ORWELL E OS ORWELLIANOS: OS GUERREIROS DO MUNDO LIBRE CONTRA O EIXE DO MAL

Albert Escusa

estoutras

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com

1. Introducin
Leo con sorpresa e interese unha resposta1 de Pepe Gutirrez a un vello artigo meu publicado hai xa varios anos2, no que se pretenda modestamente aportar algns datos sobre a vida e a obra de Orwell desde unha perspectiva non orwelliana. Anda que a resposta de Pepe Gutirrez chegue con varios anos de retraso, non por iso a caracterizacin de Orwell e a sa obra deixa de ser un tema de actualidade. Sorprendentemente, Pepe Gutirrez, que tanto escribiu desde unha perspectiva de admiracin incondicional sobre Orwell, na sa resposta ao meu artigo non emprega os seus coecementos sobre o escritor para profundar na sa vida e na sa obra: lamentabelmente, Pepe Gutirrez mstrase mis preocupado no emprego de insultos e descualificacins que en abordar o contido real do debate, provocando que este se traslade ao terreo da superficialidade e o sentimentalismo, afastado da necesaria obxectividade cientfica. Xa que logo, no canto de analizar os meus argumentos e rebatelos se os coida errneos, prefire axitar a fantasma do estalinismo, verba simplificadora e esquemtica que serve para agochar a ausencia de argumentos. Un exemplo sinxelo mostraranos at que punto se perverteu a anlise poltica escondendo a falla de argumentos baixo o paraugas do estalinismo. O propio Joaqun Maurn, un dos que representaban a pureza revolucionaria na escala de valores de Pepe Gutirrez, fora acusado sa vez de cometer o pecado mortal de estalinismo por Andreu Nin: Maurn, que at agora gardara unha actitude neutral sobre os problemas internos da revolucin rusa, sentiuse no deber de unir a sa voz ao coro estaliniano-burgus. E mis adiante: A concepcin de Maurn , neste aspecto, unha versin deformada da teora estaliniana antimarxista do socialismo nun s pas, unha concepcin cuxo esprito oportunista encirra graves perigos para a causa do proletariado3. Catro anos mis tarde, o estalinista Maurn uniuse co antiestalinista Andreu Nin para formar un novo partido, o POUM. E que o emprego de termos baleiros de contido non axuda a clarexar o debate: o lector, no canto de recibir por parte de Pepe Gutirrez argumentos alternativos aos meus, prdese nun mar de confusins completamente irrelevantes e nunha coleccin de insultos inxustificados. lamentbel tamn que Pepe Gutirrez utilice os seus insultos contra min, e contra os comunistas en xeral, para promover sutilmente o seu novo libro verbo do escritor britnico. Non podemos deixar marxe o enorme simbolismo que comparte o concepto de estalinismo, empregado de xeito sutil ou aberto polos que queren borrar a memoria histrica do militante comunista, fundamentalmente os milleiros e milleiros de annimos e sacrificados militantes de base que formaban os grandes partidos comunistas. O obxectivo facerlles avergoar do seu pasado e das sas heroicas loitas inculcndolles a idea de que foi unha loita estril na defensa dunha idea equivocada ou criminal. Mais este un pasado escrito coas letras imperecedoiras do herosmo comunista malia a actitude de moitos dirixentes que escoitaron os cantos de serea dos antiestalinistas- xa que os comunistas foron os que con enorme diferenza mis sangue derramaron na guerra civil e na posguerra, na Resistencia francesa e no maquis, nas cmaras de tortura nazis e franquistas ,nos pelotns de execucin falanxistas ou nos campos de exterminio alemns. O termo estalinismo o dedo acusatorio dos anticomunistas que, desde unhas pretendidas posicins de esquerdas, tentan borrar da memoria un pasado heroico de militancia comunista e xustificar os mis estraos cambios de chaqueta. Mais as equivocacins ou traizns que cometeron en Espaa moitos dos mximos dirixentes comunistas desde a fin da guerra at a chamada transicin, non ensucia en absoluto o inmenso sacrifico moito 2

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com mis que o que ten no seu haber calquera outra forza poltica- que os militantes comunistas aportaron causa da liberdade, primeiro durante a guerra civil e despois contra o franquismo. As pois, esta resposta a Pepe Gutirrez pretende ao mesmo tempo render unha modesta homenaxe s decenas de milleiros de militantes annimos e esquecidos, para vergonza de algns- que caeron ou sufriron represalias na loita pola liberdade e por unha sociedade libre de explotacin e opresin. No meu anterior artigo o lector pode atopar informacin sobre os vnculos de poumistas notorios como Vctor Alba e Gorkin coas axentes mediticos da ultradereita tales como Federico Jimnez Losantos e coa CIA norteamericana, e a sa relacin coa cruzada intelectual contra a Repblica espaola e os comunistas. Espero contribur con este novo artigo en parte continuacin do anterior- a proporcionar mis datos sobre os fins polticos ocultos detrs da fabricacin do mito de Orwell o escritor que se defina a si mesmo como anarquista tory(conservador)- as como sobre as posicins polticas mis nefastas de Orwell, desde a sa ambigidade ante Hitler at o seu apoio a unha guerra atmica contra a Unin Sovitica. Este foi Orwell, o escritor adorado por unha certa esquerda, cuxa ltima e mis famosa obra, 1984, fixo exclamar ao seu editor Warburg que esta aportara millns de votos frescos para o Partido Conservador4.

2. Que pasaba no mundo cando Orwell se converteu nunha estrela?

Cando rematou a II Guerra Mundial, os aliados que derrotaron Alemaa nazi comezaban lentamente a separarse e o anticomunismo a camio de se converter na nova relixin oficial do Occidente. Numerosos nazis e fascistas foron reciclados polos Estados Unidos, Gran Bretaa, o Vaticano e outros pases, empregndoos como cabalo de Troia nos pases ocupados polo exrcito sovitico, ou ben como gobernantes da nova Alemaa occidental. Os partidos comunistas occidentais, grazas sa heroica loita antifascista, rachando os prognsticos de Orwell, facanse grandes partidos de masas e, no caso de Francia, foron o partido mis votado conseguindo mis de cinco millns de votos. As voces do anticomunismo de esquerda, desde Trotski a Souvarine, tian un auditorio raqutico entre os sectores obreiros e populares. A Unin Sovitica apareca como o pas que derrotara ao nazismo alemn e liberara Europa, poendo s forzas de esquerdas, democrticas e revolucionarias nunha situacin inmellorbel para realizar un programa de transformacins sociais. Todo isto significaba unha grave ameaza para a grande burguesa europea e os crculos mis reaccionarios, que non atopaban argumentos vlidos para xustificar ante as masas unha nova guerra, esta vez contra a Unin Sovitica. Por outra banda, a percepcin da vida coti e dos acontecementos polticos que tian amplos sectores sociais, estaba moi influenciada polas accins dos grandes sindicatos dirixidos polos comunistas, pola prensa comunista ou progresista editbase millns de exemplares- e polos intelectuais de esquerdas. Faca falla frear o perigo roxo e par iso as elites polticas e econmicas occidentais empregaron unha grande variedade de tcticas, que deron lugar chamada guerra fra. Na fronte sindical, a CIA norteamericana decidiu rachar os grandes sindicatos, dirixidos por comunistas, e crear sindicatos fieis chamronnos apolticos-, cuxo maior xito foi a creacin de Force Ouvrire na Francia, unha escisin da central sindical C.G.T. O papel fundamental da ruptura exerceuno un grupo de trotskistas colaboracionistas de Hitler que durante a Segunda Guerra Mundial, aps a ruptura do pacto Xermano-Sovitico, escolleron loitar contra Stalin, ao redor de Henri Molinier, ao incorporarse ao 3

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com ultraconservador Movemento Social Revolucionario (MSR), de Eugne Delonde e Eugne Schueller5. Estes elementos foron recrutados aps a guerra pola CIA a travs de Irwing Brown e, canda outro notorio trotskista, Pierre Lambert, formaron un pequeno partido anticomunista francs en 19536 a operacin sindical repetiuse por todo o mundo mediante a creacin da Confederacin Internacional de Sindicatos Libres (CISL/FTUC), oposta Federacin Sindical Mundial impulsada polos soviticos e os gobernos democrticos e anticoloniais. Os cadros dirixentes da CISL nutranse nalgns lugares de trotskistas as como de antigos criminais nazis e colaboracionistas que fuxiran tras o avance do exrcito sovitico, reciclados pola CIA e os gobernos occidentais como sindicalistas libres. Orwell e os neocons: trotskistas, antigos nazis e a CIA contra o totalitarismo Desde os anos vinte e trinta, destacados ex comunistas e trotskistas colaboraron na empresa de facer da URSS o maior inimigo da humanidade. Moitos deles foron contratados directamente polo gran capital para crear un ambiente intelectual anticomunista, ambiente que seguramente influu a Orwell para elaborar as sas peores ideas polticas. O mis precoz deles foi o trotskista Boris Souvarine, personaxe abandeirado pola esquerda anticomunista como figura estelar do antiestalinismo. Souvarine era tamn fundador do Partido comunista Francs (PCF) mais foi expulsado das sas fileiras en 1924. Desde entn, como outros notorios ex comunistas, foi contratado pola burguesa e desenvolveu un labor anticomunista e antisovitico con escuras intencins. Non , porn, sobre unha base de esquerda onde se desenvolveron as sas crticas contra o comunismo sovitico, senn no marco de servizos prestados clase patronal e pagados como tales. Souvarine un caso tpico do perodo que se viviu entre as das guerras, o dos trnsfugas do PCF que a grande empresa utilizou a partir do momento no que saron desa organizacin (e s veces incluso antes da sa sada oficial). A sa traxectoria antecedeu a outros casos notorios como Charles Vioud, quen en 1929 [...] deixou o Partido Comunista, para poerse inmediatamente ao servizo da patronal7. Os precursores do modelo orwelliano, o mesmo que o propio Orwell, comezaran a sa carreira atacando duramente Repblica espaola, aos partidos comunistas e URSS, e s Frontes Populares antifascistas. O mesmo que Orwell, Gorkin e outros, foi semellante o caso do trotskista Boris Souvarine, que traballaba entn en Nouveaux Cahiers, publicacin bimensual creada en 1937 (...) pola sinarqua para seducir, sobre todo despois da vitoria electoral da Fronte Popular, esquerda socialista e radical antibolxevique. A aureola de esquerda que conservaba Boris Souvarine converteuno, sa entrada na revista, en autor estrela de artigos contra a URSS de Stalin e a Repblica espaola, presentada como escrava da primeira. Neses anos, Souvarine colleu sona por realizar unha biografa sobre Stalin. Aps a guerra mundial, a lealdade ao mundo libre e aos crculos reaccionarios dunha grande parte do establishment intelectual dominante (universitarios, escritores, artistas e intelectuais) estaba relativamente asegurada, as como o seu apoio unha nova guerra, ao igual que dcadas mis tarde centos de intelectuais apoiaron as guerras contra Iugoslavia ou Iraq sabendo que se baseaban en mentiras. Porn, contrariamente ao que acontece hoxe, haba un grande nmero de escritores e intelectuais crticos e perigosos para un sistema capitalista que levara ao mundo barbarie das veces en vinte anos. Eran 4

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com intelectuais valentes que a mido se xogaban a sa carreira profesional, e s veces moito mis, por defenderen as sas ideas abertamente. Por esta razn, os servizos de intelixencia e de guerra psicolxica dos Estados Unidos decidiron contraatacar na fronte intelectual e, xusto despois da guerra, activaron unha poltica de recrutamento masivo entre intelectuais da chamada esquerda non comunista, cunha presenza prominente de trotskistas e ex comunistas arrepentidos. A grande maiora organizouse a carn do Congreso para a Liberdade da Cultura, onde tivo un papel crucial o trnsfuga con mis sona, ntimo amigo de Orwell e un dos escritores mis admirados por Pepe Gutirrez, o ex comunista Arthur Koestler, axente dos servizos britnicos desde a poca da guerra e do Information Research Department (IRD), servizo creado co gallo da cruzada anticomunista e antisovitica en febreiro de 1948 polo Foreign Office e o seu secretario, un dos dirixentes do Labour Party e ex xefe da principal federacin sindical britnica, membro encarnizado da cruzada contra os roxos, Ernest Bevin8. Os referentes do modelo orwelliano-totalitario que xeraron o pensamento nico anticomunista, constiten un poderoso grupo de presin intelectual norteamericano recrutado pola CIA, unha corrente ideolxica neoconservadora, -liderada polo trotskista Irving Kristol- que se perpetuou at George Bush. A sa historia resmese na viraxe ideolxica levada a cabo pola primeira xeracin de neoconservadores (...) desde Trotski nos anos trinta at Reagan nos oitenta9. A CIA conseguiu congregar un grande nmero de intelectuais e artistas na cruzada anticomunista. O papel fundamental do que se coeceu como guerra fra cultural ocupbao o grupo coecido como intelectuais de Nova York. Estes eran: intelectuais antiestalinistas, a maior parte xudeus e trotskistas, quen, despois da guerra, cambiaron a unha identidade de ex comunistas convertndose en intelectuais da guerra fra, na axuda do mundo libre fronte ao mundo totalitario. Os mis coecido son: James Burnham, Max Eastman, Seymour Lipset, Melvin Lasky, Saul Below, James Rorty (o pai de Richard), David Horowitz, Nathan Glazer e Irving Kristol. Este ltimo revelarase como un dos principais estrategos do Neocon Center. Este contexto terico-histrico estndese ao CCF, o Congreso para a Liberdade da Cultura (ao cal a CIA non era estraa) e ao Harvard Russian Center onde estaba Richard Pipes, futuro membro do Consello de Seguridade Nacional de Ronald Reagan. (...) Zbignew Brzezinski, adepto do modelo totalitario distnguese polo seu activismo nas organizacins transnacionais como a Trilateral10. Asemade, experimentou un grande auxe a poltica anticomunista na Francia, a partir de institucins pantalla como o Instituto de Historia Social, creado en 1956 e dirixido por ex comunistas corruptos e colaboradores do ocupante nazi que acababan de sar de prisin11, financiados pola elite econmica a travs do banco Worms e a CIA norteamericana, a cuxa cabeza reapareca a figura meditica do trotskistas Souvarine. En 1940 entrara en contacto coa OSS precursora da CIA- e xa na posguerra comezou a traballar s ordes do antigo colaboracionista nazi Georges Albertini, relacionado co banco Worms. Outra xeracin de intelectuais anticomunistas mis recentes deron un grande pulo ao modelo orwelliano sobre a URSS. Tian en comn cos seus antecesores o feito de ser trnsfugas e ex militantes comunistas destacados. Unha serie de circunstancias deu impulso nova xeracin de orwellianos franceses, cuxo contexto poltico era: o programa comn da esquerda, xulgada totalitaria, a aproximacin de ex membros do Partido Comunista Francs (PCF) ao pensamento antitotalitario, o activismo 5

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com organizativo, meditico, editorial, comunicacional de Franois Furet, Pierre Nora, Jean Daniel. Franois Furet, o mis omnipresente sobre a Fronte antitotalitaria comparte con Irving Kristol, o mis activo dos seus homlogos americanos, a caracterstica de ser un Ex, como o resto dos Novos filsofos e os peixes gordos do xornal Libration12. Esta a breve historia e a descricin do clima intelectual que permitiu triunfar ao modelo orwelliano. Mais, sen dbida, o verdadeiro precursor dos neoconservadores, e o que mis sona mundial tivo, con diferenza, foi George Orwell: Os artigos que Orwell escribiu no curso dos anos corenta poderan ser asinados, mutatis mutandis, polos neoconservadores dos sesenta e os setenta13. Foise as configurando unha fronte comn antitotalitaria cuxas pretensins eran deformar ao mximo ao imaxe da URSS e dos comunistas. Mais exista outra intencionalidade anda mis grave, segundo remarca Marc Ferro un investigador do totalitarismo sovitico mis serio que a maiora-, que consista en agochar a verdadeira natureza do imperialismo e do fascismo alemn para achacar URSS os peores crimes posbeis: Comprndese por que centos de adeptos da teora totalitaria non se interrogan sobre as races imperialistas do nazismo: isto impedira facer do rxime sovitico o patrn dos crimes do sculo XX14. Un enorme monlito orwelliano, que fosilizou e petrificou o pensamento crtico occidental, converteuse no altar sagrado onde os trotskistas, ex comunistas, historiadores reaccionarios e colaboracionistas nazis an buscar a inspiracin divina. Un monlito sagrado, financiado pola grande banca, os grandes medios de prensa e a CIA norteamericana, baixo o cal se escribiu a historia da Repblica espaola, a guerra civil e o movemento comunista internacional tanto na poca de Stalin como at a desaparicin da URSS en 1991. A sa longa sombra escurece anda hoxe os escritos de Pepe Gutirrez e dos orwellianos, e amedrenta a moitos comunistas. O final da historia xa o coecemos: financiamento pola CIA das obras de Orwell, as como as sas versins cinematogrficas, e unha xigantesca campaa meditica que inclua a lectura obrigatoria de Orwell nas escolas.

3. Foi Orwell o Cervantes do sculo XX?

En 1946 Churchill pronunciou o seu famoso discurso co que encetaba oficialmente a Guerra Fra: Desde Stettin, no Bltico, a Trieste, no Adritico, caeu sobre o continente unha cortia de ferro. Foi entn como se o mundo intelectual do occidente descubrira ao Cervantes da nosa poca, ao grande escritor da esquerda disidente, socialista entendido en termos moi amplos- que tera estado marxinado inxustamente por ser politicamente incorrecto, dicir, pon non compartir a opinin da maiora de escritores de esquerdas ou progresistas no seu apoio activo ao antifascismo e URSS. S faltara explicar un detalle a esta teora: Por que as nicas obras orwellianas que deron sona mundial ao escritor foron as sas tres obras anticomunistas? (Homenaxe a Catalua, Rebelin na granxa e 1984). A primeira pasou sen pena nin gloria en vida de Orwell dise que vendeu unhas cincuenta copias por ano-, e as das ltimas foron escritas no final da sa vida. Por que o resto da producin literaria de Orwell pasou case desapercibida? Converteuse Orwell da noite para o da nun escritor xenial como por arte de encantamento? Son preguntas chave que Pepe Gutirrez debera responder para xustificar as sas opinins sobre Orwell, xa que hai dbidas sobre a calidade literaria de Orwell, inversamente proporcional sa desmesurada sona, tal e como o expresou un experto crtico literario, que se confesa grande admirador de Orwell: 6

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com

Un pode pensar de inmediato en media ducia de autores do sculo XX que, lia a lia, pxina a pxina, foron sempre mellores escritores: Conrad, Joyce, Elliot, Lawrence, Auden, Waugh. Entn, por que non receben este tratamento? Por que Orwell?15 A burguesa atopara nas propias fileiras da chamada esquerda os personaxes acados para a cruzada intelectual anticomunista, unha cruzada que xustificara entre amplos sectores da poboacin potencialmente pacifistas, a poltica militarista e agresiva dos Estados Unidos e o bloque occidental, como a chantaxe nuclear ou as guerras imperialistas en Corea e Vietnam. Mais faca falla algo mis para chegar ao grande pblico, alleo ao elitismo dos Congresos de intelectuais e artistas, s revistas especializadas e ao mundo universitario. Faca falla un produto rompedor, que se puidera vender doadamente, accesbel e asimilbel polas masas das sociedades occidentais, algo co que se puideran identificar e que lles afastara ademais do perigo da radicalizacin e do socialismo. Unha nova guerra comezaba, e as obras apocalpticas de Orwell, escritas nunha linguaxe sinxela, elemental e accesbel para o grande pblico, an ser unha municin moi efectiva que se empregara nas batallas ideolxicas, polticas e culturais contra o outro lado da cortia de aceiro e contra a esquerda transformadora. Os servidores de intelixencia occidentais, especialmente a CIA, destinaron grandes cantidades de dieiro e grandes campaas publicitarias para difundir as obras de Orwell, inclundo as versins cinematogrficas das sas principais obras anticomunistas (detalles que Pepe Gutirrez evidentemente prefire non comentar). A sona viulle como cada do ceo: desde 1945, coincidindo co comezo da cruzada anticomunista norteamericana, o escritor que vendera uns poucos centos das sas novelas ao ano, pasara a vender decenas de milleiros con continuas reedicins e traducins maiora dos idiomas. Un aspecto que contribuu meterica carreira de Orwell foi a sa vida bohemia e o seu individualismo extremo. A imaxe do don Quixote libertario, non atado a ideoloxas, a dogmas ou a partidos polticos, unha figura atractiva entre determinados sectores politizados da esquerda, e pode exportarse moito mis facilmente que calquera escritor realmente comprometido, non co mesmo, senn cunha causa colectiva de progreso social, que implica renunciar ao egosmos individualistas e aos prexuzos persoais a prol da causa. A figura do heroe individual, cuxa nica vara de medir para o ben e o mal, para o correcto e o incorrecto, a sa propia intuicin por riba de todas as consideracins sociais polticas e histricas unha figura atractiva que sempre tivo moito pblico. Por iso, o fenmeno intelectual ao redo do escritor creou un vasto mercado editorial orwelliano con evidentes valores de dereitas pero enfocados a un amplo pblico susceptbel de apoiar s esquerdas, unha verdadeira industria de Orwell segundo as afortunadas verbas de Scott Lucas, profesor da Universidade de Birmingham e autor dunha biografa crtica sobre o escritor, quen nos mostra o abano de destacados personaxes que sucumbiron ao atractivo do Orwell idealista: O nico escritor de xenio entre os literatos de revolta social entre as das guerras (Arthur Koestler); o esprito de vidro para todos ns (George Woodcock). Para Noam Chomsky foi o modelo do intelectual responsbel. Para Bernard Crick foi, na Gran Bretaa post imperial e post Estado de benestar, o socialista ingls. E desde os acontecementos de setembro de 2001 pasou a ser, segundo Christopher Hitchens, un incondicional contra o fascismo islmico e os seus cmplices pacifistas (como Noam Chomsky)16.

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com Deste xeito foi creada a imaxe dun mito cuxo valor literario foi mis ben pobre e desigual, mais cuxo valor simblico ten hoxe anda unhas posibilidades incalculbeis para conseguir escuros fins ideolxicos e polticos.

4. Instrucins para fabricar un mito

Dous grandes dogmas fixeron de Orwell o Grande Sacerdote da Verdade e Mestre da ciencia poltica. O primeiro fai referencia sa militancia socialista ou esquerdista, evidentemente entendida nun sentido moi amplo. Durante xeracins, os orwellianos de esquerdas e o discurso oficial sobre o escritor, lmbrannos insistentemente, a travs dunha infinidade de reedicins das obras de Orwell e de biografas eloxiosas, que Orwell se gaou a sa sona de escritor a pulso pola sa integridade persoal, a sa honestidade e os seus principios polticos socialistas. A Orwell, dinnos os seus apoloxistas, a diferenza das meirande parte dos intelectuais de esquerdas, non lle tremeu o pulso para proclamar A Verdade e para denunciar os valores contrarios ao socialismo verdadeiro: a Unin Sovitica, Stalin, os partidos comunistas e os escritores e intelectuais potencialmente simpatizantes coa URSS ou coa causa do antifascismo. Veremos mis adiante como a realidade moi diferente a este aspecto do mito. O outro grande dogma o do escritor inxustamente perseguido polo comunismo estalinista, un idealista vtima das paranoias de Stalin no Estado espaol. O episodio espaol de Orwell , quizais, o mis crucial para entender a natureza do mito as como a percepcin dominante entre o pblico sobre a guerra civil espaola. Ningn orwelliano afrontou este episodio histrico desprovisto de prexuzos ideolxicos. Orwell participou na guerra civil enrolado voluntario nas milicias do POUM, estivo involucrado nos chamados Sucesos de Maio de Barcelona que enfrontaron, por unha banda, s forzas que defendan Fronte Popular (Generalitat de Catalua, ERC, PSUC, UGT, principalmente) e pola outra ao POUM e sectores extremistas do anarquismo como os Amigos de Durruti. Os sucesos pasaron historia como unha loita entre os contrarrrevolucionarios e os revolucionarios. A participacin de Orwell fixo que aqueles feitos, bastante anecdticos no contexto da guerra civil (nos Sucesos de Maio morreron unhas 500 persoas, mentres que as baixas en calquera batalla da guerra foron da orde de decenas de milleiros), se converteran para o grande pblico no suceso fundamental e clave de toda a guerra. A partir de entn, a reconstrucin histrica deixou paso lenda novelada e mis recentemente cinematogrfica con Terra e Liberdade-, como podemos ver nesta esquematizacin simplista, que a da de hoxe anda se repite irreflexivamente como verdade absoluta: O seu libro Homenaxe a Catalua, publicado en 1938, forma parte da memoria da guerra de Espaa e unha rotunda e valente denuncia do estalinismo e dos rximes totalitarios, un sentimento que cristalizar en obras posteriores como Rebelin na granxa e 1984. (...) O autor amosa neste artigo os seus sentimentos de fraternidade coas vtimas da represin comunista e critica a deformacin dos acontecementos que ofrecen os xornais de esquerdas. Sinala tamn o carcter contrarrevolucionario do comunismo espaol e a contradicin na que este cae ao unirse aos capitalistas para combater o fascismo mentres reprime aos revolucionarios17. Entre todos os xornais estranxeiros, s unha minora moi reducida entre a que se atopaba Orwell- amosou esa visin tan extremadamente negativa (se descontamos os correspondentes favorbeis a Franco) sobre a Repblica, a actitude dos comunistas e a URSS. Orwell non estaba narrando os feitos de forma obxectiva, explicando a Verdade 8

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com como a el lle gustaba presumir. Homenaxe a Catalua est realizado desde o sentimentalismo mis profundo, cargando as tintas sobre os inimigos polticos do partido onde el se refuxiara, o POUM. Moitos orwellianos recoeceron a grande carga pasional que hai en Homenaxe, mais ningn deles recoeceu que esta visin personalizada e subxectiva pode ser un argumento contra a obxectividade dos feitos. A obra, escrita en forma autobiogrfica, ten das partes ben diferenciadas: a primeira, un visin romntica dunha idealizada Barcelona de aspecto proletario, seguido polas sas vicisitudes nas trincheiras de Huesca. Son episodios onde se describe a grande ineficacia dos combatentes mais onde domina a percepcin idealista dos milicianos e dos fins que perseguen. A segunda, narra os combates nas ras de Barcelona e o incidente coa polica ao sufrir un rexistro domiciliario, as como a sa visita aos crceres e a sa fuxida, segundo o propio Orwell, escapando da polica republicana. Vexamos os pasos necesarios para fabricar o mito: Paso n 1: Cualificar o trotskismo de Orwell e do POUM como unha manipulacin estalinista encamiada a criminalizar aos verdadeiros revolucionarios. Pepe Gutirrez alude existencia dun expediente da polica sovitica onde se nomea sen citalo en ningn momento, seguindo o seu costume- a Orwell e sa esposa como trotskistas fanticos18. Pepe Gutirrez escandalzase porque cualifiquen a Orwell de trotskista, e porque sexa presuntamente espiado polos soviticos que, segundo afirma, desexaban a sa eliminacin. Tratarase de demostrar que a etiqueta de trotskista era unha manobra dos comunistas para xustificar as accins violentas contra rivais polticos como o POUM. Porn, a maiora dos observadores estranxeiros tamn cualificaron ao POUM como unha forza trotskista. E o propio Orwell comparta esta opinin cando comentaba que o seu libro Homenaxe a Catalua contn un extenso captulo cheo de citas tomadas dos xornais e demais, nas que se defende aos trotskistas que estaban entn acusados de tramar un complot contra Franco19. Seguindo a propia lxica do escritor, calquera observador tia dereito a considerar trotskista a Orwell. No contexto dunha guerra, onde as razns de supervivencia impoen unha loita a morte, desaparecen os espazos para as sutilezas e os matices, simplificndose a realidade en base ao binomio amigo-inimigo. un mtodo empregado por todos: cualificar a Orwell como trotskista quizais sexa un erro de matiz, anda que non tan grave como, por exemplo, a clsica afirmacin orwelliana de que o dirixente socialista Negrn era un axente de Stalin, erro que non arrinca ningn xesto de escndalo a Pepe Gutirrez. Paso n2: Sacar de contexto o posbel feito de que Orwell fose investigado ou espiado. O que unha actividade normal entre os servizos de intelixencia de todos os pases, para os orwellianos, se o realiza a URSS unha evidencia conclunte da monstruosidade intrnseca de Stalin. Todos os Estados teen servizos de intelixencia e espionaxe que realizan informes dos personaxes mis destacados do mundo da poltica, as finanzas, a cultura, etc. Orwell foi investigado polos servizos de intelixencia britnicos: desde 1929, un corpo especial da polica britnica, Scotland Yard, recolla informacin das sas actividades, desde a sa estancia en Pars. En 1942, nun psimo informe policial evidentemente equivocado- definao como un escritor con opinins comunistas avanzadas e dica que 9

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com fora visto en reunins de comunistas, feito que se encargou de desmentir o servizo de intelixencia MI5, valorando moi positivamente os ltimos escritos de Orwell sobre poltica e a sa participacin nun simposio titulado graficamente A traizn da esquerda. Finalmente, foi descartado como potencialmente perigoso grazas s sas opinins negativas sobre a Unin Sovitica20. O arquivo policial non se pechou at o da no que Orwell foi soterrado, en 1950. As pois, que os soviticos presuntamente investiguen a Orwell durante a guerra para Pepe Gutirrez motivo de horror e de escarnio, mentres que non di unha palabra verbo da investigacin da espionaxe britnica que, en tempos de paz e moitos anos antes que os soviticos, realizaron sobre Orwell. Por que cae Pepe Gutirrez nesta estraa contradicin? Sinxelamente, porque as Pepe Gutirrez pode manter viva a chama do mito, o feble escritor heroico e decente enfrontado ao todopoderoso Stalin, personificacin do mal. Por outra parte, os anos trinta, e mis especificamente a partir da guerra espaola, foron nos que con maior virulencia atacou Trotski a Stalin, URSS e ao que el chamou casta burocrtica. Ademais diso, o POUM encargouse infinidade de veces de proclamar a grandes voces a sa oposicin ao goberno da Fronte Popular, Repblica burguesa e ao PCE e PSUC, cualificados como contrarrevolucionarios. Cae polo seu propio peso que, se un ingresa nun partido que a maiora dos observadores, como o propio Orwell, consideran trotskista, poda ser considerado como potencialmente inimigo tanto da Repblica como do Estado sovitico e, nunha situacin de guerra, poda ser investigado do mesmo xeito que outros pases investigaban as actividades comunistas en Espaa. algo perfectamente normal dentro da lxica da guerra, onde os servizos de informacin e espionaxe adquiren unha importancia vital. Para Pepe Gutirrez parece algo monstruoso, anda que s se cando se trata de algo realizado polos soviticos. Paso n3: Omitir a existencia de destacados espas no POUM. Georges Kopp, comandante da columna estranxeira do POUM onde se alistou Orwell e intimo amigo do escritor, era un axente dos servizos de espionaxe britnicos21 (MI5), cuxo Estado estaba activamente interesado na vitoria de Franco. O xefe directo de Kopp no MI5 era Anthony Blunt, axente dobre sovitico, polo que a mis elemental lxica suxire que os servizos de espionaxe soviticos estaban informados da existencia dunha rede de espionaxe britnica en Espaa, inclundo a que haba na columna estranxeira do POUM. un signo de paranoia pensar que os integrantes desta columna como Orwell- non poderan ser eles mesmos espas (reais ou potenciais) interesados en debilitar a loita republicana, tendo en conta que o POUM se proclamou adversario da URSS, da Fronte Popular e da Repblica burguesa? Esta pregunta xamais atopar resposta por parte de Pepe Gutirrez, que seguramente volver responder coa clsica etiqueta de manipulacins estalinistas. Espionaxe fascista no POUM e no extremismo anarquista: silencio de Pepe Gutirrez Outra dato, que Pepe Gutirrez e os orwellianos se encargan de silenciar, o feito da infiltracin fascista no POUM e en grupos extremistas anarquistas, aproveitando a sa oposicin visceral Repblica e ao partido comunista. Falouse en numerosas obras22 de que Franco e o embaixador alemn Faupel se outorgaron a paternidade dos Sucesos de Maio de Barcelona. Se ben isto pode ser un intento de darse importancia mutuamente entre os dous aliados, ten certa lxica con revelacins recentes sobre a influencia da espionaxe fascista en organizacins de extrema esquerda republicanas. A POLPOL, polica secreta de Mussolini, infiltrara ao POUM xa antes da guerra. O seu axente mis destacado era Arturo Luchetti, que levou a cabo actos de sabotaxe contra o 10

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com exrcito republicano23. Por outra parte, determinados medios anarquistas tamn estaban infiltrados. Algunhas das sas publicacins anticomunistas foron promovidas pola espionaxe fascista na sa loita anticomunista, sobre todo despois dos Sucesos de Maio. Por exemplo, un axente destacado de Mussolini, Bernardo Cremonini, lder da federacin anarcocomunista de Pars, escribiu un planfeto violentamente anticomunista verbo dos sucesos de Barcelona que se propagaron por toda a organizacin. (...) luz do sucedido en Barcelona, o Duce chegara incluso a propoer a publicacin dun xornal anarquista que ataque violentamente ao fascismo, mais cuxo verdadeiro obxectivo sexa atacar ao comunismo da forma mis resolta e vulgar. Mussolini quera que se chamara Lotta di Classe, como o xornal de Berneri, o Il Riscatto Libertario24. Como o lector pode imaxinar, de todo isto non aparece unha lia nin nas obras de Orwell nin nas de Pepe Gutirrez. E que xa Mussolini percibira que os discursos de extrema esquerda eran unha autntica mina de ouro para atacar e difamar aos comunistas como mximos defensores da Repblica. Niso pdese dicir que o ditador italiano foi un verdadeiro precursor de Orwell. O lder anarquista Berneri, outra vtima destacada que os orwellianos aproveitan para cargar sobre os comunistas ou sobre a URSS, foi asasinado segundo as evidencias mis recentes, por axentes de Mussolini. Berneri era un anarquista refuxiado, que descubriu no consulado italiano en Barcelona documentos comprometedores onde quedaban demostradas as intencins de Mussolini de colonizar Espaa, convertndoa nun protectorado de Italia25. Os documentos reforzaban a tese comunista de que a guerra espaola era en grande medida unha guerra patritica contra a invasin do fascismo internacional, tese que era obxecto de violentos ataques por Trotski, o POUM e os sectores anarquistas mis extremistas. Finalmente, nesta historia de espas compre destacar que militantes do POUM de Barcelona se ofreceron en 1938 Quinta Columna par asasinar ao presidente do Goberno republicano, Juan Negrn, e ao ministro de Asuntos Exteriores, Julio lvarez del Vayo, a cambio dunha cantidade de dlares e dunha va de sada para os Estados Unidos26. Novamente, o extremismo de esquerdas confle co extremismo de dereitas mentres que, ante estes feitos documentados, Pepe Gutirrez se limita a responder coa condenacin eterna para os estalinistas. Paso n4: Reescribir a historia dos amigos de Orwell, agochando sucesos escabrosos. Leamos a descricin que fai Pepe Gutirrez sobre o comandante Kopp, xefe de Orwell no Estado espaol: Como moitos aventureiros e soldados de fortuna (Malraux representa o exemplo mis notorio), Kopp embeleceu a realidade creando un mito complexo sobre o seu pasado. Un xornalista holands, Bert Govaerts, descubriu recentemente que no canto de tratarse dun enxeeiro belga con experiencia militar previa, Kopp era en realidade de nacionalidade rusa e xamais serviu no exrcito ( dicir, foi oficial de reserva no exrcito belga). Ademais, nin era licenciado en enxeara nin un marido e pai entregado, como pensaba Orwell. Asemade, tamn semella falsa a afirmacin de Kopp segundo a cal o obrigaron a fuxir de Blxica por fabricar municins ilegais para a Repblica espaola. Aps examinar a carreira vital de Kopp, Govaerts conclua: En conxunto, a clebre capacidade de observacin de Orwell sufriu un grotesco golpe con este curiossimo 11

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com home. Mais mentres loitaba en Espaa xunto a Kopp, Orwell non tia maneira de descubrir a verdade sobre o pasado deste. En calquera caso, o mito que Kopp creou non altera en absoluto o seu impresionante herosmo (en accin e en prisin) tanto durante a guerra civil espaola como na resistencia francesa durante a Segunda Guerra Mundial27. De guiarnos por Pepe Gutirrez, o ntimo amigo de Orwell, Kopp, era, por dicilo suavemente, un mozo traveso amante das aventuras, un home capaz dun impresionante herosmo que cometa o pecado totalmente desculpbel de ser un chisco mentirn, como outros aventureiros Malraux, Gide- ou turistas revolucionarios que vieron a Espaa na procura de excitantes aventuras e que despois fixeron fortuna durante a cruzada anticomunista. evidente que Pepe Gutirrez tenta desesperadamente salvar a imaxe de Georges Kopp, outro mito do POUM. Georges Kopp quizais foi un heroe de guerra, anda que un feito dificilmente comprobbel. Mais o que si est ben documentado que, como se dixo antes, durante a guerra no Estado foi un espa ao servizo do Imperio britnico. Ademais diso, participou co exrcito britnico na defensa de Francia durante a invasin alemn de 1940 e foi capturado, pasando a traballar, segundo evidencias de bastante peso, para o goberno colaboracionista de Vichy a travs do Deuxime Bureau28 ao mesmo tempo que para o MI5. Deste xeito, unha persoa sen ningn tipo de escrpulos, que coas sas actividades moi probabelmente colaborou co terror nazi en Francia, descrito por Pepe Gutirrez sinxelamente como un heroe de guerra que loitou na Resistencia francesa. As escriben a historia os orwellianos. Coa lxica de Pepe Gutirrez, o nazi Jacques Doriot ou o mariscal Ptain tamn foron heroes da Resistencia francesa. Curiosas coincidencias na loita contra o estalinismo A estratexia de Pepe Gutirrez na meirande parte dos seus escritos anticomunistas ben sinxela: reescribir a historia dos mis destacados anticomunistas e agochar os seus aspectos mis repulsivos. Por esta razn, noutro escrito, non ten pelos na lingua hora de mitificar a un dos lderes do golpe de Estado contra a Repblica en 1939, o anarquista Cipriano Mera. No seu eloxioso Homanaje29, Pepe Gutirrez nin sequera comenta a traizn Repblica pola Junta de Defensa, presidida por Casado e na que Mera tivo un papel crucial. Quizais para el non ten importancia que esta traizn entregara impunemente a Franco a centos de milleiros de combatentes e familiares, que acabaran nos campos de concentracin, nos calabozos de tortura e nos paredns de fusilamento. Sumando as coincidencias, aos eloxios do golpismo antirrepublicano tamn se une o ultra Federico Jimnez Losantos, a voz dos bispos ultramontanos, que tamn considera a Mera como un idealista, un heroe polo seu enfrontamento contra os comunistas, do que eloxia as sas iniciativas como a proposta de secuestrar a Negrn para obrigalo a negociar con Franco ou presentarse con el en Burgos anda que os fusilasen a todos30. Tamn a Falange Autntica se apunta ao homenaxe a Cipriano Mera, do que destaca o seu anticomunismo e o seu idealismo: Sen dbida, a de Cipriano Mera unha vida entregada a fondo perdido polo Ideal, marcado pola vivencia da Solidariedade, compartindo at o necesario para vivir31. Finalmente, a Fundacin Andreu Nin32 reivindica a sa figura publicando unha entrevista a Mera realizada en 1966. O anticomunismo concita as mis estraas amizades. Paso n5: Facer do POUM a nica vtima das represins e de Andreu Nin o nico morto da guerra civil. Esta esquematizacin serve para agochar que at maio de 1937, en Catalunya e outras zonas da Repblica, determinadas forzas polticas e sindicais tentaron impoerse mediante 12

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com a violencia, o terror e os asasinatos. Como puxeron de manifesto no seu documentado e exhaustivo estudo os historiadores Sol i Sabat e Villaroya33, at 1937 proliferaron as prisins anarquistas como as de Sant Elies en Barcelona e os cemiterios clandestinos na Arrabassada e en Montcada, onde an parar as decenas de asasinados polos incontrolados e as Patrullas de Control, amparadas por grupos da FAI, a CNT e o POUM nun intento de provocar o caos revolucionario e socavar a unidade da Fronte Popular. As gabias das estradas inzbanse de mortos, non s de burgueses, curas e fascistas, senn tamn de militantes de Esquerra, da JSU ou do PSUC depuradas convenientemente polos seus inimigos polticos, ou ben de persoas sen partido vtimas de vinganzas persoais ou de extorsins cuxos verdugos se amparaban na impunidade do carn vermello e negro a maiora das veces: non esquezamos que unha das primeiras medidas revolucionarias do anarquismo foi abrir de par en par os crceres de Barcelona, de onde saron centos de criminais, violadores, asasinos, pistoleiros e delincuentes. Joan Comorera, secretario xeral do PSUC, foi obxecto de atentados e moitos personaxes do outra lado caeron moito antes que Andreu Nin. Roldn Cortada e Ses, destacados dirixentes do PSUC; Desideri Trillas, sindicalista do porto de Barcelona, asasinado nos locais da CNT polos seus pistoleiros; os tres militantes da UGT asasinados en Lo Grau e os cinco asasinados en Erriberri entre eles dous comunistas e un membro de Izquierda Republicana; o exterminio de uxetistas en Barcelona durante o dominio anarquista, ou os case trinta campesios asasinados pola FAI na vila tarraconense de La Fatarella, son uns poucos exemplos das vtimas entre a esquerda producidas durante a ditadura anarquista animada polo POUM. Os adversario do PSUC foron implacbeis cos militantes comunistas e doutras organizacins. Cal sera o destino dos dirixentes do PSCU se os amigos de Orwell triunfaran? Na historia da guerra civil contada polos orwellianos, todas estas vtimas sinxelamente non existen.

5. Sobre o mal uso da informacin e a falta de seriedade de Pepe Gutirrez

evidente que Pepe Gutirrez ten un grande interese en condicionar o debate e levalo do vieiro construtivo ao espazo das etiquetas, estereotipos e prexuzos. En primeiro lugar, Pepe Gutirrez, non se sabe o por que, vese na obriga de dar unha grande publicidade a mia suposta militancia poltica: Parece ser que Albert Escusa forma parte do Partit Comunista de Catalunya (PCC), grupo prosovitico, partido actualmente coligado con Iniciativa per Catalunya e con Llamazares, dicir, con camaradas que non s abxuran de Stalin, senn que o fan tamn do comunismo. Supoemos que o obxectivo que persigue Pepe Gutirrez ao dar publicidade mia suposta militancia poltica, mostrar ao lector a imposibilidade de que un militante do PCC poda emitir opinins obxectivas sobre estes problemas histricos e polticos. Xa que Pepe Gutirrez ten tanto interese en expoer ao pblico e a outros elementos que pululan pola rede- a mia suposta militancia poltica, estou obrigado a aclararlle que, efectivamente, hai anos fun militante do PCC e, pese s mias diferenzas actuais, non me avergonzo de ter militado nese partido-, pero moito antes de publicar o meu texto sobre Orwell xa abandonara o meu compromiso con PCC. Xa que logo, actualmente non teo ningunha relacin co PCC nin coa poltica ou a ideoloxa que defenda, cuestin que competen nica e exclusivamente ao seus militantes. Tampouco teo nada a ver con Iniciativa per Catalunya, nin con Llamazares, nin con Izquierda Unida, nin cos camios que tomaran estas organizacins e os seus dirixentes. Recomndolle a Pepe Gutirrez que revise as sas psimas fontes de informacin antes de divulgar deste xeito estas informacins falsas. Asemade, sera interesante que nos aclarara a todos cales son

13

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com os criterios que emprega para insinuar que os militantes do PCC estn invalidados para dar argumentos obxectivos sobre tales acontecementos histricos. En segundo lugar, o texto de Pepe Gutirrez est cheo de importantsimos erros e do emprego incorrecto das citas, que inducen ao lector a unha interpretacin deformada e errnea do meu texto. Por exemplo, segundo Pepe Gutirrez, Escusa chega a afirmar con rotundidade que Rebelin na granxa que apareceu en Gran Bretaa coincidindo coa fin da guerra (...) Nin que dicir ten que esta obra se imprimiu na Alemaa nazi e a Italia fascista. Do xeito que o cita, non habera nada que obxectar a Pepe Gutirrez, mais o problema que el refundiu arbitrariamente partes do texto que eu escribn: a primeira parte da cita fai referencia a Rebelin na granxa, mentres que a segunda parte fai referencia obra de dous fascistas ingleses amigos de Koestler. Unir desta forma dous fragmentos que falan de cousas completamente diferentes un exercicio de confusin deliberada. Se Pepe Gutirrez se tomara a molestia en citar correctamente o meu texto, non tera dbidas de que en ningn momento se afirma tal cousa. A cita correcta, que muda completamente o sentido da frase, a seguinte: En 1939, Koestler evolucionou cara ao extrema dereita, manifesto de escritores ingleses como Cecil Gerahty e william sobre a Repblica espaola: Demostramos, pois, que Espaa complot comunista, inspirado e controlado polos francmasns sa maiora, e axitadores internacionais. Nin que dicir ten que na Alemaa nazi e a Italia fascista. facndose admirador Foss, quen escribiron foi a vtima dun vasto europeos, xudeus na esta obra se imprimiu

Isto exactamente o que escribn eu, e non o que Pepe Gutirrez pon falsamente como da mia autora e repita mis adiante no seu texto. En calquera caso, eu non teo a culpa de que Koestler, escritor moi admirado por Pepe Gutirrez, decidira escoller s sas amizades entre os fascistas. Por outra parte, Pepe Gutirrez comete, outra volta, un grande erro cando se escandaliza porque no meu traballo recorrn a autores non estalinistas ou antiestalinistas como Isaac Deutscher. posbel que o doutrinarismo lle xogara unha mala pasada a Pepe Gutirrez. Do punto de vista cientfico, recorrer a autores ideoloxicamente opostos para sustentar unha determinada posicin non constite ningunha aberracin mentres os seus argumentos tean un apoio slido, contrastado e debidamente documentado. De feito, debera ser un motivo de alegra para Pepe Gutirrez que eu me desprenda de prexuzos e non dubide en recorrer a autores con concepcins ideolxicas afastadas das mias.

6. Pepe Gutirrez e a reciclaxe dos intelectuais ao servizo do imperialismo

Para apoiar a sa argumentacin, Pepe Gutirrez vese na obriga de reciclar escandalosamente aos intelectuais que, conscientemente ou non, traballaron nos estabelecementos culturais e literarios da axencia da espionaxe norteamericana, a CIA. O mis importante deles foi os Cadernos do Congreso pola Liberdade da Cultura, revista creada e financiada pola CIA e as sas fundacins pantalla, e dirixida por Julin Gorkin, un dos principais dirixentes do POUM at 1939, e desde os anos corenta axente activo do imperialismo norteamericano.

14

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com O feito clave dos vnculos entre a CIA e Gorkin e os Cadernos que dirixa, enfocados a denigrar Repblica e a captar intelectuais pronorteamericanos, importantsimo para clarexar os intereses ideolxicos e o entorno histrico da guerra fra anticomunista, que permitiu triunfar caracterizacin da Unin Sovitica e a guerra civil espaola segundo o modelo orwelliano. Mais contra esta lxica, Pepe Gutirrez silencia este feito fundamental, limitndose a argumentar que nos Cadernos escriban antifranquistas, intelectuais que pretendan crear unha oposicin non comunista. Que bonitas verbas para describir oficina cultural da CIA, a axencia do crime que cunha man pagaba a Gorkin e aos seus amigos, e coa outra aos Somoza, Batista, Pinochet, Suharto e Mobutu! Como explica Pepe Gutirrez, nos Caderno colaboraron entre outros Salvador de Madariaga, Aranguren, Ferrater Mora, Amrico Castro, Vctor Alba, Camilo Jos Cela e Dionisio Ridruejo. Efectivamente, unha oposicin intelectual branda... mantida e financiada pola CIA, que preparaba un posfranquismo favorbel aos intereses do imperialismo norteamericano. Como demostrou o historiador Southworth34, Gorkin foi o asalariado da CIA especializado na campaa de difamacin contra a Repblica en xeral, e contra os comunistas en particular, entre algunhas capas da intelectualidade espaola progresista ou disidente do franquismo, e entre sectores da esquerda non comunista que puideran sentir simpata cara ao partido comunista. Contou coa axuda inestimbel do xornalista e historiador Bollotten outro trnsfuga que abandonou a sa antiga simpata pola Repblica a cambio dunha boa carreira profesional- aos que hai que engadir a El Campesino e Jess Hernndez, cuxos testemuos fabricados por Gorkin ( dicir, pola CIA) son dogma de fe para Pepe Gutirrez. Por que Pepe Gutirrez non comenta nada sobre as conexins dos poumistas e orwellianos Gorkin, Alba e outros coa CIA, feito importantsimo para clarexar o debate? Seica sinte algn reparo moral por ter que recorrer a tales autores para apoiar os seus argumentos?

7. Un fantasma recorre o mundo de Pepe Gutirrez: o fantasma do estalinismo

Dica o grande historiador Pierre Vilar, denunciando as presins dos intelectuais que pretendan desesperadamente evitar unha lectura obxectiva de Stalin: un terrorismo intelectual subterrneo impulsa a pedir perdn por citar a Stalin35. O ton intimidatorio utilizado por Pepe Gutirrez ntrese deste terrorismo intelectual ao utilizar indiscriminadamente a clsica etiqueta de estalinismo, concepto encamiado a atemorizar e a provocar vergonza, non s aos defensores de Stalin e da URSS, senn a todos aqueles que non comparten o modelo orwelliano e o pensamento nico antiestalinista. Con isto, Pepe Gutirrez pretende terminar facilmente o debate sobre a figura de Orwell e a historia sovitica, substitundo con etiquetas e prexuzos clsicos a ausencia de argumentos slidos e ten que recorrer a argumentos peregrinos como o suposto antileninismo oficial en Cuba se non ficamos no formal, sera un interesante exercicio comparar polo mido os textos constitucionais e os sistemas sociopolticos de Cuba e a URSS- ou mediante a lenda de que os comunistas son catro gatos en va de extincin: os estalinistas pdense contar cos dedos dunha soa man. Non estn nas libraras, nin nos foros, en calquera pxina alternativa o concepto estalinismo usado case exclusivamente como insulto, ou como parte dun pasado errneo e, en moitos casos, superado. Non se entende como Pepe Gutirrez malgasta tanto tempo e enerxa para combater aos dedos dunha man, a non ser que, evidentemente, o propio Pepe Gutirrez saiba que a sa afirmacin ten pouco a ver coa realidade. Nufrago no seu pequeno ocano orwelliano, non quen de ver o evidente: a existencia de grandes partidos en todos os continentes que, 15

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com anda que mantean hoxe posicins ideolxicas diferentes, defenden a Unin Sovitica de Stalin como unha etapa globalmente positiva para a historia dos pobos soviticos e da humanidade. En Turqua, Grecia, Ecuador, Rusia, Nepal, etc., existen grandes partidos de masas, algns con presenza electoral e social notbel, ou son forza de goberno, que reivindican dun xeito ou de outro a figura de Stalin. Non sabemos a que grupo poltico est adscrito Pepe Gutirrez, mais dificilmente debe ter unha grande representacin, do mesmo xeito que ningn grupo do anticomunismo de esquerdas ou semellante ten practicamente presenza nin entre as masas, nin dirixiu xamais movementos antiimperialistas ou revolucionarios, nin constite ningunha forza de consideracin a nivel electoral. Por que non di nada Pepe Gutirrez sobre isto? O desenfreo anticomunista conduce a Pepe Gutirrez cara a posicins radicais que o fan vincular, sen ningn tipo de probas, a Stalin e a URSS coa cohorte Pol Pot, Ceaucescu, o ltimo Mao. Son anlises converxentes con extremistas do calibre de Federico Jimnez Losantos, cuxas opinins son moi semellantes: Stalin, Mao o Pol Pot mataron antes e mataron mis do que puido facelo o Carniceiro dos Balcns36. Vincular os acertos e desacertos de Stalin cos de outras figuras histricas posteriores a el non se pode cualificar como un grande argumento histrico. Mesturar deste xeito a personaxes que estiveron no centro de procesos histricos tan diferentes e contrapostos, e pretender facer deles discpulos de Stalin sen probas, sen argumentos, sen documentacin histrica- non constite ningunha evidencia a prol de Pepe Gutirrez, que recorre a teses dignas do Libro negro do comunismo.

8. Pepe Gutirrez, o cinema e os escritores arrepentidos

Como probas definitivas de cargo contra o estalinismo, Pepe Gutirrez proponnos gozar de pelculas antisoviticas: a verdade que lles ira moi ben ler libros como os mencionados ou pelculas A confesin, de Costa-Gravas ou A vida dos outros, de Florian Henchel-Donnersmarck, so pena de quedar totalmente marxinados da verdade completado coa lectura dos escritores desencantados coa URSS. En canto ao primeiro, non moi orixinal, posto que a industria occidental do cinema ven realizando obras antisoviticas e anti-estalinistas desde 1917, anda que hai que recoecerlle a Pepe Gutirrez que poer ao mesmo nivel as pelculas de ficcin coas obras histricas e cientficas baseadas en documentos, algo anovador e brillante. Pepe Gutirrez parece suxerir aos historiadores un novo mtodo de investigacin: no canto de perder o tempo indagando nos arquivos, moito mis produtivo para eles pasar unha tarde no cinema. Neste punto, curiosamente Pepe Gutirrez abstense de citar a pelcula Misin en Moscova (Michael Curtiz, 1943) realizada a partir das memorias do embaixador norteamericano Joseph Davies na URSS entre 1936 e 1938, quen tivo oportunidade de asistir, xunto con numerosos diplomticos e embaixadores estranxeiros, aos xuzos contra algns dos vellos bolxeviques convertidos en opositores. A grande maiora de estranxeiros, moitos deles avogados, confirmaron a veracidade das confesins dos acusados e a verosimilitude das acusacins de traizn e espionaxe que pesaban sobre algns antigos dirixentes da revolucin. A visin do embaixador Davies, que viaxou por todo o pas libremente, e que tratou de formarse unha opinin propia sen prexuzos, derruba moitos mitos. Por que este importantsimo testemuo silenciado por Pepe Gutirrez? Merece comentario aparte a actitude dos escritores comprometidos: certo que moitos asumiron de forma acrtica a versin do XX Congreso do PCUS de 1956 promovida por 16

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com Kruschov, como tamn outros o seguiron precisamente polo grande prestixio que tia o PCUS entre as masas de todo o mundo, inclundo os sectores intelectuais progresistas. Mais que seguiran este camio e que repudiaran a sa adhesin anterior algo do que non debe culparse demasiado a estes escritores, xa que moitos deles procedan da pequena e mediana burguesa. A simpata poltica non provn moitas veces dunha anlise profunda, senn de convicins e esperanzas, de rexeitamento instintivo ao existente, de seguimento cego, cando non de apuntarse ltima moda ou de subirse ao carro que pareca vencedor. Esas motivacins mobilizaron a unha grande cantidade de escritores cosmopolitas, que viron cambalear as sas identidades sociais e culturais nun mundo que xurdiu da Primeira Guerra Mundial e estaba a piques de se precipitar no abismo da segunda guerra. Como explicou o ex comunista Arthur Koestler para autoxustificarse anos despois en ton de arrepentimento, a motivacin de moitos escritores para apoiar a Stalin foi a intuicin de que a URSS era o nico pas que poda deter ameaza fascista: Os comunistas, apoiados pola poderosa Unin Sovitica, parecan a nica forza capaz de resistir a avalancha das hordas primitivas coa sa esvstica-totem37. Cando o nazismo foi esmagado pola URSS, o capitalismo resucitou e moitos escritores e artistas puideron respirar aliviados, retornando novamente sociedade que eles sempre consideraran como a sa. Avergoados polas sas anteriores opinins polticas, volveron escoller o bando occidental durante a guerra fra. Atrs ficaban as torturas morais pola culpabilidade de clase nos dramas do primeiro terzo do sculo XX, dramas que os empurraran a situarse no lado do antifascismo e o socialismo. Nin hai que idealizar as sas opinins, nin hai que ser excesivamente duros con eles tendo en conta a sa procedencia de clase e as sas posibilidades de promocin profesional. Finalmente, o desprezo pola seriedade manifesto cando se descartan obras documentadas e rigorosas con expresins tales como se citan autores que non son os da casa (como Ludo Martens cuxos traballos son xa moi distantes). dicir, as novelas de ficcin de Orwell Rebelin na granxa (escrita en 1943) e 1984 (escrita en 1948) hai mis de medio sculo!- para Pepe Gutirrez son obras cientficas de actualidade, mentres que a obra histrica Outra visin de Stalin de Ludo Martens, publicada en 1994 e apoiada en documentacin recente, segundo Pepe Gutirrez un traballo moi distante. Curiosa maneira de medir a de Pepe Gutirrez. Ser que os conceptos de tempo e espazo estn invertidos no universo orwelliano? Os disidentes do modelo orwelliano, esquecidos por Pepe Gutirrez Se moitos escritores renegaron s primeiras, alertados polo seu instinto de clase e a sa pertenza cultura occidental, outros non dubidaron en continuar o seu combate polos seus ideais sen abandonar as sas convicins, malia que algns manifestaran as sas dbidas e vacilacins polticas, como natural, nun momento ou outro. Son os esquecidos por Pepe Gutirrez: Miguel Hernndez, Henri Barbusse, Nicols Guilln, Antonio Machado, Pablo Neruda, Rafael Alberti, Louis Aragon, Nazim Hikmet, Roque Dalton, Berthold Brecht, Dashiell Hammett e tantos outros relegados ao esquecemento pola apisoadora intelectual do pensamento nico orwelliano. Mais se Pepe Gutirrez precisa intelectuais desencantados, pode tomar o paradigma de disidente antiestalinista, o famoso matemtico e socilogo Alexander Zinoviev (finado no 2006), que viviu en occidente grazas a escribir libros antisoviticos:

17

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com Desde a infancia fun antiestalinista, fun membro dun grupo terrorista disposto a matar a Stalin, fun arrestado, etc., etc. At a morte de Stalin fun antiestalinista e fixen propaganda antiestalinista clandestina. Mais despois, cos anos, especialmente aps a morte de Stalin, estudei esa poca e cheguei conclusin de que Stalin , segundo o meu punto de vista, o poltico mis importante do sculo XX, e pode que un dos mis importantes de todo o milenio. Todo o que foi feito por el, na mia opinin, demostra que como poltico foi mis importante que Lenin. necesario ter en conta as condicins histricas nas que viva Rusia: guerras internas, pobreza, desordes, difciles condicins climticas, o material humano (ningun quere ter en conta o material humano). (...) Con este material humano, fundar un Estado tan forte, a segunda superpotencia no planeta, un caso nico na historia. Hitler tamn levou adiante un gran asunto, tamn foi un poltico colosal, pero foi un criminal. Ser un xenio non significa ser ao mesmo tempo unha boa persoa. Napolen tamn foi un xenio, mais tamn un criminal. Stalin, como home poltico, est por riba deles e a moita distancia. A historia sovitica, anda sendo moi curta, xogou un papel fundamental na historia da humanidade. Grazas URSS foi derrotado o fascismo, o nacionalsocialismo alemn, o militarismo xapons. Sen a URSS isto sera imposbel. De non existir a URSS, os alemns, de maneira natural, poderan converterse nos donos da situacin no planeta por moito tempo (...) Non se pode minimizar agora o protagonismo de Stalin. Na propaganda contempornea occidental dedcanse a menosprezar a figura de Stalin. Resmeno todo nas represins. Mais, en primeiro lugar, as represins, no fundamental, estiveron xustificadas, tian as sas causas; segundo, iso foi un fenmeno secundario na historia sovitica real. Eu vivn todo este perodo, e para ns iso estaba na periferia da nosa vida, era secundario, non era iso o que determinaba a nosa vida, senn a creacin positiva que abarcou a un grande pobo, e practicamente a todo o planeta38. Estas son as verbas dun afamado intelectual que nunca se considerou a si mesmo comunista nin estalinista e que escribiu unha boa cantidade de libros moi crticos co sistema sovitico. Representan un balanzo realizado desde unha perspectiva histrica, afastada da novelesca visin orwelliana. Por que Pepe Gutirrez ignora sistematicamente estes testemuos?

9. Orwell, tendendo pontes entre dous extremos

Quen reivindica a Orwell na actualidade? Indubidabelmente un grande nmero de lectores que recibiron en doses acadas o mito do escritor honesto, armado de idealismo e moral a toda proba; popes mediticos ou intelectuais neoliberais, ou de extrema dereita, fabricantes de ideoloxa; intelectuais independentes, escritores e universitarios, xeralmente situados no mbito da esquerda ou centro-esquerda; e, finalmente, algns militantes da ultraesquerda anticomunista cuxas opinins, frecuentemente, soen converxer con algunhas opinins da intelectualidade neoliberal e reaccionaria. A icona de Orwell adorada a un mesmo tempo polos anticomunistas de esquerda como os anarquistas espaois, Pepe Gutirrez, a Fundacin Andreu Nin- e polos intelectuais ultras e neoconservadores norteamericanos e europeos. No noso pas, estes ltimos estn representados por medios como Libertad Digital, onde escriben entre outros os ultras e tamn orwellianos- Federico Jimnez Losantos, Csar Vidal ou Po Moa. Nesta publicacin, xunto a un artigo moi eloxioso39 de Carlos Semprn Maura sobre Orwell, podermos acceder a outro do profranquista Po Moa sobre a correspondente denuncia do papel dos comunistas e de Stalin na guerra civil espaola. 18

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com

Constite unha aberracin intelectual relacionar o pensamento de Orwell coa extrema dereita? Precisamente hai evidencias substanciais para afirmar esta conexin. O 21 de marzo de 1940, Orwell escribira nas pxinas do xornal New English Weekly: Gustarame lembrar que nunca fun capaz de ter aversin por Hitler. Despois da sa suba ao poder (...) reflectn que seguramente o matara se puidera poerme ao seu alcance, mais non podera sentir ningunha animosidade persoal cara a el. O feito que hai algo profundamente atractivo sobre el40. Estas ambigidades respecto a Hitler forman parte da natureza profundamente conservadora do pensamento orwelliano, que tentou agochar a travs das sas novelas e artigos con temticas sociais ou de esquerda. Mais, finalmente, a xentica seguiu o seu curso e as verdadeiras concepcins de Orwell, durante a guerra mundial, xermolaron da sa mente coa forza dunha erupcin volcnica. O seu propio entorno certificou as sas posturas reaccionarias e sen principios. O escritor anarquista George Woodcock, amigo de Orwell, escribiu sarcasticamente en 1942 sobre el nuns termos que deixan dbidas sobre a sa dobre moral e a sa inconsistencia poltica: Camarada Orwell, ex oficial de polica do imperialismo britnico... Camarada Orwell, ex compaeiro de viaxe dos pacifistas... [aos que] ataca agora!... Camarada Orwell, es membro da extrema esquerda... Defensor dos anarquistas... E agora o camarada Orwell, regresa as sas lealdades imperialistas e traballa na BBC41. Rob Breton, profesor da University of British Columbia, nun artigo que leva o revelador ttulo de George Orwell e a culpa liberal sinalou ao liberalismo e s tradicins mis conservadoras como as influencias mis arraigadas en Orwell, e remarcou que este dirixiu as sas crticas de xeito maioritario contra os escritores e intelectuais de esquerda aos que atacou de forma visceral- antes que contra os intelectuais de dereitas ou reaccionarios, cos que foi moito mis condescendente42. En 1941, por exemplo, Orwell acusaba aos intelectuais de esquerda de ser pronazis: No prazo dun ano probbel que tea lugar entre a intelectualidade de esquerdas unha reaccin prohitleriana43. Outro coecido autor, Raymond Williams, malia simpatizar con Orwell, puxo en relevo o grande potencial desmobilizador e derrotista do escritor, que es esforzou por crear unha imaxe social dominada pola absoluta desesperacin e a apata, sen ofrecer sadas aos horrbeis dramas aos que someta aos seus personaxes, sen ofrecer solucins aos problemas, e polo tanto cunha mensaxe claramente reaccionaria: Orwell preparou as conviccins polticas ortodoxas de toda unha xeracin... Ao considerar que a loita s se libraba entre unhas poucas persoas por riba das cabezas dunha masa aptica, Orwell creou as condicins para a derrota e a desesperacin44. Do punto de vista dun articulista no xornal Tribune, Orwell chegou a defender en 1944 o bombardeo masivo de cidades e, para condicionar s posbeis opinins contrarias a este tipo de mtodos, minimizou as vtimas civs inocentes, cualificando como propaganda as informacins de nenos mortos polas bombas: Por que peor matar a civs que a soldados? Obviamente non hai que matar a nenos se se pode evitar dalgn xeito, mais s na propaganda cada bomba que cae o fai nunha escola ou nun orfanato. Unha bomba mata a unha mostra representativa da 19

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com poboacin, mais non exactamente unha seleccin representativa, porque os nenos e as mulleres embarazadas soen ser os primeiros en ser evacuados, e algns mozos van ao exrcito. Probabelmente, un nmero desproporcionado grande de vtimas da bomba ser de mediana idade45. Christopher Hitchens unha das evidencias de que Orwell a ponte que permite a circulacin normalmente nun nico sentido- entre a extrema esquerda anticomunista e a extrema dereita neoliberal (e anticomunista). Hitchens est considerado un dos intelectuais britnicos actuais mis influentes, evidentemente da esquerda antiestalinista. Malia declararse marxista, como expresou recentemente nunha entrevista, atopou aos seus inimigos no mesmo lugar que a extrema dereita norteamericana. As, non dubidou en apoiar a guerra contra Iraq46 (repetindo o apoio que prestou OTAN en 1999 cando defendeu os criminais bombardeos contra Iugoslavia polo seu carcter humanitario47) ou en atacar agresivamente aos que, desde posicins progresistas, puxeron de manifesto os problemas mis descarnados da sociedade norteamericana e do seu goberno, como o cineasta Michael Moore48. No seu libro sobre Orwell49, Hitchens arremete violentamente contra os intelectuais de esquerda que criticaron ao seu admirado escritor, exercendo o papel de sumo sacerdote da ortodoxia orwelliana. Nunha curiosa coincidencia con Pepe Gutirrez, Hitchens considera que o maior aporte e a validez actual da obra de Orwell a loita contra o estalinismo e os rximes estalinistas, verba que se converteu nunha das principais estafas intelectuais, empregada indistintamente pola intelectualidade reaccionaria e polos orwellianos de esquerdas. Todo iso non ten nada de estrao xa que normalmente os admiradores de Orwell xurdidos da esquerda son verdadeiros hoolligans orwellianos decididos a queimar na fogueira a calquera que cuestione os dogmas sobre o escritor, na sa particular loita contra o fantasma do estalinismo. Pepe Gutirrez , seguindo a estela de Hitchens, tenta desesperadamente equiparar a crtica a Orwell co que el chama estalinismo, aproveitando a lenda negra e a enorme negativa que o pensamento nico creou ao redor deste concepto.

10.

O que Orwell defenda realmente

A evolucin do pensamento poltico e social de Orwell estivo condicionada en todo momento polos seus fantasmas persoais: a necesidade de expiar as culpas de clase dunha ex polica imperial de orixe semiaristocrtico, atormentado por ser un parafuso da maquinaria colonial britnica, nun mundo decrpito, que entrara nunha crise profunda e que provocou a destrucin dos valores tradicionais entre amplos estratos intelectuais, responsbeis de crear e transmitir a ideoloxa burguesa. Era o mundo que se precipitaba no abismo a raz da crise econmica de 1929, do paro masivo, da descomposicin social, un mundo no que unha burguesa desesperada procuraba a sa salvacin nos rximes conservadores ou fascistas, arrastrando humanidade a unha nova guerra. Fronte a este mundo emerxa a Unin Sovitica cunhas taxas de desenvolvemento econmico espectaculares, que servan para desenvolver un programa de dereitos sociais, econmicos e culturais descoecidos no resto do mundo, limitados pola necesidade de preparar ao pas ante a guerra que se aveciaba. Foi a URSS do pleno emprego, dos dereitos das mulleres e da clase obreira, da universalidade da educacin e a sanidade, do progreso en todos os mbitos e do triunfo da economa planificada, a alternativa que se presentou ante os ollos de tantos intelectuais desconcertados.

20

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com Antiimperialismo ou racismo sutil? Houbo destacadas voces crticas da esquerda non precisamente estalinista ou prosovitica, que destaparon a ideoloxa profundamente reaccionaria que agochaban as obras de Orwell. Estas voces, evidentemente, careceron da enorme difusin meditica da que gozou Orwell e os seus apoloxistas. Un dos que denunciou o carcter reaccionario das ideas de Orwell foi o historiador e dirixente socialdemcrata Cruise OBrien, quen desenmascarou o seu suposto antiimperialismo e desvelou o racismo sutil que agochaban as obras orwellianas: Anda que condena o imperialismo, as sas vtimas anda lle desgustan mis... fantstico ver no 1984 de Orwell o reflexo do sentimento de que un mundo no que o estilo de vida britnico anterior a 1914 faleceu por completo debe ser necesariamente un mundo deshumanizado? E completamente errado percibir que os habitantes de Rebelin na granxa teen puntos en comn non s cos rusos soviticos senn coas razas menores de Kipling de maneira xeral?50. Efectivamente, o desprezo con que Orwell trata ao pobo ruso en Rebelin na granxa un grupo de animais estpidos incapaces de autogobernarse, que s merecen o peor dos destinos- xamais tivo equivalente para pobos como o alemn que vivan un rxime infinitamente peor que o que puido ser o sovitico. Nunca dedicou Orwell unha novela ao nazismo, nin ao fascismo, nin ao maccarthismo norteamericano, nin ao linchamento de negros no sur dos Estados Unidos, etc. As categoras nazis de infrahumanos como os xudeus, xitanos, eslavos, socialistas, comunistas, e todos os demais condenados solucin final, a Autswitch, ao franquismo ou a Mussolini, non tiveron dereito a ningunha bagoa de Orwell. Tampouco se inmutou o portador da Verdade polos centos de milleiros de xaponeses inocentes exterminados polas bombas atmicas norteamericanas. E que para Orwell e os orwellianos, hai vtimas de primeira clase e vtimas de terceira clase. Incluso as sas posturas antiimperialistas eran moi ambiguas. Se ben semella rexeitar a sociedade colonial britnica, o seu paso como polica imperial por Birmania deixoulle unha desagradbel impresin dos nativos birmanos, retratados na sa novela Das de Birmania como seres que oscilan entre o servilismo cos britnicos, capaces das actitudes mis inmorais, ou ben colectivos pertencentes a unha cultura indescifrbel e primitiva. Defenda formalmente a independencia da India mentres que na prctica se esforzaba por demostrar a imposibilidade da mesma utilizando os vellos tpicos paternalistas coloniais, que consideran aos colonizados como pobos inmaturos ou inferiores, incapaces de autogobernarse. En 1941 escriba: Se a India sinxelamente se liberase, isto , se se vise privada da proteccin militar britnica, o primeiro resultado sera unha inmediata conquista por parte dalgn pas estranxeiro; o segundo, unha serie de fames pavorosas, que acabaran coa vida de millns de persoas en poucos anos51. O nacional-socialismo orwelliano e o mito do partido estranxeiro Unha das obsesins de Orwell foi a temtica inspirada na orixe estranxeira do movemento comunista e a dependencia aos ditados de Rusia. Numerosas voces procedentes de diversas coordenadas ideolxicas e polticas chegaron, mediante unha traxectoria converxente, a unha idntica conclusin: a denuncia dos partidos comunistas como partidos estranxeiros ou axentes a soldo de Moscova. O perigo roxo, combinado, aps 21

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com as vitorias da revolucin chinesa e vietnamita dcadas mis tarde, co perigo amarelo, foron os fantasmas cos que a prensa e os intelectuais reaccionarios axitaban s masas preadas de chauvinismo. Orwell recollera os tpicos anticomunistas ligndoos co nacionalismo primitivo britnico para crear os lemas occidentais clsicos da guerra fra. Por este motivo, o internacionalismo proclamado polos comunistas e apoiado por numerosos intelectuais era visto por Orwell como unha traizn. Martin Tyrrel, na revista Cultural Notes52, publicada pola Alianza Libertaria (nada sospeitosa de estalinismo), e cun titulo esclarecedor Orwell: do anarquismo conservador ao nacional-socialismo- remarca como o escritor, rexeitando o internacionalismo, foise achegando a unha idea de socialismo en escritos como O len e o unicornio e O socialismo e o xenio ingls- que tomada prestada moitas caractersticas do nacional-socialismo alemn: o suposto nacionalismo dos obreiros britnicos, os ataques aos intelectuais de esquerdas que minan os valores tradicionais, a sa adhesin s clases medias, a reivindicacin de que o pobo britnico unha raza marcial, etc. Efectivamente, a partir de escritos como O len e o unicornio e O socialismo e o xenio ingls, a viraxe de Orwell cara ao nacionalismo britnico conservador pblico e defendido con paixn. Atrs fica o internacionalismo dos seus anos mozos. Asemade, Orwell coincide con Hayek, profesor do Londo School fo Economic e outro dos pais do neoconservadurismo, en denunciar o colectivismo, forma de organizacin social intrnseca ao socialismo, como o peor dos pesadelos: Na parte crtica da tese do Profesor Hayek hai moita verdade. Non se di o suficiente que o colectivismo intrinsecamente antidemocrtico; mis, confrelle a unha tirnica minora poderes mis grandes que os que a Inquisicin Espaola xamais soou posur53. Combater o comunismo al onde estivera converteuse nunha obsesin, denunciando aos comunistas como monicreques de Stalin. O mito de que os comunistas eran un partido estranxeiro e os seus dirixentes estaban a soldo de Moscova, era parte da propaganda da extrema dereita en todo o mundo, e Orwell fixo seu ese mito con grande paixn, mentres a campaa anticomunista aumentaba nas vsperas da guerra mundial. O estilo de Orwell deslizouse cada vez mis cara difamacin, como podemos ver na opinin que lle merecan os comunistas franceses: en 1940, malia votar no Parlamento a prol dos crditos de guerra para o conflito que se aveciaba contra Alemaa, os comunistas franceses foron ilegalizados e perseguidos e, durante a ocupacin, entregados aos nazis polos polticos ao servizo da burguesa francesa: En abril de 1940, o socialista Srol far aprobar un decreto penalizando de morte a todo autor de propaganda comunista. (...) O ocupante hitleriano aproveitar plenamente os resultados desta represin, e moitos dos comunistas arrestados incluso antes da ocupacin seranlles entregados. O 22 de outubro de 1941, 27 comunistas sern fusilados en Chteaubrian54. Ese feito non impedir que o decente e honesto Orwell reproduza os argumentos da extrema dereita e afirma, amosando o seu rostro mis mesquio e difamatorio en xuo de 1940, cando os crceres se enchan de comunistas que seran exterminados polos ocupantes nazis, que o PCF era un instrumento dcil nas mans de Hitler: Todo depende de resistir, como sexa, at o inverno. Para entn (...) por a Hitler nunha situacin difcil. Ser interesante ver, entn, se rehabilita ao Partido Comunista 22

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com francs, ilegalizado, e tenta empregalo contra a clase obreira do norte de Francia, tal como utilizou a Ptain contra a clase reaccionaria55. Como sabemos, o PCF foi o cerne da Resistencia antinazi, a principal forza poltica e militar contra o fascismo e a que mis sacrificios humanos realizou pola vitoria, mentres que un grande amigo de Orwell e admirado por Pepe Gutirrez, o comandante do POUM Georges Kopp, traballaba para o rxime colaboracionista de Vichy. A difamacin infame que Orwell segregaba contra os comunistas franceses non puido impedir que foran o partido mis votado aps a guerra. Sobre isto, Orwell non escribiu nin unha lia que se saiba. En 1944 Orwell recuperaba unha vella idea do fascismo que afirmaba que a Repblica espaola era unha especie de colonia nas mans dos soviticos: os rusos repartiron unha grande cantidade de armas e a cambio obtiveron un mximo de control poltico. E engada: Durante un ano ou mis, o Goberno espaol estivo de feito baixo control ruso56. Orwell, cando describa a Repblica como unha especie de colonia rusa, non estaba inventando nada novo. O xeneral fascista Queipo de Llano, nunha das sas famosas emisins radiofnicos denunciaba antes que Orwell, en 1938, aos dirixentes republicanos desta forma: o nico que queren sosterse no Poder para seguir roubando e converter a Espaa en colonia de Moscova57. E con motivo da entrada de Franco en Madrid, Hitler enviou un telegrama de felicitacin nos mesmos termos: a Espaa Nacional acaba de lograr a vitoria definitiva contra o bolxevismo, ese elemento destrutor dos pobos, mentres que Mussolini proclamaba nun discurso: o bolxevismo sufriu a derrota final e de igual forma terminarn todos os inimigos do fascismo58. O anticomunista e a Repblica como colonia de Moscova foron os argumentos cos que os fascistas espaois tentaron lexitimar o crime contra os pobos de Espaa. Orwell reproduciu os mesmos argumentos, dando creto aos sectores mis reaccionarios contra a Repblica e contra a poltica antifascista da URSS, contribundo ao fortalecemento dun bloque anticomunista que, en ltima instancia, serviu de cabalo de Troia s forzas mis reaccionarias e ao fascismo. Un Orwell estalinista? Durante os primeiros anos da guerra, cando o seu pas e a URSS se converteron en aliados, e por ese motivo non era o momento acado para continuar desprestixiando Repblica espaola buscando minar o seu apoio internacional, Orwell escribiu, no medio dos bombardeos nazis sobre Londres, o que constite unha negacin absoluta do esprito de Homenaxe a Catalua (por suposto, non agardamos ningn comentario de Pepe Gutirrez sobre estas opinins de Orwell), adoptando plenamente as teses defendidas polos estalinistas espaois durante a guerra civil: A tese trotskista de que se puido gaar a guerra se a revolucin non fora vtima dunha sabotaxe , probabelmente un desacerto e unha falsidade. Nacionalizar fbricas, derrur as igrexas, lanzar manifestos revolucionarios, non dara mis eficacia aos exrcitos59. E que cando un bombardeado polos nazis como en Londres en 1940-44, dectase de que a revolucin no medio dunha guerra de agresin fascista non moi conveniente, ags para os pases exticos como Espaa, onde escritores aventureiros e romnticos con escasa sona literaria poden atopar experiencias excitantes para os seus libros e a sa promocin profesional. Cando se trata do pas propio, anda que un sexa socialista, o principal xa non facer unha revolucin, senn defender a patria con eficacia militar. por 23

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com iso que, anda que o anticomunismo cego o levou durante a guerra a realizar afirmacins grotescas tales como os informes das vitorias rusas son en boa medida falsos60, as esixencias de defensa da sa patria britnica fixronlle esquecer momentaneamente os seus odios contra o seu inimigo mortal, Stalin. Por esta razn, nun programa radiofnico da BBC en 1942, falou con amabilidade do presidente Stalin comentando cunha verbas moi eloxiosas o discurso do dirixente sovitico: Tendo en conta as barbaridades cometidas polos alemns na Rusia, o discurso (de Stalin) foi notbel pola sa falta de esprito vingativo e pola prudencia e xenerosidade coa que soubo diferenciar entre o pobo alemn e os seus dirixentes61. Descubrira Orwell as virtudes do estalinismo? Por suposto que non, o nico que fixo foi interromper momentaneamente, por imperativos da guerra, a sa campaa antiestalinista encamiada en realidade a desprestixiar esquerda e aos comunistas. Os principios do escritor honesto e decente volvan evaporarse en defensa da patria en 1943, cando os soviticos esmagaban imparbeis ao exrcito nazi. Entn Orwell volveu recuperar os seus principios preparando a posguerra con Rebelin na granxa. A guerra atmica contra oimperio do mal Aps a guerra mundial, Orwell radicalizou as sas opinins reaccionarias cun desenfreo crecente e o seu anticomunismo cobrou un carcter enfermizo. S as poden interpretarse as fras e cnicas verbas de Orwell cando especulaba sobre a posibilidade dun ataque nuclear preventivo occidental contra a Unin Sovitica: acabarase co perigo particular que actualmente representa a URSS seguido dun intento de desarmar o pacifismo dos cidadns opostos guerra nuclear: de calquera xeito, esta a (opcin) menos probbel das tres, porque unha guerra preventiva un delito que non cometer facilmente un pas no que se conserve algn resto de democracia62. Como se deben estar a rir Bush, Blair e Aznar destas palabras! As opinins de Orwell van adquirindo un ton cada vez mis apocalptico e paranoico. En febreiro de 1948 escribiu da URSS e do movemento comunista: temos ante ns un movemento poltico mundial que ameaza a existencia mesma da civilizacin occidental63. En outubro de 1948, explicaba comentando un libro de Louis Fischer: O argumento de Mr. Fischer bastante sinxelo: Rusia un perigo para a paz mundial e hai que oporse a ela; ns, os pases occidentais, podemos opornos a ela con xito se conseguimos que a nosa democracia funcione e a maneira de acadalo continuar as ensinanzas de Gandhi. No tocante s das primeiras consideracins non admiten moita discusin, e Mr. Fischer fai un bo traballo ao presentalas. dicir, Orwell reproduce a propaganda imperialista contra a URSS axitando a ameaza do perigo roxo contra o mundo libre- pero deixa claras as sas preferencias pola va da agresin militar cando insiste en dicir que os mtodos polticos de Gandhi son case irrelevantes para a situacin actual64 para xustificar unha nova guerra. Numerosos artigos confirman a entrada do escritor na elite dos loitadores pola liberdade, que non tivo ningn inconveniente en realizar un prlogo de Rebelin na granxa na lingua ucrana dedicado aos exiliados, moitos deles colaboracionistas implicados na matanza de milleiros de xudeus e de ucranos soviticos. Como premio sa dedicacin anticomunista, Orwell foi empoleirado gloria da sociedade britnica: en agosto de 1948, o Foreing Office 24

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com britnico, xunto con outros gobernos occidentais, organizou a primeira Conferencia Internacional da Xuventude, organismo creado polos gobernos occidentais para combater Federacin Mundial da Xuventude Democrtica, que co seu prestixio estaba conseguindo organizar e mobilizar a unha ampla representacin de mozos dos pases colonizados. Orwell e outros escritores anticomunistas figuraban na listaxe dos convidados de dita Conferencia, ao lado doutros destacados loitadores antiimperialistas como el: oito membros britnicos, membros reaccionarios da oposicin como Churchill, Eden, Mac Millan, o arcebispo de Canterbury e toda a aristocracia londiniense65. A fidelidade de Orwell sociedade tradicional inglesa permaneceu intacta incluso at despois da sa morte. Orwell pediu no seu testamento ser soterrado segundo os ritos da Igrexa de Inglaterra, nunha finca propiedade da sa familia. O prroco que dirixiu a cerimonia era un admirador da obra de Orwell66.

11.

Orwell contra o imperio do mal

Vimos o contexto poltico internacional de guerra fra e de cruzada anticomunista que permitiu que un mediocre escritor saltara fama mundial. Orwell, cuxa imaxe foi prototipo de honestidade e decencia situado fronte aos escritores de esquerdas simpatizantes coa Unin Sovitica, foi mis que un mecanismo voluntario da maquinaria imperialista occidental, do mesmo xeito que hoxe supostos intelectuais de esquerda, tamn honestos e decentes concentran a sa actividade fundamental no ataque sistemtica contra Cuba ou contra outros pases que non encaixan na civilizacin occidental orwelliana. Orwell foi simplemente un de tantos, anda que seguramente o mis sobrevalorado xunto con Koestler- pola sa experiencia na guerra civil espaola. Anda que en determinadas etapas da sa vida adoptara, nunha curiosa mestura de snobismo e de experimentacin social, as formas mis extremas e variadas que parecan ser a anttese da sa clase vagabundo errante en Pars, vivindo entre as capas mis desarraigadas e o lumpen; pobre eventual e sen teito en Londres, mineiro ocasional no norte de Inglaterra, e miliciano semitrotskista en Espaa- deulle un verniz contestatario e unha aureola de escritor anticapitalista e de esquerdas, que foi moi til cando se desatou a guerra fra e foi preciso construr unha imaxe da Unin Sovitica e de Stalin. Esforzouse por todos os medios en contrarrestar, entre a opinin pblica mundial, o inmenso prestixio que na posguerra tia entre os pobos como liberadora do fascismo e do colonialismo. As, Orwell como tantos outros- pasou de ser un parafuso da maquinaria colonial britnica a ser unha torca da maquinaria propagandstica e intelectual dos servizos de intelixencia occidentais. Scott Lucas puxo de manifesto acertadamente a dobre moral do escritor e a sa vocacin de se converter en Pontfice da Verdade, un crtico do poder do Estado que, chegado o momento, non dubidou en facer uso del cando confeccionou a listaxe que entregou aos servizos secretos britnicos, onde inclua a supostos comunistas ou a persoas pouco entusiastas co Imperio: Como puido cooperar o creador do Grande Irmn cos axentes encubertos do Estado britnico? A solucin non difcil de atopar. A partir de O camio a Wigan Pier at a fin da sa vida, Orwell utilizou os seus libros e ensaios para sinalar e avergoar aos sospeitosos. Criticou o establishment mais, a maiora das veces, presentouse a si mesmo como o arquetipo de provocador afastado da esquerda. El patrullou as fronteiras do socialismo como un solitario polica montado da decencia, a voz autorizada da disidencia para limitar a disidencia dos demais. Botara man da decencia 25

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com e da moral para desacreditar aos demais como indecentes e inmorais. E agora, despois de advertir a forza do Estado, compartira a sa discreta campaa con ese Estado67. Ese foi Orwell: sempre co ltego preparado para azoutar esquerda mentres se mostraba suave coa dereita. Violentamente agresivo contra a Unin Sovitica, tolerante co rxime britnico e ambiguo con Hitler. Suposto anticolonialista que, curiosamente, falaba sobre as futuras independencias das colonias britnicas nos peores termos. Inimigo dos internacionalistas e, pola contra, nacionalista britnico ao cento por cento. Presuntamente amigo da clase obreira mais sen ningn interese, ags brevsimos momentos, en ter unha militancia ou compromiso nalgunha organizacin poltica obreira, s que el denominou despectivamente en 1940 pequenas ortodoxias fedorentas que agora se disputan as nosas almas68. E finalmente, proclive a un ataque nuclear preventivo contra o perigo sovitico. Este foi o escritor que anda hoxe hai xente capaz de reivindicalo como comprometido ou de esquerdas.

12.

Conclusin: o deprimente papel dos intelectuais orwellianos

O lamentbel papel dos intelectuais orwellianos condnsase nunha frase, atribuda seica a Stalin, que constite unha cida crtica hipocrisa intelectual desgraciadamente tan estendida: a morte dun home unha traxedia humana, a dun milln de homes un dato estatstico. Pepe Gutirrez debera deixar as sas actitudes maccarthistas no armario e dedicarse a denunciar as inxustizas da sociedade na que vivimos. Pero isto como predicar no deserto: Pepe Gutirrez non parece dedicar moita atencin ao que foron os rximes fascistas, nin ao imperialismo norteamericano, nin sinte ningunha magoa polos mis de vinte millns de mortes adicionais que supuxo a desaparicin da URSS en 1991, que marca unha tendencia cara ao colapso demogrfico nos vindeiros anos. Non falaremos xa doutros problemas que os orwellianos consideran completamente irrelevantes: a espantosa traxedia dos pobos que regresaron ao mundo libre, as guerras imperialistas, a explotacin, a ameaza da OTAN, etc. A desercin en masas da suposta intelectualidade de esquerdas comeza, como sempre, atacando ao estalinismo para desviarse dos problemas esenciais da sociedade, como manifestou Michael Parenti: A maior parte de intelectuais de esquerda (...) estn ocupados combatendo o fantasma de Stalin que habita nas publicacins que contan os horrores do comunismo, e levan a cabo unha batalla audaz contra as horas imaxinarias de marxistas ortodoxos na casa e no estranxeiro, ou dalgn xeito, fan brillar as sas credenciais anticomunistas e reforzan a sa credibilidade. Tan ocupados estn nestas persecucins que parecen relativamente indiferentes ao perigos reais que enfrontamos: a maneira en que as oportunidades vitais e os dereitos de millns de persoas resultaron seriamente danados69. De nada servir esta polmica se non podemos traducila en cuestins que afectan realidade coti. E que as posicins polticas dos intelectuais ou escritores non son simples e inofensivos exercicios de liberdade intelectual, senn que teen repercusins evidentes en polticas concretas, que afectan a persoas de carne e so. No discurso orwelliano, a URSS era a encarnacin do imperio do mal e a sa desaparicin abrira expectativas inmensas para o xurdimento do verdadeiro socialismo e da verdadeira revolucin en todo o mundo. Pola contra, a desaparicin de aquel rxime, decrpito e en descomposicin desde haba tempo por mor da actividade dos orwellianos soviticos, deu paso a un dos infernos mis 26

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com horrbeis do sculo XX, con decenas de millns de pobres, desempregados, guerras intertnicas, descenso brutal da esperanza de vida, etc. Isto, a Pepe Gutirrez e aos orwellianos, non parece crearlles ningn problema moral, posto que o fundamental se conseguiu: acabar co que eles chaman estalinismo. Esta foi a vitoria pstuma de Orwell: a desmobilizacin das masas e o derrubo de toda alternativa.

Alvarez, P.: Orwell, el escritor de la Quinta Columna. http://www.rebelion.org/noticia.php?id=61949 Escusa, A.: Quin fue en realidad George Orwell? www.rebelion.org/docs/6220.pdf 3 Nin, A.: La revolucin espaola 1930-1937. Editorial Fontamara, Barcelona 1978, pp. 68 e 69. 4 Cit. por Pittock, M.: The Hell of Nineteen Eighty-Four. http://www.netcharles.com/orwell/ctc/docs/hell1984.htm 5 Labarique, P.: AFL-CIO o AFL-CIA? http://www.voltairenet.org/article123396.html 6 Idem. 7 Lacroix-Riz, A.: El Instituto de Historia Social, sucursal antisocial. http://voltairenet.org/article130541.html 8 Lacroix-Riz, obra cit. 9 Luri, G.: El neoconservadurisme americ, obra cit., p.22. 10 Enrevista a Jacques Mascotto: La thorie du stalinisme dans le miroir du dbat actual sur le totalitarisme. Revista Nmadas, 11/2005. http://www.ucm.es/info/nomadas/11/marcoux_mascotto.htm 11 Lacroix-Riz, obra cit. 12 Enrevista a Jacques Mascotto, obra cit. 13 Luri, G.: El neoconservadurisme americ, obra cit., p.37. 14 Ferro, M.: Nazisme et communisme. Deux rgimes dan le sicle. Hachettes Litteratures, Paris 1999, p.22 15 Garton Ash, T.: Orwell in 1998. The New York Review of Books http://home.planet.nl/~boe00905/OrwellNYreview221098.html 16 Scott Lucas: What would George do? http://www.newstatesman.com/200306020041 17 Garca Santa Cecilia, C.: Corresponsal en Espaa. http://cvc.cervantes.es/ACTCULT/corresponsales/sta_cecilia.htm 18 Gutirrez, P.: Orwell, un trotskista fantico. http://www.kaosenlared.net/noticia.php?id_noticia=47045 19 Orwell, G.: Por qu escribo? En: El len y el unicornio y otros ensayos. Ed. Turner, Madrid 2006, p.223. 20 http://www.netcharles.com/orwell/articles/MI5-convinced-orwell-not-communist.htm 21 http://www.informationliberation.com/?id=11595 22 Por exemplo, Vilar, P.: Estat, naci, socialisme. Estudis sobre el cas espanyol. Edicions Curial, Barcelona 1982, p.198. 23 Morten H. e Ros, M.: La trama oculta de la guerra civil. Editorial Crtica, Barcelona 2006, p.140. 24 Idem, p.141. 25 Idem, p.137. 26 Idem, p.142. 27 Gutirrez, P.: Orwell, un trotskista fantico. http://www.kaosenlared.net/noticia.php?id_noticia=47045 28 http://www.informationliberation.com/?id=11595 29 http://www.kaosenlared.net/noticia/homenaje-a-cipriano-mera 30 http://www.segundarepublica.com/index.php?opcion=2&id=10 31 http://www.falange-autentica.org/article.php?sid=559 32 http://www.fundanin.org/mera1.htm 33 Sol i Sabat, J. M. e Villaroya, J.: La repressi a la reraguarda de Catalunya (1936-1939). Publicacions de lAbadia de Montserrat, Barcelona 1990. 34 Southworth, H. R.: El gran camuflaje: Julin Gorkin, Burnett Bolloten y la Guerra Civil Espaola. En: Preston, Paul (ed): La Repblica asediada. Hostilidad internacional y conflictos internos durante la Guerra Civil. Ediciones Pennsula, Barcelona 2001. 35 Vilar, obra cit., p.28. 36 Jimnez Losantos, F.: O Mussolini o Ceaucescu. http://www.libertaddigital.com/index.php?action=desaopi&cpn=402 37 Cit. por Sophie Coeur: La double frontire dans le repertoire de lanticommunisme. En Frontires du communisme Sophie Coeur et Sabine Dullin (ed). Editions La Dcouverte, Paris 2007, p.54. 38 http://ddooss.org/articulos/entrevistas/Alexnadr_Alexandrovich_Zinoviev.htm 39 Calos Semprn Maura: George Orwell, cien aos de libertad. http://revista.libertaddigital.com/articulo.php/1275760756 40 http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C04E0D81739F931A15755C0A962948260 41 Citado por Scott Lucas: What would George do? http://www.newstatesman.com/200306020041
2

27

estoutrasnotaspoliticas.blogspot.com

42

Breton, B: Crisis? Whose crisis? George Orwell and liberal guilt. http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3709/is_200210/ai_n9136658/pg_10 43 Orwell, G.: El len y el unicornio. En: El len y el unicornio y otros ensayos, obra cit., p.157. 44 Williams, R.: George Orwell. Cit. por Hitchens, C: La victoria de Orwell. Editorial Planeta, Barcelona 2003, p. 53 45 Cit. por Frank Kermode, New York Review of Books, 14 June 2007. http://orwelltribune.blogspot.com 46 http://www.sncweb.ch/spanisch/entrevistas/Christopher-Hitchens.htm 47 http://www.greenleft.org.au/2004/587/32283 48 Hitchens, C.: Las mentiras de Michael Moore. http://www.letraslibres.com/index.php?art=9852 49 Hitchens, C: La victoria de Orwell, obra cit. 50 Cruise OBrien, C.: Orwell mira el mundo. Cit. por Hitchens, La victoria de Orwell, obra cit., p. 53. 51 Orwell, G.: El Len y el unicornio, obra cit., p.149. 52 Tyrrel, M.: Orwell (1903-1950): From tory anarchism to national socialism and more than half way back. Cultural Notes, n36, 1997. www.libertarian.co.uk/lapubs/cultn/cultn036.pdf 53 Rebeca Permuth: 1984-Entre Orwell y Hayek. http://www.cees.org.gt/topicos/print/topic-726.doc
54

http://www.urcf.net/uniondesrevolutionnairescommunistesdefrance_theorie_nospublications_1939letournantreactionnaire.htm

Orwell, G.: Diarios de Guerra. 24 de xuo de 1940. En: Matar a un elefante y otros escritos. Editorial Turner Publicaciones S.L., Madrid 2006, p. 41 56 Orwell: A ocho aos de la guerra: recuerdos espaoles. En: Orwell periodista, Global Rythm Press, Barcelona 2006, p.56 57 ABC, 1 de febreiro de 1938, p.4. 58 Diario de Navarra, 29 de marzo de 1939, p.4. 59 Orwell, G.: Recuerdos de la guerra civil espaola. En: Matar a un elefante y otros escritos, obra cit. p. 183. 60 http://www.netcharles.com/orwell/articles/bbc-colonial-discourse.htm 61 Shelden, M.: Orwell. Biografa autorizada. Emec Editores, Barcelona 1993, p. 354. 62 Orwell, G.: Hacia la unidad de Europa. En: Matar a un elefante y otros escritos, obra cit., p. 377. 63 Orwell, G.: Marx y Rusia. En: Orwell periodista, obra cit. p. 135. 64 Orwell, G.: La defensa de la libertad. En: Orwell periodista, obra cit., pp. 378-379 65 Kotek, J: La Jeune Garde. Ed. du Seuil, Paris 1998, p. 244 66 Shelden, obra cit., p. 453. 67 Scott Lucas: What would George do? http://www.newstatesman.com/200306020041 68 Cit. por Meyers, J.: Orwell, la conciencia de una generacin. Ediciones B, Barcelona 2002, p. 391. 69 Parenti, M.: Aftermath of the owerthrow of communism. Citado en: Mc Laren, P. e Farahmandpur, R.: La enseanza contra el capitalismo global y el nuevo imperialismo. Editorial Popular, Madrid 2006, p. 217.

55

28