P.G.

/Biznes Ndrkombtar

BIZNES NDRKOMBTAR

Leksioni 13:

MENAXHMENTI FINANCIAR N BIZNESIN NDRKOMBTAR 1

1. Hyrje ..................................................... 2 2. Vendimet mbi investimet ................................... 3 3. Vendimet financiare ....................................... 4 4. Menaxhmenti global i paras ............................... 6

Bazuar n Hill, C. W. L (2007), International Business: Competing in the Global Marketplace, 6th ed., New York: McGraw-Hill

P.G./Biznes Ndrkombtar

1. HYRJE
Jan tri shtje t cilat studiohen n kuadr t menaxhmentit financiar n biznesin ndrkombtar: - Vendimet mbi investimet vendimet mbi at se cilat aktivitete duhet financuar; - Vendimet financiare vendimet se si duhet financuar kto aktivitete investuese; dhe, - Menaxhimi global i paras vendimet se si duhet menaxhuar resurset firnanciare n mnyrn m efiiente. N bizneset ndrkombtare, vendimet mbi investimet, przgjedhjen e burimeve financare, dhe vendimet mbi menaxhimin e paras n nivel global, komplikohen nga valutat e ndryshme t cilat i prdorin shtetet, sistemet e ndryshme t tatimeve, regullativat mbi lvizjen e kapitalit prtej kufijve, normat mbi financimin e aktiviteteve t biznesit, niveli i riskut ekonomik dhe politik, dhe faktor t tjer. Menaxhert financiar duhet ti marrin parasysh t gjith kta faktor kur vendosin se cilat aktivitete ti financojn, n far forme ti financojn kto aktivitete, si ti menaxhojn m s miri financat e firms, dhe si ta mbrojn firmn nga risku ekonomik dhe ai politik. Menaxhmenti i mir financiar sht burim i prparsive konkuruese t firms. Drejtimi i avancuar financiar ndikon n zvoglimin e kostos s krijimit t vlers dhe/apo shtuimin e vlers duke prmirsuar shrbimet pr konsumatort. Duke reduktuar koston e kapitalit t firms, eliminuar humbjet nga ndryshimet n kursin e kmbimit valutor, minimizuar ngarkesn tatimore t firms, minimizuar mundsit e ekspozimit t firms ndaj rrezikut t jashtm, dhe duke menaxhuar paran e gatshme

P.G./Biznes Ndrkombtar

dhe rezervat n mnyrn m efiiente, funksioni i financave mund t reduktojn koston e krijimit t vlers. Diskutimi fillon duke trajtuar vendimet e firms mbi przgjedhjen e investimeve q duhet ndrmarr. Pastaj do t koncentrohemi n vendimet financiare. Dhe n fund t t ndalemi t mnyrat e menaxhimit t paras n bizneset ndrkombtare.

2. VENDIMET MBI INVESTIMET

Para se t investoj n nj vend t caktuar firma duhet t konsideroj faktor t ndryshm politik, ekonomik, kulturor e strategjik. Shum her deri m tani kemi diskutuar deri n detaje kta faktor. N kt kontekst, roli i menaxherit financiar sht gjetja e mnyrave pr kuantifikimin e kostove, benefiteve, dhe rrezikut q sht i lidhur me investimin e caktuar n vendin e caktuar. Ky vlersim bhet prmes tekniks s buxhetimit kapital. Kjo teknik i mundson top menaxhmentit t vlersoj relativisht sakt alternativat investuese n nj vend apo n nj numr vendesh, kshtu q mund t merren vendime t bazuara se ku firma mund t investoj resurset e saj t kufizuara. Teknika e buxhetimit kapital pr mundsit e jashtme t investimeve sht e njjt me at q bhet pr mundsit investuese n vend. Sipas ksaj teknike s pari duhet t vlersohet rrjedha e paras (cash flow) s projektit n koh. N shumicn e projekteve n fillim rrjedha e paras do t jet negative sepse fillimisht kompania investon shuma t mdha pr t ngritur kapacitetet e saj prodhuese. Pas nj periudhe, rrjedha e paras do t jet pozitive pasi q shpenzimet e investimeve do t rikuperohen dhe t ardhurat do t rriten. Pasi t prcaktohet rrjedha e paras, firma duhet t prcaktoj edhe normn e diskontimit. Zakonisht mekanizmi q prdoret pr

P.G./Biznes Ndrkombtar

diskontim sht kosto e kapitalit. Nse norma e tanishme neto sht m e larto se zero, firma duhet t procedoj me projektin. Edhepse teknika e buxhetimit kapital mund t duket e leht, ajo n t vertet sht mjaft komplekse dhe rezultatet e saj mund edhe t mos jen shum t sakta. Nj faktor me rndsi t veant sht risku politik dhe ai ekonomik, duke prfshir ktu edhe riskun nga lvizjet n normn e kmbimeve valutore, t cilt mund tia ndryshojn vlern projektit n mnyr signifikante.

3. VENDIMET FINANCIARE
N kontekst t financimit t projektit, firma duhet t konsideroj s pari mnyrn e financimit. N kt rast, nse firms i duhet financim i jashtm ajo duhet t vendos a t shfrytzoj burimet e financimit brenda vendit apo t hulumtoj pr mnyrat e financimit n tregun global t kapitalit. Tregu global i kapitalit i sjell n nj vend ata t cilt dshirojn t investojn kapitalin e tyre dhe ata t cilt dshirojn t huazojn kapital pr t realizuar projektet e tyre. Ata t cilt investojn kapitalin e tyre jan korporatat me tepic t paras s gatshme, individt, dhe institucionet jo-financiare

(psh. fondet e pensionit dhe kompanit e sigurimit). Ata t cilt huazojn kapital jan individt, kompanit, dhe qeverit. Huazimet n tregun e kapitalit jan n form t ekuitetit apo n form t kreditimit. Financimi prmes ekuitetit realizohet kur firma shet aksionet e veta investorve. Me parat q i merr kompania si kundrvler pr aksionet e shitura ajo mund t prdor pr rritjen e kapaciteteve t saj (investim n fabrika apo paisje), t financoj projektet e R&D-s, t paguaj pagat e puntorve, dhe t tjera. N ann tjetr,

P.G./Biznes Ndrkombtar

kredit mund t mirren nga bankat si dhe nga fondi i krijuar me shitjen e obligacioneve t firms investorve. sht e rndsishme t potencohet se sa i prket financimit t jashtm t projektit investiv firma mundohet t gjej burimin e financimit me kushtet me t mira. Si rrjedhoj, firmat t cilat operojn n tregun e jashtm koheve t fundit shum m tepr po koncentrohen n tregun global t kapitalit se sa n burimet e financimit n tregun nacional. Kostoja e kapitalit t jashtm sht shum m e ult n tregun global se n at nacional, dhe kjo si rezultat t madhsis s tregut dhe likuiditetit. Mirpo, problem n kt kontekst mund t jen ligjet shtetrore t cilat mund t pengojn lvizjen e lir t kapitalit, edhe pse trendet e fundit tregojn se sektori financiar sht n proces t derregullimit t vazhdueshm. Pr shembull disa vende e kan ta sanksionuar q kompanit e huaja t financohen nga burimet financiare nacionale. Kjo sht problem i madh sidomos pr firmat t cilat operojn n ekonomi t vogla sektori financiar i t cilave mund t ket probleme me likuiditet. Prve mnyrs s financimit, firma duhet t konsideroj edhe strukturn financiare. Me struktur financiare nnkuptohet miksi i financimit nga shitja e aksioneve t firms dhe marrja e kredis. Struktura e financimit sht e rndsishme t diskutohet n kontekst t biznesit ndrkombtar sepse ndryshon nga vendi n vend. Pr shembull firmat Japoneze varen shum m tepr nga kredit se nga financimi prmes shitjes s aksioneve, prkundr kompanive n SHBA-ve pr t cilat studimet tregojn se ekziston e kundrta me rastin e kompanive Japoneze.

P.G./Biznes Ndrkombtar

4. MENAXHMENTI GLOBAL I PARAS

Menaxhmenti global i paras ka t bj me prpjekjet e firms pr t menaxhuar paran e gatshme t saj veanrisht kapitalin punues n mnyrn ma efiiente. Kjo nnkupton minimizimin e balanceve t paras s gatshme dhe zvoglimin e kostove t transakcioneve. Sa i prket aspektit t par, kompania pr nj periudhe t caktuar duhet t mbaj sasi t caktuar t paras s gatshme. Kjo sht e nevojshme pr t kryer obligimet ndaj furnitorve apo nse ka ndonj krkes t papritur pr para t gatshme. Mirpo pr firmn nuk sht pozitive t mbaj paran e gatshme n arkn e saj. Firma mund ta investoj keshin tepric dhe t prfitoj nga interesi. Kjo i mundson firms ti trheq mjetet kur t ket nevoj. Mirpo, prfitimet nga ky investim do t jen t vogla sepse kamata n kto mjete sht e vogl. N t kundrtn firma mund ta investoj keshin tepric n instrumente afatgjata financiare (psh. ertifikata depozitimi gjashtmujore, obligacione, etj). Problemi me investimin e mjeteve n instrumente afatgjata sht se firma nuk mund ti trheq mjetet pa penalizim kur krkesa pr kesh t rritet. Pra firma sht pran nj dileme serioze, t investoj n instrumente t cilat i sigurojn likuiditet t plot mirpo edhe prfitim t vogl, apo t investoj mjetet n instrumente financiare afatgjata dhe t prfitoj m shum mirpo t mos jet shum likuide. Kostot e transakcioneve jan kosto t kmbimit. Kurdo q firma kmben paran e gatshme me nj valut tjetr ajo ngarkohet me kosto t kmbimit; n kt rast ky sht komisioni q firma i paguan agjentit i cili e realizon transakcionin. Shum banka i ngarkojn firmat n rastin e transferimit t keshit nga nj lokacion n tjetrin. Kjo ngarkes quhet taks

P.G./Biznes Ndrkombtar

transferi ndrsa pr firmn sht kosto e kmbimit apo e transakcionit. Pjes e menaxhmentit global t paras nuk sht vetm synimi pr arritjen e efiiencs n shfytsimin paras s gatshme, mirpo gjithashtu sht edhe zvoglimi i efektit negativ t regjimeve t ndryshme tatimore q ekzistojn n vende t ndryshme. Zakonisht kompanit t cilat operojn jasht vendit t tyre am ballafaqohen me tatime t dyfishta. Kto ngarkohen edhe nga vendi mikprits ashtu edha nga vendi am. Mirpo, jan dizajnuar mekanizma t cilt e zvoglojn efektin e tatimit t dyfisht. Mekanizma t till jan tatim kredit (tax credit). Sipas ktij instrumenti firms i zvoglohet tatimi n vendin am pr aq sa ka paguar tatimin n vendin e huaj. Tjetr instrument sht marveshja mbi tatimet (tax treaty) q bhen n mes t vendeve. Kto marveshje specifikojn se cila pjes e t hyrave t firms tatimohet nga dy shtetet. Disa firma shrytzojn parajsat tatimore (tax heavens), vende kto t cilat aplikojn tatime shum t ulta apo nuk aplikojn fare tatime, si Bahama, Bermuda, e t tjera.