Manokamna Sidhi Vidhan (VGM-250)

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.
250
ISBN 978-93-80353-55-5
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje jefele 108 ceb$eeW hej DeeOeeefjle
ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

-ceb$e jevee-
hetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

-efJeOeeve jeefe$eer-
e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer

hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes 80JeW pevcepeebleer Je<e&
meved 2013-2014 (Dece=le ceneslmeJe) kes Devleie&le ekeeefMele)
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele
Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& kee hees<eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue-Keieesue, JeekejCe Deeefo
efJe<eeeW hej ueIeg SJeb Je=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSb Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~
-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

(oes yeej [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)
-: ceeie&oMe&ve :-
e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

(heerSe.[er. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)
-ekeeMeke-
-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.S heesve veb.- (01233) 280184, 280994
Website : www.jambudweep.org, www.encyclopediaofjainism.com
E-mail : jambudweeptirth@gmail.com
Facebook : jaintirthjambudweep
COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

C/o Shri Nabhi Kumar Manav Kumar Jain
C-4, Opp. PVR Plaza, Cannaught Place, New Delhi-1
Ph.-011-23416101-02-03/Website : www.jainbookdepot.com
"e mebmkejCe
2200 eefleeeB
Jeerj efve. meb. 2540

ceieefmej Meg. Skeced, 3 efomecyej 2013
cetue
20/-.
kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

-: eyebOe mecheeoke :-
peerJeve ekeeMe pewve

meJee&efOekeej ekeeMekeeOeerve
eLece mebmkejCe (meved 2004)-2200 eefleeeB, efleere mebmkejCe (meved 2007)-2200 eefleeeB
le=leer e mebmkejCe (meved 2009)-2200 eef leeeB, eleg Le& mebmkejCe (meved 2010)-2200 eefleeeB
hebece mebmkejCe (meved 2012)-2200 eefleeeB
kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.
(3)
(4)
mecheeokeere
emleeJevee
kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceer

Deeeee& kenles nQSkeeefhe meceLexeb, efpeveYeefeog&ieefleb efveJeejefelegb~
hegCeeefve e hetjefelegb, oelegb cegefeefeeb ke=efleve~~
DeLee&led Skecee$e efpeveYeefe ceW ner Fleveer meeceLe& nw efke Gmekes eje ogie&efle kee
efveJeejCe neslee nw, hegCe keer hetCe&lee nesleer nw leLee cegefeeer keer eeefhle nesleer nw~
hetJe& DeeeeeeX ves Fme ekeej kes ess-ess MueeskeeW kes ceeOece mes eeJekeeW
kees osJe-Meee-ieg keer Yeefe kejves kes efueS DeveskeeW esjCeeSB eoeve keer nQ
hejvleg Deepe kes egie ceW meyemes ye[er mecemee en nw efke Jeefe kes heeme Flevee
mecee veneR nw efke Jen MeeeeW kees he{s Deewj Fve MueeskeeW kee DeLe& mecePeves kee
eeeme kejs, peveceeveme keer Fme mecemee kees meguePeeves kes efueS ner meceemecee hej nceW iegDeeW kes eje mecyeesOeve eehle nesles jnles nQ~
Fme yeerm eJeeR Meleeyoer keer eLece yeeueye eeeefj Ceer, ieefCeveer ecegK e
Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer ves Fme efoMee ceW yengle ner cenlJehetCe&
keee& efkeee nw, GvneWves {eF& meew ebLeeW keer uesKeve e=bKeuee ceW YeieJeeve ceneJeerj
kes 2600JeW pevcekeueeCeke ceneslmeJe ceW 2600 ceb$eeW mes meceefvJele efJeeMeebefle
ceneJeerj efJeOeeve keer jevee keer Leer, efpemecesW mes 108 ceb$eeW kes DeeOeej mes GvneR
keer megefMe<ee e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer ves ceveeskeecevee
efmeef efJeOeeve veeceke Fme ueIeg ceneJeerj efJeOeeve keer jevee kejkes YeieJeeve
ceneJeerj kes eefle Deheveer Demeerce ee, Yeefe kee heefjee eoeve efkeee nw~
YeieJeeve ceneJeerj keer pevceYetefce kegC[uehegj ceW jee ieee en efJeOeeve Deehe meYeer
kes ceveesjLeeW kees efme kejves ceW meneeke nes, ener Jeerj eYet mes cebieue keecevee nw~
-ye. keg. meeefjkee pewve (mebIemLe)

ceneJeerj kee efyyememeewJeeB pevcepeevleer GlmeJe Deeee,
efpeveOece& kee OJepe uenjeee-2~~
nes mekelee nw efke Deehekees es hebefeeeB he{kej F&meJeer meved 2001 kes megvenjs Me
eeo Dee ieS neW peye Deeheves YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kee 2600JeeB pevcekeueeCeke
ceneslmeJe jeêre mlej hej Ketye OetceOeece mes ceveeee Lee leLee hetpe Deeefe&kee eer
eboveeceleer ceeleepeer eje jefele Fme Yepeve kees Yeer GvneR keer megceOegj DeeJeepe ceW DeemLee
ewveue, pewve er.Jeer., meeOevee ewveue Deeefo keF& er.Jeer. ewveueeW hej megvee Lee~ YeefJe<e ceW
Yeer peye peneB keneR Yeer YeieJeeve ceneJeerj kes 2600JeW pevcekeueeCeke ceneslmeJe keer eee&
nesieer, peneB Yeer Gme Fefleneme kees efueKee peeesiee, leye-leye es hebefeeeB DeJeMe eeo eker
peeSbieer leLee Yepeve keer jeefe$eer kees Yeer Yegueeee veneR pee mekesiee~
efJeMes <e yeele en nw efke het pe Deeefe&kee eer ves cee$e Yepeve, eeueermee Deeefo keer jev
ee
veneR keer nw Deef heleg GvneWves hetpe ieefCeveereceg Ke eer %eeveceleer ceeleepeer eje jefele<edKeb[eiece
ebLe keer mebmke=le erkee kee efnvoer DevegJeeo kejkes yengle ner cenlJehetCe& keee& efee
ke nw~ ueieYeie
meew mes DeefOeke ceewefueke ke=efleeeW keer peveveer hetpe eer eboveeceleer ceeleepeer ves YeieJeeveceneJeerj
keer pevceYetefce kegC[uehegj ceW Fme ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve keer jevee kejkes YeieJeeve
ceneJeerj kes eefle meeer Yeefe eoefMe&le keer nw~
YeieJeeve ceneJeerj kes 2600JeW pevcekeueeCeke Je<e& kes Debleie&le hetpe ieefCeveer ceeleepeer
ves 108 ceb$eeW mes meceefvJele ceveeskeecevee efmeef ceneJeerj ele yeveeee Lee, Fme ele kees
npeejeW vej-veeefjeeW ves mebkeuhehetJe&ke enCe efkeee SJeb Deheveer-Deheveer ceveeskeeceveeSB efme
keer nQ~ DeefOeke otj peeves keer pejle veneR nw, peye jepeOeeveer efouueer ceW hetpe Deeefe&kee
eer eboveeceleer ceeleepeer ves hetpe ceeleepeer mes en ele enCe efkeee Gmekes yeeo cee$e eej
ele kejles ner Gvekeer Je<eeX mes YeeF& ieF& YeeJevee #eCeYej ceW heueJeleer nes G"er DeLee&ledhetpe
ceeleepeer ves memebIe YeieJeeve ceneJeerj keer pevceYetefce kegC[uehegj kes efueS cebieue efJenej kej
efoee~ GvneR 108 ceb$eeW kes DeeOeej mes hetpe Deeefe&kee eer ves Fme ceveeskeecevee efmeef
efJeOeeve keer jevee keer nw~
Fme efJeOeeve kee efJeefOehetJe&ke Devegeve kejkes Deehe meYeer Deheveer ceveeskeeceveeDeeW
kees efme kejW, ener Fmekeer meeLe&kelee nw leLee ceveeskeecevee efmeef ceneJeerj ele kejves
Jeeues meYeer vej-veejer ele kes Geeheve ceW Fme efJeOeeve kees kejkes Deheves peerJeve kees
mece=Meeueer yeveeSb, ener cebieue keecevee nw~
(5)
(6)
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
hetpe e%eeeceCeer Deeefe&kee
eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer
pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.
pevceefleefLe-Deemeespe megoer 15 (MejohetefCe&cee) efJe. meb. 1991, (22 Deketyej meved 1934)
peeefle-DeeJeeue efo. pewve, iees$e-ieeseue, veece-keg. cewvee
ceelee-efhelee-eerceleer ceesefnveer osJeer SJeb eer essueeue pewve
Deepevce yeeee& ele-F&. meved 1952, yeejeyebkeer ceW MejohetefCe&cee kes efove
#egefuuekee oer#ee-ew$e ke=. 1, F&. meved 1953 kees ceneJeerjpeer DeefleMee #es$e (jepe.) ceW Deeeee&jlve
eer osMeYet<eCe peer cenejepe mes~ veece-#egefuuekee Jeerjceleer
Deeefe&kee oer#ee-JewMeeKe ke=. 2, F&. meved 1956 kees ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW eeefj$eeeJeleea
108 Deeeee& eer Meebeflemeeiej peer keer hejcheje kes eLece heeOeerMe Deeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe kes
kejkeceueeW mes~
meeefnefleke ke=eflelJe-Demeneer, meceemeej, efv eecemeej, cetueeeej, keeleb$ e-JeekejCe,
<edKeC[eiece Deeefo ebLeeW kes DevegJeeo/erkeeSb SJeb ueieYeie 300 ebLeeW keer uesefKekee~
[er.efued. keer ceeveo GheeefOe-meved 1995 ceW DeJeOe efJe.efJe. (hewpeeyeeo) eje SJeb leerLekej ceneJeerj
efJeeefJeeeuee cegjeoeyeeo eje 8 Deewue 2012 kees [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes efJeYetef<ele~
leerLe& efvecee&Ce esjCee-nefmleveehegj ceW pebyeterhe, lesjnerhe, leerveueeske Deeefo jeveeDeeW kes efvecee&Ce,
Meeele leerLe& DeeesOee kee efJekeeme SJeb peerCeexej, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW leerLekej $e+<eYeosJe
lehemLeueer leerLe& kee efvecee&Ce, leerLekej pevceYetefceeeW kee efJekeeme eLee-YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj
(veeueboe-efyenej) ceW vebeeJele& cenue veeceke leerLe& efvecee&Ce, YeieJeeve heg<heobleveeLe keer pevceYetefce keekevoer
leerLe& (efveke ieesjKehegj-G.e.) kee efJekeeme, YeieJeeve heee&veeLe kesJeue%eeveYetefce Deefn$e leerLe& hej leerme
eewyeermeer cebefoj, nefmleveehegj ceW pecyeterhe mLeue hej YeieJeeve MeebefleveeLe-kegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31
heg Gegbie Ke[dieemeve eeflecee, ceebieerlegbieer ceW efvecee&CeeOeerve 108 heg Gebgbie YeieJeeve $e+<eYeosJe keer efJeMeeue
eeflecee, ceneJeerj peer leerLe& hej ceneJeerj Oeece ceW hebeyeeueeefle cebefoj, efMe[ea ceW %eeveleerLe&, meccesoefMeKej ceW
Deeeee& eer Meebeflemeeiej Oeece Fleeefo~
ceneslmeJe esjCee-hebeJe<eeae pecyeterhe ceneceneslmeJe, YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&êre efveJee&Ce
ceneceneslmeJe, DeeesOee ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe cenekegbYe cemlekeeefYe<eske, kegC[uehegj ceneslmeJe, YeieJeeve
heee&veeLe pevcekeueeCeke le=leere meneeefyo ceneslmeJe, efouueer ceW keuhegce ceneceC[ue JeOeeve
ef
kee Ssefleneefmeke
Deeeespeve Fleeefo~ efJeMes<ehe mes 21 efomecyej 2008 kees pecyeterhe mLeue hej efJeeMeebefle DeeEnmee
meccesueve kee Deeeespeve ngDee, efpemekee GodIeeve Yeejle keer lelkeeueerve je^heefle eerceleer eefleYee osJeerefmebn
heeerue eje efkeee ieee~
Mew#eefCeke esjCee-pewve ieefCele Deewj ef$eueeske efJe%eeve hej Debleje&êre mebieeser, jeêre kegueheefle
meccesueve, Feflenemekeej meccesueve, veeeeOeerMe meccesueve SJeb Deve Deveske jeêre-Debleje&êre mlej kes
mesefceveej, Dee@veueeFve pewve FvemeeFkeueesheeref[ee Deeefo~
jLe eJele&ve esjCee-pecyeterhe %eevepeesefle (1982 mes 1985), meceJemejCe eerefJenej (1998 mes
2002), ceneJeerj peesefle (2003-2004) kee Yeejle YeceCe~
Fme ekeej efvele vetleve YeeJeveeDeeW keer peveveer hetpe ceeleepeer efejkeeue leke Fme JemegOee kees
megMeesefYele kejleer jnW, ener cebieue keecevee nw~
eer evoveeceleer ceeleepeer kee mebef#ehle heefjee

-ye. keg. yeervee pewve (mebIemLe)
veece-e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer
oer#ee hetJe& veece-ye. keg. ceeOegjer Meeeer
pevceefleefLe-18-5-1958 (pes ke=<Cee DeceeJemee)
pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.
ceelee-efhelee-eerceleer ceesefnveer osJeer SJeb eer essueeue peer pewve
YeeF&-eej (kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceer peer, kewueeMeebo, mJe.
ekeeMeebo, megYee<eebo)
yenve-Dee" (ieefCeveer Deeefe&kee efMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer SJeb Deeefe&kee eer DeYeeceleer
ceeleepeer meefnle)
yeeee& ele-25 Deketyej 1969 kees peehegj ceW 2 Je<e& kee yeeee& ele SJeb meved 1971,
Depecesj ceW Deepevce yeeee& megiebOeoMeceer kees ieefCeveer Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer mes~
Oeeefce&ke DeOeeve-1972 ceW meesueehegj mes Meeeer keer GheeefOe, 1973 cesW efJeeeJeeemheefle
keer GheeefOe~
efleere SJeb mehlece eeflecee kes ele-meved 1981 SJeb 1987 ceW ieefCeveer Deeefe&kee eer %eeveceleer
ceeleepeer mes~
Deeefe&kee oer#ee-nefmleveehegj ceW 13-8-1989, eeJeCe Meg. 11 kees ieefCeveer eer %eeveceleer
ceeleepeer mes~
e%eeeceCeer keer GheeefOe-1997 ceW eewyeerme keuhegce ceneceC[ue efJeOeeve kes heeeled jepeOeeveer
efouueer ceW hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer eje~
heerSe.[er. keer ceeveo GheeefOe-leerLekej ceneJeerj efJeeefJeeeuee cegjeoeyeeo eje 8 Deewue
2012 kees efJeeefJeeeuee ceW~
meeefnefleke eesieoeve-eeefj$eeefvkee, leerLekej pevceYetefce efJeOeeve, veJeenMeebefle efJeOeeve,
Yeeecej efJeOeeve, meceemeej efJeOeeve Deeefo 150 mes DeefOeke hegmlekeeW kee uesKeve, Jele&ceeve ceW hetpe
ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer eje <edKeC[eiece (eeeervelece pewve met$e ebLe) SJeb YeieJeeve
$e+<eYeosJe eefjleced keer mebmke=le erkeeDeeW kee efnvoer DevegJeeo keee&, meceemeej SJeb kegvokegvoceefCeceeuee
kee efnvoer heeevegJeeo, YeieJeeve ceneJeerj mlees$e keer mebmke=le SJeb efnvoer erkee, YeieJeeve ceneJeerj
efnvoer-Debespeer Meyokees<e, pewve JeefMe&he (Debespeer ceW hetpee, Yepeve, yeejnYeeJevee Deeefo), Yepeve (ueieYeie
1000), hetpeve, eeueermee, mlees$e Fleeefo uesKeve keer DeodYegle #ecelee, efnvoer Yee<ee kes meeLe-meeLe
Debespeer, mebmke=le Deeefo Yee<eeDeeW keer efmenmle uesefKekee, ieefCeveer %eeveceleer ieewjJe ebLe SJeb YeieJeeve
heee&veeLe le=leere meneeefyo ebLe keer eOeeve mecheeefokee~ Jele&ceeve ceW FvmeeFkeueesheeref[ee Dee@he
pewefvepce [e@ kee@ce (Dee@veueeF&ve pewve efJeekeesMe) kes mecheeove ceW mebueive~
(7)
(8)
Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes efMejesceefCe mebj#eke
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
eerceleer efvece& }e pewve Oe.he. mJe. eer hesceevo pewve, lelheg$e heoerhe keg ceej pewve, jer
KeeyeeJe}er, efouueer-6~
eerceleer megceve pewve Oe.he. eer efoeqiJepee eEmen pewve, Fboewj~
eer ceneJeerj hemeeo pewve mebIeheefle, peer-19, meeTLe SkemesvMeve, veF& efouueer~
eer censv heeue njsv kegceej pewve, metjpece} efJenej, efouueer~
eerceleer ceesnveer pewve Oe.he. eer megveer} pewve, heerle efJenej, efouueer~
eer osJesvo kegceej pewve (Oeens[e Jee}s) ieg[ieeBJe (nefj.)~
eerceleer Meejoe jeveer pewve Oe.he. mJe. efjKeyeebo pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
[e@. osJesv kegceej pewve, Yeesheeue (ce.e.)
eerceleer mebieerlee pewve Oe.he. eer mebpeerJe kegceej pewve, Mesjkees (efyepeveewj) G.e.
eer Deefveue kegceej pewve, oefjeeiebpe, efouueer
eer yeer.[er. ceoveeFke, cegcyeF&
eer Oevekegceej pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
eer efpelesv kegceej pewve SJeb eerceleer megveerlee pewve keesef[ee, heueesefj[e, et.Sme.S.
eerceleer efJeceuee osJeer pewve Oe.he. eer DeesceekeeMe pewve, mJeeefueke veiej, nefjej (GejeKeb[)~
eer Deefcele pewve SJeb mebYeJe pewve megheg$e eerceleer Deveerlee pewve Oe.he. eer cetueebo pewve heeveer, efomehegj
(keecehe) Deemeece~
16. eerceleer Deefpele kegceejer pewve Oe.he. eer censv kegceej pewve, Deesyesoguueeiebpe (jeemesv e) ce.e.~
17. eer veeefYekegceej pewve, pewve yegke ef[hees, meer-4, heer.Jeer.Deej. hueepee kes heers, kevee@ huesme, veF& efouueer~
Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes hejce mebj#eke

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

[e@. hekeeMeevo pewve, 792 efJeJeskeevebohegjer, efmeefJe} }eFve, meerleehegj (G.he.)~
eer megcele hekeeMe pewve, ieppet keje, Meenoje, efouueer~
eer megveer} kegceej pewve, eje-megveer} wkemeeF&ume, mejOevee (cesj") G.he.~
mJe. eer hekeeMe ebo Decees}ke ebo pewve meje&He, meveeJeo (ce.he.)~
eer heegcve kegceej peJesjer, jeskeef[ee}sve, yeesjerJe}er (Jesm) cegbyeF&~
eerceleer Ge|ce}e osJeer Oe.he. eer keevleer hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eerceleer G<ee pewve Oe.he. eer efJece} hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eer Deevevo hekeeMe pewve (meewjce Jee}s) , ieebOeerveiej, efouueer~
eerceleer meefjlee pewve Oe.he. eer jepekegceej pewve, efkeoJeF& veiej, keevehegj~
mJe. eerceleer kew}eMeJeleer Oe.he. eer kew}eMe ev pewve , leesheKeevee yeepeej, cesj"~
eer Yeevesv kegceej pewve, eje-eer efJeee pewve, Yeiele eEmen ceeie&, peehegj~
eer heoerhe kegceej Meeeqvle}e} efye}e}e, Devetheveiej, Fboewj, (ce.he.)~
eer megjsMeebo heJeve kegceej pewve, yeejeyebkeer (G.e.)~
eer veLeceue heejmeceue pewve, keuekeee-7~
eerceleer mJe. MeebleeyeeF& Oe.he. eer keceueebo pewve, meveeJeo (ce.e.)~
eer heebo pewve keeefjee, efouueer
eer DeeMeg pewve, keeuekee peer, veF& efouueer
eer eegcve kegceej pewve eser mee., eer Decejebo pewve meje&he, ueKeveT (G.e.)
eerceleer MeefMe pewve Oe.he. eer efovesMeebo pewve, efMeJeeefueke veiej, nefjej (GejeKeb[)~
eerceleer DeeoMe& pewve Oe.he. mJe. eer DevevleJeere& pewve kes megheg$e eer ceveespe kegceej pewve, cesj"~
eerceleer Deejleer pewve Oe.he. eer ekeeMeebo pewve MeerMes Jeeues, Fueeneyeeo (G.e.)~
-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve keer mLeehevee hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleerceeleepeer keer esjCee
mes meved 1972 ceW jepeOeeveer efouueer ceW ngF& Leer~ mebmLeeve kee cegKe keeee&uee meved 1974mes nefmleveehegj cesW
eejbYe ngDee~ Fme mebmLeeve kes Devleie&le Deveske ieefleefJeefOeeeB nefmleveehegj ceW leLee Deve$e eue jner nQ1. meved 1972 mes Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee kes Devleie&le eefleJe<e& ueeKeeW ebLe ekeeefMele nes jns nQ~
2. meved 1974 mes Fme mebmLeeve kes cegKehe$e kes he ceW mecei%eeve efnvoer ceeefmeke heef$ekee kee
efvejblej ekeeMeve nes jne nw~
3. meved 1974 mes 1985 leke nefmleveehegj ceW pecyeterhe jevee kee efvecee&Ce keee& ngDee~
4. meved 1974 mes Deye leke pecyeterhe jevee kes Deefleefje Deveske efpevecebefojeW kee efvecee&Ce ngDee nwkeceue cebefoj, leerve cetefle& cebefoj, Oeeve cebefoj, MeebefleveeLe cebefoj, Jeemeghetpe cebefoj, cebefoj, meneket
cebefoj, efJeeceeve yeerme leerLekej cebefoj, DeeefoveeLe cebefoj, Deeheo cebefoj, $e+<eYeosJe ekerefle&mlebYe, mJeefCe&ce
lesjnerhe jevee, leerve ueeske jevee, veJeenMeebefle efpevecebefoj, eewyeerme leerLekej cebefoj SJeb eer MeebefleveeLekegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegbie eefleceeDeeW keer mLeehevee ~
5. pecyeterhe hegmlekeeuee efpemeceW ueieYeie 15000 ebLe mebenerle nQ~
6. Ceceeskeej ceneceb$e yeQke efpemeceW YeeeW eje efueKekej Yespes iees kejes[eW Ceceeskeej ceb$e pecee
efkees peeles nQ~
7. mecee-mecee hej efMe#eCe-eefMe#eCe efMeefJejeW leLee mebieesefeeW kes Deeeespeve efkees peeles nQ~
8. eeef$eeeW kes Meg Yeespeve kes efueS jepee eseebme Yeespeveeuee kee mebeeueve~
9. eeef$eeeW kes "njves kes efueS DeeOegefveke megefJeOeeege [eruekeme heuewdme Jeeueer keF& Oece&MeeueeDeeW
leLee keesef"eeW SJeb yebieueeW kee efvecee&Ce efkeee ieee nw~
10. pecyeterhe heefjecee kes efueS veewkee efJenej, SsjeJele neLeer leLee ceveesjbpeve nsleg ceveer
ef ^sve, Petues
Deeefo nQ~
11. leerLekej pevceYetefceeeW keer Jebovee SJeb Oeeefce&ke efheuceeW kee eoMe&ve kejves Jeeues efLeesj mes
meceefvJele ieefCeveer %eeveceleer nerjke peebleer Skemeesme~
12. ieefCeveer %eeveceleer efoiecyej pewve he$eeeej hejer#ee kesv kee mebeeueve~
13. Fb jves hej pew veOece& kes FvmeeFke uees heer ef[eewww.encyclopediaofjainism.
(
com) kee efvecee&Ce~
efouueer, cesj", cegpehehejveiej, nefjej, PeeBmeer, eflepeeje Deeefo mes pecyeterhe mLeue leke Deeves kes
efueS efove Yej yemeW efceueleer jnleer nQ~
efo. pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kes Devleie&le YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe)
efyenej ceW YeJe vebeeJele& cenue leerLe&, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW efveefce&le leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer
leerLe& leLee ceneJeerj peer DeefleMee #es$e kes ceneJeerj Oeece heefjmej ceW efveefce&le hebeyeeueeefle efoiecyej pewve
cebefoj kee mebeeueve neslee nw~ Jele&ceeve ceW Fme mebmLeeve kes Devleie&le meccesoefMeKej peer leerLe& hej Deeeee&
eer Meebeflemeeiej Oeece kee efvecee&Ce eejbYe efkeee pee jne nw~
pecyeterhe SJeb Deve jeveeDeeW kes oMe&ve nsleg nefmleveehegj heOeejkej DeeOeeeflceke SJeb Yeewefleke megKe
keer eeefhle kejW~
Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee
(1)
(2)
Fme ceveeskeeceveeefmeer ele keer, eejeW lejhe eefmeef ngF&~

Fme ele kees kejves Jeeues YeeeW keer FeSB hetCe& ngF~~
ceQves Yeer eYeg ceneJeerj keer YeeerJeMe Fme ele kees enCe efkeee~
kegC[uehegj ee$ee keer Fe kees, eej eleeW ves meheue efkeee~~4~~
G
ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve eejbYe
-cebieueeejCeMebYeg bo-
eYeg ceneJeerj Fme egie kes Debeflece, leerLekej Gvekees JebotB~

nw Jele&ceeve ceW Gvekee Meemeve-keeue GvnW efveleeefle JevotB~~
nQ heeBe veece mes ege leLee, Jes hebece yeeueeleer Yeer nQ~
hebeebie eCeece keB Gvekees, hebeceieefle eYeg kees eehle ngF&~~1~~
efyyeme meew Je<eeX hetJe& GvneWves, pevce efueee kegC[uehegj ceW~
Fme nslet eYeg kee efyyeme meewJeeb, pevcekeueeCe cevee peie ceW~~
eYeg ceneJeerj kes 2600 JeW, pevcekeueeCeke Je<e& ceW ner~
ieefCeveer eer %eeveceleer ceelee ves, ceneefJeOeeve jee mee ner~~2~~
FmeceW efyyeme meew ceb$eeW kes, eje eYegJeerj keer hetpee nw~
en efJeeMeebefle ceneJeerj efJeOeeve Deueewefkeke Deewj Devet"e nw~~
FveceW mes ner Fke Meleke Dee", ceb$eeW kes ceesleer egve kejkes~
Fke ceneJeerj ele yeleueeee, ceelee eer %eeveceleer peer ves~~3~~
Fme ecelkeej kees osKe cegPes Fve, ceb$eeW hej { Yeefe ngF&~
Gvekee Deeee ueskej efJeOeeve, jeves keer FeMeefe ngF&~~
efhej Jeerj eYet kees Jevove kej, ceQves en hee" yeveeee nw~
efpeveJej keer Yeeer kejves kee, MegYe YeeJe oe ceW Deeee nw~~5~~
Fme MegYe efJeOeeve kes eje YeeeW! kece& efvepe&je kejvee nw~
ueewefkeke JewYeJe kes meeLe-meeLe, DeeOeeeflceke ue#ceer Jejvee nw~~
ceneJeerj eYet kes ejCeeW ceW, yeme ener eeLe&vee nw cesjer~
jlve$ee keer {lee nesJes, peye leke veefnb heeTB efmeieleer~~6~~
DeLe efpevee%e hetpee eefle%eeheveee heg<heebpeefueb ef#ehesled ~
MM 6NN
(3)
eer ceneJeerj efpevesv hetpee

-mLeeheveelepe&-Deeves mes efpemekes DeeS yenej........
oMe&ve mes efpevekes keles nQ heehe, hetpeve mes efceles nQ meye mebleehe,
cetjle megneveer nw-lesjer ceneJeerje, efJe peieveejer nw-eYeg ceneJeerje~~ske.~~
Yeefe kejkes lesjer, ceQ mebleehe ceve kee efceeTB~
Deheves ceve ceW lesjer, eeflecee veeLe kewmes efye"eTB~~
legce YeieJeved, DeefleheeJeve,
ceefncee efvejeueer nw-lesjer ceneJeerje, efJe peie veejer nw-lesjer ceneJeerje~~1~~
Deepe Fme ceC[ue hej, mLeeefhele keB veeLe! legcekees~
Deheves ceve cebefoj ceW, mLeeefhele keB veeLe! legcekees~~
legce YeieJeved, DeefleheeJeve,
ceefncee efvejeueer nw-lesjer ceneJeerje, efJe peie veejer nw-eYeg ceneJeerje~~2~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesv! De$e DeJelej DeJelej
mebJeew<ed Deeeveveb~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesv! De$e efle efle
": ": mLeeheveb~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesv! De$e cece meefVeefnlees
YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-Deke (eefiJeCeer bo)#eerjefmevOeg veerj kees ceQ YeB Ye=bie ceW~
leerve Oeeje keB Jeerj heo hee ceW~~
(4)
Jeerj ceneJeerj JeOe&ceeve keer Dee&vee~

hetCe& kejleer meYeer keer ceveeskeecevee~~1~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee pevcepejece=legefJeveeMeveee peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
keeMceerj keer megieefvOeege kesMej efueee~
efIeme kes veeLe ejCe ceW Gmes eefe&ee~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee mebmeejleeheefJeveeMeveee
eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
Jeemeceleer kes Oegu es lebogu eeW kees efu eee~
eerefpevesv kes efveke hegbpe kees e{e efoee~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee De#eeheoeehlees
De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
YeeBefle YeeBefle kes iegueeye heg<he ceQves egve efueee~
heg<heceeue kees yeveee eYeg kes heo e{e efoee~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee keeceyeeCeefJeveeMeveee
heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
Meg vewJese kees yeveee Leeue Yej efueee~
mJemLelee keer eeefhle nsleg eYeg meceerhe Oej efueee~~
(5)

eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee #egOeejesieefJeveeMeveee
vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
mJeCe&Leeue ceW peues jlveoerhe peieceies~
Deejleer Gleejles ner ceesn kee efleefcej Yeies~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee ceesnebOekeej
efJeveeMeveee oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Oethe kehet&j efceefele peuee Deefive ceW~
veeLe eentB peueevee Deepe kece& ceQ~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee Dekece&onveee
Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
mesJe Debietj Deceo Yej Leeue ceW~
heeohee ceW e{ee veeTb efvepe Yeeue ceQ~~
eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee cees#eheueeehlees
heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
peueheueeefoke DeJe kees mepeee kes~
evoveeceleer DeveIe&heo efceues e{ee kes~~
(6)

eR ceveeskeeceveeefmeefkeejke eerceneJeerjefpevesvee DeveIe&heoeehlees
DeIe&ced efveJe&heeceerefle mJeene~
MeebefleOeeje keB veeLe kes heeo ceW~
Meebefle nes efJee ceW ener cesjer DeeMe nw~~
hetCe& kejleer meYeer keer ceveeskeecevee~~
Meeblees MeebefleOeeje~
keuheJe=#e kes megceve nQ veneR heeme ceW~
es ner keesceue kegmegce ceQ efueee neLe ceW~~
hetCe& kejleer meYeer keer ceveeskeecevee~~
efoJe heg<heebpeefue~
-oesneceneJeerj YeieJeeve keer, ceefncee Dehejcheej~
Gvekeer hetpeve mes efceues, ceveJeeef_le heue meej~~1~~
DeLe eLeceJeuees <ees[Mekeesesheefjheg<heebpeefueb ef#ehesled~
-MebYeg boleerLekej heo keer eeefhle nsleg, meesuenkeejCeYeeJevee keneR~
GveceW henueer oMe&veefJeMegef, mecekelJeMegef ceW nsleg kener~~
eYeg ceneJeerj ves Yeer Fmekes, yeue hej leerLekej heo heeee~
ceveJeeef_le heue heeves nslet, ceQ Yeer eentB eYeg heo eee~~1~~
eR meceioMe&veMegefeehlekeejkeee oMe&veefJeMegefYeeJeveeyeuesve
leerLekejheoeehle eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
oMe&ve Je %eeve eeefj$e Deewj, Gheeej efJevee es eej keneR~
Fvemes mebege eeefCeeeW ceW, YeeJevee efJeveemecheVe ngF&~~
(7)
(8)
eR elegefJe&OeefJeveeiegCeeeheCemeceLee&e efJeveemebheVeleeYeeJeveeyeuesve
eR jlve$eeOeejCeyegefkejCemeceLee&e MeefelemleeieYeeJeveeyeuesve
nw le=eflee YeeJevee Meerue eleeW ceW, Deveefleeej yeger jKevee~

efveoex<e eleeW kee heeueve kej, DeeOeeeflceke megKe Je=er kejvee~~
eR efvejefleeejeleMeerueeefoheeueveyegefeoeekeee Meerueeles<JeveefleeejYeeJeveeyeuesve leerLekejheoeehle eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
veeveeefJeOe leheejCe kejves keer, Meefe hegCe mes efceueleer nw~

efvepe Meeer mece lehe kejes meoe, lees DeelceMeefe Kego ye{leer nw~~
eR >eeveeefJeOeleheejCekejCeMeefeeoeekeee MeefelemleheesYeeJeveeyeuesve leerLekejheoeehle eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eewLeer DeYeer#Ce %eeveesheeesie, YeeJevee %eeve kees Meg kejs~

pees melele %eeve DeYeeme kejW, Jes efvepeDeelece DeJeyeg kejW~~
eR melele%eeveeYeemekejCemeceLee&e DeYeer#Ce%eeveesheeesieYeeJeveeyeuesve
pees cegefveJej eceMe: Oece& Oeeve mes, MegkeueOeeve kees eehle kejW~
Jes meeOeg meceeefOe YeeJevee kes, eje De%eeve meceehle kejW~~
eR meeOegieCeOece&MegkeueOeeveueerveYeefeMeefeeehekeee meeOegmeceeefOeYeeJeveeyeuesve leerLekejheoeehle eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
mebmeej, Mejerj Je YeesieeW mes, Jewjeie YeeJe peye neslee nw~

hebece mebJesie YeeJevee mes, mebegle ceeveJe leye neslee nw~~
eR mebmeejMejerjYeesieJewjeiekejCeyegefeoeekeee mebJesieYeeJeveeyeuesve
ceve Jeeve keee mes iegDeeW keer, JeweeJe=eer pees kejW meoe~
Jes veJece YeeJevee kees Yeekej, efvepekeeefeke Mekeleer uenW cegoe~~
eR iegmesJeekejCeMeefeeoeekeee JeweeJe=lekejCeYeeJeveeyeuesve
jlve$eeOeejCe keer yeger, Deelcee kees Oeveer yeveeleer nw~

leye efvepe Meeer Devegmeej leeie ceW, mJeeb eer ye{ peeleer nw~~
ceveJeeef_le heue osves Jeeueer, Deefjnble Yeefe nw Fme peie ceW~

meye efJeIve efJeuee kejves Jeeueer, en oMece YeeJevee nw mee ceW~~
(9)
(10)
eR ceveesJeeef_leheueoevemeceLee&e Den&odYeefeYeeJeveeyeuesve leerLekejheoeehle eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eR <e[eJeMekeefeeekejCeMeefeeoee DeeJeMekeeheefjneefCeYeeJeveeyeuesve leerLekejheoeehle eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
pees mebIe elegefJe&Oe kes veeeke, Deeeee& hetpe hejceser nQ~

Gve Yeeer mes mecekedeeefjle, OeejCe keer Meeer efceueleer nw~~
eR mecekedeeefj$eOeejCeMeefeoevemeceLee&e Deeeee&YeefeYeeJeveeyeuesve
efpeveOece& eYeeJevee kejves mes, efvepe keer eYeeJevee nesleer nw~

efhej cees#eceeie& ceW ueieves mes, $ee jlve meeOevee nesleer nw~~
eR efpeveOece&eYeeJeveekejCeyegefJe=efbkejee ceeie&eYeeJeveeyeuesve
pees eoMeebie egle efmevOet ceW, DeJeieenve meoe efkeee kejles~

Jes yengegleYeefe YeeJevee mes, egle%eeve efoJeekej kees Jejles~~
eR egle%eevehetCe&kejCemeceLee&e yengegleYeefeYeeJeveeyeuesve leerLekejheoeehle eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meeOeceea peve kes meeLe meoe, JeelmeueYeeJe pees jKelee nw~

Jen ner mecePees eJeeve Jelmeuelee, iegCe kee heeueve kejlee nw~~
eR meeOeefce&JeelmeueyegefkejCemeceLee&e eJeeveJelmeuelJeYeeJeveeyeuesve
pees eJeeve Yeefe YeeJevee mes, Je=efbiele DeeleceMeefe kejW~

ceve Jeeve keee kes eje efvele, Jes mebIeelegefJe&Oe Yeefe kejW~~
eR elegefJe&OemebIeYeefeYeeJeveeJe&keee eJeeveYeefeYeeJeveeyeuesve
-hetCee&Ie&-
mecelee mleJe Jebove Deeefoke <ed-efeee meoe pees cegefve kejles~

Deheves DeeJeMeke veefnb lepekej, Jes hejceeJeMeke heo Jejles~~
lepe&-eeBo cesjs Dee pee js...........
YeeJevee meesuen keejCe keer-2,

leerLekejeW kes, meeefveOe ceW pees, Yeeles eYet Jes yeveles~~YeeJevee......~~
ceneJeerj ves henues YeJe ceW, efpeveJej kes meceJemejCe ceW~
oMe&veefJeMegef Deeefoke meye, YeeJevee YeeF& LeeR ceve ceW~~
YeeJevee meesuenkeejCe keer....~~1~~
(11)
hetCee&Ie& e{ekej eYeg heo, efvepe kees ceQ Meg yeveeTB~

meesuenkeejCe ele kees kej, Fke efove Gve mece yeve peeTB~~
YeeJevee meesuenkeejCe keer......~~2~~
eR oMe&veefJeMegeeefoeJeeveJelmeuelJehee&vle<ees[MekeejCeYeeJeveeyeuesve
leerLekejheoeehle ceveesJeeef_leheueeoee eerceneJeerjefpevesvee hetCee&Ie efveJe&heeceer
efle
mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue~
DeLe efleereJeuees <ees[Mekeesesheefjheg<heebpeefueb ef#ehesled~
-Mesj bokegC[uehegjer ceW jepee efmeeLe& keer jeveer~
meesuen megheve osKeW JeneB ef$eMeuee cenejeveer~~
henuee mJeheve SsjeJele neLeer kee osKekes~
$ewueeskee hetpe heg$e heeee, hetpetB GvnW ceQ~~1~~
eR $ewueeskeeeseceheoOeeefjheg$epevceheuemetekeee ceelegjwjeJelenefmleMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efvepe ieYe& ceW leerLekej megle kes eYeeJe mes~
ceelee ves ceneJe=<eYe kees osKee Lee mJehve ceW~~
Gme heue ceW ner $ewueeskee pes heg$e ngDee Lee~
Gve Jeerj keer hetpee kejW nce Deepe Yeer eneB~~2~~
eR mecemleueeskepesheoOeejkeheg$epevceheuemetekeee ceelegce&neJe=<eYeMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
peye efmebn kees osKee megheve ceW ef$eMeuee ceele ves~
heeee Devevleyeue mes ege heg$e Deeheves~~
Gve mJehveeoMe&ke eYet keer Dee&vee keB~
ceneJeerj Jeerj mevceleer keer Jevovee keB~~3~~
eR DevevleyeueMeeefueheg$epevceheuemetekeee ceelegefmebnMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(12)
hetueeW keer egieue ceeuee osKeer Leer mJehve ceW~

mece& leerLe& kees eueeves Jeeuee megle efceues~~
eR mece&leerLe&eJele&vekeeefjheg$epevceheuemetekeee ceelegeiegiceMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Deef Ye<es keegle ue#ceer ef oKeeR ef $eMeuee kees mJehve ceW ~
efkeee heg$e kee DeefYe<eske, ces efieefj hes Fv ves~~
eR megjsvke=lemegcesefMeKejeefYe<eskeeehleheoOeeefjheg$epevceheuemetekeee
ceelegue&#ceerMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
s mJeheve ceW evcee osKee Lee ceele ves~
meye peve kees megKeeoeefe heg$e efoee ceele ves~~
eR meJe&peveeuneovekeeefjheg$epevceheuemetekeee ceelegevMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
DeekeeMe kee met jpe ef oKee ef $eMeuee kees mJehve ceW ~
Gme heue ceW mete& keeefvleceeve heg$e Les pevceW~~
eR YeemkejegefleOeejkeheg$epevceheuemetekeee ceelegmete&MegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
peue mes Yejs keueMeegieue peye mJehve ceW efoKes~
efveefOeeeW kes mJeeceer heg$e kees heekej meYeer nj<es~~
(13)
(14)

eR efveefOemJeeefceheg$epevceHeuemetekeee ceeleg:kegbYeegieueMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

eR peieodiegmeeceepeOeeefjheg$epevceheuemetekeee ceelegefmebnemeveMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fke celmeegieue mJehve ceW osKee Lee ceele ves~

DeefleMee megKeeW kee Oeejer heg$e efoee ceele ves~~
eR DeefleMeemeewKeOeejkeheg$epevceheuemetekeee ceelegce&lmeegiceMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
osKee efJeceeve mJeie& mes Deelee nw mJehve ceW~

mJeiee&Jeleeefj heg$e Deeee Gvekes ieYe& ceW~~
eR mJeiee&Jeleeefjheg$epevceheuemetekeee ceeleg:mJeefJe&ceeveMegYemJehve
eoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
osKee keceue mes ege mejesJej pees megheve ceW~

Fke mene Dee" ue#eCeeW eg le heg $e Lee heue ceW ~~
eR meneeue#eCeesodYeeefmeheg$epevceheuemetekeee ceelegmejesJejMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eewonJeW mJehve ceW efoKee veeiesv YeJeve nw~

Jen heg$e efceuee efpemekes DeJeefOe%eeve veeve nQ~~
eR DeJeefOe%eeveueeseveOeeefjheg$epevceheuemetekeee ceelegOe&jCesvYeJeveMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
uenjeW mes ege meeiej peye mJehve ceW efoKee~

Gme heue ceWs ef$eMeueeheg$e kees kewJeue heo efceuee~~
eR kesJeue%eeveesheueefyOeke=leheg$epevceheuemetekeee ceelegmecegMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
jlveeWb keer jeefMe mJehve ceW ef$eMeuee kes Dee ieF&~

Gme heue ceW iegCeekejmJehe heg$e hee ieF~~
eR iegCeekejmJeheheg$epevceheuemetekeee ceelegeeseodjlvevejeMeer#eCeMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meesves kee efmebnemeve efoKee ceelee kees mJehve ceW~

$ewueeskeeieg meeceepeOeeefj heg$e kees pevceW~~
efveOet&ce Deefive osKeer meesuenJeW mJehve ceW~

leye kece&vekeeefj heg$ e heeee GvneWves~~
(15)
(16)

eR kecexvOeveonvekeejkeheg$epevceheuemetekeee ceelegefve&Oet&cepJeueves#eCeMegYemJehveeoMe&keee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
leerLekej eYeg ceneJeerj kes leve ceW, pevce mes ner en DeefleMee Lee~
Fme DeefleMee iegCe ceefC[le efpeveJej kees, vecetB Dele: ceQ DeIe& e{e~~2~~
eR mJeelceefJeMegefeoeekeee ceueefJejefnlemenpeeefleMeeiegCecebef[leee
eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-hetCee&Ie& (MebYeg bo)-
efpevekes hejceewoeefjke Mejerj ceW, #eerj meceeve efOej jnlee~

mecejmeer YeeJe oeeke Jes eYeg, YeeeW ceW mecejme YejW meoe~~
Fme DeefleMee iegCeceefC[le efpeveJej kees, vecetB Dele: ceQ DeIe& e{e~~3~~
eR mecejmeerYeeJeeoeekeee #eerjmeceefOejlJemenpeeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meesuen mJehveeW kes yeeo efoKee, ef$eMeuee jeveer kees Fke mehevee~
mJeefCe&ce keebleer egle Ske Je=<eYe, cesjs cegKe keceue eefJe ngDee~~
Gme heue ceW %eele ngDee Gvekees, leerLekej megle GojmLe ngS~
Gve mJehve efoKeeves Jeeues eYeg kees, hetpeW nce hetCee&Ie& efueS~~1~~
eR ceeleg: SsjeJelenefmleeYe=efleefveOet&ceDeefivehee&vleDeefleMeekeeefj<ees[MemJehveeoMe&keee ceveesJeeef_le heueeoee eerceneJeerjefpevesvee hetCee&Ie
efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
DeLe le=leere Jeuees elegefebMeledkeesesheefjheg<heebpeefueb ef#ehesled~
-MebYeg boefpevekes hejceewoeefjke Mejerj ceW, keYeer hemeervee veefnb Deelee~
Meejerefjke mJeemLe eoeve kejs, YeeeW kees Gvekeer iegCe ieeLee~~
eR MejerjmJeemLeeoeekeee efve:mJesolJemenpeeefleMeeiegCeceefC[leee
efpevekes hejceewoeefjke Mejerj ceW, ceue kee meoe DeYeeJe jne~
Jes mJeelceefJeMegef eoeve kejW, YeeeW kees efvece&ue YeeJe meoe~~
efpevekes Mejerj kee JeeJe=<eYe, veejee mebnveve ceevee nw~

leve-ceve Meeer JeOe&ve nslet, nceves eYeg kees heneevee nw~~
eR efvepeelceMeefeJeOe&keee JeeJe=<eYeveejeemebnvevemenpeeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceelegje mebmLeeve meoe, efpevekes Mejerj kee jnlee nw~
Gve mJeelcemeewKeoeeke eYegJej kee, he ceveesnj ueielee nw~~
eR mJeelcemeewKeeoeekeee meceelegjemebmLeeve menpeeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
he=LJeer kes meye Gece hejceeCet, efpevekee he yeveeles nQ~
meeQoe&Keeve Gve eYeg kee he, efvejKeves Fv Yeer Deeles nQ~~
(17)
(18)
eR Fvvejsv-OejCes vKeiesvves $eceveesneef jmeeQoe& meceefvJeleee Deveghehece
menpeeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eR keC"ekegbef"leheueeoee efeeefnleceOegjJeevemenpeeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpevekes Mejerj keer MegYe megiebefOe, meyekes ceve kees megjefYele kejleer~
efpeveiegCeeMe megjYeer uesves kees, ef$eYegJeve pevelee Fgke jnleer~~
eR mJeelcemegeMeesefJemleejkeee meewievOemenpeeefleMeeiegCecebef[leee
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, #esce Je megKe keer Je=ef ngF&~
eG Meleke keesme leke nes megefYe#elee, F&efle YeerefleeeB ve ngF~~
en kesJeue%eeveer kee DeefleMee, ceneJeerj eYet ceW eie ngDee~
Gvekes ejCeeW keer hetpeve mes, cesjs ceve ceW megKe eie ngDee~~11~~
eR meJe&$e #escekejee ieJetefleMeleelegemegefYe#eleekesJeue%eeveeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eerJelme Deeefo Fke menme Dee", ue#eCe efpeveceW eieefle nesles~

MegYe keceeX kes keejCe Gvekes, heo ceW osJeeefo efJevele nesles~~
eR DeMegYekece&efveJeejkeee DeesejmeneMegYeue#eCemenpeeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, ieieveieceve kejves ueieles~

Oejleer mes yeerme npeej neLe, Thej ner meceJemejCe yeveles~~
eR Geceieefleeoeekeee ieieveiecevelJekesJeue%eeveeefleMeeiegCecebef[leee
Deelece yeue kees Je=efbiele kejves, Jeeuee yeue efpevekes leve ceW~
Gvekes DevebleyeueJeere& veece kee, DeefleMee eie ngDee mee ceW~~
eR DeelceyeueJeOe&keee DevevleyeueJeere&menpeeefleMeeiegCecebef[leee
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, hetCe& Deefnbmeke yeve peeles~
Devegkechee iegCe kes keejCe ner, meye eeCeer Gvemes megKe heeles~~
eR DevegkebheeiegCeefJekeefmeleee eeefCeJeOeeYeeJekesJeue%eeveeefleMeeiegCeceefC[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efnleefceleefee ceOegj Jeeve efpevekes, DeefleMeemJehe heeee peelee~

meyekee kejles keueeCe leLee, efvepe kee keueeCe Yeer nes peelee~~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, keJeueenej DeYeeJe ngDee~

DeenejMegef kes heue mJehe, Gvekees en DeefleMee eehle ngDee~~
(19)
(20)

eR DeenejMegefheueeoeekeee keJeueenejeYeeJekesJeue%eeveeefleMeeiegCeceefC[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

eR %eeveves$eeoeekeee he#cemhebojefnlekesJeue%eeveeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, GhemeieeX kee DeYeeJe ngDee~
mechetCe& GheJe ve ngS, mecelee kee hetCe& efJekeeme ngDee~~
eR meJeexheJeefveJeejCemeceLee&e Ghemeiee&YeeJekesJeue%eeveeefleMeeiegCeceefC[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, efJeee F&ejlee heeF&~

efvepe DeelceleJe kee %eeve ngDee, ueewefkeke F&ejlee "gkejeF&~~
eR mJeelceleJe%eeveeehekeee meJe&efJeesejleekesJeue%eeveeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, elegceg&Keer yevekej eies~

Fke cegKe neskej Yeer meye peve kees, Deheves-Deheves meccegKe efoKeles~~
eR meJe&peveceveesnjee elegceg&KelJekesJeue%eeveeefleMeeiegCeceefC[leee
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, kesMe Je veKe veefnb ye{les nQ~
meye peve kees DeYeeoeve osles, nj ceve kees heeJeve kejles nQ~~
eR meJe&peveleeYeeoeveoeekeee veKekesMeJe=efjefnlekesJeue%eeveeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, eee jefnle Mejerj ngDee~
Gvekeer $eeee heeves kees, ceeveme cesje DeOeerj ngDee~~
eR YeieJe$eeeeeehekeee eeejefnlekesJeue%eeveeefleMeeiegCeceefC[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, efoJeOJeefve eejbYe ngF&~

Jen eoMeebie egle%eevehe, ieCeOej kes eje eefLele ngF&~~
eR egle%eeveeeefhlekejee De#ejeve#ejelcekemeJe&Yee<eeceeefoJeOJeefvekesJeue%eeveeefleMeeiegCeeehleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kees kewJeue eie nesles ner, heueke Pehekevee yevo ngDee~
veemeee ef nes ieF& mJeeb, Deye %eeveves$e DeJeuebye efueee~~
leerLekej kes lehe yeue mes meye, $e+leg kes heue-hetue meeLe heueles~
metKes le Yeer heueJeeve yeves, efpevekees ueKe oe keceue efKeueles~~
(21)
osJeeshegveerle en DeefleMee Yeer, ceneJeerj eYet ves eehle efkeee~

ceQ Yeer en DeefleMee eehle keB, DeleSJe DeIe& kee Leeue efueee~~22~~
eR meJe&pevecevekeceueefJekeemekeee meJe&leg&heueeefoMeesefYeleleheefjCeeceosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJe
ene~
heLe kes Oetueer keCke Deeefoke, meye Jeeegkegceej otj kejles~
Gve eYeg kes meccegKe G<Ce efhee, Deeefoke meye jesie mJeeb ueles~~
eR G<CeefheeeefojesieefveJeejkeee JeeegkegceejesheMeefceleOetefuekeCkeeefoosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJe
ene~
eYeg kes efJenej mes meYeer peien, Deeheme ceW cew$eer nes peeleer~
nes pevcepeele Me$eglee efkemeer keer, lees efpevemeccegKe veMe peeleer~~
eR meJe&peveefJejesOeefveJeejkeee meJe&pevecew$eerYeeJeosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg kes efJenej ceW Fke eespeve leke, he=LJeer jlveceeer yeveleer~
meye peve kees megKe osves Jeeueer, ohe&Ce leue mece efvece&ue efoKeleer~~
eR meJe&keefveJeejCekejee DeeoMe&leueeefleceejlveceeercenerosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg eerefJenej kes hetJe& cesI e, ievOeesoke Je=er kejles nQ~
Jen yetbo Yeer efpeme hej he[ peeleer, Gmekes meye jesie efJeveMeles nQ~~
(22)

eR jeefheefeefJemheeskeeefoveeveeJeeefOeefveJeejkeee cesIekegceejke=leiebOeesokeJe=efosJeesheveerleeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe
eYeg kes meefVeOe mes Je=#e meYeer, heueYeej meefnle nes Pegke peeles~
meJeexece heue oeeke eYeg kees, vece kej ceevees Jes heue peeles~~
eR meJeexeceheueeoevemeceLee&e heueYeejveceMeeefueosJeesheveerleeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meye peve kees hejceevebo eehle, nes peelee eYeg oMe&ve kejkes~
Jen egcyekeere JeefelJe Yeuee, efkemekees megKe veefnb oslee peie ceW~~
eR hejcemeewKeeoeekeee meJe&pevehejceevevolJeosJeesheveerleeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Devegketue Jeeeg eueleer meowJe ner, cevo-cevo eYeg efJenjCe ceW~
eefleketue veneR keesF& jnlee, Gvekes meccegKe DeJeveerleue hes~~
eR eefleketuepeveehemeejkeee DevegketueefJenjCeJeeeglJeosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efvece&ue peue mes heefjhetCe& kethe, mejJej Deeefoke nes peeles nQ~
efpeveJej mes mJeelcemegOeejme hee, cegefveieCe efvepe ceW Kees peeles nQ~~
(23)

eR mJeelcemegOeejmeeoeekeee efvece&uepeuehetCe&kethemejesJejeefoosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
nes MejokeeueJeled ieieve mJe, ceevees eYeg kee iegCeieeve kejs~
eG efoMe ceW eMe hewues Gvekee, pees efpeveJej ejCe eCeece kejW~~
eR elegefo&ieMeesefJemleejkeee MejlkeeueJeefVece&ueekeeMeosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meye peve keer jesie Meeske yeeOee, eYeg meceJemejCe ceW ue peeleer~
FmeefueS mJemLelee eeefhle nsleg, pevelee eYeg kes meccegKe Deeleer~~
eR hejcemJeemLeefJeOeeekeee meJe&pevejesieMeeskeyeeOeejefnlelJeosJeesheveerleeefleMeeiegCeefJejeefpeleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle ne~
mJee
meJee&Cn e#e efvepe cemleke hej, ues Oece&ee Deeies euelee~
efpeveJej efJenej kes mecee Oeje hej, Oece&leerLe& Jele&ve kejlee~~
eR mece&yegefefJeJeOe&keee e#esvcemlekeesheefjefmLeleOece&eeelegeosJeesheveerleeefleMeeiegCeceefC[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eYeg ejCe keceue leue mJeCe&-keceue keer, jevee Fv mJeeb kejles~
elegjbiegue DeOej jnW efpeveJej, efhej Yeer Jes keceue hetpe yeveles~~
(24)

eR elegie&efleYeceCeefveJeejCemeceLee&e leerLekejosJeejCekeceueleuemJeCe&keceuejeveeosJeesheveerleeefleMeeiegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceer
efle
mJeene~
-hetCee&Ie&oMe DeefleMee pevce mecee mes ner, ceneJeerj eYet ceW eie ngS~
kesJeue%eeveer yeveles ner ieejn, DeefleMee GveceW Gefole ngS~~
lesjn osJeeshegveerle DeefleMee nQ, kens efleueeseheCCeeer ceW~
Fve eeQefleme DeefleMee ege Jeerj, eYeg kees hetpetB hetCee&Ie& efuees~~1~~
eR elegefebMeledDeefleMeemeceefvJeleee ceveesJeeef_leheueeoee
eerceneJeerjefpevesvee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
DeLe elegLe&Jeuees Dekeesesheefjheg<heebpeefueb ef#ehesled~
oesneJe=#e DeMeeske njs meoe, meyekee Meeske Deefj~
eeeflenee& henuee kene, ceneJeerj kee F~~1~~
eR mebhetCe&MeeskeefveJeejCemeceLee&e DeMeeskeJe=#eceneeeeflenee&iegCeceefC[leee
$e$ee eYeg hej {gjW, ef$eYegJeve meewKe kejble~
eeeflenee& otpes meefnle, hetpetB mevceefle kebpe~~2~~
eR ef$eYegJevemeewKemeeOevekejee $el$eeceneeeeflenee&iegCecebef[leee
efmebnemeve hej jepeles, DeOej Jeerj YeieJeeve~
eeeflenee& en nw le=eflee, hetpetB meewKe ceneve~~3~~
eR meJe&pevehetpeheooeekeee efmebnemeveceneeeeflenee&iegCecebef[leee
(25)
meceJemejCe yeejn meYee, mes Jesefle YeieJeeve~

eeeflenee& eewLee kene, pepetB Jeerj Oej Oeeve~~4~~
eR DemebKeeeefCeieCeevegenkeejkeee eoMeieCeJesefleceneeeeflenee&iegCecebef[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
ogbogefYe Jeee yepeee kes, osJe kejW GodIees<e~
eeeflenee& nw heeBeJeeb, hetpetB ceve meblees<e~~5~~
eR efpeveOece&eYeeJekeee osJeogbogefYeceneeeeflenee&iegCeefJeYetef<eleee
keuheJe=#e kes heg<he ues, Je=ef kejW megjjepe~
iegCeheg<heeW keer eeefhle efnle, hetpetB ef$eYegJeveveeLe~~6~~
eR iegCemegjefYeemeejkeee megjheg<heJe=efceneeeeflenee&iegCeefJeYetef<eleee
YeeceC[ue egle Jeerj eYeg, mJeelceeYee ceW ceive~
eeeflenee& kes eefle cesje, Deepe meceefhe&le DeIe&~~7~~
eR mJeelceeYeeefJemleejkeee Yeeceb[ueceneeeeflenee&iegCeefJeYetef<eleee
eeQme" ebJej {gjW meoe, ceneJeerj kes heeme~
eeeflenee& Dece kene, pepetB veceekej ceeLe~~8~~
eR meJe&peveceveefeekejee eleg<eefeecejceneeeeflenee&iegCecebef[leee
-hetCee&Ie& (MebYeg bo)Deefjnble DeJemLee ceW eYeg kes, es Dee"eW eeeflenee& eieW~
ceneJeerj eYet Fve kees heekej Yeer, meoe efJejeieer ner jnles~~
nj ceve Deeveefvole neslee nw, leerLekej JewYeJe kees ueKekes~
nce Yeer hetCee&Ie& e{eves kees, ueees nQ Leeue mepee kejkes~~
eR DeMeeskeJe=#eeYe=efleeleg<eefeecejhee&vleDeceneeeeflenee&meceefvJeleee
ceveesJeeef_leheueeoee eerceneJeerjefpevesvee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
(26)
DeLe hebeceJeuees elegkeesesheefjheg<heebpeefueb ef#ehesled~

-Mesj boeYeg Jeerj ves peye %eeveeJejCe kece& #ee efkeee~
GveceW Devevle%eeve iegCe leye ner eie Yeee~~
ceQ Yeer keB De%eeve kee efJeveeMe Yeefe mes~
ues DeIe& Leeue Dehet efpeveheo ceW Yeefe mes~~1~~
eR %eeveeJejCekece&#eheCeegefeeoee Devevle%eeveiegCeefJeYetef<eleee
kej oMe&veeJejCe kejce efJeveeMe veeLe ves~
eiee DevebleoMe&ve iegCe Jeerj! Deehe ceW~~
ceQ Yeer keB Fme kece& kee efJeveeMe Yeefe mes~
eR oMe&veeJejCekece&#eheCeegefeeoee DevevleoMe&veiegCeefJeYetef<eleee
efvepe ceesnveere kece& veeMe meewKe hee efueee~
pees megKe keYeer ve ve nes Gmekees efoKee efoee~~
eR ceesnveerekece&veeMeveyegefeoee DeveblemeewKeiegCemeceefvJeleee
efvepe ceW efhes DevebleJeere& iegCe kees hee efueee~
peye Devlejee kece& kees lehe mes veMee efoee~~
eR Devlejeekece&efJeveeMeveyegefeoee DevebleJeere&iegCeefJeYetef<eleee
(27)
-hetCee&Ie&lepe&-DeeDees yeeeW legcnW efoKeeSb.........
eej Ieeefleee kece& veeMe kej, leerLekej Deefjnble yeves~

efvepe Deelece kes iegCe efJekeeme kej, #escebkej YeieJeble yeves~~
pee pee Jeerj eYees, yeesuees pee ceneJeerj eYees~~ske.~~
kesJeue%eeveer JeOe&ceeve DeekeeMe ceW DeOej efJejepe jns~
meceJemejCe kes ceOe Deveble elege mebegle jepe jns~~
De#ee megKe kes meeiej efpeveJej, efmeefefeee kes keble yeves~
efvepe Deelece kes iegCe efJekeeme kej, #escebkej YeieJeble yeves~~
pee pee Jeerj eYees, yeesuees pee ceneJeerj eYeess~~1~~
eR DevebleelegeiegCemeceefvJeleee ceveesJeeef_leheueeoee eerceneJeerjefpevesvee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
DeLe <eceoues DeeoMekeesesheefjheg<heebpeefueb ef#ehesled~
lepe&-peneB [eue-[eue hej...........
leerLekej eer ceneJeerj eYet ves meejs oes<e veMeeS,

nce hetpeve kejves DeeS~~ske.~~
kesJeue%eeveer leerLekej kees, veefnb YetKe keYeer ueieleer nw~
%eeveece=le Yeespeve mes Deelcee ceW, le=efhle yeveer jnleer nw~~
le=efhle yeveer jnleer nw......
Deelece mevlegef efceues ncekees Yeer, jesie #egOee veMe peeS,
nce hetpeve kejves DeeS~~1~~
eR mJeelcemeblegefkeejkeee #egOeeceneoes<eefJejefnleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(28)

nce hetpeve kejves DeeS~~
nw oes<e le=<ee efpememes eeCeer, meblehle meoe jnles nQ~
efpeveJej en oes<e ve kejkes, meble=hle meoe jnles nQ~~
meble=hle meoe........
mebleehe peiele kee otj kejes, Fme YeeJe mes DeIe& e{eSb,
nce hetpeve kejves DeeS~~2~~
eR mebmeejmebleeheefveJeejkeee le=<eeceneoes<eefJejefnleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
nce DeIe& e{eves DeeS~~
Yeeoes<e veeMe kes keejCe Yee Yeer, eYeg mes Yee Keelee nw~
Fvekeer Yeeer mes nj eeCeer, YeeefJejefnle nes peelee nw~~
YeeefJejefnle.........
mecekelJe yeves efveoex<e nceeje, ener YeeJevee YeeSB,
nce DeIe& e{eves DeeS~~3~~
eR mehleYeeefJejefnleefveoex<emecekelJeeoee Yeeceneoes<eefJejefnleee
efpeveJej ves #eceeYeeJe eje ner, eesOe Me$eg kees peerlee~
Gvekes ves$eeW ceW FmeerefueS, efoKeleer ve ueeefuecee jsKee~~
efoKeleer.......
nes eesOe ve nce meyekee Yeer, yeme ener YeeJevee YeeSb,
eR #eceeYeeJeeoeekeee eesOeceneoes<eefJejefnleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(29)

efevlee nw efelee meceeve kener, eYeg ceW ve keYeer Jen jnleer~
mJeelcee kes efevleve ceW Gvekeer, yeme ef meoe ner jnleer~~
yeme ef meoe ner........
efevlee kees lepekej efvepe efevleve kee, YeeJe oe ceW ueeSb,
eR mJeelceefebleveyegefeoee efevleeceneoes<eefJejefnleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
leerLekej eYeg kes leve ceW keYeer, yeg{ehee veefnb Deelee nw~
FmeefueS peje en oes<e eYet ceW, heeee veefnb peelee nw~~
heeee...........
Gvekeer hetpeve mes Fke efove hejceewoeefjke leve efceue peeS,
eR hejceewoeefjkeefoJeosneoee pejeceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
mebmeej ceW jeie kes keejCe ner, keceeX kee yebOeve neslee~
Jewjeie kes yeue hej efpeveJej ves, Gme jeie oes<e kees peerlee~~
Gme jeie........
nce Yeer mejeie mecekelJe mes Gmekees, eceMe MeerIe veMeeSb,
eR mejeieJeerlejeiemecekelJeeoee jeieceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(30)

Dee"eW keceeX ceW meyemes eyeue nw, ceesn kece& kee veelee~
Fme ceneoes<e kees efpeveJej ves, efvepe Oeeve kes yeue mes Ieelee~~
efvepe Oeeve...........
yeefnjelce yegef kee nes efJeveeMe, lees ceesn mJeeb veMe peeS,
eR yeefnjelceyegefefveJeejkeee ceesnceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
etB lees nj eeCeer kee Mejerj, jesieeW kee Iej kenueelee~
uesefkeve eYeg Jeerj ves jesie veece kes, ceneoes<e kees veeMee~~
ceneoes<e kees.........
FmeefueS eYet keer hetpeve mes, leve jesie MeerIe veMe peeSb,
eR veeveeJeeefOeefveJeejCemeceLee&e jesieceneoes<eefJejefnleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme peie ceW pevce kes meeLe cejCe, nj eeCeer kee neslee nw~
hej ce=leg oes<e mes jefnle eYet kee, cees#eieceve neslee nw~~
cees#eieceve......
yeme FmeerefueS eYeg hetpeve mes, ecejepe otj Yeie peeS,
eR ecejepepeeyegefeoee ce=legceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(31)

Meejerefjke ece kes keejCe leve ceW, hemeervee Dee peelee nw~
hej mJesooes<eefJejefnle eYeg leve ceW, veefnb hemesJe Deelee nw~~
veefnb hemesJe............
eYeg hetpeve mes Meejerefjke ece ceW Yeer veefnb leve cegjPeeS,
eR Mejerjeceehevegoveegefeeoee mJesoceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
leerLekej eerceneJeerj eYet ves meejs oes<e veMeeS,
mebmeejer eeCeer efJe<ece heefjefmLeefle, ceW efJe<eeo kejles nQ~
Fme ceneoes<e efJejefnle eYegJej, ve efJe<eeo keYeer kejles nQ~~
ve efJe<eeo keYeer........
yeme FmeerefueS Dee&vee eYet keer hejceeuneo efoueeS,
eR hejceeuneomeewKeeoeekeee efJe<eeoceneoes<eefJejefnleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
De%eeveer peve efvepe leg %eeve, Deeefoke kee ceo kejles nQ~
uesefkeve ceooes<e jefnle efpeveJej ceW, keesF& ve ceo jnles nQ~~
keesF& ve........
Gvekeer hetpeve mes DeYesoegle Denbkeej veMe peeS,
eR DeefJeOeceoefveJeejCeyegefeoeekeee ceoceneoes<eefJeJeefpe&leee
(32)

jefleoes<e meefnle ceeveJe Fefve, efJe<eeeW ceW jle jnles nQ~
hej mJeelcejceCe ceW jle efpeveJej, jefle ceneoes<e lepeles nQ~~
jefle cene.......
Gve hetpeve mes efvepe ceW jle jnves keer yeger Dee peeS,
eR mJeelcejceCeyegefeoeekeee jefleceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Dehevee DehetJe& JewYeJe ueKekej Yeer, eYeg efJeefmcele veefnb nesles~
leerLekej pewmeer hegCe eke=efle mes, efoJe efJeYeJecee nesles~~
efoJe efJeYeJecee.......
Gvekee Dee&ve hejceeee& efmeerheo eehle kejeS,
eR hejceeee&mJeheefmeefheomeeOevekejee efJemceeceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efvepe MegkeueOeeve ceW efmLele eYeg kees, veeRo keYeer veefnb Deeleer~
Gme efvee ceneoes<e kees DeeefKej, efvee Kego Dee peeleer~~
efvee Kego..........
cegeerheo kes meeOeke ceW DeeuemeYeeJe mJeeb veMe peeS,
eR cegefeheomeeOeveeuemeefveJeejkeee efveeceneoes<eefJeJeefpe&leee
(33)

efpeveJej ves hegve hegveYe&Je veeMee, meeLe&ke pevce kejeee~
FmeefueS pevce ceneoes<e jefnle, Gvekee eMe peie ceW eee~~
Gvekee eMe.......
peye leke veefnb pevce kee oes<e veMes nce meeLe&ke pevce kejeSb,
eR hegve: hegveYe&JeefveJeejkeee pevceceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
mebmeej ceW Dejefle ceneoes<e mes, s<eyegef ye{leer nw~
mevceefle eYeg keer en oes<e jefnlelee, meyekee ceve njleer nw~~
meyekee ceve........
eYeg Yeefe kejW lees s<e yegef veeMeve keer egeer heeSb,
eR s<eyegefveeMeveegefeeoee Dejefleceneoes<eefJeJeefpe&leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-hetCee&Ie& (eefiJeCeer bo)De"ejn ceneoes<e efJejefnle eYet nQ~
#egOee mes Dejefle leke ve GveceW keesF& nQ~~
peueeefo kee hetCee&Ie& ueskej pepetB ceQ~
leYeer hetCe&& efveoex<e heo kees uentB ceQ~~1~~
eR DeeoMeceneoes<eefJejefnleee ceveesJeeef_leheueeoee eerceneJeerjefpevesvee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
(34)
DeLe mehleceoues eoMekeesesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled~

-MebYeg boceneJeerj eYet peer ew$e Megkeue, lesjme keer je$eer ceW pevces~
leye Gvekee pevceeslmeJe kejkes , meewOece& Fv Yeer Oeve yeves~~
pevceeefYe<eske nes ieee ces hej, hegve: Fv ves veece jKee~
legce Jeerj Deewj eYeg JeOe&ceeve nes, ceQ Yeer hetpetB legcnW meoe~~1~~
eR megoMe&vecesheJe&leesheefjpevceeefYe<eskeevevlej Fbke=leJeerjJeOe&ceeveeveeceeehleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
kegC[uehegj vebeeJele& cenue ceW, JeOe&ceeve heuevee PetueW~
leye mebpee efJepee cegveer eejCe-$e+erOeejer veYe mes Glejs~~
heuevee keer $ee eoef#eCee os, ceve keer Mebkee efvecet&ue ngF&~
leye JeOe&ceeve kees mevceefle ken, cegefvee keer Fe hetCe& ngF&~~2~~
eR yeeuekeeuesmebpeeefJepeecegefveeMebkeemeceeOeeveeehlemeceeceneceg efveke=lemevceefleveecemeceefvJeleee eerceneJeerjef pevesvee DeIe efveJe& heeceerefleene~
e mJ
Fke efove kegC[uehegj GheJeve ceW, mevceefle osJeeW mebie Kesue jns~
leye mebieceosJe hejer#ee kejves, Deeee mehe& he Oejkes~~
meye yeeueke [jkej Yeies efkevleg, es e{s mehe& heCe kes Thej~
leye osJe ves ceneJeerj ken kej, hetpee ceQ Yeer hetpetB efeOej~~3~~
eR osJeyeeuekemeeOe&eer[emeceemebieceosJeke=leceneheCeOejes hemeie&-efJepeefeleodosJeke=leceneJeerjveeceefJeYetef<eleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Deeflecegkeleke Jeve eYeg ceneJeerj kes, Oeeve mes Fke efove heeJeve Lee~
leye ves Dee Ghemeie& efkeee, hej eYeg ceve Oeeve kee meeJeve Lee~~
Gvekees DeefJeeue ueKe ves Yeer, cenefle ceneJeerj veece jkeKee~
Jen ceneosJe leJe ejCe Pegkee, ceQves Yeer DeIe& mepee jkeKee~~4~~
eR DeeflecegekeJeveceOeOeevemLekeeueke=leceneshemeie&efJepeemeceelevceneosJeke=lecenefleceneJeerjveececeefC[leee eerceneJeerjefpevesvee DeIe
(35)
(36)
eer FvYetefle ieewlece Deeefoke, ieejn ieCeOej kes mJeeceer Les~

eYeg ceneJeerj eoMe ieCe kes, DeefOeheefle ef$eYegJeve ceW veeceer Les~~
Gve ceneeesefie kes ejCeeW ceW, ceQ DeIe& e{ekej veceve keB~
ceQ Yeer eesieer yeve meketB Fmeer, DeefYeuee<ee mes mebmleJeve keB~~5~~
eR ieCeOejosJeeefomJeeefceves ceneeesieerejiegCeefJeefMeee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Deelcee kes #eeefeke%eeve kee efpevekees, DeemJeeove nw eehle meoe~

ewleve iegCeeW kes meeLe %eeve kee, etBefke jne mebyebOe meoe~~
yeme Gmeer %eeve keer eeefhle nsleg, jlve$ee OeejCe kejvee nw~
veefnb peye leke GheueyOeer nesleer, efpeveJej kee Dee&ve kejvee nw~~9~~
eR kesJeue%eeveceeeresleveeiegCeefJeefMeee %eevewkeefeodiegCemeceefvJeleee
meye Jekece& kees veeMe Jeerj ves, efme DeJemLee eehle efkeee~
FmeefueS keneS Jeefme, meejs iegCe legceves eehle efkeee~~
Deelcee keer efme DeJemLee lees, eeke=efleke Decetefle&ke jnleer nw~
Gme heo keer eehleer nsleg meYeer kees, oer#ee uesveer he[leer nw~~6~~
eR meJe&kece&efveceg&kelemee#eeeflmeheoeehleee JeefmeiegCemeceefvJeleee
Deelcee efveee vee mes mebMues<e, jefnle mJeelcee ceW efmLele nw~
mJeelcee mes ner efve<heVe peerJe, Deheves mJehe ceW mebefmLele nw~~
FmeefueS peerJeIeveiegCe mes egle, eYeg JeOe&ceeve kee epeve keB~
cegPeceW Yeer en iegCe eieefle nes, Fme Fe mes heo veceve keB~~10~~
eR DevemebMues<ejefnlemJeelceefve<heVepeerJeceeee peerJeIeveiegCemeceefvJeleee
efveJee&Ce eeefhle kes yeeo osn-efJejefnle DeosniegCe kees Jebove~

heeJeehegefj kes peuecebefoj mes, efMeJeveeefj Jejer peieoevebove~~
hejceewoeefjke lewpeme keece&Ce, leerveeW Mejerj kee ngDee onve~
Gve osnjefnle efpeveJej heo ceW, cesje nw keesef veceve Dee&ve~~7~~
eR hejceewoeefjkelewpemekeece&Ce$eeosnefJejefnleee DeosniegCeefJeYetef<eleee
hejceser efme kens peeles, Fme veece mes keee& efme nesles~
mJeelceesheueefyOe nes egkeer efpevnW, GheueyOe ve Jes ncekees nesles~~
Gvekeer GheueefyOe kejeves kee, ceejie iegpeve yeleueeles nQ~
Gve efmeveeceegle ceneJeerj kees, nce meye DeIe& e{eles nQ~~11~~
eR mJeelceesheueefyOeheheoeehleee efmeveecemeceefvJeleee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeveJej kee Ssmee pevece ngDee, efpememes Jes yeves Depevcee Les~
leye DehegveYe&Je iegCe mes efJeefMe, neskej mebmeej kes yeee Les~~
mebmeej ceW nesves Jeeues hegvejeieceve ee mes t iees~
Gvekeer hetpeve mes cesjs Yeer, ogie&efle kes yebOeve t iees~~8~~
eR mebmeejceOehegvejeieceveefJejefnleee DehegveYe&JeiegCeefJeefMeee
meye iegCe ceW meJeexheefj iegCe efme-efMeuee hej iecevemJeYeeJe kene~

Gmekees kej eehle efpevesej ves, Dehevee iegCe efmemJeYeeJe uene~~
levegJeeleJeuee ceW efmLele heeJeve, efmeefMeuee kees Jebove nw~
ueeskeee eeefhle kes Fgke Gve, eYeg Jeerj kees DeIe& mecehe&Ce nw~~12~~
eR levegJeeleJeueeefmLeleefmeefMeueesheefjiecevemJeYeeJeee ueeskeeeieecegkeiegCeefJeefMeee eerceneJeerjefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
(37)
-hetCee&Ie&nQ heeBe veece mes pees eefme, kegC[uehegj kes eYeg DeJeleejer~
eqmeejLemegle ef$eMeuee vevove, eYegJeerj yeeueyeeeejer~~
Gvekes es Fke meew Dee" iegCeeW kes, ceb$e ye[s DeefleMeekeejer~
es ceveeskeeceveeefmeer ele ceW, peheles nQ meye vej-veejer~~1~~
eer ieefCeveerecegKe %eeveceefle ceeleepeer ves ceb$e yeveeee nw~
Gvekeer efMe<ee evoveeceleer ves Gvemes DeIe& yeveeee nw~~
heeerme meew leerme Jeerj mebJeled, JewMeeKe ke=<Ce ogefleee DeeF&~
eYeg pevceYetefce kegC[uehegj ceW, DeIee&Jeefue ceeuee henveeF&~~2~~
oesneiegCe Deveble eYeg Deehe kes, kewmes JejCebt veeLe~
hetjCe DeIe& e{ee kes, ceQ Yeer yevetB meveeLe~~3~~
er MeleeiegCemeceefvJeleee ceveesJeeef_leheueeoee eerceneJeerjefpevesvee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
peehe ceb$e- eR ceveesJeeef_leheueeoee eer ceneJeerjefpevesvee vece~
(108 yeej)
peeceeuee
MebYeg vopee pee leerLekej ceneJeerj, legce meJe&efmeef kes oelee nes~
pee pee efpeveJej ns veeLe! Jeerj, legce lees efMeJeceeie& efJeOeelee nes~~
pee pee mevceefle! DeefleJeerj eYees! legce mecekedyegef eoelee nes~
pee pee ns JeOe&ceeve YeieJeved! legce DeelceMeefe kes oelee nes~~1~~
ceneJeerj mes oMe YeJe hetJe& efmebn, heee&e ceW mecyeesOeve heeee~
efhej DeCegele OeejCe kej ece ece mes, osJe cevegpe kee YeJe heeee~~
GlLeeve efkeee efvepe peerJeve kee, lees peie kee Yeer GlLeeve ngDee~
efpemeves legcemes efMe#ee heeF&, Gmekee ner pevece ceneve ngDee~~2~~
(38)
kegC[uehegj vebeeJele& cenue ceW, ew$e Megkeue lesjme efleefLe kees~

jepee efmeejLe keer jeveer, ef$eMeuee ves pevcee Fke megle kees~~
Jen ner mebmeej eefme ngDee, eewefyemeJeeB leerLekej yeve kej~
veefnb Gvekes yeeo ngDee keesF&, Fme Yejle#es$e ceW leerLekej~~3~~
FmeefueS FvnW Debeflece leerLekej, kene ieee Fme Yeejle ceW~
uesefkeve Deeies Yeer pevceWies, eewefyeme leerLekej Yetleue hes~~
ceneJeerj efMe<e esefCeke GveceW mes, eLece efpevesej heo ueWies~
pees veieefj DeeesOee ceW leerLekej cenehee yeve pevceWies~~4~~
ceneJeerj kes heebeeW keueeCeke mes, pees pees Oeje heefJe$e ngF~
Jes Deepe yeveeR ieewjJeMeeueer, megjieCe cegefveieCe mes Jebe ngF~~
nw ieYe& pevce lehe keueeCeke mes, heeJeve kegC[uehegj veiejer~
Gme efveke pe=efcYekee eece ceW, $e+pegketuee veefo le nw %eeveLeueer~~5~~
jepeie=n kee efJehegueeeue heJe&le, eLece osMevee mLeue nw~
heeJeehegj kee peuecebefoj eYeg kes, cees#eieceve mes heeJeve nw~~
kegC[uehegj jepeie=n heeJeehegj, efpeveJej leerLe& ef$eJesCeer nw~
FmeceW mveeve kejW pees Yeer, Jes Deeles cees#e keer esCeer ceW~~6~~
ceneJeerj kes efyyeme meewJeW pevcekeueeCeke GlmeJe yesuee ceW~
eer ieefCeveer %eeveceleer ceelee ves jee efJeOeeve DeveesKee nw~~
Jen efJeeMeebefle ceneJeerj efJeOeeve, efyyeme meew DeIe& meceefvJele nw~
eYeg Jeerj kes efyyeme meew iegCe GmeceW, ceb$eeW eje JeefCe&le nQ~~7~~
GmeceW mes Fke meew Dee" ceb$e kee, ceneJeerjele veece he[e~
Gme ele kees OeejCe kejves JeeueeW, hej mee#eeled eYeeJe he[e~~
Gve ceb$eeW kee Deeee ueskej, en veee efJeOeeve yeveeee nw~
ceneJeerj eYet keer hetpeve kee, MegYe YeeJe oe ceW Deeee nw~~8~~
Fme veJeefJeOeeve ceW meJe&eLece, meesuenkeejCe kes DeIe& efoee~
efpevekees Yeekej eYeg ceneJeerj ves, leerLekej heo eehle efkeee~~
(39)
efpeve meesuen mJehveeW kes heue ceW, ceeB ves leerLekej megle heeee~
Gvekee JeCe&ve Yeer nw FmeceW, efhej eeQefleme DeefleMee oMee&ee~~9~~
De" eeeflenee& Deevevle elege, iegCe nQ pees eYeg ves heeee~
efhej oes<e De"ejn veeMeke eYeg kees, DeIe& e{e ceve nj<eeee~~
yeejn ieCe kes yeejn DeIeeX ceW, efmeefMeuee leke hengBe iees~
Fve meele Jeuee ceW Fke meew Dee", iegCeeW kes DeIe& mecehe& efoes~~10~~
iegCeceeuee eYeg kes ejCeeW ceW, Dehe&Ce kej efvepeiegCe eehle keB~
ceneJeerj eYet kes ejCeeW cesW, Jevove kej megKe meeceepe JeB~~
DeefleJeerj Jeerj mevceefle YeieJeved! cegPekees meodyegef eoeve kejes~
Yeeer ceW jle efvepe YeeeW kees, mebmeejpeueefOe mes heej kejes~~11~~
nes ceveeskeecevee hetCe& cesjer, jlve$ee cesje meg{ yeves~
peye leke efMeJeheo keer eeefhle ve nes, mecekelJe Yeer cesje meg{ yeves~~
hetCee&Ie& mecehe&Ce keB eYees! hetpeve keer Fme peeceeuee ceW~
evoveeceleer YeJe YeJe ceW cegPekees, efpeveJej Yeeer efceuee kejs~~12~~
eR DeesejMeleiegCemeceefvJeleee ceveesJeeef_leheueeoeeeerceneJeerjefpevesvee peeceeuee ceneIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-MebYeg bopees YeJe ceveeskeeceveeefmeef, ceneJeerj efJeOeeve kejW efe mes~
eYeg peer kes Fke meew Dee" iegCeeW ceW, jceCe kejWs leve ceve Megefe mes~~
Jes ueewefkeke megKe kes meeLe-meeLe, DeeOeeeflceke megKe Yeer eehle kejW~
evoveeceleer efpeveJej Yeeer kee, heue efMeJeheo Yeer eehle kejW~~
FleeMeerJee&o:, heg<heebpeefue:~
MM 6NN
(40)
eMeefmle
MebYeg voeYeg ceneJeerj kees Jevove kej, hetJee&eeeeX kees veceve keB~
ceeB mejmJeleer kee kej Dee&ve, egle eeefhle nsleg YeeJevee YeB~~
eYeg ceneJeerj keer pevceYetefce kee, keCe-keCe heeJeve hetpe kene~
eneB oes Je<eeX kee mecee efyeleekej, peerJeve cesje Oeve ngDee~~1~~
esjCee %eeveceefle ceeleepeer keer, keF& cebefoj efvecee&Ce ngS~
ceneJeerj MeyokeesMe Deeefoke, ke=efleeeW kes Yeer efvecee&Ce ngS~~
Fme ke[er ceW ner en ceveeskeecevee-efmeef efJeOeeve efueKee ceQves~
efpeveJej Yeeer heefjCeeceMegef, nslet en keeJe jee ceQves~~2~~
heefeme meew leerme Jeerj mebJeled, JewMeeKe ke=<Ce ogefleee DeeF&~
ieefCeveer ceelee eer %eeveceleer keer, oer#eeefleefLe ceve kees YeeF&~~
Fme ceveeskeecevee efmeef hee" kees, efueKekej hetCe& efkeee ceQves~
efvepe-hej keer ceveeskeeceveeDeeW keer, efmeef kee YeeJe efhee ceve ceW~~3~~
nw ener eeLe&vee Jeerj eYet mes, YeJe-YeJe ceW leJe Yeefe keB~
peye leke veefnb cees#e efceues leye leke, jlve$ee efveefOe kees eehle keB~~
nw veYe ceW peye leke mete&-eeBo, heeveer nw peye leke meeiej ceW~
Deeefe&kee evoveeceefle keer en, ueIeg ke=efle Yeer Yeefe Yejs peie ceW ~~4~~
Fefle Meb Yeteeled
MM 6NN
(41)
Jeerj Jevovee
yemevleefleuekee vo-
(42)
heeJeehegjs mejefme cees#eheoeefOekeejer,

ns JeOe&ceeve! efpeveosJe! veceesmleg legYeced~~
jeefe$eer-Deeefe&kee evoveeceefle:
(1)
leerLekejme Je=<eYeme hejchejeeeb,
Jeerj! lJecesJe ejcees efpeveMeemevesMe:~
JeerjeefleJeerj! iegCemeeiej! mevceles! ces,
(2)
Oeveeefmle kegC[uehegjer leJe pevceYetefce:,
efmeeLe&Yethepevekeefm$eMeuee e ceelee~
Fvesefhe ieYe&mecees ke=leJeeved meghetpeeced,
(3)
les pevcevee ecegefoleb veiejb mecemleced,
pevceeefYe<eskecekejese megOece&Mee:~
jepeeefoYeesieefveees ueguegYes ve efeeced
(4)
%eeveb elegefJe&Oecepeeele les leheesefYe:,
kewJeueyeesOeueefmeleb e veveece ueeske:~
efoJees OJeefvemleJe yeYetJe peveeshekeejer,
(5)
JemJeYeeJeceJeueeskee efveeesiee:,
Oeeveb e MegkeueceJeuecye efvepeelceueerve:~
(6)
eemebefiekeemleJe efpevesMe! efnleesheosMee:,
Deeeefhe ueeske-megKe-Meeefvlekeje: efveleevleced~
esemkejer peveefnleee leJewJe JeeCeer,
JeOe&ceeve! efpeveosJe! veceesmleg legYeced~~
(7)
Jeerjme pevcemeceeme ceneslmeJesefmceved,
lekelJee efJejesOeceefKeueb efpeveOece&efvee:~
Oece&eeejefJejlee: efn Jeeb YeJesce,
(8)
pewvelJe-ceefC[le meceepe veceeWMegceeefueved!
mechetCe&efJeepevelee$eeleeheneefjved!
pewvesv-Oece&-jLe-eeieefleeoeefeved!
Devegghed boFob Jeerjekeb mlees$eb, Yekelee evoveee ke=leced~
neefo&keer keecevee ew<ee, peereeled Jeerjme Meemeveced~~
MM 6NN
(43)
Deejleer eer ceneJeerj mJeeceer keer

lepe& - leve [es}s...............
pee Jeerj heYees, ceneJeerj heYees keer, cebie} oerhe hepee} kes,
ceQ Deepe GleeB Deejefleee ~~ske.~~
megoer Dee<ee{ heYet peer, ef$eMe}e kes Gj DeeS~
hevon ceefnves leke kegyesj ves, yengle jleve yejmeeS ~~ heYetpeer.~~
kegC[}hegj keer, pevelee nj<eer, heYeg ieYee&iece keueeCe hes~
ceQ Deepe GleeB Deejefleee ~~1~~
Oeve ngF& kegC[}hegj veiejer, pevce peneB heYeg }ervee ~
ew$e megoer lesjme kes efove JeneB, Fvo ceneslmeJe keervee ~~ heYet peer.~~
Les veeLeJebMe kes, Yet<eCe legce, yeme Skecee$e DeJeleej Les~
eewJeve ceW oer#ee OeejCe kej, jepe-hee meye leeiee ~
ceieefMej Deefmele ceveesnj oMeceer, ceesn DebOesje Yeeiee ~~ heYet peer. ~~
yeve yee}eleer, $ew}eskeeheleer, e} efoes cegeqkele kes ej hes,
Megkeue oMeefce JewMeeKe ceW legcekees, kesJe}%eeve ngDee Lee~
ieewlece ieCeOej ves Dee legcekees, ieg mJeerkeej efkeee Lee ~~ heYet peer.~~
leye efoJeOJeefve, meye peie ves megveer, legcekees ceevee YeieJeeve nw,
heeJeehegefj mejJej ceW legceves, eesie efvejesOe efkeee Lee~
keee|leke ke=<Ce DeceeJeme kes efove, cees#e heJesMe efkeee Lee ~~ heYet peer.~~
efveJee&Ce ngDee, keueeCe ngDee, oerheeslmeJe ngDee mebmeej ceW,
Je&ceeve, mevceefle, DeefleJeerje, cegPekees Ssmee Jej oes~
kens evoveeceleer oe ceW, %eeve keer peesefle Yej oes ~~ heYet peer.~~
DeefleMeeekeejer, cebie}keejer, es keuheJe=#e YeieJeeve nQ,
(44)
YeieJeeve ceneJeerj eeueermee

oesne
efmeefefeee kes veeLe nQ, ceneJeerj YeieJeeve~
efmeejLe megle Jeerj kees, cesje keesef eCeece~~1~~
JeOe&ceeve DeefleJeerj eYeg, mevceefle nQ megKekeej~
heeBe veece egle Jeerj kees, Jevove yeejcyeej~~2~~
eeueermee ceneJeerj kee, he{es YeJe ceve ueee~
jesie Meeske mebke ueW, megKe mecheefle efceue peee~~3~~
eewheeF&
pee pee eer ceneJeerj efnlebkej~ pee nes eewefyemeJeW leerLekej~~1~~
pee eYeg legce peie ceW #escebkej~ pee pee veeLe legcneR efMeJeMebkej ~~2~~
pevce efueee eYeg kegC[uehegj ceW~ ew$e megoer lesjme MegYe efleefLe ceW~~3~~
ef$eMeuee ceelee Oeve nes ieF~ Deheves megle ceW ceive nes ieF~~4~~
jepee efmeejLe nj<eees~ heg$e pevce hej oeve yebees~~5~~
mJeieeX ceW Yeer KegefMeeeB eF~ FveW keer esueer JeneB DeeF&~~6~~
vebeeJele& cenue ceW peekej~ efmeejLe mes Dee%ee heekej~~7~~
hengBeer Meeer emetleer ie=n ceW~ ceelee keer $ee eoef#eCee os~~8~~
ef$eMeuee ceeB kee Jevove kejkes~ Gvekees efvee meccegKe kejkes~~9~~
ceeeecee yeeueke kees megueeee~ ieeso ceW efpeveyeeueke kees G"eee~~10~~
lel#eCe eerefuebie efJeveeMee~ efMeJeheo keer ceve ceW DeefYeuee<ee~~11~~
efpeve efMeMeg kees yeenj ueekej kes~ efoee Fv kes kejkeceueeW ceW~~12~~
Fv eYet kees ues Deefle nj<ee~ n<ee&et keer nes ieF& Je<ee&~~13~~
oes ves$eeW mes osKe ve heeee~ ves$e mene leye Gmeves yeveeee~~14~~
efvejKee Debie Debie efpeveJej kee~ efhej Yeer Gmekee ceve veefnb Yejlee~~15~~
(45)
ces megoMe&ve hej ues peekej~ efkeee pevce DeefYe<eske eYet hej~~16~~
Gme pevceeslmeJe kee keee kenvee~ leerve ueeske ceW Gmekeer ceefncee~~17~~
Fv ves veecekejCe efkeee eYeg kee~ Jeerj Je JeOe&ceeve heo Gvekee~~18~~
pevce vnJeve kes yeeo Meeer ves~ eYeg kees efkeee megmeefppele Gmeves~~19~~
efhej kegC[uehegj veiejer Deekej~ ceele-efhelee kees meeQhee yeeueke~~20~~
JeneB hegve pevceeslmeJe kejkes~ ve=le efkeee Lee kegC[uehegj ceW~~21~~
heuevee Ketye Pegueeee eYeg kee~vebeeJele& cenue heefjmej Lee~~22~~
Ske yeej oes cegefveJej Deees~ efpeveefMeMeg kees ueKe Deefle n<ee&es~~23~~
otj ngF& Gvekeer ceveMebkee~ mevceefle veece GvneWves jkeKee~~24~~
yeeueheves ceW eer[e kejles~ ceele-efhelee kes ceve kees njles~~25~~
mebieceosJe Ske efove Deeee~ Gmeves mehe& kee Jes<e yeveeee~~26~~
JeOe&ceeve leye Kesue jns Les~ osJeyeeuekeeW kes mebie Jeve ceW~~27~~
Gvekes yeue keer ngF& hejer#ee~ mehe& osJe keer Leer en Fe~~28~~
e{s mehe& kes heCe hej Jes lees~ ceevees ceeB keer ieesoer ceW neW~~29~~
mehe& ves osJehe eieeee~ ceneJeerj ken MeerMe Pegkeeee~~30~~
yeeueheves mes eewJeve heeee~ uesefkeve yeen veneR jeJeeee~~31~~
peeeflemcejCe ngDee peye Gvekees~ oer#ee uesves eue efoes Jeve kees~~32~~
yeejn Je<e& keef"ve lehe kejkes~ kesJeue%eeve eie ngDee Gvekes~~33~~
eLece osMevee efJehegueeeue hej~eieer efMe<e efceues peye ieCeOej~~34~~
leerme Je<e& leke meceJemejCe ceW~ efoJe osMevee oer efpeveJej ves~~35~~
heeJeehegj mes cees#e heOeejs~ leerLekej ceneJeerj nceejs~~36~~
meyeves oerheeJeueer ceveeF&~ leye mes ner oerJeeueer DeeF&~~37~~
euee Jeerj mebJelmej peie ceW~ meJee&efOeke eeeerve megKeo nw~~38~~
keeefle&ke Megkeuee Skece efleefLe mes~ eejbYe neslee veee Je<e& nw~~39~~
ceneJeerj keer pee meye yeesuees~ Deelcee kes meye keuce<e Oees uees~~40~~
(45)
MebYeg vo
eYeg ceneJeerj kee eeueermee, pees eeefueme efove leke he{les nQ~
Gvekeer mce=efle ceW oerJeeueer kes, efove oerheeslmeJe kejles nQ~~
efJeIveeW kee MeerIe efJeuee neskej, Gvekees ceveJeeef_le heue efceuelee~
ueewefkeke JewYeJe kes meeLe meeLe, DeeOeeeflceke meewKekeceue efKeuelee~~1~~
heefeme meew Gveefleme Jeerj mebJeled, MegYe pes ke=<Ce ceeJeme efleefLe ceW~
je efoee %eeveceefle ieefCeveer keer, efMe<ee evoveeceleer ceQves~~
heeJeehegj ceW peuecebefoj kee, oMe&ve kej ceve Deefle nef<e&le nw~
eYeg ceneJeerj kes ejCeeW ceW, cesjer en ke=leer meceefhe&le nw~~2~~
jlve$ee keer nes Je=ef eYees, yeesOeer meceeefOe keer eehleer nes~
veej Fme ceeveJe leve eje, DeefJeveej heo keer eehleer nes~~
Gmemes henues eYeg Deele& jew, OeeveeW keer menpe meceehleer nes~
ceQ Oece&Oeeve ceW jce peeTB, leye ner meeer megKe Meebleer nes~~3~~
MM 6NN
(47)
eewyeermeJeW leerLekej YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kee

peerJeve oMe&ve
meceJemejCe ceW elege|JeOe mebIe

ieCeOej
- eer FvoYetefle Deeefo 11
cegefve
- eewon npeej
ieefCeveer
- Deee|ekee evovee
Deee|ekee - eerme npeej
eeJeke
- Ske }eKe
eeefJekee - leerve }eKe
efpeveMeemeve e#e- ceelebie osJe (iegekeosJe)
e#eer - efmeeefeveer osJeer
Jele&ceeve mes 2608 Je<e& hetJe& YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kee pevce ngDee~ YeieJeeve
ceneJeerj mJeeceer Jele&ceeve Jeerj efve.meb. mes 2534 Je<e& hen}s cees#e ieS nQ~
MM 6NN
ceveeskeecevee efmeef
ceC[ue efJeOeeve kee vekeMee
pevceYetefce
- kegC[uehegj (vee}voe) efyenej
efhelee
- cenejepee efmeeLe&
ceelee
- cenejeveer efheekeeefjCeer (ef$eMe}e)
JeCe&
- #eef$ee
iees$e
- keeMehe
JebMe
- veeLeJebMe
osnJeCe& - lehle mJeCe& meo=Me
efevn
- eEmen
Deeeg - yenej Je<e&
DeJeieenvee
- meele neLe (Dejeflve)
ieYe&
- Dee<ee{ Meg. 6
pevce
- ew$e Meg. 13
lehe
- ceieefmej ke=. 10
oer#eeJeve
- <eC[Jeve (ceveesnjJeve)
oer#ee Je=#e- mee} Je=#e
heLece Deenej - ket} ieece kes jepee Jekeg} eje (Keerj)
efJeMes<e Deenej - keewMeecyeer ceW cenemeleer ebovee eje (Keerj)
kesJe}%eeve Jeve SJeb Je=#e-<eC[Jeve (ceveesnjJeve) SJeb mee} Je=#e
kesJe}%eeve
- JewKeeKe Meg. 10 ($e+pegket}e veoer kes le hej, ebefYekee-efyenej)
Jeer jMeemeve peebleer (efoJeOJeefve efoJeme)-eeJeCe ke=.1, jepeie=ner
cees#ekeueeCeke- keee|leke ke=. DeceeJemee
cees#e mLe}- heeJeehegjer
(48)
er B

Manokamna Sidhi Vidhan (VGM-250)

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Manokamna Sidhi Vidhan (VGM-250)

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

hetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

Jeerj efve. meb. 2540

kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

peerJeve ekeeMe pewve

kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&

kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceer

-ye. keg. meeefjkee pewve (mebIemLe)

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

hetpe e%eeeceCeer Deeefe&kee

eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

eer evoveeceleer ceeleepeer kee mebef#ehle heefjee

Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes efMejesceefCe mebj#eke

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee

Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes hejce mebj#eke

eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

Fme ceveeskeeceveeefmeer ele keer, eejeW lejhe eefmeef ngF&~

eYeg ceneJeerj Fme egie kes Debeflece, leerLekej Gvekees JebotB~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

eer ceneJeerj efpevesv hetpee

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

Jeerj ceneJeerj JeOe&ceeve keer Dee&vee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Jeerj ceneJeerj JeOe&ceeve keer Dee&vee~

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

Jeerj ceneJeerj JeOe&ceeve keer Dee&vee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

nw le=eflee YeeJevee Meerue eleeW ceW, Deveefleeej yeger jKevee~

veeveeefJeOe leheejCe kejves keer, Meefe hegCe mes efceueleer nw~

eewLeer DeYeer#Ce %eeveesheeesie, YeeJevee %eeve kees Meg kejs~

mebmeej, Mejerj Je YeesieeW mes, Jewjeie YeeJe peye neslee nw~

jlve$eeOeejCe keer yeger, Deelcee kees Oeveer yeveeleer nw~

ceveJeeef_le heue osves Jeeueer, Deefjnble Yeefe nw Fme peie ceW~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

pees mebIe elegefJe&Oe kes veeeke, Deeeee& hetpe hejceser nQ~

efpeveOece& eYeeJevee kejves mes, efvepe keer eYeeJevee nesleer nw~

pees eoMeebie egle efmevOet ceW, DeJeieenve meoe efkeee kejles~

meeOeceea peve kes meeLe meoe, JeelmeueYeeJe pees jKelee nw~

pees eJeeve Yeefe YeeJevee mes, Je=efbiele DeeleceMeefe kejW~

mecelee mleJe Jebove Deeefoke <ed-efeee meoe pees cegefve kejles~

lepe&-eeBo cesjs Dee pee js...........

YeeJevee meesuen keejCe keer-2,

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

hetCee&Ie& e{ekej eYeg heo, efvepe kees ceQ Meg yeveeTB~

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

hetueeW keer egieue ceeuee osKeer Leer mJehve ceW~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceveeskeecevee efmeef efJeOeeve

Gve mJehveeoMe&ke eYet keer Dee&vee keB~