtruar detyrat zyrtare. (ryes i kesaj epre mund te jete personi zyrtar! personi pergjegjes ne organizaten punuese apo personi tjeter juridik. Borme e rende e kesaj epre konsiderohet nese me rastin e kryerjes se kesaj epre shkaktohet dem i konsiderueshem! e ky dem kosniderohet nese kalon leren mbi 1.000euro e si forme e rende mbi *0.000euro. .a2h3rimi ne de3yre D kryhet ne rastet kur personi zyrtar me qellim qe etin apo tjetrit ti sjelle pasuri te kunderligjshme! paraqet llogari te rreme apo ne menyre tjeter e e ne lajthim personin e autorizuar. (ryes i kesaj epre eshte etem personi zyrtar. "idhur me fajsine kjo eper kryhet etem me dashje. Borme e rende paraqitete nese me pagesen e kunderligjshme eshte realizuar fitim pasuror mbi 1.000 euro e si forme me e rende mbi *0.000 euro. .arrja e ry2h>e3i3 D Dyshfeti eshte unaza me e forte midis korupsionit dhe kriminalitetit. 2arrja e mitos paraqitet ne tri forma: korupsion i drejte pasi 3 korupsioni jo i drejte pasi 3 dhe korupsioni imepastajme pasi . Koru12ioni i drej3e 1a2i4 kryhet kur personi zyrtar publik kerkon apo merr dhurate ose ndonje perfitim tjeter per ete apo per tjetrin Koru12ioni jo i drej3e 1a2i4 kryhet kur zyrtari publik kerkon apo merr dhurate per ete apo tjetrin dhe per kete kryen ndonje pune ne kuader te azutorizime e te eta! e te cilin autorizim nuk gu'on ta kryej. (orupsioni i mepastajm pasi kryhet kur personi zyrtar kerkon apo merr dhurate pas kryerjes se epres ne baze te autorizime e te tij e te cilin eprim nuk ka gu'uar ta kryej. Dhenia e ry2h>e3i3 D konsiston ne dhenien e dhurates apo kur i premtohet se do ti ipet dhurate apo ndonje perfitim tjeter. (ryes i kesaj epre mund te jete cdo person. Abulimi i 2ekre3i3 =yr3ar D kryhet ne rastet kur personi zyrtar pa autorizim i kumton tjetrit apo i dorezon tjetrit te dhena qe paraqesin fshehtesi . 8bjekt i kesaj epre jane te dhenat qe paraqesin secret zyrtar. "idhur me fajesine kjo eper penale mund te kryhet me dashje por edhe nga pakujdesia. (ur kryhet nga pakujdesia! kryesi denohet me lehte. Cal2i>ikimi i dokumen3i3 =yr3ar D kryhet kur personi zyrtar ne dokumkentin zyrtar shenon te dhena apo shenime te rreme! apo me nenshkrimin apo ulen e et e legalizon dokumentin me te dhena e shenime te pa erteta. Dasti i trete eshte kur personi zyrtar me etedije e perdor dokumentin zyrtar te rreme ! d.m.th. me te dhena po shenime te rreme. (jo eper mund te kryhet etem me dashje. P-&*. 0e1ra3 1enale kunder 2iguri2e ne komunikacion 1ublik &asoje e ketyre epra e eshte shkaktimi i rrezikut per jeten! trupin apo pasurine me lere te madhe. (etu hyjne rrezikimi i komunikacionit dhe rrezikimi i komunikacionit publik per shkak te dehjes. -re=ikimi i komunikacioni3 1ublik= (jo eper i referohet komunikacionit ne rruge! hekurudhe! uje! me tram aj! trolebus ose komunikacion me leteferik. Drezikimi i

komunikacionit rrugor konsiderohet se kryhet kur pjesemarresi ne rruge nuk i permbahet dispozita e te transportit publik dhe me kete e rrezikon komunikacionin publik duke e sjell ne rrezik jeten e njerez e apo pasurine me permasa me te medha. )uk konsiderohet se ekzisotn kjo eper nese eshte shkaktuar me traktor! apo ndonje makine tjeter bujqesore ne li adh apo are. "idhur me fajesine! kjo eper mund te kryhet nga dashja dhe pakujdesia. -re=ikimi i komunikacioni3 1ublik 1er 2hkak 3e dehje2 D drejtimi i automjetit ne gjendje te dehur poashtu konsiderohet si sjellje kunder dispozita e ne komunikacion publik. n &ra per kete eper duhet plotesuar disa kushte:qe automjeti te drejtohet nen ndikimin e alkoolit apo mjete e te tjera joshese3 qe per shkak te kesaj gjendjeje ozitesi duhet te jete haptas i paafte per ozitje te sigurte3 dhe qe me kete te ehet ne rrezikjeta apo trupi apo pasuria me ellim te madh. (jo eper mund te shkaktohet etem ne komunikacionin rrugor. (onsiderohet se ozitesi eshte ne gjendje te dehur nese ne gjak ka me teper se 0!1 promila te alkoolit. (eto te dhena konstatohen me analizen e gjakut dhe te urines. %i substanca joshese numerohen drogat dehese dhe substanca tjera qe ndikojne ne sistemin ner or te personit.