Bien Tinh Go 5

Khoa ChÕ biÕn L©m s¶n
Bé m«n ThiÕt kÕ s¶n phÈm méc & TTNT
cña gç Bian bo NhËt B¶n lµ dïng mµu ®á cña gç lâi vµ phÇn gi¸c
mµu tr¾ng tù nhiªn, víi s¾c ®é t¬ng ph¶n nµy ®· ®em l¹i c¶m
gi¸c ®Ñp ®Ï mÒm m¹i. Ngoµi ra sù kh¸c biÖt nµy cßn cã thÓ
dïng ®Ó lµm ®å ch¬i, hµng lu niÖm, khuy cóc.
TiÕt 3: BiÕn mµu gç
I. Çc lo¹i h×nh biÕn mµu gç

Gç thuéc vËt liÖu sinh vËt, nã cã thÓ dÔ dµng bÞ ph©n huû
do sinh vËt hoÆc trong m«i trêng cã Ion kim lo¹i tù do cã tÝnh
kiÒm hay acid. Do gè cã tÝnh tån t¹i nhiÒu khe kÏ lç sau khi
chÆt h¹ hoÆc mét qu¸ tr×nh sinh trëng mµ mét sè chÊt hoÆc
hä nhµ muèi tan trong níc cã thÓ l¾ng ®äng hoÆc tÝch tô trong
çc khe lç cña gç, tÊt c¶ nh÷ng chÊt l¾ng ®äng nµy ®Òu cã
thÓ lµm thay ®æi mµu s¾c cña gç.
Ngoµi ra sinh vËt ph©n gi¶i lµm môc gç, sù biÕn mµu kh«ng
xem lµ sù tæn thÊt vÒ cêng ®é cña gç mµ sù biÕn mµu chñ yÕu
chØ n»m trong líp mÆt cña gç. Mµu s¾c cña gç l¹i lµ nh©n tè
quan träng ¶nh hëng qu¸ tr×nh c¹nh tranh tiªu thô gç. VÝ dô hµng
n¨m ë níc ta xuÊt khÈu sang NhËt B¶n vµi v¹n m3 gç thµnh khÝ mµ
chØ tiªu chñ yÕu cña chÊt lîng xuÊt khÈu l¹i lµ mµu s¾c cña gç. Do
gç xuÊt khÈu Paotong biÕn mµu mµ dÉn ®Õn xuèng cÊp gi¶m gi¸,
xÝ nghiÖp th× bÞ tæn thÊt, thËm chÝ kh¸ch hµng ®ßi tr¶ l¹i. Râ
rµng nghiªn cøu vÊn ®Ò biÕn mµu cña gç quan träng ®Õn møc
nµo. VÊn ®Ò phßng ngõa vµ sù biÕn mµu cña gç Paotong sÏ ®îc
th¶o luËn ë phÇn kh¸c. B¶ng 6 - 5 ®· tæng hîp quy n¹p çc nh©n
tè ¶nh hëng biÕn mµu gç, liÖt kª ®Æ tÝnh biÕn mµu cña nã.
B¶ng 6 - 5: §Æc tÝnh biÕn mµu gç
Ph©n lo¹i Nguyªn nh©n biÕn VÝ dô

mµu
Sau khai th¸c

Ngo¹i c¶nh « Ký sinh ph¸t triÓn cña vi
BiÕn xanh mµu
nhiÔm sinh vËt
Nh©n tè sinh vËt
Sù kÕt hîp víi Ion kim
VÕt è s¾t, mµu ®á, hay
Nh©n tè hãa häc lo¹i hoÆc víi Acid hay
kÕt hîp víi bª t«ng
Baz¬
è do nhiÖt hoÆc biÕn mµu
NhiÖt ®é hay ¸nh s¸ng
Nh©n tè vËt lý do ¸nh s¸ng mÆt trêi chiÕu
chiÕu räi
räi
BiÕn mµu ®en cña gç
GÇn cËn nguån «
NÊm mèc, keo, nhùa Cruptomeria. Sù thÊm keo
nhiÔm
cña nhùa
XÕp ®Æt, tu chØnh
Çc ®êng è mµu n©u
T¹i n¬i tèi Èm kh«ng ®óng, vËt chÊt
hoÆc çc ®iÓm è
l¾ng ®äng
II. §Æc tÝnh cña çc lo¹i h×nh biÕn mµu gç

1. BiÕn mµu do ¸nh s¸ng
BiÕn mµu do ¸nh s¸ng lµ mét sè vËt chÊt nµo ®ã trong gç
mang tÝnh lùa chän hÊp thô ¸nh s¸ng cã bíc sãng lín h¬n 290
nm lµm ph¸t sinh sù chuyÓn dêi cña çc ®iÖn tö gi÷a çc cÊp
n¨ng lîng, tõ ®ã mµ h×nh thµnh cÇu hãa häc biÕn mµu do ¸nh
s¸ng, dÉn ®Õn biÕn mµu cña gç.
(1). T×nh h×nh biÕn mµu cña lo¹i gç sau khi bÞ chiÕu
s¸ng
 M« h×nh biÕn mµu do ¸nh s¸ng cña gç. Mçi mét lo¹i gç díi
sù chiÕu räi cña ¸nh s¸ng ®Òu sÏ ph¸t sinh biÕn mµu, nhng tèc
®é vµ qu¸ tr×nh biÕn mµu l¹i kh¸c nhau do lo¹i gç kh¸c nhau.
Minemura N ®· lÊy hå quang lµm nguån s¸ng tiÕn hµnh thÝ
nghiÖm t¨ng tèc ®é chiÕu s¸ng ®o ®îc tû lÖ gi¶m ®é s¸ng vµ
møc ®é biÕn mµu cña 100 lo¹i gç th¬ng phÈm. C¨n cø vµo thêi
gian nhÊt ®Þnh sau khi chiÕu s¸ng mµ tiÕn hµnh ph©n lo¹i kh¸c
nhau víi gi¸ trÞ mµu s¾c ®· ®o ®¹c, ®ång thêi c¨n cø mµu s¾c
vèn cã cña gç tríc khi chiÕu s¸ng, tõ quy tr×nh thÝ nghiÖm
®ång thêi c¨n cø vµo c«ng thøc quy ®Þnh cña CIE mµ tÝnh to¸n
s¾c sai ∆E
∆E = ( ∆L ) 2 + ( ∆a ) 2 + ( ∆b ) 2
Trong ®ã: ∆E: S¾c sai cña gç tríc vµ sau khi chiÕu s¸ng
∆L,∆a, ∆b: Ph©n biÖt lµ lîng biÕn ®æi trong s¾c
lËp thÓ L, a, b cña gç ®îi ®o ®¹c tríc vµ sau khi
chiÕu s¸ng L (ChØ sè chiÕu s¸ng), a vµ b (ChØ
sè s¾c ®é)
S¾c sai ∆E lín cã nghÜa lµ sau khi chiÕu s¸ng møc ®é biÕn
mµu cña lo¹i gç ®îi chiÕu s¸ng lín. Lo¹i gç ®îc ®o vèn cã mµu
tr¾ng tríc khi chiÕu s¸ng ngoµi sù biÕn ®æi cña mµu tr¾ng tríc
vµ sau khi chiÕu s¸ng, tõ ®ã tÝnh ®îc tû lÖ gi¶m mµu tr¾ng.
§é tr¾ng tríc khi chiÕu - §é tr¾ng sau
Tû lÖ gi¶m ®é X
khi chiÕu
tr¾ng = 100%
§é tr¾ng tríc khi chiÕu
Tû lÖ gi¶m ®é tr¾ng t¨ng lªn biÓu thÞ mµu gç sÏ trë thµnh

thÉm h¬n sau khi chiÕu s¸ng, còng ®îc gäi lµ biÕn mµu hay
sÉm mµu hãa; tû lÖ gi¶m ®é tr¾ng nhá ®i biÓu thÞ mµu s¾c
cña gç sÏ thµnh nh¹t ®èi víi gç sau khi ®îc chiÕu s¸ng, còng ®îc
gäi lµ nh¹t mµu hãa.
KÕt qu¶ ®o ®¹c thÝ nghiÖm ®îc ghi trong b¶ng 6 - 6, 6 - 7
vµ 6 - 8. Sè liÖu ®îc ghi trong 3 b¶ng trªn lµ thÝ nghiÖm chiÕu
s¸ng hå quang sau 100h, chiÕu räi, quy n¹p vµ ph©n thµnh 5
lo¹i: BiÕn sÉm mµu ®¬n thuÇn, sau khi biÕn sÉm l¹i biÕn nh¹t
(B¶ng 6 - 8) biÕn sÉm - biÕn nh¹t - biÕn sÉm (B¶ng 6 - 7), biÕn
nh¹t ®¬n thuÇn, sau khi biÕn nh¹t l¹i biÕn sÉm.
Sè liÖu thÝ nghiÖm chøng minh qua dïng chiÕu s¸ng gi¸ trÞ
s¾c sai ∆E >3 mµ ∆E = 3 lµ gi¸ trÞ cùc h¹n mµ m¾t ngêi cã thÓ
ph©n biÖt ®îc. Trong ®ã víi gç D¬ng gi¸ trÞ s¾c sai ∆E lín nhÊt
cã thÓ ®¹t tíi 24,7. H×nh 6 - 6 biÓu thi sau khi chiÕu räi 100h
chØ sè s¾c ®é a cña çc lo¹i gç vµ møc ®é biÕn mµu do ¸nh
s¸ng cã quan hÖ nh thÕ nµo.
B¶ng 6 - 6: TÝnh chÊt biÕn mµu ¸nh s¸ng vµ møc ®é
gi¶m tr¾ng cña gç sau khi chiÕu räi hå quang than
Lo¹i gç ChiÕu räi sau 100h

S¾c sai (ΔE) Møc ®é gi¶m tr¾ng
(%)
23.4 32.9
21.7 19.3
21.6 27.5
19.1 30.3
17.2 25.9
16.1 26.2
15.2 23.2
14.8 24.5
14.4 27.4
11.5 18.2
7.7 13.8
21.1 28.4
19.8 26.8
16.9 22.6
16.1 26.2
13.5 22.4
13.3 17.8
12.0 15.9
10.9 17.6
10.1 17.4
7.2 7.4
6.7 10.6
6.3 9.3
5.4 9.8
24.7 31.4
23.8 33.7
21.8 27.8
21.3 26.7
21.2 30.2
20.3 23.5
18.5 29.5
18.3 25.1
17.5 20.1
15.2 20.8
14.7 25.7
13.7 22.8
11.2 19.4
9.8 14.3
9.0 13.3
6.2 9.0
5.5 10.5
Ghi chó: ¸nh s¸ng chiÕu bÒ mÆt gç 16,8 KJ/cm2

gi¶m tr¾ng cña gç sau khi chiÕu räi hå quang mµu biÕn
tõ ®Ëm →nh¹t →®Ëm
ChiÕu räi sau 100h

Lo¹i gç Møc ®é gi¶m tr¾ng
S¾c sai (ΔE)
(%)
9.5 15.3
13.0 (13.6) 23.3
12.9 20.9
9.4 16.3
7.3 13.3
7.3 11.3
6.3 (6.7) 8.9
5.7 1.7
5.4 (7.1) 5.9
12.0 16.9
11.5 21.3
8.5 15.6
7.4 (7.9) 6.9
4.8 9.0
4.7 1.5
4.0 1.1
B¶ng 6 - 8: TÝnh chÊt biÕn mµu ¸nh s¸ng cña gç tõ

®Ëm
sang nh¹t vµ møc gi¶m ®é tr¾ng

(%)
11.3 (15.9) 28.8
11.4 (12.6) 18.8
10.4 (15.5) 17.3
10.4 (9.5) 12.2

9.9 (8.2) 4.7
9.4 (10.3) 13.1
9.3 (10.4) 13.7
9.3 (10.6) 12.6
8.4 (8.8) 1.1
7.5 (8.0) 13.5
5.9 -5.2
5.7 (6.9) 5.1
5.3 -5.6
5.0 (7.7) 1.7
3.7 (7.1) 2.6
3.5 (0.9) -15.6
2.1 (4.0) -2.5
19.9 (22.8) 26.7
12.9 (13.8) 21.4
11.7 (13.0) 16.3
8.7 (10.3) 13.3
5.0 (5.7) 8.6
5.5 (1.8) -5.3
2.4 (4.9) -0.5
Chó ý: Sè trong ngoÆc lµ bÊt kú ¸nh s¸ng nµo chiÕu räi sau
100h, ®¹t gi¸ trÞ biÕn mµu cùc ®¹i.

gi¶m tr¾ng cña gç sau khi chiÕu räi hå quang than

(%)
BiÕn mµu nh¹t ®¬n
thuÇn
15.9 -30.3
12.7 -50.8
BiÕn nh¹t → BiÕn
®Ëm
5.2 -1.1
§é lín nhá cña sè liÖu t¬ng quan tû lÖ thuËn víi møc ®é biÕn
mµu ®á nh mµu 6 - 6 chØ râ gç mµu tr¾ng biÕn sÉm rÊt râ
rµng, rÊt nhiÒu loµi gç c©y l¸ kim tïy thuéc vµo sù chiÕu s¸ng
mµ biÕn mµu sÉm. §¹i bé phËn çc loµi gç nhiÖt ®íi tríc tiªn
biÕn mµu tèi sau ®ã nh¹t dÇn. Thêi kú ®Çu cña sù chiÕu s¸ng
gç ph¸t sinh biÕn mµu rÊt m·nh liÖt, ®¹i ®a sè lµ do chÊt ®äng
trong gç dÉn ®Õn.
Sai s¾c
∆E
ChØ sè s¾c
Sù biÕn mµu do ¸nh s¸ng dÉn ®Õn:

BiÕn ®Ëm; ∆ BiÕn ®Ëm → biÕn nh¹t; : BiÕn ®Ëm →biÕn nh¹t
→biÕn ®Ëm
H×nh 6 - 6: Quan hÖ gi÷a møc ®é biÕn mµu vµ chØ sè
s¾c ®é a cña çc lo¹i gç sau khi chiÕu s¸ng 100h bëi hå
quang than
 Sù biÕn hãa cña søc tíng vµ s¾c ®é. C¨n cø sau khi chiÕu
s¸ng sù biÕn ®æi cña chØ sè s¾c ®é a ®em t×nh h×nh s¾c
®é cña 100 lo¹i kÓ trªn ph©n lo¹i. Sù thay ®æi cña s¾c ®é vµ
s¾c tíng ®îc ph©n nh díi ®©y.
[1]. Nhãm 1 gi¸ trÞ a t¨ng lªn. Trong nhãm nµy ®a phÇn gç
sau khi ®îc chiÕu s¸ng ®é mµu t¨ng lªn, s¾c ®é ng¶ vÒ mµu
çnh d¸n. Xu híng biÕn ®æi mµu cña gç mµu tr¾ng nh h×nh 6 -
7 ®· chØ trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú chiÕu s¸ng chØ sè
s¾c ®é b h¬i bÞ gi¶m xuèng sau ®ã l¹i t¨ng lªn rÊt nhanh. Sau
50h chiÕu s¸ng l¹i gi¶m xuèng ®ång thêi kÐo theo sù biÕn mµu
m·nh liÖt. Gç thuéc nhãm nµy cã V©n sam, Hoµng sam B¾c Mü
vµ L·nh sam. Trong nhãm nµy cßn bao gåm lo¹i gç mµ gi¸ trÞ lóc
®Çu gi¶m xuèng sau ®ã duy tr× kh«ng ®æi mµ trong cuèi giai
®o¹n chiÕu s¸ng mµu s¾c trë thµnh ®á sÉm.
[2]. Nhãm 2 gi¸ trÞ cña a thay ®æi rÊt lín, gç thuéc nhãm
nµy th«ng thêng thÓ hiÖn mÊt mµu rÊt râ rµng, gi¸ trÞ b t¨ng
lªn nhanh chãng, mµu s¾c cña gç trë thµnh mµu vµng. Gç thuéc
nhãm nµy cã gç Hå ®µo, gç óc.
[3]. Nhãm thø 3 gi¸ trÞ a nhá ®i, mét sè trong nhãm nµy thÓ
hiÖn gi¸ trÞ b gi¶m xuèng vµ cã hiÖn tîng mÊt mµu, nh gç Tö
sam cña NhËt B¶n. §ång thêi ®é s¸ng vµ ®é tr¾ng tïy thuéc
thêi gian chiÕu s¸ng gi¶m ®i. Mét sè lo¹i gç kh¸c cña nhãm nµy
thêi kú ®Çu gi¸ trÞ b gi¶m xuèng, tiÕp theo sau ®ã l¹i n©ng lªn.
RÊt nhiÒu lo¹i gç nhiÖt ®íi ®Ëm mµu thuéc vµo nhãm nµy.
[4]. Gi¸ trÞ a lín nhá biÕn ®éng liªn tôc. RÊt nhiÒu lo¹i gç
trong nhãm nµy thÓ hiÖn biÕn mµu khi chiÕu s¸ng kh«ng râ
rµng mµ gi¸ trÞ b còng liªn tôc t¨ng lªn vµ gi¶m xuèng.
ChØ sè s¾c
®é b
H×nh 6 - 7: Sù biÕn ®æi chØ sè s¾c ®é a, b trong

ChØ sè s¾c
qu¸ tr×nh chiÕu räi hå quang víi gç L·nh sam 100h
 Sù thay ®æi cña ®é s¸ng vµ ®é tr¾ng. Gç xuÊt hiÖn sù

giao nhau biÕn sÉm vµ nh¹t mµu thÓ hiÖn sù biÕn mµu chiÕu
s¸ng lµ rÊt Ýt. TÝnh to¸n møc ®é biÕn mµu chiÕu s¸ng lµ thu ®-
îc sù sai lÖch cña chØ sè. §é s¸ng vµng s¾c ®é tríc vµ sau khi
chiÕu s¸ng do th«ng thêng ®é s¸ng cã møc ®é biÕn ®æi lín
h¬n so víi chØ sè s¾c ®é, cho nªn quan hÖ cña ®é s¸ng vµ
chØ sè s¾c ®é. §é s¸ng do tÝnh to¸n tæng hîp gi÷a chØ sè s¾c
®é vµ ®é s¸ng. Do ®é s¸ng cña gç lín h¬n sè s¾c ®é m trong

nhiÒu trêng hîp ®é tr¾ng vµ ®é s¸ng cã quan hÖ mËt thiÕt víi
nhau. Trong t×nh h×nh sù thay ®æi s¾c ®é rÊt bÐ, th× møc
®é gi¶m cña ®é tr¾ng víi møc ®é biÕn mµu do chiÕu s¸ng
còng tån t¹i mét quan hÖ t¬ng quan. Trong 100 loµi gç ®· nãi ë
trªn nÕu so s¸nh víi gç cha ®îc chiÕu s¸ng, qua 100h chiÕu s¸ng
b»ng hå quang häc th× cã kho¶ng 10% lo¹i gç trªn ®é tr¾ng ®-
îc n©ng lªn.
 Sù biÕn mµu do chiÕu s¸ng cña gç gi¸c vµ gç lâi. So víi gç
lâi th× gç gi¸c cã sù biÕn ®æi kh¸c nhau rÊt râ. BiÓu hiÖn cña
mµu s¾c khi chiÕu s¸ng cña gç lâi lµ: Víi gç lâi tõ mµu thÉm
chuyÓn sang mµu nh¹t, cßn ®èi víi gç gi¸c mµu s¾c l¹i biÕn
sang ®Ëm h¬n. Do ®ã møc ®é biÕn mµu chiÕu s¸ng cña gç
gi¸c lín h¬n gç lâi. M« h×nh biÕn ®æi mµu chiÕu s¸ng nh h×nh
6 - 7 ®· chØ, nã biÕn ®æi vÒ phÝa mµu ®á cña ®é mµu t¨ng
lªn c.
(2). Bíc sãng cña sù biÕn mµu chiÕu s¸ng
Sandermann W sau khi chiÕu s¸ng 75 lo¹i gç díi ¸nh s¸ng
mÆt trêi ph¸t hiÖn 68% sè gç biÕn mµu do tia tö ngo¹i; sè cßn
l¹i biÕn mµu do ¸nh s¸ng tr¾ng. H×nh 6 - 8 lµ møc ®é biÕn
mµu s¾c do chiÕu s¸ng cña gç gi¸c vµ gç lâi Th«ng rông l¸ NhËt
B¶n ®îc chiÕu s¸ng qua kÝnh läc. Trong h×nh 6 - 8 gi¸ trÞ ©m
biÓu thÞ mµu nh¹t. Râ rµng gç lâi cña Th«ng rông l¸ NhËt B¶n do
chiÕu s¸ng bëi tia cùc tÝm mµ dÉn ®Õn møc ®é biÕn mµu
thÉm t¨ng lªn, ¶nh hëng cña ¸nh s¸ng nh×n thÊy th× Ýt h¬n.
Cßn sù biÕn mµu chiÕu s¸ng cña gç gi¸c bëi bíc sãng lín h¬n
390 nm sÏ dÉn ®Õn mµu s¾c nh¹t ®i, bíc sãng ¸nh s¸ng ng¾n
h¬n sÏ dÉn ®Õn mµu s¾c thÉm h¬n. Th«ng thêng cho r»ng
ph¹m vi bíc sãng cã thÓ dÉn ®Õn nh¹t mµu lµ trong kho¶ng 390
- 580 nm. Díi sù chiÕu s¸ng gç óc thÓ hiÖn mµu s¾c ®iÓn
h×nh, ¶nh hëng cña ®é dµi bíc sãng kh¸c nhau ®èi víi mµu
s¾c. H·y xem h×nh 6 - 19 khi dïng tia tö ngo¹i cã bíc sãng ng¾n
®Ó chiÕu th× sù mÊt mµu rÊt nghiªm träng. ë trªn ®· nãi ph¹m
vi ®é dµi bíc sãng dÉn ®Õn lµm mÊt mµu gç óc kh«ng cßn phï
hîp n÷a.
S¾c sai
∆E
Bíc sãng ¸nh s¸ng qua kÝnh ë giíi

h¹n díi
H×nh 6 - 8: Sù biÕn mµu díi ¸nh s¸ng ®Ìn hå quang

qua çc lo¹i kÝnh läc víi Th«ng ba l¸ NhËt B¶n
UV: ChØ xuyªn qua kÝnh läc tia tö ngo¹i non: Kh«ng dïng kÝnh
läc
: Gç lâi
Thêi gian chiÕu räi:  25h; ∆: 100h; : 1200h.
S¾c sai
∆E
Thêi gian chiÕu räi

(h)
H×nh 6 - 9: BiÕn mµu ¸nh s¸ng cña gç óc víi kÝnh läc
x: ChØ cã tia hång ngo¹i: : Trªn 660 nm; : trªn 630 nm; :
trªn 580 nm; trªn 530 mn; trªn 480 mn; trªn 430 mn; trªn 370 mn;
trªn 360 mn; trªn 320 mn.
ChØ cã tia cùc tÝm kh«ng dïng kÝnh läc.
H×nh 6 - 10 vµ 6 - 11 lµ t×nh h×nh thay ®æi møc ®é t¨ng

hay gi¶m, tû lÖ % ph¶n x¹ cña gç Th«ng NhËt B¶n qua chiÕu
b»ng ¸nh s¸ng tr¾ng. Nã hoµn toµn kh¸c víi gç Th«ng rông l¸
cña NhËt B¶n cha qua chiÕu s¸ng. Th«ng NhËt B¶n khi chiÕu
s¸ng ®· dïng çc lo¹i kÝnh läc, kh«ng dïng kÝnh läc hoÆc chØ cã
¸nh s¸ng tÝm chiÕu räi, gç lâi vµ gç gi¸c ®Òu trë thµnh ®á. §èi
víi ¸nh s¸ng bíc sãng 410 nm møc ®é % ph¶n x¹ gi¶m ®i t¬ng
®èi nhanh, ®iÒu ®ã cã thÓ lµ do trong gç h×nh thµnh kÕt cÊu
Acid bÐo dÉn ®Õn. C¨n cø vµo ®é dµi bíc sãng chiÕu x¹ cña ¸nh
s¸ng ®Ìn Neon mµ m« h×nh ®êng cong ph¶n x¹ gç lâi Th«ng
rông l¸ NhËt B¶n cã thÓ biÕt ®é dµi bíc sãng n»m trong kho¶ng
300 - 390 nm sÏ dÊn ®Õn mµu ®á, 390 - 580 nm lµ mµu vµng
cßn trªn 580 nm th× rÊt Ýt ph¸t sinh biÕn mµu. Bíc sãng 390 -
590 mn cßn cã thÓ dÉn ®Õn lµm cho gç lâi nh¹t mµu, gç gi¸c
Th«ng NhËt B¶n chiÕu bëi ¸nh s¸ng 300 - 390 nm dÉn ®Õn biÕn
thµnh mµu vµng, 390 - 580 nm sÏ dÉn ®Õn mÊt mµu, trªn 580
nm sÏ kh«ng dÉn ®Õn mÊt mµu. Sù thay ®æi s¾c ®é vµ s¾c t-
íng lµ do ®é dµi cña bíc sãng dÉn ®Õn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ
trong qu¸ tr×nh biÕn mµu do chiÕu s¸ng ®· ph¸t sinh qu¸ tr×nh
quang hãa ph©n gi¶i vµ quang Oxi hãa diÔn ra rÊt phøc t¹p.
Sù thay ®æi tû lÖ ph¶n
x¹ (%)
H×nh 6 - 10: Sù thay ®æi ph¶n x¹ gç lâi Th«ng NhËt

B¶n
dïng çc lo¹i kÝnh läc víi ®Ìn Neon
Bíc sãng ®i qua:: ChØ cã tia cùc tÝm (300 - 415 nm); : Trªn
Bíc
430 nm;
: Trªn 580 nm; ∆: Kh«ng dïng kÝnh läc
Sù thay ®æi tû lÖ ph¶n

x¹ (%)
H×nh 6 - 11: Sù thay ®æi ph¶n x¹ gç gi¸c Th«ng NhËt
B¶n
dïng çc lo¹i kÝnh läc víi ®Ìn Neon
Bíc sãng ®i qua: : ChØ cã tia cùc tÝm; trªn 430 nm; trªn 580
nm; Bíc
kh«ng dïng tia cùc tÝm

2. BiÕn mµu s¾c
Trong qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn gç cã mét lo¹i vÕt bÈn
mµu ®en - BiÕn mµu s¾t thêng xuÊt hiÖn trªn bÒ mÆt cña v¸n
hay v¸n máng, lo¹i biÕn mµu s¾t nµy thêng do Ion s¾t tù do cã
ph¶n øng hãa häc víi çc thµnh phÇn cña gç dÉn ®Õn. BiÕn
mµu s¾t thêng thÊy ë phÇn gç lâi mµ kh«ng ph¶i phÇn gç gi¸c.
C¨n cø vµo thèng kª trong qu¸ tr×nh gia c«ng gç lo¹i biÕn mµu
s¾t nµy chiÕm kho¶ng trªn díi 70% gç biÕn mµu. Ngµy nay do
nguyªn nh©n s¶n sinh biÕn mµu s¾t cã nh©n tè vËt lý vµ hãa
häc ¶nh hëng tíi, sau ®©y giíi thiÖu ®«i nÐt vÒ chóng.
(1). BiÕn mµu s¾t trong qu¸ tr×nh gia c«ng gç vµ
trong sö dông
 S¶n xuÊt v¸n máng. C«ng ®o¹n ®Çu tiªn ®Ó s¶n xuÊt v¸n
máng lµ hÊp luéc. HÊp luéc lµm cho gç ®îc mÒm hãa dÔ dµng
bãc vµ l¹ng. Qu¸ tr×nh hÊp luéc mµu s¾c cña mÆt ®Çu gç trßn
vµ nh÷ng chç nøt nÎ thêng cã mµu ®en. §ã bëi v× çc Ion s¾t
tù do trong níc nãng th©m nhËp vµo gç, ®ång thêi ph¶n øng víi
çc thµnh phÇn cña gç mµ dÉn ®Õn. Nguån Ion s¾t tù do ®îc
dÉn ®Õn tõ níc c«ng nghiÖp, nåi h¬i b»ng s¾t, èng dÉn vµ çc
bét nh·o bÞt h¬i cã s¾t.
Ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt v¸n máng cã 2 lo¹i lµ bãc vµ l¹ng. Khi
bãc gç do canhn c¾t cña dao rÊt máng khi tiÕp xóc víi mÆt gç
cã ®é r¾n ch¾c lµm cho c¹nh c¾t bÞ tæn th¬ng. NÕu phÇn
tæn thÊt g·y vì r¬i ®äng trªn bÒ mÆt cña v¸n lµm cho xuÊt
hiÖn çc vÕt ®en trªn bÒ mÆt v¸n. NÕu lìi dao chç bÞ tæn th-
¬ng lµ cong côc bé m¶nh liÖt sÏ lµm cho bÒ mÆt cña gç bãc
xuÊt hiÖn biÕn mµu d¹ng sîi.
Mïa ®«ng t¬ng ®èi l¹nh h¬i níc nãng lu«n ®i theo gç khi
hÊp luéc sÏ lµm cho sù tÝch tô s¬ng trong qu¸ tr×nh bãc, ®ång
thêi çc giät níc ®ã r¬i ngay trªn bÒ mÆt v¸n, trong çc giät níc
®äng ®ã cã çc Ion s¾t. BÒ mÆt cña v¸n sÏ bÞ vÕt ®en.
 S¶n xuÊt v¸n d¸n. V¸n d¸n ®îc m¸y Ðp nhiÖt Ðp thµnh. Khi
Ðp nhiÖt trong mµng keo thµnh phÇn ít bÞ bay h¬i tiÕp xóc víi
mÆt bµn Ðp nhiÖt mµ sinh thµnh Ion s¾t. Khi Ion s¾t nµy di
chuyÓn lªn bÒ mÆt v¸n d¸n th× bÒ mÆt xuÊt hiÖn biÕn mµu
s¾t.
 Ca xÎ gç trßn. Gç trßn võa chÆt h¹ dïng çp buéc chÆt vËn
chuyÓn tõ n¬i khai th¸c vÒ b·i gç l¹i qua vËn chuyÓn thuû hay
bé ®a ®Õn xÝ nghiÖp xÎ. T¹i ®©y dïng ca vßng ®Ó xÎ dÉn
®éng gç thêng dïng lµ xe ®Èy, con l¨n vËn chuyÓn thêng lµm
b»ng s¾t, gç xÎ tiÕp xóc víi nã bÒ mÆt tÊt nhiªn xuÊt hiÖn çc
biÕn mµu s¾t.
 Çc lo¹i gia c«ng gç kh¸c. Buång sÊy ®Ó sÊy gç còng ®îc
cÊu t¹o b»ng s¾t. Khi sÊy kh« trong phßng, trªn ®Ønh buång
sÊy cã nh÷ng giät níc ®äng sÏ r¬i trªn mÆt gç, do cã chøa Ion
s¾t sÏ lµm cho bÒ mÆt gç cã biÕn mµu s¾t.
§å méc tríc khi gia c«ng trang søc Vecni nÕu dïng vËt liÖu
mµu ®á s¾t cã Oxit s¾t th× bÒ mÆt gç còng sÏ biÕn mµu ®en.
 Qu¸ tr×nh sö dông gç. Gç ®îc dïnglµm v¸ch ng¨n hay èp
bªn ngoµi nhµ hoÆc nèi ghÐp víi çc chi tiÕt cã chÊt s¾t, th× gç
sÏ bÞ biÕn mµu ®en t¹i xung quanh vÞ trÝ tiÕp xóc víi s¾t. §ã lµ
bëi v× qua ma giã lµm cho s¾t cã ph¶n øng víi çc thµnh phÇn
gç.
(2). NhËn biÕt biÕn mµu s¾t
BiÕn mµu s¾t lµm cho gç mµu ®en, nã rÊt gièng víi mµu
®en do nÊm mèc ph¸ ho¹i dÉn ®Õn. §iÓm kh¸c nhau gi÷a 2 lo¹i
nµy lµ: BiÕn mµu s¾t thêng thÊy ë gç lâi, cßn biÕn mµu do nÊm
mèc thêng thÊy ë gç gi¸c. BÒ mÆt cña gç biÕn mµu s¾t thêng
b×nh th¶n kh«ng gièng nh sù gå ghÒ do nÊm ph¸ ho¹i. Do ®ã
mµ t¹i trung t©m cña biÕn mµu s¾t thêng t×m ®îc bôi s¾t rÊt
nhá ë ®Êy. Ph¬ng ph¸p ph©n biÖt ®¬n gi¶n lµ: Dïng Axit
Oxalic 5% quÐt lªn bÒ mÆt cña phÇn biÕn mµu sau vµi phót
nÕu mµu biÕn mÊt ®ã chÝnh lµ biÕn mµu s¾t.
(3). Nh©n tè hãa häc ¶nh hëng biÕn mµu s¾t
 Nång ®é cña dung dÞch s¾t. Takanami K ®· dïng dung
dÞch Cl2Fe nång ®é 0,00005% xö lý 33 lo¹i v¸n máng b»ng gç
®Ó trang søc ®· quan s¸t sù biÕn mµu cña nã, kÕt qu¶ thÝ
nghiÖm nh trong b¶ng 6 - 10.
B¶ng 6 - 10: Nång ®é thÊp nhÊt cña
dung dÞch FeCl3 dÉn ®Õn biÕn mµu gç
Lo¹i gç Nång ®é
(%)
Juglans nigra, Tectona, Prunus ssiori 0.00005
Fagns crenata; Banmu; Qiye shu; Huangbo luo; Mei shu; 0.00001
Taohuaxinmu
Crytomeria japonica, Gç Li, Thuû hå ®µo, Gç §o¹n, Guang
yeti, th«ng ®á NhËt, Jinhe huan feng; San ying, Li feng, 0.000005
Pian qiap liaoan, Chamaecyparis Lawsoniana
Chamaecyparis abtusa; Paulow nia tomentosa 0.000001
 Hµm lîng Tanin. Ion s¾t rÊt dÔ ph¶n øng mµu víi çc lo¹i
nh©n Benzen, do ®ã cã thÓ lÊy ®ã lµm dung dÞch ph¶n øng
nhËn biÕt lo¹i chÊt nh©n Benzen: Trong gç chøa rÊt nhiÒu vËt
chÊt thuéc hä nµy nh Lignin. Tanin lµ mét thµnh phÇn Ýt trong
gç th«ng thêng ®îc ph©n bè trong v¸ch gç (NhiÒu trong gç lâi),
vá c©y, l¸ c©y vµ qu¶, lµ mét lo¹i hãa chÊt ®îc tæ thµnh hä hçn
hîp chÊt ®a nh©n Benzen vµ OH; Tanin dÔ dµng tan trong níc
s«i, rÊt dÔ tan trong rîu trong Aceton vµ çc dung m«i h÷u c¬
kh¸c. V¶y Tanin ®¹i thÓ ph©n thµnh 2 lo¹i Thuû ph©n vµ lo¹i Tô
kÕt. Tanin thuû ph©n th«ng thêng lµ s¶n phÈm cña rîu víi axit
t¹o thµnh víi nhiÖt, axit vµ kiÒm ®Òu rÊt mÉn c¶m, dÔ bÞ ph©n
gi¶i. Lo¹i Tanin tô kÕt lµ s¶n vËt cña qu¸ tr×nh trïng ngng.
§Æc trng cña nã lµ gi÷a çc nh©n Benzen lµ cÇu -C-C-, nã
æn ®Þnh h¬n so víi lo¹i Tanin tan trong níc, kh«ng dÔ bÞ thuû
ph©n, nhng khi dïng axit xö lý mµu s¾c biÕn ®Ëm ®ång thêi
trïng ngng biÕn thµnh chÊt mµu ®á kh«ng tan trong níc l¹nh.
Tanin rÊt dÔ bÞ Oxy hãa trong ph©n tö Tanin ®é ho¹t tÝnh
cña nhãm OH trong gèc Benzen ho¹t ®éng rÊt m¹nh khi chiÕu x¹
bëi ¸nh s¸ng mÆt trêi rÊt dÔ bÞ Oxy hãa, tõ ®ã dÉn ®Õn mµu
cña Tanin ®Ëm l¹i. Ngoµi ra Tanin cã t¸c dông víi çc muèi kim
lo¹i ®Ó thµnh kÕt tña cã mµu ®Æc biÖt. VÝ nh Tanin tan trong
níc cho vµo FeCl3 sÏ ph¸t sinh mµu xanh ®en hay xanh lôc.
Axit ngò béi tö vµ cã thÓ ®îc xem nh nh©n tè bªn trong cña
biÕn mµu s¾c trong gç. B¶ng 6 - 1 ®· ghi hµm lîng Tanin cña 16
lo¹i gç víi quan hÖ biÕn mµu s¾t cña nã. Gç cã hµm lîng Tanin
cao th× ®é s¸ng gi¶m ®i râ rÖt, th«ng thêng gç lâi cã hµm lîng
Tanin cao, møc ®é biÕn mµu cao h¬n gç gi¸c.
 §é PH. Nh b¶ng 6 - 11 ®· chØ gi¸ trÞ ®é PH cña gç tïy
thuéc vµo chñng lo¹i mµ kh¸c nhau. Gç cã ®é PH thÊp h×nh nh
dÔ bÞ biÕn mµu. Goto. T ®· nghiªn cøu 55 loµi gç NhËt B¶n vµ
54 loµi gç nhiÖt ®íi ®· dïng FeCl3 vµ tû lÖ gi¶m cña ®é s¸ng.
KÕt qu¶ chøng minh trong 55 loµi gç NhËt B¶n møc ®é biÕn
mµu ®¹i thÓ tïy thuéc vµo PH t¨ng lªn gi¶m xuèng; nhng trong
54 lo¹i gç nhiÖt ®íi th× xu thÕ kh«ng thËt râ rµng.
B¶ng 6 - 11: Quan hÖ ®é PH, hµm lîng Tanin vµ møc
gi¶m ®é tr¾ng cña gç ®îc xö lý dung dÞch 0,1%FeCl3
Hµm l- Møc gi¶m ®é

§é PH
îng tr¾ng (%)
Loµi gç cña
Tanin 5 giê 4 ngµy
gç
(%)
0.3 3.75 50.9 86.4
0.3 6.05 38.4 57.3

0.1 5.40 25.5 53.4
0.2 4.35 28.2 63.9

0.1 5.00 43.5 65.7
0.1 4.55 20.4 69.9
0.1 5.30 23.1 59.2
2.1 4.20 66.2 77.0
5.6 4.65 68.0 79.9

1.2 5.10 70.0 76.0
0.6 4.75 58.2 73.7
2.0 4.70 51.6 58.8

0.4 560 40.4 77.0
0.6 4.80 42.4 54.7
0.3 4.60 32.1 50.1
0.2 3.95 20.8 47.8
0.4 5.05 21.2 39.7

0.2 5.60 14.7 38.4
0.2 5.40 26.0 34.6
0.4 5.00 4.9 16.8
H×nh 6 - 12 ®· chØ ra quan hÖ gi÷a møc ®é biÕn mµu cña

gç víi gi¸ trÞ PH cña dung dÞch FeCl3. Râ rµng khi PH = 4 møc
®é biÕn mµu cña gç lín nhÊt, cßn khi PH = 7 møc ®é biÕn mµu
lµ nhá nhÊt.
Møc gi¶m ®é
Møc gi¶m ®é
s¸ng
Dung dÞch Dung dÞch

s¸ng
H×nh 6 - 12: Quan hÖ gi÷a ®é PH cña dung dÞch víi møc

®é
biÕn mµu cña 4 lo¹i gç ng©m 2 ngµy trong dung dÞnh
FeCl3
: Gç li; : Thuû hå ®µo; : Paulownia tometosa; ∆: Thuû
thanh c¬nh; x: Cryptomeria japonica.
 §é Èm. Trªn gç kh« vÕt ®inh kh«ng ®Ó l¹i vÕt mµu, nhng
®inh trªn gç ít sÏ ®Ó l¹i mét vµnh ®en xung quanh. §é Èm thÊp
nhÊt cña gç ®Ó dÉn ®Õn sù biÕn mµu do ®inh lµ ®iÓm b·o
hoµ thí gç. B¶ng 6 - 12 liÖt kª mét sè lo¹i gç cã ®é Èm t¬ng ®èi
quan hÖ víi biÕn mµu do ®inh. ThÝ nghiÖm phun m¹t s¾t trªn
mÆt v¸n cã ®é Èm kh¸c nhau, khi ®é Èm t¬ng ®èi lµ 100% tÊt
c¶ çc gç ®Òu bÞ biÕn mµu. Khi ®é Èm t¬ng ®èi díi 95% chØ
cã gç Thanh s¬n B¾c Mü cã biÕn mµu. Cßn ®é Èm c©n b»ng
víi ®é Èm t¬ng ®èi lµ 100% ®ã lµ ®é Èm cña ®iÓm b·o hoµ
thí gç, víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é trong phßng, gi¸ trÞ ®ã tõ 22 -
35%.
B¶ng 6 - 12: Quan hÖ gi÷a biÕn mµu s¾t víi ®é Èm gç
§é Èm t¬ng ®èi
100 95 90 85 80
§é
B B
PH
Lo¹i gç BiÕn iÕn iÕn BiÕn BiÕn
cña §é Èm §é Èm §é Èm §é Èm §é Èm
mµu mµ mµ mµu mµu
gç gç(%) gç(%) gç(%) gç(%) gç(%)
s¾t u u s¾t s¾t
s¾t s¾t
6 + 2 - 1 - 1 - 12.9 - 11.5
.05 3.4 6.7 5.6
5 - 2 - 1 - 1 - 13.9 - 12.1
.30 5.8 8.6 6.7
3 - 2 + 1 - 1 - 13.8 - 12.3
.75 6.3 7.1 5.2
4 - 2 + 1 - 1 - 16.1 - 11.9
.65 6.9 9.7 8.7
4 - 2 - 1 - 1 - 12.9 - 11.4
.20 4.6 6.6 4.9
6 - 2 - 1 - 1 - 14.7 - 11.9
.70 5.7 8.8 6.9
4 - 2 - 1 - 1 - 13.5 - 11.5
.80 3.2 6.5 5.9
4 - 2 - 2 - 1 - 14.1 - 11.3
.60 9.3 0.2 6.5
Ghi chó: §em rîu bét s¾t b«i lªn mÉu ®Æt trong çc nhiÖt ®é
kh¸c nhau 20 ngµy.
+ Cã biÕn mµu s¾t
- Kh«ng biÕn mµu s¾t
 Oxy. Takenami. K nghiªn cøu ¶nh hëng Oxy ®èi víi sù biÕn
mµu s¾c cña gç, khi gç ®îc ®Æt trong ®iÒu kiÖn cã khÝ N2 th×
møc ®é biÕn mµu cña nã nhá h¬n trong kh«ng khÝ, ®em gç
trong m«i trêng N2 ®Æt vµo trong kh«ng khÝ th× møc ®é biÕn
mµu còng hoµn toµn gièng nh b¾t ®Çu ®Æt trong m«i trêng
kh«ng khÝ. Takenami cho r»ng O2 lµm t¨ng nhanh sù biÕn mµu.
(4). Nh©n tè vËt lý ¶nh hëng ®Õn biÕn mµu s¾c
 Thêi gian. Do biÕn mµu s¾c lµ mét lo¹i ph¶n øng phøc t¹p
cho nªn chÞu ¶nh hëng cña thêi gian vµ nhiÖt ®é. Theo
Takenami nghiªn cøu vµ chøng thùc thêi gian tÊt yÕu ®Ó ph¸t
sinh biÕn mµu s¾t lµ: ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é trong phßng lµ 3
phót, ë nhiÖt ®é cao lµ 1 phót. Ngoµi ra thêi gian còng chÞu sù
¶nh hëng cña ph¬ng thøc tiÕp xóc vµ lo¹i gç g©y nªn.
B¶ng 6 - 13 liÖt kª 33 loµi gç kh« ®· trang søc, trong 2 ph-
¬ng thøc tiÕp xóc thêi gian cÇn thiÕt ®Ó biÕn mµu.
B¶ng 6 - 13: Thêi gian biÕn mµu khi tiÕp xóc víi s¾t
Thêi gian (s) Lo¹i gç

Ng©m trong
FeCl3 1%
0 ~15
5 ~15
15 ~25
25 ~35
35 ~45
Rîu bét s¾t
5 ~15
15 ~25
25 ~35
35 ~45
45 ~55
55 ~65
65 ~75
75 ~85
95 ~105
115 ~125
Chó ý: Víi mÉu rîu bét s¾t, ng©m tríc trong níc 5 phót.
Khi tiÕp xóc víi dung dÞch s¾t tÊt c¶ çc mÉu gç thÝ nghiÖm
®Òu biÕn mµu trong vßng 45s, cã 13 lo¹i mÉu gç th× ngay sau
khi tiÕp xóc ®· biÕn mµu. TiÕp xóc víi bét s¾t thêi gian dÉn
®Õn sù biÕn mµu cña gç ®· t¨ng thªm 2 - 3 lÇn so víi lo¹i ®Çu.
Kh«ng xÐt ®Õn ph¬ng thøc tiÕp xóc thø tù thêi gian cÇn thiÕt
cho mÉu gç biÕn mµu lµ gièng nhau. Gç biÕn mµu cµng nhanh
th× sù nghiªm träng cµng lín. H×nh 6 - 13 biÓu diÔn mét chñng
lo¹i gç nµo ®ã ®êng cong quan hÖ gi÷a møc ®é biÕn mµu vµ
thêi gian ng©m tÈm trong dung dÞch FeCl3 nång ®é 0,01%,
h×nh 6 - 14 biÓu diÔn ®êng cong quan hÖ gi÷a møc ®é biÕn
mµu vµ thêi gian tiÕp xóc víi tÊm s¾t víi cïng mét lo¹i gç nh
trªn. KÕt qu¶ cña 2 lo¹i thÝ nghiÖm nµy chøng tá giai ®o¹n ban
®Çu cña biÕn mµu, møc ®é biÕn mµu cña gç tïy thuéc vµo thêi
gian tiÕp xóc mµ t¨ng theo, sau ®ã møc ®é biÕn mµu hÇu nh
duy tr× tõ kh«ng ®æi kh«ng cã quan hÖ víi thêi gian.
Møc gi¶m ®é
s¸ng (%)
H×nh 6 - 13: Quan hÖ møc ®é biÕn mµu vµ thêi gian

ng©m 4 lo¹i gç trong dung dÞch FeCl3 0,01%
: Gç Li; : Thuû hå ®µo; : Paulawnia tomentosa; ∆:
Thêi gian ng©m
Møc gi¶m ®é
Thuû thanh c¬ng Crytomeria japonica

s¸ng (%)
Thêi gian tiÕp xóc

H×nh 6 - 14: Quan hÖ gi÷a thêi gian tiÕp xóc tÊm s¾t
cña 4 lo¹i gç ít víi møc ®é biÕn mµu gç
: Gç Li; : Thuû hå ®µo; : Paulawnia tomentosa; ∆: Thuû
thanh c¬ng x: Crytomeria japonica
 NhiÖt ®é. Nghiªn cøu cña Takenami ph¸t hiÖn thêi gian
®Ó gç biÕn mµu tïy thuéc vµo nhiÖt ®é t¨ng lªn mµ gi¶m ®i.
Tõng kho¶ng nhiÖt ®é kh¸c nhau dïng bét s¾t tiÕp xóc víi gç
cho ®Õn khi nã bÞ biÕn mµu, thêi gian ®îc ghi trong b¶ng 6 -
14.
B¶ng 6 - 14: NhiÖt ®é ¶nh hëng ®èi víi thêi gian
biÕn mµu cÇn thiÕt khi ph¸t sinh biÕn mµu
Thêi gian cÇn thiÕt

Lo¹i c©y
20 C 0
45~500C 85~950C
30 ~35 3 ~8 0 ~3
10 ~15 0 ~3 0 ~3
15 ~20 0 ~3 0 ~3
25 ~30 3 ~8 0 ~3
40 ~45 3 ~8 0 ~3
10 ~15 0 ~3 0 ~3
Chó ý: Rîu bét s¾t
Tõ b¶ng ta thÊy tïy theo nhiÖt ®é tõ 200C t¨ng lªn ®Õn 85 -

950C th× thêi gian biÕn mµu rót ng¾n tõ 10 - 45s ®Õn 0 -3s.
Tû lÖ gi¶m ®é
§em cïng lo¹i gç trªn ®Æt vµo trong dung dÞch FeCl 3 nång ®é
s¸ng (%)
0,01% trong kho¶ng thêi gian 1h quan s¸t ¶nh hëng cña nhiÖt
®é ®Õn biÕn mµu cña gç, kÕt qu¶ xem h×nh 6 - 15. §êng cong
trong h×nh chØ râ tïy theo nhiÖt ®é cña dung dÞch t¨ng lªn mµ
møc ®é biÕn mµu cña gç còng t¨ng theo. H×nh 6 - 16 lµ kÕt
qu¶ quan s¸t sù biÕn mµu cña cïng mét lo¹i gç khi tiÕp xóc víi
NhiÖt ®é
tÊm s¾t ë çc nhiÖt ®é kh¸c nhau th× møc ®é biÕn mµu tïy
thuéc vµo nhiÖt ®é t¨ng mµ nã t¨ng lªn.
H×nh 6 - 15: Quan hÖ møc ®é biÕn mµu víi nhiÖt ®é

dung dÞch
cña 4 lo¹i gç ng©m trong FeCl3 nång ®é 0,01% trong
1h
: Gç Li; : Thuû hå ; : Paulawnia tomentosa; ∆: Thuû thanh
c¬ng
x: Crytomeria japonica
Tû lÖ gi¶m ®é
s¸ng (%)
H×nh 6 - 15: §êng cong quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é vµ

møc ®é biÕn mµu cña 4 lo¹i gç ít tiÕp xóc víi b¶n s¾c
trong 3 min
NhiÖt ®é
: Gç Li; : Thuû hå ; : Paulawnia tomentosa; ∆: Thuû thanh
c¬ng
x: Crytomeria japonica
3. BiÕn mµu Axit

BiÕn mµu Axit lµ ph¶n øng x¶y ra gi÷a çc Axit víi gç mµ cã.
Trong qu¸ tr×nh gia c«ng gç do kh«ng thêng xuyªn sö dông çc
vËt liÖu mang tÝnh Axit do ®ã mµ Ýt x¶y ra biÕn mµu Axit.
(1). Sù biÕn mµu Axit trong qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ
biÕn gç
Amino acid ®îc sö dông réng r·i lµm chÊt phñ chÞu mµi mßn.
Lo¹i chÊt phñ nµy ®îc nhanh chãng pha chÕ bëi 2 lo¹i dung dÞch
tríc khi dïng, mét lo¹i dung dÞch trong ®ã lµ dung dÞch ®ãng
r¾n mang tÝnh Axit; Do chÊt phñ cã qu¸ nhiÒu chÊt ®ãng r¾n
mµ khi phñ lªn bÒ mÆt gç díi sù chiÕu räi cña ¸nh s¸ng mµ biÕn
thµnh mµu ®á. Víi gç Ju cã v©n thí mµu s¾c ®Ñp thêng ®îc
dïng ®Ó s¶n xuÊt v¸n máng nã rÊt dÔ bÞ biÕn mµu s¾t, ngay
c¶ khi l¹ng gç hép bÒ mÆt còng biÕn mµu ®en, do ®ã tríc khi
l¹ng gç thêng ®îc ng©m trong dung dÞch Axit Oxalic. Sau khi
v¸n máng ®îc l¹ng ra thµnh v¸n d¸n th× t¹i chç cã tiÕp xóc Axit
Oxelic sÏ biÕn thµnh mµu ®á. Keo Ure - formaldehyd cã tÝnh
n¨ng chèng níc thÝch hîp do gi¸ thµnh thÊp cho nªn lo¹i keo nµy
®îc sö dông réng r·i; khi sö dông nªn nhanh chãng cho vµo
ClNH4, ClNH4 sÏ cã ph¶n øng chËm ch¹p víi Formol trong keo ®Ó
sinh ra Axit HCl, do ®ã v¸n d¸n dïng lo¹i keo nµy ®Ó s¶n xuÊt
bÒ mÆt cã ®«i khi trë nªn ®á.
(2). Nh©n tè ¶nh hëng ®Õn mµu Axit.
 §é PH. Gç trong qu¸ tr×nh gia c«ng Axit Oxalic, HCl tham
gia qu¸ tr×nh biÕn mµu Axit. H×nh 6 - 17 biÓu diÔn 4 lo¹i gç
ng©m trong Axit cã ®é PH kh¸c nhau, sau ®ã ®Æt trong ®iÒu
kiÖn trong phßng, quan s¸t biÕn mµu. Bèn lo¹i gç ®îc ng©m
trong Axit cã ®é PH tõ 2 - 5 chØ xuÊt hiÖn sù biÕn mµu nhÑ,
m¾t thêng khã ph¸t hiÖn ra. Khi ®é PH < 1,5 bÒ mÆt gç xuÊt
hiÖn mµu ®á thÉm hoÆc mµu tÝm ®á.
saiΔE
S¾c
P
H×nh 6 - 17: Quan hÖ gi÷a ®é PH víi s¾c sai cña gç

®Ó trong 1 tuÇn kh«ng trùc tiÕp chiÕu s¸ng cña 4 lo¹i gç
ng©m trong Axit Oxalic
: Crytomeria japonica; : XÝch tïng; ∆: Shorea; x: Thuû thanh
c¬ng
 ¸nh s¸ng.
¸nh s¸ng mÆt trêi ¸nh s¸ng

S¾c sai
S¾c sai
trùc tiÕp Neon

(§êng m¶nh: Chç
ΔE
ΔE
Thêi gian chiÕu Thêi gian chiÕu

räi (h) räi (h)
H×nh 6 - 18: Quan hÖ gi÷a s¾c sai víi thêi gian chiÕu
x¹
cña 4 lo¹i gç ng©m trong Axit Oxalic ®é PH = 1
H×nh 6 - 18 lµ 4 lo¹i gç ng©m trong dung dÞch Axit Oxalic

cã PH = 1 ®ång thêi ®Æt nã vµo chç tèi trong nhµ hoÆc díi ¸nh
®Ìn Neon, sau khi sÊy kh« quan s¸t kÕt qu¶ thay ®æi mµu s¾c.
Tõ h×nh cã thÓ thÊy díi sù chiÕu s¸ng cña ®Ìn Neon sau 5 phót
bÒ mÆt cña gç biÕn mµu tèi ®a t¬ng ®¬ng víi kÕt qu¶ biÕn
mµu ®Æt trong nhµ sau 5 ngµy. Gç ®Æt trong bãng tèi møc ®é
biÕn mµu rÊt nhÑ. Nhng mÉu ®· qua ng©m tÈm ®Æt trong
®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng trong phßng th× møc ®é biÕn mµu ®¹t ®îc
nh sau 5 ngµy ®Æt trong ¸nh s¸ng ngoµi trêi. Tõ ®ã ta thÊy ¸nh
s¸ng tÝm thóc ®Èy qu¸ tr×nh biÕn mµu Axit.
 ChÊt chiÕt trong gç. Hµm lîng vµ mµu s¾c cña Tanin cã
quan hÖ víi nhau. KÕt qu¶ nghiªn cøu ghi trong b¶ng 6 - 15. Do
chÊt chiÕt trong gç c©y l¸ kim tån t¹i lo¹i Tanin ®«ng kÕt, nã
thóc ®Èy møc ®é biÕn mµu t¨ng lªn. Tanin trong chÌ lµm biÕn
mµu Axit, trong gç Bubinga vµ Koa còng chøa mét sè chÊt chiÕt
lµm biÕn mµu, çc chÊt nµy chÝnh lµ nguyªn nh©n bªn trong
lµm biÕn mµu gç. Gç thÓ hiÖn sù biÕn mµu nghiªm träng nÕu
tiÕn hµnh xö lý nhiÖt Èm råi tiÕp tôc xö lý Axit gç sÏ kh«ng sinh
ra biÕn mµu. Tõ ®ã chøng thùc c¨n nguyªn biÕn mµu Axit kh«ng
ph¶i lµ Lignin trong gç mµ çc chÊt chiÕt gèc nh©n Benzen.
B¶ng 6 - 15: Sù mÉn c¶m cña mét sè lo¹i gç víi biÕn
mµu Axit
CÊp biÕn Lo¹i c©y Lîng Tanin (%) S¾c sai (∆E)
mµu
M¹nh xÝch th«ng (NhËt) 0.1 15.3
S¬n mao c¶
0.4 13.3
(NhËt)
- 13.8
0.6 10.0
0.1 10.6
0.3 6.3
0.3 10.9
Võa
0.2 7.4
0.3 6.3
0.2 5.9
0.4 6.3
2.1 4.7
2.0 3.1
YÕu - 1.9
0.6 5.0
0.2 3.1
5.6 3.1
0.4 1.5
 Oxy. Khi gç ®îc ng©m trong dung dÞch cã ®é PH = 1 sau

®ã ®Æt díi ¸nh s¸ng Neon trong m«i trêng N2 lu ®éng th× møc
®é biÕn mµu cña nã còng gièng nh trong kh«ng khÝ. §iÒu ®ã
chøng tá Oxy kh«ng cã ¶nh hëng g× ®Õn biÕn mµu Axit cña gç.
4. BiÕn mµu kiÒm
BiÕn mµu kiÒm lµ mét lo¹i biÕn mµu ®îc s¶n sinh ra bëi
ph¶n øng cña nh÷ng hãa chÊt cã tÝnh kiÒm víi gç. Lo¹i biÕn
mµu nµy thêng x¶y ra nhiÒu h¬n trong qu¸ tr×n h sö dông,
trong qu¸ tr×nh gia c«ng th× Ýt h¬n.
Bª t«ng võa ®îc h×nh thµnh cã tÝnh kiÒm rÊt m¹nh khi tån
t¹i thµnh phÇn níc tiÕp xóc víi gç sÏ xuÊt hiÖn sù biÕn mµu
kiÒm. V¸n sµn thêng xuyªn tiÕp xóc víi bª t«ng nÕu níc ngÊm
qua ®äng trªn bÒ mÆt bª t«ng gç v¸n sµn sÏ bih thÊm lµm cho
cã vÕt biÕn mµu kiÒm. NÕu lîng kiÒm thÊm vµo qu¸ nhiÒu
trong v¸n sµn bÒ mÆt dÔ bÞ mÊt mµu.
Mét lo¹i v¸n ®îc tæ thµnh tõ çc sîi Ami¨ng hoÆc CaSiO 2
chèng ch¸y mµ bÒ mÆt cña nã ®îc trang søc b»ng v¸n máng cã
v©n thí ®Ñp cã thÓ ®îc dïng ®Ó trang søc néi thÊt. Do v¸n nÒn
lµ chÊt v« c¬ cã tÝnh kiÒm khi ®îc tr¸ng keo tÝnh kiÒm trong
dung dÞch keo sÏ hoµ tan víi v¸n nÒn vµ sÏ cã ph¶n øng víi gç
lµm xuÊt hiÖn çc vÕt è bÈn.
(2). Nh©n tè ¶nh hëng cña biÕn mµu kiÒm
 §é PH. H×nh 6 - 19 lµ biÓu thi møc ®é biÕn mµu kiÒm cña
4 lo¹i gç trong dung dÞch KOH vµ NaOH cã ®é PH kh¸c nhau. Khi
®é PH cña dung dÞch <11,4 th× gç chØ xuÊt hiÖn çc vÕt è mê
nh¹t, khi ®é PH > 11,4 gç nhanh chãng bÞNaOH
biÕn mµu. Tïy thuéc
S¾c sai
S¾c sai
KOH
vµo sù kh¸c nhau cña ®é PH ®îc xö lý mµ bÒ mÆt gç sÏ cã mµu
ΔE
ΔE
s¾c kh¸c nhau. VÝ dô ®èi víi gç Crytomeria japonica NhËt B¶n
PH PH
trong dung dÞch kiÒm cã PH < 12,5 sÏ xuÊt hiÖn mµu ®á, PH >
12,5 sÏ cã mµu xanh.
H×nh 6 - 19: Quan hÖ gi÷a møc ®é biÕn mµu kiÒm víi

®é PH cña
dung dÞch ®èi víi 4 lo¹i gç ng©m trong kiÒm 5 min
®Ó kh« trong tèi
: Thuû hå ®µo; : Thuû thanh c¬ng; ∆: Crytomeria japonica;
x: Hoµng sam B¾c Mü
 ¸nh s¸ng. ¶nh hëng cña ¸nh s¸ng ®èi víi biÕn mµu kiÒm
nh h×nh 6 - 20 ®·c chØ, ®em gç ®· ng©m trong dung dÞch
kiÒm cã PH = 12 ®Æt trong n¬i tèi; trong phßng vµ díi ¸nh ®Ìn
Neon.
¸nh s¸ng mÆt trêi ¸nhs¸ng

S¾c sai
S¾c sai
trùc tiÕp Neon

(§êng m¶nh: Chç
ΔE
ΔE
Thêi gian (h) Thêi gian (h)
H×nh 6 - 20: Quan hÖ thêi gian chiÕu räi víi s¾c sai
cña 4 lo¹i gç ng©m trong KOH ®é PH = 12
: Thuû hå ®µo; : Pauguscrenata; ∆: Crytomeria japonica;
x: Hoµng sam B¾c Mü
Quan s¸t ®îc kÕt qu¶ sau: Gç ®Æt trong tèi lu«n lu«n ®îc
duy tr× mµu nh¹t khi ng©m, gç ®Æt trong phßng cã hiÖn tîng
mÊt mµu, cßn gç ®Æt díi ¸nh ®Ìn Neon th× sù mÊt mµu lµ rÊt
nghiªm träng. Tõ ®ã ®Ó chøng minh ¸nh s¸ng kh«ng thóc ®Èy
sù biÕn mµu kiÒm cña gç; kÕt luËn nµy hoµn toµn ngîc l¹i víi
tÝnh biÕn mµu Axit.
 Oxy. §em gç ®· ®îc ng©m trong dung dÞch kiÒm ®Æt
trong m«i trêng kh«ng khÝ vµ N2, th× gç ®Æt trong N2 møc ®é
biÕn mµu Ýt h¬n so víi trong m«i trêng kh«ng khÝ. Nhng nÕu
®em gç ®Æt trong m«i trêng N2 trë vÒ m«i trêng kh«ng khÝ
th× sù biÕn mµu còng gièng nh gç ®· xö lý ®Æt trong m«i tr-
êng kh«ng khÝ. Tõ ®ã chøng minh Oxy cã tham gia sù biÕn mµu
kiÒm ®èi víi gç, ®ång thêi th«ng qua ph¶n øng víi Oxy ®Ó
h×nh thµnh chÊt cã mµu.
 ChÊt chiÕt trong gç. B¶ng 6 - 16 liÖt kª hµm lîng chÊt
Tanin vµ møc ®é biÕn mµu cã quan hÖ nh thÕ nµo. Tõ çc sè
liÖu trong b¶ng cã thÓ thÊy nÕu gç cã lîng Tanin cao th× møc
®é biÕn mµu lín; nÕu gç tríc khi ng©m vµo dung dÞch kiÒm mµ
®îc xö lý nhiÖt Èm triÖt ®Ó th× sù biÕn mµu kiÒm cña gç hÇu
nh kh«ng xuÊt hiÖn, mÆc dï sau khi ®· ng©m trong dung dÞch
kiÒm cã ®é PH > 13 mµ bÒ mÆt gç chØ xuÊt hiÖn rÊt Ýt vÕt è
mµu da cam. Tõ ®ã chøng minh sù biÕn mµu cña gç ®a phÇn
do çc hîp chÊt cã nh©n Benzen tan trong níc dÉn ®Õn, mµ mét
sè phÇn Lignin trong gç trong ®iÒu kiÖn m«i trêng kiÒm còng
tham gia ph¶n øng biÕn mµu.
B¶ng 6 - 16: TÝnh mÉn c¶m cña mét sè lo¹i gç víi biÕn
mµu kiÒm
CÊp biÕn Lo¹i c©y Lîng Tanin S¾c sai

mµu (%) (∆E)

M¹nh Gç lâi 2.1 25.6
,, 5.6 11.9
,, 2.0 9.5
,, 0.4 20.9
,, 0.3 15.2
,, 0.3 15.3
Gç gi¸c 1.2 18.2
Gç lâi 0.6 16.0
Võa Gç lâi 0.6 9.3
Gç gi¸c 0.1 12.7
Gç lâi 0.2 4.1
,, 0.3 7.7
,, 0.2 5.8
,, 0.1 3.3
,, 0.4 3.6
YÕu Gç lâi 0.2 2.9
Gç gi¸c 0.2 1.5
Gç lâi 0.4 1.6
,, 0.1 8.2
Gç gi¸c 0.1 3.4
5. BiÕn mµu sinh vËt

Khi gç ®Æt trong m«i trêng Èm ít l¹i cã nhiÖt ®é thÝch hîp
th× vi sinh vËt sÏ ký sinh trªn gç vµ ph¸t triÓn, th«ng thêng sÏ
kÐo dµi sù biÕn mµu s¾c vµ gi¶m chÊt lîng gç.
Vi sinh vËt dÉn ®Õn lµm biÕn mµu gç chñ yÕu lµ nÊm mèc,
lµm biÕn mµu vµ ph¸ ho¹i tÝnh c¬ häc. Chñ yÕu cã 3 lo¹i.
NÊm mèc thuéc lo¹i nµy lµ lo¹i nÊm cøng vµ nÊm vi sinh, ë
trªn gç thêng gÆp nhÊt lµ: Trichoderma vµ Peni - cillium. Gç khi
bÞ nÊm mèc x©m ho¹i trªn bÒ mÆt thêng xuÊt hiÖn nh÷ng
m¶ng ®en hoÆc mµu xanh nh¹t. NÊm biÕn mµu còng thuéc lo¹i
nÊm cøng vµ nÊm vi sinh. Lo¹i nÊm nµy chñ yÕu ph¸ ho¹i gç gi¸c
lµm cho nã bÞ mÊt mµu. Çc sîi cña 2 lo¹i nÊm trªn thêng lÊy
dinh dìng trong tÕ bµo gç mµ kh«ng ph¸ ho¹i v¸ch tÕ bµo, cêng
®é cña gç hÇu nh kh«ng bÞ ¶nh hëng.
NÊm môc ph¸ ho¹i ®a phÇn thuéc ®¶m khuÈn nã lÊy thµnh
phÇn cña v¸ch tÕ bµo lµm nguån cung cÊp dinh dìng, ®îc chia
thµnh 2 lo¹i ®ã lµ môc tr¾ng vµ môc n©u. Lo¹i sau ®· ph©n

gi¶i Celluloze vµ Hemi Celluloze, lo¹i tríc th× ph©n gi¶i Lignin.
NÊm môc ph¸ ho¹i v¸ch tÕ bµo lµm cho gç bÞ môc n¸t, gi¶m c-
êng ®é cña gç.
BiÕn mµu vi sinh vËt chñ yÕu lµ do s¾c tè cña vi sinh vËt
hoÆc çc s¶n phÈm cã mµu do ph¶n øng ®îc sinh ra gi÷a gç vµ
çc vi sinh vËt ®ã dÉn ®Õn.
(1). Sù biÕn mµu cña gç trong qu¸ tr×nh gia c«ng vµ
sö dông
Khi gç ®îc ®Æt trong m«i trêng Èm vµ nhiÖt ®é sau thêi
gian kh«ng l©u trªn bÒ mÆt xuÊt hiÖn sù biÕn mµu do khuÈn
l¹c cña nÊm. Çc v¸n máng cha ®îc sÊy kh« khi vËn chuyÓn th×
bÒ mÆt cña nã còng cã thÓ bÞ biÕn mµu do nÊm mèc g©y nªn.
Gç nguyªn cÊt gi÷ l©u ngµy ngoµi trêi th× çc ®Çu thêng còng
xuÊt hiÖn biÕn mµu n©u. Lo¹i biÕn mµu nµy thêng do nÊm
®¶m ®a ®Õn, phÇn gç gi¸c cã thÓ biÕn mµu xanh, cêng ®é
cña gç thùc ra kh«ng gi¶m.
Ngoµi ra mét sè c«n trïng x©m h¹i ë gç vïng nhiÖt ®íi vµ vi
sinh vËt biÓn còng ph¸ ho¹i lµm biÕn mµu gç. Khi chóng x©m
nhËp vµo gç còng ®ång thêi lµ cã c¬ héi ®Ó nÊm mèc x©m
nhËp lµm biÕn mµu gç. VÝ dô nh mèi mät chui vµo mÆt tiÕp
tuyÕn cña gç ®ång thêi còng ®em vi sinh vËt x©m nhËp vµo,
tõ ®ã lµm cho mµu s¾c cña gç vÒ híng kÝnh còng cã sù thay
®æi, híng tiÕp tuyÕn sinh ra çc sîi.
(2). Nh©n tè ¶nh hëng biÕn mµu cña vi sinh vËt
Nh©n tè quan träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn cña vi sinh vËt
®ã lµ: Níc, kh«ng khÝ (Oxy), ®é Èm thÝch hîp vµ nguån dinh d-
ìng. Celluloze, Hemi Celluloze vµ Lignin do çc sîi nÊm tiÕt ra çc
men ph©n huû mµ trë thµnh çc hîp chÊt ®¬n gi¶n lµ nguån
dinh dìng phong phó cho vi sinh vËt ph¸t triÓn. §iÒu kiÖn sinh tr-
ëng thÝch hîp cho vi sinh vËt ph¸t triÓn lµ nhiÖt ®é 3 - 400C, ®é
Èm t¬ng ®èi 90%, ®é Èm gç 20 - 150%.
6. BiÕn mµu do men
Men ®· tham gia vµo çc ho¹t ®éng sèng rÊt ®a d¹ng trong
gç. Gç sau khi chÆt h¹ cã mét sè men v©n ho¹t ®éng m¹nh, sau
khi xÎ hoÆc bãc l¹ng gç, khi bÒ mÆt gç ít tiÕp xóc víi kh«ng khÝ
men bÞ Oxy hãa dÉn ®Õn bÒ mÆt bÞ biÕn mµu.
(1). BiÕn mµu ®en trong qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn
gç
Gç ®îc dïng réng r·i trong d¸n Ðp. V¸n máng ®îc s¶n xuÊt tõ
m¸y bãc, cha sÊy kh« mµ chØ ®Ó chê trong kh«ng khÝ vµi giê,
th× bÒ mÆt cña nã thêng biÕn mµu vµng. Còng ®iÒu kiÖn nh
vËy ®èi víi gç Hå ®µo th× bÒ mÆt l¹i biÕn mµu ®en. Cßn ®èi
víi gç Cryptomeria (LiÔu sam) v¸n sau khi xÎ 30 phót biÕn mµu
®en. HiÖn tîng nµy dÔ gÆp khi xÎ gç rõng trång Cryptomeria. Víi
gç Alnus (Gç Mu) biÕn thµnh mµu n©u ®á, gç gi¸c L·nh sam
biÕn mµu vµng. VÕt è nµy kh«ng thÓ dïng Axit Oxalic tÈy s¹ch,
bëi v× nã kh«ng ph¶i lµ biÕn mµu s¾t.
(2). Nh©n tè ¶nh hëng biÕn mµu cña men vi sinh vËt
§é Èm vµ nhiÖt ®é lµ nh©n tè ¶nh hëng rÊt quan träng ®Õn
biÕn mµu do men. Khi ®é Èm t¬ng ®èi cña m«i trêng lµ 100%,
gç sÏ xuÊt hiÖn biÕn mµu do men. NhiÖt ®é m«i trêng thÊp h¬n
200C sù biÕn mµu x¶y ra chËm ch¹p, men biÕn mµu gç lµ do çc
chÊt dinh dìng trong v¸ch tÕ bµo trong ®iÒu kiÖn Oxy cña
kh«ng khÝ ®· bÞ men Oxy hãa biÕn thµnh chÊt cã mµu.
7. BiÕn mµu do nhiÖt
BiÕn mµu do nhiÖt thêng xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh sÊy gç.
(1). §Æc tÝnh biÕn mµu do nhiÖt
Khi v¸n máng ít ®îc ®Æt trong m«i trêng nhiÖt ®é cao ®Ó
sÊy kh« gç rÊt dÔ bÞ biÕn mµu. Sù biÕn mµu cña gç lµ kh¸c
nhau khi lo¹i c©y kh¸c nhau vµ nhiÖt ®é sÊy kh¸c nhau. Nã cã
thÓ biÕn mµu vµng, mµu çnh d¸n, mµu ®á hoÆc mµu tro. Gç
®Æt trong nhiÖt ®é cao l©u dµi cã thÓ biÕn thµnh mµu çnh
d¸n, nh÷ng vÝ dô cô thÓ thùc tiÔn cã thÓ xem b¶ng 6 - 17.
B¶ng 6 - 17: T×nh h×nh biÕn mµu trong
qu¸ tr×nh sÊy cña mét sè lo¹i gç
NhiÖt §é Èm t- Quy Sù
Lo¹i gç ®é sÊy ¬ng ®èi tr×nh biÕn
(0C) (RH%) sÊy mµu
>50 65 §á
>50 65 ,,
N©u
>80 65
®á
>65 65 ,,
>90 ,,
,,
,,
Møc ®é biÕn mµu gç tïy thuéc vµo nhiÖt ®é, ®é Èm t¨ng lªn
mµ t¨ng theo. So víi gç c©y l¸ kim th× gç c©y l¸ réng ®îc sÊy
kh« trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÊp mµ còng ®· xuÊt hiÖn biÕn
mµu.
B¶ng 6 - 18 ®· liÖt kª t×nh tr¹ng biÕn mµu cña gç L·nh sam
trong ®iÒu kiÖn sÊy kh« nh©n t¹o. Sù biÕn mµu t¨ng lªn tïy
theo nhiÖt ®é vµ thêi gian sÊy t¨ng lªn.
B¶ng 6 - 18: Mµu gç L·nh sam khi sÊy nhiÖt ®é cao
Tr¹ng th¸i sÊy kh« Mµu s¾c

NhiÖt ®é kh« NhiÖt ®é ít Thêi gian sÊy
L a b
(0C) (0C) (h)
100 ~ 110 100 48.5 57.1 11.9 26.6
100 ~ 110 100~ 86 24.5 63.7 8.0 23.4
100 100 ~ 80 48.0 62.1 6.9 27.8
BiÕn mµu do nhiÖt cña gç chñ yÕu lµ do mét sè chÊt mµu

thuéc g«c Benzen vµ Hemi Celluloze ph¶n øng víi Oxy trong
kh«ng khÝ h×nh thµnh nªn chÊt mµu mµ cã. Sè chÊt mµu nµy
thêng cã tÝnh hoµ tan trong níc, tïy theo sù thuû ph©n trong gç
trong qu¸ tr×nh sÊy mµ cã hiÖn tîng di chuyÓn tÝch tô trªn bÒ
mÆt mÆt gç dÉn ®Õn sù biÕn mµu. Mét nguyªn nh©n kh¸c
n÷a cña sù biÕn mµu nhiÖt lµ do t¸c dông cña nÊm mèc.
8. BiÕn mµu do thÊm nhùa c©y
Khi nhùa c©y trong gç bÞ thÈm thÊu lªn bÒ mÆt, bÒ mÆt gç
sÏ cã sù biÕn mµu. Lo¹i hiÖn tîng nµy thêng thÊy ë v¸n máng
dïng lµm trang søc bÒ mÆt, mét sè gç nguyªn trong qu¸ tr×nh
sÊy kh« cha triÖt ®Ó.
(1). §Æc tÝnh cña biÕn mµu
Trong kÕt cÊu gi¶i phÉu cña mét sè gç thuéc hä Th«ng nh
V©n sam, Th«ng rông l¸, Ng©n sam, Th«ng nhùa cã èng dÉn
nhùa däc trôc hay híng kÝnh. Nh÷ng lo¹i gç nµy sau khi xÎ çc
èng dÉn nhùa lé râ trªn bÒ mÆt gç mµ chÊt nhùa bÞ ch¶y ra,
lo¹i nhùa nµy thêng lµ nh÷ng Axit bÐo cã ®iÓm s«i kh¸c nhau.
Nh÷ng hîp chÊt nhùa cã ®iÓm s«i thÊp sau khi tiÕt ra bay h¬i
mµ biÕn cøng trë thµnh mµu nh¹t.
9. BiÕn mµu do gç cã ho¹t tÝnh
BiÕn mµu ho¹t tÝnh bao gåm nh÷ng vÕt è mµu dÉn ®Õn tõ
çc chÊt h÷u c¬ chøa trong qu¶n bµo hoÆc nh÷ng chÊt v« c¬
l¾ng ®äng g©y nªn, c«n trïng ph¸ ho¹i dÉn ®Õn lµm cho 1
phÇn gç bÞ th¬ng, sau ®ã l¹i ph¸t sinh çc tæ chøc liÒn sÑo lµ
nh÷ng ®¸m mµu çnh d¸n sÉm. Trong s¸ch nµy chØ giíi thiÖu
çc vÕt tÝch ®iÓm mµu. RÔ c©y hót çc chÊt v« c¬ vµ çc chÊt
h÷u c¬ ®îc hîp thµnh trong gç trë nªn çc chÊt ®äng mµu
tr¾ng hoÆc mµu vµng cam tÝch luü trong gç. Çc vËt chÊt nµy
sÏ xuÊt hiÖn trªn bÒ mÆt gç xÎ vµ v¸n máng bëi çc ®iÓm è
mµu. C¨n cø vµo thµnh phÇn kh¸c nhau cña vÕt è mµu mµ cã
thÓ ph©n thµnh.
(1). Hîp chÊt Silic
Hîp chÊt Silic thêng tån t¹i trong gç nhiÖt ®íi lµ nh÷ng h¹t
mµu tr¾ng trong qu¶n bµo, tia gç vµ v¸ch tÕ bµo máng híng
trôc; do çc chÊt ®ã cã ®é cøng cao, chÞu mµi mßn tèt cho nªn
khi ca c¾t sÏ lµm tæn h¹i ®Õn lìi ca. HF cã thÓ hoµ tan ®îc çc
hîp chÊt Silic, nhng l¹i kh«ng thÓ lµm chÊt röa tr«i bëi v× ®ã lµ
1 Axit cã ®éc, mÆt kh¸c nã lµm biÕn mµu gç. ThËt ®¸ng tiÕc
cho ®Õn ngµy nay vÉn cha cã hîp chÊt tèt ®Ó lo¹i trõ hîp chÊt
Silic.
(2). Canxi Oxalat vµ Cacbonat Canxi
Çc hîp chÊt Canxi thêng kÕt tinh trong çc qu¶n bµo,
Cacbonat Canxi cã ph¶n øng víi Axit lo·ng ®Ó trë thµnh khÝ CO2
vµ CaCl2. Canxi Oxalat lµ chÊt tan trong níc vµ tan ngay trong
Axit HCl. Cho nªn hai lo¹i chÊt nµy ®Òu cã thÓ dïng HCl lo·ng
quÐt lªn bÒ mÆt ®Ó röa tr«i, nhng sau ®ã còng cÇn ®îc röa
b»ng níc s¹ch mét çch triÖt ®Ó. NÕu bÒ mÆt cña gç sau khi
®îc röa tr«i mµ cã ®é PH < 2 th× nªn dïng CaCO 3 lo·ng ®Ó
quÐt lªn bÒ mÆt cã tÝnh Axit yÕu.
(4). ChÊt ®Æc trng trong gç
Nã ®îc ph©n bè réng r·i trong gç You ®îc dïng chñ yÕu vµo
çc mÆt hµng gia dông cao cÊp. Çc vÕt è ®iÓm tr¾ng hoÆc
çc vÕt dµi thêng ®îc thÊy trong qu¶n bµo cña çc lo¹i gç nµy.
Çc ®iÓm è chÝnh lµ çc hçn hîp vËt chÊt, nã lµ sù kÕt hîp cña
Lignin víi nhùa nguyªn Tanin - A tæ thµnh. Do ®iÓm s«i cña çc
hîp chÊt nµy thÊp h¬n 2000C, cã thÓ Ðp ë nhiÖt ®é nµy ®Ó lo¹i
bá.
(4). C15H10O6
Trong qu¶n bµo cña Melbau cã tån t¹i mét chÊt mµu vµng,
çc chÊt nµy sau qu¸ tr×nh ca s¾t gç ®Òu ®Ó l¹i dÊu vÕt d¹ng
sîi hay çc ®iÓm è trªn bÒ Æmt cña s¶n phÈm. Çc mµu nµy
chÝnh lµ C15H10O6 hoÆc C15H10O7. Do ®iÓm s«i cña çc chÊt nµy
®Òu trªn 3000C cho nªn kh«ng thÓ dïng biÖn ph¸p Ðp nhiÖt ®Ó
lo¹i trõ. Çc chÊt nµy cã ph¶n øng víi Axit Boric thµnh chÊt hoµ
tan trong níc, do ®ã ®em gç ng©m trong Axit Boric 2% ®Ó xö
lý trong vµi giê th× cã thÓ lo¹i bá ¸c vÕt è nµy.
10. BiÕn mµu do çc chÊt keo kÕt dÝnh
Trong qu¸ tr×nh gia c«ng ®«i khi ph¶i dïng ®Õn keo d¸n vµ
mét sè trong ®ã l¹i cã mµu, ngoµi ra cßn mét sè trong thµnh
phÇn cña nã l¹i cã thÓ ph¶n øng trùc tiÕp víi gç t¹o thµnh chÊt
cã mµu. Çc lo¹i keo d¸n nµy thêng lµm gç biÕn mµu.
(1). Sù biÕn mµu do sù thÊm trµn cña keo d¸n
Keo d¸n cã hµm chøa nh©n Benzen (Nh keo Phenol -
formaldehyd, keo Tanin…) ®Òu cã mµu sÉm hay ®á n©u. Khi
chóng ®îc dïng trong s¶n xuÊt v¸n d¸n th«ng qua çc qu¶n bµo
trong tÊm v¸n máng mµ bÞ thÊm ra bÒ mÆt. Khi v¸n máng lµ
mµu tr¾ng hay s¸ng mµu, mµu s¾c cña keo thÊm ra bÒ mÆt
lµm cho v¸n bÞ tèi mµu. Sö dông keo cã ®é nhít cao, gi¶m bít
®é Èm cña v¸n máng, rót ng¾n thêi gian Ðp nhiÖt, n©ng cao
®é dµy cña v¸n máng b»ng çc ph¬ng ph¸p trªn ®Òu cã thÓ
ng¨n ngõa sù thÊm keo bÒ mÆt cã hiÖu qu¶. §Ó ng¨n ngõa
ph¶n x¹ mµu s¾c cña keo d¸n díi tiÒn ®Ò kh«ng lµm ¶nh hëng
cêng ®é cña mèi d¸n, cã thÓ trén vµo trong keo mét sè chÊt
mµu tr¾ng thuéc Oxit Titan nh»m c¶i thiÖn mµu s¾c cña v¸n.
(2). BiÕn mµu do ph¶n øng cña keo dÉn ®Õn
Keo Vinylurethane lµ do hai thµnh phÇn t¹o thµnh. Hai chÊt
nµy sau khi hoµ trén ph¶i lËp tøc sö dông ngay, trong ®ã cã
muèi Xianat dÔ sinh ra mµu Tanin; khi ®Ó d¸n dÝnh gç Youli
mµng keo biÕn thµnh mµu tro. §Ó tr¸nh hiÖn tîng nµy thêng sö
dông nhãm dÇu Xianat.
(4). Phßng ngõa nhùa ®êng dÉn ®Õn biÕn mµu
MÆt sau cña v¸n sµn thêng trùc tiÕp tiÕp xóc víi bª t«ng th-
êng cã 1 líp giÊy dÇu cã nhùa ®êng phñ lªn nh»m tr¸nh sù hót
Èm cña gç. Nhng khi cã mét lîng lín níc thÊm vµo trong bª t«ng
mµ sinh ¸p lùc h¬i níc t¸c dông lªn nhùa ®êng cña líp nµy. Qu¶n
bµo cña gç nµy (Youli) t¬ng ®èi lín díi t¸c dông cña ¸p lùc nhùa
®êng cã thÓ thÊm s©u vµo vµ ngÊm ra bÒ mÆt h×nh thµnh
nh÷ng vÕt è ®en. §Ó phßng ngõa lo¹i vÕt è nµy dïng th¶m giÊy
chèng níc tÝnh kiÒm phñ lªn mÆt sau ®Ó ng¨n ngõa sù thÊm
cña nhùa ®êng, hoÆc lµ tríc khi l¾p v¸n sµn ®em líp th¶m giÊy
phñ lªn bª t«ng.
(4). BiÕn mµu do l¾p méng dÉn ®Õn
Méng l¾p thêng ®îc dïng trong chÕ t¹o ®å méc lÊy keo Vinyl
Acetat nhÐt vµo lç méng. Khi l¾p méng, phÇn keo thõa sÏ bÞ
trµn ra ngoµi. Khi dïng v¶i ít lau s¹ch phÇn keo thõa, phÇn gç ®·
dÝnh keo thêng cã sù biÕn mµu. §ã lµ bëi v× çc sîi Celluloze
trªn bÒ mÆt gç trong qu¸ tr×nh c¾t gät bÞ n»m r¹p xuèng, nh-
ng khi hót Èm chóng l¹i dùng ®øng trë l¹i, lo¹i biÕn mµu nµy cã
thÓ dïng giÊy nh¸m mµi ®i lµ ®îc.
TiÕt 4: Phßng ngõa vµ khèng chÕ biÕn mµu gç
BiÕn mµu lµ bíc ®Çu cña sù ph¸ huû gç, nÕu so s¸nh víi môc
níc, nøt vì tuy cêng ®é kh«ng gi¶m ®i lµ mÊy, th«ng thêng chØ
nhËn thÊy líp mÆt cã sù biÕn ®æi ®«i chót, nhng

Bien Tinh Go 5

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Bien Tinh Go 5

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Khoa ChÕ biÕn L©m s¶n

Bé m«n ThiÕt kÕ s¶n phÈm méc & TTNT

TiÕt 3: BiÕn mµu gç

I. C¸c lo¹i h×nh biÕn mµu gç

Ph©n lo¹i Nguyªn nh©n biÕn VÝ dô

Sau khai th¸c

II. §Æc tÝnh cña c¸c lo¹i h×nh biÕn mµu gç

Tû lÖ gi¶m ®é tr¾ng t¨ng lªn biÓu thÞ mµu gç sÏ trë thµnh

Lo¹i gç ChiÕu räi sau 100h

B¶ng 6 - 7: TÝnh chÊt biÕn mµu ¸nh s¸ng vµ møc ®é

ChiÕu räi sau 100h

B¶ng 6 - 8: TÝnh chÊt biÕn mµu ¸nh s¸ng cña gç tõ

Lo¹i gç ChiÕu räi sau 100h

10.4 (9.5) 12.2

B¶ng 6 - 9: TÝnh chÊt biÕn mµu ¸nh s¸ng vµ møc ®é

Lo¹i gç ChiÕu räi sau 100h

Sù biÕn mµu do ¸nh s¸ng dÉn ®Õn:

H×nh 6 - 7: Sù biÕn ®æi chØ sè s¾c ®é a, b trong

 Sù thay ®æi cña ®é s¸ng vµ ®é tr¾ng. Gç xuÊt hiÖn sù

®é vµ ®é s¸ng. Do ®é s¸ng cña gç lín h¬n sè s¾c ®é m trong

B­íc sãng ¸nh s¸ng qua kÝnh ë giíi

H×nh 6 - 8: Sù biÕn mµu díi ¸nh s¸ng ®Ìn hå quang

Thêi gian chiÕu räi

H×nh 6 - 10 vµ 6 - 11 lµ t×nh h×nh thay ®æi møc ®é t¨ng

H×nh 6 - 10: Sù thay ®æi ph¶n x¹ gç lâi Th«ng NhËt

: Trªn 580 nm; ∆: Kh«ng dïng kÝnh läc

Sù thay ®æi tû lÖ ph¶n

kh«ng dïng tia cùc tÝm

Hµm l- Møc gi¶m ®é

0.3 3.75 50.9 86.4

0.3 6.05 38.4 57.3

0.2 4.35 28.2 63.9

0.1 4.55 20.4 69.9

0.1 5.30 23.1 59.2

2.1 4.20 66.2 77.0

5.6 4.65 68.0 79.9

0.6 4.75 58.2 73.7

2.0 4.70 51.6 58.8

0.4 560 40.4 77.0

0.6 4.80 42.4 54.7

0.3 4.60 32.1 50.1

0.2 3.95 20.8 47.8

0.4 5.05 21.2 39.7

0.2 5.40 26.0 34.6

0.4 5.00 4.9 16.8

H×nh 6 - 12 ®· chØ ra quan hÖ gi÷a møc ®é biÕn mµu cña

Dung dÞch Dung dÞch

H×nh 6 - 12: Quan hÖ gi÷a ®é PH cña dung dÞch víi møc

Thêi gian (s) Lo¹i gç

H×nh 6 - 13: Quan hÖ møc ®é biÕn mµu vµ thêi gian

Thuû thanh c¬ng Crytomeria japonica

Thêi gian tiÕp xóc

Thêi gian cÇn thiÕt

Tõ b¶ng ta thÊy tïy theo nhiÖt ®é tõ 200C t¨ng lªn ®Õn 85 -

H×nh 6 - 15: Quan hÖ møc ®é biÕn mµu víi nhiÖt ®é

H×nh 6 - 15: §êng cong quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é vµ

3. BiÕn mµu Axit

H×nh 6 - 17: Quan hÖ gi÷a ®é PH víi s¾c sai cña gç

¸nh s¸ng mÆt trêi ¸nh s¸ng

trùc tiÕp Neon

Thêi gian chiÕu Thêi gian chiÕu

H×nh 6 - 18 lµ 4 lo¹i gç ng©m trong dung dÞch Axit Oxalic

 Oxy. Khi gç ®îc ng©m trong dung dÞch cã ®é PH = 1 sau

s¾c kh¸c nhau. VÝ dô ®èi víi gç Crytomeria japonica NhËt B¶n

Bíc sãng ¸nh s¸ng qua kÝnh ë giíi