Вы находитесь на странице: 1из 7

Psicopatologa,psiquiatraypsicologa:lo normalylopatolgico

Impronta,escueladepsicodramayhumanidades

Lonormalylopatolgico
Criteriosgeneralesdenormalidadyanormalidad
Sinosatenemosauncriterioestadstico,lapalabranormalindicaralaconformidadconla regla,conaquelloquenoseapartadelpromedio.Desdeunpuntodevistapsicolgico implicaraquedeterminadasvariablespsicolgicasestndistribuidasdemaneranormalenla poblacingeneral.SegnBergeret,lanormalidadseenfocaenlamayoradeloscasosen relacinconlosdems,conelidealolaregla,esdecir,conlanorma.Loanormal,en contraposicin,implicaraunadesviacindelanorma. Existeelpeligrodeconfundirlonormalconloqueseconsiderahabitual,perohayquetener encuentaqueesmuydifcilcuantificaryreduciralserhumanoatablasdediagnsticoo categorizaciones,etiquetarlo,endefinitiva.Responderaestapreguntanosllevaaconsiderar Apartirdequnmeroderasgosdelapersonalidadconsideradosanormalespuede diagnosticarseuntrastorno? Jaspers(1946),decaquenohayningunarespuestaposibleeestapregunta.Tenemosqueser conscientesqueloanormalnoesunacomprobacinefectivasinounavaloracin.Como hemosdichoantes,existesiempreelpeligrodeconfundirlonormalconlohabitual,nopuede considerarselocomncomonormalsoloporsercomn. Distintaspocasydistintasculturashanentendidodiferentesestadosdelindividuocomo patolgicosonormales.Cadagrupoosociedaddisponedeunsistemadenormas,ynoexisten conductashumanasqueseannormalesoanormalesenabsoluto,sinoconrespectoaun contexto,quevienedeterminadoporeseconjuntodenormasquerespondenaunasociedad, aunapocayaunlugardeterminados. Lascategorasdela(a)normalidad. Otraposible,ytambinprobablementedefectuosa,definicindenormalesaquellaquela definediciendoquesetratadelaactividadmentalpormediodelacualelconocimiento,la habilidad,loshbitos,lasactitudeseidealessonadquiridos,retenidosyutilizados,originando progresivaadaptacinymodificacindelaconducta.Esuntrminoqueseledaaunapersona quesupuestamentenocuentaconningunadiscapacidad.Enesteejemplo,normaleselque noesdiscapacitado. Sinembargo,todos,enmayoromenorgrado,contamosconalgnhndicap,aunquenosea unadiscapacidadenunsentidoestricto.YonosepintarcomoVelzquez,quiznotengobuen odomusical,talvezsoytorpeeneldeporteycocinarunoshuevosfritossonunaodisea culinaria.Estoshndicapsnomeconviertenenundiscapacitado,almenosenmientorno

Impronta,escueladepsicodramayhumanidades

socialactual.Dealgnmodo,nomeapartandelanormalidad.Esbiensabidoquenoexistela perfeccinenelterrenodelohumano.Lacuestinescuantaimperfeccinhacefaltayen qusentidoparaconsiderarlaanormalidadcomoanormalidadpatolgica. MichelFoucaultsededicaestudiarlacategoradelosanormalesdurantegranpartedesu asombrosacarrera.EstacategorafueincorporadaenFranciaenelsigloXIX,enlos documentosdelaspericiasmdicolegales. Losanormales,nosdirFoucault,noestnenuncampodeoposicinsinodegradacindelo normalaloanormal.Suexistenciaeneldiscursonoremitealossaberesdelamedicinayel derechoens,sinoaunaprcticaparticularqueadulteralaregularidaddelainstitucin mdicaylegal. Estprctica,lapericialegal,proponeunnuevoobjetodeestudio,yanolosdelincuenteso losenfermos,sinolosanormales. EstetrminoseligaalfuncionamientodeunpoderqueFoucaultllamapoderde normalizacin,activandoasunainstanciadecontrolsobreestanuevacategoradepersonas. Laanomala,entantodominioquecomienzaaverificarseenelsigloXIX,seconstituyea partirdetreselementosofiguras:elmonstruohumano,elindividuoacorregir,yelonanista. Foucault,investigadorconcienzudoysistemtico,encontrenelderechoromanouna distincinjurdica,unanomenclaturaacercadecategoras,etiquetasparalaanormalidad. Romadistinguaentreelmonstruoyellisiado,eldefectuosoyeldeforme,esdecir,categoras paraladiscapacidad(oloquehoyllamamosdiscapacidad). Encualquiercaso,cualquierideasobreladiscapacidadmentalesunareflexinsobreuna dicotoma,ladicotomanormalanormal. Pensarenlacalificacinqueetiquetasereshumanoscomocapacitadosodiscapacitadoses, segnFoucault,establecerunanormaquenoslopretendecalificar,tambinpretende corregirlos,unanormaquenolosexcluyenilosrechaza,sinoquelossometeatcnicas positivasdeintervencinytransformacin. Quienportediagnsticodeanormaldeberenfrentareldurocaminodelretornoalonormal, convirtindoseenobjetodeintervencindelosprofesionalesquedebenhacersecargodela anormalidad.Elsujetoyanoestal,sehaconvertidoenunobjeto.Perdersunombre.Pasar aserllamadoporsudficitypodrsermirado,medido,evaluado,etiquetado,corregidoy vueltoacorregir,medicado,internado,escondido,expulsado,integrado,controlado. Prcticasqueescondensusentidodeproteccindelosnormalesfrentealpeligrodela anormalidad. EstablecerdemarcacionesparadistinguirloUnomismodelresto,distinguirpara protegernos,paranocorrerelriesgodeconvertirnosenelOtro;taleselsentidodelanocin

Impronta,escueladepsicodramayhumanidades

denormalidad. Lopatolgico Comocasitodos,ennuestradisciplina,Patologaesuntrminoqueprovienedelgriego. Estudio(logos)delsufrimientoodao(pathos).Tienequeverconlapartedelamedicina encargadadelestudiodelasenfermedadesensumsampliosentido,esdecir,comoprocesos oestadosanormalesdecausasconocidasodesconocidas. Ahorabien,entoncesestotienealgoqueverconlosconceptosdesaludyenfermedad. Lasaludseralonormal?Alguiensanonoessolamenteaquelquenoestenfermo,enese casoestaramosdefiniendolasaludsloporlaausenciadeenfermedad.SegnlaOrganizacin MundialdelaSalud(OMS):Lasaludesunestadodecompletobienestarfsico,mentaly social,ynosolamentelaausenciadeafeccionesoenfermedades.estadefinicinseadoptel 7deabrilde1948.Nohasidomodificadadesdeentonces. Freuddefinalasaludcomolacapacidaddeamarytrabajar.Cuandounapersonapuedeponer ajugarsudeseotantoenelmbitolaboralcomoenloafectivo,puedeapasionarseenel trabajoyenelamorenlugardepadecerlos,podramospensarenalguiensano. Pathosaludeauncarcternegativoquesitaloslmitesdelconocimientopositivoeintroduce lavertientedelasubjetividadcomomodalidadvlidadeaccesoalaverdad.Aqulopatolgico funcionacomounabarrera,unimpedimentoquenopermiteaccederalestadoreal,alestado verdaderodelserhumano,representadoporeseotroestado,eldeser,estarsano,dondese manifiestalaverdaddelserhumano. EnpalabrasdeCanguilhem:Silapatologadelhombrenormaleslafalladelaconfianzaenla naturalezaesporqueelhombresehaapartadodesucondicinysucondicionamientonatural. Hayunabrechaabiertaentreelhombreylanaturaleza,queesellugarqueocupalaPsyche. VisindesdelasociologadelsigloXIXdelparnormalpatolgico. Losconceptosdenormalidadypatologapuedenmantenerentresunarelacinespeculara travsdelacuallounoylootroseafirmanenunaalianzaindisoluble. Estaalianza,queCanguilhemllampolaridad,estdirectamentevinculadaconlasdoscaras quedefinenlonormal.Siporunlado,lonormalesaquelloqueestenidocomomedia estadstica,comotipoespecifico,porotroparecesignificarunvalor,vitalosocial,quele otorgaelcarcterdemeta,deobjetivoaserprocurado. Lonormalposeeasuncarcterdoble,esalmismotiempotipoyvaloryesesecarcterelque leconfierelacapacidaddesernormativo,ydeserlaexpresindeexigenciascolectivas. Desdeelmomentoenquelonormalesafirmadocomounvalorlapolaridademergecasideun modonecesario;puessialgoesqueridocomounvalorsucontrarioserrechazadocomoun desvalor.Cadaunoprecisadelotroparapoderafirmarse.Lapatologaprecisadelonormalen

Impronta,escueladepsicodramayhumanidades

relacinalcualseafirmacomodesvo,perolonormalprecisadelaexistenciadesuotropara afirmarsecomounvalorquemereceserperseguido. EnlaproduccinsociolgicadeComteyDurkheimelanlisisdelonormalylopatolgico adquiereunaposicincentral.Estosautoresinstalanlanocindelonormalcomocontracara positivadelopatolgico,yporlotantoasimilandoalosano,loqueimplicaanalogas organicistasymetforasdelcuerposocial. ParaComtelasenfermedadessonalgoascomoexperimentacionesespontneas,yesporesa raznquetornanposibleunacomparacinentreelestadopatolgicoofenmenoalteradoy elestadonormalofenmenopatrn. Comteinsisteenafirmarquecualquieranlisisdefenmenospatolgicosdebebasarseenel conocimientodefenmenosnormales;peroque,inversamente,elestudiodelopatolgicoes indispensableparaconocerlasleyesdelonormal.Ahorabien,auncuandoComteinsistaenla necesidaddeunadeterminacinclaradelonormal,noestableceningntipodecriteriopara decidirquesloquedebeserentendidocomotal. Sireducimoslonormalanaturalezaoaarmonayconsecuentementeloanormala desvodelanaturalezaodesarmona,debemosconcluirjuntoconCanguilhemquese tratadeunadistincinestticaymoral,estoescualitativa,msquedeunadiferenciadegrado ocuantitativacomopretendieraComte. ParaDurkheim,elparnormalpatolgicoseharextensivoalosfenmenospoblacionalespor mediacindelaestadstica,nicacapazdehablardelonormalentrminosdefrecuencia.As lonormaleslocompartidopormuchos,laanormaleslomarginal,loquecompartenpocoso acasounoslo. Lasregularidadesmatemticassernunelementoindispensableparalasociologadelautor parasucomprensindelanormalidadydelapatologasocial.Apartirdeallsepodran asociarlosconceptosdefrecuencia,normalidadymoralidad.Lonormalpasaraserpensado nocomoestadodeequilibrioentrelaspartesdeuntodosinocomounpuentequepermite unificartipoyvalor. DurkheimmantieneintactoelprincipiodeComte:lasformasmrbidasdeunfenmenono sondeotranaturalezaquelasnormales.Laenfermedadnoseoponealasalud;sondos variedadesdelmismognero. SegnDurkheimnormalesaquelloqueseencuentraeneltrminomediodelaespecie, aquelloqueestambinconsideradocomonaturalydeseable.Elautorsedistanciade Comtedesdeelmomentoenquecomienzaahablardefenmenospoblacionalesprecisar reconocerelvalordelaestadsticaqueesnegadoporsuantecesor,limitandolaimportancia delametforadelcuerposocial.Lasociedadnoesidnticaalcuerpoindividual.Sinembargo distancianoimplicarupturasinomsbiencontinuidadydesplazamiento. Sipodemosreducirlasnormasvitalesosocialesamediasestadsticasesporqueimaginamos quelasmismastienenelpoderdeevidenciarunarealidadenlaquesepuedenconjugarelser

Impronta,escueladepsicodramayhumanidades

yeldeberser. Normalessonloshechosquepresentanlasformasmsgeneralesylootrotendrelnombre demrbidosopatolgicos.Eltiponormalseconfundeconeltipomedioytodadesviacincon relacinaestamarcadesaludesunfenmenomrbido. Lamediaaparececomounaextensin,atravsdelocuallanormaseexhibe,sehaceexplcita. Indicalareglaperoesalmismotiempoaquelloquepermitequestasemultiplique,enla medidaquesepresentacomounmodeloconcretoquepuedeydebeserperseguidopor otros. Enlonormalylopatolgico,Canguilheminvertirestasuposicinyafirmarquenoesla medialoqueestablecelonormalsinoqueesprecisoconsiderarlacomolaexpresinde normascolectivasdevidaquesonhistricaysocialmentecambiantes.Estoimplicaafirmar, queatravsdelavariacindelasnormassocialesyvitalesseproducenoscilacionesenlas mediasestadsticasqueconsideramoscomoconstantes. As,esasmediaspodrnserindicadoresdeaquelloqueocurreenunadeterminadasociedady enunciertomomentohistrico,perodifcilmentepodrnasumirelestatutodeuncriteriode demarcacinentreestadossocialesasercaracterizadoscomonormalesocomopatolgicos. Porfin,digamosquelasmismasdificultadessealadasporDejours(1986)alhablarde bienestarmentalserepitenalhablardebienestarsocial.ComoafirmarCanguilhem(1990a, pp.223ess.)ensucrticaaComte:nopodemoshablarsinambigedaddenormalidadyde patologasocial.Lonormalylopatolgico,aunquenosremitanavaloressociales,nopueden serpensadosindependientementedelosvaloresvitalesy,consecuentemente,nopuedenser predicadossingenerardificultadesenlosocial. Enlaactualidad,sehacenecesarioreflexionaracercadelanuevaestructurarelacional(entre sujetoyambiente,entreindividuoycultura)quepredominaenlassociedadesactualesysus expresionespatolgicas.Dehecho,elconceptomismodesujetohavariadoenormementey sevecuestionadotericayclnicamente. LaposmodernidaddefineestableceunnuevomodeloderelacinconelOtroensusvnculos interpersonales,ensuscondicionantesidentificatoriasyensusprocesosdeconfiguracin identitaria.Estosnuevosaspectostienensuscorrelatossubjetivosysocioculturalesenlas funcionesparentalesofamiliaresengeneralquesehanmodificadosustancialmenteenlas ltimasdcadasyvendebilitadossussoportesidentificatorios;enladiversificacindelos modelosdeasignacindeidentidaddegnero,declase,deestado.Tambin,laeconoma delossignos,ellugardelaimagen,delosmitosdeorigen,lafuncindelapalabraydelos smbolos.Todoellodebeserestudiadoparaofrecerunarespuestacontempornea,coherente aldilemanormalidadpatologa.

Impronta,escueladepsicodramayhumanidades

Algunasconclusiones
Laintencinnormativadebeserprecedidanecesariamenteporriesgosexistentesqueapuntan parariesgosfuturosaserprevenidos.Paraquelonormalpuedasernormativoespreciso queexistasuotro,sucontracaranegativayoscura:lopatolgico. Paraquelasaludpuedaresultarinteligibleydeseable,esprecisopostularlamediacinqueel doloryelsufrimientoimponen.Seatribuyealpropioservivo,consideradoensupolaridad dinmica,laresponsabilidaddedistinguirelpuntoenquecomienzalaenfermedad. Paracadaunodenosotros,consideradoscomosujetosindividualesyconcretosexisteuna fronteraprecisaqueseparalaenfermedaddelasalud,unafronteraquenotienelarigidezde unpatrnregulativoparatodoslossujetos.Posee,alcontrario,laflexibilidaddeunanorma quesetransformaenrelacinalascondicionesindividuales.Deesemodoesclaroqueel lmiteentrelonormalylopatolgicosetornaimpreciso.Elindividuoesquienevalaesa transformacin,porqueeslquiensufrelasconsecuencias,enelmomentoenquesesiente incapazderealizarlastareasquesusituacinleimpone. Jaspershaceunapsicopatologageneraldentrodelapsiquiatra.Alapsicopatologageneralla sitaanivelpuramentedelateora.Sededicaalosfenmenospatolgicos(lonormallodejaa lapsicologa).Hayunadisociacinentrelotericoylaprctica.Lapsiquiatratieneque explicarconartelateora. Freudtrabajaconloqueapareceenlaclnica,ylointentateorizar.Enunejemployaclsico, susinvestigacionessobrelahisteria,sepreguntaacercadelarelacinentrehisteriay sexualidad.Lateoravasufriendomodificacionesapartirdeloqueocurreenlaprctica.Freud tomalonormal,luegovelapatologa. Jaspershabladeunaalteracinfuncionalysitalacausalidad.Estaalteracinseradela funcindelsistemanervioso.LacomprensinparaJasperspertenecealcampodela conciencia,delaprcticadelsentido,ysiemprehayunacausaexternaquejustificala reaccin. Lapostmodernidad,olamodernidadsegnquautores,imponenuevasformassocialesy nuevosdiscursos,nuevosesquemasderelacionesyunnuevocontexto.Enestecontexto novedoso,tambinladefinicindelonormalylopatolgicoseestalterando,enrespuestaa unaarticulacindiferenteentreelsujetoylascondicionesenquedebevivir.Eldebatesigue, pues,msvivoquenunca.

Вам также может понравиться